Vous êtes sur la page 1sur 7

Rebonds

Oui,lOccidentchrtienestredevableaumondeislamique
UNCOLLECTIFINTERNATIONALDE56CHERCHEURSENHISTOIREET
PHILOSOPHIEDUMOYENAGE
QUOTIDIEN:mercredi30avril2008
35ractions
istoriensetphilosophes,nousavonsluavecstupfaction
louvragedeSylvainGouguenheimintitulAristoteauMont
SaintMichel.LesracinesgrecquesdelEuropechrtienne
(Seuil)quiprtenddmontrerquelEuropechrtienne
mdivaleseseraitappropridirectementlhritagegrecau
pointdedirequelleauraitsuiviuncheminementidentique
mmeenlabsencedetoutlienaveclemondeislamique.
Louvragevaainsicontrecourantdelarecherche
contemporaine,quisestefforcedeparlerdetranslatio
studiorumetdemettreenavantladiversitdestraductions,
deschanges,despenses,desdisciplines,deslangues.
Sappuyantsurdeprtenduesdcouvertes,connuesdepuis
longtemps,oufausses,lauteurproposeunerelecture
fallacieusedesliensentrelOccidentchrtienetlemonde
islamique,relayeparlagrandepressemaisaussipar
certainssitesInternetextrmistes.Dslapremirepage,
SylvainGouguenheimaffirmequesontudeportesurlapriode
stalantduVIeauXIIesicle,cequicartecelle,
essentiellepourltudedesonsujet,desXIIIeetXIVe
sicles.Ilestalorsmoinsdifficiledeprtendreque
lhistoireintellectuelleetscientifiquedelOccident
chrtiennedoitrienaumondeislamique!
SURLEMMESUJET
AristoteauMontSaintMichel",savantetambigu
Aristote,undtourarabecontest
Ilseraitfastidieuxdereleverleserreursdecontenuoude
mthodequelapparenceruditedulivrepourraitmasquer:
JeandeSalisburynapasfaituvredecommentateur;ce
nestpasvialestraductionssyriaquesquecequonaappel
laLogicanova(unepartiedelOrganondAristote)at
reueenOccident;enfin,etsurtout,riennepermetde
penserqueleclbreJacquesdeVenise,traducteuret
commentateurdimportance,commechacunlesaitetlenseigne,
aitjamaismislespiedsauMontSaintMichel!Quantla
mthode,SylvainGouguenheimconfondlaprsencedun
manuscritenunlieudonnavecsalecture,sadiffusion,sa
transmission,sesusages,soncommentaire,ouextrapolela
connaissancedugrecauhautMoyenAgepartirdequelques
exemplesisols.Toutcelaconduitunexposdesecondemain
quiignoretouterecherchenouvellenotonsqueletitremme
desonlivreestempruntunarticledeColomanViolaparu

en1967!Certainslmentsdulivresontcertes
incontestables,maiscequiestprsentcommeunervolution
historiographiquerelveduneparfaitebanalit.
Onsaitdepuislongtempsqueleschrtiensarabes,comme
HunaynIbnIshaq,jourentunrledcisifdansles
traductionsdugrecauIXesicle.Deplus,contrairementaux
affirmationsdelauteur,lefameuxJacquesdeVenisefigure
aussibiendanslesmanuelsdhistoireculturelle,commeceux
deJacquesVergeroudeJeanPhilippeGenet,quedansceux
dhistoiredelaphilosophie,telceluidAlaindeLibera,la
Philosophiemdivale,olonlit:LAristotegrcolatin
estacquisendeuxtapes.Ilyadabordceluidelapriode
tardoantiqueetduhautMoyenAge,lAristotedeBoce,puis,
auXIIesicle,lesnouvellestraductionsgrcolatinesde
JacquesdeVenise.Larhtoriquedulivresappuiesurune
sriederaisonnementsfallacieux.Descontradictions
notamment:Charlemagneestcrditdunecorrectiondes
vangilesgrecs,avantquelauteurnerappelleplusloin
quilsaitpeinelire;lasciencemodernenattanttau
XVIesicle,tanttauXIIIesicle.Leprocddudeux
poids,deuxmesuresestrcurrent:ilreprocheAvicenneet
Averrosdenavoirpassulegrec,maispasAblardou
ThomasdAquin,mentionnelesractionsantiscientifiqueset
antiphilosophiquesdesmusulmans,alorsquepourles
chrtiens,toutepenseseraitissuedunefoiappuyesurla
raisoninspireparAnselmelesinterdictionsdAristote,
vouluesparlesautoritsecclsiastiques,nontellespas
existauxdbutsdelUniversitParis?Lacritiquedes
sourcesestdissymtrique:leschroniqueursoccidentauxsont
prisaupieddelalettre,tandisquelessourcesarabessont
lobjetdunehypercritique.Lauteurenfinimaginedesthses
quaucunchercheursrieuxnajamaissoutenues(parexemple,
quelesmusulmansaientvolontairementtransmiscesavoir
antiqueauxchrtiensestunepurevuedelesprit),quil
luiestfacilederfuterpourfairevaloirlimportancedesa
rvision.
Aufinal,despansentiersderecherchesetdessourcesbien
connuessonteffacs,afindepermettrelauteurde
dbouchersurdesthsesquirelventdelapureidologie.Le
christianismeseraitlemoteurdelappropriationdusavoir
grec,cequireposeraitsurlefaitquelesEvangilesontt
critsengrecpassantsoussilencelerledelaRome
paenne.LEuropeauraitensuiterussircuprerlesavoir
grecparsespropresmoyens.Parcetteformule,lemonde
byzantinetlesarabeschrtienssontannexslEurope,
trahissantleprsupposidentitairedelouvrage:pour

lauteur,lEuropeternellesidentifielachrtient,le
nousdulivre,mmequandsesreprsentantsviventBagdad
ouDamas.Lafindulivreopposedescivilisationsdfinies
parlareligionetlalangueetnepouvantquesexclure
mutuellement.Louvragedbouchealorssurunracismeculturel
quiaffirmequedansunelanguesmitique,lesensjaillitde
lintrieurdesmots,deleursassonancesetdeleurs
rsonances,alorsquedansunelangueindoeuropenne,il
viendradaborddelagencementdelaphrase,desastructure
grammaticale.[]Parsastructure,lalanguearabeseprte
eneffetmagnifiquementlaposie[]Lesdiffrencesentre
lesdeuxsystmeslinguistiquessonttellesquellesdfient
presquetoutetraduction.Onnestalorsplussurprisde
dcouvrirqueSylvainGouguenheimditsinspirerdelamthode
deRenMarchand(page134),auteur,prochedelextreme
droite,deMahomet:contreenqute(LEchiquier,2006,cit
danslabibliographie)etdeLaFranceendangerdIslam:
entreJihadetReconquista(LgedHomme,2002),quifigure
enbonneplacedanslesremerciements.Ilconfirmeainsique
sadmarchenariendescientifique:ellerelvedunprojet
idologiqueauxconnotationspolitiquesinacceptables.
LALISTEDESSIGNATAIRES

CyrilleAillet,Matredeconfrences(MCF),histoirede
lislammdival,Un.deLyonII
EtienneAnheim,MCF,histoiremdivale,Un.de
Versailles/SaintQuentinenYvelines
SylvainAuroux,DirecteurderecherchesauCNRS
LouisJacquesBataillon(Dominicain),CommissionLoninepour
lditioncritiquedesuvresdeThomasdAquin,comit
internationalpourlditiondelAristotelatin
ThomasBnatoul,MCF,histoiredelaphilosophieantique,Un.
deNancyII
LucaBianchi,Centroperlostudiodelpensierofilosoficodel
CinquecentoedelSeicento,CNR,Milano
JolBiard,Professeur,philosophiemdivale,Un.deTours
PatrickBoucheron,MCF,histoiremdivale,Un.deParisI,
IUF
JeanPatriceBoudet,Professeur,histoiremdivale,Un.
dOrlans
AlainBoureau,Directeurdtudes,histoiremdivale,EHESS
JeanBaptisteBrenet,MCF,Philosophiemdivale,Un.deParis
X
CharlesBurnett,Professor,historyofarabic/islamic
influenceinEurope,WarburgInstitute,London

PhilippeBttgen,Chargderecherches,CNRS,Laboratoire
dtudessurlesmonothismes,Villejuif
IrneCaiazzo,Chargederecherches,CNRS,Laboratoire
dtudessurlesmonothismes,rdactriceenchefdesArchives
dhistoiredoctrinaleetlittraireduMoyenge
BarbaraCassin,DirectricederecherchesauCNRS,dir.du
centreLonRobin
LaurentCesalli,Assistantscientifique,Un.deFreiburgim
Breisgau
JolChandelier,EcolefranaisedeRome(Moyenge)
RiccardoChiaradonna,Professoreassociato,filosofiaantica,
UniversitdiRomaIII
JacquesChiffoleau,Directeurdtudes,histoiremdivale,
EHESS
JacquesDalarun,Directeurderecherches,CNRS,IRHT
IsabelleDraelants,Chargederecherches,CNRS,UMR7002,Un.
deNancyII
AnneMarieEdd,Directricederecherches,CNRS,directricede
lInstitutdeRecherchesetdHistoiredesTextes(IRHT)
StenEbbesen,InstitutduMoyenAgeGrecetLatin,Copenhague
LucFerrier,Ingnieurdtudes,histoiremdivale,CNRS,CRH
(EHESS)
KurtFlasch,ProfesseurmritelUniversitdeBochum
ChristianFrstel,Conservateurenchefdelasectiondes
manuscritsgrecs,BibliothqueNationaledeFrance
DagN.Hasse,InstitutfrPhilosophie,LichtenbergProfessur
derVolkswagenStiftung
IsabelleHeullantDonat,Professeur,histoiremdivale,Un.
deReims
DominiqueIognaPrat,Directeurderecherches,histoire
mdivale,CNRS,LAMOP
CharlesGenequand,Professeurordinaire,philosophiearabe,
Un.deGenve
JeanPhilippeGenet,Professeur,histoiremdivale,Un.de
ParisI
CarloGinzburg,Professore,ScuolaNormaleSuperiore,Pisa
ChristopheGrellard,MCF,Un.deParisI
BenotGrvin,Chargderecherches,CNRS,LAMOP.
RuediImbach,Professeur,philosophiemdivale,Un.deParis
IV
CatherineKnigPralong,Matreassistante,philosophie
mdivale,Un.deLausanne
DjamelKouloughli,DirecteurdeRecherchesauCNRS(UMR7597)
MaxLejbowicz,Ingnieurdtudeshonoraire,CNRS,UMR8163,
Univ.deLilleIII
AlaindeLibera,Professeurordinaire,Un.deGenve,
DirecteurdtudeslEPHE(Vesection)
JohnMarenbon,Professor,HistoryofMedievalPhilosophy,

TrinityCollege,Cambridge
ChristopherMartin,Professor,Philosophydepartment,Auckland
University,VisitingFellowAllSoulsCollege,Oxford
AnnlieseNef,MCF,histoiredelislammdival,Un.deParis
IV
AdrianoOliva(Dominicain),Chargderecherches,CNRS,IRHT,
CommissionLoninepourlditioncritiquedesuvresde
ThomasdAquin,comitinternationalpourlditionde
lAristotelatin
ChristophePicard,Professeur,histoiredelislammdival,
Un.deParisI
SylvainPiron,MCF,histoiremdivale,EHESS
DavidPich,Professeuradjoint,DpartementdePhilosophie,
Univ.deMontral
PasqualePorro,ProfessoreordinariodiStoriadellafilosofia
medievale,UniversitadiBari
MarwanRashed,Professeur,philosophieancienneetmdivale,
ENSParis
AurlienRobert,MembredelEcolefranaisedeRome(Moyen
ge)
AndreaRobiglio,Phil.Seminar,Univ.FreiburgimBreisgau;
IrneRosierCatach,DirectricederecherchesauCNRS(UMR
7597),DirectricedtudeslEPHE(Vesection)
MartinRueff,MCF,Thorielittraireetesthtique,Un.de
ParisVII
JacobSchmutz,MCF,philosophiemdivale,Un.deParisIV
ValrieTheis,MCF,histoiremdivale,Un.deMarnelaValle
MathieuTillier,MCF,histoiredelislammdival,Un.dAix
Marseille
LuisaValente,Ricercatrice,Filosofiamedievale,Universit
diRomaLaSapienza
DominiqueValrian,MCF,histoiredelislammdival,Un.de
ParisI
EricVallet,MCF,histoiredelislammdival,Un.deParis
I.
VosRactions:
Pli Questiondemthodes
PrcisionstoutdemmequelEuropeternelle,lvidenceet
lerefusdechangerdavisnontpasplusdeplacedansle
domainedelarecherchequelagitationmdiatique.Jeudi01
Mai200821:41
salomon attendrelarponsedeS.G.
Ehbien,ilnenousresteplusqu'attendrelarponsede
SylvainGouguenheim,larfutationdecesrfutations.Touten
sachantquecertainssontdetoutefaoninsensiblestoute
argumentationrationnelle.Ilscroientcequ'ilsontenviede

croire,etriennelesferachangerd'avis,ouvolueruntant
soitpeu...Jeudi01Mai200821:39
CATHERINE
QUEVEUTONNOUSFAIRE"AVALER"?
Quel'Europeternelles'identifielaChrtientmesemble
unevidencequinedevraitsouffrird'aucunecontestationet
cen'estpasunebrochettedesignataires,abonnsdetoutes
lesptitionsquicirculentBoulevardSaintGermainquime
ferachangerd'avis.Jeudi01Mai200820:58
Pli Questiondemthodes
EtquepenserdelamthodedAlaindeLiberaquiprfre
rglercediffrentenseplaignantdanslapressepluttque
detravaillerrfuterlapositiondeSylvainGouguenheim
danslasrnit,quiseuleconvientaudroulementhonnte
dundbat?Jeudi01Mai200817:27
savasorda
Michel75
Jesuistoutfaitendssacordavecvoussurl'mportancede
l'apportoriginal"arabe"ou"musulman"auxsciencesen
Europe.Cequel'Europeavriamentutiliscesontdes
traductionsdestextesorginauxgrecsetdesapportsHindous
(BrahmaguptaetArryabati).ElKhawarismi(pasun"arabe"mais
unOusbesque)n'vaitmmepastrouvlessolutionsngatives
del'quationdu2nddegrdjconnues2siclesauparavant
enInde.Jeudi01Mai200816:54
JonathanSwift Laconjurationdesimbciles
JonathanSwiftdisait:Quandunvraignieapparatence
basmonde,onlepeutreconnatrecesignequelesimbciles
sonttousliguscontrelui.Jeudi01Mai200816:29
chouette
MerciMichel75
MerciMichelpourunerponseenfinsense.Aunomdequels
aprioriragissenttouslesautres?Moi,sij'aiunproblme
deplomberie,jedemandeconseilunplombier.Doncsurle
sujetquinousoccupe,ilfautavoirlutouscestextes(en
latin,engrec,enarabe,ensyriaque,enaramen...),etpour
celailfautfaireappeldesscientifiques.Ilmesemble
qu'ilsontdonnclairementleuravis.Etilsnesontpasles
seuls(voirlessitesduMondeetdeTlrama).Celivre
parattresurtoutuncoupmdiatiquedansl'airdutemps,
pasvraimentinform,faisantsemblantderedcouvrirdes
chosesquelesspcialistessavantdepuislongtemps(lerle
deJacquesdeVenise),etmlantvraietfaux(leditJacques
n'estjamaisallauMontSaintMichel!).Ilestfacilede
caricaturerl'adversaire(soitdisantleshistoriensdiraient
quetoutvientdel'Islam)pourensuitedirequec'est
n'importequoi...Leproblmediscuterestlepoidsrelatif
desdiverscanauxdetransmission,s''ilyenaunseulet
lequel.Survaluerunedestraditionsestunengagement
politiqueetcivilisationnel...etllelivrequiprtend
discrditerlecanalaraboislamiqueprendclairementunparti

quin'estpasdutoutinnocent.Jeudi01Mai200814:20
Blackader
indigne
J'aittudiantdemrGouguenheim,etcequejepeuxdire,
c'estquec'estunvraichercheur,rudit,pointu,plongdans
lesarchives.Riend'unpamphltaired'extrmedroite.Comme
leditleseulinternautequiaeul'honntetintellectuelle
deliresonlivreavantd'enparler,sonouvrageestun
ouvragederecherche,truffdenotes,rigoureuxetsavant.Il
apunanmoinssetromper:celaarrivetousleschercheurs.
Maisfouillerdanssesrelationspourpouvoirluifaireun
procsensorcelleriec'estindignedegensquiseprtendent
desscientifiques.MonsieurDeLibraestremontcontreun
ouvragequiremetenquestionsesthses,c'estnormal,qui
remonteauxsourcesetquiproduiseunetudecompltepourse
dfendre,pluttqued'utiliserdesprocdsfascistes.Jeudi
01Mai200812:01
LOURMEL lesRTT
C'estlegenredequerelledontlesfranaissefoutent,
arcqueboutssurleurRTT,etleurpouvoird'achat.Jeudi01
Mai200811:00
Xanthus @Amos
Lesditsspcialistessemblententoutcasprfrerles
positionsintellectuellementconfortablesauxpositions
intellectuellementvraies.Lesrflexespavloviens
denfermementidologiquedontilsfontpreuve,consistant
fairefrontcommunsittquundeleurcollgueplusgrandet
plusaudacieuxqueuxtendremettreencauselecarcan
troitdeleurspetitescertitudesapprises,faitmontredune
troitessedespritlesrendantindignesdeporterlestitres
dontilsshonorent.Jeudi01Mai200810:06

Vous aimerez peut-être aussi