Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Tolrancesgomtriques
Tolrancesgomtriques
(normesGPS)
Lestolrancesdimensionnellesusuelles(ajustements...)nesuffisentpastoujourspour
dfinirrigoureusementlaformegomtriqued'unobjet.Malgrlacotationtolrancedes
dimensions,desdfautsgomtriquesnuisiblesaufonctionnementetl'assemblagesont
toujourspossibles(exemplefig.l).
PrincipalesnormesGPSutilises:NFISO1101,NFE04554(ISO5459),E04555(ISO
2692),E04561(ISO8015).
1.Exemplesdedfautsgomtriques.
2.Rappelsgomtriques.
Lestolrancesgomtriques(normesinternationales:fig.3)permettentdecorrigerces
dfautsetprcisentlesvariationspermises.Ellessonttoujoursrestrictivesparrapportaux
tolrancesdimensionnelles.Leuremploinedoitpastresystmatique.Unexcsde
spcificationsamneunsurcotinutile.Lestolrancesretenuesdoiventresteraussilarges
quepossible.
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
1/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
3.Lestolrancesgomtriques(normesinternationalesISO).
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
2/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
3bis.Tolrancesgomtriques(normesinternationalesISO1101)(suite).
IInscriptionsnormalises
1.Inscriptiondeslmentsderfrence
Contrairementauxtolrancesdeforme,lestolrancesdeposition,d'orientationetde
battementexigentl'emploid'unerfrenceoulmentderfrence:point,axe,ligne,
surface...
a)Identificationd'unlmentderfrence:
laformechoisiecommerfrence(ligne,surface,point),doittreidentifieparunelettre
majusculeinscritedansuncadrereliuntriangle,noirciOUnon(fig.41et43).
b)lmentsrestreints:
silarfrenceneconcernequ'unepartiedelaformechoisie(lmentrestreint),cette
partiedoittrereprsenteparuntraitmixtefortetlescotesutilesindiques(fig.44).
c)Rfrencespartielles:
ilestparfoisncessairedereprerunouplusieurspoints,uneligneouunezonelimite
commelmentderfrence.cettefinonutiliselesrfrencespartielles(normalisation
fig.6).Parexemple,troispointsdfinissentunplanderfrence.L'identificationest
inscritedanslapartieinfrieureducadrecirculairenormalisetlesinformations
additionnelles(dimensionzone...)danslapartiesuprieure.
d)Dimensionsthoriquementexactes:
pourunlmentderfrence,etpourunlmenttolrancer,ilfautparfoisindiquerou
ajoutercertainescotesutiles(dimensionsderfrence)pourdfiniruneforme,une
position,unangleouuneorientation.Cescotesnedoiventpastretolrancesetdoivent
treencadrespourlesdiffrencierdelacotationnormale(fig.54et6).
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
3/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
4.Inscriptionsnormalisesdeslmentsderfrencesetdeslmentstolrancs.
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
4/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
5.Inscriptionsnormalisesdestolrances.
2.Inscriptiondeslmentstolrances
a)Casgnral:
laformecoterestrepreparuneflcherelieuncadrerectangulaireappelcadrede
tolrance.Danscecadre,etdansdescasesdiffrentes,sontinscritsdansl'ordre:le
symboledudfautcoter,lavaleurdelatolranceetsincessairelalettremajuscule
reprantl'lmentderfrence(fig.42,43et51).
b)Casexigeantplusieurslmentsderfrence:
sideuxouplusieurslmentssontindispensableslarfrence,leslettres
correspondantes,sparesparuntraitd'union,sonttoutesinscritesdanslammecase
(fig.52).Exemple:coaxialit(fig.11).
Siunordredeprioritdoittrerespectaumomentdelavrification,leslettressont
inscritesdansdescasesspares(fig.53).Exemple:localisation(fig.11).
c)Casd'unlmentrestreint:
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
5/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
unemmeformepeutparfoistretolrancesurunepartierestreinteouencore
comporterdeuxtolrancesdiffrentes.Lestolrancesrestrictivespermettentlacotationde
cescas(fig.44et55).
d)Casd'lmentsspars:
silatolranceconcerneungroupedeplusieurslmentssparsoudistincts,lacotation
doittreeffectuecommel'indiquentlafigure8delatolrance.Sil'exigences'applique
l'ensembledetousleslmentsspars,lamentionCZ(zonecommune)estajoutela
suite.Sanscettemention,l'exigenceportesurchaquelment.
e)Casdeplusieurstolrances:
siunemmeformereoitplusieurstolrancesdenaturediffrentesenmmetemps,
l'inscriptionpeuttreeffectuecommel'indiquelafigure57.
f)Casd'unecotationaumaximumdematire:
l'inscriptiondoittreraliseaveclesymboleMencadr(fig.56).Leprincipepeut
s'appliquerlatolrance,larfrenceouauxdeuxenmmetemps.Ilnes'appliquepas
auxtolrancesdebattement.(VoiraussiparagrapheVIII).
g)Casd'unezonedetolranceprojete:
danscertainscas,latolrancegomtriquen'estpasappliqueunlmentouuneforme
maisuniquementsonprolongement(endehorsl'objet).
Utilisations:formesservantd'implantationsdesgoujons,clavettes,goupilles...
LesymbolePencadrdoittreutilisaprslavaleurdelatolrancegomtriqueetavant
touteslescotesutilesladfinitiondelaformeprojete(fig.58).
6.Rfrencespartiellespermettantdedfinirdeslmentsderfrence(plan...).
3.Repragedeslmentsderfrenceetdeslmentstolrancs
Leslmentstolrancesouleslmentsderfrencepeuventtre:
deslignesoudessurfaces
desaxes,desplansmdiansd'objetsoudescentres
desaxesoudesplansmdiansd'unepartieoud'untronond'unobjet.
Danslepremiercas,letriangleoulaflchedoiventaboutirsurl'lmentmmeou,sice
n'estpaspossible,surunelignederappel(fig.7).
Danslesdeuxautrescas,letriangleoulaflchedoiventaboutirettretracsdansle
prolongementdelalignedecotedonnantladimensiondelaforme(fig.7).
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
6/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
7.Repragedeslments:lignes,surfaces,axes,lignesmdianesetsurfacesmdianes.
8.Caractristiquesparticulires.
IITolrancesdeforme
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
7/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
9.Tolrancesdeforme:exemplesd'indicationsetinterprtationscorrespondantes.
IIITolrancesd'orientation
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
8/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
10.Tolrancesd'orientation:exemplesd'indicationsetinterprtationscorrespondantes.
IVTolrancesdeposition
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
9/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
10/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
11.Tolrancesdeposition:exemplesd'indicationsetinterprtationscorrespondantes.
VTolrancesdebattement
1.Battementcirculaire
Plusieursmesuressontncessairespourcontrlertoutelasurfacespcifieetlatolrance
doittrerespectepourchaquepositiondemesure.Lavariationestmesuredansla
directionindiqueparlaflche.Aucoursdumesurage,pendantunerotationcomplte
autourdel'axederfrence,iln'yapasdplacementdel'instrumentdemesureni
dplacementaxialdelapice.Uneerreurdebattementsimplepeutrsulterparexemple
dedfautsdecircularit,planit,cylindricit,perpendicularit(prissparmentouen
combinaison).
2.Battementtotal
Aucoursdumesurage,l'instrumentdemesuresedplacelelongd'unelignefixespcifie
pendantquelapiceeffectueunesriederotationsautourdel'axederfrence.Les
erreursdebattementtotalrsultent,sparmentouencombinaison,detouslesdfauts
gomtriquesprcdents.
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
11/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
12.Tolrancesdebattement.
VITolrancementdesformessouplesoudformables
Ellessontcotescommesilespicestaientrigidesouindformables.Ilestncessairede
prcisersurledessinquelapiceestdformable:inscrirelarfrenceISO10579NRprs
ducartouche.Lesvariationsl'tatlibredoiventtresuiviesdusymboleFentour
(exemplefig.13).
13.Exemple.
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
12/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
VIIPrincipeouexigencedel'enveloppe(ISO8015/E04561)
1.Principe
Unesurface,aprsfabrication,nedoitpasdpasserleslimitesimposesparune
enveloppedontlaformegomtrique(dedimensionscellesdelaformethoriqueau
maximumdematire)estparfaite.Sansoublierquetouteslesdimensionslocales
possiblesdoiventtresuprieureslavaleurminimaleadmissibledelacotetolrance
(exemplefig.14et15).
L'applicationdeceprincipepermetuncontrleplussimpleaprsfabrication(jauges,
calibres...).L'utilisationestanalogueaveclesautresformesgomtriques(cylindre,
paralllpipde...).
14.Dfautmaxiderectitudeliaucasdelafigure15.
15.Principedel'enveloppesymbole
Remarque:si,avecleprincipedel'enveloppe,destolrancesgomtriques
supplmentaires(rectitude,planit,circularit,cylindricit)sontajoutes,ellesviennent
enrestrictionparrapportlatolrance(IT).Consquence:aucunetolrancegomtrique
nepeuttresuprieurel'ITlatolrancederectitudedel'axefigure14nepeutpas
dpasser0,016.Voiraussiprinciped'indpendance.
2.Inscriptionnormalise
PourunlmentisolonindiquelesymboleEentourd'uncercleentraitfinaprslacote
tolranceoul'ajustement(fig.15).
Pourl'ensembled'undessininscrirelesymboleprcdentprsducartouche.
S'iln'yapasd'indication,ledessinserainterprtsuivantleprincipedescoteslocales.
VIIICotationaumaximumdematire
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
13/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
16.Dimensionsaumaximumetauminimumdematire.
Acotationidentique,l'utilisationdelaconditionaumaximumdematirepermetdescots
deproductionmoinslevsellesimplifiel'usinageetlecontrle,rendpossiblelecontrle
decertainestolrancesgomtriquespardesjauges,calibres,etc.
Leprincipedumaximumdematirenepeutpastreappliquauxtolrancesde
battement,auxentraxesdeschanescinmatiques(engrenages...)etauxassemblages
serrs.L'inscriptionnormaliseestraliseaveclesymboleMentour(fig.17et18).
1.Principe(ISO2692E04555)
Utiliseaveclestolrancesgomtriques,laconditionaumaximumdematiretablitune
dpendanceentretolrancedimensionnelle(IT)ettolrancegomtrique.Ellepermetde
transfrerlaportiondel'ITnonutiliselorsducontrle(margerestante)surlatolrance
gomtriqueafindel'augmenter.
Tolrancegomtriqueauminimumdematire=tolrancegomtriqueaumaximumde
matire+intervalledetolrancedelacote(IT)
Dimensionvirtuellepicefemelle=dimensionaumaximumdematiretolrance
gomtrique
Dimensionvirtuellepicemle=dimensionaumaximumdematire+tolrance
gomtrique
2.Exemple1
Lesspcificationsimposentunetolrancesurlediamtre(50,00maximaleet49,80
minimale)etunetolrancederectitudeaumaximumdematire(0,2).Cesdeuxconditions
fontqu'aumaximumdematirelediamtreducylindreenveloppedelapiceatteint50,20
(diamtrevirtuel).Silediamtre(pice)diminue(partirde50,00),lejeuentrelapice
etlecylindreenveloppeaugmente.Cegainpeuttreajoutlatolrancederectitude(au
minimumdematirelatolranceatteint0,4).Enpratiqueilvarieentre0,2et0,4.
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
14/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
17.Exemple1.
3.Exemple2
Lesspcificationsimposentunetolrancesurlediamtre(60,50maxiet60,30mini)et
unetolrancedeperpendicularitaumaximumdematire(0,05aveclarfrenceA).Ces
deuxconditionsfontqu'aumaximumdematirelediamtreducylindreenveloppedutrou
atteint60,25(diamtrevirtuel).
Silediamtreaugmente(partirde60,30),lejeuentrelapiceetlecylindreenveloppe
augmenteetlegainobtenupeuttreajoutlatolrancedeperpendicularitilatteint
0,25auminimumdematireetpeutvarierentre0,05et0,25.
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
15/16
29/11/2016
Tolrancesgomtriques
18.Exemple2.
ZW3D 2017
Tlchargement gratuit, nouvelles fonctions et amliorations ! Afcher la
page zwfrance.fr/zw3d
http://www.zpag.net/Tecnologies_Indistrielles/Tolerances_Geometriques.htm
16/16