Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
: 4h (découverte)
Situation : « Tu as suivi avec assiduité la série Barbares sur la plateforme audio-visuelle Netflix.
Dans la saison 2, tu as été interpelé par la figure du général Tibère. Afin de confronter l’authenticité
historique de la série, tu décides de te renseigner sur ce personnage bien connu de l’Antiquité. »
« Tu en profites également pour t’interroger sur la qualité du latin dans les productions audio-
visuelles modernes. »
Famille tâches 3
Dresser premier bilan Tiberius sur base uniquement série PUIS confronter aux sources
Comment expliquer ≠ Suétone et Tacite ? Tacite est là pour dépeindre l’histoire de Rome, Suétone,
pour dépeindre des caractères. ! Ils sont contemporains ! Utilisent sans doute mêmes sources ?
Suétone : [21] ; sed expugnatum precibus uxoris adoptionem non abnuisse, vel etiam ambitione
tractum, ut tali successore desiderabilior ipse quandoque fieret
Tacite : [I, 10] ne Tiberium quidem caritate aut rei publicae cura successorem adscitum, sed
quoniam adrogantiam saevitiamque eius introspexerit, comparatione deterrima sibi gloriam
quaesivisse
2. Regarder extraits choisis. Demander prendre notes pour dresser portrait de Tibère (+ relations
avec Germanicus), mise en commun. Noter quelques phrases en latin.
Voir surtout côté militaire avec Tacite puis élargir reste vie avec Suétone, incosntance personnage
(Sénat), délices de Capri → comparer avec article sur excès d’un homme politique ?
OU : écrire scénaristes de la série pour commenter l’adaptation de Tibère (voire même en tant que
Tibère)
Pour la biographie étoffée (hors comparaison Netflix et hors vices) : donner en français, demander
si cela nuance la vision
• L’ivrognerie
[42] In castris tiro etiam tum propter nimiam vini aviditatem pro Tiberio "Biberius," pro Claudio
"Caldius," pro Nerone "Mero" vocabatur. […] Cestio Gall[i]o, libidinoso ac prodigo seni, olim ab
Augusto ignominia notato et a se ante paucos dies apud senatum increpito cenam ea lege condixit,
ne quid ex consuetudine immutaret aut demeret, utque nudis puellis ministrantibus cenaretur.
Ignotissimum quaesturae candidatum nobilissimis anteposuit ob epotam in convivio propinante se
vini amphoram.
• La lubricité perverse
[43] In silvis quoque ac nemoribus passim Venerios locos commentus est prostantisque per antra et
cavas rupes ex utriusque sexus pube Paniscorum et Nympharum habitu, quae palam iam et vulgo
nomine insulae abutentes "Caprineum" dictitabant.
• La cruauté / la violence
[44] Fertur etiam in sacrificando quondam captus facie ministri acerram praeferentis nequisse
abstinere, quin paene vixdum re divina peracta ibidem statim seductum constupraret simulque
fratrem eius tibicinem; atque utrique mox, quod mutuo flagitium exprobrarant, crura fregisse.
[57] Scurram, qui praetereunte funere clare mortuo mandarat, ut nuntiaret Augusto nondum reddi
legata quae plebei reliquisset, adtractum ad se recipere debitum ducique ad supplicium imperavit et
patri suo verum referre.
[58] Sub idem tempus consulente praetore an iudicia maiestatis cogi iuberet, exercendas esse leges
respondit et atrocissime exercuit. Statuae quidam Augusti caput dempserat, ut alterius imponeret;
acta res in senatu et, quia ambigebatur, per tormenta quaesita est.
[61] Mori volentibus vis adhibita vivendi. Nam mortem adeo leve supplicium putabat, ut cum
audisset unum e reis, Carnulum nomine, anticipasse eam, exclamaverit: "Carnulus me evasit."
• L’avarice
[47] neque spectacula omnino edidit; et iis, quae ab aliquo ederentur, rarissime interfuit, ne quid
exposceretur, utique postquam comoedum Actium coactus est manumittere.
[48] Atque etiam missiones veteranorum rarissimas fecit, ex senio mortem, ex morte compendium
captans.
• L’impiété filiale
[50] Matrem Liviam grauatus velut partes sibi aequas potentiae vindicantem, et congressum eius
assiduum vitavit et longiores secretioresque sermones, ne consiliis, quibus tamen interdum et egere
et uti solebat, regi videretur.
[52] Filiorum neque naturalem Drusum neque adoptivum Germanicum patria caritate dilexit,
alterius vitiis infensus. […] Germanico usque adeo obtrectavit, ut et praeclara facta eius pro
supervacuis elevarit et gloriosissimas victorias ceu damnosas rei p. increparet
[61] […] post cuius interitum vel saevissimus extitit. Quo maxime apparuit, non tam ipsum ab
Seiano concitari solitum, quam Seianum quaerenti occasiones sumministrasse; etsi commentario,
quem de vita sua summatim breviterque composuit, ausus est scribere Seianum se punisse, quod
comperisset furere adversus liberos Germanici filii sui; quorum ipse alterum suspecto iam […].
[62] Auxit intenditque saevitiam exacerbatus indicio de morte filii sui Drusi. Quem cum morbo et
intemperantia perisse existimaret, ut tandem veneno interemptum fraude Livillae uxoris atque
Seiani cognovit, neque tormentis neque supplicio cuiusquam pepercit
[67] Postremo semet ipse pertaesus, tali epistulae principio tantum non summam malorum suorum
professus est: "Quid scribam vobis, p. c., aut quo modo scribam, aut quid omnino non scribam hoc
tempore, dii me deaeque peius perdant quam cotidie perire sentio, si scio."
Existimant quidam praescisse haec eum peritia futurorum ac multo ante, quanta se quandoque
acerbitas et infamia maneret, prospexisse
[69] Circa deos ac religiones neglegentior, quippe addictus mathematicae plenusque persuasionis
cuncta fato agi, tonitrua tamen praeter modum expavescebat et turbatiore caelo numquam non
coronam lauream capite gestavit, quod fulmine afflari negetur id genus frondis.
Description physique
[68] Corpore fuit amplo atque robusto, statura quae iustam excederet; latus ab umeris et pectore,
ceteris quoque membris usque ad imos pedes aequalis et congruens […]
[...] facie honesta, in qua tamen crebri et subiti tumores, cum praegrandibus oculis et qui, quod
mirum esset, noctu etiam et in tenebris viderent, sed ad breve et cum primum e somno patuissent ;
deinde rursum hebescebant. Incedebat cervice rigida et obstipa, adducto fere vultu, plerumque
tacitus, nullo aut rarissimo etiam cum proximis sermone eoque tardissimo, nec sine molli quadam
digitorum gesticulatione.
[70] Artes liberales utriusque generis studiosissime coluit. In oratione Latina secutus est Corvinum
Messalam, quem senem adulescens observarat. Sed adfectatione et morositate nimia obscurabat
stilum, ut aliquanto ex tempore quam a cura praestantior haberetur.
[71] Sermone Graeco quamquam alioqui promptus et facilis, non tamen usque quaque usus est
abstinuitque maxime in senatu; adeo quidem, ut monopolium nominaturus veniam prius postularet,
quod sibi verbo peregrino utendum esset.
[75] Morte eius ita laetatus est populus, ut ad primum nuntium discurrentes pars: "Tiberium in
Tiberim!" clamitarent, pars Terram matrem deosque Manes orarent, ne mortuo sedem ullam nisi
inter impios darent, alii uncum et Gemonias cadaveri minarentur
Ep. 1 4’ → 6’ : Germanicus = fils Tiberius. G est homme action, veut en découdre au plus vite. T
apparaît comme pondéré, patient, « cunctator ». A ce moment, T pas encore César, soupçons se
portent + sur Germanicus. « Pq tribus quand tu peux dépouiller toute... » : cynique froid et
calculateur.
14’ → 17’ : arrogance, préfère laisser les autres se mouiller
Ep. 2 11’30 → 12’ : G. Menace T. Tacitement (plutôt l’inverse dans les textes). T. Ne prend pas part
à la vie du camp et ses réjouissances, isolé. Certainement pas ivrogne.
20 ‘ essaie d’avoir Marbod par la ruse plutôt que la force → absolument à mettre // avec Suétone
[37]
Ep. 3 : 13’ → 16’ : exécutions, G. Est présenté comme le garant de l’autorité du camp, T. + en
retrait, présenté comme circonspect
Ep. 3 20’ + Ep.4 12’ à 13’20 : T. Envoie Varus avec présent et message (ordre de le faire tuer) →
cruauté, sournoiserie
Textes à traduire pour confronter sources antiques :
[37] Hostiles motus nulla postea expeditione suscepta per legatos compescuit, ne per eos quidem
nisi cunctanter et necessario. Reges infestos suspectosque comminationibus magis et querelis quam
vi repressit; quosdam per blanditias atque promissa extractos ad se non remisit, ut Marobodum
Germanum, Rhascuporim Thracem, Archelaum Cappadocem, cuius etiam regnum in formam
provinciae redegit.
[18] Proximo anno repetita Germania cum animadverteret Varianam cladem temeritate et
neglegentia ducis accidisse, nihil non de consilii sententia egit; semper alias sui arbitrii
contentusque se uno, tunc praeter consuetudinem cum compluribus de ratione belli communicavit.
Curam quoque solito exactiorem praestitit.
Après avoir constaté tous les « emprunts » de Marot à Martial, rédige une épigramme en te mettant
dans la tête de Martial et en lui reprochant de t’avoir pompé ton travail.
Tâche finale : rédiger épigramme en français en respectant les caractéristiques vues au cours
(versification, sententia, jeu littéraire)