Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Expérimentale
‘’Plans d’expériences’’
Etude des facteurs
Pr. A. YAACOUBI
Laboratoire de Chimie Appliquée
Département de Chimie
ayaacoubi@uca.ac.ma
METHODOLOGIE DE LA RECHERCHE EXPERIMENTALE
Matrice d’expériences 1 - -
factorielles 22 : 2 + -
3 - +
4 + +
k=2 22 = 4 expériences
Matrice d’expériences 23 :
N X1 X2 X3
1 - - -
2 + - -
3 - + - k=3
4 + + - 23 = 8 expériences
5 - - +
6 + - +
7 - + +
8 + + +
Matrice d’expériences 24 :
N X1 X2 X3 X4 N X1 X2 X3 X4
1 - - - - 9 - - - +
2 + - - - 10 + - - +
3 - + - - 11 - + - +
4 + + - - 12 + + - +
5 - - + - 13 - - + +
6 + - + - 14 + - + +
7 - + + - 15 - + + +
8 + + + - 16 + + + +
N° X0 X1 X2 X1X2 Y
1 1 -1 -1 1 y1 y1 = b0 - b1 - b2
2 1 1 -1 -1 y2 y2 = b0 + b1 - b2
3 1 -1 1 -1 y3 y3 = b0 - b1 + b2
4 1 1 1 1 y4 y4 = b0 + b1 + b2
L0 = (+y1 + y2 + y3 + y4) / 4 = b0
L1 = (-y1 + y2 - y3 + y4) / 4 = b1
L2 = (-y1 - y2 + y3 + y4) / 4 = b2
Les effets des facteurs Ui et Uj sont dits
indépendants si l’effet du facteur Ui ne dépend
pas de la valeur prise par le facteur Uj
X1
-1 +1
b1- = ( y2 – y1 ) / 2
y1 y2 X2 = - 1
-1
Si les effets de X1 et X2 sont indépendants
Alors
b1 + = b1 - b1 + - b1 - = 0 b1+ - b1- = ( y4 – y3 ) / 2 - ( y2 – y1 ) / 2
Sinon
b1 + = b1 - b1 + - b1 - = 0 b1+ - b1- = ( y4 - y3 - y2 + y1 ) / 2
{Fin-Si}
N° X0 X1 X2 X1X2 Y
1 1 -1 -1 1 y1 y1 = b0 - b1 - b2 + b12
2 1 1 -1 -1 y2 y2 = b0 + b1 - b2 - b12
3 1 -1 1 -1 y3 y3 = b0 - b1 + b2 - b12
4 1 1 1 1 y4 y4 = b0 + b1 + b2 + b12
L0 = (+y1 + y2 + y3 + y4) / 4 = b0
L1 = (-y1 + y2 - y3 + y4) / 4 = b1
L2 = (-y1 - y2 + y3 + y4) / 4 = b2
L3 = (+y1 - y2 - y3 + y4) / 4 = b12
b0
b1 , b2 , b3 , b4
b12, b13, b23, b14, b24, b34
b0
b12, b13, b23, b14, b24, b34, b15, b25, b35, b45,
b123, b124, b134, b234, b125, b135, b145, b235, b245, b345,
b12345
Effets principaux et effets d’interaction :
b0 terme constant
bi effet principal
A + B C
Domaine Expérimental
U1 A A1 A2
U2 B B1 B2
Réponse expérimentale
1 : rendement (%)
Matrice d’expériences 22 Plan d’expérimentation
N X1 X2 N U1 U2
1 - - 1 A1 B1
2 + - 2 A2 B1
3 - + 3 A1 B2
4 + + 4 A2 B2
Plan d’expérimentation
N U1 U2 Rdt %
1 A1 B1 30
2 A2 B1 50
3 A1 B2 60
4 A2 B2 80
Réponse expérimentale
Matrice des effets
N° X0 X1 X2 X1X2 Y
1 1 -1 -1 1 y1 y1 = b0 - b1 - b2 + b12
2 1 1 -1 -1 y2 y2 = b0 + b1 - b2 - b12
3 1 -1 1 -1 y3 y3 = b0 - b1 + b2 - b12
4 1 1 1 1 y4 y4 = b0 + b1 + b2 + b12
L0 = (+y1 + y2 + y3 + y4) / 4 = b0
L1 = (-y1 + y2 - y3 + y4) / 4 = b1
L2 = (-y1 - y2 + y3 + y4) / 4 = b2
L3 = (+y1 - y2 - y3 + y4) / 4 = b12
N° X0 X1 X2 X1X2 Y
1 1 -1 -1 1 30 y1 = b0 - b1 - b2 + b12
2 1 1 -1 -1 50 y2 = b0 + b1 - b2 - b12
3 1 -1 1 -1 60 y3 = b0 - b1 + b2 - b12
4 1 1 1 1 80 y4 = b0 + b1 + b2 + b12
L0 = (+y1 + y2 + y3 + y4) / 4 = b0 = 55
L1 = (-y1 + y2 - y3 + y4) / 4 = b1 = 10
L2 = (-y1 - y2 + y3 + y4) / 4 = b2 = 15
L3 = (+y1 - y2 - y3 + y4) / 4 = b12 = 0
Diagramme d'interaction : Facteur A / Facteur B
RETOUR
Exemple 2
A + B C
Domaine Expérimental
U1 Température (°C) 40 60
U2 Durée de réaction 1 2
Réponse expérimentale
1 : rendement (%)
Matrice d’expériences 22 Plan d’expérimentation
N X1 X2 N U1 U2
1 - - 1 40 °C 1h
2 + - 2 60 °C 1h
3 - + 3 40 °C 2h
4 + + 4 60 °C 2h
Plan d’expérimentation
N U1 U2 Rdt %
1 40 °C 1h 17
2 60 °C 1h 43
3 40 °C 2h 65
4 60 °C 2h 35
Réponse expérimentale
Matrice des effets
N° X0 X1 X2 X1X2 Y
1 1 -1 -1 1 y1 y1 = b0 - b1 - b2 + b12
2 1 1 -1 -1 y2 y2 = b0 + b1 - b2 - b12
3 1 -1 1 -1 y3 y3 = b0 - b1 + b2 - b12
4 1 1 1 1 y4 y4 = b0 + b1 + b2 + b12
L0 = (+y1 + y2 + y3 + y4) / 4 = b0
L1 = (-y1 + y2 - y3 + y4) / 4 = b1
L2 = (-y1 - y2 + y3 + y4) / 4 = b2
L3 = (+y1 - y2 - y3 + y4) / 4 = b12
N° X0 X1 X2 X1X2 Y
1 1 -1 -1 1 17 y1 = b0 - b1 - b2 + b12
2 1 1 -1 -1 43 y2 = b0 + b1 - b2 - b12
3 1 -1 1 -1 65 y3 = b0 - b1 + b2 - b12
4 1 1 1 1 35 y4 = b0 + b1 + b2 + b12
L0 = (+y1 + y2 + y3 + y4) / 4 = b0 = 40
L1 = (-y1 + y2 - y3 + y4) / 4 = b1 = -1
L2 = (-y1 - y2 + y3 + y4) / 4 = b2 = 10
L3 = (+y1 - y2 - y3 + y4) / 4 = b12 = - 14
Diagramme d'interaction : Température / Durée de réaction
RETOUR