Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Un corrigé de la Série N 0 3
Exercice 1. Soient
P (X) = X 3 + 3X − 2,
Q(X) = −X 2 + 6X + 1.
Déterminer
(1) P + Q,
(2) 3P − 2Q,
(3) P 3 ,
(4) P Q.
Solution. .
(1) P + Q = X 3 − X 2 + 9X − 1.
(2) 3P − 2Q = 3X 3 + 2X 2 − 3X − 8.
(3) Posons X 3 := a, 3X − 2 := b. On a:
b2 = (3X − 2)2 = 9X 2 − 12X + 4,
b3 = (3X − 2)3
= (3X)3 + 3(3X)2 × (−2) + 3(3X) × (−2)2 + (−2)3
= 27X 3 − 54X 2 + 36X − 8.
Maintenant:
3
P = (a + b)3
= a3 + 3a2 b + 3ab2 + b3
= X 9 + 3(X 6 ) × (3X − 2) + 3(X 3 ) × (9X 2 − 12X + 4) + (27X 3 − 54X 2 + 36X − 8)
= X 9 + 9X 7 − 6X 6 + 27X 5 − 36X 4 + (12 + 27)X 3 − 54X 2 + 36X − 8.
(4) .
P Q = (X 3 + 3X − 2) × (−X 2 + 6X + 1)
= −X 5 + 6X 4 + (1 − 3)X 3 + (18 + 2)X 2 + (3 − 12)X − 2.
1
2
P (0) = 1,
P (1) = 0,
P (−1) = −2,
P (2) = 4.
d = 1 ← L1
a+b +c+d = 0 ← L2
P (0), P (1), P (−1), P (2) = (1, 0, −2, 4) ⇔
−a + b − c + d = −2 ← L3
8a + 4b + 2c + d = 4 ← L4
d = 1 ← L1
2a + 2c = 2 ← L2 − L3
⇔
2b + 2d = −2 ← L2 + L3
8a + 4b + 2c + d = 4 ← L4
d = 1
a +c = 1
⇔
b = −2
8a + 2c = 11
3 1
⇔ (a, b, c, d) = , −2, − , 1 .
2 2
P1 (X) = X 3 − (X − 1 + i)2 ,
P2 (X) = X 3 − X(X − 1 + i)2 ,
P3 (X) = (X + 1)n − (X − 1)n , n ∈ N.
Solution. .
3
n
X n
X
P3 (X) = Cnk X k − Cnk (−1)n−k X k
k=0 k=0
n
X
Cnk 1 − (−1)n−k X k
=
k=0
Solution. .
(1) A = X 3 + 3X 2 | X2 − X + 2 = B
. −X 3 + X 2 − 2X | X +4=Q
. 4X 2 − 2X |
. −4X 2 + 4X − 8 |
. 2X − 8 = R |
A = BQ + R = B × (X + 4) + 2X − 8.
(2) A = X 3 + iX 2 +X | X −i+1=B
. −X + (−1 + i)X 2
3 | X 2 +(−1+2i)X −3i
. (−1 + 2i)X 2 +X |
. (1 − 2i)X 2 + (−1 − 3i)X |
. −3iX |
. 3iX + 3 + 3i |
. 3 + 3i |
P GCD(B, A) = P GCD(A, 2X 2 − 3X − 2)
= P GCD(2A, 2X 2 − 3X − 2)
3
= P GCD 2X 2 − 3X − 2, (X − 3)
2
= P GCD(2X 2 − 3X − 2, X − 2)
= X − 2.
(2) La division euclidienne de A par B donne:
A = B × (X + 1) − X 2 − 4X.
4P (X) = 4X 4 + X 2 − 3X + 1
= (4X 4 − 4X 3 + X 2 ) + (4X 3 − 3X + 1)
= (4X 4 − 4X 3 + X 2 ) + (4X 3 − 4X 2 + X) + (X 2 − 4X + 1)
= (2X − 1)2 (X 2
| +{zX + 1}) (dans R[X]).
∆<0
1 2 3
Maintenant X 2 + X + 1 = X+ +
2 4
√
1 2 i 3 2
= X+ −
2 2
√ √
1 i 3 1 i 3
= X+ − X+ +
2 2 2 2
h −1 + i√3 i h −1 − i√3 i
= X− X−
2 2
√
−1 + i 3
= (X − j)(X − j) où j = .
2
A(α) = an αn + · · · + a1 α + a0
= an αn + · · · + a1 α + a0 car αn , . . . , a0 ∈ R
= A(α).
On a:
P (i) = 0,
P 0 (i) = 4i3 + 6i2 + 8i + 2
= −4i − 6 + 8i + 2 6= 0.
(1) On a:
P (j) = 2j 3 + 3j 2 + 6j + 1 − 3j
= 2 + 3j 2 + 3j + 1
= 3(j 2 + j + 1) = 0,
P 0 (j) = 6(j 2 + j + 1) = 0,
P 00 (j) = 12j + 6 6= 0.
Finalement β = βj 3
= (1 − 3j)j
= j − 3j 2
= j + 3(1 + j)
= 3 + 4j.
A(X) 1 1 1
= a0 X n + n + a1 X n−1 + n−1 + · · · + an−1 X + + an .
Xn X X X
On obtient facilement une décomposition du polynôme A(X) en facteurs
irréductibles dans R[X] pour n = 3, moyennant la fraction rationnelle
1
X+ := Y ∈ R(X).
X
C’est le cas pour le polynôme
P (X) = X 6 + 2X 5 + 4X 4 + 4X 3 + 4X 2 + 2X + 1 :
P (X) 1 1 1
= X3 + + 2 X 2
+ + 4 X + + 4.
X3 X3 X2 X
On a:
1
Y 2 = X2 + 2 + ,
X2
3 1 1
Y 3 = X 3 + 3X + + 3 = X 3 + 3 + 3Y.
X X X
Ainsi
P (X)
= (Y 3 − 3Y ) + 2(Y 2 − 2) + 4Y + 4 = Y 3 + 2Y 2 + Y = Y (Y + 1)2 ,
X3
1 1 2
P (X) = X 3 X + X+ + 1 = (X 2 + 1)(X 2 + X + 1)2 .
X X
Solution. .
(1) Il existe des scalaires α, β, γ, δ ∈ R tels que
α β γ δ
F1 (X) = + + + . On a :
X − 1 (X − 1)2 X + 1 X − 2
γ δ 1
α(X − 1) + β + (X − 1)2 + = (X − 1)2 F1 (x) = ,
X +1 X −2 (X + 1)(X − 2)
α β δ 1
(X + 1) + 2
+ γ + (X + 1) = (X + 1)F1 (x) = ,
X − 1 (X − 1) X −2 (X − 1)2 (X − 2)
α β γ 1
(X − 2) + 2
+ + δ = (X − 2)F1 (x) = ,
X − 1 (X − 1) X +1 (X − 1)2 (X + 1)
X X X X X
α +β 2
+γ +δ = XF1 (x) = .
X −1 (X − 1) X +1 X −2 (X − 1)2 (X+ 1)(X − 2)
Donc
1 −1
β = lim = ,
x→1 (x + 1)(x − 2) 2
1 −1
γ = lim = ,
x→−1 (x − 1)2 (x − 2) 12
1 1
δ = lim 2
= ,
x→2 (x − 1) (x + 1) 3
x
α+γ+δ = lim = 0.
x→∞ (x − 1)2 (x + 1)(x − 2)
Ainsi
− 14 − 12 1
− 12 1
3
F1 (X) = + + + .
X − 1 (X − 1)2 X + 1 X − 2
(2) On a:
X
F2 (X) = 1 +
(X − 2)2
(X − 2) + 2
= 1+
(X − 2)2
1 2
= 1+ + .
X − 2 (X − 2)2
11
(3) On a:
(X + 2)2 − 4X − 4
F3 (X) =
(X + 2)4
(X + 2)2 − 4(X + 2) + 4
=
(X + 2)4
1 −4 4
= 2
+ 3
+ .
(X + 2) (X + 2) (X + 2)4
Solution. .
(1) On a: X 4 − 1 = (X 2 − 1)(X 2 + 1) = (X − 1)(X + 1)(X − i)(X + i).
Il existe alors α, β, γ, δ ∈ C tels que
α β γ δ
F (X) = + + + .
X −1 X +1 X −i X +i
Première méthode.
1 1
α = lim (z − 1)F (z) = lim = ,
z→1 z→1 (z + 1)(z − i)(z + i) 4
1 −1
β = lim (z + 1)F (z) = lim = ,
z→−1 z→−1 (z − 1)(z − i)(z + i) 4
1 i
γ = lim(z − i)F (z) = lim = ,
z→i z→i (z − 1)(z + 1)(z + i) 4
1 −i
δ = lim (z + i)F (z) = lim = .
z→−i z→−i (z − 1)(z + 1)(z − i) 4
Donc
1 −1 i −i
4F (X) = + + + : (Décomposition dans C(X)
X −1 X +1 X −i X +i
1 −1 −2
= + + 2 : (Décomposition dans R(X).
X −1 X +1 X +1
Deuxième méthode. On a:
−α −β −γ −δ
F (−X) = + + +
X +1 X −1 X +i X −i
−β −α −δ −γ
= + + + .
X −1 X +1 X −i X +i
Comme F (−X) = F (X), l’unicité de la décomposition donne
(β, δ) = (−α, −γ).
13
Soit maintenant x ∈ R. On a:
α β γ δ
+ + + = F (x)
x−1 x+1 x−i x+i
= F (x)
1
= = F (x)
x4 −1
α β γ δ
= + + +
x−1 x+1 x+i x−i
α β δ γ
= + + + .
x−1 x+1 x−i x+i
α −α λi −λi
F (X) = + + + . Finalement
X −1 X +1 X −i X +i
1 −1 i −i
4 4 4 4
F (X) = + + + .
X −1 X +1 X −i X +i
1
Méthode générale pour Fn (X) = X n −1 , n ≥ 2.
Soit z ∈ C une racine du polynôme X n − 1 ∈ C[X]. On a:
1 = |z n | = |z|n . Ainsi 0 = ln 1 = ln(|z|n ) = n ln |z|, c’est à dire z
est un nombre complexe de module 1 et s’écrit z = cos θ + i sin θ où
θ ∈ [0, 2π[. Maintenant
1 = zn
= (cos θ + i sin θ)n
= cos nθ + i sin nθ = 1 (d’après la formule de Moivre)
cos nθ = 1
⇔
sin nθ = 0
Il existe k ∈ Z tel que nθ = 2kπ
⇔
Il existe h ∈ Z tel que nθ = hπ
= zk .
et on a:
n−1
Y
Xn − 1 = (X − zk ).
k=0
α0 αn−1
Fn (X) = + ··· +
X − z0 X − zn−1
n−1
X αk
= .
X − zk
k=0
15
n−1
X αk
(z − zk0 )Fn (z) = (z − zk0 )
z − zk
k=0
α k6X
= k0
k0 αk
= (z − zk0 ) +
z − zk0 z − zk
0≤k≤n−1
k6X
= k0
αk
= αk0 + (z − zk0 ) .
z − zk
0≤k≤n−1
1 zn − 1
=
(z − zk0 ) Fn (z) z − zk0
z n − zkn0
=
z − zk0
Φ(z) − Φ(zk0 )
= .
z − zk 0
Cependant
Donc
Ceci donne
zk 0
αk0 = .
n
Finalement
z0 zn−1
nFn (X) = + ··· + .
X − z0 X − zn−1
16
(2) On a:
X 4 + X 2 + 1 = (X 2 + 1)2 − X 2
= (X 2 + X + 1)(X 2 − X + 1)
= (X − j)(X − j)(X + j)(X + j).
G(X) = G(−X)
−α −β −γ −δ
= + + + .
X +j X +j X −j X −j
α α −α −α
G(X) = + + + Décomposition dans C(X)
X −j X −j X +j X +j
α α −α −α
= + + +
X −j X −j X +j X +j
√ √
−1+i 3 −1−i 3
Calcul de α. On a: j = 2 , j= 2 . Maintenant:
α = lim (z − j)G(z)
z→j
1
= lim
z→j (z − j) × (z + j) × (z + j)
1
=
(j − j) × 2j × (j + j)
1
= 2
2j(j 2 − j )
1
=
2j 3 − 2(jj)j
1
=
2 − 2j
1
= √
2 + (1 + i 3)
1
= √
3+i 3
√
3−i 3
= .
12
Finalement
√ √ √ √
3 − i 3 3 + i 3 −3 + i 3 −3 − i 3
12G(X) = + + + Décomposition dans C(X)
X −j X −j X +j X +j
X +1 −X + 1
2G(X) = + 2 Décomposition dans R(X) .
X2 +X +1 X −X +1
. 4 | 2 + 2Y + Y 2
. −4 − 4Y − 2Y 2 | 2 − 2Y + Y 2
. −4Y − 2Y 2 |
. 4Y + 4Y 2 + 2Y 3 |
. 2Y 2 + 2Y 3 |
. −2Y 2 − 2Y 3 − Y 4 |
. −Y 4 = Y 3 (−Y ) |
4 = (2 + 2Y + Y 2 )(2 − 2Y + Y 2 ) + Y 3 (−Y ).
Troisième étape. Un calcul final:
(2 + 2Y + Y 2 )(2 − 2Y + Y 2 ) + Y 3 (−Y )
4F (X) =
Y 3 (2 + 2Y + Y 2 )
2 − 2Y + Y 2 Y
= −
Y3 2 + 2Y + Y 2
1 2 2 Y
= − 2+ 3−
Y Y Y 2 + 2Y + Y 2
1 2 2 X −1
= − 2
+ 3
− 2 ,
X − 1 (X − 1) (X − 1) X +1
1
4 − 12 1
2 − 14 X + 14
F (X) = + + + .
X − 1 (X − 1)2 (X − 1)3 X2 + 1