BIBLIOTHECA

CLASSIGA LATINA
SIVE

COLLECTIO
AUCTORUM CLASSICORUM LATINORUM

CUM
NOTISETINDICIB.US.
 On souscrit, a Paris,
CHEZN. E. LÉMÂÏRE, Editeur, boulevard Italien, n° aa, en face des
Bains Chinois.
BARROtS i'atné, libraire, rue de Seine, n° 10, Faub. St.-Germ.
DEBURE frères, du Roi, me Serpente, n° 7.
tibrairès
J. DIDOT, l'aîné, Imprimeur du Roi, rue duPont-de-Lodi, n° 6.
F. DIDOT, Imprimeur du Roi et de l'Institut, rue'Jacob, n'* :14.
TREUTTEL et WURTZ, libraires, rue de Bourbon, n° !y.
Auc. RENOUARD, lihraire; rue de Tournon, n° 6.
MONGIE aîné, libraire, boulevard Poissonnière, n° 18.
BOSSANGE père, libraire, rue de Richelieu, n° 60.

-BRUNOT-LABBE, tibraire; quai des Augustins, n° 33.

H. VERDIÈRE, libraire, quai des Augustins, né 25.

ARTHDS-BERTRAND, fibraire, rue Haute-Feuille, n° 23.

Et chez tous les libraires de France et des pays étrangers.
 MARCUS FABIUS

QUINTILIANUS

DE INSTITUTIONE ORATORIA
EXCUDEBAT PETRUS DIDOT

NATU MAJOR, REGIS TYPOGRAPHUS.

 MARCUS FABIUS

QUINTILIANUS
DE INSTITUTIONE ORATORIA

AD CODICES PARISINOS RECENSITUS

CUM INTEGR!S COMMENTARUS

GEORGII LUDOVICI ~A~ZD~VC

<~U!BTS NOVAS LECTIONES ET NOTAS ADJECIT

JOANNES JOSEPHUS D~Z7'

tJNCS B FRjEFECTtS

SERVAND~ BtBHOTaEC~ SAN-GENOVEFAN~

VOLUMEN QUARTUM

PARISIIS
COLLIGEBAT NICOLAUS EL!C!US LEMAIRE
POESEOS LATtN-B PROFESSOR

MDCCCXXtU
 EDITORIS PR~EFATIO.

(~UUM G. L. Spaldingium operi, cui per viginti fere.

annos optimas horas singulari ac paene inenarrabili cum
studio impendisset, profligato jam et propemodum ad
nnem perducto subita mors, die y jun. ann. j8n, eri-
puisset, Philippum Buttmannum potissimum amicorum
ejus destinavit voluntas, qui calamum sumeret ipso mortis
die ab eo depositum, et perfectore suo orbatum opus,
quoad proprium patereturjudicium, ipsius more et modo
absolveret. Demandatum negotium Buttmannus suscepit
eo libentius, quod per intimam multor'jm annorum cum
Spaldingio familiaritatem necessitudinemque ita virum
pernoverat, atque in ingenii studiorumque ejus habitum
se insinuaverat, ut, quam iHe in expoHendo.scriptore
viam institisset, eam persequi facilius commodinsque
posset.
Si summam rei spectes, Spaldingius tetam plane per-
texuerat, prseterexiguam extremi voluminispartem; com-
mentarinm enim qui tum ad lectionum varietatem, tum
ad textus explanationem pertinet, reliquerat elaboratum
usque ad libri XII caput 3, §. 7 at accuratins inspicienti
patebat nondum talem ab auctoris manu exiisse, qualem
ille emissurus m publicum fuisset: quippe et singula fude-
rat prima manus, tot mutatis additisque, ut msi dHIgen-
tiore calamo exarata. typothetae tradi non possent, et mu!.
4
2 ËDJTORIS

tas animadversiones ut inchoatas et imperfectas notaverat

Spaldingius ipse, non pauca denique textum et notas com-
paranti'occurrebant ejusmodi, quae iterum scribens emen-
dasset vir omnium prope, quos Germania tulit, accuratis-
simus. Haec igitur describendi, perficiendi emendandique
operam Buttmannus suscepit, et opus.quod intra men-
sium aliquot spatium exsecutus esset, si a propriis labori-
bus antea destinatis plus otii superfuisset, inito quinto
post Spaldingii obitum anno, perégit.
,Non alienum videtur hic praedicere nihil novi apparatus
ad scripturae varietates pertinëntis inde a tertii voluminis
editione Spaldingio accessisse, praeter duo Codd., non adeo
magni quidem pretu, quos tamen paratos negngere noluit.
Quippe vir iHustrissimùs et doctissimus H. F. DE DIEZ, in
cujus ditissimo rérum ad gërmanicas litieras pertinentium
thesauro primas partes occupât supetiexSantenii litteraria,
quique hujus usum bonis permittere iillaude sua ponit,
Spaldingio inde tum libellum obtuHt varias lectiones Quin-
tiliani ex codice a'liquo'excerptas continentem, tum {!ori-
legum codicem ab antiqua manu in membranis scriptum,
sententiasque ex latinorum scriptorum operibus collectas
exhibentem. Horum librorum alter, quem hoc signe Ere.
~a~t. notavit Spaldingius, ignotas aliunde scripturas non
offert, sed ita fere cum codice Guelferbytano conspirantes
omnes, ut ex hoc ipso eas manasse pro comperto prope
babeatur; alter, quem Floril. Sant. nominat Spaldingius,
haud raro quidem ab omnium librorum scriptura recedit,
ita tanien ut variationes ab illo ipso, qui ftores hos ex-
cerpserat, aut sedu)o, quo rotundiores exirent sententiae,
aut neglectu etiam quodam admissas fere esse facile appa-
reat. Attamen, ut de hoc ipso constaret, Spaldingii secutus
 PR~FATIO. 3
et ipse enotayit Butt-
cxemplum diligenter Inde singula
jnannus, et in caeteris quoque decessorismorem servavit:
describa-
quem.quum Spaldingiqs non satis explicuerit,
mus necesse est;.simul et quam nosmet ipsi viam tenuen-
mus a prima propositi ittper)9 meta usque ad Tjltimam,
non médiocre, ffermano quidem editori
quodque viaticum
negat'tm,,comparaYertmus, paucis rursus attingere operae
Spaldingins statuerat ab initio edi-
preuum.est.Nimirùm
tionem dare communi tantum usm aptam, quam tamerl
fors obtulérat, apparatu ita exornaret,
parvd, quem.tum
variarum tectionum iUa, qùse
ut po9set:inde augeri penus
Hinc factum est,
apud Eurmannum et Gesnerum prostat.
ut tam parva appareat in primo volumine notatio variatio-
num: qùippe ex omnibus iis, quae Burmannus habet,
n'bil repëtebat Spaidingius, nisi quo ad constituendam
confirmàudamque suam scripturam opus videretur. Mox
crescente codicum~opia, quum jam, velut se invito, cri-
ticam id est, scripturarum varletatibus
refertam sibi
evadere.ëditionemvideret, quod tum utique ratio suadè-
bat,.fecit: memoratis suorùm codicum lectiohibùs, Bur-
mannianos etiam, qui cum quaque concordarent, iibros
annotavit; masautemvariattones a Burmahno, Gesnerove
nova nullaauçtoritas
tàm notatas, quibus accederet, qùa-
in suam quoque edi-
rumque.usHm perspiceret nuuum,
tionem conserere detrectavit; atque ad banc plenitafém,
quœ quamyis.Iectori docto criticoque sufSceret, non ta-
menfnturis editoribus, aut rerum ahtiquarum indagato-
ribus snpervacuas.iHas redderèt editiones, priora etiam
volumina supplementis augere aliquando constituerai.
tHa vero. consitli,.quod in, primo operis yôtumin'é se-
quëbatur Spaldingius, diversitas aHud etiam Incommodum
f.
 4 EDITORIS

peperit, quod, quamvis non grave, mancam tamen aiiqua-

tenus universam viri optimi operam effecit: nam quum ci
ad manum non essent multae ex ssecuii XVt editionibu~,
nec nisi admodum pauéarum exiguus usùs factus esset in
Burmanni et decessorum ejus commentariis, fieri non po-
tuit, quin multis eum locis receptae, seu vuJgatse scripturae
fons et ex alia in aiiam trànsitus plane lateret; neque
tamen id admodum curabat Spaldingius in tali, qualem
tum parabat, editione. Mox, augescente vetustorum libro-
rum numero, quum accuratius exponendum esset de plu-
rimis varietàtibus, aucta est etiam sensim nécessitas. illi
criticorum desiderio satisfaciendi; quod tamen quomodo
fieri posset, in tanta illius sévi editionum raritate non ap-
parebat igitur etiam tum iis, quas habebat, opibus con-
tentus Spaldingius, quoties mutatam aliquam invenisset
jam antiquitus scripturam, id saltem ubique diligeRter
notavit, in quonam ~Moru?~/:&rorMnt primo quBeque appa-
reret sunt autem illi libri ejusmodi fere, quos nihil pri-
mitus dare satis constat, ut Basil. i5~t, Gryph. Stoer.
Hune defectum explere Buttmannus, tot et tantis rebus
distentus, neque potuit, neque, si potuisset, in tain exi-
gua, quam absolvendam susceperat, muneris parte operse
pretium fuisset. Hoc igitur optat ille, ut idoneus aliquis
buic succedat operi, ~MmtumyMefo~Mn:eM,supplementa et
indices complectens, digna et Quintiliano et Spaldingio
cura perficiat. Nos autem illius vota implevimus, diver-
sam tamen, at iUam longe èertiorem, secuti rationem ete-
nim quintunz.volunien notis refertum otiosum esse, le-cto-
ribus ad supplementa raro recurrentibus, integrum vero
Spaldingii opus esse retexendum censuimus, et :Mj/ce~ ad
calcem Dec~aMafMMMm,quas jam curamus publicandas,
 PR~EFATIO. 5
relegavimus itaque summa cum fide et religione Spal-
dingii commentarios inspeximus, et fontes, quos ille ne-
glexerat, quosve non noverat, scrutati sumus, ut haurire-
mus indeiHam, quam expetebat Buttmannus, varietatum
copiam, suo quasque loco reponentes. Fatendum quidem
est satis amplas nobis obtigisse divitias nam praeter
commentarios et codices, quos Spaldingius interrogavit
incuriosius, adfuerunt unice nobis duodecim Regiae Bi-
bliothecae MSS. et insuper PRATENSIScodex, quos ad ulti-
mum verbum contulit inter se doctissimus D. VICAIRE
(vide praef. nostram, vol. t, pag. ly seqq.); adfuit quoque
magna, quibus caruit Spaldingius, editionum copia, de
quibus prae caeteris indicamus Basil'. 1 (f52y), ed. Yidovaei
(Paris. t52y, t538),Vascosani (Paris. t538, tS~a), Ascen-
sianam (i53r) cum notis PbUandri, et omnium maxime
Gallandianas inde ab ann. 538.
Huic emendationis rationi curam eo diligentius impen-
dimus, quod jamdudum viri, et illi quidem apud Germa-
nos ingenio et doctrina praestantissimi, quanti interesset
augere, aut corrigere, collatis prioribus libris, Spaldingii
commentarios, variis inter se disputationibus declaravere.
Itaque non alienum videtur hic quaedam proferre, quae,
post obitum Spaldingii, fuerunt vuigata in quibus primo
loco ponenda sunt illa quae in locum quemdam primi
libri ingeniose pariter ac vere a se notata cum Buttmanno
per litteras communicavit vir in hoc litterarum génère ce-
leberrimus C. G. Schutzius verba Quintiliani haec sunt
lib. ï, cap. t, §. 2'7 « Quum vero jam ductus (litteraruin)
sequi cœperit (puer), non inutilc erit eas tabeHae quam
<'optime insculpi, ut
per illos velut sulcos ducatur stilus
na)n ncqne errnbit, quetnadmodum in ceris (continebitur
6 EDITORIS
enini utrinque marginibus); neque extra pt'asscriptutM
poterit egredi et celerius ac saepius sequendo certa \cs-
tigia formabit articules; neque egebit ad~utorio manum
<' suam manu superimposita regentis. Ad bsec quum
Spaldingius annotant, quid hoc neque e.d/'a~nMcr~fMMt
poterit e~redt differret ab illo ?te~Meerrabit, dicere se non
posse, esse tamen in omnibus codicibus bffendiculum
removit Schutzius verbis sic distinguendis ~Vant Ke~Me
errabit, <7uenta<~fMO~uw :? ceris (co?t<iKe~~MretïtHt H~:?M'M<'
~Ka~t'tK~u~, ne~ue eA'h'a ~t'a'~cr~~Mm poterit e~eJ<), etce-
/e?'<~ ac ~a'DtM~sequendo certa t/e~t:<7!<t
formabit articulos.
In quibus postremis neglectam a Spaldingio scripturam,
quam cum plerisque libris Cod. Turic. pro hoc~'brnM~:Y
exhibet,?'H:a& unicc v~ram esse monet idena Schutzins,
quum /!r?Ka puero manus qu2eratur, dum certa sequitur
illa véstigia, istud autem~o7'MM~t commodum sensum hoc
loco non praebeat quapropter hujus optimse lectionis'
mentionem fecimus in nota ), lib. I, cap. ), §. 2y.
His duo subjungemus loca 'feliciter, nostro quidem ju-
dicio, tentata a Gustavo Sarpio in libelio, queminscripsit
~Ma/ectorMw ad G. L. ~)aM;MyH M. Fab. ~Mt'Mtt/MKMnt spe-
ct~eM, Ilalis, )8t5. AIter est I, 9,3, ~Mo~ opus (faLeIIas
~sopi variando exprimere), eha/M co/t~um?!M<~Dro/e~!ort-
bus ~~c<7c, <yMteommoJe tractafer~, cutCMH~Me<Mce?K/o
~!<C<e<, ubi consummatis sro/ech'&M~, quos iiie reponit
firmatos ex altero loco X, 5, t~ (dum adolescit sro/ccfM~
quum est consummatus), suffragamur plane, ablativos ta-
men potius quam dativos agnoscentes. Verior etiam; si
mc-do veri sunt gradus, in altero loco (!Ib. ï, cap. 4. $- ~3)
videtur conjectura, ubi quum vu)gatum sit ita arbos, labos,
vapos etiam et c/anMM, ce lases <t.<</t<c/'t<?!<, c vat'ia Icc--
 PR~EFATIO. 7
ttone et as pro astatM hanc ille extudit scripturam, ac lases
et cM~MerMMt.Quae ut merito laudamus, ita non possumus
non monere caetera, quae ubellus ille contineat, si levions
momenti nonnùna exceperis, ejusmodi esse omnia, ut vi-
rorum doctorum ocuHs subjectavaide miremur: nam quae
vel grammaticam vel aliam ob causam ad mutandum
textaoi conjectata, aut quae eodem ex génère observata
sunt, in iis plane desideramus subaetum illud grammatici
judicium, sine quo in his litteris effici nihil potest. Quod
ne durius dici videatur, ponenda sunt bic specimina quae-
dam velut, quum in his verbis (1, 1, 36). T'tpse~ut'tMr/tcEC
M:e?7(o?':a
(sententiarum ad imitatipnem scribendi proposi-
tarum) in ~eMectufem, et impressa. animo r:<J: usque ad mo-
res proficiet, satis dilucide a Spaldingio explicitis, Sarpius
voce tM~Mesignificari vult sen~er, sive pe~ tofam mtom, in
eoque usu conSrmando Aimelov. et Spalding. nonyeretur
admonere Horatiani illius tamen M~Met-ecurref, alia se
prseterire dicëns exempla quae sint o~et~~8~ Te xo~tcTE );
qui si vel lexica inspexisset,'prpsariae oratioais exempla,
nonnisi paucissima, si Jocos ipsos, nulta inveriisset.: sed
fac ita Cicerones etiam et Quintibanôs Jocutos esse ne
illud quidem attendit Sarpius, particuJas't~yMe a~ sic
junctas nutlis machinis distineri posse. Pàulo supérius ih
ejusdemcapitis§§. 24, 25,.Quintilianusbtterarumnomina:
et, seriem prius quam formas dôcere puerps vetat; obstare
enim Aoc agnitioni earum, non !K(eK~6Kt<6M~ TMQ-caM!MH&K:
ad ipsos ductus, duni antecede~tent memortani seot'Mntur.
Haeserat in extremis verbis; Spaldingius difnsus verse .Ge-,
doyni explicationi, quam in quarto demumvoluminead~
X, y, iQ agnovit. Hserenti hic itidem Sarpio quis.id vitio"
yertat? Sed qùis ferat emendantem dum ctMtecë~ente~tnie-
8 ËDtTORÏS
et bsec ita explicantém
HtorM se<yuMtt<Mr, dum anteeeden-
« tem litteram memoria, nec sequentem intuitu sequun-
tur? Quod quid sit, aut, si quid est, quomodo ex more
illo Mtterarum nomina prius quam formas discendi enasci
queat, non facile a)iquis dixerit; neque, quidquid est, 1
deteriore illud oratione proferri potuit. Quale autem istud
viri judicium est, quum in perversissima illa loquendi
forma 1,5, <yt«B(musica) vel sola OHM!~tMJtorM~tgenere
M<MX habeat o~ér~yMam ostentationis, facillimam certissi-
et
tnamque !Mante omni inserentium medelam respuit,
ablativum comparandi, quamvis statimsubjiciatur<y:Mm,
aestt-
agnoscens, hune approbare conatur adhibito ablativo
mandi, qualis est in hisce: «MKOdie plus vixi, quam vi-
"vendum fuit, simiHbusque? Quid porro intolerahitius
loco 1,
quam quod in difficili illo de cognominum origine
4, 25, quem corruptum magis etiam corrupit, posita post
vocem Scattri majore interpunctione, novum sensum ita
inchoat, Taliaque et ex casu K<ceM<t!fm: A!'MC~jr7'M.
eru?tf, ut fa/t'aoue sit pro talia quoque, in quo securus
utitur valde lubricis virorum doctorum ad Vell. I, 8, 2,
Flor. IV, 2, 06, disputationibus; quae ut alio adhibitae
certissim~e sint, sunt tamen a Quintiliano et ab hoc potis-
simum loco, ubi particula et intercedit, atienissimae. Quae
singula ideo monuimùs, ut nimiam.Sarpii fàmam jmmt-
nueremus, atque ne quis illius opere ad Spaldingii opus
infirmandum abuteretur.
Quid de Buttmanno dicemus, quod jam fama non prae-
dixerit ? Satis per se commendaturvir ille ingenii acumme
et doctrina prsestantissimus, de litteris tum grsecis, tum
latinis bene meritus, dignos Spaldingii successor, et exi-
mius Quintiliani interpres. Cui ut ~ustas laudes rependere
 PRjEFATiO. 9
nos juvat, ita, si quid mendi subesse ejusdem commentariis
forte deptehendemus, annotare non dubitabimus: nempe
ea est modestia viri, ut quaedam loca ex sua amicorumve
observatione emendata initio voluminis praenxerit, sequo-
rum judicio lectorum caetera permittens. Has vero notas
pro more nostro suis quasque locis reponendas curavi-
mus, ne rerum séries solveretur prseterea non solum
reposuimus, sed ëttam contraximus longiora quaedam ad-
ditamenta, ad Spaldingli tantum animadv.ersiones perti-
nenda, quae Addendorum nomine inscripta extremo vo-
lumini Buttmannus subjunx.erat.
Haec sunt, quae lectores mpnitos voluimus, ut sua Spal-'
dingio et Buttmanno servarentur, simul ut illa, quse sunt
nostri juris, vindicaremus, satis amplam mercedem e nos-
tris percepturi lucubrationibus, si nostro labori faverint
eruditi.

J. J. D.
 DE INSTITUTIQNE ORATORIA
LIBRIDECIMIARGUMKNTUM.

CAP.I. De copia verborum. IL De imitatione. III. Quo-

modo scribendum sit. IV. De emendatione. V. Quae
scribenda sint praecipue. –VI. De cogitatione. –'VII. Quem-
admodum extemporalis facuttas paretur et contmeatur.
M.'FABII QmNTîLtANï.
ORATORIO;
INSTiTUTtONIS
LIBER X'.

CAP. I. ")ED haec eloquendi praecepta, sicut cogitatio-

ni sunt necessaria, Ita non satis ad vi.m dicéndi.va-
lent, nisi iHis 6rma~ quaedam facilitas, :quaeapud

l.InscriptiohujusIibriinTuri- quidquam notavi..Caret inscriptio-

eens.FIor.Gue)f.heBC:J3eco/)ia ne et Gbth.– Hoc caput omnium
uer&ontm. Qu<B <~e)tf/a. Qui ~rœ- QuintiHani menddsissimum putat t
corum maxime /ccc7t~ (postremum Barth. ad Stat. Theb. VI, vers. 0)3,
sicGue!f.etasec.manuTuric.; et ad lib. X, vers. yoô, et quœdam
reliqui duo e/e~ett~;). Qui Romano- loca emendare conatur. En.
ïT~tM.De imitatione. QttOtMOt/o~cri- 2. Co~<n~o)tt; sic Turic. Ftor.
bendum. Quomodo ement/anf/um Gue)ferb. Exc. 'Santen. Tarv. çum
(Turic., enim ~tï~(/uj?ï). QutC MajCt- Jens. Reliqui co~ftttt'OHt, jubente
me scribenda. De cogitatione. Qt(0- etiamRegio, sed dant Goth.VaiL 1.
modo ex (Guelferb. et a sec. manu CAMP.Languet. Sic X, 3, )<). Co-
Tune., et) tem~om/t'j (Turic., tem- ~ftttttont Steph. pro co~ttatMnt.–
pora, u~)~c'7tta~ (Guelf.actt/- Eademnostri. Eo.De hac pro-
tas) paretur et continuatur (Turic. prie disputat cap. hujus tibri 6. Nos
asec.manueo)ttt))t(efur.GueIferb., hodie mct/t~<tOMC~t dicimus, et
continetur; lege conttneatuf. Vide NosterIV, 5, 2, nihit cootfa<t~')'<t'-
X, y, 18, 24 ). Nihi) horum in ex- mtef/ttattque.* Vide et n, 11, 4.
eusis, nec uHusprœterea codex Opponit M:m (/tcent/t huie co~ita-
auctor eorum memoratur nisi, tioni.
f;uod in illis de copia verborum, exc. 3. Firma ~uœ~a'tn. Turic. F)or.
Cibs.O))r.Gesner.nc''eCAMp. /b''m~ f7n<ïf/aw. t)té a sec. manu.
 12 M. FAB1I QUINT [UANI
Gr~ecos E~' 1 nominatur,accesserit 2 ad quam scribendo
plus, àn legendo, an dicendo conferatur 3, sotere qmseri
scio quod esset diligenti 4 nobis examinandum ~cura,
si quaHbet earum rérum possemus una esse contenti.
2 Verum ita sunt inter6 se connexa et indiscreta omnia,
ut, si quid ex his defuerit?, frustra sit in caeteris labo-
ratum nam neque solida atque robusta fuerit unquam
eloquentia, nisi multo stilo vires acceperit; et citra lec-
tionis exemplum labor ille, carens rectore, flult9: qui

Guelf. Exc. Santen. CAMP., ~orn!<B RR. 7, 11, et apud Burmann. V. C.

<~t«Mfam, cum Goth. Voss. 2, Vall. Alm., cott/!ciuntur. ED.
et edd. ante Ald. Reposuit nostrum /)t'oentt nobis; ita C.4MP.
Regius e §. 5g, ubi Turicens. item Andr..Ald. Bad. uterque et aliquot
~brmam. Flor. Guelf. rectam sçrip. ap. Burm. edd. Reliqui ~t/tce?t<tu~
turam. Nostri ~ormœ ~tt<B(/am nobis, facili corrupteh.
facilitas, exc. R. t3, qui forma 5. Examinandum cura, si; sic
<yuœdam et facilitas. Quac non sper- Turicens. Gnetf. Exc. Sant. CAMP.
nenda lectio. En. cum Bodt. Bal. Gothan. Voss. 2, et
) .°E~< Tune., ex /tM; a secunda edd. ante Basil. ace. Obr. AKqiiot
inanu lexis, et sic Flor. Guelf. (hic horum incidunt ante cura, ut ea
~rœc. litt.) CAMp.Goth. Jens. ( tac. regat genitivum; male. Turie. ( a
Gesn. ) cum Voss. 2, et editt. ante pr. manu) Flor., ex citra si, cum
Gryph.–Nostri omnes lexis. Lati- Alm. Retiqui omittunt.
ne ~<c vertitur habitus. ED. 6. Suut inter. Turic. F)o)f., sint
t. ~ccessent; act'~uam; sic Guelf. in ter.
Goth. Exc. Sant. Jens. (tac. Gesn.) y. Quid ex his Je~uertt. Turic.,
CAMp.Tarv. cum Voss. 2, Alm. et qui flex. h. d. a sec. manu qui
edd. ante Locat. quae cum reliquis ut et
flexus vel /fM</em f/e/MO'tUt,
omittit ad, expunj;ente Regio. Sed Guelf. nisi quod sine vel et quod
Turic. Flor., accesserat ad <jf.Ille a iisdem, cum Bodl. Voss. 2, Jéns.
sec. manu accesserit.t. (err. Gesn.) et edd. ante Ba~i). Sed
3. Conferatur. Turie. Flor., co)t- CAMP., ~m /?exu! hisdem Flor.,
feruntur, cum Alm. Sed Guelferb., <yut/?ejms his <~c~fert)tt, et sic Go-
co))~!M'tt!tr. Tarv., çonse~uemM)'. than. (err. Gesn.)-Nostri omnes
Reliqui cotne~uantur. Nostrum e habent ut si quiflexus tM~nt de-
conjectura. Plus igitur capiebant fuerint, exc. R. 9,, qui pro iisdem
pvo magis; anjungebant gerundiis dat his. En.
istis, ut~hmcn&erettt)', etc.? Hoc 8. ~t~uet'o&u!(a. Guelf. Gothan.
quidem contortum, illud non lati- (tM.Gesn.)ao'.An fuitat<t)'o6u!t<!?
num.–Va)L )ib. RRI. 8, Q, n, g. f/mt. Observat Gesn. hoc di-
eooM~ttomttt'.R. 10, <;o;t.<e~'«tn<ttt'. ct pro ~)fft(!)t~o,/h(CtttaMf& et po-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, 1. i33
autem scierit', quo~ quseque sint modo dicenda, nisi
tamen3 in procinctu, paratamque ad omnes casus
habuerit eloquentiam velut ctausis thesauris 5 incu-
babit. Non autem ut qutdque~praecipue necessarium
est,sicadef6ciendum oratorem maximi protinus erit
momenti: nam certe quum sit. in eloquendo positum
oratoris ofRctum, dicere ante omnia. est; atque hinc
initium ejus artis fuisse, manifestum est; proximam
deinde !m:tc[<:o?ieM7, novissimam scribendi quoque

nit exempli toeo Martial. IV, 66, Flor. cum A[me!. et Ricc. Reliqui
f~Necmersaestpe)a{;o,nec ~C[H<7U~Ht.
Huit ulla ratis, quœ sane fracta Parata'n~ue. Turic. (a pr. m.)
intelligitur, ut iacerœ ejus tabuta; Flor. cum Aime). Reliqui paratam
fluitent per undas. Subit tamen du- quidem. Sic nostri, exc. R. t t,
bitatio, an bic quoquejluitat Nos- qui omittit quidem. En.
ter scripserit, sicuti est VII, prœf. 5. Clausis thesauris. Flor., clau-
3, loco plane getnino. Vide not. sos <AeMttro$.–C~atMt! incubabit.
seq. Etiam in thesauro suo Gesn. Vide Georg. 11, 5oy, d<~OMO~uein-
hoc uno/!ue;tt<t sic usurpati exem- CM&ataMro.
plo defungi cogitur. Forcellinus 6. Qutf/~ne. Turic. Flor. Guelf.
ipsumquoque ignorât.Simitmsqm'1 C~MP., qmc~md, cum Atmet. Sed
nostro habet lib. )X,cap. 4t§' !~9' Goth., quicque (err. Gesn.).
i. Qui autem scierit. Turicens. (a Imitationem. Apparet loco ip-
prima manu) Flor., autem qui sci- so, quo hoc ponitur.-intelHHi de-
~t(.Gue!f.,<jt.a.~c:tt't(.ApuJRic- ,bere /ec(t0)tem; quae quomodo com-
cium textus ita exhibetur:/?utt<t&!t. prehendi possit et significari imita-
Etiam qui sciet, monente etiam tto'te, fateor me parum assequi.
Landsidetio/~Mtta&ttpra'stareprae Nec quisquam hssit in loco. For-
mo/?u<t.ExhisIndIciisscribam tasse consuetudine frequentatum
et qui scierit. fuit, ut, quum imitationis causa
/<'ttttat. (s./?ut(at;t).-
{taconcinniusetiam)te~uc.et. suscipereturlectio optimorum scri-
et. ptorum, ipsa quoque hase tractan-
2. Quo ~M~ue !<)tt modo; sic di libros industria imitatio appella-
Turic. Guelf. Cm?. Goth. (tacente retur. Ita opus illud Dionysii Hat.
Gesn.). Quo ~tt~ue modo s., Jens. quo veterttm oratorum judicia pro-
(tac. Gesn.) cum edd. ante Aldum. ponit cujusque nonuisi aliquot
QutB ouo~tte s. m., Turie. (a manu partes retiquae factae sunt, inscrip-
pr.) Flor. Reliqui quo !t)tt ~MfB~ue tum fuisse videtur de imitatione,
modo.–Nostri omnes quo <ytt<B~Me quo indice memoratur a Scholiaste
<tNtmod!o.ED.' Hërmogenis 'r<! 's~t<jUt~~tm:. Vide
3. ramot; sic Turic. (a pr. m.) Taylori Lectt. Lys., p. (Rsk.) 162.
 14 M. FABII QUINTILIANI
4 <A7t<yct!~6tm.Sed ut pervemrl ad summa 2, nisi ex
principiis'non potest, ita procedente jam opère 3 mini-
ma incipiunt esse, quae prima sunt: verum nos non,
quomodo~ mstituendus oratdr, hoc loco dicimus; nam
id quidem aut satis, aut certe, uti potuimus, dictum
est; sed athteta~, qui omnes~jam perdidicerit a prae-
ceptore numéros?, quo genere exercitationis ad certa-

Quo<yue. Omittit solus R. to. !X,4,8;itemn,8,'3,ubiposi-

Malim: En.
t. Peraeniri. Turic. Flor., per-
venire..
2.ttmt)ta.CAMP.Goti).Jeas.
(tacente. Gesn.) a~ summam, cùm
Voss. 2, et edd. ante Basil. Vide
f, Proœm. 20; X, 4', g.–Jïadem
nostri.Et).
3. Jam onere mttxma. Turicens.
Flor. Guetf. Exc. Sant. Tarv. Jéns.,
o.j'nnt m.? Expunxit Regius. An
fuit procedente etiam operejam m.?
4. Qt(omo</Ot)m!(UC)tdtM; sic Tu-
i!c. Flor. Guelf. CAMP.cum Goth.
Voss. 2, et editt. ante BasU. Reti-
qui inserunt ~f. Sic sotus R. 11.
En.– Qttomo~o 'ns<!ttfe)t<~us.Quod
t'ecentiores hic necessario interpo-
nere sibi visi suât sit, differtur etj
post prtc~tïraHt/u~ demum compa-
ret quamquam duriore hyperbato,
scd quo brevitatem et acumen qua;-
sIentNoster.
5. Sed af7t/eta. Turic., adhléta.
Flor., s. adleta, cum Atm.; a sec.
manu uterque s. ut a., et sic reli-
qui omnes et seripti et excusi ante
Ald ace. Bad. Ille eum reliquis s.
ut athietam.
~6.0ntK<sicI3asi).Omn;'i;,Tu-
rie. Ftor. Sed a sec. manu uterque
OtnnM, cum re)lquis.–Om;;cs.
Hume~o~. Palmstrici jtuwcn iterum
dicuntur a Nostro XH, 2,) t. Vide
tus Senecœ locus prœter neA'tt! ma-
gni luctatoris etiam numej'Mha-
)jet. Adde Juvcnat. VI, 2i}~, ubi
femina a omnes implet numéro!
pa)a'stricos, CHi loco non male
Forcellinus confert alteram ejus-
demV,<22,inf)Uostractorem
mensse <'volanti cutte!!o et chi-
'< ronomonta secare altilia dicit,
< donec peragat dicta magistri Om-
nia. Numeros rectissime hic et
legunt et intérpretantur pra'eepto-
res nostrates Meianthon, Veicu-
rio,Stige)iusined.Riccii.
~Vttme/'o~,</MO;sicBasU.(cx
Phi)andri,'ut videtur, conjeètura )
cum R!cc. A~ttm tfttro ~uœ, Turic.
(a pr. manu). Numeroque, Florent.
He)iqui ttKtttrum quo. Gatfa'us (vi-
den,4;vt,3,47;ix,4,'35)
gtossam accusat xtmit'um. pr<Bpa-
randussit. Burmannus nt'mjnfm gra-
yatur; rectissime. Cactcri acquies-
cunt. Satisfacturn spero nostra
scriptura Morgensternio~ quicodd.
destitutus prohabilcm ermerat suo
Ingenio rationem sed ut atA/efa,
qui omnia jam perdidicerit, a p)'a:-
ceptore eruditur, quo. pra'pa'-
randus sit; Ita.Nostn omnes
?ttMtf)tntfyuO.ED.
8. Ce'tcrc exercitationis. Turic.
F)or. Guelf. inserunt et. Sic RR.
!0,tt.ED
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, i i5
mina. praeparandus sit: igitur eum', qui res invenire
et disponere sciet, verba 2 quoque et etigendi~3 et collo-
candi rationem perceperit, instruamus 4'qua 5 ratione,
qùod didicit, faceré quam optime 6; quam facillime
po.ssit.Num7 ergo dubium est, quin ei velut opes sint
quacdam parandae~, quibus uti, 9 ubicunque desidera-
tum erit, posstt'°?.E3e constant copia rerum. ac ver-

t. Igitur, eum; sic Turic. a pr.
manu F)or. Bas. cum Alm. Gryph.
(t536). Priores quidem duo capitis
prope incipientis modo dirimunt ab
antecedentibus. Reliqui tta eum,
respiciendo ad ut suum anteafA/et.
–Nostri omnes ita eum. Ëc.
2. ~?r6a. percepent. Accusati-
vuttMn uer&n cave referas'ad perce-
perit pendet ille a gerundiis, eH-
jfettf/t, quo omnis etocutionis doc-
trina demonstratur, et collocandi,
quo cômpbsitiohis. Eteganter enim
totum operis sui tractatum compre-
hèndit hisee qui. sciet. perce-
il périt.
3. jE/toOtt/f. 'furie. Ftor., e~tcett-
Jt (vide'V, i'4,' 39; IX, 2, gy; {X,
4,i3).
7n!<ruanttt!. Non opns est cùm
GaUseo hic repanerè utsMuatmtty
(quo ipso ingrata Et repetitio verbi
quod erat modo ui tnstttuettt/us),
si tK!<)~amtt! qua ratione dictum
aceipias pro~ea ratione tHstrMa'mm
qùa. Vide de~Mt)-. VU!, 6, 2.
5. Qua: rati'Otte, ~MO~~tWtCtt.Tu-
ric. Ftor. Gue)f. CAMP.,~uo ttt ofa-
fto~e <vuof/(ita prônomen Turic.
Quant, F)ôr. QMfC,Cuelf. CAMP.cum
Turic. sec. manu et retiquis) dicere,
cum Bodl. Alm. Goth~-Voss. 2, et
edd. ante Stoer. nisi quod <jfuo' t)t
or. Gryph: Basil. Sednostrum jam
'Yascosa, )5-'i2, fo). et atiqUot ap.
Burm. Posui quod did. pro reliquo-
rum iyuœ d., cum Philandro et Tu-
ricensi.-Omnes' nostri <yu<!in ora-
itone ~ua* dicere. Erj.
6. 0~'<tmc, ~Mant; sic Taricens.
Flor. C*Mp. Goth. Jens. (tacente
Gesn. ) cum edd. antc Stoer. Re]i-
qui inserunC et. Guelf. quam optime
omittit.
y. ~VuM. CAMP., KOK, cum Goth.
et edd. ante Burm. Nostrum et tu'
ric. Flor. Guelf. cum Alm. Vide V,
<o~ 102.–Eadem nostri. En.
.8..Para~~c, ~ut~tt~. Turic. Flor.
Guëif., paranda e ~M'& cuni Goth.
Jens. ~*arancf<Ee <jt., Ald.
9. Uti, tt&)cutt~ue. Turic., ubi-
~në.cunt~ue. Florent. Guelf. CAMP.
omittunt uti, cum Goth. Voss. 2,
et edd. ante Basil.
10. Posstt? EfB constant. Turie.
Flor., posite constantia. Ille a sec.
manu possit e ( n vel Mf n additur a
conferente)eon!ta)t<M, hie idem,
sed ~)<Mttuna cum Turicensis sec.
manu Guelf. ut et Goth. Sed Voss.
2, p. est constantia. CAMP.,??. occur-
rere.constanti. Ald., p. ci occM~erc
(absque cbnst.).' Jens., ~). ei consta-
)'c, cum edd. ante Basil. Hoc ut ro-
tundius malit Burm. omisso uti, et
cum e ante quibus. Sed destituii
gravitatem prœeipientis, quae pro-
dit.se in ingressuiHo tociuniversi:
~'<r coMtant.
 i6 M. FABII QU1NTILIANI 1
6 &orum: sed res propriae sunt cujusque causas, aut pau-
cis communes; verba in universas paranda quae si in
rebus singulis essent singula, minorem curam pos-
tularent nam cuncta 3 sese cum ipsis protinus rebus
offerrent~ sed quumsint aHIs alia aùt magispropria, aut
magis ornata, aut'plus efnclentla, aut meHus sonantia,
debent esse non solum nota omnia, sed in promptu,
atque, ut~ !ta dicam, in conspectu,ut, quumse judicio
dicentis ostenderint, facilis ex his optimbrum sit elec-
7 tio. Et quae~ idem sigmncaient solitos scio 7 ediscere,
!t in rebus; sic Turic. Flor. Solitos scio edtïcere. Turic., so-
CAMp.cum Goth. Alm. et edd. an- litos ediscere (a sec. manu) solitos
teBasi).ReIiquiomittunttn,sua- edicere. Flor. solito se discere (aa
dentejamRegio.ef/fM.o~n'e)tt sec. facit cum Turièensis prima ).
omittit Guetf. Nostri St tn ;'c&M!, Guelf., solitos se dicere. CAMp., soli-
cxc. R.) t, qui t)t non habet. Ha:c ti soepe dicere.
dicere, Got)' M/ttM
(iicere. Gotl; solites Sed
siepe
et nonnutta alia ante et post omit- ~tccre, cum Voss. 2, VaU. Atd. Sed
titR.lo.ED. Jens., solitos scio dicere, cum rell.
2. ~:)torem curam. Flor. (à pr. ante Bad. qui (ni utraque~M~fos
man.) ;): aufem coram. A]m., Mau- scio discere. Hetiqui hinc cum Tu-
re~ co~'a~. Nostri omnes Codd., ric. cxiiïlunt scio, quod supra po-
minorem curam. Eo. suerant. Nihil facilius quam hinc
3. Nam cu~cftï. of~crre~t.Vide exeidissexcto.–Has Spald. subos-
Horat. ad Pisones, vers. 31 Ver- curas notas in Addendis, quœ extre-
rno votumini subjunxerat, sic illus-
baque provisam rem non invita
« sequentur. '< Eo. trat Buttmannus « Recepta ante
4. O~errent. Turic. (a pr. manu) Spald. scriptura erat haec ~f7~t-
n dem scio <~Mos</a))tco~ectft ~ua*
offerent. Goth., offerunt.
5. ~t~ue, tft. Turie. Flor. (a pr. tt/cnt ~to~~caïfN< uoca~u~~o~ios
manu uterque) inserunt tt/. c~MCcre.Turic. horum )oco hœc
6. Et qure idem H~)!t~car<*tti. Tu- dabat:.Et~u<BtAm!t~<t'/tC:Wtfu)'
vie. Flor. (a pr. manii) c. q. i. signi- f solitos ediscere. In his mendosum
~carenttfr. CAMP.,e. i. tt~)tt/!cent. c erat passivum, cujus locc cœteri
Nobiscum faciunt Guett. Gothan. plerisque activum exhibent. Sed
Vatt. Voss. 2 item Alm., nisi quod f deeratverbumnnitum.Jam quum
et omittere narratur, me quidem solitos ediscere perperam in non-
incredulo, cum edd. ante Basil. Sed nultis ita distinctum esset solito
Bad. sec., ~t < etc. Mox, e Pfti- ~c ~t~ccfc hoc tandem ansam
landri, opinor, conjectura, ~ut- « dedit inserendo verbo scio, quod
f/em scio quosdam collecta qure idem hoc quidem loco in scripto nuUô
a comparet sic nata Badii scripm-
~)t;/tM)'entt'ocai)tt~a.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, J.
quo facHius et occurreret' uaum ex pluribus, et, quum
csscnf usi atiquo~, si 4 brève intra spatium~ rursus
uesideraretur~, efïugtendae repetitioms gratia sumerent
aliud, quo Idem 7 intetUgi posset~: quod quum est
ra, Ct~tMBidem <n;ca)'<'ntjo/(-
<' fo~sctoc~cet'e. HancitaqneSpatd.~
nisi quod e Turic. ediscere resti-
tuendtim sibi esse censeret, pra*-
postut subsequentium editionum
scriptura: pteniori, quam supra
posui; neque quisquam profecto
"damnetreti~ionem viri, repetere
"verentis, qua', unde fluxerint,
'<nemo dixerit. Quod autem e Phi-
fandri illa esse conjectura suspi-
caretur, animum non advertit
Spald. ad not. marg. Rasil-, ubi,
t /0)t~e aliter legit hanc periodum
t~etMSttMCod. ( e Polonia ad Si-
'chardum missns) et ipse ~(/ttS;
<'nn~c ~o/t ~«~tf~Mu.! oït~~t a neo-
« ~rtco hic /ocn~ sit co~r~u. Mine
apparet Basit. edit. hanc scriptu-
« rarn non tamquam PhDandri, cu-
~jus casti~ationes in fronte libri
~promiMit, emendationem adop-
« tasse., s~d in editis jam reperisse;
qna;rendnmque adhuc, in quo-
« nam primo compareat itta. De-
inde Buttmannus in recept. a Spald.
lect. reprehendit particnlam et in
fronte, qua' ob prœcedentia hic ap-
te non ponitu) eidem quoque non
p)acet solitos, suppresso subjecto
(Yno~om contra videtnr iHe pro-
Lare tongiorem hanc primariam
scripturam, e qua manasseTuric. et
rt~iquorum tectt. (~utWcm muta-
to in et qMa' idem, et supresso t~o-
c&&tt/ttplane otioso) contuudit. Hu-
jusf;e scripturac fontem indicare
hand in promptu est; quippenuita
prorsus lectio digna, qna; referatur,
4.
'7
e nostris Codd. eruipotest.En.
).Occurrfret.CAMp.,occu)-af,
cumA!d.
3.&MnfuM'.Turic.,eMe'ttu!M:.
Fior.Gneif.CAMp.(hicetquoque
omittit post phtr. ) esset tMttt, cum
Goth. Voss. 2, A)m. (quamquam e
duohus poslrernisesset non affertur)
et edd. ante Basil.
3. -UO. CAMP.,<[~m(/. Got)t.,
aliquod, cum Voss. 2, et edd. ante
Basil.
~.&CiMf.omittitcumGotb.
5. ~attttttt. Turic. Flor. Gue)f.,
semet ipsum, cum Goth. Voss. a,
Vall. Jens. et edd. ante Ald. exc.
CAMP. qui cum hoc et Bad. sec.
semet ipsos. Sed Badius nostrum ex
superscripta correetione Vattensis.
Qui vetustam scripturam tueri cu-
piat, ut sit vocabutum post se prius
positum rursus ponendum, et mo-
do pro &reye iegatur trei;t; non-
nuamtamenprobabit~t~ostcpossc
dici pro post. Vera igitur censenda
emendatio'et mira corruptela inte-
rim notanda.UnusBad. sec. post
intra de suo addit fon~M. cum
marg.VIdovœi.
6. Desideraretur. Turie. Flor.
desideratur, cum Gotit. Jenson. et
edd. ante Ald. Sed Bad. pr. deside-
retur. CAMP.A)d.,con!tWet'ant. Bad.
sec., considerarent, eum marg.Vi-
dpvaei.
~.QuOtJcm.Turic.Ftor.Guelf.,
quod i., cum Jens. Quod, CAMP.
8. Posset. CAMP. ~oie;;t.- item.'tt-
!?ttf!;tmodop!'o.<)<m<'i'e)<f.
2
 .8 M. FABII QUÏNTILIANI
puerile et cujusdam infelicis opéra* tum etiam utHe
parum; turbam~ enim modo congregat, ex qua sine
8 discrimine occupet~ proximum quodque. Nohis autem
copia C!<~t<e<o paranda est, vim orandi, non circu-
latoriam volubilitatem spectantibus~ id autem con-
sequemur 6 optima/e</e?!</oa'~uea:MC/<e?ï~o.'aon€afm
solum? nomina ipsa rerum,cognoscemus hac cura,
<)sed cui quodque loco sit aptissimum. Omnibus enim
fere verbis, praeter pauca, quae sunt paruin 9verecunda,
in oratione locus est: nam scriptores'° quidem iambo-

). J)t/e~cM opexE. Vide !ib. VIII, dius, sed vindicant FIor. GcAan.
Proœm. 28; et~I, 2, ~g. "H.Tee item, ut suspicor., Alm.-Eadem
t'rarainfeticitas." » nostri.EH.
2. Turbam e)ttm. Turic. Florent. 5, Spectantibus. An sectextt&u!?
(hic a sec. manu)Gue)f. (postcrio- Vide YtH,.5, 25. Sed hic minus
res tUvisitn) tur~fïntOttuT~~ cum neeessaria videtur mutatio simile
Patat. Gebhardi, unde is eruit pur- nostro V, t2, 22.
6. ConM~Mottur. Ftor. Gnetferb:
<7~~cnfuïM~a)Tiatortahum,recte
notante Burmanno, cui cadem de C-Utp., conxe<jfm'mMr, cum Almel.
homine sentit fratris filius ad Prop. Cf<)b.V6ss.2(sedGoth.,Mqu(mto),
Vati. Jcns. Tarv. Nostri omnes
I,[,n.VideX;7,26.fndeerant
cenMno;!MiHiIV,2,)a4-F*o''<'nt-, cott~~u~~ur. ~0.
turba omett.–Nostn dant aUi tur- y. ~n:nt M/unt, sic Turic. FIor.
6a)tt enim, alii turt<ttne)t<um. ED. Guelf. C.tMp. Goth. Jenson. (en', et
3. Occu~ct. Potest quœri, quod tac. Gesn. etsi Gpth.~o/a) cnm edd.
sit verbi subjeetum? Oratorem for- ante HasiL Be)iqui s. e.
tasse rectissirne inteUiges, ut sit 8. Ctf: 'jfuo~ue loco sit ophMt-
ea'oxc~oSdictumetquasiprooc- mu;K. Turic. Flor., quod 'yuo~uc
locis ita ï~t~fmutH. tUe a secunda
C[toes.Namutartifieiumi)iudip-
sum, quod puerUc dixerat parum- manu l, i. poiMWnum. Guelf.,
que utile, hic subjecti adhuc loco quid ~tto~tte loci stf~ potissimum.
sit, nemo probabit; quamquam est Jn pronominibus varie erratur.
sane in co~orc~at. Fuit quum projct- g. Qtt<c ~n~t parum fej'ecttnt/a.
mum ~ttOt~tte nominativum inter- VideVM[,3. 38, seq.
pretarer, et occupet pro occurrat, l o..Scr;ptor<;)f ~utf/emtctn6orttnt
pr(Eu<')tMt;sedhocin5otens,ncc sie Flor. Basil. Gryp]). Gibs. Obr.
perspicuum. Burmanni atiquot et Bipent. Omit-
4. ~o<M6t<ttato?t. Turic. Guetf., tunt ~uMenf Turic. Guelf. CAMP.
CAMP., voluptatem, eum Bodi. Ba). cum Goth. Voss. 2, et ec)d. ante
et edd. ante BasiL Nostrum huic Basi). Beliqui s. ~m~t!)M t.–Ve)
in Va)L superscriptum narrat Ba- quidem, vel quidam omittunt nos-
 [NSHTUTÏONIS ORAT. LÏB. X, i. 19
rum veterisque comœdiœ etiam iri illis saepe taudantur;
sed nobis nostrum opusintenm tueri sat est. Omnia
verba, exceptis de quibus dixt,, sunt alicubi optima:
nam ethumi!ibus intérim et vuiganbus opus 3, elqua;
nitidiore 4 in parte videntur sordida, ubi res poscit,
proprie dicuntur. Haec ut sciamus 5, atque eorum non 'o
signincationem modo, sed formas etiam mensurasqne
.norimus, et, ubicuaque~ 6 erunt posita, an7 conveniant,
nisi multa lectione atque audmone~ assequi nullo mo-
.do9possumus'°,quum ômnem" sermonem auribus
.pnmûm accipiamus.: propter quod infantes'~ a mutis

tri, exç. R. tt, qui dat quidam.
ED.cr~<ore< tam&orum. Qui-
tenus phallica contuientur iambis,
et illa Archilochi et Hipponactis
rabies proprium habet iambum,
quem vêt ex Horatianis.epodis no-
vimus, quam~sit pudicus.
lnterim tueri'sat. Turic. (a pr.
manu) inter inveteris <ït. Florent.,
item in ~eterM at. Hic a sec., item
in veteri sat, Bas. pro interim tueri
non sine ratione aiiqua intueri; vi-
de V, Proœm. 4. Sed sat Turicens.
Flor. Guelf. Reliqui satis. Vide VIII,
3,53.
2. Nam. Turic. Flor. Guelferb.
omittunteum Alm. Goth.-Voss. 2,
et edd. ante Basil.'Facillime exci-
debat.–OmittuntnostriomnM.ED.
3. ~u~aft&M! opus; sic Turic.
Guetf. C~Mp.. Goth. Jens. (tacente
Gesn.) cum edd. ante Basil. Reli-
qui inserunt €ft Ald. hoc post opus.
4. ~Vttt(/t0)'e;~sic Basil. Gryph.
(1536).Sed Turic., tidiorem. Flor.,
tediorë, subjecta inox a ab alia
manu. Ex Atm. (iWtorc. Guelf., uti-
liore, cum Bodl. Bal. et edd. ante
A)[). nisi q!ind C.?.; ofcuMprf.
Reliqui Ctt/~ore, cum Coth. Voss.
2. Vide VIII, 3, l6.-Nost.-i ha-
bentatiictt~t[ore,a)Iit~tt<tore.En.
–A~tt/tore :)t parte. Vide §. 33,
<!YeIhistorico.n(to)'e;t~<)ift-
«</[.generis.amatores.
5.~ctamm.Fior.,sctmt<s.
6. Et, n!)fCM))fjftte;sic Turieens.
FIor. Guetf. CAMP. cum Gothan. et
edd. aute Bas!), nisi quod Bad. sec.
ut et M. Reliqui ut n. Nostri om-
nes et, ub~cunoue. ED.
.y. An cont<et!M)it, sic CAMp.Re-
liqui omittunt Omnes nostri
an non habent..ED.
8. Atque ntt~thone. CAMP., aut
a.,cum0br.
g'. '/Vu</o modo; sic Turic. Flor.
cum Alm. Reliqui non, quod ipsum
omittitGuetf.
i0.f<M!ttmu!.Turic.F)or.,p<M-
Xt'mtU..
tt.Omnem.Turic. F)or.,o?nne
mt. Ille a sec. manu, omne eninr.
Guelf., omnem enim, cum Basil.
Quid tateat non exputo. –Nostri
omnem. Vatt..)ib. RR. y, 10, l!c
entminserunt.En.-
.i?.. 7nfa!ffM.RectehicRcgjus ad-
1 2.
 20 M. FABII QUINTILIANI
nutricibus jussu regum in solitudine educati, etiamsi
verba quaedam emisisse traduntur, tamen loquendi fa-
tt cuhate caruemnt'. Suotautem alia hujus naturse;t)t
idem pluribus vocibus deciarent~, ita ut nihil signifi-
cationis, quo potius utaris, mtetsit, ute~Met~/a~fM;
alia, quae~ etiamsi propria rerum aliquarum sint no-
mina, Tpo~xM;~ quasi tamen ad eumdem mteMectum
n feruntur~, ut~errum? et mucro. Nam per abusionem si-
c<!r<o~etiam omnes vocamus, qui caedem tetb quocun-
que commiserint: alia9 circuitu verborum plurium
ostendimus; quale est,Et preM:'°co~:e! /ac<M:plurima
vero mutatione Hguramus, Scio, Non :~noro, et, ~on
tTte/t(0!t", et, Non me proeterit, et, QuM'~ nescit? et,
monet Psammetichi régis pastori edd.reiiquaeanteBad.sec.~acc.
tradentis infantes, caprino ubere Bas!).) hoc ponunt post famen;
nutriendos, qui mox becos pronun- nmte.praeterCAMp.quiomittUcum
ciant apud Herod. H, 2; add. caeteris. Tropicos autem latt. litt.
Schol. Apollon. IV, 262; Lutat. in mei Codd. et aliquot edd. vett.
Statii Theb. IV, 2~5; et Claudian. 6. Feruntur. Mire dictum ;'ma)im
in Eutrop. 11, 25t-5~. Cujus histo- referuntur, vel vertuntur, et pra;-
rise quum memor Ilic profecto fue- stet conjunctivus in verbo.
rit Quint. suspicor )nuta! 7tutrices y..R'rrum et muero. Vide lib.
dictas, ab eo esse pro bestiis. Vide VIII, cap. 6, §. 20.
ï, 10, y. Ge~nerus hic Notum 8. ~Vam. sicarios. Cave ad
<.cfcterofjuin est, ait, surdos a na- proximam sententiam referas ncnt.
tura ob id ipsum mutos eosdem Interjacet alia, sed supressa et fa-
'.esse, quod loquentes alios non cile a tegente subaudienda. Vide
« audiant idemque accidere, si qui n,.i,7;jx,4,84.
tsint,-3'n~'o6~6~otc." n g. Contmt'~ert'nt: alia. Turicens.
Caruerunt. Turle. Flor., ea- Flor., commiserit in talia; a sec.
ruenn~ manu ille commiscrint talia, hic
2. Dec/arent. Turic. Flor. (a pr. commiserit talia. Postremum vo-
manu uterque ) f~ec/arant. cab. sic Guelf. CAMP.eum Gothan.
3. ~/ta, quce. Turic. Florentin. Voss. 2, et edd. ante Ald. Correxit
Guelf. CAMP., a/tttfc. Regius, et repositum nostrum jam
T~oTrofm:quasi. Neque enim in Vall.
jam verus tropus in hisce agnosci- tO. Et pressi. Virg. Eci. f, 8t.1.
tnrusuninnumvu)gatis. 11. Fugit, et, ~Vo)t, sic Tttrie.
5. Quasi; sic Jens Tarv. Quat'e,~ Flor. Retiqui omittunt et.
Turie. Flor. Guelf. cum Alm. Sed '2. QMM.Tur. Flor. Guelf.m~
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, j. 2f
~Vf?K!'n:dubium est: sed etiam ex proximo mutuan 13
licet 2 nam et :'n<e/yo, et sentio, et video, ssepe idem
valent, quod scio. Quorum nobis ubertatem ac divitias
dabit lectio, ut non 3 solumquomodo occurren t4, sed
etiam quomodo oportet5, utamur: non semper enim '4
haec inter se idem faciunt nec sicut de intellectu
animi recte dixerim, video, ita de visu7 ocutorum,
intelligo; nec ut mucro gladium, sic mucrone~ gla-
dius ostendit. Sed ut copia verborum-9 sic paratur, ita t5
non verborum tantum gratia legendum, vel audiendum

eum Goth. Voss. 3. Nescit? et. 8. Jfucronem~f/tt~tus. Quin née

Flor. (a pr. manu) nescite. Retiqui
omittunt cf.
f. Ex proximo. Non modo, quae
signifieent eadem, verba possunt
sihi invicem succedere, sed etiam
in quibus levis est sigalHcationi.~
differentia: hoc enim est ex proxi-
mo.Locum non inteUexitGedoynus.
2. Licet. Turic. Flor. Guelferb.
CAMp., libet. Quamvis praectari auc-
tores non persuadent.
3. Ut non; sic Turic. Flor. Guelf.
CAMp.cum A)m. Goth. Voss. 2, et
editt. ante Basil. Reliqui inserunt
/tM. Omittunt nostri. En.
4. Oecurr~t; sic Tnric. Flor. (a
pr. manu uterque Reliqui occur-
t'e~Hf.
5. Oportet. A Gryphio inde ante
Gesn. edd., opor<ea<O'nnes nos-
tri oportet. En.
6. ~tttfr se idem faciunt. id est,
possunt impune reciprocari.
y. ~tt. Turic. Flor. (a pr. manu
uterque) Guelf., usu, cum Almel.
Goth. Voss. 2 Per se quidem po-
tius est, sed hic oh relationem ad
iatellectum animi prasstareyide-
tur, nostrum. Eadem nostri. Eo.
<~ mucrosemper~~af/tum.Quisenim
ntsi fatuus dixerit, 1 ~uer, o~ef
« mihi mucronem, quum gladium
sibi dan postulat? Sciticet in ip-
sis etiam tropis verum inesse de-
bet; recteque poeta mucrotte ~e-
remp<unt atiquem dicit; neque
« enim profecto capulo. In hoc qui-
dem exemplo vix quisquam pec-
~cat; utinarn nec in a)iis." Ges-
nerus.
g. Copia ~ertofum sic par~fttt'.
Turicens. (a sec. quidem manu sit)
Flor., copiosus v. sic parahM, mox
et Guelf. CAMP., nisi quod sit, cuni
Gothano,Voss. 2, Almel. et editt.
ante Basit. Error orsus a paraftM,
qualia menda sunt frequentissima
(vide VIII, 3, 3;fX, )25; item
hic §. 21), oui primitus nccommo-
datum copiosus, mox etiam sit, pro
quo sic in vett. lacinia quasi eman-
sit, per quam ex fuga retraheretur
vera script~ra, a Philandro haud
dubie, ut muha, velut hic §.
pra;c)are restituta.–Nostri Codd.
habent copiosus t/cr~orunt sit laa-
ralus, except. H. to, qui pro sit dat
sic. ËB.
 aa M. FABII QUtNTILIA~)
est: nam omnium, quaecunque ddcemus, hoc 3sunt
cxempla potentiora etiam ipsis, quae traduntur, atti-
bus 4, quum eo, qui discit, perductus est/ut Intenigere
ea sine demohstrante, et sequi jam suis vu'ibus pôssit;
<6 quia, quse doctor praeceptt~, orator ostendit. Alia verO
audtentes~, alla legentes magis adjuvant: excitât, qui
dicit, spiritu ipso, nec Imagine et ambitu rerum 7, sed

Docemus. Suspicabar fuisse Retiqui pracipit. Pro Hector autem

(/ocem:tr. Neque enim valde aptum,
nt se suosque in docendo socios
hic respiciat solos. Quid homini-
bus m Genere accidat, ostenden-
<1)tmest. JI quidem discunt omnes,
non docent. Quia tamen mox est
qui discit, retinenda nunc videtur
vutgata.
2. ~oc. <yMM.Ha;c inter se invi-
cem referuntur, quasi pT'opto'ca.
quod. Nulla autemratio hoc struen-
di cumcomparativo ~ofenttontqtta-
si dictum pro tanto.
3. ~oc xt<)t(. Turic., /tCC!. Ftor.
Guelf. CAMp., /)<Bcs., cum Goth.
(tac. Gesn.) Voss. (sed hic a sec.
manu nostrum), Alm. et edd. ante
Ald. Ne(;ius correxit, non sine !n-
genio, vide ]), 2t, i~; item hie
§. 3~ ubi ~a'c potentiora o Tu-
ric. Flor. (a sec. manu uterque)
Guelf. CAMP.eum Goth. Voss. 2,
Jens. Tarv., corrigente etiam Re-
gio. Nostri /f<Bc sunt, except.
Vall. lib., qui hoc sunt. En.
~rit'&tM. Vide JI, t5, /} (pag.
332 hujusce editionis, not. 2); it.
VIII, 3, 2;-Xt, t, 54. Appnret hic
p)ura)em dici de pluribus illis prae-
ceptis, quibus continetur tota ars.
Annotarant hoc Stigetius et Land-
sidelius.
5. F)'œcep;(; sic Turic. Florent.
Guelf. cum Jens. (tac. Gesn.) Tarv.
decor Goth. Voss. 2, par nabUe.
Vido!X,4,86;itemhic§.27.
6.udtet!tet',a~tt/eoentM;sic
Turicens.Ffor.Gue~.C~MP.Goth.
(tac.Gesn.)cumVoss.2.Heliqui
/e~.a~.at«/.
y. -~tnttttt rerum. Huic ego )o-
cutioniin5o]eNtio)ii)oncnnci)i(jr
loco t'liniano, <juo tn~Hirc e.nn stu-
det Gesnerns, H. N.XV, 3o, §. 39,
ubi aliquod lauri {;enus (juum dic-
tumestesse)nnm&;fMnon)inum,
deinde complura ejus vocalmla <
censentHr. Inde Gesncrus effieit,
amhitum esse pro f/exot~~tOHf~ sive
pen'pyu'a.tt. Facitius teram A~ttx,
otipsu'asatisnove
quamquam
dictum. Pertinet tainen ad omne
teguntentum cxteritis; ut est apud
Cic. De O''at. f)t, 5a, /«:&t.Mot'a-
tionis et quasi color. o Noster VI,
3, 26; IX, 4~ 34, ~a6t<t« oris. f
Landstdetm5om6;<M')tintcrpretatur
« artificiosam comprehensianem at-
« que explicationem reruni ad au-
a cupandam jpatiam. Respoudet
utiqui t'ma~!)tt hic sive nn!&t(u!, si-
ve /ia&t<)M, opponunturque simul
rebus ipsis. Modo .<~t''[tui: est calor
et vehementia dieentis, non qui-
dem, ut Mctauthonis fert ratio, ut-
ta nec satis probo Stigetiauf, qui
HtotutM ait esse oratiorus '< qui sit
texjuresententiarumetschemate.*
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, r 23
rébus inceudit: vivunt omnia' enim, et moventùr,
cxdptmusque nova'illa, velut nascentia, cum favore ac
sollici tudine2 née fortuna modo judicii, sed etiam
ipsorum, qù! orant, periculo aMcimur. Pfceter ~bsec,
vox et actto~ décora, commoda~, ut quisque locus
postniabit~, pronunciandi, vel potentissima in dicen-
t. Omnia enim, Hoc ordine Tu- co comparet (vide Proœm. vol. IM),
TicTior. Guelf. CAMP.ï!e!n]ui e. o. sed neque inter décora et commet
Tertio loco positum enim vide )ib. ponIcoputapot('rat,quiaiHadis-
V, cap. t t, 37. juuxissetuocem ab a<:h0)te,neque
2. Sollicilurline. Turic. Florent. hic conipendiSeri eadem, quia de-
Goth. (tac. Gesn.) CAMP., solitudi- bebatHnetnimponereetinsertum
né. Vifte'fX, 2,20;Vf,t,t8. it)u<)tt<Jtcamquasipr.<;cunere.
3. J'rœio'/KBc. ~ocext. Pt~rimis Qui~ocetsingutannumeroscrip-
hreviasimtstjue incisis faciendis ele- serunt, alitid agebant; omtit'a non~
gantem sensum patefacere conatus quod est, nominativum interpré-
sum~ cluod quidem viris doctissi- tantes, sed accnsativum.
mis parum probart non ignore, 4. ~ox ef ac<to. Ftor. (a pr. ma-
qui talia adjumenta perspictut;ttis, nu)omit(itc<.
veteribus inco~nità, iisdem neces- 5. Comnto~a, Mt~ttts~tt< Tùric.
saria nëgant. Attamen sic, ut fet'i, Flor., con'moJat aut ~ftts~msHue;
a Quint. ipso ha'c fuisse dirempta a sec. m. u!erqae. quid ~MM~Mc,
intettigo, ipsatjue nascente ex hac et sic nodt. Sed Guelf. Jens. ( tac:
interstiùctione ete~antia doceor; Gesn.) commoWat ut ~u<~ quisque,
t]ua; ùt primo quoque aspectn uni- cum edd. ante Ald. Commen~af ut
cuique pateret lectori, adminicutis quid quisque, CAMp. cuiïi Gotban.
istis ab arte libraria petitis uti li- Voss. 2, Va)). Bal. Bad. sec. Cervic.
cuit, opmor. Scificet omne hoc item Ald. sed bic sine uf. Bad. pr.
pronnnciatio crat-doctura, si au- conmettf/atur ~M:t< <~uM~ueex Re-
dissemus Fabium. Appositum de- git praecepto. AHi aliter. Nostrum,
cora utri(]ue et ae~ont et voci red- in mea quidem supe))cetHi,primum
ditur actio aut'~m, id nuod male comparet in marg. ChuuetI, recte
negatStIge)ius,h. ].,disjungitura a erutum c vetustissitnis; unde male
pronuociatione. Illud !'c~ ~ote;t([Mt- deflexit Obr.bisce: accomtnof/aht
ma t)t dicendo parenthesis vice fun- ad t~fM quisque; Ricc. accommo-
i;itur, quo protinus causa indicetur, data ut quid ~Mts~ue; item Kesti~s
quare-tantum sit momentum ad de Rat. emend. teg. edhjiniens com-
~nitnum excitandun) in iis qua; au- ~ïo~&tt outf/ f~MtMttc–Nostri om-
dimus, non tegimus; quo in génère nescontmo[/a<,u<~u<t/~ttt~ttc. En.
non minima vis est particulse vel. 6. Postulabit. Tune. I?tor., ~os-
Ad ~otOtfiM. vide IV, 5, 8; V, 7, tu/o~tt, cum Bud). Rien. Nostri
3 7. Ad ut sente~ ~t'cam V, 13, 3. Et Codd. habent alii poxf:t~t, a)it
ante u/ ~~ïc/ dicam tertio sane lu- pos'iulavit. ED.
 a.i4 M. FABII QUfNTiLtAM
do, ratio, et, ut' semel dicam, pariter omnia, ~docedt.
m lectione
certius judicium, quod audicnti~ frequen-
ter ant suus cuique~ favor, aut.ille laudantium clamor
18 extorquet 5:
pudet enim dissentire, et ~velut'7tacita
quadam verecundia inhibemur plus nobis credcre,
quum intérim et vitiosa~ pluribus piaceant9, et a cor-
'9 rogads laudentur etiam quse non placent. Sed e conu-a-
no quoque accidit, ut
optime dictis grattam prava
). d, ut. C~Mf., est, omisso ut'. plus miratur. )) LaudattttMnt'c~a-
2.7?OCeHf.CAMP.OCCt,cum morem vide ad IV, 2, 3~,id]i eor-
Gothan. ( Voss. 2, nostrum. Vide ingénies ij)-
ro~atosn~/nudanJutt!
§. )5). Locat. (err. ]!mm.) eoque Sûs in <o!tta ad c~amorem muM-
rcccntioribus ante Leid. Pessime. <u</ii!e.Dehocc:;autRmre<;itamiutn
–Solus n. g, f/occt. En. atnbitu)jenehicexponitL:]ndsIde-
3. ~ttf/t'~ttt'. Tune., auf/:e)!(/t.
]iusePt)niimaxitneepist.H,i~;
Vide !V, 5, 6; VI, 3, 20. item Juvenal. I, init. Horat. Epist.
4. Cuique. CAMi'. Goth. Jenson. H, 2, 6y, 68; Claudian. y/{. fy,
(tac. Gesn.) cujusque eum editt. 18 ed. Cesn. Martiat. passim. \'ide
ante Jtasii. Eadcm nostri. E)). Quint. XI, 3, f2).1.
K. J~xtor~ttet. !d est, aufert, ne 6. ~e/ut. Turie. Flor. GueUerb.
fjuisinterpretetur'~eertumaiiuuod CAMP., illud, cmn Goth. Bodi. At-
..judicium ieddere adigit." Vide mel. Voss. 2, et edd. ante Aidum.
IV, 5, 6. Jucunda autem est Uie- ~6 illis, Ald. Bad uterque ex emen-
ronymi narratio a Gesnero o po~ita datione Re{;ii. Nostrum m BasiL
neque nostris lectoribus inyidenda. prima, de PhHandri, puto, cou-
Epist. ad Nepotianum de vita Cle- jectura vcrissima. Mox 19, Fior.,
ricormnfoi. 16, b. Erasmi. Vol. IV, et velud.
J,p. 262. Ed. Bened. '.Prœceptor y. 7'aCtfa.Tunc.F)or.,<o!<a.
M q~ondam meu?, Gre~orius Na- Vide !X, 4, t3.–Npstri omnes ta-
ttziaazenus, rogatus a me, ut ex- cita. En.
poncret, quid sibi vellet iu Luca 8. Vitiosa pluribus. Conferantur
<f Sabbathum ~c''T6po7roa)T<jv, elegan- ha;c ad I, 6, 44. /nfert'nt hic qui-
"ter lusit; Doccbo te, inquiens, dem non est pro interdum, sed suo
«super hacrein~eec)esia,in qua signiScatu,et quasi vatensfanien.
« mihi omni populo acc]amantc,
<). Maccan< /au(/e't<ttf. Turic.
cogeris invitus scire quod nescis: Flor. Guetf. CAMP., placent. lau-
« aut certe si solus tacueris, solus f/anftt), cum Goth. Vbss. 2, et edd.
ah omnibus stuttitia* eondcmna- ante Atd. CorrexitHegms. In Flor.
beris. Nihil tam facile, quam vi- tamen /ntt(<. non memoratur, in
« lem p)ebecu)arn et indoctani con- Turic. a pr. manur laudetur, vesti-
cionem iinguae volubilitate deci- ~iumveri.–Nostriomnesy~actttt.
"pHre, quse fjmdquid non intelligit /auf~a)i(u)'. Eo.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, i. 2.5
judicia non, referant. Lectio libera est, nec actionis
Impetu~ transcurrit sed repetere saepius licet, sive du-
bites, sive mémorise affigere vêtis: repetamus autem
et tractemus; et ut cibos mansos~ ac prope liquefactos
demittimus, quo facilius d!gerantur~, ita lectio non
cruda, sed multa iteratione7 mollita et velut confecta,
mémorise imitationique tradatur. Ac diu non msi opti- 20
mus quisque, et qui credentem sibi minime faUat,
legendus est, sed dIU~enter, àc paene ad scribendi sol-
Hcitudinem9; nec per partes modo scrutanda'° omnia,
sed perlectus liber utique ex integro resumendus, prse-
cipue" oratio cujus virtutes frequenter ex industria
quoqueoccukantur:saepeenimprœparat, '~dissimulât, 21
Prava judicia. Vide III, 18. de Quintil. lib. Xf, cap. 3, §. in..
2. /mpe<M. Turic. Flor. Guelf. y. JtextttOtte. Turic. Flor. Guelf.,
C.tMP.,t)n~etttx.–Eademnostri.En. <t<temh0):e, cum A)m. Pal. Gebh.
3. ~~7?ïo~<p o~oere; sic MSS. qui vocabulum mirifice amplecti-
et excusi ante Basil. Reliqui inse- tur, recte eastigatus a Burmanno
runt ~otthM. Omittunt vero om- artificium propriae in hisce ad cibos
nes nostri. En. spectantibus orationis demonstran-
/}. 7!e~ctam:M.Turic. Flor. Guetf. te. Eadem nostri. En.
CAMp.,)'epeh'mtM, cum Goth. Voss. 8. ~'t~t. Tur. (a pr. m.) Flor., sive.
et edd. ante Bas. Sed tractemus 9. ~c)t6en~t sollicitudinem. Non
tuentnr Turic. F)or. Reliqui et hoc opus corrigente Lochmanno sert
corrumpunt in indicativum. tn de- bentis, quamquam hoc ipsum in
wt~mu. pracposttionis i litteram interpretatione ponit Melanthon.
dant MSS. et excusi ante Gryph.- )0. Scrutanda. Turic. FIor. (a pr.
Nondubito quin fuerit a Qu. retrac- manu uterque) screelandi, cumalm.
t<?)K:M.VId. U, !3,ubiFtor.Ambr. Scrutando, Gue)f.
2, ~<r~cfa(a?tt~ Ambr. 1 tractatam. 11. P)'<Fc~t<e sic Turic. Guelf.
5. Afarnsos. Turic. (a pr. tnanu) CAMP.cmn Atm. Goth. Voss. 2 et
mensa'. Flor. (a pr. manu) mot~ex. edd. ante Basil. Rell. prfBCt~ue~tte.
6. 7)t~r<!ntur. Potestate cf'tco- -Omnes nostri omittunt que. Eo.
ntte~f7t non quidem labentis, sed 13. T~~ctHt~e oratio. <'Et maxime
recentioris est latinitatis, quod pri- si liber ille sit oratio quaedam cla-
mum,videtur in dentibus cibum~/t- ri aticujus patroni. Gesner.
ncrentt&M!, i. e., minuentibu; dic- l3. Dissimulat, insidiatur Ofato;
tum, velut Plin. Hist. Nat. XI, 3~, eaque. Turic. Fïor. (quamquam hic
sect. 61. Seneca tamen'èt Celsus primam vocem non videtur mutare)
nostro jam significatu usurpant. Vi- dissimulatim insidiatis oratore at-
 26 M. 1<:ABIIQUINTILIANI
insidiatur orator, eaque in prima parte actionis' dicit,
quae suntin~ summaprofutura; itaque suo loco mihua
placent, adhuc nobis, quaré dicta sint3, tgnoranubus;
22 idèoque erunt cognitis omnibus repetenda. Htud~Yero
utHissimuni, nosse eas causas, quarùm orationes in
manus sumpserimus; et quoties contm~et, utrinque
habitas légère acdones ut Demosthenis atque ~seM-
nis inter se contrarias; et Servit~ Sulpicii atque Messa-

que, cum A]m. ex quo duo postre-
manonmemoraatur;asec.manu
uterqne t't.!MM!(t'tor., t')M«Hot)
oratorH(<jftte,etsicGuetf.Goth.
eum Voss. 2, Bodl. et edd. ante
Basit. Sed CAMp., f<t.t'ntM~t in in-
xM~t.! orator e<~Me.Nostrum ex cor-
rnctione verissima, qualis 5. t5.
Longe deterius Obr., <M;'tnM/f!<!M-
tc'm insidias o. e., minimeque pro-
banda Burm. conj. f/tMimu~at ftnt
t)!.<tf<;enso. e. Pterique nostri
hahent JtMtmuht H)sMt'a! at~tte.
Post dissimutnt ponit que R. 7. Pro
hocR.!o~MtmM~atu)K,etR.n i risii (p. Putsch. 10, n) ipsiusqne
~t~tntM/~ftï~t).
Actionis. Plane pro oratione
etiam scripta vide ad IV, i, 32.
2. ~mtt in. Basil. Stoer. Chonet.
Leid. inseruntforte, quod rectissi-
me Codd. auctoribus ejpeit Gibs.
monens, non debere temere orato-
ribus verba excidere quac ratio
nuncvuL)gonegHgitur.
3. 7)tct<t sint. Jens. (tac. Gesn,)
sunt, cum edd. recentt. ante Ba-
sil. Nostri dant alii dicta s;ttt,
a)ii(/tCfn:Sttnt.ED.
4. Illud. Turic. Ftor. Gue)ferb.,
Illa, per errorem jungendi cum
prôximis; vide.V, (), t3.
5. Et ~ër~n ~tt/~tctt ~t~ue'; sic
Turic. Ftor. Gue!F. Goth. (errante
Gesnero) CAMP.Basit. Retiqui ut~.
S. et. Modo ante ~c/t. F)or. Guelf.
C.tMP.Goth.Jens.(tac.Gesu.)ef,
cum edd. ante Basil, non Turic.
Sed CAMP.ante Cass. omittit et. Mi-
nuta: hse et, atque, vocutse non in-
consutto.sunt dispusitae: itefum
positum ut ante Serv. ineptt fuerit
tumoris. Praitetea monendum in
Turic. pro ~ey~~ Sulpicii a pr. m.
fuisse servi SM~tct; c.Flor. servi;'
nec postmodo correehtm, afferrj
sicut mox Turie. a pr. manu ca!M
vide M, 5, t~ I, 5, 2~. Sed vide-
tur in hac qua;stione negtecta Cha-
Varronis (ib. 5g, 60) auetoritas.
Servii Sulpicii atque MessaVtB.
Vide VI, J, 20. Si in loco No'stri
IV, 2 106, pro ~u/tJM ]iceret
mutare in co~fï ~<M, saiva
res essct;.sed obstat fragmentant
Festi.,p.Dacer.2,inqnoct!p='o
Ser. Sulpicius pro Autidia ~e'no-
ratur, et est particufa pro in ipsis
utquidem docemur, MS. duetibus, 1
loco alioqui mutito. An igitur tanM;
obtivionis aceusare sustinebimus
Nostrum, ut illo libri sexti loca ab-
erraverit, quum scribere vellet
~a~ertu! ~esM~ contra Aufi-
diam? Est enim sane magis ''on''
sentanenm,utpri)tsa/fcrhitfres-
piciàtadpricrem.IntcriTiisiqntS
cnpiat. videre hominem Tnediocri-
 INSTITUTIONS
ORAT. LIB. X, ji ~7Î
!se, quorum alter pro Aufidia, contra dixit alter; et
PoUtonis et Cassii reo Asprenate
aliasque plurimas.
Quin etiam-, si minus pares videbuhtur, anquœ ta- 23
men ad cognoscendam 4 litium quaestionem recte re-
quirentur ut contra Ciceronis orationes, ~Tuberoms
m Uganum~, et Hortensit? pro Verre: quin ~etiam;
easdem causas nt quisque9 egerit, utile erit scire nam

ter doetum, insultantëm se peri- "scripsit,Hortensius.CIc.Orat.

tiori, jubebo iegere notam Cappe- 38: Vide ét Quint.'Xf, 3, 8.
ronerii veiïicantis Burmannum, rei 4. Co~;toscet)<~a)n. Turie. F)or.
ipsius difficuttatem ne attingentis pr. inanu
(a Pr. utei-cltte) iios
manuuterq~te) ?!0~coocj~aM.
co-qf?~da7n.
quidem; quare factum bene, quod Guëiferb' 'ty))~sce):<~ant. Omnes
ille facessenti non pepercit Epist., nostri teceptam habent. En.
i
p. 17.- 5. 7'ute)-on<s.Tnnc.F)or.Guë]f.,
i. Pollioizis et Cassii reo Aspre- fttucro~tx~.
Ka<e~Vide dicta VI, 3, 78, et Ptoie- 6. Z~'artHm; sic'Tufic. FIor.
ma°um Flavium in Conjectaneis 58: Gue)f. CAMP.Goth..JcDS. (tacente
(Lamp. Grut. I, p. 9~7.) Gesnero) cum edd. ante Basit. Re-
2. A'o ~sprenate. Tùric. Flor. (a hquilnseruntQ.
!ec- manu"uter<j))c; ille quidem a y. llortensii. Turjc. Flor. Aor-
pr., n~pernatt!') rcox a~entaftu est, tensi a sec. manu uterque Aortett-
et sic Guelf. CAMf. qui et modo sium, et sicGupif.MoxTuric.~ ucr~t.
Cassius, cnm Goth. (tac. Gesn.) 8. Quin eftam, easdem. Turie.
Voss. 2. Sed Goth., rem n'enï~- F)or.Guetf.CAMP.,<jfttt!c.c.~cum
tus est, cum edd. multis: neque Goth. Voss. 2, Jens. Tarv. Correxit
ulla rectum babet ante BasH. ïpsa Regius, sed jam in VaH. repositum.
autem cum pktrimis peccat trans- Nostn ~t(t! etMnt ca~t/cm, ex-
ponendo liquidam in nomine vide cept. Vall. )ib. a sec. m., qui ~ut~
XI, !,57.–VaI). )ib. RR. 8,9, eftam pM~cm. En. Qtun etiam,
12, retts aspernatus est; item RH. 7, e~~eMJ. Vide mihi ne in exquisitio-
JO, «, uisi quod pro teu! dant rumquideinvocabutorumusuca-
)'<'d~.En. Yentem sibi ab iteratione Nostrum
3. Aftnuif ~a;'M. T:t&e)'ott~ nam'modo <;)'at ~t<i?t etiam (vide
7~o;'tenx:t. "Tubero. transiit a ]X,4,'i3< tX, 3, 78); nec ana-.
causisagendisadjuscivUe; maxi- phorafnhicunampotuitaffectarc.
me postquam Q. Ligarium accu- g. Ut ~ttMfjftte.c~ertt, utile crit.
"savit, nec'ôbttnuit. Sermone. Tnric. Ftor. Guc)f. C.\M[' tffnxfjftie
antique usus affectavit scribere, ërt't, cum Goth. Voss. Hod!.
et.ideo parum ejns libri grati ha- (Atn.. turbare dicitur) Jensonio,
c bentur..< Pomp. de or. jur. Di- Tau. Regius in~eniuse jam tei~ta-
gest. 1,2,2, 46. Vide et Quint. X;[, vit, quamquam recipiente nemine,
t, 78, 80. .Dinebat melius qnam ~tt~<?.c.f.tttrf~f7]'tef?<7~rt~
 28 M. FABII QUINTILIANI
-de domo' Ciceronis dixit Gaiidius~; et
pro 3 Milone
orationem Brutus exercitationis gratia scripsit, etiamsi
~4 egisse 4 eum Cornelius Celsus faiso existimat. Et~ Pal-
lio. et Messala defenderunt eosdem, et nobis
pueris
insignes? pro Voluseno Catulo, Domitii Afri, Crispi
erit scire; sed post varias emenda- cedere non narrantur) Gue)f. Goth.
tiones nostra demum in Basil. ex (tac. Gesn.) Ca<tf//o;scdVoss.
prœctara conj., nisi fallor, Phitan- 3, Calido; et mox ibid. r55.
dri, qui Regianam ad verurn ipsum Guelf. Goth. (tac: Gesn.) Calidio;
deduxit. Ut quisque quantivis est sed Turie. Flor., calio. Ambr. a
pretii. non memoratur. Item XII, t0, t t.
i. De domo; sic Turic. Florent. Gue)f. Goth. (tac. Gesn.) Ct'ip.,
Guelf. (nisi quod hie omittit domo) Ca/(W[t; sed Turic., calidi. FI or.
CAMP.Goth. Voss. a et edd. ante callidi. Denique XII, [0, 3g. Flor.
Ald. ace. Obr. Reliqui pro d., cor- Guelf. Goth. (tac. Gesn.) Co)b., Ca-
rigente Regio. Nostri de domo, lidio; Turin, non memoratur; Am-
except. Va)). lib. a sec. m. qui pro bross. duo deficiunt in bis extre-
domo. En. De domo Ciceronis. mis edd. sibi non constant.
Calidius. Hune oratorem quoque 3. Et pro AMone. Goth. omittit.
eloquendi genere usus fuerit, co- Pro Mt/ooe. jB)-utu!. Vide JIf,
f;noscas e Ciceronis Bruto yg, 80. 6, g3. Attende Celsum u) eo erran-
Meminerunt ejusdem Ca:s. B. C. t, tem, quod satis notuni ci fnisse
2; Eusebius in Chronico anno to6o; nobis videri poterat. Pedianus idem
item Noster XI, 3 155 XII, o,
quod Qnintil. narrat.
< ), 3g. Noster autem locus nihil 4. ~tMe eum. F[or:, c. eam.
facit momenti in ista orationis Ci- 5. Et Pollio et Messala. Suspicor
ceronianac, quam nunc legimus pro et. et dictum ut tant. <?ttant.
domo, causa. Neque enim dubita- 6. Et Messala; sic Turic. Flor.
tur, quin ad pontifices de domo Gue)f. CAMP. Goth. Jens. (taeente
sua dixerit Cicero vide ad Att. ]V,
Gesn.) cum edd. ante Basil. Beliqui
2. Orationem de domo (non pro d.) ac'A~.
inscriptam memorant Aqui)a Ro- y. /n~t~nes pro. Turic. Ftarent.
manus et Jutius Rufinianus, vide Guelf. CAMp. Goth. Jens. (tacente
Wotf in pr~f: quatuor orationibus
Gesnero) inserunt at, cum Voss. 2,
(Eer). t8o[, 8.)pra:missa,p. t5;it. et edd. ante Ald. Sed Bad. pr.,
Maroland. ib., p. 68. tres, quod in VaU. repositum nar-
'-2. Calidius. Turic. Flor., calli- rat. Vidinius at (V, tO, g) compen-
dus. CAMp., ca</tt<to. Vide Cic. de dioscribiproa/M, a/t<B;hoc autem
Inv. H, 9, ed. Burm. et Schutz. Uh) ariorum errore interdum succe-
Retineo hic et ubique simpticem dere voci t/~c (V,) 29). An igitur
liquidam. Sic enim et XI, 3, i23. fuerit hic t~œ? ut inte)Iigantur ce-
Flor. (Turic. et Ambr. 2 a Burm. tebratissimse quajdam orationes,
qui ibi dupUci nomen scribit, re- noite )ef;tnribus. Supprimere vo-
 INST1TUTÏONIS ORAT. LiB. X, i,
29
Passieni, Decimi Laelu orationes ferebahtur neque id
.statim legenti persuasum sit, omnia, quae ma~ni~ auc-
tores dixerint, utique esse perfecta: nam et ~iabuntùr
aliquando, et oneri cedunt, et indulgent ingeniorum
quorum voluptan; née semperintenduntantmum4;uon-
nunquam fatigantur, quum Ciceroni dormitare mte-"
rim Demosthenes, Horatio vero etiam Homerus
ipse
videatur. Summi enim sunt, homines 6 tamen accidit- 25

cem, quod fecit Regius, nimiae vi- /{. ~ttMtMm; nonnt<n~Mam,sic

detur levitatis.
t. Ferebantur. Huie verbo non
utique inest falsitatis insimulatio
vide X, 3o. Sic enim rectissime
Burmannus '<~ere6antttr,-id est,
cetebrabantur, et in manibus ho-
minum et ore erarit. Ita Suet.
Caes. 20, Mu/yoyerretttur/tt~ersus.
'<Non Bibulo ~ut~ttam, etc., c. 55.
K7~tfcr quos temere ou~Ct/atM~crun-
<' tur, c. 56. Feruntur et a
puero et
'<ab adolescente
~ufedam ~cn~fa.
Terent. Eun., act. HI, se. t, vers.
~28, audieras? Gn. s<f~)e~etfertur
tn~rtntM.- etsiepassimtt<f~fru)tf." »
2. Ma~ttt.Tmic., omni. Fior.,
omnis; a sec. manu.uterque omnes,
et sic Guelferb. CAMP.cum Goth.
Voss. 2, Colb. et edd. anteBasii.
Egregia emendatione et hic profec-
to Philander reposuit verum, cujus
semina in vetustissima scriptura.
Nihiii enim quae pro altero urget
Burm., quamquam prœferens nos-
trum. Levius quod vetustissimi duo
a pr. manu auctoris, et Turic., dixe-
rit. Goth. Jens. (tac. Gesn.) dixe-
ru'tt, cum edd. posterr. ante Basit.
Nostri Codd. habent omnes. Eo.
3. Zn6u)ttu;'a~Ma)t~o. Noster
"cap. seq. (§. t5) nam et magnis
quoque auctoribus excidunt vitio-
<'sa, etc. ); AImetoven.
Turic.Flor.Guetferb.CAMp.Goth.
Jens. (tac. Gesn.) cum edd.\ante
Basil. ace. Obr. Reliqui inserunt et
J9ent0!t/tene!~ Horatio ueto. Turic.,
~.oratt0t<asec.manuj!)emo~</[e-.
KMora<tor<;rum,etsicGue)f.CAMp.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) eum edd.
ante Bad. qui, recte aiens dormi-
tare superiores in h. 1. verum res-
tituit male tamen omisso vero,
quod loco reddit Basil. (vide lib.
VU,cap.4,§.8..
5. Ctceront t/onKiho'e. Home-
fus. Cic. Orat. 2g Tantum aLesl
« ut nostra miremur, ut usque eo
difS.;ites ac morosi simus, ut no-
« bis non satisfaciat ipse Demos-
thenes qui quamquam unus emi-
~netinteronmesinoninigenere
"dicendi, tamen non semper im-
f plet aures meas. Ita sunt avidae et
capaces,etsemperaliquidimmen-
sum innnitumquc desiderant.
Horat. ad Pis. 35g: "Jndignor
« quandoque bonus dormitat Ho-
merus. Apparet uno Jor~ittan~t
verbo defunctum Quint. in utroque
auctore, quamquam soius eo Ho-
ratius usus erat. Vide XII, i, 22.
6.Fon'ttestantett."Formula so-
ttennis, de quaBurin.adPetro.y5,
ubi etiam Terentianum illud Ao-
«mo~ttM initioHeamotitimoru-
 3o M. FABtI QUINTILtANI
que bis\ qui, quidquid apud illos reperietur~, dicendi
legem putant4, ut détériora imitentur (id enim est
facilius), ac se abunde similes puteut, si vitia magno-
26rum consequantur. Modeste 5 tamen et circumspecto
judicio de tantis viris pronunciandum est, ne, quod
plerisque accidit, damnent quae non InteMiguut: ac
si 7 necesse est in alteram s errare partem omnia
eorum tegentibus placere, quam multa displlcere 9, ma-
27 !uerim' Plurimum dicit oratori conferre Theophras-
tus" iecdonem poetarum; mu!tique ejus judicium se-
quuntur nequeimmerito: namque ab his m'~ rébus
spiritus, et in verbis suMimitas, et in affectibus motus
omms, et in personis decor petitur, praecipueque ve-
tut'4 attrita quotidiano actu forerisi ingenia optime
rerum talium blanditia'~ reparantur: ideoque in hac
meni a communi hue trahentium tore, putat Fabrett. ad Çotumn.
~errorevindicat.xGesn.Videet "Traj.,p.5!Atmcîov.
Ruhnh. ad Rutit. Lup., pag. t t4; y.~cst.Gue)f.,a«t,eum.Goth.
Heindorf. ad Plat. Soph. 3o. 8.~temm.VideV,to-,63.ED.
f. ~ccfWtt~ue.Turic. F lor. Gue)f., g.jDt~/tc<')~.F)or.CAMp.,Jt.
OCC.CA!HP.,aCC<'t/. picere. Gue)f., despicere, cum marg.
2. 7~ts; sic Turic. (a sec. manu BasiL
hos) Flor. Gnetf. CAMP.Reliqni iis. 10. ~a/uct't?N. Tur. Cuelf.~TH~~
Vide IX, 4, 79, 110; VI, 4, 4. <ttcn)tt.–Nostri omnes Codd. ma;
3. ~fpc''tehtrj sic Turic. (a pr. /ttertnt.Ex.
m., r~o'tO'ttt)'). Reperierunt, Flor. 11. ?'A<-o/)y"'ast:<s.Vide JX, 88.
cnm Basil. Reperitur, Gneif. CàMp. t 2. /7M ttt sic Tur. Fior. CAMP.
cmn Ald. Ohr. Basil. marg. Reliqui Goth. Jens. (tac. Gesn.) Tajv. cum
t'e~ererttnt. Eadem nostri. ED. Voss. 2. Rejiqui inscrnnl et, sua-
4.~ccMt't.puta)tt.Mfe;tt. denteRegio.
<tCCK<tt.Vide§.33,sec.foc.;ita 13.7)t perxot: decor. Vide VI, t,
mox 28, 29, ouŒ<j/t. t?tt<c</tïm. 25;V)!ï,3,22;IV,2,«~);XI,t,
~tt<E~a?n. l~ttfa~~tto OttOitt/t~~o.MHoc
5. Mofkstc. Tune. Ftor. (a pr. "est,quodPetroniuS,c.5,vu)t:
manu uterque) moJe~u. c ~;to'</um suMuetai~bro t/et~n~t-
6. D~M~C~t ~UfC7t0~ t~tU!t. t. )ta t~ersum, ubi vide quae notavi-
Hoc ex Strabone, tIb.VM, sump- "mus."Hurmann.
tuin, de Callimacho grammatieo, ) 5. ~/an;HtM. Tur. (a pr. manu)
audaci et inepto Homeri correc- ~/at;dttaft<tn,cumA)m.JC~a)f~i('(t
 INSTITUTÏONIS ORAT. LIB. X, i 3t
lectione Cicero' requiescendum putat. Meminerimus :8
tamen, non per omnia poetas esse oratori sequendos,
nec Iibettatey'eiborum, nec Hcentiâ ngurat um gen~s
ostentationi comparatu~Ti, et4 praeter td, quod solam
petit voluptate~, et eam Hageudo non falsa modo,
sed etiam qusedam mcredIbIHa, sectatur~, patiocinio
quoque aliquojuya)' quod 7 aHIgata~8 ad certatn9pe- 29
dum necessitatem non semper utt propriis'°possit, sed

tum,Ftor.(\id.IX,~3;it.hie34).
/!f~o)'o)'tMr. Jens. Tarv., )-e~)e-
rtaHtur, cum Voss. 2, non Goth.
(vide §. t5; item 3o). Correxit Re-.
gtus. Nostri omnes )'~<trai:<t(r.
'Bene.En.
i. Cicero. putat. Pro Arch. 6:
Qu.Tres a nobis, Crati, eur tan-
[opère hoc nomh]e(~<oe<o'um)de-
iecteiaat'PQuia suppeditat nobis,
ubi et animus ex hoc forensi stre-
pitu reHcistur, et aures convicio
defessœ conquiescant. An tu cxis-
timas,autsuppeterenobisposse,
quod quotidie dicamus in tanta
« varietate rerum~ nisi animes nos-
tros doctrina excolamus; aut ferre
n animos tantam posse contentio-
nem, nisi eos doctrina eadem re-
taxemus?
2. ~T<jtu)'an<mj ~ettu! sic Tnric.
Flor. (quamquam in hoc verba tan-
tum totttMfjtMe illud déesse narran-
tur) Guelf. CAMP. cum Goth.Voss. 2,
Atm. et edd. ante Basil. Reliqui
(Phitandro, suspicor, suadente)
inserunt totum~ue illud studiorum.
Nostri omnes receptam a Spal-
dingio tectionem habent. ED.
3. Ge~m~. ïntetïi~e poeticum, non
poefantm. Minus hoc durum vide-
bitur, si reputes, ~e~er<ï dicendi
sœpe dici a Nostro nec aliud esse,
videri satten) rhetori, poesin. Simi-
!equid,etsinostromo))ius,X,
3!.Adco???pa!~nmsuhaudies~c
.referesque ad m~c~MM~.
~'ontparatMtt:, et; sic Turic.
Flor. Guelf. CAMP. cum Goth. et
edd. ante Gryph. Bell. ontittHnt et.
5. Et eanz; sic Jens. (tac. Gesn.)
cum edd. posterr. ante Basil. Etiam
eam, Turic. Guelf. Goth. (tacente
Gesnéro)CAMp.jEa)n~t<ect;a))t~
Flor. cnm Basil. Retiqui eamque.
Eadem nostri. Ko.
6. ~Mfatttr. Turic. (a pr. manu)
sectato)'.
JuM!)'t; <jftfod.YaU. Had.,j'u-
fart~o!Ct't;~ttof7.
8. ~Mtyata. possit: depulsa )'ec-
ta. cb~~notat. co0f!fttr; sic Turie.
Florent. (nisiquodhieaHf~atant)
Guelf. Sed Jens. Tarv., aHty<tta.
poscit (hue et Va)). Bad. et a)iquo~
edd. ap. Burm.) .)cpu~.<' a Met<t.
co't~tt~tant. cogantur. He!). (quo-
rum et C.tMP.) alligati. poMtttt.
depulsi a recta. cott/M~ttOtt.
c~onfur. Hinc recedunt catenus
Gott). (err. Gesn.) Voss. 2, quod
o~ata. possit. Ald., repu&t c.
Basil., alligatum. poM:(. t/cpt(/-
sun: a. <'o/My;at. cogatur, con-
suitoaceomtoodaasad~eHM~.
g. Cerfam ~f~um necessitatem.
Vide)ib.I,cap.8,§.4.
fo. !J<t pt'o~nt.c; sic Ffor. C&MP.
 3a M. FABII QUINTILIANI
deputsa' recta via~, necessario ad eloquendi quaedam
deverticula confuglat nec' mutare quaedam modo
verba, sed extendere, corripere, convertere, divide-
re cogatur: nos vero armatos stare in acie, et summis
3o de rebus decernere, et ad victoriam niti 4. Neque ego
arma squalere 6 situ ac rubigme 7 velim sed fulgorem
inesse 9, qui terreat, qualis est'° ferri, quo mens simul
visusque praestringnur"; non qualis auri argentique,
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum edd. Stoer. Chouet. Leid. probanribus
ante Basil. ~n propriis, Turicens. Badio, Capper. (sed sua [oqnaci-
Guelf. Reliqui propriis uti. Ea- tate), Gesnero; improbante Gibso-
dem nostri. En. no, cujus mira i))a (§. 2)) eruditio
t. Alligata. depulsa. Feminina cito decoxit. Reliqui inserunt decet,
hœc participiorum sunt ab ob)ivio- Regio magis subaudiente, quam m-
ne et grata, si cui ita appellare terponi jubente. Nostri omnes
lubet, negligentia ejus,qui~<t:M niti. Neque. En.
quidem, quod modo posuerat, noi- 5. ~o. Turic. Flor. Guelf. CAMP.,
let, utpote neutrum, diutius usur- er<7o cum Alm. P~at. Gebh. Vide
pare, et per synesin inte))igeret VI, 3, yg; JX, 3, ~o; Drakemb. ad
poesin (vide IX, 2, yg), sicuti mox Liv. XXXVM, 53, tl. Eadem
est historia. Nifniic enim fortasse nostri Codd. ED.
fueritaudaciœ critic.B, si quis modo 6. ~Ma/erc. Turic. Flor., t~tta~o-
pro ~efttt! com~aratunt reponat re, cum Jens.Tarv. Correxit Regius.
~etttem. coHtpafttfam. Saepe gens y. /!tt&t0ttte. Turie. (a pr. manu)
abit in genus et genitivns~~ttt'antm l
rcM~tnc.~
attrahebat gentis; cui deinde ae- 8.t;/tm. Turic., M'rtm. Flor.
commodaretur participinm vide Guelf., verum.
3t. Si essent illa participia,mas- g. ~tt~ore)m inesse, qui. Tunc.
cu)ina pluralia alligati. depulsi in Flor. (hic ~u~urt') ~*u~ore nimis
vetustissimis libris, cum Badio in- «?~ue, cum Goth. Voss. 2 (sed ex
terpretarer~ettm subaudiendo Aor hoc qui). Fulgore mt~~ seque,
minum (ut ap.VIrg. Georg. I, 63 Guelf. ~u/~ofeMpe, CAMP.~tt/~ore
Nostrum t, t, 8), et appositionis munisse qui, Jens: cum edd. pos-
loco haberem, subjectum voci poe- terr. ante Ald. T~u/oorc n~MK!~ esse
ta.<. Vide not. 8 supra, pag. 3).1. qui, Ald. Bad. ex conj: Begii. Nos-
a. Depulsa recta via. Vide ïf, 3, trum in Basiî.. Reliqui his inserunt
g, recto itinere lapsi. post ~u/ 7''t(/ore)tt. qui ter-
3..Mtttare ~u<B~an:. Turic. Flor. !Mt.VideVtH, 3, 3, 5.
(a pr. manu uterque) muta~Me. )0. Qitalisest.Flor. (a pr. manu)
~Vt(t. TVe~tte, sic Turic. Ftor. omittit est.
Guelf. CAMP. cum Goth. Vuss. 2, 11. PnMtrtt~ihtr; sic'Flor. Per-
Vati. Atm. et edd. ante Ald. ace. ~fnn~tttt~ Turic. Guelf. C~Mp.cum
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, t 33
imbellis, et potius. habenti 1 perièulosus. Historia quo- 3'
que alere oradonem qùodam uberi jucundoque succo
potest; verum et ipsa sic est iegenda, ut sciamus p!e-
rasque ejus virtutes oraton esse vitandas est enim
proximàpoetis~, et quodammodo carmen solutum; et
scribitur~ ad harrandum, non ad probandum; totum-
que opus non ad actum~ rei, pugnamque praesentém,
sed ad memoriam posteritatis, et ingenii famam com-
ponitur;'ideoque et verbis? remotionbus, et liberio-

Goth. Atm. Basil. Gesn. Bip. Reli- Plin. H. N. XHI, 4, sect. 9,

pa~.
qui ~)erstrin~a<ur. Disputant Burm. Hard.685. «.caryotae. succo uber-
et Gesn. de perstr. an~))<ES()'.Hodie rimœ. N Ssepiasime pt~oMM ~uccu~
nemo dubitatt vide Drakenb. ad dicitur. t*
Mv. XL, 58, 4. Vide §. 92, ubi /i. Poett's; Suspicor legendum
Gu'df., pnMtftn~tf. Goth. (tacente poesi.
Gesn.) CAMP., pe~trtn~ttur, cum 5. Et scr~ttuf. Turic. Flor. (a pr.
Voss. 2, Bodt. Andr. Roll. Verum manu uterq.) Mtetscn&an(uf(cuni
autem Turic. Flor. et retiqm. In Ahnei. non memorato tamen est); a
nostro toco Voss. 2 omnia haec~er- sec., est et ~cr;'6t[n<ur, et sic Guelf.
n.<jttta/t! auri omittit (vide 2~; eum Goth. Voss. 2, et edd. ante
it. 32).–Nostri~cMtnn~ttur, exc. 'Basil. exc. CÀMr. qui est et !e''t&<<t(r.
RR. y, t t, qui~e7'!trtnjfa<ur. En. Quid )ateat frustra quajro. Nam si
t. //a6entt ~encM/otu~. Ablcgat maxime reposuéris et'res scribun-
Gésn. ad Curt. Ml, toextr.: « aciem <ur~ ad vetustam scripturam ne sic
hostium auro purpuraque fulgen- quidem accèdes.– Nostri omnes
tem intueri jubet, prœdam non ef!cn7'u)t<ur.Et).
t arma gestantem ~.Frein~hemius 6. ~f/ac<um. 'P~ric., ad (Mfum.
ibi ad Liv. IX, t~, 16: «(Darium Flor., ~cfuîM. Ille a sec. manu
a*A)exander) inter purpuram atque ad tKtuttum, et sic Guelf. CAMp.
aurum, oneratum fortunae appa- cum Gothan. Voss; 2, et edd. ante
« ratibus suœ, pra'dam verius quam Basil. ace. Obr.–Kostri omnes a</
hostem devicit; et sua ad Ftor. t')ttut<um. En.f/ ac<ttm. p;
t, t6, 7, commentata. ~nam. Forum desi~natur,yetutVIf,
2. Quodam uberi. Turic. Florent. 2, ~); V, 12, ly. Cic. De Orat. I,'
Gnelf., q. mofen. Reliqui molli. 3~;Brut. 9; qua'quidemtoca,eum
Nostrum e conjectura. Sic mox 33. multis Nostri, ubi ~u~nœ ~bren~:
Turic. mutiles post Xeuop~ontem.. mentio, hue magis existimo perti-
3. Suçéo. Flor. Gnelf., !Mco, cum nere quam illud x~~ft et ~a!tt~~
Goth. Prœfertur a nonnullis, ani- Thucydtdis, quo hinc dimittimur
madverteute jam Gesn. Vidé For– a Gesn., Piiniique ioeumEp.V, 8,11.
eeU. m'y.t/&en. !t<cco..Vide 7. ~ertts )'e)no(t0)'t&us. Ab usu,
4. 3
 34 M. FABII QUINTILIANI
nbus nguris narraùdi tœdiùm évitât. Itaque, ut d~xi,
neque illa 6'<ï//u~(:6tHC[6re~(crs~ qua" nihil apud aures
yacuas atque, er.uditas pbtest esse 3 perfectius, apud oc-
cupatum variis cogitationibus judicem, et saepms.me-
ruditum, captanda nobis est; neque illa ~Z! ~/a)?fe~
u6er<~ satis docebit~ eum, qui non speciem exposttio-
33 aïs 7, sed fidem
qnaerit. Adde~, quod M. TuIUus9 ne
Th ucydidem -0 quidem, aut Xenôphonteni utiles oratori
putat, quamquammum" ~<CMmca?ïere/hnj'Uso/'e

utIV, 2,36;Vm,2,t2;VIH, Proœm. –-Nostri expositiônis, except. R.

t8.–7!e)notton&MS, et Me!'t0f[&tts; 8, qui co)t!~)0.ftOMt;. Eo. Jt'-cpo-
sic Flor. (a sec. manu)CAMP. Goth.
ntton<Vide!tt,g,y.
(tac. Gesnero) cum Voss. 2, Basit. 8. Adde', ouo~ Turic. F!or., au-
Gryph. (t536). ~emett'o~&us e. ~<*o, <~UM(cumAfm.);'aa. sec. manuri
Turic. Flor. (hic a pr. manu) Te- uterque audio <~utft..Gue!f., ..tttdt~
merioribus e. Guelf. Reliqhi /t&. qui. Goth.,ou</i0 <~uo~, cum Voss.
et rem. Nostrum probante Burman- 2, et edd. ahteA)d. ëxc. CAMP.qui
no.- Nostri omnes receptam,ha- ~<Mo ~uod, cum marg. Basil. Hu-
bent. En. jus autem contextum (muttum tice-
t. Ut dixi. IV, 2,~5. re sibi rato, qui conjecit) habet r
2. Qua. Tarie. Fier: Gue!f., qùid, Quod dicere fortius ottf/eo, <]!UM.
cum Jens. (tacente Gesn.) Tarv. et Quod non debebat probare Burm.
e<ld. poster. ante Ald. Sed Voss. 2 si maxime ex libris esset. Vide XU,
omittit ha'e apud uacuas. ~eWec- l) 4. –Nerique nostri audio ~MOf~.
tius (vide 3o; item,4i). R. !0) audio nuta'. R. tt, oKf/io
3. Potest esse pet~ecttm..Turic., quare.. Ec.
potus eMey)e)~ec<Ht!. Flor. (a prima g. 7'<t//<tM. y'At«yd'td'en~ &-
manu) potius esse ~et~ecttus. Ille a t)0~0)t(em.LocaCiceronis stint in
sec. manu, potest esse per~eciMm,. Orat. g, n, tg. AdditGesnef. Brut.
et sie.Guelf. Nobis vetustam scrip- 83. De opt. gen. Oratt. 5 ext).;
turam considerantibus Yidetur 1e- seddeDemos'hëneThucydidisstu-
~endum potius et perfeetius. dioso Lucian. adv. ind. §. /{, pag;
Livii. Turie. (a pr. manu) Flo- Reiz. t02 s:Bpissime autem uti
rent., ~eut. exemplis Thucydideis uttuinque
5. Livii lactea ubertas. Vide lib. Dionysium, et HaUcamasseum et
H, cap. 5, jo. Longinum.
6. Docebit. Goth., Jeeet<t,cum )o.~VeT'/tMcy~tf<em.Tùric.F!or.
Voss. a, edd. ante Bas. exc. CAMt'. Guelf., nec T'A. Jens. (tac.
Gesn.)
Ald.-Eadem nostri. Eo. et edd. poster. ante Bad., neque
7. ~y~ostttOtKs. Goth. (errante ?'/t. item nec Gue!f.
Gesn.) compositionis, cum Voss. 2. 11. Illum. canere. Turie., i. ca-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, i 35
Musas: esse locutas existimet licet tamen npb!s in di-
gress!onibus uti vel historico nonnunquam nitore,
dum in his', de quibus erit quoestio, meminerimus
non athletarum tons~, sed mtMtum lacertis opus esse;
née versicolorem 3 illam, qua Demetrius Phalereus di-
cebatur uti, vestem bene ad forensem putverem~ face-
re. Est et ali us ex historus usus, et is quidem maximus, 34
4
sed non ad praes.entem përtinens locum, ex ~cognitione
rerum exemplorumque,qulbus mprimis iustructus esse
débet orator, ne omnia 6 testimonia exspectet7 a litiga-
tore sed pleraque ex vetustate dHIgenter sibi cognita
sumat, hoc potentipra, quod ea sola.criminibus odii
et gratlae~ vacant. A phitosophorum vero lectione ut 35
essent muita nobis petenda, vitio'" factum est alio

nercm,' a sec. manu, t. canorem, /j. ~Hfueremyaccre. Vide

etsi(;Gue)f.Goth.(err.Gesnero) IV, 2; 55, not. j, pag. 85, vol. Il.
CAMP.Sed Jens., t7<tu! canorem, 5. Rt cp~ntttone. c~em~/on<nt.
cum edd. ante Gryph. Eadem Vide lib. V, c. n; et quidem prop-
nostri.Eo. terverba Aoc~ot~thofa, etc:, 3y.
t. Tft!; sic Turie. Guélf. CAMP. 6. Ne omnta. Turic. F)or. Gueff.
Reliqui iis, vide §. 25.–7)t his, de, C~Mp. Goth. Jens. (tac.G.esn.) nec
~ttfbM erit ~MtESttO. Opponuntur o., cunaVoss. 2, et ccM. ante Bad.
digressiontbus et sunt ~Made re a~<- ace; Basil. Eadem nostri. En.
(ur,videMt,tt,!8. y. Exspectet; sic Flor. CAM)'.cum
2. T'on' <acert~; sic E)orent. Goth. Voss. 2, Basil. Obr. et ali-
Retiqui tpros. tacertos. Nos, tndi- quot edd. apud Burm. ~x~ectnt,
cio Florentini usi, opus, qnod om- Turic. Guetf. cum Atm. (vide 2y,
nesomittunt,deconjecturaaddi- item ~5 ).. Hoc erat ab illo t;ec pro
dtmus. Toris. lacertis. Vide ne. Lpcat. Ven. Ruse., expetet. Re-
'< quae de gladiatoria illa sagma tiqui e~etat. Poterat dicere petat;
"Lips.. Sa)'urn. Serm. I, t~. Ges- frétât non item.Eadem~nostrt
nerus. Vide X, 5, ty; item VHf, Codd.Eo.
Prqoem.tS. 8. Gmt<<s. Turie. Flor. Guelf.
3. ~Vecversicolorem. Turic. Flor. CAMP.Tarv-, gratta, cum Gothan.
Guetf., ne f., e' ;nox Gueff., ~<t- Voss. 2, Jens. Correxit et Regius.
~er~tt~ ~crs~co/oren! ue~fcM. Nostri omnes~rcfi'a. En.
Quis iH~ de Demetrio metaphora 9. ~fu~ft no6~; sic Tuhc..F!or.
"usns sit, nqndum inyeniebam." » Reliqui )t. ot..
Cesne'us. Vide )ib. VJIt) Pro. 30. to. i~tti'o. ft~fo oratorum. Vide
3.
 36 M. FABII QUINTILIANI
oratorum', qui quidem illis optima sui opens parte
cesserunt~ nam et ctejustis/honestis, utilibus, lisque
quœ~suit istis contraria, et de rebus divinis maxime
dicunt, et argumentantur acriter; et ~attercationibus at-
que interrogationibus oratorem futurum optime Socra-
36 tici prœparaht. Sed bi&quoqueadhibeRdum est simile
judicium, ut etunn qnum in rebus versemur n~d'emr,
non tamen eamdem esse conditionem sciamus 7 litium
ac dtsputationum~, fori et auditoni, prseceptorum9 et

Proœm. tôt. operis 9-!?; et vide Turic., iis quteque s. i. Flor., que-
dicta ad VIII,'3, 39. Pseudo-Tur- (adhaerens voci utt<.) s. i. c. Guetf.,
cebus ad Ciceronem quoque able- hisque q. his C. CAMP., t)!~ue q.
gat de Orat. tib. M disputantem $. c., cum Goth. Voss. 3, et ediH.
de hac philosophorum cum orato- ante Basil. Reliqui <yu~ue$t.ttt his
ribus conjunctione cap. t5-2o, non (Bas. istis) c. Turic. Flor. (a pr. m.)
male ille quidem. ~Hu~ autem Ti- contrarii. -Vide §. ~9t "ot- ED.
tium appellarevideturNoster, quia 5. Et aftercatt'o'ttttM. TMic. (aa
modo pravam historicorum et poe- sec. ma-nu~exa., cum Goth.Voss~
tarum imitation~tn reprehenderat 2, Jens. Tarv. jEt ~c <t., Guptf-
nisi forte malis pro eo scribere 6. Socratici. Dialogos Platonis,
:~(yide not. 2~'), vel aliquo. Xenophontis, ~Eschinis maxime de-
t.~ta/tooratontm.Turic.FIor., signasse putandus est Noster; non
e. alia o., cum Alm. (sed illi et vi-' eorum qui sectas novas eondide-
tia modo pro vitio). E. alias o., rnnt, quo nomine Gesneru} ponit
Guelf. CAMP.Goth.Voss. et'edd. Academicos, quorum mentionem'
ante Bas. Reliqui est orat. Nostrum etiam Cicero habeat in pra*f. Para-
e conjectura.-Nostri omnes est doxon. Vide V, 7, ~8 XI, 2.7 XIl,
alias oratonttn. En. r, to. Almelov. et Ciceronis admo-
2. Oratont~n, qui. Turic. (a see. net de Fin. It, qui tamen et ip-
manu) Guelf. C~Mp. Tarv., o. <yu(p, se Arcesijam appellat.
cum Goth. Voss. 2, Jenson. Tarv. y. ~ttttttn ac disputationum. Vi-
Nobiscum facit A!tne). quoqùe. de VII, 3, n;XI, ),35,7o.
Nostri Codd., o. qui, except. R. 12, 8. I~Mputattonutn. Jens. (tacente
qui o.~Mando.En. Gesnero) Tarv., ~t~o~tttOttum.
3. Cesserunt. Turic. Flor. Guelf. Nostri omnes disputationum. Eb.
CAMP.Tarv., censentur, cum Alm. a. frŒceptorMm et periculorum.
Goth. Voss. a (quamquam centetu)' Hoc posterius dici pro judiciis non
ex eo Burm.), VaH. et edd. ante adeo insolens (vide Xtt, y, tt; IV,
Ald. Correxit e conj. Regius. a, t22; Cie. pro Leg. Mac. t; Pro
Nostri omnes cenM)ttMr. En. Arch. 2,6; Nepos in Phoc. 2); ad-
~Yf'~ue QUfCsint istis contraria. ditis quiLusdam vocabulis magis
 INSTITUTIONIS OBAT. LIB. X, 4. 37
penculorum. Credo exacturos 1 plerosque, quum tan- 37
tum 'esse utilitatis in legendo judicemus, ut id quoque
adjungamus operi, qui sint, quae in quoque 4auctore
praec!pua viftus; sed perseqm singulos, infiniti fueritt
operis. Quippe quum in Bruto M. Tullius tot ~miitibus 3g
versuum de romanis tantum oratoribus loquatur, et t.i-
men de omnibus aetatis suœ, quibuscum vivebat~, ex-

.rem definientibus etiam frequen- 5. Tot 1nillib'us ferK<M)n. Vide

,<ius. Almelov. monet hoc modo
(§. 16) dictum~brtunam~ttdt'ctt. In
voce ~rtpce~torum neutrum genus
nemo non agnoscet.
j. Credo exacturos. Guelf. inserit
et. Mate. In Guelf. ha*c novi capitis
inso iptio Qut auctore! <c~endt sint.
,Sed in.Goth. (tac. Gesn.) Qut~r<B-
cipue auctores sint /~endt, cum
Voss. a, nisi quod ex hoc sunt.-
Hic novum caput nostri quoque
iuchoant, et alii alios titulos pra'fi-
.~unt. En.
2. Qui sint. Id est, ii, quos maxi-
me tegendoscenseantauctores.
3. t~tnt, ~u<B; sic Turic. Flor.
Guetf. CAMP. cum Goth. Voss. 2,
A)m. et edd. ante Basil. Retiqui in-.
serunt /e~endt, Philandro, ut su-
spicor, auctore; nequaquam ne-
cessario. Nisi.forte dicas, quum in-
ferior versus in idem quod modo
;erat, /e~ent/o, verbum inciderit,
omissam ab aberrante librario hanc,
quam recentiores addunt, vocem;
equidem tale quid accidisse non
credo.
4. Quoque auctore. Turic. F)o).
Cueif. C*Mp. Goth. Jens. (tacente
Gesn.)Tarv., a. q., cum edd. ante
Gryph. exc. Bad. sec. Vide IV, 2,
.J38. Neque tamen certo dicam, an
necessario transpositum sit.-Nos-
ni omnes in auctore ~uo~ue. Ec.
YH,t,37.
6.Qut&tMCMn)t/tt'e'&~f.Turicens.,
~ut'~t<e cott~u~&tf, a sec. manu.
quid quisque contuebat. Fior., OUO~
quid cooft~a&tt. Guelf., quid guM-
que convivebat, cum Goth. (errante
Gesn.).Voss. 2, Vall. nisi quod hic
quxtem con)!'fe&a< dare narratur.
SedCAM)'Ut&UMU6'CO))Mtwt<!t,
cum Bad. sec. Quidem ~Mt~ue con-
nivebat, Jenson. Tarv. Loc. Ruse.
Qmf/CM Qu~ottc convivebat, Venet.
Nostrum ab Aldo inde obtinct, ni-
si quod Obr., quid quisque condi-
derat,.improbante recte Burman-
no. Regius )egi vult qua quisque
cotntMetaf sensu, nisi fallor, hoc,
utunusquisque ad pejprem dicendi
rationem Ciceronis œtate defluie-
rit, quasi dormitando, id est, con-
nt~Mf/o. Robustior enim sententia,
si oratores ipsos accipis conniven-
tes, quam si judices oratorum, ut.
videtur intellexisse Badius, qui im-
probat rationem Regianam; recte
ille.. Burmannus vulgatre tautolo
giàm gravatus optet qui ~uum
maxime f<oe6attt. Gesneras idem
essenegansinatieujusa'(afe,pt
iis /tOmtHt6n$OM!&MSCt<m ~(nrac-
terquam.quod in nota varias leett.
continenti tentat <etntM .<MO' <y;(;-
dem, quique tum Mfe&<7))f; et i'J
quidem manifesta iterauoois~r&ctti
 38 M. FABJI QUÏNTtLIANt
ceptis' Caesare atque Marcello, siteQdumegen[,-qu!s
eritmodus~ si~ etiiïos,et qui posteafuerunt, et &rae-
33 cos omnes, et phitosophos~? Fuit igitur brevitas illa
tunssima-, quae apud~ Hvmm~ m epistola ad Miuïn
scripta, /eyc~os Dc~o~t~enenï atque C:c6?'onèm,' tum
,ita, ut ~H~~tte eMet ~~o~<en: et C:ceron< ~:m!tM.
4oNon est tamen dissimulanda nostri quôque judicii

reponi censet'~ttt~tte (pro ~utttt~- perM~ttor ex illis « singulos persë-

que) conwt)e6ot; nihil obstare pu- fqui:~duriuseutasane,sed,ut
tans, quod conutuere notione con- 'Badius ait, non invenusta verbi et-
vivandiusurpavit Noster V, 9 t~; ~ipsi:vit)eV,j2'extr.,uMneerat
VII, 3,3< (addo I, 6, 44).t!anc q\udem quod certo ex prioribus
ego difficultatem'non adeo parvam subaudires; sed, vicissim, yrover-
censeo nec satis eommihiscdr quid 'bialis Iocutio,'qùa)is hic non pot-
loco faciam. Ex Turic.Uta scriptu- 'estagnoscL QuareautemyoeMxhie
ra fortasse eruas ~Mt'~ue (id est, non récënseat, de quibus tamen et
<yuthu~ue) eoiisùevit. Sed praeter- ipsis dicturus est, equtdem hou
fjuam (jnôd secanda modo mahus Jixerim.
habet ~Mts~ttc, alterum illud, quod 3. P/tt7oso/)/'o$? Fuit; sic (nisi
invetustissima scriptura cnmparct, 'quod Tnrie. Flor. a pr. thanuuter-
M, nuUum in nostra eméndatione Guetf.
que p/t;/o.<o~/tt~)Tunc. Flor.
momentum facit; male quidën). Née 'CAMP. cum Atm. Goth.Vuss. 2, et
cëfto exemple doccrecontinj'itcon- edd. ante Atd. qui inserit perseque-
.«(CMe/tomt)t<7)!Mdici pro <;on!ue()t- t7!ttr(quum Regius ve))et pe'r~Ma-
fYtncn) eMmtX contraxMïe. H)am au- 'mur), Bad. ù[erquë'pe'<Ma)'. A
tem T~t"roxc~/x: accusationem juxta Basi). indeetpoctdspersë~ta'fe~tm.
cum Gesnero deprecor, ëtcompa- –~Ha'e omnia dmittunt nostri, exc.
ro Plin. Ep. tV, 2~, 5; ~t'txt cum VaH. lib. a sec. manu, qui dat et
.~)Mnnna, vivit CMm~Mtonto. ~/ft/o!o~)/tO!~Me~uar.En.
l. ~e~<t'$.<!rce/<o.Vide Ci. Fuit; sic Turie. lFl4ir. Gue)f.
cer. Brut. y)-~5. Quum errasse 'CAMP. cum Goth. Voss. 2, Jenson.
dicius esset noster in'ed. Leidensi, Tarv. Reliqui 'fuent, suadente Re-
t!urmannus, si forte Hortensii iu igio. Nostri omnes~utt. Eo.
Bruto facta mentio hujus accusa- S.Quœo~u~.sicTuHc.'Fiorent.
tionis argumentum urgeatur, nefat Guelf. CAMP.cum Goth. Jens. Tarv.
iUum recte posse accenseri iis, qui 'Reliqui mserunt est.–To est omit-
Cicpronis œtate maxime vigerent, ~tùnt omnes nostri- En.
t}uippe qui bbierit a. U. c. yb~, et 6.-LtUtttm.VideVt!t,2,~8.
aliquanto ante, quam in foro Ho- -Tamen. Turic; Guélf. CAMP.
rueritCicero, celebrari desierit.De omittunt cumGothnn.Vo~s. 2, et
]oco nostro ~id. not. super. 'edd.'ahte Bad. Miror, sed gaudeo,
B. Si. ~t~~oso~hos. Repetendum si habet Flor. Fortasse sed interci-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, t 39

summa' paucos et v.ix;uHum\ex his~qui vetustatem

pertulerunt, existimo posse reperiri, qum~judicmm
adhibentibus allaturus sit utHItatis aliquid, quum se
CIcero ab :illis quoqu& vetustissimis auctoribus, inge-
niosis~ quidem, sed arte carentibus, plurimum fatea-
tur adjutum. Née multo aHud~ denovis? sentio: ~quo- 4~

ditpoststntt~ftntM.–Totame~omit- quibus vide nos ad VIII, 5, (sic

tuntnostri.En. Ptin. Ep..IX, 22; Propertium ac-
t. ~Vo!<t.t<(/;ctt summa. Ita ut censet vetéribus: vide et Horat. Ep.
ne singulis suas.rationes subjiciam, II, 3;{, seqq.). ~/0! quoque dixit
neque .longiore disputatione .utar. quasi demonstrans eos, qui vulgo
2. Et ft.c,!</<um; sic CAMP.cum terantur.
Goth. Vossr t, et edd. ante Basit. 6. ~<tu~ sic Turic. Ftor. Gue)f.
Sed Turie. Flor. Guelf., enott vexil- CAMP.cum Voss. Goth. Atm..et
/ttm. Reliqui enim vel potius u. edd. ante Basil..Reliqui aliter. Non
Alm. quoque vel pot. omittere nar- erat quod mutaretur, etsi multo ali-
ratur.–Eadem nostri. En. ter apud Varronem.!egitur, mu/to
3. His; sic Turic. Ftor..Guelferb. aliud dictum alibi demonstrare
.CAMp.Re)iqu!tt!.Vide~.33. non contingit. Sed mu~to optimum
4. Quin; sic numObrechto scripsi Noster JX, 4, 26, mH~to ~œ~MH-
pro librorum omnium qui, eut a mum ib. §. ~2,.etPiin.majors!B-
item
ïj0cat..mde.(acc. CAMP.) addunt pissime, ubi plerumque /o~e;
?<o~ post adhib., quod abest a Tu- Nosterhic~. 53, ~uanto aliud. Nec
tic. Ftor..Gue)f. Voss. 2, Almelov. quisquam dubitabit, sentie sic
Goth. Jens. (tac. Gesn.) Tarv. Pro struere. Nostri. omnes multo
adhibentibus Jens. eoque posterr. ~ï/tut/. En.
ante Ald.. dant adeu)ttt&u!. Nullus 7. Novis. Turic. Guelf. CAMP.,1
autem ita Codex. )totM, cum edd. anteObr. Sed Flor.
5. Ingeniosis. affe carentibus. Gothan. Item'Camerar. (referente
Vide 1,8, 8. Apparet, opinor, hic Gesn.) nostrum: vide IV, 2, t<
&
atiquid interesse inter hos qui. per- Capper. operose docet, quoties
ttt/erunt et vetustissimos illos. Nem- et u confusa*0mnes nostnCodJ.

pe ingeniosos illos arte carotte! se- de )to&H. ED.

8. Quottt!. T.uric., <jfuot.,ldem :t
jungere mihi.Quint. videtur ab his,
etc. Non jam sunt ii in omnium sec. manu,Ftor. GtMp.MO~, cum
Goth. Vat). Voss. 2,.et.edd. antë
manibus, non celebrantur, igitur
ne vetustatem quidem pertulerunt, Bad.qui e conjectura ~Utt<, etsie
locutione petita a vinis quae durent. Guelf. Locum propter caligineni
Vide H, 9, ubi illustrat eam .non asterisci,:sed.solis sp)endor<*
Pseudo-Turnebus; sed hacc in lexi- indigere .satis urbane .Regius.,ait.
ca nunc retata sunt.~tigitur~M' Nostrum ,;nisifai)or,.a.Phi!andro.
pertulerunt sunt, quos dicunt criti- Nostri quod, exc.R. to, qui,dat
ci et rhetores.a)tt«j)up!, ueterMjde ~uM. Ec.
 4o M. FABII QU1NTILÎANÎ
tus emm quisque invemrt' tam demens potest, qui ne
minime quidem aHcujus certe Mucla partis mémo"
riam~ 4 posieritatis speraverit? qui si quis est, intra
prinios statim versus deprehendetur, et citius nos di-
mittet, quam ut6 ejus nobis magno temporis detrimen-
42 to constet expenmeatum. Sed non quidquid ad aliquam
partem scientiae? pertinet, protinus ad faciendam etiam
?p6«jt~, de qua loquimur, accommodatum. Verum
t. 7))fentrt tam demens potest, 4. Menmriam posteritatis spera-
~ut.Tutic.(nisiquodbictttt;en- verit. Id est, nomen sunm inter
tande) Flor., ni veritate mens po- scriptorcs librorum professus sit,
tens ~tt0(/ (pronomen in Turic. eo Ye) omnino atiquem librum edide-
compendio scrtptùm, quod. s~epe rit. Nimia* sane simpticitatis hoc
pro~Mt);asec.manuuterf)uetH videri potest in Nostro, q)iam ei
veritate fttmen~ potensque (qu.'tn- excussisset profecto hodierna scri-
quam enclitica e Turic. non refer- bentium sedulitas, si potuisset co-
tur),etsicGue)f.C.\Mp.cnmGoth. gnoscere, ~'o~terttott! menioriam
Voss. 2, et edd. ante Basil. Fuerit nequaquam coghantium, secLSosio-
adeo timens posteritatis qui, Obr.; rum obolum.
quam mutationem cum nostra scri- 5. Po!(cn'<att!ers~ertt. Turic.,
ptura, a Philandro profecta repo- ~t<M s., Flor., attidis pcra).'en<; a
sita, comparando inteHiges, non sec. manu uterque artis et sic
quidem quid vir viro prœstet ( ne- Guelf. CAMP. cum Goth.Voss. 2,
que enim hoc provcrbio uti velim Bodl. "t edd. nnte Rasit. acc. Obr.
in0brechto)seda)iudessetenta- qui et modo ~artf) pro parti!, ubi
re locum, aliud persanare.–Nos- ,Burm. malit sortttf; mihi partiri
tri habent quisque in veritate tu- franco~aHicutn videtur (~arta~er),
mens ~o<Ctt!~MC, except. Vall. tib. non !atinum. Ex Alm. refecuut ar-
R. 8, qui pro Tc![ tn veritate dat in ttt.! s. Burmannum quidem miror
ttumerttnie. Eo. hujus loci medicinam exspectan-
2.Mt)nma.Goth.Voss. 2,ntm)a tem.-Nostri omnes artis !pe)'ax-
(vide §. 32; item 4~)-–Npstri rit. En.
omnesTH~tt~tï.ED. 6. Q'tam ut. Turic. Flor. Guelf.
3.Cet'«'.Turic.Ftor.,ce(<')t.t))e C~MP., quam et.
asec.manu,cetera',etsicGue)f. y. ~'c'tcntta' ~ertt'net. Voss. a, !<'n-
cun; Goth. Voss. 2 (ni fallor, Vat).) te<ttttB p. Gotb. ni! aliud nisi omit-
et edd. ante Ald. Retiqui certtB, tit ~erttf'et (\lde §. 41; item 74)'
cum CAMP.Nostrum Vidov. et Vas- Nostri sctentMf pertinet. En.
cos. (nisi forte per errorem hune 8. Cp<t?". Muttis modis inquina-
BominatGesn.), probatum Gesne- tur hocvocabulnm in tibrijS; neque
fo. ScMt<t\B, Obr. male ingeniosus. in meis anteTarv. incorruptum ap-
-Nostri omnes cœter<c. En. paret. Snspicor aute"* fuisse fac. et
 INSTITUTIONIS ORÀT. UB. X, f. 1
antequam de singulis loquar 1, pauca in universum de
varietate opinionum dicenda sunt: nam quidam solos 43
veteres legendos putant, neque in ullis aliis esse natu-
ralem etoquentiam/et robur viris dignum arbitrantur;
alios recens haec lasçivia', deticla'que 3, et omnia ad
voluptatem multitudinis imperitae cdmposita, delectant;
ipsorum etiam, qui rectum dicendi genus sequi vo- 44
lunt, alii pressa demum ettenuia~, etquae minimum
ab usu quottdiano recedant, sana etvere atdca~ putant;
quosdam elatior? ingenii vis, et magis concitata~, et
af/<}~quum in Turic. sitat~uMtn, T~Morum. Turie. Flor., ipso,
a sec. tnanu,'a~*orestn.–<t~~tt. cumAhn. Sed Guelf. CAMP., ipsos,
VMI,t,t;.hie~.87,add.Senec. cumGothan..Voss.2,etedd.ante
patr., p. 108; ubi opponitur lexi. Aldum. Reliqui sunt cum maxima
Item Jo. Chrysost. JV,'cf<~ <6~ac~t/vtt$post volunt interpunctione, de
et Schaeferum in indice subjecto ii- conj. Regii. Nostrum et ipsum e
bello Dionysii de Comp. De ~actett- conjectura (vide V,to,()t, et
~o vide X, 3,3. –~ccontnïOt/afMtn. X, 7, 4; sic et XI, 2, ~t, Guelf.,
Fet'u)n;sieTuric.F)or.Gue)f.Ç<Mp. )U)'t!CO)Mu/to).Eximendus igitur hic
cum Goth. Voss. 2, et. edd. ante locus numero quem posui ad IV,
Basil. Reliqui inserunt est.-Omit- 3, t6; item alter Xf, i, 82.
tunt vero nostri. En. 5. rc)tu;a, et ~t«B minimum, Tu-
t. Zo~uar. Obr. omittit nuUo, ric. Ftor;, tenuiatqlte m. Ille a sec.
quantum video, auctore (nam ite- manutenutant<yuf<yua'm.,etsic
rationein, loquimur, /o~ttar~ ferre Guetf.CAMp.Goth.Jens.(tacente
didicimus); sed et mox§. 43, arbi- Gesn.) cum Voss. 3, et edd. ante
tfatttur.–Nostri Codd., /d<~tM)'.En. Basil. Nostri omnes (enum, at-
2. Lascivia. Turic. (a pr. manu) que ~Mfpntt)t;ntttnt. En. Alludit
las.quia. Flor. (a pr. m.) <jfm'<t. Fab. ad tria illa dicendi gênera,
7!ecen! /tffc lascivia. Vide Il, 5, 32. quorum unum vocatur ~~tot, te-
.Delicias vide 1 8., g. Improbat au- nue, CAPPER.
tem Quint. et qui ad unam œtatem 6. Attica. Attica etoquentia op-
sive antiquiorem, sive recentem se timum est dicendi genus; nonuulli
astringunt, et quos nonnisi unum eam esse putabant,quum presse
ex tribus dieendi generibus ( vide diceretur et tenuiter, quia Lysias
Jt,t~, 8) détectât. attieus orator tenuis esset et subti-
3..D~)c)<f~Me. Turic. Flor., de- lis eos r'efutat Cicero in Orat. ad
liciaque, cum Goth. Voss. 2. Van Brutum.TuRK.
et edd. ante Basil. exc. CtMp. con- 'f/aftor.RR.<),t),etapt)d ti
sulto etiam. positnm, susp~ante B~rn).VuSS.a,c~n'or.Kn.
Badio 8. A~~t.< eo<!Ctff!tfii))nstrat C.tp-*
 4a9 M. FABH QUINTIMANI
<dti sph'itus plena capit; sunt eUam lenis~, ct~nitLdt, @
et compositi generis non pauci amatores de qua diffe-
rentia disseram diligentius, quum de genere dicendi
quxrendum erit: interim summatim~, quid et a qua
lectione petere possint 6, qui conrirmaie 7facuttatem
45 dicendi volunt, attingam paucos enim 8, qui su~nt emi-
per. TM ~'c~m et Tt!o~M))T<, de 2 et edd. ante Basil." nisi quo<)
quibus.Hermog. ce~t 'rm< ~mv, !t, Badius summam. Nostri omnes
i,p.Sturm.3y3seqq.~<(umau- ïumma.En.
tRm spiritunz Burmann. Ovidii loco 5. Quid et a qua. Turic. Florent.
Trist. IV, t, 7~, t~/ttorhnmano Guetf. CAMP.Goth. Jens: (tacente
!/)'ri(u! i))e malo est et Ftori II, Gesn.) quia et a qua, cum Voss. 2,
2,2y,im)t(t&u!o/<t[t!Pœnis," » et edd. ante Basil. (Bad. quidem
ubi vide et Dukerum. Apud Nos- quam et a <7 Reliqui outW a qua,
trum est alta nte;)t, VI, Proœm. prseter Gryph. ()536) etVidiov. qui
sublimis spiritus, X, 5, 4. habent fyM~ a quaque (vide 1, 6)
t. ~Htr~u.? f/e/ta. Turicens., tG), et Obr. qui nostrum. Petere
alia !putttt~ p. Flor., alios spurtius mox a Turic. Guelf. omittitur et
~).; a sec. manu ille alias spurtitiis recurritposteott/trmare, non infre-
hic a~tO~~ufCttiM p., cum'hoc quenti transponendi errore. Quod
facientibus Goth. (nisi quod x/Mfr- MSS. et edd. ante Bad. (exc. CAMP.)
<«!, err. Gesn.) Voss. 2, Vall. cum dant'poMtt, malit fortasse atiquis
illo Guelf. BoJL et edd. ante A)d., reponere volet pro ~o/u~t; sed ni-
qui primus a Hegiocommente sump- hil neeesse est. Nostri omnes
sit spiritus. Basi). l, plena spiritus ~UM et a qua. En.
(omisso alias) et sic reliqui, praeter 6. Po!!f)tt. Nostri omnes Cndd.,
Obr. qui habet acris s. p. Nostrum possit. En.
c Burmanni conj. Nostri alias y. Facitltatem dicendi. Vide §. t,
.~ttrct<<Mpk<!a,,except.H.qui quare fortasse hic matis~nc~ttatem.
~nxomittit.ËD. 8. E'ntm, qui sunt. Turic. (a pr.
2. jE(tant lenis; sic Turic. F)or. manu) Florent. omittunt qtti, cum
GueIf.CAMp.Goth.Jens.(tacente A[m. Ille a sec. manu xunt enim,
Cesn.) cum Alm. Voss. 2, et editt. et sic Guelf. CAMt'. cum Voss. 2
ante Basil. Reliqui et lenis. eteditt.
(Goth. non memoratur),
3. Et nitidi. Hoc spectat ad di- ante Basil. Hoc quoque a sec. manu
ccndi{;enus,quodGra*ci cttSxcct et in Turic. quod Guetf. CAMP-et edd.
jMt?M,~orfWunt et nte~fMm vocare ante A)d. inserunt et aute excerpe-
soient. Hac de re ptenius aget Quint. re. Parenthesi signanda succnrrunt
tib.XH,cap. to,63-~0. C~pfËn. Inco inde ab AMo, qui et paucis
~untmattnt. Turic. Ffor., ~;t- pro pauco! solus. Phi)ander haud
mat, cum Atm. a sec. manu uter- dubie, insérendo qui, sanavit.
que summa, et sic Guelf. CA:)p. Nostri paucos, sunt enim, et inse-
Goth. Jens. (tac.. Gesn.) cum Voss. runt To et ante excerpere. Eo.
 INSTÏTUTÏONIS ORAT. LIB. X, i. là
43a
nentissimi, excerpere in animo est: facile est autem
studiosis, qui sint' his simIUImi, judicare; ne quisquam
queratur omisses~ forte atiquos~, quos ipse valde pro-
bet fateor enim ptures~ tegendos esse, quamqui a me
Tiominabuntur~: sed nunc gênera ipsalectionum, quse
praecipue convenire intendentibus, 'ut oratores riant,
existimem, persequor?. Igitur~, ut Aratus9 a& Jouem- 46
c~ent/um putat, ita nos rite coepturi ab -Homero vide-
mur hic enim '°, quemadmodum ar oceaTto dicit ipse
amnium vim 12 fontiumque cur~u~ initium cancre, omni-
bus eloquentlae partibus exemptum et ortum dédit:
hune nemo in magnis rebus 13 sublimitate, in parvis
i. Sint his. Turic. Gue)f., !tt)t< sunt hœc pdst caput 3 hujus Ubn,
Itis, cum Goth. Voss. 2, Jens. Tarv. cujus'hic est titulus, Quomo~otcrt-
2. Omissos. Tnric. F!or. Guëif., te~f/ttm !tt. HtCetiam utimur auc-
amissos. Vide V)ïf, 2g; VI, 2, 2. toritate duorum ex Bib)!otheca Re-
3. ~/t'~MO!, t~tfo!. Turic. Ftorent. gia MSS., in nuibus hune tocum
Guelf. omittunt luos, cum Goth. exscriptum legimus usque ad caput
Voss. 2. Nobiscum facere narratur 2 hujus -libri. Hos vocamus., alte-
-Aim. (vide §. 34; item i{6). A Basil. rum R. t~, atterum.R t5. ED.
inde'inserunt ~orum, vitandi caco- g. ~ratut ab Jot~e. <'Ndto initio
phocl{';ratia,sinëauctore. ~A~ÛjM6?a)r, *Ex 'AtCCct~~ME~Qft.11-
P~urc!. Ttiric. Flor., plurimis, tudUomericum c-coceattO estH.<];,
cum A~m. a sec. manu uterque 1e t Q5 E~ &~?r6~~ett'Tef 'CT&Tft~UO~ Kft~
~httmo!, et sic Guelf. CAMP.cum « 9rfi~A3~e6~!t KaK'sr~~ctt Jf~tett
Obr. Fuit antiquitus p/Mn!. f x~ <~)~tc[TA~<ttTAv~c~~tv. C~ëte-
5. Qut a me. Turic. Flor., quia, <'rum de Homero omnium doctri-
'cum Atm. Illi a sec. manu qui, et «narum fonte, v. Fabr. R. G. If,
'sic Guë)f. CAMP.cum Goth. Voss. 2, 6. Gesner. Vide et Dionys.'Hat.,
et editt. ante Basil. acc.'Ohr. vol. (Rsk.) V, p. 187: ("O~f.:)
Nostri omnes a me omittunt. En. 0?'ûtC 'Sr~VTEC KCK''arxo'fï
'C'OTa~Moi 9'<t-
6. ~VotMt')!a&unttt)'.Turic. Flor., ~x?~ xet!<n!-a~e~ K~f~f.
.nomt)!n6an(ur, cum Almel. Nomi- )0. ~teetttm.Turic. (a pr. manu)
ttontur, Goth. Voss. 2. Vide §. oS. Flor. CAMP.,/!tnc cntttt.
Perse~Kor; sic Turic. (hic 'a 11. Ex oceano. Turic., e~ aceono;
pr.'manu perMCf)-) Ftor. CtMP. cum a sec. manu et cicero.
Goth. Retiqui ~et~ttar. Eadem 12. ~tm. Turic. Fïor. Goth. (tac.
nostri. En. Gesn.)CAM['.omittuntcumVoss. x.
8. Tyt'tu)'. Hic Iterum ordiuiitur ttëm pierique nosni. KD.
'Put. et Pfat.~Sed apud hos seripta )3.~a~)tt! rebus; sicTuric. Ftor.
 4-t M. FAB!t QUINT[LÏAM

proprietate superaverit' idem tastus ac pressus2, jucun-

dus et gravis, tum copia, tuni brevitate mirabUis; nec
poetica3 modo, sed oratoria virtuteemmentissimns:
47 namutde!audlbus,exhortationibus,4conso!at!oaibus
taceam, Donne vel~ nonus~ liber quo missa? ad Achil-
lem legatio continetur, vel in primo inter duces illa
contentio, vel dictas~8 in secundo sententiae omnës li-
48 tium ac consiliorum explicant artes9? Affectus quidem,
.vei iUos mites' vel hos concitatos, nemo erittam in-

CAMP.cum A)m. Bodl. Colb. Goth. 7.Quotttt'M<Tu)-ic.F)or.(apr.

Voss. 2, et edd. ante Gryph. Reli-
qui omittunt rebus. Sic tantum
RR. 7, 10, l), Put. Prat. Reliqui
rebus habent. En.
t. ~'M/)em[;<-rtt.Flor. (a sec. m.)
Guelf., !u~emM'(, cum Gothano et
edd. ante Basil. exc CAMP.–Nos-
tri superavit, exc. RR. t~, t5. En.
2. Pressus. Guelf., depressus, fum
Jens. (non Goth. err. Gesn.) et edd.
posterr. ante Bad. sec. item Atm.
quod miror (vide ~5; item 63).
T-tEfu! ~reMU!.Vide.V, t~, 33
VIII, Proœm. 23; item IV, 2, t )y.
Recte revincit Cortium Gesn. ela-
ft~ snadentem.ad P!in. Ep. 1,8,5,
nec Francii conjectura /~<u~ pro-
j~anda.
3. Poetica. GuelF., poetice, eum
Voss. 3.
4. Con!0/a!to't!&tM Turic. Flor.
(a sec. manu uterque) Goth. Jens.
(tac. Gesn.) C~Mp. addunt que in hoc loco veteres grammatici, velut
fine cum edd. ante Basil.
5. r< vel. vel. Vide ri, 20,
2; ut et hic mox §. 48; it. XI, 2, 5o. ,.VV. DD. industria,
6. Nonus. Turic. Flor. Guelferb.
CAMP., !()[U!, cum Almel. Bodl.
Voss. 3. Modo non pro nOtneGoth.
(tac. Gesn.) cum Voss. 2, BodL
Kadem nostri. En.
manu uterque) qui omissa.
8. Dtct<P in secundo. Turic. F)or.
(hic nonnisi a pr. manu) d. in di-
cendo in s., cum Alm.
g. ~)'<M. Vide §. t5. Neque enim
tam artificia hic ea voce indicari
arbitrer, quam prtpc~fa r/'etortca,
propter i'1 quod adjicitur e.Y~&canf.
to. Illos mt<e$. *A'Mconc!'tat0!.
.)d est, ~x M! ~9~. Vide VI, x, 8,
g. "Hoc autem de Homero jndi-
cium Fabius hausisse videtur ex
"Dionys..Hatie.* Capper. Confe-
rendus sane ad omnem hune scrip-
torum recensum Dionys. ed. Rsk.,
t. V, p. ~)5-~36. Eodem enim fere
procedi[ordineDionysitis,simodo
is catalogi auctor, quo et Quinti-
hnnus; ut appareatutrumque sec-
là* fuisse Aristarchea; in eiegendis
quos imitationi proponerent scrip-
toribus. Quid autem dissenseuct in
in~artibus Antimacho dandi; Eu-
phorion, satis exploratum nunc est
quos deoons-
travimus ad, I, 3; quibus rnox
accessitWyttenbachius invitasum-
mi magistri. Locum de Antimacho
probe et erudite pertractavit Schel-
lenbergit.is in Re)iquiis Antimachcis
 ÏNSTÎTUTÏONIS ORAT. LIB. X, i. 45
doctus, qui non in sua potestate hune auctorem' ba-
buisse fateatur age vero, non utriusque operis~ In-
gressus~* lu paucissimis~ versibus legem prooemiorum,
non dico, servavit, sed coast!tuit? nam 7benevolum
auditorem invocatione Dearom, quas praesidere vatibus
creditum8 est, et intentum proposita rerum magnitudine,
et docilem summa,celeriter comprehensafacit. Narrare 49
vero quis brevius, quam qui mortem9nuntiat Patrocli,
quis significantius '° potest, quamqui Curetum ~tolo-
(Ha!.Sax.)786,8).Ubia!iqnid StM,cxcep!.sohjsR.lt,quixmin-
reconditius proponendum erit ex serit.'ED.
horum copia, monebo, in reliquis 5.reM:(!consft'<ttt't.Fortasse
lectore ad hos fontes, itemque ad displiceat (et gravatur hoc Badius
Bibl. Fabricianam ab Harlete auc- in nota) quod persona hic imponi-
tam ablegato. tur ipsi tn~t'cMu), qui servarit, con-
i. ~Mnc auctorem. Jnsolentius, mtucnt, deinde etiam fbenevo-
ni fallor, de poeta. Vide !I, t5, 36; lum intentum docilem faciat
et mox §. ~3, hoc poeta. Neque auditorem malitque aliquis hoc
enim hue facit Ciè. pro Muren. )~: tribut Homero poetac et sic sane
ingeniosus poeta et auctor valde procedttvulgata scriptura,quamta-
"bonus." n mennequaquamprœstantvett.hbb.
a. Non sic Turic. Flor. Guelf. 6. /!t pauctMtmM; sic MSS.(de
CAMP.cum Goth. Voss. ), 2. Reti- Goth. tac. Gesn. ) et excusi ahte
qui nonne. Vide Goerenz. ad Cic. Bad. quiomittttprsRpositionemcun~
Legg., p. 2~3, 285. Mo'do (§. 47). re)iquis,exe.Basi).Obr.
A~o)tso)iGot)i.etCAMt*. neque §. 5p, 7. Nam ~cnc~o/ttnt; sic Turic.
t)1)i. Addunt ot post nostram vo- Flor. (hic a pr. manu) CAMp.Reh-
cetn edd. a Badio inde ëxe. Bas. quiinseruntc~.
Obr. 8. Creditum. Turic. Flor. (hic a
3. î/th'tt~uf. Turic. Flor. (hic a pr. manu) credthtr~.
prima manu) utrisque. V ocem hic q. ~7or~7n. Patrocli. "II. c,
omittit Bad; 20. Specimen brevitatis haec verba
4. Operis tn~rcMUif; sic Guotferb. )audat Plinius quoque Epist. IV,
Goth. Voss. 3, Vat). Jens. cum edd. n l), )2." Gesner. Curetum ~'to-
posterr. ante Ald. quo ace. Basil. /orutn~ue ~)'<f/ittn< est, Il. <, 53o
0. si t., Turic. Flor. hic quidem et mox Pr/atMtrogatio, tw, ~86.
a sec. manu o tu: i:, et sic CAMP. to. ~toHt/!ca)t<ttt!. Turic. Ftor.
cum Voss. t, 2 (contra ac Goth.), (hic a pr. manu) !Mt/K'antt'6tt!.
Aid-t~ut M<nHMtteoperis t~orc~Mj ~<n))t/!<;an(tM!. Vide t, 7, 32 XH
Bad. ~ut o. tn~f~m, Gryph. cum ) o, 2 ). Francogattum Capperonne-
reliquis exc. Obr. qui omittit sui.: rium hic :/<rt!ta!'r~e)t suum inpK*:
Nostri. utriusyue operis n~)'M- rere sane non miror,
 46 M. FABII QUINTILIANI
rumque prseUum exponit? jam' similitudtncs, ampli-
ncationes, exempla, digressus, signa rerum et argu-
menta, caeteraque~ quœ probandi ac refutandi sunt,
ita multa, ut etiam, qui de artibus~ scripseru.nt, plu-
rimi~ 4 liarum' rerum tesnmornum~ ab hoc poeta pe-
5o tant. Nam epHogus? quidem qu!s~ unquam potentitMs
Priami rogantis9 Achillem precibus aequari? quid? in
verbis, sententiis, riguns, dispositione totius operis,
nonne humani Ingenn modum exced!t '°? ut magni sit
viri virtutes ejus non semutatione, quod nerinon po-

t.Janmntt/!<tK~t')!M.)(amu/t< cendique oratorias artes M. Tui-

ut. Hane structuram, quam contra
omnes libros mutare conati sunt
editotes, equidem verbo finito ca-
rere existimo, idque sine vitio. ~ttttt
refero ad relativum <jfuœ sunt enim
ea protan~t et refutandi, inte))ij;e
instrumenta. Sic enumerantur per
nominativos qua'cunque peti pos-
sunt ex Homero. Et de his (juidem
nominatives absotutis,videV,)~,
3t. ~'t~)ta et argumenta conjunc-
tim appticanda suntgenitivo refum,
et designantur ea, de quibus egerat
Ubro V, c. g, §. )o. Quod copula
que annexa est voci ca'fcra in fine
positœ non recedit .)b usu vête-
rum;videJX,3,3y.Adtei!tt'tno-
tttttmvidef,8,[2.
2. C<etera~ue qf«<c; sic MSS. om-
nes et edd. ante A)d. Hic cum rc-
liquis ante Gesn. omittit ~u<p, ju-
behteRepio. Gesnerus c~~M ~ufc-
que. Verbum antem sunt omnes
jungunt sequentibus ita mu/fa.
Omnes nostri receptam: itaque ser-
vanda est, licet aures otfendat. Vi-
de supra §. 35 iisque ~uœ. En.
3. De arlibus. Suppte oratoriis.
Vide supra §.~y ex tr.,et nb.Jtf,
cap. t,ubi, specimen orandi, do-
")ius,etc.~En.
4. ~/tt)tmt. Turic. Flor. ~)~n-
me; a sec. ille manu plurima, et
sic reliqui. Nostrum e conjectura.
5. ~7onfm;sic Turic. Flor. CAMP.
cum Alm. Reliqui earum.
G. T'MtonontMm; sic Turic. Flor.;
a sec. manu uterque <e!<tmo<t;a, et
sic reliqui.
~Mt/OOMX. TurtC.y C~P/tt/CC/tM~.
F)or., et ept'/o~/tus. CAMp., et epilo-
gus, çum Voss. 2, Goth. et editt.
ante Basil. ~Vam f~t/o~m; sic
RR. to, t~, t5. Put. Prat. Et epi-
logus; sic reliqui. ED.
8. ~M~.Turic. (a pr. manu) quas.
Au forte mox pro <E~Ma)[' fuit
<B<~ua)'€?
C). Priami rooaHt~ ~c~i~~nt.
Gue)f., to~f. ~cA. ~*)' cum Goth.
et edd. ante Basil., accedente Obr.,
exc. CAMP., quod probatGesnerus.
Vide Iliad., lib. X, vers. 4~6 et
seqq. ED.
) o. Excedit. Gue)f., e~cfMtt,. cum
Voss. 3, Jens. et edd. posterr. antc
Basi)., ace. Obr. Eademnostri.Eo.
11. ~o't. Turie. Flor. (hic a pr:
manu) omittunt cum Atm.–Oout-
tit quoque solus R. !i. Ec.
 INSTITUT[Or'!IS ORAT. LIE. X, 47
test, sed inteHectu sequi'. Verum hic omnes sine du- 5'
bio, et in omni genere eloquendae procul a se re!!nuit;
eptcos" tamen prsecipue, videlicet quia clarissima3 in
materia simiM 4 comparatio est. Raro assurgit ~/e~:o</tM,5~
magnaque pars ejus in nominibus est occupata; tamen
utiles ~circa praecepta sententia?, levitasque verborum
et compositionis probabilis?; daturque ei palma in
iHo9med<o'° génère dicendi. Contra in ~<:mac/<o" vis 53
t. -Se~ut. R. i3 solus <M!e~«(.En. Jens. et e<M.posterr. ante AM. ace.
2. Epicos; sic Turic: Flor. cum non imitante
Capper., probante,
Bod). 'Alm. V osso 2 (contra ac Goth.), Gesnero. Refiqui /e)ufn~M< (jui-
BasiL et marg. Gryph. Epicuros, bus falso eximere Gothan. videtur
Voss. 3. Retiqui heroicos. Tot tan- Gesnerus.Vide!X, ;I[,5, 7
tisque auetoribus obtemperare de- 9. Accedit, monentibus Capper. et
bui, quamvis deterritus silentio eo- Gesn., testimonium Dionysii, apud
rum, qui plurimi,acerrimique hujus quem, p. lisk. ~tg, est ~t~Mcc
loci investigatores vu)gata scriptu- cto~~Tttt de Hesiodo vide et §. f 21.
ra aequieverunt. Sunt li sane illud Eadem nostri. En.
secuti, quod metrorum genera hic y. Probabilis.Tur. CAMP.omittunt.
dirempta existimabant, quum prœ- 8. ~atur~up. Turic., ~att<r<~u<B;
sertim Hesiodum protinus Homero a sec. manu omittitur ~uœ, et sic
subjici viderent. SedquIAntimacbo Goth. Jens. (tac. Gesn. qui hoc ip-
secundas datas refert, is epicorum sum optabat) Voss. 2, Va)). CAMP.
profecto numero eximit Hesiodum, cum edd. antc A!d., ace. Bad. pr..
quem, st beroicorum census age- Mox pa/ttm Turie. pro ~a/ma.
retur, diserte aut pr~ferri, autpost- g. Ttt ;7/o n!~</io yfMctc dicendi.
haberi Antimacho oportebat. Nec Vide !t, 17, 8 item hic 80.
<'similis materia potcst ad me- t o. Mft/fo. Florent. (a sec. manu)
trum trahi. Vide §. 88. Ea.sdem Guetf. Goth. Jens. (tac. Gesn.) me-
varias lectiones prasbent nostri. En. t<;0f;);, cnm edd. ante Basil. Vide
3. C/onMt'mt!. Turic., <YttnM<mn. §. 80, ubi ntct/tocrt Ftor. (a sec.
4. Simili. Turic. Flor. CAMP., si- manu) Gotli. Voss. t, 3 so)i. –Ea-
milisj eum Goth. Voss. a, Bodl. et dem'nostri. Eo.
editt. ante Gryph. Amt7t<u~t))t! i <. ~nttmac/tO. Antimaehus (re-
Guëlf.– Eadem nostri. Eo. ferente Turn.) pocta Colophonius
5. Utiles Ctr<M.y}ra'ce~<aMn<e;t- fuit, Hipparclii filius, idem etiam
t<<B:Exempli causa Pseudo-Turne- 'grammaticus: ainnt fuisse servum
bus demonstrat locum Ciceronis Panyasidis poeta*. Antimachus ita
Famill. VI,' t8: "Leptasuavissimus adamabaturab Adt'iano, utHomeri
ediscat Hesiodum, et habeat iu pocmata aboiere, et pro eo Anti-
<<oreT!t 'J" ttpM?t !<fjCMT~. machum in scholis tegendum indu-~
6. Z~tta~MC; sic Turicens: cum cere cogitaret. Vide paulo infra
 48 M. FABII QUINTlUANI
et gravitas, et minime vulgare eloquendi genus habe<f
laudem sed quamyls ei secundas' fere grammaticorum
conseasus deferat et affectibus, et jucuuditate, et
dispositione, et oninino arte deficitur, ut plane mani-
festo appareat, quanto sit aliud proximum esse, aliud
54 secundum2. Pa~~</t~ ex utroque mixtum putaat in
5~ init. notam in Patt~MtH. En. ad Quint. exptanationem non per-
t. ~'f'ctf<tt/a! !CCtt)~um. Quum, tinent quippe in his proximus est
~eett~t~a~ a grammaticis fere tulisse comparationis supcrlativus (pro.t't-
diciturAntimaehus,nemini nisi Ho- mus inter cœtpros); apudQtlinti).
mero comparatus esse putandus est. contra tali usui tocus non est, qui
Nec aliter Inte)!igetur illa proximi absotute adhibet'ro~'ro.<:tmu))teHe,
et.~pcuttt/t differentta, quam ut quod aliter accipi nequit quam val-
-proximus sit inter quem et primum de prope accedere, sicut ~ecuH~/uttt
nihil interest, quamvis tongo inde esse nihil aliud est, quam priorent
intervallo diremptum, !eeu)!ttu! qui esse tertio et rehf/tt~. Ptane sic T~
nonnisi unum gradum descendit ab proximum usurpat auctor epigram-
illius prmstantia. Hoc Gesnerus do- matis in Antho). Burm. 1, p. 355 1
cuit advocandis verbis Horatii "Jo- Mœonio vati qui par, aut proxi-
"vi nil. viget simile, aut !ecu)t- mus esset, Consuitus Psean risit,
"f/ttm, ~roxtmos illi tamen oecu- etc. ') Atterum epifjranmta quod
pavit rattas honores. Non erat ibidem tegitur, ut indefixitum for-
igitur quare ha'reret lu loco et con- tasse Tt proximum relinquit; ita (!r-
trariam verborum interpretationem mat Bultrnallni sententianideT~se-
tentaret ScheHenhcrgius, loc. cit., 1 cun~unt « De numéro vatum si
p. 38, Sa. Rem conficit versus no- "quis seponat Homerum, Proxi-
tissimus Virgiui ~En. V, 3~0, ")on- a mus a primo tnm Maro primus
go sed~r<MCtntU!mtervaI)o. » Nec erit Et si post primum Mhro së-
majore encomio Virgiuum donat ponatur Homerum, LongR erit a
Noster, §. 86, et Plin. Ep. VII, 20, primo quisque !ecuHf/u~ erit.
~ecunJ(Epossuntdariei,quinon Hune locum sic interpretatns est
sit ~cmt~tt.'f, sed tantum proxtmuj. Gedoynus: Ce<7u/nt0~t(rc la prodi-
Spaldingianam hujus loci inter- ~)eu!f dt'/yefCMc<;n[t'f/ a entre ~tre
pretationem non permittit Burman- le premier après ~ttc~tt'utt., et np-
nus ob id primum, quod, si eam procher de lui de fort près. En.
sequaris, Quintilianus diverso sen- 9. ~cmtf/un!. Turic. Fter. (hic
su commiscrit bas voces secundas a pr. manu) omittunt cum A]m.
et secundum, neque tamen adeo 3. foHyastft, Héraclès aucto-
subtilis differentia: indicium dede- rem, de quo vide inprimis Heynium.
rit ullum; deinde, quod'Spald. et in Indice auctorum ab ApoUodoro
Gesn. usi fuerint ittis Horatii et taudatornm. Si quaeris, ex quo tan-
Virgitii )oeis, iu quibus manifcstum dem utroque in eloquendo mixtum
est acumen poeticum, Quorum )oca putarint veteres Panyasin, Hesio-
 IIsiSTtTUTIONIS ORAT. LIB. X, i. 49
eloquendo, neutriusque' sequare virtutes; alterum ta-
men ab eo materia,a)terum disponendi ratione supe-
rari~. ~o//on:'us~ in ordinem a grammatids datum
non venit, quia Aristarchus atque 5 Aristophanes,
poetarumjudtces~, neminem sui temporis in nume-
rum redegerunt; non tamen contemnenduin 8 edidit
mediocritate. ~ra~ '° materia
opus aequatls quadam 55

dum respondeo intelligi et Anti- bus exstat tantum de Argonautica

machum. Hoc is, qui simUia hisce
prodit, Dionysius duhitari vetat.
Receusito enim Homero Hésiode,
Antimacho hacc subjicit n:t<M~c.
T~c. ~Mpo~ft~ëT~cMpt~xA~c.Spectari
a~tem virtutes eloquendi apparet
iis, quœ memorantur in praeceden-
tibus istis duobus H~tot~oc~usv.
t~~?T~ev.O)'OjUATatV~.6tûTHTOCXat~~y-
6<~fNC~~(t~eS{. 'AmtjMx~ocJ'
CL~ePVt~Ttjf~~T~eC~E/TttTOCKX~TO? ~~Vtl- dictu5,ce!eberfuit;rcgnantePtoie-
6ot/eT~ s~ÂÂ~c (7?)!~mc ~n/j'e
e/o<jtuMtJ;ocntt!, Qumt.Y Superat
igitur Panyasis materia Hesiodum,
dispônen.di ratioue (~M~T6<c<. xx~
tMOtc~) Antimachum. Quamquam
graccus prsccfptorutrique hac parte
prasfert Panyasin.
TVetttri'm~tte, sic Tui'ic. Flor.
CAMP.(quamquam hic ne utriuï~ue)
cum Ald. Primus a sec. manu ad-
scriptum supra habet unu pars. lie-
liqui omittunt enctiticam; etreccn-
tiores ptenque virrulam, quam ego ~~t~~f
expeditionepoema,quodVaierius
·
Flaccus sibi propusuit imitandum.
VIde~.88,pag.~2,nnt.5.ED.
4. ~t~tarc/iM!. Hic veterutn t'aeiie
princeps criticorum, qui, regnante
P<o)en)a:oPhi!umetore,ftoruit,ope-
rihusPindari.;Arati,etpra'sertim
Homeri eo<ri{jet]dis et restituendis
vitauiimpendit.EH.
5. ~nstoyx'tane~. Hic,.By~a)tftM
ma'o Evergete, grammatieus. Qnem
Ctossemata Laconica seripsisse tes-
taturAthena:us,iIh.I!f,cap~.En.
6. Judtee~.Turie.u~;ctMm, cum
A)m. Sed a sec. manu ~'udttto, et
sicCAMp.,uIsiquodpet'<
,f y.-y~nt~or: )'f(/eyc)'u)tf. Id est,
in poetarum album, seu catalogua
retutcrunt; Vide )ib. I, cap. 4, §. 3
e'xtr., not. 5. ED:
8. Edidit. Turic. Flor. (hic a pr.
)nanu)r<*d~ft,cnmGoth.Voss.a.
ex Alrn. affertur. °

post e/o~ue;i</o, post putant exhi- g. ~~H~/t ~M<ï~o?Hmediocritate.

bent.
'M~er<!rt;si(;Van.!ib.RR.y,
8, (), '2 (hic a sec. manu) t~, )5,
C~MP.Andr. Jens. Ald. Superatum;
.jiicRR.<o,t2,Put.Prat.En.
3. Apollonius.Hic poeta, Alexan-
dria oriundus, dictus est 7!Ao~tt«,
quia Hhudi litteras docuit. Ex om-
nibus,, quaicomposuefat, operi-
4.
'A!r'rmTMappeUatLonginus.33, 6,
judicio inter eruditos vulgato, ut
videtur, in quo non acquiescit Hey-
nius Opuse. I, p. 8f. Idem fere
Noster VIII, .'), 32 dum timent,
ne a)iqnando cadant, semper ja-
« cent; item H, 4, 9: dum satis
f'putant.virtutibusea!ent.t
to. ~rait. Hic, dictas.~o/cn~M
'4 4
 ~0 M. FABÎt QUÏNTILIAM
motu caret, ut in qua nulla vanetas', nullus affectus,
nulla persona, nulla cujusqHam~2 sit oratio; suf~cit ta-
men operi~, cui se parem~ credidit. AdmIrabMis in suo
genere yAeocr;<t<x' sed musa illa rustica et ~pastoralis
non forum modo, verùm ipsam etiam urbem ref&rmi-
56 dat. Audire videor undique congerentes nomina pluri-
morum poetarum quid? Hercutis acia non bene Pi-
~an~'0~7? quid? ~canf/rtt/tt~ frustra secuti ~face?' atque
~:ro~<u~9? quid? ~E'MoAonone/Ktransibimus? quem

qui tempore Antigoni Macedono- y. Pisandros? .tVtcatM~'um; sic

rum régis floruit, carminibus cele-
bravit ca:testia pha;nomena. Hoc
poema a Cicerone, Ovidio, Germa-
nico, et Rufo Albieno in latinam
linguam fuit translatum. Eo.
l. ~anetax, Hu!/tf! affectus" nul-
la. Turic. Fior. (hic apr. manu)
omittunt cum Alm. Jens. (tacente
et edd. ante Ald. v
Gesn.) posterr.
2. ~VM~act~'tts~uam; sic Turie.
Flor. Guelf. (nisi quod ctt/tf~iam)
CAMP.(sed cï~MMMc)cum Gothano
Voss. 3,3, Alm. Atd..et aliquo t
edd. ap. Burmann. quibus aeceHit
Gesn. Roll. ex Har). éd. Retiqui
omittunt t!M//a et dirimunt cm M!-
quam,Regio monehte, et Badio cau-
sante, esse quidem apud Aratum
personas, sed non toquentes.
3. Operi. Turic. Flor. (hic a pr.
manu) operis.
4. Parem credidii. Guelf., <p~ua-
lem c. pare'" cum Voss. t, 3. P.
c. vel œ~ua/em, Jenson. cum edd.
posterr. ante Ald.
5. Theocritus. Turicens., te cu~.
Ftor., tecus. tMea sec. manu textus,
hienostrum.Moxpro!e</uterqueet.
6. Pastoralis. Turic., ;)0!tu<<!)t!;
a sec. manu~o~tt~art~~ et sic CAMP.
iPasfuta~ï, Flor.
Turic. Ftor. cum Alm. Reliqui in-
serunt Qtttt<? Guelf. dat 7~cna)t-
drum. Ex Voss. 3 refertur ~Venn-
Jrttm. Pisandros. Çamiro, oppi-
do Rhodi onandus, Heracjes, epici
'carminis deperditi auctor. De eo vi-
de )ucu!entam disputationem Hcy-
nii in Exe. 1 ad VIrg., )IL).Il.
Maccr atque
8. A'tcax~ntnt.
~tf~t/fH!. De Jfacfo, vide Vt, 3,
<)6; quibus add. J. H. Voss. ad Ti-
bull. pra-f., p. to. ~tny~t'tt'H ex-
pressise Nicandri carmen hinc dis-
cimus, nec memini qui prœ!er Nos-
trum prodat. Erat quidemm promp-
ta Georj;icon' opus Nicandd, s:c-
pissime illud ad partes vocatum ab
Athcna'o, quo ud possetVirgiiius.
Sed velim ex'hisce deperditi carmi-
nis reliquiis aliquid ostehd~,ia quo
imitantem agnoscamus poetam la-
tinum. Macrobius in Saturaatiorum
opere Nicandrum quidem non re-
censct interGraëcos eos, ex quibus
'profecerit VirgiHus. Ubi vero ex-
pressum a Virgitio Nicandrum agno-
verunt W. DO. thériaca exempte
'il!i fuisse apparet:'vidë Heyn. ia
Proœmio ad Virgitii Georg.
g. ~trot/tu!?. ~tf~t/tm. Inter-
jecta hisce cum altero ipso nomine.
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB X, j. 5[
nisi probasset' VirgHius, Idem nunquam certe condito-
rum chalcidlcô versu carminum fecisset in 2 Bucolicts
mentionem quid? Horatius frustra 7~~opt<m4 Home-
ro subjungit? Nec sane quisquam est tam procul a co- 57
gnitione eorum remotus, ut non indicem certe ex
hibliotheca sumptum transferre in libros suos possit:
nec Ignore igitur quos transeo, nec utique damno~ ut
qui dixerim esse in omnibus utilitatis aliquid; sed ad
Utos? jam perfectis constitutisque viribus revertemur:< 1
quod in~ ccents grandibus ssepe facimus, ut, quum 58
omittuntTuriccns. Flor. (tue a pr. cum Vo.ss. l, 3, Obr. Omittunt
manu) cum Alm. Voss. (quoto qui- quoqueHH.y,<o,!t,['rat.E)).
dem non additur, nec credo horum 3. ~foratius. T~rheunt. Horat.
u!tum carcre hisce). Mox qui ha- Ep.adPisones,vers.~ot. 1.
!jent ista post ~u~/tono~. inserunt ~.7yria'Mm.Ffor.(obt]tferata
fntstm G'tetferb. Ftor, C,LMt. cmn pi ima manu) dircemn. Gueif. C.\Mp.
Goth. et edd. ante Gryph. Goth. Jens. (tac. Gesn.) ~rcAeMm,
~u~/tonotfetm. pt'otaMet ~tr- '~tre/tfum, DtrcfBtott, cum Voss. 2,
Recte monet J. Vnt). et edd. ante Ald.
~<t< Ee). X, 50. Eadem
H. Vossius, aliorum magis senten- nostri.Mn.
tiam hic proditam a Quintitiano 5. Indicem. Alius est index, qua-
quam suam. Neque enim ipse agnos- !es singu)is libris i~scribuntur, vel
c;t, Euphorinnefn magni factum a appticantur,a)iusiibf)!usrecen-
Virgitio, sed Virgi)ii auctoritate ob- sutncontinenscompturiumscrip-
trusam ejus lectionem ab iis, qui torum velut apnd L. Senecam
ducti videri ve!t(;ut. Et satis pro- Epist. 3g, t)tdf;c~<MO~/toru!n, et
fecto apparet, hos,qui velut invito Plin. Epist. m, 5, 2 ubi i)M<t(;<!
ingerantur commemorandi scripto- vice M~UtcfMrttm ait. /<t</«;<'$unius
Tes, minus ptacuisse Nostro ait cujusdam scriptoris a romanis criti-
enim « nec utique damno. De Eu- cis factos vide Gell. IH, 3.
phorione autem qui cupiat tam ve- 6..Damno. Turin. FIôr., maotto;
terum quam recentiorum judicia a sec. manu iUeKO)ta~)tot/etmox
cognoscere, adibit Harletem in Bi- ~uot/protft~ttt.'hicuostrum.
Hiotii. Fabr. t, 5<)4- Quantum Ci- Sed ad illos jam perfectis. Tu-
ceroni sordebat ) tantum Tiberio ric. Flor. (a pr. manu uterque)$e</
probabaturhicgrammaticus et poe- illos j. pcr/<°c<o~.–~Eadem nostri.
ta, Chalcide oriundus, Eubœœ op- Codd.Eo.,
pido. Cum Cicerone in eo judican- 8. Quod in; sic Turic. Florent.
do sentit Lticianus de Conscr. Hist. Guelf. cum Voss. l, 2,3, Goth.
cap.67. Reliqui inserunt etiam, aliquot et.
/M Bucolicis. Gue!f. omittit CAMp. et hoc omittit et in. jf~
4.
 52 M. FABII QUÏNTILIANI
optimis satian sumus', vànetas tamen nobis ex viliori-,
bus grata s!t~ tune et elegiam vacabit in manus su-
mere, cujus princeps habetur CaM:mac~tM~; secundas,
§9 confessione pturimorum P/t!/e<a~~occupavit. Sed dum.
assequimur? illam firmam, ut dtxi~, facilitatem, opti-
mis assuescendum est; et mutta9 magis quam muhorum
lectione formanda mens, et ducendus11, color itaque ex
tribus receptis Aristarchi judicio scriptoribus lambo-.
rum, ad maxime pertinebit unus ~rc/oc/!us.

cosnt!. Turic. F)or., ingeniis, cum ta, Pto)ema'i Philadelphi pra-cep-

Alm. 7)t scenis, Voss. 3. Nostri tor, Propertio saepe memoratus et
omnes in eoe'tM. En. Grandibus. cum Callimacho conjunctus, nec
Turic., ~r<!tt<H; a sec. manu ~ran- tamen nisi fragmentis nobis inno-
'dia. Gueff., ~rant/t' Ut, ~totnt. tescens.
'furic. Flor. (hic a pr. manu) omit- y.se~Mtmur. Flor. a sec. manu
tunt ut; Guefferb., et cum. <tdsequa<ur.
t. Sumus; sic Turic. Flor. FIori). 8.t/t~tx,.Vide§.).
Sant. CAMP. cum Goth. Voss. 2 g. Et multa. Turic. a pr. [nann
~)tn. ReUqutconjunctivum.–Nos- ut multa.
tri habent aliimtnM, a)ii.!tmtts. Eo. tO. jPttcen~usco/or.sieTuricens.
2. Grata sit: ttfttc et elegiam va- Ftor.CAMp. Goth. Jens. (tac. Gesn.)
rabit. Turic., gratia.si tam cote li- eum Voss. t, et edd. ante Basil.
cere jam vacavit; a sec. manu grata Retiqui inserunt c:t. In Guetferb.,
si tamen. vacabit. Flor. (oblitterata mu/to m. quia m. ~bi'mon~m et
fere prima manu) ~mtt'ft (mox gra- <~uo., cum Jens. (tac. Gesn.) et edd.
tta) sit. Tum et e/~a)tt;ant licere posterr. ante Stoer., nisi quod hse
duo mox de)entur) ~orma't</a men!. Voss. l, 3 mmiU
jam (postrema
vocabit (mox vacabit). Etiam Alm., in h. t., sijecte memorantur, ca:-
tum certe licere jam. terum consentientes cum Guelferb.
3. Et elegiam. Vide I, 8, 6. ~M~a ?n. ~usm m. /om!<!n~/m et
4. Callintachus. Hic poeta fuit tfuc., Basil. tn Goth. ~eïttnNtt~
Cyrena;us, tempore Ptolema-i Phi- pro formanda.
iadetptti, idem grammaticus scrip- 11. Ex <n<);t!.Duos reliquos recte
sit eler ias et hymnos, et alia opus- Ruhnkenius, ). c., p. gg, désignât
cuta. TuBX.~ Simonidem et Hipponaetem. °~'D
5. Coti/fMtone. Turic. Florent. vide §. t. Archilochus a Cicerone
CA))~, co)t/eM:one.t. principe loco positus Orat. t qui-
6. PA<kfM.Gue!f.,fAt7ata~ cum bus add. quae exhibet Fabric. Haï t.,
'Voss. l, 3. Ante Gesnerum fere voL It, p. 106 seqq.
PAi/fEtas. Eadem nostri. En. t2. <~t*. Turic. F)or. CAMP.,v
P/t<7<'<os.Cous, grammaticus etpoe- ad Affc., cum Gûth. Voss. 2, A)tt<.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, i 53

Summà in hoc vis elocutionis, quumvalidae, tum bre- 60

vesvibrantesque' sentent!ae,plurimum sanguinis atque
nervorum, adeo ui videatur quibusdam~, quod quô-
quam 3 minor 'est; materiae esse', noningenii~vitium.
Noveml.vero lyricorum longe P:n~rm princeps, spiri- 6,r
tus magnificentia, sententns, Sguns, beatissima rerum
verbo-rumque copiai velut quodam elôquentiae fîumine
propter. quae Horatius eum merito credidit nemini
imitabilem. ~<e~c/torMm~ quam sit Ingénie validus, 62

Vatt. (err.Burm.)AM. Bad. ~~t- y.~orat<tt!.Carm.).~V,oJ.2.En.

tut)!, Guetf. cum Jenson. et edd. 8. ~'<MtcAorM))t.Turic., MfettcAo-
post ante Ald. Nostrum egregie re- rus. Flor., ~e~tc/jor~~j cum Locat.,
posuit Philander. Modo Turicens. et edd. ppst. ante Gibs. exc. Bad.
a sec. manu~f<cce~)tt!~ quum a pr. Grypb. (t 544) et Stéphane aiiqnot-
)a'c~t<Put. RR. 7, )o, 't,a</ que praeterea, quibus obsecutus
exitum. Put. a sec. manu, Vall. lib. est Gibs. ~terstc/tont!, CAMP. cum
EU. 8, g, 12, ad A<ec. Caeteri ad Voss. t, 3. 7*e)~Mtco)tMjGueiferb.
exemplum. Eo. Jcns. (err. Gesn.) Tarv.–Nostri
t. ~itrante~ue tetttettt' Po- ~'tMt(;Ao)M, exc. UR. 7, 10 (bic a
testatem verM intransitivam vide sec. manu), qui yoyMi'cAot'tM.En.–
JX, 55; Cicer. Brut. g5, g6. ~tcHC/tontm. Omnium maxime cum
Translatam, ut hic, XI, 3, no; hoc judicio conspirât Dionys. Hal.
X'1,9,3.. t. c. p. 4~ Of* ~X''f V
2. Quibusdam. Turic., quibus. m 're''ro7: ttftTtfOM ï~t ~eit~jUMo't
3. Quod quoquam. Turic. (a se- (Pindari et Simonidis) c~Mtex'ra/M~
cunda manu) fjt. quoque. E Flor. X!tTOf9o?tTtt,CMj(t!~ft~ct M' M.eKff-
quo que'; sed a sec. manu quod qui- t0t ~ttB-OtTittX~TO?tTft' ~<t J'< 'r!
<<em~ et sic Guelf. Goth. (tacente /<ojrc67re~c T~v KfiTAT~cun'oQeyetc
Gesn.) CAMP. cum edd. ante Basil. (materiae)' 'et~~T~t, &f c~ T~M~'ï
Eadem nostri. En. Kct<-TAet~ft~M~T~TM~-cr~c'ao~O)'(per-
~n~ent) vitium. Turic., iitye- sonis debitam dignitatem)TMttf.H;t<f.
XtttMMm. Hic iterum deficit R. Himerensis fuit, actatis Phatarideœ,
t).En. eujus graves camenas laudat Hora-
5. Novem. lyricorum. Apud tius quoque IV, g, 8. Ingeniosissi-
Grœcos hi sunt, Pindarus, Stesi- me ~ostri nomen Aristidi reddit
chorus, Aleacus, Simonides, Iby- Taylorus in Lett.'Lys., pag. 24~'
cus, Alcman, Bacchylides, Ana- Quod autem epici canninis onera
creon, Sappho-.ED. lyrà Stes. sustinere dicit Quint., id
6. Copia, fe/ut~uodam.Tur., c. q. rectissime Propertio accommodat
Nosft-. Goth. (tac. Gesn.)C-'Mf'. <;um Wyttenbachius J!ib). Crit. UJ,
Voss. 2. RelL inserunt c< post coy). pag.49.
 54 M. FABII QUINTILIANI
materiae quoque ostendunt, maxima bella 6t ctarisH-
mos canéntem' duces, et epici carminis onera tyra
sustinéntem reddit enim personis in agendo.simul to-
queddoquè~ debitam dignitatem; ac, si tenuisset mo-
dum, videtur aemulari proximus Homerum potuisse;
sed redundat, atque effunditur; quod ut est reprehen-
€3 dendum~,itacopise4 viuum est. ~~cœus~tu parte operis
at<reo p/eefro~ merito donatur, qua? tyrannos insecta-
tusS multum etiàm monhus9 confe)t'°; in eloquendo.
quoque brevis etmagnIHcus,etd!iigens'et'pterum-
que Homero 14 similis; sed in lusus et amoresdescen-
t. Canentem. tustffHtem. Tu- 8.TnMC«!<M!;sicTuric.Dorent.
ric., eane)t<e. Htstentem; a secun- Guclf. C.~Mp. cum.Goth. Voss. t,
da mann caxentc. sustinente, et Alm. JHodt. et edd. ante Ald. ace.
sic CAMP.cum Goth. Voss. a, Vail. Basil. Renqni tn<ectatur.–Nostrt
et edd. post ante A)d. Ca))<;nfe. omnes !H~c~<n~. Er).
!tuh)tenfcm, Flor. C<!ttft;tent. sus- 9. Etiam moribus. Turic, a' sec.
toiente, Jens. ( err: Gesn. ) NoMs- manu et de antortttt.
cum facit Guelf. Tarv. et ret).,edd. to. Con~frt. ht Turic. con~<fun.
etiam nominativum dantes in Stes. t.B~of/tte<t(!o.Guetf.,e/o~ttcnt<a.
-Eadem ncstri. En. 12. 7)i/t~<*)M.Turic., dicendi, cum
2. ~'n!u< ~MOt~MC. Turicnns., A!m. non Flor. (vide 46; item
simullo tjfuant/0; a sec. m., MHttt/~o 8g). Mox copulam et ante p/er.m-
~uatK/o~uejetsicFfor. apr. manu. que habent Turic. CAmP.cum Alm.
3. Est r.?preAe)'de)t(<um. Tnric. t~elin~i omittunt.
Flor. inserunt respexit, cum A)m. t3.P~)'ttm~:te.F)or. Gue)f.tt-
Pro repr. Voss. 3 re~ondendum. WmMm~ue, eum Basil. Gryph. Obr.
VidctJ!, 5, )5. JP/ttnmMm, CtMt. cum Andr. Aid.
Co~'tB utttunt. Vide Il, Sed omittunt vocem Jenson. Tarv.
X)I, )0, t3. Venet. (err. et tac. Gibs.) cum edd.
5. ~~e<c;M.Vide Itorat. Carm. t, antcAtd.acc.Bad.
3')., 5, et s<< ;cumdemque Carm. t contera. Turic. et a pr. Tnahu
IV, g, 7. Vide not. i, pag. seq. En. Flor., 0)'at<o;tt!, cum Alm. Vos:. 3.
6.~t''<'opJectto.Ho)at.Carn). !I, ~oratt'o, Ald.
!3, 26. Vidf not. t, par,. seq. Hn. )5.<K*~t<x!tt!.Turic.Fidr.~hic
Q<M. Turic. Flor. (a sec. ma- a pr. sed et ejus cutn
nu uterque) Gotti. Jens. (tac. Ges- Atn!L.e(<e(hnnsstt,Turic.asec.
nero) C.\Mp., quia, cum Voss. )nauu.A'~<;r/tt.!t(,Yo!is.3.A'ed'
et editt. ante Gryph. exe. AM. qui t'n7;MO!,GueIt'erbyt..9f'J t~ !ujtt~,
nostrum, et Basit. qui dat 't, et TarY..S'<t<)!tiatius.:nn-
sic Guelf. Eadem nostri..Ec. jicit in De ratione cmend. fe~c~.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, i
dit, majoribus tamenaptior 1.&mon: tenuls aUoqu!, 64
Et amores. Turic. Flor. Gue!f.
Gotb.Jens.(tac.Gesn.)inserunt
in, cum edd. ante Basil. exc. C.tMp.
acc. Obr.
Aptior. Guetf., a/<[or, cum Voss.
3. Ex tam multis scripturœ varietatt.
(vide nott. supra) patet haec omnia
de Atcœo inquinata esse a mutanti-
bus.Pro7yon!efo,quodnnncvu)go
legitur, repones orator:~ si contule-
ris Dionyslum 1. c., P. ~22,~<Mtt-
~oS ~.oEfTO~M~Ct Ttc 6~<!r~<t~o;,~)t-
<r&~xMV cet tu~ot '&o~<T6/~p,pro quo-
rum extremis aut cum Sylburgio
legendum 'aro~t'TfXMy et. e. ~vc~/tty,.
autpro~o\<Tt't<reponendum~
~<tT«'ftt. Mox illud et ejus sit nihil
fere continere potest nisi haec et
?'et'tt!~t, cui longe aptius applica-
turvelerum prope omnium scriptu-
ra « et M amores descendit. Ha-
Lebit igitur locus ita m eloquen-
do quoque brevis et magnificus
« et plerumque oratori simitis sed
'etTeiusntetinamoresdescen-
"dtt, majorihus tamen aptior." ~I
Quid sighiScent ea quœ sic, eruo,
unusquisque facite agnoseet; an ita
a modesto so)utn* oratinnis scripto-
re, qua)is est Noster, dici potuerint,
mèrito dubitahitur. Exempla qni-
dem bunc in modum de Anacrcoc-
tico poeseos genere toquendiaffer-
re non contingit; nisi quod notus
est locus Ciceronis Tuscul. IV, 33.
« Fortis vir in sua republica cogni-
« tus qua? de juvenum amore
scrip-
sit AJcœus ? nam Anacreonds qui-
"dem tota poesis est amatoria. ~>
Conjungunturvu)goA)c:cus etAna-
ereon, ut in illo Aristophanis frag-
mente, p. Rrunck. 338,*A«?Ot<ft/c<
e'M~tOt'r''?L~Mf'A~)[tt~u«!ttXK~)fTO:.
Max. Tyr. in defensioneAnacreon-
55J,
41
tis Disp. 8, p. Dav. prioris ed. 96,
TfttTOti'Ttt~M~c~t~Tc~~t~t appc))at;
qnamqnam sentie quid intersit. De-
bebat omnis amatoria.pocsis osten-
di appellata T~tx. Neque enim snf-
ncit Horat. I, )y, t8 (~e Teia).
Addam protinus quœ hue faeiunt,
aliorum de Atca'o prodita. ~urcMm
plectrum, quo donatur poeta,'ab
Horatio accipit Carm. U, !3, 26;
cujus judicmtYi Hrmare hic Noster
putandus est. Alcaei ipsius verba
quaedam obversata utrique Roma-
norum, quœ est Meierottonis suspi-
cio (vide Dubia, p. t56), minus fit
probabile. Adde de eodem Horat.
Carru. I, Sa, 6-12; IV, a, 6. a7)t
parte operis taudari Aicaeum in-
tcrpretaberis, ut aliquoties monùi,
o& partem', Je parte. Huic auteni
parti, quas inseciando tyrannos.lo-
cum faciebdt sententiis virtutem
commendantibus (multum concert
altera, lectio-
mort~!M),'opponitur
ni nequaquam assumenda, de pue-
rorurri, ampribus. Neque enim sed
réfères ad c/oouen~/u~t modo, ubi
pkfMm~ue quidem ~onicro, vel
oratori, sit !tntf/M, sed in amores
qnoque descendat; verum ad om-
nem ejns poesin, quas partim sit
admirabi~is, partim levis, nec di-
gna viri gravis cura (vide §. 58).
Gemina Alcaci in etoquendo )aus
est apnd Dionysium 'A~xx/et; <f6
O'JfO~'ft
Te ~6~C<~U6e J< ~ct~U Keti
~J~ ~67~ ~~OTHTOf~CTt <f'ex~) '7'C~f
~M/~etTt~Ct/c jM6Tet~teKV'/ctC.Hie
BHt)mannns n)iratur, quod Spal-
din"ius loco illorum sed et 7'ct'u~
~t, quibus tantopere ipse difEdtt,
non proposuerit œo!et /Ct/M~f, quod
a Codicis scriptura sed et e/MSst< pa-
rum abcst.Nam ab adoptanda.Codi-
 56 M. FABII QUINTtLIAM
sermone' proprio etjucunditatequadam commendarl
potest; prœcipua~ tamen ejus in commovenda3 misera-
tione virtus, ut quidam in hac eum parte omnibus ejus
opens~auctonbus praeferant. Antiqua comœdia~ quum
sinceram illam sermonis attici gratlam~ prope sola re-
cum a)iquot scriptura sed et <u<tt
paulo inferius vide Jacobs. ad Si-
vel sola perfccti forma, qua* c.Teteris muninisfr. 2.VideNostr.X[-2,
non hene coit, detfrrere debet. En. <)6.Qua)isautcjnvisfueritSi-
~'onooif/es, totu~Turic., si- monidisinmiserationemovetida,
mo tt/ est cnt'm. Flor. (a pr. manu) exemplum habemus praectarum la-
S. e)!im. Ajn). omittere dicitur sec. mentationem Danaes apud Diony-
vocem.yfmo)!K/es, <t'))t<tsa/<onut. sium de Structura extr. Ca:terum in
Non !npmini, qui praeterea sic sen- illo jUH~t~&Ào7r~t9r~cinest alloua
tiat deSin~onide. Dionysius quidem tenu!<att!signifieatio.
ha:c toc. cit., p. ~20. 2t~~t~o:< <f< t. ~crmo~e. Turic.~ ~crmoMM.
'Sf~ttTtj~tt T)!t 6X\~)!t 'rNV.C'V~&TMT, An fuit olim !e)'n)0))M proprietate
T~C(?t/)'9E76<M(IKC ttK~t~Ht?' TOU- et /ue.? Neque enim satis p)acet
Te<{,)[~6' ?~tX'r<mt !t!p'~xtT!t<x~ifn<t- ~'ttcxH~tfofe <~unf/am ita sine geni-
0~0{/, T&û~T<~e?9;tt/~jM6't\0~6:TM'C, tivo structum, et ne. aDativns Cjui-
<t!{fxt'<o;,~x\<t~ttO~'r'x~(Extrema dern ille nudus ~fr~tone ??!OHr~.
transponendo sanavi est enim in 2. J')'(EC!pt(u. Turic. Flor. Guelf.
Id)ris x~' nis f)tt<to: ~~9.) Qua) hic CAMp.);a'c~Me,cumedd.an)e
de o<)fT<oy<~ cjus produntur .et a Ald. ncc.'Bad. pr. An fuit~xPCt~tM
Quint, de commovenda miseratio- €st?ModopofMtomiuitGuetf.
ne, spectant ad @~'<c[<c, in quo 3. Commouent~a m;!e)'a(tone. Tu-
opere excetiuit Simonides, habnit- ric.F!or.(hicapr.tnanu)c.nt<-
que n:muium, sed itnparem i'inda- ïemitonts. Ille a sec. manu .commo-
rum vide Schneider. in fra~mm. t)en</o mt!e)nt<0)!M, et sic CAMP.
Pind., p. 20. ~Eschy!nm quoque vi- Facile corridas nme~ho~teSj sed
''it tdem jaodandis iis, qui in victo- contorta oratio.
ria marathonia occubuerant; qua 4. Fjus opo'M; sic Turic. Flor.
de rp propositum fuit pra'n)ium in CAMP.Re! ejusdem. Ahn. omittit.
tudts otyjupicis. Sic enim auctor 5. ~tth~tfa comœ~ta. /tatet.
vita: ~Eschyti: 'A~r~t J'e (Af'~J'm) Scabriquidincssesentiohuicstruc-
Je~f~ fv Tm s~ 'yot)~6VMx~9f?- turae, in qua necesse est ad genitl-
tt T:9'~X!XC f'\6}6t'NM~St!: X~mtf'Jir vurh ijtuin yne. /t7)ertntu gra;cam
?û ~0 {~E~ttOV 'n-&At/Ttî~'??e~ TOtTt/~U- formam ot/~x inte)tigamus. Ncmo
B-t9!; ~63'TO'TMO: ~iTt~f~ -9-~tt, 5' -roS enim, opinor, yrattom trahft ad
.A~f.'Aot/, mtt'jex~it, e~r'tM~f.'T~ct. fac. in qua ratione rc~~ctde-
Vide ct Pausan. VI, g, 2. Threui in Lebat esse post libert. De nnf.
obtritos ruina conclavis Scopadas com.videHorat.iib. I,Sat.
a)iquod fragmenmm scrvatur a Sto- Epist. ad Pison. 282 seqq. Plin. VI,
bœo Serm. to3, co))atis Phavorini Epist.2t.Kn.
verbis eodem sermone excitutis 6. ~<(i'Ltyra<t<;m. Ffur. pr. m; a~.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, r. 57
t!net,tumfacundissimse Hbertatis, etsl est~insectandis
vitiis praecipua, plurimum tamen virium etiam in cae-
tens partibus habet:. nam et grandis, et' elègans, et
venusta3; et nescio an nulla4, post Homerum tamen,
quem 5, ut AchIHem 6, semper excipi par est, aut simi-
Itor sit oratoribus, aut ad oratores faciendos aptior. PIu- 66
res ejus auctores; ~r<~op/Mt!es7 tamen, et F!<po/
Crattnu~que prœcipul. Tragœdias~ primum in iucem
JExc/t~/t~ protuUt, sublimis et gravis, et grandiloquus
saepe usque ad vitium, sed rud!s in plerisque et incom-
positus propter quod correctas ejus fabutas '° in cer-
!FacttndtMt'mo'. Turic. (a pr. )at.Ep.a(lPiS.vers.2~5seqq.En.
manu) Fior., fccu~t~~tt~fc~ cum g. f router <~uo~correctas. Turic.
Gothano,Voss.eteditt.ante Flor. (a'pr. manu uterque) p. ~ttta
Basil. excepto CtMp. rectas (postremum Flor. solus cor-
2. Estinsectandis; sicTuric. F)or. rigit) euh) Alm. Sed CAMP.,~tt0(/
Guelf. C.tMp. cum Coth. Voss. 2 corr~ta~Nostn habent a)ii cor-
Jens. Ta)'v. Ald. Rell. inserunt t)t. )'ecta; atii correptas. En.
3. ~enusta. Turic. Flor. (hic a ) o. Con'eeia! cjusfabulas. De cor-
pr. m.) M~M<<7.Ha:rFo sane in re'cep- rectis veterum fabulis, et hoc, quod
ta,dHsi<lerans tenue iHuJquudinter prodit Quintilianus, an recte nar-
e/f~am etvenustum intercederepo- ratum videri possit, nuper egerunt
test- discrimen. Neque tamen :/< viridoctissitniBoechhiusetGodùfr.
tusta laudabili signiticatione quo- Hermannus [life in libello de Es-
modo dici potuerit, comtniniscor. chy)I, Soptioelis, Euripidis quae
4. An nM//a. Hoc dedi ex con- supersunt tragœdiis; hic in com-
jectnra;)ibrienimanuMa,nisi mentatione luci tum quidem desti-
quod Turie. Flor. (hic a pr. manu) nata, sed uondum édita] quorum
an illa, cum Basit. Vide IX, 4, t; alter recte fidem abro~are videtur
Xt,3,97. Nostro nemine prceterea simile
5. Quem. Turic., ~fu<c. quidquam prodente. Et quoties tur-
6. ~c~t7~m. excipi.par est. ba'ntem aliquid deprehendimus Fa-
"QnemexcipitHomerusv.g.in bium in rerum veterum memoria
"!audeNireiInB<jeotiat8o.eN<- VideI[,t5,3o;H,l6,4;HI,6,
« ~euc )tft\~<~Tû$ ~t~ ~Tro'IXto?~9it. 49;Ht,7,.9;IV,6ii,73;V,.o,
« T~yKÂ~ajy~~v~M?~MfT'et~H~o?~nt)- 3,<7;VI,2o(addeX,),a2);
«~t/mt~.xGesn.Adntt~optime Vl',3,67;Vt,5,8;VH,),
subaudietur poesis, non comœ<a. VIII, 3,84;vm, 4,28;ix,3,8,
7. Aristophanes Vide Horat. )ib. 89; !X, 4, tûi.Vide et X, 7, sy.
!,Sat.)ib.Ep.!Q.Eu. Id quidem aliorum quoque' testi-
8.y)'a~n*J:t!$.c/t~f!.Vid.Ho- moniis confirmatur, /Eschv)i etiam
 58 M. FABII QUINTILIANI
tamen deferre posterioribus poetis Athenieases permi-
Sysere~, suntque eo modo multi coroaati~. Sed longe
clarius IHustraverunthoc opus Sophocles atque Euripi-,
des quorum iu dispari dicendi~ 4viauter~ Stt poeta me-
lior, interplurimos quaentu) idque ego sanë, quomiam
ad prsesentem materiam nihit'perdnet, injudicatum
relinquo: illud quidem nemo non fateatur necesse est,9
i!s, qui se ad agendum comparant, titiliorem longe
68 fore Euripidem? hamque is et in sermone~ (quod ip-

mortui fabulas victoriam reportas- et tragœdiœ, victorque coronare-

se, qua de re Philostratus suo more tur.Tuox.
'A9m'~fofaIt6x~\o~v(~~Tov)K<t~T<9- 4. Dicendi. Turic. Ftor.( hic a
76~T~C~OV~f7ti<'T~TO?A<ÛU pr. manu) ~Mcendf.
~~t~ctjMMMt<t<i(h~'?)t6TOKSH'tt/XXf)t 5. Uter. Turic. Flor., ufer~ue;
x~.y?:. ( Vit. Apollon. VI, 6. ) Vide ille a sec. manu uter quidem, cun<
Petit. Legg. Att., p. 68; rnbric. CAMP. hic nostrum. Vocem omittit
Har).t[,p.)G8.AdditBoec);hiu:i Voss. t.
(p. 32) locum Suidœ v. E~of'Mt, 6. Ego sane, quoniam. Tur:cens.
ubi hic ~Eschyti filius narratur T' Ftor. (hic a prima manu) eo <y.
ToS''ar~T~oc. o~M?r~ îif 67r<J'e~ftjM6- Gue)f., ergo quia, et sic Obr. Ego
<oc, T6T~)[t{ «)f5'~tt<.Unum quidem omittit CAMP. Plerique nostri
correetae fabutœ jEschylem exem- Codd., idque ego sane. R. g, td~ue
p)umperingeniosameonjecturam Moe.M. to, tJ~tte~o.R. i2;t<~eo-
affert idem Boeckhius (p. 132 ). que ego sane. E~.
Suspicatur enim, Sophoclis.satiri- ~fore ~unpif/em sic Turicens.
çam fabu)am, 'A~~mv ~x~e~ot, sive ReliquiE. Hic quidem Turicens.,
~tJttTrtct esse correctum ex~Eschy- JFttn'~tWett.
H priore, cujus rei argumentum sit 8. Et t~ ~er~to~e. Flor., <yM~ et s.;
summa illa loci ab Athenaeo positi a sec. manu et vi et .< et sic Turic.
similitudo, ). 1, pag. ty, C. D. Sti- CAMp. cum Bout. Ald. Omittunt t't
gelius sui secuti eruditis hominibus Guelf. cum Goth. Voss. 2 et rell.
hocde~Eschylojudiciumprobari edd. ante Basil. ace. Obr. Si posset
,ne{;at. probari hic u;m et sermonem (vide
t. Posterioribus. Guelf., posterio- V, to, 55) opponendi usus, place-
ris q'ti et modo pleris. ret sane talis ratio prœ recepta, in
2. ~ermucrc~ ~ttntouc. Turic. qua scabrities est conjungendi has-
~e~Ht~erunfOMtC; a sec.manu<ttt0~. ce locutiones "et. accedit. et.
C.tMp., permMO'unt s. <y. ff eomparandus H sine verbo nnito
3. Coronati. Consuetudo erat In altera parte. Put. VaM. lib.
Athenis, ut Bacchanalibus ludi fie- RR. 8, g, !e~))t0)te, omissis ett't.
rent, in quibus agerentur comoedia; Reliqui et xemtotc. En.. 1
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, r ~9
sum reprehendunt', quibus gravitas et cothurnus et
sonus Sophoclis videtur esse subiimior~) magis accedit
oratorio gèneri; et sententiis densus3, et in iis, quae a
sapientibus~ tradita,sunt, paene ipsis par, et ~dicendô
ac respondendo cuilibet eorum, qui fuerunt in foro
diserti, comparandus; iri affectibus vero quum omni-
bus mirus, tum, in ils, qui miseratione~ constant?, fa-
cile~ praecipuus9. Hune et admiratus maxime est, ut 69
]. 7/Munt ffpreAfftf/tftt. Turic., 8. Facile Drtec~MU~. Aristotetes
i. quod reMrc/~tt/ft. Ftor., i. qui quoque ~o~Aet~ait (E~'Tr'~oa Tp~M-
rc~rfAendet; a sec. manu )'e~)re/<en- ~(~t) Etf t~f/fyTt~t'etV Të~Et~Tma't.Jfett 0
dit. CAMP., i. r~re/tOt~er~t. Modo E~tn't'fTttCt X~< ?ft Ct~Âct /<tM6[/Û~KÛVO-
pro quod Guetferhytan. Gothan. //6~ C~ÂX6t T~~fKNTftTOC ~S 'T~V'n'-ûtH-
Jens. (tacente Gesnero) f/uo, cum ~mt ()):t«tTft<.Retiqua de hujus tra-
editt. posterr. ante Basil. ace. Ob). gici sapientia et eloquentia in vul-
Qttt&u! gravitas. Aristophanes in gus nota; et copiose illustravit Val-
Ranis Euripidem passim insectatur ekenarius in Diatribe. –Vide Arist.
atque irridet, eique pracfert Sopho- Rhet., lib. ni, capp. 2 et t~; eum-
clem propter sublimitatem cothur- demqué de Poet., capp.) 3,18, 20.
ni.–Racinius.'ta sensit. En. Vide quoque Longin. de Sublim., i
2. ~u~/tMtor) magis. Turicens. eapp. t5 et 3(). ED.
F!or. inserunt c7/f. g. ~)N'Ctputti; ttxMHme. Turic-,
3. Sententiis t/e;tMt!.Vide in.to- prœct~tts et a~nttrattt.< <n;)'a<tMm.
cntione §. t02; item JI, 5, 8. a sec. manu /)r«'c:~uus et admirait-
Mpte)Ht<<tM. ipsis par. Eu- dus m., et sic Bodl. cum Jcnson. et
ripides sœpe in tragœdiis sententias edd. posterr..ante Basil. SedFior., i
Socratis' et Anaxa~orae recitabat p. et <!</mt'ra)t</tMntHera~m n: a
hinc ah Aristoph. Nub., v. 2 ) ~o- sec. manu p. e. at/mtraftt! m., et
~MTitTotdicitur. Vide Plat. de Rep., 1 sic CAMP.Nobiscum faciunt Guelf.
!ib. VIII, t. 2 pag. 568 ~Eschin. e.t Goth., nisi quod omittunt et.
in Tim:, p. 283; Uion. Chrysost. 10. Func. Menander. Imitationis
Orat. 62, p. 553. Eo. vesti~ia et ipsi deprehendimus, de
5. Et dicendo;sié Turic. Flor. qua sœpe monet Valckenarius; vi-
(hic a pr. manu). Reliqui insernnt de Fabr. Bibl. Gr. Harl. 11, p. 456-
in. Mox Turic. C~Mr. Goth., at~tte. Ubi admirationem testetur, frag-
Guelf., et. Mox pro cutMetGueff. menta nobis reticta non ostendunt.
etut/tte~ cum Jens. (tac. Gesnero) Sed Philemoiiis est in eam senten-
Tarv. tiam illud in Anthologia Epigram-
6. Qui m)'Mra<tone. Tune. F)or. matum nobis servatnm: Et'r<t!: ftXtt-
inserunt in. 6s<'ettFfrû!'r66!)XOT6C A~9!f?tT t~Of <~t-
7. Constant. Turic. (a pr. manu) J'et~, t?c <~e&?f'f'~r(yt;,*A7Tt)~~jMHT C:T,
COt~t. <e?T''f''it E~tn'f'~ttt. (Cterie., p. 36~
 60 M. FABII QUINTILIANI
saepe testatur', etsecutus~, quamquam in opère diverso,
Menande'r3; qui vel unus, meoquidemjudicio, diligén-
ter tectus, ad cuncta, quae p*rxc'ipimus, efUcienda~suf-
ficiat ita omnem vita; Imaginem.~ expressit; tanta in
eo inveniendi copia, et eloquéndi facultas; ita est om-
70 nibus rébus, personis, affectibus accommodatus. Née'
nihil profecto viderunt, qm orationes, quae ~C/MrtSi't
nomine eduntur?, a Menandro scriptas putant~: sed
mihi longe magis orator probano in opere suo videtur,

Jaco]js.adAntho).,t.H,i,p. '8y.) v. potyptoton,prosopopoeia],

anti-
t. Testatut'.Turic. Flor. (hic a theton; ubi primo loco (p. 3y) ~i-
pr.manu)p)M<<!tMr. dendusRuhHk.VideGc.Brut.83.
2.t!ectthM.Turic.F[or.(asec. Fuit œqualis Demetrii Phalerei.
m. uterq.) CAMP.inserunteunt, eum .JE<<un<ur,a.Turic.FIar.(hic
Goth. Voss. 2 et editt. ante Basil. a pr. manu) at/(/ut;tu)a. Ex A!me!.
3. ~~t~it/er. Fuit ille novce co- tt~MCMHfMr. Nostri omnes ad-
tnoctiiae conditor. Gell., qui hujus ducuntur. En.
loca quœdam a Cocilio in latinum .8. PMtant; sic Turic. Flor. Gueif.
versa notavit, dicit )ib. XVII, c. 4, C~Mp. Goth. Jens. (tac. Gesn.)cum
a Menandro centum et octo (vel Voss. 3, et edd. ante Stoer. ace.
centum et novem) comcedias fuisse Obr. Reliqui ~[t<e)tt. Nostn om-
scriptas; e quibus octo tantum fue- nes putant. En.
runt coronatae. Hune maxime imi- g.0rft<or~ro&an,etc.*rnopere
tati sont comici fatt. Fragmenta, a suo, h. e., in ipsis çonjcediis ora-
qua'exstant, edidit Clericus, ann. « torprobaturMennnder. '< InGes-
t~og.En. nerus qui simul rectissime monet,
~'J~!c:e)!<~a.Quos Codd. Gib- inesse ironiam, quam plerumque
.sonus e~o~eti~a dare ait, neque inducit formula <H!t ~orfe- Neque
ipse indicavit, nequè vidi ullos vox mala alteri judicia conjun~en-
MSS. duntaxat; nam edd. sanedant da est tamquam faciens unum sub-
:t Basi). ante Gibs. Vide V,-t2, 2). jectum, sed-.est. adjectiv~tn pro-
hoc GIbsono nec miror, attributo, vcl pra*dlcato. Turpiter
nec probf). Eadem nostri. ED. autem se dedit Pavius in ~ibro de
5. ~t<<Btma~tnpm expressit. No- Grsecis mala haec ~tf~tcta interpre-
tissima vox Aristophanis Byz. tatus posthabitum Menandrum Phi-
&t!t~< Xt< ~t, ~.Mi~O: tt~' t~UNt temoni. Jam qua)ia sint ea, quo;
<~o'~c)f ~Mt~'if'Te; et Mani)ii (V, memorantur judicia, etsi facile iu
~~o) MenanderQuivitam osten- ~argumentis TMv*E?rtT~û?Totj quam
cditYitœ comœdiamSidonius Apoltinaris He-
6. Cliarisii nomine. Fragmenta cyra; Terentiana* similem ait,
ejUsa)iqnotser~avitI!u<i)imLnp!)s 'B~x~cK (vide VJI, t, j~), potest
 mSTITUTtONISORAT.LŒ.X, t.
hist forte aut ill.a mala' judicia,
quae ~Epttrepontes,
Epicleros, Locri habent; aut medttationes~ in Psopho-
dee4, Nomothete, Hypobolimaeo non omnibus ~oratoriN
animo concipi, in fragmentis qui-
demnobisretictisnonapparet. Me-
ditationes autem SHnt~t~ctt, ora-
tiones de re non judiciali, cujus-
rnodi dixeris illam p~fv, disërti.ssi-
mam profecto et spiritus ~enerosi
plenam, quamhabemus interft'ng-
menta ex Hypoboïimseo reliqua, p.
ed. Clerici 8~ seq., cul edd. Bentl.
.In emendatt. Phitetéutheri, p. G~,
multa dexterrime sanantem; item
Toup. Epist., p. 33. De ipsa qui-
dem hac fabula vide no. ad I, to,
t8. Poterat autem haec ipsa Menan-
drei operis pars, quae meditationi-
bus cernitur, accommodatior dici
declamatoribus quam patronis. Fa-
bularum quœhic recensentur r tituli
a)iis quoque scriptoribns comme-
morati possunt inspici apud Fabri-
cium ab Harlete auctum, vol. H',
p. 463 seqq. ~VomotAeten, ut Nos-
ter, singulari numéro dfsignatAthc-
nœns, p. 2~ ph)ra!i Ammonius v.
A~):«M.
l. Illa mala. Turicens., alia m.,
cum Bodl. Voss. ), 3 (sed Guelf.,
alia solum, omisso me/a) Jen~. et
edd. postt. ante Basil. Illa ctt;i~a,
Obr.
2.~t<reponfM. Locri; sic !atl-
nis litt. Ftor. CAMp.Guelf. (in ulti-
mo quidem Aoxpoihic dare videtur)
Gpth. (nisi quod uttimum lectos,
err. Gesn., cum edd. ante Stoer.,
exc. Bad. pr. qui ~oere, et Basil.
qui tocro!, de Jenson. item err.
Gesn.). Mox edd. /oc/tos, et ab Obr.
inde gra:cis litt. Hic tameu vitiose
<Tt'rp<povTtf.Illud, quoque.a Basi!.
inde pterorumque est vitium ) epi-
6t
<rfy)on<< accusativum facientium
etrciiquaeodemcasuaccipien-
tium, (nam et t~rom~o~: Basit.),
qnod vitavit Obr. Is effinxit ~.o~~
(~ner~era), eujusmodi nulla me-
moratur alibi Menandro. Mei qui-
dem Flor. CAMP.et retiqmj~ocre,
quod e Voss. 2, et Vall. afferunt,
quum ipse diligenter alterum no-
tarim e Goth. nisi forte error est
meus,<Jebentis designare Gue)ferb.
dantem rectos. E Turic. nihil poni-.
tur, quasi consentiente plane cum
Burm. grœca emendatissima dante;
quod contra esse suspicor. Gesne-
rus primus auctore Fabricio in Bib).
At~Mdedit;egomaiuI,pcr)eYem
mutationem e Zoo'c, romana reti-
nereeiementa.
3. ~Mttat/one!. Obr., ;? Jtc-
tiones.
4. Psophodee. ~'poto~<n<co.
Flor. C\Mr. (hic tamen ~o~/tOf/e)
.yo~Aoc/e enomotActe hippobolimeo
(ultimo in Flor. suprascriptum y,
item ~'co~o/tmeCAMp.) cum Guett.
Goth. (tac. Gesn.)quamquam va-
riante in quibusdam litteris serip-
tura, velut quod Guelf. dat enomo-
theti.; Goth., OtomotAett)'. Nostra.
ex hisce quam recte eruatur, appa-
ret neque attinuit imitari eos qtn
~ra*cis)itterisutuntur.Turic.ne
hic quidem memorari miror.
5. Oratoris; sic Turic. Florent.
.Guetf. CAMP.Goth. Jens. (tacente
Gesn.) cum Voss. t, 2., et cdd. ante
.Bad. Reliqui orafonti;. Mos imitari
reïi~io fuit, quum oratorii Kn~ert
apud QuintiL quidem nihil plane
possint utdicare, nisi comppsitionis
 62 M. FABII QUïNTILIANf f
7' numenssuntabsotutse.Ego tamen plus adhuc quiddam
coUaturum eum dedamatoribus~ puto, quoniam his
necesse est, secundum conditionem controversiaruni
plures subire personas, patrum, HIiorufn~, militum,
rusticorum, divitum, pàupcrum, irascentium, depre-
cantium, mitium; asperorum in quibus omnibus mne
7': custodttur~ ab hoc poeta decor5. Atque iUe quidiem
omnibus ejusdem operis auctoribus abstuhtïiomen,
etfutgorequodam suseclaritatis? tenebras8obduxit: ha-
bent tamen9 atli quoque comici, si cum venia '° legun-
arti{!cium (vide iX, 5~), quod 4. Custodthtr. Turic. Ftor., cu!-
hinc prorsus est alienurn. Nostrum tn~tettt;
ipsum est quidem non adeo con- 5.~<'cor;sicTuric.F)or.Gue)f.
suetum, sed facile ferre posse vi- CAMP.cumGotb.Vnss.2,3,e<edd.
detur, quod sotitae i)!i locutioni ante Gryph. Retiqui ~pcorunt ~vide
omnibus ));<n:erM nbo/uffe hic ad- XI,3,t~y)fjuoftnonquidem(ut
jicitur, cujus tandem artIHcii nu- censebat Badius, t'eferente But'-
Mero~ aecipete debeamus. Née con- manno, neque enim in meo exem-
venientius erat orationis hic ponere, plo invcniu) facit caudam hexame-
fjuamquame/o~'tOttttEfortassepra;- tri,utnec<t)'c/t!~[r<!(a',consente,
ferendum. )n hoc loco nMt~orte. mirum, sic ipso Burmanno. Vide
absolutce taborat et infelices con- XI, 2, r. Ontnes nostri Jecur.
jecturas tentât StigeHus.– Nostri Eu.Pfcor.VIde §. 27; ettib. XI,
orato)'ts,exe.R. i5,quiorntO)'ns.En. cap. 4l.
i. 7?um; sic Turic. F)or. cum 6. O~et'M aucton7'tt!. Turie. Flor.
A)m. Voss. 2. Cum, Goth. Omit- (hic quidem a pr. manu) o~ff~ut,
tuntvonemCAMP. et edd. a Gryph. cum Alin..
ante Obr. Reliqui esse. –Eadem y.ye)tctra.Gue)f.omittitcum
nostri nisi quud non reperimus 'Voss. t. Omittunt quoque Put.
cum. En. Prat.EH.
2..Dec/am<t<ort&tt! t!ecM!C. 8. Obduxil. Turicens., a~KX/f.
!tttt)'e ~e)'Mt!<M.Vide III, 8, 5) VI, C.\MP., mJu.r;t. Nostri emnes
2, 36; IV, .,47;X[, .,55. o~M.Vft.En.
3. Filiorum, mt~ttunt; sic Turic. g. Habent ta~p7t; Turic., t.
Flor. CAMi'. eum Alm. Reliqni in- t0.7,e~un<tfr; sic Turic. Ftorent.
!:eruntntart(orum, improbante rec- Reliqui legantur. Si cum t~eottt
te Rurm., qui monet in reliquis teounttfr. Fateor me, quid sit ~e)B
omnibus paria induci, quod hic re- CttW venia, t~norare. Cuinani da tur
pente dencia:. Sa!tem debebat esse hase venia? Legenti, an scriptori
cœ&ttm,mart(orum. –Nostri ma- blende? Posterius probat Cesne-
rt<orum. Omittit solus R. 7. En. rus in Thesauro Lat. memor bujus,
 INSTITUTIONIS ORAT: LIB. X, i 63
tur, quaedam, quaepossis' decerpere~; etpraecipue .P/t:/6-
mon3, quiutpravis~sui temporisjudiciis~Menandrosae-
peprœlatus est, ita consensu tamen6 omnium 7meruit
credi 8 sécundus. Historiam mutti scripsere prseclare; 73
quem hic transcuwerat, loci, excu- (non Val ut Burm.) et edd. antc
M~f/Ojt;(/u<(/m~ttt~nro~6//eocL'Mr- Ald. Error est a confnsione tittera-
rat. Sed qua; haec est ratio addendi rum i et c~ qua!is modo in Locre.
hoc de animo ad induigéntiam coTn- Guelf. omisse ut (cum Voss. t) ')at
posito, qui bona quaedam in hisce ~uantMX pro nostro. Mu)(i excusi
scriptoribus sit inventurus? Qui in- ott~nt~t~ pro ut.–Eadem nostri. En.
du)getvitios[S, is sane multa j)ote- 5. yu~fCiM. Flor. (a pr. manu)
rit probare; sed verendmYi erit, ne Ruse.,jfuf/t'cM. Gue~f. omittit cum
p)uraquamopussit.Anaccipie- Voss. 3. Omittunt quoque Put.
mus uett/aM legendorum tatmm a Prat. Ca*teri ~'ttt/tCtM. Eu.
''praeceptore discenticoncessam?At 6. Tamen; sic Turic. Flor. CAMP.
'hoc plane jéjunum neque enim cum Goth. Voss. 2, Va)). A)m. et
plus inveniet boni qui votente ma- eJd. ante BaJ., ace. Basi). Reliqui
gistroleget,quamquino)entë. omittunt, quorum estGue)f.–So-
Longe aptius erat, si cum delectu lus R. i0 To tamen omittit. Eo.
dixisset, vel cum cautione, vel ut y. Mërutf. fmpetravit, non dt~KU!
§.!)6,CMm~ttdtcio.Anfortehoc fuit. Vide IX, 2, 08. Haec subti-
inerit, si reposueris cttnt ~e~ec~Ft- lis Spald. distinctio non est nobis
dia? Mihi tamen satisfacit Gesneri admittenda, quum Tft nec mcretttr
ratio. Namvenia utique et indut- fidem (vide !ib. IX, cap. 2, §. g8)
gentia opus est, si quis caeteros co- gaHice possnmns sic vcrtere ne
micos, a Menandro obscuratos montera pas d'~freo'M, ve!, ne sera
legére animum inducat. Qui igitur pas digne defoi. Qua* locutio, equi-
à vitiis illorum non absterretur, is de<n fateor, idem signineabit, ac si
mveniet, quae excerpere etiam vo- dicas, n'obtiendra ~as d'être cru
tet.BUTTM.] (nO)tt'm~etmK(~Mem). Sed hic, ut
t.jPoMt!.Guetf.,pOMttnt.Vo;iS.t, tota Quintiiianesc phrasis vis expri-
3, possint. Goth., possit. matur, Tu meruit necessario verten-
2.jOece'ppre.Gue)f.,</ec<')'neri', dum est gaHico verbo, mériter;
cumV6ss.t,3. nempe si Philemon injuste im~etro-
3. Philemon. Vide III, y, 18 (p. fe)':t primas, at saltem secundas
'5i2,not-hujusceeditionis).Hic non solum :7npetmftt, Sed ntertftt;
Sicutus.erat,deindeAthenasmi- ergo Jt~nmyutt.Vide infra §.
gravit. Fragmentum ejus comœdia;, not. t~. En.
M:7i<M dictœ, exstat apud Athen., 8. C''e~t tecunthu. F!or. (a sec.
tib.VH, cap. t0, pag. 288. Ob id manu).c. esse s. cutn Jens. ( err.
gturiœ eertamen, Menandrum mœ- Gesn.) et edd. ante Bad. Sed Gueif.,
rore confectum obiisse fertur. En. esse xecttttf/ux.
PrafM.Turic.Dor.CAMp., 9. ~M/ft scripsere. Tnric., multis
prave, cum Goth. Voss. 2, Colb. ~en~efc; a sec. m., tti multis ïcn&o'e.
 64 M. FABII QUINTILIANI
sed nemo dubitat longe duos' céleris praeferendos,
quorum diversa virtus laudem paene est parem 'conse-
cuta densus, et brevis,. et semper instans sibi y/<u~-
dides3; dulcis, et candidus4, et fusus~ Nerof/otux; iHe
concitatis~, hic remissis affectibus met!ot; ille conpio-
74 nibus, hic sermonibus; die vi?, hic vo!uptate~. TAec'-
pompus9his proximus, ut in historiapiaedictis '° mmor,
ita oratori magis similis; ut qui, antequam est ad "hoc
opus sollicitatus dia' fuerit orator. P/t;<u5 quoque
meretur'4, qui turbae quamvis bonorum post eos auc-
t. Longe duos; sic Turie. Flor. omiserant Herouot. etThucydides.
Gue)j.CAMP.Goth.Jens.()ac.Gesn.) Proeterea seripsit de rebus Phitippi-
cum edd. ante Gryph. Hetiqui d. l. cis, ut testatur Clem. Alexandr.
.J*arem.Turic.F)or.(hicapr. lib. I; quem et vide lib. VI, p. 26~;
mauu) ~rtorent. et Excerpt. Const. Porphyi o~ p.
3. Thucydides. Herodotus. Hic 2t, Phot. BiLHoth., cap. t~6, uhi
quoque Dionysium, 1. c., p. 424 de scriptis et vita ptura qui desi-
seqq., confet re operie pretium fue- derat, adeat CI. Voss. de llistor.
rit, cui quum fere judicio consen- Grœe., !ib. I, cap. y. En.
tiat Nostcr; eloqueudi vit tute pro- tO. Protêt; Vide VIII, 3, 83.
fecto non est posthabendus. t.M hoc. Turic., Q&Aoe. Vide
4.Ca)t~tM.Vide'§.32. UI, 6, 53 mox ~.80. ~t hoc pro
5. ~'MHt. Turic.. (a sec. manu) ot hoc Flor. (a pr. maun) CAMP.
Guelf. C~Mf., e~ymM!, cum Gofh. Jens. Tarv.
Voss. 2, Bodi. et edd. ante Gryph. n. ~oMtCtfafttS, ab Isocrate ma-
-Eadem nostri. Eo. gistro. Vide Cie. de Or. i!, t3 it.
6. V//e conctfatt' melior. Turie. ut in Kphoro vide II; 8, 11.
Flor. ( Rie a pr. manu ) omittunt t3. f/it~sttt!. HicSyraeusis oriun-
CUïn Atm. dus, familiaris Dionysii tyranni,
y. ~'t. Guelf., ut, cum Voss. i. scripsit de rébus siculis undecim
Eadem nostri. ED. libros. Vide Cic. ad Q. fr., bb. If,7
8. ~o/u~tate. Turic. Flor. (uter- ep. 12 ubi, Siculus iAle capitalis,
que a sec. manu) m~u~at?, cnm ere~o, actttu.t, breuis, ~a'ne pltsil-
Jens. (tac. Gesn.)'et edd. posterr. lus Thucydides. Vide Voss. Hist.
anteAld.'Pa~M)). Oot/Kt/~ft~ic'n<~oy?. Gr., p. i~. De eodem ita Dionys.
~t6?6~Jt~fTA Tow'H~o~oTov,Dionys., i. Halic., ~rQCjM~utjTttc <?T!Oa~x~<f'
c. Nostri omnes voluptate. Eo. <~o~ ~«x~oe<~ e~rt, x~~Trec~etyoc Ko-
g. TAeo~om~m. Hic Chio onun- jmJ'M'T~jetK~e~tv. Eo.
dus (narrante Turn.) discipulus Iso- t~frefttt'.Hiequidem aiio quam
cratis, historiam seripsit de rébus modo (72) si~nIHcEtu; et plane
Graecorum, exorsus ab his, quae structum sicut dignus, quod atias
 INSTITUTÏONIS ORAT. LIE. X, t 65
torum eximatur', imitator Thucydidis, et utmuho in-
firmior ita aUquatenus~ucidior. jE'ipr:M~, utisocrafi
yisum, calcaribus eget. Clitarchi4 probatur ingemum,
fides infamatur. Longo post IntervaHo temporis natus yS
y<mayc?!C6''hoc est vel ipso probabilis, qupdintermis-
sam historias scrihendi industnamnovataude reparavit.
-Xe?to~o~ non excidit m!h!, sed mter? phitosophos
reddendus est. Sequitur oratorum Ingens manus, ut 75
cum decem simut Athenis aetas una tuterit: quorum
longe princeps Demox<Aé/!e~9,ac paene !ex orandt fuit;
tnetegerenon memini.V!de~ ~2, 5.7''m<e))M.THric.Ftor.(hie
p. 63, not. y. En.–Qtti tttr~f. Tur., asec.manutanteponit);mnf/tnps.
ottturnp~'asec.ntaïtu~u~tn~e. -Vide quid df~TItna~ene sit (!ic-
C~MP., quid fur~<p, cum Voss. 2 tumHb.f,cap.fO,if),p.220, >
(nonGoth.VifIe~.42;i[en<82). ). not.3.huju!!ceeditif)nis.Hn.
Gueif-, qttt tu&œ. /~0!; sic Tu- G. /~Cf:est vel. Tut'ic.t~c e. !jp~.
ric. Ftor.Cuetf.Voss. 2.Ret[qui'~os. CAMP., h. f. Gue!f. Goth. J<:ns. (tac.
t. 7?.n')na<ur.Tut'in.'(aspc.mann) Gei!n.)u./).,cumVoss.2,etedd.
Cue!fer)). CAMP., e~t.ttfmaftfr, nom ante G)'yph. tietiqni M. h. est.
Goth.Voss.2,ete<)d.anteA)d. HR. t~, t5, Pnt. Prat., vel hoc est.
2. ~/tfjfuatet)U!. Suspicor fuisse Hetitjui est omittunt. En.
O/~UOHtO. y.~<~F~~r.T<L))'!c.Ftor.iï)se-.
3. /~ytoru;HicCumisoriunJus, rmtt~~A/jltcrumpositunt.
discip)i!usfuitrsoeratis;cujusmo- 8. Ut ctttt; sic 'furic. Florent;
nitu historiam de bellis quae Gr-cci Goth. Jens. (tac. Gesn.) cnm Voss.
cum B.irbaris gesserunt, susnepit. 3,3, et nd~. ante Gryph., exc.
scribendam. Nunc hoc opu~'<1esi- C 'MF., qui omittit eum. Sed Gue!f.,
deratur. Isocrates Jietitabat Theo- Kt tum. Retiqui omittunt uf.–Ea-
pompnm egere freno Ephorum demno5tri.VM)eIX,),3.En.
caicaribus. Sin)[!e di~tum Ptatonis g. Dfmo!f/t<-ttM. Vide Cic. Brut.
de Xenocrate et Aristoteie refert 33, et de opt. j~en. Oratt., cap. 4;
Diog.Laert.,iib.V,seet.6.En. et Nost., lib. XII, cap. ro. Plinius
'/{. C~tfnrc/'f.t'!ya')natt<r. Hic Ep.26,iib. IX hnnc vocat nonnnnt
comitatusA)exandrumn)oxejus res efr~u/am ora<0)fy.Vtde Dion. Ha-
exposuit.FidemscriptoriscumNos- ïic.,uhi,'OAttjMoy6EVtxoi;~c~oc6~Tovoe
tro elevat Cicero Brut. t, et quam- TM<p~st0'6~ xai Ât~ta~ CK\0)/:7]fEXO!T-.
vis ingeniosumjudieio in elocutio- ~tuf, Xtt! ~toc '-ct'~ft T.7 M'r<
ne destitutum notat Longinus 3 'Tec~jMZfeoPXet~~M6TiX<To!?o'6jUVoS'T)!~
item Demetr. deEloc.extr.Vide ~t. I~onginus, cap. 28 de
et Heynium de fontibus Diodori in Subl., Demosthenem inter et Hy-
.ffontt:Diod.Bip.,p.84,85. peridem comparationem Institmt.
5
 66 M. FABII QUINTILIANI
tanta vis in eo, tam densa omnia', ita quibusdam ner-
vis intenta sunt, tam nihil otiosum, is dicendi modus,
ut nec quod desit in eo, nec quod redundet inventas.
77 PIenipr~ ~c/t:nes~ et, magis fusus, et grandiori similis,
quo minus strictus est; carni tamen plus habet, minus
lacertorum~. Dulcis inprimis et acutus ~Ny~ert~es;
sed minoribus causis?, ut. non dixerim utilior, magis

Vide praesertim quid de Demosthe- clam. VII, p. Bip. !~o, (.solldum

ne et Cicerone sentiant noster Fé-
nélon, Lettre à ~Cttd. ~ranp., sect.
iV; et .Maur~, Essai sur /'e/o~ue)tce
de la chaire, uo~. I, Met. XV. ED.
–Zcx orandi. Turic., /c~oran.
t. r~m densa ontniH. Hoc Jcn~t,>,
vel oe~rf vocabulum frequentat in
hisce; vide §§. 68, ~3, io~, 106.
vide H, 5 8. Sic et <ft<)tm est ap.
Dionys.,voL (Reisk.)V, p. ~63,
470; it. <'t/X6);peT)tjU6t)t
~< p. 538.
Hermogenes de Formis, pag. ~o,
'r<t~ <~t/KVOT))~'
TtSy~VVOtNV.
2. Quibusdam ncrM!. Eadem com-
parandi forma, §.82, quantum.
deain; §. 8t, ~ttOf/am delphico.
oraculo.
3. 7)iMttt<M. Turic. Fior. (hic a
pr. manu) invenies.
4. Plenior. Turie. p<etnora; a
sec. manu planiora. Vide IX, 4,
34. Nostri omnes plenior. En.
Plenior. Recte contra Barthium
ad Stat. Theb. VIII, 683, defendit
nostram vocem Burmannus, ne re-
ponatur, quod vutt iHe, planior.
'Neque'enim quidquam magis pro-
stricto et gracili
prie opponitur
Bur-
quam ~~tum, velut, indicante
mann., Ovid. Art. am. H 66t:
« Die habilem, quxcunque brevis,
<' quae turgida, p)enam. » Et Rem.
327, <*Turgida,sipIenaest,sifusca
c est, nigra vocetur. » Quint. De-
"ptenumquecorpus."Ubi~~U!<:a)-
ttt!,ibl~)/et)ttf! corpus.
5. Minus /aceft0)'ttm sic Turic.
F!or.CAMp. Goth. Jens. (tac. Gesn.)
eum.edd. ante Basil. Reliqui m.
Eadem nostri. En.
6. Ifyperides. Qui hoc de mino-
ribuseausisHyperidisingenioac-
commodatis diserte dicat praster
Nostrum, non invenio. Eo Mmen
tendunt fere quae leguntur apud
Dionysium (p. /}3~ seq.); Hermo-
generp (p. 4~°~ 49')' Longicum
c. 34; Ciceronem de Or. III, 7;
Or. 26, 3t. De Lysia quidem sic
censet Dionysius, p. 488, 5~2 et
Cicero de opt. gen. Oratt., c. 3 extr.
Dotendum est autem, illam quam
Dionysius promisit Hyperidis De-
mosthenis 'et jEsebinis censuram
desiderari vide p. 4~ Szg. Fu-
nebris ejus laudationis fragmentun~
a.Stoba'o servatum, p. 6)8 (ed.
Gesn.),merito eertatim laudantW.
DD. In quo pro bisce Ojuce: <ft ~i!
~'it~<~ xat<'r?e ~J~Hc t?ft~'vtf. c~ T~
tt~t~c~Mftûttegendum suspicor. T)t
~U!)) 'C' aut 'r!?! ÀMT)!:'Er!t~ct)~f!lf.
Si Libanio eredimus~, Hyperideam
esse, non Demostheneam, oratio-
nem 'ore~ Tmv'cr~oc 'A~<~vJjCov c~tÔM-
jtMt, satis illa ostendit teniorent
quam est Demost. characterem.
y. Mt'nont'uï causis. Turie. Flor.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, r. 67
par. His aetateZy~a~' major, subtilis atque elegans, et 78
quo nihil, si oratori satis2 esset docere, quserasperfec-
tius: nihil enim est inane,-nihil arcessitum; puro tamen
fonti, quam magno Ëumiui propior. 7.socra!e~~ in di- 79
verso 5 genere dicendi nitidus,et comptus,.et pataestris,
quam pugna* magis accommodatus, omnes dicendi ve-
neEes sectatus est; nec immerito auditoriis~ enim 7 se,
non judiciis8 compararat9; in inventione facilis, honcs-
ti studiosus; in compositione adeo diligens, ut cura
ejus reprehendatur. Neque ego in his, de quibus locu- 80
tus sum '°, bas solas virtutes, sed bas prœcipuas puto
nec caeteros parum fuisse magnos quin etiam "7~a/e/<?c[
i)Ium jDe/n~r<t</?ï, quamquam is primus'~ Inclinasse
(bicapr.manu)omittuntcun)A)m.; .~H<7t<0)'t6tM.Vossius 3, ntf</ti0)'t't.
a ()uo sed quoque abesse narrant. ~S'e,)tO)t.Tm'ic.ei)t<.F)or., t
t.7~~<M.VideCieer.Orat.g; ucnunt;asGc.manuni!ni.-i~o~.
Dionys. Halic.; Longinum de Subl., 8. ~Mf/tCtM. T~iric. Fior. (hic a
capp. )6 et xg.ED. pr.manu)~uti')cts.
2. Satis esset. At non est. Vide g.Com~ararat.Turic.Fjorent.
lib. IV, cap. 5, §.6. Guetf. CAMp.,com~)orat, cumGoth.
3. Esset. Turie. CAMP., est. Reti- Vosg.2,etedd.anteAït!.(pxc.
qui sit. Nostrum e conjectura. Vide Loe. Ven.) Hec. Leid. Gibs. Obr.
)ib.I,cap. 8,5. Eadem nostri. En.
4. Isocrates. Non opus erat cum )o.ocM<u!!um;sicTuric.CAMF.
Capper. apponere tocum Dionysii ïte)iqui s. l.
(p. 432), qui etsi non alienus ab ) <. ~An/erca t/tm; sic Voss. f,
hoc ipso Nostri, non tamen adeo 3. PAalere attillum, Turic.; a sec.
congruit, ut possit Quintitiaoeus m;mn p. o~t~t; itetit ~me~rtt. Ue!i-
inde expressus videri. Est copiosius qui ~t<t/e)'pMnt t7<[t))t.Guetf. CAatP.,>
pra:terea de Isocrate Dionysii judi- ~A/ï/ertu?~ i. Hic Demetrius co-
cium (p. 53~-585 ),-n)uha et ipsnm gnominR['ha)ereusaPhatero,portu
continens huc, fucientia. De Iso- attic'ee régions, orationes et histo-
crate, vide quoqne Ciceronem de rias scripsit, quae ad nos non per-
Orat., lib. U, cap. 22; Min.Vt, venerunt. Liber de Rhetotica, eut
Epist. 29; y/toma!, Essai ~!tr les Demetrii nomen appouitur, vu!go
éloges. En. tribuitui- Dioriysio Iialicarn. ED.
5. /)t ~tuet'so. Turic. Flor. ( hic a 12. pftntM!. Turic. F)or., Mprt-
pr. manu)7U~ct verso. tnutn. Is primus inclinasse. </<-
6. ~udttort' Turic. Flor. (hic CtfU)'IdeCic.Hrut.Q:<H.Icpri-
a pr. manu) atK~ffMru. Cuefferb., mus inHe~it orationem.
5.
 68 M. FABH QUÏNTtLIANt
etoquentlam' dicitur, multum ingemi habuisse et fa-
cnndiae fateor, vêt ob hoc memoria d!gnum, quod ~Jti-
mus est fere ex Atticis, qui dici possit.orator; quem
tamen in illo medio2 genere dicendi praefert~ omnibus
3' Cicero.Philosophorum,exqu[bùsptut'itnum se~traxissc
etoquentise M. Tullius cohHtetur s, quis dubitet P~erto-
nem esse praecipuum, sive acumine disserendi, sive
eloquendi facultate divina quadam et Homerica? mut-
tum enim supra prosam oratiônem, et? quam pedes-
trem Graect vocant, surgit ut mihi non hominis iige-
nio,sed quodam delphico11, videaturoraculo "Insduc-
8': tus.Quidegocommemorem~enop/ton<Minam'~jucun-

). B/o~ue)th'a)tt.Tu)ie.Ftor.(hic verhis (monente Capper.) non pro-

a pr. manu) eto~ttotttfE.
2.Mc<~o.Ftûr.(asec.manu)
Guetf., Tnedtocrt, cum Voss. 3.
Eadem nostri. ED.
3. J'ro'yert. Cicero. ~Respicit,
puto quod jam observatu~n AI-
metovenio ad Orat. 27, qui et
alia quoquc illius e)ogia citat ex
'.de Orat.H, 33; et Offie. !,).
Gesnerus. –AddeLej;. HT, 6; Fin.
V, <g. De medio génère diceudi,
vide §.52.
4. 7'raxtMe.TurIc. FIor. (a pr.
manu uterque) transisse. Nostri
traxu!e.Put.so[usomit(It.En.
5. M. Tullius cott/ïtetur. Vide
Orat. 3 Fateor me oratorem, si
*modo sim, aut etiam quicuuque
sim, non ex rhetorum officinis,
sed ex Academiœ spatiis exsti-
"tisse.n n
6. DubitetP/atonem.Turic.Fior.
CAMP.inserunt et. Gueff., fht&t<n(~
y. Et nuam ~'ec!estrent. Parum
placet conjnnctio et, cujus nullam
hie idoneam vim agnosco.
8. Pedestrcnt. nf~< ?.~fit, quibus
sam tantum orationem intettigerë
possumus, sed poeticum etiam ser-
monem, qui prosaico sit simitis;
cujus fere modi est comicot um cto-
cutio hoc sensu dixit. Lucianns,
Xfi!TTË~X~ ~0-
'AT~M<f'tt'Œ'CH'Tct
Ttx~' et Horat. in Art. poet., v. g5,
Et (motcm plerumque Jo~et ~t~no-
He pedesiri. Eo.
g. Quodain. Turic. FIor. ~ttic a
pr. manu) qtMB~am.
!0. A'AtCo.uractt/o.Ijaudant
Cie. Brut. 3t, ubi cum Jove com–
paratur Plato. Adde Cie. Legg. ![,
7 de Orat. rff, Vatde simitis
sententia: tigura de Legg. I, 2~:
"praecepti tanta vis. ut ea non
« homini cuipiam, seddelphico deo
« triboeretur.
tt. OfNCM/oiH~<;nc<M~. Tnricens.
Fior:, o. de t)~t)'tctMy. Ille l sec.
manu o. ~ft HMtrucftM; hic de t)t-
~ft?tc~s. CA&TP.,oraculo dei t~sî~ïc-
tus. Ex Almelov. nit affertur, nisi
tn~tftctus.
12. 7V/atH?ucMtK/ttafc?n; sic Turic.
F)or; Guelf. Goth. Jens. (tac. Ge.u.)
 INSTITUTIONIS ORAT.LÏB. X, i. 69
tUtatem Inaffectatam, sed quam nulla consequi* affec-
tatio possit? ut ipsx sermonem Rnxissc Grat!ae vtdean-
tur, et, quod de Pencle~ veteris comcediae~ testimonium
est. in hune transferri justissimc possit, In tabris~ ejus
sedisse quamdam persuadendi deam. Quid rehquorum'S:
~oc?'c(t<corKm elegantiam~? quid ~ns~ote/em? quem
dubito scientia rerum, an scriptorum copia; an elo-
quendi suavttate?, an inventtonum acumine, ail varie-
tate operum, clariorem putem~ nam iii'~r~eop/~a~o,
tam est loquendi nitor~ ille divinus, ut ex eo nomen
CAMP.cum edd. ante Gryph. Reli- liastes. Cicéromi commemorantur
qui~MCMn~ita~nt )~am. inBruto,c.t),]5.
1. Co))~ut<<'ctatto possit; sic 5. Labris. Turic. F)or. ( hic a pr.
Turic. Flor. (urerque tamen ~~) manu) /aton&t< cum Alm. EVoss.
CAMP.PoM/to~C~ttOXC~tttj Guelf. 2, /a&orM; uit tale Gûthan.' (vide
curn Voss. t, 3. cons. p., Goth. §.y4; item 86)..
Jens. cum edd. ante Basit. Reliqui 6. C/'Mnnttant. Turic. Flor.ele-
a. c. ~ent/unt. Ille a sec. manu, c~an-
a.~ermonent~njfme Gra<<E; sic ttttK~;h!cnostfUin.
Ti)ric.F)or. Goth. CAMP. y. Jt/o~MendtSttftfttatc.Tnricens.
Ald. Bud. Fluxisse < Guelf. Ipse F)or. (hic a pr. manu) e. usus
~r<rct':y. ?;tdpnt!tr,Jens. cum edd. cum Goth; Voss. 2. E. vis s. Atm.
ante Ald. nuod recte improbat Ba- E. !<S[t< Gueiferb. cum Voss. 3,
dius, qui et ipsi,non mate scribi Jens. Tarv.
posse monet. Singuiarem videatur 8. T.o<jfMe)tf7t)tt<o)';stcTnrteens.
et Turic. (a sec. manu) et Goth. Flor. (hic a pr. manu) oum A)m.
Nostri ut ~!œ sermonem Gffthn' Omittit est Guelf. dans <~0f/. Sed
~n.)ntM<?,nisiquodPut. Prat.RR.i/j, loquendi totum desiderat Veneta.
i5 'r!! /?nxt!.<eponunt ante sermo- Reti~ui eloquendi n. T-o~KOt~t
netn. Eo. 1 tt~tor. Qnum variandi causa, tum
3. De Pericle. testimonium. quia magis sermone fanuiiari quam
Gue)f., de'veteri peride t. item co-' scriptis meruisse hoc nomen vidc-
mœ~MB, omittente Voss. { peride turTheophrastus,/o~M~tf[uam
autem dante Voss. 3. e~o~tten~t maluisse Quintdianum
4. ~e~rM co~ccf~~c ~~m~<M. suspicor. Vide JX, 4, t~ Mjras
Locus est notissimns Eupolidis in loquendi de!icias seetatum vides
~x~fon comœdia. Vide Plin. Ep. I, apud Nostrum VIII, J, a; sed et
M, ibique Gesn. Vide et nos ad vestitus.cultusque apudALhenaeum
Quint. H, f6, tQ,u))iponitm'Iocus J, p. 21, a., indicante Almelovenio.
Aristophaneus, ad quem ipsos hos- De nomine, quo suLnn.Tyr!a!ni;nu-
ce Eupolidis versus profert scho- tavit, vide Dio~. ].aert. V, 33.
 70 M. FABH QUINTIHANf
84 quoque traxisse dicatur. Minus indutsere cloquentiae
sfOtCt' veteres: sed quum honesta suaseruht,tum in
colhgendo~ probandoque3, quae Institue) ant~, ptun-
mum vatuerunt~; rébus tameu acuti ma~is, quam, id
S5 quod sane~ non affectant?, oratione magniâct~. Mem
nobis per romanes quoque auctores ordo ducendus est:
itaque ut apud illos Homerus9,sic apud nos ~n/f/tt~
auspicatissimum dederit exordmm, omnium ejus ge-
neris poetarum, graëcorum nostrorumque haud dnbte
86 proximus.Utorentm verbis iisdem, quseexAfro '~Do-
FacHius aUquanto fnerit, si pro tam posterr. ante Obr., aec. Ro!).
est scribatur <a))ttMest. Vat). lib., n~ectowt'mtt. RU. 8, g,
Stoici. Turic., h~ston, a sec. 4, t5, a~ecto'unt. Caitert affec-
manu A~tonct. Flor. /t~<on<B tant.Eu.
sed et <o~tte);f;'<B omittit a prima 8. ~on~~ct. Idem. Guelf. inscrit
manu a secunda ipsam nostram Quid )o))t<[norun)? cum Jens (err.
reponit scripturam. Gesn). et edd. postt. aute A)d. Qui
romanontm inserit Voss. 3. -Ea-
Co//<~c)t~o.-Tnric. Flor. (a pr.
manu uterqtte) co/f'y~if/o. Hic a dem nostri. En.
sec., e/~fttt/o, et sic Jens. cum g. Moment!, sic. Turic. Dor. (hic
cdd. postt. ante Ald. ace. Bad. Co- quidem sit) AornerosMU.s. pr. uter-
ton. Paris. Colin. Nostri c< fjue manu. Graecam formam retinet
Turic. et habet Alm.
~en~o, except. R. 2 qui e/tyen-
Jo.Eo. to. ~u<< nos ~tr~[/tt<s.T)iriccns..
3. fro&aH~ofyue, ~)«B. Turicens. omittit nos, mos pro eo reponit ;'o-
om., ~uœ Guelf. ene)itieam cum matios~ et idem pro nos C~MP. A
Voss. 3. ~')'otan</o~t(e quod,-Goth. pr. manu Flor. omittit apud.
Jens. (tac. Gesn.) C.\Mp. cum edd. t ). A~o.<(ro)'tf);t
f/u<?,/)nu~; sic Tu-
.inte\)d. ace. Bad. Ptacet.(ot- ric. Ftor. Guelf. CAMP.Goth. Jens.
ci. coH.~SM/o ~ro&an~o~tfC.Yide (tac. Gesn.) cum Alm. Voss. 2
!ib. M, cap. 20, §. y. 3, et edd. ante Atu., ncc. Basi).
7M.!<<tt(era)tt. Turic. F)or. (a Hettqui, Hegio juhente, Inserunt
pr. mann uterque) (nstttuo'am. illi. Inscrit (juoque solus Put. a
5. ~a/uefM):<. Guetf. omittitcum secunda tnanu. Eu.
Voss. 3. o. ty/or;sicTuricens.Ftor. Ut,
G. Sane. Turic. Flor. (hic a pr. Guelf. cum Voss. 3. Rcliqt.ii t/h;)'.
manu) !f))< t7tore)tt)tt. Quare~t'OAtmMnt ap-
y. ~fcfn'tf. Turic. Ftor., ad- liellarit, tuetur se auctoritate Do-
y~ett <ac't<e)'ttH<.Ille a sec. manu juitii; nec opus igiturutarscribere
affecti tactierMn~ hic nostrum ip- cum recentioribus, quum nihil no-
sum. CAMP., a~eciauenott. Goth.. Yi mox proférât.
«~cciarftttt, cmn BasU. et edin. iS.x~t'o.Pr.fpostUonemapr
 INSTITUTION ISORAT. LIE. X,i. 7:
midojuvenis excepi qui m!hi interrogant!,quemHo-
inero crederet maxime accedere, ~gc!s~ inquit, est
~:r~:7!t~, propior tamen primo, quam tertio-: et her-
cule ut illi3 naturae caetest~ atque immortali cesseri-
mus, ita curae et dHIgent!ae vel ideo 5 in hoc plus est,
quod ei fuit magis laborandum; et ,quantum 6 emi-
nentibus? vincimur, fartasse aequalitate~ pensainus.
Caeteri omneslonge9 sequentur '° nam Tt~cër et Zu- 87
manu omittunt Turic. Dot. QutB <). 82; it. 88). Sed C.\MT., <Hmn<E
desiderare narratur Alm. Ab A., atque c., cum Ald. Basil. (nisi quod
Jens. cum edd. posterr. ante Basil. haee</t!:t)t<- at).Vide V, io, <)t, ét,t
Qtt<Eex ~o. excepi. Parum hic §. g5. Sic et X, 1, 5, ergo (cum
tersa oratio. tn accedendo, vide lib. edd. posterr. ante Atd.) pro igitur;
VI. cap. 2,§.35. item lib. X, cap. 4, §. 4.
t. ~jcce~t; sic Turic. CAMP.cum 5. Ideo. Turic. Flor. (hic a pr.
Atm. Voss. t, 3, et edd. ante Basil. manu) idonco.
(nisi quod Veneta cepi). Turicens. 6. Quantum. Guelferb., quanto
Flor. (a pr. manu uterque) excipi. plus, cum Jens. et edd. posterr.
Reliqui accepi. Malim sine prœpos. ante Ald., ace. Basil. Quanto, AId.
~u<c~ro.e/<cMt.–Nostrihabeht Obr. Eadem nostri. En.
a)ii accent, a)ii excepi. En. Eminentibus; sic Turic. FIor.
2.eren/e; sic Turic. Flor. Guelf. CAMP. cum Alm. Reliqui eminen-
Goth. (tac. Gesn.) C~Mr. Vide V, tt'on'i'tti!. Eadem nostri. En.
ta, t6; X, 2, 3. Retiqui herc/e.– 8. ~Eoua/itate. ~E'~ua/tfdc'K
Eadem nostri. Praeterea Pràt. ) et « interpréter (B~t<a~ttatent. Ges-.
certe.ED. nerus. Vide §. 54: <B~ua<t qua-
3. Ut illi. Turic. Flor. (hie a pr. dam mediocritate. Virgitius nun-
manu) cum t., cum Goth. Ut. q')am infra se descendit, quod Ho-
cesserimus, ita. Cave conjunctivum mero tacite quidem hic imputatur.
répétas ab ut; est indefinite positus Vide etiam dicta nobis de nomine
pro eo ceJe)t~u)n est. Usus autem a~uo/itf! ad )Ib. III, cap. 6, §. 6o.
satis frequensLatinorumincompa~ g. Lott~e. Turic. omittit.
randis suis et Grœcorum, aiiprum- t o.~ef/MentMr.CAMV.Obr.e~ttU)t-
ve yirtutibus, gentem suam suos- tur; male. –Nostrorumparsmaxi-
que cives prima pluralis numeri ma M~Munt~r. En.
persona designandi. Vide §§. g3, ) t. AfaccretZucreh'm.Vide 56;
gg, toy. tta Tacit. Ann. t, 5o; I!, 7 item de Lucretio î, 4, 4, unde ap-
3 bis. Agitur ipsorum qui scribunt paret, quare difficilis appelletur.
res, quum decertat Romanus cum Vide et not. nostr. adi, 8, 8. Recte
alius populi cive. autem Burmann. monet idem ope"
CtC/Mtt. t?Mmo~'fa/t. Guelf., ris propo.itum respiciente'm Ovi-
c.at<~ue~n!tn<B,cumVoss.t(vide dium~ttMtntcmapppnareLucre.tium
 72 M. FABII QUtNTtHANI
cre<t< legendi qnidem, sed non ut phrasm~id est,
corpus e!oquentice faciant; élégantes~ In sua quisque
materia, sed alter humilis~, alter difRcHis. ~/6tc~ïHS
~r/'o~ ui ils, per quse nomen est assecutus, interpres
operis alieni, non spérnendus quidem, verum ad au-
88 gendam~facuhatem Jicend! parum locuptes. 77~n<Mn~,
sicut sacros vetustate lucos~, adoremus, in quibus gran-
dia et antiqua robora jam non tantam habent speciem,
quantam retigioncm9: propiores alil\°, atquead hoc,
de quo loquimur, magis utiles lascivuis quidem in
heroicis" quoque 0~!</aM~et nimium amator Ingenit
cjuott J.
Amor. t, i5, 23. Eadem causa !ttœ.HemV.trrbbenum,
StatioSy)v.ff,6est"datfu- Cœsarcuu) Sequanisgessit, cantare
«rornr<<tttMLu(;reti.~7/[fmt7;.<i{;i- tentavit.Kn.
turMaccrprupterherbarumpro- 6. ~o'unt a~ au~en~ant. Turie.
prietates,quas carminé conscctatur. Fior.(apr.manuuterque)~enM
t. Lucretius ~enf/t. Turic., J~. aU~Otf/O!)!.
!o(jttM;~t. Flor. (a pr. manu) L. ejus y.~)))ttttnt.HicR))diisproppTa-
/o~'ten</t. rentuntoriundns,n.U.c.5t5,
2. ~)'a.!t):, id est corpus. Turic., tra~œdias, epieun) car)«en, satiras
~M)St<t(W<;mc.F)or.(apr.manu) scfi))sit. Cnjns poeta* fragmenta
)?<ï~ fH i. e. c. Guelf., ~/t. i. e. rtt c., tantumexstant.Kn.
cumJenson..(tac.Gesn.)ete<]i)t. 8. i~f;t)t!tat<' htco. Tnric. I;'tt~r.
posterr.:)nteBa(t. (a pr. manu uterfjut;) fetit.s' tamMt
3. ~e~anfe~. Turic. F!or. ())ic a locus. Ille a sec. tnanu ~e<u!<a<em
pr.)nanu)/e~e)tfes,cmnAtm. /oeutn.
~Mrnt~tj!.F!or.m?~~t~. g.JTn)t!!t))t.)'e/tOttcm.M)ran-
5.tact~tM~tn'o.Scribosim- da etocuttonis in Nostropropt'i'jtM
pheit, contra <juidem)ibros p!e- et rnajestas. Vide nos ad [, 8, 3.
t'osf]ue,s<;dauetûreHoratioSRrm. to. ~j alrlue ad /toc~ ~<;f;tt0 /<j-
ï, ) 0,46. Vide Quint. 5, tS, sed nufmut';itaGuett.cumA))T).V')ss.
inprimisf!uhnk.Ep.Cr.,p.tgc)- t, 3, Basi!. -M~/t<e ad hoc de qua
sot. Hic ~<<tCt<:us dictus ab /o~ttamur, Turit; a sec. )~a)!)i a.
Atace,vicoGa))ia!narbonHusi~r- at'jftt<;ad hanc </e,~ua /o~;ttmKr, et
nofiauttca Apollonii Rhodii in lati- sic Flor. C.tMp. cam Goth. Voss. 2,
nmn vertit, ann. 45 ante J. C. De Locat. Venet. Hnsc. ~Hn<;atque
de f/tt(ï Jens. Tarv. y/ tt</ hanc
hoc opere Ovid.A<nor.I,;5,']ixit:
~a)'~o~e~ t?rttn~~tf7ue ratem que n/t)'aM;t f/c <jftttt A)d. Reliqui, a.
KMC!atœta!;etPropert.!),3~,7/<ec a. a. ~atïc H/~M~tn de nua TEa"
~uOf7~epcWcc<o /t<~<a<J~o.H6'~a?- demnostri.KD. a
!'o~7~ro~uco~ia'n!n.Yt)!i(!Cttnt 11. ~'rotCM. Tutic. Flor. (a pr.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB: X, t.
suj; laudandus tamen partibus 6'orne/M" autem .S'e-89
f€)'!<~etiamsi~versiHcator~quam poetamefior,st tamen,
ut est dictum 5, ad exemplar 6 primi tibn bellum sicu-
manu u torque) eroM. ExA)m., ere;s.
Quid sit quod e Voss. 3, quasi va-
rians scriptura ipsum nostrum pro-
t'crtur /te)'OiCt. non exputo. Fateor
miiti a)iquam de nostra scriptura
suspicionem suhnasci (vide 5l).
An et hic fuit epicis? Nisi materiam
magis quam metrum respexisset
Noster, non profecto tasciviam no-
tasset, quam nemo in vf'rsu hexa-
metro erat rniraturus, quum tôt
sint satirarum hexametri nequitiis
refcrti. An voluit alicluam Ileroidurn
mentioneminjicercPNon puto. Ne-
que enin) in fiegiis quisquam luxu-
jiantis ingénu deiicias magnopere
impi obabit, si maxime alienas a
mau'onarum heroiearom dignitate.
Epica profeeto métamorphoses po-
tuemnt appellari, quarum Noster.
alibi quoque tetigit tevitatcm et lu-
sus IV, ), 77, /fe;'Ot'CM. De OM-
fKo nota omnia, dignus tamen in-
primis, cujus de hoc poeta prodita
conferantur, Seneca pater Controv.
H,-t0. Philippus quidem Me!an-
thon natura gravem et tetrieum hic
agnoscit Quint., cui Ovidius parti-
modo /~uJaN~u~ sit visus esse
enim fo~unt /a:n~~[t~t.
i. T~me~ partibus; sic Turicens.
Flor. cum Aim. BasiL Sed a sec.
mann Flor., t. parcius, et sic CAMP.
cum Goth. et edd. a Jens. ad Basil.
Laudandis ~)ar<6u! sine conjunc-
tione Guelf. E Voss. 3, /aHf/a~~u~
partibus. Voss. 2, <atK~on</tt!:)t /?<!)'-
tibus (vide 86; it. 8g). Re!iqui t. i'tt
p. Praepositio pnuttitm' etiam fX
g, 11 r. Eadem nostri. Eu.
,2. Cbntcytu~t'fe! Mi.Vide Voss.
73
de Historr. Latt., p. t og. Si propter
loeurn de.Cicérone a Seneca patre
pro)atum, Suasor. 6, Jos. Seatiger
conjectabat, pro ~tCtt/u~t in ~Nos-
tro reponendum esse civile Lellum,
poterat vicissim, id (juod monent
Culomesius et Gesnerus, .~Etna; illa
dcscriptio,.quam adhuc terimus,
commemorata Senecae filio, Epist.
79, suspicionRin injicere particu)a:
ex illo opere StCK/œexpeditionis de-
cerptae. Carminis Severiani titulum
non memorat scholiastes Persii ad
1,95..
3. Etiams.i. Tuncens., etiam sit.
Gue!f., <;<Mntsic, cumVoss. 3. Fa-
teor miht tersiorem viden oratio-
nein, si reponatur ft/amst sit, prop-
ter illud quod rnoxinferturaherum
si tatnen. C.4MP., et si.
~erst/K.'afO)' poeta. Voltariuis
noster ma~ni Raciniiiilium,ur is a
patre secerneretur, hand illepide
sic nuncupabat Le versificateur
Racine, fils du grand poëte Ra-'
cine. En.
5. t7t est Jt'ctttm. Nihit ego hic
S!gniHeariexistimo,ni:,icommunem
et perv~tgatt~m nitcr ilonuncs is-
tius, vel superioris temporis ser-
moncm qui de opère Severi ita
judicaveriiit. Non opus igitur re-
quirere, a quo tandem hoc f/tC(Mnt
sit, mutto ininus etmni tnemoriam
torquere, ut is in opère Quintitia-
neu'locus itiveniatur. Ncquj euim
solet ita sua dicta de~ignàre.
6. J?x<'mp/ar. Turic., cjfon~ya.
Goth.,e.vc)n~.)7um, onnVa)). (cujus
qutnn nulla ap. tiadium sit mentio,
2 (vide~.SS;
suspiuoresseinVoSi-.
 74 M. FABII QUINTILIANI
}um' perscnpsisset~, vindicaret sibi jure secundum
!ocum~: sed eum~consummari mors immatura non
passa est puerilia tamen ejus opera et maximam Indo-
lem ostendunt et admirabilem 5, prsecipue in œtateiUa,
90 recti generis voluntatem. Multum in Valerio 6 Flacco,
nuper amisimus. Vehemens et poeticum 7 ingenium
6~/et't'~~M! fuit, nec ipsum senectute maturum9. Ra-

item f)t ). Nostri a(/ p~em~r, toritatis librum, commemorari nonn

exc. Vall. lih. RR. 8, 9, qui ad
CA'eo~/unt.Kn.
t.jB<untSiCH~Mt)t,sicomnes
i~ostri Codd. non autem civile, ut
tegendum conjectabat Scaliger. Vi-
de pag. ~3, not. 2. Eo.
2. Perscripsisset. Turic. (a prima
manu) pr<Mcr~MM~t.
3. Secundum /ocu7?t. Inter epicos.
iatinosaVirgiiio.
4. Sed eum. Florent., ferrenum.
Guelf., !7a)'renu)tt.Voss. t, 3, /'a)--
renttm. Atmei., Teri-en um. Rasi).,
~!)'e)ttfm,cumGryph. marg.Steph.
Ricc. Latere hic poetam aliquem
certum mihi est sed quia ille
raptus in prima a*tate, paucis
forte notus et memoratus fuit.
n /~<!)'etttm si tegatur, forte (for-
tasse) itfe fuit, vel ipsi gentitis,
quem a Cicerone defensum saspe
apud Fabium nostrum legimus.
Varenum accusatum a Bithynis
«memoratPHnius,VH,c.6;sed
quem hic intettigi vix puto. n Bur-
mann. Quum Gothanus et prima;
editiones consentiant, etprsterea
videantur haec Severo Cornelio
convenire, ut de quo modo dixe-
rit, eum ad e~emp~af p) tntt libri
6(.)tm stf.'tthtnt non persen~suse
<' nescio an opus sit quajrere, quod
'~forten(fortasse)<'nu5quamest.') n cum Voss. t, 3, quamquam id !tfe.
Gesncr. Turicensem summas auc-
video. Vide 63; item prooemium
nostrum tertio yotumini praemis-
sum (pag. 2 et seqq. hujusce edi-
tionis). A Mediotanensibus duobus
nihil opis exspectandum, quorum
uterque mutilus est in nostro Joco.
Nec tamen dubito, quin verum vi-
dcrit Burmannus. Eum, quem mo-
do versificatorem appèllarat, tantis
profeeto taudibus Quintiliazi. non
mactavit. Quis vel Bendeics, vel
Huhnkenius, vel Porsonu~ nobis
eum demonstraturus est, qui hic
delitescit?
5. ~mt'Mtt/em sic Turic. Flor.
CA:!P. cum Goth. Voss. 2, A)met.
Bod). et editt. ante Basil. Reliqui
mirabilem. Eadem nostri. En.
6. J)t ~a<c)t0 Flacco. Vide-Fabr.
Bibf. Lat., ed. Ern., vol. f~p. 2X0
seqq. Maligne hic laudatum poetam
criminatur is, qui multa in hoc su-
per poetis judicio Quintifianeo rë-
prehendit, CasparBarthius'Advers.
lib. LVI, cap. 11 item ad Stat.
Theb.Vf,g3;X, 700.
/n~emum ~a/eit Bassi. Vide
nos ad lib. VI, Proœtn. 3.
8. Saleii. Flor., sali. CAMP.,Salei,
cum Ruse. Ald. Bad. Basil. Sed
Gothan., ~a/H, cum Jens. Tarv.
Voss. 2, Patat. Gebh. ~~Gue~f.
<). ~e))ectu<e);a(uru!t). Turicens.;
 ° INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, i
~<r<tM'ac fet/o~ non mdigni cognidone, si vacet. Lu-
ca/MM~ardens, et concitatus, et sententiis clarissimus,
et, ut dicam quod sentie, magis oratoribus quam poetis
annumerandus4. Hosnomtnavimus, quiaGermanicum gt
s. ma turbi; a sec. manu senectus
m<t([frf:M<, cum Barthii Cod. Bodl.
Andreana, et sic haud dubiePalat.
Gebh. Sed Flor. (a pr. manu) s.
turbit. Colinoei et Vidovœi edd., s.
tnotMrutt; et hoc inesse suspicor
Turic. et Flor. Jn hac autem scrip-
tura an sit reprehensio qualem
vulgo agnoscunt in recepta, merito
dnbitntur. Res manifesta foret, si
pro ipsum legeretur ipsa, ut ne ipsa
fjmdem senectus attulissc etus in-
C;enio maturitatem diceretur.Nnnc,
quœ est Gebhardi sententia, potest
sane inteUIj;! Immatura? tantum
mortis signiHcatio, et habet "née
"ipsum~ quo referatur, srmcmi-
neris, itfum sive Varenum, sive
Cornelium Severum ante diem mor-
tunm modo narrari, idemquc in
Valcrio Flacco ostendi. Fatendum
tainen ingratum esse asy-ndeton in
verbo maturuit, orationem autem
tersiorem et moUiorem in recepta;
quamquam vel ipsa haec, propter
illud née ipsum, potest nonnisi in
juventute exstinctum Saleium tes-
tari. Quo tamen ordine recensetur,
tutusquc dieentis de eo habitus Is
fere est, ut colligas non valde lau-
dabilem ei visum Sa)eium. In Epist.
ad Tryph. Pro ma~ntM~ Flor.
(a pr. manu) Guetf. Jens. (tacente
Gesn.) Tarv. Ald., matto'at/me.
t. Rabirius. Hic, qui carmiue
persecatus est bellum aehaicum,
atiquotscriptoribuscumeximia lau-
de memoratur, velut Ovidio (Pout.
!V,t6,5),etVeHeion,36,etL.
Senecae (Benef. V), 3). Vide Vo~.
'?5
deHistorr.Lat.I,2t.Nihi)ejus
reliquum.
2.fe~o.VideVI,3,6t.Ejusdem
Theseida, qua° et ipsa intercidit,
demonstrat Ovid. Pont. IV; 10, yt.
Versus de navigations Germanicr
profertM.SenecaSuasor.t.Vide
idemVoss.dePoett.Latt.,p.3x.
3. Zttc~nu~. Nota de hoc omnia.
AHi historicis eum potius quam
poetisanntirnerant. Serv. ad~Enctd.
1, 386. <' Lucanus idéo in numéro
"poetarjm esse non meruit, quia
videtur historiam çomposuisse
n non poema. Vide interprr. ad
Petron.n8,etnosadHI,8,23.
Sedhicconsutenot.seq.
~f)ttt;tme?'«)M~u);.Turic.,mf-
a scc~manu ~ufa~~u~~ et
sicF!or.Gue)f.Go)h.(tae.Gesn.)
CAMP.cum Atrn.Dudi. Rat.Voss. t,
2, 3, Vat). Bad. Basil. Gryph. marg.;
item Vase. Steph. Obr. ~VtttMeran-
dus, Jens. (tac. Gesn.) cum editt.
posterr. ante Gryph. Quam scrip-
turam Regio probatam Badius (cui
accedere Ga))aeum narrât Burman-
nus)recteferendan) ncgat,ve) enim
tf;ter oratores, vel 0)'at0)'f&m axtttt-
trtffonf/tM scribendum fnisse. Pra:-
fert igitur quod dant MSS. cui fir-
mando adhibet &a)!seus locum, X,
2 21 non male ille. Quamquam,
fateor, tersius a[iquanto magisque
explere animum lectoris vicletur,
quod nnne tegimus, ita tamen ut
in han ratione scnbere matim <' Mf~,
"ut dicamquod sentie."Quomo-
do autem !ta;c scriptura, si ipsa fuit
Quintihani, abirc potuerit ifi eam,
?5 M. FABU QUINTïLtANf
Augustum ab mstitutts studiis deflexit cura terrarum,
parumque diis~ visum est, esse eummaximum poeta-
ium: quid tamen his 3 'ipsis ejus operibus, in quœ,
donato~ Impetio, juvenis secesserat. soblimius, <loc-
tius, omnibus deniquenumeris praestantius? quis enim
caneret bella melius, quam qui sic gent~? quem prae-

<[uatnpra:feruntantiquissimiqut- Goth; (tac. Gesn.). Vide §. 8f), item

que lihri, non exputo. Est tanicn )cg. Sed suspicor mate excerptum `
~n'.etcrea,quodavettatavn!~ata: Voss. a. Editorum primus C~Mp.,
(itctumdausulahexametriptena </ot;atu.<, et sic retiqui.– Sic quo-
inhan;quodsccu5<'stirt!))tt<<!)!- qoe pferique nostri. Put. Prat. RR.
c/tt~.Acntiot'ibusitaquciQCumhunc y, )~, <5, (~otato tm~eno. E&
)'e)Inquo.Nostri Mnt<~t)fftM,exc. T~o/~to inaperio. « PoR~ï~o imperin
It.[0,qutt)tutn)~m;nimirumpro militari, condonatp tumsuspicio-
~Ht~H<j'Kn. nibus fratris, tum suo in optitna-
t. Germn)ttcttm ~u~tts'unt. Diu rumartium studiaamori, )MO~)e)'a
est quum YnJnrunt VV. DD. de Ger- « poetica, h. e., ad ea etaboranda,
manici Aratcis hic ncqnaquam esse
a strëpitH rerum gercndarum se-
co~ttandutii, sed solum (lemonstra- '[ ccsserat Domitianus. » GegnerLis.
riDomitianumimperatoren),de<:u- JHustrantut' ha'c locis Taciti et Sue-
jus poetica )aude vide nos ad tV, tonii supra a n)M citatis. Valde {;e-
proœm.3.Poetas,quteun)adu)ati tnihus Quintitianeo adotandi cotor
sint hoc ndmine, refert Dodwellus
est'apud Statium AchiU..t, )5, 16.
Anna).QuintiL,)~hosce;Si). cui gemma* ttorent vatumclue du-
Ital: III, G)8-~o; Va!er. Flacc. t, '~<cumquc Certati~n iaurus o)im
t2; Martial. VtH, 82. Hic Spal- n dbtet ahera vinci.'
dingio acccdit.RoHinus qui sic: 5. ~eceMerat.' Hoc e LipsS con-
'.Domitianumimperatorctttinteni- 'jectura (adTacit. Hist. !V,86) dedi
"{;it,quiGerma<ncttsdiciYo)uit, post Gesn. Bip. Mbri ornnes !~ccc~-
« quasi Germaniamdomuisset."Eb. scfat.VideDrakenb.adLiv.![,o,3.
2-~antm~fteJtM.Turic.Fior. 6. Gerit; sic Turic. Flor. Guelf.
()]ic a pr. manu) yMrunt <jfuœ Ats. Goth. (tac. Gesn.) Va)). C~MP.Ald.
Alm., parumque his, et'sic C~Mf. -et edd. posterr. nnte Rurtn ace.
SfdGnGiF.OïnittIt~cnc)iticamcuni Bip. Reiiquif~ertt. Burmannus, cu-
Voss. Scribendurn cénseo dis, riosus insoleutioris verbi, appe))at
monosy)]abo. Gronoyiom in Obss. II, 3, p. '~8,
3. Tamen his; sic Turic. Flor. docentem exeniplis, ayere quoque
CAMp.Reiiqui t. m. Guetf., /m om. &e//ttm diei ab antiquis (add. Ou-
~.DoH<tto;sicTuricens.Ftor. dHnd. ad Suet. Ca; 45) nec atten-
Cue!f. cum Goth. (non Jens. err. dit (id quodnegat etiam) bellorum,
Hesn.) f!od). Voss. ), 3, Basit. Gesn. .qua", qnoafl rci pub)ica' prfeest,
Bip.Sedprottt~tto'f/ooafoVoss.3 2 adhne gérât nou)itianus,(Icrimcn-
m!~tt(B ~Otattt!, quorum peins et tionem nou eorum qua: K~(;tt. Gei*
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, r 77
sidentcs' studiis dcœ prop!us~ audirent? cui ma~is
suas artes aperiret famUiare~ numen Minerva? 4 dicent
hsec plenius futura secula~: nunc enim ~cseterarum 9?
fu!gore virtutum taus ista pr3es[ring!tur; nos tamen sa-
cra iitterafum colerites feras7, Cœsar, si non ~tacitum
hoc praeterimus~, et VirgHiano certe veisu testamur,

Inter victrices'" hedcram tibi serpere taures.

Eiegia quoque Graecos p; ovocamus, cujus mihi ter- 93

sus atque elegans maxime videtur auctor Z't6u/M: sunt
qui Propertium malint: Ou~us utroque lascivior sicut

nerus, recta probans,librum suum iisse quemdam t~~<M 9-Jatt 6'tT&-

securiusinspexit.ProhabatRcgius ~t'Tt 6~'?~ jU))~!)J69))X<Tct<!~t)-
Çodd. scriptnram ~er;t, non suam. /OF/CCtefJ~ O'TtAOjMtT~VOC'ASttV~C'
ëmendationemreponehat.Vid.Dra- 6~ 'B-CHP.
kenb. ad Liv. Epit. 49, p. g5~. Dicent. Turic. (a sec. manu)
Nostri Codd., ~ent, exccpt. R. 8,. Gue)f., dicunt.t.
qui~Msent.En. 5. Secula: Omittit Turic. ·.
). f)'<BSt</en<M!ttf</tH deas tam 6. C~P~r~rttM. G~Mp., c~fc~ntm.
prope audientes imperatorem recte y. Feras. Gueif., /vrM~ cum Voss.
Gesnerus refert ad, ap~oncmmusi-. t, 3. Eadem nostri. Eo.
cnm, quem instituit ille auctore 8. J'aettttm.Turic.~Fior. (a pr..
Suet. Dom. 4. Vide Stat. Sylv. m,. manu uterque) tantum. ]i)e a sec.,
5, 28, 3t-33; et Nostr. )ib. JX, toh<nt, quod possit Mandiri.'
cap.n.. Nostri non tacitum, exc. R. 8,-qui
2. Dete pfopi'u~. Turicens., ea non tamen, et )'ut. qui tamen (a-
pro~rtM; a secunda manu co prn- CttMm,omissonon.ËD.
pius. Fforentintts (a prima manu) g. Y')'~fûtvmM~. Gueiferbytanu~'
w
<?~yCumAhT). nrfCf~rt~tMu~
3. j~M/~fïr~ numen 7~r~tX tO. 7nfe~ victrices. Virg. Ec). V!JJ,
sic F)or. Basi). ScdTuric.tmt//<! l3, de Pollione.
rennitm m;)terft!; a sec. mann fa- 11. Elegia quoque. H. e. ) non epi~
miliarem ennium mt~r~<p. Gue!f., co solum carminé.
y. )tomf)t ~t~croa. Stoer. Chouet. t2. QMO~ue Gr<Bco~;StcMSS: quos
Leid. f. )iomcn M;'net'u<B. Reliqui vidi omnes (nug)igen<ibus fere iis
f. numen ~tncr~fp~ quorum et Bal. qui contuterunt) quo ace. Voss. a', J
famt/tare nttmett .MtncnM. Se ~tVat). cum fdd. ante A)d. Regius
enim Minerva: n!Inm jactahat Do- transposuit C. <jf., et sic reiiqui.
mhianus, quam in rem narrat Phi- Nostri <jfuo<]fue GrtBco!. Hic nostri e6
<<)i)ratus Vit. Apoll. VII, 12, per- Spatd. MSS.consentjunt. Eo. ·,
78 M. FABII QUINTILIANI
durior Gallus'. Satira~ quidem tota nostra est~, m qua
primus insigném laudem adeptus4 ZMC:t~~ quosdam
f.Ga//M.Videî,5,8.Prodita
de eo erudite coUcgit J. 11.Vossius
ad Virg. He). Vt, 6~. Copiositis ha-
bes exposita ap. Fabr. Bibt. Lat.,
ed. Ern. I, p. 425-43o.
2.M<tra.Qu!d,b.i.scriptura:
dent Codd. parum disco. Tune.
quidern et Flor. videntur .9otyra
cu'u Burm. At Guetf. Guth. CAMP.
cumGesn.pert.Vu)~o saneper~.
Vide IX, 3, g, et Drakenb. ad Liv.
Vif, 2 y. Sed mox §. g5. Turie.,
satMrcocnu~j quamquam a secnnda
manu, Mt~rœ ye)tm, ut et reliqui,
nisi quod post Gesn. per i.
3. Tota nostra est. Idem profite-
/tur Diomedes Gramm. JU, 482,
Putsch. Satira carent Gra;ci,
ejusque toco habent antiquam co-.
mcediaj)i est autem duplex apud
Latinos; ahera enim constat car-
minis varietate, quœ est antiquior;
altera vitiorum notatione. Turn.
De satirica Graecorum poesi et Ro-
manorum satira opéra; pretium erit
(monente Cappér.) legere Casaubo-
num in speciali et egrcgio de hac
re opnsculo. En.
4. Adeptus J~MCt'/t'M; sic Turie.
Basil. Reiiqui inserunt est.
5. LttCftms. Vix crit cai hic nos-
tro primum looo objiciatur. Ipsi
atiquoties a Quint, commemoratum
vidimus. Cupidum notitia locorum
de eo tractantium instruet Fabr. ab
Ern. auctus 111, p. a3o, 23 t add.
J. G. Vossium de Poetis Latt., p. 9,
) 2. Agentem ssepissime et verbosis-
sitïte de hoc operis sui decessore
Horatium habes Serm. I, 4 et t0;
II, t. Qui hic a Nostro improbatur
versus Moratianus est J, 4, ne-
que dubium, quin illa tollendi ratio
sit in expun~endo et reprettend~n-
do, non in assumendo, eiigesdo,
probando, ut censuere aliquut post
Acronem et Porphvriooem W.
DD., quorum est hic etiam Gedoy-
nus vide Turneb. Advers. XV, g,
et Burm. ad h. t. Horatius, quum
/t<<u<en(u!uatLucitius,mitandun)
esse negat, si sit quod tollere ex eo
fe~ Quod sane judicium ut pa-
rum memor est .Quint. le<;tortun
sibi in auctoribus (vide V!ÏI,
28), debititavit immutando, quum
faciat dicentem Horatium a~t<tJ
<'esse quod tollere ~OMM.c Sed ip-
sa, ea notatio veteris poetae, tan)-
quam qui flueret /tftu/e)ttu~, roove-
bat stomachum~ostro. Eruditio-
item Lucilii maxime in prxceptis
linguam spcctantibus agnosces
qualia tractavirnus f, 6, 8 (et ibi
e)'M(/t'(Ms;'mttm appellat Noster) i,
7, it!, tC). Née Horatius diffitetur,
1, )0, 6~-CG fuerit Lucilius.
li,matior. Quam rudis et Graseis
intact! carminis auctor. n Vide
nos ad 5, 25. Buttmannus
versum Horatii a Spatdingio male
intellectum fuisse sic ostendit: "Si
totus est lutulentus rivus, quo-
modo dici potest esse t)t eo (rec-
te, opinor, Quint. inscrit ct~utt~ )
<yuodtntptotc.t? Qmne iiiuttiutumL
« demptum fortasse velis, abesse ve-
lis, non ipse illud au/en'c et tol-
"/e)'c, qui verbi activi tnHnitivus
ineptam hic faceret orationem.
Aeeedit quod in altero toco ubi
Kha:c sua dicta défendit Horatius
(t Serm., to, 5o) ita répétât ea:
~< dixi /7uerc Au)tC lutulentum
 INSTITUTION IS ORAT. LIE. X, i 79
ita deditos sibi adhuc, habet amatores', ut eum non
ejusdem modo operis auctoribus, sed omnibus poetis
praeferre non dubitent. Ego quantum ab illis, tantum 94
ab Horatio dissentio, qui Z-uct/tum~uere ~/u~t</en<tt?7t,
et, esse aliquid, quod tollere possis, putat nam 3 erudi-
tio in eo mira, et libertas, atque inde acerbitas, et
abunde~ salis. Mutto est) tersior.ac purus magisjyora-

!<B~)C~<*rentcm f/ura quidem tol- ter,cu'nVoss.t.7-ttcu/en<um,

f <e7tJ<:re<t)t~Me)t~M.Vides hic eum
aliqua ad. mentem suam melius
t declarandam addere. Ima~o de-
sumpta est a flumine violento
quod lutum, iigna, lapides, et in
n his haud pauca quae usui inser-
1
vire possunt, quin est, quod aurum
quoque secum rapit. Dictum au-
"tem priori loco non sine stoma-
cho ob nimios Lucilii laudatoe-es,
'<in hune fere sensum 7)t tam lu-
«
ttt/e?tfo/7Mmt)te mirum sane no't
Mt reperiri etiam bona et utilia
~M<B~Ntn.Quod autem posteriori
f loco addit ~/tfra quidem relin-
"quenf~t!, illud non satis est ex
«prima imagine; sed apparet haee
nunc demum ad minuendam prio-
ris dicti invidiam addi. Quintilia-
« nus qui nostro sensu inteOexisse
verbum tollere videtur, parcam
i)tam laudem reprehendit; appa-
a retqae hane fuisse causam cur
vocem aliquid, quse in Horatii
a verbis latet, diserte addiderit.ED.
Lucilius quosdam sic Guelf.
Basil. (cum Voss. t, 3) quamquam
priorumquidem uterque interpunc-
to' ante et majuscuta littera Q.
Turic. Flor. (a pr. mattu uterque)
Z.OMO~M. Réliqui Z.~ut~tto~am.
t. ~matorM. Basil. sola omittit.
Blanditur sane.
a. Lutulentum. Guelf., /ucu/cn-
Voss. 3; suspicor 2, nam sic Goth.
(tac.Gesn.)CAMP.SedJens.(tac.
eodem. ) /tt~u/c/ïfe~ cmn editt. ante
Ald. Nostri habent a!ii lutulen-
<mK,a)ii/ttftt/en<er.ED.
3. ~Vam erttdt'ho~' sic Turiu. Flor.
C<mP.cumGoth.Voss.2,cteditt.
ante Basil. Reliqui inserunt et..
~&ut)td'e.Turic.F!or.(hicqui-
dem a pr. manu et A~&.) CAMp.~
a&un~anftŒ, cum Alm. Vide IV, 5,
l5. Nostri omnes abunde. En.
5. ~tfM/to est. Turic., multum et
est. Flor. CAMP., mu~fum etiam est.
Guetf., multum est; cum A[me).
Voss. 3, et editt. ante Ald. Sed
Goth.,multo etiam est, cum Voss. 2.
Nostrum et in Voss. l, ut quidem
videtur, etsi turbante aliquid Bur-
manno. Mirum profecto, quod ve-
tustissimi libri a6u)t</e non dant
quod sua quidem se cnmmendat
latinitate. 'An, fuit "acerbitas et
abundantia, salis multum ett~n? n
Sed ei,qui hoc probarit, docendum
fuerit, quid sit abundantia sic per
se posita, deinde defendenda af-
fectatio structura; in ultimis istis
'salis multum etiam. Quod mox re-
currit multum, in Nostro non ma-
ghopere moror (vide, 5. ~2); et am-
plificatio ista comparativi « mtt/fo'
n tersior nimia, fateor, mihi vide-
tur m Quiatitiano. non magno qui-
 80 M. FABH QUINTILÏANI
</t<~et ad notandos' hominum mores praedpu.us mu!-
tum et vera&gloriae quamvis uno )ibro, Per~:u~ meruit:
95 sunt clari hodiequë~, et qui oUm nominabuntur. Ahe-

dern Horatii admiratore. –Eadem "ejusamorc,"i.e.,tutoprnnun-

nostri.En. cia)'epossmn,!K)?t(?tïttM,etc.N'biU
). Ad )t0tnn</o. hominum mores. tarncn hoc coUatnm ad nostî'.c iec-
Turic., ttOït /~ï~or ejus amore, cnn~ tionis propt'ietatem, etvcritatcm,
A)m.SedF)or.(vid"ad§.8c))Gue!f., et e)ej;an)iatn, quae unice dij;na est
Ht~t /a6or ejus amore, cum Goth. Q))int!!iano, nec potuitprofecto sic
Voss. t, 2,3, et edd. ante Ald. cxc. sponte rmsci. Q~omodo es lateat
CAMP. qui manifesto nostram, dat in!)tisTuricensis<iuctibus,JifHci)e'
scripturam. H~ec igltm', numn me- dictu, qniuntjxnm née desppco pe-
rito prtctu)it Regius, ubi inventam, ritumcnticumctdiptomaticmnhoc.
quamquam aliquot exemptaria ap- <ientonstratm'nm,5ipt'a?sertimad
pe))ans, non testatus, nobis nunc ottscuratafn scriptionem înatufc ac-
ab editione principe sola commen- cesserit mt'testa corii~entis scduh-
datur ( in qua hic quidern aliquid tas, qui ii)a ex sexto'Uhro hue ob-
consult mntatum non credo, vide torto collo attraxerit, nixus maxi-
V), 3, 47; et tX, 4, i3, ubi pro- mevocep''a'ct'~ttt<
fecto aliquid interprctationf dedit 2. Jtfu~MîN et ~c~w glorire. Non
C~Mp.); nisi forte ddeië est i)!ud uno ïttodo accipi potest conjunctio'
Gihsolli in Britannicis suis silen- et,utve)adj~nga)modoP(;rsium
tium. Sunt tamen, qui )egant et Horatio, vel, id quod pr:efer~, va-'
« tttXL'rttettt/o <<t6ore;'MS,amofe~rœ- teatetauMem, Laesententi~: ntnu/-
ctpuus; sed non procedit, de iy- « it<m gioria: et quidon' ~er'tC ~)o-
« rico cnim, in quu de amnre )abof "riae.~Estautemcorijni)c:ioin in
"sit, paulo post dieet." Badins. omnibus, quantum video, lihris.
Non male ille; qui );t sc''ttf)t~o, i. ~)fe)~t( vide ad §. ~a. Persium,
e., describendo, amore junxisse Yt- cnjus tenebrse vix poterant delec-
detur. Postrema ejus parutn intet- tare Nostrum, cur tanta faudf pro-
Ij~o. Quid enim de atnon's /ntor~ sequaïor~nondumsaîts intentée.
in paucissimis istis, qna; mox se- Neque enim nunc de ipso qoa~ro,
quuntur, de )yrieo génère? ReHqui verum de Quintiliano eurn judiean-
in vocibus nisi. axtore agnoseunt te.)')em {jnodNostprdePersio sen-
eamsententiam, qua'snpra !e{;itur, tit Martialis loco notissimo, !V, 2t),
VI, 3, 3, ubi nostrum locum desi- y,8:«Sa;pmsi[')ibromemoratur
gnabat Burmannus mf; quidëm ffPersiusnno~QuamIevisintota.
frustra qua:rente. l'otcrat ea rectis- « Marsus Ar*)axoni<Ie ') ubi Hn Mar-
sime poni a Qutnt. agente de Cice- sus sit is, de quo egitnus a<î VI, 3,
rone suo, de Horatio nequaquam )o2, pbnimis tocis i\fa~'t!a)i.ob epi-
vide proximam notam et maUgnam grammatum etcgantiam ta~diitus
inoxejusdemtaujon;itemt,8,6. meritodubttator.
Quod qui spectet, eruat fortasse e 3. /~o~tc~ue. CAMp., hodie <yt<o-
Turic. scriptura non enim tabot ~MC,(;U!nGo[h.Voss.t!<et)d,
 INSTITUTIONS ORAT. LIE. X, t. 8f
rum illud 1 etiam prius satirse genus, sed pon so!a
carmutum varietate mixtum condidit Terenlius ~orro~
vir Romanorum eruditissimus: plurimos hic libros et
doctissimos composuit, péritissimus Hnguse latinse, et
omnis autiquitatis, et rerum graecarum~, nostrarumque,
ante Gryph. Burmannus aùlegat ad prius tamquam incorrupto. Ipse du-
Rrono\'iinotaminLn'.I,36,t3, bitat, an ex compendio poxtenu!
unde a Drakenbo~ehio dimittiinur '~nu! ortum sit. Quid si proprium
ad Liv. V, 2y, ). ~Vonuttatun- fuit, ut respiceret Quint, ad signi-
tur. Turicénst~, Ffbrentinus (hic Scatum itium prigtinum M~M~f~jquo
a prima mam)) nominnbanttt; Vi- leges dieuntur ro~ari per mttttat!
de 45. ~unt. Konoto&untur. i. e, mt'!cc</<B(vide NoveU. IV, r,
Vide JH, f, 2t, undehujus c[uoque /}3)?ïn qua ratione !e~)ocum.npti-
Mciinterpretattonempete, si forte me inveniret; poterat ehim videri
)<.Bres. Neque enim dubium, quin mixtura ista maxime divcrsorum
utrobique idem testari voluerit Qu. carminumeonsociationeeffeeta.Ca-
Quisintautem~quorumhicnomi- saubonianam'loci nostri interpre-
na reticeat Noster, non est dictu tationem sequitur Dacerius In cqm-
facile, ut nec atterolocoquisquam mentatione de Satira inserta tertio
divinavit. Juvenatem, cujus fere in vol. Acad. Jn~criptt. probatus ille
mentem venire solet interpretibus, Gedoyno in versione francogaHica.
hic non IntcNif;i satis iiquet, si ve- De Satira'Varroniana, vide t, 4,
ra sunt qHœdisputavimiis in praef. Heinrichius, Kiloniensis phi)n)o~us
nostra, tom. 1 (pag. 8 seqq. hu- (.Exptanatt. Horatian. proœn).'<8o8,
jusce editionis). Intra satirae autem jannar. i})pe''<nnt<m suadet pro
scriptores omnem hanc, quae nunc 7?huy, vbcutam oMOf~librorum auc-
nt, censuram coercitam esse nemo toritate'cohHrmariputans.
attentior neget quare nec Martia- 2.'JMaih. se< sintibri omnes
lem eum Almelovenio signincatum et mei,' et a)iorum ante ~)d. qui
credam. récepit Regianam emendationem
t. Alterum illud. condidit Te- est et. ~M<K<,eum omnibus rell.
rentius ~arro. Hanc, qua* est vêtus, exc. Basi). Est etiam d~re narratur
scripturam probans Gesnerus in- A!m., me quidem increduto, quum
terpretatur prius quasi dictum pro nihil tale sit in Flor. (vide §. g4)-r
prfBstanttUS, quum Casauboni ratio Quod pro sed, nisi ipse dormitavi,
(de Sat. II, 2, pag. Ramb. tgf)) habet C.<MP..
vocandi V arronianam Saliram prio- 3. Doctissimos. Guelf., eruditis-
rem; quia Ennium auctorem ha- simos, cum Voss. 3. Vide permuta-
beat, Luci)io majorem, nimis di- tasejusdempotestatisvoces, 86,
serte pugnarevideatur iisqua: ~.<)3 t)8. Nostri habent alii doctissi-
dicat Fabius. Hoc quidem mihi adeo nt0!, a)ii o'uf/tttMt'mo! En..
manifestum non fit, nec tamen ma- Gxt'cnttfm.Turicens. (a sec.
gis quam Gesnerus ndo vocabuto macu) ~Mtf't'm.
4. G
 82 M. FABII QUINTILIANI
96 plus'tamen scientise collat'urus 1, quam eloquentia*. !am-
bus non sane a Romanis celebràtus est, ut 2proprium
opus3 quibusdam interpositus~; cujus acerbitas in
Ce[<K//o,J?:6acu/o' Noraho~; quamquam? IHi~ epbdos
Intervenire9repcnatur'°.At" lyricorum idemHoratius
fere solus legi'~ diguus: nam et tasurgit aliquando, et
t. Collaturus, <j[uam e~o<j)ttet)(;'œ. a sec. uterque manu t'nterMOtt'tf
Turic. Ftor. (hic a pr. manu) omit- non r., et sic reliqui omnes ante
tunt,cùmAtm. Gryph., qui meorum primus omit-
a. Ut cropt't'um opus. Quaje in-, tit ))0)t de conjectura Regii, cum
ter Graecos condiderunt Archilo- posterioribus exc. Gesn. Bip. Ac-
chus, Hipponax, Simonides; vide cedunt quos in transcursu evotvi
Codd. italici non dantes 'omnes.
§.59.
3. Opus; quibusdam sic Turie. Recte omit)! sententia non magis
Flor. (hic a pr. manu) Guelf. Reli- ostendit quam.ipsi vetustis.'ilmoru~n~
qui inserunt a. Voss. 3 et hoc et libb. ftuctns. Nam syllaba re hausta
a sequentis vocabuti initio, ))t, vel
quib. omittere narratur.
Quibusdam tnte~posttu): i. e., solum n a librario accipiebaturnon
aUismetrismixtusestaquibusdam (vide X, a~, et leviore etium
Romanis. occasione non existent hic ()8 ).
5. Bibaculo. Vide VHf, 6, Ty'; Argumento est Guelf. quoque scrip.,
item Voss.;de Poetis. De açerbitate tùra. Qui vèro cum Gesnero et
)'onttt,Yide)X,l~).' Boettigern (ad Horat., p. a~g)taeri
6. Horatio. Guetf., macro. Mire. cupiat non ei saltem tf/M repo-
y. Quamquam. repfri .dtut7. Cui nendum erit pro illi, ut intefii-
hic intervenire epodos dicituf, is ganturCa(uHus et Bibaculus, non
neque Horatius est, neqne, id quod prior solus; quamquam.ne sic qui-
etiam alienius, Catullus; sed infef- dem existit sententia )oco idonea.
sub- Ecce autem iterum, vel centies po-
ligendus tant6tts, qui quum
non purus tius,'Crispinus GaUœus, qui a qui
jungit'sibi epodon,jam
est, et videtur a)ius ab eo, quod busdam. rp~enaturtamquatn g)o:-
appellatum erat opus. sam proscribit vide §. zj.
proprium
al- to. Reperiatur. Turic. Flor. (hic
Epodos, mitior versus'accedens
teri, invente Archilochi narratur a pr. manu) t'fperietMf. Sic gg, re-
frequentari cœptus vide Hcpha'st., ~erentur uterque horum a pr. ma-
p. ~o Terent. Maur., p. Putsch. nu, cum Alm. Nostri omnes re-
2~22. periatur. En.
8.t.Gue)f.a,cumVoss.t, < t. ~t. Turic. (a prima.manu) a.
3. Ille, Jens. (tac. Gesn.) cum edd. Guelf. omittit cum Voss. t, 3. Nec

posterr. ante
Ald. Locat., An (ut Burm. ait), sed At.
JMud autem Ruse.–Put. Prat. RR.
9. /)tt<*rfcntf<' repcn'afur. Guelf.
cum Voss. intervenit rep. Turic, to, ti{, t5 ~t omittun.t. Eo.
F]or.,tnterfc(vide§. n5)nott rep.; 12. ~e~' Guetferbyt., lege. Goth*
 INSTITUTION IS ORAT. LIB. X, t 83

ptenus est jucunditatis et gratise, et variis figuris et

verbis feiicissime~ 3 audax. Si quemdam adjicere~ ve-
lis, Is erit~ C~us7 jR~~fM,quem nupervidimus~; sed
eum longe prœcedunt mgema viventium. Tragoedise 97
scriptores veterum'° Accius atque ~'acM~~tMctarissiml

(tacenteCesnero)omittit!O~M!. Turic. cum Voss. t. Reliqui quem.

–Vnm et «Murytt. Guelf. ûtnit-
tit et. 7HSur~tf a/t~unttf/o. Ma-
iignam hujusmocti laudem Horatii
muhiindignntinontameneoper-
venerunt ineptiarum,.ut cum C.
Barthiô pro a/f~ttnnt/o rcponi vel-
lent o~ttf/œ modo. Heque e~o Bur-
manno accedam geminanti sua in-
ternretatione advcrbium quasi par-
titeposittim eaiiquando insurgit, a)i-
a
« quaudo jucunditatis pteuus est:
sic enim Cfœcorum virtutes, quo-
rum Pinda['us,A)c.BUS, Stesichorus
sublimitate, lenitate et jucundita-
te Anacreon Simonidesque pr~sti-
terint, ab Horatio consociatas hic
commendari. Quod vercor ne sit
ambitiosius pro Horatio interpre-
tari.
t. Ftauns et verbis. Jens. (tac.
Gesn. ) u. e. cum edd. posterr.
ante Ald.
j. Verbis. Fateor parum ptenam.
mihi videri hanc orationcm, qua;'
sic simpliciter verba ponit, nuito
comitante apposito nam hue quo-
que variis trahere, etiam magis je-
junum Suspicor autem, varius re-
ponendum esse pro variis. Hanc.
opttmamSpatdinj~uconjectaramjù-
vant RR..14, f5, qui varius ha-
bent. En.
3. fe~cisstmf. Turic. (a sec. ma-
nu) yeroctMttn~, èum Bod). Bai.
Jéns. Tarv. Nostri omnes
e<Mttne..Eu.
.}.Qucm</om;sIe.GueIf.QMt</<'m,
An forte erat ~uem tantôt ? Ea-
demnostri.ED.
5. ~<~tccre. Turic., adicere (vide
!X,3, ta; 'H';6, jo).F)or.,oc~<-
ce)e; sec. manu at/f/e'co'e.–Nos-
tri omnes <!<cerc. En.
6. ~eWt. Turie. CAMP.cum Goth.
Voss. 2 omittuntM; Flor. (a prima
manu) utrarnque vocem; Jens. so-
]Hm erit, cum edu. posterr. ante
A)d.–Eademnostri.En.
y. C<B<tt< Turic., Flor. celsius.
Tarv. Ald., c~Mt'u!. C<F!'u! &M-
sus. Hic eodem, qùo et Plinius ma-
jor, Vesuvii incendie periit, teste
Probo apud scuotiasten Persii. Ap-
paret eongruentia temporum. Per-
sius sextam ei inscripsit satirarum
suarum.
8. ~tdtnttts. Flor. (a pr. manu)
t/tf/emm.
c). ~on~fe. M'ffntt'um. Miror, si
eum quem solum Horatio adjicere
possis tonge praecedunt ingénia
fviventium."VIdeban[turneipsa
quidem digna quae cognoscerHn-
tur, quum Horatius solus tegi di-
gnus esset. Horum quidem ali-
quem qui Quihti)iàno obversare-
tur, Statium fuisse suspicor, cujus
inSHvissunt!yrica.~
10. ~eferMm; sic Flor. cumA)m.
(vide 96) Cryph. ()536) Basil. Sed-
Gue!f., Mrum. Refiqui omittunt;
quorum et Turic. esse miror. ~f-
to'ttm.Eespieit hoc a'd'inùd, quod
mox est in Vario et Ovidio Jam, et
6.
 84 M. FABII QUINTILIANI
gravitate sententiarum, verborum pondère auctori-
tate personarum caeterum nitor, et summa in excoten-
dis operibus manus3, magis, videri potest temporibus,
quam ipsis defuisse virium tamen Accio~ plus tribui-
tur Pacuvium videri doctiorem qui esse docti affec-
98 tant, volunt. Jam ~r!<~ 7Y~e.s~ cuDtbet~graecarum
comparari potest~: Ou:(/ Met/ea9videtur mihi osten-
dere, quantum ille vlr'° praestare potuerit, si In~enio
suo temperare", quam indutgere, ma1u!sset: eorum quos
viderim, longe princeps Po?K~ontu~ ~ecun~m", quem
m subsequentibus, <yuos ft~et'tm. quod Jam j~~rM~fuerit in quibus-
Vide )Ib. I, cap. 8, §. 8. C~n' dam Codd. Sic enim scribendum in
simi. Turie. FIor., ~raf/MtmM. Rurmanni nota, pro Jam j~t~,
t. ~er&orum. CAMP., verborum- quod sphatma non debebat propa-
que, cum Goth. et edd. ante Basil. gare corrector ille' Capper. Reliqui
ace. Gryph. Gr<Bco)T<m.
2. Pondere, auctoritate; sic Tu- 8. Potest. Guelferb., ra~t, curu
ric. Flor. (hic a pr. manu) Guelf. Voss. t. Vide §. g5. Sic et mox «M.
CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum Vossius t ttomtMaMe pro dixisse,
Alm. Tarv. Reh~m inserunt et. quamquam sine sensu.
3.~7ontt!.Turic.,mantt.Gue)f., 9. Oft~t ~~ea.VideVÏU, 5, 6.
magnis. Hoc quidem pro magis da- De hoc sibi nimium ind~tgente
re narrantur Voss. [, 3. vide §. 88.
4. ~ccto. Pacuvium. Horat. tO. Ille vir; sic Tur. CAMp. Re-.
Epist. 11, i, 55 aufert Pacu- liqui vir ille.
f vius docti famam senis, Accius ) <. Tent~frare. tnJu~ffe. Tur.,
« a~it. De Pacuvio idem sentien- o~)e)'an. t<t~M/~ere. Offecit o pra:-
tem vide Cic. Orat. 11 init. cedens verbo tem~cmre, mox istud
5. ~tWet'tJoctt'orem. Guetf., ven-. operari forma: tn~tt/~ere. Alm., ope-
<<tcare.J., cum marg. Basil. Ex rum. i. Basil., impérare.i.quod
Voss. t, 3 venderet t/octforcnt. aliquatenas tuetur Burm. ad partes
6. ~Wt Thyestes cuilibet. Flor., vocato Senecœ patrisloco Controv.,
variis hto textt! c. Guelf., ~.[fru! c. 1. ), pra:f. ~'Nerno (Latrone) plus
Goth. (tac.Gesn.) varus.c., cum inj;enio suo impernvit, nemoptns
Vall. Voss. t, 2, 3, Colbert. Basil. ")n~u/!tt" hinc alieno. Put.
et ahluot Hormanm; vide Mï, 8~1 Prat. RR. 7 (hic a sec. manu) i~,
45. Eadem nostri. Eo. 15, fm/)erare. Reliqui tem~mre. Et).
'y. GrfEcafttttt; sic Turie. F!or.. t2. Pot~pc~tu~ t~ecu~MMS. Vide
(hic a pr. manu) cum Alm. pro- VIII, 3, 31. Quos se vel aiios vi-
hante ja<n, nec~'ecipiente Burman-, disse, eos liorum pueritiam, vei ado-
no, qui recte vuLgatam repetit inde, tescentiatu vivondo attigisse signiE-,
 INSTITUTIONS ORAT.LIB. X, i. 83
senes parum tragicum putabant, eruditione ac nitore
praestare conRtebantur. In comœdia maxime ctaudica- ng
mus2; licet Varro~ MuM~ ~Etii StUonis~ sententia,
.P/au<:Mo dicat ~er/Mone /oc!t<t<r~~t<:&!e,~t7c:f~e /o<jft<t
~e//ent;Hcet C<BC:/<um~veteres taudibus ferant; ticët
7'erent!!? scruta ad Sciplonem Africànum referautur:

cat,utmodo§§.g6,tl8;I]I,t,t8. 4. Musas, ~E/t't ~'tt~p)!M:~)!<f)t-

Sic et « qui a nobis auditus M< <<a.Turic. mMsa sfpt s<t7o)m s. a
t02. t9e;tM igitur tum, quum ipse sec. manu !n usa! e~M<ott<nte)t-
juvenis esset Quint., faventes illi tire. Ftor., m. e~uh/ont~y. Guetf.,
veteribus suis et animati fere ut ii, m. elistelionis s. CAMP., m. Episto-
quos redarguendos sibi sumit Ho- /on~etsicGoth;Jens.(err.
ratii epistola secundi libri prima, Gesn.)çume<ld.anteBasit.,nist
parum tragicum t esse judica- quod excusi pfenque Ep. Atd. au-
bant Pomponium, quippe qui ni- tem diremptim Epi Stol. Litteram i
mium concederet'nitori cuidam no- Stiloui post Hadr. Junium hoc do-
vitio. Horatius item comparandus centem. primus dedit Burmann. Ex
mox in comicis judicandis, ut et Voss. 3 afferunt Elistilonis. Bur-
Gellius XV, 2~. Ad senes ~afttm, mannus matit e~~E'/tt ~f. ~Ottentt'a.
~ijenot.seq. Rémanent tamen in vulgata ipsa
!9<')tM parum tragicum. Turic., ambages, et'ma)is ex ~t'. St.
s. t~uem p. tradicum a sec. manu ~uïeLS'P.. dicat E nostra certe
s. piii darum t)'e[;'CMm et Pindarum morosiora)iqutSpossiteruere,Var-
quidem Jens. Tarv. Invenit et pro- 'ronem dixisse'. Musas sententias
curayitmonstrumjamRegius.ty. <]Utdem ab ~E)io Stilone, sermonem
non /?., Guelf. cum Voss. 3. Equi- a Plauto mutuaturas.Nemo tamen;
dem pro illo Turic. quem reposue- opiner, dixit: sententia alicujus <o-
rim f~ut~ent vide g6. Eadem qui pro eo coo~afft et sensa ejus
nostri.ED. pro/o<jft<t.Turic. (a pr. manu) locu-
2. 'Claudicamus;, sic Put. Prat. tura.–Eademnostri.En.
Rît. ti (hica sfc. manu)~)~, t5, 5. ~ht ~7onM. Vide lib. I, cap.
Ald. Reliqui c/aut/tcaft'mM!, exc: .5, §. 6t. Sed et hic notam supe-
R. qui/Mt/tcanïH~. En. riorem.
3'. ~arro MuM!; sicTuric. Flor. 6. Cœct</um. Vide Horat., lib. If,
CAMP:cum Goth. Voss. 2, et editt. y epist. [,yet's. Sy seqq.Videquo-
ante Stoer. exc. BasiL ace. Roll. que Gell., lib. XV, cap. 2~, ubi
Retiqui hic inserunt dicat, quod Volcatius Sedijitus dicit: C<Fet7!'o
nos cum i)Iis infra post Plautino. palmam statua de comico." Ma)u<n
Quœ ratio (agnita illa, nisi dormi- tamen tatinitatisauctoremvoca'
tavi, a Guelf. ipso) facilior sane et Cicero in Brutn, et in quadam a(}
minus implicita. Nostri omncs Atficum epist.ËR.
~n'o ~tfus<M.ED. v
y. 2'e)'et}tt<Fto)'e~))tt.
 86 M. FABII QUïNTtLIANI
quae tamen sunt in hoc ~chere elegantissima, et plus
adhuc liabitura gratlae, si intra versus trimetros stetis-
~oo sent. Vix levem cons.equuTtUF umbt am, adeo ut nithi
sermo ipse romanus non' recipere videatur illam' sol!s
concessam Att!cls venerem, quando~ eam ne Graect
quidem in alio génère tinguse obunuennt'Togatis~ ex-
cellit ~/7Y!H:tM7,utinamques non inquinasset argu-
menta puerorum fœdis amoribus, mores suos 9 fassus.
lot At non histona '° cesserim Graeds, née opponere Thu-

t. Tamen. Tm'ie. (a pr. m.) tam. 8. Utinamque. Turie. Ftor. (hic

a. P/M!t'n(rtt ~crs:M(rt)?)e<)'0!.
a pr. manu) uttnant. Vide VI, 3, 5;
An tuo fabori parcebas ita judican- ]X,3, 1.
do, Fabi? Aristophanem ad tam ().JtforM~uo~M~.VideAuson.
simplieem numerum astringere no- Epigr. LXXf), 4. Agnoseo hic &ugi
luisses,puio. Scd hune foctasse tam hominem rhetorem nostrum, nec
Menandro, quam Sophoelem Eu- adeo me deUcifc artis capiunt, ut,
ripidi postponel)at Noster, oratori quod hodie soient pterique, indi-
formando scthcet intentus. Nostri gner testnntern sonsus suos et ali-
judicium prorsus improbat Ben- qui<l\irtuti conccdentem. Idem op-
tleius in schediasmate de metristimus Gesnerus et hic fecit et, quo
Tercntianis. De ~'c~Mone, cui Te- ablegat, ad Plin. Epist. fV, s~, 4,
rentiana ascripta fuerint, vide. Sue- acri;nec infacunda oratione exagi-
ton. in vita Terentu. tans nimiam hujusniodi socdium
3. Z.efem. Tnric., ~ent; a sec.
paticntiam. Si'nijis apud Boilavium
n)anu /~e)n rentes. Flor., /e)tem. Het~ierii rt;pt'ehensiu in A. P. I. n.
Quando. Tnric. CAMP., <~tt0- De Afranio, vide Rutgers. Varr.
K<am. Flor., ~uum. Goth. Jenson. Lectt. IV, tf).
(tac. Gesn.) cum, eum edit.t. ante to. Non htstofta sic Tur. Ftor.
Atd. An fnit antirluitus quoniam Gue)fnrb. Goth. Jens. (tac. Gesn.)
sine cam ? CAMP. Tnrv. Transposuit Regius,
5. 0<'tt'ntfcftn<. Gueif., o6<tnue-quem secuti rpcentiorcs omnes.Nos-
!~nt. Placet: sed so)us. tdem /t)t- trnm acrius est in ne{;atione,ve[ut
ottœ ùinittit, pro quo Flor., /<H~u<E i!IudVirgitIIGeorg. IV, 53o,~4<non
~ua*. –Put. Prat. M. io, o&(tKMe- Curette, quamqua<u ibi desit ver-
runt. Heiiqui ohttttMO'tnt. En. bum. Nostri omnes ~t nox lais-
6.?'o~att!. rf~attC comoediae.sunt toria. En.
tot~ taunae, sciUcet moribus et yitu it. Ccsscï'mt.Atm.omit~it, née
romano composita:; ut~a//ta<<B vo- a)iter Turic. quantum notantem ca-
cantur, quae ad imitationem Grœco- pio Ulricum V. C. Sed manifesto
rum sunt composita:. ToKN. cesserit Flor. (vidc f)~) cufn reliquis
y. ~ann«. Turic., a/t'fcottt; omnibus. Nos ju'itui expressimus
 MSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, j. 8?
eydidi Set~usttumverear; neque indigïietur sibi He-
rodotus aequari T. Z<f!um, quum iu narrando mirae
jucunditatis, clanssimique~ candoris, tum in concioni-
bus, supra quam enarrari~ potest, eloquentem; 4ita
quae dicuntur omnia, quum rébus tum personis, ac-
commodatasunt~; affectus quidem?, prsecipue eos, qui
suht dulciores, ut parcissime dicam, nemo histonco-
rum commendavit 8 magis ideoque immortalem 9illam
emendationem Burmanni ut sint cum Voss. 3, Steph. Colin. male.
jactantis Fabii verba, qui antea Nostri enarrari, except. Put.
fassus erat, claudicare Romnnos R. t0. Eo. -Sup'ra quam f~an'an
in comœdia, et hoc convenit se- potest. Ftane pro [Menarra&t/tter,
quenti verear. !) Rectus casus his- quod est apud Liv. XLI, )5, 2. Vi-
toria, qui est in vu~gata, et impro- de lib. VI, cap. 3, <).6.
prius est et tanguet. Vide tamen, 4. Ita ~uœ ~t'cun<ur; sic Turic.
an reponendum fuerit ceMenmm. Gue)f.eumVoss.3./ta<jt[fed.,FIor.
Vide 86; item X, y, 2g, ùbi Guelf. Goth. (tac. Gesn.)CAMF. cumAtm.
fecerim pro ~'ecerttTttM. NosttT Voss. t,2,cumedd.anteA)d.acc.
omnesCodd., cesserit. ED. Basil. Reliqui ita d. corrigente
). ~Ve~ue !))J;netMr. Œ~uan. Regio.
Turie., ne i. s. hero doctis (a sec. 5. Quum rebus. Turic., ~mfnt w
manu dotts) <B.CAMP., ne~ue i. Il. rebus.
e~uart sibi, cujus ordo sane placét, 6. Sunt; sic Turic. Flor. (a pr.
et similem suaserat Regius n. i. H. manu ùterque) eum Alm. Reliqui
sibi <B., cui nonnisi Ald. et Colin. sed. Pro ncco)MntO(/ata Turic. ac-
auscultarunt, teste Burmann. adde cbntmocfa. Flor. (a pr. manu) ad-
Bad. Neque e Gotil. (tan. Gesn.) et contmo~a.
C~Mp. assumpsimus reliqui nec. Quidem, prfcct~tte. Guelf. in-
2. C/anMtmtfjtuecatt~or/s. Guelf. serit et, non male. Nôstras voces
omittit. Eadem nostri. Eo. cum cos omittit Goth.
C/onMimt~ue candoris. Vide 32 et 8. Commen~autt; Fateor me hae-
nos adi!, 5, 19. Sed viùeo exortu mm rere in voce. Quod hic maxime ex-
nostrœ rationi novum adversarium spectabas, quodque reddidit Ge-
Wyttenbachium, qui candorem ma- doynus, tractavit, inesse non puto
lit ad animi sinceritatem ac bene- nisi forte est pro n/yro&aui't suis
volentiainreferri (Bib). Crit. III, « tectoribus. Nam 0)'))a[;(, ama-
p. 29). Hoc, opiner, dédit suae de biles reddidit non sufficit.
Patavinitate Livio exl)robrata sen- g. Il/am. Turic. Flor. (hic a pr.
tentia: et vellem nostras rationes manu sed reponit ante immort.
attigisset et conveHisset. Nunc eas quo ioeo et Guelf. habet) omittunt
teneo. cum A!m. Suspicor haustum a pr.
3. Fnatraft. Guelferb., nan'art. cedentisextre'nis
 88 M.~FABII QU1NTILÏANI
SaUustii vetocitatem diversis virtutibus cohs&cuttt~
est nam mihi egregie dixisse videtur ~eru!/<:M7V.on:a-
?!!M~,pares eos magts, quam stmUes qui et ipse a aobis
auditus est, e!ati vir 4 ingenii, et sententiis creber~, sed
minus pressus~, quam historiae auctontas 7 postulat.
to3 Quam 8, paulum actate prœcedens eum Bassius ~t<
t. ~a//Mtu. Turic. (a sec. manu) e/or<u!fn~entt.n)easec.manuc/a-
CtM)' ~M(;u!, cum Jens. Tarv. rus tnyotto, et sic CAMP.cum Goth.
Correxit Hegius. Nostri omnes Voss. 2, Co)b.' et edd. ante ~asit.
~o//tt!tti. En. Claret v. i., Guelf. Ex Voss. 3 af-
2. ~e/oe:<atent. Turicens. (a sec. fertur~aretf.t.Go)h.,e/atMt)!-
mann) c;Ht7t<a<em. ~e<oc;tatem. <yent'o, in quo, nui post Gesn. et
VtdeIV, 2, toy. Animadvertendum ipse connivi, verae demum scriptu-
autem summa hic proprietate posi- rœ semina servantur. Quis Bonn
tam vocem subjecto consequeredi Mc/~ttm ingenium dixit, nisi for-
verbo. Et hoc quidem nnusquisqne te ipsum hominem signihcaret, cu-
sentiet non dici nunc pro habendo, jus esset ingenium, ut t tg. C/a~Mtn,
<ïC<yutrc~</o~ sed esse~c~Mr~ prac- quod idem est ac xuMatttnt, i., e.,
ctirreiitem ita consequi, ut non sit optime
ampium,sub)ime,poterant
pntioripso qui sequebatur; quo no- ii, qui Htt/at/M, vêt e/ot/tt! dieere
mine « ~f~~c virtutes aptissirnc
opponunt ei, quod est ~)rc!St;s et
dicuntur. De co'M~ttenf/o, vide X, tenuius. Quod faciunt Cicero et Pii-
2, y. Iminot-taleen ad 86 X, 2,18. nius minor. Vide VI, t, ig; et hic
3. &rM7t';<VotttantM. Gùelferb., t0~, e/<:t!;nt. spiritum; n it. '}/{,
Ft'~t/tMt (vide ad VIII, 3, 33) No- c/nftor iugcnii vis, n u)'i Got)]!an.
~taHus, et sic in sec. nomine Jens. Voss. x c/artor pro elatior. Etiam
eum editt. posterr. ante Burm. S.. t2g)f/t!r<f.' s<?)tt<')tt;<c possint videri
~Vomn)HM, Goth. (err. Gesn.) cum esse potins ~ottB; neque tamen
VOSS. 2..?. Nomianus, CAMP.Nos- opus mutatione; vide 46. Ncs-
trum et Va)l., et vetustissimi. trum itaque hie reposui.
t~cr~t/m~ ~Vo~tttj~u~. Homo et mo- 5. C)C~)-. Turic. Ffor. ) ft'e&or; a
rum, et in~enii fama florcns, qui sec. manu uterquc crc~rtor; et sic
romanis rebus tradendis ine)a''uit, CAMP. cum Goth. Voss. 2, Colb. et
postquam dia foro celeber fuerat. edd. ante Basit. Crever; sic Put.
Verbis utor Taciti Annal. XIV, tg. Prat. HH. t0, '4, '5. Cafteri CM-
Tide Diat. de Oratt. 23 P!in. Epist. brior. Vide §. 68. Eu.
ï, l3,3. Hune ut patrem coluit Per- 6.P)'<us.Turic.(asec.mnn)')
sius; vide Suet. in vita.Ejus in sepul- CAMP., expressus, cum !!odi. Paris.
cro in via Appia nuper effossa sta- vide lib..
(t5~) Colin. Ptexït;
tua, consulari habitu, cura Cano- tV,cap.2,(;.<i7.
vse, eximii scu)ptorisoptimique viri, 7. ~oxtu~at Guetf. omittit cum
quem nuper mortuum )ugent artes. yo;.s.),3. 3.
4. ~/ait utr tn~enit. Turic. Ftor., 8. QtMm. Turic. Ftor. ( hic a nr.
 INSTITUTiONÎS ORAT. MB. X, t. ~9
<~M', egregie, utique in libris béni germanic!, praesti-
tit, génère ipso probabiHs in omnibus, sed in quibus-
dam suis ipse viribus minor. Superest~ adhuc~, et
exornat sëtatis nostrx glorlam, vir seculorum ~memorla
dignus 7, qui olim nominabitur, -nunc intelligitur ha-

manu) quia. Guelf. Qttcnt, cum testimoniorom de Tacito reccnsio-

Voss. i, 3. Nostri Qttctnt, cxc. ne.iiniummajoremsign!f!ca''icum
Put. Prat. R. ;o, qui Quem. En. aliis putat et' defendit Gesnerus.
fnBcef~etts. Turic., pendens. Burmannus (qua; et Gedoyni sen-
t. ~t~!f/tm. Guetf., ~M!</Mus.Ex tentia) neutrum intelligendum cen-
Voss'. 3 Assidius. Bassus ~u/ set,idemque_susplcaturinisto rem,
dius. Ab hujus (historiarum) tine vel remitti (vide p. seq. not. 2) late-
avunculum suum rer~m gestarum re nomen alicujus historici. << Nam
!ibros condidisse XXX! narrat Pli- « ha'c verba inquit, necesse est
nius minor Epist. III, 5, 6. Lecti capere de aliquo, qui historiam
erant hi Aufidii libri jam Seneca; fsuam, antequam ederet, recita-
patri, etogia Ciceronis inde haud « ~tt qnœ quum liherrime esset
dubie proferenti in Suasoria VI. « scripta, fuere qusedam quae dixe-
Quare illum, cujus, quamquam se- «rat circumcisa, et ita libertas ei
nis admodum multa cum laude ''nocuit.Ptiniumquidem,quid-
meminit L. Seneca, Epist. XXX, quid ad commendandum ta!etrt loci
fitium illius fuisse suspicantur Lip- intellectnm eruere sibi videturGes-
sius et Gerh. Jo. Vossius (de Histo- nerus ePtiniana, quam modo indi- ·
ricis Latt. I, 22). cavi, epistola, manifesto arcet tcm-
2. Sed in. Turic. Flor. (hic a pr. porum ratio quum nimis ineredi-
manu) omittunt. bile sit hase a'Quint. scripta jam
3. Suis ipse. Turic. Flor. vis t/Mc. fuisse ante Domitiani intperium
Guetferb. ipse omittit cum Voss. 3. (quum Tito imperante Plinius pe-
Utrumque omittit C-~M! cum Goth. rierit), illo autem rcrum potiente
Voss. 2, et edd. ante Basil. retractata tnodo atqne édita. Sic
4. Supérest. Turic., super ejus; a enim hanc dIfHcuttatem amoliri co-
se' manu .tennoxe seiperior ejus. natur Gesn. Quidquid nobis offer-
5. ~Atfc, et. Turic. Ftor. (hic a tur in hisce Institittionum libris,
pr. manu) ad hoc,,omisso et. quamquam meditatum diu et pro-
6. ~tfemona. Turic. Flor. (hic a bamm a maturo scribentis ingenio,
pr. manu) ntemonœ. speciem tamen habet sponte et il-
y. Superest a~/tttc. ft)'ecff/o- lico nasccn)is,nonpra'parat!, ope-
rum menïortet ~o~u~. !)!a Quin- risve tamqnam ex pridem artificiose
Ktiliani fortasse ad Tacitum refe- politis edotatisqnefmstiscompositi
'runtur. Ambigô ideo, quia haec et tesi-eHati. Nec poterat fcrri talis
vivo Domitiano Fabius scripsisse commcmoratio,Ye!ntviventi.<,quam
videtur.Atquinostortunc,utopi- nulli ccrto honnni cssct assi~natu-
nor, ni) vutgavcrat. f Lipsius in rus vel peritissimus )ecto), q~um
9° M. FABU QUrNTtLIANI
bet amatores, nec iinitatores 2 ut libertas, quamquam
pra'sertimt)!te/<eum,quemnunc
quidem non nominet, tam confi-
denter dicat scriptor. Id quoque ex-
ctttdi videtur his tam effusis scrip-
toris iaudibus, intercidisse tempo-
rum injuria et nomen et famam
ejus, qucm tue commendaritNos-
ter. Aliqua tanti inf~enii memoria
ad nos quoque erat perventura,
maxime scripta sublata essent. In
illo tnfe//<~e)t~t verbo, vide VI, 3,
38. Tacitum autem quo minus hic
imcniamus, multa sane possunt ve-
tare quorum tamen illud, quod a
tempore editi ab co operis repeti-
tur, argumentum satis intirmatur,
si, id quod Burm. monet, recitan-
tcm inter amicos, quœ nondum vul-
gaverit, fingamus. Quales non so)is
poetis et otatoribus consuctas fuis-
se recitationes nemo dubitavcrit;
~de in ServilioNoniano P)in. Epist.
I, )3, c.; Sucton. Oaud. ~t.Re-
manet scrupulus, quod ipsa illa
Taciti libertas Domitiano maxime
timen'da prat, nec videtur eo su-
perstite a tam obnoxio cultore cum
ulla )aude potnisse commemorari.
Etiam hoc assensum cohibet, quod
amptiora fere sunt, quae hic in ho-
minemeongerunturencomia,quam
qua; cadant in aliquem conditionis
et ordinis ejus, cujus fuit Tacitus.
Dicas principis domum contingere
eum, vêt magna rerum gestarum
gIorianorere,qnemsidaudatNos-
ter. Alioqui tempora belle con-
gruunt, quum ex Dodwellianis ra-
tionibus scribendi hujus libri Quin-
<i)ianei annus incidat m quartum et
trigcsimam v!ta: Taciti. Si quislen-
tam illam et fere timidam dicendi
rationem, quam maxime probat Fa-
bins, abhon'uisse judicet a'vehe-
mentia et novitate Taciti, eum re-
cordari vctim, insignem in aliquo
génère, quamvis improbato, prw-
stantiam vix repudiari ab intelli-
gentissimo pulchrique et honesti
studiosissimojudice, qualem nemo
neget Nostrum. Praeterea, qnam-
quam rei manifesta non reperio tes-
si timonia, nihil habet alienum a ve-
ri similitudine disciplina quoque
Quintilianea fuisse usum Tacitum,
cui cnm Plinio Fabii discipulo fa-
-iniliarititem intercessisse novimus.
Sattent coucitiatum magistri ani-
ntùm et generosis quibusdam vitiis
minus infensum mihi Hugo iu eo,
quem fortasse Plinius commenda-
rit. Quum primum autem victum
esset illud pericu)osae eioqueotiœ
odinm, non poterat non vehcmen-
ter amptecti et admirari Noster im-
pressas ingénie Cornetiano attissi-
ma' sapientia; et magni anirni notas.
Sic equidem quo magis hune scrip-
toris mei locum animo revolvo, tan-
to facilius in eam concedo senten-
tiam, ut Tacitum hic quasi pcsteris
promissum et .innunciatun) putem.
Multum tamen abest, ut verba ipsa
Quintiliani recte planeque inter-
pretari mihi videar, qui ne sana qui-
dem, aut emendata hic omnia cen-
seam.
l. ~fatet. Turic., habent.
2. /)n;tafore!j- ut. Turic., imme-
rito remitti. Flor. (a pr. manu) in-
?nen<o rc~tutt. Ex Atmet. affertur
immerito remitti. Ex Voss. tnt-
merilorem ut. Ex Voss. 3 tntnten-
tore! ut. Guelf., imitatores uti, et
sic Flor. (a sec. manu) CAMP.; et
!<<t Goth. quoque (tac. Gesn.) cum
Voss. 2. 7mmcn<o ut, Bodl. Atd.
item marg. Basil. (unde pcr crrorem
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X; r
circumcisis quae dixisset, ei' 1 nocuerit sed elatum
t'efprtBurm./t.tmttatore.sKec'm-
merito) et Gryph~ cum a)iquot apud
Durm. Nostri habent atii nec
imitatores, atii nec immerito. Eo.
t. Ei. Turic. Flor. (hic a prima
manu ) vel. Ex Alm. affertur illa.
In boc et in illo ut; latere aliquid
suspicor. Nostri omnes ei. En.
2. Noèuerit. Guelf. Goth. (tac.
Gesn.) nocuerat, cum Voss. i, 2,
3. Nostri nocuerat, except. RR.~
y, n, qui 7tocuerit. Eo. J~N~t
amatores. nocuerit. Mirum dictu
est, quam insolita etsi diversa ra-
tione verba ut. nocuerit-in hoc
loco acceperint Badius et Burman-
nus et Gesnerus magis etiam In--
~perata affert. Badius ut idem esse
ait ac postquam. Burmaunus, hoc
improbans, particulam interpreta-
tur quamvis « quamvis lihertas ci
nocuerit. x Annon sentiebathuic
rationi obstare quamquam cir-
'<cumcisis? Nam omittere se id
vonabutum nusquam dicit. Et quo-
modo credibile erat ~'eum, cui li-
bertas nocuerit, habiturum Imi-
'tatores?" Gesnerus ita ordinat
sententias Scriptor hic a Quint.
taudatus nuttum habet Imitàto-
"rem, ut nec ipsa libertas habct
"imitatorem, quamquam buic li-
'< bertati circumcidendo nocuit. n
Qnamquam enim non his ipsis ver-
bis interpretationem profert, quœ
si'ponere voluisset, ipse eam re-
jecturus erat, eo tarnen res redit.
Adeone, quod in promptu est, la-
tine doctissimos vires non vidisse
.Nempe Gedoynus non ignoravit
ut. nocuerit esse frequentatissi-
mamiijam appendic'dam, in qua an-
te ut subauditur ita « /'antOKf de
< la vérité lui ayail t étéfatal.
E"o
9'
tamen et in eo hœreo, quod no-
cuisse dieitur libertas ei, cui ama-
tores quidem dederit, sed imita-
tores abstulerit; nec omnia hsRC
manifesto sic prœstat vetustissima
scriptura. Ex ea quidem imitatorem
magis eruas quam pluralem; quo
tamen ipso non multum profici-
mus. Paulo ctarius yidebatùr, si
transponeretur h. imitatores nec
amatorem vutunt mu)ti similes vi-
deri tanto ingénie; sed eidem lau-
des débitas invident; tantum nocuit
ei, quôd multos, libere vitia no-
tando, )a*sit. Sed quo ablegat Ges-
ncrus )26~ gentinam nimis os-
tenclit orationem, quam ut hic quid-
quam sollicites. Fateor tamen, me
mihi non satisfacere in hisce. Rol-
linus sumit Tacitum multa tune e
sèriptis suis tnctu temporum de-
trax'isse, qum postea restituta sint.
-Non temere (referente Buttman-
ho in notis, quas ad eatcem vo)u)ni-
nis subjunxerat)Spa!dingius ejus,
qui emendare hune locum vcllet,
animum intendit in illud iibrorum
uti et in variationem ei, vel, illa.
Mihi quidem tria ha;<; pariter insi-
titia videntur, et illud titi natum e
dativo eut. t Habet amatores. no-
"cuerit,') h. e., "quum. ei no-
Mcuerit. Tacitum autem quo mi-
nus hic agnoscam, tum illa faciunt,
quœ Spaldingii quoque fiduciam in-
fregerunt, tum alia, in quibus non
intimoin locum occupât illud su-
perest adhuc; « quibus verbis ho-
minem juniorem, suum fortasse
discipuium, futuris teinpoéihus nuit-
ciare non potuit Quint. Quis vero
fuerit, in eo non muttum desuda-
bis, si tirnidam Nostri naturam re-
putaveris; qui quamvis satis mani-
 .92. M: FABII QUINTILIANI
abunde.spiritum,:et audaces' sententias ~dept'ehendas
etiam in lis, quse manent: sunt et atn~scriptores~ boni,
sed nos genera degustamus, non bIbliothecasS excuti-
to5 mus. Oratores vero vel prœcipuetatinam eloquentiam
parem facere~ graecsepossiut7 nam Ciceronem cuicun-
que eorum foniter opposuerim nec Ignorp~, quantam
mihi concitem pugnam, quum'praesertim nçu sit' id
1
festum fecerat vivprutn neminem interponunt post parem. Kostn
~ibiattingi,tamennonpotuit,quin omnes reeeptam a Spald. lectionem
''atiricos non solum sed lyricos habent.En.
etiam sui temporis, non noninatos 6. farfnt~occre. Une, nisi fa))or,
i~os, tanta laude mactaret ( g~}, consulto assumpsit e vocabulis ra-
c)6).Quanuumnennamquidem tionum subducendarum. Vide nos
dignum nonnnare pnssimus quid ad lib. VI, cap. 3, §. 93.
tnirum si mum [juoqucignoramus, y. Possint; sic Turic. Flor. (hic
Gucm longe alia, quam nu~ prac- a pr. manu) cum Alm. Reliqui p0!-
tenditur, causa hic indigitatum es- sunt. Sic nostri, excépt. R. y,
se, ipsa etogii forma, quod sensit qui solus /)0!st;)t. En.
etiam Spa)dinglus, demonstrat. En. 8..Contm. Turicens. Flor. (hic.a n
Sed elatum. Turie. Ffor., se pr. m.)~b)-um, cum Alm. Ille a sec.
latum: Hic a sec. n)anu se elatum. manu foro. Omnes nostrï eo-
CAMp.e~~tunt. rum. En. –J~orunt. Facile hoc per
f. Et audaces. Turic. Flor., ut a. synesin promitur ex eu quod erat
Hujus quidem secundam manum latinam el. parem facere ~r~Fc~, »
non satis :t~nosco et fortasse m) ut non opus sit corrigere cum Fran-
inisi recepta. cio GrtMorunt (vide IX, 2,-yg). De
2. 7)ep)'eytp)!f/a's. Turic. F)or.,f/e- fortiter, vide J, 5, ~2.
~rc/te~~cHt/a sed jam in /iM; a sec. g. Nec t~ttoro. Id propterea rlicit
m. ,uterque f/e~rc/tOtJenJa!. Flor. Fab. (refcrenteTurn.)quia Demos-
solus etiam; alter ibi retinquitprio- tbenis eloquentia muitisjam secu-
rem.. lis erat probata ai Fabii tempore
3. Sunt et a~tt. Turic. (a pr. ma- apud quosdam male audiebatCice-
nu) XMCet ~c. ro, ut apparet ex Dialogo de Ora-
/{. ~cn~torM. Hoc nomen, sicut .to) ibus ( hune adscribunt a)ii Ta-
M~p~ftt apud Graecos, historicos cito, alii Quintihano). Adde quod
maxime signiHcat.Vetustissimosau- Plutarclius in comparatione Cice-
tem C.c)ium, Sisennam, alioqui sibi ronis et Demosthenis Demosthe-
memoratos, hic recensere no)uit. nem Cicerone longe superiorem
S -Vo't &t&~<otAecn!.Jens. (non facit. En.
CAMP.) omittitt!0n,cum edd. ante !0. Non' sit tf~ Hoc ordine Flor.
A)d. Correxit Régies vide fX, 2 ~V. i. s., Guetf. CAMp.Goth.Jenson.
!o3; rX, 3, !2. lidem mnx mate (tacente Gesnero) Tary. ReHq'u i.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, i 9~
,propositi, ut eum Deinosthe1ii comparëm hoc tëmpbre
neque enim attinet, quum Demosthenem mprimis 1e-
geudum, vêt ediscendum potius putem. Quorum e~o 106
virtutes pterasque arb!trorsim!tes,consmum,'ordthem
dlvldeadi~,prœparandl,probandi~rattonem,4denique,
quae sunt inventionis. In etoqueudô est aliqua divérsi-
tas densior ille, hic copiosior, ille concludit astric-
tius5, hic latius; punnat ille acumine semper, hic fré-
quenter et pondère~; IHi? nihil detrahi pôtëst, ~huic
nihil adjici; curaE plus in illo, in hoc naturae. Salibus '07
certe, et commiseratione, qui 9 duo plurimum affectus
valent, v!ucimus'°: et fortasseepilogosinimoscivtta-
quorum et Turic. videtur. Flor. ( hic a pr. manu) cum Atme).
`
i.Qttt<m~)nMerttm.compMrcm. Retiquiinsernntontttf'a.
H.e.GratisvIdeorsuscipere 5.; Astrictius. Turic. adstructii;
tantes lites, quales tum demum a sec. manu aAtncfut):.
o suslincre cogerer, si proposilum 6. Et pondère. Comparât Bur-
operis milli esset, quod a multis manhus IX, f, 20, ubi tamen cum* ·
fit, ut Dem. cum Cic. compara- reprehensione ponitur, qubd hie se-
rem.EtfacUiustumpoteram,YeI- cus est.
f ut in )e{jitima concertatione, im- ~t.Atttc.T[inc.Fïôr.(apr.
"petumhorum,quihocpropia- manu uterque) t/c. /ttC. Sic
a culo abominantar, 'repellere. 0 quoque Put. RR..i~, )5. Cœtert.
Ha*c monui, ut satisfacerem Ges- illi. huic. Eo.
nero, hœrere se fatenti, qui hoc 8. Huic nt/tt7 adjici. Vide VI, 3,
minuat, augeatve pugnam, si com- 5; XII, .,ao.
pares, vel nou compares. Geniti- g. Qui. affectus. Tnric. Flor.
vum propositi vide ad )ib. VII, (hie a pr. manu) q. a~ectt&MS,
cap.f,5o. cumA)m.IUeasec.manugu<B.)K
2. Dividendi. Turie. Flor. Guelf. o~*cti&t< et sic Obr. Qu<r. affec-
CAMp.,M(We)tdt,cumGoth.Vôss. 2, tus, CAMP. Nostri receptam a
3,'et edd. ante Ald. Nostri om- Spatdin~io lectionem habent, exc.
nes videndi. Male. ED. R. t ), qui ad inserit antë affectus.
3. ~ro&ant/t ratto~m. Turicens. Eo. Qui duo. fïJ~cfM~. In joco
Flor. (hic a pr. manu) probandi ra- quoque affectum esse vidimus libri
tioni. JUe a sec. manu urô~M~te VI capite 3, quatnquafn diserte qui-
rationi. C~up., ~rutan~œ mttOttt!. dem non inditur hoc nominis.
–SicquoqueRR.8,<),t',I2. to.?tCtmMS.Vide§.86.DeM-'
Retiqui probandi MttOttent. ED. Mû!, vide lib. VI, cap. 3, §. 2j et
~a<)'o<tem, {/<;n~ue:sic Turie. infra 5..{s..
 94 M. FABÏÏ QUÏNTILIANÏ
tis 1 abstulerit sed et nobis illa, quae Attici mirantur,
diversa !atiul sermonis ratio m!nus permiserit in epis-
totis quidem, quamquam sunt utriusque, 5dialogisve,
to8 quibus nihil ille, nulla contentio est6. Cedendum vero
in hoc quidem7, quod, ille et prior fuit, et ex magna
parte Ciceronem; quantus est, fecit9: nam mihi~videtur
M. TulUus, quum se totum ad imitationem Graecorum
contulisset, effinxisse vim Demosthenis, copiam Plato-
tog nis, jucunditatem ïsocratis'°: nec vero quod in quo-

t..Mos civitatis. Vide !t, [ 6, /}. sex, et de publicis negotiis scripta*

2. Et nobis. Conjunctio et hic
fere vim habet vocis vicissim. tn
istis diversa. ratio, vide §. 100.
3. Latini sermonis. Turie., l. ser-
moKt; a sec., manu latino senno'H.
Guelf., Momtnt! (sed et t/o~t~t)
cum Voss. t, 3: ~a<t)tis ïcmtonts,
Goth.(tac.Gesn.).
4. Quamquam sunt. Goth. (tac.
Gesn.) q. sint.
5.jDm(o~tSMe.)«e.Turic.t'tor.,
<a~o~t sui quibus nihil i/<t. Ex Ain).
affertur ~M~o~Mi quibus ~t//ti7illi.
Ohr. nihil dat nisi <o/o~M~e, pro-
fectoexArgentoratensi.Ketiquihifc
omuia omittunt. Apparet reposuis-
se nos e conjectura ille. Dialo-
<7Mt/e,quibus t:<7tt7ille. Spectat ad <t0~et, exc. Put. a sec. mann, qui
libros Ciceronis de Oratore, Bru-
tum,it(;mdephi!osophiaagentes,
in ûnibus est faniiliariurn inter se
conta)jutatio,cujusmodinihi)sct'ip-
sit Demosthenes. Orationem vero
hic ego non praestem, neque exem-
plis similibus i))ustrem. Sattem in modeste Capper. Vide Epist. Bnrm.,
inseram ante quibus, ut subaudia-
tur effecit, ~))'otu/!t; nisi forte st- quiso)us~ac'(.EH.
mile reponas ante i7/e.
6. ~Vu~a confentio est..Tantum
pra;st.tt Cicero. Demosthenis qui-
dem <;pisto):E paucissima;, numero
adtsenatump)era:que,utnepotue-
rint quidem tam varias formas in-
duere, totque sententios ad scien-
tiamremmimmanarutndivinarum-
que pertinentes tractare. tn episto-
lis Ciceronianis vicissim totus homo
cernitnr, isque Cieero, agitis mente,
neque ullius non virtutis, ut artis
capax..
y. QttMem.Turic.uo<a sec.'
manu omittit et sic Gnetf. CAM)'
eumGoth.Voss.2,etedd.ante
Basil.
8. Ille et. Turie. Flor. Guelferb.
CAMP. omittnnt ille, cum Coth.
Voss.<tt7/e,Jens.(tac.Cesn.).
cum editt. ante Stoer. Nostri
ille inscrit. Hic iterum ordiuQtur
.Avic.Pou).!tR.3,5.KD.
g. V'<'c:t; sic et Turic. Flor. quum
nec ullus, prêter Leid.yactt (err;
Har)ete) quem per sphahna expres-
sit Rnrm. editio; exprobrante im-
p. 36. Nostri fecit, exc. li. 8,
to. Isocratis. Tur. Flor., Sacra-
tis, cum Bern. –Sic quoque maxi-.
ma et nielior nostrorum pars. Pauci:~
admodum Isocratis. Eu.
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. X, t 9~
<ïue optimum fuit, studio consecutus est tantum, sed
pturimas, vel potius omnes ex se ipso virtutes ~extutit
immortalis ingenii beatissima ubertate4: non enim plu-
f!'a~ ut ait Pindaruss, a~ua~? co/<y:<f:uo yur~te
e~n?t</ctf, dono quodam providentiae genitus, in quo
totas vires suas etoquenda experiretur: nam quis do- no
cere dH!gentms~ movere vehementluspotest?cui9 tanta
unquam jucunditas affuit'°? ipsa" illa, quaeextorquet,
impetrare eum credas, et, quum transversum vi sua

t. Quoque. Guelf., quocungue. in Indice auctorum fragmentis sub-

EVoss.taffertur~uo~ttam.
2. Omoes.'t'uricens. Ffor. CAMP.
omittuntcmnAtm. Sed Flor. (a sec.
manu) s. vel plurimas potius ex se.
Goth. Jens. (tac. Gesn.)Tarv.,ï. s.
vel p/. p. omnes ex se. Locat. v.
p. ac p. o. e. s., cum edd. pasterr.
ante Ald., jubente Hegio..Nostrum
et Vall. Nostri Codd.se<~ p<u-.
rimas, vel potius omnes. ED.
3. Extulit. Gueiferb. omittit cum
Voss.f.
Ubertate. Turic. Flor. Guelf.
CAMp.tt6erfa!, cum Aim. Bodl.
Joann. Voss. t, a (an forte 3? ne-
que enim Goth. Vide g; item X,
a t~), Bern. et edd. ante Gryph.
exc. Bad. Nostrum dant et Goth.
Vall. Si 'pM esset in MSS. prœfer-,
rem alteram scripturam. Nostri.
uter<es, exc.Va)). )ib. a sec. manu,
RR. 9, i 2, qui M~ertate. En.
5. Pluvias. Goth. (tac. Gesn.)
ut pluviales. CAMP., plurimas.
Nostri omnes. pluvias. En.
6. Ait Pindarus. Flor. (a pr..ma-
nu) tt(< p)n(/oras. Ut ait Pinda-
rus. Neque exstani ha'c hodie in
carminibus Pindari, neque dumre-
cepta sunt in fragmentorumcouee-
tjonem indicata tamen ab Heynio
jecto. Capper, indicat Oyrnp.,
od. XI, vers. 3, ubi legitur~~c.
î/J'ftTa)vo~û)?. En.
y. ~un!. C~Mp., a/t~ttM.
8. Vires suas. Turicens..at. (vide
2~itemX, !~)cM)'a.F)or.,
a/t< vires Guetf., u;')itttM! cum.
Bern. Jenson. eoque posterr. ante
A!d. Burmannus hune e g)ossemate.
errorem repetit (quo hine abtegat).
ad !ï, 5, in.quo loco Obr. virtus
pro vis, citatis.Servio adj'Eneid. I,
t6g; et Schol. ad Hor. Carm. m,
4, 66. Turicensem scripturam na-
tam .suspicor ex nota ad ui)M ap-
posita atii cura!. )) Nostri vir-
tut~ suas, exc. Put. a sec. manu,
VatI.lib.RR- 8,9, n. En.
9. Cui tanta. Turie. Flor. (hic a.
pr. manu) alicui ~Mam~uam. Sus-
picor fuisse aut cui.
to. ~/tftt? ipsa; sic tur. Flor.
(hic a prima manu)cnmA!meto-
venio, Jensonio, et poste) ioribus
editionibus ante Ald. Reliqui inse-
runt ut.
11. /psa. eum. Turic., );M<pt//tB
~uœ extorque eum. Fiorentinus (a
prima-manu) ipse ille quce e.tfor-
<~uet CHm, omisso uterque. tmyx'~
trare.
96 M.FABÏIQUINTIHANI
judicem ferai', tamen ille,non rapi~ videatur3, sed se-
qui~.Jam in omnibus, quaedicit~, tanta auctoritas inest,
ut disseattre pudeat; nec advocati studium~sed testis,1)
aut judicis afferat ndëm quum intérim? haec omnia,
quae vix singula quisquam Intentissima~ cura cons~qui
posset, fluunt9 illaborata, et ilta, qua nihil '°pu!cnrius
auditu' est, oratio prae.se fert tamen feticissimam faci-
Utatem.Quarenonimmetito ab homitilbus'~aetatissuse
rc</?tare:?t~u(/:C!M'~dictus est, apud posteros yero id
consecutus'4, ut Cicero jam non hominis nomen\ sed

t.ferat.Turic.(asec.manu) y. 7)ttennt. Turic. (a sec. manu)

Jenson.~fert~~cumedd.postet'r.
anteAtd.NonCAMp.eorrexitRe-
gius. Nostri omnes/erat. Bene.
Ad hanc firmandam lectiunem Bur-
mannus varia coHe~it exempla Lu-
can., )ib. IV, vers. 8<y, ubi, Am-
'<bitus et luxus, et opurn metuenda
facuttas, yranït/erM mentem du-
f biam torrente fu/eru/tt.
~~erc
dtxitFior.,)ib.IV,2,tt)ticdo)or
MtT'a~~ï~erxttt~ ~tinius quo-
que XXVIII, l, remédia au/enent
t))ia!u<'t'os.MED.
2. Non rapi. Turicens., n. repe.
F)or. (a pr. manu) )t. rfpoKc. Goth.
(tac. Gesn.) omittit non. Vide to~.
3. ~tWeafur. Malim fK/ettfr. Ne-
que'enim probarim, quod pterique
ante t~sa illa inserunt ut. Nostra
ratio tonge acrior et vehementior,
quumprœsertimmoxsitftanta
inest ut, in quo nimia foret cum
nostrisstruc.di similitûdo. Sed for-
tasse et sic ferri potest conjuncti-
vus in hoc verbo, ~x~M.
~<'<]ftti.Tunc.,M~ut;asec.
manu si cui.
5. Qua* dicit. F)or. (a pr. manu)
n. </tcet. CAMP., 'y. <t'f.
6.~tttt/afm.t/t;m.VideIV,),
CAMp.Jens.Tarv.,t))t<'r.
8.QuM~ua)n!nfeH<St')na.F)or.
inserit et.
g. T'VuuMt;7/atorafa Obr. inscrit
ut, male. Pro illaborata solus
R.toe/u&ora(a.Ma)e.En.
io. ~*<7ti7~M/67t~M~.Turic. Flor.
inserunt f/u<B; et pro axjttu iijem
habent <!ttdt(um. Suspicor fuisse
qua nihil un~noM ML./c.'Anu~audi-
tumext.
i P)'œ ~e~ert. GAMP.,p. s. ferat.
Nostri omnes prte !e~<rt. Ko.
12. Jfonttnttus. TBricens. Flor.
Guetf. omnibus, cumAtm.Voss. 3.
l3. 7!ynarc t)t~)t<f!c~s."Respictt
"hue ipse Fam. VIl, 2~, olim,
qttum rc~nore eyMh'nta~amur; et
« Fam. tX, i8, am<!a' rf~xo~ure't-
"~t. Cesnecus. Ad priore<n iocum
recte Manutius aherum demonstrat
proSuHa~.
l~. Id coitsecittus. Turie. (a sec.
matm)[t<e!tsectttMi(ubireetevi-
detur admonere Ulricus V. C. pri-
marn manum intcHecta)u, quasi es-
set tf/ent secutus, campcndio <~ac-
eeptopro<'m).CAM)'.Jenson.(de
Goth. crr. Gesu.) id est c., cum
edd.anteBad.–HR. t) tantum
 INSTITUTIONIS QRAT. LIB. X, t. 97
,e!oquentiae habeatur hune ig.nur speçtemus; hoc.pro-.
positum nobis sit exemptum ille, se., profecisse sciât,
cui Cicero valde placehit. Muhain ~<M<o~o/one.in- )i33
venuo~, summa diiigentta, adeo ut quibusdam etiam
nimia videatur; et consHn et animi satis; a nitore et
jucunditate Ciceronis.ita longe abest, ut vtderi.possit.
seculo~ prior 4. At Messala nitidus et.candidus, et quo-
dammodo praeferens~In dicendo? nobitttatem.suam;
viribus minor. C. vero C~~r si foro tantum vacasset, «4
non alius ex nostris contra Ciceronem nominaretu)'
tanta in eo vis.est, id acumen ea concitatio, ut lUum
eodem animo" dixisse, quo bellavit, appareat; exor-
nat tamen.haec omnia mira sermonis, cujus '~propne

inserunt est. Cœteri receptam lect. y. Ttt dicendo. Turic., "tcMfttf/o

habent.Eo. asec.rnaun~tccf/o~/o.
t. Nomen, sed e/o~ucnt;'<f. Hoc 8.C.ue7'o.CAMp.,G.t'ero.VIdeI,
ordineTuric.Hor.Gue)f.Goth. 7,28;!V,3,t3.
omnesque MSS. et editi ante Basi!. <).~(us. Turie. Ftor. (a pr. manu
Reliqui prêter Gesn. HIp., s. e. n. uterf[nc)a/;ttf/.
2.7)tMe'ttto.Ttinc.r)or.,Metttto. to. -Soumet, ea. Tur. Flor. (hie
Hic a sec. manu fnuono, et sic etiam ae):; a pr. manu uter<[ue.)
Guelf. cum Goth. Bern. Jens. Tarv. actum en ea
Nostri ;nf~'tt'o, exc. Put. a sec. )t.~'o<m antmo. appareat.
mauu,quitnwt<iO.En. Comparat Burmannus iocutii Liv~a~
3. ~fCMfo. Jens., secundo, cum num XXXIX, 5o extr. D;ce&untt;r
edd: posterr. ante A)d. non CAMP. e<t<m ab eodem omono ft~e~tonuc,
Correxisse ex ingenio Hegium fate- a quo ~c~fa erant; cui ipse Mede-
tur Badius. Nostri sectt/o. En. Jam hanc afferre conatur, < e. ab
Seculo /jnor. Vide Dialog. de co, eodem a. t. quo y. e., merito
Orr.2t:<'Asinius.tdt!turmihi non receptu~ a Drakenb. nuam-
inter Menenios et Appios stu- qtfam jucUcium suum tacente. Saï*
tduisse." tem in Burrnanniana illa emenda-
5. ~eMa/a.yide J, 5, t5; add. tione a OMf)non in quo renn~i dc-
Voss.deHist.Lat.I,p.88. bebat, sed in at~uc. Alia de Ca:sare
6. Pfff/erfn!. Vide ad VI, 2, )4; sententia Dial. de Orr. c. 2t.
accedunt Fior. Goth. (tac. Gesn.) !2. Ct~tU~ro~)rtt'!fu</to!M!. Ten-
A!m.Voss. T, 3. Retifjui prfe se tantem p) o~rtt Gesnernm, ut si~ni-
Omnes nostri Codices ticetur Ca'sar omnis insotentia: di-
ferens.
~n~rexs-Eo. cemti impatientissimus (vide GeU,
4. 7
 o8 M.FABIÏQU~TiHANI I
n5 studiosus fuit, elegantia. Muhum ingenii in Co?/t0', ei
prsecipue in accusaudo~ 2 multa urbanitas, ~dignusque
vir, cui et mens melior, et vita longior contigisset. In-
veni qui Ca/uum~praeferrent omnibus, inveni~ qui Cice-
roni 6 crederent, eum nimia contra se calumnia verum
sanguinem perdidisse?: sed est et sancta et ~gravis 9ora-

N. A. I, to), probare non possum. <<u! o~erftat ~enus.' ~!M)d<yuont-

Verius videtur quod ipse subjicit, nuam !Cienfer e~eyanter~ue trac-
proprie studiosum esse inprimis et ''<ft&at,nitttt[tnt<<!tnett[<t~[ttfe)t!!ft
maxime studiosum. Tacita mentio' !c, afoue ipse sese otser~anx, me-
inest librorum de analogia, de qui- <ttCH.wucne tJtttO~utH colligeret,
bus vide I, y, 3~. Burm. recte de- <?<tow ~crttM ~ft~~ttfncTn deperde-
monstrat locum Cicér. Brut. ~5. <'bat. Haec est illa ca~ttmnta, quae
« Ca*sar autem ratinnem adhibens, f KMt~T~Mt fecit. Vide supra ad
« consuetudinem vitiosam et cor- «)ib. VtH, proœm. 3) 7)t/eftcem
damnat
ruptam pura et Incorrupta co<t- ~ca~)<)")"andt !e prenam
suetudine emendat. "etiamNosterX,3,lo;etX,
t. 7n Cce/t'o. Vide IV, t, 123. f 3 et infelicem uer&Oï'Mtncavilla-
2. ~ccuMK(/o multa, Turic. Flor. tftone"t,X,y,)~;add..omnino
(a pr. manu uterque) accusaeida "XJt, '0, 77. n GESNERUS.Locus
mufa. Pfiniiminoris,t,2,2,quem)tuc
3. ~t~nxs~ue. Turic. a pr. manu advecat Retins, vereor ut recte sit
ab eo captus. Dcmosthfnefn
copulam omittit. qui-
4. Ca/Mfnt. Vide IX, 3, 56; et dem ]:)tmum ibi Caivum ttici existi-
vide Wezehum ad iocuu' Biuti CIc. mat. Fluctitat ejus scriptura, et
mox ponendum. 'Cortianam si sequaris in extremis,
5. /nMent. Ciceroni. Turic. at eruas sane Calultm, ~m tt&t (Ar-
(vide too) ~tt~c qui co~ ca/fa pr~c- riano, ad quein est epistola data)
ferent omnibus ;nfë ~ut e/ceronent; semper, mihi ?tttHer est ~tyuy~cnto~-
a sec. manua/tUKuect~t'~cfe~ttnt t/<e)tes. Neque absonum stri{;osam
omnibus in ferrent. Flor. Guelferb. H)am Calvi brevitatem quibusdam
(nisi quod hic Calvium ~<B/e)a)tt) visarn esse <ftfto'T)t'r<tDemosthe-
o. C. p. i. C'ceroxen;, cutn neam.
Alm. Voss. t, 3, Bern. Jens. Tarv. 7. 7~er</<Jt'M<Cucif., p<'r~t<f/<e.
Sed CAMP., .ut contra (pro qui 8 Gravis. Florent. (a sec. manu)
Ctcero'n ) cum Locat. Ruse. Ald. Guelferb., brevis, cum liât. Jôaun.
Bern. Jens. et e<M.posterr.
Gryph. Gibs. Obr. Nostra est in Voss. 3,
Goth. Voss. 2, Vall. Pro C~unt ante Ald. Put. a sec. manu,
Basi). C<B/tttm. Vall. )ib. RH. 8, <)) 12, ~)'aM'.<.Re-
6. Qui Ctcernnt crederent. u tn tiqui ~'e</M. En.
« Bruto 82, ubi inter alia ~ccu- g. Oratt'o. Turic. Dor. (hic a pr.
« ratius ~uo~amt/ice)t< et e.YqMMi- manu)nmiHuntcumAi[u.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, i 99
tio, et custodita et frequenter vehemens quoque
imitatôr autem est Atticorum, fecuque illi prpperata
mors Iajurmm,sl quid adjecturus sib! non si quid
detracturus~fult. Et 6er~:tM ~u/C!M~~ Insignem non
immerito famam tribus orationibus meruit. Multa, si
cum judicio legatur, dabit imitatione digna ~Cassttfs
6'eucr:M; qui, si cseteris virtutibus cotorem? et ~ravita-
tem orationis adjecisset, ponendus inter praecipuos fo-
ret~ nam et ingenii plurimum est in eo9, et '°acerbitas

t.Cu!tOf/tfa;sicTuric;Ftorent.
C&Mp.cum AIm. Reiiqui c~f/o~
Sic quoque omnes nostri Codd.
En.–0)a(t0.c)<!t0(/tta,'siea a cum Gantf. Vall. (ut videtur) C.4MP.
F)in.minore,IX,26,12,qu.'ccu!-
toctitius ~r~.ott~ue dicuntur,,oppo-
nuntur subhmibus et audentibu~;
et modo in loco Ciceroniano erat
Calvus ipse sese o~er~<t'M.
2.uiem est sic Tnnc. Fiorent.
Guelf. C~Mf- Goth. Jens. ( tacente
Gesn.) cum edd. ante Gryph., exc.
A[d.He)iquiMtat<tem.~
3. ~t&t; sic Turic. Flor. (hic qui-
dem a sec. maauftttt~ non omissum
mox, et sic Gue)f.; sed Bern.t<e-
rit) CAMP.cum A)m. Voss. 2, Goth.
Andr. Hetiqui omittunt. T& ~ttt
ab omnibus nostris Codd. abest. Ep.
4. jP~fMCtttrtt. <r~M~.Turic., d.
sulpicius t'nst~nunt fuit itt ser~t'tt!
sulpicius t))~)ient no)t in mero
(postrema duovocabula sola e Flor.
afferuntur,npncprrectaiHaasec.
manu) id t. A sec. manu d. tn~t-
nnM. tt merito f. <dt., neque enim
quidquam prœterea immutatum re- .p. 38~. Cq/orem omnemdeposttum
fer.tur. Jens. Tarv., d. ~utt. Tn~nts
€< ~x~fn~n tmwerïfo~. t. Mpx
Locat. etppsterr. anteAtd., /;t;t-
gnis et S. i. non t'tnme''tto
Atd. ,jubentKRegio,7'emet~.
~.n.t.t.Goth.(err.Gesn.)a.pr.
tantum manu non ante t'n.<t'~nemin-
serit, alioqui nostram ipsam dans
Eam ex isaTuric.prima manu ve-
nua censeo, quam~uam minus .pta-
cet,~t in fronte positum.
5. ~'cr~tm Sulpicius. Vide §. 22.
De non immerito. merutt, vide
hb.VI,cap.4,<).5.
6. CaMms ~euerttS.Vide ~.22.
Co~orem. F)or. (a pr. manu)
ca/o~ent. Co~Otcnt. Nimiam af-
fectuum,ira;,ma)i~nitatis,invidiœ,
sitnpUcitatem improbat in Cassio
Noster. Neque enim ille quidquam
eorum dissimulare so)ebat, qua*
animumpunf;erentetexasperarent;
securus qualis ipse videretur judi-
cibus, modo infatnaret adversa-
rium. Tale quid hic coloris vocabu-
'to.signiHcari, totius orationis séries
doeet. Et video mecum facere ele-
gantissimum Ernestium in Tech-
noi. ~at., p. 65,.qui nunus, ut opi-
nor,;eratassecutusTechnot. GraRc.,
.inpnmisv)detnusXt'y.
8. Foret, Turic. Ftor. (hic a pr.
,manu)omittuntcumA)m.
t. g. Est in en. Turic. omittit.
to. Turic. Dur. omittunt.
 !00 M. FABII QUINTHJANI
mira, et urbanitas ejus summa' sed plus stomacho,
quam consilio dedit: prœterea~ ut aman-salés, ita fre-
tt8 quenter amaritudo ipsa ridicula est. Sunt alii mutd.
diserte, quos persequi~ loa~um est~:eorum, quos vide-.
r!m7~ Domitius ~er?, et./u/:tM.~r:can!~9~onge '"prae-.
t. ~/MS SMtttmtt; sic Turic. CAMP. In causa est homœote~uton quos.
Jëns. (tac. Gesn.) cum Andr. et edd. 6. Zon~ttme.tt.VideUb. l, cap. 6,
ante Bad.,ace. Basil. Sed Turic. (a §. 9, vol. 1, pag. t54, not. 3 nos-.
pr. tnanu) et summo, cum Voss. 3. tra* editionis. En.
ExA!m. affertut'ettMmMa(videg5).' y. ridérim. Tune., ut<?~'<*m;aa
Flor.Guelf.,etsermo,cumVoss. sec. manu videram.
Bern. Reliqui et vis quibus 8. Afer, et Julius. Turie. ~eret
stant Goth. Vall. Plerique nostri y. a sec. manu~ereMtus. S.
et sermo. Vall. lib. a sec. tpanu, i g. Julius ~/r;ca)m!.Vide VJII, 5,
R. g, et vis summa. VaDa* liber, t5. Fortasse 6)ius ejus, qui Tacito
RR. y, 8, ejus summa. R. u, sum- perisse narratursubTibsrioAnna).
rna. En. VI, y, e Santonis Gallica civitaie
2. ~'rœterea' ridicula est. Refer-. orinnjus. Qua* hic coMccfo~ ej'tri'~
tur hoc ad eam, quam in Cassio buitur, eadem sunt vires, X)t, to,
!audaverat urbanitatem, interjecta t ). Com~'osi'ftone /o~t'or quod di-
brevi, qua'sensumnon interpetfnt, citur, refero ad fongiora quae com-
sententia de errore Cassii. Adjuva- positionis gratta faciat~ hyperbata.
tur enim illa summa hujus oratoris Vide VUl, 6, 65 ]X, t~S. 7)0-.
urbanitas ipsa ejus amaritudine, i mtft'Mm vide ad V, y, y cujus toco
quae, vel sine salibus, per se ipsa modo designato n)afttr:CM non lon-
ridicula est, i. e., risum mo~et au- ge est ab ea, quœ hic agnoscitur,
ditorum. 7!tWt'cutum esse in laude' arte;judieium ejus est acen'imum,
dicitnr, non in vituperio. Vide VI, nunquam ablatum illud vehemen-
3, 22, seqq. Francii conjectura tia, vel nimia elegantiae affectatio-
a/natttur pro amari speciem magis ne. Similiter Terentium Horatius, 1
habet quam substantiam. Epist. it, t, Sa, arte ait vincere;
3. ~tttit alii; sic Turic. Florent. quamquam Bent)eius hoc ad me-.
Guetf. CAMP. cum Goth. Basil. S. tricam etiam virtutem refert m
aufema., Jens. cum edd. ànteBad.. Schediasmate.
Reliqui inserunt et. to. /,on~e~))'<B!tant;!s<tn/. Turi-.
4. Diserti. An minus honesto illo, censis at (vide 115~ ~rfB!C))tu-
:i{jnificatu hic usurpat, ex quo est stmt; a secunda manu'reponitur
dictum AntoniiVtH, Proœm. <3? nostrum, nec deleto tamen, quod.
Sed hoc vix credibile in magistro interjectum erat. Florentiuns /on-.
suo facturum Domitio. ~e aliis ~MMettttMt'mt;. a secunda.
5. ~er~e~ut longum e~t.' eorum, y mann longe a/tt! prfestantts.ttmt.
<~ut).<.Turicensis, Florentinus (hic Ex ~fm. nihil nisi~r<D'c<t</Mi'mt af-
a prima manu) omittunt cum A!m. fertur..
 ÏMTITUTIONIS OBAT. LIB. X, t '0).

stantissimi: arte' iïïe, ettoto génère dtcendi.praefe-,

rendus, et quem in numero veterum locare2 non timeas;
hic concitatior, sed in cura verborum nimius, et compo-
sitione nonnunquam longior, et translationibus parum
inôdicus 3. Erant clara et nuper Ingénia nam et4 yra- t r;)
cAa/M~plerumque sublimis, et satis apertus~ fuit, et
quem veHe~optima? crederes; auditus~tamen jnajor;
-nam et vocis, quantam in nuUo cognov), félicitas,'et
pronunciatio vel.scenis suffectura, et decor 8, omnia
denique ei, quae sunt extra 9, superfueruht: et Vibius
Cr!~M'°, compositus, et jucundus, et délectation) na-
tus privatistamencausis quampublicismelior. "Ju/<o ne

t. \~r<p; sic Turic. Flor. (hic a memoria fuit, quem etoquentiae

pr. manu) cum Atm. Reliqui prœ- germanicae exemplar laudat Fride-
mittunt verborum. ticus magnus in ]ibef)o de'erudi-
2. Locare. Turic. Flor. (a pr. ma-tione Germanorum, Regiomouta
nu uterque) bitare, cum Atm. sed nus olim eeclesiastes, QuantinS no-
Flor. a sec., habere, et sic Gue!f. mine. Sic apud nos Ger6ter. En.
cun) Bern. et edd. inde a Jensonio 6. ~pcrttt~. Turic. CAMP., optu~~
anteAid.,acc.Basit. cutn Bodt. Andr.
Stoer.Chouet.
Leid. aliisque apud Buim. An pri- ~eHe optima. Quo hoc opti-
mitus fuit ciiare, vel reetta)'<' ? morum studium pertinet? An ad
VaH. lib. a sec. manu, U. g, locare. genus dicendi optimum? Qualem
Reliqùi habere. Non spernenda lec- vidimus bonam mentem, tl, t2,
tio. Eo. t2 et mox est §. 122, ad optima
3. ~fo~t'cu!. Turie. (a pr. manu) fenf~nftMnt; et §. )3t, mc~tora fe<-
modicum. Guelf., modicis. let. Malim tamen hic quidem ad
A~m et 7'rac/ta~us. Turicens. honestatem et recti amorem trahe-
Flor. (hic a pr. manu) CAMP.omit- re, qui in hoc oratore apparuerit.
tunt nam, cum A)m. Sed CAMp., Neque enim bonum dicendi genus
ut (pro nam et), quod possit pla- adeptus fuit, sivisus modo id velle.
cere,utvitetur iteratio horum nam 8. Décor. Turic. (a sec. manu)
et hac §,, et n~. Sed vide not. ad decora, cum Jens. et edd. posterr.
~.25,26. ante Bad. Nostri decor, exc. Put.
5. Trachalus. Vide VI, 3, ~8. a sec. manu, RR. y, n, qui </eco-
Conferendo sin~u~a, quae demon- ra.'En. 1
strantur, loca apparebit, Tracha- g. Extra. Turic. FIor. (hic a pr.
ius quantopère debuerit lcctus des- manu) ex ira.
eendere ab eo, qua)is videbatur t0. ~t7)ttM Cr;MS.Vide V, )3,48.
'auditus. Ta)i;i patrum Hostrorutn Julio Sécundo. Vide X, 3, 2
 J02 M. FABÏI QUINTILIANI
'SectnM/0si tongior contigisset aetas, c~ansstmuth pro-
fecto nomeh oratons àpud poster'os foret adjecisset
enim atque adjiciebat' csetëris virtutibtis suis, quod
desiderari potest: id est autem, ùt essët mu!to magis
pugnax~, et saepius4 ad cùram rerum ab elocutione res-
m piceret~: caeterumtnterceptuscfuoquë magnum slhi vin-
dtcattocum: eà est facundia, tanta in exptica)r)do~,qùod
velit7, gratia; tam~ candidùm et Iehe9 et speciosum
et nos ad VI, Proœm. 3 ( vol. H, Quidquid scirevult auditorem, ).im
p!)g. 38~ ndstra: editionis ad ca)cem apteetdecenterverbisctoquitur,
nota: y, quae a pag. 383 usque ad ut nihil obscurum remaneat in ma-
pa[;. 384 excurrit); it. X)I, )0, t ). gnis,niHi! vile videatur in parvis.
~t~)C;eta<. Attende vi)n im- Vide VIII, 6, 8. H:fc ipsa et Fabii
pcrfecti. Semper adjiciebat, neque nostri vel pra;cipua est virtus.Ap'td
tainen Mc/;eceraf antcquam more- Senecam patrem Controv. lib. H,
retu'r. Pr;cf. tM'p/!ca<tO. spiendidaqui-
2. 7i'< e'st. Turic., Mem. « dem sed operosa et imptieita. e
3. Pu~tta.v. Turicens. rioc., ~tt- Fateor autem p)aci(urnm majps mi-
~nans~ cum A!)n. hi, si fuerit quid v. quam quod v.
4. ~'t!a'/)tM. Tune. (a sec. manu) Nam alia ratio est YJH, 3, 6t.
CAMP., ut y. ~e/t't. Turicens vellet, cum
5. Respiceret. Turic. (a sec. ma- Alm. Sed Flor., vellit (vide t)7).
nu) reH~Mecret, cum Jens. Tarv. Nostri velit, exc. RH. 8, 11, qu)
CorrexitRegius. –y!e.<~)tce)'ct.Vi<}e M/t.~D.
III, t f, 26, ubi notàtuni~fere Sc- 8. G'Yttta; tam. Turie., ~M<o?M,
cundi illum errorem inventes, ~ut a sec. mann gratia, nec tamen re-
et hic §. 33, ~u~na autern est cansa* posito tam.
ipsius tractatio, solita illa negtigi a g. ~ene.Tùric., ~etf);asec. manu
cupidis sententiarum et tocorum Icve, et sic Flor. Gu<f. cnm Bern.
communium. Nimium igitur Sccun- Jens. Tarv. (vide §. 53 ). Nonim-
dus dabat rebus extra causam, nec probanda Capperonnerio videtur
satis !?u~tKï6e[f, ut ei magis uu~n~et scripinra; mihi pror~us, quum hic
fiéri optandum esset. Hune /w~n(B nulla sit compositionis mentio, sed
et ~tt~n~nt/t usum habes, IV, 3, 2 vehementi et forti opponatur lene
V,.t,VI,4,4,6;hic§.7<); d. y., velut XII, te, 66; vide et
et passim locis in indice quaerendis. IX, 4, 13o, '36; hic 44. Eo
Sic apud Senecam patrem Controv. qnœcnnqùe mox laudantur in hoc
pra'f. Deerat illi oratorium ro- oratore conspirant omnia in as-
« Lur et ille pugnatorius mucro. n sumptis proprietas, in pericutosis
6. 7n exp/icatt~o. yra<M. Verbi significantia.MoxX, 2, 23, in solis
briginem ipsam tencre oportet, ne Jens. et Tarv. /eut, /<'Mte), impro-
forte f~o~Mreaecipias t'tter))rc<aft. bante recte Gesnero.–Nostri /et'e,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, to3
dicendt genus; tanta verborum, etiam quas 'assumpta
sunt, proprietas; tanta in quibusdam ex periculo~3 pe-
titis significantia. Habebunt4, qu post nos de oratoribus ma
scribent~, magnam eos~, qui nunc vigent, 7materiam
~ëre taudandi~ sunt en!m summa9 9 hodie, quibus H-
lustratur forum, ingénia: namque et consummati jam
patromvetenbusaemu!antur'°, et eos juvenum ad op-
tima tendentium imitatur ac sequiturindustria. Super- o3
sunt, qui de philosophia scripserint quo in génère
paucissimos adhuc 12 éloquentes Htterae romanae tule-
runt idem igltur~f. Tullius, qui ubique' et!àm in

exc. Put. asec.manu,RR.8,'t, 8. Laudandi. Turic. (a sec. manu)

qui lene. To leve Capperonnerio vi-
detur non improbandum, modo
penuttima sit )onga tamquam ab
adjectivement.Vide notœinit. En.
l. Assumpta.
proprietas. Vide
VIII, 6, totum caput, ubi arcessita
sunt, quœ hic assumpta.
7)t ~uttu~f/am ex. Turic. Fior.
(hic a pr. manu) CAMp-, C.C ftt.
ExAtm. afferturtantum <jf.tn.Goth.
(tac. Gesn.) nostris verbis antepo-
nit etiam, cum Voss. 2. Sic quo-
que Va)). lib. RR. 8,9, t2, Ald.
Caeteri receptam a Spald. lectionem
haHent. En.
3. Ex pencu/o. jt~nt~cantta.
Vel audacissime novata in e!ocu-
tione non carent perspicuitate. Vi-
de 11, )f,3;VJJ!,6,t!;XI,33;
item hic §. 4g.
4. Habebunt. Turic. Flor. (a pr.
manu uterque) /tt!&e&a)t<.
5. ~cn6<')tt. Turic. (apr. manu)
scribet.
6.~n~natTteo~.Turic.(asec.
manu) inserit in, cum Jens. Tarv.
A7atcnam. Fior. matet-te't
(vide lib. VIII, cap. 6, §. y).
laudanda, cum Jens. Tarv.-Nos-
tri omnes lazidandi. Eo.
Q.At)ttentmSMn!ma."F)orebat
a Aper, MarceHus, Maternus, Mes-
et mutti
sa)!a C;cci!ius Plinius
atii vide Taeitum." Pseudo-Tur-
aebus.Vide Plinianas epistolas
u passim,et lib. IX, ep. 26, de sum-
mis ingeniis quasi scatentes. A)-
metovenus.
)o. ~eten&tt!<Bntu~ntur. Hoc ip-
sum hujus Qniutitianei seculi vide-
tur, quod promiscua utitur struc-
tura <Bmtt/a))f/t.Vide §. 62, ubi est
accusativus verbo junctus. Alioqui
dativus additus <cmufM)!f/o signiS-
cationem habet invIdiT et animi
iniqui. Sic ntiorum quoque verbo-
rum structuram inHexerant novi.
Videtib.tX,cap.3,§.t. i.
it.tyctt~~7'tH<sicTuric.Fior.
(bin a ~r. manu) Guett. cnm Goth.
Jens. et edd. posterr. ante Bad. Re-
hqui !c;')/M~tMt<, quorum ergo et
C~Mp. Eadem nostri. Eo.
t2.~</AttC.CAMp.omittit.
t3. Qui t(6i<jf!te; sic Ffor. Guclf.
cum edd. inde a Baeit. ante Burm.
 10~ M.FABHQUINT1LIANÎ
'hoc' opère'P!aton!s œmulus exstitit:egregtus'vet0.
muttoque, quam m oration!bus~, praestanttor ~~rM~H,
suffecit~ pônden~ rerum; scias eurn sehtire, quae dicit.
'~4 Scripsit non parum mutta? Corne/:tM ~Ce/~M~9~e~t!0~
Qui ubi, Turic. sed a sec. manu '<tt!. Duo. fuerunt Sextii. Q. vi-
tttt<~ue.Goth.(tac.Gesn.)~.p( nde)!ectSextiuspat(;r,qniadivt)
Mtt~tie (et pro <;</a)n t';t hoc mox, «Ju!io)atumctav')msibiu)')atum
item tac. Gesu., et in hoc, sibi con- "reunsavit, et ejus fitilUS, de quo
stans) curn Voss. 2. Sed CAMP., <y. H. Uieronymus anno quo Chris-
!ftu&t~f<c,etsicre)iqui,intjuara- t<mntnatumtradit~ti~crefert:
tione parum grate subauditur est t Sextius Pythagoricus p/tt/0!O~Au.S
ad idem. Eadem nostri prtcterea u tM'!Ct<ttr. Scxttorum, prêter Se-
sotusPrat.)<[t<&:cu)toue.Eh. « necam in Epistolis et tihris'de ira
i. Etiam in hoc. Leve saoe in '<sœpe, et cap. ult. tib. VII natu-
hac orationc vitiutn quasi ubique « ratium qua'stionuin, mRminitQu-,
Platonis maxime aenmtus sit Cicero. « c. l, tib. X. Nicotaus Faber, aA
Sed hoc ut vitaretar ]ongior<* an- Senec. patr. Controv., ). tf, Prœf.,
fractu opus erat. Nempe ut ubique p. 38 (e;). Paris. )G)3, fol.). Vide
Graecorumpraestantissimicujusque, et F. A.Wotfimn adSueton. Illustr.
ita in hoc opère Ptatonis." Grannn. )8, et Fabrieii Eib). Graec.
2. Z.r<it<t. Brutus. Hoc, etsi ab Har]ete auctam, vol. I, p. 8~0
iniquior, Tacitus agnoscit Dial. de sefjq )~eSeneca:inqua;5tt.naturat).
Oratt. 2t: (.Brutum phitosophia; locus hic est: u Sextiorum nova et
"suae retinqaamus.Nam, inOra- '4 ronani roboris secta inter initia
tiombus minorem esse fama sua, 5ua,quut<) magno impetu cœpis-
« etiam :'dmh'atores
ejus fatentur. n "set,exsiinctaest.nVideetP)u-
Vitfe hic Brut. f, 97; de Fini)). I, 3. tarcb. Qttomof/oxentta~ <<'pro/~cerc,
.3. 0;atton<&tt!. Guelferb-, 0)'«- p. 77. Loea de Sextio pturima apud
torf&u~. ( Senecam invenies in Indice éd. Pa-
BfHttM. Hic philosophiam stoi- ris. t6)3, fo). Horum igimr phjo-
cam scctatus est, in eaque mutfos sopborum sectam,Pythagor:e aernu-
libros scripsit, ut co!)Igere licet ex )atn, scriptis exprimere conatus est.
epist. ad Aiticum. TunK. is, qui omnis fere doctrine com-
5. Suffecit. HR. t0, t2, !U~!ctf. mentarios ndornavit Celsus. Vide
Ma!e.En. ]ib.i[,cap.)5,§.22.
6. T'oft~en. Turic. Flor. ( hic a g. ~eAfi'ox;sic Turic. Fior. Guetf.'
pr. manu) ~OHf/cre, cum A)m. C.tMP. cutn Cod. antiquissimo Da-
A~~ t~tf~t~ m~t~ft. A!metove- nie~is(vidcVt,2, tt)t<'stejNic.Fab.
num multa volentem tollere recte (vide nût super.). Goth. Voss. 2,1
revincit ]!urmannus, amandans )ee- Bern. etedd.anteAid.~MttU~Tur.
toremadV],2,3,ubiexemp]is a sec. m.ËxAtm. affertur~<;x<ux.
Cieet'oniauis défendit usum nos- Ald. Pad., Sceptios. E Vass. t, ~c~-
trum. tior. E Voss. 3 SCfCt.O!. He)iqui
8. Cor)t'<t< C<ut', ~'fAttc! Mctt- ~c~co!, qua: vidmnf t'hilandri
 INSTITUTIONfSORAT.LIB.X,
secutus, non' sine cuttu ac nitoré P/ancm' In stoicis
rerum cognitioné~ utHIs: m epicurets~lëvis quidem,
sed non injucundus~ tamen auctor est Caftt~ Ex
"industria6'e?teca?7t7 in omni genere eloquentix distuli,
conjectura,frustraiUustrataaPseu-
dô-Tùrnebo, ipsoque nuper Ges-
nero. Rurmannum, qui Schottum
inspexerat ad Senecam Patr., sor-
des reliquisse inprimis miror.
Pou ~'er~t0!. RR. y, tt.(a sec.
manu uterque)~e~ftos. Reliqui Sex-
tios. En.
J. Plancus. Turic. Flor., plaus-
tus. Hic quidem a sec. manu Plau-
t~, et sic Guelf. Jens. cum Rern.
et edd. ante A)d., qui tamen per
sphalma Plaucus. Qua vero aucto-
ritate eos, qui nostrum dant (quo-
rumsuntGotb.,videH,t~,2,
C.tMp.), castigate nomen exhibere
dixerit Regius equidem ignora
]tu!)o, quod sciam, usquam memo-
rato stoicœ phitosophiœ auctore
qui hoc nomine fuerit. Recensetur
nunc sane P/a)tcu! in stoicorum
Catalogo, quem adornavit Fabri-
citis in Bibl. Grœca,\ol. Ht,?. 5~2;
cui loco subjicit Heumannus no-
tam',demonstrantem Cic. Fami). X,
i a, unde stoicus agnoscatur Plan-
éus., Quod ut mihi in hoc homine
persuadeat, multum abest minus
tamen adducar, ut eum aliquid de
phitosop)iia)itteris mandasse cre-
dam. Jn atia omnia abit Gesnerus
in indice Quintilian. eumdem hune
Piancum censens atque eum, cujus
mentio est ex Cicerone, VI, 3,
( et hoc repetiit Ernestus in Fabr.
B. L.); nam ne certum quidem ejus
nomen. tn hac memorati hic scrip-
-torisignoratione,isvidetm')oco
consutturus, qui P. a)iquem ~*atM-
(un; ostenderit stoicorum dogroa-
!o5
tum scriptorem. Inest enim hoc
maxime nominis in vetustissima
scriptura. Vide Lipsium ad Tacit.
Ann.ni,~8,eM.o~toexsculpen-
tem M. ~o/um. [Non inutile ta-
menerItobser\are,Rube!)iumiHum
P)autum, qui Augusti stirpem at-
tingebat, et sub Neroneperiit, stoi-
ca' sectm addictum et Mnsonit fa-
mitiarem fuisse, ut docet Tacitus
Ann.XIV, 57, Sg. BcTTM.]
2. Coynitione. Goth. Jens. (tac. 1
Gesn.) co~)?tt<ont, cum edft. posterr.
ante Stoer., exc. Basil., ace. Rol-
lino. Potestplacerè,sedobstatquo-
dammodo§.t28,"muharerum
cognitio. n Nostri co~ntttOit,
exc.HH.'o,t!,quico~'n<tO))e.ED.
3.jE~'t'cu)'et<.Turic.F)or.CAMf.
Jens. (tac. Gesn.)~;cun~ curn edd.
ante Bad. Eadem nostri. En.
4. /n/uct<Kdu!. Turic. Flor. (a pr.
manu uterque) t'f~'ucun~
5. Auctor est Catius. Ex. Flor.,
a. e. cautius. Ex, cum Basil. Sed
Gue)f., Auctorem cum Voss. 3.
Sed Goth. (tac. Gesn.) Catius est.
Ex, omisse auctor. CAatF., a. Ca-
c/ttXMte.ï.Voss.l,6[.ctCtt?tty.J?.
Jens. f/tfc<orem ex, cum Tafv.
Put. a sec. mauu.Yai). lib. a sec.
manu, RR. 8, <2, aue«)rMfCa<iU~.
R. g, auctor Catius est. Reliqui Ca-
tt'Momittunt.En.
6. Catius. « Ille cujus s/)ecfra
((«fm~x Epicuri) ridetTut~ius Fam.
]ib. XV, epist. t6 et.t 9. Gesn.
7. Senecam. distuli. t Distuti de
"Seneca)oqui,quum de quoeun-
que génère ttoquentium, qui ora-
 )o6 M. FABII QUINTILIANI
propter vulgatam falso de me opmioncm, quia' dam-
nare eum, et invisum quoque habere suni creditus
quod accidit mihi, dum corruptum et omnibus 3 vitiis
fractum dicencH genus revocare ad 4 sevenora~judicia
06 contendo. Tumautem solus hic 7 fere in manibus ado-
lescentium fuit: quem non equidem omnino 9conabar
excutere, sed potioribus prseferri '° non sinebam, quos
"ton sint imitandi, loquerer, et scnptorum,quemaJhucegitFa-
quum de poetis, et quom de ora- bius hoc capite, in cnjusque fine
toribus, et quum de philosophis collocatur Seneca. Vide §. y5. Xe-
romanis. ttadius. Hoc,quodjam "nophon.inter philosophos red-
lecturi sumus, de Seneca judicium "dendus."
quantivis est pretii. Conferendum f. Qma, sic Turic. Flor. C~MP.
autem cum eo GeUIanum (XII, 2), cum Goth. Jens. et edd. posterr.
in quo et ipso accusatûr Seneea* ante Basil. QufB, Voss. t. Reliqui
protervitas. in carpendis veterum qua. Vide t[, t5, 6. Vall. lib.
scriptis. Nec negligendum est, quid- RR.y,8,tl,~ma.C.Bteri<~ua.ED.
quid ibi exprobratur Seneca*, in iis 2. Eum, et. Guelf. omittit et.
quidem, qua: sunt relique, ejùs 3. Et omnibus. Goth. (tac. Gesn.)
operum partibus non inveniri.Vide cjc o.j cum Voss. 2.
Fabr. Bib). Lat., ed. Ern., vol. n, 4..Revocare ad. Turie., r. at(vide
p. loy, 8. Sallustium non ipsum ) <8) ad; a sec. manu r. a/t~MO! a</
carpit, aut irreverentius tractat, sed 5. Severiora. Turic. Flor. (a pr.
pravos imitatores notat Epist. ti~. manu uterque) severia; mox ille
Fortasse tamen Noster et familia- severa, et sic C~Mp. Goth. (tacente
res ejusdem sermones respexit. Gesn.). -Nostri dant alii seuertora
E/o~uentxB, distuli. Aldus, Basil. alii sèmera. Solus R. t ), t/ertora. ED.
inserunt versatum, Regiojubente, 6. 7'Mnt autem. Tnrie. Fforent.
quem hene revincit Badius. Nec ab Guelferb. CAMp., cum, cum Goth.
ejus et Burmanni ratione me abdu- Voss. 2 (err. Burm.) Jeas. Tarv.
cit Gisbertus Koen. in obss. MSS. Eadem nostri. Eo.
mecum cofnntunieatis, quamquam y. Hic. Turic. (a pr. manu) Flor.,
demonstrans Jo. Saresberiensem, /tUt'e. Nostri omnes hie. En.
qui hoc M?rM<Mm ipsum pra;fert 8. Qufnt. Florent. (a pr. manu )
Polierat. VUl, '3, p. 600. Quod CAMP.omittunt.
enim Koenius uegat, recte Fabium g.. Cona6ar. Turicensis, Floren-
potuisse ditatmn a se in omni gé- tinus, Gothanus (tacente Gesnero;
nère eloquentia* Senecam dicere, posteriorum uterque a prima ma-
fplin restarent atia; hujus doetrina* nu) CÀHP.,cona&or.
partes ab ipso expticanda; hoc et t o. ~'rte~o'n.Turi.censisper~'rre.
seqq. )ibris, non attendit vir doc- Florentinus (a, prima manu)pr<B-
tus, solum hic significari censum ~'t're.
 INSTITUTION IS QRAT. LIB. X, i 107

ille non destiterat incessere 1, quum~ diverse s!bi cou-

scius generis, placere se in dicendo posse4, quibus 5illi
ptacerent~, dif~deret?: amabant autem eum magis
quam imitabantur; tantumque ab 9éo '°defluebant,
quantum illè ab antiquis descenderat. Foret enim op- tsy
tandum" pares, aut sattem proximos iHI viro Herl:
sed placebat'4 propter sola vitia, et ad ea se quisque
dn-igebatefr!ngenda, quae poterat; deinde quum se jac-.
taret eodem modo dicere, Senecam infamabat. Cujus '~S
etmult3ealioqul'etmagn3evirtutes fuerunt: ingenium
t. 7nccMerc. Gellius iib.XU(re- y. D;j~Here(. Flor. (si recte in-
ferrente Turn.) ait Senecam cona- terpréter excerpentem) f~t~derent.
tum esse vituperare Ciceronem at- 8. ~mntant autem eum. Turic.,
que Virrrilium, ac muïtis in locis am. eum. Guelf., ~t <xm.att<- c.
reprehendere:eoauta)nin)ocoGet- g. eo; sic Turic. Flor. Goth.
jius mire reprehendit pAra~Mt et (tac. Gesn.) CAMP.A!d. Bad. BasiL
compositionem Seneca*. En. Retifjui ab nio.
3. Quum. Turic. Flor. (hic a pr. )O.J9e~ue<)a))f. descenderat.Vid.
manu) omittunt quum, cum Ahn. 1,8,9. Egrena proprietas eiocu-
3. Diversi. ~enet'ts. AItis enim ,tionis. Qui cupiat no~se, quid sit
(narrante Capper.) temporibus alia sana et elegantia mutando corrum-
placet eloquentia. Hinc de Seneca pere, is vident mihi conjecturant
optime judicasse Tacitus videtur Francianam desciverat pro descen-
)i)j. ilf, Annal.: «Quamquam ora- derat. Et en, ita. dantem Campa-
u tio composita a Seneca multum num (Vide ()4.)
cu)tus pra*ferret, ut fuit illi viro t ). ~tttmo~tan~um.Tur.Fior.,
ingenimnamœnumet temporis il- e. aliquid o., curn Alm. Suspit'or
Uusaurib'usaccomtnodatum.fE)). fuisse a~tOf/Kt. Sed pro foret Turic.
4. PoMe,<yttt6M!; sic Tune. CAMP. ~bre, Atm. fere (vide t26).).
(nisi quod hic pOMem) cum Alm. o. Autsaltem. Tur. Flor. Gue!f.
Hasi). Gryph. (t536). Inserunt t)t C.4Mp.Guth. Jens. (tac Gesn.). a. s.,
Flor. (vide '2t) Guelf. eum Goth. cuntVoss. 2, 3, et edd. ante.Bad.
Voss. t, 2, VaH. Jens. et edd. pos- ace. Basil. -Omnes nostn ac sal-
terr. ante Gryph. Reliqui inserunt tem. Kn.
iis, jnbente Régie. Nostri ~o~e )3. Proximos, illi viro. Turicens.
in ~tttttM, exc. Put. a sec. manu, Flor., primos i. viros. Gueti. illo
qui pro in dat iis. Eo. prn illi.
5. Illi. Turic. (a sec manu) ille, i~. Sed placebnt. Tur. Flor. (hic
quod et ex Alm. affertur. a pr. manu) omittunt.
6. P/acerc'tt. Turic.,lacère, cum l5. Ea. Turic. F)or. omittunt.
Alm. t6. ~/t0~u~ et tna~~te virt. Tur,
 .o8 M.FABHQUiNTILIANI
facile et copiosum, pturimum studii, multa* rerun't
in-
cog"nitio2; in qua tamen aliquando ab his~, quibus
quirenda qusedam mandabat, decéptus est tractavit
'29 etiam omnem~fere studiorum materiam~;nanfi et ora-
tiones~ ejus, et poemata, et epistolae, et dialogt ferun-
tm'7: in philosophia parum dijigens, egre~ius tamen
vitiorum insectator fuit~: mu!tae9 in eo claraeque sen-
tentiœ, multa etiammorum gratia legenda '°; sed in
(asec.manu)ahfc~tt[</fmm.u. tas, aut dictatas; quorum omnium
CAMp.,nhe~Mt</ent~tt't. levis memoria superest, et tulit,
). ~tt~ta sic Tnric. Fior. Gueif. <~utso)et,acvum.~LipsiusinVita
CAMp.cumBasi).Re)iquimu~ta)'[<m Scncca*. Poemala ~certum estuLer-
t tim scripsisse. Ipse in exsilio fecis-
(vide IX, ~7; V, to, 91 Jens.
"seostendit,etTacitus,jam etiam
(tac.Gesn.)huicvocipra:uuttitet
cum edd. ante Basil. ace. Gryph.– t seniorem, et in aula. [ta enim in-
Eademnostri.ED. <-vidicatumnianturapudNeronem:
2. Co~')tt:o. Turic. Ffor. ()ue'a <Ot'C«'&an(<'ttant,e/o.~u<')ttt<B/att-
pr.manu)omittt)nt. <~eMuni sibi asciscere, et carntt'tia
3. ~/& /tt!; sic Turic. Ftor. C~tn'. crcbrius factitare, ~o~~tMm ~Vf-
ReUqui a!. iis. Vide VIII, 6, 63. « fOfo'mor eorum !;e;t:Met. n Idem.
~.Ont)tem.Goth.(tac.G('sn.) Dialogi. Quos Fabius nomi-
CAMP., omntMm. Jo. Saresber., om- a nat, nec ultra. Mem.
nent~e'e omnium !tu~. mat., unde y. 7)tf:/o~tyerMt!(ur. Turic. Flor.,
Goth. scripturam commendat Gisb. ~Jta/o~e~. Ille a sec. manu, dialoyi
Koen.Vide§. )25.Nostrœscrip[ura; t~erutttut-, et sic CAMp. Jens. cum
'favet I, 4, 5: om;!<studiorum ge- edd. ant. A)d. Secunda Hor. ma-
« nere. Nostri om~etn, exc. R. nus, nostra ipsa.NostrIs vocibus
g,quiom)t;[f))t.ED. Jens. (tac. Gesn.)suï)jieitetcum
5. Mafertam liant. Turic. F)or. edd. posterr. ante Atd. pro quo Re-
(a pr. manu uterque ) nattt mnte- giùs suadebat eb<.
riam. Ille a sec. manu tollit priore 8.futt.OmittuntYa)).!ib.RR.
loco nam, nec reponit altero, et sic 8,g, < 3.Eu.
A)m-: g. Jtftt~tœ morutR ~raha. Tur.
6. Omtiooe; Turic. F!or. (hic a FIor.,MU/toMtt~taKtoruMo.jiie
pr. manu)c')'atto))em.–Nostri om- a sec. manu, multa multis amo-
îtes oratioues. En.–Oro<t0~ u Sive )'ttm~. Hic nostram ipsam. ~tf. i. e.
& causarum actiones. Egit tnuhas c/afa* s. nt. e. 'm. y.,Goth. (tac.
met illustres, atque in ipso senatù; Gesn.)CAMp.VicissiimeVoss.t,
n ut omittam quas principi scripsit, mM~a'~ue t. e. c. s. m. e. m. Vo-
in senatu recitandas. Neque du- cemftttf ante nostra omittit Goth.
« bito J~Wtcfa ad popufum et Epis- t0. ~coctt~. Turic. Flor. Jens.'
<.to/asgrayiorcs, ab illo conscrip- tacente Gcsnerù ) Tarv., leyen-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, r. !oq
eloquendo corrupta pleraque, atque eo 2 perniciosis-
sima, quod abundant3 dulçihus vitus. Velles eum~suo 'So
ingenio dixisse, aliène judicio; nam si aliqua con-
tempsisset, si parum non concupisset?, si non omnia
do. Nostri omnes ~en(/n. ED. cupisset, qui omitti ita latine qui-
t. V;t e/u<~ue)t~o. C. Catiguta im- dem non ppterat, pnnom nimis
perator(narr. Turn.) Senecan~i, qui teviteraccIpiturpro?nt~MS~ei
tum in pretio o at, appeuare sole- mon.Gedoynusmu)ta)iccresibi
bat commissiones meras, et ar<')tam ratus, nostrum incisum priori con-
sine calce: ita damnavit genus di- tinuat s'il eut méprisé certaines
cpndi fractum, nitnisque concisum. "beautés, qui à le bien prendre
Vide infra not. y sub Hnem. Ec. "ne sont pas des beautés" (vi-
2. ~t~ueeo. Goth. (tac. Gesn.) de mihi Francogaiios istos omnia.
inserit Mt.. in veterjbus vertendis circumlo-
3. ~&M't~))t. Guctf. Goth. (-tac. quëntes!);"s'Heneùtmédiocre-
Gesn. ) ~~uH<7<it. Eadem nostri. ment desiré ~M~au<)' » Ex-
Pra:terea Put., a6u)t</a6at. ED. tnndit sibi sententia: objectum
Eum. Turic. Fior. ( hic a pr. Standum autem est auctoritate
manu) CAMP., entm. Voss. ï, cum. MSS. qui omnes vindicant non. fn-
5. Nam si aliqua. Turic. F)or. de ego, timidus tamen, nec mihi sa-
omittunt~t: vicissimX,2, 3.Guelf., eruo:
tisfaciens,haecinterpretando
~MamM~M<fpro~Mant~tff<.CAMP.,n. <. Si non consutto quapsivisset ea,'
in a. Flor. (a sec. m.) )t. s. nil te~ua-
f' quaenimis tenuia irifraque digm-
/tum, et sic Goth. Jens. (err. Gesu.) tatem rerum posita essent. ') y~-
cum Voss. 2 Vall. et édd. posterr. rMm igitur accusativi loco habeo et
ante Bas! exc. Ald. (hic enitn n. id ~u~
interpretor ntt0f/ non est
nMt a.) ace. Gryph. N. simile f~tfan), satis,
quod est exile et ntOiufMm.
Guelf. ex Voss. K. simile sine Fateor intérim hoc quod confeci
quam. Eadem nostri. En. sententiae nimis simitevideri illi al-,
6. ~'arum non concupisset; sic teri « rerum pondera. non fregis-
Turicens. Flor. Guelf. Goth. (tac. u set. !) Verum eadem accusatio
Gesn.) CAMP.cum Voss. t. Reiiqui providenda est in altero sententia-
omittunt ;t0)t, inter quos meorum. rum pari. Quid enim est Otn~tef sua
primus Jens. To non omittunt amare, nisi hoc nihil pont?~~ out~
Put. Vall. lib. (a sec. manu uterque) succurront scribenti, contemnc~e;*
RR. 7, t Ca;teri servant. Eo. Nisi illud fortasse discrimen agnos-
~t~arum non coxcuptMet. Hic cas, ut contemnere a~t~tta sit, trans-
quum p)erique, contra MSS. qui- ire omnino aiiqua, nec in scripto
dem,omittant no", eorum solus ponere: non omtttasua amnre, qux-
Rollinus dignatus est explanationis cunque inveneris,iis non ad ta*-
aliquid aspergere. «.Si quidam, dium usque'indutgere omnibus
ait ille, orationis tenocinia.minus aut muhifariam variando et figu-
studiose sectatus essct. Praeter rando )eetorihus ea obtradere. Et
negteetum hic accusativum ad eon- sane hornm quoque vitiorum bona,
 i tO M. FABII QUINTtUANÏ
sua amasset, si rerum pondéra mmutissimis senteunis
non fregisset, consensu potius eruditorurn, quam pue-
t3t rorum amore comprobaretur. V erumsic quoque jam
robustis, et severiore génère satis firmatis ~tegeudus,
vel ideo, qnod exercere potest 3 utrinque 4judidum
multa enim, ut dixt, probanda in eo, multa etiam ad-

est copia aputl Senecam. Vettem dem sententiam exhibeant; ita ta-
tameninnuttissimohocdeSeueea n)en ut quidam pergradusascensus
Ioconihitpa)umaffeetu)n,~aut existat, quem idem Buttm. mani-
pondere suo vacuum a nobis inve- festiorem reddit hac sermonis for-
niri.Quareneesufnciomihiiniis, ma KSeneca tevia etiam et vero
quse protuli. Fortasse reconditius <t oratore Indigna )enoclnia non
aliquid latet in nostris ipsis, qua: sonper contentât; imo coucupi-
potuerunt et corrupta esse, ante- ~cetnti[)a,utquc,utve'bo dicam,
quam ad nos perferrentur. Nihil « on~ta ~UMatnft~a~ quc~ factum 1
minus fero, quam quod Gedoy- ut rerum pondéra mtHuft'Htntu
nus, si non omnia sua amasset ver- ~ttfttttM yro~fret. Sed durus
tit u s'il n'eut pas été amoureux eidem Butttn. videtur ille vocis pa-
« de toutes ses productions, Ne- rum usus (juem Spald. thjgit
que enim sua ista ad justa opéra Buttm. credit excidissevoeabuhtm,
refero, sed ad subnatas inter scri- a cujus primis litteris facilis abcr-
Lendum quascunque sententias. Ad rutio esset ad similia quœ sequtm-
~tacift illa mtttuttMt'mt't jottentt~ tur, in hune modum, <csi p:)rmn
remm pondera Colomesius verba co))CupMce)t</a non concupisset a
Ge))iana ponit, non aliena sane, sed vel « si parum convenientia .non
quorum tneutionem supra jam in- « concupisset. n Vide C]c. Famit.
jecisset Pseudo-Turnebus ad t26 XV, G, Aotïo~ non ntni~ co~c~tî?~-
(vide ]! '4! et ~rse Burmannns cendtis. Quint. infra XI, 3, f8o,
eidem exprobratadtV, t,G)); quod t)f7rtttHconfC~ten~Me?'o~cc rt~n.<.En.
Almeloveno quoqtie, doctiori qui- t. Cnnsensu. Guelf., ratio !C)f!tt
dem illi, accidit in voce illa Cali- (vide )ib. V; cap. i3, §. tp).
(;u)a* calcem !t)te af'cna appellantis 2. Ze~<;)x/)M..Gucif., /f~o)f/ttm.
Senecae orationem (Sucton. Cati~. 3. {7<nn'/)tc. Nostri et insoper
c. 53),itidemaTurnebon)emorata. C.tMp.Andr.Jens.Atd.etitpudBurtn.
-Buttmannus in a~/e))f/ qua; ad Voss. 2 M(ru<n<jfuc,exc. R. 7, qui
catcem v'~uminis subjunxerat, dicit ttfrt~f7Me. Et).–t~r~t~t~fH~tCtttm.
se de sententiiB rfjpetita' Krimine, Tarn taudantiurn quam vituperan-
quod sua; ipse rationi Spatdingius ti)!tn. Radius. Sic ufruntM~ et fa-
objicit, minime sollicitum esse, cere et non faccrc apud Cic. pro
quum non t)sec modo, sed omnia I!osc. Amer. 3o.
qua: quadruplici illo si introdueun- 4. yt<Cf')tn!. Tur. F!or. CAMP.
tur, nonnisi leviter variatam eam- ~Mt/fcett), cutn Vall. a sec. manu.
 INSTITUTIONIS OUAT. HB. X, 2. I 1Y
iniranda suht: eligere modo curac sit, quod utinam ipse
fecisset; digna ëmm fuit illa natura, quae meliora vel-
!et,qu3e,quod'votua,effecit".
CAP. II. Ex his caeterisque lectione dignis auctoribus 1
etverborum sùmenda copia est~, etvarietas Bgurarum,
et componendi ratio tum ad exemptum virtutum om-
nium mens dirigenda: neqne enim dubitari potest,
quin ards pars magna contineatur :m~a<!OHe: nam ut
inveiiire~primumfuit,estque praec!puum~; sic ea,quae
bene inventa sunt, utile sequi. Atque omnis vitae ratio :¡,
sic constat, ut, quae? probamus in a!us, facere 8ipsi
velimus; sic titteràrum dnctus9, ut scribendi fiat usus,
pueil sequuntur; sic mus!clvocem'°docentium, picto-
res opera priorum rustici probatam experim ento cul-
turam in exemplum intuentur omnis denique disci-
plinae initia ad propositum sibi praescriptum formari
videmus. Et hercule necesse est, aut similes, autdts- 3

t.QM<c,~MO~Turic.F)o)-.GueIf. 6. Utile. C.l:lfP. exhibet utiliter..

omittunt ~tt<Eeum AIm.Voss. 1,3,
Jens.Tarv.HabentGoth.etVaU.
E Voss. 3 refertur et quod meliora.
2. Effecit. Turic. CMtp., e~tCtt,
cumAtm.Jens.Tar~
3. Copia c!t,e<.Tur.F)br.CAMp.
omittunt MtcnmGoth.Jens. etetM.
ante Ald. Malim paene pro et t~er&.
scribi cxt u., hic autem omitti vcr-
bum. Jnscritjitar caput~PenKtfff-
tione in Guelf. Goth. cum edd. om-
nibus ante Gesn. exc. Obr. Nihil
~n~cripïtonis. in Turic. Flor. CAMP.
–In nostris omnibus inscnbitur
caput7)<'tntt(aho))p.Eb.
4. /ttue<:t)'e. Gne)f. omittit cum
Voss.),3,Bern.
5. Estque pr<cct't'<m. Cucif., est
outc~rtec~ue, cum Voss. t,3,Bcrh.
nisi quod )u très p'tYECiptfa.
y. Ut, ~Mfe. Flor., utique.
8.7pst.Turic.tor.(hicapr.
manu)tj)~e.
g./)ttC<u.u<,Ffor.octu!a a
sec.manuuproo~sednonaddi-
tnmut.
to. ~ocent (/oce))<t'um. Turicens.
Dorent.,<ucenttttm,omisso!'oc.;
hicasec.manu,otantumprou.
l!i<~hM.<n<ucn~Mr.«Vide
"Columen.Xt,).')Atmeiov.
l2.ttu<'nt)<)-.Jens.,<Men(ur,
cum edd. ante Basil.- Nostri om-.
nés t~tuc~~ur. ED.
t3. Initia. Tur. Flor. (hic a pr.
manu) omittunt cum Alm.
t~. tNerett~; sic'furic. Florent.
Gue)f.Goth.(tac.Gesn.)CAMp.–
ReUquidant./tffc~e.Vtdelib.X,
cap.86.
 <t2 M.FABMQUINTILÏANI
similes bonis simus sim!!em.raro natura praestat, fré-
quenter' imitatio: sed hoc ipsum, quod tanto facuio-
rem nobis rationem omnium facit, quam fuit ns~, qui
nihil, quod sequerentur, habuerunt, nisi caute et cum
4judicio apprehenditur4, nocet. Ante omnia igitur imi-.
tatio per se ipsa non sufncit~, ve! quia p!gn est ingénia
contentum, esse lis, quse sint? ab atns inventa :~qu)d
enim futurum erat temporibus illis, quae sine exem-
plo fuerunt, si homines nihil nisi quodjam9co~no\'is-
sent'°, faciendum sibi-, aut cognandum putassent?
5 nempe nihil fuisset inventum". Cur igitur nefas est
repenri atlquid a nobis, quod ante non fuerit?an liïi

t. fre<jftfeM<e)'tmttatto. Ftor. ,~n*- Gesn.) co~M!)MMt. CAMp.~nouf.t-

<~uentemtmt<fttt!;asee.manuo o !et.- Nostri omnes co~'tOMMe~t. )~).
pro S.
2.7ï~~oHCMomntuM;sIcTH)ic.
Ftor.(hicapr.manu)CAMP.cum
A)m.Re)Iquiinseruntre)T<tn.Sic
quoque omnes nostri. En.
3./<)!.Ftor.(apr.manH)omittit.
An erat hisfuit qui? Vide tib. X,
cap.),().!3o.
4. ~pprehe'tffttur. CAMP., nppre-
/<e~f/~tttr. Nostri omnes ~H~e-
/tcnc/tfur. Eo.
5. ~);te omnfa. Vide V, t3, G.
vel. etiam propterea. »
6. ~tt~Xctt. Flor. (a pr. manu)
suffecit.
Qua; sint; sic Turic. F)ot. I!e-
tiqui o. !tt))f.–Eadem nostri. En.
8. Ou(E ~te. Turic., out a sec.
manu, </uM CAMP.,KMnt~.
g. Jam. Turic. Flor. (hic a pr.
manu) imago. Guetf. CAMP.omit-
tunt. Ex Alm. affertur,<nn)a~o. Jn-
de Burm. eruit jam MaFOrc~ frustra
ille. -Nostri jam, 1..exc. R'. tO, qui
sotusomittit.ED.
to. Coo))OftMftf.Tur.Goth.(tac.
)t.~Vt/tt7.t'))W)tum.Libanius
Declam. XVi)[, p. 487,. 6; <f"
TttC! «ftt ~etta.J'tt'xct.T!);, M~M tfX"'
OfJJa 6Âe<C~VEV. En.
t2. ~Vc/a~.Turic.Fior., t)]t;e)t<u.~
curn Alm. Ille a sec. manu,«)M'n-
tum, hic nostrum. Pro est 't'uriu.
"Ut
(a pr. m.) M.–Ctfr t~t'(ur;fe/
hic ne~M, sic fas sect. 3, aJ~ntMM
quoddam, sive afternam )e{;Htntc-
nfertur, qua perfectiomes rcrum
possibles (~~o~~)~:ot )'~) Jeter-
<. minantur, h. e., <[ua sui qtudant
fines rébus earutnque \irtutibus
as5tgna))tur,ut[t'a <juo~ ascendcrc
f'perconditionctnsuamititsnon
Jieeat. Sic XI, 3, i8t. ~c~ue ta-
))te;n//u<<c.<t xe/ai!. SimiternoxX,
2, 26, ~rofu7?tf.c~t'/merc~tCHp /t0-
t t)tt)tt t)<con<;c.<!ttm.
Ht quoties ~tcet
'tHapOttltur.')Gcsneru5.
t3.jRe~<?)<)t.Tunc.Hot'.()uca â
pr.manu)rc~cr~t'.
<n.Turic.,fnM',cumA!m.
(non ftor. Vide X, t, '27); a sec.
manu tamen, et sic CiMf.
 `
INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, 2. u3
tudes sola mentis natura. ducti sunt in hoc, ut tam multa
generarent, nos ad quaerendum non eo ipso concite-
mur, quod certe scimus invenisse eos, qui 'quaesierunt?
Et qnum illi qui nultum cujusquam~ rei ~habuerunt
ma~istt'um, plurima in posteros tradidennt~, nobis
usus aliarum~ rerum ad eruendas alias non ptoderit,
sed nihil habëbimus, nisi benencu ahènl? quemadmo-
dum quidam7 pictores~ m id soluni student, ut descri-
bere tabulas mensuris ac lineis sciant. Turpe "'etiam
iUud est, contentum esse id consequi quod imiteris
t. Quœn'erunt. VaU. lib. RR. y, tionem, in quotidiano illo maxime
!2, Jens. Atd., ~u[e!)ert)tt. R. g, )'et vocabulo, quod ipsum tan~uo-
~M<p!o'(t., Caeteri ~u<E~;eru)tt. Eo. rémingeneratoratiuni. Etiam, quo
2. Cujusquam. Guetf. C.tMp., eu- nomine Bad:U5 ~/t~rn?7t tuetur pra*
jusque, cum Goth. Nisi me retine- i~arttm, usus nutidsin)!B )ocutionis
ret vetustissifnorutn librorum reli- a~ttrum alias hic nuidem non hene
gio, maitem prope hoc, potestate procedit, ubi nonnisi t)ipa! [it.t di-
ea, de qua egi ad )V, ), 46. In visio mteth~itur, ut nov:R res ex
omnibus enim artibus (e:) est t/tMB- prioribus illis eruautut, non <t/)fe
ex aliis. Quod si peteretur, posuus
que res) magistro caruerunt primi
iHi. talis decebat: rerum aliarum ad
3. ~/o&uerunt. Jens. Tarv. Ald., alias eruendas Myn.s.
~a~ue''t)tt. Qtftf/tfm. Turic., poeta ft; a
4. 7"rMfytW~rt<tt.Turic. Florent. sec. manu poeM: et,'et sic. C.tMP.
Guelferb. CAMP.,()'af/t</en<ftt,<!U)n 8. Piciores. ~c lineis sciant. Fa*
Jens. Tarv. A)d.–Sic fjunque nos- teor parum hoc capi a me, nisi
tri, Pur. Vall. iib. UR. 8, tt, forte intetu~antur ii pictores, qui,.
Et). ut aliena opera, iu suas tablas di-
qui tf~cr~f.
5. t~fM. Turic. Flor. (hic a pr. n~enter transferant, stn~utas eo-
manu) omittunt cnrn Atm. rntn partes antea mensuris et lineis
6. ~~ff)unt. Turic. Flor. (a pr. dimetinrttar.
manu uterque) a/;t)).um. Loc., ;«- g. Describere. mensuris. Turic.
t'urn, cum posterr. edd. ante f!ad. Flor. (a pr. manu uterfjue) f~crt-
ace. Basil. Gryph. item Gihs. <)))r. &er~)tt.n)cn!tt)t< Guetf.,(/. <atM/f<
Capper. Mox pro crue'tt/as Turic. ac m..
F!or. (hic a pr. manu) Guelf. CAMP. jo. Etiam. Gothanus (taceute
fruf/tftf/m, eum Bern. et edd. anté Gesnero) e<)))n.
Àtd. Nostrum, quod coujicere vi- tt.Cottse~m~gttoJttTtt~n'sTuri-
detur,autYidcri vuit,Hegius,Gf)th. cens., consequi </fmi'(en!a~sec.
Val!, item Alm. Fateor tamen dis- manu cotse~ttt de nicfn!. Voss. 2
plicere mihi rei et rerunt continua- quod mtrt;n!.
4- S
 "4 M. FABII QUINTILÏANt
nam rursus quid erat futurum, si nemo~ plus effe-
cisset 4eo5, quem séquebatur? nihil in poetis supra
Livium ~tf/rQ?t:cu??t~; nihil in historlis? supra ~on~-
~cum anna/e~ haberemus; ratibus adhuc ~navigaretur;
non esset pictura9, nisi quae lineas modoextremas um-
brae, quam corpora In sole fecissent, circumscriberet.
8 Ac si-omnia percenseas, nultà sit" ars, qualis inventa
est, nec intra initium stetit; nisi forte nostra potissi-
niumtemporadamnamus'~hujus)nfeHcitatis'utnunc
demum crescat nihil: nihil autem crescit sola imi-
9 tatione. Quod si 16 prioribus adjicere'7fasnon est, quo-

].~VamrMrMt!.Turic.,r)f)'St« Athenag. Leg. pro Christi, p. 5g

?tam.Vam rursm. Adverbium res-
pi<;it ad §.4~ Quid enim futurum
"erat." »
2. Erat. Goth., esset.
3. Nemo Goth., nihil.
~E~ectMet. Guelferb., e~ctet.
CAMP., e~CMSet.
5. Eo, ~uent.Jens.Tarv.,eo~UtE.
Loeat., eo quod, cum edd. posterr.
ante Bad. qui verbosius, etsi non
sine acumine, de scriptura: utrius-
que discrituine agit.
6. Liuium ~ndrontCttm.Pomtt-
~cum annales. Recte abtegant VV.
DD.adCIc.deOr.H,t2;itcm
Brut. ,e. t8. De Livio vide et Bentl.
adHorat.Epistt.Jt,t,y'.A![a)im
prope poc<t pra: poetis in )oco .nos-
tro.VideX,i,2g.
y. Historiis, Flor. (a pr. manu)
posferM. CAMP., ~«Mtcnus.
8. ~VaM~are~Mr;sic Turic. Flor.
CAMP.curn Alm. Reliqui tX!t)t~are-
MttS.–Sic quoque no~trt omnes.ED.
g. Pictura. cHcttmsert&eret.
n Hanc pictura' originem assignant
f omnes; cui debeatur, non conve-
tut.Vide Ptin. XXXV, 3, sect. 5;
"Dechair.,etc."Gcsnerus.
)0. Circumscriberet. Flor., cir-
cumsc)':&e)'e)tt, et sic Jens. cum edd.
posterr. ante Ald. Sed. Jens.Tarv.
et modo~cctMet. Correxit Rej;ius.–
Nostri omnes CtrcttnMcrttercf. En.
f. Sit. Turic. (a sec. manu) fit.
t2. D<tnt)tamuï.GueIferb.,nta)t-
damu!.
)3. Damnamus. infelicitatis.Vi-
delt,5,~4.
i~.Cr<ca<n(/t;nt/t! Turic.
atterumttt7tt/omntit,(]uapropter
transposui voces, qua* in reliquis
quidem libris ita conïinuantur ni-
hil oMcat nihil. Stoer. Chouet.
cr~c~f.
)5.~utem;sicTuric.F~or.Gue)f.
Goth. (tac.Cesn ) CAMP.cum Aim.
Vatt.Voss.i,2,3,Bern.Basi).
Gryph. ( f536 ). Reliqui enim.
Nostri autem. Eo.
t6. Si. Turic. Flor. (a pr. manu)
omittunt.
17. ~t'cere. FIor., a~f.'tcere, ut et
mox~o.Voss.3(apr.m.)atM<')'<
Sed. Voss. l ~'rtorf&tM omittit.
Nostri omnes a~/tcere. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, 2: ii5
modo sperare possumus' 1 illumoratorem perfectum?
quum in his~, quos maximes adhuc novinius, nemo
sit inveutus~, in quo nihil aut desideretur, aut repre-
hendatur. Sed etiam qui summa non appetunt8, con-
tendere potius, quam sequi debent: nam qui agit 9, ut 'Io
prior sit, forsitan etiam, si non transierit, aequabit; eum
vero nemo potest aequare, cujus vestigiis sibi utique in-
sistendum putat: necesse est enim, semper sit poste-
rior qui sequitur'°; adde quod plerumque facilius est
plus facere, quam idem: tantam ënim difScuItatem
habet similitudo, ut ne ipsa quidem natura in hoc ita
évaluent ut non res simpHcissimse' quaeque pares
t. ,PoMumt(! t7/unt. Jens., pcMt- tent. Goth. Jens. (tac. Gesn.)CAMp.
mus-ullum, cum edd. posterr. ante cum Voss. 2, et edd. ante Stoer.
Basi).' Mox p. u~MtK ante Obr. acc. a~/jefent.–Sic quoque nostri~exe.
Ho)). Sed nostram vindicant met Avic. Poul. R. qui ~Hnefu~f. Eo.
.quo'me MSS. et C.tMp. Nostri g. Agit. Guelf. omittit. -Omit-.
po~umm, exc. R. '2, qui solus tùnt qupfjue Avic. Put. Poui; RR.
/)OMtn)u!. Habent alii t//um, alii tt/- 3, 5, io. En.
lum. ï~). 10. Qui œ~ttftttr. Turic., e~:t;fur,'
2. 7//)fm oratorem perfectum. a~sec. manu, equatus.
Gesnërus recte a)')egat ad totius tt. ~a/«ertt. Turic. eM/ttcn'
operisProœm. g; hic ':8; item Jens., valiierit, cum cf!d. auteAld.
Ciceronis inprimis Oratorem, ini- ace. Bad. Vide IX,3, t3 et debe~
tio adde et Nostr.tVIII, Pro. t3 bat in eodem capite §. i repon!
X![,),2i. evaluit pro ua~utf. Nostri eva-
3. Quum. Turic. Flor. ~ttam. /ttent, exe. RR.,y, tl, qui !;a/ue-*
Ille a sec. manu quamquam, hic nt.Eo.
<j'uMnt. ï 2. Res $ï?n??/tC~tm<P. ~~Ctt~Mt~
7/t)!; sic Turic. Flor. Guelf. ne; sic Turic. Fior; C~Mp. ( nisi
Re)iqui tt!. quodhic<j;[<œ)cumA!m.Bo!d.And.
5. Quos. Turic. (a pr. manu) quo. Basil. sed postremus omittitMtt~uc.
6. 7n~et!<us. F)or. (a pr. manu) Obr. item, sed pro ~mï?/. dat ~tMï~
infestus. /tm<B, et sic narratur locum dare
y. Summa. F)or. CAMP., sum- Bern. Sed e Voss. t, r. ~u<Bdissimil-
mam, eum Goth. Voss. 2 et edd. /tm<B fMe&<!)t<ur refertur. Reliqui
ante Ald. acc. t!ad. Vide VU! Pro. r., OM<B~t?7tt7/tnt<cv. d., nisi quod
t.– Nostri xttmmam, exc. Pùt. Jens. et rell. ante Ald. ace. Bad~
Prat. RR. !0 12 qui summa. ED. Gryph. (t5~) inserunt' uh~tt~.
8. Appetunt. Turic. Flor., a~t- Goth. autem et Voss. 2 t~~tur,
8
 -n6 M. FABII QUINTILÏANt
maxime videantur, utique discrimine aliquo dIscernaEf-
tt tur adde quod qutdquid alteri simile est, necesse est
minus'' sit éo,quod imitatur, ut umbia corpore,et
imago 3 facie,. et actus mstrionum~ veris affectibùs.
Quod in orationibûs~ quoqueevemt' namque eis7,quse
in exemplum assumimus~, subest natura9, etvera '°vis;
contra" ommsimitatioficta'~ est, et ad alienu mproposi-
t~ tum accommodatur' Quo Ht' ut minus sanguims ac vi-

indicativum habent. -Nostri fjfu<B bre est plus foible que le corps.
yttTttMtmff ~tJeanfur, exc.H. <, qui 5.0rat/0));&t<Voss.a,3,ora-
solus receptam a Spatd. lectionem iioil,e,, soli. Placet. Ontoribus
habet. R. Q solus pro ftf/e~~tttrdat Gryph. Nostri omnes in drotto-
videntur. En.–A;! !tmp/«;tMima', nt&tts.En.
fi. e., minime variée, in quibus ni- 6.~L'entt.Turin.FIor.(apr.ma-
hUmagnopereexspecteturdiserimi- nuuterque)~e~tf.
nis, qualis fuerit gramen, fulium. ~-CM;sic)''ior.CAan'.7fM,Guc)f.
Reete Gesnerus hic admonet indis- Re)Mjuit~.Yid<;iib.Vf!I,cap.6, 6,'
M)'<tt&~tum I!torum. Vide iib. Y)I, ~.63;)ib.Vi,cap.),<g.
Prœf.4. 8. ~MMmtt~ux. Fibr., at~um/tnm.
l. 2)~c<?rHat!tur. Turic., t/t~~o~- Gue!f.ttmtnt!~j cum Vo-.s. l.
(Mr; a sec. manu, Jt.<xoctentur; et <).~Vatura, et vera. Tu)'LC-, ))afu-
sic Obr. At Flor., (~toftnttfr; a sec. rant et ita a posita super u ); a
manu nostrum. Hoc quidem non secunja manu nNtuxB Maria. Obr.,
ferendum duco ob ingratam etymi 'n<t<ur<Bfcrn.
iterationem discrimine discerna~- ï 0. '~u~c~tpîahtM, et fe~ vis. Vi-
tur. Latere suspicor </M(tttM))tu; de)tb.I,cap.3,§.5.
Vide Drakenb. ad Liv. )V, Sg, 3. t. Contra. Turic. (a sec.
manu)
x.\Est minus sit co. Turic., e. m. contraria.
eo; a sec. manu esse TM.co. Bem., )2.t<;ta.Turic.F)or.acfa,cum
est eMe m. Ht eo. CAMP-, e. esse m. Alm. Stoer. Chouet. Leid. Vide )t,
eo, et sic Obr. Necesse est omittit t3,g. Neque enim vêt hic plane
Guelf. est de nihilo. PnEtero tamei!
recep-
3. Et t'mn~o. et actus. Turie. tam, propter sequentia maxime.-
Ftor. omittunt copulam secundam Eademnosîri.En.
curn Alm., utramque CAMP. et sic '3. -~ecommo~atut'. Gueiferb.,
Obr. commof~afur, cum Leid. et marg.
4. ~ctm! /t'!tno)mm veris a~yeKft- Choueti.
&ui;.Vide falsos a/yecttt! VI, 2 35. l4-~uo~.Turic.FIor.CAMp.,
~tntt!: accipe de tota rei cujusque quod ~*act'f, cum A)m. Q!fo</ ~f,
vi, non de sola magnitudine, ne Jens. Tarv. Nostri Codices quo
forte )<a*reas in um&ra quare et ~!t, except. R. n qui solus quod
u ainsi l'om- j~t.ED.
Cedoynus recte vertit,
 INSTITUTtONIS ORAT. LIE. X, 2. !!7

rmmdeclamationes habeant quam ôrationes; 4quia

in illis vera,in his assimutata~ materia est; adde quod 6ea,
quae in oratore? maxima sunt, imitabilia non sunt, in-
yentunt, !nfen<:o~,u:x9,~f<c:7!fa~, etquidquid arte non
traditur. Ideo'° plerique, quum .verba ex orationibus i3
excerpserunt, aut aliquos. compositionis certes pedes,
mire a se, quae'~ legerunt, efHngt'~ arbitrantur'4: quum
et 15verba intercidant invalescantque temporibus, ut
t. Dec/amattone!. Turic. CAMP., tfOHM, Jens. Tarv. Ald. cum Voss.
Jec/amatorex. !3. Nostrum, nisi dormitavi, Guel-
2. llabeânt. Turic. Flor. (a pr. ferb. In èdd. prima Basil. et est for-
manu uterque) /t<t6e)tt.Nostri tasse a conjectura Philandri.-Ea-
omnes~<!6ea)tt.ED. demnostri.ED.
3. Orationes. Turie.(a sec. manu) 9. Vis. Vide VIII, 3, 88 IX, 2
CAMP.,oratores. Inest aliquid scabri ïo~. Hic §. 25. ~<~</equod attende
quum in oratione, tum in argumen- ter positum, brevissiino intervatio
tatione horum. Malim e vetustissi- (vide X, <, 25); sed hoc fortasse
mis libris sic rescribere et ad ft~te- consulto.
ttuttt propo~t<u))t accommodat <jfuot/ 10. 7</eo; sic Turie. Florent. cum
facit: ut minus Mn~Mt~M et vi. ri.um Alm. Hetiqui T~eof~uc.
/m6ettt t/ec~amattOfies, quam oratio- 11. ~erta e~sic Turic. Florent.
?ïM. (hicapr.manu)C*Mp.Re)iquiin-
Quia sic Flor. sed a pr. manu serunt ~tt~~aïn.
et hic et Turic., ~uant, cum Aim. 12. Se, ~utB legerunt. Turic., se-
a sec. manu Turic., quamquam. qua, e/eyeruHt; a sec. manu sequi
Re)iqui<j~tt0~. c/co. G.otit. (tac. Gesn.) se ~uc ele-
5. ~Mtntu/nta.Turic.Ftor. CAMP., qeru~t. Flor. CAMP.Jens. (tac. Ges-
JtMtmM/nta. Guelf. Goth. Jens. (tac. nero) s. ~tMBe/e~er:t't(, cum edd.
Gesn.)Tarv. ,a.Stmi/atn, cum Bern. ante Leid. ace. Roll. Sed..Guetf.
Ald. Vide IX, 2, 27. Dicas dis na; nostrnm.
tum e précédente his, ut et hic ma- i3.<f'.Turie., e~tt~t, a sec.
)is. reponere.xtmu/uta; sed videtur manu o~/ettdt. Flor. (a pr. manu)
frequentatum Nos.tro hoc comao- e~enci. Voss. 3, a/~n~t. Vide X,
situm. Eadern nostri. En. 3, Nostri c~/t)~. En.
6.QttO~<*a.CAM)'utea.Goth. l <{.~r&ttraKtttr. Turic. Fior., ar-
&tfra~'a~tu/
(asec.uianu)omittit<?tt0t/.
Omtore. Jens., oratione, cum 15. Quum et. Turic. Flor. Guelf.,
edd. posterr. ante A)d. et cum, cum A)m. Jens. Tarv. Sed
8. /nfe;ttfo, vis. Turic. Florent. omittit et CAMt.cum Voss. 2 Goth.
CAMP., tnfe)ttt'0)!M, eum Bodl. Col- et edd. ante Basi).
bert. Voss. 2,Goth. ( err. Gesn.) )6. ~nterct't/attt. Jens.(tac. Gesn.)
Loc. Ven. Husc. Bad. Andr. Inven- Tarv., tnterctJettf. CorrexitRegius.
ti8 M. FABII QUINTILIANI
quorum certissima sit regula in consuetudme, 'eaque
non sua natura sint bona, àut mala (nam per se soni
tantum sunt), sed prout opportune proprieque~, aut
secus collocata sunt; et compositio quum rebus accom-
modata sit4, tum ipsa varietate gratissima. Quapropter
exactissimo ]udiclo circa hanc partem studiorunt~ exa-
minanda sunt omnia: primum, quos Imitemui'~ nam
sunt plurimi, qui simiUtudInem pessimi cujusque et
corruptissimi concupierunt?; tum in ipsis, quos ele-
gerimus, quid sit9, ad quôd nos efnciendum"~ compare-
Nostri omnesintercidant.ED. 5. Sludiorumexaminanda.Tu-
7<tt<a/Mcant~Me. Turic. C*MP., rie. Flor. inserunt alia cum Alm.
invalescant, eum Jens. Tarv. ~*t in- sed0br.,t</a.
valescant, Loc. cum Ven. Ruse. 6. Quos imitemur. Tune. Fior., 1
jubente Regio.–Nostri omnes t'n- q. at. (videX, t, t:5) imitendum:
~a/eManf~ue. ED. -Iittercidant t):- ex Alm. modo q. tmtfen~tn. Ille a
~a~cant~uc. Unicuique succurrunt sec. manu q. ad tmttanaunt; hic
versus nohilissimiHoratiani, Multa nostrum. Nostri quos t.nt'temur,
rcn~cenMf ~«(B~ant cectt/o'e, ca- exc. Avie. Put. Prat. RR. 3, 5, t0,
Jettf~ue, etc. Ad Pis. yo seqq. Vide qui dant (~MO!imitetur. ED.
Qu. VIII, 6, 32. Hic autem contra y. Concupierunt; sic Flor. cum
omues quidem libros reponere tibet Goth. et edd. ante Basil. esc. CAMP.
tempore pro <em~O)tttM, qui plura- Sed Turic. 'ion cupierunt. Reliqui
lis numerus deberi videtur librario- concu~ten)t<. Vide IV, 3, 1 6.-Nos-
rum socordia;, quorum jungenti tri habent alii cottCMpt'er~nt, atii
huie vocabulo, non, ut par erat, concupieiint. Eo.
verbis. Potuit etiain adha*rescere 8. Tum; sic Turic. Flor. Guelf.
bus ex eo quod sequitur ut, quum C*MP. cum A)m. Reliqui Deinde.-
antiqua ratione scriptum esset tem- Eadem nostri. ED.
pori. Vide MI, 8, ty. Eadem-opera g. Sit, ad quod.. Turic. Florent.
recte rescribas outeoue pro eaque; Guelf. CAMP.omittunt adcumGoth.
quod aliquantum turbatorationem. Voss. 2 VaH. Colbert. Voss. i, 3,
t. ~a<jfue. Guelf., ea quce. Goth. Jens. Tarv.
(tac. Gesn.) ça sine enclitica. 10. Nos e~Ct'enf/um; sic Turic.
2. Non sua. Guelf. inserit stlnt. Flor. Guelf. CAMP.cumJens. et edd.
3. froprte~ue. Turic., proprie. ante Gryph. exc. Bad. ~c!<'nf<um
4. Accommodata sit, (um. CAMP. nubis, Goth. Vall. Voss. 2, Colb.,
omittit sit cum Goth. et edd. aute probante Badio,sed com~arftre sic
Basil. exc. Ald. Sunt post collocata dici non docente. Reliqui ~c;e)t-
omittere narratur'Voss. t, qui et dum n<M. Easdem Yaria.i tectt.
tamen ipsa pro tum ipsa. prœbent nostri. Eo.
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. X, 2. ng
mus, nam in magnis' quoque auctoribus incidunt '5
aliqua vitiosa2, et a doctis inter ipsos etiam mutuo re-
prehensa atque utinam tam bona imitantes~ dicerent
melius, quammalapejus~* 4 dicunr5! nec6 vero saltem
iis, quibùs ad~evitanda? vitiajudicn satis fuit, suf6-
ciat imaginem virtutis effingere, et solam, ut sic 9 dixe-
rim'°,cutem",velpotiusiUasEpicuri'~ figuras' quas e
summis'~corporibus dicit efftuere. Hoc autem his'~ ac- t6
cidit, qui non introspectis penitus virtutibus.ad primum
se velut aspectum orationis aptarunt; et quum lis feli-
cissime cessit tmitatio'7, verbis atque numeris sunt non
t. 7?t maints. Guelf. omittit in. quibus ad X, t, t2/}.Disertissime,
Contra CAMP., quoque. ut solet, Lucretius IV, ~8, cujus
2. Nam in ma~ttM. vitiosa. Vide « Yerba quum respexerit aperte
X, 24. ~futuo rep)'e/te)MOn<nt n noster, hie ascribenda sunt: Dico
exemplum VHI ,3,3). 1. igitur rerum e~yta~ tenuM~ue~-
3. Imitantes. Flor. (a pr. manu) guras Mittier ab rebus $u)nmo de
<Tnt<a~t/o~. <'corpore eo'um; Quœ quasi ment-
4. Pejus. Turic., pius; a sec. ma- brana est, vel corte.<'nom))t:'(amf/a,
nu prius. Flor: (a pr. manu) ejus. Quod s~cciem ncybrmam similem
5..Dteunt. Turic. Flor. Guelferb. oen't ejus imago', Quo~mctftt~ue
CAMp.tca)tt,cum.Voss. i, et edd. c/uetd'€ <;o<y)ore~uMra~an.') Ges-
ante Gryph. exc. Bad. nerus. Ablegant praeterea ad Gell.
6. Nec. saltem. De saltem, vide N. Att. V, t6 ubi e Nostro e/~Here
vm,4,25. pro affluere legendum monet Bur-
y. Evitanda. CAMp.,et/t(a)!t/um. mannus.
8. Judicii satis. Turic. Fior. (aa t~. Quas e summM. Flor. (apr.
pr. manu uterque) judicatis. Ille a manu) ~ufE se s. Guelf., ~M<ESM!tt-
sec. manu~'udtcntur. mis. Goth. (tac. Gesn.) quas sum-
9. ~c. Turic. Flor. Guelf. CAMP. mts, cum Voss. t, 2, 3, ut fertur.
omittunt cum Voss. t, 3. Q. e~sun!m's,CAMp.–Eadem nos-
ïO.~t-ccrtnt.Turic. (hic per com- tri. En.
pendium rt) F)or., dux urim, a pr. 15. Ru; sic Turic. Ftor. Guelf.
manu uterque. Basil. Reliqui iis. Vide §. 11.
11. Cutem. Guelf., artem. Cu- 16. 7; Guelf. CAMP.Basi):, his.
tem. Vide V, <a, t8, quamquam ty. Imitatio, uertu; sic Turic.
usu hinc diverso. Flor. Guelf. CAMP.cum. Goth.Voss.
!2.~tcttft. Guelf. Excerpta San- t, 2, 3, Val). Jens. Tarv. Capper.
teniana e~tcarmt.i Reliqui inserunt ~ut, jubente Re-
13. /M<M.E'~)tCurt~ttnM. « Aqui- gio, quem, etsi obsequens ei, recte
v
bus sunt ~ectro illa Catiana, de improbat Badius.
 120 M.
FABII QUINTILIANI
multum differentes, vim dicendi atque Inventioms non
assequuntur, sed plerumque. decUnant in pejus, et
proxima'viftutibus vttia compreheudunt, Huntque pro
~?'f!?:~6tM<Mm:6~preM!se~t/e~ybr~&u~<e?7tera~ ~<~
cor/'t<~<~con~o~s e~u~a?t<e~m~/tc:&usne~/t~e?!<e~
'7 Ideoque qui horride atque incomposite quamlibet3 illud
fngtdum~ et inane extulerunt~, autiquis se pares cre-
dunt qui carent cuhu atque sententiis, Atticis sciti-
cet 8 qui praectsis coudusionibus obscur!, Sattusiium
atque ThucyJIdem superant; tristes ac jejuni PoHio-
nem 3emutantur;ot!osi etsup!ni"siquidmodo longtus
). ~fr<utt&u. Guejferb., M'rtt(<M.
24). Obr. ~ff<tct, Guelf. cum Voss.
C~MP.omittit. t,3,t!ern.
2. ~Mu/tontes. Vide VHÏ,3, 56. 8. ~n'ccf. C~Mp. omttit cum
Cesnerns confort IX,66. Gothano, Badio. –~t(f(;M st:ilicét.
3. Qu«n)Mef; sic Ftoren)'. cum Facile dativo liuic applices ex prio-
Goth.VaN.(s(;dhicaspc.manu) ribus vocabututn pares. Sed caret
Gesn. Bip. Qttunt licet, CAMP. Qui concinnitate haie oratio, quum uni-
/t';et, Turic. a sec. manu qui li- cuique praeterëa corruptorum ge-
cet. tteiiqni f/tt!(/&et. Nostri Co- neri certum reddatur verbum: su-
d[cesha))ent.)iii<jfua7)t<ttft,a)ti perant, <etnu~anfMr,ttM'tt. Quare
~Ut~/ttft.ED. suspicor legendum ~<ttct sunt
4. /Mf/n'~Mttnt; sic Turicens. scilicet. Quibus carere dicuntur
Flor. Gneff. CAMP.Goth. Jens. (tac. MntMtttM, sunt eœ, quas tractavit
G<;sn.) cum ed(L ante Cryph. exe. Noster <ib. Vff!, cap: 5. Mox re-
Bar), qui omittit illud. Refiquif. i. lativum qui libenter compe'tdifa-
Quamlibet illud ~'n~t~um. Af- ciam, ad quod dubaudiendum erat
feetu nata transpositio adverbii, sunt, minime necessario loquendi
pro tMMtt~uatttttbet~'rtOtdunt. [Mi- anfractu, quum trisfes ac~e/unt,
hi ante vocem ~ttam/ttet mente otiosi et xu~tnt sine his impedimeo-
coneipiendum videtnr aytnMtf/, ad tis procédant. Conclusiones autem
quod referatur illud. BcTrM.]1 cave ad nurneros referas: sunt sub-
5. 7?.!C<tt<eru))<.
Jens. (non Goth. tiles iita' co'tc/u.<tone~, de quibus
err. Gesn. ) extuleriut, cum edd. agit v. c. Cornificius memoratus
anteAtd.acc.Pad.–SIcqnoque Nostro )X,3, 98.
solus VaH. lib. a sec. manu. CœterL 9. ~c je;t<mf. Turic. ùc<e jn/t a
<~<[<~erttM<. En. sec. manu ac ejuli. Gotti. Jens.
6. Carott. Tnric.arcnf. (tac. Gesn.) CAMP., et~ cum edd.
y. ~<(ict'<. Turie. (a sec. manu) ante Ald. ace. Bad. et mox Basil.
CAMp.,<ï<tfco~ cum Voss. 2 (nil tale ac xtfptnt.
in Goth. Vide X, t, too; item lue to. A<!)t<tt. Qualis Mœcenas
 INSTÏTUTFONIS ORAT. LIE. X, 2 12t

cireuinduxerunt', jurant. ita Ciceronem ~locuturum.

fuisse. Novcram quosdam, qui se pulchre expressisse )8
genus iHud cœiestis hujus mcticehdo~ viri~sibivide-
rentut-, si in clausula posuissent? esse ~(/ëa<ur.
Ergo primum est, ut9, quod imitaturus est quisque,
inteHi~at, etquare bonum sit, sciât, tum in suscipiendo.
onere consulat suas vires'°: nam quaedam sunt imitabi- '9
ha'quibusàutinfirmttas'natur3enon '~sufnclat, 'aut
diversitas repugnet' ne, cui 16 tenue ingenium erit,

a fuisse dicitur, qui Htpt'nusJuve- CAMP. ~ftraMta, Voss. Reliqui

nali Sat. I, (!6;ct ita carpit com-
u positionem vitinsam Mx-cenatis
<'N()stertib.!X,t)(Hocquidem
supinitati non trihuam) '(Vide Mei-
'hoîn.MœHen.eap.23;itaetMar-
''tiamV!2,jVo)tatfenJts,et<:u)'e
f me .!u~))M Jamdudum, quasi ne-
ctjr/tO~raM~ f Rurmannus.
t. Circumduxerunt. CAMP., cir-
Cttntf/u.certttt. -Sic quoque fut. a
sec: manu. Refiqui circumduxe-
rmtt.En.
2. ~ocu~~m. Turic. (a sec. ma-
nu) C.M)p., /ocuttttn, cum Goth–
StcquoqueHH.8,g,!2.C.Bteri
~oct«Mrum.En.
3. D<c<;n~o. Turic. (a pr. manu)
dicendi.
~rt.TuriC.omittit.
5. ~t. Tune. Flor. (hic a'pr. ma-
nu)omittunt.
6. ln c/M[<!u<ft. esse videatur.
Vide JX,4,73.
7.7~o~tttSsei'!t.Gue!f.3C'~ttsse~f,
cum Bern. Vide VIII, 6, 3o.
8. ~t~eatMr. Guelf., viderentur.
9. Ut. Guelf. omittit.
)0. Vires. Turic. Flor. (hic a pr.
mann)res.
)).7)7!ttaMta;sicTuric.Gueif.
cum Goth. et edd. ante Atd. exc.
tH~t~&t/ta.nt/<<ï6t/ta. Jam qui-
dem de iis non agit, quae.imitatione
expriminequeant, nec prius illud,
quod dederat pnfceptum, tractat,
ut, quœ quisque imitanda sumeret,
quare bona essent, sciret; sed ea
quoque, quœ et digna sint imita-
tione,eamqueadmittant in génère,
non cuiyispromiscue speranda esse
monet. Persequitur enim alteram
suam )egem c consulat vires. Qua-
re sine negatione scribendum erat
nnmen imitabilia; quamquam non
est quod dubitemus de voce t)nntt-
t«&;<M,circa quam hœret et pau)u-
lum a:stuat optimus Gesnerus in.
Thesauro, sui Qu. immemor, cujus
)ocum<)esign.')ta)ios secutos U, jy,
2, quidebebat esse H, 16, 16. Vir-
gitius métro solo coactus variavit
?to~ tmtta&t/e~tt/mcn Fn.Vl, 5go.
!2. 7))~rm;to.<. CtMp. ,~n?:ttas.
!3. ~tt~!ctat. Turic. Flor. (hic a
pr.manu)CAMr.ttj~c/t.
t~}. ~tff. Turic. Ftor. (a pr. manu
uterque) an.
) 5. ~e~u~net. Turic. (a sec. ma-
nu)CAMP., re~u~Haf.
t6. Ne, cui; sic Tur. Flor. Guelf.
Goth. (tac. Gesn.)cumVoss.. t, 2,
3,Va)LBad.Re)iqui~Vcccut.–Sie
 t22 M. FABII-QUINTILIANI
sola velit fortia et abrupta cui forte quidem, sed
tndomitum, amore subtiHtatis~ et vim suam 4perdat~
et elegantiam, quam cupit, non assequatur~ nihil est
enim tam indecéns, quam quum mollia dure 7 fiunt.
90 Atque~ .ego illi9pr3ecepton,quem !nstituebam'° in" li-
bro secundo' credidi'~ non ea sola docenda esse, ad
solus Poul. C:BterI ne, cui. En.e, ~un<. Eadem nostri Codd. Ec.
cui. Pendet'hoc ab i)to consulat 8.-<t<e.CAMr.<~u[B.
suas vires; et jampereensentur <).t.Turie.,tMa.
singula, quœ illo praecepto conti- )o.7n~ttue6am;sicTuTic.F)or.
nentur. CAMt.cumObr.He)iqui«t!<ttue-
t.<<.Gue)f:,fe~(t.. · ram. Sic nostri omnes. Et).
2. Cui forte. Turic. Flor. Guelf. tt./)t.Voss.),3omittunt.
~ut~ cum Goth. Voss. 1,2; 3, !2. P)'tEC<iO!'t.t)t/t6roMctt)t</o.
Jens. Tarv. A sec. manu Turic., <yttt Vide ejus libri cap. 8. Nexum ha-
portent, et sic CAMP. Mox amorem rum ego sententiarnm ta[em com-
Turic. (a sec. manu) CiMP. cum miniscor.~Possum videri contraria
Voss. J,3. <'iis, quae supra suaserim nunc
3. ~ttttt/ttatM. Flor. (a sec. ma- doeere. Si enim, id quod fibro
nu) sublimitatis, cum Goth. Vall. n secundo praecppi, magister non
Bad. Basil. Gryph. et aliquot apud '~debet induigere discipulorum cu-
Burmannum. Nostri omnes sub- jusque ingenio, sed Sngere ittud
tilitatis. Et). "iisque,quibusnaturacareat,in-
~Perlât. Turié. CAMP., perdet. struere quidni ipsi quoque inti-
Nostri perdat, exc. R. n, qui tando virtutes, ad quas minus nati
pe)'~et;et'R.5,quijRerdtt.En. "sumus, acquiramus? Sed quum
5. ~t~uatu)'. Guelf., sequatur. difHci)ius est suam naturam im-
Turic. Flor. CtMp., pet'~e~ttattt)', "mutare,quamaiienorumingenio-
cumGoth.Voss.),2,3,Bo)d.A)m. «rutn fieri rectorem tum ne ille
Colb. Ioann. et edd. ante Basil. quidem, qualem volebam, doctor
Eadem nostri. En. quidquam contra naturam cona-
6. Quttm nto7<tf! dure ~Mitt. Is "bitur.n Apparet nihil minus fe-
qui natura acer et vehemens ("~e- rendum; quam Gallmi (vide X, l,
nium !'n~omt'<um), si supra modum g6)i)!am tollendi audaeiam, qui
yetit elegans esse, eo maxime dis- verba difficilius. Engere a pro-
plicebit, quod dure et rigide faciet scribenda censet. Nec tamen recte
mollia ea, qusc captabit. junguntur ha'c praicedentibus per
7..Dure~unt; sic Turic. Guelf.' vocem Atque, et suspicor reponen-
cum Goth.Voss. 2(quamquam hic dum,4tqui..
</tfra') Vall. (err. Badio) Bad. Stoer. 13. CredtJt; sic Flor. [a pr. qui-
Chouet. Leid. Durescttttt, Turic. (a dem manu credi) Guelf. cum Alm.
sec. manu)C~Mp. cnm. Bold. et edd. Ioann.Voss.3',Jens.etedd.
ante Bad. ace. Obr. Reliqui dura posterr. ante Gryph. exc. Bad. Cr<-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, 2. J23

quae quemque discipulorum natura compositum vide-

ret2 et adjuvare débet, quœ in quoque eorum ~invënit
bona, et, quantum fieri potest, adjicere, quae desunt,
et emendare quaedam et mutare: rector~ enim est alie-
norum ingéniorum atque formator; dif~cilius~6 est
naturam suam fingere?. Sedhe ille- quidem doctor,
quamquam omnia, quae recta sunt, velit esse in 'suis
auditoribus quam plenissima, in eo tamen, cui 8 natu-
ram obstare viderit, laborabit id quoque vitandum
in quo magna pars errat 9, ne- in oratione poetas nobiss
et historicos, In illis., operibus oratores, aut declama-
tores imitandos putemus. Sua cuique proposita lex,
di, Turic.; a sec. manu c mutatur, 4. Hector. ybrmaMr.Turic. (a
incertum in o an t. Reliqui tradidi, sec. manu) fectorem.ybrma<ore<H;
quorum Goth. VaH.CAMp. probante etsicCtMP.
Regio.Videin,3,4. 5. ~/tC!!0!ttnt. Goth. Jens. (tac.
t.Qu<B<~uem~[fe. Tnric.uem. Cesn.) aliorum, cum edd. posterr.
<yue)n;asëc. manu ~uem~uam, et ante Basil.
sicCAMP. cum Voss. 3. Quernsolum 6. 7);J~C)Y!'t< CAMP. Difficile.-
Guelf. Nostri Jt/~ct~'u!. ED.
2: ~[Jeret. debet. Turie., ut.de- 7)t~!c(/fM. ~n~erc. Horat.
ret ea dutare debent, a sec. manu, lib. I, Ep. io,vers. 2~ et 25, dixit:
ut f/e re ea du&tta)'e t/e&cat. Flor. (a Naturam expella,s furca .tamen
pr. manu) videret ea ~'«are 'Ye6e)tt. ° usque recurret, Et mala perrum-
Reliqui Nam is et adjuuare (nisi pet furtim fastidia Ttetrix. Eo.
quod Flor., N. et is; CAMP., n. ipse 8. ramett, cui. Turie. inserit hi.
et; Gueff-, at/t'u~arc) d. Nostram Volebat profecto si.
quum In ipsis vétusté scripturis la- g.~nat. CAMP.,erat, cum.Voss. 3.
tere videremus, omisimus nam is. 10. JHM; sic Turic. Ftor. Guelf.
Breviter subjiciuritur haec omijia et cumAlm. Voss. 1,2, Goth. et edd.
<!< /u!~ere; habentque speciem post. Jens. ante Gryph. exc. Bad.
parentheseon. Pluralis debent na- qui in margine nostrum. !7/Tu-
tus, postquam et~ttd/uuare abierat ricens. a sec. manu, et sic Bodl.
in ea dutare, vel f~mare. ~Vu~t!, CAMP.Reliqui illontm, ope-
3. Invenit; sic Turic. Flor. CAMP. rosa quadam ~~tfs/~ commen-
cum edd. ante Gryph. exc. ,Bad. dante Badio.-Nostri omnes t//M,
Reliqui invenerit. Ex Voss. t affer- exc. Put. a sec. manu qui illo-
tur ft~erit et invenerit. Ex Voss. 3 rum. En.
viderit tona et utMenit.–Nostriha- 11. Sua cuique proposita. Turic. (a
bent alii invenit, alii invenerit. ED. pr. manu) tua Ct</u!~ue proposito
 1244' M. FABII QUINTILIANI
suus cuique décor est nam comœdia
nis ? assurgtt, nec contra tragoedia socculo ~Ingreditur:
habet tamen 9 omnis eloquentia aliquid 10 commune;
23 imitemur, quod commune est. Etiam hoc solet incom-
modi" accideré eis' qui se uni~ alicui generi dedide-
l'unt'utsiaspentasus'~placuitaticujus,
Bern., s. c. propositio, cum Voss.'3,
qui et addit est.
t. Suus cuique. Tune. Flor; (a
pr. manu uterque) ~M~CMK7ue.
2. Decor. Vide X, t, y [ item hic
S..7.
3. ~VayH; sic Turic. CAMP. cum
Andr. qnae tamen addit nc~ue. Re-
liqui née.–Sic quoque nostri om-
nes. En.
4. Contœ~t!. Turic. F!or. (a pr.
manu uterque) conoc~tp. Quid la-
teat, non exputo. –Nostri omnes
comcef/te.Ec.Vam <'omoe</ia. Ex
Horatii arte poetica sumptus est
«hic sensus scribentis'! (v. 80–
g2 ). « Versibus exponi tr.igieis res
comica non vu)t: Indignatur item
privatis ac prope socco Dignis
<~carrninibus narrari cœna
Thyes-
f tœ.SIngu!a qùœquelocumteneant
sortita decentem. Regius. Mo-
net Capperonn. Ciceronem aliquam
tamen tragicas res pa!ne comice
tractandi') rationem tribuere Cae-
sari, quemfacit inDialogis de Ora-
tore confabulantem III, 8.
5. ~VoM.Hoc dedimus e conjec-
tura pro librorum omnium tn.
6. Cot/turnt. sic Turic. Florent.
(hic a pr. manu) CAMP.Reliqui co-
thurnos
y. ~Vcc..Turic. (a sec. manu)
CiHP. omittunt.
8. ~oceu/o; sic Tur. (quamquam
~r~œ~tas occulo) cum.Obr. a sec.
manuMcCM/o.CAMP.,Mcco.ReIi-
4 non5 cothur-
hanc '~etiam
qui socco. Apparet hoc maxime to-
co, sieut et §. 20,e~. X, ~i, toy, X,
3,Q,A)gentoratensemOrbrechti
codicem habere aliquid Turicensis
et Florentinae auctoritatis ( vide
pra~fat. Spald. vol. t,pag. 25 et 3o
hujusce editionis). Ec.
<).?'ame)). C4Mp.,enttn.VidetX,
4,63;itemX,3,2~.Goth.(tac.
Gesnero) Ottnt prp tamen, cum
Voss. 2,3..
to.Commune,'m') <~mur;sic Tu-
ric.Ffor.(hicapt-.manu)cum
Alm. Reliqui inserunt t<tSic
nostri omnes. R. t3 non solum id,
sed totfur quofïue imserit. En.
< ). /ncotnmo</t. Tarie., utcom.,
a sec. manu in co. CAMP. transpo-
nit ace. tnc. Modo Gothan. Jens.
(tac. Gesn,) solet hoc, cum editt.
posterr. ante Basil..
12. ~M. Tarie., e~ M;a.sec. manu
nostrum; et sic Fier. His, Guelf.
Basil. Reliqui iis. Vide §. n.
)3. t~ttt.Turic. (a secundamanu)
Flor. (a pr. manu) CamP. omittunt.
Turic. pro qui se mu a/icut a pr.
manu quis eum a., in quo est nos-
trum ipsum.
t ~e~tt/erttnt. Fut. Prat. R.) 2L,
~e~cru~f.ED.
15. lis; sic Turicens. Gpth. Jens.
(tacente Gesnero) cnm editionibus
posterioribus ante Basil. Reliqui
/<M.Vide~.i6.
t6. EtMm. Ftorent. (a pr. manu)
omittit
 INSTITUTION fS ORAT. LIE. X, 2. ,s5
in ieniac remisse causarum génère non
exuant; si te-
nuitas ac jucunditas', in: asperis gravibusque causis
ponderi rerum parum~ 3 respondeant4; quum sit di-
versa non causarum modo inter ipsasScondhio, sed in
singulis etiam causis? partium; sintque'7 alia leniter,
alia aspere, atia concitate, alia remisse, alia
docendi,
aha movendi gratia dicenda9; dis-
quorum-omnium
similis atque divisa'° inter se ratio est.
Itaque ne hoc 24
t. ~c~uKun~thH; sic Turie. F)or.
Par(t'untcau!M,Jens.(tac.Gesn.)
CAMP:cum Alm. Bodt. Ahn. (nisi Tarv. quorum atter modo M))t;/t&u!
quo(!exhistri)jt!S~Mf).Asecun()a pro Jensiano similis; emenctata Re-
manuFior.,fe/nttf~'<a!.Heiiquiottt gioetin~t~~tt/tsmutatascriptura;
(sedJ.en.[!.ic.Gesn.]Tarv.,ac~ et sanuni habent MSS. et CA5)p.
cum'edd. posterr. ante Basil., exe. cum rehquis.~ar<;&uxca;<!fB, Goth.
AIdo) ;!m/!tai;. Piérique'nostri (err. Gesn.) cum.Voss. 2. –~Vat).
ont )ttt<Yt(~. RR. y, [ ac nut~ias. lib. RR. 8, g, 12', partibus Musa*.
R.5,t!u<ft~tas.En. Retiqui reccptam a SpatJ. lectio-
2. ~'onf/cn. Turic. in ~otH/ot~- a nem habent. Eo.
sec.manut~~o~t/erf. 7. ~tnt~ue. Turie., StHt <jfu;fjfMC.
3. Parum. Turie. (a sec. manu) CAMp.()tt.Jens.)n<~uefjfut, cum
~n~um. Locat. et edd. posterr. ante Bad.
~e<~0)t(/eanf.Turic.(aprima &?tt~t<e quia, Tarv. Nostri om-
manu) respondeat. .nes~tff/ue.ED.
5./<!terfpM!.Fior.(asec.manu) 8. A~ouf;!t/t. Turic. Flor. (hic a
Coth.' Jens. (tac Gesn.) inserunt pr. matm) ~ortcHt/t. CAMP., mo-
M,cumVoss.2,etedd.posterr. )tenf<t. Sic qnoque RR. n ,'t2.
ante Bad. Hic ( nihi) ad nostrurn Retiquinto~e~~t.ED.
oruidc'nfoeumnioneus)supra(§.f~, g. /eett~. Turic., dicit, cum
tnter t~!0!) ut et VUt, 6, t, rete't A!m., a sec. manu f?tca)tt, et sic
Va!!am(vid.E)ejjg.,p.6o~)an- fier. Dicent, Jens. cum edd. pos-
'notasse utroque n<odo recte dici terr. ante Bad. qn; nostrum (ut et
grammaticis tttter ~Mo.!et tnter~e; Mutine) esse in VatL testàtur. Ad-
.adde IV, 2, t3,-et de quo Va!ta -dicunt Guetf. Goth. CAMP.Contrac-
tpse agit 1. c:, Vf, 3, 32. Nostrum 'tum et corruptum indicativum e
tamenjocum ibidem. ponit cum gerundiisetparticipiispassivisYl-
pronotninc M. Put. HR. 3,5, dimus, et vicissim, ut V)t, f, g;
t0,~ <)t(e)' ipsas. Avie. Poul. Prat., V)[, 3, g (quo loco id ipsurn quod
inter tpm.' Cceteri tftter se tp!f;s. En. Alm. habetFIor.); tX,.2, adde
6. Causis partium. CAMP.a~tt7ït IX, 4, )3o. Qui t//ca;)t, dicent
ca~~tCj cum Vall. (nisi quod hic et scripserunt, inservierunt suo ij!i,
in reliquis sine sphalmate pnrhttw) quod interpos~erant supra <jfMt.
Locat. et edd. posterr. ante JBasU. tO. 7)<a; sic Turic.'Ftor. (hic
 jz6 M. FABII QUINTILIANI
quidem suaserim', uni se alicui proprie, quem per
omnia sequatur, addicere2: omnium~ perfectissimus
Graecorum Demosthenes: aliquid tamen aliquo in 4loco
melius ahi~; plurimaille 6 sed non qui maxime imi-
a5 tandus, et solus Imitandus? est. Quid ergo? non est
satis omnia sic dicere, quomodo Tullius d)Xtt?
Mihi 9 qùtdem satis esset, si omnia coiisequi'O
possem
a pr. manu) cum Alm. Reliqui di- ()enimutatione,\ideIV,2,8g;
versa. VIII, 3,82;X,i, hic et mox'
Suaserim, uni se alicui. Turic. 2~. Turicens., imittibitur; item
CAMP., suasèrimus non u. a. Flor. Voss. adhibeamuç, X,3, 5. Goth.
(a pr. manu) HOM u. a., cum Alm. Voss. 2,~uŒm(ur, X, S, )3)a~-
2..AMtcerc. Turic., a~d'tCt rei, dicere. Ex i]!o rei efficias ~!te)t!m.
cum Alm. (nihil tale dante Flor., 3. Omnium ?7pr~cf~!tMuy; sic
vide §. 5). Guelf. C~Mp., adjicere, Flor. ~'a pr. manu). Sed Turicens.,
cum Goth. (quod miror, cumVoss. omnem p., cumAhn. (vide modo).
t non memoretur, et e Vall. nos- ~o))~eont))t[fm~CAMp.eumGoth.
trum diserte Badius (vide i~; Voss.a,etedd.auteLetd.,exc.
item 3~) Jens. Tarv. Est aliquid in- Basi)., ace. Roll. A sec. manu Ftor.,
commodi in ~ttaftt)' illo tertia omnium /o))jfe p. Re)iqui ~o;i~/e
persqna, qua* quo referatur proprie quibus, nisi'dormitavi. addieit
non habet, quamquam interprete- Guetf.–Va)L]i)j.HR. ;,8,9, tt,
ris ~o )to«oS velut illud, de quo t3, inserunt /o<~e. Omittunt cae-
ègimus, feï't, H, l5, t2; durius tfh.E)).
tamen in minus generati verbo, Aliquo t't loco. Turie. omittit
quam est velle, dicere. Facile ac-. t~.CAMp.,tna:.<. l.
commodandi causa librarius post 5.~fftt.Gue)f.,a/tt!.
uni poterat scribere.alicui, etiamsi 6. Ille. But-m., illi, ex spha)ma-
iu exemplo esseta/t'~uem. Sic eruas: te, ut videtùr, propagato a Capper.
-uni se a/t~uem p. p. o. sequatur Nostri omnes ille. ED.
a. Vel, transponendo, ut manifes- y. Et solus tmt<ant~M!~Turicens.
tior appareat omissi in vetustissi- F)or. C~MP. omittunt cum Goth.
mis pronominis se causa se uni a<t- Alm. Pro et, quod Guelf. dat, edd.
~tt~nt. Discerpta enim hase in !tta- post Basil. ettam, ace. Bad.Trans-
serimseu ni (pro quorum postremo ponit Tarv., et s. est i. Nostri
~:OK, ve)ut X, t, 36). Advertjt au- omnes receptam habent. En.
tem, quod vetustissimi illi dant ad- 8. OmtH'a sic. CAMP.omittit.
dici passivum, cujus ope superva- g. M)At. Flor. (a pr. manu) mi-
cuum fit se. Turic. et Alm. tamen hil. Turic., m/t)7, cum A)m.
i))ùd rei errorem prodit. Simplicis- 10. Consequi. Guelf., sequi.
simam loci medetam hanc dicas Sic quoque RR. 3,5, to. Re)iqu<
uni nos alicui p. q. p. o. sequamur .co'MC'jfttt.Eo.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, 2. ~7

quid tamen noceret', vim C~arM, àsperitatëm Cœ

diligentiam Po//to?!M~ judicium Calvi, quibusdam in
locis assumere~? Nam praeter id, quod prudentis est, 96
quod m quoque optimum est, si possit, suum facere;
tum~, in tanta rei difncultate, unum intuentes vix ali-
qua pars sequitur4 ideoque quum totum exprimere,
quem etegeris, paene sit homini inconcessum plurium
bona ponamus ante oculos, ut aliud ex alio haereat, et,
quodcuique~loco éonveniat, aptemus. Imitatio autem ~7
( namsaep~ius 7 idem dicam ) non sit tantum in verbis
tHuc Intendenda~ mens, quantum 9 fuerit inis viris de-
coris'° in rebus atque personis, quod consilium; qua;
?
Noceret; sic Turic. Florent. t, 8, t~, !e<~ut. g)oria non ap-
Guelf. CAMP.cum Goth. Voss. 1, 2, "peti débet." »
et edd. ante Stoer., ace. Chouet. 5. ~omttt: tttconceMifm. RR. y,
Rot). Reliqui nocet. Pro vim Turic. t (a sec. manu uterque) ~o)nt'n;&uï
vi; a sec. manu Jtft. Nostri t)!CO)tceMMm.ïtR. 3, 5, /tom:t&m
omnes noeeret. ED. Noceret. In- concessum. CeEter! receptam a Spal-
te!)ige etiamsi consequi possem. ding. lectionem habent. Pro homi-
Vide F, 8, 5. ~m CtPMrM, vide et ni CAMP.bonum. Eo.
1, 3~; XII, to, n; et vide hie 6. Qt(0</ cuique loco; sic Turic.
<). )2. De CtB/M asperitate consule (a sec. manu ) CAMP. cum Bodl.
lib. IV, cap. 2, §. )23. Q)<o<~de cuique /o')~o (vide JX, r
2. Assumere. I. e., foris areesse- g~) Turic. Flor. cum Alm. Quod
re. Vu)t enim in toto quam similli- cuique ( omisso ~oco) Goth. Jens.
mus quidem- esse Ciceronis Nos- (tac. Gesn.) cum Vat). Voss. 2 et
ter nec tamen recusat virtutes ab edd. ante Basil., ace. Rad. Reliqui
hujus ingenio alienas aliunde mu- quo ~utJ~tte /oco, et sic Gue)f.;
tuari, Ciceronianisque adjungere. sed tnox veniat, cum Voss. i et
Sic Cic. Inv. II, 2~, vocabuli as- autc~~u~ ttasii. (mire). Eadern
~nm~~fa r:atio redditur, quod fo- nostri nisi quod a~farcmu~ non
ris attjuncto argu;nento » causa reperimus. En.
defehdatùr. Vident tib.X, cap. ), y..So~tUt t'~m. Vide )3, t6..
S' 8. THf~Tt~ep~a mens. Turie. Nï-
3. 7'ttm.Guetf., tamen.Vide <t3; ten~ft mens. Flor. (a pr. manu) t;t-
item X, 3, to. CAMP. sed tamen (Ot~antu!. Alm., i'ntotf/a~.
pro sed tum. g. Qua)!ttt))t. Turicensis ~tf<B
4. Sèqititur. Vide VIII, Proœm. CHm. Florentinus (a prima manu)
!8; adde XI, 2 3g. Mox ad §. 27 ~UfPtM)?t.
Almelov. ponit locum P)inii Epistt. io.Deeo)'(}.Tm'ic.(asee.mana)
 n8 M.FABnqmNTtLÏANÎ
dispositio', quam omnia2 etiam, quae délectation! v!-
déantur data, ad victoriam3 spectent~; quid ~agatur
proœmio, quae ratio et quàm varia uairandi, quae vis
probandi aç refellendi, quanta in affectUjus~ 6 oninis
generis movendis? sçientia, quamque~ hus9 ipsa popu~
laris utilitatis gratia assumpta, qua* tum est'" pnicher-
rima, quum sequitur, non quum aicesbitur: hac si
28 perviderimus' tum vere'~ inutabimur. Quivero etiam
propria his bona adjecent, ut suppleat, quse '~deerunt,
circumcidat, si quid tedundabit' is erit, quem quae't-
mus.perfectus orator; quem 'nmic consummari potis-
Obr., decori; male. Nostri om- !tta. ad utcfnnnm ~ectf))<. Fn.
nesJeeo)'f!.ED. g.Z.<;m.y)n~u/<tn!a.<t(n)~<H.
ï. Dispositio. Flor. depositio. Qmdquid corons fi :~ura(!p!ausum
Goth. (tac. Gesn.) disputatio. petei)dutn.SicXif,tO,~2,/fn(S
2.QttatHOttUHft€ttam.'ruric., un/tit dicituf. t~st ~rc~orj <]u:i!~ Ct-
~ftto~ omMe~'am. Ex Atm. nil nisi ceroiiemsef)"eb:)turV[)),3,3,uH
Q~, i. e., quod. §.2,e.-)tip5Utnrt<jS)r'"n.
3.~</ ~tc<ortam!~)''cte'tt.Vi(te I!, t<j.7'tfme!t.Tnric.,f;umc.Jens. s.
~32;V,t2,32;iteïnX)t,tO,48- Tarv.,f<tme)te.MoxGut')f.ante
~)t;c<ftt.Tnrtc.ectHt. se~.u)nittit~)f)tm.
5. ~Htur. Goth. ( tac. Cesn. ) n.7/fCeSt.Tm:c.Fjor.insei'unt
a~~ttt. –Sic quoqne Vall. )ib. RH. ~tttttH.
8, g. Ca'teri a~f;(u' En. l 2. ~OMt~rtmu. GueiF., ~ro~t-
6. ~~<'c<t~us ontttM. Turic. Dor. Jo'ttHtt!. Goth. (tac. Cesn.) ~0'
(a pr. manu uterque) actibus omni- debimus. Voss. 2 ??ytf~r~t)t<.s (vi-
tus. Ille nit nisi ottttus corri~t. Ex de §. 2~; item X, 3, i8) cum Jcos.
Alm. actibus. et edd. poste~r. ante Stoer., exc.
y. ~of~en~M. Turie. C~Mp., mo- BasH., ace. Gibs. Obr. (happer.
vendi. Voss. 3, mofctt~a.–Nostri Nostrum dat et Vall. Eadem
Codices habent alii n:OM;)tt/M, alii nostri. En.
moue'tt/t.Ei). l3. Pere. Turic. Ftor. (hic a pr.
8. Quamque. yratta. Turicens. n)anu) omittunt eum Atm.
Flor. (hic a pr. manu) ornittunt t~. ocrant. Non male Francius
cum Atm. Pro ~uant~uc Guetterb. suadet reponf;ndmn (7eerunf.
quam quod. Jens., <yua)t<a~Me,cum )5.7!e~Mn</a~t'<, M. Tune. Flor.
edd. posterr. ante Gesn. Nostrum (hicapr.n)anu)umittumt.At<n.
Goth. Cmf- Bem.margo Hasit., et )'edu ttdftbtt otuittere dititur. A C~ Mp.
suasit Regius. Nostri omries abest is. Put. Prat., ).?~tt)t~at.
~ttum~ue. Quod Ilollinus malebat. M. 5, reduudabat. Reliqni )~u!)-
Vide' paulo' superius, fjfMaw om- <~«&tt.Ën.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, 3. ~9
s!mum oporteat quum tanto ~.p)ura exempta bene
dicendi supersint5, quàm illis; qui adhuc summi sunt,
condgerunt~: nam erit haec quoque iaus eorum, ut
priorés superasse, posteros? ddcuisse dicantur.
CAP. IH~; Et9 haec quidem auxiUa extrinsecus adhi-
bentur; lu iis autem10, quseiiobisipsisparanda'sunt, ut
laborts, sic udlitatis etiam longe ptunmum affert sti-
tus nec ImmeritoM.TutHus hune op<!muHï <~ëe-
<orem6!c?7!~tsfrt<m''t (/<ce~:vocavit'~ cul's sententiae.
personamL.Crassi'7 in disputationibus, quae sunt de

t. PottMtntum. CAMP.e'~cti!- in Flor. CAMP. Nostri hoc no-

sinlum.' vum caput sic inscribunt, alii Quo-
modo !cn'te/:</tt)?! sit, alii Qut nto-
2. O~Ot-tMt; sic Tune. Florent.
CAMP.Reliqui oportebat. dus scribendi sit. En.
3. Quum tanto. Turie. (a sec. g. Et. Jens. hoc ipsnm, ex quo
manu) tmttu)t(/o. CAMP., :'tnttan</o At refert Gesn. Sed fortasse in ejus
cum tanto. Nostri omnes cum exemplo repositum erat a minia-
tanto. En. tore, o'missa enim a typotheta pri-
4. f/);)< Turic. Flor. (hic a pr. ma littera in Jens. et Tarvis. ~ty
manu) C~Mr., plurima. Galtseus, Goth. A)d. Mate. Nostri omnes
nin)ium sibi sumens; suadet c. t. Codd., Et. ED.
paueto'a e. b. d. s: ~Ma;Ko p/urn )7- to. 7)t iis autem. Tur. Flor. (hic
lis qui, etc.-Nostri omnes Cpdd., apr. manu)umittunt, AIm. nonnisi
in desiderare n'arratur. Guelferb.
tj/t<ra. En.
5. Supersint. Guelf. CAMt.,S[t- Flor., i. his n..
tl. !7tt<t(a<<F)or.( apr. manu)
persuttt, cum Goth. et edd. ante
Flor. t(tt~<m. Goth. (tac. Gesn.) transpo-
Gryph. Sed Turic., qua super.
(a pr. mani) quia super. Nostri nit etiam ut.
omnes !ttpeMtt'tt. En. ) 2. ~tf/M. Tur., sterilis. Sti-
6. Cottt~crmtt. Jens. (err.Gesn.) tus. Vide VU, ), 5~. tnférioris qui-
contigerit cum edd. posterr. ante dem œtatisf auctores non moror,
Atd. qui C0)ttt~e)'ftttt. -Nostri con- velut Geil. N: A. III, 3: .~tf7o at-
« que faèetia sermonis P)auto con-
ttOeru)}t,exc.R.7,f[uico)ttif/<'rtt.ED.
y. Posteros. Flor. (a pr. manu) gruRntis. '<
~OtC)'<M. i3. M. T'u/~u~. De Or..r, 33.
8. Turicens. inscr. dat Quomodo )~cma~MtrMm.Goth.(tacente
scribendi sit; a sec. manu Qui )no- Gesnero) et Ma~Mfntm.
dus scribendi sit, et sic Goth. cum l5. ~ocaMt; sic Tune. a sec. ma-
edd. ante Stoer. Quomôf/o scrt&e;t- nu a pr., !;oca(t:. Reliqui vocat
~Mm sit, Guett. cum edd. reïï. 'ante l6. Cui. Turic.'CAMP., cujus.
Gesn., exc. Obr. Nihil inseriptionis !y. Crassi. Tur., t. C.; a sec.
4. 9
 !3o M. FABII QUINTILIANI
oratore, assignando, judicium suum cum illius auctori"
2 tateconjunxit, Scnbondum ergo' quam diii~entissime,
et quam plunmum: nam ut terra a)t!us~ 2effossa ge-
nerati,Llis.4a!end!sque semimbus fecundior Dt' sic pro-
fectus~ non a summo? petitus, studiorum fructus et
fundh~ uberius, -et fidelius continet: nam, sine hac
quidem conscientia9, ipsa illa ex tempore dicendi fa-
manu t Crassus, et sic C.\Mp. dat y. ~utnmo. Turicens., «MMmo.
enim vel Crassus. (vide VI, t, 20). 8. E't/uttdt~ sic CAMP.cum Goth.
Certior est sententia Ciceronis, Basil. Gryph. ( < 53G)Gesn. Sed
Bip.
quia loqnitnr Crassus, quam si lo- Turic.,e~ytf)i~'tt<r(bûcipsu<t) con-
queretur Antonius; quoniam alter jectat Gatl~ous sed omissis modo
praecepta constituit, alter dissimu- non et petitus, reficto co'itt~etM)',
lât. TunN. verbisque i)is omnibus Nam sine.
JTr~o. Prat., igitur. Put., ~uo- <n&r;! naxeetttta pro gtossemate pro-'
que. CfBteri ergo. En. scribendis, ~MmmMm interprétant
2.ttus. Ftor. (a pr. manu) al- profundissimuin e Plauti XM/~tMO pu-
tum. Guelferb., alte, et sic Stner. teo cujus medici cutter, quavis sica
Chouet. Leid. Nostrum et BodI. et magis nefarius (vide X, a 20) re-
sic Gebhardus ( Crepp. m 8 1 tunditur a )oquacitate Capperon-
p. t23) tegijubet e Palat. suo uti nerii bonam quidem causam tue't-
videtur. ~te sic Avic. Put. te, sed ta'dii plenissima ). Colb.
Poul. l'rat. RR. 3, 5, )0. Reliqui ,< cttam ~u)t<h(. VidoTaa ed. ()538)
<t<ttu!. En. et effundit. Eeliqui e/'fundtt. Sic
3. Effossa; sic nostri, exc. Avic. nostri, exe. Va)), lib. RR. 8, g., qui
Put. Poul. Prat., et apud Burm. yunjtt. Ko.
Voss. 3, qui refossa. En. g. ~fac. conscientia. Nihil aliud
GencraK</<s.C~Mp.ermtn«)t- est /)~c consc., msi hujus rei cot)!c.
dis. Est autem haee res M~unt~tm in
5. Fecundiorfit; sic Turicens. (a scrt6en~o /a6or.Isdemum, quietiam
sec. manu) CAMP. cum Ald. Bad. dum ex tempore dicit, memor esse
Basil. A pr. manu ille omittit fit, et potest plurimorum a se exercitii
sic Flor.- Guelf. Goth. Jens. (tac. causa scriptorum, sine inverecun-
Gesn.) cum Voss. 2,3, et edd. ante dia, aut levitate prodibit ad oran-
A)d., ace. Ob. Reilqui~. est.-Sic dum. Reliqui extemporalitatis gto-
quoque nostri, exe. Vall. lib. R. y riam pudoris tantum et severitatis
(a sec. manu uterque), qui~ecutt- jactura acquirent. Huie ego sen-
tftor~t. En. tentix quid desit, non video; quare
6. ~tc ~ro/ecftt~. Turic., si t?. a coMoe'ttMm~ bine, ui.putat, atie-
sec. manu St profecto. Ruse., sit nam, voce eon~tantt~ mutantem
f)'0/fC~MS MO~ta summo HCtttu~. Gesnerum nequaquam sequor. Nos-
Vide iib. cap. 3,§. 5. tra ratio est Rollini et videtur fuis-
 INSTITUTIONJS ORAT. LiB. X, 3. i3t
cultas~ inanem modo loquacitatem dabit, et verba in
labris nascentla. Illie radices, Hlic fuhdamenta sùnt;
iU!c opes velut sanctiore~ quodam aÉrario 3 reconditae,
unde ad subitos 4 quoque 5 casus, quùm res exiget~, pro-
ferantur. Vires faciamus? ante omnia, quae sufEciant
labori~ certammum, et usu non exhauriantur. Nihil
enmi rerum ipsa natura voluit magnum effingi 9 cito,

se eorum, qui huic loco haec inter-
pretationis causa adhibuerunt: nisi
tttt co;t!<;)!tt sis làboris, Stigelii et
Landsidetii. Idem sensit Gedoynus,
ita reddens ille nostra quamquam
nimis ad novitium vocis significa-
tum si xotre ~mpre co)t;!Ctence
«7te <!ous répond de cette précau-
« tt'ott. Facultas autem vel hic
commode cesserit alteri voci facili-
tas, vide X, i, cujuamodi usus
est II, 4, t7;IV, i, 5~; vide et IV,
I, 6f. Nostrum quidem hic libri
tuentur. Sic et §. !0,y<!<;t7:fn!, quod
habent duo editi, ut convenientius,
b)anditur collato maxime loco §. y,
ubi est suspecta ~ac/~fa~.
t. Dicendi ~'ncu/tus. Flor. (a pr.
manu) dicendi ~t~ïcM/tM; natum
ex male continuatido vitium.
2. Sanctiore. (Emno. Quam-
quam non, uno loco hoc vocabuli
legitur apud scriptores, tamen non
male Badius censet Livium maxime
ob oculos fuisse Nostro,.XXVf),
io, i t. Vide de sanctiore Romœ
<t'm7'<oManut. ad Cie. Att. VII, t5.
3. ~rarto recottJtfœ.Turic., ea
rarios con~tœ; a sec. manusacrario
sunt condttfe, eum Patat. Gebh.
(Crepp. 111, t8, p. '5)), et sic
CAMP. Sed Florentinus fOurto xttttt
eonf/ttœ. Guetferbytanusœrarto con-
<fa', quod et ex Almelov. refer-
tur. Sacrario t'<co~(/iffE, Jeai. cum
BodI. Àndr. et edd. ante Ald. Nos-
trumetGoth.Va)i.
/{. Subilos quoque. Sic omnes
« habent forte [ fortasse ] quod
« ott~~ue supertativum exigit. Sed
<' tamen aptius ad suttto! ~ttos~ue
ca!U! dixisse mihi quidem videre-
tur. n Badius, non male. Hanc
optimam Badii eonjecturam firmat
R. t3, qui habet ad subitos quos-
<]fttfCH!U!.ED.
S.Quo~Me.Obr.omittit.–R.!3,
quosque. Vide super. not. ED.
6.et. Guel,f.,exigent.Voss. i,
e.t!~[(!t(. CAMP. exigit. Eadem
nostri. Eu.
~trfx~acfomu!. Vide VII, '0,
ii{; X, i, ~2, 8y; hic §. 10. /-acere
in his est acquirere, coUigerë, ale-
re. Illustrat maxime illud a Gesnero
in v. facere positum Phaedri (III,
8,5) <jf!t0ct&o fecisti tantum cor-
poris?
8. ~a&once)'tamtt!um. o Cumres-
pectu ad sacra Graecorum vel
solemnia Romanorum et ipsa
quoque Diis dicata, spectaculo-
rum certamina. Quin ipsa illa ora-
atorum professio, cerf~Mc~t est,
'<~a!t,ettogataqua:dammilitia.!) u
Gesnerus,
g:~y!n~tc;'to.Turic., e/M~tttO;
a sec. manu e~m/ere, sine adver-
bt0;e~tf~erect<o, Palat. Gebhardi,
qui hoc. ipsu~n probat, Latines,
9.
 t32 M. FABII QUINTILIANt
2
praeposuitqué pHicherrimo cuique operi d!f6cu!tatem
quae nascendi quoque~ hanc fecerit !egem ut ~majora
animalia thudus~ visceribus parentis~ continerentur.
Sed quum fit duplex quaestio, ~t<oMO</o, et
o:<tB
5 maxime scribi oporteat,jam hinc8 ordmem sequar. Sit
primo vel tardus, dumdiligens, stilus; quacramus 6p-
tima, necprounus9offerentibusse'°gaudeamus"; àd-
hibeaturjudiciuminventis' dispositio probatis; delec-

quod cito effectum sit, e~'u~t'Me nii in eamdem rein loca jam Reclus
dicentësnarrans.tïoccmquafnfa- defnonst)avit,etdeincepsa)ii.
cile persuasurum eum reeti~sime 5. Df'utt'm. Turicens., {/t~u))ctt~.
ncgat Burmanhus', prolata de suo FIt)r.,Jt~u)tCtt!.
conjectura e/~ttyere, unde nostram 6. ~'aretths; sic Gue)ferb. C.~MP.
'extudimus. Heliqui ef~ct Ct<o.Vide cum Goth. ~'afcntttu!, Turic. Reti-
X, 2, ï3. Confusionem vcritb. <?/- f)ni~a)'e<Xu)n.Nos[ru)M])ro)j.ltGes-
~?)~e)'e et e~ccre vide ad X, l, nerus. Nostri omnes /)a)'<;)Ku,
6g. Nostri omnes e~Ct cf(o. En. exc. RU. y, n, qui parcntttm. Eo.
~F~nyi. Ita capite pr.'ece<]cn- y. &< C.ta)p. omittit. Mox ante
° n ( §. < 5) t);)a~;)tem :;tr<u(t!
e~n- quomodo inscrit et.
"0€t'c."Bnrmannu5. 8. ~tc. Guetf., hie. Obr., hune.
fr~ostttf~tte. (hj~!cu/<atem. Videif,tt,t;Hf,),t.
Ana)iquidobversahaturNostro f).f)Ott)!M.Turic.,prtmus~a a
'HesioJianiitiius ~oir~o~ev Mxxttf? sec. manu pnmo se, et sic C.tMp.
't.28(). cumBodi.Andr.Atd.
2.\Dt/~<'u<fatent;~u<e.Turicens., !0. 0/y<;ren(f&M! se. Hoc ordme
~CM/w~Mc<7u<p, a sec. manu Guetf. Bad. Basi). ~y<'re!)tftu.!&*<
t~t~CU~f~fCtït OUOf/ttC. Turic.; a secunda manu ~frett~~us.
3. Quo~tte Aattc fecerit. Turic. Flor. c~cr?))tt6u.<!<?. Refiqui o.
(a sec. manu) <7t«p<?ttc/t.~cccrat. it. GatK/eamu!. Turic. Ftor. (aa
Ma~dt'a antma~M f~tutitM. "Ete- pr. manu uterque) ~nttt/emu.
(~ans est de etephante focas Achil- ~'tohttM.t.yoM~ca'mtM. Jfjttgeodum
c lis Tatii ab Atme)ovenio indica- est verbo finito adverbium non
tus, iib. tV, (c. ~) p. 2x5 seq. participio.
«~~Ë</<!)'~t/T&yM~MTM~,~0)"ù"TtïTO)' ]2. Inventis. ~ro~tu. Guetf.,
« <~ K~t ~xct ev'x~TO'c<n~ti~ft ttttuf~f~(hocso!umeRern.quo-
t'TMtO'!TOftt'V.M6T~<faiO?XUT))f<T~~ que aftertur ). ~))'o&a)tt/j cum
<tTyt~tû<~OVTtXTBTCtt, O~etV0 TOXOC ~e~mv Voss.t,quamqua)niupostremo
<t'~t.'KTCtt.Atet. 'ToS'TO,-<i~ftt,.~.('VET~t per apicetn modo.<tfottM, F)o-
«,Me').ft:~t/M~)!t, ~af~C TKt~M)', rentinus (a prima manu –.Nus-
M~ro~t!eTU? ~tOTHf,~~CC~t/C TMtT<EU- tri omnes.ÇoJd. habent utfetttt~
''T)tt."Gesnerus.AristoteItsetPH- probatis ED.
 INSTITUTIONIS QRAT. LIB.'X, 3. j33
tus enim rerum verborumque agendus est, et pondéra
singuloruin examinanda;post~ subeat ratio cottocandi,
versenturque~ omni tnado~numeri; non, ut quodque
se proferet~ verbum,'occupet locum. Quae~ quidem 7 ut
diligentius exsequamur, repetenda saepius erunt scrip-
torum~ proxima: nam 9 pra?terid, quod sic melius
junguntur prioribus sequentia, calor quôque ille cdgi-
tationis, qui scribendi mora refrixit'°, recipit ex in-
tegro vires, et velut repetito spatio sumit" impetum;
quod in certamine saliendi rieri videmus, ut conatum
!e)tdtU.Jens.ta6en(/tt.<,cum 5. Proferet. Turic. FIor. ( a pr.
edttiohibusposterr.anteBasii.acc. manu uterquë)~o~eret. Guetterb.,
Gryph. Gibs. Ro)). Utrumque recte ~ro/'erat. CAMP., pro/ert. V.oss: t, 3
dici Burmannus putat, auctore Val- omittunt )!on, ttt. scn~<ontnt
la elegg. V, 60, et adest sane verbi ~ro~tma~ Guelf. dissimdes, ut et
<e)'eexemptumeP)inio(VII,2g) Bern. quantum video.
a Gesnero in Thesauro positun). In 6. Qtt~ Bad., </uem, sed -per
ipso tamen delectus vocabulo fre- spha)ma,utsuspicor.
quentius saitem esse habere Gibso- y. t/t.e~e~M<!))ftfr.T')rie.E)or.
nus recte statuit. An differt, quod (hic a pr. manu) exequimttr, omissa
hic improprie usurpatur ille ~c/cc- conjunctjone.
tus, et est quasi pro censura? Inte- 8. ~c'pto''Mm. Turic. (a sec. ma-
rim standum videtur libris vetus- nu) F)br., so~tort, eum Jens. et
tissimii:. Vide V, 6, 3; item VI, 3, edd. posterr. an~e Bad. Nostri
~3. Nostri agendus, exc. R. y, omnes Mr)~)<oru<n.ED.
quiAaten~tt~Ep. g. Nam. Turic., non.
2: Post. Turic. Flor., potest; a tO. A7ora re/n;n<, tectptt.Turie.,
sec. manu uterque postea, et sic mornre refinxit.finxit r.; a sec. ma-
C.tMp. cum edd. ante Stoer., exc. nu mom reuixit sic r. in margine
A)d. Basi) Poema, Gmh (tacénte appositum vel TV/x'.ot. F)or., mo-
Gesn.). Nostrum tuetur Guetf. et rare re/h'xi't~.t r. Jens. (tac. Gesn.)
latet in antiquis. Nostri habent t!t. r. sic r., cum'edd p'usterr. ante
aUi~o.!t,a)iiposfea.Hn. Bad., quorum Locat. Ven. Ruse.
3: ~ersoitur~Me. Turic., verse etiam recepit, male. Xicas sane la-
tur a sen. n)anu scrfCN<urj et sic tere sic in i!)t)~t.< displicet tamen
CAMp.Suspicor a Turic. abesse en- eo ingestum.
cliticam, ut abest a CAHP. R. < 2, t ). /m~e<unt. coHafttm. Tnr.,
versentur. Poul., uersatttur~tte.C.c- !m~ctu. co~~tttj in altero cucn
(eriw$fn<Mr~Mf.En. CAMP.
4. Ontrttmo~o. Guelferb. CAMp., )' /)tce)'tan)))ff M/'p)H/t. '<t ~'a-
<MM)tMo~ proclivi errore. cu~))tf/o. ejc~)tt/!u;'t te/H. Nuui;i sibi
 134 M, FABII QUINTILIANI
longius petant, et ad nlud' aliud, ,quo contend!tur,
spatium cursu ferantur utque in jaculando brachia
reducimus, et, expulsuri3 tëla, nervos retro tendimus.
7 Intenm4tamen,si feret~ ûatus, dandasuntvela, dum
nos indulgentia illa non fallat omnia enim nostra,
dum nascuntur, placent alioqui nec scrtberentur sed
redeainus adjudicium, et retractemus suspectam faci~-
,8 litatem. Sic scripsisse~ Sallustium accepimus? et sane
manifestus est etiam ex. opere ipso labor 8; Virgtitum
quoque paucissimos die composuisse 9 versus, auctor
g estVarus'°. Oratoris quidem alia conditio est: itaque

'indutjit; est prope Homericus si-
milium proventus, et in re )cvicu)a,
non in incessu exercitnum duorum.
i~ Ad illud aliud sic Ffor. A
pr. quidem manu cum Turic., <!<tu</
solum. Hic a sec. manu m aliud.
Obr., in illud. Refiqui omittunt
aliud.
2. Utque. Turie., utique. Guelf.,
ut ~u<B. Voss. t, ut.
3. Expulsuri tela. CAMP. inserit
uti.
/{. Interim tamen. Quid sit h. 1.
interim, ostendit t8. Aliquando
tamen, vide lib. t, cap. t, §. 8.
5. ~-eref. Turic. Flor. Guelf. (qui
et cum pro !t) ~cret, cum Voss. t,
3, Jens. et edd. posterr. ante Ald.
a sec. manu i))or)jm uterque fuerit,
et sic CAMP.cum Bodt. Goth. Voss.
2, Bad. et aliquot edd. apud Burm.
Nostrum recte tuetur Burm. advo-
catis de fenfo/erente Servio ad ~En.
VII, 27. Barthio ad Stat. Theb. MI,
20. ~f'n't etfieri commutata, prae-
ter Burm. hic e Victorii VV. LL.
XXM, 7, docet Drakenb. ad Liv.V,
54, 6. Modo~ttttfM Turic. a, pr.
manu et/7e<[M Ruse. per errorem.
Avie. Put. Poul- Prat., /eret.
exc. R. t3, qui_/Me-
Cseteri~)'<'t,
rit. En.
6. Sic scripsisse. Turic. Florent.
(hic a pr. manu) sed scripsisse.
y. ~cceptm us. Turic-, acce~emm~
a sec. manu acceptemus. Flor. (a
pr. manu) acct~ttKus.
8. Labor. Turic. Flor. (hic a pr.
manu) labore. Ille a sec. manu prs-
mittit et.
g. Die compoxutMe. Rarior )o-
c cutio pro t~t die, ut Petron.) cap.
loquitur: et ita de Lucilio
<~Horat. Serm. I, g: uin hora
c «cne ducentos. versus dictabat.
Burmannus. An reponemus quott-
~te?Gesnerus, ut ex indice appa-
ret,~MO~tt<'(pronomen)Jt'ejunxit,
quod quidem non ~))aeet.
10. ~aru~. Flor. (à prima manu)
Guelf., variis. Vide VI, 3, 78; et
Procem. nostr. Volumini secundo
prasmissum. Ibi per errorem recen-
setur Colbert. codex in scriptura
~amt~, est enim Colinaei editio
(Paris., tS~ti 4) Optes sane in
hoc nomine aliquem ostendi MS.
qui habeat ~ar;H!, quem virum
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, 3. i35
hanc moram et sollicitudinem initiis impero: nam pri-
mum hoc constituendum', hoc obtinendum est, ut
quam optime scribamus; céleritatem dabit consuetùdo
paulatim res facilius se osiendent~, verba responde-
bunt~, compositio prosequetur cuncta denique, ut in
familia~ bene instituta, in ofncio erunt?: summa haec

hoc prodidisse multo credibiHus gere, non'absurde carmen se ur-~

sit, quippe familiarem Virgifii et
circa opera ejus, ut constat inter
teriptores, occupatum. Malim igi-
tur vel nullo libro auctore hoc no-
inen restitui, nixus inprimis varie-
tate, de qua vide X, t, ()8. !n Ftor.
ad III. 8, 45, nihil a vu)gata rece-
dit. tdon, qui hic error, in MSS.
Virgitii Burn). ]X, 35, et in com-
'~nentariis Phitar{;yrii ad Virg. Eci.
Il, ~o; Servit ad Ec1. IH, 20.
~ru~. Co{~noscimus
~ryt/Htnt.
igitur aliquem ex iis, quos Gellius
refert amicos familiaresque P. Vir-
giiii de ingenio moribusque ejus
mémorise quaedam prodidisse. ïi
« dicere solitum ferunt, parere se
versus more atque ritu ursino
namque, ut illa bestia fetum ede-
ret InefHgiatum informemque
a tambendoque id postea, quod ita
«,edidisset, conformaret et Hnge-
ret proinde ingenii quoque sui
partus recentes rudi esse facie et
imperfecta sed deinceps trac-
« tando colendoque reddere iis se
oris et vultus lineamenta. N. A.
XVII, to. Ita lambendo pauciores
factos esse versus recte, conjicitur
ex eo, quod Pseudo-Donatus prodit
in vita poetae Quum Georgica
scriberet, traditur quotidie me-
c ditatos mane plurimos versus dic-
tare solitus, ac per totum diem
retractando ad paucissimos redi-
«sa* more parere dicens, et lain-
« bendo demum effingere. »
i. ~oc<;OH~<<<ue~um.Turicens.
FIor.(bicapr.manu)es(c.Voss.t,
hoc !nsttfuen</um. Nostri hoc
constituendum. Omittit Poul. ED.
2. Hoc oblinendum. Turic. (aa
sec. manu) ac o., cum Obr. Vide V,
2, 3. Est post obt. omittit C.tMp.
3. Ostendent. Tune. Fior. Gue!f.,
ostendit. Flor. a sec. manu osten-
det. Voss. t, 3, ostendunt. -Nostri
omnes ostendent. En..
;}. ~eyo't~e&ttnt. Turip. Florent.
(hic a pr. manu) respondemus.
5. Prosequetur; sic Turic. Ftor.
eum Alm. et Obr. pro eujus nomine
apud Burm. Capper. Gesn. HarL
per errorem ~OH. Sed Turic. à sec:
manu ~ro~ttentur. CAMP., pf;'se-
quentur. Gotb., persequetur; unde
Gesnerus eruit per se sequetur, mi-
nus feliciter. Reliqui sequelur.
Sic nostri, exc. RR. n, 3, qui pro-
M~ttefur.En.
6. Familia bene institutà. Turic.
Florentinus C*MPANCS omittunt
benè eum Almelov, Videtur iibra-
rii ad proxima aberrantis error,
quum voculam hue pertinere non
putaret.
y.7/to~?Ctoentnt.Minusmemor[
sententia supra posita recurrit; vt-
de tib. VHI, Proœm. §. 3o. atque
infra~.iS.
 n36 M. FABII QUINTÏLIANI
!o estrei.Cito'scribendo non fit, ut bene2 scribatur; bené
scnbendo fit, ut cito sed tum maxime, quam facut-
tas~ iUa contigent, resistamus~, ut provideamus~, et
'ferocientes~ equos frenis 7quibusdam ~coerceamus;
quodnoh tam moram faciet, quam novos 9 impet

Ctfo scribendo. ut cito. « Pol- ex quorum altero Badius et quoque

)io apud Plin. Secund. V!, epist. ponit. Nostrum qui conjecit, non
2g: ComntOt/en~CK~o~actumMt, recepit Badius. Turic. a sec. manu
« ut Ke~e avèrent !tB~c agendo, ut e~*<'r~)t<;&mequM. Post equo! F)or.
t~tmnus commode. PiTHOEuS. a sec. manuquos inserit cum Vidov.
2. Bene scribatur; bene. Turic. Basil.
F)or. (hic a pr. manu) omittunt Quibusdam. Turicensis, Flo-
scr. bene. Error estexhomœoteleu- rentinus ( hic a prima manu) qui-
to. Mox Turic. (a pr. manu) Mn- &tt<, cum marg. Basil. Sed omittit
6e)t~t. vocem VitIovseHS.
3. Facultas. Ald. Bad. (errante 8. Coe)'<'eantU!.Turif. (a prima
Rurm.)~<tct<ttas. –Sicquoquett. 7 manu) coefeeamur; item~re~M a
solus. Cfcteri~cM/ta. Eo. secunda manu. Non est persanatus
4. Resistamus. Turie., restitamus. locus,'in quo, qnum Badii illud
Flor. (a pr. manu) rMtirtfamtM. An ~eroctexte~quantumvis ;it ingenio-
fuit restitemus? Freqnens confusio, sum, et melius certe invento Bur-
vide Drakenb. ad Liv. X, ig, 5. manniano, piacente Gesnero, ef-
Sed ipsum nostrum aliquoties apud ~6rcntM se ( neque enim de equis
Quint, hac potestate, velut IX ) 3, proprie hoc me legere memini,aliuil
55 et mox tg. autem est efferre sine reciproco,
5. t/tprOfM/Mmu!. Flor. CAMP., vide Drakenb. ad Liv. fV, 33; to,
et p., cum Atm. Obr. (err. Burm.) sed hoc indigebat addito objecto);
marg. BasiL Steph. Sed F)or. a sec. subita illa née ullo remedio mollita
manu ut cro~~am~, cum Goth. e~uorurtt mentio non est ferenda.
Voss: 2, et edd. ante Gryph. pxc. fngenio sane caret, sed sensui for-
A)d. tjui ac pro/it~eantus, quod'ex tasse sufficiat ante~°ro:M'i<M In-
Vall. quoque refert Badius, et Bad. sertum velut. Tnm pro Mt prou.
qui ~t'o~t&eamu!, omissa conjunc- malim et p. Muitum tamen abest, 1
tione. Provideamus et Bern. de' ut duplicem iHam mutationem ~0~
cpnjunetione nil prodiiur. Ea- e/c;~)!te4' )!~M<)tm{tieri censeam.
dem nostri. En. Furentes reponentis Burmanni eru-
6. ~t~efOCtentM e~uo!. Turicens. ditioni cundonabimus. R~io dcsi-
Florent., e~t'entf's e., cum Alm. deranti aliquot hie verba nit tamen
Guetferb. CAMP.Bern. et edd. ante nisi adscribendam esse particulam
Gryph., nisi quod praeter antiques oc liqtiet. Inserebat ille profecto
illos efferentes, ad quos redit Basil. ante coerceamus.
Sed A!d., et ferentes. Goth. (err. f). A~ouo!. Turic., nom< miro
Gesn.)~erf!tf!, cum Voss. 2,Vaf). errantis torpore.
 ÏNSTITUTIONISORAT.LIB.X,3. rSy
dabit: neque enim'.rursus .ëos, qui robur atiquod.in
stito fecerint?, ad infelicem ealumniandi se~pcenam
alligandos puto. Nam quomodo'sufHcere oMcits~4 civi-
libus, possit qui smguLs~.aetionum partibus. insenes-'
cat~?Sunt autem, quibus nihil sit satis; omnia mutare,
omnia aliter dicere, quam occurrit7, velint :.IncreduH
quidam 9, et de ingenio suo pessime meriti '\qui deli-
gentiam putant, facere.sibi scribendi difficultatem. Nec
promptum est dicere utros peccare validius putem
quibus omnia sua placent, an quibus nihil: acciditt
enim ingenlosis'~ adolescentibus frequenter, ut labore

J. Neque enim sic Turic. Flor. tn. PeKtmetner/tt. Turic. Ftor.

Guelf. Nec fcro.-CAMp. cum A[d. (a pr. manu uterque) possim.eme-
Vide Ht, 3, t. Reliqui. Nec e. Vide riti. Modo !MO omittunt .Turicens.
~,3,79. Flor. (hic a pr. manu) CAMP.cnm
2..fecennt. Goth. Jens. (tacente Alm. Portasse nec male; ingenio
Gesn.)~<?ccruHf~cumedd. posterr. « ùocent innenium inFamant om-
ante Basil. -Eadem nostri-.ED. « ne, non suum solum.
3. Ca~u7?!Mt!<~t M. Turic..(a sec. ~«Mt'Mi. ~aMtU! non est.in
mann) c: esse. Obr., c. sese. Vide X, <' usu, sicnt contra raro valide di-
2, 22 male. Vide ]X, 4, 8~, i3y. cimus. Badius,memoratus etiam
Calumniandi se. Vide VHI 1 Burmanno. Vicissim ad Declam.
Prooem. 3 t; item X,y, l~,ubiidem IX, i~, p Burm. 202, idem desi-
illud ïnfelicitatis voeabutum. derare narratur faMi'M!, ubi vide
4. 0~!c')S c)M/!&MpoMtt. Turic., Burm. Poetae quidem in hisce. )'e-
officibus CtM/H! sit; a sec. manu cedunt a reliquo usu, velut Horat.
costrum, et sic Flor.. CAMP.0. Epistt. 1, 9, 6; Ad Pis. 3~.
c., Guelf. Reliqui c. o. p. !i. ~)ttm ingeniosis; sic Guelf.
5. t~t'n~u~Mactionttm. Turic. F)or. cum Basil.; sed Ftor., etiâm t., cum
inserunt vel, quod prior sec..m. Goth. Jens. et edd. posterr.. ante
mutat in velut, et sic CAMP.Suspi- AId., ace. Bad. E':)iqui enfnt etiam
cor transponendum ue! singulis a. i. Nostra ratio placet., quamquam
6. Insenescat. Guelf. tnxuMcat. vetustissimis libris auctoribus: non
CAMP., insenescatur. factis vul~ata .vel ob insuavem
7. Occu1'rit. CAMP.,occurrat, cum compositionem alienior. Ex. male
Obr. capta einen-datione orta videtur ge-
8. ~e/t'nt. Turic.-Flor., velut, minatio conjunctionum. Vide VI,
cum Jens. et edd.. posterr. anteA)d. 3, g.–Pferique nostri eot'nt chnm.
9. Quidam. Turicensis Floren- R. io omittit etiam. VaU. Iib.,ER.
tinus quidem, cum Casi). .8, r), t2 Prat. omi;tnnt e!ttm. Eu.
 138 M.FABII QUINTILIANI
cousumantur, et in sitentium usque descendant nimia
bene dicendi cupiditate: qua de re mem!m 1 narrasse
mihi Julium Secundum illum, aequatem meum, atque
a me, ut notum est, familiariter amatum, mirse~ fa-
cundiae virum, infinitae tamen curae, qutd esset~ sibi a
t3 patruo 5 suodictum..Is fuit Julius~ Florus, in eloquen-
t..Memtnt narrasse. "Ob hune tiqueat. Sic enim conjungo senten-
« tocum reor Vallam ridere eos qui tias apud llegium, quum « liquere
« mentutt cum prassenti modo con- <~uo</)fu~t !CCtfn<~N!sit ex ejus
"struendumputant:cutnquota- u e)oquentia nimis fatue dicatur,
<~menCicerofereco[)5truxit:et quamquam eo d~cit distinctio in
Maro non rare. Badins. An forte editionibus commentarii. Illud al-
tale quid in codice ipso allitum a terum tamen, Quintiliani discipu-
Vatite manu? Neque enim in Etegg. lum fuisse auctorem breviarii Flo-
invenio. Sed tum non erat Badius rum, quare tanla fiducia ex orntio-
dicturus u reor. t Et sane non deest ne ejus col!igatura Va)!a Re~ioque,
bona copia exemplorum in ea, qua- ignorare me fateor. Voiaterranns,
Mshic,con5tructione. ut notum est, Epifomatorem Livii
2. Julium ~cct<n<~um.at)t;7ta- Justonaefjueronmnai'sfriptoretnere-
riteramatum. Tnric. nil nisi utroter didit esse ipsum Nostri Juiimn Se-
amatum; i sec. manu M'n/tter ar- cundum, qnum aliquot librorum
mafMn.Ftor.apr.manuetipse scripturam in tituto breviarii,~ttM
omittit omnia hacc, cum Ahn. pra; a!tera ~ttntBt~ probaret.rarunt
3. ~Ttr(E~acuH~<a*t~trum. Turic. ille probabiliter;. nam ue œtas qui-
nttra~ecu)t(/tfB~entm;a sec. manit dem congruit, quum Florus exeun-
mira facuntlia wrum. Florent. duo te Trajani principatu scripserit,
postrema iti<!em, a pr. manu. Secundus fuerit Quintil. a'qua)is.
~.Qtttd<'M~t.Goth.,<jftf0~csse<. Burtnannus quidquid est mentionis
Placet. Flororum apudveteres, temporum
o.f~frtto.Turic.F)or.atrto~ reitquarnmque diversitatumfere se-
a sec. manu ille patre, etsicC.~Mp., curus, congessit~ Mihi ea magno-
hicnostrum.Gue)f.Mfrono. pere se commendat ratio ut hic,
6. Is fuit Julius Florus. u Raphael quem Noster demonstrat, ipse ille
qui se codicem Vallensem vidisse fuerit, ad quem scripta estHoratii
n dissimulat, ex eo transcripsit epistola libri primi tertia. Si enim,
'< nuUasyllaba mutata sci). no- id quod censeo et agnoverunt VV.
tam suam. Badius. Qua: in eommen- DD., Florus Senecae patri memora-
tario Regiano hic comparet nota, tus Controv. 25, quamquam nomi-
Jutium Ftorurn facit ex majorihus ne non addito, idem est Nostro,
Flori historici aliquem, nu!)i, ut plane congruit aetas, ut Latronem
ait, posteriorum secundi. Fuisse audierit is, qui Tiberii nondum
autem hune historicum Quintitiant principis fuerit familiaris, vide nos
discipulum, ut ex ipsius eloquentia ad IX, 2, ~t.Etpraeterquam quod
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. X, 3.
tia GalHarum, quoniam ibi demum exercuit eam, prin-
ceps, alioqui inter paucos disertus, et, dignus illa
propinqmtate: Is quum Secundum~, scholae3 adhuc
operatum4, tristem forte vidisset, interrogavit, quae
causa frontis tam adductae~? nec dissimutavit adoles- '4
cens, tertium~jam diem esse7., quod8 omni labore ma-
teriae ad scribendum destinatse9non inveniret exor-

est ex studiosacohorte Horatia- omniasint communia tamen

nus ille, v. 6; idemv. z3 lin- a quumper se ponuntur,rebussa-
« guam causis acuit. Restat ut in
Gallia versatum probemus, quod
inde quodammodo eruo, quia vo-
catus fuit Julius Florus ille apud
Tacitum, III, ~0, Treverorum re-
bellis, civitate donatus, quam for-
tasse Noster ei impetravit. GaIIiœ
quantum noruerint e!oquentia,Lug-
dunensis illa academia et ara (Suet.
Ca)ig. 20; Juvenal. I, 44) argu-
mento sunt.
t. Alioqui. Vide V, 6, 4, cujus-
modi usus adverbii est et tf, 4;
item Tacit. Annal. IV, 3y (Tibe-
"rius) vatidus a/in~ut spernendis
honoribus. n Simi)e et alias apud
eumdem Annal. XVI, t ubi frus-
tra Heinsius ei suadet pro et. Non
desiderare illud et videtur alioqui,
sed ipsum complerti. Florus proe-
terquam quod '<Galliarum in elo-
quentia princeps ubicunque
eumjudicares,"interpaneosdi-
« sertus erat. Cave tamen alioqui
ad loci signincationem astringas.
De Jemum, vide VI Prooem. 11.
2. ~ecttH~um. Turic. Flor., se-
eunt/o.
3. &Ao~<B.Turic. (a sec. manu)
scevole.
~c/tO<<B. operatum. "Fabiana
<'elegantia dignum est vocabulum.
Quum enim lacère et operari ad
cris, utpote divinis, et studiis
sanetioribus propria sunt. Ba-
dius.
5. ~~Mct~; sic Turic. Flor. (a
sec. manu uterque) Guelferb. cum
Goth. Voss. 2, Bern. Basil. Gryph.
(t5~) aliisque apud Burnt. edd.
Abducte, CAMFAN.cum Jens., nisi
quod œ. Reliqui bMuctfE, quodjam
,Tarv. Ablegat Burm. ad Heins. in
Ovid. Heroid. XXI, t65. Turicens.,
adducentem. Flor., adducente.
Put. Vall. lib. (a sec. manu uter-
que) bMMChE.ER. 7, to, aMucto'.
Reliqui a~</ttc<<c.Vide Juven. Sat.
IX; et Horat. Epod. XfM, vers. 7,
ubi, obducta ~o/fatMf~'ronte tenec-
tus. Vide Tacit. Annal. lib. XIV,
cap. 4, ubi, modo ~f!)Ht~at't<a(e
~'uueni7t ~Vero, et rttmM adductus
uast !ena cdnMeiaret. En.
6. Tertium. Turic., tertiam.
y. Tertium. f/:em'eMf, ~uo<
Plane sic Ptinius Epistt., IV, 27, t
« Tertius dies est, quod. audivi re-
"citantem,8entium.n n
8. Qttod sic Turic. Flor. Guelf.
cum Bodt. Voss. t, Obr. Quo, CAMP.
cum Jens. (tac. Gesn.) Goth. Voss.
a, Tarv. Reliqui ex quo. Nostrum
probat Burm. Vide not. 7 supra.
g. Z~tinatfE. Turic. (a sec. manu)
destinato.
 4o M. FABII QUINTILIANI
dium; quo sibi non prsesens tantum dolor, sed.etiam
desperatio in posterum fieret: tuai Florus arridens, f
'5 ~Vumomt/<K, inqutt, inelius dicere f:~ o:<am Dot.?s? Ita
.se res hàbet :.èuraiidu ni est, ut quam optime dicamus;
diceridum tamen pro facu!tatë ad profectum ~enim
opus est studio, non mdignattone ut possimus autem
scribere étiam ptura~ ceterlus, non e;cerc:o modo
praestabit, in qua sine dubio multum' est, sed etiam
..rettto; si non resupini~, spectantesque tectum 5, et cogi-
tationem murmure~ agitantes, exspectaverimus, quid
obveniat?, sed quid res poscat, quid personam deceat,
quod sit tempus, quijudicis animùs, ~intuiti, 9humano
). Pro facultate. Turic pro~r Inserta est particu)a ex ingenio
facultatem; a sec. manupfopter~tt- cujus quidem nescio, sed'necessa-
CH/tafent, et sic Flor. a pr. manu. rio. Omittunt quoque omnee-
2. ~t/~royee<tt<K. Turic. Flor., nostri Cudd. En.
ct~/ecero tum. Jlle a sec. manu ut K/ 8. 7~uf'<t. Turic., intulit Flor,
~ec~ro tMm;hic a~per~ctum, cum t)t<uftftt; 'a sec. manu iiituitu, et
Goth. sic Coth. Jens. (tac. Gesn.) cum
3. P/ttra ce~n'tt!; sic Turic. Flor. VaH. et edd. posterr. ante Ald.,
CAMP.Goth. Jeus. (tac.,Gesn:) cum acc. Bad. Sed CAMP.pro his i~<u)tt
Voss. t, 2, 3, et edd. ante Ald., h. m. a. scrib. dat: quo t'nto'tnt
ace. Bad. Heliqui inserunt et.. In axtnto tandem ad !o't& et sic Ald.
Guelf. videtur esse hoc. C~MP. mo- Nostrum reposuisse videtur Phi-
do et pro ettat~. lander ingeniose. Bonam copiam
4. Resupini. quid o&Me)t'at. Ac- ejuratRegius, cui et corrupta nos-
cidit Nostro quod supra §. f), ut tra, et illa tegebantnr, quae al) au-
sùa repeteret immemor, quae sunt daculo CAMpANo videntur profecta.
]I, t i, 4. Sunt tamen utrique loco –Avic. Rit. 3,5', Prat., t'ntMi'tt.
sua* veneres, ut geminatione carere Omittunt eœteri. Omnes /)umano
nphs Ma)im hic ~uo</ o&M.quo ipse ~ttodam modo ad scribendum. Eo.
locus geminus deducit. g. ~fuma~o. modo. Sic~tatinam
5. Tectum. Turic. Flor. ( hic a pœoe non ~mma'ta voce efflan-
pr. manu) omittunt. dam dicit XII, 10, 2g, unde putes
6. Co~t<f:t;o'tetn murmure. Tu- n humanum modum opponLmto'-
ric., co~ttat/onK'tt murmere. muri supra posito. Sed quidquid
.y. Oboeniat, !e~ ~t<[< Turicens. cprta ratione fit', humanum est et
Flor. Guelf. CAMP. omittunt sed, decet "sanctius. animal mentis-
eum Goth. Voss. (Voss. 2 nulla que capacius ahœ, quuTn ille,
t~hoementio), et edd. anteGryph. quem modo adumbrayit, advocan-
 INSTÏTÛTIONIS ORAT. MB. X, 3 t-4t
quodam modo ad scribendum accesserimus: sic nobis"
et initia, et quod sequitur', natura
Ipsa~prœsçnbi~
Certa sunt enim pleraque,'et, msl connivëamus~ m '6
oculo's incurrunt: ideoque4 née indocti,necrusnci diu"
quaerunt, unde incipiant; quô pudendum~ estmagis,
si difHcutfatem facit doctrina: non
ergo semper pute-'
mus optimum esse, quod tanet; immutescainusv aiio-
qui, si nihILdicendum videatur, nisi quôd non inveni-
mus~. Diversum est huic eoum 9
vinum, qui '° primo jy
decurrére per materiam stilo quam velocissimo "vo!unt, »
<li afflatus divini impetus aut dei nec :)M)n., cum Goth. Voss: 2.
cujusdamsit,autLesti:e. ~~?nMf~Cùmu~. H Ràriorig usus
'.QMOf/~ttftttr;sicTuricens. hoc verbum etiam oecùrrit apud
Ftnr. (hic a pr. manu) CAMP.Re)i- Statium, iib. VI, )84 sic fata )~
qui qtutB !e<jfuu)ttur. Sic omnes "petite Concidit, d6n<~«.<~t<e tm-
nostri Codd. Eo. ")nu(tttt ore <yucre/t' ubi tamen
2.rtCMn&«.CAMp., ~r<Bsfa&t(, quidam cbdices o&nt. sed Bar-
cum AM. Gryph. et aliquot Burm. « thitis exsi'hi)fimo)oco)ib.V,)~2,*
nec tamen (ut ille ait) Basil. "défendit tmnt." Burmannus. Ex
Nostri ~r<B«;n'6ttj exc. R. i <, qui ea autem quœ hic est forma t'mmu-
p)'(BS(H&;t.ED. tescamus alioqui facile apparet jus-
3. ~'onnt~~jTtus. Turic. omittit ta emendatio loci H 4, 30; Lege-
curn Ajm. Nulla mentio F)or. vide mus ibi a~~reat alioqui.
X, t, 8<). CommoHeamu~jVoss- 3. 8. Quod non tH~e~twns. Guelf.
/[./f/eo~ue.Goth.Jens.(tacente omittit non. Contra habet Goth.,
Gesn.) Guetf. CAMP.omittunt en<;ii- err. Gesn., qui omissionem et pro~-
ttcam, cum édd. ante AId., ace. bat, et ad hotam suaru amahdàt
Bad. Qtnittunt quoque nostri, Iectorem,qua'nui)aest.
tixn.RR. )),)').En. g. Eorum. Turic. '(a sec. manu)
5. ~M~n~Mm. Turic. FJor. (hic, e~.
a pr. manu)~)utat!(/um, cumAtm. i 0. Qut prt'tKO. Tur., t'tx~u/rt mo-
Sed '['urie. a sec. manu quos do a sec. manu t~ ~uo queri est
6. Semperputemus; sic Turicens. wo~. CAMp.,~rtFMMHt cumGoth.
( quamquam hic a pr. manu pete- Ad<)iditnostris(jfu<MtJens.cum edd.
MM<)Flor. CAMP.Reliqui p: poster). ante Basiijum. Sun! ha;c
y. /mmutMca))tm.-Turic., on'H- tentamina emendandi monstri it-
mttfexcamus; a sec. manu ne tnntu- hus Turic. in quo lamen nihil latet
tescanlus,_ et sic Ftor. (nisi quod nisi nostra ipsa, antecedente 'vi-
imm.) cum Jeus. et edd. posterr. tium, insequente decurr.
ante Stber., ace. Gibs.; item Gesn. t t. ~o<Mttt.Tur.e/uMfjasee.
i~te in Thesaùro H. Y. Sed CAMP., maj~u velut. An futt'fe/tnt? vide
 142 M. FABII QUINTILIANI
et sequentes calorem atque impetum, ex tempore scri-
bunt banc st/uecnt vocant: repetunt deinde et côm-
ponunt, quae effuderant scd verba emendantur et nu-
meri, manet~ in rebus temere congestts~, quae 4fuit,
,s levitas. Protinus~ ergo adhibere curam rectius erit, at-
que ab initio sic opus ducere~, ut caelandum?, non ex
integro fabncandum~ sit: àliquando 9 tamen affectus
sequimur'°, in quibusfere plus calor, quam diligentia,
valet" satis apparet ex eo, quod banc scribentium
negUgentiam damno, quid de illis dtctandi'delicus
§. 11. Frigere videtur illud volunt. a sec. manu), i3, edendum. Reli-
Unam vidi Leid. hic protinus sub- qui ca'/a;t<<ttnt. En.
jicientem hanc silv. voc. parenthesis 8. Ca;/t:x~unt. ~abncntM~um.
loco ordinem Gibsono merito im- Metaphora estdueta a ca'Iatoribus,
probatum. aut vascu~ariis nam.vascularu con-
Silvam vocant. In hac voca- flare sutent optime opoit. deinde
buli potestate conferendus maxime cxseutpere et expolire. TcBs.
Cicero, qui ssepe ea utitur.Sed loca g. ~Man</o. sequimur. In his-
demonstrantur in iexicis, nbi et ce non est prœcHptum, ut futuro
reliqua de bac voce quaerenda. sit in verbo sed quo interdum
2. J)fa)M'<. Turic. (a sec. manu) spectet consitium orantis ostendi-
manott; et sic Goth. Jcns. (tac. tur, cuisanei)!am, euju.santemen-
Gesn.) CAMP. cum Voss. 2 et edd. tio fuit, velocitatem magis condu-
ante Basil. -'Eadem nostri. Eo. cere, quam consideratam nimis di-
3. Cf))t~estM. Turic., co'tcextM; a ligentiam. Ita modo §. t5 qnae sit
sec. manu contextis, et sic. Flor. perpétua natara: ratio definiebatur,
(sed a pr. manu co'ttesfu). Vide X, prffxcrt&tt, non quid, certo cogi-
t6. Nostri con~ext~~ exc. tandi modo usurpato, eventurum
Vall. lib. a sec. manu, R. 8, qui sit. Sequimur, interpretare secta-
coittextis. ED. mufj outprïmu~.
4. Fuit. Goth.u~tt, èum Voss. tO. Sequimur; sic Turic. Flor.
2, Jens et edd. posterr. ante Basi). CAMP.Jens. (tac. Gesn.'( cum Voss. s
Placet Gesnero, immerito. Ea- (.Goth. non notavitnus per errorem
dem nostri. En. profecto. Vide X, 2, 2~), et edit'.
5. Prottttm. Guelf., Prôner. ante Ald., ace. Bad. Reiiqui s~ue-
RR. 3, 5, lô, Propterea. Cœterl mttf.–Sic Avic. Put. PouL RR. 5,
Protinu!. En. to. Ca;teri se~u'mu)'. En:
6. Opus (~ttce)e. Vide dicta ad U, !t. ~<t~et. damno. Turic. Flor.
<3;etBurm. ad Val. Flacc. ~20. (hic a pr. manu) emittunt cum
CtB/a'tf~um. CAMf., edendum. Atm.InrepositisDor. omittite~eo.
Alm. cetet!~M?n. RR. y, Il (hic <2.DtCtand«/e/tCtU.Sciueetjam
 INSTITUTIONIS ORAT. L1B. X, 3. ï43
sentiam' nam m~ stilo quidem quamiibet~ properato '9
dat aliquam cogitationi moram non consequens celeri-
tum notabilis erat ea mollities, ut teras nescisse? At non minus in-
cirea scribendi artem negtigentio- "Ct'edibi!e,nisicrederemusCas-
res essent ttomines in aliquo fas- siodorô, quœstorem principis in
tigio constituti (vide 1, t, 28 ) scrihendis qus formaret edictis
« principabbus
qua: postea ita invatuit, ut dictare manu sua non
Musum, sed dictasse. At sunt loca
*jam esset eruditormn hominum
« auctorum idoneorum, ubi !cnp-
opus, quemadmodum antea scri-
t ~<?re.Itaque t~ar/o ~tcta~a~tacH~re u sisse Caro)us dicitur? At potuit
supergressum se alios dicit Sido- hoc per alios. Sed corre.rtt, The-
.uius ApuOinari~ V)H, 6; et ab gano teste de gestis Ludov., c. y,
initio ejuadefn epistuta; coojûng~ u libros sacros? Jta nimirum, ut ipse
'<x<tt~M cer<a')'/i, dictandi, n oculis uteretur,
lecti- et quid corrigi
ta~f/i'~uc. Vide qu:c hic Savaro, "deberet, ostenderet. Ex Synodo
<<ad S. Macram profettur, Coro/um
itemque ad !at;im(e dtCt~fOHt~
cam~unt, IX, g. Hinc apud Cas- a)ttjO<a!!C~tt<E</am;)t tabulis, tjftto!
siodot'um Var. VIII, l3, ex per- t ad:capitium lecti sui cum ~m~A;o
sona Athalarici régis Ambrosius tthaberet, et cum const~an!), inde
dictationibus <td/t)&e<Mr,et subji- <ftrocfa~c~ i<tquc quidam illis
« citur, of~H~ bona cuMïtt~t /f~~ua ~am~Mse.dtCitur, <yu: tttteT~uefuttt.
J~erfa, et Quod a no&~ pr(cc<pt- « Nempe animadversi sunt pugd-
tur, ~t'atta ~tCfaMft! o'hafttr. Ser- tares quid sibi ve))ent, atiquLS
mo est de qua'stura; dignitate, cui pro sua de Carolo opinione .in-
nihil hodie similius munere se- <'terpretatus est. Ostendit doctissi-
cretariorum intimorum. Hinc nati mus Fontaninus Vindic. diplom.
de arte dictandi (h. e. epistolas "![,3,p.'yo,Caro)itempestate
"scribendi) libelli. Qua; quum ita « vulgo principes viros et episcopos
sint, non errasse censeo, qui Egin- « quoque ejus artisimperitos,fuisse.
« hardi de Caro)o M. verba, c. 25, «Aquibusearesinitiisprofecta
"ita interpretantur, ut scribendi sit, satis hic ipse Fabii locus do-
artis et formandorum stilo, cala- cet, et Plinii utriusque consue-
mo, penna elementorum imperi- « tudo. Junior enitn de avunculo
tum fuisse dixerit quod nec in suo narrât, HI, 5, 5 de se, IX,
mentem aliter venire potest cui- 36, 2 IX, 40, 2, etc. Gesnerus.
f quam ipsa verba intuenti. Tenta- ~'Ctit;um. Flor. (apr.manu)
f ~atctxcrt~rc, ~HOtttt~ <a~u/a~<yttC C~Mp.,M;t(e)t<tam.
« et codicillos ad /foc in lectulo suo. 2. ~Vam tn. Turic. Flor. CAMP.
*ceri;;ea/f&us Ct'rcutn/crre solebat, omittunt in, cum Voss. 3, Alm.
ut quum vacuum tempus esset,. 3. QuaniMet~ro~'erato. Guelf.,
manum efnngendi.s litteris assue- ~ufEMetetp. InseritetVoss. t quo-
faceret. Sed parum prospere !ue- que, cum Jens. Tarv. ExpunxitRe-
cessit /a&or ~r~o~teru! ac sero gius. Goth., ~oyjetrato, solus.
iiichoatus. At incredibite est, doc- Omnes nostri ~unmMet~'ro~eratcL
tum adeo principem pingere iit- Plerique inserunt quoque et. En.
 f44 M: FABII QUINTILIANI

tatem ejus' manus, ilte~, cui dictamus, urget, atque

aut resistere~, aut mu-
mterimpudetetiam dubitare,
20 tare, quasi conscium mfirmitatis nostrae timentes. Quo
fit, ut non rudia tantum, et fortuita, sed ~tmprbpna
nitenm, dum sola est connecteùdt sermonis cupiditas,
effluant quae nec scribentium curam, nec dicentium
impetum consequantur 5 atidem iUe~, qui.exctpit, si
tardior 7 in scrtbendo aut Ijiertior in legendo velut
offensator~ fuerit 9, inhibetur cursus'°, atque ornnis,
quse erat, concepta" mentis intèntio mora et interduni
st iracundta excutitur. Tum iUa, quae aluorem'~ animi1

t. Ejus. Turic. et Flor. onutumt. is eut dictatur? Puto, quum j"be-

a.e.CAMp.omittit. turadictante.Sedsicnonscnba
3. Aut resMtere, aut mutare. Tu- ïïliser, verum ipse sibi impedimento
ric. Ftor. ('hicapr. manu) omittunt est, qui cogitât.Insua'eetiamasyn-
eumAtm.<tï<e)'e.Vtdaad~. fo; deton ante velut. ReHngan) ista
ttemX, i~; XI, 2,46; XI, 3, [2). hune in modum A. i. i. q. e. si tn;
4. 7)np)'o~))')'a.Gesnerus hic recte dior ~crttettt/o (sive <)t s.) aut ~tce;
reM.)init:)dVUt,2,6. tior, et </e/<'M</o velut o~OtMtor ~*utt
S.Co'Me~uHtttur.VideX, )02; (sive ~*tt<'ttf).Nihil profccto sintitius
X, 2, 25. Est parem obtinere di- euuo o~Y~~Mfort (cjus enim pro-
"gnitatem.n Il prium hoc vocabutmm arbitrer,
6. Ille, qui. Turic. Flor. (hic a quamquam hic sotunn obtatum,
pr. manu) omittunt ')Ut) cum Alm. quare additum ue/ut),. quam delen-
y. Tar~tor. /coe~t/o. Turic. (hic do se interpellans, qui scribit. Os-
quidem cum CAMP. etiam prius in citatorem conjectanti Badio condo-
omittit) F)or. (hic a pr. manu) t. i,. nabimus.VidcX, y, tO; Xt,3, t3o.
~.n.tttce)'t!0)'et~t~enf/o,cum Avic. Put. Peut. RR. 3,5, td,
Atm. nisi quod ex hoc etnonre- Prat.,jFtttt.CœteriJ*tt<'Ttt.En._
fcrtur. Incertior etiam~ue)f. cum tO. CurstM. turic. (a sec. manu)
Bern. marg. Basit. et Vidov. cura ejus.
8. 0//e)tMtor. Turic., o~yc);M- tt. Concept. HocconjecitRe-
tttr; a sec. manu o~e)!sa(M!. Flor. g!us, mâle imptobatusIiadio-Libri
(a pr. manu) o~eoMtttm. -Nostri quidem omnes concepta*. Sic
omnes o~cnMtor. E!). quoque omnes nostri Codd. l~D.
g. fuent. Turic. F)or. (a prima t2. Altiorem; sieGae!ferb. cum
manu uterque) Gue)f., /*tttt, cum Gryph. ()536) Colin. Vidov. marg.
Voss.t.DUpticetrecepta.Quid BasiL Obr. Aptiorem, 'L'uric. Flor.
enim est illùd putidi 'discriminis CAHp.cumBern.VId';X,t,63.
tardior, aut tnert<or? Et quare ~at Reliqui a~e)tt0)'ent. Mex Turicen~
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, 3. .45
motum sequuntur, quaeque ipsa animum quodammodo
côncitant, quorum est jactare manum, torquere vul-
tum si mut vertere latus et n~terim objurgaie 3, quae-
que 4 Persius notat, quum leviter dicendi.genus signl--
ficat,
Nec pluteum, inquit, eaecHt,nec demorsos~sapit ungues;

etiam ridicula sunt, nisi quum soli sumus7. Den'que,

ut semel~, quod est potent!ss)mum9, dicam secretum
in dictando périt'°; atqui" liberumarbitristocum, et

Flor., motum antm)'h[C deleto a ciat, furiosum paene judicat, 1,2,

sec. manu Nostri habent alii
apt/orem, a)ii apertiorem. SotusE.
to dat altiorem. En.
~U/<Mm. Turie. Flor. (a prima
manu uterque) volutum.
2. Simul vertere latus et interim.
Turic., sinti e~ntus i.; a sec. manu
sintie ~(tt! t. Ftor., !tmu< e< elatus
i. Guelf. simul et tntert'Mj cum
Stoer. Chouet. Leid. Unde sit ver-
tere, nisi forte p Gûth. et Voss. 2
nondum disco et hœreo sane in
verbo, quod ita simpliciter junc-
tum lateri non novi. An haec fuit
Quintiliani manus: vultum simul,
mto'tm et latus (sci!. torquere), in-
tennt objurgare (seiL latus)? Quam-
quam vel voci stmM< diffido, velut
natae e ductibus vôcis vultus. Unde
autem littera s in Turic.? Neque
enim potuit esse utt/tu!. Illud in-
primis tenendum, ot/u'~are hoc
loco esse~crtre (vide Grœv. ad Flor.
ï, t, 8; et intpp. ad Petron. 34),
et référendum ad latus, accusati-
vum. Vide If, t2, 10; XI, 3, t23.
3. Simul. objurgare. Vide no-
tam superiorem. Qua; hic nisi so-
lum decere negat, eorum similia
qui uno tantummodo présente fa-
4..
3I utrumque tameu recte et con-
gruenter.
Qu~uc Persius. Gue)f-, ~Ufe
Per!tu.Ma)e.
5. ~'e~tus. ~uunt /et;Xf)'t/tCf)t<<t
gentes. Sat. 1, 106. Cave autem cnm
Gesnero prœferas leniter. Estgenus
dicendi negligentia corruptum, in
quo summa est levitas, rerum pon-
dère carens,nul!a/e)iita!.VIde§. t~:
«mrebus.ef!(a~.)) u
6. Demorsos utt~ufs. Tnncens.
F!or.,(/emorsu!un~t<M,uisiquod
Turtc.tt;yuM;etasec.m.yur</)M.
~o<t $MmM. Turic. Flor. (hic
apr.manu)so/M.
8.!7tœntf<<<f'Cttnt.VideX,t,
i7;Xt,i,66.
g. Potottt'Mtmunt. Turic. Flor.
CAMp.Jens.(tae.Gesn.)~ot;Mt-
mum, cum Voss. 2 (Goth. non no-
tavimus) et edd. ante Basil. Ea-
demnostri.ED.
to. /n dictando perit; sic Turic.
Flor. C~Mp. cum Alm. Goth. Voss.
2 Basi). Retiqui quod d. p., nisi
quod Guelf., <y. d. comBen't~.et
marg. Basil.d.co)?!~e<t((etr.
Burm.).).
n.~f~ut. Hoc dedi ex conjectura.
!0
 '4~ M. FAB1I QUINTILIANI

quam altis&tmum silentium scrtbentibus maxime con-

venire nemo dubl[averlt: dontamen protinus audiendi,
qui creduiit aptissima' in hoc nemora silvasque, quod
iUa caeli~Hbërtas,tocorum~ amoeoitas, sublimem ani-
a3 mum, et beatiorem spiritum parent4. Mihi certe ju-
cundus 5 hic m'agis, quam studiorum hortator, videtur
esse secessus; namque illa, quae ipsa délectant?, ne-
cesse est avocent~ ab intentione operis desttnati neque

Libri enim omnesat~ue, multi ta-
men post maximam distinctionem.
Nostri quoque omnes atque.
Andr.,pft)'tfe'«e.KD.
i. Aptissima. nemora silvasque.
Locum, in ipsa harum deiiciarum
reprehensione, mirifice comptum
nitidumque, vix legas sine recorda-
tione eorum (jua; Ptinius, Nostri
discipulus, in diversam senteritiam;
et adhibuit Gesnerus; Epistt. 1,6;
!X, 36, 6; sed et alterius, quem
ego Tacitum esse adhnc teneo, qui
in Dial. de Oratt., c. 9 extr., et 12,
suavissimam habet studendiin agris
commendationcm. Eo respexit, ut
monitum est, P)Inius ipse, IX, )o,1
2. Ut illic nentora et /:tCt~ ita et hic
nno variato vocabulo. 'Beatiorem
autem s~tntum, pro quo /œ(tor<*m
reponere ausus est Obrectitus, rec-
tissime defendit Bu<'mannns, alle-
gans locum Nostri, X, il 109. Nec
aliud </HJMuc~~ Horatii.
2.,C<f~t libertas. Flor. (a prima
manu) Ctc~t.! liberatis.
3. T.oco)utn sic Turic. Florent.
ReUqui /ocoru)n~uc.
Pat'Ott. Goth., parant; sed et
modo quid pro quod (ubi CAMP.
~ut) cum interrogatione in clausu-
)a. SnheIIus adDial. de Oratt., c. 12',
conjicit pana')!, nostrum reete
tuente Burm., quipomt )oca Ovidit
Art. I, 237; Remed-, 8o5. Nos-
tri Codd., parent, exc. E- g, qui
p~r~Mf. En.
5. Certe jucundus. Flor. inserit
ut))i demoni; Atm., ft~ento'nt. Vide
§. i6. Bene mecum agitur, quod
nihil ejusmodi habet Turie. meus.
Sed. vci nunc aegecrimo aiidmo bo-
nam copiam hic ejuro.
6. Quœ ipsa; sic Turic. Florent.
Guelf. Omittit ipsa CAMP.Reliqui i.
q. Blanditur sane alter ordo, sed
noster quum dif6ci)ior V[d.eatur,
de~erere eum non sum ausus. In-
terpretor hase quum per se, nul-
« lis litterarum )enociniis, roiupta-
<< tem faeiant. Vulgata jejunior.
Eadem hostri. ED.
Delectant. Jens. (tac Gesn.)
Tarv., delectent, cum AId. Mate
ut et advocent (vide notam sequen-
tem) cum edd. posterr. ante A)d.
Sed Voss. t (a manu prima) amo-
vent. Nostri omnes Codd., de-
/cc~~<. En.
8. ~ocent.Vomanus irLAntho).
Burm. Ht, 5t « Obteetat hortus,
"avocat, pascit, tenet;n quam
scrinturam ibi Burmannus e Codd.'
reposuit et nostro quoque loco fir-
mavit; nam a</uocatH!ic etiam vul-
~ahtmerat
 ÏNSTîtUTÏONISORAT.LÏB.X,~ i~y
emm se bona nde 1in multa simul inieridere animus
totum potest, et, quocunque respexit (tesimt intuen
quod propositum erat. Quare stivarum amoenitas et ~4-
praetertabenda Hùmma, et Inspirantes~ ranns arborûm
aurae, volucrùmque cantus,et ipsalate circumspiciendi
libèrtas, ad se u'ahunt ùt mihi remittere potius \'olup-
tas ista 5 videatur cogitationcm, quam intende)e. De- ~5
mosthenes? ineliu's, qui. se In ]ocum, ex quo~ndHa
exaudiri vox, et ex quo~nihit prospici posset, reconde-
bat'°, ne atiudagerementem" cogèrent ocùlh'~Idëoque
'i..Bon<He.I.e.,p~ane,pror- ~fCV,S <)~ ~Sy~~ETO XA~X~6' ~M~c:
sus(~a~eroForcei).f~nostro)oco). Enarrantur ibidem et re)iqu:B viri
Vide Declamm. Qnint. XI!, t ibi- exercitationes, de quibus conferen-
que Burm. item Senec. patr. Con- dus etiam Libanius in vita Dc-
trov., lib. V, p'rœf. Duk. ad Flor. It, mosth. (p. 4, ed. Demosth. neisk.)
t;Gesn.Thes.v.Bonus,p.625'. 8. ~u//n exaudiri. Turic., )t. ex-
Jnterdum respondet Gra'co xT~mc, itttWt~e~ a sec. manu FUt/~M e~tt-
non qaidemhic, sedi)ioDec)amm. dire; et sic CAMP. qui et vocem.
Ib<M. Minus recte hic Badius inter- Fior. (.a pr. tnanu) nulla ejcaufKrc.
.pretatur sedulo et diligenter. Goth., n. attire. Obr. modo a ~tt6
2. ?*o(ttm. CAMP.Andr., <o<us. En. pro M quo.
3. Respexit; sic Turic. Guetferb. g. Et ex ~MO/Turic. (a pr. manu)
CAMp.cum Goth. et edd. ante Bad., Flor. ext'et f~tto~ Guelf. et e quo.
ace. BasH. Reiiqua' r~fxent. Pa- Got)t. (tac. Gesn.) et e-t '~un. Jens.
rum recte. Vide IX, 4, g6. –~Nos- (tac. Gesn.) poterat et e~' quo, cum
tnomT)eS)'e!pe.«t.En. edd. ante Bad., nisi quod A)dus
4. /n~tm))tM. fo7uc;'Mm'~MC; mox ~iotest pro pfMsct; utrumque
Turic. Flor. ( hic a pr. manu) i. recte imprdUantë Badio, qui omis-
rami (hoc et Guelf. cum Voss'. ), sis nostris nt/tt/~Me, cum edd. ante
3)f!.ttrnte(F[or.tamena')uo<M- Obrechtum ) ëxcepto Basi)., ace.
crunt. Turic. a sec. manu i, rntnt a. Roll. SeJ OBrechtus mox poterat
M/MCrum et sic CAMP., nisi quod pro posxet~
rcrJH~. 10. ~eeonJe&nt. Jens., t'ecum&e6at,
5. ~b~upta! ista. CAMP., v. ipsà, cum edd. posterr. ante A)d., qui
cum Goth. ~o~u~tatM ~ta, FIdr. )'ect/Me6at. Nbstri omnes recon-
6. QuaM.Turic. Flor..(hicapr. Je6at. ED.
manu) omittunt' cum Ahn. 11. Afeittent eô~erëtt<.Tur!c. inse-
J9emo.!(/tenesmehu!, qui sé.. rit océuli, sëquente tamen rnox
rceo)t(M)at.Vide XI, 3,5~. Piutarch'. oetili.
iti Vit. Demosth., c. 7, eit TCfTCM ):. /~o<jftt< C.H!p., ideo, TN~ue
XXT~*t6t C)'x~t)'tM??«/«\tTt!TN- omisse. Plaéei:
 148 M. FABfI QUINTILIANI
lucubrantes~sHentium noct!s,etctausum' cuMcutum,.
a6 etlumen unum~ vetut tectos~ maxime teneat. Sed quum
ia'omu! studiorhm genere, tum in hoc prsecipue bona
<' valetudo, quœque eam maxime praestat, ~frugalltas
necessaria est; quum tempora ab ipsa5 rerum natura
ad quietem refectioncmque nobis data~, in acerrimum
laborem convertimus 7; cul tamen non plus irrogandum
~7 est,quamquodsomno~superent, haud deenis: obstat

!.C/au!ttnt.Goth.(tac.Gesn.) tri omnes Codices ~c/ut rectos. ED.

chïum, cum Vall. Bad.Vide tib. )X, 4. ~ntya//f<M. Afm., /raot7t<n!,
eap.§.t02. solus. ~rtf~a/tta!. C'ave ad nos-
9. Zurnen unum. Ablegat Bur- tram hodie rationem circumscribas
mannus ad Byokershœkii Observ. vocis potestaton, et de sola cibi et
Juris Rom. t~, ex hoc loco os- potus «'mpRranua inteiUgas.Vide
tendentes, quid sit lumen uH'cum I, 6, ty; XI, 3, 'g,"hi no)i ad~<
apud Ulpianum.. cilem c'<nt;?t </ty€!ftMtem astrin-
3. ~e/ut tectos. Turie. Flor., et gere vocabuium Xtl, '8, sunt
velud rectos. In illo inter et et velut &ont mores.
Suprascriptum~c/.Guetf.CAMp., 5. )'~M. Tarie. Ftcr., )~)!a cMM
v. rectos, cum Alm. Voss. ') 2, ipsa. Hic ab altera manu ipsa o&
Goth. Bern. et edd. anteLeid., ace. i psa.
Gibs.'Jnterpretatur Badins f ve)ut 6. Data. C.nnp., datant.
"recta in rem unam intentos, in y. QMttm. co)!fCri;'n)M~. Displi-
eam videlicet quam proposue- cet et indicativi structura, et cu-
Mrint. o Tentât Burm. vel etiam lec- mutatum~uMnt. Matimreponi~uo,
tus, multos testatus qui de Roma- ut referatur ad studiorum ocnut.
nis In lecto studentibus prodide- 8. Quam quod somnp. deerit.
rint. Huic respondent Capper. ac Ad cui intef!ige /aton; ne forte
Gesnerus, modestius hic et erudi- neutrum accipias, de toto negotio
tius. Apparet, quam exigua sit, in genere pronunciatum. Quod su-
qua hi nituntur, receptœ auctori- ~erest somno, illud intelligitur tem-
tas. Mihi juxta ac Burmauno nec pus, quod nimium a plerisque som-
~<<'ctO!,necrfC<o!S!)tisp[acet." no concedi solet ~c< autem,
Quaref))!m''Me<u<tectps?"Num quidquid corpori reficiendo parum
in çu&tett/o c/aMm non sunt tecft? est.
Inprimis autem attendendnm cen- g. Ilaud Ae)t(. Turic. GuetferL.
seo et iHud praernissum in vetustis- CAMP., autj., cum Goth. Voss. t,
simis. Latet aliquid, ni fallor, in t, et edd. ante Gryph., exc. Bad.
isto rectos, quem nominativum sus- qui nostrum, quod reposicum inve-
picor graec~ alicujus vocis. Ad Pli- niebat in Va)). Nutta hic varietas
nium quoque IX, 36, vulgatam notatur, neque in Flor. neque A)m,
noitram tuetur Gesnerus. Nos- -ut hos duumviros (vide §. aa)
 INSTITUTIONIS ORAT. LïB. X, 3 "49
6mm dHIgentiae scribendi etiam fatigatio;etabunde,
si vacef, tuds spatia sufncmnt; occupâtes in noctem
necessitas agit: est tamen lucubratio, quoties ad eam
integri ac refecti vemmus, optimum secreti genus. Sed :'8
sHeutium et secessus, et undique liber ammus, ut
sunt maxime optanda, ita non semper possunt con-
tingere ideoque non statim, si quid obsuepet, abji-
ciendi codices~ erunt, et deplorandus dies; verum: in- ·
commodis repugnandum, et hic faciendus usus~, ut
omnià, quae impedient~, vincat tntentio: quam si tota
mente in opus ipsum direxeris, nihil eorum, quae ocu-
lis, vel auribus incursant, ad animum pervemet. An 29
vero? fréquenter~ etiam fortuita~ hoc cogitatio'° prœ-

sponsores habere videamur optimœ 5. JF~Ct~n~tt~ u~tts. Simili modo

pmendationis. Fuit quum-.alteram hic lacère dicitur, ut in ftr~t~
scripturam sic interpretarer: tem- ctent/t. 3;~a:ctenf!<ornt0, )ib.
pus quod aut nimium impenditur X, cap. 6 §. 3.
somno, aut natura ipsa ei<lem sub- 6. /n)pc~tC))t; sic Turic. Flor.
trahitur, quum insomnes sumus ca- Gue!f. CAMP.Jens. (tac. Gesn.) cum
!u,autva)etudine(videX,6,l, edd. ante Gryph. exc. Bad. Reli-
(ntemttMtts ~onttus). Sed hoc parum qui impediunt. Ex Alm. Voss. t af-
conveniret sequentibus. Nec per- ferunt im~e~tant.–Eadêm nostri.
spicua oratio, si hoc voluit. Ni- Praetere:) R. to, impediat. ED.
mium ausus Regius, recidens ille. y. ~H vero. Turie. (a sec. manu)
nostra ;quem solus expressit Aldus. ~t v. Atd. Basil. Gryph: (<536)
Modo pro~M~r~ntPatat. ~upet'at'tt, non, suadente Regio. Sed post vero
quod praefert Gebhardus ( Crepp. inserunt si Gryph. (t5~) Steph.,
!H, t8), sine causa. -Nostri aut –~ft vero. non consequemur. Vi
deerit, exc. Val). lib. a sec. manu de VI, 2, 3o item Cie. pro Habirio
va)de recenti, qui /Kttt(/ déerit. Eo. perd., c. 5 An vero serves nos-
t. Si vacet. occupatos. Attende ttros. nos neque. neque. ne-
opposita grate variata structura. « que.
2. t7t!u;)t. Turic. (a sec. manu) 8. fréquenter ettam.Tuncens. (a
HAMP., <~U<B sunt. secunda manu) et e. CAMp~,~re
3. Ita non. Turic. F)or. CAMP., quenter ac etiam. Vide )ib. V, c. 2,
non ita. Male. §.3.
4. Codices. Plane pro codicillis, 9. Fortuita. Turic. Ftor. (hic a'
pugillaribus (vide §. 32),qua)es sunt pr. manu) fortuitu.
apudP)iniu!m,).c., instrumenta tO. Hoc cogitatio. Gothan. Jens.
tabons extemporaUs.' (tac. Gesn.) CAMP., /t<fc c., cum
 .,5o M.FABIIQUÏNTILIANI
stat, ut obvies non videamus, et Itinere' deerremus;
non consequemur Idem, si et voluerimus ? Non est in-
duigendum causis desidix: nam si noh.nisi refecti, non
nisi hUares~, non nisi omnibus aliis curis ~vacantes,
studendum existnnaverimus~, semper ent~, propter
30-q'iod nobis ignoscamus. Quare m s turba, 7i!tmere,
.conviviisg etiam faciat sibi 9 cogitatio ipsa secretum
quid alioqui'° fiet, quum in medio foro, tot circum-
stanubusjudicus",ju!'giis,fortuhis etiam clamoribus,
erit subito continua 12 oratione dicendum, si particulas,
edd. ante Bad. Male. Eadem nu)<tt<tt~re.Voss. tttnen.Voss. 3,
nostri. En. itinerum. Nostri omnes Cqdd.,
/<tncre </ee;'remtM. Turicens. thncre.En.
Flor., ita erremus, eum Atm. A sec. 8. Conviviis etiam. Jeris. inscrit
manu Turic., ita errainus. Gue)f., vel concione cum editt. posterr.
ita ne e., cum Voss. 3, Bern., nisi ante Burmann., exc. Bad. Stoer.
quod hi juncta voce. Chouet. Leid., male voces reducen-
2. Non nisi hilares. Turic., ?!0~- te Gibsono, suorum Codd. securo.
MtStnihil apres; a sec. manu ?!jOH- Neque enim u))us MS. hœc (err.
nisi )ttAt7o pressi. F)or. (a pr. manu) Gesn.) neque CAMP.Badius quidem
non nisi nihil a/M. Ipsa h:fc omit- rectissime « hoc, inquit, ab aliquo
tuntVoss. t,3,nonGuetf.t)aimox imperito e margine in contextum
non habet om)t)6u!, ut nec Basil. intrusum opinor. Nam si in co't-
Gryph. (t536), quunt vicissim a/tM oo)te auctor posuisset, inepte in-
desideret Jens. cum edd. posterr. tulisset: Qutt/ alioqui ~t, ~Mum
ante A)d. Mttt medioforo, etc., quum in con-
3. Omt)t6us. vacantes. Quinti)., cione longe plus strepitus sit
)ib. XfJ, cap. ), §. 5, dixit:' tne;t- quam in foro in foro enim ad
<en: if;nf<B rei (e)oquentia:) ttite/t- i'jndices modo fit oratio; in con-
tant nncon' omnibus a/t«, etiant cione ad universum p&putum.
cu/pa Mre~<t6m, cur~ o~?o~c<. Vi- Solus Put. a sec. maru inserit
de J'haedr., tib. iiï, Proio{;. Me. vel ttt conct0):e. Male. ED.
~.mttnta~en'tnu!. Gue)f., cxis g. -M'f..Turic. F)or. ( hic a pr.
.tonanmtt!, cum Alm. ~.t/ïttmaf!- .manu) ibi.
n:M~ex Voss. t affertur. 10. ~tolut. Turic. Ftcwr.(hlc a
5. A'nt. Turic. F)or. (hic a pr. pr. manu) a/t~;(fd. No~'ri alio-
manu) orniuunt. ~u!)t, exc Put. H. g, qui aftb~'Mt. En.
6. QtMre in. Turic. (a sec. manu) 11. Ju~'c/M, jttr~fu. Ftdr. (a pr.
C.tMp. inserunt St. manu)~Mf/t<:M,~Mr~)~. ExAtm. af-
Itinere. Turie., itur esse; a fertnr t~tty'
sec. manu )tur et. Fior. (a pr. ma- 12. Cd)!tt'!)Ma0)'<!<tp))< ~M)'CU~
 INSTITUTtONrSORAT.LIB.X,3. j5i 1
quas ceris mandamus 'nsi In solitudine repenre non
possumus"? Propter quae idem 3illetantus amator se-
creti Demostbenes~, in littore, in5. quod 6se 7maximo
cum sono fluctus illideret,8, meditans, consuescebat con-
cionum fremitus non expavescere. Illa quoque ,minora 3t
(sed nihil in studiis pat-vum 9 est) aoa sunt transeunda,
scnbl'° optime ceris in quibusfacillima est ratio de-
lendi; nisi forte visus infirmior membranarum~potius
las. Lucubrando enim et meditan- sedeVoss.2,t/Me)'etnr,etsic
do non nisi particulae orationum et VaH.Jens.cuïTiedd.postcrr.antc
disjectisensusefSnguntur. Ald., acc. Bad. Illuderet, Vnss. 3;
t. ~tfatt~amm. Turic. (a sec. ma- an cnm se, non .doceor. Vide V,
nu) tMcKf/cnttM. f~,3~,ab)eganteBurm.–E.idcm
2. Possumus. Solus R. tt, ~OMt- nostri nisi ouod abest t/er~t.
tmtt~.ED. Sed R. t3, co~t~ej'ettt. En.
3. Qu(B idem. Turicens., qui- ..9. Parvum. 'furie..Flor. C-UIP:,
dem; a secunda manu quod <~Mt- parum, cumA)m. Hicquidctnntaxi-
</<"m!,etsicCAMP. mœauctoritatistibrossequeudos
Demosthenes, m /<ttore. ~<ft esse non putayi.Nequeenimpro-
'ro?TO(ï~ <Jx<t'rxa'\)t)[Te)t.f!cx)) ~aa'it batusvocis),'n)'u~si~nIHcatus,Je
<tUTav~ff~tOV~ct~J'(t7ovTH~O~fTAXCK quoi.'MeX,l,)3o;HI,[,5;t,t,
xtvot/~MEVttv~pat~c~eT~v'3'6t~cc'rrecv,<t j8, nostro loco congruit, et p)e-
~'Ot~~t~o~f ~~f~yT~j '~e~/Etyx<n r.umque in simiubus e!, f)ua' hic
~m <r!]'c~'ct~ftT'mcM~m~t/v68f'~s~6ftt <pt- promitur.,sententiispa)t:tnomine
p€tv T~cTo~J'))~Mût/ K~Tet~oo~.Libamus utiturauctor,vetutl,i,8,2!;t,
in vita Dem. ex me. qui in 5,y;t,6,20;f,7,33.Compara-
Phalericum etiam descenderitn tur quoque ~r~un), non parum, >
quo in loco ad nuctum aiunt de- recte mt~o~~u~. Quamquam dicat
« clamare solitum Demosthenem, aliquis, parvum sane esse in stu-
ut fremitum assuesceret voce vin- diis, nihil autet~.quod nimis par-
"cere.~CIc.deFin.V,2. utttx sit, i. e. ~arHm. Sed hoc pro-
5. Vi'ï <7Mo<Turic. Flot'. Guelf. prie reddes f/)to<~non est satis, ne-
CAMP., i. quo, cum Goth. Voss. t, que id hue facereauisaua mputabit.
2, Vall..et Jens. Tarvis. Basil. Vide XM, 2 Nostri omnes
Nostri ita <jtttû, exc. Put. a sec. ma- ~arMum. En.
nu, qui iri quod. E". tO.et'f7't'cfrM.Necessariumvi-
6. Se. EANP. otnittjl cnm Goth. detur, fjuod in solo Florent. a sec.
Vall. Omittunt quoque ptcrique mann invcclum vidéo, ut pra'mit-
nostri.En. taturpra;positio:t)tfe)'M.Niiit'ortc
y. Afnxtmo. Guetf., ma~tmp. vitaYitinsuavemi:erationem"t
Sic quoqaeRR. 8, io, t3. En. "ccn5:'Kqnih')s,"faci)i.!)dsub-
8.fye)-<'f.Goth.,t~t</<')-<'hfftf; audiendmn parno~a* adjectione.
 152 M. FÀBII QUINTILIANI
usum exiget' quae ut jurant'' aciem, ita
crebra.~ re-
latione, quoàd intinguntur calami,-morantur manum,
32:et cogitationis impetum frangunt. Retinquendae autem
in. utrolibet genere contra érunt vacuas tabellae, in
quibus libéra adjicienti sit excursio nam Intérim pi-
gritiam emendandi angustiae fàciunt; aut certe novo-
rum interpositionem pnora confundant~: ne tatas qui-
dem ultra modum9 esse ceras.vetim, expertus juvenem
studiosum atioqui'°prselongos habuisse sermones, quia

ï. Exiget. Turic. (a sec. manu)
C~MP., Mt~at. –Nostri omnes eM-
~at.E!).
2. ~ttuattf. Turic., vigant; a sec.
manu vigeant. Ftor. (a pr. manu)
figant. Atm.,jtt~a)tt..
3. Ita. Guelf. omittit.
C'et'fa. ca~am!, morantur.
Turic. Flor. cr~ro relationi quod
(Flor. a sec. manu ~uoa~) inguitur
(Turic. a sec. manu /t[~t<Hr, F)or.,
intinguntur) ca~nït rc)?cttttOHCnt.'j
cum Alm., nisi quod quoad solum
refertur, et, quos Philander memo-
rat, aliis, ex quihus tamen relatio-
nis ~ttoaj intinguntur. Guelf.; cre-
&fo relationi i. c. m. Voss. J, 3,1
crebro relationi quod i. c. m., cum
Jens. Tarv. Cr~f~P r. q. i. c. m.,
A)u. Cretro r. q. i. c. m., Basi). Bur-
mannus, t'e/aitonevocahuti repeti-
<!0ne{;)ossamratus,ha:c conjectat:
créera, quoad rtn~uttur, ca~mt re-
~ttt;0)tc. Significatus, qualis ))ic,
relationis plane physicus, si ita lo-
qui licet, ferendus quidem non vi-
detur, medelam tamen loco non
reperio.
5. Contra erunt uacua'. Turicens.
Flor., c. e. !M(B; ille a sec. ma-
nu M/ solum hic nostrum. Guelf.,
e. cum v., cum Goth. Voss. 7*,
Bern. Vall. Jens. Tarv. Reliqu i omit-
tunt interjectum, suadente etiam
Regio. Sed Badius uactfœ solum ha-
bet. Eadem nostri Co&d. Ec.
6. Adjicienti sit. Flor., sit a<~t-
cienda sint. Ex Alm. a~tc'cn~oMtHt.
Gue)f., adjicienda sit, cum Voss. l,
Bern. Adjiciendi sit, CAMP- cum
Goth. et editt. ante Stoer., ace.
Obr. Car non corrigebat Regius,
ut IV, 5, 6? Turic. quin nostrum
ipsum det, non dubito. E~adem
nostri. En.
J)tfcr~0!t(t0)tem; sic Turic. "a
pr. manu cum Alm. Reliqui ixfer-
PO~t~O~C.
8. Cot/'unt/ant,' sic Turic. F]or.
Guelf. cum Goth. Voss. ) 2 3
Jcns. Tarv. Basil. Cot~ut~Mnfur,
Local, cum posterr. edd. ante AH.,
ace. Bad. Iteliqui <:0))/!<')~tt)ti.
Eadem nostri. En. ~o~ftt~o:Hf.
Conjunctivus recte ponitur, qTtum
demonstretur, qnod fieri possit alio
quodam eveuiente nec simiti.i ra-
tio in~actftttt, ubi adjicitur )n<e-
rim. ~Con~ustMstUus* est!, t,~8.
g. Ultra modum. CAMp., admo-
<~tM.
t0. Alioqui. Vide §. t3. Neque
enim vidéo quomodo pr~cton~o-
,'um SËrmonum eonsuett'-du parujn
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. X, 4. i53
iHos numero versuum metiebatur, id'que.vitium, quod
frequenti admonitione~ corrigi non potuerat 3, mutatis
codicibus esse subtatum. Debet vacare etiam locus, m 33
quo, notentur, quae scribentibus soient extra ordinem,
id est4, ex aliis, quam qui sunt In YTiarubus~toci?, oc-
currere: irrumpent enim optimi nonnunquam sensus,
quos neque inserere oportet, neque differre tutum~ est;
quia intérim'" elabuntur, intérim memoriae sui" inten-
tos, ab alla Inventione déclinant; ideoque optime sunt
in deposito.
CAP. ÏV. Sequitur emer:(~a<!o,pars studiorum longe
utHissima: neque enim sine causa,creditum est sti-
lum'~ non minus delet autem
agere, quum hujus

studiosum arguât nisi forte impa-
ratus qui ad orandum accedat, ver-
bosus fit,.idque fuerit exspectan-
dum a desidia raro aut nunquam
studëntis. Et ha*c fortasse.rectior
ratio. Ad habuisse male retuleris ad-
verbium. Pr<B~on~fo! habuisse.
Turicens. F)or. (hic a pr.~manu)
p. alius, cum Atm. Ille a sec. niatiu
post ~Ot~os alios.
t. Quia. versuum. Turie. (hic
a sec. manu numeris) Flor. ( hic a
pr. manu) qui- illis numeros usum.
CAMP., quod i. numeris v.
2. Admonitione. CM!P.,amnto-
nthone.
3. Potuerat. Flor. (a pr. manu)
~otucrant. Nostri potuerat, exc.
Put. Prat., qui poterat. En.
4. Id est, ex. Turie., idem et; a
sec. manu item et, et sic CAMP.
5. Quam qui. Goth. (tac. Gesn.)
quanquam.
6. /t manibus. Guelf. Jens. (tac.
Gesn.) 'imnzanibus, cum Tan'.
y. Loci. C~Mj' locis, cum Goth.
et edd. ante Basil. Eadem nos-
tri. En.
8. Jrrumpettt; sic Turic. Flor.
(hic a pr. manu). Reliqui irrum-
~ttttt.t,
g. Tutum. Guetf-, tantum.
!0. Interim e/atuntur, interim.
Turie. FIor. (hic a pr. manu) omit-
(unt cum Alm.
11. Sui. Turic. Flor. CAMP.,!u<B,
cum reiiqnis, exceptis Gue!f. Goth.
Voss. 2, 3, Jens. et edd. posterr.
ante Basil. tum Gryph. (:5~)
Steph. Rollin. Gesn. (refertur et
Alm.; vide §. 26), qui omnes tuen-
tur eruditissimam scripturam.
Nostri omnes sui. Hic deficiunt Put.
Prat. ED.
12. ~t/utjt. delet. Quum tuxu-
riem i)tam, quœ in summa uber-
tate inest, depascitur. (Cic. de
Or. H, 23.) Fateor autem, pro illo
quod modo est creditum malle me
traditunt. Vide I, )0, t~. Quam-
quam utraque scriptura aliquod
dictum, vel prasceptum a yeterihus
 .54 M. FABII QUtNTtLIANI
operis est, adjicere, detrahere, mu<a're; sed facilius m
iis' s[mpHciusquejudIcium,quae replenda~, vel deji-
cienda sunt; premere vero tumentia, humilia extol-
lere, luxuriantia astringere~, mordinata~ digerere, so-
1uta componere, exsultantia coercere, duplicis operae:
~nam et damnanda sunt, quae placuerant?; et inve-
nienda, quae fugerant nec dubium est optimum ~esse
emendandi genus, si scripta9 in aliquod tempus repo-
nuntur'°, ut ad ea post intervaHum, velut nova atque

memoria'proditumdesiderat; quod Badio, Burmanno saltem ferente.

equidem demonstrare non possum.
Quum delet. Stili pars altera
est acuminata qua seribimus al-
téra obtusa et latior, qna delemus.
Hinc illud Horatianum: ~'a'ce sti-
/un: vertas. TcKN.
t. lis; sic Turic. Gothan. Jens.
(tac. Gesn.) cum edd. posterr. ante
Basil. Reliqui his.
2. ~!e~)<e't</H.~;ct'ent/a. Exqui-
sitius variata verba pro adjiciendo
et detrahendo. Illius eommoda in
lexicis afferuntur exempla Digest.
XLU, t, 4, ~tege repletur quod
sententiœ f/fe!t; et Ovid. Her. X,
3y. quod voci deerat plangore
arc~Matn.~) Hujus, rarioris item
s~uiticatus, mentionem ttabet Er-
nestus in Oave Cic.
3. ~cte~f~a. Guetf., af7~c~c~t</a[.
4. ~!tt'()t~ere; sic CAMp.cum edd.
ante Bnrm. (exc. Gryph. RoIL). )te-
tiqui af~trt'tt~ere. Solus Obr:, ~ht'tt- ratius ad Pisones, vers. 388, poelis
yere. Male, vide !I, 2 4. Alterum
est brevitatis, ut IV, i, t28.–Nos-
tri omnes a~tn'tt~ere. En.
5. /norc/t~a~ f~toerere. Turicens.
Ftor. (a pr. manu) omittunt cum
A!m. Pro altero Gueiterb. </trtjfere,
cnm Goth. Vosi. 2, Vall. Bad. et (a pr. manu) C.tMp. Heliqui t'epo-
.<tif;uot Burm., frustra defendentc
Vide XI, t, 6, Burm. monente. Mox
t'Motttta Turic. Dor. (a pr. manu)
C~MP. Sed hoc adhaerpscebot ex
omissis illis et antécédente quoque.
Eadem nostri. En.
6. ~o/ttta. exstiltaettia. Vide X
2, 16. Apparet ha:c pertinere ad
numeros. Sed ipsa tîK~A~a~ quo-
que eodem referenda suspicor,vide
IX, 4, 23-32, quoniam de A'yo!
<tone, quam sane inte!!igere pote-
ras, nunc non agit Noster, sed de
sola elocutione.
~CMemnt. Tnricens. C~Mp.
Tarv. ~actteru~t. Placet, et <.um
ad hune modum reHn{;endu<n fu-
~eruttt, quod non t'acit Tarv. Mox
et tït~ f~tt&.est. Turic. Flor. (a pf.
manu)CAM)'.omittunt.
8. Esse. Turicens. (a sec. manu)
CAMP., est.
g. Si scripta. repOtM))<Mr.Ho-
suadet tatia: «.si quid tamen
o!im Scripseri~ nonufaque pre-
n matur in annum. Membranis in-
"tus positis delcre licebit, Quod
non edideris. Eo.
sicTuric. Flor.
to.~e~onu)tttt)';
na~tfu
 INSTiTtJTfONIS ORAT. LIB; X, 4. j55
aliena, redeamus, ne nobis scripta nostra, ~tamquam
récentes fétus~, Mandiantur. Sed neque hoc.contingëre
semper potest, praesertim oraton, cui ssepius'sctibere
ad praesentes usus necesse est; et emendado~ finem ha-
beat~ sunt enim qui ad omnia scripta; tamquam vi-
tlosa~, redeant, et quasi nihil fas sit rectum esse,.quod
primum est, melius existiment7, quidquid est aliud,
idque faciant, quoties librum in ~manus 9resumpseruat,
similes medicis etiam intégra secantibus: accidit ita-
que, ut cicatricosa sint, et exsanguia, et cura '°pejora.
Sit ergo" aliquando, quod placeat, aut certe quod suf-
Rciat; ut opus'~ poliat'~ iima, non exterat: te.mporis
quoque esse debét modus; nam quod Cinnae'~ Zmyr-
Ne nobis. nostra. Avic. Poul. cum Jens. et edd. posterr. anteBad.,
RR. 3,io, pro nostra dant nos. Eo. ace. Basit. Reliqui resumserint.
2. 7'am~ttam. Turic. Flor. (a pr. Eadem nostri Codd. En.
mauu)~uam.J))easec. manu quasi, t0. Cura pejora. « Non absimilis
et sic CAMp. cum edd. ante Basi). «est locus ille Plinii XXXV, i0t
Sic quoque RR. 7, 12, t3. Ca:- [p. Hard. 6<)5] "nocere saspe ni-
teri tan<jfuam. En. f miam dihgenuam.~Passerat. "De
'3.7'am~uam7'ecenfM~etu!.Pseu- 'rTibeho hoc notat,Sueton., c. ~0:
do-Turnebus recteremittitadEpist. n t~um ex (on~ore ~r<B<<a)ttiorc))t
ad Tryph. II. « habitum quam a cura. MBurin.
4. Et emendatio; sic Turic. Flor. t [. jEnyo; sic Turic. Flor. cum
(a sec.-inanu). Reliqui inserunt ip- Jens. et editt. posterr. ante A)d.,
M. Qunmquam Turic., mendatio. ace. Bad. ReUqui igitur.
5. Habeat; sic CAMP. //a<'fnt, ta. Opus. encrât. Turie., pus
Turic. Reliqui habet. spolliati (a sec. manu simplex ~)
6. ~tttoM. Guelf., vitia, cum ima exterat. Flor. (a pr. manu) o.
Voss. t. Sic quoque Avic. Poul. tma exterat.
RR. 3, 5, )0, Victor. Reliqui vi- !3. Poliat. non exterat. Plin.,
tiosa. ED. < )ib. V, epist. t /fa~Me opus non
J)~<tM existiment. Remittit <om spleudescit lima, sed atteri-
Gesnerus ad X, j, j5. «tuf.') Pithœus. Vide et Plin.,
8. ~anu!. Gue)f., manibus, cum )ib. IX, epist. 35. f A)m.
Voss, t, 2 (an 3?) Jens. et editt. C<n))<B. scriptam, et. Turi-
posterr. ante Bad. Eadem nos- censis, Dorentinus (hic a' prima
tri Codd. En. manu) omittunt.cum Almelov. Pro
Q. ~tm:?~n<K<. Turic. (a prima ~<!?:c~'ncum autem nihil habent
manu) Flor. Guelf., resum~runt, nisi cum
 j56 M.TABII QUINTILIANI
nam novem annis accepimus scriptam, et PanegyrI-
cum Isocratis, qui parcissime~, decem annis dicunt
elaboratum, ad bratorem nihil pertinet; cujus nullum
erit, si tam4 tardum fuerit, auxUium.
t CAP. V. Proximum est, ut dicamus, ~nce p!'fBC!pue
scribenda sint 5 hoc6 exuberanus? quidem est 8operis',
t. Zmyrnam; sic Gothan. (tac. Guelf. CAMP.Goth. Jens. (tacente
Gesnero) nisi quod per t. Re)iqui Gesn.) s. sunt, cum edd. ante Ead.
tym~rnsm.VideIX, x,6~; itemVV. Modo est omittit Flor. a pr. manu.
DD. ad Tae. Annall. IV, 56. Inscriptionem autem nuilam ha-
2. ~?tH<c Zmvr~am novem an- bent neque hic, neque in proximo
nis. C. Heivius Cinna historiam capite., Turicens. Flor. CAMB.Sed
Zmyrna*, vêt Myrrhae (vide IX, 2 Guelf. et Goth., QMfBsfrt~n(/<t sint
64) brevi, sed obseurissimo cartni- (re)). sunt ante BasiL) ~t'œo~Me,
ne exposuit, cui velut defosso the- cum edd. ante Gesn., exc. Obr.
sauro novem annis incubuisse di- 6. Hoc. Turie., /t<Bc, cum Jens.
citur. Notum est Epigramma Ca- TarY.7~ec,CAMp.cumGoth.Voss.2.
tulli: Zm~nta mei Ct<tn<Bnonam Vide lib. VIII, cap. 6,§. 2.
post denique mM!em, Quam cœ~ta y. ~xuterantts. Turie., experan-
est, nonamque edita post hiemem, tibus id; a sec. manu exsuperanti-
etc. Vide Burin. ad Anthol. II, ep. bus id. Flor. (a pr. manu) ex impe-
aSo; et F. A. Wolfium ad Sueton. rantibus id, cum Guelf. Voss. 3
Gramm., c. t8. Inde Horatii ithtd (nisi quod in his tribus id non com-
ad'Pis. 388. Affert hue Gesnerus, paret) Jens. (err. Gesn.) Tarv. Id
non intempestive quidem, jocum tamen et Goth. habet.
in c.irmen de virgihe Aurelianensi 8. Quidem est operis. Turie., qua
cpnjectum non, ut ille patat, a t~e)ti opons (an fuit ~bor~s ) a
Menagio, sed a Mommorio, sup- sec; manu quia idem oucr~. Fior.
pUcnm libellorum magistro Illa (a pr. manu) qua id operis. Irt hoc
Cape~ant dtt~unt exs~ectata pue~a inciso quidem alieno est toeo, si
~on~o post tandem temppre prodit refertur ad hoc, et facilius applice-
<ïtïu~. Cinnae Zmyrnam a Gedoyno tur ei, quod in plerisque vett. an-
fabulam scenicam acceptam recte tecedit, id. Tarn reponat aHquis
notat Capper. /t(BCe-c!upe''antf!, ubi tamen neque
3. Qui parcissime. Turic., q. par- /ttec p!acuerit, neque vut~ariu~ver-
fMStmum a sec. manu parcissimum. hum succedens exquisitiori e.cu&e-
Goth. (tac. Gesn.) CAMP., quam p. ratttu. An igitur hic erit probanium
Qui parcissime. A)ii enim quin- prae hoc? Libentius tamen, quô-
decim.annos assignant, ut Plutar- niam est exsntat é vetustissimis
chus narrat in vita Isocratis. modo transpositionibus indu]geri
4. Tam. Goth. (tac. Gesn.) omit- possit, haec eruam ~yoc ~u~eM
tit.–ItemVaU. lib. RR. 8, 9. En. M)'&erantt«ttoperM.VideX, ':3S;
5. ~crttcnf/a !t'tt. Turie. Florent. item hic §. )g et V, t, 3. At cor-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, 5. ~7
Ut .explicemus', quae sint 2 materiae;quae prima, aut se-
cunda, aut deinceps tr.actanda sint; nani id factum est
etiam primo Hbro~, quo puerorum, et secundo~, quo
robustiorum~ studiisordinem dedimus; sed~, de quo
nunc agitur, unde copia ac facilitas? maxime veniat.
Vertere graecà In iatinum veteres nostri pratores opti-
mum judicabant~ id se9 L. Crassus"' millis Ciceronis
de Oratore" libris dicit factitasse id CIcero sua ipse
persoaàfrequentissime prsecipit: quin etiain libros Pla-

ruptum in id. Ille autem ablativus ante Gryph. RR. 7) 9, facultas.

tm~erftn<)ttf! natus ex mate divulso
ex. Similis usus Te~ sit pro ~uer~,
)ib.Vn,cap.9,§.5..
t. ~Ay/tccmus. Turic., exeplice
in eis; a sec. manu exempli cui.in
et' Flor: (a pr. manu) explicem eis.
.2. QMa'ïtnt. Turie. (a sec. manu)
Guelf. CAMP.Goth. Jehs. (tacente
Gesn.)Tarv. iuttt, cumVoss. 2,
Ald. Eadem nostri. En.
3. Primo libro. secundo. ï, cap.
9; tl~ capp. 4, to.
4' Et secundo. F)or. inserit ttt.
5. Quo ro&ttSttorMm; sic Turic.
Quo jam ro6t«tt'or!tm, Guetferb.
Quo rott(!torum, Flor. (a pr. manu)
A)m. Reliqui quo jam fotutiomnt.
NostrumconjecitFrancius.VideIt,
2, '4. Nostri omnes quo jam
ro&tt!fo)'unt. En.
6. Sed, de quo nunc agitur. Com-
modum hoc pro quo legendum sua-
det Gesnerus. Fortasse lenius eo.
Recepta scriptura impeditam habet
ittucturam, si ex iUo <)/<cemm
repetitur e.)candunt est.
y. Facilitas. Turic. (a sec. manu)
Goth. (tac. Cfsn.) CAMP.Basil., fa-
Ctt/ttt!. Vide II, t IV, 17 X,
t, 5g. Pro ac dant'et Guelf. Goth;
Jens. (tac.Gesn.) eum edd. posterr.
Caeteri facilitas. En.
8. Judicabant. Turic. Flor. (hic
apr. manu~ut/tcarant, cum Abn.
Sic solus R. t2. Caeteri~'uJtCN-
bant. En..
g. Id se. Turic. CAMP., ipse.
t0. Crassus. CiMro.Priusvidede
Or. I, 34. Alterum demonstrarc
non contingit. Neque enim nisi in
genere eommendatam graecarum
li.tterarum exercitationem memini
me reperire in seriptis Ciceronia-
nis, velut initio libb. deOfHciis, de
Finibus, eaque parte Bruti, ubi de
studiorum suorum ratione exponit.,
Suspicor et hanc ~)'e~ttcn(;)nte de
vertendo ~r<cct! ~t'ŒCtptetth! Cteefo-
nis mentionem esse ab illa toties
nobis animadversa securitateQuin-
tiliani, qui libros quum maxime
laudatos neque memoria tenuerit,
neque inspexerit. Sed suam ino-
piam hic testari interpretes debe-
bant.
n. Oratore. Turic. ( quamquam
pereompendium)F)or. ( hic:a pr.
manu) oratoriis. Ille a sec. manu
oratore idse. CAMP.post vocem nos-
tram inserit mojcimum.
)2. Id Cicero. CAMPA: solus id-
Orco.
 i58 M.
FABII QUINTILIANI
tonis atque Xenophontis edidit hoc genere translates
idMessatae~ placuit; muttaeque sùnt ab eo scriptae ad'
hune modum orationes; adeo'ut etiam cum illa Hype-
ridis 3 pro Phryne difdciHima Romanis subtIUtatë
3 contenderet. Et manifesta est exercitationis hujuscë~ ra-
tio nam et rerum copia graeci auctores abundant, et
plurimum artis? in eloquentiam intulerunt8; et hôs
transferentibus, verbis uti optimis Ucet:"omnibus9 eninr
utimur nostris: riguras '° vero, quibus maxime orna:nh\

r. Platonis. trauslatos. Pla- Turh.) défendit Phr~nem accusa-

tonis quidem Timœuni et Prota-
goram, Xenophontis autém OEco-
nomicum. Huhnkenius in praefatio-
ne Rutilio Lupo praémissa, p. t8,
lacunam arguit in hoc loco, quam-
quam nemini ahimadvërsam, quia
non potuerit non'esse memor Qu.
versarum aCicerone orationum.Es-
chinis et Demosthems de causa
Ctesiphontis, cui operi pra;posi[a
de optimo génère oratorum dispu-
tatio retiqùa facta, est.
2. Id McsM~œ. Turicens., t;t
Obr., idem M. Jens., Marco i 7)~
cum edd. ante Basil., exc. CAMf.
Id F)or. (a pr. manu) omittit.
3. Illa ~~pertf/M. xtt&it/ttatc.
Vide X, t, 77t' abi citatis scripto-
rum locis apparet, subtilitatem ma-
j;is quamrohur laudari inHyperide.'
Qua* hic notaturin romano sècmo-
ne talium venerum inopta, eam
supra quoque significavit Noster X,
< !00. -~Jeo. coHie;)f/e)~<.
HancphrasimsicinterprëtaturRo)-
tinus <' Adeo ut subtUitate quam
attica; hngus propriam diftieite
t est Romanis assequi, conteritte-
retetiamcum illa celebri oratione
".Hyperidis pro Phryne. En.
~j. f/t;yne. Mypcrides (narrante
tam impietatis: quumque videret
judices parum moveri sua oratïone,
vestimenta descidit, et venustate
nudi corporis absotutionëm expres-
sit. Vide II, t5, g, not. 6. Eu.
5. Romanis. co'!t<;))</en'(.Tunc.,
romanus (a pr. manu t'ornant! )
contendere.
6. Hujusce. Tune. (a sec. manu))
Au/u~eMet.Voss. t, 3, /)!<! Mse.
Plurimum artts. utttt~eru?t(.
Horatius ad Pisones, vers. 323,
dixit Graiis in<rcnium, Graii= de-
dit ore rotundo Musa loqui. Ep.
8. /)t<M~)-unt. MR. y, 8, n, t2,
CAnp. Andr., Konttt/o'unt. Eo.
g. Oinitt*btts. nojtn~ f Jn Imter-
prétatione e grœcis quidquid Ter-
o borum bonorumadhibeamnsnos-
trum est, nemo occnpavit, libere,
f utimur;.at in altero exercitationis:
genere:, quo aliorum vel poeta-
"rum,ve) oratorum, romanorùm'
quidem, sensus a)iis latinis cona-t
''mut'reddere,diff!et)i[atemresba-
"bet, quum optima jam oçoap~ta
sint. Gesnerus.
to. Ft~u;'a.< ~ero. <ycf)~ttan~f.
Quae hic si;;niticat'r /to(B, sunt'
i)f;Bvcrborumpi'im)im)deind.eetian4
grammattc~ potius quam rhetori-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, 5. i5g
oratio., multas ac varias excogitandi etiam necessitas
quaedam est; quia pterumque a graeeis romana dissen-
tiunt. Sed et iïïa~ ex latinis conversio muttum et' ipsa
contulerit: ac de carminibus. quidem neminem credo
dubitare, quo solo genere exercitationis dicitur3 usus
esse Sulpicius nam et sublimis 4 spiritus attollere ora-
tionem potest; et verba, poetica libertate 5 audaciora,
non praesumun~~ eadem7proprie~d!cendifacultatem:
sed et ipsis sententlis adjicerè licct oratorium 9rdbur,
et omissa supplere'°, effusa substrmgere. Neque ego

ça*, quoniam irl spectatur, quod sum auferre, cujus significationis

romani et graeci sermonis diversitas
facere vertentem cogit. Vide 1,
t3; IV, 2, n8.
I. 7?jfcu~t(t!)!t/; etiam.necessitas.
Turic. F)or. (hic a pr. manu) omit-
tunt cum Alm.
2. Et illa. Goth. Jens. (tacente
Gesn.) etf'aw i., cum Voss. 2, et
edd. posrerr. ante Basil.
3. Dieitur usus esse. Turic., t~ttCt-
(MfMt. Flor. (a pr. manu) t/uct<u)'
esse. Alm., dicitur esse.
Sublimis. Turie., est s. Flor.
(a pr. manu) e s.
5. ~uf~ac<or<t. Turic. Flor. au-
dattore; a pr. manuille audititiore;
tic, <ttt~ttt0!'e. Guelf., att<~ac:or,
cum Voss..3..
6. Non p)'<B!um[tnt; sic Turic.
Flor. cum Atm. Basit. Burm.Gesn.
Bip. Nec Obr. Reiiqui' MSS. et
excusi ante Locat., et p. et C~MP.
.quidem prfpsumtt. Moxomnes prf-
ttfmunt solum, quo redit Capper.
hinc alienissima effutiens in nota
Gfdbynus quoque e prava scriptura
meras nugas eliciens defuugitur.
j!Vo)t ~rœ!utt!U))t. ~aeu~fafem..Nt-
hi) difficultatis in loco modo me-
mineris p)'(Btumet'e esse in anfecM-
testem Gesnerus recte citat tocum,
XI, t, 2~. Sed eodem faciunt levi
differentia, quibus utitur Burman-
nus, H, y I, to 2~; VIII, 6,
63. Vide nos ad I, t, 20.
y..Eat/em. Turic. Flor. Guelf.
eam~fm, cum libris, ut videtur,
omnibus, exc. C~Mp. (nam hic ex-
presse nostrum) Obh Burm. Gesn.
Bip. Nostri Codd. Mm<<<'m,
exc. RR. 3, (), qui ea~em. Dele
hanc breviationis notam, et tum
bona erit )ëctio. Hanc suasit Rot)i-
nus sic interpretans Libertas,
qua utuntur poeta* in quibusdam
verbis audacioribus, indicat eas-
"~em res posse ab oratoribus ver-
« bis propriis exprimi. n En.
8. ft'opne. Jens. omittit cum
posterr. edd. ante Ald.
g. Orator'Mm ro&ur. Vide M, 4 ~?
ff tanto ro~mttor~ qtianto verior. n
Poeticœ enim fictioni inanem quem-
dam tumorem tribuit.
10. ~u~/ere,, effusa; sic Turic.
Flor. (hic a pr. manu) C~MP. cum
Atm. Reiiquiinserunt~t. Pro effusa
Guelferbytan. admissa.Bern. autëm
omittit supplere e~:(M. Pou!
emissa. R. io, o~ntMn. Avic. RR~
 t6o M. FABII QUINTILIANI
paraphrasim 1 esse' iriterpretationem3 tantum 4volo,
sed circa eosdem sensus certamen atque aemulationem
ideoque ab illis dissentio qui vertere orattbnes~ tad-
nas? vêtant~, quia, optimis occupatis9, quidquid aliter
dixerimus, necessesitesse'" deterius: nam neque sem-
per est desperandum aliquid illis, quae dicta sunt,
melius posse reperiri; neque adeo jejunam ac paupe-
rem riatura eloquentiam fecit, ut una de re bene dici,
6 nisi. semé!, non posstt'NtsIforte'~bistrIonum'~multa

3, 5, omissa. Cœteri effusa. En. opinionis simile demonstrat Pseu-

'.Sttt~tftn~ere. Nescio an haec
«)egeritTertuUianus,certesimi!i
modo hoc verbo utitur de Oratio-
«ne, c. ), de brevitate orationis
<' dominica* ~MatifMm. substringi-
tur verbis tantum diffunditur
!en!t6MS. Burmannus. Elegantis-
simum hujus verbi usum hahet et
Ovidianus ille substricta ~ere;
[/t<!fa(/0)t,Metam.n!,2t6;
tr/cfa ilia Noster V[tf,.3, to.
Pnt'ap/uaHtn, sic Turie. Flor.
(nisi quod /?ha, quod a sec. manu
emendat FIor.) cum Locat. Yen.
Ruse. Paraphrasin, Goth. (tacente
Gesn.) et sic see.,Turic. manus.
fer yfrasim CAMP. Periphrasim
(err. Ge~n.) Jens. Tarv. Reliqui gra:-
cis litt. Eadem nostri. ED.
2. Esse. Turic. Flor. (hic a pr.
manu)~ omittunt.
3. Paraphrasim. tttterprefatt'o-
nem. Facile apparet attendenti
priusessesubjectum,attcrumat-
tributum ne forte quis prepter vim
oppositionis attributum priore loco
positum putet.
4. ~o/6. Turic. Flor. ( hic a pr.
manu) vero, ,sedpereompendium[t.
5. ~& illis dissentio. Aliquid eo-
rum, quos hic improbat Noster,
do-Turnebus apud Cic, de Orat. I,
3~initiu.
6. ~<reora(tO!!M. Gne)f., ve-
teres oratores.
y. Ztï~H~y. Turic., /ft.
8. ~e<attt. Turic. F]or. (hic a pr.
manu) omittunt cum Alm. ~etfint,
CAMP.
<). Optimis occupatis; Tmic., op-
<;nttM o.; a sec. manu o~inti! oc-
cupaft.
o. A~ecMe !tt M!eJetenm.Turic.,
necesMt sed ertm; a sec. manu ne-
cessesit sed erius. Flor. (a pr. manu)
H. s. deterius.
11. Semper est <e''<utt/U)K. Tu-
ne. sed per illud d.; a sec. manu
sic per illud d. Flor. (a pr. manu )
sed per tt/Mt~est d. A)m., semper il-
lud d. Obr., semper est :pe)'N)t(/un);
et modo c< pro Hp~nc.
12. Nisi. Turic., non.
)3.~Vott~oMtt.CAMp. omittitno)!.
14- ~Vu'yort<?. Turic. Fior. (hic a
pr. manu omittunt cum A)m.
t5. Histriouum. ~MfM!. n Satis
'i constat contendere eum o [Cice-
ronem] ccum ipso hLstrione soli-
tum, utrum ille siepius eamdem
sententiam variis gestihus effice-
"ret, an ipse per claquentize cn-
 INSTITUTIONIS ORAT. LtB. X, 5. i6<
circa' vdces easdem variare gestus potest, orandi mmof
vis, ut dicatur atlquid, posf quod in ëadem mafena
nihil
dicendum sit: sëd~ estd, neque melius, quod in-
venimus, esse 4, neque par~; est certe prpximus ~!ocus.
An vero? ipsi non bis ac saepius de eadem re dicimus~
et quidem continuas nonnunquatn sëntentias ? nisi
forte contendere~nobiscum possumus, cum a)iis9non
possumus: nam si uno génère'° bene diceretur", fas
piam sermone diversn pronuncia- non )'~Mtno.sbis, Loc. Ven. Ruse.
''fet."M:<cro)nusSaturn.n,tO. Bad.Gryph.Rojfiu.~nperot~t
t. Mû/ta circa voces eo~em.Tu- no~tt.Aid. F
)ic. muta c. vetes f«</cm. Flur. (a 8. Cotffen~ere.Tnric., ad mfcn-'
))r. manu) muta c. veteres fanent. dere; a sec. tnanu a~tWt)tf<;):~ere.
Cueif.tjuoquemuta.Ba~it.irmmrg. ,Flor. (a pr. manu) intendere. Posi-
tnuftf~. tus vocuise non mirus est in nostra
2. Post. Goth.r<Btfr, cnm Voss. sct-iptura, ubi JuoLus verbis divel-
2, et edd. a Jeus. inde ante Basii., titur au An suo. Mox nisi /0)<p~.
Hcc.Gryphio.–Nostrihàhentatii exquisitior figura toquemfi ingrate
~)o!t,a!ii~rfpfcr.En. rectirrit post paucos versus; quam-'
3. ~e~ Tune. Flor. (hic a pr. (juam videX, ), 23. An hic potiu.~
tuanu)omittuntcnmAttn. fjuam supra §. 6'omit(i deLebant
~M; sic Turic. Flor. Gue)f. !i.iecduovocabuta,etsic scribi tota
CAMp.cutnGott).Voss.<,2,3, sententia: An ~e)'<) ipsi nos bis oc'
A)m. Va)t. et edd. ante Gryph. !<B~!u! M'))<c)!(M! ac <;on<oif/e)'M
exç~At<i.He!iqu[itt,corrij;t'nte nobiscum ~o~ttmu!, cum u/t~ )t0tt
Regio; sed ëade~n nostra* .structura ~)OMt<)Kt<!? Vide X, 3, sa.
(-stapuJHoratium.Epis)t.,I,<, g. Cttm a/t'M non possumus. Tu-
8t,~(o.tcKcr!. ric.F<or.(apr.mauu)omHtun)!~
'5.j!"ar.Turif.Ftor.(apt'.manu cum Abn. Voss. t, 3. Omittunt
uterque)jpa)' quoqucRR.'3,5,y,8.Eb.
6. ~)0.\tm!t! /o<;tM.Gae)f.ro.~t- tO. t/no ~e):fM; sic Turic. Ftor-
mt< locis. CAMP., proximis corn Guelf. CAMp.cumAtm. Cotb. Voss~
Bad. Gryph. Stoer. Chouet. RoHIn. t, s, 3, et edd. anteAM. Hic nos"
Cappër. Secl MSS. retiqui nostrum. tris duntaxat subjungit, Re{;io sua-
–~adetïtnostrt.ED. dente reliqui inserunt tantum.
~)tfe)'ot~!tno<t6M.F!orent. Nostri omnes M"o genere. En.
Guelf. v. i. nobis, cum Voss. ), t f. D;'cfrcfur. Gue!ferbytaaus<
3.~t)'c')[t~St.)iO.<,Gothan.cum Cetu)'cu)n GbtbanoVoss. 3, Jens.
Vusi!.2(e)'r.Bur<nano.):.idt!atmt et editionibus posterioribus- ante~
CtnittatCoth.&parmnattcndi. J~eid., exc. RasiL Kostri Codd,<.
,1.v.-i..nos sine &t!.CAMp. non <~tceif[),exceptisHH.~jlf,C[Utd<~
ipsi tto&t' Jens. (err. Gesn.) T~rv. CttW.KD~
4. it
 tba M. FABII QU1NTILIAN!
erat'exisumari prssclusamnobis a pnonbus~viam
nunc vero innumerabiles sunt modi, .piurimaeque eo-
s dem viae ducunt. Sua brevitati gratia, sua
copise alia
translatis virtus, alia propriis: hoc oratio recta, iHud
~guradecHnata~commendat: ipsa denique utiHssima
est cxercitationi difficultas. Quid? quod ~auctoies
maxlmtsicditigentiuscognoscuntur7?non enim scripta
lectione secura transcurrimus sed tractamus singula
et necessario introspicimus, et, quantum virtutis ha-
beant, vel_ hoc ipso 8 cognoseimus, quod imitari non
9 possumus9. Nec aliena tantum transferre, sed enam
nostrà pluribus '° modis tractare prodent, ut exindus-
tha sumamus sententias quasdam, casque versemus
quam numerosissime velut eadem cera alise atque

t.fat.Goth.Jens.(tac.Gesn.) ablativo, et T~ (/cc/«tata, se. oratio,

erit., cum edd. posterioribus ante
Leid.,exc.Hasit.–Vat).)ib.'RR.
8, 9, èrit. ED.
2. ~tam nunc. Flor. (a secunda
manu) CAMP.inserunt tn t/tccHf/Oj
cum Goth. Voss. 2 (utvidetur;, et
edd. ante Stoer. exe. Basil acc.
Gibs Obr. Pro nunc vero Atm. ttu-
mero.
3. Sua 6ref:fa(t ~)'a<<a, sua co-
~)!<B; alia. Jens., sive &re~ttatt!
sive c. a, cum edd. posterr. ante
Bad. Sed Turie., ï. b. gratiam M(
alia; a sec. manu gratta, retento
an omisso ut nescio. Flor. prima
manus penitus abrasa, et sua cop;(B
Atm. ha*c duo verba.
repositum.
omittit.Guetf.&r<°K<(<!tey.co-
~ta,cumVoss.I,3.
4. Figura d.eclinata. Id est (in-
terprétante Capper.), a recto sim-
pliciquè sermone inHexa per ali-
qnam verborum, aut sententiarum
HgULram nam hic Tt ~ttra est ia
innominativo.Eo.
5.. TpM Je~touc. ~ï~ct~
NamquiseexercuttitirebusdifH-
ci))imis,proctivioreritadfaciUum
trattationem. ÏLRN.
6. ~ucfo''e!. CA5)P., orato res.
7. Co~no!CMH<t<r.Turie. Florent.
(a pr. manu uter')ue) co~);o!caA(uf,
cum Alm. Nostri omnes co~MO~-
cuntur. En.
8.J~!O.Turic.Ftor.(apr.n)ahu
uterque))~.
g. yoMttntttx. Turie. Flor. ( bic a
pr. manu) ~osstmtu. A sec. manu
Turic. modo :mt<ar< -–Nostri inti-
tari non ~ossumu!, nisi quod R.) a, r
possimus. H:Bc omittunt Avic. Poul.
etapudB))rm.Voss.),3.Et).
t0. f<un6tt~.Gpth. Jens.)~tr)'-
mis, cnm edd. posterr. ante Ald.
ace. Bad. UmitUt mOt~M'Obr. per
errorern.
t ). ~VtunerottMtme.Videtih.ViH,
Proccm.2.
 INSTITUTIONS ORAT. LIE. X, 5. .63
al!œ formae duc! soient~. Plurimum autem paràri 3fa-
cultatis existimo ex simplicissima quaque materia nam
in 4 illa multiplici per~onctrxnt, cauMr~/n~, temporum,
/ocon</7!, (/c<oru.yK,~ctorMTM diversitate facile delites-
cet~ inMrmitas tot se undique 7 rébus ex quibus a!i-
~uam9 appréhendas, offerentibus" IHudvirtut!s"!n-
dtcmn~est, fundeie'qusënatura contracta sunt, aubère
parva vanetatem simiHbus, '~voluptatem "exp..ositis

t.~n~~tccr~f~~c't.VideX, Ftor. (a prima mano) secttnt/t~tte.

3,t7.ï'~amdemce)'a'nn~t;ntihabi-
tisimaguiefndemomtrantVV.UD.
npudDemstrinn)deEtoe.,§.2<:)6,
~.Schn.tt5;Ptin.VU,(),n;Cic.
de0r:t,4~,§.'77.
2. ~/«B n<~)[ett<fU; /*t))';n<E. !0-
/<;))t. Turic.~ ttt a//<! alias ~;<a'~o)'-
tnn.o/<'))t;a.('c.m.')nu).o~t.
F~or., M; a/ fjftf<B ~onna' s. a
sec. m~nuN~~ef)<)œ~tte~s.Guetf.,
alia o~a'~fte~ s. Aitn., tH -alia-
<tt~)te /'0)'~]H.< s. CAMP., in alias
~t~Mp n/M.</'0)mn! solet. Sic
<juoquc .otns R. y a sec. manu.
Ccuteri Q//<cnt~ue n/!«' (quidam ta-
.men a~fB~Me) /*orn)te.<o/<'?)t. En.
3. Pamn. Turic., /M)'are, cum
Voss.t,3. Pf;)«(a',Gne)f.
~VMm-Tu)ie.F)or.Gue)f.
Gotha!). Jëns. (tac. Gesn.) CAMP.
Tarv. omittunt in, curn Voss. ), 2.
~.«!!t/<n,Voss.3.
5. CatMatttm. Turic. Flor. (hic
a pr. manu omittnnt cutn Ain)e).
Vicissim f/t~'forum abest a Voss. 3.
Paria JesiJerantur tria, sed ego
rerum fuisse '.Hspicor pro causa-
t'ttm et illud t[ui<lem facitti~ie ex-
.cittebat.
f.. ~<~t?.«;<'f. G')')).-(Pr.r. Gesn.)
.(MtrMcct.'cùnt V.tjL, nad.' mate
.hoc probante.
Se uttf/t'~ue. TuriR. secundi.
8. Ex quibus. Turic. Flor., et
nut6tfx,'i!)p a sec.manue.f7. hic
nustrun).
().Mam/re/)en(/<!<.Tarie.
F)~r.Gne]f.,n~xema.(Gucif.,
Jc~r.) cmn A~n.–Avic. Pou). itï<.
3, t ~tf7uc~n. HeHf~UK.f/tt~m.En.
)0. 0~")'c;!ti6tt5. Turie., <.)M°t-
<tum.
n. ~rtt?tts. Turic. Dor.Gnetf.
Goth.(tae.GesB.)CAMV.,ntft't-
tum,'cumVoss.3.–Sicquoquo
nostri, exc. Vall. lib., qui solus
virtutis. En. e.'
i2t ~uNf/~re. contracta. Contra-
rium est Hii 4, e~tf.M ~itbttn)!~e-
x'.Sic'etCic.deFinib.Ht,),
y!tn(/t.ct.t<t/at<:i)'t,uLi[)ositoa a
Dayi:iioSeneca')oco«/a(t)t.!Yirms
<u~c/t<ur,'n et aliquotics P!tn.
Hist. Nat.u):</t in /a<tfttt//ocn:.
Noster V!t[, 3, 10. iSovatum <)i--
cendi genus, quod is, qui dilatat
a)iquaun rem, diciturfu/ïf/cr~ cam-
dt;n).
t3. ParMt.T[iricens.F)or.M)'fc.
t)teasRC.manujtM)Ctt;hicnos-
trum.Atm.rf~.
t~}. ~o/'<ufafent. Alm., un/uofa-
Mm. Ni) tale mei. Vide X, 4, 33.
't5. Ejf/?osttM.VIde Il, 5, )(). La-
tioris iitius si{;ni6natiot)isiHL)dqno-
que Senecœ EpiS't. 55, p. Bi~. [5<),
11.
 t64 M. PABIIQUINTILÏAM
dare, et bene dicere multa de paucis: !n hoc optime
facieht' mHnitae~ qua'stlones, quas vocari ~fTst;~ dLxi-
mus, quibus Cicero jam princeps in repubtica~ exer-
n cen solebat. Mis conHrus est destrucdb~ et conHrmatto
sententiarum: nam quum sit sententia decretum quod-
dam~ àtque praeceptum, quod de re7, idem dejudt-
eto9 ici quseripotest: tuniloci communes' quos etiam
scriptos ab oratonbus scimus nam qui haec recta tan-
tum, et in nulles Qexus" recedentia copioseI2 tractavent,

Frontem. tantum novi, et e-rpo- addit Theonem in progymTtn., p.

!t(a quae ostendit etiam transeun-
"tibus.
t. facfent; sic nostri Codd., exc.
VaH.)ib. RR. 7, 8, g, qui~ctu~t.
Apud t~urm. Voss. t,~tCta)tt. En.
2. ftt/tttttœ. Turic. Flor. (hic a
pr. manu) tn~!)ttta!.
3. etjoc. Guelf. Goth. Jens. (tac.
Gesn.)CM)p., thesis, cum edd. ante
Ald. Sed Bad., Titeseis. e~ttc.
Vide tt, l, 9- Recte demonstrant
Clé. ad Att. IX, Ne me totum
« œgritudini dedam, sumpsi mihi
t quasdam tamquam &<~t:, etc. n
Vide Ep. IX: &~nc meas com-
« mentarinondesino. Monet Gés-
nerus Paradoxa esse ejusdem ge-
neris, quaf et ipsa maturus jam et
honoribus defunctus Cic. tractavit.
4. ~epu&<tca. Turic., rebus.
5. ~extfuctto. Turic. Flor. (hic a
Ille a sec.
prim. manu) restructio.
manu restrictio, et sic CAMP. cum
BodI. Andreana éd. Destructio et
Transfer-
confirmatio sem<<<rum.
[nr ad sententias et decreta ab ho-
minibus proposita id, quod usur-
de rebus nar-
pari proprie solebat
ratis. Narrationum enim .proprie
est tmt?)t<t/<M' MT<t!nt!M. Gesnerus
,9(1 eos,{[uos indicavimus t8,
Camerar. G~seqq.Jnsententia, qu.e
estderejudicium,neripotestident
quod in facto narrato, quod est res
ipsa. Idem, qui hoc monet, Ges-
nerusab)egatadVtH,3,~),nt
Jextrxf're ostendatur esse re~utare.
6. Quoddam. Turie E)or. ( hic a
pr. manu) omittunt cum Alm.
y. De re. Goth. Jens. (tac.Gesn.)
de reo, cum-Voss. 2 VaH. et edd.
posterr. ante Basi). item comptu–
ribus apud Burm. Eadem nos-
tri. En.
8..Mem. Jens.(tac.Gesn.) id est,
cum edd. posterr. ante A)d.–Nos-
tri omnes idem. En.
g.~ttt/tc<o re; ~u<E)'~o(e!f. Turic.
Flor. (hic a pr. manu sed ~u<f)~u-
dicio quep. Ille a sec. manuy. ~:to-
que p. Nos))'! omnes vu!{;:ttam
habeut. En.
tO. Zoctcontmtf)!M, quos. M'n'
to!.Vidf-H,27;IV,2,n~
t t. Flexus recedentia. Turic
< ( vide X, t f8.) ''ecf)ftt'a,-a as.
manuy.a/tM)'<'6'<'<~)tM,etsieCtMp.
Sed Flor. (a pr. manu)~. recentia.
Guelf., f. rpct~fttfa.
t2~ Copiose. Turic., compiose.
Gue)f., contpoHttone, cum mar~.
Basil. et Vtdov.–Sic quoque Avic.
 INSTITUTIONIS ORAT. LïB. X, 5. .65

utiqrte In tins plures èxcursus recipientibus magis

,ah'undabit, entque In omnes causas~ paratus: omnes
enim gëneralibus qusestionibus~ constant: nam quid
interest, CorHe/!u~ Tr~untM~ p/e~M ~Mpc~co(/!cem /c-
oer<<, l'eus s!t; aa auseranius, ~:o/e<Mrne me~e~fos, ~t
ma~M~ratt~~ ro~<one?n stM~ populo ipse 7rec!<c;uert<?
~t/6 C/o~tum recrue occ:6~er!<, veniat in ~judicium;
an, Oporteatne tm;~e:<or6nt tnte~C!~ vel pernictosum
re!pu6~!Cfp ct~em, e<!oms: non tnM~e<ur9?.Cc!<o ~Tar-
Ci'am"' Ao~M~tet! <r<<.<er!~or~M:o; an, ConrenM~ne
res fa/M'~ 60~0 mro? de personisjudicatur, sed de rebus
contenditur. Declamationes vero, quales In scholis rhe-
Poul. RR. 3, 5, )O.Re)iquico~o- y. Rècitaverit. Turic., recitavit.
M.ËD. Royationem. fec:tofertt. Hoc
j. Excursus. Turic. Flor., rccMf- est,)egemdes<'riptotegerit;quum
sus, cum Alm. Nostri omnes ex- enim lex apud Rbmanos, rogatis
<'ursu.<.Eo. dictisque omnium sententiis, ferre-
a. Omne: caUM! ~aratu!. Tune., t<ir, rogationis nomine saepe voca-
.omnis cauM ~c~atas; a sec. manu baiur. CAPPER.
omdxi c. ter. Palatinus Gebhardi o. Judicium; att. Guelf Jens.
c. !erats~. Floc. (a pr. manu) o. e. (tac. Gesn.) omittuntan cum Voss.
<mtM;a sec. manuo. c. ~ratm, et 3,etectd.posterr.anteA)d.acc.
sic Guelf, CAMP.cum Goth. et edd. Badio,quiproscri))endumfa)soju-
anteObr. ace. Rollin. exc. Jens. dicat. Mox pro ne Turic. F)or; (a
Tarv. quœ Gracchus. E Gebhardi pr.m.uterque)nec.
emendatione nostrum. Modo ha- g. Non [n.<t(<<e<U)'. Turic. F!or.
tttn</au;(, Flor. inserunt nisi.
3. Qt«f!<tont&tM.Turic. Flor. (hic )O.CatoJMarcfam.VideHI,5,) t:
a pr. manu ) omittunt cum A)m. Capperonnerius Catoni hoc expro-
Constat, Turic. brantes demonstrat Tertullianum
4. Cornelius codicem /eoent. Apologetie. 3g, et Augustinum de
Vide IV, 4~8. Cornelianarnm fran;- &ono con/'M~tt )8, et lib. Je~</c et
mentum adhuc negtectum tpgitur operibus item mentionem facti
apud Aquil. Romanum, -p. Ruhuh. habentem Strabonem !ib. X[, pag-
i56. 5i5.
5. Tribunus plebis. Turic., r. pl. 11. Honestene. ~orten!t0. F)or.,
6.Ama~t'!(rt!tu! royationent. Tu- honesteque ~or<en<;a (hoc a pr.
ne., tntnto/e~ta! a sec. m., <jfu')</ manu).
f. CAMP., si r. Flor. (apr. manu) si t9. Res talis. Flor. (a pr. manu)
~M~tïtratttt omittit. jeM~<.
 j66 M. FABII QUINTILIAM
torum dicuntur si modo sunt ad vei-itaterri accommo-
datae, et orationibus stmiies~, non tantum dum. ado-
lescit~ profectus, sunt utiUssimœ, quae inventionem et
dispositio-nem4 paritet exercent?; sed etiam quum est
consummatus~, ac jam in foro clarus: ailtnr7 enim at-
queenitescit~, veiut pabulo taetiore, facundia, et assi-
t5 dua contentionum asperitate fatigata renovatur. Qua-
propter9 historiœ.nonnunquam ubertas in aliqua exer-
cendi stili parte ponenda, et dialogorum libertate ges-
tiendum ne carmine quidem ludere contrarium fuent,
stcutathtetœ,remissaqu!busdamtemporibus'°ctborum
atque exercitationum certa necessitate, ouo et jucun-
j6 dioribus epuUs" re~ciuntur. Ideoque rnihi videcur M
TuUius tantum intulisse eloquentise lumen, quod in

t. Dicuntur. Turic. Flor., </[- quoque bistorias scripsit et gra*ce

centur.r. et latine, prmteréa multos dialo-
2.mt/M.Turic.Fior.(hica a gos epigrammata et poemata sa:-
pr.manu)stmt/~u~. pe numéro tusit. TuRK.
3. ~~o/MCttpro/eefu~.Turicens. 10. Cttorttnt. certa ttfceMttate.
Flor. (hic a pr. manu, sed n</o) adu- Redditur presse gra'ca victus ath!e-
/Mce)!t u~fntu!. Ille a sec. manu tici appellatio, ;tt~)tc~~<'ct, de~
adulescet juventus, et sic ( nisi qua vide Salmas. ad Tertu))iah. de
quod o ) CAMP. cum A!m. Bûtd. Pa))io,p. a6t,2;item citatos in
Andr. (sed hi praesens a~o/etctt). <tp<x~Kop~67v apud Hesych. et Valc-
Nostri adolescit profeclus. En. kea. in Diatriba,?. yg, 80. Eodem
4. Et dispositionem. Flor. Guelf. redit H)a§.)~,M~t)!a.Vide et Cie.
Goth. Jens.(tac. Gesn.)Tarv. omit- pro Sextio 36; Tacit. Histor. 88;
tunt et, male. Nostr. XI,3,26;X)[,Bo,~l;
5. Pariter exercettt. I. e., simul Declam. tX, 5, p. )~3. Apparet in
cuttt etocutione, cujus proprie est (;)adiatore,quicomparaturdec)a-
instiioexercitatio. manti, esse obesitatem, in. milite,
6. CotHummafm.Turicens. Flor. qui'dicenti in foro, robur nervis
(hic a pr. manu)consummn<t!, ille astrictum.
etiam claris a sec. manu. t). Tt'~u/M.Tunc. Flor. (a pr.
y.ftttr.Turic.,a/t<er. manti uterque) et ullis, cum A!m.
8. Etttfescit. Goth. ( tac. Gesn. ) Ille a sec. mahue</M/:M, et sic Bod).
<tttMC<t,cumVoss.2.–Sic quoque Palatin. Gebh. Vox quidem non est
Pout.R.9.ED. rejicuta.–Nostri Codd. omnes f~tt-
;).<,)u~ro~(er/(M<0)'!<f.Cieero lis. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LÎB. X, 5., !6~
hos quoqùe studiorum secessus excurrit' nam. si nobis
sola materia fuerit ex litibus, necesse est, ~deteratuf
Mgor, et durescat~ articulus, et ipse ille mucro inge-
nu quoddianapugaa~retundatur.Sedquemadmodum 17
forensibus certaminibus exercitatos~ et quasi ~mili-
tantes reficit ac réparât haec velut sagina dicendi; sic
adolescentes 7 non debent nimium in falsa rerum ima-
girte detineri, et inanibus simutacris, usque adeo ut
difncHe~8 ab his digressos sit assuefacere, ne ab illa
in qua. prope consenuerint" umbra",vera discrimina,
velut quemdam solem, reformident. Quodaeci disse iS
etiam Porcio'~ Latroni, qui primus clari nominis 3pro-

t.rcttfrtt.RR. <2, )3,e;fcur- ficile iis </torM!t<!?– Nostri Codd.

rerit. En. difficilis. En.
2. Deteratur. Turie. FIor: ( a pr. g..Dt~re~fM. Turic. (a pr. manu)
manu uterque) deteretur. Guelf., Ffor.Guetf.~C.tMP. Goth. Jens. (tac.
~etenentur. Gesh.) </t~reMus, cum Voss. 2,3,
3. ~urMcatarttcuhM. Recte com- et edd. ante Gryph., exc. Bad. Mox
parant nto//em articulum H, < 2, 2. Basi). assuefieri ex conjectura Phi-
4. Quottf/Mna pugna. Tur. F)or. landri. Nostri Codd., Jt~reMu~
(hicdup)ici.f) cotidiano alia p. Sic sibi constant, quum habeant
Ille a sec. manu cott'dtattif!. p.; hic difficilis. Vide notam super. ED.
nostrum. Ex Alm., Quotidio a/ta p. tO. ConMnttertttt. Flor. con~MC-
Etiam C~MP. per co. rttttja'sec. m., con~ueruttt. Guelf.
5. EA-ercttatos. Tuf. Fior. Guetf. Goth. (tac. Gesn.) eontMet/eruKf.
CAMP., excitatos cum Atm. -–Sic C~Mp.Jens. (tac. Gesn.) Tarv., co)t-
Avic. Poul. RR. 3, )o. ED. sueverint. –~Eadem nostri, nisi-
6. 'Et ~Mast. Turic., et ~ua!; a quod consenuertHt et cotMue~enttt
sec. manu ~uos. non repèrimus.' En.
y. Sic adolescentes nimium in H. Ut)t6)'a. solem. Notissima*
~t~sa. Turie., reca/eïcetttes~. Flor. similitudines, velut Xtl, to, t5;
(a pr. manu) Mca~!cente! cum ap. CIc., ubi vide Ernestum in C)a-
Alm. Sed C~Mp. tn omittit. ve; et ap. Juven. Sat.VII, ty3.E)~
8. ~j~ct/e. Turic. Ftor., ~<j~c<- 12. Etiam Porcio. Turic. Flor.
lius, cum Alm. Dt~ct/M, Guelf. inserunt in. An fuit ~? P. La-
C.\Mp. Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum tt'ont. Vide IX, 2, gt.
Voss. 2, 3. et edd. ahte Gryph. t3. Professor. Turicens. Floren-
exc. Bad. cujus, quamquam tacen- tinus (hic a prima manu) pro-
tis, nostra scriptura videtur esse /~Htt<. Ttem F)or. (a prima manu)
emendatio. An fùit antiquitus dif- numtnts.
 t68 M. FABII QUINTILIANI
fesser fuit, traditur': utquumei,summaminseho1!s
opmionem obtinenti, causa in foro esset oranda. itTt-
pense petierit, uti subseUia in basHicam~ transferren-
tur ita HH caelum novum fuit, ut~ omnis ejus elo-
'9 quentia contineri tecto ac
parietibus videretur. Quare
jnvèms, qui rauonem mvetnendt etoquëndique ;t prae-
ceptbxbus diligenter accepent (quod non est ~infinin
operis, si docere sciant et velint''), exercitationem quo-
que modicamfuerit consecutus, oratoremsibi aliquem
(quod~apud majores fieri solebat) deligat, quem se-
quatur, quem Im!tetur;judicns intersit quam plurimis,
et sit certaminis, cui destinatur, frequens~spectator;
~° Tum causas vel
easdem, quas agi audierit~, stilo et ipse
componat, vel etiam'alias 9, veras modo, et '°utrmque

t.7';adt'(ur;u(.Turic.,(faJ<ht! 2,3,Jens.Tar.v.VIdeX,t,38.
autent. Hf! 3, 5, y, m~ttHtt. Caeteri~-
2. Basilicam. Vide XH, 5, 6; et nttt.En.
]exiea. M. Seneca in prœf. lib. IV 5. ~e/tttf.Turic. (a sec. manu,sed
Controv. « narratur, dedama- ab eadem ci ~c/of,t et id quoque
tonT virtutis Latronem Porcium CAMP.) CAMP., t~e/«<.Gue)F., f~ in,
unicunr) exemptum, ouunt p!0 reo Jen~ vcl, cum ef)d. ante B'asil.
"in Hispani.i RusttcoPoreiopt'o- quae othittit cum retiquis ante Obr.
° pinquo suo diceret, usque eo esse ace. Ho])in. Nostrum et Ftor. Alm.
"confusnm, ut a sojœcismo inci- Goth. Voss..2. Eadeui nostri.
';p<'ret,necantepotuisseconHr- VideH,3,5.Er..
mari, tectum ac parietes deside- 6. QMO~?rt solebat. Videnn-
rantem, Quam impdravit, ut ju- tatn Spatdingii ad VI Proœm. 3,
dieium ex furo in basilicam trans- Vol. Il, pag. 383 extr. nostrae edi-
« ferretur. U<que eo intenta; in tionis;itemXJ!,tt,5.-En.'
scho)asticis exernitationibus de)i- 7' Sl'ectator. yttn)cafttm!.Tunc.
na)e nutriuntur, ut c)amorem, si- Flor., spectatorem caM.tM'.]))e a sec.
"tentmm, risum, ca:)um denifjue manu !~ectator ut causis; hic nos-
<<pati ne~eiant. » Vide his utentem trum.
*Wo)(iufn in prœf. ad edit. Marcef- 8. QM~n~taM~tenf. I. e., quibus
tiana*,p.23. agendisintertuërit.
3. t7t.f/tt{.Turic.F)or.(hica a g. ~e~ etiam alias. Tune. Flor. 1
pr.m.)omittuntcnmA)m.. sed v. e. alias vel alias. Hie novis-
4. 7)t/!nt'<t.Turif. F)nr. Guelf. sima duo vocabula to!U( sec. m.
e~P ,i''tt, cum Coth. Voss. t,
tn.t7/r)')tnM'?.T))ric.Fin<Cm'i('.
 INSTITUTIONISORAT.LfB.X,5. 169
tractct, et, quod in giadiatonbus feri videmus, decre-
toriis'. exerceatur, ut fecisse Brutum~ diximus pro MI-
lone melius hoc, quam rescribere Yeteribus oratio-
nibus 3, ut fecit Gpstius~ 4 coutra Ciceronis actionem
habitam pro eodém, quum alteram partem satis5 nosse
non posset ex sola defensione. Citius autem~idoneus

C~Mp., utrumque, cum Goth. et &)M.Vide ))b. IV, cap. ) §. 3:.

edd. ante Rryph. Nostri utrum-
que, exc. R. y, qui t~nmf/MC. En.
~~cr~O)' Turic., <tt. delec-
toris. (Vide ta sed quid ibi sit
inteotae intertecta~non cxputo).Fio'
rent., de /ec(or)!, cun)A)m.(ubi
tamen hoc esse narratur pro varia
)cetione); a sec. manu t/cr/tefoncM,
eum Tarv. Aid. Bad. De r/tftortts,
Guelf. cnm Jens. (tac. Gesn.) Loc.
Yen. Ruse. 7}c<a)[i<, Basi!. eum
margine Cod. VaH. ~e/</<rt'ctO)'tM,
CAMP.De rectoriis, Vall. a pr. manu.
/): ~ereetorns, Voss. i, 3, Rern.
(sed hic fortassé sine ttt). In rebus
oci)!, Gryph. Stoer. Chouet. Lpid.
Cibs. Ro))in. Dextris et /<CMt.<,Obr.
Nostrum tuentur Vait. (a sec. m.)
Vnss. 2, Goth. et suo ingénie Nie.
Faber ad Senecam. Nostri ha-
ijcntatii decretoriis, a)ii dcrectortx;
rtimimm pro f/eerc/o~ Eu. De-
er~tOt't~.Vide VI, 6. Noster qui-
dem locus an solo adjectivo defun-
gi ppssit, recte dubitabitur; et sus-
picor praeruittendum amtt! (Vide
not. init.). Reinma{;nopet'ci))ustrat
Seneca pater pra'f. iib. JV Controv.
f Gtadiatores gravioribus armis dis-
cun) quam pngnant. Sic Cati-
gu)a(Sueton.5~.) 'Battuebat.~H~-
« nnfortt's n ( ea sunt deo'etpna)
« armis. a
2. JBnttum dt.H)):M.ViJe'n)). X,
,cap.l,§ ~3.
3. Ornttont&tM CAMP.. ne<t0)u*
4.C~~ï«,'sicHor.cumBasi).
yo'i)u!, Guelf. Sextius, Goth. Jens.
(tac. Gesn.) cumAtm. (Vide§..< I.)
et edd. posterr. ante Basil. Rehqui
Sestius.. Nostrum probant Burman-
nus, Gesnerus, Wo)tius. Vicissim
M. Scnet'.Te.(in prsef. lib. If Con-
trovv.) obtrusus Ceslius pro Sextio,
mnnentibus Fabro, S'-hotto et ad
npstrum tncum Burmanno. Ea-
dem nos)) i. En.–Cf.!<;M.<. Homo fuit
~ra~c-f ori~inis,.rhetoricen facti-
tans Rôma;, qui, id ipsum quod
hic in Mitoniana fausa fecisse nar-
ratur, solebat' rescribere Orationi-
)jus Ciceronis. Testis est Seneca
pater, p. Bip. 3gg, a quu et refer-
tur in ~ft7o))em tvctta)~. Eamdem
Ca!i~n!œ fuisse temeritatem prodit
Suetf~nius, c: 53, recte monente
Capper. Vide Wolfium in praef.
quatuor orationibus, a Marctando
notatis, affecta, p. 20; item nos
in disputatione de Marcelliana, p.
34.
5. Satis. Turic. Flor., .«'<M, cmn
Alm. Ille a sec. manu. litis, et sic
CAMP.cumAtd.etmarg.Bad.Grypb.
item atiquot apud Burm. Hic nos-
trum. Nostri satis. En.
6-~tttem tt/0)teus;sicTuricett!
Fiorentinns, CAMP.cum Ald. si
t.,Gue)ferbytanus cum Voss. I, 2,
Goth. Jens. Tarv. Reliqui n<t<e)))
sic Mo'<€u. Nostri Codices fi
inserunt.Ec
 170 M. FABII QUINTILIANf
erit juvenis, quem praeceptor coegerit ui-declamando
quam simillimum esse verttati, et per totas-ire mate-
rias; quarum nunc facillima, ut maxime favoraUtia
decerpunt obstant 3 huic, quod secundo ~loco~posui,
fere turba~ discipulorum, et coasuetudo? classium cer-
t!s diebus audiendarum; nonmhit etiam persuasio pa-
trum, numerandum potius declamationes, quam aesti-
32 mantium. Sed, quod dixi primoR, ut arbitrer, Mbro, née
ille se bonus praeceptor majore numéro, quam sustl-
nere 9 possit, onerabit; etinahem"' loquacitatem reci-
det", ut omnia, quae sunt iri controversia, non, ut
quidem'~Yptunt, quae m rerum natura, dieantur; et
a turba sine illo ~re~u~n! < neqne
t.yo(t!!t)'e.Turic.,totasctre;a
sec. manu totas ~Ctrc~ et sic a pr. amant ejusmodi additamenta qui
manu. Flor. sti)o pn))ent); sed uperœ defne-
2. Ut tnojrtme/ sic Turic. Flor. runt omittitur enimyere. Nos-
cum Alm. Ille a sec. manu outm., tri receptam habcnt, exc. R. 11,
et sic CAMP. Reliquiet m. qui pro fere dat~er~tte. En.
3. Obstant; sic Tur. Flor. Guelf. y. Consuetudo. (Mttmattttttnt.
ReUquio~tat. Recte Alrneloventis abie~at ad H,
4.. QuodœcM)tt/o/oco~O!Ut'.L e., t. Vide hic uotam 4. En.
f per totas ire <naterias.') Vide VII, 8. frtnto /tt)'o. I, 2, )5.H)ud
t, g, "quoJ tertio loco posui.)) ut ar6ttT'or deliciaqdi magis causa
ÏX, 2,6, primo l. posuimus. dixisse mihi videtur, q~an< propter
5. Loco; sic Turic. F)or. Guelf. oblivionem. Ad quam sustinere an
CAMp. eum Gothan. Voss. 2 A)m. forte ~Meminseremus?
Joann. Reliqui libro. Vide t, to, g. Sustinere. Turic. Guelf., !tt.<tt-
]8. Nostri loco, exc. VaH. lib. ticrt, cum A)d. Stoer. Chouet. Leid.
asec.manu,quiso)ush6ro.ED. –Eadem nostri. ËD.
6. Fere turba </MCtpu/orum. Tur. lo./tta)!em;sicCAMP.SedTuric.,
Flor., feretur d. me a sec. manu att)nattt. Ftor.(apr. m.) animiam.
~*)'emtt[Mpo~u~orum. Hic nostrum, Ueliqui HtmtatM. Vide X, 3, 2.
ut et Guelf. eum Goth. Voss. 2, H. ~ectf/et. Tùric. FIor. Gae!f.,
Va)). Bern. Jens. et edd. posterr. t'eeMere, cum Goth. Voss. 2 ,.A)m.
ante Basil. exc. Ald. Reliqui fre- nern. -Nostri recidere, exc.-Van.
<jfue;Mt. (rectissime improhatum iib. 'qui t'cct~et, et R. 10, qui reci-
Hegio) nisi quod CAMP.lepide fre- dero. Eo.
mens t. d. Capper. nostrum voluisse t2. Quidem; sic Turicens. Flor.
videtur, appettans aliquot )oca li- (a pr. manu uterque.) !!e)iqui ~m-
bri I, cap. 2 (velut §. t5), ubi (/a)tt, quasi senoatiqoihoc vellent.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, 6. !71

vel Iotigiot-e potius dierum spatio laxabit dicendi ne-

cessitatein, vel matenàs dtvidere permittet. Una ~enim 23
diligenter effecta plus proderit, quam.plures inçhoatae
et quasi degustatae: propter quod accidit ut nec suo
loco qu<dque4 ponatur; nec illa, quae prima sunt, ser-
vent~ suam lesem, juvenibus fllosculos omnium par-
'tium in ea, quae sunt~dicturi, cohgerentibus: quo fit,
ut timentes, ne sequeiitia perdant, priora~confundànt.
CAP. VI?. Proxima stilo cogitatio est~, quae et ipsa r
vires ab hoc accipit9, et est inter scribendi laborem,
Ut ~MK/em uo~tt)!t. Declamati- IHe sec., tjft<:c<]fuant,et sic CAMP.
tes quidëmjuvenes hocvolunt; aut cum edd. ante Gryph.
`
velle pptius videntur. –7)f'cantt<r. 5. Servent suam ~em.Amp)iora
RR. 7, < t, ~Meatttu)'; mate. Correxit fere fiuntprincipia. declamationum,
Retins. En. refertaque ii5,quae'minime ejus
t.~o'um.Gue)f.,d)\e)tm. sint loci. Neque enim inchoantes
2. Materias dividere. Turic.,ma- illi et dégustantes discipuli huma-
tenam si < a sec. manu matertam no, ut parest,.et civii! io~ressu
sibi d., et sic CM)p. cum Bodl. Andr. (ttj, 8, Sg), utuntur, occasione
~)fa<erta< sibi d., Jens. cum edd. promendi bellas suas sententias
ante Bad. ~Ma~n'ant d., Go'th. (tac; mox destitutum se iri timentes.
Gesn.) cum Voss. 2.–Eadem nos- Co)t/u))~re priora erit igitur per-
tri. E!). Matcrt'a! dividere. Hoc miscere ea rebus alienis, nec tegi-
ne videatur pugnare illi, quodcu- timo ordine tractari sinere.
pit fieri, ut per totas eatur mate- 6. Con/und<!)!t.Gue)f.,coM/ut-
rias, tenendum est, (quod Roi~i- dunt.
nus monuit, vertendoque expressit y. Insçriptione carere videntur
GeJoynus ) ptunbus declamandi Turic. FIor. Habent receptam illam
diebus ab ùno quodam discipulo ~e co~ttattone Guelf. Coth. Jens.
totam pertexi materiam. J~o~~tm et retiqui, non C~MP.
~ter~w spatium pertinet ad ctas- 8. Co~ttatto est. P)acet omittecs
"ses ce?'<M"~e&tt!audiendas. » est Codex unus.Ftorentinus.
3. t7o<t ftitm. Turic. Ftor. Gue)f. Accipit, et est inter. Turic.,
omittunt eum Atm. Voss. 2,3, accipiet gu<B i.; a sec. manu acci-
Goth. Jens. Tarv. Mox Loç., cum ntet quod i. Flor., ncctpet ~u<Bi.;
posterr. anteBad., t7na sotum.–Tx a sec. manu accipiet et Mt ~M(Bt.
t7;M enim omittnnt nostri, except. CAMP. (qui et hac) accipiet ~uot/ i.
Vatt.. lib. a secunda manu valde Suspicor primitus fuisse accipit
récent). En. €!<<yuei.; nequeenimeommoda re
~.Qutf~ue. Turic. F)or. (a pr. ma- latio est inter et. et, quum pria's
nu uterque), quidquid, cum.Atm. rectius coalescat eum ipsa.
172 M. FABII QUINTILIANI
extemporalemque fortunam media quaedam', et nesc!o
,an usas frequeutissimi~~ nam~crtberenecubique~,nee
semper possumus; cogttationi~ temporis ac locii pluri-
mum est: haec paucis admodum horis~, magnas etiaht
causas complectitur: haec, quodes intermissus est som-
nus, ipsis noctis tenebris adjuvatur: haec inter med~os
rerum actus aliquid invenit vacu~, nec otium patitur.
Nequevero rerum 7 ordinem modo, qu'od ipsum satis
erat, intra se ipsa dispomt, sed verba etiam ~coputat,
totamque ita contexit orationem, ut et nihil prsetef
manum'°destt: nam" memonae quoque'~ pterumque
inhœret fidelius, 3, quod nulla scribendi sequritate laxa-

Afe</M~!<tB<7am. Vide XI, t, 3. junctim. F)or. (a pr. manu) CAMP.;

a. Usus ~re~ucnttMtmt. Turic., coptt~ttam~MC. Sed ille a sec.(pra'-
MnttX~'e~Me~tmc vim; a sec. m., ter repositam nostram ) post con-
tt)uu!c<jfuentMStm: vim. Florent., tf.Yitinserit~/emmfjftte.
unttf/re~ttenh'Mtntt Mm,_in quo f). Ut e< desit. Hic aperitor la
manus sec. mutât usus. CAMP.,usus cuna tum iri R. 3, tum in R. et
frequentissimus, cum Goth. Voss. haec habet R. 4 Hic deticiunt
a,Va)t.(sfd)uc obscure.) 'quatuor cp~mnaB, hoc'est, fo-
3. Nec ubique. Flor. Guelf., non "tium intfgrum." Sed tamense-
ubique, cum Voss. i. quitur in illis, sicut in aliis, nam
/}. Co~t<at;'o))t. Turic. Flor. (hic mcmort<B,etc.H'ciacunam quoque
a pr. manu) cogitatio.. indicatAvicuta.ED.
5. ~t/mof/um horis. Turic. Flor. to.~Pi<Bfer ntanum. I. e., prœter
jnserunt est; idem mox ipter inter- stilutn.
<)ttMtt!!omnu! omittit CàMp. t t. ~am.Turic.C4MP.,nan)<yue.
6. ~acttt patitur. Tur. F)or., Flor., nam et. Turic. et memoria,
.v. )t. experientium, cujn Alm. Ille n. Quoque. Guelf. omittit. -R:
-a sec. manu. v. )t. experientiam, 7,pro~uoquedatcre</o.0n)ittit~uo-
hic nostrum. Guelferh., vacuum <~ueR.to;sednihitnoyiinfert.ED.
.o<tum~ cum Voss. ), 3, Bern. l3. ft~~M!, ~uoc/.Turic. Flor.,
Vacuum o. nottp.,Jens. cum edd. f.~uediremptim;sedGue)f.<~e-
poster]', ante Ald. M. o. pariter, liusque. Goth.u<e, cum Alm.
C~MP. Suspicor fuisse v. n. patitur Voss. ï. 7<tA<Erent' qufpn. s.
~(t'um.VideVU, 2, t4. /aya!tttfr, CAMP.quod pta~et. Omit-
7. jRerum. Turic. Flor. (hic a pr. tit Guelf. scribendi. Nostri fide-
-manu-) eum.. tt'tt!, ~tf<F, exc. Val). )ib. a sec. m.,
8. Copulat, (otan)~ue. Turic., 'qui~K/e/UM/~uo~. Omnes Codd.
jCOm~tt/a tamque; a.sec. manu con- nostri inheret.laxatur. ED.
 ÏNSTITUTIOMS ORAT. LIE. X, 6. ~73
tur. Sed ne ad hanc quidem vim cogitandi perveniri
potest aut subito, aut cito: nam primum facienda multô
stiio' forma est, quae nos etiam cogitantes~ sequatur;
tum. assumendus usus pautatim, ut pauca primum
complectamur animo, quse reddi Ddeiiter possint mox
per incrementa, tam modica~, ut onerari se labor Il!e
non sentiat, augenda vis 4, et exercitatione muita con-
tinenda est5, quae quidem maxima ex parte memoria
constat: ideoque aHqua mihi In IIlum locum differenda
sunt. Eo tamen pervemt~, ut is, cui non refragetur in-
t. ~t/M/to~h'/o. Turic. posterius, forma comparata fuit plnrima scri-
CAMP. cum Goth. et Vall. prius bt'ndo.SedIUa « inscripta com-
omittit.– Item Va)I. lib: BR. 8, pfectendi vis quid magnopere
g, 11, 12. ED. est, nisi memoria? Itaque in illum
.2. ~tt~tM cof7tfa)~M. Jens. in- <oc:tm(tib.X[,cap.2.)differen-
dus ex tnagna parte ejus tractatus.
,cogitantès, cum edd. posterr. ante
Ald. qui nec co~<f'n<M. Nostri Vide ejus cap. ~t. ubi Mi)onis
etiam co~tta)t<ex, exc. RU. y, t), CtotonintiB similitudine etiam Ges-
qui tnco~tfatttM. En. nerus utitur in nota.
3. Tam mo~tca labor. Turic., 5. Co'tttt)cn~ne.!f.T!R. 3, 5, ti-
tam of/ttautone<Mrt/ a sec. tnanu men(/<! est. Male ,,ut patet. Ec.
t. edita ut on. Rctiqna non addun- 6. ~o (omen pertWMtt~ ut. tan-
tur a conferellte. Flor. (a pr. manu) tum consequatur, «t. Nisi npgtigen-
~?Tt odit aut onerari labor. Nos- tiorem toties expert! essemus Nos-
tri receptam a Sp<))d. tect. habent. trum iu vocabutis iisdpm geminan-
Burmannus legendum censet: la- dis (vide X, 5, y), ma~is fortasse
bore illo non .~?ïftat,' sciticet coot- offenderemur dup)ici hoc tt<, quod
tatio, vel t~f~cootfa~f/t nam haec stilo, ut ait ïiïe,~depascendum
Tm continenda mox sequenti re- fuisse videbitur. Quare enirn non
quiri dicit idem tturm. En. ita ordinavit orationem, ut defun-
~M; sic Tur. Ftor. (hic a pr. geretur uno ut cum soo conjunc~
manu.) Reliqui usu. ~M~e;)f<n tivo? Aliena tamen fuerit x~tc.
ft!<jfua'mcn)o''i'a constat. Si- qua? prins ut, itemquebtec tantum
pniHcatur vis animi longam quoque co)t!e~tfa<ur, expungcnda suadeat,
orationem sine scriptione coinplec- ut tabs structura contingat. Consti-
ïentis; eaque aM~fnJa est (ut vitu- tui autem débet, qnod sit subjec-
)um ferre assuescendo mox taurum tum in verho pf7'W))i't. Rccte Ges-
ferat, vide I, g, 5) et-exercitatione nerus similem formuiam demon-
continenda (vide de tali hujus ver- StratX, '9 In harum )ocutionùm
hiusu dicta ad inso'. nostritibri neutra impei-sotiale verbum ~crfc-
t< Burm. ad Petron. !f),postqu.tm Mte agnosces, vel subaudics ret.
'74 M. FABH QUINTMJANf
gemum acri studio adjutus tantum con.sequatur, ut
et~ tam quœ cogttant, quam qu.B~ sotpseritatque edi-
dicciit'~mdicendo 6Jeru servent. Cicero certe Gtseco-
rum Metrodorum Scepsium~ et Empykim~ Hhodium,

f(uoexpresseopus er~t,velu(Vf, 3, Bern.,/«;c~(t'[tm.Jenn.,Ë'n/tc-

3,5'.Erit)~iturnostroquidem ~~ttï~jCumedd.posterr.nnte.At'
loco vis illa c p) iorihus hue vocan- Hic &ttf<m. Vaii., ~C6'~)<tum,cmu
da in a!tero.~HCf7t'<a!extempnmlis. edd. rei). ante Capper. esc. tiasit.
ttasimutapparct~quarevprhosior Nustro addicere videnturGacifRrf).
fierima)ueritQui!)t.quau)ominere Goth. jnffa X[, 2, 26, Tune. GupH.
<nentione)nipsius,qua!nnuuctrac- Goth. (tac. Gesn.)CAMp., ~Mp()tM,
tabat, virtutis oratorio. Ha.'cquo- cum A)d. Se't Jens. (tac. Gesocro)
usque pervenire posset, ostcnderR Tarv., Septius; ihi nostram asserit
voleloat, non quid hontini studioso Rpj;iu5, et est jam in Locat.
ancideret quamquam res eodem 6. ~m~unt; sic Tutric. Dor.
redire potest videri. Verurn sic ad (nisi quod minuscuta e) cun< Vall.
fxemptum tantum recid(;bat id, cni Bern. A~~t//MM, Gueif. ~j?iH</ttï~,
dignitas pra;cepti qua'r<;batur. Voss. t. jE.')n/)i/<um,Voss-3. 7~?)-
). /'t~ef)tttm.Turi(;. Ftur. ornit- pA~/unt,Coth. cum mar~. )!.«].
tunt curn Alm. Alter a sec. manu Voss. 2, cum Ên.if~.
'm~)At7ttm,
repo<utt)f~e'))o. Vall.'Euripilum, CAMP. Ë'm~~n/-
2.t~tethtm.Turic.F)or.,t(<et ,/unt, Jens. Tarv. ~)tp/)t/utK, Loc.
etiam. Guelf. uCcttantj cum Gotk. Ven. Husc. HeH(jUt ~'n'p.'tj.'uj.'t.
Vnss..), 2, 3. Reiiqui ut ea etiam. HunnnonapndCicernne~niiotuti),
Nostrum e conjectura. quiejusmeotoruicituraNostt'otn
3. Q;t~m ~uœ; 'sic Turic. a pr. vu)gntis, sed apud omnesomnino
tnamt f7uamoïte.Voss. t,3,oN~f7uc. soiptoreii frustra qua;ri testantur
Reliqni ~tttC~Me, nisi, tjuod Ohr., VV. DD.; quod nun debetot pra;-
tc~t~c ~c ~t~c, probattis, non com- termitti ab editore Bihtiot&eca: Fa-
pNatus,utcrirninaturHurm.,rtoi- bricianœ,vof.Vt, p. og. Apparef
lino; et sic Bip. Nostri Codd., autem atiquifi ausnm C.tMP. t't;tm-'
<yt<fe~«<Mn. {;endo iiut<)i!!e a'l XI, 2, )5, in quo
4. ~f/tcent. Turic. Flor., c~e- ipso vitiuso, exigea est uhroruni
rt~f.Iiteaspc.tnauup~t/crt~et meorun) varietas. Sett ille Larissa'ut
sic Guctferb. CAM! Hic nostrum. est, noster tihudius. Komen uuate
Vutgatam hurunt ut. servent ita posui, vel reliqui potins ex vetus-
renn~i jubet Gesnerus itt e<t)7!f/ent tissimis, etsi alias i{;uotnm,n)p-
<jf.c. <jft<ant~t<a' s. a. e. i. d. <. moratnr tamen a P)utar<;JtumBruto
magis ille eonsu)cns auribus quam (initie), diciturque ita aodiisse rhf-
Obrcchtus. Pro atque modo a)t tor quidam famiiiaris Brnti, ab ipso0
Goth.mire! aliquoties ih epistolis appei!a)os
5. ~ce~ttfm. Turic.. Fior. (hic a eujus snpersit cxi~uns rjuidsm, nef
sec. m. nosTutTi) ~cc~tt~n. CA~ir., contcmnctr'dus de Ca*saris 'ca;dc li-
.Scc~CtuM Voss. t,E!c<tum.Voss. bet!us, imeriptus Brutus. Patria.
 ÏNSTtTUTfONtS ORAT. L!B; X, 6. ty5
uostrorumque Hortensium tradidit,quse cogitaverant,
ad verbum iri agendo retulisse. Sed si forte
'aHquts
inter diceudum effutserit non
extemporatis cotor

fhetorisaPjutarchohonproditur. t Athenaeum XI, p. 5o8, ut et c)urp~

Sed debebat ejus nomen adjici ca-
~"WJ~o~ et ~'uty~/en in bibtio-
ta)ogo i!)i Fabrieianô. Schneiderus 'theca Apollodori, hoc, inquam,
sane (ap. Wezel. ad Cic. Brut. 88) semida saltem quidam habet m-
C/tannaf/nm ex Cic. de Or. ti, S8 1
veniendaBfortassRahquandopro-
et altero Nostri XI, 2, ~6 loco, babilis de hoc hostro conjectura*.
restituendunthicproi))oErtp))y)o Nïhi! pra~cerea apud VV. DD. re-
censpt; sed mihi hoc non per~ua- peri, née ipse quidquam erui.
det,quumpropterduetuumdiver- l. ~<jtttM. Tnric. Flor. (hic a
sitate)n,tutnnropterpatria)n;Ct)a)- sec. manu) n/tryut, cum Voss. 3,
'nadas enim Atheniensis v:detur, Burm. inde efficit alicui; sed pro-
quamquam expressum hoc apud nomine indiget color. Avic.
~eminem invfxio. Qnintiliano ali- Poul. R. 3, aliqui. Reliqui Çodd.,
(juemhicerrorentimputareretigio a/~ttM.Ki).
mihi quidefn non fuerit.Verum ho- 2. T'M/Mrt't. Guelf., of'y'tt/.fen'f.
minein utiquem Empyli nomine, Goth., e/~?M-Tent,cum Vall. Voss. 2,
qui memoria inprimis pulleret, in- marg. Colb. Vide Burm. ad Declan).
ter veteres cetebratum omnino ne- IX, 7, ubi offulsit restituit e Codd.,
gare non sustineo quum vel Bru- etDrakenb. ad SiLXHI., t~(quum
tianus ille possit inte)iigi. Ille alter subito dextrum offulsit conatibus
X[, 2,, t5, Tutty~/tt! jCaftMfFtM, omen) ubi itidem pro effulsit alte-
ut protinus confcsjsione hâc igno- rum illud'e e MS.repositum. Quod
rantla*defungar,etiam minus, quis quo minus hic quoquè placeat, oh-
etqua)isessHt,indagaripotuit. starevideturtHtert/tcenJum.Litte-
Longp_ enim sane abest qnod Pe- ram x huic vocahulo infuiciri soli-
trus Gerardus Dukerus (tibro infra tam vide apùd Drakenb. ad Liv.
memorando) demonstrat apudDio- XXI, 62, 4. Va)), lib. RR. 8', g,
genem Laertium mentionem fieri e)WuA'ert<Ca:teri c~u~ent. En.
~'ury/nc/tt, sceptici (tib. !X, 68); 3. Color. Turicens., cohors, cum
item ~<r~/oc/n Za)')M<Bt(t[, 25), Alm. (non Flor., vide X, 5, 2o).
homuiisSocratisœtatepotentiset Fuisse colos' suspicaturBurm., non
divitis, qui Lihanio ( Decl. XXIX*) ego. An aliqui. e~M/sen'nt c.e<cn:-
sit Carystius mendosë tarnen ut ~")ra/e.! cp/orex? Sed'hoc displiçue-
recte ~uuaet Menàgius) et ipse hoc rit. Nostri color, except: H. [o,
agnoscit Dukerus. Quod autem ad qui calor. Sic hic Cod. juvat eon-
.Aristc<[.Po]it.(inAddpndis,p. ~<)f) jecturam Obreehti. ED. 7i/-
SehneidRrus ~'u)y~/um ex Ateua- yu~ent exton~orn/t! co/or. Quetn.
darufn famitia (in quo quidf;tn est Obrechtus hic substituere vêtit,ca-
patriae eum nostro communie) os- lor, probatus Burmanno et Gesne-
tendit apud Herodotum, IX, 58; ro, lenissima repona.tur mutatione.
ttem ~u)y~/<tm &c<iptoretu apud l. Et in extemnoratuate est sane ca-
 ryb M. FABII QUINTILIANÏ
superstitiose cogitatis demum est inhserendum neque
enim tantum habent corae, ut non sit dandus 'et for-
tunae locus, quum saepé etiam scriptis ea, quae suLito
nata sunt,inserantur: ideoque totum hoc exercuattonis
~en:'oita instituendum est, ut et di~redi ex eo, et re-
6 gredt' In id facile possimus. Nam ut primum' est do,-
mo~afferre~ parafant dicendi copiam, et certam; Ita~rc-

/or;eujusmodia)iquid<'sequenti sium Se~erum, suaqùe préparât:)

car)ite,tx.,bucadvocatHurm.
<tsic~/0)'acspiritus.succes9u)n
M~fetT!Hora/cMï."Opponiturc~/or
dHigentia'X,3,t8.fpsicuj;itationi
idH)"d!eca/OftribuitRrV«t,Ptu.
':7; X, 3, 6. Sed e~tt~oifytver-
humcn/ortparumco)tve<)it,qni
non spectatur, yerum sentitur. Co-
/û'rautem,ttuetntcchtiicoinot~n-
tumsi{;niticatuacctperenimisf6r-
tasscas5uevnnus,de€)uovide!V.,
~,88;acc.X,t,t)6,hicfuent
':y?/fMf~or~tufor; Alius <fe??t~?or~/t-
t<ttt! cotor, alius ext~mpom/ts; ille
speciem dat ex tempore fusae ora-
tiuuis, hic ex ipso rei pr~sentis in-
stinctu oboriLur. t'roprie usurpan-
tes co/orent rhetores simutationent
)na{;issignit!cant,f)uamornatum;
i.ati("'e usu eo~o;' tribuetur singuiis
in dicendo locis, qui exquiaitiore
<;uhunitescunt,qua;damve)utoran-
dim""ditiae.haCiceroPo)npeium,
confèrent eum tabulas ma~nicu-
jusdam pictoris, omnibus a se
« pictum etpolitum artis colori6us n
ait (ad Att. Il, 2)). Snnt qua)<'s
xt<9t' (ib. f, <~). Mox Noster X, y,
y seriptorum co~orem quetn
« subito effusa reddant si~niMcat
quidem specien), sed ornatam earn-
dem et sptendore a!iqud reniden-
t~tu.Laudatuminextemporatibns,
nan quidem Gatiionem, sed Cas-
tonj;ean[ecedentem,ap'jdSene-
cam patrem ( praef. tib. Exc. Con-
trovv.m)dcn)onstratGe'snerus.
t.corf?~t,'sicr'u'ic.(P.secunda'
manu) CâMp. cum P:dat. Gebh. A
pr.it)ecumFtor.,rea!t,c[uiasec.
manun'</t)e,etsicre)iqtd.
2. Ut primum: Turicensis ha))Ht
cf~rtnto.
3. Domo. Turic. F)or. ( sed in
tioc recet~tto~s hoc manu~esse nar-
ratur, quae veterem scnpmram e)a-
aetit) Guctf., (/omum. Sic qun-
<.jueAvi<UI{.3,)0,tt.Re)iqui
f/onto.Eu.
~~err' CAMP.Andr:, o~cn't.
Sed nostri Codiees dant omnes «/-
yere.E~).
5. Refutare. Turic. F)uf., re.t~M-
(u)'t,cuu!A!m.Aherase(;.n<aMU
)'e/u<art, et sic Guelf. Gath Jens.
(tac.G<:sn.)cuu<Yosii.[,2,ete<)<
posterr. alite Ald. Sed C.M! /M-
tari. Nostri rc~ufHr/j exc. ya!L
lib. a~ec. tnanu, [!. 9, qui r~ufn-
re. Ë!). /<e~tt<a;'e. Vahte buic vêt bt
pote~)a)if'un;;r'tit)ocusCi<;e!<.)nis
protttd'ir.Pt)5t.tC:"fïuambom-
'ftatemnontnodonn~a~pernatt
« ac rt'~utare, sed comptecti etiam
et augere deheïis;" et coujux(;it
e))ntd<;)HCU)aNo:itroGesnerusin
Tt)Hsnu)f.).VideetSa)m.adCapi-
to)ui. in Ant. PioV, p. ~S?. tneidut
 INSTITUTIONÏS QRAT. LIB. X, 7 177
futare temporis muaera' tonge stultissimum~ est quare
cogitatio m hoc praeparetur, ut nos fortuna decipere) non
possit, adjuvare possit- Idautem ~etmemoriae viribus,'
ut il)a~, quae comptexi~ammosumus~, Huant ?secura,
non~. sollicitos et 9 respicientes,, et una spe suspenses
recordanonis, non sinant proyidere '°; alibqui vel ex-
temporalem temerttatem malo, quam male cohseren-
tem costtauonem. Pejus enim quaeritur retrorsus, quia
dum iUa" destderamus, ab alus avertimur; et ex me-
môna pottus repetimus", quam ex materla piurasunt
autem, si utrumque'~ quaerendum est, quae sinveniri
possunt, quam quae inventa sunt.
CAP.VU Maximus vero studiorum fructus est, et
hoc plane in Franco-Gallornm re- videre, inquit Burmahnus, est in
y'tMO', ut et alio quodam frustrandi futurum pt'ospicere,an reliqua ora-
si'uuncat.u. Vide mox rcHH~c~~tt. tionismembraaptesatissintco-
t. Armera. Tutic.omittit. hœsura, ut sa*pins hoc ipso cap. En.
2. ~t~tMMMum. Turic. (a sec. t). 7)tfm t7/<t; sicTurie. Dorent.
manu) !tM~tt!!tma. CAMP.cum A)m. Reliqui cum i. Vi-
3. ~ufa)'c possit. Guelf. omit- de hb. XI, cap. 3, §. ~8.Eadem
tit, solito errore. nostri Codd.. En.
4. Ut illa. CAMp., u. ea cum' n.ett!)ms.Fîor.(apr.manu)
Goth. et edd. ante Ald. acc. Bad. rMcecft&us.Yoss. 3, Obr., re!~)gtt-
Gryph. mus. Sic Avic. Peut. Vall. iib.
5. Complexi. Turic., compleri. Rë)iquir~/)fttmm.En.
6. Sumus. Turic. (a sec. manu) i3. ~tuirum~ Me. Turie. Florent.,
~umtmu!. CAMP., simus, cùm Goth. strutius utrumque. Ille a sec. manu
et edd. ante Rasil. ~<ys<rieti[t!u. hic nostrum. C.tMp.)
Secura. Goth. omittit. si strictius u, cum edd. ante Bad.
8. ~Vo/t !o/ct<o!. Turic. (a sec. Aliquid turbarediciturAIm. Emen-
manu) n~c s~ens.,nc! cum edd. datBurm. si utrum rectius; Gesn.,
posterr. ante Leid. esc. Basii. ace. si utcun~ttc, ut sit utCMnque quo-
Ho)L Capper.–Eadem nostri.Ep. «vis modo, omnino," appeHatIs
g. Sollicitos et. Turic. Flor., sd~- tocis, XI, 2, s~ X{, 3, t o ) Ego
/tet(o sic. Ille a sec. manu sollicitos tali sententiae neeessarium censeo
-·
sic; hic nostrum. ttttf~c, non M~cuHf7î< in quo, si
t0. Pro~tf/c~; sicVa)!. tib. ER. 8, !tftt«tM i))ud nibi) in recessu habere
g, CAtip. Andr..Omittit R. 10. Cae- judicetur, equidem~ acquiescam.
teri p)'(Pt)t</ere. Ita fere semuer [ur- t~. Turic. inscriptionein hanc
bant in his veibis Ubraril: sed~ro- habet Qtf~ma~mo~ttm ~tem/)0)-a/s
4. 2
 8
f~8 M.FABUQUtNTILIANÎ
vetuf pracmium~ qnoddam amplissimum longi tabo-
ns,c~ <e~ore (/tce~f/t~hcK/<a6; quam. qui non erit
consecutus, mea quidem sententia cIvUiLus officiis re-
nunciabit~, et solam scribendi facultatem potius ad alia
opéra convertet: vix enim bonse fidei~ viro convenit
auxilium in pubtfcum po!!icerl, quod !n~ptaeseatissi-
mis quibusque periculis desit; ut ~monstrare 7 portum,

~tCt/f'taspatcrefur. Guelf. Goth., Q. Atdus quidern et Ccrvie., t):o)!Stra-

e. ~ac~/t~ parelur,et coHtt~e~<ur,
çain reliquis ante Gesn. exc. Obr.
Ki)'it ejusmodi in Flor. CAMP.
). Et velut. Turie. F)or. ~hic a
pr. manu) CAMP.omittunt et.
2.f<f;)n<ttm <yuo~</amamplissi-
)n tt)h. Turic., ~rtïjtu.! f/ut<~m p/ttt~
( postremae vocis primis duabus lit-
teris superponitur iiftera). Flor.
Guelf-, primus quid onu/tu~ cum
Yoss. t, 3, Bern. Omittit amplissi-
mum CAMp. cum Goth. Voss. 2,
Va)), (sed ex hoc expuncta dicitur
vox am~/tus) Gryph. Sed a!n~)<tm
pro superlativo retiquœ edd. ante
Stoer..PnB'ntunt et pnmuxf eo))-
fundt a librariis docet hic Burm.
Vide Ht, t t, 28.
3.c)tM)iCKt&tt. Vide dicta ad 1,
2, 20, not. t, pag. ~o hujusce edi-
tionis. Vide quoque, pag. ty6 hu-
jus votuminis, not. 5. ED.
Bonœ ~~t. Tnrie. Flor. ( hic
a pr. manu) C~MP., &0)M~c. Post-
remus et HfC pro vix, cum Atd. et
marg. Vidov.
5. Quod !'t. Turic. Flor. omit-
tunt. Ille a sec. manu quod solum,
et sic Guelf. CAMP.cum Goth. et
edd. ante Basi).
6. Ut nto'tstrare. Turic. Dorent.
Guelf. CAMP., mtrore, cum Goth.
Voss. t, 2, 3, Va)). Bern. Joann.
Abn. et edd. ante A)d. ace. ItasiL
)'e,deconjecturaRegii,Badiusut.
propius veteres ductus reposuit t)t-
diM)'e, quodhabent retiqui. addito
a Gryph. inde ut. QuoJ Bad. loti-
gius esse putaLat ab :<ntiqua ~erip-
tura)')<t;<)'are,idproxnneadea[n
accedit, testibus diplomatum taba-
lis nec verbi pbtestas ipsa tarn
apta est in t'K</icaH</o fjuam in
tnO)i!fM;o. Sed inserendo «t post
desit non poterant defungi, qui re-
sdtutum cuperent toeum. –KosUt
omnes~jtfrar~.K~.
~or~ujn ad nuCTMnaf~. Turic.
rior., p. atat(vide X, 5, 20) i)tt)'<t
possum n. Hic a sec. manu nos-
tr).)m,t))ep)0))ttrn)('tt.,re)i-
Cfuisomnibusdetetis~hajcit~fr~
~Oftunt navis. Qute quidem scrip-
tma eo me deducit, ut Quint. ip-
sius manum hanc fuisse putem ut
t~frtïrt'Tj<?~~Mn<?&M~f.H.
p. Implicatur similitudo ipsi ora-
tioni et per insperatum ad~ectitur
rei, cui i])ustranda; inservit. Sic
modo X, 4, ut opus ~o/t ~)))a,
etIX,2,~8,![t.t'/tt~)t<,ubinon
debebam nu)!a~t agnoscere cotnpa-
rationem. Subito oborta eompara-
tio est et infra §. 23; item X, 3, y,
//o~<~ t/a~t/tt vela; et X, <ït/i/e-
tft; X, 3, 10, ~ft'oe/otfcj e~uos;
X)[,Proœin.23,necat/Attta/'«o-
re; X[I, y, 4, por~on. Prasterea fre-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, 7. ~Q
ad quem navis accedere, nisi tenibus* ventis ~vecta,
non possit: siquidem Innumerabiles accidunt~ subitœ
necessitates, vel apud magistratus~, vel reprseseutatis
judiciis 5 continuo agendi quarum si qua, non dico
cuicunque 6 innocentium civium sed amicorum ac
propinquorum alicui evenerit, stabitne mutus, et salu-
tarem petentibus? vocem, statim~, si non succurratur,
perituris, moras et secessum et silentium quaeret9, dum
H!averba'°fabrlcentur", et mémorise insidant, etvox
ac latus praeparetur? Quae vero patitur hoc ratio ut

quentissimum est Nostro subjun- 5. ~udt'ctu. Fior.[tt/tCM; a sec.

gere sententias per ut inductas, de manuj'M~tCt~us.
quogenereegiindisputationede 6.CutL'unguC.Tur.,<7MtCMJH(7MCt
Marce)tiana,p.6t-65.JItaprofecto y. ~ftexh~u~ penttfrM. Dum
tuTuric et Ftor.prima manusnihiï petunt ii, qui, nisi succurratur, sta-
nisi eriticam coMtioeijat animadver- tim perituri sunt,
sioncrn;htMfMr<or<M7Kataiiii" » 8. Statim. turie. Flor. Guelferb.
-(Ye~potius n~n sotum) t~tr~ por- C~Mp., statimque, cum Goth. Voss.
"<t<m." Mox quum obscuratum t, 2, et edd. antf; Stoer.
esset verbum ~ttrarc~ altero indige- g. Qttfcret. Turic. Flor. (hic a
te5e:ienseruntMbrat'a,auiin:!e- pr'. manu) CAMP., ~!t<c;'at. Nostri
ruerunt accedere, quod nunc san~ ~u<?ret, exc. U. 5, qui ~ufBrat. ED.
est in ipsis vetustissimis. tO.MMer&a.t.e.,i)!atameg)'e-
t. ~VtXt~eH~tt~fe~tf~i'ccf~, ~o?t gia, quibus superbit. Sic §. 8, «ve-
possit. Turic., non l. fentt&u! v. n. «iocifas t7~; etiam quodammo-
a sec. manu non ventis vec- do to, brevia t~a; '< et §. 32
tn)t~.CAMP.,ms(<.):.fecf<i[~). n illa elaborata; ut non indigea-
2. /~c<a.MathnaciM.Navemenim mus mutatione, quam ad Diat. de
ventis vectam poetis, puto, relin- Oratt., c. g, suadet Schelius t~ic
quemus. Vide §. 23. <tverba.
3. ~cctJunt. Turic. Flor. CAMp., 11.
~'H&nccntt<r.Turic. Flor. (hic
~ccet/ttnt. a prima manu) ~atrtcantMr. Jeas.
Apud magistralus, vel. Turic. Tarv.<t&)';cetur. Vide IX, 3,6.
Flur. ( hic a pr. manu ) omittunt )2.~oo.Tutic.Ftor.(hicasec.
cum Alm. Est homœoteteuton, ut manu ) mora, cum Aim. Nostri
supra X, 6', 6; et hic §. 2~. –A)i- omnes uerb. ËD.
quoties Noster ostendit causas t3.~ho.Turic.F)or.Guetferb.,
apud magistraius oratas extraordi- oratio, cumJens. (tac. Gesn.)Tarv.
nario judicio, velut III, t0, 1; tV, Sea'I'uric. a sec. manuorto. Gotli.
t, ~2 V, t3, 6, )<)YMcttta<<!judi- '( tac. Gesn.) omittit ~)a<t'<ur cum
€M,.sunt maturata ante diem. .Voss. a. Nostri.oratto, except.
12
 t8o M.' FABft QUINTILIANI

quisquam sit otator Imparatus ad casus~? quid, quum

adversario respondendum erit, fiet? namsaepe ea, quse
opinati.sumus, et contra quae scripsimus, fallunt, ac
tota subito causa mutatur; atque ut. gubernatori~ ad
incursus ~tempestatum sic agenti ad varietatem cau-
4 sarum ratio mutanda est. Quid.porro multus~ stilus,
et assidua tectio, et longa studiôrum* œtas9 facit, si
manet eadem, quae fuit incipientibus, difncuhas? Pe-
riisse profecto connteadum est praetentum laborem,
cuisemper idem 10 laborandum est: neque ego hoc ago,
ut eX tempore dicere malit sed ut possit: id autem
5 maxime hoc modo consequemur' Nota sit primum
dicendi'~via; neque enim prius contingere cursus po-
test, quam scierimus, quo sit et qua pervenlendum:

.Va)), lib. a sec. manu, HR. 5,8, \e!in~tfO!<yuemutandamcenset.En.

g, qui ratio. R. g omittitpotttur. Et).
t. /Mï?aratM~a~ca~u~.?Turit:ens.
Flor. Guelf., aliquando )?t*!tterecn-
sus, cum Goth. Voss. 2, 3, A)m.
Bern.ManJomtf~rettfrc.~Jens.
Tarv. Nostra quidem iu ipso C*MP.
sed reposita haud dubie a corri-
~ente. Burmannus tentât <jfMta/t-
~«nc~o mutirel ad ca!U!, verbum
mutiendi errori locum dedisse te-
neus, etiamsi aliter ordinata fuerit
structura. Mihi tale quid sueeurrit:
ut quisquam HMCM~orator aliqua
committere casui. Dativum quidem
mum alibi vix reperio. Neque ta-
men casu scribere .ausim, antiqu.o
more.
C<MM!?quid. C~MF. inserit aut.
3. Ut ~M&<'fHatc'rt. Turic. Flor.
(hic a pr. manu) omittunt ut.
<}. /)tcur!M~te<npettatum; R. t2,
cursus tempestatum. BR. 7, Tt, Jens.
Ald. tnserunt quoque.. Sed Ascen-
sius.hanc vocem vel rejiciendam,
5. Ad ~a;'te<a(em. Tujic. Dor.
(hic tamen retinet accasativmn)
aut u<!ftetate.
6. ~u/tuï. Turie. Flor. (a prima
manu uterque) mM/tt!.
Assidua. Flor. (a pr. manu) ad
sua, cum Atm-
8. ~tu~'Ot-Mn). Guelferb., studio,
cum Voss. i,2;3, Goth. Vide X,
.,44;xt,3,5o.
Q. ~OH~a. <cta!. Vide 1, 8, 8.
tO. Idem. Tùricens. omittit eum
Voss. 3.
H. Diceremalit. Flor. (a pr. ma-
nu) Jtceremu! a/tt. )[!ern., dtce)rt)t
aliter.
12. Co'Mefjfuentttf.Turic.FIorent.
())ic a pr. manu) CAMP., coM!~u<-
.mur. Eadem uostri. Eu.
t3. DiCett~t.Turie. F!or. at (vide
g. t)a/t~t<cn~t, cum A)m. (sed hic
omisso ~t). Ille a sec. manu allo-
~uCK~t, hie.nostrum..C<UF., elo-
auM~. Nostri Jtc~~H. EB.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, 7 !gt
nec satis est, non ignorare, quae sunt causarum' judi-
cialium partes, aut quaesnonum ordinem recte dispo-
nere, quamquam ista sint prsecipua sed quid quoque
loco primum sit ac~ secundum, et deinceps~ quae ita
sunt uatura'coputata, utmutari~.aut intervelli sine
confusioue noii possmt. Quisquis autem via 7 dicet,
ducetur'ante omnia~ rerumipsa série, vetut duce
propter quod homines etiam modice exercitati, facil-
lime tenorem In narrationibus servant deinde, quid.
quoque lôco quaerant, scient, nec ~circumspectabunt;
nec offerentibus se aliunde sensibus turbabuntur, née
confùndent'° ex diversis orationem, velut saiientes" hue
ittuc, nec usquam 2 insistentes postremo habebunt
modum et finem, qui esse citra divisionem nullus po-

J.C''uM)':tt)t.Tnric.rior.(hica discet < quod in quibus exempla-

a
~pr.mauu)omittunt. ribus is qui hoc testatur Re{;ius in-
2. Qu~tnoua~ venerit, equidem.hon reperio, ut
sint; sic Turic.
~t
<
F)or.Re)iqui<y.M)tt. ipsiusgfossamputem.
3. Sit ac ~ccu~t/MJK.Turic., sed '8. Ante omnM. deinde. Vide.V,
ad a sec. manu nostrum eum !3, 6. Insolens tamen, quod post
Voss. f, 3. Sed Ftcr.St af~ s.; a
ottt~Mt's secundo loco piura)em
sec.manu.stt<jfui</)!etsicref[f)ui, usurpat; sed intervenerant isti Ao-
exc.Guetf., qui at~ue~etCAMp., !)ttNM, ad quos deflexit oratio.
quix.~ttt~tte~. s.. g. Circumspectàbunt. Tuneens.
4. Et Jetnfe~ Flor., rum sp. Ille a sec. manu ite-
sic Turie. Flor.
Reliqui ac </etnceps. rum s.; hic nostrum.
5. Mutari, aut ))t<erueMt. n Vide )0. Con/M)t(/e)tt cx.Turic.Fior.
'<XH,g,iy.~Gesnerus. inserunt sed.
6. Co't/tUtOtte. Guelf., conyeMtO- 11. ~e/ut.m/te)tte! hue t'tM. Tu-
ne. Vide IV, 2, ~.y. ric. Flor. valet salientibus hic il-
y. Fia A'cct~ ducetur; sic Flor. lud ille a sec. manu velut ~<
Vi adicet ducet ducetur, Turic. Vi (nescio dativumne an accus.) hinc
ndiciet d. a sec. mauu. ~J<<ucet in illud; hic, velut salientes hinc
d., Guelf. ~;ant<jfue discet d., C~Mr. t~ttC.
~Mm~Mce<f/Goth.Voss. 2, Vall. i2. Usquam. Turie. F)or.(hic a
Bad. Basil. ~tam ducet d., Voss. 3. pr. manu) CAMP., unouam. Goth.
~ift t/Mcefur d. Jens. cum .editt. omittit nec M~uam.
posterr. ante A)d..(err. Burm.). )3. /)!!t!tenfex. Vide not. ad tib.
Betiqùi aiam qua t'H~r~t'enf/ttm sit IX, cap. 4, §. 18.
j8a M. FABII QUINTILIANI
test: expietis' pro facultate omnibus2, quse proposue-
'rint, pervenisse se ad ultimum sentient~. Et haec qui-
dem ex arte4, illa vero ex studio, ut'copiam sermonis
optimi quemadmodum praeceptum est, compare-
mus6 multo ac fideli stilo sic formetur oratio, ut
scriptorum colorem?, etiam quae~ subito effusa 9sunt,
reddant ut quum multa scripsenmus, etiam 10 mutta

t.JT~/efupro~actt/tate.Turic. Hoc est, ut speciem referait ora-

F)or.(hicapr.manu)omittunt
~o.–jE.<e<t.<M)tite"t.Scabra
haee est oratio ex coputœ defectu.
Insëramentmpostc~p/.Sedineo
quoque hœreo quod additur <;tt<r
~ro~o~uemtt, in quo magis porum
est significatio, quœ cum andito-
rihus communicaverint crantes,
fjuamquœipstinnasetacuidispo-
suerint (vide )ih. IV, cap. ). Hasce
difticu!tateSYitarj[slRj;endoom)!t-'
ttHpOTcni'Meœ. Quod si audacius
~ideatur, scribe o. ~ronoxttt'nerfe-
xtMesc.fn partieipioenimi))a,
quamdixi,potestas minus ine~.
Vide tib.'JJI, cap. 8, §. ~2, pag.
538 hujusce editionis; sed et )tie
not. 1.
2. Om)it&u. ~e)'fe):tMe M ad.
Turic., o. /)t'o~o!uMM ad. Ffot~ o.
~ro~osmsMtt ad; a sec. manu nos-
trum, nisi quod proposnenotf.
3. ~e~ftent. Turic. F)or. (hic a
pr. manu) seîitiui7t.
4. ~jc arte. Turic., et arta.
5. QMeotof/m'o~um ~necc~tum
est. Ab initio inde hujus )ibri.
Gesncrus.
6. CotTt~arcmtU; multo. Inseren-
dum censeo ut, quod concinnitas
postulat; nec geminationem morot
protinns recurrentis alia potestate
!<t(videX,6,4). ).
7.crt;)ton<tn co/orem. reddant.
tionis diligenter conscriptae ft ela-
borata'.CAPPEn.,
8. Etiam oua;. Goth. (err. Gcsn.)
e. ea~ cumVoss. 2,Jens.eted<].
posten'.anteBasi).–Vait.tib.
RH. y, 8, g, inserunt co. En.
Q. 7~u~a sunt. Flor. (a -ptima
manu) e~u/M s. Guelf., e. sint.
Nostri !tahent aiit ~u~fy ath ~Hf. Et).
tO Etiam ))tufta.Turic., <i<!m~uc
multa; a sec. manu etiam ~t.am )n.
CAMP., eftam <'<m. Jcns., ett.'m qut
m.,cumedd.anteA)d.h)<jft<an:
1 hoc qui depravari a quibusdam
narrât Regius inter interpretan-
dum in auditorm, suspieo< neque
enim m )Lbris reperio excusis. Ba-
dius hoc ipsum fortasse in Codice
suDatum a Va))a existimat. quum
sententiam suam tueri vo)ueri); yi-
deE)egg.Va)).J,t'y,p.55seqq.
Dabita)'inequit,quin~uamn)tt~-
f!tm,ab.tersajan)et<'vanescente
exclamationis forma, in potestatem
intentionis abicrit ap'ad seriptores,
velut est Cic. Verr. III, 88 Fece-
t'utït alia quam ?Mït/ftï..P!in. H.
N. XJV, 2', p. Hard. ~28 quam
multis pcrcnt~fM. Vide lexica. Ita-
quesnnehiciHudipsum<juanta a
Quiatiiianoprofeetumsuspicor.–
Nostri Codd., ptiam mM~i' ex-
ccptis RK. 7, n, qui '/[Mm inse-
rmit.Eo.
 INSTITU TIONIS ORAT. LIB. X, 7..83
dicamus nam co?MM~:«/o et ~r~rc~a~o facHitatem
maxime parit, quse si paututum mtermissa fuerit, non
velocitas2 illa modo tardattir, sed~ 3 ipsumos ~quoque
concurrit: quamquam 5 enim opus est naturaii quadani
mobilitate animi6, ut, dum proxima dtclmus, struere
ulteriora possimus 7, semperque nostram vôcem provisa
et formata cogitatio excipiat~; vix tamen aut natura
aut ratio in tàm multiplex. officlum diducere animum
queat, ut iriventioni, dispositioni 9, e!ocutiohi, ordini
rerum verborumque, tum ils'°, quae dicit, quae
subjunc-
turus est, quae ultra spectanda sunt, adhibita "vocis,

t. Paululum; sic Avip. Poul. ciuhi:,suadentis"5edtpMt)'[vet6-

RR. 3, 5, y, CAMP.Andr. Reliqui
~att~ttTn. En.
2. Non velocitas. Turic. Florent.
(hic a pr, manu) omittunt 7ton,
cum Goth. 2.
3. Sed; sic Turie. Ftor, Guelf.
CAMP. CUm Goth. Voss. t, 2, 3,
Vall. Alm. et edd, ante Bad. Ex
hujus quidem conjectura reliqui
(prapter~Basi!~) nostrm vocufa) sub-
jiciunt et )~)t~!M, mira levitate.
Idem et ~ust (vide Steph. Thés.,
vol. 1, p. et ai) haéiolatus erat et
ac~oe.Gr~cHm nomen u~ufa, aut la-
cunam inserendo relictam cave cre-
das invcniri in ullo librorum, quos
negtigcntiores hic critici tacent.
Os f/tto~tfe concut-rit. Turic.
Flor., at~ue c., cum Ahn. Alter a
sec. manu coit atque c., et sic Guelf.
Voss. 3 cum reliquis omnibus. Nos-
trum primi recepimus ex verissima
Gesneri conjectura, qui et ipse in
textu ponere debebat. Turic. a sec.
manu e~uc c. Quod autem idem
<;0)tctt!'re< )iabet,verius puto, sed
supra scribendum (atda'tttMr.Loeh-
manni conjectura; uiliil hic proE-
citas] coit atque concurrit, vel
sed ut /toc ipsum coit a (que con-
currit. n Nostri sed tpsttm coit,
exc. Poa)., qui M inseriL Eo.O~
quoque coHCumt. Quid apud Ro-
manos sit Mco~cttticn~, lexica do-
cent in voce concun'~ttfH. De tem-
pore hujus verbi consule not. ini-
tiurri.
5. Qtfatn~ttant. Turic., qui; a:
sec.manuf7tttt/.
6. ~'ttntt, ul. Turic. Ftor. (hic
a prima manu) omittunt ut, cum
Voss.3.
y. ~ntere tt~rtot'a possimus. Tu-
ric.Ftor.(hieapr.manu)t)tora;
s. poMumus. Guelf.; tt. s. possumus.
8.~t'.cct~Mt.CA5tp.Andr.,acct-
~tat.En.
g. Dispositioni. Turic. Flor. (hic
a pr. manu) dispositio. Mox c~cu-
tto)tt omittit Guelf. cum Voss. ), 3.
io. lis, ~Mœ A'e;'<. Turic., !Mu~
didit; a sec. manu )! gm dicit.
Ftor. (a pr. manu) iis ~fuœ edidit.
11. Adhibila foct!. Turic., Of/At-
tatt v.; a sec. manu <K//it&ef<tet
vocis.
 i84 M. FABII QUINTIUANÏ
pronunciatiouis,gestus.' observatione, una sufficiat.
To Longe enim praecedat~ oportet 3 intentio, .ac prse se res
af~at; quantumque dicendo cbnsumitur, tantum ex ul-
timo proroHetur~: ut donec 5 perveniamus ad finem,
non minus 6 prospectu. procedamus, quam ~radtu?, si
non intersistentes offensantesque brevia illa atque con-,
!i cisa~smgultantium9modo ejecturi sumus' Estigituf
usus 1 irrationalis 13Græci14
usus quidam in-atiouaiis 12 quem Graeci'~qua
quem fJ.).°"l°~
":pl~~V
-p~~
vocant, qua'~ manus !a scribendo decurrit, qua ocuh

i. Gestus ot).eru<tt[0)]c, una. Tu- 8. ~totte concisa. Tarie, inserit

ric., ~u~tM.!in <?~<u o6scrfa~oMUMt iterum illa. CAMP.,a. conscia.
in una; a sec. manu in deletur et g.~t)t~tt(ta)ttmm.Turic.,st))~ttf-
pra'cedenti voci ~ron. applicatur <ot;um; a sec. manu st~;7/a<tm.
que enclitica. Flor., gestus in yMttt ]0. Rectun.Turic., e~ttcttjn, cum
o~er~a</onc in una. Guelf. ~y. ob- A)m.; a sec. manu c/tc<t<n'. Ptor.,
~cruftttO~cjK ~ï /tfNaj cum Voss. t, f<ecturt(\ideX, 5, 20). Burm. sua-
3, in ultimis duobus. CAMP.,o. ob- det enfcfattt)' appellato Heinsio
~eruatfo~en! ttoa. ad Ovid. Metam. XtV, 2[). Nos,
2. ~'r<ccef/at. Mtenttn. Sit inten- e/MCtaittft. 'De voce et verbis hoc
tio ultra id quod (~uum maxime Tacit. Anna). IV, 3t Stat- AchH).
pronnnciant. Ejusmodi est illa, in t,'t2.').7:tCcreenimYixestS!'n~;t/-
qua haerebam, antececlens mcmo- taittium, sed nimis propemm. Su-
ria, f, J, 25, ut plane verum red- mtMprore)if)uorum!ttnMc!edimus
diJeritGcdoynus,sedvide XI, :,3. e Turic. Cuelf. CAMP.cum Goth. et
3. Oportet. Guelf. omittit cum edd. ante Stoer. -'Nostri ejecturi
Voss. 3. –Omittunt quoque Avic. !tfmu.<, except. Ayie. Poui., qui
Pou!. Vall. )ib. RH. 3, 5, )0. En. e/ecturt~~tt~.I~D.
4. Prorogetur. I. e., repra'sentf;- t t. Usus ~utWam. Turic.- MM <jf.
tur, potestate ad so)u)ionem pecu- CAMP., via f/tt<E</am. Nostri M!t;s
niarum pertinente, de qua vide quidam. En.
lexica. Et idem pro'ro~a)'f. t2. ~rr<tt;0)tn/t. Tutic. (hic ()t.)
5. Ut doxec. Turic. Flor. (hic a Flor. Guelf., tr)Y<<tt)ta&<7tii,curn
pr. mann) otnittunt cum Alm. Mox Gpth.Vos5.3,A)m.etedd.post
pro ~er~eHtnmm Guelf. ~eruottat. C.tMp. ante Stoer. ace. Cibs.Ot'r.
6. 'Non mt))tt< procetianius. EoH. (non Leid.).Vide H, t6~)6.
Turic. Fior. (hic a pr. manu) tW Nostri tr)<o<ta&<7~. Eo.
unus. Hrocct/~nft.?.. )3. Quem. Avic. HH. 3, 5, CAMP.
G)'a</u. offcnsantesque. Tu- Andr., quam. En.
riç., ~M(/u!tt!tet'StC<e)t<M o~ensa)):- t~A~M TftCt't.VidcU, t3, ':3.
que. In Flor. si non sunt recentioris .)5.Qttf!M<s!cTnric.(ni~i
manus. quod sec. loco a pr, manu qttam )
 INSTITUTIONS ORAT. LIE. X, 7. t85
totos simut in lectioné versus, ftexusque' eorum et
transitus.intuentur, et ante sequentia vident, quam
scems
priera dixerunt~. Quo constant miracu1aiHaui
pitariorum ac vehtHatorum~, ut ea, quae~emisennt,
ultro venire in manus credas, et quajnbentur~ decur-
rere. Sed hic usus ita prodent, si eas, de qua locud
sumus, ars antecesserit, ut Ipsumillud7,.quod m.se
rationem non habet, in rationeversetur nam mihi~ ne
F)or. Guelf. CAMP.cum Voss. t~ prœstigiatorem, imponentem vul-
3, Bern. (hic tamen in priore non {;o possis tamen et eum, qui ignem
memoratur) Jens. Tarv. A)d. Basil. ventilet. Accedit proxime ad Fabii
Reliqui quo. quo. Nostri om- notationem Suidas in voce ~tt~c-
nes qua. qua. Regius malebat ~of, qui o! -J/tt~o~o~otait ~ro~/cocS~Â-
quo. </uo, ut ad usum referretur 'rS{ ?M< '}.t-'
jMO[!: TM Tft~ jMtT~Se~eNc

potius, quam ad ~rc'~?. En. Qu<ï ~m~x~r~'r&!fT<c <7f/<c[~<t~?<t. Hujus-

manus in ~cn'&e))</c.Apposite de- modi artiticnm mentionem apud
monstrat Gesnerus locum Cicéro- veteres persequitur, quem indicat
ne de Or. H, 3o, §. i3o. Burm., Casaubonus ad Athen. I,
~Ve-cm~ue. Turicens. CAMP., )6, p. tg B, et magis quidem per-
functorie adTheoph. 'mff' ct~MO'
~uyKS~ue.
2..Otjwunt. Turicensis (a se- p. (Fisch.) 85. Cave ad miracula
cunda manu) J~er!)t(. Sic R. !33 referas genetivum ~t7af<oru))t, etc..
solus. Ec. qui pendet a ~cott!; sicut et Alci-
3. )7entilatorum. Flor. (a prima phron, JII, 20, ait se tir 'ro &f'M~6t
tnanu) Guetf., uentu/atorum cum adductum, quum venisset ad pra*-
Voss. 1 (an 3?) Bern. Pila- stigiatorem.
)'t<n'ttnt ac f~Httfatorum. Illos res- 4. ~ntMenot. Guelf., miserint.
pondere prscstigiatoribus quos ho- 5. Ju&e)ttttr. Turic. ~'ttMenttt)'.
die scyphorum vel perarum luso- A)nrt.,tuu€~<t< Vide §. to.
res appeUamus, lexica docent et 6. Si ea, de qua locuti. Turie.,
quidem ex hoc modo loco, item- alia si eum tota loca.l.; a sec. ma-
nue unius inscriptionis auctoritate nu nibil reponitur nisi ad alia.
apud Fabrettum. Piures enim ne Ftor., alia si pa fofa loca locutis; a
opud Forcelliiiurn quidem testes in- sec. manu si ea. tota de qua Goth.
venio., sedulum aliof[)u lapidum (tacente Gesnero) si de ea qua lo-
titteratorumexptoratorem.Hospta- Ctttt.
ne nusquam praeterea reperimus y. Illud. in ratione. Turie., i.
hac quidem potestate, nisi forte non habet t)t o'attone. Ffor. item a
hue pertinet, qucm Gcsnerus exci- pr. manu, nisi quod ratione. CAMP.
tat in Thesanro Prudentii versus omittit ttt ~e..
Peristeph.XfV, ~8 Tu u<'n<t7a<or 8. TVant mihi ne j!ce)'e..Turicens.
"urbis," ùbi commode agnoscas Flor. (a pr: manu) ):. nt. d., cum
 !86 M. FABII QUINTILIANI
dicere quidem videtur, nisi qui disposite, ornate, copiose
!3 dicit', sed tumuttuari~; nec fortmtt sermonis contex-
tum mirabor unquam, quem.jurgantibus etiam< mu-
lierculis'superfluère vidéo cum eo~ quod, si calor ac
spiritus tulit, fréquenter accidit~, ut successum extem-
14 poratemconsequt cura non possit. Deumtunc~affHtsse,
quum id evenisset 7, veteres bratores, ut Cicero 8ait,

Alm. Sed Turic. a secunda manu «ratisvincatsuccessumcnraeet

HOHmihi dicere. ."meditationis." n
t. Dicit; sic nostri, exc. Poul. 5. ~'re~ttenterac<;tt/t<; sic Tune.
etapudBunn.Voss.t,3,qni<A- r)or.Gue)t'erb.Gotb.(tac.Gesn.)
cat. R. 10 jungit 'rm copiose encli- CAMf.cumVoss.2,e[edd.ante
tieam<yue.E'). Bad.acc.BasH.Reiiquiiaserunt
2. Sed tttmtt/tuart,- sic Turicens. c~tM~cujusauctoremappeUare
Guelf. Ille a sec. manu s. tumul- Va))ensemvideturBad.sed!perer-
tuatt. Florent. A)m.Voss.<,Jens. rorem baud dubie. –Va! iib. a
Tarv., s. tumu/tuartt. Sed Goth. sec. manu recanti inscrit e)i<nt.
(tac.Gesn.)CAMp.,n<'ctMnt)t~ua- Omittuntreiiqui.ED.
ftt, cum Voss. 2. Retiqui Sed nec .6. 7'ttnc. Turic., tamen.
<untu/tuftnt, revellentes ab ante- 7./a!e!;e)ttMet.Turicens.,t;tf<'r.
gressis, quœ diremptio est in ipso Flor. (a pr. manu) intcrim. Aim.,
Guelf. Nostri ornnes tumultua- id evenisset em-mt, unde Eurman-
Wt. At habent a!n sed, a)ii nec. En. nus eruit quum maxttne, cujus
3. Vidéo: cum eo quod; sic Voss.glossa fuerit ~num evenisset.
3, Gotn. (nisi quod ex hoc video Voss. 3, id euent'Me.
cunt cum e. q. affertur, quod qui- 8. Ait, </fcttta&(f;tt; sic C~MF. ex
dem ego non praestiterim ) Jens. conjectura profecto, vide V, !3,
Tarv. cum edd. ante Ba<l. Cum eo <g; sed qua: sola sant (jmdquan)
quod (omisse M</eo) Turic. F)or. cotons habeat.Guetf.n,a)it
Guetf. ~~o~tto~,CAMp.cumVa)t. solum. ~tctat)a)tt, Voss. 3. ~/e'
Pod). Andr. Obr. Quod solum Voss. tant solum Goth. cum Voss. 2. Re-
3. Reliqui video quem. VaU.liqui ( Flor. sane a pr. manu d. age-
lib. a secunda manu recenti video: bant) dicit ajebant, in quo ipso la-
quem. Avic. Pout. Vall. ]ib. a sec. tere puto t/i'chtatant. Neque.tamen
manu,RR.3,5,)o,[t,<'umeo: eo acquiescendum quasi Cicero
quod (omisse uK/eo). Reliqui M~eo: ipse veteribus annumeretur iistis ora-
eum co quod. Eo. <on&u!, ubi opus erat scribere velut,
Cum eo <~MOt~n?<j'MO!t~r<!C- non ut. Locum quidem Ciceronis,
cidit. Est structura, qualem vidi- in quo legatur hujusmodi' vel ip-
mus, II, 4, 3o. Sequentia antem ut sius, vel veterum ab ipso memora-
successus. non possit ita intellige torum sentèntia, ôsteadere non est
ut successus orationis extempo- in. promptu. Quod enim demon-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, 7 i8y

dictitabant: sed ratio manifesta est nam

bene concepti
affectus et' récentes rerum imagines continue impetu
fëruntur, quae nonnunquam mora stili refrigescunt,
et diiatae non revertuntur~: utique vero quum 4 infelix
iUa verborum cavillatio accessit, et cursus ad singuta
vcstigia restitit~, non potest ferri~conforta vis 7, sed, ut
optime vocum singularum cedat electio, non conti-
nua, sed composita est. Quare capiendae 9 suât iUae, de t5
quibus dixi'°,.rerum imagines, quas vocari ~Te~Mc;Indi-
cavimus", omniaque, de quibus dicturi erimus, per-
son~ (jfH<E~t:ones,~e~~ metus, habenda in oculis, in
affectus recipienda pectus est enim, quod disertos
facit, et vis mentis ideoque imperitis quoque, si modo
sunt aliquo'4 affectu concitatt, verba non dcsunt. Tum 16

strant de Orat. t, i{6, §. 202 qui- posterioribus ante A)dum. Nos-

cunque inspexerit, alia oinnia in- tri Codices ferri, exèepto R. 13,
\'eniet.VideIIf,i,8.Congruetaii- quifieri. De ferri, vide notam se-
quis€orum,sl)'epertustuerit, (juenteiY). En.
locorum, ubi quse summa cum elo- 7.7~rrteon<o''<nft!.îmitaturCi-
L
qùentia per extempora)em impe- ceronem in eo qui supra positus
tu~nfusasint,divmitus<ln;taper- est, loco IX, 55. Est enim con-
hihentur.. tortus in laude. ferc~~ verbum vi-
l. ~y<'ctu! et. Turic., a~ectet de etiam ad ÏX, 18.
a sec; manu (reficto etiam modo 8: Ut optime. Id est, ~unntfM
co~ccu~o ) a/~ec~tt Ct~. optime. En.
2. Quœ !)Ott)m):~Man: mora. Tu* C). Qtfare ca~ten</<B. Tune. (a pr.
rie. Ftor. (hic a pr. manu) omit- manu) si qua re capienda.
tunt cum A)m. iO. De quibus dixi. VidcVJtI, 3,
3. Z)t7at<Bnon reuertuntur. Vide 6~ item XI, 3,62; XII, ro, 6,
X,3extr. demonstrante Gesnero.
7n/e/tX illa. cavillatio. Vide 11.7))Jtcaftmtt!. CAMP.,(/i'A'tmtt!,
lib. X, cap. 3, §. !0. cum BodI. Andr.
5. Restitit. Obr. ,'re~i<<. P)acet. 12. ~~?cftt!. Guelf. affectibus.
Vide )ib. X, cap. 3,§. in.–Nostri Turic., adfectis.
Codd., restitit. Eo. t3. Pectus. (/MCriO!<!€;(. Hoc
6. 7'cm. Turic. Flor. ( sed hic a respexisse videtur noster Vauvenar-
sec. manu at/T'n't, vide lib. X, ouM, qui dixit Les grandes pensées
cap.i,§. tog)Gue[f.cum viennent du cœttr. En.
Atmet. Surti, Jens. cum editionn. t~. Sunt aliquo. Turic., sint alio
i88 M. FABII QUtNTtLIANI
Intendendus animus, non in~ atiquam rem unam~sed
in plures simul continuas 3; ut, si për aliquam l'ectant
vlam mittàmus oculos, simul omnia, quae sunt in ~ea
circaque, intuemur5, non ultimum tantum~ videmus,
sed, usque ad ultimum. Ad dicendum? etiam pudor
stimulos hahet et dicëndorùm exspectata laus; mirum-
que9 videri potest, quod, quum stilus. secreto gandeat,
atque omnes arbltr6s'° reformidet, extemporatis actio
auditorum frëquentia, ut miles contesta" signorum,

<j;uo.Flor., sint a. Nostri Codd. cendum. Idem a sec. manu ad ita

receptam habent. En. ~:un<.
-Turic. Flor. ( hic a pr. manu) !u)tt.
Tum. Gue!ferb., tomfn, cum
Jens. Tarv. Sic quoque RR. 3',
5, tO. Caeteri tum. Eo.
t. ~Vo)t m. Flor. (a prima manu)
omittit in.
2. f~ttt'e!. Turic. Flor.. (hic a pr.
manu) omittunt cum Alm.
3. Continuas; ut, si per. Turic.,
continua sunt super. Flor. (a prima
manu) continuas .si super. Ex A)m.
super pro si per.
4. Sunt in ea circaque. Florent.,
~tMBfiunt <j;u<psemper i. e. circa
<7utp; a sec. manu f7tt(C/?unt m ça
circa ~7u<r.
5. Znfucmur, non. Turic. Flor.
(hic a pr. manu) inserunt omnis,
cum A)m.
6. Tantum. Goth. (tac. Gesn.)
tamen.
Ad ~tccn~uM sic CAMP.cum
Goth. Voss. 2, Colbert. Sed Turic.
Flor., addiscendum. Flor. (a sec.
manu) anteponit addit. Reliqui ad-
dit ad d. Mox pro stt~u/os Turic.
(a sec. manu) stimulus. Avic.
Fou!. RR. 5, !0, n 12 addit ad
</tcenf/unt. To addit omittunt Va)!.
lib. JRR. 7, 8, 9~ R. 3, a~ifa di-
~t'een</tt)tt.Kn.
8. ~<!&c<; sic Flor. Gue)F. CAMP.
cumGoth.Voss-2,.CoU).eteud~,
ante Grypn. Sed Turic. FLor. ( hic
apr.manu)ha;comnia /fat<ct. laus
omittunt cum Atm. Voss. t, 3. Re-
liqui addit..
g. ~ftrum~uc..Turic., mantm-
~ue; et a sec. manu omantm~uc.
Guelf., utfum~ue, cum Voss. 3,
Jens. Tarvis. Sed. Bern., mtrum
utrumque. Mox pro i;<t/tf)! Ftor. (a
pr.manu).<ttntu/o<
tO.~rMtroï.Ftor.fapr.manu)
CAMP., arbores.
) t. Con~Mftt. Flor. CAMp., con-
centu,cumAndr. Atd.Easii.Cryp)).
(<536). Cotttentus/Aim. (vide §. t~).
Cum ~cstu, Vossius i. Va)de ob-;
noxium permutationi vocabutum
(vide X, 3, '7), nec est (]m)J aver-
semur concentum M~not'ttm, (pjae
toties apud Livium aliosque scrip-
toresca~e/'c dicuntur. Scd, idquod
recte monet Badius, aliena htnc
fuerit commemoratio eorum, quae
auditum feriunt, non oeulas. Signa!
sua singuh habent manipuli ( vide
Duker. ad Liv. XXXIII, 9,.8; item.
Lips. de militia, U, 8, p. 86); quo.
pturaergq signa, eofrequentior
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, 7 t89
excitatur: nainque et difficiliorem cogitationem expri- 17
m'It et expellit dicendi necessitas, et se.cundos Impetus
auget placendi cupido: adeo prsemium~ omnia spec-
tant4, uteioquendaquoque, quamquam-plurimum ha-
beat 5inse vo,luptatis, maxime tamen praesenti fructu
laudis opinlonisque ducatur~. Née quisquam tantum 's
fidatingenio, ut. id sibi speret incipienti stàtim posse
contiHgere; sed, sicut.in cogitatloae~prsec!pimus9,lta
taciiitatem'°extemporatem parvis mitus pautatim per-

militum concursus. Burmanno ta- CAMp.,prettum,cumGoth.Voss. 2,

men militem hic accipienti de duce
exercitum attoqnente cujusmodi
exhibitos sane in nummis recte ille
demonstrat apud Spaohemmm de
Usu et Praest. Kunusm. Dissert. IX,
circumstantibus signis, nequaf)<tam
aecedo. Nimmm jacet simititudo
oratori petite ab oratore et ipso,
(juamquammiJitari.–SoIasR. i),
conccntu. Ca;teri cott~exftt. Hane
tectionem dat Ro)!mus, qui sic in
nota Congerehantur signa mili-
taria ante primam aciem, ubi pra;-
liandum erat. En.
t. jPi~ct~orem coyttafioncm.
Turic. Ftor. (hie a pr. manu) in-
serunt esse.
2. ~.ï~e~tt.Turicens., explevit.
F)or. (a pr. manu) e-Y~M'tt. )n A!m.
turbari aliquid narratur. B~o~tt,
Gryphii (t5<{~) margo, Stoer.,
Chouet. Leid. recte improbatum
Gibsono. Nostri c.<ye//t<. Eo.
Expellit. Auget hoc et intendit id
quod praccesserat exprimendi ver-
bum, et in utroque est vehementia:
et nisus, per quem aliquid elucta-
mur, signifieatio. Sic erant X, 3,
6, expulsuri tela. Respuhdentei
contra « ~ec~Hjt impetus. M
3. PM~mfUKt. Turic, Fier. Gùrtf.
VaH.Bern.'etedd.anteAtd.acc.
Basit. Correxit Regius, reetissime
et!audabHiteristaœtatc.Vide'quem
demonstrat Burm. Gronovium Ob-
serv. Il, 26 item Drakenb: ad Liv.
XXVI, ~{o, 15; et Bentl. adTerën).
Andr. H, 1, 20. Nostri Codices
ï?jrcttM??t.ED.
4. ~ectant.' CAMP., e~ccfant,
camVoss. 2, VaU. Goth.-et editt.
ante BasU. –Eadeni nostn. ED.
5. llabeat. Flor. (a prima manu)
omittit.
6. Ut. </ucat;tr. Malim et. du-
CftMf, ut sint haee epiptiononatis
loco, non justœ et a reliquis di-
remptae sententia:, qu~; abrupte ni-
mis inducitur. Vid~ Drakenb. ad
Liv. 11, 43, tO. LocusVirgitii simi-
lis est Georg. III, t t2,ya)tfu!a!Kor
/att</ttm, tanM est utcfontt ~ttru;
Vide'Nostr. I, t2, y.'De opittto't~
videtit).H,cap.i2,§.5.'
y. ~ct~t'etttt statim CAMP.omit-
tit.MoxFior.)oxHr.
8. In co~/ttaftOtte. X, 6, 3.
<). PrtBCt/~ntus; si<j Turic. Flor.
CAMP. cum Goth. Voss. t (an 2?)
et edd. ante Ald. ReUqui ~ra;ce~
m;t!. Modo pro Meut Turic. MC.
]0. jRtCtVifatcm c.Yfcm~Ota/ent; sic.
 .go M. FABII (~UINTJLfANf
ducemus ad summam; quae neque perfici, neque con-
'Otmen, nisi usu, potest. Cseterum pervenirè eo debe't,
ut cogitatio non utique melior sit ea, sed tuttor qu um
hanc félicita.teM2 non prosa 3 modomulti sint conse-
cuti, sed etiam carmine, ut, Antipater Sidonius, et
Licinius Archias credendum enim 5 Ciceroniest; non
quia nostris quoqne temporibus non et fecerint qui-
dam hoc, et faeiant quod tamen non ipsum7 tam pro-
babi!e puto (neque enim 'habet9 aut usum res, aut
necessitatem), quam exhortandis. in hanc spem~°, qui
''oforo praeparantur, utile exemplum. Neque vero tan-
tam" esse unquam fiduciam facilitatis velim ut non

Turic. Ftot. (bic a pr. manu) CAMP.
Hetinui inserunt ~uo~uc.
t.7'[t(tor.Turic.,u<:o!asecunda
manu~th/tof; et sic Fior. cum ï!a-
si). Gryph. (t536). Solus H..11,
u<t7tor..Ca;teri tutt'or. En.
2.~c/t(;tt<t<<'m.Turic.F!or.CAMp.,
~tCt7t<a<em, cum Bodl. Goth. Voss.
2, et edd. ante Gryph. ace. Obr.
Vide V, 7, ty. –Kadem nostri. ËD.
3. ~Vott proM. etiam carmtne;
sic Turic. Flor. CAMP. cum Goth.
A)m..et edd. ante Atd. Meliqui in
bis inserunt. Eadem nostri. En.
4. ~t!<tpater. ~rc~;a.t. De illo
« Cie. de Orat. ÏU, 5o de hoc pro
a ipso, c. 8. Gesnerus.
5. ~ntm. Turic. Flor. eroo.
Sic solus R. n. En.
6. Non. quia. « Poteram ;cqua)es
memorare, sed malo Ciceronis
« auctoritate uti, cui fidetn negare
nemo audebit. Gesnerus.
y. Non )ys!t)ft; sic Turic. Flor.
Guetf. CAMP.Goth. Jens. (taeente
Gesn.) Tarv. Reliqui i. n. Mox, Re-
gio juhente, Guelferb. Jens. Tarv.
pmittunt <a!n.
8. Ptfto.. Goth., credo, cum Voss.
2, Co)L. Vide X, t, 98. Eadem
noatri.En.
g. ~/a6c< attt tMitm res, aut tie-
cessitatem. Turic-, h. mum tamen
est tamen habét aut n. Flor. ( a pr.
manu) h. habet ftsitnt est ta!)t famot
Aatet aut )t. a sec. manu tam un-
teponit sensui. CAMP., h. tam aut
u. r. a. )t.
to. Spem. Tlirie. Ftor. subjiciunt
at (vide l~) speciem. CAMP.,
$ne-
ciem. Nostri ~em. Eu..
11. 7'antnnt. sa/<em fem~us.Tu*
rie Flor., taiitas eunz t)ret'etn(Fior.,
&refe) M/<em qui foro tempus. Ex
Alm., (<!n<am 6refe M~em t. (vide
§. t6). Guelf., t: c.. u.~tf/MCMUtt).
b. s. t. Voss. 1, 3, e. u. tauta fiducia
u. n. b. s. <- Goth. Jens. (tacente
Gesn.) e. M. t. t. per transposi-
tioncm, itemque omittunt ~e/t7?ïy
cnm Voss. 2 Tarv. <;tedd. posterr.
ante Atd. qui et ipse cum Bad. co-
dem modo transponit. Bern., ta;
e. u. Mt b. s. t. CAMP., (a)!<ft
cuMttant esse t/e&et~/uct~ u. ?~.
&. s. t. (vide §. l.{) cum Andr., nisi
 INSTITUTÎONIS ORAT. LIB: X, 7; '9'
brève saltemtempus, quod nusquam' fere deerit, ad
ea, qusedicturi simus~, dispiclenda~sumamus; quod
quidem in judiciis ac foro datur semper: neque enim
quisquam est, qur causam, quam non 1 didiéerit, agat.
Dectamatores~ quosdam perversa ducit? ambitio, ut 21
exposita controversià protinus dicere velint; quin etiam,
quod est inprimis frivolum ac scenicum~, verbum pé-
tant, quo incipiant: sed tam contumeliosos9 in se ridet
invicem e)oquentia; et qui stultis'°videri eruditi vo-
lunt", stulti eruditisjudicantur'Siqua tamen fortuna 23
tam subitam fecerit agendi necessitatem, '~mobillore
quodam opus erit in~enio, et.vis 14 omnis intendenda
reb<!s, et in praesentia~~ remitteudum aliquid ex cura
quod hic em~ue. InseruitRegius y..DtfCtt. Turic.JFtor. (hic a pr.
tte/tm,vere,utvidetur;namhoc manu) omittunt cum A)m. Discet,
quum abiisset in vel, Cfanuit. Guelf. cum Voss. t, 3, Bern.
~Vtts~uant. C~Mp., ):un~[tf!ttt, 8. Ac scenicum fer~um. Flor.
cum Goth. Sic solus H. 9. Eo. (a pr. manu) at enim controversio.
a. ~tmtM; sic Turic. Ftor. Reli- g. Co't<ttm~t<MO!in se nWft. Ffor.,
qui sumus. c. irridet; a sec. manu inserit in se.
3. Dispicienda sumamus. Tnric., 10. Qui stM/(t!u</tCa)ttur.Egt'e-
<fc.'r~tcte~~a summus. Guelf., </eynt- gia est oppositioms proprietas in
Cte)t~a!cumVoss-3. hisce videri ~o~Kt.7Mf/tcantttr.
4. Quof/ quidem. Turicens. Flor. n. ~o/unt. CAMP., !/e/tHf, cum
( hic a pr. manu ) omittunt cum Goth. Sic soli Va)). )ib. R. <). ED.
Ahn. Trajiciendo hic peccatuni a )2. Ju~t'catttttr; sic F)or. cum
fibrariissuspicor.Verusordo.erat Basit. !!e)if[uiM~en(Mr. VideJX,
i~ic saltem tempus n~ ea, <]fUtB dic- toy. Ca:teroqui multa hic turbat
(un simus, </M/?<c;cM</n ~umantM.- Flor. qui sic et qui stulti ( a sec.
quod nu«jfuant~<*re deerit, in judi- manu !tu~tM) videri eruditis. res eru-
etM ac foro Jntur semper. d«t! ( postrema duo tolluntui, a
5. Non. Flor. (a pr. manu) omit- manu sec.) voluntstultis (sec. manu
tit. CAVP.,nec: stulti ) eruditis judicantur. ln judi-
6. heclamatores. Philostratus ait cando, viJe.XI, 1, 66.
sophistas, quum ex tempore dice- t3..Mbi))/;ore.Ftor.,m<or<
re solebant, tamen aliquantum spa- t~. Et M's.Turic. Fiur. ( hic a pr.
tii. semper sumpsisse ad cogitaa- manu) omittunt.
dum, extra unum Gorgiam, quem < 5. Et in ~r<P!e)Kta. Turic. Flor.
imitabantur Fabii tempore decla- (hic a pr. manu ) ne f't ~nct~tf/a'.
matores.Tcns. -Vide dicta fib. JX,cap. §. tof).
 t~2 M.FABIIQUÎNTILrANÎ
verborum, si cohsequi' utrumque non dabitur~: tum
et tardior pronunclatio moras habet, et suspensa ac vé-
lut.dubitans oratio; ut tamen detibetare, non~ haesi-
23 tare~,videamur. Hoc~, dum egredimur e portu, si nos
nondum aptatis~ satis armamentis aget ventus~ deinde
paulatim simur euntes aptabimus? veta, 'et dispone-
musrudentes, et impleri sinus optabimus id ~podus,
quam se inani verborum torrenti dare, quasi te mpes-
34 tatibus, quo votent' auferendum". Sed non'~ mmore
studio contineturhsecfacultas, quamparatur: ars 13 enim
t~t connut. Fier.tno)tse- g. Tttattt. Gothanus mari, cum
~ttt. Guelf., si so)um cùm Rern. et Vossiox.'
cdd. Steph. Rognii, Gryph. ()5~) t0. QMO~o/ettf.Turic. Florent.
Stoer. Chouet. Leid. Reiiqui si se- Guelf. CAMP., (lui u-, cum Voss. t,
qiti. Nostrum ex coujectura. 3,VaH. (sed Voss- 2 non memora-
VaU.Itb.asef.manù,RR.8,g, 1 tur) et edd. ante J!ad. Nostri'
tj[,~t~MUt.CaeteriTOj;c~tttOU)lt- omnes Codd., qui id est, ac quo-
tunt. R. pro si dat sic. Ko. ~ïo</o. En.
2. ~Vo't dabitur. Flor. (a pr. ma- 11. ~u/'erett~ttm; sic nostri, exc.
nu) omittit nott. R. 12, qui aM/o'ettf/u!. CAMP.Andr.
3. A'on /itB~t(a)e. Turic. Florent. Altl., au/cr~ttur. Eb.
(hic a pf. manu) onuttunt ~o~t. t2. ~et/xo't.To ttonomittuntAvic.
4. Hoc, dum enre</tmu)' e portu. Pou), et apud Burm. Lern. En.
Vide VI, 4, t0. Minus apte hue t3. ~)')t0)t~ttur. !\taxime ac-
advocat Gattieus loca Virgitiana cedit iluic labeudi signiEcatm, quod
Georg.!I,312,352,353. tn hac ministrat Forcellinus ex VtrgiUo
<'(p'egia quidem similitudine, insi- Ec). 1,6~, ubi /a&o()()' Servius red-
gnem tamen nsevum agnoseo incu- dit respuatur, vol oMf~ont tf'n-
riam illarn, qua in idem verbum </o(ur. ln génère quidem, quid-
optattJt Noster re)abitur.Vide §. y. quid in animo non est nrmum, aut
5. Aptatis. Turic. Fior.-(hic a rectum, /a&are et mox /«~t dicitur,
pr. manu) o~tat! in quo est errant/t potcstas. Vetut.
6. ~etttu: Turic. Flor. (bic a Ovid. Fast. I, !QO Pars mihi de
pr. manu) uottt!. festo ne <n&etutta tuo. Est etiam
~tnMmu! disponemus. Tu- labi évanescere, ut apud Stat. Theb.
rie.'Ftor. (hic a pr. manu) aptari- IV, 6~5. A)ius est generis et fonge
ntnx. ~MONtmu~. expeditius Ptin. Epistt. If, 3, 4,
8. Po<tus. Turic. Flor. Guetferb., '<ne verbo quidem /att<ur. n Cœte-
nroftttus, cum Voss. a, 3 (non rum gradus esse in hiseeunicuique
Goth., vide X, 3 t8 ). Eadem facile apparet ars nrmissime du-
nostri. En. rât stilus ipse non muitutn damni
 ÏNSTÏTUTIONIS ORAT. LIB..X, 7. tg~
semelpercepta' non labitur": stHus quoque Intermis~
sione pautulum~ admodum de celentate ~deperdit:
promptUm~ hoc, et in expedito pbsltum~,exerci[atione
sola continetur.Hac uti sic optimum est, ut quotidie
dicamùs audientibus pluribus, maxime de quorum si-
musjudido atque opinlone? solllcki;rarum~ est 9'enim,
ut satissequisque'°vereatur:vel"soli tamen'~dicamus
potius, quam omnino non dicamus. Est illa'3 exercita- a~
ar.cipit a defecfu exercitationis y.~t<j;ttco~tt!)one;sicCtMP.A)d.
promptum hoc ex tempore dicendi ReMqui aco. Vide V, 2,3. Proat-
artinciumso)ousutenetur. tero Goth. (err. Gesn.) o/!(tme.
Percepta. Flor. (a sec. manu) 8. ~at'tt))). ttt. se ~tus~ue. Vide
Gue)f., ~)'<Bcey?ta,cum Goth; Voss. dictaadIV,t,/i6;sedetX,2,6.
2, Sfoer. Chouet LeiJ. Solus R. g. ~H;)):. Turic. Florent: (hic a
ff,~r<BC~)ta.ED. primamanu)omittunt.
2. Non labitur., Turic. Dorent. 1o. Quisque; sic Tnrie. Dorent.
Gue!f. CAMt., n. copttur,cumGoth. Guetf. CAMP. Goth. Jens. ( tacente
Voss. 2, Eern. Va!), et edd. ante Gesnero)cumVoss.3,Bern.et
]iad. sec.; sed Basd., n. rapitur. edd. ante Gryph. exc. Bad. RelifjUL
Obr., mom Unde sit nostrum, ~Mt'~unm, jubente Reglo. -'Sic'
nondumreperio.Neque enimVbss. solus Avic. Cœteri f/uM'/ue. En.
<, 3, qui taeentur, vindices credo 11. ~o/t tarne; Guelferb., solita
hujns scripturae. Capitur dici posse mendicamus (pràva cunjuncttone).
eo intellectu, quo captnt oculis, Ftur.<o~(a'en;)7).Co)b.,so~ti'<Pta-'
mente, mem&ty usurpemus, si quis )ne)t. Gottt., solita, cum Vatt. et
defendat, eum auctoritate earere edd.ante A)d.exc.CAMp.
reete monet Gesnerus. Nostri 1 2. ~tC~~KM~ OMMÏ~Onon. Tu-
omnesno~ea~ttMr.En. ric.Fior.(hieapr.n]a~u)omit-
3. fau/u~um; sic Turic. Flor. tunt cum Alm: (a quo tamen potius
C~MT; Pau~um, Guelf. Goth; Jens. abesse non ~apratar). C~Mp. mox
cum réliquis omnibus exc. Gesner. ~comM~ ignorât.Goth.(err.Gesn.)
Bip; qu: per errorem pau/o. Vide ~.p.<jf.)fona)t;mo,eumVoss.a.
!ib.Xt,cap.3,~63. Rt;iiquiomnesnoMnt)tntno,quod
7)e/)er</tt. Goth; Jëns. (tac; pritnt, suadente jam Gesnero
Gesnero) perdit; cum editt. ante, transposuimus.
Gryph. Sed Vali. nostrum. )3. Est illa. F)or., et alia. Guelf..
5. ~romptum.Gueiferbytanus in CAtU'ta/t<cumGuth.yoss.2,
~rom~ftt; et edd. ante Stoer. ace. GfLs. Obr
6. 7n expedito positum: Gue!f., Hoii. ( Capper. idem volebat sed
t~e~e~tfunt' Fiorentinus (a pri- opéra? non.paruerunt). JSostran~
ma manu) t; e. ~ortum. C~Mp. dat et Turie. Nostri est alia
inexpedito portu,. e~c. Avic. Poul., qui ést illa. En<
4. )3'
 '94 M. FABH QUINTiLIANÎ
tio cogitàndt, totasque materias vel silentio (dum tamen
quasi dicat 1 intrase ipsum") persequendi, quae nuHo
non et temporé 3 et tôco~, quando non aliud agimus, 1
explicari potest, et est in parte utiiior 7, quam haec
26 proxima diligentius 8 enim componitur9,quaïn illa
in quacontextum dicendi Intermittereveremur~: rur-
sus in aUa" plus prior confert, vocis ~rmitatem, oris

Est illa. Inserendum censeo et. praemisso vel) Guelf., quomodo;

Structuram vide .idfX, 3, 20; item
t, 7, !0; IX, 4, 97- Cave autem
hic aliam quamdam ab adhuc mc-
moratis cogitandi cxereitationem
agnoscas est et ipsa ex tempore
</tcet)</<, sed quœ co~ttan</o fiat.
VidePhn.Epistt. IX, 36, 2.
t. Dicat intra se. Malis sane e
commun! formula dtcas intra te;
sed respondet, quod supra erat
23, quam se dare pro quam
<e. Vide et i))um tertiae perjiona*
usum, de quo egimus ad 11, )5,
t2 item XII, y, 6.
2. /<tfra se ipsum. Flor. (a prima
manu)CtMP. omittunt se, cumVafi.
Locat. Ven. Ruse. Contra ipsum,
Guelf. cum Voss. t, 3, Jens. Tarv.
–VaU. tib. R. 8 omittnnt se. En.
3. Et tempore. Flor. Guelf., est
t., cum Voss. t, 3, Jens. Tarv. Et
omittunt Locat. et posterr. ante
cum Goth.
Gryph. Ex t., CAMP.
Voss.
4. Et loco. Flor. ( a pr. manu )
omittitet(cumVoss. 2, non Goth.,
vide §.23). re~Gue)f. cum Voss.
3. Locoque, CAMP.cumAtd. Ba-
siL ~!e Jens. cum posterr. ante
Ald. Valt. lib. a pr. manu, HR.
9, 12 loco. Avie. Poul. RR. 3,5,
)0, n, re, loco. En.
5. Qttam~o.Turic.FIor. ( hic qui-
dem a sec. manu nostrum, sed
cum Voss. t, 3, Bern.
6. Explicari. Turic. F)or. ( hic a
pr. manu) explicare. –\E~p/tcart.
Inest etymi vis, ut quasi tota ati-
qua res nullis vel temporis, vel spa-
tii nngusttM coartata expromi pos-
sit.VideHt).X,cap.t,§.t2t.
7. t/<t7tor. Turie. Flor. Gueff.,
utilitatis, cum Atmet. Bern. Sed
Voss. t, 3 potestate. utilitatis pro
parte utilitatis.
8. ~<7~.cnf/M. componitur.
Quum exercitatio ipsa dicitur com-
~OH!, intelligendus est animus ejus,
qui se exercet. Is enim accuratius
severiasque ad prudentem rerum
dicendarum delectum cotn~onttur,
et temperatur; quum contra, si-
mut atque eloqui verba eoepimus,
si vel soli simus, tamen interrum-
pere i))um cursum et qua*rendo sa-
niora intérim obmutescere reformi-
demus,teviorapotiusetputid:t
infereientes. Mox rursus proprie di-
eitur pro contra, e-<'a</M°t'so. Vide
Serv.adVirg.Georg.JH.l38.
g. Componitur. FIor. (a prima
manu) cOTn~)onu)tht!
lo.~cremur. Turic. Flor. (hic a
pr. manu) deberemus, cum Alm.-
Nostri veremur, exc. H. f t, qui de-
beremus. Eo.
u. 7~ alia plus prior; sic Turic.
Fior. Guelf. CAMt. cum marg. Basi!:
 ÏKSTITUTIQNIS ORAT. LÏB. X, 7 ,95
facititatem', motum corpons, qui et ipse', ut~dixl, 1
excitât~ oratorem~, et jactatione~ manus, pedis sup-
plosione, sicut cauda leones facere dicuntm-, horta-
tur7. Studendum~ vero semper, et ubique neque enim 27
fere tam est ùUus dies occupatus9, utnihH'°tucrativse,

1. a. prior plus, Goth. cum Voss. 2, y.Z))CMntttr,Ao)'<n(Mr.ïnst!avi!

3, Vatt. et edd. ante Atd. qui (err. soniiteratio.AnprœstaLitscribere
~tCJf~f?
Burm.)i7/f<a/ta~r,y~.Voss.f,)'t
illa pr. f/Mox cmn Badio reti~ui 8. ~u~/cn~nt. u&~ttc. Alme-
!</« pr. Pl. 7n a~ uoCM~mtt- tovenus et Capperonnerius, indi-
tatent.Htecineunda est.struendi ra- cant locum sauctissimi phiiosophi
tio, ut accusativi illi, ~!)T?tttNtcnt, de Leg{;. libro, VII, assiduum, nec
in-
y«K<<th<<e)n,motum, epexegesi utte~'tnissumnoctcdiequnsnxjium
serviant, pendeantqie a prœposi- comme~tl~mem ingenunrum et a
tione in. reliquis taboribus vacantium, p.
t. 7'7rmi'tatem. facilitatem. Steph.8o~,d.e. e..
CAMP. firmitate. ya<;t7;ta(e, cum g. t7//i~ dies occupatu!. Turic.
Gothano, Voss. 2, Ahn. (nihil tale j~ior. (hie a pr. tnanu) ullis occu-
Ftor.,vide§. t6)etedd. ante Leid. pait!. Ab Ahu. nonnisi dies abesse
cxc. Basil. ace. Roll. Sed post CAMP. narratm'.
et !)toft( pro motum. Indé, pro ca, t o. ~<cm<tfa' o~cra'; sicGuetf.
con- C.tMp. cum Goth. Vai). et edd. ante
fmam inveniebat, cœteroru<n
stitutione, belle Gesnerus ~rnttta- Atd. ace. Basil. eaque posterr. an-
ti. facilitati mofM (t. e. mo<ut).). te Uo)L Zttcra t7e/ ttt. o~era, Tu-
–Nostt'i habent'alii accusadvum., rl<(sedhicett)'<tprotra(/tt). ).
aiii ablativum, ED. Zucreftf~Mt. opera, Fior: Re-
a. Qui et ipse. Turic. Flor. (hic liqui, quorum primus Andreas Ale-
a pr. manu) ~M«' et <s<p. CAMP., ricnsis (l~yo), lucri vel, ut.

Oftfeett~M. .(quamuuam A!d., lucri velut, inep-

3. Ut dixi. X, 3, 2t. Frustra tissime), o~c?'fp. Post lucri omittunt
vel Gryph. (f536) Vidov. Lu-
Gesnerus.respicit ad J, 2,3t.
Excitat. Turic. C.AMt' exci- c~ttf~P. o~cr~. Primuin, uï)l hoc
tant. F)or. (a pr. manu) &er<H;tt. tradat Cicero, non est in comper-
Gebh. (Crepp. f[t, t8) e Patatino to. Oemonstrant quidem VV. DD.
affert et commendat exsertat, recte Jocumf)ratoris,c. to,§.3~: "Jam
improbatus Burmanno, homo sine n quantum illud est, quod in maxi-
judicio ingeniosus. Vide X, t, 7. n mis occupationibus nunqnam ih-
5. 0)'o<orem. Turicens., oratore. « termjttts studia doetrinae! sentper
Guelf., orationem. «aut ipse .scru)ii, aiiquid, aut me
6. Jactatione. supplosione; sic. ffvocas ad s<'rihendum, sed ipsi
Avic.Pout.VaH.tib.HR.3,5,'2, nonacquiesKunt.Quamquamfateor
Jens.Atd.Ca:terijacta<tone)n.M~- tnihi hoc sutncerc~ qui perfusoriam.
plosionem. Ëo. t!la<n scriptorum loca commemo.
t3.
 tq6 M. FABH QUINTILtANI
ut Cicero Brutum facere tradtt, operse ad scnbendum~
aut legendum', aut dicendum rapi aliquo 2 momento
tempons possit: siquidem C. Carbo~3 etiam in taberna-
~8 culo solebat hac uti exercitatione dicendi. Ne id
qui-
dem tacendum~quod eidem 5 Ciceroni ptacet. nul-

randi rationem in Nostro toties 3. Carbo cttOn in tabernaculo..

agnoverim. Deinde /Mcra<;fum hu-
jus œvi vocabulum esse negant,
nedum ut eo Cicero usus sit (nam
et hoc cavet Burmannus) in ipso, 1
qui respicitur,'Ioco. Ciceroni sane
nihil talc obtrudemus; sed nec ne-
cesse est ipsa ejus vcrba posuisse
Nostrum.Vox sane ista neevetustis-
stmis libris defenditur, nenue apud'
alios quàm juris civilis auctoref! )e-
gitur.. Attamen ~structura, qualis
est in vulgata, aptissime decurrit,
nec qutdquam habet pere~rini co-
loris quum illa aliorum ~ttct't vel.
ope'rtE, plane non sit ferenda. Ne-
que e{;o hujus œtatis seriptores a)i-
horrefc video a nn~endis tatibus
adjcctivis. Vide dicta ad III, 3, g.
~MC;'Mn:inprimis est, q)tod inspe-
ratum commodis nostris acquiritur.
Ïtaque o~cram /ttcrattfam a Quint.
dici potuisse censeo quidquid ope-
rœ Injunctis et neeessariis laborilms
negotiisque velut surriperetur, et
dilectis studiis accederet. Simili
modo ste6~cct~a ~M~o~'n~~ usurpa-
vit, tib. cap. 12, §. t3.
i. ~ut /cy<')tt/ttm sic Turic. Ftor.
j~et ad Goth. (tac. Gesn.) CAMP.
Omittit ha:cGueit. Reliqui a. ad
uisi quod mox ante dic. quoque ad
inscrit Rollin. Har). VaH. lib.
RR. 8, 9, vel ad legendum. RR. y,
t aut /e~c)tdtt)n. Haec omittunt
caeteri. Eo..
2. ~/om'ifo. FIor. (a pr. manu)
modot. CAMp.modo.
IJocipsu)ndetabernacu[oapud
nullum alium invenio anctorem
sed Carbonis industriam in exerci-
tationibus commémorât Ci~. Brut.,
c. 2~ (ubi vide Weielium) et de
Orat.I,3~.Hoe,etoquentisst!no
sui teinporis patrono, percelletidû
primum inctaruit magnus.cratorL.
Licinius Crassus, unius tum et vi-
gintiaonoromadotescens.Sedeum-
dem bellicas res gessisse non repe-
rio, ut in tabernacu)o meditartpo-
tuerit,etyerebrnuam maxime, ne
quid hic turbaverit Noster, permu-
tatis inter se Cn. Papirio Carbone
ter consule, Cinnai amieo Sutiœ
adversario, qui muftis rébus gestis
turpi supplicio interemptus est a
Pompeio, et C. Papirio Carbone,
tribuno ptebis, moxeonsute.Grac-
chanarum turbarum socio. Accé-
dat igitur hoc reliquis ejus errori-
bus, vide X, 66. Pseudo-Turne-
bus non male hue advocat Brutum
in tentorio nocte ante pugnam
t'ttarsaficam l'olybii historias ex-
cerpentem,quodnarratP)utarehus.
~.?'<:ecHf/M~ quod; sIeTuric.
Flor. (hic a pr. manu) Retiqui in-
serunt est.
5. Eidem. Turic. CAMP., idem.
6. Ctcerottt placet. Frustra fjua'-
sivi, quod reliqui securi transcur-
rerunt, ubi hoc esset apud Cicero-
nem. Qui locus dum appareat,
ignorabimus, quantum ex ipso
eumpserit Noster, quid de Sto ad-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. X, 7. .97
!um nostrum usquam ne~Hgentem esse sermonem
quidquid Idquemur' ubicunque, sit~ prosua~ scihcet
portione perfectum~: scribendum certe nunquam est
mag!s,quam quum muttadicemusextempore: itaenim
sei-vabitur pondus, et innatans~ illa verborum~ faci-
litas in altum reducetur?, sicut rustici proximas vitls
radices amputant, quae iDamin summum solum du-
cant 9~ ut 10 inferiores penitus descendendo firrrientur.
Ac nescio an" utrumque, quum cura et studio fece-

diderit. Id quod hic deesse videtur 6: 7nnaf<:)t~ illa fcW)0)'!tnt ~act~t-

debere post, vel ante esse., minus
necessario desideratur, quiaprae-
cedit placet. Ad /o~t<emttr autem
nequaquam incidendum est, ne
tt~tCHtt~ue diremptum inde pen-
dcat et vacillet.
J. to~ucmur.Turic. Flor. Goth.
(tac.Gesn.) CA~tp., /o<7mntur, cum
Voss. 2. Loqueremur,Voss. 3.Mox
C~Mp. inscrit vel.
2- Sit Turicens. FIor. (hic a pr.
manu),~tnt.
3. ~'et7fcet. C~MP., t.
4. Perfectum. Turic. Flor. (hic a
pr. manu), perfecte, cum A)m.
5. Iiinatans. Turic., ina trans.
Fiprent. CAMP.,intrans, cum Goth.
Voss. 2, Andr. Ald. Bad. utraque
Basil, et aliquot Gibson. et. Burm.
yura trans, Guelf. !7t<a trans, Voss.
3. Trans t)t, Jens. cum edd. pos-
terr. ante Ald. ~t&ratt. Gryph:
(l5~.)cum aliquot'Burm.Meorum
primus Stoerius habet nostram,
verissimam illam; quamquam unde
sumptam juxta cum Burm. ignore.
/ntratts; sicVaU. )ib. RR. 8, g,
ti. ~t&ran!; sic Vall. lib. a sec.
manu anuqua. Una translata; sic
Pou), Una trans; sic RR. 3, 5, to,
ti (hic a sec. manu), 12. ED.
tas. Vide VU, i, Advocant hue
VV. DD. Colum. IV, 8, qui rusti-
corum iUud artificium amputant)!
,summas radices vitium tangit, de
eofjue praecipit. Vide et J. H. Vos-
sium ad Georg.tih.]!, p. Comment.
3t)~. ~&~fjf ueattonM est Yocabu) um.
Anatarc autem comparant gra*co
f!r)9rc~~e<t.
y. 7~</MC~K)'.Turic., t'~Mcemur.
(Vide X, 2 2~.) Guelf., reducatur,
cumVoss. t, 2, Goth. Jens. et edd.
posterr. ante Ald.-Nostri Codd.,
reducatur. ~R.
8. Proximas. amputant. Turic.,
pro.n'mtM M~ua. Flor. (a pr. manu)
~roXtntM vitibus a. Et Alm. omit-
tere rat/tCM narratur. Gue)f., y?. vi-
res rad. ota putent. Conjunctivum.
amputent Jens.Tarv.-Nostri'dant
alii amputant, alii amputent. ED.
g. Suçant. Turic., dicànt. Flor.
Goth. (tac. Gesn.) CtMp., ducunt.
-Nostri dant alii ducant, alii du-
cunt. En.
) 0. ï/t. ~rmetttttr. Turic. Flor.
(hic a pr. manu. sed et ab ea in
nne~ort)t<')ttur)et i. p. f/tMOtdtyor-
mantor. Guelf., u. tH~rtorcp.
11.
~n. Ttu'iHcns. Flor. (hic a pr.
manu) ac ~t. C~Mf.. aM si.
 198 M. FABII QUINTILIANI
rimus, invicem prosit, ut scribendo dicamus dlUgen-
tius', dicendo scribamus faci,lius. Scnbendum ergo,
quoties Hcebit; si id non dabnur, cogitandum; ab
utroque exclus! debent tamen anmti~ ut. neque
depreheùsus~ orator, neque tittgator destHutus~ esse
3o videatur. Plerumque autem multa agentibus accidit,
utmaxtmenecessaria, et ûtiqùe intlia scribant, caetera,
quae domo afferunt, cogita'tiône complectantur~, su-
bitis ex tempore occurrant quod fecisse M. TulHum
commëntanis? Ipsiusapparet: sedferunturaHorum quo-
que, et inventi forte ut eos dicturus9 quisque compo-
suerat, et ih libros digesti'°; ut causarum" qu3E"sunt

J9/~n!U~ f/~7/<7CFt<~t~y~tCCtï~O. plectuntur; et vicissim afferant,

TuriH.F)or.(hica pr. manu)CA~)p Jt'ns.Tarv.
~tC.fft7!Goth.(tac.Gesn.)<t~- ConttTteftfarttS tpsms. Guetf.,
oenttas. c. suis. Goth., suis c., cum Voss. 2 1
2. E."CcllLsi.Gue)f., exclusu. Opta- Colb. CotnmetKnn si ~er~tM, Voss.
bat. ~urm. exclusus; sed frustra. qui et appareret. -Nostri ha-
3.~)<ii<t.Turic.Fior.Gne)f., bent alii commentariis ipsius, alii
inicere, cmn Bern. (ex quo to~tccre). suis c. ED. CommentanM t~Mtu.
Vincere, Jens. cum eJ<l. poster). Vide dicta ad IV, t, 6g it. Sigon.
ante AU. Sed Alm., ?n;ce)'f. Va))., autAndr. Patrie. adCic.fragm.Or.
tnxet'p. C.t5tp., t<tn;<t, cum Goth. pro Gabin.
(err.Gesn.)Voss. 2 (~ideVI, 2, 7) 8 Et tttfentt ~ot'tf. Tuwic., et tt-
iA)d. Bad. ntr. ~nttttt. vel a~nttt, nuottty. F)or. (a pr. manu), et tu-
Basil. et reliqui. Suadet Badius id mefttt~ore. CAMP., e. i. quoque f.
a~ffe. Ego antiquum illud utoecre g. Dicturns. Turic., f/fettir;
reporierem, si ahud ejus exemptum t o. 7n libros digesti. In verbo f~c-
ad manns esset pro c~ctett~o usur- rendi, vide regerere ad I[[, 6, 5g..
pati,ut\'icevers.i~/?ee)'~sa'pissime )!. CaMSarum. tres orationes.
est pro vince)ido, sive protant/o. Quum non plures tribus, orationës
Nunc reliqui vulgatum, etsi long'a piodierint Ser. Sutpicii,.a)iquam-
correctionnmserieevestigiisanti- mu)tas tamen egit causas; quarum
qua? scripturag derivatuni.t~t~; quum forte modo servatiyidëri pos-
~icVaU. )i)'. in thargine, R. g. Fin- sint commehtarii, tam~n curam
cerc; sic Va)). tib.Caetpri t'~fccre. Eo. pmne posteritati scribentis osten-
~V€<ytfet/~rc/(~n!tt!.Tunc.F)or. dunt. De ipso, vide X, t, f!6.
ins~runt<tt(vide§.!g). t:. ~M~tacf<ea.Turic., s. at acta
5. D<?<<t<ttttt!.Turie., destinatus. ça. Dur. at actte a (vide §. ao).
6. Contp~etatttitf. Turie-, com- Gnelf., s. apte â
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, 7. ~99
actsea.Ser. Sulpicio, cujus tres orationes' exstant;
sed 11~, de quibus loquor~, commeotarii ita sunt
exact!, ut ab ipso mihi lu memoriamposteritatisvl-
deantur essé 4 compositi. Nam Ciceronis ad praesens 3,
modo tempus aptatos libertus Tiro contraxit; quos
non ideo 6 excuso, quia non prôbem, sed ut stnt magis
admirabiles. In hoc genere prorsus recipio haric brevem
annotationem, libeHosque?, qui vel8 manu tenean-
tur9, et ad quos interim-respicere fas stt"\ Illud, quod 3~
L3enas"praecipit' disp!Icetmihi'qua'scr!psenmus,
in summas 5, sive cbmmentarios et capita, conferre;

t. Orationes. Tiiricens., oratores.
2., Ii; sic Gothan. (tac. Gesn.)
CAMp. Ald. lis, Turicens. Florent.
Reliqui hi.
3. ~o~uor.Tùric. Flor. (hic a sec.
manu /oeo?')/ocM,cumAim.Voeem
omittitVoss. 3;-Nostri loquor. Eo.
4. ~!(/ef!n(urcKc; sic Turicens.
Flor. Guelf. CA~n-.Goth. Jens. (tac.
Gesn.) cum edd. ante Stoer. exc.
Bad. qui omittit esse. Reliqui e. vi-
deantur.
5.~VaM.Gue)f.ttm,cumVoss.3.
6. Ideo. Turic. Flor. (hic a pr.
manu) in co, cum Alm. AId.
7.Z;'&e~o.<~ue.teneat!t[tt-.Turic.,
libellusque. tcneatttr. Nostri
libellos. teneantur, exc. R. y, qui
pro hoc dat teneant. Pra:terëa R.
-10 To' qui omittit Eo.
8. ~c<. Flor. omittit cum Ald.-
Sic quoque solus R. t ). ED.
g. Qui vel manu teneantur. '< td
quoque permittam, utipsamano
f teneat orator ejusmodi libellos et
<'subinde Inspiciat.Fateortamen
displicere mihi vel illud. Vide not.
super..
t0. fa! nt. Florent. (a~)r. manu)
~un't (vide I!, 20, g). Guelf., dixit,
cum Voss. 3.
tf. Z<En<M.Guelf., laudas, cum
Bern. Sic quoque Avic. Poul. RR.
3, 5, to, '2. Caeteri J~tpna!. Vide
hb.JJt,c.t,§.9t.En.
12. Pr<BCtptt.Turic.rœc~tt, sed
et moxdisplicit.
) 3.
~)/ ~ua-.Turic. FIor.Gaëtf.
CAMP.inserunt ne in his cum Bodl.
Alm. Goth. Voss. 2 (horumuterque
nec), (hic hoc ne in /tt's),3, Bern.
et edd.antR Bad. (post C*MP.qui-
solum inserit Obr.
dem!ts).<t
f~crt~ertmu!, in. Turie. Guelf.
Goth.(tac.Gesn.)CÀMp.inserunt
vel eumVoss. 2, et edd. ante Bad.
SedF)or.Obr.,M7u<
t5. Summas, sive commentarios.
Turicens., summas commentarium.
Flor. (a pr. manu) s. sine c. Guelf.,
in commentarium, eumVoss. J,
3.' Badius multum sibi licere ratus
eam, quae hodie obtinet, invexit
scripturam. NuDisleviter iUe, quum
de loco desperasset Regius. Equi-"
dem sic eum restitui posse arburo~
« Mihi, vel in iis quae scripserimus
velut in summas commentarium
 QOO M. FABII QUINTILIANI
facit enim' discendi negli~enuam haec ipsa fiducla, et
lacerat ac deformat orationem ego autem ne scri-
bendum quidem puto, quod simus~ memoria persecu'
turi~ nam id quoque accidit, ut revocet nos cogitatto
ad illa elaborata, nec sinat praesentem fortunam expe-
33 fin. SIcanceps inter utrumque animus aestuat, quum
et eapita conferre. Hyperbaton 3. Quod !t?!tM; sic Guelf. CAMP.
quod est ui accusativo co~nmettta- (nisi quod hic sctnttts) cnm edd.
rium locum dédit erroribus. Neque ante Capper. exc. A)d. Colin. Sed
enim cuiquam credam, commenta- Turicens., non simus. Flor. (a pr.
Wo! esse posse pro synonymo sum- manu) <~t«Bsimus. A)m., n. simus
marum et capitum. Conferre (vide §. 26). Reliqui inserunt non,
autem commentarium in summas quorum et Goth. (tac. Gesn.) qui
a et eapita" nihitoautpauto durius et ![fntm. Quod et non sibi invicem
dictum censeo quam conferre ea officientia vide §. '2. Nec tnodo
qt)œ scripserimus in summas et pro ne Turic. Flor. Nostri ~uod
o capita. A)ias quidem n conferre simus. Eo.
aliquid in iibros o perhibentur, 4. Penecutun; sic Florent, (a pr.
vetntProœm. tot. op. §. 25; III, quidem manu, ~ertecMtura) Guelf.
3 )0 VIII, Pro. ). Erit igitur hic cum Jeps. (tac. Gesn.) et edd. pos-
conferre idem quod </t~<?rerc.Vide terr. ante Bad. item a* Stoer. inde
3o in ils t intcrpretor, ante Obr. Persecuturia, Turic. Re-
quia convenientius magisque pro- liqui prosecuturi. Nostri habent
tjandum erat, eorum qnae cogita- aliipçrsecuturi, a]ii~rOMCu<«)'ED.
ramus modo, non autem scripse- Quo~.tt'Ktt! pcrsecu(tt)t. Ubi
ramus, commentarium condere in o satis fidere possumus memoria',
eapita et summas dij;estnm. « ne scribendum quidem esse cen-
). JP<tt'm Jt!<;c)tf/ sic Turicens. sep." Taiia sunt X, 6, 2. Mento-
F!o'. Cmp. Ediseriiii, Goth. (tac. TttB. laxatur. )tem ibid. de
Gesn.) cumVoss. 2, Joann. Reliqui Hortcnsio atii~que. Jj;itur indigere
inserunt et. locum negatione non puto, quam
2. Lacerat ac ~c~br~~ït. «Quum inserunt post <~t0t/. Et hanc fideli-
enim quaedam eorum qua* scripta tatem memoriae signincari credo
sunt in commentariis ampliori- verbope7~~Menf/nonpro!c<~Mend<.
~bus, memoria' adhuc obversen- Alioqui sane edisci vult qua: scripta
a tur,qua'dam exciderint, qua*dam sint ab oratoribus, vetut, quod re-
n ex parte tantum se ostendant fert Capperonnerius lib. Xt, cap.
t emergantque hinc tcnorem ora- 2,2,44.
tionismuhuminterpe[)ari, ac dis- 5. /<<~ttn<yu~; sicTuricens. F)or.
simititudinem quamdam oriri ne- CAMP.cum A)n). //oc Go'h. (tac.>.
« cesse est, quin illa conctttT~tttM Gesn. cum Voss. 2, Cotb. VaU. Atd.
<.oris vitia existere, de quibus XI, Bad. Basil. Reliqui hic f~uo~ue.
<3,t2).*Gesnerus. Eadem nostri. ËD.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. X, 7 201
et scripta perdidit',etnonqusentnova. Sedde memoria
destinatus est libro proximo locus~, nec huic parti sub-
jungendus, quia sunt alia prius nobis dicenda~.
t. Perdtdtt. Flor. (a sec. manu) 3. P;cen<ya. Turic. Flor. CAMP.
yJOtht, cumGoth.Voss. 2, Jens. SuLjiciuttt de his (Tur., deis; C*MP.,
et edd. posterr. ante Stoer. Ea- de iis) <~u<B!u;tt, cum Voss. 3,
dem nostri. Pra;terea RR. y, f t, Alm. (hic de is). Sed Goth. (tacente
perdiderit. En. Gesu.) Guelf., de his modo. Paulo
2. Locus. Turicens. Flor. (a pr. ante .Turic. sali pius pro'. sunt alia
manu) omittunt cum Alm. prius.
 DE INSTITUTIONE ORATORIA

LIBRI UNDECtMJ ARGUMENTUM.

CAP. I. Praefatio, et de apte dicendo. Il. De memoria.

III. De propunciatione.
 M. FABII QUINTILIANI
ORATORt~E

INSTITUTIONIS
LIBER
XI

CAP. I'. PARATA, sicut superiore~ libro continetur,

facultate scribendi, cogitandique, et ex tempore etiam,
quum res poscit~, orandt, proxima est cura, ut dicamus
opte~; quam virtutem quartam elocutionis Cicero 5 de-
monstrat, quaeque est, meo~ quidem judicio, maxime

t. Inscripttonis nihil in Turicens. quilocusprœcep.tisrefertusest

Flor. Guelf. CAMP.Sed Goth. (tac.
Gesnero) litteris aureis.De apte di-
c<'n~o;inAmbr.2)itterisuneia)i-
bus designatur finis X, initium XI
libri.–Poui., ~ct
Qn~ra~fc
possit. Vat). tib. in margine MR. 8
(item in margine), g, A)d., ~c~<e
</tc<?îtf/o.H. Cura apte ~cent~.Eb.
2. ~tt~ertore.sicFtor. Anibr. 2,
Gue)f. CtMp. Goth. Jens. (tacente
Gesn.) cum edd. anie Leid. Reliqui
superiori.
3. Poscit; sic Turic. Flor. CAMp.
Reliqui poscet.
Ut dicamus apte. Rectissime
Capperonneriusremittitnosadfler-
mogcnem de Formis dicendi H, g,1
prudentissimis.
5. Cicero. De Orat. 111, o Qui-
nam igitur dicèndi est modus me-
lier. quam ut latine, ut plane,
n ut ornate, ut ad id, quodcunque
agetur,apte congru(;nterquedtca~
mus?
6. Qu<B<]fue est, meo; sic Florent.
CAMp.cumGoth. et edd. ante Stoer.
Quem~ue e!( m., Turicéns. Reliqui
omittunt est, quod mox ponunt in
fine post necess., praeter Ambr. 2,
Guelf. Tum Turic., necessario.-Esse
autem post Cicero inserit Gothan.
male.-Vall. lib. RR- 7, 8, 9, tt,
<yu<B~ueest; meo. To est omittunt
caeteri, et ponunt post ncCM. En.
 204 M. FABII QUINTILIANI
2 necessaria: nam
quum sit' ornatus orationis varius et
multiplex, conveniatque alius atH, nisi fuerit accom-
modatus rebus atque personis, non modo non illustra-
bit2 eam, sed etiam destruet, et vim rerum in contra-
rium vertet quid enim prodest3, esse verba et latina,
et signincantia~, et nitida 5, figuris etiam numérisque
elaborata, nisi cum iis, in quae judicem duci? forma-
3 rique volumus, consehtiant? si
genus~ sublime dicendi
parvis9 in causis, parvum'° limatumque grandibus,

!?'<. Guelf. solus habet onxnis. 5. Et nitida. Tut'tc., est n. Flor.

?..7//M.!<ro~tf.Turic.F)or.t<!(M- (apr.manu)e~!eet?n<~a.
bit, cum Alm. 7s lustrabit, CAMP. 6. jFtta~ït numerisque. Turicens.
Mox et post destr. omittit Turic.-
Dorent.(hi<:apr.mana)omittunt
To alterum non omittunt Avicula, cum Alm. Flor. pro iis in ~ufc dat
Poul. En.Von modo non illustm- AMfjtMfB.
bit. Posterius non codices aliquot, y.j!?uct.F)orent.tCt.
meorum quidem nullus, omittunt 8. ~t~enm.Voss. t, segnius.
quod defendunt, qui hujus struc- g. Parvis in causis. Salva e!egan-
tura* plurima apud veteres exempla tia prœpositionem retineri hic posse
agnoscere sibi videntur. Nec facile non credo, quum prœsertim a~/tt-
responderi potestiis, quae Draken- tendt verbum dativnm Hagitet. Ne-
borchus et disputat et auctoritate
que tamen abest ea ab ullo libro.
vincit ad Liv. XXV, 26, )0; item ) o. Parvum limatumque. Pro duo-
ad tV, 2t, 6. Adde Gesn. ad Plin. bus hisce Basil. limitatumqùe, pes-
Epistt. VIII, y, 2. Pierumque sane sime. P<!rt<nt Guelf. Ex Voss. 2
neganie apodosi opus est, ut recte caruutK ~tna<u7My absque copula,
omittatur in protasi altera negatio non conspirante Goth. (vide X, y,
quod solum se cum Perizunio ad 2$). An et ibi « parum limatum?
Sanctium ferre testatur ad hune neque enim in reliquis plus uno
locum Gesnerus. Vide praeter lexi- apposito, praeterquam quod ukimo
cographos Ern. in Clave Cic. vocc. loco trux atque violentum. Sed quid
non et modo, nimis tamen leviter tum tiet sententiaB?~'atts<tn)atunt ut
defungentem. sit ornatu sufticiente, non parco,
3. Prof/f!t.Turicensis~tt</em. Ex Met maligno, conditum," magno-
Alm. pute. De Flor. siletur. Vide pere vereor. Nam Cic. de Or. 1, 3Qj
lib. X, cap. §. 20. « maxime limatum atque
jungit
4. Signifieantia. Respondet hoc « ïtt&tt~cmet Plinius Epistt. I, 20,
yoci plane in loco Ciceronis supra 2t, opponit limatioris et ma-
indicato. Vide X, t,~9; item, in re "ort! ingenii vitium. Vide Nos-
quoque ipsa,VIII Pro. 3!. Capper. trum lib. II, cap. 8, *). 4 item hic
et hic ~M~ctfrttcrêpât. infra 3t.
 INSTITUTtONISORAT.LIB.XI, i 205
Isetum tristibus, lene asperis, minax supplicibus, sum-
missum conçitatis~, trux atque violentum' jucundis
aJbibeamus? ut moniMbus, et marganns, ac veste lon-
ga, quse sunt ornamenta feminarum, deformentur3 vjri
nec habitus triumphalis, quo nihil excogitari potest
augusuus, feminas deceat. Hunc locum4 Cicero5 bre- 4
viter in tertio 6 de Oratore libro perstringit?; neque ta-'
men videri potest quidquam 8 omisisse, dicendo, no~
omni c~M~a?, neque9 ~H<or~ H~ue per~oM<P,K<°~ue
tempori coK~r~ere orationis Knt<mgenus nec fere'° plu-
ribus in Oratore eadem sed illic L. Crassus, quum
apud summos oratores, hominesque eruditissimos di-
cat, satis habet, partem hanc velut notare'~ inter agno-
scentes et hic Cicero alloquens Brutum testatur esse 5

)..Summi'Mttm; sic Turic. Flor. quod ~e~owocat, tractat in Ora-

Ambr. 2, Jens. cum edd. ante Gesn.
exc. C.4MP.Roll. Reli(lui su&m.Vide
IV, 2, 48; VI, 2, .6;V)I, 4,~7.
Idem iidem mox g, 16 (ubi ta-
men et C~Mp. sed per errorem sum
nt)<f€7ïf~) vicissim subm. Guelferb.
Goth. Jens. et edd. posterr. ante
Gryph. ace. Roll. Gesn.).
2. Concitatis. Turic. Ftor. (hic a
pr, manu) C.4MP., cogitatis. Vide
IX, 4) 't3. Modo leve, Guelf. et
mox ac; item CAMP.et veste pro ac
veste.
3.7)e/br;tte)ttttr. CAMP., deforme-
tur. Goth. deformaittur, recte im-
probante Gesnero.
4. Hunc locum. Ftor. insent li-
brum. Vide tib. X, cap. 5, §. 2f.
5. Cicero. « De Orat. III, 55 Née
ta'.ften ha'c Fabii verba ita acci-
pienda, quasi plane nihil, pra;ter
verba laudata, esset apud Cice-
'fonem de hoc argumente. Sunt
enim pluscula. Ita illud actMW i
«torecap.2isq."Gesnerus.
6. /n tertio. Turie. Flor. (hic a
pr. manu) omittunt, cum A)m. nisi
quod M ibi remanere significatur.
y. jPe)'xfrin~;< sic RR. 3, 5, l!,
CAMP. Andr. Jens. Aldus. Reliqui
~rfC~trtMOtf. En.
8. QutW~uum omisisse. Turiéens.,
quiquam mMtMc. F!or.; !tt&m;Mf.
Goth. (tac. Gesn.) omisse.
c). ~e~ue. me~Mt. neque; sic
Turie. Flor. Guelf. CAMP. Re)iqui
nec. nec. nec. Modo Guelf., nec
(quod et Goth. tac. Gesn.) tamen.
Mox 6.'Flor. Guetf. Goth. Jens.
(tac. Gesn.) CAMP., Hee M'fero', cum
edd. ante Gryph. ace. Obr. item
CàMt' nec decurrentes, mox §. 6.
to. ~ere. Fiorentinus (a prima
manu)/7e;'e.
!).(~rf;tor<GupIF.Goth.Jens.
(tacenteGesnero)Tarv. CAMP.,o;'H-
ttfne.
)a. ~Votare.Vide 5, n
 206 M. FABM QUfNTILIANI
hœc el nota;. ideoque brevius a se dici, quamquam sit
fusus locus, tracteturque a philosophis latius~. Nos in-
stitutionem~ professi, non solum scië~itibus ista~, sed
etiam discentibus tradimus; ideoque paulo pluribus
6 verbis débet haberi venia. Quarenotum sit~ ante om-
nia, quid co)!C!7<cf~t/o7,docendo, moren~o judici con-
veniat quid quaque parte orationis petamus ita neque
vetera, aut translatai aut t fictaverba In 9:Hc<p<en</o~
Ha/Ta~t/O) <ïr~M~e/t<f~otractabimus'°, neque decur-

).~f<Bce[.Ftor.Goth.(tac.Gesr..) quidam cura et ditigentia, anxinm-

e A<ec. que, ut ipsedicit, examen, et (le
'Za<tu!.CAMp.nf;;t;t. hncquidem,videnosadfV,t,f8.
3.fts<tt[thO)te!tt.Tm'i<ut.<t)tu- Sufticit quod t)-acta)'e est manu ap-
tone,cum.Voss.t,3. prchendere, qua ratioue arma trae-
~xfa.Omi!titR.to.R.y,Jcns. ture dicirnus, unde facile elicitur,
dantt<a.Ma!e.En. qua hic opus est, usus fretjuenm
5.~etet/<f<&cr<Gue)f.ta6ere. significatio. Manc ipsam seorsin< ex
Goth., decet ha~rt. Vide !tl, 9, 8; hoc!ocotCcensetForceitinus'nv-,
VUt, 3, 11 nec tarn male, quam usus ille N(/At&e)K/tverbo in decta- ·
videbaturGesnero,sifcn'antScri- rando, q~od recte in hac potestate
batur. Vide IX, 4, Gy. Tac. Ann. improbat Mnhnkenius., indicante
XV,6~ ~noscif/ecc&atnu)itarisvi- ttoc'issimoScho'fcro ad Dionys. de
ri sensus incomptos et vatidos. Compos.,p.~t.Q"ohincren)ittit
6. Sitante; sicTuric. Ftor:(hie Burn).V)t, t, 20, <me<<!rcaliud est.
a pr. manu) CAMP.cnm Alm. Hell. Sed superest atiquid-, quod vetet
inserunt Hot~Eadem nostri. Eo.
me acquiescere in hoc loco. Quod
~.Co)tc~M?tJo.VidetV,3,9. enim traétare vim suam extendere
8. ~uf fra/t~/M~a. CAMP., nec t., etiam ad sequens decurreates cir-
cumBad.Basii.Obr.Mate. c:t;<m dicit Burmannus, etsi nemo
9. /tt incipiendo. Guelf. CAMP. obtocutus est, quiconque tamen
omittuntpraepositionemcHmGuth. locum di!i[;enter inspexerit, nequa-
Voss. 2 et edd. ante Stoer. ace. quam probahit.NotuitQuintDiauu~
Roll. Irnponendo, Goth. cum Voss. singuta hie verha oppnnere (quare
3. ~<pr~o, FIùr. a pr. manu. errarunt qui pro n aut translata
t0. Tractabimus. Non est dubi- mallènt "née t.), sed integras sen-
tentias, vetut neque. tt'actabt-
tandum, quin tractare hic plane
dicatur pro usurpare, in quo quum )nm, ))<ue. dabimus, nec (malim
ha'rerpt Rûtjmus,-ap<a<))mtt! suasit nfot<e). !tee<;ttmu<. Ita, puto,
reponere. Neque erat quud hue apparet decurrentes quoque it[os.
traheret Burmannus eum tractandi etrcttt~tu desiderare suum verbum,
!i{~niticatum,tnquoestreti(;iosa nec posse illo tractandi, quod ver-
 JKSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, r 2oy
rentes contexte nitore circuitus, ubi dividenda erit
causa, et in partes suas digerenda~, neque humile 4 at-
que quotidianum sermonis genus, et ~compositione
ipsa dissolutum, epilogis dabimus, nec jocis 6lacrimas,
ubi opus? erit miseratione., siccabimus. Nam ornatus
omnis non tam sua, quam rei, cui adhibetur, condi-
tione constat9; nec plus refert, quid dicas, quam quo
loco sed totum'° hoc, c~<€ dicere, non elocutionis tan-
tum genere constat, sed est" cum inventione commune
nam si tantum habent'~etiamverba momentum,quanto

bis assignatum erat, defungi. Cujus Vide X, <}, t item Drakenb. ad

necessitatisinprimisadmonet,quod
postremo loco itidem intercurrit
ubi. erit, sicut et hic. Qua)e au-
tem hoc fuerit verbum equidem
non dicam quùm nullum suceur-
rat adeoproprium;autductibus
congruens, ut assensum imperet.
Interim suadebo post <<foerendo in-
serere cOMttnua&tmm, in cujus
c)ausu)a reliquis hic comparenti-
bus nimis simili erroris.causa facile
deprehenditur. Vide XI, 3, 84, ubi
habes '<cOMttTïuoset d. L Ctrctt/-
tus quidem pro periodis dici nemo
non videt, et vide §. ~g.
t. Decurrent~. Florent. Guelf.
Ambr. 2, ~ectfrrettfu, cum Goth.
et edd. ante Burm. exc. CAMP.Mo-
do §. 4, a~)to!ecnit! quoque Ambr.
a, et mox partis, sed solus. Nos-
trum et Rollinns reponi jusserat.–
Nostri decurrentis, exc. Pou). R. t
qui decurrentes. Eo.
2. Dividenda. Turic-, (/tt~en<7o.
Guelferb., videnda.
3. Diyerenda. Turic. Flor., di-
eot~a!. Alter a sec. manu quantum
quidem agnosco, disenda. Guelf.
C~MP., dirigenda, cnm Goth.Voss.
a, BodI. Audr. et aliquo Burm.
Liv.VDI, 22, 5. Nostri habent
alii t/t~crenda, alii ditigenda. ED.
~Vef/ue liumile. Turic., nege h.
Flor. (a pr. mann) mc~et humile.
5. Compositione. dtsso~utum.
Vide lib. X, cap. 4,
6. Lacrimas, ubi. Aldus, Regio
obseeutus, inscrit nec Badio recte
improbatus.
y. O~u!. Florent. (apr.manu)
potitM.
8. Omnis non tam. CAttp. nega-
tionem omittit.
g. Conditione constat. ~otcfe
constat. Vide mihi usdem vocibus
iterandis non parcentem Vide lib.
X,cap. 2, §. 12.
io. Totum. Turic. Florent. (hic
a pr. manu) circum, cum Alm.
11. Sed est. commune. Turic., s.
et cunt inventione. Flor., sed et in
tnnoitione. Ab ~/nt. nonnisi exsu-
lare dicitur vox commune. Goth.,
s. etiam c. i. c., cum Jens. et edd.
posterr. ante Ald. An primitus fuit
sed est comntune !tt!'e)ittom?
t2.~a&0tt.
Guelf., /:a6eat, cum,
Voss. t, 3. Fa&Mnt, Ambr. 2, eum.
Ald. Nostri dant alii habent, a!H
habeant. Eo.
 ao8 M. FABII QUINTILIANI
res ipsae' 1 majus2? quarum quae esset observatio, suis
slocis subinde subjecimus~. IHud est dM)Kenttus~<lô-
cendum~, eum demum dicere apte, qui, non solum
quid6 e~ec~ta~ sed etiam quid deceat, inspexerit; née
me fugit plerumque baec esse conjuncta; nam quod
decet fere prodest 9; neque allô magis animi'°judicum
concHiari, aut, si res in contrarium tulit, alienari soient.
9 Aliquando tamen et hœc dissentiunt: quoties autem
pugnabunt, ipsam utilitatem vincet" quod decet nam
quis nescit, nihil mag!s profutnrum'~ ad absolulionem
t.7!Mt~M<B.Tur!c.Ffor.(hica a pro~utf/<~ceatGoth.(tac.Gesn.)
pr. manu) re in ipsa. Ambr. 2, re OM~t/~cef.
ipse. Jens. (tac.Gesn.)Tarv., )'e ipsa. 8.Qtto~(<fcet.Ftor.(asec.ma-
-Nostri omnes res ipsce. En. nu) Ambr. 2, CAMP., quod deceat,
2. Jt~M!. Turic. Flor. Ambr. 2, eumAtm.(quiet~utf/)Voss.2,
Guelf. CAMP.Goth. Jens. (tacente 3,Goth.Jens.'i'arv.–Nostri Codi-
Gesn.) magis, cum Voss. ) 2 3 ces ~uo~JccfMt, excepto R. t2,qut
et e<1J. ante Ald. Correxit He{jius. <~uod(/oceat. Eu.
-Nostri omnes magis. En. 9. Quo~f/ccet, ~eff~rOt/Mt. «Vide'
3. ~tt~'ecfmu!. Tulic., subiemus., « qua; laudamus ad V1II proœm.
CAMP., subjiciemus.Sic quoque ")9.Gesnerus.
RH. 8, t t. ReHqtU ~ut~CtmttS. Ho. )o. Judicum. Flor. (qui et mot
Dt/~etttttt!. Turit;. Flor. (tue a solet) CAMP., judicium, cum Voss.
pr. manu) <u&f/t7f~e)t<s. Tubcrhoc 3, cui Burmannus, ut et aliquot
eminens natum suspicor eodem praetereaNostriettaminDectamm.
errore, quo istam'pauto ante omis- iocis, pr;<;sidimn frustra quaerit ex
sionem, 6, post Jtoere~t/a. grammanca remittensille ad VV.
5. Docfn~unt. CAMp., (/tce)tf7ttm DD.notasinDecIam.CCCX(p.Bur-
(qui et mox omittit ~enmtn) cum mann. 6<o).Tu vide nos ad Il, iG,
Jens.Tarv.Nostri omnes t/ocot- 4, ubi totum cap. )6 )ibri sec. de
dum. En. Analogia Vossiani consuiendum.
6; Qut< Turicens. CAMp., quod, 11. ~ncet. Frustra Francius repo-
cum Gothano. Nostri Codices, nere' voiebat utncat. Neque enim
~ttM/, excepto. R. 11, qui soius dat tam suadetFabius, quatn prasdicit,
id. En. quid facturus sit optimus quisque
y. Sed etiam. con~'uttcfa; ttam. orator, idemque vir.–Nostri Codd.
Turie.F)or.(hicapr.manu,nec dant m~'cf. En.
tortasseomni.)hn;c,sedpo:it~c- t 2. ~~ofMCurutM ad o~o/ttttOHetK.
c<'f!<moJo)omittunt.A)n).etipse Turic. Ftor., ~ro~ttfurnm absol. Ex
-Mnorat ha;c ïn.~e~'<tt. co~~tnc- Afmet.nitnisipro/ufttram.CAMp;
ta; nam(vide X, y, 26). Inter haee hoc solum mutat, ut a~o/uftoxenf
 INSTITUT10NIS ORAT. LIB. XI, i. 209
Socrati' fuisse, quamsi esset ususillo2 judiciali genere
defensionis, et oratione summissa conciliasset judicum
animos sibi, crimenque ipsum solHcite redarguisset?
Verum id eum minime decebat; ideoque sic egit, ut 10
qui pcenam suam honoribus summis esset aestimatu-
rus maluit enim vir sapientissimus, quod superesset ex
vita,.sibi perire, quam quod prseterisset~; et quando ah
hôminibus sui temporis parum intelligebatur, postero-
rum se judiciisreservavit, brevidetrimentojamuhi-
mae~6 senectutis aevum seculorum omnium consecùtus.
îtaque quamvis Lysias, qui tum? in dicendo praestan- tf

proférât. ~ro/Mfunttn ad abso- 4. Afa/ut't. pr<Etcn!Kt.Vix sub)i-

/t<t;'o)t<'nt~c'Cfatt.Dehacrevu!{;o
nota omnia, et recte teetorem.Ges-
nerus remittit ad ApoiogiiB Socratis
Xenophonteœ principium, ubi in
editione Bachio-Zeuaiana referun-
tur veterum loca hue facientia
item consutendi W. DD. ad Dio-
genem Laertium M, 40. Quod est
mox de IyHt,YidetI, t6, 3o.
l.~ocrait. Florent. Guelf. CAMP.,
Socratis, cum edd. ante Bad. N09-
trum tueri videtur Turic.
2. Illo. Turic. Flor., ille. Guelf.
omittit usus.
3.(rH~?H.<c.m'afMrMy.Quttm
lites, id quod monet Gesnerus, di-
cantur aestiniari quinqun;;in[a v. è.
talentis, ingeniose potuit a Fàbio
dici Socrates pœ~am i. e., quod
adversarii imperitique cives po'na
dignum eensereï)t) a'!ttmas.<c tutH-
mis honoribus, qui sihi victum in
Prytaneo publiée praebendum ad-
judicasset. Idem Gesnerus hoc Nos-
tri loco ??a'n<cvocabulum vindicari
censet apud Cic. de Or. t,5~, con-
tra criticoram dubitationes cui
accedit Ernestus.
4.
miusu))umetgravitatisp)enius
dictum reperias ex ingpniosis iUn
eta~et'tCt<~o~etttM(ff,n,3),
quœ vocantur o~~a)~. Doleas,
fjnod suam quodannnodo vim in-
fringit, sibique ipse ofticit Noster
mox eadem iterando. Neque enim
brevi Atrtme)tt«. tt/ftm<B scnecfu-
tis <Bfum seculorum omtttMm con-
!efuttt!Socrates(quamquam ethœo
per se egregie dicuntur) quidquam
aliud est, quam hoc ipsum, ~uoA
nunc laudamus Et secula illa mox
quoque recurrunt §. !3. Prs'staba[
prius solum 'ponere, quod haud
duble melius est'a!tero.-
5. ~'M~rOTTtM.Turic. Flor. GuetF.
C.tMp., posterioruîn,. num Vuss. 3.
–Stcqaoque nostri,exc.VaH. Ub.
RR. 8, (), [3, qui~M~t'Ofum, En..
6.~m M~t~Mtp-Nistabesse prius~
transponi tamen velim.
Qui tutn. fn~erunt :<ntM marg.
Basil, et ed.Gryph. ()536) quott'
cottaudat Burm. Sed auctoritate'
caret. Nostri ~Mt tMm, exc. R. 3"
a sec. manu dante qui tamen, en
R.io<yutfH?t.ED.
 2t0 M. FABII QULNTÏLIAM
tissimus habebatur, defensionem illi scriptam obtu-
hsset', uti ea notuit~, quum bonam quidem, sed
parum sibi convenientem, judicasset. Quo vel solo pa-
tet, non persuadendi4,sed bene dicendi finem in oratore
servandum5, quum interim6 persuadere déforme sit:
non fuit hoc utile absolutioni?; sed, quod est majus,
~bomini~ fuit. Et nos9 secundum communem potius
loquendi consuetudinem, quam ipsam veritatis regu-
]am, divisione hac utimur, ut ab èo, quod deceat, uti-
litatem separemus: nisi forte prier iUe Afn'janus '°, qui
patria cedere, quam cum tribuno plebis bumittuno
contcndere de inuocentia'~ sua maluit, munUter sibi
1. Obtulissct. Sic Turic. Florent. 6..ftttenm. CAMP., t')!(er</um.
(hic perp) Ambr. 2 Guelf. CAMP. y.~&!o/ttho;;t.Fior.,a~o/<ftfo')e.
cum Goth. Voss. 2 et ecld. ante 8.Vo~fï6so/n~o~xcf~<o-
Gryph. Reliqui attu/ts~et.–Sic so- mini. In AofMt~e~vide Vf, 3, 34.
tus Poul. Cœteri o&tu/f!set. En. g. Et )t0!. Gueif-, Etialn )i., cum
2. Uti ca )t0~mt. Socrates enim Jens. et edd. j'osterr. ante /\)d.
Lysia: sic tespondit Quemadmu- (qui omittit particu)am). Non dis-
Mdum, si ca)ceos sicyonios mihi Et )t0!, exc. R. 10,
plicet.-Nostri
'<afferres, quia muliebres essent, qui Etiam nos. En.
illis non uterer; sic oratione tua )0. Africanus, qui patria. «Enar-
'[ nonutar, quia parum decora mihi rat Liv. XXXVIII, 5t sq. Ges-
~foret.aïunN. nerus. Adde et cap. 5C; item GeU.
3. Quum bonam. Flor. CAMp.in- IV, t8; Appian. Sy'iac. cap. 40, p.
serunt eam cum Ald. Dicitur ea (Schweigh.) Sgy sq.-Scipio Afri-
inserere Atm. (Vide 8.) canus (narraute Turn.) a Petitio
4. Perstta~otdt. Turic., persua- Aleo tribuno plebis, vel, ut alii di-
f/c~~unt. cunt, a Naevio in jus est yocatus,
5. Non ~er.;f<o~endt. in oratore atque accusatus, quod pècunia
!er~a)t(~um. Conferendam esse Nos- victo Antiocho parta poputum ro-
tridispu[atK)nemlib.H,cap.t5, manum fraudasset quamobretu
certatim [nohent VV. DO. Vix ta- Linternum secessit, ubi periit. Eo.
men hic acquieseo in oratore; pro ti. Quam. Turic. omittit. Goth.
quo reponendum mihi videtur ora- pro quani cum dat quantum.
tione, frequentissima confusionè. 12. De tnnoc~tttia.Gothan. Jens.
Vide inter plurima IX, 4, toi. Sal- (tacente Gesnero) Ainbr. 2, Guelf.
tem oratio magis quam orator acce- Tarv. omittimt de cuiii Voss. 2,
dit ad illud rltetorices vocabulum, 3.– Sic quoque plerique Codices
quo proprie indigebat locus noster. nostri.Et)
 INSTITUTION IS ORAT. LIB.: XI, i. 2H

videtur cônsuluisse'; aut P. Rutilius', vel quùm illo

paene Soc-atico genet'edefensionisestusùs, vel quum,
rèvocante eum P. SuHa~, maneie in exsilio maluit,
quIJ sibi4 maxime conduceret, nesciebat: Hi vero '3
parva illa, quse abjectissimus quisque animus utilia
credit, si cum virtute conferantur, despicienda judica-
verunt ideoque perpetua seculorum admiratione ce-
lebrantur neque nos simus~ tam hùmites, ùt quae
laudamus, inutilia credàmus: sed hoc qualecunque
discrimen raro admodum even![7: caeterum~ idem
fere, ut dixi9, in omni génère causarum et proderit,
et decebit est autem'°, quod omnes et semperet "ubi-

t..Btth'/tu!. Vide V, 2, 4. ï!epu!- Tarv. Modo revocantem, Dorent.

sa:hujus,quatnabeoSuHatu)it,
gtoriam célébrant et Seneca ati-
quot ibi positis locis, et Ovidius ex
Ponto t, 3, 63–66. –Pra'tefea de
hue f. Huti)io Almelov. abiegatad
Cicer. de Urat. 1,53; Vatert Max.
·
Vf, 4. En.
2. ~tth~ttt!, ~e7. Turic. Flor. (Me
a pr. manu) omittunt cum Alm.
3. Sulla. Lib'ri quidem mei et hic
Sylla, hëc quidquam contra eos
annotatur e Turic. Flor. Atnbr. 2
utnecuiiopraeterea,uMhocno-
men legitur, ioco, vel ex tus, vêt
ex Ambr. t. Sed vicissim quoque
sitentconterentes ad XI, ), 85, ubi
repe~teBurtnahn.etcumeoGesn.
Sulla, praeter, 1, 25; nam et ibi
~u//<B Eurmann. Gesn. Sed Fiur.
Ambr. t, ~</tE. Turic. siletur. Ve-
terem formam fuisse per u, àr{;ù-
metito sunt ista !tt~atun(Vm, 3,1
3:! VU!, 6, 32 ubi nutta de u in
vett. dubitatio vide nos ad lib. V,
cap. t0', 36.
4. Quid !& Turic. FIor. Gùe]f.
C~Mp., ~uô<<sibi, cum Goth. Jens.
5. ~mus-.Ftorent. C.mp., sumus,
'cutnAtm.NostrumTuricens.(vide
<).)t),fjuod prêtât.
6. Hoc. Ambr. 2, Guelf. omittunt
cum Goth. Voss. 2,3, Aid.
y. ~ueHtt. Ambr. 2 CAMP., eve-
ntet,cumGnth.Voss.3(an2?), >
AId.Ene'n<rft,Guetf.cumVoss.2 2
(an 3 ?). –Nostri eMntef, exc. Jt.
!ô, qui eveniret. ED.
8. C'~fcfum. Florent. Ambr. 2,
Guelf. omittùnt cumGutb. Voss. ï~
Mox Turicens. id est pro idem.
To c<cCeï'uttt omittunt auoque nos-
tri exc. Vall. lib. a sec. manu re-
centi, R. 7. En.
g. !.rt~t. §. 8.
)0. Est autant. honeste. Recte-
Gesnerus confert §. ~2. Mox post
'contra~ue ah fort&.excidit ouo</?
11. ~76/<7uef~ccpaf, ~scert~; sic Tu*
ricens. Oinittit Flor. facere, sed a
sec. manu éo loco reponit ~er~ua-~
dere. Ambr. 2 Gùelferb. GAMp., u.
~ersMo~et'e cum Voss. 3, et edd.
(de Jens. err.'Gesn.) anteGryph.
exe. Bad. pr. qui nostrum, -.uisi
l4.
 212 M. FABÏÏ QUtNTILlANt
que deceat, lacère ac dicere Aone~e'; contraque ne-
nnnemunquam~ ullo in loco, <urot<er. Minora vero
qu3eque~suntex4medns,~pterumque 6sunt talia7, ut
aliis sint contemnendas, aliis non sint, aut pro per-
sona, tempore~ loco, causa magis ac minus vel excu-
t5 sata9debeantvideri,velreprehendenda.Quumdicamus
autem de rebus aut alienis, aut nostris, dividenda ratio
est eorum, dum sciamus pleraque neutro loco conve-
nire inprimis igitur omnis sui vitiosa jactatio est,

quod decet. Ex Alm. refertur deceat 8. Confemnet~a j sic (nisi quod

trajectum esse post honeste. (Vide
§. <3.) Goth., u.. suadere, cumVoss.
l, et reliquis edd.
t. FonMfe; contraque. CAMP.Ald.
Bad. sec. Ba.si). inserunt honesteque
deceat facere (practer primum ul-
timo loco ponentes deceat) cum ali-
quot apud Burm. Mox edd. arite
Gesn. haec tantnm inSHrunt~ace're
J<'eM<, qnae nuifus agnoscit Codez.
2. U~uam ullo; sic Turic. Flor.
Guetf. Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum
edd. aute Stoer. ace. Ho)). Reliqui
transponunt. Mox ttt omIttuntFtor.
(a pr. manu) CAMP.cum Voss. f.
3. Quœ~Me. CAMP., fjtute, quod
volebat Regius. Sic quoque RR.
g, 12. Reliqui ~me~ue. En.
/{. Ex mediis. Ita medias artes
dixit JI, 20, t Qu!B neque lau-
dari per se, neque vituperari pos-
ff sent. »
5. Plerumque. Florent. (a sec.
manu) Ambr. 3 Guetferb., plura,
cum Gothan. Voss. 2 Vall. Bern.
Jens. et edd. posterr. ante Gibson.
exe. Ald. Basil. Gryph. Nostri
omnes plura. Eo.
6.Sunt. Omtttunt RU. 3,5,10.
Cœleri servant. En.
Talia ut. TurtC., alii aut.
per p post m) Turie. Flor. (hic a
pr. manu) cum Alm. Beliqui con-
ce~ent/a.–Sic quoque nostri Godd.
Eo. C&ttemnettf/t:. Vide lib. V,.
cap. )3, §. 22.
g. Excusata; sic Turicens. Flor.
Ambr. 2, Guelf. CA~u*.cum Alm.
Voss. t, 2,3, Goth. Colb. Bem. et
edd. ante Stoer. Reliqui excuMnJa-
Mox CAMp., debent. Sed Bern. pro
m.'ac m. vel e. modo m. vel m. e.
Nostri excusata, exc. Pou), a
sec. manu, qui excusanda. ED.–
Excusata. Magis pro nomine hoc
accipiendum quam pro participio.
to. Loco. Attende hoc fere dici
hic pro persona. Qui enim sua trac-
tat alio est loco quam qui aliena.
Agitur hoc prœcepto de eo quod
in orando aut ut. litigatores dici-
mus, aut ut advocati. Vide IV, i,
45, 46; VI, 2, 36; item hic ~.38,
55, 5g, 8~. Hoc si animadvertisset
Gedoynus, non erat, f)uod hœre-
ret in verbis hisce. Sunt autem
multa (h. e. pleraque) neque.ab
Utigatore proferenda, neque ab
advocato.
l. ~tttOMj'actatt'o. Cic. Divin.
in Ctec. t ) Quum omnis arroyan-
xtta odiosa Mt, tum illa tn~etttt
 li~STÏTUTIONISORAT.LÏB.XLt. 2!3
€Ïoquent!ae tamen in oratore prsecipue affertque au-
dientibus non fastidium modo, sed plerumque etiam
odium. Habet enim mens nostra natura sublime quid- )6
dam et erectum et impatiens superioris ideoque
abjectos, aut summittentes se, i!benteràUevamus,quia
hoc fàcere tamquam majores videmur, et, quoties dis-
cessit aemulatio, succedit humanitas at qui se supra
modum extollit, premere ac'despicere creditur, nec
tam se majorem, quam minores caeteros facere. Inde '7
invident humiHores~ (nam hoc vitium est eorum, qui

at<jfue e/OfjfueniMBmulto molestis- miniscens. Cave tironibus inde ex-

sima. Id Orat. ~2 JMo~Menttam
illi ipsi qui consecuti sunt, tamen
ea se valere dissimulant, etc. Plura
'<enim sunt ibi patre eioquentiœ
« dignissima. c Gesnerus.
t. Tamen ot oratore. audienti-
!'M!~mo)t~o!ttf/ium. Turic. Florent.
(etsi hic mentionibus, nec apparet,
an det noM; sed omnia vulgata ha-
Let a sec. manu) t. entionibus tton
cum Almelov. Modo e/o~uett(«B
omittit CAMp.Diffidendum sane est
supplementis iis, quae reeentiores
et illud M oratore
prœstantCodd.
~r~ct~ue M supervacuam potest
videri, quippe cujus vis ipsa lateat
in e/o~uentKe vocabuto. Deinde,
nisi forte superstitiosa veterum
libb. reverentia labor, affert non
esse illud, quod requirebatur, ver-
bum dixerim, sed magnopere [an-
guere. Movet exspectabas, velut est
I[, 4, 2g; quamquam non nego
similem fere usum verbiXt, 3, 5.
Neque tamen, si maxime haec recte
a me sentiuntur, expedio et eruo
loci constitutionem quœ vetustis-
simorum Codd. vestigia référât
quid in istis tionibus (en enirn est
a tamen) lateat nequaquam corn-
sculpas, quorum nulla hic ratio.
mudsatisintenigerevideor,!Mtesse
detendum, quippe natum ex male
geminatisvicinisinterselitteris.
JT/o~uetttxc enim genitivus non rec-
te procedit, quum jam alter audi-
tus est sui, nec locus convenit voci
diremptae ab eo unde pendet jacta-
tto. Alia res est §. 5o.'Totum hune
sensum, vitiosa. humanitas, ex-
hibet Ftori)egium Santenianum. In
quo quidem omittuntur, sed con-
sulto, p/o~ucntttC.Mr<cc~uejetpro
abj. aut est a. et, et in fine humi-
litas (monachum decente vitio)
scribitur (vide IX, 4, 88). Cetera
congruunt receptae. Sententiae cau-
sa Almelov. comparat I, G, i}o, ubi
tamen longe minus odiosum quam
hicod'i!tm.EtiamIV,t,Q,habes
jactatiottem e~o~ucntto'.
2. Erectunt. Turic. F!or. (hic a
prima manu) CAMP., rectum, cum,
Atm.VIdeXt,3,72.
3. Invident humiliores. rtWeKt
tu~ertores, tmpro&a)tt ton. Hac,
quam Capper. signavit, parenthesi
apparet continuari ista, invident.
n~<')tt.[m~')'o&ant;saIvaete)R
ganti structura. Vulgo, quœ et mea
2t4 M. FABM QUINTÏLÏANI
nec cederevolunt, née possunt çontendere), ridentsu-
periores, Improbant bom pterumque vero Jeprehen-
das arrogandum fatsani~ de se~ppinionem; sed in
Teris~ quoque suf6cit conscientia. Reprehensus~ est in
hac parte non mediocriter Cicero, quamquam.is quidem
rerum a se gestarum major quam ebquentiœ fuit in

primum erat ratio, MttMrn refertur Bod). Andr. Ald. Vidov. ~t~unt,
ad id quod proprie hic tractatur, Turic. RcUqui ~a</aeent. Nostri
jaclationis vitium, sicut aiiquoties, Codd., fallacem. En.
quorum maxime illud.sit, qupd re- 3. De se. Ambr. 2, Guetf. omit-
prehendat, solet subjicere Noster, tunt eum Gothan. Voss. t, 2, 3.-
velut.X, 2, t6. Sed primum vix Omittunt quoque nostri, exe. RR.
potest detnonstrari eos qui su- 7, )t. ED.
~ra nxx/ttm o(io//<!)tt omnes es~e 4. /n )~nt; sic Turic. Dorent,.t,.
tales, ut nec KM/o'e ue/int, née ~os- Ambr. 2 Guetf. CAMP. eum Goth,.
st~~co~tc~t/cre~ deinde nonnisi tra- Voss. 2, eum edd. anteGryp)t. acc.
jiciendo vocab~ta ptura ta)is con- Obr. Gesn. Bip. /'t At: f~r~, Voss.
tingit interpretatio; et ~uasit ejus- t, 3. Reliqui f'n his fert.–Nostri
modi quid Burmannus, duriore Codd., t;) tterM. ËB. –7)t veris quo-
sane, nec facile probanda medicina. que. tnteUige inveris rebus, vei,
Sine ttam tamen procedere nequa- quod commendat Gesnerus, elo-
quam potest interjeeta ))aec senten- « Quettfta' ~OH~.
tia. Cum illo, ut carerc potera- 5. 7!cpr<ien!M! Cicero. Testem
mus hoc additamento, ita sua se hujusrnodi de Cicer.judicii Pseudo-
titudtueturetegantia etproprietate. Turnebus demonstrat Plutarchum
-Nam hoc M'ttum; sic Flor. (a in comparatione Deruosthenis et
sec. manu)C~Mp. A)d. Basi).Gryph. Tullii. Is quidem contra quam Nos-
cum Vascos. Steph. Ro)). Capper. ter, T~et/TMv ait, o~TA ~T'~ x~' 'ï'~<
Sed Turic. Flor., nnm hoc o~ctt<m. 'ar~~sf: ~toror~ ct~tt K<t~T0t)c Xc~ot/c
Officiunt sibi invicem nam et h 6~y~ Toue f~~svot/c cn'To? Jf~
(vide IX, <4o), etoj~ctum facile ~.6~tjM6VO~(, M~6~ I~ÛKpet'Kt K~
oriebatur ex hoc vitium. illud ex 'Af~~t~tefËtTO~C Cû~t~Tft~J'tN/~6tp~X6t/û-
Almel. qunque refertur; nom non //SVOCt0~ TûVPw/<t~t'ù)ft~~MÛT~eff ft~MV
item (vide §. )~).–Nostri hoc vi- x~~ o~oJv.Vocem utique, quae mox
tium, omisso nam. ED.~ legitur, astringe.s ad tn orationibus,
Bont; sic Tutic. Flor. Ambr. ut, etiamsi forte in alio scribendi
2 CAMP.cum Goth. Voss. 2 Vall. génère vel e)oquentiam jactiverit
Atm.Locat.Venet.Rusc. Obr. Ro)). Cicero, in orationibus saltem nihil
Capper. Gesn. Bip. Sëd Gue)f., Go- ejusmodi fecerit. Est igitur tfft~ue
TtM, cum Jens. Tarv. Re)iqui tqno!. pro t/u~f~of.' vide mox 5. 2t.
Nostrum volebat et Regius. 6. T~n~or ~uam. Ambr. 2 omit-
2, Falsam; sic Flor, CAMP. cum tit, re)ieta lacuna.
 INSTITUTIONIS OKAT. LIB. XI, i. 2.5
orationibus utique jactator et plerumque 1illud quo- t8
que non sine aliqua ratione fecit2; aut enim tuebatur
eos, quibus erat adjuto.ribus3 usus in opprimenda con-
juratione, aut respondebat~ Invidise; cui tamen non
fuit par, servatae patriœ peenam passus exsilium ut
illorum, quae egerat in consulatu~, frequens comme-
moratio possit videri non gloriae magis, quam defen-
sioni, data.Etoquentiam quidem quum plenissimam 'H
diversae~ partis advocatis concederet?, sibi nunquam
in agendo immodice arrogavit~: illius9 sunt '° enim,

t.~<~)/erMm~ue;sIcTuric.F)or. Exc. Santen.; consul, cum Goth.

Goth. (tac. Gesn.) CtMp. Ac pler., Voss. 2.-Nostri quoque consul,
Guelf. Jens. (tac. Gesn.) cum edd. exe.PouI.asec.man)i,R.7,qui
anteStoer.Be)iquiat~).Ambr.2 2 otconsM~tM.En.
omittit ha*c omnia, utique. quo- 6. Df~er~fBpartis advocatis. Velut
que, cum lacuna item. Eadem Hortensio Pro Quintio.
nostri. En. y. Concederet, M&t)tu!Kj;uant.Tn-
2. Fec.it. Turie. F)ot.act<, cum ricens. Flor., cotCff/ere s., omisso
Alm. Voss. 2, Goth. Jeris. et edd. nuttott~m~ quod et abest ab Alm.;
posterr. ante Ald. ace. Bad. pr. ut sedasec.manureponitFtor.
et infra §. ~3. Turicens.ectt. Hic 8.rro~aM'f.Turic.,tnte)'ro~n-
Voss. 3 vehementer turbare et mu- vit. Flor. (a pr. manu) )nro~af:(.
tilare orationem dicitur. Alm., t'nt~f/etMt.
3. ~<~u(ort<)M! mus; sic Tu rie. (). V//tM~sunt. contpamut. Prin-
Flor. Ambr. 2, Guelf. CAMP.Reli- cipia sunt vel ex principiis Quin-
qui tt. a. Mox <)tomittuntTuricens. tianaa et 0) ationis pro Arehia mu-
F!or. ( hic a pr. manu). Hic quoque tata illa pautum ab iis quac legimus
Ambr. ï pro enim. erat dat w iu nostris edd.
et mox lacuna intercedente a. M. i. !0. Enim, ~t)judtcef;,tn~C)tt't
o., iterum post aliquod intervallum tne!;sicrior.(quamquamnondo-
~)0)t</e&at.In altera omissione pec- ceor, an mei habcat) Ambr. 2 (hic
care dicnnturidemVoss. t, 3; sed quidem t~o~n). Sed Turic. ex hisce
sine lacunaR mentione, ex <nuibus proscrib)te)ttmeumVoss.3,et
refertur~o)te&at, unde aliquid ex- Guelf., ut opiner, neque enim sa-
sculpere conatur Burmaunus frus- tis clar notavi. 7~Ht! enim Xtj'M~.
tra ille. Nobis animadyertenda est i. mei, Bcrn. Omittunt Goth. Voss.
Ambr. 2, etVossianorum r, 3 con- 2 <t«tt enim, et Yidetur, id quod
spiratio. Nihil ejusmodi in Guelf. ex Voss. 2 referunt, etiam Goth.
4. ~e.~ott~etat. Vide V, i~. dare tti~entt mei. CAMP., sunt si
5. co~f~u. Ambr. 2 co~- quid est in me t~.7Uf~. Reliqui s.
sula. Voss. 3, consulatu. Guelf. enim si <]fMt~ e.<t)n me :n~u(/. Vide
 2l6 M. FABII QUINTILIANI
Si, judices, ttMjfcnutnct, quod sentio ouam sit ejrtquttnr
et,Qt<o Mtye~to' m<Mt<Apo~t«M~A[<6~<m mt/u </<
ao ye?:<<o'~com~ctrau!.Quin etiam contra Q. Coecilium de
accusatore in Verrem constituendo quamvis mul-
tum esset in hoc quoque'momenti uter ad agendum
magis 3 idoneus vemret, dicendi tamen facultatem
magis illi detraxit, quam arrogavit sibi ~ne non
con.!ec!<m~ s<~OM!n~yec!&se,t<<po~e< eam come~tn,
st dixit. ïa epistolis aliquando familiariter apud amicos,
nonnunquam ladiatogis, aliena 5 tamen 6 persona, ve-
runi? de etoquendasuatUcit: et aperte tamen gloriari,
nescio an sit magis tolerabile vel ipsa vitii hujus sim-
plicitate, quam illa Injactatioue9 perversa, si abun-
dans opibus pauperem se'°, nobilis obscurum, et potens

XI, 3 g~. Duplex genitivi in Ci- 5. llliena. Ambr. z, Guelf. omit-

cerone non nderhn, in QuintiHaco
refercnte Ciceronem libentissime.
-Vide lib. t, cap. 5, ~3, not. ),
p. t2! seq. hnjusce editinnis. Hn.
t. Et, Quo t~ento mt;ms; sic
Turic.Ftor.(hicqui<tem~oM«m an-
tevertit vocabuto minus) Ald. Con-
sentiunt Ambr. 2 Gue)f. Voss. 3,
Bern. Jens. et edd. posterr. ante
Ald. qui tamen pro quo dant ~tt0f/;
item CAMP.Goth. (err. Gesn.) Voss..
x Vall., sed quia exhibentes pro
quo. Reliqui et nam quo m. i.
2.
Diligentia. Turic. CAMf' dili-.
gentiam. Ald., subsidio. diligen-
<;ttm, cum Bad. Basil. et eJd.Cic.–
?fostri subsidiurn. diligentia. E~
3. MN~u t<~0)tetts. Ftor., Mt'tt~
idoneus. RR. 3, 5, io, magis
K/onfum. Cœteri m. idoneus. En.
TVoK co))secu<um, ~domttta.
ftor., )t. secus o.; a sec. manu, n.
c. o. Mox ea pro eam idem cum
~Mf. Sed Ambr. t, etiam.
tuntcumVoss.t,3,JerLS.etpus-
terr. ante Ald. ~ttt, Goth. (tacente
Gesnero).
C. Tamen. Gothan., cum, cum
Jens. et edd. posterr. ante Ald.
y. Verum. ~/o)-t'a)-t. Interjecta
omittunt Turic. Florent. (hic a p'
inanu)cumAlm.Kapp.
8. T~M vitii. Turic. Flor. (nisi
quod ex hoc cu~tt) ipsa alia cupi,
cum Alm. Ipsa t~a f-, CAMP. cum
AiJ.Vidov.
f). Illa t)t ~actattone; sic Turic.
Ffor. Reliqui omittunt in.-Illa in
;acta(t0tte perversa. Neulro génère
accipet</a~e7-t;erM, necquidquam
offeuuet in loco, quem varie ten-
tarunt VV. DD. quum abesset ttt
ad
praeposiuo. Simplicitatem vide
II, 2, 5, ét Juvenal. Sat. lI, v. t8:
« Horun* simplicitas miserabdis.
tO.~e, no~(~M.Turtc.e~n.Ftor.,
si n. Nobiscum faciunt Alm.Vascos.
Steph. Capper. Gesn. Bip. Reliqui
 INSTITUTIONIS ORAT. UB. XI, i. 217
InRrmum', et disertus imperitum plane et infantcm
vocet" ambitiosum~ gloriandi genus est, etiam deri-
dere. Ab aliis ergo~ laudemur nam ipsos, ut Demos-
thenes~ ait, eru~escere~, etiam <jtMMma~<M /au~6t-
mt<r7, decet: neque hoc dico, non aliquando de rehus
a se gestis oratori esse dicendum, sicut eidem Demos-
theni pro Ctesiphonte; quod tamen ita emendavit,
ut necessitatem id faciendi osteuderet, Invidiamque
omnem in eum regereret s, qui hoc se' 9coeg!sset.
Et M. Tullius'° saepe dicit de oppressa conjuratione ~3

et.scriptietexcusiingeruntneoetj manu) o/~fï~tts.(Vide ~.ï~.)

CAMP. 'te~et si. Nostri quoque lllud consulto novatum puto, quod
inserunt ne~ef.En. in Doritegio est, ab aliis /au</a)t
). 7n/?n)tttm, et </Me)'(u!. Bad. merconur, ut mox nam nos erub.
inserit i. ~uam si se cum posterr. 5. Ut Z)emos</tenes ait. Pro Co-
ante Capper. Ipse sane Bad. invexit rona, p. Rsk. 2~0 no? <f<<~<)<
hoc, sed utremedium, si retinere- 0'0t 'tc ~tft)~~VX' ~C T< ~tV ~f
tur tte~fet, quod ipsum improbabat; ~t)9wrT~Tt/~M)tOTMtOE/J'<tV6t*CC<~rO<
et sic suadens, nec recipiens ta- 'Sr6~<
~~Td? TOf&STOV Ot/'f~6V ft~ÀCC KetV

Attet' iû-
men,proMantea6u)t~an4.Ges- fT~O~ ~Ë~OTTOC E~et~'6<Ef.
cus est orationis in
nerus,carensi))eptimaFadiied., ejusdem prip-

auctorem hune perveraa: quœ obti- cipio,p.ib.226,22y.

nebat scriptura; suspicatur; sed 6. Erubescere, etiam quum. Tu-

recta ante se restituentem Capper. ric., e. t<am et cum. Flor., e. etiam
tacet. Nostri receptam a Spatd. efcttm.
tect. habent. En. y. ~attt/at/mur. Gueif., ~tt~Œ-
2. Yocet. Turic~ Flor. (hic a pr. ntuf, cum Jens et posterr. edd. ante
manu)foc<')tt. Stoer. exc. Ald.-Eadem nostri.ED.
3.~m~t(;o!um;sicTuric.Fior. 8. &~et-€ret.R. ;o, Antlr.;Jens.,
RcUqui Ambitiosissimum. -Ambi- rc~eret. En.
tiosum. Plane pro superbunr. Vide g.ocMCo~f'Met.Guetf.Ex-
~.5o, 67; XH, n, 14, et aliquot cerpta Santeniana, /f<Ms. dicere c.
Senecae loca in Epistolis, p. Bip. Obr. nostris subjicit e/c'~m. Hur-
~oy, 408 bis, 4to; Martiat. IX, inannusGronovium appellau ad Liv.
63 item nos ad VI, 4, 6. De)tf/c- IV, 26, )0, ubi etiam coptosior
tur auditor, qnum quem dn'item Drakenb.–H. IC, /i<PCse coc~/A-
novit is ei se pauperem venditat, set. Paul. a sec. manu ad hoc se
ne sperans quidem u)tum mendacii coegisset. Sane non spernenda lec-
successum. tio. Ca:ten receptam. En.
4. ~& aliis ergo. Turic., alia ab tO. Et Tullius. "Ele~anter
tY/M, cum Alm.; sed Flor. (a pt. "insecansamdicitpro Dotno,
 ai 8 M.FABMQUINTILÏANI
Cat!n3e;sedmodo' 1 id virtuti senatus, modo providen-
tiae deorum immoitalium assignat; plerumque contra
inimicos atque obtrectatores plus vindicat sibi erant
9<}enim tuenda~, quum obncerentnr. Incarmmibus~ uti-
nam pepercisset, quae non desierunt carpere maligni,
Cedant arma togae, concedat Jaurea~ iinguae. Et,
"cap. 35: Quis un~uom audivit, Philipp. !t, 8 alter apud Juvena-
a ~Mttm ego </e me )H!t coactus ac lem, X 122 item Nostrum, IX,7
tfeceMario cHcerem? etc. Gesne- ~t.Esse depromptos ex carmine
rùs. I[;ee iis quidem qui cum Mar- heroico~e~uoco))Nt/o<u,ve)~e
ctando faciunt, minus ad rem per- suis (emporthu!, satis apparet. Nec
tincre videbuntur. Fateor autem dubito,qulnhititu)ismtpjnsdem
scabri a)if)uid me sentire in Quin- operis, quum Manutius diversa
titiani oratione. Quid est quod id earmina existimet ad Familiar. I,
sequitur précédente oppressa coH- g, p. G)'a;v. 9r. Nihitdum condi-
juratione? Nec pluralem i))um fa- disse de rebus suis Ciceronem,
cile concoquo, erattt. objiceren- aperte coitigo ex epistola ad Luc-
tur. An reponemus ha:c: *sed" (in- ceium Famill. V, t2, qua: scripta
tellige eom, i. e., oppressam eonj.) estcoss.Lentu)oMaree)IinoetMar-
«mndo. assignat; plerumque. cio Philippo a. U. c. 6gy. Quod ter-
~vindicat. erat. objiceretur.f » tium ponit Noster, riumeris resolu-
Ut iterum intet)igaturo~re!Mco)! tis, ex eodem opere dccerptuni fa-
.)- Sed modo. Turic. inserit t< cile credo, mi) or tamen, quare
quod modo ante faciendi omittit maluerit Qu. destruere métra.Hue
Ffor. a pr. manu. Semé! id hic po- quoque atiquid ex illa pro domo
nit CAMP. ante modo. -Nostri dant aratione confert Gesnerlts, nec ta-
receptam a Spald. lectionem. Eo. men satis manifesto cum nostris
2. Erant. objiccrentur. Turic., conjunctum, quum ibi, c. 3~, Clo-
erat. obiceretur. dius irridere tingatur, quod Cicero
3. Tueo~tt; s:eVaIt. lib. RR. 7, soleat dicere se Jovem esse Mi-
8, g, C.\Mp. Andr. Jens. A)d. /tt- nervam autem sororem suam. Qui
tuen~a; sic Avic. Pout. RR. 3, 5, sint Grœci, quorum exempla secu-
tO, 11, ta, etapndBnrm. Bern. ED. tus sit Cicero, non equidem dixe-
7~ c~~n~tt~u~. Aptius videtur rim. Pericles enim ille 0!ympius et
strui locus, omissa p)'a*positione,. Aspasia Juno (vide U, t6, <g) hue
ut ca'rmt'tt/MM fiat dativus; neque facere non videntur.eti.im minus
enim facile inte~igitur, cui tandem Pisistratus a Minerva reductus. Mi-
rei ~Mrcet-e debuerit Cicero, nisi nervaepropriumCiceronicuhum
forte suis laudibus, sed nemo talia recte demonstratGesnerus, de quo
lectori subaudienda reliquerit. Ver- videCic.deLegg.H,)y;Dion.
sus i!H tôt eaiumntis adversariorum Cass.xxxvm,;7.
obnoxii praeterca leguntur alter 5. ~aurca tt)t~M<E.Turic. Flor.,
apud ipsum Cic. m Pis. c. 3o, et <au(/ate. Ille subjicit at tttttttp, 'cri-
 INSTIT3TÏONIS ORAT. LIE. XI, i. 2'9

0 fortunatam natam me consule Roman].

Et, Jovem !u~ a quo in conc:Km ~eoru~n advoca-

<ur~ et, Afttterua~~ ~uee~3 artes eum docuit quse sibi.
iHe, secutus quaedam Graecorum exempla, permiserat.
Verum etoquentlae ut indecora jactatio, ita nonnun- 23
quam 4 concedenda fiducia est nam quis reprehen-
dat haec? Q«~nu<en~? contemp~umne <ne? Non video
nec !n ~!(a7~ nec tn,</ra<a; nec in re~KX ~e~H, nec in
hac mea me~<ocr<<ofe!noen: (7M:~ despicere possit
~nton:t<x. Et paulo post apertius ~n f/ecer/cfre mectfMt 26
~o/m'f contentione ~cene~? Aoc quidem 6ene/!Ctum est.
Quid enim ~/en!t~~ quid uberius, <jrKamnuA: et pro
me, et contra ~n<on;:<~f//cere? Arrogantes et illi, qui se 27
ticam annotationem (vide X, 2()) 4. Jta nonnun~ttam; sic Turic.
hic nostrum a sec. manu. Nostrum Flor. CAMP.eum Alm. Ita omittunt
praestare illi atteri, /<tttrca /<t[M/f, .Ambr. 2 Guelf. curn Voss. 3. Re-
quod est in )ibris Cic. in Pis. ex )iqui sic ;;o')ttu)!<jfttam. Eadem
ipsadtCti ratione nemo neget, asti- nostri. Eo.
pu!ante etiam P)utarcho in com- 5. Reprehendat. Turie., reprehen-
parationeCie. etDen). 2 sed locus detur. Florent. CAMP., reprehendet.
PIsonianus /au</em retinere paene Afm., rep)'€/ten~a<ttf (vide 2~).
eogit. Post noshas voces et omit- Nostri Codd., reprehendnt. En.
tuntTuriç. Flor. C.\H)'. Contra 0 6. Quid putem? Philipp. H, l.
desiderant Ambr. 2, Gueitsrb. cum Similem Antonii, sed patrui, super-
Voss. i, 3. biam ipse Cicero expértas erat )X,
t. 7n cotet'~Mm. Praepositipnem 3, ,<);{.Quod in a)Mro, qui hic se-
omittunt Ambr. 2, Guetf. Jpann. qoitnr, )oco non tSm e)oquentiam
(tac. Gibs.)cum Voss. t,3.–Omit- laudari monet Gesn., quam'uber-
tunt quoque pterique nostri. En. tatem materia', recte id quidem
a. Advocatur. Turic., af~ocafu~j animadvertitur, sed incst tarneo
cum Alm. Sed Flor., yocatus (vide etia!n facundia* suae conscientia,
§. 22).. quam commodissime diss:n<utata.
3. Qt«B<!rtMettnt f/ocutt; si&Tu- y. Nec t')t vita, nec in gratta.
ric. Q. a. e. edoçtttt, Guelf. Q. e. a. Turic. Hor. ( hic a pr. manu) CAMP.
e~oemt, Ambr. 2, cum Alm. non bis omittunt in, Aïm. ante or~M.
Fior. Q. a. e. omnes d., (~AMp.Q. 9. ~t~t~ et pro; sic Turic. Flor.
e. a. ff/octftt, Jens. (tac. Gesn.) cum CAMP.cum A)d. et libris, Cic. quam-
poster. ante Gryph. exc. Ald. qui quam nostri mox omittunt et, male.
cum.reliquis q.. M)tnei e. n. edocuit. ReHqui hic ignorant et. Pro uberius
 B20 M. FÀBIÏ QUINTILIANI

judicasse de causa, nec aliter affuturos fuisse propo-

nunf: nam et inviti judices audiunt ~praesumentem
partes suas; nec hoc oratori contingere inter adversa-
rios, quod Pythagorae inter disciputos~, potest, Ipse
t/tjctt sed istud magis minusve vitiosum est pro per-
28 sonis dicen.tium defenditur enim aliquatenus a?ta<e,
dignitate, <t<c<or:<a<e;quaetamen~ vix in ullo tanta
fuer!nt9, ut'° nonhocafnrmationis genus temperan-
dum sit aliqua moderatione, sicut omnia in quibus
patronus argumentum ex se ipso petet fuisset tumi-
dius, si accipiendum'~ criminis loco negasset'~ Cicero,
equitis romani esse filium, se defendente? At ille fecit
Flor. verius, cum Alm. (ut et mox Flor. cum Alm. Reliqui inserunt
32,M)tor<tTur.F)or.);sedex)ioc conttOtt. CAMP. etiam p/n/oso/tos
anteinsertuma~Maffertur. da't pro <~MCt~u/<M.–Nostri quoque
t. -MtMro!. Obr. eam tuituros, inserunt co'!<tt, exc. R. )3. ED.
mit'a audacia. Mt))tMfe vitiosum. Flor. (a pr.
2. Pt'j~onunt, Nove dictum vide- manu) in usu Mttorum.
tur. Aecedit Xtt, i, 13 sed ipsum 8. Qu~c tamen. Turie., quantum,
mnllius nostro. Apparet ibi maxi- cum Alm. (vide a5). Sed Florent.,
me usum hune verbi esse rhetori- ~UfB tanta.
bus pectiliarem, qualem vidimus 9. Fuerint. Turic. 'Flor. ~ue-
lib. IV, c. 4. ]n ipsa igitur causa* runt. CAMP., fuerit.
propositione hoc pra;dicunt judici- t0. Ut. Omittunt Avic. Poul. RH.
t'us arrogantes illi, se sui litigato- 3, 5, !0, 12. Eu.
ris justam agnosse vel petitionem, 11. Petet ;~ut!!et; sic Turic. Flor.
vel defensionern ni fecissent, ne ( hic a pr.manu). ReU.inseruht quod.
acturos quiden? fuisse; nunc illico t2. Si accipiendum criminis; sic
probaturostalf~n. Turic. Flor. (hic a pr. manu); pro
3.~ift<t~'ttdtcc!.Turic., inutium acc. Alm. </ec. Reiiqui interjectum
d. Flor. nostrum, sed a sec. manu omittunt. CAMP. nisi pro si, cum
in loco raso. Goth. et sec. manu Vall.
4. Pf<Bsume)t<em Vide X, 5, 4; t3.7-oco ne~aMet; sic Turic. Flor.
item Ht,6,35. (hic a pr. manu) Ambr. 2 Guelf.
5. Nec hoc. Turic. Flor. Guelf., cum Gothan. Jens. et edd. posterr.
ne hoc. Sic quoque Avie. Poul. ante Basi). Reliqui inserunt esse,
RR. 3, Ca'teri nec hoc, exc. R. quorum recenseri et CAMP.miror
t3,quinecta!,etM.8,auineCj sed me dormitasse suspicor.- Ta
omisso hoc, vel id. En. esse omittunt nostri. Eo.
6. 7)MCt~)t(~o!,pofe!t; sic Turic. t~. B~M[<ti. /!httm. Cicerd (ut
 INSTITUTION~ ORAT. LIB. XI, t 2~1

hoc etiam favorabile, conjungendo cum judicibus dig-

nitatem suam: ~t<!<M' autem romani esse filium,
criminis /ocopOM:a6acctMC!fon6us~ ne~uefooM~yut/t-
caittibtis ODor<u:~ neque (/e/€ne~en<:&tM nobis. Impu- ~9
dens, tumultuosa, iracunda actio, omnibus indecora;
sed ut quisque setate, dignitate 3, usu praecedit, magis
in ea repreliendendus~ videas autem rixatores quos-
dam neque judicum reverentia, neque agendi ~more
ac modo, contmeri? quo ab ipso mentis habitu mani-
festum sit, tam in suscipiendis,,quam in agendis causis
nihil pensi babere. Profert enim mores plerumque 30
oratio, et animi secreta detegit; nec sine causa ~Grseci
prodiderunt, Ut t7:f<!(9, <j~emgue etiam dicere. Humi-

scribitEutropius) natus est Arpini, 5.tt~a!t'<:mfO)'M.Atiquidsi-

matre Helvia, et patre équité, ex
fegioVoscorum génère oriundo un-
de patet, quam false luserit unus e
comicis nostris (~nf/neujf),
quum
diceret Cicéron tt'~tait pas ~~t-
t tt</tomntp. En.
~uttt! autem romani. Cic. Pro
Cœtio, cap. 2. Autem roma)!
TransponuntTurie. Flor. Guetf.
Eadem nostri ~o autem omittit so-
lus Poùl. En.
2. ~o&udtca~tt&tt~;
sic Turic.
Flor. C~MP. cum Ahn. Bodl. Aildr.
Ald. Reliqui his j., cum libris Cic.
Eadem nostri. Eo.
3. ~t~ttttate, usu. Turic., digni-
ta(f;n ïtMnt u., cum Atm. (vide 28).
NUniiii suam inscrit Flor.
4. Reprehendendus. Dor., r~)rc-
hendens, cum Ambr. 2 (nisi quod
re~rent/en~), Gothan. /!fpreAen</e!,
Guelf. cum Jens. et edd. posterr.
ante Ald. –Avic. Poul., r~;e/)en-
dendus. RR. 11, reprehendas. Re-
i)qui reprehendes. Eo.
mite horum., vide lib. V), cap. 4.
6. ~fore ac. Turie. Flor. (hic a
pr. manu) omittunt cum Alm. Recte
tenet Burm. Prœcipue enim neces-
sarium more, quod attcrum magis
secum trahit, quam ut possit illud
sine hoc ferri. Càntp. nostra verba
posteriore loco ponit, et modo ju-
diciorum pro judicum.
y. Co)tttnen;~uo ab ipso; sic Tu-
ric.CAMp. cum Alm. C. quo ipso,.
Ambr. 2 Guelf. cum Bern. ~f quo
ab ipso, Flor. Quo! ipso, Andr. Atd.
Gibs. Reliqui ex quo ipso.
8. Gr<BCtpro~ff/ertOft. Soloni tri-
bultur sententia TM xo')! «~a~ct e~-
v~t T~f ~~ecv, vel, oloco''r~e?ro?~TOtc?-
TCt(Itctt xct! Tôt\o~ot. Vide, qui haec
indicant et aliter quoque ab ahis
eumdemsensumenunt'iatumaffe-
runt, Erasmum inAdag~. I, 6, 5o;
Menag. ad Laert. t, 58 Davis. ad
Cic.Tusc.V,)6.
9. Vivat. Turic., y';t&NH(.Dor. (a
pr. manu)~M!'eat. Guelf. CAMP.M-
 222 M. FABII QUINTILIANI
liora illa vitia summissa adulatio, affectata scurrilita~
in rébus ac verbis* parum modestis ac pùdicis ~v!ti&
pudor~, in omni negotio neglecta auctoritas; quae fere
acciduntiis, qui nimium aut blandi esse, aut ridiculi
3'
votunt.Ipsum etiam eloquentiaegenusalios atiud decet:
nam neque tam plenum, et erectum, et audax, et prse-
cuhum4 senibus convenerit~, quampressum, et mite,
et limatum, etquateinteUigi \'u)t~Cicero, quum dicit,
prationem suam.cœpisse? canescere; sicut vestibus quo-
que non purpura coccoque 8 fulgentibus illa setas satis
32 apta sit. ïnjuvenibus etiam uberiora paulo, et paene
periclitantia9 feruntur; at in iisdem siccum, et solli-
citum, et contractum dicendi propositum'°, plerumque
affectatione ipsa severitatis invisum est; quando" etiam

vat, cum Goth. Jens. Tarv. JEtfam 7' Cœ~t'Mc eaKMCo'e.VtdeCicer.

abestaTuric.Ftur.(apr.mahu)
C.tMp.ProeoetGuctf.
l. Ac Mr&t!. Ambr. 2, Guelferb.
ornittunt.
2. ~7t!.Turic.,fer&M, eumAtm.,
nisi quod hic per compendiu!;).
3. ~<7f!~M~or. Attende nomen ad-
jectivum pôtestate participii usur-
patuin;
4. J'r<Fcu/tt<nt. Goth., pefu/cutn.
Nonnisi casum interpretor. ~'crcu~-
tunt, Obr.ma)e. Nonihauditum est
vocabulum nostrum. Solits R.
l3,per<;u/tunt. RR. g, )6, ~e(u/-
cum. Reliqui pt<cc!t<tunt. En.
5. CotMnertt. Tùric., converti-
ret, cum Alm. Sëd Flor. convenit
(vide 2g). C~Mp., con~en:et.–Nos-
tticoHWtcnt.ED.
6. ~u/t. caneseere. Tnric. Fjor.
(hic a prima manu) omittunt cum
Almelov. Modo iidem quali. Guel-
ferbytanus autcm ante ëam Yocem
omittit °et.
Brut.cap.2.
8.Cocco~ue.Got)).Jens.,o'oco-
que, cum Tarv. Loc. Ven. Ruse.
Non- ausim damnare antiquam
"!ee(ionem eroHo~uc. Phrygiijus
"objieitur ~EheiJ. )X, 6f~: Picta
"croco et~tt/~o)<) munce MMiM.»
Gesnerus. Plurimi vetustissimique
coccum tuentur, et est usitata con-
junctio illa tuentionis ~)u)y)ttrfEcoc-
f~Me.
g. fœne ~ettC~fantta.Vide X,
l2t. Apparet periclitantia ipsa
Yitiosajudican,utquaeinnugas
illas magnificas jarn abierit quare
ëa, quae javentuti possunt eohcedt
et g!oriae duci, dicuntur ~<B;tCpe-
rictttari.
)0. ~'ropMttum, p~erumque.Tu-
Hc. omittit sed Flor. prius modo
(a pr. mahù)eum Alm.; a~ecOO)~
ùterque. frop<Mt(um. Vide.IX,
4.'9-
n. Quattro etiam morum. eou-
 INSTITUTIONIS ÔRAT. LIE. XI, i. 2x3
morum senilis auctoritas immatura~ adolescennbus
creditur': stmpticiôrà~ militares décent: philôsophiam 33
ex professo, ut quidam faciunt, ostentantibus, parum
decori sunt plerique orationisornatus, maximeque ex
affectibus, quos illi vitia dicunt4; verba quoque exqui-
sitiora, et compositio numerosa tali proposito diversa;
non enim sola~ iiïa taettora, qualia a Cicerone dicun- 3~
tur,,Saxa6 atque ~o/t<u~ne6'voci resuone~eM~-sedetiam
i!!a, quamquam plena sanguinis, ~osen!'??t~<
bani <ttmt</<atque /ttc:, vos, :?}ou~m~ !mo/oro atque

junctionis eadem vis est quae a)te- rhetoriei masculo quodam negtec-
rius Otto~~t~~ et grsece E~e~ (non tu, et est proba in summabrevi-
T'~f), in quibus signiHeatur ejus tate, prœceptio. Vidé /}5.
quod argumenti toeotangituriuter 4. Dicunt. CAMP., t/e&off.–7//t
omnes pervulgata notitia. Con)mo- vitia tftcunt. Itepouenduin censeo
nefacit quasi illud <7u<ïtn~olectot em dtt<;ttn<.V[deIib.VI,c.f,<).y,aJ
rationis ejus quam aUbi sa:pe jam sententiam.
expertus sit. Nam si, id quod.vutgo 5. Sola; sic Turic. Flor. Go'th.
sentitur, ne mores quid'em severis- (tac. Gesn. sed pôsteriorum uterque
simi placent m adoteseentibus, ve- a pr. manu) Guelf. CAtfp. Retiqui
lut intempestivi neque huic aetati solum.
débiti, quando minus orationis fe- 6.ajfa.<&ant.Cic.proAreh.
retur gravitas ea quae aut ingenio 8; pro K!i). 3t. Altera ha*e ex Mi-
carentem arguât, aut fraudis faciat loniana «oM~Ht<ytto??ï plena sangui-
suspicionem. nis dicuntur a Nostro propterea,
t. ~uctonfM. Turic. FIor. (hic a quod sunt severa et ppene sicca, si
cum /<B(t'ort&u! illis conferantur.
pr. manu) aùctor, cum Alm.
2. 7))tmaturi! nf/o~MceMtt&u!, sic Gedoynus quidem p/~ta M))~ut;!ts
Turic. Ftorènt. CAMP.Reliqui inse- opposita accepit /[<'([07't6tu, tam-
runt «i. quam inagis virum decentia, ut
3. ~mp/tetort! militares. Apparet quamquam spectaret ad tto;t co):-
singu)is et œtàtibus et conditioni- veniat et mirum videretur, si Cice-
bus sua dicëndi gênera accommo- roniana ha;c, quamquam mascu)a
dari, qua in re milites tam brevi et robusta, tamen spernerentur a
mentione nimitti doleo et mirer; philosophorùm simulata tristitia.
sed festinai Noster ad illam satis QuaM interpretationeïn a vocabulo
sibi invisam phitosophorum natio- ipso sanguinis ferri non credo,
nem. Vide X, t, 35 et mox §. 3~, structura sane vocis ouaTMOuam ali-
&ar!'dt7t at~Me tristitiam. Simplicio- quatenos commendatam.
ra hic accipio non quidem de ani- 7. roct'.Vaua- liber ER.'S, 9,
mo, ùt modo ai sed de àrtiticii foee.Eo.
 224 M. FABU QUINTILIANI
te~or, fo~nc, ~/6a?torum o&rutep ar~c, Mcror«~t
~o~!</<romani socice et <eouct/c~~non conveniant barba?
35 illi atque tristidae. At vu civilis, vereque sapiens, qui
se non otiosis disputationibus, sed administrationi reipu-
blicae dediderit~, a qua longissime isti, qui phitosopht
vocantur, recesserunt, omnia 3, qua; ad efnciendum
oratione, quod proposuerit~, valent, libenter adhibe-
hit; qmtm prius, quod hoi1estum sit, efncere in animo
36 suo constituerit. Est quod principes~ deceat, ali is non
concesseris?: Imperatorum actriumphaHum~ separata
est aliqua ex parte ratio eloquentiae, sicut 9 Pompeius,
abunde disertus rerum suarum narrator; et hic, qui
bello civiM'° se interfecit, Cato etoquens senator.fuit.

t. 06ntttF. Ambr. 2, o~fruM. syttaba* offecit quod praecedit non.

C.4MP.,oBfute.
2. Dediderit. Ambr. 2, Guelf.,
dederit, eum Goth. Stoer. Chouet.
Leid.-Nostri dederit, exc. R. 7,
<juisoIus~<?\'<.Er).
3. Omntft, ~uf? ad f~oettt/ttm.
Turic., omn~ttc t~c/tC~cn~MM est.
Ftor. (a pr. manu), omnino id e/t-
c;c')(/um est.
4. Vt'o~oxucrtt. Turic., proposi-
<t'0)t~,curnAtm. non F)or.(vije3t).
~*rop<Mt«'ri)t(, Ambr. 2 (sed hic et
modo <~t((B),Guelf. C~Mp. et edd.
anteBad.–RR. 5, <o, proposue-
fttttf. Retiqui dant atii~ropoxucftttt,
alii ~ro/)oxue)'f<. E~.
5. Quod AotïM~um. Turic. Ambr.
2,CAMp.,<jf)t<JA.,cutnGoth.Vuss.
t, Jens.Tarvis. Libenter n)udo ab
Obr. an consulto omissum sit, non
dixerim.
6. Principes. RR. y, 12,Jeus.,
princeps. En.
7. ConceMer)' Turic. Floi-. (hic
a pr. manu) C~Mp., cesseris. Prima;
8. Triumphalium. Jens. et apud
Burm. Locat., triumphantium. En.
g. Pompeius atu)tf/e t~Me'tm. In-
est cxtënuatio quaedam in ipso illo
abunde. Neque eni)n magna elo-
quentia exspectamr ab ejus fortu-
ne hominibus. Vide CIc. de Lege
Man.c. 14: <.(Pompeius) quantum
« dicendi gravitate et copia valeat,
in quo ipso inest qua'dam digni-
tas itn~rf!<o)M, vos. sa:pe co-
gnostis. Vide et dicta nobis ad
11), 8, 5o. Laudes illas facundia;
Pompeianae,Cie.,proBa)bo,c. <,
habere magis honoris testifieatio-
nem quani veritatis retigionem,
unusquisque intetfigit. Vide et Cic.
adAtt.Vt)[.,t~,quitniraturepisto-
las suas aliis sc!ibendas mandan-
tem Poinpeium. De Ca t'on e Uticensi.
vide Cie., Brut. c. 3t, multum ejus-
etoquio tribuentem.
10. Civili se otter/ectt. Ftor. (a pr,
manu) civilis et ;ntet~M;t. CàMp,
modoi'tdansprohtcptacet,
 INSTITUTIONIS ORAT. HB. XI, r. aa5
Idem dictum saepe in alio Hberum, in alio fu)!osum 37
in alio superbum est verba adversus Agamemno-
nemaTherstte~ habita ridentur; da ttia~ Dtomedi,
aliive cui pari 5, magnum animum ferre prae se vide-
buntur. Ego te co?MU/empt<<em, inquit~L. 7Crassus
Philippo, quum tu me ?!o?tputes sena<orem? vox hones-
tissimae libertatis; non tamen ferres quemcunque dt-
centem.NegatsemagntfacereaHquIs9pôetarum,u~'u?n 3&
C~CMra<er'~ <i:Mn/&ux/ioyMO~!<; Insanla: verte, ut" idem
Caesar de illo dixerit, arrogantia est. Major in persoms
observatio est apudtragicos'2 comicosque mult!s' cnim
<utumm', etvarns eadem et eorum, qui'~orauonesaUis
t. Ttt alio liberum. Flor. (a pr. I))udtam)ongeasu))jectos~ofero.
manu ) i. a. Mrorum. Cue)f. Atnbr. -Nostri Codd. dant Ego te, iogutt,
aomittuntcumVos~.t,3. conH<~<'m,etc.ED.
2.~e)'&a.Taric.,wr&um. 7./tt<~tttj&.CmMM.Vide)ib.V!ti[,
3. ~cr~a. y~cr~itc habita. cap.3,39.
Iliad. H, xt5- 2~0. 8. Ferres. Goth., féres. Suspics~-
4. Da illa. Turicens., de i. Flor. tur Gesn.feras. Sed ut hoc pro pote!
Goe)ferb.CAM)'f:tt.,cumGoth. ~oT~y ita iUud pro ~otem!~r)'c,
Voiis.2,Va)).ete<htt.anteAid. quoni.im dictum atiqnod certum
Ad t., Ambr. 2. Correxit Regius. spectatur semel ptotatmn. Vide
5. Pari. Ambr. 2, Guelf. CAMf. VI, t, 26. Nostri ~en'e;, exc.
(sed m hoc apparet vitii origo t;t- VaH. Hb. RR. 8,9, n, qui~-res. En..
ocMtttm dante pro m~num) par, f). ~/tottM poetarum. Vide quan-
cum Goth. Vass. 3, Bfrn. N')st< i to cmn contemptu toquatur; neque
cutpar,exc.VaU.hb.,qutSoius enim tum oblitus, huuc fuisse Ca-
.cui pari. Eo. tuUum (carm. 92), putandus est.
6. Inquit L. Turic., vel, cum to. ~4ter. ut t(<en).Tarie. Flor.
Voss. 3. OmittitCAMp. L..Flor. cum (hicapr. manu)omittu[itcumA)m.
Alm. inquit. Sed Flor. (a sec. manu) propter homœotefeuton.
Ambr. 2, Guelf. Goth. Jens. ( tac. tt.<7(.R.9,ttt.K.«,et.ED.
.Gesn.) ut~ttttinserunt postE~o te; 12.7')'a~;c0! eomtco~ue. Hoc or-
hie omittunt, cum edd. anteGryph. dineTurie. Ftor. Ambr. 2, Guetf.
Nostrum verum esse nequaquam Goth.(tac. Gesn. )cumVoss. 3, msi
dubito, sive tn<7M/fsolurn abilt in quod comejo~uc. Reliqui c. t..
vel, sive nota pra'nominis perpe- <3.~)nmu<'u);iur.Turic.omittit.
ram accepta simul oblitterata est. t~. Qui. a/tt!!Cn&e6<!nt.Vidf}
Nam neque carere locum verbo ser- Hh.!H,cap.8,§.5t;)ih.Jt,cap.t5,
monem indicante neque dinmi ~.3o;.Ub.tH,eap.t,§.to.
4. '.&
 2a6 M. FABII QUINTILIANI
scribebant fuit ratio; et declamantium est: non enim
semper ut advocati 2, sed plerumque ut Htigatores dici-
3g mus. Verum etiam in his 3 causis, quibus advoca-
mur~~eadem differentia diligenter est custodienda:
utimur enim Rctione personarum, et velut ore àlieno
loqùimur; dandique suntiis, quibus vocem accommo-
damus, sui mores aliter 5 enim P. Clodius, aliter Ap-
pius Caecus, aliter CsEciUauusine, aliter Terentianus
~o pater ~n~itur. Quid asperius Hctore Verris? Ut adeas,
t/a~M. Quid fortius illo 6, cujus inter ipsa ver-
<<'t?t<unt
berum supplicia una vox audiebatur, Civis rornanus
~f/n: ? Quam dignae Milonis in peroratione ipsa voces co
viro?, qui pro republica seditiosum civem toties com-
et pescuisset, quique insidias virtute superasset? Denique
non modo quot in causa, totidem in prosopopceiaf sunt
varictates; sed hoc etiam plures'°, quod in hispuero-
rum, feminarum", populorum mutarum etiam re-
t..yc)'t&e6a))t. Tutic. Flor. (hic a sitionem tractaret, a Nostro jam m
pr. manu ) CAMP., scribant. Goth., exemptum adhibitasunt]X,/},yt,
.<cr'f&e&a< t02 vide ettV, 2 <o6. MiioniatM"
2. Ut advocati. Turic. CAMP., et ipsam illam, quam hic, virtutem
a. Guelf., est a. Mox CAtip. omittit tangit et VI, i 25; 5, 10.
ut (ante ht;o.), pro quo Flor. ( a 6. 7~o.Tur.FIor. (hic a pr.. m.) o,
sec. manu) et. ~;ro, qui. Tuyie. Ftor.'(hic a
3. 7tt his., Sic Turicens. Florent. pr. manu) inserunt alia cmn AIm.
Reliqui i. iis. 8. Pro !'fpu6/tCttse~<t<0!~)n.Turic.
4. ~uocamur. F)or. Guefferb. Flor., prope s.; sed ptior re~tttoxunt.
o<ocatntt.<, cum Goth.Jens. efedd. C.<Mp., proprie f~ttt pro P. s.
posterr. ante A)< Nostrt af/fo- g. ~'to~o~'o~a"M. Vide JJf, 8, ~g;
c'tmm, exc. Avic. Poul. Vail. lib. IX, 2,3). Sedhœc, qua'nunctrae-
qui <!a'ocamifr. En. tatur, est prosopopo:ia faciens par-
5. dliter enim. Vide III, 8, 5~, tem alicujus causa*.
ubi idem Ciceronis locus respicitur, 10. Plures, ottod.Tmicens.Ftor.
nisi quod hic etiam t6 caput ora- (hic a prima manu) CAMP.omittunt
tionis pro Coelio obversatur Nostro, quod cum Atm.
i<t quo sunt et Cœciliani et Teren- t f. ~<;nt!Karttt)t.Turic. Flor.CAmp.
tiaui patris personœ. Ex Verrinis subjiciunt ftMC.
quae tuox ponuntur, tjuum compo- !3. fo~M/Of!<m.A!d. Bast).,pup!
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, i. 22~
rum assimulamus affectus quibus omnibus debetur
suus décor ~.Eadem in iis, pro quibus agemus, ob- 42
servanda sunt aliter enim pro alio ssepe dicendum est,
ut quisque Aô??c~hM~,/:um:/M, invidiosus, favorabilis
erit,
ertt, adjecta4 propositorum~ quoque
adjecta~ hropositorum5 et anteactae~vitse
quoque et anteactx6 vit~
differeiitia jucundissima vero In oratore 7 /!t<m<m:~M,
facilitas, mof/crafto &ene!~o/e?~!6t sed illa quoque di-
versa bonum virum décent, malos odisse, publica
vice 8 commoveri, ultum ire9 scelera et injurias; et om-

lorum cum Cryph. ( t536) vana
conjectura.–SicquoqueRR.5,
to, 11. Cœteri po~tf~nnf))t. Eo.
Mtttarum. T'tricens. Flor. Ambr.
2, Guelfcrb, CAMp.,mM~fïrpttn~ cum
Alm. Bern. Jens. Tarv. E Voss. t,
3, mullorum. Nostrum Goth. Vall.
et, ut credibife, Voss. 2. Vicissitn
~.82,"HHtjr~nondefortniter')
Turtc. Cuetf. Neque duhito, quin
recte habnat mutarum rerum, ipse
autetn caUdius pronuuciaverim ad
V!, t ,"25.–Nostrim[t~tan<m,exc.
Vall. lib. a sec. manu, R. g, qui
inularum. Et).
t.H)?ttt<amu!.Turic.(quam-
quam hic ads. ) CAMp., assimulavi-
mui!. Eratne igtturaMtmtf/nttmtt!?
Gotb.~tacente Gesn.) ass!~t~ïnïts.
VideVtf, <o,g. Item, J. F.Gronov.
ad Tac. Annal. XI, < et, quo ipse
abtegat, in Diatribe Statiana c. 6,
recte.improbantern sed vide et c/~ye)'enft'<E.
Ernest. ad Tac. Agr. c. )o.– Nostri
habent a) il ~Mtmu~amu!, a)u oMtmt- ~tï$, mire.
./am.M.<.Ep.
2. Decor. VideX, t,7'. 1
3. ~0):e!t" Apparet ex opposite
vis vocabuli, vide I, t, 28, )X, a,
6);XI,3,i37;Horat.adPis.2!3.
ïta /)'u~i usurpât Plaut. in Aulul. IV, omittunt eum Alm. qui in nostris
;), 6. Eadetn f~ip est tnHt'JtMt ad
~;M)rat;7em, de quo vide nos ad IV,
t, 20; et erat modo §. 28. /))fi(/to-
sus igitur hic est non, ut plerum-
<)ue, qui facit invidiam, scd qui la-
borat ea vide dicta ad IV, t ~2.
4. Adjecta. Turic., delicta, eum
Atm. ~<6C~a~ Flor. ( a pr. manu).
Vide §. 35.
5. ~'t'opositorutn.Turic., proposi-
~tOHMM.–~ropo~ttorM~. Hic qui-
dem proposita ad mores magisspec-
tant, quatnadartisrationes,utputc
de quibusdixitmodo §. 32. Est a!i-
quid simiie M, 2, y. Sed egere de
hac potestate lexicograpfu id mo-
nere non supervacuum videtur,pr<j-
~o.HM.esse ejus, qui non in diem
vivit, sed certam sibivitœrationem
descripsit, quœ ex novitia latinitate
j~'t~c~a soient appeUari.
6. ~ttt~ncfœ. Turicens., CAMP.,
acta'. Ftor., act<E(tn<e. MoxTurie.,
y. ~ttmant<M. Goth., jucundi-
8. Publica fi'ee commoMen. Vide
VI, 2, 35.
9,(//()<tKt7-<Tu.nc. Flor., vult
Ctnens. Hic a sec. manu u/c~c'. Mox
et injuria.s iidem (a)ter a .pr, manu )
turbare dicitur.
.'5.
 2-~8 M. FABII QU1NTILÎAM
43ma',utnut!o~ dtxt, honesta. Nectantum, quis et
pro quo, sed etiam, o'ou</OKemdicas, interest facit
enim et fortuna discrimen et potestas; nec eadem apud
principem 4, magistratum, senatorem, privatum, tan-
tum 5 liberum, ratio est; nec eodem sono 6 publicaju-
dicia, et arbitrorum disceptationes aguntur. Nam ut
orantem pro capite sollicitudo deceat et cura, et omnes
'ad amplificandam orationem quasi machinas; ita in
parvis8 rebus judicibusque9 vana sint eadem, ndeatur-
que merito, qui apud disceptatorem de re levissima
sedens dicturus '°, utatur iUaCIceronis confessione, no~

ï. Et o~tna. honesta. Turicens. lulum eritinclamandum, vidc!t,

Flor. ( hic a sec. manu utrumque ut to, to; itemdejudiciis pubticisJtf,
tollit) ut o. u. i. d. ut h. posterius to, t. Diversam magnarum parva-
cumAtm. rumque litium tractationem tangit
2. Ut initio dixi. « Nempe hujus et supra V)H, 3, i~.Pro mt<o pote-
« argument!, de eo quod decet, rat spiritum quoque dicere, velut
"§.)i}."Gesnerus. XH, a, 20; i, '0, 6.
3. Quis. Turicens. Dorent., qui, y. ~np/t~can~am. Turic. Ftor.
cum Alm. CAMP. amplificandum. Dubito an
4. Principem. (anfMm liberum. recte. Mox Turic., m~Mo' et, in-
Vide IV, 72 et loca ibi demons- serens copulam ante ita.
trata,in quibus de dignitate cognos- 8 7n parut! rebus judicibusque..
'centis; adde de principe judice V, 'Ne longus 6eret,pauto insotentius
t3, 6; de ~Mto V, <o, ) '5; ~;i- ipsos judices dixit ~arMM.
fttm liber (velut intima' conditionis C).Ju~)ct&[t!<jfue; sic Ftor. Ambr.
apud quem dicere possis ) vocatur
Guelf. (nisi quodhic~. ~u<Bdi-
ut VU, 7, '0, tantum civis. Varia' remptim) cumVoss.3, etedd. ante
hominum conditiones, sed non tam- AId. Judicibus sine-copula, Turic.
re- C.<MP.Reliquijudiciisque, suadcnte
quam de jure cognoscentium,
eensenturV,tO,6. Regio et vindicantibus Gotb. Va)).
5. 7'(um; sic Turicens. Flor. Deinde una Ambr. 2, Guelf. CAMp.
Ambr. 2, Guelf. Goth. (err. Gesn.) to. Sedens dicturus. Judicum qui-
'C.\Mp. cum Alm. Voss. 2, Bern. et dem proprie est sedere; agunt ta-
edd. Leid. Roll. Reliqui tamen. Pro- men aliqui etiam sedentes, velut
bat autem nostrum Gesn. -Nostri apudNostrum Xt,3, t3~ t35, et
pmnes'tantum. ED. -quidem in mtnort&M rebus-, item
6.~ono.F)or. (apr.maou)CAMP., apud' Plin.' Epist. H, t(),3. Cumtt-
tono, cumA)m.Vide~a.–codent lantur ergobic quaeexigaamosten-
sono. lu publicis enim causis pau- dant causam apud disceptatorem,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XI, r 239
modo se animo coMtmofert, sed etiam corpore ipso per-
Aorr~ccrc. Quis vero nesciat, quanto' aliud dicendi 45
genus poscat gravitas~ 2 senatoria, aliud aura3 poputaris?
quum etiam singulis judicantibus, non idem apud
graves vires, quodlev!pres~; nonidem apud eruditum,
<juod militarem, ac rusticum deceat; snque nonnun-
quam summittenda et contrahenda oratio, ne judex
eam vel intetligere vel capere non possit~. Tempus 45
quoque ac locus egent observatione propria nam et
tempus tum triste?, tmn laetum, tum liberum tum
angustum est, atque ad haec omnia componendus
orator; et loco publico, privatone, celebri, an secreto, 4;
aliéna 9 civitate, an tua, in castns denique, an for.o
dicas, interest plurimum, ac suam.quidque formam,
et proprium quemdam'° modum etoquenuae poscit;
de rc levissima., sedens. Ciceronis 3. Aùra. Ambr; 2 jura. Gu.e!f.
verba sunt in Divin. contra Caeci). Exc. Sant., vita, cum tnarg. Basil.
< t3. Quod corpore ipso refert ex (err.Burm.)
Cie. Quintilianus, nuumnnudip- /}. Quod leviores. Turic., <~uos
sum legamus toto corpore, hic qui- CAMP.inserit et. Mox et inter sum-
dem animadvertunt VV. DD. qua)ia tntit. contrat, omittunt Turic. Ftor.
memoria* aberrantis exempla nobis 5.Ynfe/<tyere. cn~ere. Prius ad
plurima sunt oblata et notata. Vide summfttenJtfn: spectat, alterum ad
interaliaVUt, 28; ethic~. Jg. co)t<ra/tent/u)n. Subtiles nimis, aut
t. Quanto; sic Florent. Ambr. 2 magnificas sententias non [nte~/t~tt
Guetf.Goth.(tac.Gesn.)cumVoss. judexineruditiorpropter difficulta-
2, Obr. Cuncto, Turic. cum Alm. tem, verbosiorem orationem non
(Vide 43.) Cttn:,C.tMp.Re)iqui~!<ttt. ca~ttpropter ambitum.
Non dehebat probari structura nes- 6. Non ~o:5tt. Negationem igno-
ciendi, quatis est dubitandi per in- rant Turic. Flor. cum Ahn.
terrogationem, autnegationem, si- 7. Tumtriste, ium~tuM. Hoc
ne auctoritate. Nostra figura est, X, ordine Turicens. Flor. Gueff.CAMp.
l, 53.-Nostri quanto, exc. Avic. Reliqui t. /<Et. tum triste. Çhiasmus
Pou)., qui <yuan~o. En. inest.
2. Gravitas senatoria. aura po- 8. Atque. RR. ) t,Jen5.,at~t<[.
pularis. Eximia proprietate oppo-. Ma!i)n. En.
nuntur invicem Mn(e<t<t<Bctco~ctO- o. ~/f'F)t~ctut'<ate. Malim inserux.
nes. Vide V, t,4' Mox~, eadem )0. QttemdatMntoJxtx.Taricens..
ratione forum et cuna. <jft«!ftnt modo:'
 z3o M. FABÏÎ QUÎNTÏLÏANÏ
quum et!âm in caeteris actibus vitaë non idem in fbi'o,
curia, campo, théâtre, domi, faeere conveniat; et ple-
raque, quse natuia non suht reprehenJenda, atque in-
térim' suntnecessaria, aMbi quam mos permiserit,
48 turpia habeantur. DIud jam diximus~, quanto plus ni-
toris et cultus demonstrativae materiae, ut ad delecta-
tionem audientium cômpositae, quam, quae sunt in actu
et contendone, suasorlae judiciatesque permittant: hoc
adhuc adjiciendum 3, aliquas etiam, quae sunt egreg)3e
dicendi vinutes, quo minus deceant, effici conditione
49 causarum. An quisquam tulerit reum in discrimine
capitis, praecipue qui~ apud victorem 5 et ~princtpem
pro se ipse dicat?, frequenti translatione, fictis, aut re-
ex vetustate '° sit
petitis verbis, compositioneO, quœ
maxime a vulgari usu remota, décurréntibus periodis,
quam lasussimis" iocis sententiisque dicentem? Non
perdant hœc omnia necessanum pericHtanti soHIci-
t.~4(fj;ue;'<!(erfm;sIcTurie.CAMP. titis, exc. R. 10, qui solus no'e~e-
Re)iqui inserunt Meo,prœ quo Gcsn. itit'i.ED.
malit adeo. g.Co'"posth'onf.Vide]X,3,
2.yamJt'tmM.V!II,3, t ),seqq. ubiva)desimi)iahiscenôstris.
3. ~J/iCfeoJum. Ambr. 2, Guelf. tO.QuH'tt.Turic.su):t.
Exc. Sant., nudtfnJum, cum Voss. tt.Z.a'tt'MtfnM <oct' sic THric.
t, 3.–Kadem nostri. En. Florent. Ambr. 2, CAMP.cum Goth.
4. Pr~cctptte f/ut. Turicens. Flor., VaU.Tarv.Atd.Bad.Capper.Gësn.
pt'tBet~ua'~ uc. I!ip.J'.a<t'simt!/oct!,G"e)f.He)i()ui
5. Victorem et pt'tnc~'em. Liga- l. jocis.-Nostri omnes locis. Pro
rium describere Noster videtur Ge- /<BttMt'nu R. i t dat latissimis, et H.
d~yno. i /entMStthM. Et). –~<E<tMt)nM lo-
6.f'tnct~cnt. Turie. Flor. (hic cis. Sunt qui et uberes dicuntur V,
a prima manu) ~rtnet~a/em, cum f 3, 2, IV, t, 5() et ipsuin nostrum
Almelov. appositum est tV, 5, vide nos ad
Dicat. Turic. Flor. (hic a pr. X,46.
manu) Jt'caht. t2. Periclitanti. Turic., pericli-
8. ~ut repetitis; sic MSS.et edd. tantia. Jens. pe'tctt~t tanti, cum
anteBasil. (CAMf.quidem a<~ucr.; posten'. anteAld. non CAMP.Hegius
de Goth. Jens. tac. Gesu.) Reliqui verum suadet. Simili errore mox
ac r. Basil., et r. -Nostri aut repe- Florent. (a pr. manu) Gueii. Exc.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, i. '23 t
tudinis colorem, petendumque etiam innocentibus mi-
sericordiae auxilium? Cpmmoveaturne quisquam ejus, 5o
fortuna, quem tumidum, ac sui jactantem, et ambi-
tiosum institorem eloquendae in ancipid sorte videat?
Non immo oderit reum verbaaucupantem, et 3anxium
de fama ingenii, et cui esse diserto vacet? Quod miré 5;
M. Cœlius~5 in defensione causse, qua reus de v! fuit,
comprehendisse videtur 6 mihi,Ne cui re~rum, alque
etiam omnium, qui ad rem a~en(/am a~unt?, meMX<ïMt
m</<t~molestior, aut vox immoderatior aliqua, aut deni-
qtie, <~uoc<nimium e~ac(an<!or<~<[Myu:.Meu!Wea~r.
Sant., institutorem.-Nostri omnes Ftor. Guelf. CAMP. Reliqui m. v.
periclitanti. Eo. y.~<U)tt,nteu!;sicTuric.Goth.
t.Comntoue<!<urMe.FIor.,<:onfe- (tac. Gesn.)CAMp.cum Bodl. Voss.
niatne. Ambr. 2 Guelf. Goth.(tac. 2,3, Obr. Bip. Assumeris, Guetf.
Gesn.) Exc. Sant., moveaturne, cum Exc. Sant. Reliqui a. me))!, quod et
Voss. ), 2 3, Colb. ex Flor. diserte refertur. Hoc ipsum
z.~Vontmmood'ent.Itaconti- in Va)).'fuisse priusquam a sciolo
narrat
nuanda oratio per interrogandi figu- quodam lectio violata sit,
ram non, ut vulgo, Aotacœteris Badius, Aldum laudans, hominem
distiuctiûne revellendum, ut sit res- littcratissimum, qui animadverterit
ponsio ad illam priorem qua:stio- prœpositurn adjectivum sequenti-
nem. Vide ad sententiam XI, 3,3. bus pnrtieutis aut, vel, e~cx proba
Non est pro non~c, ut modo §. ~g; latinitate debere convenire utriqué
mox 52; vide X, l, ~8. Yocnbutorum sequentium eas parti-
3.t.ttum. Turic.FIor., auxi- culas. Hoc igitur ita animadversum
lium, cum Alm. ab A)dd coltigit ex ipsius scriptura
;{. Diserto. CAMP., disertum, cum Badius; heque enim ubi aliquid cri-
Goth.–Sic quoque solus R. o. Cae- tica' annotationis in Qu. ab A)do
teri ~o~o. En. scriptum exstet compertum est
5. Cœ/tM! cbm~reAc)!(/M!e. mihi. At'non erat, quod mutaret Al-
Verbum inteépretor, exhausisse, ita dus, quum omnes ante eum, ex-
!(ont/!caMe, tttttu~ant ejus rei par- cepto CAMP., praeterrent ntet< Re-
tem, in summa ttota;tf/t brevitate, gulam quidem illam latinitatis non
D)-<Btermttterft. Vide VII, 3, <2,X, agnosco. ~pns hœc molestior pro-
t,~8,!ttmma celeriter com~rc/te~M. tinus excepta a uu/fu nequaquam
Cœtii ista oratio memoraturSueto- placet. Mox jactatior, Gotb. cum
j)iodeCtarismiett.c.2;etFesto VaU.Voss. 2; M(/M)t<MrautcmTu-
voce Oreœ. Suspicor inde fuisse il- ricens. Flor.
tud~ru~a/ftafxetymoni, t6, 20. 8. Q;t0f/ t:tm<[tnt est. Uniee as-
.6. ~Metufmt/tt. Hoc ordineTur. sentior Hollino corrigenti quod mi-
 232 M. FABII QUINTILIANI
5a Atqui sunt qufedam actiones in satisfactione', deprc-
catione, confess!one positae sententioUsne f!endum
erif? epiphonemata3, aut enthymemata exorabunt?
non quidquid meris4 adjicletur affectibus, omneseorum
53 diluet vires, et miscrationem securitate )axabit?Age, si'i
de morte Htn sui, vel injuria, quse morte sit gravier,
dicendum patri fuerit, aut in narrando'* gratiam illam
expositionis, quae continget ex sermone puro atque di-
lucido, qnaTet~, breviter ac s!gniHcatiter ordinem rei

tttmttm est. Receptœ nullum ego manu) meritis, cutn Atm. Nlox iidem
sensmn eomminiscor. Nam quod (FIor.apr.manu)prrontm.
Gedoynus reddit, gestum si quii- ac- 5. Aut in nnrraxf/o. aut argu-
cuset, nimiam esse reprehendcndi menta <~tWuM<.Ba<Hus proistis autle-
asperitate:n, id quidem a)ienissi- ~endum censét an utrobique. Equi-
mum.–Ko.<tri Codd. habent ~uod dern priore tantum )oco, u))i periisse
ntntt'uM est. En. an suspicor ob id quod sefjuitur <n,
l. Satisfactione. Vide Vï, So mox tibrarioadditumottt.VideV,
~<'p)'fca<c'teV, <3, 5. 2. ~ryum~Hfa </<WHC~ (~ot~o.?
a.7'7fn</umcrt<.Turic.F!or. habes ad IV, 5, 25, ubi male §. 5
operuit, cum Atm. pro' 53, §. t~pro §. ))~. Valde
3. ~i'onettMta.Turic., <pt~)/i0- autem suspicor intercidisse hic non
<tena.Aonemata. tlabent illi inter protulisse et co)t<entu<, quod
superbia; et feroeifc speciem, qua- facile fiebat sequente syllaba co)!.
lis est in illo MUoniano, quod po- Neque enim 6reMtM!'et!i~nt~cantcr
nit Noster VIII, 5, 11 quo et ipso ordinem rei proferre alienum est a
loco conjangitur cum cnt~memate sumn:a irsc concitatione; et debe-
§. g Neque enim, ut continuo hic bat,quiinjuriam acceptant vere do-'
[estatur Qu. remissa et humilis leret, hoc contentas esse, nongra-
oratio deceat eum, qui de stupro tiant narraTionisquaTere.
maris conqueritur. Ea est t~xx'ft 6. QM<Eret.Turicons. Fier. (a pr.
morte ~t'auiO)', de qua aliquid ad manu) et; alter ~uperscriptum nos-
hune locum exponunt Burm. et trum iterum tollit a manu 3. Turic.
Gesn. latidantes Hera)d. anim. in proco~f~t~ctrnôdoco~ï~ot~et
Salm. V, 18, t5. Burtn. ad Petron. horum uterque mox reprotulisse
f. ~5.Luci.)n. Diat. Deor. 6 pr. ubi (F)orentinus,re~erttJt!M,hoc
J~cf~f !xion. et Noster mox 8~. cum Gnetferbytano, Goth. Voss. 2.
Pertinet eo hoc quoque, quod stu- CxHt'. nou Jens. ) contestus, sot
pratus se suspendit, ta*dio vit:e post Flnrenlinus a prima tantum manu.
tantum dedecus; videNostrum lib. –Nostri Codd.,pertu/<Mc, excepto
vn, cap. 4, §. 42. ï!. quisolus protulisse. Hic deficit
4- ~<'r! Turic. Ftor. (hic a pr. jR.t2.Et).
 INSTITUTtONIS ORAT. LIB. XI, 1. 233

protulisse contentus,aut argumenta diducet' in digfos,

et propositionum ac partitionum captabit leporem et;
ut plerumque in hoc genere moris est, intentione omni
remissa loquetur2? Quo fugerit3 intérim dolor ille? ubi 54
lacrimae substiterint? unde.se in metHurn tam sectira ob-
servatio~ artium miserit? Non ab exordio usquead ulti-
mam vocem continuus quidam gemitus,etidem tristitise
vultus servabitur, si quidem volet dolorem suum etiam
in audieutes transfundere? quem si usquam~remiserit,
iManimumjudicantium non reducet. Quod~praecipue 55
declamantibus (neque enim? mepœmtet ad hoc quo-
que opus meum, et curam susceptorum semel adoles-
centium respicere) custodiendum est, quo p!ures9 In
schola ringuntur affectus'°, quos, non ut advocati, sed
ut passi, subimus quum etiam hoc genus simulari 56
litium sôleat, quum jus'~ mortis a senatu quidam vel ob

l.Dtducet!); f~ytto!.Tunc.Fiqr., tbitror'[videt,2,3).]"ft6otT6t,

ducet in dicitos, cum Atm. in pr. quod non modo ad injuriam ah
voce. Dicet i. d., Guetf. Exc. Sant. «aUoiitatam,.sedadipsamanimi
2. ~o~ueiur.RR. y, ),Jens. Ald. affectionem pertinet: deinde !«'
Goth.,<o~nf)hn'.Eo. tttmttsettpsumexgraecou~rc~M
3. Quo ~n~cn<. Turic. Florent. "ductum~[videV),3,93,item
C.\MP., quo~/u~ertt. Pht. Gorg., p. Steph. l64. c. d.],
Observatio artium. P)ura)em xu&tmu! <ec<Mt, h. e., tamqnam
vide ad X, ),~ ot.:<u<!ttonent ad « personam induimus. GesnetUii.
JX,4,95,VJ)I,3, Videetdictaad§.<5.
5. t/!<]fua)n. Turicen5.,U)n. Goth. ) t. Quum etiam. soleat. Adne'
(tac. Gesn.) CAMP., un~uam. titur hoc priori sententiai, quo ma-
6. Quot/prœci~tfe. rrius omittunt Cis, quod ibi defenditur, probetnr.
Turic. Floi. cum A!m. Sic est supra §§. ~5, ~7. Idem va)et
y. A~e~Meenim. 7-espicet-e. Vide ~tfaMt/ocum indicative, ve)ut§.~2.
VJI,'3, 3o. Dégénère hoc litium, vide tib.Vtf,
8. ~<')ne/. Tuncens., Mtn~?)', cum cap. 4, §.39.
A)m. non Flor. (Vide 4~-) )a. Quum)tM. Florent. Ambr. 3,
9. Quo plures ttt. Turic. Flor. (hic Guelf., cujus, cum Alm. Voss. t, 3;
a pr. manu) f/ttod p. est in. item mox Fjorent. obliquam pro ot
)0. Affectus. ~tftfntm. Primo o/~Mom. -Nostri habeut alii CtifM
< ~a~t ex Gr.ccorurh usu positum .ir- jt!.<, aUi c<~m. ~D.
 33~ M. FABII QUINTILIANI
atiquam magnam InfeUcItatem,vetetiampœmtennam
petunt, !n quibus non solum cantare~, quod vitium
pervas!t~, aut lascivire, sed ne argumeritari quidem
nis! mixtis~ et quidem ita, ut ipsa probatione magis
cmineant, affectibus decet nam qui intermittere in
agendo~ dolorem potest, videtur posse etiam deponere.
SyNescio tamen an hujus, de quo loquimur, decoris cus-
todia? maxime circa eos, contra quos dicimus, exa-
minanda sit: nam sine9dubio"'in omnibus statim
accusationibus hoc agendum est, ne ad cas" libenter

t.o~Mmcaxtare.Locat.inscrit Vide VIII 2, 2l.–Nostridantaui

non cuni posterr. editt. ante Had.,
jubente Regio. Vide §. 2. Sed hic
manifesta ratio omittenda' negatio-
nis, prn qua testem Badius appellat
Buda'um, CaHorum doctissifnum.
Illud ohservatiohe dignum
quod
M/unthicponitur,nonnt0</o, in quo
recentioris latinitatis notam af~nos-
cerem, nisi iis, fjnœ ad Marcellia-
nam (p. ~3.) nimis secure a me olim
pronunciata sunt, nunc paucissima
quidem, sed aliquatamen exempla
obstare viderem; quafia sunt apud
ipsum Cienronem de Orat. t, 4fi:
nnequeso/unt inscientiam mcam,
sed ne rerum f~uMetn. o et ap.
Liv. V, « non mentibus solum
consipere sed lie auribus qui-
<Ycm. )) Nostri Codices solum
cantare. En.
2. Canfarc. Aliahic potestate vnr-
bum, qnam de qua egimus ad V))t,
6, 38. Conferendus hue Nostri lo-
cus Xt, 3, 5y seqq. item ) 70,182
itemCic. Orat. c. t8..E~t/o~tts~<c)te
ca)th(;«m,P)in.Epp.I!,t~,t3,
indicante Gesnero. Plasma voca-
batur a Nostro I, 8, 2.
3. P<;rMast(.Turic. Flor. CtMp.,
persuasit, cum A!m. BodL Voss. t.
pervasit, alii persuasit. En.
~VtMmo'<t!.Turicens.FIor.,ttt
mixtus. Ex Alm., immixtis, cuicon-
tinuo antecedere'<Iicitur argumen-
<t!,mevixcredu!o.
5. Ut ipsa; sic Turic. Flor. Réti.
quiinseruntt'n.
6. ln agendo. Flor. (a pr. manu)
in egendo. Alm., nf~cndo(vide LV).
y. Custodia. e-camtnoK/a. Mire
haecjun~untur, me quidem nullum
ejusmodi locutionis exemplum in
promptu habente; malehas agitan-
</a, n~cnt/a ferrepoteras ext~enf/a,
exhibenda, quamquam ne haec qui-
dem usnrpata reperio. Ëntneigitur
ejcamotarehoc toco cum di)igentia
administrare, quasi cuncta expe-
riendo et minima discriminis mo-
menta expiorando ?
8.Cotttra<jfuO!.Ftor.Ambr.2,
CAMP.,Ctrca q., cum Bern. Vide Y,
)3,z8.
g. ~tm sine. CAMP., latet mire
<o.~t'te~u&tO.Spectatad id quod
mox infertur §. 58: Prêter hoc ta-
men. Vide I, 6, t2. Déinde statim
accusationibus interpretare graeco
<tt'r<)«t.
i i. Ne ad eas. Turic. Flor. (hic a
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB.XI, j I. 235
descendisse videamur ideoque mihi illud Cassii Se-
veri non mediocriter displicet, D<: ~on<, uwo.' et, quo me
r!U€re~Mfef, ~prena~on~ re!<mf:c/eo.' non enim justa
ex causa, vel necessana videri potest postulasse eum,
sed quadam accusandi voluptaté. Praeter hoc ~tarhen, 58
quod est commune, propriam moderationem quaedam
causx desiderant: quapropter et qui curationem bo-
norum patris postu}abit\ doleat ejus valetudine~; et
quamnbetgravia ntio pater objecturus, miserrimam sibi
ostendat esse hane ipsam necessitatem; nec hoc~pau-
cis modoverbis, sed toto colore actionis, utid eum non
dicere modo, sed etiam vere dicere appareat. Nec8 eau- 5~

pr. mann) nec a. e. Goth. nostris adLiv.V,)t,5;itemnosadHI,

pra'mitt[t[tt,so)us. 6,76.InhaXt,2,35.Gue)f.Goth.
t. Casttt Severi. VideX, ) 22. (tacente Gesn.) ua/ttut/o për t, eum
2. ~protatem. Turie. Ambr. 2, Jens. et posterr. ante Ald.
a!perttatetH, cum Ald. et e<Id. a y. Nec hoc. Turic. F)or. Guetf.,
Gryph. ante Roll. Viliores etiam ne/toc, cumjRns. (tac. Gesn.)Tarv.
o~ern«);te)n, ut Guetf. Exc. Sant. Anfuitnecsofum?–Nostri<)ant
Goth. Va)). Jens. ( tac. Gesn.) C.tNP. nec /toc. En.
Ta[-v. cum Voss. t, 2, 3. Nostrum 8; ~ec causanti. Ambr. 2, necca))-
a Loe; inde ante Gryph. et mox a ti. Guelf. Exc. Sant. );. Cati. exVoss.
Roll. ( in Harletis saltem editione). ), K. caserati. Quum Roi~inus jam
Florent. nobiscum facere dicas, si /t~<tt;(em interpretatus hic esset
tideté siléntium. Nostri asper- cattMtttetM, incredu]o tan)en tiurm.
na~~m~ exc. R: 3 a sec. manu, qui qui ).itin!tatq Quintitianea hoc in-
Asprenatem. En. dignum putaret et intetiigeret e~tt-
3. Tamen. CAMP., autem. M~<?ten<ent,c)nare tntorem matae
Qttt cMra<tO)tcm. ~)fM<u/a6tt. aftministrationis accuset, Gesnerus
Gesnerus recte remittit ad Vil, 4, quidem pra'ter simi)itudinemj;ra'caB
n, ubi mox 2g, sit de eadem rationis, ubi x~o r;ç tfmxc dicatur
decoris observatione. Item ad De- ~ttK~i'~i, usni. est testimoniotoct
etam. Qu.CCCXLtX, in cujus ser- ex Etnancipato Afranii apud No-
mone(p.Bip.3i{t)dehujusactionis niutn!), t5y, ~t~eut~acutt~econ-
ratione agatur. <ra <Muse) u ~atrcm, ptura daturus
5. Po!ttf/a<)t't. Turie. Flor. (hic a in Thesauro, ubi ea nunc est vi-
pr.manu)C.tMp.OStM/at;tt. derè ex solo tamen hoc Nonii ca-
6. ~«/<;<t(f/<)ie.Turic. Flor. CAMP. pite et vetustissimis sane latinitatis
(hic quidem un~t.~ cum Jens.Tarv. auctonbus.Necp(ane'~xc<t!9enin-
Gesn. ) Mt/ettM/t'tem.Vide Drakenb. te)iRXttNonius,qunmreddi<Ut:Ca<t-
 236 'M. FABII QUINTILIANI
sariti pupillo sic tutor irascaturunquam, utnonrc-
maneant amoris vestigia, et sacra quaedam patris ejus
memortà. Jam quomodo contra abdicantem patrem,
querentem uxorem, agt causam oporteret~, in libro ut
arbitror, septimo dixi. Quandoetiam ipsos4loqui, quan-
do advocati voce uti deceat, quartus liber, in quô
60 proœmlipraeceptasunt, continet. Esse in verbis quod
deceat, aut turpe sit, nemini dubium est: unum jam
igitur huic loco, quod est sane summae d!fncuhat!s7,
adjiciendumvidetur, quibusmodis ea, quse suntnatùra
parum speciosa, quaequenondicere, si utrumUbetessët
bberum, maluissemus,non tamen sint indecora dicen-
sam dicere. Vide nos ad IV, t, ;g. verbis, est lib. VIII, c. 3, §§. f5-4o.
Ergo ne nunc quidem satis acquies- 4. T~so! loqui, quando. Turic.
ce in ta)i usu, qui mox nonnisi in- Ftor. Ambr. 3, Guelf. Exe. Sant.
nma' fuit latinitatis. Et adest facil- (haec quidem etiam quoque desi-
,lima emendatio ad quam manu d<:r.mt) CAMP.Jens. (tac. Gesn.)
quasi ducimur ab Ambr. );ec pec- omittunt cum Atm. Voss. t, 3,
contt. Vide VIII, 6, 3o; VI, 2, .5. et edd. ante Stoer. Unde sumpserit
Stant tamen a recepta magni testes hic, non reperio; neque tamen du-
Turic. F)or. etiam Bern. Goth. nec bito quin vere. Suspicor antiquitus
potest negari plenior et robustior transpositum\E<MM OMajtf~o~unde
in ea esse sententia. Et sunt actio- facilius intethgitur homccoteteuton
nes tutetae male gesta* inter contro- occasionem faciens omissioni.
versias seboiasticas,ve)ut Dee!am. Nostri Codd. dant haec Quattro
Quint. CCCXLVf-CCCLV. Vide et etiam advocati voce uti. To advocati
VI, 2, )~PM~t7/o. Ambr. 2 omittit solus R. to. Ep.
puptt//o, cum Bern. 5. 2)ccc~<; sic Turic. Flor. CtMP.
i. f7< no't remaneant. Turicens. Reliqui deceret. Apparet summa
I''tor. non omittunt cum Alm. Turic. prxistantia, qui hic quidem
2. Oporteret. Flor. CAMP., o~o'- cum Flor. consentit, supra in o~o~.
teat. Nostri Codices oporteret. non item, plane ad Ciceronianam
A)d.,o~orfct. Eo. convenientium temporum severita-
3. /t libro. M~h'oto. quartus. tem. Vide §. 56; item VIII, 6, 6:.
VII, 4, 2~ seqq.,ubi quodhie que- 6. Esse t)t sic Turic. Flor. Reli-
)'en<em HAnfL'mid esse ma/tB tracta- qui inserunt et.
honM acttOMem recte monet Cap- ~t/~c~hatM. M!et. ma/MM-
.per. IV, t, /{5, 46. De istis Qttattf/o !emtt!.Turic., dt~cu/ta! esse (hoc
efinm ~!0! /o~ttt, vide not. seq. cum F)or.,pr. m.,Goth. tac.Gesn.,
Mox (§. 60) de eo quod deceat in CAMP.). t))Moh(t.<!emu.<
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. Xf, r. 23?
tibus.Quid asperiorem habere frontem potest, autquid 6[
aures hominum magis respuunt, quam quum est n}io,
nitive~ advocatis in matrem perorandum? Aliquando ta'
men necesse est, ut in causa Cluentii Habiti 3: scd non
semper illa via, qua contra Sassiam Cicero usus est;
non quia non ille optime, sed quia plurimum refert, qua
in re et quo modo taedat4. Itaque i!!a, quum fitii caput 62
palam impugnaret, fortiter fuit repeHenda duo tamen,
quae scia supererant, divine Cicero servavit5; primum,
.ne obUviscereturreverentise, quae parentibus debetur;
deinde ut, repetitis altius causis, dHIgentissime osten-
deret., quam id, quod erat .in matrem dicturus, non
oporteret modo fieri, sed etiam neeesse ess.et: primaque63
hœc expositio fuit, quamquam ad praesentem quaes-
tionem nihii pertinebat 6; adeo in. causa difricHi at-
que perplexa nihil prius intuendum credidit, quam
quid deceret: fecit itaque nomen parentis non filio in-
vidiosum, sed ipsi,, in quam dicebatur. Potest tamen 6~,
i. ~~n'orcM. frontem. Vide inCic.tuendum.etejusdemori~I-
tV,t,42;hic~.i)5. nis nomina, p. 678, )3, Haben-
2.~t/ttt)e;sicomnesmeietscripti ~t<m, p. ~8:, 3, //a&cntent. Quam-
et excusi (de Jens. tac Gesn.) ante qnam Aviti sunt plurimi, nec en-or
Leid. cujus errorem~/t<!Me propa- infrequens,ve)utTac. Annal. XI,
garunt Gibs. Burmann. Capper. 35 X]H, 3~. Mox alterum nomen
Nosn'i~t/ttt/e, exc; Poul. a secunda libri mei simplici dant Sasiam ante
manu,qui~tt!tte.ED. Gryph. 1544, nisi quod Turicens~
3. Habiti. Vide IV, 2, t6. Aspi- nutta mentio. Vide IV, 2, )o5.
rationem et & litteram omnes qui- Nostri Habiti, exc. Pou! qui Abiti.
dem libri mei et*Beckius ad Cic. Sic nostris cum Spald. Codd. con"
stium pr~fatione testatur Cod. x sentientibus, nemini dubium.est,
in or. pro Clu. semper ~atttum quin Tu ~/u&~tsit sincera lectio. Eo.
dare item ad frôntem orationis 4. Z<B</a(, mater illa, in quam
ipsius vol. III, p. 5, ubi suspicor dicimus.
nutIumCod. inventum, qui Avitum. 5. Servavit. Flor.servabit; idem
Nihit agunt Manutius et Lambinus mox~ec.c.!t(apr.manu). ).
adLucret.,p. fyg.quumvideamus 6. fcrttHe&at. Turif., pertt'nctfY.
in Inscrr. Habitum, p. Grut. 295,, Flor. (a prima manu) diceret, ctutt~
quo.et GrseYms utitnr ad nostrum Guelf. Exc. S.mten.
 a38 M. FABU QUINTILIANI
aliquando materet in re leviore, autminus infesta' con-
tra nMum stare; tumieniôr" atque summissiordeccbtt
oratio nam et satisfaciendo 3, aut nostram minuemus
uividiam, aut etiam in diversum eamtrausferemus; et `
si graviter dolere ~!ium palam fuerit 4, credetur abesse
65 ab eo culpam~, fietque uttro~ miserabilis. Avertere
quoque in alios crimen decet, ut fraude aliquorum
concita credatur; et omnia nos passuros, nihil aspere
dicturos, testaudum; ut etiamsi non possumus9 con-
vtCtar! '°, nolle videamur: etiam, si quid objtcœndum
i. Infesta. Turic. F)or. Ambr. a, ~)'ntK/e a/t~uo)'um. Turic. iu-
Guetf.CAMp.,tn~!te,cumVoss.3 3 serit H/fro 'nMO-att/e! repetendo
(Turic. Jens. pcr H;), commente qua; forte erant in superiore versu
jam Repio. An voluit ambiguum et mox idem dicturo, cum F)or.
vitare,quiapoteratinte)ti~iab)ati- 8. Cûnc't~. CAMP. CO~C~~fa.
vus. ? Modo at Tnrif;. Ftor. ( hic a Conctta,inteNige: «naterintitium."
pr. manu). Nostri habent alii 9. foMumus; sic F)or. (Turie.
infesta, alii /ft/*M'te.Eu. quidcm possum, sed unius syttaba;
2.7~um<entO)'.Turi(:ens.,<;ttm/. 1. intervallo reticto) Ambr. 2, ÇA]))'.
Vide XI, 3, .~o, 4~ RH. 3,5, cum edd. ante Gryph. Relitlui pos-
)o, CAMP.Ahdr., tuMt levior. En. s/ntM!. )iuic autern verbo inde a
3. ~'<ttt<~t<;tent/o.Vide Si, ~C. Basil. prim9 subjicitur non quod:
4. Fuerit. Turic. Fïor.<')Mf. abest ab omnibus qui collati sunt
Goth. Jens. (tac. Gesn.) erit, cum MSS. Hoc alterum non babet
posterr. edd. ante Gryph. exc. Ald. solus )0. Nostri omnes Codd.,
Vall. lib. HH. 7, 8, 9, erit. Me- ~OMttntM. En.
tiqui~Mcrtt. Kn. !0. ConMCiNri.Quod hic a recen-
5. Ctt/~am; sic Turic. Florent. tioribus post po~untm inseritur
GueiF. Exc. Santen. cum edd. aute non sensui nefjuaquam conducit.
Gryph. exc. CAMP. Iteliqui culpa,. Erit enim non ~o~c non cottuiciari
Vide VI, i, 31. Modo Ambr. vel iuvitum aiiquid dicere igupmi-
o'e~eretttt'.Vide V, 11,4. MoxGuelf. niosum sed quis hoc appellet con-
Exc. Santen., a<f)(ere. viciari, in quo semper est voluntas
6. Ultro. Eadem pdtestate dic- et libido injuria: inferenda:? neque
tum qua modo tK diversum, petita ego Quintiiianum puto cuiquam
signiHcationc ab eo quod. usurpa- hoc concessurum, ut a)iquando ne-
tur u/<)0 cttrq~KC. Vide Drakenb. cesse fuerit conutct~~ matri. immo
ad Liv. XL, <x, /{. Neque tamen hoc vult rhetor, remissum videri
sufficit quod et ibi Drakenb. et in matri, quod omnino nerinequibat,
Thesauro Gesnfrus interpretamen- ut pietati repouatur, quod necessi-
toadhibentt'H!!tper. tatis est. Et sic reddidit Gedoynus:
 INSTITUTIOI\'ISORAT.LIB.XI,t. 239
erit, orriclumestpatroni, ut id n!io invite', sed Hde co-
{~ente, facere credatur; itapoterituterque laudari. Quod
de matre dix), de utroque parente accipiendum est:
nam inter patres etiam filiosque, quum 2 intervenisset
emancupatio 3, Hngatum scio. In aliis quoque propin- 66
quitatibus custodiendum est, ut inviti, et 4 necessaria,
et parce judicemur dixisse; magis autem, aut minus, ut.t
cuiquepersonae debetur reverentia: eadem pro ~!b',nls
adversus patronos~observantia; et utsemel ptura com-
plectar, nunciuam decebit sic adversus tales agere 7per-
sonas,quomodo contra nos agt ab hominibus conditionis
ejusdem iniquo animo tulissemus. Praestatur8 hoc a!i- 67
quando etiam digmtadbusS, ut libertatis nostrae ratio
Respondet aiterum mox si quid 06- quanto tacunœ, quum supra 65
JtCtettf/um cnt. tn rtolendo, vide !X, pro patroui dedisset patro) Guetr.f.
2,72;itemue~ibid.,§.y6. Exc. Santen., nos. Flor., ~nO'onm.
t. Filio tHt~tto. Turic. CAMP.in- y. Personas. Turic. Flor., perso-
serunt suo, cum Alm. non FIor. nis; ille modo si pro sic.
(vide 5g). Modo id Flor. (a pr. 8. ~r~~fatttf. f//ontf~t~&u~.Prius
manu) omittit; et mox Turic. dat vide ad i~, 2. 2)t~nttate! autem
laudare, cum Alm. dicuntur ut potestates pro homini-
2.QuumtK<crM<-ntMet<:ma7)cup< bus in aliqua dignitate constitutis,
(to. Qui enim alias iitigaret en m magistratibus, principihus. Vide
patre filius, qui in ipsius potesta- hb.VI!, cap. ),§. 32.
"te est? Hue pertinet Ah'aniana; g. Etiam t/tont(aft7'u$. Turic. in-
« fabu)K; titulus, quem modo )an- serit ai (vide 2~),C.tMt' vcl.
«davimus ex Non. H, )5y. Nam Arnbr. 2~ Guelf. Joann. (tacente
~Emanctpato demum licet causari Gibs.) e, Jt~ttattOttt&tM, cum Jens.
c <ït~cfsu~TM~'c7?t.') Gesnerus. et edd. posterr. ante Atd. Burman-
3. /maNCUDatto, sic Turic. Re- no hoc probanti, quia sœpe hœc
liqui emanct/MttO. Vide Vt, t, 44. fortna in bonis Codd. succedat illi
Mox idem /~tyafus. atteri (de qno vide Drakenb. ad
-4. Yecessaria; sic Turic. Flor. Liv. H, '6,5) non accedam in no-
CAMP.cum Alm. EeUquI necessario. tione, quatis hic est, concreta, ut
Iidem mox parte, cum Jens. (tac. cum ttialeeticis nostris ioquar. Tu-
Gesn.) Tarv., corrigente Regio. ricensis illam interpolationem hic
Nostri Codd., necessario. Eo. nou, ut atias, indicem diversac scrip-
5. Libertis. Flar. '( a pr. manu) tura: accipio, verum o/tt. interpre-
Guelf. Exc. Santen., libertatis.. tor, ut voluerit is qui hoc daret,
6. Patronos. Ambr. 2 (relicto ali- quum patrie, maths, propiuquo-
 2/~0 M. FABII QUINTILIANI
reddatur, ne quis nos aut petulantes in laedend!s ei?~
aut etiam ambitiosos putet itaque Cicero,
quamquam
erat in Cottam gravissime dicturus, neque aliter agf
P. Oppu causa poterat,tonga tamen praefationeexcu-
.68 savit officii sui necessitatem aliquando etiam Infeno-
ribus, prsectpueque adolescentulis, parcere, aut me-
deri 3 decet utitur hac moderatione Cicero pro ~CœUo
contra Atratinum, ut eum non in!mtce corripere, sed
paene patrie~5 monere videatur: nam et nobilis etju-
rum dignitati aliquid concessum h:BC et précisa reddit. Ipsa Codd.
esset, aliis quoque digttitatibus scripturafertinterpretationemsa-
quetndam honorem haberi..Sed dis- .tis probabitem, ut videri jun(;atur
pbcetvctpropteridquodmodo cum illo quod iterum subauditur
erat'<a~tMpropinqq.)'Nostri parcere. « Decet aut parcere, aut
habent attt f<i~tttta<t6us~ atti dt~Mt!- « speciem (~rte habcfe parcentis.
tionibus. Et). Neque est qucul hoc minus probe-
< .~M; sic Turic. Flor. CAMf. /<, mus propter rnox illatum rursus ft-
Ambr. 2, Goth. Jens. (tac. Gesn.) deatur in Quint. quein repetentem
etedd.anteBasi).He)iqui/tt!.Vide verba modo pasita toties vidimus.
X, 2, tl. Modo ut petulantes, Tu- Nostri Mt~en'exe. Pout. et VaU.
rtc.Ftûï'.(hL~capr.manu)cum )ib. ())icasec.man.),quinteJen.En.
Atm. Pro Coelio.. In ipso exordio
2. /n Cottam ~raMMS/medicturus. "atiquoties.~) Gesnerus. ContM
Vide lib. V, cap. )3, §. 20. -<trattnunt hic recte dici dubito, et
3.McJe)'t.Turic.Ftor.Ambr.2, malim ct'rca A..Vide Vf, t, 4'. Mo~
Guelferb. Exc. Santen. CAMP.cum potest atie~um videri, quod nobilis:
Voss. <, 2, 3, Goth., videri. In alicujus exemplum ponitur, quum
Jcng. ]am est nustrurn (vide iX, 3, antea dictum fuerit de ttt/ertorf&tt~
68), ~uod in nuUo equide'u Cad. nisi forte ii'ad((ito illo pra'c~'ue
reperiri credo. An a)iqua conjec- adolescentulis ad aetatem solam as-
tura invectum sit, dubitari potest. tringuntur. Fateor tamen jibentius
Neque tamen difticuttate caret, me cariturum istis ft nobilis, quum
quumvixpossitdemonstrari locus, pra:sertim duplex et magis con-
ubi sic dicatur aliquis mederi ho- gruat, quam, ut nunc est, triplei.
mini (non rei) pro eo quod est, Jn Sulpicio mox est iiobilitas. Vide
corrigere, monere, emendare; nisi pag. seq. not. <.
forte intettigitur medicina, qua* pa- 5. Patrie monere.. Quia vox illa
ratur leniendo. dolori ex necessaria "~utne a nu)to, quod sciam, usnr-
rcprehensione orto. Hanc enim Ge- e petur, mallem patrio more mottc-
doyui rationem esse video, qui lon- n rf, ut ex primis sy!tabis yerbi mo.
go sane anfractu verbormn brevia tterc Te more sit absorptum sed
 INSTITUTION IS ORAT. LIE. XI, i a~t
veliis 1; et non injusto dolore venerat ad accusandum.
Sed in his qmdem, in quibus vel judici, vel etiam as-
tantibus~ ratio-nostrae mbderationis probari débet,
minor est labor~; illic plus difficultatis, ubi ipsos, con-
tra quos dicimus, veremur offendere. Duae4 simul hu- 69
jusmodi personue Ciceroni proMurena dtcenti obstité-
runt5, M. Catonis Servlique Sutptc! quam decenter
tamen Sulpicio, quum omnes concessissetvirtutes,
scientiam petendi consulatus ademit! Quid enim aliud
esset, quo se victum homo nobilis et juris antistes nia-
gis ferret? Ut vero~ rationem defensionis suae reddidit,
.quum se studuisse petitioni Sutpicii contra honorem
Murenae, non idem debere actiont? contra caput, di-

*nIhi)deHnio;p)urae))imFa).)ius 6. Ut vero rationem. Turic. u.

'<primususutpavit."But'ruannus.
t.jVft'net!;o~t~<'t~tt~fnt!.Tu-
ric., et mobilis nam et j. Nostrum
Ftor.Ambr.2,Gue)t'.CAMP.Heti-
qui~V.et~'ttf.et<tO&.
2. ~<a;ttt6m; sic Turic. Flor.
(hic quidern atist.) CAMp.cum Ai~N:
l!e)i.aMt!tc)itt&u!. Modo He~ttdtf;
Turic.Ftot'.Et )noxoratt0,Turic.
Flor. Ambr. 2, Guelf. cum Voss. t,
Barn.Jens.Turv.~fMScripsifTu-
rie. Flor. An)br. 2. Reliqui iis.
Nostri Codtl. aMM<en<t&t«.Eu.
3.~jf;'tore);t/H&or.Am)jr.2,
Rue)f. on'ittunt est. Omittunt
fjuoque Avic. Pon). RR. 3,5, tO.
Pro mi)!0r soins R. l [ tntfior. Eu.
4. 7)u~ ~e)-so))~ ~7. Catont't
~o'~if~tte ~M~tctt. Attende geniti-
\Utn redditum vocabulo KC~sontB, tTiodt)S)nagisfaeieudia)iquid,quam
non notninativum, ex proba latini-
tate.Vide 11I, 8, 53; V, 2,3. Id re ipsa, vel persbna. C.tMP.,ut )ip;t r.
ipsum hic Badius animadvertit.
5. Obstiteruni. Turic., ehttte-
~'ttt. CAMP. CSttfffttnt.
<.
fereor ( post hanc vocem intervallo
reticto) actionum. Quid sit quod
hiet ibi scriptura, non exputo; ne-
que enim quidquam commode vi-
detur posse inseri. Sed vulgata non
acquiesco, et'ex Turic. h.T;c eruo
Ut vere rat. quum enim scriptum
esset vuigari errore Otatto'tent pro
rat. inox or ajhœsit illi vere. ~am
vere rat. redd. habet i)iam !:ct'fa<M
potestatem, qua: est cum aequitate
et justitia conjuncta, quomodo di-
citur vere tP~~Hart?. Ut vere autcm
pro ~uatK vere variasse~pnt.indus
est, ve)uti apud Cic. est ad Att. If,
2t, ut. Aunit'/M, ut f/fm)Mus emt;
in quibus ipsis locutionibus ut non
tam ad nomen pertinet adjectivum
quam ad verbum, et signiHcatur
gradus praestantia*, aut vilitatis m
y. refont; sic Tu'ic. F)dr. (')'ic
a pr. manu) CAMp.eum A)m. Andr:
'Reliqui acCM~at~tti. Sic quoque
16
 2~2 M. FABII'QUINTILIANI
yo ceret! Quam molli autem articulo tractavit 1 Catonem!
cujus naturam summe admiratus, non ipsius vitio, sed
stoicae sectae, quibusdam in rébus factam duriorem vi-
deri volebat: ut inter eos non forensem contentionem,
71 sed studtosam~ disputationem crederes incidisse. Ha;c
est profecto ratio3, et, certissimum4 praeceptorum ge-
nus, illius vm observàtio, ut, quum aliquid dettahere
salva'gratia velis, concedas alia omnia: in hoc solo 'vel
minus peritum, quam in cseteris~, adjecta, si ~poterit
fieri, etiam causa, cur. td Ita7 sit, vel pauto pertinacio-
rem~, vel credulmn, vel iratum, vel impulsum ab aliis.
72 Hoc illis commune remedium est, si in9 tota actionc
sequattter appareatnon honor modo, sed etiam cantas:
prseterea causa sit'° nobis justa sic dicendi; neque id
MOStri,exceptisRR.y,t),quiac- mis sibi oppositum quale ibi erat
CUMton.ED. ademit. Intercidisse igitur censeo
t. Tractavit Catonem. n Locus aliquid et quidem facillime dicas
"estdivinus,c.2<)seq.')GesucY haustum post <:<Bien!ante adjecta.
rus. Vide lib. Il, cap. 12, S. 2. 6. Poterit. Flor. Ambr. 2, Guelf.
Studiosam. Turic. Ambr. 2, Exc. Santen., potuerit, cum Voss.
studiosum. CAMP., studiorum. Ald., 1 3, Goth. Jens. Tarv. Vide VII, 2
!tu<~t0!ontm.–Eadem nostriCodd., 44; ) 22.–Nostri potuerit. En.
nisi quod Aldi lectionem nuUus y. Id tta; sic Ambr. 2, cum
prœbet.Eo. Joann. Alm. Voss. t, 3, Bern. Ald.
3: Ratio et. Turie. Flor. (hic a Dita, Turic. Dicta, Jens. (tacente
prima manu) inserunt ut ~Mutn cum Gesn.) Tarv. Reliqui ita solum.
Atm. pra*sumptum ex sequentibus. Eadem nostri. Eo.
4. Certissimum. ~enui. Hoc ca- 8. J'crt/ttac[orem. Hic desinunt
ye jungas verbo est, sed appositio- ac deficiunt omniuo usque ad finem
nem agnosce vocis observatio. Avicula, RR. 3, 5. Hic deficiebat
5. /K CtBten!, adjecta. Qui toto etiam Pou).; sed quœ deerant, ab
hoc sensu ab in hoc solo ad impul- ipso Poul. addita sunt, quemad-
sum ab a<tt! acquiev,erunt adhuc, modum ipse testatur. ED.
quod sciam, omnes critici, viden- 3. Si in. Turic. Flor. Guelf. Exc.
tur e voce concedas recte elicere Santen. CAMp., nisi, cum Gothan.
sibivisi, quod deest elverbum 6n!- Voss. 2, Afm. Vaf). (a pr. manu ut
tum. Id equidem probare non pos- visum Badio) et edd. ante Ald. qui
sum, quum, ut et modo §. 6g,7 si, suadente Regio.
eenee~re poscat aliquid in proxi- to. Sit. sic dicendi.Turie. Flor.,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XI, j. 243
moderate tantuin faciamus, sed etiam necessario. Di- 7~
versum ab hoc, sed facilins, quum hominum aut alio-
nui turpmm, aut nobis invisorum quaedam facta lau-
danda sunt decet' enim rem ipsam probare in quali-
cunque persona. Dixit Cicero pro Gabin io etP.Vatinio,
inimicissimis antea sibihominibus, et in quos orationes
etiam scripserat: verum causa~ justa fit fatendo, non

sit. sit dicenda. Ex Alm. sit. !/c geraut, necesse esse. Valde similis
~tceHt/n. G))e!f. Exc. Sant. CAMP.,> lûcisest<V,2,<)~-<)6.
H(.H<~tce<i(/i.Jeas.t.H'([/t- l.jP€<;f<.Fiorfnt.CAMp.,D;'ee(.
cenda, cum edd. anteBad.Nostrum Margo Basil., Licet. Mox Florent.,
ipsume5tinGût)t.Voss.Va)I. rerttm,eumAIm.(vide65).Gueif.,
theret in hisce Gesnerus, qui illis retttn.–Pout.Va)). Ub. RX. 8, g,
referri posse negat nisi ad 68 decet.RR.<t,/fcft.R.to,~t-
'< t~tscaasis, speciebus, ubi'adver- cet.En.
« sarium nolumus laedere, etc. dé- a. Pro Gabinio et P. ~atfttO.De
indemalle se dicit ex vetere iiia edd. altero, vide Cic pro Rabir. Postu-
scriptura recipere causa si nobis mo c. 8; item Val. Max. IV, 2 Dio
justa sit dicendi. Mihi quidem mo- Cass. 39; de attero nos ad VI, t, i3.
testnm est asyndeton in oratione 3. Causa justa fel fatendo. Turie.
nostra, quodque duo sensus eon- Flor. CAMP.,Ct~'U.!fa !<~(!CtOK/0.
tinui ordiuntur ah Ifcec, Hoc. Née Guelf., et justa sic faciendo cum
proceditvu!gataratt0nisimuta- Goth.Voss.2,Va)t.(utsignificat,
tione illa Kegio suadente facta quamquam non diserte prodens,
scripturœnfst. Si illis neutro gé- Badius) Jens. Tarv. Ex Alm. justa
nere accipias pro tah&tt!, ejusmodi ~(~atCKt/o, me quidem increduto
rebus, reponi velim Nec (vide X, (vide modn), quod Ipsum dat Ald.,
5,t)~/MCO'nmttner.e.nMt<ofN. quum proférant Loc. Venet. Ruse.
<;an<< pxBterea causa sit (pen- et~u!(a~!<~a<cft~o. Reliqui plane
dente hoc conjunctivo itidem a nisi) ad arbitrium Regii nostram habent
ti. sic dicendi, etc. Ne id quidem scripturam. Exc. Santen. hic silent,
fuerit nimium, ut serihas Nec tt<- sicut et in vicinis satis longo inter-
lum pro Hoc illis. Commune re- va))o. jfnhisce potuisse acquiescere
medium intetHgo ~M<t)tttM aliquam W.DD.quam maxime miror. Unde
(paulo aliter quam mox §. 8y, et tandem illud se, si causa est sub-
sane pterumque ) mutta* enim jectutii? Et quae est ratio, utïnsftc
suntNostri admanitiones, ne forte aliqua fiat causa eo, quod is qu
discipuli persuadeant sibi, si cer- agit eam fatetur (in quo et ipso
tas quasdam artes perdidicerint nulla fatèndi, sed magis gloriandi
suoque loco adhibuerint, jam satis occasio) se non de fama ingenii,
esse provisum u~Utatihus suis, nec sed de fide esse sollicitum? Gedoy-
jata~ ut totius orationis ïuaecuram nus quidem, ut sutent Francogaili
'6..
 .244 M. FABII QUINTtLIAM
74 se de Ingénu fama, sed de fide esse sollicisùm.Difficilior

(videX,),t3!'),a)iquamsenten- dû agnoscebatNoster njc<;et.per-

tiarnextudit,detpsisverbisparu[n "Mnft.~IpseCir.proRabir.Postu-
sonicitus:Te:ttatiCiceronem'jus- mo « suam sefidem de Gabinio gra-
tamessereoruutcausam.adquam vius aj;ere pâti negat. Quidqitid
defendendam non tam ingénie est de hoc loco, una et altéra vel ad-
quam tide opus esse fateatur. Ut dita, vel mntataYnce lucem ei posse
csftpra taceam, hoecine dici pote- eontingere, non dubito, maxime si
rit in Vatinii causa? Omnis baec quissententiasatiquashucfaeientes
commetnuratio causarmn diffici- ex ipsis illis orationibus Tuiilanis
UumVatinit et Gabinii va) Je brevis alicunde protulerit; ut nunc est, i
est, et in qua vix justa earum ratio intelligi posse nego. In illis 7!0)<<c
reddi posse videatur. Neque tamen de Guetf. omittit se. t!uttmannus
quidquam longius intercidisse di- acccditSpa)dingio,quiCot)it;um
cam, quum appareat illud quod seripturam verum et juxta sic /<
sequitur de Ctuentiana diiigentius c/enJo (vide eamdem hanc notam
tractatum et majore cura dignum supra. Mancoptimarntcctiouon
habitum a Nostro. Credibile igitur habent quoque Poui.Vall. lib. M<.
cito emn esse defunctum inboc, 8,(),'o,t).),indubitatant<;sse
quod levius videbatur. Equidem Quintiliani manum judicat. Sed
sane, quod probetur, nihil reperio. idem Buttmannus, ante haec ipsa
Nan' ut intinitivus se esseso~~cttttnt verba excidisse qatEdan) non tam
pendeat a verbo tmito dixit, nimia brevis spatii, quant visum est Spal-
fuerit struendi audacia, quu!H t/t- dingio,t'ontendit:nin)immexf!dit
cere priore loco plane.sit alius po- ante omnia verbum und<i pendt–
testatis. Nemo enifn ferat Z);jLt< banth.C7tO)t!F.eM//iCttu)n.' r
«pro Gabin. et Vatin.; sed et hoc ha;autempartictd:cferMm<'tindi-
« (/uft< se, etc. Neque multum cio sunt excidisse alia praiterea quai
juveris scribendo M)'M)n aft~u'.i~ ab eodem verbo penderent. Uus
sic fac. Hegianam illam correctio- porro verbum non sermonem ali-
nem fatendo pro faciendo atieuis- quem Ciceronisindieasseputat
sintani esse nemo non admoititus Buttmannus, sed fuisse o!<eNt/f)!</c
sentiat. Justa lacère bene dicitur sensu. Quaproptereorum, quae hic
is, qui, qua: vera sint, tuRatur; et interciderunt, hoc schéma exhi-
eo référendum censeo sic, ut sit bereconntur:"DixitCic.p)'oGa-
pro Je/ettJen~t! hisce reis. Sed quid i~inio. etiam seripserat. O~tent~t
hue faciat ista tn~cntt, cujus fa- e)<t«yMe, pro illis nunc <cen</o,
mam nfgugat, mentio, plane non f non adeo ma~ot~ttiMe illos, ~uant
assequor.Nequeeni'n,ne infahs et « ~t~n ~o~er~nf ex illis <7M<c coHtra
dicendi imperitushaheretur, timen- ttCosM:rtpM*ntt;ve)'nmet,)ustasic
dum erat Ciceroni pristinos adver- a faciendo, nou se de in~enii fama,
sarios suos defendenti. )Uud alte- sed de fide esse soUtcitum. n Po-
rum sane non caret momcnto terat cnim nunc etiam contra illos
fidem cerni probandis etiam inimi- dicere, et ma)nm adversariorum
eoruta <'h tutibns, quod ipsnm mo- causam ingeniose defendere. En.
 INSTITUTIONS OBAT.LÏB. XI, r. a~S
ci ratio mjudicioCtuentianofuit.quum'Scamaudrum
necessehaberetd)cere nocentem, çujusegeratcausam:
verum illud2 elegantissime, quumeorum,aquibusaJ
se perductus~ esset,.precibus, tum etiam adolescentia
sua~5 excusat; detracturus~ aHoqut plus auctoritatls?, si,
in causa pra;sert)m suspecta, se eum9esse, qui temere
nocentes reos susciperet' 0, fateretur. Apudj judicem vero
quod aut propter ahenum'~ commodùm lu'~ causa,
quamsusceperimus, aut suum utpersuadendiardua

Scamandrum. dicere ttoeot- Auctoritatis. Turic., aucton-

tem. Cic. proCiuent. c. 17 seqq.-
Antea defenderat Cicero Scaman-
dt'um, qui accusabatur Yenenëii,
ac dicebatur veneficium illud pa-
t'asse in Ouentium. TunN.
/u< Flor., iud. CAM)'. ;'<<.
3. Ad «. Turic. Flor. Guelf., a
se. Reliqui ipse. Nostrum e con-
jectura.
~.P<Y/uc<tM;sic Turic. Florent.
f!uetf.CAMp.cumGoth.Voss.2,et
edd. ante Basil. Reliqui pro~tt<'<M!.
Po't/Mctus esset. Non tam Sca-
ntahnertibertusFabricIi, quam hic
fjusdem patronus ad Cicerunem
perductus est nb Aletrinatibus, et
ne hoc quidem ad Ciceronis narra-
tionem accommodate dicitur, qui
Atetrinates ait a Fahricio domum
suam adductos. Sed memoritnr ta-
lia referre Quint. novimus.
5. ddolescentia sua. Gucif., ado-
/~cpnft~nt ~Mam, cnm edd. a Jens.
ante Ohr. quorum )!adius et se-
quentes ~r<*cc.<quoqne. Peut.
RR. y, )o,) ), f!Jo/e!CC)tft<!m.<;<Hnt.
Cœterireceptant.Kt).-
6. J9~<oc<untS n/ft) p~'s. Tu
ricens. Fturfnt., ~ef)'f;f;<)Mff. ~/t()'M. <F)or. Gue]f., a'Mt.<ut!t, cum Goth.
Guctf., a. ~/t<)'e. Ex Aim. non-
nisi~htres.
tas; cum Alm. nonFlor. (vide y3).
-Plus auctoritatis. Exspectes mul-
tum, plurimum prœ illo plus. An
fuitjetr. <t/f(j)tta)t<op/tM. Possit et
ante si t;t causa intcrcidisse sibi.
8. Si, in causa. Turic. Flor. (hi
ctiam causam) Gnelf. Goth. Jens.
(tac. Gean.) Tarv., sicut i. c., cum
Voss. 3.
(). Se eum. Flor., si eum, cum
.Jens. Tarv.
) o. tS'tMCt~eret.Turic. Ftor. Guelf.
Go[h Jens. (tac. Gesn.) suscipere,
cnm edf). ante Ald. cxc. C.~Mp.qui
vacuus est hic ah omnibus, quos
Regius corri~it, erroribus, nam et
<;me)'e est in Jens. (tacente Gesn.)
Tarv. Id proprium Goth. et Voss.
3 fjuo<l smcc~fa prn Suspecta.
t f. Quod attt.Turie. (quamquam
incertiore compendio) qui <ïttt.
)2. ~/tc)tMm. Turic. Flor. Guetf.
C.tMp., a/t~tt0f/, cum Goth. t (tac.
Gesn.), 2, Kapp. Abu. Voss. 2,
Andr. et edd. ante Basil.
t3. 7)t eutf<a.Turic., ac ~aM. Mox
ante MMce~o'tmu! Flor. inscrit nns.
.!U!!t.
t/{. ~u<Mf[tm.Turic.,autent
1,3, Kapp. et edd. ante Ald. exc.
CtMr., nui aut !ttnt;(ffr. Ex A)m. et
 ~6 M. FABII QUINTILIANI
ratio, ita dicendiëxpeditissima: Hduclaenimjusntisë
ejus nostrse causse nihil nos timere sunulabimus: ipse
erit~ gtona InHandus, ut tanto clarior futura sit fides
ac religio in pronunciando, quanto minus vel offensas,
76 vel utilitati suaeind~serit.Hoc~ et apud eos4, a 5quibus
appellatum erit, si forte ad eosdem remittemur~; adji-
cienda? ratto vel necessitatis~ alicujus, si id 9causae

Voss. 2 nostrum, fatso profecto. ReUqui Il. modo e. a.oc et apu<t

In VaU. (sed qui à correctionibus
hic non sit immunis) at suum.
OmittopturimaW.DD. rcstitucn-
di pericula. Nostra in Basi). prima,
deinde immutata a Stoerio, sequen-
tibus Chouet. Leid. Ferri ad sen-
tentiam possit, quod ex optimo-
rum librorum scriptura eruere ten-
tavi:~utau(;r<au<~ropfera/t~u0(!
commodum a causa q. s. a/teoM! sit
(ve) /ue)t'i) ut, etc. quamquam eri-
ticam rationem non ab omni parte
pra;stem.
Ejus no!<rfp Mtu<B.Turic. pra;-
misso obscuriore compendio, quod
refert fere illud quo con si~natur
(nisi forte iUud est quod usurpatur
in tertii et sexti casus exitu bus.
Vide VJIf, 5, t8; hic §. 91.) et
nonne c. Flor., et no~trœ c. Guelf.,
et non est c., cum Goth. 2 ni fal-
)or, quamquam pro catt~œ affertur
me. Reliqui e. non c. Nostrum e
conjectura. Mox Turic. Flor., si-
)ntt/a~;mtt!. Postfiduc. so)us Flor.
omittit enim.
2. jE'nt. tn~a)!<<m. Turic. Ftor.
Gueif.,e)of, duo postremi et in-
~n</u!, et Flor. mox (a pr. manu)
tftc/uMnt.
3. T/oc et optt~, sic Turic. Guclf.
C.tMp. cum Atm. Goth. Jens. Tarv.
~œc e. a., Locat. cum Andr. et
cdd. ante BasiJ. Et omittit Florent.
en! sic Poul. Vall. fib.RR. 8,9.
Jfoc<*tn~Kdno!;sicRR.)0,tt.
Pro hoc R. y sofus A<fc. En.
4. J/oc et ~Mt< eos. Structuram
~ideadX,y,23.
5. Eos, a quibus. Turic. Guelf.,
nos ~Mt~m, cuntT~ior. nisi quod hic
(a pr. manu) nos <fKjfU)bM.
6. ~mtKemur; sic Flor. quam-
quam sirnplici t(a pr. )nanu) cum
Stoer. Chouet. Leid. item Vascos.
()5~2, F.) probante Gesnero. Reli-
qui remittentur.
~tc<ett~a. ~u.yt'ct'ottt!. Inest
asyndeton, sedaptum illud reliquo
quod hic quacritur abruptaR oratio-
nis schemati. Necessitas illa et er-
ror, et suspicio pertinent ad appet-
lationem olim factam, nunc excu-
sandam.
8. ~eceMttatMa~tcu~'M!. Turicens.
Flor. Guelf. C.tMp. (postretni qui-
dem duo prius solum) necessitas
o/i'cuM. Nostri hahent alii neceï-
sitatis, alii necessitas. En.
9. Cam~ cedit. Turic. Flor. CAMP.,
causa c. Gue)f., c. credit. Non ac-
quiesco in vutgata, cujus si est
sententia convenit, congruit, desi-
dero anctoritatem itadicendi.Quid-
ni fuerit causa cûttc~tt? ut apud
Cic. proQuintia, cap. )0. e illud
ajbscsit ex mâle intellecto com-
pendiu sy)iaba; con. –Nostri caMxa'
 INSTITUTIONIS ORAT. HB. XI, ~47
eedit, vel erroris, vel suspicionis tutissimum ergo pœ-
nitentiae confessio, et satisfactio cutpae; perducendus-
que omni modo judex ad irae' pudorem. Accidit etiam 77
nonnunquam eadem causa, de qua 3 pronunciarit,
cognoscatque4 iterum: tum illud quidem commune,
apud alium nos judicem disputaturos de illius sententia
non fuisse; neque enim emendari ab alio, quam 5ipso,
fas esse: caeterum~ excausa,utquaeque7permitt€t,
aut ignorata quaedam, aut defuisse testes, aut (quod
timidissime8, etsinthil aliud plane fuerit, dicendum
est) patronos non suffecisse9, succurret. Etiàm si apud y3

cedit, excepto R. to, qui caMKS
Jed'tt.En.
t. -i~. Lepidum est et eriticiB
Tironibus notandum quod hic in
plerisque MSS. ( nec. tamen Turic.
aut Fior. quamquam A]m.) adire,
feliciter correctum a Regio, prœ-
eunte CAMp., non Jens. Tarv.
2. JV<Mtt:M)t<jftMn:eadem C<!MM;
sic Turic. FIor. Guelf. CàMp. cum
Goth. Voss. et edd. ante Atd.
qui inserit ut. Bad. Basil., nonnun-
quam ea;tt<etn causam. Reliqui n.
ut ea)!<~ent causam. Sic quoque
solus Vail. lib. a sec. manu. Caeteri
receptam a Spald. lectionem ha-
bent. En.
3. Pronunciarit dedimus e con-
jectura, reliqui pronunciavit.
Pronunciarit, co~noïcat~ue. Facile
ex proximis intettigiturjudex. Con-
ferendus autem hue est locus de
pr~MdtctM, lib.V, cap. 2, quo mox
remittit §. 78.
4. Coçno~cat~Me. Turic. Flor.,
cognatque. Hic (a sec. manu) Guelf.
Exe. Santen. CAMp-,cogatque, cum
Goth.Voss. 2, et edd. ante Ald. Hic
oyatur transpositum post iterum,
suadente Regio. Sed Bad. Basil., ut
c6~n0!cat. Tary-, co~[ta<que. Re)i-
qui co~)t0!cat. Sic quoque solus
Vall. lib. Reliqui co~at~ue, excepto
Fout., qui co~ttatgue. Eo.
5. Quam ipso; sicTuric. Guelf.
CAMP. cum Gothan. èt edd. ante
inserunt
Gryph. éxc. A)d. Reliqui
C&Eadem nostri. ED.
6. C<Pte)'um ex causa. Respicit ad
illud quidem commune, ln cfBte-
rum, vide IX, 4, 85.
y. Ptqu~MC. Tarie.Ftor.Guetf.
Exc. Santen., aut ~ufE~ue.–Ea-
dem nostri. ED.
.8. Timidissime. Turic. Florent.
Guelf., tumidissime, vicissim ttmt-
dius, §. 28, udem duo priores, ad-
junctis CAMP.et edd. ante Ald.
RR. 7, t0, tt, tumidissime. Re!i-
qui timidissime. ED.
o. ~«~ccMse; sic Turicens. (nisi
quodfi) Flor. Guelf. Exc. Santen.
CAMP.cumGoth.Voss. 2,VaH. Atm.
Andr. marg. Bad. Vascos. Stepha-
Gesnero.
nique, Obr., probante
Sic quoque
Reliqui Mtt.ectMC.
Poul. R. 7. CsBtert Codices habent
suffecisse. En.
 9.48 M. FABII. QUINTILIANI
alios judices agetur', ut in secunda assertione, aut in
centumviratibus judidis dupUcibus, parte victa, decen-
tius erit, quoties contigerit servare judicum pudorem
de qua re iatius~ probationum loco4 dictum est. Potest
evenire, ut in aliis reprehendenda sint, qna' ipsi fece-
rimus ut objicit Tubero LIgario, fft<o<?t ~?'tcc!y«er~.
79 Et ambitus quidam 5:damnati, recuperanda*~ dignita-
tis7 gratia reos ejusdem ertminis detuterunt; utin scho-
lis luxuriantem patrem luxuriosus ipse juvenis accusât
id quomodo~ decenter fieri possit, equidem non inve-
nio, nisi aliquid repentm 9, quod intersit, persona, CE'<
80 <e??M)m, c~u~a, locus, anunu~. Tube:o'°juvenem sepa-
Judices n~efur. Àtmet., )'n~<c -cumVoss. erroris solo, ut vide-
auyctM), nihil tale dautibus Turic. tur,socio.VideX,<)5.
ctF)or.(vide74)- 8. Qttomot/o f/ccoite)'; sic Obr.
2. ~ecmtda. centumMrn/t~u!. Sed Turic. Gue)t., f/tfOHtam f/oce))-
De)tiscc,vtdefib.V,cap.a,), te)'; prius et Exe. Santen. Reliqui
vot.H,p.t63,-nott.8,get)<Eu. cfua~n decenler.
3. ~ottM.t~ro&ntt'onum sic Turic. (). 7{e~)<;n<'t' sic Turic. Florcnt.
Dor. Guelf. CAMp.curn Goth. Yoss. Ct)Rtt.C.\MP.cutnGot)).Voss.2.
2, A)m. et edd. ante Bad. Retifjui 7<~ertt'tttr, Jens. Ta)' iijemque
inserunt in. Modo Tuneen! Goth. )nu()on/tN<Ma!imhic)tM's'.Vi'Je
(tac.Gesn.)co)t<t)t~en<.Kapp., VI, i, 3~. Nostri rf~et'tt'tr, ex-
ce'MttH~tf. cept. Pou!, qui rcpcrt'ctur. t!n.
/{. Pro~Mttonum lo.ro. V, ). m. y')(<«')'o. ait. Qua' tue causa-
5.Qttt'f/a)K</amt)<T(t.Aherum</ant tnm')'u))f'ronempro(]itNostcr,ex
desideranthieCodd. etquidem ejus qua'intHrciJitOiationeJe-
Turic. Flor. posterius, Goth. Guelf. sntnpt.))<on<]ebe')tnegUj~,se<l
Voss.2,Exc.Santen.pnusKum diligenter comparari eun) Cicern-
Jens. Tarv.-Nostri ~Mt ~amnatt, nianis in ipsius Lig.iriana.Kcc pror-
exc.Va!).fib.asec.manu,I!.8, sus apparet, quumodo potuerit p:t-
quidant<j;uMft)m<~atnnah.Kn. trpm suum Tubern d'cere~, ut ~<-
6. ~fCt<pera)~/o' ~)ftfafM~t'a<a. m«m/t(;!tert<,a~Hr<t6u.<t'nmpcia-
VideDi{;est.XLVH!,t4,t,2: ..Qua nis recessisse, si \ere narrat Cicero,
")e~c(Jutiaambitus) damna- eumdem Africa prohtbin'tn nec
''tus,siatiumconYicerit,ininte- domum venisse, nec a<] C:csarem
Il ~rum restituitur. t) Ubireetu con- s<'da(tPoH)peiumi!<Macedot)ia)U
fernnt VV. DD. Cic. pro Ouent. seco!)tu)i;,se,<8,g.Sedfortasiie
<;ap.36init.videibiManutium. Yif'trtdcntumPompcioHf~'ttrcce-
y. D'~ttfat; Goth., /t&~<atMj dt;re ab ejus parfibus. !)iud quoq~p
 INSTITUTIONIS OUAT. LtB Xf, t 3~9
tri haesisse, illum.a senatu missum non ad bellum, scd
adfrumentum coemendum ait', ut primum licuerit, a
partibus~ recessisse; Liganum et persévérasse, ~t non
pro Cn. Pompeio, inter quem et Caesarem dtgnitatis
fuerit contentio, quum salvam uterque rempublicam
vellet, sed pro Juba4 atque Afris inimicissimis populo
romano stetisse. Caeterum vel facillimum est, ibi alie- 8t
nam culpam incusare~, ubi fateris tuam verum6 id jam
indids? est, non actoris. Quod si nu1!a contingit ex-
cusatio, sola colorem habet pœnitentia: potest enim
viderisattsemendatuss, qui in odium eorum, in quibus
erraverat, ipse conversus est. Sunt enim qu!dam'°, qui 82

discrepat, quod filius Tuhero pa- ~erum id jam. actons. Is,

tremnonnisiadfrumeotumco- oui, nulla demonstrata facti f!itïc-
emendum in Africam missum ait a rentia, eorum incusat a)ios, qum
$enatu,Cicerorcti((ui()uescripto- ).e coniiiiisisse fatOor, oratoris ~i-
reseaTnipsiprovinciamscnatus (;ni)atf;m cxnit et a<Ivi!itatem in()i-
consulto et sorte obtinsse produnt. cio rf'dimcntixm vitam se Jemittit.
VideX,t,23. 7))~.c)t; sic Turic. F)or. ~c!i-
t. Ait, tft~rtmttm.T~ric. (hic~ni~tf(/t(;;s, in quo sane nulla scn-
et nntum) F)or. Guelf. Goth. ( tac. tr'ntia ut ani'nadvcrtit Gesnerus.
Gesn.) C.np., nut ut M')du e.ti'Me Cc~oynus hasce nugas st'curus rnd-
prô /~<B!MM Guelf. Kxc. Santen. ut didit. Modo pro t~Turie. Ffor. ttt,
infra CAMP. 2 )) Ac.tfrat pro cum Ahn. Et mox con(~<<, Turic.
e~t'at.ytdeDrakenb. ad Liv. J!, Fior. cum Kapp. Almel. Nostri
t0,)0. Co()d.Mf//<;M.E".
2. Partons. CAMP.Lcid. (hic qui- 8. -So/ft co/orcm habet ~<f):)'<C)!-
dem videtur mero sphatmate) ~< t!<T.Vi~e X, t, tt6; item IV, 2,
t)t&tt!. 88, )0o. Qui se poeoitere testanu'
3. /n<er~ucm. contentiu. Simi- ajmissorum, <;umque affectum to-
titer IV, 2, t3, de laude inter ~MOï ta actionis forma protiteun', is nfi-
Cfrtntttn;. quam tamen speciem iiKÏuit <tiFH-
4. Juba. Hic Juba fuit rexMau- ci)i illi, qxan) tne!K]am sum~sit,
ritania;, qui secutus est partes Pom- causas, sc(p)C sua exempta insec-
pRii, ac demum in Africa a Cx.sare tantctn atiquatcnHS ludici cotn-
supcratus.TunN. mendat.
5./ncuMre;sicTuric.F)or.cum 9. ~ntott/nht!. TuricenK. Ftor.
Alm. Rececsare, Guclf. cum Jcns. Gue)f., emcnf/ntt.Ttiric. Cne)fer)'.
Tarv. Behrm! (Tffc~fïï'c. t~adcrn K.\c. Santcn. ~!ff)t pro <jftft);).
nostri.Eo. 10.otfenfm ~tttWnm ~tfi. ~<t-
a5o M. FABII QUINTILIANI
hoc natura ipsa rei non indecens faciant'; ut quum
pater ex meretrice natum, quod duxerit meretricem in
matrimonium, abdicat;scho~ast~camat€rla, sed 3non,

ciant. Qui hac scriptura acquieve- nntttm ex meretrice quod antet me-
runt (nec quemquam vidéo qui hae- retricem in mairimonium; sed va) Je
scrit), id spectarunt, suspicor hic aliquam esse versatam
quod conti-
nuo inducitur pater aliquis, qui emendationem ( quales non raro
ipse banc sui excmpti improbatio- agnoscit in eo Cod. Radius, velut
nem minus invisam faciat. Sed ad- a
ad§.y2);etha;cestobtinensa
monitt sentiént, puto, hoc non Badio inde in omnibus editis scrip-
ticri ab hominis voluntate, sed ab tara ordine tamen mutato tta 6~
'ejus conditione; quare pro mascu- m. naiunt. Jens.Tarv., ~afertmtum
)i!fo hic )onge aptius esse néutrum quod amet ex meretrice t)t matri-
{;e))us, ut scribatur ~;t<Bf/ant, <yu<E,
monium. Locat. Ven. Ruse. (ex
lenissima mutatione. Commenda- Repii mente) p. n. ex meretrice
tur haec generis mutatio etiam eo a. ex meretrice t)t matr. Nostrum
quod est §. 83 alia prœtereo.CAMP. Andr. Ald. (nisi quod hic
Neque Ctttm convenit argumenta- )tatMm ex mer.) ex conjectura haud
tioni, sed, quocum toties iUud dubie, sed non improbabili illa, et
permutatur, ettatm (vidett, )3, t )).).
meliore profecto, quam est librarii
tta recte locum constitui appare- Gothani nuttam rationem habenti:
]jit, si contuleris, IV, a, Sg, V/œc verborum tn motrtmotttttm unde
~ttnt~[t<B.acta):<; mox conflarunt VV. DD. portento-
IV, 3, t6, ~~tt-
rtMta ~u~f f?~ <n~cru~fur;V, t3)sam)ocutiot)em<tma)'ettntntrt-
<), ~u<c<nt ~Uttt ~u~B. possunt. monium Gesnero in Thesauro quo-
Sententia sic explicatur: « Quaedam que, ut et Forcellino, memoratam
accidunt (J~Ct~xt) talibus cau- et explicitam. Brevius erat ex mer.
Il sis, quac efficiant, ut ne per ip-n. ob meretricis matrimonium; sed
<' sam quidem rei naturam ha;c re- nimis manifesta sunt ista in vett.
"preheniiio ejus, quod ipse fece- vestigia meretricem in matrimo-
« ris, sit indecens. Alia ratio, lib.tttum quorum 'tam simititudine
XI, cap. 2, 3o. quam litterarum nt et n multitu-
dine jacturam fecit locus. Si quid
i. ~acta'it; sic Turic. Flor. Reli-
qui faciunt 'Codd. obtemperamus, veri et antiqui esset in istis quod
ïideX, t, amet, probarem ego Francii con-
2. Pater. in mat)tmont'u))t. Tu- jecturam quod habet, vel qui ha-
ric., patrc ex met'etncem immatri- /'et, ita tamen ut scriberem in ma-
moniu. Flor., natre ex me?*c<rtc<?nt <ftmo)tto, subnixus aliqua Turic.
in m<!t)'tm0)ttum, cum Guelferb. et auctoritate: Nunc opus esse verbo
Alm. nisi quod horum alter habet, pra*Dositionem in régente cum ac-
alter dicitur habere pater et mère- cusativo, apparet, nec succurrit
trice. Goth. (err. Gesn.) ~)a(er-na- ullum, quod facilius intercideré
<H;)t quod amet meretricem, cum potuisse dicas.
Yoss. 2 (vide ~g). MoxVa)).ote)' 3. Sed non. accidere: Anfuit!. s.
 INSTITUTIONIS ORAT. MB. XL i. sSt

quae non' possit accidere: hic igitur multa non defor-

miter dicet; vel quod omnium sit votum parentum, ut
honestiores, quam sint ipsi liberos habeant (nam et
nl!a'' nata, meretrix eammater pudicam esse voluisset),
vel quod humilior ipse fuerit (licet enim hoc3 dicere ),
vel quod non habuerit patrem, qui moneret; quin eo 83
minus id~ faciendum filio fuisse, ne renovaret -domus
pudorem et exprobraret patri nuptias, matriprioris vitae
necessitatem ne denique legem quamdam suis quoque
subinde IIberIs daret: crédibilisa erit etiam propria
quaedam in illa meretrice turpitudo, quam nunc7 hic
pater ferre non possit alia proetereo8; neque enim nunc
declamamus9, sed ostendimus nonnunquam posse di-
n. ~t«e in ~'oro '). p. a.? Vide IV,' ~J,-sicTuric.F)or.C.\Mp.eum
2, g~. Potuit esse exhfredationis Bodl. Alm. A)d. Ohr. Reliqui omit-
e)ogium, quod meretricem in ma- tunt. Eadem nostri. En.
trt'mot:(unt duxerit. Vi<teVII, 4, 20 5. Atttn~.Turic., mm. Ex Atm.
ibid. t!. !u. Guelf. Exc. Santen., sine. An
t. Qu<Btton.Turic. Flor. Guelf. forte et lue s'tt diem erat, ut VIII,
omittunt. Ab A)m. nonnisi ~M(Eab- est "t
proœm. 2e) ? qua sententia
esse narratur. -Omittunt quoque diem apud Cic. pro Cœ)Io, c. 2~
~M<p)tOttVal).)ib. RU. 7, )0, ï t En. « pra-sentis fraudis pœnas in dienc
2. Et filia. Turic. Flor. Gue!f. '<reservatis. Sed ipsum nostru<A
Exc. Santen. inserunt si cum Goth. aUquoties est pro deinde, mo-
Voss. 2, Va)i. (de hoc prodente Pou). Vall. lib. (sed hic a secumla
Burm. apud Bad. non reperio~ Et manu) R. 9, subinde. RR. y, 8, !0,
si sit absque~ta CAHr. n, sine. Eo.
3. Dicere. Flor. (a pr. manu) du- 6. Daret: cref/t'tt'/M; sic Turic.
cere. Fortasse robustior sententia Flor. (quamquam hic etiam credi-
in hoc, si scribas licet enim huic bile). Re)i<[Ut inserunt et.
(id est, ejus conditionis homini) Ju- y. ~Vt<)tc.e)-re non possit. Post-
cere, i._e., meretricem. Quamquam quam ex i))a humilitate ad prospe~
vel sic malis licebat, vel licuit, riorem rei familiaris statum emer-
quod reponere intempcrantius sane serat.t.
fuerit. Recepta parum explet ani- i!.Prœ<ereo.Tunc.Gue)f.CtM)'
mnm. An hoc votebat, posse ali- ~r<E<e'-ea, cum Atm. Goth. Voss. 2,
Nostri y)r<
quem humititatem suœ conditionis et edd. qnte Gryph.
pristinam citra contumeliam suam ~Ct'C~.ED.
commemorare? Sed non est eto- <). ~Vttncdeclatnamus. Turif'en!.
cutus. Ffu)., /tHnc dtc/amamut.
 233n M. FABII QUINTILIANI
84 centcm' ipsis incommodis bene uti. lllic major~ ses-
tus 3, ubi quis pudenda queritur, ut stuprum, prœcipue
in maribus, aut os 4 profanatum non dico, si loquatur
ipse; nam qu!d aHud ei, quam gemitus ac Hetus~ et
exsecratio vitse conveniat? ut judex intelligat potius do-
lorem illum, quam audiat sed patrono quoque per
similes affectus eundum erit., quia hoc Injunae genus
85 verecundius6 inest passis, quam ausis. MoHienda est in
plerisque alio colore? asperitas orationis, ut Cicero de

!P'ccnfeot t'/Mt' !')!con)mo<~t!. tam deesse agnoscam nuam tna~

floc ordine Turic. Fior. Guelferb. nisi nbi antecedit fo/c~t~tverbum,
Gothan. (tac. Ges\).) C.tMP. Heliqui tubricum iDud, quodque fortasse
ipsis tncommot/t! diccntcm. eedere debeat atteri malle. Quinti-
2.or. Guelf. Exc. Santen., liano autem in hoc uno loco tan-
majora. Sic quoque solus R.' <0. tum audaciac placuisse, vix addu-
Ca~teri major. Et). cor ut credam. Becepta habet quo
3. ~«m. RR. 11, est u; En. se tueatur iu illa satis mirabili
Os ~ro/a)tat<tnt. Go'h. (err. structura VII, i, 56 modo 'est
Gesn.)CAMp., honos prn~/ta'iattts, scribatur pro tne!<. Sed latere a)i-
cum.Voss. 3 (videS~).–Ea<)em quid non sinuntdubitare scripturae
nostri. En. <
pra'postera* vett. libb. Nec videtur
5. ~c~7ett<{, et. Turic. Guelf., procedere vel illa ratio nisi inter-
attt C,\Mp., axt~ et. Jens., ac f. veniente intinitivo, ut aliquid fa-
sine et, curn Tarv. qui et e~~fcttotto. cere dicatur esse ~crccu~~uM j id
6. ~crecunt/ttM. aus). Turic., 1 est, pudort alicui, non quidem illi
t,'<')'ccu)tt/M Mfp. q. o. Gnnif., Mre~ soli, qui faciat, sed cuicunque prae-
CM~t/o~cn~ p. q. a. Gothan. omisso senti.erec[t)tf~f«. ausis. )psunt
modo !H;ttrffCsic ~r~cunJ~op~u~ quiftem qui banc injuriam pertu-
est q. CAMP., t'ert'c:t)t~fU! est lerit, facere ioquentem in ista con-
p. q. a. Si recte sUftur Fior. (me- troversia minus probarc videtur
tnoratus ille in hoc ipso versu qui Noster, certe difficilius jndicare
ad hoc dare cum Guelf.) habetnus (vide 53, 5~, nbi valde gemina
unum antif]uissi!num testem vul- hisce nostris, item 55). Ht proba
~ata' scripturae. Gesnerus e Goth. est admonitio ejnsdcm, si modo,
eruit quia hoc ye<t;M (intellecto, Qnintiiiani (Dec)atnat. CCCXIII, in
non expresso illo utj'unfE) tx'recmt- ProoRm. M~nn erit alienum ad-
~<P est p. f7. a. ad morem illum sa- fvocatum dare buic accusatori.
tis cognittim omittendi advcrbiunf « quoties causa plus juris )<abet
magis, de quo vide pra: aliis Dra- quam pudo!is ad eum transfe-
):cnb. ad Liv. 'XXXIV, ~<), to. Tn renda est, qui non crubescit.
illis Livianis tamen cx~mpiis p~epius Alio colore. Turicens. F)or.
 [NSTITUTIONfS ORAT. LÎB. XI, i 253
prosctiptorum IIbens fecit: quidenim crudelius, quam
Aorn/Mex, /!OHM(~pareM~us ac m~on~tM na/o~, a re-
publica ~um/KO!/gf/? itaque durum~ id esse summus
ille tractandorum animorum artifexconHtetnr; sed ~ita
legibus Sultse cohœret'e~ statum civitatis affirmât~, ut
his solutis stare ipsa non possit assecutus Itaque.est,
ut aliquid eorum quoque causa videretur facere, contra
quos diceret. Illud etiam injocis~-monul~, quamturpis 86
esset fortunae insectatio; et ne in totos9 ordines, aut
rentes, aut populos, petulantia meurreret: sed Intérim
ndes patrocmH cogit quaedam de universo genere ali-
quorum hommum'°dicere, veLlibertinorum",vet mi-

Gue)f., alia loco re.– ~)0 co/orf.
Sententiaeitasuntconneetendte:
"AdhucquidemeotoremsummaB
vehementia: dandum vidimus ac-
« tioni sed hoc rarum est, et ple-
"rumque mitigandis potius judi-
cum auribus adhibetur iHe. Sus-
picor ita<]ue !egendum aliis pro
alio.
i. Cicero de proscriptorum libe-
ris. Orationis, qua* aitatem non tu-
lit, causas bene, ut solet, exponit
Freinshemius in opere Supplemen-
torumHvianorumiiu.X,cap.~5,
a~vocahs vetet'um testnnoniis, in-
terqua:etPtiniiit)a)aus(VJI,3l,
p. Bip. 35) te (M.Tu)H) orante,
proscriptorum liberos honores
Mpeterepuduit.~
2. /);trunt. Gueff., t/t'
3. /ta. Flor., id. Guelf. Gothan.
(tac.Gesn.))d'<eumVoss.2.
Co/t<B«re. Guelferb., coercere,
cum Gothan. Voss, 2, Jens. Tarv.
Coo'cert, CAMP.cum Andr. et edd.
ante J!asi).–Eadem nostri. En.
5. ~rmat. Turic. F)or. (hic
quidem a sec. manu) Guelf. o~r-
mant. Sic quoque RR. y, 10,
il. En.
6.~<'ett<tM.Turic.F)or.Gue!f.
Exc. Santen. CAMt' secutus, cum
Voss. a, Goth. Jens. Tarv. Nostrum
e correctioneRegii. Snspicdt' fuisse
con~ciftM, qumtt prim. synabœ
eompendium faci)c excideret. Vide
V)It,3,3;X,),25;)'ie§.93.
Modo Turicens. is pro his; et mox'
idem cum Flor. Guelf, dicere pro
<Kceref.–Nostri secutus. Poul. HR.
y,to,ttt<tcet'eprod'te<'ret.ED.
7. Jocis. Turic. Flor. Guelf. Exc.
Saaten. CAMP., locis, cum Gothan.
Voss. 2, et edd. ante Ald. Regins
correxit.–NosttI locis, exc.Vat!.
lib., quijocis. ED.
8. lnjocis mo'tttt. t Supra VI, 3,
M28:tca/t[mttatentutirtJicu!o
«yetatetiamCic.Orat.eap.26." n
Gesnerus. Vide et VI, 3,'34.
9. To~.Tur. Flor. Guelf., toto.
Pro~?<~s Tur. Flor. fidelcs; ex A)m.
tractes. Tum <nten<, Turic.
to. /fomt)tunt. Guelf. Exc. San-
ten.omittunt.
tj. ~e~ /tt'ertittorMm: sic Jens.
 a54 M. FABII QUINTILIANI
87 iitum, vel publicanorum, vel similiter aliorum; in
quibus omnibus commune remedium est, ut ea, quœ
laedunt', non libenter tractare videaris; neç in omnia
impetum facias, sed in id quod expugnandum est; et
88 reprehendens2, alia taude compenses: Sic3
cupidos mi-
lites dicas, sed non mirum, quod periculorum ac san-
guinis majora sibi deberi praemia putent; eosdem petu-
lantes, sed hoc fieri, quod bellis magis, quam paci,
assueverint: libertinis detrahendaest auctoritas; licet
us testimonium reddere industriae, per quam exierint
89 de servitute. Quod ad nationes exteras4 pertinet, Cicero
varie: :detracturusG/<ccM~ testibus fidem, doctrinam iis

(tac. Gesn.) cum edd. posterr. ante
Gryph. Sed Turic. Flor. Guclf. Exc.
Santen. Gothan. (tac. Gesn:) CAMP.
omittunt vel, cmnVoss. 2. Reiiqui
ut lib. Vide !X, 4, 53; sic et XI,
3, 5. Vel omittunt Turicens. Flor.
(etsi hic a sec. manu reponit, sed
ante Equidem) cum Alm. Nostri
~t&erttno'tt'K, omisse ut, aut vel,
exc. Pou), qui )~ /t6crtfnorMm. Eo.
t. 7~cdu):t. Guelf. Exc. Santen.,
~yun<.
2. /{~)'e/'en~en!.Turicens.F)or.
(hic a secunda manu addit re et sic
CAMP.)~rendot!. Guelf. Exc. San-
ten., ~rc/ten<<e;M. Mox Goth. (tac.
Gesn.) laudem. Turic. modo tyuo
exp. est. -Et t'f~'re/K'n~ent. Desi-
derantW.DD. accusativum. Fa-
cile fuerit pro ~t reponere ~tt0t<;
deinde malim psene preme)ts. Fran-
cius conjicit et Mr~r. Rollinus et
OM<ectamr. Sed singularis prœstat,
quia unum impugnari volebat. Nec
p)'obo Lochmannum geminanda
\'oce alia loco succurrentern.
3.A'c.MJ.TurIc.FIor.Gue)f.,
si cupidum de~tcaMet. Goth. ( tac.
Gesn.) CAMP.,si cupidum dicas esse,
cumVoss. l, et, utfertur, Alm. Si
cupidos dicas esse, Jens. cum edd.
ante Bad. Hic cum reliquis si mt/t<cs
cupidos dicas esse. Nostrum e con-
jectura et eadem mox s.addimus
post~tu~n<M, ubi in libris est et.
C~Mp. in proximis sibi constat dans
~ufct, eu))<<et)t~ctu/anffm, assue-
vent, ubi Flor., assucriiit, Roth.,
adsueverunt. Mox iis pro his scripsi
bis ex uno Goth. (tac. Gesn.). Pro
quod bellis t'tor. ~fuœ &. Pro de-
trahenda CAMP.t)'a(/(;)tja.
QMOt~a~c.vfcray. varie. tnge-
niosissime ab Rollino reperta est
hase distinctio, qua~n et Geuôynus
et Capper. expresseruut, iaudavit
Burmannus. Facile subaudis trac-
tat, agit, vel tale quid: "Varie de-
n trahere fidem Gra'cis (ut vu)go
ha*e ordiuantur) quid sit, nemo
dixerit.
5. GrfBCMtestibus. t !n oratione
pro Flacco, cap. 26 seq. Sa l'dot
t coHfctn~tt in fragment. Or. pro
"M.Scauro: Contextes et postu-
"/a& ut M. JS't~t'/tu! cum sua
 INSTITUTIONIS ORAT. L!B. XI, f a55
goncedit ac litteras, seque ejus gentis amatorem esse
prontetur Sardos contemnit ~o&rooct~ ut hostes
tnsectatur': quorum nihil tune, quum diceretur, pa-
rum aptum, aut remotum cura decoris fuit. Verbo- go
rum 3 etiam moderatione 4 ,detrahi solet, si quaestiet
invidia, si asperum 5 dicas t!:m:um~~euerunt, :?~tMfttm
~er~ue!6tone labi, pertinacem ultra modum tenacemesse
pro~ox:(:: plerumque? velut Ipsos~ conçus rationevm-
cere, quod est mollissimum. Indecorum est super hsec 9'
omne9 nimium'° ideoque etiam quod natura rei satis
"(~tttta<e omni. !or<~MtMtm~, rare abrupto nimis nec pra*ceden-
"/ettMSi)n<B, fanMXt'mœ~et:(t, ac tibus commisso dicendi genere, et
prope dicam pellitis testibus com- ipse sentio cum Rollino et Burm.
(~nxetur. De ~ar~ vero sermo- Quare huic maxime accedo, non
« nem esse, argumentum Asconii integmm suspicanti ipsos referen-
"satisdec)arat."(Vide 1, 5, 8.) dum erit ad asperum illum, tHj'u!-
/4//o&r<~H)m testimoniis credere tum, pertinacem. Quid lacunae ope-
"vetat judices pro M. Ponteio, rienda' potissimum inservire possit,
cap. 8 seqq. Gesnerus. haud facile dictu: ita post propositi
t. Insectatur. Turic. CtMp., in- insertum sufficere non videtur. Née
sectatus. Mox hostis, Flor. Guelferb. tamen magnam jacturam factam
CAMp.Goth. Jens. (tac.Gesn.)cum arbitror.
Voss. 3, et edd. ante Basi). Hic qui- 8. Ipsos. Goth., ipse, solus. Quod.
dem cum ca;tt. ante Roll. hosteis. OLr. sic asperum reponit pro si a.,
2. Remotum cura; sic Turicens. non opus est, quumH referatur ad
Flor. Guelf. CAMP.cum Goth. Voss. detrahi solet quasi dennitioms in-
Alm. Jens. Tarv. Ald. Basil. et dex, quae fiat istius moderationis.
videtur hujus acvi fuisse !)a;c struc- Turic. rationem pro jat;'o)te.–Nos-
tnra. Vide Sueton. Tiber. Reli- tri ipsos, exc. R. g, qui so[us t~< Eo.
qui inserunt a. Omittunt nostri g. Omne. Gryph. (1544) om;)ta,
Codd. Eo. cum edd. ante Obr. Sed et Exc. San-
3. ~t&orum moderatione. Vide ten. nostrum. Hoc pro /t<pc Guelf.
t!),7,35;Vtn,4,t, Exc. Santon. CAMp.tDor. (a pr.
4. Moderatione. Turic. (sed hic et manu) otnittit. -Nostri /KBComne,
detrahit) Flor. Gue)f. Exc. Santen. exc. RR. 7, 10, qui hoc omne. En.
CAMP. ntOt/frnttO. Sic quoque to. Omnenimium. Pertexuit hic
Vall. lib. RR. 7, to, «.ED. quam orsus erat, §. 60, tetam, de
5. ~yerum. Turic., aspere. <mcta)tjM parum speciosis, poterat-
6.~Vtmtunt.RoUiHUsmaiit légère que peregisse videri quod solum
nimis. En. ibi faciendum rece~erat, sed addit
P~fMm~Mc.uehtt. Loeum )abo- duo de a~te <<«:s?td'opra;cepta ) a!-
 ~56 M. FAB![ QUINTIL[ÀN[
aptum est, nisi modoquoque tempcratur', gratiam per-
dit cujus reiobseLvatiojudtcio magisquoJam~sen~n,
quam ptaeceptis tradi potest. Quantum satis4 sit, et
quantum recipiaut aures. Non habet hsec~ res mensu-
ram etquasi pondus, quia ut in cibis~, alia aliis magis
9~ comptent. Adjiciendumetiambrevitet videtur, quod
fere7 dicendi vh tûtes diversissimae non solum suos ama-
toreshabeaut~, sed ab eisdem saepe laudentut': nam
Cicero quodam loco9 scribit, id esse optimum, quod

tcrutïi de modo et nu~nsur~ quod m prœcepus ~f;He''aUbus, ubi cito

sane potentissimum est ad apte defnngimur; quasi pt-ajmisisset tf.'e
<!u~d<'unt)uc adtnitiistmndu~ de Tamumego mtatibus ptœcipio di-
diversis aiteimu vit'tutibus, au.u cere, quantum, e~c.
suis qusecjue locis co"vemaat ne- 5. //a&c< Aœc rcs. TuricetM. F[or.
t)ucintotutnautprobari,antru- Guelf., /tft~ret)'e; F)or. a sec. n'a-
jici possint. //«;(; t'es lion ergo ad nu, res. Guclferb. per comp. /.r<.t.
remedia difHeiiium cau~aru!n modo Turic. etiam ntutttttrant.
refcretur, verum ad doquett~ium 6. Qutn ut ;'i c<6iS.TurtC., < t't
in génère. Vide Vi, 1 e~. his ( vide ~5 ). rioreut., 'y. t"
t. Temperatur; sic Fior. T'on~c- <&< Guelf. Exc. Santen., q. f e~~
)'u(tM, Turic. Guelf. Exc. Sauten. /ti.<, cum CAMP. (nisi quod utniuit
Hciiftui~tHpercf~r. </ut'u). Q. t<t cibis iis, Godt. Juns.
2. Quo~ttr~ ~uon. Cuett' (err. Gcsn.), cum f<t<t. aute .~d.
qt. Mttttn iott/ft cum Exe. Sant. liegius correxit. Nostri qui ))tit
etsi ubscurius xotata varietate. Q. c~ ornisso tf~. !D.
M<'t;a)ti<'M<t<t~ue,Guth.(e)'r.Cesn.) y. 7t;r< Turic. Fim'. Guelf. ,/Mt.
3.eo(trt~uam. tt'u~t.VideIX, Mire
4, t20; et inj'.rimi;, iib. VI, e. 5, 8. //a&ea)!t. Guth. (tac. Gesn.)
ubi etiam hue differimur. Aa~;tt, nec tamen ~tudatitur. Mox
4.. Qttat~tt~t~t~.Turicens. l'!or. idem t~f/em.
Cue~f.CAMP.,ouant~. Qua~t~ g. Quo~am loco. Alio vero. Satis
aures. Possit videri )t:EC sententia est qnud (temonstraht W. DD. Cic..
conttQuauda prioribus, ut pendeat Crat. c. ;!3 et 28, ubi sunt horum,
iiiud~ttft~ht~t a ~tA~ot~. Cenaeo quae Qu. refert, semina magis quam
tameu magis consentaneum esse, èxpressa verba. Nec attinet tabo-
ut <juaBMtfftn' posse o&!e)'i;n(to ea- rare de inveniendis Ciceronianis,
dem et tradi non possc dicatur, quae ad amussini respondeant nos-
ibiquennetnhabeatsensusante- t)is,quun<jamcognitanthabeamus
cedens.Sicnosttavetbaperati- Quintiliani m affereudis alienis se,
quam aposiopesin posita accipien- curitatem. A)ioqni mutta sane'de-
tur,~tod~e)fuso)'a(iutu35c)etesse sunt iIU sitnUitudint neque emm
a
 INSTITUTION 18 ORAT. LIE. XI, 2. 25~
~Ut~n te /~tCt/e credideris co/Meou~!m!oM, non N0~-
sis: alio vëro, non t< 6~tsse, ut t(a Secret, Ottomof~o
se OH/A~e~M&;e co??/ï~ere<, ~e~ quomodo nemo. Qupd gS
potest pognare inter se' viderl verum utrumque, ac
mer!to,laudatur:causarumeaim~modo distat; quia
simpticitas illa; et velut securitas InaffectaHB orationis,
mire tenues causas decet;. majoribus I)!ud adrmrab:)e
dicendi genus magis coavenit~: in utroque emiuet~ Ci-
ccro ex quibus aiterum Imperin se posse coosequi
credent; neutrum,qui ~InteHigunt.
CAP. ÏI?. A~emorM/H quidam~ Haturœ modo esse 1
p)iote!ocotautUtntrtbuitCtcero 3. CuuMrunt enim modo. Tnri-
illi tenui gène) i, ut optimum agnos- cens.,cnttsae<tttnen)'n)m.(priusqui-
cat,nequea)[erosepo!i.s!.i)"umhoc <!erne~ttnpercompcndium).FIor.
e~i~se tesîatur. )n hanc quidetn scn- Gt)e!f.CAMP.,cauM<')tt'))tn).,cU!n
tenuam:)tiqnantomag!scongt'nit Goth.VuSs.2,Jens.Ta)v.Rnsi).
tocusaGesn.indicatusBrut.c.g3, eoque receqtioribus ante Gibsn-
~))'o~)(ei'e~'yuUt~<uset minime vul- num. Hic ft reliqui causa ~~tm ?~o-
t?~~ ora~OH~~P~M~fï~nmox homi- doque, quod in optimis (ut ait)
num ad ))te~«'CH~t nou/tafe conver- Codd. inyenire profecto non potuit
f~tYon. H)HJquo![ue Quintiliano hic nisi somnolentns hicce criticua. Re-
dispntanti accedit, item a Gesnero gius que suaserat. Nostrurn e con-
C~uMrM~n. modo. Vide
repertum, in Oratore versusfinem: jèctura.
Potest. lion solum aliud mihi, ac M!Ot/Mm/t<uV,6,2.
tt&t, sed mihi ipsi aliud alias videri. /}. Co'tfe')if.F!or.<tWttt.Gueff.,
Ad i!)am de falso judicata facihtatc ~~t<.§.85.
sententiam recte fiadius admonet 5.~))HMetC<eero.Gu(')f.C.tMp;
vcrsunmHoratiiEpistot.adI'ison; inseruut et cu~t Goth. Nostri in-
2~0-4~. sernnte<,<;)iC.Pou).,quiomittit.
t. Qtfum te. Turic. omittit, sed Bene; nempe reduadat. En.
ah eadem manu inserto nox ante 6.tf<ttttt.)''ior.GuE)f.Exe.
Te solum
facile; et sic Flor. Guelf. Santen.,t)!t~ent.–Sicquoque
CAMP. cumGothan. Voss. 2, Vall. HH. )0, I!. C.tteritnte~fOtt. ËD.
~Von te, Jens. et edd. anteAid. Kai- Incipit capot sine inscriptionc
dem mox posset, Regius correxit.. inTurie.i''tor.C.MP.)ni,criLitur</c
2. Non id; sic Turic. Flor. Gué) F. ntemonn in Guelf. Goth.-Sic quo-
CAMp. curn Voss. 2 et edd. ante f;ueVa)). fib. RR. 7, 8, tn. Sed
Atd. qui seanteponit, qund a Jcns. Pou), dat (/fn!emortn nfit~cM/t. Hic'
inde habent post ita. Hcjiqui lion Rolliaius able~at ad An~ustinnn~
irl. Vide lib. Vif, cap. t §. 60. Confess. lib. X, a cap. 2 ad 20. Ë[~
Nostri Codd., non id. Ko, 9.Qttïc~7H~!cffu?'<!c.?nrtnttS.P:tCa~
4- '?'1
 258 M. FABII QUmTÎLIANI
munus existimaverunt, estque in ea non dubie pluri-
mum, sed ipsa excolendô, sicut alia omnia', augetur;
et totus, de quo diximus adhûc, inams~ est ~)abor,
nisi caeteraepartes hoc velut spiritu~ continentur nam
etomnis disciplina memoria constat, frustraque doce-
mur, si, quidquid audimus,prse[eifluat; etexempto-
rum, legum5, responsorutu,d!ctorum~ deniquefac-
torumque velut quasdam copias, quibus abundare,
quasque in promptu semperhabere debet orator, eadem
illa vis repraesentat 7 neque immerito ~/<eMM?'«~ hic
do-Turnebosnosremtttitad Ht, 3, Lus in Advers.]V,;o, translatant
~.Atmc)ovenusha'cponitPhi)os- vidit a stoicorum placito qnodam
traL):(Vit.Soph.I,22,)~~jM)) de mundo, quod his i[)sis vcrbi!
/<<6V '{' <~)'<J'ù)~tTt~Vftc ) «~TMJ'< ettff- profertur apud Ciceronem de Nat.
<fatKTOCKX~CU~jU'ATt~t))<~ÀOOTOC'<yTt Deor. H, y ~<BCt(a~!e)t omnibus
'7rX6ov6xifjM!t'~t/(yeacc,~T!?e~6Avst- uttcrs<? coHCtnenh6nA muttc~t parti-
Tef -7: ~ot~ Excolendo passive bus /)ro/<:e<o )t0)t poMOft, nisi ea
hic dicimonet Radius,aVaHajam UHOt/~t~f? COK~ÏMa~O ~~y~U CO/Y-
nnimadversum in Etegg. t, 2y, p. tinerentur. Vide p)ura dantem Tur-
8~. Vide nos ad V), ), 8. neb.H,etBurm.af)No5tri!V,3,5.
t. Omnia, au~etM)'. CAMP., ~tt)a 5. /.a~ttrn. Turic. F)or. Guetf.,
a~eho'. /<~ent,eumGot)).Jens.Tatv. Modo
2.tanmest.Guetf.CAMP.omit- CAMP.,audiviteius, quod ptacet.–
tunt est, cum Goth. Vuss. 2. VaU. Nostri/e~ent.En.
et edil. anteRryph. exc. Ald. Coti- 6. Dt'cfot'unt </e)))'~ue factorum-
iiiieaniur mox Jens. et ndd. quod que. Turic., d. <~ïeatta?~tcf0!t~tt-
quumHegius.in sua constitutione <jrM<r.Flor.,d. A~if~M~y. ~u<f, cum
posuisset, ut et, nescio qua aurium editt. ante Ald., nisi quod C.n)f.
~uph'rbia, re/tttt; hoc necessarimn posteriore loco que, quamquatu
esse ncgavit Badius, atter'tm ob diremptum. Sed Guelf., d. &o)e/<tc-
clattsutarn hexametricam valde im- torunt quœ. Obr., d. 6en~y«c<0)'um-
probavit, facta it<'ru<narcAt/)f;'ai<B gMe,quodopta)jatGesn.Ketiqui</tc-
mentione,videX, t, y<Nostri <0)'um tot~ue ~Yt(;<0)'u)K.Nostruta
OtnittuntMt.ËD. eTuncens.SKnpHn'acorcectum.–
3. 7ttant)i est labor. Idem apud Va)). )ib. HR. <), di<;t0)'um tene-
CicëronemjudiciumdemonstratRe- ~MC~aeforMn:. Pout.HR. 8, !p, n,
gius de Or. 1,5, )'bi thesaurus quo- </tetorunt &ene/ac(onttn~uc. En.
yne appellatur, ut et ab Heren- y. /)<fscntat. Turicens. F[or.
niano!H,i6. Guetferb. Exe. Santen. CAMP., pr<B-
~<ttt!~trtfucottttn€ntur.Hanc sentat, cum Voss. 2 Goth. et edd.
toqnendi formam sagaciter Turne- ante Bad. Non ausus sum redueere,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 2. 259
<~o~t«'?!a? dicitur. Sed non firme tantum continere, a
verum etiam cito percipere multa acturos oportet, nec
quae scripseris modo iterata lectione complecti, sed la
cogitatis quoque rerum ac verborum contextum sequi;
et, quae sint ab adversa parte dicta, mem!n!sse; nec
utique ea, qucf' dicta sunt ordine, refutare, sed oppor-
tunis locis ponere. Quid ~? extemporalis oratio nec ~atio 3
mihi videtur menus vigore constare nam dum alia
dicimus, quae dicturi sumus, intuenda sunt; ita quum
sempercogitatioukra~ id, quod est, longius qusertt,
quidquid interim reperit, quodammodo apud memo-
riani deponit; quod IMa~ quasi media7 quaedam ma-

veritusneniedna'visordibusin- locum, ut alio fiat neutrnm. Parum

rruiuarer.VideGe-.n.inTbesaNro;~
il. Forée)). Mox Turic. Flor. C0)t-
ct~t'ro cogitatis. –No-'tri~?ra?-
)eH<at. Et). T/tCMMt'u!A<c. Te hic
mnittit Poul. Malim. En.
<. ~a, quo; sic Turicens. G"e!f.
CAMP. cum Voss. 2 Y~tU. et edd.
aute Ald. ace. Bad. Ea ~ùtc, Flor.
cum Goth. Rciiqui eo quo, corri-
genteMe~io.
2. Q«t~? externporalis. Aiienom
et
prorsus Quid? in enjus abrupto
subitariodieendi génère nemo ac-
f!uit;scat; Matint igitHr Qm'n. Vide
Vf,2,t3;!),4,5;)t,2,f3.
3. A't'e alio; sic Turie. (nisi fjuod
,alia, cum Flor. Guctferb.) Guelf.
C*MP. cum Gothan. Voss. 2, Va)[.
Obr. et edd. ante A)d. nf!if[ui )to)t
alio. Poul. Vall. )ib. RR. 8 9,
))CCalio. Ht!, y tO, t nec alia,
puncto? posito post oratio. J'J).
Nec alio, id est, )i0)t atio. Vide
Drakenb. ad Liv. III, 22, 7. R~r-
mannus insereudo quam post t~</<
tur ad iHam de qua egerit supra Il,
j}, t3, structuram deducere-malit
recte ille, quum <:<;tMM~orhic sit
dictusprû a/t'natttnti'yacx~afcprœ-
ter memoriam, id est, sola memoria
constat extemporalis oratio.
!7/<t«. <jtu(fnf. Turic. Flor.
(hic a pr. manu ) ultre ad id <jfMo</
(Flor. <ytt<c) c. Item modo Turic.,
ternir ;)e; Fateor insoientius mihi
videri dictum tf/~tf0f<e.!tpro
t<<nuo~
of/Mt, id circa quod est sci!. coy.
ta<<o. Née satis congruere arbitror
indicativum ~Hum ~U(C)tf; debebat
esset/Mm ~f., sed)ioca)ienu)n, nnia
modo preecessit dum t//co?!~<. An
forte hœc piaeere possunt ultra sit
et f~ttof/est /on~!tt.! f7!«pfnf? HR.
y, < < pro <yt<!tmd;uit tunt. Hic ?J
quum cum indicativo mihi non dis-
plicet. Eo.
5. 7n<ert'm. Turic. Flor., autem
cumA)m.;ofnittitCAMp.
G ()uo</t7/a. Turic. Flor. Guelf.,
quo illa.
Afef/M. mattU!. Rcctissime
Burmannus conferre jubet Xff, 8,
~.Eatet-:iimde~<)uam(~nm m<!Hn
omissa, X, 6, t XI, 3,62 utroque
'7
 260 M. FAEÏI QUINTtLIANf
nus, acceptum ab inventione' tradit elocutiont. Non
arbitror autem mihi in hoc immorandum,qutd 2 sit,
quod memoriam faciat; quamquam pierique imprimi
quaedam vestigia animo3, velut in. ceris4 annulorum
signa~ serventur, existimant neque ero tam credulus,
ut quasi habitu tardiorem Hrtnioremque memoriam
enim loco comparationis index par- igt,C.]~@t:ttT~MMt!t

ticu)asinrnncatinte))igii))am,quaj ''X~VOVtMjM~~OV.X~tCTO~TO.

<t?roTt/?ro~~9~t ff~KT[~&)V ~M-

]ucexp)essaest,manum. M'c~'ep

).7nfen(fone. Turic. Dor.Guctf. "~M:~)t.'r.Add.Phi)eb.p.83." >.

CAM!t)!ten<tO<)p,cumVoss.3,Guth. [Steph.38,3g.J"ubi)ihroco'n-
et edd. ante Pasil. Vidctur esse cor- parât. Gesne!us. Pseudo-Turne-
rectum a Phik)n<tro;verissime.Nam hus Ar!stote)cm laudat, qht (in )i-
!))fe'f<<'oeadem est co~tfattonf, vide hro de Memor. et Remin. c. t.) et
X,y,)o; etimperabat mutationern ipso memorandi actionem compa-
<juod sefutitur e~ocn~o~t. rat si~)t!i nnpressioni.
n. Quid sit, quod. 'furie., quid 6. t7(gu<Mt.H~UM~u6~ô.Irt
~'toj. Guelf. CitMP., ~tttCf/tt!t/,cum loco tam vexatoprimHm vett. )ibb.
~'oss. 2,Got)). et edd. ante Ald. qui varietatem, deinde VV. DD. emen-
~t«~ solum. Nostrum primus Bad. dandi pericu]a recensere satis ha-
eV.dt. Modo Turie. t)t mora num bebo, a!inna de meo, sed timidis-
~)'o <nttnnm)t~t<nt. Mox Gne!f. tft sime,St!bjungens.Turic.,tf<<jfunm
p;/mH pro ;m~)Mnt. abitu m.~c~ et ~M/ï~Mo~uc
3. ~exttjfta antmo; sic Turicens. ad n):t)nttm pertire m. n/hxt'rart n.
F)or.CAMp.(Goth.non memoratur; s.F)or.Guelf.,Mtgunttt/)abt(ttt.
.vide §. 84, et mox) Ohr. cum tn.~ert ca au<em t7tto~(~tor., OMU-
Vuss. 2. Insérât in Guetf.; reliqui f~ttf) ajantmttttt~o'tmo'e (FIor. a
~osfro.' quiet ~Mtcsubjiciunt, quod pr. manu )?er~e) m. f~nurart~.x. s.
abest aTuricens. Ftor. Gue)f. Gotb. ExA)m.nihi)nisiut<yua<)'<uct,
( tac. Gesn. ) Vall. et edd. ante A)d. abcssp ??Mtcntj deinde at/mtrc~~j ~'6
Utrumque addidit Regius. –Ea- hoc quidem etiam in Goth. (qui
dcm nostri, msi quod ~ua' non ha- alioqui nihil cluidcluam mutât ex
bent.E)). t'ecc~ta, ut' nec ullus eorum, quos
/K ceris. Turie. Flor., tH<7Mt'< non ipse inspexi ) Vall. Jcns. et edd.
Guelf., in otft!, cum Jens. et edd. postCL't'.unteAtd.quoauc.. Badins
posterr. ante &)d. Jtt~urM, C~Mp. etmai{;.Basii.cuma)iquùt<'ditu,-
cnm Goth. Voss. 2, Andr. (vide rum apud Gibson. mar{;it)e. Nam
modo.) Nostrum in Va)), et reposi- CAMP. plane exhitjet vufgatatn.
tnm a Régie. Solus Vall. lib. a Obrechtus ut ~Meman'nxxhtm ha-
~ec. manur in cens. Pou). RR. 7,) o, &tttt t. )n.en, ejits putemc~'UMm
< t, ot ~/rM. RR. 8,9, "t~tfns. En. ouo<7uCû:t/ù[rft/?CtM?K~er~~t.e H~a-
5. J~t cen'! annulorum signa. ~t'!t!~mt)'a<'i))«t!<)'ant~utt(fot.Gesn.
«PJatoThea-t.,?. t~S.C. [Steph. nihil mutât ex recepta, uisi quod
 INSTITUTJOMS ORAT. HB. XI, a. ~Gj
fieri putem. Ejus autem, quod ad animum pertinet,
magis admirer naturam, subito resvctustas, tanto ex
intervallo repetitas, reddere se et offerre; nec tantum
requirentiijus', sed etiam sponte2 intérim; nec vig!-
lantibus, sed etiam quiete compositis: eo magis~ quod

pro oua~t /ta6tfu maiit corpor/.< /tfï-
bitu. Radius abilu retinet et inter-
pretatur 'abeundo. Obrechtus qui-
dem et Gesnerus manifestam sen-
tentiam prœstant, quorum ille om-
ne ar~f~Ctunt in memoria efficienda
t)C{;antem facit Quint., hic nihil
ejus a cofpore repetendum esse af-
tirmantem. Mihi hmc maxime
ad,
Teteresductusaccederevideban-
tur Mt~ut(vide V, t0, X, t,
5~, ut qui J)'.M)'tm~ y~, ut ~Ut.
~M~tt) habitu t. f. m. feri U[f/fo))t,
artem <yuo~tte a;t(/<'a!)n impertire.
magis o~nïtrart ~a~r~nt Stt6tt tot.
Nequaquam subventum loco per
hœe credo, sed aliqua verœ emen-
dationis seminà inesse persuasum
est. /~ftAi<Km,h. )., et Pseudo-Tur-
nebus et Munnannus pro t'~o graeca
usurnaH)mpmant,quodetipsete*
neo.vatdetamenafthucditndens
huic vocis potestati. Conferendus
gra-ci vocabuli usus apud Nostrum
X,t,t,5<);apudP)in.Epii,t.H,3,
~.Negatl''abit)s,sei))arnexeis,
quae sensibus occurrant, impressio-
nem, velut in ceram, factam posse
probare, quum manifeste memoria
durescat diu habendo et rotinendo
suas notas, quod ncrinequeat.si
quotidienoviiivestigiisobbtterctur
id quod ante impressum fuerit, et
insuper artem quoque mémorise si
conttngatuHa, quatom tamctiipse
jamjam sit <raditurus,ou)ne'n plane
evertere ccrae simi)itudinciu (vide
Ut, 3, ~). Novi, quantum )abor!*t
illud audeam, nec f"{;!t me, o'tettt
non additoe/mnimisHuctuarf.
Mu)tumabest, ut teneamusipsam
Quintiliani sententiam. Sed nhnis
adhuc eam contaminarunt edito-
<'e5,et()uidemipsemeprinceps.
Ut quasi. na(urat)t,M6tto. Ha-
)<Rt aliquid simile, quœ supra est,
disputatio de risu, cujus et ipsius
originem exptorare deprecatur,
quum miram vim extollit lib. VI,
cap.3,§<).7,8,().
t. 7!e~ut:en<t&u!. Guelf., Ht~tt!-
)'e'ttt&ns, cum Goth.
2. /i'(;nnt ~)0)t<e. Turie. Flor. (a
pr. manu) in sponte, cum A)m. ~'f.
sy., Gueif. Goth. ( tac. Gesa. ) cum
Voss. 2. Omittit tnte.~m Guetf. Mnx
compositi, Guelf. cum Goth. VoM.
2;<;tp)'ose</e(!amgm'efeF)or.(a
pr. manu))!c<Ye<fu)tt ~tuctf. Guc)f.,
se tectum qui. C~Mr., <. et quietc.
3. Eo magis quod; sic Fior. Heli-
qui m~nt~ ante eo rejiciunt et prio-
tihus annectunt. Turicens. Guelf.
1 CAHf'eo~uo(/.Rehq)jieo<jfuc.–
Sicq~of)U(;Poui.VaiL)i!RÏ;.7,
8,9, to. Hi tantum Cudices sunt
super.ttites; caeteri, nt. jam supra
di\ étais locis notavitucs, aut dcsunt
onH)i))Ousr[)!eadHnem,aut,)iou
nisi tonj;o intervallo, dcmum or-
dit)n~u.Vi'tc)ib.Xt,cap.t,§.~t,
nutain 8- Er;. Eo magis quod.
Tanto ')ignioradmira)ione est haet;
rcnunisccncti facultas, nuod ça tp-
sis quoque mutis anitnaiibus con-
tin~it.
 aGx M. FABII QU1NTILIANI
~!a quoque animalia, quse carere
InteHectu 'vidëntur,
meminei-untetagnoscunt, et quamlibet longo itinere
deducta ad assuetassibi sedes revertuntur. Quid? non
haee varietas mira est, excidere
proxima, vetera a inha;-
rere ? hesternorum immemores, aeta
piieritioe recor-
danPQmd? quod quaedam requisita~ se occultant, et
eadem forte succurruut? nec manet
semper memoria,
sed aliquando etiam redit? Nesciretur tamen,
quanta
vis esset ejus, quanta divinitas illa, nisi hoe~ lumen
8 orandi extulisset5. Non enim rerum modo, sed etiam
verborum ordinem praestat; nec
eapauca contexit, sed
durat prope iù Inrinitum, et in
iong!ss!m!s actionibus
prius audiendi patientia, quam mémorise ndes 7denclt.
9 Quod et ipsum argùmentum est, subesse artem ali-
quam, juvarique iTnione naturam quum iidem 8 docti
!«/entut-;sif-F!or.GueIf.~t- ~Vut/)oe.Turic.F!or.Guc!r.
~<u'C.H)P.~K/eru)tt,Turic.He)i- C.tMt'.it~seruntt'ttctimGoth.Va)!.
qui t~fWemu!. Nostri habcnt alii etedd.anteAtd.nccumr['tiquis
t)td'e;tfur,ahi~tt/em!t.En. antc<~hrK.~tAf)<tn(quodde
2. Deducta; sicTuric. l'')nr.Gue)f. Hegii conjectura addunt)o.e.,exc.
CAMP.RetifjuiJtWucfa.tnfra~.tS, BaJ.quitt.et/.Hadinsmantiqua
vicissun t/c~tC~M Guelferb. CA~tP. scripturasnbaudiri~emonet,qna*
Goth. Jens. ( tac. Ge:n. ) Tarv. Mox ratio non j))acct,OH ad~itoquidem
Gutelf. (j!<oque(nonGoth.)eA(cr)to- postntSteoquodtacitH~aneexci-
rum pro hesternorum, cum Voss. 2, (!eba[!e.Emem)atidnemO)'recfin
solito, Ht monet Burm., !ih<ano- rectcth.'fenditiimnt.–Nostri))Mt
rum errore, ablegans ille ad Otid. t~/toc.n.
Trist.1,3,44. 5.~Vt~CA'fu/f~ef.<Ni~!Rio-
3. /uf.!tt<t~eocf:u~an<. Lepidus quentiatnad hoc, quod nun<; est,
est quem ponit. Gesnerus Senecœ "fastigiumevexisset.~ n
patrts tocus '< Nonenitj't dum qua;- 6. Non enim. or</t~cm. Vide X,
« ro aliquid invenio, sed sa:pe quod 6~.
«quœreïUi non co~iparuit, aiiud y. Deficit. Turic. (qui et patién-
f agenti praesto est. Q~fEt~am vero «On. ) Flor. Guetf., </e~<;ct(. Sic
M~utCO&ucrMH~anïtAift/e~ quo'juet{R.)o,)t.Kn.
« a~t~tta parte se O!<ert!/e)t(t'u non 8. lidem. Guelferb. CAMP-,idem,
MOMttM occupare, <?ad~7t~ect~roet cu!nCoth.Vt).<2,cteditt.at)te
"comjt)o!/«)an!'mo subito emer- Gryph.exc.Had. qui nostrumab
f OM~ in prsef. hbtîControvv. eme'idatot'e in Vatt. repositnm nnr-
 INSTITCTÏONIS ORAT. LIB. XI, 2. a63

facere illud, indocti et inexercitati non ~poss:mus;

quamquam invenio.apud PIatonem~, obstare memoriae
usumHtterarum; videlicet quoditta,qu3escnpUsre-
posuimus, velut custodire desinimus, etipsa securitate
dimittimus. Nec dubium est, quia plurimum in bac
parte valeat mentis intentio, et velut acies luminum a
prospectu~ rerum, quas intuetur6, non aversa? unde
accidit, ùtqtMe per plures dies scribimus ~ediscendt
rat. Sed tuentur et Turicens. Flor. (hic quidem inserto p.) prontftt,
1. -f<ido<'<et inexercitati. Turin. cum Atm..Modo it CAMt'.omittit.
Flor. Guelferb. C~Mp. omittunt et. 6. Iiituetur. C.tMP-,[Htucmttr, cum
Goth. (tac. Gesner.) t;t(/. inexerci- Goth. qui et quasi pro quas: quo-
tatique. rumillud placet. –Nostri quas t)t-
2. PoMtMM. Turic. F)or. Gup)f. tuetur, excepto R. g, qui ~uas M-
Goth. (tac. Gesn.)C*Mp.o!SMmM$, tuemur. En.
cum Jens. Tarv. Ald. y. Aversa. Turic. Ftor., a~ffsa,
3. ~ud P/afoient. Jn Phaedro, cum Alm.
loco notissimo p. Steph. 27~, 27$. 8. Ediscendi causa, cogitatione.
Demonstrat Gesnerus )ocuit) Plin. Turicens. F[or. (hic quidem a pr.
T~pist. IX, )8, 2, ubi eodem quo manu cogitatione) Guelf., e. sint
hic usu 'f Ne ntCtMoriam codant. COy;<ft<M;t~.CAMP.,MC<Ce))f/O~U!t
posterioribus priora <<t')nf«ere. n c., cum' Bod). Andr. Atd. ( neque
Quo minus audiendus Francius, qui ,enim postremus !unt. ) Ex Alm. nit
matit amittimus. Similem PIatonica: nisi sunt pro causa. Obr. e.~ne c.
opinionem profert ( indicaute Pi- Mox etiam contineantur Aldus so-
thœo)C.Bs.BcU.Ga)).VI, [~, ubi, lus. Hic igitur subjectum desidera-
quod Drnidesdoctrinamsuatn litte- vit in vu]gata, quod Badins in mar-
ris mandare vetuerant, id factum gine designat scil. mentis intentio.
duahus de causis putat, « quod ne- Retiqui securi transierunt. Recepta
queinvutgum disciplinam efferri ipsa est in Goth. qui et hic (vide su-
velint, neque eos qui discant, lit- pra XI, t, 82) de suo dédit causa
,«terisconhgos, minus memoriœ stu- pro !<)tf, nec editt. recedunt, nisi
dere, quodfereptRrisqueaccidit, quod Jens. Tarv. c~tcen~tpersph.
utpra'sidio litterarum dihgentiam Potuit sane et CAMP.ingenio aliquid
in perdiscendo ac memoriam re- dare in verbis hisce adornandis,
minant, Sectiritatent vide etiam cumRodi.tt!aauctoritas imminua-
lib. X, cap. 6, §. a. tur eo, quod ejus testis ntGibsonut.
Yidelicet cluod. Turic., v. ~uo Sed acquiescoidum profecto non
Flor., f.<jfuontunt. Guetf.CAMP., v. erat. ~Jt!Gen<K causa quin recte et
quo modo. Ex Atm. An erat v. eleganter seribatur, non dubiio,
<~<a~nm;* Obrechlianurn illud- fine ne satis
5. f)Y)~ccht. Tnric. Flor. Guelf. quiden) latinum censens (vide IV,
 264 M. FABUQUINTILÎANt
t) causa, cogitatione ipsa conlineat. Artem autem inemo-
nae primas ostendisse dIciturSimo:udcs; cujus vulgata
fabu!a est, quum pugUI coronato carmen, ouate com-
poni victoribus solet, merccde pacta scnpsisset, abne-.
~atam el pecunisc parten], quod more poctis frequen-
tisstmodigressus~ in laudes CastotIsacPoitucisexIerat:
quapropter partem ab iispetere. quorum facta cele-.
brasset,jubebatur~; et pei-solverunt, ut.traditum est:
<? nam quum esset grande convivium In nonorem ejusdem
victoriae, atque adhibitus~ei cœnœ Simonides, nuncio
est excitus, quod eum duojuvcnes, ecjuis advecti de-
siderare majorem in modum 5 dicebantur et illos qui-

2, )<8): se<] nominatif opus est
sententia'. Sive igitur si ediscenda
sint rétines,sive in obscurioreduf-
tu!t))tobrepsissepro.MttMexisti-
mas, postrema sic refingam: cogi-
tationis vis i. c. Vide X, 6, 4~ ubi
apparet scribendo et ediscendo ab
una parte opponi ab altera co~t'tn-
tionis f<m. Sic tnox castores Turic.
i. ~nf~afam. ~arfcm; sic Tur.
Dor. ( quataquam discerptis mire
syttabis).Gue)f. CAeip., cum editt.
ante Bad. Hctiqui <t&n?oata. /)Hrs
est, vetut Vall. Goth. Cudii qmdem
ad Pbaedr. tV, a~, rationem !egen)is
abnegatas duas ei pec. partes non vi-
deo quid commendet;ne< Gronovii
ad Sencc. de Tranqnill. < excita-
tus pro cxc~tu. Vall. )ib. RH. 8 1
(), c&)t<a<a.atYMf.Pout.RR.y,
,to, r ,a&nf~ata)tt.art<'m. En.–
~6ne~nfaM. carton. nDependt'ta a
'<ya6M/a est. x Badins. Ea quidem
fabula legitur apud.Cic. de Orat. Il,
86 Phsdrum !V, Carmen ipsum
hoc esseSimuoidis, fxquo particu-
)amrt.ituafferatinPt-o[agor<),p.
~!eph.33~,suspjca!urDnkeru5('!e
qNomox) p. g8, cui diversa (sed
antepnmscribens) sentit Hcynius
inOp"sc.TQm.J,p.i5g;nccpo-
tuissent tum pugnare grannna)ici,
qunrur~titem~iatonisauctoritas
diretuisset.Laudat'jrHmgfntisSnu-
padarum Si[nonidcm'H)(;ocr~usce-
lebrat nobi!issuno loco XV), 36-
-Vide q~am festive hanc fabciiatn
narraverit noster La Fontaine (iib.
Fab. ~i. ), qui res a veteribus in-
ventas adeo peritc cxornat, ut, non
itnitatur, sed inventor esse vidc~-
tur. En.
2. ~t'~rcKMï. Ftorens., </f~rMSNS.
Gueff. omiftit. Max oc pro et rcli-
quorumdedieT~ric.Fiur.
3.tf6eta(ttr.H)t.y,C),!o,t'-
ptWehntur.ED.
4. Atque adhibitlls. Videll1r n'c-
tius ontiui c~~te, nuod irrepS!:tit-
interina<p<7~.
5. 7<tmodum. Turic. F)or. (Lin a
.pr.manu)t.f/cn)o.(ctvicis;:h~§:
.~Gtno~o, Turi<;e')s. F)or. Atid)r. 2,
Cnetferb. Exc. Santcn.CtMt'. f.~un
A)n! ubift'cqnc!))e~n hanf; <;onf~-
.s!om;)n testatur Burm. Vide Ura-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. Xf, 2. 265
dem non invenit, fuisse tamen gratos erga se 1 deos"
exitu comperit. Nam vix eo limen 2 egresso,triclinium '3
illud supra convivas corruit~, atque itacohfudit~, ùt
non ora modo oppressorum, sed membra etiam omnia
requirentesadsepulturam propinqui nultanota possent
discernere. Tum Simonides dicitur memor ordine~, quo
quisque discubuerat, corpora suis reddtdiSse.Est autem '4
magna~ inter auctores dissensio,GIaucone Carystio,
kenb. ad Liv. XXXIX, .3, 3.). Ex tam. V, 58, suaque ad Petronium
A)m.t./on)o.Goth.f/Mt</em<!a)tt!'r annotata c. <o5. -Eadem nostri,
apr. manu mox snbterpun(;endo nisiquodabestcotthtf/ttut.En.
sustutit,' nec quidcptam reposuit 5.0;dt)te.Aid.(eRe{;ii<;unjec-
(err.Gesn.). tura)or~tnf.<,c))meditt.posterr.
t. Deos. Guelf. C.\M°., eo!, cum ante Rurrn. acc. Capper.-SolusR.
A)<n. ut fertur, quem tamen cum or~f'tM. En. Ot'~f'ie~ttO quis-
Turic. Flor. nostrum Jarcsusnicor, f/tte Htrc quum sit constans libb.
quotlabObr.inueobtinet.Heiiqui vett.scrtptura,noUmi!)udm[OcL
omittunt; ad quos rediit Capper. conjectura contmemtaruntW.DD.,
cor ille Zenodoti non habena nec o~u~~ pra)fe)'t'i. Sed ne transpouere
jecur Cratetis. Burmannus similiter quidem <yuoo~v/ï~p ~Nt.~tfCj vel ita
confusa detnonstrat, ut apud Liv. in(e))i{;ereattinet,scdreferamor-
I, 2) 3, ubi tatnen non admittit </fnc ad ;<'fMt~!Me.tn omni alia t'a-
Drakenb. ~M<*dantern Obr.; non tione Quittt. <C!f<'tfMset script!uus
probo. -Vall. lib. RR. y, n co~. Yidetur, non </t~cu&uernt. Nam sic
Omittunt Poul. Val lib. ()ucaa sec. et Cicero quod )neminisset,rp)0
manu)RR.8,<),'O.MD. f eorum loco quii~jue etttutMet.
2.o/<mc~.F)or.inseiittf/fraj Vide~.2ora!f)tere/uto)'e.
cmnA)m.nonTuric.(VideX),t, 1 6. ~aott~ dissensio. Kos qui-
78.). De structura recepta; vide V, dein erudita ha'c, Jupiter, et in{;ens
'0,96. cotitroversiatatuit.intercidenuhus
3. CorrMtt Turic., cor fuit. eorum, ffuiafitarunt, nramn~atic'-t-
Confudit, uf; sic Goth. cum rnm ope' ibus. Quos quum agnose~-
Voss. 2, Bodl. et edd. ante A)d. acç. .musp)(''osqu(;,A!exandrir)imius
t)ad. Co~~H~~ftt~Tutic. Flor. (iiie mnseia)nmnos,ne{;ottu)ntan!enfa-
quidem a sec. manu) CAMP. (sed cesaunt Eurypytus et Apotta~ Cat-
)iicsu)'juncto etiam ut). Coo/u~tt, limachus. Quorun) prioris n'~tida
Gne)!. (omisso ut). Co)t/M)K/tt )tt, erui posse videtur tinHa (vide X,
F)or. numAhn. Reliqui cOHtMdttttt. 6,); alterius nomen si diversurn
Modo !t<p~r Goth. Mox possunt, .est ab illo <:)a)'issimi ppeta*, plane
Flor. Guelf. Prœ con([()t~n</o au- tudificatnr nos casua, quum Suidas
te<n Burmannus etiam pro)tat nos- (v. 2:<~<i)t~)::)Cj)un)achi,que[n
trulli, appeUans tocunt Ovid. ?.!c- ttisettc CyrenKam vocat, epig~'an~-
 266 M. FABII QUINTILIANI
au Leocrati, an Agatharcho, an Scopae scriptum sit id
carmen; ëtPharsaH' fuerit haec domus, ut ipse qnodam
loco stgmficare Simonides videtur, atque Apollodorus
et Eratosthenes et Euphorion et Lanssaeus 2Eurypylus
tradiderunt; an Cranone, ut Apollas Callimachus, quem
t5 secutus Gicero hanc famam latius fudit. Scopam no-
bilem Thessalum periisse in eo convivio constat,
4adji-
)na afferat, in quo illud ipsum pro- tium celeberrimum athletam vide
ditur, de quo hic'agit Quint. Vid. apudDemosthenemproCorona,p.
Fra{;m. Ca)!i[n. ~) ubi reetisshne Reisk.33[;Pausan.6,p.Kuhn.
Ilentieius locuin ill uin a Quiiitil. 475; Lucian. in Hérodote, fin. et
deinonstrari inonet. Neque tamen demonstratos ibi a Solano. Ca-
qaisquaminventusestvetermn, qui rystio. Florent. Guetferbyt. Exc.
hocco{;uon)inisimponeretCa!)ima- Santen.,C(tre!<tO.MoxZeocr<t)th,
cho. Olet autem illud plane Syria- Flor. cu[n Voss. 2. -~taoatac/to,
camnotninumveterutncorrupte- Guetf. Exc. Santen. ~c/to~(p iidem,
!am,cujusmodi est Lucas, Silas. omnibus locis, uhi semel(t 5)Turic.
Equidem sa'vam sane, sed prœsen- scop/ta.; CAMp.idem bis. Crannone,
tem medicinam adhibendam een- Guelf. CAMP.
seo, ut resecetur~y)o//a~ve)utpcr- t. P/tùrM/i; Guelf. CAMP., phar-
peram repetiturn ex eo quod pra:- salii. friormodo sit ante id omittit.
'cedit~f)//uf/orus. Schneiderus qui- 2. Eurypylus. Dedi qnod solum
dem in Addendis ad Polit. Ansto- rationem haberct cum Locat. et
t(i)is(p./jj.)(.)demt.)natratA])o)iam tnu!tis ante Burm. item Capper. et
scnptoretn .ipndAthenaet)m IX, p. Schneider. ad Arist. Polit. V, 5, 7
36g, adjuncto, qni correctione pns- in Add. Miroreorrupto acquievisse
sit eodem redigi, Ape))a )[, p. 63, Dukerutnëtvan Goens, quod dant
suadetqne aut ~M~nm Ca//tma- pteriqne, ~Mr~tM~ atiquietiam
chium set i))i, aut inseri et, quaîjam ~[(npi/[tS.CAMp.(persph.)~<y-
Rentleii fuit medicina. Posteriorem ~t/tM Tarv., Ett)y~/)~<u~; A Id. ~M-
rationem prolzibere videtur, quod np/t~[M. Scripsi autem /.o;<M<Eus
nonnisiunurn hominem Quintiliano pro reliquorum Larisseus, itidem
obvei'sa))f)<)tei:t.)turi]fud qnod sub- cum Schneidero, sed et Dukero.
jicit pronom'?u ~)teH!. Atteram dif- Nam furmam Actj~c soli Jovi
hicillimam reddunt retietinobis ho- tribuit Steph. Byz. RR. 7, 8, g,
'die versus pueta* Cyrenaei, quorum to, )t,~tt;y~us. Poui.VaU.hb.,
non meminisse vix potuit Quintil. Euryphylus. En.
))o!eo nihil de hac dJFHcuttatepro- 3. Hanc famam. Quod Cranone
ditum a doctissimis viris Dukero et aceide<'iti)tatnc)iniiruina;nequf'
vanGoens in dissertatione i)tiùs hoc enim totius historia* hujus auctor
pr.cjidc defema, ~e~tmontt/c yra~ hic appellatur Cicero.
'«<). <y68, 4. Glaucum Carys- ~t//tt;tt!tr. Ab hiiitoricis etiau<
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 2.
Gttur sororis Ellus'; putant et ortos plerosque ab alio
Scopa3, qui major4 setate fuerit. Quamquam mili! to- 'G
tum de Tyndaridis fabulosum videtur; neque 5 omnino
ejussororijfHIusperiissenarratur.
!))ud periisse subaudiendutt) etiam
mox ad putant.
t. &))ort~ttM. Flor. inscrit et,
unde efncere inalim ejus. Modone-
)'ts.<eGoth.
2. ~/to; sic Tune. Flor. Guelf.
eumAtm. AId.Obr. probante Curm.
lieiiqui illo. Eadem nostri. En.
3. Ab alio ~'co~t. Hic quiden),
Dukero in dissertationc eitatasnb-
tUIssime calculos subducentc, fuit
auctor gentis Scopadarum, f)U3Rvi-
puit in Thessatia jam ante 0)ym-
piadem XLVI, teste Herudoto Vt,
t2y; unde apparet longe supra Si-
monidis aetatem rete~ari illius qui-
dem primi Scopac vitam. Conuno-
dum autem poematis Simonidei he-
toem designat nobis Athenaius )i[).
X, p. 438: ~XOTTAV KcË~VTCCjMEV ~~cvj
Xjtoy~ ~< To~stfo~ t/tiJ'o~f. Qnam-
quam Perixonius ad ;'E). V. H. XH,
t, et Sctmeiderus ad Aristot. Pn)it.
inAdd., p. ~<)t seqq. potatorem
hune, de quo Athenaiui., Scopam,
non diversum putant a Xxo~ft Tm
T<a)t<~m,dequo7E)iannst.).,qui-
que Cyro juniori monile transmisit
~xo~'itv autem TovTr~fov de Sitno-
nideo nostro intelligant, quem ta-
men minus commode viridoctiauc-
torem fami)ia:Scopadarum dicunt,
rationem non habentes antiquissi-
rni illius Scopœ, cujus disertam hic
hnhemusmentionem.Creontis au-
tem t!!ius etiam, nisi prisons ille,
certeSi'nonideus Scopasfuit, quum
Scopadas ejus œvi omnes K~axtfx:
nominetTt)eoc)itus).).,ubivide
Schf)!. Su['currituraut;;)n ruituedo-
a6y
mus Scopadarum ab ipso Nostro,
qui non quidf~n oxtnc!, se'! pleros-
que ab illo primo ortosperiisse in
hoc convivio historicorum sentetï-
tiam esse narrât; modo, idquod
monni, ad ortos intelligas peroMe
ex proximo, non fta'o xotte~ esse;
quatnqùam hoc plerisque VV. DD.
accidisse suspicor, inter quos Du-
kerus etiam athletas illos Gtaucum,
Leocratem, Agatharchum ortos a
Scoia vetustissimo, miro sane mo-
do,sibipersuadpt,p.Q7.Idcn)ret'-
)issimetenet(p-g8.),~nontotam
ibiScopadarum ~cntcm exstinctani,
nec tantum catamitutis signiticari
vocahutis~9fcmet7rûf~i=ta!.(v.Favnr.
ap.Stob.Sertn.io3).
~.j~7~or.')uric.,n)~om.Guf!)i.
CAMi'.Jens.(tac~Gcsn.)m~/o)'c~
cu)n Gotln. Tarv. –j~ostri Codd.,
tM~orc.l~n.
5. A'e~ttc. montHit!<)Mm ~f)c-
ta Disputat Gesnerns de fir-
mitatehn[usargumen!i,qnod))t!n
demum aticajus esse ponderis, si
nemn eorum, qui rÊ))) narrarint,
ipsi~s poeta* tes'imnnio sit n.-us.
AtioquienimQniutdiano vivante
mutta potuisse Sifnonidis opéra vc-
tustate at'oiita esse. Kqnidetn scrip-
torem n)eum de tatihns fere secu-
rurn animadverti, nec credo rR-
putasse, integer ad se per"cnerit
Simonides, an bona sui parte tt'un-
catus. Cteterum satis recte puto ar-
gumentari Nostrmn, qui piurirna
tamen Simonidis cartnina cognove-
rat neque enim, si famai))ius facti
yivojatnpoetaviguisset~poterat
non frequentissima esse cjus apttd
t
 268 M. FABII QUINTILIANI
hujtjsreimemia!t' usquam poeta ipse, profecto non
t: tacitucus~ de tànta sua ~loria. Ex hoc Simonidis3 facto
notatum videtur, juvari memoriam signatis animo
sedtbus, idque credete~* suo quisque experimento: nam
quum intocaahqua~ post tempus reversi sumus, non
ipsa agnoscimus tantum, sed etiam, quas in his feceri-
mus, remintscimur, personaeque subeunt, nonnun-
quam tacita; quoque cogitadones In mentein revertun-
tur nata est igitur, ut in pterisque, ars ab experi-
t8 merno~. Loca9 discunt'~qoam maxime spatiosa, multa

~sntnrncnttO.Postfatan)a~)ttuu)T) cre~et.OLrnnhtnsnimiaductuum'
<horun)ta)iadeiisnarrariso)(;nt. ipsorumcurarcnnxitcret/cte<o)-
Duticrnsindissertationetuo'tome- iinusadjicicndumnostroputatno-.
morat;), p. ;o2, Jo3, famam <)<* test; et hoc fartasse optimnm, si'
Tyadatidiscvocattt)b));.poe[ant ip- post <r/)en')))e)tto excidisse dicatur.
so denuuntnnrtuona~amsuspica- –T~otes<,quod suadftl!o!)inus,
tur,eod(;m,()uohicrabius,si!entii est a.pud H. 11pust<;ref/<')- En.
argumenta ja~)a))tea(p.yo)usus (!. Loca aliqua. Ffor., loco ali-
ine)cvandat'ha;<)tiude,quiccte- qua. Guelf. ~xc. Santen., loco de
bcrritnam on~«~ sua .cttw t?or~ ~~o!~a.
tMvoccm Sintoxidi tribuitFabb. IV, ~.fos<i<*tn~M.tftcst,posta)i-
31. quod tempus, paulo tongiore in-
t. ~fem/ntt u~uam. Turic. Dor. tcrjcnto tempore. H.Tec dicendi for-
(hic'prius a pr. manu) memtNfnt ma hujus videtur fuisse actatis et
MK~u~tH, cmn .4)m. Posterius nt ffgittjrapud ipsom, si modo. Nos-
Guelf. CAMP. Kadëm nostri. En. trnmDed.CCLXXXtX,p.t45,
2. 7~6'~tttrm. Tutic., ~fïc~u~. Mo- t~bi vide Burmann., ut et ad Dec].
do Flor., T~tt</(!rt'M item ~)M pro CCCLXXXViU, p. ~89; item ad
)'e,cumGuetf.,et moxMtproïtta. Inst.Oi-at.Xtf,3,5.
3. Simonidis. Mu!(monM; a 3. ~& f.'CHpr~et~o.Turic., <ï6~e
sec. manu .St~oN~A?. et sic Guelf. experimenti, et continue idem loci.
';um Jcns. Locat. et posterr. ante <).Zoca</t!Ctt)<t.Fat<;o)offendi
A).). me in hisce quœ </<!eu)t(ur locis
~Vofnf"')'. Turin. Gue)f., nuta- quamquam video sanc aliquam ex
M(,cuuiJHns.<;tfdu.posterr.ante ipsa in qua versamur materia lu-
~)t). A~o/o; C,)MP.<-);n)Got)]. Voss. cem iis conun~e''e. Scd in illa toties
d. A~otnM'tttt, 0!'r. ~ostrun) est in anitnadversa Htlera) umc et con-
Va!i.<;t.F)ar.<)uoque(utvidetur). fusioné, non fnerit tcrnerarium re-
K.lde'n nostri, ni.~i 'juod ut non scriberc'M't'tf.
rcnH)'im!!S.I!8so!ns)tO<n!'<Hf<. )0.~)MCM)!t.CAMr.,<~MC't(.Got!t.,
5.(.'<'f«'C)C.Sna<.)L'<Ge9ner.r<;poni <SCtfn(Mr. cu;n Voss. 2, Va!). Cu~
 fNSriTUTtONfS ORAT. LIB. Xt, 2. 26c~
vanetate signata, domum forte magnam, et in multos
diductam recessus: in ea quiaquid notabde~est, animo
dli~enteraf~gitur~, ut sine cunctatione ac mora partes
ejus omnes côgitatio possit percurrere et primus htc
labor est, non haerere~ m occursu: plus enim quam
tirma debet esse memoria, quae aliam memoriam ad-
juvet:.tu)n~ quae scripserunt vel cogitatione complec-
tnntur~, et aUquo? signo, moneantur.8, notant;
quo

D/CMnt,A!d.;sedmoxposts~nof<t tudinem) "occMr.'it&us." Cave au-

insertis verbis co)fc'/)t~nf/<t esse,
nullo haud dubie MS. auctore
quamquam et CAatP.eadem intHrji-
cit. G'ieIF. continuo ~pcioxtï. H.
)o,.Pou).c«n<.Va!).)ib.RR.7,
<), tt, dt~cït!t<ttr. A nostris ab-
SUt)tT.tCOttc~;Ctt<~aeMC.Eu.
t. ~);'</ucta)n; sic Vall. )ib. a sec.
manu récent), R. t3, Jens. ab
emend. Ald. Deductam; sic Poul.
Va)t.)ib.RR.7,8,9, 10, n,CAMp.
Andr. Jens. En.
2. Notabile. Turic. Ftor. Guelf.
C.tMp., nobile, cum Alm. Rodl.
Coth.Voss.2,Vatt.t;tedd.ante
Ald. acc. Badio. Correxit Hegius,
neque ego cum Gesnero xo't ma-
/f.nt dixerim antiquam scripturam.
Vide IX, 3, 5. Nostri Codices
MO~/C~ED.
3. ~~?ytfMr. Flor., n<oun(. Mox
pro <;uncta<t'n;ie Tarv. con(«e(f0;ie.
Non A~rcr~ in occursit. Non
adeo trita potestas oceurstM, qui
hic est pro omni re, qua; repente
se nabis offert. Usus, quo nomen
OCCM).<MS abit in rem vel hominem
ipsum qui occurrat, plus semé) re~
peritur in Declamm. vetut VIII,
p: t5y, « indifferentiam n (gcmino-
rum quoruaidam). mirantnr oc-
<.Ctt)~t<s,» i. f.,n<'cun'en)es,XVtH,
332, « taudandus ",(ob pu!c)<ri-
tem /)<erere accipias pro morando
signiticat titubare. 7/tf; adverbium
sit, an pronomen, dubitari potest.
Hoc si probas, respiciet sensus nos-
ter ad praccedentem eumque repe-
tet. Est ehim hoc ipsun< nou /t(Bre)'e
;')t occursu, quum < sine cunctatio-
n2 ac mora partes domus ahcujus
magna: omnes eogitatio percur-
'f rit. a Sin adverbi~m a~noscis, hic,
id est, in omni hoc negotio primum
erit, quavis occasione data totam
illam domum retninisci, ne ante fo-
res quasi ejus occlusas stes nec in-
tromit taris. Occto'.tttm etiam non
mate interpreteris quamvis illius
domus partem, Qua: forte se offerat
tnpmottte, ex qua deinde in omnes
rcliqttas ordine ea discurret.
5. Tum. Gue)ferb. Exc. Sanien.,
tamen, cum Jens. Tarv. –Eadem
nostri. Eo.
6. Com~/ectun<u?'. Turic. Flor.,
eomp/ectttur. Eadem nostri. En.
y. ~u0j sic GueJfcr)). CAM)'.
cu)n Voss. 2 Goth. Coth. Ald.
~i0 <~tt0, Turie. Fior. Hetiqui n/<o.
Sic quoque so)us Pouh Cteteri
<ï/tf7MO.Et).
8. Afonc<MfMr. Turicens. Flor.
CAMP., yno~ea~fur~ cum Goth. ~To-
nfahfr, Gueif. sed correctum <;x
ntOfM<u)'. Hœc a paragraphi inde
 2~0 M. FABII QUINTILIANI
quodesse vel ex re* 1 tota potest, ut de navigadone,
='
militia; vel ex verbo aliquo nam etiam excidentes,
unius adrrionitioue verbi in'memoriam reponuntur: sit
auteri1 signum 3 navigationis, ut ancora4; militise, ut
30 atiquid ex armis. Haec ita digerunt 5: prtmum~sensum

initio laborare, nemo non scntiat aliquo, ut, si periodus incipit a

admonitus. QuiJ est vel ante com-
~/ecftt))fu', cui nihil deinde rpspon-
det ? Nisi forte c< interpretati sunt
etiam, admodum quiden) dure. Sed
eonvenire fortasse videbatur alio,
ut vu)go tegunt: etiam alio; qua'm
quid? quœrere libet. Nec bene coit
co)n/)~ecttt')<urpr.csens cu!i~ scrip-
fefu)tt,pra;terito. Quare e vetcrilms
haec eruere malim: vel c. complexi
!!()tt, fxpungendo simul et velut
nato ex evaoido illo ~uxt. Ko quo-
que inclinat an!mus, ut servetur
antiquum illud. moMfa))hf<'(qua)n-
quam mox est af/mone;)<tt)',
quod sane dubitationetu injlcit),
quia imagine aliqua opus est, ani-
mumferiente, acri;vide)oeumCic.
22.-tn prioribus, qua: hic tento,
nostram plane rationem Gedoynus
sequitur. Secunda igiturin boc me-
moria* artificio ea est administra-
tio, ut ha'rentibus jam anirno nos-
tro locis, sensus vel scriptos, vel
cogitâtes suis qu<;mque signis in-
struamus, mox locis pra:paratis eos-
dem illaturi. Sic apparet differentia
jocorum et imaginum nec quid-
qnam video, quod inteHigi nequeat
in hac ratione, quamquam valde,
ut nobis quidem et ipsi Quintiliano
videtur, operosa. Nostri habent
alii nt0)tea)t<ur, alii moMattfMt'. En.
r. Yel
n ex re
~e< ejf re tota.
to<a. vel ex ver6o
ue/ ejc Merto
a~f~o. «Signum illud vel ex re
«tota assumitur, ut ancora, si de
navigatione agatur; vel ex verbo,
"verbo solet, poterit sol esse si-
gnum. Jta Rollinus qùem ego
rectettocex.veteru'nrationemne-
monica tenuisse existimo, maxime
conferendis iis, quœ praecipit scrip-
torHerennianus,Ut, 2o,2f.
2. Excidentes, unius. Obr. de suo
inserit re.t, pessime. –U. tf solus
cxcMotfeM. En. –~xcMentes.Rec-
teCapper.hue nd\ocatX),3, )33,
ubi cxc;</<;)<$,sicut et hic, pro obH-
viscente seriern orationis. Inest ta-
men ipsa c<K/e;if/tsimilitudo. Vide
V,y,tt,ubiqui"titubaYerint.
velut in gradum re~onutttftr.
3.. &'o))um. Flor. Ruetferb., ma-
~))ttm,cuniAim.nonTuric.Vid('
$.t3.
4. ~Hcoro. ut a/t~ut~. Dodt.,
~.t/c/~Mtc'u/untTTt.~Mt~.soius,
mire sed vide §. 2C). Modo in vel
c~fer/'oCtMp.ominitc~.
5. /)t~f)'u)t<. Turic., (/t7<~ertt))t.
Flor. diligenter. Guelf. f/c/t'~erc,
cnm'Gotn.Voss.etedd.ante
Ald., nisi quod Jens. diligere; Tarv.
autetndt7tyu);t.CAMp.,<n~unt,
cum Ald. Nostrum narratur esse in
Alm. (nui, pro ita, t~~uc habeat
cum aliquot edd.), a sec. manu in
Vali. repositum testatur Badius.
Prima dare videtur Andreana.
Eadem nostri, nisi quod diligenter
et Jt/topru~t non reperimu~. Ko.
6. ~CtMMmvestibulo. Turic. Flor.
inserunt bello cum Goth. Jens. et
edd. posterr. ante Ald. bello <unt.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 2. ayf
vestibule quasi assignant, secundum atrio', tum Im-
pluvia~ circumeunt, nec cubiculis 3 modo, aut exe-
dris, sed statuis4 etiam similibusque per ordinem com-
mittunt hoc facto, quum est repetenda memoria,
incipiunt ab initio locahsec recensere, et, quod cuique
crediderunt, reposcunt~ ut~ eorum~ imagine admo-
nentur; itaquamiibet? multa sint, quorum mcminisse
oporteat, flunt~ s!ngula9 connexa quodam chorp, ne
CAttp. pro sensum dat locum, cum bene exemplis Utustrat Ernestus in
Andr.A)d.eta)iquotBurm.He)i- Clave Ciceron. voce !'m~/t<t«t<m.
qui s. vel locum v. Nostrum unus MoxCAMp.,tt!Ct~n:M<;ma)e.–Vat).
Badins, qui se omnem locum ex lib. RR. 8, t, statuis. Poul. xtm-
rnpositione, id est, emendatione, tis. HR. y, g, )o, ~tattts. Eo.
VatJensis dédisse testatur.Nihiterat 5. t7t.admo)te);(u)'. tt/t, id est,
)nncatieruus()uam/ocu!,eipraB- secundum qnod. « Badius.
sertim qui frrorctn lectoris caveret, 6. Uf corun), sic Guelf. Vall. pï-
in quo génère eximia est Quinti- eoque Bad. Reliqui et eorum.
!iani ditigentia.–Eadem nostri, Eadem nosf'i. ED.
nisi quod ab iisdem abest C~Mp. 7. Ita <]fuani/tAc<;sic F)or. J?<<7.,
Icctio.En. CAMP.Jtehqui ut q.
J. Secundum atrio, tum implu- 8. jft'tt)!t; sic Turie. Flor. Guelf.
t~/ff. Fior. Gue)(., s. outtï ~t~ctunt CAMP. cum Goth. Voss. 2 Vall.
!N ~/uuM. C.\M)' ~uta atrium Jens. Tarv. ~tant, Locat. cum pos-
<umt)tp/[t~M,eumedd.anteBad., terr. ante A!d., ace. Bad. Basil.
nisi quod Tarv., a)'tt'u))t (de Jens. Obr. Sunt exhibent Exc. Santcu.
tHc.Gesn.).Goth.pu(ao.t.< fortasse per errorem conferentis,
sum Voss. a ex quo Hurm., tccif- in tanta alioqui hujus Cod, et Guelf.
/;<nt. similitudine. Reliqui sint. Modo
2. Impluvia. /t~D~tum pars est multa sit, Turic. Flor. Mox pro
in œdihus sub dio ad lumen admit- connexa Flor. (a pr. manu) nececa;
tendum, quo pluvia ex tectis deci- a sec. autem, nisi est error confe-
dit.Tunx. rentis, connixa. Nostri habent
3. Cu<)/cM/M. e~Cf/n' Dorent. alii sint, atii~unt. Eo.
Guelf., cubt'~s. hedn. Goth. Jens. g. ~unt !<n~ufa. e~Hcefi~t la-
(tac. Gesn.) CAMP.Bnd., c. exhe- bore. Hic sensus quum non con-
f~r; (Goth. diremptim ex Ae~fM). stanter ita, ut bic comparet, in
Tarv.,et<&tCt</t..AeA'e~r~. vetustissimis libris tegatur, nos, au-
4. Statuis. Flor., statius. A)m., tem quam minimum fieri potuit,
Yf~CttM.Guelf., status, cum Goth. concesserirnus recentium mutatio-
Voss. 2. Nostrum est in C.4MP. nibus tamen non nisi suspensi et
Andr. Ald. Obr. et aliquot Burm. dubitanter de ejus sententia pro-
Heliqui stratis. Nostrum probat et nucciabunus. Nexa hœc omni:)
a~2 M. FABII QUINTILÏAM
enënt* conjungentes prioribus sequeutia solQ ediscend!
labore. Quod de domo dixi, et in operibus publicis, et
in ttinëre longo, uturbim~~ ambttu, et pictuns, ficn
potest: etiam fin~ere~ sibi has Imagtnes licet: opus est
ergo locis, qua: vel finguntut, vel sumuntur; imagini-
bus, vel simulacris, quoeutique~ngenda sunt: imagines
notae suut~, quibus ea, quae ediscenda sunt, notamus:
qua: animo aiEgimus, quum sint cipii proprietas magis agnoscitur.
iutersep(;ri)tan)a'diH<;iicujusdatu « C/'oro quodam x hacç singuia con-
magni sui~jacentcm cunctis imagi- nexa signiticavtt Quint. si rccte le-
tipn), cavetur error, in quen) pote- gimus locum, petita, non quidt'm
rant incidere qui nibit aliud quarn a flomo, in qua versabamur, simi-
ediscunt verba ipsa, nullis nec lo- titndine, sud atj ea f[ua; est in nno--
cis, nec imaginions memoriae subve- reanrducentihus manuttm conjunc-
nientibus. Qualis autcm illc est er- tione et suadet tale quid etiam hic
ror.? Potest enim duplici modo ac- probare locus Nustri genu"us IX,
cipi, ut vel eo ipso erretur, quod <2<), « membra connexa sunt.
contra quam debcbant conjungunt ut homines. eontinentur. o
prioribus sequentia, vel inter illud t. CAo)0,)f~ errent. Turic.(f]"am-
conjungetidi nHgotimn aliquid pR(;- fjuani ex hoc rcf~t'turcor~) Hor.
cetur. Con~ttnocntM itaque erit. aut Guelf. Ex<\ San)en., corio o<!cra)tt.
CO~/UH<7fttt/0,aut inter CON~H~OeN- Sotum corio usttinditur ex Bod).
(/um.t'!iussipt'obaii,inutiteme- Vall., et sic est in CAMp.Goth. Mox
morhc ostenditur nullis intervaitis con~Ctjf~efï~a, Flor. CAM' cutn Alm.
const!tutistotamorationefu<;onti- 2. Ut ur<)tu;M.CAMP. et mt'tuHt,
nuando semper prioribus sequen- cutn Cottt. Sic quttque Vati. ht).
tiadetpxere.tLttateorbancratiu- RR.8,9.En.
nem mihi videri conscntuneattt iis 3. A'<<um~/)~<;re. licet. Miror
qua; praecedunt :tt)f(.St)~tt/a co')- neminem tuesisse. Incommode cer-
)t(;Aa. Dnm suus cuivis luco sensus te ~tftof~f~.hic appellavit Noster,
assignatur, recensendis omnibus ()uod/octvoeat)utoindigehat,()uum
ab initio locis nihil nus notest cffu- mox et ipse et omnes Otunino serip-
gRre,necp<'K'pusternordinepn)- tores in nmeinonice') tractatione
ferri;simu)aut(;!)iitadiri)nu!nur tMo~/))M sedulo discernant a locis.
quoque a se invicem seosus divct si, ~Se<jue enim quidquam profecto
ut alter in alterum ne incurrat. Ha- vo)uit si{;nifieare, nisi quod e'iam
bet sane difticuttaten), quod~unt ficta sediticta, non modo qua~ ahcu-
jangitur participio cot'tf.ca, pra: bi inveniuntur exstructa, possunt
quibus exspectes cottnectMtXur; nisi insRrvireartiHciomnemonif'o.tdem
forte, id quod verun) censeo, co;t- docet Herenniaxus, Ut, tg.extr.
nexa hic nominis adjectivi potesta- ~of<B!MM(.Turic., Hocf. F)or,,
te dicuntur, cui tamen obstat ad- note.Gue~f. (hic an omitteretxunf,
junctus voci ablativus, undc parti- non uotavi, suspicor tamen) Exc.,
 [NSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 2. a~3
ut, quomodo Cicero' 1dicit, locis pro cer<ï, s:MtM/<!crM
pro /~terMu<<!ntt<r.HIudquoque ad verbumponere,optl- :t
mumfueri[~:Zoc!~ est utendum mu/tM 3, !7/m<r!6u~e.<'p/t-
catis, nt06~ct~ <n~rM!M; :may:?!<~u~<ïufe/Magentibus,
acribus, :n~n~M, <]fuce occMrrere,ce/erifer~Me ''p~?'CM<ere
efn<mKm/?OM:'?t<.Quomagis miror,quomodo~Met) odorus
in Xîl signis, per quae sol meat, trecenos7 et sexagenos

Santen.,M)ce!.Certequodvu!ga- etedd posterr.at)te0br.,acc.

tur otiosum est et ejusdem voca- RûU., aliquid. Tum CAMP. celeri-
buli ttOtfB. ?t0tamtt! iteratione de- ter OMcm(7uc. Flor. ïW~OtU~' pro
forme. Nec quidquam vidi similius [ma~tnt&us.
gtossa; e margine textum invadenti 6. Mctrodorut. Vide X, 6, 4. Qui
quam hœc Tma~rot~ tto<<Bsunt, hoc praeterea referretMettodori ar'.
vel etiam absque tuttt. Vox autem tificium in artum locum plurimas
quibus sine his optime applicatur Infercientis imagines, non reperi
illis proximis per parenthesin in- quemquam. Malim autem ~uo~prfe
sertis ~tttp utt<~Me~!n~e))</asunt. Sic illo quomodo: Mox unus, quod
nexus.quoque manifestior conjunc- sciam, MS. Gothanus sua dat pro
tionis ut utamur cum opus est. For- suam; quod sane placet, ut ad arte
tasse etiam cum Gesnero inseren- referatur pronomen, non ad me-
dum et ante ttna~ttit&tf!. Mox dis- moriam positu etiam vocis potius
cenda. CAMP. hoc suadente. Jactabat' se Metro-
t. Cicero dicit. Loco supra indi- doru5 mnemonica magis sua quam
cato de Or. Il, 86; item mox 8y. memoria; ubi alius ejus generis ar-
Illi de cera et litteris mirifice res- tifex unum et alterum in quovis
potidetHerennianidictum, t8; signo Zodiaci fortasse locum po-
imagines, sicut /ttterœ, delentur, suisset, ibi triginta detiniens. De
ubi nihil illis ut!mu)'; loéi, tam- ua~ttate consule nos ad IV, t 33.
ouam cera, )€manere debent. y. 7'rcce;!os. Turin. Flor. Guelf.
2. Fuerit. Turic. Flor. Guelferb. CAMP.Jens. (tac. Gesn.) frt(;enoï,
Exc. Santen.tteMt. cum Goth. et edd. ante Basil. fre-
3. Multis; sic Poul. RR. 7, to, quenti confusione. Vide Drakenb.
u, CAMP.Andr. Jens. A)d. Mutis; ,ad Liv. XL, 34, 8. Hic quidem ipsi
sic Vall. lib..RR. 8, 9, et apud tricenorum processerit ratio, modo
Burm. Voss. 2. En. absint ~.ca~ent. Sed satis frequens
4. Mo~tCt!. Turic. Flor. Gue)f., distributiva ponere pro cardinait-
modt!, cum Alm. bus. Vide eumdem Drakenb. ad !V,
5. Percutere. Guelf. Exc. Santen. 16, 6. Manifestas [nprimis Livii
CAMP.Jeus. (tac. Gesn.) ~ercttrrerc, locus, IX, 3o, 3, <rt&unt mt/~um
cum edd. ante Gryph.exc.Bad.qui tent deni in ~uahforYf~tonM, ubi
e Vall. nostrum. Modo pro autem ptane qia: hic apud Nostrum ratio.
Jens. (sedhiepersph. a/<~m)Tarv. Modo ineat Guelf. C~Mp.
4-'
 ~74 M. FABII QUINTILIANI
mvenent locos vanitas nimirum fuit atque jactado
circa memoriam suam potius arte, quam natura glo-
23 riantis. Equidem haec' adquaedaiYiprodesse non nega-
verim, ut si rerum nomina multa, per ordinem au-
dita3, reddenda sint namque in iis, quae 4didicerunt,
locis ponunt res iHas,menM~ uthoc'utar, in vesti-
6~/0~, et pulvinum in atrio, et sic caetera?; deinde re-
~4 legentes inveniunt, ubi posuerint. Etforsitan hoc sunt
adjuti, qui auctione dimissa, quid cuique vendidis-
sent, testibus argentaMorumtabulis reddiderunt 9quod
praesttttsse Horteusium dicunt. Minùs idem proderit in
ediscendis, quae orationis perpétuas erunt nam et sen-
o
t. ~utWcm /t(K. Jam de hac alicujus veterum illorum critico-
quam nobis explieuit mnemonice rum, nescio cujus, unice retinen-
pronunciat in universum, minus ei tes et probantes. Pro mensam in
tribuens, quam vutgosotebant rhe- Guetf. est mersam.
tores. Debebat ergo hic noster sen- y. Sic cetera. Turic. Guelf. Exc.
sus diligenter a prœceJenti secerni, Santen., si esset. Mox Guelf. re/e-
ne forte quis crederet, pra:sti{;i:<s oet~fM (a pr. manu) et oo~ucruHf~
tantum illas Metrodori paruA pta- ubi Flor. re~osuertttt.
cere Nostro. Ciceronis quidem sub 8. foMttart hoc; sic Obr. facilli-
persona Autunii benignius est dé ma emendatione. Adjuvat Flor. qui
hac arte judicium de Or. Il 88. et ipse nihil aliud nisi~. hi. Reliqui
Mox gu<B Jt[/«;e)'u)tt faciDima cor- inserunt t)t. Mox F)or. (a pr. manu)
rectione mutem in <jf[«et~/e)tt)tt. Guelf., ncttOHe; et hic uotdtWt'Mct.
Vide '8, 20. Tum e Turic. Fior: enotatum.<yu<c
2. Ut si ren«)t.Turic. F)or. Gue)f., ~for<€)Mim, non addita in illo qui-
aut si r. CAMP.mox ref~. sunt. dem Yutgata, in hoc autem diserte
3. ~uf<t(a. Solus Poul., dicta. En. appositum est Yujgatum /forte)t-
4. Didicerunt. Pout. R. 8, didi- ~t!M. Insertum itaque videri debet
cerint. En; illud ~Mœ sine sensu post illa quod
5.JPonunt; sieTuric.Ftor.Gue)f. prœshttMC.
Exc. Santcn. CAMP. Reiiqui repo- g. Quod. Horteitsium dicunt.
Kttnt. Eadem nostri. En. Hortensius. a Sisenna provoca-
6. ~estt&)t~o. <!(no.Tut'ic.F)or. tus in auctione persedit diem to-
Guelf. (hic tamen et videtur omit- tum et omnes res et pretia et em-
tere) C~MP., v. et ~opu~ttm i. a. Re- « ptores ordine suo argentariis re-
liqui v. in atrio pu~tnttXt, sed Goth. cognoscentibus, ita ut in nullo
et Voss. 2 item popultim. Ordinem falleretur, recensuit. Seneca pa-
MSS. resmumms, emeadationem ter in prsf. Controv. Vide et X, 6;
 INSTITUTÏONISORAT. LIB. XI, 2.
~ns non eamdem Imagmem.quam l'es habent:quum
aIterum'.Hn~endum si[; ethorum tamcn ~utcunque
commonetiocus~: sed~ sermouis alienjus habid ver-
t.Qt<m)t~(e)'tmt~!))~ettf<unt.<t.
Ucs quidem suas secum feruut ima-
gines; sensus, id est, eogitata nos-
tra,sinotarevolumus,ungei]dum
est a!i<~uod nostra sponte signum,
nec illud certum, aut unum modo
~€St:Knam.itantintnïoo~~u~~
«ut,quœno)usdi!igenternotata'
sint,eœparum\ideaQtur insignes
"aIIis.o(S(;riptorac[F{erenn.JM,
23.) .4/fcrM~t quod hic dicitur, est
illud ipsum signum, quo sensum
notamus, diversuniittudabeo
quem demonstrat sensu; duo enim
profecto sunt, ubieunque signatur
atterum, atterum signât. Jarn in )e-
bus ne sigaum qnidem, i. e., atte-
rum illud, fingere opus est, quo-
niam qui THOtMm reminisci cupit,
is nihil nisi mensac imaginem ani-
moafngerenecessehabet.~thanc
quidem verborum nostrorum par-
tem rectissime expressif Gedoynus
'< tMpensées <t~nnt une tnta~e ~u-
Mrcmf't(ar&i<r«t)'c. In re)i([uis vi-
tio editionum erravit. Gesnerus al-
tentjn rétulit ad sett~tt! ipsos, qui
dicantur esse Hnj;endi, qunm res se
ipsa; offerant. Sed hic xoMtM ipsi
non finguntur, veru<n efficti et con-
stituti ante nota modo desiderant;
versamur enim in ai te mnemonice,
nonininventioneoratoria.Labor
'est unicuique sensui suam dare
imaginem. AHquo tamen modo (nt-
eufioue) huie necessitati succurrit
locus; et qui v. c. atrio domus'il-
hus memoriarn occupantis assigna-
vit certum orationis' suœ sensum,
admonebiturmius,dumafn[<m
animo ohversatur, etiamsi obscu-
275
rior fuerit tma~u, qua eumdem in-
struxerat sensum.
a.t/<Ctt;t~Mc;sIcTnric.Fiorent.
cum Alm. auctores facti conjectu-
)a'Gesnerianae,quamipse(imme-
tnorAtm.)intextumintu)erat;rec-
tissime, et obsequentibus Bipp. Re-
fiqui Mtrum~Mc. Vide X, 6, 7.
3. Locus. Hoc d:mt Turie. Flor.
cum Alm. Colb. item margihe Ba-
dit, exsulans ab oninihu~ reïiquis.
Gesnerus carens ttostro vocabulo
(quum non attendisset itfam in
Burm. ed. commt-morationem), ad
commoHet inte))ijjere cogebatur ars
~M, dure profecto sed a!iquanto
major criticus Ca)ta*o, qui et hic
remedium suunt tentat, addititia
hsc verba ~Mum alterum. commo-
net prf)nuncians f( (i. e. ftuta)t!tcx-
~(;n&t/ta. Vide X, 3, 2.
Sed. habiti. Turic. Florent.,
sicut s. alieui habitu, cum Ahn., i
nisi quod sic. Cuelf. Exc. Santen.,
M c:tm s. a. habitu, cum Goth. et
fortasse Bod). Andr. ex quibus non
affertnr/tat)ftt.CAMp.,stcunt!.
a. habiti ( nisi forte in postremo
erravi, quod et ibi esset Aa&tftt).
Jens., sed c~m. An6:(u, cum edd.
posterr. ante Basil. exc. Ald. qui ex
vag.t Hegii conjectura sed eum s. a.
/~Kft, insertis mox post contextus
hisce est <'f/t!cc)a/ux. Mihi quidem
spï'mo /t~~tt~~ hoc loco plane nou
ferendns videtur; quo accedit fœ-
dissitna genitivorum coacervatio,
sermonis habiti m't'&onnn contextus;
et fortasse debebam in Jensoniana
acquiescere, cujus h:cc sententia:
tyct/ ~ttOWOt~A~~tt/ Cttt~ <0fo ser-
18
 276 M. FABII QUINTILIANI
borum contextus eadem arte quomodo comprehende-
25 tur?Mitto, quod quaedam nullis simulacris significari
possunt, ut certe conjunctiones~ habeamus enimi
sane, ut qui notts~ scribunt, certas imagines omnium,
et loca scilicet~ infnita, per quaes verba, quot sunt in
quinque contra Verrem secundae actionis libris, expli-
centur,ut memmerimus? etiam omnium quasi depo-
sitorum nonne impediri quidem eorum, quae dicit,
T~nynsalicujus /tM6t<upofertt t~cr&o- 3. Qu(nott~!C)'tt)unt,i(I est,no-
rum <yMo~Mecontextus eaJem hac tant, de quibus vide VII, 2, 2~.
mnemonice cotnpre/tcyn~ et co~tt- 4. ~'ct~tcet. C<M)' !e<<, mate;
neri sed retinebat, quod vetustis- inestenim)evisirrisioeorum,qui
simi illi Stcut dant, non si cum. Inde innumera sotent loca constitucre,
efficias sed, ut (potestate ~uam- velut Metrodorus in Zodiaco. Née
guam) a. habitus, fcr&orttnt. .correctione Obr. indigemus nontt-
comprehendetur? C~Mr., pompre- num pro omnium. Modo Florent., >
henditur, cum Jeus. Tarv. xott; Guelf., noM. Nostri Codd.,
). Certe; sic'Guelf. Goth. (tac. scilicet. En.
Gesh.) cun) Voss. 2, Basi). Vidov., 5. Pe;' <j;uœ.Turic. Guelferbyt.,
quod ipsum conjiciebat Gesn. Re- per<jfuem.
tiqui certtB, nisi quod Jens., cfete- 6. Ouot sunt in ~utn~ue. Turie.
]tC Tarv. cœ<ere. Modo l'')or. ( a Flor., <j;uo<~s. i. q. Guelf., sunt in
pr. manu) significet. Annotatum est ~tt<Bsunt i. Reliqui ~uœ s. i. q.
e Florent. ~o!sunt, quod et ipse e Nostrum levissima mutntione ex
CAMP. retuti, quasi in editis esset antiquissimis illis derivatum est,
noMt)tt.Nuncsuspn;orini)iis(F)or. aptum illud inprimis in tam mani-
et CAMP.) esse conjunctivum. festo exemplo.
Nostri C~dd., eerhe. Eu. 1 y. Ut meminerimus. Turic. (hic
2. Co"/tt'tC<tone!. c Sive gramma- etiam mem!~ert6M!) Flor. Guelf. >
tice accipias hanc vocem, verum ne m. Guetf. mox impedire. Ut
« est; da rnihi enim notam, quœ meminerimus. decursum. Ha;c mi-
f clare breviterque signet ttam minime sunt sana, et est de iis
« etttm~ef'o, tamets;? sive conjunc- dispiciendum in nott. supra et in-
t tiones inteïïigas connectcndi et fra. Sentcntia manifesta. Gravatur
« transeundi formulas. Cic. de Or. autem hanc ipsam mnemonices re-
« II, 88 pr.: ~7u~a xtt~t verba oMtC prehensionem'Antonius apud Cic.
'<quasi articuli co~NecfttNt ntem~ra deOrat.IJ[,8S:"Nequeverura
"orftftOtttS, ~ufE~ormar; !tmt7t<M- est, quod ab inertibus dicitur, op-
K Jtn~m/~tnossM~t.' corttm~jioptt- t primi memoriam imaginum pon-
~d(B nobi3 sunt imagines, <jfuttut dere, et obscurari etiam id, quod
Mmp<:r tt<nmur. x Gesnerus. In "pcrsenaturatenerepotuissct.M
co)))tt)iCtfO)tt~u:,Ytde t, 4, <8. 8. <~t<tf/n!(~ecMMt<m. Turic.,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIR XI, 2. 2:7
decursum necesse est duplici memoriae cura? Nam 26
quomodo poterunt copulata nuere, si propter singula
verba ad singulas formas respiciendum erit? Quare et
Charmadas et Scepsius, de quo modo dixi, Metrodô-
rus, quos Cicero dicit usos hac exercitatione, sibi ha~
béant sua; nos simpliciora tradamus. Si longior com- ~y
plectenda memoria fuerit oratio proderit per partes
ediscere; tabprat~ enim maxime onere; et hae partes
non Stntperexiguae; alioqui rursus~ multae erunt, et
eam distinguent atque coticident nec utique certum
imperaverim modum~ sed,maxime ut quisque finiètur
locus~; ni forte tam numerosus?, ut ipse quoque di-
<]ft<o~<]fun'dicit [Hcitrsunt. Florent. 3. Rursus; sicTuric. Flor. Gnelf.'
Guetf., quod ~tffB d. d., cum Atm. cnm Alm. Reliqui ;nmt!. MoxTuric.
Ex hisce vetllstissimorum scriptu- Ffor.,mufe. Guetferb. conjunctim
ns[a)e!onoauxi)u)mquœsivt:ame- mu<ttertt)t(.
« mmerimus enam
(delevimus ne, 4. jtfot/um. Turic. Flor. Guetf.
velut natum ex enorc repetendi modo, cum Gott). Voss. 2, Jens.
)iKerassimites;u<dein')eab)ibra- Tarv. nonCAHP.Regius correxit.
rus reEctmn pendet autem oratio Va!), tib. a sec. manumof/Mm. Peut.
ab illa eonnessione orsa supra ~a- Va)!œ liber, RR. 7, &, 9, !0, n,
beamussanc, vide V, to, t), o. q. MOf/o.En. ·

tJ.:no)ine"(ma)unt)onso)um, 5. Locus. Certa tractandi propo-

vide Xt, t, 5o) "impediri
<jMootte"
(tantum abest ut adjuvetur hoc ar-
tihcio mnemonico ) « f//cc~~ cur-
"ïMmn.e.d.m.cura?" n Goth. Jens. et edd. posterr. ante
t. C/ta)'ma<7M. Flor., Charnea-
des, et reliqui ante Burm. omnes
Carneat/M. Nostrum esse in Turic.
conferentis silentium testatur.Vide-
Cie. de Or. JI, 88, Ern. not. Cap-
peronner. demonstrat Fortunatia-
num ex Pithœanis Charrnadae me-
morem, pag. ~5.–Nostri Codd.,
Carneades. Eo.
2. ~oto;-<!(. Malim /<!&oM<~y-(v!de
XI, 3, 5~); neque enim in activo
subjectum est manifestum. Et mox
sed pro et..
n siti pars materiam barbare dici-
mus. ~VMmeroxumvide ad X, 5, g.
6. ~Vt~b~te; sic Flor. Guelf. cum
Turic. (Vide de bac
Gryph. ~'t/
confusione Drakenb. ad Ijiv. lib.
XXXVIII, c. go, <j. t.) Refiqui nisi
f. quorum et CAMP.Vide eumdem
ad XXIII, 1, 8. Suspicor autem post
forte intercidisse est. Nostri
Codd., ftt~brfe. ED.
y. Tam numerosu!, sicTuricens.
Guetf. CAMP. cum Goth. Voss. 2,
cnm edd: ante A)d. acc. Bad. Reli-
qui-inserunt sit, Regio suadente;
sed Radius (quamquaminepta tjuœ-
dajn de hexametri cfausufa eansa-
 7S M. FABII QUINTILIANI
3.8vidi debeat. Dandi sunt ccrti quidam termini, ut con-
textum verborum, qui est difficillimus, continuet crc-
bra meditatio, partes deinceps ipsas repetitus ordo con-
jungat. Non est inutile' ns, quse difHciUusha;)eant,ati-
quas apponere~ 3 notas, quarum recordatio commoneat
~9 et quasi excitet memoriam. Nemo etiam fere.tam infe-
lix, ut, quod cuique loco smnum destinaverit, nesciat:
ut, si erit4. tardus ad hoc, eo quoque adhuc remedio
tus) verissime monuit, adjectivum Voss. 2, et edd. ante Ald. qui ta-
pondère evei'bo~)t«'tur.Mox Goth. men omises trarfox/u.t, ipso acnc-
divelli pro dividi, mire, nec inele- dente in hac quidem voce A)<]o.
j'nter. Nostri fn)n HuntefOStM. Ex Alm. omissio tan)!)m verhi f-v-
Mox R. 9 hahet quoque divelli. En. c~Cttfmetnorata, per conferentium
t. Partes. ipsas. Flor. Guetter)'. ne~tectum profecto. Sed CAMP. e
(quictT~6<ett a~t~u)!y aute~ncc~) reccpta nihil quidquam mutat, nisi.
~M)'< ipsa. Prius cnm ipsa illa qund Kii'itt)' dut. Non ij~itur a Badio
diremptione et Exc. Santen. Modo solo tor</ttx, qui sic se iRgcre testa-
pro cotttt'nttetGueIf. cotttttft, Obr. tur, etjam tum CA'Ctte~tinsertum,
cn))f;)!<'at. –RR. y, t0, i t, ~aft; ac remedio refif:tnn). Jn hacec stri-.
!M. En.. b)i{;ine o'mutandi maxime ut, quod
3. Inutile. f/t/7?ci/<ux. Tnrie., ter ]ej;itur in brcvissimo sensu
t)tM<t7M~u<* difficilius. Flor. Guelf. structura minime latina, potuisse
Kxc. Santen., inutilis ~uo diffici- acquiesncre totW. DD. jure mire-
/fus. Ex Goth. nit nisi inutilis, ex ris. Timide quidem sed ut aliqua
Aim. contra solum f/tj~ei/ttuaffcr- tamen )aboranti loco medicin!) qua"
tur. Reliqui )n)t(i7e, o~oyaet/tM. ratur, ha'c tcnto aut si erit tardus
Nostram eTuricens. exsculpsimus. aliquis tt.!0ue eo ~MO~uej ad hoc ï'e-
Hecepta enimsingujis, quac edis- ntff/<u))t $t<nt tto'um ~M<Enota*. Si
cenda sunt, notas apponerc jubet, per compendinm esset scriptum
qnod erat in illa, quam improba- oh
aliquis, poterat tnrhari aliquid
vit, arte. Pout.VaH. !i)). (hic a illud, quo oculus aberrabat, inse-
sec. manu) t'nM<t7f.actYt'M. Ca;- quens Qf/ hoc. Si uan ad commo-
teri t/ttttt/ts. ~f/ct/tus. En. « nefaciendum non suffeccrit nota,
3. ~~onerc. Goth. (tac. Gcsn.) quia ob)iti eramus, quo maxime
o~)n)te''< eum Voss. 2. Ponere, "pertinerct; atteram ())oc est in
O'recht. mire. MoxCAMP.tjfufepro «tterum) apponendo priori illi,
quasi. t vincimus eam et suo loco a))f~a-
4. Ut, si erit. ttotfB. Turic. Flor. mus Fateor tardus paulo a<;<;r-
Guelf., tt. s. e. trandus (Flor. a sec. biusdictumYidfri, quum mira ante
manu ()'a(/en</ux et sic Guetfcrb.) modestia Quint. leniisset idem ))t-
ad /toc. )'<'M;ctHttmtt<;(tt)' ut <~<B ~?/tcem appeUando.VideX, t, y.
(Turic. Guelf. ipse) ti.~cum Goth. Sed veram esse vetustissimam i!)am.
 INSTITUTIONIS ORAT. HB: XI, 2. ~79
utatur, ut ipsse excitent notae hoc enim' est ex iiïa
arte non inutile, attendere" signa ad eos, qui excidunt,
sensus; ancoram, ut supra posui~, si de nave dicendum
esset; ~:cu/um, si de proelio. Multum enim signa fa- 3o
ciunt, et ex alia memoria venit alia; ut quum4 trans-'
latus annulus, vel alligatus commoneat nos, cur ~id
fecerimus. Haec magis 6 adhuc astringunt, qui memo-

fera illa yeterum constitutio non

scripturœ <rant7;M emendationem,.
totius loci habitus dubitare non.si-
Bit.Itamox§.3~,Turic.F)or.(hic
a pr. manu) Ambr. 2 frat/a~Mt pro
tar</aft"
t. Hoc enim est; sic Flor. quam-
quam inserto a sec. demum manu
enim. Turic., est, in quibus
nostraipsalatereunusquisqucvi-
det (vide VIII, procem. l5). Reliqui
~ttHe est, nisi quod Bad. hic e. Mox
Gnelf. omittit ex cnm Goth. 2. Pro
illa CAMP.ipsa cum Goth. Voss. 2,
Ald.
2. Attendere signa ad eos. Turic.-
Flor., nt/totiu! a. e. Guelf. CMtp.,
cttemttf! a. e., cum Alrnelov. Goth.
t, 2,Voss. 2,Bodi. etcdd. ante
Bad. qui repente nostrum ratione
reddita nu)ta. Mox excMcruxt a
Badio inde ante 0)'r. acc. Roll.
Burm. Capper. (item A)m. ut refe-
runt, falso profecto, nequc enim
ullus sic codex). tro cttten<~e)'eOhr.
appendere, conjiciente hoc jam
Francio.–NostriattenttMnJcos.Ëo.
3. Posui. Florent. (a pr. manu)
CAM!ro~o.!Ut.Nehicquidem
sensns recte legitur. Suspicor au-
tem trajiciendis vocabulis factum
esse, ut ad sensus eos, ~t exe. seri-
Leretur in a!iis Codd. in a)iis au-
tem ad eos <jftfte.\cff~M')tsensus, quae
ratio sane etegantior. Moxjungendo
duas scripturas exorta est pra'pos-
itrutilé adtentus a. e. q. e. sensus.
Née adtentus per scriptum inve-
nio a)iis locis in Tnric. Flor. Ejecto
igltur male nato illo afteof/en~t
verbo, difSeitior fit ratio accnsativi
in ancoram, quod etsi facile refin-
{;atur in anco)'< malim tamen re-
peti a ~ro~)0!U[ (nam hoc pra'fero,
vide IV, t, 3g); quo hoc maxime
dedncor, quo't esset scribitur, pen-
dèns n)nd e prae'Rrito proposui,
non est, qno opus erat in vulgata
constitutione. Nam qui hoc repo-
na't pro illo, parum critice faciat.
Itaque sictegamverba nostra Hoc
enim est ex arte illa, non inutile
a~ eo.~ qttt exc:~ttn< !e)tm! (repetit
qna* modp dixerat §. 28 non est
inutile iis. aliquas apponere no-
tas) aiicoranl, ut supra pro~oïm, si
de nn~e <y;'<;cnthtmeMct, spiculum,
M </e;))'(t;/t0. Ad qua; vide §.' ao.
Ut nuum. contmotteat. Vide
v,jo,44.
5. Ct<rid. Tnric. Flor. Gue)ferb.,
cum his. Tarv., cum A<BC, cum
Voss. 2, Goth. Cunt iis, Jens. Mo-
do Turic. Flor. CAMP., commoffttt.
Goth. pàulo ante et supra, item et
cum.–Apudnostros non reperi-
mus cur id. Sed habent alii cum
hoc, alii Otnt /)M. Solus R. g, C7~m
/)<BC,et Vall.
hcec, )Ib. cum
Vat). lih. eum hic.
hie. )Jn.
En.
6.o'Mtrtnn!ttt(.Idest,6r–
 ~80 M. FABM QUINTtLIANÎ
riam' ab'aliquo simili transferunt ad id, quod coùti-'
nendum est2; ut in nominibus, si 7'~6:!M forte sit te-
nendus, referamus ad illum Cunc<a(0t'6m~ qui excidere
non potest, aut ad aliquem amicum,qui idem vocetur'
3) quod est facilius 3 in,4pris4, et'in t7r~\ etnasone, aut
Crispo, ut id mémorise affigatur, unde sunt nomina.
Origo quôque aliquando declinatorum tenendi magis
causa est, ut ifi C<cerone~, ~erWo~ure/to, si debent
32 Inserl?. lUud.neminem non juvabit,. iisdem, quibus
scripserit, ceris ediscere: sequitur8 enim vestigiis qui-
rniorareddunt,videU,2,ad om)<t&tMantea. MoxCAMp., ~ut tf<
quem usum vide exeinplum Cicer. mentona'.
adAttic.X,6:"pater.quidqtud 6. Ctccrone, Verrio, Aurelio. De
ego <!s<r!)).Yt,relaxat. » a primi tertiique hotnm nominum
i. Qui memoriam; sicTuricens. origine veteres ioquuntur, ut Pli-
Flor. Guelf. ReIIqui <yu<B m. Modo nius, P)utarchus, de Auretio au-
CAMP.,!tnn~u)[<. Eadem nostri, temFestusinvuce.Verrii qui ori-
oisi quod ~tnn~Mnt non reperi- ginem demonstrarei,-neminem re-
mus. En. peri
2. Quod continendum est. Id est, y. Si. ttuert Turic., sed Ay mis-
retinendum,utX,7,t8. cert. Flor., sed hi miseri. Atn)., si
3. Quod est facilius. Malim fere hi mMcen. Guelf. CAMP., si debet
~ttOMt~ac;7;M. !nt'.<ee;'t, cum Bbdt. Si debet inseri,
4- In ~fpru, et ttt Ursis. Utrum- Goth. Voss. 2 et edd. ante Stoer.
que eognomen in quibusdam gen- qui primus pluralem in verbo. Pa-
tibus usurpatum est, velut prius rum juvit locum Ohr. distinctione
in Flavia apud Plin. Epp. V, t~, 4; mutata, ut ad sequentia .haec per-
in Arria apud Vopiscum in Nume- tiiierent,: si debet mtsceft illud, )te-
riano, alterum frequens in inscrip- minem. Burm. et ipse transitum ad
tionibus apud Gruterum et Mura- proxima agnoscens Si (vel sed)
torium. Artificium hoc mnemoni- t<p</e(/tM tn/'a'rerc; illud, etc. Mihi
cum qui inter receutes studiis ad- succurrit: Sed habet miseriam (vide
hibuerint, recensentemMorhof'um J, 8, i8; V, t~, 3)). in quo ta-
in Potyhist. J, 2, 6, ~S seq. dc- men abrnptmn illud et undique
monstrat Gesnerus. praieisum nunimt;p)acet.Tur. com-
5. Ei in t/'su; sic Turie. Fior. pet)diumparuminte))igo.A~ay<t! su-
Guelferb. CAM)'.cum Go)h. et edd. pra pro magis in Jens. ex spi~ah~t.
ante Gryph. Hetiqui on)inunt in. e~se testaturTarv. carens ttoc vitio.
Modo Cuetf., co<tctfatorem. Mox JnvetHrnUus illud, quod Ftor. Gue)t.
pro nontt'na omnia Turicens. Flor. mox cetoM pro ceris.
Gneif., priores duo quidem et in 8. ~ttt'tm'. Turic., Ftor., s.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 2. a8t
busdam' memoriam, et velut oculis Intuetui non pa-
ginas modo, sed versus prope ipsos, qui tum dicit,
similis legenti: jam vero si litura, aut adjectio aliqua
atque mutatio interveniat, signa sunt quaedam quae
intuentes deerrare non possumus. Haec ratio~, ut est 33
illi 6, de qua primum locutus sum, arti? non dtssimiiis,
ita, si quid me experimenta docuerunt, et expeditior
et potentior. Ediscere tacite (nam id quoque est 8quae-
~Hicasec.manu,!ccttntu~etsic potest. Nisi forte et legentibus scri-
CAMP.Guelf. (sed hic cum caett. se- bemus,.vide ~7.
~ttum(Mr) cum Gothan. Voss. 2 et 4. Atque mutatio; sic Goth. (tac.
edd. ante Basil. Quod mox inserunt Gesn.)CAHp. Atque mulata, Turic.
in post enim Jens. Tarv. merus Flor. Guelf. Reliqui aut mutat/o.
error. Nostri sequuettur. En. Modo Flor., <<toreut. Guelf., lit-
~~ttttttr. similis leyenti. Etsi sen- ter<B ut. Mox t/eerrare Turic. quo-
tentia utcunque eruitur ex verhis que et Flor. cum Almel. et !'a)at.
hisce, durissima tamen est iUa tam Gebh. quo a Burm. inde rectissime
longa subjecti dilatio, quod in fine mutarunt errare reliquorum libb.
tantum comparet qui dicit. Quare omnium.
consttienda: nott. infra. 5. ~'<Bc ratio. Recepi olitoris il-
i.Qttt(!)tts</am.Turic.,ot[M</am. lius Gat!x'i opportunam conjectu-
Flor. (a prima manu) quasdam. ram pro libb. omnium Est ratio.
Nostri ~:t;6tt5d!<t))t.En. 6. Ut est illi; sic Turic. Dorent.
2. Intuetur. modo. Turicensis, Guelf. Exc. Santen. (posteriorum
Florentinus Guetferbytanus in- quidem uterque illa) cum Gothan.
tuentur non pa<jt~t$ mihi. CAMP., Voss. 2, Jenson. Ut et illi, CAMP.
ttttuentMf non pa~tMax modo, cum Tarv. cum Ald. Reliqui omittunt
Gothano. est. Solus R. ut est t7/t. Pro est
3. Qui (unt. Turic. Flôr. Guelf., Pout. et. Caeteri ut est illa. Eo.
~uem cum, cum Alm. Sed CAMp., y. Illi. arti. Id est, mnemoni-
~tMBtttnt,cum Goth. Voss. 2, Jens. cae, tractatae §§. 18-23. Vide §. 20.
Tarv. Equidem hiec ita rcHng.im 8. Est ~MtPNtMn!.Turic., estque
~60Ut7Mttr'CH~U.f7.nt.<?.O.tH- situm. Flor., e. ~ueïttuM. Guelferb.
tuemur. ~tttBCttn~ue dicimus simi- Exc. Santen., e. quod Htunt, cum
les /~ejth. Continuo in possumus Alm. ex quo e. quod si tum, fa]so
prima persona infertur. Nec quis- profecto (vide§. 13). Est quod sine
quam dixerit, subjectum elici ex adjectione Goth. Voss. 2. KeiiquI
nemo pr.EcedeutH, etsi ibiMn~e- ante Gesn. est quod tum, diremp-
rit inde poterat pendere, ubi prœ- tione muttum diversa. Continuant
ter necessitatem Francius tentat enim sensum priorem usque ad
Mrtp!e)-tS. Alia ratio §. 46, qui lo- ediscere tacite; novum ordiente?
cus tamen hune defendere videri post ~T)~M)!yrt~.n'ftt~VnnttW~uo~Ke
 282 M. FABII QUINTILIANI
situm) erat optimum, si non subirent velut otiosun~
animum plerumque aliae cogitationes, propter quas
excitandus est voce, ut duplici motu~juvetur memoria,
dicendi etaudiendi~: scd haec vox sit modica, et magis
34 murmur. Qui autem legente alio ediscit, in parte tar-
datur, quod acrior~ est oculorum, quam aurium sen-
sus in parte juvari potest, quod, quum semei, aut
bis audierit, continuo illi memoriam suam experiri
licet 6, et cum le~ente contendere nam et alioqui id
maxime faciendum est, ut nos subinde tentemus; quia
continua lectio, et quae magis, et quse? minus ~haerent,
35 aequaliter transit.In experiendo9, teneasne, et major
intentio est', et nihil supervacui temporis perit, quo
etiam, quae tenemus, repeti'° so~ent; ita sola, quae eX-
est quod ttftn. Nec premenda laus et apud Bnrmann. Voss. r, 3. En.
GaHrei meliorem distinctionem sua- 6.~«?et.OmittuntAvic.Pou).ct
dentis aut Burmanni~u<B~t'<u))t il- apndBurm.Voss.<,3.ED.
lud sola conjectura eruentis. Ille Ambr. 2 omit-
y.~t~utBmt'tu~.
quidem et hic cuttro rem gerebat, tit. Guelf., et ttùnu!. Modo id omit-
reponens Ediscere tacitum erat op- <it FIor. et paulo ante licet ahest
timum, in quo tamen tacitum prtB abVoss.1,3.
tacitemirificeplacet; nisi forte ma- 8. /fa're)t(, (B~tfo~tfcr. Flor., /[<
vis tacentem, vel tacentes. rcttt <F.Ambr. 2 /f~r<?Hfequaliter.-
Si no; Turic. Flor. Guetfer)). CMtP. (nisi quod per e) /t<erct œ
omittunt si cum A)me) Omittit id cum Got)t.Voss. 2, et edd. ante
modo ante ~[to~tteGuetf. item mox Bad.
dat voci cum Exc. Santen. item de- g. lez experiendo. Solus Poul., in
cuerttttt Gotha)), (tac. Gesn.) eam c~ncr~Mc~to. En.
Voss. 2. )0.7:<ett. Flor. Gue)f. Exc. San-
a. Duplici tnotx. Hic itfrnm or- ten. C~Mp., reperiri, cumCothan.
<1iunt))r Avic. im. 3, 5. Pro tnottt Voss. t, 2, 3, Bodl. Joann. et edd.'
R. g dat modo. En. ante Afd. 7!<cntt, Ambr. 2. Modo
3. Et atfjtotf/t. Turiecns. ornittit CAMT., !tt~e)'facnne[, curn A.ndr.-
cum Alm. non Flor. (vide modo). Ald. Sed Gothan. ~ettt pro ~en(.
Goth. hic modo pro moht, quod Gueff., quo <c;temu!. Illa, qua' est
ipsumoptabatFrancius,ma[e. in Voss. 2, omissione horum ita
~o'tOtr est. Turicens. omittit, ~&/<<yua)n~MtmM/entcaretGoth.
so)ns. Contra inGuelf. desiderantùrhaec:
5. Quum. Omittunt Avic. Poul. ~uam~uam !ck)tf. quod cxct</e-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, a 283-
Ctdërunt, retractantur, ut crebra iteratione 1 firmentur;
quamquam soient hoc ipso maxime haerere, quod ex-
ciderunt. Illud ediscendo scribendoque commune est,
utrique plurimum conferre bonam valetudinem, di-
gestum cibum, animumcogitationibus alUsHberum.Ve- 36
rum et m ils' quse scnpsimus~, complectendis multum
valent, et in iis quaecogitajnus, continendis prope
sotse~ (excepta, quae potentissima est, exercitatione)
divisio et cp!noo~tt:o: nam qui recte diviserit, nunquam
poterit in rerum ordine errare. Certa sunt enim non 37
solum in digerendis5 quaestionibus, sed etiam in exse-
quendis, si modo6 recte dicimus, prima ac secunda,
et deinceps; coha*retque omnis rerum copulatio ut ei
mhH? neque subtrahi sine manifesto intellectu, neque

rMttt.–Nost)i Ambr. 3, Guelf. CAMP.(quamquam

Codd., reperiri so-
lent, exc. Va)t. lib. a sec. manu, hic non habet et) sola excepta if. p.
qui repeti M/ent. Eo. Mtete., cum Voss. 3, Bern. En-or
).V(cratiO;?e;sieTuric. in sola natus e sequente e in c-t-
Dor.,
Ambr. 2 ( qui et ere~a ) CAMP.cum cepta, neque erat quod iis hoc au-
Stoer. Chouet. Leid. Holl. Obr. /tt- numeraret exemplis Burmannus,
<e):tt0<te, Voss. t. Reliqui t'ctMra- de quibus agit ad VII, 4, 3'- Po-
tione, defendente male Gibsono tissima, Gothan. Jens. (tac. Gesn.)
exemplo, quod est H, ~t 13.Vide cum edd. posterr. anteChouet. exc.
Oudendorp. adSueton. Qaud. c. 17, Atd.QuodA)m. ejusdem accusatur
extr. Modo Turic. scribendo sine scripturae, coafusionem interpre-
t/Me.Nostri Codices habent aliiter Voss. 2 ponere volentis (vide
iteratione, alii reiteratione. Hanc§. 33). Sed §. ~o, potissimum CAMP.
phrasim omittit VaH. lib. a prima cum Andr. Basil. et aliquot Burm.
manu: En. Dein Voss. l ttt pt'a'mittit voci exe)-
2: défunt et M iis; sic Ambr. 2, c~~tto~e.
C~Mt. etiam in i. i., Goth. Jens. 5..Dt~efet~ts. Solus FouL, do'i-
(tac. Gesn.) cum Voss. 2, et edd. ~cnf/M.Vide infra not. y. En.
ante Basil. qui his. Guelf., 6. Si modo recte f/tc<ntt(!. Nisi.
et/tt'Re)iqui~e<m/tM. forte ornamentis tam amhitiose in-
3. ~'cr~u~. Solus Poul., scrip- dutgcmus, ut eorum nimio splen-
scftmMs.Ef. dore rerum ipsarum compagem et
~o/œ exercitatione.Turicens. articules obscuremus.
Dor. (sed hic sine pra:p. ex) !o/<t y. Ei nihil. Turic. FIor. (hic a
'/ufBpo<.e$t<f<'xexerettatton< pr. manu) et n. Vide V, 10, g6. Mo~
 284 M. FABII QUINTILIANI
38 inseri possit. An vero' Scaevolain ]usu duodecîmscnp-
torum quum prior calculum promovisset, essetque
victus, dum rus 3 tendit, repetito totius certaminis or-
dine, quo dato errasset recordatus, rednt ad eum, qui-
cum4 luserat, isque ita factum esse confessus est: mi-
nus idem ordo valebit in oratione, praesertim totus
i
do dirigendis, solito errore Goth. esset calculi promette,si recte lu-
(ta''ente Gesnero). Vide lib. XI, deret, non poterat vinci?
cap.t,§.6. a &npiorum. Goth., ~cntporum,
t. ~n vero. minus idem ordo. cumVall. Jens. et edd. posterr. ante
TideX, 3, ag. De ludo duodecim Burm.exc.duabus.Needubito,
scriptorum hic agere nihil attinet, quin Voss. 2 quoque idem det,
lexicis (invoce scriptum) quaevis quamquam et hic et Almel. atque
eo facientia larga manu pra'benti- Voss. 1,33 silentur a Burm. Undeap-
bus. Consutenda etiam Clavis Cice-. paret vilioribus Codd. accensen-
roniana Ernesti. Id tamen non prae- dos illos tres. Nostrum enim est in
termittendum, celebratam fuisse Turie. Flor. Ambr. 2, Guclf. CAMP.
apud veteres in Mucio Sca*vo)a, ipso, Ruse. et Leid. quarum edd.
summo JCto, hujus ludiperitiam, ultima collata secum Exc. Santen.
vide Cic. de Or. I, 5o, item vêtus trahere videtur, acc. (teste Thoma
Epigramma a Salmasio prolatum ad Hyde inoperedeNerdiktdio) Bodl..
Vopisci Proctdum, c. l3, et repe- ( cujus hic omissam meiitionem
titum a Gesn. in Thesauro, a Bur- Gibsono recte exprobrat Burm.)
manno in Anthol. III, Ep. 77, ubi itemque Bern. Scriptorum; sic
vide notas Hoc opus ( id est, Avicula, Poulanus, RR. 3, 5, 7,
hune ludum). amavit. excellens t0, ~cn~orum; sic Vall. hb.
~yMCttt!ingenio. Errores in dandis RR.8,().En.
catcuti~ ( dare enim in hac re ver- 3. Rus tendit. Ftorent., ostendit,
hum proprium) commissos revo- cum Alm. (non Turic., vide §. 36).
care licuisse, aliquot veterum locis, 7~*ustendit, Guetf. Exc. Santen.
ut et nostro, apparet: vide inpri- 4. QtttCttm luserat. Turie., ~Mo
mis Auson. Professer. I, ~5, locum die cum c/uMrat. Florent., quo </te
Gesnero eitatum in Thesauro, ubi cum /tt!erat; sed a sec. manu ~uo
itidem jactuum et datorum in hoc cum~etsicAmbr.2,GueI<EM.
loco memoria laudatur. Similis in Santen. CAMP.eumVoss. i, 3, Bern.
?rtTTf/tt Gra-corum libertas quo Equidem per tran~positionem e ve-
respicitPtato in Gorgia, pag. ~6), ~tnstis illis eruo: quocum (an </tt;-
d. et disertius auctor Hipparchi, C!tn<)pridie (inde esse litteram sus-
pag. 22C), e.Vide Boeckh. in Plat. picor, quae verbo luserat prœmitti- t
Minoem pag. /{o. Fateor autem, tur in Turic.) /mcM<j quo major
quid ad historiam nostram faciat~ annareatmemori:Rvi~Nos~ri
quod prior ca~cu~um prontOutMct, Cudd., ~nocmM, exc.Van. lib. RR.
mihi non liquere. An, cujus prima 8, g, qui dant ~meunt. E".
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 2. 285
nostro arbitrio constttutus', quum tantum ille valeat
atternus? Etiam quae bene composita erunt, memo- 39
riam serie sua ducent nam sicut facilius versus edis-
cimus, quam prosam orationem; ita prosae~vmcta,
quam dissoluta. Sic contingit, ut etiam quae ex tempore
videbantùr effusa, ad verbum repetita reddantur; quod
meae quoque memoriae mediocritatem sequebatur~, si
quando interventus aliquorum, qui hune honorem
mererentur, iterare dectamationispartem ~coegisset;
nec est mendacio'' locus, salvis qui interfuerunt. Si 4°
quis tamen unam maximamque a me artem~memona;
quaerat, exçrcitatio est et labor; multa ediscere~,mu!ta

!.Co)t!<ttutus.Turie.F[or.CAMP., nostra* faciens. Mox coohott~Turi-

cotMtfucttM, cum Alm. Bodl. Andr.
Anfuitcon!fnc(M?VideJ,f3,t;
VII,3,t4.N.hi)hinfueritnisi~)--
mt'Mrcompre/tenstM. Mox CAMP.,al-
terius. KAlterius conjiciebat Fran-
t cius, sed perperam, in duodecim
<'enim scriptorurn ludo alternis lu-
"ditur, et calculi promoventur. n
Burmannus. Nostri constitutus,
exc. R. )3, qui constrictus. En.
2. Pro:<e vincta,
quam dissoluta;
sic ed. Leid. Choueti marg. Ambr.
2(ntsiquodhicprO!e).SedTuric.,
pro.!eftc<6[ta~.dtKO/Hta.F)orent.,
pro~fp~'MHC<a<~ (a sec. manu/u'icta)
q. dissoluta. Guelf. Exc. Santen. (in
Exe. quidem dissoluta non memo-
ratur) per se ~tuic~t dissoluta.
CAMP. prOKB ~uncta q. dissoluta.
Reliqui prosam vinclam dissolu-
~a~ï quod aures ipsae respuunt.
Nostram scripturam inscius mira-
tur Gihson., probat peritus Burm.
Ca.'terum Gothan. Jens., jMHetam,
cum Vossio 2, et editionibus poste-
nonbus ante Badium. E Vossio 3
M'iocfa memorat Bm'mann. fidem
cens.Ftoent.
3. Sequebatur. GuelF. Coth. (tac.
Gesn., sed a pr. tantum manu) se-
~ue&antMr, cum Voss. 3. Ordinant
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum edd.
posterr. ante Stoer. ita raedioer.
mem. quod nescio quomodo prœ-
placet. Sequebatur. Vide lib. X,
cap.2,§.26.
4, Co~tMc(;Gue)f. Exc. Santen.,
3
<;o~tt<tMet.MoxtepidusInVoss.3
error, eméndatio pro est mendacio;
etplane somno)entiœ index inVoss.
i boizorare pro iterare. Pro nec est
in. Flor. (a pr. manu) ~6'ccM~est m.
ModoGuetP.tnex')itur. Flor. <~uM
~Mnc promut Aune.
5. Nec est <?:ën</ac/o. tntet~Me-
runt. Nescio quomodo displicet
haec asseveraudi ditigentia. Sed ea
supra quoque usus est, IV, 2, 86.
6.~t/UCfre.Turic.F)or.CAMp.,
f/ucerc. Mox Turic., cotfotare, ubi
Joann. Voss. ),3,a~t<are.- sed ante
edisc. Voss. 3 multa omittit. Hœe
in Flori!e~io Sariten. corrupte enu-
tantur maxima n:fmo)t~ a)-s est
 ~86 M. FADIt QUINTILIANt
cogitare, et, si fieri potest., quotidie, 'potentissunum
est nihil œque vel augetur cura, vel negligentia iuter-
4' cidit. Quare et pueri statim, utpraecept, quam plurima
ediscant, et, quaecunqueastasoperamjuvandae~ studio
memonaedabit, devoret initio taedium illud et scripta
et lecta3 ssepius revolvendi, et quasi eumdem cibum
remandendi quod ipsum hoc fieri potest levius 4, si
pauca primum, et quae odium non afferant, cœperi-
mus ediscere; tum quotidie adjtceresmgulosversus,
quorum accessio labori sensum incrementi non afferat,
in summam~* ad infinitum usque perveniat; et poettca
prius7, tum oratorum, novissime etiam solutiora nu-
meris, et magis ab usu~ dicendi remota, qualia sunt
42 jurisconsultorum. Difficiliora enim debent esse, quae
exercent, qno sit levius ipsum illud, in quod exercent;
Merctfa<<o n~ e~ue augetur ut cu- Turic. Ftbr. (hic a pr. manu) ad-
ra M:< ftt<erct</tt ut neo/toe)t<ta. ~)Mt<,eumAIm.Omittu))Ht'n~u-
Mox Anibr. 2 ~~unme discant. los Turie. Fior. Aim. Quod Turic.
G~eif., p. discant. Guelf. Exc. Santen., addicere, le-
f. Pote)t<M!t'm<ttn.R. <3,CAMP. vius sane. Pro ad M)~.Guelf. Goth.
Andr., ~oit'Ht'mum. ED. (tacenteGesn.)f!Ct.,cumVoss.2,
2. Studio. Id est, arte et ind~s- Jens. Vide )ib. X, cap. y, §. 2~
tria. Non tlesideraturus eras vo- (MittM laboris hujuii.Vide iib.VIU,
cem, si abessef. ~fBce~tt Iia:c Nos- cap. 3, §. 3o. Hic quidem, quod
terj, ),35; et H, y, 25 seq. raro ei contingit, ftEt/fum modo
3. Et /e<:ta.1 uric. Fior. omittunt positum etegantef odio variavit, ne
emn Ahu. Mox Turic., re~o/uot/t. idem recurreret.
<M)'. )e))tor</e)t(/t pro r<!ma<:t/. et 6. /<t ~ummam. Omittunt Avic.
t)mittit et ante scripta. Poul. Mox pro c~ dant ac RR. y,
4: /.ef;tt.<. Leid., /e)!tu!, per sph. 8, t) (hic a pr. manu), )o, n.Jens.
taud dubie, nec egebat [oquaci- et apud Burm. Voss. 2. ED.
tate improbantis recte quidem Gib- y. ~~m~ tt~nt. Turie., !?u~~u??t
Lsoni. UR. y, <t habent quocjue (etiam orafortunt). CAMp., prius
~en<u~. En. ~o!t)no</u)n.
5. (Mtttnt sic Tu'rte. Ftor. Ambr. 8. ~6 ttsu dicendi. Id est, orato-
a, Guelf. Exc. Sauten. CAMP.cum rio, ne forte usum /0f/ue)t~t intel-
Alm. Bodt.Voss. t, 3, Andr. et ali- iigas, qui est etiam remotior ab
quot Em'm. Refiqui f<e<~t!tm.Modo orandi majestate, quam JCtorum
nauct Ambr. 2, Guelf. item mox illa carmina.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. Xt, 2. 287
ut athletae ponderibus plumbeis assuefaciunt manus, il
quibus vacuis et nudis in certamine utendum est non
omittam etiam,quod quotidianis éxperimentisdepre-
henditur, minime Ddelem esse paulo tardioribus in-
génus recentem memoriam. Mirum dictu est, nec in 43
promptu ratio, quantum nox interposita afferat fir-
mitatis, sive requiescit3. labor ille, c.ujus sibi ipsa fati-
gatio obstabat, sive concoquitur~, seu maturatur, quae
Hrmissima ejus pars est, recordatio; quae statim~referri
non poterant, contexuntur postera die 6, çonfirmatque
memoriam idem iHud tempus, quod esse in causa solet
oblivionis. Etiani IHapraevelox fere cito effluit, et, velut 44
praesenti officio functa nihil in posterum debeat, tam-
quant dimissa discedit7: nec est mirum, magishaerere
antmo, quae diutius affixa sint. Ex hac ingeniorum di-
versitate nata dubitatio est, ad rer6t<M sit ediscenclum

ï.u~t~et~nMue~ïc~u~f.Turic. <yttf)<un!MM)na; et Jens., ac co</t(t-

Flor. (hic a pr. manu) ~ttMt'CMad- fMr.cutnedJ.posterr.anteAtd.
suefacerent. Ex Alm. nonnisi puMt- (vide VIII, 4, 16) item Goth., sive
cM.Ista<jfuosft.<re)'ce);(ouuttit eoxco~utiu)'.
CAMP. 5. Qtttc statim. posera die. Ha:c
2. Promptu ratio. Turic. Flor. epiphoneuiatis loco subtun~untur
(hic a prima manu) propter ut~tto. per asyndeton. 7!e/errt interpréter
Alm. post compendinm vocis prop- singu)atim repeti, contexi continuo
ter habet cura. Modo Turie. Flor., orationisf)uminedecun'f:re.
dictum. 6. fosi~)'<! die. CAMP., postero d.,
3. Requiescit; sic Ambr. a Goth. cnm Ald. J)ad. Basil. Gryph. Gibs.
Jens.(tac.Cesn.)C4M['.<;umedJ. Obr.UoU.VideVf, 3, go. Mox con-
anteBasit.7!e'jf!ftC!e[tm,Tnrieens. ~rma;tt ~u(B, Turic. Guelf. Modo
Flor. cmn Alm. Reliqui f?mcxc~. co)!~itt;tt, C.tMt' item re~errc,
Nostri re~utesct't, exc. U. 10, qui cutit Ruse.
dat~mxctt.Mu. 7. Discedit. Omittunt HR. 3,5, 1
4. Sive co~co~utfur~ seu matura- jo. En.
tur, nMtE~nHt'Mt'nta; sic Turicens. 8. Est, a~fe~um; sic Turicens..
Flor. nisi quod ex hoc non refe' tur Ambr. 2, CAMP. cum Goth. Vall.
qute. Reliqui s. ntaturatur at~Me Voss. t, 3 (c Voss. 2 affertur an a~-
eo)icoqmtn.)'seu/trm!SSt?irta~exc. ~erbtum), Gesner. Bip. Est an v.,
CAMP. qui in extremis hisce {ffe Guelf. cum Jens. Tarv. Retiqui est
 288 M. FABÏÏ QUINTILIANI
f~c~ns, <m ut'm modo rerum atque ordinem complecti
salis sit; de quo sine dubio non potest in universum
~5 p)onunc!ari. Nam si memorla suffragatur, tempus non
defuif, nulla me velim syllaba effugiat; alloqui etiam
scribere sit supervacuum idque pra°cipue a ~pueris
obtinendum, atque in hanc consuetudinem memoria
exercitatione redigenda~, ne nobis discamus ignoscere
ideoque et admoneri, et ad libellum respicere vitiosum,
quod libertatem negligentiae facit, nec quisquam sepa-
rum tenere judicat, quod, ne sibi excidat, non timet.
46 Inde4 interruptus actionis impetus, et resistens5 ac sa-
lebrosa oratio, et qui dicit ediscenti similis, etiam om-
uem bene scriptorum gratiam perdit vel hoc ipso, quod
scripsisse se 6 confitetur memoria autem facit etiam
prompti Ingenii famam ut Hta, quae dicimus, 7 non

an ad u. quorum F)or. esse mirer. verbo est adverbium. Vide If, 5,

Burm. nostrum probans debebat
recipere; vide V,)3,tf. Modo
Goth.(tac.Gesn.)CAMp.,p<')'t<e<OA-.
Guelf. omittit discedit, item mox
~ofe~t inter ;!o't et t«. Ambr. 2, ~c-
tMfm.Goti)., satis est, quod vide
adIV,),x8.
t. 7)~utt; sic Turic. Flor. Ambr.
2, Guelf. CAMP.cum Goth. Almel.
Voss. 1,2, Bern. Sed Jens. (tac.
Gesnero) </e~(, cum edd. posterr.
ante Gryph. Placet. Reliqui desit.
Mox Guelf., <t. ~t. Flor. (a
pr. manu) e~tt~t. Mox pro scribere
sit Turic. seriberes. Jens., (tacente
Gesnero) ~rfBCipue a ~ue)'t.< inscrit
post !Cn&<')'e, eximens inde ubi
nuhc est, cnm edd. posterr. ante
Ald. Correxit Hegius.–Noshi Co-
dices defuit. En.
2.tt('rt.!o&tt')te)tf/un).CaYe
mteth~as abtatiyum peudentcm a
<g. Testatur quae sequitur prima
persona ne nobis discamus.
3. T~e~toc~ Flor. CAMP., reli-
~cn~a, eum Alm. (nonTuric. vide
§. 38). Modo Turie., /tnc co'imeftt-
(~tnc. Ambr. 2, Guelf., eo)tM(e(. ?)e
memorta. Turicens. tnox admoveri.
Flor., judicant.
4. Inde. Turic. Flor. CâMp. omit-
tunt, qua; sequuntur superioribus
jungentes. Mox Goth. (tac. Gesn.)
et M/e&)'.
5. ~Mutenx. oratio. Vide X, 3,
)g. Burmannus hue advocat Ovid.
!leroid.IV,8(ubiinterVV.LL.est
restitit; v. Ueins. etHurmann.) et
Valer. Flacc. VI, ~55, ubi u paulis-
tpersao'arfSMtunt.~ »
6. &' co~tefur. To' se omittunt.
Ht{. 3, 5, S, io, i). Male. Eo.
y. Non ~omo; sic Vall. lib. RR.
8, g. Ca'teri tfo't modo. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 2. 289
<!omo attulisse', sed ibi protinus sumpsisse videamur:
quod et oratori et ipsi causas plurimum confert: nam
et magis miratur, et minus timet judex, quœ non pu-
tat adversus se prasparata: itaque3 m actionibus inter
piaecipua servandum est, ut quaedam etiam, quae op-
time vinximus~, velut soluta enunciemus, et cogitanti-
bus nonnunquam et dubitantibus similes quaerere vi-
dearnur, quae attulimus. Ergo quid sit5 optimum~, ne-
minem fugit. Si vero aut memoria natura durior erit, ~s
aut non suffragabitur tempus, etiam iuutiie? erit ad <
omnia se verba alligare, quum oblivio unius eorum eu-
juslibet, aut deformem haesitationem, aut etiam silen-
tium inducat8; tutiusque multo, comprehensisaaimo
rebus ipsis, libertatem sibi eloquendi relinquere. Nam 4~
et invitus perdit quisque id, quod e!egerat9, verbum
t. Donxoattulisse. Vide VI, 3, 33. structa sunt, ut pereat quidem ali-
Ad nostrum locum Burmannus de- quantum ex illius virtutis animad-
monstrat in hac locutione Cic. ad versione, sed simul magna simpli-
Famill. VU, 2$, ibique Victorium, citatis-species quœratur.Vide IX,
etPetron.c.38. yy. In itia <:o~ttt!Mt/Mmet </tt&
2. f~unmMm. Turic. Ftor. (hic taittium simifitudineGesnerusrecte
a pr. manu) primum. Modo quod lectorem ad tX, 2, 6t remittit.
de oratori,Turicens. Et ante oratori 5. Quid sit. Turicens., <ym~ et
omittuntJens. etedd. postefr. ante mox su~)'a~a)ttt&MS, suprascripto <
A)d. acc. Bad. Mox Guetf., putet. super t, an ut esset xtt~tn~attte
'3./fa<~ue;sieTur.F)or.(hieapf. scilicet tempore? Flor. Ambr. 2,
manu) CAMP.7</M~ue, Jens. cum Guelf. Exc. Santen., indicat, cum
posterr. edd. ante Gryph. exe. A)d. Voss. 3, Bern.
Rett., idque. Mox /u;;jftmtM, Guelf. 6. Quid sit optimum. Quum om-
CAMp. cum Bodl. Voss. 3, Goth. et nia naturœ bona respondent. Vide
edd. ante Ald. acc. Bad. Mox post §. 45. Quod adhuc tractabat bo-
ttonnuo~ttam Turic. Flor. inserunt num; nunc transit ad remedium.
qua. Nostri idque, except. R. 5, Vide t, t, t'.
qui ideoque. Mox iidemj'u):x<mus, 7. /nutt<e.VideV,<o, 82.
except. Avic., qui tWtjLtmu~. ED. 8. Inducat; sic Va)i. lib. RR. 8,
Qute optime fot.yt'mtt!. Vide g, CAtr?. Andr. Jens. Ald. /t)<cat'
39. Pronunciatione ipsa sic di- sic Avic. Poul. RR. 3, 5, 7, i0, ) t,
t'e)[i etrursus conjungi debent ea, et apud Burm. Rern. Eo.
<~Haesummo compositionis artificio 9. ~f~erat. dum id, quod. Tu-
4 '9
 2~0 M. FABII QUINTILIANI
nec facile reponit aliud, dum id, quod scripserat, quae-
rit sed ne hoc quidem innrmae memoriae remedium
est, nisi in iis, qui sibi facuttatem aliquam dicendi ex
tempore paraverunt': quod si cui utrumque defuerit,
buic omittere omnino totum actionum laborem, si
quid in litteris valet, ad scribendum potius suadebo con-
5o vertere 2: sed hœc rara infelicitas erit. Casterum
quan-
tum natura studioque vateat.memoria, vel Themisto-
des testis, quem unum intra annum optime locutum
esse persice constat; vel Mithridates, cui duas et vi-
ginti unguas, quot nationibus imperabat, traditur notas
fuisse; vel Crassus ille dives; qui, quuin Asiae praeesset,
quinque graeci sermonis differentias sic tenuit, ut, qua
quisque apud eum Hngua postulasset, eadem jus 4sibi
rie. omittit cum Alm. non Ftor.; is « cumspecte.Ptutarehus augerevi-
enim verbo pro verbuin (vide ~5). detur, p. 22(), H. Steph. [We-
G&Mp.~ttM<7ttOf~proJ~ che!.p.t26,d.]~Et~Tet<t<'T)tcrct-
t. ~~tYïuo'n~t. F!or. (a pr. manu) "tcc KftfT)}yn<))M'J:t~mf?ctt et~o-
omittit. C.\RH* ~t'tC~tït'aupruH<.Mo- « ~tT-m: ex~KS~i'. Cornefium Ne-
do Tufie., ~ufc sicut ~aeu/t.. Mox potem secuius videtur Noster If,
Turic. quo pi'û~MO~,etomitti[ 10, ), qui ntu~to commodtttS cum
cui, ut etFlor.(sedhicapr. manu). narrât verba apud re~em~eeMM,
Item Tnric. committere pro onttt- gunm /tt ~otera;tt, qttt )n Pet'St~e
<<')'<Turic.F)or.(seJhic:tpr.ma- erant )<a<t.n Gesnerus. Idem in
nu) ttt<e~n<~ pro tH~tCtfnx cum reli(luis désignât de Mithrid.Ptin.
Alm. Pro imperabat Goth. impera- VII, 24; XXV, 2; Ge!). XVN,
vit cum Jens. et edd. ante Ald. ace. ubi optimi libri <yuM:<jfuc et r<y;'ntt
Bad. SedCAMp., im~emrff.–No~- et ~etttes.,e< ~tn~tt~s habeant. De
tri habent alii tm~eratat, alii im- CrassoVater. Max.VIir, 7, 6; de
jperaftt.ED. Cyro P)in. VII, a~; Val, Max.VHI,
2. C'onucrto'e inteUige H)ud 7, ext. t6; sed fabutosum, nec re-
quod in litteris valet. periri apud Xenophontem Cyrop.
3. Themistocles. <' ApudThucyd. V,3,.7,.(46).
'i I, t3y, annuum sibi tempus dan 4. ~!M~&t; sic Turic. F)or. Ambr.
p~tit, ut paret se ad cp))pquium 2,Gue)f.CAMp.Goth.Jens.(tac.
MregIs:demde,c.i38:o'ftTm Gesa.) cum edd. ante Gryph. Reli-
'<~ovw. T~ TEne~~oc ~ù)??i)c oc'~ qui sibi ~ts. Modo vel ante CraHus
'<«~tXïo )[~'retC))?<,)t~' Tmt6!T"r~J' Tune. omittit., mox qua C~Mp. ante
"jMctTMv *r!!c~~ttc.Vtde, quam cir- <jfuts~tfe, postidem apMffCuefferb.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. '29.1
redditum ferret; vel Cyrus, quem omnium miHtum
tenuisse creditum est nomina. Quin semel auditos
quamlibet multos versus protinus dicitur reddidisse
Tbeodectes dicebantur etiam nunc esse, qui facerent,
sed mihi nunquam, ut ipsé interessem,-contigit; ha-
benda tamen fides est vel in hoc', ut, qui crediderit,
et speret.
CAP. IH~. PronuncîattO a plerisque actio dicitur, sed
prius nomen a voce sequens a gestu videtur accipere;
namque actionem Cicero allas <~<o'M ~rmoK~n~ alias
e/oouentïa/M quamdam corporis dicit idem tamen duas
ejus partes facit, qnae sunt eœdem~ pronunclationis,
Transponit CAMP.cref/. est tenuisse .proKtf)M;M<tOftest(&quocopt<e(Jens.
nom. expeditiore structura. Qtttpro Tarv. vocis nature de
MHtft) //e
Quin Flor. (a sec. manu) Guelferb. eurn ~tt!</e)H f~ gestu de cu/<u quid
Dicebatur, Guelferb. cum Voss. l, cuique cause (Ambr. 2, Guelf. Exc.
Obr. Pro etiam Hune Turic. et aut Santen. Bern., caM~e. Jens. Tarv.,
nunc, Flor. et aut; a sec. manu causa) c~~tJCHt~t f/M<t/Ctttf7ueparte
etiam solum, CAMP. transponens (pueif. Exc. Santen. Goth. Tarv.
etiam f/ice&cntttf nec. Goth. Jens. /Mrtt.Jens.Mtt) et sententiis etver-
(tac. Gesn.) d. etiam esse ;tttf:c. Probis quid (Gotli. Jens. Tarv. inserunt
mihi nunoMant Turic. Fior. (hie a et ante <~ttt~) <ytfem~«c <<eceat in-
pr. manu) !to)t')Mn~uam. Tune., tttent/tfm est (Ambr. 2, t)M<t<uett-
tn<e''f!xe. Goth. (tac. Gesn.) tttie- ~um est. Gueïf. Exc. Santen. Bern.,
reMet. Guelf. ego pro ipse. Pro con- :nh<e)t~ttm esse. Jens. Tarv., ut-
tigit habenda Turic. co~ttatunJa, <ueK~uttt, solum. Goth. utramque
Flor. (a pr, manu) cogit h. CAMP., vdcem omittit). Es Va)), eumdem
nihil pro t~ hoc. Jens. Tarv. ut capitis titulum affert Badius, nec
omittunt. Goth. pluralem credide- tamen ultra yocem uer&M.Keiiqua*
rint-sperent, qui placet. edd. ante Gesn. inscribunt de pro-
). /)t hoc. Vide VI, 2, zy. ttMHCtatto'iC, exc. Obr.–Nostri de
2. Inscriptio capitis. uncialibus hujus capitis titulo nihil novi affe-
littcris scripta legitur in Turicens. runt. En.
Ambr. 2, eadem in Guelf. Goth. 3; Cicero. De Orat. III, Se), Est
Exc. Santen., sed minusculo cha- enim nçhp quasi sermo corporis.
ractere, quo ace. Bern. Jens. Tarv. Orat. c. t~, Est entm actio quasi
In CAMP.nu))a esse videtur, quum cO'y)prM<jfMfB{~am f/o~MCMfta, quum
nihil annotarim; a Flor. omnem constat e voce atque motu.
inscriptionem ahesse, diserte do- ~'<BJcm. Turicens. Ambr.. 2,
ceor. Est autem ha-c ex Turic. de Guelf. Exc. Santen. CAMP., Mdfnt.
'9
 aga M. FABII QUINTILtANI
vocem atque motMm. quapropter utraque appellatione
indifferenter uti licet. Habet autem res ipsa miram
quamdam in orationibus vim ac potestatem neque
tam' 1 refert, qualia sint, quse intra nosmet ipsos com-
posuimus, quam quo modo efferantut nam ita quis-
que, ut audit, movetur: quare neque probatio ulla,
quae aliquo modo venit ab oratore, tam firma est, ut
non perdat vires suas, nisi 4 adjuvatur. 5 asseveratione
dicentis: affectus omnis ianguescat~ necesse est, nisi
voce, fu~u~ tonus prope Aa6:<Mcor~or: inardescat.
3 Nam quum haec omnia fecerimus, felices? tamen, ~si
An forte rectius, ut ad sequens rc- 4. ~<~MMa(ur; sic Turie. Ftoreuf.
feratur, non ad partes? vocem enim Ambr. 2, Guelf. cum Atm. Goth.
et motum recte neutro génère com- Reliqui adjuvetur; et CtMP., ttt'a~-
plectaris. Modo Guctf. quendam; juvetur.
Goth. (tac. Gesn.) /(<'m. Sed hic 5. Nisi. aMCMernftOM dicentis.
et inscrit est inter nomen et a. Vide dicta ad J, 4, 20.
Nostri dant alii eœ~em alii ea- 6. 0?K)t~/nHOUMCat. t~Cf~CS-
dem. En. cat; sic Turicens. Flor. CAMp.cum
i. ~Vf~Mctam; sic Turie. CAMP. Ahn. quamquam ex hoc langues-
Retiqui inserunt enim, ubi Goth. cant nec tnatf~. memoratur. Goth.,
Jens. et edd. posterr. ante Basil. omnes /aHjfue!<;u;t< (hoc tac. Ges-
Nec e. (tac. Gesn. et in tam err.) nero). t'tiar~MCttnt, cum Voss. 2.
Vide IV, 2, 84. Mox Flor., s:tttt; Sed Ambr. omnes languescant.
modo Goth. (tac. Gesn.) atque po- inardescunt, cum Jens. etVaU. ut
testatetH.Voss. 2 (non Goth.) im- capio Badium. Heliqui omnes lan-
posuimus pro comp. Nostri ha- ou~cant. tHar~e~caNt. CAMP.to<u~
bentahinc~ueenttn~ alii nec enim. pro totttt!NostriCodd., ~))~ues'
Pro tam Avic. R. 10, jam. Eo. cant. tnar~eïcttnt, except. R. 9,
2. Nam ita. Turic. Flor. (hic a qui /ttHûue~cuK~ inardescunt. Eo.
pr. mann) CAMP.(sed hic et Itaque y. fe<teM tamen, si. Quod hie
dat) omittunt nam. omittitur verbum substantivum, fa-
3. Q~tC aliquo modo; sic Goth. cile succurrit ex anteeedentis verbi
Jens. cum edd. posterr. ante Basil. prima persona; qualis in felicitaiis
Q. ullo q. m. Turic. Reliqui ~ufe praedicatione frequens est ellipsis,
t?t0f~o. QutB aliquo. oratore. etiamsi hujus quidem ipsius locu-
Qa:B non tota est inartinciatis. tionis exemplum demonstrare non
-Vide V, t. "Quas" (orator) contingit. De t~ne illo judici admo-
.quodam modo gigneret. ~Ve- vendo reçte Almelovenus dcmoti-
que probatio autem valet ne proba- strat Cic. de Or. If, 45 extr.
tio om</em. 6. rame):, !t; sic Turic. Ftor.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. Xt, 3. 298
nostrum illum ignem judex conceperit; nedum 1 eum
supini securique moveamus, ac non ipse~ nostra osci-
tatione solvatur. Documente sunt vel scemci actores
qui et optimis poetarum tantum adjiciunt gratiae, ut
nos infinito magis3 eadem illa audita, quam lecta,.de-
lectent et vIUssimis~ etiam quibusdam Impétrant~ au-
res, ut, quibus nullus est in bibliothecis locus, sit etiam
frequensmtbeatris.Qupds~inrebus, quas Hctas? esse
scimus etinanes, tantum pronunciatio potest, utiram,
lacrimas, solHcitudinem afferat~, quanto plus valeat
necesse est, ubi et credimus 9? Equidem vel mediocrem
Ambr. 2, Guelf. C.\Mp. Goth. Jens. 4. Vilissimis. gmtttSf/attt tmpe-
(tac. Gesn.) cum Voss. 2, <*t edd. trantaures. Concinnitatis esse vide-
ante Stoer. ~umu!, si, Obr. (err. tur ut post ~[t'&ust/ant inseratur ita.
Gesnero). ~'umMs, si tamen, Bip. Simili modo ita usurpât Noster 1
Obrechtum sequi sibi visi e Ges- proccm. extr. «ita desunt, ut. cor-
neri nota. HeUqni si tiimen. Mox '<rumpant. X, t, ~g ita multa;
eum omittunt Guelferb. cum Goth. « ut. pétant. « Caeterum poetœ
Voss. 2 (sedVa)i. habet), item mo- quales hic describuntur, nobis quo-
veamur dant Ambr. 2, Guelf. eum que contigerunt, cetebriores for-
Jens. et posterr. edd. ante A)d.. tasse apud exteros quam domi.
Paulo ante illum omittit Goth. 5: /m~eim)!t; sie.Turicens. Flor.
Nostri Codd., (onett., si. To illum Ambr. 2 Guelf. CAMP. cum Jens.
omittunt quoque ER. 8, g. Eo. Obr. Gesn. Bip. Impetrent reliqui,
t. Eum. Omittunt RR. 3, g, et quibuscum Goth. facit, err. Gesn.
apud Bu)'m. Voss. 2. Eu. Mox nu«M, Jens. Tarv. 7t'~ue)t~
2. ~c non ipse; sic Turie. F)or. omittit Guelf.–Nostri t'm~ett'nnt,.
Ex Alm. et n. i. Goth., an non et exc. Avic.'Poul. qui [mètrent. En.
t/Ma, cum Voss. a. J?( ipse, Gryph. 6. Quod si in rebus. ubi c~c~'t?~-
(!5~4)- Non et ipse, Stoer. cum mus. Vide VI, 2, 35. Fateor au–
posterr. ante Obr. Reliqui ac n. et i. tem, in extremis hisce atiquid de-
3. Infinito ma~t<; sic Goth.Voss. esse mihi videri; adeo desinit po-
2. /)!~ntf<e m., Guetf. cum dens. tius quam absolvitur sententia. An
Tarv. Reliqui tn/t)!)te )n. Nostrum a Quintiliano fuit uM et creditur
recte commendat Burm. duobus <to&~ et credimus?
Nostri exemplis VU), /{, 25; XI, 7. Fictas. CAMP., victas. Vide
3, 172. Sic infinitum adverbii loco lib. VI, cap. 3, j). 9.
in Decl. Qu. CCCLVII, pag. 356. 8. Afferat. Vall. lib. R. 7, o~<
Mox Guelf., d'éjectant. Modo CiMp., rant.Kn.
auctot'e~. Nostri habent alii tn/t- Q. C/~tetc~~t~u~.Guetf., u. Mc-
Mttc m., alii [n~'ttto m. ED. cessest ubi et er. An fuit ibi ante nec..
 p.94 M. FABII QUINTILIANI
orationem, commendatam viribus actionis, afRrmave-
nm plus habituram esse momenn quam optimam ea-
6 dem illa destitutam. Siquidem et Demosthenes~, quid
esset in <oto dicendi opere 3 primum, interrogatus, pro-
nuncM~o?! palmam dedit, eidemque secundum ac ter-
tium locum, donec ab eo quaert desineret; ut eam videri
posset non prœc!puam, sed solam judicasse: ~Ideoque
ipse tam dH!genter apud Andronicum 5 hypocri ten 6 stu-
duit, ut admirantibus ejus orationem Rhodiis non im-
merito /Eschines dixisse videatur, quid si ipsum audis-
se(:s7? EtM. CIcero~ KM/n in dicendo aclionem dominari

est? MoxFlor., at/rn;artn!.Voss. i, yM~ant Ambr. 2 Guelf. cufn Bern.

a~ttuntum, omittens ille momenti.
). Moment:. Omittunt Avicula, 1
Pou). En.
2..Ft ~emost/tpne! t;0)t imme-
rito ~E'!c/;t')te!. Demonst!ant DD.
VV. loca de hisce veterum Ciee~
de0r.)!f,56;
Min.H.N.VH,3o;
Vall. Max.VUt, )0; Min. Epistt.
!I, 3, t0; IV, 5, t; Ptutarch. in
vitis X rhett.; Pliilosti-. devitis So-
phistt. I, tg, 5; Auson. Professer.
ï-, tg; Photium Bibi. n. 6), p. aq;
Hoesch. Hieronym. in prœf. bibll.
ad Pau!inum. !!httn rationem, qua
omnis locus a)icui rei trib~itur,
etej;antibus exemplis illustrât Ges-
nerus Catonis Majoris, primum,
alteram, lertium in re rustica pas-
cere esse respondentis, abtegans
ad Columell. VI, pr. 5, et Minoris
de suu erga fratrem amore, Plu-
tarcb. in Cat., p. y6<.
3. Ptcett~t o~ere. Gue!f., d. oe-
nere. Goth., <7~?ïcrcd., cum Voss.
2 et edd. a Jens. ante Ald. Opere
dicendi, Va)!. Ald. Bad. Mox sum-
mum pro primum Jens. cum edd.
posterr. ante Cryph. ace. Obr. Item
jEfJem Tune. Tum de~tttfft CàMp.
Desierit, Goth. Verbum ~tf~r; omit-
tuntVoss. t, 3. Max Goth. (tac.
Gesn.) possit pro posset.
4. /f/eo~u~. ~Tunc. Flor., ideo,
cum A)me!ov.
5. ~n</ront<ttm /t~ocn'ten. u Sa-
«tyrum nominat Ptutarchus, p.
<556 (p. 849Weeh.),Invitama-
ff jore sed in ea qua novem reli-
quos complexus est n (qu:c sane
est Pseudo-PtuMrchi) «p. t552
"(p. 8~ Wech.) Neoptolemum;
~nf/ronteum denifjue eodem in
loco (p. 845) ubi etiam très illas
de actione, sive hypocrisi res-
n ponsiones enarrat. Gesnerus.
6. /~)'/?ocrt<<')!; .sicBern. Capper.
J/ypootte, Flor. Ipocritë, Gùe)f.
T~t/~ocratettt, Goth. Jens. Tarv.
~A'~oo'<tfum, Voss. 2. Retiqui /t~-
pocritein.. Vide I, 10, If, ty, o.
A pr. manu Flor., ont/rontMn:.
Nostri Codd., /~poc''i'ten. En:
y. Audissetis. Guelf., au~tMent,
cum marg. Basi).
8. Et M. Cicero. Satis aliéna hicc
videturpra;nontinisadjectie: quare
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 2g5
putat. Hac' Cn. Lentulum plus opinionis consecutum,
quam eloquentia, tradn; eadem C. Gracchum in de-
nenda fratris nece totius populi romani lacrimas con-
citasse et Antonium 2 et Crassum multum valuisse,
plurimum vero Q. Hortensium cujus rei fides est,
quod ejus scripta tantum intra famam 3 sunt, qua 4 diu
princeps oratorum; aliquando aemulus Ciceronis existi-
matus est, novissime, quoad vix!t, secundus; ut appa-
reat,,placuisse aliquid eo dicente, quod legentes non
invenimus. Et hercule s quum valeant multum verba
per se, et vox propriam vim adjiciat rebus, et gestus
motusque significet aliquid, profecto perfectum quid-
dam fieri, quum omnia coierunt6, necesse est. Sunt
matim Etiam C'c. ut monni ad 1, 4. Qua diu; sic Tune. Ambr. 2,
.0,4. Vide III, 8, 4:(pa; 537, CAMp.Qtta)nJttt,Ftor.Gup)f.(hic
not.7hujuseeeditionis);etIU, diremptim) cum Gothan. Voss. 2,
)i,t8.DixitautemhœcCicerode Bern. Jens. Reliqui ~m t/. Mox ora-
Orat. initio cap. 56. De Lentulo, tor, Turic. Fior. Ambr. 2 Guelf.
GracciiO, Antonio, Crasso, Hor- Goth.Jet*ts.(tac.Gesn.)cumVoss.
tensio)ocasuntinBru)o,c.66, 2,3. SedVall. etjamCAMp. et Tarv.
89, 38, 43, 88; de Orat. m, 56. .nostrum ;dant. Vide V, to, C)t.
In Hortensio remittit jam Reglus Poul. VaU. lib. RR. 8,9, </«<!diu.
ad Gellium, 5, de ejus nimiis in Vati.Iib.asec.manu<j;tttdtM.R.
agendn munditiis et gestibus dicte- t0, qua olim. Avicula ~ua olini.
ria referentem. Mox plerique nostri orator pro ora-
t. /yac Cn. Lentulitm. Turicens., torum.ED.
A<fc N.. Z~tt. Ffor.V<!nt CH. L. 5. Hercule; sic Turic. Guelferb.
CAMP., Faf enim L. Ante Gr. Tu- CAMP.Hetiqui hercle. Vide X, 2, 3.
ricens. omittit C. Pro tradidit idem Mox Turic., dum. Voss. t conva-
tradidit, et<~ue)Hpro~ttam.Gue)f., leant pro cum val. Pro a~ctat Ta-
~ectttum. rie. adiat. Pro vim Ambr. 2 utam,
2. ~~ntottuttt; sicTuric.Flor. cum Voss. t, 3, Bern. Nostri ha-
CAM)'. cum Almelov. Retiqui omit- bent alii hercle, alii hercule. Mox.
tunt et. Avic. Pou). t!R. 3, t0 pro ftnt dant
3. /tr<nMm.Vide!]I, t, t; Mam. En.
item hic §. 45 ne forte auscultes 6. Coteruxt; sic Turicens. Flor.
Gattaco corrigenti infra quem CAM)'.cua) edd. ante Basil. Co'fM~r,.
revincit Rurm. Vide Dakerum in Ambr. 2. Cor., Guelf. Cogère, Goth.
Indice Flori h. v. nostri f[uoque Voss. 2. Conntter', Voss. i. Modo
loci oommmemorem. ~?Hyni–
f,t~;H/tc<')!<, Goth. Voss.
 2f)6 M. FABII QUINTIHANI
tamen qui rudem illam, et qualem impetus cujusque
animi tuMt, actionem judicent fortiorem, et solam viris
dignam sed non alii fere, quam qui euam in dicendo
curam et artem et nitorem, et quidquid studio paratur,
ut afFectata et parum naturàlia soient improbare; vel
qui verborum atque ipsius etiam soni rusticitate, ut
L. Cottam' dicit Cicero fecisse, imitationem autiquitatls
!t affectant. Verum illi persuasione sua fruantur, qui ho-
minibus, ut sint oratores, satis putant nasci: nostro
labori dent veniam, qui nihil credimus esse perfectum,
nisi ubi naturacurajuvetur~. Inhocigitur~ non con-
]2 tumaciter consentio, primas partes esse naturae nam
certe bene pronunciare non poterit,.cui aut scriptis
memoria, aut in lis, quae subito dicenda erunt, facilitas
prompta defuerit nec si inemendabilia oris incom-
moda obstabunt corporis etiam potest esse aliqua tanta
'3 deformitas, ut nulla arte vincatur. Sed ne vox quidem
exilis acuonem habere optimam potest: bona enim
firmaque ut volumus uti licet; mala, vel imbecilla et
~eet,Voss. t. Est post necesse omit- cacophonie, quod cura in penutn-
tit Guelf. Moxj'MfM Guelf. ma habet acutum, natura circum-
pro viris.
–Avicuta RR. 3, 7, tt, coierunt. flemm.
Vall. lib. RR. 8, 9, coiere. RR. 5, 3. Igitur. CAMP., consentio, mox
i o, cotre. Modo Va)[. lib. RR. 8, iterum dans. 7't ante scriptis omit-
g, !t'~nt/K;e'!t. Eu. tuntToric. Flor. Defuerint, Ambr.
t. Cottam dicit Cicero. Loca sunt 2, ccmVoss. r.-Avic. RR. 3, 5,
de Orat.IU, n, !2; Brut. ~4.Vide
~cftterttït. ED.
et nos ad t, 4, )~. Ratio refuttendi Non contumaciter..In unam
hos qui artem excludunt eadem vocem coatmsse putandae sunt duae,
qu~IX.4,3,4. velut ttou arfo~attter supra IV, 2,
2. Aahtra cura juvetur. Turic., 86; vide XH, i, 20.
)t.j'uM)tttts. Flor. (a pr. manu) n. 5. Exilis; sic Turicensis, Floren-
juventur. Ab Alm. abest cura. tinus. Ex Almelov. c-ct/tt. Retiqui
Natura cura. Displicet bomœote- nisi liberalis. Mox habere omittit
leuton continuum, quale et supra Turicensis. Item ut ante volumus
9, pro/<?cto ~er/ecfum. Nostro omittunt Turicensis, C~MPAHUS. )'r<t
tamen loco remedio fuisse videtur eodem Florentinus ï't.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 297
inhibet multa, ut insurgere et exclamare; et aliqua
cogit, ut intermittere2.et deflectere, et 3rasas ~fauces
ac latus fatigatum deformi cantico reficere sed nos de
eo nunc toquamur~, cui non frustra
praecipitur. Quum
sit autem omnis actio, ut dixi, in duas divisa
partes,
vocem ~c~um~ue~ quorum alter oculos, altera 6aures
movet, per quos duos sensus omnis ad animum pene-
trât affectus, prius est de voce dicere, cui etiam
~e.s<m
accommodatur. In ea prima observatio est, ~ua/etM Aot-
beas secunda, ~xo~Ot/o t<~r~. Natura vocis spectatur
~t«ïn<:(o'<eet ~t<a/<~e; ~t«!M<tfa~7sImpMcior; in sum-

Insuryere et exclamare; sic cantandi vitium, idem plane est ac

Basil. 1. et clamare, Florent.
(a pr.
manu). Reliqui omittunt et.
2. Ut :'nte)-m(tfer< sic Turicens.
Fior. cum Alm. Ut vel sibi :n(ermt.t-
tere, CAMP.Reliqui ut summittere.
Mox c< nobiscum dant Turicens.
Ambr. 2,Gue)f.Voss. i, 3. Reliqui
omittunt. Nostri Codd., ut sum-
mittere. En.
3. Rasas. CAMP.,raucas, cum edd.
ante Obr., nisi quod nosuum in
marg. Gryphii (1544). Nostri
Codd., rasas, exceptis Vall. lib. a
secunda manu recenti, RR. i CAMP., et gestum. Mox Flor., ~rt-
qui raMCa!. En.
4. 7!aM!~aMCM. reficere. In ra-
!<tM<'t7'm, qua* est omnium MSS.
scriptura, non debebant haerere,
nec alia omnia tentare VV. DD.
Deforme cQ)tttf;ut7t nequaquam vo-
<'f/<'mtt0)!~m inte))i{';emus cum Ges-
nero, verum moDem pronunciandi
modum, consulentem illum con-
sauciatis, id est, rasis, faucibus.
Vide §§. 20, 23. Deforme illud est
et parum virile. Vide XI, t, 56, et
qua; ibi demonstrantur loca. 7'œ-
dum quo vocabulo appellatur hoc
*un
<~b)me.SatisbeneGedoynus:
"fausseldesa~rcable."
5. Loquamur; sic Turie. Flor.
Ambr. 2 Guelf. CAmp. cum Goth.
Voss. 2 et edd. ante Gryph. Reli-
qui ~Of~mmur. Vide §. t38. Modo
Goth. (tac. Gesn.) et latus, male;
Nostri Co-
CAMP., ~ati'~attitun:.
dices /oottatnttr. En.
6. Altera aures. Turic. Ambr. 2
Guelf. Exc. Santen., alter a., cum
Voss. <. Modo Fior. Gue)f., divisas.
Turicens., gestum, sine enciitica.
mus est, et'in subsequentibus Tu-
ricens. CAMP., primo o&seruati'o.
~/<ernaurM;sicVa)i.)i)).asec.
manu recenti, R. 3 a sec. manu
valde antiqua, R. g. Reliqui G~fcr
ato'e~.ED.
~.Qt<n)t<tta!.Turic.F)or.(hica a
pr. manu) CAMp., quantitatis, cum
A!metov. T~~itmnostro subjicitur in
Jens. et edd. posterr. ante Bad. Pro
eo est habent Ahn. Basil. Gryph.
Omittunt voculam nobiscum Tmic.
Ambr. 2 Guelf. CAMP.cum Goth.
Voss. 2, VaU. et edd. ante Aid. Re.
 2g8 M. FABM QUINTfLIANÎ
ma' enim ynMf/M/aut exigua est; sed inter bas extre-
mitates médise sunt species, et ab ima ad summam, ac
retro multi sunt gradus gua/tta~ magis varia est nam
est et candida et/u~ca, et p/ena, et exilis, et /M~ et
a~era~ et contracta, et~/t<xa, etf/ura, et y?e~:6~, et
'6 clara, et o&<!<M;spiritus etiam ~on~tor, 6reftor~Ke. Nec
causas, cur quidque eorum accidat~, persequi, propo-
sito operi necessarium est; eorumne sit differentia, 6in
)iqni addunt est post stm~~t'ctor. In- et Ernest. in Technol. Grscc. in v.
gratus,siattendas,structura: rigor Muxo:. De levi voce vide not. seq.
apparet et similitudo in istis con- Fusa facile apparet quomodo con-
tinuo junctis rluantitas simplicior, tracta' respondeat, si memineris
~tta~tasmn~tsuat'ta.Quareeve- usum ~MnJent/t, X 5 t.
tere illa scriptura ha:c eruo <~UN)t- Et levis; sic Ambr. 2, et Bern.
<ttatM siniplicior ratio. Vide V, 13, Omittunt ha'c Turic. Ftor. (qui ta-
!().–Nostrireceptamhabent, exc. men a sec. manu ante contracta in-
RU.7,tt,qutinserunte)ttm.ED. serit solum lenis) CAMP.cum Alm.
t. Tn summa. Turic. Guelf., in Ptura Jesiderat Guetf. et quidem
~ummam, eum Goth. Voss. 2. Vide haec et /euM. et/!eAt&t7t!. Reliqui
IX ,.2 ~2 ubi omnes consentiunt et lenis. Voci a~per<B opponendam
in receptam. Labrica sane est lm- duxi levem (vide 20), quamquam
jus varietatis dijudicatio neque et ~ettt'fas. est in illa oppositione,
enim momentum facit quod ad velut X, 2, 23, uhi soli Jens. et
sumnMtp solet dici, aut quod in Tarv. v habent pro tt.~Vide Ernest.
!ttmm<!))t proficere. Nostram tueri in Tcchno)ogia v. ~e<c'r~ ubi est
videtur locus Ciceronis ad Qu. Fr. diversa huic ~~f~a. Etiam Cic.
Ht, G,.ttt0nt)tt sumnta.Vide nos de Nat. deor. Il, 58, vocis gênera.
adj prooem. 20. Mox est post exi- /ew, asperum. Avic. PouL, et
~u<! omittit Flor. post varia autem /euM.VaU. )ib. RR. 7, 8, g, t0, et
Ambr. 2, Goth. Jens. (tac. Gesn.) lenis. HR. 3, 5, to omittunt ha'c:
CAMP.et edd. anté Ald. ace. Bad. et /eu[!ext6t~M. En.
Obr.~u/tt'ttu/ttnobiseumTuric. 5. ~cctdot. Turie. Floc. Guelf.
Flor. Guelf. CAMP.Re)iqui m. s.- (hic et modo <~mc~tt;f/) accidit,
Nostri ;)t summam, except. RR. cum Goth.
7, t0, qui in summa. Hn. 6. 7<t quibus aura illa conctpttur.
2. ~<!)ta est; non est et. Turic., De'eadem re, vu)gatam ille qui-
v. pletia n. e. e. Florentiiius, v. dem errorem secutus, Cicero de
plena est e., arsecunda manu varia Nat. deor. U, 55 QtttE spiritu in
est est e. "pu/n<o;)e~ anima ~ucttttr, ex ea
3.<~on~t~t.Hocadvocemtrans- « Ka)'.<redditur t'e.fïH~Oj pars con-
iatumvocabu)u.mdeindustria trac- o~ttMr coft/ts parte ~ua~an;, etc.
tat Demetrius de Eloc. 86. Vide Gesnerue.
 INSTITUTIONIS ORAT. LfB. XI, 3. ~99
quibus aura illa concipitur, an eorum', per quse~ ve-
iutorgana méat an4 ipsi propria natura, an piout
.movetur; lateris~, pectorisve firmitas 6, an capitis etiam
plus adjuvet: nam opus est omnibus, sicut? non oris
modo suavitate, sed narium quoque, per quas, quod
superest~ vocis, egentur dutcis 9 esse tamen'°debet, non
1. An eo,'um. Flor. omittit an. agnosci. Ita hœc de ore et nanftM
CAMP.,aceorum.Guetf. modo cura. exempUmagisspeciemhabent,
2. ~er nutp velut organa ?nea<. quamipsius,dequaagitur,rei
Vide f, 2 3o. momentum quo apparet sicut
3. Meat; an. Guetf., me~<a ion- rectissime poni.
quam. 8. Superest. Turic; Flor. (hic a
ipsi propria natura. Non pr. n~anu) est, cum Alm. Mox egre-
dubito, quin expungendum sit an. ditur, Turic. Flor. Jens. (tac. Gesn.)
Propo~itur hic novum q~aestionum cum Alm. BocH. et edd. meis pra;-
par, quibus singutis in initio nul- tcr CAMP.et A)d. ante Stoer. multis-
lum ait prsmitti oportet. Eadem que apud Hurm. redeunte eodem
ratione tertinm explicatur, ubi, Rollino, quod estfrugihusinventis
/ntcrt'.<<?<;fo!Mt;e, n<t capt(t!r?rtt- glandes malle. E Voss. i, 3, sege-
tas ptus vocem adjnvet, in incerto ritur. Nostri 'Codices ~eritttr,
est. Sic enim, It) quod cum paucis exc. t f (hic a sec. m.), qui egre-
fecitnus,)iTC dirimenda fucrunt, <7tttff; et A\ie., qui segeritur. ED.
ne Forte nïo~c~nr rcferretur ad fir- g. J9u/CM. e.icprotm)!~ sonus. Hoc
mitu.s, cujus verbi solum subjectum continuandurn est lis, qua: dicun-
est vox. De eo igitur est dubitatio, tur de residua vocis parte egeren-
utrum propria cujusque hominis da ne forte quis credat, permitti
voci sit naturu, an talis sit vox, a Nostro graviorem sonantiorem-
quaiis vis ea, per quam propellitur. que spiritum naribus excussum
5. ~ater;<, ~)~cfo)'Mfc. Turicens. (eleganter Gesnerus appellat an/<e-
Amhr. 2, Guelferb., <. 1)ectorisize. latum naribus minaciter displosis
Goth. (tac. Gesn.)~ec<0)'t'.< laterisoe. <on:tn!), qualis narratur fuisse Pli-
6. Firmitas. Turic. F)or. ()iic a nii majoris dormientis (Plin. Episit.
pr. manu) C.tMf., tt~tiTtttos, cnm V), t6, )3). Is enim est ex~ro&rany
Atmetov., capitis etiam p/t<);. Goth. Mnux, qui se audiri et animadverti
Voss. 2, Jens. omittunt ett'ant cum quasi imperat, qui se auribus in-
edd. posterr. ante Ald. ace. Bad. gcrit, qualis significatio est in be-
Gesn.BIp. neneiis e.t'o&rnH<<u, quse oblivisci
7. ty;eftt. Hoc qunm expnuctum eum non patimur, in quem contu-
vellet uncisque notaretGesnerus,, lin) us. Valdesimilis estpotestas im-
non attendit spectnre ista omnia ad ~;tt<t))</t§. 33. Fateor autem, pro
universa illa qua* pr-rcedunt, de- fame)t fortasse aptius futurun)
Inde ne in ipso quidem capite suf. Ottm~' vide X, 2, 32.
ficientem solius oris suavitatem tO. J?Metamen. Hoc ordioe Turic.
 300 M. FABIt QUtNTILIANI
i7 exprobranssonus. Utendi voce muhlp!ex ratio: nam
praeter illam differentiam, quae est -tripértita', acufec,
yroL'M,y?e~eB;tum intentis, tum rem: tum elatis, tum
!n/enor<6tM modis, opus est, spatiis qùoque 3 lentioribtis,
'8 aut c:~<:or<~tM.Sed his
4 ipsis media interjacent multa;
et, ut faciès, quamquam èx paucissimis constat, infi-
nitam habet differennam; ita vox, etsi paucas, quae
nominari possint, continetspecies, pro/3na cuique est;
et non haec minus auribus, quam oculis illa digtiosci-
19 tur. Augentur autem sicut omnium~, ita vocis quoque
bona, cura 6; negligentia minuuntur sed cura non

F)or. Âmbr. 2 (qui tres omittunt Goth. cum Voss. 2 Jens. et pos-
mox debet cum Almel. Voss. l, 3, terr. ante Bad. Vide proœm. 18.
Bern.), Guelf. Goth. (tac.Gesn.). Verba /;atet ~t~/erenttant omittunt
Re)iqnit.e.ItemTuric.,e~rot)'ns Ambr. 2, Guelf. (hic et))t/)t<a dat)
sonos. Voss. t, 3, e. socius. CAMP., cum Voss. 1,3, et Jens. (tacente
e. s. sed. An, omisso debet, fuit a Gesn.) posterioribusque ante Ald.
Qu. manu d. et lenis tamen n. e. qui editi ornnes u~ntfa. Sed Goth.
s.? ut plane hoc cohaereret antece- (tac. Gesn.) !))~tit<<t</t~<;ren(ta ita,
dentibus, more appositionis ad vo- cum Voss. 2. DeindepoMttntTunc.
cis quod f~pntut'. Exc. Santen. esse Basil. PoM~Ht, Gothan. Jens. cum
debet desiderare dieunt.–Va)). lib.edd. posterr. ante Ald. Disnosci-
RR. 8, g, esse debet. Cœteri 'r<idebet tur, Turic. ut Voss. 3, dinoscitur,
omittunt. En. de qua varietate hic agit Burm. et
t. Uf~H~t ~occ.Tunc., ttfc~t/a vo- ad Dec)am., p. t S~ et ipsum di-
cis, curn Alm. non Flor. (Vide XI, noscimtM Turic. infra §. 3t, cura
2 ~g ) An fuit uten~œ vocis? Vide Alm. Voss. r, 3.– De hisce varii~
nra){en)).adLiv.II,3~). t. )eett. nihil novi afferunt nostri Cu-
2. rnpf'rf) ta sic Amhr. 2. Reli- dices. En.
qui, quantum vidco, tripartita.Vi- 5. Omnium. Ma)im omnia; vide
de V, y, 5. Namomittit Goth. Pro notam sequentem.
elatis autemAmbr.~?a<M. Guelferb. 6. Cura; negligentia. Turie. Flor.
Goth. (tacente Gesn.) t)!~at<s, cum inserunt in cum Alm. Reliqui in-
Voss. t,2,3. terponunt et; nostrum e conjec-
3. Leiitioribus. R. 13, Jens., /e- tura. Postnco/.Ambr. 2, Guelf. in-
MtO't6tt.<.ED. serunt vel tnïCttta cum Goth. Voss.
4. ~t<; sic Ambr. 2,Gne)f.Goth. i, 2, 3, Jens. et edd. posterr. ante
(tac. Gesn.) Basil. Omittunt Turic. Bad. qui exsn)are ineptum emble-
Florent. (hic a sec. manu M) CAMP. ma testatur e VaU., ut abest nostris
cumA)m.R(;)iquit/s.MoxcotMfet, quoque bonis libris. Modo CAMP.,
 ÏNST1TUTIOMS ORAT. LIE. XI, 3. 3of
eadem oratôribus, quae phonascis, convenit: tamen
multasunt utnsque communia, firmitas cor poris, ne
ad spadonum 1etmulierum et seKtorum exilitatem vox
nostra tenuetur; quod ambulatio2, unctio, veneris ab-
stinentia, faciUs ciborum digestio, id est3, frugalitas,
praestat. Praeterea ut sint fauces :n<eyr6B, id est, moHes 20
ac levés quarum vitio et ~an<~ur, et o~CMro'<ur, et
e.<'<er«t:<r~, et ~c!H<<Krvox: nam ut 'tibiae, eodem
spiritu accepto, alium clausis, alium apertis foramini-
bus, alium non satis purgatae, alium quassae sonum
reddunt; ita fauces tumentes stran~M/anf vocem, obtta-
~~B~o6~curan<, r~ec exasperant, conuu~ fractis sunt

spec. et ~)ropr. Gue)f., voces, cum bis, quibus advocemfnrmandam

Jens. et edd. posterr. ante Ald. On:-
nia quoque pro omnium edd. iltae.
CtMp. feromox pro )!o;t. Guelferb.
omittit communia.
Ad spn~onMm. Turic. omittit
ad; sed Flor. pro eodem a et mox
exilitate, quod habet et Alm. Mox
Mtttctto, Ambr. 2, cum Bern. Jun-
ctio, Flor. Gue)f. Moxuenoti, Bern.
Pro digestio iterum abstinentia Tu-
ricens. Fior.7dem, Turicens. Goth.
(tac. Gesn.) C~MP., cum V oss. 2,
Bern. Po5t~*ru~a~. CAMt. inserit et.
Pro unctto Avic. RR. 3, 5, to
t~~tctto. Mox pro id est Avic. RR.
8~9 idem. En.
2. ~mtu/a<t0. ''Cic. ad Att. n,
"23, pr. Quum r~c~pant/tp voeulte
<'CGUMHeccMecMetnïtAttïtH&u/arey
~~a'c~tct<!ftam6tt/<!?u, ubiptura
Grsvius, quœ ad hujus rei ratio-
nem pertinent. Breviter ambulatio
digestionem ciborum juvat, tmctto
Mtranspiratione nimia impedienda
c vires continet, quare etiam phthi-
"sicis commendatur; veneris ab-
usus ut totinervorum generi, sic
"opus est, inimicus; quare~~u/a
imposita continehant cantores et
« actores suos magistri, etc. Adde
laudatam aUquoties velut Xf,
2,2~]. "SenecaedePoreioLatrone
"praifationem.n Gesnerus.
3.7(/e!t,yrM~a/itas.VideNostrum
Ub. X, cap. 3, §. 26.
4. Leves. C.tM)' /<*)te!, cum edd.
ante Bad. Vide §. ) 5. RR. 7, 11,
/CttC~.En.
5. JEte.ea~e)'a<ur.Turicens. Flor.
(hic a pr. manu) C.~Mp. omittunt
cum Alm. Deinde vox abest ab
Ambr. 2 Guelf. Mox !<ra):~u~a)t(ur
Turic. ex sequcntc littera v.
6. O&tMMefauces, in quibus ha;-
ret Ga[Ia:us, suadens ptœ eis obesas,
facile agnoscuntur ex eo, quod per-
vu]gatum est otftH~ere vocem, vide
Drakenb. ad Liv. VII, 2, g. Quum
enimc/orttaMm amiserunt fauces,
ottu!<E sunt facta*. Obesas equidem
a tumentibus non dignoscam. De
rasis vidimus supra )3. Confu/~tp,
quod ipse GaUaeus censet sunt
spasmo laborantes.
3oa M. FAB1I QUtNTJLFANt
n
organis similes. ~~c/~Mredam spiritus objectu aliquo,
sicut lapillo tenues aquse, quarum f)uxns etiamsi ultra
paulum coit, aliquid tamen cavi relinquit post id
ipsum, quod offenderat: humor quoque vocem aut
Humus impedit, aut consumptus destituit: nam fati-
~ado~ ut corpora, non ad prsesens modo tempus, sed
etiarn in fumrum afficit. Sed ut communiter et pho-
nascis et oratoribus necessaria exercitatio~, qua omnia
convalescunt, ita curœ non idem genus est: nam neque
certa tempora ad spadandum 7 dari possunt tot civilibus
t. f/njfus. Tnric. Flor. Antb'. j, .fatigatio. -Nam ~th~atto. affi-
Guc)f.C,\Mp.)')tttM,cumGoth. Ct't.Hicquoqnenaminterpretare
Voss. ), 2, 3, Bern. Alrnel. Bod). respiciendo ad sententiam paulo
Joann. et edd. anteEa<).(nisiquod antesuppressam; quodreftissime
Jens.persoIitumcompendnnn!~M). tennit, suo more cireumtoqueus,
Illud notabile; quodExc. Santenia- Gedoynus, dum interponit 7'n<
na cum Leidensi collata nufiamhic gationem eawc M? opu.!<jtM<~e))t est,
varietatem ostendunt. Bad. quidem ea enim, etc. Vide [X, 4, 84; 1~ 5,1
et Basit.~ttcttt.~ e Badii conjectura. 67;I,)),tO;It,ig,2'y.Aeeu-
Nostrum nulla hic certa auctoritate sativum autem adafficit ex proximo
nitttur, ut etipsum rarum es~'apud repete vocem; sic apparet, quid sit
seriptores.Codd.scnpturaquum ut corpora. Paritcr ut corpora fati-
repetendo anteeedens nata videa- j~ationeetiaminfuLurumdebilitari
tur, tutius fuerit reponere cursus, videamus, ita et vocem cort umpi
)vetdecurxu.namutpropius acce- monet.
das, non est necesse. Modo Guelf. 5.~Vona~.Turicens. F)or.(hica a'
Exc.Santen.~n~ttttturpro~tt~tiur, pr. manu) omittunt. Mox sed ora-
item objecto Gue[ferb. –Pt'o/!ujCtt! (o''t6tt!,Turic.Ftor.
nostri Codd. spiritus. Eo. 6. Necessaria exercitatio; sic Tu-
2.7yttmor.Turic.F[or.(hIcapr. ricens. C.\MP., cum Atm. non Flor.
manu) tum, cum A!m. (Vide §. t~.) Reliqui inserunt est.
3. Aut. aut; sic Tur. Ftor.CAMp. Mox post~en~ omittunt est Ambr.
Reliqui ut. ita. Nostri Codd. 2,Gue)ferb. cumObrecth. Pro qua
quoque ut. ita, except. R. n, qui Florent. (a prima manu) (Tttta.
.et.tto.ED. Nostri Codices inserunt 'ro ext, ex-
~Vamyaf~attO, ut; sic Turic. ceptoR.tt.E!).
Flor. Atubr-o (ex hoc tamHn non
7.~)n<ia)t(/M'n. Ambr. 2,Gue)f-,
affertur Mt), Gnelferb. CAMP.Goth. XDtj'an~ntHy cum Goth. Voss. 2,
Jens. (tac. Gesn.) cum Vôss. t, 3 Vall. Jens. et editionibus posterio-
(nisi quodhorum utërqne/t!tfy<7fo), ribus ante A)dum. Eadem nosu'I
2, et edd. ante Basil. He)iqui n. et Codd.ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XI, 3. 303
officiis occupato, nec praeparare ah imis sonis vocero
ad summos, nec semper a contentione condere licet,
s~pe dicendum sit. Ne cibo- ~3
quum p!uribusjudlcns"
rum quidem est eadem obseryatio non enun tam
moHi tenéraque voce, quam forti ac durabili opus est;
quum illi omnes, etiam altissimos sonos, leniant cantu
oris3, nobis pleraque aspere sint concitateque 4dicenda,
etvigHandae noctes, et fullgo lucubrationumbibendà,
et in sudata veste durandum. Quare vocem deliciis non 24
molliamus, nec imbuatur ea consuetudine, quae ~du-
t. Nec prtB~Mrare. Turic. Fibr. ret accusativum uoc~m. ïttud )evius,
(hic a pr. manu) omittunt cum Alrn. quod pro imissonisAmbr. 2 Guelf.
~V.pr<B~entre,Ambr. 2. Quumhœc Exc:Santen.:mtM<0)!M,vet<ntmt!
abfuerint ab antiquissimis libris, Mox pro Ne Turic. Flor. C.tMP.nec,
credibije est, aliquid datum post- cumAtm.
modo soli conjecturae. Neque enim 2. ~/untttS~tttKe!<s. Vide XI, <,
mihipiaeet verbum ~rfB~arare in ~8, ubi sunt eetttttm~tra/M~'uf/tc~
hoc loco; pro qno malim repetere ~tt~/t'ct'a.
vel talc quid, quod ei fortasseper- 3. û-t)th( oris. Vide §. t3.
suadebo, qui inspexerit locum a 4. Dicenda. Turicens. Flor. cum
Gesnero jam demonstratum Gic. de Jens.c~ Pro &z~?~~ Flor.
Or. I, ~Q.Huncprofecto locum an- (apr. manu) vivénda. Sed t't!u-
te oeulos habuisse Nostrmn ,.quum ~afa, conjuhctim, ut e Voss. t af-
ista.scriberet, nemo facile dubita- fertur, et estinaiiquot editis, meo-
bit. Est ibi focetn.senMmcxc(- .TumMSS.nutius.
tant, C<ÏM~ntnuC. <ï&OCMt~tfHO 5. Nec ~6uG<ur. consuetudine.
sono usque n<aMtMtmt[)nsonum Quamvis assnetns negiigentia; illi,
jec~MHtctou~t ouo</n?~mof/o col- qua laborat Noster in iterandis iis-
~eftt~t. Inde intetttgitur, quid sit dem vocabulis, valde tamen offen-
vocem a (Id est post) conten- dorbae geminataconsMettt~t'oe,
tioneco~~et' Est enim hoc ver- qua* quidem turbas quoque non
bum in Turic. F]or. Ambr. 2, ut et exiguas dédit. Vide not. seq.
Alm. Voss. 3. Contenf/o'e, Guelf. 6.QutC~tra~u.ct.J?2e<M~'co~-
cum Jens. et edd. posten'. ante Ald. Xtte~uf/t~p. Tnric..(qui et mox quo
Cedere, CAMP.cumAndr. Conquies- dt~y. ) Florént. Guelferb. omittunt
.cere, Ald. e conjectura Regii. Reli- cum AIm. propterbomoeote)euton.
qui co;!ce(/ere, quorum sunt Goth. .Ambr. ?., ~Mfïnt </c~tf~cro<ft~ ~t'
VaH.HoeBurmannusinterpretatur, e.c.,cumBern.Q:Mt't~es''r(tt/'e[
domum ire vêt aliquo, ubi re- !t(. c., CAMP. cnm Goth. ( de
quiescamus prœpostere oporte- omis!'avocH?tO)ttac.Gesn.)Vo;iS.
bnt enim verbum esse, quod rege- 2, Vall. QM<BjM;f/o'afa non !)f.
 3o4 M. FABU QUINTILIANI
ratura non sit; sed exercitatio' ejus talis sit, qualis
usus; nec silentio subsidat, sed fir,metur consuetudine,
~5 qua difncuttas omnis levatur. Ediscere autem,
quo exer-
cearis 2, erit optimum nam ex tempore dicentes~ avo-
cat a cura vocis ille, qui ex rebus ipsis concipitur, affec-
tus et ediscere quam maxime varia, quae et clamorem,
et disputationem,. et sermonem, etftexus~habeant, ut
36 simul in omnia paremur. Hoc satis est: alioqui nitida
illa et curata vox insolitum laborem recusabit~, ut as-
sueta gymnasiis et oleo corpora quamlibet sint in suis

c., Voss. 3. Quam Je.<K~rn<u)-a)t0tt
sit. f. c., Jens. cum edd. posterr.
ante Ald. Quum et hœc vetustissi-
morum auctoritate careant, fateor
me propendere in illam Ambr. scrip-
turam, cui par fere tamen fuerit
Goth. modo scribatur <~M<B. Nostra
debetui' Regli ingénie ,'qui non jam
inveuiebat in libris. Modo imbua-
mur, quod pturimaB habent editt.
(nonCAMp.)in nu!ioestMS. Deinde
ne silentio Ambr. 2, C~Mp. cum
Goth. Jens. Tarv. Subsideat autem
Jens. et edd. posterr. ante Ald. de
Goth. err. Gesn. qui perperam etiam
inde enotavit firmiter. Mox levetur
praeter Goth. et Voss. t (an 2?),
CAMP.quoque, ut suspicor; male.
Sententiam hanc consuetudine dif-
~Ct<~t<Mom)tt!/euatttfexcerpsitFlo-
,rileg. Santen.
). Exercitatio. qualis H! Vide
'!Q;itetnI,)t.,i~.
2. Quo exercearis, erit. Tuneens.
Flor. ( hic a pr. manu) quod non e.
3.~)tce)t<M avocat a. Turic. Ambr.
2,JtC<'nfMaMOCf)fa,CHn)Voss.3.
SedF)or., (/fce'afoeatur. Guelf.,
dicentis n Jtofata. C*Mp., dicentis
advocati,cum Voss. 2.Z)tcentt!a~o-
cati, Goth..D;cenfem a'h;ocata,
Jens. cum edd. ante Ald. DtCOttent
auocata; Gesn. Bip. Reliqui dtce'Kt
at)oca<u!Nostrume e conjectura.,
MoxTur., guœ.
praeeunteGesnero.
Posta~ecttts omittunt et Ambr. 2,
Guelferb. cum Goth. Jens. et editt.
posterr. ante Ald.; male, ut notat
Pou)., ~/cenM! auofat a
Regius.
cura; sic quoque Avic. RR. 3, 5,
!0, nisi quod dantconjunctima~o-
cata sed si facillima emendatione
dn'ides Toat:oca(a, ita ut sint'M aMO-
cat a, habebis optimam lectionem
quam e conjectura in textum im-
misit Spa)dingius, et quam in Poul.
nostro expresse reperimus. ED.
4. ~Ve.TU!.Turic. CAMP.,Je~e~'M!.
Hie ne ipsi quidem vetustissuno ob-
sequendum duxi, quiadeyocesem-
peres)/?ejrtu, non [/e~e.ftt!. Mox t)t
omnia omittunt Turic. Flor. (hic a
pr. manu) cum Alm. –Bt~e~tt!,
i. e., ejnsmodi locos, quos deceat
miserahi~is ille sonus, ad canticum
paeneaccedens.Vide§. t~o; !t, 1
t2. Mn)ims.ine/?ejcu)n singulariter.
5. Recusabit. Turic. recusavit.
Modo Guelferb. omittit illa. Mox
Turicens. Flor. (hic a pr. manu) et
pro ut. ~Atiefa, iidem. Turic. item
pro iter.
 ïp!STITUTIONIS ORAT. LIE. XI, 3 3o5
cërtaminibus speciosa atque robusta, si militare iter,
et quaerant
fascemque' et vigilias imperes,. deficiant,
unctores suos, nudumque2 sudorem. Illa quidem in 27
hoc opere praecipi quis ferat, vitandos soles atque ven-
tos, et nubila etiam ac siccitates? Ita si dicendum~ in
soie, aut vehtoso, humido, calido4 die fuerit, reos
deseremus? Nam crudum quidem, aut saturum, aut
ebrium, aut ejecto modo vomitu, quae cavenda qui-
dam monent', declamare neminem qui sit mentis
compos, puto. Illud non sine causa est ab s omnibus 28
t..Faxccm~ue; sic Turic. Ambr. ventisque cxpositnm. RoLL.–Vide,
2, Guelf. (horum uterque male mox tib.X,cap.5, t8,quiddePorcip
desiderata) cum A)ni. Voss. 3. Re- LatronitradidHritFabius.En.
Uquifascesoue. Atiquot etiam vett. ~.C'a~Mo;sicFtorent.Ambf.2,
edd. de infelicissima Regii conjee-. Guelf. cum Goth. Voss. 2, 3, Jens.
tura facesque (similis error Badii, et edd. posterr. ante Atd. aec. Bad.
qui .OMtKMHsua in textum quoque Go~tco,Turic. cumA)m.(Vide26).
assumpsit). Mox Turic. Flor. ( hie G<'<i~O)~,C~MP.Reiif[ulca/t~o~.
a pr. manu) tm~/e)e, cum A!m. De- Goth.(tac.Ge5n.)<<Merercm[u, cum
~ct'fKt, Ambr. 2, Guelfe. cum Voss. Voss. 2. P<'Mf'?''e)nM!, Vail. ( tac.
r, 3. Postremuset~uœrettt, utrum- Bu)tn.)DMe)emux,Jens.(tac.Gesn.)
que Florent. a sec. manu. De/tCiat, ~eserantu~, Tarv. DtMeremt;~ Voss.
CAMp.; idemque victores. Flor. (a i,' 3. Mox quidem cnff/ttm, Turic.
pr. manu) pudorem, eum Atme). F)nr. Ambr. 3 CAMP. Goth. Jens.
(Vide 22). Ludumque Basil. non e (tac. Gcsn.)Tarv. Nccessario trans-
sphatmate.–Kostrihabenta)ii~- posuit.Rngins. Vide IV, 2, )28.
cem~uc, alii fascesque. Solus Poul., Guelferl)., ~ut'amcnff/ifm; etmox
/acem~ue. Mox Vall. )iL. RR-.3, 7, quidem. Turicens. Flur. (hic a pr.
8,0, t/e/tCi'a~t, et ~uœraxt. R. 5, manu)enecto.
f/e/ïctettet~utBrettt. Avic.RR. to, 5. Ojn~~&u~. Turic., Aon~tt~.
tt,~e~Ct'e'tt<'t~ua')Mnt. ED.–jR! Flor. (a pr. manu )o)nu)t&M.t.Turic.
cemqzte.-Virgil. Georg. III, 46-4?~ Anjbr. 2 (hic et tïf/u~ e:f/n/e$f.'c~y
/iom<:)!M. Truste <u&~t!ce ?;Mm cum Voss. t, Bern. yrot~t, Tm'ic.
carpit. Quorum hic Pseudo-Turne- Q)tt, Turic. Ambr. a,Gueff. CAMP.
bus mentionern facit, mn~M ~fa- cnm Bern. Goth. Voss. f, 2,.Vatt.
rianos vide in lexicis voc. mulus. Jens. Tarv. ~Vo't omiuittir a Turic.
2'. Nudumqttè !tt~0)<'nt. Opponi- Fior. (hoc a pr. manu) Rt Ahnc!.
turëi, qui in veste perferendus est, 1 fn~teritidem a Turie. Fior. (hoc
· a pr. manu, a qua e[ ea/orMt). Sed
23.
3. Dicendum. die. Forum, uht Gttcïfet'b., non f)r&/<ror~. c.; etsic
eausac agebantur, crat sub dio, soli Fiorehc. a secunda manu.–Nos-
4. 20
 3o6 M. FABII QUINTILIANI
prœceptum, ut parcatur maxime voci in illo a pueritia
in adoiescentiam transitu, quia naturàtiter impeditur,
non, ut arbitror, propter calorem, quod quidam puta-
verunt nam est major alias. sed propter humorem
29 potius nam hoc setas illa turgescit. Itaque nares etiam
ac pectus, eo tempore tument, atque omnia velut ger-
minant~, eoque sunt tenera et. injuriae obnoxia. Sed, ut
ad propositum redeam,-jam connrmatse constitutaeque
vocis genus exercitationis. optimum duco, quod est
operi simillimum, dicere quotidie, sicut agimus nam-
que hoc modo non vox tantum connrmatur et latus, sed
etiam corporis decens et accommodatus orationi motus
Socomponitur. Non alia est autem ratio pionunciatio-
nis, quam ipsius orationis: nam ut illa4 emendata,

triCodd.,omttt&!M.MemproquMi germ. Turic. Flor. C~Mp. repetunt

dant qui. En.
t. Alias. Turic., a~a~ cum Alm.
-~tX, Ambr. 2. /;t aliis, C~Np.Ctun
Goth. et efM. ante Stoer. acc. Rû!L
Reliqui aliis. Nostrum e conjectura.
~a*< Gaetf. ( et hic vicissim illo )
çum Jens. non Tary. Pru tMt~eMtt
Turic.sueceMtt, cumAtm. etpalat.;
Gebh. probante hoc, uetùpe ut scri-
batur succescit, quod verbum quis
unquam !egit? nec quidquam ele-
(;antius vutgato. Pro alias pleri-
que nostri a/HS; nonnulli Mt aliis.
Pro hoc t0 solus /t<Bc, et pro
illa idem illo. Omnes turgescit. Eo.
3. Gefmuïa~ fene~fï; sicTuric.
( msl qnod geminant et obscurius
encliticam, qua* possit accipi uod )
cum Aid. quod a quibusdam legi
jam Regms testatur. FIor. C.mp.,
o. eo quod SttKt t. Ex Atm. < eo
quod t. (Vide IV, 3.) Basil.,
eo~tfet., cum aliquot Purmanni.
Re)iqui omittunt eoque Stfttt. Ante
eo tempore. Jens. priore loco inserit
maxime inter eo 'et tempore cum
edd. posterr. ante Bad. ~'af~ quo-
que Guelferb. pro nares. Pro sicut
Turic. sic.. Gueif., .vox ttOtt. Ambr.
2, dicens. Pro oxtttOtttTùric. CAM~.
ot't/tfte, cum Alm.
3. ~Vo)t alia est autem. Turieens.
F!or-, m.a.se</ est alia. Error natus
e compendio at (vide XI, t, 6y ).
CÀMp., ttott est auf~n alia; placet..
De transponendo autem vide Dra-
kenb. ad Liv. VI, l y, 3 item lexica.
Omittit Guetf. ou/ïM t~s. or. item
resonet. Pro peregrinitas CAMP.pe-
re~rtt'tum et ~rœcum. ~erum pro
~)'fMtt)nfe nam. MoxGueif., )!ua-
~t/o~ue~tttoretK cum Jens. Tarv.
( quamquam hi magis sua Mt/o<]fue)t-
tiorem) et edd. posterr. ante Ald.
4. Illa. ~a'c. Vide VIII, 6, 8,
etmox hic§. ~t. Gradus illi vir-
tutisoratoripe, ut sit oratio emen-
data, Jt7ttCt~a~ ornata, apta, ubi-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XI, 3. 3oy
dilucida, ornata, apta esse debet; ita haec quoque emen-
data erit, id est, vitio carebit, si fuerit os facile, expla-
natum,jucundum,u)banutu,!dest,mquonuHaneque
rusticitas neque peregrinitas resonet non enim sme
causa dicitur 6<!r6arK??~ GreEcu~fe.' nam sonis ho-
mmes, ùt sera tinuitu, dignoscimus: ita fiet illud,
quod Ennius probat, quum dicit sua~t/û~uent: ore
Ce<e~M~t~M<Me;non quod Cicero in his3 reprehendit,
quos ait latrare, non,agere: sunt enim multavitia, de
quibus dixt, quum in quadam4 pnmi libri parte pue-
que agnoscuntur a Nostro, velut tivum quomodo hinc eruam repe-
J, 5, hic autem in pronuncia- rio et tamen in proximis homo
<ionepercensenturiidem~§3o-33 dignoscitur, non res. Sed in pro-
(emendata); 33-~o (dt/ucfJt!); ~{o- verbiis quum multa supprimi so-
6t (omata); 6[ ad finem usque ca- )eant, potuit tamen et hoc accusa-
pitis (apta); nisi quod a §. 65 tivo masca)ino efferri, modorecte
inde ad <6~ propria gestus trac- expleatur sententia, quod iis facile,
tatio inseritur. qui locutiouem norunt. Vide ad
t. Bar&arum, GrfBcumi/e. Hujus sententiam.uuiversam VIII, 1,3;
quidem proverbii nullum prœterea et de pracstantia romana: pronun-
auctorem reperimus, et video ac- ciationis, cuj us meminit Gesnerus,
cipi quasi dictum de eo, qui pro- Cic.deOr.Ht,!).
nunciet parum latine, proptereaque 2. Ennius. latrare. "ApudCic.
aut barbarus videatur, aut Graecus «Bruto t5, ubi et i)tud, Latrant
quare Gesnerus remittit nos ad I, "~am quidam oratorM, non /o<jfttt<n-
l, t3, ubi de corruptis gra;co sono « tur. Sic de Orat. III, 34, de Pe-
latinis agitur. Possit tamen non de '<ricie, ~t /tt()tC non c/antatOt' ali-
latina modo pronunciatione usur- quis ad clepsydram latrare docue-
patum esse, sed a Graecis ipsis re- fat. "Gesnerus. VideetNostrum,
petitum, ut 6ar&ant! et Grœnm hie )ib.H, cap. )5, §. 4.
esset pro vitioso et eme't~ato in ge-, 3. His; sic Tu'ric. Flor. Ambr. 2,
nere; in qua ratione reponendum Guelf. 7s, CAMP. Reliqui m. Jens.
Gr<BCtt)K)te(vide §. t6). Sic appa- Tarv. Agit pro ait, non CAMP. Mox
ret, nihil medium esse, sed aut eru- dixit, Turicens.-(VideIX, 3,gy.
ditum, aut iHiberatem unumquem- Etiam VI, 3, 4 y. Ambr. t, d/xtt,
que prodi, ut primum locutus tue- sed per compendium t/t\<); item
rit. Nisi forte, hoc si voluisset, arte. MoxFiprent. (a sec. manu)
transpositurus erat Gt'ffCttm, bar- Guetferb. ctnen</ahoncnt pro men-
&<trunt;te;Haereoautemineoquo- tionem.
que, quod neutrum ponitur, non .{. /n quadam pront libri parte.
masculinumi neque enim accusa- t, 37;ï, 5, 32, 33; I, 8, <;
tO.
 3o8 M. FABM QUINTILIANI
rorum .ora formarem, oppbrtunms ratus; in eà setate
facere IMorum meutionem, in qua emendari possunt. `,
32 hemque si ipsa vox primum fuerit, ut sic dicam,S:
sana, id est, nullum eorum de quibus modo ~retuti~
patietur4 Incommodum: deinde non .surc~, ru~M~
immanis, dura, rigida, t~M~ ~'r~:K~uM, aut /€MUM,~
''mprImisverot,ttIntegro."Gesn. de quibus dixi, et hic ut sic ~team.
t./fetMOufj'sicTuricens.Fior. -Nostri habent alii modo fetu/t,
Ambr. t, Guelf. cum Goth. Bern. atiittunc~Mt.ED.
Reliqui Itaque. NostriCodd., 4. Patietur; sic Turicens. FIor.
~tent~ue. En. 7tem~ue si. pa- Ambr. 2,Gue)f. C*Mp. Goth. Jens~
tietur. Heferenda hœc sunt eo, qui- (tac.Gesn.)cumVoss.<,2,3,
bus, §. 3o, opus esse dicebatur, ut Bern.eteditiombusanteGryphB:
pronunciatio vitiis careret, quo- Reliqui patiatur. Nostri Codd.
rumque ope existeret illud, quod ~attetur.'ED..
Ennius probat. Verba autem~Uertt 5. Surda; sic Turic. Fior. cum ·'w
et patietur sibi invicem respondent, Alm. Reliqui subsurda. Mox Turic;
utruntquefuturi temporis. tn pa-, pura pro <<urNi. –~ur</< Hoc voeis'?
<t'c)t</oille est grœcismus, de quo appositum alibi non legitur, ut née
egimus.ad I, t, 3i quamquam de alterum, quod hic plerique, sed
rébus i<~rat~ modo u~urp~tus. recenïiores, )ibri pra-feruat~u~ur-~
2. tSt.ncnt, ut;sicTm'ic. Ftor. da. Facillima tamen intellectu vd-
( quan)quam ex boc si ah initio non cabuli potestas, quae non recedit
memoratur, per tneuriatn puto) ab illa, per. quam c<BCMmdicitur
Ambr. 2, Guelf. CAMP.G~tb. Jens. quod non spectatur. Simplex com-
(tac. Gcsn.)cumBod[. Joann.A!<n. posito pra*tu)i, praeter auctorita-~
Voss. 2, 3, Bern. et,editt. ante tem veterum librorum, eo quoque~
Gryph. Beuqui sit u.~j. ut, omis- (j~od nihil hic in vocis ma)a* vitu-K
so/tfft'tt. Cujus scripturaivindices perio erat nutigandum, ut nec re-
narranturVoss. t,Andr. Sich., ita liqua, quœsubjiciuntur, teniores?
tamen ut si habeant, non sit. Mox habent appellationes. Recte Gesne-
pro sic Turic. CAMP.si. rus utitur loco Ciceronis de Orat. v
3. Modo retuli;'sic Turic. Flor. J)t, U, vox absona <!(~Mea~ur</a.-
Ambr. 2, CAMp. cum A)meL Bodl. Alioqui, quum subrauca Cic. Brut;
Voss. 3, et editt. inde a Bunn. 38, quidni subsurda dicta fuerit ?~
exc. Capper.; is enim reToeavit re- etstt&n&sHr~a vidimus VI, 3, 90,
liquorum !ttt)tc dixi, artis crittca* sed non de voce. Vulgo dicitur
et eloquendi peritissimus humo. gauice une voix sourde, id est, vox_:
Apparet, qui sint viliores Codd- quaenondaresonat.ED.
(velut Guetf. Vall. Goth. Voss. 2), 6.Vana.Vox qualis sit, juxta cum
hic saltem metiorum seriptura me- Burmanno ignoro, et verum credo :`
dente v'tio illi nimis frequenti in quod reponere velit ipse, vasta, .`
Hostro. quummodofuisset(§.3i.) cui commendando adhibet Co)u-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3.
3og
!notn!~ acer6c:, DMS:c~ 7?~M, e/~emma~a; ~)?u':<M~, nec
6ref;s, nec parum </ura6!/M, nec ut rece~'<n' f/~Ct/M.
Dt/uctt/avero erltpro'tunc:ct<t0, primum, si verba tota 33
e;ner:n<~ quorum pars t/eroretr!, pars 6~<<<t<:solet,
plerisque extremas syllabas non perferentibus\ dum
priorum sono indulgent ut estautem necessaria ver-
mell. I, g, MMtt<<!(emoris, et VII, nisi quod R. 3, in ~))'<Bcepfo.Eo.
t:, canem fa~h latratus, prseter 2. Exierint; sic. Turicens. Flor.
aliquot Ciceronis loca facilia in- CAMP.'cum Atme). Andr. Ald. Obr.
ventu vide et Ern. Clav. h. v. Lon- Ambros. 2. Exeyerint,
Exigerint,
gius petitum et minus pro Quinti- Guetf. Reliqui c~e~ent. Frustra Bur-
liani candore, quod et ipsum tentat mannus yuigatam tuetur loco !X,
ille, raua, qnœ est, teste Festo, 4, )o6, ubi e~t'tu)- signiHcatu
parum /t~UtWa,~)ro.<'tntecanunt la- longe huic diverse. Nostri ha-
tratum sonans, unde ratM/<P dicti, bent atii ejc~entj aUi exe~er'nt, a)ii
"de qua vid. Heins. ad Ovid. 1. Am. exirderint. En.
t2, )g; et ipse prn:fer[ alterum. 3. fe)~ere)ttt&tM;.sicTuric Guelf.
Tnan)!, quae recensetur inier di- cum AIm. Bern. Reiiqui~ro/erentt-
versa vitia, rectissime monetur nos- bus. Modo Turic. nos pro non; item
trnm vocabulum plane falsum os- non cum Flor. pro dum; ace. vide-
tendere.~<!n'a,quœestCesneri tur Ahuei. qui et mox, itidem per
conjectura, forte in ipsa Campani compendium, sono non ind., ubi
ed. legitur (est autem frequentissi- Turic. solo Ho't i. Perferentibus.
ma harum vocum permutatio, vide Plus hoc est quam ~ro/cre~tfT'tU.
Drakenb. ad liv. XXfI, 7, 4); et' Vix enitn quisquam extremas sylla-
fuerit,utputati)}e,"inconstans, bas plane non pro~ert, sed pieriquè
in qua tenorem quemdam servare non perferunt ad atM/tenfex. Vide
non possis, quam in potestate VIII. Pro. tS; item IV, f, 47. Des-
adeo non habeas, sed quae subito titui syllabas tum puto quum iis
ffinatiumtonumquasieïidatur.M justa vis vocis noncontingit; neque
Mihi quidem ea ratio minime pla- enim cum Gesnero discerptas a re-
cet. Est vox varia etiam in laude liquis, «sine quibus placere, aut
t~S. CapperonneriusBurmanni « intelligi adeo non possint" intet-
conjecturam maligne taudans et ligo.Devorantur, quac vix prodeunt
vutgatae pra'sidia quaerens nihil pro- ore, destituuntur, quae claritate ca-
ficit. rent. Ad attttttmerant/unt a Gesnero
i. In receptu. Turic. Ambr. 2, i. rectecitatufCic.deOr.J)I,t[,
~r<Bce~)tu, cum Bern. Sed Flor., in e~rtntt~t<era!puttf~u!. Supra quo
~rfBcepfum, cum Voss. ), 3.er- que apud Nostrum est e~~anatto
ce~tum,Guetf. tftterceptu, CAMP. vocum lib. t, cap. 5, §. 33; 'et mo
jr./)<ce~<u,Jens.cumedd.posterr. do os e.rp/annttfm. Vide Ernest.
ante Bad. qui ex Vaji. nostrum ace. C[av.Ciceron.h.v.;Itemnosad
Goth. Nostri nihil novi afferunt ]ib.IX,cap.4,§.34.
 3<o M. FABII QUINTILÏANI
borum explanatio, ita omnes tmputare et velut annu-
34 merare litteras, molestum etodiosum~: nam et vocales
frequentissimè coeunt, et cohsonantium quaedam inse-
quente vocali dissimulatur3; utriusque exemplum po-
`
suimus 4,
Multum ille et terris.
35 Vitatur etiam duriorum Inter se congressus, undejoe/-
lexit, et collegit, et quae aHo loco dicta sunt ideoque
laudaturin Catulo~ua~ appe//af:o /!«erart<M. Secun-
dum est7, ut sil oralio distincta, id est~, ut, qui dicit,

t. Tmputare, sic Turicens. (uisi ascribenda sunt ? Suspicor magis,

;quod inputatte) Flor. Ambr. 2, (et
hornm uterque in, non t?M)Guetf.
cum Got]). A)m. Voss. 3, Jens. et
editt. posterr. ante Ald. acc. Rad.
Gesner. Bip. Reliqui computare.
CAMp., ut nos, annumernre, cum
editt. ante Rurm. Nostri impu-
<ar< except. R. t3, qui soluscom-
pu<at'e. En.
a. Odiosum. R. y, Jens. Ald. et
apud. Burm.Locat. adduntest. En.
3. OM.!tmu/a<Mr; sic Turic. Ftor.
Reli,qui'dissimulantur. Mox in loco
Virgi). omittitTuricens. ille. Goth.
inde pro unde. (vide IX, 5t).).
CAMP.idemque pro ;t/eo~ttc. Flor.,
Catullo, cum CAMp. et edd. ante
Ald., quomodo et VI, 3, 81, cum
Guelf., sed sine hisee erroris'sociis.
/).. Posuimus. IX,4, 40. « con-
sonantium ~t«p~<n hic est non
nisi una, i. c., m, qnare singutaris
ponitur t~iMtmu/a'tto'. fn exemplo
quidem illo libri noni hoc ~t terri.s
adjectum.non iegimus, quo- ipso
fit, ut utrixsque, et e)isiouisvoca-
linrn et, corrupta: tittera: m, non
adeo manifestum fuerit exemplum.
Num i~itur eo ~ho h;fc yocabuia
hic,ubinuncversamur,mate me-
morem fuisse Nostrum ejus, quod
supra posuerit, quum pra'sertim id
ipsum alibi..compareat IX, 3, Sz.
5. Alio loco. Reponendum arbi-
tror.: illo loco,(qualis satis frequens
est confusio, vide X, t, 24; item
XI, a, t5). Neque enim potuitsta-
tim omittere ejus,: quo nos modo
remittebat, loci mentionem; modo
latius eumdem comprehendas a §.
33, usque ad /jo finem.
6. J't Cattf/o. Apud Ciceronem in
Bruto, c.
y. &<:ttmf7ttntest. Spectat hoc ad
ea, quibus </i/McMatit pronunciatio
§.33.
8. Id est, ut, qui d. Turic., idem
qui d. Flor. Ambr. 2, Guetf.CAMp.,
i. e. ~ut< cum Goth. Jens. Tarv.
Ex Ahn., id qui d. E Voss. t ut
<yu<B f/)cat. Ha;si, an sequendi essent
vetustissimi libri', hac sententia
tS~cun</MntiHud, ut sit oratio dis-
hnc<M, quod dixi, continetur hoc
prieeepto et incipiat et desinat is
qui dicit, etc., in qua ratione vides
alienum ut; sed q'jum facillime in-
terci(!erepo[nerit,inse)endun]sua-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XI, 3.
et incipiat ùbi oportet, et desmat. Observandum etiam,
quo loco .sustinendus' et quastsuspendehdus
sit (quod Graecis ~o~K<yroM-j~, vel won~~
quo deponendus. Suspenditur, Arma ~uurn~ue cano,
quia illud ad~ sequentiapertinet~, ut sit, ~ir~M, yro/<r
denti Regio contra ire non libuit.
Ut nunc est, conjunetivi incipiat,
desinat pendent ab ut; alioqui es-
sent prœcipientis, et pro imperati-
vis. Locatelli ed. obtemperaverit
Regio, an e MS. expresserit scrip-
turam, dubitari potest. ~t post
oportet, quod tnserit Regius, mei
praeterjens. omnes habent. Guelf-,
etiam incipiat. Modo,ratio pro ora-
tio Ambr. 2, Gueff. T'o ut poste-
rius omittunt nostri Cddd. Pro et
incipiat RR. y, 10, n eftam tttct-
~Mt. Modo ratio pro oratto Avic.
Poul. RR. 3, 10, !i. Eo.
t. Sustinendus. su~e)!</en</tt!
sermo. Vide IX, 4, 68, ubi sustine-
tur spiritus.
2. Quod GnECt; sic Turic. Flor.
Ambr. 2, Guelf. CAMp. cum Alm.
Goth. Jens. (tac. Gesner.) et editt.
ante Gryph. Reliqui quam. Vide.V 1
t t 3; VII, 8, 2. ModoTuricens.,
sustinendum sed. Flor.Mftnctt~M?M
et. C~MP., !u&!<t(ue;tdu! et.
3.*T7ro<r~yTOÂ))V, Yel~OCT~~MHf;
stc Turie. Flor. Ambr. 2,Gue)ferb.
cum Goth. Vall. (tac. Rurx).) et edd.
ante Ald. exc. C~MP. ( nam et Jens.
nonnisi unum Me~) ace. Stber.
Chouet. Leid. Reliqui inserunt vel
J~6M!~o~v, quddpro ~o~roMtt
aliquotlibridare narranturin Leid-,
mihi quidem non visi. A)d. Basil.
Obr. tres voces dant, quamvis Bur-
manno testante, desiderare eos'vel
Turic. sane et A)m. vel
Mro~r)')'~M)tt.
t!yt?Tt~u)tx omittere dicuntur, sed
3i.
sermo
vocant),
36
in Turic. agnosco errorem, quum
illud quod ex e6 affertur, <r<!<r-
TM~xv manifeste sit ~c~rt~MXf.
Fere sic et Ambros. 2. 'T~oM-t~tt,
Gue)f.etJ!oo*r<t!7?oX)t. Sed aberra-
tiones iUaefirmantnostram.Sicnon
solo Goth. duce, id quod doctissi-
mus Schneiderusjam fecerat, lexi-
cis Fraecis pr'oscribemus novitiam
Yocem nec quidquam proScitver-
bosa Gibsoni sedulitas, si maxime
in suis BodI. et Joann. ( quod ne
memorat quidem diserte ) invenit
Jo-cM~'ro~t. Nec tantum ejus oculis
credo. MirorquodGâMp. a Gesnero
discrepantem non notavi. -RR.
t vel j!re?t<e~))~. Ca;teri Ofnit-
tunt. Sed Tx seqq. vel ~o~rt~yott
omittùnt iidem RR. 7, 11 caeteri
veio servant. En.
Illud ad;sie Turic. Flor. cum
Alm. Reliqui inserunt ut'rum. Modo
Turic., qute. Flor. qui pro quia.
Nostri, Codd., quia illud utrum,
exc. Pou)., qui illum ~<o illud. ËD.
5. Quia illud. perttxet. Omne
id quod adhuc lectum fuit,.designa-
tur pronomine illud, ut non opus
sit cum plerisque, sed recentiori--
bus, libris inserere virum post pro-
nomen, qualis structura non est
pro elegantia scriptoris nostri. Vide
I,7,8;!X,3,64;tX,4,65.Hoc
autem tenendum in prœeepto, quod
suspendere opponitur deponendo,
vel dtsttn~uenf~o. Neque ecim ju-
bemur intervallum his locis facere
pronunciandi (quod nemo non fac-
 -3t2 M. FABU QUÏNTILtANI

<~t<tpr<mM~6t6oris: et hic iterum nam.edamst aliud

est, unde venit 1, quam quo venit, non disun~uendum
tamen, quia utrumque eodem modo2 verbo contine-
~7 tur, venit. Tertio ./<<«~, quia iuterjectio~ est,~et<o
pro/KOU~ etcontinuum sermonemqui faciebat~,7<c[/:am
Zauï'nct~K~~dividit~; ob eamdemque causam, 6 quarto
pro/t~us, deinde, Laumot~ue venit littora, ubi jam erit
distinctio, quia Inde alius incipit sensus sed tn 7 ipsis
etiam distînet!on!bus tempus alias brevius, alias lon-
gius dabimus; interest enim, sermonem finiant*, an
tnruaerat);Sfd'rEÀ6t~v<yTf~MMVpo- 2. A'of/em modo verbo; sic Turic.
nercvetamur. Ad.<u.~en<7;<urinte)- cu'nA)m.(quamquampercon~pen-
)igendus!ermo, ne forte credas, dium ~). Reliqui omittunt modo.
ipsaYobaVirgiiianafaeeresub- 3. Qttta ttiter~ecttO. Turic., qua
jectum. Id vetat quod mox est hic !)t/cc<t'o. CAMP., quia injectio. Vide
.?'dverbi'm).Suhattd)esiHitut'ante Vtit, 2, t5; IV, 2, 12 1 de inter-
illa verha in his, ad illa, vel tale JtC~OH~O.
qni(i. Qnaenostrisensus ratio facit, 4. Quifaciebat. Jnsotenshaec~a-
~)t difMam illi, quam supra (), 8, ciendi significatio commnne aliquid
<.)t)edi(/M<tH~uc)M/<fcrstt))t inter- habere videtur cum illa gramma-
prétation). tica, quam vide l, 6, i3 seqq.
t.~en~, ~uanïOKO~c~t~.Turic. Continuus sermo eam formam ha-
F)ur., ~e<:Mt<jf.~uM v., cumAIm. <. biturus erat, ut legeretur proti-
Omnia h:6C no~ (/t!tt)t~Men~ttnt. f nus Lavinaque post Italiant.
continetur abesse narrautur a Voss. 5. J9tf<~tt. ~.aM)M<jfue. Omnia
a,ubisuspicora!terum,ve)tertium haec omittit Guelf. Sed CAMP.modo
simul deesse ~Ottt. Nittu ta)e m Italiam ignorât.
Goth.(VideX, t, 32. )Recepta pre- 6. Ouo'to. Turic. Flor., ~ttarta.
mitur sane isto post unde indica- 7.~e~t)tt~!M.a&tmM.Quam-
tivo, quem ego quomodo tuear non quam ferri sane haec structura po-
reperio; sed<~uot<it[udTurieens. et test, fateor magis mihi probari, si,
Flor. in cujus vicinia recte erat hie ve)expuncta,ve)in/nonutata prœ-
jnodus, starenequit. Praitereapra:- positione tn dativus contiugaf
sensucMt~ftocihujusnonest;de- verbo dabimus. Ha*c Spald. cor-
het'at dici Mnertt, quod tamen si rectio Wolffio valde placet. ËD.
minus facere momentum credatur, 8. Ft;ttant; sic Turicens. Flor.
inventam putem,medicinam, ut ex- C.tMp. cumAtm.Obr. )<e!iqui~f)ttM(.
pungatur secundo loco verbum (eu- Mox illam ante ~Ht'Knt. on:i[:it
jus ipsa in hoc sensu frequentia Gu'elf. Idem ~trtttt, et ~ttn)'et
satebrashabet)sic:"undeveniat altero pro a<t<e. Nostri CotM.,
"quant quo,nondist.t;t(n n j~))i'H(. Eo. <
 ÏNST1TUT10NIS ORAT. LIE. XI, 3. 3i3
sensum: itaque lHam distinctioriem, littora, protinus 38
altero spiritus initio Insequar: quum illuc venero,
atque
a/~mœnM~OtncË~ deponam, et morabor, etnovmn ) ur-
susexordiumfaciam.SuntaHquaudoetsine respiratione 39
quaedam morse etiam in period!s ut in illa, Tn cce<t<
vero populi romani, negotiùtn pM~/tcu~t ~e? en~~ma<A-
ter equitum, etc. Mutta~ membra habet; sensus enim
sunt alii atque alii; et sicut~ una circumductio est~, ita
paulum morandum in his intervallis, non interrum-
pendus est contéxtus: sed e contrario~ spiritum interim
recipere sine intellectu morse necesse est; quo loco quasi
surripiendus est; alioqui si inscite recip'iatur, non mi-
l. In potOf/M. Turicens., tn~eno. stituentemsic "utenimiXa/mcœtft
Fior. ,t)tpen7to. Compendium~Uud vero. etc.,muItaiDembrahabent
Gnelf. et Goth. Jens. (tac. Gesn.) "(sensusenimsunta)iiatquea)Ii
mutant expresso ipso et citent, "subunamcircumductionem);ita
cumedd.anteGryph.(VideV, t), « paulum. contextus. Cemina-
12.) tum brevissimo intervallo enim ni-
2. -Mu/ta membra habet. Hoc or- hi)moramur,videVf,5,et
dine mei prêter Goth. Jens. editt. modo §. 30, 3t. ~tt& çum accusa-
posterr. ante Leid. Gesn. Bip. Hi tivo structum vide apud Drakenb.
enim mtt/tet h. m. Id soli conjec- ad Liv. II, 55, <. Co'cuMt/uctto est
turœ dedi Gesnerian;c, quod cum ~cno(/:M, vide !X, ))8. Paulo
ipso et Bip. seripsi habct singu)ari proMtXK/ttmJcns.(tac.Gestt.)cum
numéro, eœteris omnibus p)ura)ent edd. posterr. ante Ald. Solus R.
ostendentibus. Nostri omnes ef .<tct<ft<)ta c!rcttnt</ttc<t'o~i. Avic.
Codd., multa membra /tct&e~t. En. Pou). RR. 3, 5, il, et unam C!)-
3. Et sicut. circumductio est. Cttnt~Mctfonem; sic ([uoque R. to,
Turic. suunam Ctrctt7Ht/ucf/OH~Ht. nisi quod etetiam. Vall. lib. RR. 8,
F)or.C.tMP., sub unam etrcum~uc- sub unam Ctrcumf/ucftOient. Eo.
tionem, cum A)m. Voss. 2, Goth. 4. Sicut. cf''cum</ucft'oe~<. Vide
(nisi quodhieaddit abinitio ali- notam superiorem. Locus Ciceronis
~fa~/o ). unam circumductio- est Philipp. II, 25. Surripiendunt
])en;, Amhr. 2, Obr. Sicut unam spiritum vide ad lib. IV, cap. i,
~tfCU?7t~ttf~07!em Voss. 3. Sicut §.78.
7f)tt! c. c., Voss. i. Mihitiquet, in 5. Sed econtrario; sic Ftor.CAMF.
yctustissimo quoque esse sub u. cum A)m. ~'<'<7<<contrano~, Turic.
c<rct[nt</McttO)tC).'t.Ut autem tota Hic item spiritus cum Ftor. C~Mp.
ha;c ~<! in vu)gata t~borat, ita Modo Florent., cotiez tt}; et mox
Obr. maxime sequcndmn reor 're- Gue)f., tHrn'~ten~um.
 3i4 M. FABII QUINTILIANI
nus afferat ôbscuritatis, quamvitiosa distinctio: virtus
autem distuiguendi fortasse sit parva, sine qua tamen
40 esse nulla alla in agendo potest. Orne:<etestpronuilcia-
tio, cui suffragatur vox facilis, ma</n~ 6ea~ flexi-
bilis, ~rma~ </t</c~ durabilis, clara, pura, secans 2 aera
et auribussedens3: estenim quaedam~ ad auditum accom-
t. Beata. Guelferb., 6oata. Obr., 2. -~em etàuribus; sicTuric. Flor.
~Bfet. Burm. malit lata, usus varie- CAMP.( sed hic ora pro aéra ) cum'
tateinV,i~,3l.(ubi et Florent. Atm.Voss.3,Atd. Erecta a., Guelf.
Ambr. l, &e<tftMtmt) et hic g. 82, ut et marg. Basil. ~erœ tauribus,
/att'orent vocem.n Gesnerus latum Ambr. 2. Reliqui omittunt et. Modo
in vitio poni arbitratur S. 10, ubi promorœFior.ntort.Pro~ttmVoss.
vocabulo hoc Noster quidem non 3 pulchra, de qua confusione
utitur, sed iis sane, quo ibi nos re- agentem Bentleium consulerc jubet
mittit Quintii., locis Cicero. Bur- Burm. ad Horat. art. poet. v. 99.
manno autem demonstratum exem- Mox CAMP. atque pro utique.
plum ipsius conjectura; répugnât; 3. &ca)t! aera et auribus sedens.
ibi enim 'profecto est in vitio lati- Hoc conjungendum unique vocis
tudo vocis. Beatam igitur vocem
proprietati assignandum est, ut ap-
cum Gesnero inteDtgere "ut~e~tjc paret inserto hic demum et. Neque
m~efttMm eogor, Mqua: virtutes enim in tanta enumerationis multi-
« oinnes habeat, qua' sufficiat una tudine et ita subjiceretur, si ul-
omnibus contentionibus remis- timum aeque distaret a proximo,
sionibus, quae eadem, prout opus, quam a reliquis. Conatur scriptor
sit acuta et gravis, etc., quam- virtutes vocis quam manifestissimis
quam plane quidem non acquies- notis signare, non quidem paratis
cens in hac interpretatione. Illud in illis, sed quas ipse nunc fingat.
génère videtur tenendum in hac ap- Quare minus assentiorGesnero sua-
positorum vocis multitudine, non vitatem hic magnam vocis agnos-
certa et ad artis formulam redacta centi, qua: ita demutserit audito-
discrimina hic notari, sed aliquid rem, ut etiam post dicendi finem
latius fun'di, in quo possit una ap- audireiHam sibi videatur, quem-
pellatio alteri valde respondere. admodum ille Nigrini Lucianel
Quid autem sit quod pro beata auditor e. 7, i~f ~mt! inquit,
Goth. 2, et Kapp. dicuntur dare ff 0 H~û$ ev T~ ot~O~ ?r<t~~M6V«. 't
j~on~, 'plane non exputo [Corrup- Ego magis ad naturafem vocis ha-
tum videtur e fortis Interpretamen- bitum refero, ut qua: facile possit
to. ]!. ]. Nihi) tale in meis quidem exaudh'i et in aures Imas penetret,
libris. Mirus etiam Aldus, id quod nec quasi ad earùm modo fores ac-
nemo notavit, post beata inscrens cidat. Aliud erat et magis Hgurate
bona. Ilobertus Titius, indicante dictum sedere JX, g~.
Burm., elata'reponebat pro beata. 4. Est enim ~ufEt/am. Nemincm
R. t0, boata. Cœteri beata. ED. hic qua'sisse video, qua* csset ratio
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3
modata, non magnitudine, sed proprietate, ad hoc velut
.tractabilis, utique'babens ômnes in se, qui. desideran-
tur, sonos' intentionesque, et toto2; ut~alunt, orgàno
instructa~; cui aderit lateris Hrmitas,.spnitus
harum sententiarum per conjunc-
tionem enim nectendarum. Ne id
quidem quisquam diserte monet,
subjectum nostri sensus non esse
pron.unciationem, sed uocem.Quam-
quam hoc agnovit Gedoynus, qui
suis fortasse popularibus recte di-
cere est visus, quum rationem,
quare orna<Mm appellaretur aii-
quod pronunciationis genus, af-
fcrriaudierunt eam, quodessetali-
qua vox certo modo comparata, etc.
Sed ii,- ante oeulos non habuerunt
difficultatem, qua' est in latinis,
ubi, postquam suffragari dicta est
omata: pronunciationi vox mao)M,
protinus subjicitur hœe ejus rei
causa, quia vox sit no): tno~)t:tx-
dine, sed proprietate accommo-
data ad auditum. Has turbas ut
componamus, mutandum erit enim
in .etiam (qua* est frequentissima
confusio, vide XI, t 82.), utin-
teUigatur, etiam prœter illam, tnu-
tam vocis feiicitatëm, :qualis modo
tôt ejus virtutibus enumerandis de-
monstrata erat, qusque nonnisi-
raro hominibus contingere potesi,
esse aliquas natura* in hoc génère
dotes, non quidem summas, suffi-
cientestamenhuie negotio. ~d/toc,
in quo et ipso lapsus est Gedoynus,
sighificatu accipiendum erit eo
quemvidimusIH,6,53.jEst, quale
hic in initio sensus, sa'pissimeani-
madvertimus, velut VII, 2, 11. In
hac sane structura, etiam ob soni
suavitatem et fere malis prae eft'nm
velut IV, 2, t28. Sed ne h:cc qui-
dem dura mutatio, utetiimtrans-
3r5
quum
éat in et; vide Drakenb. ad Liv'
XXXtV, 5o, y. Fortasse tamen prœ-
stiteritaut~Mrenocet'cprocM~,
quœ et ipsa confusio rara non est;
vtdeIH,3,Jo;itemhic§.62.Ita
nullum fuerit asyndcton'in nostra
sententia. <7<Me significat, id sal-
.<em non debere desiderari in ista
vocis inediocritate, ut omnibus so-
nis satisfaciat.
i. ~'Ot;o~. Ambr. 2, .ttnu!, cum
Bern., Màndienti, sed inani, spe-
cie. Voss. 3, simul. Guelf., sine.
Nostri habent alii M))<M, alii
-!i)ttt~.Eo..
2.Bttoto. tn!f)'ucia;CNt.Turic.,
ettoto.M: a. or~anacu;. F)or., et
tota u. a. or~nno cui, cum Aime).
(Vide §. 2y.') Guelf. nihil nisi et de-
siderat,ha*c dans: t~teHitonex~uœ
~<oto, etc. I))a quidem Florentina
scriptura carere potest participio;
netjue (amen veram existimo.
Buttmannus miratur Spaldingiurn
hic antiquissimos suos deserentem,
et rationes hujus judicii non red-
dentem. Sibi vero optimam videri
Flor. scripturam, et in tevi Tufie.
aberratione semina esse interpola-
.tionis, qua; est invutgata conten-
dit idemButtm. Cui ri oroana p)a-
cet,.quumsien)ura)iterfereubi-
quëiegitur apud aliosetNostrum
§§. '6, 20,1, 2, 3o,pag. 74, not:
2, hujusce editionis. Unicus autem,
§. !6a, locus contra non valet
quem nota sequenti illustrari qui-
dem, non autem hue respicere ar-
bttratur Buttmannus. En.
3. Toto. onyoKO !?i!hMC<n.*Cm
 3.6 M. FABII QUINTILIANI

spatio' pertinax, tum labori non facile cessurus.

4: Neque gravissimus~ 3 autem in musica sonus, nec acu-
tissimus orationibus convenu nam et hic parum
clarus, mmiumque plenus nullum afferre animis
motum potest; et ille praetenuis~, et Immodicae clari-
tatis, quum est ultra verum, tum neque pronuncia-
tione flecti, neque diutius ferre intentionem potest.
Nam vox, .ut nervi, quo remissior, hoc gravier? et
non unus modo atquea)tersonns cilices rursus. CAMP. (omisso antea
"respondeat, sed quicunque sunt non ) f. cessurus rursus.
in polychordo, vel hydraulico or- 3. Gravissimus. t't musica sonus.
<igano, tonipareant. Vid.Xt,3, 1 Nihi) a)iud in musica hic signiHeat,
i6, ubi tubos quosdam,vel tibias quam si dictum esset ot c/<of(<t!,
inte))i{';i, per quas spiritus meet, vêt in lyra, et recte YMTtte et J~roLTMc
c apertum est secdone vero '60, admonet Pseudo-Turnebus. Vide 1,
M o~ya~M~ esse systema plurium to, 3.
sonurum. Elegans Tertulliani de- 4. Autem; sic Turic. Flor..Ambr.
« scriptio ex fib. de anima c. 14, 2, Gue)F. CAMP.cum Goth. et edd.
etiam hic tegatur Specta porten- anteGryph.Retiqutut, fœdissimo
M~tMt'tnam Archimedis munifi- asyndeto, nec ulla proba sententia.
"Mnftam, organum hydraulicum -Nostri autem, except. Poul., qui
*<~tco, <otmem&ra, tot partes, tot solus ut. En.
«com~a~tnM. tot itinem vocum, 1 5. Et hic. et ille. Turic. Flor.
"totcoM??ejï~ta sonorum, fotcon!- CAMP.,tn ht! ille(omisso antect),
MmerCt'a modortt)t, tot acies.tibia- conspirante in priore varietateAtm.
<frtt!n, et utta moles erant ofn~ua. Sententia quidem non est nulla in
« Ctesibio tribuit, et nominàt-Plin. hac ratione in hispro /t0rum duo-
« VII, 3~, sec. 38, et feguntur hodie rum nec statim sic'recurrit per-
machinationes id genus in disci- turbatus pronominum ordo, de quo
puli illins Meronis Spiritalibus in vide modo §. ~0. Etegantiortamen
« fine. Poeticas descriptiones sup- videripotestvu){;ata. Goth. et t7/c.
f peditavimus ad Chrestom. Plinii intentionem potest omittit propter
« XLVII no. i2,p.~o~)Gesnerus. homœoteteuton (vide§. 36). Pro
t. QMum spatio. Gue)f tum s. ultra Flor. vulitera.
Vide I V, t, 66. Poterat, sicubi alias, 6. P)-<BtenMt!.Guelferb., ~ro<f't)M
hic rectum videri tum; sed diligen- (superseripta sunt hœc ~(enm~,
tioremtamenarhitrorrationemvu)- peHttM). Obr.ertenttt' utseeun-
gat:e. Née probandusObr. quimox da Gue)f. manus. Sed vide XI, t, 31.
tum est ultra pro quum e. u.; item Hoc ~raMor; sic Turic. Flor.
idem tum gratiam. Ambr. 2, Guetf. Goth. (tac. Gesn.)
2. Facile cessurus. Turic. Flor. C.~MP.cum Almel. Rcliqui inserunt
(hicprimam Yocem disjunctim) ~tt- et; sed vicissim unus CAMP. idem
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XI, 3. 3j7
plenior; quo tensior, hoc tenuis et acuta magis est
sic ima vim non habet, summa rumpi periciitatur:
mediis ergo utendum sonis hique çum augenda in-
tentione excitandi, cum summittenda sunt temperandi.
Nam 'prima est observatio recte pronunciandi,
cequa- 43
litas, ne sermo subsultet imparibus spatus ac sonis,
miscens longa brevibus, gravia acutis, elata summissis,
et inaequalitate horùm omnium, sicut
pedum, claudi-
cet. Secunda ~ar:~a~ quod 3 solum est4 pronunciatio

infercit mox ante tenuis. Pro quo
autemtamjens.etpostprr.editt.
ante Ald. correxit Regius. Errore
carent MSS. et prineeps. Mox Tur.
Ftor. (enutMem acutum pro tenuis
e( acuta; item summarum pericli-
tatur pro summa ntm~t perielita-
tur, proclivi errore.
i. Ergo. excitandi, cum. Turic.
Flor., e. ittensibnis eique tum a.
iltterpretatione e. tum. Ambros. 2,
igitur u. s. h. tum a. i. e. tunt., et
sic plane Guelf. (nisi quod crqo, et
hi quoque, quorum utrumque et
Goth. tac. Gesa.) Ex Alm. nihilaf-
fertur, nisi tnter~retattOtte. Ct~tp.,
e. u. s. <*quoque c. a. t~tenho est e.
c., cum Vall. et edd. ante Ald. ls
enimtt~uec))mBad.n~uedare
narrantur Alm. Voss. t, 3; sed tt
quoque, Voss. 2. Intentione, no-
biscum Voss. 3. Reliqui igitur (hoc
edd. post CAMP.exc. A)d. vide V,
<o,5~.)u.A.c.a.tn(e)tttoe;!te.
c. Suspicor primitus fuisse sonis est
hique, quo minus placet verbum
substantivum ponere pro ablativo
intentione. Et hic et moxsummissis
e< per duplicem m, pra; quo Ges-
nerus maluit !u&m. (Nec in pos-
teruutauctoritatibusdefendemus
nostram rationem, quacum Turic.
Flor. semper, ni fallor, reliquorum
optimip)erumque conspirant; vide
et summoveri XI, t, 85; XII, 2,
t5.) Ambr. 2 postremum summi-
!tMcf.'Turic. autem, Fior. Gue)f.
omittunt et post participium ( pro
quo ipso summis Ftor.). 7)ttB~ua-
litatis mox CAMP. Post claudicet
Jens. inserit iterum Mrtno cum edd.
posterr. ante Stoer., male, necullo
addieenteMS. Jidem qui hic et mox
§. 45, summisso.
2. Secunda fanetM. Turic. Flor.
Ambr. 2, Guelferb., secundo varie-
tatis, cum Alm.-Sic quoque Avic.
RR. 3, 5, 10, tl. ED.
3. Quod solum; sic Turic. Flor.
Ambr. 2, Guelferb. cum Jens. et
posterr. ante Atd. ace. Leid. Rollin.
SedGoth., quod sola. C~Mp.,ou<B
sola. Reliqui fjfuœso~ttm. Modopost
varietas mecum est omittunt Tuhc.
Flor. Ambr. 2, Guelf. CAMP.Goth.
Jens. (tac. Gesn.) cum editt. ante
Bad. qui e Vall. inseruit, parum
eleganfer, nec credo, quod nar-
rant, esse in Alm. Ex illo varietatis
vetustissimoruin efficio uan'etfu,
id quod, etc.NoStfi quod solum,
exc. R. g, qui ~«a' sola. Post varie-'
tas est Poul. Vall. lib. R. 7. ED.
/{, Quod solum MtMro<!tf)tc<«<(0
 3i8 M. FABII QUINT1LIANI
44 ac ne quis pugnare inter se putet aequaMtatem et va-
rietatem quum illi virtuti contrarium vitium sit 2 inae-
qualitas, huic, qui dicitur3 ~o-joe~ quasi quidam
unus aspectus ars porro variandi quum gratiam prae-
bet, ac renovat5 aures,,tum dicéntem ipsa laboris
mutatidne re~cit; ut standi, ambulandi, sedendi, ja-
cendi vices sunt, nihilque eorum pati unum diu possu-
45 mus. Illud vero maximum (sed Id~ paulo post tracta-

Non tam varietatem ipsam solam ( Graecum valde si-

dicit esse pronunciationem, sed
tum demum esse ~ronunc«ttt0'<em,
quae quidem mereatur hujus nomi-
nishonorem, si faneturiiia. Quare
maluit neutrum genus hic prae fe-
minino. Vide IX, 4, 33; Item hic
§. 35. Ita supra ne dicere quittem
quemquam agnoscebat nisi qui
disposite, etc. X, )2.
ï. Ac ne outs. soni tntentto. In
his qui orationem expedire cupiat,
eum notas seqq. inspicere oportet.
Discordantem <!& oratione vocem
demonstrat Almelov. in loco Pli-
niano Epistt. U, )g,6, sed levi
similitudinisspecie deceptus, prnp-
ter d<scor(/t<B, quod ibi est, voca-
bulum. Idem in/~oM'rot< Ciceronis
utitur loco Brut. c. 66 vocis parva
contentio, omnia fere ut similiter
atque uno modo dicerentur. Quod
ait Noster paulo post se tractatu-
rum, id est in loco de apta pronun-
ciatione a §. inde 6t. Ad nihi).
«unum diu vide f, )2, y.
2. ~tttttmstf; sic Turicens. Flor.
GueIf.poth.(tac.Gesn.) CAMP.Re-
liqui s. v. Modo putat Turie. et sola
Leidensis omittit ac ante ne quis.
3. Qui dicitur. quasi quidam.
Turic., <jfu(Bd. ~t. ( saltem nihil va-
rietatis notatur in graeco) q. ~.Fior.,
gu(B d. avOjMotf'x
mite huic praefert Tarv. sic: ~vc~u'~)
o.o. Ambr. 2, qui (sic enim refer-
tur ) d. MONOIAla quisi q. Guelf.
OMO*d. ~MOtaxft'ftq. o. Femininum
OtMBexVoss. t, 2 quoque affertur;
item que pro qui est in Goth. (tac.
Gesn. ) Sed Bern., ouo* d. jUotM«)'<~
qui si quidem. Obr.,ouœd'ot0t'<f'<t
q. q. Edd. ante Ald. hoc ordineoutp
d. quasi quidam /~(!fo«<fHC,prêter
CAMP.qui ad amussim nostrum dat,
ut possit inde profecisse videri cor-
rector ille Regius; sed ordinem hu-
jus tenent omnes JMSS. VaU. tib.
Il. Q, ~UfE dicitur ~OtO!«)MC,quasi
quidam; sic quoque Avie.Poul.RR.
3, 5, 8, nisiquod dant/~ovoe~/ct~et
RR. y, Il, t3, tttojM~ft. Eo.
4. ~yectu! ars porro variandi
quum. Turic. aspectos porro ei.
Etiam Alm. narratur omittere ars.
5. /}enofot. Ambr. 2, Gue]f., re-
novet. Hic et tt~uM omittit ante~tu.
6. Sed id. Turioeus. Flor. CAMP-,
s. illud. Et mox Flor. ~erfractaft-
mu.< pro post tr. Turic., post trac-
tavimus. Item con/tnn<!)t</a, Turic.
Florent. Ambr. 3, Guelferbyt. cum
Atmet. Voss. l, Gothano et editio-
nibns ante Aldum, excepte CAMP.
qui tamen ante hane vocem inse-
rit et.
 INSTITUTIONIS ORAT. HB. XI, 3.
bimus), quod secundum rationem rerum, de quibus
dicimus, animorumque habitus conformanda vox
est, ne ab oratione discordet' vitemus igitur illam,
t..Pueor(7et. una qucedam. Tu-
ricens., encorde. i. i. q. ~t. v.
itaq. Flor. item itapro una. CAMP.
dt~cotf/at'e videamur. T~ifur illa q.
y. jU. v. u. q. Voss. J, videmus pro
vitemus. Goth. quidem pro quce-
dam. In sequentibus Voss. 2 ac to-
ni dare narratur, quale nihil Goth.
(Vide §. 4'-)) sed hic supra rattone
( tac. Gesn.) pro oratione ante dis-
cordet. Hue usque percensui
loci, ut nunc est, vexatissimi va-
rietates, quo facilius multiplicem
ejus difficultatem demonstrare pos-
sem. Namque, ut ab hocordiar,
minime placet, quod, quum modo
graecum vitii vocabulum retu)erit,"
continuo, quasi nihil tale praeces-
serit, iterum jMovoTov'~e,ut ~raece
vocetur,, mentionem facit. Majus
autem fit illud incommoduin, si
scripturas vetustissimas prioris vo-
cis jp-aecaeintuemur. Censet quidem
Capper., quœestfatùa ejus oratio,
neque enim lenius hic u)]um con-
« satis probabi-
gruit vocabutum,
n litatis habere videri lectionem
~ObrechtI') (qua* est et Bern.),
sed an vocabulum grœcum esset
~eto:tth'a, quaerere'neglexit magnus
hellenistes. Mihi tiquet verbum il-
lnd, ut quisque vetustissimus est
liber, exhiberi ita jMoya)tf<=t, nec
caret auctoritate ista appellatio,
quœ tamen ipsa sane novis nos pré-
mat interpretandimiseriis. Ut enim
jamnegligaturea, de qua dixi, mo-
lesta ~MOfoc~tAc et ~MovoTovetc
simifitu-
do, quid est, quod~o~Mf~a-v reddit
Noster quasi quemdam unum as-
pectum ? Nihit i))ic ocu)i gerunf,
3'9
aurium est negotium. At si rursus
permittere te malis vutgata*, quippe
quaBeareathiscenaevis, vide mihi
insolentiam et inconstantiam di-
cendi, ubi primum, id quod'tetigi,
in mero audiendi opere aspectus fo-
ris arcessitur, deinde graeca dictio
sic implicatur orationi, ut fiat ea~
non artis aliquod vocabulum, sed
latini, quo utitur Noster in expla-
nando, substantivi appositum:o-
voetJttCaspectus. Nec usquam in li-
bris ostenditur, quod tamen magis
ferri poterat « quod dicitur ~M-
« <o6«f6:. Quod autemTuric.nutia
notatur in hoc gra*cq differentia,
obscurioribus litterarum ductibus
imputo, qui agnoscinonpotuerint.
Equidem mihi ipse irascor, quod
nihil sani extundo. Debebat enim,
si forte cantus excidisset post unus,
ratio aliqua iniri mutandae 'vocis
aspectus, in qua vitium satis aperte
demonstrat Turic. aspectos pro-
fecto non daturus, nisi aliquid male
lectum ibi esset a lihrario. Hoc mo-
do compendifaceremus inelioreque
aliquo mutaremus etiatnmotestum
illud ars, quod novitium eon'igen-
tis librarii eommentum esse, plane
inihi persuadetur. Rursus porro pro-
bum est et habet solitam Nostro
vim in transitu et oppositione. Vide
JI, 3, 5;Ht, 6, 8. Alioqui ~ronMH-
cttïtto~~ uarttïnjtc sane blandiri
possit. Praeter haec satebra; sunt in
eo quoque, quod iUud ite quis.
putet manet ~tMT~fo~~rot; quam-
quam video posse intelligi simpli-
cem dissuasionem; ~cd hoc si vo-
dieturum arbitror:
)uisset'Quint.,
 320 M. FABII QUfNTILIANI
vocatur, una quaedam spiritus ac~M
quae grsece ~o~oTov[<x
soni intentto non solum né dicamus omnia c)amose,
quod insanum est; aut intra loquendi ~modum,~
quod motu caret; aut sum misse murmure, quo etiam'
~6 debDItatur omnis intentio sed ut in IIsdem partibus
iisdemque affectibus sint tamen quaedam non ita ma-
gnae vocis declinationes, prout aut verborum dignl-
tas, aut sententiarum natura, aut ~depositio, aut;j'`
Nec OtttMuant.KU<ct~ non ut nunc 1'
ou[x. putet, quum nusquamvox
est, ubi ac jubet exspectare pen- ttec,Tetne<~[<eitaadhibeatur,ut `
dentem inde sententiam. Neque resotvendasitinetne,verecenset
enim credo jungi sic posse u ac, idemButtm.En.
"ne.aspectus,arspf)rro,etc. i./tttra<o~[(en</t. Turic.,ttfe)-~
Alias enim porro in initie sensuum <t//Ot7ueK~?n~cum A!m. quamquam
poni solet. Sic apparet, opiner, lioc pe< compendium. Flor., t))<)'6[
etsi res et sententia satis perspicia- a</o~ueK<cm. Erroris origo patet m
tur in hisce, orationem tamen longe Turic. Pro f/e&thtatttr Turic. Ftor.
esse a sanitate, quam, ne conjec- dedi /attt!. CAMP.,f/e6t7t<e<)t7-.Mox )¡
turis quidem tentandis, ei reddere declamationes fœdum vitium Guetf.
mihicontingit, contento uteunque cum Jens. et editt. posterr. ante
hac difficultatis expositione. Gai- Bad. Nihi) tale in CAMP. qui nec
tœum, gtossas accusantem in hisce caret post motu omittit cum Jens.
quasi. aspectus et una. intentio, et edd. ante Ald. Sed ~M;!t. <jfttt–;
commemorare vix attinet. Verba <~empau)oanteTuric.CAMp.
hœct~M/atorn. diu possrtmus ha- 2. 7ntra loquendi modum. VIde'~
bet Floril. Santen. hisce solis mu- §.8.So)ttaauten'/oqufn</tet</t-~
tatis:muta<tO,?)t/n/,vetKt/ cc)t</tt)ppositio,YiderV,2,n8,.
Nimium Butunanno hic sollicitus quausus<'stEupo)is,referenteP)u-
videtur fuisse Spafdingius. Netnpe tarcho in Atcibiade, p. 1~6, Ë: j
vocem ~tovo6t~t)C,quae a primitivo Â~~6<V ct~t~TOCtfi<f~Tû)Ta.TOCAe~'ett.~
<!<fo:formata est, satis explicari no- Quid mox sit etiam, parum asse-
tione aspectus arbitratur idem But- quor.Sane</e6t~ta(U)'murmureom-tii
tmannus cui lectio, quod dici- nis intentio, ut non videatur opus~!
tur jMOtoftJ'tc
) nu!to quidem MS. hoc tamquam inexspectatum lec-
data, sed a Spaldingio timidius pro- tori ing<;rere addondo etiam. An ita
posita,veraseriptoris nostrimanus accipies ipsa quoque intentio de-
videtur: nam ponihic debuit, quod LUitatur? n Ne hoc quidem va)de
differret ab illa, quae sequitur,~t0- ptacet.
«iTOTf~,utgenus a specie. Rptinen- 3. ~ut dfpo~tftO, aut tncfptto.
dum utique illud ars quod in uno, Ha'n trànsposita malit Gesnerus;
aiterove Cod. tantum deest, et non prêter neeessitatem, ut opinor,
mutanda illa ne quis. ~)t<(ctin nec quoniam <<!t;!t'/<E notabiiiores tnt-L
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. XI, 3.' 32:
mceptio aut transitus pbstulabit ut qui singulis
pinxerunt coloribus, alia tamen eminentiora-2, alia rc-
ductiora fecerunt, sine quo ne membris quidem suas
lineas dedissent. Proponamus enim nobis illud Cice-
ronis in oratione mobilissima 3 pro, Milone prmcipium
nonne ad singulas psene distinctiones, quamvis in ea-
dem fade tamen quasi vultus mutandus est ? ~E'~t
vereor, judices, ne turpe sit, pro ybWtsst'mo ftro dicere
!'nc:p:en<em timere. Etiamsi toto proposito contrac-

<;M,ut in compositione (IX, ~,62), 2. Z?/~tj!et!~ora. redtictiora. His

itainpronunciatione. Neque ei-
dem assentior dep<MittOHe)nintelli-
genti ~t~ft tatem, quum ad finem
<tsententia non iifa quidem eodem
"plane tenore profertur, sed nec
prœcipitatur, sed moderato quo-
dam f)exu et inchnatione <o)t~-
tur. Hoc c/arum esse ait ex istis
§. 38, deponam. exordium faciam.
Equidem ibi nullum flexum vocis 1
neque quidquam proprium video
artiSeiosœ pronunciationis sed
plenam sensus enunciandi conctu-
sionem, rsÀst~y <?~r~Mvdiversam ab
~o?r<')/<?. ~ententtarum depositio
est ubi nullus fit transitus; neque
enim ante hune plane deponenda
vox, sed~u~ocMt/cnt/ quod tnihi
ostendi videtur iUo ipso, quo Ges-
nerus nos remittit, loco.
). Inceptio. Turic. Flor. CAMP.,
interceptio, cum Almel. mate vox
proba inceptio et hujus loci. Modo
depropositio, Ambr. 2. Dispositio,
Goth.Omnia ha*c omittitGuelferb.
~tutucr&o~'unt. MM~CMfttï~tMM~-
tura 'inter duo «ttt. Solitus error
])0!tu~M!t in Turic. Flor. ~/M re-
ductiora omittunt iidem cum Alm.
~'u6duc<torc[ dat CAMP. Nostri
Codd., inceptio. Eo. ·
4 91
illustrandis pr;Bter alia minus pro-
pria adhibetRurmant)usM,<2t,
quo loco cm/~ere etrcc~/cre dicun-
tur quidam in opere pictoris; item
Phiiostr. in vita Apo)I. 11, 20, To
t<t et ~f~°t, ubi Olearius Nos-
tro utatnr (videVUI, 5, 2g). Pictu-
rsevocabuia peritissime usurpavit;
YideV!fr,3,25.
3. Nobilissima. Turic. Flor., )to-
~t~ cum Atmel. Modo CAMP.,
~rtCj?o~<t~ntt~.Projeté ident/act/c.
F]o;\ autern pro judices dat vidit.
-Nostri Codd., )toMtMima. ED.
~t eadentfacie, tamen. ~u~-
tus. Egregie et maxima cum .pt'o-
prietate opponuntur facies et vul-
tus (magis tjuidem quam ~rot~ et
'pactes, IV, t, ~2), et hinc, quod ta-
men non adeo manifestum, sua de
vultu et facie sumpsisse Vallam
(E)egg. IV, t3, p. 3t5) suspicatur r
Badius.
5. Etiamsi toto; sic CAMP.~'tiam
toto, Turic. Flor. curnAtm. Re)i-
qui inserunt est. Mox eontmtMttm,
Turie. Flor. CAMP. cum Afin. Pro
quia Tarie. Flor. ~t«p. Ambr.'2,
Guelf., qua. CAMP., ~uo~. Postre-
mus cum edd. ante Ald. post con-
junctionem omittit et, mate.
 322 M. FABII QUINTILfANÏ
tum' atque summissum, quia et exordium est, et solliciti
exordium~ tamen fuerit, necesse est, atiquid plenius et
erectius, quum dicif, pro~br~~tmo u!ro, quam quum,
49 jE'<~vereor, et, turpe sit, et, timere. Jam secunda res-
piratio increscat oportet, et naturali quodam conatu,
quo minus 3 pavide dicimus, quae sequuntur, et 4 quod
magnitudo animi Milonis ostenditur, m~umeoue de-
ceat, quum T. Annius ipse magis re!pu6/!cop~ ~eM/ute,
gu6tnt~esua~ertt<r~e<[<r; deinde quasi objurgatiosui est,
me ad e~us causam parem animi MtCton~u~tnemafferre
5o non posse; tum invidiosiora, Tamen Aecc novijudicii
noua forma terret oculos illa vero jam paene 6apertis,

Nostri Codices inscrunt est. Pro
~tt<mMtRR.3,5jEt.!t.Pro~UKi
Avicu!.RR.3,5,t0~t<a;R.tt
~ttH'.E)).
t. Contractum atquesummissum.
Hic verba prope synonyma. Aliter
nsurpata supra XI, t, ~5.
2. Quum dicit; sic Turic. C~Mp.
Reliqui dum. Vide X, 6, y. Inter
viro et quam Goth. (tacente Gésn.)
inscrit dicere cum Jenson. et edd.
ppsterr. ante Gryph. Sed Gueiferb.
quum omittit ante Etsi, ut et Jens.
(tac. Gesn.) cum edd. posterr. ante
Ald. ace. Badio. Mox CAMP.pro et
ttmere dat etiam timere.
3. Quo minus pavide dicimus.
Dictum est quo Mt~u~pro quia mi-
nus (sic eo minus VIII, 3, )3), non
ut eo minus; sed hoc facile intelli-
gitur indicativo, non conjunctivo,
subjecto. Parum tamen hoc atten-
derunt qui mox fere omnes quo
'<magnitudo. ostenditur verum
crediderunt, quo pronomen relati-
vum, nisi fallor, Interprétantes,
quod referretur ad conattt, eo-
demque trahcntes prius quo. Inde
est quod Rollinus et post oportet su-
pervacuum censet, nisi forte signi-
ficet etiam; cui nihil opponit Bur-
mannus. Sed respondet et hoc al-
teri ànte quod, sententia ta)i ~Von
so/um naturali quodam conatu
« quia sequentia minus pavide di-
cimus, increscat oportet secunda
'<respiratio, sed etiam propterea
quod rnagnitudo animi Milonis
ostenditur. n
Quod; sic Turie. Ftor. Ambr.
2 Gueif-.C~Mp. cum Bern. Reliqui
quo. –Nostn ~uo< f;xe. Vaf). lib.
BB. 8, g, qui quo. En.
5. ~e<put'/tc<E de.salute; sic Tu-.
rie. Flor. Reliqui de r. p. cum
Cic. libris. Sed iidem modo mo/u!
Mox partem et ft~Mtom ora, F!or.
6. ~~rtM. tibiis. Nihit ad hujus
proverbii, iDustrationem VV. DD..
afferunt, nisi ut remittant ad ) ),
6. Equidem, Erasmo duce (Adagg.
1,5, 06), hue similitudinis certe~.
causa advocaverim, quibus utitur
Gesnerus ad 1, 2 3o, versus So-
phocleos (Brunck. Fr. Incert. 80)
~t/o'~ ~ftp ci ~UM~Ot~?att~~x~ ~T~]
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE, XI, 3. 323
utaiunt, tibiis, qui, gMOCMn~ue<nc:~er!/nt', cotM~u-
dinem ybr:, et prMft'num morem ~t«~:c:orum re~ut'runf
nam sequeus ? latum etiam atque fusum est, non cn!M
corona co~Me~tMvester ct'nctu~ est, u( ~o/e~e~, Quod no- 5t(
tavi, ut appareret, non solum in membris causas, sed
etiam in articulis essp aliquam pronuncmndi yarleta-
tem, sine qua nihil neque majus~ neque minus est:
vox autem ultra vires urgenda non est; nam et ~u~b-
c~fur~ saepe,.et majore nisu minus clara est, .et inte-
rim elisa in illum sonum .erumpit, cui Grseci~nomen
A~' OC~foc~<pJo'cCt~t(pop~t~ N'T~O quMquam majus, aut minus esse,
(videLahgbœn. adLong.,pag. 20). eodem redit quod de pictura mu-
Apparetttic minus tectamsigniH- tuatus erat §. 46. Neque enim sine
cari eor.um qua* tiantinjudicio re- ea umbra; ut)ai in tabtda.
prehensionem, quum in proximis ~Ve~ucma~'tt! Mt-.Guetf-, ne-
invidia modo eidem facta fuerit. que minus ncoue ma~u! e. Gothan.
<. TnctWertfnt, consuet.udinem; Jens. (tac. Gesn.) cnm edd. posterr.
sic Turic. Flor. Gue)f. CAMp.cum ante Stper., )tfc nxinus nec m~Mï e.
Atmet.Voss. t, 3. Reliqui inserunt Post haccverba autem CAMP.iterum
t/etet'um e Cicerone. Scd CAMP.,in- inserit Noix entnt rester. M/c&at.
ciderit et r~utnt. Pro~'uJtetOrttm 5..Stt~o.catttr; sic C~MP. At~o-
Tnric..F)or.yM<<:ct'o.VideX, cat,Tnric.E)ur. Re)iqqi ![t~bcata,
Guelf. c/esf't/erntt.t prq rf~tttfunt, in quo est pràvus partieipii tam-
cum marg. Basil. Vide Ern. not. ad quam adjectivi usus (vide XI, 2,1
loc. Cic. Modo pro tibiis CAMP.QCU- 20). MoxTuric., usu; Guetf. Goth.
lis (manifesta imperiti librarii cor- (.tacente Gesn.)CAMp., ttt-cu, cum
rectione). Pro fusum Jens. (tacente Voss. 2. Vide II, 12, 2;VIII, 4, g.
Gesn.) e~Mttm, cum edd. posterr. Gue)f., illisa et o'rMmptt; quorum
ante Basn.–Npstri.Codd., incide- ppstet'ius a pr. manu e~t in .Goth.
rttnt.Va)). lib. RR..8, 9 inserunt fuit.–Nostn Cpdd., su/beattt. En.
oeterem. Solus R. )0 (/MMe)'aMtpro 6. Gr~eci 7to?nen; sic Turic. Flor.
re~u)'nf))f. Eo. Ambr. 2, Guetf. Goth. (err. Gesn.)
2. /Vant se~uen! ~t<!t«n .est. CAMP.cum Alm. Jens. et edf). ante
Tantum abest ut sit contraçtum Gryph. ace. Obr. Re)iqui .x~~uoy
« atque summissnm. '< inserunt, mate; -nec tgitur attinet
3. Mem6n! arttcu/M. Etegans yoeem, qua: recentiorum huic loco
transtalip, quo deduxit usus horum tttustrandp.commentum est, emen–
YQcabu]orum tn tigorts ()X, .3, <)8) dare et ad veritatem redigere, in
et in compositione (IX, ,4, t22, quo occupatur doctissimus Schnei-
ttem apud Cic. de Or. tl, 88). Quod derus in:)exico gra;cp. –Nu!ius e
autem sine hac varietate )Mgat nostris Codd. inscrit xxm~tt. Ef.
3ï
 324 M. FABII QUINTILIANT
52 a gallorum Immature cantu dederunt. Nec volubilitate
nimia confundendà, quae dicimus; qua et 2 distinctio
perit, et affectus; et nonnunquam etiam verba aliqua
sui parte fraudantur. Cui contrarium est vitium nimiae
tarditatis nam et difficultatem inveniendi fatetur, et
segnitia solvit animos, et, in quo est aliquid3, tempo-
ribus 4 praefinitis aquam perdit: promptum sit os, non
53 praeceps; moderatum, non lentum. Spiritus quoque
nec crebro receptus 5 concidat sententiam; nec eo usque
trahatur, donec deficiat nam et deformis est consumpti
illius sonus, et respiratio sub aqua diu pressi similis,
et receptus~ longior, et non opportunus, ut qui fiat, non

!a~o)'um.can<M.QuamhIc 3. Est aliquid. Seilicet momenti,

in mente habuerit Quint. graecam
vocem, viri docti non exputant
nam plane alienus est suffectus ille
K\a)~uoe (vide notam Super.), quae
gallinarum est glocitatid. Ad rein
autem recte hue advocant Juvena-
lis (IH, go) "voeem angustam,
c qua détenus nec Ille sonat, quo
e mordetur gallina marito.
2. Qua et ~uttnetio.Turic. Flor.,
ou<E d. C&Mr., qua d. Modo quod
spha)ma Stephanianum cot~<~e<n/a
mutât in concidenda Galloeus ni-
hili est. Neque ego magis quam
Burm. uttum. vidi Ubrum qui, id
quod Salmas. ad Tertullian. Pall.
pag. t58, tamquam "editionumn
lectionem notat, ~un~afttur daret
pro fraudantur. Mox Turic. Flor.,
illvenienelis fateretur. Item Turic.,
sed iniquos aliquid; Flor., sed m
quos aliquod pro et in quo est ali-
quid. Ex Alm. si t)n~uo~, omisso
aliquid. Verba promptum sit os
omittunt Turic. Flor. cum Almel.
Pro /entum Goth. (tacente Gesn.)
em~'tMn:. i substantivus,
ut plene habes IX, 4, 84. Vide IX,
4, 65:
4.?'em~orttus~r~nttt!.Putohic
versatummum male continuandi
solitum librariis errorem, et repo-
nendum esse ~ra;~)tttont. Qui enim
dativum ~r~c~nttM tcntDon6ï~ re-
pétât a verbo perdit, quasi tempori
per~afurid) quod eidem non in-
servit, insolentius hoc dicendi ge-
nus vix ullis probet exemp!is.
Atiudit ad e)epsydras, quœ daban-
tnr oratoribus nam aqua* effu-
sione intervalla temporis notaban-
tur. Hinc illud est dicere ad clep-
~drnm. Tuns.
5. Receptus. Florent., rece/)(unt,
cum Atm. non Turic. (vide §. ~o).
Mox non ante ubi omittunt Turic.
Flor. cu!n A!m. Sed Turie. 'prius
quoqne ante oportunus desiderat.
Diu neque omittit Guptferb. Mox
Ambr. 2, perihodon, Gue)f., perio-
don. Pro optime Tarie. Flor. opti-
mum ei.
6. Et receptus. Receptus hic est
supra adjectivus.
 INSTITUTIONIS ORAT. LJB. XI, 3 325
ubi volumus, sed ubi necesse est quare longiorem die
turis periodum colligendus est spiritus; ita tamen; ut
id neque diu, neque cum sono faciamus, neque om-
nino ut manifestum sit; retiquis partibus
optime inter
juncturas sermonis revocabitur. Exercendus autem est, 54
ut sit quam longissimus;
quod Demosthenes2 ut effice-
ret, scandens in adversum continuabat3 quam posset
plunmosversus: idem 4, quo facilius verba ore libero
exprimeret, calculos lingua volvens dicere domi sole- ·
bat. Est interim et longus, et
ptenus, et clarus satis spi- M'
ritus, non.tamen rirmae intentionis, ideoque tremulus;
ut corpora, quae
aspectu intégra~, aervis parum snsti-
uentur: id êpxy~o~?Graeci vocant. Sunt qui~ spin-

t. 7!e/t<jtUMpartibus. Quod hic habent ~ct~Mmtfxc. Neqne enim m

praemittt velit Francius in, non ~x~m, ut usurpatum videamus a
opusest.VideX,t,88. scriptoribus, posse, id quod hic
2. Dfmost/tettex. Vide X, 3, z5.. <
fiat, agnosci longum, plenum, sa-
3. Co)tttnua&at. Guelf., cotcHtC- tis clarum spiritum. Deinde fontem
&at,cummarg.Basi).(sedibiest vocabuli ~MCf cum eodem Foë-
conciebat) Cryph. (t536) referente sio censet esse ~<t~!t, quod apud
Burm. Nostri Codd., continua-
Hesychium reddatur x~M), ~o~
tot, exc. R. 10, qui conci'n~c&at. ED. <(etnotissimum saneHomerieum
4. Idem, quo. Turic. Flor., de ~s) unde deducit signiHcatum
quo <]fuo. Pro ut corpora iidem et c. sonum, qua!is e 6g!inis vitiosis et
(Vide §. 2t.) rimam agentibus exeat; eumque
5. Tamen ~!rm<B. CAMP. Andr. hic a Fabio describi. Qua; omnia
Ald. inserunt satis. -Et). satis mihi blandiri fateor.
6. ~~ecftt
(ntegra. Avic. RR. 7, 8. Sunt out. rcct/)tu~tf. resor-
<), et apud Burm. Voss. t, 3 inse- bent. )'m[(ett<ttr. Hic quoque reli- ·
runt~unt.ED. gtose JIbros sequimur nostros, mtro
y. Bf~ot. Ambr. 2, BPAMON. modo primum indicativum, deinde
Guelf., ~ft~ot. Tarv., ~tt~ct. E ve- eonjuncttvum dantes. Vide' mox
tustissimis nil affertur diversa* scrip- §. 60. Ne illud quidem Ondendor-
tura;. Id ipsum qnodTarvisina dat, pii decretum verbis opinionem et
Gesuerns conjectura eruit, quum sensus animi significantibus con-
adhuc-quidem vox ista gra;ca in- junctivum assignans, hic quidquam
cognita sit, repetens illud e loco proScerevideo.Vide nos ad lib. XI,
Hippocratis Epid.VH, tt, ubi, cap. i, §. 8x; atque ad lib. tX~
-teste .Poésie, pro ~x~~c MSS. cap. §. 33..
 326 M. FABII QUINTILIANI
tuin cum stridore per,ràritatem dentium non recipiunt,
sed résorbent sunt qui crebro anhelitu, et introrsum
etiam clare sonante, imitenturjumenta onérè et 'jugo
.6]aborantia. Quod affectant quoque; tamquam inven-
doms copiaurgeantur, matorquë~ vis eioquentiae Ingruat,
quam quae ëmitti faucibus possit. Est aJUs concursus
oris 3, et cum verbis suis colluctatio. Jam tussire, et
ëxspuere crebro, etab imo pulmone pituitam 4trocbieis
adducere, et oris humoreproximos 5 spargere, et majo-
rem partem spintus~m loquendo? për nares effùndere,
ëtiàmsi non utique vocis sunt vitia; quia tamen propter

t. Jugo. Flor., juja (solito er- suadentes pro trochleis, ad partes

rore, de quo §. $2). A)met. honore
pro onere, neutro rrieorum addi-
cehte (vide 53).
2. Afo/or~ue. ~tt<B.Tarie. Ftor.,
major qui se <o<jtMeK(t<B tnnruatur
ma~o)'~u<B.Antortepra:tu)erishaee:
nt~ttc~M.; ttt~ruat ma~or OttaM
<~tfa'? Item tumun* pro humore,
cum Alm. Imitti Goth. pro emitti.
jF-r~'tere, CAMp.et editionès anté
Gibs. Reliqui s inserutit, nec Codd.
rëcëdere narrantur, nisi quod Goth.
(tac. Gesn.) et spuere. Guelf. CAMP.;
<rbc/eM, sine aspiratione, cum edd.
ante Gryph. exc. Tarv. Paulo aute
alius pro aliis Jens. (taeente Gcsn.)
cum edd. posterr. ante Basil. exe.
A)dô. Ft ante aliis inserit meorum
solus Gryph. Sed Voss. 1, 3 est én
a/. Poul. RR. y, i t, est alius.
Avic. en pro est. ED.
3. Concursus on!. Vide X, y, 8
item hic §. ixt.
7'rocA/ct' Fateor hanc simili-
tudinem abruptius induetam videri.
Reponam equidem quod facile ex-
cidebat velut. Qui autem hie a)i-
quid tentant, <rae/)eM substituere
vocatisMacrob.(VII,t5)etGetlio
(XVn,ti),nihi)prorsusagunt;
quorum suspicionem primus me-
morat Lauréntius Valla spud Ba-
dium, ita tamen ut ipsius fuisse
hâudacgreagnoscas.
5. fto-ttmo! spargere. Ablégat
« nés hie Buriùannus ad sua in Pe-
tron., c. 44, observata et Scbo).
Aristoph. Achàrn.) i~g. Gesnë-
rus. Add. Crcsoll. Vacatt. Autumn.
II, 7, r4ipaS. 245.
6. Spiritus. Ambr. 2, ~trttMm, et
sic e vetere libro Satmasius ad Ter-
tull. de Pa))., pag. i64, qui tamen
hanc in accusativo duriorem struc-
turam exemplis non prot'at. Mox
Turic. Flor., qua <ume;tj iidemque
omittunt acctWtfnt. CAMP.,uocM~nt.
y. ~.o~uenf/o; sicTurieens. Flor.
Ambr. 3, Goth. Jens. (tac. Gësn.)
Tarv. cum Ajmet. Voss. 2 et edd.
ante Basil. ëxc. CAMP.Re)iqui elo-
~uenjo. Ut toties e/o~u) reposui-
mus (vide lili. IX extr.), it.) hic
vicissim expeitendum erat. Ea-
dem nostri. Hoc verbom catndcm
semper praebet Yarietatem. Et';
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 3~7
vocem accidunt, potissimum huic loco subjiciantur.
Sed quodcunque ex his vitium magis tulerim, quam, 67
quo nunc maxime laboratur in eausis omnibus scho-
lisque, cantandi; quod inutHius~ sit, anfœdius, nes-
cio quid enim minus oratori convenit, quam modu-
latio scenica, et nonnunquam ébriorum, aut comissan-
tium~3 licentiae similis? Quid vero mbvendis affectibus 58
contrarium magis, quam, quum dolendum, irascen-
dum, indignandum, commiserandum sit, non solum
ab lus affectibus~, in quos inducendus est judex, rece-
dere, sed ipsam fori sanctitatem ludorum ~talanum

Sed. Turic. Flor., se. Mox Tu- 2,utet!H,6,26Atnbr.t,ubi

ric. Ambr. 2 Mpro his. Goth. (tac.
Gesn.) iis. Tum Ambr. 2, liberatur,
cum Bern. Sed Flor. candita pro
cantandi, cum Atm. ubi Burm. sus-
picatur cantica, vel cattttcum, in-
étegantt structura. Guelf. inutilis.
Turicensis, Florent., ante ~edtM!
(Nemo reponat antte.) CAMT.,tnut.
an fed. sit.
2. Inutilius. Vide XI, 48. De
cantu hoc vide §. 23.
3. Comissantium. Turic.,<'ommt-
santium. Bern., comisantium. Guel-
ferb., comessantium, cum Gothan.
(si modo) Locat. et edd. posterr.
ante Burmann. exc. Ald. Bad. Obr.
eodem redeunte Capper. e quo li-
ceat quœrere, qui sint quos comas-
M~tftu?Mscribere narrat taTïtouam a
x~ju~tt. Vide VII, t o, g. Commen-
santium, CAMP.Con!€M!tt<u'H,Voss.
2 !!ad. qui a comedo repetens du-
plicem m proscribit, nec s gemina-
tam fert. Co~tnManttttm, Jenson.
(err. Gesn.) cam Vall. Tarv. Ald.
Commessantium, Obr. Vide Dra-
~enb. ad Liv. IV, 5. Nostrœ ra-
tioni addicere videntur Etor. Ambf.
Florent., comesatur (a sec. manu
come.Mtor), Ambr. 2 comisator,
CAMP., comessator. Pro dolendum
mox Turic. Flor. Ambr. 2, Guelf.
C~MP.Jens. (tac. Gesn.) Tarv., do-
cendùm, cum Voss. i, 3. Vide mox
§.6l.–Nostri comeMa't(tum,exc
Avic., qui comisantium. En.
4. His affectibus; sic Turicens.
Ambr. 2, Gue)f. CAMP.Iteliqui iis
a: Jens. (tac. Gesn.) Tarv., effecti-
bus. Vide VIII, 6, 63. Mox indicen-
du! Ambr. 3, cum Bcrn. Foris,
Guelferb. cumVoss. t, 3. So)us'
Poul., e~'ectt&u!. Mox Avic. Poul.
R. 3, indicendus. ED.
5.'Ludorum talarium. Non est
unum in quo haereamus quod
forma tertiae declinationis hinc alie-
na objicitur, quum id quod notant
VV. DD., tar/anum non ta/aren:
!udum Cicero dicat Offic. t, ~2 ad
Attie. t, 16. Sed longe difficilius
dictu, quae sit ratio, quum scenae
modo admoniti simns, ad atea* lu-
dumprotinusdeveniendi. Cui equi-
dem nequaquam iis conciliôr, quœ
Gesnero ministravit WerthoSus
 3a8 M. FABU QUINTILIANI
licentia soivere? Nam Cicero !ds ex Lycia et Caria
rhetoras pcpne cantare in' epilogis dixit nos etiam
59 cantandi severiorem paulo modum excessimus. Quis-
quamne~, non dico de homicidio, sacrilegio~ parrici-
dio, sed de calculis certe atque rationibus, qùisquam
denique, ut semel finiam, in lite cantat? Quod si om-
nino recipiendum est, nihil, causse est, cur non illam
vocis modulationem fidibus ac tibus, immo ~hercute, 1
Ciceronis verbis Philipp. II, 23 t. ~Acto'YU; sic Taric. (nisi quod
« Hominem omnium nequissimum,
)'eftt,)F)orent. Ambr. 2 (hic reth.),
nui non dubitaret vel t~t/bro ~/c<ï eumAhn.Jens.Tarv.Lqc.Venet.
"</cre~etc." Etiam minus sa)is- T~orai!, Voss. [. Reliqui r~etores.
facit Gesnerus talium reponi sua- Modo litia, CAMP. item seviorem.
dens pro talaritim, quo dici non Obr. in cantando male pro cantan-
potest. quantum enervetur senten- di, ubi Bern. in cantatx/t. Mox
tia. fngeniosissima autem et nescio <jf:ta):<jfuam)tC,Turicens. Flor. cum
an vera est Pithoei (sive DaniKiis Alm. De ante hom. omitïuntAmbr.
est, a rithœo retata, J?n)t. enim 2 Guelf. Pro quisquam.Turicens.
:<5cribitur,vtdeVt, 2, n) emcnda- Flor. OttM cum A!meL Pro~~t~u~
tio, ita refingentis vutgatam: Ly- ac <;& Voss. 3 mire sub his ac-
ctontM et Carum. Huic examussim <ton<6us.–Nostri. dant alii rheto-
congruit quod eontinuo infertur ras, :))u rhetores. Mox iidem can-
« ~VatH. illos ex Lycia et Caria tandi. Qm'x~uamnc. En..
'<rhet., o quodque in nulla alia loci
2.Quisquamne.lite cantat. Quid
eonstitutionesanumvidetur;quum sit faciendum in il)is graYioribus
?ta:m illud hoc uno modo habeat osténdit, sed non proprio, ut hic,
quo referatur. Sic Gedoynus quo- ad pronunciationem respectu VI,
que, quomodo hsec vertere, ratio- 2, 3l; XI, t, 53, 8~ circa ieviora
nem invenit. Nec obstat quod Ci- autem ridicula arti6ciaVIlI, 3, t~.
cero quidem eo, qui demonstratur, 3.et'cu~sicTurtc.CAMp.cum
loco Orat.c. 18, f/tr~tant nomi- Ahn. Retiqui me/'ercu/e, nisi quod
nat, non Lyciam; hoc enim est e Jens. (tac. Gcsn.) mehercules, cum
sentis Nostri erratis, nec respicien- edd. ante Gryph. quod contra Vall.
dum in remedio hic inveniendo nisi sequi se testatur Badius. Vide VI,
id, quod Qu!nti)ianns cogitabat, .3, y~. Turpius CAMP.pro ~ro~tu!.
quum h;Bc scriberet. Si tamen pec- Moxprottecctt~Ha?7tAmbr.2?Te
catam forte sit hic a hbrarip, qui a~t quam, cum Bern. Sed Guelf.,
Lycia scripscrit pro eo, quod Quint. ne a~t unquam. Goth. (tac. Gesn.)
ipse yotuerit ,.quamquam memoria nec Ctuuquant. Hine fortassc Obr.
japsus, ~~t'a, fat etiam lenior, il)a' deticia; Nam more at'tu~ cui-
si potest, medela reponendo Ly- ~ne.~Mntjucunf/a. Singutarem can-
t~or'tnt et Carunt. tat ipse.nonnisi a Gryphio inde edd.
 `
ÏNSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 329
quodesthuic deformitati' propius, cymbalis adjuve-
mus. Facimus tamen hoc libenter nam nec cuiquam 60
sunt injucunda, quae cantant ipsi, etlaboris in hoc,
quam in amende, minus est. Sunt et quidam, qui se-
cundum alia 4 vitae vitia, etiam hac ubique audiendi,
quod aures mutceat, voluptate ducantur. Quid ergo ?a
non et Cicero dicit esse a~ouem in oratione cantum ob-
~cunorent? et hoc quodam naturali 5 initio 6 venit?
Ostendam non multo post, ubi et quatenus recipien-
dus sit hic flexus, et cantus quidem, sed, quod pleri-
que inteHigerenotuut, ôbscurior. Jam 7 enim tempus 61
;1~i,
')\
ante Burm. Guelf. tamen ipsis; et rit et). Nostrum dant Ambr. 2,
Locat.Yen.Ruse.,eanta(;tMt. Guclf. Jens. et edd. ante Basil. Sed
J ~/ut'e deformitati propius, c~)m- CAMP., naturœ vicio. Reliqui ante
balis. Personant enim cymbala in Gesn. qui nostrum reduxit, tt. vitio,
Gallorum sacris. Vide psalteria lib. quorum videntur esse et Flor. Alm.
I,cap.to,§.3t. (vide 55). Ostendimus, Flor. cum
2. Nec cuiquam. et /a&o)'M. Kapp. ~o/M?tf (pro ?to~t~tt) Turic.
Mi'ttu~Mt.Recte structurant pro- Flor. CAMP.'eum Voss. 2, et edd.
nominis quisquam cum plurali de- ante Leid. exc. Gryph. Non memo-
fendit Hurmannus, cujus immemor ratur Gothan. Nec habet cum Voss.
erat Drakenb. ad Liv. IX, 36, i~ 2 et Jens. quid pro quod. -Avic.
male tamen ille adhujusmodi locu- RR. 3, 5, !0, tl, naturali initio.
tiones revocat )ocum IX, 2, yg; ubi Pro tttffto Caeteri vitio. Eo.
t'nM<t'/e!advocem ~cr~OM referendo 6. Naturali initio; sic modo §. ~g,
plane aberravit. Attendenda etiam naturali. conatu. Locus autem
oppositio in istis nec. et. Vide IX, Ciceronis legitur in ipso-, quod
4, 38, in agendo interpretare in paulo ante respeximus, cap. t8
recta et ab hiscc deliciis aliena Orat., ubi et illud de :tt)f(o natu-
»
pronunciatione. quaniquam non his ipsis vo-
3. ~ftnt et; sic Turic. CAMP.eum cabulis, ut possis pro ~cott optare
Ald. Retiqui Et sunt. Mox ~!tt pro infinitivum centre, sed tum et ante
~itt~ dant, .et non omittunt Tnric. Cicero erit pro etiam., nec tam ele-
nor. posterins cum Atmcfov.
ganter referetur ad alterum illnd
Alia ~ttfc vitia. Vide I, 8, g. ante hoc.
Omnia de)iciarnm vitia item hic Jam. Turic., an. Flor. Goth.
§. ~6, oculi infecti ostenduntur (tac.Gesn.) certa pro certe. Flor.
mollitie hominnm. Ambr. 2 pro iis. Flor., accoinmo-
5.~Vatu)'aHtttt<tO.Tu)iC.afu)'<t JattM. CAMP., prœxfat; item ~!c<t
). (idem ante 'yuo~ont iternm inse- n~tt, ordine ciegantiore. Mox ;)'as-
 33o M. FABU QUINTILIANI
est dicendi, quae sit apta pronunciatio; quae certe ea
est, quae iis, de quibus dicimus, accommodatur quod
quidem maxima ex parte praestant ipsi motus animo-
rum, sonatque vox, ut fentur~; sed quum sint alii
veri affectus, atn ~cti et imitati, veri naturaliter erum-
punt, ut dolentium, irascentium, mdignahtium; sed
carent arte; ideoque 3 sunt disciplina 4 et ratione for-
6s mandt Contra qui efnnguntur Imitatione artem
habent; sed hi carent~ natura; ideoque in us? primum

centium, tttt~tMnttmn omittunt lapsum, quum supra IV, 3, 20,

Turic.F!or.cumA)ni.(\'ide§.58,
iidem animi motus. ) Pro carent
Goth.c~nent.En.
!0))af~tte.ert(ttr.Hicqui-
dem vox plane similitudinem habet
cAor~tF nihil in hisce votuntarii
soni esse ostenditur, sed vox dicitur
repercussa animi moventis imago.
2. jFerttu'Va))~ liber R.to,
fertur. En.
3. /Jeo~ue!Mnt; sicTuric. Flor.
Ambr. 2, Guelt. CAMP.cum Bern.
Stoer.' Chouet. Leid. Reliqui inse-
runt no)t; pessime, quum sic~br-
7IIandi perpcram accipiatur pro hoc
ybrntntt/M. Vide et mox 62, ubi
in eadem vocis ideoque subjectione
nulla est negatio. lnaturilibeis mo-
tibus adhihendum artis regimen
fictis veritas Tiatura: impertienda.
lii illa negatione Noster protirius
ad ëorum castra transiret, quos re-
prehendit supra §. t Nonerat igi-
tur quod hic x~t~Mt ~i/~ttjMftspira-
ret Gibsonus, qui sues Codd. non
dare ne diserte quidem testatus bo-
numSchreveUum increpat, reddén-
daque sn!B scripturœ ratione etiam
philosophum prorsus exuit. Hanc
autem emendare, non recidere mo-
do debebat Capper. quem miror hic
verum vidisset. Nostri Codd.,
Mecque !unt, exceptt. Vall. lib. RR.
y, g, )), qui inscrunt non. En.
4. ~~CtO/<ïC<r<!ttOHc; sic Turic.
F)o<. CAMP.cum Alm. probantibus
née tamen recipientibus Burm. et
Gesn. Reliqui t/tsCt~/tnœ traditione.
Sic quoque omnes nostri. Eo.
5..Mecque. ~orman</t. Vide not.
super. Quantopere hujus loci sit
fatto'tMvoeabu)um,Burmannus do-
cet appellandis similibus sententiis
XI, g; XII, 2, 4 (id quod hue
maxime pertinet), Cic. de Orat. I,
58, (virtus) si modo tradi ratione
possit, sed et mi))ies ita Cicero-
nem dicere testatur, neque sane
attinet rem adeo notant exemplis
astruere. Nam et Nostcr fere sem-
per ita rationem usurpât.
G. Bt carent. Ambr. 2, i. c. (Vide
6t, 56. ) Goth. t't c.
y. lisprimum; sic Turic. Ambr.
9, Goth. Jens. (tac. Gesner. ) cum
editt. ante Basi). Sed CAMP., is p.
ReUqni /nsp. Modo Florent., effu-
giuntur. Mox verbis idem et Turic.
pro veris. Goth., si fe/tf. Turicens.
Flor. CAMP.,a nobis, cum Bodl. Ald.
Bad. Basil. Gryph. tribus edd. ap.
Gibs. anni t5~2, Gibs. RoUin. Cap-
 mSTITUTIONIS ORAT. L1B. XI, 3 331
est bene afnci et concipere imagines rerum, et tam-
quam veris moveri sic velut media vox, quem habi-
tum a nostris acceperit, hunc
judicum animis dabit:
est enim mentis index3, ac totidem,
quot illa, muta-
tiones habet. Itaque taetis in rebus plena et
~:mo/e~~ et 63
ipsa quodammodo hilaris Nuit s, in certamine erecla
totis viribus, et velut omnibus nervis intenditur; <o~
in ira, étalera ac <~enM et
respiratione crebra neque
per. Ih tanta errons facifitate nihil CM)p.Retiqunnserunta<.CtMp.ac-
dandum auctoritati cehsui, contra
cent pro ac Jc~M. Obr. pro codem
quam Gibs. hic repente reugiosus ¡ ac depressa. Flor. mox crebras.
fac!us. Mox Goth., accepit; et pro
.Nostriinserunta<,exc.H.g,qui
<ttntidem (tac. Gesn.) autem. Pro et, atque R. i ), qui omittit vel at,
tam~uam Ambr. 2 tam. Flor. judi- vel et. lidem ac densa, except. R. 9,
Cfum pro judicum. qui et ~e)Mft. En:
t. Bene aj~ct. imagines rerum. 6. Densa. Videntur in hoc vocis
Vide X, y, ;5. Bene autem dicitur
apposito hœsissepterique, quod os-
pro probe, maftte)-. tenduntYadantes scriptura;. Mihi,
a. ~e~ut media. Vide Xf, 2, 3. ut supra quoque monui ad §. ~o,
3. Index, ac~ sic Turicens. (nisi tenendum videtur, has appe))atio-
~uod~'u~cx, ut et Guelferb. CAMP.) nes non vu)go agnitas usuque pu-
Flor. Ambr. 2, Gue!f. cum A)me!. bHco tritas fuisse, sed luctari quo-
Voss. t 3. ~<'<ut ejcem~ar ae, dammodo Nostrum cum lingua )a-
Goth. ( nisi quod ac videtur omit- tina, ut rei paruin manifesta: nec
tere) Jens. et edd. posterr. ante Ald. nisi <fgre notas admittentis, qualis
Reliqui i. ft velut px<'m'~<ar ac, ut est vox vocabula sibi praestet signi-
etCAMp. qui mox ~t<o~t7/«, cum ficantia; quœ sane translata esse
Ftor. Ambr. 2. Habens, Goth. ( tac. oportet, quum praesertim leve~
Gesn.) Jtfutahone, F)or.–Eadem etiam ejus umbrx signanda: sint.
nostri, nisi quod m<(fttf<o))f non re- Densam igitur vocem oppono ef,
perimus. En. quae hilaritate quasi ~t~un~ttur,
4. P/enn: et !!m~<Mf.'f. Tur. Ftor., nec valde, ut diversam ab aspera os-
plene e. Gueif., plena et s. Reli- tëndam, laboro. Soient enim ha:(:
qui plena s. e. Nostrum e conjec- nomina conjungi, neque, id quod
tura. /(/eo~ue pro /ta~McGuetferb. dixi, herbarum quasi pcritum hic
cum marg. Basil. -Solus R. to, agit Quint. qui certas ex arte notas
Mecque. ET).–f~cna.Etsinonmu)- singuhsttoribusetftuticibusac-
tum hic video, subit ta<nen qua commodet. Quodautemmox cstc/'c-
t'ere, an forte p<a;Mrepnucndum. bra, ablativum casum accipio per-
Vide IX, 4, 34. Sed nihil soHicito; tiuenteth ad )<<rationent. Quas
Vide enim §§. i5, !6y. deinde disputationibus quaeritur te-
5. Fluit; tn; sic Turicens. F!o). res vox, ejus ipsius quoque appel-
 332. M. FABII QUINTILIANI
enim potest esse longus spiritus, quum immoderate
effunditur paulum in invidia facienda /en~or", quia
non fere ad hanc nisi tuferiores coafugtunt: at in Man-
diendo, fatendo, sadsfactendo, rogando, lenis et sum-
64 )KMm. suadentium, et monentium, et pollicentium,.et
consolantium gravis: in metu et verecund!a con~retC~,
adhortationibus 3 fortis, disputationibus teres, misera-
tione flexa et y?e&:7~~ et. consutto quasi obscunor
at in egressionibus ~M, et securae claritatis, in expo-
sitione ac sermonibus recta, et inter acutum sonum
65 et gravem média a«o/t<r autem concitatis affec-
tibus, compositis ~CCM(/:<, pro utriusque rei modo
lationem ab similitudine quaesitam cem,proquaa)ia'objieiunturin
recte Gcsncrns fo~u~~ent alias dici quibusdam tibris, id quoque sua-
monet. detqtiodinfra~S~est/entttU.
i. Paulum; sic omnes mei etiarn ir)sitni)iser"c~tia;undeapparet
de quibus tacet Gesn. ante Gryph. pra'terea, quid sit, quodt~fcrtorutK
quo duce reliqui pau~u/um neque hic fit mentio. Neque etum illi tam
credo Bnrm. ex Alm. Voss. 2 no- aspere soient incessere quibus no-
tanti ~n/uhtnt. Vide X, 7, 2~; sic cere cnpiunt. Vide et §. 111. ~/u-
et ~.g~,CtMP.p<tu~Mfum soins. Sed tntitontm esse invidiam supra quo-
§. g6, pr.BterTm icens. Fior. CAHp., que ~id)mus,.XI, i, 17.
paululum omnes. Mux omittunt tH 3. Adhortationibus. Flor. (hic di-
Turt~ens. Ftor. Guetf. ( qui et solus visim) CAMP.(Vide 111, 6, 53.) ab-
t)!Mt/t) Goth. (tac. Gesner.) C~MP. /tO)tat)0)t<6)ts.Guetf.,<t~ho)'tatttt6u<.
cum Alm. Voss. 2, Vat). Ex Ambr. 4. F/eM/M. Turic. Flor. Ambr. 2,
2 affertur quidem in, non satis Guelf. CAMP., /?e.rt6t/M, cum Alm.
eonMo tamen. Necessaria prœpo- Voss. 3, et edd. ante Ald. Aucto-
sitio (alia conditio X, t, 88 ). Mox ritates pra;gravat ratio ipsa etlocus
Ambr. 2, Guelferb. Exc. Santen., geminus !yo. Deinde stant a nobis
lenior, cum Joann. Voss. t, 2,3, Goth. Vall. et fortasse atiquotprae-
Valt. Obrech. ~eutor, Jens. cum ter hos. Mox obscuri oratione ~res-
posterr. edd. anteA)d.~Ctn6/ttn~ sionibus tuM Turic. Flor. ubi.vut-
Turic. Flor. errore se ipso fatente. gata trans ipsas turbantis librarii
'Vide V, 3, 2. Et i. b., Goth. ~xtt. i. sordes pellucet. Ambr. a, o. a. in-
b., Voss. 3. Nostri Codd., pau- cum Jens. Tarv.
gressionibus f.
~ttm exc. Pou)., qui paululum. Basil. 0. a. t.ore!!t0'tt&u! Guelf.
Mox iidem omnes omittunt in ante 0. 7. egress. f., CàMp. Fusa omit-
invidia. Pro lentioriidem lenior. Eo. tunt Voss. 1,3.
2. ~e'th'or. Veram hanc esse vo- 5. Rei. Ambr. t, Guelf. omittunt
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 333
altius, vetjnferius. Quid autem quisque in diceiido pbs-
tulet locus, paulum differam, ut de gestu prius dicam,
qui et ipse voci consentit, et animo cum ea simul pa-
ret. Is quantum habeat in oratore' momenti, satis ve!
ex eo patet, quod pleraque,. etiam citra verba, signifi-
cat. Quippe non manus solum, sed nutus etiam decla- 66
rant nostram voluntatem, et in-mutis pro sermone sunt,
et sattatio fréquenter sine voce intelligitur atque affi-
cum Goth. /)!/<'<tet'us Turic. Flor. debebat, qui obloquitur, Capper.
pro inferius. Mox Turic. F)or., eos dissimulare auctoritatem Vall. et
~)a) recti. Is. Modo digestu pro Bern. quodipsumexprobratBunn.
<~e~. Ambr. 2. Tc~t autem Gue)f.– in Epistola ad Capp. p. G3. Confu-
Te rei omittunt Avic. Poul. RR. 3, sionem horum xuh. et salut. Burm.
6,9,10.ED. demonstrat e notis Jureti ad Sym-
i. In oratore. R. t3 soins in ora- machi Epistt. VHJ, t. Mox a~~t'fj
t;'o)te. Maiim. ED. ftt oratore. Turicens. Affigit, Flor. cum A]m.
Fateor eommoverime altera, quai Inter declarant autem et nostram
est in Campani editione, sola qui: CAMP.inserit scilicet. Turic. ( hic
dem, quantum scio, scriptura inn quidem vultum per errorem) Flor.
oratione. Confusio frequentissima; Ambr. 2,Gue)f.Goth.(tac.Gesn.)
neque tamen necessaria mutatio. Exc. Santen. CAMP.hoc, quo nos,
Quod autem concitatos hic affectus ordine vultu tH~rc~myKe cum Ald.
Capperonaeriusinterpretatur~ctOtt, Basil. Gryph. Rollin. Sed Jens. (tac.
compositos )?9!i, (videX, t, 48; Gesn.) v. progressuque, cùm posterr.
item IX, 2,3.) recte eum facere edd. ante Ald. ace. Bad. Reliqui i.
censée quaniquam poterant videri vultuque. Ex Voss. t, 2 In pro-
participiapotius istavocabula conc. gressu. Gothan. (tac. Gesner.) mox
ei com~ quam apposita et artis prospicitur, cum Voss. 3 modo au-
propria, unde paulo div ersa nasce- tem idem ~t'e~tten! pro~re~uettter.
retur sententia, ut, postquam cont- Nostri salutatio, exc. Avie. Vall.
positi essent illi ante concitati af- lib. R.~l t, qui saltatio. Mox vultu
fectus, vox descenderet, attoUere- !))~rcM[t<]ft<e,exe. R. qui vultu
turautem, quum cottctfarettfut'. Sed proyr~Mtf~MC. ED. Saltatio. Pan-
magis, ut dixi, con~ruitdiversas tomimorum artem unusquisque hic
hic agnoscere affectuum species, agnoscet, quamhocvocabujoNos-
ex rhetorum pra'ceptis notatas; in ter signifieat §. 89; I, n t8, tg,
cujusmodi rebus demonstrandis so- indicantë Gesnero. Idem admonet
let laudabilis esse bujus viri solert ia. libelli Lucianei o~~frMc, unde
2. Saltatio; sic Turicens. Flor. "quatisetquantae artis ill'a fuerit
Ambr. 2, cum A!me). Va)). Bern. "sattatio" discipossit.Videl, 5,
Burm. Gesn. Bip. Reliqui salutatio. 36. Si quis forte incessu malit pro
Testes addidi locupletisslmos, oec tnoresstt, conférât is 3, <, ubi
 334 M. FABII QUINTILIANI
cit, et ex vultu ingressuque perspicitur habitus animo-
rum et animatmm quoque sermone carentium ira,
laetitia, adulatio et oculis et quibusdam aliis corporis
67 signis deprehenditur. Nec mirum, si ista, quae tamen
in aliquo posita sunt motu, tantum in animis valent;
quum pictura, tacens opus, et habitus semper ejusdem,
sic in intimos penetret affectus, ut ipsam vim dicendt
Nontlunquam superare videatur contra si gestus ac
vultus ab oratione dissentiant, tristia dicamus hila-
res, affirmenius aHq~a reauentes; non auctoritas modo
verbis, sed etiam fides desit. Decor quoque a gestu atque
68 a motu venit ideoque Demosthenes grande quod-
dam 4 intuens spéculum, componere actionem solebat;
adeo, quamv)LSfu~or ille sinistras imagines~ reddat,
suis demum oculis credidit, quod efficèret. Praecipuum
Turicf'ns.Dur.Ambrps.t quoque possitrenetitiopra'positionis,sum-
MSS. ("oressMm tttent~r; item infra mae auctoritatis testes sequinon au-
§.H2. deo, quum ot<j;Mepropter sequfH-
t. Po!f(a.<u)!<;sicTuricens. F)or. temvoca)emppsitumvideatur:yide
Guctf.CAMt'.Goth.Jens.(tac.Gesn.) !X, 13~. De hMce omnibus
cum editt. ante .Stoer. ace. Ohr. nihil novi praebent nostri Codd. En.-
Reliqpi~.o. SedTuric. Fior. CAMP., 2. ~t'nt f/cc))(/t. sul)erare., R<t-
motum, et CAMP.ouwatt pro ft~t- mittit Pseudo-Turnebus teetorem
quo. Flor., voient. Mox prp tacens ad VI, i, 32.
Tune. Ftor.fan~M.Turic. Ftorent. 3. jOentOst/tene! grande. specu-
C~MP.:tt Aattftt prp /tc&tttM, cum ~um. Vide, prœter laudatos ad X,
A)n).; et CAMP., ept/pnt quoque. /t 3, 25., Apu). Apu)., p. 87, Ed.
ante tnitmo~OtnittuntGutb. Jens. Gentit., 283, Ehnenh.
(tac.. Gesn.).CAMp. cutn Vall. Voss. Quoty~am.Turicens.hutC\oct
3, Co)b. Tarv. oratore, Turic. pra:mittitcott</am. CAMP.pro eadem
Flor. CAMP.cum Aim. Goth. (Vide quoque. Pro~u~pr Florent. t~u/yor
€5). Sed Turicens. Ffor. Ambr. 2, (Vide VI, 3,9). Post ille inserunt
dissentiat (cum Voss. t, 3), ,iidem in Ambr. 2, Guetferb. cum Jens. et
praeter C<MP. ( qui modo aut pro posterr. edd. ante Ald. sed excusi
oc) <rM<ttt.a.Mox ante.mo(upr:epp- etiam re</eat(deJens. err. Ge:!n.).
sitionem omittunt Turicens. Fior. Pro ipso Flor. ipse..
Ambr. 2, Guelferb.; mserentibus 5. -~tttMtrat ttnoytnc!. Qua; enim
Burm. accenset Atm.; quoftmiror. dextra est, in speculo fit sinistra.
Ego, quamyis operosior hie videri Wot.FF.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 335
vero in actione, sicut in corpore ipso, caput est, quum
ad illum, de que dixi, decorem, tum etiam ad si~ni-
ficationem. Decoris illa sunt', ut sit primo rectum, et 69
secundum naturam: nam et dejecto humilitas, et su-
pino arrogantia~, et in latus inc~inato languor, et prae-
duro ac rigente barbaria quaedam mentis ostenditur
tum accipiat aptos ex ipsa actione motus, ut cum
gestu concordet, et manibus ac lateribus obsequatur
aspectus enim semper eodem vertitur, quo gestus 7o
exceptis quae aut damnare, aut non concedere 4, aut a
i. Decoris illa $ït~t. Diremptio- 2.~u/?)ttQttt'ro~tt)jtta.Vide,indt-
nem, quam primus repraesentavi, canteGesnero,§.t22.
habuissevideturBern. quem Burm. 3. Ipsa achone. manibus. Pro
narrat incidere post !t0)t~ea(<o- hisce Turie. Flor. ipso sermone m.
nem. Vutgo in vetustissimis et ante u. c. gestus c. m.~ cum CAMP.qui ta-
Leid. haec continuantur usque ad men~estudat.ExAtmeL~estuset
ut sit. Mox interpunxerunt ante omissio copu)œ post co'tcordet. In
Illa, quod pravum sentiens Obr. tanta haec prœferentium auctoritate
nimium sibi sumpsit, non solum a:(;re patior inde me divelli ethanc
~rf)'/<)tt TtX<~ ponenspost~~n. sed comminiscorrationem iriterpretan-
pro Decoris seribens Capitis. Mox di Quomodo movendum sit ca-
Turic. F)or. CAMP.Jens. ( non Goth. <<put, id ex iis ipsis quœ quum
err. Gesner. ) nobiscum et omittunt maxime dicuntur(e~t'p!0!em)o):f)
ante dejecto, cum Alm. et edd. ante sumetur, ut, quum gestus dicen-
Ald. Beliqui inserunt. Dejectio, Ald. cdis quibusque consentiat, ipsum
Inclinatio, Guelferb. Gothan. (tac. Mquoque caput idem, quodmanus
Gesn. ) Exc. Santen. Languore nxp- "etlatera')(nameafaciunt{;es-
duro, Ambr. 2, Guetf.Exc.Santen. tlim) nagat." Sed vulgata haud
Langor et p., Goth. (tac. Gesner.) dubie magis blanditur; quum pra;-
~aHOUctï~ 7?.~ CAMP.L. e. cr~~ura sertim sermonern illum an recte in-
Florentinus (idem modo supt)M). tetiexenm valde ha;ream. Co'MC<]ftt<t-
Zan~ttor ~r<B~uro, Jens. cum edi- tttr,Jens.cumeditt.posterr.ante
tioliibus ante Badium. Decoris Atd.J?t/afert&tt!,Goth.(tac.Gesn.)
illa sunt. Haec prior est tractandi ~M<Ho~concedere, alita ?t0&
capitis in.actione pars, mox §. ~t, Turic. Ftor., aut c. a n. Ambr. 2,1
quantum n~nt~canJo valeat caput, Guëtferb.CAMp.,a.c.a.ft)t.,cum
demonstrat. Decor autem, h. 1., Voss.2,eteditt.anteGr~'ph.qui
consueta est si{~nincatione pulchn- primus habet non. Quod Obr. ejecit
tudinis, non ea, quam toties agno- denuo. Recte hoc Herl negatBurm.,
vimus, con{p'uendi,ve)ut)ib.Xt, quia in exemple Haud equidem, etc
cap. t., §. 4t. nulla sit concessio. Equidem ;am
 336 M. FABII QUINTILIANI
nobis removere oportebit; ut idem illud vultu videa-
mur aversari, manu repeHere
.Diitalem'avertitepestem!
Baud equidem tali me dignor honore.
7' Significat vero plurtm~ modis nam praeter annuendi,
renuendi, confirmandique motus,suât et verecun-
dise, et dubitationis, et admirationis, et indig-nationis
noti et communes omnibus. Solo tamen eo facere ges-
tum scenici quoque doctores vitiosum pùtaverunt
etiam frequens ejus nutus non caret vitio; adeo jactare
72 id, et comas excuuentem rotare, fanaticum est~. Do-

negantem quam aientem hinc alie-
nam judico sententiam; quumque
in vetustissimis unum tantum ver-
bum conce~ere interjiciatur istis aut
et a; illud qùoque expungere ma-
lim, Quant quidquam corrigpnjo ci
foris arcessere. Exempta nonnisi
duo afferuntur et damnandi et a se
removendi, neque tam placent hic
terna aut, quam bina. Vide XI, t,
68; et hic §. 35. An forte a)iquis
alleverat ad ~antnare synonymum
cotf/emnafe, untle factum sit co;[-
cedere ? Guetferb-, adversari. Mox
terris e versu Virgiiiano omittunt
nobiscumTnricens. Flor. Atnbr. a,
Guetferb. C.~Mp.cum Voss. 3; quod
ego non inde répète cum Burm.,
quia librarius memoria aberraverit
ad tEn. Ift, 265, Di ta/cm avertile
casum; sed a solita ipsius Nostri
ineuria vide V,)), 20; IX,85.
Jisdem auctoribus inter duo loca
Virgil. proscripsi et, quibus acce-
duntGothanus, Jens. (tacenteGes-
nero) cum editionibus ante Gryph.
Vide lib. VI, cap. 2, 32. Turi-
cens. Florent., quidem. Ambr. 2,
ego ~ttt~e)7t,eumVoss. 3. –Te xott
ante concedere omnes nostri omit-
tnnt.ED.
).Dt:tono''e.LocaVIrj)i)iana
vide ~Eneid. III, 620; I, 335.
2. Con~fmtattt~t~ue. Guelf., co))-
~'0)'nmnf<t.Kxc.Santeu.,eort/0)'-
maH~tf7Me.Turic.l~tor.CAMt'.omi[-
tuntet<ïf/~Tnra~OH~~cHmVos5.3.
CestitmfscetttCt turbte sunt Florent.
sed Guelf., y. scenia etpMtafentHt
Mft'o~tfnt. Locat. Vcn. Ruse. com-
muni errure <7tt~fttm.~VoMe~Turic.
F)or.inse'untImerttM<tMetnon,
eum Almel., hoc quidem per com-
pendium. /(/fo, Goth. curn Voss.
2. Id cona~uc et cottcttttefttent r.
~/tre)!eft'Cttm, Obr. quod eponen-
do infra se descendit Yir doctissi-
mus,quamquantetcO!tCM<.pro
e~cut. Dern. quoque..P/ann<tcum,
Gue)f. Goth.Jens.(tac.Gesn.)cu;n
edd. posterr. ante Ro)!in. Vetustio-
res libri rectam scripturam dant.
3. T'~onhcton est. Quid sit~ana-
!ftcum~)exicaopttmedoc€nt,nec
opus demonstrare loca plurima ve~
terum,ubtdivinonumineinstineto-
rHmta)ishabit)tSproponitur,quo-
rum Badius, indicante Valla, satis
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. Xï, 3 33?
minatur autem maxime vuttus~: hoc supplices, hoc
minaces, hoc btandi~, hoc tristes, hoc hilares, hoc
erecti, hoc summissi sumus; hoc pendent homines,
hunc intuentur4, hunc spectant, etiam antequam dici-
mus~; hoc quosdam~ amamus, hoc odimus; hoc plu-

aptum posuit Lucani I, 566 cri- nus. Turic. hue spectatur pro quo
ttem~ue rotante! ~an~m'nettm po- ab eadem manu repositum /~u~c~
pulis x~u/nruttt tttïtia Galli, item nihil mutata voce altera. Sed Flor..
U)p.(Dtg.XXt,tit.t,de~Edit.Ed. a pr. manu ~ecfa;ttftr, mox specta-
t. §. 9). si servus ;Kter~t)tattCO! turi. Ambr.Guelf. Exc. Snnten.toc
non semper caput jactaret. Vide intuentur hic spectatur. Jens., hoc
Duker. ad Flor. m, '9,4. i. hoc s., cum edd. posterlorr~anïe
t. Dominatur. Turic., ~o'~tna- Ald. Vutgatam a VaH. defensam
tor. Fiorent. ~omt~atorttM. Fioril. testatur Bad. quoemn consentiunt
Santen. subjicit his t): t/icent/o pro ~Goth. CAMP.et, ut suspicor, Voss.
autem, ut sententia absolvatur. 2. Recurrit autem Bad. ad eumdem
2. Vultus. 7!u~*o)t, 7~. N. in cap.. de quo egit ad III, 11, 26, versi-
inscripto Age viril Description cutum, qui hic quidem revincatur.
de l'homme: varios humani vultus 4. ~/MHC intuentur, /tUtK; ~CC-
motus affectusque uactat. En. fa~f- Nisi quis manifestis auctori-
3. 7/oc6/an~t.«tmmMSt. Omit-' tatibns vicerit, a]iquam essehorum
tit ha*c omnia Gue!f. pro novissitno hoè loco verborûm différentiam, a
ponens missi. Turicéns. Flor., hoc librariis ego, non a Quinti)., esse
t'ccft. Vide Xf, t6, ubi non pra3- hasce reduvias eonHdenter dixerim
cedit c. An ita voluit Quint.? ut et,cultro sanandas. Posterius autem~
rectum homo esset cui recti oculi, de recidam.
quibus Bentl. ad Hor. Carm. 1,3, 5. Dicimus; sic Flor. Ambr. 2
18. Infra $. 82, erectam pro rectam Guelferb. pro dicamus retiquorum
Jens. cum edd. posterr.,ante Basi). cumGotb. Voss. 3 (an 2?). Cuct-
Mox Floril. Santen., /t<BCt. '/<<fc/t~- mu!,Tnric.cumA)m. ( Vide 55, et
lnres, A<c e. /t<Bcs. pro~*er<!e</ete- déstructurant, 6, <). ~emperpro
mtt!. Ab hoc pendent /tom<)te!, hoc Mc~ Turicens. Ftor CAMP.f/urf!,
intuentur, hoc spectant etiam ante- Goth. ut modo yo. ~ttr/6tt~j Gue!f.
quam xermo ~ro/emtur, hic est s. p. 'fra'omtt.,Gotban.ma)e.
o. v. mira mutandi et turbandi 6. Hoc ~u0!f<at?: intelliyimus.
libidine. M saltem non ita male, Postremo verbo apparet, illos qui
quod a& hoc pendent maluit mona- intelligant esse audientes, non di-
chus, ubi praeter Francium idem centes neque enim t7t~f~tmtt~
volentem mire patientes video VV. signincare dicas tnfe/yerp nos
DD.durissima; structurK'.Reponam testamur, Ablativum igitur accipies
Atncpro hoc, quamnuam ad defen- quasi ex hoc, propter hunc. Née
dendum nostrum Catulli loco ex obstare arbitror, quod modo sanë'
Epitnal; Thet. yo, utitur.Burman- in prima illa persona erant orato-,
4. Tt
 338 M. FABII QUINTILIANI
rima intelligimus, hic est saepe pro omnibus verbis:
73 Itaque m iis, quae ad scenam componuntur, fabulis
artifices prônunciandi a personis quoque affectus mu-
tuantur ut sit Aerope in tragœdia <rM(~~ a(ro.r Me-
resipsi. Tttte~~yereusurpatureo-
dem, quo X, <o3, modo.
Itaque. Goth., Ita, cum Voss.
2,3. His, Guelf. C~Mp. Quœ~cœ-
TtttT~Turicens. Quam scenam. Flor.
a. cenam, Ambr. 2. Q. in scena,
Q.
CtMP.
2. personis. Id est, ab Ipsarum
tarvarumscenicarumhabitu. Quem
autem Me Nostri locus non admo-
neatit)iusHoratiani,inepist.ad
Pt50n.!23,t2;{?
3. Aerope; sic Turic. Flor. (quo-
rum uterque et si pro ut sit) Ambr.
2, cum A)met. Bern. item Voss. 3,
nisi quod,hic Erope. Guelferb. Exc.
Santen.uropt)*.Retiquij'Vt'o&c
(CAMP. )tt0&fe). Etiam hic obnoxii
corrigentium libidini apparent Go-
dices, quales Gothan.Voss. 2, Vall..
Media, Ambr. 2. Nostri Codd.
habent alii Erope, alii Niobe. Solus
R.8,~U)'0~<B.ED.
~ero~e. tristis. Aeropè, Ca-
trei Cretcnsis filia, stuprum passa
a pâtre tradita est Nauplio, ut eam
marisuhmergeret,sive,utaliitra-
debant, apud exteros venderet. Ve-
rum hic Atreo, sive (nam hœc est
constans in bac historia confusio )
Plistheiii in connubium eam dédit,
e quo Agamcmnonem postea et Me-
ne!aùm filios illa suscepit. Ha:c,
qua'tangitSopbodesinAjace '2a5
seqq. plenius, teste Scholiaste ad
h. L, èxposita erant in Cressis, fa-
buta Euripidis ( !~ro~'ft <t rx?i;
K~ ~?x<:E~t!r<<)«). Tamen ne prima
illa Aeropes fata ( de quibus vide
AnôUod. quoque III, 2, 2),satis
apta illa quidem tristi ~ersontB ef-
fingenda', ipsam fabulae n)ateriam
fuisse credamus, obstant fragmenta
inde servata, et maxime duo'Scho-
liasta; Aristophane! testimonia, a)-
terum ad Vesp. y 60, ubijurgia inter
Atreum et Aeropen inde memorau-
tur, a)terum ad Ran. 8~3, ubi Eu-
ripides banc feminam in Cressis di-
citur introduxisse ~cftf~ot/~ctt (vide
Bent). Ep. ad Mill. p. 23, sive Ed.
Lips. 47')' Satis nota enim sunt
adulteria Aeropes cumThyeste, et
Inde orta luctuosissima illa dissidia
epu)a;que Thyestea*. Quœ omnia 7
quantumvis tragica, tamen non ita
snnt comparata, ut ipsa Aerope ex
omnibus veteris tragœdiœ feminis
pra; ca'teris tatnquam tristis menti
auctoris nostri ôbversari potuisse
videatur quamquam Sophocles
etiam, sive in Atreo, sive in altera
fabula Thyeste, uhima etiam Aero-
pes fata, quam in mare abjeeerit
Atreus traetavisse narretur apud
Scho). Eurip. Or. 810, et )atinœ quo-
que fuerint olim tragœdi.c Atreus
Thyestes,Ennii,Aceii, Pacuvii, qui
aliter tractarepotuerint partes ittius
femina'.Verumba'c omnia tam sunt
incerta et lacera, ut tutissimum uti-
que fecisse videamur; Spa)dingius,
qui quod antiquissimi libri minis-
trassent in textu poneret, de altera.
lectione, sive ea correctio est, in;
notis monens; ego, qui tacunam in.
commentariis illius bic relictam ita-
explerem, ut quac de Aerope et tra-
gœdiis illam exhibentibus mihi in-
notuissent in medium proferrem~
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 339
dea, attoniius -~a~c, <rucu/€nttts Hercules. In comœdiis 74
vero praeter aliam observationem, qua' servi, lenones,
parasiti ru&-tici,milites", meretriculte, anemae, sencs
austeri ac mites, j'uvenes seven ac luxuriosi, matronae,
puettae, Interse discernuntur; pater ille, cujus praeci-
puae partes sunt, quia interim concitatus, interim lenis
est altero erecto altero composito est supercilio.:

estera doctiorum examini relin- confen'ejubentem supra 1 [ 10,

quens. Conferri autem pra;terea
possunt Hygin. fab. 86 et 88 Schol.
ad Stat. Theb. IV, 307; in Barthii
Commentario, Serv. ad ~En. XI,
262. ~VtO&M nomine sane nobi!issi-
ma dramata inscripserunt ~Escby) us
etSophoc[es, de quib. vide Brunck.
in fragm. Soph. Sed nescio an mi-
nus recte diceretur (rM(t$ Niobe,
qu:B superba potius et arrogans fuit,
quamque nonnisiin ultimo drama-.
tis actu summo sane qui unquam
fuit ma;rore oppressam producere
potuitpoeta.BcTTM.
i. Qua. Turic. Flor., e<jfua, cum
Alm. Sed flor. et leonem. Guetf.,
parasciti.
2. Mixtes, meretneu~œ sic Tarie.
Flor. Ambr. 2, Gue)f. CAM]'.eum
Gotban. AIm. Voss. 1,2, 3, Jens.
Tarv. Ald. Basil. Reliqui inserunt
ue<<t~fe, nostrum tamen probante
Gesn. Mox a)tet7/œ omittunt yoss.
t, 3. ~ane~, F)or. Nn))us nostro-
rum Inserit fe<u~<Bpost mt7tf~. En.
3. Erecto. composito. superci-
lio: C. A. Boettiger in doetissima
Prolusione de Personis scenicis,
vutgotarvis, Vimar. 179~, 4, P'
t3, nof; uberiqrem hnjus loci de-
clarationem a Spatdingio nostro
expëtiverat cui desiderio satisfa-
ciendi consilium tantum reperimus
In schedis ejus, ubi post notulam
et hic §. yg, laudatamque illam ip-
sam Boett'geri dissertationem spa-
tium vacuum reiictum erat. Quod
nunc melius certe expleri non po-
test, nisi inserendis iis ipsis, quae
vir ille harum rerum et omnis antt-
quitatis peritissimus hue spectantia
ibi protulit. Sunt autem Iiaec Laù-
"dare debuissent interprètes lo-
'<cum Pollucis, IV, i~, ubi senex
)!~t~Mmtn [h. e., monente eodem
Boetti~ero, p. 6, not. u qui primas
"partes agit in fabula sive, ut
"Quin)ilianus,h.)., cujus pra?c;-
~u<Bpartes ~uMt ? J -rttt oe~fv
ctv~T6Tatjt6v(sic legendum e Cod.
K VûSS.) t rvu!g0 ciVSt'TETCtTcH, qUûd
non damnem. BDTTM.1 'TMv ~Ë~~f.
'< Adde quae de Lycomcdeo sens
paulo inferius(<~5.) commetno-
rat Poilux r o t~e A~xo~tM~to~
ft~T~'V6t THV 6T<pcH' O~~t/V, TrO~t/PTfct~-
/~o?~vMvn'et~epJ'et'xvf/Ttttj.ftHue per-
ttnet quod persona Thamyris in
tragœdia Sophoc)Is dupnci ocu)o
« formata esse dicitur ab eodem
Polluce IV, l~t, quod ad dimi-
diatas hasce personas référendum
esse pulchre vidit Lessingius (Le-
u tctt des Sophocles, Fie de Soph.,
« p.!o5.seqq.)vestigia seeutusAb-
bâtis Dubos ( ~~c.c. crit. sur la
Poésie et la fet')tt., t. III, p. tSg).
KAtquehinctueemaecipitohscnris-
 34o M. FABII QUINTILIANI
atque id ostendere maxime latus actoribus moris est,
75 quod cum iis, quas agunt, partibus congruat. Sed in
ipso vultu plurimum valent ocuti, per quos maxime
animus~ eminet, ut citra motum quoque,et hilaritate
enitescant, et tristitiae quoddam nubilum ducant

"simum epigr. Callim. (53. Ern.
"28. Brunck.) ubi verba illa M/<t?:/
« J~ f~TTT~thaud dubie referenda
sunt ad personam ejusmodi dimi-
diatam, cujus altera pars in for-
nace figuli nimis percocta et igné
"infuseata esset. Nec desuntin
ectypis {;fmmarum, quas Ficoro-
nius publicavit, exempla qua:
<'apprime huc faciunt. Huc enim re-
~'<ferendum esse putem figuras tab.
XL VI, ubi quœ dissecta: et quasi
<~bifrontes apparent larvoe, in unum
"vu)tum coaluisse putandae sunt,
et tab. LX, ectypon e p)asmate,
quod appeUant, Stnaragdi. n
t. Latus; sic Turic. Flor. Guelf.
CAMP. cum edd. anteAtd. acc. Gesn.
Bip. Latiis, Vall. Reliqui Latinis e
prava latus se inteDigere negantis
Regiiconjectura; interquos silentio
conferentis redigi Ambr. 2, miror.
~t<c(on6!M, Gue)f. ~fon&u~ et, Tur.
Flor. cum Alm. Zf)!, Guelf. CAMP.
2. ~tttm;M cmt))et. Ambros. 2,
Guelf., antma œmtnnt. Voss. 1,3,
anima semanat. Floril. Santen.,
anima semovet. Reliqui a. emanat.
Nostrum e conjectura dedimus, ut
gnosticum Quintitiano colorem abs-
tergeremus et fœdissimam hoc qui-
dem loco iterationem (tacrima;)
menant. '< Eademcorruptetaapud
Ge)). X,'3; in Cic. loco Verr. V,
62., et vicissim apud Liv. III, 24,
4. Ut cetera, Turic. Etcetera, Flor.
Omittit et antc At/ar. Turic; sed
Floril. Sant. ha'c omnia citra m.
q. et. -Nullus nostrorum dat ani-
mus eminet. Sed de hisce prœbent
easdem varietates. ED. Animus
eminet. Vide, IX, 2,~}o, tocum Ci-
ceronianum. Item Cic. Tusc. Dis-
putatt. 11, x6. "(animus) maxime
emt'net contemnendis et despi-
ciendis dotoribus. f Idem Somn.
Scip. extr. "animas. eminebit fo-
«ras." Liv. II, 5, 8, femt'nenfe
animo patrio quamquam novis-
simumiocum possis aliter interpre-
tari. Plin. Epistt. V, )y, 5, nota-
« biliter. primum metus ejus, mox
« gaudium <?tniH/<. « Ovid. Heroid.
Xtl, 38, « Eminet indicio prodita
« flamma suo, '< indicanteOudend.
ad Suet. Catig. '5. De ocutorum in
oratore vi exhnius, quem bic qui-
dem spectavit Noster, locus est Ci-
ceronis de Or. I)f, 59. -Vide ~(~
fon, H. N. in cap. ~e viril. Des-
cription de /tomme. En.
3. 7'n!(t<!<E; sic Turicens. Flor.
Ambr. 2, Gue)f..F)on)e{' Santen.
CAMi'.Jens. (tac. Gesn.) cum.Voss~
2 (Goth. non notavimus), et edd.
ante A)d. Retiqui tristitia de Regii
conjectura, inutili illa, quum quod-
dam illud post genitivum commo-
dissimeSMbjiciatur. Obr.,inducant,
male. Turicens., quia Mtnt')t.~tt))tt.
Flor. ~tttautt'um~unt. CAMP., ~ua
tt-rum~unt, omisso dolore. Jens.
Tarv., <ett't(<E.Turic. Flor., manent.
CAMp., manat. In hac voce hic de-
sinit Flor. Modo his omittit Floril.
lis dant Ambr. 2, CAMP.eum edd.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 3~ c
quin etiam lacrimas Lis natura mentis indices dédit,
aut erumpunt dolore, aut laetitia manant: motu
vero intenti, temissi, superbi, torvi, mites, asperi nunt:
quœ ut actus poposcerit, fingentur. Rigidi vero 0176
extenti 2, aut languidi et torpentes, aut- ~stupentes,
aut lascivi et mobiles aut natantes et quadam volup-
tate suffusi, aut limi et, ut sic dicam, venerei, aut
poscentes4 aliquid, pollicentesve, nunquam esse debe-
bunt nam opertos5, compressosve eos in dicendo quis,

ante Basil. Superultorvi Flor. mire
discerpens et turbans.–Nostri tn!-
tt(«e, except.Vall. lib. a sec. manu,
R. t3, qui tristitia. Eu.
t. Qu<p.)t~ett<ur. Recte neutre
génère usus est in eo, quales fie-
rent oculi; habitus enim oculorum
demonstrantur, non oculi ipsi.
2. Et exten ti. Ambr.2, Guelferb.
omittunt copulam.Etexerciti Voss.
), 3. An fuit exserti? (Vide §. gz,
nbiTuricens.F!or.,exercttMr~cum
A)m. it. §. tt6). Nam' quod mus-
trandi causa Burmannus demon-
strat Tiberii (Sueton. Tib. c. y.)
t ocu/o$ contentos et tumentes,
hue facere non arbitror.
3. ~ut stupentes. Haee omittunt
Jens. Tarv. forte haud dubie, sed
nihitominus commode. Neque enim
quidquam vidi similius a!!itœ ad
marffinem g)ossa*, qua fortasse tor-
pentes interpretari aliquis voluerit.
Jn cœteris quidem hisce omnibus
bina ubique vitia producuntur; stu-
pentes isti oculi' soli et incomitati
comparent, nec quidquam habeht
propria!, aut a reliquis diversa; pra-
vitatis.Turic. ,/asct. CAMP.,lascivii.
Guelf. ante lasc. dat et eamdem
copulam ante nnt. dant Turic. Flor.
Ambr..a, Gue)f. Goth. (tac. Gesn.)
cum Voss. 2, male. Vicissim pari
errore aut mob., Jens. cum editt.
posterr. ante A)d. fanante!, Turic.
~VarratttMVoss. t, 3. jettent Ambr.
-i, Guelf.
4. Aut poscentes. esse debebunt.
Turicens., a/t~tt[~po//tce)ttes debe-
&u)tt. E Ftor., ~0!Ce)ttM f/e&e6tt)tt
(pro~o~cetttMtt. e. J.,ubi diserte
quidem non doçeor an iterum sit
poscentes, sed suspicor ita esse).
Alm., nutt~Mam (vel nonnu)!<jfuant)
esse desiderare narratur. Autposcen-
tes noHtcenteï~e ~e~ece6M?tt, CAMP.
Nostra est in Ambr. 2, cum Goth.
Voss. 2, Bern. et editt. ante Basil.
Reliqui ))on'!fn~ua;))t pro )Htn~uam
prava sententia, qua' aperta vitia
commendet. Sed et hanc, quam
probamus, librariis, non scriptori
ipsi, debenexistimo, motus auc-
toritate vetustissimorum; et for-
tasse verum est et antiquum quod
exhibet C~Mp. (Vide III, 9,8 Vt!
3, tt.) quaniquam magis, fateor,
ptacebat Hun~uem ~c~&MKt,- sed
tutnoMnm non est in MSS. Habeat
abest a Ftorentino solo. Compres-
hisce
sosque, Guelferbytanus.-De
omnibus nihil novi affcrunt nostri
Codices. Eo.
5. ~Vamooer<o! Aa&cat? Eadetn.
 3~2 M. FABII QUfNTILIANI
77 nisi plane rudis, aut stultus, hàbeat? Et.ad hsëc omma
exprimenda in palpebris' etiam et genis est quoddam
78 deserviens 3 iis ministeriuin. Multuni etsupercilus agt-
tur nam et oculos formant ali(luatenus, et fronti im-
perant his contrahitur', attoititur, demittitur~; ut
.nua~5 res in ea plus valeat, sanguis me, qui mentis ha-
bitu movetur, et, quùm infirmam verecundia cutem

forma erat supra §. 2! item mox Chouet. perversissima obtinet, ut

§§.8o,7;!V,
i. Palpebris. etqettu. Qui est
apud Minium usus, ut jpa/~e6t'<E
sintpro iis, qua- cilia etiam appel-
iantur, pilis oculorum, idem hic
reperitur;.nec differt FrancogaUo-
rom nunc quoque ratio, pa~etra!
(paupières) prêter solitam potes-
tatem Itausurpantium, ieste lexico
Academicorum.–Vide Buffon, H.
~V. in cap. ~e t:ttt/. ~Mef~t'on de
rAo??!7M€.En.
2. Et yen! sic Tnric. Florerit.
Heiiqui inserunt in. Vide §. 67'
3. 7)Mer~tC!tSiis; sic Goth. (tac.
Cesn.) AM. Bad. D. is, Tùricens.
.S'cn;e)!!f'M, Ambr. 2. ~er~t'OM his,
Gueiferb. Exc. Santen. ~Mef~tcn~
:ibs(n]e pronomine CAMP.O~er~tens
2M,fens. cum edd. ante Ald'. tteli-
<]ni~.7us.–Nnstri(/ese)T[eTts, exe.
HÏt. 3', 5,ro, qui Mt'ften!. Eo.
4' Denttttttut. Turic. F]or. Ambr.
2, Guetferb. Exc. Santen. CAMP.,
em!'t(ttur, cnm Goth; Voss. t, 3,3,
Vat). et edd. ante Atd. Regius cor-
rexit, necessario. Protinus etFior.
pro ut. CAMP., ut tj/a in co. Ald.,
M.nulla r. i. e., cuniMasd. Gryph.,
probante id Regio. ~)fo~e<!<rutcum,
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum Voss.
2, et editt. posterr. ante A!d. qui
ipse cum Bad. mou. cum ad Eegii
mentem. Diremptio autem ante
ante mnout~ interpun~atur. De
hisce omnibus eadem nostri. En.
5. Ut una res. Mn~MMille. Hic,
ubi pterique interprètes nihil vide-
runt, quum aquam sibi haerere tes-
tatus esset Burmannus, debebant
Capper. etGesnerus, quorum,alter
.profecto locum intellexit, aliquid
lucis affundere. Nec est difficile at-
tendent!, ipsam eam rem unam,
qua* sola plus superciliis in fronte
valeat, esse sanguinem illum, qui
in fronte aut profusus, aut reprcs-
;sus pudorem et metum prodit. Mt-
.rum autern semper mihi visum est,
.quod veteres nunquam fere rubu-
ris illius in parte oris ocutls Infe-
riorememinerunt,sedinso)a fronte
omnem erubescendi rationem po-
nunt. /)!nnant verecundia ctttem
hic appellat quod a!iis locis mo~em
y)-ontcm, vide V!,4, Accepit
autem, non accipit, dixisse vide-
tur, ut hoc semel ita uniusçujus-
quenaturacomparatumdemonstra-
ret, uon varium et mutabile pro
.quaque occasione. Neque tamen
;certo dicam, refugit producta, an
correpta pennltima pronunciari de-
.beat quoniam in ea re nihil est se-
.me) constituti nec perpetui; quam-
quam concinnius videtur, si et ifiic
fuerit praeteritutn tempus, quod
ipsum exprimiturin Tm tent~eraiu!.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XI, 3. 343
accepit', effunditur in ruborem quum metu refugit,
abit, omnis et paUbre fngescit~;temperatus medium
quoddam sérenum efficit. Vitium in superciliis, si aut 79
'mmbta~ sunt omnino, aut nimium mobilia, aut inae-
4 de
t-lualitate, ut modo persona comica dixeram dis-
sident, aut contra id, quod dicimus, finguntur ira
enim contractis, tristitia deductis, At/artta~ remissis
ostenditur annuendi quoque et renuendi ratione de-
mittuntur, autaUevantur. Naribus labrisque non fere 80
quidqùam decenter ostendimus~ tametsi derisus ns,
t. -~cce~t't; sic Tnric. Fior. cum omnes mox, cum Jens., inserunt
A)m. Reliqui accipit. Modo infir- pudor post remissis, recte impro-
mam verecundiam, Turic. Tn/~rt~fï bante Badio, qui nostram esse et in
v., Guelf. CAMP.Jens. (tac. Gesn.) Vall. testatur. Ex Alm. ha*c affe-
cum edd. ante Leid. exc. Ald. Bad. runtur etenim contractis et hilari-
Et apollo rc~rt~C!Ctt, Fior.tca~/or tas remissis ostenditur, me quidem
re/ft~eMtt, Guelf. -Nostri Codd., vix credulo. Diductis, Turie. Flor.
<tcctt?tf.Poui.~rmom pro tH/~rmam. cum Locat. et editt. posterr. ante
Omnes et pallore ~ft~MCtt. ED. Stoer. except. Bad. qui verum dare
2. Pallore frigescit. Ablegat nos narrât Val). Mox hilaritate, Turic.
hinc Pseudo-Turnebus ad locum Flor. ~enuen~t~ue, Guelf. Renuen-
MacrobiiSatum. VII, 11, lepidum dive, Jeus. cum Gothan. Voss. 2,
sane, quamquam ratione quidem cdd: a~nteStoer. omnes sine etprœ-
naturali valde alienum. cedente. Pro ratione Ambr. 2 ~o-
3. ~ut immota. Ambr. 2, Guelf. ratione, cum Voss. 3. Momft'one,
inserunt ut. CAMP., autem t. Mox Voss. t .7't oratione, Guelferb. Exc.
Turic. Dorent, somno pro omnino. Santen. Mox Tnric. Flor. (hic et ut
Turic., t)t<e~tta~ta' modo, cum AIm. pro aut) C~MP., )'en)tt(t(Mtttf, cum
ex quo et ipso affertur nota in lit- Atm.~)f')ttttM't<ur,Ambr. 2, Guelf.
tera a. Sed tnfE~tM~ modo, Flor. .Jens. (tac.Gesn.)Tarv. cum Voss.
fna'oua/M autm., CAMP./n<B<jfua/M t,3.euom(ur,C*Mp.
aut ut m., Tarv. Y)t<E~ua~«<!teattt 4. Mot/o. dixeram. §. y~.
m., Ambr. 3. 7tt <Bquo/<<ateu. m., 5. Decenter. Turie. Flor., dece-
Guelf. Jens. (tac. Gesn.) Moxper- deHtef. Florileg. Santen. vix <j~MM-
.!ona c. Ambros. 2, omisso de; sed quam pro )t0tt fere ~utd~tt. Mox
.pc~o~amcomtcam, Guetferb.exc. -pro dt;t!MS iis Flor. dori sui. Ambr.
Santen. item sine praepositione. Dis- 2, Guelferb., derisui, cum .Voss. 3.
St~nt, Flor. Dissideret, CAMP.Pro Derisim, Jens. Tarv. Densus, Goth.
ira enim Guetferb. ut e., com Jens. (tac. Gesn.). Nostrum Obr. e.con-
Etenim, Locat. cumposterr. edd. jectura, qui quod de suo s'tbjieit
anteStoer. (exc. Tarv. Bad.), qua: interim, nequaquam probo. Reliqui
 3444' M. FABII QUINTIUANI
contemptus, fastidium significari solet nam et. cor-
~uyû'r~ nares, ut Horatius' ait, etinflare, et movere,
et digito inquietare, et puiso subito spiritu excutere,
et diducere sxpius, et plana manu resupinare, inde-
corum est; quum emunctio etiam frequenuor non sine
81'causa reprehendatur. Labra et poniguatur male et
scinduntur4, et astringuntur, et diducuntur, et dentes
derisus. Mox Florileg. Santen. co- JE~eren~Mpro e~M;tott/M, Ald. Bad.
pulam et ante quatuor prima verba Basil. Gryph. ad- mentem Régit,
desiderat, post tn~metare demum quod recte improbat Burm. remit-
eam t'educens, sed omittens idem tens nos ad 1, n, ubi idem tenet
verba et did. sfBp. Flor. Ambr. 2, contra eamdem aliquot edd. muta-
Guelf., ;')~ttttare. Avie. Poul. R. tionem. Vide F. Gronov. ad Senec.
19, derisui. Mox R. g, Jens., ït~)tt- de Ira t, 3. Con~ct'ox/M, Floril.
~carc. "Eo. Santen. per compendium. Borum
i. Ut ~o'-a(iM ait; Epist. 5,23. debeant, Turic. Flor. Profecto et
3. Pulso subito spiritu;-sic -Turie. hic fuit eorum deceat. Vide ~6. E.
Flor. cum Atm. Jtnptthe s. spiritu, esse debet, Floril. Santen. esse extra
Au)br. 2, Gueff. Reliqui impulsu s. versum
adjecto. CAMP., tMo~tCt e.
.yt)-t<u))t. Sed CAMP.Etpulso. re- motu~e&Mn<eMC. -Nostri Codd.,
Ht~tnare oinittit. Deducere, Turie. Labra et porriguntur. ]idem dedu-
Flor. Ambr. 2, Guelf. Goth. Jens. cuntur. Mox iidem ~t efficiendis.
(tac. Gesn..) ~f c~jj/ana m. ~o- m odicus eorum esse debeatmotus. En.
ttat'e, Tune. Flor. cum Almel. nisi 4. Jt-atra. scinduntur. f Quid hic
rluod inde ça pro ex. Tarv. t)t</e- sibi vêtit labra xct~dere, equidem
core. Guetf. ,/rM/[fC)tMr, çum Goth. me non sàtis assequi fateor. Co-
Voss. 2, et edd. a Jens. ante Atd.. gitabam, an non ~cinJt queant
jEn;[<ncc<o, Ambr. 2.. dici labra, quum a forti compres-
3. Labra et ~OtTtyMntur. Turic., "sione subito laxantur, et quum
~rfC~Ot'n~fttttr. CAMP. p. sine et, poppysmate quodam dissiliunt.
cum Kapp. ~tn'H~uHfHf mecum "Wer)honus hoc spectans, quod
CAMP.et vett. edd. MSS. fcre inse- scindere labra oppositum est por-
runt d. Et JttCM)ttur, Turic. Flor. rigendis, simpliciter scindi dicit,
cumAtme). Et deduc., Ambros. 2, quum a porrectione illa antror-
Guelf. CAMP. (hic rnox et omittit) sum facta subito in utrumque ta-
cum Gothan. t, 2,Voss. ,2, 3, et tus trahuntur. o Gesnerus. Ipsum
edd. ante Bad. ~e plene, Turicens. fere Quintiliani verbum retinens
Fior. ut et infra §. 85. tidem, eo- Gedoynus (fendues) an populari-
que loco et Aime), ~t ante dentes bus InteHigatur, parum novi. Fieri
CAMP. omittit, ante vocem Turic. potest, ut ipsum illud quod mux
Flor. fett~ere~t, CAMP.Jam veri )egimus <~t</MCM)ttUt' sit jam hic in
pro ~m&cre Fior. cum Almel. ( nisi !Cin</enf/o; ibi enim veteres libri
<juod w)'<;) non Turic. (Vide 72). omnes ~Ct/MCMnfMr,quod interpre-
 liNSTITUTIONIS OUAT. LIB. XI, 3 3~5
nudant, et in iatus ac psene ad aurein uahuatur, et
yelut quodam fastidio replicantur, et pendent, et vo-
cem' 1 tantumaltera parte dimittunt lambere quoque
ea et mordere, déforme est; quum etiam in efficien-
dis verbis modicus eorum esse debeat motus ore
enim magis, quam labris, loquendum est. Cervicem 83
rectam oportet esse, non ngidam, aut supinam col-
lum diversa quidem 3, sed pari deformitate et contrahi-
tur et tenditur; sèd tenso subest et labor, tenuaturque
vox ac fatigatur afrixum 4 pectori mentum minus cla-
ram, et quasi latiorem presso gutture facit. Humero- 83
rum raro decens 5 allevatio atque contractio est bre-
tari conatur Badius: u (fortasse)
eoM:vitiumexponitur,quodHt,
u de inferioribus tantum loquitur quum in peetus procumbit caput.
"(iabris): nam, si utraque dedu-' Inde est quod /<tttor quœ jam fit
'<cantur, non nudentur dentes ve- vox respondet ei qua" modo erat
''rHmprodh'ersisinteI)ig3tur,ut <enMafa. Quare AeA~o' pro la-
turpe sit et deducere et facere ut tiorem, soli Obrechti, ut suspicor,
denudentur dentes. n De hisce ingénie debitam scripturam, p)ane
omnibns vide Bu/yo):, il. N. in cap. non probo. l'seudo-Turtrebus te-
Age viril. -Pesen'pt. de /'Aomme. En. ))ua<amYOcem repetit inde, quod
t.~b<;ent.parteJtmtttunt.'<Imi- distento cotio tendatur arteria at-
tantur, hoc gestu eos, qui altero que tenuetur itaque vox sit exi-
tabiorum angu)o tubutum tenent lior contra, quum detrahatur de
'Nieotiaha',akpt'oapertiorefu- tongitudine arteria; eamdem ta-
"mumefHant.~Gesnerus. men Sert latiorem et sic graviorem
2. Cet'weetn. Turie. Flor. CAMp., vocem erumpere. Recte ille, si'quid
CM))tc. Postremus etiam o~ot'teat. video.
Pro<;o</ttmTuric.Fior. longum, 5. 7!a)'o decens. Turic. Flor. inse-
cum Almelov. Inscrit i~ ante coll. runt et. CAMP.,rara et d. Turicens.,
CtMF. T'ta/tftui', Tur. Flor. Et tenso; a<eM. Flor., contractatio. Goth.,
iidetn; item /a6orc. Florent.mt)ttM co)tt)a</tc«o,quietacproai~ttc
c~arum. (tac. Ge?n.).Turie. Ftor., tre~ta<u!.
3. Diversa quidem. Cave haue CAMP., breviata. Voss. t, conjux.
</t~crsttat<?Mreferri putes ad cervi- Gue!f.)'auf~n(um.I,ocat.tattt<(~
cem quœ pra-cedit. Pertinet hoc ad cum Ven. Ruse.; nec ltabitus, ut
a)teru[ni~siusco//tvniun). putat Burm., sed ablativum et )e-
~u~ï ?jcctort mentum. Ni- git et improbavit Badius. Admira-
hit hic propt'ie de ~to pr3pcipi- ~o~MoutittUtitAmbr.2,Gupif.
<ur,scdprH)sH!ndco'ftrnAeNt/( cumVoss. t, 3. ~VttttU,Bad. exA)d.,
 346 M. FABII QUINTILIANI
viatur enim cervix et gestum quemdam humilem
atque servilem, et quasi fraudulentum facit, quum se
in habitum adutatioms, admirationis, metus ~ngunt.
84 Brachii moderata projectio remissis humeris, atque
expli.cantibus se in proferenda manu di~itis, conti-
nuos et decurrentes 3 locos maxime decet at quum
speciosius quid uberiusque dicendum est, ut iUud,
Saxa atque solitudines voci respondent, exspauatur~ in
latus, et ipsa quodammodo se cum gestu fundit oratio.
85 Manus vero, sine quibus trunca essetact!o~ ac debilis,
nbi meis ocu)is metus agnosco, Cave idem subjectumagnoscas in
pauto obscurius tamen in Ald. 151 utroque verbo. Qua; enim fuerit
expressum, nec absimile voci nntm. oratio quœ exspatietur in latus At
Mate autem et hoc et aliud quo- hoc est brachium, vel gestus bra-
que, motus, commendat Badius.- chio faciendus, quijam non mode-
Nostri Codd., in Aa&t<um, except. rate projicitur, id est, adversum
R. i3, qui et Aa6ttum. Avic. Poul. modo p) ocëdit, sed etiam tn latus
RK. 3, 5, i0, tt omittunt admi- egreditur.Vide~. g3, n~. Quum
fattOttt't. RR. 3 (a sec. manu), 5, tamen duritie.non careat, quod sic
motus. R. )o, moetus. Caeteri me- lector sibi ipse fingere quasi cogi-
ttM. R. i3 sic habet et habitum tur orationem, nec perfectam et
odu/at)0tt'! ostendit. En. dubitatione vacuam accipit a scrip-
t. Quum se.))~unt. Ma]im quo tore subiit ex vetustissimorum
pra* nttut~, satis leni emendatione. scriptura, ut pro et; hsc efficere
Vide H,'5, 6. "ut ipsa. yunJat oratio. Vide.
2. Jfatttt. Flor., manum. Ambr. §.g8,ttt.Mt~eatttt'.«De~*u)t-
2, magnum. Mox continuo sed de- dendo consule X, 5, 11. Saxa et so-
cun'entt~, t~tor. Decurrentis etiam litudines Cic. pro Archia, c.S.Yide
Ambr. a. Nostrum lib. XJ, cap. §. 34.
3. Decurrentes locos. Vide IX, 6. ~ctt'o. Turic. Flor. Goth. (tac.
6.;XI,6;XtI,9,2. Gesn.) sed hic a pr. manu oratio,
Speciosius. Gottt. (tac. Gesn.) male, aberrante ad superiora libra-
speciosum, idemque modo ac pro rio vide IV, 1,32. Sic vicissim infra
fit; CAMp. autem ut. Locat, aut, §. 06. Guelf. Exc. Santen., actioni,
cum Venet. Ruse. Pro utertu~MC eumGoth.Jens.etedd.posterr.ante
CAMP. aut tt&erttt!. ( err. Gesn. In Stoer.MoxhicF)or.)atet<j)ttO~.
Goth. qui non recedit), idemque sit Ambr.2,~M<tt7er&.Goth.(tac.Gesn.)
inox pro est, et respouderet in loco De~e<7uatu7'(idem ocdesiderat aute
Cie. Flor., expiator. Turic.Flor., ut debil.). Obr., pfOM~uantu), quod
ty?M.TurIc.CCMm et~un~ttoratto. etiam Francius conjecerat. Per ve-
5. ~.rs~attatMr in latus. oratio. rum est, quia hic non id spectatur,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 34?
vix dici potest, quot motus habèant, quumpa'ne
ipsam
verborum copiam persequantur nam cseterse partes
loquentem adjuvant, ha;, prope est ut dicam ipsa*
loquuntur~.Hisposcimus,'poHicemur,vocamus, dimit. 8&
timus, minamur, supplicamus, abominamur, time-
mus~; gaudium tristitiam dubitationem, confessio-
nem, pœnitentiam, modum, copiam 4 numerum
tempus, dstëhdimus. Non 5 concitant? Inbibent? sup- 8;
quod manus verba sequitur, sed disse se ait Bad. miramur, factum
quod omnia sequitur. Alioqui nihili bene, quod in meis quidem.!ibris
sit p<PMC.Ambr. 2, propest. Turic. non comparet, quia mox a~tmrtïM-
Flor., ipsa loquantur. Nescio quo- tur §. 87. Obr. at'ontHiaMttr omit-
modo elegantius mihividebatur, si tit inconsulto, opiner. Turic. post
esset prope est ut tps<B loquantur. tempus inserit dubitavimus, cum
Pro est Goth. sunt. Atm. Sed Fior., </ut[<at<ttus. CAMP.,
i. ~t'x dici potest. Transponen- ~tt6ttamtM, sursum yagante Jibrarit
<tum censeo d. vix p. oeulo.
2.~o~ttMtttur.~tS;sicTuricens. ~tt~terunt; ostendimus. Ad-
Flor. cum Almel. Reliqui inscrunt mouet hic Pseudo-Turnebus artis
~ttnott. Nimia fit et teedii plenissi- illius, de qua vidimus adi, to, 35.
ma interrogationum iteratio; nec- Recte, opinorr quamquam quae sit
dum in eo eramus, ut quœrendo tati'- significatio temporis, minus
quasi nota re geri posset dqcendi )iqu':t, et dicas fortasse, hic qui-
sumus aute: mox recte subjiciuntur dem latius agi de manusofficio, non
instantes i]);Bet assensum Hagitan- arti6cia)em i)Ium gestum spectari.
)es qu:BStiones. Simile nostro §. yx. 5. Non co~ctftutt? sic Turicens.
3. ?7mcntuy; t?aM~ttFK; sic Turic. Flor. cum Alm. Nam c., C.tMp. Re-
Mor. cum Alm. Ynterro~amu! inse- iiqui inserunt c~fn; sed Voss. i,
runt Jens. Tarv. Reliqui inserunt 3, co~eM. Nostro ordine ~NA/~Ht
t'nterro~amM! negamus, nisi quod supplicant, Turic. Flor. Ambr. 2,
Guetferb., tnt. )t~emM!. Vetustissi- Guelf. Goth. (tac. Gesn.)'lnh. prob.
mis testibus libens obsecutus sum. ~Mpp~ CAMP.Retiqtu (. y). Jens.,
Quamquam cnimne~amMSsane.aU- Nonne m., cum edd. posterr. ante
quando manibus, et aiiquem inter- Bad.Vide X, i, 48. CAMP. nobis-
ro~ftttf/t gestùm consuetui)) testatur cum ac~erM)tt!. Turic. Fiôr., atp.
Noster toi; hic tamen inter me- Reliqui atque p. Ambr. 2 Gue[f.,
ros affectùs incommode lentiores aut verborum (pro adue)'&torttnt),
illi inentis motus inseruntur; etiam cum Voss. t, 3, Bern. Frœnontt-
in fine, ubi insurgere debebat re- num, Guelf. cum marg. Basil. qui
rum magniludo. Voss. 2 pro m~a- etiam et verb: et pra:n. Goth.,
mur dat fOCatttMr, quo vitio.caret cantu (pro <antft). Turicens. Flor.
Coth. (vide ~5) quod autem Yt- C.tMF. omittunt /iomi')t(~t post om-
 348 M. FABII QUINTILIANI
plicant'? probant? admirantur? verecundantur? Non in
demonstrandis locis ac personis adverbiorum atque
pronominum obtinent vicem? ut in tanta per omnes
gentes nationesque linguae diversitate hic mihi omnium
88 hominum communis sermo videatur. Et hi 2 quidem,
de quibus sum locutus, cum' ipsis vocibus naturaliter
exeunt gestus: alii sunt, qui res imitatione significant; ->
ut si œgrum, tentantls~ veaas medici similitudine, aut
citharcedum, formatis ad modum percutientis nervos
manibus, ostendas, quod est genus quam longissime
89 in actione fugiendum. Abesse enim plurimum a salta-
tore débet orator, ut sit gestus ad sensum magis,

))[unt,cumAbn.Recteut)'umque parallelismo adjecta sint, sicut ul-

retinendum suadet Oudendorp. ad
Sueton. Tit. cap. 8. Post videatur
Obr. snbjicit haberi, unde plena
fit hexametri clausula, quœ in vul-
gata nonnisi a scandente eruitur,
ethocquidemprosaenoeererectis-
sime negat J. H. Vossius; vide nos
ad tX, 4, 52.–Pro non concitant
nostri dante~/em, nisi qnod R. y,
nonne~ et R. 5 eadem. lidem aut
o~Me''tto)'Mnt atque ~ronomtnttnt.
Moxontnï~tn/tC'yntnttm.ED.
i. ~'u~/tcant. Miror neminem
hœsisse in hoc verbo. Quid enim
est, quod supplicandi iterum men-
tionem facit Noster (vide modo
§. 86), quum pfœsertim hie mani-
testa sint actionum paria, nec sup-
plicant ita respondeat illi probant,
ut concitare ttt/)tte?K/o, ajmn'at't
t/erecun</<t~o? Suspicor ergo pro
supplicant reponendum spernunt.
[Sagax utique inventum quod si
audaxsimulvideatur,auctorsim
ejiciendi plane illud ~m?n/tcaHf,
quod unum sedem fixam in Codd.
non habet uttriauttirnaverba sine
tima etiam in praecedentibus nomi-
na.BcTTM.]
2. ~t quidem; sic Turic. Ambr.
2, Guelf. CAMp.cum Abn.Voss. 2,
Basil. Reliqui t': q. sed Goth. Jens.
(tac. Gesn.) etiam pro et, cum edd.
posterr. ante Bad..y;ntt7t<u<~)M'm,
Turic. Flor. Cithari dum formatur,
Florent.
3. Tétant; venas. Docet Bur-
mannus exemplis Sueton. Tiber.
c. ~2, et Ovid. Heroid. XX, <3g,
tentare proprinm esse verbum in
cxplorando venarum pu!su.
/{. A M/tatox*. Turic. F)or. omit-
tunt a.- Servant nostri. )'n.
saltatore. «Vide supra 66. Add. mux
gt item )28. Gesnerus. Addit
Almelov. hic 181, et Ub. 1, c. Ilt
initium, item 1,12, i~. Erudite ad
hune locum Lochmannus disputât
de corruptela morum per panto-
mimos invecta, teste advocato Zo-
simo.
5. Ad K)t!um; sic Turic. Flor.
CAMP.cum Alm. Hetiqui ad !e)Mm-
Ambr. 2, accomodatur. CAMP-,aut
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 349
quam ad verba, accommodatus; quod etiam histrioni-
bus paulo gravioribus facere moris fuit ergo ut ad se
manum referre, quum de se ipso loquatur, et in eum,
quem demonstret, intendere et aliqua his similia per-
miserim ita non, effingere status quosdam et quid-
quid dicet ostendere. Neque id in manibus solum, sed 90
in omni gestu ac voce servandum est non enim aut in
ii]a'penodo, ~<ef:<~o/ec[(u~pr~torpopt<~ romani, in-
clinado incumbentis in mulierculamVerris efnngenda
est; aut in illa, C<r(/e6a<ur in medio foro Me~an~,
motus laterum, qualis esse ad verbera solet, torquen-
dus autvox, qualis dolore exprimitur, eruenda. Quum 9'
mihi comœdi quoque pessime facere videantur, qui,
etiamsi juvenem agant, quum tamen in expositio-

f'n eum, cum Ald. Sibi pro his Goth. cet, quamquam lenissima conjec-
Iis, Jens. cum edd. posterr. ante tura erudenda.
Bad. ~( post pe)'ntt!€t'tm insernnt 2. Stetit soleatus. Cie. in Verr. V,
Turic. Flor. iidem mox dicet omit- 33. VideVIII, 3, 64, 65. C~eta-
tunt cum Atm.–Nostri Codd., ad tur. Verr. V, 62.
te)Mtt!.En. 3. Tamen in expositione. Tune.
Y.~Ma~eno~o. Goth. (tac. Gesn.) 'Flor. CAMP.omittunt in, cum Alm.
illo ro- Tres priores ut ~(~~rf<B. Modoquod
Ftor.))o~te?'~o~)u/[tm
mattttm. C.\Mp., in muliercula.Tu- etiamsi pro qui e. Ambr. 2 Guelf.
rie. Flor., messana. Hic et mox CAMp.cum Voss. t (in hac ratione
pro
vox. Ambr. 2, Guelf., dolori, cum omnes hoc faciantcomœJi,
quod
Alm. (ni) tale in nostris, vide 81) non est vero simile. Alia ratio !II,
Vosi;.3.Z)o<or,C.tMp.Ert<f<te)tJa, 6, 6~). Georgico, Turicens. Flor.
Tnricens. Flor. cumAjm.Voss. i. Georgio, Jens. (tacente Gesn.) cum
Tentât Burm. edenda. Ego veruru edd. pbsterr. ante Bad. qui e Vall.
censeo vutgatum, fjuamquam inso- nostrum. Sed et in Guelferb. Goth.
lens est, quod sciam, locutio. Sed C.tMP. Ho! cum Voss. 2 litteram i
eruitur quidquid cum labore ex inserere dicatur ante o. Mox et e~-
profundo protrahitur, et ita vox' fent., Guelf. ~</eo ut ot, Florent.
hoc loco. Vide VI, 2, 25. Eadem Guelf. Quoquealiqua, Turie. Goth.
confusio, X, 2, 6. Quare jam re- (tac. Gesn.) CM)?. cum Voss. 2. An
jicio, quod succurreratentttotOMh fuit antiquitus adeo est in illis
(nam ertt<y<e)t</aet nimium et nus- quoque a/. ? Modo ~uo~ ~fMfrm
quamadh))erepertum).Videft, pro qui, e. plerique nostri. Iidem
12 Ne Lochmanni quidem pla- Georgo, except. R. i t, qui~eor~t-
 356 M. FABII QUINTILIANI
ne' aut senis sermo, ut in ~fy~rtœ~ prologo, aut mulie-
r!s, ut in Georgo, incidit, tremula, vêt effeminata voce
pronunciant adeo in illis'quoque est aliqua vitiosa imi-
92 tatio, quorum ars omnis constat imitatione. Est autem
gestus iUe maxime communis, quo medius digitus iu
poUicem contrahitur expHCitis~ 4 tribus, et principiis
utilis cum leni in utramqué partem motu modice pro-

co. Mox est aliqua, nisi quod Vall.
Iib.RR.8,ge;itomittunt.ED.
f. In e~0!i'<t0tte. Hic fortasse
non est reprehendendus Capper.
admonens esse c~o.!t<tO):e)H dic-
tam pro natTattOtte; quamquam fa-
cile hoc attendenti patebat. Nam,
quo ablegat hinc nos, ad cap. 2,
lib. IV, singu)is prope sententiis
idem ingerens lectorem enecat.
2.<~n<c. Georyo. Menandri
fabularum, in romanam fortasse
consuetudinem translatarum, no-
mina haec esse Gesnerus monet. Vi-
de an. Clericum, p. 32 et ty8.
3. ContraAttur.Turic. Flor. omit-
tunt cum Alm. Quo. contraiti-
tur.Cave eumanimo concipiasges-
tum, uhi médius digitus apprehen-
dat pollicem, qui non injuria i<n-
probatur a Gottschedio, et est sane
fature nescio cujus e)egantia*. Con-
tm~ttu)' digitus, ut mox apparet
(§. g3, sub pollicem veniunt, g~,
contracti. ~remutttttr) quijm in
suos articntos compressus alteri
.supponitur: Quamquam vel is, qui
.hic demonstratur gestus, paulo in-
sotentior nobis videri potest. Facile
tamen agnoscitur~ qualis sit, cotn-
parando eos qui deinde traduntur
duo, quorum novissimus ille indi-
..cis protensi quam maxime est ma-
nifestus. Si qua:ris, quid sit « ges-
'< tus certus, quum addatur in nar-
)'a)tf/o~ apparat signiHcari gestum,
qui narrantem nihil dubitare osten-
dat de iis, qua; referat. Pro~ttc<!0)'
est, quum longius in adversum
abit a corpore liberiusque, ut mox
est, e~entur.Vide §. 84. Almélove-
num visum sibi agnovisse hune
gestum apud Sponium Misceifan.,
pag. in Potyhymnia, reviocit
Burmaunus.
4. jE'-<'pf<c«u.Turie. Flor., expli-
cis. Ambr. 2, rexplicitis. G~etf.,
replicitis. Mox GuetF., /fM'j eum
Goth. Vall. Pro ad id ~uo Turiceas.
Ftor. adita. Ex Atn'- refertur a~;ta
quo, me quidem non crcduto. Go-
than., ad M/ ~[t0(ï, cum Voss. t,
C~MP. sed hic et ferat. Jeus. (ta'-i.
Gesn.) et M quo, cum edd. posterr.
ante Ald. exc. Tarv. qui et t't ~uo.
In recepta desidero auetoritatem
dicendi primum « ob*seciindare ad
a)iqaid)* deinde ad ttt quo x pro
« co quo. Sêd dum tento «a u<
manus feratnr mihi ipse non sa-
tisfacio. Mox ~cf<~un),Tune. Flor.
cum Alm. Ald. (err. Burm.). Possit
blandiri ~um absque sed. Guelf.,
c~~oran~o (idem mox §. Qi{), cum
marg.ïiasi). etGrypti.()536)CAMP.
B-cp)'o&a;t~o et, idem mox §. g;}.–
Pterique nostri /cf< pro /ent. Mox
solus R. 9, ad tW, quod. H. 11 so-
)t)s sed dum pro s. tum. En.
5.7<: Mtram~ucpnrtem.WotfftUS m
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 3511'
latus, simul capite atque humeris sensim ad id, quo
manus feratur, obsecundantibus 1 et m narrando cer-
tus, sed tum paulo productior; et in exprobrando et
coarguendo acer atque instans longius enim parti-
bus bis et liberius exseritur. Vitiose vero idem 4 sinis- ~3
trum quasi humerum petens in latus agi solet; quam-
quam 5 adhuc pejus aliqui transversum brachium pro-
ferunt, et cubito pronuaciant. Duo quoque medii sub
pollicem vemunt et est hic adhuc priore gestus ins-
tantior, principio et narrationi. non accommodatus. At 94
quum tres contracti pollice premuntur; tum digitus

editione Quint. quam ad scholarum ~uenf/o, Goth. Jens. (tac. Gesn.)

usum accommodandam, breviàta
Spa)dingii editione, curavit, hune
locum sic interpretatur: et in si-
nistrum et in dextrum latus lenis
< hic motus fieripotest. Semé) enim,
nec pturies, monendum censée,
quoties totum per hune locum,
« qui est de gestu, unius tantum
manus mentio fiat, inteHigendam
'esse dextram (vide §. !o6); si-
nistrum brachium ad plurimam
certe partem toga erat opertum,
ut manus sinistra; si non quies-
ceret, multo tamen minus move-
nretur, dextra* se accommodans
'(vide §. u~); exceptis locis, in
quibus vehementior erat affectus
'<et toga rejecta liberius moveba-
t tur etiam sinistrum brachium
t sed et hic juncta; esse debebant
n manus. Quœ omnia sunt in causa,
ut de una modo manu plerumque',
sit sermo. « En.
l. Sensim. o6secun(~at!it&tt)!.
Redditur idem mox 100, sub a!-
sentientibus.
2. Coarquen,do; sicTuric. Flor.
Ambr. 2, Guelf. cum Easii. fn or-
cum edd.ante Gryph.Reli.arouent/o.
3. ~M. OmittuntTuric. FIor.cum
Alm. Nescio an recte, sicut X, t,
88. Partibus dicitur pro a/f~ttotpar-
tibus. Receptam TctUTOÀo~t'~laborare
dicas. Is, An)br. 2. Tts, CAMp.cùm
edd. ante Basii.
4. Idem. Ambr. 2, id est. Guelf.
Exc. Santen., ad. Mox st nostrum
<7.MUïncruj~j Turic. FIor (hic et
mox §. g~, numefMm, nbi idem
CAMP.)cum Aime).BracAto, Jëns.
cum pdd posterr. ante Ald. Sup-
pollunt fC)t:Uttt, VoSS. 3. Adhue
prior ~e~tas, Voss. l. Narratio,
Turic. Fior. Commot/atu~, Turic.
Florent. Ambr. 2 (hic et a(7/M(tc),1
Gue)f. Exc. Santen. cum Voss. t,
Bern. Omittit non Ç.4MP. Nostri
aliitio~accoMtm.) alii Ho~comm.Eu.
5. Qu<!tK<~uat?t.pro~eruMt.Wo)f-
fius putat significari gestum, quo
manus tottitur etiam supra hume-
rum, sed ita, ùt patma ab audito-
ribus sit aversa, brachium profe-
ratur transversum, et cubitus sit
productior. Eo.
6. Tum digitus. Turic. CAMp.,
352 M. FABII QUINTILIAN1
Ule~quo usum optime Crassum Cicero dicit, explicari
solet is in exprobrando et indicando unde et 3 ei
nomen est, valet; et atlevata ac spectante humerum
manu paulum, inclinatus affirmat; versus in terram
et quasi pronus urget'5; aliquando pro numero est.
tunc d.; et'sic, opinor, Flor. quo- lis Rubenius quoque nostrum Quin-
que,exquoTe,ubisuspicoresse tiliani locum quam recte, non
t<TVideDrakenb.adLiv.U,l2, dixerim. Sed multo minus Eckhe-
)5,Cort.adP)in. Epistt. I, t3, lio assentiri possuin, qui in D. N.
not.Jens.,<'umd.,cumeditt. tom. VI, p. 236, ad silentium viri
posterr. ,ante Bad. Modo -~tqtue, constantis eum gestum refert, quum
Guelf. Obtinet pro optime Flor. In tamen, si Mes quidem imagini-
is tu exp. (et Turicens. quidem per bus, nimis ab ore remota sit ma-
compendmmexpro6rft)TurtC.F)or. nus,'itautœqHefacHehumeram
t. Digitus ille. Cieer. de Orat. spectareJixerisliutTM.
a lib.H, cap. 45, ex persona Anto- 5. t7rq<'t;a/tfy[ta)t(/o. t'')or. Ambr.
« uii: Qttfc tMe/t~rett/e ego, Crasse, 3, Guetf. inserunt et cum AImeiov.
«quMnt a te tractantur in causis, Voss. 3; Turic., ut. Mox pro hu-
/t0)'re;'e soleo tanta vis otttnt, mero, C.tMp. cuntGf'yph. (t536).
« <aMf~~irnpetus, tantus dolor, ocu- Inserunl quoque et Avic. Poutan.
« lis, vultu, gestu, digito denique Va)). )ib. nR. 3, 5, 7. Solus R. 'o,
a isto tuo !t~nt/!ca)'t solet, etc. » ctH'.Eu.
Gesnerus. 6. -4/t<yua;tf/o ;))'o numero est.
2. Unde et ei; sic Flor. cum A)tn. Ha;everba minime distinntioneprae-
non Turic. (vide go). Reliqui omit- cedentibus antea jungebantur in
tunt et. Goth., nta;tM parum. Post quasensuumcontinuationcrccte
inclinatus Turic. Flor. Inserimt is utique Sp.itdin~ius copulam ft e
'cum Atm.Nostri Codd. non ha- vetustis Codd. insertam volebat, de
bent et ante ei nomen. Mox paulu- Regii et Pseudo-Turnebi séntentia,
~umpro~att~ttmRR.3,t',CAMp. triginta numerum eo gestu signifi-
Andr. Parum, Vall. lib. R. 9. Pau- cari, verbo (antum in schedis mo-
lum inclinatus R. 8 omittit. Eo. nens, minime credu)us illis. Qui
3. t/<!</e et et. Videtur transpo- SGCundiscurisprofectoinmeam
nendum et. sententiam devenisset: quippe ne-
4. Allevata. affirmat. Indicat qnebic, neque 86, de notissimo
A)me)ovenus nummos quosdam illo in manu numerandi ofhcio agi
Oaudu apud Alb. Rubenium in potest, ut r<;et<?illic vidit Sp. Vide
Numism. Ducis Croyiaci tab. XIX, y 11~. Et hic quidem nonnisi sim-
n.8,ett'i,f)ui6guram exhibent plex simptieissimi numeri extenso
a)iijuvenis, atiifemina'indieem at- indice demonsiratio indicatur, ut
tollentis, manu pan)um versus os nostra distinctione admissa statim
inclinata, cum épigraphe Con- apparet. lu particula autem e( post
stantia Augusti. Admovit autem il- tf.ct ne optimi quidem Codicis ul-
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. XI, 3. 353
Idem' summo articulo utrinque 2 leviter ~apprehenso, 95
duobus modice curvatls, minus tamen mmimo, aptus ad
disputandum est acrius tamen argumentari videntur,
qui medium articulum potius~ tenent; tauto contra-
ctioribus ultimis digitis, quanto priores descenderunt.
Est~ et i!te~verecundœ oratiom aptissimus, quo quatuor 96
primis leviter in summum coeuntibus digitts, non pro-
cul ab ore aut pectore refertur7 ad nos manus, et
deinde pr.ona.ac paululum prolata laxatur. Hoc 8 modo g~
cœpisse Demosthenem credo in illo pro Ctesiphonte
timido summissoque principio sic formatam 9 Cicero-
la potest esse auctoritas. BUTTM. ~«*, exe. A vie. Poul., qui vere. Pro
t. Idem. Gue)f., Id est. Stoer. ora<;o)tt Il. 8 acttO): Avic. Poul.,
Chouet. Leid., Item. Mox Jens., orattonitu~.En.
leniter, cum Alm. (ut fert Burm.) 6.J?~t~tt//<?.tHcqui<3etnnuI-
et edd. posterr. aute Stoer. exc. tum videttir aliud' subjectum nisi
Ald. ace. Gibs. Obr. Vide §. )o3 ~Mtus.ViJettZ.
itemWalker. ad Cic. de Nat. Deor., /ertu)'; sic Turicens. Ftor.
pag. Davisii 2~. Vocem omittit CAMP.cum A)m. Re!i'~ui /ertttf, exc.
Guelf.-RR. 3, 5, 7, 10, id est. Aldo, qui feratur. Vide §§. 83, to3.
Caeteri Idem. Eo. –Nostri/er<)fr. En.
2. Utrinque. Id est, per pollicem 8. Hoc modo. Flor., ltomo, cum
et medium digitum. WOLFF. Alm. non Turic. (vide g~ ) CreJi-
3. ~~feAcnso. Turic. Ffor., ad- tu),Jens.cumed(I.postRrr.ante
sponso, cum Alm. Depulso, Voss. Ald. ace. Obr. maie. Guelf., demis-
Apprenso, CAMP.ya'mftt t):tmo, soque. Exc. Santen., dintissoque.
Ambr. 2. T. in uno, Guelf. Exc. CAMP., Tesiphonte. Locutn.Cieero-
Santen. cum Jens. et edd. posterr. nis hic, ut XI, 1,19, exhibent Tu-.
ante Ald. ~~t/?Kp. acrius tamen ric. Flor. An)br. 2 (postreini duo
omittunt Voss. t, 3, propter ho- tnocMt), Guelf. (nisi quod hic omit-
mœoteteuton. Ultimus dtattM~Fto- tit sentio) cum Atmeïov. Bern. Sed
rent. Nostri Code)., o~re/tenxo. Jens., si ~ttf(< est in~entt mei judi-
Mox alii tamen minimo, alii tam<M ce~<x.<cutnVa)Letedd.
!tt Mno. HaBC~et'ro minus antece- posterr.anteAtd.HefinxitadCic.
dens omittunt Avic. Poul. H. i. En. Hegiu'sedjamCAMp.Ita,u[et
4. Articulum potius. Transposito retiqui-Superiore locojetis. et rell.
potius, clarior erat sententia. a Cicerone non abludunt.
5., Est et. Guelf., Et et. Voss. t, g. Atc~'omtatam CteerottH. cNnn
3 omittunt et. Turic. Flor., vere- credit Fabio, certè non probat
cundi, cum Alm. Fere, Voss. l, 3. hune gestum P. Francius in Spe-
.Dt~tt)!, Voss. 3. –Nostri verecun- cim.Etoq. exter., p. 63. Ac sane,
4. 23
 354 M. FABII QU1NTILIANI
nis manum, quum diceret, Si quid e~t.:?t me:Kyen< /t<-
dices, quodsentio quam sit exiguum.Eadem 'aHquateuus
liberius deorsum spectantibus digitis coUiHiturin 2 nos
etfusius paulo in diversum resolvitur, ut quodammodo
~S sermonem ipsum proferre videatur. BInos~3 interim di-
~itos distin~uimus, sed non inserto pollice, paulum ta-
men inferioribus intra spectantibus, sed ne illis qui-
99 dem tënsis, qui supra sunt. Interim4 extremi palmam
circa ima pollicis prémuni, ipse prioribus ad medios
articulos jungitur interim quartus oblique reponitur;
interim quatuor remissis magis quam tensis, pollice
intus Inclinato, habilem demonstrando5 in tatus, aut

sive septemtrionalis placa frigi- "sorumosibiessevideatur~aut

"dtoresnosfacit,sivea:tasn6sh-a
moJeratiqr, tardiorve est, gestus
"quidam Quintilianei parum de-
cere nostros homines videntur.
Gesnerus. Locum esse principii
Tuiliana: pro Archia. nemo nescit.
Vide XI, t, 19, ubi aliter textus. En.
~~Matenu!. Displicet quam
maxime hoc adverbium alteri su-
peraddttum. Matim aliquanto, et
magis etiam aH~uanf/o.–Vide X,
t, y~, ubi aliquatenus /uctdt0r. Eo.
2. nos; sic Turie. Flor. Ambr.
2, Guelferb. CA<n'. cum Atm. Ald.,
Gesn. Reliqui in os, quorum est
Goth. Vall. Modotollitur, Voss. i
Colligit, Jens. cum edd. posterr.
ante Ald. Nos e~u~t'u~, Guelf. 7)t-
M~M, Goth. Jens. cum edd. pos-
terr. ante Leid. exe. Ald. Vall.
lib. RR. 8, 9,'t'n os. Caiteri in.nos.
RR. 3, 5, y, 10, effusius(omisso et),
Poul. R. t!, et/MM. Îidem habent
aUi in diversum, atii.tudftterM, a)ii
in diverso. En. -In.nos. Rectissime
Gesnerus hanc sçripturam tuetur,,
quia, quod aHM legitur, M os~.ut)-
simiarum non. oratorum. Vide
~.8g,to3.IdemiUustraudisistis,
ut ~uot/ammodo. MtWeatur, haee
addit:«adhoesatisessevidetur,
'~sico))ectaetversusdicentemdi-
recta manus in diversum, seu ad
auditores dum refertur, resolva-
tur, ut prodire ex clauso videa-
tur oratio. « Quod reponere velit
Francius !MrsM"t pro deo~um, fa-
ciliorem sane ad Imaginandum prŒ-
stat gestum, sed hoc non est criti-
cum agere.
3, Binos. Ambr. a ,Gue)f., to;m.
Alter et mox. digitis, a sec. manu.
Dein Jens. (tacente Gosn.) incerto,
cum edd. posterr. ante Ald.
/)t(enm; sic Turicens. Flor.
Ambr. 2, Guelf: CAMP.cum A)m.
Bern. Rell. prœmittunt Duo,'quod
eodem redit, sed. nec opus erat et
anaphorae figura in fronte interim
poscebat. Unam pollicis, Jens.
Tarv. Post ~uam omittunt <en!<$.
Turic. F)or. cum Alrn.
5. J?emo)utran(/o !)t; /t!tm. Hoc.
ordiae Turic. Ftor. Gnelf, CAMp.,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3 355
distinguendis', quse dicimus, manum facimus, quùm
,supi'lla 2 in sinistrumlatus, prona in atterumfertur. Sunt 100
-et iUi breves gestus,quummanus!eviter pandata 3, qua'-
-lis vovéntium4 est, parvis IntervaUts~, et subassentienti-
bus humeris movetur, maxime àpta parce et quasi timide
toquentibus. Est admiratiom conveniens iUe gestus, quo
manus modice supinata, ac per singulos a minimo

Reliqui i. /.J. -Eadem Gbth. Jehs. (tac. Gesn.)~o;)enhum,

nostri. ED.
i. Distinguendis; sic Turic. Flor.
cumVoss.1,2,3,et edd.posterr.
Ambr. 2, Guelf. CAMp.cum Goth. ante Gryph. (exc.Basi). qui vomen-
Voss. t, 2, Bern. Reliqui distin- tium, in quas sordes fo~-te, ut spe-
guendo. Mirum quod ex A!m. re- ro, incidit) ace. Obr. /'afe<!hum,
-fertur demonstrandis, aMt distin-
Guelf. Exe. Santen. Nostruni jam
~uen~o (videQ~).–Nostri aut dis-
in C,\Mp.Vidé 68. Ma.cttne attera
ttn~uett~t;. Ha:c omittit R. to. En. facie pacc e. q. dimide, Turie. Flor.
2. Quum ~M~tna. fertur. Ut dis- ~~te,C*Mp. Ex Alm. m. a/fcra~cte
tmguatur, duplici motu est opus; apta parce. Jens. (tac. Gcsn.)Tarv-,
per atterum supina (id est, sursum parte, et modo iidem sub HHent. di-
~ata) manus in sinistrum latus, in rëmptim,acc.inhbcAtd.SedGuetf.,
dextrum prcOMt (id est, deorsum !M&aMe)t<f6M.Mox Jens' Et admi-
tapsa) fertur. In utramqup enim rationi, cùm edd. posterr. ante Ald.
'partpm(vide g2,)û6) Est cum a</n:t'rationttu!,Voss. 1, 3.
manus
dextra moveri poterat. WOLFF. Ac sillytilos et mmtm<M,Turic. (hic
3. Leviter pandata. Non alie-
postrema junctim) Ftoi'. cum A)m.
-num, quod hic annotaée Vallam ~tt minimo, Guelf. CAMP.Di-
Badius refert illud Curtii, ~tto, Jehs. cum edd. posterr. ante
copi-
« das vocabarit g)adios leviter cur-Basil. ~eantur, Turie. FIôr.
« vatos falcibus similes. » PandaturNostri~bfentMt'K, exc. !{.' t0, qui
autem manus quum quantum
~!Mnt)um,etPdu).,qui~[tnmtt[tn:.
Heri potest, recurvatur,-ita ut cavi- Avic.PouL, ~tN'dmtmtt'ont&us. R.
tas qusedam (iàt.In tergo ejus, non !t, jEstat/mtmtt'ottM. En.
"in vola. Nequë~est quod.cum Ges- 5. Parvis t):terMa//n. Cavetur, ne
'nero metuas, contrariam esse ma- permultum spatii motus fiant. Vide
-num ta)em!Mpt!}tsU)is,quibusvota §. [O~.WûLFF.
soUemnia nebaht recurvari enim 6.'Quo manus. cxp/t'cotttrafoue
cotucrtt'tMr. Qui hunegestuth, qua-
potest manus etiam supina, h. c.,
lis tandem deberet mente coneipi'
cujus vola sursum speetat; neque
hic, ut ipse observat Gesnerus, sol- nobis interpretari vellet', vidi hemi-
Temniavota indicat Quint. BnTTM: nëm. ScDicetmahifestiorerat, quam
~buctttmm. Turic., /bme)t- ut explanatione indigeret. Equidem
ttUtK~ cum Alm. Bod!. EtFlor. per niiul hic vidéo; illud inprïmis igno-
-compendium ~btntm. Ambr. 2, )'ahs, qnid sit manus ~e)' !:njM/c<
 356 &L FABII QUINTiLIANI'
collecta digitos, redeunte flexu simul explicatur atque
'bi convertitur. Nec uno modo Interrogantes gestum com.
ponimus plerumque tamen vertentes manum, utcun-
que composita est. Pollici proximus digitus mèdium-
que~, qua dexter est, unguem pollicis 3 summosuô
jungens, remissis caeteris, est et approbantibus, et nar-
collecta digitos. An igitur sensim et dentibus autem longe ahëst ut ac-
aspicientibus iis qui audiunt com- quiescam. Primum que encliticum,
plicantur digiti; ut minimus primus post medium, qui ferri possit, non
tangat quartum et sic deinceps ? video. Nam quod proximus est pol-
Qui inspexerit Gedoynum, mira )i- lici., natura ipsius fit digiti et fa-
centia usum, nec tamen perspicui brica corporis humani, cui gestus
quid eruentem inveniet.Vide §. to5. ille jungendi non potest applicari
t. ~eftente~. Jens., verentes, ne per particulam que, quasi vel jun-
Tarv. quidem imitante, sed hoc ctio ista pariter sit sempiterna, vel
inveniebat et corrigebat Regius. vicinia pollicis et indicis itidem a
U<t'um~uc, Guelf. (vide XI, 2, 2~). voluntate pendeat. Deinde vetusta*
Uterque, Vbss. i))ae scripturœ satis ostendunt, quod
2. Afe<<iunt~!te, qua dexter est. vel absque iis patebat, verba qua
Turic., jHet/tMnï<7ue ouantuM ~~c- dexter est minime sana esse nec
ris d. e. Flor., mediumque qua un- W. DD. nihil hic monentës, vel
yerM d. e. Alm., mediumque quam capio, vet.fero. Doleo tamen et
queris d. e. Guelf., medium qua d. subirascor, quod nihil' ipse extun-
f.CAMP., me~tum~ue ~extr<B. Andr., do. Neque enim satis acquiesco in
ntedtuntgue conttt~etM de-rtrfB. Vi- eo quod succurrit e §. tog, me-
dov. ( 1538) ntcf~mm~uecon(ttt~e))! dium (qui. vel ~uam<jfu<ttA. <a;t-
~a<c., cumCotin. (t~')Steph. tum gestus dexter est). iftud autem
(i54~) Vascos. (t542). conttn~ot! Andreana*, a corrigente
3. Pollicis; sic Turic. Ambr. 2 haud dubie erutum, neque ducti-
Guelf. Exc. Santen. cum Almelov. bus veteribus satisfacit, neque
Voss. ). Retiqui pontet. Hanc scrip- structuram re)Inquit probabilem
turam qui teoeat, nemogestum ex- sequentè jungens. Maxime blandi-
pediet. Qualis enim suus indici est tur </e~<ra'(vide og) .un~uem faci)i
.pollex? An ejusdem manus, cujus continuatione structum, sed obstat,t,
et ipse? Apage istas ambages. Ge- qui infertur, genitivus alter polli-
hitivus solus probam sententiam cis; et tamen rémanent illa Turic.
prœstat, ubi tn~cjc (proximus pot- Flor. AI'm.-monstra procurationem
lici digitus) medium pollicis u)t- desiderantia. Id quidem teneo, in-
OMent summo suo (indicis ungui) terjectis istis signincari unguem
y'utt~tt. Displicet tamen vel hic ver- pollicis in dextra manu, ne forte
bum~ttn~en~t, malimque pra; suo quis credat, perinde esse, in utra-
ttOtoens haec suo contingens, non cunque fiat gestus. Eo deducor,
ttueo dara tnutatione. In antece- quia mox in gestu gra:corum s&-
 INSTITUTIONIS ORAT. LID. XI, 3.
rantibus', et distinguentibus decorus. Cui non dissimilis, 102
sed compressis~ tribus digitis, quo nunc Graeci plurimum
utuntur, etiam utraque manu, quoties 3 enthymemata
phistarum huic nostro simili adji-
citur etiam utraque manu. Nec ta-
men. eo magis fero unguem ~u'~t
qua dexter est. Exspeetat locus felix
aliquod critici acumen.
1. ~'<Ka~ant:&M~. Tur. omittit et.
2. Compressis. Turic. Ambr. a,
Guelf. CAMP.,completis, cumVoss.
t, 3. Complitis, Flor. cum Aime).
(vide gg). Complexis, Gothan. cum
Vossio 2. Vu]gatam commendat
§. g~. Modo Flor., non dissimis.
Voss. ï, 3, indissimilis. Turicens.
CAMP. omittunt plurimum. Guelf:
Eadem pro etiam. Turic. Flor., sua
9. conrutundant velut cesi. Ex Alm.
nihil nisi quod omittere ue/ut nar-
ratur. Ambr. 2, Guelf. (nisi quod
hic c<PXtnt)sua y. corrutunda velut
<;<Bnm,cum Coth. a; sedhic cesi.
CAMP., sua y. velut cornu tundunt
cesus. Jens., sua «e/ttt corrotun-
da c<BStm,cum Voss. qui corru-
tenda, et 3, qui corrocunda,' et
edd. posterr. ante Ald. Hic suo o.
velut cornu tuttdtfnt c<B!tm, cum
Vall. a sec. manu et reliquis ante
Gesn., nisi quod"pra;ter ipsum et
Bad., sua. Gothan. t, sua velut
cort:[trun(/an[c<B<:m,cumVoss. 2,
Kapp. Nostrum primum in VaH. li-
tura agnovitBadius, probante Bur-
mann. Contuexsolacorrigentium
libidine natum.
3. Enthymemata. cor) ottMt<7att(~
Rectissime Gesnerus ad fidem huic
seripturas faciendamappeitatjuve-
nalem VI, ~o, ubi matrona justo
doctior curvum sermone rotato Tor-
OM<a( enthymema. Idem Dionysii
Halicarn. ~t~Kf, quam ille
357
et t~tttMt dicat, et Aristophanis
(Acharn. 686) m-M~ ~~T~,
quorum collectiones et conclusio-
nes ipso hujus gestus circulo Graeci
illi ostenderint sed vim vocis c<E-
sim mihi quidem non satis aperuit.
Quod ego vocabulum utrocunque
retulerim, quid ei faciam non re-
perio. Gesnerus sane sequenti sen-
sui tribuens, quam rationem prae-
ivereJensonus,Tarv. et Aldus (non
Badius, ut narrât Bunnann.) sic de- 1
mum Inte))igi posse censet, qua*
sit manus lenior, aut quis sit pro-
<<mittentis gestus CNMtmenim
esse ~jctt'o'Yum, quo projiciatur
manus. Ha'c ita se habere magno-
pere dubito. Nec tamen multum
proficio ex Yetustissima verborum
collatione, ubi estcorrotM)M/ant ve-
lut c<B!tm, et comparationis index
particula adverbio cœ!tm assigna-
tur, non verbo corrotundare. Prœ-
terquam enim quod sanitatis illius
et sobrietatis esse non videtur,
Quintilianum decentis, in'so)entius
hoc verbum sine a!iquà niolliciidi
formula dimittere, quomodo tan-
dem ca'Mn! aliquid cor)o<un~e<tt),
parum assequor. Quod aliquatenus
hue faciat, reperio Nostrum in en-
thymematum tractatione caventem,
ne nimia eorum muttitudine stipe-
tur oratio V, 14, 30, ubi est oratio
n conctusionibus certis et crebris
et in unam prope formam caden-
« tibus, conctM. n Sic et IX, 4, 126 7
cœn idem fere est quod-membra-
tim. Jam revulso hoc a manu le-
ntore adverbio, non equidem ve
reor, ut intelligi ea possit. SingutM
 358 M. FABU QUtNTILÏANI
sua gestu velut corrotundant. Caesim manus lenior' p<o-
mittit-et assentatur, citatior hortatur,. interim laudat.
Est et ille urgentis orationem gestus vulgaris magis,
quam ex arte, qui contrahit altemo celerique motu et
to3 explicat manum. Est et illa'cava et rara2, et supra hu-
meri altitudinem e!ata cum quodam motu velut horta-
trix manus. Aperegrinis scholis tamen3 prope recepta
ttemula, scenica est4. Digitos, quum summi coierunt,
ehim digitorum gestibus percen- tqm, Gue)f. Pntatn.ï, Goth. (Vide
sendis hic atiquid de totius manus ni,8,54;etVm,3,n.)–.R<ir<
jnotu adjicitur, vel inseritur. Inte- "Jd est divisis, sed in concavita-
rim quoniam nihil adhuc certi hic tem (vocabulum sibi habeat) in-
agnosco, Gesneri circulos turbare cnrvis digitis. Badius.
noiui. 3. Tamen; sicTuric. Flor. Ambr.
i. Zent'or. CAMP. Jens. (tac. Gesn.) 2, Gue)f. cum Alm. Voss. 9, Goth.
Tarv., levior, cum Voss. 3 a pr. et marg. Basil. Tum, CAMP.Reliqui
manu.~MetttanturAmbr. 2,(nisi jam. Florent. (a pr. manu)rece~)<at
quod n<), cum Voss. 3. Lauda- remula. Ambr. 2 item remula, cum
ttt), Turic. (qui et Aortator) Flor. Voss. l apparet, qua arte haec
Mox utyen!, Guelf. C~Mp. Gothan. coierint in vett. libris. Turic. Flor.,
Jens. (tac. Gesn.) cum Voss. 9, et
digitis. CAMP., digiti. Idem post
editt. ante Stoer. quo rediit x~M'ttm- cote;, inscrit et. Pro tamen R.
T~tTO:ille noster Capperon. Modo il (um, Va)).Ub.a))t. Pro tremula
C~itF. et sotum sine est. Florent. Avic. Poul. RR. 3, 5, y, 10, Il re-
MnyuentM (ut et §. o~. Ambros. 2, mula. ED.
unyuct). MoxObr. (non Leid. quq- 4. ~e~n'ttM. scenica est. Ca-
que, ut narrat Capper.) orattont!, vët, ne hortatnx illa, quam probat,
male; sedpejusGibs.Mftls.Voss. nianus tremqrem quoque assumat
f, 3, ~tt/~nn. Turic. Ftor. CAM]' ab oratoris dignitate atienum et sce-
celeri, sine enc)ittca, cum Almel. na: soli debitum. Diremptiô hœc a
nescio an recte. Modo cotttrahttur nobis primis inducta est, retiqui
Ruse. solus, sed per compendium, ante tremula interpungunt, eam-
non Locat. ut refert Burm. Idem que ad scenica est integram faciunt
errorBurm. H~, a(~e)'!U!tri- sententiam, prœeisam illam, nec
buentis Loeatc!)ianse, quod -spba!- Quintilianeae sanitatis. Nempe quae-
ma est solius Ruse. RH 3, 11, siverunt aliquod attributum, quod
levior. Caeteri <<'nto< Vall. lib. RR. addereturmanui illi came. faro'
S, g, tfr~otx. ED. e~aM. hortatrici. Sed est in hisce
2. Atra.Guetf.Jens. (tac. Gesn.) pracceptis inprimis fre quentatanos-
Mtn~cumedd.posterr. ante Rad. tro structura verbi substantivi, de
exc. Tarv. qui mira a Jens. defec- qua egitnus ad IX, 3, !2, et alibi.
tione'verum.~ata, Ob.r.Mox~a" Qualis hic valde manifesta §. tOO.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 35g
ad nos' referre, cur quibusdam displicuerit, nèscio
nam id et leviter admirantes et interim subita Indigna~
tione', vetutpavescentes, etdeprëcaates, facimus. ~Qurn 10~
compressam etiam manum in pcenitentia~, vel ira pec-
tori admovemus, ubi vox vel HHerdentés éxpressa non
dedecet~, QMtt/MMnca~am?QM:~acM~~?AversopoHtce
demonstrare aliquem receptumi magis puto quam
oratori decorum. Sed quum omnis motus séx partes to5
habeat~, septimus sit ille, qui in se redit, orbis, vitiosa

CorrigentehicFrancioso/Mpro
scholis profecto non indigebamus;
qùod si vicissim nef et, ingenium
erat. Illud equidem certo non di-
cam, a scholis recepta utrumsint
scho)ae qua* receperint, an romani
rhett. qui a scholis. Priustamenve-
rius puto, et accepta in altera ratio-
ne dicendum fuisse, quod tamen ex-
cludebatur ab illo prope. GaUseum
!C/tO/a! hic provincialés agnoscen-
tem satis probo, nisi forte ~r<B<;a$
in ipsa urbe riotàt Noster.
t.~d'no!.Turic.FIdr.,adeo~,
cum Alm. Reliqui ad os. Nostrum'
e conjectura (vide 06, 97, et mox
ro5). Guelferb., quibus displicuè-
ftnt. C~Mt., quibusdam </t!p~tcue-
retnt. Jens. Tarv., quibusdàin dis-
p/tctun<j correxit Regius. 7J post
?tum omittit Gothan. cum Vdss.
transponit CAMP.cumBasil. Cryph.
(i536) Vidov. Zott'tcr, Turicens.
F)or. Ambr. cum Goth. Voss. 2,
Jens. cum editt. posterr. ante AM.
ace. Bad. qùem~ in nota Vall. ~eMt-
ter dantëm per sphalma dicere ar-
bitror. Commovent me magndpere
auctoritates, nëdum cum Regio ne
admonendam quidem littera* v res-
titutionem censeam; sedpraeHravat
ratio §§. g5, 96, ubi léviter plane
estpropaM/uh<m.VideX,3, 2!
Nostri displictierit. Alii leviter, alii
/et:ttef.ËD.
2.Quttt.Guetf.,(~ut,cutnVoss.t.
3. /H ~œtn'tettfta:, 'vel tra; sic
Turie. Fior; Ambr. 2, Guelf. cum
Stoer. Chouet. Leid. Reliqui in
!t~num (nisi quddBad. mconsutto,
opinor, ~!ntf!?t)pa'tttte)ttttB, ~e/trfE;
quod revocanti Gtbs6n6 ipsi sub-
dtuit aliquid de g!ossemate fortasse
hic versante sed Joann. quem tes-
tein àddit, et atiquot edd. auctoritas
vicitsuspicionem, quibus accedunt
Gdth. Voss. 2, 3. –Pou), Vall.
lib. RR. y, 8, g, t t )'))~)ium~oe-
nttent<œ,f~t)'a'.ED.
4. ~Vo!~dedecèt. Guelferb. CAMp.
cum Voss. t, non </ecet. Perspp.
Ruse., H. decedet. Quod Burin. e
notis Badii colligi exhibitum a qui-
busdam J~met narrat, nihil tale
in éd. anni t5i6, qua sola Badiana
utor, notis instrueta, comparet
(vide ';€).
5. ~'aeta!~ sic Tune. Flor. Ambr.
2, Guelf. Reliqui faciàm. Mox ali-
quem, Turic. Flor. cum Alm. Re)i-
qui àliquid. Modo a~o'so, Guelf.
Nostri dant alii aJucrM, alii
at~t'so. lidem'omnes <t~u;f/. ED.
6. T~ftt. Ambr. 2, Gxelf. Gôth.
 36o M. FABII QUINTILIANI
est una circumversio
reiiqùi, ante nos, et dextra fae-
vaque, et sursum et deorsum aliquid ostendunt:: in pos-
teriora 2 gestus nondingttur interim tamen velut rejici
'06 solet.
Optime autem 3 manus 4 a sinistra parte incipit,
in dextra deponitur~ sed
ut poni, non ut ferire videatur;
quamquam et in fine 6 interim cadit, ut cito tamen re-
deat et nonnunquamresilit vel negantibus nobis, vel
admirantibus. Hic veteres artifices? ittùd recte
adjece-

(tac. Gesn.) /ta6et. Omittunt<j;MC Ponitur, Voss. t, 3 ;sed iidem mo-

post scptimus nobiscum Turicens.
Flor. Ambr. 2 Guelf. CAMP.Goth.
Jens. (tac. Gesn.) cum Voss. a, et
cditt. ante Basil. Reliqui addunt.
Gestum, Turie. Flor. CAMP.(hic et
mox dtrt~ttnt, ut modo vicissim
Voss. i, ostenf/ttu)'). Modo reh'n-
~u!, FIor.Pro M/ut re/;ct Turicens.
Flor. ut ret, cum Almel. relut rei,
Voss. t.–NbSTri~ttmu!, sine en-
clitica. Mox iidem ~Mtt(! non diri-
gitur. En.
t. Una circumversio. E septem
hisce moins .partibus septima sola
(i. e.,t<nt!) vitiosa, quum in se re-
dit orbis (i. e., circumversio). Cir-
CMntuersto'tM reprehensio.ita vide-
tur accipienda, nt non simul et con-
versio improbetur, quae inter gestus
€0, ubi hacsimus, Joco, too re-
censetur.
2. In posteriora. non. Itaque in
gestu ex septem motus partibus
quinque tantum valent. WOLFF.
3. Optime autem.,Turicens., 0.
tamen. Mox CAMP. in dextram.
Deinde poni nos e conjectura, nam
Turicens. Flor. Ambros. 2,GueIf-,
ponere, cum Alm. Goth. Voss. 2,
Bern. Jens. et editt. posterr. ante
Basil. exe.AIdo, qui~eponere, cum
Basi). et aliquot editt. ap. Burm.
do quoque ponitur. Eëliqui deponi,
quorum jam CAME.nisi forte dor-
mitavi. Postante ante interim ite-
rum et Ambr. 2 ,.G<te)f. cum Voss.
3, Jens. (tac'.GesD.)etedd.posterr.
anteËad. Cito tMm~ÇAMp.Nonnun-
qùam et resilit, CAMP. ~e~ ad arti-
~CM~ Turic. Flor. omissis tniranti-
6tM. ~/tC t<c<ere!. Mox deponeref
Goth. Jens. cum edd. posterr. ante
Gryph. Modo mattU!cO)Me)t!M,Voss.
1,3. Nostri in ~ejctra ~pHonttu~.
Mox iidem sed ut ponere, exc. Avic.,
qui sed ut ponitur. Plerique iterum
et ante interim. ED.
4. Manus. Dextram patet intel-
ligi. Vide quae dicta sunt ad §. 02.
WOLFF..
5. Deponitur. Sed ubi? docetur
infra~. H2,</emtttt.t)etattf.aut.
habetur. WoLFF.
6. In fine. cadit. In clausula ce-
lerius cadit, nec tam ~epotutto'.
Attendatur ft. et. WoLFF.
y. reteres artifices. Vide IV, t,
sunt
9; IV, 2, n8. Sed artifices
ut
pra*ceptores pronunciationis
mox§. ti2, quales fuere Plotius
Nigidiusque §. 3 item Ptinius ~§.
t~3, t48; Laenas §. i83; quorum
tamcn duo postremi veteribus non
accensentur.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 361
runt, ut manus eum sensu et inciperet, ét deponeretur
alioqui enim aut ante vocem erit gestùs, aut post vo-
cem quod est utrumque deforme. IniHo' tapsinimia 107
subtilitate sunt, quod intervaUum~ motus tria verba
esse voluerunt; quod neque observatur, neque fieri
potest: sed illi quasi mensuràm tarditatis celeritatisque
aliquam esse voluerunt; neque immerito, ne aut diu
otiosa esset manus, aut, quod multi faciunt, actio-
nem continue motu' conciderent 3. Aliud est, quod'08

t. /tt illo. Voss. t, 3, 7n illa. FIor.Z.y~M€ntttM,Voss.t,3.

Mox quod omittit Goth. Metus pro
motus Turic. Ftor.CAMp.~Veoue obs.
neque, nobiscum Tuneens. Flor.
Guelf. Goth. (tac. Gesn.) CAMP.Nec
obs. neque, Ambros. 2, Jens. (tac.
Gesn. ) cum edd. posterr. ante Bad.
Reliqui nec o. nec. Item Turicens.
Ambr. 2, Guelferb. CAMP., neque
immerito. Reliqui nec i. Pro quasi
modo Goth. (tac. Gesn.) tanquam.
Transponit CAMP.celeritatis tardi-
tatisque. Ambros. 2, alia quam.
Guelf., aliqua. Jeus. (tac. Gesn. )
omittit cum edd. posterr. ante Ald.
Divo, bis posito o, solus Jens. per
sph. Esse, Jens.(tac. Gesner.) Tarv.
Correxit Regius.
2. ~!)terua</ut?t mottt!. Vide §. too.
3. <7o!tCtt/<*r(?ftt.
Verissimam cen-
seo Regii x~t'~tt, qui reponi volebat
concideret, ut ad manum referre-
tur verbum, non ad multos mos in
parenthesi latentes; ham ad artifi-
ces veteres spectare nemo sanus
dixerit. Altera profecto minus lenis
mutatio, utscribaturoho!<B€SMnt
manus.Nullus tamen Codex addicit.
4. Quod et fit. Tune. Flor. CAMp.
et omittunt cum Atm. et edd. ante
Bad. Manus (pro magis) Voss. t,
3. jt.o(e')tM per~ecuhotx', Turic.
Latentis s. p. Guelf. Exc. Santen.
eum Aime). Gothan. Jens. et editt.
posterr. ante Gryph. exc. Ald. Ad
aliquos, J ens. (non Goth.err. Gesn.)
cum edd. posterr. ante AId. G. C<B-
Mf,.CAMp. et hic et mox. Suspicor
a Quintil. fuisse sine compendio
Gai C. Mox non auditum nobiscum
Turic. Flor. Ambr. a, Guelf. Exc.
Santen. CAMP. cum Voss. i, 2, 3,
et edd. ante Basil. exc.AId.quicum
reliquis inauditum e Cie. iidemque
idem mox, nisi quod In Exc. Santen.
nulla mentio. ffOMtnguo~ Turic.
Et ad te apti et tuquetu vero (quod
pro Tubero non rarum in Turic.
testatur Utricus, ut est X, <, a3)
et ~ettt/tt, Turic. Ftor..Et atte et Me
tu&e)'o et d., Ambr. 2. Ad te et Q.
(hoc compendium habet Guelferb.
quoque, sedCAMP. praenomen omit-
tit) T. d., Goth. (tac. Gesn.) cum
Voss. 2 sed ex hoc'et ante a<<que-
que refertur, quod abest eo loco
in Goth. Etate Q. T. d., Voss. 3. Et
ad te gu<B T. et d., Voss. i. Eta~ te
et QmtttM T. d.,Jens. (tac. Gesn.)
cum edd. posterr. ante Basil. exc.
Ald. Reliqui et ad te Qutntu! T.
d. Nostrum e liquidisCodieumves-
tigii:!
 36a M. FABII QUÏNTIUANI
et fit frequentius et magis faU!t sunt quagdam latentes
sermonis percussiones et quasi aliqui pedes, ad quos
plurimorum gestus cadit, ut sit unus motus, ~~Vouum
crimen; alter, C. CtB~ar; tertius', et a~e hanc diem;
quartus, non aue~um; deinde, ~yo~~n~ut~ 7ne:< et,
log ad te; et, QM:nhMjTu~ero; et, ~e~ht.Unde id quoque
fluit vitium, ut juvenes5, quum scribunt, gestum prœ-
modulati cogitatione7 sic componant, quomodo casura
i. ~7ajft!~a//tt. Quod cavimus ad F)or. C.\Mp. ~tfa)tt<!S<t, Goth. Jens.
!I,i2,3,ne~fereinte)!igeretur cum editt. posteriorr. ante Gryph.
fallere, etiam hic locum habet. Infiuite, Turic. Flor. pro tn'~ne,
2. PercM!t'Ot)e!. Percussio est in cumA)m. D~xtrœcsxe, CAMP.(Vide
t~musicis, et deinde in poeticis n lOt). In sinistram idem cum edd.
(vide FX, 5t, y5) "et humeris ante Stoer. exe. Ald. (Vide tt3).–
oratoriis, quiettctu!dieitur,quia VaU.bb.RR. 8,9,nta)tU!Mt.R.7,
tibicen pede ferit terram. Ernest. in sinistram; pro t't RR. 3, 5 et. En.
Cl. Cic. In oratoriis numeris major -Gestum Brœmof/M/att cogitatione.
pereussiones faeiendi est licentia, Hanc seripturam, qnam sibi dari
quam in poesi, ubi metra et pedes cupiebat Gesnerus, quum vetustis-
imperant. Oportet abscondi poeti- simi libri fere praestent, non dubi-
cas illas, quœ pedes sequuntur; tavi recipere. Inter commentan-
gestus sequi debet cas, quas sensus <' dum ait ille '<scribendumque de
praicipit. Adjectum est quasi, quod gestu ad HIos pedes', ad Hias per-
pedes ma{;is proprie poeseos sunt. « cussiones, 'accommodando cogi-
WOLFF. « tant; unde fit, ut comportant non-
3. <~t(0! Cadit. Imitantur '< nunquam, sicut prœmodutati et
gestu fere tibicinem, qui terram « gesticulati intra animum sunt. »
ferit, et, ut.ita dicam, scansionem Est sanë in'altera loci constitutione
quamdam adhibent. Sic gestu con- ~estup. cogitationent, quod ipsum
cidititr oratio, et parum tota sen- quoque verum possit videri; si me-
tentia perpenditur. WOLFF. mineris eorum quae )egimus 11, t
4. ~ofMm. Cic. pro Lig. t. ~;etX,3,t5,2f, ubi (;estus ipst,-
5. Utjuvenes. Turic. Flor. CAMP., inservire inventioni cogitur. Sed
etj., cum Jens. Tarv. Modo quod- nisi gestus est qui fingittir cogita-
OMe,Turic.F)or. tione,, non video, quomodo dici
6. Gestum; sic Turicens. Flor. possit casura est manus, futuro tem-
CAMP. Gestus, Goth. cum Voss. t~ pore. Id tamen sedulo cavendum,
2, 3. Reliqui gestu. Nostri dant, quod Gesnerus quidem attendisse
aui~e!t[t,aui~e!tu!. non videtur, ne componere de alla
Co'j':ta(tone; sic Voss. t, 3, re dictum putemus quam de nume-
cum marg. aliquot edd. CûCttattO- ris oratoriis. Quicomponere, nuUo
nem', reliqui. CotnponM~t, Turic. adjecto accusativo, usurpet in ge-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3 363
manus est inde et illud vitium, ut gestus, qui in fine
dexter esse debet, in sinistrum fréquenter desinat.
Melius iHud', quum sint in sermone omni~ brevia '10
quaedam membra, ad quse, si necesse sit, recipere spi-
ritum liceat, ad haec gestum disponere ut puta~, No-
uum crimen, C. CcE~r, habet per se finem quemdam
suum, quia sequitur conjunctio 4; deinde, et ante hanc
f/:em non etu~:<mn satis circumscriptum est ad haec
accommodanda~ manus est, idque dum erit prima et
composita actio. At ubi eam calor concitaverit etiam 1

nere pro lucubrando, scribendo, is Jens. Tarv. D. erumpit e. p., Locat.

in manifestum Gallicismum incidat.
t. Illud. Jungendum est cum inf.
ad /tŒc gestum Jt~onerc. WoLFF.
2. Sermoneomni. Ambr. 2, (qui
et modo sit pro sint) Guetferb. Exc.
Santen. s. omnia, cum Bern. Qui-
dam,. Turic. Atque (pro ad~u<B)
Turic. Flor. Ambr. x, Guelf. CAMP.
cum Voss. t, qui omittit recipere
spiritum, datque Aoc. gestum. Pro
quia xeguttur mox qui adomrttMr
Turic. Flor. Ex Alm. refertur quia
ac~tttntttr. Mox hunc d., CAMP.hic
modo, non supra; cum Basil. et
Steph. utrobique dent masculinum
cum Cic. vide Drakenb. ad Liv. VIII,
n, 15; nos ad XI, 2,43. I.H.
Voss. ad Georg. 1, 276.
3. Ut puta. Rarior usus exempli.
inducendi, quem tamenallquothu-
jus et sequioris pcviscriptorum locis
çomprobatum apùd lexicographes
videbis.
4. Conjunctio. Intelligenda est
coputa et. WOLFF.
5. ~ccontmo~attdft sic Turicens.
Flor. CAMP.cum Alm. Retiqui com-
mof/ant/a. Mox et pro est Turicens.
FIor. CAMP.Dumeru~t'ten~n'mo,
cum posterr. editt. aute Basil. qui
d. trrtttnptte. p. Sed d. eruperit p.,
Gryph. cum plurimis apud Burm.
Nostri commodanda. ED.
6. Idque dum erit. Vide XI, t 76.
7. Ubi eam ca~or; sic Turie. Ftor.
Ambros. 2, (nisi quod'e duobus
hisce afferturcolor) Guelfetb, cum
Bern. ut videtur. OmittitCAMp.
eam. Reliqui tt.~am c. eam. Postre-
mum omittere narratur Alm. Mox
çonettavit, gestus, Turic. CAMP.no-
biscum. Reliqui concitaverit etiam
Ofnittit etiam Florent. quoq'ie.
Dein celeritatis ecre6reïcet et aliis,
Turic. Florent. Et inserunt CAMP.
quoque et Almel. Convenit, CAMP.
Ça gerimus, Florent. Festinavimus,
Turic. Florent. ~acstatnm, Turic.
Flor. cum Alm. ~c [X~tamu!, Guelf.
cum Voss. t, 3, Jens. Tarv. Basil.
Vide XI, 2,~ t. ~~n~imM!,CAMP.
~~not~m~ Jens. Tarv. 7~t/?c<??tu~
Voss. i. Jn/rt)t~tmtt!, marg. Basil.
Citatio rasopus, Florent. Cita tiores
opus, Ambros. 2. Mox omnia ha:c
fuit f~Mod. mafronarum ~raftO)'
omittunt Voss. t, 3. Comœdf'a! t)t
t)'a~oef7)a!, Turic. Flor.
 364 M. FABII QUINTILIANI
gestus cum ipsa orationis celeritate crebescet alih to-
cis citata allis pressa conveniet pronunciatio 1illa
transcurrimus, congerimus, abundamus~, fesdnamus;
hac-instamus, inculcamus, infigimus: plus autem af-
fectus habent lentiora; ideoque Rosctus~ citatior., ~Eso-
pus gravier fuit, quod ille comœdias, hic tragœdias
!t;' egit. Eadem motus quoque4 observatio est: itaque in
fabulis, juvenum, senum, mititum, matronarum gra-
vior ingressus est; servi 5, ancilloe, parasiti, piscatores
citatius moventur totU autem manum artifices supra
oculos, demitti infra pectus vetant; adeo a capite6 eam
t, °. F'I
est autem ante Mt'ftCAMt. Pro
i. Illa. Id est, citata pronuncia- y3),
tione.WoLFF. piscatores Badius malle se veuato-
2. ~&un</<!mtM. « Deest hoc ver- res, nihil tamen mutare ait. Citatus
« bum Cod. Co)b. éd. Par. Steph. mo~e))ttt)'Ftor.(utS)]praVoS5.t,
fVascos." (anni t5~2. omnes) 3, citator ~'M~<u!). ). Intrapectus,
Gryph.(!536) Colin. (t54t) Tune. Flor. Ambr. 2, Guelf. CtMp.
~Vidov. » (1538.) "etcertegtos- ( qui tres postremi </tmtttt ) Jens.
"satoris videtur, qui congerimus (tac. Gesn.) cum A)m. (ex quo et
explicahat tria enim sequentia demittere) Bern. et edd. ante Bad.
"verbatotidemprioribus,nonqua- Eum petere, Tune. Flor. (qui et<ta
tuor, recte respondent, ec oppo- ante cap. omittunt)Ambr. 2,Guelf.
nuntut, ut recte Badius animad- Exc. Santen. cum Gothan. Voss. 1
Yertit. x Burmannus. Hanc ego 2, 3, et edd. ante Ald. exc. CAMP.
~tjtv verissimam cen:eo (,vide not. cujus nut)am a Gesn. discrepan-
ad §. y6). Badius autem ubi hoc tem scripturam notavi.
dicat, non invenio (vide t0~). Meo- 5.<'rut'Ct<a<tMmo~entMr.
rum quidem librorum nullus praeter Hinc ille in Heautontimorument
ed. Gryph. ( t5~:) omittit vocem. prologo v. 3~, servus currens non
3. Roscius. ~Eso~m. Vide inter '<minus diserte signatus quam ira-
alia Cic. de Or. III, 26, ubi ille tus senex, edax ~Nraitfu!, ~eo-
alter est Esopus, qnem, nt et alias p/ta~ttï tMpu~cn~~ <xua~T~leno. n
Roseium, virum optimum idem Ci- Gesnerus.
cero'ostendit Pro Sextio c. 56, 58. 6. Adeo a capite eam petere.
/{. ~fotut ~uo~ue. Goth., motus- vitiosum. Quum constans sit vete-
que. Mox otïerfattone. Tfaouc, rum scriptura, qua eun:, mascu-
Guelferb. Exc. Santen. ~nct7/tt/tB, lino genere, vindicatur, eamdem
Ambr. 2, quod nescio ubi inven- adoptandam quidem non duco, sed
tum recte improbat Badius. Ancil- quod suadet Dan. (vid. ad VI, 2,i
ttm<p, Rusc.(uonLoeat.utBurm.) tt ) eum gestum te~etcrc eatenus
Modo m~ttum omittit Gueif. (vide sequor, ut reponi cupiam a capite
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 365
'1 1
petere, aut ad imum ventrem deducere, vitiosum ha-
betur. In sinistrum intra humerumpromovetur ultra '3
non decet. Sed quum aversantes in laevam partem velut
propellemus manum, sinister humerus proferendus
ut cum capite ad dextram ferente consentiat.. Manus "4
sinistra 3 nunquam sola gestum recte 4 facit; dextrae se
fréquenter accommodât, sive in digitos argumenta di-
genmus, slve aversis in sinistrum palmis abominamur,
sive objicimus adversas, sive in latus utramque disten-
dimus, sive satisfacientes, aut supplicantes. Diversi au- "5
tem sunt hi gestus 5, sive summitdmus, sive adorantes
gestum repetere, quocumconspirat iterum humerus, Turicens. ( quam-
§. f18. Neque enim credo, eum ita quam hic et umerus) Flor. Sim iter
tMroxo<yo?potuisse dici, ut intelli- humerus, Atm.KtMtt'r iterum h.,
gereturges.tus; quamquam tale quid CtMp. Equidem nihil hic praeter
est §. g6. Petere an ipsum quoque vulgatum latere arbitrer. Dexte-
recte dicatur, in neutram partem ram, G'uelf. CAMP. Nostri dant
affirmem. Nostra; rationi commo- a)iic''otno~etttr, atii~romo~ere. Atii
dissime applicantur sequentia. aversantes, alii adversantes. En.
t. 7tt sinistrum; sic Turic. Flor. 3. Manus sinistra. Jam prsecipi-
cum Aim. (quamquam hic u an a tur de gestu, quem dextra et sinis-
det in nomine, diserte non doceor) tra simul faciunt. WoLFF.
In sinistram, BodL (err. Burm.). Si- G~fM~ recte. Transponunt r.
nistrum absque praepositione CAMP. o. Guelf. Gotb. Jens. (tac. Gesu.)
Ad sinistram, Ambr. 2, Guelf. cum cum edd. posterr. ante Stoer. Ad-
Colb. Stoer. et edd. posterr. ante ue)'!U, Turicens. Gùetf. CAMP.cum
Gesn. Ad sinistrum, Ald. Reliqui Atm. (non Flor. vide 102) Jens.
~<!t')tMtrnm. (Vide t og, i<)– (tac. Gesn.)etedd. ante Bad. Modo
Nostri Codd., ad sinistram, exc. t/e~ert/nu!, Ftor. /tt MttMtram, CtMp.
Vall. lib. HR. 8, g, qui pro ad ha- quod probat Badius nescio ubi obla-
bent at. Eo. tum. Utrumque, Jens. cum editt.
2. Promovetur; sic Turic. Flor. posteriorr. ante Stoer. exc. Ald. et
Ambr. 2, Guetf.e<tmA)m.(quam- aliquot Burmanno citatis, quo Mâle
quam per compendium ) Stoer. et rediit Obr. Sive ïMpp/tcante!, C~Mp.
edd..posterr. ante Gesn. Proveha- 5. GextHS, sive summittimus.
tur, C~Mp. cum Bodl. Promoveatur, Omittunt sive Turic. Flor. Ambr. 2,
Ald. Reliqui promovere. Mox N~- (qui et modo hic) Guelferb. CAMp.
versantes, Turie. Ftor. Guelf. Goth. cum Goth. Voss. t, 2,3, et editt.
Jens. (tac. Gesn. ) CAMp.eum A)m. ante Basil. Inest in hisce mulla
Tarv. (Vide IV, I, 10 et mbx). Eum scabrities, quam ego sic emendo,
pro CMm Locat. Ven. Ruse. -~t meam rationem pèritis facile per-
 366 M. FABII QUINTfLIAM
attollimus, sive aliqua demonstratidne, aut invocatione,
protendimus, ~bs~/6e:n!' fumu/!<!<~ue /t<C!:aut Grac-
chanum IHud Quo me miser co?t/era~ ? in Capito-
Il /!um~ ad fratris xan~tt:nem? an domum 4 Plus enim
affectus in his junctaeS exhibent nianus; in rebus par-
vis, tristibus~, mitibus breves; magnis, laetis, atroci-
suasurus at fr. sanguine t'cdu~t/at.'nn e Ci-
</txf~t/tnut$. Diversi a; s.
h. sive satisfacientes, aut !M~<t- cérone, jubenteRegio; Badio recte
cantes summittimus, sive, etc. Nec dubitante.
opus erat Pithoeano illo, seu Da- 4. Domum? Plus; sic supra po-
nielis, invento, ut post supplie. siti cumCAMP. et edd. ante Basi).
mi-
insereretur junyimus. Sed mox qui Reliqui inserunt niatremne ut
erant dativi <~tno~<rattont, invo-seram /nntentan(<'m~ue videam et
cationi, necessario erant mutandi 'abjectam itidem e locô Cic.–Ha;c
ablativis, ut haberet quo referre- omnia omittunt nostri. En.
tur aliqua; quod neminem atten- 5. Junctœ manus. Cave com-
disse valde miror. Nihil sane adju- plicatas seque iuvicem apprehen-
vabant Voss. i,3, <<emo)t!trt!(t0)m dentes intelligas, quod gestibus
aut invocationis dantes. 'adhuc demonstratis nequaquam
t. ~0!&o<t[tttt)tu~. Cic.pro conveniat. Sunt simul gestum fa-
Mitone c. 3t. cientes dextra et sinistra, qua de re
2. Gt'accAaHunt t/~t~I Idem re- a §. 114 inde praecepit.
fertCicerodeOr.HI, 56, quam- 6. Tristibus, mitibus. Turic. Dur.
quam pauto aliter et uberius, sive CAMP.cum edd. ante Bad. transpo-
consulto contraxit Quintil. ( sicut nunt, quod sequentibus non con-
fecit IX, 3, 36), sive memorta gruit. Jens. (tac. Cesn.) Tarv. pro
lapsus est. Complurium scriptorum mitibus dant militibus, quod cor-
simUetn dubitationis colorem de- rigitRegius. Sed CAMP.voci mitibus
monstrat Vulpius ad Catu]!. 63 pra*terea anteponit brevibus. Mox
<yy, p. 2g t, nec Nostri immemor. treutttf! pro breves Turicens. Fldr.
3. Conferani in Capttottunt, ad Guelf. cum Jens. et edd. posterr.
~'ratrts mn~utnent? an; sic Turic. ante Bad.J?Me''ttO)'Mdedimuse con-
( nisi quod hic fratris) Flor. Ambr. jectura(vide y6, et i 8, ubi Locat.
2 Guelf. cum A!met. (semel enim exercito). Exercitiores, Turic. Flor.
sic ponit Burm., deinde mtt~m'nem CAMP. (hic quidem. ciores) eum
re(/ut!<<<ttibi esserefert, falso haud Alm. Exteriores, Ambr. 2, Guelf.
dubie)Go)h.Voss. !,2,3.(sedet cum Goth. (err. Gesn.) marg. Basi).
hie Voss. t, 3, quo me miserant, Reliqui exte)!!tor<;s. Quod continuo
Voss. t quo me vertam dare narrat retiqui subjiciunt sunt, abest a Tu-
Burm., turbans profecto aliqua) ricens. Ftor. CAMP.Subicient sunt,
Vall. Jens. Tarv. Conf. i. C. at/r. Turieensis', Florent. Nostri Co-
Mttoutnem maf/et an, CAMP.Re)i- dices, mitibus, tristibus. tide'n'mo.s
qui c. quo ferfam in Ca~tto~umne? exteriores sunt. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 36?
bus exsertiores.Vitia quoque earum subjicienda sunt,
quae quidem accidere etiam exercitatls actoribus soient.
Nam gestumpocutum poscentis, aut verbera. minantis, ti?
aut numerum qumgentorum nexo pollice efncientis,
quae sunt a quibusdam scriptoribus notata, ne in rus-
tictsquidemvidi'. At ut brachio 3 exserto introspiciatur "8
latus ut manum alius ultra sinum proferre non au-
deat, alius, in quantum patet longitude, protendat,
aut ad tectum erigat, aut repetito ultra laevum hume.
rum gestu ita in tergum flagellet, ut consistere post
ëum parum tutum sit, aut sinistrum ducat orbem~,

t. ~Vumentm. e~/tct'entt!. Hic 3. ~t ut brachio. Turic. F)br., aut

quidem gestus plane igitur impro-
bandus neque enim alias numeros
exprimentem actionem ab arte alie-
nam judicat Noster. Vide §. 86 et
g;}. Quo in génère quid scitum,
ineptumve fuerit, a nobis definiri
vix poterit. Hune (numerum) ita
describit Yen. Beda. Quum dicis
"~mn~ua~tnta, pollicem exteriori
ar(Minstar ~r<ecfB/ttferœ r curva-
tttma<7 palmam t)tC/tna6t!: quin-
"~eota ueT'otK~jfh'a, q uemadmo-
« ~uHt ~ntn<7uo~ut<a tpt /<c~f7~[c~.
a ConvenitNic. Smyrnaeus, ut com-
« positum utrumque edidit in Spi-
"citegio Evang: Pe. Possinus, et
cum hoc Fabricius p. t66. sq. o
Gesnerus.VideFabr. B. G. Vol. VJt,
p. 770. not. Harl. Voi.VtU, p. 674'.
2. ~t</<. Pro hoc JtJr' Jens. Tarv.
quod corrigit Regius. Nuinerum hic
quidem in Vill. primitus nota signa-
,tum fuisse testatur Badius, mox
~tttn~ettartum scriptum tandem
corrigendo ad vtttgatse rationem re-
dactum se <ymn~ento! malle. In
vetustioribus libris nihil discrepat
4criptura.~
vibratio, cumBod).~ttttt[&
Guelf. Aut ut 6., Ambr. 2 CAMP.
Jens. (tac. Gesn.) cum editt. ante
Basil. err. Burm. qui Joann. Voss.
l, 3, ut recte nostra* scriptura' tes-
tes exhibeat, vereor.
4. 7)ttrosptC!'att(r latus. Hoc etiam
QùintUIani aevo, ubi sane nu)]i sine
tunica amictus, potuisse fieri-recte
docet Gesnerus, quia manica' tuni-
carum ad cubitum modo pertinue-
rint, qaœ <'si laxiores essent retro
<' actse, vel repticata?, nudam par-
tem subaxillarem ostenderent. t)
5. Aut' ad tectum., Turic. FJor.,
aut.fectus, cumAintclov. ~tfcr~Mnt
(pro in (cr~nm) Turic. C~Mr. cum
Alin. <?~M<!teret, Florent. ~;t!tttt-.
strum, Turic: Flor. Totum, An!br.
2, Guelf. Timere, Ambr. 2, Jens.
(tac. Gesn.)Tarv. cumBern. PtOXt-
moque ~c~?njMt~ Turic. Flor. ~p~o
scio !<f~eW))tre, Turic. Flor. S. ic.
centre, Jens. cum editt. posterr.
( non CAMP.) ante Ald.
6. ~tn~trum ducat ortent. Est hoc.
i)lud vitium, quod tetigit supra §.
iog, ut in sinistrum gestus desi-
 368 M. FABII QUINTILIANI
aut temere sparsa manu in proximos offendat,
cubitum utrumque in diversum latus ventilet, ssepe
"9 scio evenire. Solet esse et pigra~, et trepida, et 3 secanti
simitis~: ettan~'uncis digids, aut capite dejiciatur, aut
nat; finis enim est in orte(§. to5).
t. /)tproxtmo!o~e)tdat. Hujus
structursc unum adhuc exemplum
reperiindicante Forcellino Solin.,
c. 40, in ea (cornua) offenderit.
Sed est et apud Nostrum VI, 3, 6y,
ad fornicem offendere.
2. Solet esse et pigra. jactetur.
Hic nemo videtur quœsisse, quod
esset subjectum. Nempe omnes ma-
num agnoverunt, quod fateturGe-
doynus, et sane, quoniam uncis
aliquid digitis fieri narratur, vix
licet ab hoc subjecto recedere. Sen-
tentia tamen ipsa idem valde a)Ie-
num est. Prœterea apparet nequa-
quamsanumesse locum; nec salva
res est, si cum Ga))a*o etGesnero
ut capite dejiciatur n scripseris.
mantt quidem supinata libris auc-
toribus restituimus, quum editorum
manM!, nominativus, ferriplane ne-
queat. tpse igitur <t<ro xo~o? repe-
tendum esse censeo subjectum,
quod sit actio. Sic eadem, prono-
men eo relatum, nominativum ac-
cipiemus. Conjunctivos dejiciatur,
jactetur cum iis, quos dixi, VV.
DD. ab ut répète, quod ante uncis
inserendum reor. Quid tamen ad
actionem capite dejiciendam pro-
prie faciant digiti Mnct, non satis
tiixerim. Aliter hoc de loco sta-
tuit in Addendis Buttmannus. Hic
MttCts digitis a sequentibus disti-
net, ut per se vitium hœc verba ex-
hibeant. Hoc autem posito, sub-
jectum utique est manus, cujus
çmnia lectorem admoneant. Post
aut
eadem vocern manu delerivult. Ita-
que hane scripturam proponit « So-
let esse et pigra, et trépida, et
« secanti simibo; etiam uncis digi-
« fis aut ut capite dejiciatur, aut
eadem supinata in superiorajac-
«tetur.fWoLFF.
3. Secanti. Turic. Flor., sevam,
cum Alm. Omisso mox, quod reli-
qui habent, interim, Turic. Flor.,
similis etiam, cumA)me!ov. Mox
transponens Goth. (tacente Gesn. )
uncis etiam. Turic., dicitis. Dein
Turic. Flor. Guelf. CAMP., ut nos, 1
aut capite. Reliqui inserunt a. Item
manu supinata nobiscum Turicens.
Flor. Ambr. 2, Guelf. Goth. (tac.
Gesn.) CAMp.cum Almel. Reliqui
manus s. Ambr. 2, Guelf. omittunt
habitus. !o~et, cum Voss. 1,3.
Qui ipse ttt statuis, CAMp.Pretenso,
Goth. Jens. (tac. Gesn. hic tamen,
ut sequentes, per te) cum edd. ante
Stoer. except. CAMP. Ald. Inferte,
Ambr. 2 omittit Turic. Pote' o
manum infeste pollici, Jens. (tac.
Gesner. ) Tarv. Voss. 3. Protendit,
Turicens. Flor. CAMP. cum Almel.
P/acentM qui, Turie. Flor. Ambr.
2, Guelf. eumVoss. 3.
4. Secanti similis. Elegans est
Gesneriannotatio:"nj°t'tTt,serra
utenti.' Lepide Hippocrates, seu
qui auctorestoperisdeDia*taI,g:
""ninre~ o! TOfTen: 'r<!~xot !r~<<r<,>
c xx! 0 /M<tf\)t«, c <)*<m&Kt, TOct<r&
t !)'o<:M'rf:.x Vocem qua* prœcedit
supinata GaUa:us, more, vel potius,
morbo suo, expungit.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3.
èaJem manu supinata in superiora jactetur. Fit et
ille habitus, qui esse in statuis pacificator solet,
inchnato in humerum dextrum capite, brachio ab aure
protenso, manum infesto pollice extendit qui quidem
t.~Ytet~e.e.ïten(/tt."Hunc
« habitum, sive gestum adeo fre-
quentem in statuis nec ipse co-
"gnovineeascriptoribustangi
« memini. H.TC quum a Spaldin-
g'otneannotatareperissem,ar-
tium antiquarum peritos adii. Sed
ne hi qnidem talia in statuis vider ,c
se meminerant. Monebant tamen
tidem de commurii illa antiquorum
Signorum, maxime in manibus
labe, qu;B multa hujus generis no-
bis invidit. Sunt autem in scriptnra
etiam quaedam observatu digna. In-
festum pollicem aliquolies legimus,
neque dnbitari potest, quin ex re
g)adiatoriatrans)ata sit locntio.
Vide poetam anonymum in Anthol.
Burmann. lib. M, carm. 82, v. 28,
Sperat et in ~~<ï utc~M.!gladiator
arena, Sitlicet infesto pollice turba
m:na~ Hinc pollex ita eonforma-
tus, etiam ubi miti negotio inser-
viret, hoc tamen epitheton retinuit.
Spectat autem Imc maxime iocus
Appuleii Metan). 11, p. )2~, E)m.
ï~3, Oudend. "suberectus in
« torum porrigit dexteram et ad
ttMfar oratortim conformai arti-
acu)um, duobusque infimis con-
etusis digitis ca:teros eminentes
o porrigëns et infesto pollice cle-
menter subridens infit. » Cui loco
recte admovetur i!)e Fulgentii Plan-
'ciadis de Contin.Virg. pag. ~3,
-Munch. 7~2, Stav. <.Itaque compo-
"isitus in dicendi modum, erectis
« in iota duobus digitis tertium pol-
B licem compriinens, ita verbis extn;-
4-
369
qui,
"susest.~Quemtoeumduriuseute
tractavit Gesner. (inLes. v. ~'o</e~.
Nam co~t~r~ere ex vi ipsa vocis
nihil aliud est, quam ita contrahere
digiturn, ut articulorum tubera pro-
mineant. Unde clarissime jam ap-
paret, f)nid fuerit pollex tn~estm.
Qui f[uum in lenissima oratorum
actioneostendisolitusfuerit,mu)to
minus )nirum cnmdem fuisse in
habitu pacificatot'is, h. e., compo-
nentis sua ~ravitate tucbas popu-
lares viri aticujus vel principis, vel
duels, qui terrere etiam malos de-
bebat. Et hoc igitur a!iunde nobis
ignotum discimus ex bac ipsa Quin-
-ti)iani relatione; qui eumdem in
oratoribus habitum ut nimis arro-
gantemimprobassevidetur.Auda-
cior autem utique quamproNostri
more 'locutio hàbitus pacificator.:
nam illa de animatibus, to.<arc(or,
e~uttste/~Mr, qua;Ye)ipsainprosa
oratione rara sunt (vide Broukh.
adTib.I, t t ~6), nonejosdem
plane sunt generis. Tamen apposi-
tum i!)udingeaitivum aliquem de-
-fiecterecohari, audacius etiam esset
in nostra criticorum quam illud in
oratoris persona. Denique prono-
menretativumterhicpositumin
uno sensu miaus se in Nostro, qui
eivitionosassuefeeet'it,gravari,
Spaldingins ait. Nam haec omnia
ab illo ad hune locum pr.'cparata
erant:exsecutussumego:quod
ideo monendum erat, ne, si quid
InhIseom)nissumfuerit,iUiimpu.
tetur. RurTM.
 3yo M. FABII QUINTILIANI
maxime ptacetiis, qui se dicere st<~<a manu jactant.
j2o Adjicias~ licet eos,.qui sentennas vibrantes~ digitis jà-
cutantur, aut manu sublata denunciant~, aut, quod
per se~5 interim recipiendnm est, quoties aliquid ipsis
placuit, in ungues eriguntur sed 6 vitiosum id faciunt,
aut digito, quantum plurimum possunt, erecto, aut
etiam duobus, aut utraque manu ad modum aliquid
izr portandum composita. His accedunt~ vitia non naturae,
t..yuM~a)nn)tu.VideH,t2,f). cta< penctt/ttnt. Ep. 22, de eodem:
2.<~tCt<!S.Turic.F~)r.Amhr.2, volitat, /M'f, nihil habet ccrh,
Guelf. (hic quidem <)a</«;Mf, cum ntu~tM~en)f)tCtat.
A!m. (quamquam hic duplici t) et S.jPer~e.Etsiin~eniicjaada.m
edd. ante Ald. exc. CAMP.qui~J/t- specieManditurGaXaei conjectura,
ciant. Mox ft&ron<u, Turie. Flor. reponentisptïrceptobisce.nequa*
cum Atm. Reliqui.vibratis. Sed dicit quam tamen mutatione'locus indi-
Turic.; dté Flor. pro diyilis. Deinde get. Modo ne fiat hic gestus cum
utmantt, Turicens. Florent. Guelf. ridicuia sui venditatione, per se in-
~'[t&<atu Turicens. ~nuHCMntt, terdum recle adhibebilur. Ita per
Turicens. Flor. cum Alm. t~o~uM, se structum atiquoties vidimus, ut
Flor. Ambr. 2. Quatiens, Guclferb. Proœm.tot. op. extr. V, 8, 5; VII,
<7nyM/M, CAMP. JEn~antur, Turic. 4, §~7i 9' '3; 4, l37. Ges-
Flor. CAMP.cum A)m.–Nostri ha- tam eumdem demonstrat H, 3, 8.
hent alii ~~[Cta!, alii ~i~tntftt. R. 6. Sed. composita. Sensus est:
y, Adjiciaalt. Mox iidem t)t6)'n<<! non satis est in ungues erigi, simul
digitis.. et erigunt digitum aut manum
3. tyc~~M~ay vibrantes. Vide X, componunt, uti portantes. WoLFF.
), 60. Addit Burmannus Petron. y. Quantum plurimum; sic Tu-
c. t)8, suaque ad Petron. c. ricens. Flor. Guetf. CAMP.eum AIm.
annotata. In jaculando remittit nos Re)iqui<yutmto~<.Moxreet~Tur[C.
Burm.adVt,3,~3;tX,y<). F)or.enmA)m.Item<!tttemt/tto6u!,
4. Deituiiciapit. Cave accusativo, Turic. ~orf<t)tt~un<, CAMP.Nostri
qui pra-cedit, jungas hoc verbum; Codd., quanta plurimum. Eo.
quaB nihi!i esset locutio. Tam con- 8.cce~unt.Turic.Ftor.CAMr.,
sueta et propria est hujusverbi cutn accidunt. Mox ?M~ur/i Turjc. Flor.
nominibus mala, perieula, iras et CAMP. rr~tt/aftone, CAMP. Cum
similia significantibus conjunctio, more, Turie.Ftor. Ambr. 2, CAMP.
nt per .se solum tmtta~~t~ mala Ineurrente, CAMP. Sed memoria,
denutlciandi vim acceperit. Vide Gothanus (tacente Gesnero). Co-
Schuftinj;. et Burmann. ad Quint. ynatt'o, Ftorentjnus.~yo~ adversum,
Dec).VU),IX.SicÇiceroinEpist. Guetferbytanus. Quo'nom omnia.,
ad Att. tib. H, postquam Ep. 20, Ambr. 2, Guelferbytanus. Cut~ua*,
dixerat ~o~'M~a~AMcmi/« ~nMM- Ambr. 2.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 3yfr
sed trepidationis, cum ore concurrente rixari; si, me-
moria fefellerit, aut cogitatio non suffragetu), quasi fau-
cibus aliqùid obstiterit, insonare; in adversum~tergere
nares; obambulare sermone Imperfecto; resistere 4 su-
bito, et laudem5 silentio poscere quae omnia persequi
prope infinitum est sua enim cuique sunt vitia. Pectus
acveater~ neprojtciantur, observandum pandantenim
posteriora; et est odiosa omnis supinitas?. Latera cum
gestu-consentiant facit enim aliquid et totius corporis
motus, adeo ut Cicero plus illo agi quam manibus ip-
sis putet; ita enim dictt in Oratore~, ~Vu//<c(ïr~u<:eE

Cum ore. t't~ot't'. Vide §. 56. bu!atio per suggestum probatur

Sunt hi c'onatus, sed irritil vin-
<*endi t)~*«ntem, quem Horatius
~ppe))at (Sat. I, 6, 5~), pudorem.
Cave autem sensum a vocula si or-
dtentemcumhocconjungas; per-
tinet ad tn!0)ta)'e, quod tenuit Ge-
doynus, reliqui non videntur atten-
disse Capper. manifesto turbavit.
2. /)t aJueMttnt. nares. Hoc quid
esset, nemoquaesivit, scilicet satis
per se manifestum; equidem inter-
pretationem requiro, et interim ni-
iiH aliud signincari suspicor, quam
quod vidimus §. 80 mares. ~~a~tt
manu. resupinare. Quod enim Ge-
doynus muci tollendi .modum pa-
,rum decentem intellieit, hincatie-
num videtur; et est ejus rei verbum
lu auettum
proprium emun~erc.
tergëri yidentur nares, quum de-
mulcentur manu intra vergente et
descendente; in adversum, quum
eadem et surgit et extra tendit. Ne-
que huic interpretationi officere
credo, quod aUquo recidere depre-
henditur Noster, quod jam teti-
gerat.
3. 0&am&tffa)e. tm~o~ecto. Am-
fjusedam §. 126 tamen ita fieri de-
bet, ut non diu avertatur ambulans
a judice, nec nisi inter moras oran-
dt. WoLFF.
4. Resistere. Vide XI, 2, ~6.
5. Laudem. poscere. Vide ÏV, 2,
37;addeVJU, 5, !4.
6. Venter. Ambr. 2, uetcr.Ftor.,
pronunciantur; cum Alm. Projicia-
tur, Guelferb. Prottuncte'tt, C~MP.
t. Otiosa, Tu-
Mox~ant/e)tt,Voss.
ricens. Flor. ~tOom, C~Mp. ~'u~t-
nata, Turie. Ftor. cum A)m. (nisi
quod hic simptici~);) Supiuatas,
Ambr. 2. Suspinatas, Voss. 3. 7~
C~MP. ~)<teu<t!, Jens.
numerum,
(tac. Gesn.) Tarv.
y. Supinitas. Vide §. 6g item 82,
indicante Gesnero. Modo patt~attt
cave intransitivum
credas yerbum
cum Gesnero in Thesauro, sed re-
tractante statim ipso suum-erro-
rem minus'tamen a pandendo re-
pètes, quod accidit ei cujus ope
usus est vir eruditissimus in indice
Quintilianeo.
8. /tt Omtore. Vide Cicer. Orat.
cap. 18.
~4
 3~ M. FABII QUINTILIANI
<<oru~ non ad ~Kmer~m artictilus cctf/en~, (t'u~co
may~ toto se t/Me~?io~era?M~et virili /<ït6?'um/?e~t'one.
'23 Fémur ferire quod Athenis
primus fecisse creditur
Cleon 1, et usitatum est2, et indignantes decet, et excitat
auditorem; idque !n Calidio 3 Cicero desiderat, Non
frons, inquit, percussa, ~o~yemur; quamquam, si li-
cet, de fronte dissehtio nam'etiam 4 complodere ma-
~4 nus scenicum est, et pectus caedere. lHud quoque ''raro
decebit, cava manu summis digitis pectus appetere, si
quando nosmet ipsos alloquimur7, cohortantes, objur-
gantes, miserantes quod si quando fiet, togam quoque
inde removeri non dedeceUt~. In pedibus observantur

t.C/eott.DehocvidenosadI, Ambr. 2 Guelf. CAMp.Goth. Jens.

tO, t8. Hic quoque traditur malim
prao cref/ttttr. ViueX, 2, 20. De
femine.feriendo, videit, t2, to.
2. Cleon, et usitatum est. Turic.
F)or.,</<'o)te!<:t!ttatume!t(nis[
quodFtor. si ~ttt). 7)6'0~ u. ~Voss.
(qui et modo ~en'c), 3. Modo
creditur omittit Gothan. solus, ut
opiner. Guelf. post usit. est inscrit
per alios, mire. Indignatos, Guelf.
cum Gothan. Stoer. Chouet. Leid.
~tf/t~nafu!, Voss. t" Et post Jecet
omittunt Turicens. Florent. CtMP.
Desiderat et~*ro)M, Turicens. Flor.
CAMP. Suspicor fuisse d. et Non f.
Mox fémur.' quamquam nobiscum
Turicens. F)or. Ambr. 2, Guelferb.
CAMP. cum A)me). Voss. t, 2,3,
Gothan. Jens. et edd. ante Gryph.
Retifjui inserunt ~et/Mnt (~uo~ntt-
nimum est) n)t«<t!u~~to ex Ci-
cerone, ubi tamen ~e< Haec
omittunt nostri Codd. Pro Cleon
solus Poul. dat Demosthénes.,
3.tCa/tJ;'o.VIdeX,l,23.Lo-
cas Cic. est in Bruto c. 80.
4. Nam ettam, sic Turic. Flor.
(tac. Gesn. sed prior non quoque
pro nam) cum A)me). Voss. 2, et
edd. ante Gryph. Retiqui m. et. Mox
et ante pectus omittunt Ambr. 2
Guelferb. omnia autem interjecta
inter ma?!u~ et manu cum poste-
riore ipso desiderant Turic. Flor.,
C&Mp.cum Alm.
5.~V~?Metta?Kcom?~o~crc.<'Quod
ipsum levius tamen est et tempe-
ratius quam frontem percutere.
6. 7{a)'o. Jens., t'ara, correctuiii
Regio, sed solus.
y. Alloquimur; sic Turic. Flor.
(quamquam hi adl. et posterior
etiam co/tarta;t<e!) Goth. (tacente
Gesner.) CAMP.cum Bad. Alloqua-
mur, Basil. Reliqui at/oouemMr.
Mox~at,Jens. cum edd.posterlorr.
ante Bad. Nostri dant alii allo-
outntur~ alii a~/o~ucmMr. ED.
8. Dedecebit; sic Ambr. 2..Pece-
Je&tt~Turic.F!ûr.eum Alm. in quo
nostrum agnovit Burm.Vide y6,
80. Reliqui decc6tt. Modot'emouere,
Goth. (tac. Gesn.) cum Bad. Basil.
Gryph. O&Mn/atMr, Guelf. CAMP.
 INSTITUTIONISORAT.LIB.XÏ,3. 3. 3 73
status et incessus: prolato dextro stare, et eamdem ma-
num ac pedem proferre, deforme est: in dextrum in- ~5
cumbere 1 interimdatur, sed aequo pectore 2 qui tamen
comicus magis, quam oratorius gestus est male etiam
in sinistrum pedem insistentium dexter aut attollitur,
aut summis digitis suspenditur yaricare supra mo-
dum, et in stando deforme est, et, accedente motu 1
mode- '~S
propeobscenum~.ProcursIo~opportunabrevtS,
cumObr..PMt<')-o,Gue)r.cumBad. quis pudenda hoc modo aspici cre-
Basil. Eadem, Turic. Flor. Ambr. dat, tecta illa aut tunicis, aut certe
2, quorum postremus Jc/or/n est. campestribus;sediaipsomotuet
An primitus abfuitfït?–Nostri de- gestu esset quod pudicos dedeceat.
cebit, exc. RR. 3,5, qui (Mece&'t. In varicando Burmannus abte~at ad
Solus R. 8, observatur. Pro campent Heins. in Ovid. Art. III, 303, me-
Poul. eof~m; Avic. R. 5 eadem. morem loci nostri.
~Vot ~?<~cc<?&îf.Quum operae pre- Pt-ocMt-no. CAMP., ~ercMMt'o.
tium erit tantum affectum pra: se Vide IX, t, 3~. Co~uott e<t<tm et
ferre, quantus est in illo gestu, ne moderatio, Turic. Flor. Convenien-
toga quidem debebit intervénire tia eta., Ambr. 2 Guelf. Cottt/entt.
manui et pectori. Si improbare vo- e. et a., Gothan. Jens. (tac. Gesn.)
luisset hanc toye remotionern ta- CAMP.cum editt. ante Stoer. exc.
men erat inserturus aiicubi in hac Ald. quicotuentf eta., et Par.Vase.
sententia. Steph. qui confeHft etiam a. Nos-
t. 7ncum&e)'e.Jens.,procun~erc, trum ipsum Stoer. Chouet. Peliqui
cum edd. posterr. ante Ald. ~e- convenicns etiam a. Sed Ohr. in-
cumbere, Obr. male. Sed eo quo terpun{;ens colo post conv., male.
pectore, Flor. Omnia verba a pe- !7s;[ra,Voss. t, 3. ~'u)'o, Bern. ~7a-
~em (§. ~2~) ad alterum pedem, nilio, Turicens. Flor. CAMP.cum
comprehenso hoc, omittit Guelf. edd. ante Burm. 7~to, Ambr. 2,
Dextera aut ioMtttt), Turic. Flor. Guelf. Burm. et posterr. 7)fant/M,
Dextera ut to~:tttr, Ambr. 2. Dex- Goth. (tac. Gesn.). Nostrum e Voss.
tra tollitur, CAMP.Dexteraut tolli- !,3, et constantiai causa. Vide Dra-
tur, Guelf. cum Alm. et edd. ante !{enb. ad Liv. XXXIV, 53, 2; Epit.
Bad. Dextere a. a., Voss. 2. Dextre 67, de permutatione nominum. Ad
a. a., Goth. 7)€JC<)'aa. a., Voss. t. VI, 3, 5~,F)or. Àmbr. <fa))<ttt)K,
~t <a~<o, Turic. Flor. cum Atmei. nihil cnim notatur. 7'VatMM,Turic
Iiistando, Jens. cum edd. posterr. Fjor. Ambr. 2 (vide VII, 4, 40, ubi
ante Ald. Est acc. muto, Tur. Flor. Florent. quoque ~~om. Ambr. i
2. yE~ttOpectore. « Non propen- non notatur). Flavius, cdd. a Ba-
dente, corpusque in dextrum pe-, dio inde, qui hoc eVaU. conspi-
dem pronum sequente. rantibus in vitium Guelferb. Goth.
3.06scenMm.CavetGesnerus,ne Nostrum edd. ante Bad. (err. Bm-
 3y4 M. FABII QUINTtLÏANt
rata, rara conveniet etiam anibulatio quaedam, pro~-
ter immodicas laudationum 2 moras; quamquam Ctcero
rarum incessum, neque ita longum probat: discursare
vero, et, quod Domitius Afer de Sura MaiHo~ dixit,
satagere, ineptissimum; urbaneque Flavus4 VIrgmms
interrogavit de quodam suo antisophiste 5, quot millia
'~7 pa~ttum declamassét? Praecipi et illud scio, ne ambu-
lantes avertamur ajudtcibus, sed sint obliqui pedes
mann.).mudlevins,quoduer~t- deturaCic.ioco modo cit. Orat.
nius Turic. Flor. Ambr. 2 Guelf. cap. 18. De am~u/attone agentem
Antisophiste nobiscum Turic. Flor. Hotomannm demonstrat.Cappër.
Ambr. 2, Guelf. CAMp.Goth. J.ens. adCicer.proïtosc.Amer.cap.8,
(tac. Gesn.) et edd. ante Burm. Re- p.Grœv.t55.CrassinuUaeratt)t-
liqui attftïO~/tHta.Vide III, 4, tn; ambulatio Cic. Prut. 43.
vide et Cic. Acad. )!, z3, nomina- 3. De Sura Ma/o.VIdeVI, 3,
tivnm sophistes, et ad Att. VII 3, 54. Hnmiti loco natum suspicorho-
p. lo3, a, graecisntum in accusa- minem, si vera, ut videtur, quam
tiYoftrœeausurpantem; item nos- ManUorum et MaUiorum diversita-
trum IV, ), ~y. Mox <jfMO<Turic. tem probant Manutius ad Cic. pro
Flor. Ambr. 2. Plancio, cap. 5, et Sigonius ad
). Procursio. rara. Apposito- Fastos ann. 648. Sura certe Man-
rum prnnu)n, OHHOt'~ia~ attribu- liorum non comparetcognomen.
tum facit (vide mox §. 128), reli- ~Yat:tt! ~tr~tntus.Vide tib.VHf,
qua ad subjectum pertinent. Qui cap. 3, §. 33.
hoc non agnoverunt, sententiam 5. De. suo nnfuo/)~<ste. Vide
parum absolvi crediderunt totam- Ernest. ad Sueton. Tiber. t<. Lu-
queturbarunt.nuumvixdict~ri cianus hac voce aUquoties utitur,
sint, qualis intetfigatur procursio sed(!gurate.,itantaddatur~eniti-
o~~ortuna. vug vitium atiquod sij;nificans, vc-
2. Laudatiouum ntora!. Vide §. tnt /x~Avejatc Pse"domant. 43,
t2l,itemïjucian.rht't.pra?c.c.2l, T~tXcCatnmn. cap. )R, -{'!(/o'xTmt
p. 22, vol. III, Ht!, ibique Gesneri Philops. cap. 3(). Proprie ~eminutu
not. Totus ille Luciani libellus ba- usurpât vocabulum ~tT~t~ot Sal-
bet muttam eorum agendivitiorum tat. cap. 84. Caininn. cap. 2, idem
insectationem, qua;Nosterquoque et Gregoritts Nazianzenus, cujus
reprebendit, velut cantandi insa- loca profert Cresollius in theatro
niam (supra §. 5~ seqq.), cap. )(); rhet.V,t4.
motum obscenum (§. nS) eodem 6. ~~erta?~ Flor., ~~cr~?nH~.
cap. (~it~6 ~ueTet.p~Mv Tttv n'Mv); Ixdicativum mnt Ambr. 2. Cotc;
utrumque cap. t5 (/~0! at~t~t/t- lium, CAMp.Jcns. (tac. Gesn.) cnm
TOf xai ~~tft~u~ nec pigebit con- edtt. anteHorm. acc. Bip. Adversi,
ferre integrum. ~!aru: tncM~M sua- Guetter].), Sint. ifnttt!, Alm. solus
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XI, 3. 3yb
ad consiUum' nobis respicièntibus id fieri 2 judiciis
privatis non potest: vérum et breviora sunt spatia, née
aversi diu sumus interim tamen recedére sensim da-
tur quidam et resiliunt, quod est plane ridiculum.
Pedis supplosio, utloco estopportuna, ut ait Cicero, 128
!n con<en<OM~Mxauf incipiendis, (!t<<~n:'en</M4; ita
crebra et inepti est hominis, et desinit judicem in se
convertere. Est et illa indecora in dextrum- ac laevum
latus vacillatio alternis pedibus insistentium. Longis-
sime fugienda mollis actio, qualem in TItio Cicero di-
cit fuisse, unde etiam saltationis quoddam geau's y<f<tM
sit appellatum. Reprehendenda 5 et illa frequens et con- ng

MS. cum Locat. et posterr. ante rumobservatione)n';sedHoniiK

Leid. Tamen )te rece~ere, Turic.
Ffo)-. Etiam resiliunt, C~MP. Tarv.
AId. Suspicor fuisse ottm r. Vide
ftb. H, cap. i3, §. t
Ad eonM/tMm. Vide IV, i, 2t.t
2. 7J~!crt. non potest. Quia
unus tantum judex est in privatis
~'M~CtM.VideV, tO, tt5; VIII, 3,
l~. Hisce enim locis, praesertim si
adjungas Plin. Epistt. VI, 33, 9
plane apparet,non magis quum~tt-
t)f:tU!j'u(ki', quam quum pn~atftnt
judicium dicitur, omnem cxeiudi
centumviralium jndiciorum men-
tionem. Tenendum, id quod mo-
nuimus ad lib. V, causam privatam
agi posse et apud eentumviros et
in judicio privato, quod inprimis
Ciceronis verbis Orat. 31 probatur
memorantis !(t7/tCt~tt causam, qu.6
tamen ipsa est inter centumvirales
i)Ias de Orat. I, 38. Qui Nostro est
privatus judex, is Juris scriptori-
hus dicitur pedaneus (vide et XI,
t, ~). Centumviraha, quorum sce-
na in basilica Julia i'tstruitur, judi-
cia habent sane tatium prscepto-
so)i<.p''ospieiendu)nerat.Hoc~
tj'fït'arMntC~tt~at'M~etnj'tuntt~nf/t-
cis discrimen qui probe tenuerit, is
Siceaniœ (de Judicio centumvirali
éd.Zepern.Hat.t776,8,pag. 2~)
seutentiam'jnstis limitibus circum-
scrtbet.
3. Ut ait Ci'ceru. De Orat. !H, 5().
Non crebra ~u~p/oïto pe<:hs in Crasso
Cic. in Brut., c. z{3. De sattatioxe
cui nomen Titius, c. 62 ibid.
4. ~ttt /mtC))~ts. Turicens., t(t~.
Mox ut /?<t. H'ftc'P&ra, F)or..f. sic
et crebra, CtMp. Ac levem, Turic.
Florent. A. /<B!'om, Ambr. a (vide
modo )a6). Bagilatio, Turic. Flor.
cum Alm. sed hic duplici l..Qua-
lem initio Cic., Turic. Flor. Tutius
sit, Ambr. 2, Guelf. Exc. Santen.
Ab Atdo inde ante Burmann. edd.
Tityo. Tityus pra-postere (ut et
VI,3,7!),nu)!usMS.
5. 7!ep)'e/)e;t~e)tf/a et illa; sic Tu-
ric. F)or. Ambr. 2 ) Gueit. R. est i.,
CAMP.Reliqui R. est et i. Mox nau-
tatio, Guelf. Goth. (tacente Gesn.)
CAMp.CurtOtte~rfEtore, Gueff. cum
 3y6 M. FABU QUINTtLIANf
citata in utramque partem nutatio, quam in Curione
patre 1 irrisit et Jutius 2, quacrens ) ~:<Mt<t /tn<re-7o<jt)ter6-
~<r?etSictn)us~; uam quum, assidente collega, qui
crat propter vaietudinem et deligatus et plurimis medi-
camenus~ 4 delibutus, nm!tum se Curio ex more jactas-
set, ~VMn~tfa! inquit, Octavi, co//eytp tuo graliam re-
feres, qui MM:/tt!Me~ /zodie te istic m:MC<sco?He</M~n<.
t3o Jactantut et humeri: quod vitium Demosthenes~ Ita
dicitur emendasse, ut, quum in angusto quodam pul-
pito stans diceret, hasta humero dependens immineret,
ut, si calore dicendi vitare id exctdisset, offensatione
marg.Basii.–RR.g,<o,tt,mu<a(tO. Goth. (aberrante nota Gesner. ad
Solus R. 10, CMnone~rœtore. En. f/cc/amaMCt §. 126) CAMP.cum Voss.
i. 7n Curione ~atre. Ju/ttM. 2, Va)). Bad. et aliquot edd. apud
Sicinius. Vide Cic. Brut., cap. 60, Burm. quod e Cicerone assump-
unde h.T!;cexpressa quemque con- tum nec prœstare ad sententiam
sulendo inte)!iges, qua oçcasione videtur.
affuerint in concione consules Cu. 3. Et ~CtHtu~; sic Turic. F!or~
Octavius et C. Scribonius Curio. Ambr. 2, Guetf. (hic tamen scimus.
Nihil ego hic transponendi~medeta Goth., scunus, cum Voss. 3, an 2?)
sanandum arhitror, quate<n tentât CAMP.cum Goth. et edd. ante Basil.
céleberrimus Schneiderus,ad lucum Reliqui inserunt c. Mox a~M<c<t-
Ciceronis ( p.Wezet. 3y seq.), quum tem, Turic. Flor. (hic post in-
abactus ille muscarum tam apud scrit <)..
Cie. quam apud Nostrum fiat ipso Jfc~eantenttS J<t6tt(us; sic
corporc vaciHantis Curionis, sitque Turic. Ffor. Ambr. 2, Guelf. cum
etiam acrior jocus, si totus h()!no A)m. Voss. ), 2, 3. Retiqui inserunt
(!abeUi instar fuisse dicatur, non propter Jo~orcnt artuum e Cicé-
tantum gRstieutantes ejus manus. rone mate. Phtrtbus delibutus m.
2. ~tt/t'u. sic Ambr. 2, Guelf. propt. dol. aj' multum, Gothan.
Goth. (tac. Gesn.) onnVoss. 1,2, (tacenteGesn.)CAMp.,nisiquodhic
3, Va)). Basi). (scd hic et C. J.). M~trt~t~. Mox ~Vunïomt/~ CAMP.
Reliqui Jtt)t:ns, quod (juum optimi Referres, Flor. T'eut/ce, Florent.
dentCodd. eo devenio suspicionis, Ambr. 2. Transponit Gotban. (tac.
ut Quint. ipse aliquid turhaverit, Gesn.) istic te.
librarii autem e Ciccrone correc- 5.ac~t~' et Aume~'t. Turic.,
tionem pctiennt. jE't ante 'hoc no- ac t~nfn et MM~rt. Pro vitare id
men omittitCAMr. JM/tMtrcre/ooite- ïiurmannum tentantem v. ictumne-
retur, Tnric. (hic quidem divisim Quat~uam probo.
:'<: ~.)Ftorent.jT)t /)t re/o~uerefttr, 6. ~entO!(/~)tM. dicitttr emc~-
Ambr. 2. lintere nnctF.?. < ~,t~. Vide <).68.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XI, 3. 377
illa commoneretur Ambutantem loqui ita demum
oportet2, si in causis puMicis, in quibus multi sunt ju-
dices, quod dicimus, quasi singuiis inculcare peculia-
riter velimus. Illud 3 vero non ferendum~, quod qui- t3i
t.CommOt)ere<u)'.RR.3,7t'tt ~uof7~eu.net.CAMp.foneot'
CAMP.Andr., eomntOMerettfr. En. ))e<.<y.,Jens.cumedd.posterr,
2. Oportet, si tM.ut~;ce~ Ottoc~j ante'Ald. qui moneor~uo~ue u. M.
sic MSS. mei omnes et edd. ante i. <y. Sed Tarv., tnooeo. Nihil ex-
Gryph. cum Atm. Voss. 3. Reliqui tundo.
si ante ~tto~ demum inserunt sed 4. Illud vero non ~erett~utn.
nuUus MS. hoc dare putandus est. o~to~um. Hic primum quidem obji-
~a!M Xtn~u~ru tnctt/care~cu/tot-t, citur difficilis illa togœ ratio, quam
Turicens. Florent. ut totam expediat, a nemine ex-
3. Illud vero K0)t /<°r<'nt/um.Tu- spectari posse existimo quam-
nc.Ftor.Ambr.2,Guetf.?)Ott quam aliquot,VV. DD. nihil dubi-
f<~ero!</tt~j cum Jens. (err. Gesn.) tationis relirluisse sibi visi sunt.
et edd. posterr. ante Ald. 7. vero Nostra tamen verba satis, opinor,
)'<eren</um, CAMP. cum Gothan. assequimur. De industria hic toga'
Voss. 2,Va!i. -f. vero non rc~t'~en- méntio non t!t, sed levitas illa at-
~t(m, Atd.7. uerq r<?/e//eH</ttm, tiad. queirrpverentianotaturspnuandi
Basi). cum aliquot Hurm. 7. non~c- simu)que fabulandi, quas scriptori
)'endt;nt ex Ahn.Voss. j, 3 refert legitimum modo inter ambutandum
Burm. Videtur nostra esse e vera loquendi usum docenti succurre-
viri alicujus docti conjectura. 7!e- bat. Ei vitio nunc pra:postera si-
jecta numerum toge, Turic. Flor. nistra; manus nudata; et exserta: gé-
Dextera, Turic. {7~tte ~tf;nho<, Tu- stieuhtio accedit. Toga igitur, quœ
ricens. Flor. Ambr. 3, Guelf. CAMP. sinistra, minns actuosa illa et vi-
Go)h..)ens~ (tac.Gesn.)cumT.irv. brante, sustineri debebat (vide
Ald. Ubi sine prfBpositione strua- §. t~')? jam, quo liberior sit ma-
turu~Me, nisi quum loca, quo per- nusipsa~inbumerumsinistrum
veniendum sit, demonstra~tnr, non totarejicitur(vide~.]~),dnm
memini me animadvertere. Reduxe- reducendo ad lumbos sinn dextra
rt"tt utsinistra, Turic. Flor. CAMP. occupata corpori applicatur, nec
cum Alm. Voss. 2, Goth. et editt. quidquam gestus peragit quod
ante Gryph., except. Ald. Gestu, quam sit alien,um et indecorum,
Amhr. 2, cum Voss. t. t$~<ïCteN<ur eo inprimis apparet, quod ne ea
et~a6u~ett<u;j C.\Mp. cum Bad. Ra- quidem, quae et semper et maxime
sil. (non Locat. ut Burm.). 7,<ruam agendo inservitdextra(vide~. t)~)
c~t~Mcrej Turic. L. p.ft~(7ïtcrp~ sine u!to Ia;va~ministerio probatur,
Ftor. J~ot~ttS ~cxt)a, Flor. A~oneo aut placet. ~;)HM quidem j'cduCtttt)'
~uo<7Me ttt tjotttt/~n~ Turic. Flor. hic, non f/cJttCtttt)', velut a Ca;sare
cum Almel. nisi quod hic sine ut. jamjam'morituro (Suet. cap. 82),
~o!tcortt~~en.t.<y.,Ambr.2, dum a mediis genibus retractus
cum Voss. ut videtur. ~fooeo in latus eongeritur atqne aHevatur,
 378 M. FABII QUINTILIANI
dam, rejecta in humerum toga, quum dextra sinum
usque ad lumbos reduxerunt, smtstra gestum facientes
spatiantur et fabulantur; quum etiam laevam restrin-
gere prolata longius dextra sit odiosum. Unde 'moneor,
ut ne id quidem transeam, meptissime fieri, quum in-
ter moras laudationum aut in aurem alicujus loquun-
tur, aut cum sodalibus jocantur, aut nonnunquam ad
librarios suos ita respiciunt, ut sportulam 2 dictare vi-
t32 deantur. Inclinari.ad judicem, quum doceas, utique
si id 3, de quo loquaris, sit obscurius, licet; ~Incumbere
a,dvocato adversis subselllis sedenti contumeliosum;
reclinari etiam ad suos et manibus sustineri, nisi
plane justa fati~atione~, delicatum; sicut palam mo-
t33 neri, excidentis, aut légère: namque in his omnibus
et vis~ illa dicendi solvitur, et frigescit affectus et
ubi astricta dextrœ apprehensione licet nobiscum Turic. Flor. CAMP.
continendus est. Hoc esse videtur ut et Alm. Decet retiqui. Diversis,
quod in taeva <'es<t'tn~re)'emanum Goti). (err. Gesn.) a pr. manu. 7)t
appellat Noster, usu verbi sane non M~ttfe coittu7neliosuni est recl.,
ita frequenti. F)ori)eg. Sant. ~f/oth~am eonf.,
<. !7))Je ntoneor. Hœc si esset ma- Turic. cum Jens. et edd. posterr.
nifesta librorum scriotura, satis fa- ante Bad. Post font. inserunt est
cile inteHigeretur; etsi paulo inso- plerique, nec tamen Turic. Flor.
lentior est oratio, quod ait se inde, Ambr. 2, Guelf. ~e/t'HCtft, Turie.
quod modo reprehendebat, mone- Florent. ~tt!t'[, Ambr. 2. Tnc/t-
ri, ut protinus alius quoque vitii na)' CAMP.
notationem subjungat. Sed fortasse 1. 7)!cunt6cre advocato. Structu-
aliquid iatet in iis qua* hic turbant rant attenje et.vide IX, 3, pro
Codd. Vide, pag. 3~ not. 3 extr. qua vetustior est hic C)0, )25.
2. tyMo~'fM/~mdictare. Servis suis ~<c~a subsellia suttt Vi i, 3f)
iibrariis imperant pra:bendam effu- item a(<t;e)T!ant V, y, 32 sed et di-
sis hisce laudatoribus sportulam. versa môx t33.
Remittit nos Gesnerus ad Plin. Epp. 5. jR;<tfyH(tone; sic marg. Basil.
1!~ t~ «in media basi!iczi. tim Retiqui ~ahynh'o est, nisi quod a
« patam sportu)a: quam in'trit:)huo Jens. inde ante Ald. omittunt est
dantur. » Nota sportularum pe- ace. Basil. 7)e~Mt)tm )tMt palam,
tendarum turpitudo, teste maxime Tur. Flor. ~tte)-t</J., Oi'r. Exce-
Juvena)eSat. I, <1~-26. f/e)tt<)!,C.tMp. Det'y<;M/e<!<XI, 2, t g.
3. Si id. Turic. Flor., sms. Mox 6. B( ft's. so~'t'tu)'. Ftor. et illa
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE; XI, 3. 3?9
judex parum sibi praestan reverentiae crédit. Transire
in diversa subsellia, parum verecundum est nam et
Cassius S&verùs urbane adversus ttoc facientem 2li-
neas poposcit et si aliquando concitate itur, nun-
qHam non frigide~ reditur. Multa ex'his4, quse prseci- '34
pimus, mutari necesse est ab iis, qui dicunt apud tri-
bunatta nam et vultus erectior, ut eum, apud quem

tuas de solvetur. Fateor displicere impetu agentem Calvum demon-

mihi receptam, quum vis illa pa- strat Seneca paterControv. Uf, ;g.
rum accommodate dicatur, quippe .2. Facientem lineas; sic Turic.
de qua niiiil neque hie fuerit dis- Flor. Ambr. 2. Facieritcm ~tfteam,
putatum, neque ita vutgojaetetur, Guelferb. ~actc~fc~ lineas, Voss. 3*:
ut pronomen illa locum recte tnea- Reliqui facientes /<~pntM. Mox COH-
tur.QuidinsitF)or.scriptura:,cui c'tofetu)' )]Mn~ttamj Turic. Florent.
nihil simile in Turic. autAhoetov., Concitare iter, Gothan. (tac. Gesn.)
non exputo. E. v. i. d. reso/Mt'fttr, Nostri dant a)ii ~et'e~tem li-
CAMp.-cnmVoss. ), 3, et edd. ante neam, a)i!~c)~n<M//)!e< En.
Bad. jp~'tye~cttet af/~ecftM, Ambr. 2. 3. ~'rf~tt~, cum risu audientium.
Reverentia, Turic. Flor. Ambr. 3. Vide tib. V, cap. y, §. 26. Sic~t'~t-
C.et~<'nM,Turic.Fio). dissime, lib. VI, cap. l, §. 3g.
t. ~f~ersu~ /)OC~<!Cten<emlineas 4. ~yu/ta ex /t! Turicens., ex tt!
poposcit. Quae hic dicuntur, lineas (om. Multa) cum Almel. Et ex iis,
esseihamphitheatris,fen'easeas Florent. Mu/fum e. iis, Ambr. 2
sedi)iadirimentes,satispersuasit Guelf. Exc. Santen. Goth. (tacente
Cesnerus et ad nostrum locum et Gesn.) cum Voss. t, 2, 3. ~t mul-
in thesauro itemque ad Varr. R. R. tum e. his, CAMP.e quo et Obr. his
111, 5, 4. Ne igitur in aliéna sub- assurnpsimus. ~~<pceï?tmus~ Turic.
se!)tairrnmperet;s,quiri<}et)atur, Flor. Guelf. Obr. ~M<afe, Ainbr.
patronus, in judieiis quoque lineas 2, Guelf. Goth. (tac. Gesn.) cum
pangi jussit Cassius. Cui rationi Voss. 3. retint animalia tribuna-
cèdent qua* Salmasius probat in lia, Flor. cum Alm. Spectat, Turic.
Exerce. Plin., p. 6~, de linea unde Flor. CAMP.(quorum hic modo "et
evotahant cursores: vide Piers. ad eum "). Mox ut antc ad omittunt
Mœr., p. to~. Apparet autem jo- Guelf. Goth. Occ!trse, Flor. Oecttr-
cum semé) conjcctum in aliqua, rentes, Gothan. (tac. Gesn.): Modo
quam Cassius ageret, causa non pro ~m~ .)ens. quoque, cum editt.
vero impr,obaturn esse morem, qui ante Bad. De hisce variis tectt.
Yu)go obtinuerit; quare recte sin- nihil novi afferunr nostri Codd. En.
gularem tuemnr~ctenfent. Sic par- 5. ~t<</ <rt7)f«ta/t'a. Ascon. Ped.
ticipiis hoc numero nec addito iu Divinat., pag. 3~ A ~M~M/~tM,
nomine substantivo, utitur Noster non a tï't~M~ft/t~ttX. Sunt emrM
VI,3,62,64,66,88,()o.Tanto a ~tttïe~M tribunorum triumviro-
 38o M. FABII QUINTILIANI
dicitur, spectet; et gestus, ut ad eumdem tendens,
etatior sit, necesse est; et alia, quae occurrere, etiam.
me tacente, omnibus possunt itemque ab !is, qui
sedentes' agent nam et fere fit hoc in rebus mi-
noribus et Hdem impetus actionis esse non possunt,
'35 et quaedam vitia fiunt necessaria nam et dexter3
pes
a laeva judicis sedenti4 proferendus est, et.ex altera
parte rnuht gestus necesse est in sinistrum eant, ut ad
judicem spectent. Equidem pterosque et ad singulas
sententiarum clausulas video assurgentes~, et nonnullos
subinde aiiqùid? etiam spatiantes; quod an deceat,
ipsi viderint~; quum id faciunt, non sedentes agunt.
'36 Bibere9, aut etiam esse inter
agendum, quod multis
"rum,qu.'<torum,ethujuseemoJi ras sonum. Nostri sedentis, exc.
"minorajndlciaexercentium,qui RR.3,y,)f,quixe~<'ntt.Moxiidem
non in scllis curulibus nec tribu- clausulas se~feuttarum. En.
~?]<!Mtt.sed in subselUis eonsi- 5. Gestus. t)tHn;trumea)t<,
"dehant.VI(]ët56. contrapraeceptum~.t)~.
t.&-f/f)tt<?.<.ViueXt,f, 6. ~Munjtottex, et; sic A)m. As-
a.</e))t;s!cTuric.F)or.C.tMp. Ofroetth s et, Ftor. ~~ur~enft sunt
cumCu~han.Vuss.2,eted<I.ante et, Turic. ReUqui aMur~entc! sibi
Gryph. exc. Ald. Reliqui aou)[t.Vo- et. Apparet, quo errore natum alie-
cem omittunt Ambr. 2, Gue'f.; noc num istud primum Mtntj mox sibi.
male. Fit lis in, CAMP.Tf/c~Mimpe- –Nostri Co<Jd.,OMttf~en(e!HV)t. En.
tu. F!or. Ambr. 2, Guelf. De ~<t'nut(~ ~~(t'ante!. Simili usu
ooeïtt eadcm nostri. En. aliquid ppsuit ïï, t0) !0, Mpaulu-
3.j0e-c<er~)es.p)'o/erent/tf!est. lum aliquid inclamare.
Hoc dpforme esse dicebat i2/j. 8. Ipsi t;~cnntj outtnt. Nihilhic
~S'<*<~<)t;.Gue)f.CAMP.,s<en- difficultatis, quare inserere velis et
tis, cnmGoth. Jens. (err. Gesn.) et cum Burmanno, et proxima sic r&-
edd. anteBurm. exc. Stoer. Chouet. tingere num sedentes o~ant? Sub-
Leid. Sed Bip. iterurn xe~ott). No- auditur, et commodissime quidem
biscnm faciunt Turic. Flor. Ambr. id saltem teneo, nequaquam se-
2. Verba et ex altéra.xeccMe est ~dentés eos agere, qunm id fa-
absunt ab Ambr. 2 Gnetf. ut et n ciunt.~ QuodexpressitGedoynns.
Voss. t, 3. Sinistrum efanf, Flor. 9. Bibere. F)or., ftMcre.VideVtt,
C~u.!H/f!S xottotttantnt, Tnricens. 2, 48. Pro/erre, Gn<;)f. Exc. San-
Flor. Gue)F. Goth. Jens. (tacente ten. Potius <ytta!M))t. ~tMm, Turic.
Gesn.) cum edd. ante Gryph. quod Ftorcnf. Potius m. qitant, GueïF. Et
ptaeetobinsuavemYeterissu'uetn- continuo omittit CAMP.Conceptu7ii,
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. XI, 3. 381
moris fuit, et est quibusdam, ab oratore meo procu~
~bsit nam si quis aliter dicendi oneTa perferre non
possit, non ita miserum est non agere, potiusque multo,
quam et operis et hominum contemptum fateri. Ct</<ux'Sy
non est proprius oratons aliquis, sed magis m oratore
conspicitur quare' sit ut omnibus 2 honestis 3 debet
esse, splendidus et virilis nam et toga, et calceus, et
capdtus, tam nimia cura, quam negligentia, sunt re-
prehendenda. Est aliquid4 in amictu; quod Ipsum ali-
quatenus temporum conditione mutatum est nam
veteribus nulli sinus perquam breves post itios fue-
runt. Itaque etiam gestu necesse est usos~ esse in prin- '38

Coth.(tac. Gesn.)–J?;&<')-<a&it't. 3. Om't/~u! /tO'!e!<f!.Vide tib.' Xt,

Tantas dementia; exemplum sibi ipsi
obiatum in templo S. Dionysii pro-
pe Lutetiam testatur Burmannus
ad h. )., ubi is qui purentabat duci
Biturigum bis'vino os colluerit in-
tcr orandum.
t. In oratore. Ambr. 2 in ora
cum Jens. Voss. 3. /tt hora, Guelf.
cum Cod. Bongarsii apud Salmas.
Exerc. Plin. pag. SaS, B. In ore,
marg. Basil. ~Mom,Voss. ). ~ofe,
Leid. Bm m. marg: Chouet. -Avic.
Pou). RR. 3, 5, y, to, 11, in ora.
Va)L tib. a sec. manu antifjua, RR.
8, 9, in oratore. En.
2. t/tomttt~tM; sicTuric. Flor.
C.\Mp. Retiqni inserunt in sed
Guetf. C0)!!p)c<t[tr ut sit in omni-
6M!j praepostere. Mox /K)'!e)!tas,
Floril. Sant. quod horum partieu-
]am exhibet, hac sola voce mutata.
~('rt~tt, Turic. Fior. ~Ve~e)tttœ,
Ambr. 2, G~etf. Co/i~o~~ Gnett.
Nam et veteribus, Turicens. Flor.
CAMP.B)'e~es~t<S[//o.<~tterMnt, Flor.
cum Almel.- De hisce nihil novi
afferuut nostriCuitd. )?~.
cap.t,§.42.
~<<ï/tOut~t?ïe[~tC<tt.([Mo–
mentum aliquod facit ad com-
"mendandumoratoremmodusin-
"jiciendtB humeris togœ; sed in
hoc ipso, quid deceret, ahis a!i-
"tertemporibusjudicatmn'est." n
Commode autent Aimeiovenus ad
partes vocat Athena'1 locum tib. I,
p.2t,c,ubiCaUistratus,Aristo-
phanis grammatiei discipulus, di-
citur incusasse Aristarchi in ami-
ciendo neg)igentiam, <]:~ot'roc'rt;ttt!
'T0t/ TO(ù~TOt/!T~OC~'att~6'~C6~6TftO'fV.
Amictus, ut notum est, proprie
pertinet ad togam, quum induatur
tunica et quidquid interius mem-
bratangit.
5. t~ox. Turic. F)or., t~OA,cum
A]m. Fnnct~t eos, Turic. Dor.
~uo''tt)m brachium, Ambr. 2, Guelf.
(expxc. Santen. a/to~ttorum con-
tinuatmn)cumJens.soio;nisi
quod a pr. manu Vall. ita dedisse
credibile est. ~t;!t< co)ittnptan(ur,
Guelferb. Cuilati c/autt; Flor. Cui
/nftc/«fMS. Go)b. (err. Gesn.) Cut
382 M. FABII QUfNTILtANI
cipiis eos alio, quorum brachium~, sicut ~Graecomm,
veste continebatur sed nos de praesenttbus loquimur.
Gui lati 4 clavi jus non erit, ita cingatur, ut tunicae prio-
latus c/f!MM,Voss. 2, me quidem ipsius eloquentix frugalitatem spec-
incredulo. Genua lavium ~o~tert'o- tare putat, neque nostrum hune
1ibus, Turic. Flor. G. levium p. ex locum ante oculos habuit, neque
Atmetov. ipsa quae traetabat sui oratoris ver-
/n prtnctptt. In proœmiis mo- ba bene perpendit.
do haec agendi differentia neque C)ft lati clavi. cinctis summis-
enim prpgressis longius obérant an- sior. Hic locus ab omnibus, qui de
gustiœ togarum quippc qui, ar- re vestiaria et maxime de utroque
dentibus jam omnibus, in humeros clavo scripserunt, ad partes voca-
vestem rejicerent. Vide infra 144, tus varieque traetatus est. Prostant
t45,l4;). autem hœ Aldi P. r. Manutii, Oct.
2. Quorum brachium. co'tttne- Ferrarii, Aiberti Rubenii, disserta-
batur. Cicero pro M. Coelio, c. 5 tiones in votumine Thesauti Grse-
<'Nobis ~tttf~tn o/tm annus erat viani sexto, cui ipsectiam Rraevius
u unus ad co/tï&CH</um ~r~c/~um nonnulla hue potissimum facientia
toga co~~f~~tu~. Loquitur de pri- prxfatus est. Alberto autem Rube-
"mo in forum aditu. Sen. Exc. nio illud inprimis acceptum debe-
Contr. V, 6: ~/)M(<patres nostros, tur, quod de natura clavorum illo-
<yuf.~bre~~m~~)?c~f~ta~u~tca~a~t- rum certiores hodie sumus. Con-
tur, 'te/*a~putabatur trac/ttum ex stat enim nunc quidem inter om-
tra to~am exxererc. n Gesnerus. nes, clavum fuisse lineam, sive
3. ~cut Gr~cc~rnï~. ~schines virgam purpurei coloris ita tunicae
<.inTitnareh.,p.iy~,B.n(P. intextam ut a summo pectore ad
23 Steph.) OtJTajcHty~v~~pcoveco~ imam oram descenderet deinde,
<f~~tt<o< ex~fvc"pHTOetc,o* ne~tXÀ~c Xfu )atum etavum nonnisi unum fuisse
H& 06jUf?TOXÀH'e KCK0 A~f~TC~C). in media tunica, cujus loco, qui-
m'~reo vut! 3'MTf: e< K« ~fM~~t, bus jus lati clavi non esset, equi-
To'TnvX~f* ~tTe: ~6~e<t, TOTt tes, duo angustosgerebant.Nam
(t'7Qt/To~~<rL'T6))redd.?ttrec!e1 ca*terorum, quibus neangusti qui-
"tJ'M't ttt~t, Xtt! t!<O~TO <tt<TO dem clavi jus esset, ratio hie.qui-
"~<tT~ftt' ac provocat deinde ad dem nuHa haberi potuit. Jam quum
Solonis Salamine statuam, in qua QuIntiUanus nostro hoc loco cinc-
~vstjfft'T~t tvToe Tm' ~t~<t ~~t. turœ in tunica angusticiavia ratio-
Gesnerus. Nirnirum hic mos erat in nem det, et mox lati modun(i pra*-
antiquiori Grύia frugi hominum eipiat hune ut sit paulum <)tCtM
in omni vita ut apparet e scripto- "summissior;~) ipsa. sententiarum
rum locis ad illnm ~Esehinis aUatis series jubere videtur, ut cinctis his
a Tay)oro qui quum Quintilianum
pro ablativo habeamus, qui a com-
infra XII, i0, 2t, de antiquis ora- parativo pendeat. Quod si tenemus,
toribus atticis eadem iterum pra*- ex hac cinctorum oppositione ma-
Hicantem per translationem o ad nifcstum fit, tunicam laticlaviam
 l~STiTUTtONÏS ORAT. LIE. XI, 3
nbus oris infra genua paùlum, posterioribus ad medios
cingi sotitam non fuisse, ut cum
fastu aliquo latus i))e niavusdenue-
ret. Qua; ratio confirmatur loco Sue-
tonii notissimo de Caesare, c. ~5
Usum enim lato clavo ad manus
nmbriato, nec ut unquam aliter
quam !M~)~)-eum ct)t<ye)'ettfr et
«
quidem fluxiore cinctura. Unde Unde
emanasse SuDa' dictum, optima-
"tes sa*pius admonentis, ut male
« prœctttctum puerum caverent. c
Latum clavum ad nxtnm fimbria-
tum omnes recte intellignnt de tu-
nica laticlavia manicata qua: fim-
brins habuerit in manicis. Hanc
I{;itur tunicam praeter moren), in-
cinxisse Co'sarem, ex hoc loco 1
collato pra'sertim Quintifianeo, ne-
mo non inteHigeret, nisi accederet
tertius ctiam Mâcrobii Saturn. Il,
3, ubi memorata Capsaris pra*-
'<cinctura o subjicitur « qui ita
<'
toga ~')'<Pc/n~e&afKr, ut trahcndo
)aciniam velut mollis incederet
adeo ut Su)ta tamquam prùvidus
dixerit Pompeio Cave ti))i Hfum
t puerum male prœcinctum. Hic
itaque locus ansam dedit nonnut-
lis, maxime Graevio in notis ad Sue-
tonii 1. 1., ut de ct~cfura etiam to-
~tfcogitarent, qua; proprio voca-
bu)o prfBCtnctm'a dicta sit. Eam
fieri putant illo, quem moxQuinti-
lianus memorat, velut balteo. Quod
si adm'i'ttitnus, Ct))c<Min nostro lo-
co accipi etiam possit pro dativo,
ut pra;eip)at Quint. eam lati clavi
longitudinem, qua, post factam
pra'ciacturam illam, ~MM/Mn:sum-
missior sit, h. e., aliquantum infra
sinum propendeat. Mihi tamen de
utto togam inciagendi more, pra;-
ter iUum, qui dictus est cinctus
Gn!))'m!ts,nondumpersuasumest,
383
;?ra'Ctnct[tt)tque,juxta ac/Ferrarius,
eodem quo ci1ictum signiHcatu dic-
tum existimo. Certe illud vocal)u-
lum non, ut Graevius ait, semper
de toga usurpari manifestum est
(id quod Ferrarius contra Rube-
nium jam tetigit pag. Thes. Grsv.
tt~3) verbis Pedonis in elegia de
Msecenate, quibus discinctum Mse-
cenatem pra°fert bene ~'r~ei'ne~,
eidemque tribuit tu)U'ca.t solutas,
in quibus apud Seneeam quoque
Epist. 114 incedit, ut et MahLinus
ille personatus apud Horatium Sat.
2 ~5, fi demissis tunicis. Nec
temere cuiquam credam, "altius
ac nos Prœcinctis unum n q~um
scriberet Horatius (Sat. J, 5, 6),
ante ocutos habuisse togam balteo
illo eonstnetam. Quare iis me ac-
censeo, qui tft'tfcft apud Macro-
bium reponendum judicant pro to-
~n. Vide Ald. Nep. in Thés. Gra~v.
VI, pag. ngy, B. C. Ferrar. ibid.
pag. 6~2 E. Nam quod laciniam
traxisse Cassarem ait Macrobius,
potuit ea tunica: esse, quum ta)ares
tunicœ nequaquam sint inaudita*.
~u~er latum c/ayum ut dictum sit
de ipsa purpura, non de tuniea to-
ta, verba Suetonii ferre mihi non
videntur nam qui~:nt6!'<atu)K la-
tum clavum dixerat, is quum eum
mox dicit, eumdem hoc est tuni-
cam, designare putandus est ne-
que exveterum quidem scriptorum
retationujus uM.im rationem com-
miniscor, qua infra purpuram (h.
e. inferiore ad perpendiculum loco)
etn~tnotueritis, qui, ut peculiare
sibi, super illam cinctus fuisse nar-
ratur. Quam unicam dubitationem
ipse etiam Graevius (adSueton. i. I.)
sotvërc non vatebat. Vu)go igitur,
 384 M. FABII QUINTILIANI
poplites usque perveniant; nam infra mulierum est,
'39 supra centunonum. Ut purpurae recte descendant, le-
vis cura est; notatur interim negligentia. Latum~habeu-
tium clavum modus est, ut sit paulum cinctis~ summis-
stor.ïpsam togam rotundam~esse, etapte caesamvelim:
aliter enim multis modis fiet enormis. Parsejus prior

quitatum clavum haberentiuterio- tenere singutarem, nisi hoc me mo-

res modo tunicas cingehant, non
eam,inquaessetpurpura;contra
Ca:sar super ipsam cingebatur. ha
apparetct<!C<0!appei)ar[aNost)'o,
qui anrusto clàvo uterentur, qualis
fuit M~ecenas eques, cujus ipse an-
gustus clavus diseinctus fluebat.
Latus etavus inferius demittitur
quam angustus, qui, ut recte Ges-
ne'us, propter ipsam cingendi ra-
tionem attollitur. Jn.hac Spal-
dingii nota paucu- rcprehendun-
tur a Buttmannu scilicet vir ille
eruditus binos illos Quintiliani et
Suetonii locos, si iiaturaleni utrius-
que sensum intueris tam belle in-
ter se conspirare arbitratur, ut te-
merarium sit solius Macrobii causa
vexare utrumque. Pr:f<erea illa to-
~<p in (u)ttCŒm mutatio eidem dis-
plicet, quod insolite prorsus dic-
tum foret prfMtn~t (tttttca pro in
tunica, vel etiam prfBCtn~ere~ ttt-
ctn~ere<u)ttca)n;sed)ongea)iter
esse in toga censet Buttmannus
nempedeeaetMrtp~t~oPMt/tetc~-
ye)t</t,ett)!Ct))~ena!tve)'bumusur-
pari potest. Insuper addit laciniam,
quam traxisse dicitur Ca*sar, in tu-
nica nullarn esse potuisse. En.
t. Pur~MtO'. CAMP.U)-~MfO, et
moxTuric. F)or. CAMP., déseendat.
Satis apparet occasio errori data,
ut pMt'~urœ scnb<*retur, quoniam
sequitur re in recte; nec dubitarem
veret,quod adhuc angustum clavum
habentium actionem regere videtur
Noster, ejus autem binas purpu-
ras fuisse non hoc solo loco teste'
doccat Rubenius vide not. supra.
Quare et adducor, utVIII, 5, 28,
latum pariter et on~!t!tum clavum
indicari credam.
2. Ciuctis. Guelferbytan., cruris.
Omittunt /!et Turicens. Florentin.
cum Aimetoyen. J'o~ten'otc eadem,
Turicens. Florent.
3. Toyam rotunf/am esse. ue/;m.
Hieetnga* rotunditas an fueritplane
cireutaris, vehementer dubito
quutn Tt!fettM Dionysius aiat esse
)!~«x~)t~~tTm ~)!jMXT<.Quare quod
Gesnerus ad §. t3[ tenendum fir-
miter censet, <. esse rotundam cir-
culari sectione in medio apertam
ad eum modum, ut, si explica-
"tam humi ponas, utraque ejus
fora circu!aren< tineam référât,
'<minorcm majori inftusam » mihi
nequaquam persuadet. Tantum
sane liquet, opponi quadratis vesti-
bus Romanas, velut quum qui to-
gam exuerant metu Mithridatis,
dicuntur MËT~jM~tE~otyQ~t ~ëT~a'v~
~M~ï<ftapud A<henaeum).V, p. 2~3,
coi!. Çic. pro Rabir. Post. cap; to.
Sed hoc ne forte qnisquam eo tra-
heret, ut ctausa: fuerint togai iu-
dusiornm nostrorum instar, diu est
quum caveruntW.,DJ).
 INSTtTUTIONIS ORAT. HB. XI, 3 385
mediis cruribus optime terminatur, posterior eadem
po~ione altius qua cinctura 2. Sinus decentissimus,
si aHquanto~ supra imam togam fuerit, nunquam certe
ï.~a~€M.guactTK:ttM*a.Ut C. A)dus nepos assulos, vêt appen-
priores tunicarum oras demissiores sos sinus animo concipit, nemini
esse jusserat posterioribus, sic et jam suam rationem probaturus
eadem portione togam ascendere quamquam et hoc modo intelliiri
vult a tergo supra ejusdem oram 'queat sinus ima toga inferior, ibid.
priorem. pag. )tg8, A. Hac se difficultate
2.Quac<'tctura;sicBern.Re)i- premi sentiens Gesnerus, in reli-
qui quam c. Sed Gronovitis (Thes. quorum interpretum tevissimo si-
Graev. vol. VI, p. 6gx, E.) nostrum lentio, sinum hic <o~B intenigen-
conjecerat; necessario, quum abs- dum negavit, et t~ntefE aliquem
que hac scriptnra locus. frustra sinum agnoscendum statuit, quem
tentetur miroque VV. DD. errore signineet Noster; et qui Cassaris
inte))igere sibi visi sintverba, quœ quoque fuerit morientis, prodente
sententia plane carent. Permuta- Sùetonio c. 82. Quod remedium.ut
tionem, per se probabilem, de- pericu)osum, ita ab hoc loco alie-
monstrat in libris frequentem Dra- num existimo, quum tunicœjam
kenb. ad Liv. VI, 35, g, et Goth. habita mentione totus nunc in com-
in Nostri IV, t, ~y dat ~Mam pro ponenda toga versetur scriptor. Ad
f~ua (tac. Gesn.), ubi eadem ante- atiquatft igitur mutationem deve-
cedit; ut hic quoque.– Nostri nio, quam nisi necessariam duce-
Codd. dant alii q~a cinctura, alii rem, ne verbo quidem indicareni
~Mam cinctura. ED. tuntcam reponendum censeo pro
3. ~t<t:t! supra imam togain. toyam. In genibus sinum desinere
Sinum to~ae, qui quidem proprie vult Fabius, et ce profecto suut
dicitur, cavum i))ud appettari, quod partes, quas !<ntt a~con~t signifi-
infra rugas in pectore tumentes ex cat Juvenalis IX, 33 Sentio, quan-
capacissimo vestimento interius tum~ displicitura sit conjectura
corpori applicatur, vu)go et sine quse nigrum in can</M&[vertere vi-
controversia agnoscitur. Cui ratio- detur sed tueor me auctoritate
ni quomodo congruat, ut unquam Aldi nepotis, qui eamdem suasit
hic sinus In ima toga ha-serit, nedum mutationem in loco illo Macrobii
1
ut aliquando vel infra eam descen- vide ad §. )3g.
derit, nequaquam comminiscor. Aliquanto supra. Turic. Flor.,
Ferrarius sane in summa illa toga- a~tfo ultra. Gue)f.,a/t<yuo.~uncr.
rum taxitate sinus potuisse longius Mox unam pro imam Goth. (tac.
fluere significat, hune ipsum trac- Gesn.). Vide Bent). ad Hor. ad Pis.
tans Nostri locum ut sacei instar 32. Ne strangulet, Voss. 3. Nec
infra extremam laciniam pendulum stragula, Turic. Flor. Est sed. et,
sinum sibi tinxisse videatur, quod Ambr. 2 (qui tamen est a sec. manu
Fabius tamquain moHIusimproba- habere dicitur), Guelferb. Et esset,
verit. Gt-œv. Thes. vol. VI, p. 6g~, Voss. ), 3. Conttxentu' Guetferb.
4- 2,!
 386 M. FABII QUINTILIANI
sit inferior. IHe qui sub humero dextro ad sinistrum
oblique ducitur, velut balteus, née straagutet, nec
Ëuat. Pars togœ, quas postea imponitur, sit inferior;
nam Ita'et sedet melius, et continetur. 2 Subducenda
etiam pars aliqua tunicae, ne ad lacertum ia actu re-
deat tum sinus mjieiendus humero, cujus extremam
Ttttctet~M, Ambr. 2, CtMp. 7n/(- n<c<B.Quum colobia essent tunicEc,
Ctetn/o, Guelferb. Extremum oram, tamen aliqua earum pars ab hu-
Turic. Flor. neque latere aliquid, mero in lacertum porrigebatur,
neque solo casu erratum dicere qua} ne affrictu adverteret et tur-
ausim. baret agentem, nttJucettf/a, id est,
t. Ille. velut balteus. Hune esse recurvanda et in aias intrudenda
ilium rugarum complicatarum, qui erat. Recta versione usus est Ge-
ab aliis dicitur, umbonem, ad unum doynus, rétrousser.
omnes agnoverunt. Tuber est veste 3. ?'ttm sinus injiciendus humero.
amplissima sub dextro humero ad Hune ego sinum cum Rubenio et
sinistrum procurrente structum, Gesnero fluctuantem togœ partem"
in cujus ponderosa mole fu!crum non proprie sed generatimdietam,
habet et firmitudinem vastissimus .puto, quae dextro humero injicia-
togac ambitus, cuique hjseritur m- tur. Est tamen quod impediat in-
tutiturque quae pars a sinistro hu- tellectum tum, quasi eœtens, quas
mero demittitur, sed ita ut infra adhuc tractavit, jam peraetls de-
ipsum umbonem dependeat, et ha:c mum humero injici hic sinus de-
est ea '~arsto~fB, ~u<B~)0!tea tnt- beat. Haeret autem in dextro p!e-
.« ponitur. '< Hessatis apparet inspi- rumque veterum statuarum huntero
cienda ~Ia, quœ a Philippo Rube- togœ pars, reducta illa. a colio nec
nio in Electis.primum proposita nisi sutnmo fere tergo applicita,
fuit, statua togata, mox Alberto quam hic a Nostro signiHcari plane,
Hubenio et Ferrario repetita nec credo. Eam sane, quum primum
desunt p)urimœ statuarum efSgies amicimur toga et antequam smb.
idem demonstrantes. In illa sane dextro in sinistrum humero ruga6
tucutentissima Rubeniana id inpri- iUa: congeruntur, exserto mox dex-
mis dotendum, quod neque ipse tro brachio eontinendœ, imponi
qui protutit, neque qui postea sunt necesse est una.cmn parte sinistra.
usi, Indicarunt, ubi inveniretur Nequè enim, quo tempore bra-.
spectanda bmc imago. Neque enim chium veste continebatur, aliter Ui-
exempli modo vice excogitatam jici toga potuit quam ut pariter
credo; quœ fuerit aUenissima dili- utrobique' collum velarèt qmse
gentia. Habet ea inferiorem oram mox, liberiore agendi more obti~
longe, quamQnintitianus prœfinit, nente, ut minus in génère adduce-
demissiorem, ut Ciceronis tempori- batur, ita a dextro maxime collo
bus congruerevideatur.Vide§. i/j3. recedebht. Quo minus tamen, corn
a. ~<fMucen</a. pars aliqua tu- Ferrario aliisque, sinum hic tt~ntre.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 38y
oram rejecisse non dedecet. Operiri autem humerum 14'
cum toto jugulo non oportet* alioqui amictus net
angustus, et digmtatem, quae est in latitudine pectoris,
perdet. Sinistrum brachium eo usque allevandum est,
ut quasi normatem~ iUum angulum faclat: super quod
ora ex toga duplex sequaHter sedeat 3. Manus non im- '4~
pleatur annulis, praecipue medios articulos non trans-
eundbus: cujus érit habitus optimus, allevato pollice,
et digitis leviter inuexis, nisi si libellum tenebit; quod
non utique captandum est: videtur enim fateri memo-
rise difridentiam, et ad multos gestus est impedimento.
Togamveteres ad calceos usque demittebant~, ut Graeci 1~3
pallium idque ut nat, qui de gestu scripserunt circa
tempora illa., Piottus~ Nigidiusque praectpiunt. Quo
humero injiciendum praecipi pu- ferb., angustior, cum mnrg. Basil.;
tem, obstat aspectus ipse togarum ptacet.~)Ht(;tu,Jens.cumeditt.
~in statuis, qui dextramvestis laci- posterr. ante Stoer. Mox perdit,'
niam itainsiaistrum humcrumdu- Turic.tor.Ambr.2,Gnett.Guth.
ci ostendit, ut sinistram laciniam, Jens.(tae.Ge:in.)CAMp.cumedd.
subeat, eaque tegatur, ante Bad. /s<ttm, Guelf. ~n~e/um,
nequaquam
autem imponatur eidem quod for- Flor. Ambr. 2. ~u~m~tto~, Goth.
tassecoutrafuitininpGrgecorurn., .(tac.Gesn.).–RK.7,it,a/t~ut'
et Ptatonis inprimis, t3'<J'~«t ~tx- 0'nnesjpcr<~)t.Ei).
~et\Â<~9~t, de quo vide Heh<d. ad 2. ~0)'nta/em.nt~tt~Mm. Qui fit
Thesetet. p. ~oo; item Bottigerum e lacerto et brachio.
ad vasa Hamiltoniana II, pag. 55. 3. Sedeat. ~fanu~ yto~tmo/ca~r.
Quid sit rejicere extremam oram Turic. Flor. omittuut, cum Atmet.
nm,'infra disputabimus ad §. t~. Adlevatio, Turic. Flor. ~Vitt /t&e~-
Fateor autem, hic maxime mihi lum, Turicens. Flor. Guelf. Guth.
aquam hasrere, quum circuitum (tac.Gesn.)CAMp.Sicctmox<j.
omnem amictus oculis persequi ad- t53, nMt~un<?&r< Goth. (tacente
huc quidem nequaquam mihi con- Gesn.) Vide IV, [, ~o. Sed bellum,
tigerit. Solatio tamen est Gesneri Ambr. 2. Vide VIH, 6, yS.
de se idem fatentis simplicitas. Gal- Dcntttt~aHt.Scribuntf/tAmbr.
lasus expuagendis pro glossa verbis 2, Guelf. cum Voss. 3. Potius
injiciendus humero cujus faciiiorem dutu!guc, Turicens. Flor. ( hic qui-
sanenancisnitur loci rationem, sed dem. )ttu!<jfMe)..Ë(ntm!Mm,Goth.
suo, id est, temerario, remedio. (tac.Gesn.). )..
).tO<j;t«.Ambt'.2,a/t~ut.Guel- 5. J'/otttf~~ViyMiUS~ue. De priore
25.
 388 M. FABII QUINTILIANI

magismIrorPHnii' Secundi doéti hominis, et m hoc

utiqueHbro paeneedamnimiumeuriosi, përsuasionem,
qui solitum id'facère Ciceronem2velandorum3varicmll
gratia tradit; quum hoc amictus genus in statuis eorum
'44 quoque; qui post Cicerônem fuerunt, appareat. Pallio-
h)m~, sicut fascias, quibus crurà vestiuntur 5, et foca-
lia, et aurium ligamentà, sola excusare potest valetudo.
Sed haec amictus observatio; dum Incipimus; proce-
dentevero actu; jam paene ab initio narrationis, sinus

vide dicta ad II, 4~4~' Alterius de rum involvendo serviebat. Ovid.

gestu libros inter pïurimos alius
nrgumenti qui praiterNostrum me-
moraret, inveni nullum. Doctissi-
mus Romanorum fuit secundum
Vnrronem èju:demque œtatis. Ad
eum epistola est Cic. ad Fam. IV,
)3,ubivideW.DD.
t. ~t/!t: :'?! hoc utique libro.
~tft/tost. titulo inscriptum librum
haud dubie designat Noster. Vide
fH, t, 2t item hic <j. 148.
a. ~e/andorum; sic Turic. Flor.
Guelf. (hic duplici 1) cum Almel.
Godi. et edd. ante A]d. ~e/an~ro-
rum, Ambr. 2, cum Bern. Reliqui
~e/ant!a)'Mm mutatione non neces-
saria. Ambr. 2 modo homines pro
genitivo cumVoss. 3. Trahit, Turic.
F lor. (hic etgratiam). Facit, CAMP.
Mox in ante statuis ornittunt Tune.
Flor. Potest Ciceronem, Ambr. 2.
3. ~/a)t</orttnt varicum gratia.
Dio Cassius hoc quoque dicterio
Fufium suum Catenum armât in
Ciceronem 1. XLVt, p. Reim. 46'.
In ejusdem varices dictum et Vati-
niusconjecitapud Macrob. Saturn.
1!, 3. Noster quum persuasionem
notet Plinii, subit mutare tt'ndf't in
credit.
{. ra~o/xm. c Capiti K!oto-
"'Art. I, y33, Arguat et macies, nec
«tur~e putartt Palliolum nt<td):
t imposuisse comis. Sen. Quaest. nat.
"!V, extr., ~t</e6t! ~tt0!(/amy)'act-
les, e<tM~tO/o~'oca/t<jtue<:trcumda-
'<(o! patente! et <B~)-0!. Gesnerus.
Vide Ruhnk. ad Rutil. ~up., p. t o~.
5. ~eyhMHtur, et focalia. Tune.
(hicMoca/. ) Flor. CAMP., f. cum
Alm. Incipiamus, Turic. Flor. 7H-
cœ~tmMS, Guelf. Incepimus, Jens.
Tarv. fncepertmu!, Obf. 7nt<t0 na-
ttont!, F)or.7)t/atitt(f, Flor. CAMP.
Anni strotogam, Flor. Etiam A<p-
reat, Turic. Flor. ~utem !t /t., CAMP.
6. &nu< ab humero. delabitur.
Quum sinus mentio fiat, humerus
non potest esse, nisi dexter; a quo
jam plane déduit toga. Apparetenim
-Mttunt appellari quicquid a dextco
humero deniissum laxius fluit, to-
tam denique dextram togœ laciniam;
vide dicta ad §. ~o, not. 3, p. 38 5.
Quamobrem quum mox sinum ju-
bemur dejicere, cave ëodem refe-
ras, quo pértinet quod rejicitur a
sinistro; nam et ibi dexter est sinus,
ut cum Gronovio a{;noseit Gesne-
rus. Vicissim to~a dicitur quod om:-
rat humerum sinistrum. Ea quum
rejicienda est, reminiscemureorum
 INSTITUTIONIS.ORAT. LIB. XI, 3. 38~
ab humero recte.velut sponté delabitur; et quumàd
argumenta.ac locos.ventum est, rejicere à sinistro to-
gam,dejicere€Ham,sth3ereat,smumconveniet. 'Laeva ~5
a faucibus ac.summo pectore abducere licet tardent
enim jam omnia; et ut vox vehementior ac-magis varia

quae prœcipiebantur §. )3t; nec a sane testibus subnixam, Gesnerus

sinistro aliter accipiemus nisi neu-
tro génère, non subaudito humero,
sed velut dictum a sinistra manu
inde; ut GaUœano commento ad
sinistrum-nequaquam indigeamus.
Erit igitur rejicei-e, nullo adjecto,
sursum amovere, in collum conji-
cere, qualem signiHcationem, ut
dixi, vidimus §. )3t, et plane ut
hic mox struitur verbum §. !~6, in
dextrum humerum ab imo rejicere,
ubi a6 imo respondet TM<t!tnutro;
sedibiquoqueGa)Ia*o male tentante
ad imum, Sic in sinistrum §§. tog,
«3, n~, i35, nec certo dicam §.
)~o, ad sinistrum essemascutino
genere subaudiendo humerum.
Propriam hanc t~7ct~K</t potesta-
tem si recte tenemus, aptior for-
tasse continget superiorum ( §.
t~o) interpretatio. Suspicor enim,
extremam ibi sinus oram re~c<am,
~u<Bnon dedeceat, esse altius et ad
ipsum prope collum sublatam in
dextro humero summam togam.
Continuatur saltem protinus eau-
tio, ne humerus cum toto jugulo
operiatur. Ut nunc est, verba ista
parum assequor.
t. Z<B:)a; sic Turicens. Ambr. 2,
Guelf. cum Bern. Reliqui ( quod in
Flor. maxime miror) ~<BMam,exc.
Loc. et posterr. ante Burm. (praeter
Basil. Stoer. Chouet. ) qui de Regii
conjectura/<cnant, prœpostera illa,
cui nec Bodl. addicit nec Andr. in-
dicante Gibsono. Vulgatam, multis
interpretatur inteuigens togam, i.
e-, «partem togae taevam, seu!aevoo
u humero incumbentem, qu:e quum
« a brachio retrorsum, versus hu-
a merum, et hinc.deorsum agatur,
« in iaeerti regione coHigatur ne-
cesse est. Magis tamen sibi pla-
cituram testatur Burmanni einen-
dationem /fEpa eftam. Eam ipsam
igitur quum pra*stet Codd. optimo-
rum scriptura, quamquam sono mi-
.nus suavi, quando nihil intei-jicitur
continuis duabus a, acquiescen-
ddm eadem duxi. Née ut ~t)a hic
de ulla alia re quam de manu dice-
retur, fereodum videbatur. Verum
ne sic quidem satis doceam, qui
tandem acçusativus inte))igendus
sit ad abducere. Gesnerus Facile
ait « est to~fam supplere. Hanc si
nostra ratione interpretatur pondus
Htudinhivo humero aggestum, est
sane quod moneatur abducendum
a faucibus et summo pectore, ne
"jugutustotusoperiatur; "sedtum
miror huic ministerio adhiberi /a'
vam manum, quœ difficilius id per-
agat. Contra si sinum, quo voca-
bulo utiturBurmannus, abducemus
a faucibus (et hune accusativum e
proximo repeti consentaneum est)
non video, quid opus sit a faucibus,.
abducere id quod jam humero de-
jectum est. An et hic fraudi nobis
est ignoratib amictus romani? Vide
~,t4o,t4t.
2. ~r~ent. Tuile., «n/et.
 390 M. FABII QUINTILIANI

est, sic amictus quoque habetactùm quemdam vëlut

t46 proeliantem. Itaque utiaevam involvere toga ëtincinM
paene funosum~ est; sinum vero in dextrum humerum ab
imo rejicere solutum ac delic,atum, fiuntque adhuc
pejus
aliqua; ita cur laxiorem sinum sinistro brachio non sub-
jiciamus ? habetenim acre quiddam atque expeditum,
~47et calori concitationique non inhabile. Quum vero ma-
gna pars est exhausia orationis, utique afflante 4fortuna,
paene omnia decent, sudor ipse et fatigatio 5, et negli-
gent!or amictus, et soluta ac velut labens undique toga:
t48 Quo magis miror hanc quoque succurrisse Plinio cu-
ram, ut 6itasudario frontem siccari juberet, ne 7comœ
turbarentur, quas componi post paulum', sicuti dignum
erat graviter et severe vetuit. Mihi vero illae quoque
[. Z<BM!m involvere toga. Hoc 5: jFatt~a<[0. amictus. Turicens.
amictus schéma locis valde appo- Florent., fatigatio neglentior aut
sitis iUustrat Ferrar., p. 626. B. C., ictus. Omittit et CAMp.quoqué.
velut Livii XXXV, t 6, t t ubi'vide 6. Curam, ut. Turic. Fior., cura-
Duker. et Drakenb. tam ut. Flor., siccari viveret. Turic.
2. 7'o~a. Turic. Flor. Ambr. 2, Flor., <7M<ï7?tCO?K~O~HMU~p~U/UM.
CAMP.,<<j~ant(sedhif;et /eM[ modo). CAMP. quam c. p. p.
Est sic StnMtMttt dextr., CAMp..Ett
y. ~e contre tur&arentut'. Vide-
!t')tu[ v. i. d., Turic. Flor. Deliga- tur ob id ipsum vetuisse P)tnms
fttnt, Turic. Flor. Si nostro brachio-, "t~miam comarum neg)igentiam~
Turicens. Calore coxct'tattontmue, ne deinde cura molliore et turpi-
Turic. Flor. cula ea rëparandà esset. Quam
3.7ttctn~t.yurtO!nm.Hunc esse male audierint alioquin, qui ni-
cinctum Gabinum, lde quo egimus mis comœ studerent, qui uno di-
ad §. 13g, satis manifesturn est, "ot<o, ne turbarent aliquid, ca~tt!
quum, revocata a tergo in pectus «scatperent, notum est. (Vide
sibi ipsa est cin~u)o toga. .fuv. tX, i33.). Turbatas cornas
Qui togœ habitus quoties furoribus affectus aliquid y?ra' se ferre vi-
(juasiacemxentcn'uibus Romanes, deri, non ignorabat Ruttus ist&,
;tpnd Appianum inprunis videre est, qui ut deitunciaret omnibus vim
« fjnis consulat indicem Sehweig- '< <)'t&u):[CM!n,meditabatur 'etiam
t~EDscrivoce tft~ct~Toc. esse corporc tncM~o et horride,
/}. ~?at(te ~Ot'ttfnn. ScHIcet ut c~o~/aftO!' f/M~nt ante, barbaque
bonu!norationi;isnccess))Tn sperare tno~Ot'e. Cic. in Rttll. Il, 5.
tineat.Wof.rr. CesnRru.t.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3 39'
turbatae prae se ferre aUqmd affectus, et ipsa oblivione
curae hujus commendaii videntur. At si ~incipientibus, '49
aut paùlum progressis décidât toga~, non reponere eam;
prorsus negtigenns aut pigri, aut quomodo debeat
amiciri nesetenns est. Haec sunt vel illustramenta pro-
nunciauoms,velvina; quibus propositis4, niulta cogi-
tare debet orator: primum 5, ~uM~ apud quos, ~Mt6tM150
pr<B~ent:&ussit acturus nam ut dicere alia aliis, et apud
aiios magis concessum est; sic etiam facere neque ea-
dem in voce, gestu, incessu, apud 7 principem, sena-
tum, populum, magistratus, privato, publico judicio;
postutatione~, actione similiter decent: quam differen-
tiam subjicere sibi quisque, qui animum intenderit,

t. fr<B«~rre. Avie. 'Poul. et agentis (<yM) etaudientium (apud

apud Burm. Voss. i, pr<B~*erM.Eo.
2. /nc<~te)ttt& Turicens., Ht ca-
pientibus. Turic. Flor., instrumen-
cum Alm. Ha-
bet sane in quo hœreas illustramen-
f'vocabufum, quod alibi quidem
non objicitur, et dicas, instrumenta
pro subsidiis vel hic posse ferri.
Aptius tamen vitiis opponuntur il-
<us(rame?t<<t, quse sunt dicta pro
luminibus, ut et t~Mtfareoratio-
nem!V,3,4;Vm,6,i4;X!,i,2.
3. Si. decidat toga. SigniHeatur
sinus a dextro humero delabens.
Quibus propositis. « Quorum
quum posait et debeat delectus
'<fieri; vide dicta ad Ht, 8, ~2.
Nam et hic proposita non est prae-
terito tempore nec historice acci-
piendum, sed ratio est quae infra
X!t, t, 3.
5. Primum, quis. actunt!. Ap-
paretprimamdivisionispartenatieri
potonam, cui mox subjicitur
t5t res. feMona autem est et
quos, <ytt:tM!pnKe)ttt&Ms).Horum
apud quos mentio est ad ntN~M<r<t-
tus usque, reliqua privato. actione
pertiaent ad ~K~yente.
6. QttM; sic Turic. Flor. Ambr.
2 Guetf. Goth. (tac. Gesn. ) ecm
Joann. Alm. Voss. t, 3,Co)b.marg.
Basil. Reliqui quid. Mox concessunt
est, Turicens. Flor. Ambr. 2,Guetf.
Goth. Jens. (tac.Gesn.)CAMp.cum
Bod]. Alm. Voss. Bern. Andr. et
edd. ante Gryph. Reliqui cottuetttt.
Item magistratus, Turic. Ambr. a
Guelf. CAMP.cum Voss. t, 3, Bern.
Reliqui singularem. Decentium <<L
ferentiam, Turic. Flor. Décent </t~-
ferentiam, CAMP. Nostrt Codd.,
quM. Mox pro concessum e~t Peut.
co'tuentt; Avic. conMttMe. En.
~pu< po~u~mn. Vide dicen-
da mox ad §. i53.
8. Postulatione. De hac vide Cœt.
ad Cic. Famil. VJU, 6, Ihique Ma-
nutium. An igitur pro actione rea-
cribemus accmattonc?
 3g2
M. FABII QUINTILIANI.
j5t potest: tum' qua de re dicat, et efficere quid velit,
rel quadruplex observatio est: una in tota causa; sunt
enim tristes, hilares, sollicitae, securae, grandes, pusitlse
ut vix unquamita soHicitan partibusearum debeamus,
'52 ut non et summae meminerimus o/(era, quae est in
differentia partium, ut in proœmio, narratione, àrgu-
mentatione, epilogo tertia.in sentennis ipsis, in qui-
bus secundum res et affectus variantur omnia quarta
in verbis, quorum ut est vitiosa, si efficere omnia3 ve-
limus, imitatio; ita qutbusdam nisi sua natura redditur,
j53 vis omnis aufertur.
Igitur in laudationibus4, nisi si fu-
nebres erunt, gratiarum actione, exhortatione 5, simi-
libus, taeta et magnifica et sublimis:est actio funebres
conciones consoiationes plerumque causse reo-
rum, tristes atque summissae: in senatu couservanda
t. Tum qua de re. Turie., nunc 5. JE'.r/)o''tatt'0)!C.Turicens. Ftor.,
'a f/cre. Flor. Guelf., tttttc o. < )'.
i-. ejc~oftatto. Turic. Ftor. cumAIm.,
Turic. Ftor., dicat et er/ttre/~cere ma~nt<m/t'ntCt6M&t. Guêlferb. cum
~!tM/. CAMP., ut MtttttjfuotH. Locat. Jens. et editt. posterr. ante Bad.,
Vcn. Ruse., ut vix nunquam, de consultationes. Ambr. 2, CAMP.,con-
pracpostera Regii conjectura. Cam- ~tf/attOttM. Vocem omittunt TurK*.
pani ratio prae vulgala p!acet. ~Von Flor. CatMœ deorum, Turic. Flor.
et summa minerinus, Turic: A'bn et Ainbr. 2, Guelf. Exc. Santen. C~MP.
~ummantemtttertmu~j Flor. Non et Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum Atm.
summet mtntten'mm, C~Mp. Ut.non Voss. ),2,3,et<'dd.anteAId.Sed
in summa m., Almelov. ReUqui Co- VaH-ferum dare testatur Badius,
dices omittunt et per operarum vitium, ut opiner,
2.QMar<ft.Tunc.F)or.,<jt[tartant quum vellet scribere reorum.
quoque t;t verbis. An fuitq. denique 6. Plerumque catM<Breorum. Eo-
~t v? Mox ita post imitatio omit- dem asyndeto plerumque ponitur
tunt naturœ ante redditur dant; !X, i,5.
tytfurpostau/et'turomitt.Tur.FIor. y. In senatu. auctoritas. Hic qui-
3. jE~cere omnia. Suspicor re- dem dehberativum genus désignai
ponendum'e~n~ere o. Vide X, 3, existimo (quamquam et judicia fie-
item hic §. 8g. bant in senatu hoc tempore), ubi
lyitur in laudationibus. Quam maxime opus auctoritate dicentis-,
adhuc ~.inde t5o, proposuit par- qui nisi gravis et honestus appa-
titionem, eam ordine percenset reat, nemini quidquam persuade;-
hinead§. ) jusque. hit.Vide §. !84.
 INSTITUTIONtSORATLIB.XI,3. 3~3
auctoritas, apud populum dignitas, in privatis modus.
De partibus causse, et sententiis verbisque quae sunt
multiplicia, pluribus dicendum. Tria autem "praestare '54
debet pronunciatio conciliet, persuadeat, moveat; qui-
bus natura cohoeret3 etiam (/e/ecfe<. Conciliatio fere
aut commendatione morum, qui nescio quomodo ex
voce etiam atque actione pellucent, aut OFatioais sua-
vitate constat persuadendi vis afnrmatione 5, quœ inté-
rim plus ipsis probationibusva!et. ~M ista, inquit Ça- '55
hdlô~ Cicero, st vera essent, sic a te ~'cerenfur? et,
y~n~uM «6e~ 7~ ut tn/~ammare~ ~to~ros animos xomMum
isto loco vix tenebamus fiducia igitur appareat, et con-
stantia, utique si auctoritas subest: Moren~! autem '56
t. ~)u<< populum diynitas. Qua- 2,~l;VI,2,y.Per/ueent,F)or.
iia his quidem temporibus populi Ambr. 2 Guelf. CAMp. cum Goth.
judiciaexspectes?Quinihi)a)iud et edd. ante Leid. exc. Basit. vide
quam publica judicia signincari exis- VI,2,t3,ubi,utbicTuric.,ita
timet, quum protinus subjlciatur, vicissim Flor. cum recepta factt.
in privatis, vide III, to, 1 et hic Vf!, to, t6, omnes.consentiunt.
~.t3o,eiobstatquodmodo(~. )5o) Vide et VIII, 3, a5. Hic Obr. p~o-
continuantur haec apud populum et /t<cen(, forma quam uno Séneca*
publico judicio. An'igitur deetama- loco defendunt devitabeat.-c. 32,
tionibus hoc totum assignandum ubi tamen ~rodu~tt me)ioresCodd.
erit, ubi causa: apud populum acue teste Forcellino. Mox <tuc(0)'a<<OttM,
fingantnr.? In iis' dignitas custo- Flor. ~MeMCrattoneprôa~ntt. Ald.
dienda, neu)!ajSa)/<oxo~~ contami- cum edd. posterr. ante Burm. de
nemur. Jtfo</u! denique ttt privatis Regii optato. Sed nostrum tuentur
idem est pronunciationis, qualis MSS., etiam mei omnes, quo acc.
fuit e)oeutionis VIII, 3, t~. Eoipso Exc. Santen. Probationis, FIor.
loco est populus, sed in suadendo. 4. Ex voce. atque actione, pei-
An et hic de eodem cogitabimus? lucent. SicutiexbrationeVf, t3.
Sed' ne sic quidem quidquam hic 5. ~~rmattonc. Hanc ptane pro
agnosco nisi scholam. aMeferattOne dici, quam et hue in-
2. JPrœttare d'état .Vide <).t5t, ferre cupiebant, jam supra vidimus
efficere quid velit. adV,l2,t2.
3. CoA<pret,e<M)M; sic Turicens. -6. Calidio Cicero. Vide §. t23.
F!or. CAMP.cum Alm. Reliqui inse- 7. ~6e!t. Turic. Flor. omittunt
runt ut. Sed co/t<p)'ea<ut e., Ambr. cum Alm..
Guelf. cum Jens. Tarv. ~c ac- 8. ~u(en: ratio. Ambr. 2, autest
<t'ont',Goth.(tae.Gesn.)videXI, ''aftO.Cue)f.,nx~mM(r.jCumGQth.
 394 M. FABII QUINTILIANI
ratio aut in repraesentandis est, aut imitandis affecti-
bus ergo quum judex in privatis, aut praeco in pu-
blicis dicere de causa jusserit, leniter est consurgen-
dum 3; tum in componenda4 toga, vel, si necesse erit,
etiam ex integro injicienda, duntaxat in judiciis (apud
principem enim et magistratus ac tribunalia non lice-
bit~) paulum commorandum~, ut et amictus? sit de-
'57 centior, et protinus aliquid spatii ad cogitandum. Etiam
quum ad judicem nos éonverterimus 8, et consultus
praetor permiserit dicere, non protinus est erumpen-
dum, sed danda brevis cogitationi morà: mire enim
auditurum dicturi cura delectat, et judex se ipse com-
'58 ponit. Hoc praecipit Homerus«9 UHxis exemple, quem
et edd. ante Bad. et quidem omisso acetadnutumparatusastatora-
est post repr. (Goth. tac. Gesn.); «tor, ut statim incipere possit. >,
sed Guelf. utrobique. r. etiam Gesnerus.VIde§.t3~.
aut, Bad. re~rfEïenth't est ut a mitan- (!. Paulum commonwAtm; sic
dis, Turic. 7!c~'<'<p!<'nttaut imitan- Turic. Flor. Camp. Reliqui est inse-
dis, CAMP. Reprehendendis a. i., runt. ~tprotentt!A)m.
Voss. t, 3. 7. Et amictus. et protinus. In-
i. &~r<Ese!t<an<~ts. imitandis. gratumsane est, quod ad aliquid
Suis. alienis. In )'e~)r<BMnfan</o vide spatii repêtet'e cogimur sit; quum
Vt,3.. praesertim priore loco sola sit, quam
a. J'r<Bco.uMertt. VideV! dicunt, copula ad decentior perti-
3. Leniter est consurgendum; sic nens illa, hic aliquam quoque at-
Turic. Flor. CAMP. (nisi quod hic tributi partem expleat. Nec tameu
leviter) cum Alm. Vall. Reliqui est GaHacum, ante protinus inserentem
omittunt. Tum imponendo, Guelf. sit, probo. Sed quid si post cogi-
T. ponenda, Goth. ( tac. Gesn. ). tandum intercidit cotttttt~at?
Dunt. injugus, Turie. D. inuigiis, 8. CottMrtertmM. Converteremus,
Flor. Injugiis, Alm. Et tribunalia, Turic. Flor. Consultus pxBter per-
Turié. Flor. Guelf. Libebit, Turic. miserit, Turie. Ambr. 2. Consultum
~tt componenda toga. ttaque pr<BtenKt!cn't, Guelf. Consultusper-
probamus apud Ptin., Epist. !I,1 mt'M')-tf,Goth.(tac.Cesn.)CMip.
"3,2, antiquam lectionem Sur- cumVoss.2,Atm.etedd.anteStoer-
<' ~tt, amteKur, MCtptt. Gesnerus. exceptis Jens. (tac. Gesn.) et Tarv..
/t~tCten(ïant ex integro interpréter, Mox
qui consultus cr<Bt<'rmt!en(.
quum forte delapsa fuit numéro. mora. tra, Turic. Flor. C.tMp. De-
Vide~. t~o, t~g. lectant, Tur. Flor. Componi, Tur.
5. Non licebit. în quibus scili- 9.~bt)!cnM{7<)'j't'!CJCem~~o.tUad.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. Xt, 3. 3g5
s!e~e ocu/M in terram defixis; t~tHOto~ue' M'être
priusquam illam e/o~uenf<cppiocellam e~uno~re~ dicit.
In hac cunctatione sunt quaedam non indecentes, ut
appellant scenici~, morse, caput mulcere, manum in-
tueri, infringere articulos3, simulare conatum, suspira-
tione sollicitudinem fateri aut quod quemque magis
decet; eaque diutius, si judex nondum intendet ani-
mum. Status4 sit rectus, aequi et diducti paulum pedes, 15g
vel procedens 5 minimo momento sinister genua recta,

i!t, 2ty, seqq. TaUs est apud
Ovidium (Metam. XIII, 3) habitus
Ulixis, quum surgit contra Ajacem
dicturus. Eo.
t. Immotoque..Imo tofonue,
Ambr. 2. 7)t hanc cunctatione, Tur.
Ambr. 2. Suspirationem, Tur. Flor.
~u~tttonc, Guelf. Ea diutius, Turic.
Flor. C~Mf. cum Alm. Goth. Voss.
2. Eo di., Jens. cum editt. posterr.
ante BasH. hic eoqued., cum Gryph.
Gibs. et aliquot Burmanni. Ea diu
cujus, Ambr. 2.
2. Ut appellant scenici. Suspicor
demonstrari qut- praecepta dant
actionis scenica*, quales vidimus
oratorum actum régentes artifices
§. to6. Nisi forte rectius intelligun-
tur ipsi comœdi et tragœdi. ~/t~<A-
mtco.tquidem, quos comparare a!i-
quis velit, amoliti sumus IX, 4, 68.
3. /r;'):~ere articulos. Rectis-
sime Forcellinus ni Hexico hue
advocat locum Petronii (cap. ty.)
manibus inter se usque ad arti-
cuïorum strepitum contritis
quum prœsertim apud eumdem mox
cap. 23 tegatur « infractis manibus
"congemuit.n Dicas tameu, dis-~
tensos quoque usque ad strepitum
articutorum singutos digitos posse
accipi. tn Cf7pt<<??n!t/c<?~~o h~c
Nostri verba Gesnerus comparat
cum Luciani rhetore oratione prœ-
ludente T. IH, p. i3. (Rhetorum
praicept.) non quidemincommode,
quamquam x~f: ejus minime pro-,
banda. Sed ilie e?r'o~r~M6voc ~o~oy
e'Tt ~tt~rot xOjMXt profecto caput
demulcet.
4. Status quid rectum seu sed de-
ducti, Turic. Status quid est rectu
Mtt sed deducti, Ftor. Status quid r.
<B.e. d., CAMr..?. si r. fB.e. d., Ruse.
Status quidem sit. r. <B.e. d., Ald.
Ac(M! œ~ttt et Ipsunt inest in istis
rectu Mu sed, quum seu corruptum
sit e littera s et male continuato
e~tt;, cujus u)tima littera distracta
et ipsa et corrupta eam sequenti
copula transiit in sed. Illud autem
quidem post status non magis probo
quam Badius. Pedes vel. sic tamen
omittunt Ambr. 2, Guelf. Momento
omittunt Goth. Jens. (tac. Gesn.)
cumVoss. 2, et edd. posterr. ante
Stoer. exc. A)d. et marg. Basil. ac
Gryph. Extendam. ~Mmert, Turic.
Dextera, Guelferb. Prolatum ultra,
Guelf. Spectaits ~ttanjo, Ambr. x,
Guelferb. Exc. Santen. eum Goth.
Jens. et edd. posterr. ante Basi).
5. froccfYeMt.ttMMfo'. Vide
.t35.
 3<)6 M. FABII QUINTILIANÏ
sic tamen, ut non extendantur; humen remissi, vn!tus
severus, non mœstus, nec stupens, nec languidus bra-
cMa a latere modice remota manus sinistra, =' quatem
supra demonstravi; dextra,quumjaminc!ptendumerity
paulum prolata ultra sinum gestu quam modestissimo,
t6o velut exspectans quando incipiendum sit. Vitiosa enim
sunt illa, intuenlacunarla~,perfricare4faciem, et quasi
Imprôbam facere tendere confidentia vultum, aut,
quo sit magis torvus, supercHiis astnngere capiltos a
fronte contra naturam retroagere, ut sit horror ille ter-
ribilis tum, id quod Grœci frequentissime faciunt,
crebro digitorum labiorumque motu commentan
clare exscreare, pedem alterum longe proferre, partem
togae sinistra tenere, stare dtductum, vel rigidum, vêt
sùpmum, vel Incurvum, vel humeris, ut luctatun so-
'6flent, ad occipitium ducds. Proœmio frequentissime
lenis convenit pronunciatio nihil enim est 6 ad conci-

Y.tKprtrcnttMt.Nonopusesse si A., Jens. Tarv. Frequentissime

arbitèor emendatione quam tentat
Gesnerus demissi. Sed ipse idem
inesse vulgato mox suspicatur. In
demittendo aliquis tamen actus est
oratoris; qui quum remittit hume-
ros, omnia naturœ relinquit. Con-
trariumest,auuma</occi!0titunt
dttCUHtMf/tUtncrt~. )6o.
2.Qt<ateMt.</entO)t~tra'§.t~2.
3. Lacunaria. Commodum Pas-
seratius Caprum demonstrat Gram-
maticum ~a~ueana, non /act<nar«t,
dici jubentem, p. Putsch. 22/}6.
Per~ncare; sic Goth.(tacente
Gesn.).er~rtC<t,Ambr. 2,GueIf.
Exe. Santen. cum Voss. t 3. /m-
~t'o~torcnt CAMp. cum Andr. et
marg. Colon. Con/enttam volum,
Turicens. Flor. Confidentiam, f., i
Guelf. CAMP.Capillo, Ambr. 2. Ut
omittit Guelferb. Laborumque mo-
tum, Turic. Flor. prius etiam CAMP.
Jens. (tac. Gesn..) Tarv. Librorum-
que m., Guelf. Exc. Santen. Labro-
rum~ue m., Gothan. (tac. Gesn.~
cum VaU. Voss. 2, A)d. ~t~erepro
clareprava conjectura Obr.cscrca-
re omittunt Ambres. 2, Guelf. Pa-
cem. te~ure, Turic. Flor. posterius
cum AIm.
5. Crebro. motu comntetttat't.
Elegans ~~otTx~f~o! demonstrans
eum, qui jamjam dicturus astet,
inveniendo adhuc intentum et in-
spicientibus audituris digitorum la-
biorumque motu quœ intra se cogi-
tât manifestantem.
6. Enim ~!<; sic Tune. Guetferb..
Goth. (tac. Gesn.) CAMP. Reliqui
e!te)t<tn. Mox neque nobiscum pro
 ÏNSTITUTIONÏSOKAT.LIB.XI,3. 397
liandum gratius verecundia; non tamen semper neque
enim uno modo dicuntur exordia, ut docui 1. Plerum-
que tamen et vox temperata, et gestus modestus, et se-,
dens humero toga, et laterum lenis in utramque par-
tem motus, eodem spectantibus oculis, decebit. Nar- '~2
ratio magis prolatam manum, amictum' recidentem,
gestum distinctum vocem sermoni proximam et
tàntum acriorem 3, sonum simplicem 4frequentissime
postulabit, in his duntaxat, Q. enim Zt~'tM~~ ~ut<M
€Met in ~rtcet? 7 nulla ~e/ xt~ptob, et, C/ue~~u~
'aliorum nec Turic. Flor. Ambr. 2, ~.fre<]fttettt/Mtmc. OmittuntAvic.
GueIf.CAMp.VideV,tO,t20.ntm Poul. et apud Burm. Voss. 1,3. ED.
modicuntur, Turic. Flor. Omnoto 5. Q. enim; sic Ambr. 2, (for-
in uno modo dicuntur, Guelf. Et tasse tamen picno pra'nomine )
~enm modestius, Turic. Flor. (hic Guelferb. Goth. Jens. ( tac. Gesn. )
tamen tertiam vocem cmn vu]gata ). CM)p.cumVoss.2,VaU.Tarv.Vide
Ernest. ad loc. CIc. Retiqui Q. tat-
~'(~: m., Guelf. CAMP.Reliqui ac
m., quod minus aptum. tur etrecentioresptenopra'nomine.
t. Ut docui. IV, 1 4o seqq. Quod Sed Turic. Flor., €ntm,~praenomine
plerumque lenem convenire ait, ibi- omisso. Nostri Codd., Quintus
dem est §. 55, sed eodem spectat enim, sicut quidam Codiceshabent
<itiam!X,/[,t32. apud Ciceronem: En.
2.7)tS(')tctunt.OmittuntAmbr. 2, 6. Q. enim Ligarius. Pro Lig. c.
Guetf. cum Voss. t ,3. Voci, Turic. t. Clu. et ~Vtftt't pro Clu. c. 5.
Florent. Gestum distinctum. Hic Constituitur in Verr. I, 30.
qualis sit, maxime apparet §§. 35, y. In ~/rtca, sic Turicens. Flor.
~y. Vide IV; 2,36, ubi ipsa quoque Guelf. CAMp.eum Goth. Voss. 2,
pronunciatio (/tstt)!~uettdo adhiberi Aime). Jens. Tarv. Haec omittunt
jubetur. Caveturogo gestusgeDe- Loc. Ven. Rusc.I!euquiaf//tMC.Mox
ralior, qui non ad singulas se ap- poscent, Turic. Flor. Ambr. 2,Goth.
plicet res et sensus,.cujusque non Jens. ( tacente et err. Gesn.) CAMp.
sint partes manifesta;. cum editt. ante Gryp)). Posceret,
3. Ettantum acriorem; sicTuric. Guelf. Reliqui poscunt. Mox~eM-
Flor. Ambr. 2, Guelf. cum BodL lis; Turic. Flor. Flesibiles, Guelf.
A)m. Joann. Voss. l, (,nisi quod ac Flebilis, C~Mp.Goth. Jens. (taeente
dicitur'esse ibi). Ac tamen acrio- 'Gesn.) Tarv. Comh<Mat'< Goth.
rem, CAMP.cum Andr. Nobiscum (tac. Gesn.) Za'udtCtn', Ftor. 7,ao-
facit Obr. sed omisso et. Voss. 3, dtCt'<B, CAMp. Laodice, Goth. (ta-
canttf'n acriorem, lepido errore. Re- cente Gesnero) Tarv. (hic per ce).
iiqui ac t. ap<'t'<!orem ab J~ns.inde. ~oNtce<E,Jens. cnm editionibus an-
–-Eademnostri.Eo. te AJdum.
 398 M. FABII QUINTILIANJ
habitus pater hujusce. Aliud in eadem poscent affectus,
vel concitati, Nubit genero ~ocrM~;vel flebiles, Consti-
tuitur in foro Ze!0</<cea'spectaculum acerbum et mise-
'63 rzim toti ~!œ
prou!'nc!<B. Maximevaria et multiplex
actiô est probationum. nam et proponere, partiri, in-
terrogaré, sermoni sunt proxima, et contradictionem
sumere nam eà quoque diversa propositio est sed
hanc tamen~ anquando irridentes, aliquando imitantes
t64 pronunciamus. Argumentatio plerumque agilior, et
acrior, et instantior, consentientem orationi postulat
etiam gestum 4, id est, fortem 5 celeritatem instandum
quibusdam in partibus, et densanda oratio egressiones
t. Cotttrat/icttoncm~umet'e.
Non exigiinterJummcontrc~tcttOtieBro-
equidem cum Gesnero sumptam nuncianda, quoniam ea soleat con-
contradictionem interpréter re~ett- diri aut irrisione adversarii, aut
tam. eam, quae ab adversario fuerit ejusdem imitatioue, ad comicam
prolata. ~ttmere in argumentando propc festivitatem accedente, nec
quum toties sitpr<F!umere, statuere jam solo sermone transigenda. !ta
quod argumentis nondum effectum saltem hormu inter se sensuum
sit, aeelpio et hic contradictionem nexum agnoscere mihi videor.
adversarii ~rfBxumptam; vide V, 3. ~ntc <ame)t; sic Turic. Flor.
l3, 46. froponere, partiri quid Omittit qjronomen C.tMr. He]iqui
esset, de industria tractavit Noster Ao'c t. Vcrb~ tt/tOHaH~o tt'rtWc~fcï
I. IV, c. 4 et 5. In his igitur nihil omittunt Turicens. Flor. cum Alm.
elatius sectandum erit, sed plane Voss. 3. Moxpronunciatio propre-
loquendum. Ut magnain cum com- ~ttttCtantes. ~4)yumentatto, Turic.
positiope af6nitatem habet pronun- Flor. cum A)mf).–Nostri, /t(ECta-
ciatio. Vide ad haec de sermone IX, men, exc. RR. 7, t ), qui hoc tamen.,
4, .3.. Solus R. )0 omittit )'))tt<an<c!.En.
2. ~VamM. propo~tto est. « Quum 4. Gestum. Turic. Flor. Gestus,
contradietionem adversarii ipse neuter tamen con~Htt'enfM ante.
"prior profers, nihil atiud quam Postulat enim, Goth. (tac: Gesn.).
"~ro~etH (ut hoc pra:eedenti si- ,Celeritatem stao~um~ Turic. Cele-
mite esse tiqueat ) quamquam t'tta<esfantum, Flor. posteriùs cum
non tua tu argumenta, sed di- Almel. Celeriter ot~tandttm j Obr.
versœ partis, Referebat osten- prava novandi libidine.
dere, in contradictionibus quoque 5. T'ortem ce/enfatem. Etegans ac-
sumendis non esse ultra sermonem commodatissimi gestus significatio.
pronunciatione tendendum. Mox –forent, non anxiam, sed eon-
tamen fatetur, plus scenieaevirtutis fidentem. WoLFF.
 ÏNSTITÙTIONIS ORAT. LIB. XI., 3. ~99
fere "et lenes, et dulces, et remissse", ra~m~ ~roser-
p:K<B,&C!/«Bdescriptio, Cn. Pompeii laus: neque enim
mirum, minus habere contentibnis ea, quae sunt extra
quaestionem. Molliornonnunquamcum~reprehensione '65
diversse partis imitatio, ~e6ar~:<~ere aliôs intrantes,
alios autem exeuntes, qtiosdam ex vino 5 vacillantes:
ubi non dissidens à vocé permittitur gestus 7quoque
in utramque partem tenera quaedam, sed intra manus
tamen, et sine motulaterum, translatio. 8 Accendendi '66

t. Fere et lenes; sic Turic. Flor. etsi illa et imitatio et reprehensio

CAMP. Renqui omittunt et vide non in diversam partem sed in
modo §. ï6t, et vox temp. Pro fere chentemipsumdiriguntur.Nec
Guelf. vero. ma,jor.error, quam,qui erat in loco
2. ~emtMtc, raptus; sic Turicens. RuUianœ VIII, 4, 28.
Flor. Amhr. a, CAMP.cum Voss. 3, 5. Ex MMO.Turie. Flor., vicino.
et edd. ante Basil. Reliqui inserunt Jens. Tarv., dtïce~ens.–Sic qùo-
ut. Mox neque enim tntrunt, CAMP., que RR. 7, t. Cœteri dissidens. Ec.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum edd. 6. Gestus quoque, in; sic Turic.
ante Gryph. Neque inirum, Turie. Flor. Ambr. 2, Guelf. CAMP. cum
Reliqui n. est m. nisi quod pro po- Voss. 1 2, 3, Goth. et editt. ante
stremo numerum Ambr. 2, Guelf. Bad. Reliqui ~uo~tt't de conjec-
cum Bern. CcntMnotte! œnue sunt, tura Regii. T'enere~MtcAtm, Turic.
Guelf. Eadem nostri, nisi quod F)or. Si ttttra, Turicens. Nostri
novissimam Guelferbytani lectio- Codd. receptam a Spald. lectionem
nem non reperimus. En. habent, nisi quod To ~estd~.cum;
3.~ap(M!Pro~rpt)t<B. /am.Vide accentu scribitur non est tamen
IV, 3, !3; IX, 2, 55. Pompeium in genitivo, sed in nominativo casu,
ornatum in Corneliana apparet ut docet nota seq. ED.
etiam loco Q. Ciceronis de Petitio- ,7. Gestusquoque, t)t utram~Me.
ne Consulatus c. )3. translatio.. Quod subjicitur illi ye!-
4. Cum re~Me~enstone. imitatio. <Mi, mera est appositio, ipsum de-
Locum ex Galliana vidimus jam scribens illa. Nove tamen hic dici-
VIII, 3,66. Videtur autem hic quo- tur fanera.tra~s/aftOj prp mode-
que aliqua Nostro obrepsisse obti- rata, levi.
vio, ut Gallium, cujus temulentia 8. ~cccn(/CHt~tjuc//c~ sic Goth.
notatur, adversarium Ciceronis (err. Gesn.) cuni edd. ante Leid.
nunc quidem acciperet. Neque enini ace. Gibs. Obr. Ro)L Capper. ~c-
pro Gallio orasse Ciceronem igno- ccde)t(/t~u</tCtM, Turicens. Florent.
rare potuit. ~tfet'ME partis genitivus -~ecff~nt/t~ttdtce!, Guetferh. Acce-
referendus ad imitatio, non ad re- ~ettf/tjM~tc; C~Mp. Ueliqui accen-
p)eAcn!)'onc;et rectesehabenthafe. dcndt~ttf/iMS fortasse <: sphattaatt
 ~00 M FABII QUINTfLIANI

judkis' pturessunt gradus summus ille, et quo hullus

est in oratore acutior: Suscepto 2bello,C~~ar,
yex~o/am
etiam ex parte magna praedixit enim Quantum
potero
voce contendam, ut ~optt/us hoc romamM e~aut/taf.
Pautum mfenor, ethabens a!iquid jam ~jucunditads,
Qt<eM!m tuus ille, Tu~ro~ m acie Pharsalica <a(/!tM
'67 agebat? Plenius adhuc et lentius, ideoque dutcius~, 7n
cce~Mnero po~)M/! roman: negotium ?.)t<6/:cumgerens
Leidensis. Pluris s. yau~tt!, Turic. ante Ald. qui cum reliquis ettamj.,
primum et Florent. Ex oratore au- de Régit conjectura; sed CAMP.ipse
ctior, Turicens. Flor. Ge~to e(Mm, hoc videtur dare. ~c<e pars alia
omisso jam, Goth. (tacente Gesn.) gladius, Ftor.–Nostri Codd.<!))t
CAMP.cum ipsis Cic. libris; trans- jucunditatis. En.
ponit Jens. (tac. Gesn.)~. etiam 5. TJeo~ue dulcius. Nihil sane
jam ex., cum editt. ante Basil. dufcediuis inest ipsi, qui demon-
Nostri accendendi judicis, except. stratur, sensui sed sola spectatur
Pou). R. < t, qui accedendi j. De vox, quae quum ab illo acutissimi
gesto jam etiam eadem nostri. ED. soni fastigio descendit, lenior fit
t. ~ccent/eH~t~u~tCtt. gradus. natura et jucundior. Vide ty8,/M-
Modo totum hoc ad solam pronun- cundior.. acrior. Pertinet enim hœc
ciationem astrinxeris, non erit quod ratio eo, quod modo notabam, ni-
mireris, tamtentam, qualis est in bil horum esse ipsis sententiis cen-
protinus sequentibus exemplis sendum, quae nec dulces nec acuta*
orationem appellari summum ac- esse judicantur, verum aceommo-
cendendi judicisgradum. Intenden- datam singulis vocem habere acri-
da enim voce unice hic res geritur, moniam, jucunditatem, lentitudi-
qua: sane facit ad affectum audien~ nem, pleniorem canalem, denique
tibus movendum. Ejus autem acer- canticum quorum nihil non inser-
rimam speciem ostendit esse in vit acce!t</e):~<s, id est, affectu im-
loco Ligarianae priore. buendis juJtCt&tM.
2. Suscepto. magna. Cic. pro 6. Cœtu. Omittunt Turic. F)or.
Lig. c. 3; item mox Quid enim tuus rt'a/tenf/en~ue cum v. Turic. Tra-
eodem cap. 7n cH'ftt vero, Philipp. Acti~o~tte t. t~ CAMP. Mox autem
î[, ~5. ~b~ ~6. pro Milo, 3t. Saxa ante fauces omittunt !unt Turie.
atque solit: pro Arch. 8. Flor. Quid faciam illo tunt, plane
3. Populus hoc; sic Turic. Flor. non reperio, quare incidi in muta-
Guelf. cum Alm. et libris Cie. P. tionem, ut scriberetur tra/tot~a'-
hic, CAMP.P. /)(Bc, retiqui.–Ea- que sunt v. o~)enen(/<E~ue ~au<;e.t-
dem nostri. ED. Nisi forte haustnm aliquid credis,
4. Jam jucutif/ttatt~; sic Turic. ut fuerit ~Mum. tum. [Mihi tunt-
Flor. Ambr. 2, Guelf. Jens. (tac. respicere videtur illud ipsum dp
Gesn.) cum Goth. et edd. posterr. lenta et dulci pronunciatione-pra''
 ÏNSTITUTIONÏS ORAT. LIB. XI, 3. ~Ot
producenda omnia, trahendaeque tum vocales, ape-
nendaeque sunt fauces pleniore tamen haec canali
fluunt, ~bs~ ~/6c[m(urr!U/t<tfque /tfCt. Jam ~candct
quiddam habent, sensimque resupina sunt, Saxa atque
~o/:<u~ne~ voci r~one~enf. Tales sunt Illae inclinatio- t6S
nes vocis, quas invicem Demosthenes atque~Eschines
exprobrant, non ideo Improbandse quum enim uter-
que alteri objiciat, palam est utrumque fecisse nam
neque ille 5 per Marathonis et PIataearum et Saiaminis
propugnatores recto sono juravit-, nec ille Thebas ser-
mone deflevit. Est his diversa vox, et paene~ extra or- 'G<)
cui Graeci '° nomen <(Wt<u~nM
ganum 9, dederunt,

ceptum, « quum tali actioni locus .itfarotAonM. pro/)tf~'tatores est

est..< BuTTM.] c. 60, pro Corona (p. Rsk. 2gy,
i. Pleniore. canali. ~Metaphora tt).Vide IX, 2, 62;XM, to, 24.
"estductaatu&uetcana/t&tt! a Lamentatio autem ~Esctunis de
a~UtC~MCtUHnï.Ita enim transtu- Thebis, c. ~g, contra Ctesiphon-
'<lit ad arteriam tracheam, "tem" (p. Rsk. 5~4)~ "No~re
qua:
n canalis est vocis. Pseudo -Tur- HOO~V~\tf?KOjM6Vt)V THf %&Â(V,Tet~Mt
nebus.VIdeVIt,2,5f. MKctT~~K~C) 6/tt~tc o~ta)v, etc."
2.Jamca):<tc';sicTuric.F)or. Gesnerus.-
Ambr* 2 Guelf. C,\MP. cum Obr. 5. lVegueille. nec ilie. ln duplici
(qui et mox habentia, male). Nam ille, vide! 8, !l. Rectum sonum
c., re)iqui.~en~u)n<~t(e r~ina~unt, et sermonem conjungi eidemque
Turic. Sensumque respinant, Flor. rei significandx adhiberi apparet,
Ex hoc matim efficere sensimque velut modo §. )62, vocem sermoni
resupinantur. Nostri jam can- ~!O.~Hnam. so;!um simplicem, cui
tici. En.
opponitur flexus vocis (§. !~o) et
3.~bctfMpO)tf/cnt.tnc/t)!attO)tM. plasma, sed tale quod reprehen-
Omittnnt Tur. F)or. solito propter sione vulgo huic vocabulo hserente
hotnceoarcton errore. !7~~m<Tfttc- careat vide de plasmate I, 8, 2.
Turic. Flor. Pro foc< Van. hb. 6. Nec t~f. Va)). lib. (a sec. ma-
RR.8,'9,fo<:e.En. nu), RR. 8, g, nec hic, Eo.
4. Demosthenes a(<j;ue~'xc/tt'nM. y. Est his. Turicens. Flor., et /tt!
V. G. Ille huic pro Coron. c. go, diversa. CAMP., et est h. d.
(p.Rsk. 322 3) 'Eir~ctcT)tt <j)a;tti< 8. P<B;)<Vaii. lib. (a sec. manu)
u Ktt~ ~.6~))6aacjt~ Âfi~t~)'. Hic RR. 3, 5, 8, g, [0, tt, plene. En.
"vero Jitft~it et TOtOt??: illi g. Extra organum. Vide §. 40,
objicit c. ~2 et sq. (contra Ctes. not. 2, pag. 3t5 hujusce editionis.
pag.Rsk.6o2). 'fjusjurandum per 10. Cr~Ct nomen ~wïmt<~n<.s.
4- 26Cl
 ~02 M. FABII QUINTILIANI
super modum' ac paene naturam vocis humanae acerba
Quin compescitis vocem istam, :n~cetnx<u/<tf!a?, <e~em
paucitatis? Sed id, quod excedere modum dixi, 'in illa
'70 parteprima est, Qt<:n co?)!~C!<M.EpItogus, si enumera-
tionem rerum habet, desiderat quamdam 3 concisorum
continuationem~; si ad concitandos judices est accom-
Hoc nominis usurpatum videtur Rabir. perd. c. 6, ubi sane eontt-
graecis artificibus vocem et pronun- netis legitur, sed in nostro quidem
ciationem formantibus, quorum scriptore MSS. ad unum omnes
quidem Jibri aetatem non tulerunt. dant nostrum, quibus accedit Bar-
Neque enim adhue quisquam po- berinus Garatonio memoratus ad
tuit ~rfx~~c in voce usum demon- locum Ciceronis.
strare apud Graecos scriptores, et 3. Concisorum. Ambr. 2, conci-
quam Pseudo-Turnebus ille, velut siorunt, cum Bern. ConctMtorem,
satisco{;nttam,me[norat!rt~o~a!- Voss. <,3. Hic vocem omittitCAMp.
tt'ftt, frustra quœrimus.Hes ipsa ta- et mox inserit post J;Xt, omissis si
men, quacsignifieetur, facile agno- placandos, ttuae deinde reponuntur
scitur quumpraisertim acerba ea- inter tj~fam~ant et /e)tttt!ient, omni
dem vox appelletur, qua: denomi- sententia obruta. Ex is, Turicens.
natio est§. 32 quoque.HincErnes- Ambr. a. Ex his, C.tMp. Goth. (tac.
ms in Technotogia Graeca, p. 265, Cesn.). Z)<t~/a~a<0!, Turic. Flor.
rectissimedeSnit, "esse vocem JR~acato! ex Alm. affertur. Quan-
~cer~cfWj id est, amaram, quum dam si lenitatem, Turic. Flor. cum
quis indignatione, vêt alio affectu Almelov. ~e)!t<a<cm mMencordM,
abreptus ita faucium et yocis ve- Ambr. 2 Guelf. Flexus, Turicens.
t)mi terminos excédât, ut sonus Flor. ~ïext&~em, Guelf. CAMp.QufE
Koriatur absonus, pueriliter cta- yx'œct~Me, Turie. Flor. Quta~r<Bc.,
mosus, atque exilitate sua pes- Guelf. Quoque est, Turic. FIor. ~t-
sime aures afHciens. Idem in ~eta!, Ambr. 2,Gue)f. cumVoss. t.
Techn. Latina, p. 5, valde hue fa- Etiam morbos, Flor. Hic nihil
oientemdemonstratVateriiMaximi novi afferunt nostri Codd., nisi
IoeumVn[,extern.t:~(De- tjuod RR. y, ;o, n dant levitatem
mosthenes) propter nimiam exili- pro lenitatem, solita confusione
« tatemacertamaudituvocemsuam TNt v et )t. En.
exercitatione continua ad matu- 4. Concisorum eon(tnuatt0)!em.
runt et gratum auribus sonum Brevia illa concisa (qua voce utitur
< perduxit. et X, y, ]o, quum plerumque
ap-
t. Super tttodttm; sic Turicens. pellentur f'ttcMa, velut )X, 4, 2
Ambr. 2. Supra m., reliqui. Vide 22, et passim, quamquam de-
VIII, 4, 6; IX, 3, 46..Ex<-rc<'re cimo libro adjectivi magis est usu,.
modum, Turic. Fier. eum Alm. Qui hic substantivi) ceteri pronuncia-
<:("Kp.rurie.Ftor. tione sunt continuanda, ut velo-
i. Quin compescitis. Cieer. pro cem, quae audientt.praestatur, re-
 fNSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3 4o3
modatus, aliquid ex iis, quœ supra' 1 dixi; si 2 placandos,
inclinatam quamdam tenitatem; si misericordia commo-
vendos, flexum vocis~,etHebUem suavitatem, qua prae-
cipuefrangunturanimi, quœque est.maxime naturails:
nam etiam orbos viduasque videas in ipsis funeribus
canoro quodam modo proctamantes. HIc~4 etiam fusca '7'
illa vox; qualem Cicero fuisse in Antonio dicit5, mire
faciet 6; habet7 enim iuse, quod 8 imitamur duplex
est tamen miseratio; altera cum invidia, qualis modo
dicta 9 de damnatione Philodami àttera cum depreca-
tione demissior. Quare, etiamsi est in illis quoque can- 172
tus obscurior, /yt co?<u'° vero po~!< roman: non enim
rum ftV~M~&~fnaj~vcito peragant. 6.HCtet;sieTuric.F)or.Ambr.
Vide VI, i, i seqq. 2, Cuelf. (qnamquam in hoc ob
t. QtttESM~t'aJtjrf.Vide ~§. t66, defectumverhusdesineotisctomit-
t€g;fortasseet)6a. tit))r)eumGndtan.Jfns.eteditt.
2.~[~~ca)K/o~comtntow~M. posterr. auteGryph.Reiiqui~uf;t(j
Rarior est haec repetendae ante ac- undereeL'den)e<nCAMP.nunno-
cusativos praepositionis omissio. tavi.-Solus R. t3,yactt. Cceteri
Quam si contra libros inserere ten- ~;C;C<.KD.
tes, non congruere sentias ante vo- y: VY~tet. ~uo</ imitamur. Eum
cem mMencox/ta. Quœ ipsa Nostro ipsumaffeetum,quem(i~gendo
etiam haud dubie causa fuit, cur in- imitamur, prœstat fusca illa vox;
soientiorëmjnncturamadmitteret. onajern in Antonio fuisse narrât:
3. Flexum vocis. Vide §. t ~y?c~<B. Cicero Bruto, c. 38, ubi, quanto-
4. //tc.acte<.Prob.)bi!iterf'ran- pere miserationi movenda* profue-
cius reponit Fuc pro ~tc. Vide IV, rit illa, idem testatur.
2, 55. Nisi tamen propria est lo- 8. Imitamur; sic Turic. Florent.
cutio mire facere ttt aliqua re pro Ambr. 2, Guetf. CAMP.(quamquam
~))«*c~antm esse, et mu/tam virtu- hic tmttnmur) cum Alm. Voss. 2 )1
teme.txerere, quale est, quod se- Jens. Tarv. ~7;rNtur, Goth. Imite-
quitur 173, Mtre~actt in perora- mur, retiq'ji. Dicta ominit~C.tMP.
ttO)tC.co)t~e.sHo.Etfuitobservata Dampna<to')cF/)t7o/ntn, Turic. /)<-
hœc~actOK/t potestas, quasi reme- mtMt'0)', Dor. CAMP. Poul: R'. y,
diorum proficientiunt propria, de tm~fttr. R. c), nïtr~tur. ReHqui
qua agit Burm. ad Nostri Declam. ;mthfm!f;ED.-
VUI, 4, p. 160; nec praetermittunt q. ~~Of~odicta. §. t62.
Lexica.Videquoqueindicetn t0.jF~cœfttetfos~~ant,Yide
nostrum ad calcem Declamm. En. t6y. Est autem ob~ervatio per
5. Dicit. Omittit C.\Mr. se acuta etjudicii pteuisaima, illa
26.
 4o4 M. FABII QUINTILIANI

haeclixantismododixit; et, Vos, ~/&an:<ttm:t/<; neque

enim', quasi inclamaret', aut testaretur, locutus est;
tamen !nnnito magis illa flexa et circumducta sunt
AfemMerum, me :n/€/tce!n/ et, Quid respondebo liberis
Hte~? et, Revocare tu me in DC[<rta??t uo<u: Milo, per
hos; ego te in eadem ~t~riCt per eosdem re~nere non
potero ? Et quum bona C. Rabirii uno sestertio. addicit,
'7~ 0 met<mmiserum acerbumque pr~contMm H!a quoque
mire 3 facit in peroratione velut deficientis dolore et fa-
tigatione confessio ut pro eodem Milone, ~'e~~<s sit
neçue eM:mjor~placrimis jam loqui possum quae simi-
'74 lem verbis hàbere debent etiam pronunciationem. Pos-
sunt videri alia quoque ~hujus partis atque of~cii, reos
excitare pueros attollere, propm~up~ producere vestes
/an:<!re; sed suo loco dicta sunt: et quia in partibus
causse talis estvarietas?, satlsappàret, accommodan-

quamvis invidiosa in Antonium et 2. /n/Hit'fo magis. Vide §. 4. Loca

Clodium nequaquam inerepantis
modo fuisse pronunciata a Cice-
rone et mirifica eloquendi concin-
nitas in hisce non rixantis modo
dixit, non, quasi iuclnmaret, aut
tesiaretur, locutus est.
t. Neque enim. Turic. Flor., ~r.
non enim quasi inclamare et aut,
cum Almel. omissis interjectis ex
homœote)ento, quare suspiceris,
iterum quoque pro neque enim
fuisse non ejttm, quod anaphor~c
commendatione sane blanditnr.
Guetf.
Quas inclamaret, Ambr. 2,
De«'sta)-efttr,CAMP.cumCoth.Voss.
2, et cdd. ante Gryph. Qut~uM
cum Bern.
respondebo, Ambr. 2,
An fuit Quid? ~md r. Mox adjicit,
Guelf. CAMP.cum Jens. Tarv. 4di-
<:tf. Goth. (tac. Gesu.). Af~o-um
non a<:<'r6um<~uc,Tune. Fior..
mox sunt Mitonianœ, c. 3y, et 38
extr.;proC.RabirioPost.,c.)7.
Nec dubito, quin recte Bentleius
ad Horat. Sat. 1, 4, < ex ipso Ci-
ceronereponijubeatnummopro
uno. Librorum tamen meorum nul-
lusreceditavujgata.
3. ~tre. Turic. Flor. CAMP., mi-
sere. Ambr. 2, dolore. CAMP., et pro
eo~ein. Flor., ~r~c/artm;
4. ~/ta.Tunc. Flor., alii.
5.tto loco dicta. Supra VI, 3o.
6. Catt!<E talis est; sic CAMP.cum
Goth. Voss. 2,Vat). Bad. Parte ta-
lis est, Turic. Ftor. cum Alm. pro-
fecto, qui hic turbare narratur.
Causa et aliis e., Ambr. 2. Cama? et
aliis, Guelf. cum edd. anteAld. Cau-
~f)?e<t<ï??tn/tt~e.Re!t.,sinesensuma-
nifesto. Si verbis, Tur. Flor. C.\Mp.
~.Qtft<ta/tte«'far/état. ~Eu
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3 405
dam sententiis ipsis pronunciationem, sicut ostendi-
mus sed verbis quoque, quod novissime dixeram, non
et
semper, sed aliquando. An non hœc, misellus pau- ipS
rerct</t~, summissaatque contracta; fortis et ue/ieme~
et /<ï<ro,erecta et concitata voce dicendum est? Accedit
enim vis et proprietas rebus tali astipulatione; quse nisi
adsit 2, aliud vox, aliud animus ostendat. Quid? quod '76
eadem verba mutata pronunciatione indicant, affir-
mant,.exprobrant,negant~ mirantur, indignantur,
quod pro quaque causse parte ra, qua accusativum regtt verbale
varianda est pronunciatio, appa- neutrum in dum: itaque abtegat ad
ret protinus sententiis quoque -Heusing. et Gernh: apud Cic. Off.
singulis eamdem esse accommo- I, 3i, !t2, qui tamen non recte
dandam; quod ipsum tot exem- utuntur exemplo Famil.V, '7 extr.,
p)is proferendis osteadimus." Ne- ubi verum est gerundium (ad levan-
que enim hœc partes causa* agendi ~um), cajus diversa est ratio. En.
differentia demonstrari potuit nisi 2.VtM adsit. ostetidat. Con-
sententiis ex quaque earum pro- junctivus in posteriore verbo plane
mcndis. Respicit autem suam divi- potentialis est <)W~t<!tM. Quare
os-
sionem §. i53. ahenissima Francii'conjectura
t. An non. Guelf. Goth. Jens. fetttatj née attendenda CAMi'. scrip-
(tacente Gesn.) Tarv:, at Fton, cum tura bstendt't, fortasse et ipsa a
Voss. 2, Va)I. Bern. Et ~att~crot/m commente profecta vide V, <2,20,
omittuntTuricens. Flor. ~f/temot! ubi alia ratio.
<;<aito, Guelf. Jeus. (tacente Gesn.) 3. Eadem verba mutata pronuli-
cum edd. posterr. ante Ald..Dicen- Ctattone.Moe commode ilocetexem-
f/um est pro dicenda sunt (quod ex plo pronominis secunda; personaB
Ald. affertur) Turic. Flor~ Ambr. 2, intocisVirg.~En.I,78;]':ct.!n,25;
Guetf. CAMp.cum Alm. Goth. Voss. ~n. 6t7 XI, 383. Quam tamen
), 2, et editt. ante Ald. ace. Bad. ternis ter differentiis rem distin-
Hoc igitur in tanto consensu ve- guat (vide per paria euntern 8~),
rum, eique in pra*ceden(ibus hoc miror, plus. tribus, minus novem,
pro ~cBcaptandunnudico.Vide nos exemplis defongi Nostrum. Nunc
;id t, n, t3; M, !7, 3o.-Nostri nihil in Virgilianis hisce agnosco
Codd.; ~œc. dicendum est? Quam nisi ailmirationem et contemptum,
lectionem probans Buttmannus tex- tam recta oratione quam per inter-
tui immisit, UcetSpatdingius hoc. rogationem significata.
dicendum est textni destinavisset. 4. Neyant. Omittit C~Mp. Jft/tt
Idem Buttmannus peritioribus cogi- quo~ cuique eo re~x:, Turic. Flor.
tandum relinquit; anuon in hac Cantando tu<um,Turicens. Donc
Codicum scriptura agnoscenda sit ille, Turic. F[or.~nc<ti.s< Mettent
rarior illa utique in latinis structu- timoris argutiis tu tf)a):te, TurtC.
 4o6 M.FABtf QUtNTIHANI
interrogant, irrident, élevant? Ahterenim dicitur, Tu
m<7t: quodcunque hoc regni; et, C<o?!(/o tu t//t<m? et
yune ille ~'nea~? et, Meque t:morM ~r~ue <t~ Drance:
et, ne morer, intra se quisque vel hoc, vel aliud, quod
volet, per omnes affectus verset; verum esse, quod di-
'77 ciinus, soet. Unum jam his adjiciendum est, quum
praecipue in actione spectetur décor', ssepe aliud alios
decere est enim latens quaedam in hoc ratio, et inenar-
rabilis et ut vere hoc dictum est, capui e~e~, t/ëcere
quodfacias; ita id neque sine arte esse, neque totum
j~S àtte tradi potest. ïn quibusdam virtutes non habent
gratiam, in quibusdam vitia ipsa délectant~. Maximes
actores comoediarum, Demetrium5 et. Stratoctea~, pla-
cere diversis virtutibus vidimus sed illud minus mi-

Flor. Argue omittit Guelf. Drances,
CAMP.~f nemo rerurn intra otUMue,
Turic. Flor. ~t nemo rerum i. o'
Ambr. cum Bern. ~'tnemo.rerunt
inter s. q., Guelf. ~tncmoremur
i. s. < Voss. 3. IIo vel, Ambr.
Homo vel, Guelf. Per omnM, Ftor.
Ambr. 2.
j. Decor; sic Turic. Flor. CAMp.
cum Alm. Decorum, reliqui, nisi
quod deorumJens. (tacente Gesn.)
Tarv. quod inveniebatRegius.tM
decerlere, Turie. F)or.–Nostri dant
alii f/ecor, alii decorum. Eo. ~e-
cor. Vide XI, t, 4r.
2. Caput esse, decere. Vide Cic.
de Orat. I, 2g. Mox quod potest
Gesnerus mutandum censet infini-
tivo posse, non persuadet mihi. Op-
ponuntur ha;c verum est caput esse
decere et ne~tttt sine a~te esse aut
totum arte tradi. Id ipsum apparet
positu ndverbii ut, quod in Cesneri
ratione inter est et caput demum
poni debebat..
3. Esse, decere; sic Turic. (nisi
quod capud modo, et decedere)
Dor.CAMp.cumA)m.~r<tsinse-
runt reliqui. Sed qui post quod ad-
dit.mate CAMP.Ista id, Turie. Flor.
Id ita Goth. Jens. (tacente Gesn.)
eum edd. ante Ald.-Nostri post
eMeinseruntnrtM.Eo.
4. 7)t'/ecfamf. Turic., <~c/c<:<afut'.
Modo t)t quibus utfta, Floril. San-
tcn. per.errorem. ~fuctore!, CAMp.
cum Jens. Tarv.
5. Demetrium et Stratoclea. De
his quidem actoribus scenicis nihil
pra'tereacomperi.
6.~t)'atoc~ea;sieTurieens.FIor.
Ambr. a, Guelf. (quorum duo pos-
tremi omittunt et) cum Goth. Voss.
2, 3, Bod). Andr. Stratoclem,
reliqui. Vide IV, t, 77; item XM,
'o, 2~. ~t~tMemu~, Turic. Flor.
Quid lateat, non exputo nisi forte
turbatum fuit male continuando
vidi sed illud minus. Goth., vide-
mits, cui obstat mox erat. Ambr.
 ~NSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 4oy
quod alter deos, et juvenes, et bonos patres, ser-
vosque, et matronas, et graves anus optime, alter acres
senes, callidos servos, parasitos, lenones, et omnia
agitatiora melius fuit enim natura diversa; nam vox
quoque Demetrii jucundior, illius acrior erat. Auuo- '79
tandae magis 1 proprietates, quas transferri non pote-
rant, manus jactare, et dulces exctamationes 3theatri
causa producere et ingrediendo ventum concipere
veste, et nonnunquam dextro latere5 facere gestus; quod
neminem alium praeter Demetrium decuit namque in
2, t7/utn minus. Turic. Flor., me- plasma (vide t68), quod non
lius set enim. Guelf., m.t e. Voss. quidem proferalur modo, sed pro-
3, m. sit e. Gothan., m.~mnt e. duMtur, id est, diutius continue
CAMP., m. sunt e. –Nnstri et ~fM- tur ac trahatur, et quidem theatri,
toclea, nisi quod RR. 3, 5, )o et id est, spectatorum (vide t, 2, g),
omittunt. En. causa, iis ut placeat actor. Ita mox
). ~ttnotan~œ ma~M.Turic.FIor. aliquid populo <Yafut-, eo tamen,
(ex hoc quidém memorœ, et mox ni fallor, discrimine; ut prius ho-
proprietatis) CAMP.,a~to<a)!f/fB me- nestiores etiam complectatur, alte-
ntoWœ ma~M, cum Almelov. Bod). rum ad stftntnam magis eaucant
Andr. Facilius sane fuit vocem mo- spectet. Vidc II, 12, 10.
lestissimam ejicere quam emenda- 3. Theatri. prodttcere. Jens.,
re sed ipse bonam copiam ejurare t/teatrt eant pr., cum edd. posterr.
cogor. Id quidem apparet, adjecto ante Ald. Producere ut in e~reJtOt-
aliquo apposito ad proprietates do, Turic. P. ut ~~?*<?H<~<?~Flor.
longe melius procedere, quod sub- CAMP.P. et in for., Alm. Dextra
jung[turiisdem,~M<E transferri non latere, Jens. Tarv. ~4/tHm Dem<?-
~oferanf. Indicabantur itaque pro- fnu?K Tune. Fïor. Ambr. 2, Guelf.
prietates, quœ nullo negotio vide- cum Alm. quam D., CAMP.
bantur cum alio communicari ut ?tmD.,Voss. t, 3. Suspicor fuisse
eo mirabilius esset, eas ipsas a De- alium ut D.
metrio ad Stratoclea, non potuisse 4. Yentum conct~ere veste. Po-
transferri, nec vicissim. fQuid si nunt illustrandi causa locum Ovi-
mtmtc~? hoc est, qua: non in ho- dianum Ait- ni, 3oi Hxc mo-
minis cujusque natura, sed in his- vêt arte !atus tunicisque fluenti-
trionis arte sitœ erant; ita ut ab bus auras Excipit, extensos fert-
altero in alterum imitando vide- f que superba pedes. »
rentur posse transferri. BtjTTm.]– 5. Dextro latere facere gestus.
Nostri Codd. habent Yu)gatan). En. Hoc illud ipsum esse censeo, de
2. Et dulces. producere. Hic quo agit §. y~, id ostendere maxi-
quoque nihil aliud agnosco nisi me ~atu!.
 4o3 M. FABII QUINTILIANÏ
'8o ha*c omma' statura et mira specie adjuvabatur: ulum
cursus 2, et agilitas, et vel parum 3 conveniens personae
risus (quem non ignarus rationis populo dabat), et con-
tracta etiam cervicula quidquid horum alter fecisset.,
fccdissimum videretur quare norit se quisque, nec
tantum ex communibus praeceptis, sed etiam ex natura
'81 sua capiat consilium formaudae actionis neque Htud ta-
men est nefas 4, ut aliquem vel omnia, vel plurima de-
ceant. Hujus quoque loci clausula 5 sit eadem, necesse
est, quae caeterorum est, regnare~ maxime modum non
enim comœdum esse, sed oratorem volo quare neque
in gcstu persequemur ômnes argutias, nec in loquendo
disnnctiombus?, temporibus affectionibus moleste
t82 utemur; ut si sit in scena dicendum,

Omnia staturà. Turic. Flor. ) t7'M~ajyecfto'tt~M, omittuntTurie.

CAMP. inserunt quasi, cum Bodl.
AnJr.A)d. 0. ~tta~t st., Almelbv.
frustra qusro, quid lateat. ~ah'tB
<M.uuttttr, Turic. Flor. S. admira-
batur, Goth.
2.Cursus. Ambr. 2, cursusus.Tur.
t'for., ~erMtMBreu~. C~Mp., contra-
ctata. C.tMp., cetTtca/M, cum Goth.
3. ~c/ ~ruï~ risus. Hic igitur
'fuerit ad. aures accidens spectato-
rum, movensque alterum sibi res-
pondentem ipsorum. Sed dubitari
potest, an recte tegamus rt~um,
nul!a tamen alia voce magnopere
se commendante. ~atton)! inter-
nrctarc rec~ rationis.
~V~.VideX, 2, 5.
5. Clausula sit eadem. Pro his,
cyauïtt~a' eadem Turic. C~auMEea-
<Yem, Flor. Clausula eadem, Alm.
Certorum est, Turic ns. Flor. JVo't
enim omittunt Turicens. Florent.
Neque omittunt Turic. Flor. cum
A)'n. P)'o!<Men!t<r, CAMp. Tempo-
Dorent, cum Almelov. 7'c)n~ort6ui;
affectationibus, Jens. cum editt.
posterr. ante Ald. qui affectibus,
cum Bad. qui hoc et in Vall. esse
narrat; mire, quoniam Goth. Voss.
2 nostrum. jE.~c«o)tt'tM, Basil.
Gryph. de conjectura Regii.' Mo-
leste putemur, Turie. cum Atm.
ë.~eqMre.mo~um.Prœterno-
tum illud Horatii, Est ))ioJu! in rc-
bus, Almel. affert hune Pindari lo-
cum ex Olymp. Od. t3 ~sf<t' 'f'
<v fxsuyrm jM6T~ov.No??~t (fi Xft~oc
~f~Toc. En.
Distinctionibus, temporibus,
cjyecttont&tu. Lucem accipiunt duo
priera 35-40. Postremum sa-
num esse nequit, nec quidquam
melius reperio Regiana emenda-
ttone,suadentise~tChon~u!Yide
~.89,i52,t74, t~S.
8. -Mo~Mte, nimia et odiosa di-
Usum adverbii copiose
ilgenua.
illustrat, nostro quoque adhibito
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XI, 3. 4o9
Quid igitur faciam? non eam ne nunc qmdem,
Quum arcessor u!tro? an potius ita me comparem,
Non perpeti meretricum contumelias?
Hic enim dubitationis moras, vocis flexus, varias ma-
nus, diversos nutus actor adhibebit aliud oratio sapit,
nec vutt nimium esse condita: actione enim constat
non Imitatione. Quare~ non immerito reprehenditur '83
pronunciatio3 et vultuosa, et gesticulationibus molesta,
etvocis mutationibus resultans nec inutiliter exGrsecIs
veteres 4 transtulerunt, quod ab lis sumptum Ijaenas
Popilius posuit, esse hanc inotiosam6 ac~onc~. Optime 184

!oco,VuIpiusadCatuI!.XL!I,8, tto. MM~tuosa. Gesnerus eodem

p. t~o.Vide mox i83, et in te
ipsal,n,3.
t. Non eam. Pro his, num eam
CAMP.Arces ultro, Turicens. Flor.
Hice dubita tione nto~M, Turic. F)or.
H. e. dubitationes m. Ambr. 2
Guelferb. Exc. Santen. Goth. Jens.
(tac. Gesn., nisi quod posterior
cum Tarv. inserit est post €)ttm)
Tarv. Ald. H. e. dubitatione moris,
CAMr. e. dubitatione moras, Lo-
cat. cum Alm. (nt fertur) et editt.
ante Ald. de Regii conjectura. Nos-
tra est a Badio rectissime emen-
dante. faria manus, Turic. Flor.
7)tfC!o~ natus, Turicens. D. actus,
CAMp. D. tutius, Voss. t. Orator
sapit, Guelf. Exc. Santen. ~tf/f mi-
)ttmttm. Tune. Fior. CAMP.
2. Quare non. Turic., a'<j;[t~ )'e
?!0' Ambr. 2, equare non.
3. /~t'O~H~Ct~ftOet vultuosa; sic
Turic. Flor. ~t omittuntreliqui.Vi-
de <). 16~. ~fo<e!te et, Ambr.
cum Voss. l. -A~o~ta. mutationi-
nt&tts omittuntTuric. Fforent. cum
Alm. Et GnccM ).'e<erts, Turic. Flor.
Et ~rœca v., C~Mp.–J'ro!tunCta-
vocabulo utentem demonstrat Ci-
ceronemOrat.,c.t8.Simitiasunt
ipsius quoque Ciceronis actuosus et
sequiorum~es<t<Mus.
Yeteres tfatMtu/entttf. Demon-
strantur ii, quos cognovimus §.<o6.,
Cave autem trant<u<fftt)i< accipias
de vocabulo in latinum converso,
cui non conduit quod "ex Gr~tCM"
dicitur, non ex Grœco. Née, si
hoc spectasset Quint., integram
locutionem subjecisset: esse hanc.
A veteribus igitur hoc sumpsit ipse
recentiormn unus pracceptorum
jEtBnas, de quo vide X, y, 32.
5. Ab iis; sic Goth. (tac. Gesn.)
CAMP. Ab is, Ambr. 2. A bonis,
Gueiferb. nobis, marg. Basil. ~&
his, reliqui (vide §. t3~). jEexa-c,
Coth.(tacenteGesnero).Nosno-
men per diphthongum scribimus,
hic quidem sine auctoritate )ibb.
SeditaTuric.etHI,2<. 1.
6. ~~ï~c t~ottO~Mt. Flor. Ambr.
2, hanc mocosam, cum Bern. (vide
Saint, ad Treb. Pollionis Gallien.
c. 8, p. 208, nu]I) ageus et quan-
tumvis erudite ineptiens non solum
4'o M. F. QUINT. INSTIT. ORAT. LIB. XI, 3
igitur idem, qui omnia, Cicero praeceperat, quae su-
pra' ex Oratore posui quibus similia in Bruto de
M. Antonio,3 dicit. Sed jàm recepta est actio
paulo
agitatior, et exigitur, et quibusdam partibus convenit;
ita tamen temperanda ne, dum~ actoris captamus
elegantiam, perdamus viri boni et gravis auctoritatem.
Nostro, sed et Ciceroni ad Att. t, Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum edd.
t3, obtrudenda voce inaudita, re- anteStoer.exc.Tarv.Denumre-
victus idem ub J. Fr. Gronovio ad liqui prsnomen, si fides in talibus
Sen. Nat. Quœst. ï, i). H. vitiosam, conferentium ditigentiœ. ~e~et'am,
Guelf. J~. tttutttMam, Goth. H. in- Turic. Flor. Guelf. Goth. (tacente
jocosam, Voss. 1,3. H. in ociosam, Gesn.) CAMP.cum Alm. qui recepta
CAMP.H. mucoMm, Tarv. cum An- et pro r. est dare narratur. Paulo
dreana. ~ehome, C*Mp.–Vatt. iib. etiam a~tfaft'or, Obr. Sed paulo
RR. 8, 9 Aanc inotiosam. Avie.
ipsumomittitGuetf.JTtex;oe"ttt),
Poul. RR. 3, 5, n, hanc mocosam. Turie. Flor. J?tex!~[tt<M)-, Ambr. 2.
R. y, hanc morosam. R. 10, ytanc)0- Etiani e., Jens. Tarv. Et Jam e.,
cosam. En. /ttot'OMm nc<t0tte<n. Locat. cum edd. posterr. ante Bad.
Nec latinum, id quod sane non mi- acc.BasH.jE<<'<!nte<'f'Bad.Gryph.
rum, necgra'cumhuicrespondens Quid in verbo productius lateat
vocabutum demonstrare adhuc ha- eo, quod vulgo legimus non
bueruntVV. DD. nisi quod aptissi- exputo; sed est salebrarum ali-,
me Gesnerus confert Lucian, Phi- quantum in istis et exigitur, et.
lopatr. c. a5, p. 6t~: T'!t !ro~t<o- convenit. Jensoniana quidem scrip-
xov ~Mx9)t~tT<)f)!t,id est, astrolo- tura paulo tersior, pra* qua tamen
giam. Nec igitur dubitaré licet, quin malim qute et exigilur et. co'tfe-
a'~o~tua-ot~tMtdixerintgrœcirhett. nit. Qui e~tonttt sunt et judices et
etsi oondum nobis quidem animad- auditoria. Nostri paulo agita-
versi. Talis pronunciatiofuerit sata- tior, nisi quod RR. <o, tt paulo
~enttttm, non c~enttttm. Vide 126: omittunt. Avic. Poul. RR. 3, 5, et
t. Qt«B supra. Turic., <yt[asupra. e-ct~tfttr. R. to, etiam e. Va)). lib.
2. Supra ex Oratore. "Respieit, RR. 8,9, etiam et e. RR.y, i,.
puto, §.) 22, in Bruto de M. An-' etttme.En.
tonio,, cap. 38 Gestus erat non 4. Ne, dum actoris. Turic. Flor.
« fer&<!e~nme;)!, sed cunt senten- uecdum <tct0)'t !i! c. actoris e~an-
ttt! cott~ruetM ma):tt!, humeri, tiam, summa vitii paritate~quam-
t~atera, supplosio /?e~M, status, quam in Turic. actori in fine Yersm
incessus, omtn~ue motu!, cum etindenatuserror.
n uer&Msententiisque con!e)ttt~tj!. » 5. Yiri boni. auctorilatem. La-
Gesnerus. tens et gratus ad Ha qua: continua ()
3. M. Antonio; sic Guelf. C~Hp. tractanda sunt transitus.
M. FABII QUINTILIANI
ORATORIO

INSTITUTIONIS
LIBER XIJ.
 DE INSTITUTIONE ORATORIA

LIBRIDUODECIMI
ARGUMENTUM.

PROoEMtUM. CAP. t. Non posse oratorem esse, nisi virum

bonum. Il. Cognoscenda esse oratori quibus mores for-
mentur~ III. Necessariam juris civilis oratori esse scien-
tiam. IV. Necessariam oratori cognitionem historiarum.
V. Quae sint oratori instrumenta. VI. Quod sit inci-
piendi causas agere tempus. VII. Quae in suscipiendis
causis oratori observanda sint. -VIII. Quae in discendis
causis oratori observanda sint. IX. Quae servanda in
agendis causis oratori sint. X. De génère dicendi.
XI. Quae post finem studia.
 M. FABII QUINTILIANI
ORATORIO

INSTITUTIONIS
LIBER XII.

PROOEMIUM.

VENTUM est ad partem operis destinati longe gravis-

simam cujus equidem onus si tantum opinione prima
concipere potuissem, quanto me premi ferens sentio,
maturius consuluissem vires meas sed initio pudor
omittendi, quae promiseram, tenuit; mox, quamquam
per singulas prope partes labor cresceret, ne perderem,
quae jam effecta erant, per omnes difficultates animo
mesustentavl. Quare nunc quoque, licet major 3 quam
t. Onus si. Turic. Ffor. Ambr. 2 2. Pudor onttttenf/t. Vide vere-
Guetf. onus sit si, cum Voss. t, 3. ·
cuttdtamne~a)t~tProI,3;MI,5,~
Modo quidem, CAMP.Quanto premi i5.Se<lhic~tt</ett~unt,il!ict;erc'
~of~tu, Turic. Flor. Q. m. pnme~ cundatur aliorum causa.
Voss. i 3. An <y. p. me ~.? Pro 3. ~fa~or.mo/e.remat.CAMP.
~ttaxto Guelferb. quantum, CAMP., (nisi quod hie ~nmar) majori.
quam nunc. Mox omittendo, Turic. molepremar, cum edd. ante Stoer.
Flor. Prœt?tt!pr«nt, CAMp.Quo~tte ace. Gibs. qui et Bodl. testem ad-
partes, Guelferb. cum Jeus. et edd. jungit. Nostrinostram (quamquam
post ante Stûer.\tt&or, Florent. ~fe molet Flor.), commendatam ipsa
ïusteHtHMt, Turic. Flor. cum A)m. varietate, quum modo ~ua)!<o ntc
Afen!<Mtem~taft, Guelf. premi pra:cesxen[. ~nt quam pro
 414 M. FABII QUINTILIANI
unquam moles premat, tamen prospicienti finem mihi
constitutum est vel dencere' potius, quam desperare.
Fefe)iit autem, quod ini~ium a parvis ceperamus mox
velut aura soUicitante provecti longius, dum 2 tamen
nota illa et plerisque artium scriptoribus tractata prse-
cipimus nec adhuc a littore procul videbamur, et
multos circa velut nsdem se ventis credere ausos babe-
3 bamus. Jam quum eloquendi rationem novissime re-
pertarn, paucissimisque tentatam ingressisumus, ra-
rus qui tam 6 procul a portu recessisset, reperiebatur.
Postquam vero nobis ille, quem instituebamus, orator,
a dicendi màgistris dimissus, aut suo jam impetu fer-
tur, aut majora sibi auxilia ex ipsis sapiendae penetra-
libus petit, quam in altum simus ablati, sentire cœpi-
4 mus nunc CtB/um? undique et undique pontus. Unum
utt~ttam Ambr. 2. ~ce)'e potius, pauctM<M<M~u<B.Pro Jam. tenta-
Voss. t. Sperare, Guelf. J~n~ttutn (amGoth.nUnisitam.Tuncens.,
·
aparuisse, Flor. Sollicitanti, Turic. tn~t'eMufttm.
Flor. 5. Rarus. reperiebatur. Videa-
t. Deficere. desperare. Vide !î, turadVI,2,3.
t2, 12. 6. Qttttn)n~)rocu/. Primi dedimus
2. Dum tante)}; sic Turic. Flor. econjectura Gesneri. Quia procul,
Ambr. 2, Guelf. cum Alm. D. tan- Turic. Qm~rocu/~C.~Mp. Q.~amp.,
tum, reliqui. Plerisque ~aro'Mm, retiqùi.atMS qui, Gue)f.atM~u<E,
Flor. ~e/ut tt~em onuttunt Turic. Jens. cum edd. post ante Ald. ~e-
F)or. CAMP.Auros /ta6emm, Turie. ~x'rteixr, Turicens. Ffor.cmnA)m.
Auras /ta&fmM.<,Flor. Orator jam dicendi, Guetf. 0. di-
3. A~cc adhue. et multos. Use cendi, Voss. i, 3. Aut t)t suo :))t-
tegitimo illo copularum nec atque ~etu, Turic. Flor. Et ipsis ~ettte;
et vinculo junguntur (ut tuox §. 4, tia, Ambr. 2. ~'umtt! a~/att, Jens.
nec. et /on~ius), ita ut et prope Tarv. cum Goth. A'ntexttfE coept-
littus esse, et multos habere navi- mu.Guetf.
gationis socios Nostrum appareat, Ca'/um.o))fus. Rectis~tme
qui etsi longius ~rouectu.! nihil ta- judicat Gesnerus, nihil hinc scriptu-
men prneter nota illa tractet. Dum, rœVirgi)ianae7Eneid.V,(), aecedere
ut aliqui,quoque vidimus, proprio auctoritatis, quum Quintilianus me-
usn indicativum prœsentis sibi vin- moriter referens loca veterum, to-
dicat. ties ea immutaverit. Sunt tamen
4. P<MtCt!ntnt'!fjHte.Turic. Guelf., MSS. qui pro vulgato mafia ttn~f-
 INSTITUTIONIS OR. LÏB. XII, PROOEM. 4.55
modo in illa immensa vastitate cernere videmur M.Tut-
lium2, qui tamen ipse, quamvis tanta atque ita instructa
nave hoc mare ingressus contrahit vela, Inhibetque
remos~, et de ipso demum génère dicendi, quo sit usu-
rus perfectus orator, satis habet dicere. At 4 nostra te-
meritas etiam mores ei conabitur dare, et assignabit
ofncia ita nec antecedentem consequi possumus, et
longius eundum est, ut res 5feret et probabilis tamen
cupiditas honestorum, et velut tutioris audentise? est
tentare, quibus paratior venia est.
que et utt~tfe cœ/um nostra ipsa tus ad locum Ciceronis in nostra
exhibeant in versu Virgiliano. Idem et ipse est sententia.
Gesnerus demonstrat Ovidianum /}.~r.Ambr.2,a~.Gotb.(tac.
iUud Trist. 2 22 nihil est nisi Gesn.) Ac. Dein mores enim, Turic.
~ontM! et uer, cui accedit Horatii Flor. ~~H'~Httfi'tiidem. Anteceden-
dictum nihil astra ~r<B<er ~tdit et temque c., CAMf. 7!es paret, Tune.
un~aïCarm. !Jt,2y,3t, 32. Aliquid Flor. cum Alm.
ejusmodi obversatum est Nostro. 5. Ut res feret. Hacc verba prœ-
1. Modo in illa. Flor., modo in cedentibus continuanda sunt; non
illo. Mox ipse et ita omittit Guelf. autem adsequentia trahenda, quod
Mare hoc nave, Guelferb. Contrahet quibusdam e veteribus etiam pla-
Ambr. 2. Est de ipso, Turic. CAMP. cuit. Significant autem pro re nata"
'2. ~f. yu~tttmt. tn eo, qui Orator velut mox c. t extr.
inscriptus est, libro. Fateor autem, 6.j!?tp''o!)a6t<M;sicTùricens.
hanc per tot membra continuatàm CàMp. conjunctioneni omittunt re-
similitudinem mihi non valde pla- liqui. Yelitioris, Turic. Flor. eum
cere vide JI, 7. Alm. quamquam ex hoc relitioris.-
3. TnAt&et~tte remos. De inhiben- Sed veluti oris Ambr. 2, Guelferb.
t~o non quidem remos, sed navem, Mxc. Sant: ~e/optortf;, C*Mp. Tutio-
nota res est, quid se errasse Cicero ris, solum Gotban. Jens. cum edd.
ipse confessus sit ad Att. XUt, 21, ante Gryph. ~e/ tutioris, reiiqut'
qui tamen loci de Or. I, 33, secu- pta*ter Obr., cui nostrum accep-
rus fait. Haud diligentius versatum tum referimus.
hic esse Nostrum credo, aut mu- ~[(~e)ttKe; sicAmbr.2,CAMp.
tandum remos in remis, qua; ratio cum Voss. t, 2, Obr. Audiente,.
impeditior est deSciente accusa- Turic. cum Bodl. ~u~tc?t< Flor.
tivo. Nec retro cedentem significare Guelf. Exc. Saut. cum Alm. Auda-
votuit Ciceronem, quod est in tnAt- c<tB,reliqùi.McfetttMC. Vide VIII,
benda nave, plane ad artis modu- 3, 2~, et videtur mollius vocabu-
lum dicta. Vide etVa)eken. ad He- lum altero audace. Ante <jfttt&tt!
uon
rodot.VHI, 8~, not. 3o. Mougal- eos intelligi, sed ea, facDeapparet.
416 .1 M. FABH QUINTtUANI
CAP. I'. Sit ergonobis ora~or, quem consUtuimus,
is,,qui a M. Catone Hnitur, vir bonus, dicendi pcn<tM;
verum, id quod et ille posuit prius, et ipsa natura
potius ac majus est, utique vir bonus. Id non eo~5 tan-

t. Inscriptio capitis in Ambr. 2 9 item Drakenborch. ad Liv.

(neque enim ulla in Turic. F)or.),
Guelf. Goth., !t0)t posse oratorem
esse nist viruni tonunt, cum editt.
praeter C~Mp. Obi. Gesn. Bip. Pri-
mus quidem solus uneialibus eam
litteris dat. Nulla capitum hic dis-
tinctio in Exe. Santen.
2. Co7Mtttuttnu!; sic Turic. Flor.
Ambr. 2, Guelferb. Exc. Sant. eum
Almel. Voss. 3 VaIL Bern. Jens.
Tarv. Inslituimus, reliqui. "Sensus
est, is orator quem constituimus,
id est, definimus esse oratorem,
sit is qui, etc. Non enimjam de
institutione, sed de constitutinne
oratoris loquitur. u Badius. Nec
sufficit quod Burmannus ait prae-
teritum posse agnosci in verbo 1
quum praesertim optimi Codd. alte-
rum vindicent. Quem constitui-
«mu! oratorem ~eumdem dicit
Noster quem mox qui mihi sit
« orator. M A)ia videtur ratio infra
28 item I. Pro. 9. Continuo quia
Turic. Flor. (hietamendireu)ptim) 1 tamen difficultate caret locus, cui
omisso is. Sed Ambr. 2, Guetf., et
quia, eum Bern. (posteriores duo
itidemdiremptim). JFt~tfare, Voss.
3. Mox definitur, CAMP.défunt id-
que quod et ille, Turic. Flor. CAMp.
Nobiscum faciunt Ambr. 2, Gue!f.
Basil. Et ante ille omittunt reliqui.
3. AM. (~tone~ntiur. Vide Il,
iS, t. Mox tttt~uet'tr&ontts réfères
ad illud quod prœcesserat sit nobis.
Interjecta ista id <~uo< malus est,
legitimam habent structuram for-
mu):B !<t ouod vide III, 6, i hic
VI, t7,6.–Noster.fene/o't, cujus
suavi)oquentia ad colendam virtu-
tem animum tam blande sollicitat,
quam augustum sit et sanctum ora-
toris munus, his verbis profitetur:
Z AoïMtne ~tonc f~ c~'e écoute est
ce~ut qui né se sert de la parole-
<jfue pourra censée, etde la pensée
~ue pour la vérité et la vertu. t
Léttre n f~cn~e'm;e~anc. El).
/i.~t<~M; sic Turicens. Florent.
Ambr. 2, Guclferb. CAMP.Gothan~
(tac. Gesn.) cum edd. ante Gryph.
Etiam i., reliqui. Non eo, omisso 7J,
Leid. cum Steph. Vis ulla, Goth..
(tac. Gesn.). ~).ff!/t<M,Turic. Flor.
5. Id non eo ta;t<um. Qui hic ali-
quidinterpretamentiafferredignati
sunt, veteres illi phi]o)ogi, male
supplendum statuerunt ~pc<at,.vei
~o'ttttct, 'quurn eo loci acciperent
adverbium et sic devenirent ad mu-
tandum mox <jf!t0~in ut; est autem
pro propterea. Vide IV, 2, 80. Née
anacoluthon quoddam inest, non
quidem negligentia, sed consulto
admissum. Procedebat enim ratio
consueta hoc modo, Mtpost illud
non t~ttw inferretur sed etiam.
quod nusquam hic comparet. Sen-
tentia eo redit, non tantum elo-
cluentiam omnemque ejus augcndœ
et provehendae laborem in damnum
cedere humani generis, si viri mali
fiant oratores sed vocis Ipsius mu-
nus a natura hominibus concessum
sic converti in eorumdemperuicieat
 INSTITUTIONS ORAT.LIB. XII, i.
tum, quod, si vis iHa dicendi malitiam instruxerit, nihil
sit publicis privatisque rebus permciosius eloquentia,
nosque 1 ipsi,'qui pro virili parte conferre aliquid ad
facultatem dicendi conati sumus, pessime mereamur
de rebus humanis, si latrorii comparamus" haec arma,

et pcenam. Gradus est ab arte no-
eente ad naturam novercam. Jam,
pro illo qnod exspectabatur sed
etiam, magno cum affectu inter-
jecit Quid de nobis /o'yuor? Ele-
ganter autem instruxerit dictum est
quasi a!'ma~e<')t, se~)evius, ut pos-
set mox insurgere oratio iis quœ
memorantur a)'))); Habet sane Id
aliquam structura; insôlentiam, qua
uttevarentur, aliquot editores omi-
serunt, satis leviter illi. Equidem
refero ad pra°ceptum
pronomen
modo datum, ut vir bonus'sit ora-
tor. nec qutdquam intelliro nist
nominativum agno-
iUudipsumstt,
scbns in vocabulo Id, non accusa-
tivum', quasi subandiendo ~rtect-
pio, (/tco, qua; fortasse aliquis pro-
bet. Sed simplicissima ratio est, ut
ita ha-c cogitando continuaverit
Noster vir bonus sit orator, sit-
que id (id est, talis) non propterea
e solum, sed etc. –~Buttmannus
Spaldingium in his iaterpretandis
Quintiliani verbis errantem mira-
tur quippe attentius haec relegenti
patet nihil iis esse quod
a consueta
loquendi forma recedat, neque ana-
coluthon, sed interruptum tantnm
aliquatenus esse sermonem. Nimi-
rum légitime plane vinculo cohœ-
rent haec Id non eo tatttmtt. cum
illis §. 3, J~ot~i'm tendit hoc judi-
cium meum. J)Ia autem; quibus hi
sensus distinentur, Quid de nobis
/Of7!tOr?7{efunt<pM?!a<ura,etc.
prius dicta continuant hoc feresen-
4.
su: «Hoc non ideo tantum dico,
quod perniciosa alias hominibus
"sit eloquentia, nosque quieam
tradimus, pessime de rébus hu-
"manis mereamur; quodque ipsa
a natura in donc vocis noverca fue-
rit longius tendit hoc jndicium
« mcum nam ne posse quidem
'< oratoremtieri,nisivirumbonum,
'<contendo. Videtur autem But-
tmanno subaudiendum esse sotem-
ne in hoc sensu Yerbum valet; quo si
c0t!<um aliquod indicatur, sequi
sane debet ut; hic, ubi causa et vera
mens definitionis datic verbis illis
introducitur, so)um idoneum erat
quod. Eo.
i. Nosque ipsi; sicTuric.Dor.
(nisi quod hi ipsa et continuo ~uœ )
Ambr. 2, Guelf. Exc. Sant. CtMp.
cum Goth. Voss. i 2, 3, et editt.
ante Gryph. Ex Akn; nos quoque i.
Reliqui sed nos ~tto~tte i. Pra;pos-
tera ratione, qua suum da'nnum
majus e)oquentia; ineommodo 'si-
gniHcet, et mox tamen a sua per-
sona, per figuram.aiiquam.mo-
dèstiae, ad naturam ipsam recédât.
Nimia sibi tinere ratus est, qui bœc
mutavit, ut sed quoque undeunde
extunderet. In mutata autem ea,
qu3B adhuc obtinuit scriptura, id
quoque notandum, quod nulla est
diversitas earum rerum, quae per
no't tantum et sed. quoque oppo-
nnntur invicem. Pro uili uili parte,
Turic. Pro uili tftri~ Flor.
2. Comparamus; sic Turie. Flor.
27
 4t8 M. FABII QUINTILIANI
2 non militi. Quid de' nobis
loquor? Rerum ipsa natura
in eo, quod praecipue Induisisse homini videtur,
quo-
que nos a caeteris animalibus separasse, non parens,
sed noverca fuerit, si facultatem dicendi, sociam sce-
lerum, adversam innocentiae, hostem veritatis invenit
mutos enim nasci, et egere omni ratione, satius fuisset,
quam providentise munera in mutuam permciem con-
3 vertere. Longius tendit 3 hoc judicium meum
neque
enim tantum id dico, eum, qui 4 mihi sit. orator,, vi-
rM/Mbonum esse oportere; sed ne futurum quidem ora-
torem, nisi virum bonum: nam certe neque intelligen-
tiam concesseris ils, qui, proposita honestorum ac tur-
pium via, pejorem sequi
1 malent~, neque prudentiam,
Ambr. 2, Guetf. CAMP. Comparemus, 3. Tendit. Omittit hoc Voss. t, 3.
reliqui. ~on multi, Bern. vicissim Qui mihi sit orato)'sic CAMP.
mox §.6, m:/ttHm pro multum Qui mi sit o., Turic. Qui misit o.,
CAMP. Flor. cum Alm. ~t/tt om. reliqui.
Quid de. Pro his, quidem de Oporterem nisi virum, omissis in-
Bern. Loquar, FIor. Quo~~rœct- terjacentibus, Turic. cum Flor. et
pue. videtur omittunt Turic. Flor. Almel. nisi quod ex his o~orterc~
cum Alm. Quo pnBCtpue, Ambr. 2, non affertur. Eis qui proposita,
cum Jens. et edd. post. ante Ald. Ftor. J/M q. Guelferb. Priorem,
( nisi quod prius omittit Ruse. ). Goth. (tac. Gesn.).).
lndulsisset, CAMP. cum Goth. 7n- 5. JMa/<?Ht; sic Turic. Ambr. a.
clusisse, Voss. t. 7n~u<jcme~ Voss. Mallent, Guelf. Exc. Sant. Gotti.
2. Nos quoque, Jens. (tac. Gesn.) (tac. Gesn.) eum Voss. a, 3..Ma-
Tarv. male transponentes. Quo nos /u)tt, CAMP. cum editt. ante Bad.
sine que Tune. Flor. Continuo a qui cum reliquis malint ex ipsius
omitt. Gothan. ~!fmant:&M~, CAMP. conjectura vide I, 5, 64. Pruden-
.SM~eMMC,Guelf. Exc. Sant. Parans tiam cujus in, Turic. Flor. CAMp.
est, Turic. Flor. Parens est, CAMP. P. ttScum:tt,Vc)ss. t. P. cum,Jens.,
Afu/tc'semtnuctet~ereomnt~ Turic. cum edd. ante Ald. Nostrum Ambr.
Florent. Muhos e. )t0)t n~e. e. o., 2, Guelf: cum Goth. Voss. 2, Obr.
Guelf. M. etutem ):. e. e. o., CAMP. P. qui in, AM. cum editt.'ante
Multos, Voss. 2, 3, quoque et Bern. Stoer. P. iis qui in reliqui. 7)!t~tt-
~tturo! étiam n., Goth. (err. Gesn.) cantur, Gryph. cum posterr. ante
~futa c., Voss. Obr. pessime. De malent eadem
2. Quoque nos. separasse. Recte nostri. lidem cum in,,exe. Vall. lib.
Pseudo-Turnebus nos remittit ad a sec. manu valde recenti, qui dat
H, )6, 6, 17. ~M[ iTt, et R. qui tum, ctmt tt.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, 4.0
quum in gravissimas fréquenter legum, semper vero
malae conscientiae, pœnas a semet ipsis improviso rerum
exitu iliduantur. Quod si neminem ma/t/messe, nisi 4
~<t</<MHïeumdem, non modo sapientibus dicitur~, sed
vulgo quoque semper est creditum, certe non net un-
quam stultus orator. Adde quod ne studio qu'idem ope-
ris pulchernmi vacare mens, nisi omnibus vitus libera,
potest primum quod in eodem pectore nullum est ho-
nestoruni turpiumque consortium, et cogitare optima
simul ac deterrima'non magis est unius animi quam
ejusdem hominis bonum esse ac malum tum illa quo- '5
que ex causa, quod mentem tantae rei Intentam, vacare
omnibus aliis, etiam culpa carentibus, curis oportet:
ita demum enim libera, ac tota, nuHa~distnngente atque
alio ducente causa, spectabit id solum, ad quod accin-
gitur. Quod si agrorum nimia cura~, et sollicitior rei 6
Poul. a sec. manu t)t(/ttcetttur. Cae- 5.~rontm.xo//te:<'or.Prohis,
teri induantur, exc. R. 5, quit'tt/u- ayrocortfmK.C[tf<ue;!</te<~oM-
c~~tttr.ED. ftOt' Turic. Fier (hic M/c'ton7).
i. Sapientibus; sic. Turic. Flor. Corporum pro a~rorunt Ald. cum
cum A lm. A s., reliqui. ~</(/c om. edd. post. ante Stoer. de conjectura
Turic. Flor. cum Alm. Vide X, Régit levi illa et iotemperanti, quam
33. Studia Turicens. Florent. Pul- tamen reduxit Gibson. Et venandi
chemmfc, Flor. Quod si t't, Turic. omittunt Tuticens.Ftor. cum A)m.
Flor. CAMP.cum A)m. Bonum est ac, et latere videtur in'illu quod prae-
Tune. Flor. ~se~onum ac, CAMP. sumpserunt tuett~). Ante !)enon</t
2. Sapientibus dicitur. Velut toti omittunt et Guelf. Goth. Jens. (tac.
Socraticae domui. Gesn.) CAM[*.(qui transponit etiam
3. Omnt&M. curis. Turic. Ftor., f0/. fcn.), cum Voss. 2, et editt.
ontnt&u!ettamcu/~aa~t!ca)'en<i&u! ante Basil. nec ,displicet, si paria ac-
aliam etiam curis. Turicens. Flor. cipiantur duo oecupationun), qui-
CAMp., oporteat, cum A)m. ut sus- bus singulis Interjieiatur copula.
picor. mate. Quorum impoteutissime, Turicens.
4. Nulla. ducente causa. Non ~OMnm, Turic. Flor.
profecto displicet Rollini conjec- 6. Quod~t a~rorMm Titmiacura.
tura, cura reponi cupientis nam dati spectaculis <ex. Aliquid simile
quod modo est a/t'u. cum. Quint. hisce lib. I, cap. )2, §. 18, p. 2 53;
condonandum; nec procul causa., ibi vide notam t.
27
 4?o M. FABII QUINTILIANI
familiaris diligentia, et venandi voluptas, et dati spec-
taculis dies, multum studiis auferunt (huic enim rei
perit tempus, quodcunque alteri datur); quid putamus
facturas cupiditatem', avaritiam, invidiam? quarum
impotentissimae cogitationes somnos etiam et illa.per
quietem visa perturbant. Nihil est enim tam occupa-
tum, tam multiforme tot ac tam vanis affectibus con-
cisum atque laceratum, quam mala mens: nam et
quum insidiatur spe, curis, labore distnngttur; et
jam, quum sceleris compos~ 5fuit6, sollicltudine,.pœ-
nitentia, pœnarum omnium exspectatione torquetur.
Quis inter haec Mtteris, aut ulli bonse? arti locus? non

i.Cn~tdttatem.VideV,)2,6,et 4. Co~ct~TM atque laceratum. An

mox §. 2~, cuptf/ttax corrum~at. dicemus,obversatumesse)ocum
Mox illa per quietem visa, id est, Platonicum, quo respicit Tacitus
somuia nemo non accusativum ac- Annal. Vf, 6. ? Vide Heind. ad Gorg.
ccpertt:, nec quidquam hinc aUeni P)at.iyo,p.26o.Estenim)ooge
habet, in quo tamen hœret Dur- convenientior Taciti verbis ille ex
mannus, quod impotentes affec- Gorj;iapro!atussensus,quamquem
tuum cogitationes perturbant ~ojït- indicat Lipsius Beipub)ica; t')at.
nia, id est, terrore ea comptent. 5. Compoxyutf.DictumproMsee:
T~tM nominativum existimare susti- compos factus est. [ Nisi forte tne-
nuit Capper. lius ita explicanduni patravit quod
2. Etiam et; sic Turicens. Flor. ~0<ttt(. BcTTM.]
C~Mp. cum Alm. Inserunt ipsos reli- 6. Contre! fuit; sic CAMp. Com-
qui. Pertttr&e)tt, Ambr. 2, Guelferb. posuit,Turicens. Flor. Com~ontertf,
cum Jens. Tarv. Nostri Codd., Alm. Coznpos fuerit, reliqui. fcetttf.
perturbent. En. et pœ;t., F)oh). Sant. ~'o~tCt<u(~tnem
3. Nihil est enim. CAMp., nihil omnium, Turic., pœttt't.~œK. omis-
cnim est. Omittit tamGoth. Celera- sis. ~rftCM/o~. j'Von, Flor. Ambr. 2.
tum, Turicens. Flor. ~cnf mala, ~t'tt cultus. N., Jens. cum editt.
Floril. Sant. non displicet. Specu- post. ante Ald. ace. Bad. liercule,
nM, Turic. fr<E curis, Guelf. cum Guelf. solus hic quidem; vide XI,
Goth. Voss. 2 Jens. Tarv. Labore 3, a. 7;tterea, Jens. meorum solus.
omittit Turicens. Flor. cum Almel. y. Aut ulli &on(Barti. Apparere
Etiam cum, Ambr. 2, Guelf. Coth. puto, artem hic generatim dici de
Jens. (tac. Gesn.) CAMr. cum VaU. omni occupatioue, <!rt'r)t<ffK/MTt,
et editt. ante Ald. Et etiain 1 n)oribus, non proprie de eruditio-
cum
yoss.3.~tcunt,AId.deRegiiconj. ne, quaejan] erat in litteris. Plerum-
sed sic et Floril. Sant. que enim &0t)te artes sunt homi-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XH, 1 42.
hercle magis, quam frugibus in terra sentibus ac rubis
occupata. Age, non ad perferendos studiorum làbores
necessaria' frugalitas? quid igitur ex libidine ac luxu-
ria spei? Non praecipue acuit ad cupiditatem littera-
rum amor laudis? num igitur malis esse !audent~ curse
putamus? Jam hoc quis non videt, maximam partem
orationis in tractatu aequt bonique consistere? dicetne
de his secundum debitam rerum dignitatem malus at-
que iniquùs ? Denique, ut maximam partem quaestipnis
eximam demus id quod nullo modo fieri potest
idem ingenii, studii, doctrinae, pessimo atque optimo
viro; uter melior dicetur orator? nimirum qui homo
quoque melior. Non igitur unquam malus idem homo,
et perfectus orator non enim perfectum est quid-
quam, quo melius est aliud. Sed?, ne more 8 Socra-

nis, non studiosi, nec ad litteras
pertinent.
). ~VeeeMat-itt ~nf~a~'fa!. Vide XI
3,'9-'
2.~e/ujc)tna.Jens.,<!ut/uxttn<B,
cum editt. posterr. ante Bad. Et
Goth. (tac. Gesn.). ~Vomen~xEC:-
pue acui, Turic. Flor. Laudis esse.
Num, iidem. Laudum. N., Goth.
(err. Gesn.). Mox esse om. Guelf.
Vtt tractatum, Florent. Afalos a. ini-
<~ttO!,Ftor.
3. Zauf/eM curœ. Ne hic quidem
laudis curam dixit. Vide iM, 8, ~6;
itpm!X,3,
4. 7)t<racta<u~u[6o"ue.Vide
t,prooem.t6.
5. ~fnam. CAMP., e~tmt~m,
cum Jens. Tarv. Voss. 2 sed Goth.
non item. Demus de id, Turicens.
Flor. etmox id enim ttt~emt iidem.
Quid homo, Turic. Flor. Quod h.,
CAMP.Malis idem, Flor. Mn<t<s id
est, Ambr. 2. ~Vûtt !<)' o'ator
omittitCAMP.
6. Idem ingenii. Suspicor inter-
ponendtim esse neque enim eo
omisso rectesubjiciatur~uo~)'tt~o
mot~o~erf~ofext; nisi putide admo-
dum hoc referas ad ipsum verbum
demus, quasi nos ipsi impertiamus
ingenium, studium; t~octrtnant..Pe-
mus est concedamus; vide lib. IV,
cap. i,§. 2~.
y. Sed. ~'ocrattcontm. Pro his,
est nemo re Socr., Turicens. Flor.
(nisi quod hic M~more). De est et
sed confusis; vide §.2. &<aKt!n~eu,
Turic. Flor. cum A)m. Et audeat,
Turie. futtftttm orafot'em omittunt
Ambr. 2 Guelf.
8. More ~'ocmft'cortfnt. Videtur
hoc vulgo objectum esse philoso-
phis Socraticis, fingere sibi faci-
les, nec valde formidabDes adver-
sarios.
 ~22 M. FABII QUINTILIANI
ticorum nobismet ipsi 1 responsum finxisse videamur,
sit aliquis~ adeo contra veritatem obstinatus, ut audcat
dicere, eodem ingenio, studio, doctrina praeditum ni-
hilo deterioremfuturum oratorem malum virum, quam
ti bonum. Convincamus hujus quoque amentiam nam
certe nemo dubitabit, omnem orationem 4 id agere,
ut judici, quse proposita fuerint, vera et honesta vi-
deantur utrum igitur hoc facilius bonus vir5 persua-
debit, an malus? Bonus quidem d!cet~ saepius vera at-
t2 que honesta. Sed etiam si quando aliquo ductus officio
(quod accidere?, ut mox docebimus~, potest) falso
haec affirmare conabitur, majore cum nde necesse est
audiatur: at malis hominibus ex contemptu 9opinionis
et ignorantia recti, nonnunquam excidit ipsa simuiatio
inde immodeste '° proponunt, sine pudore affirmant.

i. ~Vo6tsnte( ipsi. Avie. Poul. RR. 6. Quidemdicet; sic Turie. Flor.

7,<t,CAMp.Andr.Jens.Atd.,no-
&M)Ket)~M.ED.
2. Sit aliquis. Ald., si sit aliquis.
CAMp.Andr., sit alius. Mâle. En.
3.jVctntce)'<e;SiC'Turie.CAMp.
~oc inserunt reliqui. Dubitavit,
Turie. Flor. CAMP. cum Alm.
4. Oralioneiyi; sic Turie. Flor.
Amhr. 2, Guelf. Omtorem, reliqui.
,4gere vitium <jfu<E,Turicens. Flor.
Proposita omittunt Turicens. Flor.
cum Almelov. Preposita, Ambr. 2.
~aro, Ambr. 2.
5. Bonus vir pcr!tfa</e~tt. Vide
lib. IV, cap. t, §. y, ubi, pluri-
mum tamen ad omnia momenti
est in hoc positum, si vir 6onus
creditur'" Nec non eteganter dixit
La 7Y<ttT?c:<fï voix (id est, viri
boni), att moment où elle s'élève
~/a~ le temple de la justice, est
comme unpremtcr/tt~cment.)' Ef.
CAMP.~< inserunt reliqui.
y. Qtto~acc'~re. Florent., quod
occideret. CAMP.majore omittit. ~a-
lus hominibus, Turic. Flor. Con-
ceptu, Jens. cum posterr. ante Bad.
Unde 'immodeste, CAMP. Pudore
a<Mt'ntantur, Turic. Flor. Pondere
a., CAMP.cum Andreana.
8. Ut mox docebimus. Infra a §.
inde 33. Qui tamen minus faveat
Nostro, poterit sane miris modis
exagitare eum hoc quoque inter
commoda virtutis recensentem,
quod species ejus externa.et bona
fama inde nata possint iuterdum
fucum facere judicibus.
C). 0~'nonM. Vide )!, )2 5.
)o. fmmo(/M<c.)te~u(/ore.Pu<o
interesse, quod prius modo caret,
alterurn mentienditurpitudinem
non sentit. ~'ro~o'fefe enim potes-
tate illa oratoria dicitur, qua indi-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. Xtl,j 1 4a3
Sequitur in iis, quse certum est effici non posse, defor- i3
mis pertinacia', et irritus labor nam sicut in vita~,
in causis quoque, spes Improbas habent. Frequenter
autem accidit, ut his etiam vera dicentibus fides desit,
videaturque talis advocatus~~malae causse argumentum.
I~unc -de iis dicendum est, quae mihi quasi conspira-
tione quadam vulgi reclamari videntur Orator ergo
Demosthenes non ~utt ? atqui malum virum accepimus.
~Von Cicero? atqui hujus quoque mores multi repre-
henderunt. Quid agam? magna responsi invidtasub-
eunda est, mitigandae sunt prius aures. Mihi enim nec 15
Demosthenes7 tam gravi morum dignus videtur invi-
dia, ut omnia, quae in eum ab inimicis congesta sunt,

cunt res mox probandas vide XI, eo cernitur, quod ne hos quidëm
3, t63.Virma)usbic quoque nimia viros ad summam, quo eniti possit
po)iicetur,standiiissecurus. natura humana, eloquentiam per-
Pertinacia. Flor.,pe)'ttn<!tt0. venisse dicturus est §. 18; mitigat
2. Pita, t)t; sic Turicens. Flor. ergo attrM negans illam multis cre-
CAMr. cum Alm. Ita inserunt reli- ditamhorum improbitatem. De ipsa
qui. Ut iis etiam, Turic. Placebat, locutione, vide IV, 3, g..E)!ttK,
nisi quod his pro falibus dictum quo levari se cupit Regius, inchoat
accipio. illam aurium ntt~tïtto~eMj quod
3. Spes improbas. Id est, nimias, ipsum monuit Badius.
nec ulli frustrationi cedentes. Demosthenes tam gravi. t)tft-
4. Talis advocatits. Qualis Pol- dia. Gesnerus ad Lucianum ablegat
lioni visus est Labienus. Vide bb. in encomio Demosthenis summa
IV, cap. t,§. t t. quaeque de ejus animo referentem:
5. ~cc/amar!. Pro hoc, reclamare qui certe, quœfuent multorum sui
Guelf. ~< ~Mtc<7tttmalum, Turic. temporis hominum de oratore sen-
Flor. At quicquid m. CAMp.Accipi- tentia, prodit. Nobis quoque opera
mus, Turic. Flor. Cicero qui hujus, Demosthenis votventibuS nemo hoc
Turic. C. cujus, CAMP.C. atque h., eripiet, addictum patnœ civem
Jens. (tac. Gesn.) Tarv. Ma~nt res- fuisse et rigidum libertatis satelli-
~o)tM, Turic. F)or. ~/<ï~f! r., CAMP. P. tem. Fnvidia hic est pro Mt~mM,
~u&eu.nafamttton<tfj!fc, omisso est, sed Icnius vocabulum. Nimis ta-
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum edd. men prope se ipsum hic seqnitur.
posterr. ante Ald. Subeunda est: 8. Tant gravi montm. Tur., tam
Mtomntaomittit Dorent. qmutorunt, cum Alm. ~t~ttus omit-
6. Afa~na responsi nK;t(~t!. Hsec tit CtMP.Cot'~MtftS <HCrc(/am,Turic.
 424 M. FABII QUINTILIAM'
credam; quumputcberrima' ejus in republica consilia
'6 et rmem.vitae clarum
legam. Nec~ Afarco Tu~to defuisse
vidéo in ulla parte ? civis optimi voluntatem. Testimo-
nio est actus nobilissimé consulatus; inte~errime pro-
vincia administrata; et repudiatus4 vigintiviratus; et
civilibus bellis, quae in aetatem ejus gravissima incide-
runt, nequë spe neque metu' declinatus animus, quo
minus optimis se partibus, id est, reipubHcœ,jungeret.
17 Parum fortis videtur quibusdam quibus optime res-
pondit? ipse, non se <:m:~M?nin suscipiendis, sed in pro-
Vtc/en~ per:Ct</M; quod probavit morte quoque,ipsa
quam praestantissimo~ suscepit ammo.Quodsi defuit his
viris summa virtus; sic, quaereatibus, an oratores fue-
rint, respondebo, quomodostoici, si Interrogentur?, an
t. Quum pulcherrima; sicTuric. tercul. (lib. H, cap. ~6) et Plin.
C\MP. cnm Alm. ~t rnserut~t reli- (mst.Nat.V!I,3o).Eo.
qui. Ejus rei ptt6/!cœ, Ambr. 2, 5. Respoudit ipse. Ha'c ipsa qui-,
Gneif. (quamquam hic r. p.) cum de)H,qua;contin)ioreeensentur,
Goth. Jens. et edd. post. ante Ald. Ciceronis verba non invenio, nec
2. Nec. Omittunt Turicens. Flor. demonstraruntVV.DD. Sententiam
cum A!m. Pro Tt~arco notam solam sœpissime profert, quum in episto-
Cnctf. Goth. CAMp. cum edJ. ante lis queritur de temeritate Pompeia-
Stoer. Cu/u~ optimi, Flor. CAMP. notum, velut Famill. VI, 2t, mul-
y~shmottHon est habitus, CAMP. tisque prœtcrea locis.' Gesnerns
te~em'ne. ftyMtttftratu! omit- hanc vanam Ciceronis et pro ipso
tunt Turic. Flor. cum Alm. Neque jactationem arguit, qui ne morti
spe omittunt iidem. ~cttt! decli- quidem ejus multum fortitudinis
<!at)t!, Turic. Flor. Idem pro id est, affnisse censet simul usus ipsa'Se-
CAMP. O~tont~~arf~us )'et~). se j., neea* patris ad laudem Ciceronis
Jens. (tac. Gesn.) eum edd. posterr. tendente Suasoria VU.
ante Ald. ~un~erentur, Turic. F!or. 6. Pn~fanttMt'mo. animo. Non
3. 7t ulla parte. Vide lib. II, est quod cum Francio et Burmanno
cap. )6, §. t8. reponere velis ~r~se~ttSStmo. Vide
~.A'~udiotM~M~otttuo'atu~.Vide )ibVJ,eap.f,§.25.
Vellei. !I,45; collato Dione Cass. Si interroyentur. Turie. Flor.,
38, t seqq., ipsumque Ciceronem si ï~<erro<7~/t~r. CAMP., si tttfcfro-
ad Att. IX, 2, et lib. 11, 6.-Vide oare)!<ttr, cum Goth. et edd. ante
quantas eidem Ciceroni laudes et Ald. Hoc ipsum verum suspicor,
quam meritas tribueriot Vell. Pa- modo et~mox respondebant repo-~
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, i. 425
sapiens Zeno, an Cleanthes, an Chrysippus, respon-
deant, magnos' quidem illos ac venerabiles, non ta-
men id, quod natura hominis summum habet, 'conse-
cutos 2. Nam et Pythagoras, non~:en<6mse, ut qui '9
ante eum fuerunt, sed~u~tosu~ ~:ent:CB vocari, vo-
luit ego tamen secundum communem loquendi con-
suetudinem saepe dixi, dicamque, perfectum oratorem
esse Ciceronem; ut amicos et bonos viros3, et pruden-
tissimos dicimus vulgo, quorum nihil nisi perfecte sa-.
pienti datur sed quum proprie, et ad legem ipsam
véritatis loquendum erit, eum quaeram oratorem, quem
et ille quaerebat 4. Quamquam enim stetisse 5 ipsum in 20
fastigio eloquentiae fateor, ac vix, quid adjici~ potue-
rit, invenio, fortasse inventtirus, quod 7 adhuc abscisu-
naturpro respondeant. Neque enim rie. ~ocare vol., Turic. Fior. CAMP..
,recte se stoicorum exemplo tuetur 3. ~tros. Turic. Flor., viros sed
Noster, si iHorum quoque respon- prudentissime. Postremum Almel.
sionem fingit modo, quatem pps- quoque. Cum~ue proprie, Turic.
sint reddere, non prodit eam, quam. Flor. ~'rttcutn~tteoratorem, Turic.
veredederint.Latereautem,quod Florent. (qui posterior;infra etiam
probo, in ipsa vetustissima scrip- §. 3~, cum ad pro eum ad) ab
tura puto. Chrysippus ipse, resp.; ,Alm. <)tta'rant abesse dicitur. Qt«B-
sic Ambr. 2, C/t. ipsi 7' Turicens. ram e~o<jfMentt<Boratorem CAttp.
Flor) Guelf. CAMP.cum Alm. Voss., Qu~re&at omittit Obr..
2, et edd. ante Gryph. Ipse omit- Quem et ille ~ufFretat. Veluti
tunt reliqui. Sed Goth., ÇA. qui r. in Orat. c..2, ag. Demonstrat Ges-
-Nostri dant alii si ~fp~'rpocn<Mry nerus et Crassi sententiam de Or.
alii si tttte)')'o~arentur. Post CA)y- lib. UI, cap..22..
sippus habent alii ipsi, alii ipse; 5. Stetisse t~ïum..CAMP. Jens.
soiu3 Poul. omittit. En. (tac. Gesn.) xfeti'Me eum, cum edd.
t. ~fa~nos ~ttt~cnt. Flor., mn~tto ante Stoer. exc. Ald. ~/o</uent<œ
quidem. Goth. Jens. (tac. Gesn.), omittunt Turic. Flor. CAMP. cum
s. habebat, cum edd. posterr. ante Almelov.
Basil. S. Aa6en<j CAMP.non male. 6. Quid a~tCt. Turic. Ambr. 2,
2. Consecutos. f~f/taoonM. Pro Guelferb. CAMP.(qui vicissim supra
his, consecutos ut Pyth., CAMP.Sed ~uodat/;tCt),~u;~af//iMC,cumGoth..
ut qui, Turic. Se ef~iff, Jens. Tarv. Voss. 2,3, Âbn.etedd. anteGryph.
Se ut et qui, Locat. Ven. Rusc. –NostriCodd.,<jfutdad/tC!ED..
~n<efuen<nt,CAMp. Et stud., Tu- y. QttM <t<~<C;yttOty. abscisu-
4a6 M. FABII QUINTILIANI
rum putem fuisse (nam fere sic docti judicaverunt,
p/unntum in eo f:~u~<nt, non/ï~t/ymMefï'oru~; et
ipse se 3 multa exjuveniU~ 4 abundantia coercuisse tes-
tatur~): tamen quando necsapieatis sibi nomen, mi-
nime sui contemptor, asseruit; et melius dicere, certe6
data tongiore 7 vita, et tempore ad
componendum se-
curiore, potuisset; non maligne crediderim, defuisse

rum~VIdeX, t, !û6: 7Mtn:ht<Je- aquatibricfBteriineotantum

trahi postest, huic nihil adjici. recedunt, quod pro et tempore a</
~</Auc~ id est, ad ea, seu prseter ea dantetteaJAmbr.2,GueIf.J~t
qua* jam abscidisse putandus est. se ad, Goth. cum Voss. 2. Et ad se,
t. Abscisurum ita sine libris CAMp.~E'<atead',Jeas.cumedItt.
etiam hic emendare debui vulga- ante Ald. qui nihil mutat, nisi quod
tum ahctMur)tt)t, quum alibi addi- ex Regii conj. dat severiore; hinc
centes illos habuissem; vide ad IX, Basii.,<'t(Btateat/sec.!e~.Gibs.
4, tl8. Nemo quidquam atsct'tJet Obr., et œtate ad c. ïe~. Reliqui et
supervacui, sed aut recidet, aut <Bfate ad c. securiore. Quod autem
«tscMet.Nostrt <t6sctMurtt?m,exc. Burmannus scripturam Voss. 2, et
RR. 3, 5, qui af/MtMurum, et R. y, Goth. se in seculo fortasse mutan-
qui t~c~surunt. ED.. dam esse putabat, fefellerat eum
2. Nam. docti. Turic. Florent., ratio mutationis consulto factœ ab
nam et~mMe sic dicti. aliquo, qui com~ottere dicipro elu-
3. Ipse se; sic Turic. Flor. CAMp. cu&Mtt~o non ferebat. Hic tamen
Transponunt reliqui. usus a)iis quoque locis fit mani-
4. jFx~uucnt/t; sic Turic. FIor. festus, velut XII, to, 5o, ubi iti-
cum Atmetov. 7//a inserunt reliqui. dem non additur id quod compo-
Juvenali, Ambr. 2. Tamen <yuta,, nitur, ut fit alibi et ibid. §. ~Q, a
Guelf. Quan</o donec sapientissi- cot)t~'OttC)~t's. orationibus, qua:
tKMOtM~t,Turicens. Flor. Ex AInt., opponuntur dicendo. Non igitur est
.<a~)tenhStn:Mm solum affertur. ubiquenumerorum cura intelli-
5. Ipse. testatur. Vide XIf, 6, 4. genda, quum compoïitto usurpa-
Gesnerus ponit tocum e Bruto, c.g f, tur. -<Bto(em hic quidem oevum Ci-
deMotone, qui Ciceronem redun- ceronianuin acceperunt, sed hoc
dantemcoercuerit; ubi videWeze). in illa ftta: vicinia non licebat, ubi
6. Cerie.Guetf., certa. unusquisque erat ad ipsiustE totem,
y. Longiore. securiore. Turic. id est, annos relaturus, ut est su-
Florent., ~on~tora ut et tempora ad pra §. t6. Illam ipsam tamen intel-
componendum securiora, cum Alm. lexerunt qui reponebant sevériore,
(quamquam ex hoc tempore, com- pra6postere illi, si plus quam sexa-
~0)tet:dum, securiore afferuntur). genarium ad maturitatem tandem
Nos. eâm reprœsentamus sçriptu- et severitatem seribendi perventu-
Mm, quamBurmannus suasit, et rum eïspeetarunt.Votma~oe
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, i. 427
el summam illam, ad quapt nemo propius accessit. Et 21
licebat 1, si aliter sentirem, fortius id liberiusque de-
fendere. An vero M. Antonius neminem a se visum elo-
~Mente?M, quod tanto minus erat, professus est; ipse
etiam M. Tullius ouvrît adhuc eum, et tantum imagi-
natur ac fingit; ego non audeam dicere, aliquid in hac,
quae superest, aeternitate inveniri posse eo, quod fuerit,
perfectius ? Transeo illos qui Ciceroni ac 3 Demos-22
theni ne in eloquentia quidem satis tribuunt; quam-
quam neque ipsi Ciceroni4 Demosthenes videatur satis
Hoc simili modo continuandum ut in quo consulto hœret Noster apud
supra !ib. XI, cap. 3, §. 12. Cre- Cic. est in Orat.c.2f,2<).
~t<<enm. Turicensis crethWerunt. 2.Zt&erfu~t(e;sicTuric.Fior.
Pro ei CAMp.emtnt. Guelf. CAMP.cum Alm. et edd. ante
i. Et licebat, si. Flor., et ligaliat Gryph.~t /<&er<u!,reUqui-o~ucn-
si.-Licebat, si aliter.Non metu, sed ttcp ~uant t. m. erit, Turic. Flor.
vero praestantiae Ciceronianaf sen- ~'<ttm pro etiam CAMP.Hune pro
su, tam caute se in hac ejus repre- ad/tuc Guelf. cum.Goth.Voss. 2,
hensione versari testatur. Quidni 3. QMœxem~e)- Mt, Turicens. Ç~Mp.
enim ipsi liceat per~ectum fortiter Qui superest, Guelf. ~E'temttatent,
negare Tullium, quum ne eloquen- FIor. cum Bern. (siquidem, quod
tem quidem («quod minus ") se un- vcrisimile est, sigtœ Rern. et Obr.
quam vidisse dicat Antonius, et confusa; sunt apnd Burm. in Ad-
Tullius ipse quaerat, non inveriiat dendis). Perfectus, Ambr. 2 cum
eum, quem probaturus sit, orato- Voss. 3. Perfectum, Guelf.
rem ? Eavis est in figura orationis, 3.~c.CAMp.,attt.Ambr.2,/)t
quam aliquoties animEfdvertimus, e/o~ttOtttfE. OmittitGuetf. satis.
An vero. ego non. Vide XI, 2, 38. Demosthenes ex homœoarcto, nam
Gesnerus mire aberrat, contemp- quaecontinuosequunturitaibi
tum Ciceronis hoc œvo ingruentem, transpositâ leguntur satis videatur
aulam principum ei minus faven- esse, ut et in Goth. Jens. (tacente
tem, causas existimans quare li- Gesn.). ~ntM secundo loco omittit
CMcnt ei hoc fortius defendere Obr. Interdum, CAMp. ~e~))fAe!
aut, si aliam sententiam accipias dit, Turic. Flor. Solum tamen re-
de laudibus summis Ciceronis, per prehensorem Calvum agnoscere
Domitianum, qui has ei facile in- non placet. Nec insolens corrupte-
dulserit, hcuisse hoc etiam suspi- la vide m, 6, 52.
cans. Loca Ciceronis de Antonii et 4. Ciceroni Demosthenes. dor-
suo judicio vide apud Nostrum, mitare. Verbum Horatianum ab Ho-
)ib. VHI, procem. i3; et modo hic mero ad Ciceronem secure trans-
jo. Qt«B)-e))dtautemvocabu)um latum. Vide lib. X, cap. §. 24.
 4.28 M. FABII QUINTILIANI
esse perfectus, quem cform:fctre interim dicit; née CI-
cero' Bruto Calvoque, qui certe compositionem illius
etiam apud ipsum reprehendunt; nec 2 Asinio utnque,
qui vitia orationis ejus etiam inimice pluribus locis
~3 insequuntu). Concedamus sane, quod minime natura
esse malum summe =
patitur 5, repertum aliquem virum,
disertum; nihilo tamen minus oratorem eum negabo
nam née omnibus qui fuerint manu prompti, viri
fortis nomen concesserim, quia sine virtute intelligi non
potest fortitudo. An ei, qui ad defendendas causas ad-
vocatur 7, non est opus fide, quam nec cupiditas cor-
rumpat, née gratia avertat, nec metus frangat? sed
proditorem, transfugam praevaricatorem donabimus
oratoris iUosacro nomme? Quodsimediocribusetiam
patronis convenit haec, quœ vulgo dicitur, bonitas; cur
non orator ille, qui nondum fuit, sed potest esse, tam
~g sit moribus, quam dicendi virtute perfectus? Non enim

). Cicero ~rttto Calvoque. apud Ambr2,Gue!f.Goth.Jens.(tac.

)'ut7:. Vide JX, 4, ). Apparct igi-
fnr compositionem hic esse nume-
ros oratorios, quo vêt certe illud
deducit.
2. Asinio utrique. K Patri et filio,
quorum hic de comparattOte ~<t-
trt.< et Ciceronis libros edidit lec-
tos Plinio Epist. VII, 4', 4, et re-
<' futatos a Çlaudio imp. teste Sue-
ton., c. ~t. Add. Gell. XVII, t.
Gesnerus. Iniquissimum Ciceronis
tibtrectatorem Asiniurn Pollionem
ostendit Seneca pater Suasor. VI.
3. Utrique. Poul. RR, 3,7, Lo-
cat., utique. Male. Et).
4. f/Mfttm locis; sic Turic. Flor.
Ambr. 2. Tti inserunt reliqui.
Eadem nostri. En.
5. Patitur; sic Turicens. Ftor.
Gesn.) CAtn'. cum Alm. Voss. 2, et
edd. ante Gryph. Pat'aht?-, reliqui.
Vide §. 9, id ~uo< potest. Mox 'tt-
hilo. KMaho omittit Guetf..Eum
omittitCAMp.
6. Nam. Omittunt Turic. Flor.-
cum A!m. et Turic quidem apice
imposito voci )iec, pro quaGoth.
sicut
(tacente Gesn.) CAMp.nc<]fue,
mox ante cupiditas dant neque, Tu-
ric. F)or. Ambr. 2 Guetf. Goth.
(tac. Gesn.) CAMP.Vide n!, 9, 5
etmox~.25.
~~ocatur. Dat advocator
Ambr. 2. G''at)'<! Mt'<at,Tnrieen5is,
Florentinus, CAMP. cmn Almelov.
7')a)<s/'u~<0t'<'nt, C.'MP. ~Me~tant
sit, Guelferbyt. M(t/on&u.< quam,
Florent.
 INSTITUTIONSORAT. LIE. XII,
forensem quamdam' instituimus operam, nec mercé-
nariam vocem, nec, ut aspei'toribùs~ verbis parca-
mus, non Inutilem~ sane litium advocatum, quem de-
causidicum vocant sed
nique vulgo virum, quum
t. Qttamt~tn. Habet ~tten~/ant
Gue!f. Quaf/Qtm Turic. Mercena-
ria, Guelferb. Neque ut, Turicens.
Ambr. 2 Guelf. CAMP.(hic et ne-
que mcrc.). ~penus verbis, Turic.
Florent.
2. Ut asperioribus.
parcamus..
Rabulam, ut recte monet Pseudo-
Turnebus, dicturus erat. Vide in-
fra lib. XII, cap. g, §. 12.
3. ~Von tMutt/em sane litium.
-~uem. Turie. Flor., non utiles an
elitium <jfuem. Ex AJmei. affertur
non utile sone quem, unde Bur-
mannus conjicit n. inutilem p~ane
advocatum quem, quoniam litium
advocatum an recte dicatur dubi-
tandum sit. Quod quidem plane ei-
assentior; sed me.delam non item
probo. Nam a~ocatum et ipsum
abesse ab Alm. oblitus videtur, nec
valde credulus ego illi vocis litium
omissioni habetque hoc etiam dif-
'ficultatem, quod, quum sit iu his
manifestus ad honestiora vocabula
reditus, tamen advocatus aut po-,
tior est (vide IV, t, 7), aut saltem
non inferior causidico. Ut non mut-
tum absit, quin vetusta illa scrip-
tura indicio utar vocis litigium (ad
modum mancipii) de homine etiam
in familiari sermone usurpatae
(«noninuti!e sane iitigiumM\ Quod
si, ut par est, displicuerit, vide an
reponendum videatur litium instru-
tMenfum.–Verba non tnMtf/em M-
ne adjectum requirunt nomen rei
proprium quare optime eatenus
decurrit vulgata, in hune sensum
"née, quamquam ha:c utilis est
429
6
~anoquinpersona,advoeatumin
"htibus, causidicum denique. »
Sed si non recte jungitur advoca-
tus litium, ipsique advocato, quem
vetusti Codices ignorant, diffidi-
mus indicio Codicis Alm. ejiciam
illud litium quoque ut ha'e serip-
turaexistat:t)ec.t)0?tM)utt7f;nt
sane, <7MCW<Ht\7Ue causidicum
fu/oodtCMnt.ttaYoxde)t«~!feré-
spicit generaliora illa duo iisque
vocabulum proprium solemni usu
subnectit; nam ~n~ue illud ipsùm
vatet « ut sine ambagibus rem ip-
« sam nominem. o Neque commo-
diorem voci locum invenias quam
ante ipsum nomen. Sed vide an
nimis morosi sint VV. DD. in illo
litium advocato; quo relicto.fateor
longe commodius positam esse vo-
cem denique. BUTTM.
4. CatMtt/tcun:. Ambr. 2 causa-
</tCtttn.–Catt!fCttm. Ita nonnisi
per cpntemptum nominari eos,
quos patroni nomine nedum om-
nium honorificentissimo oratoris,
non digneris, docet Burmannus ad
eum Petronii locum (cap. 46),, ubi
cumpra'cone(p)aneutapudjuv.
VI, 4~S) componitur causidieus.
Plane atitem apposite ad nostrum
locum yerba ibi afferuntur Cic. de
Or. I, ~6. «Non enim causidicum
« nescio quem, neque proclama-
« torem, aut rabulam hoc sermonç
nostro eonquirimus, sed eum vi-
rum, qui primum sit hujus artis
« antistes.')Videinit.Dia). de Oratt.
5. Vulgo !;oca)tt.Ftor.,u. dicant.
6.Quu)n.CAMp.,<*Mm.Turicens.
 43o M. FÀBII QUINTILIANI
ingenii natura praestantem, tum vero tot puichernmas
artes penitus mente complexum datum tandem rebus
humanis, qualem nuHa antea vetustas cognoverit, sin-
gularem, perfectumque undique, optima sentientem
26 opdmeque~dicentem. la hoc' quota pars ent, quod
àut'Ihnocentes tuebitur, aut improborum scelera com-
pescet, aut in pecuniariis qusestionibus veritati contra
calumniam aderit? Summus ille quidem in his quoque
operibus fuerit, sed majoribus~ ctanus elucebit, quum
regenda senatus consilia, et popularis error. ad meliora
27 ducendus. An non talem quemdam videtur finxisse
VirgHius, quem in seditione vulgi, jam faces et saxa
jaculantis, moderatorem dedit ~?
Tum pietate gravem ac meritis si forte virum quem
Conspexere, silent, arrectisque auribus astant~.
Habemus igitur ante omnia virum bonum, post haec
adjiciet 7 (/:cent/: ~enfum

Ftor., pr~~fa~te. Turic. CtMt. omit- quidem minimum. Neque tamen

tunt tot. Placet. Mox ao~ouent,
CAMP. Optime sent, Goth. solus.
t. /)t Aoc. erit. Habènt his hoc
<uo</ apers erit Turic. Flor. (hic
ospersertt). J'ue6atur, Turic. Flor.
Aderit omittunt Turic. Flor. cum
Almel. Summum, Turic. Summis,
Jens. (tac. Gesn.) Tarv. Operibus
omittunt Jens. (tacente Gesn.)cum
edd. posterr. ante Ald.
2. Quota pars. quod. Imminu-
tionem inesse tali Interrogationi
exempla probant; nec erat quod
Burmannus <jfuœoptaret pra; quod.
Illud insolentius, quod non adjici-
tur {;enitivus,vetut laudis, aut simi-
lis; nam sic, fere struitur, ut apud
Juvenatem (!H, 6)) quota po!-t;o
_/<!Ec<:~c/tŒtB, id est, Graecorum
ideo reponere velim Hujùs A'~c
~uota~'arxen~~tto~.
3. &f/ majoribus; sic Turicens.
Ambr. Guelf. CAMP. cumVos&.
3. ~K inserunt reliqui. ~c~Ojp.,
CAMP.
Talem ~uemdam. Turic., tale
au~Pe~atn. Turic., inde sedit.
5. Dedit. Goth. Jens. cum Voss.
2 et edd. posterr. aute Basil. adji-
ciunt antm; Quod, refictum dnn-
taxat in animis, necessarium struc-
tura; censeo, quœiniUo dedit finem
non habet.
6. Astant. Hoc, non adstant, e
dare Turie. CAMP;diserte moneor.
~t~tCtet; sic Turicens. (quam-
quam adiciet) Guetf. cumYoss. 3.
Adjecit refiqui. Dictis amicos, Flor..
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. XII, i. 431
IHerégit dictis animos, et pectora mulcet.
Quid? non in bellis quoque idem ille vir, quem insti- ~8
tuimus, si sit ad prsellum miles cohortandus, ex mediis
sapientiae praeceptis orationem trahet? nam quomodo
pugnam ineuntibus, tot simul metus laboris, dolo-
rum 3, postremo mortis ipsius excidennt, nisi in eorum w
iocum pietas, et fortitudo, et honesti prsesens imago
successerit?QuaecertemettuspersuadebItaIiis,qmprius 29
persuaserit sibi prodit enim se quamlibet custodiatur,
simulatio-; nec unquam tanta fuerit loquendi 4 facultas,
ut non titubet atque haereat, quoties ab animo verba
dissentiunt vir autem malus aliud dicat necesse est,
quam sentit. Bonos 5 nunquam honestus sermo deSciet, 3o
nunquam rerum optimarum (nam iidem etiam pru-
dentes erunt ) inventio quae etiamsi lenocinus destituta
sit, satis tamen natura sua ornatur; nec quidquam non

-Nostri dant alii adjiciet, alii ad-
jecit. Et).tctet. Promittit quasi
hoc Noster Virgi)Ium legentibus
modo attendere vetint apud poe-
tam sequentia et congruit illud
quod praecessit prœsens habemus.
Loeus est ~En. I, t/{8.
ï. Pugnam ineuntibus. Vide lib.
!cap.t6,§.8.
2. Simul metus laboris. Turicens.
Flor., ~'tmu~ mecMmcum /a6ort!.
3. 7?o/on<??! sic Turicens. Flor.
Ambr. 2, Guctf.Goth. (tac. Gesn.)
CAMP.cum Voss. 2, 3. Doloris, reli-
qui. Honesti patris, Jens.'e corn-
pendio scripturae, ut recte Gesn.
Sed ne in Tarv. quidem recurrit.
Iilveniebat Regius.
~tofjfttftttK; sic Turicens. FIor.
Guelf. CAMP.cum Goth.. Alm. Voss.
2~ 3, Obr. E<o'/MM~, reliqui. Non
pro ut non Turic. F)or. Ambr. 3,
CAMP. Qtf<Enon, Obr. Titubet ad-
/[<Ereat quoties, Florent: Ambr. 2
Guelf. cumVoss. 3. T. ac h. q.
reliqui. [Spa)dingio certum erat
eliminare vitiosum ac. Eidem ta-
men t. ~rM~ue edi jubenti mo-
rem non gessi. Namqui et non po-
suit post. et, eictem~ftteobtrudere
verebar,ante ~u–. Feci itaque quod
unum rettctutn erat. BuTTM Sub
animo, Guelf. Exc. Sant. Mox pro
vir a. m. aliud Turicens. FIor. vir
bonus in aliis aliud.
5. Bonos nunquam. Ambr. 2., bo-
nus nunq. Guelf., bonis n., cum
Jens. et edd. posteriorr. ante Ald.
Bonos unquam, Turic. et mox ite-
rum Mn~uam. ZcmocttMt, Jens. (tac.
Gesn.) Tarv. T~mett Mfu, Florent'.
Dicitur omittit Guelf..
 432 M. FABII QUINTILIANI,
3t diserte,,quod honeste, dicitur. Quare juventus, immo
omnis aetas' (neque enim rectae voluntati sérum est
tempus ul!um ) totis mentibus hue tendamus iti
hoc~ laboremus~; forsan et consummare continuât: v
nam si natura non prohibet et esse virum bonum,
et esse dicendi peritum cur non aliquis etiam unus
utrumque consequi possit? cur autem non se quisque
32 speret fore iUum aliquem ? Ad quod M vires ingénu
non suffecerint 4, tamen ad quem usque modum
processerimus, meliores erimus ex utroque. Hoc certe
prorsus eximatur animo, rerum 5 pulcherrimam elo-
quentiam cum vitiis mentis posse misceri. Facultas
dicendi, si in malos incidit, et ipsa judicanda est ma-
33 tum pejores enim Hlos facit, quibus contigH~.Videor
mihi audire quosdam (neque enim? deerunt unquam, 1,
t.Om)tM(Bta!.Prohis,omMe~œta- /ato)'<!ru)tta)ienum hinc agnoscit,
tes Turic. Flor. (hic quidem omnu) cujus rnodi est etNostrilocusV, 10,
C~Mp.Om)tt!<Btat< Alm.-Nostri t)g.Vide not. super.
Codd., omnis œfa!. ED. ~u~ecertnt. Turic. Flor., ïtt/L
2. ~t hoc laboremus; sic CAMP. ~cerent, cumAtm. {7!<]fueomitt)-<tt.
7~)!/t<ec Turic. 7~ ~œc elabora- Turie. F)or. cum Alm: Procul e~t-
t'emM!, Flor. /'t /KBc e<a&orcmtM, matur, Turic. (hic eximatus) Flor.
Ambr. 2 Guelf. cum Alm. ln hac Ambr. 2, Guelf. Exc. Santen. C~Mp.
e~Goth.Jens.cumVoss. 2,Tarv. cum Almel. et edd. ante Ald. Cor-
~)t hoc l. reliqui. Vide VII, 10, t6; rexitRcgius. ~)t:)no fe))t, Turicens.
VIII, proœm. 5 sed et Jt, 8, 8. Flor. (hic conjunctim) CAMp. ~ttt-
Cotttn~attt, Flor. Ambr. 2, Guelf. morum, Ambr. 2 Guelferb. cum
cum Voss. t. Et post prohibet omit- -!ens. Tarv. J~erunt omittit Aldus.
tuntC.tMp.cumStoer.Chouet.Leid. Posce, Ambr. 2. lncidat, CAMP.
Bonum omittunt Turic. Flor. Di- 5. Kerttm pulcherrimam. Vide
cidi p., Turie. Nostri Codices )ib.I,cap.12, §. t6.
e~atnremM!; alii in hoc, alii in /ta'c, 6.'Co)t(t~:t; sic Turie. Flor. Con-
alii in ~ac. ED. ttn~tt~retiqui.
3. lit hoc /ato)'cmu!. Mihi qui- y. Neque enttn; sic Turie. Flor.
dem dubitatione caret hoc esse ac- Guelferb. Goth: (tac. Gesn.) CAMP.
cusativum, pro quo Senec. Epist. Vide XI, 3, t6[..Dteerettt uti~ttam,
CVIII, in rem unam /a&Orc7MU~ af- Turic.T~rttntu./Guetf. Exc.Saut.
fert Burm. et idem Cic. ad Famil. Diserti essent, F)or.))7a~ttn<, Goth.
V, 12 p. Ald. 68 b, in eo 'yeno'e (tac. Gesn.). Custode pro cur tu de
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, i. '433
qui diserti esse, quam boni, matint), illa dicentes: Quid
ergo tantum estartisinetoquentia?curtude coloribus,
et difficilium causarum defensione, nonnihit~ etiam
de confessione locutus es, nisi àliquando vis ac 3 facultas
dicendi expugnat ipsam veritatem ? Bonus enim vir
non agit nisi bonas causas, eas porro etiam sine doctrina
satis perse tuetur veritas ipsa. Quibusego, quum de 3~
meo primum opere respondero~, etiam pro boni viri
officio, si quando eum ad defensionem nocentium ratio
duxerit, satisfaciam tractare5 enim, quomodo aut
pro falsis, aut etiam pro injustis aliquando dicatur, non
est inutile, vel propter hoc solum, ut ea facilius et de-
prehendamus, et refeHamus; quemadmodum remedia
melius adhibebit, cui nota, quae nocent, fuerint. Ne- 35
que enim academici, quum in utramque disserue-
runt partem non secundum alteram vivent8; nec
Carneades 9 ille, qui Romae audiente Censorio Catone
Ftor. Etiam defensione, Turicens. CAMP. cum Almelov. Protractare;
Flor. cum Alm. E. de confesso, re- Ambr. a cum Bern. Jens. Tarv.
tiqui. Nostrùm e conjectura. Est fertractare, reliqui. Facilius non
pro es Turic. Flor. Ambr. 2, cum deprendamus refellamus; Turié. F.
Bern. ut <rc)tt~amtt! r., F!û)'. F. e. de-
t. De coloribus. His coloribus de- prendamus e. r., CAMP.
fenditur et excusatur taeti consi- 6.7tmtram~ue. Tur., in utraque.
]ium, et pra-textus cu)pam miti- DtMcnteruKt; sic CAMp.Dissen-
gans invenitur. Hue pertinent III, serunt, Turicens. Flor. Differunt,
Goth. (tac. Gesn.). Dtxet-unt,' Jens.
6,92; m, 8, 44; VII, t, 4o et 53;
IX, <8; XI, i,8t; XII, 8, 6. (tac. Gesn.) Tarv. 7);Merunt, sua-
Epmdem colorem desiderat in Cas- denteRegio,retiqui.–Nostridant
tio Severo X, t;6.WoLFF<us. alii disserunt, alii dixerunt. En.
2. ~Vo):ntAt7. confessione. Velut 8. Vivent; sic Turie. Ffor.CAMP.
IV, 2,68-75; XI, t, 76. ~t~ttnt, retiqui.–NostriCodices,
3. ~c facultas; sic Turic. F)or. vivunt. Ec.'
Guelf. Goth. (a sec. mann). jEt~ g. Nec Carneades; sic Turicens.
F)or. CAMP.Goth. (tac. Gesn.); ~Ve
retiqui. Ipsa in vetitate, Turic. Flor.
4. /!e!/)on~ro. turic. Flor., !p0)t- C. ,.Ambr. 2 Gne)terb. Nec ~)')t.
Je&o. Alm., respondebo. Voss. 3. Neque C., reliqui. ~tno-
5. Tractare; sic Turicens. Flor. t't6t<sverbis, CAMP.Ei malitice, F)or~
4. a8
 r;.
'434 M. FABII QUINTILIANI
'non minoribus viribus contra justitiam dicitùr disse-
rutssë qùam pndie pro jùsUUa dixerat-, injùstùs ~pse
vir fùi~ Verum et utr<t~ quid sit, advërsa ei ma/tt:a
~detëgit, et œ~u~as ~rit ex <n:~u: con'tëmplàtione mani-
festior, et plurinia contrariis probantur: debent ergo
oratori sic esse adversariorùm nota consilia, ut hostiùm
ssimperatori. Verum et illud, quod prima propositione
durum videtur, potest afferre ratio, ututr~onu~In de-
fensiôn'ecaùsae vélit auferre~atiquando judici 3ver:ita-
tëm. Quodsi quis a me proponi mirabitur, (quamquam
hon ëst/hsec mea proprie sententia, 'sed eorum, quos
cravtsstmossapientise magistros aetas vetus credidtt) sic
j'üdicét, pleraque'esse, quae non tam factis, qùam caû-
~7 sis eorum, vel'honesta fiant, vel turpia. Nàmsi /tom:nem
(ic'cidete 4, saepe virtus, liberos necare, nonnunquam
pulcherrimum est~; aspëriora quaedam adhuc dictu, si
communis utilitas exegerit, facere cônceditur; he hoc
quidem nudùm est intuendum, qualem causam vir bo-
38 nus, sedêtiam quare, et qua mente, defendat. Âc pri-
mum concédant mihi omnes oportet, quod stoicorum
quoque asperrimi coiifitentur, facturum aliquando vi-
.Ejctttt~ua* contemp~ttto, Turicens. Ambr. 2 Guelf. cum Goth. Voss.
F)6r.'Cotttra'/mpfO& Turic. eum t, 2, 3; nec disp)icet'Burmanno
Alinelov. ob antecedëns !t <yttM.Ego errore
l.~ConteaWe! t~tCttur~MSerttt'Me. hatum suspico) eorum, qui hoc
Vide adit, l5, 23. Consutatur aa- cum gravissimis ittis'struerent.
iém, qui haBcfusius narrât.liaetant. ~j.. /fomtnem occt~ere. 'tteeare.
Divin. Ihstit.V, )3 et tG. Sp. Aha!ae,Scipionis~as!ca', Bruti,
2. ~u~erre. ~ttJtCt ferttatcm. Mah)ii exempla animo obversantur.
Vide IV, 5,6 'Quos gravissimos. 5. Est. HabÉnt eMCTuric. CAMP.
Il aetas vetus credidit, inter eos ih- Qutt/entunMm~ttant tn<e/~pnJut~
primis cerisendus videtur Panaetius qualem, T,uric.'Fldr. cuin Alm.'Q.
'ex toco'Cicerf de Off.H, t~ extr. ttunJum e. i. <Jëns.Tarv.)!tuen-
Vide Nostrum'H, 17, 26 seqq. t/unt omittitVoss. <, 3. Suspicor e
3. JudtCt.'Habént~'u~tCtt Tùric. reeepta unnuatnexeidisse'post nu-
Ftor. ~tc /tt~tcent, Turicens. Flor.. <<um
 INST1TUTIONIS ORAT. LIB. XII, f 435
rum bonum, ut mendacium' dicat, et quidem non-
nunquam levioribus causis ut in pueFis œgrotaatibus,
utiUtâtts eorum gratia multa tmgtmus, mutta non fac-
turi promtttimus nedurh si a'b homine bccidendo 39
grassator avërtendus sit, aut hostis pro salute patriae
faltendus; ut'hoc, quod allas in servis~ quoque repre-
'hendendum est., sit aHas in ipsô sapiëhte ]auc!ahdum.
Id si constiterit, multajam vidéo posseevehire, prop-
terquae orator'bene suscipiat ta!e causas genus, quate,
remota~ ration'e honesta, non recëpisset~. Nec 7 hoc 40
t. Ut tnenf/acfum dicat. Vide H, 5. Remota. R. 3 a secunda manu
l~, t~-IÈxemptarectedissimutan- amota. R. y, et emota. Eo.
das veritatis habët etiam Ptato in 6. Recepissét; sic Turic. F)dreh't.
)ih. II reipub)., p. 382 Steph. Ambr. 2 'Guelf. Exc. Sant. CAMP.
2. Ut in. Obr. uti, non neces- cum Gothan. Voss. i, 2 3, Bern.
sana mutatione. Non factura, Tu- Suscepisset retiqui, concinnitatis
ric. Flor. eum Andreana. Non fu- gratia. Nostri r~ceptsset, exc. R.
<Mra, C~MP. Nostri ut in. Mox qui !tMC<'ptMet.Eo.
iidem non ~actMt't. Eo. y. Nec Aoc. Turie. Ftor., sed ne
3. ~Ve~um. Hic iongius quid in- hoc, cum A)m. Habet duritiei ali-
serendum est cogitatidne legentis, quantum in sono nec hoc, in quo
velut ut sit vétitum mentiri. Nam aliquoties variare Codd. vidimus
ut nunc est, exspectabas potius vide'IV, 2 93; IX, 3, g~. Malim
sed ?7tu/<omagis etiam, quod refer- ne~ue A. Flor. Ambr. 2, Guetferb.
retur ad levioribus causis (Ethoc Goth..(tac. Gesn.) tametsi medio-
monet Capper.). Est anaeo)uthia* <;r< cum Bern. pessime, et spero
quiddam in hac structura'vocutae immunem revera errorisTuric. 7n</e
tte~HM, quale, sed mollius illud, ,pietas, Guelf. cum Bern. Subjieitur
apuil Livium X, 32, 4, demonstrat non continuo ante nihil a Gesnero
Drakenborchus. (Vide et LIv. XLV, solo, non quidem, ut videtur, per
ag, a, et Oudendorp. adSueton. sphabna sed ut succurreretur te-
Galb. 5.) Propius etiam Nostro Liv. nebris sententiae. Nihil ~tttttafe Vtn-
Vil, 4 M Quetn armorum etiam ~Mttmus, Turic. Flor. eum A)m.
«,pro patria satietas teneret, ne~unt Impeditus iocus, cùjus explanatio
< adversus patriam. quum neque Spatdingio neque mihi
In servis. Turic. in seris, cum successisset, Boeekhium etiam con-
Alm. ~)on<7~n(/tM é. alius i. i. s. suttavi. rs eum, qui unusverus sit,
/aMt~an</MS~ Turic. FIorentinus, cum sensum emergere .posse negavit,
Àtmetov. Alias in. est, sit omittit nisi hœc, Nec hoc </teo,~rof<ttre,
Voss. 2, retinet Gotha.nus hoc fratre, omtCQ.~ertc/[tantt&M! jun-
etiam nostri. T~R. g~ntur, Uta autem, quia !e'Mcrtore<
a8.
 436 M. FABII QUINTILÏANt
dico quia severiores sequi placet leges, pro patre
fratre, amico periclitantibus; tametsi non mediocris
haesitatio est, hmc~u~:<:ce proposita imagine, inde pie-
tatis. Nihil dubll relinquamus sit aliquis ins!d!arus ty-
ranno, atque ob id reus; utrumne 1 salvum eum 2 nolet
js, qui a nobis ~nitur, orator? an, si tuendum sus-
ceperit, non tam falsis defendet quam qui apud
4t judices malam causam tuetur? Quidsi 3quaedam bene
facta damnaturus est judex, nisi ea non esse facta con-
vicerimus non vel hoc modo servabit orator non inho-
centem modo, sed etiam laudabilem civem? Quid si
quaedam justa natura, sed conditione temporum in-
utilia civitati sciemus; nonne utemur arte dicendi, bona
4~ quidem, sed malis artibus simili? Ad hoc 4 nemo du-

sequi placet ~M, seorsim dicta quidem I))am transpositionem, mo-

etprœoceupataibiexistimentur,
quum vera eorum ad normam lo-
gices sedes sit post verbum peri-
c/ttontttu!. Omnia autem pleniori-
bus verbis sic esse explicanda: "Ne-
« que hoc ita dico, quasi pro patre,
fratre, amico periclitantibus re-
veraque noxiis contra veritatem
et justitiam dicere liceat seve-
riorem enim in talibus legem se-
qui mihi etiam placet tametsi
'rnon mediocris hacsitatio sit, ipsa
pietate contra justitiam nitente
ut faeDe fortasse sit in hoc etiam
n génère causam fingere, quœ ple-
« risque ad demonstranda illa satis-
«faciat. Sed ponamus exemplum
extra omnem dubitationis ansam
"positum."Esseautemhancve-
ram sententiarum seriem, mihi qui-
dem plane exploratum est neque
breviloquentiam in illis, neque hoc
dico pro patre, etc.,moratarum
quemquamjudico, immo ne ipsam
do pro quia scriptum esset nam.
Quare integrum a)iis relinquo judi-
cium, an quia etiam eo modo usur-
pari possit, an ejus loco nam, vel
si mavis quia reponendum sit.
BCTTMANNCS.
t. Utrumne. Amat vocem Nos-
ter. Vide lib. V, cap. n, §. 28.
2. Nolet; sic Gothan. Jens. cum
editt. postenorr. ante Gryph. (nisi.
quod Basil. volet) acc. Obr. ~Vo//cf,
retiqui.Vide §. 3.~e/<°tt<~cf~u) apu~
otMm~'tM&CM,Turic. ~u~tam'caM-
sam, Tarie. Flor. Nostri dant-
alii nolet, alii )to//et. En.
3. Quid si. Turic., quodsi ~ufF-
dam bene. Mox in altero membro
quid si quidem, Turic. Flor. JttXfa~.
Turic. Matura, Guelf. ~rtt&MSs:n)~-
lia, Ambr. 2, CAMP.eumVoss.
3. A. simillima, Goth. Jens. (tac.
Gesn.) cum edd. ante Burm. exc-
Stoer. Chouet. Leid.
4. Ad hoc; sic libri omnes ante
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XIf, i 437
bitabit, quin si nocentes mutari in bonam mentem
aliquo modo possint, sicut posse interdumi conceditur,
salvos esse magis 2 e republica sit, quam puniri si
liqueat igitur oratori, futurum bonum virum cui vera
objicientur, non id aget, ut salvus sit? Danunc, ut 43
crimine manifesto prematur dux bonus, et sine quo
vincere hostem 3 civitas nonne ei com-
non~possit
munis utIMtas oratorem advocabit? Certe 4 Fabricius
Cornelium Rufinum, et alioqui ~.malum civem, et sibï
inimicum, tamen, quiautilem sciebat ducem, immi-
nente bello palam consulem suffragio suo fecit idque
admirantibus~ quibusdam respondit, cive se spoliari

Burm.qui ~(A.emarg. Basil. ob- liqui. Non posset, Turicens. Flor.

sequente solo Gesnero. Nostri ~VoH~ecoMMt.j Turic. Florent. cum
quoque Codd., Ad hoc. En. Ad Alm. Nonne ei c., reliqui. Nostrum
hoc. Est transeundi formu)a, po- econj.VideXI,3,8y.VideturNos-
testate ea, quam vidimus VI, 3, 6, ter magis amare simplex, ut modo
et passim. aliquoties posuit. ~oca~ttjTuric.
i. Qttttt, si. Turicensis (quret Advocabitur, Guelf. Ruffunt, Jeus.
dubitavit), Florent., quid si. Jehs., cum editt. posteriorr. ante Ald. ut
<~tta)t(/os., cum edd. posterr. ante iterum.
Ald. Correxit Regius. Mutari bo- .4. T'a&nctux Cot'ne/tum.ViJe Cic.
nam,Turicens.FIor.7mitare6., de Or.' tt, 66; item Gell. IV, 8.
CAMP. Inter co)tcc(/ Turic. Prius 5. 'Et a/to~m; sic Turic. Guelf.
omittunt Ambr. 2 Guelferb. cum Goth. C~MP. et adoptavit Gesn. Et
Voss. <, 2, 3. Erat profecto interim. alios qui, Flor. Et ah<~Mt,Ambr. 2.
2. 7?MC nta~M; sic Turic. Flor: ~<a~'0<~Uitt,VoSS. 3. Bta/t<jf[M)!f/0,
eumVoss. t..E(M inserunt reliqui. Jens. cum edd. posterr. ante Ald.
Et rem~)ttM<cam, Turic. Flor. Utile ~/t0<j;ute<, de conjectura Regii, re-
rei-p. (omisse St(), CAMP. Liceat, liqui ad quorum unum vel alterum
Turic. Flor. cum Alm. Vide IV, 3 quum collati sint Codices MSS., eos
83. ~t'rum tum vera, Flor. CAMP. qui silentur dixeris dare inversum
futtc t)., Ambr. 2, Guelf. Exc. hune ordinem quod mihi tamen
Santen. cum Voss. i. cum v., non fit probabile. Quem pro civem
Goth. cum Voss. 2, Vall. et editt. Tune. Flor. cum Atm. Utile, Turic.
ante AtJ. Ad aget et salvus, Turic. Flor. -RR. 8, g, eta/to~ut. Pout.
J~t ex A)mel. quoque affertur. VaU. lib. RR. 3, 5, 7, 10, et alio-
3. llostem; sic Colbert. MS. et quin. Avicula et a/t~MiW.R. t, et
Obr. curis secundis. Hostes, CAMP. aliquem. Eo.
~o'i~fcnt, Ambr. 2. Honeste, rc- 6. Tf/~tte a~nti'ranfittM; sic nos e
 438 M. FABII QUINTMjIANt
malle, ~uaw ab /t0~<e~en:re..lta', si fmsset orator, non,
defendisseteumdem RuSnum vel manifesti pecu!a;tus
~reum? Muita dici possunt,~ similia, sed vel unum ex
iis quodlibet sufHcit non enim hoc agimus, utistud)Hli,
quem, fo.rmamus;, viro, sa&p.esit faclendum sed ùt, si
talis~ coegerit r,atio, sit tamen. vera 6nitio, oratore~
45 e~e virum, bonum, .dicendi perttMtn. Praecipere~ 4 veroac
discere quomodo. etiatn probatione.~ difËGilia tracten-
tur, necessarium est.: nam fréquenter etiam opumae
causae simUes sunt malis., et innocens reus mult-is, yen-
si.mtUb.us.~premitur: quo fit, uteadem.actionis.ratipne
d.efeadendus sit?, qua,, s'ilnocens esset. Jammnumera-

conj. At'llfe adm."Turicens. Flor. ad traetotttt)', sed conjunctum voci

CAMP.Atque id adm., Gothan. cum
re)iquis,utsnspicor,quosafot«:
a</nt. dare Burmannus refert, ante
.Basil. ~~ouc id neiranti.bus, ~e!ict,ui
nimis operose. Spoliare,,CAmp.
t. Jt< si; sic Turic. Flor. CAMP.
cum edd. (de Jens. tacente Cesn.)
ante Ald. Hic inserunt reliqui.
3. foMttnt. Jens., poMcntj cnm
edd. ppsterr. ante Gryph.'JFx'.tts;
sic Turic. Ambr. 2, CAMP.Gothan.
Jens. (tac. Gesn.) cum editt. ante
Basil. Ex /tt!, reliqui. Viro re !tt
~actet!(h., Turic. Flor. ~pe tantum
~omittitCAMp.
3. Si talis. Malim si ta~a. [Mihi,
ob nexum sententiarum, pra:stabi-
lior videturvulgata, in quaverbum
spectat ad oratorem. BurTM-J
J'rfPCtpere. Guelf., pra'ct~ue
(vide VI, 5, 2) omissis mox necM-
Mnttm est. Sed Tarie. Flor~, neces-
sario est, cum Almel. ~Veccsïe est,
Goth. Jens. eum edd. posterr. ante
Gibs. exe. Atd~ (vide V, tp, 69).
Tuentur Nostrum Ambr. 2, CAMp.
5. ~ro<)atfone. Cave hoc referas
~t~ct7t<t accipe /!ro&atu ~t~ mo-
nente id jam Badio. Neque velim
scrIbipro!'attont.Vide Drakenb. ad
Liv.XLV, 30, 2.
6. ~en!t)Mt/t&u!. Bis Amb~.
Eadem rc~o~~tonM <ïccoM?MOt~<ï-
ttOtte, Obr., mira libidine.
~e~en~en~u~ Hf, sic Turicens.
Flor. Guelf. CAMP.Goth. Jens. (tac.
Gesn.) cum editt. ante Stoer. ace.
B~oU:S. J., reliqui., CaM~Min aliis-
Turic. Ffor. (sed
~Me,t'tt ft/tt~uec.,
htc npnnisl.seme)).nnttpost opi-
.n)0))M inserit CAf~p. Et ante, con/
omittunt Ambr. 2 Guelferb. cum
Voss. 3, Bern. ~e~kntur, Tufic.
F)pr. So)um cott~mtattfut' dat.Obr.
non ex typographi quidem sphal-
mate. Pf referet, Turic. FIor; 0~.
ferret, Ambr. 2. U. r.ere(,Gue)f.
.F!ectn(ur, Guelf. cum Gotb. Ob<
Oraho non manente h., Turicens.
Flor. CAMP. çum Bodl. et Andrea-
na..Oratio,,vero manente, e< h., ed.
Obr. Apparet, quantum nocuerit
in o desinensvocabulum. ~o~. vol.
omittit Ambr. 2.
 INSTITUTtONIS ORAT. LiB, XII, 2. 439
bilia sunt bonis eausis malisque communia, testes,
/!Merce~ AuspïCtones, oD~ïqne~ non~aitter'autem verisl-
milia, quam vera, et conftrmantup et refetluatui) q.ua-
propter, ut res feret, Hjectetur oratio, manente hpnesta;
voluntate.
CAP. II\ Quandoigltur orator; est~ t;!r ~qn~s~is au- t
tem citra virtutem.intelligi non, potest; virtus~, etiamsi
quosdam impetus. ex natura sumit, tamen perH~ienda
doctrina est ~or~ ante omnia-ot:atori'studus eruat ex-
colendi, atque omnis honesti justique disciplina pertra-
ctanda, sine qua nemo née vir bpnus.esse, née dicendi.
peritus potest. Nisi forte accedimus Ils, qui natura con- 2,
stare mores, et nihil. adjuvari disciplina pu,tant scili-
cet, ut ea qua~manu rluat, atque eorum etiam con-
temptissima, conriteantur egere doctoribus; virtutem
t. Jam /HnM!nerai)tfttt. Hic nemo, po)yt. v. 79., pag; 17~. AforM exco-
de substituendo Nam cogitet, ut, /gndt.sunt apud Kostrum, )ib. IV,
hpc imputetur negtectut i)ti nostri ~rooem.3.
scriptoris so)itp sed~am non modo. 5. ~ccedtmu!~ sic Goth. (tacente
tr~aasitum.fafjit, sed novi quid ad-~ C.esp.) .CAMP. çum Vos.s. 2.. ~c<;tdt-
jungit, signiHcatque~ra'terea, in- mm, Turic. ~cce~fMM!, Ambr. 2
tu~cr. Vide nosad V.I, 4~9' 'tem Guelf. cumVoss. 3, Bem~ ~<;cc(<
Drakenb. ad Liy. ~t, 3~, 8:. mu! reliqui. qui, Ambr. 2. Cut,
2. Inscriptio CooïtMcctï~ï OM- solum Turic.
tort <jfuttu.<mQfM~omtantttr, Turic. 6. Ea '?M<B;sic Turic. Hpr. cuni
Ambr. 2 (hic tittens unciah) Gue)f. Almelov. Qm~em inserunt re)tj]ut.
(hic /ormcntur) Goth. (hic c. esse ~tattt at~u<EM''unt, CAMP.7!~erf
o.oy?Hentttr). Ut Gothan. etiam <foc< Turic. Fior. A)nbf. 2,, Guelf.
Jens. cum, edd. ppsterr. ante Obr. cum.Voss. 1., 3,, Bern; Qu.o !tt'At<,
ace. Bu~m. Capper. ln F)or. nulla Turic. Quo ad eos, Turic. Qupd ad
memoratur. <An)br. 2, Guelf. Exc. Santen.
3. T~ttur. ffr. Turic., t~ttur at eum.V.oss. Bern; .~cqet~t, CAMP.
OMtores ftr. Quid hoc ioco s;gnifi- eum.edd. ante Bad~ -~cce</er< Basil.
cetnota, nonexputo. Oratoftante qui et/modo qftfoad.jpnqtim. Otu.
omnia, CAHp. ~co~ent/a, Turic. illab. omisso et Ambr,. 2, Guetierb:
Fpnesttm utt~ue, Ftor. Qua omnia, Goth. (tac. Gesn.),cumyqss. ),~ 2,
cur !'qmu!, Turic. 3. ~Vatt tumus, CAMP.cum Goth. et
;{. ~rttts. ~octfttta Mt.Vide h-BC edd. (nisi quod.Jen~. Tarv. nacft)
etiam citantemVatkenaet'. ad Hip- ante.Stoer.
 44o M. FABII QUINTILIANI
vero, qua nihil homini, quo ad deos immortales pro-
pius accederet, datum ,est, obviam et illaboratam, tan-
3 tum quia nati simus, habeamus. Abstinens erit,
qui
id ipsum', quid sit abstinentia, ignorer? et fortis, qui
metusdoioris,mortis, superstitionis, nulla ratione pur-
~averit? et justus, qui aequi bonique tractatum~, qui
leges, quae natura sunt omnibus Jatae, quaeque proprix
populis et gentibus constitutae, nunquam ~erudidore
aliquo sermone tractarit5? 0 quam istud parvum~ pu-
4 tant, quibus tam facile videtur Sed hoc? transeo, de
quo neminem, qui litteras vel primis, ut aiunt, labris

t. Qui. id ipsum. Omittere dici- quan) in mo~o illo modo termi-

tur Flor. Sed Turic. quid i'~MMm
post quae repetit ex anteeedd. haec
<aMht;Tt quia. abstinens enf, et
continu pergit ~Mt'(<sit a. Aut tK!-
tur librarius Ftor. Codicis, aut'is
qui hune contulit, eamdfn) rëpe-
titionem ante oeulos habens, aber-
ravit. Sed id )~!Mm abest a CAMP.
Goth. Voss. 2 et edd. ante Basil.
quorum Jens. (tac. Gesn.) Tarv.,
~ut'c~ttM sit.-Nostri qui id ipsum,
except. RR. 8, <), qui omittunt id
ipsum. En.
2. Ignoret; sic Turicens. F)or.
Ambr. 2, Guelf. Exc. Santen. Guth.
(err. Gesn.) cum Alm. Voss. t, 2,3,
Obr. Ignoraret, CAMP. quod sibi
repertum correxit Regius ignora-
)'t(, obsequentibus reliquis. Ratione
~uf~attOKt!, Turic. Flor. cum Alm.
ex errore illo perperam continuan*
di; vide V, 9, )3. punnat/ent,
Goth. (tacente Gesn.) eumVoss. 2,
Gryph. 1536. Vide VU, t, n.Mox
virtus pro~mtM~ Guelf.
3. Tractatum. iractarft. Hic
quidem insigniter sui oblitus erat
Poster, et gravius etiam peccavit
nato o IX, t ~5. Tractatum au-
lem <pot« dicere inprimis amat, ve-
lut hic 15, 16; XII, t, 8; V,
)0, ~3 J 18. In génère de dispu-
tatione philosophica hic S. )g trac-
tatum.
Nunquam eruditiore; sic nos
e conj. Nam Turic. Fior., quam e.,
cum Alm. ~Vum e., Ambr. 2. Nun
c., Guelf. Non e., reliqui.
5. Tractarit; sic Flor. Ambr. 2,
Guelferb. CAMP.cum Atm. Voss. 3.
'Tractauertt, reliqui.
6. Parfum; sic nos e conj. Pa-
vorem, Turic. Flor. cum Almelov.
Parum, reliqui. Vide t, t, t8. Qui--
bus non facile, Jens. Tarv. Q. tam
tton~ Locat.Ven. Ruse.
7. Hoc. R. 7, hos. Avic. Poul. R.
3, Aa'c. Caeteri hoc. ËD.
8. De quo neminem. dubitatu-
tTftn puto. Quid igitur censés illos 1
Fabi, qui virtutem doceri negarunt
gravissirniveterumphitosophorum?
Sed quivirtutis artém nullam agnos-
cerent, ii Nostro videbantur quates~
qui nullam etoquentise.Vide Hb. !I~
cap. ~t, §. 3.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, 2 44'
dégustant', dubitaturum puto. Ad illud sequens prse-
vertar3, ne dicendi quidem satis peritum fore, qui non
et naturae vim omnem penitusperspexent, et mores prae-
ceptis ac ratione formant. Neque cmm frustra in ~tertio 5
de Oratore libro L. Crassus cuncta, quae de ce~nc~u~o,
vèro, bono, deque iis, quae sunt contra posita, dican-
tur5, propria esse oratoris affirmât, ac philosophos,
quum ea dicendi viribus tuentur, uti rhetorum armis,
non suis. Idem tamen. confitetur, ea jam esse a philo-
sophia petenda, videlicet quia magis haec illi videtur in
possessione earum rerum fuisse. Hinc ettam iUudest, 6
quod Cicero pluribus et libris et épistolis testatur, di-
1. Degustarit. Ambr. 2 degusta- dant alii ~ifB~erf~t', alii )'e~er<ar.
ret, cum Voss. t. Degustaverit, Go- Mox atii formant, atii~nnaftt. Eo.
than (tac. Gesn.). aliud, CAMP. 4. Tertio de Oratore libro. C. )g,
2. Ad illud. ~x'œfMar. Dupli- 2~, 3), postremo tamen maxime.
cem disciplinae moralis utilitatem 5. Dicantur; sic Turicens. Flor.
descripserat S. t. J//u~!e~uen! pla- Ambr. 2 Guelf. CAMP. cum Obr.
ne sic dicitur ut IV, 5, !3 ~rfB~frtt Dicuntur, reliqui. ~f~rmate philo-
est potius se conuertere, quod Pli- sophos, Turic. qui volebat,'opinor,
niorum uterque (vide not. seq.) a. et ph. Mox cum ad die., Turic.
usurpat, et videtur hujus maxime Flor. cum Alm. Uti rhetorum omit-
œtatis fuisse, ut docent lexica, tit Florent. sed lacuna relicta. Jam
quamquam Horatius jam posuit philosophia, Turic. Flor. (quam-
Serm. 3, 38. quam ab hoc abesse a diserte non
3. PtWMrfftr, sic Ambr. 2 (nisi monetur) CAMP.cum A)me). Magis
quod pre), Obr. J'rtEuerta(, Guelf. h. i. videtur t<t omittunt Turicens.
Revertar, reliqui. Pro sincera illa Ftor. cum Almelov.
scriptura,quam et Burmann. tuetur 6. Cicero. tMtatMf.Loca demon-
ad Gronov. not. in Plin. XXXVIII, .strare longurn est. Sed ex epistolis
8, ablegans, deserendi fuerunt vel velim piura mihi in promptu esse.
optimi Codd. Nec pro ne Turicens. Nunc unum, quod hue traham,
Flor. CAMP.Satis omittit Guelferb. reperio in epi.stola-ad Catonern (Fa-
Fore omittunt Turic. Flor. CAMP. mii. XV, 4, extr.), ubi et ab illo et
Moris, Flor. A/orum, CAMP. For- a se ipso pbitosophiam in forum
mat'et, Flor. T~rtnant, Goth. (tac. atque in rempublicam deductam
Gesn.). Firmavit, CAMP.Vide X, t, esse ait. E libris magna exemplo-
t; et Drak. ad Liv. VIII, 35, o. Hic rum copia suppeditat, et hoc qui-
quidem fonnare, tenui discrimine dem de juncto officio phUosophi et
tamen, praestat. Nostri Codices oratoris, de Orat. III, 15, ubi vide
 44~ M. FABII QUINTILIANI
cendi facultatem ex intim.is sapientiae fontibus ûuere
ideoq;ue atlquam.diu praeceptores eosdem fuisse mopum-,
atque dicendi quapropter haec exhortatto,mea,npn eo
pecdnet, ut esse oratorem,' pbitosophumvelim q,uando
non alia vitae secta longius.a civUlbus ofâcus, atque ab.
7 oirnn: munere orato'is recessit. Nam, quis pbHosopho-.
rum, aut in judici!s~ fcequ.ens, aut clarus In çoncioni'-i
bus fuit? Quis denique in ipsa, quam maxime pl.en-.
que pr~ecipiunt, r.eipubHcas administratione versatus,
est? Atqui4ego Htum., quem Instituo, Romanumquem-.
Nostri t, proœm. i3, sicuti et in velut UttatM/ant,yt(~ten~atK, ii~r<B-
omni hac cum phitosophis quasi cf~o dictum putaverunt ve)ut !ua-
Jite. Jn~bnh&u<m~ten«<c ad partes dere, ita ut in recepta seriptura
vocandus locus Tuscul. 1,3, extr.; phitosophi illi rcip. admmistratip-
item quodammodo Orat. cap. 2t. nem.suscipiendam prœciperent. Et
–jE't <t&nï; sic Turic. FIor. CAMP. usurpatur. ita sane.vefbum, utf,
cum Almelov. ~fomittunt reliqui. t, !6. Idem pneceperunt, it~m §.
Epistolis omittit Guelf. ~/t<~ua)t(/o 3~; f, t0, 23. Si. studium (mu-
diu, C.tMp. Hoc exertatio, Turicens. sices). p)'Œct~'e)'ent, ibid~ 3),.
~~c cohortatio, Guelf. Exc. Sant. hane a ntC~rfEc'pt. Sed est et oWent
~ea mox abesse dicitur ab AtmeL pt'<BCtperepro a. ~ocere, ejus pra:-
Voss. 3. Mei libri non desiderant. ceptadare,utNostroX,t,6c),
t. Oratorem p/ti7oM~~u"t. Quod qtta; pr~ECtptmus, et Ovid. Trist. H,
hic Gesnerus aguoscit Domitiani 486, ar<em nan~t ~nBc'~t't.; nam
demerendi studium de co egimus oratoriam artem prtBc~ere, qupd
ad f, prooem. !5. Pithœus commo- ex Nostro ponit in 'Ehesauro Ges-
dum demonstratMac''obii verba in nerus, non invemo. Frequeotins eo
Somn. Se. H,) y a Soli. tamen est ~)'ŒCf/?oe de arte, ut mox
sapien-
« tKe otio deditos ut abunde Grxcia
§. g.Muhi au~em phUosoptn reipur
tulit, ita Roma nescivit (quam- btica; admintstrando; praecepta de-
quam ibi mendose vulgatur non deruat, Phormiones quidam Han-
neïCtftt, quod inepte tuetur Pon- nibatem instituentes visi iMi nostro.
tanus). Vide et X!, t, 35.. praeceptori, qui aversatur umbra-
2. Aut tn~tt~;Ctt!. Habent acjud. tiles doctores. Vide. quanta elo-
Turic. (qui etju<~tCM) Flor. P~srt- quentia ouoso's istos doctores in-
que eorum vitandam ~r~o~ttoit ex sectetur Cic. de Re Publica, hb. I,
prœpostero Regii monitu Bad. Ba- init. Illud praistantissimum opus a
sil. Gryph. Gibs. Obr. Roll. pra-ter recentioribus desideratum nuper.
aliqupt edd. Burmanno memoratas. inYenitin.Tatieanabib)iotheca,et
3. Quam. pt<BC!~)unt. Qui hic primus edidit D. Angelo Mai. En.
inserendum desiderarunt, ~t~Mf; sic Jeus.(tac.Gesn.)
aliquid
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, 2 443
dam velim esse.saplentem qui non secretis d!sputa-
tiombus, sed rerum experimentis atque operibus, vere
ciyitem virum exhibeat. Sed quia deëërta ab Ms qui 8
se ad elpquentlam contul~ruht, studJa sapientiae, non
jam inactu suo atque in hac fori tuce versantur, sed:
In pqrticus~ et in gymnasia~ primum, mox in conven,-
tus scholarum recesserunt id quod est oratori aècessa-
rium, nec a dicendi praeceptoribus traditur, ab iis pe-
tere nimirum necesse est, apud quos remansit, evol-
ven.dts~ penitus auctoribus?, qui de u!r~u<epraecipiunt,
ut oratoris vita cum scientia divinarum rerum sit hu-

cum edd. posterr. ante Leid. ace.
Gibson. Obr. ~t~uc, reliqui vide
IX, 4, .39.; YUI, 6, 32, VlU,
proœm.y.Ë'ot7~m.,Ambr.2,
Guelf. Jens.(tac. Gesn.) Tarv. cum
Le)d..Se ante vere ins. Ald. de conj.
Regii.–Nostri atque, exc. R. 7,
qui at~M.A)ii~o.t7/Mtn, a)iieot'.En.
t. TïomaBMm. M~tentent. Non
Gra-cuti cujusdam similém; sicuti
N.osterdixitromanum~u~orem,
V)H, 3, 39. Mox exhibere, quod
Str.uitur sine se, quomodo ~r~stare
~snrpatur, defendit exemplis Bnr-
mannus, Justin. VfH, 4; XXVH, 2.
Vide e~ Oudead. etWotff. ad Suc-
ton. Vite)). '7. ~ere civilem utntm
habesett, proœm. 10; itemXt,
t,35;hic§.2i.
2. Ab his; sic Tarie. Ambr. 2
CAMP.~& iis, reliqui. De quis pro
qui !e, Turic. ~iM</tt sap., Turic.
ftor. Actus suo, Turie..
3. /)t actu suo. Ubi id ipsum agi-
tur, quod studia illa pra;cipiun[.
Ita rationem pronominis reddere
videor.
4. 7n ~of<tCM. scholarum. Pri-
mum quae apud veteres Grsecos fue-
ritphilosophia* conditio, mox, qùa*
apud Romanes, suoque tempore
deciarat.Beneantemstoieamare-
hquis sectis secernit, quoniam ea
sola non in gymnasio.
5. ~t in ~mnasM; sic CAMP. et
latet pra'positip in. hisce Turicens.
Flor., porticu sed tn~eHtm (Flor.
in ~ettM!. ta.), ~ec ftdtCtenJt, Flor.
Antbr. 2,. Nec adt'ccn~um Voss. t.
JV. adjiciendum Voss. 3. JV.. adji-
cendi, Bern. N. af~t'Ctettdt, Jens.
(tacentc Gesn.) Tarv. Trad. et ab,
Goth. (tac. Gesn.). ~& his, CtHf.
~Vece~MnmH est, Turic. Ftor. CAMP.
cum Alm. Qups umittit Ambr. 2.
6. ~M~ett~t!; sic CAMP.~O/Ct:-
di, Turic. Flor. ~o/fe)it/t. Aime).
BfO/fettdt, d~rempta a proximis
sententia, reliqui.
~Mcto~ut; sic Turic. C*MP.
.D,uctoribus, Flor.. ~/ucto)es, reliqui.
Mox pro ut oratoris Turic. Flor.
aucfontu!. ~MO~fen~H. aucto-
rtAut. Quidui sçholis audiendis ?
Dicere hoc timuit, Domitianum ne
otfenderet. Vide §. 6. WoLFFtM.
8. ~ctextta. /tU)nanantm~tte.
Nota. veterun) iapientia* deËoitio
 444 M. FABII QUINTILIANI
9 manarumque conjuncta. Quae ipsae quanto majores' ac
pulchriores viderentur, si illas ii docerent, qui etiam
eloqui praestantissime possent? utinamque~ sit tempus
unquam, quo perfectus aliquis, qualem optamus, ora-
tor hanc artem~ superbo nomine et vitiis quorumdam
bona ejus corrumpentium invisam, vindicet sibi, ac,
velut 4 rebus repetitis, in corpus eloquentiae adducat.
to Quae quidem quum sit in tres5 divisa partes, StM~ura-

vIdeC:c.dedffic.H,2;Tuscu). tem. Mox pro adducat R. 7 et apud

IV; 26. Diligenter autem hoc loco
fttf!eumsc<cn<tacomponitur.
t. ~ayor~ viderentur. Quorum
)oco,ma/ttC.~M~cA.ftdereturTur.
Si illa si </occre<ttr,Tur.Flor. Si illas
/.(<oe.,Ambr.2.~tt7<aset<tcet<
Guelf. cum marb. Basil. l'ossunt, 1
Flor. eun< Gryph. et posterr. ante
Obr. ace. Roll. t/tt)tam sine ~Me,
Guelf. Vide VI, 3, 5.
2. {/<tttam~uc. Mtt~tfam. Poste-
rius recte tuetur Badius contra Re-
gium ne~antem citra negationem
poni. Sed ea ipsa est in interroga-
tione; qnatem frequentissimam de-
monstrat idem Badius in illis en
erit tttt<~[MtmIlle Jt'es, Virg. Eclog.
Vin 7. De hac forma Burminnus
ablegat ad J. F. Gronovium ad Liv.
XXX, 21, 8. Sed tractavitjam Ery-
thriBUS in tndiceVirgit. v. ttn~Mam.
Optime utt~ttam restitutum Ovidii
versuiAmor.J,6,25,abHeinsio
monet Burm., ubi sane nulla nec
negatio, nec interrogatio.
3. /7anc artem; sic Ambros. 2
Guetf. cum Obr. Il. partem, reli-
qui; vide Xtt, l, )6. Vulgata ob
eas qnœ mox (§. 10) sunt <M par-
tes ferri nequit. ~t)t</tc<*nt, Flor. Ad
hujus §. vocem t7<;nam~ue desinit
comnientarius Regianus. Nostri
dant alii /ta)tc artent, alii /)aHL'~a;
Burm. Locat. abducat. Eo.Hanc
artenz. Sig[nHcatphi)osop)uam, cui;
nomen ab originis suse modestia
deflexum, jamque an'ogantiae sus-
pectum (vide ï, proojm. t~) invi-
diam fecerit. Ejus autem triplicem
divisionem tetigerat in proœmio
quoque totius operis §. i5. Qua-
rum partium eadem, quae Noster
(vide VI, 2,8), vocabutaponunt
Seneca Epist. LXXXIX, et Macro-
bius in fine libelli d~ Somnio Sci-
pionis sed bic ra<tona~nt nequa-
quam, ut cum Seneca Quint:, ad
diàleeticen astringit, verum de in-
cor/)0)eM sermonem esse tradit,
quum de motu et tmmo)<a<<t<t(e ani-
m<Bdisputetur, qua: natnrati phi-
tosophiœ ab illis impertiuntur. Cor-
pus eloquentiae dicitur, cujus quasi
membra sintsingula*, quasi orator
mente complectitur, artes (vide lib.
XII, cap. t', §. 25).
4. ~e/M< t'e~et;< A)iusio est
ad consuetudinem romanam; ante-
quani enim bellum indiceretur, mit-
tebatur fecialis cum verbenario ad
res repetendas, qua: ablatae fue-
rant; eaque dicebatur c/art~atto,
id est, clara voce facta rerum rc-
petitio. Tt]H!i.
5. 7tt trcs. Flor., t<t tristis.
6. ~Vattfrn~m. taftOHa/ent.Grae-
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. XII, 2 445
.lem, moralem, rc~o?M/cm; qua tandem' non est cum
oratoris opere conjuncta? Nam ut ordinem retro agamus,
de u!tlma Hla~, quae tota versatur in verbis, nemo du-
bitaverit, si~ et proprietates vocis cujusque nosse, et
ambigua aperire, et perptëxa discernere, et de falsis
judicare, et colligere ac resolvere, quaevelis., oratorum
est~. Quamquam ea non tam est minute atque concise
in actionibus utendum, quam in disputationibus; quia
non docere modo, sed movere etiam ac détectât au-
dientes debet orator; ad quod impetu quoque ac viri-
bus et6 decore est opus: ut vis 7 amnium major est altis
ripis, multoque gurgitis tractu nuentium, quam tenuis
aquae, et objectu lapillorum resultantis et ut~ pala?s- 12
i
cis <~t<TtK)!t, a9<X)!<,?~(X)!t. CAPpER. <, <g; IX, 4, 63. Si pro est Turic.
t. Qua tandem; sic Ambros. '2, Flor. Conscise, CAMP.Vide lib. XII,
Guelferb. cumBem. Quam tamen, cap.§.20.
Turicens. QufB tamen, Flor. CAMP. 6. Ac viribus et; sic Turic. De v.
cum Aime). Qu<Btattt/em, reliqui. et, Florent. Et v. ac, reliqui. ~'tM
Agimus, Turic. Flor. CAMP.7tt ver- major, Turic. ~t's aï mo;Ot-,Voss. l,
bis omittunt Turic. Flor. Cujuscum- 3. ~yorem pro m. est, Ambr. 2,
~ue,TurtC. Goth. (tac. Gesn.). Nos- Guelf. Ripus multosque ~ur~ttu que
set amb., Turic. Flor. (hic a prima tenuis, Florent. (omissis faet.~M.)
manu !;o!cet). ~Voxceet a., Ald. Quem tenuis, Turic. Sed A)m. hic
2. /< Omittant Poul. et apud turbara narratur, qui monstra Flo-
T~urm.Voss. 3. En. rentina praeferre est putandus.
3. Si. oratorum est. Dicitur si' y. Ut vis amnium. resultantis.
si9uidem. Vide I,1,2,z t~;
Pro xt~tttJem.Vide
pro t item Luculentissima similitudo, sed ea-
H, i~, 4; et Drakenb. ad Liv. VII, dem fere alteri V, t~, 3t; vide
)3, 6. Colligere ac resolvere, quœ Xtl, to, 25. Minus hue facit, quod
manifesto sibi invicem opponun- comparat Burmannus V, 8, 2 ad
tur, prius ratiocinaudi ToS <r;<).\o~'<- quetn locum decurrendi tractum si-
~'t!f9ctt, alterum refutandi potestate milibus dicendi generibus e scrip-
aceipienda. In resolveudo, vide lib. toribus illustrat. In resultando, vide
V, cap. t3, §. t2. IX, 4, 66, 83; Xf,3,i83; XII,
Oratontm G!f; sic Turic. Flor. 10, 73; VIII, 3, 56.
Ambr. 2 Guelf. CAMP. cum Ahn. 8. Et ut. Turic. Flor. CAMP., sed
Voss. t,3,Bern. 0)'atott!est,re)i- ut. Turic. ~r<B!ttC[. CAMP., nervos
qui. Eadem nostri. Pra:terea R. vocant, cum Andreana, Afd. Bad.
8, oratorium est. En. Basil. et aliquot Burmanni, qui
5. J?n. Guelf., causa. Vide IV, eamdem corruptelam demonstrat
 446 M. FABH QUINTILIANI
trici doctores i!!os, quos 'MK~eros vocant,Tion idcu'co
discentibus'ttadunt, utus~ omnibus,'quos ~dtdtcertmt,
in -ipso lucta'ndi certamine utan'tùr (plus 'enim pon-
dere et'Srmitate et spintu agltur),'sed utsit copia~ itia,
ex qua ùnum~, aut a'iterum, cujus se occasio dederit,
t3 efficiant; ita haec pars dialectica, sive Htam dicere ma-
:lumus6 <ufa<ncem7, ut estutllissaepeet&nitionibus
et comprehensionibus~, etseparandis, quae suntdiffe-
rentia, et resotvenda ambigu)tate9 distinguendo, divi-
dendo, illiciendo, implicando; 'ita si tdtum sibi vindi-

apud Ovi!l. Amor. I, ), t8; Trist. Guelferb. C.4MF.Maluimus, Goth.

IV, 4, 4- Nostri Codices quos
ntimeros. ED.
<. Quos numeros vocant. Vide
)ib.X,cap.t,§.4.
2. Ut iis; sic Ambr. 2, CAMP.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum editt.
ante Basil. ~tt;t!,Tuncens. t7</tt'~
reliqui.
3.Quo!ji't/tCë)'uMt,'sicnosex
vestigiis Codicum. Quo dtWtcerunt,
Turic. Flor. Qu<B<~tdtcerunt, CAMP.
cum Ald. Qui didicerunt, Jenson.
(tac.'Gesn.) cum edd. ante Ald. Hi
qui didicerunt, Basil. /t qui didice-
rint, reliqui. ~t~rmttafe et'omittit
Flor., laenna relicta.
4- Sit co~t'a; sic Turic. Ftor.'cum
A)m..S'M&Mtc., reliqui, cujusmodi
nihil alibi vidi. Est pro se 'Goth.
(tac. Gesn.). Be~et-m~ Gùetf. E~-
Ctantur, Tarv. cum editt. posterr.
ante A)d. Nostri subsit copia,
exc. R. 5, qui ut sit copia. En.
5. !7tt[<m,ttuta/tertttK.e~!ctanf.
Pronomina plane sunt masculino
génère 'âccipienda et ad numeros
referenda unde eo'deducor, ut proo
'e~fiant reponere velim c~n~ant.
Vide)ib.Xt,cap.3,§.i8'.
6. ~fthmu!; sic'Flor. Ambr. a
'(tac.'Gesh.)'f'umVoss. (an a?)
~a~tmm~rëttfjui. ~t Mf tt<f/M,'Go-
than. (tacenteGesn.). Dt~erentttE,
Turic. Ï')or. CAMP.
7)M~ufa<rtcem.Vidë'!I, 20, y;
item VII, 3, t~, ubi ca~t//d(n'<, et
totum ittum ioëum a §§. '<2-t~, si-
<;uti aherum quoque ]V, 5, 25,
quibus eadem fere hisce nostris
disputantur contra ntmiam dialec-
tices diiigentiam. Libro quarto
'etiam, ut hic, secandi verbo ope-
rositas dividendi notatur ~§. 6, 25.
Quo magis concitiemnr usui huic
insolentiori sectas vires dicëndi
vide et'V, 10, go; V, tt, 3o.
8.Com~rc7'e)Mtont&u!.Recte'Cap-
per. hanc vocem illustrat rentitten-
do jectorëm ad Il, t5, t, ) t vide
nos ad XI, i, 5).
g. ~m~Muttate JtSttn~uenf/o; sic
Turic.Ftor. Ambr. 2,Guëtf. CAMP.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum edd.
ante Bad. exe. Ruse. ~Et inserunt
'reliqui. Dividendo om. Turic. ( qui
~<~eH</o inliciendo) Flor. Guel f.
cutn Atme). 0&s<aM<t, Turic. Flor.
(ut et 'Élor. 3 ,t/c't~t)t'<). ~ectan~
CAMP. Consumat, Tuncensis,FIo-
rentinus, C~Mp.
 INSTITUTION IS ORAT; LIE. XII, 2. '447
7
caverit in fôro certainen, obstabit melionbus, et sectas
ad tehuitatem sùam 'vires ipsa subtUitate consùmet.
Itaque reperias quosdam 1 ;in disputando mire calli- 14
dos, quum ab illa cavillatione discesserint, non magis
suŒceie m aliquo graviore actu quam ~parva quae-
dàm animalia, quae in angustiis mobi!ia, campo.dé-
prehenduntur. Jam quidem pars iMa ~nora/M~ quae t5
dicitur Ethice, certe tota oratori estaccommodàta: nam
in tanta causarum, sicut4 superioribus libris diximus.,
varietate, quum alia conjectura quaerantur, âtia fini-
tionibus concludantur, alia jure summoveantur5, vel
fransferantur alia colligantur, vel ipsa inter se con-
jRe~erta~ ~MOK~am.F!ori).Sànt., 4. Sicutsuperidribus; sic Turie.
'~tt0!</am rc~er; integram et di- 'FIdr. Ambr. 2, Gue)f. CAMp.cum
l'emptam sententiam efficiens. ln ~tm. Sieut. in s., Voss. 3. Ut in s.,
disputàtione et mox ett~mvero ft&t.,1 Goth. Uts., re)iqui. ~/tf! conclu-
idem. C. N&f~awro, Goth. e.A!m. (/anfttr om. Turic. FIdr. cum Alm.
Voss. t, 2, Jens. etedd. post. ante Eadem riostri, nisi quod nihil
Stoër. ~uj~et'unf, FIdrI!. Sant. Dis- 'dmittitur. En.
cesserit, Turie. 'jPMtia, CAMF.An- 5. ~ummot~antuf; sic libri mei
gustis, Turicens. /n eam~o, Goth. 'otnnes Guelférb. Gdth. CAMp.RoH.
'Jëns. ('tac. Gesn.) cum'editt. post. 'Gesn.Bip. qui!ubm.VideX!,3,~2.
ante Basil. 6. ~e7 'tran~/ernntuf. tn hisce
2. 'Qttam paf~a. de~re~endutt- technicis et veteres soteut dormi-
tur. Licëbit et hic digitum intënderë 'tare interprètes et Burmannus acc
~ad'cdnsummatissimam, qua Noster Gesnerus securi ferë transcurrunt,
si quid objicitur difficultatis. Solus
potiet, et comparandi eteloquëhdt
propnëtatem. Vide n. 'Capper. rei ipsi animum fere in-
3. QM~em. Omit. Gothan. (tac. ~tendit, qui ne hic quidem cessavit,
Gesn.). Et /)<Bcet certe, Guë!ferb. 'sed verum vidisse non est putan-
'Et hic certe, FIor. 'Et hic c cërtet dus. Monetis, 'vel esse epexegeti-
'Ambr. t.'Certë om.'CMtp. T. o. e. cum verbt summovère, quo mani-
<~ecoMmo</at(t, Ftor. T. or&forMe. festius'fiat lectori, statum transta-
accdmmo<~a(a, Bern. ?*. orator: est. 'tivum sif;nificari illo jure summo-
A~am,'Ambras. 3. T. oratorM est. vente.'Hoc autem, ut per se,fatuam
'~Vam, Guë)f.~c. Goth. Jehs. et edd. qnamdam habet facititatem somno-
post.'ahte A)d. 'rëctë improbante )ento lectori plus justo indulgen-
Bad. quia modo'htec forma prœces- -téin,-ita minime congruit duplici,
serit 'to. Tota'causarum, Locat. quod continuo infertur, vel. Neque
Ven. Ruée. enim quisquam dicét, vel. concur-
44~ M. FABII QUINTILIANI
currant, vel in diversum ambiguitate ducantur; nulla
fere dici potest, cujus non aliqua in parte tractatus
aequi ac boni reperiatur: plerasque yero esse quis nescit,
rantetuel.ducanturinterpretando
illi co~f~atttMr inservire. Tantum
unicuique liqueat necesse est Re-
censenturdiversa causarum gênera,
et quidem status, t° conjecturalis
(< ~u<Bra)tiur), 2° Snitivus(~. co)t-
c/uf/antttt), 3° legalis (~sutn'no-
veantur). Hujus quidemtertii status
mox singutae qua'stiones compa-
rent t° sy))ogismus(a/MCO/~att-
tur, vide lib. VII, c. 8), 2° leges
contrari:B (ipsa t'nterMConcurraxt,
vide lib. VII, cap. 7), 3* amphibo-
lia (in diversum ambiyuitate ~ucatt-
tur, vide lib. VII, cap. g). In hoc,
qui agitur, censu causarum faci-
le desideres t° qualitatis statum,
2° qusstionem tega)em!cr<pttetf0-
luntatis. (Vide lib. VII, cap. 6). Et
prior quidem consulto est prœter-
missus, mox proferendus in illis
Plerasque. consistant. Neque enim
attinebat probare, qua~titatis statum
iudigere praeceptis phi)osophia* mo-
ralis, quod sponte intelligitur. De
iUa autemqua*stionistega)is(!crt~<t
et uo~untatM) omissione, alla res est.
Ea profecto earerenonpoterathœc
enumeratio, ut esset intégra. Qui-
bus ita accurate, ut quidem mihi
videor, perpensis, eo adducor, ut
aliquo modo obrutam suspicerhu-
jus partis mentionem, quae ab ipso
scriptore haud dubie fuerit facta.
Namverba veltransferanturmeram
gtossam interpretor, profectam il-
lam ab ejusmodi librario, qualem
scriptorem Quintilianum Cappe-
ronnerius credidit. Accedit quod ne
probat quidem tran~ereodtappet-
Jationem Noster in hac re. Vide III,
6, 68-8~. Sed illud quoque in noS-
tri loci scriptura displicet, quod
alia prafmittitur verbo co//toatth(r.
Apparet enim, quoties alia hic po-
natur, novum signiScari statum;
cujusmodi nihil est in co~f~e)t(/o,
quo species tantum aliqua legalium
id est,
quaestionum demonstratur,
syllogismus. Neque hoc attendit is,
qui alioqui satis bene versatus est
in hoc loco, Gedoynus. Sed visus
est sibi majorem hic agnoscere di-
visionem, reddens ita les autres
e;t/!n sur les lois, dont on fait voir
la liaison avec le fait en question
par fOM'de syllogisme; plurima ille
de suo addens ad prœeisam scripto-
ris nostri in hoc loco brevitatem.
Censeo igitur loco illius alia
hic quoque vel reponendum esse.
Emendare autem ha:c tam corrupta
ne aggredior quidem, quibus, me
quidem judice, et adjiciendo et sub-
trahendo nocuerint librarii. Sen-
tentiae consuletur talibus fere: sum-
moveantur, «tue~ aliud tcnptunt
o~te)t<~att<r(stve mavis sit) voluntas
alia, ~e~a<t'guaco//tyantur, etc.
Non aliqua in parte; sieCAMP.
N. aliquam in parti, Turic. N. a. i.
parti, Flor. /n parte non aliqua,
Goth. (tac. Gesn.). N. p. i. a., re-
liqui. ?'r<!ett<B~m,Turic. rractaae.,
Flor. cum Alm. 7}e~en'antttr, Tu-
ricens. Flor. Reperiaittur, Guelferb.
cum Jens. et edd. post. ante Stoer.
ace. Gibs. Obr. Roll. pessime igno-
rata ratione genitivi in (Bout ac &o-
ni. Qut!ne!Ct'a<,CAMp. Sola omittit
CAMP.–Nostri r~enatMr, exc. R.,
)0, qui rf/)frMnf)tr. Eo.
 INSTITUTIONIS ORÀT. LIE. XII, 2. 449
quae totae in sola qualitate consistant? tn consHIIs'vero t6
quae ratio suadendi est ab 1 honestiquaesdone seposita?
Quid illa etiam pars tertia quse./<ït<dc!n~< ac vitu-
perandi officiis continetur? Nempe in tractatu recti pra-
vique versatur. An de~u~orf:<u~:ne, a6~:nent!'a, '7
temperantia, pietate non plurima dicet oratoi-?Sed ille
vir bonus, qui haec nou vocibus tantum sibi nota" atque
nominibus aurium tenus In usum iinguae
perceperit,
sed qui virtutes ipsas mente comptexus ita sentiat3, nec
in cogitando~ laborabit, sed, quod sciet, vere dicet.
N~tt
ouf~~f~o~c Turic. Ftor.
I.~<a&<ytMM«one.HaLentMt est 3. &tttf<:t; sic Tune. Flor. C.tMp.
absti 9ucestione Turic, Flor. E. ab Setitiet, reliqui. Nec ))t agendo co-
honesta q., Voss. t, 3. Qui t;t /<Bft'tt'a gitando, Goth. (tac. Gesn.).
~tt0' /att~ Turicens. Flor. (sed hic Co~t~n~o laborabit; sic Tune.
let. et que ) Quin <.p. t. t. Flor. (nisi quod solito uterque er-
Ambr. 2 Guetf. cum Voss. t, Bern. rore.f;t); ita inserunt reliqui,
Jens. etedd. post. anteGfyph. (nisi manifesto repetitum ex proximis;
quod Basil. Gryph. l536, Vidov. quamquam Badius non ita hic quo-
~tttnettam t~<t). Quid honesti nu<B que interpretatur non multum.
laud., CAMP. mire. Quid autem, Quodsciret, Turic. Totus hic sermo
prœter hune, so)us vindicare vide- parum videtur exploratus esse a
tur Goth. nisi quod Turicens. qui, VV.DD. Qui,quum~n(t'ettegant
quod fere cum quid permutatur. omnes, eontinuarecognatur, quid-
Ncc video, quomodo aliter proce- quid hic tribuiturviro bono, et soli
dat ista per nempe inducta senten- pronomini qui appticare, ut ver-
tiae absolutio. Vall. lib. a sec. bum ipsum sentetttiac repetendum
manu antiqua RR. 8, g; quid illa sit ex illo dicet in quaestione prae-
etiam par!. Caeteri outn illa etiam cedente posito, quasi ita illi res-
pars, ED. pondeatur "dicet quidem orator,
2. Tantum sibi nota. Turic. Flor., « sed ita demum dicet, si fuerit vir
tantum si &o))a nota, cum Almel. bonus, qui, etc. In hac autem
T. sed n., CAMP.Tenus ac in, Turic. ille non placet, positu saitem aman-
Flor. C~MP. cum Alm. Andr. Ald. dandum-post bonus, et ne sic qui-
pravo counectendi studio, quum dem satis clarum. Hane difficulta-
neque copula indigeat sensus, et tem mecum qui senserit, senten-
haec ipsa corruptelam arguat. Vide tiam integram in hisce re(luiret,
XII, 1, 2g..ttn~uŒ, Turicens. Flor. verbo suo principalinon carentem;
Ambr. 2, Guelf. Goth. (tac. Gesn.) eaque potiemur, si pro sed quod
CAMP.cum A)met. Voss. 1 2, VaH. sciet scripserimus et< s. unde tegi-
fereeperat, Turic. Flor. cum Atm. tima illa nascetur copujarum nec.
~Et<j;Mt,Turic. FIor. e< structura. Sic perceperit. sentiat
4- ~9
 45o M. FABIt QUINTILtANI
j8 Quum sit omnis generalis quœstio 'speciali potentior,
'abso)vitsubjectum,idest,eum,
dequo agatur, virum bonum, quem
deiticeps Noster dicat "née labo-
<'rare,e(dtcere". Si quis tamen
sed maluerit propter opposita /a&o-
)'t!):f/t et vere dicendi verba, eL suc-
eurretscripturaGo(hana,undeha;c
eruat nec in agendo nec m co~
tando laborabit. Oneratur sane tri-
bus sed ha'c Nostri oratio sed hoc
ferre didicimus; nec quidquam pro-
ficit Turic. et qui virtutes exhibens
pro sed f~. v. Attendere autem decet
venustam locutionem aurium tenus
ntU!um<tn~u<B,u).)[demonstratur
transitus ille celerrimus severa' de
moribus et virtute doctrinx; ab aure
ad os, pectore anirnoque nequa-
quam contactis. Vir malus dieendi
studiosus arripit quaecunque dejus-
titia audierit, ut mox deblateret ea-
dem. Nec satis illi, qui h);~u<t scri-
berent pro ~)t~u<B~ eepërunt usum
<ttt~u<B, quaijam cœpit in ~u<B!ttt
esse (vide I. Pro. t3), quœque hic
cum aliquo contemptu dicitur, ve-
lut mercenaria vox XII, t, zS. Qui
« autem ita sentiat sicut loquitur »
is demum audiendus est de virtute
dicens;dicitenimfere,idest,seu-
sibus ex ipso animo promptis, qui-
que sibi ipsi ûdem faciant apud
auditores; vide IV, 2, 38. Superest
ut moneamus, non illud ante voci-
bus commune esse toti sensui, non
adhœrescere soliparticipio nota,aut
particuta; tantum; quare propaga-
bimns negationem adverbumipsum
perceperit, cui deinde respontlet
sed. ita sentiat. Hane nos struc-
tura: rationem tollendis ahquot,
qua* mâle haec distinebant et sepie-
bant, virgùUs planiorem fecimus.
Certissima est ha:c quam Spal-
dingius instituit sentcntiarum dis-
tinctio. IIludtnmen observe, eos
qui~e~ftethucusque!egebant,et
ipsose)audereibisubjec<umpo-
tuisse, quum futurum ( in quod'
tempus verbum quoque perchent
trahi poterat) non minus tegitimum
sitin tali sensu, etQuintihanoper-
quamfami)iare.Sedobperspicui-
tatem et librorum auctoritatem me-
rito hic pra'tata est forma conjunc-
tivi. In altero vero orationis mem-
bro mihi pra;cedentia diti~enter re-
tractantiomnia, utnunc teguntur,
sana videntur. Agitur enim in hoc
capite de phDosophorum doctrina
potissimum et arte, quam oratoris
propriam esse contendit Noster
quod postquam hic quidem in sin-
gulis ethices quaestionibus rlemuns-
travit, digreditur in superius illud
de proUitate caput, obiter quasi
monens, virum bonum non nota
tantum et in memoria habere haec
omnia, sed supersedere etiam posse
in actionecogitanditabore; quum
propria sibi sint eadem et insita.
Habeshici))udc<Mn:, quod cum
negatione coaluitin particulamnec,
quœ recte nunc alterum orationis
membrum orditur. Non deerunt
etiam fortasse qui Cothanam illam
scripturam in ej'e«(/o cogitando ab-
jicere notent; nam hoc urgeri po-
tissimum debuit, t)[ ipsa actione
coottfïH~o/a6orareinos,quinon
revera sint viri boni. Sed dictionis
suœ adeo negtigentem Quin tifianum
nngëremihinonpossum,uteam-
dem gerundii formam diverso sensu
copularit; quare si ratio est haben-
da illius scriptura*, aut inter agen-
Jum corrigatur, aut saltem verbal
transponantur ita nec ttt agenda
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, 2. ~5f
quia universo pars' continetur, non u tique accedit
parti, quod universum est2; profecto nemo dubitabit,
generales quaestiones in illo maxime studitirum more
versatas. Jam vero quum sint multa propriis brevibus- 19
que3 comprehensionibus ftruenda, unde etiam status
causarum dtcitur~n:<m; nonne ad Id quoque instrui
ab ils, qui plus in hoc studii dederunt, oportet? Quid?
non qusestio juris omnis, autverborum proprietate, àut
aequi disputatione, aut voluntatis conjectura continetur?
quorum pars ad rationalem, pars ad moralem tractatum
redundat.Ergo natura permixta est omnibus istis oratio, M
quae quidem oratio est vere:~nam ignara quidem
laborabit cogitando. BuTTMANNUS. facile efficitur, eum, qui in dicendo
Quum sit otn~it~; sic Turicens. se nunquam destitui volet, genera-
C. autem o., Guelferb. cum Goth. libus quœstionibus opëram dare de-
Voss. 2, Jens. et edd. post. ante bere neque quisquam dubitabit,
Ald. ace. Bad. C. autem sit o., C~Mp. cas in illo maxime, quemgra'ciphi-
cum Ald. Basil. C. sit autem o., re- losophi praeferebant studiorum
liqui. Qua pro ~fMMTuric. Flor.- more quam subtilissime semper
Avic. Poul. Va)). lib. cum sit autem tractatas esse. Ita hac si explica-
omnis. Te sit omittunt Caeteri. ED. mus, non solum in illo more (pro
t Pars. uit~uc. Tur. Flor., pars quo ne quis tentet genere, cautum
utique continetur. Rell. utique ôm. Yû)o) nëmo ha'rebit, sed etperfee-
Quod in unn)., Voss. t. Est omitt. tum t)erM<axt)on sine ratione adhi-
Turic..Dtt&t<aMt, Tur. Flor. CAMp. bitum a~hoscemus, quod pro ver-
Yersatis, Tur. Flor. ~erH'ta!, Guelf. !0''t positum et ipse cùin Spaldin-
2. Generalis <jfMa'!(!'o. quod uni- gib, antequam cum Bœckhio haec
versum est. Cave in his potentior communicarem, mirabar. BcTTM.
'accipias ea vi, qua usurpatum est 3. ~r~t&tt~uc. Turic. Flor., bre-
X, t, t'y, et alibi, ùbi ad causas Mt~ue c. ~!ttte)t(/ Guelf., brevibus
vincendas refertur. Quod quum ipsi c. finiènda, cum Voss. 3. Finiti-
Spaldingio hic acciderit, turbatum mus, Cnip. ~& At's, Turic. CAMf.
hic aliquid putabat. Sed potcnttor Studio, Flor. cum Atm.ui dis-
dictum hic philosophico sensu ¡ positione, CAMp. pro aut Turic.
ptus enim valet generalis qnœstio Pars ad rat. om. C~Mp. Parum ad
et piura efficit, eo quod ptura com- nïôr.~ Ambr. 2, cum Voss. ï.
plect.itur. Illud porrô, quod in qua- 4. Quœ~utJemorafto.Om.Turic.
que materia universum est, non Flor. cum Atm. Loquacitatis erit,
utique accedit (~<tcn, sic optime Ftor., posterius cum Alm. Utique
Hoeckhius) parti. Qua* quum ita sint, vel, Turic. CAMp.(sed hic priusdi-
~9
 452 M. FABII QUINTILIANI
hujùsce dbctrinae loquacitas erret, necesse est, ut quae
vel nullos, vel falsos duces habeat. Pars vero net(Kra/
quum est ad exercitationem dicendi tanto caeteris ube-
rior, quanto majore spiritn de divinis rebus,'quam hu-
mams loquendum est, tum illam etiam moralem, sine
qua nulla esse, ut docuimus 1, oratio potest, totam com-
plectitur. Nam si regitur providentia mundus, adini-
nistranda certe bonis viris erit respubHca: si divina
nostris animis origo tendendum~ ad virtutem; nec
voluptatibus terreni corporis serviendum. An haec non
frequenter tractabit orator? An de auyuri~~ responsis,
~e/one denique omni, de quibus maxima saepe in se-
natu consHIaversata sunt, non erit ei disserendum, si
quidem, ut nobis placet, futurus est vir civilis idem!'
Quae denique intelligi saltem potest eloquentia homi-
a'i Ilis-optima- nescientis? Haec si ratio nemanifesta non
essent, exemplis tamen crederemus siquidem et Peri-

remptim). Hebeat, CAMP.De cm. 7dent omit.tit C~Mp. Nostri jam

Tarie. Ambr. 2, Guelf. CAMP.~o-
~'te)t~ttmex<,Turic.F]or.Ambr.2,
Guelf. CAMP. cum Voss. 3. Sed hue
non videtur facere compositum;
vide IX, i}, !~y.– Qufc~ui'f/em ora-
tio est vere. Eodem redit haee ex-
ceptio, quo locus elegans X, y, 12.
Mox autem pro ignara quidem
matim ignara ~utBf&tm. M
Ut~ocutmtM. Modo t5.
2. Si regitur providentia. Vide
Tif, 5, 6.
3. Tendendum ad virtutem. Tu-
xicens. ( quamquam hic tenendum,
cum F)or.) CAMP., ad virt. tenden-
dum. In Turic. tamen noster ordo
per notam reponitur.
4. ~4;! (/eau~urtM~-sic CAMP.Jam
il. a., reliqui. /utxro!!ed ~t'r,F)or.
(/eau~ttr'M, exc. HR. 7, 11, quidam
f/eaMjfurum. Pro omni Poul. omni-
bus. En.
5. QM<B</enM/ue. saltem. Quum
interrugatiu sit instar negationis,
facile intelligitur saltem, vatens
~ttt</em. Vide VI, 5, t5.
6. Atttonc. Turic. Flor. Ambr. 2,
Guclferb. Goth. (tac. Gesn.) CAMP.,
rationi. Turicens. Flor., saltem pro
tamen, cum Alm. Periclem, accu-
sativo romane, ad unum omnes
mei; quarc nihil mutare sum au-
sus. Pervenerunt, CAMP.; p)acet.
Historicum cfMm uberrimum, Tur.
Flor. postremum eum Alm. Etiam
omittit C.tMp. cum Goth. Nostri
rattont~ except. R. 3, qui ratione.
Iidem tamen. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, a. 453
clem, cujus eloquentiae, etiamsi nulla ad nos monu-
menta venerunt vim tamen quamdam incredibilem
quum historici,, tum etiam, liberrimum' hominum
genus 2, comici veteres tradunt, Anaxagorae physici
constat auditorém fuisse et Demosthenem principem
omnium Graeciae oratorum, dedisse operam Platoni.
Nam M. Tullius 3, non tantum se debere scholis rheto- ~3
rum, quantum Académies spatiis, fréquenter ipse~ tes-
tatur neque se tanta in eo unquam fudisset~ ubertas,
si ingenium suum consepto fori, non ipsius rerum
naturae finibus terminasset. Verum ex hoc alia mihi
quasstto exoritur, quae sëcta conferre plurimum elo-
quenttae possit quamquam ea non inter multas potest
esse contentio nam inprimis nos J?p:curtM~a a se ipse 24
t. Liberrimum. ~nm, comici. communi fama, sed Cicero de se
Vide! t6,t();X,f,82.De<ymfm ipse testatur.
et fttm vide IV, t, 66. ~tsto)'<eo- 4. Te~tatur; sic CAMP. Testatus,
)tt;7t, qui testati sunt pra~stantiam Turic. Flor. yestn(!M est, reliqui.
eloquentiae Perictea;, maximus Thu- Fuisset ubertas, Turic. Flor. Ambr.
cydides. Zt6e)-rt)Mt, nihilerantadu- 2 idem, sed omisso etiam antea se,
lationi daturi, et tune ipsum con- CAMP. cum Voss. t, 2, 3, Stoer.
ftc;n&nn<Mr. Vide etXtf, 10, 2~, Chouet. Leid. Fuisse M&erta<e:
ubi Demosthenicœ J'omTit'ro! origo Guelf. ~{erum om. Gue)f. ( qui et
Platonica iterum demonstratur. Hoc natura) cum Goth. Inter multos,
autem de philosophis doctoribus CAMP.cum edd.ante Basil:–Nos-
oratorum sumpsit a Cicerone Orat. tri testattt! Mt. Mox~tftMet ttherta:,
4. exc.V.i)i. ]ib. RH. 8, (), (jui~uf/M-
a. //b)):!ttunt ~e;tM!;sic Turicens. !e<Mt<'r~,etR.tO,qui~t<tMeM.
Flor. Guelf. G. ~.) reliqui. Gra'CtfB Te rerum omittunt Vall. lib. a sec.
oratorem, Turicens. Flor. CAMP. manu Ht!. 8, 9, )0, t t. ED.
3. ~)f. Tullius. testatur. Facile 5. ~<udtMet. Vide XI, 3, 84.
succurrit VV. DD. locus Orator. c. 6.n~)'tmM nos ~tCttrtU. Goth.
3. Fateor me. c.nhttMe. Sed quum Jens. (tac. Gesn.) Epic. tn~nm:!
fre~ttenter dicat Noster, requiro nos, cum edd. post. ante Stoer. or-
pturahujus confessionis loca. Nam dine nequaquam displicente. ~M
autem hic inservit transeundo ad ipso Gotb. cum Voss. i, 2, 3. (non
aliquid, quod etiam manifestius sit Atd. ut Burm. ) ~e~octSKme, Turic.
praecedenti. Vide IX, 8~. ]n Pe- Flor. (sed uterque ue~MC.) Ambr.
!'te/< et ~emo!tAe)M constabat hoc a, Guelf. CAMt'.cumGoth. Voss. 1
 4.54 M. FABII QUINTILIANI

dimittit, qui fugere omnem disciplinam navigatione

quam velocissimajubet neque vero Aristippiis, sum-
mum in voluptate corporis.bonum ponens, ad hune
nos laborem hortatur P~rrAon~ qmdem qnas in hoc
opere habere partes 3 potest? cui indices esse, apud
quos verba faciat, et,reum, pyo.quo loquatur, et sena-
~5 tum, in quo sit dicenda sententia, non liquebit. ~/cet-
demiam quidam~ utilissimam credunt, quod mos in
utramque partem disserendi ad exercitationem foren-
sium causarum proxime accedat adjiciunt loco proba-
tionis, qubd ea praestantissimos 5 in eloquentia viros
ediderIt.Per~M~ettCt studio6 quoquese quodam oratorio
jactant nam theses dicere exercitadonis gratia fere est
et edd, ante Bad. acc. Basil. Pro Ambr. 2,(ethi quidem tres partis)
jubet autem Turicens. juvet; Flor. Guelferb. CtMP. Habere in hoc opere
vivet. Mox sum tn volupt., Turin. partes, Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum
Sicut i. v., CAMP.~(//tue nos, Tarie. editt. ante Gryph. L h. o. partes
Adhuc nos ad, Tarv. et edd. post. habere, reliqui. défunt pro reum
ante Ald. –.EptCurM.Videhb. H, Ambr. 2.
cap.t7,§.t5. 4. Quidam. TurIcens.Fior. Jens.
t. Hortatur; sic CAMp. Ortatus, (tac. Gesn.), quidem, cum Aime).
Turicens. Ortatur, Flor. Adortatus, et edd. post. ante Ald. Ad judicium
Alm.Hortetur,Jens. cum edd. post. loco, Turic. Flor. Nostri quidam,
ante Bad. ~~orfetur, reliflui. exc. RR: 3, 8, qui dant quid. Eo.
Nostrinf/Aortetur, exe. Poni.R. ) ), 5. P;-<B~tantM!tmo! viros. "PIa-
quia~/tor<o<ur.ED. <-tonem primo ipsum, quem audi-
2.-P/rr/tOtt; sic F)or. Goth. Jens. visse modo dictus est Demosthe-
(tac. Gesner.), cmnVoss. 2, 3, et "nés, tum Carneadem, ipsumque
edd. post. ante Basil. (quamquam Ciceronem. Gesnerus, Vide et
plerique corrupta forma). Nosgrae- Xit,l,35.
catn formampra;tuiimus,~idel,5, 6. Studio. oratorio. Id est,,ali-
60; XI, 3, tyS.Pro hoc tamen no- quid singulari suo se hujus artis
mine PatrotttïGnetferb. cum marg. amore prœstitisse. Unicuique autem
Basil. Nostri Codd., Pyrrhon. in mentemveniat, quos etGesnerus
En. P~n-Aon omnia revocavit ad memorat, Aristotetis etTheophras-
dubitationem, ita ut ne sensibus ti,itemTheodecta:atiorumque.Sed
quidem crederet ab hoc sunt ap- exercitationem thesium dicenda-
pettah~ccpttct, hoc est, eonsidera- rum diserte tribuitAristoteti Ci-
tores.Tuttu. cero Orat. c. extr., indicante
3. Habere ~artM sic Turic. Flor. Pseudo-Turnebo.Videetm, t, l~.
 ,INSTÏTUTIONIS ORAT. LIB. XIt, 2. 455
ab iis institutum. Sloici, sicut copiam~ nitoremque
eloquentiae fere praeceptoribus 3 suis defuisse concedant
necesse est, ita nullos aut probare acrius, aut conclu-
dere subtilius contendunt. Sed haec inter ipsos~, qui 26
velut5 sacramento rogati, vel etiam superstitione coli-
stricti, nefas ducunt a suscepta semel persuasioné dis-
cedere oratori vero nihil est necesse in cujusquamju-
rare ie~es. Majus enim est~ opus atque praestant!us, ad 27
quod ipse tendit, et cujus est velut carididatus, si qui-
dem est futurus quum 7 'vitae tum etiam eloquentiae
laude perfectus quare in exemplum dicendi facundis-

i. Est a6 iis; Sic Ambr. 2, CAMP. tem unquam abesse signis. Vide VII,
Goth. Jens. (tac. Gesn.) nisi quod 4,'4.
duo postremi transponunt at iis est, 5.ftt.Guetf.,M'<.Turicens.
cum edd. post. ante Stoer. Est sta- Dor.CAMp., ~ttcant, quod fortasse
bilis, Turic. Flor., unde effici possit prœferpndttm. Oratorium 7tt/tï7
etiam a& illis. Reliqui est at his. Turicens. Flor. Fraudi fuit compen-
Opinione pro copiamTuric. Flor. <Uum i. e.,vero; videVIH, 6, 43;
2. Codant ntiorem<~tte.</6/MM!e. VII, 2, 4t;VH, t, 53; VI, 2,3o;
Vide Cicer. locum positum ad It, v,i4,5.
i5, 35. 6. J?$<: Omittunt Ambr. a Gue)f;
3. Fere pn)M:e~'to)'t&u!. Dubitari Goth.Jens.(tae.Gesn.)eumVdss.
potest, suone morbo hic iterumpo- 2, 3, et editt. ante Basil. nec dis-
suerit ~ere Noster, an [ibrariorum plicet. Omittunt qubque nosui-
culpa irrepserit. Codd. En.
Id est, phi-
~e~/tfECttt<ert~os. y. Quttttt. tum. Hic quoque )e-
losophos. De structura vide XI, 3, gitima agnoscitur particutarum ra-,
t Eodem enim redit species haec tio, quia mirabilius est ipsam elo-
aposiopeseos. Philosophorum sec- ~ucttfiam, non vilam modo, indi-
tas, semper cum aliquo contemptu gere majoribus, quam quœ vulga-
sibi commemoratas, vel militihus, ris sectarum philosophia .praestet.
vel enthusiasticorum sacrorumcon- Quamquam igitnr eloquentia infraa
sortibus, velut agyrtis quibusdam, vitam est, tamen insurgit oratio,
comparat. Prius est in mentione M- si, quod ftffB soli deberi credeba-
cramenti (et est sacramento rogatos mus, id e/oquent<a' quoque perfi-
in Decl. Quint. III, p. Bip. ~3, ut ciend~e necessarium docemur.
apud Livium quoque), pro quo 8. Exemplum dt'ceHdt; sicTuric.
moxredditur in /eoe!j[tfare, plane FIor. cum Alm. Bene inserunt reli-
ad moduin loci Horatiani Epistt. t, qui. Vere pro vero Turic. Diliget,
t, i~. Neque enim fas erat mili- Ambr. 2, Guelferb. Jens. (tacente
 456 M. FABH QUINTILIANI
simum quemque proponet sibi ad imitandum moribus
vero formaiidis quam bouestissima prœcepta, rectis-
simamque ad virtutem viam deliget,: exercitatione
quidem utetur omni, sed tamen eut plurimus in
28 maximis quibusque ac natura pulcherrimis. Nam quae
potest materia reperiri ad graviter copioseque dicen-
dum magis abundans, quam de ~tWute, de republica,
de prouidentia, de or~me otrumorum, de ctmtctttft?i'
Haec sunt, quibus mens pariter atque oratio insur-
gant <jft<~ 2 vere 6o~6[~ ontdmttt~e<me<us, coerceat
cup:6~a<e~ e~:?7!a<nos opinionibus vulgi, 4animumque
29 ccelestem. Neque 5 ea solum quae talibus disciplinis

Gesnero) cum Bern. ( errante Bur-
manno
). Qut</em.Habentque</<tmTur[-
cens..Ffor.QuM<M<,CAMP.fta-
i7zenyTut-ic. Flor. P~m'tmM, Tmic.
Flor. Guelferb. QM~tt~ue actura,
Turic. Q. atque !<«(M'a, Gue!ferb.
Qttt~M! natura, CA9)p. Pulcherri-
Tnu!)ens.cumeditt.post.ante
Bad. qui nostrum conjectura asse-
cutus videtur.
2.Qu~~erc6on~opu~o~<&u~
vulyi. Ha'c valde commonent il-
lorum qua: sunt apud Horatium
Kpistt.I,)8,g6-)o3,itatamen,
ut nequaquam inde sumpta vidcan-
tur, sed utrique scriptorum sponte
subnata, et quac utrumque optimo
cuique lectornm cbmmendaverint
olim et commendent.
3. Yere bona. C.tMp.,f~)'<t ~onn,
cumAndreana. ~o-o b., Jens. cum
edd. ante Ald. Qu0t'm)tt~f't,&ue)f.
Qtt<emtttyent, Basil, cum edd.post.
ante Ubr. ut et coerceant, CAonant
eaedem, sed nuUus ita vetas liber.
Nos om. Flor. Jti~tunt, CAMP.Post
M'~em addunt ~artamt, vel pariat
Chouet. Leid.Gibs. Hof!in.–Nos-
triantntum~ue c<f< sine verbo. Eo.
4. ~nt'mttnt~ue cœ~tent. Qui hic
repetendo proximo verbo eximat
nihil
acquiesni posse judicarunt,
plane vidisse censendi sunt. Mani-
festa esttacuna, quam miroraBur-
manno modo agnitam narrare Ges-
nerum, de suo sensu tacentem.
Supp!ementa adhuc tentata parum
adjuvant. ~ntnttt! e~/M<t!, post-
quam ortotnem ant'nontn: inter
qua'stiones Noster recensuit, non
potest nisi haustatn e divina natura
mentemdHctarare; quare, quumact
mores regendosfercpertineantqua:
adhuc posita sunt verba mitiget,
coerceat, cxt'mnt, nihil convenien-
tius rcperio quam ut duobus voca-
bnlisinseratardeceat. [Effgans con-
jectura cui tamen, qunm in tali-
bus ccrtitudo attingi non potest,
meam etiam adjungere)icebit: a))t-
mum~tte e<B/<tcm levet. BuTTH.]
5. ~Ve<))<c. ~utf. Turic., ne~MC
eam ~!t<Bmhtn).
 INSTITUTIONIS.ORAT. LIB. XII, 2. 457
continentur, sed magis etiam, quae 1 sunt antiquitus
dicta3 ac facta praeclare, et nosse, et animo semper agi-
tare conveniet. :.Qu3e profecto nusquam ptum majo-
raque quam in nostrae c!vitatis monumentis repe-
rientur. An 4 fortitudinem justitiam fidem, conti- 30
nentiam, frugaiitatem, contemptum doloris ac mor-
tis/, melius alii docebunt, quam Fabricii, Curii, Re-
guH, Decii, Mutii, aliique 5 innumerabiles? Quantum
enim Graeci praeceptis valent, tantum Romani quod
estmajus~, exemplis. Tantumque? non cognatis id 31

t. ~'tt)tta?tt:~M[<u$; sic Turicens. sus nec Gesnero, glossamsuspi-

CAMP.Tradita inserunt reliqui, un-
de</tc<aet~!ct<tcontrahuntnaturam
nominum substantivorum, quum
potius sint participia ad antiquitus
referenda.
a. ~tftOMt~m dicta ae faeta pr<c-
clare. Apparet hujusmodi adverbia
in t<u! exeuntia non tam locum et
tempus utM~esigniHcare, quam ubi.
3. Dicta. ~r~c/are. Ambros. 2,
Gueff., dicta etct~pr~c~) cum Voss.
3. Co~~ottf~ Gueif. cum Obr. Nos
quam, Atnbr. 2, Gucif. cum Bern.
(ex quo ttOtKj;. Burmann. per erro-
rem, ut suspicor.) J)j~ora quam,
Guelf.
~'t. Turie. Flor., ut, cum Atm.
ft(/ent, cot)tt)tf)t(t<;)?t omittunt Tu-
ricens. F)or. cum~tm.
5.Otte. Ambr. 2, aliqua.
6. Quod est majus. Velim ante-.
poni hisee t~, quod fapit)ime exci-
debat. Inde orietur légitima illa
structura tf/<jfuo~ (vide §.8), qua*
prsemissa voci excm~/M excitât lec-
torem et pondus addit sequenti.
Certe Tacitum si forte dedecuerit
minus prœcisa hujusmodi oratio,
Quintiliani nostri cadem est pror-
canti, assentiar. Shniiis autem est
vox Ajacis apud Ovidium Metam..
XIII, tt, 12, «quantumque ego
Marte feroci, Qoantom acie va-
c )eo, tantum valet iste toquendo. <-
Admonet Passeratius loci Cicero-
niani de Or. III, 34, «utvhtutis a
nostris, sic doctrina~sunt ab illis
(.Grsecis) <[exempta repetenda. n
y. yanfum~ue. Turicens. Flor.
Ambr. 2 ,Gueff., tantttm quq< cum
Voss. 3, Vali. Ald. Basil. Obr. Non
co~o~nott! si de )'t6u! ad veri qui
<ton, Turic. Non codnotis si de r~tf!
ad fert q. n., Flor. N. c. i. e. )'. ad-
mo~ert o. ): Ambr. 2. N. c. i. e. r.
nmofert <jf.')., Guelf. N. c. idem r.
af/moner' 't., Goth. cum Voss. t,1
2,3, VaH. N. c. id est r. admoueri
admo-
o. n., Bern. N. c. St(/<')'t'&tM
neri tt., Jens. (tac. Gesn.) cum
edd. post. ante Ald. ace. Obr. Htud
quod hic legimus sciet nullus meo-
rum habet ante Gryph.(t5~), nisi
quod defectum ejus in CAMt*.non
notavi per errorem ttaud duLie
nec quidqnam princeps illa editio
prasterquam quod id e omittit.
Eadem nostri Codd. Eu.
458 M. FABII QUINTILIANI
e rebus admoneri sciet, qui non modo proximum
tempus,.lucemyue praesentem intueri satiscredat, sed
omnem posteritatis memoriam, spatium vitae honestae,
et curnculum laudis existimet hinc mihi ille jusduse
haustus bibat, hinc sumptam libertatem in 2 causis
atque consiliis prsestet: neque eritperfectus'orator, nisi
qui honeste dicere et sciet, et audebit.
t T/ttce'tt~ue pr~Mntem sic libri soHicitandum, quodspeciempr~-
et scripti et excusi ad unum omnes beatUfius apud Ciceronem quoque,
prœterGesnerum et Bip. qui locum- pro)tt!t~[to</)t0tt,oecurrentisfor-
que p. Quae illius, nisi est sphalma, mu)ae:vidë Ernest. Clav. v, tantmn,
audacuta conjectura vix cuiquam et Gronov. ad Liv. XXXI, 4,6,
probabitur. Acquievit autem Ges-, (err. Ernest.). Turicensi illi pro
nerus in ea, quam, ab ipso quidem co~natt! seriptura: atiquid reeondi-
non nominatus, prœiverat Cappe- tius subesse suspicor et in illis si-
ronnerius, interpretatione, ùt t<;)t- deribus latet fortasse xe~ rebus cum
tum HOtt esset prope, diceretque oppositiorie pra:cedenti ablativo
Quint. 'f Quicunqueposteritatisme- reddenda. Ex illis autem ad veri,
moria curricatnm laudis metie- addenda littera t, verbum finitum
"tur, is sciet, id est, sentiet, se est eruendum.,Denique hoc etiam
MIdem (probat enim Gesn. Go- diligenter attendendum, sintne illa
thanam seripturam), id est, ad credat, existimet, ut nunc est, modi
eamdemrem c cognatispropeexem- potentiateshabendi, an refingendo
plis adtuoneri. ~tïmt/~M rem in- illo qui (sicut ~ut)t scribit Obr.)ad
telligit, opinor, virtutem qualem pra;cepti rationem traducendi. Do-
~prœstiterunt romani illi heroes. let sane hariolantis et trepidantis
Prope autem cognata exempla vo- partes agere in loco honesti affec-
cat, quae ejusdem sunt'poputi, tus plenissimo, non explanantis;
quamquam non ejusdem familiae. sed qui adhuc sibi visi sunt intelli-
At quam leve hoc, quamque non gere, tongius etiam a vero fuerunt.
dignum, quod tam opérosesignin- Quorum Gedoynus quidem robori
caretur Adde quod hanc vocum et gravitati sententiae maxime pro-
tantum non strueturam apud Nos- spexit, securus tamen verborum
trum non reperio vide ad VI', 2, .scriptoris. Hinc ante nttAt omittunt
Quamquam in Dectamatt. Quint. Turicens. Florent. Amhr. 2, Guetf-
eadem est etiam frequens. Nec quid- CAMp.cumAtm.Voss. 3. Superatam
quam agitur recentiorum quilmsli- libertatem, Guelf. Te hinc omit-
bet interpretationibus, quum omni tunt quoque nostri, exc. Vall, lib.
auctoritate careat, unde pendent RR. 8, 9. En.
i!it)e,'vet'bufn sciet. Nihil equidem 2. TTtcaM~fïfoMecoFMt/t~, apud
extundo sed hoc dispicere videor, judices et in sehatu vide lib, tU,
tantum quod non nequaquam esse cap. 8,§.64.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, 3. 459
CAP. 1111. Jur iSquoque civilis necessariabuicviro [
scientia est, et morum ac religionum ejus reipubticae,
quam capesset nam qualis esse suasor in consitiis
publicis privatisve poterit, tot rerum, quibus praecipue
civitas continetur, ignarus? Quo autem modo patronum
se causarum non falso dixerit, qui, quod est in causis
potentissimum, sit ab altero pedturus? paene non dissi-
milis iis, qui poetarum~ scripta pronnnciant. ~Nam :1
t. Inscriptio necessariam (Tu- a Va!)a huc advocatum commode
ricens. um ) juris civilis oratori locum Pomponii de origine juris
(Ambr. ~) scientiam (Turic. (Dig.I,tit.2,2,i}3)memorat,
Mttfenttam ) est in Codd. mois (m qui Ser. Sulpicium orandi post
AmLr. 3 quidem uncialibus litte- Ciceronem principem, narrat, con-
ris, in Goth. oratori continuo post sulto a se aliquoties de jure Q.
necess.) exc. Flor., itemque in edd. Mucio et parum inte))<!cto, deinde
ante Gesn. exc. CAMP.et Obr. Sed ab hoc ipso propter ignorantiam
a Basil. inde esse inserunt ante juris correptum, totum se juri ci-
scient. ~Mnx~MOf/~Me, Turicens. J. vili discendo tradidisse.
quicque, Flor. Necessario, Florent. 3. Qui poetarum scripta pronun-
Qui ante scient. ins. Turicens. Ftor. ciant, idest,histriones, operae mo-
Quid lateat, non exputo. Privatis do scenicae, non eorum qua; dicunt
vel, Flor. ~e/~nuatM, CAMF.Dt'xc- auctores ipsi. Ita his aliena scripta
rat, Turicens. Flor. Ab om. iidem. tribuitNosterYI,2,35.
Dissimulas, Flor. Poetar;tnt~cnp(<[ Nam. Turicensis non dans pro
irarum scripta pron., Florent. cum Nam auctoritate sua pœne persua-
Almel. miro vitii consensu nihil sit. Sed aptius tamen videbatur eau-
ejusmodi e Turic. Poeticarum s. p., sam subjici, quare tam similis esset
CAMP. patronus juris civilis ignayus co-
2. y[tt't's~uo<~[te civilis. scientia. mœdo aliena pronuncianti. Perfer-
"Juuus Severianus libello' de Arte ret, Turie. Fior. Jens. (tac.Gesn.)
<<dicendi 0)'at~rt juris civilis "c- cum Voss. i, 3. Perfert, omissa
K ouc oMtffc~f/unt ~nf~utu est, ~~pc copula et, CAMP.~< ea om. Tarv.
pe't;tu!a~cten</um. ~Vam nec ru- Loc. Ven. Rusc. Sed Jens. pro his
dis esse debet juris orator; et, si se dat eaque. Quof/<7MO</uf/ïert,Turic.
n )?tu/tumyurM!ctettfttB dederit, plu- nec aliter AtmeL (errante in com-
« nmum de eu/tu oratoris <th/ttf im- autem fieri,
pendio Burm. Quod
cMetu~'eTntfftt. Quod fortassis ex Guelf. cum marg. Basil. Quid quod
antique scriptore mutuatum a fieri, CAMP.cum BodI. Andreana et
Julio Severiano, Fabius hic quasi edd. ante Ald. qui Quod si fieri. Sed
ex professo reprehendere vide- Quod ut ferri, Voss. t. Mox possunt,
"tur. Passeratius, communican- CAMP.qui et percepta. Etfitutcerta
te, utvidetur, Pithœo. Badius autem ~HfF, Turic. Flor. ~(ut~ïtcerta~.j
46o M. FABII QUINTILIANÏ

quodam-modo mandàta perferet, et ea, quae sibi a

judice credi postulaturus est, aliena fide dicet; et ipse
litigantium auxiliator egebit auxilio t. Quod ut Rert
nonnunquam minore incommodo possit, quum 2 domi
CAMP. In vulgata H'eut et transpo- "cendorum?~ [Hanc viri optimi
nunt Stoer. Chouet. Leid. Gibson. demoustrationem qua mihi qui-
Burm. Capperon. qunm in minutis dem minime persuasit, premereta-
hisce plurima turbata sint, rectam men ncfas duxi; etsi, quod volebat
rationem servasse videtur Campa- idem, t'ecipere in textum Campani
nus (et, utfit, certa ~tt<e t~ c.). ). scripturam non sustinui. Nam quum
Qua scriptura admissa participia toties simitium vocum.confusione
.ista sat numerosa ut pr~ce~fa, peccatum sit in antiquissimis illis,-
composita, sicut et mox certa, acci-, tevis sane error erat fit lit facien-
piantur pro nominibus substanti- tium ex illo sicut, et certa e cetera
vis, cognita autem, tamquamvG- manifestaque hujus scripturae cor-
rum participium applicetur illi rectura est illud quod in sola prin-
certa. "Fieri potest sine ma~no in- cipi editione legitur. Sensas autem
commocto ut aliena sibique yutgntas mi)iiquidem impeditus non
aiiunde tradita, pronunciet ora- videtur. Non magno incommode
f torquatenusquffl a litigatore domi hœc etiam, qua* sunt e jure ci-
t?ra?ceï?fa ( sic dicuatur quo- "Yiti petenda, domi ajurisperito
niam discente patrono prfBct~tt liti- « praecepta et cornposita (vide IV,
gator) "accepit, et coinposita, id l,5~)etcume.Bteris, qua'inipsa
est, condicta item certa <~uœ in causa sunt, in discendo eognit.t
c causa sunt, id est, partem cam<B a ad judicem perferet. » BuTfM. ]
n nït//t dubitationi o~~o~?n (vide .Pcr~en'ef, Turicens. Flor. foyeri,
..JI, 4,33; 111,4, 8; m, 5, 3), Ambr. 2, cum Goth. Voss. 2, A)d.
quam probe ei, ut fieri solet, in- Pr<c/<rt, Guelf. Exc. Sant. /)t his,
f culcavit litigator, quatenus baec, CAMp.Pronomen omittunt Goth. et
~inquam, judici exponet. Habet edd. rell, ante Ald. Qu<B!/tiO)!t&u!,
sane ii!ud ut fit atiquantum obseu- Flor. Ipsa sanctionibus )!<MCt,Flor.
ritatis, sitne ad co~)ttt<t rcferen- qui et mox ))0~ omittit, sed lacuna,
dum, sicut adhue ipse interpreta- relicta. Respectet nisi subselli m.,
tus sum, an ad ~er/eret. In hae qui- Turic. Flor. (hic quidem subselir.
dem ratione fieri vulgo dicet Nos- Re !~ectet inter s. ))t., CAMP.
ter, xt certa in causa, neque magna t. ~ettt auxilio. Similia hales
jurisconsulti sollertia eruenda, ver- VI, 4, 6, y, ubi, ut mox hic quo-
bose tractent oratores illi a juris que, minores.
civilis scientia alieni. Quidquid a 2. QuttntJomt. a~jH~tcetn~x'r-
t~cet~te btigatore resciscere po- feret. Vide notam supra. Quid
n test patronus, id quidem satbene sit causam discere, mox enarrahit
orando cornmendabit, vel nulla Noster capite hujus libri octav-j.
"juris peritia adjutus: sed quota Vide )ib.V,-cap. 7, 7; tib.VU,
hœc pars est in tota actione di- cap. §. 4
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. XII, 3. 4.61r

prsecepta et composita, et sicut caetera, quae in causa

sunt, in discendo cognita ad jùdicem. perferet: quid
fiet m iis quaestionibus, quae subito inter ipsas actio-
nes nasci soient? non deformiter respectet, et inter
subsellia minores advocatos interroget? Potest 'autem 3
satis diligenter accipere, quae tum audiet, quum ei di-
cenda sunt? aut fortiter affirmare, aut ingenue pro
suis dicere ? possit in actionibus quid fiet in alter-'
catione ubi occurrendum contiriuo nec. libera ad
disceridum mora est? Quid, si forte peritus juris ille
non aderit? Quid, si quis non satis in ea re doctus,
faisum aliquid subjecerit? Hoc enim est maximum
ignorantiae malum,.quod credit eum scire, qui mo-
neat. Neque'ego sum nostri moris ignarus, oblitusve 4
eorum, qui velut 3 ad arculas sedent, et tetaagenti-
bus sumministrant 4; neque idem Graecos quoque ne-
scio factitasse, unde nomen hispra~m<!<tcort<m~ datum
est: sed de oratore, non clamprem~ modo
loquor qui

t. butent. HabentatttJenson. 3. Velut ad arculas. !umt)t<n<

(mero sphalmate, qnoniam ne in <m):t. Vide V, y, 8. Nescio autem
Tarvis. quidem ) Ald. Bad. Basil. quam bene provocant ad Virg. j~En.
ingrate asyndeto. Ctt?K adicienda X, 333, ubi Achatae inetamatjEneas
sunt, Turicens. Flor. Ambr. 2,cum Suggere tela ntt'/tt, magnam mox
A)m. C. adjicienda s., CAMP.Voss. hastam eapessens. Certe quibus ar~
l, 3. C. dicenda s., Guelf. Gothan. culis in ipso praelio assidere potue-
( tac. Gesn. ) Ingenue possit pro suis rit Achates non vidéo-, sive in ipso
dicere in act., Jens. cum edd. post. eas curru militari cum Gesnero fin-
ante Ald. qui plane omittit verbum tales
gas, sive alibi. Quare fuisse
Vall.
noMtt. Fiet omittunt Gothan. suspicor in palaestris, aliisve exerci'
F. :')tterca(:0tte, Fior. Ad </tcen~um, tiorum locis. BuTïMASK.
Goth. (tac. Gesn.) Ora, Flor. llora, 4. ~Mmntinutt-attt. MSS. hic tjui-
CAMP. Quo~N/orfe, Turic. CAMP. dem Mt!)m. Tmie., ~ro'co, omisso
causis Flor.
~Jerttet~ut(/,CA.Mt'quo~,Jens. quoaue. Tusis pro
~Vott satis omittit Giielf. Maxime, 5.PraomattCo''um.VideHf,6,5g.
Flor. ,6. C/amoren). suum. « Quo ad
2. /)t altercatione. Vide lib. VI, « c)epsydram latrent. Vide Cic. de
Or. m, 34, vide et VI, 6.
cap. 4.
 462 M. FABII QUINTILIANI
suum causis, sed omnia, quae profutura sunt, debet.
5 Itaque eum nec InutHem', si ad horam~ forte constiterit,
neque in testationibus? faciendis esse imperitum vetim
quis enim potius prseparabit ea, quae, quum aget, esse
in causa velit? Nisi forte imperatorem quis idoneum
credit in praeliis quidem strenuum et fortem, et om-
nium, quae pugna poscit, artiricem sed neque delectus
agere, nec copias contrahere atque instruere, nec pro-
spicere commeatus, nec locum capere castris sctentem:
6 prius est enim certe parare bella, quam gerere. Atqui
simillimus huic sit advocatus, si plura, quae4 ad vin-
cendum valent, aliis reliquerit; quum prsesertim hoc
quod est maxime necessarlum, nec tam sit ~arduum
i. Nec inutilem. Ambr. 2, Guelf. alterutra parte adsunt; videlexica),
Nec utilem, cum Bern. Oram, Tu- utilem et ipsum vu)t esse Quintilia-
ricens. Ambros. 2. QuM enim pro DUS.BCTTM.
t[tM,CA6lP.Pr(B~)araf;t,Turte.F)or. 3. 7~ t~tattont&m~aCteit~M. Vide
Cum a~eret, iidem. Si forte, Flor. V,7,33.
Dilectus, Flor. Ambr. 2, cum Voss. QttfE. OmittitTuricens.Flor.,
3. ~/ere om. Guelf. ~Veaue tnstt'uo'f, cum Alm. Sed ad, quod apud Lo-
Guelferb. Certa pro certcAmbr. 2, catellum. non invenerunt Bad. et
Guelf. Jehs.(tac. Gesn.)cumVoss. Barm. in meocerte exemplo legitur.
3, Bern. Tarv. Loc. Ven. Parère & omttUt
/fet)nttennt, Flor. Maxime
Flor. Gueïferb.
2. -KtK/Aoram. constiterit. Rec- 5. Nec tam; sic Ambr. 2, Guelf.
tissirrie contra Burmannum, deora- Goth. Jens. (tac. Gesn.) CAMp.cura
tore ad etepsydram dicente hœcin- Voss. 2, et edd. ante Bad. Nec ta-
terpretantem, Gesnerus observat, men, Tarie. Fior. ~Vo"tam, reliqui.
<.non esse hic sermonem de agenda OmnMt~t!, Turicens. Flor. Certum
causa apud judices, sed de ~rœ- OModscnytMnt,Turiccnsis, Floren-
« parandis quae patronus m causa tinus, cum Alm. C. aut seriptum',
« esse velit, nempe vel apud prae- CAMP.C. ut !cn'~)to, Jens: (tacente
torem sive in jure, ubi lis sit con- 'Gesnero).),
«<cxtan(/a, vélin testationibus fa- 6. Nec tam sit arJttum. Librorunt
étendis. Adeontestandam autem scriptura nec facile defenditur, si
litem et memineris inesse ne sit quidem tam.
quodcunque praevium apud
praetoremnebat, hora erat condicta arduum; cujusmodi exempla nobis
litigatoribus. Ad quam si forte ora- quoque in superioribus sunt ani-
tor ille constitisset, id est, interes- madversa, nunc quidem non occur-
jset (consistunt enim in jure qui ab rentia, et aliquoties nuper demon-
 INSTrrUTIOMS ORAT. LIB. XII, 3. 463 1

quam procul intuentibus fortasse videatur namque

omne jus, quod est certum, aut ~crtpto, aut mor:6t~
constat; c<u6:MtMaequitatis régula examinandum est.
Quae scripta sunt, aut posita in more civitatis. nullam
habent' 1 difficultatem; cognitionis sunt enim non in-
ventidms at quse consultorum responsis explicantur,
aut in verborum interpretatione sunt posita, aut in recti
pravique discrimine vim cujusque vocis intelligere,
aut commune prudentium est, aut proprium oratons;
sequitas optimo cuique notissima. Nos porro' et bonum
virum et prudèntem inprimis oratorem putamus, qui
quum se ad id, quod est optimum natura, direxerit,
non magnopere commovebitur, si quis ab eo corisultus
dissentiet; quum ipsis illis 4 diversas inter se opiniones
travit H.Vossius ad Tib. I, 2,3o, Directa autem est oppositio, quœ
37,1,7,45,69. est in voce porro, contra nimiam
l.~a&ent.Turic.FIor.,Aa6et. quam quis tribuere possitjuris con-
Moxinter~t~cu~tatcnt etcoynitio- sultis auctoritatem.
nis Turicens. Flor. inserullt verba 3. J~Ottum virum. CàMp., virum
ex §. 12 ( quœtamen i))ic etiarn ab bonum. Mox ït/om. Turicens. Flor.
iisdeni ponuntur) ita ~<7Me~~fttt' CAMt'Vatura dixerit, Flor. Verbum
aliqui p~nttfB adro~a)ttt0ft! ~msu- ont. Ambr. 2, Guelf. Nat. duxerit,
bito ~*)'0)tt<Eco)!nc(a MtmMM~ue; Jens. cum edd. post.anteA~J. Com-
cujusmodi illud quoque est profec- mobitur, Flor. Ambr. 2. Conabitur,
to, quod suum Cod. turbare multa Goth. Si quis /M&eo c., Turicens.
inferciendo narrat Almelovenus. Z*MM)tha<, Jens. (non Gothan. err.
CoytattOHM~untentttt, Turic. Flor. Gesnero ) cum editionibtis poste-
Posita jam in recti, Ttiric. Posita aut rioribus ante Stoer. exc. Bad. Basil.
recti Jens. cum editt. post. ante –Omittunt Jtre-cent RR. 3, 5,
AId. Mox notissima est, Goth. Jens. 10. Derexerit, Avic. Duxerit RR,
(tac. Gesn.) cum edd. pôsterr. ante y, 11.En.
Stoer. Haee mane quum scripsis- Ipsis illis. Naturalis verborum
setGeor~tM~J~u~o~tCtM'yjC'aMttt~. ordo erat illis, inter se ipsos t, 1
yespere ereptus est Quintiliano, et ut ipsos subjecto infinitivi adhaere-
his litteris. universis, et siquid in ret. Nunc more sollemni obverbum
quocunque genere honi aut re, aut co'icef/eKt/tmutatum in dativum, et
humanissimo gaudio plausuqueju- non sine vi in fronte toçutionis po-
vandum erat. situm est. "Quid mirum, si a nobis
2.~ Nos porro. Vide ad H, 3, 5. dissentiunt, qui ipsi inter se?"»
 494 M. FABII QUINTILIANI
tueri concessum sit sed etiam' si nosse quid quisquè
senserit volet, tectionis opus est; qua nihil est in studiis
9 minus laboriosum.Quod si plerique, desperata~ facut-
tate agendi, ad discendum 3 jus declinaverunt; quam
id scire facile est oratori quod discunt, qui sua quoque
confessione oratores esse non possunt? Verum etM. Cato
quum in dicendo praestantissimus, tum juris idem fuit
peritissimus.; et Scœvotse Servioque Sulpicio concessa.
tu est etiam facundiae virtus; et M Tullius4 non modo
inter agendum" nunquam est destitutus sclenttajuris,
sed etiam componere aliqua de eo cœperat; ut appa-
reat, posse oratorem non discendo tantum juri vacare,
Il sed etiam docendo. Verum ea, quœ de moribus exco-
lendis studioque juris prsecipimus~, ne quis eo credat

f.Ettnm.nset't<.C*MP.,etf'an)
nosse si quis ~ufBM)! Guelf., nolle.
Turic., nosse quod ~uMf~t'e. Goth.,
nosse quisque. Alm. VatL Bad., <ec-
tione, emn edd. aliquot post. ~em-
tivam vindicante G. J. Vossio in
Anstarcho VII, 8. Mox quia nihil,
Turic.Ftor.C.tMr.
2. Desperata. f/cc/t'ttuentnt.
~CiceroproMurena,cap.t3:vI-
dentur plerique jurisconsulti ini-
do muho hoc maluisse (ut orato-
res Serent). Post quum id assequi
non potassent, istuc putissimum
"5untde)apsi,utaiuntingr.Bcis
-artificibus," etc. [Caetera nuœre
Gesn.
apud Nostrum, VIII, 3, 79.]
3. Ad dtxeen~unt. Gne)f., vel dis-
cendum. Ambr. 2, sua <jfu<~ue. Pro
jtf. Cato dat metecato Flor. Prœs(<f)t-
t)Mtmo~ Turic. Tmn.p<'n(tMt'mus,
omittuntTurie. Florent. cum A)m.
Fuit idem, Goth. Jens. cum editt.
posterr. ante Stoer. Servique, Flor.
~H!ttt! pro Utrtu! Turicens. Flor.,
omissisobhoma:ote)eut.seqq.j?f.
</M<t(tt<«.
J)f. Tullius. cogérât. Constat
eGeiiio(I,22))ibrumscnpsisse
Ciceronetnquiinscriptuseratt/e
jure civili in arfem r<*f<)~e):Jo.Queni
quum absolutum nunquam fuisse
ex hoc F.tbit loco suspicatus esset
Bynckershoeckius, apte Bachius
(Hist. Jurisprud. Rom. X, 2, ~3)
reposuit, id hoc loco valere ver-
bum coepisse, quod hoc uno libro
edito initium Cicero fecerit eorum,
quœ de jure civili scribere ni àni-
mo haberet. Ca:terum qui de Ciee"
ronis Jurisprudentia scripserint in-
dicavit Harlesius in Notit. Script.
Latin. Il, pag. )~Q.
5. ~<fr aoc~uM. Ambros., in
agendum, et sic Guelf. /n agenda,
CAMP.A~tts~uam, Obr. Non (~t'cen-
do, Coth. Voss. 2, Joann. CAME.
Tanti juri, Guelferb. Tanti viri,
Ambr. 2. Etiam dicendo, Flor.
6. PffEct~tmus. Neque in Jens.,
 INSTITUTIONIS ORAT\ LIB. XII, 3. 465
reprehendenda, quod multos cognovimus, qui taedio
laboris, quem ferre tendentibus ad eloquentiam necesse
est, confugerintad haec deverticuta desidiae quorum alli
se ad atbum' ac rubricas transtulerunt, et formularii,

pr<c<3ïmM~ (err. Gesn.), neque in btitarum leges rubricas juris civilis

uHo meorum lectum tamen id restringére videbantur. Recte ille
alicubi dicas Obrechto, qui hinc quidem sed male eadem restrictio
effecerit suum ~'r<cceptmtfs modo in ~t</c;M relicta est. Nam utique
(err. Burm.); cui nostrum profeçto universum jus civile, qnod inde a
nemopostponet. Abonne ~uMjGuetf. XII tabularum tempore )egibus, 1
Goth. Exc. Sant. cum Voss. f, 2, 3, consuettidmibus et consuttorum
Jens. et edd. posteriorr. ante Bad. responsis obtinuit, hominesque qui
qui ~ex Cod. Vall. haud dubie, err. hsc omnia memoria tenebatit, a
Burnt.) nostram restituit, merito Quintiliano demonstrantur. Sed in
rejecto Ald. commento non fpo~u~ eo sane non fatsus est Turnebus,
co ~ttMcre< Mox reprend., CAMt. quod ad jus civile rubricas spectare
Quem ~e! Flor. Ambr. 2 C'MP. dicit; boe enim vel sola illa a Ma-
Diverticula, Gue)f. CAMP.Gothan. suri rubrica apud Persium do-
Jens. (tac. Gesn.) cum editt. a)iq. cet (V, go, jE'.vc<to siquid ~tfa~ttr:
post. Mox ad omittit Turic. ~[t&ft- ,t'f<&rtca f~tH~at), qua libri Masurii
ca, Ambr. 2, Guelf. cum Voss. 3. Sabini de Jure civili inte))iguntur.
fonKtt/a; )/e/ttt<, Turic. Formula o. Tales enim libri, in quibus totum
u., Flor. cum Alm. Ze~tt, Turic. jus civile tamquam in corpus re-
~e~u,Ftbr. ~f~um, Atm. QutdetM, dactum erat, manibus illorum'de'
Turic. Flor. Ambr. 2, CAM)'. cum Yu)gojurisconsuttorum terebantu)';
Alm. J?Mem mal., Turic..E~<y<?')<e~ et minio in illis aut verba ipsa le-
Ftor.J~eKtes, marg. Basif ~'o<um, gum, aut si mavis capita juris picta
Turic. Flor. CAMP.–BR. 7, 9, tO, erant. De prœtoribus autem edicta
0)'<ccepttnm. Caeteri pr~Bc~tmu!. Ii- sua in album referentibus et in
dem monne quis, exc. R. y, qui non publico proponentibus vide piura
fB~ttttt!. RR. 3, to, credit. Mox apud eumdem Gesnerum quorum
omnes /e~u/ett. ED. hue maxime faciunt ~et/~nfM ad
t. Ad <t<6unt. esse mn~Mentnt. attunt, » id est, )egt))eii edictum
Hic album dixit pro Jure prœto- pra'toris ediscentes et singula a)iis
"rio et fubricas pro Jure civili 1 commonstrantes, e Senec. Epist.
quod XII tabulis continebatur XLVIII. Neque tamen erat cur for-
ut etformularios ad pra:torias re- niularios etiam ad sotumjuspra;-
tu)it formulas, leguleios ad jus torium spectare putaretTurnebus.
civUe et XII tabb. feges. Verba Quamvis enim formuïac agendi a
sunt Turnebi in Advers. IV, 5, quœ pra~tore pra*scribi solerent; non ta-
nos ideo hic ponimus, qnod Ges- men in bis solis versabatur homi-
nerus quoque in Thesaurum suum num illorum peritia sed in multi-
v. Albus inferre ea dignatus est, 1* tudinei)ia formutarum, quae in omni
omissis tamen illis quae ad XII )a- re civili valebant, quasqué illi in
.4 30
 466 M. FABII QUINTILIANI
yel, ut Cicero ait, /<~M/e::quidam esse maluerunt, tam-
quam utiliora etigentesea,. quorum solam facilitatem
t2 sequebantur, ain' pigritiae arrogantioris, ~qui 3 subito
fronte conHcta~, immissaque 5 harba, veluti despexis-
sent oratoria praecepta, paulum' aliquid sederunt in

numerato semper habebant, agen- pavit rhetor ille in oratione post

tibusque ministrabant: quemadmp-' Redit, in Sénat. i3, ubi Cacsoninus
dum ha: etiam libris eoncinnatœ Calventius plane iisdem, quos hic
habebantur, quales erant )ibn illi videmus, coloribus pingitur. Ut
Manitiani, sive leges venalium ven- demum in, CAMP.Tristeque doniti,
<tendorum a M* Manilio conectae, Turic. Flor. Dissolati, Turic. 7/!S
de quibus vide Ernest. Clav. Cie. solati, Flor. Co)t<em~)tt, Turicens.
in Indice v. Manitianae. In leguleiis Cofttottt, FIor.
denique nemo haereat. Quare res- 2. Qui subito. Lene anacoluthueii
tat, ut quœ indigitat Quint., appo- notat Buttmannus in hoc qui, velut
namus verba Ciceronis de Orat. 1, in priori etiam parte fuerit alii sunt,
55 Ita est tibi jurisconsultus ipse qui ~e. <ratMtu/eru):t. Eo.
3. Subito. Post navatam.per ali-
per se nihil nisi leguleius, quidam
Mcautus et acutus, praeco actio- quod tempus etoquentiœ operam.
a num caKtO)' formularum, au- 4. Co~cfft.Moiesti suntVV. DD.
« ceps syUabarum. ') con!tnc<Nm, contractani, quin et
t. ~<tt ~tjf)-tt<<B.Turic. Flor., ali- constructam frontem nobis propi-
nm ~t~rtttœ, supra §. y sed hic e nantes, quasi vero sola.~ro't<e non
Turicens. nulla varietas. ~tt~Mep., satis ita:e omnia indicentur, neque
Florent. cum Voss. 3. Alique p., optimum sit conficta vocabulum.
Ambr. 2, Guelf. Exe. Santen. (quœ Vindica~it autem illud Nostro jam
mox pigritiores). ~</ro~<!)!«ort~tte Davisius in curis secundis ad Caes.
subito, Turic. Flor. (sed supra uter- B. G. I, Sa, non satis apto quidem
que vutgatam, nisi quod a~)'.). ~r- loco, sed aptum afferens Senecae
rogantiores q. s., Guclf. Arrojatio- (de Tranquill. )5), frontem sùam
HM~MCqui CAMP. Cott~MCfa, Mfin~ere. Commodum etiam Ba-
Flor. (et ita Turic. Flor. §. y), Phi- dius admonet verborum Juvenalis
losophanti ut, Turic. Florent. cum ( II, 8) de his ipsis hominibus
A!mel. Reliqui philosophorum ut. n 7''rotttu)tM//<t~de!. Quis enim'non
Nostrum c conj. Burmanni certis- «vicus'abundat Tristibus obsce-
sima. Nam sui temporis ~istos qui nis ?" et qua;sequuntur.
« philosophi vocantur (XI, t, 35). 5. Tmnti'SM. 7)t:n;t«!'<ur prolixa
~/n/o~oD~<ïH<cxvocareNostrutn de- coma humeris barba pectori hinc
cebat, non philosophos, quo no- immissa utraque dicitur aeque hene
mine antiquos illos tantum, tametsi ac ~romma. Exempla quacre in Ges-
in hos etiàm iniquus, appellat; vi- neri Thesaur.
de XII, 2, 7. Sic philosophari per 6. Despexissent, Praeteritum refer
.contemptum cum G)'<ECU/nusur- 'ad tempus illud, quo rhetornm
 ÏNSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, 4. ~67
schoHs phitosophanUum, ut deinde in publico tristes,
domi dissoluti, captarent auctoritatem contemptu cœte-
rorum philosophia enim simulan potest, eloquentia
non potest.
CAP. IV'. Inprimis vero abundare debet.orator exem-
p~orum copia, quum veterum, tum etiam novorum;
adeo ut non ea modo, quae conscripta sunt historiis, aut
sermonibus vetut per manus tradita, quaeque quotidie
agudtur, debeat aosse; verum ne ea quidem, quae sunt
a clarioribus poetis ficta, negtigere. Namilla2 quidem
priora, aut testimbniorum, aut etiam judicatorum ob-
tinent locum; sed hsec quoque aut vetustatis fide tuta
sunt, aut ab hominibus magnis prseceptorum loco ncta
creduntur. Sciat ergo quam plurima unde etiam seni-
bus auctoritas major est, quod p!ura nosse et vidisse
creduntur; quod Honierus frequentissime testatur sed
non est ëxspectanda uhima setast, quum studia prse-
scholas quasi taedio pleni relinque- terr.anteA)d.~V.t.<ytf<c~rôDrt'a,
'bant. Ut facile careamus arguta Voss. t. Propria etiarn Arnbr. 2,
'Gebhardi conjectura depexuissent; Guelf. Etiam omittunt Turie. Flor.
quœvel eb nornine displicet, quod CAMP.~fmtM, Ambr. 2. Zoca~?cia/'>
barbam hic tnmutttmt, non qui Flor. En)o pfttrtma~Turif. Flor.
confusam antea et impexam, sed Nosse vidis cre~ Tu rie..Pra'.sen-
qui tonsam potius et bene curatam tent, Guelf. Cogitationem, Ambr.
gesserant. 2, Gue)f. cum Bern. (qui et modo
ï.Jnscriptio Item /t~fort~ru?M tum pro <~tM)t<ttnt)..Per(t')te)t~ Jens.
est in Turic. F!or. Ambr. 3, Guelf. (tac. Gesn.). ~t~amtt~Turic.Fior.
Bern. ~VecesMrta!)t oratori cognitio- 3. ~°ttt!<atM~M/e tuta sunt. Non
nem historiarum, Goth. Tum vet., quidem 'tuta sunt historica (ide
Guelf. ~t/eo tt. )t. e. m. adeo <j;u<B sed quoniam iis, tamquam cxem-
(FIor. que), Turic. Flor. Consttteta, plis ex historica sumptis, usi sunt
C.4MP..7~ /tts<ortU, Guetf. Quoque homines ab antiquis inde tempori-
pro ~uff~ue, Ambr. 2. Cotidie a~. bu5,tMtum est nobis etiam idem
(/c&ea)tt tt., C~MP. C/an&us, Turic. .facere.
C~fM, CAMP. N<tm<:ite<a!.Id est, senectus.
2. Nam illi quidam prtora, Tur. fr<B<entM. utdfamMr~ id est, ju-
Ftor. N. ea quidem proprt'a, Jens. venes etiam instar senum simus,
(tac. Gesn. de e<t) eum edd. pos- immo doctiores etiam, quum pturs
.3o.
 468.. M. FAB1I QUINTILIANI
stent, ut, quantum ad cognitionem pertinet rerum
etiam praetentis seculis vixisse videamur.
ï CAP.V'. Haecsunt~quse me redditurumpromise-
ram2, instrumenta, non artis, ut quidam pHtavetunt,
sed ipsius oratortï~. Haec arma habere ad manum, ho-
rum scientia débet esse succinctus, accedénte4 verbo-
rum figurarumque facili copia, et-inventionis ratione,
et disponendi usu, et memoriae -fir-mitate, et actiouis
gratia: sed.plurimum exhis~ valet animi Br~f~<an<!a~
quam 6 necmetus frangat, nec acclamatio terreat, nec
audientium auctoritas ultra debitam reverentiam tardet:
2 nam ut abominanda sunt contraria his vitia confiden-
ti3e7, temeritatis, 1 improbitatis arroganna:; ita citra
constantiam, fiduciam, fortitudmem, nihil ars~, nihil

sa;cu)a'historiacomptectatur;vita quoque oratoris. Mox omnes acce-

senisnonnisiunum.
t.InscriptIo:Qua'!<n(<tt'(Mora-
tontB instrumenta, Turicens. F)or.
Ambr. 2, Guelferbyt. Bern. Sed in
Ambr. 3 superscriptum. Q. s. alia
oratoris i.; inGuelf. autem additur:
seuoratoris i. Gothanus: Qt«B hujus
artis et oratoris i.
2. fromtïeran:. Lib. t, Proœm.
22,etprocem.bujuslibri§.
3. Oratoris. Omittunt Ambr. 2,
CAMP. cum Voss. <, quod specie
non caret tametsi non probo. Ho-
rum in !c., Turic. Flor. CAMP.cum
Alm. ~tt cedente, Florent. ~ntcce-
<<ente, CAMP.cum Bodl. Facile, Tu-
ric. Flor. MemortfE ~tfmatœ, Jens.
(non~mtate, err. Gesn.) cum ë<M.
posterr. ante A)d. qui a Locat. inde
et quoque ante actionis omittunt.
~ettOttt&us.Tur. Flor. cum Alm.
iis, Jens. (tae. Gesn.). Ne adc/am.
tfrrant, Turicens. Tm~et, F)or.–
Ayic.ToHt.RR. 3,5, t0 omittunt
dente. ED.
~ece</en<e.tnt)enttont'!rattone,
id est, qùum quis rationem inve-
niendi aceepito (ut loquitur Quin-
til. X, 5, ig), quid et quomodo in-
veniendum sit, callet.
5. Ex his. 'Jam enim compre-
hensa est animi prœstantia iis qua!
dicta sunt capp. 1,2.
6..PKMta)t<K;, ~ttam.Verissima
videtur Heindorfii observatio scri-
here ~tf~m jubentis.
7. Con~entt'Voss. 3,~</CKft'tP,
pessime. 7m~ro&atttM, Flor. ~Vt/[)7
a)t~, Florent, (quamquam ex hoc
arter) Ambr. 2 Guelf. Goth. Pro-
fuerat, Turic. Fior. Fuerit, Ambr.
2 Gue)f. quod cave arripias nam
figuram esse in his profectus K)/t;7
~ro/uent faci)e sentias, et annota-
vit Bad. Bellibus, Turic. Nostri
dant alii )tt/tt7 ars, alii ;tt/t:7 artes.
Mox atii~royuertt, atii~uent. ED.
8. Ars. profectus. Attendatur,
 ÏNSTITUTIÔNIS ORAT. LIE. XÏI, 5. 469
studium, nihil profectus ipse profuerit; ut si des arma
timidis et imbellibus. Invitus mehercule dico, quoniam
et aliter accipi potest, ipsam verecundiam, vitium qui-
dem, sed3 amabile, et quae virtutes facillime generet,
esse inter adversa4, multisque in causa fuisse, ut bona

ut singula ascendant, ars. stu- 88 VI, 3, 64 it, uen'cundtor, IV,

<<(um.)rq~ct!t!; ex arte (sive scien-
tia) et studio (sive exercitatione) ori-
tur profectus in usu artis.WOLFF.
!.Me/te)'cu/e;sicCAMP.etedd.
(de Jens. tac. Gesn.) met quidem
ante Ruse. Me hercules, Turicens.
F)or. Guetf.Caeteri, mehercle. Nos
quod posuimus constantia' dedi-
mus nam vide not. 4 ad VI, 3, 74-
2. ~tttum qftttJem, sed ama6t/e.
Hacc verborum junctura, qua com-
mendatiovitii per sed adjicitur,
causam reddit, cur invitus illud
damnet. Quod ideo moneo, ne quis
omissionem particulae sed' in uno
Codice arripiat ad hune sensum ex-
tundendum amabi!e quidem vi-
tium, et qua; virtutes generet',
esse tamen inter adversa. Non
recte autern docent, qui duplicem
esse verecundiam statuunt, qua--
rum alteram tantum hic vituperet
Quint. Nain si ita esset, certe non
hanc utrtuittm ~ott'tncem prœdica-
ret. Apparet igitur eum non distin-.
guere sed in eo paradoxi aliquid
sine
qua:rere, quod verecundiam
discrimine vitmm esse pronunciat:-
Id haud dubie spectans quod'non
sit eur fereatur unquam vit bonus
vitium igitur, sed'quod eo nomine
veniam a sapientibus etiam impe-
tret,, quod' homines, vitiosum ge-
nus, a pejorihus haud raro abdu-
cat, et fiat quasi via.ad ipsas vir-
tutes..Ita et alibi honesto loco ve-
fecundiam memorat (vide IV, 2,
2, 8) et hic per oxymoron amabile
vitium dicit, sedvitium tamen, cui
obnitendum sit, quoties ab hones-
tis reducat.
3. Sed. Omittit Voss. 3.
4..EM<n(et'a</t;et'M; sicTuric.
(nisi quod hic esset) Ambr. 2, Guelf.
C*MF. Goth: cum Vall. Alm. Bern.
Esset interim adversa, Florent. (de
interim tamen non diserte monente
qui contulit). Esse tnfcrt?7tfjfMead-
t~r.M,Voss. 3. Esse tntcr~ttea~cr-
Mm, Voss. t. Caeteri esse interim
at~ersam. Quae scriptura bis pec-
cat. Nam qui vitium quantum\is
venia dignum dicit verecundiam,
is quasi de quo monendi simus,
tn ferre non potest, eam fnfcrim esse
adversam neque rursus si interim
tantum est adversa, multis illa po-
tuit esse permciosa. Manifesto au-
tetn dôcent sequeutia, sédulo re-
cedere Nostrum a vulgari opinione,
qua verecundia a probitate parum
distinguitur. Huic igitur scriptoris
menti unice convenit quod maxi-
mus optimorum librorum consen-
sus praestat dum vulgata in scrip-
tis adhuc collatis prœter levem il-
lum Voss. 2 (siquidem recte silen-
tem de eo Burmannum interpretor)
integra nusquam exstat. Et bona,
Turic. Flor. Pro/afa sit a quodam,
Flor. Consummarentur, CAMP.
Nostri Codd., esse inter adversa,
nisi quod Poul. pro inter dat inter.
que. ED.
 470 M. FABII QUINTfUANI
ingenii studiique in lucem non prolata, situ quodam
3 secreti consumerentur. Sciât autem si quis hsec forte
minus adhuc peritus distinguendi vim cujusque verbi
leget, non probitatem a me reprehendi, sed verecun-
dtam, quae est timor quidam, reducens animum ah lis,
quae facienda sunt; unde confusio, et ccepti pœmtentia,
et subitum sitentium.Quis porrodubitet vitiis ascri-
berc affectum, propter quem facere honeste~ pudet?
Neque ego~ rursus noio eum, qui sit dicturus, et soUici
tum surgere, et colorem mutare 4, et periculum intelli-
.t. ~u<etm. Turicens. Flor., aut. omittunt Jens. (tac. Gesn.) et edd.
CAMP., quis ad /)N?C.Mox ad AttttC, posterr.anteBasit.exc.Atd.
Turic. Flor. (hic quidemjunctim). 4. Co~orem mutare; sic Jens (de
J~ey<<,Turic. F)or. ~~fn''K/ CAMP. priori voce tacente Gesn.) et edd.
Qua; ante est umittunt Turic. Flor. posterr. ante Basil. Colore mutare,
Qtta!n pro ~tfo; estAmbr. 2, Guelf. Turic. F)or. CAMP.Rf;)iqui colore
~)f/t<ce;M~ CAMP. cum Andreana. ?)ttt<an. Apparet mendum vetustum
Sed praestat vutgata. Timor enim diverso modo correctum fuisse. Nos
non abducit, sed eum qui jam ad priorum editorum rationcm prœtu-
faciendum processerat ref/ttctt. ~6 timus, quojverisimilius ablativum
his, Gue[f. CAMp. ~mtt~actemt/ft, natum putamus ex accusativo cum
Obr. /nJc cot/tMtO, Turic. Florent. apiee, quam activum e passivo.
A)nbr. 2 Guelf. CAMP.Goth. (tac. ~Tutare colores habes apud Horat.
Gesn ) cum Voss. z et edd. omni- ], Ep. t6, 38, ubi vide Bent). At-
bus exceptis Ald. et recentioribus terius formuta:, quamvis nemo in-
inde a Gtyph. In sollemni et pro- ventam eam repudiet, exempla
clivi harum yocum confusione vul- nunc non suppeditant. Affine.ta-
gatam retinendam putavi, quum men est quod apud Tacit. Annal.
aptior hic videretur sensuum con- IV, 5~, mihi demonstravit amicis-
tinuatio.-Nostri Codd., reducens. simus Carol. Schneider vultu et ser-
Solus R. 11, unde. C~eteri t~~e. En. mone flecti. ~cctJertMf~ Tur. l~tor.
2. ~fooeste. Matim honesta. n Ambr. 2 Guelf. Exe. Sant. C~Mp.
Ita Spald. in schedis, ipsas has ar- cum Alm. Bern. ~cc;~era;tt, Voss.
tcs, opiuor, melius nomine quam t, 3. Mox erant, Turic. Flor. CAMP.
adverbio indicari ratus. Sed ita et cum Alm. Hic Met, Flor. Concida-
53. 7*t(
VII, i,r, 53.
Vit, Tû t'nt~tc~ecMtt,
inaric fecisti~ ~ut(m
r)uum mur, Flor. butent est, CAMP. Et
'CA/tere~attonem tnentutt, et Horat. Goth. (tac. Gesn.).
<jftt<!)ttt<m~t&et,
Rex eris, si rectefacies; ubi actio- JE'(tant<jfua;m/t&<'t,Jcns.Ven.~tnm
ncs ipsac adverbio signantur. <yu<B/t6<'t,Tarv. Locat. Ruse. quod
3. Neque ego. Goth., nego ego' merum sphalma mireris adopta)un)
(tacente Gesn.). Et ante sbllicitum abAtd.
 INSTITUTIONIS ORAT..LÏB. XII, 5. 47'
~ere quae si non accident, etiam simulanda erunt sed in-
tellectus hic sitoperis, nonmetus; moveamurque, non
concidamus. Optima est autem emendatio verecundiae
fiducia; et quamlibet imbecilla frons '~magna conscien-
tia sustinetur. Sunt et naturalia, ut supra dixi~ quae
tamen etcurajuvantur, instrumenta, vox, latus, decor:
quae quidem tantum valent, .ut fréquenter famam in-
genIIfaciant~.HabùIt oratoresaetasnostra copiosiores:
sed quumdiceret, eminereinteraequates Trachalus vi-
debatur ea corporis sub limitas erat, is ardor.oculorum,
frontis auctoritas, gestus praestantia, yox quidem non,
ut Cicero 4 desiderat psene tragœdorum, sed super
omnes quos ego quidem audierim tragoedos. Certe quum
in basilica Julia~ diceret primo tribunali, quatuor~ au-
tem judicia, ut moris est, cogerentur, atque omnia cla-
moribus fremerent et auditum eum7, et intellectum, et,
t. 7m&fCt//<rOtU.'Fiducia "t
et ve- gœdorum, gestus paene summo-
recundia apud Latinos sedet in rum actorum est requirendùs.
frotte, quœ imbecilla dicitur, qua- Vides in voce ptBne memoria lap-
tenus non multum habere se quasi sum Quint. Recte autem Cic. mo-
sciât,'quonitatur.WoLFFtCS. do ne Francogallorum nostri tem-
2. Ut su~raf7t'.tt. Lib. f, proœm. poris tragœdos mente concipias.
zy. De rfac/fa/o, vide X, 1, <tg. 5. Basilica Julia, vide tntpp. ad
3. Faciant. Guëtf.act~nt. Mate. Suet. Calig. 3y..
Cum decere temere inter, Turicens. 6. Qttatuor.M<YtCM.VideX, 3,
Flor. ~ua<M (ut et paulo post su- 3o; et ad V, 2, 1, nott. 8 et g.
per omttM), Ambr. 2. Non ut ante y. Auditum eum..Turie. Flor.,
Cicero omittunt Turic. Flor. inse- auj:t:'o~ttmet<nt, quod monstrum
rentes mox HO~ ante pcene. ~)est~e natum arbitror ex var. lect. iosum
~tEttC, Ambros. 2. DeH'Jeratatp., ') superscripta voci contumeliosissi-
Guelf. ~ttcftMertn:~ Jens. 7'm~œ~O!. mum nam contumeliosum Goth.
Certe quum omittunt Tur. Florent. Jens. (tac. Gesn.) cum edd. posterr.
cum Almelov. ante Obr. exe. 'Ald. ~cni:nerc( sed,
4. Ut Cicero. De Orat. I, 28: Turic. Flor. ~VofMm,Voss. ), Jens.
In oratore autem acumen dialec- cum edd. posterr. ante Basil. exc.
"ticorum, sententiœ philosopho- Aid. Frequentem confusionem no-
«vrum, verba prope poetarnm, me- tavit Gesn. in Thes. v. ~btunt. Si
morisejurisconsuttorum; vox tra- non ad id sane, Turic. Flor. cum
472 M. FABII QUINTJLIANI
quod agentibus caeteris 1 contumeliosissimum fuit, lau-
datum quoque ex quatuor tr-ibunalibus memini. Sed
hoc votum~ est et rara félicitas quae si non adsit, sane
sufnciat ab us quibus4 quis dicit audhi. Talis esse de-
bet orator et haec scire.
CAP. VI~. Agendi autem initium sine dubio secun-
dum vires cujusque sumendum est: neque ego annos
def!niam quum Z)emo~<Aen'smpuerum admodum
actiones pupil tares habuisse manisfestum sit; ~Ctt/ftMj
C<CM~Pollio', multum ante quaestonam omnes setatem
A)m.~b~u,Tnrie.Ambr. 2,CAMP. memorat sed veram habet Gryph.
Ditit omittitGuetierb. Mox et ante (l544)-°~~o'Nostridant
hfBc scire omittunt Turicens. Fior. atii~M~t~are!, alii populareç. En.
Ambr. 2, cumA)metov.Voss. t, 3, 6.fMerMntae!modunt.Mi~M~-
obsequente Obrechto, qui antea ~tM mf xo//ttf?, utipseDemosthenes
debet esse.-Nostri hoc votum est, ait, ubi hanc suam contra tatores
exc. Paul. R. 10, qui hoc notum est. ipsius litem tangit adv. Mid. 23
Plerique et ante ~<Mscire omitt.Ec. (pag. 359 Hsk.). Erat autem XYHt
i. ~enh'&us Ct<'<erù.Id est, pa- annos natus vide locos a Spaldin-
tronis. ~to thi aUatos.
2. ~ouf/atMm.Vide ad IV, 2, 3~. ~ctton<'spt~t~ares.Trcs,qut
3. ~bftfm. Mira et elegans brevi- adhuc exstant, mtenigunturtprtT~-
loquentia de re votis tantum com- ?rtXO'~O~OtJt~TA'A~Q~Ot/.WOLfFtUS.
prehendenda ut a)ias' votum est 8. Calvus, CfMa), Pollio. sus-
resvotisexpetita etimpetrata; vide ce~en~t. Disertius de his tribus
Gesn. in Thés. Di.itogus de Oratorib. 3~ Nono-
Quibus quis. Spald. in sche- ~decimoa'tatisannoL.Crassus
dis Malim q. quisque: n vide IV, C. Carbonem, uno et vicesimo
t, 46 Non accedo. Nam hicgraece C<BM)'Do)abeHam, altero et-y.Y
etiam ?!: !ocum haberet, non o ~tti. Asinius Pollio C. Catonem, non
5. !nscripti6 Quodsit t)!c~.)t'en</t tmn)to aetate antecedens Cn/M<
causas agere tempus, Ambr.2, Gue)f. Vatimum iis orationibus insecuti
Goth. Jens. et posterr. et ita Turic. "sunt,(juashodiequecumadmi-
nisi quod quid et agendi. Ca'teri a ratione jegimus. Usus est et hoc
sil'entur. Diftonts~tt~t~/afes, Flor. et nostro loco Lipsius in Exc. ad
A. populares, Ambr. 2, Guelferb. Tacit. Ann. HI, 2g, ubi simul sat
Gotb. (tacente Gesn.) Jens. et edd. certis argumenth fetafent <yua'~to-
posterr. a nteBad. quiveram e Cod. riam definit anno actatis XXV.Add.
Vatt.reposuit; retabentibus tamen eumd. Lips. de Magistr. P. R. c. 5
invitiosam aliquot posterr. si fides (tom. tl!, pag. t433); Ernest, ad
B~rm. qui Gryph. ()536) quoque Suet. Ca]ig. t.–Po</t0. ante.
 INSTITUTIONIS ORÂT. LIE. XII, 6. 4?3 3
gravissima judicia susceperint prétextâtes egisse
quosdam sit traditu.m; C<BMr~u~tM<u~~ 3 duodecim na-
tus annos aviam pro rostris laudaverit. Modus~ mihi vi-
detur quidam tenendus, ut neque prsepropere destringa-
tur.5 immatura frons, et quicquid est illud adhuc acer-
CAMP., Pollio. Matius. ante, cum 5. Destringatur; sic Ambros. 2.
Ald. in hoc certe errante Burm., qui Deïtn'n~antur, Flor. ~Mtnn~nmfur,
Andr. et Ald. Pollio ~Mattu! mu/- Turic. DMtrtn~uatttf,Voss. a, Tarv.
tum ante dare narrat, nimiumque et edd. posterr. ante Ald. Reliqui
haeret m sphalmate cui Spatding. DMtn~atur. Veram scripturam si-
etiarn ne tantulum quidem tribuis- ne libris jam commendavit Bur-
set, quantum fecit in nota ad ÏU, mannus persuasus iis quœ Cuperus
t8, si tum ei contigisset seire, nul- in Obss. 4, 5, de his verbis obser-
lum usquam in scriptis Codd. ejus varat tametsi usus in ~t'onte ibi
nominis esse vestigium. Suscepe- non tangitur. Sed tacite apparet
ruttt, Turicens. Flor. cum Jens. et particutae dis translatum hue sen-
edd. posterr. ante Ald. Eosdem pro sum esse posse nullum. Est ubi-,
<7uo~atMy Basil. altero in margi- cumque, Turic. CAMP. cumAlm.–
nem rejecto (turb. Burm.). Natus Avic. R. 5, destrinyatur. Pou).,
omittunt Tutic-.eum AIm. Zatt~a- f/tsft):oatut'. Vall. lib., dMitn~uatMr.
vit, CAMP.cum Goth. Re)t.t!trt'attfr.ED.{7tne~ue.
i. Judicia ~u!ce~'e)'t)tf. Non sub- ~estrtn~attfr. et. ~ro/eratur. Mi-
tiUter.agunt, quijudicia causas hic ror neminem adhuc quicquam mo-
interpretantur Capperon. et Index nuisse de hoc, qui a sollemni illo
Gesnerianus; quamvis ita etiam lo- conjunctionum jte~ue. et usu pla-
qui potuisset Noster. Nam si quis ne abhorret; quum posterior pars
in judicium adducitur !ttt:toueju- non affirmative, uti par erat, sed
dicium, patronus suscipereillud pro négative vêtit intelligi. Fuerunt qui-
eo dici potest; sicut accipit judi- dem qui singula nomina'per ne-
cium et reus et patronus. Vide Cie. <~tte. et copulari posse crederent;
Quint. 20 (62 et 63) Verr. lib. III, quarum doctrinam tangit et repu-
cap. 22 (55). diatRuhnken. ad VeH.II, 45. (Vide
2. PfN'textatO!. Anno a'tatis XVII, Bentl. ad Hor. Sat. 1, 6, 68.) Sed
Romani pra:textam togam depone- duo intégra orationis membra ita
bant, et virili induebantur. Eo. conjuncta nemo, quod sciam, sibi
3. CfMar ~tt~ttxtus. Sueton. Oc- visus est invenire. Nam Livii locus
tav. 8. Laudatio fuit funebris. (lib. IV, c. ag) Nec libet credere,
4.'Modus mihi. Omittit Flor. va- et licet, in variis optnt'ont&U!, cujus
cuo tamen spatio relicto, et mox me admonuit amicissimus Carolus
posito tenenda. Verba mihi videtur Schneider, sed ita, ut diversum
transponit CAMP.Nec propere, Guel- esse ipse intelli(;e*ret, huc trahi non
ferb. ~Ve'yue propere, Goth. Jens. potest. Quamvis enim in posteriori
cum edd. posterr. ante A)d. ibi men~bro mente repetenda sit
4y4 M.FABIIQUINTIL1ANI
bum proferatur nam 'inde etcontemptus operis innas-
citur', etfundamentajaciuntur impudeutiae, et, quod
est ubique perniciosissimum praevenit vires.,fiducia.
Nec rursusdifferendum~ est tirocinium in senectutem:
nam quotidie metus crescit; majusque fit semper, quod
ausuri sumus; et, dum deliberamus, quando incipien-
dum sit, inciperejam sérum est: quare fructum~ stu-

negatio nd)i credere; ilico .tamen
sentitur et causa et maxima divér-
sitas, eo quod non ad verbum li-
cet repetenda est negatio, ita ut et
licet esset pro nec licet; qitod longe
alium ibi et ineongruum sensum
efficeret. Hic yero e< proferatur
ptane est idem quod )!e<yMe. pro-
~eratur. Per se igitur tractandus est
noster locus quem qui sanum
judicat, novo negligentiœ génère
scriptoreni superius ut Heoue ita
dicat respexisse, quasi scripserit
ne et. Quod quum in Quintilianum
vix cadat, reliquum est ut,corrup-
tum locum statuamus. Facillima
auteni'corrigcndi eum ratio esset
sane illa, quœ et mihi et dubbus
amicis Schneidero et. BoecHiio in
mentem statim venit, quaque ut
nec mutaretur in ut ne. Verum hu-
jus formui.B usus apud hos potissi-
mum auctorcs, qui ab antiquitate
magis remoti sunt, rarior est, et
semper'eausam aliquam habet;
qualis est, quum is qui loquitur ita
sensus :disponere vu)t, ut negatio
prœHgatur rei ipsi negaMe serius
ponendœ, quo facto remanet ut in
fronte propositionis (e. g. ut /c.v
fu/!a: et Valeria ne fa~t) aut
quum sensus prohibitivus et cau-
tionalis, qui est in simplici ne, mi-
nui debet, quod a nostro loco alie-
nissitnum est; aut quum consilium
illud negativum, sive cautio pen-
detaverbo,velsermonesensus
affirmativi, sed nondum absoluti,
hoc est, objectum aliquod deside-
rantis, qualia sunt facere, operam
f~arc~ ?nttn~~ e~t, uo~fu/are, Mt
ne. quœ omnia hujus loci non
sunt: Quare servato illo ut tte~Me,
vocu)a et utique mutanda est. 'Ne-
que tamen ejus toco satisfacit aut
non enitn OMfa!terum metuendura
est, si modusnon teretur, sed utrum-
que. Unicum itaque ni fallor, re-
lictum est, ut)egamustte<uie~Mt(/.
t. 7Mna!C!tur. Intellige animo
juvenili. Quod )onge prœstantius
inutili Obrcchti conjectura, quam
textui immisit, HtMcttttr.
2. 7)t~<*t'e)t~Mnt. Ambr. 2, diffe-
rendus. Florent. CAMP., sencctute.
Goth.,<))a~'M~tfe$tt. Mox alterum
est post serum omitterre refertur
Flor. alterum post xpcs Ambr. 2.
3. Fructum. viridem et adhue
dulcem. Multum haereo in hac ap-
positorum conjunctione. Hoc ta-
men ex voce adhuc recte colligere
videor, cogitasse Nostrum de~'ttcht
ut<t! (vide VIH, 3,8); sed remanet
dubitatio,potueritnen!U!tt(nt,quoJ
viride fortasse non Inepte dicitur,
solo fructus nomine indicari an
t~)i0, cui quamvis dulci semper ali-
qua austeritas, sive severitatem
mavis, accedit, commode opponi
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, 6. 4y5
diorum viridem et adhuc dulcem promi decet, dum et
venlae spes est, et paratus favor2, et audere non dede-
cet et, si quid desit operi, supplet aetas; et, si qua sunt
dicta juveniliter, proindote~àccipiuntur: uttotus~IHe
Ciceronis pro Sexto 5 Rosciolocus,. Quid enim,tam com-

potuerint ipsœ uu<e, quibus purpu- ubiitaCicero:"Quantisi))ac]a-

reis etiam viror aliquis adest. Quic-
quid est, prœtudentem manifeste
habes Quintuianum comparationi
Ciceronianae mox ponendœ.
j.eHi<B spes; sic dedimus ex
egregia, quam Spaldingius etiam
admodum probaverat, Davisii con-
jectura, prolata in caris secundis
ad Cics. B. G. I, ~0; quamque cer-
tam reddit vel sola concinnitas in
his venice spes et favor paratus. Li-
bri omnes venia et spes.
2. Favor, et audere. Flor., fove-
ret audere(anaudire). Favoraudere,
Jens. (non Gothan., err. Gesn.) et
aliquot-posteriores. ~udtre non de-
cet, Voss. 3. Operari, Turic. Flor.
cum Alm. Suppleta etas, Turicens.
Flor. Si quando sunt d., Turicens.
Flor. CAMP.cum Alm. Si qua dicta
sunt, Goth. Jens. (tac. Gesn.). ~tt-
venaliter, Ambr. 2 Guelf.
3. Pro Mt~o~. H est, tamquam
«signa indolis magna quondam
/< promittentis. SpALn.
/{. Ut totus. Goth., uti totus (tac.
Gesn., qui contra errat, quum vo-
cu)am pro omittere narrat eumdem
.Cod.). ~ucfit! ejectis, Ambros. 2,
Guelf. cum Voss. t, 3. Qu(E ex et
Flor. Q. c. sex ~) CAMP.
Avie. Pou). RR. 3, 5, ic, luctus
ejectis. Eu.
5. Pro Sexto Roscio. Vide 26 (7 2),
ubi est .Etentm quid tam est com-
?nunc. Quae autem hic subjiciuntur,
desumpta sunt ex Oratore 3o ('07),
c moribus adoIescentuH diximus de
suppticio parricidarum? Quae ne-
« quaquam satis f~e~er&tttsse post
a/toMattio sentire cœ~tmu!. n Ad
haec ipsa verba quum manifesto
hic respiciat Quint., memini ante
hos vigintiamplius annos in magna
quœ tamen intercedit inter utrum-
que locum diserépantia multum la-
borare Spaldingium qui id maxime
mirabatur, quod defervisse Quint.
hic dieat, quœ Cicero nequaqua,m
Je/efftMe.Quod etsi in utrovis seor-
sim loco non inepte dictum videre-
tur nam qui postée defervisse nar-
rat, idem eadem antea nondum de-
fervisse demonstrat suspicabamur
tamen, aliquid corrupte)œ acces-
sisse, ut tanta existeret sermonis
diversitas. Quam 'dum ditigenter
considero, in superflue. illo annis
liquata detegere mihi videbar mi-
sere distractum Ciceronianum illud
aliquanto: idque statim Spatdingio
admodum probavi; qui ut maturius
quondam de his omnibus cogita-
ret, in schedas hoc meum observa-
tum conjecit. Ubi nunc tandem non
modohoc, sed illud etiam reperio,
quam nimii uterque tum eramus,
ut caetera etiam Ciceronis verba
quorum spectra quaedam nobis ob-
volitabant, extunderemus. S,ed hœc
tempore nunc deferverunt. Appa-
ret enim, memoriter haec omnia
referentem Quintilianum itatoqui,
quasi Cicero in iHodemumHbrtt
 476 M. FABU QUINTJL[ÂN[
Mune~ ~uant ~!r/<M.! vivis, terra morfut~ ?)Mre/7t<c-
tuantibus, litius e/ectM? Quae quum sex etviginti natus
annos, summis-audientium clamoribus dixerit, defer-
visse 1 tempore,etannis liquata jam senior idem fatetùr.
Et hercule quantumilbet secreta studia contuterint,
est tamen proprius quidam fori profectus 3,- alia lux,
alia veri discriminis facies; plusque, si separes 4 usus
5 sine doctrina quam citra' usum doctrina valet. Ideoque
eam confessionem faciat, quam p. 866), nemo tamen invitis opti-
pridem factam narrat. Quod sane, mis libris 'Nostro illam obtrudat.
rem si spectas, leve discrimen est. Eadem autem inter scriptos et edi-
Quin illi ipsi a~t~ttattto, quod for- tos discrepantia apud Cic. pro Cce!~
tasse auis etiam blandiatur, quod- 18, ubi vide Lamb. ~f ante annis
que omissione eoputae et in Cod. omittit Tune. Nostri Codd., de-
Turie. juvatur, patrocinari nunc yoT't'Me, except. R. g, qui ~e/ë)'-
non amplius sustineo. Nam quan- buisse. En.
tumvis dispficeant vina illa liquata, a. ~erett~e; sic Guelferb. C.~MF.
quœ disertissimo ~e/frt;escen</t ver- ~ut~eMjGothan.Voss. 2. Reliqui
bo explicationis gratia subjecta hercle. Nos, quamvis antiquissimi
non profecto juvenilem exuberan- sileantur, constantiam secuti su-
tiam, sed senilem verbositatem sa- mus vide Xf, 3, f). Contulerunt,
piunt vereor tamen ut recte ali- Turicens. CAMP.~~M viri, Ambr. 2-
quis dicatur aliquanto senior juvene f/u~uam, sphalma in Tarv. Ruse-
XXVI annorum. Habeant itaque non Locat. (errante Burm.) neque
sua et Cicero et Quintitianus. Cae- quod fecit Badius, Regio tribuehdà
terum!evetHuddissidiam intereos, scriptura, cujus castigationes jam
qui FenesteHa duce XXVI annos desierant in cap. 2. Usus doctrina
natum pro Sex. Roscio Ciceronem ~ttam, omisso sine, Turic. Fior.
dixisse statuebant, et qui cum As- AImeI. Usum, s. d. <CAMP. Mox
conio Pediano XXVII, verbe teti- citra usum Joctrtnœ, Turic. Flor:
gisse sufficiat. Vide Gellium, lib. CAMP.–Nostri, et /tercu~. Omittit
XV, cap. 28.. R. to. Solus R. g, et~ut(/em. En.
t. Defervisse; sic (nisi quod pars 3.o'-t profectus. Id est, profec-
per u) Ambr. 2 Gue)f. Va]!. Goth. tus in dicendo, quem forum pos-
Jens. (tac. de boc Gesn.) Bad. ne- tulat sibi proprium. WoLFF'cs.
que aliter profecto in antiquioribus Usus. doctnna. Vide Horat.
illis, undeTuric., de eruisse. Atm., ad Pisones vers. ~o8-4' ego
JeerutMe. Re)!qui </e/er<)u[Me quod nec studium sine divite vena
quamvis in Ciceronisverbis, quœ Nec rude quid possit video inge-,
hic laudat Quint., hodie legatur nium, etc. n En.
(vide not. super, init.), et utraque 5. ~~t; sic Turic. Flor. CAMP.
genuina sit forma (vide Prise. IX, 1 Reliqui valeat.
 INSTITUTIONIS ORAT. HB. XII, 6. 4?7
nonnuUi senes in schola facti stupent novitate, quum
in judicia venerunt, et omnia suis.exereitàtionibus si-
milia desiderant 2 at IHic et judex tace~, et àdversarins
obstrepit, et nihil temere dictum périt; et, si quid
tibi sumas~, probandum est;. et laboratam conges-
tamque dierum ac noctium studio actionem aqua~ de-
ficit5; et omisso magna semper flandi tumore in qùi-
busdam causis loquendum est quod illi diserti minime
scmnt. Itaquë nonnullos reperias 6, qui sibi eloquen-
tiores videantur, quam ut causas agant. Ca'terum HIum,
quem juvenem tenérisque adhuc vnibus nitentem? in
~xet'c!ta<t0ttt6tt!. Hic deficit bantque, quodcunque ad rem trac-
Ambr.2. tandam utDe videbatur.WoLFF.
2. 7~eo~tte. JesMerant. VideX, /{.~tta. Scil. depsydrae.WoLFF.
5, t8, et ibi notata, quibus adde 5. ~ua deficit. Disjunctim a qua
Petron. c. t. deficit, CAMP.Jens. qua defecit,
3. Tibi sumas; sic Turie. (nisi Tarv. et editt. post. ante Atd. qui
quod~MMH:a~)FJor. cutnAimeiov. a~Ma defecit, cum Voss. Bern.
Reliqui inserunt ipse. Sane sumere Commisso, Turicens. Flor. Tumere,
est arrogantia* verbum; de eo Flor. Ille, Flor. Deserti, Jens. (tac,
!t&t in
autem quod sine probationibus Gesn.)-Nostri junctim a~ua. Ple-
médium profertur sMmere solum rique t/c~ectt. 1
adhiberiso)et(videV, n,3;II, u, 6. Reperias. Jens. (non Goth. err.
l~.). Sed huic, si quod est, incom- Gesn.), reperies, cum editt. ante
modo parum medetur allitum ipse, Basif. JtJt)te?:te))t «t foro, Turicens.
quo alioquin etiam facile caremus. Flor. N. :.yo)'o,CAMp. 7)tct~cre~ttt
HIud autem tibi minime otiosum est. cum maxime, Turic. 7nct~e)'e m.,
Nam sicut apud Ciceronem Acad. sed vacuo relicto spatio medio Flor.
IV, !<), verbo eidem sumpsero.op- ~uatKM.~GueIferb. CAMP.Goth.
positionis cujusdam gratia additum Jens. (tac. Gesn.) cum Voss. i, 2,
est a me; ita hic, ubi nihil, quod et edd. ante Gryph.Pra:positionem,
t)t tuam rem sit, transmissurus ad- qua-, si certa silenlio Hdes, est in
versarius ponitllr, dativus commodi A[m.Voss.3, et aliis fortasse, omit-
recte adjunctus est. Neque vana sic tere non audeo, quamvis in auto-
est species arrogantiac ut sumere grapho etiam Codicis Turicens.non
sibi ab omni parte tutum sit; etan- videatur fuisse. Omitterem, si vel
tiquissimorum librorum scripturam unum exemplum hujus verbi cum
absque caeterorum interpolatione ablativo solo suppeditaret; quod
repra:sentare debeamus. Nostri contra rationem certe non peccat.
Codices tibi ipse ~Mmaï. En. In ~trf&m nitettem. Cave a verbo
decjamationibus fingebant sume- niti participium arcessas, quod ac-
4?S M FABII QUINTiLÏANI
1 11 -l'
forum deduximus, et incipere a quam maxime facili
acfavorabili causa ve!im, ferarum ut catuli 1 molliore
praeda sagmantur~; et non utique ab hoc initio con-
tinnare operam, et ingenio adhuc alendo callum in-
ducere sed jam scientem, quid sit pugna, et in quam
rem studendum sit, refici atque renovari. Sic et tu'o-
cinU metum 3, dum~ facitius est audere, translerit~, nec
audendi facHItatem usque ad contemptum operis ad-
duxent~. Usus est? hac ratione M. Tullius8; et quum
cidit ei qui indicem Gesnerianum RR. 3, t0, qui mcttfOt~um, et R.
consarcinavit v. Niti, dum in al- 11, qui tKtuen~um. Mox alii auden-
tero verbo~VtterchabettoeumVIM, di, alii audiendi. Omnes facilita-
3, 6, ornatus. sanguine et viribus tem. Eo.
niteat. Unde tralatio etiam apparet 4. Dum. Id est, illo tempore, quo.
anitorecorponsju.veni)isetsuccu- WOLFF.
lenti. Hic se errasse fatetur in 5. Transierit. Seilicet juvenis.
prœfatione sua Buttmannus, et ni- 6. Et. transierit, )tec. adduxe-
tentem a verbo tutt repetit. Nititur rt't.Legittmaehujus structura:, quam
enim juvenis, sed tcnenxadhucft- sunt qui in ctubium vocant, exem-
ribus, quae, operi non sint suffee- p!a prœter iUa qua: in lexicis et apud
turae. En. TurseUinumsunt, exhiben~Heusin-
t. ~erantm ut catuli; sic Turic. ger. ad Cic. Off. III, 3, 4. Goerenz.
FIor. Gue)f. CAMP.neque aliter esse ad Cic. Leg. t, 4, §. 13. Fin. III,
suspicor in A)m. qui omittere illud )5,5o.
ferarum narratur. U. c. reliqui. Usus est hac; sic nos primi de-
~a?tout~c[tïtM~) Florent. Sed etiam dimus. Nam in libris fere omnibus
setentem ~uM !t<~am p., Turicens. usus est et h. Solus e nostris Guelf.
Flor. (nisi quod hic om.tit) CAMP. omittit est, vocabulo usus pMfce-
et, quod mireris, Ald. (tac. ex parte dentibus applicato. Eamdem autern
Burm. ). ~cet renov., Guelf. voculam in Argent., ut videtur, non
2. ~a~utatttttr. Hoc verbum hic invenit Obr. qui dat Usus et /t. Sed
rion, ut exhibent lexica nonnulla, ionge moles tior est conjunctio.tum
de simplici nurritione positum est, ob sensum, qui nullam requirit,
sed exprimitur eo simul roborandi tum ob positum, quum deberet ante
catulos quasi consihum. Af. Tullius. Hane igitur illo indicio
3. Metum, ~um. Gue)f., mefueH- usi omisimus. Sed Obrechtus omisit
<~ttm.-Voss. 3, meMn: dum. Turic. 'alterum et ante ~ttum ut partici-
F[or., audiendi. Bern., ~acttttatent, pium u!M!adha;reret verbo !)aft~a-
et, ut videtur, Argent. Ohrechti fft.–ApudR. reperimustMtMMt
enim temeritas procudit: ntetam. hac. Vide init. hujusce nota:. En.
transierit,,nec dicendi facultatem. 8. M. Tullius. Vide uberius ha:c
-Nostri metum, dum, exc. PouL [tan'autemipsuminBruM c. g<.
1
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. XII, 7. 479
jam clarum meruisset-inter patronos, qui tum' erant,
nomen, in Asiam navigavit, seque et atlis sine 2 dubio
eloquentiae ac sapientlae magistris,' sed praecipue tamen
ApoUouio Moloni, quem Romae~' quoque audierat,
Rhodi rursus formanduTn ac velut recoquendum dédit.
Tum disnum operae pretium venit, quum inter se con-
gruunt praecepta et experimenta.
CAP. VUs. Quum satis In omni certamine 6virium
fecerit?, prima ei curain suscipiendis causis erit; in
quibus defendere quidém reos profecto quam facere vir
bonus malet 8 non tamen- ita nomen~ipsum accusa-
torls'° horrebit, ut nullo neque publico neque privato
i. Qui tum. Jeas., qui tunc, et ccrfayncK reliqui. Nostra ad duc-
edd. post. ante Basil. tum vetustorum librorum consti-
2.tt:et~M&tO.ef/ tamen.Vide tuta; longe aptior enim hic certa-
adl,6,!2. minum quasi paisstricorum ( vide
3. bornée. Om. Gueif. eumBërn. IX,4,8;'X,3, 6;X)t,3, t2),in
Voss. i, 3, ex edd. autem so)us Basi).' quibus vires fecerit, mentio, quam
~ur!u!ybrmanf<Km. Jens., ru);- fdrensium,inqua'.
sus reformandum, (tac: Gesn.).et~ SV6 6. ~'t'rt'um.
Yirium. Goth.
G hCAMP.C ,~ttftMtn.
edd. posterr. ante Bad. item'BasiL Turie;re!prorf0!.
~Mpottsttm re/ot'm. Goth. Nos non y. ~ri'tfm /ecent. Vide X, 3, 3.
tautologiam cum Badio improba- 8. Malet; sic Tarv. Ven. Ruse.
mus iniUis rursus re: vide ad II, Ald, Bad. Gryph. Obr. Bip. Màllet,
4, '3 notam i sed ,nimietatem reliqui et scripti quidem, si fides
sensusmsoïorc~brtHfïTt~verho, mi- conferentibus, omnes. Certissima
ramurque Gesnerum,. qui in Thes. tamen nostra scriptura quam Ges-
v. ~!<~brmo hoc prœferre videtur. nerus, varietatemignoraas, con-
Tum inter, Flor. C~MP. PrœctpMMm jectura assëcutus est, sed maM
tte~tt, Jens. (tac. Gesn.). Pretium etiamproponens. Consentit in nos-
te?mtt, Tarv. et edd. post. (tenMtt tra Spald. in schedis, conferre ju-
Loeat.?"!)ttf<<Rusc.inquosphaima- bensXII, t, 40, ubi idem aectditm
te annotando de novo errat Burm.) verbo mo/et.–Eadem nostri.ED.
ante Bad. qui veris argumontis ge- Q.~Vot7K'M.<ïCCusator~.ïtano-
nuinam scupturam asseruit. minari contigit M. Bruto,juriscon-
5. Inser. Quœ in suscipiendis cau- sulti fitio, ut. refert Cicero de Off.
sis oratori p6~er~<2n</asint (Guelf. 11, i~ nbi in eumdemsensum dis-
sunt) Turic, Guetf. Goth. et editt. putât:
inde a Jens. CttntMf!rtOtntt:?tCccr- io.~ccuM<orM.Turic.Ftor.CAMp.,
tf)mtne,Turie.Ftor. C.Mtt~tn omne accusationis, cum Almel. Voss.) 1
 48o M. FABtr QUINTILÏANÏ
duel posstt ofncio,'ut aliquem ad reddendam rationem
vitae vocet: nam et leges ipsae nihil valeant, nisi 'actons
idonea voce munitae; et si pœnas scelerum expetere fas
non est, prope est, ut scelera Ipsa permtssa sint; et
licentiam malis dari, certe contra bonos est. Quare
neque sociorum querelas, nec~ amici, vel propinqui
necem, nec erupturas in rempublicam conspn aliones
inultas patietur orator, non pœnse nocentium cupidus,
sed. emendandi vitia corngendique mores nam qui
ratione traduci ad meliora non possunt, solo metu con-
3 tinentur. Itaque ut accusatoriam3 vitam~ vivere et ad
deferendos reos praemio duci, proximum latrocinio est;
cum 6 propugnatori-
,ita pestem intestinam propulsare 5,

Bern. Neque publ. om. Turic. Flor.
CAMp.cum Alm. Aliquid ad, Guelf.
~ocat, Flor. ~t/e;tt, CAMP.et editt.
ante Leid. exc. Ald. Sane conjunc-
ti\'um in tali structura non exspec-
tabam tamen quum peccare eum
in leges sermonis nemo dixerit,
~criptura' editorum quam-vis anti-
quissimorum contra scriptos omnes
revocari non poterat. –Nostridant
alii accusatoi-is, alii acct<MttO)m.
Soins R. !0,fïccMMforM.Mox omnes
valeant. ED.
i. ~ctoru. Guetf. ,aMctorH. Basil.,
autoris, et Gryph. ( t536). ~bce in
unitate, Flor, unitate, Almelov.
t'ntttatœ, CAMP.JE't!t~ece/erum,
Flor. ~~et'tfB~a~, Guelf. Exigere
Floril. Sant. Ut om. Guelferb.
Aot~ermMM, F~orU. Sant.
2. Nec. Ante amici et ante erupt.
habetnc<jfueCAMp.Pt0~ttt~tttcedcm,
idem. Necem recepturus ut remp.,
Tnric. Nec est recepturus i. r., Flor.
Necesse pro necent Goth. et ita e
Voss. t. Cons~tt'attonts ~mu<ta~
Flor. cum Almelov. (ex quo tamen
multas
prior vox non laudatur). C.
Gue)f.etfortasseGoth..CAMP.Jens.
(tac. Gesn.)Tarv. Ruse. (non Locat.
err.Burmann.)
3. Accusatoriam vitam. Accusa-
toria vita, CAMP. jP~/OM/OS, Flor.
De/<'n~e)t~O!,Turicens.CAMp.Jens.
cum editt. ante Basil. except. Ald.
Premiduci, Turic. Pn'mtJ., Flor.
Pr<EnttM < CAMP.Pftn)Ot<Jens.
Tarv. Ruse. –Nostri Codd., pffp-
Tn/Ot/uct.ED.
4. Accusatoriam vitam vivere.
Burmannus confert iHud Catonis
apud Festum uect!Ctt<a)t<ttt vitam
vivere: quodblanditur; namvecti-
cularius est TO'~M~J~tc sed dictum
est illud non de veeticutarns ipsis,
sed de iis qui instar furum ejusmo-
di repente targiterhabent, repente
nihil.
5.J°ropu<mre.Tur!C.,p)<B~'u/M)<
6. Propulsare, cum pro~M~')a<o-
)f&tts p. comcarati~ttm. Eamdem
brevitoqùentiam in Justino IV, 3
 INSTITUTIONIS ORAT..LIB. XI!, 7- 481È
bus patnae comparandum ideoque principes in re-
publica viri non detrectaverunt~ hane officii partem;
creditique 3 sunt etiam.ciari~ 4 juvenes obsidem reipu-
bticae dare malorum civium accusationem quia nec
odisse improbos, nec simultates provocare nisi ex
fiducia bonae mentis videbantur: idque quum ab Hor-
tensio, LucuUis~,Su!picio, Cicerone, Csesare, plurimis
aliis, tum ab ùtroqueCatonefactum est; quorum alter
appellatus ~p<eMX,alter nisi~ creditur fuisse, vix scio,
cul reliquerit9 hujus nominis locum. Neque '° defendet
<iemonstrat Burmannus aust ~act- litate magniHca apud Cic. de Off.
nus nu~/t t~)'<!)mo com~arandttm. II, t6; quique quum alia in prima
Similia congesserunt Vorstius ad aetate simul egerunt, tum P. Servi-
Justin.I,y;H,i~,etJ.F:Grono- iixm augurent, patris accusatorem,
vius ad Liv. Epit. 46, nostri etiam reum et ipsum fecerunt vide Cic.
loci non ob)itùs. Acad. IV, init. Plut. in Lucu)). init.
i. Ideoque. Guelf. Basil., ideo. ~~eHntttS sa~tetts; sic Turic.
2:DetrectaMrt<nf.Edfl. anteBad., Flor. Est inserunt reliqui. Mox al-
J<*tt'actawu)t<,acc.Basi).(etsic ter ante nisi om. Cuetf. cum Voss.
n, t, 5, iidem exc. Basit. ) sollemni 3. ~t.~ sotio cujus )e/t<y., Turicens.
variatione, de qua vide laudatos F[or. /}p/tn~ucrtt,Goth. (tac.Gësn.)
Gesnero in Thes. ~/t~utt, Voss. 3. Poul., alter
3. Creditique .<fnt. Turie., crec/tt- non creditur. To a/teronnttuctAvic.
que sed: Goth., et dari, (tac. Gesn.) RR. 3 5, 'o. Pro cui Avic. Poul.
~Vec~u~(a!~ro!70carentn.,Turicens. R. 3 cujus. 0*"nes t'e/t~ttcrtt. En.
Flor. 8. -~(e''nt!t. Js est Cato Uticen-
4. C/aft) UMOtes vide ad V, 13, 3. sis. Laus illa acerrimo fibertatis pt o-
5. Idque quum. Idque a6 jH~ pu~natori tributa quasi expiat ser-
Turicens. Fior. 7. cum H., Guelf. viles istas adulationes, quas Fabius
~(Mt<'nHO,Turic. Culucullis, Flor. Domitiano passim iaf~itui'. En.
Lucillis, Guelf. Gothan. CAMP.Lu- g. Cui re/t~ttertt /tu~u.< nominis
culo, Jens. (err. Gei-n.). ZttCu//o, ~ocMm.Novedictumputo, sed ut fa-
Tarv. et editt. post. ante Bad. qui cile tamen inteihgatur. Nam quum
ex Vall. reposuit nostram. (Vide dicatur locus est a~cttt rei, vel ali-
.not. seq.) Plerisque aliis, CAMP. cujus rei, dici proprie deberet in
.Pluribusque a. Andr. Pluribusa., me locus non est hujus nominis.
Stoer. Chouet. Leid. Nunc pro in me dativum posuit ob
6. Lucullis. L. Lucullus cum M. yerbum relinquere.
fratre (an consobrino; vide Ver- tO.~Veqtte.pO)'tum.Dantn<!mnue
heyk. ad Eutrop. 6, y); quorum t/e/ent/at ontttt! o'ator idemportum-
mentio et alibi conjuncta, ut in œdi- ~ue.Turic. Flor. (nisi quod ille de-
4. 3t1
 482 M. FABII QUINTILIANI
omnes orator, i demque portum lUum eloquentiae sua~
salutarem non etiam piratis patefaciet, duceturque in
5 advocationem~ maxime causa. Quoniam tamen om-
nes 3, qui non improbe litigabunt, quorum certe bona;
pars est, sustinere non potest unus, aliquid et com-
mendantium personis dabit, etipsorum, qui ~judicio
/enda;tt,hic</e/ent/et, uterquepar- t. 7</ent~Me.Id est, idem ille qui
tumque) Guelf. Jens. et edd. post. innocentes servat.
ante Basil. (cisiqnodJe/en~etBad. s. J): at/uocattOttfm maxime. Tu-
etiam exVaU.); in qua scriptura ricens. Flor. cum Aim., advocatio-
omnis nominativus habebatur sin- nem nomine.
gu)aris, et post idem distingueba- 3. Omnes. Om'!< Turic. FIor.
tur. ~Vam~tte defendet omnis ora- CAMP.~ttf'oattt, Turic. Flor. Certe
tor, idemque portum, C~Mp. Basil. pars, Turic. Guelf. CAMP.cum Alm.
et edd. post. ante Gesn. eademque Voss. 2, 3,Goth. Jens. et edd. ante
~criptura est in Goth. neque quic- Gryph. Vocahulurn bona, quod bo-
quam diversitatis ab hae recepta ni Codd. dant Flor. et Voss. F, et
olim notatur ex Almel. Voss. T 2,- alii fortasse eorum, quorum non
3, aliisque. In hac autèm toci con- continua mentio, per sensum etiam
stitutione, etsi singuli sensus tole- abesse non potest. Suhabsurdum'
rarl poterant, nexus tamen mani- enim illud certe pars; quod quum
festo vitiosus erat lepidusque est de minimo etiam numéro dici pos-
l'seudo-Turnebus ita hœc expo- sit, aliquid utique addendum erat.
ncns, ut particulas alienas aptiori- Nostri omnes Codices omittunt
hus mutet. Idem tamen ex neseio tona.Eu.
quo Codice attulit neque pro nam- 4. ~tcoîMmp~~atiftuM sic Turic.
que: indeque certatim emendarunt Flor. Guelferb. Coth. (tac. Gesn.)
W. DD. neque </e/'eH</etomnes ora- CAMP. Etiam c., edd. inde a Jens.
tor, quod in textum Gesnerus de- omnes. Sed nostrum videtur esse
mum recepit, mento; nam etsi de in scriptis vel omnibus, vel pluri-
Codice illo fortasse duLites, emen- bus, quoniam et in lemmate ponens
datio tamen est facillima, quamque nonnisi' impressos, qui etiam dant,
imperiose flagitabat sensus. Se- laudatBurmannus.Cotnment/atttm~
quentia etiam idemque, etc. sollici- Goth. (tac. Gesn.). Nostri Codd.
tabat Burmannus perperam vide .eteontmett~attttunt. Eb.
not. seq. ~utB e/oq., CAMP. Etiam 5. Qui judicio <<ecer;!cnt. Id est,
not,Guetf.~)tratus,FIor.–Avie. )itigantium, ut recte Capper. Vide
Poul. Vall. lip. RR.3,5,7,8,9, X, t, 2g. Vix monuissem, nisimi-
to(hic a sec. manu), tf, neque rum in modum perversam vidissem
defendet omnes orator. Itaque ha:e interpretationem Gedoyni' « rtett
sincera lectio, quamW. DD. etGes- n'empêche que l'orateur ne donne
ner. receperunt, optimorum Codd.. OMe/oMechose aux recommanda-
auctoritate commendatur. Eo. hott~, surtout <t celles (~MJU~M. n
 INSTITUTION1S ORAT. HB. XII, 7 483 J

decernent, ut' optimi 2 cujusque voluntate 3 mé-eatur;

namque hos et amicissimos habebit 4. vir bonus. Sum-
movendum vero est utrumque 5 ambitus genus, vel
potentibus contra humiles venditaudi~ operàm suam,
vel illud etiam jactantius, minores? utique contra di-

Sed neque Pseudo-Turnebus dat de quocunque gratis captationis

saniora. génère usurpatur, ita tamen ut hoc
1. Ut. mof€ttt«!«Siorator, ipsafactafcredenotet.~îM~t~o
qualem nos tingimus, personas li- autem habitum et studium ambi-
tigantiumrespicit,tierivixpotest, ,tiosi unde, ùt recte observatSpal-
quin eos fere sibi defendendos eli- dingius, boe vocabulum in omne
-« gat,qui etoptimi homines erunt." n gtoria; vanum studium transiit, ubi
2. <7<opttmt. ~Mto~tt?ne,tunc. nuUusestgratiœtocus.utmoxcap.
Flor. Ut optime, Alm. ~ut optimi, 8, §.2.
Jens. cum edd. post. ante Gryph. 6. ~mJttandt. ~tKdtCttnJt,Gue)f.
3. Moueatur. Jtfoffantur, Turic. ~<ica)tJt, CAMP.Jens. et aliquot
Moveantur, Florent. Hos ettatn a., post. Jactantium, Guelf.'Goth. (tac.
CAMP. Gesn. ) Utique omittunt Turicens.
~f<!&e6ttf:r<'o'!tfï;sic etscripti CiMp. t~tt~ftteeMett/t~H., Ffor.for-
et editi mei omnes ante Stoer. (tac. tu;]<B, Turicens. Ct<uMrunt~u!ftt',
'Gesn. de Goth. et Jens. nisi quod Turic. Flor. emn Alm. ~e< impr. v.
ex illo affert habet, quod ex Codice j'uïf., Guelf. Obest, CAMt.
/)~t)to)'es uft~ue contra (/;o)<tfa-
ipso non annotavit Spald. ). Iteliqui
~t)'6onu~/ta&ë&tt. tem atfo//c)!</t. MateGesner. </tont-
5. {7(runt~)te am!'t(tM genus. Illis tatem acciloit, quasi dictumesset
contra mérita causa*, solo nixus
quœ verissima disputavit Spaldin-
gius ad I, 2, 22, hoc addendum Ciceroais]ocolnv.n,53,justi-
videtur, quod, quum vigente rep. tiam deinientis '<quœ suam cnique
nonnisi ad inferiores spectarent tribuit dignitatem unde tamen
am&ttM! et ambitio, tempore Caesa- nemo probet, <~)tt<a(em 'in usu
rum, quando a potentibus tantum etiam fuisse de eo qui Kon <<M)tU!
honores impetrandi erant, eadem est honore. Optime autem Spaldin-
vocabula in illorum gratise aucu- gius monet in schedis, verbis hisce
ita tamen ut contra ~t'~nitnfem respici il)a co'tfra:
pationem transierunt;
non evanuerit, quod hodie etiam humiles. Nimirum exspectari pote-
rat in altero hoc membro addcn-
viget, potentiorum studium erga in-
feriores nimium sfepe et perversum. dum contra potentes. Sedha;c quum
Haec igitur est duplex illa ambitio, in ista tempora vix caderent, il-
quam hic tangit Quint. Ambitus au- lud addidit, quod perinde est ac si
temvocabulum, quod olim nonnisi dixisset nisi contra potentes et
de'eo usurpabatur quod ipsorum «digniores, certe contra dignita-
~onorum causa erga populum fie- « temn id est, contra suam suique
bat, a Quintiliano, sieut ambitio, ordinis dignitatem.
3f.
 484 M. FABIÏ QUINTILIANI

gnitatem attoDendi non enim fortuna causas vel justas,

vel improbasfacit: neque vero pudor obstet, quo minus
susceptam,.quum meliorvideretur, litem, coghita inter
disceptandum' imquitate, dimittat2, quum prius liti-
7 ~atori dixerit verum: nam et in hoc3 magnum 4, si
aequijudices~ sumus, beneficium est, ut non fallamus
vana spe litigantem: neque est dignus opera patroni
qui non utitur consilio et certe non convenit ei, quem
oratorem esse volumus, injusta tueri scientém nam si
ex illis, quas supra? diximus, causis fatsumtuebitur,
8 erit tamen honestum,
quod ipse faciet. Gratisne~ei sem-
t. Inter dt'sc~fatt~ttntj sic Goth. 5. -9t a'~m~tt~t'cMMttnu!. Hoc in
Voss.2, Ald. Steph. Gryph. ~M- sua Quint. persona dicit, illud au-
cendum, Turicens. Flor. cnm Bod). tem tt~to~anït~in oratoris: quse
Almel. Jens. et edd. ante Steph. 1. notabilis est negtigentia.
<<tcen</nm, reliqui (in quibus Bern. 6. Neque est. Guelf. Goth. Jens.
dicitur habere int. co<7)t.dic. ). Vera neque enim. Mox yute supra, CAMp.
vn3e'ur'Gesneri observatio, nenii- neffue tamen de omissione vocis
nem nisi )eve<n nMCt~ere causam, causis quicquam notavit Spald.
nntequatn ~W/ccrt<. Scd tuimmquo- contra in Jens. his oculis )egô quas
tjue, si inter diccndunt, h.e.,in et omissuii) tatnen video causis.
ipsa oratione resipiscit orator. Qua- Vatt. )tb. RR.8, g, 10 neque enim.
re utique prifterendum erat inter UM. 7,) ), nfe est. Avic. Paul. RR.
(/MC~taN</Mnt, fi. e., in discepta- 3,5,M~MfMt.Ec.
tionc forensi quod Badius etiam y. Supra. Cap. t hujus libri, §§.
suadebat. Et facilius certe e scrip- 35-45. En.
tura ~Meeptnot/um, quam ex atter- 8. Gratisne. Turic. Flor. gratis
utra re)iquarum nasci potuerant ei. Grat~~e. liane qua~stionem
casterse.–t~adern nostri. En. ne forte credas lege Cincia jam de-
Dimittat. Goth., ~[mt((a!. cisatn, qua dona ob causam oran-
Dimittat. dixerit. In verbis hisce. damcaperevetttumerat observan-
tertia: persona* ablegat Spaldingius dum est, banc iegem sub Cœsaribus,
ad notata sibi ad H, i5, t2. relatam quidem esse aliquoties, se,.
3. Nam et in hoc. Turic. Flor., ita ut temperamenta queedam acci-
ferum )te in hoc. peret, quibus dona remuneratoria
4. ~faqfttum; sic CAMP. Ma~t- intra certum modum capere per-
tnum/Turieens. JMaj.'ttMum, reliqui. missum esset. Quae omnia diligen-
Agnoscis gradus eorruptionis. Ap- ter persecutus est Brummerin sin-
tior autem utique hic positivus. gulari de ~c Ct~eta tractatu, recu-
~anct~e, Guelf. so in Brummeriallis Lips. f~ta, 8.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XH, 7. ~85
per agendum sit', tractari 2 potest quod ex prima sta-
tim fronte dijudicare, imprudèntium est: nam quis
ignorât~, quin id longe sit honestissimum, ac liberaH-
bus disciplinis et illo4quem exigimus animo dignissi-
mum, non vendere operam, nec elevare 5 tanti bene-
ficu auctoritatem? quum pleraque hoc ipso possint vi-
deri vilia, quod pretium habent. Caecis hoc, ut~aiunt, 9
satis clarum est; nec quisquam, qui sufHcieaUa sibi
( modica autem haec sunt) possidebit, hune qnaestum
sine crimine sordium fecerit :.at si res 9 familia-risam-
plius aliquid ad usus necessarios exiget, secundum"'onj-

i. Sit. Omittit Florent. Mox sit litatis excitanda erat. Soins R.

longe, Guelferb.
2. ymct«)t. tn utramque par-
tem disputari. S['i.LD.VideX,5,
8,9.
3. Quis ignorat, quin. Insolita
forma; de qua Spald. olim sic
«QuaBStio pro negatione, ut quin
possit subjici. Recte. Haec au-
tem, nemo ignorat, idem valent,
ac si dictum esset, dubtum non est.
Ne forte credas, dici etiam posse,
non ignoro, <jtut)t.
4. Et illo. exigimus. Et in <o-
quendo exigimus, cGueIf.enota-
vit,' Spald, in marg. autem Basil.
signo posito ante et, legitur ~uem
in loquendo e. (err. Burm.) Sed
Bern. et, ex Argent, utique, Obr.
Etillo quem tK e/o~MCtttee.ce~tnttM
(Obr. e~'t~emtts). Quum nibit tale
incaeterisMSS. comparéat.itfud au-
tem in loquendo in Guelf. tam fa-
cile ex illoquem exstiterit: dua* a)-
terae seripturs mihi quidem sunt
eorrectionis manifestissima:. Neque
apparet, cur eloquentem prae ora-
tore Quintitianus hic potissimum
nominarit, ubi viri notio pra: qua-
10, et in /o<j;ue'tdo exegimus. Ceeteri
et illo, quem exigimus, nisi quod
Avic. t'oui. RR. 3,5, e~tntMS. ED.
5. Nec elevare tanti. Turic.FIor.,
nec celebrare tanti, cum Alrnelov.
Neque elevare t., CAMP.Merula au-
tem in annotationis suns lemmate
(in marg. Locatelli) habet et im-
probat /e)M)'e~-nescio unde sump-
tum. Nostri nec elevare, cxc. R.
y, [jm nec ~CMf'e. En.
6. !7tatttnt. Utaudiu, cumapicp
quodam super extrema littera Tu-
ricens. cum Alm. annotante ÏJtrico,
esse fortas~e ~u~ et sic diserte
e Flor.
y. C/arutM.OmittuntJens.etedd.
uosten'. ante Atd. Ili ne <~M<«Mn:,
Guelferb.
8. Sordium. Guelf., sordidum.
g. lt si res. ~ut si res, Turicens.
Flor. At res, sphalma in Ruse. ( non
Locat., err. Burm.)
)0. OnttttMttt; sic Turicens. Flor.
CMtP.Goth. Jens.(tac.Gesn.)cnm
Almel. Voss. i, 2,3, et edd. ante
Basil. Reliqui ( in quibus certe
Guelf.) omnes. -Eadem nostri. ED.
 ~86 M. FABII QUINTILIANT
n!um sapientium leges patietur' sibi
gratiam referri
quum et Socrati 2 collatum 3 sit ad victum et 4 Zeno
Cleanthes, Chrysippus mercedes a discipulis accepta-
jo vennt~.Neque enim video, ratio,
quasjustioracquireiidi
quam ex honestissimo labore, et ab iis~, de quibus op-
time merueriht, quique si nihil invicem prsestent, in-
digni fuerint defensione quod quidem non justum
modo, sed necessarium etiam est, quum haec ipsa opera.,
tempusque omne alienis negotiis datum, facultatem
aliter acquirendi recidant. Sed tum quoquetenendus
est modus; ac plurimum refert, et a quo accipiat, et
quantum, et~uou~ue~. Paciscendi9 quidem ille pira-
t. Patietur. Turic. Flor. CAMP., y. T'um~MO~ue. Tumtte~uo~ue~
~ftttttt)'. Turiéens. Flor. Quotisque, Gothan.
2. Socrati. ad victum. Nemo Jens. (tac. de hoc Gesn. ) sed jam
recte dicat pugnare hœc cum Xe- in Tarv. correctum qui vicissim
nophontis capitetibriJ. Mem. Socr. habet alterum illud sphalma, pa-
sexto. Longe enim differebat mer- <:t!e<n<~Mmox insertum ante Ke~fo-
ces, de qua tautissime vivehant so- tiatio; item §.12, prestissime pro
phista;, a stipe in victum tenuissi- pr<E!(ittMe que omnia memorat
mum, quoties opus esset, coliata. Merula, neque fidem invenit apnd
Talem vero ab Aristoxeno etiam Badium et Burmannum, imo "va-
quamvis obscuris illis, apud Laer- c nus audit huic quare subve-
tiumM, 20,Yerbisostendi existimo. niendum erat mortuo etiam contra
3. Co//a~uî?t. Jens., collocatum, mortuos.
( tacente Gesnero ) et editt. postt. 8. Quousque. Ne forte, post-
ante Ald. « quam patrociniis suis dives fac-
4. Zeuo. Guelf. Goth. (tac. Gesn.) tus sit, quœstum facere pergat.
Zen~n, cum Voss. < 2, 3, et ita SpALn.
Basi). Recte fortasse. Vide n, 20, g. Poc~cen~f. Recte opinor.
(sed XII, ), 18, hœc scriptura Erummert.f,cap.(),5,hocad
et vide I, 5,
exn)))io)ibroaff(;rtur) redemptiones litium refert, quibus
Go; XII, 2, 2~. causas clientum quasi suas suoque
5. ~ccepta~enttt. Guetf., ncce~- pericuto certa pactione suscipie-
tauentnf.t. bant. Apta autem affert idem quam-
6. ~6 iis. CAMP., a& fus. Om. me- vis seriorum temporum legis Cod.
ruerint, Turic. Flor. Justo modo, H, 6, 5, verba, quibus pactiohes
Flor. 7'€tnpt<!ue,Jens. (tac. Gesn.) etusmodi"cum~ravidamnoliti-
et edd. post. ante Gryph. exc. Ald. "gatoris et ~fpr<B(/nttone'' fieri di-
~c<7u;)'cnf/t requirunt, Turic. Flor. cuntur. Vide priorum etiam tem-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, 7. 487
tiens mos, et ponentium' periculis pretia procul abo-
minandanegotlatio'' etiam médiocrité~ improbis aberit;
quum praesehim bonos homines bonasque causas 4tuenti
non sit metuendus Ingratus; quod si 5 futurus, malo
tamen ille peccet. Nihil ergo acquirere volet orator ultra
quam 6 satis erit ac ne pauper quidem tamquam mer-
cedem accipiet, sed mutua benévolentia utetur, quum
sciat se tanto plus praestitisse non enim7," quia venire

porum leges ab intpp. ad illam non oportet perire: denique. Atque

laudatas. hanc scripturam, in Argent. etiam
i. Poneittium; sic Flor. cnmAtm. haud dubie'inventam, altero opor-
Voss. 3. Potentiurn, Turic. lmpo- tet ex ingenio auxisse putandus est
K€Ht('ttm, reliqui prêter C~Mp. qui Obr.quemnos sequimur. Ad an-
habet impotentium. Nostrum Bur- tiquissimos illos proxime accedit
mannus jam Yersu Horatiano H, Guelferb. particuta enim tantum
Sat. 3, 23, adstruxerat, satis tu- omissa. Editi omnes post verbum
tum per se. -Nostri Codd., tm~o- prtBshttMe ita ~ut<t nec venire h. &.
nentium. ËD. oportet, ttec~'enre.~). in qua scrip-
2. Negotiatio. Tùric.~ negotio. tura conspirat e scriptis Gothanus
3. Etiam mediocriter; sic Turic. quidem omnino, e Vossianis au-
Flor. cum A)m. a inserunt reliqui tem i, 3 in posteriori tantum par-
(sed pro etiam CAMP. est, Gothan. te, 2 in priori ex illis enimrefertur
esse). "-<4&eMea<tCtH"Nostrofami- non quia venire; ex hoc, non opor-
liare, vide 1, 12 l < it, 5,13 Vt, tet perire d. Vulgatam cum proxime
3, 84. Nostri Codices inserunt prœeedentibus nullo pacto coha*-
a. En. rere cuivis patet at verissimum et
7'ue)ttt. rue~t, Turic. ~tH(, sensum et nexum pr~ebet vetusta
Flor. Metuei2dis, Turic. Flor. illa scriptura, modo sensus verbi
5. Quodsi; sic Flor. QMt~s~ Turic. oportet repetatur ad ~ert)'e. Bur-
CAMP.Tarv. et edd. post. ante Ald. manno tamen Je&et post inSnitivum
Qui si, reliqui. inserere suadenti, tamquam haus-
6. Mtm quam. Jens., utraque tum ab insequenti voce, morem ne-
quam, et edd. post. ante Ald. Satis mo geret nam quis vél negligenti
est, Goth. Afutua volentia, Turic. in talibus Nostro obtrudet quod
Flor. Uteretur iid. Quum sciat se niox ingratissime recurrat? Quare
om: Turie. Flor. duo priora tantum extra omnem dubitationem posi-
omittere narratur Alm. Sciet, Guelf. tum credo quod Obrechtus dedit.
Goth. cum Voss. 2,3. Nostri Nisi ipsam omissionis ansam verius
Codd., sctet. Eo. repraesentari putes seribendo Non
Non enim. detM~uc. Turie. e)ttm<j)Mta~. h. b. ttono~oftet, opor-
Flor., non enim quia t'entre h. &. tetnertre.
 488 M. FABH QUINTlUANI
hoc benericlum non oportet,
perire oportet: denique
ut gratus sit, ad eum magis pertinet,
qui debet.
CAP. VHt'. Proxima" </tsce~(B causée ratio,
quod
est orationis fundamentum: neque enim quisquam
tam ingenio tenui reperietur~, qui, quum omnia,
quœ
sunt in causa, diligenter cognoverit, ad docendum certe
judicem non sufr!c!at. Sed ejus rei paucissimis cura est:
2 namuttaceam'*
denegtigentibus, quorum nihil refert,
ubi litium cardo vertatur, dum sint,
quae vel extra cau-
sam ex personis, aut communi tractatu locorum occa-
sionem clamandi largiantur aliquos et ambitio perver-
tit, qui partim tamquam occupati, semperque 6aliud
Inscr. Que in a~Ott/M, Turic. ~!c.,Goth.(tac.Gesn.)Comntu-
per ei-r. Q. i. doceizdis, Flor. Giielf. Ktum~CAMp.cthocipsuLmconjec'-
cum Bern. Q. i. discendis eaM!Mtt<!t taveratanteaSpa)d.,utexschedis
o&!ert'a);</a, Goth. et sic fere edd. cognoseo. Sed hoc ipsum In causa
2. Pro-cttna. Jens., ~t'ox/mam. est,utetiUudinCAMp.interpreta-
3. Orationis. Goth. (tac. Gesn. ) mentmn potius mihi videatur quam
Jens., oratoris, cum Bern. et editt. vera lectio. Neque enim abhorrere
post Jens. ante Stoer. ace. Gibs. videtur abusu Latinorum, ut idem
Obr. Capper. ln recepta conspirant appositum, quod locis, tractatui
Tnric. Flor. cum Aime). Sct'iptos etiam locorum dari possit plane-
cœteros illa videtur insidere lectio. que eodem modo supra U, 22,
jf*<t)t~a)nenta,TuriceQS. Flor. ~ntm tractatum locorum communium me-
omittItCAMP.Ott~f7.n'Cf7UftO<eHH~ morat et ~enera/ent et specialem,
Guetf. -Nostri Codd. habent alii qui nihil aliud est quam tractatus
orat0)'u, alii orationis. Omnes~'un- ~ocot'M~~communiuna vel 6~tcr<ï-
f/amentum.ËD. /itfm, vel specialium. Accedit in
4. ~e~€t<'tu)';sieGie)ferb. CàMP. nostro loco ordo verborum, si re-
Jens. (non Got)i., err. Gesn.) cum ceptam servas, naturalis, in Cam-
VaU.Voss.t,a,3,Basit.~ey)erc- pani scriptura non item. Mox tra-
t'etur, Turiccns. Flor, cum Atm. ~e- ctam pro clamandi miro sphalmate
~entur, reliqui ( qui sunt e MSS. Turic. Flor. eum A))n. ~~tt0 sed,
Goth. tantutei, et edd, inde a Tarv. Flor. t~'M~e~ue occupati, inverso
omnes exc. BasU. ). –Nostri Codd., ordine Flor. ~!ost.ri Co<lJ., cont-
reperietur, exc. B. a, qui reperitur, mutti, et ponunt ante hane vocem
et R. 7, qui t'e~o'trcfMr. Eo. alii aut, alii ac, alii a. Eo.
5. Ut taceam. Obr., taceamus. 6. ~<<tt~ /)<ttent~ Goth. CAMp.
C.tMp., quivel, cum&oth. Ac com- cumAtd., aliquid habent. Sedprae-
mun; GuetfRt-b. Jens. (tac. Gesn.) statahuf/jnevideatures3epr.evium
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. XII, 8.
489
habentes, quod ante agendum sit, pridie ad se venire
.Utigatorem, aut eodem matutino jubent 1, nonnun-
quam etiam inter ipsa subseUia didicisse se gloriàntur
partim jactantia ingenii, ut l'es cito accepisse videan- 3
tur, tenere se et intelligere prius psene quam audiant
meutiti, quum multa et diserte, summisque claïnori-
bus 3, quae neque ad judicem neque ad litigatorem per-
tineant, decantaverunt, bene sudantes beneque comi-
tati per forum reducuntùr. Ne illas quidem tulerim 4
delicias eorum, qui doceri amicos suos jubent; quam-
quam minus mali est, si illi saltem recte discant, rècte-
que doceant. Sed quis4 discet tam bene, quam patronus?
Quomodo autem sequester ille, et media 5 litium ma-
nus, et quidam interpres, impendet aequo animo labo-
rem in alienas actiones, quum 6 dicturis tanti suse
non sint? Pessimae vero consuetudinis, libellis esse 5
contentum quos componit autlitigator, qui confugit
aliquid ad ipsam causam spectans. 6.Quttm</tC<tt''Mtt!)tttSt«BKOM
–Eademnostri.ED. !i'nt.Hancverissimamscripturam
t. ~fattttt';toyu&e!:t.F)or., matut. dederunt optimi Codd.Turic. Flor.
vivent. Turic. Flor., inter xe sub- cum Alm. Bern. nisi quod in omni-
sellia. Obr., didicisse subsellia. bus est sit, et ex Alm. Bcrn. affer-
2. Se omittit Obr. f~ne prius, tur dicturus: E Voss. 3, c. dicturus
Gothan. Jens. (tac. Gesn.) et edd. tantis sit. Atiorum [ibrorum (CAMP.
post. ante Stoer. QtMm ut aM~. i Goth. Voss. 2) scriptura quum f/t'c-
Turicens. Flor. CAMp. cum'Almel. turm vere non sit nata est inde haudd
.Menttrt, Ftor. Neque <<ucetn,Turic. dubie, quod tan tt sue abierat in tan-
Flor. cum Almel. Pertineat, Jeris. tisve, et mox illud ctiam tantM post
(non pertinent, err. Gesn. ) .Dec~- (/)c<!f)'M oh hdmœoteteuton omis-
tttuennf~ Jens. et edd. post. antc sum erat. Tandem adverbium etiam
Ald.7!<'d'ttca)t<ur,ildem. vere a correctore (tuodam mutatum
3. Clamoribus, audientium; vide est reliqui enim omnes ita quum
cap. 6, §. 4. dicturus ipse ))0't sit; quibus verbis
.4. Sed quis discet. Turic., si quis inepta admodum inest repetitio
d:!C€t.Turicens.uo?noJdauti;e~. ejus, quod una vox alieuas jam ab-
Loco vocis interpres compendia solverat. Nemoautem, opinor, hoe-
quaedant obscura in Flor. reat in plurali dicturis, quum prae-
5.~<'Jfa.m<t)tus.VideXf, 3,3. cedat alienas aettonc!.
 49o M. FABII QUINTIUANI
ad patronum, quia liti ipse non sufticit; aut aliquis ex
€0 génère advocatorum, qui s~ non posse agere confi-
tentur, deinde faciunt id quod est in agendo diffi-
cillimum nam qui judicare quid e~tceMt/um quid
dissimulandum, quid declinandum 3, mutandumve, fin-
</ent/M~ etiam sit, potest, cur non sit orator, quando,
6 quod difficilius est, oratorem facit~? Hi porro non tan-
tum nocerent, si omnia scriberent, uti gesta sunt nunc
consilium 5 et colores adjiciunt, et aliqua pejora 6veris:
quae plerique quum acceperunt, mutare nefas habent,
et velut thcmata in scholis9 posita custodiunt'°: deinde
t. Deinde. Recte Gésner. hic tione, quœ ne matcriam quidem e
etiam admonet grœci t~tt, quod causa sumit.
objurgantis est valetque tante;), Mt- ~.Or~torent/actt~' sic Turicens.
hilo minus: vide ad VJJI,6,32. Flor. Guetferb. cum Atm.Voss.-3,
2. QuMJtee)t(/ttnt. Turic., quod Bern. (nisi quod ex hoc est et ora-
f/teen~um. Turic. Fior., mtttanf/unt torem). Hanc optimam scripturam
etiam sit, cum Almel. jfmttan~um in V. L. délitescere jusserunt W.
etiam sit, GAMP.JtfM(aK</Mm~noe)i- DD. œquo animo ferentes taediosam
dum e. s., Voss. 3 (cui scripturae repetitionem vu)gatœ, quae omittit
Va)), teste Badio prœmittit quid ex vocabulum oratorem. Vide X, t, 65.
emend. haud dubie). 7mt<an~u)nt.'e Eadem nostri Codd. En.
e. si, Jens. (tac. de imit. Gesn.) 5. Nunc consilium. Obr., ))ttnc et
et edd. posterr. ante Ald. (err. in consil. Turic., N'dtc'e'tt. Tum,proxi-
Locat. Burm.). Eadem, sed cum sit, mum et ante aliqua omittunt Turic..
habent Ald. (err. Burm.) Bad. Basil. Florent.
7m[(<t)tjMnt f. e. sit', Gryph. Inxi- 6. fe~ora veris, dum vera quœ
tandum ~u~ft'ett~Mm e. s., aliquot sunt in causa incommoda,velare
apud Burm. Jfufan~ttm~*M~:e)t~um « student, homines inepti atijiciunt
e. s., Stoer. Chouet. Leid. Mihi re- sœpe, quœ sunt pejora i!tL5." Hof
cepta, quam tuentur Guetferb. et ut monerem, Rollino debetur, no-
Goth. quaeque h) vetustis illis non- men veris pro dativo habentt, et
nisi ob homœoteleuton manca est, Obrechto in eumdem sensum in-
unice vera videtur neque indiget terpungenti.
eadem Obrechtiano additamento y. Mutare; sic Turic. Flor. cum
quandoque post etiam. Almel. Jens. et editt. posterr. ante
3. ~ec/t'nan~utK. Id est, mollius Ald. ace. Bad. 7mmtttt:)'e, reliqui.
significandum, ob asperitatem, vel 8. Themata. custodiunt. Vide
invidiam rei; vide IX, 2, g2. Idem, lib. IV, cap. 2 §. 28.
quum ita 6t, ut ptane diversa res g. Scholis. Flor., !C~dk.
evadat, mutatio est, diversa a fic- to. CM!tOfHtMt ~~re/t~n~untur,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, 8. 49'
deprehenduntur', et causam, quam discere ex suis.liti-
gatoribus noiùerunt, ex adversariis discunt. Liberum 7
igitur demus ante omnia iis quorum negotium erit,
~eH~tHac /ocMm; exhortemurque ultro, ut omnia quam-
libet verbose et unde volent repetita 3 ex tempore4 expo-
nant non enim tam obest audire supervacua, quani
ignorare necessaria.'Frequenter autem et vulnus et re- 8
médium in iis 5 orator inveniet, quae litigatori in neu-
tram partem habere momentum videbantHF. Nec tanta
sit acturo memonas fiducia, ut subscribere 6 audita pi-

Turic. Ctt/m litig., Flor. ~b<ue-
<'[t~t,Goth.(taeenteGesnero).~&
advers.Guelf. Gothan. Jens. (tac.
Gesn.) cum Voss. 2, et edd. a Jens.
ante Stoer.
t. Deprehenduntur. Vide I, 3o
·
I, 8. 2!.
2. 7M, ~[<on<m. (ex Alm. iis)
nisi quorum, Turicens. Flor. cum
Atm. Erie, Turic. verbum omittit
C.tMp. Ultro omittunt Turic.-Ftor.
dixerisque natum c seqq., sed ve-
rius, ob eamdem eausam omissum.
Plane enim hujus loci est particula.
« Non patienter modo auscultemtis
verbose explicanies, sed ut ita fa-
ciant, ultro exhortemur. n QMan-
ttttnfttet, Goth. (tac. Gesn.). ~o-
lunt, Turicens. Flor. CAMP. Volet,
Cuefferb.
3. Repetita ex tempore; sic Jens.
(tacente Gesnero de illo ex) et edd.
posterr. ante Gryph. exc: Atd. Re-
petito e. t., Turic. Flor. cum A)m.
ex quo sphalmate nata, quam hue-
usque concoxereVV. DD., reliquo-
rum omnium seriptura repetito tem-
pore. Quod quam eleganter dictum
sit, et quam bene hicprœripiatur,
quod mox(§. 8,~Vecseme/, etc.)
docebitur, ipsi viderint. Nostrum
quam necessarium, vide not. séq.
.Etonna, Turicensis. ~xponau/t,
Florent. Bx~'o'tat, Jens. et ahquot
edd. Abest, Flor.-R. 11, repetita
tempore. Vall. lib. a sec. manu, ex
inserit. Caeteri repetito tempore.
Omnes exponant. Eo.
4. Ex tempore. Ut quam verissi-
me et plenissime et<me fuco cxpo-
nant vide infra §. g.
5.7)t iis. Guelferb. CAMp., t)t his.
Flor., inv. et ot«P litigator, relicto
mox spatio loco horum in neutram.
Mox tanta sint, Turicens. Flor. T.
sunt, CAMP. Af~mor;~ diffici ut,
Turic. Flor. eum Alm. Iterum di-
cere ne !tep., Guelf. Dicam pro di-
cere, Jens. (tac. Gesn.). Non quia,
Voss. t, 3. Qui e~M~ere, CAMP.
Quod eff., Turicens. Et positione,
Flor. Hominent prosequens quod,
Turicens. Ftor. (sed hic prMeqfuen!)
cum Alm. fn quo addimento quid
)ateat, felicioribus divinandum re-
linquo.
6. ~tttserc&erc. Poul. R. y, scri-
6erc.ED.tt6~e)'tttmu~j subnota-
mus audita, quum non omnia ver-
bo tenus tamquam dictata calamo
excipimus sed ea potissimum qua*
tnemoria* usui futura sunt.
 49~ M. FABII QUINTILIANÎ

geat: nec semel audisse sit satis; cogendus eâdem

iterum ac saeplùs dicere litigator, non soluin quia effu-,
gere aliqua prima expositione potuerunt, pracsertim
hominem (quod sœpe evenit) imperitum sed etiam
9 ut sciamus, an eadem dicat. Plurimi enim mentiur.-
tur, et, tamquam non doccant' causam, scd agant,
non ut cum patrono sed ut cum judice loquuntur:
Quapropter nunquam~ satis credendum est, sed agi-
tandus omnibus modis et turbandus, et evocan-
'o dus'3: nam ut medicis non apparentia modo vitia cu-
rarida sunt, sed etiam 4 invenienda, quae latent, ssepe
ipsis ea 5, qui sanandi sunt 6, occulentibus; ita advo-
catusptura, quamostenduntur, aspiciat nam quum
satis in audiendo patientiae impenderit, in aliam rursus
ei personam transeundum est; agendusque adversarius,
propônendum quicquid omnino excogitari contra po-
t. Non doceant. Flor., ttOK no- 6. Qui sanandi sunt. Turic. (nisi
ceant. Guelf. Goth. Jens., sed cum quo(txett.)CAMp.t[a'Mnant/aMtn<,
judice, et edd. posterr. ante Bad. eumA)m.Sedhicdeserendierant
'Loquantur, Flor. Cuefferb. C.tMp. optimi Codd. Quamvis cn!m ipsis
Goth. Jens. cum Voss. 2 et editt. non ineleganter sic usurpatur, hic
ante Atd.–Nostri Codd.; <o~ua)t- tamen, ubi prœcedit medicis, non
tur, exc. R. 5, qui <o<jfUMn<tt);.En. to)erandœ foret negligentiae. Sed
2. A~M~f~ttamxattscrejenf/um est. facilis post vocem ea lapsus crat
Nunquam ab omni parte fidendom librarii. In Obrechti autèm scrip-
est ei. Quam vocis satis rationem tura qui curandi sunt, non correc-
exemplis astruere nequeo. Est ta- tionem sed errorem agnosco. Acci-
men ab eo, quod recte, opinor, piat: nam, Guelferb. Marg. Basit.
dicitur « non satis credo tibi. ') Tmccdenttt~.GueIf. Rursus perso-
3.~foco~~u~, velut e )atebris,' )M)th(r tr., Turic. Flor. Transeun-
in quibus se et vitia causa: abscon- dem, Turic.–Nostri qui Mnatx/t
dit. Ita non opus Gesneri, quam mot, exc. R. y, qui sotus ~me sa-
ipse non admodum urget, conjec- nanda sunt. Mox RR. 8, )0, 't,
tura nuocan~m. accipiat. Avie. RR. 3, 10, tm~et)--
Sed ett'ant. Mnattat sunt. </<'n')tt.fnfra ~ttt~ttM ''ect~t, Avic.
Omittit Ftor.. Pout.RR.3,5,io,n.En.
5. J~SM ea. Goth. Jens. (tacente 7. Omnino. Goth., atu'moejL-co~r.
C,esn.), ea ipsis, et edd. ante Stoer. (nimimm aio, o7o). ~cctpt, Gnclf.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, 8. 493
test, quièquid recipitinejusmodi disceptatione' natura;
interrogandus quam infestissime, ac premendus; nam, 11 [
dum omnia quaerimus, aliquando ad verum ubi mi-
nime exspectavimus, pervenimus in summa, optimus
est in discendo patronus incredulus promittit enim
litigator omnia, testem populum, paratissimas consi-
gnationes ipsum denique adversarium quaedam non
negaturum; ideoque opus est intueri omne litis in- n
strumentum quod videre non est satis, perlegendum
erit; nam frequentissime aut non sunt omnino, quas
promittebantur, aut minus continent, aut cum alio ali-
quo nocituro permixta sunt, aut nimia sunt et fidem
hoc ipso detractura, quod non habent modum. ~Deni- i3

Disputationi, Turic. Flor. JDt~ttta- 5. Denique. cera. Turic. Flor.,

tione, Alm. D~crcîM~Ottp~Voss. 2. ~ettt~tte linum tum rupa aut turbata
!Vf!tMra.Turic.,ne[tM.FIôr., 1 certe, nisi quod hic cere. CAmp.
t!aturam.CAMP.,nant. den. lin. rupt. rupta aut turbata cera
2. ~<~ verum. FIor., ad verbo- (sic Spald. quidem enotavit, nisi
rum, cum Almelov. /'er~~):MmM~, quod in voce rupt. in superiori lit-
Voss. i, Obr. fermttttt, Jens. Non )erœ t parte lineolarn imperfectam
°
~oeturam, Turic. addidit, quam non intelligo). D.
3. Co)t!t~nattOt)M. "Vide Turneb. ruptum aut turbata eœtera, Voss.
"ÏT, Adv: 2~. Co~~t07te[tt07tM iHae t, 3, Bern. Marg. Stoer. Nostram
"sunt tabu)ae testimoniaies, obsi- (nisi quod Guelferbyt. et aliquot
«gnata;, de quibus lib. VI cap. y. edd. c<pra) dant Guelf. Goth. Jens.
"Testationesyocayitcap.Shujus et edd. omnes ante Burm. quibus
<'Jibri~(§.5.).Capperoonertus.Tur- iibrisancensendiMSS.etiamqui
nebus i. t. cum nostro loco apte silentur, ut Atm.Voss. 2. Burman-
componit hune Cic. pro,Quint. 6 nus autemprimus recepit conjec-
<'Necessarios.corrogat;ve- turam Salmasii (vide not. seq. extr.)
« ninnt fréquentes testificatur iste turbatam ceram. Cui quum iihri ve-
P. Quintium non stitisse, et se tusti certe'non suffragentur, resti-
stitisse; ta6u/<Bmaxtmœ !~mM /t0- tuenda utique erat pristina scrip-
« minum ttott/ium conH~na~tur. a tura, ut Uberum de loco aliorsum
4. Omne. Orne, Turic. Latus in- etiam utilijudieium relinqueretur.
.struKM'tta, Turic. Florent, ~t~er:, Scriptura porro Obr. utter~entent
CAMF.Nocitura, Turie. Flor. Jens. loco illius quod mox. )egitur tn~e-
cum edd. ante Ald. Hoc ante ipso ttt'es, manifesta est correctio èjus
fmittit Guctf. non male. qui illud turbata cera nominativum
494 M. FABII QUINTILIANI

que linum ruptum, aut turbata cera, aut sine agni-

crederet. Vide notam sequentem. notabili in extrema parte varietate
ZtttMm. invenies. « Ascriba- hac « Atque imposito supra lino
mus hic etiam locum classicum cerea signa imprimantur ut ex-
« Paulli sent.V, z5, 5 ~m~&Mmm terior scriptura fidem interioris
ordo decrevit, eas tabulas qfttfBpu- servaret. Aliter tabula; protaM
« blici, vel privati contractus scrip- nihil omnino valent. Quum illo
<<turam continent adhibitis testibus tempore (ipsa Bad. est anni i5'6).
ita signari, ut t)t !umma margi- Pau)i sententiae nondum fuerintedi-
« nis ad tnedtam partem ~er~b)at<f, ta: (Ed. princ. est anni iS~S), peri-
tn~tc) lino con!(rt)t~omtttr, atque tiores judicent, an in Codice h.BC
"tnt~o~ttMnt (quid si tntpos'tfE?) ita scripta invenerit Valla, an tacite
suprn linum cerce signa imptiman- emendarit quod tamen in postre-
tMr, tft exteriores ~crt~<u)'<c~€m ma verba, quorum varietas sensum
TMtcrtort servent. Aliter ta~u/tp non mutat, non cadit. Apparet au-
pro~aM nihil momottt Aa6ent. tem ex his omnibus ceram, in Quin-
Vide plena manu ista illustrantes tiliani verbis non esse ceram scrip-
« viros doctos ad illa Sueton. Ner. toriam, qui error videtur fuisse
Mcap. 17 Adversus falsarios tunc Gesneri, Ciceronis illa Verr. H, 76
pnntum repet'tttïtt, ne (a6uf<B tttSt(de lituris.in cera), conferrijuben-
~'e)'hn(B, ac ter lino per foramina tis, sed ceram signis imprimendis
<ra/ec<o, o~i~naretttttr. Gesner. lino, quod tabulas constringebat,
Utilis etiam Badii, seu potiusVaUa; in6xam. Hanc ceram cum ipsis si-
annotatio Et ad illud linum nt- gnis turbari necesse erat, si quis
"~tum<' (scUicet annotavitVatta) linum ad aperiendas per fraudem
Utpian. lib. XXVIII, de testamen- tabulas inde expedire conaretur.
tis (Dig. XXVHI, tit. 1 22) Jam igitur quum linum et cera
Si signa turbata ~tt a& ipso testa- junctim uni effectui inservirent, ni-
a tore, non videtur ~~ttotunt. Et hil cogebat turbatam ceram seorsim
paulo post Signatas tabulas ac- in casu accusativo hic memorari
« cipi oportet, si o (vertus editur et quem reponi jubebat Salmasius de
si) in ~tftteo, quo tatM/cc <)tuo/Mt<p Mod. Usur., pag. ~5t seqq., ubi
<<sint, signa t'm~r~M /uert'nt. Jus- totam hanc materiam tractat. Imo
tin. lib. JI, de pupillari substitu- optime et plane latina structura
« tione: (tnstit. n, )6, t) n Sepa- ablativi sunt instar appositi ad li-
ratim inferioribus partibus scri- num: tinum ruptum, aut turbata
<' 6ere, eamque partem proprio lino n cera. invenies. Neque poste-
propriaque cera cotStottare et in rius (tutprius illud respicerccre-
"/)rt0t'(~t!)'te testamenti cawe, ne dendum est, quod ita tantum ratio
< inferiores <<tttt/<BMMO~/to et ad- cogeret, si tertium etiam pra'cede-
« huc impubere ~'o<Mt)(u(o (hoc ret aut ante linum. Nunc simp!ex
vet'bum in editt. non comparet) est sensuùm continuatio signifi-
<'<!per'<!))<tt). Paulus in sentèntiis, cans, reperiri alias taesam sive in
<'iib. IV. n Sic. Appositus autem est lino, sive in cera obsignationem,
idem ille e )ib.V,Sent. locus cum alias intégra quidem omnia, se't
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, 8. 495
tore 1 signa frequenter inventes quae ~nisi domi ex-
eusseris~, in fora inopinata decipient; plusque noce-
bunt destituta4, quam non promissa nocuissent. Multa
etiam, quae litigator~ nihil ad caùsam pertinere credi-
fatsissignis,quseatestibaspro satis firmatur haec scriptura. Eo.
suis non a~no~ca~tur. De vocabul. 2. QufB, nisi. Guelf. Goth., <yufE
agnitor, vide not. seq. ni.-Eadem nostri. En.
i.~t'nea~tttto)'e;sicCAMT.Goth. 3. Excusseris. Flor. CAMP., exces-
(err. Gesn.) et (incertum e Codice, !erM, cum Ahn. Doce&Mnf, Turie.
an Salmasii auctoritate) Obrecht. Flor. QtMmpromt'Ma, Flor. Quam
<y.a~ttfor! Turic. S. a(/~ufon\c~ non provisa, CAMP.DoctttMent, Flor.
Flor.'cum Alm. S. agnitione, reli- 4. Destituta. Secure hune locum
qui.Nostrum Salmasius nullo, opi- transierunt VV. DD.quasi trita om-
nor, Côdice nixus suaserat neque ,nia offerentem, qui diligentius ta-
tamen Burmann. et Gesner. quam- men inspectus difficultatis plenus
vis probatum sibi receperunt', id est. Quamquam illud non moror,
fortasse reveriti, quod vocabulum quod, quum prœcedens ~Mfpnon-
agnitor ex nu))o hactenus bono nisi ad indicia illa referri possit,
scriptore allatum sit; quam eorum paulo negligentius eo deflectit ora-
re!i{;ionem minime damno tametsi tio, ut ipsa instrumenta signincen-
facile appareat verbalia in tor, tur voce promissa. Sed quid sunt
quœ multis loquendi formis ita in- instrumenta destituta? Quœ quam-
.'<erviunt, ut participia substantiva vis auctoritate destituta fortasse
recte dixeris, in latine loquentium dixeris hic tamen dMtt<uct)tta po-
potestate fuisse. Talis autem est tius, oratorem puta, dicenda erant,
forma hœe, signa sine a~nt'tore re- quum opposita sint non promissis.
y)ert)e~ id est, signa quidem repe- Nam quod posuit Gedoynus « car
rire, sed ~um~n<McatM neminem. vous serez oblidé d'abandonner
Quod nequaquam latine àixeris si- ces pièces n non sine acumine
gnasine agnitione reperire. Compa- quidem est, sed a cohsuetudine lo-
rentur etiam vocabula notor, coont- quendi plane atiet)um. Quare non
tor de teste, qui testatur se nosse dubito scripsisse Fabium destituto.
aliquem, et esse illum ipsum,quern Plus haec noeebunt oratori desti-
se esse dicat. Quare nunc ubi illam tuto, quam nocuissent non pro-
formam duo libri diserte exhibent; « missa ei a litigatore. n Quippe
ips~equevetustissimorum corrupte- tum sibi cavisset vir peritus reme-
.iae ejusdem, non alterius, vestigia diuinque defectui invenisset.
mohstrent reponendum utique 5. Qu<e litigator. Quœ diligator,
erat, quod, si e C~Mp. editi nostri Flor. Q. dicit litigator, Voss. t. Pa-
fluxissent, nemo profecto hodie tronus seruet, Guelferb. cum Goth.
expeUeret.–To !:nea~ntfor~ quod Voss. [, 3, Bern. Tradimus, Turie.
suasit Salmasius, est apud Avic. Ftor.Guetf.CAMp. Goth. (non Jens.,
Poul. Vall. tib-RH. 3,5, 7,8, 9, érr. Gesn.). Locos erat, Florent.
to, i [. Quorum Codd. auctoritate Nostri Codd., tradimus. Ec
 496 M. FABÏI QUINTILIANI

derit, patronus eruet, modo per omnes, quos. tradidi-

'4 mus, argumentorum locos eat. Quos ut circumspectare
in agendo, et attentare singulos minime convenit,
propter quas diximus causas; ita in discendo rimari
necessarium est quae perxonoe~ quae <emoor< quae
/oc6t, instituta4, instrumenta, caeteraque 5 ex quibus
non tantum illud, quod est artificiale probationis ge-
nus, colligi possit, sed qui metuendi testes, quomodo
sunt refellendi nam plurimum refert, invidia reus, an
odio, an contemptu laboret; quorum fere pars prima
superiores proxima pares tertia humiliores premit.
15 Sic causam
perscrutatus, propositis ante oculos omni-
bus, quse? prosint, noceantve, tertiam deinceps perso-
nam induat judicis, fingatque apud se agi causam,
et, quod ipsum movisset de eadem re prônunciatu-
rum, id potentissimum, apud quemcunque agetur,
existimet~. Sic eum raro fallet eventus, aut culpa ju-
dicis erit.

). C<rcumye<;f6[te. Turie. Ftor., 5. C«'<e)'f!gtte, ex. Tune. Flor.,

ctrcttm~c~pf~~e omissis proximis
his!)t<etat<€nta)'e'.Mox!itt)t
t/~c.jFioreMl.tytft~CAMP.ï
etiam t)t d., Tarv. et edd. posterr.
anteStoer.exc.Basi).
2. fro~tet' ~uax </t.ctmu!. Supra
n V, to, t22 seq. AJd. Cic. de Or.
"II,3~&esneru5.
3. Qu<E ~omnœ. Omittit Guelf.
Qtt<E tempora. Omittunt Ttiricens.
Flor. cum Alm. Locus, Turie. Flor.
Sed Alm. vocem omittit. 7'em~ora
et loca, Guelf. curn Goth. Instru-
menta instituta, CAMP.
4. Instituta de moribus, consue-
tudinibus, agendique rationibus
eorum, inte~ quos causa versatur,
aceipiendun).
cetemntm ex, eum Alm. Cetera ex,
Guelf. cum Goth. Jens. fro&att
Turie. Flor. cum Atm. Posset, Tur.
Flor. 7<tMf/œ, Flor. ~c odio, Jehs.
cum editionibus postcrioribus ante
Ald. Mate.
6. Non tan<ttt)t. artt/!cta~e.
~ro&eHtM.VideV, t, t, 2.
7. QM~canteï?ro~m< omittitCANP.
Deinde per~onam, Jens. et editt.
posterr. ante Stoer. exc. Ald. De
ea</emprottMHC., Turic. ~u~~uot-
fjftte, Guelf.–To ~M<comittuntRR.
y, )0. Omnes deinceps. Avic. Poul.
RR. 3, to, i ), apud quemque. Eo.
8. Existimet. Sic. Ha*c est scrip-
tura Turic. Flor. CAMP.Reliqui in-
serunt et.
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. XII, 9. 497
CAP. IX. Qux sint in agendo servanda, totô fere t
opere exsecuti sumus pauca tamen propria hujus
loci quae non tam dicendi arte, quam officiis 4agentis
contmentur, attingam. Ante omnia, ne, quod~ pleris-
que accidit, ab utilitate eum causse praesentis6 cupido
laudis abducat. Nam ut gerentibus bella non semper :1
exercitus per plana et amœna ducendus est, sed adeundi
plerumque asperi colles, expugnandae civitates quam-
hbet praecisis? 7 impositae
8 rupibus aut operum mole

t.Inscriptio:QM«'t)t<Me)M< praeced'entibus, ad quod referatur,

Tnric.Etor.Gue)f.cumBern.<~tta'
!erMa)tf/a in agendo oratori H~t,
Goth. Q. s. i. agendis causis o. s.,
Jens.etedd.pterique.
2. Quœ sint. Guetf. CAMP.Jens.,
quce sunt, et edd: ante Ald.
3. Opere exsecuti sumus. Ooero
exsumM, Turicens. FIor. 0. sumus
executi, Obrecht.
0/~cit! agentis. Turic. F)or.,
officiis a~c/tjt!, cum Voss. 3,
Bern. Officiis aocH~t~ reliqui.Vi-
tiosum loquendi genus. Nam offi-
cium agendi vix quicquam sit, nisi
officium patroni agendi causam
clientis; 0/~Cttï agendi nihil om-
nino significant. 0~!cM requirun-
tur ejus qui agit, agentis. Hoc au-
tem revera scripsisse Quintilianum
fx mendosa vetustorum Codicum
scriptura patet unde veram jam-
~dudum reposueram, quum casu
tandem (silent enim de eo Burman-
nus et cœteri) vidi, edidisse ita,
Argentinensi quoque, ut videtur,
agendis dante, Obrechtum. Neque
de veritate hujus scriptural dubi-
tare sinit illud quod statim subjici-i
tur eum. Nam verbum quidem ter-
tia'persona* sa*pissime, prouomen
-vcro vix invenies non expresso in
4-
nornine.–Apud. R. 3 (a sec. ma-
nn) reperimus.o~tCtM aoe)t<M. Re-
)iqni dant alii officiis agendis, alii
officiis a~e~t/t. ED.
5. ~Ve, quod. C~Mp., nec ~uo<
Omittunt ab Turic. Flor. Obducat,
Florent.
6. jPr<B!e)tt; Junge ~)'<Bse)!tM
"/aua!M.Estautemeaimmaturai)la
« )aus et cruda, quae in horam cap-
tatur, verborumque tenociniis pe-
Mtitur~postponcndatardiorimi,
at durabili, qu.T re, vincendisque
causisprudentîorumsufFj'agiis ac-
quiritur. Vide n SpALD.
PrtECtXM.CAMP., ~t'fB~CMM.
.PxpCt~. Non ita frequens. de ~nc-
rt~~tMet abscissis vocabulum, cujus-
que exemplum hoc ipsum cum pau-
cissimis aliis in lexicis poni solet.
8. 7m~OHM. mole. Turic. Flor.,
tmpo!t<<B rebus ut o., cum Almel.
(quamquam.ex hoc ut non affer-
tur). montibus a. o., Goth. Voss.
2, Colbert. Jeris. et edd. posterr.
(exeept.A)d.)anteBad.qui(met'o
sphalmate, quum esset yoHM)
habet~ostMmontt't'tMa. o., quod
repetierunt aliquot posteriores.
Nostram post CAMP.et Ald. de meis
primus habct Stoer. e scriptis au-
3t
 49S M. FABII QUINTfLIANf
difficiles; ita oratio gaudebit quident occasione ~laetius
decurrendi, et aequo cbagressa campo totas vires po-
3 pulariter4 explicabit: atsljurisanfractus~,auteruendae
veritatis latebras adiré cogetur, non obequitabit, nec
illis vibrantibus concitatisque sententiis velut.missilibus
utetur; sed operibus~, et cuniculis, et insidiis, et occul-
tern procter eos qui silentur (Voss. ne, dabit campu! in illis qua* sub-
t,3,Hem.,etc.)<'erteGueif.ne- jiciuntur non minus autem neces-
que dubium, quin vera sit certaque sarium est, quod re~pondeat alteri
crisis Burmanni, alteram montibus parti ex planis et omœnt! in ima-
recepta'interpretatj'entumesse.tDa gine ipsa. Ita <e)igio potius esse
autem vetustorum scriptura nata, debuit p)urimorum et optimorum
non e compendio, qualia sunt qui Codd. scripturam diutius e textu
maxunoeruditorumtaBjioubique arcere.NostrICodd., /(Bt;ttS, exc.
comminiscuntur, sed ex interitu'ali- PouLVaH. lib. (hic a sec. manu),
quot litterarum quo génère toties qui /a(:'t!. En.
iaus'dcmpeecatumvidimus. 3. Et fcouo cono~M~. Et quo
t. Gaudebit quidem. CAMP., qui- co'~r., Turic. Flor. JT.tO'~ttO c.,
<~ent~n[tf<ft)[t;maIe.OccuMttOtte, Goth. (tacenteGesn.).T'o(a, Guelf.
Turic. Flor.. .Ejc~/tcnftt, Turic.
2. Zfetfu!; sicTuric.Gue!f. C~~tp. 4. Populariter. Hœc ùna vox in-
cum Almel. Goth..Voss. 2. tfFttts, ter translatas omnes proprie signi-
Florent. Lalius, reliqui. Ditigenter ficat. Spectat enim ad popularem.
omnia perpendi, antequam hanc per sententias defëctationem vide
scripturam loco peiierem, quum H, 10, tf; Vif), 3, 12.
late dicere, latus orator, senno, et 5. ~t. att/t'acftts. ~< si vires ait
similia toties apud Nostrum etiam ~actM!, Turic. Florent. ~ru</ten(~œ~
occurrant (e. g. Ht, 5, t5; V, Florent. cum.Voss. t. 0&e~u<taft<,
33 X)I, 10, 23), comparatio au- Ftor. Amicu.lis, Guetf. Sed tn!t</u.t,.
tem lati itineri~ tam apta hic videa- Flor. C.t'ap. Habet nuoJ blandia-
tur. Tamen latam orationem. non tur nt sit distinctio inrer ea qua*
eamdem esse, quœ florida, de qua machinis .et' instrumentis, et'quae
hic agitur, ex ipsis illis locis, et ex astu fiunt. Tamen quum aliquis.
lati et~uH gene- etiam per cognata transitus hic sit,.
specimine etiam
ris, quod habuimus supra XI, 3, novare nil volui., prœsertim ubi tam-
.50, cognosces. Contra /(B<um hujus pronus )ibrarii tapsus. ~cuft' CtMP:
inprimis 'loci esse senties confe- yfe~erft, Flor. cnm A)m.–Nostri.
rendo illa IV, 3, 1 VIII, 3, 88; Codd.,etin~dtM.En.
XI, ,.34; XH, to, 80; et prœ 6. 0/?ert&:M. Ex brevi.spatio du-
caeteris ittud XI, t, 49, decurrenti- plici, quamquam bellieo utroque
bus periodis, ottam /<BtMHn!Mlocis significatu repetitum voeabutum
!etie)tttt!~MC dtcentem. Translatio- de munimentismodo; hic de vineis-
nem porro spatii, necessariam sa- arietibusque. Casterum digitum in–
 INSTITUTIONfS ORAT. LIE. XII, 9 499
tis artibus rem geret. Quae omnia non, dum fiuut, lau-
dantur, sed quum facta sunt unde etiam minus' cu-
pidis opinionis 2 plus fructus venit nam quum illa
dicendi vitiosajactatio inter plausores suos detonuit, re-
surgttversevirtutisfortiorfama; nec.judices 4, a quo sint
moti, dissimulant; et doctis creditur; nec est orationis
verataus, nisi quum finita est. Veteribus quidem etiam
dissimulare eloquentiam fuit moris; idque 6 M. Anto-
tendit Spaldingius in schedis in ni- <),ntt)mi;ctt~tf<M.Avie.PouI.Va)).
mium hoc allegoriam premendi stu-
iib.KR.3,5,7,to,t!,cuptWu;t-
dium, quale notaverat etiam lib. II, yn~.H.8,c~~<~tnm.ED.
cap. 4, §. y. 2. Opinionis. Vide iib. I, cap. 2,
t. Minus. opt'HtooM. Turicens. §.4,not.3.;)ib.!t,cap.)2,§.5,
Florent. Guëtf., etiam cttptt/MS/ttttt not.5,p.3['y;atquëhfe<j.y.Eo.
opinionis, cum Bodl. Joan. A!mp). 3. ~uetM!. Fluctus, Turic. Plo-
Voss. i (qui et OHtynOHt&M~), Jens. sores, Flor. /!et0);utf, Turic. Flor.
et edrl. posterr. ante A)d. E. <*u/); ~era et virtutis, Turic. F]o)-. CAMP.
dis minus o., Vall. Voss. 2, 3 (hos (cum Alrn. qui habet Uet, a super
dtio enini Burmannus qui Voss. t et editt. ante Ald: cui
t/imposita)
mëmbrat, utique non taeuisset, si scripturaë Flor. addit fortior, sua-
a s'uascriptura recédèrent), Stoer. viter sensum rotundans.
et. edd. posterr. ante,Gèsner. exc. 4. Judices. moti. Judices sunt a
Obr. qui Codicum piurimum scrip- quo sint motus, Turic. a. <7.
turam dedit, sed deleta voce plus, motus, Ftor. eunt A[met. Et doctis
ita haee, ut videtur, .intelligens ~t«B C)- Turic. Flor. Fortasse dis-
unde (id est, ex qua tardiori lau- simulant; ~ocrt~ueC)'e</t<Mf. CAMP.,
<'de)vetcupidissimis{;)oria'fruetus
~nttaetfet.
«venit:t quod non uno nomine 5. ~etfrt'6u! <Mtmtth)'c. Vide
'1
displiéet. Nos praeeuntibus Aldb' èt )ib.!V,eap.t,g.
Gesn. in ea scriptura auquiescimns, 6. ~ntoHttM ~)r<BCt~tt.Credo
quam non Gothanus tantum, sed, '< de ipsius M. Antonii opere toqui.
cujus major est auctoritas,CAMp. « Sèd et apud Ciceronem, JI de
etiam exhibet. Nimium enim veri- Orat. )ibro,hoc ait M. Antonius. x
simile est vetustiorem scripturam Valla. De Ubro Antonii, vide IH,
natam esse sphalmate ex illo cupi- ~9. Dissimulatorern artis vocat
dis minus, sieut hoc ex nostra per euntdent Quint, lib. Il, c. l~, §. 6.
mendosa<n, quatemtotiesvidimu~, Locns Ciceronis, Val[a; obversatus,
transpositionem exstiterat, illis mi- est in principio illius libri Anto-
nus o~ttttottts, plus ~*ruct)t! appà- nius probabiliorem hoc populo
rentem quemdam, sed revera nul- <' orationem fore censebat suam, si
lutn sensum pra'bentibus. –VaU. « omnino didicisse nunquam puta-
lib. a sec. manu, cupidis tn<n!M. R. retur, atque itasegraviorem fore,
32.
 500 M. FABII QUINTtLÏANI
nius prsectpit, quo plus' dicentibus~dei, mmus-
que suspectae advocatorum insidiae forent sed illa
disslmu!ari, quœ tum erat, potuit; nôndum enim
tantum dicendi lumen accesserat2, ut etiam per ob-
stantia eruniperet quare artes quidem et consilia la-
teant., et, quicquid, si deprehenditur, perit hactenus
6 eloquentia secretum habet. Verborum quidem dele-
ctus, gravitas senteutiarum, ~gurarum etegantia~, aut
non sunt, aut apparent: sedpropter~ 4 hoc ipsumosten-
--denda s non sunt, quod apparent ac si 6 unum sit ex
si. ne nosse quidem Graecos vi- tamen est in CAMp.quoque, caeterun)
«deretur.o » conspirante cum retiquis, qui dant
i. Quo plus. T~nic. Flor. CAMp., aut si uttum e duobus. Jensoniana
ouoc~MAt~j cum Ahn. Sed t7/tM lo- tamen pro e duobus habet est duq-
rent mû/art .<jfM<ccum erat, Tm'ic. bus; quod.sphalma, quale mihi qui-
Florent. Mira stribtigo, in qua nil dem videtur, Obrechtus arripiens
tamen latere arbitror. O~fant~ er., est e duobus edidit. Vu){;atam repc-
F!or. Obstantiam er., CAMP.Goth. tierunt VV. DD. imo gattice inter-
2. Accesserat. Jéjunum non im- pretati sunt grammatico nexu con-
merito Spatdingio visum olim hoc tenti, )ogicum non curantes. Atqui
verbum, quare necot~eratconjec- quum dicitur: < aut si unum e duo-
tabat, ut lumen sit quartus casus. abus efigendum,~ non aliter est
Si iterum hœc tractasset, acc<Mum ac si in antecedentibus forent ha:e:
erat fprtasse tentavisset. neutrum ..quidem ostentandum
3. ~/eoa~tttc[. Flor., e/tocntta. est, neque causa, neque oratoris
4. Sed propter; sic Turic. Flor. «etcgantia;" cui nune subjunge-
CAMP.cum Alm. ~e< inserunt reli- retur «si tamen non potes quin
To vel inserunt omnes nos- a ostentes aliquid, causa potiusfac
qui.
tri. En. ut laudetur. Quasi ne hoc qui-
5. Ostendenda; sic Turic. Flor. dem efficere debeat severior paulo
CAMP. Ostentanda, reliqui cujus orator. Sed vel eo solo damnanda
scriptura' auctor non sensit longe erat vulgata, quod in pra:cedenti-
yenustius, ob respondens apparent, bus quidem ostentatio in solis ver-
hic vocabulum usurpa- bot um tenociniis ponitur; formula
proprium
tum esse quam trans)atum.–Nos- vero aut si causa; ostentatio, tam-
tri dant alii ostendenda, alii os(e)t- quam illis comprehensa, nunc se-
tanda. En. paratur. Adoptanda igitur erat ve-
6. Ac si unum sit ex duobus; sic tusta scriptura ac, qua voeula
Turic. Flor. cum Atm. nisi quod utrumque orationis membrum .3d
duo priores mendose duabus, ex modestiam oratori commendandam
A)m. autem sit non affertur. Hoc a;qua)iter spectare demonstratu.y
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, 9. 5<j!
duobus eligendum causa potius -laudetur 2, quam pa-
tronus nnem tamen hune praestabit orator, ut videa-
tur optimam causam optime esisse illud certum èrit,
neminem pejus agere, quam qui displicente~ causa
placet; necesse est enim extra causamsit, quodpiacet.
Nec illo5 fastidio laborabit orator non agendi causas
minores, tamquam infra eum sint, aut detractura sit
opinioni minus liberalis materia nam et suscipiendi
ratio.justissima est officium, et optandum etiam, ut
anuci quam minimas Htes.habeant; et abunde dixit
bene~ rei satisfecit At quidam 6 etiam si forte
quisquis

vide not. seq. Nostri Cod<]., aut,
si untttn e duobus ~toen~utm, exc.
R. y, qui est inscrit post mm?M. Eo.
t. Si MMMmsit ex duobus e/
dum. t/nunt, id est, unum modo.
Si causa tota ex lis tantum, quos
'< supra (§3) tetigimus, locis pen-
deat, quae vénères dicendi parum
admittant, aut, si illis indulgeas,
'< negUgenfîa sit causa tune huic
potius quam.sibi laudem parabit
« orator veras laudis studiosus. »
2. Laudetu, Goth. Jens., lauda-
tur potius (tac. Gesn. ) Turic. cum
AIm. omittit a~fre.
3. ~tnent. «Eventum.n SPALD.
Videit; )5', 6; VIII, 3, il.,
Dt~/fce)t<c. placet. Turic.,
dispicent causa p. CAMP., displicen-
tiam pl. (natum'ex compendio ça).
Ex causam si quod, Turie.~t,Ffor.
etiam.
5. Nec illo. Turic. Jens. et edd.
postt. ante Bad., nec ullo. Rccepta
scriptura digituni intendit in certos
oratores; altera fortior videtur, ne-
que parcit iisdem. Anceps delibe-
ratio in qua satius duxi auctorita-
temsequipturimorum, illud tamen
etiam reputans, quod, si ullo tega-
tur, tiecessarium sit jungere fas-
tidio non agendi, quod insoli-
tum videbatur; nuttc non c~ot~t
tamquam per appositionem adje-
ctum est ad hœc illo ~as<[<<t0.Turic.
Flor. /a&oraMt. Omittunt iidem
orator, cum Atm. Quam pro tatn-
,quam Goth. (err. Gesn.). Quant-
tam, Jens. Sunt, Turic. Flor. Su-
!t)te<e)tdt,Turic. Bene ~mret,Gueif.
cum Vall. Goth. Voss. 2, Sioer. et
edd. postt. ante Gibs. Satisfacit,
Turic. CAMP. Nostri Codd., nec
illo, exc. RR. 5, y, qui nec ullo. Ep.
6. Qmda);). forte. Obr., etiam'i
quiforte, sine causa. Suscepei-iett,
Goth. et edd. ante Stoer. Paulum,
Guelf. VaU.'Coth. Jens. (tac. Gesn.)
et edd. postt. ante ~)d. ace. Bad.
Gryph. ~fMttch! a )'e&tM,/Turic.
Flor. Ctrcttnt/utMHt, Bern. Sed al-
teram formam praetuiit etiam 1, 11,
6..P~/M;entnt, Turic., Flor. (sed
hic uno f). 7)e/*ec<'ru)t<,Guelf. cum
Bern. Causarum co)ttc veris (cum
lineola supra i média: vocis),Turic.
C. conicit t/ Flor. C. si romat f., >
Atm. C. s. contingat v., CtjMp. Sin
 5 02 M. F'ABII QUINTILIANI
susceperunt negotia paulo ad dicendum tenuiora, ex-
trinsecus adductis ea rebus circumliniunt, ac, si defe-
cerint alia, conviciis implent vacua.causarum; si con-
tingit, veris; si minus, fictis: modo sitmatena.ingenu,
mereaturque' clamorem dum dicitur: quod ego adeo
longe puto.ab oratore perfecto, ut eum ne vera quidem
!) objecturum, nisrid causa exisit, credam. Ea est enim
prorsus cant'ne~, ut ait Appius, eloquentia, ~cognituram
minus, Goth. (tac. Gesn.). 7)t~e- Pseudo-Sallusti init. primœOr. de
nua, Guelf. Jetis. et edd. postt. Rep. Ord. Festo in Stuprum. Pris-
ante Ald. ~creatur~ue quedam ore ciano VIII, p. ~02. Quœ loca non
modum </tc:t;tr, Flor. 0~'ectorum, sine voluptate a ~enerandœ illius
id. ~ty/tur, Turic. Flor. Credam antiquitatis studiosis conferentur
eam. est, Flor. CAMP. Hic nihil quamqùam materia fortasse super-
novi afferunt nostri Codd. En. est quaestionibus de antiquitate ser-
t. ~erefttu; Vide IV, 2, 3<), 7~. monis et de métro fragmentorum
Eumdem sensum in forma activa, illorum.
vide infra XII, 11, 3. 3. Cognituram; sic omnes om-
2. Canina, ut ait Appius, elo- ninoMSS:(nisIquodF)or., conni-
<yu<')t<o.Fons,nobiscerte,hujus turam; Voss. 3, co~ntfura) et edd.
dicti est fragmentum Sallustii ap. antiquiores ante Ald. qui primus,
Nonium voce Rabula (lib. t,p. 60, ex mera haud dubie conjectura
ed. Mère.): «tnde et Sallustius invexit 6'~?mtra?Kj quod omnes de-
<' Cantna, ut ait Appius, facundia inde retinuerunt prxtcr unum Obr.
"e.\€ce&att(r;~ unde in complu- qui, quod rationem non exposuit,
rium aucturum scripta manavit, imitatorem habuit neminem. Su-
quorum loca qua;re apud intpp. ad specta tamen recepta fuit MoHino
Sallustii fragm. Haverc. If, p. i fg,1 etiam. Nostri Codd., eoytttttt-
et )2g. Lactantius autem ( VI, 18) ram. En.
Cognituram male <CCK-
in Ciceronem illud contorsit quod huc-
Jt~ubtrc.CoontturtEvocabuItn~
ideo moneo, ne quis ab ipso Sal- usque lectum est in unico tantum
lustio, aut etiam Appio quodam, loco Suetonii Vitell. 2, ubi de ali-
in Ciceronem directum credat, de- quo sectionibus et cognituris uberius
ceptus ea fragmentiSaUustiani con- com~en~ttm ttacto tiarratur, cer-
ceptione, quam videre est apud tumque est significari eo mucus, 1
Havere.,p.t2().Quisfueritautem vel officium cognitoris; quod satis
IHeAppius, frustra tocisindieatis probabiliter refertur ibi ad cogni-
quaeras. Sed facile est conjectu, torem publicum qui res gereret
fuisse antiquum Htum App. Clau- œrarii, sive fisci ejusque causa cum
dium Cœcum, cujus carmen mora- maximo suo compendio detatorem
le, vel sententiae lecta: sunt.olim, ageret. Generaliori autem notione
aUegnnmrqnn CicernniTusc.tV, 3. cognitor est, quicunque alienam
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE XI[, 9 503
male dicendi subire quod ~acientibus ëtiam male au-
diendi.praesùmenda panentia est: nam et in ipsos fit
impetus fréquenter, qui egerunt, et certe petulantiam
patroni3 titigator luit: sed haec minora sunt ipso illo
vitio animi quod~ maledicus~ a malefico non di-

/ttfmt!uam/'ac:<,etiocoveri)iti- 'juno Aldi commente loco turbata,

gatoris in foro agit, quem sensum in varietate iectionis iatebat.
supra tetigit Spatdmgius ad 111, 6, !a/e</)cettdt.Turic.,madt-
yo, et uberius exp)icatum vide in cendi. CAMp., malis dicendi. Jens.
lexicis ubi illud etiam invenies, (tac. Gesn.) et edd. postt. ante
odiosum factum fuisse cognitoris Bad.,e<ma/eat(d.
nomen, quum saipissime sive adu- 2.~rtpxum)?~ûfa."Sumptapa-
landi, sive alicujus commodi causa tientia pra*parare sedebetadmale
ma)a* etiam et injustse lites eo mo- audiendum. »
do susctperenttu quo pertinet il- '3. fe<tt<a)t<tant ~atrottt; sic Tu-
lnd fi cognitor ap. Horat. Sat. Il, 5, ric.Dor.Guetf.CAMp.tnYersoor-
38(videBën<J.)eti))i"mu)ie)-cu- dine re]iqui. Illo ipso, Goth. (tac.
")arum taeterrimarum eognitores" » Gesn. ) CAMP.
apud Cic. Verr. III, 34, §. 78. Hiuc 4. Quod; sic Turic. F)or. CAMP.
eum invidia adhibebatur vocabu- Quo, reliqui: quod scabram facit
lum ut ap. Liv. XXXIX; 5 Ne orationem, et in se ipsum quodam-
« suas quidém simultates pro ma- modo rcdeuntem sensuin. Sed hoc
gistratu exercere boni exempli facilius sentitur qnam verbis expo-
esse: ù~t'enantm vero stmu~tattMm nitur. Quàre satis habeo nostram
"tribunum plebis cognitorem fieri scripturametCodicumauctoritate
"turpe.esse.Integrumhttnc nrmare, et usu Quintiliani. Nam
locum posui ob aliquam cum nos- infraetiamcap. to,§~y,~tt0t/poni-
tro similitudincm. Nam patron~s tur ita, ut rationem reddat senten-
etiam, qui pro causa tantum ctien- tia: proposita:, mutarique possit
tis verba facere débet, quando ip- cum particulis ttam, ~utp/je; ne-
sius affectus simuhatesque suas que dùbium, quin multa e superio-
quasi facit, et, quod litigatori con- ribus etiam exempla afferre pos-
dones, convicia etiam in adversa- sem, si minus hospes ad hunc
rios jacit, non sine vi et invidia ita scriptorem accfssissem.
traducitur, ut qui co~ntturam male 5. Ma~tcus a ma/e~co. Turic.
dicendi subeat, hoc est; cognitor F)or.,ma/edt<;(Msa:ma<c/tto(F)or.
ejus 6at in matedieendo. Co~nttu- ma~Mttto) non dictat. ~a/ejtctm
ram enim ~u~~rc eodcm modo di- est etiam in Gue)f. Jens. ( tacente
ctum, ut n~rotttMt subire, </e/ctM;o- Gesnero) et edd. postt. ante Ald.
?tCMsubire, et similia. Sed hsec om- Sed hac sunt aberratioues ne quis
nia per viros doctos ignota maue- forte tentet ma/edtetum <t nta/t-
rent, quorum socordia constans cio quod verum sensum non ha-
omnium librorum scriptura, a je- Ijcret. Nostri dant alii maledi-
 5o4 M.FABIIQU[NTIL1AM
'o stat, nIsIoccasione.Turpisvotuptasetmhumanaetnullt
au dientium'bono grata' a litigatoribus quidem fré-
quenter exigitur, qui ultionem malunt, quam defen-
sionem sed neque alia multa ad arbitrium eorum fa-
cienda sunt hoc quidem quis hominum tiberi m&do
sanguinis sustineat, petulans esse ad alterius arbitrium?
t Atqui etiam in adyocatos partis adversae libenter non-
nulli invehuntur quod, nisi 4 si forte meruerunt, et
inhumanum est respectu communium ofnclorum, et
quum ipsi, qui dicit, inutile (nam idem juris respon-
<:tM,a]iitKa<C(/t'c<tM;omneso'na- Bad. Utile, Goth. (tac. Gesn.). Qui
/e~co.ED. plane, Guelf. cum Voss. t, Bern.
<. Bono ~ra<a. Turic. Florent. Tum et ante aduersarii inserunt
tonc gratia. Guelf. curn Voss. 3, Gryph. )5~, et edd. postt. ante
bona ~fa<<t. Tnric., si neque. Turie. Obr. male. Mox et ante quantul.
Flor. cum Alm., eo facienda. Goth. omittit Guetf. Solus Avic., nm
(tacente Gesn.) eorum arbitrium. si forte. Caeteri Tosi omittunt. lidem
Guelf., /t&e)t):us MtOMt'n~. meruerant, excepto Avic., qui mc-
2. Sed neque alia. hocquidem. ruerunt. Mox alii et cum ipsi, alii
Pronunciationejuvanda est relatio, 1 et tum ipsi. Ante adversarii omnes
quœ est inter haec duo membra, in omittunt et. ED.VMt !t ~brte. Vi-
hune sensum Spd sicut alia etiam de'notam 3 ad lib. !![, cap. )0,
muita ad eorum arbitrium non §. 2. Non ubique tamen duplicata
« facienda sunt, ita hoc certe (qui- ha:c forma locum habet certe fa-
«dem) minime: nam.quis. susti- cile sentitur differentia inter id
"neat?" n quod hic est nisi si forte, et ironi-
3. Petulans esse. Non est quod cum illud ntM~brfe, I, t0, 6, 23;
rariorem hanc in soluta oratione !), 3, 6;.m, 5,3. Sed IV, t, ~o
constructionem pronunciet Bur- etiam, atque ibi notam t, pag. ~S,
mannus, quam supra quoque 111, ubi nisi si est in ironia, si delendum
6, 64 habuimus, quacqueinverbo erat.Namquum)ibriomnescareant
sustmere quoties eodem fere quo ibivoce nisi, mate integra hac par-
audere sensu usurpatur, plane ne- ticula sartus fuit defectus quum
cessaria est. sola syllaba ni vere videatur ab-
4. Nisi .ft~orte. Guetferb. Goth. sorptaaprœcedente im. Contra IV,
C~Mf. et edd. ante Gibs. omittunt 3,5, legitimum est nisi si, neque
si, exe. Ald. Gryph. Vide not. seq. ulla ibi varietas. Alium usum, quo
.Me)'tte)t~<, CAMP. et editt. ante particulae ):t forte ad vitandam
Cryph. Respectum, Flor. Criminum ironiœ speciem separantur, apud
o~?c. Guelf. jE'f tum ipsi, Jens. Ciceronem notavit Goerenzius ad
( tac. Gesn. ) et edd. postt. ante Fin. lib. 1, cap. fy, §. 56.
 INSTITUTIONIS ORAT. HB. XU, 9. 5o5
'i. i i
suris datùr), tum causse contrarium, quia plane adver-
sani, fiunt et inimici, et quantulumcunque eis 2viriums.
est, contumelia augetur. Super omnia perit illa, quae
.pturimum oratori et auctoritatis et fidei affert, mo-
destia, si a viro bono in.rabulam latratorernque con-
vertitur, compositus non ad animum judicis se'd ad
stomachum Htigatoris. Frequenter-etiam species Hber- i3
tans deducere ad temeritatem solet, non causis modo,
sed ipsis quoque, qui dixerunt, periculosam nec im-'
merito Periclesl solebat optare, ne quod sibi verbum
in mentem veniret, quo popuins offenderetur sed
quod ille de'populo, id ego de omnibus sentio, qui
tantumdem possunt nocere nam quae fortia, dum di-
cuntur, videbantur, stulta, quum laeserunt, vocantur.
Nunc quia~ varium? fere propositum agentium fuit, i~
1. Quia plane. inimici. Insoli-' Latronem qui, Turic. Latronem-
tus vocis plane positus. Nam qùum que, Flor.
exspectares ita dictum quia ad- 4. Libertatis. Florent., liberatis.
versariiEuntptaneinimici," nunc Turic. F)or;, ipsis'quoque dixerint
plane ad totam orationem spectat, OHettCM/O~~m.CAMP. ~CrtCU/O~um.
pro eo quod ptenius ita efferri pos- M., ttt mente. Tur. Flor., f~o omni-
sis quia id plane efficitur, ut ad- bus. CAMP.,e. et o. Flor. qui omittit.
"versarii fiant et.inimici. Recte 5. Pericles. Plut. in Vita, p. 28~
autem distinctio ah Obrechto pri- *A6<?r~OCTO ~)~Mft~tJY~OVMt/~6TO T0<c
muminvecta est, ne jungas: "(i))i) 'S'eO~~Htf'g ÛM~M~jUMff'SV6K?r6C'S~f
~KOVTOC
Sunt plane adversarii ft inimici. n AfjTû~ 'nfeo$ T~v ~oxst~MSvMv~~ë/aty
2.JE'M;sicTuric.FIor.CAMF. en'ACjUo~rov. Quamquam in his nihil
lis, Guelf. Goth. Jens. (tac. Gesn.)' proprie'de o/~eH~to~c; ut videatur
et cdd. ante Basil. qui his, cum re- aut Plutarchus latius, aut Noster
tiquis. ~tttMm sphaima Tarv quod angustius extulisse Perielis senten-
repetierunt posteriores ante Bad. tiam. Sic incipit rusticus orator
eum Ipso A)d. Jurium, CAMP. apudZ<tFon(<ttne,)ib.Xf,fab.'y.Eh.
3. Oratori et auetonfatt!. Guelf. 6. Nunc quia varium. Jens., nunc
et omittit. 7)t/'ra&u/a, Turtc. Infra- qui varium. Tarvis., hune qui v.
&H~am,Flor./)t<a&u/<tm,Jens. Flor., vere. Gue)ferb., ~act/ttatM.
Tarv. quod sphalma quum verbose, G6th.,m0f/o<r<!</fre.
ut solet, et memorat et corrigit ho- ~)'ïrttttH.utf~ef.a&ortï~
mo.fatuus sane et gloriosus Meru- Memorabile hujus perfecti ~o~t?TOt/
!a,mendaxiter~m audit Burmanno. apudprosasseriptore)n(namde
 5p6 M. FABII QUINTÏLIANJ
et quorumdam cura tarditatis, quorumdam facilitas te-
meritatis crimine laboravit; quem credam fore in hoc
!5 oratoris modum; tradere non aHenum videtur. 'Afferet
ad dicendum curae semper quantum plurimum poterit
neque enim hoc solum negtigeatis, sed mati~, et in
suscepta causa perfidi ac proditoris est, pejus agere,
quam possit ideoque ne susciptenda: quidem sunt
t6 causas plures, quam quibus suffecturum se sciat. Di-
cet4 scripta quam res5 patietur plurima, et, ut De-

poetisvideBentt.adHorat.Od.nr, Gothanus,Jens.
Guelferbytanus
23, tu) exemptum, cui C. Sehnei-
der adjungendum mihi ministravit
i))ud ap. Senecam de Ira II, 3:
ttaque et fortissimus plerumque
'"vir, aum armatur, expalluit, et
signo pugna: dato, ferocissimo mi-
t liti paululum genua tremuerunt.
Quamtjuam ibi longe,plus causse
est in medias res lectores rapiendi.
''Aop~N): hœc perfecta inteHigi
hic vult Buttm. Recte quamquam
respicere potuit Fabius oratores
qui alii aliam seeuti erant ratio-
nern. WoLFF. –fro~OMtunt, vide
IX, 4,19; XI, .,32, 42.
t. ~~?r<?t. Guetf., a~erret. Jens.S.
et edd. ante Ald., affert. Flor., di-
cendum jure s.
2. ~oc solum; sic Tnric. Flor.
C~MP. eum Alm. Hoc omittunt re-
liqui.
3. Sed mali; sic Turic. Guelf.
Goth. CAMP.cum Alrn. Ald. Et ma-
/t, Jens. eum edd. postt.-ante Ald.
ace. Bad. ~ed'et mali, reliqui. Cau-
M omittunt Turic. Flor. cum Alm.
'Se stt~yecttfrmn CAMP. Nostri
Codd., sed mali. En.
Dicet scripta. Scriptoprœpa-
rabit, qua; dicturus est.
5. Qttattt ?fs; sic Turicens. Flor,
(tacente Gesnero) et editiones om-
nes ante Burmannum qui prirhus
in contextu posuit ~uun!, ne ver-
bulo quidem de mutatione monens,
nisi quod Obrechtum quam dare
annotavit, quasi vero .non caeteri
omnes. Hinc, et ex consensu meo-
rum, tantum non certum est reli-
quos etiam MSS. quam exhibere
quod restitui nam Gesn. et Bip.
Burmannum secuti sunt Capper.
non item. Patiatur, Goth. Jens. et
edd. post. ante Ald. Et ante sculpta
om. Gue)f.Goth. (tac. Gesn.)cum
Voss. t,2,3. BttamscM/pta,CAMf.
Con<<n~e)'et, sculptà dedit Obrech.
quod aptius sane videtur in re quœ
fieri non facile potest. Nos tamen
in verbis ex alio scriptore sumptis,
necdum inventis, a Codicum scrip-
tura recedere nefas duximus. Sculp-
tas et ut hoc M< prima actionis,
Turic. Ftor. Sed Aa'c, 'CAMP.Mox
<yu<Bomittunt Turic. Flor. CAMf.
cum A)m. Nostri Codd., quam
res. Ahipahetur, ani/Mftattt)'. Om-
nes commuer. Eft. QM~?nres pa-
tieturplurima. Alibi etiam obvia est
trajectio particule quam in verbo
~os!e (~uant~ostttm p/umna), cu-
jus \'It-'em plane j;efit formula )<<
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XIÏ, 9. Sby,
mosthenes ait', si. continget, et sculpta. Sed hoc aut
primas actiones, àut quae in publicis 2 judiciis postin-
terjectos dies dantur, permiserint: at quum protinus
respondendum est, omniaparaii i~bn possunt; adeo ut
paulo minus prèmptis etiam noceat scripsisse, si alia
ex diverso, quam opinati fùerint~, occurrerint. Ihviti '7

yMtttur. –VideXI, 3, 5, <yuam Supplices judicis; cum Almet. nisi'

posset plurimos ~o'mï. EB.
i. UtDemosthenesait. "Nondum
inveni, ubi. Sed multa P)utarchus
invita, p. <55~ sëq.,qùamfugerit
ex tempore dicere, quamque ea in
re Periclem imitatus sit. Gesner.
Dixerit hoc Demosthenes respon-
dens adversano, qui,illud ci obje-
cisset sicut factum videmus in
Midiana, ubi se f~x:) x~i jue~<
VK~~t'Ttt J'/x~t<t Â~~tv concedit, et
alio acute dicto telum illud adver-
sari) retorquet. Itaque in sensu ver-
borum sculpta dicere, qui merus est
joeus, non niultuni laborandum;
quamquam major utique cura in
expohendis, qua: dicturus est'ora-
tor, exprimitur hoc nimii sensus
verbo; cui aptandum fortasse co~-
ttn~/eret (vid. not. super.) Gedoy-
num autem qui vertit 6t m~me
qu'il n'a:t pe)~?c<(onn~, s'il y a
« moyen in errorem inductum cre-
do a Philandri nota, observantis
Quintilianum bic, cuntra Diome-
dis regulam, dixisse sculpta pro
scalpta. Quippe Diomedes (v.Gesn.
Thes. ) xca/~ere omni sensu semper
dicendum contendit. Gedoynus au-
tem videtur nescio quid de scalpro
eradendis litteris intellexisse.
2.Publicisjudiciis; sic C~MP. Gue)f.
Gothan. Jens. (tac. Gesn.) et editt.
ante Leid. qui primus, nescio an
casu ,~tf~. ~M& eumque secuti sunt
posteriores omnes. SedTuric.'Ftor.
quod ex hocjudiciis. Tum post om.
Gue)f. Aut tunt', Gnelf. Aut cum,
Voss. t, 3. Mox marg. Basi). habet
ideo et narret pro noceat. An fuit
ideo paulo nt. p. c. nocet? Sed vul-
gata prœstat. OmittuntTurtC. Fior.
7?t publicis ~Ut/tCiM. Dum ea,
quae ad àecuratius iiaec intettigëuda
faciant, ab aliis in medium profe-
rantur, haec interim sufHciant. In
privatis judiciis semé) prima actio-
ne ad docendos judices justa ora-
tioneagebatur: caitera attercatione
fere absolvebantur. !n publicis ju-
diciis major so)emnitas. Quare si
pi'ima actione niùka ab'adversario
prolata essent, qua;' diligentiorem
.refutationem requirerent ob rei
gravitatem tudiciique diguitatem,
nova post ahquot dies actio daba-
tur, in qua ab utraque parte praepa-
ratis iterum orationibus agi poterat.
3. Fuerint, occMrrennt; sicTuric.
Dor. Guelf. Goth. cum Voss. 2,1
3, (nisi quod i, habet occurrint)
Jens. et edd. post. ante Bad. Fue-
nnt, occurrerunt, CAMP.Fuerunt,
occurren~t, Bad. Basil. Gryph. Roll.
Capper. et alii ap. Burm~ fuemttf,
occurrerint, Stoer. Chouet. Gibs.
Obr. Burm. Gesn. Bip. fueraHt, oc-
CMfre~t, so)us Leid. Vides e scriptis
iis, qui ditigentius memorari so-
ient, solum A)meL hic sileri quo
tamen neutiquam adducor, ut hune
dare Burmanni scripturam credam.
 f)o8 M. FAB1I QUINTILIANI
enim recedunt a praeparatls, et tota actione respiciune
requiruntque, num aliquid ex illis interveDi atffue ex
tempore dicendis inseri possit quod si Rat, non cohae-
ret, nec commissuris modo, ut in opère male juncto,
'S hiantrbus, sed
ipsa coloris iuaequalitate detegitur. Ita
nec liber 3 est impetus,née cura contexta; et utrumque
alteri obstat illa emm~, quœ scripta sunt, retinent
animum, non sequuntur: itaque in his actionibus ~om~t,
Plusquaiiiperfecto certe post illa bulum in lexicis satis exp)i(;atum
possunt, ftoceot, locus nullus esse actum designat tollendi ex intègre
potest. Reposui itaque constantem aliquo ea quae nimia videntur; et
Codicum scripturam eamdemquc ita fere usurpatum est supra X~y, i
prammaticae rationi quam maxime 5. Alias igitur avu)sa: i)Ia; partes
consentaneam, parum eurans defi- abjiciuntur: hic vero tt!(<'r!/?/per
cias eorum, qui repetitam termina- contetnptum aliqucm dicitur de iis
tionem rint videntur non tuUssë.– quae ad usum raptim excerpuntur.
Nostri~uertnt, occurrerint, exe. RH. 3.tt&eft)t)~etus, omisso est, C~Mp.
3, 5, qui fuerant, occttfrerenf. En. O~tat, Guelf. lis actionibus, Turic.
t. T'o<<tttCtM)tte.Guelf.Gothan., Goth. (tac. Gesn.) ~nco~E debent,
nota actione, cum Vos5. l, a, 3, Goth. (tac. Ges').).
Joan. Jens. et edd. ante A)d. ~<t- 4. Illa entM. no~ ~coMu)t<ttr.
quod, Turic. Inter belli atque, Tur. Quae prœparata sunt, rehocntani-
Ipitervalli a., Guelf. cum Voss. t, mum, dumin id ipsum intentisu-
3. 7n(erM!Ma. Goth. CAMP.Jens. mus, ut memoriter ea proferamus;
et edd. ante Burm. qui e Voss. quai ex tempore dicuntur, libere
nostrum recepit, quod est etiam in vagantem animum quasi xc~utfntttr.
Flor. et agnoscitur in Turic. cor- Contrarii motus qm se invicem
ruptela. Vu)gatum olim tnter~a/<M tollunt. Manifestum hune Quinti-
Obrechtus coinmate non post sed liani sensum tam parum assccutus
ante hoc vocabulum posito sensui est Obrechtus, ut nefando auso
commodum reddere tentabat frus- plane interverteret eum scribendo
tra. Dicendi, Turic. Flor. 7)tcettt;x, ex conjectura "I))a enim, quae
Guelf. 7n!cret, Voss. t, 3. PoHu))t, n scripta sunt, retinent animum;
Turic. Flor. Quod om. Gueff. cum quae ex tempore dicenda sunt
Voss. t. Vincto, CAMP. Nostri non sequuntur. a
Codd. nota actione, exc. Vall. lib. 5. Omni. pede !(a)tJu)tt est.
a sec. manu antiqua, qui solus tota Gra~cum o~m~o~~ idem proverbium
actione. Moxahi tnteruc//t, aUitH- esse, nemo dubitaverit; quamquam
tervalli, alii tnfetTa~/M. Avic. Poul. non satis ad nostrum locum appo-
RR. 3, 5,~0,11 TOquod ante si fiat site e\M <f!<tx/t iUud exponat Sui-
omittunt.En. das, et plane inepte Apostoles de
2. /nter~c/<t. jfttterue~/en~t voca- celeritate agendi intelligat. Vocem
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XH, 9 509
ut agncoise dicunt, pede ~<an~t<~ est. Nam quum in tg
propositione ac refutatione causa consistat, quse nostrae
partis sunt, scripta esse possunt: quse etiam responsu-
rum adversarium certum est (est enim aliquando cer-
tum ), pari cura refelluntur. Ad alia unum paratum
afferre possumus, ut causam bene noverimus; alterum
ibi sumere, ut dicentem adversarium diUgenter audm-
mus. Licet tamen praecogitare plura et animum ad 20
omnes casus componere idque est tutius stilo, quo fa-
citius~ omittitur cogitatio, et transfertur. Sed sive in
autem omni cum Turnebo (in Ad- fro~xMtttOtte..Pr<Bp<MttM))tC,
versariisetiamVM, 19) de numéro C~MP. ~'tre/'ttt.,Goth.( tac. Gesn.).
accipere, quamquam hoc joculari QMfPnrc parte jUHt, Flor. Q. non
modo fieri possit ( tHa~ ?nMMc~ )<;parte Tune. Q. non reperta s.,
"o//e)t ~'uMen stehn gallice, on C.4MP.~f.epos!u')t~ua etiam, Tu-
Jot'txe toit) .fttr tout pied. Hoc pro- ricens. Mox alterum est om. Turic.
verbium apud Gallos non est usita- Est enim omittit Flor. Refellantur,
tum sed apud eos vutgo usurpatur CAMP. t/~u?MparMt?t(nonpartu?Hy
proverbium ab eadem figura de- err. Gesn.) ,Jens. cum editt. post.
ductum, diverso quidem sensu oit ante Ald. Mox et pro ut Guelf. Ubi
ne Mtt sur quel pied se tenir. ED.) sumere, Goth. (tac. Gesn.) Summo-
comparatio tamen graeci proverbii veredicentem, G))e)f. Sed in marg.
vetat. Quare ductum credo a vitio Basil., signo posito ante ~Mmere,
standi, quoveldigitis, vel calci, est summopere.
vel alteri pedis lateri maxime inni- 2. Plura. CAMP., multa. Florent.,
tuntur nonnulli. Sed neque tiocsa- omnis. Guelf. CAMP.,o. causas, cum
tis 'explanatum est, eur a~nco/tB edd. ante Gryph. exc. Ald. Expo-
potissinium hoc verbo utantur. nere, Jens. et edd. post. ante Ald.
Credo autem hoc fieri, quum de- .j?tH~,FIor. Et sine, Turic. Sed
monstratur parum proficere rusti- HMeresponden~M, Jens. ( de omisso
cum, qni uni aherive parti, ut intac. Gesn.)Tarv.Fuerint, Gue)f.
frumento, hortis, pomis, apibus, 3. fact~)' et tratM/ertMr. Fa-
pecori operam det nullam ne- cile enim, dum scripta relegis, co-
gtiHendam esse; non ideo tantum {~itationem minus idoneam agnos-
ut, quum per tempora jaceat una, cas et deieas, aut in commodiorem
sustenteris tamen cœteris sed quo- locum transferas. Plane se dor-
niam nulla est quac non ex cœteris mitavisse in hoc loco, quem ita ce-
utilitatem capiat, nulla qua:ca;teris pit, quasi de cogitatione stilo ju-
non impertiat aliquid, quod sine vanda loqueretur Quintilianus, in
illis tamquam inutile procul abji- prœfationefateturipseButtmann.
ciendum est. nam ahtativ'im stilo pendere a com-
 5tbô M. FABII QUINTILIANI
respondendo fuerit subito dicendum, sive quae alia
exegent~ ratio, nun'quam oppressum se ac deprehen-
sum credet orator, cui disciplina et studium et exerci-
2' tatio dederit vires etiam facilitatis; quemque armatum
semper, ac velut in procinctu stantem, non magis mi-
quam In causis oratio, quam in rebus quotidianis ac
domesticis sérmo denclet; nec se unquam,propter hoc
oneri subtrahet; modo sit causas discendae tempus nam
caetera semper sciet.
1 CAP. X4. Superest, ut dicam de genere orationis: hic
erat propositus~ a nobis in divisione prima locus ter-
tius nam ita promiseram, me de ar~, de ar~ce, dé
opère dicturum quum sit autem rhetorices atque ora-
toris opus oratio, pluresque ejusformae~ sicut ostendam;
in omnibus his et ars est et 6t?'t:/e~; plurimum tamen

parativo recte docet. Hoc autem
dicitscnptôr, quœ cogitata tantum
sint, faciitus postea et omitti et alio
transferri, quam quae stilo pru'pa-
rata itaque sic vërtatur: idque est
eo tutius quam stUus, ~uo ~act~
lius, etc. Eo.
Y. ~tue qu<B alia. Forma ~ua* a!-
teri qua hicpra'tataobeuphoniam.
2. ~~a'ejceoent; sic Turicens.
Florent. CAMp.Ita inserunt retiqui.
~Vo)t a<t<BpressutM, Turicens. Ftor.
~Von nffMMtm, Goth. (de )t0tt tac.
Gesn.) CAMP. (nisi quod per ae)
cum Voss: 2. Nunquam preMMm,
Atm. Vall. Jens. et edd. pdst. ante
Ald. Non oppre.ssum, Voss. ',3,
Bërn. Prohomente omitteré dicitur
A)me). Mox ac f/<)eMttm,Turicens.
Goth. (tac. Gesn.)CAMP. cumVdss.
t, 2, Vall: Locat. Veh. Ac </eprfn-
:ttm, Jens. Tarv. Sed Guelf. hœc
omnia ntfn~uam. orator omittit.
Cum pro cui Jens. (tac. Gesn.). Et
ante~e-rerc. om. Turicens. Guelf.-
De hisce nihil novi afferunt nostri
Côdd.En:
3. Magis unquam. Turic. Flor.,
Tnaot~ ou~?HOua?n. Omittit-propter
Gnetf. ~*t-<BterAoc, Goth. (tacente
Gesn. ). JMeenJte sphahna Gryph.
1544, quod transiitinposteriores
antë Obr. quodque repetiit ï!ip.
Solus Pout. ~tcen~B. Reliqui f/t!-
eettdfB. Ec.
In Turicens. et Florent. nulla
inscr. De genere dicendi, Gue)ferb.
Goth. et reliqui. ft'~o!ttu!, Guelf.
Rhetorices utique oratons, Turic.
Flor. ~}/te(orts a. o., Gueif. Gothan.
(tacente Gesn.) cùm Va)). Voss. 2,
3, (nisi quod hic rhetores) Basil.
Stoer. Chouet. Leid. R. a. oratores,
CAMp.Onttt. met, Turic. Jens. (tac.
Gesn. ) Omnibus et, Guelf. Goth.
5. Pt'o~<Mttt< supra U, 5:
 tNSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, ro. 5tt
invicem differunt; nec solum specie, ut signum signe,
et tabula tabulas, et actio actioni sed genere ipso, ut
grœcis~ Tuscanicae~ statuse, ut Asianus4.eloquens At-
tico. Suosautembsecoperum gênera, quaedico, utau-
ctores, sic etiam amatores habent; atque ideo nondum
est perfectus orator, ac nescio an ars utta~, non solum
t. Et tabula ta6u/t< et actto ac- tangat. Nisi itaque meliora me ar-
ttOttj'sicTuricens. Flor. (nisi quod tium historia* periti edoceant, mi-
hic actioncs sequente et) Guelferb. nus commode hoc usum exemplo
Obr. (ex Arg. haud dubie) Bnrm. Nostrum censeb,o quum ratio ipsa
Capper. E. t. t. e. actioni actio, et respondentia i)!a asianœ et at-
Jens. et edd. post. ante Basil. ace. tica'etoquentia; gênera, hic etiam
Gesn. Bip. E. t. t. e. actione actio, duo diversa nuidem sed simul vi-
Alm. Basil. Et'tabula (atu/a et ac- gentia postulent, quorumque non
tione actio, Goth. ( tacente Gesn.) amatores modo, antiquissima que-
Gryph. item CAMP. nisi quod hic que deoscutantes, sed auctores
utrumque et omittit. E. t. tabula et etiam illis ipsis temporibus exsti-
actio actione, Stoer. Chouet. Leid. terint.
Gibs. Vossianos siïet Burmann. ut 4. t7t~!tanm;sicTuricens.FIor.
videantur nostram dare. -Eadem .Guetf. (nisi quod hic lepide asinia-
nostri. Ec. ,nus). ~t~ retiquipra:terCAMp. qui
2". Ut Gr<BCt!;sic Flor. Guelferli. conjunctionemomittit,utmodo.–
CAMP. Goth. (tac. Gesn.) Obr. V)t Nostri habent alii ut ~x/atttt!, ali-i
Grc'cM, Turic. Ff a. Cf., reliqui. et ~ManM!, alii ut et ~.HantM. En.
Nostri dant alii ut G)'(BC< alii 5. ~Vescto an ars ulla. Diffiei-
ut a GtfBCM.ED. Klier hic ratio formulœ nescio a)t,~
3. ru!ca)[;e<E :tatufB. Recepta ho- quum non protinus insequatur
die est inter eruditos sententia f ulla [ut scUicet ope litterœM in
tuscanica quae ab antiquis dicuntur voeula an fiat !!u/<a], ".sed ante-
opera, et ipsa revera graeca fuisse, « vertatur ars. Non tamen audacia
sed ad primordia illa artis referen- videtur, vel hic reponere nulla.
da, qua; a Grœcis in Italiam trans- SPALD.Vide not. ad VI, 3, R, et
lata, per colonias ejus gentis alios- not.adV!t,2,4t;IX,4,X,
que popu)os, Tuscos etiam, inva- 65. tn omnibus his locis ënim ne-
luerint. Hujus autem generis in, gationem e conjectura (nisi. quod
statuaria non perinde atque in.ar- Vil, 2, ~t, unum Campanum auc-
chitectonice videtur potuisse per- torem habuit) satis facili sane post
manere usus, quum in Italia quoque ipsum an emendatione, aut repo-
elaboratior illa et proprie sic dicta suit, aut reponendam suasit. !"nne
gra;ca ars vigeret neque infra in !I, io;Itr, i,2;VI,3,8;V!H,
enumerationa scu)ptorum Quinti- ~,8; XIt, u, ty, formulam nes-
lianus ejus generis auctores ponit, cio ait secundum tegem criticorum
quamvis ipsa opera ut rudia verbo usurpatam a Quintiliano invenio
5t3. M. FABII QUINTILIANI
quia aliud in alio magis eminet, sed quod non una
omnibus forma placuit, partim conditione vel tempo-
rum, vel tocorum, partinijudicio cujusque atque pro-
posito. Primi, quorum quidem opera non 2vetustatis
modo gratta visendasunt~, dari pictores4 fuisse dicun-
tur Po~notux~ atque ~/oo~p~, quorum simplex
sed, quod probe observandum, in ars ulla, post Yocem o)'a<o; bre-
omnibus bis toeis(p)u)aautem viter dictum est loco ejus, quod
mihi quidem, qui, ea quœ edito cm plenius est artifex in arte ulla.
decet diiigentia, hunc scriptorem Vide quid de hac locutione (nescio
non pertegi, non innotuerunt) is an ) dixerint DD. Port-Royal in
tantum vocum i))arum usus pro- Gramm. Lat. ED.
stat, quojunguntur verbis augenti- t. Quia. Turic., <~ut. Turicens.
bus, laudantibus, asseverantibus Flor. Jens., in alia (tac. Gesn.) et
( nescio an p/unmttm, mttu'nxp, edd. post. ante Ald. Quod uno ont)!
"e/XcacttM, ete.)~; negatinni jun- Turic. Flor. Cuique, Turic.F!or.
ctas easdem apud Nostrum non re- x. ~etMta<M. ~eiu!(M, Turicens.
perio. Neque tamen hoc eo dico, Flor. ~Mcenf/a Turic. Mucen</a
quod de aliorum auctorum usu'satis Voss. 1,3. (Dixetis fuisse qui da-
certo (haud scio an mémo et sim. rent tton vetustismodo mt'!ce)i</<)
vide Duker. ad Flor. )]!, [2,Dra- 3. ~'u)tf, sic Turic. FIor. CAMf.
kenb. ad Liv. XXXVU,.54.) dubi- Jens. (tac. Gesn.) cum editt. ante
tem sed Quintiliani huic opcri im- Leid. ace. Ho))in. Sint, retiqui.yMM
mittere meo arbitrio, quod libri sui, Guelf. Habeat, Flor. cum Atm.
ubique omnes (si unurn ex lot, et Nostri sint, exc. HR. 7, n qui
uno loco, excipis ) non agnoscunt, suot. En.
cujusque aliud exemplum apud 4. Clari pictores. Jn his et in sta-
eumdem non est; hoc, inquam, tuariis qui mox recensentur, facie-
non sustineo, nollemque factum a mus ut Gesner. et priores, studio-
Spatdingio. Quid enim si fluctuavit sosque abtepabimus ad Plinii libros
in hoc ctiam usus ? Quid si Quin- XXXtV, XXXV, et ad Francisci
tilianus eam normam secutus est, Junii Catalogum ArtiHcum nisi ubi
ut nescio an ~~unmum et similia haec etiam adminicnla dubii aliquid
sensu affirmativo, nescio an ullum, relinquunt ut statim in primis
a~t c~ar?'a6t7e (cujusmodi verba per duobus.
se non asseverant, sed extenuant) 5. fo~~notttm n)ium fuisse ~o~o-
négative usurparet? Quin interest ~AontMnotum ex SimonidisEpigr.
atiquid inter simplicem negatio- ap. Pans. X, 2~, ex Plat. Ion. p.
nem, qualis est nullus, quamvis 532, E., et ex Dione Chrys. 55,
per)!€!Ctoatt diffidenter prolatam, intt. qui simut narrât eum patre in
et illam de u//o haesitationem at- pictura magistro usum. Quid igitur
que ego illam pro hac ponendo est cur priori loco Polygnotum me-
.'iensumminucreverear.Ca'terum morat Quintilianus bic, ubi tem-.
 INSTfTUTtONIS ORAT. LIB. XII, io. 5i33
color tam sui studiosos adhuc habet, ut illa prope ru-
dia ac velut futurae mox artis primordia maximis, qui
post eos exstiterunt, auctoribus prasferant~, proprio quo-
dâm IntelHeendi~utmea Optniofert, ambitu~. Post
poris ratio aliclua hahetur? Et ne filium, pictorem utrumque; quod
hoc leve putes, en Plinium etiam saspius factum, in tam similibus no-
qui,tib.XXXV,c.<),Potygnotum minibus, et in Romanorum maxime
ejarum fuisse tradit ante 0). XC., lihris, nemo mirabitur; quamvis
Aglaophontem illa.ipsa. Erunt qui non facile décernas, ipsine scripto-
hase ita dirimant, ut duos fuisse res an doctiores etiam subinde li-
Agtaophontes pictores statuant ,pa- brarii ita peccarint. Certe notatu
trem et filium et hune quidem esse dignum videtur, apud Plinium
dicant, quem Dio Chrys. 1.t. innuit Aglaophontem quidem iiium mino-
his verbis noAti~KMoc o ~m~)c refn inter artifices memorari, sed
x~< 0 et~~B&c~tpM (~Mct~MT<t< ~~0- nulla ejus opera recenscri mox cap.
vct~t ) To? ?r~T~oc'A~À~o~mfTOc.Sed l [ contra Aristophontis tabu!as
alium jam hujus filium; nobilem et indicari, cujus inter artifices antea
ipsum pictorem, ~t'Hto~Anniem no- nulla mentio. QuintiUanum haec no-
vimus quum aliunde, tum ex Plato- mina ipsum confudisse, nihil im-
nis Gorg. p. ~8. B: E<<feyf ~:re~ pedit.
*A~<yropMv ô ~A~Axc~MVTOc, n o ft<oc Illa prope t'Uf/t'a. Turic., illa
Kf~Tc?,~Ma't~o:j!t Te~mc,T~ft M xM'rev pro rudia. Flor., i..prorudia (unde
~'5'~ 6XAÂO~M6f~t~ÂOV OT(~)-&V. nimium tamen foret efnngere ~rfc-
Quid; tres igitur filios nobiles pi- t'Kt/M). Prope prorudia, CAMP.~M-
ctores habuit Aglaophon ? Conee- tura, Lbcat. Ven. Bad. Post hos,
dam ita esse potuisse sed hoc cer- Guetf.ftcfontMS, CAMP.cum Gbth:
tissimum est, et Platonem et Dio- Voss: 2 Andr. A)d.
nem nonnisi duos in animo habuisse 2. fr<s~?raxt; sic Turic. Florent.
ita nobiles, ut aitero nominato alter Guelf. CAMp.Exc. Sant. cnm Atm.
spontecuiqueiomentemveniret. Voss. 2 Bern. Goth. Basil. PrfB/e-
Quid mu)ta?Noverantgra*ci illi au- rantur, re)itjui perperam. Sic
ctores non nisi Potygnotum et Aris- solus R. n. Be)lqulprœ~era))t. ED.
topbontem filios Aglaophontis. 3. Intelligendi, ut. Inseruntmo-
Quid igitur fiat Aglaophonti apud f/o Guelferb. Jens. et edd. posterr.
PiiniunietQuintiIianum?fdempro- ante Ald. Ut ex ea o~tt!:o est a.,
fecto quod Aglaophonti apud Athe- Turic. Ffor. cum Alm. Ut t)te<t op.
naeum. Is enim lib. XII, p. 534, D, est a., Guelferb. Ut m. est op. a.,
pictum ab eo narrât Alcibiadem ce- Voss. t. Nostrum est in Goth. (tac.
'leberrimorum ludortim viçtorem Gesn.)'et edd. omnibus ante Gryph.
quod in antiquum ilium Polygnoti Ut m. fert. op. a., reliqui nescio
patrem per tempora non cadit. At- unde nisi est inVpss. 2, 3, quos
qui idem de j4rntop~o)tfe narrât silet Burm.
.Plutarchus Alcib. p: i<)9, D. Vides 7))t~t~e)t~ ambitu. Vide
igitur confusos pridem patrem et IV, t, )8. Aptum de tali affecta-
4. 33
 5t44 M. FABII QUINTILIANI
Zeu~M atque ~arrAct~ux non muttumaetate distantes
cucapetoponnesta~ ambo.tempora~ (namcumPar-
rhasio sermo Sqcratis apud Xenophontem invenitur):
plurimum arti addiderunt. Quorum prior iuminum
umbrarumque inveuisse rationem, secundus~ exami-
5 nasse~ subtiims Uneas tradttur: nam~ Zeuxis ptusmem-
bris corpons? dédit, id ampUus atque augustius ratus,
.atque, utexisttmant, Homerum secutus, cuivaHdlssima
quaeque forma etiam in feminis ptacet; ille yerp ita
cu'cumscrtpsn omnia, ut eum ~eoum ~atoremyocent, 1
quta deorum atque heroum efrignes, quales ab ep sunt

tione Gesner. affert Plinii locum
lib. XXXIV, cap. a, §. 3.
t. Zeu.xis. Edd. antiquiores om-
nes ZeusM, cum ipsis Gibson. et
Obr. Zensius, C~Mp. bis.
2. fe/o~)0)t)tM:a. Guelferb., Pe-
~O~onnessta.–en!Mt, Gothan. (tac.
Gesn.) CAMP.Jens. Vide ly, 2,7:
« Sunt qui &e~a substituant, et tem-
fora deleant sed nihil mutem.
Sic Bad. qui quosnam intettigat,
ignore. Sed judicium ejus utique
probo, in mira sane, sed facilt bre-
vitoquentia.
3. Peloponnesia. tem~ora. Vide
supra not. 5, p. S <2. Aecuratius au-
tem, utexPtinio anisquepatet,ita
tradendum. erat, Horuissehos circa
finem petoponnesii belli et post
nam illi antiquiores quoque, certe
Po!y{;notus,Hagrantequum maxime
eodembello, ctari fuerunt.Locus
).
~'ettO~/tO'ttM est in Memor. Ht, o
~ecun~tM.F)pr., MCMnf/ttm.
5. jE.jmmitMMe~utff~'ut /tnca!,
et mox ct''cttm!enp!!< omota. Ptin.
XXXV, <o, deParrhasip: ;.Pnmus
« symmetnam pictura; dedit,
x confessione artifieum in lineis ex-
tremis palmam adeptus. Hœc est
"inpicturasummasnbtititas.Cor-
pora enim pingere et média re-
rum est quidem magni operis, et
in quo rnulti glo,riam tulerint -1
[hue refer Zeuxiu~ extrema cor-
porum facere et desinentis pictu-
a ra* modum includere rarum in
« successu artis invenitur. Ambire
enim débet se extremitas ipsa et
«sic desinere, ut promittat aiia
"post se, ostendatque etiam qu:e
"pceuttat.? r
6. Nam. Ab hae inde paragraphe
sig)aina<tt(videadX,y,i~)in
Turic. et Flor. sa'pius recurrit, nt
nptabimus. Manifeste autem in qui-
busdam locis valet alias et cum
ipsa tectipnis varietate, ut statim, 9
in textum migrait; a)us locis uon-
dum de ea mihi quidem liquet.
7. CorporM. id. Turic. Florent.,
Cp~orM at edidit dedit id. Guelf.,
aut augustius, cum~oss; 3. Quo-
~ue, CAMP.Qui deoruw,Turieen5.
Quta~J., Gue)f. Quo~ d., Ct.itp.
Mox sunt omittunt Gue)ferb..Cbth.
(tacente pesa.) Jens. cùmVoss.
tyecta~fur, Vpss. t.
 tNSTfTUTtONISORAT.LlB.XII,to. 5t5
traditae, caeterl, tamquam ita hëcessesit, sequuntur.
Floruit autem circa Philippum,,èt iisque ad successorës
Atexandri pictura praecipûé, séd diversis' virtutibus: nam
curaJ~rofo~cne~' ratione Pam~/<tM ac Ttfe/aM~tu~facili-
tate ~n~/i!<tM;conciptendIsv!sionibus~, quas~?~T<xoM;
vocant, 7"ë<?tï ~omtu~' mgenibètgratia, quam in se.e
ipse maxime jàctat, ~e//e~ est praestântissimus. Eu-
p~ranorent àdmiràndum facit, quod et tcsetens optimis
studiis inter praecipùos, et pingendt Hngëhdlqùe idem
mirus àrtifex fuit. Similis m statuis dtffërentia nam
duriora, et Tuscanicis4 proxima Ca//o?~ atque 6Hege-
t. Sed ~tMf)'!M.Gue)f. Exc. Sant., 0~tt<nM<'ttM~Gu('ff.0.erM~t'
sed ex diversis, cum Voss. 2, Goth: Voss.3.0/)tt't)m!ertK/s,V6ss.t.
Jens.etedd.posterr.anteGryp! J?tantëp'H~.onuttttGbth.(ta('.
S. a. d., CAMP.Cum pro cura Guelf. Gesnero).
Exc. Sant. Jens. cum e<td. posterr. 4. Tuscanicis. Turie. Flor., tus-
ante AM. in qua scriptura mux ra- M)!U.CAMP.,<tMcAatCM.
tione retrabitur ihterpunctione âd 5.C<0)t;sicTuric.F)br.CaHo,
praecedens nomeh, et sic seiluerites Guelf. cum Voss. 3, Bern. Ca/o,
etiam ab)ativ!, ut Apelles tali fiul- marg. Basit. et (addito que; vide
tione careat.. mox)Voss. ). Co/Ott,Voss. 2. Ca-
2. Cono'pMtMftS ~[Sto<tt6tM.Vide ~6u, rcimui.–Ea<lem hostri. ~D.
VI, 2, 2<), 3o. Apparet autem hunc <). ~t~uc ~e~Mfax; sic Guelferb.
artincém miràndum fuisse in pin- C.<Mp. Hxc. Santen. Hegeitas,
géndis iis quae raro, aut ptane non Bern. Et égestus, Voss. 3. Sed Voss.
contingit videre. Quod eontirmatur i pr,,tc édenli nonuru ita adhectit
eo quod in pancissiniis, qua; ejus Ca/OfjftM'et c~exca.t. Rëliqut, a<~u~
memorantur, tabn)is Orestes est ma- Egesias. Nos dëdimus qùud boni
trëm occidens. Plin. XXXV, 11 libri dant, optimi votuerunt. Sed
Ptut.dèaud.poetis,cap.3. quum ignôtum inter statuarios n6-
3: ~cttTftfctt. Phantasias, CAMP. men sit //e~M«B, T!roukhus!ns et
VacuumspatiuminJens.n~~x~'ttc, Bu) mannùs perquam probabititer
tarv, Sed Locatetius primus rècte. emendant ~feyta!. Hië enim. inter
T'Aeb, sotus tarv.; sed haec nulia antiquiores illos memoratur P)ih!b
auctoritas omisse tantum apice. Et XXXtV, 8, et Pausaniœ V!tt, 4i
ubi Atheniehsis dicitur. Aiiundè
tn~<'ntôct~r.,Guetf.~<*t)ts<
Gotti. Jens. (tacehteGes.n.)ëtedd. tamen ha:c ctiani nominis forma
non affertur; et apud Pthtiu'm qui-
posterr. ante Stoer. exc. A[d. 7p!a'
in antiquionbas
ma.ttmfEat~aëta tapent!, turtc. 7. dem loco primario
m. atjactatapellis, Fior. Cefen! at editionibus est lleyleas et ~y/ta!;
o/~tmt!, Turic. C. a/t'M o., Flor. alter ejusdem capitis locus in iis-
33.
 5i66 M. FABII QUINTILIANI
sias, jam.minus rigida Ca/ttmtx, molliora adhuc su-
pra dictis A~~ron fecit. Diligentia ae décor in Polycleto
supra caeteros, cui (juamquam a plerisque tribuitur
palma, tamen, ne nihil detrahatur, deesse pondus pu-
8 tant nam ut humana; formas decorem addideritsupra
verum, ita non explevisse deorum auctoritatem vide-
tur quin aetatem quoque graviorem dicitur refugisse
nihil ausus ultra leves gênas. At quae Polycleto defue–
9 runt, P/u<œatque Alcameni dantur Phidias tamen
dus quam hominibus efnctendis 4 melior artifex credi-.
(!em scribitur ita JVe~tfBMinerva t. Jam nuMUSrït/i~ï. Pro hisce
Pyrrhusque rex laudantur, et Ce- dant~ant !K!)ttt~r)~t(/N, Turic. Flor.
<f tetizontes pueri et Castor et Pol- (hic quidem junctim m<nM/t.). J,
tùx ante aedem Jovis Tonantis mu~/ft~tda, Guelf. tamt~fMtfVa,
'<~yM~e. Uttimum nomen non Jens. J. nt.nyK~t, Goth. (tacente-
immerito omiserant posteriores Gesn.)C\Mp. cum Alm. Voss. 1, 3.,
sed Harduinus e MSS., ut ait, res- Tarv. et edd. posterr. ante Gryph.
titnit ~<'oM;'<B, nihil praeterea de J. m. frigidus, VaH. Recepta unde.
hoc noiun~e hic annotans; quod sumpta sit, nescio scd esse vide-
equidem e varietate lectionis ir- tur'mVoss. 2. Deinceps loco no-
repsisse ~)Uto. Ad priorem autem minis.Calamis in Turic. Flor. est at.
)ocum Quintitianei ~~eH<~ memi- calmus. Sed calamus, Voss. 3. Cali-
neratHardumus,eumque sibivisus Kt(t, CAMP.Vall. Gothan. Voss. 2-
erat reperire in inscriptione apud Polyclito, hic et mox Gue)f. cnm
Reinesium, quœ est notissima illa Voss. Bern. Super cet., Guelf.
in Borghesiano quemyutgo fticunt T)'<&uafur,Jens. cum edd: ante Bàd.
Gtadiatore ArAXIAX AnXIOEOT ace. Ald.-Eadem nostri Codd. En.
B~EXIOX ETIOIEI. Nomen tamen 2. Supra <hetM. His proxime
'A~ct~ft:, si genuinum, denvandmn ~dictis.eViden, t, 10.–Voeem'
est ab ~<)U<t<,miscendumque ne- autem adhuc quamvis postpositam
que cum ionico 'H~)t~t:yc, neque (vide I[, )g, 2) comparativo jungas
cum dorico A'~Mo'tfte. Sed adhuc for- oportet.
tasse diligentius inspiciendum mar- 3. ~umanœ décorent, Humane
mor ipsum, ut sciamus, an liquida decorem, omissa voee/ormfC, Guetf.
sit ma scriptura. Interim hoc qui- Explicuisse, Goth. C~Mp.cum Voss.
dem ex his omnibus apparet, non- 3. Auct.oritate, Florent. Gratiorem,
dum licere editori Quintiliani a li- Guelf. Exe. Sant. Utra ~t' Flor.
bris in hoc nomine recedere. U. ~i~a!, Guelf. U. ~ene!, Gothan.
Nostri Codices Egesias, exc. RR. Alcmeni, Goth: (tac. Gesn.). Alci-
3, 5, qui Egestas, et Avic., qui mO)M',CAStP.
.H~estM. Eu. ~~tCt'e~dt!. « Pro e~otattt~M,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIP. XII, i o. 517
tur', in ebore yero tongë citra oemulum, vel si nihil
nisi Minervam ~tAen: aut 0~mp!t<m in Elide .Jo-
vem, fecisset; cujus 2 pulchritudo adjecisse aUquid
etiam receptae religioni videtur; adeo majestas operis
deum aequavit! Ad veritatem Lysippum ac ~~?'6LT~e/c?M
accessisse optime af~rmant nam Demetrius tamquam
nimius in ea reprehenditur, et fuit similitudinis quam
pulchritudinis amantior. In oratione vero si 5 species 10
intueri vélis, totidem paene~reperias ingeniorum quot
corporum formas sed fuere qusedam genera dicendi
conditione temporum horridiora, alioqui magnam jam

ut cum Apuleio loquar, vel effin-
"~en~.Macrob.V,Sat.)7:Ane
materia vel maxime in e~cte)t</t!
simulacris utuntur. Cod. Theod.
teg. ult. de arti6c. ~~ctCM</Ot sa-
« cros uu/tux. Cotomesius.VideV,
!2, 2< item Dukerum apud Ou-
dend. ad Sueton. Domit. tg, qui
tamen malebat, hoc loco, e~n~Ctt-
~H. –Nostri Codd., e~Ct'en~M. En.
t. Creditur; sic Turicens. Flor.
CtMp. Guelf. Goth. (tac.Gesn.) Exc.
Santen. cum Almel. Bern. Voss. 2,
Colb. Ald. ?'racf;tHr, re!iqui. fn so-
temui permutatione (vide X, 2, 2o)
i))udprœtu)inonso)umob)ihro-
rum auctoritatûn)) séd quodam de
Phidiae arte et prœstantia non tra-
ditio.qua'dam, sed judicium etiam
tumerat etpersuasio.–Nostri Co-
dicescredttur.En.
2..Cujus pulchritudo adjecisse.
OmittuntTuric. Flor. cum Almel.
/t/fO,Guè)f.
3. ~c Praxitelem; sic Turicens.
Ftor. Guelf. C~Mp.et sic in supcrio-
ribus bina semper nomina per at"
~ue. ReUqut et certe Goth. et
edd. na~t silentio de Codd. nulla
in talibus Mes. Aftnu! in ea, Guelf.
Exc. Santen. In ça tttmt'M!, C~MP.
~eo~Obr.(err.Burm.).
4. /n oratione. Hic iterum or-
JiunturPut.Pjrat.;hicetiamse
offeruntRR. 14, 5. Sedhi quatuor
Codd. §. !6 omT)ino deficiunt: Eo.
5. ~ecte!. Ha: oe'teft&tM hic etiam
opponuntur. Vide §§. i, 2.
6. Pcene. t)!û'CtttO~?K. jP~~tfC
(Florent. ~cenœ) at. reoptas "t~.j
Turic. Florent. P. recipias i., Alm.
P. <'c;)ene~ i., Jens. (tacente Gesn.)
cumVoss.3. Quo~corpot-a~ Ffor.
~uerunt, CAMP. Jens. (tac. Gesn.)
et edd. ante Gryph. Conditione at
corporum horr., Turic. Florent. C.
corporum h., Atmetov. Horridior,
Turic. ~/toqut't, Jens. (tac. Gesn.)
et edd. aliquot posterr. Mayna alia
t~cnttprœ, Turic. Flor. cum Atm.
omissavoce ~t~ ut paene suspicere
?na~tKt/MTertuHianijamNostro
usurpata. ~Hd't~ C-tBip.Goth.
Jens. (tacente Gesn.). Prœeretitta,
Voss. t,3.–Nostndantatiire/M-
rias, alii t'cperte!; solus R. )3, in-
Mentes. lidem pt'tf te~erentM, exe.
Pou! f[ui~ne/efet!<ta. En.
 5i8 M. FABII QUINTILIANI
ingénu vim prae se ferentia hinc sint' Zcp/:t~
3 etiam Gr<tcc/t:que, quos tu licet Poly-
cani, Ca<one.s~
<ynotox,vel Callonas4 appelles: Mediam illam formam
i! teneant L. Crassus, Q. Norfën~t~. Tum deinde,5 efflo-
rescat non multum inter se distantium tempore orato-
rum ingens proventus hic vim C~sans?~ indolem

t..Nitic sint; sic Turic. Florent.
quos deserere non poteram.'quum
hujus conjunctivi eadem sit ratio,
quœ sequentium teneant, efflores-
cat. Reliqui sunt, siquidem dili-
genter omnes sunt collati. Sic
quoque PouL RR. 3, g, tO.Caeteri
sint. En.
2. Hine sint Zœ~t. Id est, ex
hoc numéro (vide adi!I, 6, 3y)
esse dicamusLa*!ios.– Conferan-
tur autem in C. ZfB/tt Sapientis et
Scipionis~~ncan: minoris eioquen-
tia infra 3a; item I, t, 6; Cieer.
Brut. 82. Catonem, Censorium et
Gracchos conjunctos habes etiam
lib. II, cap. 5, §. 2 1.
3. Catones etiam; sic Turic. Ftor.
(nisi quod hi catiores) Guelf. Goth.
( tac. Gesn. ) CAMP.cum Alm. Voss.
t, 2, A)d. Reliqui etiam omittunt
quos cur contra scriptos tantum
non omnes sequerer non erat. Ne-
que sine illo etiam in fine longioris
seriei servari poterat QMe; quod
Catones tantum Gracchosque nunc
copulat. Nostri omnes recep-
tam. En.
Ca//0):as; sic Flor. CAMr. Cal-
lones, Tarv. Calonès, Go~th. Jens.
et edd. posteriorr. ante Bad. ace.
Basi). Gibs. Obr. Calonas, reliqui;
nisi quod silentur,manuscripti Bur-
manniani. Tenent, Gothan' T. vel
Crassusque Hortensius, Flor. 7\ L.
Crassus BortetMttHque, Guetferb.–
Put. Prat. Rï!. y, t ), Calones. Reli-
quiCa/Ota~.Eu.
5. Tum ~etM(/e.Verba Tum dein-
Dis-
de. nro~exftts omittit Guelf.
tantium temporum mendose Stoer.
et edd. posterr. ante Burm. Ea-
dem omittunt RR. 3, 5, to. ED.
6. Hic vim; sic Turicens. Flor.
Guelf. CAMP.cum Bern. Hinc v.,
reliqui. Qnae sequuntur, eo, quo
nos, ordine dantTuric. Flor. Goth.
(tac. Gesn.) C.tMp. Sed'Atm. omittit
jBrutum, ~u~;C!um, Cassium; Guel-
ferb. cum Voss. 2, ~'o//f'onem Mes-
salam, Calvum. Reliqui modo no-
minatos tres uttimo loco exhibent;
ut appareat, omissos primo, mox
ad marginem notatos, tandem non
suo )oco insertos esse. Nam, ut
hoc unum memorem, quam male
grauitas, interjectis dissimitHmis,
distracta sit a d~ttt<ate et ~anctttaf~
nemo non sentiat. Nunc varietates
singulorum verborum ponemus.
Calidii vide ad X, 1, 23. ProPo<-
/t'oHMVoss. t poMtS;Turic.Ftor.,
calai quis, mire. Tum nMSa/<e, Tu-
ric. Flor. Scantitatem, Turic. Fier.
Ca/Mtt, CAMf. ~re~tter pro Bruti
Turic. Sulpitia, Turic. Flor. Cervi-
tatem, Turicens. Flor. ~~ertmm,
Goth. (tac. Gesn ).-Nostri Codd.
habent receptam, nisi quod omit-
tunt indolem C<f<tt atque gravita-
tem Bruti. Eu.
Hic vim C<CMft!, etc. Cum
 1
INSTITUTIONIS
ORAT. LIB. XH, 10. 5i<)
<"ep/ subtHitatenrCa/M~ dIHgen'nam Pollionis, dignl-
tatem ~e~a/cp, sanctitatem Ca/u~
gravitatem ~ru<t,
àcumen .Su~!c:t, acerbitatem CaMu'reperiemus. In Us
etiam, quos ipsi vidimus, copiam 6'enecce/virës ~/r!-
can:, maturitatérri ~/r<, jucunditatem 6'n.<p~ sonum
yracAa/ elégantiam ~ect~ At~ M. Tullium, non 12
tHum habemus ~'upAronorem circa plunum artiuïn
species praestantem, sed in omnibus, quae in quoque
taudantur,eminentlssimum quem 3 tamenet~suorum
homines temporum incessere audebant, ut tumidiorem,
et'Asianum, et reduadantem, et in repèntionibus ni-'
mium,.et in salibus aliquando. frigidum, et'm compo-
snione fractum', exsuttantem~, ac paene, qùpd prbcul'
absit, viro molliorem postea vero quam triumvirall t3
proscriptiôné cons'umptus est, passim~ qui odèrànt; qui

iis; qui in'singutis viris verbo hic
indicantur, eharacteribus conferan-
turjudicia de iisdem supra X,'i,
n3, usque ad finem càpitis. Nam
omnes ibi memorantur prsetër Ca-
Mttim de qub vidé ad )ib. X,
cap.§.~3;
t. 7n tM; sic Turie: (nisi quod
uno't) Guelf. '~t!, reliqui; sed si-
tentur Burinànn. ~t~emm, Stoer;
Chouet. Leid- Jttdteantcm Crt~t,
Ftoreht.
2. ~t M. Tullium. Goth., a Af.
rt<tMnt(tacenteGesh.).~Jnm T.,
Flor. Plurimum,'Flor: Qtt<Btamen;
F)or. /ttceKore Nu~te&a)tt, Tùric.
F)or. TtmMiorent, Jens. (taeente
Gesnr).~t Asianum et fM~&untet
reJ-, Tùricens. F)or. Sed ex Atm.,
et videbitur affertur. Facite quidem
eUcitur~et ridebant ut redu<t</att-
tem: sed mepida ha'e foret varia-
tio;quum non apparéat, cur <umt-
Jtof quidem incëssâtur, fé~utx/an!
rideatur.Quareexmaterepetitis
syllabis et re~)tt!<natam credo stri-'
bjiginemoHm, qua'inYerbumi!-
lud tran5ierit.~e(/Ju(/i!tttem, Turic.
Et re~p<tttont&u!, Voss.2 non ma-
le vide I, !t, 3: Com~<M<tto)tem,
Turic. Flor. ~E~u~anfoit omittunt
iidcm.
3.QM<'t)t.t):cei!!ere.Vide!ib.XH,
eap:t~§.22:
4: J?( tuorunt. In'Iocum alterius
et, quoctsequidebebat', successif
mox Postea vero ou~w.
5.tt<tantc'm.VideIX, 4, 'o8; ¡
X,2,ï6.
6. fa:!int. etc. fa~tmat. qui'
pt~era)tt paMtnt ~utW"tKt«</€)'attt,
Turicens. P. at <yttt obérant ~a~tm
quod ederattt ~u: ftWemnt, Fior. P.
quod erant ~Voss.3.'f. quod
oderan< i., Voss. t. /)tutJem)tt,
CAMp: quoque. Qu<Pnttt~t6antu7',
 520 M. FABII QUINTILIANI

invidebant, qui semutabantur', adulatores etiam prae-

sentis potentiae, non réspon.surum invaserunt ille ta-
men,, qui jejunus a quibusdam atque aridus habetur,
non aliter ab ipsis tnimicis mâle audire, quam nimiis
floribus et ingénu affluentia', potuit: falsum utrumque,
'4 sed tamen illa mentiendi3 propiôr occasio. Prsecipue
vero presserunt eum, qui videri Atticorum imitatores
concupierant~: haec manus, quasi 5 quibusdam sacris ini-
tiata, ut~ alienigenam parum studiosum devinctum-

Turic. Q. emulabant, Guetf. 3}e!- bant, et edd. ante Ald. ace. Gryph.
ponsum, Fîor. Gibs. Obrecht. Rolf. Cupiebat (sic)
t. Qui <Bmu/a&antun Non œmu)i Basil. Concupierunt, Goth. ïn vi-
illi virtutis et pra'stantia; (ut X, t, tioso co~Cttntc6o?tf "fere omnes"
62), sed fama* et gratiae, ut Hor- conspirare Burmannns notavit.Nos-
tensius olim fuerat vide XI, 3, 8. trum, dant pucter edd. aliquot re-
2. -~t~ue aridus; sic Alm. Goth. centiores, Gue)f. et Bëru. In quo
Jens. (tac. Gesn.) et edd. posterr. acquievi, quamvis <'o)tCtt~<;e6at!(,
ante Stoer. Et a., reliqui. Habeba- vel cupiebant malim.n praefa-
tur, Turic. Flor, quod verum for- tione sua Buttmannus huic nota:
tasse quamquam ab alterutro ad addit hanc annotationem Non
alterum facilis lapsus in compen- a recte vel exiguam de verbo con-
dio /te&<ïfur. Tum, omisso t!OM, cu~ternnt dubitationem expresSt
Turicens. Flor. ita aliter a& ipsis « nam qui cotcuptuft idem cuptt,
inimicis alia inimicis tjfttam nimius t:qui. concupierat .idem cupiebat.
flor. Ex A)me). autem Eurm. sic « Inclioativa forma co~cuo~ce~af''
f ~<(terab t<u)KtCM.].~ta ttttmtCi~. n minus hic esset idonea. Nostri
quae relatio ob omissum quidem in Codices eoncu~;eraKt, exc. Put. a
lemmate ipsum suspecta, tamen sec. manu, qui concupiebant, et R.
originem confusionis in illis.Codd. g, qui co'tcu~tcnfHf. En.
prœbei'evidetur. Mox nimius Alm. 5. Quasi.' Omittuut Turie. Fior.
quoque. Sit tamen, Turic. Flor. cum Atmètov.
3. Illa ~tCMftCît~t propior occa- 6. ~a/tf~tC~natKïjartfm~tt~to-
sio. Matim fere agnoscere neu- sum sic CAMP. a. p. statiosum,
<'trurn in illa. SpALD.Acute et Tur. Flor. cum Alm. !7fa/~)tt~e!
vere. Illa enim respicit illud jeju- ntfttumsM~eMttttOMM, Gueif. Exc.
)tu~ habetur, quaj non est occasio Sant.it.Bern.quamquamexhocvox:
rnentiendi, sed ipsum mendacinm. o/text~Mta non ponitur. tyta/tettt~e-
In illum t itaque a sensum men- ~o?n et utrn?H ~M~crxt~toxu~, reli-
tiendi propior est occasio. » qui, praeter Obr~ qui efnnxit tt. a.
Concupierant. Turic. Florent. metrorumxtt~erxtffto~ttm, quod re-
CAMP-Jens. (tac. Gesa.), conot~;e- cte displieuit Burmanno. Mihiscri-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, 10
que' 1 illis legibusinsequebatur~undenuncquoquearl-
di, et exsucci 3, et exsangues hi sunt enim, qui suae im-
beci!!itatt4 sanitatis appëUationem, quae est maxime cou-
ptura CAMp. a qua leviter recedit
corruptela vetustorum, satis com-
moda visa est (vide !X, 16)
inde autem conjecturis et mendis
concretae reliquornm scripturae.
Non multum autcm repugnem, si
quis et inde sumptum ante parum
inserere ve)it quamquam sine eo
sequentia commodius fortasse voci
a/tent~ena ulterius exptieanda; in-
serviunt, Sed vocem eum indidem
exsculptam acceptiorem fortasse
iegentibus tradam. Quœ omnia ut
incerta hic ponere malui. tn ea au-
tem ratione quam Burmannus et
Gesnerus commendant, et parum
superstitiosum bene quidem habet
superstitionis mentio (vide tV, 2
85; !X, 4, 25), sed discrepat ab
usu vox parttm, quae non satis va-
lens, verbis sensus deterioris jungi
non potest, nisi per ironiam, quae
hic non placeret. ~temoenam.
Id est, non atticum et tantum non
barbarum.–7~u,idest,atticœeio-
quentia;. De cœteris hujus et seq. g.
Vide not.,seqq.
t. ~euttictum~uc. Goth. (tacente
Gesn.),t/eft'etum~Me, eumVoss. ),
3.-Eadem nostri. En.
2. Insequebatur. Jens., ttuegue-
&a)ttttr, et edd. posterr. ante Gryph.
t5l4, quod a Gesnero iaudatum
(vide Hnhnk. ad Rutil. Lup. ji, <)
si scripti etiam tradant, nemo re-
pudiet. -Nostri omnes Codd., t)t-
se~tfctatur. ED.
3. Exsucci. FIor., exsuti. Voss. l,
e.~ucii. CAMp.,Mfucet. Jens.,ejrttCt,
et alii. –Buttmannus, qui alias
cMuccu. fA'Mn~xt! scribere soift,
521
'5
hic e.XMCCt~ e~anoMp.~ non inserta j
in editione sua scripserat, Spal-
dingio hoc in schedis jubenti obse-
quens. Nos vero., quam pra*tu)i-
mus non sine judicio, orthographia;
rationem hie quoque servare de--
buimus. ËD..
4. Imbecillitati. maxime. Quo-
rum loco dat tm&ect//[(ah! .<an. ap-
pellatione ~u<Bex max. Guelf. O6-
tcnjant (Turicens. o~ten~ant) qui
<~tfM,Turic.FIor. Gueif. Exc. Sant.
CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.)cum
Bern. et edd. ante Stoer. unde non
dubium ca;(eros etiam Codices,
quos Burmannus perinde ut editos
tacet, ita exhibere. Heliqui, ex'
nescio cujus'arbitrio, tocum ita
cbnstituunt, ut omisso qui, et ver-
bis /tt!ttttte)tt)tt. o6teN</am(paren-
theseos signo ioctusis, verbum de-
~(MCtt)tt ex superioribus Unde nuttc
quoque aridi, eté. pendere faciant.
Qui non anitnadverterunt nullam
in his esse logiram consecutionem.
<' Olim Attici qui sibi videbantur
a Ciceronem insequebantur unde
nunc quoque aridi oratores Atti-
f corùm nomine se tutantur. Nam
Atticos indicari hoc magno nomine
(vide 2t, 26) etiitividerunt; neque
in Ciceronem (quem ratio sane lo-
gica requirit) quisquarn hoc cogat.
Et fac ad Ciceronem hscc quocun-
que modo redeant; quomodo Ci-
cero ipse responderit illis, qui
nunc quoque n eum incessunt?
Sed arijis illis omnium temporum
pseudo-Atticis r<spondisse dici po-
test. Reduxi i~itur antiq~mm et om-
nium Codicum scripturam, in qna
 323 M. FABIt QUINT [LtANt
traria, obtendunt; qui quia clanorem vim e!oquentiae,
velut solem, ferre non possunt., ùmbra magni nominis
delitescunt quibus.quia multa;.étpluribus locis' Cicero
ipse respondit, tutior mihi de hoc disserendi brevttas
'6 erit'. Etantiquaquidem iUa"' divisio Inter ~<!C(M~
atque
~ïanos fuit; quum hi: pressi et integri, contra; inflati
illi-et inanes haberentur; in his4 niHH supërnueret, illis
judiCtum maxime ac modus deesset. Quod quidam,
quorum et ~'an~ra est, hoc ptitant accidisse qubd,
paulatim sermone graeço in proximas Asiae civitates in-
fluente', nondum'satis~perhi loquendi facundiam côh-
cuplerint;.idëoque ea, quae proprie signarl~poterant,
circuitu'cœperint enunciare, ac deinde? persevéraridt.
ad nunc quof~tte mente repetendum'. rie. Ftor. Guetf. Goth. (tac; Gesn.).
est Ciceronem insequuntur. Tum cumVoss.2,,Bod).'eteditt.ante
novo spiritu infit oratio Hi sunt. Gryph. (nisi quod CAMP;~et ~;).
enim, etc. Verum sic obtendendi et Reliqui As. atque ~tt., sci)icet ob
</e/tte<cf)t</t verba ad unum eum- sequens /tt. illi: vide XI, 3, 3ô.
demque modum redigendd erant Cum tt,;Guetf. Jens. (tac. Gesn.).
quod contra Codices me fecisse ne- Hic deficiunt pe'nitus fut. Prat.
mo vitio vertet; eo minus, quod RR.<l5,quimodo~.tOte!am
conjunctivi (o~<cnd~7t<) post iua /n sœpiusruptamrursastexuerant.En.
stiiit in tanta asseveratione plane 4. In his; sic Turic. Flor. Guelf.
nulla sit ratio. Ficr< quidem potest, CtMp. cum Atmetov.'Goth. Jens. et*
ut in duabus hisce para~raphis ipsa edd. ante Grypb. 1544, aec. Obr.
Quintiliani manus nondum usque- Reliqui et. praemittunt. ~n.~tmt,
quaque sit reprœsentata sed om- Turicens.Ftor.Guetf.~ft.ttmum,
nia tamen expu)i qua; nul)a aucto- Jens.Locat.Afot/M~ot~ettt~Me~ttO~,
ritate nitebantur, et pra;ter indica- 'furie. Flor. </ent</ue <jt.~A)met.
tivum obtendunt, non reposui nisi' ~tantra~.Goth. ~a)!C<ra:, Jens.-Ald.
quod libris légitime firmatur, imo. Sancta, Flor. cum Kapp. Locat.
sotam editionis principis scriptu- Yen. tSattn!Voss. 3. ConcM~'tcrunt,-
ram, a qua antiquissimi Codicés-.in CAMp.t)et~ot.,Turic'Fto)'.
levioribus tantum recedunt, reduxi.. 5. Santra. Nobilis gramtOaticus,.
t. Cfeero !~<' r<?~o)'~t<. Vide, quem laudat auctor vita~'Terentii,
Gesnero indicante, Brut. cap. 82 sœpiusque Festus et alii.
seqq. Orat. c. seqq. 6. ~f~ttatt. Sotus'R. y, signifi-
2.Qut~?nt7~.Goth.,t7/a<jfttt- cari. Eu.
<~Ctn(tacente Gesnero). y. ~etm/e ~en.eMframX; sic Tu-
3. Atticos atque ~MMO!, sic Tu- ric. Flor. CàMP. eum A)m. Retiqui
 INSTITUTIONIS ORAT.,LIB. XII, io 5a3
Mihi autem orationis differentiam fecisseetdicentium '7
et audientium naturae videntur quod ~Attici, HmatL
quidam4et émuncti, uihil inane, aut redundans fere-
bant Asiana gens, tumidioE alioq,ui 5 atque jactantior-,
vaniore etiam dicendi gloria inûata est. Tertium rnox., t8
qui haec dividebant, adjecerunt oenux rAo~tt?~ quod
velut medium esse, atque 6 ex utroque mixtum volunt
neque emm attice. pressi,, neque asiane sunt ab.un-
dantes; ut aliquid habere videantur gentis, aliquid

inserunt in eo, quod est scholium.
~erMMraMftttt, CAMP.Jens. (tac.
Gesn.) cum edd. ante Bad. ace. Ba-
sil. Perseverarent, Guetf. cum Voss.
3. ~'erMMerartnf. Hoc verbum
haeret eidem, cui cœpexnt, infini7
tivo vide VI, 4, tg, perœt;eren(.
adht6e)-.e, it. IH,.8, tg; VH, t, 3o.
l. Dt~<°rent!'am. CAMp.,f/t~erot-.
tia. Turic., a/<t c/t?natt.
2, Quod Attici. Vide.tib. XII,
cap.. 9~§- 9'
3. Limati ~Mtdam. Notus hic
pronominis quidam usus, qup ad-
diturvocabuIissigntScationistrans-
tatae, Yet nimiae, vel alia- de. causa
excusandae, et.idem fere vatet quod
adyerbia~t(o<~ammodo,~<M!quo-
rum posteriori. ssepe etiam jungi-
tur. Vide supra c. 3,11,. ~e~uten
out(/am, item hic t(), et superius
t~; et vide Goerenz. ad,Ci.c. Acad.
ï, 5, 2.t; I, to, 38; Fin. IV, y,.i6;
V, 2.5, 74.
4. Quidam; sic Turiçens. Flor.
Guelf. CAMP.Goth. (tac. Gesn.) et,
noli dubitare, scripti.omnes: nam
Burmannus, qui nu)tum memorat,
inditigentiae. manifestus est. Edd.
omnes inde aJens.Mtdem, qupct
velpositione.falsuniseprodit,quum.
oppositio Asianorum post nomen
~«tCt locum illi assignaret. Sed ibi
etiam facile eo caremus. Genuinum
quidam ignoratio sensus oblittera-
Yit. Enucti"Turicens. ~/(0~tt:)t et
jactantior, Jens. et edd. posteriorr.
ante.-Bad.. qui habetaho~ttt et j.,
cum.edd. posterr. ante Burm. qui:
primus dedit nostrum, unde sum-
pserit'ne verbo quidem monens
esse ta'nen,in Spatdingianis certe
MSS. (exceptb.Guetferb. qui habet
et in C~MP. si-.
aliquid etiamjact.)
lentium in coHationibus, qua; factœ
sunt, ad edd: Burm. et Gesn., de-
mpnstrat. Itaque formam alioquin,
ante. vocalem, spernere debui, id-
que eo eonfidentius, quod infra
etiam §. 63, forma alioqui ante et'
optimis firinatur libris. Sed H, ty,
3t, ante ubi Mor. babet alioquin,
Guetf. <ï/t0outnï. –Nostri.Codices
dant aliiquidam, aIii.~tt:Jem; Mox
alii alioqui-alii ah'o~Mttt. Ec.
5. Alioqui. ~Yide H, t5, 9; XII,
10,.63. SMLp.
6. Atque ex Mtt-o~ue. E Gothan.,
ac ex utroque, enotavit Spalding.
quum Gesn. posuisset velut tam-
quam, varietatem, vocis:atqu,e. Mox
verba-m<x<um volunt: ut aliquid
desunt in Turic. Flor. et A)m. Ali-
q;tt'~ xt ~o6et'e, CAMP.non mâle.
 52~ M. FABII QUtNTILIANI
'9auctoris.cAt'ne~' enim qui hune exsilio detege-
rat~ tocum, intuHteostudia Athenarum; quae, velut sata
quaedam caeto terraque dégénérant, saporem iUum atd-
cum peregrino miscuerunt lenu~ ergo quidam 4 ac re-
missi, non sine pondère tamen, neque fontibus puns,
neque torrentibus turbidis sed lenibus stagnis simi-
20 les habentur. Nemo igitur duibitaverit, lon~e esse opti-
mum genus Atticorum in quo ut-est aliquid inter ipsos
commune~, id est, judicium acretersumque;ita insenip-
2t rum plurimae formae. Quapropter mihi fatli~muhumvi-
dentur, qui. solos esse Atticos credunt tenues, et ~tuci-

t.~E'!C/ttnM.Scho)amrhetori- Bad., ut dubium ncmini esse possit,

cam Rhodi aperuissë ~Eschinem,
noneontemnendi auctores narrant,
PtutarehusinVit. Demosth. p. 85y,
B.; Philostr. de Vit. Sophist. I, t8,
2 Phot. Cod. 61 et 36~, unde lu-
dum litterarum fecerunt yu){;ares
grammatici, memores patris ejus
tudimagistri.
a. ~)e~emt. Deleyerit, Tnrie.
Flor. ~ut~o, iidem. ~e~[t~,Turic.
Sita, Turic. Flor. C~~tttm terram-
que, iidern curnAhn. in quo accus.
Burm. abtegat ad Heins. ad Ovid.
Pont. ni, t, 45, quem eo tantum
fructu conféras, ut sf;ntias diversis-
sima esse, qua; prostant ibi exem-
pla. Sapore, Flor., ubi sola apicis
oinissio strueturam nobis, poencam
protu)it.e)'e~rtnum,Gue)f.
3. T-etttt. quidam. Vide )y. Mi-
tigatur autem hie pronomine nn-
men, quod videri possit nitttia: vi-
tuperationis. Vide XT, 3, Sx.
Qtttf/ant; sic, nisi'quod Vos-
sianosetAIm.iternmsitetBurtn.
(vide t~), MSS. non modo omnes,
Beraensi etiam hic a'collatore suo
non negleeto, sed editi etiam ante
vutgatum f~ut~em arbitrio sive hu-
jus, siveVaH.einveetumesse.Quod
quamvis hic sine reprchensione lo-
cum obtineret, consensui tamen li-
brorum dandum erat, ut illud repo-
neremus, quod hic etiatn iegitima
vi sua fungitur. T~ac remt'Mt, Turic.
.fott(t6tt! p~m'M, Ftor. F. t'm~urM
(en correctorem!), Gue!ferb.Zeuts
!ta~nt!, CAMP.~ettt:&M st., marg.
Basil. (err. Burm.).–Nostri Codd.,
~ut</am, exc. Poul., quiquidem. ED.
5. Commune. Turic. Ffor., con)-
munes. Turicens. idem pro id est.
Guetf., item t)t~. Pro !<a RR. y,
10, n item. Eo.
6. Falli multum. Habet falsum
multum Turic. Fallum ))t., Ftor.
~t</ettt)', Tur. Flor. CAMP.Tenuis et,
CAMp.7'entt!'Met,Guelf. eumVoss. 3.
Solos esse ~tt:eo! tOtM~, etc.
Cave in subjecto et pr,cJicato erres.
Sub~ectum est tenues et seqq.
8. Lucidos, et st~~t~cantM. Ha*
virtutes propria: suntgeneris tenuis
et simplicis et eloquentia* illa fru-
gafitate juvaotur. V~dey, r4, 33;
X, t, 7.
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. XII, 10. 5a5
dos, etsigm~cantes, et quadam' eloquentiae frugali-
tate contentos, ac semper manum~ intra pallium con-
tinentes nam quis ent hic Att!cus?.Sit Z~as: hune
enim4 amplectuntur amatores istius nominis modum
non igitur jam usque ad Cocc~nn et ~n</oc:a'c?Kremit-

!.jEt~Madant;sicGoth.(tac. et ad modum referatur « Hune

Gesn.) cumVoss.,2. Sed reliqui.
Particula sed locum hic non hahet,
quum ne a lucido quidem et ~M!-
ficanti sermone recte tamquam di-
versa secernatur e/o~ttenfiœyru~a-
litas; vide not. super. Nunc ubi
jam praecessit (ettut's, ferri plane
non potest particula adversativa.
Unice verum et, quo annectitur id,
quod progressa triavetut una cogi-
tatione complectitur. Leviores au-'
tem auctores sequi poteram, ubi
vel conjectura agere licitum erat.
Meursfum vero (Spici). ad Theocr.
p. 8~) proponentem s~nt~cante!
se. contentos, nemo audiet. Vide
IX, 2, dilucida et st~nt/tcan!
descriptio. jR'<[/;fate, Guelf. Inter
/)n~:um, CAMP.cumVoss. J. Am-
plectimur, Goth. Voss. 2. Ad co-
cum, GueJferb.Kapp. Ad colum,
Ftor.~emt«entur,CAMp. çum Goth.
Voss. 2.
2. Afanum intra pallium. Vide
..dfib.Xf, cap. 3, ~38.
.3.Quti:ertt/ttc~tHeui!?Nonpro-
nomen hic, sed adverbium accipio,
ita expticandum « ba'c si ita sint;
ut in illo Ilie miramur, apud CIc.
Mani). t3, et alibi sa'pius.
4. Hune enim. modum. a Men-
suram omnis ejus, quod Atticum
vocari debeat, aiunt esse Ly-
siam. Gesnerus. Recte ut nmft-
tores respiciat Lysiam, et nominis
pendeat a nomine modum verbum
autem amplectuntur et ad Lysiam
tamquam modum et mensuram
attica~ orationis venerantur. M
5. Non igiturjam tt~MC ad Coe-
cum. Coccus, Atheniensis, Iso-
"eratis discipulus, teste Suida iu
"v. Sed Qmnti!ianus.eumvidetm'
antiquiorem statuere non solum
"tsocrate, sed etiam Lysia. Nisi
forte locum subobscurum de Coc-
c! et Andocidis contemptu inter-
pretari matis. Ruhnkenius in
ilist. Oratt. Gr. p. 6~. Similia Spal-
dingiusin schedis, Ruhnkeniiiibro
nonduminspecto. Sed idem, quum
mox Pericles, illis etiam vetustior,
inter indubitate Atticos recensea-
tur, vidit, de œtate hic non agi.
Nimirum C. et A.. hic ponuntur
tamquam extremi tenuitatis fines,
ad quos tamen nihil impediat quo
minus remtttamufj si Demosthe-
nem jam et Isocratem relinquentes
adLysiamnoscontu]erimus.~VoK.
remittemur? id est, non manifes-
tum est, nos, quando Lysia: nos
applicuerimus, all C. etiam et A.
remissum iri ? Ita minime opus est
Gesneriana correctione Num. tn
seqq. jam hoc agit Quint., ut quos
illi inter vere Atticos admittant,
multum tamen inter se et a Lysia
difersos, imu pierosque copia et
(iguris ad asianum genus vergere
demonstret; quos illi respuant, fon-
tes tamen atticaa eloquentia; fuisse
moneat. De singulis autem inspi-
ciendumesse eumdem iUumRuhD~-
 526 M. FABII QUINTILIANI
temur? Interrogare tamen vetim, an j~ocra~' attice
dixerit nihil enim tam est Z~:œ diversum negabunt;
at ejus schola principes oratorum dedit. Quœratm simi-
hus" a)!quid. ~'pen~M Atticus? Certe~. At
plus in-
duisit voluptati. Transeo plurimos,
Zycuroum~ ~r~fô-
y:<on6f, et his pnores~, ~cpum, ~H~Aon<em; quos, ut
homines s, inter se genere stmttes, différentes dixeris
~3
specie. Quid it!e, cujus modo fecimus~ mentionem,
~'scAzne~? nonne his? lador~ et audentior, et eXcet-

heuii libellum, vix est quod mo-
neam.
i./Mcrate~.Turic.FIor.~ocm-
tes, et edd. ante Ald. (err. Burm. )
étante T~M'tE om. Turicens. Guelf.
Diuersum alia neon)tt, Turic. Ftor.
cum Ald. in qua scriptura vox alia
nata est haud dubie ex sig)a at,
cum qua toties in his Codd.variam
lectionem, qua'in textum migras e-
rat, deprehendimus. Sed prœstat
ne~otutit post illud velim. ~/<~uft
imperidis, Turicens. FIor. Aliquid.
Pericles, CAMP.
2. Similius aliquid. Perstat in
neutro post illud nt/tt< tam ~tMer-
sum.
3. Certe.M, omisso ~t, Tu-
ricens. Florent. CAMP. Goth. (tac.
Gesn. ) cnm Atm. Voss. 2..C. autp.
Voss. 3, Bern. t~eceptam contra ve-
tustos illos defendo nam aliter
non recte procedit diverbii.ratio.-
Solus Poul., certe. At plus. RR. 3,
5, (0 omittunt certe et dant aut.
AbAvicuIaabesttautumveiat,
vel aut. En.
4. Et his priores. Jens. (tacente
Gesn.) et iis ~nor~, et edd. post.
ante Basil. prœter Tarv. qui )epide
et </iMp. Mox iseneum aHte~/fOH'ta
F)or. ( unde miror ex Turic. non
enoiattim ~nttp/tOHtu). Sèd is euni,
Guelferb.,verbis deinceps~t?A.
xtMt/M omissis. /~cMmj Gothan.Q~o
!tt)t( Aom.jVoss. t, 3..Génère <<M*
similes, Jens. (tàe.Gesn.) et editt.
post. ante Bad. qui ex Vall. côr-
rexit. Dixerat, Turicens. Flor.
5. t~tAomineï. "Sieuthomines,
quatenùs homines sunt, généré
"simUes (c. g. Attiei) specie ta-
"men (facie, corpore, ingenio,
ete.)diffprunt;it!iit)os, quatenuS
oratores sunt, etc. Minime diff)-
cilem sensum non perspexerunt ta-
men Badius et Gedoynus.
6. Fecimus. Guelferb., facimus.
~Vo~~ie /t~ j~eMO~tA~Kes.
Omittit Gueif. lis, Jens. ( tacento
Gesn.) et edd. aliquot. ~Vonoe cun-
ctos, Jens. et edd. post. ante Gryph.
exe. Bad. qui nostrum ex Vall. Num
C., CAMP.Teretes pro tenue! CAMP.
~'u&<tnt«ate ut, Gothan. Jens. (tac.
Gesn.) /n subl., Voss. 3. Culto, Tu-
ricens. Flor. Non surgitio non
Turicens. Flor. N. surgit l. H.
CAMP.N. t~un~tt l. ;iec/ Guetf.
8. Latior. Vide Xf, 3, 5o; et no-
tam 6, ad V, t~, 33. Quamquam
non satis perspicio, qua mente ihi
hunc nostrum locum taudayerit
Spa!d. Nam quod i))ic pro lato ex
 INSTITUTIONIS ORAT.LIB. XII, i6. Say
sipr?QuIddenique ~ento~Aene~? non cunctos iiïos te-
nues et circumspectos, vi, subiimitate, Impetu, cuitu,
cpmpositione superavit? non insurgit locis '? non nguris
gaudet? n,on transtationibus nitet? non oratione ncta
dat~ tacenubus vocem? non illud jusjurandum~ per 24
esesos in Marathone ac Salamine propugnatores reipu-
MIcae, satis manifesto docet, praeceptorem ejus Plato-
new fuisse? quem~ipsum num asianum appeuabimus,

Obt'echti conj reposuit <fBto,probo ricens. Flor. CANp.cum Gpth. Bodi.

id quidem, sicut eamdem mutatio-
nem e Codd..admisimus supra XII,
,§, 2,sednequehicpropositamcam
in schedis a viro optimo necessa-
riam puto, neque in locis Ciceronis
et Taciti, quos Nostro in nota illa
ad V, 1~,33,adjunxit, de taticor-
rectione cogitare potuit ipse. Sane
iri loco quen' hic in mar~ine notayit
Spald. e Diatogo de corr. eloq. c.
14, conjungitur et audentior
oratio sed non minus commode
/a(tOt'ctftt~e~fK)T' hie quum tsetum
opponatur anWo, )atum anomM.
t. Locis. Cave hune ablativum
eodem'modo quo sequente3,figu-
ris, tran</aho~t<)U)!, accipias et de
locis oratoriis inte!)igas, uti fecit
Gedoynus. Sic enim plane non ap-
paret, cur oMuryere potissimum lo-
cis dicatur orator. Zoc~ dictum hic
uttX, 33 de opportunitate.De-
mosthenes, orator alias minime tu-
midus, tamen, ubi opportunum
est, et res poscit, insurgit. Fateor
aliquanto negtigentius Quintitia-
numhune abfativum cœteris diver-
sissimis miscuisse. Sed talem jam
novimus Nostrum et hic tamen
positùs verborum, tenore juvan-
dus, ambiguitatemto)iit. "Nontn-
Sttr~ttioeis? non~uns gaudet?" »
2. Dat taeent!&uï focem; sic Tu-
Jens. et edd. ante Vascos. t5~2,
teste Gesnero, ace. Gryph.tS;}~,
Gibs.Obr.Ro)).Patttr(sedt<rper
compend.) Dicentibus, Gue[f. Dat
ea/'entt&M, r.eiiqui. Sed tacenti&M
esse etiam in MSS. Burmanni, ex
eo patet, quod tam misere editos
ille çitcumapicit, qui dent carenti-
bus; patetque simui, quam noUa
usquam sit silentio ejus de MSS.
fides. Non ne~arlïn tamen car~tt-
bus in MS. quodam, a Gallandio
fortasse inventum. Sed immerito
proelatam hanc scripturam eonten-
do. Nimirum capti sunt viri docti
elegantia quadam, qua* illis vide-
batur,{;rammatica,quaYerbumca-
)'p)tt<&u<sine casu suo ante accu-
sativum itisertuin est: quum tamen
majori etiam etegantia tacendi ver-
bumdevpcecarentibususurpare-
tur. Sed quid est curproprium sen-
sum hinc exçludamus? Certe silen-
tio ho'ninuminfacundorum, qui
mœsti astant, silentio indignan-
tium, mirantiumeaUidusorator uti-
tur tamquam loquentium voce.
Nostri Codices tacentibus. ED.
3. ~M~ttt'attc~um. Vid~ ad IX, 2,
62. In enthusiasmo autem hujus
Demostheneiipci,<:<0)tcmagnos-
citQ'.unt.
Quem. num, omisso ipsum,
 528 M. FABLÏ QUINTILIANI
,plerumque Instinctis divine spiritu vat!bus compara~-
dum?Quid Pertc/ea? simitemne credimus Lysiacae gra-
cilitati, quem fulminibus' et cxlesti fra~ori comparant
25 comici, dum illi conviciantur? Quid est 2 igitur, cur in
iis demum, qui tenui venula per calculos fluunt, atti-
cum saporem putent ? ibi demum thymum redolere
Jicant? Quos ego existimo, si quod in his ~Enibus
uberius invenerint solum, fertilioremve segetem, ne-
gaturos4 atticam esse, quod plus, quam accepern:, se-
minis reddat; quia hanc5 ejus terrae fidem Menander
Turicens. Flor. C~Mp. jEgre tarnen cxA)m. Pu(n)!t, Gue)f. Ubi dem,
hoc adjecto caream. ~~e~/nMt'nttM, Ttu'ic. Flor. cum Ahn. (nisi quod ex
Turic. F)or.–amu!, C~Mp. fo't- hoejunctim).A'6n/em[tm,Voss.t.
clem, Guelf. C,tMp. Pericle afuisse 3-/<t/tM~)it&u~.Turicens.Jens.
nec credimus, Turic. Flor. Vix du- (tac. Gesn.), iis ~)))'&tM, et editt.
Mtari potest, in antiquioribus, un- poster)'. ante Basil. Fertiliortimue,
de haee Ouxerunt, fuisse QttMPe- 'furie. Flor. Fertilitatem t~,CAt:p.
riclem ? a/m!<ene crf<m)t.< a Ly- -/V6'oa<ïir~ac<tcatn, Guetf. 7?c~an~ t,
!t'acaorac~t<ate? enclitica ne nota Turic. Flor. Hanc hujus ejus terr~,
figura pro nonne posita. Sed ha:c !idem.
no!ui lectoribus obtrudere, ante- ~Ve~a<uro! ~(ttc~m. Recte
quam de aliorum etiam Codicum "sanei)ii,ndicanttirones.Quimo-
scriptura constâret. NamBurmanno nendi sunt verbum t~o~~c hic in
de omnibus suis hic tacenti fidem duo sua, utp)Hrumque, elementa
habere nequeo. In forma aceusa- resotvendunt esse 7)tce)tt(nec sine
tivi nominis Pe);'c/< vide X), 3, ''contemptuiHI),))0)ttamene5St
t~8; XII, 2, 22; it. X, 1 80, et "hiratticatn.n
MTuric. Frayore, Flor. Guelferb. 5. ~anc. fidem Mettanf/er. Fi-
CoKUtCte'Xur, Jens. des certa segctis ap. Hor.'Od. ]fl,
t. ~'u<n!t)tt&u!. Vide II, )6, ig; )6, 3o, non minus quum /Mntftt!
XII, 2, 22. Conferatur etiam Cic. « mettf/ax apud eumdem Od. UF,
de Orat. 111, 34, unde, ut monet "t,3o,no<asunt.Se(letP)inms
Spald., formam hujus observationis n Pnneg.32,/{, /'a//<!cemMt!ttt!antn
sumpsit Quint. /t(/etK Je steri)itate ~Egypti dixit.
2. Quid est. Dant Quod est Tu- Mcnanderjuca[usvidet'in~~)t
ncftis. CAMp.Quidenim, Guelferb. te)'r<Batttfœ, quac depositum cum
Mox ~tfôd tm his, CAMp.Basil. Ris n tide, licet. non cum fenore, red-
etian* Guelf. Sed quod ;): iis, Atd. dat.Steritem enim fuisse, et apibus
et editt. plerique post. ante Sioer. quam vervecibus,'aut bubus opi-
~°nu~B, Guelferb. Pro cale., CAMP. mis commodiorem, eaque de cau-
Pef calsus, Tune. Flor. sed callus <<sa~tnxcnon minus quam ?r<t«f!f;t{
 INSTITUTIONIS ORAT. MB. XII, 10. 529
éludii. Ita nunc si quis ad eas Demosthenis virtutes, 26
quas iHe summus orator habuit, tamen'\quse~ defuisse
ei, sive ipsius natura, seu lege civitatis videntur, ad-
jecerit, ut affectus concitatius moveat, audtam dicen- 0
tem, Non fecit hoc Demosthenes? et si quid 6 exierit

MtT~M! Atticos pervutgatum vulgata nasci potuerit, plane non

est. » Gesner. Ipsum Meaandri assequor. Pro e< autem et Guelf.
locum indicavit Buttmanno erudi- cumVoss.3.,
tissimus idem atque suavissimus 3. Tamett ~M<B.Transponere in-
senex, J. G. Schneider, prostantem terpretando possis has voces sed.
inter fragmenta ex ejus r<a!~m, ser- melius tamen solemni usu accipias
vatumque a Stob. Serm. 55, 'A~oy pro certe, saltem.
« 6[/6CT<pov ~atc~eTy Ot/t~sv~0~ 4. &M; sicTuric. Flor. Guelferb.
<p6~6<~etj)0~c&8~0~<tv6nXct~ftjKtTTOf, Siue, reliqui. ~t</<*ren~Turic. Flor.
t~jet~~ ):~9)t: T' 6ttf ~re~a!, f~MM cum Alm. ~u~at, iid. ~u~tnt,CAMp.
~XCtt&E it~'tJ'MXEV ÛTro~ctC XctTttjë~- cum Voss. 2. Si quid numeris ejc~e-
~.m.nQuorum versuum utmnumpo- Wt, Guelf. CAMp.Goth. (tac. Gesn.)
suit Buttm. ex emendatione Toupii cum Voss. 3, nisi quod hi mu-
in Epist. crit. p. 35, Lips. Paulo neris. 0)' homœoteteuton autem
liberius autem Quintilianum, quod verba aptius. usque ad alterum
de suo agro diçit homo pauper in exierit om. Gueif. cmn Voss. i, 3.
eomœdia attica, in Atticam univer- Sed pro exieritbis </tjfcrt<Turicens.
sam dilatavisse idem Buttm. recte Flor. cum Alm. quod quamvis stare
monet..ED. possit, e mëndo tamen natum ju-.
). Ita nunc si quis ad; sic Turic. dico, tum increduius ca;eo casui
Flor. CAMP.Aid. J. s. nunc a~, Persii itnitatori (vide notam 6),
Atm.Voss. 3. )tMnc q. nunc<:(<, tum variationem agnoscens in bi-
faria relatione adjecerit. fecit.
Jens. ( tac. Gesn. ) et edd. post. ante
Ald. (in Locat. err. Burm.). Itaque de oratore; exierit en't. de voce.
nu)tc s. ad, Guelferb. Obr. /<a<]fuc 5. Zf~c ciuitatis. Vide lib. JI,
nunc s. <7.nunc ad, Bad. ltaque s. cap. t6,§. 4.
6. Et si quid exierit. Non de ni-
o. nunc ad, reliqui. In illis Ita et
hilo est quod Badius monet, allu-
Itaque v. Goerenz. ad Cic. Leg. If,
2, 5. ( p. t '). Jn nostro loco forma dereNostrum ad i))ud Persii ~Vo)t
Ita indignationem adjuvat. Neque eyo quum scribo, H /'orfc ~M;</ap-
tius extt QunnJo ~c raya avis est:
ignavum est anteversum illud nunc.
Nostri dant alii itaque nunc si si quid tamen aptius exit, tftu~art
quis, alii itaque si quis nunc. Avic. metuatn.Namque<npoetamiUo,X,
Pout., ita nunc si quis. En. t,g;{, etogio ornat, cujusque et
2. 7ame)t.M'fe.Turicens.F)or., versus et verba toties in medium
tamen 'j; tt<B </e~e;) cre w,cu mAtm. profert; quidni elegantietiam allu-
Mira variatio in qua quid lateat, sione-loco ejus memoriter omnibus
~ive quomodo ex aptissima utique noto utatur?
4. 34
 530 M. FABII QUINTILIANI

numeris aptius; Portasse non possit; sed tamen si quid

exierit, non erit atticum!* Melius de hoc nomine sen-
37 tiant, credantque <!«tce' dicere esse optime dicere. Atque
in hac tamen opinione perseverantes Graecos3 mag!s
tulerim /~<<Mamih!yacK?!t/<a, ut inventione, disposi-
tione, consilio, caeteris hujus generis artibus similis
grsecœ, ac prorsus discipula ejus videtur; ita circa, ra-
tionem eloquendi vix habere imitationis locum nam-
que est ipsis statim sonis.durior5; quando et jucun-

l. ~f~ce. OTJtttnc dicere. Dissi- durior, qua ad Graecos hœc referun-

milis aliquanto, ut observat Valla,
estCtceronissententiaBrut.8~:
ita /ict, ut non omnes qui attice
iidem &c)te, sed ut omoM qui 6oie
iidem etiam attice.dicant. Sed Ci-
cero priori loco siccos illos et je-
junos Atticorum imitatores notat.
Vide totum caput, et de Opt. Gen.
Orat. 4.
2. 7)t hac tamen. Nos diceremus
in illa respicit enim nimiam illam
tenuitatis laudem. Sic paulo ante
Annc~t/em non respiciebat proxime
prwcedens plus. reddat, sed illud
de terra attica judicium, ob quod
dixerat HC~afuro!, etc.
3. Gr(M<Mma~u.Gothan.,maoM
~)'<BCOs(tac. Gesn.). Disputatione
con!<7i0, Guefferb. C<Etert!~ue, Jens.
(tac. Gesn.) et editt. posterr. ante
Stoer. Disciplina e/!t!, Guelf. Exc.
Santen. Gothan. C~Mp. Aftttattontt
<ocMm,CAMP.eumVoss.3.
~!<H!~<<!(t'm ~ont!; sic.Tur.
Et ipsis quidem est in omnibus et
scriptis et edd. ante Obr., qui pri-
mus e conj. reposuit ipsi, quod ra-
tio sane flagitabat; quum summo,
praeterTuricens., consensu omnes,
qui quidem diligenterinspectisunt;
dent sontt!; et correctio </u/ci0~pro
tur,mcrasitcorreetio.HancBadius
primus, sed tacitus, quod miror,
invexit ut ex Vallensi Codice, 1.
quem Valla correxerat, sumpsisse
videatur: eamqne servarunt editt.
ante Stoer. accedente Gibsoii. Ita
ferri quidem poterat sermo; in-
concinnior tamen in his « est ipsis.
«quando. non habemus. Turi-
censis scripturae prœstantiam de-
monstrare supersedeo. tUud adhuc
moneo, in Goth. Jens. (tac. Gesn.)
hoc ordine scriptum esse ipsis est
statim; et sic in omnibus meis ante
Stoer. E scriptis nostrum ordinem
servarc Turic. Bern. diserte mone-
mur de caeteris non ilquet. Flo-
rentini autem hic nulla omnino
mentio, ut videri possit dare <~t r
nisi verisimilius esset hoc minutum
effugisse nmgnam alias coDatoris
diligentiam. –Vatt. lib. RB. 8,9,
ipsis est statim !0)!m. Avic..Pout.
RR. 3,5,7, 11, est ipsis statim M
nis. H. to pro est dat ex. En.
5. 7)ttrt0)'; ~uan~oe<j'Mcun</t!
mas. Primaria forma cogitationis
erat: Latina facundia sonis durior
est: quandoquidem etjucundissi-
mas Grsecorum litteras non habe-
mus, et tristes quasdam habe-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XM, 10 53f
dissimas' ex Graecislitteras" non habemus, vocalem
alteram, alteram consonantem, quibus nuUae apud eos
dulcius spirant; quas mutuari solemus, quoties illorum
nominibus utimur. Quod quum contingn~ nescio 28
quomodohHar!or~protmusreuideto)'atio, ut la.E'p/tY-
r~~ etZe~/t/n~? quae si nostris litteris scribantur,
mus. n Mox altera parte aliter pro sylla bis midet nimium. At ver-
constituta, prius iHud et ctMt'rcM-o< bum recéptum tuentur optimi libri.
'rMreiictumest. Avic. Poul. HR..3, 5, renitet.
i. Jucurtdissimas. litteras. Has Caeteri renidet. En.
esse f et non per exempla tan- 6. Ephyris. Pupu)i nomen in-
tum ( qua:depravata.hucusque lecta te)!igo; quamquam ni! impedit.
sunt vide nott. seqq.), sed cer- JP~/t~ra! etiam urbes cogitare.
tius ex iis patet quœ de littera f y. ~A~rMet Zt~ni; ~u<B; sic,
mox ita subjicit Quint. ut neeessa- nisi quod utrumque nomen per i,
rio cu<n his vinculo conjungaritur. Turicens. Flor. quorum posterior
Certe illis qui de littera z hic coj;i- voculam <7Mfp hac forma, que, alteri
tabant, hoc etiam, ut recte monet nomini annectit. Zephyris :ep/)[)'t'
Gesner., obstabat, quod ha:c lit- que ex Alm. Voss. non refcrente
tera in latinam nullam, "qua G'tB- Burmanno, an novum <jf)ttBsequa-
fi cia careat, UOtransit. tur credo tamen; nam sic in Goth.
2. Litteras. Gothan., literis. Ante Ze~A~rM zephirisque ~ua' (tacente
litteras autem editt. aliquot ap. Gesn. ). Ze~/t. Zophyris ~ti<B,Guelf.
Burin. etGesn., quibus addeGryph. Zephiris zophyrisque. Qttœ, CAMP.
l5~, inserunt u et ex interpret. Gryph. '5~4 (sed Itic uu'mnque
Moxalteram semel positum in Flor. pery). :o/~n'<f/tte~u<e, Jens. et
Jecs. et aliquot post. Dulcis spi- editt. post. ante Gryph. 1544. Ex
rant, F)or. Voss. 3 Zephyri affertur pro priori
3. ~Vomf'nt&m.Depropriis, non nomine, ahero non memorato. Ze-
solis quidem, sed inprimis tamen ~t~n<et Zopyris, <jftt<~re!iqui, ex
cogitandumethicet§.33. edd. meis inde a Stuer. Apparet no-
4. Quttm eo!t<t. Turic. Flor., men ~op~'t.! fere nulla niti aucto-
eum eon<t~'t, cum Alm. levissimo ritate, nisi in uno atterove forte
inter apicem et punctum discri- eorum MtSS. qui silentur ha scrip-
mine. Aptius autem praesens. Nam tum est. Fons autem corrupteiae
c/MTHpronunciantur Utterae, effe- manifestus. Nam nomine~/)~ri'.<in
ctus ille sentiiur, Necessio, Turic. rppetitis inis Zephyris ;.emet oblit-
Florent. teralo, sensim inde enati snnt Zo-
5. Qttonto~o hilarior; sic Turic. ~)'t, juvante simul falsa opiniune,
Florent. Gothan. CAMP.et edd. ai.te a!teram htteram esse Quod quum
Gryph. Velut inserunt reliqui. Pro e SRqq. non ita esse appareat, nihil
renidet Goth. re cum vacuo spatio, ineptius (inj;i potest illis Zopyris,
ut in Voss. 2; sed in illo spatium qui unam tantum ex illis litteris pra-
34.
 532 M. FABII QUINTILIANI
surdum' 1 quiddam.et barbarum efficient, et velut in
locum earum succedent tristes et horridae quibus
29 Grsecia caret. Nam2 et itia~, quae est sexta nostrarum,
bent et similitudine tamen pra*- Reliqui et omittunt. Quum tamen
cedentis nominis in errorem i!ium ratione hic non careat particula,
de littera z lectorem inducunt. Est neque temere facile in optimos li-
itaque hic unus e sptendidioribus bres irrepere potuerit, reducendam
locis, ubi e solis optimis illis libris putavi.-Nostri Codices nam illa
insignis Quintiliano medela facta omisso et. En.
est. Spaldingius et ego, ante inspe- 3. Nam et illa. Conjunctio etres-
ctes illos, nobis persuaseramus, Ze- picere mihi videtur vocalem v, cu-
phyros solos hic a Quint. nominatos jus surdum et tristem sonum quum
esse. Nostri Codd. dant alii Ze- extra omnem controversiam posi-
phyris et Zopyris, alii Zephyris Zo- tum censeret Quint., de sola ~hœc
phyrisque. En. QutE, ]ittera: grae- addit, et illam ingratissimam esse
ea:. Nostris /t«erM, v et f, sicut fit in dicens.-Nimia autem haeevitupe-
sue, mure, Cumis; fama, fure, fe- ratio quum in hodiernam plurima-
re'tf/o, etc. rum.gentium ejus titterœpronun-
Surdum. efficient. Turicens. ciationem minime cadat, apparet
Florent., surdum ~Mt~am et b. e. aliqnid pecutiare fuisse inf Latino-
sonum, cum Bodl. Voss. 2, Vatt. rum.; et in eo solo fortasse quœren-
Bad. Basil. et aliquot ap. Burm. et dum illud inter ph et f discrimen
Gibs. ace. CAMP.riisi quod hic dat quod hodie non observamus.– ~b-
quidam, unde Jens. et qui eum se- calem proxima accipit. co'MOttan-
quuntur,faciuntquidem.Primariam tem ~ratta't..fraHot dictam litteram
illam scripturam non mate tuetur r in hoc ipso verbo franyi ex hoe
Bad. distinguendo post quiddam, loco et altero illo 1, 4, 1 liquido
et illud et interpretando id est. Infi- demonstrarunt Gesner. et ad U)am
ceta tamen remanet compago et locum Spaldiiigius. In eo autem er-
longe rotundior sermo est in re- rasse mihi videntur ambo, quod
cepta, quae bonis et ipsa nititur'li- sonum nescio quem nobis incogni-
bris.VideturitaquevoxMtmm vêtus tum, quique in quibusdam modo
esse interpretamentum. Et ~e/ud', talibusjuneturis accidat, hocverbo
Turic. Sed u. ,'Guetf. CAMP.Goth. indicatum putarunt. Veteres, ut ex
(tac.. Cesn.) cum Voss. 2. ~ucce- grammaticorum tectionepatet, nul-
Jere, Turic. Flor. curn Alm. Succe- lam litteram integra sua vi et puram
dunt, Guétf. CAMP. Goth. Jens. et sonare censebant, nisi quae aut in-
posterr. ante Gryph. exc. A)d. Ex ciperet vocem, aut proxime pra'-
horride, CAMP. Va)I. lib. RR. 8, missam haheret vocalem; ut con-
Q addunt quoque sonum post effi- sonantes r, t in vocibus re, te; ont,
cient. Reliqui receptam. Un. late. Contra co)t!ono)t~ quaeque lit-
2. Nam et illa; sic Turic. Flor. teram sequentem accipere credeba-
CAMP.Jens. ( tacente Gesn.) et edd. tur, ita ut velut partem potestatis
ante.Basit. ace. Gryph. Gihs. OLn. ejus in se reciperet, neque intégra.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. Xlf, 10. 533
paene non humana voce, vel omnino non voce potius, >
inter discrimina dentium efnanda est quae etiam
quum vocalem proxima accipit quassa quodammodd,
utique quoties aliquam consonantem frangit~ ut in
hoc ipso frangit, multo fit horridior. ~'o/<c<B~ quoque
iitterae, qua servum cerfumque dicimus, etiamsi forma
a nobis repudiata est, vis tamen nos ipsa persequitur.

hscsonaret. 7m~<urfEitaquenebant eumAImet.Voss.2,Jens.etedJ.

postposita:i))islitterai;,utinvoca-
libus pervulgatum est sed de con-
sonantibus etiam dicebatur, easve)
xct~ft~~ttvetnon, hoc est vel ab
alia consonante prœcedi vel non.
Manc igitur a praccedente conso-
-nanteve)ut imminutam potestatcm
exprimit Quintilianeum illud ~t'a)t-
y[ frauguMurque e. g. tiLtera* t et
r in vocabulis ptera, ~))'o,~)'an~o.
Hoc itaque dicit Quint. litteram f
jam tum quassam quod'ammodo so-
nare, quum vocalem proxima ac-
cipit, id est, proxime-antecedit; sed
multo horridiorem fieri, quoties ali-
quam co'uonatitem~ran~tt, id est,
quoties inter eam et vocalem alia
eonsonans intercedit. QufE est
sexta; sic Turicensis, Florentinus
Guelf. Goth. (tacente Gesn.)CAMp.
Q. s. e., edd. inde a Jens. Non vo-
cem, FIor. ~Mn))</a,Tuncens. Flor.
~e/?af, Guelf. Exc. Sant. verbo est
ad sequentia relato. J~ftant cum non
uoca<em, Goth. (tac. Gesn. ) J?. non
v., Guelf.
t. Proxima;. sic Turicens. Ftor.
Voss. 3, Bern. et sic Gibson. ( non
Leid., err. Burm.) tacite, sedopti-
mo judicio; reliquorum enimscnp-
tura proximam, si recte attendis,
sensu cassa est.– Eadem nostri. Eu.
Utique. C~Mp., et ttftf/ue.
3. Consonantem; sicTurie. C.4MP.
anteAtd.acc.Bad.Basi).Vidov.Co<t-
sonantium, retiqui.– Nost' t Godd.,
cotMOMHttum.Eo.
~.fra)!tjftf,tt.t.t.<!)~t<.
Pro his verbis ob homœote)enton
unicum verbum y*ra))~tt tegitur in
Tu<ic.F)o)'.(nisIquodhi~*nH~;<)
oum Alm: et edd. inde a Locat. fère
ommbus, exceptis Vascosan. l5'~2,
Gei~n. Bip. Vide ad [ib. I, cap.
§. n.–Nostri Godiceshabentre-
ceptam. En.
5. ~o~tca'. Co<tC<B,Gu(;)f.Si pro
e.'tanMt idem; Vis tome)t non sonus
:p!e po'se~uttttr, Turic. cunt Alm.
it. Ftor. CAMP.nisi quod hi proseq.
et CAMP.vix pro f~. Sed vix tampft
;:os t/M<tj Jens. Tarvis. Locat. Ven.
~ts t. ipsa nos, Guelferb. ~t.~ t. nos
M))t(!e'cffeeitA)d. quo sensu,
nescio. Videtur fuisse tamen
nos et son us t~Mepefscomfu)' Nos-
tri Codices vis tamen nos ipsa ~)o'se-
<jfuttur, exc. R. qui vix t. nosM-
Kustpse~.ED.
6. ~<s. persequitur. Vide not.
super. In re' autem videl, 4, 7.
Disp)icuisse autem videtur Quinti-
)iano Mconsonantis sonus, nonnisi
quum, ut in a)iatis exemplis, con-
sonans alia proxime pt œoederct.
~'o/t<'a littera est digamma. Vide
adiib.t,cap./[,§.y,notamst :.1
pag.83hujusceeditioni:.ED.
 534 M. FABII QUINTILIANI
3o Duras et H!a' syttabas facit, quae ad ~conjungendas
demum subjectas sibi vocales est utiHs allas super-
vacua ut e<~KOs~ hac et e~uum scribtmus quum etiam
ipsae hae vocales duae efficiant sonum qualis apud
Graecos~ nullus est, ideoque scribi illorum litteris non
31 potest. Quid? ? quod pleraque nos ii!a, quasi mugiente,
1. ~<t//ft.Litteram<~indIcari ef/uttm plane siletur, Burmanni,
exemplis patebat; addere opus non aut Almeloveni indihgentise tribuo.
erat. Itaque obsequiosos nos non Mendoso autem illo ac ope nunc
invenit imperium illud G. 1. Vossii optimorum librorum levamur. Illud
de A. G.I, 22 ipsam litteram,loco tameh incertum remanet, dederitne
pronominis illa reponere jubentis ut nos Quint., an egtt<M hac et
satis pinguiter. Inde patet error ~MttHt. Sed quum diversa? tantum
Rollini litteram u intelligentis. Eo. post u vocales ostendi debuerint,
2.(;OM/ttn~cnt/<M.a/ifHtu~r- quod in uno nomine c~tttt! fieri po-
facua. Littera sua ipsius Yt nil terat, nihil quod non opus esset
differt ab illa c supervacua igitur novare volui.
foret, nisi indicio esset, subjectam 5. jE'ttcm t'~M<E; sic Turic. Flor.
sibi f cum altera vocali eonjungen- CAMp.Guetf.G.oth.(tan. Gesn.); in-
dam esse; ut in illis qui et aoMam; verso ordine reliqui. ffecalés due
quae si c littera scribantur, distin- Flor. ~fpc v. d., Guelf. Vocales d.,
ctis vocalibus sonent eut, acvam. omisso pronomine Atm. Jens. (tac.
3. Utilis, alias. Turicens. Gue)f., Gesn. ) et edd. post. ante Stoer.
utilitasalias, cum Voss. <, 3, Bern. Nostri Codd., etMmt~MtE. Ca:terum
Quod autem vocem utilis in vêt. eadem. En. l
Codice omitti notatur in.marg. Bas. 6. ~u~ GrŒeo!. NamGr.Tecihune
ad voculam ut referendum.videtur. sonum soleni mntare in o~ non-
Hanc enim omittuntTuricens.Flor. nunqnamquoquein«~!f7o!Tcn!!f.
Guelf. Goth. CAMp.cum Voss. t, 2, 7. QuM/PTuric. F)or., <yuiW<y)t;
3, sed est in Bern. et fortasse in (uti et mox). Qtf0f<, Gue]f. QtM~t
Almelov. (vide mox) neque carere !~)torf(f vitam c~ui<;mu!,Tnricens.'
capossumus. Flor. cum Alm. Cudimus; Jens. et:
Ut e<j~<oshac et e~uum~' sic edd. ante Basil. exc. Ald. Elirlimus,
plene et diserte scriptum affertur Basil. ex mala, ut videtur, emen-
ex Bern. ~uo! h. e. ecum Turic. datione. /'t qua (pro t)t, qua,)
( e Flor. ete~ttunt tautum.enota- Turie. Flor. Gneiferb. Goth. (apr.
tum, sed ita ut incertum sit, ncprae- manu en. Gesn.) C.tMp. cum Alm.
cedat, neene). ~MO! hac ecum, Voss. 2, Bern. Jens. et post. ante
Guelf. E. AfBcet œcur~ Voss. ), 3. Bad. Nostram praeter Gothan. qui
JP. ~uccum, CiMP. tC~Mecur, voci tn superscriptum habet s. m,
Goth. Voss. 2. t7t~u<M<M;e<j;uum, hoc est sive m, e scripte solus dare
reliqui; sed nullus, opiner, MS.: videtur Voss. t.–Nostri dant ahi
nam quodAIm. in omnibus his ut. T)t, qua; alii in ~ua. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, 10. 535
littera cludimus m, qua nuHumgrœce verbum cadit
at illi n~jucundam, et in fine praecipue quasi tin-
nienterri illius toco ponuat/quae est apud nos rarissimà
m clausulis: Quid? quod syMabse~ nostrae in 6 litté- 32
ram~ et d innituntur'adeo aspere, ut pierique~ non

t.~Vy;sicTuric.nr,F)or.~V.T. Ha*c scriptura, qua saniorem ex va-

exBern. tu Guetferb. Enim (natnm
ex male intellecto-n ) CAMP.Ven. n
ve!~Vrehqui,pra*terJcns. qni plane
omit)it(tac.Gesn.).Poteratvideri
utramque litteram non posuisse
Quint., contentus illo mngitus et
tinnitus indicio; qua ratione priori
loco scribendum esset inquam (vide
33). Sëdquum huneaceusatrvum
nullus omninotibërprœbeat, abla-
tivus autem sine praepositione verbo
cadere iû bac terminandi sij;ni{!ca-
tione supra etiam ÏX,3, 79 hae-
reat a libris omnino standum est.
/i'm~cp/unt <jfuœ, Turic. Flor. cum
Almelov. 7!<!r~StmMmclausulis, Tu-
ricens. Flor.
2.QuO~.Goth.,fjfUt~.
3. ~a6œ noxfxB. Hoc ne uni-
verse nimis dictum putes; bbser-
vandùm, ex ingenio linguae tatmœ
Itaetiam inte))igi posse: «'Sunt no-
"bis syllabae quae. «
b litteram et d innituntur.
Manc receptam tuentur Turic. Flor.
hisi quod ttte dat «tntt tuentur, hic
)nn<tuen<ur.,SedGue!f.Je)]s.(tac.
Gesn.)etedd.anteA)d.ittomit-
tunt,servatis caeteris(inLocat. err.
Burm.) eadem porro pra*positione
omissa Voss. 2, ~tttera. fmnttituK-
tur Goth., /ttter~nt. tmmtthtnfur.
~ttt~UM~tnïuyn, Turic. Flor. Anti-
quorum, Jens. et post. ante Bad.
Molire, Fior. Molliore, Gue)f. cum
Voss.3,Bern.
~5.jUt plerique.
stt&<;t0f<~o.
rietate!ibroramnon expi?eeris,ha-
bet tamen in quo hœseris, hacse-
runtque revera viri docti: ut statim
in eo, quod forma ttfe)!us, qu:evut-
garis est, videtur veteribus tribui.
At ego hoc dicere Nostrum existi-
mo antiquissimos quidem forma
abversus usos esse; tamen jam ve-
teres fuisse qui prinii vocem illa
ratione mollierint. Posterius porro
exemplum qùumTtenoo non depra*-
positione ab;intellexerit, Gesner.
miratur, quomodo ope a6Mn(B )it-
tera* mo)Iiripossitsy))aba, et cur
absona sit Verum hoc'est nodos
qnaerere, quamquam non fortasse
in sirpo. '~&sotta enim non per se
dicitur sed in hac cum' & con-
junctione quam tamen non ita as-
peram putarunt, ut asperior ille in
&exitus ea non moUiretur. Quod
autem dicit :n pr~oHt'OtC, quasi
non etiam a, <t&,sit pracppsitio, hoc
ita explico. Iri priori i))p exemple
non cogitabat Quint.' nisi' de com-
positis in posteriori deipsadi-
cMouea6s,hocest,'depra'positione.
Nam grammaticis pra-positio est
pars orationis; non pars vocabuli.
Porro varietatem a, a&, quatenus
et ipsa est in pat te'orationis, non
molliendi studio natam sed origina-
riam, adjectionem autcm !itterœ s
accessoriam credidit Noster. Quod
aut'emin composite aMersusstudium
~no~~iendi 'agnovit, illud in causa
'ërat, quod antiqdissimos nonnisi
 536 M. FABII QUINTILIANI
antiquissimorum quidem, sed tamen veterum, mollire
tentavermt, non solum a~erM' pro abversis'dicendo,
sed et in
praepositione b litterae absonam et ipsam s
33
subjiciendo. Sed accentus quoque, quum rigore~ quo-
dam, tum similitudine ipsa, minus suaves3 habemus;
quia ultima syllaba nec acuta unquam excitatur, nec
flexa circumducitur, sed in
4 gravem, vel duas graves
cadit semper.: itaque tanto est sermo
gra~cus latino ju-
cundior, utnostri poetae, quoties dulce carmen esse volue-
34 rint 5, illorum id nominibus exornent. His illa
poten-
ttora~, quod res plurimae carent appeUationibus, ut eas

a6uer<M dixisse aut séiebat, aut sei-
re videbatur. Hanc certe loci nostri
explicationem conjecturis virorum
doctorum, qua; apud Burmannum
et Gesnerum visnntur, omnibus
praefero.
1 Aversa pro abuersis. Hanc,
quam in Leid. primum invenio,
scripturam et ipsam tuenturTuric.
Florent. versa pro abuersis dantes,
unam litteram omittentes, quam ra-
tio supplet. Quin si Burmanni (qui
edd. hic tantum memorat) silentio
Ëdes, MSS. ejus integram dant re-
ceptam pra*terBern. ex quo ad-
versis affertur; et sic (a~ersa pro
adversis) CAMP.etiam et Ald. Ad-
versa pro a(fuersM Gue!f. Goth. 2,
Jens. Tarv. Basil. (Locat. Ven. per
sphalma om. pro adv. ) ~!uc)'M pro
abversis Bad. eum hac nota Maver-
« sa pro adversis sic Aldus..YaUen-
« sis autem pro abversis quod se-
« quar. Vides eum exVai). vofuisse
dare nostram. ~~o'M pro adversis
de meisGryph. Stoer. Chouet. Cse-
teros vide ap. Burm. etGesn. Prce-
~)0!'(tont6us~t<fer<B, Turicens. Flor.
~thottant, Goth. Ipsam f subji-
ciendo, Flor. Guelf. cum Goth. t,
2, Vatt. Voss. 2, Bodl. Joann. CAMP.
et edd. ante Ald. ace. Basil. et ali-
quot ap. Burm. L P. x., Kapp.
Hane,(juaminLeid.primumInvenit
Buttm., scripturam (aversa pro ab-
versis) habemus quoque.apud VaU.
hb.RR.8,9.ED.
2. Rigore. Huuc in ipsa pronun-
ciationis tatina*, quam hodie non
audimus, natura situm puto. De
ea'terisvidel, 5, 30, 3 t'.
3. Suaves habemus: Turic. Flor.,
suaves <tt f!&eus. Guelferb. tnfeynt
pro in or~ Tarie. Flor., dulce
tamen esse, cum Alm.
Sed t)t. cadit semper. An ne-
gtigentiustocutumQuintHianumdt-
camus? an vox inserendo post~ra-
ves locum emendemus?
5. ~b/t(e)'t;it, sic Turicens. Flor.
C.tMp. Voluerunt, reiiqui.Nostri
Codd., uo/Merunt. ED.
6. Potentiora. Turic. Flor., po-
texita, cum Aime). Quod lion res,
Turic. Ftor. cum Aime), (an );o&M?
Vide §. 38). Quo res, Voss. i, 3.
Necessit, F<or..7tt his ~ufc, Guelf.
Jens. (tac. Gesn.) et edd. aliq. Do-
 INSTITUTIONIS CHAT. LIE. XII, 10. 537-
necesse sit transferre, aut circumire; etiam in iis, quae
denominata sunt', summa paupertas in eadem nos
frequentissime revolvit at illis non verborum modo
sed linguarum etiam inter se differentium copia est.
Quare qui a Latinis exiget illam gratiam sermonis 35
attici, det mihi in eloquendo eamdem jucunditatem, et
parem copiam quod si negatum est, sententias4 apta-
bimus iis vocibus, quas habemus, née rerum 5 nimiam
tenuitatem ut non dicam pinguioribus fortioribus
certe verbis miscebimus, ne virtus utraque pereat ipsa
confusione. Nam quo minus adjuvat sermo~, rerum 36

minata, Turicens..Flor. /)amnata, nulla varietas. -Nostri Codd., exi-

Jens. (tacente Gesn.) et post. ante
A)d. Differentiam, Flor.
t. Qu<B denominata sunt. Vide
yill,2, 4. MateGesner. videtur
intellexisse de adjectivis a ttonttne
</e/?e.tM. Sed bona exempla posuit
ejusmodi copiae vocabulorum Lati-
nis ne(;atœ e Xen. Mem. Socr. 111,
!,6;etl!ï,3,9.
2. Quare. Latinis. Turie. Flot.,
quare aliqui lationis, cum Almel.
Q. qui latinis, Vatl. Apparet sylla-
Las ali in vetustorum scriptura na-
tas ex illo at, qnibus remotis rema-
netseriptnra fere Vallensis, quam
non sequor tamen, licet exempla
ta)is structure texicanobisofferunt.
3. Exiget. CAMP.Gothan. Jens.,
exigit, (tac. Gesn.) cum edd. ante
Stoer. Zo~uenJo Turicens. Flor.
Guelferb. Goth. Jens. (tac..Gesn. )
cum editt.'ante Basil. aec. Gryph.
) 5~. Infra 3o, eamdem varieta-
tempt'a°bentF)or.Gue)f. Gothan.
CAMP.cum Voss. t, 2, 3, et editt.
ante Ald. ace. Bad. Colin. Sed e/oo.
verum utrobique, sicut supra §. 2y,
et VII!. Pro. 'y, et a)iis locis, nbl
get, excepto R. 10, qui exigit. Omnes
loqueetdo. ED.
4. ~'ententta!. Habent sententiis
Turic. Flor. ~tautmu!, Turic. Ris,
Guelf. Goth. (tac. Gesn.)~oct'mM~
Turic. Et non dicam, Turic. jFo)-
tton&us om. Turie. FI or. cum AIm.
5. Nec rerum. ipsa cott/'MM'o-
ne. Latini penuria propriorum ver-
borum translatis fere et fortioribus
et tantum non pinguibus uti cogun-
tur. His itaque si res et senteuthB
nimium tenues proferantur, con-
fusio quœdamoriatur, qua utraque
virtus, et proprietas sermonis et
pondus sententiarum pereat.
6. ~f/;ttMt !ermo. Turie. FIor.,
a~utonam temto, cumAtmeL Ve-
reor ne non temere ita varietur
nam adjutoris et a~utontYocabutis
sa;pius utitur Quint. Sed nihil ex-
scu)pere possum quod recepta; sit
pra:t'erendum ut si ne litterula qui-
dem mutata ponerem *Nam quo
"minus adjutorjamsermo:"nisi
adjulorem esse metius forte facuha-
tem adjuvandi exprimit, quam ver-
bum solnm. Sed istis non confido.
 538 M. FABII QUINTILIANI
inventionè pu~nandumest:sensus' sublimes variique
eruantur permovendi omnes affectus erunt," oratio
transiationum nitore illuminanda non possumus esse
tam gracDes simus fortiores subtilitate vincimur; va-
leamus pondere pt'opnetas pênes lUos est certior
37 copia vincamus. Ingénia~ Graecorum, etiam minora,
~ttMentto, Flor. /))t;en(to)!e rerum, a)ii~roprteffU, alii proprietatis. Mox
CAMp. J)f)'nu! iterum, pro rerum, alii, sine distinctione, certiorcopia,
ponit Guelf. Exc. Sant. alii (cum puncto ? post est) certiore
).~e<t!m.enfat!<ttr. Mutato or- copia. En.
dine,uan)'~tte sens. suh<. er., Rern. 2. Pt'oprtetas. !/<Kcamu' Pro-
S. Martt e., Lnf'at.Ven. Obr. per- prictas quum ii~ laude oratoris po-
peram. /ttm. Est, Goth. Jens. (de nitur, alia esse nequit nisi facultas
hoc tacente Gesn.) cum edd. ante utendi verbis cujusque rei propriis
Bad. ace. Basil. Tn'mc)t ~mc~M, vide VIII, 2, init. Illa certior est,
Turic. Florent. ~ncaMur~ iid. ~a- quandorariusdestituimut cjusmodt
lemus, Gne)f. cum Voss. t, 3. Mox verbis. Copia uincamus, idem est ac
~ropne'tatM, Florent: Pro~rtetNin si dixisset sit nobis certior copia. ))
.Guelf. Almel. Jens. cum edd. post. Vide X, 6,6. Quod ideo monemus,
(exc. Atd.) ante Stoer. in quibus ne cui videatur e Codicum vëstigiis
Ita
totus tocus, arrepta scriptura ;n~e- reponendum cerhor: co'ttore.
nio, (quœtan~eunonestinGuetf.) enim vel hoc ipsum certiore,vel illud
ita constituitur proprietatis. cer- vincere supervacuum esset,, quod
tior copia u~nc~Mu~utocKtO. Gf<c- maximum est in ejusmodi antithe-
corum etiam minora suos portus ha- tis vitium. Copia autem quum abso-
bent, etc. Hane scripturam nostra* Jute in oratore nominatur, estcopia
ideo pra'fert Badins, quod copiam dicendi, non copia verborum nam
paulo ante ejuraverit Quiutuianus paulo ante S. 35, ubi copia de copia
ipse. Sed quid? Grxcosne a Roma- verborum dietum erat proxime
nis vinci ingenio dixerit idem?idque pra*cesserat [)t eloquendo, quod ad
subabsurde in forma imperativa? verba spectat (vide 2~), sicut
Ut taceam de hac ca*terorum ver- dicere ad res. Quamquam solitam
borum expticatione a Grœcorum hic nostri scriptoris in talibus ne-
etiam minora se. opera, dicta aut gtigentiaminon dissimulo. Cujus
inventa': hoc est, Graecos etiam gratiam si feceris illi, aptissime uti-
tenuia dicta décent. ~Cer<<ore(jun- que fro~netas et copia hic compo-
gendum voci copia) VaH. Gothan. nuntur.. Hœc enim'eertiot'es faeit,
-Voss. !,2, 3,quodhabetquose quid, illa, quomodo dicamus.
tueatur vide not. seq. sed recepta 3. 7)!OC)tM. Ex AJm;, ingenio, et
scriptura ndejnssores:6ptimos ha- ita editt. mutti vidé paulo ante.
bet Tarie. CAMP.Ald. nisi in Turic. Sitos parlas, Turicens. ~tfoMmur,
forte menduinproprietatesfugitdili- Turieens. Gnelf. CAMP. Stoer. quo
gentiam Ulrici.-Nostri Codd. dan 'admisse perirft neoRssarin in tali-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XH, io. 539
suos portus' habent nos plerumque majoribus velis
moveamur, validior spiritus nostros sinus tendat: non
tamen alto semper feremur; nam et littora interim se-
quenda sunt: illis facilis per quseHbet vada accessus;
ego aliquid, non multo tamen, altius, in quo mea
cymba non sidat, inveniam. Neque enim, si 4 tenuiora 38
haec ac pressiora Graeci melius, in eoque vincimur solo,
et ideo in comœdiis non contendimus, prorsus 5tamen
omittenda~ pars baëc orationis; sed exigenda ut optime
possumus7: possumus autem rerum et modo et judicio
bus concinnitas, tertia propositione paulo altius ad evitanda brevia et
inter duo antitheta inserta. Nos- scopulos vehantur), quam necesse
tri movemur, exc. Vall. lib. RR. 8, est naturali Atticorum gracilitati.
g, qui moveamur. En. Si. Guelf., se. Gothan. (tac.
t. Suos portus habent: non ubi Gesn.), eo quo.
tuta sint, ut mate Gesner. nam sic 5. Prorsus'tamen. Particula tamen
plane non apparcret, quid sibi velit ad ncgationem referenda.' Nam,
illud etiam in minoribus navigiis si Graeci melius, non tamen.pror-
sed portus hie sunt emporia, .ubi '< sus nobis omittenda.
ob merces quas advehuht accepta: 6. Omittenda. Ex Almelov. )t0)t
semper sunt naves, etaccëptiores omtttox/a, et ira (emendante, ut
quo majores ettoeupietiores. Eate- sibividetur, Meruta) Locat-Ven.
nus igitur recte Gesner., quod de Basil. Gryph. et al. ap. Burm. Sed
~{;)oria, eerte gratian haec inter- iHudattendendum, quod Pithœa-
pretatur, quae vel minoribus Inge- nus ille Dan. (v. ad Vt, 2, 11 ) hic
niis non.desit. suadet nobis pro tt0)t (vide §. 3~'),
2. Nostros. <endt!t.Turic.):<M- fortasse e MS. vide not. ad X, t,T
tros si non tenrlat. Gothan. Jens. 12~. Pou!, (a secunda manu) R.
sinus n. t., (tac. Gesn.) et posterr. n, non omittenda. Cajteri Codd.,
ante Stoer. ~eremu!, Florent. llli omittott/a. Ec.
facilis,Turic. Flor.Guelf. cumBern. Possumus. Mox alterum possu-
.Vott dat, CAMP.Non considat,Jens. mus om. Turicens. enn) Alm. sed
et posterr. ante Obr. exc. Ald. qui possimusaffertur pro altero (priori
considat non tnuetnam ? e conje- opinor) e Dorent., pro ambobus e
ctura nimirum. Inveniat, Tur. Flor. Voss. 2. Opus sumus autem, Guelf.
3. ~oo. uï~nttïtM. Romanis etia m cumVoss.3. Rerum modo et t)t~u<
licebit..tenui illo orationis genere Jens. et post. ante Bad. modo et
nti (littora sequi); ita tamen ut ob j., Obr. Gratia om. Turicens. Flor.:
illa Ungua: sua; impedimenta ma- cum Aitn. Qua in, Goth. (tacente
jore circumspectione et dexteritate Gesnero).Nostri dant a)ii~OHtt-
utantur( non nimisprope accédant, t?)M.!a.;a!iio~tt!!t<m)t$a.'En.
 34o M. FABII QUINTILIANI
esse similes; verborum gratia'; quam 2 in ipsis non
39 habemus, extrinsecus coudienda~ est. Annon4 in pri-
vatis et acutus5, et non asper, et non Indistinctus~, et
t. ~ertorum gratia. cott~t'cnt/a
est. Sensus manifestus. Gratia, quœ
verbis ipsis non inest, extrinsecus,
id est, actione potissimum, illis
eoncilianda, sive compensandaest.
Hoc quam apte. exprimatur co;t-
(ften<7tverbo, sponte patet; et ipsum
jam Quint. supra XI, 3, <o2 de
actione verba juvante, usum eo vi-
dimus. Ha*scrunt tamen omnes hic
in eo, quod ipsum condimentum
hic videatur dici condiendum. Qua-
re varie tentatus est locus: sed frus-
tra nam certissima est loci explica-
tio. in quam digitum mihi Intendit
Boeckhius meus, gratiam hic sibi
videri diccns esse illud <j)tt0~ <?~ct-
turcondiendo. Verissime. Est enim
gratia neque cibus, neque condi-
mentum, sed sapor. Jam cttfMqui-
dem con~tre dicitur eoquus sed
quis non ferat eumdem etiam di-
centem ego tibi hodie hujus cibi
condiam saporem novum jucun-
dissimum? '<
2. Quam. habemus. Rollinus
conjiciebat quant ut ~M! non ha-
bemus. Eu.
3. Co)!t/tf)if/a. Guelf. Jens. Tarv.,
conctJe)M/n. Locat. Ven. Bad.; cOM-
</tce)tt/a. Nostri dant alii c«)t-
dienda, alii concidenda. ED.
4. ~)t"0)t. Guclf. Jens., at MOt),
et post. ante Ald. Aut nott, Jiern.
quod non displicet esset enim rè-
darguens illud aut, contra.cos qui
praecedentia negant non autem so-
Inm, ut (otieii, Intcfrogationcm
inchoaret.
5. Et acMhtS. Tm'icens. Flor., ut
ccttttt!, (an fuit in iis qun? mo)i in
iisdem Codd. interciderunt ita non
asper? Sic melius fortasse negativi
sensus praecedentibus annecteren-
tur). Et acutis, Jens. et post. cum
ipso A)d. ante Bad. Jn seqq. pro-
clivi errore varie omittitur in Codd.
~( non asper et non t<t(/ti;t. om.
Turic. Flor. cumAtm. Etnona!/)e<-
omittere dicunturVoss. t, 3. (an 2?
nam ex 3. ap. Eurm. mox iterum
affertur hoc: acutus, ~M/tSttnctM!).
~Votta!~eret))0)t om. Guelf. cum
Bern. (acutus et tn~t'xtt~ctu~). Super
modum, Florent. Guelf. ~em~efnt.,
Turic. ~/efatt<s, Turic. Flor. eum
A)m. ~i!to'tM pro «:Sf~)t[! Guelferb.
Cum .9c<~to, Voss. t..ft eloquendo
vide ad 35. ~e/ujatt;co, Turic.
actio, Flor:
6. Non indistinctus. Quid sit ora-
tio ~<t))cttt, non petendnm ex XI,
3, 35, ubi de pronunciatione tan-
tum agitur, sed ex V, t~, 33, ubi
ut praecipua argumentorum virtus
ponitur sermo purus et ditueidua
« et distinctus et ex !V, 2 36,
ubi de narratione aperta et dilucida
requiritur, ut sit "distincta rebus,
personis, temporibus, etc. Cort-
tra t)tor~t)tnt<z aut indistincta
VU), 2, 23, in perspicuitate ponun-
tur ut contraria dilucidis et apertis.
Apparet igitur hujusvirtutistocun)
in tenui potissimum génère esse,
cujus sunt causa* ptivatae. Quufn
iRiturin his ~OMtn~t~tt~tctMmCice-
ronern praîdicat Quint., non hcc
dicit, ;ndtStt)«;hn)t alias fuisse, (juj
Dia). de Orat. i8, hoc ipso nomine
utdistinctus Graccho etCrasso op-
ponitor, i:cdiu illis causis démons
 INSTITUTIONIS OBAT. LIB. XII, 10. 54r
non supra modum elatus M. Tutlius? non in M. Cali-
dio insignis haee virtus? non Scipio, Laelius, Cato in
eloquendo velut Attici Romanorum fuerùnt ? Qui
porro non satis est, quo nihil esse melius potest? Ad 4o
hoc quidam nullam esse naturalem putant eloquen-
tiam, nisi quae sit quotidiano sermoni simillima, quo
çum~ amicis, conjugibus, liberis, servis 41oquamur,
contente~ 5 promere animi voluntatem, nihilque arces-
siti et elaborati requirente quidquid hue sit adje-

trasse, se, quamvis romana lingua
et eloquentia utentem, non ideo
esse indistinctum, immo, nam hic
est sensus forma* hujus negativa:,
quam maxime distinctum.
l. ~tterunt. Guelf. Bern., fue-
Tint. Turic., cuin porro. Flor., cui
porro, et mox quod nihil uterque.
Cui porro non satis esse, quo est
melius nihil, potest, Jens. (tacente
Gesn.) et post. ante Ald. ace. Bad.
Cui p. n. s. est, quo esse melius ni-
A<7p. Ald. Basil. item Gryph.
nisi quod hic melius esse. Reliqui
eodem quo nos ordine, sed cum
voce cui, quam Obrechtus solus
mutavit in ~ut. Certe mira est in-
terrogatio cui non satis est? quum
non satis sit utique omnibus iis,
qui hic refutantur. Huic incommo-
do aliquantum quidem sed non om-
nino medetur scriptura Jensonia-
na verum haec manifesta est cor-
rectionis, et mu)ta praeterea sca-
britie laborat. Unde pedetentim in
antiquam redierunt scripturam edi-
tores et ego secutus essem, nisi
admodum se mihi commendasset
Obrechti scriptura, quam unice ap-
tam sensui fere persuasum est mihi
invenisse it)um in Cod. Argent. De
s.olemni autem vocum qui et rui
permutatione monere opus non est.
2. Ad hoc. Turie. Flor. Guetf.
Goth.(tac.Gesn.)CAMP.,aJAuc,
cum Voss. t, 2, Bern. Quis edito-
rum primus habeat ad hoc, nescio
e meis dant illud Gryph. t5~4, t"'n
Leid: et posteriores omnes. Quos
deserere nolui, addicentibus etiam,
ut videtur, Alm. et Voss. 3. Quam-
quam enim non ita liquida mihi
quidem ubique videtur decisio (vi-
de VII, 36, etïX,3,8o,not.);
hic tamen ad hoc unice aptumvide-
tur. Vide VIII, 5, 22, et ad III, 6,7
53,notam~,pag. ~8t hujusceedi-
tionis. Nostri Codd., <M//tUC.ED.
3. Quo cum. CAMP., quam cum.
4. J~oguamu)'. Gpth. CAMp.Jens.,
loquimur, et edd. ante Stoer. ace.
Gibs. Obr.
5. Contenta; sic Flor. cum Voss.
3. Contemptio, Guelf. Contemtio,
Exc. Sant. Major autem et certior
consensus in altero ablativo requi-
rente, quem dant Turicens. Flor.
Guelf. Kxc. Sant. cum Voss. t, 3.
Reliqui conténti (contem/Xt, Goth.)
requirentes, praeter Obrechtum,
abla-
qui ex Argent. suo haud dubie
tivusreposuit,inerito:nama scriba
esse non possunt.
6. TV't~ue (trccMttty Turicens.
 543. M. FABII QUINTILIANI
ctum, id esse affectationis, et ambitiosae in- loquendo
jactanDae remotum a' veritate fictumque ipsorum
gratia verborum, quibus solum naturà' sit officium
4' attributum, servire sensibus: sicut athtetarum ~corpora
etiamsi validiora fiant exercitatione, et lege
quadam
ciborum, non tamen esse naturaHa, atque ab illa spe-
cie, quae sit concessa hominibus, abhorrere. Quid enim,
mquiunt~, attinet circuitu res ostendere et translationi-
bus, id est, aut pluribus, aut alienis verbis, quum
42 sua cuique sint assignata nomina? Denique antiquissi-
mum quemque maxime secundum naturam dixisse
contendunt~; mox poetis similiores exstitisse, etiamsi
parcms, simili tamen ratione, falsa etimpropriavirtu-
tes ducentes. Qua in disputatione nonnihil veri est,

Flor., nihilque et arcerti. Ex Alm. 2. Corpora. Turicens. Dorent.,

arcerti solum. Accersiti elaborati,
CAMP. Qut ~uM, Turicens. ~d'e~e,
Guelf. Exe. Sant cum Voss. t, 3.
~f~ct<!(;o et, Turic. Dor.ye-
ct)'ont's et,Guelf. Jens.et postt. ante
Atd. ~mttttosœ et, Flor. Jactorere-
motum, Turic. Flor. Gratia verbo-
)T<momittit Guelf. cum Voss. t, 3,
Bern.
t.~VatMt'a,sicTuric.F)or.GueIf.
CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.) cutn
Voss. i, 2, 3, Bern. et edd. ante
Bad.\<4 natura, reliqui, sed editi
tantum nam Almelovenii ditigen-
tise in tam minuta re non nimis
(idendum. Non a natura rernm
{]
officium aliquodverbis assi{;natum;
sed sua ipsorum natura attribu-
tum, id est, proprium est. Hic enim
hujus partieipii usus absolutus vel
e lexicis notus est, maxime e Cic.
Inv. t, 2~, §. 34. Aut tributtim,
Guelferbytanus.-Nostri Codices
habent natura. En.
corporum.
3. Tn~uttOtt. Jens., tn~mt nitt-
net, et postt. ante B.id. 7'fan!<.
idem aut ~<. aut, Turic. T. idem
~<. et, Goth. T. id est pl. aut, CAMP.
4. CoHfOt~unt. Turic. Florent.,
co)tien(/<!)!t. Iidem nos pro mox,
eum a)iqua specie, sedvana.~ham-
si parum Ctt/m, Guelf.
5. ~rt)ttes f~tfeetttes. Dat virtute
dicentis Turic. ~'r<ttte ducentis,
Flor. Guelf. ~'r<u<eJt'c<'?tte!, CAMP.
Goth. Jens. ( de posteriori verbo
tac. Gesn. ) cum edd. postt. ante
Ald. acc. Bad. E Voss. t, 3, virtute
tantum enotatur, sed ex Bern. di-,
serte virtute ducentes. Ex omnibus
autem hisce scripturis nil melius
exsculpo nostra, quam Aldus pri-
musrecepit,qua'queestinVoss. 2
haec enim (ides Burmanno t, 3 me-
moranti. Vide 1, 5, tg. Disputatio-
nis, Flor. Dtyttfatt0)tt'6u<, CAMI'.
~Ut6u!, Turic. Contmutttt~, Turic.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII, to. 543
ideoque non tam procut, quam fit a quibusdam, rece-
dendum a propriis atque communibus. Si quis tamen 43
ut in toco' dixi compositionis2, ad necessaria, quibus
nihil minus est, aliquid melius adjecerit, non: erit hac
calumnia reprehendendus nam mihi aliam quamdam
videtur habere naturam sermo vulgaris,. aliam 3 viri
eloquentis oratio; cui~4 si res modo indicare satis esset,
nihil ultra verborum proprietatem elaboraret sed
quum debeat delectare, movere in plurimas animum
audientis species impeHere, utetur his quoque adjuto-
riis, quse sunt7 ab eadem nobis concessa natura. Nam et 44
lacertos~ exercitatione constringere, et augere~vnes,

qui proxima omnia omittit usque
ad compositionis, cum hoc ipso ver-
bosocioshabens'inhacomissione
Fior.etAtm.–NostriCodd.ha-
bent alii M'rtutc ducentes, alii vir-
fu(C(/t'een<M.ED.
Ut in loco. CAMP. ut !tt illo
loco, cum Goth. Voss. 2, Basil. et
edd..postt. ante Gibs. Comp. si ad
te nec. a <yMt&u!jGuelf. cum Voss.
t, 3. Non enim hac, Turic. Flor.
~u~anttt. Turic. Fior.
2. 7n loco. compositionis. IX,
4, 3 seqq.
3. ~tn. oratio. Basi), viri pet-iii
ac eloquentis oratio, interpolamen-
tum ignota* plane originis, sed su-
spectumvet sola forma ac.-Apud
R. 10 solum reperimus lectionem
Basil. Caeteri receptam. En.
4. C:t<; sic Turic. Flor. Gue)f.
Goth. CAMP.et edd. ante Gibs. ace.
Obr. Qui, reliqui. –Nostri Co-
dices, cui. En.
5..Mo(/o indicare; sic Turic. ( nisi
quod/nt~tCû[re)Fior. Guelf. L îH.~
reliqui. Sedftfcftcarc, Jens. quoque
cum aliquot posterioribus. ~VtA~
citra, Turic. Flor. C~MP. N. extra,
Alm. H!ud ferri posset, sensu par-
ticu)a;M))eNostrofamitiari.Sedion-
ge aptius hic u/<r<! maxime post
illud satis: Proprietate e/a~ofa sed,
Turjc. fn verho f/c/ccfnre (ïesinunt
Codd. Voss. 1, 3; Bern. Moueri,
Flor. Plurimis animam, Turicens.
Flor. lit verho delectare desinunt
quoque Avic. RR. 3, 5. En.
6. His; sic Turic. Guetf. CAMP.
(sed hic ~Mo<yMe his). 7M, reliqui.
y. Sunt a6 eadem sic Turicens.
Flor. CAMf.Guelf. Goth. Jens. (tac.
Gesn. ) Ald. s., reliqui jam
inde a Tarv. in quo per sphalma
mox neressa natura.
8. Lacertos. h-aA~rc. Vide VIII,
Proœm. 19 Corpora sana et in-
tegri sanguinis et exercitatiorie
firmata. et colorata et astricta et
lacertis expressa sunt: uhi vide
nott. 3 et 4. AddeVIII, 3, )0.
-9. Et ntf~re ~)'rM. Flor., et age
vires. CAMP., aut a. v. Guelf., colo-
rem contrahere. Jens., co/oetn t.,
et postt. ante Ald. acc. Bad. Et lo-
<?ueK(/OjTuric.'F!or. (nisi quod,h,
 54.4 M.FABII QUINTILIANI
et colorem trahere, naturale est; idéoque in omnibusS'
gentibus alius alio facundior habetur, et in loquendo
dulcis magis quod si non eveniret, omnes pares essent,
et idem pmnes deceret at loquuntur, et servant per-
sonarum discrimen: ita quo quisque plus efficit di-
cendo, hoc magis secundum naturam eloquentiae
!,5 dicit. Quapropter~ ne illis quidem nimium repugno,

douent/a) CAMP. Guelf. cum Alm. intulerit, et an inventum in Codice,

Goth. In eloq., Voss. 2..Et eloq.,
edd. inde a Jens. Nostrum e con-
jectura.
t. 7t<em. loquuntur. Turieens.
Flor., idem omines alter decere al-
locuntur, nisi quod hic alter per
compendium alt cum lineola litterae
t superne adhérente, L o. d. allo-
guutttMt, Guelf. In recepta mirum
videtur verbum loquuntur ita nude
positum et cum sequente, copula
ita expticandum dum loquuntur,
scilicet in ~uenJo. Haec conside-
ranti accepta fortasse veniat Ob-
rechti scriptura At aliter loquun-
tur. Sed usus vocis aliter pro diver-
simode aliunde, quod sciam, non-
dumprobatus est. Exempium enim
quod ex ipsius Nostri loco, infra
yo, peti possit, non admitto ex
causis ibi exponendis. Neque illo
alter, quod hic est in vetustis, tam-
quam vestigio uti aliquis possit;
hoc 'enim quum alieno loco posi-
tum sit vix dnbito natum ex sigla
illa <tt, quae cum varietate lectionis
decere in textum migraverit, quam-
que simi)es plane turbas fecisse vi-
dimus supra §§. 22 et 35. Integram
igiturrem feticinribusreiinquo. ~a~-
vant, Turie. FIor. Guetferb. Goth.
C*MP.et edd. ante Gryph. Salutant,
Voss. ?. Receptum seruant esse in
Atm. Yix crediderim: quis primus
olim patebit. Nunc utique retinen-
dum ob motam illam pridem con-
tra verbum M/~afe serions, seu ab-
jectioris latinismi suspicionem, de
qua vide Gesn. in Thes. Quamvis
enim aliis in locis, ubi manifesta
est m/Mum faciendi notio, dubita-
tioni locus relictus est hic tamen
per sensum etiam aliena videtur
altera forma et vide Il, ty, 6, ubi
est ut Antonii persona servetur
sine ulla varietate. DMcrttnt'num,
Flor. cum Alm. Itaque quo, Goth.
'(tac. Gesn.). Nostri dant alii
at ~ttuntur, alii alloquuntur. li-
dem salvant pro servant. Hc.
2. Naturam e/o~ueHttfE; sic Tu-
ricens. Flor. Guelf. CAMP.cum Alm.
BodL Voss. 2, Goth. ~Va<ura; elo-
<7ucn~ajn~ edd. inde a Jens. omnes,
prseter Ald. qui nostrum. Vulgata
quin sit a correctore aliquo, dubi-
tari vix potest ita feei, quod facere
voluit jam Gesn.-Nostri oaturatu
e/o~uenttfB, exe. Poul., qui ttatMffB
eloquentiam. En. ~Vaturam elo-
~ttOtttfE. Illis, qui naturam semper
crepant,'observari debet, natura-
titer agere eos, qui secundum na-
turam cujusque rei. Itaque, siqui-
dem est aliquid eloquentia, ~<ï~u-
raliter etiam </t'cu)!tnonnisi qui se-
cundum naturam c/oouenttœ.
3. Quapropter. Turic. Florent.,
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. XII, 10. 545
qui dandum putant nonnihil enam temporibus atque
auribus. nitidius~ aliquid atque effectius~ postulanti-
bus itaque non solum ad priores Catone Gracchis-

~a~)ro~(e)' te ne. CAMP., ne t)t illis. tum, caetera ut in vulgata, quam et

t. ~Von?tt/tt'<etiam; sic CAMP.N. habet Jen~. sed ita interpoiatam
'est, Turic. N. esse, reliqui. Ex com- ad priores me Catonem (tac. Gesn. )
pendio et pro etiam nata erat scri- cum postt. ante Ald. qui primus
ptura est, et inde per correctionem dedit vutgatum, ut posuimus
supra
vutgata. et uti est in Goth. Voss: 2, Vall.
2. Nitidius. Turic., tittt~tts. Ex Alm. autem nil nisi ipsos post
3.eettU!;sicGoth.ec(tt<s, illa ad hos quidem enotatum ut
Guelf. CAMP. cu<n Vall. Voss. 2, hic etiam in caeteris vulgatam ha-
Obr. ~yecttf)tts, Turic. F[or. Jens. bere videatur. Hanc igitur Gesner.
et postt. ante Ald. ~~ectttttu~, re- ita expneabat, ut hos dictum puta-
liqui /ex Aldi, opinor, conjectura. ret de illis « qui nuper fuere et nunc
Nostram Gesnerus commendavit, sunt. Quod per se hic durissi-
recepit nemb. Nostri Codd. alii mum (nam quis interjectis nomini-
effectius, atii e~*ecft&u!. ~ec- bus pronomen hos tam nude, ne
tius. Magis curatum et e)aboratum. vocabuto quidem oratores adjecto,
Vide Cesn. in Thés., et supra VIII, ita intelligat?), obadjectumiUud
3, 88;X,5, 23. Vide etiam XI, 3, qui nM~)i*rplane ferendum non est.
a6, nitida et curata vox. Apparët enim, Gesnerum de Cice-
7<af;ue, etc. In seqq. vutgatum ronis 'potissimum a*vo cogitasse
erat hucusque ita: Itaque non so- nam quis ad seriores illos '<orato-
lum ad nrtore! Catonem Gracchos- <"rema))igassë"putandusest?Aut; i
que M~'te ad hos OMtt/etKor~torem si hoc~tantum est alligare, vetare
n~toa'tt/Mnt puto. Quorum verbo- ne quis nitidior et ornatior sit, re-
rum loco inTuric. hœ repetitione verane Quintilianus in hoc génère
turba: i. n. s. at/ pnore! cati me ultra sui etiam temporis dectatna-
grachisque tta~ue sed ne ad htis tores procedere interim oratorem
o. a. puto af~Mea~<'ch7'M~O!tu/an- voluit?. Et quomodo tandem his ita
tis itaque non solum a(/ ~))'tort&ut positis transitus per Atque id ad
catime grachisque sed ne a<KM<jfttt- Ciceronem fieri potest? His saniora
dem'ipsis o. «. p. In quibus inpri- quum e vulgata effici non possint,
mis attenden fi amy rachis bis inabla- Obrechtus solus hucusque reposuit
tivo, et pro Catonis mentione priori priores Catone GraccAt~yu~sive di-
loco cati ntc, tum catime, post ver- serte illud, sive tam manifesta ejus,
ba'autem ad hos~tttf/ent altero loco qualia in optimis nostris, vestigia
additum ipsis. Ex FIor. nu)Ia: hu- in Arg. etiam Codice invenit: eam-
'jusmodi turba', sed haec mendosa que scripturam Spald. in schedis
tantum afferuntur catime grachis unice probavit. Cui'nos In subje-
iiaque sed He ad hos ~u:dem ipsis o. ctis yerbis pronomen illud ipsos ad-
a. p. In Rue)f. est Catont me Grac- didimus, quod eo certius est, quo
<<)!~Me in C~MP. ~rac/'t~Me tan- magis sensu caret in eorum, qui
4 35
 546 M. FABII QUINTILIANI

que, sed ne ad hos quidem ipsos oratorem alligandûm

puto' atque id fecisse M. Tullium video, ut ~quum
omnia utititati, tum partem quamdam delectationi
daret4; quum et ipsam se rem agere diceret, ageret
àutem maxime litigatoris nam hoc ipso proderat, quod
46 placebat6.Ad cujus voluptates nihil equidem quodaddl
possit invenio, nisi 7 ut sensus nos quidem dicamus
plures neque enim 9 fieri potest salvatractatione causas
praebent illud, Codicum scriptura. dicebat se sic etiam ipsam rem
t. Ad priores. alligandum puto. « agere; agebat autem revera, et
Catonem.et Gracchos conjunctos maxime quidem rem )itigatoris.
ita habes etiam II, 5, 2t. Sed in- 3. Omnia utilitati. Scripti omne:
primis.conferendus est locus VIII, et edd. ante Ald. ace. Basil., om-
5, 33., ubi nimiis illis vetustatis nium util., quod si e conj. correxit
amatoribus dicitur: « Quomodo po- Ald. certissima illa fuit. Nostri
test probare Ciceronem, qui nihil Codd., omnium u<t7ttatt..ED.
putet ex Catone Gracchisque mu- 4. Daret. Turic. Flor., (<arc.
« tandum ? Séd ante hos simplicior 5. Ageret autem; sic Turie. Flor.
adhue ratio toquendi fuit. Qui Guelf. CAMP.~e&at a., reliqui,.et
locus sinceritatem nostr.c scripturs quidem ita, ut inde ab Ald. verba
egregie probat. Vides enim ibi etiam agebat autem maxime parenthesi
priores Catone Gracchisque indicari includerent et.vocem litig. prœce-
cascos oratores, quos hic tamquam dentibus applicarent male nam
exettipïaria iUormn simplicitatis se. qui dixit rem ipsam, omnia dixit.
ctatorum quasi per ludibrium me- Agebat autem rem litig., omisso
morat. Magis autem seriis verbis et maxime, Goth. Voss. a. Eadem
hic et illic cum iis agit, qui aliquod. nostri. En.
quidem in eloquendo studium ad- 6. Qttod placebat. Turic. Flor.
mittebant, sed non ultra Catonem Guelf. Exc. Saht. CAMp.uod~)/a-
iltud Gracchosque. Et ita'demum cet. Eadem nostri. Eo.
ad Ciceronem, ut verum exemplar, y. Nisi ut. sensus. Marg. Basi!
hic pergit, a quo illic inverso ar- ne si ;!e)t!u!. Turie. FIor; Exc-.Sant.
gumentandi ordine inchoaverat. CAMP. Leid., sensus non quidem.
2. Quum. utilitati, tum. dele- AIm., s. n q. Receptam tutantur,
ctationi. Legitime hic per quum, praeter sensum, Guelf. Goth; Voss.
tumdiversajunguntur. Sequens au- 2. f/)frM,.Ftor. CAMP.Salve, Flor.
tem quum, negligentitis fortasse 8. Sensus. dicamus. Vide Xtl,
adjectum, çum verbis suis ita acci- 10, 36; IX, 3, 7~. In i))o autem
piendum ae si esset et tum. dice- n<M~Mt~emexcusatio quœdam~ per
bat, o~e6«t. Tandem haec ageret tempora inesse videtur, vide 45.
nutem explicant et augent iHud ip- Q.TVeoMee~tnt. o~ecerï~f. Hanc
sam rem. Pauto ptcnius et tum librorum omnium seripturam sa"
 INSTITUTIONIS ORAT. LfB. XII, 10 547
et dicendi auctoritate, si non crebra' haec lumina et
continua fuerint et in~icem offecerint. Sed me hacte- 47
nus cedentem nemo insequatur ultra: do~ tempori,

nam non esse, recte viderunt mali non inuicem o~certnt, quod te~i-
illi medici, de quibus vide notam time sane pendere videhatur nb illô
seq. Ex illis autem qua: sequuntur )t~us.er(po<Mt. Sed nemo ob-
"Sedtnehactenuscedentemnemo servavit ah eadem phrasi peridere
"insèQuaturuitra," apparet, haec
jam illùd saha tractattone, etc., 1
nostra in ttefensionem adhuc illius nutfumque plane sensum inesse his
licentiae dici: verumque sententia- verbis fieri non potest, ut haec
rutO nexum agnosces simul ac pro «tumina, salva tractatione causac,
illo Hëque repohas hoc. Neque ta- stbunvicemnonoffecennt. "Ergo
men hanc tibi medicinam propono, pereunte causa fieri potest, ut sibi
sed aliam; ut mihi quidem videtur, Mnon offeceriat; salva vero causa
certiorem. Nimirum oblitterata hic utique sibi officient? Ut taceam'de
fuit duplex negatio neque. ttOK, ïnagno sentemi~e hiatu inter illud
cujus usus est, quoties non tam ipsi !)e~ttf etum, et quœ prscedunt
afnrmare,quam àuorum negativam quem Ctuo.niodo sarcire studeatGes*
sententiam negare volumus. Intel- ner., npud ipsutn vide. lta repu-
ligebat Qunitit. severiores judices diata mera et vitiosa conjectura H-
sibi objecturos « fieri hoc salva. brorum scriptura reducenda erat,
"non posse," quibus respondere ut liberum cuique de loco sitjudi-
occupat his verbis: Aeque enim cium. ~/ecertnf, Guelferb. Goth.
fieri non potest, etc. Ita Cicero ad C~Mr.
Div. VI; 1,5: "Nec enim is., qui, 2. Do tempori. c):nM~M eom-
<<in te adhuc ihjustior, non magna ~tum.Dia). de Or..26 Ca'terum si
signa dedit animi erga te miti- « omisse optimo illo et perfectissi-
« gati. Corn. Nép. IX, 2,3 « Ne- f mo genere etoquentiae ëngendà'
que vero non fuit apertum. Sed. « sit forma dieëndi, malim hercule
haec pervulgata vide Tursell. v.< C: Graechi impetum, aut L. Crasst
Neque.. IHud autem et ante invicem fematuritatem quam catamistro~
servari posse credo, ut utrumque Maecenatis, aut tinnitus &aUio)u;f.
verbum (fuerint, o~ecet-t'nt) pen- <' Adeo melius est oratorefn vêt'
deat ab una negatione. hirta toga induere, quam fucatis
° i. Si non efebra, et mox et invi- « et meretrieiis vestibus insignire.
cèm; sic Turic. Flor. Guelf. Goth. ?!eque enim oratorius iste, immo
CAMP.cum A!m. ( nisi quod hic ite- thercuje ne virilis quidefn cultus
rumKpro'tOt)VaH.Voss.2,et '« est, quo plerique tetuporum nos-'
èdd. ante Bad. qui primus locum trorum actores. utuntur. < fn
ita correxit, .ut non ante ere&m tol-gradibus autem comarum, vide
leret atque deleto et poneret ante 6, In his no!t serica, non:
tttutcem, subaudire jubens ut, quod com~tunt, apparet (}ees.set<t, quod
ipsum mox inscruerunt editores (de mente repctendum est ex prœgresso
mets prunus habet Gryph. ) ità ut utrobique ne. Légitime hoc fieri
35.
 5~8 M. FABIIQUINTÏLIANL
ne hirta toga sit; non serica: ne Intonsum caput; non
in gradus atque annulos coniptum': cum~ eo quod,
si non ad luxuriam ac Hbtdinem referas3, eadem spe-
48 ciosiora quoque sint, quae honestiora. Caetetum 4 hoc,
quod vulgo ~en<f?t<!a~~ vocamus, quod veteribus, prae-

posse non dubito tamen ipsum ut, videt;sedmo)estumquoquehoc

quod priori loco praebent Codd.,
qaamquam ju~to nonnisi unus po-
situ, recepissem ne eo quidem
offensus, quod sic priori loco po-
sica, posteriori omissa esset posi-
tiva conjunctio ni in talibus meo
soliusjudicio agerevererer. –ZctK-
pori, ne hirta. serica. Habet tem-
yort )it/tt rato ~astt ttt non seriga,
Turic. T. Ktc/ttra <o~<t sit non ut
seriga Flor. Ni hura toya sit ()tOK-
Mf'tca; sed ha~c sitentur) A!m. Ni-
gra to~a St(u non Guelf. Exc.
Sant. Are nt'~M (o~n sit nott s., Jens.
Ald. Ne o'<MM toya sit ut non sèri-
ca, Goth. Voss. 2, CAMP. et sic,
sed omisso ut, reliqui. Nostrum
est e certissima Burmanni. conje-
ctura, quae nunc nostris Codd. tan-
tum non comprobatur, satis certa
jam antea ex comparatione loci gc-.
mini in Dial. de Or. 26 (vide not.
super. ). Recte autem togas hirtas
Silio etiam (t, 6'3) vindicat Bur-
mannus contra comas aliorum li-
brorum.
l. Atque annulos comptumj sic
Ald. et aliquot posterr. cum Obr.
Atque annullus com~tum, Turic.
(sed hic an ntt/hu) Flor. antt-
los cONfum., C.~MP. an nullus cer-
tum, Guetf. a. to<um com~tunt,
Goth. VaU. Bad. et reliqui (prêter
Jens., etc., quos vide mox) item
Voss. 2, quem silet Burm. sed du-
bito de Atm. Quam faciie tot~m
nasci potuerit e cofMM, nemo non
argumentum in re per se virum'
non décente. Quod tamen judicium
non secutus essefn, nisi gravissi-
mos auctores habuissem.
a.Cumeo~Mof/.Viden,3o;
X,y,t3.Sensusest:"quoacce-
<'dit,quodbœchonestiora revera
"suntspeeiosioraquoque,siqui-
dem non ad hbidinem et luxuriam
u referas pulchritudinem. »
3. Cum eo ~uo~, si non. r~e-
ras; sic Tune. Ftor. Guelf. Goth.
eum Val]. Voss. a, Alm. (quam-
quam ex hoc referas non affertur)
Bad. item ante hune Jens. et postt.
ante Ald. sed cum prava interpun-
ctione. Cum !'Meo, qui se non. re-
~eratjreliqui.pra'euntesoloCAMp.
nullo vero sensu. Atque nune tan-
.dem ponemus miram illam horum
omnium depravationem, quae est
in Jens. et postt. ante Ald., non
smaragdus a(<jfttea n )tu /t eot tuntsint
cum eo; ~uof< si. t'aéras; quod
nihil est nisi audacissima correctio
ejus qui annulos in coma ignoraret.
4. C<B<erttmhoc. Id.est, hoc ip-
sum de quo agimus M); Mo-
nemus hoc eorum causa, qui ad-
verbio ctEtefum utuotur, quum ad
alia transeunt; quu~n tamen anti-
quis non ponatur nisi in aliqua ad
superiora' oppositione. Reprehen-
derat nimias sententiarum delicias
nunc pergit: "Cœterum utiles es-
"se.quisnegat?" »
5.Sententias.Turic. FIor. Guelf.,
 INSTITUTIONIS ORAT LfB. XIÏ, 10.
cipueque Graecis in usu non 'fuit ( apud Ciceronem
enim Invenio), dum rem condneant~, et copia3 non
redundent, et ad victoriam spectent, quis utile neget?
sententt'M. Nostri. Codices dant
alii MMfcntM.t, alii .!?Kfcnf)M. En.
Quod uete)'t6us, sic Turicens.
Flor. cum A!m., et ita hand dubie
in Arg. repetit Obr. qui inde fecit
quodque. Reliqui~uo~omittuntet,
inde ab Ald., verba fe<en'&M! in-
venio parenthesis loco habent. Pau-
lo neg)igentior sane, sed minime
insolens, junctura <~tt0< <t0t/
t. Ciceronem enim t)!Me));o; sic
scripti et mei, et Burmanni omnes,
et edd. ante. Bad. ace. Basi). Reli-
qui enim omittunt prseeunte Ba-
dio, qui in notis tamen posuit illud
cum hac observatione a redundat
enim. Verum non redundat, sed
causam potius reddit, cur senten-
tjarum usum non suo tantum tCvo
tribuat Quintil. Sane Spaldicgio
etiam natnm videbatur enim e vi-
cinis utrinque Utteris sed tum con-
sensum omnium librorum nondum
videra t.
2. Rem contt'neant. Rem numero
singulari vix est quin rem de qua
agitur, sive causam intelligas; at-
que sic Noster VII, ), ~3, de prin-
cipali in jure quaestione dicit, eam
esse qua; causam fere contineat; et
propins etiam Cie. Brut. 20, sena-
toris alicujus non prtidentiam so-
lum, sed, quod maxime rem con-
tinebat, ndem » laudat. Sed quis
a sententiis, quibus carere etiam
possimus, hoc poscat, ut illud con-
tineant in quo maxime cardo ver-
tatur ? Nam hoc fere esse rem co)!-
tinere exemplis illis patet. Spectare
quidem ad rem, accoïMtHo~ttce~e
si debent: sed hoc non'est conti-
549
nere et si vel maxime ita intelli-
gas, sentis, opinor, qnam incon-
cinnedictumsitdebereeas"ad
rem spectare, non nimis copiosas
f<esse,.ad.vietoriamspectare:N »
ubi quod primo et ultimo loeo po-
situm est ad idem fere redit. Vix
itaque aliud de sententiis primo
loco requiri poterat, nisi ut a/t-
quid, non meraverha, contineant,
quomodo et accepit Gedoynus. Sed
hoccine, quum de sententiis in uni-
versum loqueris, est rem conttne-
)'e? neque statim quisque rem illo
altero sensu dictam credet? Quare
hic etiam m in smutato (vide not.
4, utile) res cont<nea)tt, legendum
censeo. Verior loci emehdatio
oecurrit Buttmanno, dunt re èonti-
)tef!tt(r serius conjicienti illam
enim quam de concinnitate move-
rat difticuttatem non magni esse
momenti ipse intellexit. Heindor-
fius conjecit f~Mmrem co))(i'n~?tf,
quod suo idem Buttmannus com-
mento minime postponebat. Eo.
3. Coptct non t'ef/M)tf/e)t(.Habent
copia dum ret/mx/ent Turic. Flor.
CAMP. Copia redundent, Jens.'et
postt. ante Bad. qui primus nos-
trum ex Vall. inventum deinde in
reliquisletiam certe iu nostris. ~et/-
undare semper est in vitio, vide
!X, 3, 74. Vauœ tib. RR. 8, Q,
copia 'ton re~unt/ent. Caeteri dum
pro non. Pou), utrumque omittit,
etpro )'t;JutK/en(datre</uttdf!)!<.ED.
Utile neget. Turic., utilem ne-
gent, cum Atm. Utilem neyet, Flor.
et, nescio quo errore, Ald. Malim
utiles.: nam displicet singularis in-
 550 M.FABUQUINTÎLÏANI
Feriunt animum, et uno ictu fréquenter
impeUunt, et
ipsa brevitate magis haerent, et deiectatione persua-
4<)dent. At sunt" qui haec excitatiora3 lumina, etiamsi
dicere permittant a componendis tamen orationibus
exdudenda arbitrentur. Quocirca mihi ne hic quidem
locus intactus est omittendus~, quod plures erudito-
rum aliam esse dicendi rationem, ailam scribendi pu-
taverunt ideoque in agendo clarissimos quosdam ni-
hil posteritati mansurisque mox litteris
reliquisse, ut
Periclem, ut DemcM/eM~:rursus alios ad componendum
optimos?, actionibus idoneos non fuisse, ut Zsocrc'tem.
5o praeterea in agendo
plus impetum posse plerum'que
Quo ~ut'e!, Voss. a. Ttfan~Mn~~u(C,
terhaecipsa~ctent,ye)-ttt!t<.Flor.,
freq. pellant. C.tMP.
i. Delectatione; sic nos certa 5. Afo.v. Uncis incluserat Ges-
emendatione vide 5z item Vf[I, nér.; quod recte improbat in sche-
proœm. y. De/ec(tone,marg.Basi). dis Spatd. illudque explicat per
~Ctecti'one, Turic. Ftor. Guefferb. K<~et')tcc~, h. e., postquam deto-
Goth. C~Mp. Dictione, reHqui, ma- nuerunt verba et voces. »
nifesta correctione, quam (nisi est 6. Ut Demaden; sic Turic. Flor.
in Voss. 2, quem silet Burm.) egre- Guelf. CAMr.(nisi quod duo postre-
gio illo Jensonianae procuratori de- mi -PeMt<!<~nt).Et Demadem, reli-
bemus, quem in smaragdis illis et qui. Nostri Codd., Demadem.
centum aunulis jam cognovimus. Pro ut Poul. H. g et. Eo. J')enta-
Nostri Codd., t/e/ech'one, exc. den. Vide II., 17,! 3.
Pou)., qui ~tcttone. ED. y. Optimos. Turic. Gue]f., opti-
2. At sunt; sic CAMP. Bad. ~c mis.
.< t'etiqui. 8. 7mpe<tfnt/?OMf~/erttm~ue; sic
3. Excitaliora. Vide VI, 3, et., CAMp.Obr. Impetum plerum, Tu-
ne forte suspiceris iegendum exci- ric. Guelf. 7ttt~etum plerumque,
tN'ttt'om, !X, 3, tO, ubi schema Ftor. cum Atm. Voss. 2, Goth. Jens.
quoddam Horatianum duabus com- et edd. postt. ante Ald. ace. Bad.
munibus loquendi formis ~.tcttatttf! Impetus Ald. Basil. Impetus
dicitur. posse pl., reliqui. Manu exaratorum
i{. Omtttcntht!. Turic. Dorent., qui quidem diserte memorantuT
omittendos. Turic. Ftor. Guelferb., Codicum scriptura a Badio expli-
Ont. a phnAtt! ertt~tforxm, cum catur subaudiendo verbo lacère
A)m. Mira varietas. An fuit in pri- qnahs tamen omissio non sapit
mo horum omnium antographo Nostri stitum Aldina manifesta
ctiam pM;nr<? Sed hoc dispticeret. est correctionis, ut im~ehM sit ge
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, to. 55i
et petitas vel paulo ticentius voluptates; commoven-
dos enim esse ducendosque animos imperitorum at
quod libris 3 dedicatur 4, et in exemplum editur, ter-
sum ac Mmatum et ad legem ac regutam compositum
esse oportere; quia veniat in manus doctorum, etju-
dicesartishabeat artiSces. Quin illi subtiles, ut~simi- 5i
nitivus subaudiaturque esse: male 3. Libris dedicatur. Fateor mihi
profecto sed hinc apparet recen- non liquere de hac formula: in qua
tiorem scripturam, uti nunc qui- vel hoc ambigo, dativumne an abla-
dem est, non esse e Codice: nam tivum iïïud libris accipiam. Sed ne-
verbum'posse undeunde acceptum que scriptura certa est. Malim sat-
tnsertumfuitinscripturamA)dinam tem in libris; sicut t<t templo si-
ita ut tmpetus fieret pluralis. Resti- gnum, ve) tabula dedicatur.
tuendus itaque erat utique singu- 4. Libris dedicatur, etc. Ad quis
laris, et sic ambigi poterat, quod libris dedicator in exemplum edan-
verbum et ubi inserendum esset. tur et tersum, Turic. Ad quis <. de-
Nam Spaldingius,in sua Campani dicatorum et t. e. edautur et t.,
collatione illud posse non diserte' Flor. Ad quis libros dedicatorum i.
posuit, sed posito verbo impetum e. def/antur.et t., Guetf. Reliqui
de omissione verbi posse ni) mo- nostram, nisi quod pro editur Jens.
nuit. Sed confidendum censui ejus fe<M<tu), cum postt. ante Ald. Et
~e-
diligentix, qualem toties cognovi. Mourant, Goth. (tac. Gesn.).
Non igitur e Gallandii, ut forsitan nient, Flor. Judicis artis C~MP.Jtt-
suspiceris, conjectura, sed ex li- dicis artes, Goth. Judices artes,
bris derivatum mihi qùidem hoc Jens. et postt. ante Atd.
verbum videtur. Nostri Codd., i 5.t7f!tmt/M<!cmM/tos~wsuaM-
~<tM impetum plerumque, omisse runt. Haec est constans manu exa-
posse. CAMP. eamdem prœbet le- ratorum omnium scriptura (nisi
etionem, omisso pariter posse. But- quod Goth., tac. Gesn., et alii for-
tmannus igitur Spaldingii schedas tasse, vide Burm., et), quam ser-
non satis perspexit, aut Spalding. varuntCAMP. et Ald. Reliqui omnes
Campani omissionem notare ne- prseunte Jens. dant multi, e con-
glexit. ED. jectura, ut apparet, quœ tamen sa-
t. Petitas vel paulo. CAMP., vel tisfacere non potest. Ego sanius
petitas paulo. Guelf., voluptatis. nihil extundo illa Burmanni emen-
Ducendosque. Libri omnes, datione Qut't illi subtiles ( ut sibi
<~oce)t</<M~Me, praeter Voss. 2, qui ac multis per!tta~e)'t<f') magistri.
~Men~cs~ue. Nostrum e conj. Bur- tradideruilt,' qua* aliquanto etiam
manni, quas satis firmatur re ipsa, probabilior fit Gesneriano addita-
ut vix opus sit exemplo infra mento sibimet. Tamën latinitatem
et quœ attulit Barm. ad Ov. Met. hujus locutionis "subtiiis (ut sibi
XI, 2. -Nostri Codd., JocendfM- persuasit ) magister pro eo quod
~ue. En. planius esset o ut sibi videtur x pra*-
552j, M. FABII QUINTILIANI
les ac muhos persuaserunt magistr!, ~x~t-y~ dt-
cendo, ~Mp~ scribendo esse aptius', tïâdtderunt.
Mihi unum atque idem videtur bene dicere, ac bene
scribere; neque aliud esse oratio scripta, quam monu-
mentum actionis habitae. Itaque nuHas~ non, ut opi-
nor, débet habere virtutes dico5, non vitia nam im-
stare non ausim. Rem' integram Quintil. uriam eamdemque esse po-
itaque relinquu. nens et scriptam et actam, hinc in-
t. n~at~f~A. <f6~M))~u&. Vide fert, in scripta omnia esse debere,
ad)ib.V,eap.n,§.2. qua: vicerint ipsa actionè. Nam si
2. ~Mea~tttt!. Scripti et editi om- yicerunt, virtutes iUae erant, neque
nes ante Obr., esse altius, nisi quod iis carere.dehet scripta in exem-
Jens. solus prœclare esse a tuis. Re- plum oratio. Addit autem, se probe
cepta, qua certius nihil, in Leid. scire imperitis vitia quoque placere
primum protata est cum sigta Dan. aliquando ipsisque itaque vitiis
(vide 38)~trib]igihes pro gra'cis vincere interdum oratorem. Tamen
afferre nit attinet. ~c idem, Goth. ideo.non hoc se dicere, vitia quo-
jE'<!)<-nc,Guc)f. que inserenda esse illi actionis mo-
3. /<a~tte. n~)tno)'. Itaque non numento. Cujus rei causam mox
t//as tnoJo ut o/)tnor, Turic. Flor. reddit. HBC itaque, qua* exposui,
(nisi quod hic opinior) Gue!f. CAMP. oninia contineri puto his verbis
tn Exc. Santen. <t0)tt~a!)tantum Itaque (oratio scripta) nullas non,
notatum est. non t7/as ne d. o., ut opinor, débet habere virtutes
Alm. 7. non tillas non M. o., Vat). <<virtutes dico, non vitia nam im-
7. nullas non o., Voss. 2. Quum peritis placere aliquando que vi-
satis certa sit prima haec sentent!~ tiosa sunt, scio. In qua sermo-
pars, servavi vu)gatam, ex qua fa- nis forma nam causam reddit, cur
GH)imenata est illa quœ est in Tu- de vitiis vel cngttari hic a quoquam
ric. confusione compendiorum no possit. Nibitominns antem vcniam
et mô, et coafitione vocum !t t//a.<. daturus atiquibus etiam vitiis ejns-
–PouI.VaU. lib. RR. 8,9 habent modi vutuntariis, et in hoc discri-
vuigatam.-RR. )o, t), i. non men atiquod tamen inter scriptam
if~os ?nodo, u. o. En. 1 orationem et habitam ponens, illo
.4. J<n~tte nt<N! non. non vitia. quasi per pudorem circuituutitur,
Lnpedita haec utique oratio et, ut quemeontmcnt~. 5~-55.
videtur, corrupta (vide not. super). 5. ~trfufM dico, )to" vitia; sic
Omnem autem ratiocinationis se- scripti et editi omnes (parum dili-
riem reputanti hoc verisimini- gente in Cothan. et Jens. Gesnero)
mum mihi videbatur, geminandam ante invecturn illud quo recentto-
esse vocem virtutes. Quippe quum res pra:feruiit, quodquc ex edit.
subtiles illi abesse quidam votùe- Rob. Steph. t5~2, primum affert
~ntexorationcscrtpta,qua3ta- Gibsonus ffrfttte~. Non f~co xt'f~n'
men probarent in ipsa actione vitia, Sponte autem pâte) iUud escc.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, 10. 553
sci&. Quo 52
peritis ptacere aliquando quaevidosasunt',
different ipitur~? Quod si rnihi des consilium 4 judi-
cum sapientum, perquam multa recidam ex orationi-
bus non Ciceronis modo, sed etiam ejus, qui est stri-
ctiormulto, Demosthenis neque enim affectus omnino
movendi erunt, nec aures delectatione mulcendae
quum etiam proœmia supervacua esse apud tates Aris-
toteies~ existimet non enim trahentur his itii sapientes
propne et signincanter rem 7 indicare, ~probationes
colligere, satis est. Quum vero9 judex detur aut popu- 53
ex mero corrigentis arbitrio. Se- Prohemio ![tperu<:CM< CAMP.Pro-
cundum quod hascessetmensQuin- osnttttm ~u~er~acuttm, Jens. cum
ti)iani:"Oratioseripta,qu.Bea- pbsterr. ante Bad. ~;M<ote/e! esse
"dem est ac habita, ob id ipsum ex., Guelf. llis illis absentes, Gue)f.
vitiis plane immunis esse non po- cum Alm. H. illi a~emfc);, e Flor.
« test quum ad imperitos directa lis i. s., Goth. Jens. (tac. Gesn.).
f esse potuerit, quibus ptacent ali- 6. ~rM(o<e~.Vi(le IV, t, 72.
quando vitiosa quoque. Atqui 7))dt<:afe. Florént. Gup!fcrb.,
diserte vetat Quint. 55, ta)ia re- t'n~f~nare.
linquere in oratione scripta, ne 8. Frobattonet.Turicens. Florent.
f videantur propositi esse non G"e!ferbyt., Mro&af/o~ Rcliqui,
temporis. a Afiter igitur difncut- probatione. Sed quamvis in pro-
tas antiaum scriptural, quam ideo batione formam fere tnda~andt et,
retlaxt, solvi débet. Nostri Co- coUigendi sequimur, tamen proba-
dicesreceptafn.En. tione rem non co/imM.<, sed per-
t. ~u))t. Turic. F)or., st))t. spicuam a)iis reddimus; vide tf,
2. /~thtr. Guelf., eryo." ar), 5; X, i, 84~ Sed co~t~oe pro-
3. Quo~, etc. Qui si mihi, CAMP. &N(tonc! idem est quod V, y, t8
Si m., Goth.Voss. 2. Aft<e!'t'co)'(fe$ Sparsa co~igere argumenta, quo-
a rum congregatione factnm con-
pro mihi des Flor. suaviter. Judi-
CtuntM~te)!<)Uttt,Turicens.Ftor. « viucimus.
Guelf. ~.mptenhttm, CtMp. ~t«/ g. /~ero judex. Turic. Flor., vero
c<unt s., Jens. (tacenteGesnero). a/ttf/fjc~ cum Alm, Alia natnm
Recitem, Gnelf. ex nt (vide §.44) videturque varie-
Co"x'7tfttK. M~tenitfM. Vide tas aliqua hic olim,fuisse pro judex.
H, )7, 28; IH, 8, 2; IV, 1, 1. 2 Decur, Flor. ~«t eAOHp/o, Turic.
5. Qui est .ttrtetj'o)'. Turic. Ftor., Ftor. Guelf. cum Ajfiœ). ~'enttam,
quis est ~citor. CAMP., ~ctt'or, Turic. QufB tn<e)if/<n:u!, Jens. eum
etiam et Jens. (tac. Gesn.) corre- atiquot posterr. Crcdtmu!, Goth.
ctum jam'iu Tarvis. ~)Mos<Ae;te:, Vo~s. x, Jens. et editt. ante Basi!
CAMp.jPro~ent;'a* ~tt~er~actt<B,F)or. ace. Stoer. et ati~uot apud Burm.
 554 M. FABII QUINTILIANI
lus, aut ex populo, laturique sententiam indocti sae-
pius, atque interim rustici, omnia, quse ad obtmendum
quod intendimus prodesse credemus, adhibenda sunt;
dicimus promenda, et quum scribi-
eaque etquum
54 mus 3, ut doceamus. quomodo dici oporteat. An De-
most/tenes 4 male sic egisset ut scripsit, aut Cicero? aut
eosprœstàntissimos oratores alio quam~scriptiscognos-
cimus ? Melius egerunt igitur, an pejus nam si pejus,
sic potius oportuit dici, ut scnpserunt; si melius, sic
55 oportuit scribi, ut dixerunt. Quid ergo? Semper sic
aget orator, ut scribet~? Si licebit, semper. Quod si im-
pediant brevitate tempora a judice data, multum ex
eo quod potuit dici, recidetur; editio habebit omnia:'

t..Ea~tteef;sicA)d.7?<t'/tMB<'t, .D<'m<Mt/tC)tentm. s. <<M< Cicero-

Jens. cum posterr. antc A!d. ~~o~e
cttam, reliqui, mendomanifestu.
–NostriCodd., ea~tteettam, exc.
Peut. qui eaque et. En.
2.J)tctmu~;sicotnne.setS(;ripti
et edd. ante Leid. exc. Basi). qui
<<tcemtt! cum reliquis.-Nostri di-
cimus. En.
3. Scribimus; sic Turic. Florent.
Gue)f. Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum
Voss. 2 et edd. inde a Jens. ante
Leid. ace. Gibs. Obr. ~crt&etnm,
retiqui. –Nostri xcrtttmtt~. En.
Demosthenes male sic e~M-
set ut s. a. Cicero; sic Lugd. i538
(male enim apud Gesn. bis Imnres-
sum f528) Ohr. Gesn. Bip. et ita
plane Turic. F)or. nisi quod e~tMe
uterque. A. 7). m. s. e. vel scripsit
atttCtcer<'Hem,Voss.2,Goth.nisi
quod ex hoc Cesn. (tacene ille qui-
dem de voce vel) pro male affert
vellem, non obloquente in colla-
tione Codicis Spatd. ~)t Demosthe-
tiettt male. Ctcerofm, CAMP. An
M<'m,Gne)f.Exc.Santen.~t~e-
mo~t/tenem malle sit egisse. Cice-
ronem, Jens. et (sed correcto sic
pro sit) posterr. ante Ald. An De-
mosthenem ntanent sic e~Mïe. Ct-
c~roncnt,Va)l. Atd. et reliqui me!
omnes:f]ea!iisviJeGesn.
5. Alio quam. Dant alia ~ua,
Turicens. Flor. C.taïp. Alia ~uam,
Guèlf. Exe. Sant. Jens. (tac.Gesn.)
et posterr. ante Gryph. exc. Ald.
CAMP.Si
jEoerunhtr igitur, Florent.
ante pejus omittit Guelferb. PotuM
ante alterum quoque oportuit iti-
seruntTuric.Ftor.
6. ~en'&et; StcTuric. Ftor.C~MP.
cum Goth. probante Gesn. Scribe-
ret, Guelf. ~cn&tt, retiqui. Semper
S. t~ufE
ntt<B pediant, Turic. Flor.
Flor. Reci-
tmr)., Guelf. ~c~Mth'ce,
Jerunt, Turic. Florent. Guetf. Exc.
Sant. CAM)'.et edd. ante Bad. cum
ipso Ald. Sed hic modo m;t<tumf/u~
ut verbnm pendeat ab illo tem~o-
ra male.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, !o. 555
quae autem secundum naturam judicantium dicta
sunt, non ita posteris tradentur, ne videantur propo-
siti fuisse, non temporis. Nam id quoque p!urlmum 5G
refert, quomodo audirejudex~ velit; atque ejus4 vul-
tus ssepe ipse rector est dicentls, ut 5 Cicero ~prsecipit:
ideoque instandum iis, quae placere intellexeris, resi-
liendum ab iis, quas non recipientur. Sermo ipse, qui
facile judicem doceat, optandus 7': nec id mirum sit i
quum etiam testium personis aliqua mutentur. Pru- 57
denter enim, qui quum interrogassetrusticum ~testem,
t. Quœ aMfem.Turic. Flor. Guelf. exemplum nemo tamen cum mera,
Exc. Santen. CAMP.,~u<eJ<!nt, cum qualem esse pnto, conjectura Obr.
A!m. Dici sunt, Turic. Flor. aptandus mntaverit pra'serttm
2. Pro~ontt.VMeXt, t,~2. quum haec etiam insolita sit stru-
3. ~tt~trpyuf/c~ sic scripti om- ctura aptare sermonem, qui do-
nes et CAMP.Jens. J. aud.; reliqui. « ceat.nn
~e/tft<, Turie. Flor. 8.ye!tem.f<€<ra~-t<.Turic.F)or.,
4. Ejus. rector est </tce'ttM, sic Testem ad amphinionem ne~attt et
Obr. usus haud dubie talibus in detraxit, et sic Gue)ferb. nisi quod
Cod. Arg. vestigiis quatia sunt in am~/ttotts dat. T. ad aTn~Aun'onem
nostris hsee jus vultus, Flor.; iis gantem d., C~MP. T. ad ~m~fno-
v., Turic. Guelf.; rectos est docen- mem negant et ~etraxMset, Gothan.
teï,.Turic. Ffor.; ei vultus. rectus (err. Gesn.) Voss. 2. T. at Amphion
e. d., reliqui. Pou). Val). )ib. RR. nMaf et detraxit, Jens. T. an Am-
8,9, ei. rectus est dicentis. Pro ei ~/tt0tta: nosset negat et detraxit,
RR. 7, n his, et R. !o iis, Eo. Tarv. Locat. Ver]. Nostram Atdus
5. Cicero ~r<pcu3tf. Locum non- primus dedit, secutique cœteri om-
dum quisquam indicavit. nes, nisi qnod inde a Rasil. pra:tu-
6. ~'rfEC);?!t.Omittit Flor. Pr<Bce- lerunt formam ~m~'Atona, non be-
pit, Tarv. Locat. Ven. et alii apud ne, ut observât Badins (an in edit..
Burm. Instandum his, Turic. CtMP. 15 ig ? vide Burm.), quum res acta
Jens. (tacente~Gesn.) Basil. Resilen- sit in foro romano. Necessarium
dum, Jens. ~e st/entmnt, Flor. Ire i)tuda)t. nosset e MS. quidem non-
dum allat-um est: sed in Tarv. nnHa
(Turie. tr<B)st~en(tttm, Turic. Guelf.
cum Atm. ~& AM~Turicens. CAMP. conjectura; suspicio.Verba negante
Basil. eo an sint ex A!di emendatione,
y. Optandus. Hoc est, etigen- nescio. Diseris, esse eadem in At-
dus et studiose consectandus. mel. qtmm ex hoc apud Burmann.
Gesnerus. Vide eumdem in Thes. nil notatum sit nisi verbi nosset Je-
Hoc quamvis in tali quidem sen- fectus.–Pouf. Va)). )ib. (hic a sec.
tcntia rarum ejus signincntionis m.), a'). oo.Mef.Be)). onittunt. En.
 556 M. FABII QUINTILIANI
<M ~mpA:oneM' nosset, negante eo, detraxitaspiratio-
nem~, breviavitque secundam 'ejus nominis syllabam,
et ille eum sic optime norat. Hujusmodt casus ef6-
ciunt., ut aliquando dicatur aliter quam scilbitur,
quum dicere,.quomodo scribendum est, non licet.
S8 Altera est divisio, quae in tres 3 partes et ipsa 4discedit,
qua discerni posse etiam recte dicendi genera inter se
videntur: :namque unum' ~6<:7e, quod~ ~°'vocant;
alterum grande atque ro6m<um, quod ~aofS consti-
tuunt?; tertium alii medium ex duobus, alii /?oW(/t<??t
59 (namque id K-~pM appellant) addiderupt. Quorum
tamen ea fere ratio est, ut primum docendi, 9secun-
t. ~m~/ttonent. Bnrmannus ob- bula, difficilia tamen illa conjectu.
servat, hoc nomine Amphionis Nam ~6~'rot, quod Capperon. pro-
multos in lapidibus occnrrere inter ponit,.de subtiii maxime quidem
libertinos przecipue et vilioris sor- estproprinm,iicdnimiumrecedit
tis homines. a)ibrorumscr[ptura;utfo)'tasse
2. ~rn<tf)n<'m, etc. Spiratione Yeriussit~Toy,YideDionys.Hat-
tt'eMtf!;<t~u<'(Turic.Guc)f.Vos5.2, deDemosth.p.(Sy)b.)t84,)8: =
~t«!Goth.,Qtft~Mc),Turic.F)or. TnV~tTt)fXft~o'~VMVtp~C'(V.
Guetf.CAMp.cumGothan.Voss.2. Discedit. Tune. Flor. Guelf.
Secundum, Fior. Secunda est e. n. CAMP., descendit, cum Goth. Voss.
sillaba, CAMP. Quam !cn&atttr, et 2. -Nostri Codd;, </e.!Mnt/tt, exc.
mox scribendum sit, CAMp.Non li-
PouL,</Ut~~Cef/tf.ED.
cet omittit Guelf. 5. Quod. uoeatit. Quorum loco,
3. /t: tres partes et ipsa. Respicit quod no't vocant, Turicens. Flor,
16, t8. Eamdem autem di\isio- Guelf. Quod 'tot ~otot voc., Tarv.
nem in ctJpot,
!<pm "é"ov )mbcs
habcs
â8pôv, <~<o<,
¡"tvo'v, ~t~ov Locat.Ven. I~t~solum estjam in
apud GeHiumVU, t~. Ex a)iis alias P.
C.4MP.
generum dicendi, sive ~~<t)tT)!~v 6.ÇMOf<ft~otCOn!t)'fttM)tt;Stc
divisiones profert Capperonnerius. CAMP.Q..a<< pOtttM ~«))tt<*rc., Tur.
In his est etiam ~ort<<!t)?tapud Ma- Flor. Guelf. Q. c. ft<fj:o<,reliqui.
crob.V, t &v9t]~ovapud Proclum 7. Cb)t!tttttM)it.VideJX,54.
in Chrestom. (Phot. Cod. a3c)), cui 8. 7~ f!~e//anf. Quorum loco,
adde auctorem Vit. Hom. apud Ga- /~an<B/Mentnt a~<Turic. Flor.
leum p. 3)3. Genuina itaque sunt Gue)f. (hic ane~a'ttim). I. ~vsa'tth))'
haut dubie gra~ca in uostfo con- a., CAMP.Av9t)~ov, in Tarv. primuna
textu. Sed c Codieurn vestigiis ap- comparet-tnGothan.ejustocoIa.-
paret 'rm/<~«! et 'rm ~J~m addita cuna.
fuisse per )!' cognataquœdam voca- Q. ~'ecun~un'. movendi. Turicens.
 !o: 1
INSTITUTIONtSORAT.LIB.XÏI, 55~
dummouenc~t, tertium illud utrocunque nomine de-
/ec/a~6~ sive aliud 1 interconciliandi praestare videatur
officium in docendo autem acttmen, ni concHiando
lenitas, m movendo yraftfa~ videatur: itaque iHo
subtili praecipue ratio narrandi probandique 6 consi-

Flor., sec. amovendi. Guelf. CAMP.,
ï.a~mo'tendt.Turie.Ftor.Guetf.,
~/Ut~esttt<trocun)~uc.Verbumest
habet CAMP.quoque. ~Metur offi-
cium, Jens. quod mendum hinc
omnes, prêter Badii, editiones in-
sedit ante Gesn.
Sive aliud interconciliandi.
Hoc verbnm, quod nusquam pras-
terea occurrit, Gesnero eo tantum
tutum videbatur, quod bis hic po-
situm esset, lectum nimirum ]tuc-
usque altero etiam post aliquot
verba loco. Nunc itaque, ubi ope
optimorumCodicum manifestorum-
que in caeteris vest!p;iorum ab altera
tamen sede deturbatum est, inté-
gra de eo redit qu.estio. Jam quum
Quint., qui supra etiam )II, 5, to,
(rta:posuit,<~tt<?~ra'stareJet(?at
orator, U<</OCM~moveat, delectet,
postea YI,. t, 6, eamdem divisio-
nemmemorarithisverbis,~tttd
conciliando, </ocent/o, movendo ju-
dici conveniat: quis credat eum hic
potissimum insolito illo et sesqui-
pedali verbo usum, cujus ne ratio
qùidem constat? Nam utterconct-
liare quid esse potest, nisi alios
conciliare inter se? Quantifia au-
tem bsec pars operis oratorii? Sen-
serunt ba:c alii etiam, et quum vox
quoque aliud otiosa videretur.Heu-
mannus proposuit auditores cottct-
~tare; qua; tamen ingeniosa alias
conjectura eo maximo incommodo
premitur, quod non appar&t, cur
huic potissimum verbo praemissum
sit quod eodem jure ad tria etiam.
cœtera pertinet. Equidem servem
illud aliud, quo diversum ejusdem
generis officium indicatur: et, ne
nihil contulerim, criticorum judi-
cio submitto hoc ~e/ccfa))</t, sive.
aliud item coHCt/taH~t. o/~CtUM.
2. 7tt conct/t'ant/o; sic Turicens.
Flor. cum Alm. Basi). fttterconct-
liando, Guelf. cum Guth. Jens. et
edd. posterr. ante Bad. /)tterconct-
liandi, C.tMp. Tt tn<e)'co))ct/Mnf/o~
reliqui, ex Badii autVaiia; corre-
ctione.-Nostri Codd., !)ttp)CO)tct-
liando, omisso t't, exc. Vall. lib.
(a sec. manu) et R. 3, qui in cott-
ciliarido. En,
3. ~o~~Hf/o. C~Mp., monendo.
4. Gravitas. Omittunt scrtpti et
mei et Burmanni omnes cumCAMp.
Sed habet jam Jens. qui e Codice
hausisse putandus est, donec aut
verius, aut commodius aliud ver-
bum inveniatur. Quod fortasse fue-
rit vis, subjecto verbo etiam alio
in !oeum illius videatùr, quod non
ob ingratam solum repetitionem
(quam non semper curat Noster)
sed ob ipsius inertiam plane non
ferendum videbatur Spafdingio
quoque. In Guelf. est mouett~o mo-.
veatur. Omittunt quoque ~raM-
tas nostri, exc. Poul. En.
5. ~rraoWt. Turie. Flor. Guelf.,
tfanatt~' ~uœ cons. Totum hoc pro-
6a;M/t~ue omittere uarratur Aim.
6. Con~'sfet; sic Tur. F)or. Guelf.
(a pr. manu) Gqth. Jens. (tacente
 558 M. FABII QUINTILIANI
stet; sed quod etiam detractis caeteris virtutibus, suo
60 genere Medius hic modus 4 et translationi-
plenum
bus creb~ior et ngm is erit jucundior, egressionibus
amœnus~, composicionè aptus~, sententiis dulcis, lenior
tamen7, utamnis~ lucidus quidam etvirentibus utrin-
61 que silvis inumbratus. At ille, qui saxa devolvat et
pontem 9 indignelur10 et ripas sibi faciat, multus et tor-

Gesn.) cum Atm.Voss. 2, et editt. 6.~)fus.Jens.,(;a~)tu!,cum

ante Leid. Vide mox erit jucundior,
et feret cogetque. Sed <jfufEid etiam,
Turic. F[or. Guelf.
i. Sed guod. plenum. Recte
Gesner. ita haec interpretatur to-
tas et'am in hoc genere orationes,
pro materiae nimirum ratione,
n probabiles esse posse, etiamsi
u nihil
neque/?ort<&tm habeant ne-
que cratK/e. n
2. Plenum; sic Turicens. Flor.
Guelf. CAMP.cum Voss. 2, Goth. et
edd. ante Gryph. Plenum sit, reli-,
qui. To sit omittunt nostri. En.
3. ~~<U! ltic modus. Pronomen
hic respondet suo ille in praeecden-
tibus et subjectis: illo subtili.
medius Me. at ille qui saxa.
Medius hic modus. Quorum )o-
co, medius hic mef<ttts,Turie. Flor.
Guelferb. Jtfcf/tM/ttC, omissa tertia
voce, CAMP.cum Gotb. Voss. 2, et
edd. ante Rad. qui nostrum ex Va)).
~fe~tm his modus, Bip. ex nescio
cujus correctione, prava illa qui-
dem, altero, quo referatur his, in
hac quidem serie nondum posito.
-Eadem nostri, nisi quod nullus
hic in mutât. ED.
5. ~ota:nM. Turic. Flor. Jens.,
amœtttS, et posterr. ante Atd. per
se non maie, sed contra concinni-
tatem.–Nostri an!<cnt< exe. R. 7,
qui amfCtt' En.
posterr.anteA)d.
y. Tamen. quidam. Quorumto-
co, tamett nam mis et lucidis qui-
dem (Turic. ~ut~e) est ~iroth&u!,
Turicens. Flor. T. nam vis et qui
deest v., Guelf. T. et amnt! lucidus
quidam est et v., Jens. in qua seri-
ptura staiim Tarv. mutât ut amnt!, >
et meorum primus Gryph., 5~,
est omittit, quam nostram invenit
etiam in suis Merula, dantque Go-
than. ,certe et C~Mp. nisi quod hic
quidem; vide ly, tg Utrimque
sibi si verberatus, Flor. Sibi sin est
etiam in Guelf.
8. Ut amnis. Pungunt me diver-
sa; in optimis libris scriptura; vesti-
gia, maxime illud nam, cujus pri-
ma littera ex proximo tamen adh<B-
sit. Hinc non mutata serie verbo-
rum et nonnisi necessariis mutatio-
nibus fit, lenior tamen antnt't et
/uCt~M!<jfm~ame<t'!um&r<!tu.
ut ipse.hic dicendi moqus dicatur
amnis, sicut ft~t~t~Tt~)' longe mox
tertius ille, eamque locutionis au-
daciam mitiget adjectum quidam.
Vide)audataad<).ty.
g. Pontem t'nJt~netur.Verba sunt
VirgitiiVtn, ~28 Nimirum pras-
cepta hic simul sunt exempla, »
ut vere Gesner.
t o. 7n~tOKe<Mr.Tur. Flor. Guelf.,
indignatur. Flor., mf(MH(cm.Tur.~
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XIt, :uo ~9
rens judicem vel nitentem contra feret, cogetque ire
quatapit Hic orator et defunctos excitabit, ut ~pium
6'fccMM~:apud hune et patria3 ipsa exclamabit, ali-
quandoque4 Ciceronenz5 in oratione contra Catilinam
in senatu alloquetur. Hic ét~ amplincationibus extollet 6~
orationem et in superlationem? quoque erigetur:
Qua? C/ia?y& tam ~ora~Pet OceaKtM medius fidius
ipse. Nota sunt9 enim jam studiosis haec lumina: hic
deos ipsos in congressum 10 prope suum sermonemque
u patria aliquando ipsum, qui di-
cogitque ire quarts pite hic (nisi
quod <r<B,y?t<œ), Flor. Ripas sibi "cit,a)ioquetur.~Sedideoadje-
~actat. Novas videlicet, non eurans etum est hoc "in oratione contra
moles obstantcs. ~Cati)inam;nquoda)iasdixeris
t. Rapit. Omittit Guelferb. nimia esse scholion. Nunc perinde est ac
lacuna relicta. Defunctus, CAMP. si dixisset « in hoc genere patria
~jtC)<aft(,Turic. Flor. Exclamabit, aliquando Ciceronem in ipsius
Turicens. n Ciceronis oratione alloquetur.
~tuntCœcum.Videin, 8,5~. 6. Et. Mam, C.tttP. Et insuper
3.fafrta.('~c/a?)ta&tt.Cic.Cati). latiniorem OMOCuce~oeiM?'~ Turic.
)ib.I,c:tp.y. Flor. Et insuper latiniorem <?.ert-
4. ~<f~uanJo~Me Ciceronem; sic oet, Guelf. Et in superlationem o.
omnes et scripti (nisi quod Turic. eriget, Jens. etposterr. ante Bad.
Flor. Guelferb. ~MtBdiremptim) et Et vi superlationum e., CAMP.Et
editi, mei quidem, ante Gryph., vi superlationum eriget, retiqui.
t5~. Ab illo autem inde lectum Nostra est ipsa illa vetustiorum li-
est a/t~uon~Me ut apud Ciceronem, Lrorum cum necessaria e cœteris
nisi quod Obr. omtStt vocem apud. correctione. ln vulgata hucusque
Qua* omnia ut arbitrarias corre- putida certa erat sermonis variatio,
ctiones mento abjecit Gesn. anti- orationem amplificationibus ex-
quamque restttuit. ~/t~uan~o CtC. tf to!!et et vi superlationum eriget.
e solo Voss. 2. affertur.~ Mox allu- y.u~'er~attOnem.VidelX, 2,3.
quantur, Turie. Flor. ~~o~uatttr, 8. QttfE C/ta)ybdis. Oceanus.
Guelf. Exc. Sant.–Nostri Codd., 1 Cic. PHiI. l[,-2y, ubi vox ipse non
a/tq;<an~o~t<e. Mox alii H~o~uetur, legitur. ~o! enim Albani. Ha*c
alii n~/o~uatM)', alii a</o~Mttur. ED: etiam memoriter recitata ex Orat.
5. Ctcet'onem.n~o~ttetur.Catii. proMiI.Bi.
t, 11'.Mira tamen vidèri potest ratio 9. Sunt jam. Tur. F)or. Guetf.
hujus sermonis u apud hune ora- sunt enim etiam, cum Almel. ,Sunt
tôrem (univërse cogitatum) patria €tt<!m,CAMF.
Ciceroném alloque- !0. Prope. Gue)f., quoquc. Mox
atiquando
a tur quum mens scriptoris sit bis tto~ pro MO! CAMp.
 560
e
M. FABII QUINTILIANI
deducet: ~<Menim ~~an! tt<mt<~at~t<e ~<c:: vos, :n-
quàm, ~)aMoy't<nt o~'tttfe ar~ ~6tcrort«npopt< rontam
xoc!<eet 6E~ua/e~. Hic iram, hic misericordiam inspira-
bit hic dicet Te f~ et a~pe//aut(, 6t~/?e~ et per
omnes affectus tractarus~ hic itaque5 illue 6sequetur;
63 nec doceri desiderabit. Quare si ex tribus his generi

/n~tfattt. Turic. Ftor., tn~!t-

Guetf.CAMP.Goth.Jehs.(tacente
ravit. II. (sic, una littera) dicit, Gesn.) et editt. omnes ante Burm,
Turic. Hic </tC(t, Guelf. Got)t. (tac. uthujussuspicersphatmamerum
Gesa.). /VYcJt'cunt, Flor. Dicet hic, xe~uttur, quod Gesn. et Bip. repe-
CAMP;–Nostri Codd. alii hic dicet,
tierunt, Capper. non item. Nos <
alii hic dicit. En. tri scquetur. ED.
2. Hic dicet. doceri desiderabit. y. Doceri; sic omnes et scripti
Hacc quum nonnisi corrupta dare (nisi quodGoth. f/ecert, non~cce)'
potuerim, posui utsunt invetusïis- err. Gesn.) et editi, quos equidem
simis, aliquot emendandi conati- viderim, prœter Burm. qui docere;
bus in not. super. allatis. Sed haec quod tamen sphalma typoj;rapht
etiam Tè M;d(t.y7emf, qua* neque non est, qùum doceri tan~quatn,
apud Ciceronem neque alibi hucus- v. t. appictum sit. Haec omnia quum
que inventa sunt, suspicione apud manifesto sint corrupta, Obr. ita
me quidem non carent: neque for- intextusuop05uit:e(~eromnM
tasse errem, si e Turicensi scriptu- affectus att~ttor huc atque illuc xc-
ra unica littera in simillimam mu- ouc~Mrj ptcc doceri desiderabit, quod
tata hsec effecerim Te~ judex, illuiii dedisse e conjectura vel sola
pellavit ~</?e~'t. Quae ad miserum vox auditor et neglectum tractandi.
atiqupm et a potentioribus oppres- verbum prodit. Burm. itaque con-
sum cUentetn relata, scriptor ipse jiciebat et ita per omnes affectus
ita finxerit. <ractotux;uf/ejc Auc t//ttC)!~ucttf),
3. Te t;M/tt et n/)~e//a;'tt et/?e~t<;
)tf'c<<.t/.inqua)ocleonstitutione
sic CAMP. Te judet a. e. Tnric.
certe illud tractatus'nunc ab opti-
Te videt a. e..f., FIor. cnm Goth. mo Codice confirmatur. Utriusque!
Voss. 2. Te MWtta. e. autem conjectura: virtutes ita for-
Guelferb.
Bad. T. v. et/e.ftt et app., re)iqui tasse commodissime conjunxeris
praceunte Jens. et per OtMnesaffectus tractatus'iu-
Tractatus; sic Turic. Tracta- dex /!uc atfjfue t'Muc sequetur ;t. d. d.
fur, reliqui. ut'sola vox judex exciderit in ve-
5. ~Ttc itaque; sic Turie. Flor. tusta seriptura et verba huc at~ue'
Cuetf.Voss. 2, Gothan. Jens. (tac. leviter sint corrupta; quam postre-
Gesn.) et posteriorr. ante Gryph. mam emendationis partem certissi-
i5~. j~t'HC i., retiqui, pra;ennte mam judico de oblitterato verb!~
jam CAMp. Nostri Codices, hic. !~ttct[t)' subjecto aliorum judicia~
ùn~ue. En. provocans. Adde et notam supe-
6. ~'e~ttetuf; sic Turicens. Flor. riorem.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XM, o. 56i

Lus necessario sit' 1 eligendumunum quis dubitet hoc

ptseferre omnibus, et validissimum atioqui~, et maxi-
mis quibusque causis accommodatissimum ? Nam et 64
Homerus 3 brevemquidem cum ~ucun~et~e~ et pro-
priam, id enim 5 est non deerrarè fer&M, et carentem
.su~eruetcuts e/oguenttOtm Menelao dedit quae sunt
virtutes generis. illius primi; et e-coreNestonsdixit
c/M/c/oremme//e pro/~ere sermonem, qua cérte delecta-
tione nihil 6ngl majus potest sed 8 sunimam aggres-

i. Sit eligendum. Goth., elig. sit mate (confusis tantum compendiis

(tac. Gesn.). Qui <ht& Turin. Flor. eu et ott) Ptiitander, quem sequitur
TTunc pr<B~ Guelf. Goth. Voss. 2, Basil. 1 fecit amoris jucitnditatem.
et edd. ante Gryph. -Nostri Codi- Reliquiutramquevocem conjunxe-
ces hune ~r<c/erre. ED. runt eu??! <ï7H?nt;ucu~tt/t~ quod
2. ~Ho~ut. Turie. Flor. Guelf., patienter hucusque tuterunt viri
aliqui. CAMP., aliquo. Jens., alio- docti.–NostriCodices, alii cum
quin, et posteriorr. ante Bat). Ex ~ueMHtfttate, alii animi jucundita-
maximis, Turic: Quibus, abjecto tem. Eo.
que, Turic. Flor. Guetf. 5 Id enim. CAMP., nom enim.
3. Ilomerus. Decantata haec de 6. Deerrare; sic Cod. Palat. teste
tribus dicendi generibus in tribus &ebh. in Crepund. 3, t8. Derrare,
Homericis regibus. Vide Gell. VII, Turic.'FIor. cum Almelov. Errare,
)~, Clark. et Heyn. ad i)iad. 2t33 reliqui.
seqq. Placet autem versus Homeri- y. Et.OmittuntJens.(tac.Gesn.)
cos hic ponere, ut cum nostri scri- et post. ante Bad. Dulciore. ser-
ptorisverbIscomparentur:"HTot~fv mone, Flor. Qua cent, id. J7aoM,
Met~~OC 6!TtT~O~<t<)*)!V
ft~O~~it.n~~ Guelferb.
JM6V,it\M~t~a'C) Ë~'6~OL''S!-OÂt/- S. Sed. junxit. Sed summa re-
ML'9oc Ot/ ~~u~oi-oM''Mc.Et de Ulys- gressus est t'?!tf<t7~ facundiam et
se, V. 22 <: 'A\Â' Mt tfti ~tt T<jMt- ma~tt. illi vicisset, Turicens. Flor.
~<t~V tK <7Ttt6~0C ~f~Ket~eTT~ftVtp~JE~- Guetf. (nisi quod hic inutile). Et
o'ty eOtXOTet ~~ë~tH~'V O~K &V6~'6JT ita Goth. etiam (non satis accurate
'OJt/~R T''t'«!t ~oTo: a'o:. Et de referente.Gesn.),-nisi quod habet
Nestore Hiad. a, 2/}Q Toû xct! <t!ro m Ulyze, et ne ex Spaldin~iiqui-
~t~aoy ~6EV~~J'M.
/<!S~tTÛC
'T'~ù)'i7~H: demnotatisappareat, anutetiam
4. C'MMtucHK~~te, sic Gothan. post est ibi insertum sit, quod ta-
CAMP.(nisi quod in hoc eum) cum men credere me facit Voss. 2 (vide
Alm. Voss. 2. Cum jocunditatem, mox) et monstra hase Jeusoniana:
Turie. Flor. -<ntmt ;ocu~~<atenï,. !e~Ht)tt)tare~rcMtMef;!e(ut;)t
Guelf. et sic (sed per tt) Tarvis. et Ulixe fàc. et tna~m. illi yuuxt'sset.
posterr. ante Basil. ex quo sphal- Sed CAMP.ita sed ad summam re-
4. 36
 56~ M. FABII QUINTILIANI
sus in Ulixe facundiam, ma'</n:<u<nem' illi junxit; 2cui
orationem nivibus hibernis, et copia verborum, atque
R5 impetu 3 parem tribmt: cum hoc igitur nemo mor~a-
/;ttm cottenc/e~; Aunc~!<tt/eKm/!o~nn6~n<t<e&unft<r.
Hanevim etceientatem in Pericle 6 miratur Eupolis,
hanc fu lminibus Aristophanes comparât; haee est 7 vere
66 dicendi facettas. Sed neque bis tribus, quasi formis

t/rC~U)' est ~t Ulixe ?7~ similibus et copia, Turicens. FJo).

illi vicisse. Recepta autem inde a
Hadio erat haec sed xumtMam n~-
gressus, ut t)t Ulysse facundiam,
t)M~)t.t/~t~ut!Xt<, quam quumin
Vaff. et AfJ. esse dicit Badius, in
posteriori quidem eatenus errât, r
quod ibi non ut tegitur, sed est,
Stirvato mox et ante )nao)t. Ex Alm.
nihil refertur nisi t):tttt/c (pro ut Ut
Ulixe) et~tteiMet, ut, nisi indili-
~eritissitt)us fuerit Almelovenus
in c~teris Codex credendus sit re-
ceptam dare. Sed e Voss. 2, quum
tmie tantum proferat Burmann. sed
).um'na re~t'eMU!est ut m Ul. (sic),
vix rnihi persuadeo lu reliquis hune
a Goth. recederé. Sat bonis tamen
auctoribus nititur recepta, et facile
potuit in Hlam vetustorum scriptu-
ram corrumpi; ut statim verbum
iunxit in Codd. multum simile est
uicisset. Quare quum sensus etiam
reeeptfc sit aeeommodatissimus rei,
ut veram, certe verse proximam
e.tm servavi, ejeeto unico ut, quod
alienissimum eràt, quum prœter
Ulyssem nemo tali laude apud Ho-
.inerum mactetur.-De hisce-nihil
novi affet unt nostri. Eo.
i. Afaotttu~tnem illi junxit. Pro-
nomen non respicit delectationem,
ut videbatur Heynio 1. 1. sedfacun-
<am,ctjM6')'ft\)tf.
t. Cui. et copia. Cum ot'afiOnt
Guelf. Cum ora(t'onestmt/t)t[m&tM
ctc.~CAMp.Ctt~or~t~o~tn./t.e.c.~
Goth.QuisUentur,A!m.etVoss.2,
receptactavereputandisunt.–Et
co~<a.a<~ue.SeriusButtm.inpra'P.
observavit, aut voeulam et abji-
ciendam, aut pro atque iterum s<;)i-
bendum esse et; nisi altius latet
corruptela cujus index est diversa a
etiamscripturainHbrisvetustis.ED.
3. 7mpe<M. CAMp., impetum, ED.
JVMHc. intuebuntur. Locus
Homer. ex Odyss. 9, iCg-t~, ubi
ipse Utysses de homine facundo
ha*c, 'E~o~Mtvot<f' <t\ft aMu 96M Me
eiooÇômom.ED.
5. 7n<Me&ut:<Mr.Flor., t'nfMe&NH-r
<[tr.M.?untt)t;tMS.
6. 7n ~en'c~. Vide adII, 6,19
etX,<,82.
7. fere; sic Turie. Flor. Guelf.
ÛAMr. cum Alrn. (qui u. supra po-
sito e) Goth. Jens. et edd. ante Bad.
Reliqui vera. Sed illud fortius ne-
que metuendum ne vere dicendi
jungatur nam vere dicere, non
adjecto vel iutellecto, duid dicatur,
in usu esse non credo, sed Mrun:
sive vera dicere; ut in a~biguitati~
vitium vulgata potius cadat. -Nos-
tri Codd., vere, excepto Poul., qui
UCM.ED.
8. Sed. Om. CAMP.lis, Jens. (tac.
Gesn.)~0f/ue)t(t<c est, Ftor. /)tfef
-1 'mSTITUTIOMSOI:AT.LIB.xn,to. 563
inclusa eloquentia est nam ut inter gracile validum-
que tertium aliquid constitutum est, ita horum inter-
valla sunt, atqùe inter haec ipsa mixtum quiddam ex
duobus médium est eorum nam et subtili plenius ali- 67
quid atque subtilius et ueAement! remissius atque
vehementius invertitur; ut illud /ene aut ascendit ad
fortiora, aut ad tenuiora summittitur: ac sic 3 prope
innumerabiles species repenuutut quae utique aliquo
momento inter se differant; sicut quatuor ventos4 ge-
neraliter a totidem mundi cardinibus accepimus Hare,
quum interim 5 plurimi medii eorum varie etiam
se vallida sunt, Flor. Inter se valla hi)ominus priorem non e Codice,
s' Guelferb. Exc. Sant. cum Alm. sed ex alicujus memoriter laudantis
marg. Basil. Mira varietas, cujus- observationederivatamputo.–Toa a
rnodt nihil tamen ex Tune. reFertur. ante toht/c?n omittunt nostri. En.
Jt~e~tum est quorum 'tum, Turicens. 5. Interim. Hoc sensu hanc par-
Ftor. Guelf. et,,omisse nom, CAMP. ticulam habuimus IV, t, 64. De
cum Goth. Voss. 2. formuta ipsa quum ~/er~ ( pro
t. Tertium aliquid. Médium illud quum tamm) v. Bud. ad Pand. )ib.
et lene. XXII, 3, (de probatiunib.) lib.
2.Et. Ut, Turic. Guelferb. Exc. XXVIII. (Si arbiter), ubi locus al-
Saht. ~"Aerne~tt remissius omittere latus Ciceronis est pro Sull. V, 16;
refertur Florent. (mirum ni atque Gronov. ad Liv. IV, 5). Quod au-
etiam). Ascendet, Turicens. Flor. tem buie formufa' junximus indi-
Guelf. Aut tenniora, Turic. Flor. cativum ~<?/?)'eAcnf/u)ttut-, factum
Guelf. cum Goth. Voss. 2. Sumitur, auctoritate omnium )ibror!]m,nuum
Jens. (tacenteGesn.). conjunctivus editoribus tantum de-
3. Ac sic propc. Turicens., ac si beretur de grammatica sollicitis.
proHn<B. Flor. Jens., ac si p. (tac. Atqui editoris est non utique re-
Gesn.) et post. ante Bad. guiassequi, sed usum antiquorum
~'ttt0!~c?tera~<er. Jens., oe- Indagare, qui non semper illis as-
neruliter ventos, et edd. post. ante tringitur. Ita haud ran sunt loci,
Gesn. exc. Obr. Proximum autem ubi usus particuta* ~;tMtn causalis
a omittunt scripti omnes, et editt. delabitur in alterum temporafem
ante Ead. Camtt)t:&M, Flor. Pluri- nec apud poetis tantum, ut tïor. J.
mum, CAMP. Quum interim plures Od. 2Qextr. Qtt!$;t~e<, etc. ~uunt
st)it t)!fe)'medit, sic in lexicis v. In- tu coent~to! libros ~*aH<p<t. mu-,
to'tm, et~uidem, quantum reperi- tare loricis /&cn'Sj pollicitus melio-
re potui, irtRob. Stephani primum ra, (<;tK()'s sed apud Ciceronem
thesauro, locus hic citatur, nostra quoque, ut in loco quern C.S<'hnei-
tamen scriptura simul posita. Ni- dcr. mihi indicavit, ad Div. XV
3 G.
 564 M. FABII QUINTILIANI
regionum' ac ftuminum proprii, 3 deprehenduntur.
68 Eademque musicis ratio est, qui quum in 4 cithara
quinque constitueruut5 sonos 6, plurima deinde varie-
2, 3: Quam mihi facultatem ~uum
~ïe.cas!~e?'tt?utr,tamen.De-
<o,etc.Quidigiturmirum,Heriit-
iud nostro etiam toco, ubiadjecto
interim formam temporalemplane
induit oratio.
Medt). Regionum. Turicens.
Flor. Guetf. Exc. Sant. C~Mp., medtt
et eorum varia etiam rey. cum
Goth. Voss. 2 ( nisi quod hic etpro
e<<am). et eorum uarte<a<e r.
Jens. cum post. ante A)d. -MF</<teo-
rum, varietate r., reliqui impressi
omnes. Sed quum non appareat,
quid sit propt'il varietate regio-
« num et valde verear, ne Jenso-
nianumiHud ~~rteiofenulto scripto
ni!atur, Codicum scripturam cum
facittima Gestteri correctione, omis-
soque et, cujus nulla utique ratio
est, reposui. Rcgum, Turic. Guelf.
Exc. Sant. cujusmendi fons depre-
henditnr In F)or. ubi re~Mnt. A)m.
in his omnibus "tnrbare" tantum
narratur. Mox proprie, Jens. cum
editt. post. ante Burm. exc. Ald.
Nimirum opposita ha*c voxvideba-
mr iHi ~enera/tter; sed neque loco
suo posita, neque sic etiam admo-
dum latina, et nullo scripto nitens
( namex Alm. etiam et Voss. diserte
proprii affertur) merito rejecta est.
2. ~t!ne.roprtt.Vide not.super.
Ventiautem<?umtntfftt~foprftintet-
)i~endisunt,quiproprietatemha-
bere putantur a flumine aliquo re-
gionis ejus, unde fiant, derivatam.
3..0epre~e;Mh'ntur;sieTuricens.
!)orent.Cue)f.Gotb.(err.Gesn.)
Voss. 2, et edd. ante Gryph. Depre-
/iCH<~aH!Mf,reliqui.
4. In cithara. Florent. in omittit.
5. CotMtttueruttt. CAMp.,co')Stt-
tuerint. Guelferb. CAMp., atque iis.
Turic. Flor., atque iis atque huc.
6. Ouinque. sonos. Sonos hoc
numero primarios quum nusquam
apud antiquos memoratos invcni-
rem, Vitruvius autem et Boethius,
ad quos Bactius nos remittit, quin-
que tetrachorda nominent, quorum
hic nulla ratio; Boeekhium adii,
qui in usum Jectorum Quintiliani
h.BC mecum communicavit. « Ut
Quintilianus sonos musicos (~t.
"~oM:) illustrazidis dicendi generi-
"bus adhibet, ita Dionys. Ha)Ic.
!f<f! T. Ax/~c~. J'efM. c. 2, genus
grave .et subtile cum K?rft'reet t~T)!
<' octavam ( n'ae~)' ) compte-
etcntibus comparât. Verba autem
QuintHianiadSectionemCanonis
secundum systema perfectum ex
binis octavis consistens, quod in-
de ab Aristoxeneis usitatissimum
erat, referenda sunt. In eo octo
quidem sunt !0))t immobiles, qui
ante cœteros designantur, quippe
quinque tetrachordorum termini,
iisque inseruntur mobiles, quo-
rum descriptio vulgo xftTcm'Mt~o'tc
appe)tata est cujus loco Quinti-
h lianus verbo utitur complendi, ut
"Ptato (Tim. p. 36. a.) dixit ~e-
Mn'AH~O~TO Tct T< ~aE~ae ~ù:< T~-
!Xft!T<ct~ftM'MjMcM'ft.Sed ex Immo-
« bitibus illis outnoue $0ttt totum
"systema in maxima intervaHa di-
« spescunt MTM~/r6~o\it<Mv, /«~
et <r~o:Sxto~M!vec, quibus chor-
dis bina; constituuntur octavœ, ut
"apud nos sonisj, c, C. et Mît
 INSTITUTIOLNIS ORAT. HB. Xtl, to. 565
tate complent spatia illa nervorum atque his quos
interposuerunt, inserunt alios, ut pauci illi transitus
multos gradus habeant. Plures igitur etiam eloquentiae 69
facies; sed stuhissimum quaerere, ad quam se recturus
sit orator, quum omnis species, quae modo recta est,
babeat usum, atque id ipsum omne sit oratoris, quod
vulgo ~gKtMdicendi3 vocant utetur enim, ut res exi-
get, omnibus, nec pro causai modo, sed pro pard-
bus causse. Nam ut non eodem modo pro reo capitis, 70
et in certamme hereditatis, et de tuterdictis~ ac spon-

~6~t~6t<!tt atque <!?!'ct'r)tjM~M~, ~i'))ihrodeMetrisPindariIIt,

quae singulas octavas in quartam
et quintam dividutlt, ut nobis T et
f. Hos itaque quinque sonos ut
principes secrevit Quintifianus
reliquosque tres, quoniam illis mi-
nora jam unius toni intervalla na-
<'scuntur, cum
proxima XMwrt/itM'-
~tt, qua octo immobilium inter-
"vafta, secundumgenus diatoni-
cum omnium simplicissimum,
"tonis et hemitotuis complentur,
<<his verbis
complexus est plilrima
</ciy:<~evarietate complerit spatia
'<illa neruorunt. Superest designa-
tio minorum intervallorum generi
chromatico et enharmonio pro-
priorum, ex qua novi oriuntur
soni prioribus interpositi. Hue
<'spectant verba Atque his quos.
alios, atque ita souorum varietas
eadem reperitur, quam in dicendi
generibusagnoscitscriptor §-66,
<fita horum. est eorum. Noti-
tiam autem sonorum et interval-
!ornm veteris systematis caetera-
n que huc spectantia pète in com-
mentatione mea de Conformatio-
« ne animae inundanae in Platonis
"TimaBO, inserta Studiis a Daubio
f et Creuzero editis T. 1)!. P. 1 et
"cap.n Il
t.~etecttt)'tt!Ht;sicTuricens.
Ftor.CAMP.M't,Gue)f.~ttMr.,
Goth.(tac. Gesn.).7!eMt,re)iqui.
Eadem nostri. En.
2. Id ipsum omne sit. Tur. Ftor.
Cuetf.,tf~tn.!uj?tHO~~t<yCumAim.
Coth.Voss.2,Jens.etedd.ante
Basil. exc. Ald. Ita librorum anti-
quorum unus CAMP. habet rece-
ptam. Neque tamen in hoc hasre~-
dum, recte monente Gesn. de con-
fusione notarum o et oc. Nostri
Codd., id t~unt non sit. Pro ysum
Pout.c.Ec.
3. Genus dicendi. CAMP., Jtc. ge-
nus. Flor., tutetur.
4. Pro causa, id est, ut causa
exiget. ·
5. Sed pro;'sic Tune. Guelferb.
J ens. ( tac. Gesn. ) et edd.,ante Bad.
et-inserunt reliqui.
6. Nam ut non. Turicens. Flor.
Guelf. C.tMP., nam non ut. Turic.
Guelf. CAMp., et de internis; cum
Goth.Voss.2.~tdemtnt!A)m.
jEtt'):<entU, Flor.-Nostri etdein-
to'nt!, exc. Poul. etVait. lib. (hic a
sec. m-), qui.et de tnto'dtctu. Eo.
7. De interdictis ac ~on!t'o)!!6tM.
565 M. FABM QUINTILfAM
slonibus, et de certa' crédita dicet; sententiarum in
senatu, etconcionum, et privatorum consiliorum serva-
bit discrimina; multa ex differendàpersonaru~ loco-
ru?n~ te/~porum~ue mutabit ita in' eadem oratione
aliter conclUabu~, non ex usdem~4 partibus iram et

Vide tt, !o, 5; de certa credita v. cit Quint., non modo diversarum
tV,2,6). causarum diversa esse dicendi ge-
l. Ce«<t<;reJt'tn. Vide nott. ad IV, nera sedin eadem oratione mu-
2,6f; VIII,3, '4. Addatur'antem tandum esse genus, quum in eadem
Codicibus priori )oconominatis Fto- judex sit et docendus et movendus
rent. ~ottotttam, Guelf. Exc.Sant. et conciliandus. Jam his tribus hic
.ye/ttCNf~rMm otfOtjfMCjFlor. quidem absolvi res poterat nec
2. Jt/tt/ta; sic Obr. neque dub'um male hœe ipsa a~ter. alias. alias
mihi quidem; quin e Cod. /~tta, artes inter se referrentur nisi in-
Turic. Flor. ~t~nt~ reliqui, prêter tercederet illud non ex !t~ent.
Aloi. qui tffmM. ~)e(ef, quod indicio est, diversasjam
3. Conciliabit. Turic., concilia- in eo quod praëcedit artes indicatas
t'/t.«erconct7;a&tt.Ptanempum esse, quae responderent étiras et
faoiojudiciumRo)ti])ia)terumme)n- misericordia; provocandae. Et pro-
brum hie excidisse censentis, utfeetoirœ inflammatio, quamvis in
scrjpserit Quint. in hune fere mo- adversarium, non est pars conci-
dum a aliter inflammabit, aliter liationis. Ita sic etiam manifestum
conci!iabit. H Burmannns quidem est, quod per se patet, bis positum
addefendendamvutgatnmprovoeat a Quint, fuisse aliter, sinuti mox
adGronovii not. ad L iv. III, 3y; bis alias.
Tac. Ann. 1,63; sed ibi alienissima 7t.«/em. Turic., hisdem. ïjeid.
invenias. Agit enim Gronovius de Burm.Gesn.Hip.,e<~em.Nostrain
voce alius semel tantum in altero omnibus MSS. nisi quod Fior. et
membro posita, ut inLiviano virgis Voss. 2 in re minuta sitentur. Sed
c~ct/t, alii xec~ft subjici. Hic autem luco verbi ;)(tfttt)us in Ttu'ic. Flor.
unum aliter loco geminati cum uno legitur huastibus; inAImet. hicasti-
endemque verbo positum esset ut bus, et simile quid reperisse~ videtur
sit c aliter atque aliter, id est, di-~ Obr. in Arg. unde effecerit suum
« versimode concHiabit. Cujus cuettttttt!, quod ipsum tamen, si
forma; nu))um exemplum affertur. vel fuerit in Codice, nemini proba-
Sed fac iatinam esse, sensus tamen bitur requiritur enim aliquid, quod
non adinitteret. Tam minuta* enim in potestate et arte oratoris situm
dicendi generis diversitates, qua: in sit. Ita quodcaeteri Codices prœbent
nna eademque parte, ut in conci- minime est incommodum exiis-
liando, conspiciantur, loenm hic «dem (artis suae) partibus", co-
nonhabent, quum statim diversissi- que acquiescendum putavi, donec
ma; docendi et moveniii partes sibi probabilius aliquid e stribliginibus
opponantur. Hoc itaque tantum di- illis cxcudatur. Mox alios. aliis
 INSTTrUTIOMSORAT. HB. XH, jo. 56~
misencordiam petet; alias ad docendum a!ias"ad
moyendum adhibebit artes: non unus coior procemU, 7t
narrationis, argumentorum egressionis, perorationis
servabitur dicet idem graviter, sévère, acriter, vehe-
meuter, concitate, copiose, amare, comiter, remisse
subtiliter, blande, leniter, dulciter, breviter, urbaue
non' ubique similis, sed ubique par sibi. Sic riet quum 7!
id, propter quod maxime repertus est usus orationis, 1
ut dicat~ uttUter et ad efficiendum quod Intendit po-
tenter tum laudem quoque, nec doctorum modo, sed
etiam vulgi conseqùetur~. FaUuaturenim 4plurimum, 73
Turic. ~M e Flor. etiam, sed in- et post. ante Bad. E~t d. et u., rcli-
nertutn utro loco. Ad mo)zenduin, qui. Intendi, Ftor. Non doctorunt,
CAMp.(6edjunetim)Jens.etpost. Jens. et post. ante Bad.
anteBasi).oxc.A)d.~rtM,hicraro 3. Co;Mf<jrue<Mrjsic CAMP.Basil.
consensuFfor.Guetf.Goth.CAMp. et post. ante Burm.Conse<ytta<ur, re-
et edd.' ante Ald. qui solits arteis. tiqm',praeterTarv.Loc.(err.Burm.)
i. Non. quum. Alm., non ~&~ Ven. qui menJose cot)se<jftta)t<ur.In
(lue simul ~(~Mt/~MC parsibisicfiet Coftic.um, i))a et a recentioribus
cum, et, nisi quod~'aM ibi, Guelf. adoptata scriptura ingrata erat, et
N. u. simul sed u~tctt~oue n. preeter Quintiliani morem turbat~
c.,Goth.Voss.2.~V.M.stn!u/se(/ oratio "Het ~ttum id, K< dicat,
M&;Ct<n~Me par ~t~i~et. tum, CAHP. <ttm. consequatur. Ant igltur
Gryph. Gibs. N. M. simul se(~M&t excidit in his altèrum ttt post ttfnt~
pars ibi !tc~!etcum, Jens. (non plene aut vera .est Campani scriptura in
ref. Gesn.) cum post. ante Ald. el qua et ipsa quidem decessum est
sic, nisi qnod par, Bad. N. u. simul a)iquantum a logica consecutione,
sed ubicunque par st't !tc~!et tum, sed louge gratiori modo. Natu) atis
Stoet'.Ctiouet.Leid. Roll. Aliosvide etiiMiforma erat 'fquum.dicet, tum
ap. Burm. Nostram AHusprimus, consequetuj': "hsecinpt'ioripart<j
sed prava distinctione ( par sibi sic ob inserendum illud propter ottoJ
/tet, cum); tum recentiores inde a mutata est in ~{let quum id, ut.
8urm. eamque nunc demum Codd. a dicat. nequetamenhœcfortna
SrmantTm'.FIor.–Nostri Codd., nunc nimis .sollicite continuanda
~t~ u6tctt?nûf~e par sibi: Sic fiet, erat, sed in naturalem illam redire
cum id, nisi quod pro tt~tcum~ttc potuit seriptor. Reduxi igitur prio-
Poul. RR. y, fOM&t~ttf; et R. y K/ rum, et in his illius qui instar scripti
omittit.ED. est, scripturam; idque eo confiden-
2. t7( dicat utiliter; sic Turicens. tius,.quod C.Schneid., nescius illam
Fior. Guetferb. Gotli. (tac. Gesn.) exstare, conjectura assecutus erat.
CA)tp. {7fc<(/. il., Jelis. (tac.Gesn.) <{.ftunmunt.Jens.(hicpersphai
 56S M. FABII QUiNTILIANI
qui vitiosum et corruptum dicendi genus, quod aut
verborum licentia exsultat 1, aut puerilibus sententiolis
lascivit, autimmodico tumore turgescit, aut inanibus
locis 2 bacchatur, aut casuris, si leviter excudantur,
flosculis nitet, aut piaecipitia pro sublimibus habet
aut specie libertatis insanit, magis existimant popu-
y4 lare atque plausibile. Quod quidem placere multis nec
infitior3, nec mu'or: est enim jucunda4 auri ac favo-
rabilis quaHscunque eloquentia, et ducit animos natu-
rali voluptate vox omnis; neque 5 aliunde illi per fora
atque aggerem 6 circuli quo minus mirum est; quod

ma~<Mnt)etpost. anteBad.u- plerorumque librorum scriptura

rtmt.–Sic quoque solus Poul. Eo.
t. Exsultat; sic nos ex Turicens.
Flor. in quibus tamen exultet sed-
ptum.7!e~t<<<et, Guetf;C~Mp. Resitl-
tat, reliqui; vide [X, 4, ~{i. T'unt
o-etttt'~esttt, Flor. Ie)ttte)-?ort-
bus, CAMP. ~wt pro Aa&et Jens.
(tac. Gesn.) etpost. ante A)d. ~)-M-
timent, Goth. Voss. 2, CAMp..)!ad.
Existimet, Turic. Flor. Guetf. Jens.
et post. ante Bad. Vides indicati-
vum nuno (nisi quod Alm. siletur)
scripto niti. Conjunctivum tamen
neque exemplis destitutus repo-
nere, neque nimis festinato judicio
damnare ausim. Quid enim si pro
eo quod plenius esset <. FaUuntur,
si qui sunt, qui existiment Quin-
tilianus pressius dicere potuit, aut
voluit <'Falluntur, qui existimeut?
–Nostri Codd. alii éxistiment, alii
existimet. Eo.
2. ~oefs bacchatur. Non displicet
obserratio Badii, alludi hic ad loca
terra;, per quae Bacchœ vaf;antur.
3. 7n~tt'or. 7K~)tt'tfor, Flor. Ju-
cundioris et ~at/ora6t~M ~ttaftsctm-
~ue <o~tft'n<;<c. Use est constats
cum hac tantum varietate :JucM<M/t
oris in Voss. 2, et in aliis Badio
visis divisim scriptum favorabili
Flor. ~MM)ra6t/torM, aliquot editt.
apudBurmann. ace. Gryph. t5~.
~o~Menf<a, Goth. Voss. 2.' Mihi
Gesneri conjectura ab iongo inde
tempore in notis prostans matura
tandem videbatur, qnae ht contex-
tum reciperetur. –Nostn Codices
nihiinoviafferunt.En.
4. ~tteto~a auri. Vide not. super.
Favorabile autem esse cui favetur,
e lexicis notum vide VU, ), /(3;
Xt,t,
5. Neque. CAMP., nec.
6. Aggerem. ComparantW. DD.
versumJuvenaUsVI, 538 P/e&etunt
tn circo positum est et t;; aggere ~a-
tum de ptebe hariolos et agyrtas
in illis locis consuhante. Utroque
autem loco aj;gerem Tarquinii si-
gnIHcariBur)nannascenset,quem
meritoGesneru5audirivetat,do-
nec ostendatur, ibi quoque ejus-
modi circulos fuisse. Jpse tamen
aggereminteUigensspinamc'rci,
immo conSdentcr hoc in Thes. Lat.
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. XII, 10. 569
nulli non agentium parata vulgi corona est. Ubi vero 7~
quid exquisitius' dictum accidit auribus imperitorum,
qualecunque id, quod modo se ipsi posse desperent,
habet admirationem; neque immerito; nain ne illud
quidem facile est sed evanescunt haec atque emoriun-
tur comparattone meliorum, M<lana3 ~c~ /MCO c~ra
proponens, hane appellationem luntVV. DD. Et Heinsius quidem
non magis probat; nam ex ipso Ju- (non Colomesius, ut falso Gesn.
venalis loco'profecto hoc nemo ef- ait) corrigendo qnaedam senarium
ticiat. Hestat ut eo redeamus, unde inde cum duobus phalœciis ef6fit
non minus abegit lectores Gesner., quod metrum mirarentur sane sibi
viamque pu~/tcam omnem inte)Ii- affixum tragici veteres. Sed neque
j;amus utroque loco. Vide Hor. f, argumentum ipsum tacernœque
Sat. 8, t5 ~oaoe in <yrtco spa- mentio tragoediam sapit: nisi dixe-
tiari (via publica in Esquiliis signi- ris forte, nos tragicos quidem, sed
Hcatur). Juven. V, t53 Tu scabie Ovidium tragicum non nosse. Ita
~*n<e)'!Smali, quod in aggere rodit, hsc quidem relinquo. Correctiones
Qui «y!<uf ~M')??Met galea, etc. autem quas tetigi Heinsii sunt vox
(Simia describitur plebeculam per fuco omissa, et etiam mutatum in
plateas oblectans.) Quod autem eam. Quorum illud nemini sane
Gesn. ait, aggeres potius dieturum persuadebit, ut ne Gesnero qui-
fuisse hocsensuNostrum; primum, dem, cui totum tamen conamen
si ita reponere suadeam, non ita mire placebat. Atterum specie non
magnum facinus suadeam; dein caret, quum vocis etiam locus esse
singularis etiam numerus in talibns nullus possit sed eam nimis est
quas universe enunciantur ratione pédestre, et rectius in corruptela
carere non videtur nam fora plura etiam latere dicas appositum ali-
et singuta, vit urbis continuatae et quod /ace)')to'. Non enim audiendi
quasi una. sunt neque Ferrarius, qui, quum
i. Exquisitius dictum. Exquisitus purpurex fere fuerint honestiorum
dictu, C~Mp. Impeditorum, Flor. lacernae, hic ipsam pro purpura
~Ve~tte merito, idem. Nec ttnnter., positam esse putat; neque GaU~us,
CAMt'.~ec omittit Guelf. qui mendum VaUensis libri, lace-
2. ~'mot't'Mttttfr.Guefferb. C.tMf., )t<c, arripiens, ZaefEMm sic nude
otot'iutXu), cum Goth. Voss. 2 et pro Laconica purpura (Horat. Jt,
edd. meis ante Gryph. 5/{4 mo- Od. 18, 7) ab Ovidio nomiuatam
?'antu)',TurIc.Fior.cumAhn. Suco, credit. Vix autem aptius quicquam
Locat. Ven. Sttcco, Bad. Basil.- excogitari posse puto eo quod AI-
Nostri Codd.u<;o. ED. drovandus (de Testaceis Uf, 5) du-
3. t7t/atM. Ouidius ait. Ovidiana dum proposuitT~ftfB /acem<B; nisi
ha'e esse Quintitiano credendum quod ille voeem etiam non elimi-
est sed undc sumpta non facile nabat, quam equidem ex scriptura
est conjicere. E tragcBdia esse vo- ttXfE natam existimo; salvo tamen
 5yo M. FAbii qUINTiUANI
pur~iir~as' .pl6icet; nt
pu/'cure~'u/acf<; at: ~contu/erMe<:a??t
si contuleris etian i /acen!eEj cori=
76xpec/t<me/<or;xo6rKa<t<r,ut Ovtdius att. Si vero judt-
cium his 2 corrùptis acrius adhibeas, ut fucinis 3 sulfura,
eo quod de métro hoc peritiores
statuent.
i. /'ttrpt<m<; sic omnes scripti
(non mem. tamen Almel.) et edd.
ante Grypb. ace. Obr. Ac si, Turic.
Flor. Guelf. Aut Ov., Ftor. –Nos-
tri Codd., purpuras. En.
2. V/M. Iis, Gothan. Is, Jens. t7<
~te:<tx Ht/~ttra Turtc. Flor. cum
Almel. (nisi quod hic/acttttt!). Ut
mc'tats Ht/HAura, Guelf. !7t!tfcct-
!tM s,, Jens. et posterr. ante Gryph.
Ut buccinis purpura, marg. BdStt.
Ut &ucct)ttt))t~urpMM, Goth. Vall.
Ut &uci)ttt)?t pui-pitrarn, Voss. 2. Ut
&ucc<n/! purpuram, Gryph. et re-
centiores pr.i;ter Obrecht. Apparet,
opinor, scripturas~t(C')'u<, strccinis
eadem, quamquam in MSS. cor-
ruptionis via provenisse, qua in*n
superioribus sucum et succum; buc-
Ctnf! autem esse correctioneu). Rer
pr.Bsentandaitaqueefatvetus.to'um
librorum scriptura, non tamen cnm
manifesto indocti Ubrarii mendo
succus, sed in ea, quam nexus sen-
tcntiarutn et eomparatuniitludïu'
cinis prius fuisse docent, dativi
forma ~uc~t~. Qnaj vox an latina
sit, an aliud quid verius, sic de-
mum rite iuvestigabitur.
3. !7<fttc~tt~ura. Qusc horum
loco hucusque teeta sunt, ex sola
scriptura:varietatumcothtionetan-
tum non manifesta nunt aut cpr-
ruptetœ, aut arbitrariae coneetio-
nis. Ncque me)ius eadem proceds-
bant re ipsa. Nam contra scriptu-
ram ttt&ttccftt0~'ur~uratnrecte hoc
movit ex Plinio Gesnerus, quod in
pretiosissimis crat buecinum et ad
lacerna:, co/t-
purpuras ipsnm referebatur. ïmme-
rito tamen idem probavit Ferrarii
conjecturam ut buccini purpuram
id est, ut si fuco tinctis pretiosis-
<' simam i)iam buccini purpuram
« admoveas quod per se infice-
tum, corruit ea sola ohservationc,
qua; contra vu)gatam illam etiatn
valet, quod illis Ovidianis de con-
ferenda fuco purpura, non hoc ip-
sum iterum per Si vero subjici'po-
tuit. HfBc.reputanti statim exptora-
tum esse debuit, scripturam su<-
~M)'a a)terani veritatis partem con-
tinere. Neque tamen xucct'tts ideo,
quse in aUquibus libris juncta'illis
erant, adhaerpscendumerat, quum
oh illepidum in atlud genus digres-
sionem, tum ob rem ipsam; nam
corruptum aliquid, aut vile memo-
ratum requirebatur, quale non est
succinum; neque pro mangonizato
nescio quo succino (vide Gesner.)
,succinum ipsum nominaverit Quitt-
titianus. Ita verum sensum bau'i
dubie unicus adhuc Obrechtus rc-
praesentavit, qui conjectura rem
assecutus posuit ut /;tco tinctis su~
/"ttr~. Jam hoc insuni alia forma
hodie nobis pn'bent Codices opti-
mi levissime tantum ope cx:terorun)
librorum fmendati,~ttCt)ta nenttro
génère, ut in aliis cotoribus sa~pe
e. g. in illo Martiatis H, 89 Coc-
ct)ta~*amo!<Bdonas et ta):</t;a mo"
<;A«!.Qu~odautem non adhuc lectum
est aliis locis adjectivum~*<tCt)tu.<,
neque in grœcis <}<Mt~{,hoc in M-
t!.bus nuttiusfere est momenti.Qui
enim dixerunt cocct'ius, eroci~M,
~o~ms~. <pM'tyo:, (ruKn'c?, eosd~n)
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XIÏ, ;o. 47'
,jam lUum', quo fefellerant, exuant mentitum cotorem,
et quadam vix enarrabili fœditate paUescant. Luceat
igitur haec citra solem, ut quaedam exigua animaHa
ignicuH videntur in tenebris. Demque mala mutti
probant, nemo improbat bona. Neque,3.vero omnia
ista; de quibus locuti sumus, orator optime tantum,
sed etiam facHtime faciet; ,neque4 enim vis summa
dicendi est admiratione digna, si infelix usque ad ulti-
mum sollicitudo persequitur, ac oratorem mace-

illo abstinuisseneseio quaretigione ut hcec sit neutr.quia femininum

ductos credis? Pra:sertim quuin
alia adjectivi a fuco derivati forma
huic usui non exstet nam~ucata
prosa certe oratione aliud sonant.
Quod si cui minus probavero, illi
sane hoc unum relictum est, ut
.hoc ipsum fucatis e Codicum seri-
ptura, parum utique probabititer,
cxtundat.
i. Jàm. illum, ~;t0/e/e«eran(,
e.Tttant. pa//e~enHt; sic nos e cer-
tis Codicum vestigiis quum antea
fuisset~'am iHt«/, ~Mo~~e/e~etat,
c~uftt.aM~cat. ]~am quo ~e~c/e/-
lemt, Turic. Flor. Quo fefellerat,
Goth. Voss. 2,Ya)). InAtm. pro-
~~ome~)omissum. Palescarit, Turic.
Flor. His adde CAMP. qui omissis
illis ut /'uc. SM~. Sic h;BCcontinuât
<t~/ttt~as,.yam t7/ttm, ~uo~ucMS
~e/eMe)'f!<, servata tamen iu sequen-
tibus quoque forma singutari ubi
veri vestigiis correctio est immissa.
Prœterea in CAMp. est <?nan'<t&t/<
in Turic.~f'<Ata;!t< Mox et ut ~uœ-
Jam, Turic. Flor. Guelferb. C~Mp.
Jens. (non Gothan., err. Gesn.) et
edd. ante Gryph. Ut et q., Gryph.
Stoer. Chouet. GiLs. Obr.l',
2. Luceat. /)<ec. Buttmannus in
praefat. /Mc<?<!)it scribcndma jubet,
non habere, quo referatur, animad-
vertit.AtWotffiusetGedoynuspro-
nomen ~t<Bcad To eloquentia jure
referunt quippe ça vox, hic et
alias omissa, uhique mente conci-
pitur, quum de çtpquentia agatur,
et ad eamdem Stgnandam adhi-
beanturomnesha*simi!itudines.ED.
3. Neque vero. CAMP., ;!cc fero.
4. ~Ve~ue. infelix. Neque enim
vim summam dicendi eos admira-
tionem dignum infelix, Tur. FIor. t
Guelf. Eadem in Atm. nisi quod est
aJmtt'ahotem !t~nunt. In recepta
habent esset pro e!t Goth. Voss. 2,
Jens. et edd. ante Gryph.
5.'yo/HctftM/o.tCAMr.O~t(uJo.
Guetf., ~roM~uttu)'.
6. Ac oratorem..Turicens. Ftor.
Guetf., nec oratorem, cum Aime).
quod certe )egitin)ittt<j;ttevestigium
non est. Intactum itaque rejiquiac,
indicium fortasse turbati ordmis; »;
nam magis placeret peM~uttur ac
macerat oratorem et co~tut. Rema-
net autem sùspicio, iu corrupta ve-
tustorum scriptnra vestigia èsse an-
tiquioris cujusdam, receptam au-
tem uonnisi correctionibus natam.
Spatdingitis in schedas hœe conje-
cera) A~f<e enim vim sMmmant
 5 72 M. FABII QUINTILIANI
rat' et coquit, aegre verba vertentem~, et perpendendis
78 coagmentandisque eis intabescentem. Nitidus ille et
sublimis et locuples circumfluentibus undique eloquen-
dae copiis Imperat: desinit enim in adversa niti, qui
pervenit in summum scandent! circa Ima labor est
caeterum quantum processeris, mollior clivus ac laetius
79 solum. Et si hsec quoque jam lenius supinà perseve-
rantibus studiis evaseris~, inde fructus illaborati offé-
runt sese, et omnia sponte proveniunt; quae tamen quo-
tidie nisi decerpantur, arescunt sed et copia habet
<~t<;e))(~t et admiratione dt~~ant [))- festinanter hœe procurasset, ex illo
felix. sollicitudo pers,equitur nec quod ex A)me!ov. jam allatum erat
oratorem macerat, etc. Displicet mollier comparativum etiam extu-
tamen haec sententia: inversio vim' disset quo addito nunc demum
d. admiratione dignam sollicitudo locum integritati restituimus na<n
t non perseqnitur prfj eo quod durissima et vix latina erat com-
rectius est in recepta si vim d. pago mothe<u)'c~ftt!, et /<E<tMS so-
sollicitudo persequitur, non est lum, sciticet~t.–Nostri e/o~Men-
admiratione digna.NpstriCo- <t'6[copiis, exc. R. 10, qui e. pom-
dices ac oratorent. En. pis. Mox labor est, exc. R. y, qui
l. Macerat. Alm., macei-et. Turic. et omittit, et Pou! qui laboret.
Flor., et quo quid, cum Alm. ~er- Pro mollior iidem mollietur, exe.
bentem, Turic. Flor. Coaugetandis- H. to, qui mollitur, et R. n, qui
que, Florent. CoattOMC~taHt~tMtte, n:o//ttcr. Eo.
Guelf. Jens. et aliquot posterr. Ac /fettu!; sic Turic. Florent.
2. Verba uo'tentent, id est, ab Guelf. CAMp.Et reliqui.
omni parte considerantem, ut di- 5: ~'<pc quoque. Jens., qfMO~M*
citur vertere ou<F~ttOt<ctHet suniHa. /)<Bc, et posterr. ante Bad. Lenius
3. ~o~ttOttta' co~t't!. C.\aip., elo- suprema, Gothan. Voss. 2, et edd.
~ttenttfe opus. Marg. Basil., e. pont- ante Basil. Levius, vêt <<eutu!supre-
pis. Enim adversa ttt<t, Turicens. ma, editt. reliqui ante Burm. qui
CAMP. adversanti, Ftorent..yua- primus nostrntu ex Almelov. quoi
denti, Flor. Guelf. cum Aim. La- nunc firmatur ctiam a Turic. Flor.
toret, Jeus. Tarv. La&0)M, Locat. Guelferb.
Venet: ~o/e7' clives, Turic. Flor. 6..EMHCt'f!. Flor., evescris. Guelf.
MoMi'e)- dives, Atm. Afo~t<u)' dives, marg. Basil., eMertens. Jens., eva-
Gt)cif. ~o~tettt)' dives, retiqui ante serit et posterio) antc Obr. Off.
'Gesn. qui primus conjectura asse~ .Mpc, Turieens. Flor. Guelf. Neque
cutus est, quod nunc manifestum laud., Guetf.–De cwMt*)t~eadem
e vesti{;iis optimorum Codicurn cH- nostri. Pr~sterea R. efo tertf. P:'o
ffM scribendum esse. Qui si minus sese RR. 7, 'o, Il ~a'~f. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, 10. 5y3
modum'; sine quo nihil nec laudabile, nec salutare est;
et nitor ille cultum virilem, et inventiojudiclum. Sic 80
erunt magna, non nimia 2; ~u6/<m:e~ non abrupta;
fortia, non temeraria; sèmera, non tristia; ~?'C!U!Ct,non
tarda; /ce<a, non luxuriosa; /MCt<n~ non dissoluta;
</ra«(/:et~ non tumida~.Simins in caeteris ratio est, ac
i. Copia Aa~ctMtOt/Mfn.Heindor- tumida, reliqui prœeunte CAMP.
fius suspicatur fuisse habent (idem QuumybrtM nescio quo-corruptio-
quoque placet Rollino); non quod nis easu huc venerit, apparet alter-
hic indicativus commodus non sit, utrum certe eorum, quae ejus loco
sed quod non commode repetatur leguntur, correctione suffectum es-
idem in sequentt. et nitor ille cul- se. Praetuii grandia non ideo solum
<un:, etc. Yerissima autem ejusdem quod esset e seriptis, sed aliqua
estobservatioinproximisdistin- etiam rei ipsius ratione habita.Nam
ctiouem post mao)ta,!u&/tmtft, etc., primunft tumidum supra etiam X,
delere jubentis, ut, quod primo 2, t6 (ubi haec sunt nostro loco
ubique loco positum est, instar congrua :~tt)tt~;ro qra~A&tM tumi-
di. fortibus tetnerartt /tB<Mcor-
subjectisit:mn~nfterun<not)ft-
mtc, et sic porro. fTt~tt.) cum~t-anjt ita composi-
2. ~Vtmta; sublimia. Jens-, ni- tum habuimus, etVItf,3, t8, cum
mium, sublimla, etposteriorr. ante Mt~oH~co~ quod idem est. Contra'
A)d. ~tnt<n, Guelf. Stristicia, Flor. plenum, quod XI, t, 3t opponitur
Jucunda non lux dissoluta, Turic. presse et XII, !0, 66 subtili, no-
Flor. Apparet scribam autographi gnatumyitiumQuinti)iani certe ser-
hornm Codicum per errprem re- mone non tumorem habet, sed re-
dundantiam. Fateor non satis ap-
lapsum ad luxuriosa, inceptumjam
verbum non delevisse. Hinc tamen parere, cur ~randta a cognatis illis
natum non luxu dissoluta in Guelf. magnis, sublimibus, etc. tam longe
distineantur sed valeret idem de
(quod notatu dignum ad genesin
omni verbo quod tumori recte ad-
hujus Codicis) Ald. Basil.
3. Grandia, non tumida. Vide jungeres. Quare subnasci possit
not. infra. Videntur autem magna contra utrumque verbum suspicio,
et non inepte proponas mitia, non
quidem ad res spectare, grandia
ad oratorem ipsum et ad verba ani- timida, vel si quod aliud commo-
mum patefacientia sive, in tumido, dius timori adjungatur. Nostri
ostentantia.Vide pra'ter loca in not. Codices fortia, non tumida, ex-
infra taudata, I[, n, 3; X, t, 65, eeptoR. g, qui~)'a)t<~ta, et Poul.,
77;XH,<0,58. qui forcida, utrumque loco TCM
4. Grandia, non tumida; sic Go- fortia. ED.
tha.n.Vpss. 2. Fortia n. t., Turic. 5. Ratio, omisso est, Goth. Jens.
Flor. (nisi quod hic tumidia) Guelf. ei posteriorr. ante Basi).–To est
cum Alm. Jens. Bad. Fortia n. ti- omittunt quoqueVaU. )ib. ML 8, Q;
mida, Tarv. Locat. Ven. f/c~a non Poul. Eo.
 5.74 M. FAB1I QtJINTiLIAM
tudssima' fere per medium via, quia~ utriusque ulti-
mum vitium est.
CAP. Xt~. His dicendi virtutibus usus orator. m u-
diciis, cons!!i!s, concionibus, senatu, in omni4 dem-
que ofâctobom civis, 6nem quoque dignum~etoptimo'
viro et opere sanctissimo faciet; non quia prodesse un-
quam satis s)t, et illa mente atque illa facultate pra*-
dito non conveniat operis pulchérrimi quam longissi-
mum tempus; sed quia decet hoc quoque prospicere
ne quid pejus, quam fecerit, faciat. Neque enim scieti-
ua modo constat orator, quae augetur annis, scd voce;
latere, ftrmitate; quibus fractis, aut imminutis setate;
seu vatetudme, cavendum est, ne quid in oratore suiTumo
desideretur, ne intersistat~ fatigatus, ne.quse dicet, pa-
3 um audiri sentiat ne se quaerat priorem. Vidi
t.e<ttit'Mt'?)a;sieA)fn.CAMt'. nef/Md id. Mox~tct'et, Fiorentinus
Obr. Accutissima, Turic. -~Cttftsst- 5.~Ve))tte)'sts(at.JVo'n)tterstnt;
ma, Flor. Tutissima sine ac reli- 1'urie. Flor. Gue!~ (hic i'ttterxtat)
<[ui. (tnAMinisturbas: dtMo~ttta; In Exc. Sant. interstat solum nota-
non tttmt~t. S. i. c. r. est ~~H<ï ac tum. ~Vomintersistat, Gut)i. et cdd
tut.)–Nostri tuttMi'ntf!, alii eum au<eA)J.acc.I!ad.~Ve~tte~tcetj
ac,atiis!neac.ED. Turic. Guelf. Nec ~u(E d., Gothau.
2. Quia utrtt<jft<e. Turie. quod Jens.(tnc.Gesn.)etpostet'r.an:c
ttirm~ue. Sed CAMp. conjt.nctio- A)d. ace. Bad. Nec ~[ttpdtcaf, C.tMp.
nem omittit. ~tt<seHten(<a,Turic.Ftor.Guetf.
3. Novi capitis in Flor. Guelf. Nec se, Turie. Flor. Cue)t'erb. eum
nulla inscriptio. Conclusio, Tune. Bodl. Goth. et edd. ante Ald. ace.
QufBpost~ttent ~tuf/ta, Goth. Jens. Bad. Queratur ~ero'e, Goth. Voss.
et reliqui. 2,Jens.etposterr.ante.Atd.ace.
4. 7~ omni. Ftor., ttomfttt. CAMP., Bad. Obr. RoU. Qtterafttrne/oret?;,
o~ero tom cujus. Mox ille bis pro Atd. Colin. Qu<Bra<ttf (sic) ~notem,
illa, Turic. Flor. Guelf. Exc. Sant. Basil. )5~t. QMerntMt'pnorem;
Prodito, Guelf. Pro illis autem non Gryph. ()544) Stoer. Chouet. Leid'.
co)tfettM< TuË'Ic. Flor. Gue)f. non Gibsonus.
ntt0t< ca')(/em; exAtme). ~n~eax- 6. Ne se ~tt<?)'a(. *Id est, desi-
Jem, mira varietate. Qua /o;t~ nderet, sentiat se immutatum et
Turic. Flor. Guetferb. Perspicere, p)ane alium. Diu.~trarunt han'~
Guelf. Ne quid id, Jens. Tarv. Ne « formutam laudati hic Burmanno
quis id, Locat. Ven. Valde placeret "Gr~~ius Lectt. Hesiod. cap. f),
 INSTITUTIONS OEAT. Lm. XII, 11 5?5
ego' longe omnium, quos mihi cognoscere contigit,
summum oratorem, jDont:(:Km ~/runt valde senem,
quotidie aliquid ex ea, quam meruerat, auctoritate
perdentem: quum agente iHo, quem pnucipem fuisse
quondam fori non erat dubium, alii, quod ~indignum
videatur, nderent, ahi erubescerent; quae occasio fuit
dicendi, malle e«?~ f/e/?cer6, quam </CM?!<°?~ ~.neque

..Broukh.adTib.t!,3,26;Barth. Sant.€ntmproettm,credibi)eest,
~ad Stat. Achil.Il, 21 f.Cœterumn haec ipsum Afrurn mira pertinacia
[vide nos ad XII, 10, /{8] ° quod dixisse, quum seilicet videret alios
s'jadet hic Fabius aliis, i<I se fe- ridere, alios erubescere. Admodum
eisse ipsum testatur ii, )2, t2. » autem probabite est citeras scri-
Gesnerus. ptnras omnes prodiisse ex una a/to,
1. ~[ eyo. Dorent., vide c~o. qua* mifii quidem videtur nata ex
CAMP., uidt eo. Flor. a~rœ. Flor., illo of appicto olim his fuit (/tee)tf7t
~MO~?nc~. ~/ïf7utW ntt~to~um, Flor. sive ob aliam quam nunc igno~a-
-MOt/ i., Guelf. ~<tt i., CAMr., mus scriptura; varietatem (videX)),
~tt/etofur, A)d. et post. ante Obr. )0, 44) sive ob illam qùa* est in
2. Quod t'n~<o7;MMt t/Mfatur. Vide Goth. fuit dicendo. Pro malle ao-
iib. n, cap. t6, §f Quidam. in- tem male CAMP. Mox quam de se
vehi solent, et, quod sit t~t~ont~- centre Turic.Ftor. Guett. cnmAtm.
Mttt?t.ttftfntut'. MnMe. (/~tnere. Seneca
3. Qu<B occasio. Turic., occasio «Controvers. I, 8: Opfimtis uif-
a Kofitit. Flor., o. illo f., cum Alm. ntMtM~tnu est, antequam </c~c'a<
0. n<iM/ C.\Mt-. 0. t'M Guelf. « cknnerc. '< SpALn.
cnm Gothan. Voss. 2, Jens. Tarv. 5. Neque. ~ua/tacttfi~Me mala,
Bnsif. 0. !< retiqni (edd. tan- sed minora. Mata hie sunt i))a; irri-
tum, duce Merula) prêter Obr. siones et amicorum rubor. Quod
qui mediam vocem omisit. Eum non vidit Gedoynus. Qualiacunque
autem nos secuti sumus; non quod autem hic notatu dignnm. Nam
himium ei fideremus, sed propriis quum alias imminuendi potestatem
rationibus ducti. Nam quum vul- in hae formula agnoscere videmui'
gata, per se,inepta (qui enirn sunt (vide et~5); hic inteusionem
illi? ridentes? eruhescentes? utri- manifestani habemus. Enimvero rc
que ?) nuitaque auctoritate nitens, vera neque minuit illa, neque au-
abjicienda esset; nihil tamen por- get non enim q'uantitatis est, sed
rigebant meliores libri, quod ejus qualitatis sed ubique in deterius
loco suffici posset. Nam putidum vergit. Ita ad pessima etiam signi-
esset, aliis scribendo tertium quasi ficanda adhibetur. Cic. in Pis. t2,
genus adderc duobus qua* prœce- «quum tamen if]e, quaiisnunque
dunt. Neque ullu modo, si illi scri- a est, qui est ab uno te improbitate
bamus et mox cum Gueiferb. Exc. ~vtctus,cotte[;itipsese."Taeit
 576 M. FABII QUINTILIANI
4 erant illa qualiacunque mala, sed.minora. Quare ante-
quam in has aetatis veniat insidias, receptui canet', et
in portum integra nave pervemet neque enim mino-
res eum, quum id fecerit, studiorum fructus prosequen-
tur~: aut ille monumenta rerum posteris, aut~, ut L.
Crassus4.in libris Ciceronis destinât, juraquaeienttbus
Histor. IV, 8, "bonos imperatores tiliano familiaris de iis qus sponte
veto expetere, quatescunque to- proveniunt, aut facile fiunt (vide
lerare. Quod autem ubique in X,2,26;X)t,Q,!8):hictamen,
détenus, id malo si afSgitur, in ubi scriptus eam nullus firmat, re-
pejus necessario vergit. Sensus ita- tinere non debui. Neque prose~m
que est Neque tamen quae Afer male fructus dicuntur, qui e vitaa
passus est ultima erant illa malo- publica decedentem quasi comitan-
rum sed quse tolerari adhuc po- tur, nec in otio deserunt.Videt,
terant. Longe itaque graviora illi, 36; f, ti, 19; VI, 2, 3o.–Nos-
'< qui est minore ingénie, evenirc tri Codd., persequentur, exe. Poul.,
~pos!.unt. Quare, etc." Butt- qui M~uentur. Eo.
mannus in prœfatione cum Gedoy- 3. Aut. Omittunt Voss. 2 Jens.
no in gratiam redit, eumdemque t/~a (tac.Gesn.)etposterr.auteBasiL
qualiacunquemala intellexissefate- qui aut habet, omisso ut.
tur, hoc uno nomine reprehenden- Crassus. Flor., yrassus. Tum
dum, quod vocem qualiacunque novum aut Turic. Florent inserunt t
non expressif c<)e;t</«)tt on ne
ante <)t libras; nam sic iidem. Li-
pom'tïtt ~a~ /ut re~roc/tpr qu'il !?/a:t- 6)'os, Guelf. Destinatur a <]f.,Turic.
dât mal, maisseulementmoins bien.
Ftor. Guelf. Destinat a. q., Almel.
Ex his patet Gedoynum ma~ ad- Destinabat q., reliqui praeterObr.
jective et prœdicati loco recte ce- qui non dubium est quin eadem
pisse sic pronomen illa transit in illa, quae in nostris sunt, in Arg~.
substantivi vicem, eique adhaeret etiam repererit vestigia et inJe ef-
hoc qua/mcungtte) non jam a per- fecerit jura, servato tamen imper-
vutgata sua signincatione reeedens fecto, quod nosiisdem indiciis freti
neque illa in quibus deficiebat, Spaldingiique jussu mutavimus.
quauacunquefuerint, erant mala, L. CfaMus. destinat. Id est, factu-
sed minora. En. rum se dicit. Ita senties unice ap-
Ca net. Turicens. Flor. Guelf., tum esse hic pra;sens tempus. Nam
canet in ~)0)tut int. (nisi quod por- quamquam memoriam aliquam se-
tt'tt, Flor.; ~ortu, Guelf.). eutus de Crasso ita tradiderit Ci-
2. Pt'ose~uottttr; sic Flor. CAMP. cero addito tamen in libris C. in-
Basil. Cryph. (<536, non 544) eptum esset tempus prœteritum.
Obr.fe)'se<~uen<[tr,Tu)icens. Guelf. Locus autem Ciceronis esse credi-
cumVaU. Almelov. Goth. Voss. 2. tur de O'at. I, ~2 §. !<)0. Quam-
~e<j;ue)Ktt)', r';)iqui praeeunte Jens. quam ibi de componenda juris ci-
Apt a quidcm simplex forma ct Quin. vilis arte toquiturCrassus utQuin.-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, it. 577
tradet', aut eloquentiae componet artem~, aut pulcher-
rimis vitae praecept!s di~num os'dabit. Frequentabunt
veto ejus domum optimijuvenes more veterum~, et
veram dicendi viam velut ex oraculo petent. Hos ille
forniabit.quasi eloquentiae parens; et ut vetus guber-~
nator Httora et portus, et quae tempestatum si~na,
quid secundis ftatibus, quid adversis ratis poscat~, do-
cebit, non humannaus solum coinmuni dûctus officio,
sed amore quodam operis: Nemo enim minui veUt id,
in quo maximus fuit. Quid porro est honestius?, quàm
docere quod optime scias?.Sic ad se Coelium 8 dédu-
tilianùs haéc quoque memoria falsus T'brmautt, Turic. Florent. QM<Bpro
aliquantum immutaverit. quasi Turic. Flor. Guelf. Qua etate,
t. fra~et.Mf7et, Turie. Flor. pestatium, Flor. QMO</a~ Turic.
Guelf. Almel. Jens. (tac. Gesn.) et Ratus, Turie. 7{a(t<m, marg. Basi).
posteriorr. ante Ald. acc. Bad. Ratim, Guetf. Nam hum., Goth.
Poulan. RR. 7 )0, ve) reJ~et. (tac. Gesn.). Amoris, CAMP.
VaH. lib. (a sec. manu) RR. 8, g, 5. Gtt&e)'ttafo)' littora. Quintilia-
tradet. Eo. Jura. tradet. Spat- nus ad illustrandam ornandamque
dingio placebat iHud reddet notùm orationem aptis amoenisque simili-
sibi tune e Gue)fe)bytano tantum": tudinibus abutitur aKquoties ta-
qui non offensus est itaque ejus- men easdem, parvis distantibus in-
dem verbi ad superiora monumenta tervallis, congerit, atque longius
rerum posteris relatione. Sane "quae- producit. Vide )ib. 11, cap. 4~ §- 7;
rentibus jura « tradere non sa- totum proœm. X[I. En.
tis congruum videtur; solent-que 6. Quid. ratis poscat. Num
scriptores, quum duo sensus ad rate vehetur gubernator?" Spal-
unum verbum referunt, propiori dingius quœrebat; merito. Nam
illud magis accommodare quam re- poeticum hujus vocis usum de nave
motiori. Ita zeugma hic, in verbo apud bonae nota* scriptores non in-
reddere (vide t o, ~7 VHI, 3, 51 ), venias alterum proprium habes
non adeo durum sit et equidem supra X, 2,7, ratibus adhuc navi-
addicentibus nunc optimis Codd. garetur: addeVI, 3, 96; H), 8, 23.
plane transeo in Spald. sententiam. Verissima itaque mihi quidem~ide-
2. ~rfem. FI'or:, arte. CAMP., af- tur ejusdem Spaldingii emendatio
tem compo':ef. Florent. hos dabit, quid. t'att'O poscat.
cum AIm. 7. Honestius. Florent., honestus.
3. More veterum. Vide Cic. de Turic. Flor. vero pro Cicero, cum
Sen. 8, g; et Nostrum X, 5, i g. Alm. Do tabellam, Tur. Deinceps itt
4. Fefcmm. Votorum, Florent. omittuntTur. FIor.Gueif. cumAIm.
Vcre dicendi, Turic. FIor. Guelf. 8. Cce~unt. De Cœ/(o ad Cice-
4 37
 5y8 M. FABH QUINTILfANI
ctum patre CIcero prontetur; sic Pansam, Hirtium,
Dol.abellam in morem praeceptoris exercuit quotidie
7 dicens audiensque. Ac nescio an eum tune beatissi-
mum' credi oporteat fore, quumjam secretus et con-
secratus, liber invidia, procul contentionibus~, famam
in tuto collocarit, et sentiet vivus eam, quae post fata
praestari magis solet, venerationem, et quid apud poste-
8 ros futurùs sit, videbit. Conscius sum mihi, quantum
mediocritate valui quseque antea scierim quaeque
operis 3 hujusce gratia potuerim iuquirere candide.
me atque simpHciter in notitiam eorum, si qui forte
cognoscere voluissent, protûiisse~ atque 5 id viro bono
9 satis est, docuisse quod sciret~. Vereor tamen, ne aut
magna nimium videar exigere?, qui eumdem virum
« rônem a patre deducto vide Cic. Ea ~ua', Flor. Facta Turic. Flor.
«in0rat.proeodem,cap.ï~e Solet et, Fior. Guetf. CAMP.Vide-
tt~ft)'tto,anM,Do/ftt<<adisci- &ot,Guetf.
«putis suis ad Familial. IX t6,s n 3. O~cru hujusce gratta. C~ttP.,
[quamquam nihil ibi de Pansa] et opere h, oratte. Guelf., ac simpl.
<!alibi. n Gesnerus. Vide de iisdetn 4. Protulisse. Ftor. Guelf., pro-.
Nostrum VIII, 3, 54; Suetbn. de, tulissent.
ctar. rhet. non procul. ab initie 5.f/MC. An N<fjfU!'?V)de IV, 3,
Sen. Controv. t, proœm. !0,vo).It, p. 58, not. t.
t-JEun: (une &eatmtmutn. Flor. 6: Quod ~co'et sic Turic. Gaeif.
Guelferb. Exc. Sant., eum turtM- CAMP.Scieret, ex Atm. Scierit, re-
tissimum. Omittunt fore Jens. (non Jiqui, quod legitiinum non credo:
Goth. err. Gesnero) et posteriorr. Alia enim ratio est verbi !c<enm in
ante Ald. prœeedeatibus, ubi sermo Hnitus
2. Procul contentionibus; sicTu- erat docui et f)u:c antea scivi, et
ric. Ftor. CAMP. cum Alm. Reliqui fjua; potui. Hie autem.sermo
a inserunt. Fama, Turic. Jens. et finitus est docuit quod sciebat. n
ante Bad. Collocauit e –Nostri dant alii gt<o~sc;fnt, alii
posteriorr.
Jens. enotavit Gesn. Sed in meo ex quod sciret. Eo.
liquide r legitur. Et !e)tte;:tM et ~ere. Flor., exire,. super.-
MfOS,Tuncens. Flor. ~tsententtnt scripto e solo. Qua' eundem, Goth.
et utt~ns, CAMP.Et sententia ut~u!, (tac. Gesn.). ~McJtcen~ CAMP.Aut
Almelov. Et sentiat et vivus, Guel-, iecerim, Flor. Qui ~u<B/)<Bcoperi,
ferb. Et sentiat v., reliqui. Nostra Guelferb. Quique operi, Jens.Tarv.
est e certa Gesneri emendatione. Qute~ue o~ Atd. Bad. Basii.Gryph'.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, n. 679
bonum esse, et dicendi pentum vetim; aut mutta', qui
tôt artibus in pueritia discendis, morum quoque p~se-
cepta, et scientiam juris civilis, praeter ea quse de elo-
quentia tradebantur adjecerim quique haec oper~
nostro necessana esse credidermt~, velut3 moram 4.ei.
perhorrescant, et desperent ante ~expertmentum,.
Qui primùm renun(;ient7 sibi, quanta sit humam in-
genu vis quam potens efficiendi quse velit, qtiutn,
Aut multa. Repete nt~Htuttt. 5. Et Jfs~erent'j sic Turic. Flor.
Totam autem hanc paragraphum (sed hic desperet) Guetf. CAMP.~f<;
facDius mente capias ita sensus d!re)iqui.
contrahendo «Vereor, ne nimium 6. ~ertmetttum etc. ~xpert-
videar exigere, quique haec ne- mentum. tum qui prtmHttt., Turic.
« cessaria crediderint, desperent." Flor. (nisi quod hic tu ~ttt') Guelf.
2. Crediderint; sic liquido Turic. Exc. Santen. CAMP.JE-t/~ertmentum.
Ediderunt autem ita Obrecht. Bip. hi pr., Alin. jE~. <tam<j)Me pr., Goth.
Creditlerim, reliqui. Nostri cre- Voss. 2. E. )tam<jfue qui pr., Jens.
diderint, exe. Vall. lib. a sec. manu Tarv. E. Sed /tt~r., ex emend. Me-
antiqua qui crediderim. Rollinus rutœ reliqui, except. Obrecht. qui
crediderint legendum censet. En. nostram, quam manifesto indicant
3. ~etutmoram ret.Tur. (sed suo libri optimi. Quantum, F)or. ~u~
more ue/u(/) Flor., velutmorum rei. mont generis, Alm. J~ens~ et editt.
Ex Alm. v. mox rei, littera x nata ex posterr. ante Stoer. ace. G.ibs. De-
simiti terminationis rum compen- metiri, Flor. C.4MP.AftnorM et d.,
dto. ~on~m r., rell. praeter Obr. Gue)f.Voss. 3, Goth. Jens,. (tacente
qui dedit velut remoram perAorr. tta Gesn.) et posterr. ante Bad. Cocr)-
sine dubio e conjectura eorrigens ta'nt,GueIf.Qua?!ouam,Guelf. cum
eamdem in Arg. inventam seriptu- Voss. z.Vam~. prtmtttn,Va)). tib..
ram, 1 quamvetust,i nostri exhibent, (a sec. m.) R. g. Qu[/M'VaH. tib. R..
quamque nos simplicius multo 8. ~Mm~ttt~r., RR. y, 10, i t.. En.
emendarc non dubitavimus. 7. ~!e)tMn<;tfnt sibi. a Cogitent,
/}. Moram ret; sic mora passivo «considerent, ad animum revo-
significatu genitivo jungitur baud « cent sic Gesner. in Thés. non
raro. Cic. Verr. V, 64, §. t65, cru- immerito observatu dignum hune
délissimi t~iemmi~ue judicii a/t- usum dicens, cujus simi~e aliunde
.ouant parvam moram. N~en'e. nondum allatumest. Nam a)iis quo-
166, si non effugium, ne moram que non renxHCtafttr nisi quod ne-
quidem mortis. Pro Rab. perd. 111, sciunt. Hinc neque illud satisfacit,
§.8, ouMm ad~'ut/tctt moram excu- quod annotavit, Spaldingius, esse
saho qua~reretttr. Flor. IV, 9, seo- pro respondeant. Quare mihi qui-
pulus et not/M et mor~ MCMrtf~tt! dem veritas hujus scnpturœinpD-
jouMtCfe~ntorttu. dum in tuto. est,
37
 58o M. FABII QUINTILIANt
maria transire, siderum cursus numerosque cognoscere,
mundum ipsum psene dimetin minores sed difnciHo-
res artes potuerint tum cogitent, quantam rem pe-
tant,, quamque nullus sit hoc propbsito praemio labor
11 recusandus. Quod si mente conceperint, huic quoque
parti facilius accèdent~, ut ipsum iter neque imper-
vium, neque saltem~ durum putent: nam id, quod
prius, quodque majus est; ut boni viri simus, voluntate
maxime constat quam qui vera fide induerit, facile
'2 easdem 4, quse virtutem docent, aries
accipiet. Neque
eriim aut tam perplexa, aut tam numerosa sunt quae
premunt~, ut non paucorum admodum annorum in-
tentione discantur tongam 6 enimfacit operam, quod.
repugnainus; brevis est institutio vitse bonestae beatae-
que, si credas? natura enim nos 'ad mentem opti-
t.~rtM.Neseioquid acciderit Codex optimus nunc praebet. Aptius
Burmanno accusativum hic videnti ad sensum videtur ~rœct~tuntM)~
et in formula possum artes haircnti. sicut t, 10, 20, dictum est ~r<pc<-
Artes aliae, minores ille dignitate pere studium aliquod. –Apud R.
Dec tantum Ingenium sibi posceu- l3 reperunus optimam, quam But-
tes, quamquam dt~!ct<<o''e! per- tmann. proposuit, )ectionem:~u<f
ceptu, maria transire, etc. potue- ~r<ECtpttu:(Mr.Caeteri <jtu<B premunt,
ru'it. exc. R. n, qui solus ~utepromunt
a. Accedent. Accendent, Florent. ttomen. Si 'ro ~temunt servatur,
Quodpejus, Turie. Flor. Gneiferb. supple (/uccntem, et sic inteD'ye
Exp. Sant. ~(n !tmu~, Flor. Guetf. qua; instant, quœ ante omnia sunt
~o/tttttntem, Tur. Guelf. Constant, oratori ediscenda. ED.
Tufic. Gùetf. ~r(t!, Flor. 6. ~oti~am. o~eram. Turicens.
3.'Neque M~fem. Vide ad t, ), 2/{. Flor. Guelferb. Exc. Sant., /ecent
4. Eaïacm. Plane nullam video meam ~fte:< op., cum Alm. ~nsti-
hujus prononiinis rationem: nam tuto, Flor. /tM(t<ttit, Guelf. Mox in-
virtutes nondum memoratœ sunt, tuendi, Flor. Mardis omittit CAMP.
sed honio. Quare scribendum puto y. Si credas. Mit um, viros doctes
eas idem, ~UfE. apud Burmannum tantum desu-
5. Premunt. Turic., ~rcmuntMr. dare in mutando verbo aptissimo.
OM~t?~PMMH~. Corrupta utique An veriti sunt, christianam esse
scriptura. Neque tamen ~etuntur, senteutiam? Sed certa est scriptm-
quod Obrechtus reposuit, satisfa- ra oppositione verbi rfpu~namm
-cit quamquam formam passivam apteque Gesner. affert illud socra-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. XII, ir. 58r
mam genuit adeoque discere meUora volentibus
promptum est, ut vere intuenti mirum sit illud magis,
malos esse tam multos. Nam ut aqua piscibus, ut 13
sicca terrenis clrcumfnsus nobis spiritus volucribus
convenit ita certe facilius esse oportebat, secundum
naturam, quam contra eam vivere. Caetera~ vero,
etiamsi aetatem nostram non spatid senectutis, sed tem-
pore adotescendse metiamur, abunde muttosad di-
scendum annôs habent omnia enim breviora reddet
ordo, et ratio, et modus. Sed cuipa est in prseceptori- '4
.bus prima4, qui libenter dëtinent quos occupaverunt,
partim cupiditate diutius exigendi mercedulas, partim
ambitione, quo difficillussit quod poUIcentur, partim
etiam inscientia tradendi, vel negligëntia~; proxima in
nobis, qui morari in eo quod novimus, quam discere
quae nondum scimus, melius putamus. Nai~i ut 6 de '5-
ticum apnd Cicer. de Orat. ~7 Ftor. Guelf., prima qui libenter de-
«Quibus id persuasum esset, ut tinent occu??~~c~'tfH~cum Almelov.
« nihi! mallent se esse quam Lonos ffttna /t'teKter Jett):e)t<M ~uerum,
viros, iis reliquam facilem esse Voss. 2. P. c/e~neAtt~u~nu~n~nï,
« doctrinam. Goth. CAMP.et edd. ante Obr. ace.
t. Ut aqua. Ut atque, Flor. Tor- Capper. Nostra in marg. Basii. no-
renis, idem. C'rcum/tMttm, Flor. tata ab Obr. primo recepta est. Cu-
Guelf. Cerit pro certe Flor. Ctctfro nt~ta<e)'t, Flor. 7)~t<fis, Florent.
pro c<BteraGue)f. Etiam scietatem, Guelf. ~jferce</tt~tM, CAMP.~m&t-
Flor. Sed corpore adulescentiam, tio, Turic. Flor. Guelf. Quo~
Tur. Flor. (nisi quod ex hoc corpore Turic. Flor. Sit omittunt Turicens.
tantum affertur)Gue)f. marg.BasiL Flor. Gue)f. Jn!t~ten<tam, Turtc.
~ottantur, Turic. Ad dicendum, Flor. 7nM~te)ttt'<t, Gue)f. 7n!Ct(M,
Goth.(tae~Gesn.).~attoetmutt</o~, Goth. (tac..Gesn.) CAMP.Ald. Basil.
Flor. R. e. mun~i~, Guelf. et posteriorr. ante Obr. Tradenti,
2. Ca'fera. Respicit ad ~rttt! illud Turicens.
et majus, §. 11. 5. ~< n~/i~entta. ~e/ tt~~e-
3. Tempore af/o/MM~h'œ. yem- ~endt, Turic. Flor. Guelf. (sed hic
~u!, quum opponitur quasi spatio per t). Proximam in nobis, Turic.
'rav K<tt~ov
si~niHcare acute in sche- Proximam ~O~t~j CAMP.Tn eo quod
dis monet Spaldingius. nobis discere, Turie. Ftor. GueLf.
4. Prt'ma. occupa~erunt. Turic. 6. Nam ut de. Guelf., nam et (/e.
 '582 1M.FABfI QUINt~ANÏ
~nostns tissimum studiis d!cam qùid âttinet tam
muhis ,annis, quam in more est plù~rimorum (ut de
his, a quibus magna in hoc pars sëtatis absumitur, ta-
ceam ) declamitare m schola, et tantum laboris in rébus
fatsis consumere, quum'satis sitmodico tëmpore ima-
g~n'em veri discriminis, et dicendi iej~es comperisse?
jG'Quod~ ïiondico, qu!asit,'unquatTi omittetida dicendi;
exercitâtio, sed quia non sit in una ejus specie conse-
nescendum. Cognoscere~,et~prsecepta vivendiperdi-
scere, et in foro nosexpenn potuimus, dum schola-
Gotb.Jens.(tac.Gesn.)A)d.e tfM, quœ latet etiam in mendo ima,
iis a. Sed nostra scriptura digitum recte adoptata est, ut sensu logico,
intenderevidetur in quosdam.'Par- sicut toties, dicta sit species neque
tis <Bt<ttf!,Turic. F)or. Discrimine abjicienda vocuia in, quam firmat
~J,'Ftor. Guetf. In Exc.Sant. Dis- Flor. -Nostri sed quia non sit ejus
crmttnë tantum notatum. !~ecte, exc. RH. y, [0,) t, qui'non
t. Comperisse. Ignotum mihi hae omittunt. En.
a~f/tscent/t potestate verbum. An 3. Co~noxcfre. Rollinus adjectum
fuit combibisse? cui Burman-
aliquid desiderabat;
2. Quod. Qu<p pro fjfuod CAMP. nus non ttubitabat tradere sequens
2Vott t~tco ~UŒ,Tur.Ftor. Discendi, ~ftEce~fa; acleo nulla interdum vi-
Turic. 'tS'e<~<jfutN''tma :tt e/tu'~ecte ris iHis doctis cura fuit ve) simpli-
co)tMt)Mcot</u7ttj Turic. item Ftor. cissimarum verba Ot dinandi tegum-
hisi quod hic in im<t. Sed Gue)f., Verum bene co~no~cfre, quod spe-
'!<</ ~maunat'eyu! ~). c.'(nisi qnod ctàt rerum in vita coo))tttO)!e'M
Spald. endtavit tantum usque ad (S *7)' abso!nte primum positum
'vocem una, ht fere suspicer, fu- est, quo efficacius opponatur usui
'gisse i))um verbum stt'post vocem declamitandi, exerce)t</t, et omni
t~n). 'Sed quia 7t0!t sit tt~a ejus .<î3. scbotastica; vha;.
'c./CAtft'Cdtin. Vidov. 'S. q. m. Ht Co~ttOMerc,et; sic Turic. Ftor.
'm spécie c., Goth. Voss. 2 Jen's. '&ue)f. C~Mp.'cnm Atm.'Gbth.Voss.
et posterr. ante Tiasi). qui primus 2, et'edd. anteA)d. icc.'Bad. Eitim,
'nostram, incertum e Cod. an e inserunt rëliqui, ex A)di, ut vide-
conjectura. !psane Quintitianiver- tur.correctidae'minimenecessarta).
ba habeamus,dubium sed sensum, fr~ce~ft ~tt/endt. Tune. 'Dor. P.
credo, habemus. Nam vocem una dicendi, Goth. quod aUënissimum
'si omittas, yeMcm dicendi dictum hinc probat tamen Gesn. '/n foro-
'sit 'pro :ntaytne dtcottH. Quod'fa)- Hcs ex periuri,'Flor. /nforett$t&uy
surn.'2)t!crtmt;t!!quidem tma~'ncm ex~'ertrt,'CAMP Possimus, idem.-
tantum dec)amationesil)aepra;be- Nostrico~n0!ce)'e, et, omisso enim.
bant; sed dicébatur revera. Ita vox So!asE. g m~enf/rpro MMen~t; En.
 INSTITUTIONIS.ORAT. LIB. XII, 11I 583

stict sumus. Discendi ratio tatis, ut non muttos annos

poscat~: quaeMbet enim ex iis artibus, quarum 3 habui
-meationem, in paucos libros contrahi solet; adeo~ in-
Rruto spatio ac traditione opus non est 5. ReIIqua est,
quae vires cito facit, consuetudo~. Rerum ~cognitio~
l. Z)Mcent<;ratio. Lqcat., dicendi
rafto, quod sphalma transiit in pos-
teriores, exe. Ald. Veram omnium
'Codd. scripturam primus restituit
Gesn. –Nostri Codd., f/Mce<t(~ira-
'tio. En..
2. Poscat. Omittunt Turic. Flor.
Guetf. Qufe~ttet erttm plus ex his
'~)a)'tt6u!, Turie..F)or. Q. e. plus ex
'At! artibtts, Guelf. C~Mp. Quantum-
~(&ete. plus ex his a., Gothan. (de
'plus tac. Gesn.). Q. e. plus ex iis a,,
Voss. 2, Jens. (de plus tac. Gesn.)
Tarv. Q. e. ex iis partibus, Bodl.
Andr. ïiîud plus unde irrepserit,
non perspicio, n!si natum forte e
voce prius margini adscripta vide
mox sed inter artibus et partibus
fluctuari potest. Prœfero tamen a)-
tibus vel ob relatiônem ad §. g.–
Oua'/ftet enim plus m- iis (aut his)
artibus; sic 'Pou). Va)). )ib. a sec.
manu, R'R.'8, g. Reliqui pro o'h'-
&M dant partibus. En.
3. Quarum /ta6M:; sic Turicens.
Ftorent. Gue)f. cum~Goth.Voss. 2,
Jens. Tarv. Pn'u! inserunt reliqui.
–To ~nu! omittunt nostri. En.
4. Adeo. opus non est. Cave ideo
reponas, quod fecit Badius, vel,
quod pejus etiam, adeo pro ideo
dictum existimes, quod commissua!
est in indice Gesneriano non'in'hoc
tantum loco, sed in Jon~e facition
§. 12. Adeo.est in tati composi-
tione valet adeo certum est, esse.
Vide 1 12, ~~eo~ao~tM! est mul-
tafacere, 'yMam dtt(.
5. Non est. Omittunt Turic. Flor.
Guetf. cum Alm. Voss. 2, Gothan.
Jens. Sed CAMp.Tarv.Atd. solum
non omittunt. Goth. autem et CAMP.
modo~nt'to; sciticet sic sensui me-
dentes. Equidem quo casu duae vo-
eu!œ, qnibu6 tamen sensus carere
plane nequit, exciderint nescio
nisi fuit forte olim non opus est,
sigla autem o absorpta est a voce
opus.
6. CoMttetttf/o. Turic. Flor., con-
fetitur, cum Alm. Conficitur, Guelf.
7. Rencm cognitio, etc. Totus hic
locus impeditus, et valde incerta*
adhacestscripturae. Apparet proxi-
'me superiora respicienti, Quinti-
lianum ea quœ scholarum sunt,
disciplinam et exercitationem, se-
ceruere ab iisquae sunt insequentis
vitae, rerum cognitione, studio,
usu. Schotâstica non ita longi tem-
poris esseprœdicat; improbat diu-
tinam illam exercitationem (~. i5,
t6); et ne quis objiciat, ipsas ar-
tium disciplinas mùttum temporis
absumere, haec verba addit Dis-
cendi ratio, etc. Jam rerum cogni-
tionem vel sine studio adipiscimur
usu quotidiano concedit tamen
Quintil. opus esse simul assidua le-
ctione. 'Hic itaque statim offendor
'illo et tamen quam ~rtu~torunt.
'Sentis enim, hoc non esse ex ser-
mone quo respondeatur illi quere-
ia'. Fatentis et mox responsuri erat
simplex ~tanten. Quare quum ali-
<~uot libri, minons sane illi-aucto-
 58<{ M. FABIIQUINTILIANt
quotidie crescit; et tamen quam multorum ad eam
librorum necessaria3 lectio est, quibus aut rerum
rit.atis, omittant vocutam ~uam;
vide an leviorem alt.eram et, post
timifemvocis proximae exitum, iti-
dem ejicëre )iceat. Mox lectio li-
"brorum, quibus ab historicis et
*ab oratorihus exempta petuntur"
habet aliquid scabri quod tamen
non urgeo. Illud autem, quod re-
<<rum cognitio
x com~teeti dicitur
« exempta rerum et u exempla di-
"cen~t, < gravius videtur; ita ta-
men ut hoc etiam so)ita' Nostri in
talibus negligentix condones. Res
enim priori loco penum omnium
eorum signifieant, (]uœ post ipsam
oratoris institutionem historice, ut
nos toqnimur, discit idem, et in his
etiam mu!(ifaria, qua* apud orato-
res prostant, dicendi exempta, quoe
per se rebus angustiori sensu recte
opponuntur. Sed omnium impedi-
tissima sunt vcrba Philosopho-
rum. omnia, qua* in scriptis,
quos quidem novimus, libris non
ita teguntur. Quare Obrechtus qui-
dem e Codicum scriptura solum
ne vel non omittens ita reposuit:
Philosophorum. opiniones, sic-
"uti alia velimus légère, quod
quidem potest, omnia sed breve
nobis tempns nos facimus. Qua*
ratio quot titutis disphceat, ne ton-
gus sim, exponere supersèdéo. In
recepta quidem, si ab'his nsicuti
taUa, velimus recedas, cetera
tam bene congruunt, ut, quamvis
verba necessarium est e scripto nul-
)o allata sint, et ba:c OtftE. possu-
mu!Mcru)K!videanturdeberi,(ft-
men ex meris virorum non sane do-
etissimorum conjccturis haec con-
.flata credere non sustineam. Enim-
vero solet levissimus ille hom&,
quoties manifesta menda e notissi-
mis exemplis corrigit,.ita toqui, 1
quasi ex ingénie hœc depromat.
Quare e scriptis libris derivata haec
omnia rredo. In réliquis autem
emendandis a vero proxime, judice
me, abest Gesner. proponens si uti.
alias velimus. )n qua ratione una
vox alias non recte adhibita vide-
tur.Quareauta/t~uan~oiegendunt,
aut plane delendum alia, quod eo-
dem quo toties modo irrepserit
vide not. ad §. 3. Neque hoc a opi-
<!niones tegere admodum placet.
Quare ope optimorum Codd. Flor.
et Gue)f. ita fortasse scnbendum
« Phi)osophorum quoque consulto-
« rumqne opinione si uti velimus,
« légère necessafiumest.Quac, etc."n
Jn illis autem sed. nos facimus,
pronomen M<M fortiterpronuncian-
dum est enim pro ipsi. Plane nul-
lam rationern haberet hoc nos, si
nonveraesset in proximisseriptura
~uœ possumus.
t.y'amcn. mu/fonon.Omittunt
quam Goth. Voss. 3, CAMf. et edd.
anteObrecht.–To quant omittunt
quoque Pou).VaH. )ib. RR. 8, g. En.
2. ~a'eam; sic Turic. Flor. Goth.
(tacente Gesn.) CAMp.Ad earum,
Guelf. Ad MS, reliqui. Eadem
nostri, nisi quod ad earum non re-
perimus. En.
3. ~VeeeMaria. Necessario, Flor.
T/MtonM, Turic. Fior. Guelf. Hysto-
<'< C*tn'. O~ttttOtte, Flor. Gue)f.
~c~nïttt /~<?re HCquod quidem po-
testomnia, Turicens. GnelP. Goth.
Jens. (err. Gesn.). ~utW~uod'
~)Ote!fo.,Voss. 2. no~(Ahne-.
lov. n) quod quidem potest o., Flor.
cumAtmetov. necessarium est
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. XII,n 1 5S5
exempla ab historicis, aut dicendi ab oratoribus petun-
-tur. Phitospphorum quoque consultorumque
opmio-
nes, sicuti alia, velimus légère necessarium est. Quae
quidem possumus omnia sed breve nobis tempus nos
facimus'. Quantùtum enim studiis Impartimur''? Alias !8
horas vanus salutandi labor 3, alias datum~ fabulis
otium, alias spectacula, alias convivia trahunt. Adjice
tot genera ludendi, et insanam corporis curam; 5trahat
inde peregrinatio~, rura?, calculorum anxiae s sollicitu-

quod <j)uMent ~ofesf o., CAMP.Tarv. "votuptatelegimus.o Sedunice

Vuigata in Locat. primum compa- vera videtur de confabulationibus
ret corrigente Meruta. interpretatio. Petron. 3q init. In-
t. Facimus. Turic. Flor. Almel. terpellavit tam ~u~ces~a&u/a! Tri-
Guelf. Voss. 2, Goth. Jens. (tac. ma/c/)to.P)in.Ep.V!U,i8,~a6e!
Gesn.), ycctmut, et posterr. ante ~a&u<a!H)'6M.
Gryph. 1544. Receptam soh)s e ve- 5. 7*ra/iat. Majores olim distin-
tustis CAMP.habet.-Nostri Codi- ctiones ante hoc verbum et post vo-
ces ~cctntu~. En. cem'nn!ntus ponebantur. Sed tra-
2. 7)n~ar«n!ur. Partiniur, Turic. /)a(protasinesseeorumnusese-
Flor. Goth. CAMP.Locat. Ven. Ald. quuntur oeen quidem, etc. Gedoy-
Patimur, Guelf. Jens. Tarv. 7ntper- nus recte, opinor, vidit. Equidem
ttntur, Bad. Basil. Obr. Nostrum in ptœcedentem quoque imperativum
Gryph. primum invenio, neque ser- eidem protasi inclusi.
vare dubito, q!U)m a sit in scriptis 6. Trahat. ~ere~rtnattf). 7)~'<!tK
omnibus, et aliunde quoque nota ~'er~rtHc~ rura, Tufic. FJor. Tra-
forma. ~ar;tM, CAMp. Saltandi, jam peregrinatio jura, Guelf. Tra-
Gne)f. Adiciet ;;t, Turicens. Flor. ~'attt peregrinatio jura, Goth. (non
Guelf. (sed hic perjt).–Nostri plene Gesnero) Voss. 2. Terrarum
Codices ~artimu), excepto Pout., peragratio nt)'a, CAMP.Jura habent
qui patimur. En. etiam Vall. Jens. et posterr. ante
3. ~/t<ta)!t/t /a&or. Nota res de Ald. Nostri jura, exceptis Poui.
salutationibus Romanorum, quae R. qui rttra. Eo.
mane fiebant in atriis potentiorum. ~ura. Negabat BurmanntM
~atu~u~~ o~tUM~ praeser- studium ruris honestissimum inter
tim ante spectaculorum mentio- occupationes vanas et inutiles poni
nem, de theatro intelligi nequit. potuisse. Quasi non plurimi Roma-
Referri possit ad inanem nugàtem- norum solius voluptatis desidifeque
que, qualis hodieque viget; lectio- causa rus secessissent.
nem, collato Cicer. de Fin. V, ig: 8. ~n~t<E !oMtCttu</)He!. ~)~M
Quid, quum Hctas fabulas, e qui- sollicitudine, Turic. Flor. farn pro-
buis utilitas nitlla duci potest, cum ca!tS<ETnric. Flor. CftuM~Voss.
 586 M. FABH QUÏNTILtANI
dînes nïù!tse causse libidinum, et vinum, etûagmosus
-omni genere voluptatum animus: ne" ea quidem tem-
tgpoTa idonea,tqu3e stipersunt. Quae~ si omnia studiis
impenderentdr~,jam nobis. longa aetas et abunde satis
ad discendum spatia viderentur, vel diurna tantum
computantibus tempora et noctes, quarum bona pars
omni somno longior est, adjuvarent:: nunc computa-
mus annos, non quibus studuimus, sed quibus vixi
ao mus: Nec~ vero, si geometrae et,grammatici caeterarum-
que artium professores omnem suam vitam, quamlibet
longa fuerit, in singulis artibus consumpserunt, sequi-
tur, ut plures? quasdam vitas ad plura discenda deside
remus neque illi didicerunt haec usque in senectutem,
sed ea sola didicisse contenti fuerunt, ac tot annos gin

.f/aytttM omni, Turic. Flor. (nisi turna.tem~o)'etuttt.,Ftf)r.Ut

quod hicy?a~ttus) Guelf. Jens. Fla- diurna. t. at n., Guetf. CAMP. Ut
ytttO! o., Goth. (tac. Gesn.) Voss. d. t. aut n., Goth. Et (/ t. at
.2, CtMP. (qui tamen mox antmtf!) ?t.~Jens.J?t~t.c<rû)if)ui
Tarv. et posterr. ante Bad. ~/ntmtï, inJ(:aTat'v.EVoss.2.,ut<~tu'M
Turic. Flor. Guelf. Goth. Voss. 2 affertur tantum. Nostrum e con-
Jens. et posterr. ante Bad. Nostram jectura,quutntotiesfe/ettttln
(/!a~;<tOStM. animus) Badins pri- Codd. pérmutata sint, vulgata au-
nius e Vat). tem ob continuatum illud sensu di-
l. Ca'~CM/orttm. so~tcttftHne! verso et.ferenda non videatur.
cura pecu)ii,fenus,'etc. 5. Computantibus. Computationi-
2. Ne.supersunt. «'Propter ha- bus, Goth. Voss. 2. t/'ta pars, Goth.
"bitus malos desidiamque nihil Est omittunt Guelf. Goth.
agendo contractato, et perturba- 6. Nec. ~eometr<B. JVec vire in
tiones animi, vel negotia adeo géomètre, Turic. Ftor..Geontetn~ J
orta ex his, qua* enumerata sunt. a Guelf. ~tnm~ FIor. Quantumlibet,
'Gésnerus. Goth.(tacenteGesnero).f/MmJ~-
3.'QM<B. omnta.Vix opus obser- cendi, Turiceasis. J?/ur< f/tce;tdt,
vare, ha'c non ad'proxima illa qaa* Fjorent.
supersunt tempora réferenda es- y. f~ure! oua!f/am f~as.Vide XU,
'!e, sed ad omnia quae prœceduot. il,17,60.
4. ~mpenderentur. /mpe<<tren<ur, 8. uto~o. OmittuntTuricens.
Gaetf. ~tatM et, 'Ftor. CAMP.Di- Flor. Guelf. Goth. (tacente de hoc
~enf/Mm, Jens. Tarv. Ut </ttttuf)M. Gesn.)CAMp. et edd. anteBad. qui
tcmpom,'Mt noctei~Turie. Et Jtu- tacttt nostram e VaM., ut vtdetu.[~
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. XII, n. 58?
utendo, non in percipiendo exhauserunt. Caeterum
ttt de Fome/'o taceam, in quo nuttius non artis aut,
praece.pta~, aut'certe non dublavestigla reperluntur; nt
jE'/et~ Hippiam transeam, qui non Uberalium modo
discip'Hnarum prae se 5 scientiam tulit, sed vestem, et
annulum, crepidasque, quae omnia manu sua fecerat,
in usu habutt, atque ita se praeparavit, ne cujus alte-
nus ope ~egeret ullius ret 6; Go~MX quoque summae~
reposuit. –Nostri'Codd. in utendo Crepidas quoque omnia tullit ma-
male omittunt. Eo. nu, Turic. Flor. Crepidas <~u<B~ttC
fe)'c;);en</o. Jens. et edd. pos- o. tu/t'tm., Guei~erb. CnyMtM~tte
terr. ante A)d.))'a'ci~'tent/o. <j;tf<Bo.tu/tfm.,Goth. Cre~tWft~MC
2. ~«tpr~Bcepta; sic Jens. et pos- ~uœ~ue o. m., CAMP. Ct'f~t~~ ~tto-
'terr. ante A')(t. ~Mtpetyecta, reli- otte o. tt<7ttm.,Jens. Cre~tt/a~tfe
qui(ut~Ftorent.)'cui scripturae ~u<B~ue o.'tulit m.; Tarvis. Locat.
qùid praeter auctoritatem librorum V~n. Setl Voss. 2 haïe omnia sed.
faveat, plane non vidéo, Artemper- omnia omittit; nimirum per ho-
yect<f"t, artis pe)~ec<um exemplum mœote)euton, f[num in ejusquo-
'novi; sed perfecta vestigia, qua: que autographe verbum tulit his
'ptus quidem sint quam non dt[&)a legeretur. Nostra in A!d. primum
~c.~f~M, rnerae sunt nuga*. Manifes- comparet. Non displiceret autem
tissimum itaque hic habemus exem- cre~)Wa! quoque, ~u;r. fecerat
'p)um optim~B scriptura* in antiquis .abjectiores enim crepidas. Sed quo
i!tis'e3itionibus servata', cujus in 'casu a)terum tM/tt irrepsef'it, divi-
nostris 'Codicibus nntjum vesti- nare nequeo. 7nMM, Ftor. Atqui,
gium. Nam ~rfEC~ta tantum non 'CAMf. Ad ~tf~E, Goth.'marg. Basi).
omnium doctrinarum apud Home- ~/tefM, Ftor. 0~'cre oeret, Turic.
rnm reperiri quis veterum non di- cum Alm. O~e re~cret, Ftor. Opere
'xit? Aut cetta, Turie. Flor. Guelf. e.j CAMP.
~Mfum, F]or. Guelf. Exc. Santen. 6. N<tM! rei; sif-'VoSS. 2,'CAMP.
'Voss. 2.Goth. Jens. (tac. Gesn.) A~d. Nullius ret/GoAan. Jens. et
et posterr.'ante A)d. 'E/tum~ CAMr. ,posterr: ante A)d. Inlusire, Turic.
~/eum, Ald. 'Ftor. Guetf. ~Vet;e u/M rei, re)i-
3.'77i~tam. ~Nemini ignotum ex- qui, 'tacite ~jra-eunte 'Badio. Qua-
t Cie. de Or. III, 32,~)uxurie Afri- scriptura falsnm sensum prasbet
<'cana descriptum ab Apuleio Flo- nam non id egit Hippias, ut nuHiui
rid. p. 5~6. Elinenh. Gesnërus. rei ope egeret 'quod ne intelligi
'4. 'Qut non. Omittunt Turicens. quidem recte potest; sed ut in omni
'Gue)f. re sibi ipse, sufEeeret. Ita simpli-
5. Pt'fB se scientiam. '~ctenitant cissimum'foret reponere tn u7/a re:
/))'<TM, CAMP. Per se, Atm. Goth hoc tamen quum niniium recederc
Voss. a, etaHquot apud'Rurmann. 'videretur ab illo vetustorum Codt-
588 M. FABII QUINTILIANI
senectutis' quaerere auditorès, de quo quisque vellet,
jubebat2. Quae tandem ars digna Httens P/a<om~dèfuit?
Quot seculis ~/r~o<e/e~ didicit, ut non.solum quae 'ad
pht)osophosatqueoratorespertlnent,scienttacomplecte-
retur, sed animàlium satorumque naturas-omnes per-
quu'eret? HHs enim~ haec invenienda fuerunt, nobis
cognoscenda sunt. Tôt nos praeceptoribus, tot. exemplis,
instruxit anuquitas, ut possit videri nulla sorte5 na-
cum ttt/ustre; revocavi principis Platonem et Aristotelem devenia-
editionis scripturam, luxatam ora- mus. Ita ex parte quidem veram
tionem prœferens et stribligini in videar Quintiliani manum resti-
vetustis et catimini in vulgatis.Proxi- tuere, si vestigia Codicum sequens
me post iiïud inlusire in Turie. le- ita scribam ut Gorotam (scilicet
gitur tot ~KO~Htmmft senectutis, in transeam), qui !umm<B !cnecfu<n.
Florent. Guelf. totque summa s., in ~'ute6at; ~uœ ta;tf/cnt. Platoui de-
quibuslatetignotumscribis.nomen. fuit? quot seculis ~mtotc~ps, etc.
t. ~'enectttttx ~uœr~t'eatoYttorM; Sed remanent male sarta quaedam.
3icGoth.(tac.Gesn.)Voss.2,CAMt'. Nam hoc "qua*rere,de quo quisque
Ald. Bad. Obreeht. ~'cncctttf; habet vellet nimis breviter dictum vi-
~ttO(/~u<')'enttf/;tor;Turic. ~enect. detur neque tamen verbum dis-
(vacuum hic spatium) ~Me)'e audi- putari, quod princeps editio insc-
toris, Flor. S. habetque ~uœrcrc a., rit, adoptarim sed illud habetque,
Guelf. quœrere out/tturo!, Atm. seu habet quod, quod in vetustis
et aliquot edd. apud Burm. S. hic libris conspiciturante verbum guœ-
~MtE~rc a'M<<o)f.t, Jens. (tac. Gesn.) rere, indicio est, aliter plane hase
et edd. ante Ald. S. id o. a., reli- olim lecta esse; quorum causa ad
qui inde a Basil. Quisque disputari meliores libros, aut ad feliciora in-
vellet, CAMP.A)d. Jubeat, Florent. génia provoco.
Videbat, C~Mp. Nostri Codices 3. Platoiii. Platonis, Turicens..
senectutis <yu<crcrcau~t~rcs. En. Flor. Guelf. Goth. (taeente Gesn.).
2. Gor~ta!u&e&a<rSineera nos Fuit, Guelf. Quot scilicet, Guèlf.
Quintiliani verba in hisce non ha- marg. Basil. Quod !<Ecu/t!, CAMP.
bere, patet tum ex mira lectionis Jens. (tacente Gesn.).7)fdtctta[( ait
varietate, tum ex ipso sententiarum no)t, Turic. Flor. Aut ad oratores, >
nexu. Ut de Homero taeeam: ut CAMP.Onus ~er~ut'rt'ret, Flor. Om-
Hippiam transeam. Gorgias nMjperqmret'ettt,Guetf.
quoque. Quœnam quœso in 4. ~ntm. Omittunt Turic. Flor.
Gorgiatanta gravitas, ut iHos pra*- 7//t enim fn~ CAMP.–7/ e;t;nt.
teriens in hune quasi impetum fa- Conjunctiocausamindieat,curtam
ciat Quint.? Apparet itaque locum immensa sibi videantur, quae pra'sti-
ita constituendum esse, ut Home- terint illi.
rum et sophistas transeuntes, in 5. Sorte. Flor., forte, cnm AIm.
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. XII, t. 58g
scendi aetas felicior, quam nostra, cui docendae priores
etaboraverunf. M. C<'n~or:t<~ Cato, idem orator, idem 23
historiée conditor, Idem juris, idem rerum rusticarum
peritissimus, inter tot operas miHtiae, tantas domi con-
tentiones~, rudi seculo, litteras~ graecas'' œtatejam de-
clinata didicit, ut esset hominibus documento, ea
quoquepercipiposse, quae senes concupissent. Quam~4
multa, immo paene omnia tradidit Varro? Quod in-
strumen'tum dicendi M. Tullio defuit? Quid plura?
quumptiam? 7 CorneliusCelsus8, mediocriviringenio,
non solum de his omnibus conscripserit artibus, sed
amplius rei militaris, et rusticae etiam, et medicinae
Voss. 2, Goth. et edd. ante Gryph. «Academ. II, 2 (§. 5) et Hieron.
-Nostri Codd., forte, exc. Poul., Epist. select. Il, t2. Almelov.
qui sorte. En; Sorte nascendi. Id 5. Gra'ca!. OmittuntTuric. Flor.
est, non omni sorte, sed ea qua cum Alm. Ut esse, Ftor. Omnibus,
nascimur. CAMP.~ftECt~t, Jens. et post. ante
t. JE/a&orauerMttt. Gue)f., elabo- Ald. Possunt, Turic. Flor.
rarunt. 6.7mmo. Omittunt scripti et mei
2. ~y. Cen~orttfs Cato. Turicens. et Burmano. omnes, et edd. ante
FIor., mense t~<(ur Cato. Praenomen Gryph. Carere tamen voce non pos-
integrum scriptum in edd. indexa sum. J!ene omttta, Ftor. Yarra, id.
Stoer. Oraforttm, CAMP. Peritissi- instrumenta, Turic. Flor. Guelf.
mus fuit, tibri mei omnes etscripti, Goth. Didicimas tullio, Turicens.
et edd. ante Stoer. ace. Gibs. Burm. Flor. Guelf. Goth. (non monente
Revocare verbum non sustineo. Gesnero de omisso M.). In CAMP.
Sed vide an fuerit olim fuit inter- mira scriptura hœc quod quo in-
que. Mox operis, Turic. Flor. Guelf. !fruntC)tto t)t Tullio defuit. Mox quis
Opera, Goth. (tac. Gesn.) CAmp.– multa, Guelf. Quôd m., CMïp.
Nostri Codices fuit post peritissi- y. Quum etiam. Quam etiam,
mMï.Ec. Guelf. De iis, Jens. et posterr. ante
3. Co)tte)t<tone~. Florent. CAMP., Basil. Ct''<;um!cn~!e)'t'tj C.tMp. ~t,
eonventionis. Co?tte)t(toaes. «~c- Turic. Militari sed, Turicens. Flor.
cusator <!Mt<~UM! nta/orttm Galbam Sed est etiam in Guelf. Rustice et
octo~cnarttt~ accusavit ipse qua- ~)r<ecepta, Turic. Flor. Rustice etiam
dra~tet quater accusatus, gloriose p., Guelf. cum Almel. 'Rustice p.,
a~o/uttt);. Aur. Vict. Vir. ill. ~y CAMP.Dixerisme~tCttttEmentionem
eadem Plut. in vita, et Plinius', a recentiori homine intrusam. Sed
"[ib.ytl,.cap. 2y.'< Gesnerus. plene omnia Ie{;nnturin Goth. certe-
Litteras ~r<Bcas. « Vide CIcer. 8. Ce/iut.VideX, o~.
 5(~0 M. FABH QUINTILÏANt 1
praecepta reliquerit?'dignus vel ipso proposito, ut eum.
35 scisse omnia illa credamus. At' perficere tantum opus,
arJuum~; et nemo perfecit. Ante omnia sufHcit ad
exhortationem studiorum 3, non cadere in rerum na-
turam, ut quidquid non est factum, ne fieri quidem
possit; tum omnia, quae magna sunt atque admira-
bilia, tempus aliquod, quo primum efficerentur, ha-
26 buisse. Quantum enim poesis ab Homero etVIrgHio,
tantum fastigium accepit eloquentia a Demosthene at-
que Cicerone; denique quidquid est optimum, ante
non fuerat.Verum etiamsi quis summa desperet, (quod
cur faciat, cui ingenium, valetudo, facultas, 7 praccepto-
l. ~f. Guelf., ad.-At. perfe- ~u!(œ coMSa*tn diversum tmhant.
cit. Objectio. Ante omnia, etc. t/t quidquid. Eo ~meqtttd~
Responsio. Turic. F)or. Gueif. ~c~en, CAMP.
2. ~r~umn; sic Taricens. Flor. Obr. Quod pro quidem, Guelf.
Guclf. Goth. CAMP.Est addunt re- Nostrtne~ert~m~cm.En.
liqui. P<;r/!cft, Turic. Guelf. Goth. 5. Tut)). Aottft'Me; sic GAMP.
(tacente Gesn.t. c~orctftït/OH~m Cum. Ao&t«Me.Turic. Flor. Guelf..
Turic. Ad exercitationem, Guelf. Ad cum Almel. Quin. habuisse, Obr.
AortattOttem, CAME. et, junctim, Cttm. /tattten')tt, reliqui, nisi quod
Gothanus. habuerunt, Goth. Voss. 2. ~~u<t
3. Studiorum, non cadere «t re- quo, Turicens. A. quod, Guelf.-
rum; sic Bad. tacite; inventum, Eadem nostri Codd. ED.
ut videtur, in Va)!, et sic Gryph. 6. Enim. Homero. Nam et poe-
Gibs. et alii apud Burm. St. capere tas ab homero, Turic. (nisi quod,
id. r., Turicens. Flor. Gùelf. Mxc. omero) Florent. et in ratura Guelf.
Sant. cum Alm. (nisi quod ex hoc cum Almel. Nam et poesis at If.,
caperid td) Basil. St. non cupere )' CAMP.Nam quantum poesis ab ~f.~
~oth. (tac. Gesn.) Voss. 2 (ut sus- Guelf. (a manu sec.). ~ostMtum~
picor, vide Burm.) CAMP. St. non Flor. Accipit, Goth. Jens. et post.
capere f., Jens. (tacente Gesn.) et ante Basil. A omittunt Turic. Flor.
posterr. ante Bad. ~t. non capere CAMP.cum Alm. Qui summa, Turic,
id r., reliqui. Vide mox 26. Id pro Flor. Guelf. (a pr. manu). Quod in
in in Turie. Non capere non vide- Guelferb. a secunda manu taouna:
tur referri posse nisi ad res nimium inscriptum.
magnas quod hinc alienum; nos- y. ~')<ECf~torM; sic Flor. quam-
tram formam habes etiam JI, <y, quam per e, qui superscnptum s.
34, hoc ~tto~uf in naturam rerum ft-fEceptore, Turie. Pra'cc~tof, re-
~at~tt, u( duos sapientes aliquando liqui.
 INSTITUTION1S ORAT. LIB. Xtl, !t. 5<)t
res non deerunt?) tamen est', ut Cicero 2 ait, pul-
chrum in secundis, <er~t<e consistere. Neque 3 enim ~7
si quisAchiHis gloriam in bellicis consequi non 4potest,
Ajacis aut Diomedis laudem aspernabitur; neque qui
Homeri non, Tyrtaei. Quin immo si hanc cogitationem
homines habuissent, ut nemo se meliorem fore eo, qui
optimus fuisset, arbitraretur, hi ipsi 5, qui sunt optimi,
non fuissent neque 6 post Lûcretium ac Macrum
Virgilius, nec post Crassum et Hortensium Cicero, 7sed
i. Est. Omittit CAMP.Pulchrum 6. ~Ve~ttepost. Turic. Flor. Gue)f.
id secundis, Turic. J*. est ~tECtt/M, CAMP.Goth. Jens., nec post (tacente
CAMP.Certt~MC, Turie. Flor. Gesn.)etposterr.anteGryph/~Ve-
2. Ut Cicero ait. Orat. §. que post, reliqui. Ciceronem sed,
"Prima enim sequentem honestum 'Turic. Flor.
« est in secundis tertiisque consi- 7. Sed. vicerint. Sed nec illi post
4* stère.~» eos utce)'tt):t. Tarie. Florent. Guelf.
3. JEntnt omittit Flor. spatio re- cum.Almel. (nisi qnod ex hoc pro
licto.' ~n6ect//M, Flor. et (per m) post affertur p cum lineola inferius
Guelf. C~Mp. cum Voss. 2 Jens. transversa quod alias est per). S.
Imbellis, Tarv. Ven. A)d. )t. alii posteos vicerunt, Bodl. CAMP.
4. ~Vo't potest. Non possit, CAMP. Andr. Ald. S. n. a. postea vicerunt,
~V'coMp<7Ut/to?nert~o?t/MerttH<out?tj Goth. Voss.'a, CAMP.et edd. ante
Turic. Flor. Guelf. Goth. cum Alm. Ald. Nostri Codd., sed nec alii
Voss. 2, unde per meram, ut ap- postea vicerunt, nisi quod pro a/tt-
paret, conjecturam CAMP. Neque RR. 7, 10, i illi. ED. Sed nec
Hesiodi etTheocriti qui Homeri non alii postea vicerint. Ha;e corrupta
fuerint. Quin, cum Ald. et aliqnot esse mirum tot viros doctos non
apud Burmann. Veram scripturam vidisse, certe non dixisse. Nam si
Jens. primus exhibet, nisi quod verbum vicerint commune est prœ-
T~rret; veram autem distinctionem cedentibus etiam; quid? vicerintne
Bad.: ut mireris Burmannum alia rêvera, judice Quintitiano, aliqui
tentantem. Qui nimio, Gueif. ~fo- Virgilium et Ciceronem ? Sed ne
minem, Flor. Co~tte, Turic. 7'MtMe, recte quidem hœcjunguntur non
Turie. Flor. Guelf. fuissent, neque.vieerint. M Quare
5. Hi ipsi; sic Turicens. Guelf. hoc, opiner, certum est, senten-
CAMP.Ii ipsi, reliqui praeter Jens. tiam absoluitam esse in nomine Ci-
et posterr. ante Ald. qui dant tt out cero, menteque repetendum op<t-
ipsi sunt. Sed ~Mcstfttt, Flor. Sunt mus non fuisset. Ita verba se<
omittit Guelf. Lucretio, Flor. lut viceritit futurum tempus spectent.
MacrMm, Guelferb. ~c'Mareum, At hic sensus superioribus per sed
CAMP.cumVoss. 2. nullo modo annecti poterat. Soium
 592 M. FABII QUÏNTIHANI
:8nec alii postea vicerint. Verum ut' transeundi spes
non sit, magna tamen est dignitas subsequendi.
An PotHo et Messala, qui, jam Cicerone- arcem te-
nente eloquentise, agere cceperunt, parum in vita
dignitatis habuerunt, parum ad posteros gïonse tra-
diderunt ? Alioqui pessime de rébus humanis per-,
ductae in summum artes mererentur, si, quod~ opti-
zg mumfuisset, defuisset3. Adde quod magnos modica
quoque eloquentia parit fructus; ac, si quts~haec studia
utilitate sola metiatur, paene illi perfectae par est neque
erat difficile, vel veteribus, vel novis exemplis palam
facere, non aliunde majores opes 5, honores, amicitias,
nec locum haberet; et quum hase ra omnis perdita in hocverbo emen-
ex parte essent concedentis, ita dando, quod e sola nescio eujus
fere dixisset Quintuianus "et sic conjectura in Jensonianam venit.
sane neque alii postea vicerint. Hoc itaque ejecto facile me persua-
Veriora itaque e scripmras varietate surum intelligentibus spero legen-
exsculpenda: quod mihi tamen non dum si, quod optimum, idem ulti-
successit. Nisi objectionis forte loco. mum ~'UM.<e<.#
hanc aliquot librorum scripturam 3. Defuisset. Omittunt scripti om-
admittas -ye~ nec alii post eos ut- nes cum CAMP.–Omittunt quoque
cerunt: aut, quod haud, dissimile nostri,exc.Pout.Eo.
vero Boèckhius suadet, postea hos. 4. Ac, si quis. Goth., at ~t quis.
Cui objectioni respondeatur his Omittit/to'c Florent. spatio reticto.
verbis ~erMm ut, etc. Sed neque Nobis, Turic. Flor. Guelf.
illa objeetio, neque hase responsio 5. Opes, AotiOrM; sic CAMP.Opus
mihi quidem satisfaciunt. Quare A., Turin. Fior. H. o., reliqui. Fu-
viderint acutiores. turum,Turic. Florent. ConttceMeftt
t. Ut. Omittunt.Turicens. Flor. sint d., Turic. Flor. Guelf. ~t'<te)'M
Guelf. Goth. (tacente Gesn.) CAMp. essent, Flor. Litterescent, Guelferb.
cum Voss. 2. CK'eronem,Guelferb. Passio, Turicens. F)or. Guelf. Exc.
,?'ene<ttfm, Flor. Guelf. Alioquiii, r Sant. Goth. (tac. Gesn.) CAMP.~c-
Dorent. Jens. Tarv. Ald. Si quid, /ttn<atpm, Turie. Flor. Guelf. Qu~
CAMP.Atd. sit, Flor. ~rtu(t'mm,Ftor. ~tt-(utf,
2. Si, quod o~ttTnum~umet, de- CAMP.quod placet, correcto in su-
fuisset. Hase mendosa esse omnes perioribus virtutem. Petus </t'<ttt!t,
agnovernnt. Sed neque Obrechti Florent. ~pe<t~ d., Gueiferb.f.
scriptura e~ect'Ment, neque Rollini dicuntur ( non ~tc'antur, errante
Gesneriqne conjectura defecisset Gesn.), Jens. –RR. y t ~ottMf
tensum aptum prtebent. tmmoope- f~ucttnt. Reliqui peti dicunt. EB.
 INSTITUTIONIS.ORAT. LIE. XII, u 5<)3
laudem praesentem, futuràm, hominibus contigisse;
si tamen
dignum Htteris esset, ab opère pulcherrimo,
cujus tractatus atque ipsa ppssessio plenissimam stu-
diis gratiam refert, hanc minorem exigerejnercedem,
more eorum, qui a se non virtutes', sed voluptatem,
quae ~t ex virtutibus, peti dicunt. Ipsam igitur orandi 3o
majestatem; qua nihil du Immoitales melius homini
dederunt, et qua remota muta 3 sunt omnia, et 4luce
praesenti ac-memoria 5 posteritatis carent, toto animo
petamus, nitamurque semper ad optima;' quod fa-
cientes, aut evademus in summum, aut certe inultos
infra nos videbimus.

Haec erant7 Marcelle Victori,.quibus praecepta di- 3i

i. ~trtMtM. virtutibus. Ascripsit
Gesner. Ciceronis locum Off.-IH,
33: « Ab Aristippo Cyrenaici atque
Annicerii philosophi nominati
omne bonum in voluptate posue-
« runt~ virtutenique censuerunt ob
eam rem esse laudandam, quod
erHciens esset voluptatis. Quibus
« obsoletis Moret Epicurus ejusdem
fere adjutor auctorque senten-
tiae. n –T~~at; mera, per se, mer-
cede non respecta. En.
3. /)tt immortales. Flor., <ft<mor-
t<e!. Turic., dum morta/es, cor-
rectum ita di imm. a manu sec.
quod unum fere ( prêter exigui
qaœdam momenti in seqq.) secun-
dae manus in libris posterioribus
vestigium, nisi quod paulo ante ea-
dem manus vitiosum extoe~e (quod
est etiam in Flor.) correxit exigere.
3. Muta sunt, omittunt Turic.
cum Alm: Goth. Voss. 2 (non Lo-
cat. certe non in meo exemplo
vide Burm.). Sunt solum omittunt
4 38
Flor. Guelf. CAMP.–VaII. lib. RR.
y,8,o,)o,tt,i3mMtNStm(omit-
tUnt.Eo.
4. Luce. Turicens. Florent.,
cent. Luce prœ!ett<: quœ eos,
qui se dant eloquentiae, quasi il-
îustratvivos.ED.
5. Ac memoria; sic Turic. Flor.
Guelf. Et mem-, reliqui.
6. Toto. Flor., tota. Flor., autem
vademus. Guelferb., aMtua~cmu~.
CAMP., autem ev. Guetf., multa.
y. Hcec. victori. Turicens., A<re
mett! vitori. Sed a manu sec. cor-
rectum habes. Sed in Florent. ita
7?~c erat ms vitori. Reliqui Habes
M. Nostra e manifestis Codicum
vestigiis. Pro Marcelle autem Guelfe
in rasa charta solum Jtf. a manu re-
centiori. Mi Victori, CAMP.–Peut.
Vall. )ib. RR. 8, g, habes. En.
Vide, si placet, quae de hoc Mar-
cello Victorio prima nota conti-
nentur, ad pag. 3y, tom. 1 hujus
editionis.Eo.
594 M. F. QUINTIL. INST. ORAT. LIE. XII, u.
cendi pro virili parte adjuvari possé per nos vide-
bantur quorum cognitio studiosis juvenibus si non
magnam utilitatem afferet', at certe, quod magis pe-
umus, bonam voluntatem.
i. Afferet; sic plerique nostri, 1 11, voluntate maxime constat. Vide
exc.RR.y,tO,n,!3,Jens.,qui. XII, totum cap. i, ubi non posse
<etTe<. Iidem
qui afferret. lidem petimus.
petimM!. Goth.
Goth. « oratorem esse nisivirum bonum f
solus o~tamtt!. ED. contendit Fab. et alias passim
2..BoMnt Do/utttatem. Praecepit nam ea est totius illius operis sum-
enim Fabius, ut orator sit vir bo- ma Sit idem vir et bonus et di-
nus; et id, ut dixit Noster XII, 11, cendi peritus. Eo.
 LIBRORUM
INHOC
QUI VOLUMINE
QUARTO CONTINENTUR
ANALYSIS.

LIBER DECIMUS.

CAP.ï. Facilitas paratur scribendo; legendo, dicendo; t-3.

Copia verborum paranda sed cum judicio; quod fit audiendo
et legendo; 4*t4- Eadem via exempla quoque dicendi accipi-
mus i5. Quid auditio prœstet; 16-18. Quid lectio; ig. Qui et
quomodo legendi; 20-21. Orationes et contrarias, et pro eadem
causa diversae; 22-23. Cautum judicium in optimis etiam scri-
ptoribus adhibendum 2~-26. Usus poetarum 2~-3o. Histori-
corum 3t-3~. Philosophorum 35-36. De lectione veterum et
novorum in universum 3y-45. Poeta: Homerus ~6-51. He-
siodus 52. Antimachus; 53. Panyasis, ApoUonius; 5~-55. Pi-
sander, Nicander, Euphorion, Tyrtaeus; 56-5y. Callimachus,
Philetas; 58. Archilochus; 5g-6o. Pindarus; 6t.Stesichorus;
62. Alcasus 63. Simonides 64-65. Aristophanes, Eupolis,
Cratinus, JEschylus; 66. Sophocles, Euripides; 6~-68. Menan-
der, Phitemon; 60-72. Historici: Thucydides, Herodotus; 73.
Theopômpus, Philistus, Ephorus, Clitarchus, Timagenes;
7~-75. Oratores Demosthenes; 76. ~Eschines, Hyperides 77.
Lysias; 78. Isocrates; 70. Demetrius Phalereus; 80. Philoso-
phi Plato; 8t. Xenophon; 82. Aristoteles, Theophrastus; 83.
Stoici; 84. Romani poetae Virgilius; 85-86. Macer, Lucretius,
Varro Atacinus; 87. Ennius, Ovidius; 88. Cornelius Severus;
89' Valerius Flaccus, Saleius Bassus, Rabirius, Pedo, Luca-
nus; go. Domitianus Caesar; 01-02. Tibullus, Propertius, Ovi-
dius, Gallus, Lucilius, Horatius, Persius; o3-Q~. Varro; 95.
ïambograpbi et lyrici: CatuHus, Bibaculus, Horatius, Ca:sius
696 QUARTI VOLUMINIS
Bassus; g6. Accius, Pacuvius, Varius, Ovidii Medea, Pompo-
nius Secundus; 97-98. Plautus, Cœcitius, Terentius, Afranius;
99-too. Historien Sallustius, Livius, Servilius Nonianus, Aufi-
dius Bassus; lOt-io~. Oratores: Çicero; to5-it2. Pollio, Mes-
sala ti3. Jul. Caesar; n~. Caelius, Calvus; n5. Serv. Sulpi-
cius, Cassius Severus; 116-117. Domitius Afer, Julius Africa-
nus 118. Trachalus, Vibius Crispus; ttg. Julius.Secundus;
t20-t22. Phtiosophi: Cicero, Brutus, Celsus, Plancus, Catius;
t23-f2~. Seneca; i25-t3i. CAp.H. Imitatio necessaria )-3.
Nec tamen satis imitari; contendendum etiam ad melius fa-
ciendum ~-i~. Judicio,opus, ne omnia imitemur, et ne in
pejus vertamus; 14-18.'Vires etiam consutendœ; tg-2t. Suo
quodque loco imitandum; 22-26. Imitatio non fit in verbis
tantum; 27-28.–CAp.ïïï. Utilitas scribendi; -4. Scribendum
cum mora et diligentia; 5-t0. Neque tamen nimia morositate;
t!-t5. Sed ratione adhibita; 16-18. Non dictandum; tQ-32.
Secretum studiis quaerendum: lucubratio; 23-3o. Ceris optime
scribitur;3t-33.–CAp.IV.Deemendando; i-4.–CAp.V.Quae
scribenda praecipue; i.Vertendagrœca in latinum; 2-3.Latina.
etiam convertenda et varianda; 4-9. Quaestiones, ~o~t;; loci.
communes; to-)3. Declamationes, Dialogi, Carmina; i~-t6.
In veris causis exercendum; t~-ao. Ratio declamationum; 21-
23. CAP.VI. De cogitatione 1-7. CAP.VII. Quam neces-
saria facultas dicendi ex tempore; i- Quomodo paretur;5-23.
Quomodoconservetur; 24-33.

LIBER UNDECIMUS.
CAP.I. Apte dicendum esse: in diversis causarum generi-
bus in singulis orationis partibus; 1-7. Quid deceat, ante
omnia spectandum. Non revera diversum hoc ab utili; 8-i5.
Inprimis dedecetjactatio eloquentiœ; t6-!7. An Ciceronis hoc
vitium fuerit; t8-2~. Concedendam nonnunquam nduciam;
25 26. Suam auctoritatem oratori vel, non, vêt parce esse in-
terpohendam 27-28. Alia morum vitia; 29-3o. Ipsa eloquen-
tiœ genera pro personis diversa; 3[-38. Neque pro personis
oratorum tantum, sed eorum etiam pro quibus et de quibus
dicunt; 3g-~2. Sed interesse eMam, apud quem dicamus; ~3'-
 ANALYSIS. 597
45. Habëndam rationem temporis et loci 46-4S. Conditionis
causarum; 49-56. Eorum contra quos dicimus; 57-67. Quo-
modo interdum cavendum, ne offendas eos contra quos dicere
cogeris; 68-74. Quomodo judex captandus 75-77. Quomodo
tractanda in aliis ea, quorum nos ipsi nobis conseil 78-83.
Quomodo res pudendœ; 84. Ratio minuendae invidiœ; 85-gt.
biversissima dicendi genera merito taudari Q2-g3.–CAP. II.
Memoria excolenda; !-3. Causa et nàtura mémorise; 4~o.
Simonides artis memoriae auctor; 11-17. Ejus artis ratio; 18-
23. Ejusdem tamen in ediscebdis itS, quœ sunt orationis, nul-
lus usus 24-26. Simplicior ediscendi ratio; 2~-3g. Omnium
maxime.confert exercitatio 40-43. An ad verbum sit ediscen-
dum 44'49- Celebria mémorise éxempla; 5o-5i. CAp. III.
Pronunciatio, sive Actio f-g. An rudis actio sufficiat;. id-ti.
Naturœ vitia; t2-t3. Vocis virtutes et vitia :4-i8. Cura vocis;
ig-23. Exercitatio; 24-32: Pronunciatio ditucida; 33-34. Dis-
tincta 35-3o. Ornata; 40-42. jEquahs eadem et varia; 43-52.
Spiritus ratio; 53-56. Cantandi vitium; 5~-6o. Pronunciatio
apta; 61-64. Gestus ratio; 65-68. Decor; 60-~0. Significatio;
71. Vultus; 72-81. Cœterae corporis partes; 82-87. Nimia imi-
tatio 88-Qt. Recepti quidam manuum et digitorum eestus;
g2-n5. Vitiosi gestus; n6-i3o. De aliis quibusdam quœirhter
orandum fieri et agi sotent t3t-t36. Cultus et amictus ratio
i37-!49. Actionis diversitas pro personis et pro rébus, cum
promiscuis quibusdam ad actionis decorem prœceptis; ï5o-
t76. Non ornnia tradi et doceri posse quum alia alios deceant,
et naturam suam quisque consulere debeat; 177-184.

LIBER DUODECIMUS.

PROOEMtUM. Gravitas argumenti; !-4. CAP.L Oratorem

esse debere virum bonum; 1-2. Malum ne posse quidem ora-
torem fieri, quum idem careat sapientia; mente libera; ipso-
rum, quae tractet, scientia; fide; 3-t3. Quid respondendum
lis, qui Demosthenem et Ciceroném tamquam malos viros
objiciant; 14-22. Malos destitui eo, quod in quacunque re
optimum sit et efficacissimum; a3-32.Ma!as tamen etiam artes
rhetori tractandas esse, ut noscantur; 33-35. Fieri item posse,
598. QUARTI VOLUMINIS'ANALYSIS.
ut contra veritatem agat vir bonus, malasque causas defendat';
36-45. CAP. Il. Mores oratori excolendi. Naturam ad virtu.
tem non sufficere; i-3. Phitosophiae opera danda, 4-fo. Dia-
iecticas; n-t4. Ethicœ; f5-tg. Physicœ; 20-23. Qratorem nuUt
se addicere sectae debere, sed optima quasque exercitatione et
studio complecti 2~-31.– CAp. III., Jus civile noscendum;
1-12. CAP.IV. Exemplorum copia paranda; 1-2. CAP.V:
Plurimum valere animi, et quibus data sit, corporis prœstan-
tiam !-6. CAP.VI. Qua aetate initium agendi faciendum;
i-y. CAP. VII. Quales causœ potissimum suspicienda*; t-y.
An gratis agendum; 8-12. CAP.VIII. Summam in discenda
causa diligentiam esse ponendam, litigatorem sœpius audien-
dum, instrumenta inspicienda; t-t5.– CAp.IX. Nimia laudis
cupido reprehenditur; j-y. Maledicentiam nocere fere et
causœ et actori;.8-t3. Quaenam scripto sint prasparanda et
quomodo improvisis occurrendum; '421. CAP. X. Pturi-
mum differre dicendi genera exemplo docetur pictorum et
scriptorum; t-g. Recensentur oratores latini; 10-11. Ciceronis
laus et defensio; t2-i5. Divisio inter Atticos, Asianos, Rhp-
dios t6-)Q. Demonstratur vera Atticorum virtus, contra af-
fectatores ejus; 20-26. Latinos elocutione tanturu a Crsecis
vinci; quod linguœ inopia fieri in elementis maxime et accentu
docetur; 2~-35. Huic incommodo sententiis et luminibus me-
dendum 36-3g. Refelluntur qui omnem ornatum repudiant;
~o-~S. An discrimen servandum in agerido et in scribendo
4g-5'j. A!ia divisio inter subtile, grande et Horidum genus
58-65. Hismutta interjaceremixta; 66-68. Usum esse omnium;
6g-2. Longe diversum esse corruptum licentiosumque genus
y3-y6. Rona illa facilia etiam fieri studio: sed modum servan-
dum esse in omnibus; yy-80. CAP.XI. Finem orandi facien-
dum esse antequam anni denciant; 1-7. Peroratio operis; 8-11.
Non magnam nimis et arduam esse tot artium conjunctionem
!2-t3. Tempus, modo recte utaris, non deficere; 1~-20. Quid
praestari possit, exemplis virorum illustrium docetur; et mo-
dicae quoque eloquentiae uberrimos fructus esse monetur; 2)-
3o. Conclusio; 3t..
 TABULA

RERUM QU~E IN HOC QUARTO VOLUMINE

CONTINENTUR.

p.g.
EditonspraefatK). i

Libridecimi
argumentum. 10
LiBERDECtMTJS. irI
CAp.I. ibid.
H. /n 1
Ht. 129
IV 153
V. i56
VI i iyt
VIÏ.

Libri undecimi argumentum. 202

LtBERUNDECtMUS. 2o3
CAp.ï. ibid.
II. 25y
III 291

Libti duodecimi argumentum ~12

LIBER DUODECIMUS Al3
Procemiùm. :&t~.
6oo VOLDMfNIS QUARTI TABULA.
P-'i!.
CAp.I. 4'6
11. 439
in. 459
IV 467
V. 468
VI. 47~
VII. 479
VIII. 488
IX. 497
X. 5io
XL. 5y4

Analysis.hujus quarti voluminis 5t)5

ibid'.
Libridecimianatysis.
LIbriundecInnanalysIs. 5g6
Libriduodecimianalysis. 597

N. B. Analysis hbrorum quam cuique tabutœ Yotuminum quatuor

proxime pneËgendam curavi; sigillatim describit quaecunque varus om-
0
nium Hbrorum capitibus continentur hane consulere poteris, amice
tector, ut facilius quaerenda quasque ad manum habeas. En.

FINIS INSTITUTIONIS ORATORIO ET VOLUMINIS QUARTI.