BIBLIOTHECA

CLASSICA LATINA
SIVE

COLLECTIO
AUCTORUM CLASSICORUM LATINORUM

CUM NOTIS ET INDICIBUS

 On souscrit, à Paris,

CHtz N. E. LEMAIRE, Éditeur, boulevard italien, n° 22, en face des

Bains Chinois.
BARROIS l'ainé, libraire, rue de Seine, n° io, Faub. St.-Germ.
DEBURE frères, libraires du Roi, rue Serpente, n" y.
P. DIDOT, l'ainé, Imprimeur du Roi, rue du Pont de Lodi, n° 6.
F. DIDOT, Imprimeur du Roi et de l'Institut, rue Jacob, n° 2~.
TREUTTEL et WURTZ, libraires, rue de Bourbon, n° 17.
AuG. RENOUARD, libraire, rue Saint-André-des-Arcs, n° 55.
MONGIE aine, libraire, boulevard Poissonnière, n° t8.
AL. EYMERY, libraire, rue Mazarine, n" 3o.
BOSSANGE père et fils, libraires, rue de Tournon, n° 6 bis.

BRUNOT-LABBE, libraire, quai des Augustins, n° 33.

H. VERDIÈRE, libraire, quai des Augustins, n° a5.
ARTHUS-BERTRAND, libraire, rue Haute-Feuille, n" a3.
Et chez tous les libraires de France et des pays étrangers.
 MARCUS FABIUS

QUINTILIANUS
DE INSTITUTIONE ORATORIA
EXCUDEBAT PETRUS DIDÔT
NATU MA!OR, REGIS TYPOGRAPHUS.
 MARCUS FABIUS

QUINTILIANUS
DE INSTITUTIONE ORATORIA

AD CODICES PARISINOS RECENSITUS

CUM INTEGRIS COMMENTARIIS

GEORGII LUDOVICI <~RdfZD77V6'

QUIBUS NOVAS LECTIONES ET NOTAS ADJECIT

JOANNES JOSEPHUS Z)~7~~<yz~

UNUS'E PR~FECTtS

SERVANDt BtBLIOTHECjE SAN-GENOVEFAN~

VOLUMEN SECUNDUM

PARISIIS
COLLIGEBAT NICOLAUS ELIGIUS LEMAïRE
POBSEOSLATHf~ PROJFESSOn

MDCCCXXII
 PR~EFATIO

V. CL.
SPALDING,

PREFIXA EDITIONI LIPSIANlE t8o3..

BENEFICIO celeberrimi Heynii contigit mihi usur-

panda princeps editio scriptoris mei a Campano
curata anni 1470), de cujus desiderio vanas egi tra-
gœdias in prioris voluminis praefatione'. Debebat
sperari liber, ubi et repertus est, in beatissima Geor-
giae Augustae copia. Contendi eum, quam quidem
diligentissime potui, cum editione Gesneriana, nec
vereor ne parum frequentem~jus nientionctn fe-
cisse censear in notis. Quae inde praesidia peti pos-
sunt prioribus libris Institutionum, ea in fine totius
operis maxima cum Ëde exhibebuntur.
Joannensis Codicis interiorem notidam conci-
liavit mihi vir juvenis, eleganter doctus Georgius
Butlerus, Universitatis Cantabrigiensis alumnus et
sodalis. Impetravit mihi is manu doctissimi Porsoni
perscriptam Codicis huj us collationem in iis quidem
N. B. Hanceditionemcujusexemplarexstatin nostraBibliotheca
Regiacontulimusin priorevolumine;quod lectoremnon fugit.
(Editorisnota.)
°. Noti, lector, confundere hune Codicem cum Codice R. 772!, qui
dicitur yoannts Poulain, et numerum 4 habet. Hune notamus PoM~.
(Idem.
9. t
2 PR~EFATIO
locis, quae a Gibsono negligenter essent tractata.
Eodem auctorc accuratam lacunarum Joannensis
Codicis designationem proponere contingit

Incipit a com&tMf, 1, 2, 3 pergitad quodam,1,2, !0; ab-

scissasuperiorefoliiparte rursusincipita valethocut, 1, 2, t6.
V, y, 3~,foliumdesinitin quisnume:sequensamissumest.
MS.incipitrursusin partemconvenit,V, 10, t3.
V, 12.Deficitin mun~Migituranimal.Sequuntur,nullo
lacunaeindicio,VIII, 3, 6~, exhisoucenondictasunt.
VIII, 6, 17, deficitin similitudine;rursusincipit67, super-
jectio.
IX, 3, 2, deficitin essetenimomne;rursus incipit, nullo
lacunaeindicio, X, i,. 10~,hujusmodi MM~con<eMho.
XI, r, 7f, deficitin eur ita sit paula.RursusincipitXI,.2:,
3~,M(~Mp<tCttHO(~t.
XII, 10,4~ MS'desinitin verba, ~uMM debeatdelectare.
Immortates grattas non magis ego debeo, quam
et posteri habebunt Ulrico, Turicensi, qut taed'ittïn
diligeatissimse coUationi~ non est gravatus in Co-
dice patriae suas magno thesauro. Misit enim ad me
vir humanissimus sua manu notatam totius operis
Quintilianei varlantem scripturam, in qua studium
ejus litterarum promovendarum singularemque sus-
cepti laboris fidem et dexteritatem saepe admirari et
exosculari subiit. Ultro agnoscent periti, quantum
prosit hic liber reliquiis Quintilianeis, sinceram
seriptoris manum toties servans in prima sua scrip-
tura, quum reficta illa, quae saepeibi legitur, soleat
incidere in reliquorum librorum omnium fere sor-
des. Haec primae Turicensis manus praestantia mire
tamen decoxit in loco Cœliano 4, 2 extr.
Quem superiore volumine posui meorum crimi-
 V. CL. SPALDING. 3
num libellum, eo sane non breviorem poteram et
hic subjicere, si praesertim retractare libuisset, quae
interjecto non exiguo tempore et aliis et me ipso ad-
monentibus didici. Quum tamen vix possit sperari,
nihil jam erroris in posterum mihi compariturum,
satius erit hanc emendationem perfecto operi coro-
nidis lôco' Imipoheré. ~Hc~ua~ùterin~ ItceMt deltbare,
quae. praesentem proe aliis medelam Hagitare videan-
tur. Et primi quidem volainmi? macnlam eluere
cupio eam, quae ingeniosissima jam pridem conjec-
tura abst6fsà~ fuit, me qutdcmL igdaTo. Nemp~epa'-
ràtiôr miM,ôpu~or, veniaf est qtram Barma~ihô~ JCto
(qualem peritiam jactat aliquoties in ndeudô ad'ver-
sario suo, Theologo). Posita est, in Schultingii Ju-
risprudentia Ante-Justinianea, p. ~48, emendatio
loci 1,0: qua tamen. quaesissemus eruta illa
a Petri Pithœi soUertia, et quidem ejusmodi, ut
commendare eam peritis sit eorumdem judicio in-
juriam facere qua tam carere pofutmM~ quam PSI
« noM~Mepr:?nMs. Unam litteram P de suo addidit
Pithœus, caetera in scriptura Codd. reperies omnia.
Ad III, 6, Q3, oblitus sum Asc. Pediani, qui memo-
rat Bruti orationem pro Milone, p. io3.
Jam ad loca quaedam hujus voluminis accedo,
quae periculosius laborant. Reliqua tardiorem illam
curationem, ut quidem spero, opperiri poterunt'.
Eaautemsuo qusquelocoreponendacurabimus. (Ed. nota.)
 DE INSTITUTIONE ORATORIA

LIBRIQUARTI
ARGUMENTUM.

PRoœMtCM.–CAp.I.Deexordio.–lï.Denarratione.–ÏIÏ.De
egressione, seu de excursione. ÏV.De propositione.–V. De
partitione.

9
 M. FABII QUINTILIANI
ORATORIO

INSTITUTIONS
LIBERIV.

PROOEMIUM.

PERFECTO, Marcelle Victori operis tibi dedicati ter-

tio libro, et jam quarta fere laboris parte transacta,
novaeinsuper mihi diUgentise~
causa, et altior sollicitu-
t. Marcelle Victori. Guelf. MafCt
cum Jens. (tac. Gesn.) nisi quod
hictproc.Edd.anteAtd.mea:
Afarce cum Goth. (tac. Gesn.)
qui (ut et Camp.) M. litteram prœ-
fert solam. Tarvis. tamen bonam
habet scripturam. Jensonianae er-
rorem natum suspicor ab eo qui
~farh ~tctortjungeret, qualis solet
esse imperitia librariorum, univer-
sam orationem nequaquam atten-
dentium. Inde propagata suntGuel-
ferb., denique reliquorum vitia. Sed
in primi quoque libri proœmio §. 6.
Goth. (tac. Gesn.) cum Camp. M.
ubi tamen edd. verum nomen tuen-
tur. In libri VI initia, editt. mea*
(pra-ter Camp. qui M.) ante Ald.
omnes Marce (de Jens. tac. Gesn.)
pro quo Marcelle legi. debere mo
net in notis Badius. Nomen omittit
Alm. In fine operis itidem Mat-ce
mex (praeter Camp. qui mi) ante
Aid. (exc. Jens. et Tarv.) Cod. au-
tem Guelf. Jf. repositum in mem-
brana rasa, rec. atramento. Goth.
ibi majusc. litt. manifeste Marcelle.
2. Etiam quarta. Sic Codd. nos
tri Avic. Put. Poul. a sec. manu,
VaU. lib. a sec. manu, RR. 8,9,
Andrean. Jens. Ald. Etiam quarta,
RR. 3, 5, to, n. Omiserunt RR. y,
11. Et jam, etiam similiter scribi
apudCodd.jam monuimus. Est una
eademquevox etsiinterdumdiversa
sigaiËeatione. Eo.
3. ~Voua* dt~enha'. Miror m
nullo libro ostendi nova. ~tf.quod
 6 M. FABÏI QUINTILIANI
do, quale judicium hominum emererer 1, accessit; ad-
hnc enim veiutst~dia inter ~os conferebamus; et, si
parum nostra institutio 2 probaretur a caeteris, contenti
fore. domesticq pst; videbamur, ut tui meique filii for-
mare discipUnam~ satis putaremus: quum vero mihi
Domitianus Augustus sororis suae nepotum 5 delegaverit
curam, nop satis hpnorem jud~cio~um caetesdum~ m-

mollius videatur et sanius; nisi for-
te hoc jam est in insuper, ut ete-
gantius faerit ipsi dt7<~et:tt(E suum
dari attributum.
Sollicitudo, quale. emererer.
Sic Codd. Camp. At ed. Jens. (tac.
Gesn.)x. <jf)M<n quale. emeret, cum
Loc. Venet. (recedit Ruse. dans s.
quam male. emeret) in quibus
emendandis frustra laborat Reglus,
q~n) Badms Atdinam scrtpturatp,
quae est nostra, etiam Vallensi auc-
tore, reponat. Hanc dat Tarv. quo-
que. Vide 111, !t~ )9. –tor!o<-
licit. quale. Sie Avic. Put. RR. 3, 5,
7, 8, g, 10, ii, I2.ED.
2. Nostra !'))!tt(tttto. Turicensis
contra institutio.
3. Contenti fore. Gue)f. c. fere,
cum Vossiano secundo (Goth. non
addicit); male.
/{..fof'Mre disciplinam. Guelf.
tuyormart disciplina. Edd. (de Jens.
~ac. Gesn.) meœ ante Basi). omnes
disciplinam ~ormart (exc. Bad. qui
Regium dare nariat dt!e. formari
Mhs putaremur, quorum postre-
nium equidem in solo Ruse. inve-
nio, sed in VaHa: Cod. utrobique
activum esse et Cerv.). Codd. reli-
qui~omtare, ut videntur, omnes.
Sed transposuerunt haee duo voca-
bu)a a Stoerio inde recentiores,
quum et edd. et Cod. Goth. dent:
~ttc. ~rm. jFormare habeutRR.
3~ 5, 7, 9) '°~ "? i~t ed. C~MF-,
Andf. Formari, R. 8, Jens. Ald. En.
5. Sororis. nepotum. Sunt hi filii
Flavii Qementis et DomitiHae nep-
tis Vespasiani, alterius DomitUtae
sororis Domitiani et ignoti mariti
(iUa*:vMeSueton.Domit.e. t5; it.
DioCass.p. tit2,ed.Reim.ejusque
nott. vide et pra*f. nostram (nos-
traeedit. t~J,p. t t.)Inanisestdubi-
tat~o Harduipi, pUatn Dpmitiani so-
rorem fuisse vixcredentis (vid. ejus
Hist. Au~. ex nummis antt. gr. et
lat., p. 7~0 tn ejusdem Opp. Select.
Amstelod. !yog F.) quum diserte
memoret eamdem Suetonius Ves-
pas., c. 3. Nempe hoc erat Pyrrho-
nem agere contra locupletissimos
auctores, ecc)esia; mancipium fieri,
quœ fuit vecordia, an malitia, hu-
jus hominis. Revincit ejus commen-
tum summus Spanhemius (de Us.
et Pr. Num., vol. H, p. ~85, 86, ed.
Lond.) ex lapide litterato ipsisque
nummis, quamquam minus indu-
bitatis iis. Nicolaus Antonius in
Bib). Hispana vetere idem, quod
Spanhemius, jam docuerat.
6. Judiciorum c<B~ttunt. Eodem
adulationis colore Velleius Tibe-
rium dicit innutritum c<e~!(tMnt
Jt, 9~
"prsBceptornm discip)mis.
item. cœ~tfMtma ejus opera. «
11, 104 et Augusti. animam cœ/M-
tem ca;to redditam. n, !25exu'.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV. PROOEM. 7
telligam, nisi ex hoc quoque oneris magnitudinem me-
tiar. Quis enim ïtnhi aut mores excolendi sit modus, ut 3
eos non immerito probaverit sanctissimus censor~? aut
studia, ne fefellisse in his videar principem, ut in om-
nibus 3, ita in eloquentia quoque eminentissimum? a
Quod si nemo miratur poetas maximos saepe fecisse, ut 4
Dominum et Deum appellatum a opere ihstituit, morés retuleris
se ipso Domitianum vide apud Sue- quoniam subjicitur ut eos non
tonium, Dom. c. t3, ibique inter- immerito probavent )' ne fefe-
pretes. Martialis quoque adest "lisse. videar. o De modo exco-
Edictum Domini ~)et~Me nostri. » lendi., vide III, 8,67.
V, 8 1, cujus eum pœnituitpbstea 3. ~tt omnibus. in eloquentia.
X, 72; JII, t2; IV, g, !0. Vide De affectata a Domitiano laude
Barth. ad Stat. Sylv. I, t, 62. poetices, vide X, i, gi, et aliquot
ï. Ex hoc quoque oneris. Avic. Statii loca. Dolendum est et inge-
Put. Poul. VaU. lib. RR. 3, 5, y, 9, miscendum, etiam Quintilianos po-
tt, t2, ed. CAMp.Andr. Jens. Ald. tuisse eo delabi turpitudinis ut tan-
habent ex hoc oneris quoque. At to c~<t?rcf'patparentur.Neque enim
R. to To quoque omisit. Mate. ED. per Suetonium, Tacitum, Dionem
2. Sanctissimus censor. (~o/~tT«t- ignor,are nobis licet, cujusmodl es-
t0f) Tf/<tHTHC." <~<t~/OU~~M~OC~MKA< set praBcIarum istud poetices stu-
~<oto:(vide Casaub. adSuet. Cxs. y6, dium et Germanicus ille triumphus,
Aug. 2 y) xct! <'<f<N'rmtxfu ~t~ox~tM~- unde cognomen ascivit. Vid. Tacit.
~< t~e')'MM)!9)t.Dio Cass. t. 6y, p. Agric., c. 3g, 2; Hist. IV, 86 extr.
Reim. 110~, unde in plurimis ejus- Suet. Domit. H, 20; Dio Cass., p.
dem nummis cetMor~e~etttu!. Hinc Reim. t!o3.Vide tamen quœ pro
obnoxia scriptorum adulatio occa- Domitiani facultate,poetica dispu-
sionem captavit ejus hoc potissi- tat ingeniosissimus senexMerianus
mum titulo demerendi. Vide Span- ad Claudiani raptum Proserpin~
hem. de Us. et Pr. Num., vol. H, francogallice versum, p. 36. An,
p. ~8 ed..Lond. qui recte videtur cum Gesnero, excusabimus Quin-
eo respicientem agnoscere PUnium tilianumeo, quod prodit Dio, t. c.
in Panegyr. ~5, 6 « Nam vita prin- D'Tt..<~pOT~O~ e~MD/atf M~SETO AOjMt-
cipis censura est, eaque perpétua, n Ttct~oc,xat<TOtC~e~TTEjo~~t,)t<t< TO~c
Sed bene notat MttCh~tTXMntcenso- /<?' Te~fjMtt, Mt ~tt~tjsf)!, TOtt J't, ?T<
rem Juvenalis Sat. II, v., 29-33. In )MMft~~otAtJ'c'x!)!;t?Sed necessitatem
Quintiliano maxime displicet, quod ipse deliberationibus exemithb. UI,
vir gravissimus etiam suos ipsius cap. 8, < 22, 23.
mores, suaque studia impensius Ita in e/o~Menha. Scribit enim
quam adhuc factum sit debere ex- Tranquillus, Domitianum res gestas
coli dicit, ut Domitiani de se judi- patris et fratris sui carmine con
cium comprobetur. Frustra enim scripsisse et commentaria historia-
hoc ad oratoris illius, quem in hoc rum reliquisse. TunN.
 8 M. FABÏI QUINTILIANI
non solum initiis operum suorum Musas mvocarent,
sed provecti quoque longius, quum ad àllquem gravio-
rem venissent locum, repeterent vota et velut nova
5 precadone uterentur; mihi quoque profecto poterit ig-
nosci, si, quod in initio quo primum hanc materiam
inchoavi, non feceram 4, nunc omnes in auxilium deos
ipsumque inprimis, quo neque praesentms aliud, neque
studus magis proprium numen est, invocem; ut, quan-

Repeterent vota. Vide Ïtiad. II,
485,76;; XJ,2[8 XIV, 5o8 XVI,
t!2;~Eneid.VI,64l;IX,77;X,lo3.
2. 7)t initio. Sic Turie. a sec.
manu (quum prima dedisset ini-
tium, cum Atm.) et Jens. (tacente
Gesn.) Tarv. Loc. Ruse. Ald. utr.
Caeteri omittunt in. Sed aptius vi-
detur poni id, quoniam initium hic
dicit pro procemio sui operis, non
quovis initio. Ita satins fuerit etiam
modo (§. ~) ad tmttt! operum t
inseri in, quamquam in libro nullo
legitur, Vide I, §. 5 quia tntt;
ubi addunt in Jens.'(tac. Gesu.) et
omnes ante Gryph. meae. Codex
quidem, quod sciam, nullus. Vide
tamen de t't xtttt'o Drakenb. ad Liv.
!V, 7, ti. Oudend. ad Suet. Caes.,
c. 4, qui in proscribunt fere.
Vall. lib. RR. t, 2, 4', 8-12, et
CAMP., t'Miho. Avic. Put. Paul. RR.
3, 5, et ap. Burm. C. V. Almel.,
initium. En.
3. Quo primum. Ita Guelf. (nisi
quod primo) Turic. (ex pr. eo)L)
Joann. BaLVoss. 3, Bern. Goth.
Camp. Jens. (tac. Gesn.) cumAndr.
et mois ante Gryphium exc. Venet.
Bad. Cerv. Ha* enim cum recentt.,
<jMMmpnmM)?!, quod corrigendo
mvexit Regius, obsequente prima
Veneta (vide notam adi, 6, 26,
nulla. an ~r<f~t(ra). Equidem ve-
rius puto quo, ut minus jejunum
quam si initium animadvertit esse
tum, quum aliquis inchoat. Etiam
hic robustior fit sententia si ad ini.
tium cogitamus de ipso Quintiliani
croœmto, ubi quo convenientius
esse quam quum facile apparet: de
quo et quum vide II, t5, 6. Fateor
auteni, si recte collatio Turic. pos-
terior tacuerit varietatem Cod., ut
credi possit is dare quum pr. (qua-
lis et Alm. scriptura videtur) prae-
ferre me primam IHam Turic. ma-
num quod (id est, quale) initium,
quum ~)r. Nostri Codd. omnes,
duodecim numéro, habent quo pn-
mum. Ed. CAMP.et Andr., quo pri-
mum hane mat. CAPP.et ed. Hack.,
~Munt primum mat. ED.
Feceram. Sic Turicens. Guelf.
Goth. Alm. Voss. i,2,etedd.(prœ-
ter Camp.) ante Gryph. 'meae om-
nes. Probat Gesnerus, sed servavit
reeentiorum ~ecertm. C~Mp. et
Andr., ~cenm. Avic. Put. Poul.
Va)I. lib. RR. 3, 5, 7-t9,~°eer<!nt.
Phrasis hujus pars ita videtur le-
genda si ~uod initio, quum pn-
mum hane materiam inchoavi, ;t0<t
fecerim. En.
5. proprium. Ita Turic. (alt. co)).)
cum Alm. Goth. Voss. 2, 3, Bern.
et edd. (de Jens.'tac. Gesn.) ante
Ald. omnibus meis, exc. Tarv. Ba-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV. PROOEM. 9
tum nobis exspectationis 1 adjecit, tantum ingénu aspi-
ret, dexterque ac volens2 assit, et me qualem esse cre-
didit~, faciat. Cujus mihi rellglonis4 non hœc sola ratio,
quœ maxima, est; sed alioqui 5 sic procedit~ ipsum opus,
ut majora praeteritis ac magis ardua sint, quse mgredior ».
sequitur enim, ut judicialium causarum, quae sunt maxi-
me varias ac multiplices7, ordo explicetur: quod proœ-
mii sit officium 8; quae ratio narrandi; quaepro~attonMnt
dius in pr. ed. in margine ponit vel s. alia qua, hoc enim in ait.
~ro~tttttm, quod deinceps tuentur coli.) Guelf. Goth. cum Alm. Bal.
omnes. Nostri Codd. omnes et Voss. 2, Bern. Vallens. et edd. meis
edd., magis proprium. Cur muta- ante Gryph. Recentiores sed alia
veris ? ED. qua. Ante Ald. ab edd. (prœter
t. Exspectationis. Aliorum, qui, Camp.) aberat sed. Badius in pr. ed.
post hune ab Auguste tributum a~toottt sedsic, sine auctore. Nos-
mihi honorem, oculos in me con- trum probat ipse, qui-recentiores
vertunt. sequitur, Gesnerus. Obrechtus, s.
s. Dexterque ac volens. Solennis alia quia, fortasse ex Argent, quo-
formula in deorum pace exposcen- cum consentiat Turic. Alioqui,
da, quam hoc Nostri loco ut multis veta~ofjftti'tt habent Put. Poul. Vall.
aliis illustrat Brissonius de Formu- tib.RR.nostni,2,3, 7-l2,CAMP.,
lis, hb. I, tt~. Frequentius etiam Andr., etc. Alia qua, R. 5, Avic.
junguntnr volens propitius. Vide CAPf. et ed. Haek. Non spernenda
eumdem c. 11 4. Egit de eadem for- tamen est lectiosedalia qua. Subau-
mula Burm. ad h. I.; item ad Va]. ditur enim ratione, ut ea secunda
Flacc. ]I, 32~, qui ablegat ad Ser- opponatur priori. Eo. -Alioqui.
vium in JEneid. I, 73y, repetentem I. e. prœterea.Vide II, 15,9 V, 6,
hoc e disciplina etrusca. Dexter au- 6. Procedit. Turic. a prima manu
tem est propitius.Vide Servium ad pt'ocr~it, iri margine progreditur,
~;n. VIII, 3o2 Virgi). Georg. U 1 quod ipsum dat Andr. Avic. Put.
4 1, Mœcenatem ipsum quoque fo- Poul. Vall. liber et nostri, procedit.
lentem expètit, quam seripturam CAMP., progreditur. To sic omittit
recte tenet Vossius in versione et R.10.ED.
commentario. ~c multiplices. Sic Vait. lib.
3. Credidit. Una mearum Tarv. RR. 3, 5, 7, 8, 9. ~t«- multipli-
credit. Vide lib. III, cap. 3, §. 8. cp~Ayic.Put.RR. 10, n, 12, CAMP.
4. Cujus. religionis. H. e. qua- et Andr. Ko.
rum precum, actus retigiosi; ne for- 8. froœmtt sit officium. Jenson.
te quis h. t. interpreteiur in génère (tac. Gesn.) et edd. mea: ante Basil.
diligentiam, sinerespectu ad deos. omnes, exc. Ald. omittunt sit, quod
5. Sed alioqui. Sic Turic. (a pri- placet. Codd. tamen verbum dare
ma manu, a secunda s. alia quia, videntur omnes (ita quoque uost) i).
 JfO M. FABII QUINTILIANI

sitfides, seu proposita 1 confirmamus, seu contra2 dicta

dissolvimus; quanta vis in perorando, seu reficienda
brevi repetitione rerum memoria estjudicis, sive affec-
7 tus, quod est
longe potentissimum, commovendi. De
quibus partibus singulis quidam separatim'scribere ma-
luerunt, velut onus totius corporis veriti, et sic quoque
complures de unaquaque earum libros ediderunt; quas
ego omnes ausus contexere, prope infinitum mihi la-
borem prospicio, et ipsa cogitatione suscepti muneris
fatigor; sed durandum est, quia coepimus; et, si viribus
deficiemur5, animo tamen perseverandum.
CAP. I. Quod principium latine vel e~cor~uM dicitur,
majore quadam ratione Graeci videntur ~poo~tovnomi-
nasse quia a~ nostris initium modo significatur; illi sa-

Proposita. Vide III, g, 5, ubi t ~3 Je~ctentts dolore. « Vide Dra-

propositio.
a. Seu contra dicta. Malim cum
Avic. Poul. Vall. lib. RR. 3, 5, to,
i!, t2, C~Mp. et Andr., sive cont.
dict., quia inferius duo peroratio-
nis officia iisdem particulis distin-
guuntur eodem ordine positis. ED.
3. Et sic quoque. Vide 11, 10, 14;
item lib. I, cap. 5, §. 42.
4. Infinitum mihi. Turie. Guelf.
~tttttmum, cum Voss. 3. Errore pro-
clivi, qui tuetur mihi, quod cum
aliquot Codd. omisit Obr. –To mt-
hi omittunt pariter Avic. Put. Poul.
RR. 3, 5, 7, to, !t, CiMp.,Andr.,
forte melius. Eo.
5. J?e~ctcmt<y. Bod). de/!cicmtt!,
cum Tarv. A)d. (non Venet. ut nar-
rat Gibs.). Prœfero tamen passivum
in structura adjecti ablativi.Vide V,
7, 23, deficietur numero (quam-
quam et iluc Goth. et Turic. defi-
c/et.Voss. t,3,~ctt.)Ht,6,83;
TH, 8, 23. Alix ratio loci XI, 3,
kenb. ad Liv. XXII, ~9? 4. CAMP.
~e~cenmu!. –Avic. RR. 7, 8, t0,
12, deficiemur. Put. Poul. VaU. lib.
RR. 3, 5,9, tt.AM.CAMf.Andr.,
defuerimus. Prat. deficimus. En.
6. Quia a. Displicet sonus. Vide
I, 12; III, 6, 32. Turic. a sec.
manu, quod a, et sic dedit Obr. Ex
Argent. profecto. Guelferb., quo.
Andr., quo a, cum Sich. Permu-
tantur in MSS. quo et quod. Vide
Drakenb. ad Liv. XXXVI, 33, 3;
item quod et~uta; id. ad XXXVIII,
36, 4; (nos ad VI, t, 32). Expun-
gas etiam a, vel pro quia scribas
quoniam, nam et haec confusioni
obnoxia id. ad XL, i3, 7. CAMP.,
quia nostris ex errore puto pro quod
a nostris; nam qui sœpissime hic
ponit pro quod. Vide Ht, 6, 6~.
Avic. Put.VaM. lib. RR. 7, 9, n,
I2, Ald. quia !)<Mt)'t!;R. 3, CAMP.
quod anostris; Poul. RR. 5,8, t t,
t2, a prima manu Prat. quo a nos-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, r II

tis cjtare partem hanc esse ante ingressum rei, de qua.

dicendum sit, ostendunt. Nam, sive propterea, quod s
e~ .ca~t~ est, et citharoedi pauca iHa, quse, antequam
Icgitiïnum Gertamen~ inchoeut, emerendi favoris gratia
caount, procemtum cognominaverunt~ oratores qubque
ea, quae, priusquam causam exordiantur, ad concilian-
dos sibi judicutn animos praeloquuntur, eadem
appel-
latione signarunt4: sive, quod olpofiidem Grœci viam 3
appeUant, id, quod ante ingressum rei ponitur, sic voca-
re est institutum; certe ~rocem:Mm est, quod apud ju-
dicem~, priusquam causam cognoverit, prosit; vitiose-
que in scholis facimus 6, quod exordio semper sic ud-
mur, quasi causam judexjam noverit. Cujus rei licentia 4
ex hoc est, quod ante deçlamatioliem illa velut imago

tris; R. to, quo nostris. EDITOR. 4. Signarunt. Turic., signaturi,

i. Cttarœ)'oœmtum.Recte
ad Aristot. Rhet. JJt, 14, t, aMe-
gat Phitander.
2. Certamen. BasH. ~tt. carmen,
quod nullihi roperitur. Male; nam
citttarcedi de cantu, sicut oratores
de causa, certabant. En.
3. Co~ttomt'nauefunt. Sic Codd.,
tat videtur, omnes, quod in Vallen-
si diserte memorat Badius. j~bea~e-
tunt pro eo dant edd. Jens. (tac.
Gesn.) et meae ante Basil. omnes,
exc. Camp. quo accedit Gryph. It.
enfmen in nuU<) est Codice, quod
paulo ante pro certamen invexit
Philander, fœdissime compilatus et
inquinatus a Turnebo vel ttotius eo
viri nomen ementitus
qui.magni
est.RectIssimecertameHtueturGes-
nerus ex Graeco <t~mt.. Carmen ex
meis sola dat Basil. a)ia' tamen in
margine. R. 12 cum Ald. Locat.,
vocaverunt; soli, ut reor, et forsau
e g)ossa. Eo.
eum Alm. miro erroris consensu.
Vide lib. M,cap.6, §. 68.
5. Quod apud judicein, prius-
quam. prosit. Sic Vallensis, refe-
rente Badio, et reliqui Codd. Jens.
(tac. Gesn.) a. j. dici p. possit,
cum edd. ante Basil. exe. Camp.
quo aecedit Gryph. Bad. tamen pr.
et Atd. prosit pro possit, Tarv. au-
tem poscit. R. y, ~Mod'apud~'MO'.
dicipriusquam. prosit. R. 11, quod
apud jud., priusq. dici prosit. En.
6. ~those~ue in scholis facimus.
Hoc mutuatus est Fabius a Dio-
nys. Halicarn. qui idem scribit in
cap. de M~t/tt et erroribus decla-
mationum. « Hoc fit quia antequam
puer declamet, totahypothesis et
argumentum explicatur, ex quo
rem auditori satis notam esse pu-
tant. o TtJBN.
y. Declamationem illa. Turie. et
Guelf. d. illam, cum Alm. et edd.
Jens. (tac. Gesn.) et (exc. Camp.)
 .0
I2 M. FABII QUINTILIANI
litis exponitur; sed in foro quoque contingere istud pnn-
cipiorum genus secundis actionibus potest; primis qui-
dem raro unquam2, nisi forte apud eum, cui res aliun-
de jam nota sit, dicimus. Causa principii nulla est alia,
quam ut auditorem, quo sit nobis in caeteris partibus
accommodatior, prœparemus id fieri tribus maxime
rebus, inter auctores plurimos constat, si benevolum,
attentum, docilem fecerimus; non quia ista non 3 per
totam actionem sint custodienda, sed quia initiis4 prae-

meis ante Bad. qui e Vallensi repo-
suit nominativum. Vide III, 8, 45,
a quo loco ut vindicatur nominati-
vus in pronomine, ita e nostro auc-
toritatem iIlic habet velut pro vel.
EtiamBern. illa.-Declamationem
illam habent Avic. Put. Poul. RR.
3, 5, y, !0, Prat. Ald. Eo. –7«a
velut imago. Significat thema, quod
praemittitur déclamation!, velut in
Seneea* et Quintilianeis, continens
.omnem causae expositionem. Vide
iv, 2,28; VII, !,4.
ï. Secundis acttonttuï. Ejusmodi
sunt libri secundae actionis contra
VeiTem, ubi, quum semel non po-
tuisset ad finem perducijudicium,
triduo post (unde comperendinatio
dicta) interrogatis testibus et de-
fenso reo, iterum accusationem in-
tendit Cicero. Quamquam eorum
nihil revera accidit, sed ficta solum
a Cicerone fuit haec secunda actio.
Primas actiones habes X!I, (), t6.
Alia ratio est V, 10, n3.
s. ~aro tttt~uant. Sic Turic. et
Alm. Sed Guelf. Goth. Voss. 2, raro
nun~ttam, cum edd. ante Stoerium
meis omnibus, nisi quod Ald. et
Basil. dant raro vel nunquam, Cod.
quidem auctore nul)o. Nostram de-
fenderevidenturCodd. Britt. etArg.
Vide V, y, 22, ubi omnes libri con-
sentiunt, quamquam in Basil. mar-
gine et ibi raro aut ~ere nunquam.
Gesnerus vcterum edd. scripturam
revocavit; parum recte. Similis nos-
trae locutioni nemo tt)[us:Vide Dra*-
kenb. ad Liv. III, !2, 4, et raro
alias ad 111, 6g, t. CMT., raro
immo nunquam, quod nullibi re-
peritur. Caeteri, raro ttM't~tfant,Yet
raro ung. Hoc prœferendum. ED.
3. Non quia. non. Sic Codd., ut
videntur, omnes, quod in Vall. me-
morat Bad., et ed. CAMP.Ca'tera:
ante Ald. quin pro quia, amandato
Konpostacftonem.Bad.sec.etCerv.
omittunt negationem, qui si cum
.vett. quin haberent pro quia exis-
teret structura Ciceroni inprimis fa-
miliaris. Sed et nostra non raro
apud eumdem legitur et ipsa est in
Quintiliani 1,6, tQ. Non CAMP.et
Ald. nobiscum habent post ista, ap-
tissimo loco. Reliqui ante Stoerium
post actionem. Jens., non quin
ista. non sint. Vall. lib. RR. 7, 8,
g, non quia ista. non sint. Ain
nostram lect. exhibent. ED.
Sed quia initiis. R. y, Jens.
Ald., xed gma tn tntht!; non male
quoque. Et forte melius ut*obser-
vat supra V. C. Spald. proœm. 5. Eo-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, j1 t3

cipue necessana, per quae in animum judicis, ut proce-

dere ultra possimus, admittimur. Benevolentiam aut a 6
personis ducimus', àut a causis accipimus; sed perso-
narum non est, ut plerique. crediderunt, triplex tantum
ratio:1, ex litigatore, et adversario, et judice 3. Nam exor- 7
dium duci nonnunquam etiam àb actore causas solet;
quamquam enim pauciora 4 de se ipso dicit 5 et parcius,
plurimum tamen ad omnia momenti est in hoc posi-
tum, si vir bonus creditur; sic enim continget 6, ut non
studium advocati videatur afferre, sed paene testis fidem
quare inprimis existimetur~ venisse ad agendum, duc-
t. Benevolentiam aut a personis, ligas, etiam ipsum potuisse respici
etc. Pro aut Codd. RR. 8, g et Jens. a QumtHiano. Expressus enim fere
autem. Avic. Put. Poul. Vall. lib. ibi est Aristoteles.
RR. 3, S, 10, Prat. et apud Bur- 3. Ex litigatore, et adversario, et
mannumV. C. A)m., benevolentiam judice. Ita nostrorum pars maxima.
aut a personis duci, aut a causis At Vall. lib. RR. 7, 8, ex litig. adv.
accepimus. Non male certe. En. et judice; et RR. !0, n, ex /<fM'.
Triplex tantum ratio. Omittunt ex ad! et jud. CAMP.et Andr. ex
tantum Tur. Guelf. Goth. Bern. et litig. ex adv. ex jud. En.
edd. meœ ante Leid. omnes praeter 4. Etiam. entm~Muctora. Inter-
duas Basill. ~Egre tamen eo careas. jecta To!; etiam et pauc. omittunt
Badius in notis: subauditur tan- Alm. et Tur. Etiam, cum Goth. et
'<tum autprtBcMC. '< ?'antunt va- voss. 2 omittit CAMP.
cat in nostris omnibus. Nec est ra- S.Dt'Ctt.GuetferhytaDUsdteaf.
tio cur servetur. En. Triplex. G. ConttH~ef. Turie. con<M~tf,
ratio. Aristot. Rhet. III, 14, 7 Ao- cum Alm. et editt. CAMP.Obr.
)'<Tcn(M ~oot~fft) M TE'ro? Xt~etTec, Avic. Put. Poul. Vat). lib. RR. 3,
xeKTO? NX~OttTO?.Xet!Tû~ fTAVT~Ot/. 5, y, 8, g, io, 11, contoi~ct. R. t2,
Ad quem locum Victorius, p. 700, CAMp. Andr. et apud Burm. Alm.
animadvertit aut non dirigi in Aris- contingit. ED.
totetem Quint, reprehensionem, aut y.focatt.Hém.V, t3, to;
sine causa improbeque invadi phi- VI, 2 Advocatus saepe apud
losophum, qui dicentis nomine non Nostrum est is ipse, qui causam
reum tantum, sed actorem etiam orat.Vide~5,46;XI,l,)9;
appellaverit, ut fortasse Cicero quo- XII, 3,6; XII, y, 4. Diversa est
que intellexerit (de Or. H, yg), vi- significatio XII, 8, 5. Sententiam
de Cic. de Or. 43, unde itidem ipsamrepettitX,t,m.
apparet quo significatu reum dixe- 8. Existimetur. ductus. Tarie.
rit Victorius, videlicet pro litigato- existimentur (a sec. manu). ducti,
re. Ex superiore Ciceronis loco col- cumCAM)'.
 '4 M. FABII QUINTILIANI
tus officio vel cognationis, vel amicitiue; maximeque si,
non&tedio-
fieri poterit, reipublicae, aut alicujus certe
cris exempU quod sine dubio multo magis ipsis litiga-
tor!bns faciendum est, ut ad agendum magna atque.
honesta ratione, aut etiam necessitate, acCessisse vi-
s deautur. Sed ut proecipua-2 in hoc dicentis aucto citas y
Si3 omnis in subeundo negotiot suspicio sordium, aut
odiorum, aut ambidoms abfuent~: ita quaedam in his
quoque commendatio tacita st nos innrmos ét impares
l.cutu~ pdtesf. Ne< est quod graterts usuni
e.x'cntD~.j~JcetKï~uM
futurum intelligitur, non praeteri- ejus, quo(t, etsi minus proprium
tum. Sic Livius II, 44, 2 In pr<E- ejc~mp/o quam cogn. nm. reip., ta-
xeKtta re ipsa, exemplo in perpe- men potuit suhjiei hisce nominibus
tuum. Veltei. H, ~7i ~S', facto rerum, quibus impo~ha quasi est
et rei opponit exemplum. Et Plimus persona. Duet o~c«) ducitur orator
de ipsis, quas patronus suscipere etiam XII, t, t2; XIf, y,, t. Simi-
debeat, causis Epistol. VI, 2g, i tetndee~emp. toeumhabes VI, t, s
(ubi refert videtur mutandum in s. Sed ut prcécipua. tmtnutavidi-
referret), ~x'fttttemtM videlicet ad remptionem Gesneri; qm hanc
excmp/Mm (it. Epist. IX, l3, 2$ ab Qtt0f<stne dubio' ordiebatur. Sed
« interest exempli ). App. Metam., referunfur illa ad praëeedentia, hino
III, p. Prie. ne-cemp~o. pro- novum argumentatioms momen-
o futùra. tum explicatur
Si minus igitur reipubli- sttte*JM&Mt intet-
ca* ofncio duetus' viderr possis iri tigesame (.vide 1, 6, !9)ynëque ta-
hac ipsa, quam agis, cauaa, utpotë Bien'conjunge cum ~e< hujus
ad. rempub. non pertinente neque 3.ttefortt<M, Glielf. a. sit
satis momenti habente Turic. superscriptum habet hoc ~t~
restât ut
doceas ad exëmplùm causam per-' (piod estpraeterea In omnibus edd.
tinere. Sic et Noster mox §. 33 meis an<!e Bad. quo accedit Ald.
"res. omi-
pertinens ad exemplïtm. n; sec. BadIùs'auctoreVaUensi
Hœc interpretatio sit,' recte; ômmbusque rëiiquis, ut
fuit reti'henda,
qua' a Turnebo illo affertur, qùum videtur, ebdd. asiipulantibos ve-
Gesnerus cogitet de exemplo.ali- lut Goth. Six vacat~ ih nostris-
cujus magni oratoris, qui olim si- omnibus. Put. tatnen a sec. man. pro
milem causam &usceperit, et qu~ sit habét est. Tô sit CAMP.Andr. Jens.
se tueatur is,.qui riunc agit. Ei~ra" et Atd. exhibent. Recte hanc voeem
tionimagnopererepughatbj~CMvo- otiosam rejeccrunt recehtiorr. Ec.
cabnlum, cujus huila vis est in re 4. Sltb. neyotio. Guelf. <it~: H~yo-
acta, quœnuHonostro facto possit ttttTh. Bad-. et Cérv., s. negotia.
vel efHci ~el vitari. Sed ubi c~ce?~- 5. Abfuerit. Turic. a prima manu
plum est'ntititas, vel damnum, quae o~tertt. VIde-Dràk. ad Liv. XXIV~
redundeut bine in posterum, ferri ~t,; n, et Oùd. ad Suet. passim.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, i t5
agentium contra ingeniis dixerimus, qualia sunt ple-
raque Messalae proœmia. Est enim naturalis favor pro 9
laborantibus; etjudex religiosus libentissime patronum
audit, quemjttsttdse suae minime timet~ inde illa vete-
rum3 circa occultandam eloquentiam'simulatio, mut-
tum ab hac.4 nostrorum temporum jactatione diversa.
Vitandum etiam, ne co~ume/«M:, maligni,
~Kcer6:~ to
maledici in quemquam hominem ofdinemve videamur,
prœcipue~ 1 eorurn, qui laedi, nisi adversa judicum vo-
luntate~, non possunt?. Nam in judicem ne quid dica- n
t. Agentium cont. tn~ettt~.Hunc t o, Prat. CMP. et ed. Rack. Eb.
ordinem, qui est in Codd. meis et 6. Adversa. voluntate. Sic Tu-
edd. ante Gr~tph. prsetuii'pQStenoi- ricens. et Guelf., cum AIm. Goth.
rum ing. cont. ag. Edd. Jens. Loc. Voss. 2,,Bern. et edd. ante Gryph.
Ven. Ruse. e contra dant, quod omnibus. Basil'. in margine ponit
recte improbat Regius. Radius et auersa. u. quam scripturam a Gry-
Cervic. e eontrarM)'. Tune. et AJmi. phio inde dant omnes edd. Malui
hœc Carbant (pro imp. 'n~.)' in veterum fidem sequi,. quum adver-
partes a.. c. tK~eitte~ RR. 3, 5, sam voluntatem etiam aliis iocis se-
!0, CAMP.Andr., si nos !'?!~nno!, veri critici. defenderint. Vide Dfa-
impares.. Max pro ~zjcc~Tn~s Avie. kenb. ad Uv. I, 46, 2, ubi id maxi-
et Jo. P. Jtt-c~nnut!, qnod pr~ttde- me est documente et aMenam et
nm. Hœc enim non dieunfurfer~, adversain voluntatem pro pe nata
sed: tantnm indicantur. Eo. dictam esse a veteribus, quod in
a. Quem. m!;ttmctt'met..CM!p. Livii lib. VI, c. 40, t/{, oppositas
timere. mt'tttmc videt. Pcrpos- videmns a~oxat secttH~t! auhbus.
tere.–Pro.j'tfStthfB ~MC. timet. Neque enim illo loco quisquam ma-
Jens.haBet/MïMtastMt. ttnteE. Pi:o lit aversas, quamquam et has alibi
timet R. 11 et praeter CAMP.Andr: recte. tuemur,.velut Liv. XXIV, 26,
ttmct~ ut</et exhibent. Male. Et):io. Ut Mcun~a et adversa fortuna,
3. ~eterum. Cujus potissimum sic etiam uo/unta!, ~CM)~c[ vef~ro-
œyi sint vetéres h. 1. apparet Ibco pensa opponitur a~t/cr~tB. Vide Gro-
gemino, lib. XU, cap. 9, §. 5. novii Observat., p. ed. Plant.
Multum ab hac. Pro quo RR. ~Ju. et nK. saspissime confundi
3, 5, y; &, lo~Prat. Atd., mu~m exemplis probat mtet' multos alios
aë hoc. Vitiose. En. Brakenbt ad'Mv. JI, 3),, 6.–Nui-
5. PncctpMe. Sic Tuncens. Goth. lus e nostris: Codicibus dat auefsa.
Voss. X, cum edd. ante Gryph. om- ~du. co~uttt, i. ë- ita ut.jadices
nibus exc. AId. Cœteri~)r<ectpMe~Mc: adversentur. Eb:
VideIIt, t, l5. PrfBCipue~ue ha- y. Non. possunt. Turic. n. pos-
bent Avic. Put. Poui. R&. 3', S, sint, cum Benn. etAld. (Cod.. R. 5.)
 !6 M. FABII QUINTILIANI
tur, non modo palam, sed quod omnino intelligi possit,
stultum erat monere, nisi fieret: etiam partis adversae
patronus dabit exordio materiam; interim cum honore,
si eloquentiam ejus ac gratiam nos timere fingendo, ut
ea suspecta smt~judici, fecerimus; interim per contu-
meliam sed hoc perquam raro, ut Asinius pro Urbi-
niae heredibus Labienum adversani patronum inter
n argumenta malœ causae posuit. Negat haec esse proœmia
Cornelius Celsus, quia sint5 extra litem; sed ego cum
auctoritate summorum oratorum magis ducor, tum
pertinere ad causam puto, quidquid ad dicentem perti-
i. Etiam partis ad~~MtB. Guelf., set Labienus, consuetudinem con-
JSf€H~ï3.a.,cumVoss. !,3,Bern. traxerit.Videdereipsainuniver-
Joann.Vatt. et edd. meis ante Bad. sum XII, [, i3. Si tertius ejusdem
sec. omnibus exc. CAMP.et Ald:- nomihis Labienus intelligi possit,
Avic. Put. Vall. lib. a prima man. nistorieus (quod ob longam, quae
Jo. P. RR. 3, 5, 7, 8-t t, et Prat. Pollioni contigit, aetatem a veri si-
habent etenim. En. mHitudinenonabhorret,etha'e
2. Ac gratiam. Avic. Va))a* lib. ratio probatur a Bondamo JCto in
RR. 3, 5, ~-tl,Voss. ), 3, CAtrp. Varr.Lectt.(Zutph.t~5Q,8.)p.
Andr. et Bern., ad gratiam. Eo. 3?3), habebimus hominem hac Pol-
3. Suspecta sint. RR. 5, !i,Voss. lionis asperitate dignum, quoniam
t, 3, suspecta sit. Sci!. e~Ofjfuentta, ejus, ut Seneca pater narrat (p. Bip.
vel gratia. En. 36o) erat summa infamia, sum-
4. Asinius pro t7r&t)ttfeheredibus. mum odium. Orationis hujus
De Asinii Pollionis et Labieni ini- meminit Diatog. de Oratt., c. 38,
micitiis.Vide I, 5, 8. Causa haec ubi nomen t/r6tnKC docte reposuit
Urbiniana, quantum cognosci po- Lipsius. It. Cliarisius apud Putsch.
test e duobus, quibus prœterea p.5g,ubiBondamus(t.cit.p.22)
tangitur, locis (VII, 2, 5, 26) hu- pro ~ro~t~c~ heredibus egregie
jusmodi fere fuit. lis, qui vel ex emendat t/rttn«B Aere~t&t<
testamento, vel cognationis jure, 5. Quia sint. Sic Avic. Put. Vall.
cernere vellent hereditatem Urbi- )ib..RR.3,5,7,8,9,2,
nia* cujusdam, opposuit se Clusi- Prat.Jens.A)d.AtR.lo,<~MO'Mnf.
nius Figulus, qui se mortuae filium CAMP.et Andr., ~Mte~Mnt.Voss.
dicebat, quum heredes eum ser- quia suMt. Pra6tu)eri<n qufE sint. ED.
vum esse contenderent, nomine So- 6. Oratorum. Pro duo Jens. Ald.
sipatrum. Hune igitur sive Figulum, Locat.,auctorum. Minus bene.Nam
sive Sosipatrum eo ipso in invidiam non auctores soli, sed et oratores
vocare studet Pollio, quod cum prœsertim etoqucntia: pra:cepta tra-
tantœ nequitix. homine, qualis es- dunt. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, t. I7

net; quum sit naturale, ut judices iis, quos libentius

audiunt, etiam facilius credant. Ipsius autem litigato- i3
ris persona tractanda varie est; nam tum
dignités ejus
allegatur2, tum commendatur infirmitas: nonnunquam
contingit relatio meritorum, de quibus 3 verecundius
dicendum crit sua, quam aliena, laudanti; multum
agitsexus, aetas, conditio, in féminisa senibus, pupil-
lis, liberos, parentes, conjuges altegantibus. Namsola t4
rectum quoque judicem inclinat miseratio degustanda
tamen haec prooemio, non consumenda 5 adversarii ve-
ro persona prope iisdem omnibus, sed e contrario duc~
tis, impugnari solet; nam et potentes sequitur invidia,
et humiles abjectosque contemptio 7, et turpes ac nocen-
tes odium; quae tria sunt ad alienandos judicum animos
potendssima.-Neque haec dicere satis est, quod datur '5
etiam imperitis; pleraque, augenda, aut nunuenda, ut

i. Etiam facilius. Hoc ordine
Tune. Goth. (tac. Gesn.) omnesque
meae ante Gryph. quem revocavit
Obr. accedit Guelferb. per errorem
dans ea~ac. Recentiores~ac. etiam
in quo est affectatio ab hoc loco
aliéna.–Hune ordjnemnostri non
agnoscant. En.
2. ~M<!fM)' <'on:meH~fM)'. At-
tende opposita. Allegatur enim id,
quod sua gratia reliqua potest tue-
ri, commendatur, quod ipsum auxi-
lio eget. Vide tib. JIJ, cap. 8, 46.
3. ~tecux~tus. sua, quum liti-
gatot pro se ipse dicit.
4. 7tt /emt)tU. Turic. ut fem.,
cum Alm. et CAMP.Posteriores edd.
Tnese ad Stoerium usque utrumque
dant ut in cum Goth. et Voss. 2.
Nostra scriptura sola vera, quam
tuentur Guelf. et'reliqui, ut credi-
bile est, Codd.- In feminis. Ha-
2.
bent Avic. Put. VaH. lib. RR. 3, 5,
!o.Prat.RR.y,8,9,i),[2,Jens.
AM.Locat.,Mt~<-mtnM. Mate.Prê-
ter Stoenum Andreana: ut Mfemi-
nis, quod ferri potest. ED.
5. Non cansumenda. Sic Codd.
(quod in VaU. diserte memorat
Bad.) item CAMP.Ed. Tarv. n. con-
sumanda, cum Ald. Bas. Bad. Cerv.
At Jens. (tacente Gesn.) Loc. Ven.
Ruse., consummanda sine K0)t,
quod de conjectura inserit Regius.
A Gryphio inde meae edd. nostrum
dant. R. 5, non cOK!!tt)tatt(/a.
R. 8,'nott con<ume!tdf. Mendose.
R. to, non consummanda. Eo.
6. contrario. TJ e omittunt
CAMP.et Andr. Male. En.
7. 'Contem~tto. VatL lib. RR. y,
8,f),n,t2,CAMp.Andr.Jens.
Ald. Voss. 2, contemptus. RR. 3,
5, contentio. Male. En.
a
 i8 M. FABII QUINTILIANI
t6 expediet; hoc enim oratoris est, illud causse'. Judicem
conciliabimus nobis, non tantum laudando eum (quod
et fieri cum modo 2 debet, et est tamen parti utrique
commune), sed si laudem ejus ad utilitatem nostrae
causas conjunxerimus 4, ut allegemus pro Ao~e~Mdigni-
tatem illi suam 5, pro humilibus justitiam, pro infelici-
6tM misericordiam, pro ~M severitatem, et similiter
17 caetera. Mores quoque, si fieri potest, judicis velim nos-
se nam prout asperi, /ene.s~ucun6~<jfnn'e~ duri, re-
mMSterunt, aut assumere in causam naturas eorum,
qua competent, aut mitigare, qua repugnabunt, opor-
'8 tebit. Accidit autem interim hoc quoque, ut aut nobis
inimicus, aut adversario sit amicus, qui judicat; quae res
utrique parti tractanda est, ac nescio an ei magis6, in
quam 7 videtur propensior; est enim nonnunquam pra-
!.7//ud'ca!f!œ.Turic.etGueIf. tem librarium sapit, neque rem
t~<t<:auME,cumVoss.3,Bern. conficit. Paulo insolentior, quam
C~Mp. Nostrum, quod in reliquis hic animadvertimus, structura ite-
edd. et Codd. Goth. Britannicis tri- rum contparet VJH, proœm. 33
bus et Voss. 2, si recte tacuerunt laude ad dignitatem conjuncta.
conferentés,habetaliquam difficul- Nostri Codd. et edd. cott~uttxe-
tatem, quum non sit manifestum rimus. Eo.
prorsus, quo referas neatrum sin- 5. Dignitatem illi suam. Guelf.
gulare; in plurali illa intelligas po- post dign. inserit i//<EMm, cum
tentiam, /mm<7ttatem turpitudi- CAMP.et marg. Bas. prœpostera si-
nem adversariorum. In Turie. a sec. mitium litterarum repetitione.
manu est: illa causa. –VaU. lib. Dignitatem t~teMm illi suam. Sic
RR.8,9, n, t2,Jens.,t~udcatMœ. R. fo et Andr., praeter eos a V. C.
Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, 10, Prat. Spalding. allatos. En.
CAMp.Andr.Atd.i~acaMfB.ED. 6. An ei magis. ~fao~ h. i. valet
2. Cum modo. Sic Codd. et edd. cautius, circumspectius. Inest ipsi
plera'que. AtAvic. Poul.,fiericom- tractandi verbo curœ et sotlicitudi-
mode, non male quoque. Put. cor- nis significatio, qualis 'solet esse
rupte, fieri commodo debet. En. medicorum a*gra membra contrec-
3. Et est tamen. R. n a sec. man. tantium. Vide V, 12, 7 V, 13, 24;
CAMf. et Andr., etsi est tamen. Ec. vi, <, 24.
4. Ad utilitatem. co~MttA'en- Ttt~uam.Jens.Tarv.Loc.Ven.
mus. Voss. t, 3, a. u. ad/tfnjMn- Ruse. in quem, quod et conjecit
mus. Vossiana scriptura emendan- Francius. Sed Badius diserte mo-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, r '9
vis judicibus hic ambitus, adversus amicos, aut pro
his, quibuscum simultates gérant, pronunciandi, fa-
ciendique injuste, ne fecisse 2 videantur; fuerunt etiam
quidam rerum suarum judices. Nam et In~ibtis obser- ig
vationum~, a Septimio 4. editis. affuisse Ciceronem tait

net, se reponere quam, quod dein- ut leni correctione effingas yerot,

ceps est m omnibus meis. Nec Cod.
video qui recedat. Equidem pariter
ac Gesnerus quem non graver.
Nostri quoque Codices habent <~
quam. ED.
1. Pravis judicibus. Alteram vo-
cem omittunt Turic. Guelf. Goth.
(tac. Gesn.) Voss. t, 2, 3, Bern.
edd. ante Basil. mea; omnes ad
quarum rationem redeunt Gryph.
Stoer. Chouet. Solus quidem Aldus
pra;ter omissum jud. scribit etiam
pravus. Ea quae est Codd. septem
multarumque edd. constitutio loci
possit placere, modo constet pra-
vum, masculino génère sic fuisse
dictum, ut malum, quod.ego no-
lim sane affirmare. Aldina ratio
maxime blanditur in quam et con-
jectura incidi, conjunctaprœsertim
cum judicibus. Ha'c tamen vox an
ullo vetere Codice nitatur, qua*rl
debet; quamquam si Gibsoni silen-
tio standum est, habemus très bri-
tannicos Codd. cum Andreana auc-
tores hujus scriptura;, sed hic in
tribus saltem edd. connivebat. Ne-
que is, qui Alm. excussit, rectum
vidisse putandus est. Interim for-
tasse scripturam Aldinam ipsam
rectissime tenebimus. ffaft~tfdt-
ces, ut bene dicantur, magnopere
vereor. In Aldina constitittiorie pos-
sit duruni videri quod ~erott et vi-
deantur non hahent proprie, quo
referantur. Sed hoc facile subau-
dias ex superioribus qui judicat,
videatur; quod tamen ne ipsum qui-
dem necessarium. Sed pro ~eraxt
C~Mp. et Obr. dant qerunt; neque
hoc displicet, si pluralis in hoc
verbo retinetur. Vide de omisse
judicibus, MI, y, 2~. ~'rauts~'u-
dicibus /tte ambitus. Nu)ius ex nos-
tris habet judicibus. RR. 10, t[a a
sec..man. parvis. Errore facili.
Gefu'tt pro gérant exhibet quoque
Andreana ed. Ambitus autem, h. 1.
significat aucupationem famae. En.
2. Faciendique injuste, nc~ee;
se. Ita distinguunt Poul. Va)). lib.
RR. y, f!, Prat. CAMP.Jens. Ald.
At Andr. ed. ~aoettJt~Me, injuste
ne fecisse. ED.
3. Libris ot!er!/att0;tunt, a Septi-
mio. De hoc Septimio, ejusque
opere, hie memorato, nihil praeter-
ea prodi videtur a scriptoribus, nec
refert singulos, qui hoc nomine
fuerunt, percensere, quum nota in
nullo eorum certa possit inveniri,
quare ei tribuantur libri observa-
tionum. Causa talis, cui affuerit
Cicero non poterit esse ex iis 1
quas ipsi novimus, velut Ligarii,
Dejotari, Marceni (cas enim ora-
tiones memorat Turnebus h. t.
ubi causa fuerit Caesaris ipsins,
apud quem orationes ittœ sunt ha-
bitae quoniam Quint. ex solo Sep-
timii opere hoc totum rescivit,
4. Septimio. Avic. Put. Poul.
Valt. lib. R. 11, Andr. Jens. et
Voss. 3, &ptint0. ED.
20 M. FABII QUINTILIANI
causas invenio; et ego pro regina Berenice 1 apud ipsam
causam2 dixi: similis hic.quoque superioribus ràtio est;
adversarius enim 3 fiduciam partis suae jactat, patronus
t. Berentce. Htfc est scriptura
Codd. et vetustissimarum itemque
recentiorum edd. Sed Jens. (tac.
Gesn.) et reiiqua* usque ad Bad.
sec. dant Beronice, exc. Ald. pr.
Hoc etiam Gryph. revocavit, et sic
multi muttorum scriptorum Codd.
praeferunt nomen, sicuti reccptum
est etiam apud Plutarchum Quœst.
graec., p. 292 E. Hinc natum cor-
rupte ~erouca. Sed unice sanam
nostram esse rationem apparet ex
vocabulo grœco ~t~ttxoc (apud Pin-
darum v. c.) quod, macedonica
dialecto prolatum, est nostrum ip-
sum. -Regina Berenice. Haec est,
quam Titus amatam a se, etiam
nuptias pollicitus, ab urbe dimisit
invitus invitam (Sueton. Tit. c. y);
Agrippœ majons regis Judœ'iB
filia, Herodis, patrui sui, Chalci-
dis in Syria regis, vidua. Qua: quum
bis Roma* sit commorata, primum
régnante Vespasiano, deinde redie-
rit Titi jam imperatoris amorem re-
suscitatura, potuit variis modis in
litem incidere, de qua tamen ab
aliis nihil proditum invenio. Id
maxime advertit legentem, quod.
regina ipsa suae causœ disceptatrix
fuisse dicitur. Narrat Dio Cassius,
sive Xiphilinus, vulgi rumoribus im-
petitos fuisse Titum et Berenicen,
inter.aHosque Diogenem et Heram,
cynicum utrumque, in theatro pro-
bris eos onerasse, quorum alter
flagris caesus fuerit, alter etiam
capite plexus (1. LXVI, p. Reim.
îo8g). An forte, hisce ut pœnam
statueret regina ab iis !a:sa, Titus
deperiens eam a. pâtre impetravit?
NamVespasiano quoque seni re-
« gina Berenice, florens aetate for-
« maque, magnificentia munerum
'<grata n erat. Taciti verbis utor
Histor.II, 8t. Camam dicere tamen
vulgo in defendendo usurpatur, ut
rea fuerit regina. Racinii tragoedia
nobilitatus est Berenices et Titi
amor.
2. ~pu~ ipsam causam. Sic Goth.
Voss. 2 et edd. meœ ante Stoer.
omnes. Recentiores ap. eam ipsam.
Habent eae auctores Codd. Guelf.
et Turic. qui dant heee ap. ipsam
eam Alm. ap. eam solum habere
narratur. Cœterorum nulla mentio.
In meorum Codd. scriptura cam
per errorem scriptum esse pro cau-
sam (cent), ipsa collocatione ver-
borum apparet neque opus est
eam si ipsam positum fuit; qua* ge-
minatio sapit recentioribus linguis
assuetum librarium. Gryph. apud
eam causam, minus bene quam ap.
ipsam c. Causam dicere habes V, it
33; vn, 4, 3. Causam et eam mil-
lies confusa, vide apud Drakeni).
ad Liv. XXXVIII, 58, 11. Nos-
tram tect. exhibent Vall. lib. RR.
y, 8, 9, t t, 12, CAMP.Ald. Voss. 2,
Andr. Jens. Ald. Locat. ~~ud ip-
sam eam dant Avic. Put. Pou). RR.
3, 5, to, Prat. ed. Hack. ~cu~
eam, solus Burmannus. ED.
3. Superioribus ratio est; adversa-
rius otttn. Miro consensu verba
ha'c rat. est. adv. omittunt Turie.
Guelf. Atm.Voss. 3. Pro rat. est
CAMP.ratione, frequenti errore, pro
enim Guelf. eum. De ea lectione
nostri silent. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, i. 2Ï
timet cognoscentis verecundiam. Prœterea 1 detrahenda 20
vel confirmanda opinio, si quam praecipue 2 domovide-
bitur judex attulisse metus etiam nonnunquam est
amovendus, ut Cicero pro Milone, ne arma Pompeii
contra se disposita putarent4, laboravit: nonnunquam
adhibendus, ut idem in Verrem 5 facit. Sed adhibendi 2'
modus àlter ille frequens est et favorabilis, Ne male sen-
tiat populus romanu~ Ne judicia transferantur; alter
autem asper et rarus, quo minatur corrupris accusatio-
nem, et id quidem in consilio? ampliore ~utcunque
tutius; nam et mati inhibentur, et boni gaudént; apud
singulos vero nunquam suaserim, nisi defecerint om-
nia. Quod si necessitas exigit, non erit jam ex arte ora- 29
t. Pr<p<erea detrahenda. Hoc au- i3, ty,~tuoraM;! saepe apud Nos-
tem proœmium fit per /)~t)o~e~M'tt, trum aliosque sub Caesaribus dici-
utscribitHermogenes,t.primo. tur idem fere qui gratiosus apud
TCBNEBM. priores. Sed eam significationem
2. ~'f<fc)~t<e, pra: altéra quum vocabuli usurpavit jam Velleius,
tamen integer debuisset et medius primus ni fallor Il, 3~, ~o. Hvia-
utriusque partis in judicium venire. num locum XXII, 26, 4, vix de-
3. Metus. Recte hic ad VI, i, t3, fendas. Metus ille favorabilis est
ablegat Almelovenius. Cic. pro Quintio, c. t extremo.
4. Putarent. C~MF., pu~narent, 6. Populus romanus. Guetf. ~ftB-
per errorem. Pluralem in verbo ha- tor, cum margine aliquot edd. Fre-
bent Tur. Guelf. Goth. (tac. Gesn.) quentissima confusio, quœ in hac
et edd. meae ante Stoerium omnes. ipsa re est apud Cic. Act. pr. in
Unus Obr. ~utaretttttr, perperam. Verr., c. 3 extr. Vide Drakenb. ad
Recentiores a Stoerio inde putaret, Liv. XXX[, to, 4; it. Ruhnk. ad
exc. C~pp et Gesn. Male. Puta- VeU.lI,6t,3.
)-ett(,judiees. y. Co)t!t<t0. Sic Turic. Alm. Bern.
5. Idem in Verrem. Actione pri- CAMP.Basil. Re)iqui omnes conci-
mainVerrem,quaetotaestproœ- lio. Sed quis de judicibus unquam
mii loco, sicuti appellatur etiam ab usurpavit eonci/tMmPVide XI, 3,9
Asconio Pediano praernissa tes- iay; it. XH, o, Sx. –Avic. Put.
tium interrogationi. Hanc rectissi- Poul. Vall. lib. RR. 3, 5, 7-t2,
me designat Gesnerus, quamquam CAMp.Andr.Jens.AIm.Burm.,cOK
vel in primo secundae actionis li- silio. Recte. ED. ConH/tO. Int.
bro simile fere est proœmii argu- judicum. Vide notam ad III, 8, 2.
mentum. Asper et rarus metus ad- 8. Utcunque. Goth. et CAMT.,
hibetur capite hujus orationis XII, tttftfm~ttt'. Mate.
 22 M, FABH QUINT!HANÎ
toria, non magis quam appellare, etiamsi id quoque
saepe utile est; aut, antequam pronunciet, reum facere;
~3 nam et minari et deferre etiam non orator potest. Si
causa conciitandi nobis judicis materiam dabit, ex hac
potissimum aliqua in usum principii, quae maxime fa-
vorabilia videbuntur, decerpi oportebit quo in loco
Virginius~ faHitur, qui Théodore placere tradit, ut ex
singulis quaestionibus singuli sensus in proœmium con-
24 ferantur. Nam ille non hoc dicit, sed ad potentissimas
qusestiones judicem praeparandum in quo. vitii nihil
erat; nisi in universum id praeciperet, quod nec omnis
actio patitur, nec omnl~~ causa desiderat; nam protinus

Si causa conciliandi. Non so- /ta6c~nont~toet,'veruminte!!ige,

tum ~ecefpen~o, quod in nostra
causa favorabile est, verum etiam
adversarii causam t/~nmen~o.TuB-
NEBUS.
2. ~t~:nttf~. Turie. Verginius,
ut et supra III, t, 21. ~tr~tntu~.
Videtib. JU, cap. t,§. 2t.1.
3. Quod nec omnis actio patitur,
nec omnis. Turic. et Guetf. omit-
tunt nec. pat. cum Alm. Male,
et ex errore non nisi semel ponen-
di nec o?Hn. Burm. etiam paulo su-
pra nihil erat omiltere Alm. narrat;
quod tamen in Turic. non deside-
ratur. CAMP. pro omnis actio dat
rattotm. Avic. Put. Pou[. Vall.
)ib. RR. 8, 9, )t, Jens. Atu.,<~t0~
nec omnis actio. VaH. lib. a sec.
man. RR. y, t2, quod nec omnis
~Mœxtto. Non male. RR. 3, 5, to,
hanc partem phrasis omittunt.
CAMP., ~uoft nec rattonu actio. Ma-
le. ED. Nec. actio. nec. cau-
sa. Quare actio quaedam non pa-
tiatur hac ipsa 5. docet.quare cau-
sa non desideret§. 2$ non desiderat
h. h cave interpreteris, non necesse
reformidat, recusat, ut Francogalli
dicunt:ne~/e)!e!'e7txotfcte~a! »
SimiHs ad sententiam loc'us IV, 2
6t "magnificentia neque in om-
nes causas cadit. neque semper
est utius. Vide desiderandi ver-
bum IV, 2, 86; IV, 3, 2. Hoc de-
mum modo si accipias, apta sunt,
<)t)!t*subjiciuntur, ubi, ha'e praepa-
randi ratio si adhibeatur in duriore
causa, non supervacua ostenditur,
sed inutilis. Actio non patttur, quid-
quid pro ipsius conditione ne fieri
quidem potest) causa )t0)t deside-
rat, quidquid nociturum est. Exem-
plum nunc solum succurrit Colu-
met!. XII, $2, f3: Minime desi-
deraturvaporignis. I. e. noxius
est, quod ostendit Gesn. in Thes.
qui et ad ipsum locum non opus
esse pro Pi oxiumesse dici a Cicerone
(ntproQ)]ent.c.5oextr.)etatiis
docet. Quod ipsum quidem a ce-
leb. Schneidero eripitur nobis
eruente haec e scriptura Cod. San-
germ ut. minime desideretur. »
Licet tamen adliue'dubitare de ve*
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB.. IV, i 23
a petitore primo loco 1, dum ignotajudici lis est, quo-
modo ex quaestionibus ducemus sententias? nimirum
res erunt indicandoe2 prius: demus, aHquas~, nam id
exigit ratio nonnunquam, etiamne potentissimas om-
nes, id est, totam causam? sic earit in procemio peracta
narratio. Quidvero? si, ut frequenter accidit, paulo est 25
durior causa non benevolentia judicis petenda ex aliis
partibus erit, sed non ante 6 conciliato ejus animo nuda
quaestionum committetur asperitas? quae si recte semper

ritate scripturœ. Minus fortasse vi-
cero, hanc sententiam inesse verbis
Ciceronianis de Orat. M, t8 mit.
"neque. aetas id méat) (Catu)i
senis, prasceptis instrui) «<<
rat. » aptius tamen hoc interpre-
tari videor refugit <Bta!mea, quam
non réquirit. Vide §. 3g.
l.Pnmo/oco,i.e.:Siprius,quam
adversarius dicimus. Secundo enim
loco (vide §. 4) etiam a petitore (h.
e.~roactorej-~etttorh.I.aceusa-
torem quoque comprehendit, vide
ad III, 10,4) sententiasproœmii du-
cat aliquis ex qua'stionibus, quan-
do exorationeadversariijudicijam
nota)isest.VidenotamadIV,2, 28.
2. 7)t~tca<td<E.Guelf. Goth. (tac.
Gesn.) Bodl. Haï. CAMP.et aliquot
praeterea edd.j'tt~tcan~. Male.
~Van. lib. RR. 8, t2, Jens. habent
;K~KMH</<B;sed Avic. Put. Poul.
RR. 5, 9-tt, Andr.uJtca)f-
(~o'. Male. Caeteroquin, ut jam ob-
servavimus, errore facili; nam in
Codd. iu in saep~ssime permiscen-
tur. In hoc eventu auctoritas libro-
rum paene nulla est, et sensus so-
lus phrasis lectionem indicat. En.
3. Demus, aliquas. Cave accusa-
tivum ex demus pendere credas.
Pote'thMtntte quaestiones sunt in
quibus maxime vertitur. causa. Vi-
de)ib.m,cap.6,§.2t.
4. Exigit. Turie. a pr. manu exi-
gat, cum Alm. non male.
5. Est durior causa. Turicens. et
Guelf.omittuntdurior,cumVoss. t,
3. Fons quidem errons non appa-
ret.–Avic. Poul. RR. 3, 5, lo,
T~ durior omittunt. Put. Prat. pro
duriorhabent asperior, eodem sen-
su. ED.PaM~o. cfunot cattM. Bur-
mannus recte ad partes vocat Ho-
rat. Serm. I, to, 26, ubi-dura causa
itidem, quae difficile possit obtine-
ri cujusmodi fuisse causam illam
Petilhanam alio etiam loco ostendit
Horatius Serm. I, 4, 941 ubi vide
scholia. Sic Noster IV, 5,5: <<u-
h ra propositio.
6. Non <ïHte. Guelf. non n~t~t-
t<quO(linserIvo)ebatRegius,-cum
Bad. sec. (prior in marg.) Cerv. Ba-
sil. Gryph. Stoer. Chouet. etaliquot
Burmanno memoratis pessime.
Non cave jungas verbo finito; per-
tinet ad participium, quod est casu
tertio positum. RR. to, )2, a
sec. man. Andr. Jens. ab emend.
non nisi ante, quod ferri posset, si
tollereturinterrogationis nota. Etsi
tamen paulo contortus esset sen-
sus. Vu!g. bene se habet. En.
 z4 M. FABII QUINTILIANI
initio dicendi tractarentur, nihil proœmio opus esset.
26 Aliqua
ergo nonnunquam, quae erunt ad conciliandum
nobis judicem potentissima, non inutiliter interim ex
quaestionibus in exordio locabuntur quae sint porro in
causis favorabilia3, enumerare non est necesse, quo-
niam 4 et manifesta erunt,
cognita cujusque controver-
siae conditione, et omnia
colligi in tanta litium varietate
~7 non possunt. Ut autem haec5 invenire et augere, ita quod
laedit~, aut omnino repellere, aut certe minuere, ex cau-
sa est: miseratio quoque
aliquando ex eadem venit,, sive
~8 quid
passi? sumus grave, sive passuri. Neque enim sum
in hac opinione, qua quidam, ut eo distare proœmium
ab epilogo credam, quod in hoc prseterita. in .illo 9 fu-
t. Interim. Ne intellige Quinti-
8, 9, n, Jens., Ut autem hoc in-
iianeo more usurpatum adverbium. venire. Minus bene. En.
Is sensus est in «
nonnunouam. x 6. Quod /(Bdtt. Tune. q. leqit,
Vide hb.JJJ, cap. 8, §.6. cum Alm. Vide ad y.
2. QufB sint. Turic. Quod sint a y. Sive q uid passi. Jens. et Ald.,
sec. manu ~uot s., cum CAMp.Non sive quod passi. Mâle. En.
male. Sed Alm. quod. RR. 3, 5, 8. Neque enim. Sic Turie. Guelf.
7, vo, tt, )2, Qu<c sunt porro in CAMP.Reliqui Nec e. Vide ad Ht,
causis. Qtt0t![n(~)o)-r. m t), 20. –Vatt. lib. RR. 7, 8, 9,1
caus. proe-
ter CAMp.
habe<Anfh;Mna. ED. Jens., Nec e)Mm sum. A)ii Neque
3. Favorabilia. enim. R. )o omittit enim. En.
Gue~~MOratt-
cum Voss. <, 3. Sine sensu,
les, 9. 7m hoc. in illo. Qui sint ii,
quoniam sequitur manifesta omnia. quorum sententiam probare se ne-
Favorabilia habent Vall. lib. gat, nondum reperio. Neque enim
RR. 7~ 8, 9, t!, t2, CAMP.Andr. de hac maxime proœmii et epilogi
Jens. Ald. Favorabiles Avic. Put. differentia, quidquam proditum est
Poul. RR. 3, 5, 10. Eo. ab Aristotele, Cicerone, auisve vel
4. Quoniam. Gue)f. ouœ, cum œquaiibusvel recentioribus. Aliam
Goth. Voss. 3, Bern.
"Eteganter~ u tangit Hermogenes, p. 3t (Sturm.
ait Harles. V. C. Sed tum
opus est in Pa) titt.) qui quum proœmia pa-
ut in initio hujus sensus riter atque epilogos ad movendos
legatur
Quot, non ~u<B. Turic. quum. auditorum animos induci dixerit
Pars maxima nostrorum Codd. et
('nr&6ût/c. 6'p6Kft. o<ov<~oCot~~o~~e~
edd., ~u<B et manifesta. Eleganter ~60t/ M<~6of0fTtVOCTOtOUT6t/) dis-
quidem, ut ait Maries, si initio crimen statuit inter ea hoc intercc-
phta.~is tegeretur ~uot. Eo. dere Tfx ~v fcyûoo~tft'aj'tyxt~~s~
5. </t «ufem Afpc. Vall, lib. RR. )?~oQc~QeKTOt~ëTt
~0~ TO<?8~t
 INSTITUTION [S ORAT. LIB. IV, i
tura dicantur;'sed quod in ingressu parcius et modes-
tius praetentanda est' judicis misericordia; m epilogo
vero Mceat.totos effundere affectus, et fictam orationem
induere personis, etdefunctos ëxcitare, et pignora eo-
'nr~oc' Tot/c <~eta'tXo~'o'~eM ~~«v â
~f«Et <)'«Tmt xt~ttÂftttM,<ro (sic lego
prOTa!)'rt)!!fit'r<~tMe~<pt)<.Inhac
nostra auctorum hujus opihionis
ignorantia, ipsa quoque qualis fue-
rit, potest dubitari. Si vulgarem
usurpandi pronoinina hic et ille
regulam sequimur, voluerunt ii,
quos improbat Quint., in epilogo.
pnBtenta, in proœmio futura dici;
et ita accepit hœc verba Pseudo-
Turnebus. Neque tamen sponte
quis talem comminiscatur ratio-
nem. Si in proœmio movenda est
miseratio, convenit profecto, ut
ha*c petatur ab earum injuriarum
significatione, quibus exagitatus in
judicium venit litigator; quœ vero
manent eum, si causam non tenue-
rit, incommoda, ea, post exposi-
tam litem, judicibus longe clarius
possunt ob oculos poni'in epilogo,
etsicCassiodorusapudPith. p. 333.
Neque obstant ea, de quibus dixi
pronomina; in hoc ad prooemium,
etsi remotius, optime refertur, quo-
niam id ipsum est, quod proprie
nunc tractatur, in illo ad epilogum,
qui foris arcessitur ad hanc dispu-
tationem, illustrandi causa. Vide
ad Ht, 10, t, et mox 36, Atc.
illic, manifestum inprimis exem-
plum. Vide VI, t, g. Occurrit igitnr
Quint. ei, quicunque, quod passuri
simus, in prooemio dici vetet, ex
pervu!gato illo pra'cepto. Sic et
mox (§. 20) miserabitem, si vin-
« camur, exitunt qui est fnturus,
memorat.Vi<)e Vj, ), ~3.
t. P)<cfc<)(<7tt(~est. Tnric. per-
a5
temptanda est, cum Alm. et CAMP.
qui tamen pertent. Sed hic error
est frequentior quam in quo hœ-
reas. Altera inest menda, qua nul-
lus meorum liber caret, quod est
legitur, pro quo ratio poscit sit.
Quis enim ferat non sum in hac
opinione, ut eo distare proœmium
credam, quod. ~tmtttuf, sed
quod prœtentanda est (?). in
epitogo vero liceat? SI forte
quod ipsum in oratione obliqua (ut
credam ) minus placet, post sed,
quoniam suam ipsius sententiam
promit, indicativo usus est Quint.,
cur protinus in conjunctivum rela-
bitur liceat. Malim igitur reEngere
sit, quam lieet. Neque adeo inau-
ditum est, confundi a librariis est
et sit. Vide Ut, 8, 22 ubi sit, ex-
quisitior scriptura, ab uno Guel-
ferbytano est mutatum pmgulori
illo est. IV, 1, 52, ~t'c. sit. Goth.,
d. est (tac. Gesn.). IV, 2, 2~, <
est. Turie., sit. IV, 2, 46, Guelf.,
etiamsi sit rell., e. est. VI, 3, 3y,
te~. est. Editi, sit. VU, ), g, dictum
sit. Guelf. Goth. CAMp., d. est. Re-
liqui veteres omittunt sit, a Badiao
inde recepta obtinet, quse sane pla-
cet, neque omni Cod. auctore ea-
ret. VII, 2, t8, si. manifestum
est. Guelf. Goth. (tac. Gesn.) C~Mp.,
si. sit (et sic necessario sc)'i))i do-
cet, quod in eadem oratione se-
quitur, ttpoet). Reliqui mei~<<, prœ-
ler Obr. omittentemsi (minus bene)
et dantem sit, quasi pendons ab ut.
Vide Oudend. ad Suet. Calig. 5o,
not. 4 extr.
 a6 M. FABII QUINTILIANI
29 rum producere; quœ minus exordiis~ suntusitata. Sed
haec, quae supra dixi~, non. movere tantum, verum ex
diverso amoliri quoque proœmio opus est ut autem
nostrum miserabilem, si vincamur, exitum; ita adver-
3o sariorum superbum, si vicerint, utile est credi. Sed ex
iis quoque, quae non sunt personarum nec~ causarum,
verum adjuncta personis et causis, duci procemia soient.
Personis applicantur non pignora modo, de quibus su-.
pra dixi, sed prop!nou:<a~, c[m!Ct<t6c;interim regiones
etiam, Ct~ate~t<~ et si quid aliud ejus, quem defendi-
3[ mus, casu lœdi potest?. Ad causam extra pertinet yem-

i. -P/~nortt eorum. Defunctorum Vall. lib. et a]ii Codd., pro quo

igitur; sed quidni ipsorum potius,
quorum res agitur? Malim igitur,
quamquam invitis libris omnibus,
reponi t'eorum pro eorum. Confu-
sio ea non infrequens est apud li-
brarios. Vide Drakenb. ad Livium
XXVt, 3, 10. Sed ecce ipsum hoc,
quod conjeci, dantem e Qu. Cas-
siodorum in rhetoribus Pithœanis,
pag. 333.
2. Minus exordiis. Turic. (a pr.
m.) m. in ex., cum Alm. CAMP.
Ita quoque Avic. Put. Poul. VaU.
lib. RR. 3, 5, y, 8, 9, 'o, '3,
Prat. Jens. etA)d. At RR. ti, [2,
Andr., ~t<(Bmt)tM!. En.
3. QtMB!tt~M dixi. Suspicor res-
pici ad §.~7, ubi favorabilia tan-
guntur nam proxima ad epitogum
peninetft, non ad prooemium. Ob-
versatur tamen maxime miseratio.
Mettre (pro quo est commovere,
VI, i. in loco gemino) quum
sit in plurimis libris, nihil aliud
nisi glossa est quod, hujus verbi
)oco, preferunt quaedam editiones
tentare, txRegii nota arreptum.
4. Verwn. Ita Avic. Put. Joan.
ït. 12 a sec. manu, sed. En.
5. Nec causarum. Hœc omittunt
RR. 3, 5. Sicuti mox "et et catf!t!
omittit R. 10. Male. En.
6. De quibus supra. Hœc, quo-
niam ipsum vocabulum ponit, pt~-
nom, ad §. 28 referri credo, non
ad §. t3, qua; est Gesneri ratio.
Ca!tt tœdt potest. Sic Guelf.
nisi quod ledi dat. Accedit Bern.
leviter discrepans casu leni potest.
Longius absunt Turic. causale dici
p., cum Bodl. (Sed Aim. causa in-
dici p., dare narratur) et Voss. t,
qui ha'c prœfert Tale dici p. Pror-
sus conspirare cum nostro videtur
Voss. 3, qui siletur. Nec aliter AM.
Bas. Stoer. Chouet. Leid. Contra
Goth. et Voss. causa dici p., et
ha:c plurimarum edd. est scriptura,
ut ex meis C~Mp. Loe. Ven. Rusc.
Bad. Cerv. Gryph. Gibs. Obr. Burm.
CAPP. Gesn. quo accedit Andr.,
cum aliquot ab aliis citatis. Con-
sentiunt Jens. et Tarv. nisi quod
prô dici habent duci, quod in suis
exemplis inventum correxitRegius.
Plurimarum, et ante nos receptam,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, i 27
pus, unde principium pro Ccelto'; Locus, unde pro
Dejotaro; Habitus, unde pro Milone; Opinio, unde in
Verrem: deinceps, ne omnia enumerentur2, ~ama~u-
6~c:orMm,Exspectatio ~H/o:; nihil enim horum in causa
est, ad causam tamen pertinet4. Adjicit5 Theophrastus 3t
ab oratione6 principium, quale videtur esse Demosthe-

scripturam defendere possunt vi- rem, cum Alm. CAMP.reliqi-iisque

deri Codd. Vah. Joann. Bal. Arg. ante Atd. Sed redeunt ad sing. pr.
Sedsensusmagnoperefriget.nec pers. Bad. (qui tamen Vall. enume-
quisquam syHaba* le rationem red- rentur dare narrât) Cerv. Obr. Et
didit, qua* in tot bonos libros forte sane placet magis. Avic. Put.
irrepere profecto non potuit, quum Pou!. Vall. lib. RR. 3, 5, 8, <
vicissim et, postquam di seorsim Prat. Ald., euumerentur. RR. y, 12,
positum conspiciebattir, a librariis Andr. Jens., enumerem. ED.
ultro adjiceretur. Causale autem, 3. JEm;m. Pro quo habent autem
quod male jungebant pro casu <<e, Vall. lib. RR. y, 8, g, n. En.
placere debebat ejusmodiingeniis, 4. Pertinet. CApp. auctoritate
universae sententiae plerumque se- Cod. R. t3, pertinet. ED.
curis. -Vall. lib. R.. a a sec. man. 5. Adjicit. Goth. abducit, cum
8, g, CAMP.Locat. Andr., causa .Voss. 2 solo; perperam. Vide prœf.
dtct~)ot<'st.Avie.PouI.RR.3,5, nostr., tom. I, p. t5.
10, Prat. Ald., casu /œ~t potest. 6. Oratione. Sic Tur. Gue)f. cum
Put.,eattM/<B~<~o(f.!t.RR.y,t!, .Codd..quotquot collati sunt omni-
n, Jens., causa duci potest. ED.– bus (nisi quod siletur Bern. quem
Casu Itedi potest. Casumh. 1. accipe tamen trahit Guetf.) et CAMP.meis-
calamitatem, ut non raro dicitur a que ante Aldum omnibus, quo ac-
scriptoribus v. c. VI, proœm.i{ V!, cedunt Bad. Cerv. Primus Aldus dat
ta; Tac. Annal. H, 26, Cic. ad actione, effictum sane ex eo, quod
Div. IV, t3, ubi vide Manut.; ad .mox hoc ipsum vocabulum subji-
Quint. Frat. J, pro Cœtio extr. citur. Ego tot auctoribus contra ire
Extra pertinet. Variata est lo- non sustinui, neque video in recep-
cutio pro eo, quod modo diceba- ta quidquam magnopere reprehen-
.Mr applicari, quocum confer Se- dendum. Gotb. V, 7, 6,.pro actio
nec. Qusest. Natur. V, t6 ea;teri dat orafto. oratione princi-
n (venti). his applicantur, n pium. Ita Codd. plerique. At Vall.
i.Cœ/tO. errent. Pro CœL, lib. man. sec. et quidem recentiore
c.l:"miretur.quod<~te6tt~fes- et Ald., ab actfOMe~r/ttCtptttm. R.
''tts",ete.ProDejot.,e.2:"Mo- n ab oratore principium. Minus
o veoretiam loci ipsius insolentia. bene. ED. Theophrastus ab 0)'<
Pro Mil., c. l ha'c novi judicii tione. Vide de Theoph. II, i, t5.
nova ~bt-mo. In Verr. Act. pr., 1 Principium ab oratione videtur fieri
c. "Inveteravttemmjamo~tnto." » tum, quum de ordine orationis suse
Enttmerfntur. Turic. enutne- aliqua praefatur, qui causam dicit.
 28 M. FABII QUINTILIANI
nis pro Ctesiphonte, ut sibi dicere suo potius arbitrio
liceat rogantis, qùam eo modo, quem accusator actione
33 prsescnpserit~. Fiducia ipsa solet opinione arrogantiae
laborare faciunt favorem et illa paene dommunia~, non
tamen omittenda, vel ideo, ne occupentur, optare, abo-
minari, rogare, ~o/c:<um o~ere; quia plerumque atten-
tum quoque judicem facit~, si res agi videtur nova,
magna, atrox, pertinens ad exemplum praecipue tamen,
si judex aut sua vice, aut reipubUcse commovetur, cujus
animus spe, metu, admonitione~, precibus, ~vanitate
denique, si id profuturum credemus, agitandus? est.
34 Sunt et illa excitandis ad audiendum non inutilia, si nos

Qua/e.2)em<MtAen)'Videin, tissima, se defendere Atmetov. con-

6, 3. Contendit a judicibus brator jectura varietate, nisi sensu exclu-
jM)) TM«'nJ'ttMV ?t~MCo«~.Of 'SM<)?M?0<tt deretur. -Nostri omnes, vanitate.
'ar<~TO~<nraCftXû~6tVt~M~6/<Q?(fe7. En. ~anttate. H. e. mendacio,
2. fr(C!cn/)!cr<t. Sic. Guelf. Goth. ut recte interpretatur Capperonn.
(tac. Gesn.) Voss. i, 2, et edd. mea* quum Hadius, Rollinus, Gedoynus,
(exc. CAMP.)ante Bad. omnes, quo patrii sermonis intempestive me-
accedunt Ald. sec. Gryph. Stoer. mores,ambitionemjudicisacci-
Chouetus. Reliquœ pnKcrt~Merat, piant, quibus miror Gesnerum ip-
quod quare de industria pro nostro sum accedere. Si quis XI, 2, 23,
reponi voluerit Regius non asse- vanitatem ita usurpatam credide-
quor. Tnr. et Voss. 3,~nEscr[~efM rit, is illo quoque loco nostram
{nira erroris communione. siguiScationem teneri posse admo-
3.f<Bne commun ta.Vide IM,3,5. nitus facile sentiet. Hanc Nonius
~tte)t<ttm..j'udteem~actt.Vatl. Marcellus (c. 4 voce ~anum) as-
lib. RR. 8, 9, Jens. Ald., faciunt, truit tocis e Cicerone productis, de
et supra, pro quia, <yu(B.Non male Ofee.t,4a,4;Tuscut.HI,Vide
certe. R. !2, quia. faciunt. En. vana VII, t, 11, 2, 3~; IX, 2 33.
5. ~~moHtttOtte. Ita Codd. nos- Potest autem hœc vanitas non una
trorum pars maxima. AtAvic. Poul. ratione se ostendere, velut osten-
a&omtnattone. Non male certe, ut tando. Vide Cic.Laet.,c.t5; vide
To a&omt~otto~e respondeat Tma6o- et Vellei. JI, 60, 8. Qùomodo ora-
minari supra posito. ED. torem suum in hac vanitate virum
6. ~atittate. Sic mei libri omnes. bonum possit tueri Quintit., ipse
Joann. Voss. i, 3, novitate. Sed viderit.
saepe permutantur hœe a librariis. y. ~ttanf~us. Guelf., adhortan-
Vide Drakenb. ad Liv. V, t, y. Et dus, solus, puto: -De ea paritei-
poterat tali eqnfusione, frequen- lectione silet criticus noster. Eo.
 INSTITUTIONIS ORAT. LïB. IV, r. 29
neque diu moraturos, neque extra causam dicturos
existiment; docilem sine dubio et haec ipsa praestat at-
tentio sed et !Ilud, si breviter et dilucide summam rei,
de qua cognoscere debeat, indicaverimus2: quod Ho-
merus atque Virgilius operum suorum principiis fa-
ciunt. Nam istius rei modus 3 est, ut propositioni simi- 35
lior sit, quam expositioni; nec quomodo quidque sit
actum, sed de quibus dicturus sit orator, ostendat née
video, quod hujus rei possit apud oratores reperiri me-
lius exemplum, quam Ciceronis pro A. Cluentlo4. ~n:- 36
madverti, judices, omnem accusatôris orationem in duas
divisam esse partes: quarum altera mihi niti et magno-
pere. confidere videbatur invidia jam inveterata judicii
Ju~:an!; altera <an(ummo</o constcetudinis causa timide
et diffidenter attingere rationem uene~ctt cr<m:num, qua
de re lege est Acec ouœsfto constituta. Id tamen totum
respondenti facilius est, quam proponenti 5 quia~bic
i. Dicturos. Put. Cod. et Prat. 5. Proponenti. Turic. et Guelf.
Cod., inducturos: ED. ponenti, cum Alm. C~Mp. Nihil prae-
2. Indicaverimus. Turic. indica- sidiiestinhacscriptura.siquis
rimus (a pr. manu), cum Alm. Goth. haereat in proponendo, quod pro-
Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante Bad. prie hujus loci non videtur. Nam et
quo ace. Ald., sec. Rectius puto. ponere dicitur pro e~onen~o, ttar-
Guelf. et Voss. 3, indicamus. rando, velut IV, 2, 86, quod ipsum
Avic. Put. VaU. lib. RR. 3, 5, 8, hinc est alienum. De ea vanetate
g, !o, Ald., indicavimus, non in- nostri sUent. ED. Proponenti, i.
dicarimus, ut hoc loco posuit V. C. e. prius agenti. Hoc enim solet res-
Spalding. ED. pondendo opponi velut IV, 2, 28;
3. Nam. modus. Conjunctionem V, f3, 2. Alioqui proponere est il-
refer ad breyiter o, et modum in- lius qui indicit quœ jamjam sit pro-
teHige mensuram. De pro~'OfttfOte, batu rus (vide modo pro~)0!ttf6)t<'m).
vide. lib. III, cap. g, §. 5. Sed hoc ipsum illius maxime est,
~fro ~4. Cluentio. Omittunt A qui prior dicit. Alter prioris argu-
Guetf. Goth. et edd. mea; ante Ald. menta convellit potius, quam sua
omnes, quo ace. Bad. Cerv. Gryph. proponit.
Omittunt pariter Put. VaU. lib. 6. Quia hic. Ab eo qui proponit,
RR. ~-t 2, CAMP.Andr. et Jens. Ha- judex docendus est, quia res est
bent A, Avie. Poul. et Ald. ED. nova: ab eo qui respondet, mo.-
 30 M. FABII QUINTILIANI

3y admonendus judex, illic docendus est. Nec me, quam-

quam magni auctores, in hoc duxerint, ut non semper
facere attentum ac docilem judicem velim non quia
nesciam, id quod ab illis dicitur, esse pro mala causa,
qualis ea sit non mteH'gi verum quia istud non negli-
38 gentiajudicis contingit, sed errore. DIxit enim adversa-
rius, et fortasse persuasit; nobis opus est ejus diversa
opinione 2 quae mutari non potest, nisi iUum fecerimus
ad ea,quaedtcemus, docilem et attentum3. Quid~ergo?
Imminuenda qusedam et elevanda 5, et quasi contem-
nenda esse consentio, ad remittendam intentionem
judicis, quam adversario praestat; ut fecit pro Ligario
39 Cicero. Quid enim agebat aliud ironia illa6, quam ut
nendus tantum, quia notum jam id 4. Quid ergo? Imminuenda. Tu-
dequoagitur.RoLL. ric et Guelf., Q. e. est imm., cum
t. Quam~uam ma~n;. Describi- Alm. et Ald. Recte amandat Burtn.
tur Aristoteles, cujus auctoritate ad II, 3, 7, ubi designavit 11, tO,
videntur multi Quintiliani aequates 5, aliaque aliorum loca, in quibus
male usi. Recurrit enim hœc socor- similis, rogandi forma, nec tamen
diae, pro prudentia vendttœ, ob- negavit alicubi addi est. Miht abs-
jurgatio in narratinnispra'ceptisIV, que est ratio magis probatur.
2,6~seq.VideetV,t3,9.Locus RR. 7, t o, C.tMp.Andr. Jens., Quid
Aristotelis est Rhetor. 111, 14, y ergo? Sed Avie. Put. Peut. Va)I.
(p. 3?3): OU~ft~ ctE<o'~e6C6t t?Ot6?V lib. et all., Quid ergo est? En.
~cMxTtxot. Adversus quem locum, 5. ~'<e);a)t~a. Turic. et Guetf.,
ut ait ibi Victorius (p. ~02): "Quin- ~~tatt~a, cum AIm. Edd. meae ante
« tilianus accurate disputa vit. De Bad. sec. omnes levanda, quo redit
id ~Mod, vide 111, 6, t. Basil. cum Cod. Joann. Voss. Bern.
a. Ejus. opt)t(0tte. Intellige ju- et Goth. (tac. Gesn.) lenienda Voss.
dicis xottcS, quamquam in- l, quod est et in aliquot edd. mar-
tervenit adversarius. t gine. Neque tamen dubito quin ve-
3. Docilem et <!tfetttttm.Turic. et rum sit nostrum. -Eadem varietas
Guelf. d. e. «ttefitum, eum Alm. apud nostros. R. t3, et elevanda.
Bern. CAMP. RR. y, <), Jens. et Avic. Put. VaJ). lib. RB. 7, 8, 9,
Ald. docilem et attentum. Avic. il, !2, Prat. CAMP. Andr. Jens.
Put. Poul. VaU. lib. RR. 8, 10, Ald. Locat., et levanda. R. 10, et
11, 12, Prat. Andr., doc. et inten- /e~ta)t</n. ED.
tum. Malit criticus noster inten- 6. 7)'0tna illa. Vide §. yo. Dubi-
tum, quia paulo supra repetitur tatum fuit, verene inesset ironia
doc. attentum. ED. initio Ligarianse, qua de re vide
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, i., 3ir
Caesar minus se in rem', tamquam non novam, inten-
deret ? Quid pro Cœlio~, quam ut res exspectatione mi-
nor videretur? Verum ex iis, quae propo~ui aliud in alio
genere causae desiderari palam est. Genera porro causa- 40
rum~plurimi quinque fecerunt, honestum, humile, du-
biumvel anceps, admirabile, obscurum; idest, ~~p~o~,~o-
~ov', K~Mo~ov, Sunt, quibus rec-
!r(xpdt~o~o~uf7~apKxo~ou9t]To~.

Voss.Institutt.Rhet.,p.II,p.i5/j, ipsa quinque genera sunt species,

qui testem citat Aquilam romanum, quas et Cicero agnoscit de Inv. I,
agnoscentem hanc figuram, pag. 15. Fortunatianus, p. Pith. 60; Su)-
Ruhnk. li}o. Nec quisquam, qui pic. Victor, p..ib. 2;}3, quorum
diligenter légat, ignoret tUam ac- postremi iisdem grsecis quoque
cusatoris irrisionem, qui quum no- utuntur appellationibus. Hermoge-
tissima quaeque et protrita objece- nes «'<)'<~ot
habet (p. y, ed. Stnrm.)
rit reo, tamen velit capitale quid et cujus quod affert exemplum nos-
singulare protulisse videri. Erat il- tro sane loco conveniat, nisi quod
lud artificium Ciceronis, quo verum annumerat To7cA~t/~r~TOtc,i. e. iis
crimen diffingeret inverteretque qua* ne admittuntur quidem in ju-
quod non in solo Eompeianarum 3icium. Reliqua apud hune quidem
partium studio arguisset Tubero. non invenio. Capperonnerius, ad
i. Minus se in rem. Turicens. et locum Fortunatiani supra positum,
Guelf. omittunt se, cum Alm. CAMP. ablegat ad Graecos Rhetores A)di,
Obr. Vide notam ad 111, 6, t t. quorum secundo, quod designatur,
Omittunt pariter RR. )0, l t3 et volumine caremus in hac urbe; nec
Andr. En. quidquam de horum doctrina re-
2. Pro Cœ<t0. Vide §. 3t. Quum perio in Lexico Ernestino. Solet lis
nuUa in Cœlianae procemio sit iro- moveri QuintHiano, quod quum UI,
nia, placet supra « ironia illa » ac- 3, 15, genera causarum dixisset alio
cipere sexto casu, ut hic quoque intellectu, hic in dissimili'loco eo-
agebat subaudiamus, cujus subjec- dem usus sit vocabulo. Sed non ejus
tum sit ipse Cicero. hœc est culpà verùm ipsius antea
3. JPropo~Mt.Turic. etGuetf. pro- Ciceronis, quem operose defendit
posuimus, cum Alm. Voss.. f, CAMP. Marius Victorinus, p. Pith. 122,
Nostrorum pars maxima habent unde sua hauseruntRegius et Pseu-
proposui. RR. 10, t t, Andr., pro- do-Turnebus. Sed revincit eum
postttmu!. En. QtMB pro~oïtt;. apud Badium Valla. Vide V, Pr. 5.
Quibus tamquam proœmii argu- 5. ~Ey~ '~o~T'ec~x. Guelf. ~ft~.
mentis uti prœcepi. Desiderari pro K!ro~ntttjMp.m'. <~ Qui ita seripsit li-
« conducere prodesse dicitur. brarius videtur latino dubium grae-
Vide §. 24. cam vocem reddere voluisse quum
4. Genera causant!):. Spectant -anceps esset ttjM~. Vide III, 6, 35,
hme ad judiciale oenttS) cujus haec ubi perperam ~o~)' pro dubium.
3a M. FABII QUINTILIANI
te videatur adjici turpe, quod aul humili, alu admirabili
subjiciunt. ~/nur<x&t7e autem vocant, quod est prseter
opinionem hominum constitutum tn ancipiti maxime
benevolumjudicem, in obscuro docilem, in humili at-
tentum parare debemus; nam Aone~um quidem ad con-
ciliationem satis per se valet; in admirabili et <t<M~
remediis opus est. Et eo quidam exordium 3 in duas di-
vidunt partes 4, principium, et tn~tnuattonem~, ut sit in
principiis recta benevolentiae et attentionis postulatio;
quae quia esse? in turpi causae genere non possit, insi-
Goth. non tt<f< omittit (ut ait la genuina et intellectu facilis vide-
Gesn.) sed ~Jo~. eujus loco ponit tur. Scil. dicit in admirabili et turpi
<!r<ft<f.quod mox omittit. opus esse remediis: addit et eo qui-
Prêter opinionem /tomt)mm dem (quod mox dicturus est). Per-
constitutum. CotMtf'tMfttmdixissevi- git Exordium in duas partes divi-
detur, dum menti obversatur judi- t~tintj etc. ED;
cium, quod constitui dicitur pro- 4. /H duas dtMtdunt partes. Va)).
prie (velut §. 36 et IV, 2, to, quees- lib. RR. 8,g,i2,i3,M duas di-
t<ocon!r.;ettn, to,3,~u~[Cta viditur partes. Quae lectio nostram
cOH!t.). Getttt! causee enim.proprie explicationem confirmat, vide not.
non constituitur quamquam Cic. in pra*c. Te sive dividunt, sive dividi-
Verr. V, l, causa constituitur. Vide tùr omittunt RR. 3, 5. Maie. En.
VII, t, i4; ItemV, l3,34. 5. ~r~Cit?tU)H, et insiuuationem.
2. /)t admirabili. Turic. omittit VaIt.lib.RR. 7,8,g,Jens.AId.,t)t
in, cum Atm. CAMP. Obr. Placet. princ. et ins. Hanc phrasim omittit
-SoliR. t et ed. Andr. ex nostris R. to. Eo. Principium et insi-
omittunt.ED. nuationem. Vide ad Her. 4-8
3. Quidam exordium. Turic. et Clé. de Inv. I, 15, ad eum Marius
Guelf. quidem e. cum Goth. Voss. Vict., p. PIth. 12~ Cur. Fortunat.,
2, Bern. CAMP.et aliquot praeterea pag. 60.
edd. In Guelf. hoc quoque animad- 6. Ttt principiis. Goth. (tacente
vertendum, quod inter haec duo Gesn.) cum Voss. 2, m principio.
verba vacuae chart.e spatium est re- Placet. –Va! hh. RR. 8., 9, 12,
Hetum, sufficiens versibus, quales in principio. Et mox pro attfnttonM
sunt in isto Codice, 24 et dimidio. RR. 8, g, actionis. Mâle. En.
Exordium orditur versum inte- y. Qu<Bquia esse. Guelf. et Goth.
grum, et littera E minio est picta. (tac. Gesn.) omittunt quia, cum
Nihil tamen hinc excidisse existi- Voss. 2,3, CAMP. Gryph. ()536).
mo. –Avic. Put. Poul. Vall. Lib. Sed Turic. et Alm., ~fuœ est. Error
RR. 3, S, 7-12, Prat. Andr., et eo negligendi quia post yute proclivis
quidcm. Exordium. Qus lectio so- erat. Eadem varietai in nostris.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, i.
nuatio surrepat animis' maxime ubi frons causae non
satis honesta est, vel quia res sit improba, vel quia ho-
minibus~ parum probetur; aut si facie~ quoque ipsa
premitur, vel invidiosa consistentis ex diverso patroni,
~oa. frat. ita tiacet ac Cnsungmt,
atf~~f. postulatio, <jMfC esse ttt turpi
genere caM!:<Bnon potest. /n~tnuf.[-
tio, etc. Rectius forte. ED.
t. Surrepat artimis. Edd. CAMP.
et Andr., xuw/Mt ant'mM. RR. 3, 5,
Atd. surrepat animos. En.
2..Fro)tS. Tune. et Guelf. fors,
cum A)m. Jens. (tac. Gesn.) Tarv.
Loc. Ald. Sed &oth. et Va!), (ref.
Badto) receptam, et sic C~Mp. quo-
que cum reliquis editionibus.
Avic. Poul. RR. 5, 7, ubifors caustE.
Put. RR. 3, 10, Prat., ubi sors
cauM?. En. Frons. facie. Non
diffiteor molestam mihi videri hanc
faciei a frotte discernendœ affec-
tationem, quum in impropria qua-
lis haec est, oratione fere soleat
iuraque significare externam rei
speciem. Et facies succedit ~ro)tt:
in eadem locutione apud ipsum
NostrumIX, 2, 25(sed ex Calvo):
MPerfriea~rontent tumXf,3,160:
« Perfrieare ~actem. Etiam XI, l,
61, ubi plane similia his traetantur,
frontem ponit Noster. Cogimur ta-
men in facie h. L agnoscere spe-
ciem paulo interiorem quam est
frotts, quamquam nec ipsam verita-
tis indicem certam. Badius *7*ron~~
« ait, causa; est, qua ipsa primum
apparet, facies qua agnoscitur.
In indicativo <<hon. ~t non est
hscrendum, etsi convenientior vi-
debatur conjunctivus. Uium, quum
tamen ferri posset, pra:tu!it ob ni-
rniam conjunctivorum frequentiam.
Alia est conditio §. 28.
3. ~e~ quia hominibus. VaU. lib.
2.
33
Rît. 3,5, y, 8, g, t2, Jens. Atd.,
vel quia ab hominibus. En.
~ut si facie. Turic. omittit si,
cumCAMp.Ptacet.
5.~e~<)tftt/tOM<:onMt<'n(i!.Ita.
Guelf. cum Bodl. Joann. Voss. 2,
3,-Bern. Goth. ~Im. Turic. (nisi
quod postremorum uterque dat
etiam coM~~f~) et edd: meis ante
Bad. sec. omnibus, quo acc. Ald.
sec. Praeter recentiores edd. restant
igiturvindices''ecepta;scriptura:
quae sic habet, invidia c., Codd.
Bal. Voss. i. Hos vel mutilos h. 1.
vel mâle collatos facile suspiceris.
Sed ne stare quidem potest recep-
ta. Quis enim ferat vel pra~tnissum
nunc substantivo invidia, nun<: ad-
jectivo miserabilis (eo enim casu
scribitur hoc vocabulum in Otnni-
bus ante me libris)? Quod si m~e-
rabilis pendet ab inuidia, debebat
poni post eam'vocem. Deinde
quid est invidia patroni? Dure pro-
feeto dicta pro ea invidia, quem
vel actori vel iitigatori conflet pa-
nani proprie accipies ta-
tronus
lem, qua laboret ipse (ut IV, 2,
tj3,'Mt~tdtae<B~eHtH).Jnnostra
eonstitutione(qu!Besttotaco<Ii-
cum, una abrasa littera .?!<) mise-
rabili, facile irrepente ob sequens
$e~M) invidiosa adjectivujn, sexto
casu,junges substantivo facie, un-
de deinceps pendebunt genitivi, et
quo itidem referetur miserabili. Sic
H, i5, 6, facies miserabilis. Jam si
contortam judicas locutionem: pre.
mitur causa facie invidiosa ~at~ont
exdiverso consistentis, reminiscere,
3
 34 M. FABII QUINTILIANI
~3 aut patris, vel miserabiH, seni.s, caeci, infantis. Et qui-
dem quibus adversus haec modis sit medendum, verbo-
sius tradunt, materiasque ipsi sibi fingunt, et ad mo-
rem~ actionum persequuntur3; sed ha;, quum oriantur
ex causis, quarum species consequi omnes non possu-

quaeso, quoties, contra recentio-
rum linguarum usum, veteres ha-
bere usurpent, ubi dicunt rem ali-.
quam habere id, quod circa eam
versatur. (Vide,verbi causa,VI,2, 1
!0;VI!,pra:f. l). Neque enim dure
dicas « haec causa habet patronum
<~ ex diverse consistentemt, quorum
loco hic paulo licentius est hu-
« jus causa" facies habet etc. Quo
in genere verbo habere, in nomi-
num structura, succedit genitivus
ejus rei, quse habetur. Caetera, qui-
bus offendaris in hoc loco, nata
sunt ex studio brevitatis, qu:Bquum
faciem semel posuisset, mallet ad-
jectiyo ad nomen illud aecommo-
dando defungi apud intelligentes
lectores, quam verbosius dicendo
etiam tardis patere. Quod autem
negavi invidiam dici id, quod in-
vidiam faciat; hoc non eo perti-
net, quasi adjectivum non significet
eum, qui invidiam commoveat alii.
Use enim propria ejus est potes-
tas. Vide Gronov. et Drakenb. ad
Liv. tX, 2g, y. Uno defungar exem-
plo inprimis manifesto Ovid. Me-
tam. V, 5t3 (Gères) ante Jovem
passis stetit invidiosa capillis; item
Nostri XI, i, 63. Put. a Sec.
man. R. 5 item vel invidia. Alii vel
invidiosa. En. invidiosa.
vel mM€a6<<t. Patronum cave h. 1.
accipias caùsidicum. Patroni hujus
ettens est vel actor, vel Utigator.
Vide XI, t, 66: « Eadem pro li-
« bertis adversus patronos obser-
« vantia
ubi modo dixerat patro-
t!ttm(§.65)proadt)ocato.
t.~t~MtW~ttt.Goth.Voss.z.~t
quidam, quod suasit Regius. Me-
liores Codd. Alm. Turic. Guelf. nos-
tram habent. Quibus accedere vi-
denturreliqui.Exvett.edd.CAMp.
Tarv. Ruse. Ald., quidam. Praestat
quidem, ut difficilius et majori au-
ctoritate firmatum. Similis usus est
Sueton. Jul. cap. 62 item infr. V,
1 o, 95; ]X, ~o, ubi nulla varie-
tas, nisi quod priore loco Voss. 3,
quod quidem, perverse. Vide V, pr.
t, 6; 38. –Avic. Put. Pou].
RR. 3, 5, y, to, ti, Prat., et ~Mt-
dem. Non tam ânctoritate prœstat
haec)ectio;sed et sensu. Pergit
enimFabius istorum rhetorum sen-
tentiam explicare. En.
2. ~a~mot'em.Turie. cumAlm.
antorem.CAMp.,efmoren),sinepra;-
pos. Pristinum errorem et ad mor-
tem, quem correxit Regius, ante
Venet. omnes prœterea vett. meae.
Bene et ad morem ex nostris
Codicibus. En.
3. fer~tttttttur. Codd. pra'ter
Goth. nullos video, qui non dent
prosequuntur. Sed nostram ratio-
nem et hic, cum edd. C~Mp. Jens.
(non enim illa co)M.) Tarv. Ven.
Ruse. aliisque recentioribus, et res
ipsa commendat. Gesn. pros. Vide
I, proœm. aS; item VI, 1, 5.
Avic. Put. RR. 3,5, 10, t prose-
<;ttu))tu). Peut Vall. iib. RR. y, 8,
9, t2, persequuntur. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, t 35
mus, nisi generaliter comprehendantur', in infinitum
sunt extrahendae. Quare singulis consilium ex propna 44
ratione nascetur: illud in universum praeceptum sit~, ut
ab lis, quae laedunt, ad ea, quae prosunt, 4refugiamus;
si causa laborabimus~, persona subvéniat; si persona,
causa; si nihil, quod nos adjuvet, érit, quaeramus, quid
adversarium laedat; nam ut optabile est, plus favoris
mereri; sic proximum?, odii minus. In iis, quae nëgan 45
non pôterunt, elaborandum, ut aut minora, quam dic-
tum est, aut atia mente facta, aut nihil ad praesentem
quaestionem pertinere, aut emehdari posse pœnitentia,
aut satis jampunita, videahtur ideoque agere advocato,
quam litigatori, facilius quia et laudat sine arrogantiae
crimine, et aliquando utiliter etiam reprehendere po-
test. Nam se quoque moveri Intérim finget, ut pro Ra- 46
birio Postumo9 9 Cicero, dum aditum '° sibi ad aures fa-

Avic.RR.
t. Comprehendantur.
3, S, o, comprehenduntur. En.
2. Illud. pnBce~tum sit. Turic.,
~Hud. ~rtBcepenmux, cum Atm.
CAMP.Sed Guelf. Ald. Bas., i</u~
~rœce~ertnt. Voss. i, 3, Bern., i.
~)r<ecc~erunt. Nisi Codd. sunt vin-
diees receptae, malim Aldinam râ-
tiotiem, ex qua per errorem repe-
tendiMtnatU)]OM/'<pcc7?er~u~.Magt5
enim Quintitiajii ipsius proprium
est prasceptum quam vulgo datum
ab omnibus ut mox §. 5~. VaU.
!ib. RR. 8, g, Jéns., ~))'fpceptum
sit. RR. y, n, 12, Andr., ~r~c~f-
rimus. Avic. Put. Poul. RR. 3, 5,
10, Prat.Atdus, ~r~ctyerfm; non
male. En.
3. jPnMumt. Pro quo Vall. lib.
RR. 7-!0, prosmt. Eo.
Refuyiamus. C~Mp. et Andr.,
<-o)t~ Maie.
5.~a&orattmu!.Pou!a&orafe-
rimus. Vall. lib. RR. 7, 8, 9, Jens.
Ald. Voss. 2, laboramus. A vie. RR.
3, 5, <a&ofaM?)tU!.En.
6. Quid af/~erMnttm. Tarie, a
prima manu qui a. Malim quod ex
quo corrupta Turic. scriptura (vi-
de IU, y, 5), et cjuodhabefinmarg.
Vidov. et Bad. Vide rV, t, gi.
QttoJhabeht R. 5 et Jens. En.
~.PrfM[tmttm.VidenbJ,c. t,§.'3.
8. Moveri. Sciucet ils, quae obji-
tiantur suo clienti.
Pro Rabirio Postumo. Rectis-
sime Gesnerus designàt hujus ora-
tionis locum prae aliis; c. t, mox
ab initio.
to. ~<<t(mn. Turic. aditus, cum
Aim. Guelf. Bern. Voss. 3, CAMP.
Fortasse melius. Confer GaHorum
vocem « les entr~ '< et jEneid. IV,
~3;TibuU. H,4, ig.–Avic.Put.
3.
 36 M. FABII QUINTILIANI
eiat, et auctoritatem induat vera sentientis, quo magis,
credatur vel defendenti eadem, vel neganti; ideoque hoc
primum intuemur2, litigatoris an advocati persona sit
utendum,quoties utrumquefieri potest; nam in 3. schola
liberum est; in foro rarum, ut sit idoneus suaerei 4 quis-
~7 que defensor. Declamaturus autem maxime positas in
affectibus causas propriis personis debet induere hi
sunt enim, qui mandari non possunt; nec eadem vi
~8 perfertur~aHeni animi, qua sui, motus. His etiam de
causis 6 insinuationevidetur opus esse, si adversarii ac-

PouLRR.3,5, !0, n,Prat.Andr., rum morem magis sapit omissio

adttus.ED.
t. Dum. induat. Goth., d. a. s.
facit. induit. (De facit tac. Gesn.)
cum Voss. t et edd. aJens. inde ad
Gryph. qui primus conjunctivos
dat. CAMP.tamen cum Turicens. et
-Guetf. et ipse hos praifert. Hi ma-
num mihi injecerunt, quo minus
reponerem indicativos, quos prae-
stare arbitror, quia dum h. t. neque
<&ttK!Ho</osigniHcat, neque ~OM'c.
Vide Gronov. etDrakeab. adLiv.t,
4o,.7 it- 'Gronov, ad XXXV, 8, l.
-R. 10, otJucat. Vall. )ib. RR. 8,
g, Jens., induit. En.
2. Intuemur. Sic Codd., ut qui-
.dem videntur, omnes; etiam C~Mp.
Mox vett. edd. usque ad Stoer. in-
ttfMmur, quod sane aptius et repe-
tiitCApp. Suspicor Quint. scdpsisse
tntuett'mur. RR. 7, il, 2 a sec.
.man. Jens. Ald. Locat., intueamur.
Minus bene; nam non quid facien-
dum sit, sedquod fit expUcat Fabius,
et rationem firmat experientia. Eo.
3. Nam in sc~o<a. Sic Turic..cum
Atm. et CAMP.;It. Gryph.,(t544)
Obr. Inserit Guelf. id, eum reliquis
fortasse plerisque. Goth. et vett.
edd. usque ad Basii., illud. Vete-
pronominis.
4. ~uo' rei. Hoc ordine Turicens.
Guetf.Goth.(tac.Gesn.)CAMp.,
cum edd. ante Stoerium omnibus.
Deinceps r. s. Hoc inconsulto haud
dubie, quod Guelf. sui rei. -Avic.
Poul. et R. tO,~Mtt'e:<jrMMqr;</e/<?;
sor. Intellige quisquam et melius
Suitoratio.ED.–Qut~ue.Nonerat
quod in hac voce hœreret Gesner.
qui malit quisquam quia rarum hoc
dicatur. Quisque hic est quem grae-
ce dicas ?ov ~e~ (f'<K~<~u6voY. VideH,
!5, 6; IH, 8, 42 (in loco Cic.); V,
'Y,!3,r~;bisV,t3,57,58,nbi
saepe eum sui pronomine conjunc-
tum videbis, ut hoc ipso loco. Vide
ad §. 53, notam n, pag. 39'
5. Perfertur. Sic Turic. Gueif.
Goth. (tac. Gesn.) cum C~Mp., nisi
quod hic ~ertur. HeUqui perferun-
tur. Minus placetpluralis in motus,
qui jam fuerat in affectibus, ut hic
varietas aliqua magis deceret.
Avic. Pout.Va)).Iib..RR. 3, 5, y,
8,g,io,!t,t'2,Prat.x')~<'rtu)-.
Put., perferunt. En.
6. His etiam de causis. Pronomen
cave referas ad pra'cedentia. ~fte
catMfCsunt, !( at~e)' etc.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, i. 37
tio judicum animos occupavit', si dicendum apud fati-
gatos est; quorum alterum promittendo nostras proba-
tiones, et adversas eludendo vitabimus alterum et spe
brevitatis; et iis, quibus attentum fieri judicem docui-
mus~. Et urbanitas opportuna reficit animos, et un- 4g
decunque petita udicis voluptas 4 levat taedium non
inutilis enam est ratio occupandi, quae videntur obstare,
ut Cicero dicit, scire se mirari ~uo~am~ quad is, ~t<:
ad
per tot ot~no~ defenderit multos, ~er:t neminem,
accMMM~t??t~errem descenderit; deinde ostendit, hanc
ipsam sociorum defensionem?; quod schema ~poL~
dicitur. Id quum sit utile aliquando, nunc a declamato- 50
ribus quibusdam paene semper assumitur, qui fas non
putant, nisi a contrario, incipere. NegantApoUodorum
i. Occupavit, si. Ita Tur. Gue!f. docuimus. §§. 33,34.Va!-
3. lis.
CAMP.Mox ad Obr. usque occupa- de geminum nostro locum CiC. de
verit vel si, quod repederunt re- !hYent.I,!7,indieatTurnebus.
centiores. Goth. (tac. Gesn.) non Judicis voluptas. Guetf.~tto'tct
vel solum sed et occ. omittit. Con- v. Nôrfmale, ut pendeat dativus a
junctivus in occ. ferri nequit. Nec cettta.–Nostriomnesjtt~t'CM.Nihi!
vere videtur dici Alm. dare occu- igihtrcontracodicesmutandum.ED.
pant, et vel ipsum, etsi hoc, omis- 5. Nam inutilis etiam, etc: Her-
sum ab Alm., servavit Obr., sapit mogenes quatuor ponit species pro-
correctorem. Maxima pars nos- œmiorum, unam quam vocat ex'
trorum habent occupavit. Eb. opinione seu suspicione: ea a Lati-
2..E/t~enJo. Sic Turic. Guelf. nis diciturex pra'sumptione et pro-
CAMP.Edd. re):quae veteres prêter lepsi. TuB!).
Ald. eluendo, ut et Goth. et Voss. 2. 6. Cicero. !n divinatione in Q:
.(Quibus addunt Alm. in quo falli CàiciUum, statim ab initio.
eos puto.) Gryph. e/efan~o~ a cor- 7..Oe/en!t0)tem. Gesn. vult post'
rectore Nostram veram esse docet, hane vocem esse ant poni aut certc'
praeter multa QuintiL loca, V, i3, inteHigi. Nullus liber habet infini-
2~, ubi gemina fere nostris. Quam- tivum, qui, etsi faciitime poterat
quam ef isto loco idem.Gothani er- inseri, neqttaquam est necessanus.
ror, c:eteris non astipufantibus. 8. n~e\)t~< Codd. mei etveteres'
Recte e~uft'MtJo ex Avic. Put. Poul. edd. omnes latt. litt. dant voeem.
RR. 3, 5, lo, Pràt. Andr. Nam sta- Nec male fortasse.Vide nf, 6, gy
tim in exordio eluduntur advcrsa: nec obstat quod IX, 2, i6, et-tXy
probationes, non elevantur. En. 3, qg, gt-sece fere scribitur.
 38 M. FABII QUINTILIANI
secuti, tres esse, de quibus diximus, praeparandi judi-
cis partes; sed multas species enumerant, ut ex moribus
judicis, ex opinionibus ad catisam extra pert:?ïent:6u~,
ex opinione de ipsa causa, quae 3 sunt prope infinitae
tum iis, ex quibus4 omnes controversiae constant, per-
sonH~~yac<M~dictis, causis, tempôribus, locis, occasio-
5t n!6tM~ ccetens. Quas vei'as esse fateor, sed in haec tria
gênera~ recidere; nam si judicem 6enef0/um~ attenlum,
docilem habeo, quid amplius debeam optare, non repe-
rio 7 quum metus ipse 8, qui maxime videtur esse extra
haec, et attentum judicem faciat, et ab adverso favore
Sx deterreat. Verum quoniam non est satis demonstrare
discentibus, quœ sint in' ratione prooemii, sed dicendum
etiam, quomodo permet 9 facillime possint, hoc adjicio,
ut dicturus intueatur, <(~ apud ~uem~ pro quo, contra

t. Tres. Goth. et CAtn' tris, 3.Q:«B.tn~m<fB.Pronomen

quod erat in eo quoqùe Codice,
unde descriptus estTuric. Hic enim
pro secuti tres dat secuturis., muta-
tum a sec. manu in xecutttrtOM. Vi-
de lib. t, cap. y, <y.
2. CaMMm M~. Gne]f. et Goth.
(tac. Gesn.) inserunt et. Male pro-
fecto. ~x opt)tMnt&MS ad causant
extra pertinentibus, ex opinione de
t~)Meattsa <]ttt<Bsun < p)'o~)eU)/nf<e.
Sic Va)Uib. RR. y, 8, g, CitMp.Andr.
Jens. male, ut mox patebit.. Idem
ferme srribunt RR. t 12 nisi
quodi!Iehabet:e.copt)noneadMu-
sam. Hic ex o~~none f/c ipsa causa
ad causam. Adhucpe)U5.Avic.Put.
Poul. RII. 3, 5, e~ optjtto~n~t~ de
ipsa causa, ~uœsttHt~rope tH~ntt~.
Bene: nam opiniones de ipsa causa
qualescunque fuerint, sunt semper
extra causam. En. Opinionibus.
Mt)'<!pert.Yide 31, monente CApr.
cave cum CAPP. referas ad opinio-
lies, inteHiguntur enim species.
4. J'ttm iis ex quibus. Put. RR. 3,
5, to, cum Au ex quibus. Non ma-
le ita ut Te cum signiEcet avec. En.
5. Personis. c<Bten!.Vide )ib. 111,
cap. 6, §. 25; it. lib. IV, cap. 2, §. 55.
6. ~<Be tria gênera. Turic. omit-
tit tna, cum Alm. et CAMP.-Omit-
tuntpariterAvic. Put. Poul. RR. 3,
5, 7-to, et Andr. Eu.
7. Reperio. Turicensis reperiam,
cumA)metovenianoetC*Mp.–Nos-
tri prêter Andreanameditionemha-
bent non reperio. En.
8. Metus t'pse. §. 20 seqq.
g. Permet. Turic. per~tCt, cum
Alm. Voss. 3, Bern. At CAMp.per-
cipi. Va)L lib. RR. 5, 8, 9,
Jens., permet. Avie. Put. Poul. RR.
y,t),Prat.,per!/)tCf.R.t2,p<'rse-
qui. Andr. percipi. Ec.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, l, 39
quem, quo tempore, quo loco, quo rcrMM~a<M,<7M<ï ~M/a!
fama dicendum sit? Quid judicem sentire credibile sit,
antequam mcipiamus ? tum, quid aut 2 desideremus,
aut deprecemur3 ? IpsaIHum natura eo ducet, ut sciat,
quid primum dicendum su. At nunc omne quod cœ- 53
périt procemium? putant, et, ut quidque ~succurrit,
utique si aliqua sententia Mandiatur~, exordium; multa
autem sine dubio ex aliis partibus sunt, aut aliis parti-
bus causse '° communia; nihil tamen in quaqùe Il me-
lius dicitur, quam quod aeque bene dici alibi non possit.
t. Incipiamus.Turic. incipimus, 7. ~rooe~ïttm. Quummox recur-
cum Alm. Guelf. Voss. 2 (an i, ratexot'Jotnt, quasi diversum ab
yeI3?),CAMp.Obr. Fortasse me- hoc proce?~/o j malim hic pro ea
lius ad vitandum coacursum con- voce legi primum, hac sententia
junctivorum. Vide III, 6,~ item omne quod cœperit primum pu-
V, 8, 4. -Nostri omnes, praeter tant h. e. quidquid aliquis pri-
R. 7, Jens. et Ald., HtGt~tmtfS. En. mum dicat, iu natura quoque pri-
2. Quid aut desideremus. Turic. murn esse. Vide III; n 28, ubi.
omittit aut, cum Atm. Omittunt contraria est confusio.
œque Put. R. t2, Prat. CAMP. et 8. ~uccttrnt. Ita Turicens. Guelf.
Andr. Eo. o Bern. CAMP.Re!iquiMfce:ttTenf, pa-
3. Deprecemur. Vide Ht, 6, t3. rum idoneo conjunctivo. Vall.
4. Qtt~~ftin. H. e.proœm toco. lib. RR. 8 9, n, 12, Jens. Ald.,
5. At nunc. e~off/tum. Est af- succurrerit. ED..
fectatio aliqua in variando proce- g. B/an~tatMr. Sic omnes mei,
<n<Mm,exordium; qua! si quid ha- prœterGesn. (imitantibus Biponti-
bet in recessu, equidem non asse- nis editoribus ) in quo videtur ope-
quor, ut de ipsa scriptura: veritate rum vitium blanditur..
dubitare subeat.Vide'not. seq. 10. Ex aliis partibus camfB. To
6. Quod coeperit. Guelf., C(~y?~- ca:Ma' omittit Poul. At H. 2 inserit
rttmt, cum Bern. Voss. 3 et CAMP. sunt ante causce. Minus bene. Eo.
Ileliqui fere ccepertnt, ut et Gesn. 11. 7)t~MHf)ttC.Goth.(tac.Gesn.)
Sed Goth. (tac. Gesn.) et Voss. 2 in quoque, cum Voss. 2 et Jens. Ex
nostram.dant. Hanc ego rationem hac scriptura Regius effecit qua-
prœstare arbitror, quum cœjOtMe quam, quem. secuti sunt Loc. et
transitive cum accusativo strui vix reliqua ante Leid. excepto Atdo
credam, citra antiquiorem latinita- hic enim cum CMtp. Tan', et recc.
tem. Atii cœpenttt vel quo cœ- nostram dat, quam Codices ipsi
perint. Nuitus quod sciam lect. V. tuentur, verissimam. JntetUgitur
C. SpaIdingprzferunt.R. to, quod parte, et ratio est qualis in quis-
expetunt. ED. que, §. 46. –RR. 5 a sec. mau.,
 40 M. FABII QUINTILIANI
54 Multum gratiae exordio est, quod ab actione diverse
partis materiam trahit; hoc ipso, quod non compositum
domi, sed ibi atque e re natum, et facilitate famam in-
genii auget, et facie simplicis sumptique e proximo ser-
monis fidem quoque acquirit; adeo ut, etiamsi reliqua
scripta atque elaborata sint, tamen plerumque videatur
tota extemporalis oratio, cujus initium nihil praepara-
55 tum habuisse manifestum est. Frequentissime vero
ptoœmmm decebit et sententiarum, et :3 compositionis,
et vocis, et vultus modestia; adeo ut in genere causse
etiam indubitabili, nducia se ipsa nimium exerere non
debeat; odit enim judex fere litigantis securitatem
quumque jus suum4 4 intelligat, tacitusreverentiam pos-
56 tuiat. Nec minus diligenter, ne suspecti simus illa par-
te 5, vitandum: propter quod minime 6 ostentari debet
in principiis cura, quiavidetur ars omnis dicentis con-

7, t', CAMP.Andr. Atd., itt <~t[<t- praip. in u. p. Goth. Jens. (tacente

que. A~ic.Put.Pou).Eeg.3,5,
to, ita quaque me/ttM <<ttCitt(r.Eu.
r. ~4ct;0)te. Agendi formula. Vi-
de III, 6, 6(), ibique notam: item
hoccap.§.32r.
2. Com~ox't)OHM. Scilicet nume-
rornm.Yide not. ad proœ'ntum, 8.
3. ~yerere. Turic., e~'ercere, cum
mei atiisque,puto, item omnibus
et CAMP.et vett. ante Venet. Cor-
rexit Regius frequentissinxjm erro-
rent. Ald. et Bas. retinuerunt.
Ex nostris Codd. Avic. Pou). Vall.
iib.Jens.h.ibentf.wrere.En.
4. Jus suum. Locum Ciceronis
apte comparât t'ithœus. Pro Quine-
tio,c.<):"nisitu(Aqui))i)quod
t esset ttmnt~tts. doeuisses. n
5. Illa parte. Tur., ulla p., cum
Al'n. Gueif. CAMP.Tarv. et recen-
tioribus fere ante Burm. Inserunt
Gesn ) Loc. Ruse. Bad. Regii con-
jecturam illa cumprœpositione dat
Vcneta(videnotamadH,2i, 16),
sine ea Bas., necessario, quidquid
oMoquiturBadius. Ulla p. sphalma
Bip. Nostri omnes habent ulla
parte. Nec est cur lectio Codicc.
mutanda sit. Andr. et R. to, su-
mus ulla parte. ED. f«a parte.
L e. in proccmio.
6. ~tttf'me ostextart debet. Est
enim ut Cicero ait f/e Orat. JI,
in proœmiis, summa adhibenda
cura, ut exsnect.ttioni eorum qui
audiunt quam celerrime succur-
o ratHr; cui si ab initio satisfactum
"non sit, multo plus sit reliqua
causa taborandum. Sed in his cat-
liditas et eurs ostentatio nimia
penitus abesse débet. ÏURN.
~rs omnis. Goth. Jens. (tac.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, t 4r
tra judicem adhiberi; sed ipsum istud evitare 1, summse
artis est. Nam id sine dubio ab otnnibus, et quidem 87
optime, praeceptum,est; verum aliquatenus temporum
conditione mutatur; quia jam quibusdam judicits,
maximeque capitalibus, aut apud centumviros~, ipsi
j udices exigunt sollicitas et accuratas actiones, contem-
nique se, nisi in dicendo etiam diligentia appareat, cre-
dunt nec doceri tantum, sed etiam delectari volunt.
Et est difficilis hujus rei moderatio 5 quae tamen ita 58
temperari~ potest, ut videamur accurate, non callide,
~dicere. Illud ex praeceptis veteribus manet?, ne quod
insolens verbum, ne audacius translatum, ne aut ab
obsoleta vetustate, aut poetica licentia sumptum, in

Gesn.) a. omnino, eum Voss. 2 et c. 2 5. Muretus de Origine Juris

edd. ante Bas. exceptis CAMP.Ald.
t. Evitare. Turic. et CAMP., cu-
)'are. Soli.
2. Jam quibusdam judiciis. Sic
Turicens. cum CAMP.Retinent jam
Gue)f. Goth. Bodl. (vel ut alibi pro-
dit Gibs., Bat.) edd. Andr. et om-
nes meae ante Stoerium. Recte ex
fuga retraxit Gibs. quent Obr. et
Roll. sunt secuti. Nec quidquam
facilius excidebat quam Jnm post
quia. Non memoratur Ahn. qui ta-
mcn profecto cum Turic. facit. In-
ter quib. et~ttf/. plerique inserunt
in, prœter Tu'r. Alm. CAMP., quos
sequor. Tcjam omittunt Avic.
Put. Poul. R. y, Prat. En.
3'. Aut apud centumviros. Sic Tu-
rie. et CAMP., cum A)m. Voss. i,
3, Bern. it. éd. Tarv. Reliqui on)-
nes mei cum Guelf. ut a. c., C[uo
errore )iberaYit)oeum Dan. Parens,
seribi jubens et a. c. sequente pri-
mo Rollino, sed sine auctore; at-
que deinceps recentioribns. Vide
(Ev. Ottonis Thes., t. IV, p. 164)
capitis judicia apud ceutumviros
exerceri solita credidit ralsœ scrip-
turœ ut pro aut. Sic et Pseudo-
Turn. hic et ad V, t0, n5. –Nu!-
lus ex nostris habet et ap. centumv.
At maxima pars eut ap. centumu.
Reliqui ut n;.). cent. ~u(< cen-
tumviros. Vide III, to, 3. Judices
di!i'~enïio['is eioquentise cupidos
vide et IV, 2, 122; V, 10, 1)5.
~StjM~tces. Guelf. i. ~ttt~ent.
5. ~~j~ct7~ /)tt;tt~ rei moderatio.
VidelV,i,9;Xf[,9,5.
6. Temperari. Tnric., tonpiaft.
CAMT., tentari, errore nato e scrip-
tura, qualis est in Turic.
y. Illud. manet. Andreana, Il-
/ttd. manat.
8. ~utpoetfca. Sic Turic. Voss. 2,
Goth. (tac. Gesn.) C.~Mp. et edd.
meae ante Stoer. omnes. Guelf. ,et
pierpequc recentt. inserunt a. Ante
obsoleta omittunt plerique «&, sed
retinent Turic. et Goth.
 4~ M. FABII QUINTILIANI
59 principio deprehendatur. Nondum enim recepti sumus,
et custodit nos' recens audientium intentio magis con-
ciliatis animis, et jam calentibus, haec libertas feretur,
maximeque quum in locos 2 fueriniusingressi, quorum
naturalis ubertas3 licentiam verbi uotan~ circumfuso
60 nitore non patitur~. Née argumentis autem, nec locis,
nec narrationi similis esse in prooemio debet oratio, ne-
que tamen deductasemper, atquecircumiata~, sed saepe
simplici atque iUaboratse? similis, nec verbis ~vultuque
nimia promittens dissimulata enim, et, ut Grœci dicunt,
KMTrt~To; actio9, melius sappe surrepit; sed haec, prout
i. CtMtOf/tt nos.t)t ten (to.Vide pertineatad scite structas oratorum
IV, 3,58, etpaulo alia structura 126. ~t~o'~cM, nu))o tamengemino loco
2.7)t/oco$.'VideU,i,t);It,22. potestatem hanc astruere datur.
3. Ubertas. Jens. cum caeteris sic, ~(<jfu€t7/ft&orattB.Turic.a.Ht-
non, ut refert Gesn., /t&e)'ta~. /a&0)'aM (qui sane voluit t)t<a&.)
Nullibi reperitur libertas. Un. Guelf. act/MotNtt.Vett. edd. ante
/{. Notari. Guelf. notare, cum Ras. ac t))e/a6., excepto CA5tp. et
Goth. (tac. Gesn.) Aldo, quorum ille nostram, hic at-
5. Notari. non pahtur. Vide lo- que inel. De ac ante vocalem vide
cum geminum, )iL. IV, cap. 2, V, 2, 3. Avic. Pou). Vall. lib.
§. n y item )ib. IX, cap. 4, 5. 2<). RR. ~,g, )t, )3, Jens. Ald. Locat.,
6. Ctrcum~ata. Voss. 2 dare fer- t)te/a&orai<c. En.
tur circulata (quod est in aliquot 8. ~u/tuouc. Hic improprie dic-
excusorum margine, et in Vallen- tutn, aliter ac supra 55.
si, correctione invectum quum 0. AvE~&'Yo~actio. Tarais, ~ra?-
prius nostra esset) Gnthano non cum omittit, nulla taeuna, ut pds-
astipulante. Badii sec. circumlita in sis suspicari ipsam vocem actio na-
textu, quod in margine habet Ba~. tam ex mate intellecto {;r.eco ex-
-Nostri omnescircumlata. En. tremo. (Recurrit tamen mox apud
Deducta. circumlata. Prius vide Tarv. etfe~'t~~Toc, eo loco, ubi de-
adtnt,c.6,5(),notam.Hoctoeo bebatscnbitt7ro~c~)Namsi
artificium singulare significat, nec omittis actio, sensus sibi constat
sufficit quod Badius interpretando et adjectiva referuntur ad id, quod
affert tenuata etsi' ha'e vis inest pra-cessit, oratio. Nimis tamen mut-
voci. Opponitur deducto operi il- ta sine substantivo continuata.
tud, quod est crasso filo Cic. ad Etiam o;'att0 aliquoties confunditur
Div. t.X, 12, quo Burmannus quo- in Codd. nostris cum actio, ut IV,
que utitur, loco supra citato. Alte- t,32;VM, )o, )2;XI,3, gS.Sim-
rum recte hic scribi numerus tes- plicissimum fueritHchoncmhicdic-
num persuadet, nec dubtum quin tam censere in genoe pro oratio-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, i 43
formari animos judicum expediet. Turbari memorla, 6t
vel continuandi verba facilitate2 destitui, nusquam tur-
pius; quum vitiosum proœmium possit videri cicatricosa
facies3; et pessimus certe gubernator, qui navem, dum
portum egreditur 4, impegit. Modus autem 5 principii 62
pro causa nam brevius simplices longius perplexse
suspectaeque et infames desiderant. Ridendi vero, qui
velut leges proœmiis omnibus dederunt, ut intra qua-
tuor sensus termmarentur? nec minus evitanda est

ne, tantumvariandi causa. Vide
finem npt~e. 'Ays~TOc actio.
Vox. gra*ca npn adeo pervu)gata.
Potestas hic facile apparet, de qua
vide inprimis Sçhneiderum in lexi-
co grœco. Maxime conspirât cum
usu qualis est adverbii ftte~~avTmc
apud Antonin. de se ipso, l, g. ~c-
tio de pronunciatione hic quidem
non videtur intelligendum, sed de
universa oratione, dicendi forma.
Vide initium nota*.
t. Animos. Turic. Guelf. CAMP.,
animum, cum Alm. Voss. 2 (non
astipulante Goth., nisi ego Guelf.
notaviproGoth.)etedd.ante
Gryph. omnibus. An meiius?-–
Nostri animum judicum. En.
?.jR!Ct<tt<tte.ItaTuric.(asec.
manu quum prior dedisset faculta-
te destui, pro ~MtttMt post reduc-
to) et CAMP. it. vetus Codex in
margine Basil. Ace. Goth. Voss. 2.
Non memoratur Atm. Retiqua: mea;
facultate, ut et Gesn. Si quid in-
terest facultatem inter et facilita-
tem, quod est p_rofecto, huic toco
aptius~act/.Vide confusas aiiquo-
ties bas voces in Godd. H, '4)3~;
n,i5,3p;yn, 2, 55; X, 7, 18,
tg. Tarv. et Ald. ~jj~cu~te soli,
ncc scio unde, sed non sine sensu,
quoniam destitui hoc loco non sine
gracia dicaturabsolute.Vid. Ruhnk.
adVett.If, 6g, etDukerumadLiv.
X, JO, 5. Eadem varietas apud
nostros, dimidiapars~actt/tate, at-
tera facilitate. En.
3. ~ttVett cicatricosa facies. Valt.
Hb.RR.y,8j ) t inseruntMCtttj'mate:
nam similitudinis adverbinm satis
continetur in verbo ftWetu)'. ED.
4. ~)C</ttM)-. Put. Fout. RR. 9,
tu, t;re~tttt!Ma)e.
5. ~fb~tt! autem. Breviter id Cie.
II, ~c 0' at. Sed oportet ut œdi-
bus et templis vestibula et aditus,
sic causis principia prp portione
rerum ponere. ftanuc in parvis
rébus atque frequentibus causis
ab ipsa re est exordiri commo-
dius, etc. < Gn~v.
G. Ridendi. termtnarentur. Tale
quid ab œquaUbus in libris de arte
proditum fuisse necesse es.t. Quod
hue trahnnt, quatuor partes proœ-
mii ab Hermogene statui de Inv.,
lib. t, c- 5, alienum est. Item nu-
mermn partitionis prseu~iri vetat,
lib. IV, cap. 5, §. 3.
y. t/< terminarentur. Heec duo
yerba omissis interjectis, conti-
nuant Turic. jUm.Voss. ),3,Pern.
A sec. tamen manu Turie. inserit
 44 M. FABII QUINTILIANI
immodica ejus longitudo, ne in caput excrevisse' vi-
63 deatur, et, quo praeparare debet, fatiget2. Sermonem a
personajudicis aversum, quse ~oTTpo~dicitur3, quidam
in totum~ a prooemio summovent; non nuHa quidem m
hanc persuasionem ratione ducti; nam prorsus esse hoc
magis secundum naturam confitendum est, ut eos allo-
quamur potissimum quos conciliare nobis studemus.
6~ Interim tamen et est hoc proœmio~ necessa~ius sensus
cito, quod et ipsum habent Guelf. toris, id est exordium, fatiget au-
CAMP. Paulo immutatum ut intra ditorem.En.
quatuor te;'mt)tos cito te)'m. BodL 3. Qu<B. dicitur. Turic. tt~ro?-
Bal. Andr. Orta profecto est prae- 'r~o~)! ut dicitur, quod vix potuit
postera scriptura ex bmissione ista ita proficisci a Quint. Guelf. Goth.
mate emendata. Pars tantum (tac. Gesn.) CAMP. et Jens. cum
nostrorum Codd. ])abent vulgatam. edd. ante Stoerium, qui. dicitur.
RR. a sec. man., )2, ut cito ter- Elegantior sane nostra ratio. Vide
minarentur. Avic. Put. Poul. RR. 3, II, )8, i.-Nostris, qui. dicitur.
5, Prat., ut <ermi))are)ttur. Eo. Nohnutti tamen To qui ommitt. Eo.
t. 7<tcaputexcl'evisse. Capiti enim /<[ rottfm.Videnot. ad M, 8,58.
proœmiumcomparatur. I[f, 8, lo. 5. 7~oc prooemio. Sic Turicens.
Sed subjectum sententim parum Guetf. Alm. Bodl. Bat. CAMp.Andr.
apparet, quod proeemtttm quidem Jens. et edd. ante Stoerium omnes,
esse nequit. Oratto potius inteUige- nisi quod Aldus cum quibusdam
tur, quod vocabulum mallem ex- ?) ecessart um,ut hoc nominativo ca-
pressnm. su accipiatur: hic a Stoerio inde
2. Qtt0.ya(t~e<. Guelf., edd. auctore
<jf.pr<E- est in omnibus fere
~amrt d. f., cum edd. Jens. (tac. quidem nullo, praeter Gothanum,
Gesn.~ et rell. ante Badium. Aldus ex quo nihil varietatis notatur: hic
prseterea~tt~etttrpro/ah~et. Nos- sine proœmto Burmannus in Val-
tram esse in Vallensi diserte monet lensi esse narrat. Ego nihil tale in-
Badius,-quam a)ii quoque Codd. venio apud Badium. Hane scriptu-
tuentur. Fluctuat seutentia, inopia ram, quae placet Gesnero et ipse
subjecti. Badius pro quo conjicit probarem, si auctor ostenderetur.
quos utinteUiganturjudIces. Equi- Nunc in constanti vett. librorum
dem malim quod unde ipsum fiat ratione acquiesco, sententia non
subjectum. Nam orahotent subau- incommoda.Vide /K)cVUt,proœm.
dire, ut modo ad videatur minus i g.–Nostri fere omnes ttitenm <a-
aptum fuerit. Avie. Put. Poul. mf)t et est hoc ~))'oeem<o)!eceManus
RR. 3, 5, y, 8, 10, il, Prat. Jens. aliquis soutt!. At Vall. tib. RR. 9,
A)d. Bem., e(<~uo ~rœ~araft debet. 12, et est /)tc proœmto necessarius
Bene. Sensus igitur erit: ne id, ah'~ttM sensus. Dele ~f'ooemto, quod
quo pnB~arart debet animus audi- glossam redolet, et videtur expli-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, r 45
aMqu!s,'et is acrior fit atque vehementior ad personam
directus alterius; quod si accidat, quo jure, aut qua
tanta superstitione probibemur dare per hanc figuram
sententiae vires? Neque enim2 istud scriptores Artium, 65
quia non liceat, sed quia non putant~ utile, vetant. Ita,
si vincet utititas~ propter eamdem causam facere debe-
bimus,propterquamvetamur.EtDemosthenes~autem 66
ad ~Eschinem orationem in proœmio convertit, etMar-
cus Tullius, cum pro atus~ quibusdam, ad quos ei vi-

eatio TO~hic quae in textum irrep- etrecentt.,nisiquodassumitrur-

sit. Praeterea 'ro et non otiosum est
nam respondet fidem et conjunc-
tioni quac in posteriori membro po-
sita est. Scrihe igitur interim tamen
et est hic ttecMMrt'ttSsensus aliquis.
En. Sensus aliquis. Quod modo
erat aliqua sententia, §. 52, et mox
§. y~. Ita et IX, 3, y~, acres !e)t-
sus. De sententiis hisce vel sensi-
bus de industria agit, 1. VHI, c. 5.
Hoc proo'ntto. tn hoc ipso, de
quo jam agimus proœmio. Vide
initium notœ.
t. Qua tanta superstitione. Simi-
lis locutio, lib.'IV, cap. 2, §. 85.
2. Neque enim. Sic Turic. Guelf.
CAMP.Tarv. Reliqui, Nec en. Vide
IV, t, 28. Nec enim soli habent
sus Leid. et Gibs. qui, dum tacet,
Codd. suos secum ducit. Reetissi-
me Radius monet non esse mutan-
dum, quidquid non sit ad uostrum
eaptum, ut h. 1. et cum autem. Es-
se tamen et dictum cum respectu
ad alterum et ante M. Tull. Bur-
mannus minus caute gravatur con-
junetionem cui succedere malit
quidem. Hoc Badius itidem jam
proposuerat, e nostra mente scri-
bendtim. Sed omnia sana, nec nisi
per A~t/vffeT&vautem omitti potest,
quo ipso jam a rcgula ad exemplum
fit transitus. Vide VI, 3, 3).–
Demosthenes. convertit. Pro Cor.,
p. 228 (ed. Reisk.) extr.: jtXMxS)!:
<û)Vj At'~f'vH) TO~TO ~vTëÀmc Ct~tQec

Vall. lib. RR. 7, 8, 9, Jens. Eo. N~ttC.X.T.

3. Non putant. Ita'CAmp. et edd.
meae ante Basil. omnes, retiqua: )t.
putent, quod Codd. videntur tueri.
Conjunctivus alienus. Vide 2,2.
4. Ita, si vincet utilitas. Haecver-
ba omittuntur a Turic. Atm. CAMP.
Pessime. Item ab Andr. ed. Atii
habent. ED. -Yincet utilitas. Vide
mox 70; item IV, 5,7.
5. Demosthenes autem ad. Sic
Turic. Guetf. Goth. Jens. (tacente
~esn.) Omittunt aut. CAMp..Gryph.
6. Cum pro aliis. Sic Codd. mei
etCAMF.SedJens.(tac.Gesn.)et
edd. ante Basil., tum p. a., excep-
te Badio, qui diserte narrat, cum
esse in VaII. Cum. tum. Atten-
de cum et tum, quorum posterius
ad prioris latiorem intelleettim pro-
phum quid et mirabilius addit. Vi-
-de IV, t, t2; H, i.4;V,)o,72, 1
!o6;VI,t,2g,etaIibipassim.Ae-
cedere aliquem cumulum in ea par-
te cui t«m.pra'mittitur,appareta]ia.
 46 M. FABII QUINTILIANI
6? sum est, tum pro Ligario ad Tuberonem. Nam eiat
multo futura languidior, si esset aliter rigurata quod
facilius cognoscet, si quis illam totam paitem vehemen-
tissimam, cujus haec forma est, Habes !<y:<t<~Tubero,
ouo~estc[ccus6ttonmo!.Ktmeoptan(/um,etcœtera, conver-
tat ad judicem; tum enim vere aversa~ videatur oràtio,
et languescat vis omnis, dicentibus nobis, Habet igitur
68 Tubero, ouot/ est accusatori maxime optandum. IHo
enim modo pressit atque inscitit; hoc tantum indicas-
set quod idem in Demosthene, si flexum illi mutave-
ris3, accidet. Quid? non Sallustius directo ad Cicero-
nem4, in quem ipsum dicebat, usus est principio, et
quidem protinus, Graviter et :n!guo animo maledicta
sed simili forma, X, 2, 26, pra;<er ipsis hisce fragmentis abuti, a Qu.
K~uod. tum. Vide Drakenb. ad servatis. Nam quod Cortius hase
Uv.Vt,23,3;Oudend.adSuet. verba apud Quint. utroque hoc in-
Caes., c. ~5; Ctaud., c. 30 Ileu- te.rpolata credit a manu sedula glos-
:iing.adCic.deOffic.,t,8,). satoris, id quidf'm specie omni
Quod attinet ad alia ~7ro~T~c~?c caret. Sed altiorem haec poscere
exempla vid. monente Capper. pro investigationem cognovimus, post-
Rabirio perdueU.;proMurena; item quam Wolfius novavit status illam
pro P. Sulla. quaestionem quatuor orationibus
t. T'Y~urata. Pro quo Avic. Poul. Ciceronianis olim a Marktando mo-
RR. 3, 5 habent~ura. Eu. tam. Hune librum quum unum-
2. Aversa. Guelf., adversa, cum quemque legisse consentaneum sit,
Goth. etCAMp.VidefV, t, [o. Male. qui haec nostra curet, note jam lon-
-Jens. Locat. habent aue)'sa. En. gus esse in isto loco tractando. Ha-
~e)e auersa. Ludit in nomine bet quod offendat, tantam imputa-
~c~o~M. ~~e)'!a a recto et vero, re Fabio et reliquis <t~<<tt, ut
perversa fit oratio. passi sint sibi falsis orationibus Ci-
3. -St~Mum tMtmutaMerM. R. 12, ceronianis et Sallustianis imponi
M/~um illi ~etraAen!. R: 11, si habet scrupulum et suspicio tantae
flexum t7/Mm mutaveris. En. astuitiae in falsariis tstis, ut haec ve-
4. ~a~mtfM. Ciceronem. Recte lut frusta verarum orationum suis
negat Gesnerus hoc loco itemque commentis inscruerint. 'Equidem
altero Nostri, iX, 3, 80, manifeste non diffiteor hanc calliditatem mihi
defendi~ot~M'r't'm ejus, quam vul- etiam minus probabilem Sen, quam
go tegimus ad calccm Sallustii, ora- 'i)tam securitatem. Quintil.. meum
tionis, quum potuerit declamator, non adeo magnum criticum exper-
qui hanc nomini ejtts supponeret, tus mihi videor.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, i. 47
tua paterer, ~tfarce 7'u~? SIcut et Cicero feceiat in Ca-
tilinam, (~HOM~~ue tandem a~M~grepatientia 7!o~fra?
a
Ac, ne quis apostrophen miretur, idem Cicero pro 69
Scauro2 ambitus reo, quae causa est in commentarus,
(nam bis eumdem defendit,) prosopopœ:<toquentis
pro reo utitur; pro Rabirio vero Postumo, eodemque
Scauro reo repetundai'um~ etiam e~emp/M~; pro Cluen-
tio (ut modo ostendi~) par~hone. Non tamen haec, quia 70
possunt bene aliquando fieri, passim facienda sunt; sed
quoties praeceptum vicerit ratio quomodo et similitu-
dine, dum brevi, ettranstatioae7,atqueaM)Stropis(quae
omnia cauti illi ac diligentes prohibent) utemur inte-

t. Patientia nostra. Duo haee ver- quamvis dcprecante plebe. Vide

ba omittunt pars maxima et opti-
ma nostrorum Codicum. Non male
certe. ED.
2. Pro Scauro. eumdcm J~*eM-
dit. Commentarios (vide Ut, 8, 58)
Ciceronis vel ab ipso editos, vel a
notariis exceptos (cujusmodi quid
memoratur ab Asconio Pediano in
argumento Miloniana;, p. tg~,ed.
Lugd. B. tSyS) exstitisse colligit ex
h. 1. Gesnerus, eosdetaque a Dio-
mede grammatico laudari, dum di-
eatCfC. catMar. ~f/f, p. Putsch. 3~5.
Sed ipsius Ciceronis manu factos
commentarios agnoscimus ex Nos-
tro, X, y, 3o, et Asconio Pediano,
p. 1~7~ "quum sint commentant
« Ciceronis suarum etiam defensio-
num: Subjicit Quint. eam, de
qua nunc agat, pro Scauro oratio-
nem non exstare scriptam, ne forte
quis confundat cum altera, notiore
illa et edita, pro Scauro repetun-
darum reo. Hoc est quod dicit, nam
bis, quoniam multi illam pro ambi-
tus reo poterant ignorare, non edi-
tam. Est autem damnatus Scaurus,
Appian. B. Civ. J!,24; Cic. de Off.
1,39,3
3. ,P)OM)~o~oe;a/o~uen(M.InducM
aUqueminpruœ'niotoquentempro
reo,quœestHguraetiamaudactor,
quam apostrophe. Commentariu:
hujus orationis totus intercidit.
4. Reo rep~tuttdarum. Scaurus
filius, ob praeturam Sardinise, repe-
tundarum accusatus a Triario, de-
fensus est a Cicerone. Hujus ora-
tionis argumentum et fragmenta
servavitAsconius,p. toS-i~B.Ver-
bum ex ea protnitufaNostroi, 5, 8.
5. Exemplis. Videmns hoc ipsi in
oratione pro Rab. Post., c. [ extr.
jExem~~orum igitur hanc mentio-
nem magis etiam recedere a com-
muni proocmioruni more putat Qu.
quam apostrophen.
6.t7tmo~o0!te't~t.§.36.
y. T'ra):s/attO)te.Turic., relatione
omisso et, cum C~Mp.Vide HJ, 6,
23; item V, t3, 8. A pr. manu illa
re/atfo'fej cum Ahn. RR. y, 1
i2,T)!tetomittunt, ethabenttmn.
~ttoxe, ut aiii Codd. Eo.
 48 M. FABII QUINTILIANI
rim nisi si cui' divina illa pro Ligario ironia, de qua
paulo ante 2 dixeram, displicet. Alia exordiorum vitia
verius tradtderuht. Quod in plures causas accommodari
potest, fH/~are~ dicitur, id, minusfavorabite, aliquando
tamen non inutiliter assumimus magnis ssepe oratori-
bus4 non evitatum; quo et adversarius uti potest, com-
mune~ appettatur quod adversarius in suam utilitatem
deflectere potest, com~u<<!6:/e; quod causse non cohae-
ret, separatum; quod aliunde trahitur, <ran~afum prae-
terea quod longum, quod contra ~ra?ce~<e[est; quorum
pleraque non principii modo sunt vitia, sed totius ora-
~2 tionis. Haec de pro<Bm:o~ quoties e.rit ejus usus? non
semper aotcm est; nam et supervacuum atiquando est,
si sit praeparatus satis8 etiam sine hoc judex, aut si res

i.7n<ennt;nt~mcut.Turic.omit- Exspeetabas enim, quo modo ap-

titmMt,cumGo)h.Gue)f.Voss.
Bern., C.tMp. origine erroris mani-
festa. Si omittunt Jens. (tac. Gesn.)
et muttiB edd. Vide iH, )o, 2.
Vulgatam habent Vall. lib. a sec.
man.H.t2item.AtH.8,Jens.
Locat., utemur tHfe~m: nisi cui.
Caeteri omittunt 'tMt. ED.
2.atf<oa)tte.§.3g.
3. Vulgare. Vide ad Herenn. 1,
y extr. Cie. de lnv. t, 18 item V,
i3,34.
4. Maints xfp~e omtonttt!. Va)[.
Iib.RH.7,8,9,'t,Jens.AM.
Voss. 2 et Locat., a ma~'m xœ~e
ôratoribus. En.
5.Commu)te.VideI!3,5;V,
9,n,t2;V,i3,29;VJi,3,2o;
itemloca ad Mer. etCic.de Inv. mo-
do citata: ubi et reliqua invenies,
quce hic enumërantur, exordiorum
vitia.
6 PrfEter<?aquod. est. Haec cum
antecedentlbusnonprorsnscoeunt.
pellaretur quod <0))~um esset, vel
quod coxtra o'œce~ta. Nec potest
sanari locus, in quo nulla librorum
varietas, omittendo~MOtt priore lo-
co. Vix enim potuit /onyunt appel-
lari a rhetoribus, quod contra prœ-
cepta esset. Cujus appeUationn
nuttam video causam. Restat, ut
reliquorum quœ vulgo recense-
bantur, vitiorum nomina suhjece-
ritQuint. strueturampraecedentium
nihil moratus. Quod /OHOUM.
Additur etiam a trapezuntio exor-
dium a~arafutn, quod exquisitius
estcompOi-itumquamdeeeat.TcBN.
y. Quoties ~7'~ ejus usus. To ejus
omittuntno5tn,pra:ter Avic. Pou).
RK. 3, t o, 11, 12, Prat. CAMp.Andr.
etAtd. ED.
8. Est si sit. Sic Turic. cum Alm.
CAMp. Guelf. Aiiter Goth. inserit
enim post est non quidem et, quod
narrat Gesn., sed ut. Ita et Vallen-
sis et a Badio inde edd. ante Obr.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, i. 49
praeparationè non egeat Anstoteles~ quidem in totum
id necessarium apud bonos judices negat. Aliquando
tamen uti, nec si velimus, eo licet, quumjudex occupa-
tus, quum angustasunttempora, quummajor3 potestas
ab ipsa re cogit incipere. Contraque est Intérim
prooemii 73
vis4 etiam non exordio5 nàm judices, et in narratione
nonnunquam, et in argumentis, ut attendant, et ut fa-
veant, rogamus; quo Prodicus velut dormitantes eos
omnes, excepta Aldina sec. Sed contra quam est tnfennt ~'oo'Mttt
jam antea Rusc. ex conjectura Re- vis. Avic. Put. RR. 3,5, 10, con-
gii profecto. Jens. (tac. Gesu.), est traque vis. Poul., contraquejus. ED.
ut fit, quod inveniebat Regius. 5. Non exo)~<o. Sic T~r. Guelf.
Tarv. Loc. Ven., est ut si ~rsp. Edd. quidem ante Leidensem meae
Vall. lib. RR. 7, 8, 9, ut si s!t~r<B- omnes inserunt in, quibusauctoree
paratus satis. Caeteri vulgatam ha- suntp)unmniquepraestantesCodd.
bent.En. ~~m. inter hos recenseri miror.
t. jE~eat. Turic. eyet, cum Guelf. Male legi pra;posittonem, sponte
Coth. (tac. Gesn.) et edd. a Jens. apparet. Nostri pariter Codd.
(tac.Gesr).)adBadimnusque.Camp. YaH.lib.RR 8,9, l2,CAMp. Andr.
tn~;yet, mire. Quum modo constans Jens. Ald. Bodl. Voss. 2,'Locat. ED.
vett. librorum scriptura fuerit sit, Non exordio. Junge hoc, tam-
conjunctivo modo, hic minus con- quam unum vocabulum. Sic Cice-
gruit indic. eget. Videtur tamen non ronem Academ. non corpus
nisi corrigendo invectus conjuneti- et JCtos in Digestis non dominum,
vus eoeat. NuUus ex nostris ha- non possessorem dixisse docent texi-
bet e~eat. Prœter CAMP.Andr, legit ca. Minus quidem aperte haec for-
indiget, forte ex glossa. Eo. ma, sed inest tamen !oeis hisce
2. ~rufote/es. Rhet. III, !4, 8, Nostri, H, l5, ty; IV, 1, 22; XII,
p. Buhl. 3y~: A~<MjU)! ~cuBM~t, t o, 29. Ad sententiam quod attinet,
~Tt. T~ TOtet~TCt 'O~OC<~A?\OVCCK~Oft-Gesnerus recte ad partes vocatAris-
Ttif f!TM, <M/M)!'rOtO?TO:?, OM~t totel. Rhet. Ill, t~, 9, ubi etiam
~oo)jUMu.Vide lib. XII, c. t0,§.52. illud de Prodico tangitur, ut locum
3. Major potestas. Si princeps v. Quintiliano obversatum appareat.
c. quaesitor fuerit. Potestas enim Victorius ad eum ipsum Aristote-
dicitur pro ma~Mtratu, hoc maxi- lis locum animadvertit, non judi-
me aevo. Vide IV, 5, to; V, 2 5 ces, ut attenderent ac lavèrent,
VII, t, 3:. Item apud alios multos, excitasse Prodicum, sed discipujo;
Plinium inprimis in H. N. Sueton. quum otiose oscitanterque verba
Ctaud.,c.~3. ipsius acciperent,vigilantiores red-
4. Contt'a~ueetttn~nmprocemtt didisse. Quare si illud significare
vis. Sic Vall. lib. RR. 7, 8, 9, n, 1 voluerit Qnint., prorsus lapsum es. <
t~, Ald. Jens. Ed. autem CtMf., se, p. yoS. Vide not. ad III, 6, 49.
&. 4
 Bo M. FABII QUINTILIANI
74 excitari putabat. Quale est, lu~' C. Farenu~ is qui
a/aMtt/ta~nc/tarMtna occisus est. (Hoc, ou<r~e'~?M<ce~
d'enfer a«en<<e.) Utique si multiplex3 causa est,
sua quibusque partibus danda praefatio est ut, Au-
75 dite nunc reliqua; et, Transeo nunc illuc. Sed in ipsis
etiam probationibus multa funguutur proœmii vjce, ut
facit Cicero pro Cluentio4, dicturus contra censores;
pro Murena 5, quum Servio se~ excusat. Verum id fre-
quentius est, quam ut exemplis? conRrmandum sit.
76 Quoties autem proœmio fuerimus usi, tum, sive ad ex-
posttionem~ transibimus, sive protinus ad probationem,
id debebit9 in principio postremum esse, cui commo-
t. Quale est, Tum. Sic Turicens. in servos C. Ancharii Eufl (haec
Guelf. Alm. Goth. VaU. edd. mese enim est familia Anchariana) aver-
ante Gryph. omnes cum pro tum, tit (VU, 2, to); nec tamen causam
quibus accedit Guelf. Gryphius au- tenuit, sed damnatus est L. Vare-
tem eoque posteriores inter est et nus. VII, 2, 36. Fragmenta sunt
Tum inserunt Cteerott!, quod ut apud Ern., p. to~o.
per se minime est contemnendum, 3. ~ftt/ttp~ causa. Vide lib. Ht,
ita sine auctore inferciri non de- cap. to, §. lib. IV,'cap. 2, §. 85.
bet. Loco huic gemino, IX, 2,56, Pro Cluentio, c. '42 pro Mu-
itidem sine auctoris mentione af- rena, c. 3. addit Gesn. c. 2, 2g,
feruntur haec verba. Nostri ta- ubi Catoni etiam se excusât quo-
men Codd. non habent Ciceronis. rum locorum posteriorem hue pro-
Avic. Put. Vatta: liber, RR. 5, 8, prie pertmere, quoniam non est in
g, Tum C. ~arenu~. Caeteri, Cum initio orationis.
C. ~arentM. En. 5. Afu;ett<t. Tune. muna. Per E,
2. ~arenu~, is qui. Pronomen non E, vel contra libros scriben-
omittunt omnes mei et scripti et dum docent Oudend. ad Suet. Tib.
excusi ante Gryph. Quum tamen al- 8; Fulv. Urs. Fam. Rom., p. t35.
tero, quem indicavi, loco in omni- 6. Servio se. Tur. se Servio, cum
bus compareat libris, vel hic reti- Guelferbytano.
nui, quia facile excidebat. C. 7. Exemplis. Avic. Put. Poul.
grenus. Vide IV, 2, 26; item FX, Vall. lib. RR. 8, 9. Prat. Jens. Ald.
3, 56, ubi idem locus ponitur. Voss. t, 3, Bern., exemplo. Non
Quantum quidem 'ex paucissimis male. En.
fragmentis deperditae hujus oratio- 8. Expositionem. Vide III, g, y.
nis Ciceronian~ potest eoUigi, reus 9. Debebit. Turic. docebit, cum
erat L. Varenus ca;dis in C. Vareno CiMp. An decebit? Vide 111, 9, 8.
et Salario patrata:, in Cn. Vareno Id ~e&e&tt. postremum esse. Lo-
.tentaL,e. Cicero hoc crimen ab ipso cum Ciceronis huie nostro similem
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, i 5t
dissime jungi initium consequen'tium poterie. Illa vero 77
frigida et puerilis est in scholis affectatio 3, ut ipse tran-
situs efHciat aliquam utique sententiam,
et hujus velut
praestigiae4plausum petat~ ut Ovidius lascivire~ in Me-
tamorphosesi? solet, quem tamen excusare necessitas
potest8 res diversissimas in speciem unius corporis col-
ligentem. Oratori vero quid est necesse surnpere9 hanc 78
ttestgnat fseudo Fumebus de Magnant igiturin hoc artiSciovirtu-
Orat. H, 80. Hune ipsum obversa- tem non agnoscebat Quintilianus.
tum esse Quintiliano vix dubitem. Sic scripsi
~7e<amo<y/t0!e!
t. Con~ttentmm. Turic. sequen- e Bernensi nisi quod ille maie addit
tium, cum Guelf. Goth. et Bad. n in fine. Turie. CAMP., metamor-
Retiqua* edd. mea*,Interquas C~Mp. phosin. Guelf., lffetamorphoseos,
con~u., quod facile poterat usi- quœ scriptura* ostendunt, aliquid
tatiore mutari, et, prœterquam superfuisse in antiquissimo Codice
quod sono commendatur, de. quo- post syllabam si. Nostram formam
que exemplum magis exprimit loco, ab Heinsio defendi in limine Com-
quem dixi in nota praec. 2, p. 5o, mentarii Ovidiani recte monet Co-
ubiestconsequens. Plerique nos- lomesius. Vide Senecam in Ludo de
trorum habent se~uenhttm. En. morte CI. Ca'saris, ed. Bip. IV,
2. Poterit. Hoc a Regii Codice 385 eamque rem ad /~TctjMo~M-
aberat, qui de suo addit possit. <yn{0vidiiadjiciendam. '< Jamvul-
Omittunt Jens. (tac. Gesn.) Locat. go gra'ca usurpabantur hoc a*vo.
Regianum possit habet Veneta (vi- Vide 111, t, t2; 4, 'o. Reliqui me-
de {, 6, 26), Ruse. posset. (Vide J, tamorphosi. Apud Apul. de Dogm.
proœmium 4.) Platonis, p. Etm. y, aplanesi. Vide
3. 4ffectatio. Turic. a<~ectt0, Oud. ad Metam. ,p. t0~. Meta-
cum Guelf. Goth. (tac. Gesn.) et morphosesi nullibi reperitur. Sed
edd. ante Loc. nisi quod hi aff. omnes nostri habent vel ;n meta-
Talia nullo negotio corriguntur. morphosi, quod praestat.vet in me-
Vide UI, 8, 62. Nostri quoque tamorphosin. ED.
praeter Put. habent affeètio,. ~(~<°c- 8. Excusare. potest res. Turie.
tatio tamen placet. ED. e. post tres. CAMP., ejccutat. tot
f)-fE!t<y;'<B.Edd.CAMp.etAndr. res. Hoc non omnino male.
habent ~rfKttOtO. Bene et forte me- g. Surripere. BtUtnannus recte
lius. En. comparat Graecorum xÂ6<r'r<tt,pro
5. Petat. Hune ego singularem eo quod latenter fiat. Similiter sed
confidenter contra omnes libros minori audacia spiritus'surripien-
mutem in plura!em pétant, ne co- dus est, XI, 3, 3g. "Rane trans-
gar pftB!tt~tfB accipere secundo ca- gressionem dicit a procemio ad
su singutaris hujus tune recte re- narrationem quoniam alio loco
tuferis ad transitum. fortasse laudem mereatur tam la-.
6. Ovidius ~Ct~tf~ ~e~et. tens transitus.
 ~2 M: FABII QUINTILIANI

transgressionem, et judicem fallere, qui, ut ordini re-

rumanimumintendat, etiamcommonendusest? Peribit
enim prima pars expositionis, si judex narrari nondum
79sciet'. Quapropter, ut non abrupte 'cadere in narra-
tionem, ita non obscure transcendere, est optimum.
Si vero longior sequitur~ ac perplexa magis expositio,
ad eam ipsam prœparandus erit judex ut Cicero sse-
pius, sed et hoc loco3 fecit, Paulo longius exordium rei
6~emo?MfraK< repetam 4, quod, ~ueB~o~u~ces, ne mo-
leste patiamini; principiis enim cognitis, multo facilius
extrema intelligetis: haec fere sunt mihi de exordio com-
perta.
CAP. II. Maxime naturale est, et fieri frequentissime
débet ut, praeparatoper hsec, quaesupra dicta sunt,
t. Nondum sciet. A vie. et PouL, ~fatta, Vall. )ib. RR. 8, g, t Jens.
non~utu sentiet. Bona lectio. Eo. Ald. Locat. En.
2. ~e<~uttur. Guetf.~e~uetur, cum. 5. Freqttentissimedebet. SicCodd.
Voss. Bern. Goth. Jens. (tacente. met tres et quotquot undecunque
Gesn.) et edd. ante Stoer. At Tur. ostenduntur omnes nisi quod
~t C~Mp. nostram tusntur. –Avic. Joannensis nulla mentio item edd.
VaU.hb.RR.3,4,7,8,9, io,tt, ante Gryph. meae omnes, et ut cmae-
Jens. Ald. Voss. i., Bern. Locat., que antiquissima et praestantissima
sequetur. Reliqui, M~ttttu)'. Bk). ab a!iis inspecta est. Gryph. eoque
3. Sed et hoc loco. Ita Turicens. recentiores uno excepto Obrechto
Guetf. CAMP. cum AIm. At Goth. inserunt solet ac. Res ipsa adversa-
Jens. (tac. Gesn.) sed hoc loco, cum tur huic emblemati, nec video qua-
edd. ante Badium. Hic primus omis- re diutius feratur, auctoritate nulla
so et de suo mferslt.p)'<ect~)tte cu- subnixum. Nam Burmanni ratio
jusmodi aliquid addi debere jam qua solennem et frequentissimam
dixerat. -Nostri omnes, sed et hoc esse formulam urget ut solet, quan-
loco. Bene. Vel sed hoc loco. En. tum valeat, sponte apparet.-Be-
Hoc loco. Pro Cluentio, c. 4 extr. ne V. C. Spalding delevit solet ac,
4. jOentonstratt~fE repetam. Goth. quodnullibireperitur; omnes nos-
Jens. (tac. Gesn.) inserunt yratM, tri, /)'e~uettttMtme debet. En.
cnm Voss. a et edd. ante Gryph. D~axime natttrn/e
jtfa~tme naturale et
et~t'mueittMn'tne.
frennentissime.
omnibus meis. Vide et hic sequio- KctT~<pt/<r<vxen 67r<To'n!6<fn-of. Recte
ribus edd..obtemperantes Goth. et autem frequentissime nam non
Voss. 2. Vide §. 32. At CAMP.caret semper narratio habet locum, ne-
hac pustnia. Inserunt pariter que proœmio subjicienda est. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, 2. '53
judice', res, de qua pronunciaturus est, indicetur. Ea a
est narratio; in qua sciens transcurram~ subtiles ni-
mium divisiones quorumdam plura ejus genera facien-
tium non enim solam volunt esse illam negotii, de quo
apud judices quaeritur,, expositionem, sed per~once, ut,
Af. ~c:tM jPct/tcanu~, /tumt/t loco5, Picens, loquax
magis, ~uamyacuM~u~; Loci, ut, Oppidum6 e~t!nNe/-
lesponto Z6!?M~acum,~u~:c~; Temporis, ut,
Vere novo7, gelidus cams quum montibus humor
Liquitur;
CauxaruM, quibus histonci frequendssime utuntur,
quum exponunt, unde bellum; seditio, pestilentia. Prae-
ter.haec, alias perfectas 8, alias !m~er/ectc~9vocant:

t.J[tdtC~.RR.5,yasec.manu omnes ita. R. !0, Jens. Ald. Lo-

quae est prima, judici. Bene ut pa-
tet.En.
2. Ea est. Turic. at /KBCest. Guelf.
etCAMp./xBce.–RR.io,!2et
Andr.,A<Bcest.En.
3. Sciens transcurram. To sciens
omittitur in Avic. Put. Poul. RR.
3, 5, Prat. et Bern. et reipsa, salvo
sensu potest omitti. ED.
~f. ~cthtts Palicanus. Turic.
cum Atm. omittit prœnomen et no-
men, cœterl tamen Codd. dant om-
nes. Edd. post CAMP.fere Attilius
P. Sed nostrum e Vallensi quoque
affert Badius; neque video quare
Lollium malint pro Acilio. In loco-
rum saltem eorum, ubi mentio fit
nostri, nullo video expressum Lol-
tii nomen. Nam quod Asc. Ped.,
p.)02,adVerr.I,4~,M.LoI)mm
Palicanum designat, id alio perti-
net. Prœnomen sola littera Mscrip-
si ex usu tegitimo, et MSS. meo-
rum et excusorum auctoritatc. Vide
Y, 9, 3. 3jT- ~c~tut. Nostri fere
cat., jtf. Atilius. Prat. solus habet
~tfant~tu!. –M.ct/ttM Pf!~<ca)ttt!
facundus. Ex GeIIio I, t5 docetur,
non sine specie, haec verba de-
prompta esse ex historiis Sallustii
deperditis. Qui significatur iis ho-
mo, idem profecto est, quem Cic.
au-
Brut., c. 62, 6, dicitapttorem
tt6us imperitorum. Vide et Valer.
Max. III, 8, Rom. 3; Ascon. Ped.,
p. !g,6l;adCie.Div.,c.3;etAct.
inVerr.I,c.i5;CIe.adAtt.r, t, 18.
5. Humili loco. Vall. lib. RR. 3,
5, 7, 8, 9, !t, '2 et CAMP.,humil-
hmo loco, et mox pro ftce)! RR.
5, t0 Picenus. En.
6. Oppidum. judices. Cic. in
Verr. I, 24.
7. ~ere )t0!;o. Virg. Georg. I, 43.
8. fer~chM. iynorat. Manifes-
tiora sunt ha'c nomina quam ut
debeant explanari. Quod ad uni-
versum hoc discernendi negotium
respicit. Vide lib. Ut, cap., 10, <j. 4-
g; Alias tmper~ecta:. Haec omit
 54 M. FABII QUINTILIANI

quod quis ignorat? Adjiciunt, expositionem et preE<en-

foru~ esse temporum, quae est frequentissima; etpr<
sentium, qualis est Ciceronis de discursu amicorum,
Chrysogonus postquam' est nominatus; etfuturorum,
quae solis dari vattemantibus~ potest; nam3 uTroTuTrM~c
non est habenda narratio sed nos potioribus~vacemus.
4 Pteriquesempernarrandumputaverunt~; quod falsum
esse, pluribus coarguitur; sunt enim ante omnia quae-
dam tam brèves causae, ut propositionem 7 potiusha-
5 beant, quam narrationem. Id accidit aliquando utrique
parti, quum vel nulla expositio est, vel de re constat,
de jure quaeritur8: ut apud centumviros9, JFt/tM&'°,a!t
tunt Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, Prat., quum vel nulla expositio est,
Prat. Voss. t, 3, Bern. En. et de re cotMtat, de jure ~ufBrttMf.
l. Chrysoyonus postquam. Cic. Bene si iidem haberent mox aut
pro Rosc. Am., c. 22. ap. eetttumf., quod non adeo cer-
2 Vaticinantibus. Goth. (tacente tum est. ED.
Gesn.) fattctnattOttt&cumVoss.2. g. Ut apud centumviros. Turic.
3. 'Tn'OT~m~<c.Vide Hb. IX, cap. aut apud centum viros. Male. Vide
2, 40; item Gic. de Orat. III, 53. c.$.57.
4. Sed nospotioribus. To~'e<~omit- 10. ~tM. /<ere!. Uipiani Frag.
tunt optimi ex nostris et ap. Burm. 26, 7, apud Schult., p. 667 Ad
Voss. 2, 3. Eo. c liberos matris intestatœ hereditas
5. Plerique. putaverunt. Litis ex )ege duodecim Tabularum non
bujns inter rhetoras agitatae,utrum pertinebat quia feminae suos he-
semper narrandum sit, mentionem <'redes non habent sed postea
habet Senéca pater, p. i49, ubi impp. Antonini et Commodi ora-
discimus Apollodorum semper nar- « tione, in senatu recitata, id actum
rare voluisse, Theodorum noluisse. est, ut sine in manum conventio-
6. Ante omnia. Haec forma fre- « ne «, (cujusmodi nuptia; his Quin-
quens est in enumerandis argumen- tiliani temporibus vix uUae Ëebant)
tis vel eapitibus, quum primum matrum )egiti<n;B hereditates ad
ponitur. Vide I,2,8;Jf,t5,<; « filios pertineant, exclusis consan-
IV, 2,40, 52; !X, t, 23; X, 2,4. a guineis, et reliquis agnatis. n !Iie
Non erat igitur quod haec verba locus, quem indicavit mihi Hugo
proscriberet h. 1. Francius. JCtus gottingensis celeberrimus
Propositionem. Vide hujus li- satis docet quare de successione
bn c. 4; it. III, 6, 76; et IV, t, 35. filii dubitatum sit; neque tamen vi-
8. Quum vel nulla. de jure OMf~- cissim a ratione abhorrét, jam ipso
ritur. Ita omnes fere nostri. At Put. QuintiUani aevo non paueos JCtos
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 3. 55
frater debeat esse ïH~tafeE' /<er~? .Pt<6erf<M~annM,an
habitu corporis, CM<!me<Mr? Autquum est quidem in~ re
narrationi locus, sed ante aut judici nota sunt omnia,
aut priore loco4 recte exposita. Accidit aliquando al-
ten' et saepius ab actore 6; vel quia satis est proponere,
filiis vindicasse matrum h ereditates, ,Gesn. ace. CAMP.et edd. ante Ald.
quorum sententia tandem sub An- omnes; it. Basil. Badius nostrum
tonino corisecuta est vim )egis. prœfert, quod correctione in Valt.
1. 7)ttest<!t<e. Turic. t)!t/t~tat<E, invectum narrat. Ald. et reliqui an-
a sec. manu intestati. Et sic etiam te Obr. omittunt hsec ad sensum
Guelf. cum CAMp.et edd. ante Bad. quidem non mâle. Sed nostra scrip-
meis; excepto Ald. qui habet mtes- tura est in Tune. cum Alm. Bad. et
tat<B, cum Voss. t, 3. Hi quidem Obr. ex Argent. Portasse. VaU.
intestate,vitiosa scribendi ratione, lib. a sec. manu, Jens. àb emend.
unde nata fortasse, quae mox obti- Bal., in re: bene. A vie. Put. Pou).
nuit, scriptura intestati. Femini- RIt. 3, 5, 7, Prat. omittunt et qui-
num unice verum esse, facile in- dem rectius. Alii jure: male. Qui
telligas nec dubito quin plurimi error procedit a confusione scrip-
Codd., diligentius inspecti, hoc ip- turœ ture vêt tnre. En.
sum sint daturi. A Badio inde edd. 4. frtore loco. Vide primo loco,
ferepra:feruntmt€!tato,quodGoth. IV, t, 2~;idemenimhicsigniSeatur.
quoque vindicat. Femininum tuetur 5. ~/fert et. Turic. a. alter et. A
Pithœus ad Decl. Qu. xyg, p. Leid. sec. manu, a. aliteret. CAMp., a. al-
~b5, ratione quidem adjecta nulla. ter et. Guelf., aliter et. In Vallensi
-Vall. lib. RR. 5, y, 8, 9, !2, m- post a/te;'t erasum aliquid esse nar-
test<!t<B;a!ii intestati, vel tntMtato. rat Badius, quodnuneteg) nequeat.
Male utrumque nam bona patris Almel. dare fertur alter et. Veram
intestati ad filium potius quam ad esse vulgatam censée, nec in istis
fratrem perveniunt feminarum au- alter vel aliter nisi aberrantis libra-
tem bona erant diversae a bonis vi- rn manum agnoscendam. –tert.
rorum conditionis. En. Opponitur ei quod antecessit §. 5,.
2. Pubertas. <B~f:mett<r.Quœre- utrique. Vide ï, 4, 2~; V, 10, 69.
batur de hac re inter JCtos veteres, VidéVarr. Lectt.V, )o, 8t.
quum Cassiani habitu corporis 6. ~& actore; vel. Sic Turicens..
Proculeiani (de his JCtorum sectis, Guelferb. Goth. CAMP.cum Bodl.
vide Digest. 1,2,2, ~y) annis fini- Joann. Voss. tribus. Bern. Ex AIm.
rentpubertatem.Vide UipianiFrag. affertur ab autore. Edd. a Jens. us-
tit. XI, §. 28, p. 60~, Schulting. que ad Ald. ad actorem caH!(B, vel.
Jurispr. Ante-Justin. Vide et Pi- Hoc correxit Regius, <t&actore c. v..
thœum atque ~rodium ad Quintil. Vox catt!<c quœ unde sit, non appa.
Dec!. 279, p. Leid. ~o5. ret, a Stoerio primo meorum omit--
3. f)t re.,Guelf. jure, cum tot titur. Sed ab Aldo inde pro ab ac--
Codd. quos designant Burmann. et tore dant actori, sine auctore.
 56 M. FABII QUINTILIANI
vel quia sic magis expedit. Satis est dixisse, Certam cre-
ditam' pecnn:a/n pelo ex stipulatione; Ze~ct~m peto ex
t~~men<o. Dtversae partis expositio est, cur ea non de-
7 7 beantur2. Et satis est actori, et magis expedit, sic iadi-
care~, Dico ab Horatio ~orôre~ suarn4 :'n<er/6cf<ïM;
namque et cum piopositione~ judex crimen omne cog-
noscit, et ordo et causa facti pro adversario magis est.
S Reus contra tunc narrationem subtrahets, quum id,
quod objicitur, nec negari, nec excusan? poterit, sed
in sola juris quaestione consistet; ut in eo~ qui, quum
Et !<Eptu.<actori nullibi reperitur. PnoremTunc.scripturamhabet,
Vall. lib. R. Jens., scepius ab ac- A)m. quoque, et hanc ortam puto
tore ca:ua'. To catt!<B redundat et e nostra quas unice vera videtur.
glossam sapit, quapropter rejicitur Badius Vallensem n amque ex prop.
ab aiiis Codd. En. Ab actore. Iddare narrat, sed prœfert et ipse
e. pro actore. Vide IV, t, 2~. ~etor nostram, quam e)egantla repetendi
hic est qui petitor, vel accusator. et commendari dicit, et prœpositio-
Vide mox §§. et 8, ubi actor et nem esse comitis indicem. Solum
reus opponuntur. Item V, y, 20. casum sextum, sine prsepositione,
i. Certam cre~ttam. recte hic jungi cum co~n<MCttne-
/e~atMm.
Nonnulli tegunt cre~tfam pecu- mo facile dicat, qui totam locutio-
niam petoex stipulatione; peto, etc. nem diligenter attenderit. -Eadem
ex duobus quasi unum facientes. varietas in nostris. Malim cum Put.
Minus bene. ED. RR. 3, 5, 7,9, CAPP.et ed. Hack.,
2. Non ~e~eefH~Mr.Sic omnes namgue etproposfttone. ED. Cum
iitei, nec nisi operarum vitium vi- propositione, dum propositionem
detur nondum ~e~. apud Burmann. audit. Neque enim cum pra'positio
quod propagarunt CApp.Gesn. Bip. hic est supervacua.
Nostri quoque omnes, )t0)t de- 6. ~t(!'trn~et. poterit. consistet.
beantur. Eo. Futura hœc sunt in Turic. et CAMt.
3. Et magis expedit sic indicare. Ald. omnia. Posteriora in Guelf.
T<t expedit sic iiidicare omittunt aliisque. Reliqui pra*sentia ponunt,
Avic. Put. PouL RR. 3, 5. ED. minus bene. -Maxima pars Codd.
~&~oraho. tttter/ectant. Vi- n(Mtrorum!u&traAtt.Avic.etAndr.,
de lib. Mt, cap. 6, ~6. subtrahet. Recte. ED.
5. JS'tCttm~t'o~'ostttonf'. Sic Goth. y. TV~ar; excusari. CAMP. et
et Jens. cnm edd. meis ante Stoe- Andr.,tifj<!r~ excusare. Nonsper-
rium omnibus, qui primus omittit nenda lectio. En.
cum sequentibus recentioribus.Tu- 8. Ut in eo. Goth. (tac. Gesn.)
ric. cum et pro~ a sec. manu tum ut in eum, cum Voss. 2 et Vallens.
e.))'o/).j quod et Guelf. et CAMP. itemque edd. a Jens. ad Rusc.quod
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, 2. 57
pecuniam privatam ex aede~ 2 sacra surripuerit, sacrile-
gll reus est, confessio verecundior3, quam expositio;
Non negamus, pecun:a?n de templo'esse sublatam; ca-
/untnt«<t<rtamen accusator actione ~acn/e~t!, quum. pri-
vata fuerit, non sacra; vos autem de hoc 4cognoscetis,
An sacrilegium sit admissum 5. Sed ut has aliquando
non narrandi causas puto, sic ab aliis dissentio, qui
non existiment esse narrationem7, quumreus, quod ob-
jicitur, tantum negat in qua est opinione Cornélius
Celsus, qui conditionis hujus esse arbitratur plerasque
caedis causas, et omnes ambitus ac repetundarum. Non
enim putat esse narrationes, nisi quae summam crimi-
nis, de ( 'ontineant~ deinde fatetur
quo judicium est,
male contra Regium defendit Ba- 3, a~. non mutandi caus. Nihil sub
dius, et ipse revocavit. Nostri his monstris latere nisi librarii os-
vufgatam ferunt. Eo.. citantiam, mihi persuadeo aliis-
t. Pecuniam privatam. Vide lib. que forte locis, qui suspectiores
m, cap. 6, §.49. esse possint, hinc medetae exem-
2. Ex <E~e.Etiam Turie. et CAMP. plum peto.
cum Aim., ex sede. De confusione y. Non existiment esse narratio-
bac Burm. ablegat ad Broukhusium nem. Hic ordo est apud Turicens.
in Tibull. J, 11, f8; it. Heins. in Guelf. CAMP.Reliqui exist. transpo-
Claud. Rapt. I, 200. Solus R. nunt post nan'. Pro Karrattonem
2, ex sede. Eo. dant narrandum Goth. Voss. 2
3. ~erecu):dtor, quam. Inserunt cum edd. meis a Jens. ad Gryph.
est Guelf. (sed hic et uet'ecMrt~tMS, male, nec addicit CAMP.Vide IV,
male) CAMP.Goth. Voss. 2, Jens. ~g. -Eadem transpositio ap. nos-
(tac. Gesn.) cum edd. meis ante tros. Put. Vall. lib. RR. 7, 8, 9, l 2,
Stoerium. Necessarium non puto, 1 Prat: Jens. qui non esse narrandum
neque elegans post pauca vocabula CA<stt;ne)tt. Avic. Poul. RR. 3, 5,
repetitum. Abest a Turic. Voss. qui non esse c~~hmant;
4. Co~)tO!ce(M.Nostri fere omnes Subauditur narrandi causas. ED.
de hoc co~no;!Ctt~. Minus bene. En. Existiment. Hujus, quem in libris
5. Sit admissum. Transponunt quidem omnibus reperio, conjucc-
Turic. et C~MP., quorum prior a tivi idoneam causam video nullam.
prima manu omittit etiam sit. Vide notam ad )V,' t, 65. An forte
6. ~/t~uando non narrandi cau- signiHeat negant se existimare
sas. Tune. cum Alm. a. non nar- vel « nolunt existimare n ?
Tattt~t'no'! ntt'ran~tc. Guelf. etCAMp., 8. Narrationes. contineant: de-
a. narrandi non mirandi c. Voss. inde. Hic aliquid sum ausus. Turit.
 58 M. FABII QUINTILIANI

ipse, pro Rabirio Postumo narrasse Ciceronem 'atqui

ille et negavit pervenisse ad Rabirium pecuniam, qua
de re erat quaestio constituta et in hac narratione nihil
JI de crimine exposuit2. Ego autem, magnos alioqui3 se-
cutus auctores, duas esse in judiciis narrationum spe-
cies existimo; alteram ipsius causae, alteram rerum4 ad
ta causam pertinentium, expositionem. ~Vbnocc:<o?M:-

Alm. Voss. 3, CAMP. narrationis fusione bac agit Drakenb. ad Liv.V,

dant, Guelf. narrationes, quae vera
esse scriptura prœ vulgata narratio-
nem docetur ipso illorum vitio
quo ace. Voss. t, orationis. Mox
continent unus praefert Guelf. cum
Basil. in retiquis omnibus cotttnet.
Turic. Alm. Guelf., c. aut deinde.
CAMP.,c. ut de. Bern., c. et de. Goth.
Jens. (contra quam narrat Gesn.)
omittunt conjunct., cum Voss. a quaegabinio
et edd. meis ante Gryph. Hic at in-
serit, a)ii plerique ac. Equidem
propter pluralem in Karr. satis fir-
matum, et necessitatem conjunctivi
in oratione obliqua (vide notam ad
lib. I, 2, 2) ex vett. librorum co)t-
tinet nttt exsculpsi contineant, ab-
jiciens conjunction. supervacuam
et inutilem. –VaU. lib. RR. 8, Q,
narrationem nisi <jfu<E. continet.
RR. ti, t2, contineat. Put. RR. 3,
5, y, 10, no)Tat;onM. continent.
Avic. Poul., narrationis. continet.
Nostris quoque, deinde fatetur. R.
tamen t ), Andr., ut dei)tt~~a<etur.
Avic. Put. Pou!. RR. 3, 5, 8, dein-
t~efetteatuï*. R. tO, aut ~cm~e~-
teatur. En.
i. Atqui. Scripsi hoc pro atque
de conjectura Regii et Gesneri,
quam multi jam editi prœferunt,
Burmanno memorati, et mei a Ba-
sil. ad Leid. Vide IV, 2, 80; IV, 3,
]5;VI, 2, 4; XII, ti,Q. Deeon-
4, t. Vide nos ad§. 80.tqut
estinAvic.RR.9,'o,t2.ED.
2. Nihil. c~yosMtt. Narrat Cice-
ro, quare et quo modo in aulam
Ptotemaei pervenerit Rabirius, sua;
yideiicet.quamregiantecredide-
rat, pecuniae recuperandae causa;
non exponit, quare cogitari ne-
queat, ullam corruptionis illius
objieiebatur, partem
pervenisse ad Rabirium.
3. Alioqui. Vis particule; est ina,
de qua egimus ad IV, proœm. 6.
Vide H, t,4; IV, 2, 74; XII, )0,
jy, 63. Praeter sua; rationis eviden-
tiam, eorum, quos sequitur, auc-
toritatem allegat legenti. Refer igi-
tur ad secutus particulam, non ad
magnos. Similis fere forma in alia
Celsi reprehensione, IV, t, t2.
4..itérant rerum. expositio-
nem. Ita quoque R. t2. At R. y a
sec. man. CAnn*.Andr., alteram re-
fMM. e.COOStttOtte.Avic.Put. Poul.
VaD.hb.RR.3,5, y, 8,9, to, 11,
Prat., alteram in refttm. expositio-
ne. Et ea est vera lectio. Sic enim
utraque narrationis species melius
distinguitur. Prior est narrationis
ipsius causa:, quae magis propria
est; posterior, quae minus propria
est, versatur in expositione rerum
adcausampertinentium.;quaprop*
ter banc lectionem revocarem. EB-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. ÏV, 2. 59
nem, nulla narratio est convenit sed erit aliqua, et
interim etiam longa, contra argumenta~
ejus criminis,
de anteacta vita, de causis, propter quas innocens in
pencutum deducatur, aliis, quibus incredibite id, quod
objicitur, fiat. Neque enim4 accusator hoc tantum di- '3
cit, Occidisti; sed, quibus id probet, narrat ut in tra-
gœdiis, quum Tëucer Ulixem reum facit Ajacis occisi,
dicens, Inventum et<Min solitudine, juxta exanime cor-
ptM inimici, cum gladio cruen<o; non id modo Ulixes
respondet, non esse a se id 7 facinus admissum, sed sibi
nullas cum Ajace inimicitias fuisse de laude inter ip-
sos~ certatum; deinde subjungit, quomodo in eam so-
litudinem venerit, jacentem exanimem sit conspicatus,
l. Est: convenit; sed. Gesn. omi- improbat Badius, sicut et causM.-f–
sit conuetttt, ex en'ore operarum, To que nos tri omittunt, praeter Put.
quem propagarunt Bipontini. a sec. man. En.
2. Contra argumenta. Sic Turic. 4. Neque enim. Sic Turic. Guelf.
Guelf. CAMp. cum Bodi. Bal. Voss. 3, CAMP.a)ii. Vulgo, Nec e. Vide IV,
Andr. Ald. aliisque apud Burm. Re- l, 65. Variant quoque nostri in
liqui, circa anjt. Male. Confundi hac voce; sed parvi refert. Eo.
vulgo has particulas docent Dra- 5. Teucer Ulixetn. Nos quidem
kenb. ad Liv. XXXVII, 15, 7 et nihil tale in iis, quas tractamus ad-
Ruhnk. ad Vellei. H, 76. Vide mox huc, tragoediis legimus; quarum
§.!<), 106.–Val!. Hb. RR. 3, 5 a Sophoclea, quae est hujus fabu)a*,
<ec. man., ~,8,3, n, t2, Jens. amicum Teucro UMxem ostendit.
ed. Hack, et CAPp., circa argumen- Eamdem causam tractat Cornif. ad
ta. Avic. Put. PouL RR. 5, to, con- Her. 2, tQ.
tra argumenta. Melius certe nam 6. Reum facit. Turic. r. faciat,
agitur de reo qui narrat contra ar- cumCAMp. non quidem sine sensu.
gumenta quibus premitur. En. Nostri vulgatam habent. En.
Contra eryuntcnta. Narratur aliquid y. EMe a se id. Turic. C.tMp. esse
quo argumenta criminis, prolata ab td, cum Alm. Male.
actore, convellantur; vel ut ipse 8. Inter ipsos. Mira est Turic. et
ait incredibHe. fiat. Vide mox Alm. scriptura i. omoes. Argumenti
§. t~: "argumentis.reslstendum.n loco est, nihil inimicitiarum versa-
3. Aliis f~uttu!. Sic Turic. Alm. tum inter eos, qui id fecerint, quod
Guelf. Goth. et edd. meae ante Jta- inter omnes vulgo factum sit. Nec
sil. nisi quod Ald. inserit causis, tamen certo praituterim hoc vu)ga-
quum recentiores de Regii conjec- tœ, quoniam peculiare erat intër
tura dent aliisque q., quod recte eos de Achillis armis certamen.
 6~ M. FABII QUINTILIANI

gladmm e vulnere extraxerit; his subtexitur argumen-

ta tatio..Sed ne illud quidem sine narratione est, dicente
accusatore, Fuisti in eo loco, in quo tum :n:m!C!Mocci-
sus est: ~VbnyM:;dicendam enim, ubi fuerit; quare am-
bitus quoque causas et repetundarum hoc etiam plures
hujusmodi 2 narrationes habere poterunt, quo plura cri-
mina in quibus ipsa quidem neganda sunt, sed ar~u-
mentis expositione contraria resistendum~, interdum
t5 singulis, interdum universis. An reus ambitus male nar-
rabit, quos parentes habuerit, quemadmodum ipse vixe-
rit, quibus meritis fretus ad petitionem descenderit?
Aut si quis4 repetundarum crimine insimulabitur', non
ët~ anteactam vitam, et quibus de causis? provinciam
1. Sed ne illud quidem. Avic. Put. seeundamanu,!o,tt,~t(tst~m!
Pout.RR.3,5,!i,Voss.t,3, repetMttt~trutK crimine [)t!tnttt/a6t-
Bern., et ne illud quidem. Malim, tur. Ta croûte rejici posset salvo
quia est ejusdem rei series. Eo. sensu tamen servavi. ED.
2. Hujusmodi. Sic scripsi pro 5. Repetundarum crimine insi-
ejusmodi, cum Turic. Guelf. CAMP. mulabitur. Inserunt crimine Turic.
-Plureshujusmodihabentquoque Guelf. CAMP.cum Alm. Bodl. Ba).
Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, '0,'tl, aliquot editt. C:cteri omittunt.
12 et Andr. Eo. Vide superiorem notam. ED.
3. ~Mutcn~ttnt, interdum. Inse- 6. Non et. Sic Turic. Guelf. Voss.
runt et Turic. Goth. Bern. CAMP. i, Bern. Addieunt Alm. )t0~ est, et
cum edd. ante Gryph. meis. Hoc Goth. Voss. 2 nontte dantes (sine
natum ex eo, quod debebat scribi, aut, quod ponit Gesn.) cum edd.
est. Hoc autem post tunt fortasse ante Basil. exceptis CAMP.qui )tant
melius exprimebatur quam intelli- et,etAtd.quinostrampra:fert:
gebatur. Nostri Codd., et inter- Reliqui, num et. -Nullibi reperi-
dum singulis, et interdum MMtMer- mus ttum et. Sed aiii, nonne a'~te-
sis. Bene nam non semper resis- actam. Alii et quidem antiquiores
tendum sed ttttet'~Mnmn~u~M, in- et meliores, non et anteactam. En.
te''d!tt)mu)t!fe)'!H.ED. Qt<t6us de causis provinciam.
lut si quis. Sic Turic. Guelf. Sic Turic. CAMP.Ald. Caeteri fere,
CAMP.cum Bodl. Bal. Andr. aliis. <7. d. c.'per prov., quod ex A)n).
Reliqui, lut qui. -Put. Vall. lib. quoque afferri miror. A Badio inde
RR. 8,0, !2, Jens. Ald., ~/ut qui pro per ante p)'o~.immi[tunt!/e/.
t'epefMmdantm t))!tm:t/a&itur. Avie. de Re{;ii conjectura. Non est ne-
Poul. RR. 3, 5, 7, Aut quis repe- cessaria iteratio conjunctionis. Vi-
<u))(/a)'unt tn!tm:[/<ttttt(r. RR. y a de 1,6, 32; III, 4, i5;HI,6,33;
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. ÏV, 2. 6i
uhiversam,velaccusatorem, aut testem offenderit, non
Inutiliter exponet? Quae si narratio non est, ne illa qui- 16
dem Ciceronis pro Cluentio prima, cujus est initium,
C/Ken<:tM~a6~ nihil enim hic de venencio, sed
de causis, quibus ei mater inimica sit, dicit. Illae3 quo- ty
que sunt pertinentes ad causam, sed non ipsius cau-
sae, narrationes vel exempli gratia, ut in Verrem de L.
Do.mitio4, quipastorem, quodis aprum, quem ipsi mu-
neri obtulerat exceptum esse a se venabulo confessus
esset, in crucem sustulit; vel discutiéndi5 alicujus ex- t8
VI, 3, 1 et per natum ex errore tris, Habitus. Sed Avic. Put. Poul.,
bis ponentis primas in ~rou. litte- aj~entt'u~ habitus, errore manifes-
ras. De post quibusmeihabent om- tb. ED. Clu. Habitus. Vide
nes ante Stoerium. Hic et recentio- Cic. pro Clu., c. 5. De cognomine,
res omittunt, sed revocavit Obr. vide initium uotœ.
Vide IV, t, ~8. Primum nostri 3. /fF. Guelf. eumsolisVoss.
Codd.habentperprovinciam; dein- 3, Bern. (vide ad praT. nostram,
dé et quibus causis omisse TN de p. 16) ~uœ, quod, retinens ~a',
dant Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, y, subjicit pronomini Ald. Maie haud
qui sunt ex nostris fere optimi. ED. dubie. Nec opus Gesneri mutatione
i. Non OtMtt/tter. 'Sic Turicens. ~/t'fB. Sunt accipe, non quidem so-
Guelf. Goth. Jens. (tac. Gesn.)cum Hos copulae loco, sed pro eo, quod
Alm. aliisque et editt. meis ante barbare hodie dicimus, dantur. Sic
Gryph. Hine tt. utiliter, ut et CAMP. V, i3, 5t, Est et illud vitium.
qu:B scriptura respondet ei quœ su- VaU. lib. RR. 7, 8, 9, n, 12,
pra dat num pro non, quare CAMP. quoque sunt. R. fo, ~u<E t7/<e quo.
ibi nam operarum vitium credo pro que sunt. Avic. Put. Poul. RR. 3,
num.-Vall. lib. MR. 8,9, [0, t t, 5, Du<B quoque sunt. Male nam
12, non inutiliter.Tota igitur phra- non duo, sed tria harum narratio-
sis hoc modo legenda videtur aLso- num Fabius exempla mox allatu-
lute: Aut si quis repetundarum insi- rus est. En. 7Ï/<Bquoque. H!ae
m ulabitur, non et anteactam uttam, e c quoque narrationes quae fiunt
et quibus causis provinciam univer- vêt exempli gr. vel dise., sunt
sam, t)e< accuMtorem, aut testem of- pertinentes etc.
fenderit, non tttutt~ttere.n~o~et. ED. 4. De L. Donutio. Verr. V, 3.
2. Habitus. Sic fere.tihri, nisi 06tu/e)'ftt mutandum censet Burm.
quod CAMP.Abitus, quod propius in ottu/erant, leni sane emendatio-
abest a seriptura in Ciceronis Codd. ne quia apud Ciceronem nulla sit
obtinente Avitus. Quintilianeos li- mentio ipsius pastoris hoc munus
brbs ad Ciceronianos immutari, in offerentis.
reincerta, non est neeesse. Nos- 5..Dfsctftt'e't~f. Sic ex Alm. 'et
 6x M. FABII QUINTIUANI
trinsecus criminis, ut pro Rabirio Postumo', ~Vamut
v.entum Alexandriam e~M<ces, /:<BCuna ratio a rege
proposita Postumo est set~an~cp pecun:ep, si curationem
et quasi dispensationem regiam suscepisset; vel augendi,
19 ut describitur iter ~errtx~. Ficta interim narratio4 intro-
duci solet, vel ad concitandos judices5, ut pro Roscio

Obr. (qui profecto hic sequebatur
Argent. suum) Gesuerus. Accedit
tertius testis locupletissimus Turie.
Reliqui omnes, ejccuttendt.–Reg.
12 habet discutiendi. Eo.
t. Pro Rabirio Postumo. C. illius
orationis 10. Crimeo extrinsecus
objectum Rabirio versatur in vesti-
tus mutatione, quum pallium pro
toga sumpsisset.
2. Alexandriam est. Apud Cice-
ronem inseruntur hec duo vbca-
buta ad Auletem. Absunt a Q. li-
bris, et potuit memoriter, ut sxpe
referre locum..
3. /ter~erru. In Verr. I, 16 extr.,
et ly.
4. Ficta. narratto. Qua ratione
~cta; potuerint appellari hae tMfxt-
tiones, de Chrysogoni amicis certe
et de Cepasiis, nequaquam asse-
quor. Altero quidem loco, VI; t,1
~t "eirca Cepastos/atu~nn dici-
tur, sed hoc ad vincendum, fictio-
nem hic esse versatam, non suffi-
eit. Neque "c<a! alienarum per-
« sonarum orationes Vt, i, 26,
hue traxeris. ibi enim vere aliquid
tingitur, in narratione non item.
Est pra'terea hujus ipsius capitis
loeus,~t/Mrtt))t expositionum men-
tionem habens, qui longe alia trac-
tat, quam in quibus nunc versa-
mur, qui que etiam majorem de
veritate nostra* scriptura; dubita-
tionem mihi injicit. §. 88. Pendet
nostri loci explanatio et ipsa quo-
que constitutio ab alterius seriptura
quae parum est explorata lib. VI,7
3, 3g, utrum salsa legatur an falsa
(videnotamadV,io,8y).Obtinet
quidem posterior ratio apud recen-
tiores ante Burmannum, sed bonis
auctoribus defenditur ea quam Bur-
mann. restituit. Qua* si vera est, ut
suo )6co excutiemus, ne hic qui-
dem ficta locum tueri potest. Subiit
igitur reponere, Faceta, quod com-
mendari eis, quae disputantur iibro
sexto 1. c., mecum facile agnosces.
(Lenitatem mutationis commendat
facti pro faceti, VI, 3,. 20.) Vide
mihi inprimis §. ~2, c. 3. Non me
fugit, illam de Chrysogoni amicis
discursantibus narrationem minus
recte facetam videri appe)Iatam,
quum praesertim concitandis judici-
bus inserviat. Si quis tamen per se
ipsam considerare velit, aptum hoc
ei vocabulum inveniet. Hoc,quoqme
displicet, quod artis vocabulum h.
I. requiritur, neque tamen alibi fa-
cetam narrationem sic dictam inve-
nio. Quidquid autem hujus difEcuï-
tatis est, in eo magis acquiescen-
dum puto, quaminvulgata omnium
librorum scriptura. Vide mox ad
banc §. notam pagina: sequentis
de voce rursus. Eo.
5. Co;!Ctta)td<Mjudices. Pro quo
male R. Cod. 12 :reposuit conci-
liandos judices. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 2. 63
circa Chrysogonunt'~ cujus paulo ante2 habui mentio-
nem vel ad resolvendos3 aliqua urbanitate, ut pro
Cluentio circa fratres4 Cepasios interdum 5 per digres-
sionem decoriss gratia, qualis rursus in Verrem de Pro-
serpma?, 7M/tM~quondam locis mater filiam <jMtM:e di-
i. Circa Chrysogon um. Sic Turic. utitur pro suo interim, ut'modo
Guelf. Goth. (tac. Gesn.) cum Bodl. §. Vide I, l, 8. Nostri silen-
Bal. Andr. Obr. Nulla mentio Alm. tur. Eo. Ttttctt~um. Adverbium
Vide §. 12; item mox hac ipsa. Re- non respicit ad superius interim,
liqui contra. -Non reliqui, ut ait sed tertiam causam inducit narra-
Spald., hàbent contra. Quin immo tionis adhtbendae post vel, vel.
nostri omnes, Cod. Il. 5 excepto, ha- 6. Decoris gratta. Ad decorem
bent circa. Vid. supr. 12, et ibi not. conciliandum; ne forte quis corri-
ubi circa et contra confunduntur.ED. piat penultimam, vel extremam lit-
2. Paulo ante. §. 3. teram abradendam censeat.Videl,
3. Resolvendos. SicTuric. quaque 8, l y, sed magis ad nostrum locum,
et C4Mf. cum iis quos habet Burm. JU,8,35;V, n, 16; V, t2,6;V!,
.SO/t;e)tJo~habet Guelf., etsi Voss. 3 3, 20, multaque prœterea.
resolv. Vide ad §. y. Rem dirimit 8, ~y.Rursus. Proserpina.'In Verr.
proœm. 12, ubi consentiunt omnes IV, 48, rursus spectat eo, quod ter-
in hanc scripturam. Harles V. C. tio nunc ad partes vocat libros Ver-
per errorem optimos Codd. nostrae rinos. Vide §. ty, 18. Hane quidem
scripturœ ademit auctores. ~ef de errore Cereris, filiam qusrentis,
ad resolvendos. Avic. Put. Pout.Vall. narrationem recte dicat aliquis fic-
lib. RR. 3, 5, y, 8, g, to, Jens., tam, quo id quoque tendit quod,
vel ad solvendos. Ec. Resolven- IV, 3, l3, eadem memoratur, ubi
dos. Vide VIII, proœmium n, ubi agebatur modo de expositione qua-
eadem locutio. Resolvi dicuntur ju- rumdam rerum gestarum vel etiam.
dices sine reprehensione, quum sol- fabularum. Ferri tamen potest et in
vere in hominibus Noster fere usur- hac ~tcefa* appellatio, quod voca-
pet de )uxu et mollitie. bu)um decoris esse ipse Noster'pu-
4. Circa fratres. Ita Turic. Guelf. tat,VI, 3, 20. Saltem quo modo
Goth. (tac. Gesn.) cum AIm. Ob. fictio ulla potuerit versari in istis
Vall.Voss. t, CAMP. quorum extre- de Chrysogoni amicis et Cepasiis
mus paulo ante cum vulgo contra. narrationibus nulla animi conten-
Reliqui;contra.VideV, t3, 28; VI,1 tione exputo. Impudentissima pro-
t, ~t. Nostri quoque omnes,' fecto fuitvanitas ea mentiendi, quae
circa. En. CtrcŒrntre! Cepasios. ipsi judices vidisse et audisse di-
Cic..pro Clu., c. 20, 2t. cuntur a Cicerone.
5. Interdum. Goth. cum Voss. 2, 8. Tn his. dicitur. Nullus, quod
interim. Hoc loco vulgatam malim, sciam, interpres animadvertit, haec
ob rationem in finem not. redditam. ipsa verba apud Ciceronem non in-
Neque raro Noster probo vocabulo venin. Nisi igitur sunt antiquitus
 64 M. FABII QUINTIUANI
citur. Quse omnia eo pertinent, ut appareat, non uti-
que non narrare eum, qui negat, sed illud ipsum nar-
20 rare, quod negat'. Ne hoc quidem simpliciter2 acci-
piendum, quod est a me positum, supervacuam esse
narrationem rei, quam judex novent; quod sic Intel-
ligi volo, si non modo, factum quid sit, sciet; sed ita
factum etiam, ut nobis expedit, opinabitur. Neque
enim narratio in hoc reperta est, ut tantum cognoscat
judex, sed atiquanto magis~, ut consentiat quare,
etiamsi non erit docendus, sed aliquo modo afnciendus,
narrabimus cum praeparatione quadam 4, Scire quidem
eum tn~ummant quid acti 5sit, tamen rationem quoque
~2 ~ac~t cujusque cognoscere ne gravetur. Interim propter
ascripta ab aliquo qui tractaret Co- in hisce verbis Qu. narr. <~MO(~ ne~at.
dicem Quin. (sunt autem in omni- 2. Ne hoc quidem !im~/tCtte)'. Pro
bus, quos vidi, libris), ipse Noster ne Poul. R. C.tMP. Andr. Jens.
ea, fallente memoria, pro Cicero- Ald. habent nec. En. -'Simplici-
nianis attulisse putandus est. Vide ter. 'Ay~mc, sine cxceptione, ut rec-
§. t8. Attendenti apparet, structu- te Pithœus. Posttttm vero est §. 5.
ram iis ita non indi~ere, ut etiam 3. ~tfjfttantotna~tS.ViJ. in, 8, 39.
melius absint. 4. Cum pr~orahoHe quadam.
t. Illud ipsum. quod negat. Tu- Prœparatio est, quum alicujus rei
ric. i. i. q. ~ru<pneg. (a sec. mana factœ aut faciendœ rationem affe-
.uo~ue neg.) cum Aho. Haec un- rimus ut orator hoc loco dicet,
de turbata sint, apparet scriptura quamobrem narrare velit, quutn
Campant illa ipsa Harrarc ~Mfpne- negotium a judice intelligatur. Eo.
~at. Hanc ego praestare credo, sed 5. Summam quid acti. Hoc ut
nusquam prasterea invenio. Nec exquisitius assumpsi pro vulgato
opus est Turnebiana emendatione, summa quid actum ex Turic. Guelf.
quam satis leviter in textu posuit CAMP.AIm. Ad quid acti addicunt
Capper. non narrare. -Nostri vul- etiam Goth. et Obr. (vide §. 128;
gatam habent, praeter R. qui dat VII, 5o) ad summam Voss. t,
sed istud ipsum narrare. En. -Il- Bern. De genitivo vide Oudend. ad
lud ipsum. quod. Quo modo au- Suet.Aug.65.–R. i2,JeM.
tem id ipsum, quod aliquis negat, Ald. C\PP. ed. Hack., in summa
possit narrari, hisce, quae adhuc quid actum sit. Put. Prat., in sttnt-
tractavit, videmus exemplis: nar- mam quid actum sit. Vall. lib. RR.
ranturvidelicet, unde falsa objici 8, g a sec. manu, 11, t;t summa
appareat. Est vero sententia, ex il- quid acti sit. Avic. Poul. RR. 3, 5,
Jisacribusetaeutis(YideU,4,3t), y, i o, ttt !ummam <jfMfd acti sit. En.
 INSTITUTIÔNIS ORAT. LIB. IV, 2. 65
aliquem in consilium 1 adhibitum nos repetere illa.si-
mulemus interim, ut rei, quse ex adverso proponatur,
iniquitatem omnes etiam circumstantes intelligant; in
quo genere2 plurimis nguris~ eritvarianda expositio, ad
effugiendum tsedmm~ nota audientis, sicut: Meministi;
et, Fortasse supervacuum fuerit hic commorart~; Sed
quid ego diutius, quum tu optime norM? ~t<~ ~tM/6 sit,
tu scias6; et his simUIa?. Alioqui, si apudjudicem, cui 23
nota causa est, narratio semper videtur supervacua, po-
test videri non semper esse etiam ipsa actio~ necessaria.
Alterum est, de quo frequentius quaeritur. An sit utique 2~
narratio proœmto subjicienda: quod qui opinantur, non
possunt videri nulla9 ratione ducti nam quum proœ-
mium idcirco comparatum sit, ut judex ad rem acci-
piendam fiat conciliatior, docilior, Intentior'°;etproba-
t. Ttt consilium. Judicum intelli- tis. Vall. lib. RR. 7 et t, nota au-
ge. Vide lib. IV, cap. t, §. 2!. dientt.ED.
2. Quo génère plurimis. Turic. 5. Commorari. CAMP.commemo-
CtMp. omittunt génère cum Almel. rari, non quidem sine sensu.
Male.-Nostri servantT~encre. Eo. R.t2Sotus,comntemor<ri.ED.
3. Plurimis figuris. Ex hoc genere 6. Sit, tu scias; et. CAMP.omittit
est Demos.thenis locus, quamquam tu scias, unde bona oritur structu-
in probando positus, non in nar- ra quum tu optime.noris illud,'
rando <)~f~o<xit/<a f~o~at ~~tf~ <~t- quale sit. Tu scias. Subjunctivus
XVf/VCH 'TS'e~a'~M6?OC 'Sret\et<TO~TOalienus, nisi forte dicas potentia-
~teVO~M
~TOt/C ~AC 6f<~OTAC' Q~NCJ*' Out ~T< leoiesse.
tsti 'ro'~<itMMttT<. De falsa teg., p. y.~tA<ntt7ta.VideadI,y, ty;
Reisk. 446 extr. it. hoc cap. 5. 52.
4. ?'<B~tum nota audientis. Omit- 8. Ipsa actio. Turic. ipsa acti,
tunt nota Colbertinus Cod. Vall. cum Alm. sine sensu. Sed artœ ne-
Alm. Bad. aliique apud Burmann. cessitudinis index error communis.
editi. Tttric. non memoratur quid- Videhb.IV,cap.t,§.i7.
quam mutare a vulgata, quœ a Gry- g. ~t~ert nu//a. Guelf. !;<< non
phio inde obtinet. Jens. (tac. Gesn.) nulla. In hac ratione superius non
aliique ante Bad. t. quum sint nota ante possunt omitti debet; et habet
audienti. Male. Equidem nota resi- sane majorem gratiam ejusmodi lo-
dere ex illa glossa existimo, quod cutio, cui valde similis, IV, 1,63.
fortasse ne in Turic. quidem sit.- 10. Docilior, interttior. luserunt
Meliores nostri habent nota aM~ten- vulgo et, quod omtttunt Turicens.,
5
 66 M. FABIÏ QUINTFLIAN1
tio, nisi causa prius cognita, non possit adhiberi; pro-
25 tinusjudex notitia rerum instruendus videtur. Sed hoc
quoque~ interim mùtatcondttlocausarum;nlsl forte Mar-
eus ïuHius in oratione putcherrima, quam pro Milone
scriptam reliquit, male distulisse narrationem videtur
tribus praepositis~ quaestionibus4 aut profuisset expo-
nere, quomodo insidias Miloni fecisset Clodius, si reum,
qui a se hominem occisum fateretur, defendi omnino
fas non fuisset; aut sijam praejudicio senatus~ damna-
tus esset MUo; aut si Cn. Pompeius, qui propter ali-
quam gratiam 6 judicium militibus armatis clauserat,

CAMP.cum Alm. et Obr. Vide ad I, fendendo eo, qui hominem a se

]t, t~R. )2 so)us,conct/taftor,
docilior ac ottetthor. Sed optimi et
antiquipres inter nostros, seil. Avic.
Put. Poul. RR. 3, 5, Prat., simpli-
citer co):ct<t<tttor, ttttothor. Unde
suspicor vocem docilior e gtossa in
textum irrepsisse. En.
t. Protinus judex ):oti'tM. Inse-
runtjttde.x', quod abest a vulffata,
Tune. Guelferb. CAMP.Goth. Jens.
(tacente Gesn.) cum edd. meis ante
Basil. optimisque apudBurm. Codd.
–NostriCodd.praeterR. io,CApp.
et éd. Hack. habent protinus judex
.notttta rerum. ED.
2. Sed hoc quoque. Put. Prat.
'CAMPet Andr., sed htec quoque. To
R. o. Et mox pro
quoque omittit
interim, Vall. lib. RR. 3, 5, 7, 8,
o, Jens. Ald. Voss. 3 habent inter-
dum. Eo.
3..PrtE~XMtti);. Guelf. propositis,
non spernenda scriptura.Vidë )ib.
V![,cap. t0,§.!2.–Quodvenit
a compendio scriptura: ut patet ex
nostris. En.
4. Tribus. ~tta'shom)'6us. Recen-
senturmox hae quaestiones, de de-
occisum fateatur de praejudicio
senatus de Pompeii mente. Quas
quidem tractat Cic. a tertio inde
eapiteadoctavinnem.Vid.HJ,6,12.
5. fra~tM~CtO senatus. Omittunt
senatus Gibson. et Obr. ex prions
sphalmate nisi faltor. Pra;terea,
pro ~)t'<cyu</(CtO, R. 7 et Jens. ha-
`~
bent Mr~uf//caft0~. En.
6. Propter a/tf/uo?~ gratiam. Tu-
ric. p. ahant gr., cum AIm. Bern.
Addieit et Guetf: sed et prtBter dans
pro propter. CAMP.p. alicujus gr.
Jn loci obscuritate subiit causam
scribere pro gratiam, quae vocabu-
la soient confundi a librariis, quam-
quam hoc adhuc ibi tantum est ani-
madversum ubi praecedit genitivus
et significatio est utriusque eadem.
VideDrakenb. ad Liv. XXXVI, t0,
!3. Sic §. <28,Voss. 3, :nMJ. cau-
sa, ubi reliqui i. gratia. propter
aliam causam dictum pro eo c non
quod adversus esset Miloni. n Ni-
si forte vetus est glossa omne hoc;
quo facile carebamus. R. 12 a
sec. man. etAndr., pro~fera~cu/M!
~fattam. Avic. Put. Poul. RR. 3, r
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 2. 67
tamquam adversus ei timeretur 1. Ergo hae quoque 26
quxstiones vimproœm!~ obtinebant, quum omnes ju-
dicem praspararent~. Sed pro Vareno4 quoque postea

5, io, propter aliam gratiam. Eo.
7~0~~r aliquam gratiam. Quid
hisceverbissigni6eetur,fateorme
latere. Novirnus pr.esidia armata
in foro omnibusque fort templis septem cum edd. CAMP.Andr. atiis-
coHocata fuisse a Pompeio ad quie-
tem judicio proestandam nec a pro Vareno habent L. ~ft[fe)ta, ad-
scriptoribus proditùrin cujusquam
hoc gratiam factum. Quamquam
enim Velleius, Asconius, Plutar-
chus, Appianus,Dio Cassius longe
infensiorem Miloni ostendunt Pom-
peium, quam videri eum vult Cice-
ro, tamen nultarti disponendorum
militum causam memorant,
nisi
turbasdatasmtestiummterroga-
tione, ob quas Domitius quœsitor
praesidium a Pompeio poposcerit.
i. Ei timeretur. Contorta et pa-
t'um tersa oratio pro hisce in vul-
gata existimaretur, In quam vetus-
tissimi quique consentiunt. Optime
Ald. nostrum dat, quod recepit
Bad. Prope acceduntGuelf. Voss. t,
3, dantes o'!ttmar<'tttr(vide §. Jy).
Quoties enim pro hoc veteres tibri
extimaretur! in quo latet vera serip-
tura. Nostri omnes habent exis-
timaretur, seu œxtttnnrctur, pro ei
tttneretMr, quod est emendatio auc-
tbritate destituta, et forte inutilis.
Nam adversus adjectiv. bene Huit,
et sensus percipitur. En.
2. ~tMt proœmH. Possunt ha* alio transferendi criminis mox inji-
quacstioues videri etiamnum perti-
nere ad prooemium, quoniam id
prœstant, quod est proœmii. Quod
si tenes, jam vel in ipsa MUoniana
proœmio protinus subjicitur expo-
sitio.
3. 0&hne&aTtt.pr~ararcnt.Sic
Turic. CAMP.cum Alm. Reliqui, ob-
tinebunt. pra'~ara~en)tr. –Nostri
omnes dant~'w/Mraffn<tr. ED.
4. ~e</ pro ~areno. Sic Codicc.
qùe aliud Burm. Reliquis editis, qui
dicere videntur quatuor: Alm. Joan.
Arg. Bern. Horum Alm. diserte hoc
dare narratur, caeteri siientur. Quan-
topere abhorreat a reliqua Turic.
et Alm. similitudine tam insignis
diversitas scripturse, sponte appa-
ret. Puto eum, qui aliam Alm. va-
rietatem notare vellet, secure po-
suisse nomen T~uye~KC.Versatur ea
in hoc, quod aliter vulgo inseritur
inter Sed et pro, quod abesse ab
Alm. os~endi debebat. Neque est
aliter in ullo MS. pra;ter Bal. et
Voss. 2, unde excitant diserte, et
Vall. quem dare narrat Bad. Sed
loco motum quoque aliter postea.
Voss. 2, deserere suum Goth. vix
est credibile. Ipsum autem quid
sibi velit adverbium, non assequor.
Jam MMre)ta)n pro ~ar~M), nonnisi
a recentimanu inductum, ferri diu-
tius nolui. Niliil est in oratione
Murenana, quod tantam mutatio-
nem Hagitet, et quidni acquiesci-
mus in ejus oratiunia inen'ione
quae intercidit; quum praesprtim
ciatur mentio, quod ipsum pro Va-
reno factuin est a Cicerone ( vide
nos ad IV, t, 74)? Quod enim Voss.
i, 3, omne nomen proprium exi-
munt loco, h.Tec dantes Sed reo
quoque postea nanattt, idex errore
natum arbitror,quamquant Pithœus
5.
68 M. FABII QUINTILIANI
narravit', quum objecta diluit. Quod fiet utiliter, quo-
ties crimen non repellendum 3 tantum sed etiam
transferendum erit, ut, his prius defensis, velut ini-
etiam non inspecte hoc MS. tale diluit. Et ea est lectio a V. C. Spal-
quid conjecit, ut fieret generale ding admissa, in qua tamen, fateor,
prœceptum pro exemplo. Eo traxe- nonnihitdesideratur.ED.–fro
ris Turic. quoque auctoritatem dan- Vareno. Exemplo hoc destituimur
tis item ttan-a6tt pro ttnrraMt, tra- quum interciderit oratio. Vide lib.
latitio tibrariorum vitio b pro v. !V,cap.§.74.
Peccatum in Vossianis a conferente t. Postea n<!f)'a~;r, quum. Spon-
videri potest, quumGuelf., fere ge- te succurrit, quod Capper. monet,
minus illis, hœc proeferat Seri pro legendum videri postea quam. Li-
~ateno reo quoque. Hi autem tres ber quidem vetus nullus ita. Etsi
si talem scripturam habent, tra- autem postea. quum non raro le-
hunt ipsum quoque Bern. quartum gitur apud scriptores, hinc alienum
pro ~arenotestem.SuperYacuavox est, quia nihil antecedit quo refe-
reo in aliquot etiam edd. comparet. ratur postea; qualis ratio est in pra*-
Caeterum quoque ante postea revo- cepto Catonis, quod offert Tursell.
cavi auctoribus Codd. meis, CAMP. p. 684. Postea, ubi incipietfervere.
àliisque multis veterr. libb. Vulgo Posteaquam ita discerpi solitum
enim post qu. Locus fœde çor- ab optimis quibusque scriptoribus,
ruptus, cujus medicina tentanda poterat fraudi esse librario, ut sa!-
est ex nostris Codiec. Jenson. ed. pe fuit profecto.
prima inseruit: Sed a~ter ~)ro L. 2. Quoties. ut. Turic. Guelferb.
Murena postea quoque tt<!)Tf!Mtt, Goth. (tac. Gesn.) CAMp., qu. non
<jft<Mm objecta diluit. Male. Videpri- repellendum (sic Turic. eœteri etiam
mam partem nota:. Avic. RR. 3,.5, pejus r~eten~tt)n)ut, cum plurimis
Sed rco quoque postea narrabit, apud Barm. MSS. Possunt tamen,
quum objecta diluit. Male. Non ta- quœ sententia flagitat, satis firmata
men omnino, si pro diluit legere- videri Codd. Britannicis et Arg. qui
tur,diluet, ita ut sensus generali- habent ea profecto. Avic. Put.
ter acciperetur. Put., Sed reo quo- Poul. RR. 3, 5, Quod~et utiliter,
«~tte postea «arrautt quum objecta quoties non repeten~um ut prius
J~utt. Poul., Sed in eo quoque nar- defensi initium sit. Vall. lib. RH. 8,
rabit, .quum objecta diluct. Non g, Q. y. -uti/. ~uot. non r~et.; ut
male certe ut t)t co referatur ad Mi- t)! (/e/~n!t!, fe/ut initium sit aliud
tone~m, de <[uo supra. R. 12 &~ culpandi narratio. Alii Codd. cum
levibus tantum varietatibus hanc
a~tterpro~aretto~tto~uc~osteanar-
rabit, ~ttttm objecta diluit. R. <0 lectionem prae se ferunt. Nullus lec-
idem omisso ?~ aliter. RR. 11~ tionem Jensonianam, seu Aldinam
Aliter. ttarra~tt. diluit. Tumde- exhibet.ED.
mum, Vall. lib. RR. 8, g, CAMP. 3. Non repellendum. transfe-
Andr. Bodl., Sed.pro ~arenoqtto- rendum erit. Id factum est in causa
que postea narravit, quum objecta Varenj. Vide lib. VII,.cap., 2, §. to.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, 2. 69
tium sit alium culpandi narratio ut in armorum ra-
tione antiquior cavendi, quam ictum inferendi~ cura
est. Erunt qusedam causas (neque3 id raro) 4cnmlne 27
quidem, de quo cognitio est5, faciles ad diluendum,
sed multis anteactae vitse ûagims et gravibus 7 oneratx
quae prius amolienda8 sunt, ut propitius judex defen-
l. ~hum CM~an~t. Accedit AIm. meis ante Stoer. excepta Basil. Hase
suo Turic. a~ttm dans quod recen- prima, quod Stoerius et posterio-
tiorum primus Gesn. recepit pro res retinuerunt ~ac. diluendo. Si-
aliud plerorumque. Sed alium et lentur quidem apud Burm. aliquot
post Jens. edd. mese ante Basil. om- Codd. quos dicas habere diluendo.
nes. CAMP., aliud. Ita quoque Equidem non credo. Habet sane
pars nostrorum maxima. Ec. speciem elegantiae cnmnn.aet~
2. Ictum inferendi. Guelf.~nen- dt~tt~Jo. Sed gemino alibi exem-
di ictum. plo careo, neque ipsa logica mag-
3. Neque t~ raro. Neutrum pro- nopere probat hane locutionem.
nominis genus ad rem spectat. Si- Quam recepi optimorum certe li-
milis forma, V, < 3. Non igitur brorum auctoritate se tuetur, et,
necessaria emendatio quag in Bas. quamquam contortamesse non dif-
margmeproponttur:)te<jfu€/)<cra- titeor, sententia eliciturprdbabttis,
r<e. Vide J, 10, 35; item hic §. 3. non ringente logica. Nostri item
Cfunme. Sic Turicens. CAMP. Codd.,fact/MtK~ dilueudum. En.
Goth. Voss. 2, Alm:Vall. nisi forte, 7. Gravibus oncrattB. Sic Turic.
ut suspicatur Bad., correctum ex Guelferb. Goth. CAMP.cum Atm. et
crimini. Vulgo crmn;)t. Nostri Voss. t, a, 3. Edd. fere tnserunt
fere omnes habent cnntt~t vel cri- criminibus, quod, quam sit inele-
mt)te. At R. 11, crimen quidem. Et gans, sponte apparet. Non edd.
ea lectio nobis sola,genuina vide- sotae inserunt crtmtKti'MS; sed et
tur.Eaenimjuvantesensusrecte RR. y et 11 nihitominus rejicienda
percipitur. En. est ista lectio nam crimina suut
5. Cognitio est. Hoc e Codd. unus, quaesnonis propria; ergo ea, qua*
si rectum vidi, Guetf. Nam Turie. non pertinent ad quaestionem sunt
et Alm. falsum vero admiscent, accusatoris.
~a~ttta: vitœ, convicia
dantes hase de quo cognitio est EDfTOH.
cognitum est ~c. Reliqui quidem 8.ntoH€ttd'<t.Turic.omoue)tf<a,
Codd. pterique (nam Britannici si- cum Guelf. CAMP.Alm. Colb. Bern.
lentur) co~tittum est. CAMP.est cog- et edd. ante Stoerium meis omni-
nitum. Nostrum reposuit conjectu- bus. Nisi tamen plane dormitavit
ra Regius. A Gryphio inde in meis Gibs., praeter Goth. VoiiS. 2 et t
est. Nostri Codices, cognitum (hic dat u~mo~ett~a, 3 autem ad-
est. ED. mot;oK/H)etiamBritannicietAndr.,
6. Faciles ad diluendum. Sic Tu- vindices sunt receptse, quam. qui-
ric. Guelf. Gûth. VaU. C~Mp. cum <lem Réglas conjectura prsetulit, 9
70 M. FABII QUINTILIANI
sionemipsiusnegotii, cujus propria quaestio est, audiat:
ut, si defendendus sit' M. Ccelius, nonne optime patro-
nus occurrat prius conviciis /M~ur! pe(u/ant:CB, im-
pu</tC!(t~, quam uene~c!t? in quibus5 solis6 omnis
Ciceronis versatur oratio deinde tum narret de bonis

ipsa exquisitioris vocabuli laude vett. multw retineant dativum plu-

commendandam. Burm. recte con-
fe<'tV,t3,tt.–Avic.Put.asec.
man. Poul. Vall. lib. R. Prat~
MtttOfOtaa. Alii amolienda. En.
t. ~f/eM~e'idus sit. Sic malui
scribere cum Turic. Alm. CAMP. de pudicitia diserte non crimina t
Obr. quam quod reliqui dant: def.
est. Vide IV, t, 28 item IV, 5, 4.
Soli )!R. ] ) et 2 xv seculo exa-
rati habent </<~<?~eK~u~est. En.
2. ~Vo;t)te optime ~atronu. T(i
optime omittunt Avic. Put. Poul.
VaU. lib. Mt. 3, 5, 9, Prat. Goth.
Voss. 2, 3; forte melius. En.
3. 7))t~'MdtH)t«B, guam uenc~ctt?
Goth. omittit quam, cum Voss: i,
2,3, Bern. Nisi tamen dormitavi,
Guelf. tuetur quam, quod si abest,
longe alia fit omnis Cœtian.B causae
conditio; nec talis, cujusmodi eam
cognovimus ex oratione Ciceronis.
Reliqui mei omnes retinent ~uam.
T;! quum omittunt Avic. Put.
Pou). Va!). Ub.HR. 3,5, 8, 9, Prat.t.
Bene: nam non de f~He/?ctO, sed
de vi reus eratCœtius; veneficium
autern erat unum ex iis conviciis
quihus Cœhi \'itam lacerabant ejus
inimici. En.
~otf~tt. Jens. (tac. Gesn.)
~ct/.?, eum meis ab ipso inde
ad !!asi). excepto Aldo. Quam
Mtx~Cft. Re};ius in suo libro inve-
niehat ~e))~?CtM, pro quo conjecit
t/ctte~ctt, quod nunc legitur in ple-
risque libris et sane auctores vide-
turhabere omnes Codd., quum edd.
ralis. Sed alienum dicas veneficii
convicia appellari, quum hoc t'p-
« sum sit M~ottMm in causa Coe-
liana, « cujus propria quaestio est. o
Et ipse Cicero, in oratione, hœc
appellat csed voces maledictaque;»
c. 3. Aliud est maledicere, aliud
accusare; ibid. Mmaledictio.
si petutantius jactatur, convi-
Ct~M; ibid. Adulter, impudi-
eus. co~~tCtutK est, non accu-
n satio; t c. l3.Neque tamen M'ne-
~!<;tM, etsi defendere conatur Ba-
dius, aptum. Inconcinnum enim
co)tU;e(M /uxur«B occurrcre, et ve-
n<~e;M(ipsis) occurrere. Excidisse
dicas crimini vel accusationi.
5. 7~ quibus solis. oratio. Solis
eo dicit, ut significet narratione
omnem Ciceronis orationem ca-
ruisse. Et ita res se habet. ?tt qui-
bus autem tam ad cott~toa illa spec-
tat, quam ad M'))e/!ctt crimen. Ne-
que enim negare vo)uit Quint. quid-
quam praeter veeteficium a Cicerone
tractatum esse, ut videbatur Cap-
peronnerio.
6. Om)m. Turic. omnibus, cum
C~M)'.et Alm.-Nostri silent; quod
non mirum videri debet; nam lectio
omnibus pa°ne insulsa est. ËD.
y. Deinde tum. Hanc particula-
rum geminationem, non sane ele-
gaa)em, si per se spectes, adhuc
in uno pra3terea Varronis exemplo
cogno\'i,quodaffertTursett.p.207.
 INSTITUTiONIS ORAT. LIE. IV, 2. 7'
Pa//ce', totamque de vi explicet causam, quae est ipsius
actione~ defensa? Sed nos ducit scholarum cohsuetudo, 28
in quibus certa quaedam ponuntur, quse themala dici-
mus, praeter quas nihil est diluendum ideoque narratio
proœmio semper subjungitur; inde libertas declamato-
ribus, ut etiam secundo partis suae loco narrare videan-
tur6. Namquumpro petitore dicunt, et expositione, tam- 29
quam pnores? agant, uti soient; et 8 contradictione,
tamquam respondeant idque fit recte 9 nam quum sit
t.fa~E,totant<j;ue~eut.Hanc 5. Certa. themata. Vide IV, i,i{.
quam primus Burm. dedit scriptu- 6.Secundo.)!a''rareft<<ea)ttur.
ram habes ipsam in CAMP., nisi .Dtccn~t/ocuSjquemoperosiuset
quod dein est pro de vi, inevitabili perperam interpretati sunt VV.
paene errore, qui, post modo posi- DD.,nihi)aIiudest,nisiordooran-
tum deinde, diu debebatcorrigi ab di, qui unicuique patrono assigna-
eo, qui aliquem nasum haberet. tur. Neque enim certum erat et de-
Turic. ipsum verum dat, sed a sec. finitum in foro, ut accusator prius
manu pro ~*a//<c totamque hoc; diceret, responderet defensor. Vide
~u~attm~ue. Goth. plane conspi- Vil, l, 3~. Dicebat igitur secundo
rat cum CAMP. Jfa~te habet Gue!f. loco, cuicunque alterius orationi
sed mox, pro totamqué, paulatim- respondere mandatum erat, sive is
que. De bonis Ptt/ Vide Cic. petebat, sive defendebat. Jam in
pro Cas), c. 10. Nihil praiterea no- scholis quidem ejusmodi ordo erat
bis cognitum de ista re. nullus, ubi nunquam respondeba-
2. Totamque de ut. Sic Avic. Put. tur. V, !3, 5o; VII, t, 38. Hinc,
RR. 3, 5, to, Prat. Totamque dein ut et ex iis, qua: mox subjiciuntur,
habent Poul. Vall. lib. RR. 9, 12, intefligimus, quare ft~eatifurmodo
CAMP. et Andr. Totamque deinde, narrare, non re vera )!anf)tr, se-
RR. 7, 8, 11, Jens. Ald. Prior lec- cundo loco declamatores. Deprto'e
tio placet. Secunda venit a com- et secundo loco. Vide 5.
pendio scripturae de ut, quod pro y. Priores. Sic Turie. et CAMP.
de vi explicarunt dein seu deinde. cumCotbert.Cod.(nonA)u).)Co(h.
Eo. De ut. In occideudo legato Voss.setedd.meisanteBasiI.Re-
Alexandrinorum Dione. Vide Cice- tiqua: ~)'t:S. Optimi et plurimi
ronem 1. c. et cap. at, 2 2. internostroshabenttam~uott~t'ttM
3. Ipsius actione. Nam se ipse aofï~t.Eu.
quoque defendit CœMus in hae cau- 8. Contradictione. Sua adversufi
sa. Vide XI, 5< item Suet. de ea, qux' ab altéra parte dicta sunt.
Clarr. Rhett. c. 2. Tif~o't~eattt vides hic plane esse
4. Certa ~u<BJant. Avic. Put. pro eo secundo loco dicant. Ati-
Poul. RR. 3, 5, 10, u, t2,Jens., ter co'ttt'adtcttONe'n.Vide Jf, 8, 2y.
certa quidem. Eo. g. TJ~fMc~t recte. Sic Turie. et
 72 M. FABII QUINTILIANI
declamatio forensium c!Ct:om<~ meditatio, cur non in
utrumque piodnus locum. exerceat~? Cujus rationis
ignari, ex more, cui assuerunt 3, nihil in foro putant
3o esse mutandum. Sed in scholasticis4
quoque nonnun-
C.\Mp. cumBod!. Alm. et edd. mea- in tam operoso et longo scripto
rum solis Bad. et Capper. Reliqui contradixerit. Quod ad me attinet,
iihri idque fit ?:0)t recte Codd. et pra:ferrem sententiam hic allatam
edd. ante Stoerium; ab hoc inde id nihil est enim meo judicio ranci-
~uot~ fit tt0)t recte, pejus etiam dius, quain in oratione bis, ter,
propter id <yttoJ, et hoc retinuit quaterve eadem narrare. Pra'terea
Capper. Vide de hoc III, 6, Ne- in 1. V, t3, 50, non agitur de nar-
gationem rectissime proscripsit de ratione. Ca'teroquinemendatioser-
conjectura Retins, quem sequen- vanda est. En.
dum esse recentiorum quidem so- i. Non tK utrumque. Sic Turie.
lus vidit Capperonnerius. Rem di- Guclf. cum Alm. Voss. 3, Bern.
rimit locus geminus V, t3,5o. ~Vott etCappHr. solo. Vide V, t3,5o.Re]i-
inserturn an omissum quum ingens qui om. m.–Proposition.omittunt
faciat momentum, juvat apponere VaH.iib.RR.3,5,7,8,9, 12. Ec.
exempla aliquot hujus particutsc 2. fxereëat. Debebat poni, locus
in nostro seriptore a librariis tur- exDeclamm. ed. Bip. p. 3o~,vo). 4:
batœ: I, to, i~; III, 4, '4; 5, Jttre~aonus illud. ut narremus in
!0; )V,2, 128; V, i3, 36;VIIf,2, iisdem (<ec/amattO)n~M!et contradie-
!9; X, i, 96; X, 7, 3~X1,~53; ttonet~onamtt! etiam a ~etttore.UM
XI, 3, 6t, y6, t~g; XM, ), 4o bis; ha;c est ~Erodii nota: Nequë hic
XII, yo, 46.IPrudentissimum est locus absque illo restitui in !nsti-
decretum Galeni ( Commentar. U tutio., lib. IV, cap. 2, neque ille
in libr, sec.demot'bisvu)gg.,p.;{yt, absque hoc facile inteUigi potest.
tom. V) <' <f' 6~<~rt<?~<rrt9jtft<'ro!: Ait enim eum morem esse decla-
X~TetpaeTtft~C6~MjM6fOtC<t?rcpctyË<Ct~ctV "matoribus, ut statim post exor-
o~Ta)T~ t~<i~6e~~Jû~at, jcet~~-v~Mttv <'dium narrationem snbjungant. 7t!-
eu<fe//<a[f TNt?rct~Ntmt~fctt'M.
<~M~tt~6~ «t/e bis etiam alia libertas, ut 0:
Hune locum debeo Villoisono in eadem declamatione primum suo,
Prolegg.VideDrakenb. ad Liv. XXI, secundo quasi partis !!<<eloco nar-
to, t.Interpp.adP)in.Epist.J,8, o rare ntWeanttf)' Neque id fit non
item n~ns ad VI, 2, 1 t. –So)us recte. Ita enim iego.)) Redit eodem
Cod. Put. inter nostros, et quidem duplex negatio et, quam nos in tex-
a sec. man. habet idque fit recte. tu tenemus, simptex affirmatïo.
Lectio tamen Codd. non est omni- SpALD.in Praef., p. 6.
no damnanda etsi locus a V. C. 3. ~MuoMHt. Turic. af/~uenott.
Spa)ding allatus V, ~3, 5o, rem di- Camp. a/ucnott. Alm. aMuet'Mttt,
rimere videatur. Nonne enim potuit et sic editi mei ante A)d. Reliqui
accidcre, ut, quod ). cit. approbat aMuet:~t<)tt. –Avic. Va)), tib. RR.
Fabius, idem nostro loco damnet? 8,g,ti,t2,as!Me)T()ft.En.
Non esset primus Fabius, qui sibi /tt !c/t0/a!(tcts.'?c/t0~uttcasub-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, a. 73
quam evenit, ut pro narratione sit proposido nam
quid exponet~, quae zelotypum malae tractationis accu-
sat ? aut qui Cynicum apud censores reum4 de moribus
facit? quumtotum crimen unoverbo in qualibet actionis
parte 5 posito satis indicetur. Sed haec haçtenus nunc,
quae sit narrandi ratio, subjungam. ~Varra~o~ e~t rei 3i
yac< aut ut/ac~p?~ u<o'~per~M6t~enc/u/?ïe~'pos:t:o;
stantive dicitur. Vide Senec. patr., troversia Caeteros. quos abdi-
p. 63 Hoc vero alterum nomen cant patres, ~ttte narratione cul-
"graecum quidem est, sed in lati- pae abdicare non possunt in hoc
num ita translatum, ut pro latino '<filio (Cynico, queïn propterea
sit, scholastica. Controversia mul- quod hujus secta* est, abdicat pa-
'<to reeeutius, sicut
ipsa declama- ter) "satis est ad odium, habitum
ho." AliisNostrilocisadditursub- ostendere.
stantivum ut §. 92, gy XI, t, 82. 5. Qualibet. parte. Non proprie
ln loco VII, l, 5~, dubia scriptura. in narratione.
–Ttuc/tO~asttcM. Pro quo ttt~cAoh! 6. Narratio. expositio. Pervul-
habent Put. etPrat. melius forte. En. gata apud veteres definitio. Vide
i. Propositio. §. 4- Conif. ad Herenn. Cic. de Invent.
2. Exponet. lidem Codd. dant Theonem in Progymn. Hermogen.
exponat. En. in Progymn. Ap)tt)ion. inProg. Ad
3. Quœ zelotypum. Sic Turic. Ciceronis Rhetoricos I, tt), bsec
Guelf. Bern. Goth. Jens. (tacente commentatur Marius Victorinus
Gesn.) et omnes meae ante Leid. Ge~tantm rerum expositio est.,ne-
VulGo qui zelot.,Turbatum est ali- gotiorumciviUum,ethistoriarum,
quid in CAMP.quae pro hisce recep- Ut ~~farum rerum expositio est,
tis quid exponet qui zelot. dat ~itœ "comoediarum, fabularum et the-
exponet zelot. Uxorem cujus no- matum, qu~e in auditorio dicun-
mine agitur, intelligi recte monet « tur. » Vide Rhetoras Pithœanos.
Gesn. Soli Codd. Poui. Prat. et y. Aut ut ~ac<<B. Ita Turic. et
Andr. ed. habent qui. Etsi vox ze- CAMP., eum Vall. Goth. Voss. 2
lotypus sit proprium feminis de Bad. Obr. Capper. Gesn. Reliqui,
amatoribus suis loquentibus, nihi- ut et Guelf., a. Mon y. Avic. Put.
lominus cinœdis applicatur inter- Poul. RR. 3, 5, 7, t0, Prat. Jens.,
dum. Sed hoc loco nihil mutan- autnott~tchE. An male? Hoc enim
dum. En. intelligi potest de reo, qui in cau-
/t. Cynicum. reum.actt.Vidf sis conjecturalibus, rem se non
inter Declamationes Quintilianeas fecisse narrat. Et quidem res de
a Pittiœo editas, 283 inscriptam qua agitur, vel facta est, vel non
C~tttcui.f/Mertt/HttM. Ad hauc ~Ero- facta est. Si facta est, ut vera nar-
dius haec ipsa Nostri verba affert. ratur si non facta est, narratur ut
Hue inprimis pertinent ex ista con- non facta. Hatic lectionem firmat
 74 M. FABII QUINTILIANI
vel, ut Apollodorus finit; om~Ot/ocen~au~oreM~ quid
in controversia s~. Eam plerique scriptores maxime
qui' sunt ab Isocrate2, volunt esse lucidam, brevem,
ferM:~t7em; neque enim 3 refert, an pro lucida perspi-
cuam, pro verisimili probabilem credibilemve dicamus.
32 Eadem nobis placet divisio;
quamquam et 4Aristoteles
ab Isocrate parte in una 5 dissenserit,
praeceptum bre-
vitatis irridens6, tamquam necesse sit, longam aut bre-
vem esse7 expositionem, nec liceat ire per medium

Apollodori definitio, quam Fabius partium; ne forte quis putet, signi-

probat nam et qui narrat quid
factum sit, et qui narrat quid non
sit factum, uterque'quid sit in con-
troversia exponit. Denique si lega-
tur aut ut ~aefte, prœeipit Fabius
res fa)sas narrari posse, quod ora-
tore, pra:sertim in sententia Fabii,
indignum est. En.
) ~jfa~tne qui. Turicens. Guelf.
CAMP., maximeque qui. Nostri.
prêter y, to, Jens. Ald., maxime-
ottc '7)t~ etc. En.
2. Qui suttt a6 Isocrate. Ab ali-
quo esse dicuntur, qui hune ducem
sectantur, qui ab eo pra'cepta ac-
cipiunt. Recte confert Burmannus
Cic. pro Mur., c. 3o Nostt'I illi
« a Platone et Arif-totete, moderati
'<homines et temperati. ïd. Tus-
cul. disp. II, 3: "qui sunt ab ea
disciplina. « De Finibus IV, 3
Zeno et ab eo qui sunt o quem
locum male sollicitatErnestus. Con-
venit Graccorum locutio, M ~o ??:
t7TO~COt~TTO 'T0t/~B'6~!7'70U.
3. Neque enim. Sic Turic. Guelf.
CMn'. Reliqui Nec en. Vide §. t3.
-Nostri fere omnes habent Neque
enim. En.
~mtote~s parte in una. rn
una harum, quas modo proposuit,
ficari rarum Aristotelis ab Isocrate
dissensum.
5. Parte t<t une. Ttft in omittunt
Avic. et PouL ED.
6. fra'cey)tunt. tamquam. Tu-
ric. pr~Bc.veritatis'irr. tn~eren! tamq.
cum CAMP.et multis Codd. inseren-
tibus praepostere illud tnxeretM.
Avic. Put. Pou!. RR. 3, 5, ~rœce~-
tum veritatis. Reliqui ~)rfEce~)tunt
brevitatis, quod est melius. Mox
irrtdens, inserens, Andr. et Avie.
Put. Poul. RR. 3, 5, Prat. pro
tm~e))! habent uMcren!. Male.
J'nBee~tum. trrt~etts. Aristotel.
Rhet. III, 16, Hic Isocratem ir-
rideri ab Aristotele satis est proba-
bile, quod quidem se didicisse e
Quintiliano fatetur is, qui nostro
non magnopere favet, Victorius in
Rhet. Arist., p. ytg. NegatAristo-
teles To t~ neri T~ o~'T~Mc, <t~a. ~rco
~tTf''a<c. Hoc potuit snmere e Pla-
tonis loco Phœdr., p. 267 b.
~rcuent esse c.c~o~tttOHem. Tu-
ric. omittit esse, cum Guelf. CAMP.
et edd. meis ante Badium. Acce-
dunt plurimi Codd. Inter &rc~cnt et
expos. facillime excidebat esse, quod
hoc loco est necessarium. Nos-
tri quoque Codd. omittunt esse. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 2. 7~
Theodorei quoque solam relinquunt ultimam partem,
quia nec breviter utique née dilucide semper sit utile
exponere. Quo diligentius distinguenda sunt singula, 33
ut, quid quoque loco prosit, ostendam. Narratio est aut
tota pro nobis, aut iota pro adversariis', aut mixta ex
utrisque si erit tota pro nobis, contenti simus~ bis tri-
bus partibus, per quas efficitur, quo judex4 facilius
intelligat, memmertt, credat. Nec quisquam reprehen- 34
sione dignum putet, quod proposuerim eam, quae sit
tota pro nobis, debere esse verisimilem, quum vera sit;
sunt enim plurima vera quidem, sed parum credibilia,
sicut falsa quoque frequenter verisimilia quare non
minus laborandum est, ut judex, quae vere dicimus,
quam quae fingimus, credat. Sunt quidem hae, quas su- 35
pra retuli, virtutes aliarum quoque partium 'nam et
per totam actionem vitanda est obscuritas, et modus
ubique custodiendus?, et credibilia esse oportet ornnia,
quse dieuntur maxime tamen bsec~ in ea parte custo-
1. Aduersariis. Sic Turic. CAMP. Poul. RR. 3, 5, u, Prat. habent
Guetf. Goth. Jens. (tac. Gesn.)cum ita.Sedn.i2,CAMp.Andr.etAt-
plerisque Codd. et edd. meis ante mel., ~uot/~aCtKus~u~e.f. En.
Gryph. Hic primus adversario, ut 5. fa/M. ttcfMttMt/ta.Videl, 1 o,
reliqui. Solus H. 8 habet pro 3g. Exemplum hnjusmodi propo-
adversario. Minus bene nam su- nit Plato Pha-dr., p. 2~3 h.
pra, plnrali numero dictum est pro 6. ~e)-)' die. Sic Tune. Guelf. cum
Alm. Voss. 3, Bern. Reliqui vera d.
nobis, unde analogia postulat, ut
h. 1. dicatur pro af/uertants. En. -Optimi inter nostros vere dic. ED.
2. Simus. Pro simus Avic. Put. y. C'tMtOf/tenf/u~ custodienda.
Poul.RR.3,5,8,!0,t3,Prat. Displicet tam exiguo intervallo re-
nul-
CAttp. Andr. Ald. habent sumus. petitum verbum, in quo tameh
Melius forte. ED. la de veritate scripturœ est duhita-
3. His tribus. Sic Turic. Guelf. tio. Vide in eadern reprehensione
CAMP. Reliqui iis tr. Vide JJf, 8, mox §. 3y ~M~'osttfe. compositi.
32; item hie 5. 132. Avic. Put. 8. Afa~tme tamen ~œc. Avic. Put.
Poul. Vall. Ub.RR.3,5, 7, 8, o,1 Poul. RU. 3, 5, 10, Prat., Afa~t-
an-
Prat.Jens.etap.Burmann.Voss.a, meque A<Bc.Quae lectio quum ab
Bern. simpliciter tribus partibus. Eo. tiquioribus Codd. proferatnr, prae-
4. Quo judex facilius. Avic. Put. ferenda nobis videtur. ED.
 76 M. FABII QUINTILIANI
dienda sunt, quae prima judicem docet' in qua si ac-
ciderit, ut aut non intelligat, aut non meminerit, aut
36 non credat, frustra in
reliquis laborabimus. Erit autem
narratio aperta2 atque dilucida, si fuerit primum expo-
sita verbis propriis et significantibus3, et non sordidis
quidem, non tamen exquisitis, etab usu remotis; tum
distincta rebus, personis, temporibus, locis, causis,
ipsa etiam pronunciatione in hoc accommodata, utju-
3? dex, quae dicuntur, quam facillime accipiat. Quae qui-
dem virtus negligitur a plurimis, qui ad clamorem dis-
positae~, vel etiam forte circumfusae, multitudinis com-
positi, non ferunt5 illud intentionis silentium nec sibi
diserti videntur, nisi omnia tumuhu ac vociferatione

i. Judicem docet. Iidem Codd.,
judicem docent. Male. Eo.
2. Narratio aperta. Sic Turicens.
Guelf. CàMp. Goth. Jens. (tacente
Gesn.) cum edd. ante Gryph. qui
primus aperta narr. in quo affecta-,
tionis aliquid hic quidem superva-
cuœ. Tur. et CAMp.ac pro atque,
quod ipsum malim. Sed non est
tanti. Eadem varietas apud nos-
tros. En.
3. ~f~m~ca)ttt&us. Vide Ht, 6, 65.
4. Ad clamorem dt~o~ttfB. Cla-
morem esse plaudentium recte mo-
net Gesnerus, et Nostri aUorumque
locis convIncit.VideH, 2, 12 (/'a-
~orem quoque appellat NosterVIII,
3, 3); item Plinii Epist. H, i~, 6;
IV, 5, t; tV, 19, 3; FX, t3,8;Ta-
cit. Hist. fH, 83; Cicer. de.Orat. I,
33; Orat. c. 3o; pro Sextio, c. 56;
ad Quintum fratr. III, l, p. Ern.
t to3 Brut. c. g5. Apposite ad nos-
trum de sileutio, quod non ferant,
locum Burmannus laudat Plin.
Epist. II, t0, y qua! admiratio
te, qui clamer, quod etiam !;7cn-
"ttum, maneat. Quo ego, quum
Mdico vel recito, non minus quam
clamore delector; sit modo silen-
tium acre et intentum et cupidum
uiteriora audiendi. n Vide Cicer.
Brut. c. 2 2, sitentio .) sine p)ausu.
Dispositam mM/ttttt~tnent inte)tige
de suboruatis et eon<luctniis iau-
datoribus orantium, quales per-
stringit Plinius Ep. II, 14, citante
item Gesnero. Quod subjungitur
forte ctrctttn~*u.!fcmultitudinis men-
tio, in eo est anticlimax, qua signi-
ficatur, ne ei quidem laudi, qua;
petatur a fortuitis plausoribus, etsi
minus turpi quam sit illa pretio
redempta, muttum tribui debere
ab oratore.
5. Ferunt. Turic. yeeeruttt (pro
quo nostrum conjectura reposuit
Regius) cum Jens. (tacente Gesn.)
aliisque ante Ald. Narrat Badius
Vall. praeferre /e)'ttttt, et sic mei
duo. Nostri Codd. omnes ha-
bent~erunt. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 2. 77
concusserint; rem indicare, sermonis quotidiani, et in
quemcuuque etiam indoctorum 1 cadentis, existimant;
quum interim, quod tamquam facile contemnunt, nes-
cias, prsestare minus velint, an possint. Neque enim 38
aliud in eloquentia, cuncta experti2, difficilius repe-
rient, quam id, quod se dicturos fuisse omnes putant,
postquam audierunt quia non bonajudicant esse illa,
sed vera3; tum autem optime dicit orator, quum videtur
vera dicere4. At nunc, velut campum nacti expositio- 39
nis, bic potissimum et vocem flectunt, et cervicem re-
ponunt~, et brachium in latusjactant, totoque et rerum
et verborum et compositionis génère lasciviunt; deinde,
quod sit monstro simite?, placet actio, causa non in-
telligitur: verum haec omittamus8, ne minus gratiae,
t. Indoctorum. Sic Tune. cum cum Alm. solo. Alioqui vel hic prae-
Alm. Jens. (tac. Gesn.) et meis an- feram, ob id quod antecedit opti-
te Gryph. Re)iqui,ut et CAMr.Vatl. me. Vide 34.
(ref. Radio), tHdocttorMm. Positivus 5. Ceruicem repo;tun<. Dum sibi
hic comparativo robusiior videtur. ptacent. Sic Cicer. Verr. III, )g:
Non qui inter doctos minus est eru- tamenneputamuspatronumtuum
ditus, sed qui plane rudis est, vi- in hoc crimine ceruiculam jacta-
detur pdsse fundere talem oratio- a turum et populo se ac coronaE
nem. Avic. Put. Poul. Vall. lib. daturum ?
RR. 3, 5, y, 8, g, to, Andreana, 6..Pettt~e, quod. Guelf. K~uc.
indoctiorum. R. n Prat. ott/octo- Edd. a Basil. ante Obr. d. id quod,
rum. Lectiouem indoctiorum prae- qua- seriptura latet in Guelf. Nec
tulerim. ED. dispticeat.Videiib. UJ,eap.6, §. t.
2. Cuncta experti. R. 10, cuncta y. Quod sit monstro simile. Pou).
opera experti. To cuncta male omit- CAMP.Andr. ~uo~~tmon~trottntt-
tunt Avic. Put. Poul. Vall. lib. RR. /C..R. quod monstro simile. En.
3, 5, y, 8, g, !2.T~cu)tCtaexyertt 8. Rœc omittamus. Nostrorum
omittit R. l ED. pars optima et maxima, hoc omit-
3. Sed vera. Quum res dilucide tamus. En.
ac simpliciter exponitur, putant o. Jtftntt~~rattfE. quam o~ett-
ejusmodi narrationem, quia Hgu- !<B. mereamur. Videtur œquates
rarum )enociniis careat, non esse describere, qui hoc génère pecca-
ttONam, perfectam; sedtantummo- rent. Merert attende dictum pro
do ueram. ROLL. consequendo. Vide §. yy, 125 V, l,
~em dicere. Turic. vere d., VI, i, 45; item Dial. de orato-
 78 M. FABII QUINTILIANI

praecipiendo recta, quam offensa;, reprehendendo prava,

40 mereamur. Brevis erit narratio ante omnia si inde cœ-
perimus2 rem exponere, unde ad judicem pertinet;
deinde, si nihil extra causam dixerimus; tum etiam, si
reciderimus omnia, quibus sublatis nec cognitioni
4; quidquam, nec utintan~, detrahatur. Solet enim esse
quaedam partium brevitas, quae longam tamen efficit
summam. 7n portum fen:~ nar!m prospexi, ~Ketntt ve-
Aeret :nterro<yau:, de pretio convenit4, conscendi, su-
6/a<ce sunt ancoro?~ solvimus orom~~ profecti ~t<m!M;
nihil horum dici celerius potest; sed sufficit dicere; E
portu nnut~au:; et, quoties exitus rei satis ostendit
priora, debemus hoc esse contenti, quo reliqua intelli-
42 guntur. Quare, quum dicere liceat, Esttm/~y:/tus/uuems,
omnia illa supervacua, Cupidus ego /<6erorum uxorem.
6~u.r:~natum ~u~<u/!7,filium educavi, in af/o/e6ce~:am

ribus.c.g: ninc[u)gentiam.me- pervulgatovocabulo, quo magis

reri. P)in. Ep. ), 8, <et passim. appareat rem quotidianam narrari~
t. ~tf<? omnia. Vide §. 4. Exempta, quibus utiturBurm., aut
2. Si inde eoe~cntnu!. To inde sunt poetica, aut habent necessi-
omittunt Avic. Put. Peut. RR. 3, tatem a)iquam verbi nautici usur-
5, 7, Prat. Jens. Eo. pandi. Hic ne exitum quidem ha-
3. Nec co~n/ttO)! nec utilitati. bere videatur ista tam verbosa bre-
Pro nec nostri optimi et antiquissi- vitas, si~t'ouecttmodo essent,,non
mi dant neque. neque. En. ~ro~ech. Vide VI, 3, 9. Neque mihi
4. Convenit. Sic et Turicens. et persuadetBurmann. hune locum e
Goth. cum Joann. et Rodl. Reliqui scriptore aliquo desumptum esse a
fere conveni, ut et Guelf. et C:\Mp. Quint. Finxit haud duhie, ut mox
Soli inter nostros RH. 5, y, 10, de tilio suscipiendo.–Mâle ait V.
edd. Jens. Andr. dantco'tuent.AUi C. Spald. t'e/~m~roMCtt; nam om-
cont;e)i<(. En. nes nostri Codd. et edd. Jensonia-
5. Solvimus oram. Vide Epistol. na excepta, habent profecti. Rec-
ad Tryph. §. 3. te nam Tx e portu naMt~aft non
6. Profecti. Sic Turicens. CAMP. /M'Ot~cttO)tem in mare, sed ~ro~ec-
Guelf. Goth. (tac. Gesn.) cum Badio tionem e portu signincant. ED.
e Vat). item Aim. Reliqui ~m~eett, Natum sustuli, filium educa-
pro quo nostrum conjecit Regius. vi, t~ aJo/e~c~~ffa?K ??e~M~*t.'Haec
Frustra obloquitur Burm. Opus est omnia omittunt Avic. Put. Poul,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 2.
79
percer:; ideoque Graecorum aliqui aliud 1 circumcisam
expositionem, Id est <ju~o~o-aliud brevem putaverunt;
quod illa supervacuis careret, hsec posset aliquid ex ne-
cessanis desiderare. Nos autem brevitatem in hoc
poni- 43
mus, non ut minus, sed ne plus dicatur, quamoporteat;
nam iterationes quidem, et-recuTo~o-yMc, et~tr~Tao~m;
quas in narratione vitandas quidam scriptores Artium
tradiderunt, transeo; sunt enim hsec vitia non tantum
brevitatisgratiarefugienda~. Non minus autem cavenda 44
erit, quse nimium corripientes omnia sequitùr, obscuri-
tas satiusque est aliquid4 narrationi superesse, quam
déesse nam supervacua cum tsedio dicuntur, necessa-
ria cum periculo subtrahuntur. Quare vitanda est5 etiam 45
RR. 3, 5, Prat. Voss. t, 3, Bern. neretur, nondum inveni apud rhe-
Id est, antiquissimi et probatissimi toras grœcos. Xjfro/~ev plane cum
Codd" unde hœc supposititia exis- Quint. eamdemconstituitAnaxime-
timo.Eo. nes in Rhet. ad Alex. loco ab Er-
l. Circumcisam. brevem. Utram nesto allato, qui est c. 3o, §. 6,
que Graeci isti in virtute posuerunt; p. )20 Buhl.
brevem tamen illam solam appel- 2.~t~f/TOÀO~(ïf et 'Crt~O'c'O~.O~~C.
larunt, qu,B atiqnid eogitandnm T~«'ro?.o~ est ejusdem verbi aut
relinqueret auditori, nevessarium sermonis iteratio otiosa. nËCt?eroAoT//ct
quidem, sed facile ex retiquorum vero est sermo supervacuus. TuRN.
conjectura assequendutn. Sic locu- 3. ~e~u~to~a. CAMp.~t~ftettt&t,
tionis ratiunem reddere videor, per cum edd. meia ante Stoer. et Goth.
se quidem non satis apercs n po- Nostram tenent Turic. GueU'. cum
e test narratio brevis atiquid ex ne- Alm. Eadem structura IV, 5,6, re-
<*ce~sariis desiderare. H. e. sine yu~te)t~a. distinctio. Item Cic. pro
vitio omittit aliquid ex necessariis. Caecina c. 8. T'M~tOtJt! habent
Miror in hoc loco ad latinam vo- Va)). !ib. RK. 7, 8, 9, Andr. Jens.
1
cem brevem, nullam subjectam es- Ald. Locat. ED.
se grtccam, ut modo in <~TC,M<!t 4. Satiusque est aliquid. To est
factum; neque dicam tamen quo omittunt Avic. Put. Poul. Vall. lib.
potissirnum vocabulo usurus fue- RH. 7,8, g, Prat. Jens. Voss. 2,3. Eo.
rit. Bj)ft~o~<'x< obversatameiputat 5. ~ttanf/a est etiam. Sic Turic.
Ernestus in Lex. Rhetorico graeco, etCAMp. Rnhquieiit omittunt; quod
contortum h. ). et a docendi sim-
p. 60, sed opus est adjectivo ad
narrationem accommodato. B~- plicitate alienum videtur. Omit-
~<t'<tt,B~<}.ot <f<tt'~t?~hac maxi- tunt quoque Vall. lib. et RR. 8, g,
me potestate, quae ~t<vT<a oppo- Jens. Ald. At Avic. Put. Poul. RR.
 80 M. FABII QUINTILIANI
illa Sallustiana, quamquam in ipso virtutis locum obti-
net,brevitas,etabruptumsermoii!sgenus;quodotlosuni
fortasse lectorem minus fallit', audientem transvolat,
nec, dum repetatur, exspectat~; quum praesertim lector
non fere sit, nisi eruditus~ judicem rura plerumque i!i
decurias4 mittant, de eo pronunciaturum, quod intel-
lexerit ut fortasse ubique 5, in narratione tamen praecl-
pue, media hsec tenenda sit via dicendi, quantum opus
46 est, oMon<Mnïsatis est 6. Quantum opus est autem non ita
solum accipi volo, quantum ad mdicandum? sufncit;
quia non inornata~ débet esse brevitas, alioqui sit in-
docta nam et fallit votuptàs, et minus longa, quae de-
lectant, videntur ut amœnum ac molle iter, etiamsi est
3, 5', 7, vitanda sunt etiam illa. Eo. Alm. Goth. CAMP.Hoc quare resti-
Fallit. Guelferb. fallat, cum tuerit Obr. quaeri potest, nisi forte
Goth. et edd. meis ante Stoer. ex- magis ex hujusceœvitatinitate esse
cepta tamen C~MP.Receptam quum credidit. Solus R. 12 posterioris
boni auctores vindicent, acquiesce- œvi ubicumque. En.
re in ea malui, quamvis blandire- 6. Satis est. Turie. et CAMP:Mt
tur conjunctivus. Nostri omnes est. Placet, in proverbiali locutione.
fallat. Quœ lectio recipi potest, ut Vide V, !3, l~. -Vulgatam tuen-
pute ~uœ sit tot ac tantis auctori- tur Vall. lib. RR. 8, g, io, I I, t2,
bus probata. Eo. Jens. Ald. R. et Voss. 2.-Paulo
2. A'cc. ex.yectat. Similis Ci- supra: quantum opus est, etc. Avie.
ceronis locutio. Vide V, i~, )y. Put. Poul. RR. 3,5 5 et Voss.i hane
3. Eruditus. Vide dicta ad 1, 5, phrasim omittunt. En.
25. Opponuntur eruditi et qui ju- Indicandum. Sic Turie. cum
dtCH&a)f(§. 86. Guelf. Goth. Jens. (tac. Gesn.) et
/{. 7;) decurias. Judicum decurias, edd. meis ante Badium. Reliqui ju-
quas quatuor constituit Augustus, <~<ca<tduntexcepto Capper. quibene
quibusque quintaut addidit Caligu- restituit vetustissimam scripturam.
la. Singutae harum mille et pluribus Avic. Vall. lib. RR. 3, 5, 7, 8,
constabant judifibus, qui quum Q~~12, Ald. Aimei. ad t~~tca~t/utn.
après quisque suos plerumque co- Alii a<<~tt~tca)t< non tam bene. ED.
lerent, nec nisi ad judicandum in 8. Quia )tom tKO'nattt. Turie. et
urbem conrnearent, hortidiores et CAMP., (/tt. et ;). i., cum Alm. Non
illiteriti fere erant. Deeutiae suut mate.–Vu)gatœ assentiunturAvic.
judiciorum publicorum, privato- Put. Pout.etRR.3, 5, 8,9, Jens.
/rum consilia centumviralia. Alii quia et non ~or~ata. To et inu-
5. M)t~u<Turic.u&tCMn~t<~ cum tile videtur: itaque rejeci. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, 2 8:
spatii amptioris, minus fatigat, quam durum aridum-
que' compendium. Neque enim mlhi unquam tanta47
fuerit cura brevitatis, ut non ea, qnœ credtbHem faciunt
expositionem, inseri velim. Simplex enim et undique
prsecisa, non tam narratio vocari potest, quam co~
sio3: sunt porro multas conditione ipsa rei longae narra-
tiones, quibus extrema (ut prsecepi~ proœmu parte ad
intentionem praeparandus est judex; deinde curandum,
ut omni arte vel ex spatio ejus detrahamus aliquid, vel
ex taedio. Ut minus longa sit, efnciemus~, quae.poten- 48
mus, differendo, nontamensmemennoneeorum, quae
t. ~nf/um~tfe. Sic Turic. Guelf. crimen quasi confiteri videtur; cau-
CAMP.eum Bad. Alm. Voss. t, 3, san)suan)itainyincibi!em credit,
Bern. Reliqui <n't<Mnm<j;tt< Et auc- ut ipsam objeeti criminis confes-
toritas librorum et praestantia scrip- sioncnt quodaumiodo faciat. En.
turpe niutationem receptac impera- C'o~?~;o. Sicut ea, qu~ cunti-
runt mo//e. dtottm, amcettttm. temur, coacti plerumque, quam
aridum. .~t'Mum habent optimi paucissimis verbis efferimus, ut ci-
et antiquissimi inter nostros. En. toJefu))gan)ur,ttaomnisnimia.
2. -A~ttf enim. Sic Turic. Guelf. brevitas potest videri oratio expt'es-
CAMP.ReHqui Nec < Vide §. 3t. sa invito. Quidquid dices, sive ac-
Avic. Put. Poul. RR. 3, 5 n cusabis, sive défendes, si narratio
t2, Prat. Andr. A~ue enim. En. tua nirnis erit correpta, videbéris
3. Confessio. Sic Turic. (a pr. maluisse non loqui, etqua; dixeris,
manu, a sec. co;t/tMto) Guetf. cum coactus quasi et cum metu eo)~
Voss. t, 3. Reliqui cott/ustO.Videor tentis protnlisse; habebis speciem
reddidisse scrip-
justam rationem co')~(e))tMrei,veietiamtestis.Yide
tura; quam prœtuti. Recentiori li- §. too: "Neque enim narrandum
brario oportebat illam displicere. est tamquam testi, sed tamquam
Co;t/'u!to, sic dictum pro
concreto "~atro~o." »
e. confusa oratione, Ut ~r<CK~i. IV, t, 79, quibus
quodaiunt,h.
redolet novitium sermonem.–Va!). praestabit accipere casn sexto, ut
lib. RR. 3, 5, 7, 8,9, 'o, Il, t2, t)t praepositiu inteUi~atnr; nam si
CAMP. Andr. Ald. Jens. con/u!)0. dottMttntagnoscas, inest scahrities,
Mâle uam quae potest esse confu- quod moxinfertur ad «ttc~ttonent,
sio in rebus simplici et undique quo pertinet ~xf~arattt/tM, magis
pra'ciso génère dicendi explicatis ? quam ad quibus tertio casn.
Avic. Put. Poul. R. 12 a sec. manu, 5. Efficiemus. VaH; lib. Poul.
Prat. cO!tfeM<o.Bene nam narrator RR. a sec. man. 8,9, n, C.\Mp
ille simplex et pra'ciso dicendi ge- Andr. Jens. e~ctamm. Mihi subj,
oere usus, objectum clienti suo fnturo pra*ferendus vidctur. En.
 82 M. FABII QUINTILfANt
differemus 1 Quas causas occidendi /ta6uertt, quos as-'
~MM!~ey'~conscios, ~!<em<0</M/H ~M/?0~t<er~:')M!f/«!
49 probationis /oco dicam. Quaedam vero ex ordine praeter-
mittenda, quale est apud Ciceronern2, Moritur ~tt/c<-
n:t~; ntt</<a e~un, Ott~Esunt in re, <7t«a remota: sunt a
cettMCt~pra?(erm:t<etm. At partitio3 taedium levât: Di-
cam, <jf:«!?ae~~ï~ ante ~!<y7ï rei coH~'acfMm' dicam
5o ~t«B in re ipsa; dicam, ~'<o?postea. Ita tres potius~ mo-
dicae narrationes videbuntur, quam una longa. Intérim
expediet expositiones brevi interfatione? distinguere
-~u~tM, ~t/tp ante acta M/jtt; accipite Hune, ~uos t~e-
<7:«<K<Mr. Reficietur enim judex priorum fine, et se velut
Si ad novum rursus initium praeparabit. Si tamen, adhibi-
tis quoque his8 artibus, in longum exierit ordo rerum,

Z)[/~rent)M Put. Vall. RR. 8,
g, t2, Voss. 2, <~t~f)'t)tt[M. En.
2: Apud Ciceronem. Pro Ca;cina,
cap. 4.
3. ~tparttttO.Turic. et CM))', et
part., cum Obr. Accedit Guetf. dans
~c.' mihi reccpta potior. înest.op-
positio ad ha:c: ut ))t;ntt! /o;a,
§. 48. Vide §. ~y. ~aho. t«;~)o.
Vide S. ~5. -Optimi inter nostros
habent ~t/ja)'tt(to; eaeteri, ac aut
et. Vulgata prœstat. En.
4. Acta sint. Prat. R. t2, acta
sunt. Eo.
5. Co)f(''actu)tt. Omne negotium
dicitur contrait, quuminitur, et sic
contractus dictus est pro initie. Sic
pergtossamapudLiviomhtatifjUot
MSS. coe/~tumpro cotatractum. Vide
Drakenb. ad V, 3y, 3. Maj;is etiam
proprie de litibus et pra~Uis con-
trahendiverbum usurpatur. De pac-
tis et conventis non est cogitandum.
6. Ita trespotius. Avic. Put. Pou).
Va!I. Ub..RR. 3,.5', 8, 3, 10, M
Vossiani très, Bern., ideo tres po-
ttttx.En.
y. /nte)~attone. Tune. «tter~ec-
tione, cum Alm. Bodl. Bal. nisf
quod ht sine errore t~te~ect/o~e;
sed non erat quod hoc revocaret
Obr., jéjunum et elumbe, ante ve<
bum ~tStt))~)te)'e.Vide V, y, 26, ge-
minum nostro vocabutum brevis
interlocutio. Nostrum ipsum est
apnd Cicerouem. –Vu!gatam ser-
vant pturimi et meliores inter nos-
tros solus R. 12 habet a sec. man.,
t<tte'?o!t<tO)K'. En.nte)'~ttto"ent'
appe))atFabiuspropositionem,qua;
commonitionis causa, aut )evandi.
judicis gratia, inter narrationis par-
tes inseritur. Tu~y.
8. Qtto~tte /;M.Hoc ordineTuric.
Guelf. Goth. Jens..(tac. Gesn.) et
edd.meœantcStoer.exceptisCAMP.
et Basil. Retiqui his fjfuof/tte. QttO--
que ad adliibitis spectat, non ad /)<
Vu)gatum ordinen) observant-
meliores iuter nostroi;. Eo.~
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 2. 83
erit non inutilis in extrema parte commonitio1 quod
CIcerp~etiammbrevInarratione~ facit:Auc, 6~ar,
Q. Z.ar:t<s omni CM/pacaret domo est e<~e&!tM non
modo nullum ad 6e//um, sed ne ad minimam ~u:e~
belli suspicionem, etc 5. Credibilis autem erit narratio Sx
ànte omnià~, si prius consutuerimus nostrum animùm,
ne quid naturse dicamus adversùm deinde si causas ac
rationes factis praepoisuerimus, non omnibus, sed de
quibus qùaeritur; si personas convenientes ils, quae facta
credi volemus, constituérimus, uf~ttr~! reum, Ct<p:</unï;
<ït/u/<er: /:&no~um; Aom:C! femerarm~; vel con-
~rà?, si defendemus~ praeterea loca et temporaQ et his
slmllia'°. Est autem quidam et ductus" rei credibilis, 5~
t. Comm'onitio. Avic. Put. Poul. y.~e<co)ttra,M.Turic.etCAmp.
et Vall. lib. uterque a pr. man. RR. vel his cottrana, si, eum Alm. et
3, 5,.y, !}, g, to, Prat., commo- Obr.Nonpiacet. –RR.n,t2, 1
tio, forte breviatim haec vox anti- Andr. Alm., vel his eotttr~rta. Eo.
quitus repbsita fnerat. Prestat com- 8. Defendemus. RR. 8, n, 12,
monitio, qusB estrepetitio quaedam dc/°en~)mtu. ED.
sub epitogi forma, (j)ja narrator g. ~oc<t et t~mpora. Sic Gue)f.
iecolligit quod in narratiohe posi- Goth. Jens. (tac. Gesn.) et edd. mea*
tum fuerat, ad con)monefaeien- anteBasi).exc.CAMp.etA)d.Etiam
dumjudicem.En. Turic. et omittere videtur, quod ab-
2. Cicero. Pro Ligario, c. 2. Me- est a reliquis. Malui assutnere. Vide
moriter retulit. ApudCic. enim pro §. 2~. jE't vaeat quoque in Avic.
caret est Vacat. Vide 11,13, i ;} III, Put.Pout.RR.3,5,)0,n,t2,
8, < item hic §.) g, 121. Prat. Andr. et Ald. En.
3. Etiam in brevi' Harraftonc. to. Et his simtha; Sic Turic. et
CAMP.et Andr., pro j~~arto in brevi CAMP. Reliqui omittunt his. Vide
narratione. En. §. 22. Soli Codd. Put. et R. y a
4. Cu~a caret. Jens., culpa. va- sec. !han. omittunt his. En.
cat. Bene nam sic est apud ipsum rt. Quidam etductus. Sic Turic.
Tullium: En. et CAMP. Dicitur Alm. dare quid.
5. Etc. Guelf. et ca'tera. Reliqtii ductus. Sic autem Guelf. Edd. mea'
nota utuntur. Vides et positum an- a Jensonio inde etiam. Mernorabile
t'e cœtera) qùod fere omissum ma- quod menaeehmi illi Goth. et Voss.
)unt VV. DD. Vide Cic. OHic. III, 2 soli dant quid. conductus novitio
t'o, g, apud Heusing. Vide §. ·< 2 vocabulo (vide §. o), quod respon-
V, tl, 12. det francogaHico cën~utte. Id qui-
6: Ante OMtn;'a.Vide §. ~0. dam maxime convenit rei hic indi-
6.
 84 M. FABII QUINTILIANI
qualis in comœdns etiam, et' 1in mimis, aliqua enim
naturaliter sequuntur et cohœrent, ut, si bene priora
narraveris, judex ipse, quod postea sis narraturus2,. ex-
54 spectet. Ne illud quidem fuerit inutile seminaquaedam,
probationum~ spargere; verumsic, ut narrationem esse
meminerimus, non probationem. Nonnunquam etiam
tamen argumento~ aliquo conrirmabimus, quod pro-
posuerimus' sed simplici et brevi ut in vener!eiis, Sa-
nus bibit, statim co?tc:f/:t~ livor ac tumor confestim est
55 !7Mecu(t<s7.Hocfaciunt~ et iHaeprœparationes, qu umr~tM
dicitur rO~U~:<~ ar?H<ï<M~~ ~0/C~M~9j contra !?Ï/:?7KO~
candœ. La conduite ~n récit, la ma- 8,<),)o,t),'2,Andr.Jens.A)d.
tttere d'amener les faits. Ernestus Almel. Locat.Von)ut)f<yuant eham
in Lex. Rhet. lat. reddit grxco yy- tamen ar~MMMto. Non redund;f[
t~«ft. Jens. et A)fL est autem Tourne'?. QnamvistT'eminerimus
quidam etiam (7ucttM.Vat). lib. RR. narrationem esse, non probatio-
5,8,9, t [2, Mt nutent f~mWatK nem, nonnunquam f~mc~ argumen-
coiiductus. Reliqui vu!gatam exhi- tù ettaxt atifjuo conHrmabimus.En.
bent. ED. 5. Q. ~ro~o~ttenmm. Vi<]e §. 3o.
t. Comœ~tts etiam, et. Sic Turic. 6. ~tat/m coocMtt.tt. getVoss. 2,
CAMt. cum Alm. Voss. 3, liern. et ocetdtt.Forsanexgtossa.En.
edd. meis ante Basil. umnibus. Re- /N~cctt~t. Guelf. consecutus,
liqui omittunt ehant. Solus R. 9 cum editt. meis ante Basi). exc.
omittit etiam. En. CAMp.ctBadio,(]uieVa))ensidat
2. Quod postea sis )MfmhtrtM. nostrum. Avie. Put. Pou). Va)).
Put. Prat., fjtutd post. sis narrat. Re- lib. RR. 3,8, 9, 11, 12, Prat. Andr.,
liqui pruto' CAMP.et Andr. vulga- esttn!ecuttt.RR.5,7,)o,Jcns.
tam habent. Eo. Ald., est cotUfeutus. En.
3. Semina. p7'o6~hOHu?M."Pro- 8. Hoc faciunt. Eleganter Ges-
t babitis erit (narratio) si argumen- nerus conjicit tegendum, /yuc~u-
<~torum et quaestionum semtna qua!- ctunt.VideVt,2,)t. 1.
< damfuenntubique re!~e)'M. '<Su)- g. ~mtatu!, sollicittis, contra.
pitius Victor ap. Pithœum, p. 2/}8. Omittunt soll. Tur. Gueif..CAMP.,
Etiam tamen ar~tt?neNfo. Sic cum edd. meis ante Basil. etCodd.
Turic. Guelf. CAMP.Goth.Voss. [, plurimis. Si silentio conferentium
2, 3. Reliqui omittunt tamen. Ma- standutn est, dantvocem hane Bodl.
lim quidem transponi, ut factum (gravis profecto testis) Voss. 2 (sed
est ab Obr., sed non sum ausus. Goth. desiderat) Bern. Neque ta-
Tamen non est supervacuum, quia men dubitari nequit, quin sit vera
modo probationem fieri vetuit. et necessaria velim nosse quis un-
Ayic. Poul. Vall. lib. RR. 3, 7, de primus extuderit. Nullus ex
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. ÎV, 3.' 85
inermes, securos. Omnia denique, quae probatione trac-
taturi sumus,per~oMa'??ï', c~M~/K, locum, ~em~:M,
<ru~eH(um, occasionem, narratione delibabimus. Ali- 56
quando, si destituti fuerimus his, etiam fatebimur,
~.c esse credibile, sed verum, et, hoc mc~tM A<t6e?t(/M~~
sce/u~- nescire nos;, quomodo factum sit, aut ~uare; mi-
ran, ~pro6a<uro~. Optimse vero praeparationes~ erunt, 57
quae latuerint, ut a Cicerone sunt quidem 3 utilissime
p)'aedicta4 omnia, per quac Miloni Clodius, non Clodio
Milo insidiatus esse videatur plurimum tamen facit illa
canidissimasimpllcitatisimitatio ~f//o au<em~ quum in
~M<!<My«~e<eo fA'e, <jfMO<M~e/M<M.~ estdimissus, </ôn!u?M
venit, calceos et vestimenta mutavit, paulisper, f/to/t se
!<.cor, t<< comparat, commorah~ est. Quam nihUss
piseparato, nihil festinato fecisse videtur MUo! Quod non
solum rébus ipsis vir eloquentissimus, quibus moras et
lentum profectionis ordinem ducit?, sed verhis etiam
vulgaribus et quotidianis, et arte occulta consecutus est;
quae si aliter dicta essent, sUepitu ipsum judicem ad
custodiendum patronum excitassent. Frigida videntur 5~

nostris hanc voeem aj;nosclt: unde Andr.)0&ahunM.MaIe.EDlTOR.

eam rejiciendaiii prope afHrmave-
rim. Put. CuJ. habet iii margine
~rte~)ara(t< Eu.
i. ~t.'t'so~am. occasto~c~t. Vide
IV, i, 5o. De OMtrumetito quod hic
pnntum connumeratur vide §. 88;
V,6,2;V,7,36;V,9, .;v,,o,
23, 5t, 94; vi, 4, 8, .7;vn, t,
62; Vff, 2, 25, 45; XII, 8, Ex
hisce fere locis efficies tt!!(<'Mme)t-
tum dici quidquid pertinet ad pro-
bandum factum aliquod, de quo.
est lis; interdum quidem ipsum or-
ganon v. c. ~«.'tt/um..
a. ~YtyMrafM))if!. R. fo, C~Mp.
3. Utilissime. Avic. Put. Poul.
RR. 3, 5, to, Prat., utilissima. Eu.
~.PrfBf/tCtH.Ante,prius,<jua)n
caetera, dicta; non aute, quam fie-
rent. Vide ht,6,89.
5. ~</o aMfettt. Cie. pro Mitone,
cap.tO.
6. Quoad senatus. Avic. Put. a
pr. manu, Pou!. Hl{. 5, 7, 8, 9, 10,
)t, t2, l'rat. G.\Mr. Audr., quo a
se'tatM.ED.
Ordinem ducit. R. C-tMp.et
Andr., ordinem dicit. En.
8. ~M custodiendutn ~atronum.
Jta Turie. f.t CAMi'.Sed Cuelf. </ftH-
 66 M. FABÏI QUINTtLIANt 1
ista pierisque; sed hoc manifestum est', quomodo ju-
dicem fefellerit, quod vix a lectore deprehenditur bsec
60 sunt, quae credibilem faciant" expositionem. Nam ne
contraria3 aut sibi repugnantia in narratione dicamus,
si cui praecipiendum est, is reliqua frustra docetur;
-etiamsi1quidam scriptores Artium hoc quoque, tam-
.61 quam occultum et a se prudenter erutum, tradunt. His
tribus narrandi virtutibus adjiciunt quidam mayn~cen-
tzo'M, quam ~-yx~oTrpEMtx'~vocant, quse neque in omnes
causas cadit (nam quid, in.
plerisque judicus privatis,
de ~ntrott., cum aliquot Codd. et sec.man.,8,Jcns.e/e~ert;tt.Eo.
edd. meis ante Obr. exc. Ald. qui //oc. <yuo~. Prius accipe casu
<a~c<t.to~~e~f/etn~<? patron. Quod sexto, et ante fjftto~ subaudt id, ut
Obr.ainntdare~ut/tcent~etnpa- oMOf/p) onomen sit, nonconjunctio.
tro)).n)anifestuse)'rorest.tsenim 2. ~(;<a)tt. Ita Turic. Guelferb.
nostram ipsam pra;fert, nef; Atm. Goth. Jens. (taccnte Gesn.) et edd.
asnoTurtc.recedere credo, quern mea' ante Gryph. Item Alm. Co)b.
eafndem Ob' scripturam habere Voss. 2,3. Hetnjui, quibuscum et
nanant. Apparet, quam obnoxinm CAMp.faciunt Vide tamen IV, 3,
errnri esset ignotius cu!<odt'e)!</um, i6.–Cod.Pou).<;tAndr.ed.a-
Ctuxt. R. <), ~<:«tf. Reliqui vulga-
UtK~'arripucrurtt~ptnf~e.–Avic.
Put.Pou).Vatt.)ib.RR.'3,5,8, tam tuentur. En.
j), Prat. fimpticius nostro judicio 3. -/V<~tttc co~tr~r/fï. Tnric. TV~M
.<!t)'~)t<[tty)snm)U(ft<;en);(tt;m~<)a- quoft est oe~uc cotttrarta. Atm..Wam
tmoum f.cc/~MMtt. H. 10, !tr. )~. id quod est )tc~)te contraria. Mtre~i
jud.; ~/e<~<~ipsum ??~h'OHunt. RR. ~t soli. An erat gtossa in margine':
7.,tï,2jSt~tft~t~St~'ïju~tcp~~t~ id fjfuo~ c~t trnt~ttttï~? ~Vam ~e
CU~~O~MM ~6'!N</(~ M~trO~M~t!eJC- contraria atit sibi repM~natttie. Va-
ct<<e<tf. PË'tores nostri Codd. an- rietates Turicens. Cod. et Alm. non
tiqnitate et anctoritate pracstant. agnoscunt nostri. Mox sibi re~t~/tt.
Pr.'B)crea sensus Codd. nostrorum Avic. Put. Pou). Va)i. lib. RR. 3,
est )nn;;e apertior. Eo. CtM- 5,8,Q,tO,)2,Prat.Voss.tres,
to~t<')tthfnt.Vide)V,t,5Q.Matim prononten ~fbt omittunt quod reip:
tamen pro ipsum judicem [ugi '/MO sa h. 1. redundare videtur. En.
(ad .!trt;<u)~u~tcem, ut et Roi));; 4. Ae/t~ua. Turic. re f/uœ, a sec.
nus snadet. En. manu tte~ue. Ahn. rerlue. Guetterb.
t. /~oc ma)tt~esht)?t. Ita Turic. et (c~ttc, cum CAMP.et edd. meis ante
C~Mt'. cum Abn. Retiqui inserunt Ald. Vulgatam habent Avie.
t~Stt))t, pro quo Obr. t/)so. –Nos- Pou).RR.7, i t. AtCodd. Put. Prat,
tri Cudd- babent Aoc t~uni. Et mox H est <ynt/'tti!(ra. Vall. )ib. RR. 3,
pro fejéllerit, Vall. lib.RPt. 5 a 5,8,9,10,12, t'ïfE~ucyt'iutro.Ec.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 2. 8y
de certa crédita locato et cohducto, interdictis~, ha-
bere loci potest supra modum~, se tollens oratib?), ne-
que semper4 est utilis, ut vel5 proximo exemplo Mito-
mano~ patet. Et meminerimus, muhas esse causas, in 62
quibus confitendum excusajidum, 7 summitteiiduin
sit, quod exponimus; quibus omnibus aliéna est illa
t.~Cft'tacre~ttn.SicTune.a a se. To omittunt Avie. VaU.
pr. manu (a secunda de certo ct'ed., lib. RR. 3, 5, 8. ~e rc certn credtta,
CtEtera a conferente non adduntur) /ocfïf~ctcofi</ncf't, t~tcï~tcft~, etc.
<:um Airn. qui conjunctim ~/ccet<a ita exhibent RR. it, Jens. De
crédita, item Voss. t, 3 (etsi trans- certo credito, locato et co~tf/ucfo in-
ponendo peccant: Decreta o'~ttH). v ten/tchs. CAMP.et Andr. Eo. De
€ueff. ~e cefto credito, cum CA!)p.~ certa credita. Jnt<;))ige pecunia.
Me!if]ui de re certa credita. Re vix 2. ~)tf;r(<fct)s. Vide )ib. Il, c. !0,
credo inbonisMSS.invenin,fjuam- §. 5, et lib. m, c. 6, 71
f[uam fere silentur cnnferentibus, 3. ~u~MMOf/Mm. R. 9, supra ma-
et Coth. dat manifesto. Geminus teriam. Glossa est et quidem inep-
nostroest)oeusX)),<o,yo,ubi ta, qua: nutiant vim ita])ete debet.
Codd. Turic. Goetf. Goth. onittunt 4. ~V<*<jfu6'semper.' Sic Turicens.
re, cum edd. meis allté Ald. nisi Guetf. C.\M)'. Re!Iqni nec s. Nos-
quod Campant nullam a Gesnero trum concinnius. Nostrorum
<Jivet'~itatetn notavi, meo profecto quoque pars maxima, )ie~ue sem-
crrure. Sic adductus sum, ut per per. Eo.
ellipsin cujus nullum prasterea 5. Ut vel. Tune. velut, cum Alm.
exempjuminprojffptu habeo, scri- Sed CAMP. veluti. Recepta robus-
berem certant cre(htH?)t pro pecu- tior. Vide V, 9, t6. Nostri vul-
)tM))t cert. cred. fjuod ipsum habe- gatam tuentur. Ëo.
n)ns§.6,etVJ)f,3,t4.VidetV, 6. Jt7t7of)i<t)t0.Duriusculum est,
/{, 6, mutuam: quo tninus suspec- quod exempluin ipsum dicitur A7t-
tum habere debebat Gesnerus cer- /o~t<~nt~, nuuni sit Cicefunianum.
ta, quod satis frequens ia bac re Malis MtVonfnnfE; sic toquunturve-
apud JCtos. Neutro génère, certo teres. Vide Ruhnkenium eteganter
credito quod ostenditur in Guelf. et Eugraphii locum emendantem ad
aliquot aliis, uti noiui, fjuum ori- Aquitam romanum, in ed. Rutitii
ginem erroris apertam viderem in Lupi, p. t~4t dum pro !)t Gallia
hac ratione, in aftera, quam secu- a qua reponit in C~fï f/M<.Ci-
tus sum, nullam. Sed Ubrarius im- cero ipse Orat. c. ~g, anostra.
peritior, qui nostram scripturam in jMtioniana.
inveniret, pa*ne necessario insere- y.H)t:m;<fo!~<m.SicGoth.(tac.
bat t'e, quod non vereor ut recte Gesn.) et CAMP. cum ptunmis re-
proscripserim. Vide errorem C~Mp. centt. Reliqui st(6m. Quare illos se-
ad V, t0, 66 ostendentem, hane quamur, in praef. nostra ratio red-
formam librariis pervutgatam fuis- ditur. Vide et VI, r, 2.
 88 M. FABÎI QUINTILIANI
magntDcentiae virtus; quare non magis proprium nar-
ratiohis est ??M~nt/!cef/t'cere, quam )ntsera6t~ter, mut-
diose, yrau~e~ ~:</c~er, M?~aKe;quae, quum suo quae-
que loco suit laudabilia, non sunt huic parti proprie
63 assignata, et velut dedita2. Illa quoque, ut narrationi
apta, ita cum caeteris~ partibus communis, est virtus,
quam Theodectes~huic uni proprie dedit5; non enim
magnificam modo vult esse, verum etiam ~ucun~am
expositionem. Sunt, qui adjiciant his e~ï~enttantj quae
64 e~/etci graece vocatur. Neque ego quemquam decepe-
nm, ut dissimulem, Ciceroni~ quoque plures partes

t. QuMm~uo~uœ~ue/oco.Turic.
<yuu;ttxMo/oeo,cumA)m.Gue)f.
CANp.etedd.meisantePasiLexc.
Altlo qui dat <jt.~uo~tie loco, cum
Goth.etVoss.3(Ans?).Cod.
Voss. t, dare narratur <jf.s. quoque
pterumque faciens cum Guclf.
Sed his auctoribus, <<teqtfe, f)uod
profecto tnuham habet etegantiam,
rctincndun) judico contra bonos li-
bros. Avie. Put. Va)). )ib. a sec.
man. n!{. 3, 5, 8, 9, Prat. Ald., 1
outc ~tttt~ ~Mor/ue loco. Alii cor-
rupte adtnûdum. Vulgata est emen-
datiorecentior.ED.
a. Dedita. CAMP.debita, cum Roi-
gnio ()5~t) et Gry})h. (t5~). i)a;c
arridet seriptura. Centies permnta-
ta vocabula, vide Drakenb. ad Liv.
VIII, t2, )o. –VaU.tib. etfjuidem
a sec. manu forte VaHae ipsius, ha-
bet debita. Ca;teri dedita. ED.
3. ~)fa, ita cum ctBtens partibus.
SieGoth.A)d. Gryph. Omittunt
fcre recentiores eum, quod vindi-
canttamenJens.etretiqu.seditt.
ante Stoer. exc. Basit. Turic., cum
Alm., tacuna laborat dans Illa <]MO- in libris Cic. debet profecto ex Qu.
</ue ~«rtt6u.<. Guelf. pro ita dat it- reponi'MOt-tttte.Pardtt.Orr.c.
oue,Voss.3,t'ta~ue.CAMP.omit-
tens quoque post illa, idem inscrit
inter c<Bt. et ~Mrt. Equidem cum,
quod unice couvenit loco, latere
puto in istis post ita acljectis litte-
ris in Guelf. et Voss. Vett. fere edd.
apta omittunt, sine sensu. Vide
structure causa M, 2t,)t.–E
Codd. inseruimus cum. Habes idem
)audatoDec)amm.!oco:"iUicu'!t
<fprocemiocotnniuneest)',p.ea-
dem. SpALn. in Pro:fatione. -Vall.
iib., 7ta cfftetMpot'tt&uy. RR. 7) t 't
t2, Ita quoque CteterM partibus.
Avic. l'ut. Pou). HR. 3, 5, to, Ita-
que c<Bteru~a)'('&us. ItR. 8,9, Lo-
cat. Ita Cttn! ca'iefM partibus. ED.
4. Theodectes. Vide )U, t, f4.
S.Propne JeJtt. Francius recte
videtur reponere propriam d. Con-
trariam eorrupte)am \idimus U[
fortasse pri-
7,7. Proprie invectum
mum ab eo, qui dativum vellet uni
respondentem, propn'N'.
6. ftceron). plures partes place-
)e. Vide de Orat. 2 80 Topic.
c.a6,ubipro modéra ta;quod<;st
 INSTfTUTJONIS ORAT. LIB. IV, 2. 8~
placere; nam~ prseterquam planam et brevem et cre~t-
6</em, vultesse eut~ente~, moratam, Ct(m<<yn~ate. Sed
in oratione morata 1 debent esse omnia cum dignitate,
quae poterunt2. Evidentia iii narratione, quantum ego
intelugo, est quidem magna vntus,quumquid veri, non
dtcendnm, sed quodammodo etiam ostendendum est
sed subjici4 perspicuitati potest quam quidam etiam
contrariam interim putaverunt, quia in quibusdam'
causis obscuranda veritas esset6, quod est ridiculum.
Nam, qui obscurare vult, narrat falsa pro veris; et in 65
iis quae narrât débet laborare, ut videantur quam evi-
dentissima. Et quatenus~ etiam forte quadam9 perve- 66

!.<Sc~~or<ïtto~€tJK3raf~etc.
-Ito)iinusitainterpungit:c~t)t
oratione, mor~fa f/c6f~< esse ~~ïFttH
cunt~)!;<afe~u<B~otertf):t.Etin-
tenigit in tota oratione, non in nar-
ratione sola. Eo.
2.QM«'oterttnt.R.tO,CAMp.et
AnJr., ~ntc potuerint. ËD.
3. Sed <yuo</ammot/o eft'ant osten-
</c~Junt~<.Toeft~nt omittuntCAMp.
et Andr. Totam hanc parteni omn-
tuntAvic. Put. PouL~H. 3 et 5. Eo.
4.~u&tCt.VideII),3,6.
5. Con<'<!)'t'ant.I. e. noxiam. Vide
.V, fi, 3i; V, 13,30; )X, 2, 8~.
G. tentas esset. Sic Turic. CAMP. cum edd. p)eriscjue vett. quarum
cum Altn. (etsi hic cssettt dare nar-
ratur) et Obr. Renqui est. Vide i
8,5.– Avic. Put. Pou). Vall. lib.
IIII. 3, 5,8,g, 10, t), Jens. Ald.,
O~Cttt'anc/a veritas est. En.
~en! et in iis ~u«' ttarrat de-
bet. Sic Tu) ic. Gaetf. C.tMP.eum tot
Codd. et edd. quos rccenset Burm.
Meorum primus Stoerius uen!; in
quo <Met, nullo, quantum video,
auctore.Sunttamenhuncdeinccps
omnes secuti. Vatt. ):b. RH. 8, tros habent forte. Eu:
g,to,t2,Voss.2,ettn[t's<ytf<e
!tC[n<!t,(Met/a&0)'<[)'f.Cod.Pout.
]t.5,i;t~MOf/e&et/<!&orare.AYie.
Put. pro <t' quo dant t)t qua, errore
manifesto..Vall. lib. a sec. )nan.
Jens.abe[nend.,cti.sounïorr<tt.~D.
8. ~(~uatenux. SicTurie. et Alm.
ReIif)uiqui<Iem,quosviJt,omnes
~et< (~u. Vide IX, 2, 81. Nostri
quoque omnes, Sed quatenus.
Ottafe~tt~ pro ouo~tt~M. Vide apud
Oudc.nd. ad Suet. Claud., c. 26.
g. Forte tjftta~ant. Sic VaH. Voss.
t, 3, conjiciente etiam, vel ut sui
libti scripturam ponente Mtiicjeo
tanœnCAMP.nunposui.Tuncens.
omittit vocen) /brtc, A)m. xott' da-
re narratur, et hsec pleroruniquc
recentiorum est scriptura. Sorti,
quum Hgurate dicitur, non inest
signincatio fortuiti, sed proprieta-
tis. Vide Liv. Drakenb. 4) 4. Flo-
rum Duk. IV, )0, 6. Nostrum vide
Vif, 3, 36. Senec. Qu. Nat. t, i3,
fors tt/t~tta. Appul. blet. p. Prie. 32,
Forte ~Maf<a)M.-Optimi inter nos-
 QO M. FABII QUINTILIANI
nimus ad difficitius narrationum genus, jam de his
loquamur, in quibus res contra nos erit; quo locô non-
nulli praetereundam narrationem' putaverunt; et sane
nihil est facilius, nisi prorsus totam causam omnino non
agere; sed si atiquajusta ratione hujusmodi susceperis
litem, cujus artis est% malam esse causam, silentio
confiteri? nisi forte tam hebes futurus est judex, ut se-
cundmn~ 3 id pronunciet, quodscietnarrarete~uoluisse.
67 Neque infitias eo, in narratione, ut aliqua neganda,
aliqua adjiclenda, aliqua mutanda, sic aliqua etiam ta-
cenda' sed tacenda, quae tacere oportebit, et liberum
erit; quod fit nonnunquam brevitatis quoque gratia,
68 quale iUudest, ~espon~tt~, ~uœ e~ ftsum est. Distingua-
mus igitur genera causarum namque, in quihus non
de Ct</p6tquseritm, sed (/e ac<<o?«~,etiamsi erunt contra
nos themata9, connteri nobis licebit: jP6Ct<ma~ de <em-

l. ~)0'(er<;u)tf/am ttarrattOHem. tam hanc fuisse, reticendi (jure su-

Vide)ib.V,cap.)3,§.g.
2.Cn/tMartMest.VideV,t3,'6,
<[tmlUusc~tat'ttS",ta[it.umdcm
enimestininterrog.nione.
3.~C!<f/unt.VideI[[,8,3~.
~.yc~o~t~<?.~im'ic.tp/o~~jye,
a secunda enanu, te voluisse, et sic
Guelf. Goth. (tac. Ge~n.) CAM)..He-
Mquœedd.nostramdant.VideH,
t2,5.–Avie.RH.5,<t,)'rat.
Andr. Jens. tlld. te noluisse. Iteli-
qui te ~o/u~e. Quum n et IL saepe
confundantur in scriptura Codd.
ïneïiS auctoris hoc toeo,ut alibi pas-
Stm,aeriticisconsu)endaest.En.
5. Sic aliqua etiam tacenda. To
etiam omittunt Put. Foul. Prat.
CAMP.et Andr. RR. 3, 5, to, sint
a~~uaet'amtacettd'ct.RR.8,
~tttt~Haettanttacotda.ED.
6. 7!es~0)t<ïtt. est. Dicas usita-
pervacua essent, furmulam. Sic C:c-
sar in epistula, qua; inserta est Ci-
ceronis ad Auicutti tertiscJecttnœ,
lib. IX: ~utB visa sttttt, )'e~o<tdt.
Quo'et. SicTuric.Guetf.CA5)p.
Goth. Jens. (tac.Gesn.)etedd, ineae
ante Basit. aceed. Obr. cum Codd.
aliquot Burm. Re)i<iu'i~ut)~ct. Obr.
cum CAMP.ei omittit. Nullus ex
nostris habet quod ci. En.
8. De ftcho;)(;. )n statu ïransta-
tivo. Vide )! 6, 11. Exernptum
furti, non sacrUegii, ad jus i. e. ad
actionem tractum vide et V, 10,
38 vide et hic §. 8. Sed de ac-
ttotte. Intelligit statumdeSnitiYnm,
ut patet excinplo sequenti. RûLL.
9. Themata. In génère hic dic-
tutn pro causis, sive scholasticis,
sive forensibus quamquam nunc
fere nonnisi scholastica proponun-
 INSTITUTIOMS ORAT. LIB. IV, 2. g.
plo St<x<u/<(, sed pt'!L'e[tam no~ ideo ~etcri'/eoKsest. ~'r-
~:nem ra~Mt'f; non tamen optio patri ~a&:h~\ /n~enuKm 69
~u~rctu: et sfupra~M se suspendit; non <6tmen!~eo stu-
pralor2 capite, ut causa morlis, pKn:'e<ur;'sec< decem
~!7/<a, <}':«~pce?ïa~<upra<o?'tCO?!x<:fM~ dabit.-Verum
in his quoque coufess!onibus est aliquid, quod ex invi-
.dm~,quam expositio adversarii fecit, detrahi possit, quum
etiam servi nostri de peccatis suis mollius4 loquantur.
Qusedam enim quasi non narrantes mitigabimus Non 70
~K:</ey?t(t<<a~fer~r<tM~:c:t)co?M:umyKr<: <?t~temp/um
MKK/:t,?tec diu captavit ~us re: femp:<s; sed occasione et
absentia ctM~o</«~7corrKp~M, e~pecun~~ ~uœn:m!u?n
in att:'?nM /to/7t:'numpo<je6~f:cttM est; sed ~t<:c<
.<jft<anïS

tur exempla. Vide V, 10,9, a ue/ut elevare culpam factorum,.quod vel

.tt/tema.~ «
i. Optio patri. Stupratae datur
"optioeligendtmprtemraptbris
"autnuptias.SedpathhienihiI
tribuunt ieges. » Gesnerus. Hue
pertinent, quas inemorat Dia!o{;us
de Oratorr. utttafatttm e~ecttOtcs,
e. 35. Vide IIb. VII, nap. 8, g. 4.
2. Stul)rator. decem millia. Vi-
de VII, 4, 42 Scatinia, vel Scant;-
nia h:ce lex fuit. Pu~nare alia ve-
terum[ocacumhocQuinti)ianiiQ
pœna stupri definienda, ostendit
HachIusinMist.Junspr. rom., 1. H,
e. 2, §. 29, p. Stohm. t44. Kam-
dem pœnam in stuprata quoque'fa-
ehtnt Quiatiiianeae. declamationes
2~2 et 3~0.
3. Quod ex invidia. Te ex onut-
tnnt Avic: Poul. RR. 3, 5, 10,
Voss. i, 3, Bern. Habent quo m-
vidia Pût. et Prat. En.
4. ~?tt<tmxer~t. mollius. Exem-
ple ostendit, quam facile sit, eadem
qua: adversarius narrando, tameu
rudes servi eônsequantur.
5. ~t<t~6ftimus. Goth. (tacente
Gesn.) Hc~a~tjMusj cum Voss. a so-
lo. En par riobile fratrum. Vide
§. 53. Nostri de Jia'c varietate
sitent. En.
6. templuni. Turie. i. templo,
cum Guelf. CAMP. et Codd. fere
quotquot ostenduntur omnibus, it.
edd. ante ,A)d. Regius correxit. Bri-
tannici Codices fortasse probam
scripturam vindicant. Jenson.
ed. sola et quidem ab emendatione
habet in templum. Cseteri t~ tem-
~~o. En.
y. Custodum. Custodes appellat
oedituos, qui tuendis templis rebus-
que sacris prœHciuntur. TuitN.
8.Vtmtttm~uam.Tunc. omittit
<jf[tom,cum p)urimis Codd. et edd.
ante Ald. meis. Guelf. nimir-um si-
ne quam, cum Jens. (tac. Gesn.)
Loc. Venet. Basil. (quaruin postre-
ma mox, lit sënsus constet, inter
~omtttum et potest inscrit ~/un-
92 M. FABII QUINTILIANI

r~/er~'F peccavit, et/t<r est nihil attinet id defendere,

CK/tMpee?Mmnon recM~amMX. Interdum~ quasi damne-
mus ipsi Fis <ec<:cam~no ïmpu~Mm? errore /opsu/n?
nocte deceptum? vera sunt ista fortasse; tu tamen inge-
nt<um'' ir stuprasti solue decem <a~/ta. Nonnunquam pro-
posnione~ praemunhi? potest causa, et deinde exponi.
mt(m,nul)oauctore).Hoccorrexit 2. Et fur est; nihil. Turic. <
t~egius abradens r, quam serip))i- e.et)t.C.\Mr.,<e.se(<M.!SeUL-
raui pra-fert liuse. Càmp.iiimis sine trum placet. Malim autem abesse
</uom, vitiose. Poteramus sane ac- a vulgata et. Nostri vulgatam
quiescereveteri illa ratione <t<nt<um prae se ferunt. At H. 'o peccatum
in; neque tamen dictu facile, unde etfu)'futn est. Singutatis lectio. En.
se insmuarit. <7t<a?n,quod ignarutn 3. /)tfe;'</f<nt. Turic. et CAMP.,
quidem et oscitantem fibrarium 7)ttennt, cum A)m. et Obr. –So)i
non sapit. Debebat tamen seribi Codd. RR. y, 1 J, 12 et ed. Andr.
<jfua)thtm, quod ipsum cum quam Almel. 7)tt<'nm extubenr. En.
sexcenties confunditur. Aldus, qui Fis te (<iCtfM.RR. 3, ~M
priiiius ostendit quarib post iii- </tea)n. CAMP.et Andr., ~'M ut dica-
T~t~ï~, non sine Codice boc no- mus. Atd., Ut si ffn;nm. Ë)'.
vasseestputandus.Locutio)!tnttum 5. /<~e')uum. Prat. Cod., t))~e-
quantum plurimos et gravissimos nuam. Forte pudoris causa. E'
habetauctores,etestbui<:senten- 6. PtO~ostttOtte. Vide § 54. Est
ti.B iuprimis apta. Vide Cic. Orat. ea proprie confitmationis sive
0.26: "saies.in dicendo)t<mttfm probationis tiniti))m.'(videcap.4~.
Il ~uaxtftttt vatettt. Nescio a ]ibrihujus,initiu)t]uoetbicper-
tinet. Debet emm causa, qu~ inter
quibusCodd.Iecnonemnnnfunt
omnes narrandum minus sit placitura, sic
ouum Ald. hanserit. Nostri
vel f~uœ ))t)n<u)tt in a)t;mt.<,vet ~uœ statimatiminedefendiuteam,
nirnirunt ex û~t~~ babcnt. Il. 8, quidquid faetnm fucrit, vincibite'n
ostcndamns. Id a pâtre sit in exem-
<~tt0'!«!n<unt in afttmos. Non mate
certe. En. –~Vtmttttn qua;n. Hanc ptù.Pra'mittituridargumentmn,
locutionem, quae quidem, ut fert quod, quidquid accidit, parricidii
loni eonditio, plane esset pro ni- omne nomen amotitur a reis; dein-
de tuto narratur, quum excusatio-
t)tttt)nq[<nntMnt,adhucinnu)to
seriptore inveni. Nam quod Pfau- nes it!.B, qutB si sohe debuissent
tum appellant Bacchid., t, 2 t3, reos defendere, minus fortasse va-
mtmt~nt f~tiant apud eum est potes- tidœ essent visa;, libentius admit-
tate adverbii, Iiie proiiominis ac- tanturabiis,qui)egemrcototam
Sic propone-
cusativns desideratur. Vide primam favere inteitexerunt.
partemhujusnotae. re,S.78.
i. Sed quid refert. Turicens. et 7. ~')'fB;nttn<n. Optimi Codices,
CAMP. omittunt Sed, cum Almel. prtcnatutt. Quœ lectio pra-cedentës
Non mate. criticosfujjit.ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, 2. 93
Contraria sunt omnia tribus filiis, qui in mortem patris 72
conjurarant; sortiti nocte' singuli per ordinem cum
ferrocubicutumintrarunt, patre dormiente; quumocci-
dere eum nemo potuisset, excitato omnia indicarunt. Si ~3
tamen pater2, qui divisit patrimonium~ et reos parrici-
dii defendit, sic agat Qt<o</contra legem M<~C! par-
ricidium o6/!c<<ttr;t<ueM:6tM,quorum pater vivit, atoMe
etiam liberis suis ac/es~ ordinem rei narrare quidem ni-
A: necesse est, ~KMmaf//eyeM nt/H'/per~ea~- 5si
con/e~t'OHem meœ Ct<~?ep~ e~<M7,~t<: pater (/nrM~, et
Sortiti nocte. Nostri omnes tm scrupulus; sed auctorem habe-
sorf/fttïocfe~velsinebreviatione rp videtlir nullum, nec distinctioiie
<ortttt)tOctent.En. sua ostendit, se ad meam rationem
2. Si tamen pater. Lex erat ne diremisse sententias. Possis etiam
filii qui parricidium fecissent, ali- .tt~)Cthfr,)eniprofeetomutatione,
quid de bonis patris caperent. fgi- retingere in s<t6/[C((, vel )!tt&/tCi'at
tur in hoc themate gentiles et ag- adeo. In iongiore verborum com-
nati petunt hereditatem, filiosque prehensione soient dormitare )ihra-
accusant.TuRX. rii;potuittamenetipsescriptor
3. Qtttf/t~t~tf7?nf)*Uj'ïO?nîtm. Pa- seriem orationis m!nus!religiose te-
ter hic jam iis ipsis, qui insidiati ei nere.
erant, filiis patritnonium diviserat, 4. Qut'f/em nihil. Turic. et CAMP.
quumqueaccusarcntufparricidii <jf)tt~solum, cum Alm. Proba scrip-
ab agnatis patris (quae est scita Tur- tura. Pro ):t/tt7 Jens. (tac. Gësn.)
nebianimterpretisconjectura)he* mihi, in qua constitutione Regius
reditatem adituris, si filii parricidae pro quidem verissima conjectura
fuerintprobati, ipse etiam filiis suis reposuit quid. Nostra ab Aldo inde
adest in judicio. Structura hujus est in editis, et auctores sunt Val-
loci non prorsus est expedita. Ne- lensis, Colbertinus, Gue)f., Goth.,
que enim apparet, unde ordienda cum iis qui silentur. Simplicius
sit apodosis. Equidem in hac maxi- ac verius Codd. RR. 7,) 12, CAMP.
me ratione acquiesco, ut protasis Andr., narrare quid necesse est. En.
pertingat ad verba eximi voluerit 5. Sed si. Turic. qui, cum CAMp.
(§. ~4)' apodosin faeiant, Omitia et Alm.
/)tBCusque ad mollita. Ne sic qui- 6. Mc<Bcu~fc. CAMP.ed., culpte
dem bene procedit, quod in pro- recte. Lectio pecutiaris. Si exigitis
tasi junguntur haee, ~t. a~at. jure, recte, confessionem cu~fe. En.
deinde subjicitur; male coeuntibus y. ~)~ttM,~[ft. Sic Turie. CAMf.
conjunctivo cum indicativo, activo His solis auctoribus malui omittere
cum passivo. Obrechtus quidem reliquorum omnium ego quod inse-
agit dat pro agat, quo alter eximi- runt. Habet enim a)ienam ab hoc.
 94 M. FÀBH QUINTILIANI

pafr~non: (jfHOf/~m melilts ab /m 6M/m:ntx<rar:' pote-

74 tenax cu~o~; deinde subjicitur, ~~tnu/atos ab iis,
ouorxm :n</u/oe?t<<ore~ parentes erant; ~entuertame?! eum
A<ï~Mxe an:'mt<m~ qui sit eventu 6~re/:en~M~ K<occt-
dere patrem non pôMent neoite en~n )ur~Mra?t</o op!<s
fuisse, si alioqui hoc mentis /i6t&u!'Men~- nec ~or<e4,nisi
(jfuo~ sc~<jft<Me e~t~nt voluerit. Omnia haec qualiacun-
que ptacid!onbus animis aeciplentur, illa brevi prirnse
;5 propositionis defensione mottita. At~ quum quaentur,.
~nyactutn sit? vêt, QMc'/e~actt<?nsit? licet omnia contra
nos sint, quomodo tamen? evitare expositionëm salva
causse ratione possumus? Narravitaccusato! neque ~ita,
ut quae essent acta9, tantum Indicaret; sed adjecit Invi-
diam, rem verbis exasperavil; accesserunt probationes,.
)6 peroratio incendit, et plenos irse reliquit. Exspectat natu-
iattterjudex,quld narretur a nobis. Sinihilexponimus,
illa esse, quae adversarius dixit, et ta:lia, qualia, dixit,.
credat necesse est quid ergo? eadem exponemus?SI de
qu:alitate agetùr, cujus tum demum quaestio est, quum
de re constat, eadem sed non eodem modo allas cau-
77 sas, aliam rationem dabo '°.Verbis elevare quaedam li-
loco opponendi affectatiunem, quae 6. At <~uttm ~tto'ntttr. Respicit
si desideratur, abunde est Ih mete ~t ad §.67, 68. Vide §.~9.
CM/~tC. Quoinodo tamen. Maiim tan-
<. ~/t/nt;tttstran. Turie. et CAMP., dem, qn.B est frequens confusio.
ministrari. Vide Drakenb. ad Lrv. XXII, 2, <t.
2. Neque enim. Sic Turic. C~Mp. Pote&ttamenferritamettob idquod
Guelf. Reliqui nec en. Vide praecessit /tcef.
3. Alioqui. Nostri omnes scri- 8. Neque ita. Sic Turic. CAMP.
&unt o~to~ut't. ED. Giielf. Reliqui iiec ita. Vide III, i i
Nec sorte. Sic Pou). Vall. lib. 2~;itemn)ox~.g3.–VaU.jib.
Jéns. A!d. ~Ve sorte, RIt. 5, y, )2. RU. 7, 8, g, Jens. Ald., nec ita. Eo.
~e/orte, sic Avie. Put. RR. 3,8, g. Çtfo'e.!);. acta. R. fO,Mt,~««'eM.
<), )0, CAMP.et Andr. En. /a<;ta.Va))' )ib. RR. 8, 9,Andr. Jens.
5. Aisi quod se quisque. To nisi Atd. Gt))b., )tt ~ua;~uees.<. acta. En.
omittunt Avic. Pou). R. )o. En. tO. '~V;am t'Httoncm f/ato. AvtR.
 ÏNSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, a. 9~
cebit: /t<~ur;< Ai'/an~afM, of<tr~a:parc:mo?t!'6e,ne<y/
~e?t<a simplicitatis nomine lenietur; vultu denique,
voce, habitu, vel favoris aliquid, vel miserationis me-
rebor~: solet nonnunquam movere làcrymas ipsa con-
fessio atque ego libenter luterrogem, Sint illa de-
fensuri, quae non narraverint, nccne? Nam si neque 78
defenderint4, neque narraverint, tota causa prodetur;
at si defensuri sunt, proponere certe plerumque id,
quod confirmaturi sumus, oportet., Cur ergo non expo-
namus, quod et dilui potest, et, ut hoc contingat, uti-
que indicandum est5? Aut quid inter probationem et 79
narrationem interest, nisi quod narratio est probationis
continua propositio,. rursus probatio narrationi con-
gruens connt'matio? Videamus ergo, num expositio
haec longior demum esse debeat?, et paulo verbosior
praeparatione, et quibusdam argumentis (argumentis

Pou).Vai).Iib.RR.3, ~,8,9, .2, Put. totam phrasim omisit. EntTOR.

Jens., aliam atque aliam r<!t;o<!cm 6.VKM.Goth. C~Mp. matgo
</a6o.ED. Gryphii ()536) et Bas. Mx~c. Mero
<. ZuA'una. lenietur. Vide hb. errore, ut videtur. -Nostri omnes
m,cap.7,§.25. ~ujTt.En.
2. Met'e6or. Vide 3g'. ~MeantM! Mse~eteot. Hujus-'
3. Sint illa. Sic Turie. cum Alm. modi, quas adversarii narrationi op-'
Jens. (tacente Gesn.) et edJ. ante ponitur, expositio tantum abesf,
Gryph. Reliqui st)t<)te i., hoc etiam ut omitti possit ac debeat, ut )on-
in Goth. et Voss. 2. Correctorem giorem etiam soHtis narrationibus
olet. Guelf. CAMp.it. sec. manus.in esse oporteat.- t!anc augendi vim
Turic. aliique apud Turm. si !t)tt inesse adverbio demum recte mo-
illa, ne ipsum quidem spei nendum. net Gesnerus. Sic supra quoque
Vide HJ, i, 3. -Soli Codd. Put. t2, ~on~am )iarmt;o)tem u'get,
et l'rat., sint ne illa t~e/eosurt. En. ubi nu))am volebat Ce)sus. ~tt/ea-'
4. ~V~t~t Hpnne~efc~dfnnt. Pro mus ttutn quod pferumque poni so-
Neque pturimi habent Nec. CAMP. let, quum, id quod qua*rimus, even-
et Andr., Nam Kt!t de/en~en'tt f~ute turum non credtmus(videWn)fium
?!~trra~e!f. Eo. ad Ciceronem suppositum pro Do-
5. Et, ttt hoc coth't~at, Mh~ue mo,§.t~),bieYieissimusurpatm-.
TH~tC<ït~tttn est. T)!v et omittunt Pra;videt enim Quinti) sa~pe ~o'
mutti'. C.\MP., et lit hie coxtot~at. ~anï desideratum iti narrationetn.
 96 M. FABII QUINTILIANI
dico', non ar~umentet~one), cui tamen plunmum con-
fert frequens affirmatio, ~~ectt<ro~ nos, <jfK06<<C!mm;
no~ posse fWt re/'t<~ oxte?!<pr<ma! e~po~<t:o?te;<?~ec-
80 <e~~ et op!K<one~M<a~c~era~t, et 6e~e ~eren< Deni-
que narrandum est utique~, quidquid aliter, quam ad-
versarius exposuit, narrari potest, aut eo~, etiam proœ-
mia sunt in his causis supervacua; quae quid magis
agunt, quam ut cognitioni rerum aecommodatiorem
judicem faciant? Atqui6 constat 7, nusquam eorum esse
majorem usum, quam ubi animus judicis ab aliqua
8t contra nos insita opinione flectendus est. Conjecturales
autem causse, in quibus de facto qua;ntur, non tam
saepe rei, de quajudicmm est, quam eorum, per quae
res cotHgenda est, expositionemhabent; quae,quum ac-

i.r~t<ment)<(anjfMmf)f<M(~t'co. rum. RR. 3, K, co~nttto rentnt, et

Turic.CAMP.Guetf.Goth.Atm.et
edd.anteBasit.exc.Atdononnisi
semelponuntnroujHe~t~, <p)i error
si vel omnes occupasset Codd. ta-
men confidenlér erat con'igendus.
-Nostri Codd. errorem habent, si
tamen error fuit in eorum lectione,
quod non omnino coneederem. En.
~rountetttt's (hco. Vide 54,
lo8. Ab)ativ')m autem et hunc et
alterum~r~aratiotte cave pendere
putes a comparative, (tuo<l non
male Capperonnerius monet.
2. Et bene sperent. Turic. omittit
6<')ie,cumA)m.
3. Dent~Me ))an'a)t~um est utique.
Omnes nostri J9e)it<~Meutique nar-
rfïtt~Mtn est. En.
4. Aut eo etiam. Turic. omittit
eo, cum A)m. Eo ettant. Eam-
dem ob causam. Vide IV, t ~2
IV, 2, ttn;!V,3, 3.
5. Co~ttttfont t'o'um. Put.,co~'ti-
tioni rei. Avic. Pou).,co~)«ft0')efc-
mox~c~ttpro~tJC~ttt.En.
6.~t</)tt.Turic.Gue)f.VaH.Got)).
Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante Atd., i
~tt~Me. CAMP-, lt ~ttfB, quod est
idem. Nec credo ullum Cod. aiiud
dare.Rectetamenseeutirecentio-
res T!ef[tum de conjectura reponen-
tem~'t~ttt.Vide§.<o;IV,3,<7.
y. Constat. Turic. CAMP. Guetf.
Goth. et edd. antc Bad., conxtn/~t,
cum Alm. Vall. Voss. ), 3. Nostra
.est ex Regii emendatione, quam
velim con~rmari Pritannicis Codd.
Et tacet sane Gibsonus, sed de Ve-
neta quoque et Aldina. Neque for-
tasse erat mutanda antiqua scrip-
tura. Futnrutn eo sensn potuit dici
co)i.<tn&t't,u&t~u<EXtfen'mtM.Vide
VI, 3, 8~. Co~xf~tC tamen quutn
deitsdtcatur,quacotnnessitnu!
agnnscunt, eonvenientius sane est
pr.Tesens.–Optimi internostrosex-
hibent, ~/t~tttco)Mfn&tt. NuHus ha-
bet constat. I~f).
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, 2. 97
'cusator suspiciose narret, reus levare suspicionem de-
beat, aliter ab hoc atque ab illo ad judicem perferri
oportet. At enim quaedam argumenta turba valent', dl- 82
ducta leviora sunt. Id quidem non eo pertinet, ut quae-
ratur, ~n narrcmc/Km? sed, Quomodo narrant/M~ sit?
Nam et congerere2 plurima expositione quid prohi-
bet4, si id utile est causas, et promittere 5?sed et dividere
narrationem~, etprobatioues? subjungere partibus, at-
que ita transire ad sequéntia? Nam ne us quidem8 ac- 83
cedo, qui semper eo putant ordine, quo quid actum sit,
esse narrandum; sed eo malo nah'are9, quo expedit,
t.yu)'<Mt;a/f<!t.Hoca)iquoties tocutio xN~Jt~, ubi nunquam
recurrit apnd Nostrum. JV, 5, Omnes nostri habent quis pro-
V,t3,t2;VI,t,t.Habethic!o- /t;~et.En.
cus ditficuttatcni inteUinendi, quo 5. ~rûïnitter<?j probaturos nos;
modo possit hœe sententia eo va- vel ctiam siugutatim narraturos,
lere, ut in causa duriore non sit quoniam nunc congerimns. Vidt;
narrandum. Injicitur enim' tam- §..28;!iL.]-V,cap. 5,§. 5.
6. Sed et dtMttfere !t<!rrah'o;tem.
([uamadYersa!is,qua;pra*eipitQu.,
argumentatio, quod apparet parti- Hauc figuram Noster appettat a.t-
cn)is ~t enim. Nempe, qui hoc 'rfM-cVo~t; Lupus Ruti)ins ~o~x!o-
Jo~jf. En.
objiciunt, significant, narrationem
habere diducta argumenta qna: P)'o&ntt0oe! Sin Turic. Guelf.
CAMP. cnm multis Codd. et edd.
nos.intrt0cereta)ieausa:,quum
conferta et cumulata in probatione meis ante Grypli. Reliqui probatio-
fuenrjt abreptura judicem. nem. Soli Put. Prat. et Ald. ]t:t-
2. Nam et con~ererf. Sic Turic. bentpro&attOnem.E]).
Cuetf.CAMP. cum aliisCodd. etedd. 8. Nam ne tM ~tfn/cnt.-SotusR. 11z
meis anteLeidens. Reliquiomittunt hanc lectionem exhibet. Alii Nam-
et quod spectat ad a)terum et que ne iis quidem, vêt ~Vamnue Ke
ex nôstris omittit his quidem, vel ~Vam~ue t;e~t«* eis
prom. Nullus
To et. !!n. uutt/~nt. Sed haEc onmia codeui re-
3. Plurima. Ita Turic. CAMP.cum deunt. En.
A)m. Reliqui pIura. Vide )I, )3, g. Afa~o natTt!)'~ quo. Ita Turic.
)5; III, 6, 20; itemhie 83, 92. CAM)'. cum Alm. Sed Gùelf. modo
~.<.)Mt'~p)oAi7)et. Turic. Guelf. )t. < cum plurimis Codd..et edd.
C~Mp., quis ~jro/t., curn plurimis mcis ante Bad. sec. Hic primus
Codicibus et edd. meis ante Stoer. omittit xctrrare, quod deinceps om-
tieinsius (citante Burm.) ad Heroid. nibus abest. Malo reponit Obt'.
X, 88, plurimis tocisvindicat~u~; Narrare in Joann. quoque esse do-
addieit frequentatissima Graecorum ceor a Porsono. ~'e~ eo mn~o
2.
 98 M. FABII QUINT!LIA N1
quod fieri pimimis' ~guns~ licet3 nam et aliquandcv
excidisse simulamus, quum quid utiliore loco reduci-
mus~ et interim nos reducturos5 rcliquum ordinem
narrare ~«0 c.Y~<'<f. Put. Prat., sed
cotïtO~Ot)~tj'ra~f~ttnono<?A~cJtt.
Avie. Poul. V.itf. M'. RR. 8, <o,
Jens., sed eo modo narrare quo ex-
pedit. tta antiqui.ssimi tibri habent
modo, non malo. Receutiores per
entnpendhtm' m" quod criiei pro
malo ceperunt. Forte aliquid in
prionbus Codd. cxcidit ad senten-
tia: compte<nen)um. En.
t.P/Mr))nt's.GoLh.Jeo5.(tacente
Gesn.) ~/un&tu, cum Colb. Voss. 2
et edd. ante Stuer. meis. Vides ex
nieis détérioras Codd..solos stare
cum edd. Vide 82, Do. Anti-
f~uissimis nostrorum plurimis. En.
2. ft~urts. Turie. Guelf. S)~)m;
per errorem, vide not. seq., Alm.
~ounsdarenan'atur.–SotusR. t2
posterioris a'vi, signis. En.
3. Licet. Si probe attendas hunc
sensum, intetliges id quod fieri li-
ceat esse hoc, ut '~narret aliquis
t eo ordine, quo cxpedit. In hac
ratione licet, cum passivo struetum
(nam~HCO'c pro~ert maHs profecto)
non convenit magnopere, neque
aptum est, quod subjunguntur me-
~ra praesentia simulamus, reduci-
mus, testant ttr(quomagis quod fit
significatur, quam quod potest fieri)
ubiyMtMfaexspcctabas. Quamquam
hoc levius. ften dicitur pro fieri
posse, vulgo tieri, contingere. Jam,
opinor, mecum censebis aptius fu-
turum liquet pro licet. Libri qui-
dém nulli hoc ostendunt; sed con-
fusio harum vocum ut sponte cre-
dibilis ita nec inaudita. Vide notam
adV, <o, i~; item More/, Elémens
de Critique, p. 87, et de permuta-
tione!i<terarumf/)<etc,inquaver-
titur)ucerror,Dra)tenborch.ad
Liv.tX,2,t5.tt)'(Bh!cquidem
non artis vocabulo usurpantur, sed
gencratim dicuntur pro omni flexu,
ductu.Vide~.53.
/!eductt?ttf$. Posterius, quam
debehat narrari, ponimus factum
aliquod, et hoc reducere potest ap-
penan,c)uiaid,quodmodoerat
omissum,nuncouasi''epetnur.
5. 7!<uctttros reliquum ordinem.
Iteratum tantulo intervallo redu-
cp~~t verbum non placet. Sed haec
videtur Qtliu'Hiani ipsius negfigpn-
tia. Vide §. 35. ~c~uu?~ ab ipso
positum sit necne, major est du-
bitatio. Unus A ldus, in utraque ille
quidem editione, relictum dat pro
~MM;n, sensu ionge prœstantjo-
re. Is qui suae partis uti)itati pro-
spiciens, aliqua prius narranda se-
rius ponit, aut simulat sibi antea
excidisse, auttMtatm'(h. e. diserte
fatetur et indicit) se velle, perspi-
cuitatis causa, id quod jam narra-
verit (re/tc~M~j hoc est quem jam
emensus erat, ordinem. Ita re~tctt
cursus apud Horatium) repetere,
in qua rctractatione mox ea inscrit.
quae antea consulto omiserat; nisi
forte r~cfMW dicas esse omissum
(quod ipsum frequentissimum) hac
sententia velle se, quse modo omi-
serit, nunc perspicuitatis causa re-
ducere, h. e. serius narrare. Reli-
quus et )'e~tc<tu sspe permutantur
a tibrariis, vid. Drakenb. ad Liv.
XXI, 6t, Jn recepta, quœ est
omnium, ut videtur, Codieum, sen-
(entiam non assequor; neque enim
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. IV, 2. 99
testamur, quia sic futura sit causa lucidior; Intérim re 84
exposita~subjungimus causas3, quae antecesserunt: ne-
que enim4 est una lex defensionis, certumque praescnp-
tum5: pro re, pro tempore intuenda, quae6 prosint,
atque ut erit vulnus, ita vel curandum protinus, vel, si
curatio ditterri potest, Intérim deligandum. Nec saepius 85
narrare .duxerim? nefas, quod Cicero pro Cluentio fe-
cit estque non concessum modo, sed aliquando etiam
necessarium, ut m causis repetundarum~, omnibusque,
quae simplices9 non sunt; amentis est enim,' supersti-
tione prseceptorum contra rationem causas trahi. Narra- 86
tionem ideo ante probationes ponere est institutum, ne
judex, qua de re quaeratur", ignoret cur Igitur, si sin-
gula probanda 'autrefeUenda erunt, non singula etiam

agitur de eo, quum aliquid prius,
quam debebat, narratur, sed omnes
ba* tigurtE (quœ sunt tres) sunt nar-
randi serius.
t. Quia sic futura. sit. To quia
omittunt Avic. Put. Poul. RR. 3,
5, Prat. En.
2. Interim re exposita. R. 10, in-
terim re posita. Avic. Put. Pou).
RR. 3,5, Prat., in re exposita. ED.
3. ~tth/un~tottu causas. Ne hic
quidem figuras afiquas, quales de-
signât Capperonn. apud Rutilium
Lupum positas p. (Ruhnk.) t et
t33, agnosco, quoniam in narra-
tione sola versamur, et causa*, quœ
subjungi jubentur, non brevi qua-
dam sententia comprehenduntur,
sed et iosse narrando exp!icantùr.
enim. Sic Turic. C.tMp.
~Ve<jftte
Omittite~tm Guetf. dans ~Vc<yueest.
Rehqui Nec e. Vide §. y~. Nos-
tri non omittunt enim. Plerique
dant Neque. Eo.
5. TV~ue. est. cf)'fM)!t~ra'.<cn~-
tum. Hoc prœceptum, quia utile
est, stBpius repetit Fabius, spec-
taitdam essepotius causie utilitatein,
quam prtece~fum quod ad causœ
utilitatem solum comparatum est et
tm~tho'.TttXN.
6. QM<B~)'o);t')tt.R. 7 et Voss. 3,
~tttB~rOSMtttED.
Duxerim. Turic. CAMP., dixe-
n'))t,cumsat multis Codd.et edd.
ante Leid. Nostram tamen tnetur
Guetf. Nullus ex nostris vu)ga-
tam habet. Omnes </u<'ntn. En.
8.7!e~<t(ndarttnt.<tmp/;cexnott
sunt. Vide IV, 1,74; IV, 4,4.
g. Omnibusque, <jfu<esimplices.
Avie. Put. Poul. Vall. lib. }!R. 3,
5, 8,9 CAMP.et Andr., omn~M
<jtu<B~tte~ttn~~cM. Vulgatam soli
tuentur RR. 7, 12 et Ald. Eo.
!o. ~menhs. causte traAi.Vide
IV, 1,64, 65; IV, 5, 7.
11. Quœntiur.Tur. et CiMP.,JtM-
<Mr.–No5trisquoq)ie~t«Bmh<r.ED.
i Cur t~ttM), si singula pi'otaH-
7-
 100 M. FABII QUINTILIANI
narrentur? Me certe, quantacunque' nostris expen-
mentis habenda est fides, fecisse hoc in faro, quoties
aliqua ita desiderabat 2 utilitas, probandbus et et uditis,
et lis, qnijudicabant, scio; et, quod non arroganter
dixe'im~, quia sunt plurimi, quibuscum egit, qui me
refellere possint, si mentiar5, fere ponenda*~ a me cau-
87 sae officium exigebatur. Neque ideo tamen non saepius
facere oportebit7, ut rerum ordinem sequamur quae-
da, etc.Totam banc phrasnncor- pungens );0)), quasi ntfo~axtercum
ruptam habent nostrorum pars )audedictumsit.VIdenot.ad~.2g.
rnaxima.Sci).Put.,Cnrto~urt<7~o- Qut&uxcuM c~i. Ut Cicero cum
ttt? si Stnyu~a protax~ nut re/<i/- Hortensio et Bruto, vide Cic. Brut.
lenda e~tt~tj H0)t ~ttjû~ï et~~t uar- c.5t,g/).!juicautem,Itominifer-
rfï~a erunt. Poul., Ct~r igitur ~o~ vidioéi peroratio assignabatur,
t'onoret, .!t.nMt!;n~tt~a etiam ;tnr- quumexpositioQuinti)iano.
fcFttur. Alii alio modo. Soli R. y a 5. ~e))f;n)'. Turic. CAMP., men-
sec. man. Jens. et Ald. vujgatam tior, cumAlm.
habent. En. 6. Po;te)t~(B. caustp. I. e. nar-
!MN'H<'a<'Mn<jfM~.VideIf,)y,)2. randa:, FXponenda:. Sic Seneca pa-
AdJcCic.deOrat.n,a8;Liv.XXX, ter,p. t;jg objecitSyriaco, quod
10, 20. Quo minus Francio indi- IlcattMm non ~'f)';M<MCt. Sirnile
gebamus reponente OMa~tu/~c~ quid apud Nostrum VII, 2, 55. Vi-
<~ue.VideetWoI(ium adLeptineam, de notam ad lib. IV, cap. ), 36.
pa{;.258. y. ~Vo)tM~)[us. opoi-lebit. Turic.
2. QttOtte! aliqua ita (/est</era&at. non ~Mept'ttM~K'ere at (a sec. man.
Ita Turie. a secunda manu (a pn- alia) re oportettt: cum A)m. in quo
ma (/. at ita d., cum Alm. (vide nu))asecunda:manus, ut in Turic.,
§. 23) nisi quod inde excitat tru, emendatio, et pro prius ponitur
protfa,J!urm.,seit]Lte!figerene- apud Burm. ~tM!. Guelf. secundam
gans) et CAMf'.et Obr. Accedunt Turic. mattum dat, cum Basi). ed.
Goth.Voss. ',3, inserentes reeep- sola <)uantum video. CtHp. Voss. 2,
ttB aliter. Re)Iqui ipsa des. Goth. Jens. (tac. Gesn.) )t. s. alias
Avie.Put.PouLHH.3,5,7,.0, o.. cum edd. ante Afd. quem Ba-
l'rat. VaH. lib., quoties tfa ~Me- dius expunxisse ait alias quod re-
rabat. Vall. lib. a pr. man. RR. 8, dundet propter ~jiu! ante posi-
g, [2, quoties aliter ipsa desidera- tum. Burmann. ulcus latere n)onet.
bat. Dele 'n aliter. En. Mihi scriptura ipse prius (magis
3.Quo~)t0~arroya)tt<')'dtXc)'tm. etiam Alm. illa ~e~ttM) nata vide-
In antecessum deprecatur arrogan- tur ex errore male dirimentis se
tise invidiam, eadeni forma qua pius (pro scepius) et alia re, vel at
usurpatur: ~)'<e/MCtne~rennt. Quo re profecta ex male repetitis litteris
minus est ferendus Obrechtus, ex- verbi facere, quod ipsum rudiori
 ÏNSTITUTIÙNÏS ORAT. LIE. IV, 2 !0t

dam vero etiam turpiter convertuntur; ut ,si peperisse

narres, (/n</e conce/.)~e; aper<um <e~tame~<K~,deinde
~Kah<m; in quibus si id, quod posterius est, dixeris,
de priore tacere optimutn'. Sunt quaedam etfalsae expo- 88
sitiones,.quarum in foro duplex genus est2: alterum,
quod instrumentis adjuvatur; ut Publius Clodius Rdu-
cia testium, qua nocte incestum Romœ ~commiserat,
Interamnae se fuisse dicebat; alterum, quod est tuen-
dum dicentis ingenio id interim ad solam verecun-
librario h. 1. insolens videri debe- (a sec. manu quo) t~frumcHtMm.
bat. Vide §. 86; item IV, 5, 3. Atm.uof<t)!f!trtttnentum.CAMp.,
Lectio vulgata est emendatio Jen- quo ïn~trtt??tc~<u7K, cum Bodt. Bat.
soniana et Aidensis. Vall. lib. a sec. Andr. In tot bonis libris nil nisi
man.Jttt.g,)2,CAMp.Andr.Jens. error.VideIib.V,eap.g,t3.
ante cmendationem Voss. 2, Neque Oowm~py~ Avic. Put. PouL
ideo tame;: non ~<Bpttt.</acere alias RR. 3, ro, Prat., commiscrit. En.
o~or~6tt, ut rerum ordinem ~ef/tta- 5. /<it<'ram))fC. Cic. pro Milone,
mur. Avie. Put. Poul. Vali. lib. RR. c.<7:"C.Cassinius.cujusjam
3,5, Voss. t, Bern., ~Ve~ue ideo <f pridem tHstimonio Clodius eadcm
oportebit, ut rerum ordinem sequa- hora fntct'amnœ fuerat. »
mur. Non male. At melius Prat. 6.t<so<antu<;rt't'M)td'iam.<t~
Cod., Non enim oportebit, ut .<em- OtttC~ttonc~. Quum dtcatt~t/c, q~iod
per or~t'nen: M<jfuamu)'rerum nam ad fo'ecun~tam pertineat, dici no-
in causis repetundarum, plurima /ore~tj videtur a rubore verecundi
sunt crimina porro in narrandis, oris petiisse vocal)uli etymon quod
non necesse est ordinem sequi re- rectius tamen profecto agnoscitur
rum;sedcriminareYocanturad in pigmente, <p]0 illinitur quid-
certa capita; et in iis capitibus res quid natura non satis est specio-
non pro tetnporis série, sed pro sum. Non equidem censée, opero-
gravitate cxplicantur, sicnt fecit M. saexpficanonemd;gere,quatisstt
Tutt.contraVerrem.Mn. htc,nuimea)on'atut',co/orjquum
i. Optimum. Sunt. Sic Turicens. noster maxime locus vocabuli hu-
Guelf. CAMP.cum Voss. 3. lietiqui jus, apud veteres rhetores frequen-
inserunt est.–To est inserunt quo- tatisfimi, signifieationem aperiat.
que Avic. PouLRK. 3,5, )2. En. Si quis tamen plura simut eo per-
2. GetttM est. Ita Codd. et editi tinentia scriptorum loca inspicere
mci (de Coth. Jens. tac. Gesn.) an- cupit, eum ad doctissimas J. C. T.
te Cryph. Hic et reliqui est ~e)ttt!. Ernesti disputationes in utt'iusque
Inest affectatio, qua; ad necessita- rhetorices Lexicis propositas able-
tem et ornatum reservanda erat. gabo, quas quidem excerpi hoc lo-
Vide 128. cosupervacuumduco.Nostri excm-
3. (~uOt/m~rttwe~ft~.Turic.f/uof~ p)ah36cferesuntI)t,6,g2;H[,8,
 102 M. FABII QUINTIL1AM
diam pertinet, unde etiam mihi videtur dici Co/or~
89 interim ad quaestionem. Sed utrumcunque~ 2 erit, prima
Sttcurarum~,utid,quodringemus~,rienpossit;deinde,
ut et personae, et loco, et tempori congruat; et credibi-
lem rationem et ordinem habeat; si continget~etiam
verae altcul rei cohaereat; aut argumento, quod sit in
causa7, conrirmetur~ nam quae tota extra rem petita
90 sunt, mentiendi licentiam produnt. Curandum praeci-
pue, quod fingentibus frequenter accidit9, ne qua in-
ter se pugnent; quaedam enim partibus'°Mandiuntur,

44 IV, 2, go, g5, 97~ 'oo referre credo. R. a sec. man.

VII, .,4o,53;tX,8;XI,
8t, 85; XII, t, 33; RII, 8, 6. Re-
liqualoca,ubi colorusurpatur, non
tam proprie videntur hujus esse po-
testatis. Quod autem dicit fa)sam
expositionem, nunc ad solam ve-
7'ec.pertinere, nunc ad ~u<f~~onpnt~
id co interpretor, ut partim omnio
invidia asperiorum et rerum et ver-
borum amoveatur, partim ipsa cau-
sa melior fiat hoc, quod fingimus.
t. ~tAt videtur. T~ mihi omit-
tunt Turic. CAMP.Non male.
2. ~trMmctt)t<jtuc. Hoc quod in
quibusdam exemplaribus legi nar-
rat Regius pro M<)ttm<~tt<quod est
inJens.(tac.Gesn.)etedd.ante
Ald. etiam Codd. mei habent et
CAMP.; item Valla referente Bad.
–Avic.Put.VaI).Hb.RR.7,9,
Prat;,KtruntC[tTn~ue<'rtt.R.8,ut
<;M?n~ue.Non male quoque. Rn.
3. Cm'arMnt. Nimia inesse vide-
tur affectatio, et malim cura. Vide
)ib.I,cap.t,§.8.
4. ~jt~emm. fta Turic. cumAtm.
et Obr. Reliqui /!n~tmtM. Vide §. 8.
-Nostri Codd.~t~ttntM. En.
5. Continget. Turic. C~MP., con-
tint. Alm., cottftN~ct <jfent. Non
et Andr., si coH tirent etiam fer«;.
Avic.. Poul. VaU. lib. RR. 5, 7, 8,
g, t0, sic continyet etiam verte. Re-
)i(jui vulgatam servant. Eo.
6. ~e'fB alicui rei co/xBt'Mt. Ut
Sinon Virgi!En. !I, mutta fingens
de morte Patan)edis,vera dicebat,
Trojanis non ignota, ut verorum
narratione faisorum sibi fidem quae-
reret. TcnN.
y. Quod sit )n cauM. Turic. omit-
tit sit, cum Guelf. Goth. (tacente
Gesn.) Alm. Voss. t, 2, 3, Bern.
CAMP.qui pro causa dat.causis.
Solus R. 7 habet sit. R. 12, quod
si in causa. ED.
8. Co"/tnnetur. Turic., co')/!r-
memur. Guelf. Goth.*(tac. Gesn.),
con/H'matttr. CAMp.~~t'motttr.
g. ~c<;«<;t. Turic.'Guelf. Voss.
ttern., excidit, sed a sec. manu re-
fictum ad nostram in Turicens.
Avic. Put. Pou). RR. 3, 5,) o, Prat.,
excidit. En.
t o. Q)t<B<~amenim ~artt6t<.<.Omit-
tunt enim Turic. Guelf. Goth. (tac.
Gesu.) CAMP.cuni Alm. Voss. 2, 3.
Narrat Burm. et a Ya))a~ Cod. ab-
esse, quod unde rescierit, nescio
apud Badium enim nihil ejusmodi.
 INSTJTUTIOmS ORAT. LIB. IV, 2. !o3
sed in summam non consentiunt prseterea, ne iis,1
quae vera esse constabit', adversa sint. [n schola etiam, 91
ne color extra themata quaeratur; utiobique autem ora-
tor meminisse debebit actioue tota, quid Mnxerit~, w
quo-
niam sotent excidere, quse falsa sunt; verumque est
ittud, quod vulgo dicitur, mendacem memorem esse
oportere. Sciamus autern, si de nostro facto quseratnr, 9~
unum nobis aliquid esse3 dicendum; si de alieno, mit-
tere in pjurimassuspiciones~ iicere est tamen quibus-
dam scholasttcls~ controversiis, in quibus pontur~, ali-
quem non respondere ad quae Intenogacur?, tibertas
–Nostriomnesomittunten'm.En. habet~t, quasi date yotueritftt.
Ne iis, fjfufBvera esse coH~fa- Qin&tts~am proseribere non ausim;
6tt.Mu)tipro:i!kabent/t~.At neque enim in genere hoc de om-
Avic.Put.Pou).RR.3,5,Prat., nibus contt'overaiis schotasticis di-
neyue M)M esse COH~ffitit.ED. ci potest. Avic. Put. Pnu). Va)).
2. Qt(«<)i~'ert(. C~Mp., quod Ub.UR.3,5,7,8,9,Jens.A)d.,
~'i~. Vide IV, i, an;6ttsf~c/i0/. Prat. oinittitscho-
3.MtW 'eMe. Turie., aliquem lasticis. RR. 10, 12, in f~tti&ttSf/am
e., cum A!m. Vali, a prima manu schol. Eo.
(ne hoc quidem de Valla referente 6. In <yM)hMponitur. non res-
Badio. Vide §. go) Guelf. Voss. t, pondere. Thema tale est, ut eontu-
3, Bem. Avie. Put. Peut. Va)). macisi!entioatiqu~isomnia,qucBin-
)ib.Rt{.3,5,8,)o,t2,Prat., tenogantur,repe))at,vet alia causa
tï/tOMent.Eu. .respondendo excludatur. Quam-
4. ~Wt<terein plurimas suspicio- quam enim in schotasticis nulla so-
n<*t.Sic Turic. C.'mf. cum A)m. et let introdncii'esponsio(vide§. 28),
edd. a Stoerio, inde Guelf. omittit hoc tamen in universum de decta-
tn~)/unmas.Goth.Jens.(tac.Gesn.) mationibus dici nostro loco, non
nt. !np/u)'es! cumedd. ante Stoer. credo. Vide not. praec. De structura
Vide 83. Avic. Put. Poul. RR. ponitur aliquem, vide l, 10, 33.
3, 5, [0, Pot. Andr., ut plurimas 7.f~<7Ma"7'~<7~~M7'.Turic.,
~M~t'eionej'.Va)).)ib.RR.y,8,9, ~u<Bn~Mten'o~atttr. Guelf., qui in-
12, m plures Stt~tctones. Eo. -terro~/tttttr, cum Goth. (tac. Gesn.,
Mittere in plurimassuspiciones. E)e- sed in hoc in margine repositum
gans )ocudo.Vide IV, 5, )~; VII, a(j'<jftta't.)etVnss.),3,ï!ern.Mox
2,!2;j)X,2,y5. edd. a Basii. ad Gibs., <jf:«s int.,
S.ittamen~ut&tt~ftmsc/tO/o~- cum Valla referente Badio. –Va)).
ticis. Turic. omittit ~Mt'tt(.!f/o))t,cum lib. a sec. man., HR. y, g, a sec.
CAMP.et Obr. Inserit Guelf. in post man.CAHP.Andr.Jcns.A)d.
tame~, quod placet. C~Mr. pro Est ~ua'm(en'oo~tur.R.n,<t)tter-
 'o4 M. FABII QUINTILIANI
93 omnia enumerandi, quae responderi potuissent.. Fin-
genda vero meminerimus ea, quae non cadant' m
testem sunt autem quae nostro dicuntur anime
cujus ipsi tantum conseil sumus item quod a de-
functis~; nec hoc enim est~, quineget: itemque ab eo,
cui idem expediet; is enim non negabit: ab adversa-
rio quoque; quia non esthabiturus in negando fidem.
94 Somniotum~ et superstitionum colores ipsa jam facili-
tate? auctootatem nfrdidentnt nnn fst :)ntf)T)sat)S tn

royata. Avic. Poul.VaU. lib. RR. 3, respectuejus. Vide 6; VU, 38.

5,8,g,to,(jfttttnte)'ro~atur.En.
t. Calant. Ita Turic. CAMP.cum
Atm. Voss. t et Obr. Retiqui ca-
(~e)tt. Vide §. 60. Guetf. omittit non
ante c~. Male. Vide VI, 2, n. 1.
Optimi inter nostros, uute non ca-
dant. RR. 3, 5, 8, g, t0, fjfute tton
cadent. En.
2. Qua* nostro c~tcuntttr animo.
Desiderant hic Burm. et Gesn. pra;-
positionem, quorum ille ex, hic de
inseri matit. Burm. etiam ducuntur
suadet pro <<tcun(ur. Non videtur
tuta.emendatio.Solus abtativus suf-
ficit ad sensum efëclendum, qui
inesse potest unus, etiamsi.adda-
tur pra;positio. Nam de aHtnto ))0!-
tro, ut dicatur latine sicuti de eott-
siliovel superconsilio uostro, mag-
nopere veréor. Dicuitturinterpreter
dicta ~romttttfuf, et sic acquiescam
in ablativo. Vide V, i3, 3.
3. defunctis. Hieret in hisce,
quasi abrupte et parum concinne
prolatis, Gesnerus quo addi debue-
rityactum aut simile participium.
Comparât tamen tocutionemxo/Mere
ab aliquo pro ex ejus arca. Mihi
sufficit frequens Nostro forma ab
actore, a (/e~e))!0)ie, ubi inte))igitur
non solum ~ro eo, sed et in génère
Nec hoc enim est. Guelf., ne
/tOce~t.CAMp.tecenfnt<t.Goth.
Jens.(tae.Gesn.),t)ecentmhoc
est, cum edd. ante Stoer. Malim
nostro loco ))e~ueA.e.e.Vide§. ~5.
Mox tamen §. 10~ constanter om-
nes, nec ttn~ It. §. ttt.–So))
Cod. Poul. et R. 2 \u)gatafn tuen-
tur.Aiii,"Kec<?)ttnthoc<?)!tqutKe-
~et,vet!te/toce'ttme~t,etc.ED.
Nec hoc enim. Nec h. 1. valet )te.
~tttdem.VtdeV, t o, 86. Malim Aicc
ut et modo ~uœ pro quod.
5. ~fm~uc a6 eo. Avic. Prat. It.
t2) itcm ~tfo~ a6 eo. Cod. Poul.,
ilem a<) eo. C~Np., item estque at
eo. Male. ED.
6. Somniorum. Ut si SIeha'i cz-
dem Pyg)na[ipn negaret, uteretur-
que aecusator Didonis somnio ut
rem probaret. Quale exemplum re-
fert Cic. de Divinat. I, 2~, de quo-
dafo Arcade, qui a ca'-tpone inter-
fectus, bis socio apparuit, indi-
eavitqne de quo supplicium sumi
curaret. En. .Somtttorum et su-
~erïttiionttm colores. Quum quis
noctu)novisoincitatn5,vetauqua
re)igione constrictus atHmid lecisse
vuitvideri.
7i)?.Myf<~t/ae/fo~. Avic. Put.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 2. ~o5
narratione uti coloribus, nisi per totam actionem con-
sentiant' quumpraesertim quorumdamprobatio sola sit
in assevemtione et oer~uer6!M<:et; ut ille parasitus, qui 9''
ter abdicatum a divite juvenem, et absolutum~, tam-
quam suum filium asserit; habebit quidem colorem
quo dicat, etpaupertatem sibi causamexponendi fuisse,
et ideo a se parasiti personam esse susceptam, quia in
illa,domo filium haberet;.et ideo illam Innoceutcm ter
abdicatum, quia filius abdicantis non esset. Nisi tamëu 96
omnibus verbis et amorem patrium, atque hune q<u-
dem ardentissimum ostenderit, et odium.divitis, et me-
tum pro juvene, quem periculose mansurum in illa
domo, in qua tam invisus sit, sciât: suspicione suh-
jecti petitoris3 non carebit. Evenit aliquando in scho- 97
lasticis controversiis, quod in foro an possit4 accidere
dubito, ut eodem colore utraque pars utatur, deinde
eum pro se quaeque~ defendat; ut in illa controversia:
~7ro<'marito dixit, op~e//a<6tynse de ~t<~o~ a prw~no, 98

Poul.Atm..Voss.3, Bern.CApp., e. a judicibusin paternadomo.re-

~c/tctfa~e. Ut sit sensus res antea
feliciter cecidit; sed propter illam
tpsamfetici'atem,faetumest,ut
judices suspicarentur ad illam ar-
tem reos eonfugere, quia eamdem
sibi felicitatem pollicerentur. Qui
sensus priore rnulto ingcniosior
est.ED)TOH.
t. Co)~e?ï~aHt. Plurimi internos-
tros,cons<')ttttt~t.ED.
2. Abdieatum Ct~~O/ttfMtM.
Vide de aMteattooe, UI, 6, g6. Hoc
loco Hngitur totum negotium in ju-
dicio transaetum, nec debet tera&-
dicatus aliter aceipi, quam ut ter
voluenteumabdicarepaterdives,
quod per jndices ei non ficuit.
Proptereafi)iusdieitU)'<!6!ohttu;i. i.
manere jussus. Jam toties spe elu-
sus dives subjicit parasitum quem
domi habet, qui filium hune, patri
invisum, sibi asserat, ut hac tan-
dem fraude dumo exturbeturjuve-
nis. Leges et judicia in causa abdi-
cationis quamquam re vera sunt nul-
la, tamen esse finguntur in schola.
3.~u~'ecttpe(;tons Vide V, 7, t2.
4. An possit. dubilo. Hic quidem
non facite dicas, utrum posse hoc
accidere in foro credat Qu. necne.
Vide lib. !I, cap. [7, 3.
5. Qu<E</ue.Ita Turie. CAMP.,cum
Goth. Voss. 2. Reliqui ~tf~ue.
Reg.y,Jens.A)d. inter nostros dant
En.
M. $. outmue. Atii~. s. fjfuœ~KC.
6. ~nc/htant se de stupro. Ul-
 io6 M. FABII QUINTIUAN!
e~t6t co?M~<t<<t</M <emp[~~e< /octt~; eadem con!ra~/tus
detM/tfde noverca, edito (a~<Mm alio lempore, ac loco:
pater in eo, quem u.corpr~erat,<t<M invenit; in eo~
quemfilius, uxorem illam repudiavit; qua taceMte,
/tt<~ abdicat. Nihil dici potest pro juvene, quod non
99 idem sit pro noverca. Ponentur tamen etiam commu-
nia~; deinde ex personarum comparatione, et indicii
100 argumenta ducentur. Ne
ordtae~e[sHentiorepudiatae,
illud quidem ignorate oportet, quaedam esse, quae co-
lorem non recipiant, sed tantum defendenda4 sint:
qualis est ille dives, qui statuam pauperis inimici fla-
pianus tit. de Injuriis ita ait: ~)pc/- scripturam. Vide VII, 4, 38. -Soli
lat ~ttt avenus pudicitiam &<a;tf/a Avic.Put.Va)t.tib.RR.3,5,9,
oratione attentat. ~ïxectatur vero, Ald., ttt~tctt. tn aliis confunduntur
gui tacitus yre~uettter t'n~ut'tttr )I[tera'MetM.Sensusso)usremdi-
inde nppellatores et aMectato'e! di- rimit.Recteigiturdefenditm'iectio
cunttir. TuRN. utJiCttaberuditointerprete.En.
t. Edito tantum. Put. Val). lib. 4. yatthtmt~cnJett~a.ltaTunc.
RR. 8, g, ) 12, Jens. Locat., edito Guetf.Goth.(tac.Gesn.)cumAtm.
tantes. René ftuooue. Eo. Voss. 2, et aliquot edd.-Hetiqui ta-
2. ~o~entMr tamen etiam com- mett Vide V, t3, 10. Solus
munia. Sic Avie. Put. Poul. HR. 3, Il. 12 habetsed tamen ~efc~<H.
5, <o,A)!n. Poneotur tamen etiam Eo. ?'n<ttMm de/cn~e'tda. Fit tum
omnia communia, CAMP. Andr. <t~M/~ocdeclamatio, ubi so)a, v. c.
Bodi. ~ottentïfr tawe~ omnia com- lege aliquis se tuetnr, vel depreca-
munia, Vall. lib. RR. 8, 9, t2, tione, in qua tamen ipsa poeniten-
Jens. Atd. En. ContnuntMt. Vide tiaa)iquemco~o)'entImbGt;videIib.
lib. IV, cap. 1,5. y). XI, cap. 1,81.
3. 7)t[/<C<tOtV/t)!c.Guelf. CAMP., 5. Statuant pauperis. Bene hoc
~'ttJtCtt o., curn Bodl. Joann. A)m. illustrat Badius afferendoloco Pauli
Andr. Voss. 3, Basil. Gryph. ( 5~4) Digest. XLVII, to, 27 "Si statua
et marg. Steph. Lubrica sane dis- apatris tui in monumento posita
putatio critica de talibuis, nec val- "saxis eœsa est, sepulcri violati
de miror nullam hic positam Turi- '< agi non posse, tH~rKïn~Kposse~
ceusis varietatem. Quum tamen re- "Labeoscribit.'<Sin)ifeq[)id in
pudium hoc non tint in judicio statua Theagenis at!i)eta', narrat
etiamsi abdicatio fieri tingitur. nul- Pausanias VI, 11 extr., p. ) 66,
lus judiciorum ordo hic cojptari vo). Il, ed. Facii V. C. qui non de-
potest, ut prius de répudie, deinde bebat in oraculo mendum metri-
de abdicatione judicatum fuerit, cnm reducere ex Codd. Qee~. pro
quo fortasse defendat aliquis Codd. Os~'}'.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV; 2. tO~
gellis cecidit et reus est injuriarum nam factum ejus
modestum~ esse nemo dixerit: fortasse, ut. sit tutum,
obtinebit. Quod si pars expositionis pro nobis, pars to:
contra nos ent; miscenda sit an separanda narratio,
cum ipsa causse conditione deliberandum 3 est; nam si
plura sunt, quae nocent; quae prosunt, obruentur ita-
que tunc4 dividere optimum erit, et ils, quae partem
nostram adjuvabunt, expositis et confirmatis, a~dversus
uti remediis' de supra dictum est. Si 102
reliqua quibus
plura proderunt; etiam coajungere~ licebit, ut, quae
obstant, in mediis velut7 auxiliis nostris~ posita,,minus
habeant virium; quae tamen9 non erunt nuda ponenda,
sed, ut et nostra aliqua argumentatione rirmemus, et
diversa cur credibilia non sint, adjiciamus; quia, nisi
distinxerimus, verendum est, ne bona nostra'° per-
i. Cecidit, et. ]ta Turie. CAMP. litteris. Vide 11, y, 3. Jam respicit
cum Alm. Obr. CAPP.Reliqui omit- adht)tc(§.!0t).
tunt et. Solus R. i 2 et Andr. ed. y.Mef~t's~/ut.ItaTurie.CAMp.
habènt et. En. .cumAtm.Turbanthtcmutta. Goth.
2.Afodestttnt.Videt.ï,e. 2, §. (tac. Gesn.) licebit q. o. ut i. mef~o,
3. Cum ipsa. (~e/t&eran~Mm est. cumVoss.2.AtGuetf.,<'c~tt<
Elegans forma; vide 111, y, )6. o. sint i. medio. Edd. quidem om-
4. T'unc. Guelf. nunc, cum Goth. nes meae medio, pra;ter CAMP.et
Voss. t, 3, Bern. et edd. (prseter C~f' Pessime. Hic tamen mate ut
Camp.) ante Ald. quo ace. Bad. pr. post o~ta;tt amandavit. Regius me-
Male. Item R. 12 et Andr. soli ~t'M conjectura est~ssecutus.
dant tttttc; a)it omnes nt~c. Non VaU. lib. et M. <), ut in medio velut
dicam male, cum V. C. Spalding. auxiliis noïtru posita, ntt';nu ha-
Nam tot Codd. antiquiorum et qui- beant virium. R. 8 pro posita habet
RR. 3, 5,
dem Regii Codicis 12 lectio non est posito. Avic. Put. Peut.
spernenda. Eo. Prat.,Si)ttmme~tO,etc.Item.RR.
ËD.
5. Remediis. supra. Omni hac, 7, 10. Alii vulgatam retinent.
de causa difficili, disputatione a 8. Auxiliis nostris. Metaphora
5. 65 inde. Remedia sic dicuntur ducta ab instruenda acie. Eo.
et!V,4.;V,2,5. g. Quo? tamen. Cave ou<p referas
6. Etiam co~'un~o'e. Non satis ad ea sola qu:e obstant; ad utraque
apparet, quo etiam spectet h. 1. pertinet.
Matim~'ant, ut et mate repetitum to. A~ bona )t<Mtm. inquinen-
sit ex postremis prœcedentis verbi. tttr.Vide)ib.H,cap.5,§.4-
 io8 M. FABII QUINTILIANI
'o3 mixtis malis Inquinentur. Hta quoque de narratione
praecipi solent: ne qua ex ea fiat e~cu?~o; ne avertatur
a judice ~ermo'; ne a/<en<eper~once vocem demus; ne
ctryumentemMr.' adjiciunt quidam etiam, ne utamurq/-
~cc~~M~, quorum pleraque sunt frequentissime custo-
dienda immo nunquam, nisi ratio coegerit, mutanda.
'o4 Ut sit expositio perspicua et brevis, nihil quidem tam
raro poterit habere rationem, quam excursio; nec un-
quam debebit esse, nisi brevis, et talis, ut vi quadam
'o5 videamur affectus~ velut recto itinere depulsi qualis
est Ciceronis circa nuptias Sassiae~, 0 mM/ier~ xce/tMin-
crëcMt/e, et preB<6rhanc u/!6:??~!n o?Mn<f~ tna;~t<um/
0 libidinem e~re?Mfam et :n</onti'<am/ 0 o!Mf/<ïc<aH~ sin-
<yt</arem/ non <!mu:Me~, si tTttnu~f</?t f/eorKm /:om<-
KM~?<7tteya?n6tm~ at illam ta~nt noclem, facesque illas
nt/u~a/e~? non limen €u~:Ctt/<? non CM~/e/ï/tce? non
parieles Je?<<e ipsos, ~t<joenorum lestes nt~~arum?
'06 Sermo vero nue~u~~ ajudice et brevius indicat Intérim

T. Ne aueftatur. tefmo. Vide CAMp.,ttO))net.,cump)crisque

ub.!V,cap.t,§.63.
s. A~/t<7<]fu;<<em.
CodexRegius g,
ttt/tt/entnt.ED.
3. Ut vi ~ua~ant uMeamur affec-
tus. Avic. Pon). RU. 3, 5, ututfjftta-
dam Mt~eamm' a~eetu. Omissa for-
te nota (~) qun; indicat us in Codd.
Put. Prat., ut in quodam videamur
o~ecttt. Errore librarii qui vocntam
Mt pro in non pro vi cepit. At Put.
a.sec. man. Va)). lib. RR. g, 12,
CAMP.Andr., ut vi ~tMM/antvidea-
mur affecti. Non male certe. ED.
4. ~<M!KE.Turic. Guelf., ~'OHtB,
cum Basil. C.tMp., ~NStn', eum om-
nibus ante Gryph. Nostris ~as;<B,
prœterRR. 3,5, qui dant Sasis. En.
5. Non timutMe. Turic. Guelf.
Codd. quorum aliquotv~d€turne-
{jiectiaconferentibus, et edd. ante
A)d.quoaec.Bad.pr.–Put. a
sec. man., ~o~mc timuisse. Alii oui-
nes, non timuisse. Eo.
6. Sermo vero aversus. Ita Turic.
Guelf. CAMP.cum multis optimis-
que Codd. et edd. Alii ut Gesn.,
omittunt vero. Jens. (tac. Gesn.),
~'et'mo versus, cum edd. ante Bad.
sec. Sermo vero aversus. Put. a
sec. man. RR. 8, g, Jens. ab emen-
dat., ~enjto aversus. RR. to, 12,
Andr. vulgatam tuentur. At Avic.
Put. Poul. Vall. lib. RR. 3, 5, 7,
Jens. Ald. Lucat., Sermo versus.-
Mox et brevius. Qmnes nostri et
brevis. Mox iterum et coarguit
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, 2. tOC)
et coarguit magis qua de re idem, quod de prooemio
dixeram', sentio, sicut de prosopopceia quoque2 qua
tamen non Servius~ modo Sulpicius utitur pro Aufidia,
.S'O~MMO?!C an gravi /«/0
te /~?!</M!'<<M!4, /?M<eyHop-
pre~um~? sed M. quoque Tullius ~chca ?navarchos,
nam ea quoque rei expositio est~, Ut <!</eax~t(ïn<um
c/a&M,et reliqua. Quid? pro Cluentio9, Staleni Bulbique 107
colloquium.nonne ad celeritatem'° plurimum et "ad
tna~.Tonta~MomittuntPut.R.Kj, cept. R. 7 et Jens., pressum. Con-
Prat.AtRR.8,o,)2,Jens.Atd., cinnius certe. En.
efcoarytttfmo~tfcr/nï. Avic. 6. Cora'. Guelf. co?:tn!, cum
Pout.Va)t.)ib.,e(cottr~tttt)nte- Jens.(tac.Gesn.)etedd.anteAld.
rim. Mox tandem prott/~M~ (exc. CAMP.)quod Regius jam cor-
Avic. Put. Pou]. RR. 3, 5, jo, rexit. Vide ig. Omnes nostri
Prat.,ttent.En. Ctrctï.ED.
i. Dixeram. Nonnulli dixerim. y. Cirea tt<t~arc/tO)!.InVerr.'V,~5.
2. QMS~ue. Omittunt R. y. CAMP. 8. Nam ea. expositio est. H. e.
Andr. Alm. En. Nam is quoque locus orationis Ci-
3.ty<?r~~u~K'ro~tt/t/tta[.Ser.Sul- ceronianœ ad narrationempertinet.
picius Ciceronis amicus, eeleberri- g. Pro Cluentio. Cap. 26.
mnsJCtus,qutMui'enamambitus t0. Ce/entatem. Sic etCodd. mei
accusavit, et ad M. Antonium lega- et CAMf. cum edd. antc Bad. qui
tus in bello mutinensi obiit, pro ex prajpostera nec latinà He~n mu-
Aufidia dixisse non hic sofum nar- tatione credulitatem edidit, quod
tatur,verumetX,i,32.Qtiovexa- revocavit CAPPER.(quutn ejecisset
tioresttoeusaimsVI,t,20,ubi Obr.) Tnerito irrisus a Burmanno in
ejus contra Aufidiam oratio me-, Epistola, p. go. Sotus Put. in
moratur. Cognoscimus item ex Nos- margine, sed ab antiqua manu, ha-
froX,t,tt6;X,3o,très modo bet or~u/ttatem. Eo. Celerita-
ejus exstare orationes, quarum tem. H. e. brevitatem. Sic Arist. Uf,
duas in una causa contrarias fuisse t6, 4, Tct~e~ <~H~'))~<v dicit pro
non est credibile. Ipsam causam ~~f<*<t. Eupolis in notissimo frag-
Aufidiaîuulloatiovetereauetore mento Pericli tribuit orationis T~-
novimus. ~oc. Plin. Epist. J, 20, [~. Celeritas
~.J'.an~utt/um.SoIusR.8,edd. et fides respiciunt ad §. <o6. Bre-
C~MP. Andr. Jens. Ald. habent ita. vius ~t~tcatj coarguit magis. Vide
CŒterietopttmietvetustiores~t- X, t, 102, velocitatem; it. Jf!, 4, f6.
guido. Melius quia sic. eleganter i [. ~(f/tf~m. Praepositionem ad
jungitur epithetum cuique nomini iterum ponuntTuric. et CAMP.cum
substantivo. v.c.omno.<!?- Aim. Omittere videntur réliqui om-
guido et gravi /et/taryo. En. nes libri, ut et Guelf. Goth. Jens.
5. Oppressum. Omues nostri, ex- (tac. Gesn.). Restituit primus ex
 ) iO M. FABII QUINTILIANI
Rdem confort? Quae ne fecisse inobservauda' quadam
videatur, quamquam hoc in illo credibile non est, in
Partitionibus~ prsecipit~, ut habeat narratio ~u~ïtntem,
<ïe~m:7~<:on~,exspectationes, e.)'< :Ho/?!'na<o~,collo-
to8 quia per~o~arum, o??ïMeso~ec<!H. ~umen(a&:m!<r,
ut dixi5, nunquam argumentum poncmus aliquando;
quod facit pro Liga) io Cicero, quum dicit, sic eum pro-
vinciae prsefuisse, ut illi pacem esse expediret; insere-
mus expositioni.et brevem quum res poscet, defensio-
tog nem, et rationem factorum. Neque enim~ nanandum
est tamquam testi, sed tamquam patrono rei ordo pcr
se talis est, Q. Z:~a'r:t<x/e</n<tM?
in ~r:cam cum C. Co?!-

recentt- Burm. quem deincepssunt tium silenlio quasi in multis bonis

secuti.Vide tf,2t,22;item 11,
2; mox §. 122. Vide et Oudend. ad
Suet. Ca;s., c. 8o;Tib., c. 5.–De
haevarietatenihitapudnostros.ËD.
t. Jno&~er~a~fta. Sic Turic. cum
Alm. et edd. ante Ald. Reliqui om-
nes sine o~erMantta, nisi quod ali-
quots. o&xcr~attOMe.Vocem, pt'ccter
hune Nostri locum, vide apud so-
lum Suet. Aug., c. ~6, in quo ipso
prope erat, ut obliteraretur. Est si-
tnitisFrancoganorumitta~ertanee.
Vide tneon~M/et'atttMm Suet. Claud.
c. 39, ibique Oudend. –Avic. Put.
Poul. RR. 3, 5, y a sec. man., to,1
Audr. sine observantia ona~aï?t.
Va)), lib. RR. 8, g, sine o&serfattottc
~ttaf/am. Soli RR. y, f2 vulgatam
habent. En.
2. Partitionibtts. Cap. g.
3. frfBet~t. Turie. C~Mp., pr~e-
cepit, cum Alm. Vide III, 6, 38.
4. Argumentabimur, ut. Sic Tu-
rie. Guelf. Gotb. CAMP.cum Alm.
Voss. 2,3, Bern. Reliqui inserunt
in narratione. Potest abesse, nec
tf:mere fide. habenda est conferen-
sit Code). Quod Alm. Turic. dant
an7ttwp!tf~tttx ad ipsorum facit
conse<]sum (vide §. 86), ad rem nj-
hii. -Omnes nostri habent t)t nar-
rattOte, quac lectio mi)ti propte''
auctoritatem Codd. restituenda vi-
detur. En.
5. t7tJfAt. §. yg, to3. froj~~a-
rio, c.
6. Neque enim. Sic Turic. Gne!f.
C~MP. Basil. Non en.,Voss. 3.
Reliqui Nec en. Vide §. 84. Ea-
dem varietas apud nostros. Eu.
Legatus. ~ro/~ctu!. Turicens.
Guelf., legatus C. Considio ~o~
omittentes in Africam cu~tj cum
Voss. ',3, Bern. praiter alias ho-
rum in singulis verbis vanetates. Ex
reliquis nit)H memoratur. -Lectio
Q. ~t~an;M legatus in ~/)';ca;n cunt
Considio ??rofectM~est ferri potest.
At CApp.male omnino, Q. Ztyanu!
/e~. [~ Af. cum pt'oconsu/e C. Co;t-
sidio profectus est omnino rejicien-
da est: nam Considius nunquam
fuit proconsul. Vide notitiam ejus
in sec. tomo nostriCaesaris,?. tt6.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, 2 !!t

sidio profectus est: quid ergo Marcus Tullius? Q. en:'nt)

inquit, Ztyartt~ <~m(me~etnH//a~ bellisuspicio, legatus
in ~/h'c<!m~ cM)nC. Considio profectus est. Atlbi~ Non ti&
modo nn~um~ ac~ bellum sed ne ad minimam quidem
suspicionem belli. Et quum esset indicaturo satis 6, Q. Li-
garius nullo se n~/t'cart ne~otto~a~tH est, adjecit, Do-
~um ~ec/a?M, et ad7 suos rentre cupiens. Ita, quod ex-
ponebat, et ratione fecit,credibile, et Ct~ecftM~quoque
implevit. Quo magis miror eos, qui non putant uten- 'u i
Ai melior lectio, quœ so[a genuina que Avic. Put. Poul. RR. 3,5, !0,
videtur,esteaCodd.Avfc. Put. t2, Andr. Atd., non modo ullum
Pdu).RR.3,5,Q.~<t)')'tts~atm ad bellum. Eo.
Considio profectus, omissis eum et 6 Et ttum esset in~catMro MtM.
m ~ncatM, qua! Inutitin sunt: nam RR. 5, t0, Et quum esset indicatu-
Cicero ante gnaros auditores de rc rus satis. Jens. Locat., Et quum es-
satis nota loquebahir et reipsa set tn~tcantt satis. R. 2 Et quum
Q. Li~urius legatus fuit C. Considii esset indicatum satis. CAMP., Et
Paeti per totam expeditionem afri- quum esset judicatum satis. Eu.
canam. En. /y. Spectans, et ad. Turie. CAMP.
Y.Q.en.t~.C-t.~M)'-Mox,e. 2. Goth. Jens (tac. Gesn.), et omit-
2. EssetnuMc. Sic Turic. Guelf. mnt cum edd. ante BasI). Apud
CtMP. cum Alm. Voss. 3, Bern. Re- Cie. quidem est. -Omittunt pari-
liqui inserunt adAuc, quod a Cice- ter Avic. Put. Poul. Vall. lib. RR.
ronis quoque loco ahesse docent 3, 5, 7, 8, 9, n, )2. En.
~me)iores libri; vid. Ern., p. ti{<8, 8. ~ecttM. Nihil varietatis hic
nota 3. Pro enim dant i~ttttr edd. invenio in ullo libro meo; nec ta~
a Jens. (tac. Gesn.) ad Burm Sed men facile aequieseam in hac scrip-
et hic et X!,3, t62,ent'm mei dant tura. Genitivus ( qui solus- debet
et omittunt adhur. Esset adhuc agnosci in hac voce, nam de accu-
habentVaU.tib.RR.7,8,9, t 2. Eo. sativo eogitare inelegans fuerit)
3. ~rtcam cttm C. Etiam hic alias cum verbo implendi non strui-
Turic. omittit cum, ut et Bern. PraB- tur a Quint. neque a]ils aequahbus,
ter hoc et C. Guelf. -Vide supra. quamquam §. 7~, plenos frœ. Vide
~hM.R.l2,CAMP.Andr.Aim., IX, 3, t. Mox §. tt~, lacrimis.
et alibi. Put. haec omisit. En. Delendam igitur eenseo litteram s.
5. Modonullum ad. Turic. Guelf. ~ectutn, quo hoc, quod expone-
CAMP.omittunt nullum, cum Alm. bat, implesse dicitur Tullius, recte
Voss. 3. Facit hoc ad strueturatn Gesn. monet misericordiam esse
xott modo. Vide Tursell. p. 5yg, 1 judicum sortem Ligarii dolen-
63. In Ciceronis libris est nul- tium. Fortasse tamen et pietas Li-
lum. To ttM~unt omiserunt quo- ga~ru.demon:tratur.
 t t3 M. FABII QUINTfîJANf
dum in narratione affectibus' qui si hoc dicunt, non
diu, neque ut2 in epilogo, mecum sentiunt; effugien-
dae sunt enim morae caeterum cur ego
judicem nolim,
"2 dum 3 eum doceo, etiam movere~!? Cur,
quod in summa
parte 5 sum actionis petiturus~, non in primo statim re-
rum ingressu, si fieri potest, consequar? quum praesertim
etiam in probationibus faciliore sim animo ejus 7abu-

t. autant.<~y<'c(t6u.<. Sic Codd. tuntAvic.Pnt.Pout.VaX.tib.RR.

mei et edd. omnes ante Gryph.
Hic primus, put. <)t )tan'N(tO)!e eMe
utent<u))t a~ Nostrorurn pars
inaxima babct utendum in Harm-
tione n~ecf/tm. -Non ~tttaxt.
a~eetf~M.Vide §. ;o3; it. IV, 1, 28.
2. A~xe ut. Sic Turic. Guelf.
CtMP. Reliqui nec ut. Vide g3 lib.
V, cap. 7, §. 28.
3. Pumettm.Tunc.Guetf. CAMP.,
dum ego. Goth. Jens. (tac. Gesn.),
Cttm ego, cum edd. ante Bad. ~um
conjectura reposuit Regius, neces-
saria illa. Ego et eopermutantar;
vide Drakenb. ad Liv. II, i8, 6, et
post cum, quod perperam accipie-
bat tibrarius, pro eum emendare
sibi visus est eo. Etiam carere pos-
sis pronomine ubjecti. Z)um primus
t'cposnit Obr. Narratur A)m. Jare
eum. Avic..Pnt. Pou). RR. 3, 5,
t o 2 Prat. CAMP. Andr., dum
ego doceo. Valf. lib. RU. 7,9, <jtt<ttm
ego doceo. En.
Jtfot<cre. Sic Turic. Bad. sec.
(fot'tasseextypographterrore)Obr.
Reliqui moveri. Genera verbi in in-
finitivis frcfîuentissime permutan-
tur (vide §. t'5), nec video, cur
ad ipsum, qui agat, movere minus
pertineat quam docere. Mentio hic
nulla A)m., negligentia conferen-
tis, opinor. Nostri silcnt. En.
5. ~'t Sttn:n:a parte. To parte omit-
3,5, Prat.; forte melius: nam suh-
audiri potest. Eu.
6.Petttt(n<<;o)t)!e~t(ar.Atten-
de eleganter opposita pcfenJt et
co~MO!tCt!~t verha ~tttTtmo ~s et
a)ibipro~erot'<!tiO;!eX,i,2i;))t-
~r~MM.!alias quidem pro c~'o'~tO,
tttIV,t,28,SfJ tue addenda rerum
significatur initium ))ar)'<!<t'o;tM.ht
onntbns quidem meis libris reperio
contortam t)anc, nec Quint. simpti-
citate dignam structuram parte sum
actionis pro parte acttOiMStftn. Ali-
quoties tali stribtigini, affectatio-
nem prx se ferenti, licuit per Codd.
mederi, ut §. 88, qu:B tamen )onge
tolerabilior nostra. Similis etpejor
etiam trajectio est apud Pliniuiii
H. N., XtX, 48 ..Grato menta
mensas odore percurrit. XVI,
t:dubiun).ten-a;sitanpartein
"maris.M »
~&tMttfU!. Significationis hu-
jusmodiiuhocverbofonsest, qnod
alio deflectitur ejus rei nsus, qua
<)t[timtfr;quodnequaquamsemper
cum reprehensione dicitur. Vide
])f, 3, <); V, )0, 6. Nostro qt~idem
loco id maxime spectatur, quod
paratam jam antea rem in usus nos-
tros convernmus, provisas opes
ahquo conferimus, quo primum
non quaerebantur eœ. Vide Vellei.
Pat.,H,to5,3.
 INSTïTUTIONÎS ORAT. LIB. IV, a. u3
surus, occupato' vel ira, vel miseratione. An non Mar- "3
eus Tullius circa verbera civis romani 2omnes brevis-
sime movet affectus, non solum conditione ipsius, loco
injunae, genere verberum 3, sed animi quoque commen-
danone? Summum enim virum ostendit, qui, <7M!<!M
virgis cœ~eretur, non !n~cmuer~, non ?T)<7a!uer:<; sed
~HtHm cwem se4 ?'o~H?ïu/n esse, eum irividia caedentls
et fiducia juris clamaverit. Quid? PIiHodami~ casum "4
nonne cum 6 per totam expositionem incendit invidia,
tum in supplicio Ipso? lacrimis implevit, quum flentes
non tam narraret, quam ostenderet, patrem de morte
/</< filium de ~6ttr~9? Quid ulli epilogi possunt magis
habere miserablle'°? Sérum" est ënim advocare~ Ils re- !'55
bus affectum in peroratione, quas securus 13 narraveris:

i.~)ttmo.occupa<o.Tunc., hM. Bene repetitur vox morte. ED.

«tttTHum. occmMtuTït, cum Alm. !o. Ma~t's habere mtserabt~e. Hbe
2. Civis roma;tt. Vide Cicer. in ordine Turic. Guelf. Goth. CAMP.
Yerr.V,62seq. cum edd. ante Gryph. Hic primus
3. ~er6erum. Guelf. CAMP.Goth. 'hab. mis. ma~M. Contorte. vide not.
Jens. (tac. Gesn.), f€r6oî'uM, cum j ad 112. Eadent varietas apud
edd. ante Aldum. Badius narrat in nostros. ËD.
Vallensi uerterunt esse et citari in tt. ~etttm. Manifesta inprimis
Ver' L III (falso igitur), quorum significatio nimii. Vide II, t~, 7
utrumque sibiRegium sumere.Vide (ubi in nota pro 111, 5, 3; leg. 11,
ad prsef. nostr., t. I, p. 28. Veram 5, 3); item Il, iy, ia.
vocem dat Turic. et ut videtur Alm. <2. ~t/ttûcare. Turic. CAMP., <:<<MO
neque tamen omnes credo quos ta- cari, cum A)m. et Jens. (tac. Gesn.)
cent Gibs. et Burn). Avic. Put. item editt. ante Bad. Hic narrat
Poul. VaU. lib. RR. 7, 8, genere Vallam dare nostram, quocum fa-
verborum. Alii ~cn. verberum. Eo. ciunt Guelf. Goth. Vide t) t V,
4. Se. Omittunt 'furie. et CAMP. 5, Solus R. y, advocari. En.
5. Philod. casum. In Verr. I, 3o. )3. Narraveris. Turic. Guelferb.
6. Ctnn. tum.VIde tV, l, 66. CAMP., narrafent, cum Vall. Voss.
y. 7n sup~Hcto ipso. R. )o, 1, 3 (Goth. nat'ra:'tt), et edd. ante
Mt'MtttOipso. ED. Gryph. Regius de conjectura repo-
8.Vo;t tam. ostenderet. Sic 6M~- suit nostrum. Necessarium.credo;
')~t<i<(inierat~.6~. neque enim procederë videtur Ba-
g. De ntofte~/tt, /!<tum de patris. dii ratio, qui jubet inteUigere~ttem'
Codex Poul., filium de morte ~M- que. Alia est conditio II, t5, )3.
8
 "4 M. FABII QUINTILIANI.
assuevit illis judex, jamque eas sine motu mentis acci-
pit, quibus commotus novis' non est: et difficile est
"6 nobis mutare2 habitum animi semel constitutum.
Ego
vero (neque enim dissimulabo judicium meum, quam-
quam id, quod sum dtcturus, exemplis magis, quam
praeceptis ullis, continetur) narrationem, ut si 3ullam
partem oianoms, omni, qua potest, gratia et 4venere
exornandam puto sed plurimum refert, quaesit natura
"7 ejus rei, quàm exponimus. tn parvis ergo, quales sunt
fere privatae 5, sit ille pressus~, et velut applicitus rei cul-
tos? ) in verbis summa diligentia, quae in locis impetu
Omnes nostri Codices narmM- illa forma redundat ut. Veram ta-
nt.Rene.Subauditurorntor.ED. men credo structuram (etsi exem-
t. Comm. t)OKt's.Turic.,< nobis; plo alio adhuc destituor) propter
a sec. manu, c. a nobis, et sic CAMP. constantiam librorum, quorum nul-
Sed Goîh., eomni. novus, cum Vall. !us,pr.BterA)dum,omittit.
et Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante 4. ~ettcrc. Turicens. vere, cum
Gryph. Hocrecepta mutaveratcon- A)m.VIde§.)o8.
jiciendo Regius, mate reprchensus a 5. Fere ~rt~aM. Turic. (a sec.
Badio. Vide VIII, 5, t2. Guelf. hanc manu, nam a prima etiam corrup-
tuetur.–Avic. Put.PouLVa)). )ib. tius y~n'et priv.) Guetf. CAMp.,
R. 3, Prat., commotus novis. Eo. rei p., nonnisi per errorem.-Pri-
2. Est nobis mutare. Sic Turic. fa<a;.Vide§.6<,5.
C~Mp. cum plurimis apud Bnrm. 6. Ille. pressus. Ille dicitur,
Codicibus et editt. ante Gryph. Hic quemnosttS,Yide$.ty.yre.!):<taa-
primus omisit !)o&f!, nequc habet tem oratio saepe apud Ciceronem
Guelf. Inest oppnsi'io ejus eui as- opponitur iuxurios.B. Sic et Noster
sueverit judex, et quod sit nobis ]V,3,2;vm,3,t3;IX,4,t34;
difficile. Avic. Put. Poul. Vall. item Seneca pater, p. t3f ,pressam
lib. a pr. man. RR. 3,5, 10, Prat. et civilem (vide Qu. III, 8, 5g) ora-
non agnoscunt vocem ?to& Alii tionem opponit elatiori.
vero eam retinent. Eo. y. Applicilus rei C[t<(U!.A vesti-
3. Ut si ullam. A)d. omittit ut, bus petita translatio quae non
C*Mp. pro eo ac. Nostri dant ut Snant, nec sinu et rugis turges-
si ullam, praeter R. 10 qui habet ut cant, verum singulis corporis mem-
si ulla. Aldus simpliciter si ullam. bris applicentur. -Et velut a~/i-
Eo. Ut si ullam. Quam Regius ettm. T)!if <t omittunt Avic. Put.
expungendam ut supervacuam Poul. Vall. lib. RR. 3, 5, Prat., et
putat particulam, parum apte de- ~e~uta~~tcatm. Ita habent RR. to
fendit Burmanuus exemplo, III, 8, et 12. ED.
o, ubi est ut ~utE. Neque enim in 8. /n locis. Vide IV, ), Sg. Loci
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, 2. n5
feruntur, et cncumjectae' 1 orationis copia latent; hic
expresse, et, ut vult Zeno3, sensutinctaGesse debebunt;
compositio dissimulata quidem, sed tamen quam ju-
cundissima 6gurse~ non HIsepoetIca;, et contra 7 ndem
autem hic non quidem toti narra- rum Orig., ). H, c. 27, p. (Gothofr.
tioni opponuntur, ut, quod mox anni<585)8y8:*Aristotetes,quan-
oeeurrit, hic sit in ipsa narratione,. do perihermenias scriptitabat, ca-
sed magis ~nruoum t'etttm IntetU- lamum in mpHfc <t~oc&ar. M Ma~
genda expositio, quae locos nullos nifestum est designari verba, quaf
admittit, quum.in majoribus sane nihil habeant, quod non significet.
yet eorum sit occasio. Usum voca- Tincta. Turic. lacunam prœ-
buli sine adjoctivo communis vide ferre videtur pro hoc vocabulo. Ex
pra:tereaV, t3, 2~, ~2,5g;V!H, Alm. afferunt ancta, pro quo bene
4, .4; IX, 4, 83, .38. Capper. reponit uneta. Nostri
t. C<rcun~cc<<p.M est cauta* et fere omnes vulgatam habent. At
considerata*. En. Avic., !en!u </Mtt';)cfftesse ~et. Cod.
2. ~?-v~)'MM.Vide Il, 4, 6 IX, Pou). simpliciter distincta esse t~et.,
4, )38. Elegantem iocutionem (;t~ qua; forsan lectio est genuina. En.
eum/ecf<P. /atentconfer cum tib. 5. Com~0!if<o. dissimulata. Vi-
tX, cap. 4, 29. de !t, 5, g. ~tSSt'ntM/atttr ea qui-
3. Ze;[0. SigniScatur haud du- dem, ne nimis manifesta arte, f~usc
bie Citiensis. Hune scripsisse 'ft~' maxime cernitur in compositione,
~t~<«t, <!r<j)!~6~c</refert Diog. Laert. suspecta fiat narratio, in parvis uti-
'V)!, 4, 3t), 4o. Mecte Turnebus, vel que causis. ]X, )3~.
quisquis tandem est, ad partes vo- 6..F~jfura'; grammatica* magis
cat Sulpicium Victorem, rhetorem quam rhetoricae. Versantur enim in
exPithœanis, qui se Zenonis maxi- immntationevocabutorum.JX,
mepra;ceptapersecutumait,p.24o. t2 IX, 3, 2, 3, az; IX, 4, tl.y.
Quod vero idem narrât Ciceronem Sic apparet, quare mox puritas ser-
de Finibus, lib. IV (c. 3, neque mo)tM hisce figuris corrumpi signi-
enim alium locum invenio hujus ficetur. Ejusmodi Sgurx est mererc
libri) aride et exiliter scriptos de pro ntCt'ens, vide I, 5, ~2.
rhetorica tibros cjus memorare, ~FMem. SIcGoth.Joann.Vos!.
falso dicit, quum Zenonis scriben- 1, 2, 3, CAMP.Andr. Rollin. Mox
tis ibi nulla sit mentio. Nostro sane edd. Jens. (neque enim ea~Jcnt, J
loco ne hoc quidem apparet, utrum ut narrat Gcsn.) et relique ante
in narratione proprie sensu tutCta Obr. rationem; unde, ignoro. Hoc
verba desiderarit Zeno, an in uni- ipsum revocavit Capperonn. frus-
versum, ita ut, vel extra artis rhe- tra [oquax in probando..fMen) An-
toricae tractationem, hoc poneret. dres et Blassius reposuerunt, se-
Bene comparant dictum vulgo de cutiprofecto Gesneri rationes, qusE
Aristotele, apud Suidam, tom. f, non sunt rectas quamquam in bona
p. 328, T~c~v~eac ~<A'ret'c H)rTOT causa.\finem dant Turie. A!m. Bal.
!t!t~«jMtturcCtt~tn t~ teS<, et t:!do- GueU~. (nisi quod finen per err.)
8-
 t'6 M. FABII QUINTILIANI
loquendi auctoritate veterum
Obr. Burm. Gesn. (hic tamen proe-
ferens ~M/cmY De confusione T~f
~d€met~!ne)n,vidc)I,t8,2;mox
~tgpro/t~emedd.Jens.étante
Aid.tent.jftnemnihi); esse hoc
loco, vel eo apparet, quod parum
latina, in hac potestate vocabuli,
foret oratio.Vide notam ad II, t5,
6. Solus R. y, contra rationem
/Ofytfen<A.Item ed. )!ack. et C.u'p.
AtVaU.)ib.RR.8,9,t2,contra
fidem loquendi. Avic. Put. Pou).
RR. 3, 5, t0, Prat., contra ~ntfm
<Ofj;ttCttd[; quod prsEtuterim etsi
/tf<es /o~ue)tf<t h. 1. apta videatur:
nam qu~ctibet figura est etia)n ratio
/o~t<enfM~sicutet~!f<es~o~uf'n<<t.
Finis autem loquendi in eo positus
est, ut sermo sit intellectu facitis
porrotigura'i5ta:poetica',quiasunt
aliquando duriores et ohsotetse, ni-
mis recedunt a vulgari sermone, id
est, afine <o~ue)td<; et ideo tninus
facile sensus percipi potest. Natn
caitit poeta, dicit orator, loquitur
homo quilibet. Sed in narratione
nedum cancre, ne dicere quidem,
sed <o~ttt debet orator. En. Con-
tra fidem ~o~tten~t. Quid sit /oont
hic, cognosce ex locis tribus XII,
6,5;H,3,6;Xt,3,/i5.InrerL.m
parvarum expositione non ma~na
flare, sèd /0f/)ft debet orator; quod
facere ne credetur quidem si inso-
litis vocabtdorum flexibus (poeticis
figuris, quac a loquendo abhorrent)
stipet orationem perdet igitur
~detn /o<;ttc)t(<t.VideX, 4, f~ ne-
que illud in Lysia dicendi textum
tenue atque rarum taetioribus nu-
o meris eorrumpendum erat. Per-
didisset enimyrattam. perdidis-
set~em quoque Item IX, 4,
i/i3:"amittit.t<em.IH,3,
receptae (nam debet esse
8 ~ermone~t opponit orationi.
Suet.Ctaud.,c.it,/o</)tatttr.<~t-
cere, ubi malim abesse out<?~tce~-
f/H~f.
t. ~uctontate vetcrum. Hie qui-
dem quum de figuris vocabutorum
parum usitatis aj;atur, uctcre!, qui
appeHantt)r, facile inte)hj;as Cato-
nes, Gracchos, T!nnios, Lucilios,
quales reeensutmus ad t, 5, 2t t,
8,8.A)ias)n))ricaestdiiiputa)ioet
impedita, quibus maxime terminis
contineatur ea, quam Noster usur-
pat aiiquoties, scriptorum et ora-
torum vetttstas. Nam ut rudes illi
ante Ciceronem audiunt ci veteres,
velut IV, t, 9; Xrf, 9, 5, ita et ip-
se Ciceronem cum t~tentus con-
jutjgit IX, 3, < ~omnes veteres
a et Cicero ~rœcfptfe. n Simile quid
habes VIII, prooem.'26. Vide et
not.adJ,6,i'(2.!temX[,3,t3'y,
hancCineronisœtatemagnuscam
cum Aldo nepote (in Graevii Tlie-
sauto, vol. VIII, p. t tg~), etsi XI,
3, t~3,huic numéro assignatur
Plotius (vide Il, 4~ 4~)t" et ip-
se Cicero. Alio loco XI, 3, <83,
nihil certi definias. Ordincm a~tatum
oratoriarum habes XII, 10, ~o,un-
de tamen nihil proficias ad consti-
tuendam vocahutorum potestatem.
CIceronisinhacreusumadQuin-
tilianum tuto non potes transferre.
Vide Orat., c. 5o, de Orat. IJi, 10.
De rudibus enim hic agit. De in-
dustria])unciocum tractât Aper
apudseriptoremdeCausiscorr. el.,
c. ly et 18, qui dum quei-itur male
veteribus accenseri Ciceronem, os-
tendit, quid tum fieri sotitum sit.
Cassium Severum (c. ;Q) primurn
faciebantnovorum. SedetmoxNos-
ter Ciceronis tempora inter vètera
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, 2. i~
quam purissimus sermo), sed quae' varietate tsedium
efï'uglant, et mutadonibus animum lèvent ne In eum-
dem casum, similem compositionem3,
pares elocutio-
num tractus incidamus caret enim caeteris~ Jenociniis
expositio, et, nisi commendetur hac venustate, jaceat
necesse est. Necin ulla parte intentior estjudex; eoque n<)
nihil recte dictum5 pent: praete~ea, nescio quomodo
etiam crédit facilius, quae audienti jucunda sunt, et vo-
luptate ad fidem ducitur Ubi vero res7 et !:o
major erit,
censere videtur, a recentiore luxu- aliud hisi casus, vide J, 5, 65) 'M-
riaa)iena,§. na.VideWotnumin ito)~<it(parese/oc.<)'acfus).Nunquani
pra'f.adMarce)[anam,p.22,not. 1. inter vitia haRCponuntur a rhetori-
!C</OMtC.e~UOt6[~t.e~<?~f. bus, nisi quod Gorgia* in hisee ad-
ha Turic. C.tMp. cum Ain), quod hibendis intemperantiam improbat
post Regii conjeeturam primus re- Cicero in Oratore, c. 52.
posuit Obr. Nam edd. Jens. (tac. 3. Com~<Mtt<0)tcm.SicTuricens.
Gesn.) et retiquaf! ante Bad., et qui Guelf. CAMP.Mox edd. ante Ald.
.a. e~u~t'a't. levet. Bad. cum re- et ipsi Codd. ut Goth. VaU. Colb.
!iquis ante Obr., etqui. ~MOMt. (hic videtur inferdum cu<n dete-
levet, quod et GueIF. praefert. Bern. rioribus facere, vide 83) exposi-
dare narratur sed. qui. Omnes ttbnettt. Pessime CAW. habet po-
nostri Codd., nam debet esse quam sitiouem. Avic. Put. Poul. RR. 3,
purissimus sermo, qui et varietate 5, y, 10, Prat. et proestantiores edd.
f~tum e~u~tat, et mufattontAu~ compos/ttottent. Bene. Ev.
animum levet. Prat. eum levi va- 4. C<Btens ~<'n.ocin<fs.Turic. cœt.
rietate, et qui ~ar<et. j etc. Bene; cujus, cum Atm. (vide §. 108). Guetf.
et ha'e lectio revocanda est, et pa- .et e/tM /<')!fc., cum Voss. 3, Bern.
renthesis tollenda. En. (vide 25). –VaU. lib. RR. 7, 8,
2. ~ut~f/em. tractus ïHCtWaMtt~. Q, t2,ctc~'rf~t06'~t~. Put. Prat.,
Similitudinem casuum yariari figu- et c/uxtnof/t /e~oct~t~. Avic. Poul.,
ris a)iquot[es ingent Quint. Vide et ejus <e)K)ctn:M.En.
loca designata ad prirnam hujus 5. Recte dictum. Guelf. Joann.
notam. Ha;c varietas igitur gram- (tac. Gibs.) Goth. (tac. Gesn.) rec-
'maticam spectat, altéra numeros, <unt,cumVa)t.Voss. a, 3, Bern.
postrema orationem. Nec est opus Mate. Nil rectum ~ent habent
mutando, ut vitia exsistant ha'c tria Avic. Put. Pou).VaH. lib. RR. 3,5,
o'(!to'?r'rMT!it( in eum.dem casum ) 8,g, 10. Auivuigatamretineat.En.
o;Mt)Mt\6MM(similem postttonem 6. Voluptate ad fidem ducitur.
ita enim vocem mutare velit Re- Hoc aliquoties recurrit, IV, i, )2;
gius, ut positio significet ~.H))eH</t V, i/j., 35;YJJ, 2, 5;VJJI, 3, 5.
modum quac ipsa vocis potestas 7. Major res. Respice §. t~. Hic
probari nequit; positio enim nihil quidem effusiorem ornatum per-
t.8 M. FABIt QUINTIHANÏ

atrocia invidiose', et mstta miserabiliter dicere dece-

bit2; non, ut consumantur affectus, sed tamen velut
primis lineis designentur; ut plane, qualis futura sit
Imago rei, statim appareat. Ne sententia~ quidem ve-
lut fatigatum intentionc stomachumj udicis reficere dis-
suaserim, maxime quidem breviter injecta~, qualis est
illa, Fecerunt servi7 Milonis, quod suos quisque servos
mittat modo, an exigat etiam, ex rie. et C.tMp. brevi t'tife~cttone,
ipso orationis tenore parum appa- cumAtnt.Bod).;sedJens.breMt'n-
rct quamobrem, siLne mox tegcn- t'ecttooe (non interj. ut Gesn.) cum
dum decebit an licebit, vix affirmes, Loc. et Venet. Correxit Regius brevi
vide not. 2 infra. Gedoynus ex- !'))t<yecho))f, et hoc recepit Ruse.
pressit posterius. (vide §. yo) cum Bad. sec. Basil. et
1. /)tM'dt<Mc. Yim hujus forma: aUquot. Bad. pr. voluit quidem da-
vide in notam ad IV, t, ~2. Sic re nostram, sed opéra* dede'unt
modo §. ~t, !tt!p;c<os~ erat,mot;e)t- <))'eutter t<) te))ecta. A Gryphio inde
do suspicionem. omnes deinceps brevi iuterjecta.
a..Dfce&t'r. Guelf. Joann., /t'ce- Hanc ego structuram non credo la-
bit, cum Ald. et edd. meis deinceps tinam, ut participium continuetur
ante Ohr. exe. Bad. sec. Hoc quum adjcctivo (quamquam vide Cic. de
Regius iuveniret, nostrum conji- Or. 2, 60 init., sed ibi continuo
eiendo reposuit; non utique neces- pra:cedittm[tatt0)te);ad\'erbium
sario. Sed optimi sane libri defen- contra recti~sime asciscit. /')f~ec-
dunt. Maxima pars nostrorum autem minus placuit ob sonum
et quidem optima habet licebit. En. in5navcm"breYiferint<')jeeta."Ne-
3. Sed tamen. Ita CAMP.etTuric. que est quod dubites tn~teere dici
a sec. manu, a prima enim ut tn- in hac forma eodem signiticatu quo
men, cum Alm. Reliqui ferex~/Mt Otfe~cen'.Voss.idaustJ'K/etu)'!)!-
tamen. Malui expungere ut, alio-
jecta nostram nrmat; utf/etttt'cor-
qui nimis geminatum in hoc loco. ruptum est ex breviter. Non totum
Nostri quoque omhes habent sed me permisi optimorum hbrorum
ut tamen, et nimis audacter forte anctoritatt in hoc loco, quia facil-
fecitisquiprimus'routcxpunxit.Eo. limus erat error breviter in mutandi
4. Sententia. Vide IV, t, 64. in brevi tn fer. HR. 8, 9, 12, Ar~-
5. Quidem. quidem breviter. viter fnfcfyectf:. Avic. Pou). Vall.
Posterius~utdfm,cum iis qua*pra*- lib. Rn. 5, 7, 8, Q, t2, t3,Prat.,
cedaot, omittunt Turic. CAMP. trcftier;H;ec<< Put. et Prat., &re-
Nostri silent. ED. viter incerta. Male. En.
6. Bt'euttcf injecta. Sic Joann. y. jpeceruxt servi. Recte monet
(tac. Gibs.) Vall. Bern. Ald. Adver- Burm. apud Cic. inseri id, quod
bium habent et Guelf. Goth. Voss.
equidem in nullo Qu. libro reperio.
3, sed iu participio tnte~'eeta. Tu- Apud Ciceronem sane non sper-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 2. "9

in re tali facere voluisset; interim pauio liberiore, qua-

lis est illa, ~VM&tt'~enero socrus, nn/~s 2auspicibus,
nullis auc<or:'6tM, funestis ominibus ontntum~. Quod
quum sit factumiis quoque temporibus, quibus omnis
ad utilitatem potius, quam ad ostentationem~, compo-
iiebaturo)'atio,eterantadhucsevei!orajudicia: quanto
nunc faciendum~ magis, quum in ipsa capitis aut for-
tunarum pericula irrupit voluptas? Cui hominum de-
siderio quantum dari debeat, alio loco dicam interim
nenda est Ernesti x~~tt servi Aft7o- Loc. rectam prœfert. Ernestus in
uis tamquam glossam proscriben- Cicerone e vett. edd. dedit omini-
tis. ln illa enim structura locum bus omnium omnibus, quae sane,
vix tueatur; quamquam, si ejiciun- ut ipse ait, efficacissima est scrip-
tur verba haec, deeedit aliquid sen- tura. Gr~vii quoque ratio, omnium
tenda; acumini, jam minus coarta- abjicientis (quam Capper. et hic,
tis iis, qua* sibi invicem opponun- obstantibus libris omnibus, est.se-
tur "Mr~t ~f;7o)H! suos quisque cutus), habet quo se commendet.
servos. Quintitiano sattem neces- Fateor,aut addi omnibus, aut omitti
sarium erat, sic, ut fecit, excitare omnium quoque, satius mihi vide-
locum et potuit, quum memoriter ri. Vide notam ad V, !2, 16. –Put.
referret (vide §. Si, notam; Item a sec. man. RR. 7, 8, g, funestis
t32), aliquantum concedere et ominibus omnium. Avic. RIt. 3, 5
consilio suo, et ipsi quoque œtatis a secund. man., funestis hominibus
sua* studio ejusmodi aeumina omnium. Put. Poul. RR. 5,'tO, t2,
cap-
tanti. Mox Quintiliani hic error funestis omnibus omnium. En.
fortasse offecit libris Ciceronianis. 4. Quam ad oi;<cntc~OH~m. Tu-
Clé. porro t)t ta~t re pro t)t te tali. ric. Guelf. 'Joann. (tacente Gibs.)
–fecerunt.Ctc.proMi). c. !0extr. CAMP. cum Alm. Voss. 3 omittunt
t. Est illa, Nubit. Guelf. omittit ad. Vide §. to~; VI, t, 23. T)!t
tHa. –~Vu6tt. Cic. pro Cluent., c. 5. ad omittunt optimi et plurimi ex
3. ~u~<Ct&MS. Sic Turic. CAMP. nostris Avic. Put. Pou). Vat). lib.
cum Alrn. Bern. etjens.(tac. Gesn.) RR. 3, 5, y, 8,12, Prat.ED.
et edd. ante ]3asil. Addieunt Cice- 5..facte~unt. Joann. (tacente
ronis ipsius libri, ad quem vide Gibs.) ~actUH~um. Vide tU, y, 8;
Em.Reliqutau~tCiu.–SoIICodd. item hic §. l')8.
Peut. et R. to habent nullis auspi- 6. Irrupit. RR. 5, to, );'runt-
cut. En. ptf. Non mate quoque. En. Ir-
3. Ominibus omnium. Turicens. rupit voluptas.- Similes temporum
Guetf. hominibus o., sed prior a suorum notationes a Nostro factas
sec. manu nostram dat omnibus o., indicat Gesuerus IV, t,5y,tV,3, 2.
pra'ter Jensonianam etiam Venet. y. ~to loco. Rollinus et Gesne-
Ruse. fortasse ex sphalmate, sed rus putantrespiciproœm. tib.VUJ
 120 M. FABII QUINTILIANI
o3 aliquid indulgendum esse confiteor. Multum confert
adjecta veris credibilis rerum imago, quae velut in rem
praesentem perducere audientes videtur qualis est illa
M. Cœti! in Antonium descriptio, Namque ipsum q~e?!-
</t~ï~ <emu/e?t<osopore pro/?M~tum, <o<M p?~cor6~<~ster-
tentem3, rtfc~OMMxp:'r!<t~~emi'nare, prcpc/ara~t<e 4con-
item VIII 3,6 seqq. Fortasse et teutem <. Bern., sternentem s.
huctraxerisXt!,g,5. Nostri vulgatam tuentur. Nisi quod
t. M. Cce/tf. Pro quo Put. et R. pro)nctuososR.3yitiosescripsit
5 a sec. man., 11/. Tullii. Male. En. rectttOsos.ED.
~t/. Coe/tt. Vide I, 6, 2g; item <{. Coittubernales. Dieuntur cum
Valer. Max. IV, 2, Mr y. irrisione imperatoris Antonii. Nec
t. 0~e)M~[[)tt. C~MP., 0~'ctt~e- dubito quin hic sit C. Antonius,
t'ttttt. Nostri omnes offendunt. En. Ciceronis in consulatu collega (vi-
0/~cFK/tt~C. ~ejut~a~'e. Of~<?H- de ad III, 7, 2; it:IX, 3, 94), An-
thmt Antonium centuriones, hos- tonii triumviri patruus, cujus num-
tium ei adventum indicaturi. Non mus est apud Valentem Famm.
erat quod contra omnes HbrosGat- Romm., t. J, tab. ;3,Antonia:gen-
tœus ~eUet reponi ~etttnaYttent et tis 3. HuMe enim a Coelio adoles-
nihil agit, reliquis pra;terea duobus centulo aceusatum fuisse, multis et
infinitivis. Neque enim structura in- bonis no\'imus auctoribus. Vide in-
finitivi post verba videndi, repe- primis Cic. pro Cœtio, e. 7 et 3t.
riendi, ignota est veterihus. Vide Memorat idem Cic. tres Cœtiiac-
Terent, Heautontimorumen. I, t,1 cusationes (Brut., c. 79), quarum
t6, co~~tcerfo~ere. Ov~d. Metam. quumsingutarunisatisexptorata;
VHI, 714, '5,~)'o)t~ere. con- sint cauSK: nulla in M. Antonium,
~c.ctt. Plin. H. N. XXI, to5,/Mre- triunftvirmn,cadit.!)taautetnC.An-
re. aspici se volunt. Fortasse talia tonii causa, qua ipso Cicerone de-
etiam affectavit Coelius, cujus ser- fendente damnatus est, qnum cri-
monema puritate Ciceroniana alie- men haberet Catitinaria! conjura-
num, et Catoniani horroris ~mu- tionis, exasperata fuit male in Ma-
lum plus semel notare aecidit Ma- cedonia. gestarum rerum infamia.
nutio in Commentario )ibri octavi Vide Dion. Cass. XXXVIII, 10, p.
Epist. Cie. ad Div. Eodem o/y<?t)- Reim. <56. Ha!c igitur ejus ignavia
de/tdt signiSeatu utitur CcHiius Ep~ potuit tanta Cœ)ii asperitate (vide
ad Div. VIII, t. X, 2, aS) perstringi. Imperator im-
3. ~'teftottcm, r)<etuoso.<~tr)tm. merito est appellatus C. Antonius
Turic.,st<'n)entem)-MC<ftO~M< quum ipse morbum cansatus per
scd a sec. manu repositum nus- MPetreiumtegatumCatitinamfu-
trum.Casp.BarthiiCodexBasifea' disset. Dio Cass. XXXVH, 40, 1
tractatus inter met. et sp. lacunam p. t37. Perdit~ fuisse luxuritC ho-
habet manifestam sufficientem voci minem Antonium, eo quoque ap-
a)icni insersndœ.Voss. l, 3,/?ec-. paret quod Catilinariis favisse dici-'
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. [V, 2. !2:i
<!<6erna/e~.a6 omnibus ~)on<~ ~raM~er~a~~ !Kcu&a-
re, et reliquas c:rct<~etcere~ ~a~ïm; ~Kce ~me~ exa-
ntmdce <error6, Ao~f:t<madventu percep<o, e.<'c:t6[re
Antonium con~~aM~M~nomen ~c/ama6nnf, frustra
cerutc~u~ tollebant8, blandius alia ad aurem 9 invocabat,
vehementius etiam nonMK//a'°yer<e~< ounrK~ ~ut<m
tur propter vim aeris alieni. Plu- Cod., et reliquias ~Cïnu~nfttB c~'<
tarch. in Cic., p. 866 E. Gutcc et Barthius ablegat ad Rutil. Lup. ubi
pénis fœditatem videmus heredita- simile quid p. Ruhnk. 112. Adderc
rium in ista gente malum. Quivis licet Nostr. VIII, 3, 66 coll. Aquil.
enim, nisi alia obstarent, id quod Rom., p. !~5, in Ruhnk. ed. Rut.
fecit Casp. Barthius et reliqui, ut Lup. it. Senec. pat., p. 3~6, temu-
videntur,VV. DD., nostrum eum- lentas reliquias sum~tuostMimœce6-
dem agnovisset in hae descriptio- tt<B; p. 284, fe~tu/f~fa~ c~rtorm~
ne, quem in publico vomentem no- re/t~tttas. Neque tamen quidquam
bis exhibet Cicero in secunda Phi- agitur omnibus hisce exemplis ad
hppica.Videipsius imaginis causa, sollicitandam receptam.
lib. VIII, cap. 3,§. 66. 4. Qua'(amett.Goth.(tac. Gcsn.)
l.~& omnibus. iiicubare. Concu- o. tum, cum Vall. Voss. 2 et ed.
hina' suum qua:que in illo triclinio Steph. nec mate. Barth. Cod., /to'
lectum relinquentes accurrunt ad tamett.–RR. 8 et t 2,<jfuœ<um.En.
imperatoris torum, cui transversa* 5. Antonium. Barth. Cod., ho-
incubant; quem tamen mox, ipsa: ?KUteM.
lascivia sua per timorem excussae, 6. Co)!a&ant)tr, )tome)t tnc/nma-
ne experf;efacere quidem possunt, bant. Barth. Cod., c. Aœot. incla-
dum, quidquid agunt pueH~B, in- mabat. Gebh. Cod. Pal. item tnc~-
citamenta nequitise interpretatur mabat. Joann. (tac. Gibs.), c. et.n.
pra;c)arus dux., neque aperit ocu- i. R. y, undique f)tc/ama'&a)ft,
los, sed auditu et maxime tactu omisso 'rm nomen. Alii vu)gat:)m
rem gerit. 1-lac totius loci senten- habent. En.
tia plane est acquiescenduth, ne- Frustra. Turic.)'u!<< a sec.
que in singulis varietatibus scrip- manu nostrum. Barth. Cod. ante
tura; ha;rendum, qua; ex uno qui- nostram vocem inserit An'c.
dem codicc afferuntur pturima?. 8. Tollebant. Barth. Cod., tolle-
Transversarum illam incubationem bat, cum Gebh. Pal. Cod.
nequiore signiScatu accipere alie- Q. Invocabat. Turic., u!~oca~<~tt
num fuerit. Vid. Brunk. ad Aristo- (sed a sec. manu nostrum) eum
phan. Lysistr.,v. 60; Ruhnken. ed. Alm. Bern. Joann. (tac. Gibs.)
Hutil. Lup., p. 26o. Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, to, in-
2. ~'oi~ts transversas. Barthia- ~oca~~f. Alii, invocabat. Eu.
nus Cod. inserit versas, nullo sen- 10. ~Vonmu//a. Turic-, )t0tt ulla.
tentisc vel acuminis emolumento. Vide lib. III, cap. 6, 98.
3.J?tre/tnua~Ctrcunt)nce)'e.Barth. ) t. ~ene6at. Cotb. (tac. Gesn.),
 122 M.. FABII QUINTÏLIAM
07Hn!t<ntvocemfac<MmoMen(MC!~etref', pro~Mtapcu/t<Mue
collum amplexu petebat2; t:e~ue dormire 6.cc!tah<s, ne-
~ttef~t/tïA'e~ ebrius poterat; sed semisomno sopore inter
t7Mn:~ce<!<t<r<OKt<co?tCK~<na?'M?M~Me~<!C(a&a<Mr.Nihil
his neque credibiUus 6ugi, neque vehementius expro-

/<')-e&a(.Voss. i. Joann. (tac. Gibs.), tnctuque oscitaret. Non spernenda

~t'tc&aHt. Put. solus, ue/tcmfH-
tttM etiam non)tt(~a~e)'«'6<tHf. Cod.
Poul., ~c/tcmcMf~m et HO~HU/
riebat. Alii omnes vulgatam reti-
nent. En.
i. Quum. no!Ct<a;ct. Turic. (a
sec. manu, a prima enim nosttum)
<y.o. voce tactuque oscitaret, cum
Obr. Sed C*Mp-, o. eum voce tac-
fM<7ttCo~ctfare<, cum Andr. Cod.
Bodl. etiam dante osetturet. Barth.
Cod.,<7. o. v. t. </t~~o~ctfar~f, quod
ma)ebatGa))a;us,nescio an inspec-
te jam hoc Cod. Jens. (tac. Gesn.)
q. o. v. troctttm~ue )t., cum edd.
ante Ald. Nihil agunt, etsi inter
eos est P. Vietorius Varr. Lect. 22,
5, qui commendant scripturam vo-
ce tactuque o~ctt~ret. Est saue osci-
tare temutentorum. Vide VH[, 3,
66. Cic. pro Milone, c. 2t. Sed
tonge acrior est secnritatis ebriosa:
notatio, si clausis oculis singutas
contubernales suas agnoscere dici-
tur Antonius, prout (jusque notam
vel vocem, vel manum ei accom-
modat. Et agnoscere ipsum est ))<M-
citare. Vide Drakenb. ad Liv. H,1
~3, Dt~noMttare utrum tegatuf
in ullo scriptore, non ego dixerim.
Attende receptam eamque bonam
scripturam prima manu positam es-
se in Turic. quum in reliquis va-
rietatibus secunda ejus manus so-
leat meliora dare. Nostri omnes
vulgatam tuentur; sed Put. in mar-
gme quorum. omnium cum voce
lectio. Eo.
2. Peinât. Gebh. Cod. Pal., o~-
petebat, quod itidem suadebat Gal-
lxus; improbante Burmanno, qui
appeHatNic. Hnin.sluut O~idio ~He-
roid. XIV, 63) reddentem petis um-
p/e.ctt et (Me~amorpb. VI, 6o5)
~mp~u~ue pfttt. Nostri vul-
gatam sequuntur. En.
3. ~~<<. CAMP., eut~f/. Cod.
Poul. habet quoque ef'~t7. En.
Ce'tturtOHum.Gebb.Cod.Pa).,
ce'iMt'tO'tM'K, qui catami error por-
tentosa Gebhardi loquacitate non
indi~ebat, quam vide, si tanti, in
cjus Ctepundiis 2, <5, repehtam a
Paréo, et in Burm. et Capper. edd.
ad nauseam lectorum recoctam. In
toto hoc Cœ)ii loco, qui piorimos
a litteris rcnatie VV. DO. exercuit
non sane immerito, videtur ani-
madve'tendum, quam exigua sit
nostrorum, etqnidetft optimorum,
Codd. varietas, quum Barthianus
ille Basileensis, hic repente prola-
tus, eum aliqua mentione ad 1
pron:rn. 16, 20 ;t,i, 20 ;<,3,
6, necdeincepsusquamrecurrens,
miram ostcndat scripturœ discre-
pantiam. Subit profecto succensere
homini atioqni doctissimo, qui ne-
que difigentiam probat, tantulam
impertiens vetusti, quod vocat,
exemplaris notitiam, neque judi-
cium, scriptmas receptis fere de-
teriores in cmlum ferens. Nostri
vulgatam retinent. Eo.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 3. ia3
brari, neque manifestius ostendi potest. Ne illud qui- i~5
dem praeteribo, quantam afferat fidem expositiom nar-
rant!s auctoritas quam mereri~ debemus ante omnia
quidem vita, sed et ipso genere orationis; quod quo
fuerit gravius, sanctius, hoc plus habeat necesse est in
affirmando quoque ponderis. Effugienda igitur in hac '~6
praecipue parte omnis calliditatis suspicio (neque enim
se usquam custodit magis judex~) nihil videatur fic-
tum, nihil sollicitum; omnia potius a causa, quam ab
oratore, profecta credantur. Sed hoc pati non possu- ny
mus, et perire artem putamus, nisi appareat4; quum de-
sinat ars esse, si apparet: pendemus ex laude, atque
hanc laboris nostri ducimus summam~; ita, quae cir-
cumstantibus~ ostentare volumus, judidbus prodimus.
Est et quaedam r~et:? narratio, quœ ~t~~Tt;~ dici- 08
tur, sane res declamatoria magis, quam~broMtS; ideo
autem reperta, ut, quia narratio brevis esse debet, fu-
sius et ornatius res posset9 exponi quod fit vel invi-
i. Ne illud. Turic. C.\Mp., neque Rt!.5,o~J''ns.Atm.Voss.
illud, cum Alm. Sed Jens. (tac. 3, étonne Ct;'cumxta)tt. Ald., Tia-
Gesn.) cum edd. ante Gryph. (exc. que cum circumst. Et). Circum-
Aldo), Ne id. !tnntt&M! t))'oJtmu!. Lepidissime
2. Mcren.Yide §. ~y. opposita memhra. Os<e)tto)tf/t ver-
3. Se usquam <:tt5t0f<it)na~M /u- bum hoc modo usurpatum, cum
dex. To )))o~t! omittunt Avic. Put. a)iquaetiamsententiœsimiiltu<Iine,
Poul. RR. 3, 5. Te custodit per er- yide lib. Xft, cap. 9, § 6.
rorem scribentis omittifR. )0. En. Est et ~uff~ant repetita. Turic.
Nisi appareat. Turic. Joann. Guelf. Joann. (tae. Gibs.) Goth.
(tac. GIbs.) Guelf. CAMP-, n. ahpa- (tac. Gesn.) C~Mp., Est <jf.r., cnm
fet, cum Alm. Va)!. Voss. 3.-Soli Alm. Mox Jens. (tac. Gesn.), Est
R. f2 et Prat., nisi appareat. Alii et )'. cnm edd. ante Bas. Nos-
~tt~t apparet. ED. tris quoque omnibus Est ~Mtet/am
5. Ducimus summam. VaH. Hb. r~etfta.En.
RR. 3, 5, io, 12, dicimus sum- 8.'E?r~"t~t~Turic.,ta''9't,
TMam.ED. cumA)m.SedBern.,t!rt<~<c.Joantt.
6. Ita, ~utp CtrcttTnstantttus. RR. (tac.Gibs.),o9)fmc.–Nostri
3, 5 a sec. man., Itaque quod cir- dant t~t<?' En.
cumst. Avic. Put. Poul. Vali. lib. 9. PoMet. Turic. C.tMp.; possit >
 124 M. FABII QUINTILIANI
dise gratia, vel miserationis. Id esse raro, faciendum
judico, neque sic unquam, ut totus ordo repetatur;.
licet enim per partes idem consequi: cseterum, qui uti
Ejrt~~s~ volet narrationis loco rem stringat, et con-
tentus iiidicare5, ~t«(/y<ïc<: sit6; (~MOsit mo~oyac<unt,
~9 ptenius? se loco suo expositurum esse promittat. Ini-
tium narrationis quidam utique faciendum a persona

cnm A)m. sequente male Obr. Vide
VJ,3, t2. R. et Prat., possit
pro posset. En.
t..M esse raro. Sic Turic. a sec.
manu; nam a pr., L est r. et mox
j'M~tCto, pro quo item reponitur
verum. Sed plane ut prima Turic.
manus etiam Aim. Accedit proxi-
me CAMP., Id esse ~ïctu~unt (vide
§. 122) )'a)'o~[t(<. Guetf., 7. enim
raro. Ald. Basi)., Idem raro. Goth.
(tac. Gesn.), I. est raro, omisso
mox pM~tCO, curn Joann. (tacentc
Gibs.) Vall. et Voss. 2, etsi omissio
in hoc non memoratur. Voss. i, I.
raroyac. est. Bern., Id est )t0~ (vi-
de §. 20) raro ~aeten~ttnt. Reliqui
Id raro, quod a Gryphio inde est
in omnibus. Tot supra positis do-
eumentis apparet aUquid interfuis-
se vocabulis tW et î'~ro; ncquc ta-
men displiceat, si pro esse reposue-
ris ego. R. 7, 7[; raro /ac'e)t~ttm
judico. Avic. Peut. VaH. lib. UR. 3,
5,8,Q, 12, Id est raro facteMatt~t.
Put. Tt/em est raro ~acte;;(/un).
Prat., Id raro ~actOt~Mm est. Vera
lectio videtur Id est raro ~*at;te)t-
.dum, omisso ~m~u~tco. En.
2. E)rtJ'~)! Turic., 6?r<\(i)~<a
sec. manu epithesi. Joann. (tacente
Gibs.),67ri<J'tHT6?6t.
3. Volet. Avic. Poul. RR. 3,.5,
et Pithœus, xo~/et. Qua: varietas
sin~utaris est, pou tamen rejicien-
da omnino nam quia ~«~tt'T'x~
priusdamnavit;ideoelquihae
narratione repetita uti moMet, sua-
det ut rem xtn'n~at et promtttat se
suo loco, etc. Quœ non convenirent
illi qui ~ttftK~t uti veDet. En.
4. J~oeo rem. Necessaria videtur
Francii emendatio quam expressit
Gesn. transponendi haec vocabula,
qnaj in mets quideni omnibus li-
bris teguntur retn loco excepta
Gryphii ed. ubi omittitur loco. An
hoc ex sequentibus invectum, ut
sicconstituidebeatscriptura:)tar-
ratione rem? Sed sxpissime trans-
ponendopeccatumestatibrariis.
Vide§. 88; it. V, 8, 2. R. 7 ha-
bet transpoaitionem a Francio in-
dicatam.Fn.
5. CotitenttMt'tdtcare. Avie. Pou).,
confus, quod bene ftuit cum lectio-
ne )toHcrp) volet. Vide supra (not.
3) bas duas lectiones in quibus con-
cordant duo Codd. optimi. Eu.
6. Facti sit. Sic Turicens. C~Mp.
Joann. (tac. Gibs.) cum Alm. Goth.
Voss. [, 2,3,Bern. Omittit Guelf.,
et ipse nenitivum dans praeterea
sit. Modo pro fjn~ Turie. Aim. cum
iisque Obr. daut ~uo~; minus be-
nc. Ke)iqui~ac<um s. De genitivo
vide §. 2t. Duo Codd. supra
memorati dant ~ut~actttm sit. En.
7.P~n;ttS.Avic.PouI.RR.3,
5,fHe.ED.
 ÏNSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 2. i25
putant; eamque, si nostra sit, ornandam; si 'aliena,
infamandam statim. Hoc sane frequentissimum est, i3o
quia personae sunt, inter quas titigatm. Sed hae quoque
interim cum suis accidentibus~ ponendae, quum id pro-
futurum est, ut, Cluentius Habitus3 fuit pater Au-
~tHce, ./u<ces, homo non ~0/~m municipii larinatis,
ex ~uo erat, sed re~:onM~ illius et vicinitatis, ri'rtufe,
existimatione, nobilitate princeps5 interim sine his; ut,
Q. Z:~6!r:M~~quum esset; fréquenter vero et a re, sicut t3!
pro Tutiio? Çicero, ~MM~M~habet in ~<? ~~Mr~o
t. Ornandam; si aliena. Gesneri c. t. Nemohicextm inserit e Ci-
opéras per errorem omiserunt si, èerone. Vide not. 5 ad nobil. ~nnc.
quem repetierunt Bipontini. Est y. Pro Tullio Cicero. Fragmen-
conjunctio in omnibus libris. tum est orationis deperditae, cujus
2. Cum suis accidentibus. Vide paucissima supersunt. Alterum vi-
lib. III, cap. 6, 36, 56. de V, <3, 21, Tullium hunc pas-
3. 7/attttM. Turic. omittit enm sum esse damnum a familia Fabia-
A)m. Vide t6. Cluentius na, et rem gestam hominibus ar-
~a6t(us. Cic7pro Ctuent., c. 5. matis, discimus ex aliquot prœterea
4. Sed re~tOtM. Sic Turic. Guelf. fragmentis ap. Ernest., volum. 4,
Joann. (tac. Gibs.) C.tMp.Jens. (tac. P. 2, p. to3g. Corradus in Quo'
Gesn.) cum edd. (exc. Aldo) ante tura et Jo. Ger. Vossius (de Ana-
Basil. et Codd. Voss. 2, 3 (miror log. 11,3, p. 667) eur Tullium hune
in Goth. nihil notatum). Reliqui e interpretentur M. Tu))ium Decu-
Cicerone inserunt etiam. Vide VI, lam, Cn. Cornelii DotabeDœ in con-
3,7. Nostri omnes omittunt To su!atu collegam anno U. c. 6y3 in
et/am.ED. neutram partem ullum vidéo ido-
5. Nobilitate prtttceps. Sic Turic. neumargumentum. Mentionemhu-
Gnetf. Joann. (tac. Gibs.) cum Goth. jus orationis habet diatogus de
Voss. 2,3, Bern. et edd. Jens. (tac. Oratt.sivedeCauss.cor)'.eL,c.~20,
Gesn.) reliquisque ante Aldum. Re- ubi immensi MO<Mn<ttt)s dicitur, et
gius e Cicerone inseri jussit~tc~e, conjungitur cum illa pro Caecina.
quod habent reliqui libri. Vide no- 8. TAurtHO. Turic. Goth. Jens.
tam 6. Nec necessario, quoniam (tac. Cesn.) tunno, cum A)m. et.
memoriter fere Qnint. taurtat. Vide edd: ante Gryph. exc. Camp. quaj
$. )2[, et mox in loco Ligarianœ. dat nostrum; id quod ab Obr. inde
C.tMp., nisi forte neglexi varieta- recentiores. Reliqui inter quos
tem, habet facile. Put. a sec. Joann., tigurino, quod ipsum in
man.acf/e pnnccpx. Alii omnes fragmentis tegitur, sed ex hoc solo
To~act<eet?o 'to&t/ttafeotuttunt. En. QuintUiani loco petitum. RR. 7,
6. Q. L<~at;us. Cic. pro Ligar., g, t3, Jens., in a~ro t/tun)f0.
 126 M. FABII QUINTILIANI
M.yM//tm~ï<erm<m; Demosthenes' pro Ctesiphonte,
'3~ Tou'yxp4'Mx~ou" cuTT~To; ~o~ou. De fine narrationis cum
ns~ contentio est, qui4 perduci expositionem volunt eo,
unde quaestio or!tur~ ~Mrë~t~~ ~c~<y~P. 7Do/a6e//<!
pr<x<or interdixit, t(< est con~uefut/c, de vi, hominibus
armatis, ~net<ae.Tce~'o?!e;<an<t<mu~ Mn~e</e/6c:Mef,
restitueret; restituisse 8sedixit; sponsio facta est; hac de
sponsione fo~M~Mf/tcan~K~ est: id a petitore9 semper
Hen potest, a defensore non semper.
CAP. 111.Ordine !pso'° narrationem sequitur confir-
mcti'to probanda sunt enim, quae propter hoc exposui-
mus" sed pnusquam Ingrediar hanc partem, paucamihi
de quorumdam opinione dicenda sunt. Plerisque moris

Avic. Put. Poul. Vatt. )ib. RR. 3, 5,
8,<o,Prat.,nta~frotiyu)'t)to.ED.
t. J')emo<t/)e<ie!. Orat. pro Coro-
na, p. Reisk. 23o extr. ubi Tayto-
rus ponitrhetoras, qui eodem exem-
plo Demosthenico ntantur.
2. <'m)t<xoS.Sic Gueif. Goth. (tac.
Gesn.) eum Bern. (quamquam ex
hocBurm.<'9?f)tO?)etA)().Bad.nr.
At Loc. cum edd. ante Ald. <xfn-
<te?quod mox Bad. sec. et a
Gry-
phio inde recentiores omnes rece-
perunt contra historiam et Edem
librorum Demosthenis. Turic. et
CAMr.ipsIvidenturdarepravam
scripturam. Poterat admonereAqui-
la Rom., p. Ruhnk. ed.
Lup. )55.
Phocense reddens, non P/toc<eett!e.
3. 7~. Sic Turic. Alm. Jens. (tac.
Gesn.) et edd. ante Bad. exc. Ruse.
Reliqui his (vide §. 32; IV, 3, 3),
CtMp., illis. Put. Pou). RR. 3,
5, 7, !0, t2, Prat., cuttt his. Alii
cum iis. ED.
CoMtcntt'o est, <][ut.Turicens.
CAMP.omittunt <;{t, cum A[m.
5. Eo, unde Ott<E!hooritur. Vide
)ib.!V,eap.4,2.
6.7/~rc~u~.Cic.proCa:cina,c.8.
7.~o~6e~a.Gue)f.Goth.Jens.
(tac.Gesn.)cumedd,anteGryph.
exe. Ald. et Bad. sec. Dolobella.
Vide Ruhnk. ad Vellei. 111, 43, 3.
8.7!Mtttu<')'et,rei!<ttt(tMe;!e~t\'t[.
Turic.CAMp.Gue)ferb.Goth.Jens.
(tac.Ge!in.)Joann.(tac.GIbs.)cum
Voss. tribus et edd. ante Gryph.
exc.A)do7'<'f!ttt.d<'<)tJer<t)tuts'!<'
Jt.<t.Vide§.l2i.Potuitenimet
hic memoriter citare Quint, postea
a VV. DD. e Cicerone correctus.
--Nostri omnes: <7ct)t~ restituisse
~.Cft.ED.
g. petitore. a defensore. Vide
§. 6, ne forte quis pracpositionem
cqnjungat cum verbo passivo.
t o. Or~M'c~MO. Hoc caput,quod
in Hack. ed. aiiisque edd. titulum
habet de ~rcMiOMe, in Cod. Pra-
tensi dicitur de Diqressione. En.
i ). R~OMtmu!. Avie. Put. Poul.
RR. 3, 5, to, Prat., exposui. Eo.
 INSTITUTIONIS OBAT. LIB. IV, 3. 127
est, prolato' rerum ordine, protinus utique in aliquem
laetum ac ptausibilem~ tocum,quam maxime possint
favorahiliter, excudere. Quod quidem natum ab osten-
tatione declamatona~, jam in forum venit, postquam
agere causas non ad utilitatem Ittigatorum, sed ad pa-
tronorum jactattonem repertum est;. ne, si pressas illi
(qualis saepius desideratur) narrationis grac!lita[i4 con-
junctaargumentorum pugnacitasfuerit, dilatis diutius
dicendi voluptatibus oratio refrigescat5. !n quo vitium 3
illud est, quod, sine discrimine causarum atque utili-
tatis, hoc, tamquam semper expediat, aut etiam necesse
sit, faciunt; eoque sumptas ex iis partibus, quarum
alius erat locus, sententias in hanc congerunt, utpluri-

t. Prolato. ln hac voce nostri item V, 7, 26, 3i;VI, 1, 87, 3g.

variant, proptercotnpendiu mscrip-
tura* ~hto. Aliis perlalo, a)iis ~r<E-
lato. Cod. R. y, plorato, errore
manifesto, pro prolato. En.
9. Plausibilem. Potestas voca-
buli fere qua: in ~afora6t/ Vide
IV, t, 20, sed hic usus jam Cice-
roni notus, vide v. c. Divin. in Cae-
cil., c. 3, ubi populare atque plau-
sibile plane sic junguntur ut a Nos-
tro XII, o, ~3. Ac p/fMMtMent.
Avic. Poul. R. y, nut plausibilem.
Alii ae, vel at~uc.'ED.
3. ~ec/tïntntor/a. ad utilitatem,
Quœ his inseruntur, desiderata et
suppleta jam a Regio, absunt a
Jens. (tac. Gesn.) Avic. et Poui., 1
quod quidem a&0!te'ttatt0))e o'ato-
ria jam ~t ~bru~t z/e/ïtt, ??o~toua7?t
agere causas )t0)t ad utilitatem liti-
~atornm,!edat<, etc. A)uvu)gatam
prae se ferunt. Caeteroquin 70 ?!a-
tum redundare videtur. En.
4. P)'<'M<B.roct7.Vid. !V,2, t ty.
5. ~'r~Mcat. Vide 11, ta, 6;
tn his locis ea~rt~or~ apparet po-
testas, ut non solum risum signifi-
cat.,<iuent<lebent ineptie, sed
etiam languorem et oscitationem
quo au~ientem imbuit quidquid
caret sale.
6.jFo<7ucsutnt3f~. Sic Turic. Alm.
C.\MP. Goth. (tac. Gesn.) prius vo-
eabutum cum Colb., non autem
Loc. Ald. ut refert Burmannus qui
compendium T)!cquod male accepit
pro que. Nostram et Obr. Reliqui
eo <jt;t0t<(~um~fM. Malui simplex
verbum, quum d videretur natum
ex male accepto que (pro quod)
quod reduxit Obr. Avic. Put.
R.' 5, eo ~tt0f/ desumptas. Poul.
Va)t.)ib.RH.3,7,8,(),lo,t2,
Andr. Jens., eoque desumptas. R. &
a sec. man., tt/eo~ttf; desumptas.
Prat. siletur. Soli CAMP.et Aime).
vulgatam habent. ED.
y. 7< Sic C*MP. cum edd. ante
Basil. Reliqui his. Videlib. IV, cap.
a,t32;tib.!V,cap.5,ao.
 t,28 M. FABÎI QUINTILIANI
ma aut iterum dicenda sint, aut quia' alieno 'loco
4 dicta sunt, dici suo non possint 3. Ego 4 autem confiteor,
tioc exspatiandi genus non modo narrationi, sed etiam
quaesnonibus,vel universis, vel-interim singulis, oppor-
tune posse subjungi, quum res postulat, aut certe per-
mittit atque eo vel maxime illustrari ornarique oratio-
nem sed, si cohaeret et sequitur; non, si per vim cu-
n neatur~, et, quse natura
juncta erant, distrahit. Nihil
enim tam est consequens, quam uariationi 7probatlo:

t. Qttta alieno. Turic. Guetferb. facere putandus est Alm. quam-

Goth. CAMP. inserunt alia, cum
Atm.Ba!.Voss.2,Va!I.eteditt.
ante Aldum, mero errore. To
H/tahabentnostriomnes.ED.
2. Zoco. Guelf. Goth. (tac. Gesn.)
CAMP., modo, cum Va)i.; sed Tu-
ric. Alm. Bal. verarn dant scriptu-
ram.–InternostrosVaH.)ib.RR.
8, g, et Jens. habent modo. Eo.
3. Possint. Pro possint maxima
pars nostrorum legit ~o~xu~f. Eo.
4. Ego. Turic. omittit cum A)n).
)'ro<'o,etdatOLr.,sedomissoatt-
iem. Moxpro co)t/ttforGuetf.ya<cor.
5. ~Varrottont, sed. Sic Turicens.
(<]uamquam a sec. manu, nam a
prima narrationis s., [juod sic dat
Ahn.) Guelf. Joann. (tacente Gihs.
<juamquam quod pro se~cum Voss.
t, quem eo quoque refert, quod
'nodo ~.3, aut quia. ~o~t~t omit-
tit uterque) Obi'. Reliqui inserunt
~ttt~em; nullo, quantum vidéo, sen-
su. Va)t. lib. RR. 8,9, Jens.
A)f]., )t0)t modo Jtan'attontf/mWem,
sed etiam. Avic. Joann. RR. 3, 5,
uo)t modo ))armtton;<~d etiam, for-
te pro ~uut elium. Non mate. AUi
nostram lectionem exhibent En.
6. CutteatM; Sic plane Turic. (a
sec. qnideni manu cotx'tur; quocum
quam afferùnt ex eo uneatur) Val-
)ens. (ref. Radio) Joann. Quod ha-
bet Guelf. caveatur in eo nostra
latet. Bad. prior nostram habet,
quae a Gryphio inde obtinet in om-
nibus edd. quod narrare negiexit
Burm. ut Gesn. crederet ab Obr.
demum restitutam bonam scriptu-
ram. CAMP. conetur, cum Bodt.
Bat. et plerisque edd. nisi quod ali-
quot.e Regii conjectura CfXtaitM,
Ald. co~tt~etur~ Goth. co~ttncaf.
Non paucorum Codicc. diversitas
tna!e tacetur. Avic. Put. Poul.
Va)), lib. R. 8 a sec. manu, Prat.,
per ftm CMHeatttf. RR. 3, 5, <o,
per vim caveatur. Nullus Cod. ha-
bet co~efur. RR. o, per vim co~-
tineatur. Eu. Cuneatur. Primus
fortasse hoc improprio si~nificatuu
dixit Quint. (nam et apud Senecam
«Unus lapis. qui latera
proprie
ainctinata cuneautt.~ Epist. t8
extr.), at quam prœctare! ~c'~ttt di-
citur quidquid facile sit. Vide !f,
f~, t VIII, proœm. 18; X, 2, 2~.
y; Qttnnt )tnrrattontp)'o6a<t0. Put.
Prat. A!m., quam ïtarr~ftont~ro&a-
ttO'tt! vis. PouL,JU!)otatfO)t<
Avie. R. 3, <ytMmnarrationi proba-
ttOH~. Omisso vis autn~. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 3. iM
nisi si excursus ille vel quasi finis narrationis, vel quasi
initium probationis est erit ergo illi nonnunquam lo-
cus ut, si expositio circa ftnem atrox fuerit, prosequa-
mur eam2, velut spiritu 3 erumpente protinus indigna-.
tlone. Quod tamen ita fieri oportebit, si res dubitatio-
nem non habebit; alioqui prius est, quod objlclas ,verum
efEcere, quam magnum; quia criminis invidia4 pro reo
est, priusquam probatur; difficillima est enim gravis-
simi cujusque sceleris 6des. Idem fieri non inutiliter
potest, ut, si mérita 5 in adversariùm aliqua exposueris,
in ingratum mveharis; aut, si varietatem criminum
narratione demonstraveris, quantum ob ea~ perieulum

t. Nisi si excursus ille. Nullus ex n'tm InteHIgitur, ut monet Gesne-

nostris lectionem istam exhibet.
Van.)ib.RR.8,'g,i2,CAMp.,
Andr.,tHStexcM!'sust7k.R.to,et
)ttMexc.tKe.H.R.3,5,y,Jens.A[d.,
etsi excursus ille. Avic. Pout. si
c.re.t/ED.
2. Prosequamuream. CAMP.,pro-
sequamur eum. Poul. Val]. lib. RR.
5, 8, ~rscf7M<ïyHMream. Facilis au-
tem est error, et propter compen-
dium nam per et pro scrib. /7r. ED.
3. Spiritu. Guelf. Joann. (tac.
Gibs.) omittunt cum Goth. etCAMP.
si recte nunc interpretor quod e&
hoc notavi. Turic., omisso antea
velut, ~m erumpemfem (et sic pro-
fecto Alm. ex quo afferunt ~tK
entm~e'tfe) sed a secunda manu
reposita nostra scriptura. Nos-
tri prœter R. y, Jens. Ald. habent
velut efumpettte protinus indigna-
tione. Bene. Ec. ~e<ttt spiritu:
Positus horumverborumpatcstmi-
nus attentum morari. Clarius qui-
dem erat ttt~HattoHe, velut ~ptf;-
tu, sed parum habebat roboris
inest tamen hic sensus so)us. Spi-
rus, retentus antea.
Criminis invidia. Solus R. 7
habet ita. Ca~teri omhes criminum
t~n't~ta.ED.f~u!~ta.Quamp]ane
hoc opponatur ~fat~ vel maxime
apparet hoc loco. Frugi est Gesneri
admpnitio, Ciceronem pro Hoscio
Amerino augentem parricidii invi-
diam laudantis, et haec ejus verba
ponentis,c.2~Paenedicam,
respersas manus sanguine pater-
"nojudicesvideantoportet,sitan-
Mtum facinus, tam immane, tam
"acerbumcreditnrisint.)' »
5. Ut si merita. Avic. Put. VaH.
)ib.RR.3,7,8,9,.o;i2,
Prat.Jens.A)d.Voss.2,Locat.,
MttH tttenta:. Non maie quoqne. En.
6. Ob ea. Sic Turie. Guelf. Joann.
(tac. GIbs.) CAMP. cum A)m. Voss.
3, Obr. Reliqui a& ea. Vide Dra-
kenb. ad Liv. XXVI, ], 3. –Va)).
lib. RR. 8 g, t2, soli habent <
ea. Mâle non enim a criminum
seu varietate, seu narratione, sed
ab ipsis criminibus periculnm im-
minet.En.
9
 i3o M. FABFt QUÏNTiHANt
8 intentetur, ostendas. Verum haec breviter omnia; judex
enim ordine audito, festiriat ad probationem, et
quamprimum certus esse sententiae cupit 2 prseterea
cavendum est, ne ipsa expositio vanescat, aversis in
9 aliud animis, et inani morafatigatis. Sed ut~ non sem-
per est necessaria post narrationem illa procursio, ita
fréquenter utilis ante, quaestidnem pi separatio 5 utique,
si prima specie minus et'itfavorabilis; silegem~asperam
tuebimur; aut pœnarlas actiones? mferemus~: est hic
locus velut sequentis exordii9, ad conciliandum proba-
t. On~ttc rerum gestarum, i. e. nent omittit uterque, posteriore lo-
narratione. Ita sapins Velleius et co cum Guelf. CAMP.Joann. (tac.
Nostermox§.8,t~;ItemrV,2, Gihs.) Goth. (tac. Gesn.) Voss. 2,
49,5t,73,i28;JV,4,9;V,<3, 3. Etiam in Jens. mea punctis de-
28; X, 6, 2; X, 7, 9. buit tolli posterius si. Pravœ om-
2.C<'r(u!eMe!e)tte)t<ttBCtt~tt.Sci- nes profecto ha: omissiones.
)icet,senteutiœquamsitlaturusde Lectionem vutgatam tuentur Vall.
causa.RoLL. lib. RR. y, 8, g. Caetëri varietates
3. Expositio. Goth. (tac. Gesn.), supra memoratas exhibent. Et mot
positio, eumVoss. 2, 3. Atjoann. Te si omittunt omnes, praeter RR.
(tac. Gibs.), po, ex Voss. i affertur 7,8.Eo.
ipo. Vide §. 4 (2). Hoc ipsum est '6..Cèdent a~emm. Ut de corpore
positio. Quod alicubi legi et Schre- debitoris dividendo inter credito-
ve)ius narrat. Male. H.BCvarie- res. TcHN.
tas non reperitur apud nostros. En. foenafia! actiones toyer~mu!.
4. Sed ut. Turic., Et ut, cum Alm. Vide VII, 20. Non delictum ip-
5. Utique. favorabilis. Turic., sum eruitur, sed pœna; exiguatur
u. primam speciem jnsserit (a sec. ab eo, quem impune tulisse, quod
manu tmertt) ~au. Apparet ~ecte deliquerit, querimur. Dicuntur alias
minuserit quam facile potuerit cor- pœ))a/cs, qua voce vide Brijisonium
rumpi in ~ectentjuMent vel inserit. de Verbb. Si~nif.
Et Guelf. pro minus erit dat inusse- X. Inferemus. Turic., tuebimur,
rtt~ubititteraeuimponunturhae cum A)m. Supra tuebintur et ipsi
tninusculse in. Joann. (tac. Gibs.), dare videntur, sed CAMp. eo loco
u. si primam speciem H~'ttsxer/t~a- omittit vocem et hoc nostro ponit
vorabis, cum compendio in ultima fue~~ntur pro t~f., quasi sufficiens
littera. Hune iri modum igitur mu- unum verbum et legi a~crœ et ~oe-
tanda fn]ae ex A)m. affertur scrip- narn! acttont&tt!.
tura u. p. x.~uMentent~au. Neque g. Sequcntis exordii. Turic.,
enim credo erit seorsim positum. exordin (a sec. manu s. exordium)
Si tamcn et post utique et ante le- cum Abnj Sed sec. Turic, tnanum
 INSTITUTIONIS ,ORAT. LIB. IV, 3 !3t
tionibus nostris judicem; mitigandum', concitandum,
quod liberius hie et vehementius fieri potest, quia
judici notajam causa est. His igitur velut fomentis, si 'o
quid erit asperum, praemolllemus, quo facilius aures
Goth. quoque dat, cum Bad. utra- aecipiam,obstantexempla, quo-
que ed. Steph. quam scripturam rum utrumque est ejusmodi ut ira-
quare revocarit Obr. equidem non tum oratori, facilem puniendis reis,
dicam. CAMP., .te~ttCtM exordium, judicem inteiïigas. Sic XII, l, !~j
cum Bodl. et Andr. malum et ip- magna responsi invidia subeunda
sum. RR. 3, to pro sequentis <'est,!K:tt~an<~œsuntpriusaures.
dant ~r~oucKtt~. Nonnulli co~t~c- Mitigando autem opponitur cottCt-
quentis. Lectio velut ~ue)M exor- tare,V, 2, 12. Caeterumquodmox
dium solis edd. primis est pecu- fomenta dicuntur, ipsum quoque
liare. ED. JS'st. e.t-0)dtt. Velim facit ad commendandum mitigandi
verbo est praemitti Et, quod facile verbum, quoeum fere soient con-
excidebat, sine quo autem durior jungiyomenta.
est continuatio sententiarum. &- 2. Quod liberius hic et ~AetHCH-
quensexordium est alterum, secun- tius. Sic Guelf. cum Joann. Col-
dum. Vide lib. I, cap. 5, §. 23. bert. Bern. (nisi quod hic est.pro
i..Mtttyan<<unt, coKCt(a)t<~unt. et.) Jens. (tac. Gesn.) et edd. meis
Hœc verba dant Turic. Guelferb. ante Obr. omnibus exc. CAMp.nisi
Goth. CAMP.et editiones mea: ante quod Ruse. omittit et. Turic. quod
Gryph. et plurimi apud Burmann. (a sec. manu quod quo) liberius, hoc
scripti et excusi. Omittuntur in edd. veh. Alm. et Andr. hoc ipsum dare
a Gryphio et recentioribus. Abesse narrantur, sed non omittere et.
videntur ab Joann. bis collato, aliis- Bodl., quod quo hoc veh. Goth.
que fortasse etsi nec omnibus quo- omissis, ut testatur Gesn., et vehe-
ruin nulla mentio. Voss. t iis carere mftttttt!, reiinet tamen hic, quod
suspicor. Vide ~.8. Videor debuisse ille non memorat. CAMP., quod quo
restituere;neque enim sapiuntglos- 1. hoc et veh., et hoc primus revo-
.satorem. Male post 'n ~uJtcem cavit Obr. non omittens et, ut refert
adjiciunt mitigandum concitan- Burm. Haec jam est vulgata scriptu-
dunt. Vall. lib. RR. 7, 8, 9, 12,1 ra, habens inanem opponendi /<te-
CAMp. Andr. Jens. Ald. Bodl. Bal. rtu! et vehementius affectationem.
Nostris optimis hœc lectio non pro- Nostra bonis nititur auctoribus, ne-
batur, etsi aliter C). V. Spalding quevetustissimorum librorum ratio
placeat. Eo. .tt~at:<~ttm, c0)t- magnopere abludit. Nostn om-
citandum. Haec non sunt otiosa. nes, pra;terR. 7 qui datquo liberius
CottCt/tatMr no~trMpro&<!ttont&mju- hic et ue/tement., habent quod libe-
dex, quum vel mitigatur dicenti, rius hic et vehementius. En.
quem mâle accipiebat ob causae in- 3. ~M t~/tur. Turic., ~c i. Con-
vtdiam, vel concttatttt'in reum, cui trarium errorem, vide 111, 6, 16;
ne faveret verendum erat. Quo mi- item V, to, 80. CAMP., hic pro his.
nus de mttt~<!))~o erga reum judicc Item);b.V,c.ip.i4,<).28.
9-
 t32 M. FABII QUINTILIANI

judiçum, quae post dicturi erimus, admittant; ne jus

nostrum oderint; nihil enim facile persuadetur invitis.
!t Quo loco tamen judicis quoque noscenda natura est,
jun magis, an' aequo, sit appositus? proinde enim magis
aut minus erit hoc necessarium: caeterum res eadem et
t2 post quaestionem perorationis vice fungitur. Hanc par-
vocant Grseci~, Latini e<yres~M~,vel egres-
tem TrctpsxgctTtv~
sionem: sed hae sunt plures, ut dixi, quae per totam
caùsam varios habent excursus; ut laus hominum loco-
rum~ue~ ut descriptio regionum, expositio gnarum~am
13 rerum ~e~~rum~ vél etiam fabularum. Quo ex genere

t.Jttftma~M, a". CtMp. et Goth. est quod, pro Turic. fabularum,

(tac. Gesn.) otnittunt magis, cum
Voss. 2. Sed Turic. post mft~ us-
que ad aut omittit cuncta hœc, quo
ipso apparet in vetere exemplo bis
fuisse magis. CAMp.aut inter ma~.
min. omittit. Tj magis omittunt
RR. 8, 9, 12, et Andr. ED.
2.~tce.Turic.,MC<'m,quoddat
Obr. Vide Oudend. ad Sueton. Aug.
cap. 36.
3. n~M~tfrtv. Etiam ~E~o~ovap-
pellari hune post narrationem ex-
cessum monet Curius Fortunatià-
nus, p. PIthœi 63.
4. ~ocant GrtBCt.Hoc ordine Tu-
ric. Guelf. CAMP.Goth. Jens. (tac.
Gesn.) et edd. ante Gryph. Reliqui
Gr. voc. Inter nostros Prat. so-
lus habet Grœc: vocant. Eo.
5. Per totam causam. Non solum
post narrationem ad verba ut dtxt,
vide
6. ~{erttm~esinntnt, vel etiam fa-
bularum. Hanc ego scripturam e
Turicensi et Alm. recte eruisse vi-
deor quorum ille dat r. ut /<Btt-
ttM~a&tt/arum, hic r. ut liticia
~at~OMritm. Summa; diversitatis
A)m. prœfertfattutostMTtm.Substan-
tivum prœterea comparet in Guelf.
nec diffiteor, me parum acquiesce-
re in Burmanniana illa Almelove-
niani notatione. Adjectivum vulgo
dant omnes et mei et aliorum. Vi'-
de V, to, t0. Recepta adhuc scrip-
tura hxc est r. mOKsolum y. sed
e. fabulosarum. Non solum, tam-
quam necessarium inseri jussit Re-
gius,'obsequente diu solo Aldo,
cisi forte hie e Codice, quod non
credo absunt quidem partieulae
.ab omnibus meis (etiam Joann.,
tac. GIbs.) libris ante Basil. exc.
Atd. Badius Vallens. eas habere ne-
gans née necesse est, ait, prœpo-
nere partieulas. In Turicensi
monstro ut /(Etttta quum manifeste
contineatur (vide vel confusum
cum ut Dra~. ad Liv. XXXVI, ~),
.2; item infra Nost. V, C), )6, hic
pr:Bsertim sequente l; ex ipso au-
tem ut fiebat et, sed) etiam, satis
iiitelligere videor, unde natum sed
etiam quod ante se ftagitare crede-
hatur ttott solum. Substantivum fa-
ttt~nrMm malui, ut difficilius et mi-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 3. i3~
est in orationibus contra Verrem' compositis ~:c:~
/atM~, Proserpinoe raptus; pro C. Cornelio~ popM~ar:~
noremgtossematisspeciemhabens.bant. Asc.Ped.in argum.Cor-
Sola ed. Jens. ab emend. babet nelianarum. (Quum enim quatriduo
vulgatam. Omnes nostri Codices Cornelium defendisset Cic., eas ac-
dant simpliciter non solum rerum tiones contulit in duas orationes.)
gestarum, sed etiam ~atu/OMrum. Hanc Cornelii rogationem quum
Nec vidéo cur haec lectio repugnan- omnibus modis oppugnare labora-
tibus libris immutaretur. En. rent potentissimi quique ex sena-
Yeletiam fa6ularum. Vide IV, a, ig. toribus, collega ejùs P. Servilius
i. Contra ~enrm. Nam Cicero Globulus trib. pi. inventus est, qui.
duas duntaxat orationes in Verrem intercederet nec pateretur verba le-
dixit, reliquas vero scripsit, quum gis populo recitari a prœcone, sub-
«
respondere non ausus esset Verres, jiciente scriba. Tum Cornelius ip-
sed exsulatum ivisset. ED. HACK. se codicem recitavit, quod quum
2. tyfCt7ttBlaus. rNptu~. Vide III, improbe fieri C. Piso consul ve-
y, 2~, not., sed et locum modo ci- cémenter quereretur, torque ea
tatum. re tribuniciam intercessionem di-
3. f. Cornelio. Sic Turic. CAMP. "ceret, gravi convicio a populo
ille eos,
Guelf. et edd. meae ante Gryph. « exceptus est.; et quum
omnes cum tot Burmannianis. Hinc qui sibi intentabant manus, pren-
L. Cont. usque ad Gesn. In Asconii « di a lictore jussisset, fracti ejus
arguiïicnt0)p. Y32,rescribe ocyus fasces cunctt (an sunt?) lapi-
C. Corn. Reipsa nostri omnes desque etiam ex ultima concione
dant C. Cornelio. En. Pro' C. in consulem jacti. Idem. Post-
to-
Cornelio. Hujus causae non nisi quam tribunatus Cornelii prope
fragmenta supersunt, cumAsconii tus exactus est per contentiones
Ped. commentario servata. C. Cor- natas ob leges complures ab eo
nelius trih. pl., tegibus aliquot fe- col-
prôinulgatas, quibus plerique
rendis alienatus a senatu, "pro- lega; intercederent, sequente anno
t mulgavit tegem ( C. Calpurn. reus majestatis est factus. Qua ac-
Pisone, M. Acilio Glabrione coss. cusatione per fcedas operarum fo-
a. U. c. 68~) u qua auctoritatem rensium turbas intercidente, mox
«senatus minuebat, ne quis, nisi altero anno (L. Aurelio Cotta, L.
per populum, legibus solveretur; Manlio Torquato coss. a. U. c. 689)
« quod olim in omnibus S. C. qui- defensus est Cornelius a Cicerone.
« bus tum aliquem legibus solvi Reus quum quœstor fuisset Cn.
oc-
placebat, adjici erat solitum, ut Pompeu,contingebatpatrono
de ea re ad populum ferretur; sed casio ornandœ et commendandae
orationis. Aliud
pautatim ferri erat desitum, res- per hujus laudes
que jam in eam consuetudinem tribuni pl. Q. 'Ca-cilh Metelli Ne-
recitantis ipsius,
vénérât, ut postremo ne adjice- potis,suam legem
Plutarchus. in
retur quidem in S. C. de rogatione exemplum tradunt
ad populum ferenda; eaque ipsa Catone minore, p. 772 D, E, ci-
S. C. per pauculos admodum fie- tante Gesn., ad X, 5, t3; item Dio
 134 M. FABII QUINTILIANI
:c(Wtt<<utTt <7n.' Pompett commemoratio, in quam ille
divinus orator, velut nomine ipso, ducis cursus dicendi
teneretur, abrupto, quem inchoaverat, sermone devertit
'4 actutum 2. nccpsxëMt;est (ut mea quidem fert ~opinio)
a/!Ct~us4 ret~ ad utilitatem cefus~ pert:nentM~ extra

Cassius, XXXVII, p. t38. Ex his, gianam conjecturant a~ten~B, quam

qua* adhuc exposui, satis accipient propter sed, quod sequitur, neces-
iucis loca non pauca e Cornelianis sariam putavit auctor. Joann. bis
allata a Nostro, veluti IV, 4, 8; V, collatus potest videri cum his cot]-
13, 18, 26; VI, 5, !o;VU, 3,35, sentire. Reliqui Codd. vereor ut di-
36; X, 5, t3. Conferendus de hac Ugenter sint excussi. NimiumYOca-
causa Corneliana est. insignis locus butum est a~Ottp; neque enim con-
Ciceronis ipsius in Vatinium, c. 2. cedat Quint. alienam in ulla causa
l. C)t. Joann. (tac. Gibs.) CAMP.,rem debere tractari. Omues nos-
Gn. Male. Vide lib. ï, cap. 7, ag. tri habent alicujus rei. Bene nam
2. -~ctutttnt.Turic. C.\MP.,ac tan-illa res non semper est aliena. Im-
tunt, cum Alm., et quidem inter- mo nunquam aliena penitus esse
pungentes ante. Badius se alicubi debet. Eo. Alicujus. Intellige
impressum vidisse actutum narrât, alius CM/:u, qua' potestas sœpe inest
quod ptaceat; deinde recenset, sa- voci. Vide H, t3, 3. Ernest. in
tis lepide, in quibus hoc libris non Clave CIc. et ad Herenn. ï, <}; M,
legerit. Meorum oculorum acies si y IV, 50; de Jnv. U, 13, in nota.
quidpollet, est hoc ipsum in Ruse. Hinc fortasse expunxeris alia apud
ubi et recte diremptum; sed id in Cic. de Or. H~9 cum aliqua alia
Locat. quoque. Guelf. habet veram "arte." It. de Inv. 11, tg: "as-
vocem,Joann. proxime accedit: qc«.sumpta alia aliqua constitutio-
tutum, eontinuans tamen sequen- tt ne. » 1, ï l quum aliud aliquod
tibus. CEetera varietas et nota est « a)icujus factum. Paucis voca-
et sine fructu cognoscitur.Avie. bulis ante. aliquis dici pro alius
Fout. RR. 3, 5, 8, t o, Prat. Andr. etiam Ernestus monet. Pro Sextio,
Jens., divertit actutum. Put., di- e. 24: non alio aiiquo, sed eo
Wt-ti't actMm.Val). Mb.RR. y, g, 12, Mutationem ta-
ipso crimine.
Goth., divertit. ~c totum <?~6)f6'ft-men non admittit Cic. de Inv. JI,
c<{.To sive aetittum, sive ac tot~m 26 a Sin aliud quoque aliquod ge-
redundare videtur. Malim divertit. n nus. Coiumetta* (II, o, 9) pro
~c tamen ~tt~x. En. a~t~xareddere alia <~H<Ppe!fM,non
3. Ut mea quidem fert o~tmio. quidem erat necesse, vide Drakenb.
To mea omittunt Avic. Put. Poul. ad Liv. V, l3, 4; item VI, 3, 8,
RR. 3, 5, et Prat. En. cui non accedit Schneiderus. Vide
4. ~~CM~'M~. Sic Turic. Guelferb. Oudend. ad Suet. Tib.
Atm. Voss. t, 3, Bern. VaU. CAMP. 5. Pertinentis. Pro quo Put. VaU.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum edd. )ib. RR. 7, 8, 9, Prat. dant perti-
attte Ald, Hic primus expressit Re- )tfn!. Mate. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 3. i35
on~ne~ e~currens' 1 tractatio: quapropter non video,
cur hune ei potissimum locum assignent, qui rerum
ordinem sequitur; non magis quam illud, cur hoc no-
men ita demum proprium putent, si aliquid in digressu
sit exponendum3, quum tot modis a recto itinere declinet
oratio. Nain quidquid dicitur prseter illas44 quinque,
quas fecimus, partes, egressio est, indignatio, misera-
tio, invidia, convicium, excusatio, conciliatio, maledic-
torum re/ufa<:o~; simUia his, quae non sunt in quaes-
tione6, omnis amplificatio, mïmtf:o~ omne~ f~ec~Mx
genus: atque ea maxime 9j ucundam et ornatam faciunt

t. ~ccun'CM. Ita libri quidem 3..C~onen~Mm. Ultima vox est

omnes mei prseter Joann. (tacente
Gibs.) Gryph. Roll. Capp. clantes
ptocurrett!. Hoc esse in Alm. Voss.
t (vide § g), 3, refert Burm. et
probat scripturam; voce, utputat,
ab usu mititari repetita. Hujus si-
militudinis levem colorem quum et
ipse agnoscam credamque vel au-
ribus b)andin procurreits prœ illo
« excurrens extra miror tamen
Turic. nuttam referri varietatem.
Ita quoque aostri omnes qui
dant excutTens. Eo.
2. Hoc nomen ita. Sic Tur. CAMP.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum Alm.
Bodl. Voss. 2 et edd. ante Gryph.
quo accedit Capp. Reliqui omittunt
ttOtne~, quod sponte desiderabam,
quamquam carere eo potest locus.
Omitti non dubito inGueIf. Joann.
Voss. 1,3, Bern. -Put. a secunda
manu, cur ita demum hoc nomen
~ro~))'tun:. Avic. Put. Poul. RR.' 3,
5, 10, Prat., cur hoc ita demum
~ro~rmm an mâle? Immo meuus
puto nam 'ro hoc indicat et cxpri-
mit id q~jod sequitur; nempe T<tsi
-aliquid, etc. Eu.
proferenda. Neque enim apparet
quare in narrando solum sit 't-
~6K~etO'tC.
4. 7//a~ quinque. partes. Vide
III, g, t IV, proœm. 6,5, pr. 5.
5. Maledictorum refutatio. Quo~
niam maledicta sunt extra negotium
cujus propria quœstio est. Sic C5e;
pro Cluent., c. 23 Doce, in illo
« rum judiciis quid, prœter hoc
"venenum Oppianici, non modo
in crimiftis, sed in ma/e~fctt loco
« sit objeetnm. f Vide IV, 2, 2~.
6. 7?t queestione, vel summa, quaE
statum facit, vel secundaria. Vide
lib. III, cap. 6, §.7.
MtHttttO. Guelf., in initio. Ta-
rie. omittit cum Ain). -–Nostri de
ea lectione silent. Forsan Guelf.
Cod. habet ut utut;o, quam scrip-
turam pro in initio cepit is qui Co-
dicem contulit. En.
8. Om;te. Turic., omnis.
Q. ~touc ea maxime. Ipsos locos
communes egressioni accensendos
significat (vide IV, 2, n~). Sed
scabritiem orationi inesse sensit
recte, etsi solus, Rollinus. Neque
 :36 M. FABM QUtNTtUAM
orationem Je ~ujcurta. de avaritia de re~Otone, de
q~c:~ quae quum sint2 argumentis subjecta similium
'6 rerum,
quia cohasrent~, egredi non videntur. Sed pluri-
ma sunt, quae rebus nihil secum 5 cohaerentibus inse-
runtur 6, quibus judex reficitur, admonetur, placatur,
rogatur, laudatur innumerabilia sunt hsec?, quorum
alia sic prseparata~ afferimus; quaedam9 exoccasione

enim possunt intelligi loci cofnmM- 3. Quia co/tfOMt. CAMP., <]fu<E

)tM, de quibus nunc primum facit
mentionem in hac disputatione, ni-
si diserte memorati, quod non sit,
dum ponitur ea, quod unusquisque
referet ad pra:cedentia. Abrupta
quoque est structura ea.faciunt
orationem de luxuria ') etc. Rol-
linus ma!it: a atque ea maxime ~fUtE
"jucunctam~t etc. Equidem ]enius
cmendcm: et ou~e maAtwc~ ut et
abierit in at, quod fit sexcenties,
~ua; autem discerptam ruent in q ue
ea; nisi forte malis et <yua' etiam
mo~tme. Codices nu))i adjuvant.
!De officiis. Turic. Guetferb.
Joann. (tac.Gibs.)omittunt</eenm
Atm. Male. Vide IV, 2, f22; item
mox §. t6.
2. Qtf<Bquum H)tt. Sic Turic. (a
sec. manu, a pr. !u)tt) Guelf. C.4MP.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) et editt.
ante Leid. Omittere !M)t( dicitur
Voss. 3. Reliqui ~ttum !tt)tt. Male.
–VaU. lib. RR. 3, 5, 7, 9, quum
sunt. ED. Quœ ~uunt. videntur.
Affert causam, quare loci commu-
nes v~){;o non soleant annumeran
ef~ressionibus. Sunt enim inquit,
ex eo génère argumentorum, quaB
petuntur a rebus simi)ibus, eaque
ratione fallunt apte eoA~tOt~o. Jn
hoc enim verbo laus est. Vide 4;
IV, 2, 53. Subjecta accipio ea po-
testate, de qua e(;i ad I!t, 3, 6.
co~tterott.
4. Sed plurima. Turic., et ~)~ur.
5. Nihil secum. Guelf., non se-
cun~t~m. Joann. (tac. Gibs:), non
s., cum Voss. 3. Per errorem Ruse.
et Bad., n. se. Avic. Put. Poul.
R. 5, Prat. AId., tto<t secum co~-
)-<M!(t&tM. RR. 3, tO,)tO)HeCM)i~Mm
coAtBt'entt&m. Male. En.
6. Inseruntur. Goth. Jens. f)t!e-
t'NMtttr, cum Voss. 2 et edd. ante
Ald. nisi quod il)ae per errorem mi-
Mrantutj quod correxit Regius. Val-
lens. cum reliquis meis H~eruMtMr.
VideIV, a, 60. Habes in tali struc-
tura indicativum, V, 13,9; X, l,1
43; XI, i, 82, consentientibus )I-
bris. VideOudend. adSuet.Tib. ~3.
-R. g solus dat tttœrantttr. En.
y. /n)tume)'a6t/ta. /f<Be.Minime
placet ha;c eorumdem, cum affec-
tatione, iteratio. Eximi saltem pos-
sunt h~cc verl)a, sine ulla scnten-
tia: injuria. Sed libri conspirant.
8. Sic ~rip~arafa. Turicens. sit
t)ra;Nar. (sed a sec. manu sic) cum
Atmet. Antc Stoer. edd. (de Jens.
tac. Gesn.) sicut ~))' quod repetie-
runt Roll. Capper. Male. Joann.
(tac. Gibs.) ysipr., cum Voss. 3.
–Jens. et Ald., ~cut ~r~amfn.
Put. Prat., si prceparata. Reliqui,
sic pr<B~Mt'at< ËD.
g. Alia. <jttttC(/atn. VKte.ettpn.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 3. r3?
vel ex necessitate' dicimus~, si quid nobis agentibus
novi accidit, interpellatio, interventus~ alicujus, tu-
multus. Unde Ciceroni quoque in proœmio, quum di- '7
ceret pro Milone 4, digredi fuit necesse, ut ipsa oratiun-
cula, qua usus est, patet: poterit autem paulo longius
exire, qui prseparat aliquid ante quaestionem, et qui
6n!tae probationi velut commendationem adjicit; at,
qui? ex media erumpit~, cito ad id redire debet, unde
devertit.

fer opposita sibi a/;<e et aut, III,
6,4i;V,i3,28.
~e~ ex ;teces!ttafe. Sic Goth.
cum Voss. 2, CAMP. et edd. (de
Jens. tac. Gesn.) ante Basil. exc. At-
do. Reliqui omittunt ex. Vide§. l5,
not. 3. Avic. Pût. Pou). RR. 3,
5, 7, !0, Prat. Andr. Ald.,fe<tte-
cessitate. Eo.
2.~)tctmus.R.Cod.g,</ttCtntus,
quod praetulerim. ED. Dicimus.
Malis sane ~uetmtfs, quod unus
meorum Gothanus dat (tac. Gesn.),
nullo astipulante libro, nisi quod
Jpann. (tac. Gibs.) compendium
habet, unde œque ducimus eruas,
ac Jtetntm. Defcndi tamen vel re-
cepta potest scriptura, si ex signi-
Ëeat pro, MCMttJum.
3.7):te)'~e)ttfMaHct(~'u!,tunt.Jens.
et PIthœus, tntcrM;tte)t<M..M au-
tem dicitur utCic. pro Rabirio per-
duellionis reo fccit, concitato in
concione tumultu. ËD. HACK.
Pro Mt7one. ipsa oratiuitcu-
la. "Cicero quum inciperet dicere,
exceptus est acclamatione Clodia-
<'norum, qui se continere ne metu
quidem circumstantium militum
< potuerunt: itaque non ea, qua so-
litus erat, constantia dixit. Manet
autem illa qnoque excepta ejus
oratio, scripsit vero hanc, quam
")egimus,itaperfecte,utjurepri-
ma haberi possit. Asc. Pedianus
in argumento Milonianae. Quod in
hac oratiuncula, quam, ut Asco-
nius, ita Quinti)ianus etiam tracta-
vit, coactus fecerat, ejusvestigium
in scripta quoque habcmus, ihitio.
Vide lib. 11, cap. 20, 8.
5. Poterit. Turic. Guelf. CAMP.
Potest, cum AI<n. Obr. Avic.
Put. Peut. RR. 3, S, 10, Prat. Andr.,
fotest.Prœtu)erim,quiame)iuscon-
gruit cum TM~rtE~arat, quod mox
sequitur.ED. <
6. ~e/ut commen~attonent. Tu-
ric. Guelf. CAMP.vel c., cum VaU.
Voss. 3, Bern. Vide III,'8, 45.
Omittunt velut Jens. (cujus varie-
tatem perperam reddidit Gesn.) et
edd. ante Ald. Omittunt pariter
velut Put. Prat. Pro velut Avic.
PouI.R.iohabentue~.En.
7. ~t, qui. Turic. Guelf. Goth.
(tac. Gesn.) Joann. (tac. Gibs.) a<-
que, cum Alm. Voss. t, 3. Hujus-
modi exemplis discas tanto eonn-
dentius atqui reponere pro atque,
ubi opus est. Vide IV, 2, 80; VI,
ag, 4. At qui distincte habent
Put.etPouL'En.
8. ~')'Mm~t(. Turic. Guelf. C~Mp.
 !38 M. FABII QUINTILIANI
CAP. IV. Sunt, qui narrationi propoxt<:onem subjun-
gant, tamquam partem judicialis materiae cui opinioni
respondimus2: mihi autem propositio videtur omnis
€oaHrmationis initium; quod non modo in ostendenda
qusestione principali, sed nonnunquam etiam in singu-
lis argumentis poni~ solet, maximeque in his, quœ ~t-
a ~[p~T<x4vocantur; sed nunc de pnore~ loquimur. Ea
non semper6 uti necesse est; aliquando enim sine pro-
positione aliqua quoque satis manifestum est, quid in
quaestioneversetur: utique.sinarrauo* ibi finem habet,
ubi initlum9qu3estio; adeo, ut aliquando subjungatur
expositioni, quae'° solet in argumentis esse summa col-
j'umptt,cumA)m.;sedhicetTu- uti in Joann. ad Gesn. collato, ut
ric. erroris fontem demonstrant me- Guelferb. scriptura vel in hoc esse
~t~edantesprome~ta.–Omnes videatur. Cum Voss. consenticn-
nostri erumpit. En. tem aiiquotiesvidimus Joann. Vide
i. /'ro~'ot)tto)tent. Vide de hac IV, 3, < 4. Vall. lib. RR. 7, 8,
YOce,in,g,5;!f!,n',27;IV,2, 9, 12, Jens. Ald. vulgatam reti-
4~6,7,7t,78;V,to,7o;V,!3, nent. Avie. Put. Poul., omisso uli,
t3,t4,2o,35,46,4o;V,t4,t, dant ea )t0)t ~mpertieceMeext. Andr.
4,32. ca ne semperquidem uti )teceMe est.
2.7!e~o~~tmu!.VIde III, 9, 2 seq. EDtTOK.
3. Poni. Jens. (tac. Gesn.) pro- 7. ~t~Mn<yuo<jftte!atM. Sic Guelf.
~ont, cum rel). ante Gryph. Idem Joann. (tacente Gibs.) CAMP.Goth.
Joann. dare narrat Gibs. falso ille. Jens. (tac. Gesn.) cnm edd. ante
Maxima pars nostrorum vulga- Basil. Ha;e a. s. q. Gryph. omittit
tamhabent.Va)t.)ib.,p'o~O)ttxo- aliqua, cnm Turic. CApp. Roll. Sic
let: R. 8, ~rœ~Otuso/et. En.. legi volebat Regius, praeter neces-
4. 'E~<t~)!;u~T~. Vide V, t4, t4. sitatem. Bern. alia q. s. Retiqui, q.
5. De priore. Quod versatur in a. s. Put. Vall. lib. RR. 3, 5, 8,
qusBStione principati, vel statu cau- g, 10, Prat. Andr. vutgatœ assen-
sa*. tiuntnr.AtR. 12, M):e~)'o~OHttone
6. ~Vo)t semper. Turic. C~Mp. ne quoque satis. Avic. Pou! sine ~rtB-
5., cum Atm. An fuit ;tec s. ? et tjo~tttO~c alia quoque satis. Ta ali-
mox, semp. uti necesse. Guelf. omit- qua inutile videtur. ED.
tit uti, cum Voss. 1,3, Bern. Nos- 8. Utique si narratio. To si male
tram dant omnes mei ante Stoer. omiscrunt Avic. et Poul. ED..
Hic cum reliquis ante Obr. semp. 9. fttiem. tntttum. Vide lib. IV,
ttecMMrta. Quod dicas esse in Britt. cap. 2, (j. t32.
ex Gibs. silentio. Sed moneor omitti )0. jE'~?o:ttto;it, <jfxa'.Cave reta-
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. IV, 4. iSg
lectio T~EC/HCMt' e~po~ut~ yexfa sunt~ ./Me~cex;in-
stJ:ator mperatt~ vi utcta UM_,vel pot:tM oppresM
f:rtKfe etudac:et est. Sed nonnunquam~valde utilis est; 3
praecipue~ ubi res défend! non potest, de nne~ quaen-
tur ut, pro eo, qui pëcumam pnvatam de templo sus-
tulit, ~cn/e~n agitur, (/e sacr:/e~:o co</no~c:<M7;ut
~n
judexinteDIgat, id unum esse ofRcu sui, quaerere,
~uo~o~/t'c~Mr, Mcr:7e~Mm sit? Item la causis obscu- 4
ris, aut multiplicibus s nec semper propter hoc solum,
ut sit causa lucidior, sed aHquaudo etiam, ut magis

tivum jungas proximo vocabulo, VII,3,to,2t,22.Sednealtera

sedinteDIgeMrMOtMP.Idemin
argumentis quum sit, est <tMx~-
)<ftt6e<7<f.
i. ~f<Ec sicut. Cic. pro Milone,
cap.!l.
2. Ita gesta sunt. Omittunt ita'
Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, 7, tO,
t2,Prat.CAMp.Andr.Voss.i.En.
3. Insidiator superatus. Omnes
nostrit!ttt~tator~u~er<!tt«esf.Be[ie,
dum T~ est tollatur post audacia.
Et mox pro vi ftcta vis, Put. Pou).
R.tOtMUtCtaft~.ED;
4. Est. ~ed non. Diffido huic sed,
quod abest a Turic et CAMP., in
reliquis tamen omnibus videtur le-
gi. Vid. lib. VI,cap.-3,§. y.
5. fra'ct~'ue. Omittitur a Turic.
C~Mp. Nec dispticet quod abest.
6. Fine. Sic Turic. CAMP.et edd.
ante Ald. cum Bodl. Aim. Andr.
Bad. Gryph. Obr. Roll. CAPP.Gesn.
Reliqui,. inter quos Vall. referente
Badio, jure. Probat nostrum Gro-
novius, vir summus, ad Dec1. p.
(ed. Leid.) 588. Aliquoties hoc pri-
t~atte ~ectt!tt<B exemplo utitur Qu.
in tractatione status finitivi, ut III,
t), 38, ~() (ubi vide et Aristotetem)
quidem serlptura,t<re, caret spe-
cie. Vide enim !!t, 6, 33; IV, 2,8;
V, io, 39, ubi in eodem exemplo
juris mentio. Quum jus appellatur
inhisce,inteHigiturstatustro)ts/a-
tionis. Vide III, 6, 83, S~, ita ta-
men ut jus illud magnam habeat
cum auafttafe cognationem. In neu-
tram igitur partem. quidquam af-
Srmem de hujus nostri loci scrip-
tura fnie an jure. Jens. Locat.,
et de~!)te ~Mœnttt)-. Pnt. a secunda
man., R. y, ~c~ne ~utEntur. Bene,
id est, de definitione: nam quaen-
tur quo nomine res sit appellanda;
quœ quaestio definitione terminatur.
Avic. Put. Poul. Vall. lib. RR. 3,
5, 7, 8, 9, 10, !2, de jure ~uo'rt-
tur. Hoc autem loco praestat C.odd.
auctoritas.Kn.
y. j0e sacn/eoto co~tXMCtti's.R. )0
et Andr., coynoscttu)'. En.
8. Aut multiplicibus. Goth. (tac.
Gesn.) et m., cum Voss. 2., Jens.
(tac. Gesn.) ac m. edd. ante Stoer..
exc. Aldo. RR. 8, 12, aut mult.
R. 9, et mult. En. OtscurM.
t?tu<tt~/t'ct6tts. Vide IV, i, 4; IV, 2,
85; VI, i, B.
 1~0 M. FABII QUINTILIANI
moveat movet autem, si protinus subtexantur aliqua
quas prosint. Lex aperte scripta est', ut peregrinus, qui
murM~ï ascenderit, morte mu/fe~r~- pereyr!'nu~ te esse
cer~u~ est; quin 3 ascenderismMr:<m, non ~ucpn'<ur:
quid superest, nisi, ut te jt?u?!r: ODor<eat? Haec enim
propositio confessionem 5 adversarii premit, et quodam-
modo judicandi moram tollit, nec indicat quaestionem,
5 sed adjuvat6. Sunt autem propositiones et simplices, et
duplices vel mtt/~p~c~; quod accidtt non uno modo
nam et plura crimina junguntur, ut, quum 7Socrates
accuscitus est, quod corrum~ere~Muet~utem, et novas su-
perstitiones mtrot/Mceref; etsingula ex pluribus colligun-
tur, ut, quum legatio ?M<egesta o~c:<t<r~~c/t<n: quod
me~t:tt~ sit, ouoe~nihil &r mandatis fecerit, <jf:<o<~
m0!'a-
6 tus sit,.quod munera acceperit. jRecMM<:o quoque plures
interim propositiones habet ut contra petitionem9 pe-

t. Lex. so't'~tft est. Indicat AI- snV. Cl. Spalding. –Co)t~esstO)tC))t

me!ovenius!eg.u)t.Dig.8:"Si
« quis violaverit muros, capite pu-
"nitur..etc.VideVtI,6,6.
2. ~fu~tetur. Omnes quidem li-
bri meipTœter Ald. ~tjctetu; Vide
V, u, 7; VIl, 4, 43. Sed cqnstan-
tiam scribendi sequor. Vide IV, 2,
62. Vide et Cellar. in
orthogr. in
hac voce.
3. Quin. Turic. Guelferb. CAMp.
Jens. (tac. Gesn.) cum Alm. Goth.
Voss. 2 et edd. ante Ald. qui st.
Narrat Bad. Vall. dare
quin et
Joann. ipse videtur. RR. y, 8,
9, to, 12, Andr., qui si Mce'tf/e*
ris. En.
/{. Non qtta'rtfur. Id e. non est
dubium.
5. Confessionem. Avic. Pou). RR.
3, 5, lo, Prat. Ald. Bern., conces
s'Otem. Pra:stans lectio quam omi-
~remtt.VideV,7,t,invoce~'<-
mere.
6. Sed af~'Mt~at.Tunc.~tfdtc/, cum
A)m. pessimo consensn. (Vide ad
pr.Bf.i)i.v.Spa!<l.,tom.l,p.l~.)
y. ~'ocmfe!. Xenoph. Memorabb.
I, t <tt~K67~MXpctTHC) 6t/C~'SVt)*'a)'0~<C
fo/~t~et-3'6&Jc,ot! vo~tt'a'v,tT6~<f'6 Xitt-
fct Jctt~Ottctt~Mt' ft~<xe'< K~! TOM
~M:J~
8. Ot'/tCttMt' ~');c/ttttt. Dem. de
falsa teg., p. (Risk.) 3~3 média:
/~)tJ'tt<tÀM96C<t!r~)'y~"t.jU)t~Jt
tB'~00'6T6t~T< ff fM '6~e6 tyË'a~OfM-
xtt. M~\tox: 'ro~: ~pûto~t. arMTNt
~J~~K~C~Ex
pluribus hisce unum aliquod cri-
men coitectum est a Demosthene,
cui nomen legationis male gesta: im-
posuit.
g. /'ehftone)n. Goth. (tac. Gesn.)
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. IV, 4. '4'

cum3e,~ct/epe~procttret<or:en:m' ~te~enon* /:CMt<;

sed nequeilli, cu~ nomine litigas, habere procuratorein;
~e</ne~t<ee~Aere&e/tM~,a quo accepisse mttfuam~ dicor;
nec ipsi debiti. Multiplicari haec~, in quantum libet, 7
possunt, sed rem ostendisse satis est hae si ponantur sin-
gulaxsubjectis probationibus, plures suât propositiones,
si conjungantur, in partitionem cadunt. Est et nuda pro- S
positio, qualis fere in conjecturalibus, Cce~M<o,<r-
<t<?Kobjicio: est ratione subjecta, ut, Majestatem m:nK:f
C. Come/:t~ nam codicem <r<6t<MtM plebis ipse pro con-
cione legit. Prseter hsec utimur propositione, aut nostra,
ut, ~</<er!'u?7t objicio; aut adversarii?, ut, ~c/tt/ter:t
mecum et~~ttr; aut communi, ut, Inter me et adversa-
ÇAMP., petitorem,cumVoss. 2 2.Procuratori.~tcu;t.Videlib.
Steph. Roipi. Gryph. (t~44) Capp. -vn,cap.§.j9.
Malim hoc profecto. Avic. Put. 3. Sed neque es heres ejus. Vall.
Poul. RR. 7, 'o, Prat. habent ita lib. RR. 8, g, !2, CAMp.et Andr.,
sed Vall. IIb. RR. 8, 9, 12, Andr., sed ne<jfMeest /tere! ejus, quam va-
contra petitorem. RR. 3, 5, peti- rietatem V. CI. Spalding non ani-
toem, h. e. ~etttorem, velpetitio- madvertit. En.
item. Prius malim. Eo. 4. Jlfutuam. CAMP.Jens. (tacente
t. Procuratori enim. Sic Guelf. Gesn.)m[ttMumeum edd. ante Leid.
SedTuric.,p)'ocu;'atore e., ubi omis- Vide IV, 2, 6<. Codd. feinininum
sus profecto apex in e finali. Goth., videntur dare omnes.-Avic. Put.
procuratorem cum CtMr. qui etttm Pouï. R. 3, accepisse mutuam. Atu
omittit. Vide VII, t, 19, ubi in ea- omnes mutuum. Te accepisse Prat.
dem structura ~rocumtorent dant omisit. En.
omnes libri. Utitur septimi libri lo- 5. Multiplicari hcec. Pou!. Vn)I.
co Dukerus ad Liv. XHI ,36,6, lib. RR. 8, 9, to, Voss. a, multi-
quocum vide Ernestum in Clave phcan/t(B(sci).proposidones):non
Cic. voce licet. Voss. t et Joann. male certe. ED.
dativum retinent, sed enim omit- 6. C. Sic Guelf. CAMP.Goth. (tac.
tunt. Vide §. 2, not. 2. Ut ad Li- Gesn.). Reliqui Caius. Vide III, 8,
vium Dukerus, ita hic ego proctt- ~y; V, n, t5. Haec ratio, diversa a
ratorem natum suspicor ex procu- reliquorum praenominum etiam
ratori enim, male contractis. certior. C. Cornelius. Vide )ib'.
Avic. Poul. R. 5, Jens. Ald., pro- IV,eap.3,§.i3.
curatori enim tibi. Puteanus, Prat. y. Aut adversarii. mecum agi-
omittunt enim. Vall. lib. RR. y, 8, tur. Haec verba absunt a Turic. et
9, n,procM)-atorfnt enim tt& Eo. AIm. Vide §. 4.
 ~2 M. FABH QUINTILIANI
rium ~t~.s<to est, uter sit intestato propior: nonnunquam
diversas quoque conjungimus Ego hoc </tco, adversa-
9 nMShoc. Habet interim vim propositionis, etiamsi per
se non est propositio, quum exposito rerum ordine sub-
jicimus, De his cogitoscitis; ut sit haec commonitio judi-
cis~, quo se ad quaestionem acrius intendat, et, quodam
velut4 tactu excitatus, finem esse narrationis, et initium
probationis intelligat; et, nobis confirmationem ingre-
dientibus, ipse quoque novum quodammodo~audiendi
sumat exordium.
CAP.V. Par<:t:o 7 est nostrarum aut adversarii propo-

t. Cot~'un~ttnu!. Turicens. C~Mp. cum Bern. ~e~ut<jftt0t~amttt, Joann.

Joann. (tac. Gibs.)/unot?nu~j cum
Goth. et edd. Stoer. Omu. Leid.
Soli R. to et Jens. habent cot/tttt-
~fmtt~; a)ii omnesjMK~tmu!, quod
proetulerim. Eu.
2. ~'ropoHtt'o, quum. Sic Turie.
Guelf. CAMP.Goth. Jens. (tacente
Gesn.) cum Alm. Voss. 2, edd. an-
te Ba~i). exe. Aldo. Hic, ut reliqui,
inserit ut, quo perit structura; ne-
que enim sic apparet sententlœ sub-
jectum, quod nunc est in eo ipso
quum stibjicimus, hoc modo Habet
ea res, ~ttum !tt&/)ctnttts. vim, etc.
Solus ex nostris Regius 7 inserit
ut. Male, ut observat V. CL Spal-
ding. En.
3. Judicis. Abest hoc a Turic. et
Alm. solis, opinor. Vide 8, not. 2.
Hic quidem œgre careas genitivo
nominis tamquam ct~o xo<to?intelli-
gendo. Vide lib. IV, cap. t, (j. t8.
Nostri habent ;u<~c~. En.
4. Quodam velut. Turic. C.tMp.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum edd.
ante Gryph., velut qu. ordine mi-
nus elegante. Vide notam ad IV, 3,
t~; I, 3, 8. Guetf., vel quodam ut,
(tac. Gibs.).
5. Tactu. Sic Turic. CAMp.Goth.
Jens. (male referente Gesn. jactu)
cum Voss. 2 et edd. ante Bad. quo
ace. Gryph. Roll. hisque recentio-
res. Retiquse/tïcftt cum Joann. (tac.
vel potius negante Gibs. )' etiam
Bodl. et Bal. dare nostrum ex Gibs.
verbis conjicias. lnvoce tactu, vide
VI, 3, y. Avic. Put. Poul. Vall.
lib. a sec. man. RR. 3, 5, y, 8, g,
10, 12, Prat. et Bern. jactu. Bene:
non enim tangitjudicem orator,sed
quoddam veluti jaculum in eum ja-
cere videtur. Quapropter, repone-
rem jactu. En. ~e/Mf tactu. Id e.
quasi ejus humerum ferias ad exci-
tandam animi intentionem.
6. ~VoMfm~tto~mmo~o. Elegan-
tior hic ordo, quam qui est in Tu-
ric. Joann. CAMP.Jens. et edd. ante
Stoer., ~ttOt/ammo~o m. Melius ta-
men Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante
Ald. accedente Radio, omittunt
<jfuo~ue, insuave in hac composi-
tione.
y. Partitio. De partitione, vide
Cic I, de Invent. 3i, 3z, 33. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. L1B. IV, 5. t43
sitionum, aut utrarumque ordine collata2 enumeratio.
Mac quidam utendum semper putant,
quod ea et 3fiat
causa lucidior, et judex intentior ac docilior, si 4 scient,
et de quo dicimus, et de quo dicturi
postea 5 sumus.
Rursus quidam s periculosum id oratori arbitrântur dua- 2
bus ex causis: quod nonnunquam et excidere soleant,
quœ promisimus, et, si qua in partiendo praeteneri-
mus?, occurrere; quod quidem nemini accidet, nisi qui
plane vel nullo fuerit ingenio, vel ad agendum nihil
cogitati praemeditatique detulerit. Alioqui quae tam ma- 3
mfesta et lucida est ratio8, quam rectse partitionis9? se-
ï. -<4Mftttr~rum<7~e.fnterhacc vo- not: 2 item mox Nos-
5j,3.
cabula lacunam ostendit Guelf. in tri omnes, si scierit. En.
fine versus sufficientcm aliquot 5. Sumus. Turic. CAMP., simus,
verbis. Vide IV, ~2. cum Alm. Vide §. 8. Nostri quo-
2. <?n~tncco//t!<M.f. e. conjuncta, que habent sumus. En.
non seorsim posita, ut singulis pro- 6. 7!Mr$M quidam. Curionis pa-
positionibus suae subjiciantur pro- tris et in hac parte et alias obliviosi
bationes.Vide IV, ;}, y. mentionem e Cicerone affert Ges-
3. Quod'ea et fiat. Turic. Joann. nerus. Brut., c. 60; Orat., c. 3y.
(tac. Gibs.) Goth. Jens. (tac. Gesn.) y. jF'rœfen'entnu!. Turic. Guelf.
'jf. de. e. f. cum Alm. Voss. 1,3, Joann. (tac. Gibs.) CAMP., prceteri-
Bern. et èdd. ante Bad. qui Regio, mus, cum Alm. Voss. t, 3, Bern.
conjicieiati hoc, concedit ut et po- 8. Lucida est ratio. Beg. J2, lu-
nat pro de, quœ fit frequens libra- cida sit ratio. RR. 3, 5, /uctf/a xunt
ttorun~ italorum confusio. Guc!f., ratio. Avic., lucida est oratio. Male
q. et e. G.tMp., q. de e. et f. Posi- utrumque. En.
tus hic noster ea et, melior profec- 9. QttfE tam. ~Mt'tttt'O)!)!. Ha;c
to, apud Stoerium primum.-Pu- structura, elegans profecto et tersa,
teanus solus et quidem a secunda est in edd. meis omnibus practer
manu habet quod et ea fiet. Caeteri Obr. qui quum turbatam orationem
omnes nostri, ~not/ de eafiat. Et posuisset in libro; hœc dat in emen-
ha:c lectio paulo salebrosa forsan dationibus repetita; lectionis t.
oritur ex'rm<< d quo desinit relativum m. e. l. e. ut oratio, quum recta se-
'yuoJ, et ex Tme quo incipit prono- caturpartttt'one. Turie., q. t. m. e.'
men ea. Reponerem igitur quod l. e. ut oratio. o. rpcfcï?. quibus se-
ea.ED. cunda manus haec suffecit q. t. m.
4. Si scierit. Turic., ~uscttetu), e. l. e. ut oratio <y. recte sequatur
f-um A)m. sed ille a sec. manu, partitionem. Ex Alm. ni! varietatis
sciscitetur. Joann. ( tac. Gibs.) M affertur nisi ut oratio pro est ratio.
sciet, cum Voss. t (vide IV, /{, 6,1 Guelf., <jf.t. m.'c. sunt quam ra-
'44 M. FABII QUINTILIANI
quitur enim naturam ducem, adeo, ut mémorise id
maximum sit auxilium, via dicendi non decedere; qua-
propter ne illos quidem probaverim, qui partitionem
vetant ultra tres propositiones extendere; quae sine
dubio, si nimium sit multiplex, fugiet memoriam judi-
cis, et turbabit intentionem; hoc aut alio tamen3 nu-
mero velut lege non est alliganda, quum possit causa
plures desiderare. Alia sunt magis4, propter quœ parti-
tione non semper sit utendum 5 primum, quia plera-
que gratiora sunt, si inventa subito, nec domo allata,
sed inter dicendum ex re ipsanatavideantur; unde illa
non injucunda schemata, ~<pMeexcidit mihi; et, -Fuye-
rat me; et, .Recte e[</mone~ propositis enim probatio-
tfO)'ect<Bpttt'tttt'ont'Quodinsecun- 2. Ultra tres. Regius monet pra*-
dam Turic. manum irrepsit se~tta- cipi hoc a Cornificio 3d Herennium.
tm; natum esse apparet ex illato Locus est l, )0: a(Enumeratiû-
mox~utftfrquodTuric. continuat "nem) plus quam trium partium
cum antecedentibus. Ejusmodi quid numéro esse non oportet. Ubi
inArgentoratensifueritneeesseest, vide Ern.
quoniam Obr. prius inseruit sequa- 3. 7/bc aut alio tante):. Sic Ohr.
iur quod mox ingeniose, sed parum et Turic. a manu sec. A prima enim
ad Quintiliani sol)rietatem, refinxit hic h. at (vide IV, 2, 87; V, o, 3)
m secatur. Vide mox 6; item V, t. Ex Ahn. Burmannus affert h.
10, go. Sed ibi sine affectatione, mat. t. CAMP., h. autem alio t. Reli-
quia inest reprehensio ut et mox qui omittunt aut alio, quod nequa-
§. 6. Oratio pro ratio equidem non quam est supervacuum.
moror; sed tftunde natum sit, re- 4. ~a~M. Id e. potius, vide VV.
quiro. Guetf. constitutio senten- DD. ad Gratii Cyneg., v. go, ubi
tiam quidem habet nonnuUam, si Burm. ponit)ocumTerentii Ade!ph.
manifesta et lucida accipis neutro IV, 3, t5 accipiunt ma~u. »
genere; sed jejunam et parum ele- 5. Non sempersit ut. Guelf. omit-
gantem. Acquiesco in vu)gata, qua: tit sit. Goth. Jens. (perperam sit
Goth.habetcognitoremetJoann.; omittere narrante Gesn. ) n. est s.
et plnres profecto in tanto confe- tt., cum edd. ante Basil. Ha;c m. s.
rentiumsiientio.(Nostrisi)ent.) est u. Vide de sit et est, IV, t, 28;
t. ~deo ut. Turie. CAMP.inserunt V,7,24.–VaII.lib.RR. 7, 8, 9,
~tt0<jfue, cum Alm. Avic. Put. KOttest semper utendum. RR. 3, 5,
Pou).VaII. lib. RR. 3, 5,7,8,9, 1 to, non semper utendum. Eo.
tO,Prat.A)d.,a~eotttmcnt.R. !2, 6. Recte admones. De hujusmodi
And~ A!m., at/coottOt?. utmcm.~D. 'ro? ct[!To~e<f/ofsimutatione erudite
 INSTITUTIONIS ORAT. LïB. IV, 5. i45
nibus', omnis in reliquum gratia nôvitatiS2 prsecerpuur:
Interim vero etiam fallendus estjudex~, et vàriis artibus 5
subeundus, ut aliud agi, quam quod petimus, putet;
nam est nonnunquam dura proposition, quam judex,
si providet' non aliter praefortnidat?, quam qui fer-
rum medici prius, quam curetur, aspexit at si, re non
ante proposita, securum, ac nulla denunciatione in-se
conversum, intrarit oratiô, ëfrtdet, quod promittenti
non crederetur. Interim 9 refugienda non modo distinc- 6

.disputât Wolfius ad Demosth. Lep- 4. Dura p)-opositio.Vidé IV, i, 2$;

tin-, p. 3o t, alium locum indicans,
IX, 2, 61, ubi de industria agitur
de hisce schcmatis.
t. Probatiottibus. Non erat quod
in hac voce, ab omnibus prope li-
bris defensa, haereret Gesnerus, qui
ma)it~artt6[M, ve)yMfttttO)tt6tM. Nec
attendi meretur Voss. tertii varie-
tas propo!tttont7'M!. Proponehdô in-
dici probationes vidimùs proximo
capite. Cum qua propositione arto
yincu)o contineri partitionem iti-
dem ostensum est, IV, 4 ) 7 IV, 5,
) ..Vide hoc c. §. a6. Tam partiendo
igitur quam pro~Ottemcto jutlieibus
in antecessum innotescunt ~rota-
hortM, quas si novas eorum auri-
bus animisque afferre cupis, et.pro-
posttto et species ejus partitio omit-
tenda est.
2. Pr<pce)yt(ttt'. Turic., p)'<Bctpt-
tur (a sec. manu perctpttMr) cnm
Palatino Gebhardi; male vide I, i,
30. Alm., ~M~ttttt, proxime vulga-
tam, si recte retulit Burm.–Om-
nes nostri habent prfecer~ttM; En.
3. ~'a~endus e~t~ude~. Quumju-
dex est fallendus, ~Mrtttto est ~eft-
Cit/OM. Huc pertinent ea qua; scri-
buntur a gra'eis rhetonbus de eau-
sis n~uratis. En.
2.
item hoc capite,§. 16; VU, 56.
5. Providet. Gue)ferb.rout&t.
Joann., providerit, cum Voss. t
(vide§.V,i3,8),3.IUaGuetf.,
solius ut videtur, ratio placèt ol) id
quod sequitur ayex:t.–Avic. Put.
RR. 3,5,y, Prat., si providit. Poul.
et ap. Burm. Voss. t, 3, ~t prd~Me-
rit. Ald., si ~ft6ftdet. ED.
6. -~Vo)taliter. Hac comparahdi
formula inprimisdeiectaturNostër.
Vide mox'§. 22; n, 5, !t;V,8, l;
V, 12, t~. Alii quoque utPlin. H:
N., vol. 11, p. 102, 128. Bip. ne
memorem poetas.
y. FftP/brmMat. Sic Jens. (tac.
Gasn.) cum Goth. Voss. 2, CAMp.
(quamquam per eompendium) et
edd. ante Gryph. Turic., /?e~on)!t-
dat, eum Alm. Bûd). Joann. (tac.
Gibs.) Voss. i, 3. Item Gueir., pér
~onMfd. Reliqui f<~b)'nti(/. Nul-
lus ex nostrishabetrc/0)~!tMat.;ED.
8. Medici. Hic quo:que tocus,
quod monet etiam Pseudo-Tu'rne-
bus, ascribetur pturimis iis, uM
tHedtCO! appeDatos a veteribusvi-
demus c/tf)'u)'~0!. Sic Juvenalis
C~uKfto'tmKtWa', )):M/teo )tWe;!te,
m&)'MC<f.
g. /nten'))[. Huepertinet i))a, quae
t0
t46 M. FABII QUINTIMANI
tio quaestionum est, sed omnino tractatio affecttbus
perturbandus', et ab intentione auferendus auditor;
non enim solum oratoris est docere, sed plus eloquen-
tia circa movendum valet; cui rei contraria est maxime
tenuis iUa et scrupulose in partes secta divisioms dili-
gentia eo tempore, quo cognoscenti judicium cona-
dicitur <ta-o?r\M')?'c, qua rem ita in- eodem sensu. E. to pro auferendus
volvimus et implicamus, ut offusis habet auferendis. ED.
tenebris deceptoque judice alio 2. Secta. Sic Tune. Guelf. CAMP.
transeamus. Hac ratione usus est Joann. (tac. Gibs.) cum Goth. Voss.
Cicero pro A. Cluentio. TcnN. 1, 2, 3, et edd. ante Bad. Reliqui
t. Perturbandus. Turic. Guelf. !ect<B.Nostra quin sit in Codd. om-
CAMP.Joann. (tac. Gihs.) turbatio- nibus non dubito nec mutationis
nibus, cum Goth. et edd. ante Ald. rationem reddit Badius. Alienum
omnibus, quo accedit Badii secun- videri potest quod ipsa diligentia
da quai hoc;dat affectibus, pertur- dicitur esse secta, et btanditur sane
&att0tttus est ab. AIm. dare narra- pra: hoc JtumonM !cct<Bdiligentia.
tur perturbationibus ut et Vossiani Sed si vere post illa legitur et, quod
omnes et Bern. quod secus esse a nullo abest libro, unde, quseso,
extundes nominativum adjectivi vel
suspicor in consensu Turic. Guelf.
Goth. Joann. omittentium prœpo- partieipu, quem conjungas cum
sitionem. Oscitavit Gibs. in Britan- tenuis? nisi forte et hune interpre-
nicis suis, quos tacet. Quod suadet taris genitivum, quod fieri vetat
Ge5n.p€r(ttr&ahonoM,estjam apud positus vocis. Divisionis diligentia
Vidov. Gryph. ( 1536) nec sane dis- junctim plane et unius vocabuli in-
si pro et scri- star comprehenditur, ut, quidquid
pliceat hoc, maxime
bitur est, quod, Regio jam suaden- divisioni, etiam <Mt~e)ittc: tribui
est ab Aldo, posse videatur. Nullus ex nos-
te, jubet Gesn. Nostra
tris fert McffB, sed omnes secta. En.
pro qua propius Codd. scripturam
Obr. a. turbandus. In tanto omnium 3. Cognoscenti. Hoc ex sola Regii
MSS. consensu, turbatioribus est re- conjectura scribi videtur, verissima
nes- illa. Vide V, 2, 2. Codd. quidem
cipere religiosius erat fortasse,
cio tamen quam limata et ad un- omnes, opinor, co~HfMcendt, utTu-
ratio. ric. Guelf. Joann. (tac. Gibs.) cum
guem facta videtur, Aldina
Nec opus est, quod ex proximis Alm. Vall. Voss. t, 2, 3. Qui non
commodissime repetitur. Avic. memorantur ut Bodl. Bal. a Gibs.,
Poul. RR. 3, 5, y,a~<'c<<6u!,per- a Gesnero nobisque etiam ipsis
turbationibus, et intentione aufe- Goth., per errorem omissi videntur.
rendus: nempe ea intentione quam CAMP.Jens. (tac. Gesn.) cum edd.
agenti sibi oratorpra'starejudicem ante Gryph. (exc. Badio) cognos-
coget, quum a causœ consideratio- cot~t, quorum primus transponit-
ne longius auferet. Put. Prat. pro etiam ju(<. cogn. Solus Put. et
tu)'&nt;on ibus, quidem a sec. m. habet coyno!c<')t<f.
certur&att0)!;6tts d.<nt
 INSTITUTIONIS OUAT. LIB. tV, 5. ;4?
mur auferre. Quid? quod interim, quae perse levia sunt 7
et infirma, turba valent ? ideoque congerenda sunt
po-
tius, et velut eruptione pugnandum quod tamen ra-
rum esse debet, et ex necessitate demum, quum hoc
ipsum~, quod dissimile rationi est, coegerit ratio. Prae- g
ter hœc in omni partitione est utique aliquid potentissi-
mum~, quod quum audivitjudex, caetera tamquam su-
pervacua gravari'solet; itaque, si plura vel objicienda
sunt, vel diluenda, et utilis etjucunda partitio est, ut
quod quaque 5 de re dicturi sumus, ordme appareat at
si unum 6 crimen varie? 7 defendemus,
supervacua ut,
si ita partiamur~: Dicam, non talem esse hunc, <7!<eMïg
tueor, reum9, tt~ in eo crec/&e'° videri possit /tom:c:-
A)ii .vero cognoscendi. Sed hoc ex 5. Quod quaque. Sic Turieens.
more provincialium scribarum fieri Guelf. Joann. (tac. Gibs.) CAMP.
potuit, qui sœpe reponunt d loco Jens. (tac. Gesn.) cum Alm. Voss. r,
To? t, et vice versa. Eo. Cognos- Bern. et edd. ante Gryph. exc. Ba-
centi. att/crre. ~u/erre eadem hic dio, qui e Vallensi quid reposuit,
fere dicitur potestate, qua modo male defendens in nota. Hune reli-
auferendus auditor. Surripere co- qui exprimunt, retinentcs indicati-
namur judici (is enim est cognos- vum in sunius. –Va)). lib. RR. 5,
cens, vide III, to, t) suffragium. 7, 8, ut quid qua~Me de re. Alii ut
Vide 11, ty, 28, V, t~, 29; VI, t, quod quaque de re. Prat. solus pro
7;Vt,2,5;XH,t,36;XH,to,52. quod mcndose fert quo. En.
t. 7'ut-&a valent. Vide IV, 2, 82. 6. ~tM unum. Avic. Pou). UR. 5,
2. Velut eruptione. Confer aliam y, ïo, ac si unum. Et mox <~f<6'-
similitudinem militarem, explica- mus, Jens. Ald. Locat. Jc/cnJcn-
tiorem illam, IX, g, 2, 3. ~c/ttt mus, et R. !2, defendendum. Eo.
pru~ttonc. Metaphora ducta ab ob- y. Varie. Vario probandi genere.
sessis, qui, quum oppugnantur ab 8. Ut, si tta~art(a)nu)'. Emenda-
hostibus, collecta' manu eruptio- tio est nam Avic. Put. Poul. RR. 3,
nem faciunt conferti, et circumsi- 5, y, 10, Prat., ut, si illa ~otM-
dentes adoriuntur. ED. mur. Alii ut si partiamur. Eo.
3. Hoc ipsum. Hoc ordine Guelf. g. Tueor, reum, ut. Sic Turicens.
Joann. (tac. GIbs.) C~Mp. Obr. Re- Guelf. CAMP.cum Bodl. Bal. A)n<.
liqui ips. h. –~oc ipsum. coegerit et aliquot editt. Reliqui omittunt
mtio. Vide IV, 85. reum. -Nostri quoque, praeter R.
4. Potentissimum.Vide m, 6,8, tO, omittunt reum. En.
.2;V,<o,<o3,.t8;V,t.,6,37; to.t/tt'tteoeredt&t7e.Gue)f. Joann.
Vt,jf2,8,9, .4. ( tac. Gibs. ) omittunt in eo, cum
10.
 i4S M. FADfï QUïNTILÏANt
(/<t<m;(/<cam~occif/cHf/tcct<Mmhuic no~yi~MC; (/<cam,
/!Mnceo <empore, quo /Mmo occtsm est, <ran~ mare~M-
se; omnia, quae ante id, quod ultimum est, exsequeris~
'o inania videri necesse est. Festinat enim judex ad id
quod potentissimum est, et velut obligatum promisse
patronum, si est patientior, tacitus appeltat si vel oc-
cupatus, vel in aliqua potestatë~, vel etiam si monbus
incompositus~, cum convicio efflagitat~. ïtaque non
defuerunt, qui Ciceronis illam pro Cluentio partitionem
improbarent, qua se dicturum esse promisit primum,
~cmtnent m<or!~[<s cWm!M!&u~<yre[u:ort~ustestibus, m
~u6<!C:Mm~oca<t<m,quam Oppianicum; deinde, p~tp/u-
f/<c:a esse facta a~ iis :p~M'M~:e:&us, a ~M:&u~condem-
n6t<u~~Mt,'postremo,~M~:c:t<?Mpecu?ï!<ï7 ~t~h~K no?t
a C/ue?t<:o~,sed contra C/t<en<:Mm;quia si probari pos-
V.oss. t,3,Bern.–Omittuntquo- Pecunia. îhter nostros Codd.
f)ueAYtc.Put.PouL]<T{.3,5,<o R. yhabet~cuntM,nonma)equo-
et Prat. En. que.En.
).P)'0))t;MO.Vide)ib.tV,c.in.2, 8. Cluentio. Cap. 4. Recte Ges-
§.82;)ib.IV,cap.5,5. nerus ad. vindicaridum ab hac re-
2. Pofestafc. Vide IV, t, 72. Dial. prehensione Ciceronem monet, ter-
de0ratt.,c. tg: tViau~otM~tc, tio probando inservire priora apud
n non jure etlegibus: < Item!)!, )0, eum id quod apparet inprimis
) certa ~c. ~nnet~unt. cap. x3 verisimiUus tamen es-
3. ~t. mcontposthf:. Gueffer]~. set, eum potius corrupisse, qui
Joann. (tac. Gibs.)sic. compositus, metuisset, ne ipse condemnare-
cum Berh. et cdd. a Gryphio ad tur, quam i))um, qui yeritus es-
Obr. Mate, ut docet Burm.–Nos- « set, nea)terabsolveretut': deindc
tri quoque habent sic ntontu! com- « quum esset nemini dubium, quid
positus. El).. njudicari neeesse esset, eum certe
Cunt coMUtCtO<?/y?G~[t<tt. Vide n potius, qui sibi atiqua ratione dif-
Epist. ad Tryph. 1. nderet, quam eum qui omni ra-
5. ~b iis ipsis. Turic. CAMp.omit* tione confideret postremo certe
tnnt tM, cum Atm. ipsoque Cicero~ potius i)[um qui bis apud eos
ne.–Nostris omnibus ni) tM'MM, judices offendisset, quam eum,
vat<t6 his tpsu, quod idem est. E)). qui bis causam iis probasset. »
6. Co)tt<<-))t))att(!.VaU.tib. HR. 7, Quod tamen negat Gesuerus Quin-
8, 9, Jens., ~nntuatxs. Alii yu)(;a- titiannm sentire cum iis, qui vitu-
tam habent.En. percntCiceronem, obstat quodam-
 INSTITUTIONIS ORAT. L[p. IV, 5. 149
set', quod est tertium, nihit necesse fuerit dicere priora.
Rursus, nemo tam erit aut mjustus, aut stultus, quin '2
eum fateatur optime pro Mure~a~ esse partitum, /n(e/-
//</o,y':<f/<c~)<r~ <o~tM<!CCMMhp~M~r~<~e, €<e~-
ru~t u?tam :n reprehensione ~<<œ,a/~mm in co?t<ett<tone
~nt'ta~M~ te.rtiam in cr!m!nt6[M ambittis esse ref~a~m
jiam sic et ostendit lucidissime causam, et nihil fecit
altero superyacuum. De illo quoque génère defensionis '3
plerique dubitant, Si occidi3, rec~e~ect; sed non occ~t;
quo enim prius pertinere4, si sequens fn'mum sit? haec
invicem obstare, et utroque utentibus, in neutro haberi
ridem~; quod sane in parte verum est, quum Hlo? se-
quenti, si modo indubitabile est~, sit solo utendum.
At, si quido in eo, quod est fortius, timebimùs, utra- 14
que probationenitemur" alius enim alio mbveri so-

modo, quod mox tegitur 7!ftrstti;, Codd. quidem mei etMSS. et excusi
in ~uo est illius notationis tacita pro quum fere dant et; nisi quod
quidam contirmatio. .Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante A!<t.
t. Posset. Guetf., potest, eum etiam pro hoc ])abent. Hmc efficip
Got.h. et marg. Vidov. –Vuigatum Aldinam scripturam, ut ttfnaru ex
scrv.int Avic. Put. Un. y, f2, Pfat. e<t~:(;tM, male repetendt) corrupe-
AtVaH. lib. Rît. 3, 5, 8,9, )o,M rint est etiam. Mox pononda va-
probari potest. Pou), et AnJr., si rMtas ina~is hoc .astrnct. yai).
/);'o~rt~oMtt,(}uodmcIiusc'stprop- Jjb. et H. 5, a Secunda m.um, ut
ter sc~ueus To~tteftt. En.. illo .<e'/tte/itt, (juodpraetuierim. Alii
2. Pro ~U)'<to; c. 5. Contentio, et t//o se<jf.vel ettam t«..«; Eu.
seu comparatio, dt~tutatM tocum 8. Est, sit solo. Sic Turic. Guelf.
dat putcherrimœ illi jurisconsulti et Joann. (tac. Gibs.) C.\N' Goth.
ducis comparanont, e. Q, 10. Jc,ns. (tac. Gesn.) eum Voss. 2,3,
3. ~'[oect~t. pCû'tJt.Vide HJ, 6, < Q. et edd. ante Ëad. Ex Voss. [ refer-
4. Quo enim ~ttus ~ertt~ere. H. tur e. si Reliqui inter fpios et
10, quomodo enim pertttterc prius. Vall. omittunt est, et sit parenthest
Alii quo enim pertinere prius, vel 0
assignant. Loc. Ven. Ruse. trans-
quo enim prius ~crhnet~. En. ponunt sit est; maie. Nostri ha-
5. Sequens. illo sequenti. Vide bent est. Eo.
tV,3,9;ttcntmox~. ~;V,5. g.~t,H<AYic.c,$t~.Mate.En.
6.Ment. Abest a Turic. et AIm. io. jVttemtt)': l'ut. et t'at., !(<<
5oUs.Vidc!V,c),not. 2; V,Pr. ?nn)'. Forte errore sctibentis; etsi
7~!t, ~tiumt~o. Sic A)dus sotus. tamen ferri potcst. E!).
 j5o M. FABII QUINTILIANI
let et, qui factum putavit, justum credere potest qui.
tamquam justo non movebitur', factum fortasse non
credet 2 ut certa manus 3 uno telo possit esse contenta,
incertœ~ plura spargenda sunt, ut sit et fortunse locus.
15 Egregie vero Cicero pro Milone insidiatorem primo
Clodium ostendit; tum addit ex abundanti 6, etiamsi id
non fuisset, talem tamen civem cum summa ftrtMte in-
!6 <er/cc<orMet gloria necari no<M:Me.Neque iHum tamen
ordinem7, de quo prius dixi, damnaverim; quia quae-
dam, etiamsi ipsa sunt dura, in id tamen valent, ut ea
molliant, quae sequuntur 9 nec omnino sine ratione
t. Mofert. ntOMtttMf.
Cavead ficile est crederehosemnes
errisse.
affectus hoc referas, qualis erat Interpretarer igitur ut certa manus
potestas, (j. 6. Hoc quidem loco tMto telo, etc. Ita alteri manui plura
jttouete est, quod toties apud Cice- tela incerta suntspargenda, etc.; et
ronem, qnodque recentiores red- lectionem servarem. En.
dere soient co~m~cc~ In hac prae- 5. Primo. Turic. Guelf. Joann.
terea verborum comprehensione (tac. Gibs.) CAMP., primum, cum
satis contidenter pro putavit scri- Alm. Mate.–Avic. Put. Poul. M{.
bam putabit, quamquam nulto li- 5, t0, !2, Prat. habent primum
bro addicente. 1 Clodium. En.
a. A~OHcredet. Avic. Put. Poul. 6. ~&MH~an<t.Turic., Antttn~ftn-
RU. 3, 5, 12, Prat. et apud Bur- tia. CAMP.,a~tfnda)ttia. Altero loco
man. Bern., non credit. Eo. in receptam consentiunt.-Nostri
3. Ut certa manus. Metaphora silent. ED. ~jc a6tt);(&))ttt. Locu-
ducta a jaculatoribus, qui si periti tio recurrens, V, 6, 2, nec infre-
sunt, uno statim telo collineant: si quens apud hujus ajvi scriptores
imperiti,nonnno, sallem plurihus. iisc[ue recentiores, JCtos maxime.
Certa autem ntaHM, qua: nunquam Vide Brisson. de Verborum signifi-
aberrat a scopo; contra incerta, catione h. v.
quae non eum primo ictu fcrit. Eu. Illum. ordinem qui est §. 13 3
4. 7)tcerto;. Turie. Gue!f. Joann. in illo genere </e/c)t!'o)ttt Si occi-
(tac. Gibs.) Goth. (tacente Gesn.) di, etc.
CAMP.,tncerf<eumA)tn.VaH.Voss. 8. QtMCt/ant, etiamsi. Omittunt
1, 3. Major)uc necessitas deserendi ettam Turic. CAMP.cum Alrn. Nec
Codd. quam modo §. 6 in secta, displicet. Vett. editt. fere etsi.
quamquain credibile est aliquos Avic. Put. HR. 3, 5, io, Prat.,
etiam MSS. nobiscum facere. etiamsi ipsa sunt f/ttra. Poul. Vall.
Put. solus, et quidem a secunda lib. HR. y, 9, 12, etiamsi ipsa xt;t< i
manu babet tncertte; alii omnes in- dura. ËD.
certa. ln tanto consensu Codd. dif- g. Q!«c !e~t<nn<t<t'. Avic. PouL
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 5. i5i
est, quod vulgo dicitur, /n:~uunt' pe(en</Mm,utecguum
feras. Quod tamen nemo sic accipiat, ut omnia credat '7
~udenda~; recte enim Graeci proecipiunt 3, Non tentan-
da, ~uce effici omnino non po~unt~; sed, quoties hac,
de qua loquor, duplici defensione utemur, id laboran-
dum est, ut in illam partem sequentem fides ex priore
<tucatur; potest enim videri, qui tuto etiam confessurus
fuit, mentiendi causam in negando nonhabere. Et illud t8
utique faciendum est, ut, quoties suspicabimur a judi-
ce 6 aliam probationem desiderari, quam de qua loqui-
mur7, promittamus nos plene et statim de eo satis esse
.factures prsecipueque~, si de pudore9 agitur. Frequen- 19
CAMP.Andr. et Voss. 3, ~u(B se- RR. 3, 5, t o, Prat., non possint; cse-
quantur. En. teri omnes, non possunt. ED.
~nt~uttm.er<M. A mercato- 5. Id laborandum. CAMp., t'J ela-
ribus hoc jactari solitum abiisse in borandum. Vide II, 3, 6.
proverbium putat Erasmus in Chi- 6. Suspicabimur a judice. Turic.,
liadibus 2,3, 26, ubi suspicatur !u~. j'uJt'ct, cum Alm. solo. Vide
Senecam de Benef. VII, 22, huc §. t3. Nostri Codd. habent a ju-
respexisse dieentem quaedam ~rœ- dice.
ct~tnttt! n (non ~ettmu!, ut Eras- Ottam de
Poui.~R. Je qua loquimur. Avic.
f~tto/o<jfutnttt' Avic.
mus) uttra modum, ut ad verum ,Pou\. RR. 3 5, 7, Ald: Locat.,
et suum (pro quo fo~um suum quam de quo /o~Mtmu! nempe id
Erasmus; mgeniose, sed auctorita- de quo loquimur, quod afferimus
tem desidero ) <' redeant. 0 ad probandam: hoc malim, prop-
2. ~uden~a. Turic., aM~endum, ter 'r<t de eo quœ sequuntur. Dein-
cum Alm., quod recepit Obr. pro- de, quid sibi vult haec dicendi for-
bante Burm. et ablegante ad Gro- ma, loqui de aliqua probatiolle? En.
nov. Observ., L l, c. 7, p. 56. Mi- 8. ~rfectpuef/ue. Malis sane ab-
nus tamen placetin Quint. ab omni esse <jttte.Vide!!I, t, t5; IV, t, 10;
antiquitatis affectatione alieno. item !X, 4, 35;X, i, 20. Retinen-
Avic.Put.PouI.RH.3,5,tO,Prat., dum tamen X, ':7. Codd. nostro
audienda. Eo. quidem loco non variant.
3. Grœct ~r~Ct~'unt. Adest pro- g. De pudore. Pudor, ut saepissi-
verbium a~JtitT~ &)t~: apud Zeno- me apud veteres, est religio, inno-
bium et Suidam, et Chiloni a Dio- centia, probitas: Gewissenhaftig-
gene Laertio i 70 tribuitur M)! keit. Vide infra §. 20; it. verecun-
M't<!t<jMt!t<t<)'«t<tTN<. Jt<c, 21; moJestttf, ibidem; item t,
4. Non ~OMttnt.TurtC. Guelf., M. 2, Similia prœcepta habes in nar-
possint, cum Alm. Avic. Put. ratione, IV, 2, yg.
 i5z M. FABII QUINTILIANI
ter autem accidit', ut causa parum verecunda, jure tuta
sit; de quo ne inviti judices audiant et adversi fre-
quentius sunt admonendi, secuturam defensionem pro-
bitatis ac dignitatis; exspectent paulum, et agi ordine
20 sinant. Quaedam Intérim nos et' invitis Htigatoribus si-
mulandum est dicere; quod Cicero pro Cluentio facit
circa judiciariam legem; nonnunquam, quasi interpel-
lemur4 ab ns~, subsistere: saepe avertenda ad? ipsos
oratio; hortandi, ut sinant nos. uti nostro consilio. Ita
surrepetur animo judicis, et, 'dum sperat probationem
2I pudoris, asperioribusillis minus repugnabit. Quae quum
receperit, etiam verecundise defensioni facilior ent sic
utraque res invicem juvabit, eritque judex circa 8jus
nostrum spe modesttae attentior, circa modestiamjur!s
22 probatione proclivior. Sed, ut non semper necessaria,
utilis etiam 9 partitio est, ita opportune adhibita plu-

J.Fr~MOtferttutentncct'Jtt.Jus- 5. ~&iis. Sic CAMP.

cum01~
ta interdum videtur causa, quae ta- Reliqui at his. Vide IV, 3, 3; V, 7,
men turpis est ut si <7MM t~/b~ncë 3. Eadem varietas apud nos-
!)<ter~eeent. El'
eggi-essoi-emij;terfeccrit.
<t~)rMorem En, tros. En.
a. ~e~i. Sic Tuhc. Gue)ferb. 6. ~~ertotf/a. Turic., acoH~er-
CAMp. Goth. Jens. (tac. Gesn.) et tenda (a sec. manuccco)tferfe)t~a),
edd. ante Stoer. eum Atm. Voss. 2, cum Alm. Vide §. t8. CAMP., (;o~-
3. Reliqui aversi. Vide IV, l, )0; V, uo'ten~a, cum Bodf. Andr. Ob'
12, t g. Nostri omnes aJM)~ ~~uerts per errorem dat Guelf. pro
bene. Plus enim dicit quam aversi advertenda, quod est in Goth. et
quod pra;terea includitur in oroin- edd. ante Stoer. Avertenda vcrbutn
Mtt. En. est tegitimum. Vide IV, 2, tp3.
3. Pro Clueittio; c. 52 sq. Po- Avic. Put. Vall. lib. R. 8, Prat., so;-
u terat Cluentius
corrupti judicii ~ecuerten~a. Put. asec.man. Poul.
accusatus, tueri se lege, quodse- RR. 3, 5, 7, g, [o, Ald. Locat.,
nator non esset lex autem de xœ~e a~t'eftenJa. R. io, ~~e con-
corruptis judiciis ad scnatores «e)'tetic!<t.En.
"pcrtineret. Gesnerus. y. ~f/ :)Mos. Id est, Htigatores.
/i. Quasi t~t<*t')MMe)t:M)'. AbLega', 8. ~us. jut'ts. Jus'hoc non est
Gesn. ad Vf, g, ubi vera tangi- naturale, sed tcgitimum. Vide «u-
tur intcrpellatio titigatons tam ad tV, /), 3.
quam
hic simulare suadet. <)./(t ;;<</<!f'<Mm. Sic Turiccns.
 INSTITUTIONIS. ORAT. LIB. IV, 5. i53
rimum orationi lucis et grasse confert neque enim so-
lum id' efficit, ut clariora fiant, quse dicuntur, rebus,
yelut ex turba extraçtis, et in conspectu judicum posi-
lis sed re6clt quoque audientem certo singuiarum par-
tium fine2 non aliter, quam facientibus iter, multum
detrahunt fattgadonis notata inscriptis lapidibus 3 spa-
tia. Nam et exhausti laboris 4. nossemensuramvoluptatt 23
est~, et, hortatur ad rçliqua fortms exsequenda, scire
quantum supersit nihil enim longum videri necesse
est, m quo, quid ultimum sit, certum, est. Nec imme- ~4
rito multum ex diligentia partiendi tulit laudis Q. Hor-
tensius6; cujus tamen divisionem, m digttos diduc-
CAMp.cutp A!m. Obr. Reliqui a. e. ~E;c/tatMtt/<!&orM.Avie.Pnt.
!U/)er~aeMa. Nostrum quanto prœ- Pcut.RR.3,5,7,!t,!2,Prat..
stet, sponte apparet. In vulgata de- Jens. Ald., exhaus,tis laboribus. El c-
bebat saltem esse prius aliquando gans lectio. En.
]fd)t neeexM)':a. Nostri omnes 5. Voluptati es:, et. Turic., f&<M/)-
praeter RR. to et 12 habent aut tatem et; a sec. autem manu uo/up-
etiam mperuacua, quod ferri tamen tas est, et, quod ipsutï* dat
posset, si cum VaHa; tibro et RR. 8, 6. Q. Hortensius. eludit. Vide
9, pro aMt reponeretur ce etiamt. ËD. Cie. Brut., c. 88,ubi Corradus hœc
t..Mttm id. Hoc ordine Turic.' elusionis hujus vestigia m'licat
Guelf. Gotli. (tac. Gesn.) CAMP. de. pro Quintio, c. lo: "Faciam
Joann. (tac. Gibs.). Ileliqui id sol. quod te saspe animadverti facere
Non videtur solum a suo no)t tanto <'Hortensi totam causœ meae die-
iritervallo distinendum neque no- tionem in certas partes dividam.
tnen adjectivuni est solum, sed ad- r:t id semper facis, ~UM semper
verbium. "y?OtM: ego in /tN!CCCt!tM~!Ct'<tt)!,
2. C~*to~ncM~aruMne[7'ttMm/?~c. propterea quod in hac utdeorpoMe
To certo omittunt Avic. Put. Pou). n/~cere. Quod <t&tnatura dat, ut.
HR. 3, 5, Prat. et Voss. 3. At RR. ~emper possis, id mihi causa cpn-
g et n, CAMP., Mfto !t)!ytt<ann))t cedit, ut /)0<~tepossim. Divinat.
~at'ttum.~tte. En. in Cœcil., c. i~ Quid? quum ac-
3. Y)t!C)'tptM/a~t~t&us. Eteganter' cusationis t)]œ membra dividerc
hue advocat Colomesius Rutilii Nu- coeperit (Hortensius) et in (ïtyttt.<
matiani in Itineraru, l. tt,versus y, suis !t)tnu/a! parles c<tu!<cco)t.!<
8, quos ipsos e Quint. adumhratos "tuefePnFragmentumopf'isC'-
censct WernsdorHus n fntervaita ceroniaui, cui titulus de Philoso-
viLCfcssispt'acstatCvidcturQui no- p/tta~t.'e~oXeMtusapudNonium,
tatinscriptusmi))iacrebra)apis. a c.YOCcp'eHM'M:"Qui5teau-
 t54 M. FABII QUINTILIANI
tam nonnunquam Cicero leviter eludit; nam est suus
et in gestu 2 modus,et vitanda ut quae maxime 3 concisa
25 nimium et velut articulosa
partitio. Nam et auctoritati
plurimum detrahunt minuta illa, nec jam 4membra,
sed frusta5; et hujus gloriae cupidi,,quo subtilius et
copiosius divisissevideantur, et supervacua assumunt,
et, quaenatura singularia sunt, sécant; nec. tamplura
faciuiit, quamminora: deinde quum fecerunt 6 mille
particulas, in eamdem incidunt obscuritatem, contra
tem est aut fuit unquam in par- detur. Et, quod additur, significat,
tiundis rebus, in definiendis, in vel ipso gestu, citra reliquam rei
n explanandis
pressior? n evidentiam, apparere, quam facile
). Tn~tfo~Juctam. Avic. Put. displiceat nimia partiendi dDigen-
Pou). RR. 3, 5, 8, Prat., in dt~'tt! tia, quum et gestus ejus index sa*-
diductam. R. 12, CAMP.Andr., t)t pius recurrens dedecere soleat.
digitos deductam. R. 10, in digitis Hune gestu m habes etiam, XI, t,
tfeductam. En. 5;XI,3,t~, quamquam ibi argu-
a. Suus et in ~e!tu. Guelf. Joann. menta, non stn~tt~œ partes cauïfB,
(tac. Gibs.) suus certus, cum Palat. in digitos diducuntur et digeruntur.
Gebh. Voss. t, 3, Bern. et edd. an- Atius est gestus summarum index,
te Gryph. nisi quod plerœque ha- 1,10,35.
rum certussuusquod revocavit CAP- 3. Vitanda ut <~M<e maxime. Sic
PER. A Grypli. inde certus ejus, ex Turic. Stephan.Gryph. (1544)Obr.
conjectura Regii. Nostram dant Tu- nisi quod Gr. ev. CAMP., v. ~H<Bm.
rie. (quamquam per errorem s. et Jens. (tac. Gesn.) et vit. utique m.,
ingesta) CAMP.Goth. Voss. 2 (hic cum edd. ante Gryph. Mox Stoer.,
bene conspirantes, vide IV, a <)) ev. max., cum VaH. et recentt. Vi-
Alm. Obr. Burm. Gesn. Magna de III, 8, i a. Lectio V. CL Spa)-
varietas h. 1. R. Jens. Ald. Voss. ding nullibi reperitur. Omnes nos-
t, 3, Nam est certus suus modus. R. tri habent et evitanda maxime. Eo.
y, Nam et certus suus modus. Avic. 4. Minuta illa, nec jam menttra.
Put. PouL RR. 3, 5, 8, t2 Prat., R. tO To jam omittit. Avic. Poul.
Nam est certus suus mo~it!. Va)). RR. 3,5, minuta illanec me'n&)'a.ED.
liber, R. n, Andr., Nam est suus et 5. Frusta. Pro frusta multi ha-
in gestu. modus. R. i a sec. man., bent fntttra, errore facili. ED.
Nam est su)M in gestu mo~u!. Ec. 6. ~etH~e quum fecerunt. Avic.
-Suus. modus. Quod gestum tan- Poul. R. lo,C~MP. et Andr:, deindc
git, id respicit ad divisionem in quum fecerint. Bene sensus est
« digitos diductam quibus verbis enim,postquam fecerunt. Porro ubi
maxime locum Ca;ciiian.c (c. ;~) particula ~ttttm ponitur loco Tou
supra positum designasse mitu vi- po!t~[[am, regit subjunctivum. ËD~
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. IV, 5. <55
quam partitio inventa est. Et divisa 1 et simplex proposi- 26
tio, quoties utiliter adhiberi'2 potest, primum debet3 esse
aperta atque lucida4 ( namquid sit turpius, quam id esse
obscurum ipsum, quod in eum solum adhibetur~usum,
ne sint caetera obscura?), tum brevis, nec ullo superva-
cuo onerata verbo; non enim, quid dicamus~, sed, de
quo dicturi sumus?, ostendimus. Obtinendum etiam, 27
ne quid in ea desit, ne quid supersit: superest autem sic
fere, quum aut in species partimur, quod in genera par-
tiri sit satis; aut, genere posito, subjicitur species ut si
dicams de virtute, justitia, continentia; quum justitia

Et divisa. Sic Turic. Guelf. quod dicamus. Jens. et edd. ante

CAMP.cum Alm. Reliqui ,omittunt
Et. Nostri pariter fere omnes
omittunt. ED. –Bt dt~Ma. propo-
sitio. L e. sive partitionem adhibes,
sive simplici propositione uteris.
2. ~d/tt&ert. Sic Turic. Guelf.
CAMp.Goth. Jens. (tac. Gesn.) Bip.
cum edd. ante Burm. qui quare ha-
beri seripserit obsecundantibus re-
ccntioribus, non assequor. –Nos-
tris omnibus adhiberi. Eu.
3. Debet esse. Hoc ordine Turic.
Guelf. CAMt'. Goth. Jens. (tacente
Cesn.) cum edd. ante Stoer. Reliqui
e. rt. Item nostri debet esse aper-
ta. En.
4. ~t~Me lucida. RR. 11, 12, at-
<~tedt7t(CtJ< Put., et lucida. Prat.,
ac lucida. En.
5. Quod t)t eum solum adhibetur
usum. Avic. Poul. R. 5, <?tt0f~t~t
cum solum adhibiturus sum. R. 3,
~yuo~ ut id solum adhibiturus sum.
Put. et Prat., ouod t~ cum solum
/ta&tturu! sum. En.
6. Quid dicamus. Sic CAMP.cum
Bodl. A)m. Andr. atiisque non pau-
cis ante Stoer. PropeacceditTutic.,
Ald., de quo dicimus, cum Guelf.
Sed a Stoerio fere de quo dicamus,
quod est in Goth. et Vallensi, ref.
Badio. Avic. Put. Poul. Vall. lib.
RR. y, 8, g, n, de quo dtcamm.
RR. 3,5, to,t~e quo dicimus. En.
Quid dicamus. de quo dicturi
sumus. Priore loco conjunctivus
proprie usurpatur, altero indicati-
vus. Aliud enim est ostendere quid
dicas, i. e. rem, quam tune maxi-
me tractas, qualis sit, explicare;
aliud ostendere id,de quo dicturus
i. e. indicare ea, qua* mox trac-
tabuntur. Illud probationis est, hoc
propositionis.
y..Dtcturt sumus. Sic Turiccns.
Guelf. Joann. (tac. Gibs.) CAMP.
Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante Bad.
Reliqui fere d. <tmtM. Vall. lib.
RR. 8, g, dicturi simus. Alii dicturi
sumus. En.
8. Ut si dicam. Sic Turic. Guelf.
CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.) et
edd. ante Gryph. exe. Bad. sed re-
dit ad veterem scripturam Gibs.
quoeumfacit Joann. Alm. item Obr.
Reliqui Ht ~h'fMtKe conjectura Hc-
 i56 INSTITUTIONIS QRAT. LIE. IV, 5.
28 atque continenîia virtutis sint species. Partitio prima
est', quid sit, de quo cobveniat; quid, de quo ambiga-
tur~; tu eo, quod convenit, quid adversanus fateatut, quid
nos; tn eo, de quo ambigttur.quaenostrœ propositiones,
quae partis adversae; turpissimum vero3, non 4eodem
ordine exsequi, quo quidque proposueris.

gii, nulle, ut prsestare ausim, MS.
astipulante quamquam rnulti si-
lentur. In tanto Codd. consensu st
omittere rehgio fuit. Ad ipsam qui-
dem partitionem convenientius es-
se videtur si promittens inducatur
orator: Dicam etc. Potest tamen
non solum in proponenda partitio-
ne, sed in ipsa quoque partium
tractatione reprehéndi is, qui hoc
vitio laboret. Nec latine satis, ad
Quintitiani inprimis sobrietatem,
struitur hoc ut: Dicam, i. e., ut si
~ttM:ta~)N)'ttatt[r;7)tca!?t.
i. Partitio prima est. Ita habent
nostri Codices. Quamvis de secun-
da ac tertia partitione hic non agat
Fabius, potcst agere de prima, qua:
genera)is est. Atia; vero quum sint
particulares a causarumnatura pen-
dent. Partitio ~ro~ont. ED. –a)'-
ttttO~rtma.RectePseudo-Turnebus
ad partes vocat Cic. de Inv. I, 22.
Prima hic quidem nihil aliud, nisi
quid primum distinguendum sit in
oratione, designat; quo minus mu-
tatione indigebat locus, quam Re-
gius suasit, ut legeretur promit vel
~fo~OMit pro prima est. Posterius
aliquot edd. expresserunt,utA)dus.
2. ~m&t~tht), ~t<œ.Lihri et scrip-
ti et excusi mei ad unum omncs
inserunt~tt(Ct!t<;(ttn!umus,reccn-
tiores fere simus. Hoc alienum esse
solus sensit Gesn. qui uncis ine[u-
sit. Unde natum, non adeo facile
ostendatur. Nam quod supra §. 26
paucis ante versibus legitur quod
Jtchtrt~ttntu!,idpoteratquidem
repeti calamo oscitantis librarii, nec
tamen plane idem est. Gesn. verba
nostra gtossam putat eorum quœ
sequuntur ~u<c nostra* propositio-
nes. In Turic. pro amtt~ttttr a pri-
ma, manu scriptum est anttt~ttMrf.
Poterat aliquis istis q. 't. p. super-
scribere i (scil. id est) ~MtCdicturi
sumus, quae mox ab ignare lihrario
praemitterentur iis quibus interprc-
tamenti causa erant superscripta.
Nolui locum diutius turbari hisce
sordibus, quae nulïis machinis in
ordinem redigi possunt. Nostri
omnes am&t~atM)'; hoc autem ad-
ditamentum, <7u<Bdicturi sum~Sy
non agnoseunt. ED.
3. ~ero, )toH. Sic Turic. C~MP.
Joantt. (tac. Gibs.)Goth. Jens. (tac.
Gesn.) cum edd. ante Bad. quo ace.
Bas. Obr. Voss. t, 2. ~ero etiam
omittit Guelf. Heliqui Inserunt est.
Nostri omnes omittunt est. En.
~qf/e))t. Sic Turie. Guelf. Jens.
(tac. Gesn.) cum edd. ante Gryph.
Obr. Rc)iqui eo. lidem habcnt
non c~t~'w ordine. Eu.
M. FABIIQUINTILIANI
ORATORt~E
INSTITUTIONIS
LIBER V.
 DE INSTITUTIONE ORATORIA

LIBRIQUINTIARGUMENTUM.

PROLOGUS. CAP.I. De probationum divisione. II. De prac-

judiciis. III. De rumore et fama. IV. De tormentis.
-V. De tabulis. –VI. De jurejurando. –VII. De testibus.
–VÏII. De probatione artificiali. IX. De signis. X. De
argumentis. XI. De exemplis. XII. De usu argumento-
rum. XIII. De refutatione. XIV. Quid en~mema, et
quotuplex quibus constet epicherema, et quomodo refel-
latur.
 M. FABII QUINTILIANI
ORATORIO

INSTITUTIONS
LIBER V.

PROOEMIUM.

FUERUNT, et clari quidem auctores, quibus solum

videretur oratoris officium docere 2; namque et affectus
duplici ratione excludendos putabant: primum, quia
vitium esset omnis animi perturbatio; deinde, quia ju-
dicem a veritate depelli misericordia~, vel ira, simili-
non et 5 audientium
busque, oporteret; voluptatem pe-
QMtWem.Turic.Guetf.CA5!?., ~f~efteo~t'a. ttntt/t'&u~oue,
quidam (quorum novissimus trans- non. Turic., m. gratia s. n. CAMP.,
ponit etiam ~utdant c/art) cum Alm, m. gratia v. i. s. )t., cum Andr. Sed
Voss. 3 et aliquot edd. ut Obr. Ma- Bodl., m. gratia s. rebus n. Guelf.,
le profecto. Vide !V, t, 43. -Nul- m. v. i. aut similibus n. Equidem
lus ex nostris pra*fert quidam. Ele- ~t'attam loco superesse censée,
gantius certe est quidem. ED. quippe subjectam misericordiae; un-
Clari. auctorzs. Recte ad partes de tamen advenerit, adhue requiro.
vocant Aristotelem Rhet. t, 4. -Avic. Put. Poul. Vall. lib. RR. 3,
2. Solum. docere. Vide IV, 5, 6. 5, y, 8, g, Prat., misericordia, vel
3. Depelli. Turic. CAMp.,pe//t, ira, !t)tt[/;&M!~tte. R. to, mMencor-
cum Alm. Andr. Nostri omnes dia, vel ira, aut similibus. RR. 11,
depélli. Eo. veritate depelli. 2, misericordia, gratia, vel ira si-
Et falli, et injustum rcddi. Inest tn!/t&tt~tte. Eo.
cnim veritatis vocabulo, etiam jus- 5. Et voluptatem. Turic., nec v.,
titia'sinnificatio. cum Jens. (tac. Gcsn.) et edd. ante
 J 60 M. FABII QUÏNTILIAI~t
tere, quum vincendi tantum gratia diceretur, non modo
arbi-
agenti supervacuum,. sed vix etiam viro dignum
2 trabantur2. Plures vero, qui nec ab illis sine dubio
partibus rationem orandi summoverent, hoc tamen
confir-
proprium atque praecipuum crederent opus, sua
mare, et, quae ex adverso proponerentur, 4 refutare.
3 Utrumcunque~ 5 est, neque enim 6 hoc loco meam inter-
pono sentehtiam, hic erit liber lUorum opinione maxi-
me necessarius, quo toto? hœc sola tractantur, quibus
sane et ea, quae dëjudiciaUbus causisjam dicta sunt,
4 serviunt. Nam neque procem!~ neque narrafïonM est
alius usus, quam ut judicem préparent 9; et status
nosse, atque ea, de quibus supra '"scripsimus, mtueri,
Atd. Hoc in suis libris omnibus in- 2~, confirmare. tn~nnare. R.
YentumcorrexitRegius.Bonascrip- 5 et )0, infirmare. Eo.
tura est in Vall. ref. Badio, item in 5. {7t)'un!Ctf)t~ue. Turic. CAMP.,
Guelf. CAMP.Goth. aliisque fortas- Utrumque, cum Voss. 3, Bern.
se qui tacentur. -Solus Cod. Poul. 6. Neque enim. Sic Turic. Guelf.
habet et voluptatem. En. CAMP.cum Bern. Reliqui nec e. Vi-
t. &<< dt~num. Absunt haec a de IV, 2, )og;V,g,6. Nostro-
Turic. et A)m.Vide IV, 5,13, not. ). rum pars maxima t)e(ytteen[m. En.
2. ~rbttr<tba)ttur. Avic. etPouL, Quo toto. Turic. C&MP., quia
~o~ttrnntM)'. ED. t., cum Alm. Nostri omnes quo
3. Ex a~o'xo. Turie. om. ex, toto. En.
cum Atm.Voss. t, 3, Jens. (neque 8. Quœjant dicta nttt. Libro
enim hic e diverso, ut refert Gesn.) tertio a nono inde capite.
et edd. ante Ald. exc. Ven. qua: g. J'ra9pare)tt. Turic., ~nB;Mret:-
sic adversario itidem sine ex. Tu- -tis (a sec. manu ~t'a~Mt'cntt.:) cum
rie. tamen a sec. manu t!&ajfcrso 'A)m. Vide §. t, not. 5. Sed haec va-
pro quo Andr. a6'adue)!n)'t0. Goth., rietas nihil adjùvat. Vide notam ad
e (H~eno. Nostrum, quod reposuit 'hanc.
Kegius, est in Guelf. CAMP.aliisque )o. Seripsimus. Voss. et 3, dixi-
fortasse multis ante Reg. Put. a !)n<jEa. supra !C)'tpMn!u!.Res-
sec: man. et Jens. habent ita. Vall. pici maxime puto III, il integrum.
lib. RR. 8, f), t2', <ytt«;e diverso. t <. 7)ttue)'<. Hoc verbo inprimis
CAMP.et Andr., ~ua: ab a~ft-Mn'o. detectatur Quint, significatuimpro-
Poul., ~M<BnduerM. Alii gua' ad- prio et ad animi curam translate,
verso. En. cùjus forma; exempla plurima mi-
4. ~e/'ttot-e. Guelf., ttt~rntate, nistrabit index. Vide ni, t i, ubi
solus. Mire! Vide Cic. de Or. Il, idem in eodem loco.
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB.V, r, i6t
supervacuum foret, nisi ad hanc' perveniremu~ Déni- 5
que ex quinque~, quasjudicialis materiae fecimus, par-
tibus, qusecunque alia potest aliquando necessaria cau-
sas non esse lis nulla est, cui probatione opus non sit
ejus prœcepta sic optime divisuri videmur~, ut prius
quae in commune 4 ad omnes quaestiones pertinent, os-
tendamus deinde, quae in quoque eausae~ genere pro-
pria sunt6, exsequamur..
CAP.I.Ac prima quidem 7 illa partitio, ab~Anstotele 1
tradita, consensum fere omnium meruit9, alias esse
pro6c[ttones'°~ quas extra dicendi rationem acciperet
orator; alias, quas ex causa traheret ipse, et quodam
modo gigneret; ideoque illas aTe~o~ id est tnarft~cta-
/hasMM~ou;d est artificiales 12, vocaverunt.Exiito
t. hanc. Facile est, quid vo- bus quœ habes, UI, 3, 15; item
luerit Quint., conjicere et subau- JH, f5. Sigmncaturnnumgenus
dire vêt, quod suadet Capper., ora- judiciale, cujus singuts causse in
ttOHM~'artem, vel ~rotattottent. Ne- sua genera digeruntur. Vide notam
que tamen orationis QuintHianeaB ad iib. IV, cap. t, §. 40.
integruatem et diligentiam hic quis- 6. Propria sunt. Avic. Put. Pou).
quam agnoscat. Quare excidisse RR. 3, 5, tt, <3, Prat.ro~na
arbitror vel ante, vel post pr<B~a- sint. ËD.
rentvocem hanc: ~ro6att0))t, quo y~ ~c prima quidem. Poul. RR.
deinde respiciet pronomen hanc. y, t0~, CAMP., Andr. Voss. i, ~c
Vide V, y, 3y, et ibi notam. primo quidem. Eo.
2. Quinque. ~)a)'()!)ttS.Vide III, 8. Aristotele. Rhetor. ï, 2, 2.
9, 1 IV, pr. 6; IV, 3, 15. g..Menttt. Vide IV, 2, t25.
3. ~tt/emur. Turie. CAMp., videa- t o.Probation es. Turicens. CAMP.,
mur, cum Alm. R. i habet vi- ~ro~osthone~, cum Bodl. Bal. Bern.
deamur. En. Andr. Mate. Avic. Poul. habent
4. Qu<Bin comntttHe. Hoc ordine quoque propositiones. Eo.
Turicens. Guelf. CAMP.cum Goth. 11 .'EtT6~t<<Vocem gra;eam pte-
Voss. 2, Bern. edd. ante Gryph. et rique nostrorum omittunt, quod
pluribus profecto quam memoran- non mirum est; nam ante orienta-
tur Codd. ttecentiores in commune lis imperii excidium, pauci scribse
<tu<B. Nostri omnes lectionem cl. in occidente graecam linguam no-
viri Spalding agnoseunt. En. verant. En.
5. Irt quoque c<tu!<r yen~re. Cave 12. Has. art;ficiales. Haec verba,
hic de ils cogites causarum generi- a Regio rectissime suffecta, absunt
2. tt
 t62 M. FABII QUINTÏLtANf

priorp génère suntp?<s/K~cM', rumores, <orM<°H~,ta-

&M/cc~t<~Mr6tn</Mn~ testes, in quibus pars maxima con-
tentionum forensium consistit; sed ut, ipsa per se ca-
rent arte 2, ita summis eloquentiae viribus et allevanda
sunt3 plerumque, et refellenda quare mihi videntur
magoopere damnandi, qui totum hoc genus a praecep-
3 tis removerunt. Nec tamen in animo est, omnia, quae
aut pro 4 his aut contra dici soient, complecti; non enim
communes locostradere destinamus, quod essët~ ope-
ris innniti ) sed viam 7 quamdam atque rationem quibus
demonstratis, non modo in exsequendo suas quisque vi-
res debet adhibere, sed etiam invemendo~ simula, ut
quaeque conditioItUum poscet; neque enim de omnibus
causis dicere quisquam potest saltem prseteritis, ut ta-
ceam de futuris.
a libris meis et scriptis, et excusis 8, g, t0, t2, etaMcuant/tt sunt. R.
ante Ald. nec profecto in uUo eo- ) t, et allevianda sunt. En. ~«e-
rum, qui collati sunt, Codd. inve- nan~a. «!. e. adjuvanda Badius,
niuntur. Recte tamen recipiuntuf, rectissime.
quia fa)sa: in hisce conjectura; ne /}. Qu~ aut pro. Turic. Guelf.
locus quidem est. Vide V, 10, t~. CAMP. omittunt aut, cum Goth. et
t. Pr~'ti~tCta. tMtes.VideArist., edd. ante Basil. exc. Aldo. Mâle.
J. c., et Cic. de Or. tt, 2~. A Cicé- 5. Communes locos. Vide U,
rone eteganter significari argumen- t[ H, 4, 2~; Gc. de Div. H, t6;
ta inartificialia, observât ~rnestus ad Herenn. !I, 6, y, 8.
ad Or. pro Flacco, c. 11 extr. 6. Quod esset. An q. est? Vide I,
2. Sed, t(t ipsa ~)er se carent arte. 8,5. Codd. non variant..
VaU.tib.RR. 8,9,etVoss.omnes, 1 7. ~tam. Turic. Guelf. C~MP.,
sed ut ipsa carent arte. Avic. Put. vim, cum Alm. Bodl. Voss. 3, Bern.
Poul. RR. 3, 5, 7, tt,Prat.sedut Andr. Goth. Jens. et editt. ante
t~s<Bcarent arte. R. to, sed ut ipsi Gryph. Male. Vide H, t~, VII,
carent arte. En. prœf. 4; Vn, 2, 56; it. Cic. Brut.,
3. ~trtttt! et allevanda sunt. Tu- c. tt; de Divin. 11, t de Orat.
ric. CâMp. Guelf. omittunt et, cum tg; de Finib. 2, t. Nostri om-
edd. a Stoerio inde usque ad Gesn. nes habent vim quamdam. Eo.
quirecte reposuit exGoth. aliisque 8. Inveniendo. Non dubito quin
apud Rurtn. Habent et Jens. (tac. ante banc vocem exciderit in. Vide
Gésn.) cum reliquis ante Stoer. lib. IV, cap. 2, §. !99.
Avic. Put. Poul. Vall. lib. RR. 3, g. ~a/tem.Videl, t, 2/};YI, Y, t~.
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. V, 2. t63
CAP. H. Jam prfe/M~ctorum vis omms tribus in ge-
neribus~ versatur: jRe6tM, quae aliquando ex pan~Ms
cauxM suQt~u~tcatfE, quae e~em~/ot rectius dicuntur; ut
de re~CtMM~ p<!<t'u?~<es(amentM, vel coK~ret~<o~ con~r-
matis: y~c~M.af/ :pMMï.c<!UMmpertinentibus, unde
etiam nomen ductuTnest~; qualia in ODp:a?t!CU7H~ facta
dicuntur, ~t a senatu adversus ~t/one~s aut, quum de
e<K/e?Hca~etproQunciatum est, ut in reis (/e/)or~tM7~et
<ïMert:pn~~ecMnda~,et ~Qrt:6Mx9cen<u?nf:ret/<m, quae
in duas hastas'" divisae snni. Confirmantur praecipue
t. Jam.Turiç., Tan;. Gue)f., S.~MrttOtteïecun~.Quiipjus-
rnnte)t,cumya)LVoss. ),3,Bern. ta servitute se teneri crederet, çir-
(~oth. Jens. pro quq Rpgius. con- cumspiciebat assertorem, in liber.-
jectura reposuit TVatp.ef hoc deia- tatem se vindicàturum in judicio
cfps estm edd; ante Rad. qui nos~ neque enini ipse videbatur. posse
trum dédit primus ex ingenip ut causam orare. Haec est causa libe-
vtdetur;rectissime,etpraeiYitCtH!t. ralis. Qua si cecidisset assertor, po-
Nec obsçurum yera: scriptur~ ves- terat eadem iterum ae tertiom agi.
tigium in Turiç. Re)inui sitentur. Vide; XI, t, 78 Hoc a Justiniano
–Pout. a sgc. matm, etït. t Jam suMatum, vide Codiç. VII, t~) 1
~f<t«~tpt<)rum. Put.' a sec. manu, ) illis legibus, quae dudum et se-
~yam pra~ttd: Reliqui omnes, ya- « cunda et tertia vice assertorias
M;e)t~r~tt~tCtO)'un:. En. lités .examinaN prœcipipbant, in
a, ~t{,enenbtt!.Turic., de his « posteruni conquiescenttbus. ')
C)~nt~;« w~pttert&us, cum Alm. so- g. jE't~art~tM.VaI). lib. RR. 3,
to.yif~V,pr.4.. i 5, y, 8, g, f0, m, Jens. Ald. Voss.
3. Réscissis. Pou). RR. 3, 5, H, 2 et Loca~ et de ~a<*tt6M~.En.
rescisis. Put., rectos. En. -Pafttf)tt! ceHtumutrN~tum. Adgeni-
4. Ductum est. Put. Vall. lib. RR. tivum iniellige causarum, eoque re-
3, 5, 8, g, Jens. Locat., <<tctnnt fer quod sequitur ~tt<Bj quainquam
est.. ED. ve) partes potuerunt dici divisae in
5. Iri Oppianicum. Cicero .p<o hastas, si mavis centumvir. judicio-
C!uent., c..)~seq.Vide ettV,5, < 1. i. runt. Hasta, auctoritatis'signum,
6. ~ueniM ~(<o)tent. Prp &îito- judicium hic significat. Du~~tCM
ne, <5. ce)ttt<mt)tn!~t6[memorat Noster, XI,
y. /t reis deportatis. Recte post t, y8; item Plinius qKadfup/tCM
Regium. Gesnefus aMegat ad Di- Epist. 1, 18, 3; VI, 33, 2. Divisum
gest. ~LVUI, 29, titutum~e inter- hoc modo in plures hastas centum-
</tc(ts,.et~/e~att!) etf/c~o~tn, it. virale judicium de eadem judicabat
.XXtH, de Mt)tsn<<a)?t~<~M)!et M!- re. De ceKtumMn!,vide JV, 2, 5.
Muttt. to. Qt~tc in dtias hastas. Centum-
t).
 i64 M: FABII QUINTILIANI
duobus auctoritate eorum, qui pronunciaverunt, et
s:m!7:<t<6~:nererum, de quibus quaeritùr: refelluntur au-
tem raro per contumeliam judicum, nisi forte manifesta
in his culpa erit; vult enim cognoscentium quisque 1fir-
mam esse alterius sententiam, et ipse ~pronunciaturus;
nec libenter 3 exemplum4,quod in se fortasse recidat,
3 facit. Confugtendum er~o est5 in duobus superioribus,
si rès feret, ad aliquam dissimilitudinem causae vix au-
tem,ulla est per omnia alteri similis si id non contin-
get, aut eadem causa erit~, actionum? 7 incusandanegli-
viri positis duabus hastis, de causis dem causa erit. ED. Aut eadem
cognoscebant, erantque in duas causa erit. Mis verbis tertium prse-
partes divisi, postea etiam in qua- judiciorum genus designat, quod
tuor basilicas. tn iis igitur judiciis majore etiam arte indiget ad refel-
et provocationes erant, et judicum lendum « duo superiora modo
subsortitiones. Vide Budaeum t)t memorata sunt « res exparibus eau-
Pandectas. TtjnK. sis judicata* et judicia ad ip-
t. ~tt/t entnt eoy)!Otccxf<M~:quis- sam causam pertinentia. »
que., etc. Totam phrasim nostri ita y--<4t<t. actionum. Sic Turicens.
legunt; nisi quod pro quisque Avic. Guetf. CAMP.Goth. Jens. (turbante
reposuit <~mc~uam; et mox Put. ~0 aliquid Gesn.) cum Alm. Voss. t,
fartasse omisit. ED. 2,3, Bern. et edd. ante AM. In suis
2. Et ipse ~rottunctaturu!. Quum Codd. dormitatum a Gibs. qui aut
ipse quo que sit pronunciaturus, suae affert ex Bodl. Bal. de reliqua va-
mox sententiae timet, si prioris~ju- rietate tacet. Aidus ex Regii con-
dicis rata non fuerit. jectura. actorum; a Badio inde
3. Nec libenter exemplum. Sic jam omnes exprimunt Regii consti-
Turic. Guelf. C.tMp. Obr. Levi dis- tutionem, ex ingénie factam ac
crimine Goth. (tac. Gesn.) non lib. calent causa erit, oMt actorum. ~c
ex. Reliqui ex. non lib. sublata post ante vocalem diu est quum suspec-
cronu~c. distinctione. Itaetnon di- tum fuit VV. DD. ut Drakenb. ad
citur pro née, parum quidem Nos- Liv. X, 36, 17 Ernesto in Clave
tro usitate. In nostra ratione et ipse Cic. item saepe in notis, ut Philipp.
est ipse quoque. Vide not. pra:ced. XI, 3, not. i~; Oudendorpio ad
4. Exemplum. Vide IV, ), 7. Sueton. Cœs., c. 26, not. 4, et sa*-
5. Cot/tt~tett~unt eryo est. Put. pissime tam ad Suet. quam ad Ap-
VaU. lib. RR. 3, 5, 8, 9, 10, con- pu).,vetut p. 47, 79, 8;, 98, etc.;
/'u~tendum est. Avic. PduL, confu- Burmanno Secundo Anthol.,vol.
giendum. Eo. p. 437; Ruhnkenio ad Vellei. H,
6. Aut eadem causa erit. Put. a <o5, 2;H, txS, 5. Lucutentumev!-
sec. mau. Jens. ab emend., ac ea- tata; cacophonie exemplum habes
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 2. i65

gentia, aut de inSrmitate personarum querendum,

montra quas erit2 judicatum; aut de gratia, quae testes
corruperit, aut de invidia, aut de Ignorantia aut inve-
aiendum, quod causae 3 postea accesserit. Quorum si ni-
hitent,Itcettamen dicere multas judiciorum causas 4 ad
inique 5 pronunciandum valere; ideoquee~aînnatum ~M-
Cic. pro Balbô, c; 3: non contra 3, 5 a sec. man., aut ttt~e/!rntt(a-
ac liceret. sed contra atque opor- te. Poul. RR. 5, 10, n, in defor-
"teret..Goth.(tac.Gesn.)apud Initate. En.
Nostrum, IV, 5, 22, pro aliorum 2. Contra quas erit. Put. R. tO,
aut etiam vitiose ac etiam. Vide et contra quas erat. En.
VI, 2,7; item XI, 2 ~i, Guelf. 3. Quod eausfB, Avic. Put. Poul.
Goth. (tac. Gesn.) Jens., ac Val). lib. RR. 7, 8, 9, 10, Prat.
infini-
tum pro ad ttt~. Aliquot ejusmodi CAMP.Andr. Jens. ab emend.uM
errores, adhuc obsidentes Quinti- cau~fp. ED.
lianum, nobis erunt emendandi. 4. Judiciorum causas. Cave fo-
(Vide V, i~, ty.) Alterum aut ante rensi significalione accipias causas,
act., quod omnibus, ut dixi, abest sed interpretare a multas in judi<-
Codd. tanto facilius invehebatReg., eus accidere causas, ob quas ini-
qui sue loco prius deturbasset. <' que pronuncietur. Est sane in-
Put. a sec. man. et Jens. ab emen- frequens hic genitivi usus.
datione, actorum tneuM~~ negli- 5. Ad inique. Turie., ad initium.
gentia. Avic. Put. a pr. man. Poul. Aim., ~tHtcM~. Vide §. l not. 2.
RR.3,5,to,Prat.,aettO)tu))t!M- 6. Rutilium. Vide Xi, i, 12. P.
sectan~a ne~entta. Eo. Actio- Rutilius Rufus a. U. c. 662, C. Clau-
Mum.personarum. De actione, vi- dio Pulchro et M. Perperna coss.,
de IV, 1,32; vi, 4, 4; IH, 6, 69, repetundarum condemnatus, fuit,
not., eect~Mse.ybrmM<a. Est enim persummam injuriam, conspiratio-
idem ac formula. Bona causa liti- ne publicanorum, a quorum inju-
gator cecidisse potest dici propter- riis Asiam defenderat. Cujus quum
ea quod prava actionis formula bona publicarentur, apparuit mi-
comprehensa fuerit ejus causa a nora esse ea, quam lis ajstimata es-
patrono. Huic subjungitur persona, set,honestissimisque artibus parta.
ipsa etiam abstracti (ut cum schola Vohmtario exsilio secessit Mityle-
loquar) significatu pro conditione, nen, mox Smyrnam, ubi ab omni-
statu, si mulier, pupillus fuerit, busAsianis impense colebatur, opi-
qui causa cecidit. Neque enim co- busque longe, quam ipsius fuerant,
gimur recetitiorem illam !?€rso!ï<e majoribus est auctus. Vide Dionem
potestatem h. I. accipere, qua con- Cass., p. Reim. Hune, Panaetii
crète ei opponitur res a JCtis inpri- auditorem, stoicum Socrati plerum.
mis. Sic optime )t~ actionum, in- que adjungit Seneca, exemplar sa-
firmitati personarum adjungitur. pientiae et fôrtitudinis in ferendis
t. Aut de infirmitate. Avic. RR. adversis y. c. de Provid., c. 3,vol.
 të6 M. FABII QUINTILiANI
tiliuin, <ï~o/MhMClodium at~ue ~'<!(</<na?H; rogandi
ët!amjud!cës, ut rem potius intueantur ipsam, qùam
5jurijurandô alieno2 suum donent. Adversus consulta
aùtem senatus, et décréta pnncipum vel magtstratuum,
rémëdium hunum est, nisi aut inventa quatmilacuh-
que causae differentia, àut aliqua vel éorumdem~, vel
ejusdem potestatis bominum, posterior constttut!o,
quse sit priori contraria;
1 quae si deerunt, lis non erit.
CAP. III. ~'amam atque rumores pars altera consen-
sum civitatis; et velut publicum testimomum vocat;
1 (Bip.), p. 226; de Tranquill. ani- riœ orationis solius nulla auctoritas.
mi,c.f5,vo).I,p.272;deVita 2.~teno.Eorumsci)icet,quiex
beata, c. t8, vol. p. 07; de Be- praejudicus et temerejudicium con-
nef.,V,.7(n,p.26o);V,37(Jt, stituerunt, non penitus re inspec-
3pt seq.); Epistol. XXIV, p. 3, 75; ta. ED.
LXVII, p. 3, 20; LXXIX, p. 3, 3. Vttt~cnfct<ytfc[)ttu~cun<j;ue.Tu-
38t. Vide Dukeri Dorum, ni, t7, ric. CAMP.Guelf. Jens. (tac. Gesn.)
*3; item interpp. ad Vellei., H, t3, i. quantulumcunque, cum Voss. t,
3. Ciceroniii loca vide in Clave Er- 3, Bern. et edd. ante Bad. nisi quod
nestiana h. v. it. Schneider. ad Ald. etiam m~eKtfB pro inventa, in
Ctc.Brùt.,c.3o,3. utraque. Ferri nequit quamvis tra-
C~o~Mfm. Catilittam. Conjun- has ad remedium. -Vall. lib. R. 5
git eosdent très Cicero in Pison., asec.man.,8,9,t2,Andr.t<on-
c. 3g, Rutitium, CatHinam, « auc- tu~acunt~ue. Avic. Put. Poul. RR.
« tdrem Pisonianae provincia:, quum 3,7, to, [t,Prat.ttamttt<ttmt:ttnt-
a gtuprum BonaG deae pulvinaribus que. ED.
<'ihtu)issët n i. e. Oodium. Vide 4. Eorumdem, velejusdempotes-
tv, 2, 88. Catilina et incesti reus tfttt'Tunc.Guelf.CAMp.Jens.(tae.
fuit a. U. c. 682, L. Gellio Popli- Gesn.)eorttmci. pot., cum Atm.Voss.
cola et Cn. Cornetio Lentulo coss., t, 3, et edd. ante Ald. RefertGesn.
et ïepetttudarnm a. U. c. 688, M. omittere Goth. vel eorumdem, sed
~Ettiitio Lepido et L. Volcatio Tu))o suspicor et ipsum et me dorniitas-
'cbSs. Prius periculum evasit prop- se, quum abesset quod a reliquis
ter Terentiœ, Ciceronis uxoris, gra- vel ejusdem. Nullus ex nostris
tiam,cnjn!iSoronFabta'vestaH Ii vu)gatam agnoscit. Avic. Put. Poul.
CatDina bi~iciebatur; alterum prae- RR. 3, 5, 7, t0, t, autah<]tua vel
variëante accusatore Clodio. Vide eoruMt/em/MfiMtaiMAomotttm.Vaii.
Cic. in FragËh. apud Asc. Pedianuin ii)).RR8,Q,'2,Prat.,au(<!<t<jft«t
in Orat. Cic. contra C. Antonium, vel ejusdem ~otextatM /)Omt)fMtn.'Kx
~). t~S, l5t item Cic. de Harusp. )tisdnabusYutgataconH<;tafuit.ED.
respons. ) cap. 20, q~amquam sp))- 5. Potcstatis, Vide IV, 5, 10.
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. V, 4. i6y
altera sermonem, sine ullo certo auctore dispersum, cui
malignitas initium dederit, incrementum creduHtas
quod nulli nou, etiam innocentissimo, possit accidere
fraude inimicorum, falsa vutgantium éxempla utrin-
que non deerunt.
CAP. IV. Sicut in tormentis quoque, qui est locus fre- 1
quentissimus; quum pars altera quaestionem, vera fa-
tendi necessitatem, vocet, altera saepe etiam causam
falsa dicendi 3 quod aliis patientia facile mendacium
faciat, alus mËrmitas necessarium: quid attinet de his
plura? PIenae4 sunt orationes veterum ac~novorum.
Quaedam tamen in hac parte erunt propria cujusqueli- 9
tis; nam, slve de habenda quaestione agetur, plurimum
intererit, quis, et quem postulet, aut q~er~? et in quem,

Quod. Referendum hoc non «tatHocire)inquatur.VitaP.SuIIa;

quidem ad MrmonetK, sed ad omne
hoc~timam atque rumores. Vide IV,
:,3;V, t4, i; Vf, 2,30.
3. ~M/~anttum.Turicens.Gueif.
CAMt'.Goth. Jens. (tac. Gesn.) mt/-
garium, cum edd. a))te AId. Nos-
trum rectissime reposuit Regius
cui obloqui Badium non attinebat,
qui hoc ipsum in margine Vallensis
ascriptum narrat. Nostri Codices
silent. En.
3. Causamfalsa dicendi. Ad con-
vellendam tormentorum auctorita-
tem egt'egie facit locus, quem ap-
ponitGesner. Cic. proSu))a, 0.28:
*Qua*stiones nobis servorum ac
tormënta minitatu) in quibus
quamquamnihifpencufisuspica-
mur;itamen illa tormenta guber-
« nat dolor, moderatur natura cu-
'<jusque tum animi, tum corporis
regit qua'sitor, flectit libido, cor-
"rumpit spes, infirmat metus ut
in tot rerum angustiis nihil veri-
~torqueatur:exeaqua*ratur'<etc.
Vide Utpian. DIgest. XLVHI, t8,
23, indicante Pseudo-Turnebo
sedexRegio.AdDigestorumto-
cum Gothofredus pra;ter Nostruni i
citat Cornif. ad Herenn. It, y; Cic.
Partitt. t4;Va)er.Max.,VUI, 4;
~Ehan. Var. hist., VU, 18 item
Nostrum, V, to, yo. Quod autem
ponit ex Ciceronis de Inventione
lib. Il c Ex quaestione suspiciosior
« veritas adhue frustra qua*re-
bam. Adde Aristot. Ehet. ï, t5, 26.
4.\Mt(ra? P/enœ. Turic. CAMP.
inserunt quibus, quamquam ille a
prima manu pro eo quid. Non pror-
sus sobrietatem Quintilianeam sa-
pere mihi videtur abrupta reliquo-
rum oratio sine quibus.
5. f/e)t<e. ?tOforMm. Exempla
dat Gesnerus-pro Roscio Amerino,
c. 41, 4~i pro Milone, c. 21, 2'
ne fetc'nttM et novis, vide lib. IV,
cap.§tt8.
168 M. FABII QUINTILIANI
et ex qua cat~a ? sive jam erit habita, quis 6! pr~<ef!(f'
quis, et quomodo sit tortus? mcre~t6t<ta~ dixerit; an in-
ter se constantia? perseveraverit in eo~ ~uoe~~caspera~
an aliquid doloré ?HM<an'? prima parte oMûMt:on:~ an
procedente cruciatu? Qua* utrinque tam InCnita sunt,
quam ipsa rerum 5 varietas.
CAP.V. Contra <a~</a~ quoque saepe dictum 7, saepe
dicendum est, quum eas non solum refelli, sed etiam
accusari9, sciamus esse usitatum. Quum sit autem in
his aut scelus signatorum, aut ignorantia; tutius ac faci-
lius id, quod secundo loco diximus, tractatur, quo '° pau-
t. Et in quem, et ex
qua causa. las locus est Cie. pro Arch. c. 4,
Poul.et )n quem, et qua causa. 5, pro tabulis in Verr. I!, 76, 77,
CAMP.et Andr., aut in qucm, et ex citante Gesn. adde Aristot. Rhet. l,
~tta causa. Ayic.Va)). lib. RR. 3, t5,20-28.
5, 8, g, )0, Voss. omnes et in 7. ~<Bnedictum. Turicens. CAMP.
quem, ex qua causa. En. omittunt cum Alm. Sed Guelf. <te-
2. Incredibilia..Turic. C~Mt' an pe dicendum non habet. Poteras
tncredtMHa; ex Alm., a~ tHC)~t6t- sane in doctrinali opere carere istis
/e. Reliqui an credibilia. Apparet historicis !<~e dictum, sed nume-
)ncr. recte scribi, sed sequente mox rus libb. persuadet. Avic. Put.
altero an prius hie debebat omitti. PouLVaU. lib. RR. 7,8,9,t0, t t,
Sic Senec. Queest. Nat. If, u an t2 habent Ke~e dictum, dicendum
ncr an hic jam expunge prius est. Alii vel hoc, vel illud omittunt.
nn. A)i))i quoque an et f'n sibi offi- EutTOR.
.:iunt invicem. Vide H, ~,3y. Apud 8. Est, <jtttum.Tune. inserit ~uo~
Senecam Quaest. Nat., lib. II!, pra;f. Alm. quid. CAMP. pro quum dat
(p. Bip. 22g), pro nn ~MperaMe le- quod, nec ullius eorum rationem
<;e an insuperabile, item 111, c. 26 assequor.
(p. 253), an idem pro an t)t idem. g. Accusari. CAMP., recuMn. Ma-
YideV, i3, it.–So)iHR..i, 12, le.-Refelli. accusari. Non tantum
intima: nota-, habent incredibilia. amoliri so!ent tabulas, sed uitrb in
Alii omnes credibilia, et hanc lec- criminis loco habere,utsuppositas.
tionem revocaverim. En. 10. Quo paticiores. Sic C~Mp.et a
3. Quod cce~frat. HR. 11 et 12, secunda manuTuric. a priore enim
C.\MP. et Andr., quod coeperit. En.
quod, et hoc est in omnibus reti-
4. ~fufartt.VaU. lib. RR. 5, 8, quis. Sed Jens. (tac. Gesn.) et edd.
f), !l, Jens. Ald., mutaverit. En. ante Leid. priBterea inserunt scili-
5. Ipsa rerum varietas. Jens. et cet. Mate. Avic. Put. Poul. Va)).
Atd., ipsarum rerum vatietas. En. Ub. RR. 3, 5, 8, 9, io, tt, Prat.,
6. Contra tatM~. Contra tabu- quod pauciores. RR. 7, tt; Jens,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 6. j6g
ciores rei fiunt. Sed hoc ipsum' argumenta ex causa a
trahit, si forte aut incredibile est, id actum esse, quod
tabulas continent; aut, quod frequentius evenit, aliis
probationibus aeque inartificialibus solvitur; si,aut is, in
quem signatum est, aut aliquis signator~ dicitur abfuis-
se, vel prius esse defunctus; si tempora non congruunt;
si vel antecedentia vel insequentia tabulis repugnant.
Inspectio ipsa saepe etiam falsum deprehendit.
CAP.VI. yu~uran</M?n4Htigatores aut offerunt suum, i
aut non recipiunt5 5 oblatum aut ab adversario exigunt,
aut recusant, quum ab ipsis exigatur: offerre suum sine
illa6 conditione, ut vel adversariusjuret, fere improbum
est. Qui tamen id faciet, aut vita se tuebitur,.ut eum 2
non sit credibile pejeraturum7; aut ipsa vi retigionis, in
qua plus ndel consequetur8, si.id egerit, ut non cupide
ad hoc descendere, sed ne hoc quidem recusare videa-

Ald. Locat., ~uo<~tCt/tcetpauoore!. nente Philandro, Rhet. ad Alex.,

En. Pauciores rei /!u)tt. Tabulae
o)Im Sebant adhibitis testibus et
signatonbus. Itaque jurisconsulti
pra*cipiunt ut tabula: testamenti
fiant adhibitis septem signatoribus.
TcM).
Hoc t~Munt. trahit. Hoc ipsum
est omne refellendi et accusandi ta-
bulas negotium; ex causa habere
argumenta dicitur ne quis genera-
-lia hic exspectet prœcepta.
2. Aut, ~uo<<.Sic CAMP.et Turic.
a sec. manu. Nam hic a priore aut
/i' inde natum arbitror quod re-
liqui dant omnes aut ut ~r. Vide
lib. V, cap. t2, §. t~.
3. Aut aliyuis signator. Prat., ali-
quis st~natorum. Poul., aut a/t~ut!
Si~naton. Eo.
4. Jusjurandum. Vide Aristotel.
Rhet. I, t5, 27, adfin.; item, mo-
p. Buhl. 85. De jurejurando, vide
Digest. XII, 2.
5.ect~tu)!t.Jens.(tac.Gesn.)
respuunt, posterioresque edd. ante
Bad. Mate.–RR. 5, y, 10, !3,
Andr. Ald. Locat., respuunt. En.
6. Ane illa. Turic. Guelf. CAMP.,
s. ulla, cum edd. ante Ald. Recep-
ta ex sola Regii conjectura.
f~eratui'ttnt.Turic. Jens. (tac.
Gesn.) ab eoque edd. alite Atd. quo
ace. Bad., pejerare, eum Alm.
RR. 7, t Jens. Alm. Locat., peje-
rare. En.
8. Conse~tfetur. Turicens. CAMp.
Guelf., eonseouttur, cumGoth. ali-
quot Codd. et edd. ante Bad.
Avic. Put. Poul. RR. 3,5,lo, omit-
tuntTO/ï~ct.ProcoH~f?f7M€turjnos-
tri habent con!c<jft[:tur. Vulgata be-
ne se habet. ËD.
 tyo M. -FABII QUINTILIANI
tur; aut, St causa panetur, modo' litis, propter quam
devoturus se ipse nonfuent; autprœter~ alia causae In-
strumënta~ adjicit ex abundanti hanc quoque conscien-
3 tiae suse~ Hduciam. Qui non recipiet, et iniquam con-
dtdonem~, et a mult!s- contemni jûrisjurandi metum
dicet; quum etiam philosophi quidam 7 sint reperti,
qui deos agere rerum humanarum curam negarent

t. Patietur,modo.Hocordine
Turicens. Guelf. CAMP.Goth. Jens.
(tac. Gesn.) edd. ante Gryph. Reli-
qui modo patietur. Unus.Basil. mo-
do bis ponit, et ante, et post patie-
tur. Male. Avic. Pou). Put. RR.
3, n, Prat., patietur modo litis.
Vall. lib. RR. 5, 7, 8, 9, n, patia-
tur Modo litis. ED. Modo litis,
h. e. tnebitur se tenuitate et levita-
te litis, propter quam in deorum
iram incurrere nemo voluerit.
3. ~Mt prfBtef. Sic Turic. cum
Alm. Vide V, 2, Reliqui inserunt
si. Hoc omnein orationem.turbat;
refertur enim hoc aut ad priora illa
aut vita se tuebitur. aut. modo
litis. aut. adjicit. n Ubi vides
nu!tum Tm sa esse locum. Fateor.
pro ad~tctt in hae structura melius
videri adjiciet, sed hoc nusquam
reperio.
3. Ttutntmettfa. Turicens. Guelf.
CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.) edd.
ante AM., tttctrumetttum, cum Alm.
Va)). Voss. t, 3, et multis profecto
qui'tacentur; nutto, quantum qui-
dem video, sensu. -Nostri omnes
caMmm 'tns<)'tt!ne)ttunt. 'En. Jrn-
ttntntettta.Vidc lib. I V,cap. 2, §. 55.
Bx atHtttdadt. Vide IV, 5, l5.
S.un*. Turic. C.\Mp., nostnB. Ex
compehdin <<< Jens. (tac. Gesn.)
cum edd. ante Atd. acc. Bad. omit-
tunt pronomen.
6. Iniquam
conditionem.
Si ilose
argumentis plurimis et probationi-
bus operose rem gérât, atterjuran-
do defungatur. Mox idem fere est
quod dicitur « ve)le de causa sua
<~pronunciare.
'Quum etiam philosophi qui-
dam. R. Jens. Ald., quum etphi-
losophi quidam. ED.
8. Agere. Sic scripsi ex conjec-
tura Burmanni, quum Turic. Guelf.
CAMt. dent ac, cum Palatino Geb-
hardi, Voss. 2, Goth. et plerisque
profecto qui silentur, nullo diserte
aliud dare perhibito. Edd. quidem
omnes praeterea meae Aa&crc, quod
unde profectum sit, nemo osten-
dit. Curam habere dicunt sane ve-
teres velut, praeter memoratos Bur-
manno, Nosterl, 7; Plin. H. N.,
XII, 3t, 26, g. Sed frequentissi-
mum agere curam multis ad nos-
trum locum exemplis docet Burm.
inter hazc Nostri VIII, Proœm. t8;
quo in genere hoc pra'eipnum est,
quod e Ptin. H. N., II, y, apparet
solennem fuisse formulam deos
« rerum humanarum agere curam »
quod et Petronius usurpât. Vide et
V, <o, 8g. Volebat sane Gebhar-
dus acquiesci in illa Codd scriptu-
ra "deos ac. curam negarent
sed hoc jejunum, nec pro consilio
Quintitiani. ~a&ere et agere sa:pis-
sime confundi a iibrariis Joccnt
 ÏNSTiTUTIONiSORAt. LIB. V, 6. '7' i

eum vero, qui uûllo déférente juràre sit paràtu~, et

ipsum velte de causa sùâ prônùnciate, et, quàm id,
qiiod offert, teve âc facile credat, bStë&dëre. At is, qui 4
ï/e/e~/âlioqui âgere~ modeste videtur, qùum l!tls ad-
versâFtumjudiceth fadat, et ëuth, cujuscognit!ô est,
ohëre ttberat~, qui profecto àliénb~jurëjuràhdo ~stari,
quâm suo, màvutt~. Quo dIfRciMor recuMttô est, hisi 5

Burin. ad VeUei. H, 3t, tog, 2; nôscéntem. Neque enim ad defe-

Drakenb. adLiv.XXX,/{5,2.VIde
Nostr.,X,3, 5.–Put.Pou).Pfat.
Jens., qui deos habere curam rerum
ÂMmanarum. R. Ald., qui deôs
/<a6en! refum ~untùitah~m Ct~t'am.
VàH. liber, RR8, g, n, t2,CAMp.
Andr. Atm. Voss. 3 et thembrànœ
palatinae, ~ttt deôs, ac rerum hu-
manarum curam neye~tt. Ita'quo-
que Avic. RR. 3, 5, t0, hisi t[uod
hi male 'rc'euram bmittuht. Ex his
constat tectionëm gë'nuinam esse
~ttt f~eo~'ac ferum /tumaHart<m Ctt-
tam ne~arëtft. Quae Jeetio vividior
est. to /ta&erevét d~ere tahguet, et
facile'subauairi potést. ÉD. –.P/tt-
losophi. ttc~arott. Vide Plih. H.
N-, 11, 7, qui ipse est Epicuréus.
t. De/'erénte.~Sic Tuncens. (nisi
quoddt~erente, a sec. manù'di~-
yerettte, quo acc.Vôss. t, 3 dantës
e~ffëttte) CAMp. cum Vall. Steph.
~Obr. Gesn. Bip. Heliqui ('~eretttë.
Nostrorum Codd. prœstahtissi-
mi habent o~erente. En.
2. Defert, alioqui agere. Sic Tu-
ric. CAMP. Jens. (tac. Gesn.)'cum
Atnt. et edd. anté Gryph. Réliqui
omittnnt a~to~ut, ihtër quos VaH.
'themoratBadius.Toa~tOtjfmomit-
'tunt Avic. -Poul. VaH. tib. 'UR. 3,
5, 8, g, to. En. ~/[o~M'i&e-
'rnt.'Praetër id, quod modeste agere
'videtur, etiam onere liberat eog-
rehtis modèstiam pertinet, quod
libéràt oherë prônunciandi judi-
cem, qualis est sentehtia apud eos,
qui malunt conjunctivum liberet.
'Vide primam partem nota;. Maecde
jùsjuràhdum déférente haùsisse ex
'Aristot. Rhet. ï,5, 3',yldetur
Victorio, p. 268 OTtoj~v <etE/TOv
itÂÂmtx~tmt <)'<~<t<'tt~rm ~'xf <)'t<f<t~t
~Ada~oou~vid.tV,Procem. 6.
3: R&ër<!t. Sic Guelf. CAMP.cum
'Vôss. 3, Atm. hoc ipsum vo)ënte
~Turic., sed per errorem dante /a-
borat. Reliqui Meret.' Va)). )ib.
RH. y, 8, g, t2, onere/t&eret. Avic.
Put.Poù).RR.3,5,fo, n,Prat.,
oterB Merat. En.
Alieno. qf!<am'!ttb. Jurati
enim in coirsilium mittuhtur judi-
'ces'ët quidquid dé sua sëntentia
'prdhunciarùnt, id ipsôrum jurejù-
'ràndo hititur.
5. ~tart.Tùric., j;tar~, cuih'A)m.
atiisquë et édd. ahte Basil, praeter
'CAMP.Sunt tamen et Codd. quihos-
'tram dent, et est exigua ilifferentia
ad iitteras (vide tV, 2, tiS, item
V, y, 3~), ad sehsum satis magna.
'–Avic. Po'ul. ER. 3, 5, to, stari.
Put.Vail. lib. HH. 7, 8, 9, n )2,
Prat., ~ta)e. En.
6. JfaMt/t. Sic Guë)f. CAMP.et
edd. ahtë Gryp)'. cnmGuth. He)i-
qui malit. Turic., mafo/tt. AIm.,
 672 M. FABII QUÎNTÎLMNI
forte res est ea, quam credibile sit notam ipsi non esse
quae excusatio si deerit, hoc unum 1 relinquetur, ut in-
vidiam sibi quacri ab adversario dicat, atque id agi, ut
jn causa, in qua vincere non possit, queri possit: itaque
hominem quidem malum occupaturum hanc conditio-
nem fuisse, se autem probare maïïe~, quae affirmet,
€ quam dubium culquam relinquere, an pejerarit4. Sed
nobis adolescentibus seniores in agendo 5 facti praecipere
~olebànt, ne un~uam~u~uran(/um 4eferremus; sicut
neque optio 7judicis adversario esset permittenda nec
ex advocatis9 partis àdversae judex ellgendus; nam, si
mavelit, in quibus nostrum ipsum bene de génère humano sperarent
latere censeo. Neque enim locus et sentirent, quam solent juniores
.conjonctive. Nostri omnes ha- et malos experti pauciores.
bent mavillt. En. 6. Ne unquam. Avic. Put. Poul.
t. Hoc unum. Turic. omittit hoc, Vall. lib. RR. 3, 5, 7, 8, n, t2,
cum Alm. Non quidem ineleganter. neque unquam. ED.
-Omnes nostri vulgatam habent, y. Optio. tn judicum sortitione
praeter Prat. qui pro reHn~uetur ex- adversarii voluntatem et optionem
hibet relinquitur, et R. i2, qui To sequi non oportet, nec in arbitrio
hoc omittit. En. compromissario eligendo. TuRN.
2. Probaremalle.Turic., p)'o&a)'e 8. ~~uenano esset pet'ntttten~n.
alie. et sic Alm. nisi quod abest Poul. Vall. lib. RR. 7, 8, g, 1
apex in e. Recepta ipsa est in istis. CAMP. Jens. Ald. Locat., adv. est
3. Dubium. an. Vide 5, 46; ~emtttt.; et infra pro videretur, ii-
IX, 2, 107; IX, 3,65,93. demhabentuMe(ur,A)d.</tdeatu)-.
4. ~)( gérant. Turic. inscrit se, Unde melius forsan tota phrasis ita
cum Atm. neque tamen Locat. et tegeretur: ne un~uant~u~uran~unt
Ald., ut refert Burm. Mirum pro- de/'erremus; sicut neque optio judi-
ttomen, et dicas habere aliquid cis adversario est ~ermttten~a, nec
Ffancoganici coloris !e parjurer, ex advocatis partis adMers<Bjudex
-quod tamen vix cadit in horum e/(oe)tdus. Nam si dicere conirana
Codd. vetustatem. Suspicor se na- turpe advocato videtur, etc. Eo.
tum ex ne in anne. Sic addes hune g. Ex advocatis. Hic quidem de
locum Bentleianis ad Horat. Carm. patrono et causidico ne cogita (ut
t, 12, 35. Omnes nostri pejera- alias sœpe apud Nostrum, vide IV,
!'tt. ED. t, y; item mox hae ipsa ~); inteUi-
5. Seniores facti ïM aocn~o. Qui guntur qubs Asconius in Divinatio-
<rgo pravitatem titigatorum expe- nem, p. 20, ait, autjussuggessisse
rimento, per longum judiciorum litigantibus amicis, aut suam modo
<tsum j cognoyissent neque tam pra:sentiam in judiciis commodas-
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. V, y. 173
dicere contraria turpe advocato videretur, certe. turpius
habendum, facere, quod noceat.
CAP.VII. Maximus tamen patronis circa 2 testimonia 1
sudor est. Ea dicuntur aut per tabulas, aut a pn~ent:-
&M~ simplicior contra tabulas pugna; nam et minus
obstitisse videtur pudor inter paucos signatores4, et pro
diffidentia premitur absentia; si reprehensionem non
capit ipsa persona 5, infamare signatores licet. Tacita 2
praeterea quaedam cogitatio 6 refragatur his omnibus,
se. Seneca pater, p. 3o: Bip., pa- temperantibus reliquis. Apparet
trono opponit advocatum hac pro- ablativum male scribi qui tamen in
fecto potestate. Codd. videtur esse plerisque. Etiam
Maximus tamen. Put. et R. CAMp.hahet!t~'tt~ca(tO)te,sedomit-
!2, maximus autem. Malim. Ec. tit~MfM/am. Sedetinmutandavoce
2. Testimonia. Ablegat Philander duorum Codd. auctoritatem solam
ad Arist., I, t5, !3-<g; Cic. Par- recte videor secutus. Unde enim
titt., c. t4; Valer. Max., VIII, 5. hoc nisi in vetustissimo libro in-
( Poterat adjicere Cornif. ad He- ventum ? Et est longe convenien-
renn. 11, y, de Inv. !I, f6.) Alme- tius altero. Significatio debebat esse
lovenius ad Dig. XXIt, 5. ipsorum per tabulas testium. At sa-
tius erat designare, quid in judi-
3. Aut <t pr<E!entt6u!.Turic., aut
prfE! cum Atm. sed a sec. manu cum animis fieret per omne hoc
ille a pr. testibus. CAMP., a, a pr.negotium, quam quid testes illi ta-
testttu!, cum Bodl. Andr. Ald., tes-citi h. e. inviti significarent (quae
tibus natum profecto ex postremis ne significatio quidem potest dici).
prioris vocabuli litteris. Nostri
Ft! omnibus (qui testimonia faciunt
silent.ED. per tabulas) re~ra~atur tacita (non
4. Inter ~ttMcos~t~nafore~, quamquidem ipsoruin significatio, sed ju-
in frequentia judicii. dicum, patronorum, omnium prae-
5. Ipsa persona. Si dignitas et sentium) cogitatio, quod nemo.
conditio testis est talis, ut ea ipsa,
dat. Hœc enim est ista cogitatio.
nullis prœterea adminiculis sub- Neque pro vulgata potest urgeri
nixa, omnem excludat reprehen- fatetur in fine sententia'. Non enim
sionem. Aliud est ipsa persona quam quodcunque atiquis fatetur, id
si dixisset ipsius persona. etiam tacite significat. Cogitatio au-
6. Quidam cogitatio. Sic Turic. tem illa tacita appellatur, quia in
a pr. manu ( a sec. enim quadam uniuscujusque animo sponte nata
co~ttattone) cum Alm. (vide V, 6, ostenditur. Vide VI, 45. Put.
2). Sed Jens. (tacente Gesnero) Poul. Vall. lib. RR. 3, 5, 7, 9, ti,
quadam significatio. Loc., ~u<Bdant 12 Prat:, quadam St~nt~cattone.
significatio, cum edd. ante Badium, Avic. R. 8, Burm., ~MtB~am signife-
qui dat quadam significatione ob- catione. Eo.
 '74 M. FABM QUINTILIAN[
quod nemoper <6t~u/a~ dat testimonium, nisi ~ua volun.
tate' quo ipso non esse amicum et se~, contra quem
dicit, fatetur; neque tamen protmus cessent~ orator,
quo minus et amicus pro amico, et inimicus contra ini-
micum possit verum, si intégra sit pi fides, dicere; sed
3 late locus uterque tractatur. Cum prœsenubus vero In-
gens dimicatio est, ideoque velut duplici contra eos,
proque iis4 acie conHigitur, aç<tonM?~ et !~t~r!'o~a<!Q-'
num5: in <ïcfton!~t<xprimum generaUterprp te~'M~i
4 atque in testes dici solet. Est hic commuais locus~, quum;
pars altéra nullam firmiorem probationem esse conten-
dit? quam quae sit hominum scientia? mxa; altéra, ad
detrahendam illis Ddem, omnia, per quae fieri soleant
5 falsa testimonia, enumerat. Sequens ratio 8 est, quum
specialiter9 quidem, sed tamen multos pariter mvadere
t. Nisi sua uo/tttttato. Nam altis tens. lib. RR. 6, <), ~rp~ue ets. En.
testibus solet persaspe denunctart 5. Actionum. otterro~attpnu~;
testimonium et dtes ~Mt at qui tes- Vide §. 8, ubi prp actiotte etiam
tantur per tabulas, voluntarii sunt pratio pp~petua. Lat~us quam tttt~r-
testes. En. rogatio, quai t<jstium e~ ~otorum,
2. Non esse amicum ei se. VaH. patet a/fercattO.YMie tt, 4, ~8.
lib. RP. 7, 8, 9, t Jens. Lpcat., 6. Locus conttnunM. Vide iib, V,
non se esse anticum ei. En. 1, 3, et ibi notam.
3. Cesserit. quo t~tutt!. Et usus y..yct'etttta. Sic Turic. CAMP. e;
verbi cedendi qui hic est quodam- Codd. ut quidem yidentqr omnes, 1
modo trapsitivus pro conceden~o, 1 quum Jens. (tac. Gesn.) det~ett.tpn-
et structura T~t quo Kttttm, ubi ft~, çum edd. ante AId, pro quo
nulla praecessit prohibitionis signi- nostrum conjeFtt Regius, nisi for-
ficatio, debet attend}. Hujus simile te, id quod .imputât ~i Badius, dissi-
quid habes apud SaHust. Bell. Çat,, mu)avit auçtoritat~m e~emp!ji Va)-
p. Telleri Hanc ego causam. tensi?. -–Jnter nçstros HR. 7 Qt U
« quo minus novutn cpnsUium ca- habent ~ttteftfta. Alii ~Ct~tta. En.
« piamus, inpritnismagnaïnputo. n 8. ~e<yuen! rfttto. Stc Çtçet'o. pro
4. Prof~up iis. Sic Goth. (tacenta Fqntcio Ga))prt)m e)evat {esnmo-
Gesn.) item Turic. quamquam ~rc pia, pro Fiasco G.ra;cprum Asiano-
quce is. Retiqui p. his. Concinnitati ru;nquc, atqne tta pariter mu)tos
hoc concessi. Vide IV, 5, :9 V, o, inyadit, En.
20. Put. Pput. ER. 3,5, 7, w, g..$)?ectn~r. Vide modo §. 4,
i2)Contmcoty)rb~t<e/)~.AYic.Va)- ~exoM~fp)'.
 INSTITUTIONIS OBAT. HB. V, 7 -'75
patroni soient; nam et gentium simul 'universarum
elevatatesttmoma ab oratoribus scimus, et tota genera
testimoniorum, ut~e'aK~tOK: non enim ipsos
esse testes, sed injuratorum~ afferrëvoces, ut in4 causis
repetundàrum, qui se reo numerasse pecunias ~jurant,
non loco. Intérim ad- s
litigatorum, testmm, habendos
versus singulos dirigitur actio, quod insectattonis genus
et permixium defensioni legunus in, bràtionibus pluri-
mis, et separatim editum, sicut ~a~nturn.~ testem::
totum igitur excutiamus locum, quando universam in-
stitutionem aggressi sumus. Sufnciebant àUbqui? libri 7
duo a Domitio Afro~ in. hanc rem compositi, quem

Gentium. universarum. Cic. tis apud Gc. pro Flacco Falcidius,

pro Flacco c. /{; Graecorum om-
nium, c. 2y;Asiaticorum,pro Fon-
teio, c. g extr.; 10, Gallorum.
2. 7)cattdttton[tu!. Quum aliquis
testatur se certos sermdnes audisse.
3. /)t~Mra(orum. CAMP.cum edd.
ante Ald., t~unatorMm. Habent
probam scripturam Turie. Guelf.
<tuam snmptam e Vallensi pro sua
emendationev~nditasseRegiumcri-
minatur Badius. Goth. injuriato-
rt<m. Omnes nostri habent "t/u-
ratorum. ED.,
Ut ttt causis. CAPP.habet et in
causis, quod nullibi reperitur; et
quidem male; nam appellantur hic
a Fabio duo diversa genera tota
testimoniorum alterum eorùtn
qui, quae audierunt ab aliis, coram
judice jurati dicunt; alterum eo-
rum, qui contra hominem repetun-
darum reum, jurant se illi pecu-
nias numerasse porro T<t nf tN cau-
sis fe~etKndarum, optime respon-
dent superioribus TMi;ut de audi-
ttOHttu!. En.
5. Qui se. jurant. Ejusmodi tes-
c. 36 extr., ad fin. 3~ sed hic ne
juratus quidem testabatur, verum
per epistolain.
6. 7)t Vatinium tMtew. Qm P.
Sextium a Cicerone defensum tes-
timoniosuo oppugnaverat, quem
« per eam occasionem vehernenter
a se exagitatum ipse memorat ad
« Lentulum I, g. ') (Item ad Qnint.
fratr. tt, ~.) Sed exstat ipsa quoque
« oratio. n Gesnerus.
7. ~tt~tCte&ant alioqui. Ayie.
Poul. RR. 5, y, 8, 10, n, CAMP.
Andr. Jens. Ald., sufficiebant alio-
~uttt. 'Malim propter TO'libri se-
quens. ED.
8.)om«t0~ro.VideI,5,24,
notam. Céleberrimus hujus eetatis
rhetor qui, quum sub Tiberio in-
claruisset a. U. c. 779, C. Calvisio
Sabine, Cn. Cornelio Lentulo Gœ-
-tulico coss., mortuus est sub Ne-
rone a. U. e. 8t2, C. Vipsanio, C.
Fonteio Capitone coss. Prêter nos-
tri loca plurima de hoc sunt con-
sulendi Plin. Epist. U,) /{, 10 VIII,
t8, 5; Tacit..Annal. IV, 52, 66;
 !y6 M. FABII QUINTILIANI
adolcscentulus senem colui ut non lecta mihi tantum
ea, sed pleraque ex ipso sint cognita. Is verissime prse-
cepit', primum esse in hac parte officium oratoris, ut
totam causam j'amiHanter norit 2 quod sine dubio ad
8 ommapertiaet~. Id quomodocontingat, explicabimus,
quum ad destinatum huic parti locum4 venerimus; ea
res suggère! materiam interrogationi, et veluti tela ad
manum sumministrabit5; eadem docebit, ad quaejudi-
cis animus actione sit prseparandus debet enim vel fieri,
vel detrahi testibus fides oratione perpétua quia sic
qùisque dictis movetur~, ut est ad credendum vel non
9 credendum ante formatus. Et, quoniam duo genera
sunt testium, aut voluntariorum, aut eorum, <jfUt&u~u-
dex in judiciis publicis /e~e </enMMC!are
M/e<7; quorum

XIV, <9; Scriptor Dialogi de Oratt. 5. Sumministrabit. SicGoth. (tac.

c.<3,i5;DioCassius,p.Reim.
922,23,24;972.
Pr(Eee/)tt. Sic Avic. Put. Poul.
RR. 3,5,t0, CAMP.Andr. At Vall.
lib. RR. y,8,9, n, 12, Jecs. Atd.
Voss. 2, Locat., ~r<ec<pt<.Et infra
novit, bene quoque.ED.
2. Familiariter norit. Eadem lo-
cutio, VI, 4, 8, unde minus fidas
conjecturae nostrœ ad 11, y, 3.
3. Pertinet. Id quomodo. Turic.
CAMP., p. et q., cum Aldo. Guelf.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) et rell. edd.
ante Bad. omittunt id, quod de
conjectura inseruit Regius. In ve-
terum et latet Id. Vide VI, 3, 8t, 1
Oudend. Suet. Oth. 3. Id quo-
modo contingat explicabimus. Nos-
tri omnes omittunt To id, quod reip-
sa non sensus requirit. CAMP.Andr.
Ald., et quomodo, etc. Melius. En.
-Ad omnia opponitur hoc ei quod
modo tmAac parte.
4.Destin,locum. Lib. XII, c. 8.
Gesn.) Guelf., administrabit. Reli-
qui subministrabit. Vide IV, 4,
6. MoM-tur. Vide IV, 5, t~.
y. Quibus. solet. Sic CAMP.nisi
quod omittit in. Guelf. Goth. Bern.
Jens. Leid. Burm., denunciari.Tu-
rie., q.judiciis publicis /e~em nun-
ciatur et. A)m., q. in judiciis pu-
blicis ~coe ~nuMCtafu~j cum Obr.
Reliqui mei nostram dant nisi quod
ante Ald. fere omittunt in, plerique
autem transponuntptt&ud., quod
ego secundum vetustissimos auc-
tores dedi, eo quoque ut appareret
omittendi in occasio. Obrechti ra-
tio blanditur et bono nititur aucto-
re, cui tamen quum hic non exa-
mussim respondeat Turic. ( vide.
§. 2) ma)uicump)urimis stare, hoc
praesertim et Alm. dantibus f( in
quo latere puto solet. Vide §. '5,
ubi est denunciatur. Eadem va-
rietas apud nostros reperitur. ED.
J~~e ~enttnctat'e. Denunciat tes-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 7 '77
altero pars utraque utitui, alterum accusatoribus~ tait-
tum concessum est3; separemus officium dantis testes,
.et refeUentis. Qui ud/uH~ar~M producit~, scire, quid is 10
dicturus sit5, potest; ideoque faciliorem videtur in ro-
gando habere rationem sed haec quoque pars acumen
ac vigilantiam 6 poscit, providendumque 7, ne timidus,
ne inconstans, ne imprudens testis sit; turbantur enim, n
et a patronis diversœ partis, mduuntur~ in staqueum,
et plus"? deprehensi nocent, quam firmi et interriti

timonium judex ea tege, qua in tes dantis fuisset testem d. interpré-

singu)isjudiciispub)icissortitur
pra'tor.VideftI, to, ).
fa)~ utraque. Hoc ordine Tu-
ric. Guelf. Goth. (tac. Gesn.) CAMP.
Obr. Reliqui u. p. Nostri om-
ues pars utraque. En.
2.ccMMton&M. Jens. (tacente
Gesn.) excusatoribus, cum edd. an-
te Ald. corrigente Regio. -Nostri
quoque habent accusatoribus. Eo.
3. ~/t€runt. concessm~ est.
Apposite Turnebus, cujus nomine
quis hic quidem lateat ignore, pro-
fert locum Plinii Epistol. VI, 5, quo
debebat adjicere V, 20, ubi in cau-
sa repetundarum, i. e. in judicio
pubHco pro Vareno reo dicitur
impetratum ( res nec !ege com-
prehensa, nec satis usitata, justa
« tamen ) ut ci defensionis causa
evocare testes hceret,quodmox
sequenti senatu, quum de rébus
aliis referretur, sera et intempesti-
vaorationeimprobavitLicintusNe-
pos. Vide et Ascon. Ped. in Orat.
Cic. in Verr. de Prœtura tj'b., p.
~8, ubi docet nulles fuisse defen-
soris testes, neque esse potuisse.
~'o~ntanum producit. Turic.
inserit cum, quod Alm. antevertit
?M vol. (vide 2). Si modo pro fM-
2.
ter cum, euttt.
5. Scire, ~ttiWis dicturus sit: R. 5,
Scire, qetid his dtCtunM sit. Male.
Vall. lib. RR. 7, 8, 9, t!, scire,
quid is dicturus est. En.
6. ~c vigilaittiam. Sic Turicens.
Guelf. C~MP. cum Alm. Ald. Reli-
qui et v. Optimi inter nostros
habent ac ft~i7. En.
7. ProM~nJMm~Me. R. t2,~)ro-
~[tfe'tftum~ue est. VaH. lib. RR. 7,
8, ~rouMe~ue. En.
8. 7;)<~ttuntMr. Turic., tMjtcun-
tur a sec. manu, tn</t<cutttur, et sic
mei quidem et scripti et excusi (de
Goth. Jens. tac. Gesn.) ante Obr.
omnes. Gebhardus e Cod. Palatino
produxit ttt</tte<ttur, quod et ipse
et ad Senec. Hercul. furentem, v.
1312. Gronovius mutare suadet in
induuntur. Hoc vel in Turic. prima
manu latet. Vide III, 8, 5o, item
Drakenborch. ad Liv. XXX, t3, t2.
Omnes nostri habent inducun-
tur, quae lectio vera videtur. En.
9. 7)t /o~fue!tnt. Turic., in latus,
cum Pal. quod frustra tuetur Geb-
hardus. Ex Alm. affertur irt catt<
per errorem sane conferentis.
!0. ~t~~Mt.Turic., te~ ~/)., eum
Goth. Voss. 3 et plerisque meis an-
n
 j~S M. FABÏÏ QUÏNTÏLïANt
profuissent; multum igitur demi ante versandi variis
percontationibus, quaies haberi ab adversario2 possint,
explorandi sunt: sic fit, ut aut constent sibi, aut, si
quid titubaverint', opportuna rursus ejus, a quo pro-
ducti sunt, interrogatione velut in gradum reponantur.
12 In his quoque adhuc, qui constiterint sibi, vitandae sunt
insidise~; nam frequenter subjici ab adversario soient,
et, omnia profutura5 polliciti, diversa respondent, et
auctoritatem habent non arguentium illa6, sed confi-
t3 tentium. Exptorandum igitur, quas causas laedendt ad-
versarium afferant; nec id sat est, inimicos fuisse, sed
an 'desierint, an per hoc ipsum reconciliari velint, ne
corrupti sint, ne pœmtentia propositum mutaverint;

te Stoer. Guelf., sed p., cum Voss. vocantCIc.proFIacco,c.io,hoc

3, Basil. Per errorem aiicno loco
ponenda* vocis quae mox suo deest
CAMP., domi M<!et -Avic. Put.
Poul. Vail. lib. RR. 3, 5, 7, )o, t <,
t Prat., sed plus deprehensi. Vall.
!ik. a sec.~m. tm. 3,9,CAMp. Andr.
Jens., sed et plus </epre/te)Mt. En.
Deprehcnsi. Turic. deprensi.
Jens. (tac. Gesn.)~e~)~en~t, quod
çorrexit Regius. Sed reliqui dant
bonam scripturam.
t. ~ersattdt; variis. SieTùncens.
Guetf.CAMP. cum Alm. Goth. Voss.
f, 3, Jens. (tac. Gesn.) Reliqui in-
serunt oc; Ald. et. Nostri omnes
non habent e<vel ac. ED.
2. Ba&en. possint. Sic Turicens.
CAMP.et correctione ab antiqua ma-
nu facta Jens. Reliqui h. ~e~~t,
R. solus 11, et quidem in tnar-
gmejpoKM"t-ED.
3. Titubaverint. CAMP., ttt'tatje-
nnt:sotus,noneontemnenda,oisi
mehor assit, scriptura. –~t~ut~
ttttt6afen')f. Commodum ad partes
ipso in testibus vocabulo utentem.
4. Qui. UMt~KB.Turicens. qui
constiterunt (quod placet) sibi vit.
tH~Witp et sic, prseter indicativum,
Guelf. Voss. 3, edd. ante Bad. Sed
CAMP., q. c. sunt v. i., quodin Jens.
invexit manus antiqua, cum Vall.
Paulo aliter Goth. Voss. 2, q. c. v.
tMMfiM.–Va)).Iib.RR.8)9,eon*
stiterint, sunt uttait~tC tHSt~ttp. Alu
lectionem nostram exhibent. En.
5. JFt omnia profutura polliciti.
RR. 7 et n, ut omnia pro~Htunt
polliciti. Non spernenda lectio. En.
6. Non or~Kcnttum illa. RR. 11,
12, non arguentium illas, scilicet
insidias. Mâle. En.
~Ve. ne. Usus conjunctionis
hujus post explorandum mirus po-
test videri. Gesnerus pro a)t illud
dici putans aMegatnos ad ea, quae
dixerit ad 5, 38. Qua; ut parum
(irma videntur, ita ne hic quidem
ne dubitandi vel interrogandi po-
testate usurpatum ducam. Locus,
 INSTtTUTtONtS OSAT. L!B. V, 7. 1~9
quod quum in iis quoque qui ea, quae dicturi videntur,
rc vera~sciunt, necessarium est prsecavere; tum~ mùlt&
ttiagis miis, qui se dicturos, quae falsa sunt, poUicen-
tur4. Nam et frequentior eorum pœnitentia est, et pro- 14
.missum suspectius; et, si 5perseveraverint, 6responsio' ¡

qoo utitur, Plinii Epist. X, ng: Drakenb. et Gron. ad Liv. XXVI,

"hasreo ne cujusquam. habeatur
ratio auam quoque patitur in-
terprefationem.Equidemprohiben-
di vim etiarti hic agnoscam, e verbo
e~~orot~t comprehensam profecto
significationem eliciens, ~Men~t,
ca~etK~t) quod Lpsum niox ponitur
~rœcafere. Nec alia est ratio loco-
rum, quibus nititur in Indice scrip-
torum rusticu' um Gesnerus pra;-
terquamquod ea suntpleraque !i0f-
ridinris œtatis.Vide IV, 3, li}- Tale
ioquendi schema ubi, quod proprie
verbo a)icui non inest, quum ta-
men cognatum sit sotitae signiHea-
tioni, ipsiperstructuram tribuitur,
ptus semel in utriusque tingua; fraudis; quod etBadius agnoscit in
seriptoribus inveniri, docent quos
testes producitBrunekius ad Soph.
K)ectr.,Y.~35,jM~quoqueGra'corum
snïpissime in talibus habct ïevem
quemdam dubitationis colorem.
t. 7n iis quoque.Avic. Put. Pou).
ER. 3, 5 7, < i, 12, Prat. CAMP. -lib. RR. g, to,Goth.e)seuet'aue-
Andr., in his quoque. Matini: nam
infra de aliis dicitur in iis. Ergo hic
diversum pronomen adhibendum,
quia de diversis agitur. T)tvin omi-
sit Reg. t0; habet, autem his. En.
2. -/ïc vera. tn hac scriptura, etsi
constans est omnium librorum, non
equidem acquiesco. Malim abesse
re sic vera erit accusativus, quod
quanto pra:stet vulgato quivis ad-
monitus sentiat. lies ut saepe obli-
teratmi vidimus ad 111, ti, ), ita
abundare solet vitiose attitum~vid.
3r, Hic vel casus poterat asper-
gere ex voce Mt~entur extrema,vèl
prava librarii sedutitas infercire.,
quale est quod Sueton. Ca*s., c. g,
bonœ notai codex, Vindobonensis
pr., pro de hac sign~icare videtur
« et Cicero n dat,.« Dehac re') etc., 5
ubi hbrarius ob)itas respici ad
conjurationem n de suo ahqnid
addidit.
3. yunt multo. Turicens. Guëff.
CAMP. omiMunt tum. Mate.
4. Qui se. pollicentur. Vereor
ut recte hoc loco Itollintis defen-
dat Quintilianum a crimine tolera-
ta-, immo laudatae, improbitatis et
nota. Quamquam vide §. 32 quo
Rottinus ab)egat. Jn omni quam
patronosuadet, testiumtractatione
jj. 26 probitatis non multa vestigia.
Vide nos tnEpisto)aoperIpra*miiisa.
5. Perseveraverint. Avic. Van.
ru;tt. ED.
6. ~e~onsto. Sic Turie. Guelf.
CAMp.eumSleph. et Basil. margine.
He)iqui rcpre/tcnMO. Vide -1II, 3,
tS; V, t3, 38. –Avic. Put..Pour.
Va)).)ib.RR.7,8,Q,tt, t2,Prat.,
re~re/tetMto. ED. 7!6~on~;o. 1. e.
confutatio, qua; fit ab alterius par-
tis patrono. Vide, si tanti, primam
partem notae; item vid. XI, t, t8.
Illud levius quod modo pro nersc~
veraverintTuric. dat per!f'M<')'<!f;'nt,
sed verum credo;
12.
 !8o M. FABII QUINTfLtANf
'5 facilior. Eorumvero, quibus denunciatur, pars' testium
est, quse reum /œ~ere ue/:t, pars, quse nolit; idque inte-
rim scit accusator, interim nescit: fingamus In prsesen-
tia scire in utroque tamen génère summis artibus
16 interrogantis opus est. Nam, si habet testem cupidurn
/a?<~n< cavere debet hoc ipsum, ne cupiditas ejus appa-
reat nec statim de eo, quod in judicium venit, rogare,
sed aliquo 3 circuitu ad id pervenire, ut illi, quod maxi-
me dicere voluit, videatur expressum nec nimium in-
stare interrogationi4, ne ad omnia respondendo testis
fidem suam minuat; sed in tantum evocare eum, quan-
'7 tum sumere ex uno satis sit~. At in eo~, qui verum in-
vitus dicturus est, prima félicitas? interrogantis est, ex-
torquere~, quod is noluerit: hoc non alio99 modo fieri
potest, quam longius interrogatione repetita responde-
r. Eorum. pars testium. Malim dicam. -Nostri Codices silent. Eo.
sane postremas voces transpositas. 4. Interrogationi. Vall. lib. RR.
Contorta enim est et affectata ora- 8, g, 12, Goth. Voss. 2, ro~ah'ont;
tio in hoc ordine. Vide IV, 2, n 2. et mox ad omnia re~ondendo, Avic.
Transpositionis exemplum,vide IV, Put. Poul. RR. 3, 5, 7, <o, t),
2, 28, notam 6. Libri quidem con- Prat., omnM respondendo. Eo.
sentiunt. 5. Satis sit. R. 5, Jens. et apud
a. Tamen. Sic Turicens. Guelf. Burm. Locat., satis est. En.
CAMP.cum Goth. Joann. Atm.Voss. 6. At m eo. Turic. sita idoneo,
t, 2, 3, et aliquot edd. Reliqui mei cum A)m. Vide §. 10, xS.
enim. Soli Jens. et Atd. ex nos- y. Prima felicitas. Vide I, t, 8,
tris habent enim. Omnes ferunt ta- collata mox §.<().
men, recte, propter Te ~n~amm 8. Interrogantis est, cxfor~uere.
proecedeus, quod idem fere signifi- Turic. omittit est, cum A)m. et Voss.
cat ac 'ro ~uamttts. En. In utro- 3. Fortasse nec male. Omittunt
ouc. genere. Sive testis vult reum pariter Avic. Put. Poul. RR. 3, 5,
laedere, sive non vult. Ad alteram tO, Prat. En.
enim divisionem, s.eientis nescien- g. Hoc nora alio. Turic., /t<BCra-
tisve accusatoris hoc non pertinet. tio. A!m., ytoe ratto. Vide S. 16, t~.
Vide §. 20. Nihil est quod eruit inde Burm. hoc
3. Aliquo. ad id. Tune. CAMP., raro alio. Ratio ortum ex non a<t0,
a& eo circuitu quodam ad id, cum quod observatum in tempore mag-
Alm. non quidem inconsulto ut nam fortasse lucem inférât despe-
apparet; quo tamen sensu, non rato alicubi loco.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 7 !8t
Dit enim, quae nocere causas non arbitrabitur; ex pluri-
bus deinde, quae confessus erit, eo perducetur, ut, quod
dicere non vult, negare non possit. Nam, ut in oratione .8
sparsa plerumque colligimus argumenta, quae per se
nihil reum aggravare videantur, congregatione deinde
eorum factum convincimus ita hujusmodi testis multa
de anteactis, multa de insecutis, loco, tempore, per~OMa,
caeteris est interrogandus, ut in aliquod responsum in-
cidat, post quod illi vel fateri, quae volumus, necesse
sit, vel iis, quae jam dixerit, repugnare. Id si non con- 19
tingit, reliquum erit, ut eum noUe dicere manifestum
sit; protrahendusque4, ut in atiquo' quod vel extra
causam sit, deprehendatur tenendus etiam diutius, ut,
omnia ac plura, quam res desiderat, pro reo dicendo,
suspectus judici fiat; quo non minus nocebit, quam si
t. Sparsa. Turic., far prosa (aa Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, io,
sec. manu vel fabulosa, priore vo- 11, Prat., prosa plerumque. Vall.
cabulo a librario haud dubie ad- lib. RR. 7, 8,9,12, perosa plerain-
jecto). Guelf., prosa, cum Voss. i, que. En.
3. Sed Goth. perosa, cum Va)). Plu- 2. CfetefM.Sic Turie Guelf. cum
)m est in CAMp. Cœteri vûtgatam Alm. Obr. Reliqui c<Bten!<~ue,ut et
dant quam nonnisi invitus servavi, Turic. a sec. manu. Nostrorum
quum conferentium silentio in re- pars maxima habet c<pf~fM<jfMC. Non-
liquis MSS. nequaquam sit fiden- nulli omittunt T} est. En.
~dum. Ne Alm. quidem memoratur, 3.P<Mt~u<M<.Avic.etPou!<jtuott
e quo discere libeat, quid sit illud post. Et id melius videtur. ED.
monstri in Turic. Nimius alio- 4. Pfotrahenf/u~ue. Subest rei
qui consensus est tibrorum prosa militaris imago. Vide VI, 4, '7:
dantium, quin eommovearis. Mihi ut. adversarium trahas et ire
quidem in mentem venit prosam quam tongissime cogas. Vide et
omtfoncm hic quidem non M'~&M mox §. 26.
oppositam interpretari, verum scis- 5. Ut in <!<t<jftt0quod fe~ extra
s<B, tttter~e/~ftttB, h. e. altercationi causam sit. Pro causam R. n,Jens.
vel interrogationi. Vide notam ad dat causas. Poul. Vatt. fib. RR. 8,
§. 3. Sparsa ut nunc est ad argu- g, Goth. Voss. 2 et 3, ut tH a/t<jft(0
menta debet trahi, parum sane vel extra causam. Item Avic. Put.-
commoda sententia, ubi malis Cam- RR. 3, 5, 1 o Prat. Bcrn., nisi
pant scripturam n/ittOj quamquam quod pro causam dant causas. Bene
et ipsam a con'ecfore profectam. se habet vu)gata lectio. En.
 t82 M. FABII QUINTILIANI
20 ~ëra in reum dixissët. At, si, quod secundo loco dixi-
mus, Mexc!e<actor~, quid propositi testis attulerit; pau-
latim, et, ut dicitur, pedetentim interrogando 3 experie-
tur ammum ejus, et ad id responsum, quod eliciendum
21 erit, per gradus ducet. Sed, quia nonnunquam sunt hae
quoque testiüm artes, ut primo ad voluntatem respôn-
deant, quo majore fide diversà postea dicant, est orato-
22 ris 4, suspectum testem, dum prodest, dimittere. Patro-
norum 5 in parte expeditior, in parte difficilior interro-
gatio est: c~t~c:or hoc, quod raro unquam ~pôssunt t
ante judicium scire, quid testis dicturus sit; e.tpedttt0!,
quod, quum interrogandus est, sciunt, quid dixerit.
23 Itaque quod in eo7 incertum est, cura et inquisitione

t. Nesciet. Sic Turic. Guelf. CAMP. in interrogando teste provinciam

cum Voss.) et edd. ante Leid. nisi
quodpostCAMp.anteBad.see.
(exc.A!do)pererroremdantK<
ciret. Goth., nexct'at, cum Ohr. Re-
liqui nescit. Omnes nostri nes-
ciet,. vel ne~ctret. To nesciet prœfe-
rendum videtur. En.
2. dctor plane quod modo §. )55
accitsator, Vide lib. tV, cap. 2,
3. 7)tterro~/a<t</o.Put. et Prat., «t Gesn.) et edd. ante Ald. Sed Goth.
ro~onf~o. En.
4. Oratoris. Sic omnes mei prê-
ter Ald. Bad. Gryph. qui recepe-
runt Regu correctionem accusato-
n!. Non ea est Regii correctio,
sedJenson., accusatoris. Alii omnes
nostri oratoris. Codd. lectio praefe-
renda est; dicitur enim hic orator
per emphasim nempe is qui vere
orator est, is qui artem suam probe
et callet, et exercet. En. Orato-
ris. H. e. perfecti in hoc génère ar-
tiEcis.
5. Patronontm. fnte!)igunturde-
fensores. A §. g enim accusatoris
tractavit.
6. Quod raro ttnnu~m ~oMUHt.
R.y,~uodra;'ounouam~)OM;)ft.
Mate.R.tt,ouo~rat'0)tU)!nMant
Ho~n!tt. Poul., quod raro ~o~u~t.
Bene;namT<i'<tn~uamredundat.En.
~aro unquam. Vide IV, f,
y. Quod eo. cura. Hoc ordi-
6. ne Turic. Guetf. C~Mp. Jcus. (tac.
(tac. Gesn.) ":c. est quod in eo cura,
perturbate. Regius de conjectura
transposuit in eo quod tttcertum
est, cura, et sic reliqui. Non attine-
bat proietariam formam pro exqui-
sita obtrudere. Est, cura et t< sic
murabis, si me audias et cura et
tnf/. -Put. a sec. man. Prat. Vall.
lib. Ald., Itaque in eo quod incer-
tum est. E". Quod in eo. cura.
lit eo non tam ad testem réfères,
quam interpretaberis; in. hoc nego-
tio. Totam locutionem inte))if;e
qnod attinet ad partem negotti in-
certam. Pro est tamen ante cura
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, y t83
opusest,quis reum premat'?quas,etquibus ex2 causis
inimicitias habeat? eaque in oratione praedicenda atque
amolienda sunt, sive odio confiâtes testes, sive invidia,
sive gratia, sive pecunia, videri votumus et, si de~cie-
tur3 numéro pars diversa,pauc:t<ïte?M; si abundabit,
conspirationem; si humiles producet, vilitatem4; si po-
tentes, gratiam oportebit incessere. Plus tamen proderit 24
causas, propter quas reum laEdant, exponere, quas sunt
variae, et pro conditione cujusque litis aut ~litigatoris
nam contra illa, quas supra diximus, simili ratione res-
ponderi? locis communibus 8 solet; quia et in 9 paucis
atque humilibus accusator simplicitate gloriari potest,
quod neminem praeter eos, qui possint ° scire, quaesierit;

malim et. Est enim insuavis iteratio
mox opus est.
t. Quis reum premat. Hoc, ante-
quam in judicium vcnerit patronus,
et cura, et inquisitione eruendum
est; ut oratione perpetua, ante in-
terrogationem, tatibns testibus pos-
sit contra iri. Apparet, quam hene
careamus Gesneriana mutatione
qui reum premat quas, etc. Cogita-
bat Gesnerus de tempore, quo jam
interrogatus fuerit testis; frustra il-
le a qua rea ~)'eme&<ttur, Suet.
Ner. y.
2. Q~a!, et ~Mt&tMex causis. Pra'-
positionem omittunt Avic. Put.
l'ouï. RH. 3,5, to, et Prat. Eo.
3. Deficietttr. Turic. C,tMP., de/
ciet, cum Goth. Sed Voss. i, 3, de-
ficit. Vide IV, Proœm. extr. RH.
y, g, 12, Prat., Je/tetet. Eu.
4. ~t~ttafem. Guelf. C.\MP., utili-
tatem, cum aliquot Codd. et edd.
vulgari errore. Vide §. 32. Scd Tu-
ric. recte. Nostri habcnt vilitn-
~m. Ku.
5. Cujusque litis. Avic. et Poul.,
cujuscunque litis. ED.
6. ~Mt litiyatoris. Put. et Prat.,
atque litigatoris. En.
y. 7!e!~o)tdett. solet. RR. u,
12 respondere solent, Non mate
quoque. En.
8. Locis communibus. Vide §.
9. Et in paucis. Turic. Guelf., ut
p., curn Goth. Voss. t, 3 et edd.
(quarum hic est et Tarv. cujus in
meo éxemplo satis muitœ ptaguta;
exciderant a IV, 2, 6, ad V, y, 16)
ante Ruse. qui omittit et t)'. Ab Al-
do inde obtinet et quod con,jecerat
Regias, sed est in C.\5tf. si recte
tacui. Equidem longe magis pro-
bem ut !;t p. ita multos, pro et
nnjt. Pt-scedente ~tt<B!(ent facilli-
mus erat error. -Nostri silent. Eo.
t o.Possin t. SicTurie. a sec. manu
(a pr. possunt) et CAMP.Codd. fere
possunt quod a Stoerio inde est in
edd. contra grammaticam. Jens.,
pxtcnt. Tarv., putant, cum edd.
ante Ajd. qui Rc~i.tnatn conjoctu-
 '84 M FABII QUINTILIANI
et multos atque honestos commendare aliquanto est fa-
25 ci!Ius Verum interim et singulos, ut exornare, ita de-
struere contingit, aut recitatis 2inactione, aut nomina-
tis testibus; quod iis temporibus, quibus testls non~post
ram recepit quos ptttartt, bonam
sane; accedd. ante Stoer. Nostri
omnes habent possunt. ED.
t. ~st~act~us.Turic. CAMp.,s<t
fac. Vide ad IV, 5, Possis intel-
ligere potentiali modo.
2. Aut recitatis. testibus. în hoc.
loco certissime corrupto, nihil pras-
sidii est in MSS. Ipsi nos expedire
cogtmur.Turnebus (quisquis tan-
dem hic toquitur) et Gesnerus soli
haerere se confessi sunt; quorum
hie sibi non satis facit, dum studet
dirimere signincationem recitandi
et ttonttttanJt. Equidem recitare tes-
tes pro recitando testimonia eorum
dici posse non credo, quo Gesneri
redit interpretatio. Aliquid excidis-
se ceuseo. Levis fluctuatio est in
libris quorum antiquissimi plerique
ordinem dant, quem exhibui. Alii
(et horum est Guelf. cum sat mul-
tis excusis neque spernendis lis) sic
ordinant postrema duo vocabula
testibus Komtnatts. Apparet, in hoc
ordine participium utrumque ad
testes referri plane non posse. Qua-
propter post acftOte inseram testa-
tionibus(vide §. 33 V, 13, ~g) quod
optimum facit ~<~OjM~,si sequimur
ordinem Cod. Guclferbytani et tot
edd.,poterat autem facillime omitti
ab oculo aberrante. Aut )'ectht)th(r
in <!Ctt'o)t<*
(i. e. oratione perpetua,
ante interrogationem testium,vide
§. ~3) t~sfattOttes, autnomtnatttttr
testes. Si nihil hinc excidisset, quid-
ni, qusso, post singulos accusati-
vum, pro istis ablativis recitatis,
nominatis testibus, posuisset accu-
sativos in iisdem vocabnlis omisso
testium nomine, quod sic non at-
tinebat repeti ? ~ttt~u/o~ autem ge-
neribus testium opponit, quae locis
communibus peti docuerat.
3. Non post finitas. Sic Guelferb.
Goth. cum Alm. Voss. 3, Bern.
VaIl. ed. Ald. Recedit Turic. ab
Alm. (vide~. t7;V,8, t)dansha'e:
non o~tu~!tt.; et a sec. manu non
o&~n., quorum hoc etiam in C~Mp.
Priorem scripturam corruptam es-
se e nostra facile credo, inde au-
tem corrigendo effictam atteram,
sensu et ipsam carentem. Jens, cum
reliquis ante Ald., non potest infin.
Quod quum inveniret Regius, cor-
rexit hune in modum nisi ~(Mt~Mt.
Badius modo ponens pro non dat
modo po~t~ot. Mox cmendando Re-
gianam correctionem scripserunt
non nisi postait., quod inde a Bad.
secundo est in meis omnibus. Au-
dacissima profecto conjectura, qua
plane contraria obtruditur senten-
tia, nequaquam necessaria quum
antiqua scriptura etiam longe ma-
gis sit consentanea. Vide de nisi, V,
g, Regii emendatio nullibi
reperitur. Omnes habent non post
finitas. Recte: nam tempore Fabii
testes, non nisi finitis actionibus
interrogabantur verum ante ipsius
tempora interrogabantur testes in
ipsis aetionibus', ut patet ex his
qua; idem paulo postsuperius dixit
aut recitatis in actione, aut nomi-
itatis testibus; tum ex TuHii oratio-
nibus in Verrem. Horum autem tes-
tium testimonia, vel a scriba, vel
 INSTITUTIONIS ORAT. L1B. V, 7. i85
finitas action es rogabatur 1, et facitius~ et frequentius
fuit; quid autem in quemgue testium dicendum sit,
sumi nisi ex ipsorum personis non potest. ReMquae3 in- 26
terrogandi sunt partes; qua in re primum est, nosse tes-
tem; Bam timidus terreri, stultus decipi, iracundus
concitari, ambitiosus inflari, longus protrahi potest;
prudens vero et constans, vel tamquam5 inimieus et
pervicax dimittendus statim vel non 6 interrogatione
sed brevi interlocutione patroni refutandus est; aut ali-
quo, si continget, urbane dicto? refrigerandus~; aut; si
quid in ejus vitam dici poterit, infamia criminùm de-

abipsooratorerecitabantur.ED. Leid. Nostram scripturam dant rè-

t. lis temporibus. ro~atotttr.
Qu:c fuennt ea tempora, non qui-
don facile dictu. Ciceronis enim
aetate ante aciionem,vel inter eam,
interrogari solitos esse testes, nul-
lis vel ipsius orationum locis, vel
aliorum scriptorum testimonus, ap-
paret. Hoc tamen manifestum, ta-
lem testiuin vel commendationem,
vel invidiam, ista judiciorum con-
ditione longe fuisse faciliorem
quippe cognitis jam interrogatione
testibus et testationibus.
2. Et facilius. Turic. CAMP.omit-
tunt et, cum Alm. Ut f., Guelf.
Voss. 3. Vide §. 2~, et in paucis.
–Put. Pou). RR. 3, 5, 7, < i, Prat.,
ut.facilius. En:
3. 7!e~M<B. partes. In defenso-
!'e; neque ehim adhuc de oratione
perpetua solum egerat, sed multa
de iuterrogandô exposuerat,veruin
maccmatore.
4. Longus protrahi. Tarie., /o)t-
~um p.; sed a sec. manu nostrum.
Jens. (tac. Gesn.) in /OH~um p.,
cum edd. ante A!d. Hic nostras vo-
ces omittit cum Stoerio Chouet.
liqui Codd., ut et Vatt. –Va)), tib.
RR.g,t2,<on~u!~)'otra/tt.Auiet
quidem optimi haec omittunt be-
ne nam testem longum dici posse,
quia verbosus est,.vix crediderim.
ED. Longus, t. e. verbosus et a
proposito aberrans. De /)ro<ra/tett-
do, vide§. 19.
5;7*am~uam.Turic.CAMp.uaM
jam, cum Alm:
6. ~e/ non. Turic. CAMP.,et non,
cum Alm. et Obr. Male.-Primam
praep. vel omittunt nostri. Bene. Eo.
y. Pr&ane dicto. Put. et R. t2,
urbano dicto. Bene, ut patet. En.
8. 7!e~)<~erandu!; in risum dan-
dûs. Locus huic illustrando egre-
gie faciens est VeIIeu J[, 83, ubi
Plancus Antonio et Cleopatra; sat-
tans Glaucum dicitur fe~rt~efatM,
quod Ruhnkenius nostri loci non
immemor interpretatur "frigide ex-
« ceptus, ut saltationem suam pa-
« rum placere sentirei. Suet. vita
Luc. fe~)'<~emndt sui causa.
Mox §. 3 t Interrogantis non leve
Il frigus est. rie. interrogans mag–
nopererefrigeratur.
 i86 M. FABU QUINTILIANI
27 struendus. Probos quosdam et verecundos non aspere
incessere profuit nam saepe, qui adversus insectantem
pugnassent', modestia mitigantur: omnis autem inter-
rogatio aut in cau~a~ est, aMt extra causam: in causa,
sicut accusatori praecepimus~, patronus quoque altius,
et unde nihil suspecti sit, repetita percontatione, priera
sequentibus applicando, saepe eo perducit homines, ut
28 invitis, quod prosit, extorqueat. Ejus rei sine dubio ne-
que disciplina ulla in scholis, neque exercitatio tradi-
tur et naturali magis acumine, aut usu contingit haec
virtus. Si quod tamen exemplum ad imitationem. de-
monstrandum sit, solum est, quod ex dialogis Socrati-
corum, maximeque Platonis, duci potest; in quibus adeo
scitae sunt Interrogationes, ut, quum plerisque bene res-
pondeatur5, res tamen ad id, quod volunt efficere, per-
29 veniat. Illud fortuna interim praestat, ut aliquid, quod
inter se parum consentiat, a teste dicatur interim,
quod saepius evenit, ut testis testi diversa dicat; àcuta
autem interrogatio ad hoc, quod casu neri solet, etiam
3o ratione perducet. Extra caMMm quoque multa, quae
prosint, rogari soient~, de vita testium aliorum, de sua

t.Pu~)t<u!ent.Put.,t))t~M~'i<M- 6.Q)tod))tter!e.ItadantAvic.
sent. R. Andr., ~[~~)ta!~t. CAMP. Put. Poul. Vall. lib. RR. 3, 5, 7, 8,
A)m.,ptt~)iat. ntittoatur. En. f),!0,tt,!2,Prat.A)d.AtJens.,
2. Aut in causa. Turic. Guetf.' quod t)t se. CAMp., quod interse. En.
CAMP.,a. ex c., cum Goth. Voss. t, y. Acuta. interrogatio. Apposito
3. Mox tamen omnes T~ncausa. locum Ciceronis hic ponit Gesue-
Omnes nostri aut ex causa est. En. rus, habentem laudes talis acumi-
3. ~ccuMto't ~rtBecptmm. Vide uis:proFiacc.,c.)0:"mataus
M.'7.'8. « oratoris, quae vel in accusatore
~Vegue~Ct~tt)ta.tte<j)ueexer- antea, vel in patrono spectari so-
cthttto. Sie Turic. Reliqui fere nec « lebat? Bene testem interrogavit
d.ttece.Vide!V,2, m;V,8,4. callideaccessit; reprehendit; quo
-Eadem varietas apud nostros. En. voluit, adduxit; convicit, et elin-
5. Bene fe~Ott~entttr. I. e. recte, *nemreddidit." Il
sine errore respondentis. 8.JVt</(<f.)nya<'i!0/cn(.P)'œstat
 INSTITUTIONtSORAT. LIB. V, 7 187
quisque', si turpitude~, si humilitas, si amicitia accu-
satoris, si inimicitiae cum reo, in quibus aut dicant ali-
quid, quod prosit, aut in mendacio 3 vel cupiditate lae-
dendi deprehendantur. Sed inprimis interrogatio debet 3t
esse circumspecta, quia multa contra patronos venuste
testis saepe respondet, eique prsecipue vulgo favetur
tum verbis quam maxime ex medio sumptis4, ut, qui
rogatur, is autem saepius imperitus5, inteUigat, aut ne
intelligere se neget, quod interrogantis non leve frigus
est. ÏUse vero pessimse artes, testem subornatum in sub- 32
sellia adversarii mittere, ut inde excitatus plus noceat,
vel dicendo contra reum, cum quo sederit; vel, quum
adjuvisse testimonio videbitury faciendo ex industria
multa immodeste atque intemperanter, per quae non a
se tantum dictis detrahat fidem, sed caetens quoque, qui
profuerant, auferat auctoritatem 7 quorum mentionem
mû/fa accusadvum accipere et sub- Tantum de medio sumptis accedit
jeetum facere testes, qui rogari so- honoris. Hor. ad Pis. 3~3.
leaiit. Ita mox bene coit de sua 5. Autem M~Mm imperitus. Sic
~u;ue.. Turic. Paulo aliter CAMP., est aut.
). ~esttn quisque. Jens. ab emen- ~p. imp. OLr., a. est s. i. Reliqui
datione, de sua cujusque. En. a. est s. et imp., ubi et alienum.-
2. Si turpitudo. cum reo. Abrup- Omnes nostri ME~tU! et imperitus,
tior forma, ubi subandias sit ut quasi diceret: ad hœc vitia quœ su-
teste. 'Philander Castilioneus able- pra memoravi, Mep:ux etiam acce-
gat ad Paulum Receptt. Sententt. i, dit testis imperitia. En.
5, ttf. i5, de t~h~tt~, qui in tes- 6. /)t subsellia adversarii. CAMP.
n tibus,ait,etvitaequa)itasspectari Andr. et Almel. in subsellia ad~er-
debet et dignitas. Idem Paulus sa remtttere. Non male, sed contra
ibid<;m '<testes. quos. vitœ humi- Codd. En. Judices .sedebant in
c ~tfa~ infamaverit. P. tribunalibus, patroni in subseHIis.
Schulting.
Jurispr. Antejust. 488. Rei quoque cum suis patronis et
3. Aut m me)t(~acto. R. y, Jens. advocatis dextrum habebant sub-
Locat., ut in tnettdacio. R. 12, aut se))ium, accusatores sinistrum.
in me~ttatto, non male forte, si le- TURN.
gcretur meditatione, omissa lineo- y. Auferat <ttt';torttnte)m. Turic.,
tasupertitteraTD.o.En. a. ~</ttnteMj cum Alm. et Palat.
~ct'&f.'ï.cAttte~)&sntH~tn. Gebh. Sed GueK., a. )t<t<)!ntcm
 t88 M. FABII QUINTILIANI
habui, non ut fierent, sed ut vitarentur: saepe inter se'
collidi soient, inde testatio', hinc testes; locus utrin-
que haec enim se pars jurejurando, illa consensu sig-
33 nantium tuetur. Saepe inter testes et argumenta quaesi-
tum est; inde, scientiam in testibus et religionem; in-
genia esse in argumentis dicitur, hinc, testem gratia,
metu, pecunia, ira, odio, amicitia, ambitu fieri2;
argumenta ex natura duci in his judicem sibi in
34 illis alii credere. Communia haec pluribus causis, mul-
tumque jactata sunt, semper tamen jactabuntur3 ali-
quando utrinque sunt testes, et quaestio sequitur4, ex
ipsis 5, Utri meliores viri ? ex causis, Utri magis cr~-
dibilia c~cennt? ex litigatonbus, Utri6 gratia magis

cum Voss. [, Badl. Joann. Obr. Ta-
cuit Gesn. Goth. dantem afferat
auct. Gebhardus, quem non cepit
Burm., ex suo Cod. volebat scribi
afferat (hoc (jttidem per conjectu-
ram) vilitatem, etsi in ipsis ejus
Crepundiis non minus quam apud
Burm. expressum est: o~. utilita-
tem, sed manifesto operarumvitio.
Hoc ipsum deinde conjecit Burm.,
seripturam etegantem profecto, et
recepta meliorem. Jacet enim hoc
'Mt<'ro\o~«{dictum detra~at~dem.
auferatauctoritatem. Vide §. 23.
Vall. lib. RR. 8, 9, n, auferat
ductoritatem. Avic. Put. Poul. RR.
3,5, to, t auferat ut~ttatem
nempe auferat iis ~ut profueraiit
eam utilitatem, quam causae attu-
lerant. ED.
t. re!(aho. Scriptum in tabulis
testimonium. Vide §. xS; Item Sal-
mas. Obserw. ad Jus Atticum et
Rom., c. 3o. Regius et post eum
Pithœus ab)egant nos ad Digest.
XXII, 5, 3, 3 4 ubi Hadriani
est rescriptum, testes testimoniis,
hoc est, testationibus prœferentis.
z.teft. CAMp.errt, et hoc ma-
nus antiqua corrigendo invexit in
meum Jens. exemplum. Habet quod
btandiatur, sed casurum, si excus-
seris. Nostri omnes vulgatam re-
tinent. En.
3. &<n~ertante)t~'act<!&utttur. Sic
Turic. Guelf. CAMP.cum Alm. Voss.
3, Bodl. Joann. Andr. Levi discri-
mine Goth., Mnt~er~ue t. j., cum
Jens. et edd. ante Gryph. Hic cum
reliquis !<'<n~er<~Me j. Bern. Obr.,
semper, tum j. Alieno loco est sem-
per in hac ratione. Vide V, 5,
4. Et ~utMtfO se~ttttu~. CAMP.et
Andr., sed <]tM<B!t['osequitur. Prœstat
nostra lectio. Ec.
5. Ex ipsis. Pro quo Vall. lib. RR.
8,12, Jens., ex his. R. g, ex iis. Hanc
varietat. sœpe animadvertimus. En.
6.' Utrt. valuerint. Malis sane
Mter. valuerit. Sed nec libri va-
riant, et p)ura)isse<(uioribus in hac
fornta usitatus. Vide V, )0, 43.
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. V, 7 )8g
~<<en'H<? HIs adjicere si quis volet ea, quœ f~u~M 35
testimonia vocantur, ex responsis, oraculis, om:M!6~:
duplicem sciat eorum esse tractatum, generalem al-
terum, in quo inter stoicos et Epicun sectam secutos
pugna perpetua est, Regaturne 2 providenlia mun~~? a
specialem alterum, contra partem divinationis 3, ut quae-
que in quaestionem cadit. Aliter enim oracu/ort<m, aliter 36
<ïrM~cutn, au</t<rum, 4conjectorum, ~matAc~a~corum
fides connrmari, aut refe!H potest, quum sit rerum Ip-
sarum~ ratio diversa circa ejusmodi quoque instru-
menta7 firmanda, vel destruenda, multum habet operis
oratio; si quse sint voces per vinum, somnum, demen-
l. Si quis volet. Avic. Put. RR. 3, Codd.InterhosVoss.zsuiscrij)-
5,tO,!t,t2,Prat.,St~tt[uo/e<. turam. –Avic. Put. Pou). Va)). lib.
R. y, si qui volent: male propter To RR.3,.?,7,8,o,tO,tt,l2,Prat.,
!ctat!e<~Men!.ED. contra partis divinationem. Put. a
2. ~eoatume. mundlts. Vide HI, sec. man., co)tf)'a partes divinatio-
5, 6. Stoicos divinationem probare ~MM.En. Coffra partem divina-
notum. Coplosahujus loci, sednùl- tionis. Quum non magis impugnan-
fadivinationis ratione habita, trac- di quam (lefendendi hic pra:eepta
tatio est apudTheonem sophisten, exspectentur, et mox (§. 36) pona-
p. Camerar. ioo-!02, unde colli- tur utrumque et confirmari et re-
gas, frequenter et de industria agi- felli, apparet nullum locum esse
tari hoc solitum in rhetor. scholis. ?? contra. Invitis igitur libris omni-
3. Partent divinationis.Turicens. bus tegendum ctt'ca. Vide lib. IV,
Guelf. CAMP., partis divinationem, cap.2,g.ig.
cumAIm.Vati.Voss. t,2,3,Bern. Conjectorum. Recte.Cappe-
Jens. (tac-.Gesn.) et edd. ahteAid. ronnerius abtegat ad III, 6, 3o.
Hic primus nostram'recepit, con- 5. ~at/te??ïattCorMt?ï. Sic Tur!c.
jecturam Regianam quam mox Guelf. Goth. (tac.Gesn.)CAMp. cutu
Gryph. paulum immutavit parteM Voss. t. Reliqui insèrent et.
divinationis sequentibus reiiquis ) Nostri omnes conjunctionem et
nisi quod ab Obr. inde minus af- omittunt. En.
fectate partes d. Fortasse nec opus 6.~)Mt'ttm.SicTutic.CAMp.Re-
erat Regii correctione et ~artM di- liqui earum. Nostri pariter dant
viitatio poterat intelligi divinatio eantm, non ipsarum. En.
de parte aliqua, ut arnspicum de ~.7)t!trMnt<;)tta.VideV,6,2.
extis, augurumdeavibus,etc. Goth. 8. QMœ!tnt.Turie. Gue)f. CAMP.,
iiHemus et Gesn. et ego neque ta- q. sunt, cum Voss. 3. Eadem
men credo eum deserere omnium varietas apud nostros. En.
 ~0 M. FABII QUINTILtANt
tiam emissae vel excepta parvutomm indicià 1 quos
pars altera nihil riB~ere, altera nihil judicare dictura
37 est. Nec tantum3 praestan~ hoc genus potenter~, sed
etiam, ubi non est, desiderari solet Pecumam dedisti:
~uM~umera~t? ubi? MK</e?~ette~u~ ar~uM.' ubi e~t? a
OKjf~o.~uant:? per ~Meme~e~? quo co?MC:o?Quae fere
omnia pro Cluentio Cicero in crimine veneficii ex-

t. Indicia. Turic., indicta (a sec. 4. P'-a-start. Turic. Guelf. Goth.

manu, dicta, qnod ipsnm dat Obr.
non male profecto, et facili errore
primae manus) cum Atm. –7tï~t(;t<ï
bene ex nostris omnibus. En.
2. Quos. judicare. Relativum
non ad par~u/0! spectat sotos, sed
ad ebrios quoque, dormientes, etc.
j'udtcare, etsi lubrica semper est
hujus vocis scriptur~ (uam et hic
aUquotlibriïttf~caF'c), optime vide-
tur oppon; /H!~K~o. Judicio enim
opus est vel in recte referendo
quœ videris et audieris.
3. Nec tantum. desiderari solet.
Hoc genus cave referas ad proxima
de divinatione; si{;ni6catur omnc
hoc genus probandi, quod versatur
in testibus producendis. Potenter
autem utrique junge et ~))<Bsfan~o
et desiderando. Non sotumproduc-
ti testes valere soient ad efficien-
dum quod intenditur, sed et, sic-
ubi accusator nunos habuent, de-
sideratio eorum dexterrime refellit
e,lus criminationes. Noster etiam
XM, to, yz.: cidicat. ad efficien-
« dum quod intendit, poM)t(er. o
Item Decl. Quintil. 2~~ (p. Bip.
it~,voL IV): ~in comparatione
<')egum iUud~otettttMtntedtcamus,
eamtegem magis esse servandam,
"fmae Deorum gratià scripta sit,
« quam quœ hominum. Apparet
~o<enf~)'dici cum vi përsuadendi.
Jens. (tac. Gesn.) pnE.stare, cum,
Alm. Voss. <, Bern. edd. ante Atd:
Facilis emendatio et necessaria (vi-
de V, 6, 4) et jam habet CAMP.
Put. a sec. man. ctR. n, pr~star:!
Bene; sensus ehim est: nec tantum
hoc genus probationum inartiScia-
lium, nempe hoc testimoniorum
genus exhiberi, afferri potest ah
oratoribus et coram judicibus trac-
tari potest, etc. Alii dant pro'!tare
et interpretantur excellere. Minus
bene. Eo.
5. Potenter. Sic Turic. Guelf.
çum Va)t.B Codice (cujus scriptura
unde Burm. innotue'rit ignoro, In
Badii editione saltem non relata)
A)m. (quamfjuam per compendium
~otott') Voss. 3. A sëcunda quidem
manu Turic., poterit, et mox à
CAMP. inde editi omnes multique
profecto Codd.,j)0te!t. Nostrum
quantopra;stet,appareteo maxime
quod ad ~)r~<N)t tot)gc melius !0-
/et inteUigitur, qu.nn potest, cujus
verbi summus in hoc loco est lan-
gnor. Nostri Codd.'silent. En.
6. Pro C~t'e'ttto. excutit. Hue
maxime aut unice pertinet caput
ejus orationis 60 extremum, ubi
de veneno, que perierit Balbutius;
etsi ne ibi quidem omnia ha'c ex-
cutiuntur. J~a'f in reliquo veneti-
ciorum tractatu nihil ta)e.
 INSTITUTIONIS ORAT. LïB. V, 8. '9'
eudt: haec de tna~t~cta/t~m', quam brevissime potui.
CAP.VIII. Pars altera,probationum, quae est tota in
arfe, constatque rebus ad faciendam Mdem 3appositis,
plerumque aut omnino negligitur, aut levissime attin-
gitur ab iis, qui argumenta, velut horrida et confra-
gosa, vitantes, amoemonbus locis desident; neque ahter
quam qui 4 traduntur a poetis gustu cujusdam apud
lotophagos graminis, et sirenum cantu deliniti vo-
!f;Mrt)/!ctaM'tM,~tK!m.Turic. enim historié naturalis periti fruc-
a sec. manu inartif. probationibus tum quo vescerentur lotophagi
f~. CAMP., artificialibus probationi- apud Homerum, assignent fere ar-
bus q. Sed prima Turic. manus cum bori, eamqne diligenter secernant
Alm. reliquisque omittunt pro6a- ab herba, quae apud eumdem pa-
tionibus, quod per se quidem non bulo est eqnis, nullam adhuc cer-
displiceret. Vide V, Proœm. 4. tam in poeta quidem notam depre-
2. ~hcten~am. CAMP.et Ald., fa- hendi, quœ eqoorum hominumque
éiendum, cum Goth. a pr. manu cibum segregare cogeret. Sunt ibi
(tac. Gesn.). et equi ~m'ro\ t~~To~snx (Iliad. H,
3. Fidem appositis. Stoer. Chouet. 776) sunt et homines (Odyss. iX, 1
Leid.ent positis, nescio cujus gy). Et recte Gesnerus ut MOfto*
mutandi prurigine. Vide II, l.'), 3, J<f~ (Od. IX, 84) ad herbam ver-
5. R. solus tthabet positis gere monet, ita M~rM (g~) eamdem
alu appositis. En. excludère negat. De loto accuratè
Quam qui. Sic Turie. cum agit Cm'tius Sprengel in Antiquita-
A)m. (vide V, y, 26, 2) et expres- tibus botanicis, 62-()5. Cui ac-
sit Obr. Elegantins profecto quam cedit J. H. Vossius ad Georg. It,
reliquorum tt q. R. i, quam 8~. Quorum ut optimis auctoribus
qui. Put. RR. 3, 5, 10, i t, quam firmata mihi videtur et omnibus nu-
hi. Alii quam tt. En. meris absoluta doctrina, a qua nec
5.tt~/oto~a~<M~ramt)tM.Ni- Schneiderus recedat in Lex. Gr. vo-
hil hic mutandum esse in omnium ce x;Mo:, ita, Homerum rectene ce-
librorum silentio, fortiter àsseve- perint recentiores eo inter veteres,
rarim. Suadent enim VV. DD. re- adhuc ha*reo. Gesnerus ad hune
ponere germinis pro graminis, le- locum, Dammius in Lexico Home-
nissima sane mutatione, quasque rico Eustathium secutus ( in hoc
sexcehties locum habeat in MSS. quidem loco; alibi enim alia de lo-
Hoc ipsum autem pro arbore ejus- to datEustathius, diversos profec-
ve fructu dici, durum est profecto. to scriptores exprimens), Quinti-
Utrum Quintiiianus, gramen usur- lianus ipse nihil praster herbam
pans de lotophagorum cibo, in er- agnoverunt in poeta, qui sane po-
rore versatus sit, id quidem diffi- tuernnt destitui ab accurata naturn*
cilius est ad dirimendum. Quum peritia. Cum loto herba ab Ho-
t92 M. FABtï QUINTILIANI
tuptatem saluti proetulisse, dum laudis falsam imaginem
persequuntur', ipsa, propter quam dicitur, victoria ce-
dunt. Atqui caetera, quae continuo magis orationis tractu
decurrunt, in auxilium atque ornamentum argumento-
rum 2 comparantur nervisque illis quibus causa con-
tinetur, adjiciunt3 superinducti4 corporis speciem ut,
si forte quid factum ira, vel metu, vel cupiditate dicatur,
latius, quae cujusque affectus natura sit, 5 prosequamur:
mero jungitur cyperum Iliad. XXI, 1 editt. ante Gryph. accedentibus
351; Odyss. IV, 6o3; item Hymn. Gibs.Obr.,pro!e<jt.Cod.Goth.Re-
in Mère. <oy. Hujus quidem species liqui !e~uuntM)'. Omnes nostri
(Linnaeo cypents esculentus) a Ses- Çodd., perse~ttuntur. En.
tinio V..C. in Epistolis e Sicilia et 2. Ornamextunt aryumentorum
Turcia scriptis (t. V, Epist. 3) etiam comparantMt'.Turic. mediam vocem
hominum cibo inservire narratur; omittit. Solus quantum vidéo. (Vide
quam quum a Saracenis ex Africa §.t,item mox).Mate.
in Siciliam translatam censeat, ne 3. ~d/tCtttnt. speciem. Vide
ipsam quidem a loto Homerica pla- Proœm. tot. op. 2~; item lib. V,
ne alienam sibi videri coram mihi cap.t2,6,t8.
afErmavit vir eruditissimus, qui. et Superinducti. Turic. Guelf.,
iodicavit )6eum Herodoti, in hac utJuctM super, cum Voss. 1, 3. Sed
dispntatione fere neglectum, 1. H, CAMP., inducti super, cum Atm. et
e. g2 ubi memorantur xp~M. T~ edd. ante Gryph. Auctorem scrip-
A~uTrTtOtjcstXco~~ Xû)Tov.Si enim turœ nostrae veterem desidero; nec
maxime alter ille hujus scriptoris videtur abhorrere a latinitate hœc
locus (~, vy~), id quod periti vi- prœpositionis anastrophe. Exemplo
derint, arborem désignât; nihil ta- tamen destituor; et tutior cœteris
men hic ejusmodi. Nec quisquam est transpositionum correctio Vide
in longinquarum regionum opibus IV, 2, t28. Similis error in Turic.
tnemorandis summam Homeri ex- IV, 2, g2.–Nutius ex nostris ha-
spectet ditigentiam. Quin rhamni bet super inducti. Avic. Put. Poul.
loti Linnaeanx fructum vere ede- RR. 5, 7, g, [ t, <)t~ttc<t!super. Put.
rint lotophagi, nequaquam dubito a sec. man. Vall. lib R. 8, inducti
in tanto eorum consensu, qui re- super. R.. 12, mducttt super. To in-
centiore tempore iter fecerunt per dueftOmisitBurm.ED.
istas regiones, quibus accedit Mun- 5. Prosequamur. A)m., sequa-
go Parcus, p. gg editionis Londi- mur, solus. (Vide modo et 5.)
nensis anni 1799, 4. Et sire- Avic. Put. RR. 3, 5, g, to, t,
num. Omittunt ha'c Turic. CAMP. Prat., pr<M€~uamur. Alii vel perse-
cum Alm. sine sensu. ~uemMr, vel ptfM~utntur, vel pro-
t. Persequuntur. Sic Turicens. se~uentur; nu))us autem ex nostris
Guelf. C*MP. cum Alm. Voss. 2 Codd.dats~unmur.EK.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. V, 8. '93
nsdem' /6tK<~M7tt~ incusamus, au~ë/ntM, m:nu<mM~,
(/ascn&:nttM~ deterremzcs, c/uerimzcr,
describimzcs2, </e<erre/?ïtM, on~o/a~ur~ Aor-
~uenmMr,cconsolamzcr, lzor-
~mur. Sed horum esse opéra in rebus, aut cerds, aut de 3
quibus tamquam certis loquimur, potest; nec abnuerim
esse aliquid in delectatione, multum vero in commo-
vendis o~ecf:~tM; sed hsec ipsa plus valent, quum se
didicisse judex putat; quod consequi nisi argumenta-
tione, aliaque 3 omni 4 fide rerum, nonpossumus. Quo- 4
rum priusquam partiamur 5 species, indicandum ~reor,
esse quaedam in omni probationum genere communia,
nam neque ulla7 quaestio est quae non sit, aut in re, aut
in persona; neque esse 8 argumentorum Ioci9possunt,
nisi in iis,'quae ~e6~~ aut personis accidunt; eaque aut 5

lisdem. Soi). c<Eten! istis bene
monente Capper. ne quis de ar~u-
mctttMCogitet.
2. ~~cn&tmu!. Vide III, 3.
3. ~M<jfuc.<°. Id est, proba-
tionibus inartificialibus.
~.Omnt.Tm'ic.omitdtcumAIm.
et Obr. Non male.-Omittuntpa-
riter RR. 7, 11. Loco ToS omni R.
3 scripsit oinnis. En.
~.Partt'amur.SicTuric.CAMP.
cum Alm. Goth. Caeteri etiam Jens.
(contra quam narrat Gesn.) pa)-
tior. Convenientior huic loco plu-
ralis habens gravitatem praecipien-
tis, suamque rationem (quae mox
est in istis fiindicandum )'eo)- ) a
communi reliquorum rhetorum se-
gregantis. Vide VI, 2, 3o. De indi-
cativo an conjunctivo post prius-
quam, vide IV, ), 62.–Avic. Put.
PouLVaU. lib. RR. 3, 5, y, 8, g,
10, 12, partior. R. g, et quidem a
sec. man., et R. i t, partiamur. ËD.
6.~or,<'M<Turic.omittit)-fO~
cum Alm. Voss. i, 3. At Guelf. pro
2.
reor esse datent, cum BasiLmarg.
Omittunt esse Goth. (tac. Gesn. )
Bad. Edd. ante Gryph. transponunt
e~ereo~undeitnpeditacfficitur
structura(videmodo§.2).Proce-
ditnuidemoratiosinerco~)ioc
tamen verum censeo. RR. y, g,
11, ~K~tc~nf/uJM esse reor; male.
Alii omittunt reo; ut Turic. Eo.
Neque ulla. Sic Turic. Guelf.
CAMp.RehquI née M.Vide V, 28,
item mox hae' et mox, ~uœt. est
<jftuB.Sic Turic. Gnetf. C.tMr. eu m
Goth. et edd. ante Burm. Hic cum
recentioribus omittit e!f.–Omnes
nostri habent nec vel ~ïe~up~ atque
pariter To est omittunt. ED.
8. Neque esse. Sic Turie. Gue)f.
CAMP.Ald. ~Vo<tesse dant edd. ante
A)d. Nec reliqui. Vide modo hac
it. mox 5. Optimi ex nostris
habent ncfjfue esse. Eo.
o. Loci. Tut'ic. Gnelf. CAMP.cum
Alm. Voss. 3, Bern., loco. Mate.
Put. Va)). lib. RR. 8, g, !f, 12,
Prat. dant loci. Alii autem loco. Ec.
i3
t94 M. FABII QUtNTtLtANi
per se inspici soient, aut ad aliud referri; nec uUa con-
firmatio', nisi aut ex conxeouentt&tM~,aut ex reouonaM-
I. Nec ulla confirmatio. Turic.
CAMP., neque n. co~~rm~rt~ cum
A)m., nisi quod ex hoc affertur nec.
Malui hic cum reliquis omnibus
nec, ob id quod sequitur nec ulla
res, in quo nulla varietas. Vide mo-
do §. item V, 9, 7. Va)). lib.
RR. 7, 8, g, nec <t~<t co~rmatto.
Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, <o, t ),
t2, Prat., ne~Me ulla confinnatio.
CAMP.Andr. Almelov., neque ulla
cot~rmaft. ED.
2. ~utexco)MC(]f. Sic Turic. CAMP. u.
cum Alm. Vall. Voss. 3, Bern.
Goth. (Voss. 2 siletiir, ut et Britan-
nici) edd. ante Ald. Jn Guelf. post
nisi (prius §. 4) ad aut ex cons.
omittuntur omnia. Reliqui ex Re-
gii conjectura aut ex f[)ttecet/e)!t<7)tM
aut ex conse<y. Nisi aut ex ante-
cedentibus, aut ex co)tse~ue;)tt&tMj
cut~xr~Duotta~tt~tt~' sic Atd.Matc.
Nisi aut ex coftsequetttt&u!, aut ex
~MOKanttbu~; sic Put. a sec. man.,
Vall. lib. RR. 8, 9. Bene. Nisi aut
~xcoHseQuentt6u$, aut ex fen~to~att-
tibus sic Reg. t2, Prat. Jens. Bene.
Nisi aut ex consequentibus, aut puy-
tta))tt6[ts; sic Reg. 12. Bene. Nisi
aut ex consequentibus, aut r<<
)MHtttu!, sic CAMP. Andr. Bene.
~VtMaut ex conse~uetititu!, aut ex
~Mynanh&u;; sic Avic. Poul. RR. 3,
5. Bene. Nisi aut conse<j)ueK((6u!,
aut ~u~nantt6us; sic RR. Il.
Nisi aut consequentibus; sic Reg.
t o. Itaque ~aMtexa)ttece~entt6u!
omittunt Avic. Put. Poul. Vall. lib.
RR. 3, 5, 7, 8, 9, !o, n, t2,
Prat. CAMP.Andr. Jens. Omittunt
apud Burm. V. C. Alm. Voss, t, 3,
Bern. Locat. Bene. Non enim agi-
tur hic de cireumstantiis, quarum
a)iœ sunt anf~c~cntM, a)ia* simul-
ta):c<e,a)ia:co'M~uenfM:quoin
casu non adaequata hic esset Fabii
ditisio si quidem circumstantias
simultaneas omitteret, quae profec-
to non includuntur in To~tseu ~u~f-
nantibus seu t'~tf~nant;7<M~. Agit
vero Fàbius de cott~trmattOHe, seu
de argumentatione, quae contirman-
dis rebus inservit.Hutusporro spe-
ciesdist!ngutitduas,atteramacon-
~Me)ttt6u!, alteramapugnantibus.
Sic Aristoteles duas species has ad-
mittit alternm vocat a contrariis
seu pugnantibus, quam tirmiorem
ac proinde meliorem putat, ac re-
futationi maxime accommodatam
dicit: alteram a co)!):e~Me'ttt6t(!, quœ
juxta eamdem, minus firma, ac
proinde inferior est. Ha;autemcon-
Hrmationes dua* petuntur ex cir-
eumstantiis, qua; triplicis generis
sunt,a))<ece<~e))(e!fntu~ameœ,
con~uente!; unde adjicit Fabius
illas esse ex tempore aut /)rtB(ento,
aut conjuncto, aut sequenti peten-
das vide porro ut sic res se natu-
rali ordine sequantur. Oritur <~ttfB!-
tio; h~c probatur argumentis; ar-
gumenta ex locis pMuntur; petita
ex locis argumenta con~!mM!tfttf,
seu tractanturaroMTne~tattonp; con-
firmationes sunt aut ex eoHM<jfue):-
tibus, aut ex ~u~na)ttt6M!; haec au-
tem et co)MF(/ue;ttta et pugnantia
petuntur ex tempore aut pr~ctcnfo,
aut conjuncto, aut sequenti. Hoc
eodem sensu de iisdem agit Fabius
infra, initio capitis X, his verbis
intellectum habet.
Enthymema
tertium, quo certam <j;uamJ<!)ttar-
gumenti conclusionem significat,
vel f.Y cfM~tteKtt&m, vel ex puy-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 8. '95
t:&u~' et haecnecesse est, aut e~prcc~er~o tempore, aut
~.c c~)?!/Mnc<o,aut ex sequenti petere~; nec ulla res
probari nisi ex alia3 potest; eaque sit oportet, aut major,
aut par, aut n~nor. ~r~t~me~fa vero reperiuntur, aut in
~Mce~!on!6M~~ quae etiam separatse~ a complexu rerum
personarumque spectari per se possiat aut in ipsa
catM<x~ quum invenitur aliquid in ea, non ex ~commun!
ratione ductum, sed ejus judicli, de quo cognoscitur,
ttoitttm. Quae capite X vocatur duo in hoc Qnint. opere V, 10,2;
ccrffïou<cda?M tïrouHïCH~tconclusio, V,<4,25,ubinu))aa)tfecef<<;)t-
hic cojt/~t'ma~o ftroMmc~~ vocatur. tium mentio. Ac satis ostendit scrip-
Hoc eodem sensu de iisdem iterum tor, comprehendere se ipsa ante-
avit capite XIX hujus libri, his ver- <;<'dent'ainco?Me~Mentt&MS,V,!0,
bis eam vero duplicem dixi (ar- y6, quae ipsius quoque Regii sus-
gumenti elocutionem ) ex conse- picio fuit, et in hac erat acquies-
OMent!&u!, quod habet propositio- cendum.
nem, coo~uncttttn~MC c! ~roh'ntM f. &tientt. Turic., cotM~uextt-
p~o~tto~cnt. c~' MM~~a~f~tt~j bus, cum AIm. Bern. &~ttent/&tM,
quod etiam solum enthymema qui- &uetf.Voss.i.ConM<]fM<?)ttt,C.tM<
dam uoc<!)tt;yortto)'mu/(o ~ro&aho Vall. lib. RR. 8, 9 a sec. man.;
est. Ibid. et /«M necesse e~t; sic Avic. i3,aute~M<jfMe)ttt. R. Prat., aut
Put.Vatl.Hb.RR. 8,9,to,i],t2, ex co)Me<jf:tcntt. R. la, aut ex se-
Prat. CAMf. Andr. Bene. Kn. –~ut <jfu<;)!ttt!ts.Avic. Put. Poul. RR. 3,
ex consequentibus. r<u~Han<t&tM. 5,y,t!,n:ttMconM~uenti&m.ED.
Regius hoc loco inserendum puta- 2. Petere. Turic. perte, a sec.
bat aut ex atttecedentt&ux, quod manu pefat; nec mate, referendo
Quintihanus ponere debuerit ex ad con~rtnaho.
Aristotelis ratione. Hic enim Ana- 3.Hxa~a.TutIe.,ext~a,cum
lyt. prior, 1. I, c. 27 (p. Butd. aSt, Atm.(Vide§. 2;V,9,4.)
53) Ae!'<M'ait TK! or~oT~ef: Œ-e~f 4. ~'e~)nraf<B. ~erMtiat'xmoue.
MM'rM (tSTax eKXetjM~'tt t/'TreTtSt/xe- Vide II, i, Q; item V, !0, 53.
01 ~I
toy. 0<y<X <n'ET~' Tu) ~et~'jUXT~ KSK 5. PoMtHf. Turicens. CAMP.cum
~-ftÀtyOffTO<ST~~MX AKO~O~Se~ Jf~ &~< Goth. Loc. Ven. Ruse. 1 Possulit.
j~)! «tfe~T~t ttMTmJtr~~tn. Noster Haud facile décernas. R. 9 so-
et ipse VI, 3,, 66, dum recenset lus habet~oMMKt. Alii possint. Eo.
unde risus possit duci, jungit eo- 6. Ea non ex comm. Gue)t'. omit-
dem modo coH~. antec. rcn. Sic et tit non ex, cum Voss. 3. Sed
de. Top., c. ) e. 12 extr. item de Bern. non solum et mox comm De
Orat. li, 3g extr., ubi ~rfKttrrenha non omisse, vide IV, 2, 29. –Avic.
idem esse videntur quod hic ante- Put. Poul. RR. 3, 5, 7, 10, n,
cedentia, quamquam additnr quasi. Prat., communi ratione </ne(Mm,
Sed cum nostro loco faciunt alii omissis no't et ex. ED.
t3.
 !<~6 M. FABIï QUINTÏLIAM
proprium probationum praeterea omnium alise sunt
necessar<ae, atiae credibiles 1, a!iae non rept~nan~. Et
adhuc2, omnium probationum quadruplex ratio. est;
ut vel, quia est aliquid, aliud non3 sit, ut, Dies4 est,
nox non est: vel, quia est aliquid, et aliud s sit, ~o/~ est

t.i<B credibiles. Cnelf. omittit 7, 8, 9, l o~/tuc omnium. Avic.

h:sc cum Voss. 1, 3. ~ta' Sttttt
HCCMMt'ifC~ n/~ Cj'dt~t?~ n~C non
re~!t~t!o);<es; sic VaH )ib. RU. 7,
8, g, jt, ia, CAMP. Andr. Jens.
Aid. -.4/'tE Mtnt ))ecf.H;i<E, o~'<c
Mon )'<.Yi!f;).'f~; sic Avic. Put.
Ponl. RH. 3, 5, io, rr:)t. et apud
JBm'mant:. Vos". ~) 3. !c;'tjam in
cnpite scqusn'i Fabius duas tin-
tuta .<igni sprf'ie. aJ)i!]'tit, i~he-
rum jf~cc~ï~i'~t~?!) aî'c~u:~ c.d.t-
le, seu H<?;;;YW<~M(: p;uba!in-
nes autem ex figun Juc'mtm'; ergo
duas tau'um prubationHt;: specJM
debet hic ndtnitte:e, aiias )tcc<a-
rtas, niins )to't t'.y:f~tt<m<< Jn su-
perio)'i))us duas tantum nt'~ttmett-
tot;t))i;)! seu co't/~)')!taf/on~ species
dixit, alteram ex c<").<e~uf)!tt&us,
atteram c~tt~nafthVitt~, hanc for-
tiorem, illam infetiorem cr~u hic
duse tantum esse debent probatio-
num species; firmiot-es a)ia;, quae
confirmationes a ~;t~);n)t(t6tts sub-
minislrant, et hse sunt ??~ce~~r/~p;
alla; inSrmiores, ouse confirniatio-
!)esaeo);<ue'tt<tussuppeditant,et
hae sunt H<~ repu~Haïtt~j seu credi-
biles. Prasterea idem sonant credibi-
les et non repu~<Ktnfe!. Hanc notam
nobis suffeeit integram CL.VICAIRE,
de qno vid. Pra'f. yoi.p. XY)j.En.
2. Et adhuc. Sic Turic. Gue!f.
cum Voss. ',3, Ald. Retiqui omit-
tunt Et. Lenior tamen eo ht oratio,
referendo adhue ad id quod pr.c-
cesserat prceterea. –VaU. lib. RR.
Put.Pou).RR.3,5,)0,i2,Prat.,
et adhuc, omnium. En.
3.~sta~'<]fmJ,a(tuf(no)t.SicTu-
ric. CAMP. Reliqui al. est a. m.
Ut, vel quia a/t~tu~ est, aliud non
sit; ut dies est, tto.ic)io;t est; sic Avic.
RR. 3, 5, < t, t Jens. Ald. Bene.
Ut, vel quia est a/t~utd, a/tttd mon
sit, ut thé! est, )tOA'lion est; sic Put.
V.))). iib. RR. 7, 8, 9, Prat. CAMP.
Andr. Bene. Ut; vel quia est ali-
~UiJ, aliud HOK sit; Ut, dies est,
!io.c€r~o)tOnest;sIeR.)2.En.
Dies est. Hoc exemplum fre-
quentaturapudSext.Emp.It, tog;
V))[,n3etpassfm.
5. Aliquid, et aliud. Sic Turic..
Guelf. cum edd, ante Burm. exc.
CAMP.qui hie multa tnrbat. Recen-
tiores exc. Bip. male omittunt et.
~e<, quia est a~ttM, aliud sit;
ut, sol est super terram, dies est; sic
R. t2. Bene. ~e<, ~tttaesttt/~Mt~,
et aliud sit; sol est super terram,
dies est; sic Avic. Poul. Vail. lib.
RR. 3,5,8, g, to, ) ),C.\Mp.Andr.
René. Vel quia est aliquid, eta/tt«t
sit; sol est super ferrât);, et dies est;
sic Put. R. Jens. Ald. Locat. Be-
ne. ~e/ quia est a/~ttt~, et aliud
sit; ut sol est super terram, et dies
est; sic Prat. En.
6. Sit, Sol. Sic Turic. CAMP.cum
Alm. Voss. 2 et edd. ante Basi). Re-
liqui inserunt ut, quorum Rad.
Gryph. Stoer. Chouet. etiam magit
pr.Bpostere ut quia.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 8.
super <en~n, dies est: vel, quia aliquid jjon est, aliud
sit2, ~Vo~non est, dies est. vel, quia aUquid~non ést,
nec aliud sit, ~Vonest4 4 ra<<on<s~ nec homo est: his in
universum praedictis partes subjiciam.
1. Aliquid non.Turic. CA~tp-cum
Alm. Voss. 1,3, Bern., aliud non.
~C/ quia aliquid non est, ~H~
sit; ut, nox non est, dies est; sic
Jens. Ald. Bene. ~e~ quia non est
aliquid, aliud sit; et, otHtï dies no~
est, nox est; sic R. 5 in margine.
Bene. ~e~ quia ~Mf/ non est, a/;M~
sit; nox non est, dies est; sic R.
C.4Mp.Andr. V. C. A)m. Bene. ~e<
quia aliquid non est, aliud sit; ttox
xort est, dies est; sic Vall, lib. HR.
8, g, )2. Bene. Haec omittunt Avic.
Put. Pou). RR, 3, 5,10, ) t, Prat. En.
x. Sit, nox. Sic Tuirie. CAMP.cum
A)m. RetiquL inserunt uf. Omisi,
ut supra.
3. ~f/!ft~no;t. Guelferb., aliud
non, eum Jens. et edd. ante Bad.
~e< ~xta aliquid non est, nec
aliud sit; ut M0)t est )'att0)ta/e, nec
homo est; sic nullibi reperio. Vel
fjf'uH a~M</ Ko)t est, )tec aliud sit;
non est rationalis, Hec homo est,~
sic Avic. Put. RR. 3, 5, to, Jens.
Ald. Bene. ~e< quia aliud non est,
ne aliud sit; ac 'ton est ratioitalis,
nec/tomo est; sic Pou). ~e<<jfuM
aliud no): est, ne aliud sit;. Mf non
est t'attOtta~s, nec homo,est; sic idem
a sec. manu. ~e< quia n~utd non
est, nec aliud sit; non est t'attottaot-
le, nec homo est; sic Vall. [ib. RR.
S, g, 12. ~'e~gtftaa/t~uK/nonest,
née aliud sit; non est rationale, née
homo; sic Reg. ~e< quia aliud
non est, nec aliud sit; ut non est
fattona~s, homo igitur non est; sic
R. t <. ~e/ quia aliquid non est, nec
aliud sit; nec~attona&t<e, nec homo
~97
est; sic C~MP.Andr. ~e/<jfuta aliud
)t0)t est, et aliud nott sit; ut non est
!'<:tt0);o/e, nec homo est; sic Prat.
Scribe i{;itur: ~e< quia aliud oott
est, nec aliud sit; sic Avie. Put. RR.
3, 5, 10, f2, Jens. Atd. Idem fere
habet Poa!. et a prima et a sec.
manu. ~°/ quia M/MfW HOK est,
nec ft~'tt~ sit; sic Va)!. lib. HR. y,
8, g', 12 CAMP.Andr. Non est )-a-
tionalis, Ttec~omoes~sicAvie.Put.
Poul. RR. 3, 5, Ald. Locat. Idem
fere habet R. 12. Non est ro</ot!a-
bile, nec homo est; sic Vall. lib. RR.
8,g.Vonestra<tO)t~e,nec~ontOMf;
sic l'rat. Ut, vel quia n/y~MiJ est,
aliud non sit; dies est, nox non est:
vel ~tfta est aft~uM, af<tM/ sit; sol
est super tef)'antj dies est: vel quia
aliud non est, c~u~ sff; no-c Mon
est. Aes est; w/ quia o/;Kf/ f;o<t est,
ttecaKttf/Stt; )t0)testmti0;!a/;s, nec
homo est. Eh.
Sit, -/Vo;test. Turic., s., Nox
(a sec. manu, s. mox )tec). Alm.,
ut nox est (mate ex<;erptuii pt'ofec
to). C.tMt.,s. nec. Omittuntpterum-
que ut, Voss. 2, Bern. Jens. et edd.
ante Bad. Aiifjuot etiam hic Mt<yM;a.
5. Ratioualis. Sic Turic. Guelf.
cum Aim. Voss. 3, Bern. Jens. et
edd. ante Bad. Reliqui neutrum,
quorum Va)!. Goth. CAMp.Vidov.
marg., rationabile. Vide If, )6,16.
Neutrum genus placere potest ut
respondens ~o~)/t~nano ~tx~~Yi-
de nos ad Jf, )6, 12) et positum a
Nostro V, )0, 5y. Sed apud Gra:-
cum et Qu. animal additnr, quod
hic difficilius inteUigitur.
 jgS M. FABII QUINTILIANI
CAP.IX. Omnis igitur probatio artincialis constat, aut
signis, aut argumentis, aut exemplis; nec ignoro ple-
risque videri signa partem argumentorum quae mihi
separandi~ 2 ratio haec fuit prima, quod suât paene ex
illis InartificiaMbus: crttenta enim vestis, et c/amor~ et
livor, et talia, sunt tnstrumen~a~ qualia ta~t</<r~rumo-
res, testes; nec inveniuntur ab oratore, sed ad eum cum
ipsa causa deferuntur; altera, quod signa, sive indubi-
tata4 sunt~, non sunt argumenta; quia, ubi illa sunt,
quaestio non est; argumento autem, nisi in re contro-
versa, locus esse non pptest sive dubia, non sunt argu-
3 menta, sed ipsa argumentis egent. Dividuntur autem
in has primas duas species, quod eorum alia sunt, ut
dixi~, quae necessaria sunt7, alia quae non necessaria;
r. 7~/e~Mue. Horum est Cicero, <j;.a. se /)at)pre)t. p. <jf.GftECt tecme-
qui in Topic. argumentis subjicit ria v. ~<tœ !M;tt alita semina m.
ftf~uttcta, c. adjumctis autem Goth.p)anesie,nisiquodpost
signa, c. 12. nec. habet sunt, et expressa dat
2. Qtt<B. !e~Mm)t</t. Cave ~uœ gra'ca ~r~ jx~f! Jens., nec. s.
accipias femininum. p.t.fj'.<A.n.p.G.f.()a-
3. Instrumenta. Vide V, y, 36. cuna) alia ~tt<e (lacuina) <y.m., cum
4. ~fc indubitata. Turic. CAMP., edd. ante A)d. nisi quod mœ lacu-
si ind., eum Atm.–Pou).VaU. )ib. narum toeis ponunt: Tfx/<)!~«t, ~x-
RR. 8, 9, t2, sive indubitata sint. jui~. Hœc cademprEBfcrrenarratur
Avic. Put. RR. 3, 5, 7, t0, Prat., Atm., se<)pro alia ~ufB ~~t~, cum
sive indubitata, omisso sint. ED. Turic. alia similia. Apparet ab an-
5. Sunt. Sic Turic. Guelf. CAMP. tiquissimis (Turic. C.4MP.profecto
Reliqui M)tt. et A)m.) abesse priora illa sunt, ab
6. Ut dt'xt. Modo (§. 2) sive in- omnibus autem alia ~u<B'tOttttCce:-
dubitata. sive dubia. saria, qua: de conjectura inserere
y. Necessaria. ~ufB ntt/tt. Aliquid suasitGesnerus;rectissimei)te.Hu-
hic concessum est conjecturae Ges- jus est constitutio, in nota tantum
nerianae, in caeteris fere expressa proposita:i'ï.e[.ef.K.t. s.
Codd. optimorum seriptura. Tu- q. a. h. n. G. T. v. ~M<E~ttnt
rie., née. s. <j)uo;~Mea. $. tt. p. q. (haec duo vocabula dant Guetferb.
G. tccme<'t<ï vocant alia similia q. Goth. C.\Mp.) j. m. Hanc, tec-
m. CAMP.plane sic usque ad uocant. tore non monito, dédit Andres,re-
Deinceps: ~t«B xttttf < ctt<T<tMjMifct petiitque Blassius. Quid in ea et
q. m. Guetf., nec. priora illa sunt quare ego mntariin, facile appare-
 INSTITUTION !S ORAT. LIB. V, 9. 199
priera illa sunt, quas aliter habere se non possunt, quae
Graeci vocantTsxpupM,S).uï<x f~~Eta,quae mihi vix pertinere
ad prsecepta artis videntur nam, ubi est signum inso-
!ubite ibi ne lis quidem est. Id autem accidit, quum
quid aut necesse est fieri, factumve esse; aut 3 omnino
bit. Potest dispHcere quod 'rotjM~ftt tris omnibus s~tïHW tn~o~u~/e. ED.
vocant, ut est in antiquis, transpo- –MO/tt&t7e.Vide V, to, y4i ~F"-
nere ma)ui, ad excusorum modum tntmttta6f7e. Nostro vocabulo red-
item quod continuantur ~r<eca ista diturgra'cum a~TM, quod est apud
~<x, ft\T<t o~Mf~t sine copula Aristotelem ipsum, Rhet. t,2,i8;.
interjecta. Sed integrum sensum it';m H, xS, )~; et Analyt. pr. Il,
<}ua;sivi cum minima vestigiorum 2g, 8, quo in utroque Rhetorieo-
veterum desertione. Ab Atdo inde rum 16co Ipse ablegat. Càpperon-
omnes dederunt Hcgianam eonjec- nerius maximum memorat rhçto-
t']ram, ab ipso non sine dnbitatio- rem, eu jus opus exstet in bibhothe-
ne propositam necs. s. f/u<c Crtcct ca parisina MS., '~6~ ~\t/'7û)v,~/pÂf/-
focant Te~x~ttt: alia MO):necessa- Ta)fxx! E~J'rttt. Aristoteles t'fco pri-
ria, ~M<c'fr;t~<M. ~fi'ora f7/a ~Mttt, mum posito TM~ ait esse o;-
<~tta' aliter /)a'&c)e se non possunt, jUtf'Mft~KTOT,ut ejus maxime doc-
fjfu~pmihi. Q)).'jcautem est illa tanta, trinam et hic sequi videatur Quint.
malum, Gibsoni oscitantia, nihil Proiterea eodem ~attendt (vide 5)
de suis Codd. monentis! Vide uo- utitur exemplo, quamquam paulo
tam; item notam V, 10, 64. –Va)!. aliter ac Noster, et magis ad nostri
lib. Il. a, )t<'ceMartt!/)rtO)'a [//a~tt))t, formam Cicero de Invent, t, 2g, ad
~u<B aliter habere se )t0tt possunt, quem lûeum Marii Vietorini (p. Pi-
<~ua; GrtECt T!)t/~)t~<ituoeant; ~u<B thœi t6i) annotationem, negantis
Sttttt ct~'M M//<f:t, ~tta' mf/n vis, hoc esse necessarium argumentum
etc. Ita quoque Avic. Put. Poul. secundum Christianorum opinio-
ï!R. 3 et 5, nisi quod gr:eca verba nem, probat Capperonnerius.
ct\t<Tx MjM:t, sunt latinis litteris 2. ~Velis <j;utJem. Turic., xecM-
expressa. R. )3 phrasim integram sitas <~u<Bda)m cum Almel. CAMP.
exhibet. En. (vett. edd. ut Jens. Tarv. A)d. Ba-
i. i~tOHum t~~o/tt~t~e. Turic., s. sil., nec q. (vide I, 5, 38). Me-
<tt. (vide rv, 5, 3; V, 'o, 9) t;t~to- rum errorem interpretor pro vul-
labile (a pr. manu; a sec., s. ali- gata.–Put. Van. lib. RR. 5 a sec.
quod tKMto~.). Atm., s. at (Iittera t man., 8, g, Prat., «e lis <yu;'<nt
prominere non narratur) t'nttt0/a&t- est. RR. y, tl, <2, ibi necessitas
/< CAMr. N~MO<~ !)!t//o/c&t7c. lectio interpreta-
oufe~ef?: Mf. Quœ
Bodl., s. alias n/t~uod m~tO/aMe. mentum vutgatae videtur. Avic.
Andr., s. aliquid f)t~t0/a6t7c. Inso- Poul. RR. 3 et !0, ne is ~ttMem est.
lubile contra praestantissimos libros Mero errore. En.
tehendum est, ob <t\t"rM. Ne ali- 3. Aut omnino. Sic Turic. Guelf.
quod quidem inseri placet. –Nos- Goth. (tac. Gesn.) CAMt'~cumAtm.
 200 M. FABU QUINTILIANI
non potest 6en, vel esse factum; quo' in causis posito,
5 non est lis facti 2. Hoc genus
per omnia tempora per-
pendi solet; nam et coïsse eetm cum viro, ~uœ peperit
(quod est praeteriti), ety?KC<u.!esse, ~tt!tm magna vis venti
in mare ïMCM~Mït (quod conjuncd), et eum mor~ ct~tts
cor est !;M/nera<um (quod futuri) necesse est; nec fieri
potest, ut ibi messis sit3, ubi ~<um non est; ut quis ~omcp
sit, ~ut<?Mest ~Ae~M; ut ~t/erro ~u/ner<ï<tM,qui sine
6 C!CCt<nee est. Sed quaedam et retrorsum idem valent,
ut, vivere hominem, qui ~<rct<; et ~rarc qui vivit:
quaedam in contrarium non recurrunt; nequé 5enim,
quia movetur, qui t?~r6e<!tMr, :cc<rco qui movetur in-
7 <yre</<<ur~.Quare potest et coïsse ct<m uno~ <yu~ non
Obr. Reliqui inserunt certe, sine Vall. lib. RR. 5, y, 8, 9, t2, Prat.,
sensu. tton est lis ~~t~xc~. Poul. RR. 3,
Quo. posito. Turic., quo (sed )o, 11, )to't est is XMt~ach. Nimi-
a sec. manu, quod). positum, rum, ubi factum esse aliquid ne-
cum Alm. (Vide V, 8, 5; item mox.) cessario constat, non de veritate
2. ~Von est ~M~actt. Turie., )t. e. facti ttu~eritur, sed de ejus qualita-
aliis (a sec. manu alius) tttst~ cum te. Vernni etiam Qua~ri potest de
Alm. (vide modo, item i3). CAMP., priore facto, quodsignum est facti
n. e. l. tus; cum Goth. Ald. Obr. posterioris. Eu. Non est lis facti.
Levi discrimine Guetf., H. e. his(ut Non est status eonjecturalis causa.
et modo §. 3) nHt Reliqui lis n. 3. ~)feMMsit. Hoc ordine Turic.
e. tHHy. DePseudo-Turnebi etGes- Guelf. C.<MP.Goth. Jens. (taeeute
neri conjectura contra libros om- Gesn.) cum edd. ante Gryph. Reli-
nes expunxi nisi. Repetit Gesn. er- qui s. ni. Put. et Prat., sit mes-
rorem ex casu iterante lis. Equidem sis. Alii messis sit. ED.
consulto hoc peccatam esse arbi- 4. 7?et)'0)'!Mm. Sic Turic. Guelf.
tror ab eo, qui, a/:f! vel a/fus (vide CAMP. cumVoss. t, Ald. Basil. Re-
V, 10, to3, ubi idem in /tte error) iiqui)'<?trorMu. -Soli Vatf. )ib. RR.
inveniens in vetusto libro, aliquid g et to, rt'trnMu!. En. –~etror-
otiose hariolaretur. Nihil agit Cap- sum. fa/ext.Vide V, )o, ~jg.
per. defendens )tMt, et facti inter- S.~Vf~uecntm.Sicscripsiexana-
pretans ~nett tHtu< pnoru, quod si logia. Libti (jûidem mei omnes nec
probatum fuerit, id ipsum, de que e.Vide Proœm. 3; V, to, 26.
apetur, ma~nifestum esse. Quis enim 6. Vf;c/r<;o. ;n~re~ttttr. Sic Tu-
omittat ~noriive) alterius, qui hoc ric. CAMP. cum Alm. Sed Guelf.
velit significare? Vidc male inser- ettant t)~te~fttr qui n:ofe<U)', cum
tam ?))!t,V, y, 25. Avic. Put. Voss. t, 3, A)d. Bas. Paulo aliter
 INSTITUTIONIS OBAT. LIB. V, g 20ï
jD~pen' et non esse ~en<t<snt mari, ~Kum esset'~MchM;
ne<jft<eutique cor ejus fM/ner<ï<unt~esse, lui Her<t4; ac
similiter M~nï~<e potest, ubi non fuit t~essts; nec
~t<eJ!omce~ qui non fuit ~</ten;s; nec fuisse ferro vul-
ne?'aï<M~ qui habet ctcatncetM. Alia sunt signa non ne-
cessaria, quse e~TK? Graeci vocant; quse, etiamsi ad
Goth. Jens. (tac. Gesn.) icc. mor. a sec. man. Va)!. !ib., ttecy:t;Me~?o-
~.mou.,cumedd.reliquisante mtp, qui HO~ fuit ~t/tc~ts. Bene
Gryph. qui primus conjuogit tcc. et hoc enim respondet superioribus,
etiam sic: tcc. etiam t~~r. q. ?HO~ ut <jfttU~;<~om<E~uum Mt~f/'enM,
cum reliquis. Alterutrum proscnH sicut Tx Mh(nt~°tf.!M<;~otest ubi no)t
debebat, et noster ordo e)egantem fuit messis, respondent superiori-
habet ~t~~Mev. In scriptura tecoeo bus, uec fieri potest ut ibi sit mes-
pro t~c;r<;ohic quidem auctores ha- sis, ubi mhtnt T)OMest. En.
heo MSS. nullos, éditas solum a 6. ~M~neratM!. Sic Turic. CAMp.
Jens. ad Gryph. usque; sed sequor Obr. Capper. Bip. eum Abn. Voss.
Cellarium et aualogiam. Avie. t, 3, Atd. ïte)iqni vulnerutum, sine
Put. Poul. RR. 3, 5, jo, Prat., sensu. Avic. Put. Pout. et H. 3,
etiam ingreditur, qui movetur. Vatt. P<'a[., uu~tet'ftttts. El).
lib. RR. 8, g, 12, t~mrco tH~rc- y. E~~ct. Tune. Gotb. (faceote
ditur, qui mofefMr. ED. Gesn.) CAMP., e/«o<ft.Gue)f., <MM.
Qxunte.tMt//tte(tf.<. An: 'y.est~? Vat[. et Colb., '~tt!t, '~tM. Aim.,
2.~Vf~uettt;~tte. SicTurie. Guelf. ~x~e&, cum edd. ante Stoer. (exc.
CAMp.Retiqui MecHt. Vide V, 8, 5; Bas!).) quo ace. Roll. Levis discre-
V, 10, 8t. Va!f. !ib. RR. y, 8, pantia, dantium an o, non vide-
Q, nec utique. Alii ~c<7Mptt~<7ttC. I~n. tur observata in Alm. Ipsa, quam
3.Co)'<~u.!Utt/;)ctMtuM.Turie. cum reccntioribus posui, vox le-
CA.MP., eum tjtt~n., cum A)m. ex gimr V, o, 15, ubi fere in vetus-
meroerrore. tis libris tatjn!B litt. ut Turic., eico-
4. Perit. CAMP., per;t, solus ta. CAM~ Goth. (tac. Gesn.) tcofa.
mate, ni fallor. Sed Gue)F. expresse ibi :fxc'ra. Quae-
5. Nec fuisse. Athenis. Sic Tu- rat sane acquis, cur hic tautum in
ric. CAMp.Attn. ( uisi qnnd )u tres itoc v~eabuto fuerit peccatum. Ni-
fuisset profmtYcum Goth. Voss. t, bil tamen a~unt qui defendunt <
2,3, Hern. (quamquam non ex ii'i K<x<ct, quod in rbetoribus ~t'~ccis ne~
nonmemoratur)etedd.an)eGryph. mo usquam iegit.–Eadem varietas
Hic omittit !t0tt, cum Guelf. (et apud nostros. ËD. Ef'xc'T~.Quum
fortasse Voss. i, 3, Bern.) Mox Laec sit probatissima scriptnra, ag-
Stoer. et nec )les.iderat, cum reli- noscenda qnidem est in Quintiiiano
quis ante Gesn. Non omissum, vi- Arisfote!eae doctrine q~tsedam in-
de ad !V,2, 2g.–A\ic Put. Pou). curia. ~equc coitn Aristoteles ë~KOf
RR. 3, 5, y, !0, il, Prat..née et M//ef'ovunius generis facit species
~utKc~ont<C) qui fuit Athenis. Put. Anatyt-, pr. tf, 3~ E'~o: it~i M-
 202 M: FABII QUINTILIANI
tollendam dubitationem sola non sufnciunt, tamen ad-
9Juncta' caeteris, plurimum valent. ~:<ynM?nvocant, ut
dixi~, c~to- quamquam id quidam :n~c~t?M~quidam
fe~M/tun~nominaverunt, per quod aliaresiutelhgHur,
ut per sanguinem cee~; at, quia sanguis 5 vel ex hostia
respersisse vestem potest, vel e naribus proQuxisse; non
utique, qui vestem cruentam habuerit, homicidium fe-
cerit6. Sed, ut per se non sufficit, ita caeteris adjunc-
tum7, testimonii loco ducitur8, si inimicus, si minalus
~Me?o~ o~ Tftt/T~f«y~r'v.Vide Rhet. t, Goth.(tac.Gesn.)sedhic<~ttt~em
a, t5, t6. Nec profecto nihil ha- pro quidam. Omittunt pariter indi-
bet difficultatis quod Noster mox cium quidam. Avie. Put. Poul. Vall.
in nryumentorum tracta tione(quam lib. RR. 3, 5, 8, 9, to; at R. w,
quidem hic se inchoare negat) po- tjuidem (pro qitidain) indicium, ves-
nit n')to'r<i,V, 10, t5, qunm prœ- t/ntttm quidam nonttmaferu)tt. No-
sertim dicat in iis partem maximam tanda lèctio. En.
argumentationis consistere (§. )g, 5. ~t,<jfttMM))~ttM.Turic. Guelf.,
c. <o). An censebimus e~o'Ttt<7)t//f!=t ac s., cum A)n<. At s., CAMP.cum.
~onp;e differre ab efMct sic, nuUo Goth. Voss. 3 et edd. ante Bad.
additantento, dictis? Hoc nonnisi Unde ascitum sit quia, neeessarium
manifesto graecorum rhetorum usu profecto, non liquet. Damnumqui-
poterit dec)arari. Intérim tenen- dem sententia; resarciunt Tune. et
dum, seripturam tibrorum hic non CAMP. ante no)t utique inserentes
usquequaque esse expeditam. ac, soli née tantumdem etegantia;
t. ~Mncta. Turic., adjuta (sed in structura. Put. Pou). Vall.
a sec. manu nostrum) cum Goth. )tb. R. 9, Prat., at sanguis. Avic.
Voss. 2,3, Bern. et aliquot edd. RR. 3, 5, 7, to.ftcMtt~ttM. RR. 8,
Appellat Gesu. §. 11 eA<rt)t!ecui; t2,a[t(.!an~uM.ËD.
ad/ttMantur. Put. Pou). R. y, 6. Homicidium fecerit. Voss. 3
Prat., a~'unctft CtEtertï. Alii adjuta apud Burman. (tacente Spatding)
cœteru.En. /tomtCt(/a~[<e)'forsanexgIossa.ED.
2. Ut JiX[. Locus, quo remitti- y. ~c~ttnctum.Turic. a pr. manu
mur,nuHusessepotestnisi§.3. ad, cumiacunapro~ttncttfm, a sec.
Sedquidhocestsententiœ,hoc nostrum. &otn. adjutum, cum
maxime loco interpositae ? De iis Voss. 2 et Vall. a sec. manu, quum
qui indicium nominarint, vide lib. prima dedisset nostrum, quod rec-
te hic defendit Badius. Pro ad-
V,cap.to,§.tt.
3.2)t~!6!'M.Gue)f.rfi')M~'et.SoIus, junctum Va)). )ib. RR. 8,9, )2,a(f-
nata, ut suspicor, varietate ex lacu- ~MtttTK; sicuti supra, pro Of~'uncfat
na postmodum memoriter expleta. reponitura~Mt~. Forte iincotacom-
Quidam uesh~tum. Omittit pendiaria omissa. ED.
Md.<7ut~.Gue)f.cumVoss.3, 8. ~MCt'tttf. Ita Turic. Guetferb.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 9. 2o3
ante, si eo~em /oco~t< quibus signum quum accessit,
efficit, ut, quae suspecta erant, certa videantur. Alioqui i
sunt quaedam signa utrique parti communia, ut livores,
<M~ore~~nam videri possunt et ~ene/!C:: et crK/tatM,
etfu/Kt~ in pectore, sua manu', et aliena pensse dicen-
tibus, in quo est; haec perinde nrma habentur4, at-
que extrinsecus adjuvantur. Eorum autem, quae ~M/not
sunt quidem, sed no~ M<?ce~ana, genus Hermagoras
putat, non e&set;!r</<nent~ta/a?!tant' <jfui'aCM~Jtwe-
nibus per
putat, non silvass
x:/fa~~ vac~etzcr;quod si receperimus;
fayetMr; quod si receperimus, vereor,
ne omnia, quae ex facto ducuntur, signa faciamus;
eadem tamen ratione, qua signa, tractantur. Nec mihi '3
videntur areopagitae?, quum damnaverunt8 puerum
C~Mp.cum Bodl. Bat. Voss. t, 3, et reperitur in ~<jït0. Prat. habet !/t
edd. AId. Basil. caeterisque ante quo~ert potest. Bene. Eo.
Leid. accedunt Gibs. Obr. Roll. 3. Perinde. Tnric., proinde, cum
CApp. Bip. Reliqui dicitur, quod be- edd. ante Ald. ouod correxit Ré-
ne revincit Gibs. gins. Nostrum dant Guelf. Goth.
Sua matttf. in <jft<o est. Dum CAMP. Put. Vall. lib. RR. 5, 8,
dicunt eum, in ~[fo est vulnus in g, to, t2, Prat., perinde. Ca;teri
<' pectore, sua manu périsse et ~rot«(<e. Minus bene. ED.
vicissim aliena. Malo enim ab- 4. Firma habentur. Valt. )ib. RR.
solutum, accipere ablativum in di- 8,9, t2 .) sec. man.m:atun<«t'.
cenh6tt!j quam dativum referre ad Mate, propter 'ro af~ttt/anttfr se-
praecedens ante parenthesin com- qnens. En.
munia, quod tamen nec ipsum sit 5. ~ta/atthint.VictoriusadArist.
absurdum. Rhet., lib. I, p. 56 (ed. Flor.) re-
2. /M f/tto. Ita Turic. Guelf. CAMP. prehendit Quintilianum, quod sig-
cum Codd. (prêter Voss. 2 qui si- num hoc dixerit, quum sit 6<)[!i:.
]etur) omnibus et edd. ante Leiden- Sed Hermagorfc haec est ratio, a
sem. Reliqui t;! (BfjfMO. Schrevelius Quintitiano improbata.
undearripueritmutationem, per se 6. Silvas. Poul. et Voss., silvam.
quidem Ingeniosam, bine tamen Parvi refert. Eb.
alienam, ignoro. Nam Gronovium Areopagitoe. Historia mihiqui-
suasisse vix credo. Fraudi fuit quod dem aliunde non nota. Potuit puer
parenthesin negtexerunt, quam pri- ille cotumices alere ad ludum Grœ-
mus uneis demonstravi. ln recen- cis valde usurpatum <!pTM~oxo~t!tt de
tiorum constitutione dencit sub- qua conferre Gesn. jubet Pollucem,
jectum ad perisse, quod antiqua in Onomastieo ~)t, t36; IX, io8.
habet in relativo in f/KO.–NuUihi S.OMumf/onna~rmtt.ïnternos-
 ~o4 M. FABII QUINTILIANI [
coturnicum oculos eruentem aliud judicasse, quam H
signum esse perniciosissimae mentis, multisque malo
futuras, si adolevisset; unde SpurU Maelii', 2 Marcique
Manlii popularitas, signum affectati regni3 est existi-
!4 matum4. Sed vereor, ne longe nimium nos ducat haec
via nam, si est signum adulterse, tavari cum viris erit
et convivere 5 cum adolescentibus, deinde etiam fami-
liariter alicujus amicitiauti 6 utfortasse corpus 7 vulsum,
tros optimi habent quum ~yn~tct- matum. Nihit est quod Francius
uenttt.En. malit existimata. Sic enim veteres,
t. M<B/t;. Libri quidem Melii,
t'espieiendo ad postremam vocem
nisi quod Voss. t, 3, Emilii; sed magis quam pro severa logica. Vi-
vide )f), y, 20. Mfe~tt. ~atift;. de dicta ad tib. ]), cap. t8, §. t.
Vide III, 20; it.V, t3, 2~. 5. Cont~tfere. ]n hae voce, vide
2. Marcotte. Guelf., M. Q.Goth. l,6,44;vfr,3,3..
(tac. Gesn.) M. que. CAMP., Q. Jens. 6.~m<CttKt uti ut fortasse. Tu-
(tac. Gesn.) M., cum edd. ante Ald. ric., am. att<yb<'t., cum Alm. Vide
qui facit cnm Goth. ut et Bad. Sed §. !3; item hac Sed iUe a sec.
Tarv. cum Gue)f. In genitivo non manu aut. am. aut~ort., cum CàMp.
sum ausus unam litterarn ponere, Sed Guelf. Goth. (tac. Gesn.) am.
non prœeunte Turie. nec quoquam tttf/ort.; cufttVoss. 3, nnt. titi aut
modo Sp. dante. Vide [ib. IV, cap. fort. Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante
2,§. 2.Uh.y,eap. n, ~.39. Gryph. qui transposuit am. Mft~
3. 7!p~<t;. Turic., regiium, cum mil. ut fort. Mox Stoer. primus
Alm. (v!de §. 4, )~). Nihit nisi er- et
nostram, qn.'B profecto vera
ror proxima continuantis tibrarii, quomodo in corruptis istis lateat,
dum refert ad existimatum. Vide I, facile apparet. Jam Kegius pro a;[t
H. Voss. ad Virgi!. Ec). VIII, inter nostros
conjecit ut. -Optimi
Sic T'jric. A)m., heredis pro heres, habent </etn~e etiam ~amt/tanter
JH, 6, )02. Vide IV, 2, 88. Item a/tcu/tt! amicitire uti. Deinde reli-
Turic. ,~usttttorttm pro~[M<tO)'<t,!!t, qua usque ad finem phrasis nos-
y, 18; rnox §. t6 pro m~oM mino- tram )eetionem integram exhibent.
rum. Guelf., m. minora. Burm. pro R. tamen g habet (/et;n/e etiam-fa-
affectati in hac ratione malit a~ec- iniliaritate o/tc~jtty ~uf amtCth~uti.
ta<t'0):M; frustra. Vide V, t t, <2. Caetera ut vutgata rcfert. Hoc modo
4. Est existitnatum. CAMP.Goth. bene fluit sensus. Maie autem qui
Jens. (tac. Gesn.) cum Voss. 2 et To' aut inserunt. Ut fortasse:
edd. ante Stoer. exc. Aldo fuit ex. nostrorum pars maxima conjunet.
Nec dispHcet.–Va)!. lib. RR. 8 et ut non agnoscunt. Eu.
g, fuit e.ttsftmatum. Alii est existi- y. Co)yu!ft(hum.Viue!I, 12;
matum. Francius malebat existima- Suet. Oth. n.–Et id quidem erat
ta, et quidem recte. Eo. Existi- signum mollitiei et infamia:. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 10. 205
&actum incessum, vestem muliebrem, dixerit mollis
et parum vin signa, si cui quum signum id proprie
sit, quod ex eo, de quo quseritur, natum sub oculos
venit, ut sanguis e caede, ita IHa ex impudicitia, Huere
videantur. Ea quoque quas, quia plerumque observata 'S
&unt, vulgo signa creduntur, ut prognostica,
vente. rubet aurea Pboebe;
Et,
cornix4 plena pluviam vocat improba voce;
si causas ex qualitate caeli trahunt, sane ita appellentur.
Nam, si vento rubet Luna, signum venti est rubor; et '6
si, ut6 idem poeta colligit, densatus et laxatus aer facit,
ut sit inde ille a~tum concentus, idem sentiemus; sunt
autem signa etiam parva magnorum, ut vel haëc ipsa
cornix; nam, majora minorum esse, nemo miratur.
CAP. X. Nunc de argumentis hoc enim nomine com- 1
plectimur~ omnia, quae Graeci E~u~~xTK,~t~tp~TK,
1. Dixerit. CAMP., dixerim, cum <?//a':tMr, cum edd. ante Ald.
Goth. Va)L Voss. 2, quod bene re- Jam Regius correxit, cui addicere
vincit Badius. Vide secundam par- videntur Codd. omnes. Nostris
tem notae. Proposuerat jamRegius. omnibus a~e~etttur. 7ht appel-
-Dixerit. Hujus verbi subjectum kntur. Non quidem~)ro~))0!t)ca ap~
est in pronomine si cui. peftentur, sed signa. Loca Virgilia-
2. Et parum. Turic..inscrit aut, na sunt e Georg. I, ~3i, 388, ~22.
cum Alm. (vide modo bac ipsa 6. Si, ut. Turic. CAMP., MCttf,
$. item mox eadem). Pro et CAMP. cum Alm. Male.
aut.t. y. Ut t;e/. CAMP., velut (vide IV,
3. J~cœ~e, ita. Turic., c~t! lita. a,6)).Gue!f. om., ut. Contra Goth.
Alm., c<e<~M ita. (Vide modo bac § Jens. (tac. Gesn.) vel omittunt,
item V, 10, 6.) Ante Stoer. fere ex cum Voss. 3 et edd. ante Leid. exc.
c. Sed CAMf. et Guelf. nobiseum Aldo. De confusis ut et vel, vide
faciunt. Omittunt pra'positionem IV, 3, t2. Turic. tuetur nostram.
Voss. 3. Avic. Put. Poul. RR. 3, 10, <i,1,
4. Cornix. CApr., Tum co,rnix. 12, ut vel /t<BCi. cor. R. 5, ut vel i. c.
Edit. Hack., Et cornix. Tec rtfm et VaII. lib. RR. 7, 8, g, ut Ao-c i. c.
Et non agnoscunt nostri. Ec. CAMP.et Andr., velut /t<Eci. c. En.
5. ~)~e~/en<tir. Jens. (tac. Gesn.) 8. Com~/echnmr. Put. Poul,
 2o6 M. FABff QUINTtLIANI
vacant, quamqnam apud ill.os est aliqua horum
cfTro~t~t;
nominum differentia, etiamsi vis eodem fere tendit;
nam ent/t~me~a, quod nos co~mentMm sane, aut com-
nten~ttoncm interpretemur 1, quia aliter non possumus,
graeco melius usuri~, unum inteHectum habet, quo
omnia mente concepta~ signiHcat; sed nunc de eo non
loquimur alterum quo sententiam cum ratione
a tertium, quo certam quamdam argumenti conclusio-
nem, vel ex consequentibus 6, vel ex repugnantibus;
quamquam de hoc parum convenit; sunt enim, qui
illud prius 6p:c/ttr6~a~ 8 dicant pluresque 9 invenies

Prat., complectuntur. Non male 4. Sententiam CMMrattone. Arist.

quoque prœtuterim tamen com-
plectimur, propter seqaentia inter-
~retemur,~o!i.MntfM, /o~tt(mur. Eu.
t. 7nte''p~tcmM)'. Ita Turicens.
Guelf. Goth. (tac. Gesn.) cum VaU.
Bad. Steph. (hic bene commemo-
rato a Capper.) Gryph. Reliqui in-
trepretamur. Vide III, 5, 18; quo
adde VI, 2, 2g, sane alienum est ab
indicativo. –Avie. Pou). VaU. lib.
RR.3,5,g,tb,ti,!3,ttttet'p)e-
temur.ED.
2. Usuri. Tune. GAMp., utt, cum
Goth. Voss. 2, Vati. et edd. ante
Ald. Ad sensum ferri potest, sed
structura est abrupta, nec pro Qu.
elegantia. Nostra; vindex est Guetf.
cum multis profecto atits. Avic.
Put. Poul. RH. 3, 5, y, to, melius
usuri. Alii melius utt. Eo.
3. Ontrttf! mente concepta. Vide
Cic. Topica, c. 13 « non quod non
omnis sententia proprio nomine
enthymema dicatur. M Pra:ter'
Ciceronem, t. cit., Hermogenes no-
mine enthymematis appellat con-
nrmationemErgasI.B,qua:ntacir-
cumstautiispercomparationem.El).
Rhet.n,2t,3:'ro!!To~«t6!t~)'N~)t'
<~<T~f ~~Tfcty,xec<To? J<A
'aj'~oo~reQe/~MC
'r~, <t9t/ct eMftf TO<??rftt.Figuram
facit Julius Rufinianus, p. 217, in
Ruhnk. ed. Lupi.
5. Tertium, quo. CâMP. et Andr.,
tertium, qui. Prat. et nonnu))! ter-
tium quod. lidem supra alterum
qui, vel a/tcntm quod. Utrumque
mâle nam subauditur omnia men-
teco):cept«StO!tt~cat.ED.
6. ~c/e.rre~u~tM~tttux.Va)!. Hb.
RR.8,9, fe<e,<?u~'ta)ttthu;CAMf.
et Andr., ex <~epM~'tantt6ttS.ED.
Ex cotMe~uentt&u! ex n~)uy'taK-
tt&tt!.VIdeiib.V,cap.8,§.5.
~.Qtttt7/[t~~nU!.R.tI,CAMP.
et Andr., ~ut illud nttt~ent. ED.
Illud prius, quod ex consequenti-
bus concluditur.
8. Epichirema, Sic ubique scri-
bo, quoties latinis litteris utor, du-
cibus plerumque Guetf. C\Mt. in-
terdum et Tnricens. aliquotque edi-
tis. Horutn piurtmi epicherema.
9. Invenies. Ita Turie. CAMf.cum
Alm. Reliqui Mtuenta~. Soli Put.
etPrat.,tttfen<e!.Ah[tn.MttM!.Eu.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 10. 207
in ea opinione, ut id demum, quod pugna constat,
enthymema accipi velint; et ideo illud Cornificius 2 con-
trarium appellat. Hune alli rAe<or<cum syllogismum, 3
a!ii imperfectum syllogismum vocaverunt, quia 4 nec
distinctis, nec totidem partibus concluderetur quod
sane non utique ab oratore desideratur. ~o:c/r~?M
Valgius a~re~tone~ vocat Celsus autem judi- 4

i. Quod ~)u~)ta. Ita Goth. (tac. ~M.<y6~M)t~t<x.cMOPtK&r~o~tc-

Gesn.) cum Voss. 2, Capper. Reli-
qui quo p. Obtemperandum erat
vêt ievi librorum auctoritati, in fre-
quenti prœsertim confusione, vide
Drakenb. ad Liv. XXXVI, 33, 3.
Solus R. g, quod pugna. Cœteri
omnes ~tto ~u~na. En. Quod
~u~Ha constat. Vide V, J~, 2 "Ex
"pugnantibus, quod etiam solum
enthymema quidam vocant. Cic.
Top.,1. c., illa rhetorum. ex con-
trariis conclusa, quae ipsi enthy-
memata appellant. quum om-
nis sententia enthymema dicatur,
a quia videtur ea, quae ex contra-
riis conficiatur, acutissima, sola
proprie nomen commune possi-
« det. n Quem Ciceronis locum ex-
primit Noster, VHi, 5, g; Julius
Rufinianus, p. 21 (ed. Ru)mk. Ru-
titii Lupi) Enthymema fit quum
a periodos orationis ex coHfr~ntS
sententiis astringitur. n
2. Cornificius. Vide Hf, t, 2t.
Locum ipsum habes apud script.
ad Herenn. IV, t8.
3. ~u<tc. Turic. C;tMp., hinc,
cum Andr. Par.Vasc. Steph. Gryph.
Stoer. Chouet. suos Codd. male ta-
cente Burmanno. Aldus quidem so-
lus, sed in utraque, ed., nunc.
Hunc. ttOMferttnt.Aristot. Anal.
pr. M, 2g, o~J/M~uft. t~rt <t!<\M)"
Me: ttT<A)t{. IdemRhet. 2, 8 x~-
jMc't.Vide Nostr. I, to, 38; V, )~,
2~; item V, t~, i. Ad secundum
horum locorum non immerito re-
prehendit QumtHianum Victorius
(p. 3g) quod parum accurate dixe-
ritethiceti)ttcab«<t/iMrhet.sy)t.
ab aliis imperf. vel partem syllo-
gismi vocatum enthymemallqnum
ipse Aristoteles utroque modo ap-
pellet. Deinceps his appellationibus
usi sunt ~rft~m~/tt quales vocat
Cassiodorus in Rhett. PIthœanis,
p. 340, quorum aliquot recenset
Ernestus sub hac voce in utroque
lexico. Distinctionem plerarumque
editionum deserui. Neque enim fer-
ri poterat, id quod faciebant illae 1
ut illud et Aune ad diversa redde-
rentur prius ad enf/t~menta, pos-
terius ad epichirema. Utrumque ne-
eessanospectatade~t/~menia.
Hoc de Cornificio, pro interjeeta
sententia accipiendum, structuram
non mutante.
4. Quia nec. Turie. Guelf. CAMp.
omittunt nec, cum Alm. Voss. t, 3,
et edd. ante Ald. qui haec dat q.
non d. t. p Nec de conjectura in-
seruit Regius; necessario profecto.
SedYideadrV,2,2Q.Vindieesne-
gationis manifesti adhuc quidem
soli Vall. (ref. Badio) et Goth.
Omnes nostri habent quia née. En.
5. Epichirema Valgius. De ~.<t<-
 208 M. FABII QUINTILIANI
cat', non nostram admmistrationem~, sed ipsam rem, 1
quamagg)edtmut',tdesta)gumentum,quoallquid
batun sumus etiamsi non dumverbis explanatum, jam
5 tamen mente conceptum~, e~ic/nrëmadici. Aliis videtur,
non destinatam, vel mchoatam sed perfectam probatio-
gio, vide lit, t, t3. EptcAt)'ematM
etymon, nuod exprimere conatus
est Vafgius, non sati.s expeditum
inveni a rhetoribus antinuis. Aris-
toteles Topic., VftI, 3, t (p. Buhl.
3~0), t!ft~t~<t opponit et ~~ty i.
e. (<e~e)t~ere. Idem Topie., VIII, g,
16 (p. 4°~)t e!rt~e''f))jUctait (<~ri)
ct/~o~o{ J'tft\6x7«oc. Ar~umenta-
tiones a Grafois <7r~6tpt)jMetT<i
appel-
latas etiam Corniticius commémo-
rat ad Herenn. II, 2. Alia loea, sed
in etyrno neq~anuam occupata
plena manu ministrat Eroestns in
utroque lexico; h. v. Non quidem
)iquct a~r~MtO designa'a sit a Yal-
gio rei OMan~<r~cf~?~u~j an aduer-
sarii; prius tamen pra;fero. Vide )ib.
V,cap. t~, 27.
I. CK~:M.j<t(/tcat. Guelf., ~e-
fttt!tdtco, cumVoss. t, 3, Bern.;
item edd. aliquot in marg. Sed Ba-
sil. (quod ipsum in marg. habent
comp)ures) ~ernu! pro Cc/.tu!, non
mutata persona verbl. Mire profec-
to, quum cseteroqui nut)s ~etTtt
Flacci apud Qu. mentio fiât.–Put.
a sec. man.Vat). !ib. RR. 7, g, i,
12, C<?~M~aute~Mjm/iCat. Avic. Put.
Poul. RR. 3, 5, 10, ~nu! atitem
~udtco. R. 8, Yerius autem judicat.
EDITOR.
2. Nostram administrationem.
Capperonnerius recte remittit nos
ad II, t8, 5, unde inteUigamus ad-
ministrationem dici pro cr~~tt qua-
tenus opponitur 9'fa)~
3. ft'otaturttumM. RR. 3, 5, 12
pro-
a sec. manu,prêta turt!:mus.Eo.
4. Jam tame/f mente co)tce~(tt))).
Put. etPrat.,)'am tamett/?/a)teme;<-
tecotCfptttm.ED.
5. Destinatam. Htchoatftm.)'-
fectam ~)fo&attb)tent. Guelf., desti-
Jïafa. inchoata. perfecta Ot'attO,~
cum Bern. et edd. a G~'yphio inde
ad Obr. AnteGryph. ed. Jens. (tac.
Gesn.) et retiquac sic; sed oraiionem
pro probationem, cumCodd. Goth.
Vos: 2. Integram nostram primus
reprœsentavit Obr. obsequentibus
reeentioribus, et est in Turic. CAMP.
A1rn.; item in Bodl. Andr., ut sus-
picor, quamquam Gibs. refert des-
tttïatam et t~c~OMfam probationem
(non OMtto~etttj ut ex eo Burm.)
velut mnti!am scripturam. Nomina-
tivus invectns est in Codd. ab ar-
gutantibus librariis. ~ns vide-
tM)'!tO)tdestinatam, vel iiichoatani,
sed cer~ectam probationem hoc )t0-
men accipere, et ultimam ~eciem;
sicRït. 12 a sec. man., CAMP.Andr.
et apud Bnrm. V. C. Alm. Voss. 2
non bene, ut mox patebiL Aliis vi-
detur )t0)t jMtt)!n<nnt, vel t~c/toa-
tam, sed perfectam orationem hoc
nomen accipere, ultimam speciem;
sic nonnuiiihabent;nonminus ma-
le. Aliis uidetttrnoM destinatam, vel
tncAoa<e[mj~e~~et'ccfamotM<toncj7~
hoc itomen ~cc!7)o'C) et u~mnM
!~Cte)n;sieVau.)ib.asec.man.,
RR.g,)f,t2,Jens.AId.;minus
male. ~/tM videtur no~ f/estt~~fa~
vel inchoata, sed perfecta oratio
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. V, 10.
uem hoc nomen accipere, et ultimamspeciem'; ideoque
propria ejus appeHatIo% et maxime in usu posita est,
quasIgniHcaturcertaquaedamsenteatiae~comprehensIo,
quae ex tribus minimum 4 partibus constat. Quidam epi-
hoc nomen aecipere, ultima specie;
sic Avic. Put. Poul. RR: 3, 5, to;
bene. Epichirema non est tantum
n/i~ut'am mente conceptum, seu
non est tantum oratio deïttnata
non est aggressio, seu oratio tan-
tum t'ncAonta sed est aliquid ver-
bis jam explanatum, seu perfecta
oratio, et ita perfeeta, ut ad ulti-
mam speciem descendat. Haec ex-
plicatio perfecte respondet duabus
sententiissuperioribus-Praeterea an
latine, aut in alia qualibet Ungua
nomen a/t<7MO~dici potest accipe-
re probationem non destinatam,
vel inchoatam, sed perfectam et ul-
timam speciem? videtur non
f/M~ïa~, vel inchoata oratio; sic
Prat. et apud Burm. Bern. Et hoc
ttomem accipit ultima specie sic
idem Bern. En. Aliis Mc~tttr.
ultimam ~ectem. Hi contra ac Cel-
sus de rejudicasse dieuntur. Neque
aliud quidquam hac definitione sa-
tis verbosa sigm&eare vo)uit Quint.
Quod autem ultimam speciem hoc
nomen accipere ait, est ea ultima
species arfrumentoruni, sic confpr-
mata, ut jam epichirema recte di-
catur, neque uHam aliam sibi sub-
To e~jxat~etTave~oc
jectam habeat;
ex Porphyrii appellatione ( vide
Aristot. ed. BuM., vol. 1, p. 3~).
Eodem vocabuto utitur rnox 56;
VII, i, 23. Structurâmes't~t/etMr
cum aecusativo sequente attende.
Ne recte quidem poterat hic poni
nominativus quia in videtur est
placet, et oratio redit eodem ae si
Alii jubent hoc no-
scripsisset;
209
"men dare probâtioni, etc. Ea
quidem vis plerumque est yerbo
videndi, quum ita accusativo jungi-
tur, quod ex plurimis Livii locis
apparet. Quamquam nec in solita
signincatione a ponendo accusati-
v6 abhorrentRo<nani,quo<ldudum
docuerunt inprimis Dukerus adF)o-
rum, II, 6, 45, et Oudendorpitis
ad Sueton. Otho, c. 7 .Vide VI, ), 3
Et ultimam s~eetem. Gue)f.,
ultima specie cum Basii. (nisi quod
hic addit et) Gryph. et rell. ante.
Obr. Nostra in Turic. CâMp. Atm.
Bodt.Voss. 2, Goth. Andr.
2. Ideoque propria ejus appella-
tio, et maxime in usu posita est,
qua stcnt~cafMr. Nonnulli ~o' est
omittunt. At Vall. lib., ideoque pro-
pria ejus appellatio, et maxime in
usu posita. Bene, si, ut patet, ap-
pellatio est pro TNa~e//aftone; et
ea est vera lectio. En.
3. Comprehensio. Turie. Guelf.
CAMP.,compressio, cumAtm.Voss.
t, 3, Goth. et edd. ante Ald. quod
pro tempore ingeniose. profecto
correxit Regius. Vallam scribere
com~mensto narrat Badius. Vide
Nostri hanc lectio-
VIU, 3, Sy.
nem non agnoscunt. En.
4. Minimum. Turic., minime.
Guetf. CAMP.Goth. Jens. (tacente
Gesn.) omittunt vocem cum Bern.
et edd. ante Obr. Narratur Alm.
dare minime in (vide V, 9, i~; it.
mox §. 7). Burm. Obrechtum pri-
mum reprassentantem minimum
recte probat (vide V, t~, 6). Pote-
rat et minime ferri hae potestate,
'4
 ItO M. FAB1I QUINTtLIANI
chirema rattone/n appeltarunt; Cicero melius, ratto-
c!na!(!OM<;m~; quamquam et ille nomen hoc 4 duxisse
magis a syllogismo videtur nam et statum syllogisti-
cum, rtï<:oc:f!a<~t(nt~ appeHat, exemplisque~ utitur
philosophorum et, quoniam est quaedam inter syllo-
<~m:</Ket epichirema vicinitas, potestviden hoc nomine
7 recte abusus?. Ano~~nesteute~eMs~ro~atto,ideoque apud
Geometras -~p.txMKjTo~~ dicuntur. Hanc et ab ept-

tideTurseH.,p.~o.–Nostri?)! melovenius ad h. 1. quasi justam

minimum non habent: nimirum, hi
rhetores non adinittebant additas
/))'<Bm)'s!tsprobationes, vel eas cum
singulis prœmissis confundebant.
Et sic tres tantum propositiones
numerabant. R. i [, ~[«B ex tribus
in pm'h6tt! cox.<tnt. Ec. -Ex tribus
m))i;mMM ~r<<&tM.Burmannus rec-
te ad partes vocat Cie. de Inv. 1,
34 partim ~tttn~ue ejus partes
'<esse dixerunt, partim non plus
f quam in tres partes posse distri-
bui pHtaverunt. Vide et Nostr.
)ib.V,eap.t~,<j.6.
l. /{<!ttO)tcm.Quihocnomineap-
peUarint epichirema, hodie ignora-
mus.
2. Cicero. De tnv. I, 31, 3~. Rec-
te autern Qu. subjieit,Cic. vocem
latinam reddere magis ~f/o~
fjuam ~<~n'~))~<!t.Ciceronis quidem
detinitio (c. 34 init.) non prorsus
abhorretab Aristotelis Topic. I, f,
3 'E~Tff~H<yt/0~'<(~~e \Û~OC 6f TE- ~MoM~hontm.
6)iVTMVTtVMV,~T6pO)'TtTMVK€fjU6VMVi~
~y~Ktfc <r&'jM~/re< J;~ 'r~f xe/~M~f~y. 3~. Apparet autcm epichirema pro-
Hujus autem ipsa verba posuit AI-
cinous de Doctrina Platonis, fol. 5,
ed.grK;eaiVasco5ann532,nisl<)uod
postrema sic <f/' ft~<!t T<!t 'rtS~Tm!
t~ ~~)t!i! fr!C~~e<. Eadem Aristo-
tebs latine repetiit A. Gellius XV,
a6. Latine retnlit Ateiuoiverba AI- ~M~TtK~j
epichirematis definitionem dantia,
quodsecu5est,quumetlncM~o-
~<~u~ memoret, non ~t~f/fx~ct.
Hedit sane eodem res, et ex hodier-
narattonesy])ogi.musidipsumest, t,
quod Quintil. aliisque epichirema.
3.7!atto<t'tattO)iem.Turic.Guetf.
CAMP.attOCt'tatt!;Mm,cumGoth.
Alm. Voss. <, 3, et edd. ante !)ad.
sec. Nostram reposuit eonjiciendo
Pliilander, quum locum Ciceronis
Regius designasset. Necessaria fuit
mutatio invitis, ut suspicor, MSS.
pmnibus. Omnes nostri dant ra-
tfOCtttattMutn. En.
4. Duxisse. H. to et Voss. 3,
dixisse. Minns bene. ED.
5. AtttOCtnaitt/Mm.Vide HT, 6, ] 5.
6. ~.wmp/f~Me. Tmic. Guelf.
CAMP.Goth. (tac. Gesn.) omittunt
eoputam non male fanasse.
Put., et exemplis. Alii THf et vel
~ue omittunt. ED. jE~ern~/M~ue.
Hoc a Cie. fit ubi
argumentationem tractat de Inv. I,
prium esse oratorum, syllo.-istuum
phitosophorum.
y. ~tt~tUS.Vide IV, 2, 1 12.
8. r~Jf~~ ~~<~6f~6tC.CAMP.
~tXjM~MctT~M ~n'ot~t~ Vide notam ad
t, 10, 38. Alm. hic quoque ~fcm-
dare narratut. In Turic. ni-
 mSnTUTIONiS ORAT. HB. V, .0.
t'Atrcm~e Caecitius putat differre solo genere conclu-
sionis2, et esse apodixin u?~er/ec<M?n~3 epichirema, ea-
dem causa, quadIxImuseMfAymem<o~smo~dista)e;
nam et ent/ema syllogismi pars est quidam inesse
hitejusmodi(vide§§.6,8).–
Avic. Poul. RR. y, t [, ~«jMjM~rofx!
tt~rc~tt:. A)ii vutgatam exhibent.
Eo. r~/<~t<xcc< ~troJe/~fc. Vide t,
to,38,~0. DennitionemK~rcJ'N:
habes apud Aristot. Top. I, i,
'An'&Jet~'tc. e~v oTetv< ft~ttS~yx~
~B'jaaeTù)Vocr~o'~<c'/<to?~K.T.À.I[em
Analyticorum, post. ï, 2, 4, ubi
'A?rû'J'6f~v<f6ait Ât~'ù)o-uXÂc~ff~Mov6?rt-
<rrM/~&t"K&)'.
i: Co'ct7'tt! putat ~<~en'e. Hoc
ordineTuric.Guetf.CAMP.Goth.
Jens. (tacente Gpsn.) et edd. ante
Gryph. Reliqui CtBc. put. Vide
de transpositionibus librariorum V,
8,2; item mox §. g. Put. solus
differre CfECtHtMputat. En. CfB-
<!<7fM.VidH111, t, 16.
2. Solo genere conclusionis. Avic.
Put. Poul. R. 3, Prat., solo genere
cottctus)0)te. RR. 5 et )0, solo ré-
méré co'tc~u!t0)!em. En.
3. ~odtjcttt onper~ctttm epichi-
rema. Si eadem causa qua enthy-
mema syllogismo, apodixi epichi-
rema diversum esse dieitur, potest
videri, ut enthymema imperfectus
syllogismus, sic epichirema imper-
fecta esse apodixis. Hase ratio Ges-
nerum movit, ut pro imper~ctum
legendum conjieeret tmper/ectam
trahendo adjectivum ad apodixin,
non, ut nunc est, ad epichirema.
Sed obstat Rhetorum Pithœanorum
auctoritas, qui, quum sua e prio-
ribus hausisse videantur, epichire-
ma latiorem probationeïudeiiniunt,
p. 6y, 3~ Est igitur, in hoc diver-
sitatis modo, inversa ratio tenenda,
xn i
ut, qnanto perfectior enthymemate
rhetorico est dialectieus sy)iogis-
mus, tanto epichirema rhetoricum
p)enius sit apodixi dialectica. Mox
quum inesse epichircmati dicitur
apodixis, latius apodixi epichirema
ostenditur.
Eittitymema syllogismo. Sic
sine prtBpositione a omnes mei et
scripti et excusi ante Gryph. quos
non attinehat deserere Capperon-
nerium, (luem non solum poeticam
hanc esse scripturam recte docet
Burm. in Epistota, p. 5o. Vel soni
causa debebat omitti tï. Avic.
Put. Pout. RR. tO, t, Prat., a syl-
M~Mmo ~utftre.T)t\a omittuntVaft.
lib. RR. 3, 5, 7, 8, 9, 12. En.
5. Nam et enthymema. Omnes
nostri dant nam et epichirema. An-
ne sic res cxplieari possit?8yt)ogis-
mus constat majore, minore et con-
ctusione. Suam et majori et minori
probationcm adjungit epichirema;
et sic pars est syllogismi. En. -Et
enthymema. Pro hac voce libri qui-
dem omnes veteres dant epichire-
ma duram sane seripturam. Hanc
Vascosanus primus deseruit, obse-
cundantibus aliquot ejus civibus,
quos tandem Gesnerus est secutus.
Cogere videtur profecto res ipsa.
Quamquam non omnino procedit
ratio, si, ut enthymema syllogismi,
ita apodixis epichirematis pars est.
Poterat carere his verbis, qua; for-
tasse sunt allita ab eo, cui nimis
obscure videretur signiSeatum hoc
ipsum in pra;cedentibus: ca(7cm.
distare.
i4.
 2 [2
2 M. FABII QUINTILIANI

epichiremati apodixin putant, et esse partem ejus con-

8 firmantem. Utrumque autem, quamquam diversi auc-
tores, eodemmodonniunt, ut sit ratio per ea, quae certa
sunt, incertis fidem non dubiam afferens' quae natura
est omnium argumentorum; neque enim certa incertis
dectarantur haec omnia generaliter n~TSt;appellant;
quod etiamsi propria interpretatione dicere fidem pos-
sùmus, apertius tamen probationem mterpretabimur:
9 sed an'/umeM<um quoque plura significat. Nam et fa-
bulx 3 ad actum 4 scenarum compositae argumenta di-

Turic., set- bant quamaddebantur. Totam

i. Utsit. a<yere;M.
licet mttOttem. o/~eretttem, cum
A)m. Andr. Goth. quo ace. C~mp.,
nisi quod iucerta per errorem dat
pro ccrftï. Hoc quo minus repone-
rem, bonis auctoribus stabilitum,
obstitit usus parum probatus vocis
scilicet, Valla (E)eg. lat. serm. n,
60) recte negante apud doetissi-
mos reperiri yntgo usitatissimum
"modum, quum ea quse confuse
dicta sunt per singula postea ex-
*ponimu!c[ua)eesset, Quatuor
'<sunt virtutes, scilicet, Prudentia,
« etc. BodL, u. r. 77. c. <?. c.
i. f. n. d. afferentem, in qua scrip-
tura nihil a nostra diversi vides
prœter aecusativum m participio,
errore nato ut V, Q, ;3, )e~)tt. Ex
simili Cudicis scriptura suam eruis-
se videtur Obr. et haec ipsa nostra
est.Gue)f,tt.i!.)').e.<j;.c.x.
fidem dubiis afferens, cum Vall.
(réf. Badio) et edd. a Badio inde
exc. Obr. Nostra etiam Jens. (tac.
Gesn. ) et rell. est ante Bad. nisi
quod oratio dant pro ratto. Guel-
ferbytani atiorumque constitutio-
nem, elegantem sane, prsetuUssem
nisi tot veteres libri plura habe-
reat, quae facilius quidem excide-
hanc phrasim nostri sic exhibent
Avie. Put. Poul. Vall. lib. RR. 3,
5, 8, !o, ut sit ratio per ea, ~«f
certa sunt, ~dem ~uttM o~eretn.
RR. 1 et [ 2, utsitoratio p~ M~ua*
certa sunt, incertis fidem non du-
bium a~crenï. R. g, scilicet ratio-
Mcm uer ea, <yutCcerta sunt t?tccrftt
fidem )t0)t dubiam ajy<°renfcn!. Eo.
Ratio. o~ercns.Vide Cic. Acad.
II, 8 ft~e~t~! ita deËnitur Ra-
tio, quae ex rebus perceptis ad
'< id, quod non percipiebatur, ad-
<<dttcit. Vide et Diog. Laert. VII,
45; vide §. 6, Ctcerb. Suidas in vo-
ce <~roJE~tc sua sumpsit ex Philo-
pono ad Aristot. de Anima.
2. Etiamsi. Sic Val!. (réf. Badio)
CA~rF.Turie. (a sec. manu, nam a
pr. cum Alm., etiam sit, vide §. y,
s. )0.) Ante Atd. edd. et Goth. etiam,
sine si, quod Regius explevit. Sed
ab Aldo inde etsi (exc. Bad. pr.)
Guelf., OMt~ enim sit, cum Bern.
-Aldus tamen habet ~~??rot?r«ï.
Alii etiamsi. ED.
3. ~a&u/œ con!~<Mtt<e.Vide lib.
H, cap. 4, §.2.
4. Actum. Sic Turic.Guetf. CAMP.
Obr. cum Voss. i, s, Goth. Reliqui
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 10. 2t3.
cuntur et orationum Ciceronis velut thema ipse
exponens2 Pedianus3, Argumentum,.inquit4, tale est;
et ipse Cicero ad Brutum 5 ita scribit~, T'n~M/b~a.
ne nos in Catonem nostrum fran~/ey'remtM? illinc mali
~ut'~s~ etsi ar~MmentMm s<mt7enon erat; quo apparet,

actus. Nostris omnibus ad ac- lio et Bnrm. Recte ex conferentium

tum. En.
~<°/Mt thema. Addidit velut,
quia thema schotœ est proprie, non
fori. Vide lib. IV, cap. a, §. 28.
2. Ipse exponens. Turic. Guelf.
CAMP., i. c.xyont(, cum Goth. Voss.
t, Bern. nec dubito quin omnibus,
modo oculati iis contigissent colla-
tores It. edd. ante Ald. a quo jam
nostra obtinet, nisi quod Bad. utra-
que ed. exponat, quod alios dare
narrat idem in notis, nec tamen
quos. Ha'c profecto lenior mutatio
quam illa ponendi participium.
Restât difficuItasinTm~Me, alieno,
quoque te verteris. Optime mox in
Cicerone dicitur, opposito illo ad
nostrum Pedianum quod tamen
ipsum facit ad proscribèndam vo-
cem nostro loco. Nihil magnopere
desideres, si, expuncto ipse, legas
c~ponat. –Puteanus solus ipse ex-
pome)M. Alii t~ecxpo)t(t..Yatt. lib,,
exponat. En.
3. J'e~'antM. Vide I, y, 2~. Ver-
ha qnidem ista ~4'y. tale est, in
reliquiis Pediani frustra quaeras
etsi in omnibus Oratt. superscrip-
tum est dry. J~egimus tamen initie
Expositionis in Orat. contra Pis. «
« Argumentum hujus orationis bre-
<'ve admodum est. P. <5~.
4. ~r~umeotum, tn~ut't. Guetf.
CAMP.Got)). Jens. (tac. Gesn.) tttg.
arg., cum edd. ante Bad. sec. quod
primus transposu.it Regius, in nota
(ju.e non debebat omitti a Schreye-
silentio videor colligere nostrum
ordinem esse in Turic. Vide
!<). Solus Jens. ab emend. vul-
gatam exhibet. En.
5. Cicero ad jCrMtum. Vide lib. tl,
cap. 20,§.io.
6. Ita scribit, Turic., ita Mf. a
sec. autem manu inter alia scr.
quod profecto non displiceat. V ide
V, g, 3. Solus meinoratur hujus
seripturae vindex. Ita omitti a Goth.
f*tJens.narratGesn.,inpostertore
quidem lapsus. Ita ~cn't~. Vide
primam partem DOM. Locum Cice-
ronianum nexu exemptum extrica-
re non possumus. Vide notam ad
tHtttC. etsi.
'y. T'rmM/erremtM. Sic Turic. a
sec. manu (a pr. cum Alm. CAMt.
Voss.3,trani!/<'rentK):)Guetf.Goth.
Atd. Bad. pr. Retiqui trans/eramu!,
ut et.fragmentorum CIc. editores.
Eadem varietas apud nostros.
Optimi tamen d~nt h'an~/eTemu!.
EMTOH.
8.J~"tc.md!,eb[.Turic.CtMp.,
t~t. ~ttMem, etsi. Guelf., <
quid etsi, cum Alm. Voss. Jens. et
edd. ante Bad. sec. Illi omnes vi-
dentur dare libri, pro quo illine de
conjectura reposuit Regius. Ald.
mox: qutd est, etsi. Nihil sane sta-
tui potest in tam laceris fragmen-
tis. Pacilius tamen erat corrigere
illius mali a/i~uM, vel illius ali-
quid. ~/t~md etiam vulgo in frag-
mentis Ciceronianis, Sed inter~tfM
 9.4 M. FABÏI QUINTILIANI
omnem ad scribendum destinatam materiam ita appel-
to lari. Nec mirum' quùm id inter opifices quoque vul-
gatum sit2; unde VirgiUus~, ~r~M!M6M<MM tny~M~; vul-
goque paulo numerosius opus dicitur ~<ïryume?!<o~uM;
sed nunc de eo dicendum argumento est, quod proba-
tto~eMt~ :7ï<c:u?n7~,fidem, <:e~re&s:o?ten~ejusdem rei
nomina, facit; parum distincte, ut arbitror. Nam pro-
batio et~</es efficitur8 non tantum per hœc, quae sunt
et etsi fuisse aliquid, argumento ad Liv. VII, 2,8. Nuinerosius opus,
sunt Turic. CAMp. Put. solus a videadiib.n,cap.i2,3.
sec. man., ~/tnc. Alii omnes ha- 6. Quod ~fo~attonem. facit.
bent illi. Eo. Déesse hic nomen ejus, quem mox
l. Nec mirum, Opifices non so- reprehendat Fabius, rectissime vi-
lum materiam appellant atyumot- dit Regius, idemque inj;eniose, 0?~-
tu!K, verum etiam matériau elabo- sum fortasse hic alicubi repouen-
rationem et digestionem. Unde Ci- dum, conjecit. Obtemperaverunt
cero, septima actione in Verrem el aliquot recentiorum editorum
scripsit, ex ebore diligentissime quorum exempla primus deseruit
perfecta argumenta in vah'is erant. Rurm. quum Obrechtus ipse secu-
Id est, simulacra descripta. Et). tus esset. Veteres quidem libri, vel
2. Vulgatum sit. Turic. Guelf. scripti, vel exc~si nihil tale osten-
C~Mp. omittunt sit, cumAIm. Voss. dunt. Neque prorsus expeditur lo-
3. T6 sit omittunt pariter Avic. cus, nomine aliquo inserendo. Quis
Put. PouLVatI. lib. HR. 3, 5, 7, enim dixit: Sempronins argumen-
8, !0,Prat. ED. c tum facitprobattouem. ejusdem
3. Unde ~tty~tM!. Avic. Put. « rei nomina? Sic tamen struere
Pou). R. 10, unde ~'r~tM. Prat., cogimur orationem ut facit dictum
unde illud ~;)yt7<t. Bene. Eo. sit pro appellat, c<e):omt)tat, quia
~in/i/tus.En. VII, 701. Vide et mox (<). n ~uo~ ille tn~etttnt vo-
Cic. ir4 Verr. IV, 56. Similem usum cat) appa.ret, eum qui notetur a
habet Ovid. Metam. VI, 69. Quint. hoc nominis dedisse rei, si-
~)'~t(me)t<um ttt~etM. Ta t'nqens mulque romanum, non gra~cmm,
bmittuat Avie. et Poul. En. fuisse. Is quin omnium aptissime
5. ~rou~ento~unï. Turic. CAMp. Celsus intetligatur, nequaquam du-
<t~utncntM)n, cum Alm. Habent ta- bito.
men Guelf. et Gotb., et vetustissi- y. Indicium. Turic., fa~tctunt,
mus quisque excusorum vocem nos- cum.AIm. (\ide~. 8,~2.) Sed a sec.
tram nec expleat sensum substan- manu ille t'attonttm et hoc ipsum,
tivum. Alioqui vide IV, 3,12, sed non quidem pro indicium ponit,
et V; !2, 21. .~ou??tC7tfo~u~t. sed superaddit sequenti~Mem Obr.
Videtur hoc uno loco transmissum 8. Efficitur. Tune. Guelf. e~ct,
nobis adjectivum, vide Drakenb. cum Voss. 3, quo pertinere videtur
 INSTITUTIONS ORAT. LÏB. V, 10. 215
rationis, sed etiam per inartificialia; ~o~M~ autem,
qùod ille :n~c:Mm vocat, ab argumentisjam separavi:
ergo, quum sit ar~ttmentMm, r<!f:ô probationem Nr<B-
stans, ~Ma<?o/<t<r(ï~u:(/per~ a/<!«~,et <7M<a?,
<7Mo~~t
<ft<6<t<m, per ~M0f/ ~t<6<M~non est, con/:rmat; ne-
cesse est esse aliquid iii causa, quod probatione non
egeat. Alioqui nihil erit, quo ptobemus~, nisi fuërit, n
quod autsitverum~, aut videatur, ex quo dublis Sdes nat;
pro certis autem habemus primum, quae sensibus per-
cipiuntur, ut, quse videmus, audimus~; qua-ha sunt
signa; deinde ea, in quae'5 commulu opinione consen-
sum est, Deos esse, Pr~M~n~a~ ~eta<em p~rentï~tM: i3
praeterea, quae legibus cauta sunt; quae persuasione
etiamsi non omnium hominum, ejus tamen civitatis
aut gentis, in qua res agitur, in mores recepta sunt; ut
pleraque injure 7, non legibus, sed moribus constant:
si quid inter utramque partem convenit; si quid proba-
tum est; denique, cuicunque ad'versarius non contradi-

quod mox pro sunt Tune. sint. Sed
ferri nequit. Nostri pra-ter Va)f.
lib. a sec, man. RR. g et t2 habent
e~ei. Deleta forte ultima <yt)aba.
Norz taHtum ~<')-Aa'c. Avic. Poul.,
ttûtt faMtKm~erea. Malim, propter
euphoniam. En.
t. Separavi. Vide V, g, 2.
t. ~u[t<~)e; Sic scripsi contra
MSS. etCAMt. ducibusJens. et edd.
ante Gryph. Iteliqui aliud f. Vide
V, 8, 7~ Vati. lib. RR. 7, H ha-
bent quoque aliquid per aliud. En.
3. Quo pro&enttM. Gueif. C~Mp.
Gotla. Jens. (tac. Gesn.) ~Mo<~cr.,
cum edd. ante Bad. sec. exc. Aldo.
Correxit Regius probante Radio
Ascensio, cujus notam f alia docen-
tcm, in Burm. ed. positam, equi-
dem desiderq. Turiç. veram scnp-
turam habere videtur. Omnes
nostri dant ~MO~~t'o&emu~. Eo.
~V~~/~c?'itj ouod aut sit ve-
rum, etc. To nuo~ omittunt Avic.
Put. P<Mtt. PU. 3, 5, y, t0, Il et
Prat. En.
5, ~t~emiM, audimus. Va)!. lib.
RR. y, 8, g, 11, 12, Jens. A)d-, vi-
dimus, audivimus. En.
6.~a,tn~uœ.Turic.Gue)f.CAMt.
Goth. Jens. (tac. Geen.) ea ~:«B,
cum Âlni: Voss. ) 3, edd. ante
Afd. qui Regii conjecturam rece-
pit. Put. et Va)J. tib. uterque a
sec. man. habent in; a)u omittunt..
Enn-OR.
y. J'/er~ue~'uM. P~t. etPrat-,
p/o'n~tff m vita. En.
 2r6 M. FABII QUINTILIANI
14 cit; sic enim fiet argumentum, Quum prout~enttOt' mun-
dus regatur; administranda est respublica 2 ut admims-
tranda respublica sit, si liquebit 3 mundum providentia
!5 régi. Debet etiam4 nota esse recte argumenta tractatu-
ro vis et natura omnium rerum, et quid quaeque earum
plerumque5 ef6ciat; hinc enim sunt, quae etxoT<x7 di-
f6 cuntur. Credibilium autem genera sunt tria: unum fir-
missimum, quiag fere accidit, ut, Liberos a pare~<M~
amari; alterum velut propensius9, jE'um~qui rec(e va-
leat, in cr~<:num ~erL'e?ttur:<?n; tertium tantum non
repugnans, 7n f/o~o~t<rh<?n~ctc<Mm ab eo~qui ~om!~m<.
r7 IdeoqueAristoteles"'in secundo de Arte Rhetorica libro

t. Qttumproun~)ttta.VtdeIib.V, tem h. t. excidisse credibilia ante

cap 7.§'35'
2.mtn)'$trancfa.admtnut)'att-
da.Quœhiseeinterjiciuntur absunt
a mets omnibus ante Ald. qui ex
patmaria Regii conjectura recepit.
Quorum Jibrorumdefectus non no-
tatur a conferentihus, ii negligen-
ter sunt exeussi. Vide V, l, i.
Nostri quoque omittunt admtttt!-
tmtt~a est respublica, En.
3. Zt'quettt.Turic., licebit. Vide
ad lib. IV, cap 2, §. 83. Lectio
notanda de qua nostri silent. ED.
4. De6et etiam. Avic. Put. RR. 3,
5, 9, <o, i, Prat., debet etiam.
VaU. )ib. RR. y, 8, 12 Andr. Jens.
Goth. et Voss. 2, (Ment etium. En.
5.~C~ut~auccou€ettru?n~~eruMt-
que. R. 12, et quid ~u~ue eorum.
RR. 7, n omittunt ~/entm<j;Me. Ec.
6. Ilinc. Pro hoc nihil est in om-
nibusmeisanteAtd.
quiRegu
ètiam hic pra;stautem emendatio-
nem expressit. Turic. pro efficiat
habet e~tctt. –Nostris quoque om-
tubusmt/tt/.Eo.
EwcTtt.Vide V, 8. Dicas au-
ou<B, quum vix videatur latinb vo-
cabufo mox usurus fuisse, nisi lioc
jam posuisset. Vide exempla sic
ponendi graeca post versionem ad
III, 5, 4, proposita in notis.
8. Quia. Sic Turic. Guelf. CAMP.
Gott). Jens. (tac. Gesn.) cum Alm.
Voss. j, 2, Bern. et edd. ante Bad.
sec. exc.Atdo.Retiqui~uo~excon-
jecturaRegii, quam recte improbat
Badius. Additur enim causa, quare
firmissimum sit. Put. a secunda
man., ouo~. Alii quia. Bene: est
enim œtiotogia. Cur mutaveris? Il.
atta~erc accidet. T~<]fMapro ~ttta.
Prat., <jfttM~e)-~t'Momnibus accidit.
Malim. Eo.
o.J'rope<Mttt<.Hocvocabn)oNos-
tcr videtar usus primus et solus,
ita ut nihil adderet. Nam Cicero de
Nat. D. Jtt, 4o extr., ad veritatis
stm<7tft<dtnent.propen!tor, dixit et
de'Divin. î, 5, ad veritatem. pro-
BCtt~tor, observante Burmanno. Sed
mitigavit addendo velut.
tO.~rutofe/e!. Fit hoc septemde-
cim primis ejus libri capitibus.
 INSTITUTIONIS ORAT. LJB. V, 10. 217
diligentissime est exsecutus, quid cuique rei, et quid
cuique homini soleat' accidere; et quàs res, quosque
homines, quibus rebus, aut hominibus, vel concilias-
Set, vel alienasset ipsa natura: ut, divitias ~:<:c~e~ua-
tur2, aut <ïm6t<um~aut ~upe?~t:(<OMem; quid boni pro-
bent, quid mali pe<an~ ~K:~ milites, quid ruslici; ~<~MO
Soleat.Turie.Guelf.CAMP.,« quuntur:ubi enimhie agiturde
solet,. cum Goth. Voss. 3 et edd. ambitu, aut superstitione? Quod
anteLoc.CorrexitRegius;poterat verbum ab Aristotele factum est
et quod scribere pro quid. Sed "de mihtibus aut rusticis? Quid
maxime conveniat to~ret, ob exse- igitur dicemus ? Hanc hujus libri
cutus, et id quod sequitur conci- partem laceram ae fractam esse?
liasset, alienasset, non conciliarit, eaque omnia desiderari, qua* a
attenant. Put. solus a sec. man. a Quintitiano signifieantur,anmag-
habet M/M't. Alii vel solet accidere, num iUum rhetorem lapsum esse?
vel accidere solet. En. etquactractarihicercdebat,quum
2. Quid sequatur. Turic. Guelf. « in manibus librum non haberet,
CAMP., <y:tt s., eum Goth. et edd. non quae vere traderentur, nomi-
ante Ald. et post Basil. ad Burm. nasse ? Omnino res dura neque
usque, et profecto MSS. omnibus. enim in hoc libro hiatus u)Ius ap-
Regius correxit; verissime vid e Aris- "paret, sed contra continuata.re-
tot. Rhet. II, t6, i ri <f<-Er~oJ~ K rurn series admirabilis nec te-
dot~'<T«. Nostri panter dant <]fMt mère debemus, non omnino con-
sequatur. ED. Divitias <jfUtdse- temnendum scriptorem n ( pauto
~ttatur. xo/eat.Vide Aristot. Rhet. ante maottunt rhetorem, sed cum
II, i6. In hoc loco, quem securi irrisione) tantœ negligentia* con-
transieruntinterpretes,mediufrus- demnare, quamvis qua:dam hic a
tra oecupatum magnopere conso- philosopho tradantur, quae in ea
latus est Victorius, eadem, qua et re explicanda omittere ipse non
ego difficultate pressns. Sic enim debuit quare ut illa,imprudenter
iUe ad Aristotel. Rhetor. lib. II, praeteriit, ita potuit alia, quac mi-
p. ~tg Exponendum videtur, in- M nime hic tractata unqnani fue-
« quit, quod mihi sacpe in mentem runt, nominare; et. quasi pro ip-
"venit,acnonparummo)estum sis supponere. Non uno quidem
« fuit: Quintilianus enim in V libro loeo vidimus videbimusque Quinti-
ubi de argumentis disputât, os- tianum memorite vitio e libris affe-
tendit Aristotelem plenius ube- rentem, quae in iis non plane'eadem
riusque hune locum tractasse, ac legerentur.Vide IV, 2, t3z.
multa ad naturam, moresque ho- 3. Quo <?Mtcouem'odo res. Avic.
minum pertinentia exposuisse Poul. Va)). lib. a sec. man. Rît. 3,
<'quac nunc'hic nuUo modo legun- 5, <), Il, 12, CAMP. Andr. Jens.
"tur. Verba ejus ha*c sunt: Meo- A)d. vu]g. habent. Put., q. <yt((e-
«~ue. appeti soleat: et quae se- CttnMe m. R. tu, q. <jf)ttMMm. En-
 2l8 M. FABII QUINTILIANI
i8 <~f<~t<emodo res vitari vel. appeti soleat. Verum 1 hoc
exsequi mttto~, non enim longum tantum, sed etiam
impossibile~, aut potius mHnitum est: praeterea posi-
tum 5 in commun) omnium intellectu si quis tamen
'9 desideraverit, a quo peteret, ostendi. Omhia autem cre-
dibilia, in quibus pats maxima consisdt argumentatio-
nis, ex hujusmodi fouubus fluunt' An credibile sit, a
~7t0 patrem occ~tt~, u:ce~<t«Mct<?n/t/<a comm~umPet
contra?, ueMe/?C!K/H in ):ot'erca'~ a~u/~r<uM in /u~Mrto-
M? iUa quoquc An ~ce/uxpa/6t~yac<Km9.P "~a~st<M
t. ~erum hoc. Put. et R. Ve- y.JFt contra. R.y,e< contra.Eo.
rM)M/)tPC.M:)!irn.ED. –~t<'OM~M.fnteI)tge:"anincre-
2. ~crum. Mitto.Victonus ad dibi)e. Nam ut paruni credibilia
Aristot.Rhet.).n,p.3QO,satis priura, sic vcrisimitia hœc.
aspere. Ne; ait, quod ipse simu!- 8. /~a ~uo~uc. Turic., ~uo~ue
que omnes rhetorc'! pf~stare non illa. Solus, ut suspicor. Vide pra-
"potuissent, ab erutUtissimo vtro vam hujusmodi transpositionem ad
Meximiefactun),tauf]efnh.ibeipt. n §§.!)~7'
Etiam Gesnerus malit sibi notatio- (). ~ce/t~MM/~tM~CtUW. Nos-
nesmorumta)esdariaQn.qnani tri hahfnt h:). Turnebus nonnullos
hœctechnicaspinisoppteta. ait CodJ. Jegcre ox scelus, quia pa-
3. 7m~os.<6t<e. Vide lib. Ht, cap. lam factum, (fuod praïtuierini. En.
8,§. t5;!ib.V,cap. t3,§. 34.' to'jFn/sttmpr'~cr.SieTuricens.
4. Aut potius. Sic dedi ex Coth. Guclf. CAMP.Goth Jens. (tacente.
Jens.(tac.Gesn.)cumVoss.2et Gesu.)cum Ahn.Voss. 2,3, et edd.
edd. rell. ante Gryph. exc. Aldo. anteA)d.t!icprintusinserit<<tx<'rtt
Reliqui ac, quod sensum impedit. obseeundantibusposterioribu5,sed
-Vall. )ib. RR. y, 8, (), tl, t2, CodiceproffCtonuHoaoctorc.Et
aut ~OttM!. ED. debebat saltem scribi <<tA't):se. Vali.
5..P)-<BtetiM~(MttMnt. R. 3, p)'(B- (Bad. réf.) ~octumpro~a/xMm, fjuod
terea ponitur. En. illi placet. Maie.–Avic. Put. Peut.
6. f/ttunt. Turic. Guetf. Goth. RR.3,S,7,)0,Prat.CAMp.Andr.
Jens. (tac. Gesn.) /!unt, cum Voss. Jens. Afd., an ~a~tfm. R. <t, aut
2, Val), et edd. ante Ald. Nostrum /abMm. Vat). lib. RU. 8, 12 an
ex Regii conjectura; sin minus ne- factum. Non Maie. En.-Falsum.
cessaria, eteganti tamen et leni. Intenigc"fac.tumesse."Agiturde
CAMp.tamen jam dare nostrum vi- falsa testatione, testamento, tabu-
detur.VIde mox §. 24.-Avic. Put. la, quani non est credibile faetam
Poul. Vall. lib. RR..3, 5, y, 8, g,> propter exiguam sumniam. Vide Di-
n,tX,Prat.0)tttttt~/um.t.R. 10, gest. XLViJI, )0, de )cge Cornelia
~Ot!tt&M!{MKt.En. de falsis.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 10. 2fg
propter ejc:~t<am~Mm~am? quia suos quidque' horum
velut mores habet, plerumque tamen, non semper;
atioqui indubitata essent2, non argumenta. Excutiamus 2o
nunc argumentorum locos; quamquam quibusdam hi
quoque 3, de quibus supra dixi, videntur locos appello,
non, utvulgo nunc intelliguntur, tn <M.xunam~,et <n/-
terium, et similia; sed ~e~ t)!r<yMmeM<orum~ in <]fut6m
latent, €.r~ out~tM suntue~eM~cc~.Nam, ut in terra non 21
omni generantur omnia, nec avem autferam 7 reperias,

i. QmW~ue. Hoc dedi(mirum) ex argumentorum, quoniam inter sig-

conjectura Francii (vide §. 122,
notam),quampra;sumpserantta-
men ii, quos Badius ait dubitare,
an ~utCtjfue(i. e. ~ut~:te) legendum
sit. Reliqui ~uts~ue. Hoc nisi mu-
tatur, interjecta ea 7//a. ~un.-
n mam pfoscribi debent, quoniam
ioanima tanguntur, ad qurc quisque
referri nequeat. Sunt tamen proba
ea et nequaquam eximi mcrentta.
Vide §. 4o. Solus Vall. )ib. a sec.
man., quidque horum. Alii outxottc.
Ec. Quidque horum. Varia haec,
<juœ proposuit, debent singula ex
sua natura judicari, et hoc dixit
mores ea suos ha6ere; sed mitigavit
audaeiorem formamaddendo velut.
2. ~t~t~tt~tti. non argumenta.
V.ide)ib.V,cap.<),§.2.
3. ~ttO~Me. Sic Turic. Guelf.
CAMP.Basil. Reliqui tt Vide V, y,
3 item hic 2 1. Hi hahent
Avie.Pout.RR.3,S,y,!i,i'
Prat., his ~ttOijftte. Eo. Hi quo-
que. dixi. De quibus supra dixerit
Quint., Gesnerus recte videtur de-
signasseea,qua;prioribuscapiti-
bus (malim priore solo) tractarit.
Si enim signa pars sunt argumen-
torutn(videV,g,f)etiamhorum
tractatio potest videri locus aticjuis
na tum petentur argumenta. Quod
masculiuum (/tt) ponit, pro neu-
tro, quod exspectes, fit e natura Te-
teris sermonis de quo egi ad H, 18, t.
/)tte~;ottn<ttr, t)t /Mjcunc!K.Tu-
ric. Guelf. C.~Mp., i. ut lux., cum
edd. ante A)d. qui Regii conjectu-
ram recepit t~ pro ut. Mox muiti
male simul utrumque ut m. E meis
MSS. et CAMi'. Bip. dedi luxuriam
pro aIiorum <MXunent. –Ap. Burm.
V. C. Atm., ut in luxuriem. Avic.
Poui. R. n Gbth., ut <u~<nem.
Put. Vall. lib. RR. 7, 8, a, 10, ut
/u~Mrtam. R. 12 luxuriem. Put. a
sec. man., in tu~'ttnam. Eb. lit
'~M~unam. Vide II, 4, 22; V, 12,1
t6;V,!3,57.
S.Zatettt~fx.SieTuric.GueU'.
Goth. Jens. (tac. Gest~-) cum edd.
ante Obr. Reliqui inserunt et, quod
tamen, msi cascutii, est in C~Mp.
Nullus ex nostris inserit Mf et, qua-
reipsa non adeo utilis videtur. Eo.
6. Pétera. Turie. Guelf. C.<.Mp.,
petendt, cum A)m. ad locos retule-
runt male. Vide V, to, 8. Put.
Poul. RR. 3, 5, 7, to, Prat., pe-
tendi. En.
7. ~c~)';a!. R. g, et ap. Burm.
Voss. et 3, t'enM. EB.
 220 M. FABII QUINTILIANI
uhi quaeque nasci' aut morari soleat, ignarus; et pis-
cium q'oque gênera alia planis gaudent, alia saxosis,
regtonibus etiam litoribusque discreta sunt, nec helo-
pem 2 nostro mari, aut scarum 3 ducas ita non omne
argumentum undique venit; ideoque non passim quse-
22 rcndu'n est. Multus alioqui error, etexhausto~Habore,
qnod non ratione scrutabimur, non poterimus Invenu'e
nisi casu at si scierimus, ubi quodque nascatur
quum ad locum ventum erit, facile, quod in eo~ est,
t. 07<t ~utB~ue nasci, etc. CAMP. 3. Scarum. Turic. Guelf. CAMP.,
Andr. B<~dL,:t6)~tfe nasci aut tno- scattrum, cum Goth. Voss. 3, Jens.
rari, omissis soleat et tynanM. Eo. Quantitas penuttimœ ap. Ovidium,
2. !fe~em. Guetferb., ~o~ent. Martialem, Petronium brevis apud
CAMp.,t<opcm.GeminantfereGra'et Ennium in Phagetiels, p. Cotumn.
sed hoc vetat fieri versus Ovidia- ]58, tonga: Scarum prscterii ce-
nus. Secutus sum Turic. et plero- rebrum Jovi' pa:ne supremei.
rumque ~cnpturam. –7~e/opem. Put. a sec. man. Vall. tib. RR. 8,
scarum. Vide Ovid. in Fragm. Ha- g, 12, scarum. Alii scaurum. En.
)ieut., v. 96: Et pretiosus he)ops 4. Error, et e~AatfSto. Turicens.
n nostris incognitus undis. Quo Gue)f.,f.este.,cnmAtm.Voss. t,
vide Plin. H. N. XXXII to extr. 3, Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante
Colum. VIII, 16, 9: « Helops. Ald. Hic pro nostro et habet in, et
« Pamphitio profundo nec alio pas- Turic. a sec. manu, e. est in e. Re-
n citur. (Vide ~Etian. de AnimaU. liqui fere e. est et e. Goth. Voss. 2
Vï)t, 28) .scarus qui totius Asiae nostram dant. Ea in illis etiam la-
Graeciaeque titonbus, Sici)ia te- tet, ubi pro nostro et tej~itur est.
"nus, frequentissimus exit, nun- Multus a~to~ut error, et. Prat. RR-.
<' quam in Ligusticum, nec per Gal- 8, g, n a!to~ttttt. Tt~ et omittunt
<'lias enavit ad Hibericum mare. » Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, y, to,
Hune et Nostrum quomodo latere ft, Prat. En. Error. Eteganter
potuerit res a Plinio relata, cujus dictum de inconsiderata quaerentis
locum mox ponam, eruditi qu:B- vagatione.
runt, H. N. IX, t~: aAdvectos 5. Quo~ue. Sic Guelf. Goth.
"(scaros) Tiberio Claudio princi- cum Alm. Bern. Ald. QMfp~ue nas-
pe, Optatius Elipertius pra:feetus cuntur, CAMP. cum BodL Andr.
« ciassis, inter Ostienseni et Cam- Obr., nisi quod hi )tO!Ca))tMr. Tu-
paniae oram sparsos disséminait. ric., ouoo~e )tn$c~ntur. (Vide §. !0,
Quinquennio fere cura est adhi- 24.) Reliqui fere editi quidque.
bita, ut capti redderentur mari. Put. a sec. man. Va!L lib. R. 8, ubi
Postea fréquentes inveniuntur Ita- quidqu.e nascatur. Eo.
lia*in litore, non antea ibi capti. 6. Quod in eo est. Vall. lib. RR.
Schneid. ad Colum. nihil de hac re. 8, g,Jens. Ald. Goth.Vossianiom-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, io. 221
pervidebimus. Inprimis igitur argumenta a persona 23
ducenda sunt; quum sit, ut dixi~, divisio, ut omnia in
haec duo partiamur, res atque personas3: ut causa4, tem-
pus locus, occasio, !tMtrt<MteMft<m, modus, et- coetera
rerum sint accidentia; personis autem non, quidquid
accidit, exsequendum mihi est~, ut plerique 6fecerunt,
sed, unde argumenta sumi possunt. Ea porro'sunt, 2~
GentM?~ nam similes parentibus ac majoribus suis ple-
rumque8 creduntur, et nonnunquam ad honeste turpi-
terque vivendum inde causse sunt9; Aafto'°, nam et
gentibus prpprii mores sunt, nec idem in 1 Barbare,
Homano, Grseco, probabile est; Patria, quia similiter 25
etiam civitatum leges, instituta, opiniones habent dif-
:nes, Loeat., ott0<< in eo erit. ED. rena,c.3textr.;PhiUpp.n,t8.
t. Argumenta a. Sic Turic. CAMP. 8. Suis plerumque. Sic Turicens.
Reliqui inserunt xo'~e, quod, ex a Guelf. CAMP.cum Alm. Voss. i, 3.
-et pe natum, ut suspicor, alienum Reliqui inserunt /!<tt. Nostri
est in praecipiendo et dividendo omittunt~/tt.ED.
post Inprimis. g. Sunt. Sic. Turic. CAMP.cum
2. Ut dixi. Vide V, 8, 4. Alm. Re!iqui/!uttnt.Vide §. tg.–
3..<~MCpCfK)KtM, utcausa. VaIJ. Omnes nostri eaM~<p/?uMnf.ED.
Ëb. et R. 9 a sec. man. RR. g, !2, t0. Natio. Patria. Pro Cluent.,
CAMP.Andr., at~ue~erMnaSj res, c. 26; Verrin. V, 64; pro Archia,
ut causa. Tores redundat. Eo. c.3init.;proF)acco,e.8.Vide
4. Causa. modus. Vide V, g, t. loca citata ad V, y, 5.
5. ~JMeoue~uM mihi est. To mi- ll./t/enttKt. Turic. inserit qui
7[t Prat., To est R. 8 omiserunt. sunt, eum Alm. (vide ~§. 22, 26).
'Poul. Voss. 3, exsequendum mihi lidem sint tn, CAMP.Videtur error
videtur. ED. librarii male mterpretantis tf/em
6. Est. fecerunt. Turic., est pl. (mo)'~) p)ura)em, et aliquid de suo
fec., cum Alm. Sed ille a sec. man., addentis, quum prœsertim in ~ro&.
e. pl. hoc. fec., et sic CAMP.Obr. est ni)tH varietur. Vulgatam nos-
Née male. tri servant. ED.
y. Geftus. Ad singula haec Rolli- 12. Opiniones datent. Turic., op.
nus,.ad aliquot autem Turnebus sunt h. CAMP., op. sunt sed A. An
exempla ponunt Ciceroniana, quœ forte antiquitus op. SMam /?–
repetere juvat. Verrin. V, 12, de Put. Pou).Va)i..iib..RR. 8,9, )t,
filio Verris; V, 52, de ejusdem pa- !2, optntone! datent ~e; en ham.
tre sed non sentiente cum ipso R. y, opinionessunt, sed Aa~'nt~t~
utroque. Pro Sextio, c. 3; pro Mu- ~er?'ttta)tt.Eo.
 222 M. FABII QUINTJLIANÏ
ferentiam &.Ct<~ ut latrocinium faclllus in vu'o, ve-
neficium in femina credas; ~E' quia aliud aUis annis
magis convenit; ~ucet<:o et 6~;c:Ha~ quoniam re-
fert, a quibus, et quo quisque modo sit~ Institutus;
a6 ~a6!<M~
corporM~ duotur enim frequenter in argu-
mentum, species libidinis, robur petntanttse; his cou-
traria in diversum; jFortunct~, neque enim idem credi-
hile est in divite, ac paupere, propinquis, amicis,
clientibus abundante, et his omnibus destituto; Condi-
<ton:s etiam distantia est, nam clarus an obscurus, ma-
gistratus an privatus, pater an filius, civis, an peregri-
nus, liber an servus, maritus9 an ccelebs, parens libe-

t. Sexus. Pro Sextio, c. 2 t, quam- cernit, ac~ottttnam ponit in divi-

qnam brevis et obitcr instituta viri
consularis et virginum athenien-
:Ium comparatio.
2.~E~ta!.ProRosc.Amer.,c.t~;
proLegcMani!c.2).
3.jE~MCatt0.dMCt~tna.Pro
Quint., c. ttextr.; Philipp. 0, y
ex tr.
4. Quibus. sit. Turie., quib. et
quo ~uu~ttc sit, cum Alm. Sed
CAMP., quib. quisque sit. Jens. (tac.
Gesn.) ~t<t6. et quo quisque modus
sit, cum Tarv. pro qno modo legen-
dum esse qui non videat, eum Re-
gius frustra Quintiliani prœceptis
operam dare ait. Vide 20, peten-
da. –-R. 3 solus habet quo quisque
modus. ED.
5. /fa&tf[f! corpc't'ti!. Pro Rosc.
Am., c. pro Rosc. Uom., c. y
in Pison., c. t. Vide de robore ar-
gumente petu/antttc exempIumPta-
tonicum citatum, IV, 2, 34.
6.7~ortuMa.co?ïdtttOtn.Pro
Quint., c. 3o pro Rosc. Am., c. 46.
Cicero hos duos locos nomine
yortuntc complectitur. Fabius dis-
tiis et opibus coHf/tho~c~ in quo-
dam persona* statu, et quibusdam
accidentibus. En.
7. A~ueent'm. Sic Turic. Guelf.
CAMP.Re)Iqui nec en. Vide V-, g, 6;
item mox §. 3t.
8. Idem credibile. Sic CAMP.Guelf.
Goth. (tac. Gesn.) Sed Turic. in-
cred. Atm., cred. (vide 2~, 2<))
Jens. (tac. Gesn.) tamen cred.,
cum Tarv. Regius tameK mutavit
in tam, quod retinent fere reliqui.
Matui abjicere. Vide §. 2~, orec
t~em. ~ro&att7e. –VaH.)Ib. RR.
8, g, t2, )tec enim idem cr~f/t&t/e
est. Avic. Put. Poul. RR. 3,5, )o,
11, Prat., neque <?~t??tidem c~~t-
bile est. En.
g..Se)'MtM, maritus. Jens. inscrit
incestus, cum Voss. 1,3, edd. ante
AId. qui et ipse et hoc et insuper
an castus, sequente liasil. pessime.
Habet et Joann. (tac. Gibs.) inces-
tus additum inter lineas sed manu,
ut videtur, paulo recentiore. MSS.
mei et CAMP.nihil tale,'quod et a
Va)). abessenarratBad.iis tnbuens
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, to. 223
rorum an orbus sit, plurimum distat; ~?!:m!' natura, 27
etenim avaritia, Iracundia~, misericordia, crudelitas,
severitas, aliaque his simllla afferunt fréquenter~ fidem,
aut detrahunt; sicut ~!C<t<s~,luxuriosus, an frugi, an
sordidus, quseritur Studia quoque, nam rusticus, fo-
rensis, negotiator, miles, navigator, medicus, aliud at-
que aliud efficiunt. Intuendum etiam 5, quid ~ccM 28
quisque; locuples videri an disertus~, justus an potens?
Spectantur ante acta e<tc<a~t<e;ex praetentis enim aesti-
mari7 soient praesentia: his adjicmnt quidam Commo-
lionem; hanc accipi volunt~ tempo anum animi mo-
tum, sicut :ram, pa~orem: Consilia autem et praesentis ~9
et prêtent! et futun temporis; quae mihi, etiamsi per-
sonis accidunt, perse referenda~tamenad illam partem
hoc emblema, qui «cœMfem cas- distiaguere voluit. Vide Erasm. in
*tumcteo''titumvita)aJucRQtcm Eci:les. Tunri.
"definiant.~(Vi<)eI,6,36.)An 5. 7nitfe):ttn! etiam. Avic. Put.
igitur a monachis hoc? Regius ))t- Poul. RR. 3, 5, )o, Prat., intuen-
ccx~s rectissime sustulit. Nostri dum et. ED.
hanc lectionem ttn~tus non adnut- 6. Locuples videri Ot disertus.
tunt.~t). Put. et Prat. meliori ordine habent
t. ~nimt natura. Pro Lege Ma- locuples, an disei-tus videri. En.
nit., c. 23 init. in Pis. ,0.17 extr., y. -~<;m<!r; Ita dant nostri 7
t8 ineunte; pro Ccctio, c. 5; extr. pra'ter Poul. K. t3 et Jens., existi-
deCati). Mat~. ED.
2. Avaritia, tt'ftCun~M. Jens. in- 8. 7/a'tc accipi t~ottOtt. Sic Va!].
serit ira, eum edd. ante Aid. acce- lib. RR. y, S, g, n, n, CAMP.Andr.
dente Badio utroque. Male. Jens. Ald. ~cct~t volentes dat Poul.
3.7'r<*f/t[e''tt~)'<')n.Hoeordine Accipi volent, Avic. RR. 3, 5, !o.
Turic. CAMP.Jens. (tac. Gesn.) cum Sane. pro accipi volentes, qui ac-
edd. ante Stoer. Reliqui transpo- cipi volunt, sic Put. bene Com-
nunt, quibuscum aliquot MSS. vi- txottone~, quibus accipi volunt. Sic
dentur facere. (Vide §$. tg, 36.) Prat. En.
~tctttS.tudta.ProRose. g. ~cc~mtt, per se referenda. Sic
Am., c. 2~ex(r.; pro Murena,c. zg, Turie. C~MF. cum Alm. Bodl. Bal.
3o, 3) pro Coetio, < tg. Acttt Andr. Reliqui omittunt per se.
victus. Cicero atque atii victum sub Soli RR. 7, n, 12 habent per ~c.
educatione et disciplina complec- Reliqui omittunt. ED. Per se.
tuntur. Fabius tamen ista exaetius S~orsim tractata. Vide III, [p, i.
 224 M. FABII QUINTIHANI
argumentorum videntur, quam ex causis ducimus;
sicut Ac[6:<t~quidam animi, quo tractatur, <tm!CMS, an
go :n:mtCt~ 2. Ponunt in persona et nomen 3; quod quidem
ei accidere necesse est, sed in argumentum raro cadit
nisi quum aut ex causa datum est, ut,
Sapiens, ~aont<~
Plenus4; aut et ipsum alicujus. cogitatiouis attulit cau-
sam, ut Lentulo conjurationis, quod libris 5Sibyllinis
aruspicumque~ rpsponsis f/o~/M~b </a~ <M CorKe/tM
dicebatur, seque eum tertium esse credebat7 post~Sul-

t. Ex causis. Vide mox 33, et quam. Ga!):Bt)5 et Obreehtus con-

aUbi passim.
2. Tractatur, amfCM, an fH;mt-
eus. Turic., t. animus amici, cum
Aim. (vide 26, 33.) Sed Guelf., t.
n)n. tntm., cum Goth. Voss. 2,3 et
edd. ante Ald. exc. CAMP.Tarv. qui
dant nostram. Regius an inseruit.
Malim in addi inter animi et quo.
-Avic. Put. Pout.Vat). Ub. RR. 3,
5, a sec. manu, 8, g, 10, quo
tractatur amicus, ~UTmCM~.R. 12,
quo tractatur amicus et ~ïttmcu~.
RB. 7 a pr. man., n, et Alm., quo
tmcffttttraHtmmamttCt. Eo.
3. TVo~ett. Cicero pro Roscio
Amerino e. 43 Venio nunc ad
illud nomen aureum Chrysogo-
ni. » Sed argumentum ne hic qui-
dem suppeditat.
4. P/enus. SicTurie.Guelf. CAMP.
cum Goth. Voss. ), 2, 3, Bern.
Bod). Joann. Andr. et edd. ante
Gryph. Reliqui f~mus nullo ut
euspicor, MS. auctore. AIm. tace-
tur. Nullibi reperitur ~'tanm.
Omnes nostri dant Plenus. Eo.
P/entM. Sic dedi, auctoribus libris
bonis quidem omnibus. Quid tamen
hoc esset nominisadhuc nemo dixit,
neque in uj)is veterum monumen-
tis cogaomiois loco invenit quis-
jicientes Plancus, Gesnerus reeen-
tiorum scripturam f/a<tm referens
ad graecam originem ~mc, Bur-
mannus divitem tnterpretans, Crassi
cognomen, cujusipsius ha'c sit gtos-
sa, nihil magnopere proficiunt. Sa-
pten! et ~fa~nu!, prius Catonis et
Lmiu, posterius Pompeii, cogno-
mina in vulgus nota..
5. Libris Sibyllinis. (~t'ee&atttt'.
Vide Cicer. Catilin. 111, et al. qui
de divinatione tractarunt.
6. ~n<~tcum~ue. Turic. Gueif.,
haruspicuin.
y. Credebat. Turie. CAMp., dt'ce-
bat, cum Alm. Obr. Placeat, nisi
quod modo dicebatur.
8. Sullam. Libri quidém mei om-
nes .y~~attt ubicunque nomen hoc
comparet, praeter unum, ni fallor,
Bip. Sigonius nostram rationem la-
pidum et nummorum auctoritate
ileferidens doctissimum quemque
in sua castra pertraxit. Cedo et ip-
se, quamquam sunt et marmora
cum MSS. facientia. Etymon a Sura
rectius quam a Sibylla repeti (ut
prodit Maerobius) facile agnosco
sed hoc pronunciattonem et scrip-
turam definiri, non item. Vide Ou.
dend. ad Suet. Caes., c. t.
 INSTITUTîONIS ORAT.,LIB. V, io. 225
!am Ciunamque, quia et ipse' Cornelius erat. Nam et 3:
lUud apud Euripidem fngidum sane, quod nomen
~o~n:c~~ ut argumentum morum, frater incessit; jo-
corum~ tamen ex ep frequens materia, qua Cicero in
Verrem non semel usus est: ha'c fere circa personas
sunt, aut his similia neque enim4 complecti omnia vel
hac in parte, veL iri cseteris possumus, contenu, ratio-
nem plura5 quoesituris ostendere. Nunc ad res transeo, 3~
in quibus maxime sunt personis juncta, quae agimus,
ideoque prima tractanda In omnibus porro, quae nunt',
quaeritur aut QMare~ aut !76: aut QM~nt/o?aut Quo-
mo~o? aut Per <jfucefacta sunt. Ducuntur igitur argu- 33
menta ex cau~Myac~orMm?~ vety~urorum: quatum ma-
Ipse. Turicensis et CAMP.,ille. contentiosum, recteque illi indi-
2. Apud Euripidem. Phceniss., i tum esse a pâtre nomen, {~<9<~m-
v. 63g, /}o, uM Valckenaerius ob- ~f,et~M6Me~OjM~no~t/)'6/x))v'arft'rttp
servat, Euripidem in tati etymorum t~sfo ~o~3't/tt ~-oovo~ c«x6a))f6iro~-
usu ~Eschyto et Sophocle, qui ta- j~M.Et).
men nec ipsi fugiant, esse immo- 3. ~ocoittm. Turic., ilocorum (a
deratiorem. Livii locum e Barnesio sec. manu /oeorum). Guelf., loco-.
adEur. apte profert Gesn. XXVIII, rum, cum Voss. 2 (an t?) 3, Bern.
28, ubi Atrium ÏJnt~rittmy nomi- Loc. et edd. ante Ald. Nostramha-
)tM etiam a&omtnan<<t ducem dicit bent Goth. CAMP. Jens. Tarv.
Scipio Africanus, in egre~ia oratio- Avie. Put. Poul. RR. 3, 5, y, 10,
ne. (Née debebat Livium repre- ) t, t2, locorum, errore facili. Eo.
hendere Valck. ad Herod. VI, 5o.) -bcontm. matena. Vidé VJ, 3,
Burmannus ad Columnam ablegat 53 sqq.
in Ennium, p. 2~0, nbi multa ety- 4. Neque eH<m. Sic Guelf. CAMP.
morum exempla ex utriusque lin- Reliqui Nec e~.Vide 26, t2o.
guae poetis. Locùm hune tractât et -Vall. lib. RR. y, 8, g, Ace en.
Aristot. Rhet. tf, 23, 29. Nam com~j'eeh.ED.
et illud apud Euripidem. Ita Avie. 5. Plura. Turic. CAMP.omittunt
Put. Peut. RR. 3, 5, t o,) 1 2, CAMP. cum Aim.–SotaCAMP. ed. omittit
Andr. Sed Vai). lib. RR. 7, 8, 9, ~)<ura.Et).
Jens., -/VaMtet illud erat apud Eu- 6. Quare. Turie. CAMP., qua de
)'t~).Ald., ~Vamet illud est cp. 7:'Mf. fe, cumAhn.Obr.–Nostriomnes
tn Phœnissis autem ap. Euripidem quare. En.
Eteocles fratrem exagitat, in eaque y. Factorum. Sic omnes praeter
contentione ait, merito iUum ap- Gesn. quem dantem actorMm imi-
pellari Po)ynieem quasi multum tau sunt Bipfnt. et Andres. Vide
2. !5
 226 M. FABII QUINTILIANI
teriam, quam u).?)~ain, ~M' 1alii nominaverunt, in
duo genera, sed quaternas utriusque dividunt species
nam fere versatur ratio faciendi circa 6onoru?n adeptio-
nem, tncrementttm, comert~oneM~ u~um; aut malo-
rum eutta(:onen~ liberationem, !?ntntnu<to?tent, toleran-
34 (tan~quseetin~ deUberando4plurimumvatentS. Sed
has~ causas habent recta; prava contra ex falsis opinio-
hibus veniunt; nam est his initium ex iis, quae cre-
dunt~ bona aut maia: inde errores exsistunt, et pessimi

VII, 4, 2. Quamquam Cic. ad Div.
<2, 22, acta opponuntur futuris.
Frequentissima confusio, vide Dra-
kenb. ad Livium Vt, 28, 2; item
Nostr. V, i4, 4' Quat'ttm. Sic
Tnric. CMtf. cum Ald. Reliqui ~uo-
rum. Sed refertur ad causas. –RU.
y, 10, t, quontm materiam. Alii
~uarutn. ED.
i."TMt. ~Mx//t<. Aristot. de Ani-
ma 2,1: ~Tt. MjMtV~\M ~VftjMtC'TO
6MtXe~«x, (p. Sy)L. 22.) Plu-
<)':t7<)'o:
tarch. de virtute morafi (vol. H,1
p. 443 D) Mt~t/V~tC. ~C~MX!~ t/\H
Apparet quomodo hicc
Ta~ <3'<t9a&'f.
vocabula potuerint reeiprocari.
2. CoTtse''MtttO)<em. Avic. Put.
Poul. RR. 3, 5, t0, t2, conversa-
tionem. ED.
3. 7tnmiHU<;onCM, to~rantMni,
qn~f et in. Turic-, imm. tulerant
oe~Me et m. Alm., tmm. contulera.t
ttam~ue et in (vide xg, 34).
Guetf., tnuntnut. nam~ue et in,
cum Voss. i, 3. Sed Bern., imm.
tolerantiam et ot~tB alia. Namque.
OLr., tmttt. tolerantiam ttnm~ue
et ~(BCt)t. Reliqui imm. (nisi quod
CAMP.,mtttttt.) cott~erstOttent; nam-
que et in ad Ald. usque. Hie Regio
auctore ttamque omisit cum Badio.
Mox revocato hoc pro et posuerunt
/t<M, ante Stoer. Hic junxit utrum-
que, obsecundantibus caeteris. CoH-
fe~tOKem interpretabantur mali
ma~o)~ in minus. Quo autem aue-
tore, et nonne subjecta ha;c ttnmt-
«ttttottt? Hic locus mirum in
modum turbatur apud nostros. Pri-
mum nullus admittit tolerantiam;
sed plurimi habent conterMattOMOn,
vel co)tMrsat<o«ent.Va)Ia;)iberco);-
ferHonent, quœ lectio sincera sola
videtur. HR. 7, 8, t[omittunt.
Omittunt instiper To liberationem,
Avic.Put.RR.3,5, tO,etPrat.ED.
4. QM<pet /)<Bc in deliberando.
Nostri namque et /«cc indeliberan-
do. R. g simpliciter nam~ue m de-
/tt)eramJo.ED.
5. Plurimum valent. Avic. Put..
Pou).RR.3,5,y,!0,tt,Pra[.,
plurima valent. ËD.
6. Has. Turic. et CAMP., ~<EC.
y..Est his ttttttttnt. Turic., esse
his tHtttum Atm., esse initium (vide
33,3g). -Eademvarietas apud
nostros. ED.
S. Credunt. Sic Turicens. Guelf.
CAMP.cum Atm. Goth. Voss. duo-
bus et edd. ante Ald. Retiqui cre~
duntur. Regius mutavit. Ma!e.
Aldus solus dat creJiOifitt'. Atii cre-
~ttHt.En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, io. 327
affectus; in quibus sunt tra/oc~tum, invidia, cuptdttas~
spes, 6tm6: audacia, mefM~.caetera' generis ejusdem
accedunt aliquando fortuita, ebrietas, !yHorant:< quae
interim ad veniam valent, interim ad probationem cri-
minis, ut, si quis, dzun a/n insidiatur, alium dicatur in-
~rëm:Me~. Cau~cpporro non ad convincendum modo, 35
quod objicitur, sed ad derendendum~ quoque excuti
solen t, quum quis se recte fecisse, id est, honesta causa,
contendit, qua de re latius in tertio Ubro~ dictum est.
Finitionis quoque quaestiones 6 ex causis interim pen- 36
dent, ~ï tyrannicida, ~u:~ranHunt, aquQ deprehen-
sus !n aJM~eno~uerc't, occidit? An sacrilegus, qui, ut
hostes urbe expe/~ere~, arme: <eMp~oot~xa? detraxit?
Ducuntur argumenta et e.r /oco~' spectatur9 enim ad 87
fidem probationis, JMbHtanus an planus, maritimus an
mediterraneus, con~ttusan :?!CM~us,e~M€nsan~er'-

t. Ca'fera. Sic Tune. Gueif. C~MP.
eum Goth. et edd. ante Gr~~ph. Re-
tiqoi c<E(em~uc. Put. et Prat-,
ctBtera hujus modt. Atil vulgatam
habent. Eo.
2. Accedunt. Vall. lib. RR. 8, g,
.12 Prat. CAMP. Andr. Ald. Jens.
Locat., <tCCt~u)tt.Eo.
3. Dicatur interemisse. Omnes
nostrihabentdiciturinteremisse.En.
Defendendum. Tune. CAMt'
deferendum.
5. 7m tertt'o Mro; c. n, §§. 4-9.
6..Finitionis. ~u<Bs(tonesex. Sic
Turic. CAMP.cum Alm. Bod!. Andr.
Obr. ReUqui Finitiones ex. 'Bât.,
ouootte ~u<]estton<ntttOHt!.e~ in
quo vide mihi indoctam transposi-
tionem (vide ad §§. 2.0).Nos-
tri omnes dant JR)ttt<otfe~.<ntertm
ex causis ~ot~ent. ED. JïntttO-
~)~ ~ett~fnt.'J*'m~ton~sunt con-
troversiœ status finitivi. Jam quali
mente aliquid fit, tale facto nomen
est ponendum. De tyrannicida, vi-
de §.5g.
7. ~rma tentée. </ctra.r;f. Bur-
mannus exemptum ponit Romano-
rum in belio punico secundo hoc
facientium. Ftorus S,. 6, 23, ubi
vid. Salm. –~rma templo a~!x<
Nam ementi mitttes arma sua tem-
pli postibus afHgebant. iidem~tiam
spolia et arma hostium in orna-
mentum illie ponëbant. TuKN.
8..Ex.~oco. Rollinus ponit hsc
Ciceronis exempta contra Ruituni
n, 3~ e~) c. 41 init.
g. Spectatur. Jenson., ~MtantMf
enim. Avic. Poul. RR. 3, 5, lo,
Prat.exspeétatur en<!n. Put., ex-
spectatur autem. ED. Malis fere
Spectat. Quamquani ~ectttntMr et
supra §. 28.
t.7.
 228 M. FABII QUINTILIANI
tus, propinquus an remous, opportunus con~M a?! a(/-
versus? quam partem videmus vehementissime pro
38 Milone 2 tractasse Ciceronem. Et hsec quidein ac s!miliaa
ad conjecturam frequentius pertinent; sed interim ad jus
quoque 3, PnuattM an publicus, sacer an profanus, nos-
ter an a/tenttx? ut in persona, magistratus, pater, pere-
39 ~nnu~. HInc enim quaestiones oriuntur: Pnua~mpe-
cuniamsustulisli; verum, quia de templo, no~~ur~m,
~e</Mcrt/e~!UMe~t. Occidisti adulterum, ~KocNe.cper-
mittit; sed, quia in /Kp6[nan cce~ est. Injuriam fe-
4° cisti; sed, quia tnao':sfra<u!~ majestatis actio est?. Vel
contra, Z!CU!f,~M:apa(erer<!m,~mûtmcty:'s<ra<M~. Sedcir-
ça facti contrôversiam argumenta praestant~, circa juris
lites, materiam quaestionum; ad qualitatem quoque
fréquenter pertinet locus; neque enim idemubique aut
l. Vehémentissimc. Guelf., eui- 5. 7<t /u/Mnan. Vide VII, 3, 6;
deittissime (sed a sec. manu nos- etsimi)esquœ5tionesUI,6,2~.
trum). Voss. i, ~re~uettttMtme. 6. Majestatis. Turic., nta~t~tta-
Omnes nostri habent vehenxentissi- hM, cum Alm. Vide §§. 34, 44.
me. En. y.~choest.R.<)etapudBu)-
2. Pro Milone. Ctcero))en);c. 20. man. Voss. 2, accusatio est. Quod
3. Ad jus. Turic., a. locus (a sec. g)ossam redolet. ED.
manu at locus, cum CAMP.)ut et 8. Prêtant. Refer hoc ad §. 38
Aim. ~ttMS,Guetf. et unus e Voss. haec quidem ac stmilia QUEeso-
SedJens.(tac.Gesn.)/ocM!, solum, lius sunt loci, non ï?crïon(e~ cujus
cum edd. ante A!d. qui primus obiter injiciebatur mentio. Locus
nostrum, quod et in VaU. –VaH. autem, in conjecturalibus quidem
!ib. RR. 8, g, t2, ad jus ~Mo~ue. eausis, facto aficui aut probando
Avic. Put. Pou). RR. 3, 5, i0, tt, aut revincendo potest inservire, in
Prat., aditus quoque. Put. a sec. translativis (quales sunt juris lites)
man., R. 7, att locus f/uc~ue. En. occasionem facit ultro citroque dis-
jus. Vide IV, 2', 68; it. no- putandi.
tam ad IV, 4, 3. Masculina illa pri- g. Qualitatem. Quid sit?vide lib.
vatus, etc., referenda sunt <t~o)M<- in,cap.6,§.to.
«J ad locus. 10. Enim idem ubique, aut.Turic.
4. Pater, peregrinus. RR. 7 et n, CAMP., en. ub. aut. Transposui au-
pater, an peregrinus. Alii vulgatam tem ducibus Jens. et edd. ante
retinent. ED. Peregrinus. Hujus Stoer. RëUqui enim u&. idem, aut.
exemplum nulium mox ponitur. Nostrum ordinem commendat et
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, i o. 22()
licet, aut décorum est; quin etiam in qua 2 quidque
civitate quseratur, interest; moribus enim et legibus di-
stant. Ad commendationem quoque et invidiam valet; ~i
nam et Ajax apud Ovidium~, ~tmt~~ Inquit, ~n<e ra-
tes camam et mecMm confertur Ulixes ? Et Miloni inter
csetera objectum 5 est, qtiod Clodius in mo~ment~a~ eo
mo/orMm suorum esset occMtM.Ad suadendi momenta 42
idem valet, sicut fem~m?~ cujus tractatum subjun-
gam ejus.autem, ut alio locojam dtxl~, duplex signIR-
catio est9:°Genera/:<cr enim et
specialiter accipitur:
prius iUud'° est, nunc, olim, ~u6~/e.)can</ro", quum
~K~<:<m'~ pugnatum est; denique pr<efer:tum~ m-
.y~ /u/My'uM. Hoc sequens habet et constituta discri-

omissio Tune. et CAMP. (Vide Cœ e. t init. (vide IV, t, 3!);

36,/)I.)–RR.t),necen:))t
ubique. Alii ne~ue enim ubique. Eo.
t. Qutn etiam. Apud Burm.Vos-
sianus~ quum etiam. ED.
2. Quidque. CAMP., ~tffs~ue.Vi-
de~.tC).
3. Apud OM~t'um. Metamorphos.
lib. XIII, 5.
~;mtt!, )))~ut't, Ante rates
cnuMm. Hoc ordine Goth. (tacënte
Gesn.) Sed CAMP.et editionn. ante
Gryph., tt! ante rates caus. an.,
nisi quod a Jens. inde meH~s ay.
eaus. Recentiores ante rat. inq. ay..
caus., et videntur addicere MSS.
Fit autem his modis omnibus hep-
tameter. (Vide 40, 64.)– R. 3
solus agimus, inquit, ante rates catt-
sant. Alii, tn~tttt, ante rates a~tmtt!
causam. En.
5. AMottt. objectum. Cicero
pro Milone, cap. y.
6. Sicut. Turie, omittit. Mâle.
7. 7'em~'tM. RoUinus hœc citât
pro Lege ManiL, c. n extr.; pro
proMDone.c.ïq.
8. t/(. dixi. Lib. M, 6, 2$, 26.
est. Genera/tter.
g.n!/tcat!0
Turie. CAMP.omittuntMt.An~tynt-
~!catto. Et ~enef. ? -Nostri ?o est
retinent. Avie. Put. Poul. RR. 3, 5,
t0, H'mp/M: ~ot~catto est. Non
mâle retinetur est. En.
10. Prius illud. Hoc sequens. Vi-
de ad t, 8, < 2, convellit hoc exem-
plum nostram conjecturam.
t t. Nunc, olim, ~[<&e.ïo):</ro.
Jens., nunc, olim, tune sub
Vall. lib. RU. 7, 9, 12, C.tMF.Ald. 1
nam olim, sub R. 8, Ham olim,
quum sttb Al. E<).
!2. Ilium. Turie. Guelf., )7<um,
cum Alm. Sed Turic. a sec. manu
~tttnt, ut et CAMP. Reliqui Ilion.
Poeticum videtur. Vide Suet. Jul.,
c. yg; ibique Oud. et Drakenb. ad
Ephom. Liv. LXXXHf. –Nostro-
rum pars maxima tjfmtm apu~ J~Htnt.
Avic. Poul. RR. 3,5, lo, tt,<7ttt<nt.
apud illum. Eu.
 23o M. FABII QUINTILIANI
mina, 6MMe, hieme, noctu, !M~~u; et fortuita i, m
/;3 pestilentia, in bello, in convivio. Latinorum quidam sa-
tis signtHcari putaverunt, si illud generale, tempus; hoc
speciale, tempora 2 vocarent; quorum utrorumque 3 ra-
tio et in consiliis quidem, et in illo demonstrativo ge-
44 nere4 versatur; sed injudiciis frequentissima est. Nam
et juris quaestiones facit, et qualitatem distinguit, et ad
conjecturam plurimum confert; ut quum interim pro-
bationes inexpugnabiles afferat, quales sunt, si dicatur,
ut supra posui~, signator, qui ante diem tabntarum de-
cessit aut7 commisisse aliquid, vel quum infans esset,
~5 vel quum omnino natus~ non esset: praetel' id, quod
omnia facile 9 argumenta aut ex iis, quae ante rem facta
t. Etybrfmta. Jens. habctet~br- 7. Aut. Turic. Guelf. CAMP., an.
tttnant.ED. Correxit Rcgius omnium, ut vide-
2. Tempora. Hoc, quod recen- tur, librorum errorem. Vide §. 6g.
tiorum aliquot omittunt, habent Put. a sec. man. Va)). lib. item
autem optimi, dant etiamTuricens. aut commisisse. Alii omnes an com-
Guelf. CAMP. Nostri omnes fec- mMfMC.Mate. RR. 8,9, a): com-
tionem V. C. Spaidinf,, exhibent, misisset. Eo.
nisi quod CAMp.pro t'oectfetttscrip- 8- Qnutyt omnino Mtïty. Tune.,
sit vocarentur. En. <!<</tuctacttt! o., cum A)m. (vide
3. Quorum Mtrorum~ue. M.itis Sg, ~G). Sed CAMP., n~tfc
sane Qtt. utriusque, ut nata sit sorip- natus o., cum edd. ante Basil. in-
tura nbstra expervufgato errore de serentibus omnibus ~</A?tC~quod
quovidenotamadV.g, )3, reqttt. revocayit Obr. Dispticet. -Avic.
.Sed vide V, y, 3~ item hic §§. 6g, Put. Poul. Vall. lib. HM. 3, 5,8,9,
'Xt, 3, )o6. )o, vel nuxm oM't;no natu! non
4. Et in illo </cn!On;<ratt'MO~c)!c- e~et. KR. y, n, t2, vel ~ttum ad-
te. To rf~Herp omittunt Avic. Put. huc )M<)Momnino no't esset. En.
Poul. Va)). )ib. RR. 3, 5, to. En. Omnino HatMSnon esset. Atmetov.
5. !7t<jfKMm. a/~<?n!t. Redundat )an<)at Cic. pro Quint., c. 29 Si-
nt, pro ttt~ote positum. Vide VI, <, "bieumnuperediditsocmm,quem,
5 1, ubi nostro loco post Bollinum quomodo nunc intendit, ne in vi-
utitur Capper~ ut ita usurpatum trorum quidem numero tum de-
Q))inti)Iano plurimis locis docet « monstrat fuisse. Est etiam ejus-
VaU. Eler,. II, 28, etsi sequente modi Ciceronianusjocus, infra, )ib.
tantum relativo, sed cum eodem Vi, cap. 3,73.
Tedit. 9. Omntayact'/c. VaH. lib. a sec.
6..Su~ra postei. Lib. V, c. 5, §. 2. manu,R. t2 a sec. manu, quae ca-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, !o. 23t
sunt, aut ex con/Mnc~Mrei, aut insequentibus ducuntur:
ex antecedentibus, Morlem mina tus es 2, noctu existi,
~ro~CMcentem a~<eceMM< causas quoque factorum prse-
teriti sunt temporis. Secundum tempus subtilius qui- 46
dam, quam necesse erat, diviserunt~, ut esset ~unc<
~OH!Mau<<tH est; adhserentls, Clamor SM~/ahMest. Iri-
~e~uentM sunt illa 6, Latuisti, pro/K~M< ~uorMet <umo-
res a~pctruerMnf. Iisdem temporum gradibus defensor
utetur ad detrahendam ei, quod objicitur?,
Hdem. In 47
his omnis factorum dictorumque ratio versatur, sed du-
pliciter nam fiunt quaedam, quia aliud postea futu-
rum est; quaedam, quia aliud 'antea factum est; 9ut,

dem est ac prima, omtt!'<t~e)'e. En., §.;item§.~y.–Put.asec.man.

ï. ~Mt tH~~tt~Htz~u~. R. Jens.
Ald. Locat., aut co~xe~ueMtttu!. R.
t J, OMtcjc t'n~ttentt~u!. En.
2. Es. Turic. Guelf., est, cum
Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante Bad.
exc. C~M)'. Sed Turic. a sec. manu
nostrum, quod et VaII.Vide §~ gy.
–Va)!, hb. RR. 8,9, es. Alii est. En.
3. ~ecutt~um. Sic Turic. Guelf.
CAMP.cum Bodl. Joann. Voss. t,
2, Andr. Obr. At Jens., sed, cum
edd. ante Obr. Secundum tem-
pus. 1. e. instans, sive prsesens. Vi-
de lib. VII, cap. 2, 46.
4. Diviscrunt. Turic. omittit cum
Alm. Vide §. 44; item mox.
5. Esset juncti. Avic. Pou). RE.
3, 5, t0, eKetj'itnct; R. y a sec.
man., esset ex eo!t~tt)tctt!. RR. n,
12, ex COH/tOtCt! CAMP., ut esset
aut ex conjunctis. En.
6. 7)t!e~ue)ttts MtMt illa. Turic.,
et insequenti t. CAMp., et inse-
quentis i. Guelf. Goth. Voss. 2 et
edd. ante Stoer. habent sunt. Ee-
liqui omittunt, quibus accensetur
AIm. falso profecto.Vide modo hac
Vall. lib. HR. y a sec. man., 8, g,
c~amorsu6~!tM!es<.7)t!~uc)ttMSu))t t
t//a.R.)2,étant.!u&?t[n!e~ tfen-
tMXttnttMn. Avie. Poul., clam. subl.
est. ~'t irisequenti sunt illa. Omnes
eodem modo dtstinguunt, et qui-
dem bene; nam )unctMm et aJ/ffC-
rett! sunt secundi temporis subdi-
visiones tnxe~ueM vero est tertium
membrum ipsius divisloms, q'
facta est in ~~c~nfMm xMta~,
futurum, seu ttMe~ue;M. En.
sequetitis. illa. Cave ha-f referas
ad subtilem i))am secundi temporis
divisionem, quod factam a multis
anteGesnerum.
et
7. F', ~uoJot/tc'tK)'. Turie., et,
o.p.;asec.manu,et,<t~uoo.,
cumCAMp.BodI.Andr.Mate.
8. Aliud postea futurum. Sic Tu-
ric. Guelf. CAMP.cum Goth. et edd.
ante Burm. Recentiores omittunt
postea; sed eoncinnitas Oagitat.
g.!7t,<jfUMnto~[CttMf!'eo.Turic.,
o. fidem r.sed a sec. manuo. qui-
dem r., eum CAMp.Bodl. Omittere
~utJemnarratnrAIm. (vide§§. 46,
332 M. FABII QUIJSTÏLIANÏ
quum objicitur reo lenocinii', quod speciosam adut-
5o). Diffido sane omittentibus tam
antiquam scripturam; neque tamen
~'ideo, quid ei h. 1. faciendum,
aut quid aliud inde eruendum.
t. Lenocinii. adulterii. Gue)f.,
leu. speciosce marito <~tf.ad., cum
Bern. Voss. t,3,eted.Stoer.Chou.
Leid.; item Goth., nisi quod hic
addit~Meadj~ectOSte, cum Voss. 2.
Sed Jens.~ /c~. speciosre marito quod
~ectOMm af~u/t., cum editt. ante
Obr. exc. tribus supra positis et
CAMP.qui sic /~nocituum gui spe-
ciosam ftjt'fteno, cum Andr. Nos-
tram dant Turic. Alm. Bodi. (nisi
quod hic n~M/texo) Obr. eoqoe re-
centiores. Ah autiquissimis i~itur li-
bris exsulat xpcoo~temaxto. Si quis
sane summam in hisce comparatis
concinnitatem exigat, potest ei
Mandiri, quod In Guetf. atiorumque
seriptura post reo /enociM<t,subjici-i
tur !/)ec;os<Bmarito, sicut mox post
parricidii reo illud: /tt.run'o!o; mo-
do emit de condueendo liceat in-
te'pretari. R. 12, reo /cnoct')<t,
q uoc!speciosam adtt/te) H ~nntnafam
'yn<ïmd~~ emerit. Avic. Pou].. reo
lenocinii, s~ect'0!<B marito, quod
odu/<erto(~a?nnatant~ttnmt/ameme-
rit, Put.Va)I. lib. RR. 3, 5, !<, to,
pra adulterio dant a<<ut(e)tt. En.
Quod ~ectOMnt. emerit. Ha:reo
equidem in hoc exempte. Qul<Jenim
est, quod dicitur reus ille tenocinii
emisse adulterii damnatam? Ancil-
lane igitur erat ea? Sed quis anci!-
lam adulterii damnavit? Dominus
quidem ejus poterat accusari et
damnari adulterii, ut vicissim et
domina, qua: cum servo adultero
rem habuisset. Sed qui fit ut illa
veneat ? Nam SCti Claudiani, cujus
Statuto, quse, ignarOidomino, eon-
suesset cum servo in servituteerat
(vide Tac. Anna). XII, 53; Sueton.
Vesp. <i, ibique interp.), hic qui-
dem nuiïa ratio. Neque enim talis
femina dicebatur adulterii damna-
ta, quia feminas universe specta-
batfexii!a, non uxores proprie.
An e gente barbara advecta est, ut
prius domi damnata fuerit? An, fa-
ma ob adulterium perdita sua
sponte in servitutem venit? Varia;
enim subnasci possunt suspiciones.
Quodunumhujnsgeneris maxime
tractatur in jure romano, aduite-
n rii damnatam si quis duxerit uxo-
~rem.. (Di{;. XLVIII, 5, 29, t)
non potest inveniri in nostro loco.
Quis enim dicat emit bic esse acci-
piendunt pro ritu nuptiati coemp-
tionis ? Quare miror Gedoynum
rcddentem « Il a épousé cette ~cm-
Mj~Cj <7tt0tntt <? etitetccon~atncuc
<'Ja<<:t/ferf.nRe'-tatutem<t(in
quo mutando nibit (entandum
quum ter posita vox, non potuerit
ter corrumpi) interpretemuf con-
~uA'tt(sci). ad qua'stum faciendum
corpore). Neqne enim hoc qui.fa-
ceret in femina Cjuœ materfamilias
non esset (quatis honcstatem ami-
sit aduherii damnata), )enocinii
reus agi poterat. tn hac sane ratio-
ne plenior illa scriptura, quam vide
in primam partem nota-, aptissima
fuerit, ut, qui adulterii damnatam
conduxerit, tenocinii suspectus sit
in speeiosa sua uxore. Hanc loci
difficillimi medelam proposuit con-
sultus a me Hugo, JCtus celeberri-
mus. Si qua cujuscunque gentis )ex
fuisset, ut, qusc adulterii damnata
esset, ea poena: causa' veniret, rem
haberemus confectam. Sed equi-
dem in Schukingii auctoritate ac-
 INSTITUTIONIS ORAT. IJB. V, 10. 233
térii damnatam quamdam emerit, aut parricidii
reo luxurioso, quod dixerit patri, Non ~nt~/t'm me
o~/Krya~M; ham et ille, non quia emit, leno est; sed,
quia leno erat, emit; nec hic, quia sic erat locutus,
occidit; sed, quia erat occisurus, sic locutus est. Ca- 4S
sus antem~, qui et ipse praestat argumentis locum, si-
ne dubio est ex Insequentibus; sed quadam proprietate
dfstinguitur: ut, si dicam, Me/!or </t<~ ~c:p:o, quam
~!n:~a/; f!C:< ~n?!a/em~. ~onu~nu~ernafor; nKn-
~uamyec~ ?!aK/r~!M;n. ~o?!t~ agricola; mayno~ st~<«-
/tt~rucfus. Et contra, &<mph<o~M~~t<!(; pa<r<moM:t(mex- 49
/ïam:t. Turpiter vixit; omnibus :n~M e~t4. Intuendae
sunt, praecipue~ in conjecturis, et\Facu/ta< Credibi-
lius est enim occisos a pluribus pauciores, anrmioribus

quiesco,negantisu)Iummtota, 4. ~t'~tt; omnibus. Turie. Guelf.

qua* supersit, antiquitaté locum re-
periri prœter Pauli Sententt. Re-
ceptt. H, 26, 14 (p. 32i Jurispr.
Ante-Just.) «qui exacte pœnam
"adutterii nobis repraesentet, ita
ut frustra de illa ulterior institua-
tur Inquisitio. n Nihil autem ibi
ejusmodi. Qnamquam totum hoc
thema scholasticum credo, quod in
jure romano nullam propriam ha-
beat exptanationem. Quae verba in
atiishbrisadjiciunturinh.i.deiis
vide primam partem nota', tpsa va-
rietas scriptura; videtur ostendere
librarios jam in hisce olim ha'sisse.
t.Quam~ant.Burmannusconjc-
cit ~tton</am~ eleganter.
2. C<Mu!aittem. Vall. lib. ER. y,
8, g, n, 12, Andr. Jens. Ald., ca-
sus autem. Avic. Put. Poul. RIt. 3,
5, !0, autem. En.
3. Vicit Annibalem. R. CA:)r.
Andr. Ald., vicit enim ~nn~M/~nt.
Alii omittunt enim. ED.
inserunt vel, cum omnibus, quan-
tum video, libris, exceptis Goth. et
VafL hisque auctoribus Gesn. Bip.
Paulo diversa Ald. scriptura vix.
~ttOt/ue/omtt. etCAMP. e(omn.
Scntentia nostram fert solam.
Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, 7, to,
] t, 12, vel omnibus tHUMtt!Mt.VaU.
lib. RR. 8, 9, omnibus invisus est,
omisso TM vel. CA~tP. et Andr., et
omnibus invisus.est, bene: nam quia
~um~htOHM~tttt, ~atrtmon'um ex-
hausit, turpiter vixit, ideo omnibus
ot~MMSest; et sic c<u<Miste est ex
;)Me~ttC;[()&tM. En.
5. J~rfEc~Me. Sic Guelf. CAMP.
A)d. Reliqui pra*Ct~tfe~!<e.Vide III,
J, t5; V, t 22; IX, 35; X, i,
20, 2y. –Te que omittunt R. 3 et
Prat. En.
6. fnct(<f<tte!.Ro!unus hase exem-
pla ponit: Cic. pro Mil., c. 20; pro
Rosé. Am., c. 33, ubi facultatis
nomenq"oqne.
 234 M. FABII QUINTILÏANÏ
imbeciHIores', a vigilantibus dormientes, a prseparatis
inopinantes quorum contraria. in diversum valent.
5o Haec et in deliberando intuemur, et injudicits ad duas
res solemus referre, An ~o/uer!t~ <~u:x?An potuerit?
nam et voluntatem spes facit; hine illa apud Cicero-
nem4 conjectura, //M:a<tM est Clodius ~OH: non
Milo C/of/!0 ille cum servis robustis, hic c~m !ntt/:erum
com!'fa<t<;ille in equo5, hic in rheda; ille ejcpe~tttM, hic
5) ~eHM/~ !)'reh<:M.Facultati autem licet6 jf~trutnenfMm
conjungere sunt enim in parte facultatis et copia; sed
ex instrumento aliquando etiam signa nascuntur, ut
t. ~~)'M:;on7'M.t !tK&cci7/<o'Ha*c aliquot libris, editis qaidem ante
omi~unt Avic. Put. Pout. RR. 3, Gryph. proquo scnbivolebatFran-
5,to,etPrat.ED. cius e~ue~ quod ipsum est in CAMP.
2.7;iOpu;aMf<<. Guelf. CAMp.,ino- In Turieens. videtur esse recepta, 1
~f'nat<M, cum Vall. Voss. t,3,Bern. quum ex Aim. referatur in e<j;UM.
Goth. Vide Drakenb. ad Liv. XXt, Vide §§. 4?t 52. Lectio vulgata
52, to. –R. 3 et Prat. soli habent nullibi repcritur. Avie. Put. Poul.
!o~t')!antes. Alii ;nop(nft<o. En. Vall. lib. RE. 3, 5, to, Prat. Ald.,
3. ~)) voltierit. potuerit. Turie., ille e~itt!, hic rAe~a. RR. 7, !<,
/T. ~y?. sed a sec. manu. v. <?. Jens., ille equis, hic ot r/te~. En.
si p., et hoc item in CAMP. Sed 6. Licet tn~tmtnettttfm. CAMP.et
Guctf., a. v. aut p. Facile ac- Andr., licebit irtstrumentum. To li-
quiescas in recepta, nullis libris cet, ve) <(cc6't omittunt Avic. Put.
admonitus. Nunc fateor, alienum Pou). ItR. 3, 5, tO,Voss. ), 3; ita
mihi videri, si.facultatum conside- ut referatur ~o TO~KOtveSad To so-
ratio refertur ad quaestipnem de vo- lemus, quod superius positum est.
/t(nf<!feseorsim instituendam; con- En. 7)Mfn«ne;tfu;m. Sic quidem
venientiusdicassi.junctimfiatidem: omnes libri. Censeo tamen mutan-
~n voluerit si potuerit, i. e. an ta- dum in pluralem instrumenta, ut
lis sit is, de quoqua:rimus,ut, sup- mox sunt habeat quo referatur. Ca-
peditante facuttate, animum fa- ve enim hoc verbum jungas cum
ciendi habiturus fuerit. Née puto co;)t~, quasi hic sit pluralis. Est
t~uarum rerum mentionem oblite- genitivus sing.~et plane ~utNtt~Nc
rari hac structura probanda. E pri- positum vocabulum pro facultatis.
ma Turic. manu eruas etiam v. Née puto recte potuisse poni plu-
qui ~)t Montent. potuerit. ralem sunt précédente :)!!tn<me'
Vide pnmam partem notx. <u))t, ut ex singulari e)ieeretur plu-
Apud Ciceronem. Pro Mi!o;te, ralis, quod sane in quibusdam col-
cap.)0. leetivis frequentissimum. Eamdem
5. J)) er/tto. Guetf., equis, cum inverhomutationemvideIV, t, 77.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. V, !o. 235
~Mcu/um in corpore tnrenhuM. Hts adjicitur Modus, 52
quem Tp~o-jdicunt, quo quseritur Quemae~mo~um (~<t~
sit factum ? idque~2 tum ad 3 qualitatem 4 scriptumque
pertinet, ut, si ne~enuM a~u/terum~ veneno licuisse oc-
cidere, ~yerro oportuisse6; tum ad conjecturas? quo-
que, ut, M dicam, bona mente factum, ideo palam;
nM/6~ ideo ex insidiis, noc<t<9~in ~o/!<t<~e. In rebus 53
autem omnibus, de quarum vi aut natura quaeritur,
t. Quo ~tMBfttur. Malim quum bona scriptura obtinet. In feOatere
Vide II, i5, 6; et in hac ipsa di- telo, equidem Burmanno non cre-
YisIone.fU, 6, 27. Contrariammu- do cum Gesnero. Ferro quum in is-
tationem suadeam XI, 3, 83. tis veterum edd. vitiis passim alieno
2. 7<~ue. Sic Turic. Guelf. CA~rp. loco ponatur, a Quint. profectum
cum plurimis MSS. et edd. ante Ba- censeo. Avic. Put. Poul. Va!)a*
sil. Reliqui id <jft<o~.
Vide IV, 2, 2g. liber, ER. 3,5,9, o, sed vel opf)-
Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, t0, tuisse. ED.
f~Me ad qualitatein. RR. et 11,1 Conjecturas. Sic Turic. Gue!f.
id quod ad qualitatem. Put. a sec. CAMP., cum Goth. Voss. 2, Alm.
manu, Vall. lib. RR. 8, g, t2, CAMP. Voss. t, 3, et edd. ante Stoer. Re-
Andr.,t~MetMmo~<yua/t«ten!.ED. liqui conjecturam. Put. a sec.
3. Qualitatem ~o'f~tMm~ue. Sig- man. Vall. lib. ER. 7, 8, 9, !2,
niticantur status rhetorici de qui- CAMP.Andr. R. l tum ad corijec-
busvide§.4o;Uf,m,6,55, ftffa! <j;uo~tte.R. t, tamett ad co)!-
56. Ita mox et conjecturce signiHca- jecturas ~Mo~ue. Omnes nostri ha-
tione rhetorica et finitio. Quo vide bent conjecturam, non conjectu-
lib. H, cap. !5, §. 3. <M!.En.
~'cn~tttnt~HC. Tune. CAMP., 8. Ideo. ideo. Sic Gueif. Poste-
scripti, cum Alm. Bodl. Andr. Bal. riore toco et Goth. (tacente Gesn.)
Male. 1 CAMP.Priore Jens. (tac. Gesn.) cum
5. -~tt/terum. oportuisse. Vide edd. ante Ald. Post hune posterio-
Mf, 6, 27; item hic §. 88. re loco ante Gryph. qui cum Ald.
6. Sed. o/)ortuM!c. Turic. omit- et reliquis ideoque utroque loco.
tit ha'c, cum Alm. (qui tamen in Alm. cum Voss. 2,3 3 posteriore,
proximis alia ac Turic. dare narra- sine que. Turic. utrobique adjicit
tnr a~H/tertO eum pro adulterum. que. Vide hane ipsam §; it. <j. 5~.
Vide §. 5o item mox hac ~.) Guelf. 9. ~VoctM.Turic. Gue]f., ;!oc<f,
CAMP. ue/o., cum Goth. Voss. l, cum Voss. 3. Omittit vocem Goth.
3, Bern. Pro vel Voss. 2 ut. Multa mire et solus. Avic. Put. Pou!.
turbantur hic in Jens. aliisque ante RR. 3, 5, to, 11, ideo ex t<t!t~:M,
Bad. qui in prima ed. nostram dat nocte, in solitudine. R. 9 omittit
e VaiL, ubi reposita sit. Mox re- nocte. R. 7 solusideoque pro ideo.
currunt vitia, sed a Stoerio inde A!ii nocttt. En.
 h36 M. FABÏI QUÏNTILIANf
quasque etiam citra complexum personaium, caetero-
rumque, ex quibus 6t causa per se intueri possumus,
tria sine dubio rursus spectanda sunt, Ansit?. QM:d~<?
Quale sit? sed, quia sunt quidam loci argumentorum
his omnibus communes, dividi haectria genera non pos-
sunt, ideoque locis potius, ut in quosque3 incurrent,
54 subjicienda,sunt. Ducunturergo 4 argumentaf~~H:o-
ne5, seu~ne; nam utroque modo traditur 6: ejus duplex
ratio est; aut enim simpliciter quaentur, s~ne hoc vir-
<t~~?autprsecedente~ 8 finitione, Qu:f~<rft~. Id aut
i. Citra. Turic. CAMF.,ctrco, cum vero et autcm. Insuavis in igitur et
Alm. Voss. 3, Bern. Vide IV, 3, h)CsonusetV,f~,3t.8edvidehic
)o6;item![,),g.Gue)f.,CMra.– §. 33, ubi conspirant libri.-Oin-
Vatt. tib. RR. 7, 8, n citra com- nibus.nostris, R. S solo excepto,
plexum. Alii circa. -'Citra com- eryo.En.
p~A'tfm. eattM. Vide V, 8, 6. 5. ~ntt;o)ie. Quoniam autem
2. Fit causa. VaH. lib. RK..7, 9, ncmo quaerit naturam eorum qua;
Jens.,x~caMSa.ED. non sunt, ideo primum locum tenet
3. Ut m ~MOS~ue)'))CM;re<tt.Tu- ~oc, quem quidam finem aut fini-
ric. om. in, cum Alm. Voss. 2,3, tionem, a)ii definitionem appeltare
Bern. et edd. ante Gryph. (neque ma)uerunt.Tt]nN.
enim Ald. habet in, ut narrat Gibs.) 6. ?')adttur. Voss. t, 3 praemit-
Sed Guelf., t<~ou~<7t<~tKCHrrpr~Hf. mnt J;e/<Kf vel, sed iidefn mox
Goth. (tac. Gesn.) C~Mr., ut <jtno;<- modus pro fntto, nt subito glossa-
nue incurrerit. Bcne ad partes vo- tores facti videantur librarii. Dis-
cat Burm. I, 5, 5~. Minus, sed ta- plicet tamen tradttMf, pro quo ex-
nien hue facit IX, t, 11. Ciceronis spectabas saue ~tctht)-. Nostri
ea structura frequentissima. Item omnes vulgatam exhibent. Eo.
Plin. H. N. XXVII, 12: ..die in- ~'M~tfur. Definis appellatione, vi-
e currente in Augustum mensem. n de H, !5,3. !n statu quidem adhuc
Nn)Ius ex nostris hanc lectio- ~~amu~non
nem habet. Avtc. Put. Poul. Va)I. ~nem. Veluti per integrum cap. 6
)ib. RR. 3, 5, y, 8, 9, 10, !t, !2, librint.
MtfjfKO~M~MCMr/'uHf.Bene: nam 7. ~ittM~. Turic. CAMp., dictum,
in inctuditur in verbo ut. Editiones cum Alm. Poul. Rr!. 7 et ta, 5
sotae habent tncufrertt. En. ~tf~e AtCcvirtus. Alii ~ttHe hoc ftr-
4. ~rjfo. Sic Turie. Guelf. CAMP. tus. En.
Coth. Jens. (tac. Gesn.) cum Voss. S.ra'ce~ente.SicTurIc.CAMp.
a et edd. ante Gryph. Reliqui t~t- cum AIm. et edd. ante Bad. qui,
tur. Vulgaris confusio, sicut Tay obsecundantibus reliquis, e Vall.
causa et gratta, fertur et dicitur, dedit aitteced. non quod référât,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, io. a3y
Ttmversum verbis complectimur, ut, Rhetorice est bene
dicendi.2.scientia; aut per partes~, ut, ~/te<or<cee~(rec<e
inveniendi, et disponendi, et eloquendi cu/nj~rma me-
moria, et cum dignitale actionis, ~c:ct!f:a. Praeterea 6m- 55
mus aut ft~, sicut superiora, aut sTu~o~ ut si assi-
~uu~~ ab aère dando, et /ocu~/e<eM a locorum, ~ecu-

sed quia in caeteris hic sit verior. »
Ego vieissim eadem causa pr<BC.
Guelf., cedente~ cum Voss. t, 3,
Bern.–RR. 7, Il, t2, CAMp., aut
yrœc~ente. Avic. Put. Poul. RR. 3,
5,10, aut cet/Otte. ED. Quid sit
virtus. Cave hoc referas ad ~tt<Brt-
tur; pendet a ~M!<<OHC.Quaprop-
ter sustuli signum. interrogandi
post virtus.
!H. verbis. Turic. C~Mp., Ita
<!)tt universam vim verbi, cum Alm.
BodL Andr. Loc. et edd. ante Ald.
Hic Ita aut in uHt~~unt vim verbi
ad mentem Regii. Sed Basil. cum
sequentibus ante Leid., Id aut in
universum verbis. Gueif., Id autem
universum verbis. Goth. plane nos-
tram dat cum Voss. 2, Bern. Vall.
Bad. utr. Leid. Gibs. Omittere ver-
bis dicuntur Joann. Voss. t, 3. Re-
gius inveniebat Ita ut tOt~erMm
vim verbi quod )ego in Jens. Tarv.
Sed Obr; cum recentioribus resti-
tuitveteremTuricensisaiiorumque.
Ego hos deserendos putavi; quum
aententia minus expedita sit, error
fuerit proclivis. RR. y, .t t, Ita
aut universam fm: verbis complec-
timur. Alii )ectionëm nostram ex-
hibent. Eo. Id. Hoc pronomen
potest videri lieentius usurpatum.
Speetat autem ad omne illud nego-
tium finiendi; ne quis miretur, quum
irl proxime referri videatur ad fini-
tionem quid sit Mrtu~ quomodo
mox subjieiatur exemplum rheto-
rices.
2.7!/tetonee est bene dicendtscten-
tM.Vide)ib.If,cap.i5,§.3~.
3. Bene dicendi. perpartes. Haec
absunt a Turie.
4. Yi. Opponitur signiHcatio ety-
mo, sicut in litteris sonus figurce et
nominil,<l,5.
5. Aut e'TfjMoÂo~ct. Soiemus non-
nunquam definire a vi, seu inter-
pretatione nominis seu vocabuli,
quam appellant etymologiam. Id
est, ~crt/ooutunt~ ac notationem;
propterea quod nominis interpre-
tatio rei veritatem solet indicare.
Vide Ciceronem in Top. et 11, de
Orat.; et Erasmum in Bcc~Mtatte.
TUEN.
6. Utsi assiduum. Sie Turic. cum
Atm. Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante
Bad. Reliqui omittunt $t. .t-
duum. /ocup<e(ent. pecuniosum.
Vide Cic. Top., e. 2 extr.; GeH. N.
Att. XVI, to; Cic. de Rep., 1. If,
p. to~, Ern. in Fragmm. Aliud
assidui etymon habes apud Varr.
L. L., VI, p. (Gothofr. in Auct. L
) ) 5, y; item apud Charisium, p.
(Putschii) 58.
~Ere. Sic libri omnes practer
Bad. utr. Andr.Vase. Paris. ('5~2)
Steph. Gryph. (1536) qui asse, Re-
gio auctore. Cic. Top. 2 ante Lam-
binum et Ernestum et ipse <Bre, et
sic quoque GeiL 1. c. in eodem ety-
 238 M. FABIt QUINTILIANI
n:(Mtfm a pecorum copia; finitioni subjecta maxime
56 videntur </6mM,species, differens, pro~rtMm~. Ex his
omnibus argumenta ducuntur. Genus ad probandam
speciem minimum valet 3, plurimum ad refellendam
itaque non, quia4 est arbor, platanus est; at, quod non
est arbor5, utique platanus non est; nec, quod non est
virtus, utique potest esse~ust!<:a. Itaque a genere per-
veniendum est ad ultimam speciem 8: ut, Homo est ani-
mal9, non est satis id enim genus est: mortale, etiamsi
estspecies, cum aliis tamen communis finitio; rationale,
nihil supererit ad demonstrandum id quod '° velis. Con-
mo ab assibus id est ab <oe dan- rat dici pro: et quod virtus non est?
do. Praiter Put. a sec. man. licenter jun{;endo et non per nec.
omnes nostri, ab œre <<a;tf/o.Eu. Jtadefenderetur vetus illa Turic.
i. ~tf/etttur.-Turic., </tMt</entt<r. scriptura. Put. et quod non est
2. Gen m. proprium. Vide de his virtus, utique non potest esse justi-
Porphyrium in Jsagoge Aristotelis tia. H. y, nec quod est virtus, uti-
Organo prœmissa. que non potest esse justitia. Avic.
3. Min. val. R. minime val. En. Pou).RR.3,5,tO,tt,nec<~uo~
4. Non, quia. Turic., non ~u<r, non est virtus, utique non potest esse
cum Alm. C~Mp. nisi quod hic o. justitia. Alii nbstram tectionem ex-
que. Omnes nostri habent no)t hibent. Eo. Nec, quod. justi-
quia est attor. Eu. tia. Non, quod latet in nec, jungi
5. Quod non est arbor. Malim debet cum potest. Vide Gronov. et
~ttia' n. e. a. Vide notam ad III, 6, Drakenb. ad Liv. XXXII, )0~ 6.
64; Y, to, <t8. Vide et VI, 2, 5. Itaque a genere. Turic. CAMp.
6. Nec, ~M0(<u!ttti'o. Sic Guelf. Guelf. Goth. Jens. (tac. GesB.) et
Goth. Voss. 2. Sed Turtc. nec edd. ante Bad. omittunt a, cum
~uodM)tu!C!t, utique 't0)t potest es- Alm. Vall. Voss. 2, 3. Prasterea
~e~utt., cum Alm. CAMP.(nisi quod Goth. et Voss. Ita pro Itaque.
horum uterque injustitia. ) Jcns. Videtur necessarium a. An Itaque
(tac. Gesn.) et edd. ante Ald. Hic, natum ex Ita et hoc ipsum ex A,
sine auctore ut videtur, ~«Ot~ Mon quum repeterentur aliquot titterae
est virtus, utique )tO)(~otMteMC~U!f. ex~u!fttta pra*cedente ? Itaque enim
Nostram Regium didicisse e Cod. friget. Puteanus solus habet a.
Vallensi crimiuàtur Badius; et est Cœteri omiserunt. Ec.
ea ab ipso inde in edd. ante Stoer. 8. ultimam speciem. Vide §.
qui sic A~ecquod non est virtus, utt- 5; itemQc. Top., c. 6.
que non ~otMtcMejuxt., quod dein- 9. Homo est animal. Vide noiam
ceps primus refinxit Burm. neces- adhb.II,eap.t6,§.t2.
sario. An nec ~uo(< virtus est pote- y. Dcmon!tr<!n</Mtn id quod. Sie,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 10. a3<)
tra, species nrmam probationem habet generis, infir-
mam refutationem nam, ~uo(//tM<!t!a est, utique virtus
est; quod non est justitia, potest esse virtus, si e~or<
tudo, constantia, continentia. NunquatnitaquetoUetui'
a specie genus, nisi omnes species, quae sunt generi1
subjectae, removeantur3: hoc modo, Quod neque im-
mortaie est, neque mortale, <ïnu?M/non est. Hts adji- 58
ciunt propria, et 6~ren<:a. Propriis~ con~rmatur Hni-
tio, differentibus solvttur..ProprtMm~ autem est, aut
quod soli accidit, ut homini sermo, r~M~; aut quod
utique accidit, sed non soli, ut igni ca/e/acere?; et
sunt ejusdem rei plura propria, ut ipsius ignis /ucere,
calere. Itaque, quodcunque propnum deerit, ~solvet
finitionem; non utique, quodcunque erit, confirma-
bit. Saepissime autem, quid sit proprium cujusque,
quaeritur9; ut, si per sT~o~o-y~dicatur, Tyranntc:~
proprium est tyrannum, occidere, negemus non enim,
Turic.CAMp.Jens.(tacenteGesne- !;Ct!ntur, cum Alm. miro consensu.
ro) cum editionibus anteStoerium, Vide§§.52,58.
excepto .Aldo. Hic cum retiquis 4. Propriis. Omnes nostri a pro-
omittit id. priix.En.
i. ~trtu!, st. Jens. inserit ut, 5. Proprium autem est. Malim
cum edd. ante Gryph. Hic pro si proprium esse. Vide notam ad li-
dat ut, cum Goth. Voss. 3. Yetus- brum III, cap: 8, §. 3t.
tissimi habent nostram quae ferri 6. Homini. risus. Hocvetpribus
potest. Expeditior tamen si ut as- pervulgatum videtur fuisse propril
ciscitur, quod facile exeidebat post exemplum. Est apud Porphyrium
MrtMï. Avic. Put. Poul. RR. 3, quoque t. c., p. 3g~, ed. Buh).rm
5, to, 11, si est fortitudo. R. ut ttySa&tn'a)To ~EÂft!?Ttxov.
si est fortitudo. Vall. lib. RR. 8, 9, Ca/t~'acetf. Goth. (tac. Gesn.)
j2, ut est fortitudo. ED. calfacere. Solus. Vide I, 6, xi.
2. Nisi omnM. Turic., n. ut o. 8. Solvet. confirmabit. Turic.,
(a pr. manu, sec. sustulit ut) cum solvit. cott~fmat, cum A)m. Nec
Guelf. Bern. Stoer. Chouet. Leid. male. Vide §§. 5~, 65.–RR. 11 et
Eleganter inseri videtur. Avie. 12 soli habent solvit. co~nat.
Put. Pou). RR. 3,5, y, 10, ti, n, EDITOR.
nisi ut omncs. ED. g. Cujusque ~UferttK' Turicens.
3. 7!emofM):tMr. CtMF., p)wnt0- CAM.P.u/u{ce~u!eretur.
 240 M. FABII QUINTILIANI1
si traditum sibi eum carnifex occident, tyrannicida vo-
6o
cetur nec, si imprudens, vel invitus. Quod autem pro-
prium non erit, différons erit, ut, ~u~ e~t~er~um esse,
a/!u~~er~:re; qualis esse in addictis quaestio solet, Qui
servus est, si maKum:«a<ur~ fit /!6er<:nus non t<t(/ent
6' a~c<u~; et
plura, de quibus alio toco4. Illud quoque
differens vocant, quum, genere in species 5diducto,
species ipsa discernitur. ~ntnta~ genus; ~or<a/c, spe-
cies Terrenum vel Ripes, differens; nondum enim pro-
prium est, sed jam differt a marino vel quadrupède,
quod non tam ad argumentum pertinet, quam ad dili-
62 gentem nnitioniscomprehensionem~. Cicero? genus et
speciein, quam eamdem formam vocat, <n:(tone didu-
cit, et iis, quae ad aliquid sunt, subjicit; ut, M cui

t. ~bcetur.Turic-, dicatur, cum dend. ad Suet. Dom. )~;itemmox

Goth. Ald. Gryph., uocattt). Guelf. §. y/j. –Omnes nostri dant idem,
cum edd. ante Gryph. exc. Ald. et prieter Put. a sec. manu. En.
CAMP.Hic t~c<?iu) unde sit voce- 4. ~/<f'oloco. Vide VII, 3, 26; it.
tur, quod primus habet Stoer., ig- supra III, 6, 25.
noro. –Avic. Put. Poul. Va)). )ib. 5. ~t .~eciM diduc'to. Omnes nos-
RU. 3, 5, 8, g, tu, t), )2, t/ran- tri in speeiem deducto. DeJttCto pro
nicida dtcafto. Hït. y, et n a sec. fiducie, in Codd. reperitur, ut in-
manu, vocatur. En. fra deducit pro diducit. En.
2. J~tto'ttnux. Sic omnes. Gesn. 6. Co)npre/)M!tOttem. Put. RR. 3,
ex sphalmate /t&C)'tm, quod repe- 5,7, 11, coM~reMtonem. Mate. En.
tierunt Bip. Andr. Blass. Nec opus Com~rc/<en:tone)H. Hodie dice-
erat nota Capperonnerii, qui pôst- rent, euunciationem. Vide II, t5;
quam eallide eonjecit libertus ipse IV, 35; item hic §.5.
tamen saniora regerit.–Nutfus ex y. C'ce'o. Loeo citato.
nostris habet libertus. Pro~tt Poui. 8. Ad aliq uid. Vide 1, 6, 3 III.
habet erit; R. g, sit. Eu. 6, 23, 5t.
3. /hWem. Turie. Guelf. CAMP. g. Si is. ~natMm quoque. Vide
Goth. Jens. (tac. Gesn.) idem, cum Cie. Top., c. 3, ubi hoc ipsum
A!m. Voss. l, 2,3, Bern. et edd. exemplum, item Dig. XXXIV, 2,
anteald. quoreversi Stoer. Chouet. tg: "Quum aurum vel ar~entum
Leid. Nostrum a Regio. Lenius sa- legatum est, quidquid auri ar-
ne cum Francio corrigebatur item. gentique relictum sit, legato eon-
Vide )){, 8, 33; III, 6, 36; ])I, 3, « tinetur, sive faetum, sive infec-
y; Drakenb. ad Liv. Epit. 69; Ou- "Mm: pecuniam autem signatam
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. V, .0. 24!
ar~en~um omne legatum est, ~efa~ ~na<um quoque,.uta-
tur genere at, si quis', out<m legatum sit ei, oMcp~!ro
ma<er/amt/:a~ esset, neget deberi ei ~Mccin manum non
convenerit: specie; quoniam duae formae sint matri-
moniorum~. Divisione autem adjuvari Rnitionem do- 63
cet, eamque differre a par~one; quod hsec sit totius
in partes, illa generis in formas; partes incertas esse, ut,
Quibus constet respublica; formas certas, ut, Quot sint
species rerumpublicarum, quas tres7 accepimus*, quae
populi, quse paucorum, quse unius potestate regeren-
tur. Et ille quidem non his exemplis utitur, quia scri- 6~
bens ad Trebatium9, ex jure ea ducere maluit; ego
apertiora posui..Pro~r~ vero ad conjectura; quoque
pertinent partem, ut, quia propnum'° est boni recte
placet eo legato non contineri. » n<m. Duœ sunt species nuptiarum.
Vide lib. V, cap. <4,§. 26. Aut enim fiunt per coemptionem,
t. Si quis. non continent. Vide quahdo mulier in viri manum con-
Ciceronem, loco citato. venit,'ejusqne potestatem. Erant
Deberi. Sic Turic. C~MP. Goth. autem hae nuptiae tegitimae, ac illa
Jens. (tac. Gesn.) eurn edd. ante quae ita convenerat in manum di-
Leid. Reliqui debere. Nostrum con- cebatur materfamilias. Erant a)ia*
jecit Gesn. –VaU. lib. a sec. man. quoque nuptis, quœ citra coemp-
RR. 8, g, 11, n, deberi ei. Alii de- tionem fiebant, quibus uxores ha-
tere ei. En. bebantur solo usu, ut concubinre.
3. Quoniam. matrimoniorum. De his latius Boetius in Top. Cic.
Haec pa'ne ipsa Ciceronis sunt ver- TûRN.
ba ). c.: "Genus enim est, uxor: 6. jP<Mt!tone. docet. Omniaha:c
ejus duae formae. f Malim sunt h. apud Ciceronem leguntur in Topi-
). pro sint, proptér quoniam. Si cis,c.5,7.
enim titigatoris inteHigerentur ver- y. Quas tres. Turie., ~u<Esfru, a
ba, in oratione obliqua, quia po- sec. manu equestris.
siturus erat. Est' autem indicativus 8. ~cc~tmu!. Sic Turic. Guelf.
in uno Campani libro. De conven- CMtp Goth. (tac. Gesn.) cum Obr.
tione in manum vide Schultingium Reliqui accipimus, ne latine qui-
in Jurispr. Ante-Just.; item nos ad dem ob reyerentur. Put. solus
lib. IV, cap. 2,§. 5. dat accipimus. Alii accepimus. ED.
Duœ~bnnfE~t'nt. R. !0, CAMP. 9.~HrtH'&t!((um.Vtdefri,tt, !8.
et Andr., ~ttœjformœ sunt. En. t0. Ut, quia proprium. SicTuric.
5..Du<e ~onna°. mafnmon:o- Guetf. CAMP. cum Alm. Goth. Voss.
r
!6f,
 242 M. FABH QUINTILÏANÏ
esse credantur,
/acer6; iracundi verbis e.cct:M~cere'~
aut contra 2 nam ut quaedam in quibusdam utique non
t, 2, 3, Bern. Vall. et edd. ante
Ald. Reliqui, auetore Regio, omit-
'tunt quia. Gibsonus pro nota sua
proletaria, debebat MSS. suorum
scripturas ponere. Vide V, g, 3.
Ut, quia proprium. eadem est.
Quidquid hinc eruitur sententiae
(nam ne nunc quidem satis aperta
est ëa) non paueis mutationibus
-constitit, de quibus vide notas su-
periores. AdeMecre~ntMrinteUige
tales (h. e. boni, iracundi) ii, quo-
rum rés agitur. Sic mox (§. 65) ut
sit civis, scil., i,3, cui adest patro-
nus. Nam ea subaudire, vel ipsum
inserere post esse, unde facile ex-
cidebat, minus placet. In attera
.parte sensus nostri: Nam ut, ve-
reor ut intégra sint omnia. Quum
enim manifesta appareat oppositio
'rmt ut et ita, nihil magnopere dig-
nuin bac dividendi subtilitate exit.
-Ut nunc est, omne illud ~am spec-
tat ad id quod praecedentibus sub-
jieiebatur aut cotitra, ne quis for-
te miretur ex proprio etiam contra
animatos homines posse credi. Ex-
peditius sane et tersius erat sic le-
fi Nam ut <jfU<P~a?K ~t quibusdam
sunt utique, ita et t:o~ ~uHt, et ra-
tto, quamvis ex diverso illa, codent
est. Rectene ita, in huj usmodi struc-
tura, postponi possit, sicuti a me
hic est factum: ut quœdam. et
« ratio ita, non equidem certo
dixerim. Id saltem ex nostra con-
stitutione satis apertum, quomodo
proprium possit ad statum conjec-
turalem traduci,si, quod proprium
est aiicui, id, hoc ipso argumente, 1
esse in eo creditur, quamviii nutJis
oignis deprehensmn. Ratio eadem
in iis, qucc contra hase sunt, iterum
est<j.go.
t. ~er&ts e~cnnf/esco'e, esse cre-
dantur. Turic. Guelf. omittunt ex-
candescere, cum Alm. Voss. 2,
3, Goth. Jens. et edd. ante Ald.
Vicissim esse credantur absurit a
CAMP.reliquisque post Ald. qui se-
cuti sunt Regiurn,excandescere pro
esse credantur (an cre~atur) in qui-
busdam excmpiaribu. a se inven-
tum narrantem. Equidem, adhuc
sine auctore, utramque scripturam
conjunxi.
2. Aut contra. Sic Turie. Guelf.
CAMP.cum Goth. Voss. 1, 2, 3, et
edd. ante Ald. Hie ac c., eum Vall.
et edd. ante Stoer. Aut an ac non
refert (vide tamen V, t3, 5~). Re-
liqui, Regio auctore, At c. Contra:
Ham ut ~uœ~am. Sic Turic. CAMP.
cum Alm. Reliqui omittunt tt. u.
Ut, proprium est boni, recte fa-
c<*re;iracundi, verbis excandescere;
sic Put. a sec. manu, VaHa; lib, a
sec. manu, Jens. ab emend. Ald.
Bene. Ut, quia proprium est boni,
recte facere; iracundi, t'tt verbis ex-
cattf~Mcere, sic CAMP.Dele Tt! outa.
Nam quia proprium est boni, recte
facere; iracundi, tn verbis excan-
descere; sic Andr. Ut, quia pro-
prium est boni, recte facere; ira-.
cutttK !;er6<sesse credantur; sic Avic.
Put. Poul. Vall. hb. RR. 3, 5, y,
8, 9, !0, n, )2, Jens. Goth. An
male? Sensus enim est: Adeo ut,
quia proprium est boni, recte fa-
cere iracundi verbis suis credan-
tur esse ta)es. Si enim boni pro-
prium est, recte facere; quoniam
non recte facit, qui irascitur; ergo
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, io.
sunt, et ratio ita, quamvis 1 ex diverso, eadem 2 est. j[)<-65
visio et ad probandum simili via valet, et ad refellen-
dum 3 probationi~ intérim satis est unum habere, hoc
modo, Ut sit civis 5, aut natus sit oportet, aut factus;
iracundi verbis suis agnoscuntur
esse tales. -Recte facere; sic Avic.
Put. Pou).Va!i.)ib.RR.3,5,7,8,
g, C~Mp. Audr. Jens. Atd. Facere
recte; sic RR. n, 12. Recta facere;
sic R. jo. ~t contra; sic Put.
a sec. manu. Aut contra; sic Avic.
Put. Poul. Vall. iib. RR. 3, 5, 7, 8,
g, to, tl, t2, CAMP.Andr. Jens.
Goth. et apud Burrn. Voss. t, 3
3. Bene nam hic Fabius addueit
quasdam, quœ licet prioribus con-
traria sint, sunt tamen eorum ttKo~
~oJ~ct v. g. quia proprium est ma-
U, non recte faeere; clementis et
misericordis est, non facere inju-
riam. Ac contra; sic Ald. ED.
1. Ratio ita, quarnvis. Turicens.
Guetf., rat. ou. ita, cum Goth. Atm.
Voss. ',3, Bern. et edd. ante Ald.
qui cum Regio ita ejecit, obsecun-
dantibus reliquis. CAMP.pro ouattt-
vis dat ita. Hihe tantum mihi sump-
si, ut transponerem voces hasce.
Vide 4i, 82.
2. Diverso, eadem. Guelf. inserit
ita. Solus. Ald. pro eo tamen. Si
plures haberet auctores, poterat
mutari in illa. In totius hujus §.
constitutione nemo vidit acutius
Badio, qui sic Aldus Raphaelem
(Reg.) sequitur. Verum neque si
n g MM expungatur, et pro verbis esse
credatur reponatur excandescere,
sensus adhuc plenus erit. Nam
conjectura; ex proprio ~'utt pone-
cre exemplum, ut fortasse repo-'
nendum sit hoc modo ut, quia
proprium est boni recte facere,
2~3
iracundi ex animo fari; illius fac-
tis, hujus verbis credatur. Sed
non sum tam vecordi animo, ut
« id sine auctore faciam. » Etiam
Regius aliquid deesse sensit; quum
deinceps Gibsonus mira voluptate
acquiesceret in vulgata seriptura.
Omnes nostri Codices habent
~uam~M ita ex diverso. En.
3. Refellendum. Turic. CAMP.,
rep., cum Alm. BodI. Andr. de hac
varietate egit Burm. ad Ovid. Me-
tam. ï, ySj). Avic. Put. Poul.
.VaU.ub.RR.3,5,7,8,9,to,tt,
12 et ad refellendum. En.
4. Probationi. Sic Tarie. Guelf.
eum Alm. Voss. 2, 3, et edd. ante
Ald. Sed C~MP., probationem, cum
Bodl. Andr. etTuric. a sec. manu,
quae et hoc novat quod dat repel-
lendant probationem. Ald. et recen-
tiores e conjectura Regii probanti.
Omnes nostri exhibent crota-
tioni. Eo. .f'ro&att'ont. tollen-
duni. Haec ita inter se opponuntur,
ut grata existat structura: varietas
pro simpliciori forma ad proban-
dumsttj~!ct( uKum. at< refellendum
utroque opus est.
5. Sit civis, aut. Turic. !t't
OMM
a., cum Alm. (vide §§ $8, 68) sed
illa a sec. manu sit quis a. Guelf.
nostram dat cum Bem. Jens. (tac.
Gesn.) et ~dd. ante Bad. sec. Sed
C~MP. si Ctf!~sit ~MMa. Goth. (tac.
Gesn.) si c. ~tti~ a, cum Voss. 2.
Recentiores <~u!!post ctft!, non qui-
dem necessario. Omnes nottri
habent ut sit civis quis. ED.
t6.
 244 M. FABII QUINTILIANI
66 utrumque 1 tollendumest, Nec natus, nec factus est. Fit
hoc et multiplex, idque3 est argumentorum genus ex
remotione 4, quo modo 5 efficitur totum falsum modo
id, quod relinquitur, verum totum falsum est hoc mo-
do, Pecuniam credidisse te dicis; aut habuisti !~f, aut
ab aliquo accepisti, out :'nuen~< aMt surripuisti. Si ne-
ot<e domi habuisti, neque ab aliquo accepisti, née c<E<e-
67 ra~ non cre~:6t!. ReHquumfit vérum sic,.Hicservus,
quem tibi vindicas, aut verna <MMS est, aut emptus, aut
donatus, aut testamento re/tC<tM,aut ex hoste captus, aut
alienus; deinde remotis prioribus, supererit alienus.
Periculosum, et cum cura intuendum genus; quia, si
in proponendo? unum quodlibet omiserimus, cum risu
68 quoque tota res sotvitur~. Tutius, quod Cicero pro Ce-

t. Factus: utrumque. Sic Turic.
Guelf. CAMP.cum Goth. Alm. Voss.
t, 2, 3, Bern. et edd. ante Ald. qui
e conjectura Regii inseruit neganti
obsecundantibus reliquis.
2. Fit hoc et multiplex. T~ et
omittunt R. 7 et Andr. En.
3. 7doue. Guelf. CAMP., ideoque,
cum Goth. Voss. 2 (quorum uter-
que post est inserit contra) et edd.
ante A)d. Sed Turie. nobiscum fa-
cit. Avic. Vall. lib. R. t2, idque
etiam arg.
€~tam.qen.Pout.,t~ue
ideo-
gen. RR. 3, 5, y, 8, g, 10, i <,
oueestar~en. Put., tta~tteMtary.
yen. Ec.
Ex remotione. Cic. de Inv. I,
2g,enumerattonentappeMat: «Enu-
meratio est in qua, pluribus re-
'<hus expositis, et cœtens inËrma-
« tis, una reliqua necessario con-
firmatur. 0 Ubi vide Mar. Vieto-
rin. apudPithœum,?. t6t. Longe
diversa remotio crtntUt;! Cic. de
Invent. H, 29; ad Herenn. I, t5.
5. Quo modo. Sic omnes mei exc.
Goth.Voss.2,Gesn.recentioribus.
Hi enim <~ua, quod ne Burm. qui-
dem displicebat. Sed referes pro-
nomen ad genus ar~. potius quam
ad remotionem. Solus R. g ha-
bet qua modo efficitur. En.
G. Nec ca'tera. Ita Tune. cum
plerisque nisi quodVaU. Ald. Leid.
eoque recentiores ante Gesn., etc.
C~Mp., nec certam, omisse mox
non. Vide ad IV, 2, 6f. RR. y,
t<,necc<B(<'M.ED.
y. Quta, si m proponendo. Ti!t «(
omisit R. to. En.
8. Solvitur. Vide V, 5, 2. Etiam
dissolviturV, '3, a, 29; VI, 3, 10;
Vni,proœm. n. ~eso/wreV, !3,
t2. Aliud erat IV, 2, 19. Non de-
bebat Burm. hue conferre versum
Horatianum Satt. M, l, 86: '<Sol-
ventur risu tabutae. Aliud enim
est cum risu solvi, aliud risu; nec
solvi ibi nostra potestate., Dere ip-
sa vide Cic. de Inv. I, ~5.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, i o. 245
cinna facit, quum Interrogat, si Aepcactio non sit, <jft<a'
St<?simul enim removentur omma; vel, quum duo po-
nentur' interse contraria, quorum tenuisse utrumHbet
sufriciat~; quale Ciceronis est, Unum quidem certe,
nemo erit tam iniquus4 Cluentio, qui mihi nOn conce-
~< constet corruptum illud eMe~u~:c:Mm, <![<<a6
~a6t(o~ aut ab Oppianico esse corruptum; si doceo non
<!&Habito,.vinco ab Oppianico6; si ostendo ab Oppia-
nico, purgo Habitum. Fit etiam ex duobus, quorum ne- 69
cesse est alterum verum 7, eligendi adversario potestas,
efficiturque, ut, utrum elegerit, rioceat. Facit hoc Ci-

). ~e/, quum ~uoponetitttr.Put., Poul. R. to, vincor ab Oppianico.

fe/~uumdttOponantttt'.ED.
2. -y<t~ctnt. Omnes nostri ha-
bent sufficiet. Praeterea C~Mp.
Andr. Jens. Ald. et Voss. 2 et 3.
Quam lectionem non notavit Spal-
ding.ED.
3. Cicero. Ciceronis. Pro C:Bcina
(sic enim fere seribitur nomen ap.
Cic. v. Oudend. ad Suet. Caes. y5,
Tit.6)c.!3:"ahasiqua(aetio)
n forte est, qua; nos fugerit, die, quae
sit cupio discere. Haec si est, qua
a nos usi sumus; te judice vinca-
mus,necesse est. Pro Cluentio,
cap. ~3.
4. Iniquus. Turic. Guelf. CAMP.,
tnimicus, cum Joann.Voss. 2, 3,
Goth. Bern. Aridr. et editionn. ante
Gryph.; item ap. Cie. Cod. S. Vic-
toris. Omnes nostri habent ini-
micus. En.
5. ~ut a& Habito, aut ab On~t~-
nico. Avie. Poul. RR. 3, to, aut ab
Habitu. R. 9, aut ab Habito, aut
Oppianico. Et mox si doceo, non ab
Habito. Avic. Pou). U. 8, si doceo
non ab Habitu. CAMP.,si docet, non
a6 Ilabito. Eo.
6. Yinco ab Oppianico. Avic.
Prior lectio inihi magis arridet. En.
y. ~Vecesseest alterum verum. Sie
Turic. Guelf. CAMP. cum Voss. i,
3, Bern. Colin. (qui et parenthesin
habet, quam primus rppetii) et edd.
ante Bad. Ex Alm. refertur neces-
saria e. a. v. (vide §§. 65, yz). Voss.
2 cumGoth., n. e. attertttrMm, quE6
videtur et Vall. scriptura, referente
Badio. Durius est in hac, quod 7te-
cesse scribitur, non tteeMsa) tttm. Re-
liqui, partim ex Regii conjectura
(ab hoc enim a/te'tftrum) )!ece!Mna
e. alterutrum. In hac constitutione
necesMna potestas nemini debebat
p!acere.–Avic. Put. Poul. RR. 3,
5, y, tO, 11, «/te)'tt)n verum c/~e;t-
~t. VaU. lib. RR. 8, 9, t2, alteru-
frum eligendi. ED. Quorum. ve-
rum. Subaudies ad necesse est infini-
tivum esse (nisi forte malis hoc ip-
sum légère pro est); alterum acci-
pies alterutrum. Vide t, 2~; IX,i
3, 6. Cic. de Inv. I, 29, ~5, com-
p/exto'tcm appellat hanc argumen-
tationem, quietutroque loco u<)T<m
sic posuit, ut hie Noster "utt'um ele-
gerit )' pro ut?-umeuiique, utntm–
/t&et.
 ~46 M. FABII QUINTILIANI
cero pro Oppio', t/~rum~ quum Cottam a~pe<Me<, aut
quum ipse sese eon<tretttrocc:~ere, telum ei e man:btM
ere~<M~M(4? Et pro Vareno Optiovobis (/a<Mr~utrum
velitis casu illo itinere ~arenum usum esse, an hujus
7° persuasu et inductu. Deinde utraque facit accusatori con-
traria interim duo ita proponuntur, ut utrumiibet elec-
rum idem efHciat?; quale est, ~'A:7o~o/?/!an</umS8est,
etiamsi non Mfp/tt/o~op/tan~tfm; et illud vu)gatnm, Quo
schema9, si intelligitur? quo, si non intelligitur? Et,
t. Cicero pro Oppio. M. Aurelius cum Atm.Bern. Erutum. Voss. r,
Cotta, proconsul Bithyniœ, quas- 3, Patat. Gebhardi, qui rectene hoc
torem suum P. Oppium dimiserat commendet, tamquam aptissimum
et peculatus, et insidiarum sibi ad festinationem trepidationemque
structarum suspectum, quo crimi- cum violentia conjunctam expri-
ne mox est accusatus, a Cicerone mendam, equidem magnopere am-
autem defensus. Dio Cass. 36, p. Ligo. Ereptum est. Avic. Put.
Reim. too. Orationis Cieeronianae Poul. RR. 3, 5, eruptum est. En.
deperditœ hoc quidem fragmentum 5. Pro Vareno. Vide IV, 2, 26.
apud unum Quintihanum adhue FragmentumapudErnest.,?. to/~o.
est inventum. Vide Fragm. Cie. 6. Vobis datur. Put. RR. 3, f 1
apud Ern., p. 10~0. 3, C~Mp. Andr., <to!')! datur. Eu.
a. Aut. Sic omnes praeter Goth. 7. ~c.af. Vall. lib. RR. 8,9,
Voss. 2, et CAPP.Hi enim an, quod Goth., idemfaciat. R. to, idem e~-
yceepere editores Fragmm. Cic. In ficiet. En.
Leid. margine quoque Alii an. » 8. Est, Philosophandum. Turic.
Notui exemplo fraudare eos qui inserit illud. Non mate. Hanc
contra Quint. disputant ad 1,5,5o. phrasin ita exhibent VaH. ilb. a
V ide tamen §. 44. VatL ïib. RR. sec man. RR. 8, 12. At Avic. Put.
8, g, an ~uunt ipse sese. Avic. Put. PouLVaU.)ib.RH.3,5,7,tO,t<.
Poul. RR. 3, 5, t0, H, !2, aut CAMP.etAndr. dant simpliriterMt-
quum ipse se. ~ut. Vide notam. losophandum, ca'teris omissis. En.
Capperonnerius cornmodum hue –tt/OM~)Aan~tttM.p/tt/o!o~)/)<tn-
contulit fragmentum lib. 3. Histo- dum. Ha;c ipsa verba ponit Asco-
riarum Satiustii a Oppius post- nius Pedianus adDivinat. InCœci).,
quam orans nihil proficiebat, ti- p. 23, ad c. 6 etiamsi tacent, satis
mide veste tectum pugionem ex- dicunt quem locum a Valla indi-
pedire conatus, a Cotta Vulscio- catum, docet Badius. Facilis dicti
que impeditur. P. gyS apud est interpretatio; cujus autem sit,
Cortium. an in proverbium abierit, ignoro.
3. Telum ei e manibus. Te ci g. 6'cAenttt. Neque Xt~Mt neque
omittuntAvic. Put. Pou]. RR. 3,10, ~Mo~: schéma hic signiHcatur (vi-
CAMP.Andr. Voss. 3. En. de M, i3, n) verum ternxm itiod
Ereptum. Turic., erM~fum, quod Noster memorat IX, '4
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, t o. 2~7
J!~?n~ur 1inlormentis, qui dolorem pati potest; men-
tietur, qui non potexf. Ut sunt autem tria tempora,!ta 7'
ordo.rerum tribus momentis consertus est; habent enim
omnia M~i'Mm~~incrementum, ~ummom; ut,~unj':u?w,
</e:nf/ectC~ et strages; est ergahic quoque argumen-
torum4 locus invicem probantium; nam et ex~ mitns.
summa cotligitur; quale est, ~VoMpOMumto~e:r<p-
textam sperare, oKum e~or~mm~ pt<Mm f!t/eam7; et
contra, Non (/o~unat!O~McatMa.Su//a~ (ïrma sump~!Me,
argumentumest~tc<<ï:ure[ deposita. Similiter e~9 :?tcre- 7'
tractât autem de industria IX, 2 oinittunt tncrem. seu exorJtum.ED.
65:"undeeontroYersia3~tt)'aftE 3. Ut, yur~tti~, deinde CtC~e~,et
"dicuntur.i<VtdeetVn,28. strages. Pro et Avic. Put. Pou!. RR.
~u/~atum (luare dixerit hoc, ap- 3, 5, 7, 10, habent est. Mate. ËD.
paret loco gemino IX, 2, 69: "A 4. Hic ~MOgue o)'~ttme)tt. Turiq.
<}uibusdam tota res repudiatur, C~Mp. 7~c arg. <jtuo~Me. Guelf.
sive inteHigatnr, sive non InteUi- Goth. (tac. Gesn.) hic ary. ~uo~tte.
gatur. Est autem hujusmodi Qui tt ansppnunt <ynooue, iidenKie*.
schema, sive/ur~ï, rei, quam in- fcndunt /t))tc. Sed vulgata meUus'
dicare palam non audeas, ex obli- habere videtur, et est in Jens. et
quo facta significatio. rell. Soli RR. tt, !2, habent
Mentietur. qui non potest. /ttne. Alii hic. ED.
Vide lib. V, cap. 4, §. t. 5. Nam et ex t'nf'ft'M.Va)). !ib. RH.
2. Tnttt'um. Turic. Gu(;)f. CAMP. T~ et omittunt. R. 10, ex
.8,9,
omittuntcumAfm.Voss. 1, 3; exor- vitiis, errore manifeste. En.
dium Jens. et edd. ante Badium, 6. Exordium. Vall. lib. RR. 8,3,
qui narrat Vallam ascripsisse ini- habent exodium. En.
tium, quod confirmetur eo, quod y. Non ~OMu)n. ptf~/um !;t-
mox tegitur ex initiis. Hinc suspi- deam. Verbum exordiendi quum de
ceris Vallensem Codicem omisisse tela sa:pe usurpetur, non est quod
et ipsum hanc vocem; et fortasse miremur nomen ejusdem esse usus.
Codex i))e nihit aliud fuit nisi edi- Sic et Appuleius Metam., 1. V, p.
tio aliqua, aut CAMp.aut Andr. ab (Pricaci) g<): "e.cordto sermonis
Laurentio Valla emendata. (Vide hujus quam concoiores fallacias
edit.nostram,vot.I,p. )2, 23, 28; attejramtt' De pullo,vide H, 12,
et infra, cap. t3, ~t, notam.) tp- t o. Est enim pauperum. MoseUa-
sum nostrum est in Goth. et multis nus reete suspicatur hoc exem-
a[iis, si recte tacuerunt conferentes. « plum proverbii loc~) olim jacta-
–Va!). !ib. RR. 8,9, i2,tn[ttUtn, tum esse vujgo. ')
!nC)'eme)ttum,!t<mm<!m.RR.y, tt, 8. Sullam. dictatura deposita,
12 a sec. manu, exordium, iner. Videub. HJ,cap. 8,§. 53.
sum. Avie. Put. Pont. RR. 3,5, to, g. Similiter ex. Sic Turie. Guelf.
 2~8 M. FABII QUINTILIANI
men<o in utramque partem ducitur ratio rei 1 cumin
conjectura, tum etiam in tractatu aequitatis; An ad inï-
tium summa re/eren</o!~<<? id est, ~n et~ c<B</es imputan-
~3 da sit, a <~uo~Mr~:uMcœ? Est argumentorum locus
ex 5!m:/<&u~Si continentia virtus, utique et a~t!nen<!a;
Sifidem debet tutor~ et procurator~ hoc est ex eo gene-
re, quod ETMt-yM-~ Graeci vocant, Cicero !n</uc<!onen!; ex
dissimilibus, ~Vo?t,si /ûE<<<tû[
6ont<m, et voluplas; Non,
quod mM/<eW,idem pup!o~ ex contrariis, 7\Frt<~a/:<f~
6onMm, /K.curtC[enim malum; Si ma~orum causa 6e~un~
est, erit einendatio pax; si veniam !?ïcrc<!<r,qui !mp?'t<-
dens nocu!~ non meretur prcemtKm~ qui <?7)~rt<</e;~ ~ro-
;/{~u!< ex DuoManft&tM*,Qui est sapiens, ~<u/<u~non esl
CtMp.Goth.Jens.(tac.Gesn.)cum 3, Bern. Basit. marge. fo/M~o Jens.
AImel. Voss. t, 2, 3, et edd. ante per errorem. Vide et VI, 3, ~5.
BasiL ReHqui mseruntet. –Protêt' VaH. hb.RR. 8, 9, )2 a sec. man.,
R. 10, omnes omittunt et. H. t22 idem /)o~tt/o. U. 3, < ~o/)f7/o.
habet similiter et incremento. En. Avic. Put. PouL RR. 5, '0, i2,
t.7{attO;ct<-uM. SicTuric. tWftrt ~'o~'t/to. RH. y, t, ~o~f/fo
CAMP.Jens. (tac. Gesn.) cum edd. t~ent. ËD. Non <~ttod. ~t<~)f7/o.
ante Gryph. nisi quod excusi trans- Cic. Top., e. < t, ubi etiam )o-
.ponunt ratio )-et.A!me).,)'t'i;mh'o « eus. qui a contrario dicitur.
~ttunt. Vide §§. 6g y3. Reliqui y. ffuM/tttM. tm~t'ttfYens pro-
omittunt rei. Avic. Put. Pout. ~tttt. Petita sunt exempla haec ex
Va)).hb.RR.3,5,8,9,)o,omit- Aristotele, lib. II Rhet., c. 33, t
tunt rei. Eu. « T~ fMB~POVt~ A~9ot' TO ~'tt~' «KO~at-
2. Cum in. GuetF., tum ut. Vide tt ~T~/VEty ~Xet~PCt. R 0 'CTO~CC
.ad lib. IV, cap. i, §. 66. « tt~TtOC T<?f~arft~OVTa'y JtaUt~, ~M€TA T?C
3. Ei. Turic. CAMP.omittunt cum e<cHVHc J't~ 6;rctt'c~6~cto'6<tf. E~e~
A)mp)oveniano. ~.ctf Ot!tf6TO~t'ft~C <ff<~ax0'~<t 'AXO!
4. Cœptt.VaU. lib. RR. 7, 8, g, ~t:, tft'x~t'e't< ef~'t ~t~t!t, 0!
Goth., c<x')?crt(.Eo. <)/' xm).)t<t~9"'CTtt <t/ JjCft~ttT<t;t
5. A~!Jem. procurafor. Hœc- n~oMxot e~r' T" e?t'~<~9ft<~<t-
sunt Ciceronis Top., c. 10, qui et "Capperonnerius.
ibidem inductiouis vocabulo utitur; 8. Puattanh&u!. ItàTuric. Guelf.
item de Jnv. 1, 3t. Recte autem cum Goth. Atm.Voss f, Bern. et
Burmannus suadet {;eminare debet edd. Stoer. Chouet. Leid. Burm.
ex ipso Cicerone. Vide mox §. 88. Gesner. eoque recentioribus. Sed
6. Pupillo. Guelf. CAMP.,populo, C~MP.cum reU. meis excusis re~tt~-
cum Goth. Voss. Sed Alm., ~o- nnn(t&!U, quod concinit tocis sup)':t
pilio (vide ~2, 7~) cum Voss. t, positisV, 8, 5; V, to, t; item VI,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, .0. ~)99
ex consequentibus', sive <!f~t<nctM,Si est 6onum~u~t<«-~
recte~u~'can~tOM; Si malum pe~ct, non e~/a//enau~
idem 2 retro Nec~ 4 sunt his dissimitia~, Ideoque huic
loco subjiciénda, quum et ipsa naturaliter congruant:
Quod quis non /te!6u:f/no?t~er~:t; Quem quis amat,
~cten~non /~tt; Quem quis Aere~em ~uu?n esse voluit,
carum /:a&t<:t, habet, /M6e&:< sed, quum smtindubl-
tata7,vimhabentpaene signorum~immutabnium. 9Sed 75
3, 66, in quorum primo Guetf. 5. Dissimilia. Turic. Guelf., si-
Goth. et Tarie. (a pr. manu) puyn., ntt/ta,cumAtm.Goth.Voss.t,a.
secundo autem solus Goth., yu~tt. Dicas hisquod praecedit, errori lo-
VerumV, )~, t, omnespugn. Idem cum dedisse; nec sane eo egeba-
V, to, g4 omnes prêter C.tMP. et mus. Sed in excusis meis est his
CApp.Vide et V, 14, 3 –KR. 7, dissini. Nullus ex nostris lectio-
tl, t2, ex )'€u~nat!tt'&u!. Alii ex nem hanc exhibet. Put., AfEcsunt
~tt~ttantt'ttM. Pu~nant~u! his similia. Vall. lib. a sec. man.
cott!e~ue)tt;6[t!.Vide V, 8, 5. Anim- RR. 8, g, <~tt<esu«t his similia.
advertit autem Regius, contra Ci- Avic. Poul. RR. 3, to, tt, ]2,
ceronis rationem (Top., c. 12) con- nec sunt his similia. En.
fundi hic adjuncta et co~c<7uen~o[. 6. Catttm habuit, habet, habebit.
Cicero enim adjuncta inquit non RR.y,)t,cantmhf:&et,ca;teris
semper eveniunt « consequentia omissis. Eo. –~a&Mtt, habet, ha-
« autem semper. Similis a nostro bebit. Postrema duo saae ad rem
facta mox y5 divisio <;0);!Mu<;)t- facere non magnopere videntur.
tium etïe~uettttuft. Qua causa omisisse ea videtur AI-
t. Consequentibus: Sic mei qui- dus, sed libri addicunt nulli.
dem libri omnes, praeter Gesnerum y. 7)tt/tt&)tata. Turic. CAMP., du-
cum recentioribus, qui ex illius, bitata.
puto, sphalmate: !e~Mentt&tM. 8. Immulabilium. Libri mei et
2. Idem. Turic. (a sec. manu) scnptietexcusianteAtd.,)n)ttf-
Guelf., Idemque. CA:tp. Goth. (tac. merabilium. Hic nostrum de con-
Gesn.)Item, cumVoss. z.Vid. §. 60. jectura reposuit, quam Regianae
3.7{etro. Turie., recte, cum Atm. insolubilium.recte prœfert Badius.
(vide §§. ~3, 75). Sed ille a sec. Mufti Codd. pravam scripturam
manu recta. Avic. Put. Poul. Ht!. dare narrantur, neque in ullo esse
y, t t, !2, Idem retro. Vall. lib. RR. nostram credo. Put. a sec. man.,
8,9, Item retro. R. 10 Itemque tnmftttt~tum. Alii omnes tnttttme-
rétro. Eo. Idem. Nisi forte ma- raM;ttm. ED. ~Mnofunt tmMttt-
lis Item, referes pronomen ad vo- tabilium. Vide c. hujus libri g..
cem /octM, §. y3. o. Sed /)fEccon~uentta. Turic.,
4. A~c. Cue!f., /i<Bc. CAMP.,~ua', /t<M (a secunda manu Aoc) co)~-
cum Goth. Voss. 2, Andr. ~tfe)M.CAMp.,ytOcco)!<Omir-
 ~5o M. FABII QUINTILIANI
haec con~ttcntta dico~ Kxo~Bx'; est enim co)Mc~t<ens
sao:en~ce 6on:< illa sequentia, ~aps~ro~x~,quae postea
facta sunt, aut futura nec sum de nominibus anxius;
vocet enim, ut voluerit quisque, dum vis rerum ipsa
manifesta sit, appareatque, hoc temporis, illud esse
76 naturse. Itaque non dubito 3haecquoque con~t<e?!<:M
(quamvis ex prioribus dent argumentum ad ea, quae se-
quuntur~), quorum quidam duas species esse volue-
tunt/)<BcJens.(tac.Gesn.)etedd. temaTuric.etYide§§.74i8i{.
ante Ald.; item Bad. utraque. VIcissim VJH ,6,32, vulgatam ~nm-
).'AxûÂOt/9cc.3-<x~6~'o~6fft.Estin pot~o~Mev~retinere fertur Turic. ubi
graecis hisce aliquantum difficul- Alm. cum multis ~ro~6tft) quod
tatis. Primum abrupta sunt et sine quum Regius in quibusdam, ut ait,
ulla commissura latinis subjuncta, exemptaribus inventum eompro-
cui quidem vitio mederi possis in- basset, ab Aldo inde receptum est
terponcndo utrobique ~cxt~ quod, ab omnibus exe. CAtf. Put. a
una littera scriptum, facile interci- sec. man., 6TTct~'ojM<v~. Atii omnes
dehat.VtdeH),5, Deinde~r~e- ~ftf~~eva.ED.
~o/<tt~ ex sola Petri Victorii con- 3.~Vo)t~tf<'t(o.con!e<yuentM.
jectura repositum est (ad Aristot. llcec ad sequentia spectarf diri-
Rhet. I, 6, 3, p. to5); fluctuante mcndo demonstravi. Durissimum
Codd. scriptura. Utitur hoc voca- autem est, quod sine intinitivo po-
buto Aristoteles in Topicis III, 2 nitur accusativus /)tcc~post~tt~nto.
t quamquam non tanta quanta Verbum desiderabat jam Regius,
hicestineo,subtHitate.(E5tetiam nec u))o adhue exemplo tantœ
apud scriptorem de Etoeutione, struendi heentiac conciliatus sum.
vulgo Demetr. Phater., §. 21 y, Quod autem aiunt esse subaudien-
p. 8~ Schn.) Sed quum etymon dum, id ne sufficit quidem; vocare,
ad amussim respondeat sentcntia' appellare satius sit, quod sane dif-
Quintitlaneae, non dubitavi Cappe- nciUusmte))igitur,quamquamprius
ronnerium sequiin adoptanda doc- ex vocet elici posse statuit Capper.
tissimaemendatione.c/~aoau- Exempta struendi verbnm dubitan-
tcm cave inprœcedentibus quacras; di cum accusativo nominis aliquot
spcctat ad relativum "~uo' fu- ponit Burm. ad XU, i, ~2, sed
otura." » nostrum non mollientia illa. Cnjus-
2. n<tp<!r~M:t.Turic. cum Voss. modi et Scioppius dedit in Sanctii
3, paregomena. CAMP., <!rttf)- Minerva IH, 3, p. mihi :f)3. Sen-
jMtttt. Goth. cum Voss. 2, <M~o- tentiam mox repetit longe clarius,
/«. Guelf., para~fontena cum $.78.
edd. ante Aldum., nisi quod Tarv. 4. Qua; sequuntur. VaH. lib. RR.
graecc. litt. Alm., e!rft~6jMit<t(ref. 8,g,<2,Voss.2,~Mœcon!e~ut<n-
Burmanne, sed attende differen- tur.Eo.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. V, 10. 2&!
runt: Actionis, ut pro Oppio', Quos ec/ttcere invitos in
provinciam non potuit, eos invitos retinere qui potuit?a
.Temporis, in Verrem 2, Sifinem preetorM edicto afferunt
Aa/ent/ee~anuctr: cur non initium quoque edicti nas-
catur a Aa/en~M~anMartt? Quod utrumque exemplum 77
tale est, ut idem in diversum, si retro agas, valeat; con-
sequens enim est, eos4, qui inviti duci non 5potuerint,
invitos non potuisse retineri. Illa quoque, quae ex re&u~7S
mutuam con/ïrma~oneM~r<B.sfan<:6us ducuntur (quse
proprii 7 generisvideri quidam volunt, et vocant exT~
7rpo;o~Met~Cicero 9 ex re6u~M<&eam</emre:(:onemfe-
nientibus) fortiter 10consequentibus junxerim: & porto-
rium Rhodiis locare /:one6<Mmest' et Hermocreonti

l.J'roOpcto.Fragmm.CIc.Ern., 6. Dtfcuntttr.
P.tO~I.
2. Temporis, in ~errem. Put.,
Temporis, ut in Verrem. En. In
ferrent. Lib. I,e.~2. Est apud Ci-
ceronem nascitur pro iiascatur.
3. Januarii. tû'~tt~rtt. CAMP.,
januarie. januariis. Apud Cicer.
nostra scriptura.VideOud. ad Snet.
Oth. 2 Dom. t3. Drakenb. ad Liv.
XLI, t6, i. Gue)ferb. pro kal. jan.
utroqueloco habethœe male graeca
Xt~VAJttctf.
4. Eos. t'ettnfrt. Quia retro agen-
di exemplum quairatur, debuisse
transponi infinitivos duci et retine-
ri, recte observat Gesnerus; qui
ipsum putat Quintilianum potuisse
memoria labi.
5. Potuerint. CAMP., potucrunt,
cum edd. ante Gryph. Sed nostrum
Turic. et Guelf. Vall. lib. RR. 5,
8, g, 10, 11, duci non potuenfnt.
Poul., educi non ~ottteftnt. Avic.,
non potuerint, omisso Tf~duci vel
~f/~f.'f.ËD.
Jens.AId.Voss.
3, ducentur. En..
y. Qua* proprii. Turic. CAMP.,
~m'apropnt.
8.*A\À<~<.Guelf., ftAÀMOM:. Goth.,
ftXXt'Àct:,eum Tarv. Sed CAMP., &
~<x<tc. Avic. Put. Fout. RR. 3,5,
8,Q,il,12, AAÂM~ctc. En. -'Ex T~f
~o: ~~x~ft. Vide Aristot. Rhet. II,
23,3.
g. Cicero. De Inv. I, 20 fi in iis
n rébus, quae sub eamdem cadunt
"rationem" (attende et hic me-
moritercitantem Quint.Vide V, to,
17) ubi exemplum Hermocreontis
Rhodiorum portorium redimenti':
pro quo apud Aristotelem, ). c.
C T6ÂNPVMe A'OjMe~afV<S~<p'T~V T6~M-
n<!)', Ef ~ctf ~ff T'!
~'m\!7t, OU~' )!t TOo!«Mft<. n
t o. Fortiter. Sic Turic. Guelferb.
Goth. Alm. Bern. Forte, C~MP.eum
Bodl. et edd. ante Ald. aliquotque
recentioribus. Maie. Vide I, 5, y2.
t ). Locare lionesitim est. Turic.,
homines h. e., cum Altn. Sed ille a
 252 M. FABII QUINTILIANI
76 conducere; et, Quoddiscere Aone~ttm, et docere. Unde
illa, non hac ratione dicta sed efficiens idem, Domitil
Afri 3 sententia est pulchra, Ego accusavi, uds damnas-
< est invicem co7t~u6?M et quod ex diversis idem
ostendit: ut, ~u: mun~t<m nasci dicit, per hoc ipsum et
80 deficere ~t<yn:ce< quia (/e~c:t omne~quod nascitiir. Si-
millima est his argumentatio, qua colUgt soient ex iis,
~uce~ac~un~ ea~ ~u6PC~C!un<Mr, aut contra, quod ge-
nus a causis7 vocant; haec interim Mece~cfno nunt, in-
sec.manu,<tomtnt6M!yt.e.,etsic 5.Q'ttmtt)t(<tt)n.t~nt~cet.
CAMP.fermocreoHtt. Turie. her- Quum Ptatonis mentionem injecis-
mocrentt.CAMp., Hermocreonti, cum setinnotisVa)[a,dicentis().re-
Alm. Colb. Voss. 2, Godt. et edd. puM. VIII, p. [ Bip.] 188, St. 556 a)
ante Gryph. Sic apud Mar. VIeto- tt\Â*~<?r6~ ~evo~~ao <?~VT<<p9o~ 6?T',
rin., p. )6~ Pith. et in aliquot Cic. Regius censet, Platonem, quemso-
MSS. testante Oùdendorpio, qui lum Aristoteles referat mundum ge-
eonfert Hermocrates. Sunt et Her- nerare ausum, sua hausisse e Mosis
mo~OfM, //emtOttmM!. Retiqui T~er- libris a se perlectis; quod'revincit
macr. Poul. solus habet Herma- Badius, quia natum dixerit mun-
creonti. Alii Hermocreonti. ED. dum Plato, Christianis creatum cre-
t. Unde. Vide §. go. dentibus. Almelovenus Miuueii Fe-
2.\Dt'c<a. Sic Turic. Guelf. om- hcis locum ponit (c. 34) "Quis
nesque profecto MSS. et edd. Sed enim sapicntum dubitat, quis ig-
Gesn. et recentiores e Goth. Voss. norat, omnia, qua* orta sunt, oc-
2, ducta, quod, si recte tacui, ipse cidere? quœ facta sunt, interire? d
habet CAMP. Avic. Put. Poul. Caitum quoque cum omnibus
RR.3,5,lo,<t,t2,ttO)t/tac qua* ca*)o continentur, ita, ut cce-
rattooe dicta. Vall. lib. RR. 8, 9, pisse, desinere? Sed vide Aris-
)ton hac ratione ducta. En. tot. de Ca:)o '0, qui pereundi et
3. DomitiiAfri. Observarunt V V. nascendi sortem conjunetam non
DD. eamdem sententiam esse jam utique ab omnibus philosophis ag-
apud Ovidium Metam. XHI, 3u8. nitam esse narrat, ipsumque Plato-
Sed Ovidianam non positam a Qu. nem in Tima'o cœlum natum qui-
judicat Valla apud Badium, quia dem, sed interitus expers dicere
plenior fit, quampro sententiae acu- commémorât.
mine. Ita enim habet: « .An fatso 6. Simillima. his. Quum CAMP.
Palamedem crintine turpe est Ac- (soIus)pro/tMdetAj!CjSuceurrit
cusasse mihi, vobis damnasse de- scribere huic. Vide lib. IV, cap. 3,
"corum?~ De Domit. Afro, vide §.to;)ib.VI,eap.),§.52.
)ib.V,<;ap.7, 7. A causis.Vide Ciceronem Top.,
4. Et ~t(0(~ ec diversis. Nonnulli c. 3, t8,ubi haec fuse ditneidan-
T~ et omittunt. ED. turatqueexplicantur.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, to 253
terim plérunique, sed non necessario'; nam
corpus in /;<-
mine utique umbram facit, et umAra, ubicunque est,
ibi esse corpus ostendit. AHa sunt, ut dixl, non necessa- 8t
ria, vel utrinque, vel ex altéra parte sol co/ora< non
u<ue, qui est coloratus, a sole est: iter pu/~ert</eh<MM
facit;. sed neque omnc~ iter pulverem movet, nec <7MM-
quis est pulverulentus, ex itinere est. Quae utique ~Dunt, 82
talia sunt, Si sapientia 6ont<?nvirum facit, 6onus vir

Non HCcMMn'o. A vie. batiet Poul. Va)). lib. RR. 3, 5, 8, 9, 11,

non necessario. Alii non neceHana.
EDtTOR.
2. Sol colorat. Exemplum for-
tasse succurrebat e Cicerone de
Orat. JJ, t~.Vide Senec. Epist. !o8,
p.Bip.55.
3. ~Vc~ue otnne. Sic Turic. Gue)f.
CAMP.Reliqui nec o. (Vide V, g, 7
V, n,23.)Goth.(tac.Gesn.)non
–Vat!.Jib.R.8,Jens.Aid.,tt<'c
omne iter. Avic. Put. Poul. RR. 3,
5, to, )!, 12, CAMP.et Andr., non
omne iter. En.
4. {7t~ue. sunt. Turic., u. f. et
t. s. Sed a sec. manu deletur et. An
inerat eoPNam ut et esset pro etiam,
quo ostenderetur superioribus addi
hoc exemplum, nulla magnopere
causa erat. Minus etiam ut scribe-
tetur et alia. Guelf., tttnn<jfue~. t.
s., cum Basil. Colin. Potest blan-
diri, quia hoc est exemplum utrin-
que necessarii et a.causis et ab ef-
fectis, quamquam ejusmodi prius
quoque erat <.corpus. ostendit. o versiis argumenta posse peti a ne-
Sed, quod mox ponitur,utique
ipso exemplo, dissuadetpaucorum
librorum scripturam. Jens., u. talia
t. t., cum edd. ante Bad. Sed
Bad. sec., u. talia faciunt t. s., cum
edd. Cerv. Gryph. Stoer. Chouet.
aliisque apud Burm. –R. to, QufB
Ktun~M~unt, talia !unt. Avic. Put. ~'ed'cumVoss.2.
t2,CAMp.Andr.Jens.,(~u<But)<~ue
~unt, talia tunt. H. y, QMfEutt~e
(aft'a~Mttt, talia sunt. ED. Qtt<e
utique. sunt. Fatendum est, haec,
praeter summam illam, quœ in dia-
lecticis desideratur, diligentiam
repeti, et exemplis pluribus ponen-
dis obscurari magis quam illustrari.
o. Eorum enim, qua* et necessario fie-
rent et plerumque, satis evidentia
fecerat exempla; priorum quidem
corpus. ostendit, posteriorum
ex altera parte non necessarlorum
"sol. sole est, utnnque autem
Iter pu)veru)entum. ex itinere
est. n Quid attinebat, rursus, qua:
utique, i. e. necessario, fierent,
exemple ostendere, et exercitatio-
nem plerumque quidem, sed nec
semper nec solam, robusta corpo-
ra facientem inculcare? Una haec
ingeminandi excusatio mihi vide-
tur, quod hisce postremis fit mani~
festius, in conjecturatibus contro-
in cessariis quidem causis, sed ab iis,
quasp/erum~ue certas res efficiunt,
non item. In talibus argumentatio-
nis tricis peccatum et titubatum es-
,se a tibrariis quivis rei peritus ex-
spectet. Vide primam,partem nota*.
5. Si sapientia. Goth..(tac. Gesn.)
r
 M. FABII QUINTILIANI
est uftoue so~tens; Ideoque', Boni est Ao?!es<e~~ce!'e,
tna~t tur piter; et, qui honeste faciunt, boni; qui turpt-
ter, ma/M~C(tntur; recte3: at exercitatio 4~/erum~uc
robustum eo~pu~~etc:t; sed non, ~UM~utSest ro~MSitM,
e~erctfcttus; nec, quisquis €.rerc!t<!ttM, robustus est
Nec, quiafortitudo prcestat, ne mortem timeamus, guis-
quis ntortem non t:n!uer:t~, ~tr~brfM erit existimandus:
Nec, si capitis do/orem~actt, inutilis hominibus sol 6 est.
83 Et haee? ad hortativum maxime genus pertinent, jF:r<us
i. Ideoque. Sic omnes prœter 5. Non -timuerit. Voss. t, 3, non
Gesnerum, de conjectura dantem metuerit. En.
ttem~ue, eoque recentiores. 6. Inutilis hominibus sol est. To
2. ~fonMte. CAMP., honesta. est omittunt Avic. Put. Poul. Vat).
3. yMdtcaHtur; recte. Hoc ordine lib. RR. 3, 5, t0, !t, 12, CAMP.
Turie. Guelf. C~Mf. Reliqui trans- Andr.Jens.Atd.ED.–J)tut[<tS. Ca-
ponunt (vide §§. 6~, 85). Omittunt ve aliterinterpreteris (juam<:o:<:tum.
recte Goth. et Voss. 2, quod ipsum Vide 1. III, c. 5,§. '2;t. IV, c. 5,
est pro nostro ordine. -R. 8 omit- §. 22;V,C. t3,§.42.
tit recte. En. 7</eofj)uc.j'u<~[can- 7. Est. Et h<E< Guelf. cum Voss.
tur. Quia hœc necessario juncta t, 3 omittit'est; CAMp.vicissim/tœc.
sunt invicem, certa potest ex iis Si recepta est a Quint., mirum vi-
peti argumentatio, quae valeat in detur quod haec etiam ad horta-
conjecturali quoque statu. Vide tivum genus pertinere dicuntur,
§§. y5, 6i{. Hœe ita vulgo judicari eademque maxime eo pertinere.
ponit, et subjicit: recte. Nam hoc An igitur praecedentia quoque ad
ipsius est judicinm. hortativum genus? Sed fortasse ad
4. ~t. ~/entm<~ue. Basil. margo hort. max. oe~. pro parenthesi ac-
et Gryph. ipse cum recentioribus cipiendum, ut ea, qua; sequuntur,
exc. Obr., Aoc. p., quod se oratoris interesse ponantur, sed
praetutisse ait Burm., pro imperio. maxime in hortativo génère. Si et
(Vide III, 6, 53.) Gesn. de'conjec- abjicis, minus impedita videtur sen-
tura At hoc p. e. ohsecundantibus tentia, sed fortasse salebrosior ora-
posterioribus. Goth. Voss. 2, ac e. tio. Aec omnino ad sequentia spec-
p. (Vide V, 2,3.) Nostra est in om- tat. Vide )V, i, 48. -Et Aœc.
nibus meis hic non designatis, nec certtffent. Difficillimum est in te-
dubie in reliquis quoque MSS. nuibus hisce dispntaudi commis-
quamquam de suis tacet sonmo- suris, quales sunt et, maxime,
lentus ille Gibsonus. Va!I. lib. certum videre, ad constituendam
RR. 3, 5, 8, g, Ac exercitatio y~< scripturam. Quare conferas velim
rmnque. Avic. Put. Poul. RR. !o, primampartemnota:. Hortativum
I1, 12 Jens. Ald. ~( exercitatio genus nove et semel, puto, dicitur
pfo'ttmnMe. En. pro (~eMcrattM, suasorio.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, io. 255
facit /~uc~m, ~ucn</<! igitur; at voluptas infamiam,
yu~!en6/<!<~t<t<r.Recte autem monemur causas non uti-
que ab ultimo esse repetendas~; ut Medea4, ~7ftnam ne 8~
!n /<enïorePe/<o5; quasi vero id eam fecerit miseram, aut
nocentem~, quod HHccecidefit? 7 abiegnaad terram tra-
bes et Philocteta Paridi, Si imperasses tibi, ego nunc
t. ~t voluptas. R. 3, at volup- cectf/ertnta& t~)tea.t.P)uratem
tn:. Jens. Atd., et voluptas. Locat., utrobique dant Voss. t, 3, Andr.
voluptas. En. et edd. ante Bad. nisi quod Jens.,
2. Monemur. Hoc ipsum exem- ceciderit, apice omisso. Singutarem
plum tongius repetitarum causarum tuenturGoth. etVat). referenteBa-
cum reprehensione ponunt Cornifi- dio, qui Petrum Crinitum de ho-
cius adHerenn. !f, 22; Cic. de Inv. nesta discipl. i5, 6 recte, ait, an-
~9; Top., c. t6; de Fato, c. t5. notasse, nomen trabes inter nomina
Utuntur eodem ad varias senten- siogutaria veteribus usurpatum, sic-
tias,quosrecensetCotumna,p. ig~. ut plebes, canes, duces, sepes et
Sunt enim versus Ennii ex Medea mùtta alia. Hoc deinceps Columna
-Euripidea ab ipso versa. Vide Eu- monuit, Lambinus, aliique. Jn ed.
'rip. Med., v. 3 seqq. Pervujgatum Cie. de Nat. D. LipsitB a Thannero
igitur fuit hoc apud rhetoras hujus cnrata t5i8 sic datur locus cese
vitii exemptum. DocteGesnerus de- cect~tMe~t att~ene ad termm. Vid&
signât Phœdrum IV, 6, 6, qui eo- Ern.adHerenn.n,22,quietiam
dem respiciat. Eumdem in notis ad dubitabat an reciperet p!ura)em
Eurip. ponit Beckius V. C. Locus perperam profecto. ~cet~efe, quod
Cic. de Nat. Deor. est, IU (non docte defendit Oudend. ad Cic. de
H, ut Gesn.) c. 3o. Inv. I, 49, hic quidem in nullo li-
3. Repetendas. Turic. CAMP., re- bro. Sed ceciderit est ab ipso Quint.
tinendas, cum Alm. Voss. t et edd. non ex antiquo versu. -Avic. Put.
ante Ruse. Correxit Regius, sed est Pou). RR. 3, 5, 7, io, ceciderieit
'nostrum in Vall. (ref. Badio) Guelf. aM~n<B ad terram trabes. RR. 11,
Goth., petendas. Bern. 12, cecMenn(<!&t~nœ in terram. En.
t/tMedea. Poul. a sec. man., 8..Et Philocteta. Philander sus-
ut in JMedea. ED. picatur hoc esse ex Accii Philocte-
5. tTttnam ne in nemore Pelio. ta, cujus quidem solius tragœdiam
Apud Euripidem, initio Medea;, 1 sic appeUatam memorant veteres.
v. 3, Mn'< iv t~et)~ n<t'o~, );. T. Paridem absentem profecto com'-
RtTB. peUat Philoctetes. /mper<!re sibi
6. Aut nocentem. Avicens. Put. dictum pro continentem esse, ma-
Pou!. RR. 3, 5, to. ED. nifestius est, quam quod exemplis
y. Ceciderit. terram. Turic., ce- illustretur. Versum in hisce consti-
Ct~rtntattjnea t., idem a secunda tuere mei non est moduti, et velim
manu ceciderint a&t6'~n<Bad t. Hermannum nostrum huic quoque
6aeIf.,€eetdent<tt<~neadf.CAMr., fragmento prospicere atiquando-
 a56 M. FABII QUINTILIANI
non essem m~er; quo modo pervenire quolibet, retro
85 causas legentibus licet. HIs Ulud~, adjicere ndlcuhim
putarem, nisi eo Cicero uteretur, quod con/u~atum
vocant: ut, Eos, qui rem justam faciant4, juste facere,
quod certe non eget probatione, Quod coMp<HCM:<m est,
86 compascere licere. Quidam haec, quae vel ex causis vel
ex efficientibus diximus, alieno nomine vocantex~M;,
id est exitus; nam nec hic 5 aliud tractatur, quam quid
ex quoque eveniat; opposa vel comparatiua dicuntur,
Videbaturexire tetrameter trochai- t'<M~ t:'t; Avie. Pou). RR. 3, 5,
cus hoc modo Nam tu si impera- t0, si paresses tibi, id est, œquus,
visses tt&t, ego nttttc non essem mi- qualis eras, dum esses pastor. Put.
ser. Quod autem Qu. latina (vide ad a pr. man., Pari, par CMestibi. RR.
IV, 1,77) nominis forma utitnr (ut 8, g, 12, Pari, dispar esses tibi..
et 111, t, 14), id ex auctoritate vete- Demum R. 7, Pari, disparis esses
ris illius poeta~ factum interpretor. tibi. En.
Certe Francio conjectore non indi- ). Retro. /e~e)ttt&u!. C~Mp., ra-
gebamus, qui malebat: utPhilocte- !'o. agentibus. Tarv., r. a~e<ttt&tt!
tes.-Paridi. <t&t'.Turic., Paridis cum Voss t. Andr. Ald. Regio recte
tmoa)' esses t., cum aliquot quos .impt-obante. R. 7 sotus, causas
consuluit Latinus Latinius (nbi qui- ayettff&Mt. En.
dent ignoro, quum ejus operibus 2. His illud. Turic. GueIf. CAMP.,
careampra:terbib)iothecamsaeram t~ud/«.Vide~.82,86.–Eadem
et profanam, in qua nihil horum), varietas apud nostros. En.
item Alm. nisi qnod in hoc Paridis 3. Cicero. Topie., c. 3, ubi ipsum
omittitur a conferente, quasi sit de cotHpa~CttOexemplum. Victorius
cum recepta (vide §§. ~5, 80) et sic ad Aristot. t, 2y. (p. t3/{) et hic
plane CAMP. Pari dispar esses t.,1 Regius, quem conpitavit Pseudo-
Goth. Voss. 2, et aliquot Latinii. Turnebus, item Badius, reprehen-
Sed Jens., Partit si par esses t.,9 dunt Quintilianum, pa*ne ridicu)a
cum edd. ante Ald. exc. Tarv. qui ,hœc judicantem. Aristot. Topic. !I,
expresse nostram dat. Apparet non 3, p. t23 Buh).; Rhetor. t, y, 2~,
esse Regii conjecturam, monentis ~~ro'~ haie appellat.
emendate sic legi. ln illis autem 4. ~actant. Turic. Gue)f. CAMt'
corruptelis, ipsius etiam Gothani, faciunt.-Avic. Put. Pou!. RR. 3, 5,
unde mira eruerunt VV. DD. nihil l0,tl,t2, rem justam faciunt. En.
aliud latet, nisi nostra scriptura. 5. Nam. hic. Turic. CAMP.,
Bern. narratur dare P. si par esset omittunt nec cum Alm. nonne hic
t. Vix credo. Avic. Put. a sec. .Voss. t, 3. An erat Non enim hic?
man. Vall. lib. a sec. man. RR. 3, -Nec hic. Intellige ne hic quidem.
5, t0,.et Philocteta Paridi. Put. a Vide IV, 2, 93, sed et. hic notam.
sec. man. VaU. lib. item, si impe- 6. Apposita. Sic Turic. CtMp.,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB V, 10. 25?
quae majora ex minoribus minora ex majoribus, paria
ex majo- 87
exparibus probam~. Confirmatur con/cc<ura
re, Si quis sacr~eg'tt<m~actt~c[C!'et et furtum; ex mi-
nore, Qt(:/ac!<e ac palam mentitur, péjerabit; ex pari,
c~ceM-
Ou! ob rem judicandam pecuniam acce~tf~ et ob
6 est 88
dum falsum 5 testimonium accipiet. Juris confirmatio
ex Si 6!</M/ferum~ occidere licet, et
ejusmodi? majore,
loris ccc~ere; ex minore, Si furem Ttocfurnum occidere
adversus in-
/tcet, ~Mt~/a(ro~6m9? ex pari, Quce pœna

eum reliquis MSS. et excusis prê- g, 10, 12 paria ex paribus co~r-

ter Jenson. ad Bad. usque. Hic pri-
mus recepit e Valla pro priorum
omnes nostri codd.,
a~o~t<t~a.
vel com-
apposita. ED. ~ppos'ta
parativa. Cicero Topic., c. 4, <8,
cotM~ar<.t~on~t?tappellat hoc argu-
mentandi genus. Vide et Cic., de
Orat. II, 40 extr., a~o'!t(um au-
tem et ipse pro simili, propmguo
usurpat de Inv. II, 54.
t. QM<Emajora ex nttnon'&us. RR.
« t2, CAMP., Andr. Quœ minora
ex majoribus, majora ex minoribus;
et magis placet hic ordo. Tm Mt~ora est fluctuatio. apud ipsum Nostrum
M minoribus omittunt Avic. Put.
Poul. RR. 3, 5, to', et Prat. En.
2. Paribus probant, Confirmatur.
Guelf., paribus con~!m:<tMr, cum
Goth. Voss. 2, Bern. Jens. et edd.
ante Bad. qui nostram recepit e RM. 3, 5, 7, 8, 9, !0, est hujus-
Vall. Sed est ea jam in Turic. CAMP. modi. En.
aliisque apud Burm. Pravam revo-
carunt Stoer. Chouet. Leid. Illud
levius quod Turie. C~Mp-, mtttom
ex majoribus, majora ex minoribus,
quod iidem tres restituerunt. Vide
§§. 85, 8g.–VaUa: liber solus vul-
gatam habet. RR. 7,8, t!, paria
ex paribus co)t/!rma(Mr conjectura.
Prat. pro cott/~rmatur dat confir-
mant. Avic. Put. Poul. RR. 3, 5,
mantur conjectura. Eo.
3. Sacrilegium facit. Posterius
omittit Turic.
~cceptt. Propter reliquorum
inembrorum similitudinem malis
fere aliquot excusorum scriptu-
ram accipit. Ita Loc. Venet. Ruse.
aliique.
5. Fatsmm. CAMP., salsum, vide
notam ad IV, 2, tg, item VI, 3, 6.
G. Juris cott~rmatto. Jus oppo-
nitur cO))~ctMf<e, diciturque pro
autem
oun<itate,vid. §. 38. Magna
in juris vocabulo, nunc ad quali-
tatis statum accommodato, nunc
ad tM)t~att'o<n' qua de re vide lo-
ca posita in notam, ad IV, ~,3.
7. Est ejusmodi. Pou). VaH. tib.
loris c~ere, vi-
8. Adulterum.
de 5' De altero licet inserendo
vide §. 73. Rectissime enim hoc
suadere videtur Burmannus, pra*-
eunte Bestio de ratione emend.,
leg., c. )4.
g. Quid latronem. Malit Cappe-
ronnerius quidni l. non quidem ne-
cessaria emendatione, neque ta-
men absurda.
'7
 258 M. FABII QUINTILIANI

terfectorem p<<rM~:M<<! e<!afe?M adversus matris; quo-

8g rum omnium tractatus versatur in syllogismis 1. Illa ma-
gis fmittombus aut qualitatibus prosunt, Si ro6ur~ cor-
poribus bonum non e~, mintis sanitas. ~t~trtutn scelus,
magis sacrilegium. Si 6t6~<:nen<to: virtus, et continentia;
Si ?M:<?!</tM~prof~n<<!rey!'<Mr,administranda est r~-
~)n&/tca.'Si domus (Bf/t/ïcan sine ratione non pote~ ~ut~
go si cM/enc~tMava/Htm~ 6 cura, et «rmorum? Ac mihi qui-
.demsuf~ceret? hocgenus,sed in species secatur; nam
t. 7)t syllogismis. Vide notam ad tO, Prat. omittunt est. Pou), habet
m,6,t5. ad)nt)t;!t<an debet re!~M&/tca. Eu.
2. Si robur. sanitas. Miror ne- 6. Quid si agenda naua~ttm. Tu-
ufinem de hoc dieto anquisivisse. ric. quid agenda naf.. Alm. ( ref.
Medieorum, vel etiam philosopho- Bnrm. ) qrtid agenda in nav. (Vide
rum videtur fuisse. Equidem nus- §§.8~, go) cum Voss. < quid agen-
quam prœterea inveni. Et quid tan- da ? Si oaM. Guetf. Q. a~OKfumM
dem ittud est, quod sanitas dicitur nau. Goth. Jens. (tac. Gesn.) Tarv.
minus etiam, quam robur, esse bo- quod inventum in suis libris Regius
num corporibus? Suspicor inani- mutavit in receptarn a reliquis quid
tas, quas hic quidem physico'signi- a~ent/um in )taf. Sed hoc ipsum, si
ncatu opponatur robori. Certis recte tacui, hahet C~Mp. Ego posui
hanc potestatem exemplis ostende- Burmanui conjecturam, in qua ni-
re, non datur. Sed ipsum etymon hil aliud est nisi transpositio Guel-
commendat, et~Ha):)t)onM signi- ferbytana; scriptura;. (Vide§§. 86,
ficatio. Apud PIautum Casin. IV, Qt.) de agendo curam, vide V, 6,
3, 5, tna)tttatc intestina murmu- 3. Pro <B<~t~cart,modo posito, alias
rant; n quamquam isto quidem lo- esse ou&ernart narrat Philande). Jd'
co unusquisque intettigat, nostro ego nusquam reperi, nec opus est.
non item, nisi frequentatum fuerit -Vall. lib. a sec. man. Quid agen-
vocabulum de macie inedia con- dum in nNuat'um cura etanttot'ttnt.
tracta. Quid autem proclivius quam Avic. Poul. R. 3, Quid? agenda si
ex minusinanitas ut fiat minussani- navalium cura et at'momnt. RR. 7,
<a~? Nisi forte mavis transponere et i i, Qnis agenda si navalium cu-
non est, quod fecit Gedoynus. ra et arm. RR. 8, f?, <~MMn~e)t-
3.J?ottttt?: non est. Guelf. omittit dum, si, etc. Put. Prat. Qut~pau-
non cum Voss. t, 3. Vide ad IV, 2g. genda si tta~a~uw cura et armo-
4. Si mundus. respublica. Vide rum. ED.
~4. Sufficeret. An ~tt~yeccrtt? Je-
5. Administranda est. Turicens. juna enim videtur sententia si mox
Guelf. omittunt est. Ille autem a sed interpretaris hoc modo « mihi
sec. manu pro eo ea cum CAMP. sufficeret M!Stsecaretur, Quidni
Avic.Put.VaU.lib. RR. 3, 5, 8, 9, ve)nuneQu:)ttt7ta)tosnf6ciatgenus,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, to. a5<)
ex 1 pluribusad unum, et ex uno ad ~/ur<t ( unde est,
Quod semel, et s~/m~) et ex parle ad totum, et ex ye-
//ere ad speciem, et ex eo quod co?t<:ne<, ad id <~t<od
continetur, -aut ex <~<~C!~o~6tM~at/~act/tora~ et ex
longe positisad propiora, et ad omnia, quae contra baec
sunt, eadem ratione argumenta ducuntur. Suntenim 9!
et 7 haec majora et minora, aut certe vim similem obti-
nent; quae si persequamur~, nullus ent ea Sconcidendi
modus; inhmtaest emm'rerum comparatIojMCt<n~orc!,
</rat<orct'°,?na~nece~e!rM~ honestiora, t~~or<sed
etiamsi <tM secant in species. Illud ante ex Guetf. Reliqui et ex diff.-
etiam argutius et minus ferendum Avic. Put. Poul., Va)), lib. RR. 3,
< Sotum genus ego hic commemo- 5, 8, g, !0, ut ex difficilioribus.
rarem, nisi secaretur in species. n RR. y, t t.autcjcdt~M.ED.ut
Vide <, 22. Sententia quidem ta- ex ~t~c<7. Hic aut posuit, non et,
lis et §. 85.-Secatur. Vide IV, 5, quoniamprœcedentiaversanturom-
6. Faciunt hoc Aristoteles Topie. nia in ratione ~'artt< et totius, hsec
5, et Cicero Topic. c. t8. non item.
t. Nam ex. Sic Turic. Guetf. 6. Eadem r~t/o~e. Avic Putean.
CAMp. Goth. Jens. (tac. Gesn.) Poul. R. 3, eadem orattotte. ED.
cum Alm. Voss. a et edd. ante y. Enim et. Turic. et entm. CAMP.
Gryph. -Reliqui inserunt et. Mox in- etentm Vide §§. 8g, g;{.
ter tot. ex yen, omittitidemGuetf. 8. ~*er~e<jfuamM)'.Ita hic omnes
cum Basit., inter spec. ex eo Guelf. excépto Voss. 2, (sine Goth.) qui
C~Mp. Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum prose~tmmur, Vide IV, 43. R.
edd. ante Griph. Nec ma!e.–0m- y solus ~roxe~Mamuf. Eo.
pes nostri~f et non agnoscunt. En. g. Concidendi. Turic. concedendi
2. Et ex uno ad plura. Put. et ab cum A!m. Voss. i, 3, Jens. (tac.
uno adp/ura. En. Gesn.)Tarv. Sed primus a sec. ma-
3. Unde est. Vide 79; m, 6, nu nostrum, et hoc apud Vall.
37; vi, j, 42; xn, to, tu. Guelf. conct/taHcft Goth.
4. Quod semel, et ~œ~tu!. C.tMp. t0. Gmttora.Turic.Guëif.CAMp.,
et Andr. qui semel et ~(~'tt< non ~ratooM cum Goth. Bern. Vai). et
spernenda lectio. En. edd. Bad. Basil. Reliqui etiam ve-
5. Aut ex dt~tctt<ort&M$. Sic Tu- terrimi excusi nostrum, quod dum
ricens. CAMP.,cum Ald. et aut ~t~f. commendat Gibsonus, ex editis,
,Alm. (Vide §§. 89, 93,) Sed Goth. MSS. suorum'nullam faeit mentic--
ut ex </t~ cum VaHa, Voss. 3. nem, quos et Burm. neg)igit fere.
Bad. Bas. aut d' Jens. cum edd. Equidem gratiora ut sit in scripto
ante Ald. quod correxit Regius re- uUo, magnopere vereor. Prœfero
ponendo ex pro aut. Omittit vocem tamen, etsi ne ipsum quidem val-
'7.
 x6o M. FABII QUINTILIANI
mittamus plura~ ne in eam ipsam, quam vite, loqua-r
92 citatem incidam. Exemplorum quoque ad haec In6m-
tus est numerus, sed paucissima attingam ex majore.
pro Cecinna Quoc/ e.rerct<ux5 armatos movet, id ad-
de congruum. Confusio 'rm<gravi .s diorum. KccMmrtartfnt, rel. ut re-
et gratus non infrequens vid. Dra- feranturha'e ad rerum. Nihil tamen
kenb. adLiv. XXX, )o, 20. Nomi- ejusmodi in libris.
nativos hosce in genitivos facile Mittamus. Jens. omittamus
convertas, si memineris rum veteri cum edd. ante Gryph. Male. Vide
compendio sic seribi solitum, n). I,!0,g;I,2,20,itemhic§.<8.
Nec violenta mutatio ex necessaria A vie. Put. Poul. Vall. lib. RR. 3,
faciendi necessariarum, unde ex- 5, 8, g, 10, sed mittamus. RR.
ciderat ipsum illud t). -Omnes 11, sed omittamus. Non bene utrin-
nostri habent, graviora. ED.-Gra- que, quia omnes in his quae sequun-
tiora. Burmannus animadvertit, du- tur habent, vito, iucidam. R. t2,
dum a VV.DD. agnitam esse diffe- sed omittam. vito. incidam. ED.
rentiam ~~tt et jucundi, quum gra- Mittamus. ne. tHCt(~a?n.De
<!<mi. e. acceptum esse possit v. c. variando numero, vide III, 6, 21.
-remedium,quod minime sit jucun- Sed hic in mittamus magis lecto-
dum, ablegans ad Manut. notam rem complectitur, quam se solum
ad toeum Ciceronis ad Div. IV, 6. ipse significat. Vide tH, g, g.
cujus officia jucundiora scilicet 2. Ad /KCC.Goth. (tac. Gesn.) ad
sa'pe mihi fuerint, nunquam ta- hoc. An signiScatione qua 111, 6,
mon ofattora. Ipsa tamen lisse 83? Sed languct hoc post quoque.
vocis potestas huie loco non ma- CAMP.,at hoc. Vid. eundem locum.
gnopere convenit, qua* levi discri- Ad A~e. Puto dictum pro pertinen-
mine a ~'MCundtontMS distans ne tium ad A<cc, ut vitaretur insuavis
commemorari quidem indi'gebat. compositio exemplorum /forMm, al-
An, sicut alia ejusdem potestatis tero genitivo pendente ex priore.
vocabula (vide notam ad §. 5~), 3. Ex majore. Turic. et majora.
~ratum quoque et jucundum per- Jens. et edd. ante Bad. ex majori.
mutata sunt a IIbrariis, ut aliud in Voss. 1,3. Ex mtnore.
alio hic primum Codice scribere- 4. Cecinna. Sic )ihri mei ubique
tur, et mox ab hebetiore scriba omnes. Male ut videtur pro C~CHM
utrumquejungereturMpsarum qui- vid.Gesn.inpr!Bf.§.2),Yideethie
dem harum vocum adhuc desidero §. 68.-Pro Cecottta. (Vide §. 68.)
exemptum. Sed in quatuor istis, 1 c. l5. Locus memoriter positus.
omisso velgratiora velj'ttcun~tora, Omisit enim inter advoc. ttOK vo-
ambitus quidam est intra se finitus, cem toyatorum, quae est apud Ci-
qui efficiat innntta: illius compara- ceronem et facit sane ad concinni-
tionis certam speciem. Inest autem tatem.Vide~8-
scabrities cumulatis hisce nomina- 5. Quod. id. C<Mp.,qui. is cum
tivis, nulla structura junctis cum Goth. Andr. et edd. ante Gryph.
reliqua oratione. Malis ferejuc~n- Quod exercitits. id, etc., VaU.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, to. 26l
foca<!oneM' Mon videbitur ntou:e? Ex.faciliore, in
Clodium et Curionem 2, ~c vide an~tCt/e~ïeW tu po-
lueris, quumis factus non sit, cui lu conce~t:Exdif- 93
ficiliore, ~:</e~ueMo~, Tubero, ut, qui de meofacto non
dubitem, de Ligarii auc/eam, dicere7; et ibi, An ~eran-
8 Ligario9 causa non sit, quum mihi apud (e '° locus sit
etiam pro altero deprecandi? Ex minore, pro Cecinna,
Itane scire 12esse armatos sat est, !tt vim factam probes;

tib.RR.y,8,9,)i,t2,outexerc;- tenebat Qu. Neque enim )ion inter-

tus. is.
t. ~(~uocattoneM non. Sic Turic.
Guelf. Gotit. (tac. Gesn.) CAMP.Re-
liqui inserunt to~atontm.MSS. si-
lentur.-Nullus ex nostris inserit
toyatorum. Eo.ocattonem. Ita
appeHat cœtum advocatorum, id
est, amicorum qui cum Csecinna
venerant in rem pra:sentem, qui ab
adversario de fundo metu fuerunt
dejecti; unde argumentatur Cic. in
Orat. pro Caecinna. TcRK.
2. ~'t Clodium et Curionem, Vide
!I!2,/tertet ~actu! de magistratu
creando usurpari, et hie et ad Vel-
lei. !f, ty, ubi nactus obtrudebant
VV. DD., docet Burmannus, satis
magna exemptorum copia.
3. ~c vide RR. 8 et to, C~Mp.et
Andr. at vide. En.
4. J~~actu~. Turic. his factis.
5. Tu concessisti. Turic. non cône.
rnire,'et vide ad IV, 2, 2g. Voss. l,1
omittit tu.
6. ~;J~ ~M<PM.Cie. pro Ligar. c.
3. Insignis est diversitas eorum quse
tegimus apudCiceronem ipsum. Sic
enim habent ista Vide, quaeso,
Tubero, ut qui de meo facto non
dubitem dicere, de Ligarii non au-
deam con/tten. Apparet in his
quoque probatio ex difficiliore, sed
simplicior est ea, qualem memoria
posuit, nec variavit dicere et confi-
te);. Vid. locum pro Caecinna §. 92
et mox hac
7. Dicere. Et ibi. Tune. d. tf'&t
cumAlm. nisi quod ex hoc affertur
decere (vide S. go, item moxhac 5. )
Guelf. nostram ipsam dat cum Bern.
Omittunt dicere, Voss. i, 3. Ca-teri
MSS. silentur, inter quos Goth. pro-
fecto datco't/tfert. ~tttt; hsec enim
est editorum omnium scriptura.
Equidem dedi quod MSS. antiquis-
simi mihi ostenderent. Plane ut
apud Cic. ne in ulla quidem edi-
tione est locus.-Vall. lib. RU. 7,
8,g,<:ttdeam cot~te'-t. Avic. Put.
RR. 3, 5, 10, tt, '2, audea m di-
cere. Pou!. non nttt/eam dicere. ED.
~'t ibi. c. t o, extr.
8. ~t~ï?cra)tdt.Turic. ~u~cra~d~
omisso an. CAMP.~'t parandi.
g. Zt~nno. Turicens., sed a sec.
manu, Zt~<!)'tMm.
io. Apud te. Turic. alerte.
11. t. ProCee;M'ia. e. J 6. Ne hoc
quidem ad amussim respondet Ci-
ceroniano.
ta. Itane scire. Sic Turie. Guelf.
Goth. CAMP.cum Voss. t, 2, 3. Re-
liqui inserunt vero ex Cicerone.
Alm. etiam /<<!))e dicitur omittere
(vide modo hac §. item mox eadem).
-Avic. VaU. RU. 8, g, t'taxe tore.
 M. FABII QUINTILIANI
&4 manus eo?'t<mmc;Were non est satis Ergo, ut brevi-
ter contraham summam; ducuntur argumenta a perso-
nis2, causis 3, locis, tempore (cujus tres partes diximus,
pr<pce</ens, co~Mnc<um~ !'n~uenx)~~ïcu/<a<:6tM (qui-
bus :n~rKm6ntum subjecimus), modo (id est~, ut quid-
que sit factum),~n:f!o?!e, génère, specie <er6n<
~!Mjpropriis, remotione, divisione, initio, incrementis,
summa, ~<6tH7, (/m:mt/t~t<~ pM~ne:n<!&K~ consequen-
tibus, e~c:'e~<!6u~ effectis, eventis, jugatis8, compora<to-
~5 ne, quae in plures diducitur9 species. Illud adjiciendum
videtur, duci argumenta, non a confessis 10 tantum, sed
etiam a nctione, quod" GraecixK6'uTTo6Etr~ vocant; et

Put.PouLRR.3, 5, 7, <o, !<,i2, pugn. -RR. 3, 5, similibus, pu-

ita nescire. En.
t. Tttct~crc. Turic. cecidere cum
Alm. (vide supra, item §. g~) sed
ille a secunda manu cecidisse, et
hoc apud CAMP.
2. ~~ers. Put et Prat. ex pers. En.
3. Causis. Turic. CAMP., omittunt
cum Alm.
4. frœceden!, con/ttttctum. Hoc
ordine omnes, prœter Leid. Gibs.
Obr. Burm. qui transponunt(Vide
~§.<)t, tô~).Mate.–Nostriquoque
omnes hune ordinem servant. En.
5. Id est. factum. Hoc adjicit ne
quis modum accipiat ~Ut.tnhtafcnt
(vide §. 5~). Saepe enim ita usurpat
Nosterut §. g t, vide inprimis V,6, 2.
6. Ut ffutt~ottc. ~?ce/c. Guetf. u.
om~ue(a sec. manu atlitumcante~)
re sp. cum Voss. 3, 1 nisi quod hic
<j);(t!rjfuc.Bern. u. <y. re sp. Goth.
(tac. Gesh.) quicque (sine ut)
<7.sp. cum Voss. 3.
7. ~t'm~tht! co)Me~t(cntt&us.
Turic., ~K!< ptf~)). cons. cum Atm.
Sed CAMP.s. K'~tt~n<Htti'&Ms(Vide§.
y~})con!. Capper. quoque f~. pro
ynantt&u!. Alii vulgatam habent.
En. -Dissim. y't'~tt. Hisce Rollinas
inséruit contra )tMex§.~3, qnod re-
eepit CAPP. sine auctore uterque.
8. Jugatis. Turic. ~att! cum
Aim. (Vide 93, gS). Omittunt vo-
cem Gue)f. Voss. t, 3, Bern. Pro
nnstro con~M~atMut supra est §. 85
scripsit CAPP.–CAPP.'solus dat con-
.iugatis. T<!sive con~u~atM, sive ju-
~at)'!omittunt,Avic.Put.Poui.KR.
3,5,7,tO,tt,P<-at.ED.
g. Diducitur. Turic. C.m)p. Goth.
Jens. ( tac. Gesn. ) Tarv. deducitur
cum Aim. Sed Guelf., seducitur.
Blandiri possit.-Omnes nostri R.
2 excepte, habent deducitur. En.
!O.~V.acon/Turic. Gue)f.omitt.
acumA)m.Voss. 1,3.–Te a omitt.
Avic.Pou).RR.3,5,to,t!.ED.
l. Quo~.Goth. Colb. cum edd.
ante Stoer. ëxc. CAMP., quam qui-
buscum facere dicitur Atm. sed Tu-
ric.nihUtate(vide§§.94,96),née
GueIf.–Va)).)ib.RR.7,8,9, t2,
habent quam Gra'c!. En.
t2. Ktt9' J:o9e~. Sic tibri, quoi
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 10. 263
quidem ex omnibus iisdem locis, quibussuperiora, quia
totidem species esse possunt fictae, quot verse. Nam~n- 36
yere hoc loco est' proponeie aliquid, quod, si verum
sit, aut solvat'quaestionem, aut adjuvet; deinde Id~, de
quo quaeritur, facere illi simi!e; id quo 3 facilius acci-
piantjuvenes nondum scholam egressi~, primo fami-
liaribus magis ei setati exemplis 5 ostendam. Lex 97
quidem consului, omnes, pra*ter m* (n° 7) interpretans ~M~titonem
unum Guetferbytanum MS. offeren- ~tctnm apud rhetoras, utrum alio
tem x~TA t/yox~tty~. Haec me scrip- quam nostro loco nitatur, velim
tura vehemeuter advertit et com- discere. !))ud quidem, quod solus
movit. Neque enim tam facile ac- ostendit Guelferbytanus, ne ipsum
quiescas in vulgata, si memineris quidem exemplis eommendare da-
alia omnia de u!ro9t?« doceri a Nos- tur, quum MrM~t! etiam in rheto-
tro, Cicérone, a)iis.Non opponitur ricis fere ad pronunciationem refe-
ea veritati, diciturve pro declama- ratur, et ea oratoris commenta,
tione, sed pro causa, co2?troversia qtMBhuie maxime sunt aceommb-
sive vera, sive ficta, vide JI, i, 9. data. Etymon tamen Danditur, quo-
Dicas igitur plane ex hodierno phi- niam feritatt opponitur.
iosophantium usu esse, quod a fie- t. toco est.Ct.Mp. Jens.(tae.Gesn.)
tione ductum ttr~umetthtm appella- inserunt id cum edd. ante Gryph.
tur xftô' J~'o6e?fy.Unum quidem lo- et Ahn. Sed Turie. nihil tale (vide
cum designat Ernestus V. C. in §. g5 item mox); hoc. e. Guelf.
Lexico rhet. graseo, qui possit con- neque idem ante omittit hoc.
ciliare nos huic To~xceô*~Tro~~tvsi- Avic. Poul. RR. 3, 5, i0, nam~
gnificationi. Is est anonymi rheto- </ere hoc loco, hoc est~ro~onere. RR.
ris, quem post Atdum et Galeum 1 t, ?iom~!))~e)'e hoc loco, id est
edidit Fischerus Lipsia: lyyS, 8. propooere. En.
Habet autem ita p. 200, T& ~T~ 2. Id, de. Turic. id omittit cum
'!?'~<XffE~/Xf~rû)y ( tTT~et- A)m.Vide not. prox. item mox hac §.
~<t~u6'<tV0~6V~
~~M!tTet)3'eat~~ritt <t~'o T~'Mv~eotair. 3. quo. Turic. C~MP., i. quod
Aid. Sed
'}'~f ~'6~'6VM/~6~0t/
~o~(AnTO~?)'STp~- cum Goth. et edd. ante
jU~TO!/<t~Ot!M//ft, xxi TOM-O X~~etTitt Guelf. et Vall. quo, ut conjecerat
<M~~6'~U!t' M~tfO~MefOU X<t<Ct/jM~t- Regius-
tOtTOf, )[<t<TC?TOxa~:7'rat <y~~CcM' 4. E~re~t. Goth. (tac. Gesn.)
MOUTS ~6VMjU6fO~O~Te~'iVO~Sfû~, etÂ\* aggressi. CAMP., ingressi. CArp. tue-
jTrOTjQs/~Ëf&f TO? ~'TO~OC,ttTÛKft~TO tur receptam exemplo Liviano, ur-
')6fHTCtt(t.6fûtTo) T/ ~V (y~ëet~~ KCM bern eyre~t, de quo vide Draken-
x~Â~TanK&6*J?ro66(ytv.Modo consta- borch. ad Liv. IX, 6, ~Omnes
ret aliunde, hune etiam Quintiliani nostri, scholam egressi. Unus tan-
œtate usum fuisse, nihil impedien- tum schola e~r<?Mt.En.
le altero itlo longe 'consuetiore. 5. Mao)! o!ten<tam. Turie. m.
Schneiderus in Lexico grseco Jfro'Bf- et a. e. o. cum Alm. (Vide hac
 ~64 M. FABII QUINTILIANI

~M!' ~wen<es non a/uen~, utncta~ur; non a!It ~a!iqm~

et vincula nihilommus récusât utitur Rctione, si mt/e~,
si 4 m~ms sit, si re:pM6/<cepcausa a6~t; et illa contra op-
tionem fo;'ttnm~ M ~/<x~tï!We?~pe<
98 euer~:onem7. Plunmuht ea res~ vulum habet contra
scriptum. Utitur his 6icero pro Cecinna 9, UNDETU,
item gy). CAMP.,m. (Btatt e. ouam
«!t(<!tt!o.Goth.m.<]fM&ntu~t<n(H<
o. cum Voss. t, 2,3, et edd. ante
Ald. qui recepit emendationem Re-
gii </M<' scribentis pro quam. Et hoc
est in Guelf. (fortasse tamen a sec.
manu) et Valt. Sed revocavit supe-
riorum scripturam Gesner. mttntft
exempla interpretans ea, quae usu
venerint in foro; familiaria, qui-
bus scholastici assueverint. Nostra
est ex Burmanni conjectura, et mu-
tantis in ei; egregie. -Avic. Put.
Iloul. RR. 3, 5, 9,) 1 1 ~ami/MnttM
ma~M~MCusitatis. Va)). lib. HR. 8,
g, tt,antt/Mn6ttS magis, ~u~nt
usitatis. ED. Familiaribus. exe7n-
i. e. quatibus in scholis rheto-
rum assueverunt.
<. Lex: Qui. Sic Turicens. Guelf.
CAMp.cumGot)).Voss.t,2,3,et
edd. ante Bad. Reliqui inserunt est.
–Omnesnostriomittunt~o~f. En.
3. Quiparentes. t)t)tCt'a<ur.Nota
lex Solonis, in scholas rhetorum
admissa. Vid. Digest. XXIII, 3,5,
t, ibique Gothofr. item Seneca pa-
ter p. ~5, ad eumque locum Nico-
laus Faber.–Haec lex olim erat in
Graecia, appeUabaturque Pelargi-
ca, id est, ciconialis, quia erat de
parentum a!imentis eam tamen
emendavit Solon Athenis, ut filius
duntaxathoccasuparentesa)ere
cogeretur.siabiHisoptimeesset
}iterisInstItutus.TtjBN.
3. Aliquis. Sic Turic. cum Alm.
~/?ï~/o/*H~
(Vide §§. g6, <o3). Beliqui <~ttt!
Nostri omnes habent lex, qui pa-
rentes. En.
/{.~tmt/es,!t.Turic.CAMp.Guetf.
Goth.Jeos.(tac.Gpsn)!'f!e!t
cum edd. ante Bad. Nostrum de
conjectura reposuit Regius egre-
gia ma.–Avic. Put. Poul. Vall. lib.
HR.3,'y,8,(),to,n,M)7t[/e.R.5.
/?C<t0~e.
5. O~ttonemyot'ttutt. Qui forti-
ter fecerant in belto, iis, ut pra:-
mium optarent, copia fiebat. Uitic
plurima declamationibus materia
quod est videre evolventi Senecam
patrern et dee)amationes QuintDia-
neas. Vide VII, 5, 4.
6. fêta!. Sic Tnric. Guelf. CAMP. P.
cum Goth. Atm. Voss. t, 3. Reli-
qui petat. Vide 45; VI, i, i~
Si t~ra)tnt(7e<n petas. R. 7,sic t~ran-
nidcm petat. Put. a sec. man. R. 5,
si ~'m'HHiJcm ~fat. En. ~e-
tas. Opponitur hoc forti nimia pe-
tenti, ut ostendatur, aliqua sattem
esse, quae impetrare non debeat.
y. Si templorum eversionem, Put.
R. si teM~/t fwf!t0nem. En.
8. Plurimum. Sic Turic. CAMP.
cum Atm. Retiqui ~tt)'</nttm<]fue.
Avic.Put.RR.3,5,<o,tt,<2,
p/MnmKm~MC ea res virium. Vall.
lib. RR. 7, 8, 9, ~<tt)'tnt[ft?t~Me vi-
rium eu res. ED.
<).jProC<'Cin')<c.<Q.Deinter-
dicto t~n(<e.tuusconferDi{;.Xm!,
t6, i.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 10. 266
AUT FAMILIA', AUT PROCUHATOR TUUS Si me villicus
tuus solus dejecisset 2 si vero ne /<a&ecM~
3 quidem servum
propter eum, qui me dejecerit, et alia in eodem ~libro
plurima. Verum eadem fictio valet et ad qualitates Si 99
Catilina cum~Moconc~o~ne/anorum? 7 hominum,quos
secum e</u~:(, Aac de re posset judicare, condemnaret
L. ~fMreMam; et ad ampMcatIonemS, Si hoc <t~t inter

t.~M(~am<7;'n.R.H,atttjff:)nt- 4. Eodem /<&ro. Editam oratio-

lia tua. En.
2.~o<tfS~'ect!!ef.~<ero.Sic
Turic. Guelf. CAMP.Goth. (tacente
Gesn.) cum Bodl. Alm. Bal. Joann.
Voss.t,2,3,Andr.etedd.ante
Basil. Philander primus post dejec.
interjecit haec e Cicerone: non fa-
milia dejecisset, ut opinor, sed ali-
<jfuti;de familia: praeter necessita-
tein. Neque enim voluit omnia po-
nere Quint., ut in loco noto; nec
post familia apud Cic. sequuntur
continuo Si vero, sed alia plurima
inseruntur, qua* non attinebat re-
petere;igiturnehœcquidem.Ne-
que sunt hœe iisdem vocabulis in-
etusa,utcriticaratioesset,quare
intercidisse judicarentur. Phi-
landri interpolationem non agnos-
cunt nostri. Eo.
3. Ne habeas. prfBto'eum. Paul.
rec. sent. V, 6,3 a Famiii:B autem
nomine etiam duo servi continen-
tur. (Schutting. Jurispr. Ante-
Just., p. 456.) Dig. XUU, 16, 1
ly a verius est in hoc interdicto
etiam si unus servus vi dejecerit,
famiUamvideridejecisse. Dig.L,
'6, ~0, 3 Unieus servus familiae
appeUatione non continetur. Ne
duo quidem faïniiiaïti faciunt.
Locus autem Ciceronianus a Quint.
indicatur magis quam ponitur, plu-
rimis ejus partibus omissis.
nem intelligit, librum appellans.
Vide V, 11, 42; item Diatog. de
Oratt., c. 38 « neque ullius magni
u oratoris liber.
legatur. « c. 3g
extr. Neque enim attinet, id quod
succurrat a)icui, pro libro substi-
tuere loco quoniam per totam ora-.
tionem passim haec verborum ca-
lomnia tractatur. Alioqui vide lib.
111, cap. 6, Sg.
5. Ad qualitates. Malim legi qua-
/;ta(cm.Vide§. 52.Quamquam§.8g
etiamp!)ira)is, sed ibi et~tttto~e!,
hic quidem meri singuiares. Perti-
net autem hoc e Murenana (c. Sg)
ad <7ua/tfafcntj quatenus id justunt
esse nequit, quod Catilina sit fac-
turus.
6. CMnt!uo conct~to. Dicitur con-
Ct/tum quasi judicum, ne quis malit
co))St7tttm cum aliquot edd. Vide
IIb. tV, cap. ), §. 21.
Nefariorum. Goth. (tacente
Gesn.) ne/an~orunt, cum Voss. 2,
Vall. Vide V, n 12. Vall. lib.
RR. 8, g, ne~aHfYorMtft.Alii nefa-
nontm. En.
8. Et ad am~<t/!cattonetn. Avic.
Poul. Va)). iib.RR.3, 5, 7, 10, et
Nm~/t/MMttonent.Tf!t ad subaûdiunt
ct~'0TO~K&tTfoS. ED.
g. Si hoc.. accidisset. Cicero, Phi-
lippicorum lib. II, 25 extr., quem
vide, si placet.
 -!66 M. FANI QUINTILIANI
ccenam in illis immanibus poc!< titis accidisset; sic et,
'"o Si r6~u6/:cct\'ocem haberet 1. Has fere sedes accepimus
probationum m universum, quas neque generatim
tradere sat est, quum ex qualibet earum innumerabilis
argumentorum copia oriatur; neque per singulas spe-
cies exsequi patitur3 natura rerum, quod qui sunt facere
conati, duo pantersubieruntjncommoda, utetnimium
t0! dicerent, nec tamen totum. Unde4 plurimi~, quum in
hps inexplicabiles laqueos Inciderunt, omhem?, etiam
quem ex ingenio suo poterant~ habere, conatum, velut
adstncticertistegum\'inculis,perdideruht; et, magis-
trum respicientes, naturam ducem sequi desterunt9.
t<MNam, ut per se non sufficiet' scire, omnes probationes
t. Si t'e~uKt'co. haberet. Vox cantur, quum adhuc pra'ceptores
data reipubhca: est quidon apud artis mcmorarentur. Inexplicabiles
Cic. Catilin. t, y. Sed ipsa haec ver- autemiUi~~uet'suntejustnodi
ba nequaquam inveniuntur. Neque praecepta, nimia diyidendi affecta-
alius locus succurrit, quam hic, tione obscurata.
,quem indicavit Gesnerus. Quod 6. Quum in ~'O! inexplicabiles.
enim Pseudo-Turnebus Mitonia- TM<in omittunt Avic. P«t. Poui.
nam désignât, id nihiti est. Modo Van.tib.RR.3,5,7,)0,tt.En.
positus locus Ciceronis e Philipp. y. Omnext. cotatum. Conatus
ne ipse quidem fideliter redditus hic proprio significatu ponitur, ut
erat; sed hoc foret insigne nuc- supra II, 12 ,5, co))<t<[t)'perdite.
tuantis memori.B exempinm. Vide Item VIII, 5, 3 t, ptauum et hu-
S. 93. mile et sine conatu. 0 Est ergo vis
2. ~Ve~M~ycnfrat/m. Meou~ per et spiritus dicendi etiam ne junge
singulas species. Se neque sola gê- cum omnem, sed mecum commate
nera probationum tradidisse ne- dirinte. Vêt Htum conatum, quem
que tamen summam divisionis di- a ingenium lis permittebat, per-
tigentiam secutum testatur. dunt. n
3. Patitur. Turic. CAMP. Goth. 8. Poterant. Sic scupsi e solo
(tac. Ge5n.)p~[ttafurj cum Voss. 3. Turic.Retiquipotuerant.–Omnes
Male hoc ad quum referente libra- nostri~ottterant.En.
rio. Vall. )ib. a sec. manu. HR. q.DMMrunt.Goth. ~e/?c<u)!t(non
~,8,g,)t,!2, pattatur. En. (ye~ctetunfj ut Gesn.) cum Voss. 2.
Unde. Turic., t)tt/e sofus ) o. ~'tt/ct'et. Sic Turic. C~MP.cum
fdrtas.se née male, ad nimiain sen- AIm.Jens.(tac. Gesn.) et edd. ante
tentiarum consertioncin vitandam. Basil. Retiqni sufficit. 'Nostris
5. Plurimi. Hoc oratores signifi- Codd., Mj~tCtet. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 10. aC~
aut a personis, aut a re~tM pe< quia utrumque in
plura dividitur; ita ex aK<ecee~~<6tM,et~t<nc~ et se-
~Men<!6tM.trahenda esse argumenta qui acceperit, num
protinus" in hoc sit instructus, ut, quid in quaque
causa ducendum sit ex his, sciat? praesertim, quum 'o3
plurima- probationes in ipso causarum complexu repe-
riantur 5, ita ut sint~ cum alia lite nulla communes,
eaeque sint7 et potentissimae, et minime obviae~, quia
communia 9 ex praecéptis accepimus, propria invenien-
t.~utaretu!. Prfepositionem 6. Ita. nûlla. Turic., i. cums,
omittunt Turie. Guetf. Sed hic et a~tt a~t<pn. Vide V, 9, non est
prius eamdem. Eadem transpo- /<actt) cum Alm. (vide §. 97; item
sitioapudnostros.ED. mox)t.u.e.a/t<!t)tf</a/.))t<</a.
2. Acceperit, num protinus. Sic Voss.3.
Obr. Capper. Sed Turic. CAMP., a. y. Eteque sint. Turic., e<t ~M<B
tfnMM p., cum Alm. Reliqui a. p. sunt, cum A)m., nist quod que ex
Apparet Obrechti acumen haud du- hoc, mox autem, ubi ipsa haec ver-
bie ex Argentoratensis unxnt effi- ba ponuntur, ea*~tte Alm. dare nar-
cientis num, verissime. Itidem egrf- ratur. (vide not. prox.; it. §. to~).
gie num restituit ex V. C. Regets- Guelf., ea nu<c!tnt. Goth.Bttnt
bergerus Hqratio Epist. ad Pis. ~)66 (non AfEoue, ut Gesn.). Voss. 2,
prô nunc. Avie. Put. Poul. Vall. jV<PC!unt.Vo5S. 3,~<BC!tnt.CAMP.,
iib.RR.3,'),,7,8,g,n,t2, e<B sint. Jens., eaque tunt, cum
omittunt~um. Ec.–Pfottnus. Hoc edd. ante Ruse. qui e Regii con-
eteganter in hac forma dicitur.Vide jectura Eoque !u)tt. Mox' Aldus
§-"9- nostram cum reliquis, nisi quod
3. Quid. Sic Tarie. Gnelf. CAMp. Bad. pr. ex Vall., Aœ~ue sint; et
cum Goth. et edd. ante Burm. quem poster., eoqtue ~unt. Poul. Vall.
recte deseruit Capper. solus. ReU- lib. RR. 8, < 2, Ao'<jfttcsint. R. g,
qui quod. /[fBsint. Put., /«B~t<eet sint. En.
4. Ducendum sit. Sic Turic. a 8. 06M<c. Gue)f., obnixe. Jens.
sec. manu (quum prius esset du- omittit vocem cum edd. ante Ald.
cenda !.) cum Atm. Obr. Sed Guelf., ipsaque Ruse. hic Regium non se-
ducenda sint. Voss. t, ducendà sit. quente (vide modo). Cod. Vall. ha-
(Errorest,dequovide§. 25,~ut6. het eamdem, quam, profecto non
sit; item§. t3.) Reliqui dicendum ex ingenio solo, inseruit jam Be-
sit. –VaU. lib. RR. y, 8, 9, ti, et a)ii omnes,
glus,'ttemquemei
12, quid in quaque causa dicendum etiam C~Mp. Put. Poul. RR. 8,
:tt. Put., ducendum. RR. 3,5, du- tI,I2,ftm)<t)meo6M<f.A)ii're
cend'a.En. MintMconuttunt.En.
5. Reperiantur. Avic. Poul., re- g. Communia. sunt. GuetferL.
jpo'tentttr. ËD. Goth. (tac. Gesn.) C~MP., <:o<M))!«-
 268 M. FABU QUINTILIANI
'o~ da sunt. Hoc genus argumentorum sane dicamus e~
circumstantia, quia m~TOM~ dicere aliter non possu-
mus, vel ex iis, quae cujusque causae propria sunt; ut
in illo3 adultero sacerdote, qui lege, qua unius ser-
vandi potestatem habebat, se ipse servare voluit, pro-
prium controversiae est4 dicere, ~OM ùnum nocentem
xert7a6a~~ quia, te dimisso6, adulteram occidere non

nibus ex pr<M. ~ro~na inv. sunt, 4. CoKtrouersfœ est. Hoc ordine

cum Voss. t (nisi quod hic omittit
ex), 2,3, Bern. Ald. (nisi quod hic
ante sunt inserit non, male; (vide
ad IV, 2, 29) et edd. ante Obr. Hic
primus nostram protraxit ex Arg.
profecto, et est ea in Turic. Alm.
Sed Jens., communibus ex ~r<Bce~-
tis invenienda sunt, cum edd. ante
Ald., nisi quod Ruse., tnoextendœj
ex Regii conjectura. Vide IV, t, y6.
In Ruse. ed. verius Igitur, quod in
Veneta 94 narrat Ernestus. Vide ad
I, 6, 26. Avic. Put. Poul. Vall.
lib. HR. 3,5,y,8,9,t0, commu-
nia quia <:ont'nu)tt&us ex ~nrcept~
propria invenienda sunt. R. 12,
quia communes. En.cce~tmu!.
An forte acciponu!
l. nt~T<t:r'v.Vide III, 5,18, ubi
tamen ne~ottunt vertebat. Vide Er-
nest. in Lexico technotogico graeco
h.v.;itemlatinovoce CH'cttnMtan tta.
2. Cujusque CattSfE. Put., cujus-
cum~ue caM~E. En.
3. 7tt illo. sucerJote. Haec ipsa
vel potius huic vaide similis con-
troversia est inter Quintil.284, p.
Bip. t38. Ejus ha!C est inscriptio:
Sacerdos unius supplicio H6e)'a)tdt
f /ta&e<!t~otestatem.~</M/tfros/tcen(
occidere. Quidam sacerdotem de-
prehendit in adulterio et eum
sibi ex lege impunitatem peten-
u tem occidit. Reus est ca:dis. n
Turic. Guelf. CAMP.Goth. (tacente
Gesn.) Reliqui est cent)'. Vide §§.
94, tû6.
5. Servabas. Sic Turic. (a sec.
manu, a priore servabat) Guelferb.
CAMP.cum Vossiano i et edd. ante
Gryph. excep. Badii duabus, qui e
Vallensi Cod., servabis, et sic reM-
qui. –VaH. )ib. RR. 8, 9, 12, Jens.,
~r~ati~. Reliqui servabas. ED.
6. Te dimisso. Sic Turic. Guelf.
CAMP. cum Stoer. Chouet. Leid.
Obr., ante adultero d. Jens. cum
edd. ante Bad te adultero d. Vatl.
Goth. Colb. Voss. 2, Alm. (sed at-
tende hune a Turic. desciscentem,
vide )o3; item mox) cum edd. a
Bad. ad Stoer. item Gibson. qui
reduxit ad., et recentioribus. Ante
~t'mtMo,Voss. t, 3.-R. 12 solus,
quia dimisso adulteram occidere non
<tcetat.VaU. lib. RR. 8, 9, quia,
te adultero dimisso, adulteram oc-
cidere non licebit. Avic. RR. 3, 5,
lo, quia ante dimisso, at/tt~tcrattt
occidere ):o)t licebat. En. ~t/M~-
teram. 'ton licebat. Vide Decl.
p. 13g: Quid quod ille pro duo-
<. bus petebat? nam adultera sine
adultero non poterat occidi.
Dig. XLVIII, 5, 32 dum utrum-
que occidat; nam si alterum oc-
"cidit, tege Cornelia (de sicariis)
reus erit. Mosaicarum et rom~
 INSTITUTIONIS ORAT. L!B. V, 10. 269
licebat 1. Hoc enim argumentum lex facit, quae prohi-
bet adulteram sine adultero occidere. Et ilta~, in qua 'oS
lex est~, ut ar~enfnn!~ dimidium ex eo, quod ~~e6e&an~
~o~erent;cre<~<tum suum totum exigerent. 6Argentarius
ab argentario, solidum petit 7 proprium ex materia est
argumentum creditoris, iccirco adjectum esse in ~tege,
ut argentarius totum exigeret; adversus alios enim non
opus fuisse lege, quum omnes praeterquam ab argen-
tariistotumexigendijushaberent. Quum multa autem 'o&

narumtegg.CoHatio,tit.IV,§.2: creditoris mancum videtur utcun-

MSi~iiiamnoniaterfecerit~sedso-
lum adulterum, homicidii reus
~est.~Sehuhing.Jurispr.Ante-
Just., p. ~~6. Occidere. Sic Tu-
ric. Guelf. CAMp. cum Bern. Ald.
Retiquiocctdt.
i. jEtce6at. Sic Guelf. CAMP.cum
Atm.Voss. t, 3, et edd. ante Gryph. et ipsam materia:, a Quint. propo-
exe. Badii duabus qui e VaU., lice-
&tt, et sic reliqui. Hic siletur Turie., litem hoc argumente diremptam.
ad servabas modo AIm. Vide not.
prox.;item§.lo5.
2. Et illa. Deficit sane nomen,
quod obversabatur scriptori, sive
controuersta, sive causa, sive scho-
lastica (vide iV, 2, 3o), sed facile
aberrabat, quod modo, pro "iïïa
sacerdotis controversia, dixe-
rat iUo saeerdote.
3. Qua lex. Sic Gue!f. Goth. cum
edd. Stoer. Chouet. Leid. Reliqui
q. lata l. Sunt sane pra:stantissimi
libri, qui lata defendunt, sed vide-
tur errôre librarii oscitantis facile
potuisse irrepere; caret autem sana
mente. -Avic. Put. PouLVai). lib.
RR. 3, 5, 8, g, 10, in qua lex est.
RR. 7,11, 12, in qua lata lex est. ED.
4. t7tar~e)ttant.€Xt~e)'ent.Hanc
tegem neque ex foro neque ex scho-
la illustrare contingit. Argumentum
que. Neque enim sufficit cam iegis
partem expendere, quod argenta-
rius petit; sed oportet alteram quo-
que, quod ab ~rocu~rto, quae hic
neg)igitur. Possunt ultro citroque
niti lege, malisque etiam contra-
riam argumentationem, propriam
sitam, ne videretur judicasse hanc
An forte horum aliquid a librariis
turbatum et mutHatum, ut nunc
minus intelligamus ? Fluctuatio-
nem,levem tamen, videinfr. not. 6.
5. Debebant. Turie. dicebant.
A)m., de&e)tt.Vide 'o~ it. mox.
Nostri vu)gatam habent. En.
6. ~tyetttanus. Abest Guelf. et
Goth.; item Voss. 2, 3.-Abest
pariter in Avic. Put. Poul. Vaft. tib.
RR. 3, 5, y, 8, 9, 'o. En.
7. Petit. Turic. Guetf. Goth. (tac.
Gesn.) peti. Dicesne hune infiniti-
vum superesse ex pluribus, qua*
intercideririt, quorumque lacunam
obruerint recentiores allinendo lit-
teram T?
8. Proprium. CAMP., totum.
9. Essein ~jfe. Turic., e. uti. ). (a.
pr. manu, a sec. expunctum ut) cum
Alm. Vide modohac § item <j. 108.
 2~0 M. FABH QUINTILIANI
novantur in omni génère materiae, tum praecipue in iis
quaestionibus, quae scripto constant', quia vocum et in
singulis ambiguitasfrequehs et adhuc 3 in conjunctis
'07 magis. Et haec ipsa plurium le;um aliorumve scripto-
rum, vel congruentium, vel repugnantium complexu
varientur necesse est; quum res rei, aut jus juris quasi
signum est. Non </e&u!<t6:pecuntam; nunquam me ap-
pellasti, u~uram non accep:s<!4, ultro a me mt<(u6[<mes.
Lex est, <jf!<:patri pro~'ft'onM reo non affuerit, exheres
~t~. Negat; n:H~ s<pater <o/u<us ~tt. Quid signI?Lex
to8 altera, Proditionis c/amnahM cum advocato exsulet. Ci-
cero pro Cluentio? Pubtium~ Popilium et TIbenum

t. Qu<B!cn~tocoK!tntt<.Vide II!, puto compendium vocabuU :tuï,

5,4;HI,6,55.
2. Et in singulis. Sic Turic. (aa
sec. manu est t.)Gueif. cum Atm.
Retiqui est 1.1.–VatJ. lib. RR. 8,9,
voc. est in !t'n~. Avic. Put. Pou). RR.
3, 5, 10, t ), voc. et tK !Hty. Eo.
3. Et adhuc, Voss. t, a~/tuc et.
Transposui (5§. )o~, oo).Re)iqut
omittunt e<. Levigare orationem
sum conatus, quae durissima est in
vutgata 'scriptura vocum est in
singulis ambiguitas frequens, ad-
hue in conjunctis magis. For-
tasse huic nostro et, recte prx'mit-
tas est.
4. Non accepisti. Negationem
omittunt Jens. et edd. ante Ald.
Regius e libris inseruit, et est in
omnibus prœterea nostris, ut C.tMp.
Vide ad IV, 2,29. Omnes nos-
tri negationem retinent. En.
5.Qut~atrt.e.Mt.Vid.VIII,t;42.
6. Negat: )tU!. Turic. cum Bodl.
A!m. Voss. t, 3, Andr., M. sit n.
CAMP-, tt. sic n. Goth. Guelf., <t.t
n. Burmannus suspicatur: ~Veoa&tt
nisi. Equidem in fit, sit, sic latere
quod hinc abesse vix poterat.
Nisi si Goth. Jens. (tac. Gesn.)
OMt~.j eumVpss. 2,edd. ante Ald.;
item Gryph. Stoer. Chouet. Vide
JV, ), yo; Vf, 34. DeVoss. 2 et
Goth., vide IV, 5, 2~. Totum hoc
ne~fat. abs. sit omittit Tarv. Vide
IM, g, 5. ~Veyat nisi si pater.
Vallae liber solus et.quidem a sec.
man. hanc tectionem obtinet. Avic.
Put.PouL,RR.3,5,7,8,o,to,
11, 12, ne~fat~t, nisi si pater. For-
san rectius iegeretur neoat filius,
K<!t!tpatcr.ED.
~toC~uenho.PopHiusetGutta
judices fuerunt, quum Oppianicus
estdamnatus,iidemqueppsteadam-
nati sunt. Jgitur accusator Cluentii
ait eos fuisse damna tos corrupti
judicii. Cic. negat, sed ait damna-
tos ambitus. TtjRN. Cicero pro
C/uetttto.C.36.VideetDig.XLVMf,
f4,teg.unica,2:~Qua)ege
damnatus, si a)tum convicerit,In
integrum restituitur. o
8. Publium. CAMP.,P., cum edd.
ante Gryph. qui Pub. Heliqui nos-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 10. 27.
Guttam' dicit, nonyt<~c:< corrupti, sed ambitus esse
~antMato~. Quid sigm? quod accusatores eorum, qui
erant ipsi ambitus damnati, e lege sint post hanc 2 victo-
riam r~<:<M<t.Nec minus in hoc curae debet adhiberi, 103
quid proponendum; quam, quomodo sit, quod propo-
sueris, proLandum hic omnino vis inventionis, si non
major, certe prior; nam ut tela supervacua sunt4 ne-
scienti, quid petat; sic argumenta, nisi proevideris 5, cui
rei adhibenda sint; hoc est, quod comprehendi arte
non possit. Ideoque, quum plures eadem didicerint, no
genenbus argumentorum~ simIMbus utentur; alius 7alio
plura, quibus utatur, inveniet sit exempli gratia propo-
sita controversia, quae communes minime 8 cum atus
tram forrnam exhibent, qua* et in bere est. Pro Ate malim pasnp /t<Bc.
MSS. Illa sane verior. Vulgatam pterique nostrorum
t. Tiberium G. CAMP., T., cum habent. Vall. lib. RR. 8,9, hic om-
Gryph. Capper. et a)iquot e(M. Ti- mtno vis t)~e)t<tont! major, certe
tum Basil. ex Philandri correctione, prior. En.
et sane T. apud Ciceronem. Nolui 4. Sunt nescienti. Guelf. Turic.
tamen expressam .MSS. scripturam sint n. (hic a sec. manu suttt).
deserere. Titus signatur T., Tibe- Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, to, ti,
rius autem Ti. Avic. Put. Poul. supervacua !t)tt. ED.
VaD.lib.RR. 3, 5, 7,8,3, to, ti, 5. Nisi pffBMMen!. Tune. CAMP.
H, Tiberittm Guttam. En. Goth. (tac. Gesn.).tt. ~'roMMertï,
2. Sint post hanc. Turic., in h. cum Voss. 1,2, Bern. Sed A)m., n.
Alm., s. /t. Vide ~§. to5, tog. videris. Vide 108, 112. Avic.
Pro post hanc, R. ) l habet <)t Put. Poul. VaU. lib. RR. 3, 5, 8,
hanc. Eo. *=- g, n, t2, Prat., prout~rt!. ED.
3. Omnino. major. Turic., o. v. 6. Geneft&tt! a~umetttorttt! Sic
juveiitionis et sint m. a sec. manu Turic. Guelf. CAMP. cumGoth. Atm.
idem o. v. tM~enftom~ et si sit m. Voss. l, 2, 3, et edd. ante Bad. ac-
Guetf., tntmo~tM i. m. Goth., si cedente Basil. ReHquiinseruntout-
non vis tn~enhont! m., cum Voss. dem, ex sola Regu conjectura.
2, Vall. et eodem redit Guelferb. Nostri To quidem omittunt. ED.
scriptura leviter reposita. Voss. t, y. Alius alio. Sic Turic: Guelf.
3. o. v. i. m. A)d., o. v. i. etsi n. CAMP.cum Alm. Voss. t, 3..Reliqui
m. CAMP., o. v. t. s. n. sit m. Aldi- inserunt tamen. Vall. lib. RR. 8,
nam latere suspicor in prima Turie. o, t2,'at:MS tamen. Reliqui Tt ta-
manu ut, et sint debeant dissolvi in me~ omittunt. ED.
et si non. Possis tamen pro et scri- 8. Communes ntttttme. Hoc ordi-
ayx M. FABII QUINTILIANI

quaestiones habet (jfMumThebas evertisset ~/e-)can~6r,

invenit tabulas, quibus, centum talenta mutua Thessa-
lis dedisse yAe&attos~ co~tïne&atur; has, quia erat usus
commilitio rAeMa/oruM, donavit his u/fro; postea res-
<:<u<!a Cassandro y/te&a?tt reposcunt y/te~a/o~ Apud
Amphictyonas agttur. Centt<m talenta et credidisse eos
constat, et non recepisses. Lis omnis ex eo, quod Alexan-
der ea Thessalis donasse 7 dicitur,pendet; constat lUud'
quoque, non esse his8 ab Alexandro pecuniam <~a<e[m.'
ne Turic. C~Hp.Renquintttt. comm. esse iis. En. Non esse. datam.
Vide~<o6,!i3. Lenissima mutatione locum emen-
i. Thebas evertisset. restituti a dasse sihi visus est Gesnerus.Trans-
Cassandro. Vide historiam apud ponere suasit his a& ~ejcandro sic:
Diod. Bibl., lib. XVU, 8-<4; lib. a& his et mox dederint pro de-
XtX, 53, 54. derit. Negat enim ad rem facere
2. 7'a/e;)ta mutua. Put. RR. y, quidquam, si Alexander dederit
tO, tt, Voss. t, 3) talenta mutuo. Thessalis summam istam. Sed, co-
EntTOn. gitasse Quintilianum de AIexandro
3. Donavit his. Vall. lib. RR. 8, dante Thessalis, non vicissim, i)-
Q, Ï2) donavit iis. ED. lud est documento quod mox sub-
4. /?epoxcunt Thessalos. Structu- jicit ~Mod<<a(umest.Atqui,siThes-
rant hane exemplis defendit Bur- sali sunt li, qui summam Alexan-
mannus et hic et ad Ovid. Amor. dro non dederunt, nihil omnino
I,4,3o. datum est, in quo quaBri possit,
5. Amphictyonas. Guelf., ~p'f- sitne perinde, ac si pecuniam de-
T'oM:. Turic., amp/ttcotas (a sec. derint. Contra, si Alexander dedit,
manu am~AtCtnona!). CAMP., am- donavit, non quidem summam ip-
phitricionas. Mox §. n5. Guelf., sam centum talentorum, sed tabu-
am~/ttcttone!. Goth. (tac. Gesn.) las debitum continentes, tum pro-
amphyctiones. C~Mp., am~A~ctto- fecto recte instituetur ista qua*stio.
)tes Deinde §. n8 Guelf., ~~t- Neque aliennm a materia est, de-
xTMtxc, et hane esse receptam Gra*- deritne pecuniam Alexander, an
cis scripturam diu merito ostende- tabulas. Si enim, mutuo nullo ante
runtVV. DD. dato, ipsa centum talenta de The-
6. Recepisse. Turic. CAMP.addunt banorum aerario numerasset Thes-
ea, eum Ald. salis, possent ii jure belli conces-
7. Thessalis donasse. Turic. CAMP. sam sibi pecuniam, quamvis injuste
inserunt ~e, cum A)m. Sed hic et ademptam Thebanis, retinere sine
mox dicit dare narratur pro dicitur. injuria; nunc quum Thebanorum
Vide §. iog; item mox. quidem pecuniam, sed tabulis sig-
8. Non esse his. Avic. Va)t. Ub. nificatam, non numeratam, dona-
RE. 8, g, 12, CAMP.et Andr., non verit iis Alexander, nihil egit ille
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, .o.
quaeritur ergo, an.perinde quod datum est, ac si pe-
cuniam dederit? Quid proderunt argumentorum loci, uS
nisi h~ec prius videro, nihil CMMegisse donanda, non
donare, non ~onn~e? Et prima quidem actio
potuisse
facilis ac favorabilis3 repetentium jure 4, quod vi sit
ablatum; sed hinc 5 vehemens quaestio et aspera~ exori-
tur de jure belli, dicentibus Thessalis, hoc regna7, po-
urbium contineri. Invenien- ii4
pulos, fines gentium atque
dum contra est, quo distet haec causa a caeteris, quse in
victoris venirent; nec circa probationem l'es
potestatem
haeret, sed circa propositionem. Dicamus Inprimis~, In
eo, quod !n~udtC:um deduci potest, nt/u~a/ere~'tH ~e/
nec armis erepta, nisi armis posse rehnen; itaque9, ubi
illa valeant, non esse /u(//cem; ubi judex sit, illa m/tt/
valere. Hoc. inveniendum est, ut adhiberi possit argu- s

donando, nec quidquam ullo jure
adepti possunt viden Thessali. Quo
apparet, nihil esse hic mutandum.
t. Perinde sit. Turic., proderit.
Alm., per~efet. (Vide modo item
g. 115.) Voss. l lacunam habet pro
pennée. Guelf., pro inde s. -Avie.
Put. Poul. RR. 3, 5, tO, 12, an
~)rom~e.!tt. En.
2. Prima. actio. Nihil hic argu-
tandum in pfttn<B actionis appella-
tione, quasi sit ex usu fori romani
mterpretanda. Mox§. t )6, secundo
gradu; et §. 118, Tertii loci. Sic
inteHigimus, actionem, gradum (vi-
de V, n ) 7), locum variari pro ea-
dem re. nec designari quidquam
nisi tria illa probandi momenta, t
nihil egisse donando; 2 non potuis-
se donare; 3 non donasse. Ne igitur
confer actionem primam ad lib. IV,
cap. t, §. 4.
3. Favorabilis. aspera. Vide vo-
2.
cabula eadem itidem opposita, lib.
!V,cap.i,2t.
4. ~epefentt'um ~'fo'e. Put. Vos:.
3, f6~e<t~u)'e. ED.
5.t!nc.Cue!f.,Quo~/t.,
cum Voss. t,3,Bern.Videadpra:f.
nostr.,p. t6.
6: ~eAen:e)!! ~t«?stt'o et aspera.
Hoc ordine Turic. CAMP. Reiiqui
a!jp.etu<t.~M.Vtde§§.tto,i8-
–Avie.Put.PouLRR.3, io,~Mo~
hillc aspera, etc. En.
y. Hoc regna. CAMp., A<M r.,
cum edd. ante Ald. quod correxit
Regius. Sed MSS. omnes recte. Vi-
de §. 102; V,t2,j<Nostri
omnes dant hoc regna. Eo.
8. Dicamus inprimis. Avie. Put.
Poul. RR. 3, 5, 7, tO, tt, t2, ha-
bentita:sedVaif.Jib.RR.8,g,
Voss. a, dicamus primum ED.
9. /fa~uc. Pro quo VaU. lib. RR~
3, 5, 8, 9, to, ita ubi illa. ËD.
18
 2y4 M. FABII QUINTILIANI
mentum, Ideo cetptwo~ si in patriam ~uant redierint,
liberos esse, quia 6e//o parta non nisi eadem vi possidean-
tur. PropriuTn est et illud causae, quod Amphictyones
judicant, ut alia apud centumviros alia apud privatum
"Sjudicem in iisdem qusesttonibus ratio. Tum secundo
gradu, non potuisse donari a victore jus, ~u:a id demum
~tte/tM, quod <enea~tM, quodsit incorporale 5, appre-
/<en< manu ?tOMposse. Hoc reperire difncitius, quam,
quum Invenens, argumentis adjuvare, ut alia sit7 con-
ditio Aere</M~alia victoris, quia ad ilium jus, àd hune
'!7 res trànseat. Proprmin deinde materiae, jus publici cre-
f/ <ramtre ad victorem non potuisse, quia, quod po-

t. 7(~o.co~h:'o~Jurisconsu]ti (vide §§. 112, 16.) Ratio sit. Tum,

aiunt ea quae capta sunt ab hosti-
bus, sidenuo redeant, jure post-
Hminii pristina jura recuperare. Eo.
2. Centumviros. ~rtuatum~'u~t-
cem. Cave~ttf~ieem-~nuatum inter-
preteris judicem MUMB~rtuata'. Ne-
que enim de"atit5 quam privatis
causis judicabant centumviri, quo
minus p9ssent oppani privatarum
causarumjudicibus.VideJV, 2, 5.
Sed privati judices u sunt, qui ~in
arbitriis et judiciis pterisqne
dati videntur a praetore, privati
« homines singuli fere, qui in con-
silip habere consueverant aliquos-
« e JCsultis, uti AquIUins in causa
Quinctiana apudCiceronem: quo-
rum quictemjudicum nuttum cer-'
tum corpus aut ordinem fuisse,
e quo a praetore (egerentur, pro-
babi)e est. )' Rosui'verba Bachii
inHist. Juris. 11,28, p. (Stokm.)
lo5. Centumviros majorem patroni
diligentiam postulasse supra quo-
queproditJV,5~.
-3.- .Rattc. Tum.)Turic. ~'ahoitttm
(a sec.- manu ratio sit) cum Alm.
CAMp. cum edd. ante Gesner. exc.
Obrech. qui omittit Tum. Nostram
dant Guelf.Voss. f, 3. Utrum Goth.,
certo non dicam. Esse eam in ipso
Turicensis a prima manu vitio, )i-
quet. Avic. Put. Poul. RR. 3, 5,
y, to, il, omittunt ratio. ED.
Quod teneat. Sic Turie. CAMP.
cum Goth. Voss. 2 et edd.. ante
Gfyph. Reliqui inserunt ipse.
Nullus ex nostris inserit ipse. ED.
5.7)tCO)yM)ra~e.Jurisconsultorum
vocabulum. Vide Institutt. II, 2;
Dig.vm, t.
6. ~feAen~t.Turic., repren~t,
cum AIm. Vide §§. n5, no.
y. ~<ttuare, ut alia sit. Turtb;,
adj. sit; a sec. manu adj. al, stf;'et
sic CAMP. ~<ta. heredis. Here-
ditas enim est res tttcor~ora/ty.-Vi-
de loca juris modo posita.
8. Jus publici crediti. Turicens.
CAMp.,~M<-Mpublici creditum; eum'
Bodl. Andr. Avic. Poul. RR: 3,
5, to, tHntenfCc/u~puMiCtef~t).'
Alii vulgatam habent. En. Pu-
&<<C!tmcreditum vocat, quod uni-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 10. 275
pt</us crediderit, omnibus debeatur; et, quamdiu ~u!/<66<
unus suoer~uert~ esse eum tottus SMWmcecreditorem
Thebanos CM~M?ton omnes in ~/e.<'andrt manu '~u!Me.
Hoc non extrinsecus" probatur, quae vis est argumenti, n8
sed ipsum-per se valet tertu toci pars prior magis vul
garis, non !n~a~M/Messe jus; itaque multis argumentis
defendi potest;.mens quoque Alexandri duci debet in
dubium, /tonorMrt( eos, an deceperit. Illud jam rursus
proprium.materise~ et velut novae controversiae, quod
restitutione recepisse jus, €ttatns!uo</anttsertnt, The-
bani M~entur.. Hic, et, quid Cassander velit, quaeritur
sed vel potentIssima.apudAmphictyoaas~ aequitractatio
est. Haec non.iccirco dico, quod inuttlem~ horum loco- t'9
rum, ex. quibus argumenta ducuntur, cognitionem pu-
tem, alioqui née tradidissem?; sed ne se, qui 8 cognove-
~ersa gens aut nano mutuo dédit R. Antiq. 4,voi. H, pag. 70~ Risk.
6. fnutt~m.Vide~. 83.
idque debetur, quamdiu unus ex
gente 'Uà aut';1natione superstes est. y. ~(toout. tradidissem. Turic.
TCRNÈBCS. "'Tf C~Mp.,a~o~unitKte)'c<BterattO!t
t. Man futSM. Turic. CAMP. addidissem, cum Bodt. Andr. Sed
tnattu! cum Âtm. et edd~ ante Atm-, alio num i. c. n. a. (vide
Basil. exc. Aldo qui m<t)tU!)tMse, ~<j. tt6, [24). In istis âlioquin in-
sotus. RR. 7, 11, 2, ttt ~<exan- ter cetera! a~. nihil aliud nisi re-
dri manu! uentHe. ED. cepta latet, cui mox sententiae
.2. ~'jctnnMCu!
Extrinsecus. vis atyumentt.
ft! aryurrienti. causa, aliquis de suo interposuit
VMe'§.tt. non post c<Btefa. Nostri omnes
,J
'3: PropnMm mate)'t<c. Hoc ordi- nec tMtfft'Jt'MeM Et supra Va)). lib.
ne Turic. CAMP.cum O~r. Réliqui et R. g, a/tO~Mt, pro a~io~Uttt. ËD.
transponùnt.yide~. t)3, 120.– 8.J'Vc!e.er/ectos~rot!'nM!. Sic
A~e Put. Pout. RR. 3, 5, !0~it, Turic. CAMP.cum Alm. Regius cor-
ï2, prooWm~ M~teftte. ED. rexit<test~tttd,etc.((juodestin
Quod restitutione. Turicens., Jens. (tac. Gesn.) et Tarv.) in ne
CtMP.quia r-, cum Alm. si qui; et sic mox omnes, etiam
~Btff! amp/ttetyona! <Bgttt.Ne- MSS., ita ut post perfectos inserant
que enim singularum eivitatumjari se, quod abest ab lis, quos desig-
astricti, propriis legibus amphte- navi.Quisferat*qui.t.ne-
:t. iudicabant'
tyonicis quae
f <profecto gtigant? "–Avic. Put. PouI.Vai).
a'qutta.uspottsstmumsequeudae co- lib. RR. 5,7, 8, 9, 12, sed ne si
piam facéièrit. Vide Dionys. HaUc, ~utCO~no~nntMta. RR. 3, 1 o, sed
<8
 ~6 M. FABII QUINTILIANI
rint ista, si csetera negHgant, perfectos protinus atque
consummatos putent; et, nisi in csetens, quaemoxprœ-
cipiendàsunt, elaboraverint, mutam quamdam scien-
'20 tiam 1 consécutosintelligant. Neque enim ai tibus editis
factum est, ut argumenta iuveniremus; sed dicta sunt
omnia, antequam prseciperentur: mox ea scriptores
observata et collecta ediderunt; cujus 3 rei probatio est,
quod exemplis eorum veteribus utuntui et ab oratori-
bus illa repetunt, ipsi nullum novum, et, quod non sit
dictum 5, inveniunt. Artifices ergo ))li, qui dixerunt;
sed habenda his 7 quoque gratia est, per quos labor no-
bis est detractus 8 nam, quae priores9 9 beneficioingenii
singulà invënerunt, nobis et non '° sunt requirenda, et
nota" omnia; sed non magis hoc sat est, quam palaes-
ne si quid. R. 11, sed ne qui co~to- Regius)na)itutrumquepom,re-
wrtntMta.ED. fraganterecteRadio.
). Mutam. scientiam. An nt«tt- 7.~M.SicTuric.CAMP.Gue)f.
/am?Quamquam muta essepotest, cum Alm. et edd. aute Bad. quo
quae, multis prœceptis ioqnendi acc.Basi).Re)iquitM.Vide§.2o;
onusta, loqui nesciat, nec loquen- V, '4, 3~j. Nostri omnes exhi-
tem facere. · bent his. Eu.
2. Neque enim. Sic Guelf. CAMP. 8. Est detractus. Hoc ordine Tu-
Tarv. Reliqui nec e. Vide §. 3t. ric. CAMP. cum Alm. Retiqut e.
Vall. lib. RR. y, 8,9,11, nec enim. Vide§.i20;V,w,3.
En. Neque enim artibus. Vide g. Nam qufE pnores. Sic Vall.
hb.n,cap.5,<!i.<4. lib. RR. 3, 8, g, to. Alii na~uc
3. Cujus. Tune. CAMP.omittunt. priores. Eo.
Non male, sed magis pro Quinti- tO. jE't non. requirenda, et nota
~liani candore, addi pronomen. omnia. Et copiam exemplorum in
Utuntur. Turic. C~Mp., ntatt- rhetorum libris, et untMersttatem
tur, cum Alm. Male, mox omnes commendat.
RR. n, 12 et CtMP., 11. Nota. Guelf., notata. Solus,
repetunt.
M~t~fMr.ED. quantum video. Sed digna qua'
5. Quod non sit dictum. Hoc or~ expendatur scriptura. Nescio quid
thne Turic. C\M! Reliqui q. d. n. jejuni m recepta. Put. PouL
s. Vide u8; item mox. Pro Vall. lib. RR. 8, 9, et nota omnia.
dictum, Aldus dat edictum. ED. RR. y, «, < 2, et nota sunt omnia.
6. Ergo. Jens. Loc. Ven. Ruse., Avic. RR. 3, 5, to, et notat om-
nia. ED.
«tMue. Sed Tarv. cum MSS. eryo.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, tp. 277
tram. didicisse, nisi corpus exercitatione, contineatia,
cibis', ante omnia naturajuvatur~, sicut contra ne illa
quidem satis sine arte profuerint. Illud quoque studlo&i
eloquentise cogitent, neque omnibus in causis3, quse
demonstravimus, cuncta posse reperiri; neque, quum
proposita fuerit materia dicendi, scrutanda singuta~, et
velut ostiatim pulsanda5, ut sciant, an ad probandum
id, quod intendimus, forte respondeant; nisi quum
discunt, et adhuc usu carent. lannitam enim. 6 faciat
ipsa res 7 dicendi8 tarditatem, si .sempernecesse sit, ut,
tentantes unumquodque eorum, quod sit aptum 9 atque
conveniens, experiendo noscamus: nescio, an.etlam
impedimento futura sint'°, nisi et animi qusedam inge-

t.Cf6M.AtMetœeertamvictu~ 6. Faciat. Sic Turic. cum Alm.

formulam sequebantur, ac valen-
tissimis a)ime!itis nutriebantur: un-
de dicitur Celso utcttts athleticus,
et Juvenali athletarum panis dici-
tur coliphium. En.
2. Jttuafur. Sic Turicens. Guelf.
cum Goth. Alm. Voss. Ne-
que tamen mei mox !?rofu<?runtj
quod dare illi narrantur a Burm.
Retiqui Juuetur. Omnes nostri
habent~uuatu)'. Eo.
3. Causis, ~uœ. Sic Turic. CAMP.
cutTi Alm. Reliqui inserunt ea.
Eaque Avie. Put. Pou). Vafi. lib.
RR. 3, 5, y, 8, g? '0, Prat. En.
4. ~cru~Jï~ ~tnoM/<t.To ~cruta!t-
<<aomittunt RR. 3, 5, to. En.
5. Pulsanda. Hic quidem bonaa
et, si quid video, necessaria Fran-
cii emendatio (vide §. tg, et ibi
notam) optantis ~u~sanJum. Error
est vuigaris, de quo egi ad §. 102.
megantissima imago in istis os-
tiatim puisandum. an. forte
re~on~eant.
Goth. V osso 2, 3, Sed Guelf. CAMP.,
facit. Reliqui faciet. Put. Rrat.
Andr.actet.En.
y. Ipsa res. Id est haec locoruni
slnf;u)orum excussio. Sed displicet
hoc parum definite positum ipsa
res. Malim A<Bci~a-rM.
8. Dicendi. Turic., discendi, cum
Bern.Jens.Tarv.Megiuscorrexit.
SedjamCAMp.nostrum.
g. Quod sit aptum. RR. 5, )2,
CAMp.et Andr. habent quid sit ap-
fttm. En.
to. ~<tMM sint. Quod sit subjec-
tum, quaeri potest. Subeat sit scri-
bere, ut inteUigatur t~M res. Sed
jejunum videtur, opponi: infinitam
dicendi tarditatem facere, et impe-
dimento esse. Nunc malo <t~Mt7!e;
ta InteUigere, quae latent in unum-
« quodcueeo~f?K. '< Aptissime~rtC-
eeptadicantureKetmjpedtmettfo,
sed eorum diserta nuUa mentio la
priotibus. Mox §. t2/{ extr. nomi-
nantur ipsa.
 ~78 M. FABII QUINTILIAiSI
ni ta natura, et studio exercitata vetocitas, recta nos ad
!~4 ea, quae conveniunt causas, ferant. Nam, ut cantus~o-
cis plurimum juvat sociata nervorum cohcordia, si
tamen tardior manus 3, nisi 4inspectis 5 deménsisque
singulis, quibus quaeque vox Hdibusjua~enda sit, dubt-
tet, potius fuerit6 esse contentum eo,quod7 simplex
canendi natura tulerit; ita hujusmodi prseceptis débet
quidem aptata esse, et citharae modo intenta ratio dbc-
'25 trmae; sed hoc exercitatione multa cônsequendum,ut,
quemadmodum illorum arti~cum, etiamsi alio spec-
tent 8, manus tamen ipsa consuetudine ad graves 9, àcu-
tos, mediosque horum sonos fertur, sic oratoris cogni-
tionem 10 nihil moretur hxc varietas argumentorum et
copia", sed quasi offeratse, et occurrat;et, ut'~ litterae

).7!ecfa.RR.y,g,tr,Goth.En. CAMP.Andr. Jens. Ald. Alm. Lo-

s. Nam, ut cantus vocis. Sic olim
faciebant Ct~ar~t. Nam et citha-
ram pulsabant et accinebant. At
citharista* duntaxat citharam pul-
saut, non etiam accinunt. TnnN.
3. M<tmts.e)'tttr. Confer [, ) t, 3.
Nisi inspectis. Guelf., non i.,
cum Voss. ). Hanc varietatem
nostri non agnoscunt. En.
5. Demensisq ue. Sic Turic. Guelf.
CAMP.cum Jens. (tac. Gesn.) Tarv.
Reiiqui</<men!t.
6.Voh'u~uen'(.r<ce<tM~etet.
Turic. omittit fuerit. ~rfEC. Alm.
haec habere videtur, quum memore-
tur mox in quod. Vide no, 125.
Quod. Guelf. CAMP., ~uo, cum
Goth. Alm. Voss. ], 3. Mihi quidem
nullus ostenditur Cod. ouod exhi-
bens (nisi forte Turie. qui siletur),
et potest defendi ~uo; sed praestat
profecto recepta. Vide §. 2 V, 3,
4~. Avic. Put, Poul. Vat). lib.
RR. 3, 5, 8, 3, tf), )t, ta, Prat.
cat., <~MO. Alii <~HO~.En.
8. Alio spectent., Prat. habet alio
s~ecta'tt. En.
g. Grauc! sonos. R/patcet~ar- i--
A~ate gravem efficlunt sonu<n in
cithara et lyra; nete et para)tctc
acutum; m€!f et paramese et licha-
nos medium. T~M).
tO. Oratons co~Tttttonem. A\ic.
Put. Poul. RR. 3, io, Prat., ora-
tionis cogitationem. En.
t. Copia.. oceMfmt.Tmic.,c. ~t«B
se o~ert se et occurrat (a sec. occur-
rit). Ex Alm. affertur ~t«e se o~yc-
rat (vide §. 124; V, !t, t). Sed,
non
quod in.serit post cop. Regius,
habent, pra:ter hos, Jens. (tacente
Gesn.) Loc. Ven. Ruse. Bod. uter-
inter-
que. Habent. Vall.. (si recte
Guelf. Goth.
pretor Badii notam),
CAMt. Tarv. A)d. et reliqui recen-
tiores.
)2. Et, ut. Tnv etomiHuntC~Mf.
et Andr. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 11. ~79
syHabaeque scribentium cogitationem non exigunt, sic
rationes sponte quadam sequantur.
CAP. XI. Tertium genus ex ils, quae extrinsecus ad-
ducuntur3 in causam, Grseci vocant ~~[-~et; quo no-
mine et generaliter usi sunt in omni similium4 ap-
positione, et specialiter in iis, quae rerum gestaruni
auctoritate nituntur; nostri fere similitudinem ''vocarë
maluerunt; quod ab ilHsn~ëoM~ dicitur;hoc7 ahérum,
t. Rationes. Guelf., oratione. Tu- se videtur, si hoc votuisset. Etiam
ric:'CAMP., rationem cum Atm. respectu atiquo ad id quod praece-
Goth. Voss. 2, 3. (Vide V, .1, 3, dit, !crt7'o!ttt<m indigere credo
oratione.) Sed Jens. (tac. Gesn.) concinnitatem. -Malim igitur pro
ratione; cum edd. ante Ruse. Hsc rationes )egi on~ttOKem. Sic in M-
rationes (vide §. )o3) cum Vall. Ald. ~uanturidem erit subjectum, quod
et hoc recentioribus; quod'repo- in q/~fant, occur7'a)i(j i. e. argu-
suit Regius. R. !o, sic ratione. mema; et~sine offensione decurret
-Avie. Put. Poul. Vatfa' liber a sec. sententia, modo levius distingua-
manu, .R. 11, sic Mttonum !~0)ttc tur post occurrant, quam nunc fit
Vall. lib. a sec. eo)o. r
quadam ~ttoifur.
man. R. 11, sic rationem sponie 2. Quadam. Omittunthoc'Jens.
quadam sequatur. En.qtMMt. (tac. Gesn.) et reliquat: ante Ald.
~uantMr. Haec ut nunc leguntur, exc. CAMP.et Tarv. Habent etiam
non plane expedita sunt et emen- Vall. etMSS.mei.
data. Primum displicet quod copia 3. ~dducMntur. CAMP.et Andr.,
et MnetfH atyutnentonttn, dicitur t/eJuetfntur.En. '0
o~erre se et occurrere. Hoc facile /}. Ira omni similium. Prat. CAMP.
in ordinem redigetur, legendo offe- et Andr.t)t omntu!K «mt/tum. EB.
rant et occurrant, ut verba refe- 5. ~ocarema/uerttnt.Turic., uo-
rantur ad argumenta. Deinde ratio- cari vol.; cum AIm. (nisi quod hic
nes (de qua voce vide primam par- fa<. Vid. V, to., t35;ttem hic §. 4).
tem nota:) mterpretantur hic ar~u- Passivum et Goth. Jens. (tacente
me<tta, auctore Regio, ablegante Gesn.) cum edd. ante Basi). exc.
ad§. 8, ubi sane rationis vocabu- CAMP.–VaU. lib. RR. 7, 8, g, 11,
lum est in definitione argumenti. t2 vocari. En.
Poterat et §. 6 designare, ubi alio- 6. n~ct~ De hac voce consu)e
rum commemoratur usus. Neque Ernesti Lex. rhet. grn:c.) ubi mut-
tamen per totum hoc caput voca- tis exemptis-astruitur hace signifi-
bulo. isto utitur Quint. simpticiter catio. Diversa quidem anonymi de-
hac potestate; sed frequentissime finitio, quam vidimus ad librum V
pro forma disciplina* usurpat ut cap. lo,§. Q5.
modo §. !2~, quamquam singulari y. Hoc alterum. Turic. omittit
numéro, Probationes dicturus fuis- hoc, cum Alm. erOhr.'
 230 M. FABtï QUINTtLIANï
~rem~/MM; quamquam et hoc, simile est; et illud
a exemplum. Nos, quo facilius propositum expHcemus,
utrumque ~px~s~x esse credamus, et ipsi appellemus
exemplum nec vereor, ne videar repugnare 1 Ciceroni
quamquam co//af<onem~ separet~ ab exemplo; nam
idem 4 omnem argumentationem dividit in duas partes,
inductionem et r(t<:octn<ït!onem~ ut plerique Graeco-
rum In jrotp~~xTKet ~[~stp~xTOL; dixeruiitque jrxpx<~t'y~x,
3 poToptx~E!r~M~~7. Nam illa, qua plurimum est Socrates
usus, hanc habuit viam; quum plura interrogasset,
fateri 9 adversario necesse novissime 10 de
quae esset, id,
quo quaerebatur, inferebat", cui simile concessisset, id
]. Ciceroni. Vide de Inv. I, 3o. ~)!t. HisceGra'cisviam munivit Aris-
3. Quamquam collationem. Sic toteles Rhes. 1,2,8: M.~m «9J-
Turic. Guelf. C~Hp. Goth. Jens. jU~ttjMiV~t)TO~'XOT 'C~atp~-
(yt/X~&~t'~Kap*
(tac. Gesn.) cum Alm. Bern. Va)). <f<t~/« <)'<<a'!t~M~')!t~ttTce'xx't.Idem
et edd. ante Bad. Reliqui qui c., Anaiyt. post. i, r, (p. Buh). ;{33)
quodRegiusreposuit; frustra. Sed O~A~T~CX~t'0~~MTO~'JtO~ f~/MTrttQo~'V
esse narratur in Voss. ), 3. Non &e~T'Ve!7'A-
tf ~ftf ~t~ ?ret~anï'f~/<tc<.T~V,
credo. Nostrt omnes habent ~ae~M*n J\' 6w9u//M~t~Tû)V, on'a~ 6Tr<
nuatK~u~M. ED. ct/Mn~f~Moc. Haec Aristoteticà jam
3. ~Mfet. SieTuric. a sec. manu Regius partim désignait, partim
(a pr. separat, cum Alm.), Voss., t, apposuit. Vides ~9t<tM*T<t dici
Goth. Jens. et edtt. ante Stoer. Sed apud Anstotelem, quod apud Nos-
C~Mp., se;Mra)'pt. Guelf, separat, et trum est t~t~e'~jMttTft.Vide V, to,
sic reliqui. Conj'tnctivum praetuli, 3, 4 vide et Arist. Rhet. !I, 20, 3.
vide I, Procem. )8. Avic. Put. y. 'E<M~a~t. Turic. CAHr., t'x-
Pou).RR. 3, 5,10, 13, separat. En. ~«~Mv, cum Atm.
4. Nam idem. Jhidem, cap. 3t. 8. Est~ocraf~. Sic Turic. Gut-ff.
Vide tib.V, cap. )o, §. ~3. CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.) eu)n
5.7{<tt(OCt))<!t[onen).Turie.Gue)f., edd ante Gryph. Retiqui S. c. Vide
rait'OHem, cum Stoer. et edd. ante V,io,)2);itemhic§.tt.
Burm. Sed Goth., rationationem. 9. Faten. Va)). lib. RR. 7, 8, 9,
CAmP., pro6ationem.Nostrum Jens. Jens.Afm.Voss. 2,3,Locat.,con-
et edd. aute Stoer. quod repetiit ~(en. En.
Burm. et recentiores. Vide V, to, )0. ~Vo!~Mtme.Turic. C~MP., ve-
6.-Avic. Put. HR. 3, 5, t0,et rM!;me. Pessime.
rationem. Poul. Va)), lib. RR. 7, 8, <t. /)t/e)'p6at. Guetf., Ut/ett-et,
!3, rattoct~ttOHcm. En. cum VaU. Leviter recedit Goth.,
6. Plerique Gra'corum. <M.')'z- tn~reref. Stoer. et edd. ante Obr.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, i I 281

est tn~Mc<!0 hoc in oratione 2 fieri non potest sed

quod iHIc interrogatur, hic fere sumitur~. Illa Interro-
gatio talis~, Quod est pomum ~enero~tmum~? nonne,
~uo~opt!?nun!?concedetur~. Quid e~utM? qui generô-
sissiMus7? nonne, qui opftmtM? et plura in eumdem

iuferret. Qui silentur possunt cre-
di conjunctivum dare. RR. t t
t2, inferebat. Alii inferret. En.
Cui. coxceMtMet. Turicens.
Cuelf., -ut concessisse, cum Alm.
Vall., Voss. a (an f ?), 3, Bad. pr.
Pro cui dant ut et CAMP. Goth.
Jens. (tac. Gesn.) cum edd. ante
Bad. sec. Regius cui de conjectura
addidit Tt? ut. Mox pro hac voce
posuerunt; recte, opinor. Sed tota
h~c structura: quum. concessis-
set, abruptior fere quam pro Quin-
tiliano videtur, ut Stoerii et edd.
ante Obr. ratio non displiceat ut
tjfuum. tt~erf~t cui. conceMtsset:
in hac forma etiam Gesneriana con-
jectura magis commendatur, vim
pro viam. Ut quidem ante quum
nullus ha))et vêtus liber; sed con-
jecit jam Badius. Obstat tamen
quod vetustissimi libri inferebat
pra'fernnt; nec per se dura est-ra-
tio rcceptac, modo colon ponatur
ante ~Mum. Avic. Put. Pou).
Van.tib.RR.3~5,7,8,9,.0,1.,
12, Andr. A)d.Mts<ntt/eco)tCeMM-
set. En. Quum. concessisset. Vi-
de, sis, not. sup., Addam ille post
simile, quoniam aliud est subjec-
tu~n.Vide)ib. J, cap. 2, §. 3t.
). /Je!ttn</tteho. Structura pro-
nominis neutrius displicet. Vide I,
to, 35. Sed et VII, 8, a. Magis ta-
men ipsa sententia. Nihil enim opus
ea. tn "«, qua. est Soer. usus n
quid aliud Inte))i[;itur nisi tnf/<tc-
<to? Suspicor hase verba esse gtos-
sam, allitam ad id, quod sequitur,
pronomen Hoc, ne quis bsereret,
quid in oratione fieri posse nega-
retur. Est tamen in omnibus libris.
2. Oratione. Turie. CAMP., ratio-
ne, cum Alm. (vide ad V, 10, !25,
rationes); sed Jens. cum edd. ante
Stoer., M<toctna<t0)te. Male. -Nos-
tri habent oratione. En.
3. Sumitur. llla. Sic Turic. C.4MP-
cum Alm. Obr. Reliqui inserunt Sit
igitur.
4. Illa t'ttterro~atto talis. Avic.
Put. Peut. Vatta. Hb. RR. 7, 8, 9,
!0, i l, !2,Jen5.A)d.t<~ttMrt~a
interrogatio talis. RR. 3, 5, Andr.,
fit igitur,. etc. Lectio vulgata bene
se habet, etsi Codd. non probetur.
EBtTOB.
5. GcMe)'o!tMtntMm. Avic. etTore
manifeste ~euera/)MtmutK. En.
6. Co'tcc</e<ur. Sic scripsi contra
tibros omnes, qui dant coHcedere-
(ur, nulla nec temporis, nec modi,
proprietate. Quod mox infertur
A;(c;tAtnt erit, cogit nostram scrip-
turam reponere. Sic V, 12, 3, vide-
returCAMP. pro videtur; idem Tu-
ric. Alm. III, i, 16. Et VI, Pro. 7,
meretur Guelf. pro mereretur. Re-
glus pro Jens. aliorumque uteretur
reposuit utefMr, tl, ty, 20, ubi
nunc MSS. utitur.
y. Quid. nene)'0!tMtmttS?8Ic Tu-
ric. cum pturimis. Sed Alm., Quis
~Htt!~e?te)'o!tMtmu~?VIde §jj. ), 5.
Avic. Put Poul. Vall. lib. RR. 5,
7, 8, 9, t0, tt, 12, OM~~tt~
 282 M. FABII QUINTILIANI
modum; deinde, cujus rei gratia rogatum est, Quid
homo? nonne is </cnero~'M!'mu~qui o~<tmuy? fâtëndum
5 erit. Hoc in testium Interrogatione valet
plurimum, m
oratione perpetua dissimile est: etemm sibi ipse res-
pondet orator: Quod pomum <yenero~MnnM~? puto
quod optimum; et e~ttu~? qui fe/oc:M!mux; ita homi-
nM?n, non qui claritate nascendi, sed qui virtute maxime
excellet. Omnia igitur ex hoc genere sumpta, necesâe
est aut sirnIHa esse, aut dissimilia, aut contraria simi-
litudo 4 assumitur interim et ad orationis ornatum sed
illa5, quum res exiget, nunc ea, quas ad probadônem
6 pertinent,
exsequar. Potentissimum autem est inter ea,
quae sunt hujus generis, quod proprie vocamus Exem-
plum, id est rei gestae, aut ut gestae, utilis ad persuaden-
dum id, quod intenderis, commemoratio; intuendum
qui generosissimus, nonne qui onti- choari tmema. Sed nolui turbare
mus? Sic quoque Juvenalis, tib. numéros.
Vnt,v.56:"Quisgenero<aputat 4. Similitudo. Guelf. C.tMP.M-
« nisi fortia ?
Nempe volucrem Sic similitudo, cumGoth.Joann.Voss.
laudamus equum. n En. t, 2, Bern. et edd. ante A)d. Etiam
t. Etemt'm. Sic Regius. Sed Tu- Alm. dissim. dare narratur (vide
rie. Guelf. CAMp., aut enim, cum §§. 4, y); sed Tune. variantis a
Goth. Jens. (tac. Gesn.) Alm. Voss. Burm. nulla mentio, ut videantur
l, 2, 3, Bern. et edd. ante AId. qui tres optimi Turie. Atm. Bodl. nos-
Regii conjecturam recepit cum re- trum defendere, quod prudentissi-
liquis. Nisi forte in sequentibus in- me reposnit Regius, indicans lo-
terciderint plura, acquie~eendum eum in not. ex. positum. -Omnes
sane in ea. Nostri quoque ha- nostri Codd. haLcpt <~Mtm'7'<tt~o
bent aut enim, prœter Put. a sec. CMunt:tuf tntertm et a(<.om<t0)m 0)'-
manu. En. natton, quae lectio non spernenda
3.jEte~ttM?SicTnric.Gue)f. videtur. En.
C.tMp. Goth. Jens. (tac. Gesn.) eum 5. Illa. exiget. Fit hoc VIII, 3,
edd. meis ante Gibs. exc. Badii y2 seqq. Sed levi mutatione locus
utraque Ee)iqui inserunt <]tut!.Omi- indigere vidctur. Illam. eam.
sit etiam Obr. Nostri omnes vul- pertinet, ut pronomina referantur
gatam retinent et quidem recte ad similitudinem, nec neutro ge-
nam vulgata bene se habet. ED. nere accipiantur,.quod minus cla-
3. Ex hoc génère. e. exemplo- rum et etegans.
rum. Debebat autem hic novum in- 6. ~<<persuadendum. Avic. Put.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, n 283
igitur, totum simile sit, an ex parte; ut aut omnia ex
eo sumamus, aut quae utilia erunt:~sltnlte est, Jure oc-
CMtMe~~a<Mrn:nuS~cu< GraccA:DIssimHe,~rMftH 7
occidit liberos proditionem molientes; ~an/tus virtutem
morte mt<af:t~. Contrarium,~arce//tM~orn6;men-
ta ~ract~et~M /:o~<:&tM rext:fu:f; ~6rr~ eac~ëm soc:M a~-
<M/ Et probandorum et cuipandorùm ex his confirma-
tio eosdem gradus? habet. Etiàm in~ils, quaë futùra 8
dicemus, utilis similium admonitio est;'ut, si quis di-
cens, D:on~tum~ tcc:rco~ere ctMfo~M/HfM xt<ep~ t<t,
eorum a<M<tMarmis, ~rann:'</em.Qccu~e~. hoc. referat
exemplum, eadem ratione Pisistratum ad ~omtnaftonen?
pervenisse. Sed, ut sunt exempla interim .tota simitia, g
ut hoc proximum sic interim 9 ex majoribus ad minora,
ex minoribus ad majora'" ducuntur: jPropter" matrimo-
Poul. Va)I. lib. RR. 3, 5, to, Prat., A)m. attende gemellos (vide §. 5,
ad !ua</0!t<ttm. ED. l2).Nihitiatetnisirecepta,ut
t. Ut aut. Tarie. ut omittit cum frustra anquirerct Burm. Sed C~afF.
A)m. Voss. t, 3.. Transponit aut ut omittitvoëem. –RR. y,,n, ~?r-
Guelf., an ut C.\Mp. Omnes nos- res eisdem soct~ abstulit. En.
tri aut ut omnia, vel ut aut omnia. y.Gradu!.I.e.momenta;ita,ut
En. ~ut ut ~fe~tœ.Simile addita- -simile, dissimite, contrarium, spec-
mentum definitionis in narratione, tetur in iis. Sic modo V, to, 116,
lib. IV, cap. 2,§. 3i. OM~tt~.
2. Saturninus. Gracchi. Vide 8. DtOtt~!Htm. Patrem inteitigi
lib. ![, cap. t6, §.5. puto, qui perpetui imperii cupidis-
3. 7!nttM.Afan<t'u!. Liv. Jt, 5; simus fuit usque ad crudelitatem.
VIII, 7. TcRU. j0to)t~!tum. occupet.
4. ~M~autt. Guelf. Goth.-Jens. -Hoc sumpsit ex Aristot. Rhet. 1,2, 1
(tac. Gesn.) et edd. ante Gryph. ÏQ 0~07,OTt-S!T6ë'ûjÂ<t/<i Tt~~V~t~A(0-
exc. Aldo muletavit. Sed CAMP.et tJ~tOC~ ct~~ 'r~' <pt~~6t)tHV*JMC<~c~ n~t-
Tune. nostram dant.VideIV, f~OT~TOf 'ErpOTt~Of M'T9t
t~'t~Ot/ÂcJûJV, T~V
5. illarcellus. Exemplum sump- <pt/ÂaUtMV,K~<~<t~MV ëTU~ftCVn~C.X-'T.
tum ex s<-xta Verrina Cic..PMona, Q. Interim. To ï~~prttn omittunt
inquit, erat Agathoclis rcots in fa- Avic.etPout.En.
&u~~t'cta~)'<BC/are, etc., qua: seq. 0. jE'A'nttnon'&u!_a~ majora. Ha'c
TnnN. Marcellus. Verres. Cic. omittuntAvic. Put. Pout.VaU. )ib.
in Verr. IV, 55. ftR.3,ë,8,Q,Prat.ED.
6. Eosdem. Turic., collem, cum !D[<Ct['!fttr.Prop<c;SicT'uic~
 284 M. FABII QUIi~nUANt
nia violata ur6&s erer~~Bsunt,; ~t<ert <!(/«/teropa/'<~<?
ribicines quum ab urbe discessissent, publice revocati
~!<K(;quanto magis jonKc~e~ civitatis viri, et bene de
re/~u~/tca' nter!<~ ~uum !nf!< cesserint, ab easilio re-
'o f/t<cen<? Ad exhortationem vero prsecipue valent im-
paria admhabiHor~ 3in femina, quam in viro, virtus;
quare, si ad fortiter faciendum 4 accendatur aliquis, non
tantum afferent momenti Horatius et 6 Torquatus-,
quantum illa mulier, cujus manu7 Pyrrhus est interfec-
tus et ad moriendum non tam Cato etScipio 8, quam Lu-

etObr.Retiquiinserunt~t.Ahe- tiusCoc)es,Liv.!I,to),y,tû.
rum exemplum similem et hic strue- y.Cu/u!mf!)ttt.t'tte)~ectM!.Mu-
turam exigcbat. Propter matri- tarch.Pyt'rh.,t.L,p.~o5,D.E.:
monta. Ad bellum trojanum res- (rit/PPOc) ~O'~Tt ~-Xt)~<~ J~~TO? 3'OJ~at-

picitur. KOCO[/'XX~«tV'C!-ÂH~!tV0~6jU6~ct~MV,
t. Tibicines. )'puoMtt!U))t.Vide 6~6yT~6~6 Ktt'r~TO~'S'itTct~'ftyTOC, ~Mtf

Liv. tX, 3o Tibieines, quia pro- *Ap~'t~a:,

oi TM~ t?rtpotTtMv, c<tt.tv6~t-

hibiti a proximis censoribus crant ~PX{

Xtt!
Tpf~&T~ctC uiôç ~UMfXM.

<' in mde Jovis vesci, quod traditum «t!T)) TOTe 3'efCjUfftt TtV ~Mct~HV, mf?7r6p

antiquitus erat, a'gre passi, Tibur ctt ~OfTTCt~ ~V~K6C~ ctTro TO~TS~OU~, MC

uno agmine abierunt adeo ut <!T~N MtSM~Tft TN nJ~N TOf t;f,

<*nemo in urbe esset, qui sacrificiis 6]t?ï'ft6MC~ev~M61tH 'nr6&t
TOV K~~UVO)', N~-

«prœcineret. Ejusreiretigto tenuit o'ae xeo~tffet Ttt~ at/<teoT6p~'c

senatum; legatosque Tibur mise- tt~MM 6~' TOt

nJ~Ot. !jM~6?oJy)!C <f:

runt, ut darent operam, ut hi bo- T!ïxeTp~~KXTftTO?X~fOÎ/C)K~~?~y

mines Romanis restituerentur n CpOfJ'JXNt -C~POC 'rMf ~~<y'f T&?TC~MÂOM
etc. Vide et Valer. Max. Il, 5, 4. 0't/VTf)'C6VT<Mf,e[?~6(!etc~V~t/8M?ctV

2.~&f~t7tOt'ed'ttceKtdt.Recteani- ftUTO? Xft! ~Ott'fftttTO 'r<t! M/~ tt! ~6~-

madvertit Gesn. hoc in Ciceronem ~C' ct~TOC t~6 Xe~TefË~~Ë/C 'O'tTOf TOL'

optime convenire. Atjt~vo~ ~MJtov tjreo'ev, t/ T~v 'sro~-

3. ~/))ttra&t7t0r. Prat., ut admi- ~rnt ft~ooJ//fvo~. Vide VV. DD. ad

rabilior, et apud Burm. Bodl. A)m., Corn.

Nep. XXI, 2, ?..

laudabilior. ED. 8. Non tam Cato et Scipio. Co<).

/}.brttte)'~<!C!e)tJutn.
Prat., fK<yorttte)'<~enf<un). Eo.
5. Non tantum afferent. R.
non tantum a~errcnt.VaU. lib. RR.
g, 10, non tantum afferet. R. 8,
non tantum affert. En.
6.7;fo)'atttti,etror~ttatu!.Liv.),
2~, 25 (nisi forte significatur Hora-
Put., Poul., non tam cito tm~e/~t~c~tO.
Cato et Scipio. Alter Uticensis,
earumdem partium alter, Q. Caeci-
Uus Metellus Scipio, Pompeii so-
cer, qui in navi, tcndens in Hispa-
nias, quum vento coactus in Afri-
cam rediisset, gladio se transfodit,
requirenti imperatorem militi res-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, i i, ~85
crena; quodipsum est ex majoribusad' minora. Singula
i~itur horum generum exCicerone, (nam unde potius?)
exempla ponamus~ simile est hoc pro Murena,~eH!~
m:A: ipsi accidit, utcum duobus patriciis, altero improbis-
~?Mo4, altero mo~<:M:'mo atque optimo viro 5, peterem;
~erau: tamen dignitateCatilinam, gratia Galbam. Ma- n
jus minoris6., proMHone7,~Ve~ant, intueri lucem esse fas
ei, qui a se hominem occisum esse fateatur; in qua tandem
t<r~eAocAom:ne~sfu/f!x~m:<~MUufant~t!e~ue:ne< ouce
pr<munt~ttc~c:t<m de capite vidit M. jHbr<~t:~br<M~nït
viri, qui, nondum libéra civitate, tamen populi romani
com:'<!M9liberatus est, quum sua manu sororem esse in-

pondeas ipse adhuc Imperator be- quidem ad verbum e Cicerone. Vi

ne se habet. Vide Flor. IV, 2, 68,
ubi reliqui hujus facti auctores me-
morantur apud Dukerum, quibus
adde Dionem Cass:, lib. XLIH, p.
Reim.3~6.
t. ~/<t/on'6)f! ad minora. Sic Tu-
ric. Cuetf. CAMP.cum Goth. Bodl.
Joann. Alm. Va!). Voss. t, 2, 3, et
edd. ante Ald. quo aecedùnt Bad.
pr. (quamquam fluctuans male in
nota) Obr. Regius mutavit minori-
bus ad majora, praeter necessitatem
et veritatem: Vide secundam par-
tem notœAvic. Put. Poul. Vall.
lib. RR. 3, 5, 7, 8, g, 10, t!, 12,
ex nta~'ort~m ad minora. ED. Ex
majoribus ad mttto'a. Si Lucretiam
ostendo viro, exemplum mortis con-
temnehda', major illa mulieris for-
titudo pudorem Incutiet huic, qui
etiamsi se ipse interimat, tamen,
quum vir sit, minus fortiter facere
est putandus.
2..Exentp~t ponamus. CAMP. et
Andr., exempla ponemus. Put., su-
mamus exempla. ED.
3. Pro.MMreM; cap. 8. Ne hoc
de lib. V, cap. to, § g3.
4. Improbissimo, altero. Sic Tu
rie. Guelf. CAMP.cuni Alm. Voss. t,
2; 3, Goth. Jens. (tac. Gesner.) et
edd. ante Basil. Reliqui inserunt at
que audacissimo e Cicerone.
5. Atque optimo viro. Turic., at-
quiro puto. An fuit atque ftro opti-
mo?(Vide 3, z3.)CAMp. hic mira
post viro equestrem ro. peterem.
Ineratprofécto aliquamentioeques-
tris romani ordinis; sed'unde ar-
repta, plane non liquet.
6. Majusminoris. Subaudiendum
exemplum quod tamquam sub-
staritivum referatur ad mft~'m, re-
gat autem genitivum minoris; sic
mox (hoc §.) minus majoris,
y. Pro Milone; cap. 3; item mox
c. zy. Priorem locum in figura pru-
pergasia excitat Julius Rufinianùs,
p. 2tg, in Ruhnk. ed. Lupi.
8..Doutant. Turic., autant,
cum Alm. Vide VU, 20.
g. Populi romani comitiis. CAMP.
et Andr., a populo romatto comi-
tt't' En.
 286 M. FABII QUINTILIANI
fer~c~M~a~eretur:.Minus majoris, Occ:t< non ~f-
ret
~Mm.M<x/!MW'M! annona ~eu6[rt</a,jac~ur!s~ue~
in
~am:~arM,.<jfut0[ ntm~ amp/ec<t p/e6e~ t;~e~a<Mr~,
su~!C!one?H.!net~tt re~n: <ï~ec(<ï(/t~ etc. Dei&de, ~e~
€t< <ïu~6r~t.en:7/t dicere, ~uMmpa~n6[?nper:cu/o /:6e-
,raMef, cu/'u~.?te/ant/umSa~u/tenum in pM/c'!nan'6MS,et
'3 totus in Clodium locus. Dtsstm~e plures causas? habet;

M<tttum. Libri met Me<;um mam correxerim. Contra est 1,3,

sed vide Mb. V, cap..g", §. t3:
a. Jactufu~Me. Sic Turic. Guelf.
CtMp. Goth. (tac. Gesn.) cum Voss.
3 et lihris Cicèronianis. Reliqui~ac-
turaque. Omnes nostri praeter
Jens. etAId. habent~ctctun~tte. Eo.
3. ~t~ettttr. Sic Turic. Guelf.
C~MP.cumGoth. Joann. Colb.Voss.
2, Bern. Ahdr. 'et edd. ahte Gryph.
Sed Voss. t, 3, videatur. Reliqui
putabatur e Cicerone. Omnes~
nostri habent MWe6atur. En.
4. Affectandi. Sic Turicens. cum
Bodl. A)me!. Patat. Gethardi. Sed
CAMp. <<°ctatt.ï!eliqui ft~etofdt,
cum libris Ciceronianis. Vide V, 9,
t3; V, i3, 2~NuHus ex nostris
habet N~ectan~t sed Avie..Put.
PouL VaH. lib. RR. 3, 5,7, 8, g,
11, a~etendt. RR. 11et n, affec-
tat'. Eo.
5..Etc. <.fe'tn<<e.
Sed. Gue)f., et
CtBtcra. sed item Goth.nisiquod hic
notam ~t. PIene et ca'tem dant edd.
ante Gryph. exc. CAMP.Etiam~Tu-
ric. notam, ut videtur. Vide.IV, 2,
5.;V!,3,24..
6. '~Ve/andum. Sic Turic. Gueif.
CAMp. cum Joann.~Voss. 2,3,
Goth. Jens. (tac. Gesn.) et edd. an-
te Gryph' item libris Ciceronianis.
Retiqui Ke~anum. Hoc magis ho-
minum esse videtur, illud rerum
neque tamen ubiquë ad hane nor-
ty, ubi omnes nefandi; et III, 8,
47,vicissim.VideV, <o, gg. Nefa-
rius a fas; nefandus a fando repe-
titur. Hinc improprie possunt ista
vocabula reciprocari.-Omnes nos-
tri habent ne/'andum bene. Ne fan-
dum vividius quam nefarium. Ec.
Dissimile plures causas. Turic.
CAMp. e~~ecasus, cum Goth.
Rodl. Joann. Alm. Voss. 2, Andr.;
Dissimiles ex se p. casus, Tarv. Dis-
simile ex se p. causas, y Jens.Loc. et
editionn. ante Gryph. D. p. casus,
G'ietf. cum Voss. l,0br. D. pleris-
que causas, Voss. 3. tn magno illo
optimorum librorum consensu, ta-
men vulgatam retinere ticuit. Ex se
natum ex plures extrême sicut in
Tarv. ex dissimiles; et nihil est per
se. Pro causas dari casus non infre-
quens in MSS. Vide Drakenb. ad
Liv. XXXVn,.<7, 7; item Nostr.
IV, 1, 3o. NuUam ex casus commi.
niscor idoneam sentenriam.–RR.
7, n, 12, Dissimile plures ex se
causas Aa&et.Vall. IIb. RR. 8 ) g, 12,
Dissimile plures ex se casus habet.
Avie. Put. Peut. RR. 3, 5, fo, Dis-
simile plures casus habet. Ttt ex se
redundant. En. Df'Mtnuk. cau-
sas. Pro fontibus hic fere catf!<Bdi-
cuntur, qua)is usus est in istis ju-
dicialium controversiarum vocabu-
lis III, tt, 5, 6 seqq.
 INSTITUTION IS ORAT. LIE. V, ni 287
fit enim,genere, modo, tempore, loco, caeterisque', per
quse fere omnia Çicero praejudicia~, quae de Cluentio
videbanturfacta, subvertit; contrario vero exjmpio cen-
soriam notam, laudando 3 censorem Africanum, qui
eum, quem pejerasse conceptis verbis palam dixisset,
testimonium etIam-poIUcitus, si quis contra diceret,
BuMoaccusante, traducere equum~ passus esset6; quae,
quia erant longiora, non suis verbis exposui. Breve au- '4
tem apud Virgilium? contrarii exemplum est,
At non ille, satum quo te mentiris, Achilles
Talisin.boste.fuitPriamo.
Quaedam autem ex iis~, quae gesta sunt9, tota narrabi- '5
mus; ut Cicero pro MHone'°, Pudicitiam quum er~eret
militi tribunus militaris in exercitu C. ~ar: propin-
t. Cfpteru~ue. Avic. Put. Poul. conceptis verbis pejerasse ferebatur.
Vallae lib. RR. 3, 5, io,ca-ten' EniTOn.
onusso'roef.ED. 5. Traducereequum. Hoc factum
2. J'r~u~tcta. de Cluentio. Hœcc dicitur a Valerio in Caium Lici-
Ciceronis in ostendénda dis~imiti- nium sacérdotem, equitem roma-
tudipe artificia habes a' capite 3a num. Porro r.omani equites idi-
ad 52 extr. Neque tamen pra*sto, bus quintilibus recognoscebantur,
per singula haec ëuntem ('~enux, e~uMm~ue traducebant. Id autem
modùm;, tempus, locum) oratorem traductio appellatur et tran~ectto,
demohstrare. vulgo monstra. TcRN.
3. Laudando. ~~ccatttfm. Pro 6. Esset. Sic Turic. Guelf. cum
G)uent.,e.~8.,ubiEmestusanI- Voss. 2, Jens. (tac. Gesn.) et reli-
madvertit,. nostrum interpretari quis ante Gryph..Reliqui est. Om-
contra f~teere, accusare, nec pote- nesnostri,pra:terR.g,CAMP.et
rat aliter hoc accipi apud'ipsum Andr., passus esset. ED.
Gicéronem, qu'am "'contra C. Lici- 7. Ap. ~t'y. En. H,v. 53g, 540.
"nium sacërdotem dicere~, i. e-, 8.jExt!Put.PouLRR.3,5,10,
eum accusare. Idem Scipionis'~mi- 11, t 2 et CAMP. ex his. ED.
Uani factum narrat Valerius Maxi- g. Quœ gesta sunt. Opponit haec
mus, lib. IV; cap. to.' iis, quae ex poeticis fabulis ducun-
Pejerasse eonceptM uer&M. An- tur. ') (§. t y.) Vide et definitionem
tiqui in jurejurando certam verbo- modopositam(§.6) "aututgesta: w
rum formulam observabant, idque 10. Cicero ~)fo Mt/one; c. 4; item
conceptis, uc~tt! 'curare -idiechant. NostertH, !}.
Quod si quis tum falsum dixisset, 11. C. Sic Guelf. Goth. (tacente
 288 M. FABII QUINTILIANI
<~ttmç/u~ tmpe!"a<orMinterfectus ab eo est'; cui utm a~-°
rebat; facere enim probus adulescens periculose; quam
perpeti2 turpiter maluit; atque /<u<icille suminus vir
'6 scelere solutum,
periculo liberavit. Quaedam ~signiRcare
satis erit, ut idem, ac pro eodem4, Neque enim posset
aut Hala 5illeSeruilius, aut P. Nasica, aut~ Z. Opimius,
aut me consule senatus non nefaritis haberi, si sceleratos
interfici nefas esset. Hsec ita dicentur, prout nota erunt,
'7 vel utilitas causas aut decor postulabit. Eadem ratio est
eorum, quae ex poeticis fabulis ducuntur, nisi quod 7iis
minus affirmationis adhibetur; cujus9 usus qualis esse
deberet, idem optimus auctor ac magister eloquentiae
'8 ostendit. Nam hujus quoque generis eadem in oratione
reperietur exemplum: Itaque hoc, judices, non s:nc

Gesn.). Reliqui Catt.Vid. IV, 8; 6. Aut L. Opimius. Ppst ha*c

item hic §. ~2. Modo autem mt/(-
taris, quod in Cicerone g)ossamin-
terpretaturEmestus, omnes mei.
t. Interfectus ab eo est. Hune or-
dinem non servant Codd. sed alii,
interfectus est <!&eo, vel a& eo in-
terfectus est. ED.
2. Perpeti. Ita omnes nostri; sed
Voss. 3, pati. Clossa est. En.
3. ~;t)/!eare. Vide 5, 17. Op-
ponitur §. t5 tota narrabimus.
4. Idem. pro eodem. Pro Mil.
c. 3. Locus non est integer positus.
Defit enim aut C. Marius post Opi-
mius, quod est apud Ciceronem,
item cives post sceleratos; quae inse-
rere cum aliquot edd. non attine-
bat velut Ald. Bas. CAPP.Vide§. t.
5. Hala. Turic., ahla. Vide Dra-
kenborch. adLiv.IV, t3, t~; item
Nostr. V, ) 3, a~. –Avic. Put. Poul.
RR. 3, 5, t, Ahala ille. Alii Hala
ille. Editi libri aut Hala t~e. Te aut
supervacuum videtur. En.
CApp. solus inscrit aut C. ~fan'M!;
et mox post sceleratos addit cives,
nullo Codice consentiente. En.
lis. Potes haerere hic, dativum
interpreteris an ablativum. Priore
forma vetamur, impensiusniti hisce
exemplis, ne ludibrium debeamus,
fabulis multum tribuere visi. Alte-
ra diversitas rationis ostenditur,
quod fictis exemplis, etsi per caete-
ra similibus, minus proficitur in
probando quam veris. In illa for-
tasse meuus adhibebitur, quod e
Campano notavi, solo.
8. ~~ftnationtt. Tune., tt~/re-
nationis. Mendose. Nostri om-
nes habent affirmationis. Eo.
g. Cu/u!. Quo referes pronomen?
Ad o/T~nn~f/OHCnt quidem parum
apte. Ad ratiortem ig'tur, sed et hoc
eontorte. Longe quidem convenien-
tius fuerit reponere ~uotum an
quarum (fahu)arum), sed auctor
apparet nullus.
 INS TITUTIONIS ORAT. LÏB. V, i [ 289
causa e<:aM/:cfMy<~u/M<~octMX:m:/tomt?te~me?nort'<B
pro~c/ert<?tf~ eum~ qui patr~ ulciscendi causa ma~re/n
~ecaf:Me~ variatis horninum ~en~Mt!~ non solum di-
K~M, ~e<!am Mp:enfM~m~ </etp~~n<en<:a /:6era~Mm.
Illae quoque fabeHœ quae, etiamsi origuiem non ab
~Esopo acceperunt, nam videtur earum primus auctor
Hesiodus, nomine tamen ~Esopi maxime celebrantur,
ducere animos soient~, praecipue rusticorum, et impe-
ritorum qui et simplicius, qùae ficta sunt, audiunt~, et
capti voluptate facile iis, qnibus delectantur; consen-
tiunt? siquidem et Menenius Agrippa8 ptebem cum
patribus in gratiam traditur reduxisse nota illa de mem-
bris hitmanis adveisus ventrem discordantibus fabula.

1. ProdMerunt. RR. 7 et 10, tra- consentientem. Ptutarch. Conviv.

dt~erttnt..A)n prodtderunt. Eo.
2. ~arfatt! hominum sententiis.
Nam Orèstes, ut graeci schoUastae
scribunt, eausam dixit apud aero~
pagitas, et illic absotutus est. TcRN.
3. Sed et;'am Mp;e)ttM!t')MfB.Omit-
tunt etiam Turic. CAMP.cum Voss.
f. Non'male. Vide IV, 4, 3. Omit'
tunt pariter etiam Avie. Put. PouL
RR.3,5,7,tO,tt,t~.Eo.
4. Fate~œ. Sic Turic. CAMP.Quo-
que fab. omittit Guelf. Reliqui fa-
&u/ Vide ï,g, a; item mox§. 21. 1.
RR. 7, l 12, t~e quoque fa-
Poul.
6eM<B,gM<B,ettamH.Avic. Put.
RR. 3, 5, to, t</<B, ~ufB etiamsi.
Vall. lib. RR. 8, 9, t</<B<jfuo~ue/a-
&M<<E etiamsi. Fa~«<e. ce<e-
bramtur.Hanc de origine fabutarum
trac-
~sopiarumdisputationemqui
tarint, quibusque auctoribus, vide
apud.Fabrieium B. G. ed. Harl.,
vo). H, p. 62~ seqq. item p. ')Q3
seq. P6nam autem hic unum, et at-
terum veterum locum, Quintitiano
septem sapp. p. t58, B: 'HjtoJou
jMtfe/~o!<fox:<' J'Ot~tOTC~Of A!Mt!!0: <tM-
TM a~-tp~ptft /<ft9t'r~ '&f/t/tft~.
Theon Progymn., p. 22: ot/T' 07'
At?M7r6C 'Sr~MT&Ct~6TttCT~f /<J9û)V~t-
)'i'ro."0~~fo: xx! 'H~fitCc:xxi *Aji-
~o~« xxi x~Of Tttec ~fy~TC~f ~e-
~OVOT~C CtUTOt~<pX/fOVT=C' e?rf!rT~U6yot X.
T. Theonis verba repra'sëntavit
etiam Heeren V. C. (Bibl. d. alt.
Lit. St. 8 Ined., p. 6) ad Hermôge-
nis a se editi de hisce disputationem.
5. Ducere animos solent. Aristo-
teles et ipse oraton commendat
Â~oft A~mTrtK~!Rhet. H, 20, 3, et
passim eo cap. Verissima ad ha'c
Aristotelica est Herderi animadver-
Sto (Zerstr. Bl. IJI, ty5) negantls
proprie ibi et univèrse agi de fabu-
la, sed quatenus inserviat oratori.
6. Simplicius. att~iunt.Videl,
12, tt, et not. ad Ir, 2, 5.
7. Capti. coMentt'unt. Vide !tb;
IV, cap. 2, ng.
8. McncntM$~njopa. Liv. H, 32.
'9
 2go M. FABII QUINTILIANI
M Et Horatius ne in poemate quidem humilem generis
hujus usum putavit, in illis versibus,
Quod dixit vulpes aegroto cauta leoni, etc.
A~ov~Graeci vocant, et <xKrNjrstM;t,
ut dtxl, M'you;~et ~gu-
xou;s,nostrorum quidam, non sane recepto in usum no-
t. ~tfmt/em ~enens hujus, etc.
Vuigatam habent Avic. RR. 3, 5,
~,tO,tf,t2.Tftt;tt«t'i!fe)'!(6tt!
omittuntVa)).)ib.RR. 8, Q,CAM)'.
et Andr. Humilem hujus ~~ttern
usum putavit in his versibus; sic
Put. At Pou), dat ne in p. oen.
AM~M.)'e~ro6<fMttut)7/.uers<&.ED.
a. Quod dixit vulpes. Sic Turic.
cum Goth. 2, Bern. Atm. Jens. (tac.
Gesn.) et edd. ante A)d. Omisit !M
illis uerxt&tM, CAMP.sed habet ver-
sum integrum Horatianum, qui et
ingotli. etvall. Omittituulp. Guelf.
Olint quod ua/pe! ~u<c dixit cauta,
Voss. t. Retiqui Hot'atianum ver-
sum ipsum. –VaH. )ib. RH. 8, g,
< 2, olim quod vulpes fE~roto cauta
leoni. Avic. Put. Poul. RR. 3, 5,
to. Quod dixit (E~roto cauta leoni,
Eo. Quod dixit vulpes. Horat.
Ep.I,t,73.A)iterpauIoapud ip-
sum poetam. Olim quod vulpes
œgroto cauta leoni Respondit.
Sed vide ~.t6.
3. A~tov.Guelf., MMot. Goth. (tac.
Gesn.) Jt'tot. CAMP., .ffM~Vut-
gatam habent Avic. Put. RR. 3,5,
<i et Ald. Pou). A~m Gra;ci vo-
cant. Ita quoque Vall. lib. RR. 8,
g, <2. Eo. AÎtot. De hac voce
consule Schneiderum in Lexico, it.
Steph. in Thes.
4. A<Mt?r«'Mt.Turie., esopium (a
sec. manu esopum). CAttp., Esopus,
cum Goth. AIm. (vide §§. t2, 2;).
Esopius, Goth. 2. Scriptura Joann.
(tac. Gibs.) hue fere redit: ~')fMD'<-
<~a'. Guelf. inter et et ut lacunam
habet recepto graeco non sufficien-
tem. Sed Tarv. et retiqu~ edd.,
Gesnerus Goth. 2,
ftt;Fm?ro<rot')!T9t.
scripturam recte est interpretatus,
quan) ego graecis litteris expressam
primus recepi (vide et Pha'drum
Fab. t, ibique VV. DD.). Vulgata
nec per se commendabitts, nec ullo
grœco auctore defensa. Avic.
Put. RR. 3, 5, et ft~o:rtOTtt', ut
dixi. VaH. lib. RR. 8, 9, ta, et
~no~m, ut dt.\t. Hœc orniserunt
Poul. RR. to, t t. Eu. A~m-
!rft'(!{. \t6'M)to~t.Vide Arist. 1. c.,
~o~o~ ct~aoTTSf~jmt ~t~xo/. Item
Theon. 1. modo c. ad §. ig. Reli-
qups hoc nomine usos vide apud
Fabric. 1. c., p. 6~2. Ut dixi non
tongius retro spectat quamad §. tg.
5. Ao~ot/cet. Sic Turic. Ao~. Jt<tt,
CAMT.cum Goth. 2; item Joann.
(tac. Gibs.) habet notam,nihil'pro-
fecto significantem nisi et. Reliqui
omittunt et, vel ponnnt ante ut
dixi, velut Loc. Ven. Ruse. Bad. ad
Gr)'ph. usque. Jens A)d., ~o~/e<c
/<u9tKo~.Andr., À&~otc/p'xo~. Avic.
Put. Pout. RR. 3, 5, M~ctc et ~<-
to<c, nempe pro Àc~M: et ~.t&ïOM
quia antiquitus To ~tÂov seribeba-
tur et pronunciabatur f~-t~ot. ED.
6. Af~xof)c. Sic Turic. CAMP.cum
Goth. Vatl. Bern. Pro voeibus grae-
cis Guelf. lacunam. Reliqni ~9;-
"etif, sed it sunt editi; nam de MSS.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, r r. 39'
mine, apologationem 1. Cui confine est jrapot~ genus 2!
illud, quod est velut fabella3 brevior, et per aHegcirmm
accipitur, Non no~<rt<m~ inquit, onus~: 60~ clitellas.

turpesilentium.Joann.(tac.Gibs.) ~tBCduonomina,ut positasunt,

i'tffxo! quamquamobscurioribus ~caputtn~tcanteft'nctpDttonem/tU-
notis. Nullus ex nostris habet
~Mî/~xot/c.En.
t.o/o~Œttonent.Nusquamprae-
terea tegiruus hoc vocabulum.
2. n~otjUf'ttc. Goth. (non ut Gesn.
narrat 'cr~otxo~) 'nrct~ofxo~, quod
subterpuncto o nihil est nisi aret~t-
~t~ aberratione facili pro o-~o<-
/xf'<t.CAMP., ~ctf'jM<an.Guelf. lacu-
nam et hic, Tarv. et Ald. cum Vall.
<M~t/«'ct, nominativumdant.–R.
8, Ald., <!r~ Vall. lib. RR. 8,
g, to, ï2,'sy~~xotc. Eo.
3. Fabella. Sic omnes mei pra'ter
Goth., fabula, cumLeid. Gibs. Sed
hic quoque plurimos optimosque
auctores pro nostra dat. Vide 10.
–.R. 9 solus ~a6:</<t. Alii omnes
fabella. En.
4. Non ftostntm. clitellas. Pa-
rœmia et velut fabella brevior est in
vocabulis to~ elitellas. Sic enim,
Burmanno laudante, Schefferus de
Re Vehiculari II, 2, p. 7 Quibus
Yerbis innuit n ( QmntiUanus )
.fuisse. ejus fabula: initium
~<Mc/tteMas. Nempe sic solebant
«In isto pai'o*mias génère. Ita
« namque (apud Petronium, c. 63,
p. Burm. 3i5) Trimateio Et ipse
vobis rem ho~T~t/CïKMarra~o. ~t-
t nus in tegulis. Quum adhuc capil-
latus essem. Omnium véro opti-
<'me clarissimeque hoc cognoscitur
"ex Terentio, qui sic loqùentem
facit Lachetem a. Heeyra: se. 3
"(extr.): jam nos fabula ~umu!
fam~/tt/e; ~ene.cat~Mcanm. Do-
'<natus eo loco; .y~Mcjcatque anus:
f~'usmodt fabularum. Idem paulo
«post: fro)ttt)tc«t: &)tc.ï at~ue
f' a~u~j quasi tHt~tu~t ~a&u/<c. Dicit
"in comœdia, quum ad ea verba
«ventum erit, ~eïïcx atque anus,
non ut cetera proferenda voce
tali, quasi pertinerent ad comœ-
diam et ipsa, verum alia pronun-
ciatione, quasi enarranda esset
aliqua fabe))a. Consilium autem
parœmi~ intelligitur ex Ciceronis
Epistt. ad Att. 5, 15, quo respicere
nostrum, agnoverunt post Eras-
mum in Adagiis (2, g, 8~) omnes.
Ibi enim hacc OiteDae bovi sunt
« impositfB, p)ane non est nostrtim
« onus. a Muto aut asino, non bo-
vi, conveniunt uIiteUae. Quare hoc
dicitur in mandato inepto. Vide et
Ammian. MarceII. XVI, 5. Ad ac-
cusativum e~te</a! Burmannus rec-
te subauditportabat, quodpositum
fuerit in ipsa fabula. Est autem ;n-
<j;mt ab ipso Quint., eo usu, quum
intelligitur aliquis. Vide H, 15, 12
item Ernesti Clav. Cic. in :)tomt.
Numerus tocorum Seneca:, a Gro-
novio citati, in immensum potest
augeri. Delectatur enim bac forma
mirum in modum: v. c. Nat. Qua:st.
VII, 28,?. 36g: "Tarditas, inquit,
e iitorum. VU, 26, p. 36y « Per
~'steitas, tn~ut<) Jb.: '~Stella?,
u inquit. VU, t2, p. 356: Ste!-
ntarum, inquit. VI, 2~, p. 335:
~Jmmo, tn~uttn; et si quis retro
légère voluerit exempla per ejus li-
bros a calce ad caput.
5. Inquit, onus. Turic., in ~t.o
'9.
 2p2 M. FABII QUINTILIANI
Proximas exemplo vires habet similitudo, 2 praecipue
illa, quae ducitur3 citra ullam translationum mixturam
ex rébus paene paribus. Ut, <jfMtacc:per6~ !?!Campo co~-
~uerunt~ iis ca~afM~ quorum nM~mos ~M~pre~oï
esse putant, inimicissimi solent esse: sic ejusmodi judices
23 infesti tum reo uenera~ Nam jr~KSo~),quam Cicero col
/attonem~ vocat, longius res quae comparentur 9, repe-
tere solet neque hominum '° modo inter se opera simi-
lia spectantur, ut Cicero pro Murena" facit, Quod si e
co~u ~o~M~ !< qui jam /npor<~)~ ex a/(o invehun-

Jomuf. A)m., i'n~ifit domus (vide ~9. Omnes nostri ~r<BCtyju~MC.

<)§.20, 28). /)t~ttey<<oneM!, Goth.
2. -Bos.Turic. Guelf. CAMf.Goth.
Jens. (tac. Gosu.) vos, cum Atm.
Voss. 2 et edd. ante Basil. &0!dare
narratur Voss. Modo pro non
ex'ttegii conjectura nos dant Ruse.
(vide V, t0, to3.) Ald. Bad. uter-
que, Bas. Avic. in margine a
prima man., non nostrum, tn~utt,
onus bos clitellas. Omnes nostri
inquit o)ttf!, prœter R. 5, qui omi-
sit To tn~mt. Alii quoque omnes
vos clitellas, praeterR. n, qui dat
nos clitellas. Eo.
l. Exemplo. Turic. Guetf. C~Mp.,
exempt, cum Goth. x, 2, Vall. et
edd. ante Ruse. qui recepit nos-
trum ex Regii conjectura. Sed a
Gryphio inde revocarunt alterum
ante Burm. Nostrum solo Regii in-
genio niti credo. Sed error ille pri-
mitus fluxit ex mala diremptione,
quu)n proximas fere referretur ad
cHte~ay; Possis et exemplis scrihe-
re. Put. solus et quidem a sec.
man., proximas exemplo vires. AUi tros. En.
proximas e~ent~/t:)tre.s. ED.
2. Ptœc~ue. Sic Turic. CAMP.
cum Alm. J'nBserttm, Voss. t, 3.
lieliqui pt-tBCtptte~ue.Vide V, to,
EDtTon.
3. QtttB ducitur. Avie. Poul. RR.
3 et 10, qua ducitur. En.
4. Ut qui accipere. Cicero pro
Cluentio, c. xy extr.
5. Consuerunt. Sic Guelf. Con-
sueverit, CiMP. Co/~ucuef., Goth.
2. Reliqui consueuerunt. Nostrtun
apud Cie. Vide IV, 2, 29. –VaU.
IIb. RR. y, 8,9, coMMeMefuttt. En.
6. lis ca'!dM~t(<s. Nonnulli his.
To sive his, sive iis omittunt Avic.
Put. Poul. Rtt.3,5, 10, et Voss. ).
EDITOR.
y. ~enemftt. Hoc verbum omit-
tunt Avic. Put. Poul. Vall. lib. RR.
3, 5, y, 8, io, n, Voss. t. Mira
lectio quam non notât Spatding. En.
8. Collationem. Cic. de Inv. f,
3o; item hic §. 2.
9. QMtEcontpt!f~n<Mr. Omnesnos-
tri gufe pareMtttr. ED.
to. Neque hominum. Sic Guelf.
CAMP.Reliqui nec h. Vide V, 10,
81. Eadem vadetas apud nos-
i Pro ~ufena; c. 2.
12. ~t. Turic.CAMp.omittunt cum
Voss. t, 2,3, Goth. et edd. ante
Stoer. Item omnes nostri. En.-
 INSTITUTIONIS OBAT. LIB. V, ji. ~3
<w~ prce~tcere 1 summostudio soient et teMpex~~nn ra-
t<one?n, e~rcK~onum, et /ocort<m; quod nottura~ert~, tit
:H~eamM~~ ~«! eadem per:CM/<t~<j;u:~ no~~o~unctt
sumus, :'nyre~'o[n<ur: quo fatte~emme~ animo esse o~or-
tet, prope~ct~ ex magnajactatione terram videntem, in
Aunc~ eut video maximas tempestates4 e~e~tt6euncfa~?a
sed et a5 mutis atque etiam inanimis intenm hujusmodi
ducitur~. Et, quoniam similium alia facies in tali ratio-
~e?, admonendum est, rarius~ esse in oratione illud

.Pro'~tcere. Guelf. Goth. (tac. lu MSS., quos quidem vidi, con-

Gesn.) cum Joann. Voss. i, 2, 3,
Bern.Va)i.A)d.)ra'e</)ere,ettta
Cicero. Avic. Put. Poul. Va)).
tib.RR.3,5,8,0, to,prœct~ere.ED.
2..fert.Turic., a~-t. Guetf.
GAMP.Tarv.,a~&)-t, eumAtm.Voss.
t,3,3,Goth.Bern.Vaf).Jens.Vide
Ern. ad loc. Cic. Regius correxit.
Omnes nostri habent natura a~-
/<'r<. En.
3. Tandem me. Sic Turic. CAMP.
cum Voss. et Cicer. Reliqui m..t.t.
Vide§§.43.
4. Maximas tempestates. Sic Tu-
ric. Guelf. CAMp.cum Goth. Alm.
yoss. t, 2, 3, et edd. meis omni-
bus exc. Ald. Bas. Stoer. Chouet.
Leid. Burm. CAJ'P. Gesn. Bip. qui
e Cicerone inserunt rei p. Nu)-
lus ex nostris dat )'etpu&/tC<B.Ha'c
vox glossam redolet. Ëo.
5. Sed et a. Turie. CAMP.omit-
tunt et, cum Alm. Gotu. Habet co-
puIamGue)f.EjustocoJens.(tac.
Gesn.) ostendit lacunam sat mag-
nam, pro qua Tarv. dat o~stfo~)!,
cum edd. ante Gryph. Hic primus
nostram cum reliquis. MSS. prw-
tereajtuUamentio. Deestsane sub-
jectum, et votebat Francius post
bujusmodi interponere comparatio.
sensu, vocabulnm graecum ab ali-
quo istius œtatis erudito interpola-
tum nenseo, nec repeterë audeam,
quum prœsertim, in illo subjccU
positu, ttty'ttMMO~MuhDmagnopere
habeat, quo referatur. Satius puto
aliquid adjicere post hujusmodi.
Pou), habet atoue etiam tnantnta-
tis; a)ii omnes atque etiam tnattt-
m~. ED. &(< et. ducitur. Muta
vide ad lib. J, cap. )0, §. y; item
hic §§. 24, 34, 35.
6. ~ucttu)'. Turic. CAMP.,<<tc;t<tr,
cum Stoer. Chouet. Leid. Om-
nes nostri dant ~uctfur, absque tw
similitudo, vel crx~f~t. Eo.
y. Alia facies in tali ratione. R.
g, Prat. CAMP. Andr. scribunt ac
distinguunt: o~a/*act<'s, tt ta/t ra-
tione. Atd., alia atque alia ~ac'M,
in tali ratio lie. En. ln tali ratio-
ne. Usée equidem non inte)!igo.
Fluctuat oratio, nec video, qn:B sit
ista talis ratio. Subit rescribere in
alia ra~o/ Erit « alia facies in alia
Mtfonc, diversa similium spe-
cies, pro diversa adhibendi occa-
sione. Tale quid Gedoynus quoque
expressit.
8. Raritts. Turic., ~anm. Vole-
bat profecto parcius.
 ~94 M. FABII QUINTILIANI

genus, quod emo~ Graeci' vocant, quo2 expnmttur re-

rum aut personarum imago ut Cassius3 Quis 4 islam
faciem /ctn:pe~M~senis tor~Me?M.~quam id, quo proba-
i. Qt<oJ.. GtYMt. Vide Aristot. bini pedes desint in fine. Tum ne
Rhet. 111, 4, qui fere nostri prs- istam quidem mutatione indigeat.
ceptumhabet§.2:,tf~<et~)! ri Sed comœdias Cassii quidem par-
t~XMVJ[~6V\0~'m'OÀf~ctJffC~6'n'OH)T<-mensis veteres non memorant, eu-
XM~ctf. Item vide Lex. rhet. utrum- jusmodi operis hune versum esse
que Ernesti in f~x~v et imago. Re- maxime conjicias, si sit tetrameter
censet alios, qui «'MM dixerint iambicus. Lanipedem senem, quem
Schneiderus ad Dctnetr., §. 80 veteres quidem, levi fluctuatione,
p.<38. omnes hic ostendunt libri alibi
2. ~ocattt, quo, CAMP.Gothan. frustra qua:ras apud scriptores. Sa-
Jens.(tac.Gesn.)mserun[ttt,cum tis tamen aperta per se sententia
edd. ante Gryph. Sed Turie. Guelf. voeabu)i. Significantur vel lana ob-
non habent prseposttionem. In- voluti pedes, vêt )ana: instar molles
serunt pariter Vall. lib. RR. y, 8, et debiles. Ad hane potestatem si-
9. En. mijibus commendandam aliquot
3. Cassius. Hic quis sit, non uti- seriptorum loca affcrt Gebhardus
que est in comperto. Saltem non in Crepundiis Il, t5, p. ~5, veluti
erant confundendi Cassius parmen- Plaut. Epidie. V, i, 2 [, pulmonci
sis, unus ex Ju)ii Caesaris interfec- pedes tribuuntur delicato et debi)i
toribus, interfectus et ipse post Macrob. Saturn. I, 8, memoratur
pu~nam actiacam, et Cassius Seve- proverbium Deos laneos pedes
rus (de quo vide Vf,t, ~3) sub Au- habere. ~tCMm torquere Bur-
gustoet't'iberiovivens;quemer- mannus illustrat versu Terentiano
rorem cavet Ruhnkenius ad Vellei. Eun. IV, 4~3~ "iHud vide, os ut
JI, 88, i. l'armensis ille,'auctore sibi</M<Ot'!ttcarnifex. Ut Cassius
Acrone ad Horat. Epist. t, 4i 3, fateor abruptius mihi dictum videri
epi~rammata scripsit. Ex quo gé- quam pro Quintitiano. An ut ait
nere facetiarum potuit esse hic ver- Cass.? Vide lib. 1, cap. 6, §. 36.
sus, quon* et Horatius opmcu/a 4. Qms tstam. Guelf., Qui sistatit
ejusdem )audet. De tragœdiis qui- nihil hic proficiente varietate. Sed
dem, quales scripsisse Cassius par- edd. multi Qui pro Quis.
mensis proditur, hic non erat co- 5. Lanipedis. Turic., lanipedi,
gitandum. Versus est scazon, nec cum Bodl. Ahn. Goth. Andr. Jens.
tamen usquequaque emendatus. et edd. ante Ald. praeter CAMP.qui
.Ftnrmannus, metro consulens, iste limpedi. Guelf., lampendi. Similiter
!egi suadet pro istam, quod Gesne- atii apud Burm. aberrant. Nullus
ro placet; non immerito. Sed restat tamen MS. p~ant~e~M, quod repo-
anapa'stus in quarta sede, alienus suit Rcgius, obsecundantibus ab
et ipse, quem non tam facile com- Aldo inde omnibus. Vocem vide in
pendifacias. Possis tamen et imper- Lexicis. Cebhardus se nostrum le-
fectum tetrametrnm agnoscere, cui gere ait e MS. Qnod autem pro
 INSTITUTIONIS OPAT. LIB. V, <t 2g5
bilius fit, quod intendimus ut, si animum dicas exco-
lendum, similitudine utaris terrae, quae neg!ecta sentes
ac dumos, culta 2 fructus créât: aut, si ad curam rei-
puMicae horteris, ostendas, apes etiam 3formicasque,
non modo muta, sed etiam parva animalia, in commune
tamen laborare. Ex hoc génère dictum illud est.Cicero- 22
nis4, Ut corpora nostra sine mente, ita civitas sine lege,
suis partibus, t<t ne)'u:~ ac Mn~t<:ne et membris, u<: non
potest. Sed, ut hac corporis humani pro Cluentio ita
pro Cornelio 5, eoKoru?M; pro Archia, saxorum quoque
usus est similitudine Illa, ut dixi 7, propiora~, ut remi- 26
~c~ sine ~K~erna~ore, sic milites sine imperalore nihil
valere. Soient tamen fallere9 similitudinum *°species
dativo m isto Lanip. meliores edd. Ald., ductum est illud Cicerouis. Eo.
dederunt genitivum, sequentesenis, ~)iCtMm. Substantivi )oco usur-
ienissima est emendatio, cui simi- patum. Vide VI, 3, 2. Locus est
lis locum habuit V, 10, 8~. –Put. pro Cluent., c. 53.
a sec. man., planipedis, et Jens. ab 5. Pro Cornelio. Vide IV, 8;
emendatione. Intellige mimum hu- pro~re/ttft, e. 8..
milem senis cujusdam hurnillimi et 6. {7MMMt~mt<ttttd[)te.VaH. lib.
'foedissimi faciem imitantem. Lani- RR. y, 8,9, Ald., est usus simili-
pedis; sic R. 7. Intellige senem po- tudine. Eo. Hac. similitudine.
dagricum pedes lana involutos rern sane potest pronomen femi-
habentem, et pra* doloris os sub- nini generis, etiam efegans videri
inde torquentem. Vall. lib. RR. 9 et ex interiore latinitatc. Mihi ta-
et t, lanipedi. Put. Prat., lanipen- men displicet, ut contortum. Vete-
dis. Avic. Poul. RR. 3, 5, 10. ED. res mei excusi ante Gryph. dant
). Ac. Sic Turic. Gu~]f. C.tMP.Et, hoc, quibuscum facit Turic.sen-
Goth. (tac. Gesn.) cum Voss. 2. tentia quidem nulla. Binœ editt.
Aut, Voss. 3. Reliqui atque. Vide apudBurm. hic, et hanc ego scrip-
VI, Pro. 9. Eadem varietas apud turam censeo veram, nisi forte loco
nostros. Ec. exciderit post hoc.
2. Cu/fa. VaU. lib. RR. 8, g, e;c- Ut dixi. Ut aliquoties nego-
culta. En. tiumfacesSithœctnterjectioinQu.,
3. -~pes etiam ~ormtcax~tte, etc. ita hic quoque. Refero tamen ad
RR. 3,5,io, apes etiam parva ani- §. ~3, hominum. opera similia.
malia, caetens omissis. Eo. 8. A'optora. Voss. 3, prop/o-
4. ~ctuM illud est CtC<*ron~.Vaii. ri. Non spernenda lectio. En.
lib. RR. y, 8, g, 10, C~Mp. Andr. 9. FaMere.VideII, 12,3; V, 13,43.
Jens., dictum est illud Ciceronis. tO. ~tmt~tttf/ttmnt species. Poul.
296 M. FABII QUINTILIANI
ideoque adhibendum est his judicium neque enim ut
navis titilior nova, quam vetus, sic c'w<c~!a; vêt, M<~au-
danda, ~McPpect<M:am sttam p/un'~M~/ary:'<Mr', ita, <jfu<B
formam'. Verba sunt in his similia, t;e<!M<a<M et /nr<
tionis vis quidem longe diversa, pecuntCEet ~HMc~cttME.
Itaque in hoc genere maxime quaeritur; an simile sit,
quod Infertur etiam in iMis interrogationibus Socrati-
cis?, quarum paulo ante9.feci mentionem, cavendum,
ne incaute respondeas ut apud ~Eschmem ° Socraticum

RR 7, t2,~tm~t[Md[nemyect'e!.ED. 5, Maxime. Turic. C.\Mp. omit-

t. Pluribus !<ir~ttur.:R. io, om-
nibus largitur. En.
2. Formam. Recte Gesnerus ad
partes vocat Graeeorum mfM qu<B
cum pulchritudinc, aetatis juvenitis
significationem conjungit, quomn-
do et Latini usurpent (Etatem.
3. ~<')'&a.pu~tCittœ. ~tmetet~-
mo~tnm ita sibi invicem opposi-
tasvidimusV, <o, 55. Sedsunthaec
brevius comprehensa quam pro
summa accuratione. Vide dicta ad
I, to, 2g. Sic enim interpretare jje-
nitivos illos Decu~ttc~ puf~c~~
n Vis )argitionis longe diversa est,
sive dicitur largitio pectttuœ, sive
n ~uJtCittfB. Si ad vis refers geni-
tivos hosce, omnia obscurantur.
Deesse hic aliquid, ultro apparet.
4. J'udtctha*. Turic,, amicitire,
cnm Jens. et edd. ante Gryph. No's-
trum tamen Guelf. Goth. CAMP.et
reUqui edd. mei. Gesnerus primus
sentiens lacunam conjiciebat: "pe-
Mcuniaa et~bt'mœ, navis et amici-
tia*. Jn sententia unice accedo
sed libros pnestantes sequens, in
quibus est nu~tct~ mahm « pe-
cuniae et pudiciti;c, navis et ami-
« cttt<B.n RR. 7, < t, )2, ~ecuntfE
et omtCi'tt~. En.
tunt, sed nostri habent. En.
6. Infertur, i. e. coUigitur, cogi-
tur significatu diatectico. Vide V,
t~) 9; V!It, 4, 30. Minus aperte
hoc cap., §. 3. Apud Cic. Inv. J,
~atxttt. Appulei. de Doctr.
Plat. Ht, p. Etmenh. 34: « Dico
autem Illationem vêt JHativum
Rogamentum, quod acceptioni-
bus colligitur et ttt~et'hf)'. ffatt-
coco~t etiamnum t~cr~ hac signi-
ficatione.
y. Socraticis. Turic. Guelf. CAMP.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) Socratis,
cumAtm.Voss. t,2,3,Bern.Andr.
(etsi hujus mox ad Socraticum haec
varictas affertur; perperam haud
dubie) et edd. ante Stoer. Displicet
tamen vêtus illa scriptura ot) res-
pondeas quo indicatur sentcntia in
uniyersnm proposita. Et proclivis
erat error. Omnes nostri dant
Socratis. Vox Socraticis emendatio
recentiorum videtur. Eo.
8. Quarum. Turic. Guelf. <j;tfo'
rum, cum Voss. 3. Vide t, to, 6.
g. Paulo ante. §. 3.
!o. ~'MAtoem. Cicero. Diatogus
f~it~Eschinis Socratici, inscriptus:
~P<MM, qui intercidit. Vide Fab)'.
B. G. Hart, vot. H, p. 69~. Hujui
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. V, nI 297

male respondit Aspasias' Xenophontis uxor; quod Ci-

cero his verbis transfert, Z~c mihi, ~u<x.so,Xenophontis 28
u;cor~ si vicina tt(a melius habeat aurunt, quam tu Aa-
&e~~!~n<mne~ illius, an tuumrnalis? Illius, inquit. Quid
si vestem et ccs~erum ornatum muliebrem prêt!: majoris
habeat, ~t<a~ <Khabes4, fuumne~ an :MM m6!/M~?/<:M
vero, respondit 7. ~e sis 8, inquit, si virum illa meliorem
habeat, quam tu habes9, M<r:<mne'°<Mumvirum malis,
locum hic positum Cicero recitat –T~ malis oinittunt Acic. Put. RR.
injibrisdelnv.1,3!. 3 et 5.ED.
I. ~a!t<B. Turic. CAMp.)/ta- y. 7/U! t'M~)on<<tt.Turic. omit-
Stn.Guelf.)aMa,cumGoth.et tit cum Ahn. respondit illius, sine
edd. ante Burm. MSS. silentur, nisi vero. CAMP. cum Jens. (tac. Gesn.)
quodrefertBad.VaHensemdare~- et edd. ante Ald:, mal. ill. fero )'e!
pasie. Avic. Put. RR. 3, 5, <o, Omittit Guelf. resp. ill. vero; Bad.
!r, t2, Aspasia. ED. · uterque. Respondit omittit Goth.
2. ~/a& LoCO TO? habes Poul. cum Voss. 2, 3.–Avic. Put. Poul.
scripsit habeas. En. RR. 3, 5, lo, illius fera, omisso
3. t7trumnc. Sic Turic. Guelf. Tm t'M~otx~tt. En.
CAMP.cum Alm. Goth. et edd. ante 8. ~e!t! t;trttm.Turie.,acc<e
Gryph. Reliqui ~ttrum. Apud Cic. isti quid si v. Alm., accede si quid si
de Inv. If, 39, pro utrum copia v. (vide modo hac §; item §. 3<).
aUqnut libri dant utrumne c. Sic et Gueif., a~es vero is t):<j;uifsi !ens.
Dialog. de Oratt., c. 3~, utrutn)te. (tac. Gesn.) Tarv., age is i. si v.
ait. Vide 111, 3, t3.–Va)).Iib.M. Ruse. Goth., age si i. si v., et hoc
5, y, 8, g, )2, Mtn<mtte illius, n)t inveniebat Regius, qui reposuit
tuttm malis. Pou! utru~Ttue tï~uMj nostrum (vide §. 2< hue enim refe-
an illius malis. Put., utrum velis. ro Gesneri notationem) CAMP.Loc.
Avic. quoque RR. 3 et 10, tth'ttm- et editt. ante Gryph. excepto Aldo
tte.R.ti,ttt)'Mntt)f)7/t<f/,tn~ut(, dant nostram, ipsam, ut et plurimi
malis. En. apud Ciceronem libri (vide Ouden-
4. Habes. Turic. C~MF. omittunt dorpii not.) quorum aliqui sil per
cum Alm. Habeas, Jens. (tacente errorem. pro sis. Reliqui omittunt
Gesn.) cum edd. ante Gryph. Nos- !t!. Solus Pou)., ~e, tn~utt. En.
trum et Cicero. To habes omit- g. Si utrum illa ntehorem habeat
tunt Avic. Put. Poul. RR. 3, 5. En. quam tu habes. Poul. CAMP.Andr.
5. ?';tttntne. Sic Turic. Guetferb. Jens. pro habeas dat habes. Hœc
C~Mp. Jens. (tac. Cesn.) cum A)m. omisit R. 12. En.
et edd. ante Gryph.; item Cicero- 10. t~trumne. illius. Sic Turic.
nis libris. Reliqui tuum. Guelf. CAMP. cum Goth. et editt.
6. Malis. Turic., velis, cum Atm. ante Gryph. exe. Ald. qui omittit
(vide modo hac §. item mox ead.) ftfMmettransponita.t.m.Reiiqut
 2~8 M. FABH QUiNTiLÏANi
~9 an :7/:tM? Hic mulier erubuit, merito; male enim res-
ponderat, se malle a/te~Mm attrunï, quam ~ut<??t;nam
est id improbum 1 at, si respondisset, malle se aurum
suum tale esse, quale illud esset, potuisset pudice respon-
dere 2, malle se virum suum talem esse, qualis melior es-
3o set. Scio quosdam inani ditigentia~ per minutissimas
ista partes secuisse, et esse aliquid minus simile, ut si-
m:et~ Aomtttt, et marmora5 deformata~ prima,manu
aHquId plus, ut illud, Non oft<m tam? simile ovo: et
dissimilibùs inesse simile, utybrmtc<r~ et elephanto ge-
nus, quia sunt animalia: et similibus dissimile ut,
.Canibus catulos, et matribus hœdos 9;
t~ru~ïe t. a. i. m. Cic. libri nobis- obsecundantibus Aldo et edd. ante
cum faciunt, nisi quod pro m. a. Stoer. T)t\ ttt Put. a sec. manu,
i. transponunt a. i. m., quamquam etR.n.Eo.
atiterEt'nesti,sedYidenot.Oudend. 6. Deformata. Hac potestate er-
Vulgatam nostri retinent. En. rori obnoxium vocabulum. Bur-
l. Nam est id improbum. Turic. mannus PIauti locum ponit Pseud.
Guelf., n. e. i. hoc i., cum Alm. If, 3, t certa de/brmnta. t Vide
Voss. 3, Jens. Tarv. Hegius <;ra- VI, Prooem. g (ubi vide notam);
dendum vidit alterum pronomen Ruhnkenius ad Rutil. Lup., p. go,
et abest id a Loc. (errante Burm.) qui et in Elogio Hcmsterhusiano
usque ad Ald. qui omittit hoc. Et sic usurpavit. Adde Cic. pro Sylla,
sic est in Vall. Sed CAMP., n. e. t;t c. 26. Postremo loco deformata di-
id hoc i. An erat est enim hoc im- cuntur ea, quorum forma ad finem
pro&unt?utna)tt nasceretur ex!ut<m perducta est, quum opponantur in-
extremo. Poul., nam est id qui-, choata. Hic quidem apud Nostrum
dem tnt~)ro&um. RR. ) et 12, nam indicatur forma in-
~e/ormando
est hoc tm~)ro6um. Avic. RR. 3, 5, choata. Vide et Parei Lex. Crit. h. v.
7, 10, nam est id hoc tm~ro&[[t)t. 'y. Non ovttm tam. Turic., <toum
Tà vel id, vel hoc dele. En. ya~t. Guelf, noMmta. CAMP. ne o.
Pudice re!~on<<e<'e.Poul., pul- t. CAMP.et Andr., ne ovum tant
r/tre reyo)M~re; quod prœtulit'V. S)'m[<eouo.RR. 7. l!, t2,)t0tt0f[<nt
CI. Ficaire. En. simile ouo. En. A'Oft Ofum. Ot~o.
3. /)[ant ~t/~enttf!. Put. habet Vide Erasm. in Adag. f, 5, to.
nimia ~t/toc~ha. En. 8. Ut/orm.ctE. Sic Turic. Guelf.
4. Simia. Turie., CAMP-,itm;Ytf;, CAMP. cum Goth. Voss. 2 et edd.
cum Alm. ante Gryph. Reliqui inserunt est.
5. Et marmora. MSS. et editi –Omnesnostri'r6'€!tomIttunt.En.
fereinseruntut,quodrejecitRKgius, g. CfHtt~tt: Aœf/ox.Virgit.Ee). f,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, n. 299
differunt enim aetate contrariorum quoque aliter accipi 3!
opposita, ut noctem luci; aliter noxia utyr:<y!~am~~e6r<;
aliter repugnantia, ut verumfalso; aliterdisparata 3, ut du-
ra nonduris; sed, quid haec ad praesens propositum ma~-
nopere pertineant, non reperio. Illud est annotandum S~
magts4, argumenta duci ex jure simili ut Cicero in Topi-
cis 5,Ei 6, CM:</o?ntMtHU~/rucftM relictus sit, non restitutit-

a3. -Et matribus Aœ~os. RR. 7 et modo sapere et non sapere.

i < a sec. man., a~)M)s. Eadem va-
rietas apud VIrgihanos Codd. Vide
Burman. et nostram Virgilii operum
editionem, vol. I, p. yo. En.
t.~Vb~ft.Turic., "OM~cum A)m.
Vide§§. a8,32.
2. E~t~rt~tt~m. Turic. CAMP.in-
serunt a<jfMam cum A)m. Goth.
Voss. 2, Vall. et edd. ante Gryph.
excepto Aldo. NobMcum omittunt
Guelf. Bern. et atu fortasse MSS.
ut retiqua; edd. Facile quidem ad-
debatur substantivum ab librario
usus romani ignaro, neque tamen
ubique omittitur a seriptoribus, ut
nihil certi statuere audeam, contra
Turicensis prœsertim auctoritatem.
Vide Oudendorp. ad Appui. Me-
tam. 11, p. 12~Avic. Put. Poul.
ER. 3, 5, g, 10, ut/rt~Ma )m/e-
tn. Vall. lib. RR. 7, ti, ut a~uam
yrt~ftWam~etn. Vall. lib. a sec. man.
RR. Il, 12, ut<Mam~nyt(~.mt in
febri. En.
3. 7)<s~Mmt<i.Turic. Guelf. C~Mf.,
separata, cum Alm. Bodl. Joann.
Voss. 2, 3, Bern. et edd. ante Ald.
quo ace. Bad. pr. Nihil agnnt vel
gravissimœ auctoritates in errore
proclivi. Nostri omnes habent
separata. Eo. jOt~amta!. Cie. de
Inv. J, 28: "Disparatum. est id
<' quod ab aliqua re per oppositio-
<' nem negationis separatur, )toc
Vide Marium Victorinum, pag. Pi-
thœitS~.
4. Illud. magis. 1. e., hoc po-
tius, quamsubtiles illae partitiones,
notari meretur. Vides incidendum
esse post, non ante, magis, quod
recentiorum primus feci. Ante Lfi-
'densem enim multi recte item
Obrechtus. Vide IV, 5, 4.
5. Cicero in Topicis; c. 3. Non
ipsa sunt Ciceronis verba. Vide nq-
tam sequentem.
6. Ei. heredeen. Turic., ~Mum
evidemus usus re/tCtMSs. n. rc~Mttt~t
heredi. (a sec. manu: ~xum eutWc?t!
rel.) Alm., Et (vide §~. 3 r, 35) CMt
domus usus re<. s. ): restituât here-
di. Guelf. CAMP., ~uttm. heredi,
cum Voss. 2,3, Joann. Bern. Andr.
(etsi ex his heredi non diserte me-
moratur) et editt. ante Ruse. qui
primus reposuit Regii emendatio-
nem (vide §. 28). Nititur quidem ea
Cic. loco, sed poterat Qu. memo-
ria fallente (vide §. 20 notam extr.)
ponere contrariam rationem in qua
tamen et ipsa procedit ar~umen-
tum, si usufructuarius heredi res-
tituere non cogitur aèdes, uti nec
servum. –Soins Put. Yulgatamha-
bet, et quidem a sec. man. Alii
eum cui domus tMtM~t'uchMttt, non
t'Mtttt~tM~'u~?~ heredem. R. 12, non
t'exftfttttfni a& lierede. En.
 3oo M. FABII QUINTILIANI

r~m heredem, si cormertt~ quia non r~(<tua< xerutftK~si

decesserit: ex contrario', Nihil obstat, quo m:nu~~u~<t(m
nï6t<r<mon:uMsit mente coeun<:unt, etiamsi <ct&u/cp sig-
~et~ Monyi<en?t<.Nihil enim proderit signasse tabulas,
33 si Hte?!temmatrimonii non fuisse constabit: ex dissimili,
quale est Ciceronis pro Cecinna~, C/~ si quis me exire
domo coegisset armis, haberem ac~onem; si quis 4 introire
proA:6u:Me<, non haberem. Dissimilia sic deprehendun-
tur, Non, si 5, qui argentum omne legavit, videri potest
~na<am~uo~uepecuH:am reliquisse; ideo etiam, quod
34 est in nominibus, dari voluissé creditur. A~~o~Mv~qui-
dam a simili separaverunt; nos eam subjectam huic ge-
neri putamus; nam, Ht ununï ad decem, sic decem7 ad
t. Excontrario. Subaudi ad hune locum Ciceronis exigere illud, qub
ablativum adjectivi~ure, ut et mox sane respexit Noster, sed quem ip-
ad dissimili. Ne Dissimilia (§. 33) sum afferre noluit; alioqui Cicero-
quidem universe intelligenda sunt, nem nominasset ut in pra'cedenti-
sed addendum jura. bus. Vide Cic. Top., c. 3, unde
2. Mente. Guelf., juste, quod conflatum hoc est e duobus, quod
etiam in Basil. margine. Male. recte monet Gesnerus. A génère
RR. 10, i), juste. En. Mente. sic duc!tm Quoniam argentum
Hue vocandum id, quod mox po- omne mulieri legatum est, non
nitur m<!trt';)to;m, i. e. ea mente ut potest ea pecunia, qna; numerata
matrimonium contrahant. domi re!icta est, non esse tegata. n
3. Pro Cectttntt; c. 2. Leviter ab- Paulo inferius Non, si uxori vir
errant verba a Ciceronianis. legavit omnc argentum quod
4. 7))tro;re. Sic Turic. Guelferb. suum esset, iccirco, quaB in no-
CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum minibus fuerunt, Jegata sunt. u
Voss. i et edd. ante Burm. exc. Vide lib. V, cap. 10, §. 62.
Leid. Cicero ipse nostrum. Reliqui 6. AM~~M. Guetf., a!ro~!r<ctt.
tntrare. Pout. RR. 5, t2 ut si CAMP., m'rox'r'M- Goth., ~C6?r<'ct<,
~mmecjctre~omo. si ~u~ iutroire. cumVaU. Sed Turicensis nostrum.
Avie. Put. RR. 3, y, t0, ti, tttM Regius < t solus xt~~o~~t. En.
qui me exire domo. si qui itetroire. –'AMM~ctt.Vide)ibrumI, cap. 6,
EofTon. §. 3.
5. Non, si. Turic. CAMP., tt. tust, 7. ~tC~ecem.Tunc. Guetf. C.tMp.
cum Alm. Pou). RR. 3, g, tz, 1 Goth. Jens. (tac. Gesn.) et d., cum
nox si <jfttMar~entum. En. Non, Alm. Voss. 2, 3,Va)L et edd. ante
~t. creditttr. Hoc exemplum de sùo Bad. Correxit Regius, necessario
proposait Quint. ut non attineat ad quamquam poterat et ita. Om.-
 INSTITUTIONIS ORAT. LtB. V, 11. 3orr
centum, simile certe est: et, ut hostis', sic Mc;/(~ civis.
Quamquam haec ulterius quoque procedere soient. Si
turpis f/07?t:n<~consuetudo cum servô, turpis 2 domino
cum ancilla; Si mutis etK:ma/<6us~nM fo/M~t~~ idem
Aom:?n. Cui rei facillime occurrit ex dissimUibus argu- 35
mentatio 3. Non idem est dominum cum ancilla coisse,
quod dominam cum servo: Nec, si ?Mt<<M/!HM ~o/upt~,
rationalibits ~uo~t<e- quin 4 immo ex coatrarib Quici
mu~, ideo non rationalibus. Adhibetur6 extrinsecùs in 36
causam et auctoritas: haec? secuti Graecos, a quibus
xptMt~ dicuntur, judicia aut judicationes vocant, 9 non,

nés nostriprœter Put. a sec. manu
habent et decem. ED.
[. Ut hostis. civis. Gesnerus, in
proportione quatuor memhra desi-
derari monens, suadet ut hostis ad
hostem, sic malus civis ad toxunt.
Tot verba perlisse non credo. Nec
diugentia mathematicorum opus in
definienda proportione. Similis os-
tenditur ratio mali civis et hostis
ad civitatem quamcunque.
2. Domino. SicTurie. Guetf, cum
Goth. Atm. Voss. 2,3, Joann. et
edd. ante Ald. Reliqui domini, ex
Regii mutatione, cui addicunt Vall.
et CAMP. Put. Vall. lib., turpis
domini. Alii turpis domino. Bene
utrinque; nam turpis bene jungitur
cum dativo. Itaque turpis domtn<B,
et turpis domino sunt in dativo ca-
su. Hane posteriorem suadet auc-.
toritatem numerus. ED.
3. ~r~umentatto. Avicens. Put.
Poul., argumcntum. Melius fortas-
se, nam de argumentis hic agit Fa-
bius.ED.
4. Qtttn. Sic Turicensis, CAMP.
cum Obrechto. Reliqui omittunt, in-
ter qnos-recensetur A)me)ovenius,
(Vide §§.32, 42.) Sic et lib. V,
cap. 12, t.
5. Contrario. rationalibus. Tu-
ric.,c. in ratiortalibus. Alm. CAMP.,
c.tfrahOHa/ttu~
6. ~d~tbettt; Avie. Put. Paul.
Va)). lib. RR. 3, 5, a~;&<-Mtt<r. R.
to habet adhibeatur. En.
B~fEC.I. e. qua'cunque atM'to-
ritate continentur. Facile quidem
fuerit /~pc mutare in Aa~c. Sed' sa-
tius duco, negligi summam strué-
turae accurationem in numero pro-
nominis, quia mox pluralem est
subjecturus in judd. judicationes.'
Nec ullus liber variat.
8. Kft~t:. Vide Lex. Rhet. Gra;e.
Ernesti h. v. qui docet hoc maxime
signIHcatu frequentatam rhetoribus
vocem vix inveniri hodie. Usurpar
tamensiefereAristot.Rhet'.I,
t5,t2.
g. Yocant, non, de. Turie. Guelf.
omittuntno)t,cumGoth.Voss.2,
3, et edd. ante Ald. Etiam CAMP.'
sed pro vocant dat vocantur. Hoc'
inveniebat Regius, qui activum re"'
posuit cum negatione, tanto faci-'
liore mu'tationé, quoniam super-'
 302 M. FABU QUINT1LIAM
de quibus ex causa dicta sententia est nam ea quidem
in exemplorum locum cedunt; sed, si quid ita visum
gentibus, populis, sapientibus viris, claris civibus, il-
37 lustribus poetis, referri potest. Ne haec~ quidem vulgo
dicta, et recepta persuasione populari, sine usu fue-
rint testimonia 3 sunt enim quodam modo, vel4 poten-
tiora etiam, quod non causis accommodata~, sed liberis
odio et gratia mentibus ideo tantum dicta factaque,
38 quia aut honestissima~, aut verissima videbantur. An
vero me de incommodis vitse disserentem non adjuvabit
earum persuasio nationum 7, ~Mcey?et!6u~natos, ~<:<!6t
erat aliquid isti vocant. Vide ad IV, 3..FMenHf; testimonia. Ita dis-
2, ag. T~ non omittunt nostri, tinxi cum Regio et Aldo solis. Re-
prœtet Put. in quo restitutum est liqui test. ad praecedentem senten-
a sec. manu. En. tiam referentes, novam ordiuntur.
). Non. sententia est. I. e. re- ab Sunt, quod poscere ait Badius
motae Uta: a judicum in vera causa positum ~o? enim. Falso ille, Solet
sedentium pronunciata sententia. enim secundam quoque vocem se-
Judicationes, de quibus dicta sen- qui particula. Vide Drakënb. ad
tentia est potest sane contorta Liv. iM, 50, y.
videri oratio, sed judicationes ma- 4. Vel. Sic Turic. Guelf. CAMp.
gis intelliguntur res, de quibus a)i- cum Goth. et edd. ante Burm. Re-
quid statuitur. Apparet autem at- liqui omittunt, confirmato ex prava
tendenti, ad vocem Adhibetur de- distinctione errore.
buisse a librariis inchoari novum 5. Accommodata, sed. Suspicor
caput. Adhuc enim de excmplis antc sed excidisse sunt. Si enim eo
egerat, quae nunc omitti manifcs- refers quod est in initio sententiae
tum est iis, quœ interjiciuntur nam sunt, contorta fit structura, prop-
ea. cedunt. Vide initium capitis, terea quod illic verbùm substanti-
ubisinuUshuicnostraetocutio "quac vum proprie usurpatur, hic est
extrinsecus adducuntur in cnu- auxiliare.
sam. Item §. /{3 ubi exompla 6. Aut hônestissima. Poul. addit
et auctoritates dispescuntur. natura. ED.
2. Ne /ta'c. Turic., Nec h, miro 7. Persuasio tt<ttt0f)um. Avic. Put.
casu incidens in sphalma Gesneri, Poul. RB. 3, 7, 10, tt,t2,~e)'!ua!to
quodrepetieruntBipontini. Reliqui rattonum.Mate.ED.VattOMum.
omnes nobiscut~ Paciunt. ~(pc proseq uuntur.>1Herodot. 5, Tpa.u-
quidem. Hcecdiciturquasi cum con- ~o). T~~M6)'
r~ ue'v aA~ 'Sr~VT~t
eecivra XctT~
xarii T~MTC~
ravir,
temptu qu:B quotidie tractata et TO~t C~ÂO'?' ~~E~60t/y~ KetTot
f ubivis obvia vix ullum momentum tfe Toy ~tt0~6?0f ~) Kft<~o~r/OjM~voy,
facere posse videbantur. 'COte~) Tft~' TOV//6V ~'tyOjMtVOIt n't~N-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. V, i. 3o3
</e/unc<<Mpro~ut<n<Mr.~ Aut, si misericordiani com-
mendabo judici, nihil proderit, quod prudentissima.
civitas Atheniensium, non eam pro o~ec<t~ sed pro nu-
nttne 1 accepit? Jam illa septem praecepta sapientum, 39
nonne quasdam vitae leges existimamus? Si causam ve-
neficii dicat adultéra~, non M. Catonis judicio damnata

~uEMt o~~o?))JtO)'T6co~op~ct~'At, ?a'<x scripta facile abeunt in animo, quo-

jM~VJe~, <?TE/T: E~tVSTO,ftVctTTÀHt~~t cum confutidl putaîit et omnino,
XXX~,<XVM~Eû~M6VOtT~ Av6~?rtt~ 'nrctVTCt vide Lips. ad Vellei. II, 33, et Heu-
'~tt66&' T~V<t*'<t?rO~'t?0~€fOV, ?r~t~û?T6'C sing. Emend., p. )ig. –Vati. lib.
Te Jtfti Mf~0~6VC< ~'MK~.t/TQf~t E'f- RR. 8, g, tt, 13, sed pro nttnnnc.
)n'~CtTf! ~mt x~jtmt t~ctWctXÂ~9< Avic. Put. Poul. RR. 3, 5, 7, 10,
t'M'<tv 'Er< it/'ftt'~cttj). Gesnerusrec- sed pro animo. ED. Sed pro nu-
te ablegat ad Fabric. in Sext. Emp.. mine. Celeberrimus apud scriptores
Pyrrh. Hypot. 3, 23:; item Pseu- {\toa ~ft~ot in foro Athenarum. Vi-
do-Turnebus ad epigrammaarchiae de Apollod. Rib). 2,8, 1 ibique
Anal. Brunck. 2, too. De Essedo- Heynium, qui ad reliquos ablegat
nibus idem narrat Pompon. Mêla, plurimos. Aliquot oratores sive
U, t.– Qt«B/<'eft&tt! natos. Herodot. rhetores, hoc argumento utentes,
hoc refert de Trausis populis Thra- etiamnum versamus, ut Libanium,
cia; 6nitimis, id a)ii etiam de Thra- et Eumemum. Debebat autem ad-
cibus referunt, ut scribitur in epi- monere amicorum aliquis Salim,
grammate grasco Archia*. TcRN. poetam nostratem dulcissimum,'ne
i. Numine. Tuhc. Guelf. CAMP., Hyllium pro Hyllo faceret hujus
animo, cum Bodl. Joann. Bal. Alm. ara; statuendœ auctorem.
Voss. 3, Bern. Andr. et edd. ante 2. Dicat adultera, non ~f. C. Tu-
Bad. qui repente nostrum dat, non ric., d. in adulteram C. Tarv., d.
monito lectore. Goth.'tamen et ip- in adulteram non ~tfarct C. Jens.
se nostrnm, cui quum multis locis d. in adultera non A/afCt C., cum
consentiens inveniatur Vali. (vide edd. ante Ruse. qui expunxit m ad
VI, l, 2t)), potest ex eo sumpsisse mentem Regii (vide §. 32). Rectis-
videri Badius. Vossianum 2 ultro sime, nam causam dicit rea. Vide
trahit Goth. qui siletur in varieta- IV, tg. Guelf. a non ad alterum
tibus, ut et Voss. t, sed hic falso, non ante eamdem omittit. seri-
ut suspicor. Burmannus ex animo psi pro ~arct, quia adulteram C.
matit exsculpere asylo, quale fuisse est in Turie. Vide V, g, )3; V, t3,
ad aram misericordiae testantur plu- t8. Omnes nostri, dicat adulte-
rimi scriptores. Huic nequaquam M. Hdem omnes Marci CatOttM.En.
accedo sed ipsum nostrum cor- M. Catonis. Nusquam prasterea
ruptum censeo in illud animo, fat- hanc Catonis, censorii proreeto,
tent&ignarum librarium etiam illo 1 sententiam relatam reperi. Sed eo
qui antecedit, affectu. Nomini, magnopere facit, quem locum in-
nuntttte, nemine per compendium dicat Psendo-Turnebus, Comificius
 304 M. FABU QUINTILIANI
videatur, qui nullam adulteram non eamdem esse venefi-
cam dixit? Jam sententiis 1 quidem poetarum non ora-
tiones modo sunt refertae, sed libri etiam philosopho-
rum qui quamquam 2 inferiora omnia praeceptis suis
ac litteris credunt, repetere tamen auctoritatem a pluri-
4o mis versibus non fastidierunt. Neque est ignobile exem-
plum, Megareos3 ab Atheniensibus, ~uum de Salamine
contenderent, victos Homeri versu 4, qui tamen ipse non
in omni editione reperitur, significans Ajacem naves
adHereun.IV, r6: "Majores nostri tatina. Forma est insolens, pro qua
~siquamuniuspeccatimuherem ~M~jfare)MMmalis sed apud Cice-
t damnabant,simp[ieijudicio mul- ronem Quoque~<?f7arcu~, brevi pe-
ttorummaleficiorum couvictam nultima ut Phalereus. R. 9, Me-
"putabant; quo pacto? quoniam, ~aro! cotitenderent, victos. Put. a
quam impudicam judicarant eam sec. man. Vall. lib. RR. 8, 12, Afe-
< veneficii quoque damnatam exis- garios cc"tte)t<rent, victos. Put.
timabant. Et retiqua in eamdem Avic. Poul. RR. 3, 5, y, to, n,
sententiam. ~coanu~ contenderet victus. Scri-
r. Jam ~i'ntetttft!. CAMP., Nam be Megareus. Eu. Megareos. Vi-
t., cum Obr. Kecte ut opinor. de primam partent nota'. Versus est
Burm. refert ad Jam in sententiae Jtiad. If, 558, de quo vide inprimis
hujus initio, ubi Nam edd. ante ViUoisonuminProU. Homerr. ejus-
Obr. exc. CAMP.et Aldo. Illie qui- que~t-rt'finA. L.n,gt I, 250. Vi-
dem mei MSS. ~am, quod valet de et Aristot. Rhet. I, t5, i3:'A9<-
porro. Hic autem, ubi nulla quass- y~o< *0~tM~ /T~~t e~M~~fTO 's~i
tio, Nam aptius, relate ad senten- X~x~~voe. Item Plutarch. Solon,
tiam suppressam. Vide II, tt, p. 83, C. D. 0<jM6V Ot/V~O~~OtTBS
Sed MSS. et hic Jam cum plerisque 2ûÂa)Vt ~t/f~M~a~8att ~6~o[/!7<Ttîv
edd. Omnes nostri habent Jam *OjM)!~t<Jc'~t. fjMff~MTft~'ctj' tttiTM
MntenttM. En. ~oc t'?r<T~c <~tMC
ï'<NvKct'r<xAo~.ov
2. Qui quamquam. fastidierunt. ttt~tmyxt x. T. Vide Strabon.,
Male dissimulatur indignatio, et p. 394..
eontemptus philosophorum, Vide 4. Victos Homeri feMu. Plutar-
Proœm. tX, ty. chus in Solone ait Solonem ilium
3. Megareos. Turic. Guelf., Me- versum inseruisse, et causam obti-
nuisse. Versus Homeri sunt hi
~an'u~, cumVoss. t, 3, Bern. Jens.
et edd. ante Ald. exe. CAMt.Tarv. A~f < ex S~~ct~foc cc~'6f~t/oK~exA
2'r~e <r' ~opy, 'A6a?ct~a)f
qui Me~artO!, cum Bad. pr. Nos- M~Mc6c,
trum in VaH. Dicas grœce scriptuni K?jTetvTo<p~<c. Idem exem-
fuisse jMt~ct~t~ sed hoc anatof;ia plum affertur ab Aristot. 1 Rhet.
caret, quum //<~<tft<:dicantur, nec quo victos Megareos ab Athenietf-'
convertit graecus aceusativus inter sibu: dicit. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. V, 11i, 3o5
suas ~<en:'en~&t<un;n'Me. Ea quoque, quae vulgo re- 4i
cepta sunt, hoc ipso, quod incertum auctorem habent,
velut omnium fiunt; quale est, Ubi amici, ibi 'oces:
et, Conscientia mille testes 2: et apud Ciceronem3, Pares
autem, ut est in 4 vetere 5 proverbio, cum par:6u~ maxime
con~rë~o'Ktur~; neque enim durassent hacc in aeternum,
nisi vera omnibus viderentur. Ponitur a quibusdam, et 42
quidem in parte prima, deorum auctoritas, quae est ex
responsis, ut, Socratem esse sapientissimum: id rarum
est; tamen utitur eo Cicero in libro8 de Aruspicum
Responsis, et in concione contra Catitinam9, quums!y-

t. Ubi amici, ibi opes. R. ibi
amici, ubi opus, quae lectio, si vera
est, omnino sensum mutat. Eo.
Ubi. opes. Vide Erasm. Adag. I,
3, 2~. Locus est apud Plautum
Trucul. IV, 4, ~2, ubi hoc ipsum
proverbium legiturin aliquot libris,
sed ita, ut cogamur praeferre ple-
rorumque MSS. scripturam ubi
c amici ibidem opus quoniam ora-
tionis occasio eo magis ducit.
2. Conscientia. testes. Hoc uno
loco legi videtur hoc proverbium
apud antiquos.
3. Apud Ciceronem. De Senectu-
te, c. 3. Non prorsus eadem, quae
in libris,Ciceronianis, hic teguntur.
Vide g. 32.
Ut est in. Hace omittunt libri
Ciceroniani. Quintilianei quidem
omnesdarevidentur. Et reponenda
censeo apud Ciceronem, cujus sine
iis est abrupta oratio.
5. /)* vetere. R. 9, Jens. Ald. Lo-
cat., t)t veteri. Idem est. En.
6. Maxime. Sic Turie. Guelferb.
CAMP.cum Atm. Voss. t, 2, 3, Bern.
Goth. Reliqui facillime, cum Cie.
Pou). Jens. Ald., /ac)~tme co~-
2.
gregantur. Alii omnes maxime con-
~t'f~antur. En.
y. Id. tamen.Turie., tt~earMm
est non sine usu tamen, cum Alm.
(Yiue§.35;V,)2,6).SedetCAMp.,
1. r. est non sine usu t. Additamen-
tum iUud, etsi per se non displicet,
quum praesenim tamen facilius et
consuetius struatur cum eo, tamen
ob id quod mox est utitur, minus
etegantcm habet uteM~t iteratio-
nem. Neque Turic. caret glossema-
tibus. Vide prœf. nostr., p. ty.–
VaU. RR. 8, g, t2, id rarum e.<f,
tant~M utitur. T<tid raj'utn est omit-
tunt Avic. Put. Poul. RH. 3, 5, 7,
to, t!. Male. ED.
8. 7)t libro. Responsis. Ita enim
fert omne hujus orationis consi-
lium, ex ipsa inscriptione manifes-
tum. De /t&f0, vide V, 10, g8. An
hie ~t~/cc Quintitiani deprehenda-
tur, vide ad IV, i, 68. Potest sane
in hac quidem oratione sic defendi
Noster, ut verum ipse tractaverit
Ciceronis opus, suppositium ne vi-
derit qnidem, quoniam nullum inde
locum excitat.
g. Contra Catilinam. IH, 8, g.
20
 306 M. FABII QUINTILÏAN1
num Jovis co/Mmna? m~o~~um populo <M(en</tt;et pro
Lipario quum causam C. Cee~arts~ me/torem, quia /toc
Z)tï;M~!cau6rmt, co?!<etttr. Quse quum propria causée
sunt, divina testimonia vocantur; quum aliunde arces-
~3 suntur, argumenta. Nonnunquam contingttjudicis que-
que, aut adversarii, aut ejus, qui ex diverso agit, dic-
tum atiquod~, aut factum assumere ad eorum, quae in-
tendimus, Mdem: propter quod fuerunt, qui exempla
et has auctoritates martiRcialium probanonum'' esse
àrbitrarentur, quod ea non inveniret orator, sed accipe-
44 ret: plurimum autem refërt. Nam <es<M~et ~u<est:o, et
his similia, de ipsa re7, quae in judicio est, pronun-
ciant~: extra petita, nisi ad aliquam praesentis discep-
tationis utilitatem iagenio applicantur9, nihil per se
valent.
Concio h:ec est et secunda, reiiquœ Sic Turic. CAMP.Reliqui prob. in-
!e)t<e)t<t<B.Vtdem,8,65. art. Vide §. 23; V, 12, 5. Vall.
t.fro~t~a)'t0;c.6:"causa. Hb.RR.y,8,t),n,tx,tna<'tt~-
« nunc melior ccrte ea judicanda Cta/tunt ~ro&QttO)!M))t. Avic. Put.
est, quam etiam du adjuverunt. M Poul. Hï!. 3,5,t0, t))a)'(~Cta~tunt
2. Quum. C. Turic. Guelf. CAMP. ofattonum. Eo.
omittunteattMm, cum Voss. 3 pro- 6. Nam testis. Turic. CAMP.inse-
elivi,errore post ~uum ante C. C<K. runt et. Errorem interpréter, na-
Sed CAMP.resareit peccatum inse- tum ex similibus, quae sequuntur,
rens partem post tneHorem; solus litteris.
quantum video. Scripsi C. pro reli- y. Similia, de ipsa rc. Sic Guelf.
quorum Catt auctoribus Guelf. et Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum edd.
CAMP.Vide S. !5;V[, 1, 3 –T. ante Stoer. Sed Turic., s. et ips.; a
causam omittunt Avic. Put. RR. 3, sec. man., t. et ex i. C.tMp., ex
5, jo.R. )2,Prat.ttt<m C. CfBsa- ipsa. Reliqui s. et d. i. Omnes
rt$ meliorem causam. Poul., quum nostri et de ipsa re. En.
C. CtB.Mfuvictoriam meliorem. En. 8. Proizunciaiit. Avic. Put. Poul.
3. Conttn~!t~Mt<tcM.Turic. CAMP. Va)). iib.RR. 3,5, 8, g, :o,Voss.
inserunt ut, cum Alm. Sed mox pro f, 2, 3, Bern., n'nunciattt. En.
assumere CAMP. solus assumant, g. ~tca)t<tft'. CAMP., applicen-
male utrumque. tur, eum Obr. Sed ille mox etiam
/}.DtCtttnta/t~uoJ. CAMP.etJens., valeant pro valent. Omnes nos-
<<tctunt aliquid. En.>. tri a~/icatitur. Eo. –<<cantu)'.
5. /))artt<!Cta~unt crotattonum. Vide idem verbum, IV, ), 3o. Se')
 INSTTTUTIONfS ORAT. LÏB. V, 12. 3o7
1
CAP.Xn.Hascferede~rô6a<:one,ve!abamstradIta,
vel usu percepfà,- in hoc tempu's sciebam nec mihi
nduciâ est' ut eà sola esse côntendam qùin immo
hortor ad quaerendum, et inveniri posse fateor2: quae
tamen adjectafuerint, non muUum ab his abhorrebunt:
nunc breviter, qùemadmodum sit utendum his~, sub-
jungam. Tràditumfere est, ~r~M/Me?!<u??ï oportere esse 2
confessum; dubiis 6n:!K prô~art </M6:Ctqui ~MOMMKt?
Qusedam tamen, qua in àltenus rei probationem duci-
mus, ipsa prohanda sunt. Occidisti u~ru/n~ eras enim
(ï<A<~ereLPrius de adulterio convincendum est, ut, quum
id cœperit esse pro certo, Hat:incerti argumentum. Spi-
cu/Mm fu:<m :H cor~oreoccM:!n~e?ïfu/7! est: negat M<u?n;
ut ptobationi prosit, probandum est. Illud hoc loco mo- 3
nere inter necessaria 5 est nulla esse firmiora quam
quse ex dubiis facta sunt certa. Ca?6~ a te commissa ~e~f~
cruentam enim 7 vestemhabuisti: non est tam grave ar-
gumentum, si fatetur, quam si convincitur; nam si fa-
tetur, multis excausispotuit cruenta esse vestis; si'negat,
hic causae cardinem s ponit, in quo si victus fuerit, etiam'
in'sequentibus run: non enim videtur in negando men-
titurus fuisse, nisi desperasset, id pôsse defendi, si con-

ibi natura, Hic consulte; ut V, 2y.
t .Vec tntAt~Mttc'a est. Avic. Put.
Poul. RR. 3, 5, t0, CAMP.Andr;,
neque mihi fiducia est. ED.
2.ateor.ApudBurman.Voss.t,
3, con/tteof. ED.
3. Utendum /u!. Avic. Vall. lib.
im. 8, 9, utendum tts. Omiserunt
HR.3, 5, 7, io.ED.
4. Qui possunt. Malis posse:
5. JntërneceMarta. Ma)im't):t~-
n'm, necesse. Sic V, t3, ~g, neces-
sanc pro necesse Jensonius et edi-
tiones acte Aldum. Vide notam ad
)ib.V,cap.io,6g.
6. Commissa est. Put. a sec. man.
VaI).iib.,RR.7,8,C),Jens.Atd.,
,facta est, ex g]ossa. En.
?. C~'ue/tfatK cjïtMt. Guelf. CAMP.
omittunt enim, cum multis apud
Burm. et edd. ante Bad. qui recepit
ex conjectura Regii.SedTuric.ha-
Ijerë videtur. Omnes nostri
f?hm6mittunt.ED.
8. C«rdtnetn. Gue)f. C~Mp., or<
oem.
2n.
 3o8 M. FABII QUINTILIANI
4 nteretur. Firmissimis argumentorurri singulis instan-
dum, innrmiora congreganda sunt: quia illa, per se
fortia, non oportet circumstantibus obscurare, ut, qua-
lia sunt, appareant haec imbecilla natura mutuo
S auxitio sustinentur. Itaque, si non possunt valere
quia magna sunt 3 valebunt, quia multa sunt, quae ad
ejusdem rei probationem omnia spectant ut, si quis
hereditatis gratia hominem occidisse dicatur: Heredita-
<e/M~era6a~~ et manant /!ere~tfafem; etpauperere! et
tum ma~:me~ 5acreditoribus a~e//a&arM: et offenderas
eu~~ cujus eras'heres6, et mMfafurum tabulas sciebas.
Singula levia sunt, et communia7 universa vero no-
cent8, etiamsi non ut fulmine 9, tamen ut grandine.
6 Quœdam
argumenta ponere satis non est, adjuvanda
sunt, ut: cupiditas 10 causa sceleris fuit; ~uep sit vis ejus:

ftt'mtMtntt! !U!tt)t<')ttur. Haec

Reliqui ~ere! eras. Vide V, n, ~3;
ipsa,atquame!egahtietocntione it.hic§.ï~.
comprehensa, vide ad )V, 2, 82. Communia. !J est non hujus
2. Itaque, si ttOtt. Guelf., Itaque propria. Vide IV, i, y t.
no~ cum Goth. quamquam Me 8. Nocent. Turic. CAMP-, «a/en<,
expresse -Ita <7u<B-HO~. T~thoc blan- cum Alm. Obr. Equidem~arietatem
ditur sed vetustissimi quique vul- ostendi vellem in vero, quod dici
gatam. Vall. lib. RR. 8,9, Prat., non potest quantum jaceat. Scri-
Ita <jfMO' non possunt ua/et'e. Avic. bam reo. Nullus ex nostris hanc
Pou]. R)t. 3, 5, y, e), [<, Itaque lectionem agno~cit. En.
non possunt valere. Male. En. g. Etiamsi non ut fulmine. RH.
3. MayttN sunt. Sic Turic. CAMP. 8, g, 12, etsi non ut fulmine. Ec.
cum Voss. 1,3, Bern. Vall. Jens. -Etiamsi. grandine. Elegantissi-
(tac. Gesn.) et edd. ante Atd. item ma similitudo, quam esse Lysia*,
a Leidensi inde ad Burm. Reliqui referente Demetrio Phalereo, si mo-
no;tinserunt,quodconjecitRegius. do is est auttor, in libeDo de elo-
Vide ad lib. IV, cap. 2, §. ag. Ne- cutione, narrat marge Basiieensis.
quaquam necessario. Equidem nihil ej usmodi reperi apud'
Sperabas. Prat., spectabas. En. Demetrium.
5. ~t tum maxime. Put. Prat., et t0. Ut: cupiditas. Sic. CAMP.cum
(tttte ma~tme. CAMP.et Andr., ft ttt Goth. Vall. Voss. 2, 3, et edd.
maxime. En. ante Bad. Omittunt ttt Turic. et
6. Eras /<er~. Sic Turic. CAMP. Alm. (Vide V, n,42;it.hic§. 12.)
 INSTITUTIONIS ORAT. LïB. V, 12. 3o9
ira; quantum efficiat in animis hominum <ct/tsaffectio:
ita et firmiora erunt ipsa, et plus habebunt decoris, si
non nudos et velut carne spoliatos artus ostenderint.
Multum etiam refert, si argumento nitemur odn,
MtrMm:hocex invidia sit, an ex injuria, an ex ~an:6:<u?a
vetus, annouMmPaf/uer~M~ inferiorem, parem, superio-
rem ? a/<eKUtM,
~ro~ïn~MM~ ? Sues habent omnia ista
tractatus6, et ad utilitatem partis ejus, quam tuemur,
referenda sunt. Nec tamen omnibus semper, quae inve- g
nerimus, ar~umentis onerandus est judex; quia et tae-
dium afferunt7, etfidem detrahunt8 neque enim potest

Reliqui inserunt s; ex Regii conjec- VidePfoœm. §. 2t{; item hic §..t8.

tura supervacua illa. Nampost ut
sequitur continue ipsa argumenta-
tio patroni. CApp. et Gesner. mox
etiam ante ira poscunt si, specie
quidem majori: qnod C.\rp. recepit
etiam. Male. fn Turicensi antem ut
excidit post .tMKtcompendio scrip-
tum. Guelf. hic videor negtexisse,
nulla ejus varietate posita. Put.
a sec. man; R. 5, ut si cupiditas.
Alii T)!vsi omittunt; et mox: ira.
Idem R. 5 habet si ira. ED. Cu-
piditas. Hic tibi absolute ponitur
vocabulum, pro a~anfta dici.te-'
nendum est. Vide Oudendorp. ad
Suet. Vesp., c. l. Vide Nostr. XII,
t, 6, ubi cupiditas et avaritia jun-
guntur, non magno vitiorum signi-
ficatorum discrimine, plane ut apud
eumdem Suet. Domit., c. g item
Nostr. 111, 5, 10;.V, tO, 3. Et hic
gaUicismumagnosco.Videl, 2, ao.
t. Animis hominum. Turicensis
inserit tamen, solus; neque expu-
to, quid ibi !ateat, –Avicens. et
Poul., in animos. Eo.
2. ~Von. nrttts ostenderint. De-
cora et significans inprimis imago.
3. ~VtfewMr. C~Mp., tffemMr, cum
Goth. probante Gesnero, me qui-
dem non item. RR. f) et 11 a
sec. jnan., argumento utemur. ED.
4. An ex ambitu? Avic. et Pou).,
an f.c habitu.
5. Parm, ~M~norcm?a/;cnMn!,
proptn~uttm? Sic Turic. Guelferb.
CAMP.cum Alm. Voss. 3. Reliqui
post garent et bis inserunt <:?!.
Hoc natum ex prava Jens. (tacente
Gesn.) et Tarvis. scriptura partem
procarent, quam bene correxitRe-
gius. In ea, quac nunc est, consti-
tutione aut ante par. quoque debe-
bat esse an, aut nusquam. Vall.
lib. RR. 7, 8, g, n, garent, an su-
periorem. lidem mox a/te'tum, an
~ro7)tm7uu?n. Alii Tt)van omittunt.
EDITOR.
6. Tractatus. Vide IV, t, 18.
QMta<'tt<Edtum<~erMnt. R. 5,
<~tt0)ttam et tfEjt'Mm afferunt. Avic.
Poul., ~M<Bet tfB~tMm afferunt.
Omittunt Put. et Prat. Eo.
8. Et~em detralmnt. C~Mr. et
Andr. ,et/!dem mmuttnt. Ha:e omit-
tunt Put. et Prat. Eo.
 31o M. FABII QUINTILIANI
~judex credere satis esse ea potentia, quae non putamu&
ipsi sufficere, qui diximus in rebus vero apertis argu-.
mentari tam sit stultum, quam in clarissimum solem
9 mortale lumen" in ferre. His quidam probationes adji-
ciunt,-quas ~e~T~o!~vojcaat, ductas ex affectibus: atque
Aristoteles4 quidem pptentissimum putat ex eo, qui di-
cit, si sit vir bonus5; quod ut optimum est; ita longe
10 quidem, sed sequitur tamen, videri. Inde ehim 6 illa
Dtx;mtt!. Sic Turic. Guelferb., quid apudNostrumquoque) et Va-
CAMP. cum Goth. A)m. Voss. f,
terumV.C.(p.t5Animadverss,
Jens. Tarv. Ald. Retiqui dicimus. ad Aristot. Rhet.); item Wolfium
Vide V, t~, 3~. Omnes nostri in' epistola ad eumdem, p. 201,
habent diximus. En. Diximus. 202. Menda ne nunc quidem carere
Subaudi ea. Dictis enim et jamjam censeo verba Aristotelis, etiam post
expositis si nunquant desinimus aUa Lambini prœstantetn sane emenda-
eodcmfacientia subjicere; iis, quaB tionem. Hiat enim ai*cun)entatto in-
prœcesserunt, vim suam adimimus. ter ~Dt~(sic scribendum, non 'srMOt)
a. /)~orta/e /ume)t. Hue egregie 'r~ft 6''fx' Tôt ~e~ofT~ et ou ~etp. Nos-
faceret Euripidis locus in margine ter autem, prœter exspectationem
Ilasileensi positus ~v~ft* 'n~oc T~f subjiciens exemplum argumenti a
K\tM <tv9fa)'~)to<~!to:, si inveniretur moribus petiti, post memoratas pro-
in tragieo. Ego quidem nec reperi, bationes ductas ex affectibus, sequi-
nec numéros excutpo. Quidquid de tur usum suum, et fortasse Latino-.
mortali ~tmotehic docent interprè- rum, affectus vocabulo utrumque
tes, adpoetaspertinet,non ad ora- appellantium, et !r<t9o{et Mo:. Vide
torem. Vide notam ad JI, 16, <2 VI, 2, 8, g, )J)or)ente rectissime
(item ibidem §.6: « ne terrent im- Capperonnerio. Graeciquidem, auc-
"morer"), unde apparebit, sine tore Anstotete, 1. e., §. 3, tres fe-
translatione hic ugurpari mortale. cerunt probationum species: et!~<~
3. n~S~Totct:. RR. y, 8, to, gra*- e~'f iv T~ M~EtTO~Xe~Of~OC' xi f~6
cam vocem omittunt. R. t2, Ttt~- ev TNTûvAjfpoATMr ~tiôctvcc~'s~e (vide
T'xct! En. §. 5, ubi adjicitur o'TMe''c~'x9o: ~iro
4. Aristoteles. Rhet. 2, ~t- TP? ÂO~'OU ~'C06t~;9M)'<t~'~66~ atUTMTM
tfof, N{ 6<rt~, Xt/~tmvctTtttt~tt a-tM-tt Xo~a)~A Top t~«xwt/v<K Mtp~/fe~ett t~e'-
To i)6o<.Sic loco Aristotelis demons- )tt~!t<. Vide et Lex. Rhet. Ern. Gr.
trando defuncti sumus. Sed vereor vocibus 'a~rff, M~xc?;item Voss.
ut integrum eum recte ceperit Qu. Institutt. oratt., lib. I, p. 9.
qui manifesto signincat virttm 60- 5. Bontt!. Sic Tarie. CAMp. cum
num, vita et existimatione commu- Alm.. Reliqui optimus. Nostri
ni-probatum Aristoteles eam pro- quoque habent optimus. ED.
bitatem commendat, quae oratione 6.7')~ee!ttt7tt7/a,etc.Itascribi-
appareat. Vide IV, 2, t25 (ubi tale tur a Valerio. Q. Varius ~EmUmm
 INSTITUTIONS ORAT. LÏH. V, 12. 3w
nobilis Scauri defensio /r<M~cr<?Men~~ 3 ait
~E'm:/tKm &at<rttm rempM~/<c<ï!M ~o~tt/{ romani prodi-
disse ~'m:7<u~ 5'c~urKs ne~ect. Cul simile quiddam fe-
cisse Iphicrates4 dicitur, qui quum Aristophontem, quo
accusante similis criminis l'eus erat, interrogasset,
accepta pec:<?ïM're~M~/<ca?M pro<<t<rM~esset? isque id
negasset; Quod :<ttr~ inquit, <u non~ecMxe~~ego 7/ec<?
Intuendum autem et, qui sit~, apud quem dicimus; et '<

Scaurumremp.prodidisseait.~Emi- AristoteiesRhet.U,33,y(quires-
Uus negat. Nulli sunt testes utri ponsum ex tragœdia sumptum si-
igitur, Quirites, t!dem habetis ? ait- gnificat item Aristides ed. Jebbii,
que hac probitatis fiducia absolu- t. Il, p. 385. Comparat Valckenae-
tum esse Scaurum. En. rius locum Telephi Euripidei qui
t. Scauri defensio. Vide V, i3, sic habet T~u~r o<J'*o~t xf s~ctTt'
55. il. /Emi]ius Scaurus princeps Tov <~ ToA~~ovo~K o~jM< vide
senatus, alterum et septuagesimum Fragm. Eurip. Valk., p. 2tt. Cum
aetatts annum agens, A. U. C. 663; hisce vide Pearciam ad Longin.
L. Marcio Philippo, Sex. Julio CtB- Segm. 10; item Alexandri respon-
sarc coss., accusatus est a Q. Vario sionèm « Et ego si essem Parme-
trib. pl. concitatorum mercede ac- fnio;c de qua vide Wesse). ad
cepta in arma sociorum et verbo Diod. XVtt, 53. De ~rt!topAo))t<'
repulit crimen. Vide Freinshcm. in (pro quo et Regins hoc loco ~tK<-
Suppl. Livianis, lib. LXXI, c ~2. p/to'ttent, vide UI, r, videtur
Et Valerius Max. et Asc. Pedianus tegisse, et scholiastes Aristotetis)
minus brevem ponunt Scauri rcs- quaerentibus cumu)ate satisfaciet
ponsionem. Nostri ratio p)urtmum Ruhtikemua in Hist. crit. Oratort'
habet et acuminis et majestatis; sed p. 45, cui adde Wo)tium ad Lepti-
fortasse rhetore dignior est quam neam, p. 36~.
principe senatus romani. Eximias 5.J~ttttr.Turic.C.tMP.t<;M,
Scauri laudes vide apud Cic. pro cumAtm.–OttO~t~ttur.R.Qut~
Fonteio, c. y pro Sextio, c. ~7, igitur. Nullus ex nostris habet di-
`
aliisque locis. c~.En.
2. Q. Varizis. Sie Goth. (tacente 6. ru nott~ectMes. Turic. te ?).
Gesn.) qua Turie., qua* Guejf. jf~Ct~c~jCumA!me!oveniano.Sed
Voss. t, fjtttaxt CAMP. Reiiqfu ille a secunda manu te )iOH~'c<Mc,
Quttttu! et sic CAMP.Male; ha;e orniiia rc-
3. Sucroneasis. Guetfetb. CAMP. cctïuntavutgata.
Tarv., ~ero'te~sts, cum aliquot Va- ~o~ect.C.\MP.inserit)fO)t.
)erii Max. libris. Pro ~McrotOtSM Male. Vide ad lib. IV, cap. 2,§. 23.
habentnostri; ethas varietates non 8. Et, qui sit. RR. 7,9, u, '2,
agnoscunt. En. CAMP.Andr. Jens..ab emend. Ald.
lphicrates. Hoc ipsum narrat Voss.2,ïjocat.,et'/t"!<'t.En.
 3J2 M. FABII QUINTILIANI
id, quod illi maxime probabile videatur, requirendum =
qua de re locuti sumus et proœmit et suasorise praecep-
t'! tis. Altérai ex afm'matione~ probatio est, Ego Aoc/ec:
Tu !?u/tt Aoe (/<~txtt.' et, O~act~us indignum4! et simi-
lia, quae non debent quidem deesse orationi, et, si de-
sunt, muttum nocent~ non tamen habenda sunt inter
t. ~tproœmtt. Sic Turic. Guelf. reponere volebat Regius, aliquot
CAMp.cumA)m.Voss.<,2,3,Goth. edd. obsecundantibus. Eam eadem
etedd.anteAid.AuctoreRegiohic potestate habes et I, 4, xo. Con-
pro et datot.Bad.inscrit tH,ut et jungituraM~fcr~tont~ sive affirma-
~nox ante suas. Reliqui semel inse- t<0)it! in probando vis cum affecti-
runt ante pm. Regii ratio mutandi bus, quoniam et ipsa affectum di-
métier, sed non apparet in ea, di- centis ostendit. Tanto minus asse-
versis hoc locis fieri; uec puto quid- quor, quare altera dicatur hœc esse
quam obstare, quo minus loqui ex affirmatione probatio, nec quid-
struaturcum ablativo instrumenti, quam circumspieio, qno hic nume-
vel intelligatur etiam praepositio randi ordo referri possit, quo<l mi-
utroque loco, quam quidem ipsam ror ne;ninem adhuc eorum, qui hœc
poni nec semel nec bis l,iceat per legerent, male habuisse.Erat quum
sententiam et venustatem. Put. sufficere videretur, si a/t~)M respi-
so)us,ctqnidemasec.n)an.,ha- ceret ad potottMStntttnt iHud, §. 9,
bet in ~oœm< Alii vu!gatan) reti- quasi illa prima essetprobatio, hœc
nent. En. Proœma. 9t(a!0)')0' altera, i. e. secunda, minus potens.
prceceptis. Vide IV, [, )y-22; item Sed illud Aristotelis erat decretum, 1
m, 8, 36-48. non nostri ipsius. Vide notai init.
2.t<*t'a.Sicomnes,nisiquod Exempiorum quidem ejusmodi af-
ex Turic. notatur: altera ~H. hi firmationis (lux mox ponuntur,
postremis latet profecto aliclua. non nisi postremum speciem habet
Quodhineef(ingas:~teta/t~Ma, affectus: reliqua duo indicare tan-
parum satisfacit. Ad sententiam ta- tum videntur. Sed est in hoc ipso,
men melius recepto. si gravis sit dicentis persona, affir-
3.mtaiiO)te'yo.Turicens. 'matio probationis vicaria; neque
omittit p)'o6. est. CAMP., pro6. so- opus, id quod fit a vetustis fête in-
tum, ut et Alm. (vide §§. 6, 14). terpretibus, interrogandi formam
Sed pro est CAMp.fit. Pro aj~)'- dare hisce, quod ahenuin quoque
))t<t(ione, omnes nostri habent as- fuerit.
xeferattOie.ED.EjcaJ~tmtatfonc. O. t'n~t'ynMm. Citant fere Te-
Vide V, t3, 55; IV, a, t25,~r- rent. Andr. t, ), 120. Sed equidem
ma~o;XI, t,28;IV,2,9.{;VII, ullurn seriptoris alicujus locum ob-
2 t'! XI, 3, 2 item V, n, 17, yersatum Quintiliano, non credo,
quibus locis manifestum sit, affir- ut neque in proximis istis.
mationem plane significare quod 5. Et. nocent. Nemo, opinor,
asseverationem, quam frustra hic calumniabitur scriptorem in hisce,
 INSTITUTÏONtS ORAT. LIE. V..2. 3.33

magna prxsidia, quum hoc in eadem causa' fieri ex

utraque parte simIHter possit. IHae firmiores ex sua eu- :3
jusque persona 2 probationes, quaecredibilem rationem
subjectam habeiit~ ut ftt/nera~ at<t~7t0 orbatus non
fuerit a~htm accmaturu~~ quam nocentem; ~uaHe~o, si
neyo<M innocenti facit4, liberet eum ~o.c< qui af/m:-
ser: Hinc et patres adversus Uberos~, et adversus suos
quisque necessarios auctoritatem petunt. Quaesitum i/t
etiam, potentissima argumenta primone ponenda sint
loco, ut occupent animos? an summo, ut inde dimit-
tant8? an partita primo summoque, ut Homerica9 dis-
positione in medio sint infirma? an a minimis '°cres-
f[ua: sane in risum possunt verti, si 6. Rt)!c et patres adversus Me)'o.
quis urgeat, ea, quae desint, tamen Avic.Pout.RR.3,5,7,io,n,
nocere.NequeUiicogIossam inter- ~/tttcet~nt!'i*!jeta</ue)'StM//6ero~.En.
pretor, quamquam si absint ha*c y. ~f/MMM! nccessarios. Quia
verba nihil magnopere decedat nisi coacti nunquam eos fuerint in
sententia:. jusvocaturi.
l. Quum hoc m eadem causa. I!. 8. Ut inde dimittant. Cave aliud
~uum h(BeHt eadem causa. Jens., subjectuma~noscas,quampoten-
~ït~M hoc in utraque causa. CAMP. tissima argumenta. Inde interpre-
et Andr., quum /ta'c at Mtra~ue par- tare a summo, i. e. postremo, loco.
tefieri t~ eadem causa ~H//t~rï?o~- J')tnttttut:t argumenta judicem ad
Stnt.Ec. sententiam ferendam.Vide VI, 1, to.
2. jF~ttfï ctt~ttS~Me~~t'~o~a. Avic. a. Ut Homerica. Turic., quod-
Put.Pou).]H!.3,5,7,!o,;t, quod H. Alm., <jtm<uK< (vide
CAMP.Andr. Voss. t, 3, Bern. Er. t2; item mox). CAMP., quod, et
3. //atc)t(. Turicens. CAMp., ha- hoc Turic. quoque a secunda ma-
6ea<it, cum Alm. Non male. nu. Error ortus ex !H'nmo<j;ue ex-
/}. ~V~jrottttm. facit. Hoc esse (remo,eujns~u.coatuitcumse-
proaccuM)tt/oanimadverteruntW. quente ut in quot. Vide V, 5, a.
DD. abtegantes ad Cic. ad Div. III, ~fontcnea dt~o.!tttotK'. Il. IV, 2gt),
10 init. Ipso nostro facere (non fa- xa.K!)t!{<f'ts~tJMt!M{t.Cic.f)e
ceMere)utiturGeHiusHI,t6. Or. 11, y~ "si qua erunt medio-
5. ~Vo~fa. admiserit. An no.r<!n: e cria in mediam tnrbam, atque
qui ft~'ni'sent? Vel transponendo in gregem conjiciantur. t) Vide et
(videnotamad<).5):~ttiKO.Mnt VI,22; VII, t, 10.
admMfnt? Locutio est apud Ulp. lo.a?ntHtmt~crc~canf?RR. 10,
Digest. XLVII, s, ~t, 3. Vide Ou- ti, 12, CAMP.Andr. Jens., aut a
dend.adSueton.Ca;s.,c.St,p. t3!.t. mMtmMcre!Cf!nt?R. y, a:ttnt;));m! is
 3i4 M. FABU QUINTILÏAM
cant? Quae, prout ratio' causas cujusque postulabit,
ordinabuntur, uno, ut ego censeo, excepto, ne a poten-
'5 tissimis a(//ef<M:nta clecrescat ora~o. Ego hsec breviter
demonstrasse contentus, ita posui, ut locos ipsos et gê-
nera, quam possem apcrtissime, ostenderem quidam
exsecuti sunt verbosius, quibus placuit, proposita loco-
rum communium materia~, quo quaeque res modo dici
posset, ostendere; sed mihi supervacuum videbatur.
16 Nam et fere apparet, quid in :nu~ta?Tt~~ quid in avari-
tiam, quid in testem ~?K!CM~ quid !M~'o<e?!<~4amicos
crMcan<? Avic. Put. Poul. Vall. lib. propric signiHeatam eam, de qua
HR. 3, 5, aut animis cresca;tt? Rt!. egimus ad II, 2 3, quibus adde
8, Q, ut atumt! crescant? Vall. lib. Bunn.adDect.Qu.aSg.Sedtenis-
a sec. man., an ut a niïHun~ ct'(~- sima est Regii emendatio, in fjua
cant? En. ~)t. <:re!C<mt?An est fere non nisi una littera r in J mu-
a Regio, quum in MSS. sit attt. tetur. Accedit non dissimilis lo-
Equidem malim an, ttt(vn)c notam cus V, 2, 3 gratta. iH~t~a.
ad V, 11, 6). Non enim qua'ntur, Put. solus et quidem a sec. man.
an crescant, sed an crescere debeant. habet ut~~Mm. C.Bteris tn/Mna;)!.
Conjunctivi isti occupent, dimit- EotTOn.
tafit, sint, a suo quisque ttt pen- 4. 7)t ~otettte! amicos. Turicens.
dent, quo et hic opus, ad oratio- CAAIP.,pro teste amico, cum Goth.
nem levigandam et emendandam. Bat.Joann. etedd. ante Stoer., quo
Caeterum a minimis crescentia ar- accedunt Gibs. Obr. Mu]d MSS. si-
ONMc~fo' non sunt eadem ac sum- lentur, inter hos Bodf., negtigentis-
mo loco posita potentissima. sime. Sed nostram praeter Bern. dat
t. ~rout ratio. Turic., ut pro ra- Guelf. Illa scriptura facile ex nostra
tione, cum A)m. (vide modo, item corrumpebatur (po tètes amicos,
§. 18), conjunctis transponendi ~ro teste amico) ab us, qui putarent
(vide §. 2t) et maie jungcndi (vide inimico testi vicissim amicum tes-
V, 10, 113; V, )3, 45) erroribus. tem reddi debere. Sed Inaols est ista
2. Proposita. materia. Volue- eoncinnitas; ncque enim magis pro
runt inter docendum et ipsi orato- teste amico, quam contra eumdem
res videri. De locis, vide V, to, 20. locus communis potest explicari.
3. jH~t~am. Turic. G uelf. CAMP., Universus atttem ille locus, pro tes-
ot~unam, cum MSS. omnibus (nisi tt&tt!, in testes (vide V, 7, /}), prop-
quod tacentur Bal. Voss. 2, 3) et ter reliqua hic posita exempta et
edd. ante Gryph. exc. Bad. utr. Re- addita adjectiva amico, inimicum,
liqui nostrum e Regii conjectura. hinc est alienus. Sic recedendum
Possis tt~'urtam accipere superbiam mihi duxi a summa; auctoritatis li-
superioris in inferiorem, f' aut bris. -RR. 3,5,7, <jfttt(<in ~o<en-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 12. 3i55
dtcendum sit; et de omnibus his omnia dicere infini-
tum est, tam hercule 2, quam si controversiarum, quae
sint, quaeque futurae sint 3, qusestiones, argumenta, sen-
tentias tradere velim. Ipsas autem ar~umentorum velut 17
sedes non me quidem omnes ostendisse confido, plui I-
mas tamen quod eo diligentius faciendum fuit, quia
declamationes, quibus ad.pugnam forensem velut prse-
pitatis~ exercerisolebamus~, olimjam ab illa vera ima-
gine orandi recesserunt, atque ad solam compositx
voluptatem, nervis carent; non allo 6 medius.fidius vitio
tes amicos. Avic. Poul., quid ttt ami- ?.. ~et'CM~. Guelf. Aerc/c, sotus.
cos pofeKtM. Put. R. 10, <y:tM po- 3.tt.stnt.SicTuric.sedprio-
te)ttej amicos. Vall. lib. RR. 8,0, re loco a sec. demum manu. Poste-
12 quid pro teste amico. R. tf, 1 riore etGuelf. CAMP.cum edd. ante
quid pro teste potente amico. Eo. B:)d. Heliqui stott. sunt. Put.
potentM amicos. Exemplum Vall.lib. RR. 8,9, !u'tt. Avic. Poul.
Gesnerus ponitCiceronem pro Ros- RR. 3, 5, 7, i o, i 12, sint. En.
çio Arnerino, Chrysogono, potenti 4. ~<ut ~r~t/atM. Métaphore
Erucu, vel potius T. Roseii, amico, est dacta a Trojae lusu, quo hastis~
obstantem. Burm.. multis veterum inter se equites decertant. Dicuntur
tocis ostendit, amicos ita dici soli- autem ~r~K't/af<p A~xftp praeferrataî
tos qui gfatiosi essent apud prmei- et spiculo armata;, ad differentiam
pem. Et est sane potentia eorum puxtfttm. Nonnulli explicant pro
in necessitudine priricipis, amicos muçronatis et exacuminatis absque
tamen (aliter ae Rurm.) ipsius ad- ferro, ut Plinius dixit, ~r<B~t7afn
versarii intellexerimt Locos cpmtntt- coriticula locustarum. TunNEB.
aliquoties vidimus versari in in- J'tYB~t~ths. Dialogus de Oratorr.,
vehendo, objut-gahdo,vide H, 22, c. 34, rudibus, alia imagine, post
quo ipso defenditur nostra sctiptu- pra'ciaramLipsii emendationcm pro
ra, de qua vide primam part. notœ. sudibus, ut et Cic. de opt. gen. or.,
r. His omnia. Turic. CAMP.inse- c. 6. H~ECautem de neglectu pro-
runt et, cum Alm. Obr. quod im- bationum nimis gemina sunt prio-
probare recté videtur Burm. éle- ribus;V,8,t-
gantiam in geminandis istis omni- 5. Solebamus. Olim hoc fiebat;
bus. o)n)tM quaesitam veteribus, nunc, exercitationis causa hoc fieri
exemplis non paucis, ostendens ad ohliti, sine ullo ad opus ipsum
"IX, 3, 56, et ablegans ad Manut. )cspectudec)amamus.
in Cic. Epist. ad Div. V, 12, 6. Non alio. <e)toCMa<tttt)'. De
p.
Cra~v. 23~ adde notam ad tV, 2 non alio, vide IV, 5, 5. Auget hace
121. ]\u))us ex nostris Codicibus forma vehementiam aptissima* si-
Inscrit et. EDiTOn. militudinis, habentem affeetumvif~
 3t6 M.FABIIQUÎNTILÎANI
dicentium', quam quo mancipiorum negotiatores fof-
i8 mae puerorum, virilitate excisa, lenocinantur. Nam ut
illi robur ac lacertos, barbamque ante omhia, et alia,
quae natura propria maribus dedit, parum existimant
decora, quaeque fortia, si liceret, forent, ut dura mol-
liunt ita nos habitum ipsum orationis virilem, et illam
vim stricte~ robusteque dicendi, tenera quadam elocu-
tionis cute operimus~: et, dum levia sint ac? 7 nitida,
'9 quantum valeant, nihil interesse arbitramur. Sed mihi,
naturam intuienti, nemo non vir~ spadone formosior
erit; nec tam aversa9 unquam videbitur ab opere suo
providentia, ut debilitas inter optima inventa sit'°; nec
id ferro speciosum fieri putabo, quod, si nasceretur,
monstrum erat: libidinem juvet ipsum effeminati sexus
mendacium, nunquam tamen hoc continget malis
boni. Alia in emendis servis insania q,)l,t2,~t;ta!t)tt.AYie.Pou].
notaturM,5,tt. HR. 3, 5 7, t0, levia sunt. Utrum-
t. ~ttto dicentium. Andr., uitio que omittit Put. En.
docentium. Non male ut patet 8. Nemo non vir. Avic. et Pou)., 1
mangonum exemplo. En. non vir ~Mf~o)te~brnt(Mtor erit. En.
2. Propria. Turic. Gue)f. C~Mp., –~Vemo non, Vide iib. III, cap.
proprie, cum Voss. t, 3, Goth. §.6;item)ib.IV,eap.t,§.73.
Soli Jensonius et Aldus dant pro- g. Nec tam aversa. providentia.
pria. Nostri vero omnes proprie ex- Vide t, t2, 19. Stoicum arguit haec
hibent.EDtTOB. ~rouMentt<B commemoratio. Vide
3. Stricte. Id est nervose. Vide not. ad III, 5, 6; it.VI,Proœm. t3.
Proœm. 2~, ~Mtrttt~t nervis. ~) Sed vide VI, Proœm. 4.
Tenera. cute. Hic cutem dixit to. Inter optima inventa sit. RR.
cum contemptu alibi corpus, car- 3,5,to,opt[nM[)H)<;nta!tt.Put.,
ttem, cum laude. Vide 6; V, 8, 2. inter optima ventura sit. ED.
5. Cute operimus. Turic., cui eœ- 11. Speciosurn. Turic. CAMt' spe-
î3er~nts,cumAlm.(videï~,2o). ciosissimum, cum Almeloveniano.
Sed ille a sec. manu ft ~renumu!. RR. n et n, speciosissimum.
Bodl. Bal., m operimus. Has va- EotTOn.
rietates nostri non agnoscunt. R. t2.7Vt()t~tf<!m.re~Kttm.VideII,
tï, arte o~crtntm. En.. 5,6,44.
6. ~M)a. Vide lib. !t, c. 5, §. g. t3. Continget. Turie. CAMP., con-
Sint ac. Turic. Guelf. CAMP., tt~erf't (vide III, t, 4)' Voss. t,
<unt a. Male. VaH. lib. RR. 8, co?tt<tt~re.
 INSTITUTIONIS ORAT: LIE. V,:2. 3~7
moribus regnum, ut, si qua pretiosa fecit, fecerit' et
bona. Quapropter eloquentiam, licet hanc, ut sentio 20
enim, dicam, libidinosam resupina 2 voluptateaudito- l'
ria 3 probent, nullam esse existimabo, quae ne minimum
quidem in se indicium4 4 masculi et incorrupti, ne di-
cam gravis et sancti viri, ostendet6. An vero statuarum 21.
artifices, pictoresque clarissimi, quum corpora quam
speciosissima~ fingendo pingendove9 efncere'° cupe-
rent, nunquam in hune" inciderunt 12 errorem, ut Ba-

Fecit, fecerit. Quod subjec- An vero. Jens., At vero, cum

tum ? An forte libido? Malim fece-.
runt. fecerint. Et pro hoc Goth.,
ocrent.
2. Resupina. Tune. Guelf. C~MP.
Goth.Jens.(tac.Gesn.),re!uptt:am,
cum edd. ante Gryph. exc. Badio
qui correxit. Omnes nostri Co-
dices, resupinam. Eo.
3. Auditoria. Vide U, t <, 3; II,
2i,2l; X, i, 36; item Dial. de
Oratt., c. 2g, et passim. Sed idem
et in veris judiciis usurpat, e. 3a.
4. TK~tCtum. Put. Poul. RR. 3,
8, io,~[t~tum. Male, ait criticus
noster V. C. Vicaire. Sed, ut jam
monui, in Codd. facilis est confusio
T~t judicium et indicium nam
utrumque scribitur iudicium abs-
que ulla alia nota. En.
5. Jtfa~cu/t. Sic Turic. cum Alm.
(vide §§.18,21). Reliqui masculini.
Nostris quoque masculini. Eo.
6. Ostendet. Turicens., ostentet.
C~ME.,ostendat. Non admonitus ha;-
si in futuro, pro quo prsesens con-
junctivi malebam. Blanditur Turic.
scriptura. Ostentare enim h. 1. citra
reprehensionem dici videtur in eo,
quod laudi nobis ducimus, aliisque
incitamenti causa ostendimus. Vide
Barth. ad Stat. Thebaid.VH,620.
edd.anteBas.exc.Atdo.VideII,
5, t6; VI, 2, 3o. Item nostri
habent An vero. En. An uero.
nos. Vide II, 5, t6. Etiam similior
forma XII, 1,21: An vero M.
u Antonitis. ego non t etc. Item
VI,2,3o.
8. Speciosissima. Guelf., specio-
sissime, cum Jens. Tarv. RR. 7,
to, speciosissime. ED.
g. ~n~enf/o pinyendove. RR. n,
t2, vel fingendo, M/pttt~cn</o. R.
8,t~e?tf<o, pingendo. ED.
10. JT/~cerc. Sic Turic. Aliquot
MSS.eMH~eredarenarrantur; meo-
rumquidemnuUus,necCAMP.Fat-
so Bodl. recenset Burmann. tacente
Gibs. neque A)m. recte, ut opinor
(vide 2o; item mox hac §.).Vide
de hoc loco Oudend. ad Sueton.
Dom. )Q. Dant quidem pravum il-
lud e~!noere edd. meae a Jens. inde
ante Stoer. quo ace. Rollinus.
CAMP. et Andr., lacère cupereitt.
Jens. Ald. Bodl. Alm. Voss. 3, Lo-
cat., e~t~ete cuperent. En.
t t.~Vun~uam m hunc.errorem.
Vall. lib. RR. 8, g, n, t2,un~uant
in hunc errorem. Jens. Ald., nun-
quam tamen in hune errorem. Eo.
12. Inciderunt. Avic. Put. Poul.
3i8 M. lABif QUtNTILIANf

~oam aut Me<yc!~2.um aUquem in exemplum operis

sumerent sibi 3, sed Z)o7yp/!oron4 illum aptuin vel
mthtiae,ve~ palsestrae; ahorum quoque? juvenum bel-

BR.3,5,tO,u,l2,CAMp.Andr. rietas in hoc nomine scribendo. ED.

Bodl., cectdertttt. Eo. 3. Sumerent. Turic. Guelf., su-
t.J!!a~oam.Turicens.,Bac/tMn), merf, eum Voss. et Basil. Sed
cum AIm. Bod). Jens. et cdd. ante AIm., oMumerott (vide modo hac §
Bad. nisi quod Ald. duplicato c. item 22) cum edd. ante Stoer.
Baguam Goth. (tac. Cesn.). Nos- To operis omisit Put. To sibi omise-
trum expresse Guelf. C~Mp. VaU. rat Vall. lib. Jens. Ald. Alm., as-
Neque est quod in ignoto vocabulo sumerent. RR. 10, t f, sumere sibi.
veteres libros moremur. Vall.
Reliqui vulgatam habent. En.
lib., Bagoam. R. 8, Baguam. RR. 4. Doryphoron illum. Pbtycteti,
t ), Bachiam. ED. jBa~oant.Me- vide Pliu. H. N. XXXIV, 8 (quem
gabyzum. Solita fuërunt eunucho- fecit artifex vinliter puerum )
rum nomina. Vide Plin. If. N. XIII, YideetCic. Brut., c. 86;0rat.,e. 2.
4, 9, a in horto Bagou (genitivus Cave autem Gesnero credas, effic-
grœcus est) tta enim vocant t (Per- tum fuisse Jofcm Doryphorum in
sae) "~a~onc!. Strabo, lib. XIV, quem puo't~ aetas nequaquam ca-
pag.6~[:'I~t'<)"fMt~o~:e!m dit. Fuit satelles aliquis.Idem «J?t<
(Ephesii) otJc tK~ouD M~ot-~o~J~aut « (!n))t€tttimfecitnto)iiterjuYenem x
(vel Mf~ft&c, ut ait Casaubonus, quod et ipsum Quintiliani argu-
eodem enim redit). Megabyzos in mentationi repugnat aliquatenus.
aula Persarum appellatos multos 5. Aptum. Turic., actum (a sec.
plurimi auctores sunt. De Megaby- manu mactum ) itjud cum Aime).,
zo, vide Hemsterhus. ad Lueiani hoc cum Voss. t et Obr. Nostrum
Timon., vol. Bip. 1, p. 382 seqq. Guelf. Goth. CAMP.Vall. Tarv. et.
et interpp. ad ~EL 2, 2. De Bagoa edd. ab Aldo inde. Priores omit-
Lucian. Eunuch., vol. Bip. V, p. tunt vocem. Burm. conjicit ~a~tm
2o/j. seqq. et interpp. Adde Bosium non quidem male, sed freqùens est
in indice Corn. Nep. voce Ba~<?tt!. confusio 'rmt actus et a~tu!: Vide
Namque et hoc plurimorum nomen Drakenb. ad Liv. XL, t3, 6. –=
proprium. Obstat~ tamen quodam- R. 11, aptum mt7ttMB.En.
modo Plinius Quintiliano, XXXV, 6. Vel. vel. Vide III, 8, 4o. In-
c. t o, p. Hard. 6gy, Megabyzum in de Voss. 3 scriptura et. et, qua*
pompa Diana; pictum ab Apelle re- est glossa.
ferens, sed neque solum, neque ~<tOtT<m quoque. Sic Turie.
de industria tamquam exemplar Gueif. CAMP.cum Goth. Voss. 2, 3,
forma;. Bern. et edd. ante Stoer. Reliqui
2. Afe~a~zum. Turic. Gue)ferb. a/torunt~tte. MSS. quidem, qui ta-
CAMP.Gotb. Jens. (tac. Gesn.) Me- centur, negiigenterprofecto excus-
yabuxum, cum edd. ante Ald. et si sunt. Omnes nostri habent
atiqùot Burmann; confuse notatis. aliorum quoque juvenum. Eo.
C'Mf., ~V~attttHn!. -Eadem va- Aliorum quoque. Sic dirimere opor-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, .2. Sjg g
Hcosorum et athletarum corpora, decora 2 vere existi-
maverunt4 nos, qui oratorem studemus ef~ugere, non
arma, sed tympana~, eloquentiae demus? Igitur et ille, 2:
quem instttuimus, adolescens, quam maxime potest,
componat se ad imitationem veMatis~ initurusque fre-

tuitinhacscriptura,quaesolaest unde sit, nemo ostendit, neque u)-

libns firmata. Repetitur quaestio an-
te aliorum. Sed est sane quod dis-
pliceat, in ea ratione, ubi negantur
artifices incidisse in hune errorem,
utBagoam in exemplum sumerent,
sed. utDoryphoron exemplum su-
merent. Hiccine ergo et ipse error
erat? Sentio equidem hoc esse ca-
tumniari; sed quidni diligens scrip-
tor vitaverit hanc calumniam?Lon-
ge igitur melius legetur alinrum-
que pro aliorum quoque (tenissima
emendatione, nam quoque et que
saepissime confusa habes in libris,
vide Drakenb. ad Liv. V, 27,
est ea scriptura in recentioribus
edd., sine auctore tamen), ubi ma-
jor diremptio fiet ante sed, a quo
deiode ordietur altera qua*stio
Snem habens in e~MttntnMetuttt,
verbo respondeote superiori illi t)t- vetat.
ciderunt. Eamdem structuram fieri
in hac nostra- constitutione, con-
tortum videtur, nisi forte et inse-
rueris post ï?a/<B~fr~?.
t. Bellicosortim. Turic. GAMp., rint, cum Bôd). et recentt. editt.
bellicorum, cumGoth.Atm.Voss. t,
2, 3, et edd. ante Ald. quo ace.
Bad. pr.VIde V, to, to. Nostrum
dat Gueif.–Exeeptis RR. 5 et. [6,
nostri habent bellicorum. Eh.
Corpora, decora. Sic Tnric.
C-tMp:Goth. Jens. (turbante aliquid
in notando Gesn:) cuin Bodl: Bern.
edd. ante Stoer. (nisi quod Guetf.
et tasiL transponendo inserùnt ve- cap. 8, §; 58; item Ub.VJ, cap.
re). Reliqui inserunt ~tt<c esse. Hoc
lum ei praesidium profecto in MSS.
qui male silentur plurimi.
3. décora fere. Bod)., decorare,
cum Jens. et edd. ante Basil. Haec
transponendo ve,'e dec., cumGue)f.
(vide§. t~;V,t3, t)nonimpune.
Nostrum Vall. Turic. Goth. (erran-
te Gesn.) CAMP.et reliqui. CApp.,
<~M<B esse decora vere existimaverint.
Sic nullibi reperitur. R. 3, de qua
decora vere existimaverint. tn quo
deletur vo (/e a sec. manu. Alii de-
cora vere existimarint, vel existima-
runt. Hane igitur partem phrasis
et ita scribe: vel !?C[/<p~trtC~ o~ofunt
0'MO~MC~Mt/CMMmballicosorum et
athletarum corpora, qutB decora ve-
re existimaverunt. En. –~ere. At-
tende positum adverbii, qui jubet
referre ad verbum, ad adjectivum
Existimaverunt. Sic Guelferb.
Goth. (tac. Gesn.) Ald, Bad. uter-
que, Stcph. Gryph. Stoer. Chouet.
Ro[). Sed Turic. CAMP., existima-
Existimaveriat, Jenson. cnm editt.
ante A)d. acc. Basil. –Vide notam
supefiorem.ED.
5. Tympana. Bacchica et imbel-
iia instrumenta. Vide Ovid. Metamj
JH, 534-37; Virg. ~En. tX, 617;
Stat. Achill. JI, 174-76. Vide Nos-
trum XI, 3, 5o, cymbalis.
6. ~erttatts.Vide not. ad lib.HI,
§.43.-
 320 M. FABII QUINTILIANI

quenter forensium certaminum pugnam, jam in schola

victoriam spectet', et ferire vitalia ac~ tueri sciât; et
praeceptor id maxime exigat, inventum praecipue 3 pro-
bet nam, ut ad pejora juvenes laude ducuntur, ita lau-
23 dari in bonis gaudent~ Nunc illud mali est, quod ne-
cessaria plerumque silentio transeunt, nec in dicendo
videtur inter bona utiHtas~; sed haec et in alio~ nobis
tractata sunt opère, et in hoc ssepe repetenda nunc ad
ordineminceptum?.
t CAP. XIII. Refutatio dupliciter accipi potest; nam ~et
pars defensoris tota est posita in refutatione et quae
dicta sunt ex diverso, dehent utrinque dissoivi et 9haec
est proprie, cui in causis quartus assignatur locus; sed
utriusque similis conditio est; neque vero ex aliis locis
ratio argumentorum m hac parte peti potest, quam in

~'cfon'om spectet. Vide lib. V praefatione nostra tom. !,pag. i3.

Proœm.; 1, 5, 8; I, ;o, 2, zy.
2. Ac. Guelf., aut, cum Jens. et
Tarv. Regius correxit, et nostram
firmant libri nostri. –RR. 3, 5, y,
10, aut tueTi. Alii ac tueri. En.
3..Rct~at, inventum pr~ct~uc.
Guelf. omittit inv., cum Bern. Prœ-
ter Turic. Alm. CAMP.inserunt fere
et ante tnM. Vall. lib. RR. 8,9,
ettttuentum.RR.y,tt,t)tuentum-
que. R. 12, inventum. En.
4. Gaudent. Turic., laudent, cum
Alm. (vi<le §. 2 ) V, 13, 3), sed ille
a sec. manu nostrum. Guelf., mal-
lent, cum Bern. Goth. (nisi quod
hic mallet) et Stoer. Chouet. Leid.
–Put. solus, et quidem a secunda
man.aMe!<)tt.AUimaHfttt.ED.
5. Utilitas. Nihili est conjectura
in Leidensi posita virilitas. Vide
lib. IV, cap. 3, §. 2 seqq.
6. Alio. opere. Vide dicta in
/)tce~ttfnt. Desinit in tmne vo--
cem caput in Turic. Guelf. CAMP.
Goth.(tac.Gesu.)utetVoss. 1,2,
3, A)m. Reliqui adjiciunt reverta-
mu)'; nutti tamen, ut opinor, MSS.
quamquam multi silentur. RR.
11, t2, rei;ertomur. Eo. –~VM)tC.
tHccytutn.Vide Ill, 6,60. Ordo au-
tem ii)e inceptus est quem designat
Ut, 9, t. Vide et V, Proœm. 5.
8. Nam et. Turic. CAMp.omittunt
et, eum Alm. Male.
9. ~tec. Turic. Guelf., /toc, cum
Goth. Aim. Voss. i, 2, et edd. ante
Ald. correxitRegius,sedCAMp.ja<n
nostrum. Vide ad V, 11, 3. Possit
sane ferri neutrum. Vide lib.V, cap.
3.Avic. )'ut.Va)).hb.RR. 3,5,
8,9, to, Il, <2, Jens. Voss. 1,2,
Locat., et hoc est proprie. En.
)o. Ratio. Turic. CAMP.omittunt.
Soli, quantum video.
 INSTtTUTIONIS ORAT. LIB. V, j3. 32t
confh'mattone: nec locorum', aut sententiarum, aut
verborum et figurarum alla conditio est~. Affectus ple-
rumque hsec pars mitiores4 habet: non sine causa tamen
difficilius semperest5 creditum, quod Cicero saepe testa-
tut's, clefendere, quam accusare: primum, quod est res
ina7s)mplicior; proponitur8 enim uno modo, dissolvi-

focot-um. Goth. (tac. Gesn.) lium; et ostendunt ipsœ ejus ora-

~ocbt'um, cum Voss. 2 et aliis, ut
perhibet Burm. Ego nullos vidi.
2. Figu?-aruin.Vis hujus vocis hic
esse videtur, quae IV, 2, ti8.
3. Conditio est. Sic Turie. CAMP.
Got)<. Jens. (tac. Gesn.) eum edd.
ante Stoeriurn. Reliqui inter quos
Guelf., e. c. Vide V, [3, 2t;it..§. 2.
4. Mitiores. Turic. CAMP., mino-
res. Soli, quantum video. Potest ta-
men placere. Quare enim in pro-
bando tt~ëctus fuerintsteut0fes~a<ro-
ciores, quam in refutando? quuin
praesertim hic intelligatur r~utatt'o
utrimque usurpata,-non a solo de-
fensore. (In defensioue enim et C)C.
mitiora locum hahere dicit, Orator,
cap. 38.) Majores esse in probando,
facile intëUigitur. Vèrum mitiores
aff. sunt profecto ~9))opposita illa
~c~Vide Vt, 2,9;V, 12,9.
5. ~'<n/)erMt. Turic. CAMP., est s.
Vide §. t item mox hac §.
6. Quod Cicero. tM<ah(r. Loea
Ciceroniana nunc quidem in promp-
tu antta sunt, quœ percensentem
fallere
ejus libros, si sit admonitus,
non possunt. Quud autem Turne-
bus ablegat ad Cic. de Offic. H,
née manifestam habet locus hanc
sententiam, nec snfficiet illi ~<~)e.
Alterum, quem indicat in Oratore~¡
frustra queesivi. Se defendendi ma-
jorem habuisse consuetudinem, tes-
tatur Cicero divinatione in Cseci-
2.
tiones.
7 Illa. Adpropius, i. e. accztsare
refer~VidetV, t, x8;it€tnhic § )2.
8.fro~Ottttur.Gesneti)smonet
hocverbumaiiqtiotiespropt'iein
actore,seuaecusatore,aFabio
usurpari.Vide nos ad !V,i.Ma-
nifesta inprimis loca III, 6, 15; V,
i3,~6.Sede5tinoniniar~moento
utique propositio, eo signiScatu,
qui e5tin~o66M(Ari5totetiea,vide
Ub. lU, cap. 9, §. 5; ut p7-opo)iere
possitdicipro~fo&a~~o, a/~mï~t-
(~0.–P)'opo'tft[(r.uanc.Turic.
C~Mp.). uno modo /)<pcv. d., cum
Alm. Hic quideni vel optimos an-
tiquissimosque libros, alioqui plu-
rimam iibratiorum simplicitatem
prœ se ferenteii, vitii, nec incon-
sulto admissi, arguere co~imur.
~œc manifesto insertum ut oppo-
neretnr Te? i//a res, quapropter et
enim expunctum. Omne hoc natum
ex iguorata proponeodi significatio-
ne: Sed error profecto superior ea
mtate, qua descriptus est Turic. Le-
\ius est, quod ordo in ultimis diver-
sus est et in Goth. Jens. (tac. Gesn.)
et edd. ante Stoer. (vide not. prox.
iteni~.t~uftrîec~~s.~sratosane
~<cto)um sed neque necessario et
fortasse nimis afféctato in ~ac di-
cendt.tenuitate. –Vati. lib. RR. y.
8,9, ~rc'~onttu;' enim uno modo
fane ~t!so/fttur. Mn.
2.
 322 M. FABII QUINTILIANI
tur varie quum accusatori satis sit plerumque, veruni
esse id, quod objecerit; patronus, neyet, defendat, (ram-
ferat, e.rc!Me<, deprecetur, molliat, m!m«!~ avertat,
despiciat', derideat: quare inde2 recta fere, atque, ut
sic dixerim, clamosa est actio hinc mille flexus et
artes desiderantur. Tum~ accusator praemeditata~
ptera-
que domo affert; pationus etiam inopinatis fréquenter
occurrit: accusator dat testem; patronus ex re ipsa re-
fellit~: accusator criminum invidia,velsi~ falsa sint,
materiam dicendi trahit, e~~o'mc/e~o, ~t!cr<7c~<o,7?M-
jestate; quae.patrono tantum neganda sunt: ideoque ac-
cusattonibus9 etiam mediocres in dicendo suffecerunt;

t. J9e!ptc<at.Vide lib. IV, cap. t, 5. PnBMc~ttata. C~Mp. et Andr.,

§.38;)ib.V,cap.t3,§.22.
3. Inde recta. Sic seripsi contra
libros quidem omnes, de conjec-
tura Lochmanni V. C. (vide ejus
Progr. anni 1790 prius p. 5, item
.anni!7';6,p.5seqq.,ett~y8,
p. 3.) !n illi3 enim indirecta, unde
vir doctns effecit inde dirccta able-
gans ad II, t3, 4: puterat et hic ad contra libros, vêtit ftpraepositionem
§. f t sed praestat profecto simplex
recta. Gesnerum, pro clamosa inge-
niose sane conjectantem dumosa,
alieno loco quaisisse uleus, docet
veritasrepertaaLochmanno.–
Put.Prat.RR.7,g,io,i!ttare
indirecta. Alii, quare t))t<erecta. En.
-Inde. hinc. Id est, a parte accu-
satoris. a parte patroni. Sic V,
33; Vf, t, 6. Cie. pro Cluentio
C.3o,'St!'tC.At)tC.
3. Recta. clamosa. Vide rectaX,
5, 8; clamose Xt, 3, ~5, indicante
Lochmanno. Adde recta VI, l, 2.
4. Tum. Guelf. omittit cum Bern.
Ald. Leid. Gibs. Cum, CtMp. To
tum omittunt Avic. Put. Poui. RR.
3,5,!0.En.
meditata. Avie. Put. Poul. Val). lib.
RR.3,5,7,8,9,io,tt,Prat.Jens.
Goth. VoM. 3, pMBm~'tah. Eo.
6. Ex )-eipsa refellit. Avic. RR. 3,
5, Jo, ex ipsa re fellit. Poul., ex
ipsa re )e/e«tt. Put. Prat., ex ipso
refellit; nempe teste. En.
y.Cnnt[)tu.m.traAit't.Gesnerus,
poni ante crim. Ignore sane uhi ve-
teres struxerint trahere solo ablati-
vo, nisi forte ~t/~tx~Ct ut fonte, ca-
ferna. Si quid addi debet malim e
ante c. Vide lib. IV, cap. 2, 5. g3.
8. ~e< si. Sic CAntF. Omittit si
Turic. Etiam hoc feras, quamquam
vehementius. Reliqui etsi. Avie.
Put. Poul. Vail. fib. RR. 3, 5, 7, 8,
g,t'),tt,!2,Prat.,ebt/a~a.!t't.
R. to, etsifalsa sint. En. Sint.
Sic Guelf. Reliqui sit. Invidia crimi-
num nunquam est falsa. Nec ver-
bum substantivum positurus erat,
si falsa esset singularis.
a. ~cettMhOtn&u! mediocres.
Monet Gesnerus, propterea ado-
lescentes fere in accusatione aliqua
 INSTITUTIONIS ORAT. HB. V, t3. 323
bonus defensor nemo, nisi qui eloquentissimùs, fuit
nam, ut, quod* sentie, semel finiam, tanto est accu-
sare, quam defendere quanto facere quam sanàre
vulnera, facilius. Plurimum autem refert, et quid pro- 4
tulerit2 adversarius, et qtiomodo: primum igitur intuen-
dum est, id, cui responsuri sumus, prôprtum sit ejus
judicii, an ad causam extra arcessitum3: nam, si est
proprium, autnegandum, aut defendendum, auttrans-
ferendum extra haec in judiciis fere nihil est. Depreca- S
tio 4 quidem, quae est sine ulla specie defensionis, rara
admodum, et apud eos solos judices, qui Huila certa
pronunciandi forma5 tenentur: quamquam illae quoque
apud C. Caesarem~et triumviros pro divèrsarum par-
tium hominibus actiones, etiamsi precibus ?utuntur,
adhibent tamen nisi hoc non 8fortissime
patrocinia
iHustri posuisse tirocinia. Sed hu- 38; XI, 3, 5g, sed et hic prl-
jus rei non in sola facilitate erat mampartemnota!.
ratio. Erudite de hoc more disputat 2. Quid ~fotM/et'tt. Turie., qui
Boettigerusinprotnsioneanni !?9~ ~t'o~ttenf. (Alm., qui ~ro/u~cnt;
p. 5, ablegans ad Quint. Xf), y, 3, vide modo hac item §.5), cum
et apponens fgregium Ptutarchi lo- Guelf. CAMP.Qut~~ro/uertf, Voss.
CUm ('Po)/<tit7of)Ketf<!B'ctf~ TÛ~Ct'60KC i. Avic..Put. Peut. RR. 3,5,7,
tCo~OVTOTOfCit~KO~f~ 6?rtp~O~tVQU: tO,!t,Prat.,et~ut~ro~ttertt.ED.
e~t, c!~T<f '3')!f;o': <M~tt6!cc'jt~xx~{. 3. Arcessitum. Turic. Guelferb.
Tom. U, pag. 49'~ E. Goth. CAMP.,aécersitum, cumedd.
l. ~Vam, ut, quod. Turie. C~MP-, ante Roll. Sed hsec causa aeta jam
quamquam ut <y. cum Alm. nisi est. Vide Dausqu. in v. Neque ta-'
quod hic dicitur omittere ut (vide men ubique in vett. libb. meis pra-
V, t2, T!;ite!nmoxhac~.).Guelf., va scriptura. Omnes nostri prs-
)tem quod, cum Voss. Illa vete- ter H. i a, habent acc~f!<<Mm.ED.
rum )ibrorum scriptura fortasse est 4. Deprecatio. rafa.Videhb.Vn,
frugi, si eum vehementia dietum cap.4,§.i7.
interpreteris et subaudias quam- 5. Ce)'to. forma. Vide not. ad
quam quid opus est tôt verbis! Iib.Ht,cap.to,<. 1.
Tô ut male omittun2Avic. Put.Ptiul. 6. C(BM)'~))tet t)'tum~))'o~. Vide
RR. 3, t0, Prat. ED. ~m. not. ad hb. !!r, càp. S, §: 50.
~ntam. Elegans forma sibi quasi ip- y. Ufuntuf. CAMP., nttu)t(t<r.
sius instantis, et suam tarditatem Nostris omnibus ufutttur. ED.
indignante Vide Vtn, 3, 55; ~X, 8. Foc t!0n ~orttMtttte. Jens. omit-
2t.
 3a4 M. FABII QUINTIUANI
defendentis est, dicere, Quid <«~ <?~~MM~, ~M~e/'o~
6 nisi ut, ~uoc<hic potest, nos pOMemus ? Quod si~ quan-
do apud principem, aliumve, cui, utrum velit, liceat,
dicendum erit, dignum quidem morte eum, pro quo
loquemur, clément!~ tamen set-vandum esse vel talem
primum omnium non erit res nobis cum adversario,
sed cum judice; deinde forma deliberativae magis mate-
riae, quam judicialis utemur suadebimus enim, ut lau-
dem humanitatis potius quam voluptatem ultionis
7 coucupiscat. Apud judices quidem, secundum ~legém
dicturos sententiam, de confessis praecipere~ ridiculum
tit non, cum edd. ante Ald. exc.
accetlnnt Gryph. Gibs. Obr. Gesn.
CAMp.corrigente jam Regio, sed ex Bip. et aliquot a Gibs. memorata;.
aliis exemplis, non de conjectura.
Regius, quum hoc inveniret, o'i-
Vide ad FV, 2, 20, ut etproximum. cejif~. erit expunxit, retinuit dice-
Omnes nostri dant non. En. mus, verissime judicans de senten-
Fortissime. Interpretor conA~e~tM- tia. Hune secuti suntBad. Bas. CAPf.
sime, ut V, t0, ~8 non cum magno De suis Codd. attum tacet Gibson.
<tryttntett<tpo;t</ere.Videmox §. 2 1. (V, )o, 6~), Mysorum ultimus inter
i. Nos pOMentus. Turic., n. non criticos. Quis in Quintiliano tulerit
pOMttmu!, cum AIm., etsi hic~O!- ~tcemtts, dicendum erit, aut ~)[-
semus. Vide ~§. 3, 8. QttM. mum omnium hic in fronte nova*
possemus. Cic. pro Lig., cap. 4init. sententia; positum? Quod fieri ne-
2. Quodst. talem: primum. cesse in Gibsoni et Gesn. constitu-
u<cmMf. A vocabulo primum ordire tione. -Avic. Put. Poul. Vat[. Ub.
apodosin, nec quidqnam deesse RR.3,5,7,8,9,io,n,i2,<t-
orationi videbitur. Sin, post (~tce)t- ceat, dicendum erit, d~'tum <~ut-
dum erit, absolutam putas protasin, dem. En.
omnia turbantur. Dicendum erit in- 4. C~metttt.SicGuetf.cumGoth.
terpretare, si tanti, dicere cogeris, VaM. probantibus Bad. et Gesner.
dicere necesse erit; jam autem se- Clementem, Bern. Reliqui c/enten-
quuntur ea ipsa, quœ sola in tali tia. Antiqnitus fortasse autem se-
causa dicenda relinquuntur. Pri- quebatur banc vocem, pro quo
mum omnium eodem usu quo ante nunc est tamen. –RR. y, ji, ta,
om)tta, vide IV, 2 40. Ad utrum, c~meHtta. Avie. Put. Poul. Vall.
vide V, < o, 8g. )ib.RR.3,5,S.,9,<o,cyeme);tt.ED.
3. Liceat, ~fcett~t())t. Sic Turic. 5. 2~fent. CAMP., leges, cum edd.
Guelf. CAMP. cum Alm. Voss. 2 ante Stoer. exc. Aldo. RR. 7 et
Goth. Ald. Stoer. Chouet. Leid. 8, tantum habent legcs. Alii ~oon.
Ro)). Burm. At Jens. cum VaU. et EDtTOR.
edd. ante AM.inseritdicemus, quo 6. ~'rtBCt~ere. Guelf., ~r<Fct~MC.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, .3. 3 a5
est: ergo, quae neque negari, neque transferri pos-
sunt, utique defendenda sunt,.qualiacunque sunt2, aut
causa cedendum3 negandi duplicem ostendimus for-.
mam aut non esse factum; aut non Aoc exïe~ ~t<oc~~ac-
lum sit. Quae neque defendi, neque transferri possunt,'
utique neganda nec solum, si 6nitio 5 potest esse pro
nobis, sed etiam, si nuda in fhiatio superest. Te~~ erunt? 8
multa in eos dicere licet; c/ttro~r~/tttm? de similitu-
dine litterarum disseremus 6; utique nihil erit pejus,
quam confessio. Ultima est actionis controuer~a, quum
defendendi negandive non est locus, <r<!?M/a~o7.Atqui 9
–De confessis prœctperp. Instruere quasi hoc sit, quod sanus optare
oratorem prœceptis tractandorum possit. Alia hic ratio est, quam in
eorum apudjudices criminum, quae binis istis locis ;cum causa enim
confiteatur reus. proprie jungitur cadere, cum victo-
Transferri. Ad alium judicem, ria aut onere, non item. Geminus
vide III, 6, 83, 84. locus VU, 2, t2, ~causa perich-
2. Sunt, ~ua~acttn~ttesMttt. Sic <!tandum. ER. et f t, aut a
Turic. Guelf. CA.MP.Tarv. Stoer. causa cedendum. En.
Chouet. Leid. Gibs. Obr. Sint. 4. Non esse. )t0)t /toc esse. Sta-
sunt, Jens. quod inveniens Regius tus conjecturalis. statusfinitivus,
transposuit, et sic Goth. Loc. Ven. sive~ftttto, quod vocabulum mox
Ruse. Ald. Bad. Bas. Gryph. Roll. ponitur.
Burm. Gesn. Bip. 5. Nec solum, !t~ntto. To si
3. C~'H~Mm. Joann. Ald. Gryph. omittuntAvic. Put. Poul. RR.3, 5,
Stoer. Chouet. Leid. Gibs. Roll. io,etPrat.Eo.
<M</en~t<m.Joann. quidem etiam 6. Disseremus. Sic Turic. CAMf.
ante causa inserit a, quod est in item Alm. et aliquot exempla Regio
Voss. 3 quoque et vett. quibusdam visa, qui probat. Reliqui disseren-
edd. sed cum ce~. Bùrtn. ablegat dum. RR. t et 12 ~H.M~niuj.
ad V, 8, ubi pro cedent in ali- Alii omnes ~tMerendtfm. Eo..
quot edd. cachot t; item ad II, 5, y. 7'runs<att0. Turie. Guelferb.
ubi omnes cedunt. Cedere causa, CAMP., idestrelatio, cum.Alm. (etsi
collatis etiam htsce locis, facile ap- is Jicitur notam habere pro est, re-
paret, esse non suscipere causam, ferentem aleph hebr. vide < 5,
tamquam non vincibilem. Sed mihi t3)Goth.Voss. s., 3, Val). Bern.
majus acumen et dignius Quinti- et edd. ante Ald. Regius correxit,
liano inesse videtur nostro loco, si et facile littera t potuit abire in i,
tegitur cadendum. Posùerat et an- ut ex nostro fieret illa Codd. scrip-
tea ridiculum. « Quihoc nolucrit, tura. Hœc quidem omnium est MSS.
g is etiam causa cogère optabit, etsi silentur Britannici, ubi, qnum
 326 M. FABII QUINTIUAN1
quaedam sunt, quœ neque negari, neque defendi, ne-
que transferri possunt. ~</K/<em~ rea e~t, qute, quum
anno ~:(/uc[ytt<Met, en~a~t.Hsnon erit4. Quare illud
stultissime prsecipitur, quod defendi non possit, silen-
tio dissimuiandum, si quidem est id~, de quo judex pro-
to nunciaturus est. At, si extra causam sit adductum7, et
tantum~ conjunctum, malim quidem diccreS, nihil id
ad quaestionem, nec esse in his morandum, et minus

ctVoss.tnu))amentio,suspicio 3. Anno. Franeius malebat an-

possit subnasci, an forte Joann. et
Voss. t (vide IV, 5, 5) dederint re-
ceptam. Sed Bod)., similiter neglec-
tumaGibs., recedere a Turic. Alm.
non est credibile. Si objiceretur in
edd. iftud MSS. id est relatio, de
{~ossa aliquid nobis suhoteretpro-
fecto. Eadem manet suspicio, si id
est trattx~atto scriptum fuit (vide V,
n, 3). Gesn. quidem ipsius Quint.
appositionem interpretatur vocem
tra)t~att0,sinet<<estsubjectam,et
potest commendare, fjuod mox est
verbum tran.errf. Sedpoterat usur-
pari id, etiamsi nulla ante transla-
tionis propria appellatio. Malim igi-
tnr pro glossa expungi trallslatio.
Vide fratM/. et rel. ad III, 6, ~3.
Nullus ex nostris liabet t)-a;t.</nt;o;
sed omnes relatin. En. Transla-
tio. De re, vide H!, 6,69 VII, 5, t.
t.~V~uctte~art, neque, etc.Va)).
lib. RR. 8, g, ttec ne~art, nec,
etc.Ennon.
2. ~[/t(~tert;. Promiscue enim in
jure usurpatur aJM/tertt et stupri
ap]ie))ati'),quuminviduaproprie
stu~n<m modo fiat. Vide Dukerum
de Latinitate JCtorum, p. t23-3o.
Hune ftuidern Fabii locum non ex-
citant VV. DD., sed tV, 08,
ubi contraria permutatio stupri pro
o</tf/teno, facilior illa.
Hunt, hic quidem non malus augur.
Suspicornostram seriptnramnatam
ex erroremale jungendicum, quod
pra'positioneminterpretabantur(Yi-.
de V, 12, )/{). Eamdem varietatem
vide apud Drakenb. ad Liv. Epit.
lib. II. Nec tamen vitiosa recepta.
Vide zy, notam.
4. Lis non erit. Fuit tamen unde-
cimi mensis partus legitimus decre-
tus ab Hadi'iano,videGeU.M, 16,
indicante Turnebo.
5. Stultissime. silentio. Vide lib.
IV, cap. 2, §. 65.
6. Si f.tttt~em est id. To id omisit
Put. Alii vulgatam exhibent. En.
~tt adductum. Turic. C~MP.
inserunt et, cum ~)m. non male,
quum extra causam a~Mcere inso-
tenter dicatur. Subeat etiam légère
n extra ad caus. add. ut IV,
5o, ad caus. extra pert. –Nos-
tri dant, at .tt extra cattMm sit <Tt7-
<<tfC<um.Eo.
8. T'<!))<Mm.Sic Turie. Guetferb.
C.tMP. cum Goth. Alm. Bern. Reli-
qui tamen, quod praetert Regius,
Mihi nostrum potius visum oh ift
([uod mox sequitur tamen. Vide IV,
2, joo. –Nostri omnes et tf:ot)tnt.
EDiTOB.
9. Afa/fm quidem diccre. Avic. et
Poul., matent ~uMem ~tCf! E~.
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. V, 13. 327
esse, quam adversarius dicit tamen velut huic simu-
lationi oblivionis ignbscam debet enim bonus advoca-
tus pro rei salute brevem aegtigentiae reprehensionem
non pertimescere. Videndum etiam, simul3 nobis plu-
ra aggredienda sint, an amolienda~ singula plura simul
invadimus~, si aut tam infirma sunt~, ut pariter im-
pelli possint? aut tam molesta, ut pedem conferre cum
singulis non expédiât tum enim toto corpore obniten-
dum, et, ut sic dixerim, directa 8 fronte pugnandum est.
Interim, si resolvere 9 ex parte diversa dicta difficilius
erit, nostra argumenta cum adversariorum argumen-
tis conferemus: si modo,haec ut valendora'° videan-
i. 7~t minus esse, <yuant. Avic. pra;ceptum in confermatione, nam
Put. Pou). RR. 3, 5, tO, et minus ~argumentis firmis singulis insisten-
~uam.ED. dum erat. TuRK.
a. ~e/ut huic. Capperohnerius 6. Sunt. To !un( omisere Va)L
transposùith. v., facili emendatio- lib. R. 8. Caeteri habent sunt, EB.
ne (videnotam ad §. 2), vide 111, 8, 7. Possint. Jens. (tac. Gesn.) sit,
45. Sed ne sic quidem video, quare cum Loc. et edd. ante Ald. Regius
haie dicatur velut simulatio oblivio- grœci5mum defendi posse agnos-
)tM, .qunm sit ipsa simulatio obt. Si cens, Mctc monet, alienum tamen
quo. referri recte potest velut, ad a Quint. more. Nostrum et in Tarv.
o&~t~t'oncnt adjunges. Possis velut PoM;ttt; sic omnes nostri. Sit,
mutare in ut vel (vide notam ad V, Jens. En.
< t6), et post dicit inserere tta. 8. Directa:.Jens., detecta, cum
3. Etiam, simul. Goth. (tacente edd. ante Stoer. exc. CtMP. Tarv.
Gesnero) CAMP.inserunt an, cum Ald. Detecta; sic Put. a sec.
Andr. edd. anteGryph. Num,Bodl. manu, R. 5, et apud Burm. Locat.
Obr. Vide V, 4, 2. Burm. hic ali- Reliqui nostri directa. En.. Di-
quot laudat, qui duplex ait latinum recta fronte. Vide H, 13, 3, 4.
)tegannt;recti5simei)u.Videe[VtI, g. Resolvere. Hanc refutationis
), t3. speciem appellant per comperisati,o-
4. ~n amolienda; sic Avièens. ncm, quum scilicet adversariorum
Pout. Vall. lib. RR. 3, 5, 7, 8, g,1 argumenta non diluimus, sed po-
t2; bene. ~f): atnollienda, R. !t. tiora illis opponimus. TcBN. JHo
An molienda, Put. Prat. An ad rhetorum verbo rexo~erc utiturPe-
amolienda, CAMP.En. Plura. tron. Satyr., p. 132, vers. to. En.
singula. Vide V, t2, et hic mox jo. ~<BC ut ua~mftora, De usu
§. <2, turba valebunt. pronominis ad remptius relati vi'
5. Invadimus. Contrarium erat notam ad §. 2.
 328 M. FABII QUINTILIANt
tur, effici poterit quae vero turba valebunt, diduicenda
erunt: ut, quod pautoante' 1dixi, -~ere~ era~ et pau-
per, etmafyn<pecttn!C[etp/?e//a6ar~acre(/ttort&t<s, et
offenderas, et mK~t~rum tabulas testamenti sciebas.
'3 Urgent umvei'sa~. At, si 4 singulaquaeque dissolveris,
jam illa ftamma quae magna congerie convaluerat,
diductis, quibus alebatur, concidet6: ut si vel maxima
flumina in rivos diducantur7, qualibet transitum prœ-
bent itaque propositio quoque secundum hanc utili-
tatem accommodahitur, ut nunc 9 singula ostendamus,
'4 nunc complectamur universa. Nam interim quod plu-
ribus coHe~tt adversarius, satis est 10semel proponere: i

t.fatt<oante.Lib.V,c.l2,§.5. 5. f<amnta.Mmtna. Displicent

2. Ma~tta. n~)~e//at<t)' In- implicitœ sibi similitudines, singu-
solentius quod sine prœpoMtione lae quidem egregia'.Vide Il, 4, 7-
s))uitura~e//a)'e,quuma)iassit 6. CottcMet; ut. Tune., c. contf-
de pecunia appcllare. Neque ta- ttefm'tt. a sec., c. etconttnetttf u.,
men dubia scriptura, nee- qujd- cnm Alm. Bodl. c. etcottereturet,
quam a~it Capperonnerius inter- CAMP.cum Andr. Pro concret, opi-
punnens post pecunia, ut hoc refe- nor, Burm. malit co))!t~et. Elegan-
ratur ad erat (nam )ate[ In cra.t), > ter profecto. Vide VI, a, 3).
fmod defendit loèo gemino. «He- Co;M;W<'f,nullibi reperitur. Eo.
reditatem sperabas et magnam 7. Diducantur. Turic. Guelferb.
"/tere~tfa<etn." n omittunt'cum Alm. Voss. 3 sine
3.t7~'7<?~fttm~<?rj;Turic.inscrit sensu. Omittunt quo que Avic.
Alm., ut)tou)tt (vide 8; Put. Joan. VaU. lib. HR. 3,3,7,
tîftï~tt~
item mox). An ftttoctf? Sed vide- to, t, Prat. Caateri omncs admit-
tur inconsntta simitium )it)erarum tunt. En.
iteratio. 8.7t«n)te~))'o~O!tftO.QuumaIiquid
~t, si singula. Tm'Ic., ut ad s. refutare paramus, ~n~ostfioftetd,
Alm., ut nt si s. (vide modo, item de quo dicturi sumus, aperimus.
§. )~).Coth.,<'t(non)tf,ulGesn.) Proinde quum vel singula aggredi-
si .< cum Voss. 2. At pne)f., mur,vel etiam Mt)t~a, pro eorum
cum Voss. t, 3. Hanc ego veram rationepropositionentinstituerede-
puto scripturam, ut est apud J 11- bemus. Tum'.
CAMP.cum
venatetn Ut, 78, "in ca;tum,~)t!- q. t7t )<[():(;,sic Turic.
seris, ibit et sape in calidiore Alm. Ea Cttm, Voss. t. Reliqui u.
oratione. Vide §. 3. Ex nostris ca m. Poterat esse sextus casus scd
ptprique babent si; quidam omit- nihil necesse addi.
)'.)))t.Nonnunipt'f)nfd.')))ttf(.MD. in. ~a'Me.<t. Turic. Cne)f. CAMt'.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, .3. 32f~
Ut, si multas causas faciendi, quod arguit, reo dicet
accusator fuisse nos, non enumerans~ singulis, semel
hocintuendumnegemus, quia non, quisquiscausam
faciendi sceleris habuit, et fecerit. Saepius tamen accu- !5
satori congerere argumenta, reo dissolvere expédiet.
Id autem, quod erit ab adversario dictum, quomodo
refutari debeat, intuendum est: nam, si erit palam fal-
sum, negare~ satis est: utpro CJuentio~ Cicero, eum,
quem dixerat accusator epoto poculo concidisse, ne-
gat eodem die mortuum. Palam etiam contraria6, et te
supervacua, et stulta reprehendere, nullius est artis:
ideoque7 nec rationes eorum, nec exempta tradere ne-
cesse est: id quoque (o~curu?~ vocant 8), quod secre-
to9, et sine teste aut argumento dicitur factum, satis
natura sua innrmum est; sufficit enim, quod adversa-
nus non probat Item, si ad'° causam non pertinet.

~)(e!t.A)m.,mtt'.<
est darenarratur, ita diciturut judicisfactisrepugnet,
per sphalma Burm. profecto.Vide
IV, a, ~5 mox tamen omnes satis.
i.jReof/tc<*t.Turic.,)'et()nt<
cum A)m. Vide 13 item mox.-
Dicet sic Avic. Put. Joan. Vall.
lib. RR. 3, 5, 8, <o, t<, i2,CAMp.
Andr. Jens. AM. Dicit; sic R. g.
Diceret, R. y. Maie. En.
2.~nun!emt;.<.Turie.,)mmera-
tis, cum Atm. Vide modo it. §. 16.
3. ~Ve~arc; sic omnes nostri, ex-
ceptisRR- <), <o, quidanttte<7art. Et).
~.ProC/u<'tt(toC<ce)o;e.6o.
5. Df.'co'at. epoto. Tnric. CA~tp.,
dix. poto, omissis rciiquis.Ex Alm.,
nonnisi ~0(0 affertur.
6. ConfrnrMt. Vide III, 3, 5; item
hic §§.) 7,3o. Sic et Dia!. de Oratt.,
c. 34, Stultc contrarie. Co~-
fraria. Cicero co~tt~ ab adver-
~o séparât, ut ai~coj~Mr~f~ ftuod
adversum autem quod nostrœ re-
pugnet causas. Utrumque contrant
nomine complectitur Fabius. Cae-
terum omne< hi loci apud Cic. ha-
bcntur, )ib. J, de Inventione. TcBN.
/[/eo<~t[e. non pro6at. Hœc
omnia desnnt in Tune. Mire. Ex
Ahn. ahqna eorum afferuntur, ne-
(jue ulla lacunae mentio. Vide
)4, ty.
8. Otscurttm uocattt. 0&!C. uoca-
ttf)'; sic Put. Prat. Quod o~curunt
vocant; sic R. 5, Ald. En.
g. Qtt0~seC)'f;to.<!Ctum. Pseu-
do-Turnehus bene ad partes vocat
locum Cic. Philipp. Jf, c. 4, uhi
tam inErmi argumenti tractatio, in
litteris Cicer. ab Antonio tributis.
t o. ~ta< Reclus pro !t ma)it MO~.
Equidem inseram <jftttd. Recept~
qtudem vitio non caret.
 33o M. FABII QUINTtLIAM
'7 Est tamenoratoris interim efncere, utquidautcontra-
rium 2 esse, aut a causa diversum, aut incredibile, aut
supervacuum, aut nostrae potius causae4 videatur esse
conjunctum Objicitur Oppio 5, quod </e ~t/<<t<Mciba-
rtM detraxerit asperum crimen sed id 6 contrarium
ostendit Cicero, quia iidem accusatores objecerint Op-
pio, quod is voluerit exercitum largiendo corrumpere.
'8 Testes in Cornelium 8 accusator lecti a <n&u?to9 codicis
pollicetur: facit hoc Cicero '° supervacuum, quia ipse
fateatur":pet<taccuM(tone?n in Verrem Q. '~Cœct/tu~
quod fuerat <jfuoM<or ejus: ipsum Cicero ut pro se vide-
'9 retur effecit. Caetera, quae proponuntur, communis ra-
tio habet: aut enim conjectura excutiuntur, an vera
l. Oratoris interim. Sic Turie. Guelf. CUIP. Goth. Jens. (tacente
CAMP.Reliqui i. o. Vide §§. 2, 25. Gesn.) cum edd. ante Gryph. Reli-
2. Contrarium. Id autem facimus qui <y.t'~em~ ipse. Alm., q. f. ipse.
quum capita, quae objicit, aut ar- Vide modo; item §. tg.
gumenta inter se conferimus et t2. Q. Sic Goth. (tac. Gesn.). L.,
aliquam eruimus repuyitantiam. Turic. (sed a pr. manu C.) Guelf.
TtJM). CAMP.cum Alm. Voss. 1,3, Beru.
3. Aut a causa. Turicens. CâMp. Reliqui integrum praenomen. Vide
omittunt a. V, n, 39; VI, ), 20. Q. CfBCt-
~ut no!tr<B potius caMfB. Ha;c lius. Vide Cic. Divinat. in Q. Caec.,
est refutandi ratio qua: appellatur c. 2,6, t <, et passim. Hune Cœci-
ab Hermogene /S!«et, a Latinis vio- lium Judacum et ipsum testante
latio aut ttt'/ertto quod genus om- Plutarcho Vit. Cic., p. 864 C, con-
nium est firmissimum. TcBN. fercuma)teroadt!t,t,t6.
5. Oppio. Vide V, )0, 69. i3. Communis. habet. Sic CAMP.
6. Sed id contrarium. Sic Turic. solus. Turie. Guelf. Gotli. (tacente
Guelf. CAMp. éum Goth. Voss. t, Cesn.) communis habet. Atm. Vo:s.
Bern. et edd. ante Stoerium. Re- t, 2, communes habent (vide t8;
liqui omittunt t~ inter quos recen- item mox). Reliqui communes locos
setur Alm. Vide §. 16; item mox. habent. Significatio locorum cotn-
y. Objecerint. Objecerunt; sic tn)tntum,quatis hic foret, aliéna
Vall. lib. RR. 7, 8, 9, to, Jens. plane ab omni consuetudine, ut
Ald. Eo.~ cogeretur Capper. nova de iis pra'-
8. 7)t Cont~tttm. Vide IV, 3, t3. cipere ad h. 1. Ratio facile excide-
9. Codicis. Vide V, t3, 26. Eo. bat, notata per compendium
to. Cicero. In Divinatione. (vide V, t3, )), ut et res. (Vide V,
) ). Q!t;<tt~e~otentttr. Sic Turic. 7, t3, notam) quocum confundi-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, .3. 331

s)ut;aut~m<:o?!e, an propria, aut~Ka/~<e~ an inho-

nesta, iniqua, improba, inhumàna!, crudelia, et cae-
tera, quae ei generi~ accidunt. Eaque non modo in pro- 20
positionibus, sed in toto genere actionis, intuenda, an
sit crt«/e/!s? ut Labieni in 3 Babiritim lege perduellio-
nis 4; ~Auntana? utTuberonisLigarium exsulem accu-
santis,atqueidagentis, neetC~esarignoscat; 'ftper&et? a
ut in Oppium ex epistola Cottae reupi factum. ~Proinde 2'
tur mox §. 25, quamquam C*MP. argumentum orationis Ciceron. pro
editio non est immunis a correc- C.RabirM,perdneHiontsreq,item
tionibus. Vide VI, proœm. 6, y, ejusd. orat., c. 3 extr., 4, 5.
9, n, <3, <5;VI,t, 5,9,4o;Vl, Accusatus est a Labieno Rab. per-
3, l3, 16, Cetera. habet. duellionis, quod Saturninum sedi-
Non sine insotentia habere, h. e. tiosum, trib. plebis in turba inter-
continere,dicitarrattoea,~uœ~ro- fecisset. Accusatio autem per~ue/-
ponuntur. Acquiescendum tamen lionis est, quando quis accusatur
videturinhacscriptura- Communis quod hostili animo in rempublicam
ratio facile intelligitur, modus re- fuerit.TuRN.
eeptus tractandi argumenta, idem- 5. ~'u~er&a. Videtur supcr&um
que communis probanti et refu- soli proconsulis contra quaestoreni
tanti. suum testimonio (idem exigere; ne-
t. /n/iuma)ta, crudelia. Inhu- que in judicio dicto sed litteris
mana. Haec omnia post prius inh. famitiaribits scripto. Vide§. 7 it..
absuht a Turic. afferuntur inde ali- §. 3o, ubi apparet, veritatem Cottœ
qua ex Alm. Vide modo, it. §. 9t.t. pro summo argumenta esse accu-
2. pettert accidunt. Xf~~e'~x~. satori. Prœgravabat in bac causa
Hic quidem ea qua-~enert accidunt, reummagistratusauctorltas,cui
sunt species generi subjectœ. Vide et ipse Cicero arrepsit, quamquam
HI, 6, 56. Jbi sane magis ex usu dicens in Cottam. Vide Xt, 67.
Peripateticorum adhibitum voca- 6. Proinde. Hic quidem non ma-
hulum, quem vide apud Porphyr. la videtur Gesneri xpt~te, optantis
in fsag.,p. (Arist. Buhl.) 395, 414. perinde (videUf, 8, 38). Vocabula
Sed in illa veterum denominandi h.TC ubique pa;ne confunduntur.
libertate (vide not. ad IJt, 6, ~5) Vide Drakerib. ad Liv. XXVtt, 8,1
potuerunt species videri accidentia !8; item in Nostro V,Q, n;V, )0,
generis. n 2 mox h. c. §. 58; VI, 4, 20. Sed
3. ~!t Te! itt omittunt A vie. Joan. Quint, tit, at<jfue, omnibus fere lo-
RR. 3, 5, 10. En. cis subjicit voci, quod quidem hic
4. ~e~e per~Me/~on)~. Hac enim poni non poterat. Convenit tamen
!ege quum niteretur actio Labieni, Mcrtjtf/corationieo ?i~niHcatu,quem
non poterat non esse atrocissima dant.yteres G)o.ss~ ~xcat~c,
pocna rei, si condemnarctur. Vide. û(.ûrS·
 3322 M. FABII QUINTILIANJ

pr<PC!~t<e~ tnxt~:(MC~ impotentes deprehenduntur: ex

quibus tamen fortissime invaseris, quod est aut omni-
bus periculosum, ut dicit Cicero pro TutHo', Quis hoc
statuit unquam, aut cui concedi sine ~ummo om~tum
/)er<CM/opotest, ut ex~ ~ure potMen~ occ!(/ere, a ~KO
metuisse se dicat, ne ipse posterius occ~ere(t<r? aut ip-
sis judicibus, ut pro Oppio~ monet pluribus, ne !t<~
22 actionis genus in equestrem or~ncm 5 admittant. Non-
nunquam tamen quaedam bene et contemuuntur 6, vel
tamquam levia, vel tamquam ad causam nihil pertinen-
tia multis7 hoc locis facit 8 Cicero: sed 9 haecsimulatio
interim hucusque procedit, ut, quae dicendo refutare
23 non possumus, quasi &stidiendocatcemus. "'Quoalam
vero maxima pars eorum similibus constat, riman-

t. Tullio. Tarv. .Ru~o. Jens., amoris expostulationem continere

Rullio, cum edd. ante Ald. fro
Tullio. Vide lib. IV, cap. 2,§. 131. 1.
2.Eum.Jens.(tac. Gesn.)Tarv.,
<;ut?t. Correxit Regius.
3. Posterius. Pro hoc Fra~cius
potius malit, Capperohn. prttM.
4. Ut pro Oppio. Tliric., propo-
!;htm, cunt Atm.Vide tg, 20, 23.
5. ~ttMtrem ordinem. Nam ex
lege Sempronia quibusdam actio-
nibus equites non tenebantur, ut
Cicero ostcndit, pro Cluentio, e~ut-
tes lege corrupti judicis accusari non
potuisse. Porro qnod sit illud ac-
tionis genus ignoramus, quum de-
sideretur oratio. TuRN.
6. Bene et. Sic Turic. cum Alm.
Voss. i. ~t &exe, CAMP. Reliqui
omittunt cf. 7~tc et cotïtemHttH-
tur. Vide 10.
~u/tt$. Cicero. Insignem lo-
cum ponit Gesn. pro Rosc. Am.,
c. 29 extr. -Ut pro Cœ~to; docet
pnim.)evem esse accusationem et
potius, quam criminis insectatio-
nem.TuRK.
8. Facit. Turicens. CAMP.ect't,
cum Alm.
g. Sed. calcemus. Quum sed in
omnibus sit libris, videntur haee
cum reprehensione dici et referen-
da eodem quo §. g !([t<ttMtme; cui
tamen obstat usus primae persona;
ca~centtM. Malit fortasse aliquis: Et
pro sed, ubi nulla erit improbatio
(vide lib. IV, cap. 2, §. 65).
t0. Quotttam. eofum.Turie-, Q.
t): has (a sec. manu his) erit vero
pars (a sec. manu inseritur et) e.,
cum Alm., sine correctionibus (vi-
df: §. 2t; item hac §.). Q. v. m. p.
in his et e., CAMP.Priores scriptu-
ras non expédie nisi forte traji-
cicndo nata; ex illa Campani in qua
est tnanifestus error librarii argu-
tantis sed erit unde sit non exputo.
11. Eorum. Fluctuat pronomen 1
née certum habet respectum. Sus-.
 INSTiTUTfONIS ORAT LIB. V, i3 333
dum erit diligentissime, quid sit in quoque; quod as-
sumitur, dissimUe: id' !nyMre~ 2 faciledeprehenditur 4
est enim scriptum de rebus utique diversis 3, tantoqùe
magis Ipsarum~ rerum differentia potest esse manifes-
ta dtas vero ~M~ne~, quse ducuntur ex mutis ani-
malibus, aut inanimis 5, facile est eludere. ~cmc/a 24
rerum varie tractanda~sunt, si nocebunt: quae si vete-
ra7erunt,fabulosa dicerelicebit, si~lndubla,9maxlme
picor intelligi ea '<qua* dicendo re- test doceri de hoc ipso facto sta-
"futarenonpossumus." » tuisse quanto facilius, duo facta,
l. Id. Turic. Guelf. CAMP.omit- ad quse accommodetur lex, inter
tunt cum Alm. Voss. 2, Va)i. et se diversa ostendere. ~M autem hic
edd. ante Ald. Reposuit Regiu~ i pro~actM usurpantur, unde et mox
sed habet, nisi dormitavimus,Goth., illa locutio exempla rerum.
et Voss. 3, id pro in, ut videtur. 5. ~nanimM.Turic., anfm<c, eux)
2. III jure. Intelliguntur quaestio- Alm. Vide hac ipsa §.; item §. 24.
nes)egates.Videtib.m,e.5,§.4. 6. T'ractanda.VIde V, 12, y.
3. Estenim. ~i'MMM.Nunfjuam y. ~eten!. Turie., ultra. Jens.,
enim lex perseripta est de hoc ipso, vera cum edd. ante Ald. Nostrum
quod nunc traetamus, facto. Hoc Guelf. Goth. Vait. Aim. Voss. 2
est in utique. Nec diversis debet CAMP.
accipluanM, inter se diversis, quod 8. Si indubia. Turic., si indubi,
facit Gedoynus; sed diversis ab hac, a sec. manu sin dubia, et sic C~Mp.
quas quum maxime in judicium ve- Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum Bodl.
nit. Alii scriptum interpretantur le- Voss: 2 et edd. ante Ald. Nostra
gem illam, cujus similitudine uta- est in Alm. Gueif. Bern. Ald. Stoer.
tur, qui dicit, et volunt exemplum Chouet. Leid. JMuIti cum Regio
petjtum a statu collectivo, sive syl- transponunt si dubia. ~ttt ucra, ut
logismo (vide IH, 6, /{6, 6t). Sed Gibs. Roll. Capper. et vetustiores.
hoc ex verbis in jure non recte eli- Ab Obr. inde feré si vetera. sive
citur, qua: latius patent, quam ut dubia, quod défendit Burm. sive
una i)fa signiHcetur ex quœsttoni- accipiens vel (subaudiendo dicere
bus legalibus. -In jure quum ad- licebit); male profecto. Gesnerus
versarius similitudine utitur, simili- fluctuat inter nostram et illam Re*
tudinem ab alia lege ducet: porro gianam transpositionem; propen-
alia lex de alia quoque rescissit: sior tamen in nostram. –~i~utta.
proinde dissimilitudo est iUie facil- Recte suspicatur Regius t)t~tt6ttata
iima.TcMf. legendum, quod Nostro frequens
4. TjpMfum. Jens. (tac. Gesn.) (vide V, o, 2, et passim). Est tamen
ipsa, cum edd. ante Stoer. Sed indubium apud Tacitum quoque.
CAMP. et MSS. mei receptam. g. ~axtme quidem. Hoc refertur
lpsarum. Jam si ne lex quidem po- ad §. 25, Si def. omnia.
 334 M. FABII QUINTILIANI
quidem dissimilia: neque enim fieri potest, ut paria
sint omnia2 ut, si Nasica post occisum Gracchum de-
fendatur exempte Ahatse 4, a quo Maelius 5 est interfec-
tus ~E/tMm~ regni 6[~ecto[(ore~yt(tsse; a Gmcc/to ~e-
~es modo latasesse popu/ar&s ~A~/am magistrum e~ut-
~umyKMse;Nasicam prwa~Mm? esse, dicatur: si defece-
rint~ omnia, tum 9 videndum erit, an obtineri 10 possit,
ne illud quidem recte factum: quod de exemptis, Idem
25 etiam de i .udicatis observandum. Quod autem posui,
referre, quo quidque accusator modo dixerit, hue per-
tinet, ut, si est minus efficaciter elocutus; ipsa ejus
verba ponantur; si acri et vehementi fuerit usus ora-
tione, eamdeïn rem'2 nostris verbis mitioribùs profera-

<. ~tt'm~ert. Ttirie. CAMP., esse, qui, quamquam littéra rnajuscula.

eum Alm. Male.
2. Ut. omnia. Guelf., utra ita
sit optima. Voss. t, Utrum ita sit
optima. Voss. 3, ita sit optima.
&)it omnia. Malim s. omnf'to, vel
s. per omnia. Vide Plin. Hist. Nat.
XXXVII, 11, a per ont)n<t similis.
Noster X, t, 28, "per omnia se-
« quendos. Et loco nimis simili
V,3,"p<'rom<t)'a.st'ttt<M."
item VV. DD. ad VeUei. it, 3', t.
3. jDe~enJafMr. Gue)f., ostenda-
tttr. CAMp., t~e/ett~ttu;
~/tf!/<e. Tuticehs., athaleam.
Alm., ut baleam. Guelf., Vfat<B,
cum Jens. et edd. ante Roll. Sed
Goth., A'ao!fK, sed ~Veorrectum ex
Nostra est in Joann. Bern. (re-
cedente a Guelf., vide V, 10, M 3)
CAMf. et a Rollino inde. Vide Dra-
I:en).). ad Lh'. JV, t6 extr.; item
Nostr. V, n, i6. –~Va!t(;d. ~Aa-
~B.Vide 111, y, -:); et V, g, )3.
5. M<e<m!.CAMP., ~'tni/i; onus-
iio~t.Guetf.,m<'<t)~,etsie)'fi!i-
Vide lib. V, cap. t, §. '2.
6. M<E<tum. Sic Gnetf. M. Emi-
lium, CAMp.M. ~E/t'um, Goth. M.
elium, Voss. i, 3. M. ~Emt~ftm,
Bern. Reliqui Melium.
y. PnM<um. Vide Cic. in Cat. t,
),ibique interpretes.
8. Si (<e/ece)'t')t. Si non poteri-
mus in exemplo dMHmt~tu~OteMt
» ostendere, reliquum est ut ostenda-
mus tnt~Mttatem, probemusque ne
illud qUidem quûd in exemptum af-
fertur recte factum fuisse. TuRN.
g. Tum. Turic. omittit cum A)m.
(vide §§. 23, 27). Placet. runt
videndum. Maittn/ant v.
)o. 0&ttMen.Tnric. CAMP., obti-
nere, cum Alm. Jens. (tac. Gesn.)
et edd. ante Ald.
t ]. ~ccttMto)' modo. Sic Turic.
Guelf. CAMP.Goth. Jens. (tacente
Gesn.) cum edd. ante Stoer. Re)i-
qui m. a. Vide '~27.–Que.
modo. Vide §. /}.
T2. 7{<-m.THnc., Mttoitem )'cnt,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, i3. 335
mus: ut Cicero de Cornetio Codicem a~ et pro- ~6
tinus3 cum quadam defensione: ut, si pro 4~<.rur«MO
dicendum sit, 06/ec<a cstp(!M/o /~ere:C'r~ vita: sic et
pro sordido oay'cuMï,pro maledico liberum dicere lice-
bit?. Utique committeudum nunquam 8 est, ut adversa- 27
riorum dicta cum suaconHrmationereferamus,autetiam
loci 9 alicujus exsecutione adjuvemus' nisi "quum

sed posterius subterlitûm. CAMP., nitate virtutum et vitiorum. De ea

prationem. FaciUs confusio scrip-
torum per compendia. –etn, sic
RR. 3, 5,7, 8, 9, io, r,. 12,
Jens. AId. Avic. Put. Joan. Vall.
lib. ED.
t. De Corn.elio. Sic Turic. Guelf.
C~Mp. Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum
Bern. et edd. ante Basil. exe. Aldo.
Reliqui pro C. 2)e Cornelio; sic
RR. 3, 5, 8, g, 10, 't, 12. Bene,
lit patet. Ko.
2. Codicem attigit. Vide 18.
3. Et protinus. Turic. CAMP.omit-
tunt et, cum Alm. Sed Turic. a pr.
manu dans attiget pro attigit, er-
rons originem demonstrat.
4. Luxurioso. Pro luxurioso li-
6era<em; sic R. t3. En.
5. ~t&era/tG)'. Guetf. <t&ert0;
cum Vall. recte rejiciente Badio,
ob id quod sequitur u pro maledico
liberum; dubitante Burmanno
et exempla ponente Nep. Themist.,
c. t, <' /t&ertU!vivebat. Et Terent,
MertusYivendi." »
Andr. I, t, 2$,
Terentianum locum aufert Ben-
tleius, scribens Mera. –Z<&er<or;
sic RR. 8, )0. TGpaulo omisit Put.
EDtTOn.
6. Pro !ordMo. hi~rum. Vide
lib. IV, cap. 2, §.77.
7. Maledico. licebit. Ha;c defen-
dendi ratio fit per nominum deri-
vationem quam mutuamur a vici-
Fab. egit, cap. de Demonstr. ge-
nere, lib: IIf. TMN. Idem fere
haud illepide cecinit Horatius,
sat. I, 3: u Strabonem appeUatpae-
« tum pater; et pullum, male par-
« vus si cui Mios est, etc. o Eo.
8. Committendum nunquam. Sic
Turic. CAMP.Reliqui n. c. Vide ~§.
s5, 2g.
g. Loci. Turic., joci, cum Alm.
Bern. Jens. et cdd. ante Ruse. (vide
V, 11, 21); item Ald. Basil. Regius
correxit, cui addicunt Guelf. Goth.
Vall. CtMp. Joci; sic RR. 3, 5,
y, 8, ti, Put. Avic. Joan. Prat.
Andr. et apud Burm. V. C. Locat.
Malim, et sequens exemplum ita
postulat. En. Zoct. ï. e. commu-
nis. Vide IV, 2, < t y. ~ocunt ap-
dis-
pellat uberiorem aliqua de re
putationem, aut adeo ampiiSca-
tionem.Tt]RN.
fo. ~Attttentus. Turic. Guelferb.
CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.) ad-
Voss. a, 3, Bern. et
jtt~es cum
edd. ante Gryph. ~t~/Mf~m, Alm.
cor-
(vide f~. xS, 28). Necessaria
reetip, ob re/efamu! quod praecë-
dit;sedneseioeujus.
) ). Quum etu<!e;tda. Badii ma) go
eum e~tt~en~o, quod blandiretur, si
pro adversariorum esset n~MrMftt.
Margo Basil. et Vid., cum eluden-
do. Goth., c. c/uen~n. QuMMe/x-
 336 M. FABII QUÎNTILIANI
eludenda ~puf/e~erc:<t<m' m:A:~KcrM, !?t~t«f; (o<
annM~ybrt<m non a~~e~'M; a6/Ker~ tamdiu; et, quum
<am/ot!oo~ intervallo ue~enx, cu~t iis, qui in foro /<a-
28 bitarunt, de digititate 4 contet'idas? Praeterea in contra-
dtctionibus~ interim totum crimen exponitur, utCicero
pro Scauro~ 6 circa Bostarem facit, veluti 8 orationein
diversse partis imitatus 9 aut pturibus propositionibus

</en~t. Accusativum intellige par- quod ab adversario dici contra nos

ticipii, et ex proximis itttellige ù[t/-
~UMantut, vel poilus r~ertmu!.
n Apud 'exercitum. Cicero pro
Murena, c. g.
2. Tot <t)t;tM.Turic., quod a.,
cum Alm. Quot a. C~Mp. T'. on-
't0!, Goth., quod malit Burm. auc-
tore Servio ad ~Eneid. I, ~y. Vide
eumdem ad Ov. Art. am. t, 6~8,
et accusativum dant Ciceronis li-
bt'i; qui et dirimunt aliter t. a. rc-
ferentes ad priorem sententiam.Vi-
de §. 9 ~ot.
3. Quant faw <0))~o. ra;)t abest a
libris Ciceronis. Vide V, t t, 41.
De ~mtate. Sic Tune. Guelf.
CAMP.cum Goth. Jens. et edd. ante
Burm. qui de expunxit, quia recte
absit a Ciceronis libris. Ernestus
reposuit et illic.
5. /n coHtradtcttp~~ît~. Guelf.
CMtp., de c., cum Goth. Vatt. et
edd. ante Ald. 7)t contradictiones,
Turic. T~ confra~!c~oHet?t, Alm.
(vide §. 27; item hac ~.). Erat pro-
fecto in contradictione. Cotttra-
dictionibus. Vide IV, 2 2<). Malim
singutarem hic legi. Vide not. ini-
tium. De contra~tctto'n~tt.?; sic
Avic. Put. Pout. Vatt. tib. CAMP.
Andr. Jens. Goth. RR. 3, 5, 7, 8,
g, t0, t!, !2. ED. ContradtcttO-
nem, quam ~schines appellat <tt-
?'9<~<t, vocat Fabiui quum id,
poterit, occupamus ac dissolvimus.
TcnN.
6. Pro ~cauro. Vide IV, i, 69,
supra pagin. ~y, ubi vide notam
de accusatore et defcnsore. En.
Ctrea. Sic Tarie. Reliqni con-
tra. Vide IV, 2, )g; VII, 2, tO.–
C<rM Bostarem. Fit mentio hujus
hominis Nora urbc Sa~dintae
oriundi, cujus mors objecta fuisse
videtur Scauro. Vide Fragm. CIc.
ap. Ern., p. <o56. Locus Severiani
rhetoris ex Pithœanis,p. apud jtune
3o6,quiservavit fragmentum,cum
nostridisput.itionernagnoperecon-
venit. "Hesponsurus autem adver-
sario primum id, quod ille posue-
"ri[, verbis infirrnioribns pronun-
«ciato (vide 25). Quse vero in-
credibilia visa fuerint aut irnbe-
t cilla, ita universa ponantur sicut
'< ah adversario dicta sunt: ut est
illud, Bostarem igitur quemdam
etc. Vide et lib. VII, cap. 2, 10.
8. ~e~uh. Sic Turic. (a manu
sec.) C~Mp. Reliqui velut. Ex nostro
patet fons erroris Turic. (a pr. ma-
nu) velut in rahonem, qui est in
Guelf. Bern. ~e/ut ttt orattoncm,
Alm. Vide modo bac item 3o.
relut tMrrahoHem; sic R. ft.
Non male. En.
9. /mt(a<u!. An forte mutuntu!,
ut veluti maois proprie dicatur?
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 13. 337
)uncns', utproVareno~, Quum~rperayro~e~/oca~o/a
faceret cum ~oMpu/e~o in familiam ~MC/Mn'anam
incidisse dixerunt, deinde Pompu/enK??~ occisum esse,
z~/co~~reKum f!nctum <ï~er~<xh<m~dum hic osten-
deret, quid de ec'~e?< ve//e< quod est; utique facien-
dum~, si erit iucredtbitis rei ordo, et 7ipsaexpositione
Hdem perditurus~ interim per partes dissotvitur, quod
contextu9nocet: etplerumqueid esttutius: quaedam con-
tradictiones natura sunt singulae: id exemplis non eget.
Co?MtnMn:a'°bene àpprehenduntur, non tantum, quia 29
utriusque sunt partis; sed, quia plus prosunt respon-

~ut.unctM. Hoc autreferes qùofjue Avic. Put. Poul. Vall. )ib.

ad id quod sequitur §. 2g. Vtttertm;
vide IV, 3, t6; item VI, a, tz. Sic
etSueton.Caes.,c.8t,!tfe)'~um.
alias.
2. Pro ~arcno. Vide V, 10, 6g.
3.Pontptt~tt0.fotttpu<enum.
Sic Voss. 3. SedTurie., Pompu-
lenio (a sec; manu JPompu~etttunt).
Pompulenium, cumCAMp. Nostrum
nomen est apud Muratorium, p.
!o6y, 3; ibidem ioz3, pompulle-
~<M~.Beliqui hie Populeno. Popu-
totum, quod nusquam invenipra:-
terea
4. Illico. Guelf., illie.
5. ~MerfatM)M. CAMP., ad sena-
tum. Jens. (en'ante Gesn.) 06~0-
vasse, cum edd. ante Aïd. exc. Tarv.
~~er~attOne,Voss. i, 3. Reliqui
(praeter Bip.) adservatum.
6.facte)ttfum.Turic.Gue)f.CAMF.
omittunt, cum Alm. Voss. 2, 3,
Goth.VaI). et edd. ante A)d. [lie
prott()fjfue8at[ttt7e,cumBadio,
quod et ipsum suaserat Regius, sed
idem nostrum de conjectura inseri
voluit, quod expresserunt reliqui
rectissime. facten~ttm omittunt
t.
Andr.RR.3,5,y,8,g,to,ii,
12.En.
y. Et ipsa ~0!<ft0)!e. Ex ipsa
cjrposi'ttOKe; sic VaU. lib. Andric.
Jenson. ab emend. RR. 8, 9. Dat
CAMP.ex t~a c~~ectaffone. Un.
8..Pen<ttunM. P<')~t(un[)?t; sic
Jens. ab emend. R. ) aua; recta
lèctio videatur si ~«etexf/um omit-
tatur, ita ut scribamus QMOt/est
ttit~M6',Mert<t)tcr~.)'e!0)'d'o,fjc
ipsa <?~oxtt;o<!e~f/eHt ~ert<ttMrMm.
EDtTon.
gr.Co'ttc.t<tt.Goth.,co)tf<?.t-f:tt!t;
iiedmate.Ën.
t0. Commuttia. Vide V,
[2,5.
~<?/te)tf/M)ttu!-autem egregie di-
citur, quod sa-pe apud Nostrum
valet: ita suam utilitatem conMt'tf-
fe, veluti VI, 4, 18 JX, 2 7~ hic
etiam significantius, quia
tamquam
commune in medio positum erat,
ut utervis a~re~en<<e)ts sunm fa-
ceret.
Quia plus. Tune. CAMp.,plus
quia. Fortasse non sine consi)i&
scriptoris ipsius; duriuscnte tamen.
Vide~.ay~a.
 338 M. FABII QUINTILIANI
denti: neque enim pigebit, quod saepe monui', referre:
3o commune qui prior dicit, contrarium facit 2. Est enim
contrarium3, quo adversarius bene uti potest: ~4 enim
non verisimile est, <antuM scelus Af. Cottam esse com-
menttim 5: Quid? hoc verisimile est, tantum scelus Op-
~t'um esse conatutn? Artificis autem est, invenire in ac-
tione adversarii, quae inter semet ipsa pugnent, aut
pugnare videantur: quse aliquando ex rebus ipsis ma-
nifesta sunt: ut in causa CœMana~ C/o~ct 9 aurum se
<7œ/<ocommodasse dicit, quod signum 10 nïayneF~?!
t. Quod MBpemonui. Ingeniosa sime accusator facit, si quod com-
est et vera, ut videtur, Gcsneri ani- TMtt~eest, prioripse arripiat. Idem
madversio, suspicaiitislioc familiari enim contra illum retorqueri, ideo-
sermone sœpius monuisse Quinti- que contrarium fieri potest. En.
~anum; neque enim in ipso opere 3. Est enim contrarium. Hœc
nostro tale quid inveniri. Dicat ali- omittunt CAMP.Andr. Quœ omissio
quis, plurimis illis locis, ubi com- facile ex ejusdem vocis iteratione
munia nominet Quint., subesse re- oriri potuit. ED.
prehensionem omnibus, ut potue- 4. ~t etttm. Vide §. 20. Cie.
rit sibi videri hoc ipsum diserte pro Oppio. Ec.
monuisse, quod, vocabutum usur- 5. Commentum. Turic., conten-
pans, semper in animo habuerit. tum, a sec. manu cottatum, et sic
Vide IV, 1,71, quem ipsum locmn CAMP.
memorat Gesn. Est tamen insolens 6. /nt~r. Turic. CAMP., contra,
t'c/en'e interpretari iterum pone- eutft Alm. Iit, Guelf.
"re, repetere, et hoc sipniftcet Qttœ aliquando ex. Turic., <]f.
necesse est, si respicit mottut ad de a. et, cum Alm. Vide § 28 item
ea, quœ dixerit in hoc ipso opere. mox.
Sin ad familiares cum discipulis 8.Cce/tana.Turie.tt~ta)M.A)m.,
sermonespe)'tinet,re/e)'reest *nar- viliana. Vide modo; item j). 3~.
't rare,cum lectore eummunieare; » ~)t causa Cœ/tana. Cic. pro Coe)io,
et hœe est recepta verbi potestas. c. t3: «maximum video signum
Vide tib. VI, cap. 3,$. )o6. e cujusdam cgregia; familiarita-
2. Facit. contrarium. Turicens. t tis. magnum rursus odiumvideo
CAMP. omittunt, cum Goth. Alm. cum crudelissimo discidio exsti-
et edd. ante Ald., nisi quod facit f tisse. Quintilianus rem ipsam
(quod inseri jusserat Regius) ser- ponit, Ciceronis verba referre ne-
vant Tarv. et Ruse. (vide §. 2~). quaquam vult.
Nostra est sattem in Guelf. et Vall., 9. C~oaM. Turic. CAMp.,C/au~M.
nisi in multis qui silentur. Con- to. Quod signum. Turic. CAMP.
tranum~!Cf'(;stC omnesnostri. Pes- inserunt etiam, cum Alm.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, i3 33c)
liaritatis est; venenum sibi paratum, quod summi Ot~t't
a~umcntum est. Tubero' Ligarium accusat, quod is 3i
in ~/r!cayt<er< et ~uenfur~ quod ab eo ipse in ~7't-
cam non sit3 admissus. Aliquando vero praebet ejus rei
occasionem minus considerata ex adverso 4 dicentis ora-
tio quod accidit praecipue cupidis 5 sententiarum ut
ducti~ occasione dicendi non respiciaut, quid dixerint,
dum lôcum praesentem?, non totam causam, intuen-
tur. Quid tam videri potest contra Cluentium quam 32
censoria nota? Quid tam contra eumdem, quam filium
abEgnatto corrupti judicii, quo Cluentius Oppianicum
circumvenisset, crimine exheredatum ? At haec Cicero 33
pugnare invicem ostendit: Sed tu, Acci9, consideres,
censeo, diligenter, utrum censorium judicium grave ve-
lis esse, an jE'yn6[< si Egnatii, /eue est, quod censores
de ctBferM~u6~cr:~erunt'°; ipsum 6nt<nJE'o[(tu~ouem

Tubero Ligarium. Cicero pro librum JI, caput 4, ~§. 3t et 3~.

Lig., c. 3: «Quis putet esse cri-
men, fuisse in Africa Ligarium?
"nempe is, qui et ipse in eadem
Africa esse voluit, et prohibitum
« se a Ligario queritur. « Hue ad-
dunt locum Appuleii insignem in
hoc exemplum. Apotog., pag. EI-
menh. 28g, 2go: "An non con-
traria accusatis? peram et bacu-
'<lum, ob auctoritatem carmina
et spéculum, ob hilaritatem
unum servum ut deparci tres
libertos, ut profusi ? n
2. ~'ncfi~ueftt. CAMP., ~f/'neam
fugerit, cum Turic. a manu sec.,
a pr. enim-nostra.
3. Non sit. Omittit negationem
Turic. Vide ad lib. IV, cap. 2, 2g.
4. ~ca~ferso. Id est, dicentis ea
qua: sunt sibi adversa. En.
3. Ct~;<< fenfen<'n)';(n?. Vide
6. Ducti. Turic., dicta, a secunda
manu data, et sic CAMr.
y. ~ocum pr~sentem.ViJe Ub. H,
cap.tt,6.
8. Contra C/«enttunt. Vide V, n,
t3; apud Ciceronem quidem pro
Clu. est c. 48.
g. ~cc<. Guelf. CAMP.Jens. (er-
rante Gesn.) acti, cum Bodl. et edd.
ante Ald. ~(tt, Goth. Alm. eum U-
bris Cic. Nulla Turic. varietas me-
moratur. Sed tu, ~cct. Argu-
mentatio est ex remotione, propo
sita duorum necessitate, qua* di-
lemma efficit. Qua de rè Fab. in
cap. de Argum. TcM.
10. Snbscripserunt. Subscribere si-
gnificat adscriptione testari aliquem
esse Infamem. Hinc ~u&~cny)t;oKe~
eensorum dieuntur cei!!or!<Bnot<p.
TnM. Vide infra, §. 33. En.
!t,
 34o M. FABfîQUtNTfUANI
(f<y/'aue~ esse fM, ex xena~Me/ecerMMt; ~< c«~?n ce/
~or/t</y! /<u?ïc~<y?M~<~ quem pater censoria ~M~-
~cr~~oHe~ e.ïAerec~tt, ce/Moresin sena~t~ ~uMM~atre~t
3.~ejicerent, ?'ef!nuerK?t<.IUamaKtsvitiosedicuntur,quam
acute reprehenduntur, argumentuna (/t<&;t<mpro neces-
sario, controversum pro confesso, commune~ p/t<rt~tM
pro proprio, uu/~ctre~, SMperuacx:<m, serins constitit-
tM/M6, contra fidem. Nam et illa accidunt parutn cau-
t. Sin fHftcnt <;efj!0f)tt))t. Turic. Reliqui omittunt ptffntfts. Gesne-
Guetf.a,cen~ormn,cum!ibt'is rus et ipse resumere suadebat.
Ciceronianis. Superius tamen om- Cont))ttt):e~urfttt!. Addidit plur.,
nes<;ontraCic.,ee)MO)'tttm. ut sccerneret hoc ab illo commutu,
2. ~mtc ~nahttm. Sic Turie. §. 2g, proprie appellato.
C,\Mr. Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum 5. ~t/~are. Turic., legare fM~y.,
A)m. et edd. ante Basil. et libris Ci- cum Alm. Solo repetendarum lit-
ceronianis; /t. i/Munt~)i~Hj& Guelf., terarum prrbre.Vide §. 3o. ~u/-
qui modo post stt~cr'~MentHtomit- yare. Nonnisi gradu distare videtur
tit~Mtfntentnt. Reliqui inserunt a praeeedenti. Vide IV, t, yt, ubi
ipsum. eadem reprehensio in proœmio
3. Ceftsonft subscr<~t;0)te. Ce)f!0- usm'pata.
t'ttt~)'oxt;)'<~ttOttC;sicH. !0. ~fe- Cû~M~UM!. Sic Turic.
6. *S'<?r~~
!C)'t~(tO)te; sic R. ~;utrumquetna)e. a secunda manu, quum a prima es-
En. Censofta ![t&scnpttone. Est, set xcr~MtNco~~r. ( hoc cum Alm.
credo, Jnsus in hic formula. Sub- Vide modo item §. 36), C~MP. cum
!cr)here dicuntur eensores, quum Andr. et edd. ante Basil. quo ace.
in tabulis sub nomine civis,t[uem G~ph. nisi quod Jens. Tar~ Mr-
notarnnt, causam notœ vel anim- vis c., quod correxit Regius. Reli-
advcrsionis sua; subscribunt; un- qui omittunt xenttS. –&)'tm, CON-
de cire!) hune ipsum locum ~ut- ~ti'httum contra fidem; sic Avic.
a ïo'tpttOttcnt saepe pro ip.;a nota Put. PouL RR. 3, 5, 7, 10, Prat,
<'ponitTu)!!us. Egnatius, senexde- Bene. Illud enim est cOMhrttfMnt
c )irus, levis et-parum sibi constans, cotttra~dent argumentum quod ad-
notatusipse a censoribits, censu- versarius con!t/<!fere. conatus est
« ram in Hfium exercet, et exhere- co;!ttM ~f/H et hominum opinio-
dationi causam xu~crt~tt. MHa*c nem. ToRX. Serius eottsttttttmtt.
quidem docteGesnerus,quamquam JnteUige a;yumc))htm. Potest au-
adCie.pertinentia,nonadQuint. tem <ïtyttmett<tt7~ dici serius consti-
4. Co'nmttne pluribus pro. Sic tutum, quum petitur ex SCto aut
Tutic. cum Eodt. Alm. Goth. Loc. statuto principis, quod post eam
et edd. ante Stoer. qno accedunt prodiit causam, quam agimus. Vi-
Roll. CAPP.Inserunt pro post com. de IV, l, genus catMfe coxistitu-
C.tUP. Jens., quod correxit Regius. <M)n.Refert Badius, Va))am anno-
 INSTITUTIONIS OHÀT. HB. V, i3. 34<
tis, ut crimen augeant, quodprobandum est; de facto
disputent, quum de auctore quaeratur; ImpossibiMa ag-
grediantur pro effectis relinquarit vix dum inchoata
de homine dicere, quam de causa malint; hominum 3à
vitia rébus assignent 3, ut, si quis decemviratum ac-
cu~e~ MO;no:Km; manifestis répugnent; dicant, quod
aliter accipi possit; summam quaestionis non intuean-
tur non ad proposita respondeant quod unum ali-
quando recipi potest, quum mala causa adhibitis extrin-
secusremediistuenda est, ut (jfUKmpecu/cfttMremVerres,
fortiter et industrie ft<!fus4 contra po'afas &'c:7!<ïmdici-
ttir. Eadem adversus contradictiones nobis oppositas 36
praecepta sunt: hoc tamen ampHus~, quod chca~cas
multi duobus vitiis diversis laborant: nam quidam etiam
in foro 7 tamquamrem molestam et odiosam praeter-
tasse vitia ha*c argumentornm non clara ejus defensio ostenditur.
omnia vitata a Cicerone, juniote altaenimcausaconstituitur,pro-
adhuc, ut pro Quintio et pro Rose. '<vinciam Siciliam virtute et ~igi-
Amerino apud Lactantium autem, lantia singulari, du))iis formido-
Ciceronem Christianum, etiam fre- losisque temporibus, a fugith'is
quentia. atque a belli pericuMs tutam esse
Crimen. pro&nnt!um. Vide servatam. Novi locum video
Hb.îV,cap.3,<6. "u!jt(Em.ma!tt!fh)sejactaturus
2. ~[tfa. Turic. Guelf. C-~Mp.,vi- "sitHorteusius.')
tam, cum Goth. et edd. ante Obr. 5. Hoc. amplius. Vide lib. III;
Hune, sive ex Arg., sive de con- cap.6,§.y3.Accipia!!tamenet
jectura, prœstantissima, nostrum nominativum hoc.
reponentem secuti omnes prœter 6.Qtt0~ctrcap~.Qt<oefco~tf~
Rot). ~7fM nullibi reperimus. eas; sic RR. il. Quidam quo
Omnes nostri dant vitam. Eo. circa eas, atii <jftncirca eas. En.
3.jRe6tts<!Mt~)tent.Sicomnes y. Etiam in /0)0. Tnric. Gnelf,
nostri, excepto Prat. qui habet C\MP. omittunt in, cumAtm. VaU.
rebus male assignent. En. Jcns.(tac.G<'sn.)TatV.;correxit
4. Tuitus. GAMP., tMta<M, cum Regius /°0t-o, Goth. (tac. Gesn.)..
Goth. Andr. et edd. a Ruse. (Vide Etiam t;t ~oro. Malim et m
§.2g)indeadStoer.quodpIacet (quod in atiquot edd. esse narra t,
Regio; mihi item. -Tuitus. Si- Burm.) ut et reteratur ad <'et scili-
ciliam. Cic. in Verrem V, t Sed cet. Et ;;) /'oro Kif ['ut. Prat.
"qua'dammihimagntncaetp'a'- 'NQn,ma)<RR.
 342 M. FABII QUINTILIANI
eunt: et iis plerumque, quae composita domo attule-
runt, contenti sine adversario d!cunt et scilicet
multo magis in scholis, in quibus non solum 4 contra-
dictiones omittuntur, verum etiam materiae ipsae sic ple-
rumque finguntur, ut nihil dici pro parte altera possit.
3: Alii diHgentia lapsi verbis etiam vel sententiolis omni-
bus respondendum putant, quod est et infinitum, et
supervacuum; non enim causa reprehenditur, sed ac-
tor quem ego semper videri malim discrtum~, ut, si
dixerit quod rei prosit 6, ingenii credatur laus esse, non
causae si forte quod 7 laedat, causse, non ingenii culpa.
38 Itaque lUaereprehensiones~, aut9 obscuritatis, qualis in
~M//um'° est; aut infantioe in dicendo, qualis in "PMO-

t. Et iis. Guelf., etenim, cum Alm. Joann. Voss. t, '3,Bern.,

Bern. Goth. Vall, et edd. ante Ald.
correxit Regius, astipulante Turic.
CAMP. qnamquam hic is pro iis.
2. Contentt; sic plerique. Conti-
nenh'; Avic. Poul. RR. 3, 5,10, et
apud Burm. Continenter; sic Put.
Prat. En.
3. Sine a~MrMno. Cum irrisione
hoc dicitur pro eo sine respectu
adversarii.
4'T"c.Gueif.om!t-
tunt no)t, cum Alm. Sed Tnric. a
sec. manu reponit (vide 3~, 3~).
Vide tib. IV, cap. 2, ag.
5. Malim disertum. Sic Turic.
Gueff. cum Alm. Voss. t, Basi).
Reliqui inserunt sic.
6.et~)f)~i't.Turic.,rc~ro)KMtt.
Alm. (Vide 36, 38). Rei
~ro~uent, Guett. CAMP.cum Voss.
2 et edd. ante Gryph. Rei pro-
yuent;sicetVaij[.hb.RR.7,&,
g, Andr. Jens. Ald. Lccat. Reliqui
habent rei prosit. EB.
y. Forte <yuo~. Turic. CAMp. Goth.
~uatt~o forte non. Jens. (errante
Gesn.) cum edd. ante Basil., quan-
do forte. Basil. ad Stoer. qui pri-
mus nostram. Guelf., forte ~n, id
est f. quando.
8. Reprehensiones. Turtc., res-
ponsiones. Solus, quantum video.
Vide V, y, !~}. Hic quidem vulga-
tam praefero, non solum ob id quod
est modo reprehenditur 3y), sed
etiam quod quum modo omnem ac-
toris vituperationem vetuisset, hic
docet, quare Cicero tamen in hoc
genus inciderit; uhi re~t'ehensto si-
gnincantior, quam responsio, cui
etiam genitivus minus proprie ad-
jungebatur quam r~'reAenstont.
9. ~uf. aut. aut. Omittit pri-
mum C.tMp. atterum et tertium Tu-.
ric. Guelf. CAMt.Goth. (tac. Gesn.)
cum Alm. et edd. ante Bad.
to. f't Rullum. Cicero de Agraria
H, 5 extr.
11. In Pisonem. Cicero in Pis.,
c. t, 3o, et passim.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, !3. 3~
~etM; aut inscitiae rerum verborumque, et insulsitatis
etiam, qualis in ~n<on<t<mest, animo 2 dantur, 3aut
justis odiis suntque 5 utiles ad conciliandum iis, quos
invisos facere volueris, odium. Alia respondendi pa-Bg
tronis ratio et aliquando tamen eorum non oratio
modo, sed vita etiam, fu/<:M denique, incessus,
~M~,recte incusari solet ut adversus Quintium 7 Cicero,
non baec solum, sed ipsam e~ant pr~fe~ta~ d'em:s~am

l. Ttt Antonium. Philipp. XIII, tore non monito, in omnibusque,

!9;n,4,.7;Hi,4.
2. ~))tmo datttur. Sic Turic. (a
pr. manu) Guelf. cum Alm. et edd.
Stoer. Chouet. Ijeid. Reliqui ac-
<;on)mo</antttt, ut et Turic. a sec.
manu quamquam acomodantur,
~n'nto. odtts. Postquam con-
tumetiosam actoris tractationem
proscripserat Quint. cavet sibi ab
exemplis Ciceronianis. Itaque enim
ait i. e. quum vera sint quœ adhuc
disputavi, jam quaecunque apud
Ciceronem videntur contraria meis
dictis, ea aut concessa fuerunt ani-
mo, i. e. iracundise (sic enim ani-
mus saepissime est accipiendus, ut
apud Terent. Andr. I, 8, et Sta-
tium passim, ubi veteres giossae
Barthii inspiciendœ) vel libertati,
aut expressit eadem adversarii ne-
quitia. Eodem modo Horatius dixit
amico quœ dederis animo, casu
tertio, non sexto; quamquam ibi
animus est hUaris. Hœc exempla
igitur condonanda sunt impotenti
cuidam affectui non pro regula
sequenda.
3. ~uc. Turic. Guelf. CiMp., ut,
cum Goth. et add. ante Bad. Re)i-
qui omittunt conjunctionem, quam
ego de conjectura mutavi. Hœc par-
ticula, omissa Badio primum, lec-
u<suspicor,MSS.inventa(quam-
quam abesse narratur ab Alm. Vide
3~ 40 ) reduxit me ad istam.
scripturam Leidensem, Gibsono
tantopere displicentem: animo dan-
tur, quum altera non possit ferri,
servato illo ut, an aut. Nec apparet,
quomodo accommodantur coeat
cum isto Itaque.
4. Justis. Tarv., istius.
5. Suntque. odium. Displicet
quam maxime tam exiguo interval-
Io recurrens odium, etjacet tota
sententia; non profecto desiderata
si absit. Quamquam nec tota inest
ântecedenti. Et sane vitio iteran-
dorum v ocabulorum non caretNos-
ter. VideIV, z, 35; VI, Pro.5'.
6. fatro" Hinonactort(§.3y) )'
opponuntur, sed inimicis et adver-
MnMipsias dicentis, quales fuere
Ciceronis Ru)!us, Piso, Antonius.
Vide V, j t, ~3, ubi "is qui ex di-
verso agit segregatur item ab ad-
« versario.
y. Aduersus Quintium Cicero. Cic.
pro Cluentio, c. ~o quod attinet ad
togam in hoc loco vide Ferrarium
de reVest. inThes. Gra'v.VI, yo5,
item Ruben. ibid., p.o5o. Agnos-
citur enim a Quint. toga, non tu-
nica, quumpraetextatnnominet.
 344 M. FABU QUINTILIANI
ad talos, iusectatus est presserat enim turbulentis
4o coacionibusCtuent!umQu!ntius. Nonnunquam elevan-
dae invidiœ gratia, quae asperius dicta sunt, eludun-
tur~ ut a Cicerone Triarius 3 nam, quum Scauri 4 co-
lumnas per urbem plaustris vectas esse dixit, 5 Ego
por/'o, Inquit, qui a<6<mas habeo co~fmnas, ~c~<e~:s
cas <!pporfau:. Et magis hoc in accusatores concessum
est, quibus conviciari aliquando patrocinii fides cogit.
4' Illa vero adversus omnes et recepta et non 7 inhumana
conquestio, si callide quid tacuisses, breviasse, obscu-
4~ rasse, distulisse dicuntur: defensionis quoque permu-
t. /)tM;cfattM. Turie. Cuelf. C.tMp., Regii conjectura, quamquam silen-
sfctntMS, cum Goth. Alm. Voss. t,1 tium co))atorum multos et Graves
2,3; male. Nostri omnes, exc. auctoresreceptasvideaturdareut
Jens. Ald. dantsectatus est. En. Alm. Bodl. Scd monemur in Tur-
2. ~Vttdttnfur. Locum sœpe nu- nebiana nota, acuisse esse in om-
méro habent in re/Mtnt/one nibus Codd. (significat excnsos) et
joci
opporhtnt, <]e quibus aget Fabius in scriptoVa])a* ( vide V, 10, yt ),
Jib. VI. TcnN. qui notarit in hune locum aliquid
3. Ctcct'OtteT'narttM.Vid. 28. de historia illa Demosthenis accen-
~Scatt)'t. Scaurus in atrio œdium tun) male ponentis jm~SteTacpro~<'?-
snarumpermultas habuit cajumnas 6MTec.Vutgata! errorem defendere
qumquagenum pedum ex marmore frustra conaturTaylorus adDemo-
Lucutteo. Illa autem luxuria roma- sth. pro Cr)rona(n. Reiskii2 [3,vot.
nis tribus puniebatur. Tunx. I,Appnr.) qu<;n~meutoratrosterus
5. ~o. a~ortaM. Quasi Yt)io- O't Accent ant! Quant., p. 16. !n-
ri materia co]umnae (aibansc eni'n geniosissima est Régit emendatio.
sunt e iapiJc ex montis albani la- Neqn<; enim breviasse de corripien-
~icidinis ) non et ipSK-plaustris in- (.Us5yt)ahisinterpretandum(utXH,
digeant ad veheuduin. De vi)itate 10, 57), sed de contrahendis et ar-
co/Mmo;). c/ton .jvide Suetou. Au~ tandis sententiis (ut [, g, 2) cujus
c. ~2. De porro, vide II, 3, .?. vethi vicinia utituriiegius ad com-
6. Clitellis. Turic. depellis, cam mendandam suam scnpturam. Sic
Alm. Vide §§. 38, 43. trcftactum usurpatum fuit a Sene-
Non mAMma~. Sic plerique ca, Plinio, Suctonio. 'if'oCttiMe;
nostri Codd. ~VonAtfniaoa: siclU!. sic Put. a secunda manu, Jens. ab
3,5, to, t i,Jcus. Mate. En. onendationc ~<;u~xe, sic reliqui
8. Tacuisse. Turic. Gotb., accttM- nosU'i.E~).
se.Guelf. CAMP.,nctttMe, cumVoss. g. 7)~'<;)i.Hn)t~. Appellat Fabius
2. Joann. (tac. Gibs.) et edd. ante (/c/en~ton<ennMt., quamto defen-
Basil. exceptis Badil. Nostr);m est e soruoni)mdjudicium,auti)tatn,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. V, i3. 345
tatio reprehenditur saspe, ut Acctus' adversus Cluen-
tium, ~Eschiaes~ adversus Ctesiphontem facit: quum il-
le Ciceronem lege usumm modo 3, hic minime de lege
dicturum Demosthenem queritur: declamatores vero
in primis sunt admonendi, ne contradictiones eas po-
nant, quibus facillime responderi possit; neu sibi stut-
tum adversarium nn~ant facimus autem, quod t maxt-
me uberes loci, popularesque sententiae ~aascuntur,
materiam dicendi nobis, quod volumus, 7ducentibus,
ut non sit ille inutilis versus 9,
Non male '° respondit, male enim prior ille rogarat..
FaUet" haec nos in foro consuetudo, ubi adversario, non 43

actionem sequitur, qua ab accusa-
torepremitur.PiTHOEM.
i. ~cct'M. Turic., Appius, cum
A)m.etedd.atjteA[d.exc.CAMp.
quinostrom. Guelf., ~t;~u~(vide
§. 33).Goth.Voss. 2,Bern.«;tfm,
KumBurm.etrecentt.hocsotum
loco. Vide Heusing. ad Cic. de Off.
1)1, 2 ), 12. MarctMsper c est a ~Vot-
te, quare ne~cous quidem mâle,
quamquam ab ~((o vel ~<(«.
-~ccttt~. Vide inox ~7.
2.sc/ttn<-s.Vid.!II,6,3,ibi-
que notam.
3. tAu~tt'n modo; sic Avic. Put.
Poul. VaU. )ib., RH. 3,5,7,8, (),
)0, < f, t2,Jens.Atd. Tomodoomit-
tunt Prat. C.\HF. Andr. En.
/{. QuoJn!n-Y!'ne. Post~ttO~C.tMp.
Andr.inserunt~uo.Andr.Tt~uo
idem est ac ut. Eu.
5. ~CttHtur; sic omnes nostri exc.
Avie. Poul. qui dant nascantM)'. En.
6. QMO~M)/umu!.SicTuric.GueIf.
CAMp., cumGoth. Voss. 2, Reliqui
quo vol. Accommodarunt ad ducen-
tibus, sed.prp quo in hac ratione
debebat esse unde. Vide V, to, t3~;
VJ, 2, t(j. QttO UO~tttKtM;sic
Jens. Aid. Locat. caeteri <]ftft)t/volu-
mu!. En.
~Mccntt&tf! i. e. crcdentibus.
8. Ille inutilis. Sic Turic. Cuetf.
CAiir., Voss. 2 Goth. Jens. ( tac.
Gesn ) et edd. ante J!asiL qui ))o&fs
inut. Heliqui ttmt. ille. Vide §. 2~,
)ib.V,cap.i4,§.6.
g. Versus; ex coitatis variis lec-
tionibus ha:c interpretatio colligi
potcst R«;<nt!M ut ille Mersu! ~Vo):
male, etc., tton sit inutilis ttott!,
</<tce)t(t&ux,credentibus, ijtud~nod
!;o/ttn:u~ esse materiam dicendi
~Ho (ut) maxime uberes loci popu-
(ares~ne senfentue Hascatttu' En.
t o. A~Ottmale. ro~n)'«t. Unde sit
)MC versus, i~noru; nec vidcntur
interpretes anquisivisse, plerique
tacentes. Quod autem Pitboeus con-
fort Iliad. XX, 25o 'Oa'frcKt x' <?-
?ri)?9et<oC) To~.vx' ttr~jt&î/ccc'e~pa"
rum ad rem facit.
t-t. Fallet. co))St<etu</o.VIdeV,
tt,26;Xr,3, to3;XU,Proœtn.s..
 346 M. FABII QUINTILIANI
ipsi nobis respondebimus aiunt Accium interroga-
tum, cur causas non ageret, quum apud eum in tragœ-
diis tanta vis esset optime respondendi, hanc2 reddi-
disse rationem; <~uo~:7/!Cea (/!cer~!<Mr~~uee ipse vellet,J
in foro dicturi adversarii essent, ~uœ minimevellet. Ri-
diculum est ergo in exercitationibus, quae foro praepa-
rantur~, prius cogitare, quidresponderi, quam, quid
ex diverso dici possit: et bonus prœceptor non minus
laudare discipulum debet, si quid pro diversa, quam si
45 quid pro sua parte acriter excogitavit. Rursus aliud in
scholis permittendum semper, in foro raro 6 nam 7 loco
apetitore primo contradictione uti qui possumus~, ubi
vera res agitur, quum adversarius adhuc nihil dixerit?
46 Incidunt tamen plerique in hoc vitium vêt consuetu-

Prô~/etH, )o, g: "ttrone! in- Andr. Reliqui, aliquid. -Nostro-

fc/xu/if't, et !J, 8, t3, decipient.
t. Accium. CtMp., Actium, cum
Alm. (non Turic. Vide§§.4o,~5). ).
Jens. (tacente Gesn.) et edd. ante
A)d. //t(:[tm, Goth. Voss. 2.
2. Esset. hane. Guelf. omittit
interjecta, cum Bern. et Gryph.
Stoer. Chouet. Leid. e. optime h.
Goth. (tacenteGesn.), cumVoss. 2
et edd. ante Ald. exc. C.tMP., e. op-
ttme t-fy. optime h. Ald., cum edd.
ante Gryph. Tanta vis esset, CM-
ttme hanc reddidisse; sic Vall. lib. a
sec. manu, RR. g, t i2, Jenson.
Tanta vis esset, hanc reddidisse; sic
Avic.Put.Pou).RH.3,5,7,8,io.ED.
3. Quœ~bro ~rfE~arantur. J')<B-
parant; sicRR. 3,5,g, n, 12,
Prat. Andr. Bene, utpatet. En.
4. Ex (~tue)'so. Ex adverso; sic
R. y, Ald. male, nam posterius di-
versa repetitur. ED.
5. Aliud. Sic Turic. Gueif. CAMP.,
cum Atm. Bodl. Joan. Voss. l, Bern.
rumparsmaximadanta/tK~.7//M~
in Turncbi notis reperitur. ED.
~/fu< Hoc, ut aliquid simile con-
tradictioni ~ponatur (§./}§), non
plane idem est, ac stultum adver-
~sarium sibi fingere » (§. ~2), ut
posset aliud appellare.
6. Raro. Turic. CAMP., rarum,
cum Voss. t, 3. Habet insuavem so-
num recepta, et potest videri nata
exerrore(dequovideV,t2,f~;
VI, Pro. ta); nec vicissim apparet
quare consulto aliquis scripserit
ro'unt nisi invenerit in exempte.
Durior tamen structura si non ad-
verbium raro opponatur alteri sem-
per, verum rarum nomen ad semper
permittendum referatur, ut utrobi-
quesubaudiature~t.~armnitausur-
paturV, ti, ~2.
y. Loco. primo. Vide IV, 2, 28;
lib. V, cap. <3,§.5o.ED.
8. Qui possumus. Turic. omittit
qui, cum Alm. Vide §§. 43, 4?-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 13. 347
dine declamatoria, vel etiam cupiditate dicendi dant-
que de se respondentibusvenustissimoslusus, quum mo-
do, se vero nihil dixisse, neque tam s<t</tef/:c<Mro~;mo-
do, bene admonitos ab adversario, et agere gratias,
~KO<~a6~u<:Mnt, jocantur; frequentissime vero, id quod
firmissimum est, nMnotM/K iis rexponsurunt adversa-
rium fuisse, ~uee proposita non essent, nisi illa 1sciret
vera esse, et ad fatendum conscientia esset :m~u/6t~ ut 47
pro Cluentio 2 Cicero ~Vomhoc per~eppe (/x'M<t~ tibi
Xicrenunc:art, me/M&ere in animo causam Aancpr~-
sidio legis defendere: itane est? ab amicis imprudentes
videlicet pro~:mur? et est nescio 4 quis de iis, quos ami-
cos nobis arbitramur, qui no~ret~o~<<! ad adversarium
deferat? Quisnam hoc tibi renunciavit? quis <am im-
pro6us~~ ? eut ego autem narras:? ~Vemo, ut o~tno~
in culpa est: n:m!rt<m7 7tibiistud /ex :pM renunciavit.
At quidam, contradictione non contenti, totos etiam 48
locos explicant9, Scire se hoc (/:c<t<rosadversarios, et
ita perxecM~uro~ quod factum venuste nostris tempo-
ribus elusitVIblus Crispus, vir ingemijucundi et ele-

Ma;sic plerique. Illé; sic CAMP.
Andr. Non spernenda lectio. ED.
2.fro~uentfo;c.52.
3. Dixisti. Turic. Guelf. CAMP., jn,6,y6,derehic§.a7.
dixi, cum Almelov. Voss. 1, 3, cum
edd. ante Ruse. quod correxit Re-
gius (vide §. 29); dixti, Va)), et
Voss. 2 (vide IX, 3, 22 ); dixit,
Goth. si recte est excussus.
4. Est He~CtO.Turic. CAMP., iste
n. Alm., ille n. Vide §§. 45, 5o.
5. 7!e)tuncMmt? quis. Turic. in-
serit ut; CAMP., aut.
6. ~utem. Voss. t, ante. Ptacet.
7. Est: nimirum. Ald. Bas. inse-
runt sed, cum libris Cic.
8. Istud lex. Turic CAMP., i. )-C!.
Placet. Ciceronis libri istuc lex.
g. Explicant. De vocabulo vide
10. Persecttfuro)!; sic Vall. liber
RR. 7, 8,9, !2. CAMP.Andr. Ald.
Jens. Prosecuturos; sic Avic. Put.
Pout.RR.3,5,)0,tt,etapud
Rurm.Aim.ED.
t t. ~tttU!. Turic., t«M<t!.CAMP.
Junttt!. ~tt<H! Crispus. Sub Do-
mitiano senex teste Juvenale IV, 8 f,
sed ganeae VIte))iana; sodalis ( Dio
Cass., lib. LXV, p. 1061, Reim.),
inter claros magis quam inter bo-
nos,~ judicanteT~citoHistor.If,
 3~8 M. FABII QUINTILIANI
gantis: Ego vero, inquit, ista non dico; ~J e~~M0!«<-
49 net illa bis dici? Nonhunquam tamen aliquid simile
contradictioni poni potest, si quid ab adversario testa-
tionibus 2 comprehensum 3 in advocationibus 4jactatu'm
sit; respondebimus enim rei ab illis'dictoe, non a nobis
cxcpgitatœ: aut, si id genus erit causae, ut proponere
possimus certa, extra quae dici nihil possit ut, quum
res furtiva in domo deprehensa sit, dicat necesse est
reus, aut se ignorante illatam, aut depositam a~t<f/ se,
aut donatam sibi; quibus omnibus, etiamsi prôposita
5o non sint, responderi potest. At in scholis recte et 5con-
10. Muttis eum locis memorat Nos- non in judicio factos. De afhoeatt!
ter, vide inprimis X, i ng, ubi videV,6,6,itemnot.adH,)5,3o;
~«cu)t<~t<a! ejus laudatur, ut et XII, te~tottone! vide ad V, y, 33.
to, <t et a Juvenale i. c. Fidem fa- 5.7{<*c<eetco)ttradtett'o)tt&u!.Tu-
ciunt dicta ejus aliquot a Nostro, 1 ric.,)'coart6t(!etc.,cumGue)f.
Suetonio (Domit. c. 3, vide Dion. nisi quod hic tacunas habet, post
Cass., p. 108~, Reim.), aliis, rela- ~)/e').minoren),postetpauioma-
ta vide et scriptorem de causs. cor- jorem. Goth., )'. et~/e~ontu~etc.,
) uptse etofj. c. 8. Ejusdem Vibii cum Voss. 2, Atm. (vide quo-
est illud de Domitiano ne ntMca niam prius et non est in Turin., 1
quidem. Suet., lib. XII. PiTH. item §. 5t ). Posterius et in Goth.
t ~Vo)t;tu))~t(nmtame)t. Limita- Gesnerns negiexit. CAMP., t;)(e)'~e~
tio est superiorispraccepti, quo ora- <a(<o<n&tuet c. Ta~ r. ettn(ety;e/-
torein cotfra~cttOHt&ma a se fxrogi- /aftont&tt! et c., cum Andr. Venet.
tatis respondere Fab. prohibet.lllud A)d. Bas. ut quosdam emendare
tamen admittit quum aliquam ab narrat Règius. Jens., r. et plenari-
adversario proponendam esse co~- bus c., cum Loc. Ruse., r. et~ro-
t)'a~;ctt0)te;)t, sive ex ipsius verbis ta(t0))<6tu et c. Bad. utr. Gryph.
( si quid forte in advocatorum con- Capper., cum aliquot praeterea.
~t'essibus et coram testibus emise- Nostra est in reliquis edd., sed
rit), sive quoquo alio modo discere MSS. turpiter silentur: ;Hter~e//a*
potuerit. Eu. tionibus omissis recte et et, ipsum
2. Te!<ati0))t&tt!. Testationes ap- ab emendatore est profecto, quam-
pellat Fabins aut tMftmottta ntxe)!- quam in principe Campani. Pro
fiunt, ut supra, aut{;enera!iter ~utE- ~<etfan&t; Gesn. conjieit ~e/ftnrt-
cutt~ne testinronia. TtjnK. bus. Reponere ~rotattoxtttM non
3. Com~re/tenmnt, aut;~ic Capp. attinet, quum adeo notavoxtam
male nullibi repcritur. En. nova non potuerit obliterari. Atio-
'~Muocn(ton)6tts. fnterpretor qui si noto vocabulo defungi pos-
oongressus advocatorum privatos, semus, nihil aptius quam ~'ro~tM'-
 INSTITUTIONIS OBAT. LIB. V, t3. 349
tradictionibus occurremus', ut in utrumque locum,
idest, pnmum etsecundum,simul2 exerceamur: quod
nisi fecenmus, nunquamutemur contradictione non
§nlm erit, cul respondeamus. Est et illud 3 vitium, ni- 51
mlum4sotticm~, et circa omnia mbmenta luctantis sus-
pectam enim facit judici causam, et fréquenter, quae
statim dicta omnem dubitationem sustulissent, dilata
tpsisprseparationibus fidem perdunt, quia patrenus et
aliis crediderit opus fuisse: nduciam? igituroratorprse
se ferat,.semperque ita dicat, tamquam de causa optime
sentiat. Quod (sicut omnia) in Cicerone s praecipuum
est: nam illa summa cura securitatis est similis, tanta-
que in oratione auctoritas9, ut probationis locum ob-

hOtuttM, quod inter multa suadet
Badius. Plenius, quodRpgius nec
ipsum est nihili, modo et fuerit
ante hanc vocem, post autem de-
léatur. Equidem nihil exputo. Eji-
cerevocemportentosam, quod in-
terim feci cum multis, proletaria
sane est x~tc.'Eum censeo emen-
daturum orationem, qui grascas ali-
quas voces invenerit, lacunis illis
Gue]ferbytanis inserendas. Ne illud
quidem pro certo statuam, sextum
an tertium casum agno~cere debea-
mus in c<)Ht?'a<~K;tiO)u&M. Hune ta-
men malim. Varias omnes has
lectiones apud nostros Codices re-
perimus. ED.
Océurremus. VideIII, 5, !2;
V,)3,52;V,i4,2o;VJ,3,84.
2.~ecutt~unt,~tMu/.Turic. CAMp. rino n .Mtt~ta sunt falsa, ~tt~tCM,
inserunt ~tunmum. Id est.
!ecu)t(/tt)n. Hoc adjecit, ne quis
cogitaret de accusando et defen-.
dendo. Glossam enim quo minus
credam, obstat omnium librorum
consensus. Vide §. ~5.
-3. Estet illud i. e. Solet committi
etiam illud etc. Vide VI, i, 5o,
EemipsamhahesV,t2,8,ioco
nimis simili nostro.
~Vtmafm. Turic. CAMP., may-
!)<tm,eumAtm.
5. Solliciti.Turic., sollicite, cum
A!m. (Vide $§. 5o 56). Hoc cum
antécédente facit expeditiorem sa-
ne, sed et jejunam orationem.
6. Dicta. Turic. omittit, male.
Opponuntur statim dicta iis qua~
dilata sunt.
y. Fidticiani. Idem de/!f/ttc<apra!-
eipit Fab., Hb.It. Ea tamen tempe-
randa est nam supra dixit, lib. IV,
~t/uciant non debere senimium ex-
erere. Tc))X.
8. ~'t C;ce)'onc. Ut pro R. Ame-
<yutBtame't argui ~MSpt'CtO~e possent.
/;t his rebus si suspicio rc~yMC-
rit, cu/~Mm t)tes!e coucedemus.
Tt;RN.
g. Auctoritas. T'antfE~tte. auc-
toritatis sic R. lo,.non male. ED.
 35o M. FABII QUINTILIANI
tineat, dubitare nobis non audentibus porro qut scie-
rit,quid parsadversa, quid nostra habeat vatenussimum,
facile judicabit, quibus maxime rebus vel occurrendum
53 sit, vel instandum. Ordo quidem in parte nulla m!nns
affert laboris nam, si agimus, nostra conrirmandasunt
primum: tum, quae nostris opponuntur, refutanda: si
54 respondemus, prius incipiendum est a refutatione. Nas-
cuntur autem ex his, quae contradictioni opposuimus,
aliae contradictiones euutque interim longlus ut gla-
diatorum manus~, quae secundae vocantur, fiunt et ter-
tiae, si prima ad evocandum 4 adversariiictum prolata
erat et quartae si geminata captatio est, ut bis cavere,

i. Porro, ~[tt. Hoc prœceptum modo numerus quaternarius ma-

scopum continet co))~rma<tOMMet
re~MtattO)[t'TunN.
s.Manus.ConferendisetNostri
)ocisVi,4,8:JX,2o,etatio-
run) satis apparet, mattutn dicipro
ictu, quœ est interpretatio schol.
vet. ad Stat. Theb. VI, 788. Sic Lu-
can. VI, Igo. Mutuanturhinc vo-
cem in a)ea* jactibus appellandis.
Vide Casaub. ad Suet. Aug., ,€.71.
Neque tamen œque facile est, do-
cere, quœ vocatce fuerint xecun~œ
tnnnM. Nam quodCesnerus sumit,
primam manum intelligi caventis
ictum, secundam inferentis, id qui-
dem inde precario efficitur quia
« prius est, humanius, justius, tueri
corpus suum; alterum, alienum
e ferire. Equidem caventis ictum
nu))am esse manum, sed soli infe-
renti t) ibui eam, crediderim, colla-
tis reliquis locis. Sed hic sane ex bis
cavendo, bis repetendo, quarta fit
manus. Captatio hic quidem ~tN-
tM/<Mvidetur proferendi manum
ad evocandum adversarii ictum w
non petitio. Sed non video quo
nuum exeat in hac ratione. Ob-
scura est et res per se ipsa et coilata
cum altera cujus imaginem facit.
~eeuno'am ego manum per se qui-
deminterpreterictumprotinus con-
tinuatum cautioni, den ~Vachstoss.
Solatur me Regii simplicitas faten-
tis, sibi ignotam esse hanc gladia-
torum consuetudinem.– Hermo-
laus in VII Plinii appeUat secundo!
et tertias manus, quando paria gla-
diatorum aliis paribus suecedunt.
Unde a Plinio appellantur quidam
gladiatores MCUHdattt et tertiarii.
TcR! Cul interpretationi répug-
nat initium no<s. En.
3. Si prima. Turic., isti p. Solus.
4. ~'uoMtfd'um.Tur. Guelf. CAMP.
Goth. Jens. (tac. Gesner.) vocan-
dum, cum Vatt. Voss. t, 2, 3, et
edd. anteRusc. (vide§. ~7). Nos-
trum timida conjectura suasit Re-
gius. AMSS. iis, qui silentur, de-
fendi vix spero. Quod Bern. nos-
trum dare narratur, in eo errorem
suspicor transponendarum vocum.
5. Bis cavere. CAMP.inserit etiam,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, .3. 35 f
bis repetere oportuerit. Quse ratio et ultra ducit sed 55
illam etiam, quam supra ostendi simplicem ex affec-
tibus atque ex afnrmatione sola probationem recipit re-
futatio qualis est illa Scauri, de qua supra dixi3 quin
nescio, an etiam frequentior4, ubi quid negatur viden-
dum praecipue utrique parti, ubi sit rei summa5 nam
fere accidit, ut in causis multa dicantur, de paucis ju-
dicetur. In his probandi refutandique ratio est, sed ad- 56
juvanda viribus dicentis, et adornanda quamlibet enim
smt ad docendum 6, quod volumus, 7accommodata,
tamen erunt infirma, nisi majore quodam oratoris spi-
ritu impteantur~. Quare et illi communes loci 9 de tes- Sy
cum Voss. 2, Gothano et edd. ante item Bas. Stoer. et rell. anté Roll.
Stoer. An eam leges, et referes ad quo aec. Burm. Nostrum exemen-
captationem?Sedne sicquidemjus- datione Regii. ~ocot~um sic
tus manuum numerusvideturexire. Put., a sec. manu, Jens. ab emend.
l. ~uett. Sed illam etiam. Tu- AId. ~ddtc<'n~ttnt;retiquiomnes;
ric., ductis et eam est ille tamquam, minus bene. ED.
sed illa etiam. Guelf. C\MP., d. s. y. Accommodata, tameit erunt
illa e., cum Goth. et edd. ante Ald. infirma. Turic., a. pecunia t. e. et i.
quo ace. recentiores a Stoer. inde (a sec. manu deletum uec.) cum
ad Capp. Sed illam etiam; sic A)m.(vide§. Si; V, i~, 7) a.t.e.et
Put. Ald. Reliqui omnes habent i. CAMP., cum Voss. 3. Ex monstro
illa. En. illo Turic. et Alm. ingeniose Burm.
2. Supra ostendi. Lib.V, !2, 12. efficit. tenuia, quod speciem sumit
3. Supra dixi. Lib.V, c. 12, §. to. ab et, in aliis quoque, ut vidimus,
4. ~'re~tfenttO)'. Quod legitur in libris remanente.
veteri Campani editione, sola, fre- 8. Impleantur. Turic. Guelferb.
otiCH~u~adverbjum, placet; faci- CAMP.Goth. Jens. tac. Gesn.)tm-
lius ad recipit referendum, quam ~~entttr, cum edd. ante Bas., im-
adjectivum~r~uenhor, ad~ua/t! pleatur, Voss. 2.–7m~~Mtur, sic
illa. omnes nostri, excepto Poul.– Ma-
5. ~et. Turic. omittit, solus. jore. impleantur. Non ego ullam,
Ubi. summa. Vide III, 6, g. Cap- cum Gesnero, hic navis similitudi-
peronnerius commodum iaudatJu- nem agnosco tm~/crcpro m~nMm
venal., S.VH,v. 155: ubi summa reddere et alibi usurpat Noster ut
Qu<B!ttO VI, t, t2; IX, 3, y~. Ambigasau-
6. Docendum. Turic. Guelferb. tem, pro oratoris sitne legendum
CAMP., dicendum, cumGoth. Alm. orationis.
Vall. et edd. ante Ruse. (vide §. 54 ) 9. Communes loci. Loci sunt du-
 352 M. FABU QUINTtLfAM
<u~ e~ct&tt/i~ f/ear~t<~er!<M,atnsquesImu)buSj mag-
nam vim animis judicum afferunt; et hi proprii, qui-
bus factum quodque' laudamus, aut contra, )u~tu?)t
vel :??/tM<umdocemus, me~tMaut /?untM, asperius aut
?Kt(!t~ ex his autem alii ad comparatiouem 3 singulo-
rum argumentorum faciunt, alii ad plurium 4, alii ad
58 totius causae inclinationem. Ex quibus sunt, qui prae-
parent animumjudicis; sunt, qui confirment: sed prae-
paratio quoque, aut confirmatio aliquando totius causse
est, aliquando partium, et perinde 5, ut cuique conve-
59 nlunt~, subjicienda. Ideoque miror, inter duos diversa-
rum sectarum velut.duces? non mediocri contentione
quaesitum, &n~u/e ~M~ott!&us ~u~c<e)!f/< essent
loci? ut Theodoro placet: ~n prius c/oce~t/tM~u~e~,
</u< mo~en~M? ut praecipit Apollodorus tamquam
perierit haec ratio medias, et nihil cum ipsius causae uti-
litate sit deliberandum 9: haec prseopiunt, qui ipsi non

pUces communes, qui inirtificia- 5. Pentt~e. Turic. Guelf. CAMP.,

Iesdieuntur;~ro~nt',quiarerum
en cumstantiis aut personarum du-
cuntur ad exornationem, uttu~et'a-
tionem, amo~~catto~cm, diminu-
tionem. Cornificius tamen proprios
appeHat locos quibus altera pars uti-
tur, ut pro~nu! est locus accusato-
ris, iracundiam'ntovet'e) rei mise-
ricordiam. TURN.
t. Quodque. Turic. Guelf. Goth.
Jens. (tae.Gesn.) Tarv., quoque,
cum Vall. Regius correxit.
2.)t~tumuf~.Guelf*auf.
3. Comparationem. ~ro&aftOHcm~
sic RI!. 7~ 11, Jens. Locat. Ca;teri
dant eomtMrahojïcm. ED.
P~Mnttm. Turic. GueIf.CAMp.,
~)~urtmu)n. Male. Vide'H, y, 5.
f/urtmontm Poul. ED.
proinde, cum A)tn. Vess. 3 et edd.
ante Stoer. quo ace. Obr., ~o'o~M/tf,
Voss. t. Vide §. ~t notam. Pe-
rtnde nullibi reperimus proinde,
apud omnes nostros. Bene; est
enim idem ae consequenter. En.
6. Conue!t;u)tt.CoMMe)tt<;sicR.5,
Prat. bene, propter 'ro' est praece-
dens in singuiari numero positum.
<7o)!Mfntunt; sic caeteri omnes. Ma-
le, ut patet. En.
7. Duos. duces. Vide lib. III,
cap. ;;[ib.XVJJ, cap. 18.
8. yam~unnt. media. Agnoscit
Gesn. colorem petitum ab Aristo-
tele vide nos ad lib. )V, cap. 2,
§.32.
g. Nihil. JeMerant/um. Vide
liL. IV, cap. 2 §. 101.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, i3 353
dicunt in foro: ut artes', a securis otiosisque composi-
tae, ipsa pugnse necessitate turbentur2. Namque~ om- 60
nés fere,-qui legem dicendi quasi quaedam
~mysteria,
tràdiderunt, certis non invehiendorum modo argumen-
torum locis, sed concludendorum quoque nos
prcecep-
tis illigaverunt dëquibusbrevissime praelocutus, quid
ipse sennam, id est, quid clarissimos oratores fecisse vi-
deam, non tacebo.
CAP.XIV. ïgitur enthymema, et argumentum I
ipsum,
id est, rem, qùae probaiioni 5 alterius adhibetur,
appel-
lant, et argumenti elocutionem: eam vero, ut ~dixi,
duplicem e.ccon~uen(:6~, quod habet propositio-
l. Artes. Sic Tune. Gue)f. CAMP., Prscepta schota; umcedere debere
cuhi Bodt. Bal. A)m; Goth. Voss. t, utititati aliquoties monét, velui lib.
2, 3. Bern. et edd. ante Stoer. Reli- ]V,cap.2,85.Videtamensu-
qui acies. Ingeniosa est conjectura periorèm notam.
(neque enim ab ullo, credo, MS. 3. ~Vam~ttc. Hinc novum caput,
defenditur) cujus qùidem eruditi, inscriptiorie plerique imposita, or-
ignore nec tamen necessaria. De- diuntur Turic. Guelf. CAMp.Goth.
duxit eo ~ttf~nœ mentio, et revocat Jens. ( tac. Gesn. ) Tarv., eum Vall.
in mentem memoriam Phormionis Voss. t, 2, 3. Bern. Neque erat
illius Hanuibalem docentis (Cic. de quod tantam hujus diremtionis im-
Orat. U, < 8). Sed dissuadet mutatio- peritiam accusaret Regius, quem
nem hanc, quod subito per illam in- moxsjscutisuntomnes.
jicitur similitudo. Alia res sit si, prô ~f/sfena. Comparât Burm.
ut. turbentur, tegaturttt. turban- Cic. de Or. I, explicet nobis,
tur. Abrupta quidem et hiu)ea vel et illa dicendi mysteria enunciet.)) »
sic fuerit oratio, sed mànifesta ta- itemGesnernsNostrum V, 14, 2~.
men comparatio. Neque pluralis 5. Qt«ept0&aft0tn. Turic. CAMP.,
locum habet, si ~egi~ur acies; si q. de reprob. cum A)m.
artes, optime. Artes; sic omnes 6. Ut dixi. Sic Turic. Guelferb.
nostri. En. CAMp., cum Goth. Voss. 2, Bern.
2. !7t. tur&etttur. De usu con- A)me)ov., et edd. ante Basil. Reliqui
junctionis ut vide nos adi, i, 30 omittunt ut. Ut dixi; sic omnes
quamquam hic inteiïigi etiam po- nostri'Codd. En. Ut dixi. Vide
test ita ante ut. Artes vide expla- V, i0, 2. Accusativum cam dupli-
natas ad II, 15 ubi ex Cicerone cem repete ex o~a)!t. t.
ad artes componot~as. n Pu~na y.()ut)dA<!6et.Neutrumprono-
autem tc/to/te sœpe opponitur ut V, minis relativi spectat ad enthyme-
.12, t7, 22; VI, 3, 28; X, t, 79. ma, nisi forte totum negotiumcom-
2.
 354 M. FABH QUINTILIANI.
nem, conjunctamque ei' protinus probationem; quale
Ligario"; Ccft~e: tt<m dubia, ~tt0</ €rat.a/:gutc< in
pro
t<tr~OMeparte, <j'MO</probari posset nnnc melior ea ju-
dicanda est3, ~nam etiam D<t ae~m'erttnt: habet enim
rationem 4 et propositionem, non habet ''conclusionem;
ita est ille imperfectus syllogismus 6. Ex pu(/nan<!6tM
vero, quod etiam solum enthymema quidam vocant,
fortior multo probatio est. Tale est Ciceronis pro Mi-
lone~, Ejus igitur mortis se~e~ t</<or~, ct</us vitam si
-3 putetis pervos re~ftttttpo~e, nolitis. Quod quidem etiam
aliquando multiplicari solet, ut est ab eodem 9, et pro
eodem reo, factum Quem igitur cum omnium 10 gratia
no/Ktt, hune fo/M:<cum o:ttort<M ~uere/et? ~uem~'ttre~
quem loco, quem tempore, quem t~pt<ne non est au-

prebendit. Vide lib. V, cap. 3, item 5. Non /t<t6et co'!c~tf![on€))t. Hic

mox§.2.
1. Ei. Ttirie. CAMP.rei.
2..Pro'j~ano. Cap. 6.
3. Afeh'or eft~'u~tcatt~a. Sic Tu-
rie. Guelf. CAMP., cum Voss. pr. et
edd. ante Gryph. mel. ~tt~. Goth.
(tac. Gesn. ). Reliqui m. e. certej.,
cum libris Ciceronianis.
4. ~{attonem et propositionem. Sic
Turic. CAMP., cumAlm. Bodl. Andr.
Jens. et edd. ante Bas. quo ace.
Obr. ~ropoxthOHen!, omissis reli-
quis Guelf., cum Bern. Bas.; r. e.
probationem, Goth. (tac. Gesn.). A
Gryphio inde prster Obr. propo-
stttonemprota(<onen!~Me; quo aue-
tore, neseio.–7!attO'te)n.conc/M-
!tonent. Ratio hic plane pro pro-
batione dicitur; nec ordo dijigenter
custoditur, qui prop. anteverti pos-
tutabat mttOttt. Propositiones sunt
dubia, me/tor~tt~tcattda, rationes
quod erat. posset, quam. adju-
verunt. t..
deprehenditur quam diverse de en-
thym. antiqui et recehtiores sen-
tiantj quum apud hos nihil aliud sit
enth. quam syllogismus in quo una
ex prfCm:MM subauditur, apud il-
los vero tum etiam est enth. quum
ipsa co<tc/tMtOomittitur. En.
6. Imperfeetus syllogismus. Vide
lib. V, cap. i0, §. 3.
y. Quod etiam solum. Vide lib. V,
cap. t0, §.2.
8. Pro Milone. Cap. 2g.
f). Eodem, et. reo. Turie. Guelf.
omittunt et~ro eodem, cum Voss. i,
3, et Alm. ut suspicor, quamquam
etiam reo ab hoc abesse narratur.
Solitus error.
tO.Omtttmm.Turic.GueIf.C~Mt.
Goth. Jens. ( tac. Gesner. ) aliqua
cum'Voss. 2, 3, et edd. ante Basil.;
aftf~ttOfunt, Voss. Cum a/t~ua
yraha; sic omnes nostri, excepto
R. t3 a sec. manu. En.
n. Quem impune. Turie. Guelf.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 14. 355
sus; Aune injuria, tnt~tto loco, alieno tempore, cum pe-
riculo capitis non dubitauit occidet-e? Optimum autem 4
videtur enthymemaus genus, quum proposito dissimiU
vel contrario ratio subjungitur quale est Demosthenis,
Non enim, si quid un~Mamco?!<r<! /e~e~yac<unï~ est,
:6f<7Metu es imitatus, iccirco te conuen~pœna /<~er<!r:;
qtiin e contrario damnari multo ?na~:s; nam ut, s: quis
eorum damnatus esset, tu /:cFcnon scripsisses ita, dam-
natus tu st~Mer:~ non scr:6et alius. -E'p!C/<:rema<oset 5
quatuor, et quinque, et sex etiam factae sunt partes a
quibusdam; Cicero4 maxime quinque defendit, ut sit
propositio5, deindë ratio ejus, tum a~um~ttOj et ejus
vero intérim et pro-
probatio, quinta complexio quia
CAMP.omittunt hœc eumVaU. Goth. Stephanum falsi testimonii o<!
Voss. 2,3, et edd. ante Bas. Sed fît 6'Tf~Ct
<)'e')t ~fUTtftt tJ~ft~Mem,
etiam quem /ocoVoss. 1, 2, 3. Jens. e~ro~ef~'Etv~eu~M9T~o<y)tK6~.P. 11 !y.
(tac. Gesn.) cum edd. ante Atd.– 2. Factum. Turic. Guelf. CAMP.,
Quem impune; hâ;c omittunt om- actum. VideV, 10, 33. Grœce est
nes nostri Codd. excep. Il. f3 a sec. f'~a~Stt. Quum de legibus fërendjs
manu. En. hoc dieatur, actum fortasse melius
i. 'Demosthett!. ln Androtionem 3. Qut)). Turic. Guelferb. CAMP.
p. Rsk. 5g5. Ot<~ttf !r<~at~o'T:~n Jens. (errante Gesn.) Tarv., <ytt0~.
XttTftTCtJ:tO;MOt/! M~K~9n, ~t) ~6'roTf' Regius correxit. Goth., sed, cum
tJUt~tK(?M, J't:t Tti~T*ctTT&~U~'&HAV < Voss. 2.'
xet/oc, ccÂAct'aro~eo .~M~~ov~/o'xo<o* Ctco'o. Vide de Inv. i, 3~, item
m'iy~'6~ ~ec~ <~ Ttf tXttVùjf'a~OMÂa), o'u Script. ad Herenn. a, 18.
'rft<f' Ot!x t't~ OMN;, où 5. Propositio. Fab. propôsitionem
<)'<x)t* J'N:, et'~f): otJ~<t~t<. Gesnerus et infra ottentfonem appeUat quod
simité de eadem re enthymema de- a, diatecticis major nuncupatur;
signat apud Cie: Verr. !![, 8() « Si assumptio apud eumdem idem so-
Isquierit.. liberabunturA; etRegius nat ac mt)!0)'; complexio et infra
ait ( qtiam quidem vere, ipse vide- eo't)tMto, nihil aliud est quam con-
rit), Pautum (Digest. I, 3, t~) ex C/ttStO.ED.
hoc Demosthenis' dicto collcgisse 6. ~cro. Turic. Guelf. omittunt
regulam juris civiUs Quod.. con- cum CAMP. (a quo et quia abest,
Mtra rationem juris receptum est, et pro interim est t'nter~ttm) Voss.
non est producendum ad conse- t, a. Goth. Va)!, et edd. ante Rad.
quentias. Eodem Demosthenis Reclus reposuit, necessario;,et fa-
loco utiturDemetr. §. 3t, p. Schn. ci)time intercidebat compendio
17. Simi)is est alter ejusdem contra notatum M.
93.
 356 M. FABII QUINTILÏANt

positio non egeat rationis, et assumptio 2 probationis,

nonnunquam etiam complexione opus non sit, et
quadripertitam 4, et tripertitam et bipertitam quoqùe
6 fieri posse ratiocinationem. Mihl, et pturimis~ nihilo-
minus auctoribus, très summum 6 videntur nam ita se
habent ista natura?, ut sit, de quo quaeratur, et per
quod probetur; tertium adjici potest, velut ex consensu
duorum antecedentium ita erit prima intentio, secun-
da assumptio, tertia coMte~tO nam~ coufirmatio pnmae
ac secundae partis et exornatio 9, eisdem cedere pos-
ï. JFt uro~ost~o nro~tton~. et edd. ante J3as. Nostrurn est iri
In altero membro deficit negatio, Gryph. (t536) Cotina-i.Retiqui Aa-
ubi pro et exspectabas nec. In tali tetnat.
oratione equidem non acquiesce, 8. Nam con/!rmattO.M~'tCtt[n-
quum exemplis geminis destituar. <ut i. e. ratio propositionis etpro-
Suspicor aut prop. aut assumpt. batin assumptionis, quse sunt se-
2. Et assumptio ~'rotatton; cunda et quarta pars ratiocinatio-
Guetf. omittit. nis Cieeroniana?, possunt compre-
3. Complexione. Turie. Guelf. hendi, illa quidem propositionis,
C.\Mp.Goth.Jens.(tac.Gesn.)<yuum haec assumptionis vocabulo, out-
plane, cum Alm. Vatf. et edd. ante bus subjunguntur. Cedere N/tcut rei
Ald. Regius verissime correxit. idem est ac cedere in locum, vel par-
4. Qua(/n~e)'tttant. Sic Turic. ïn tem a/tCM;u! rei (vide 111, 8, 53).).
reliquis duabus voeibus a habet et iy~~tct autem hic non dialectico
ipse pro e. et sic libri mei omnes illo significatu dicitur, sed pro sub-
ubique, exc. Gryph. et Obr. qui ~'un~e~o,vide]tt, 3,6. Exorna-
mecum faciunt. Vide III, 6, 83. tionem vide apud Cornif. ad He-
5. Plurimis. Turic. CAMp., plu- renn. ![, )8, 2<). CIc. de Inv. 1, 30, 1
ribus, curn Voss. i.VideV, t3,5y. exornari argumentationem. Anis
6.Summum. CAMp.ummt,A)d., madvertit Regius, Boethium tn se-
ad summum, cum Bad. sec. Bas. cundo dialecticorum libro multis
Gryph. aliisque ;!0/ttmmo~o, Goth. collegisse argumentis ratioeinatio-
Bad. pr. cum Voss. 2, 3. Goth. nemtripertitam, quod et Aristoteli
Burmannus abtegat ad Liv. XXXt, ae Theophrasto et' omnibus deni-
c. 42 §. 4, ubi vid. Drakenb. Vide que peripatheticis placuisse de-
Nostr.V, t o, 5. Tres summum monstret.
~tJentur. VideV, )0, 5, qui locus g. Partis et exornatio. Turicens.
non plane coit cum hoc. CAMp.).e~or)t. et. Tarv., p. exorn.
y. Habent ista natura. Turic. MtetcumAtm. (vide V, t3, ~2,
CtMP. Guef. Goth. Jens. (tac. Gesn.) item i3). Reliqui part. exornat.
habet n. cum Alm. Voss'. t, 2, 3, omisso et. Nostrum dedi ex con-
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. V, 14. 357
sunt quibus subjiciuntur. Sumamus enim 2 exCicero- 7
ne3 quinque partium exemplum: Melius 4~(~rr:an<ur
ea, ~ucpconsilio re~t<n<ur' ~uaM ~uce sine consilio a~)~
HH<r<!M<Mr.' hane primam partem numerant: eam dein-
~e~ rationibus fartM~ et qtiam eopiosissimis ~e~~ op-
probari putant o~ortere. Hoc ego totum cum sua6.ra-
tione unum puto?; alioqui si ratio pars est, est autem
varia ratio, plures partes esse dicantur. Assumptionem 8
deinde ponit, ~V:A:7au<etMom?ï:u)nrerum melitis, ~Ham
omnis ~!?~n~ux,ct(/mtnM<ra<ur;/!M/tMassumptionis ~uet?~o
M /oco;<!t7t9!)orro !n</MCt<M< aopro6et<!onem'°: dequo
jectura Capperonnerii, quam et ipse item More/, ~menh de Critique,
recepit, firmissimis rationibus com- p. 3o6. Neque apud nostros Ntt-
probatam.Nequeenim, ut monet, tem reperitur. Eo.
est pro candore Quintilianeo haec 3. Ex Cicerone. Vide de !nv. 1,3~.
affectatio discernendi ( etiam per Enim dixit, quia hoc ipso exemplo
~to~MM) eo)t/!rmatt0)tent pr<m<Eab tripertitam rationem est defcnsu-
exôntatione secut~a'pat'tt~, neque rus.
exornatio magis ad secundam argu- ~.Gtt!)enta)!t[()'ea.Gicet'onis)i-
mentationis partem spectat quam bri aoc)fra):fur nisi quod Leid: 3
ad primam ( quod Cicero ipse os- addit ea.
tendit mox §. primam partem. 5.7!e~uHtttr;Cic.~e)ttttit<r.Turic.
copiosissiinis verbis), sicuti ne con- ante co)M. inserit sine. Alm. con!.
~rmatto quidem conjunetior est reg. bis ponere et quœdam turl)are
cum prima quam cum altera ejus narratu). Vide lib. V, cap. 13, §. 56,
parte. Vide 5 ratio. probatio.- item§.«.
Nam con~rtnotto pnmtB, acsectfn- 6. Cum sua. Turic. CAMP., t't t
<~<B partis exornatio; sic Avie. Put. cum Goth. VaU. Alm. Voss. 1,2,3.
Poul. Va)), hb. RR. 3, 5, to, Prat. Bern., insita, Guelf., cum marg.
CàMp. Andr. Jens. Bene. Scribe igi- Basil. non sine specie. Nostrum
tur ~Vam confirmatio ~)nma;, ac conjecitRegius.
!ccutt~a' partis exornatio eisdem. y. Puto.Joan.)ono,cumSteph.
!PoMunt. Jens. (tac. Gesn.) ipso, non ejns margine, ut narrât
Burm. Non displicet.
~OHettt, cum edd. ante Ald. cor-
rexit Regius. Vide lib. VIc. 11, §.2. 8. Est, est: In.teUige si inter hsee
2. ~)ttm. Sic Turic. Guelf. Tarv., duo verba.
cum Alm. Voss. i, Ald. Omittunt 9. Jam. BasH., aliam, cum edd.
Goth. Jens. (tac. Gesncr.), cum posterioribus ante Obr. et libris
Voss. 2 et edd. ante Basil. exceptis, Gic.–To jam omittit Prat. Cœten
quas demonstravi. Recentiores au- vero omnes habent. En.
tem, sine auctore. Vide III, 3, to, 1 to. ~~robahonem. Sic_ Turic.
 358 M. FABII QUINTILIANI
9 Idemquodsupra ',dIco.Qu:nfo mc/ucunf/oco comp~to-
ne!n <j'u6E aut tc/ !r< M/Km quod ex omn:6tM parti-
~tMco~:<Kr~hoc modo: consilio :y:tKr~ti?tc~tM adminis-
tratur: auf, unum in locum quum con~u~:t~ breviterpro-
positionem 5 et assumptionem 6, adjungit, (jttt:<~77ex/tts
co?!~cta<ur, ad /!unc modum: quod si me/<u~~~erMn<t<r,
~u<Bco~o, quam ~uce sine co?M<7<o aclministrantur;
nihil autem omnium rerum me/ttM, quam 9 omnis mun-
dus, administratur: consilio igitur m:<n</usadministra-
to tur. Gui parti consentio in tribus'° autem, quas feci-
Guelf. CAMP.Goth: Jens. (taeente 8. Geruxtu), <~t«p.Cic. inscrit ea.
Gesner.) cum Bern. et edd. ante o.Quamontnt~mun~uXjadmt-
Gryphium, item libris Cic. Reliqui )tt!tratm'. Cic. adm. iyu. omn.mu'td.
pro6. 10. 7n tribus. ~a)'<t6uï. Queritur
i. Qtt0~~u~)«.Modo§. y. '~Hoc. Gesnerus hic deesse lucidum ordi-
dicantur. )' nem, nec constare partium nume-
2. Com~/ejftOiem, fjfufB. Cicer. rum. Neminem profécto dicturnm,
inserit eam. totum hoc Nam quidquid.ex se
3. Aut id infert. Turic. Guelf. "ipsamovetur~esseassumptionem;
C~MP., a. id fert., cum A[m. Bern. qua tatnen sola ratione effici tres
Tarv. Ald. a. infert. Goth. Jens. partes. Hune errorem natum ex
( tac. Gesner. ) cum Voss. 2 ( nisi prava irttentionis appellatione (§. 6)
qnoJ hic dicitur dare autem) et pro qua~ro~oMttonem aptius fuisse
reliqui ante Gryph. /)t~crt.Yide dicturum. /)ttentto)!eMt vocandam
lib. V, cap. < t, g. 2~. fuisse, quae interdumpraernittatur
4. Cuttt/u~tt. Sic Turic. Guelf. ~ro~'ostttOttt, ut hic quasque ea-
CAMp.; coM~ttc'tf, Voss. 3. Reliqui, dem sit eonc/mton;. (Sed efficiet
eon<~u.\er/t, utettibriCic. Sed~ttum eaquartumprofeetomembtum.)
h. l. est po~t~uam. Basi). mar~o Equidem ni])il aliud quam assum-
co;!c/t<jertt quod operosius impu- ptionem ereditum a Quintil. censeo
gnat Burmannus Ciceronis locum totum iUud"Namquidq.moye-
aliquem afferens aliorumque, nec tur~ quamquam hoc magnopere
tentiens, hoc ipsutn esse Ciceronis, recedit a npstra subtilitate enume-
quod mulros videtur interpretes fe- randi partes syllogismi, neque ipsi
fellisse eUamUcgium. sane Ciceronis exemplo, modo po-
5. jPro~o~ittonent sic Put. a sec. sito, satis convenit. Sed nondum
manu. T~.t/~o~'ttonem dant reliqui adoleverat nec justas vires sumpse-
nostri Codd. Ec. rat dialectica illa diligentia. inter
6. ~Mttnt~ttOtcm, ac~'unott. Cie. homines romanos, agendi et elo-
inserit id. quendi perniores quam argutandi.
Quid. Goth., quod, cum Cic. Vide V, 13, 19. Sic in yocabuti~
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 4. 35g
muSjpartibus, non est forma semper eadem sed 'una,
la qua idem concluditur, quod intenditur, ~n:ma im-
Morta/~ est2 nam, ~!<:(/~t«e< ejc se ipso movetur, :'mmor-
tale' est: Mn:~a at;tem e.f se ipsa mofe~ur, immortalis
igitur est anima hoc fit non solum in singulis argumen-
tis, sed in totis.causis, quse sunt simplices, et in quaes-
tionibus 3. Nam et hae primam habent propositionem;
~acr<7e</n<m4com~~Mt: non, ~t«~K~ /totn:'nem oc-
CiW!~ cce~ teMetur~ deinde rationem ( sed haec 7 est
m çausts et quaestioiie~8 longior, quam in singulis argu-.
mentis) et pterumque summa complexione, vel per
enumerationem 9, vel per brevem conctusionem testan-

usurpandisnuetuatNpster,uteo.)t- 10. De CatMt!~t!Mp/tCttu!Hr, 10,).

'te-cto(~.6,t2)procp'M~f.xtO)tc.
Et hoc agnoscit mox ipse Gesn. ad
§.t2,iteminpra;f.sua§.)~,)ueu-
lentissime disputans. Refertmaxt-
me, ut hic efticiatur ternarius ille
numerus, quem de industria tuta-
tur Noster. Mafe autem Gesnerns
ipsam seriptura: Integntatem solli-
citat, quamquam tecte, née sibt
fidens satis.
t. Sed una. Non prima fronte
apparet, cui parti respondeat To
una; tibi vero usque )egenti atten-
tius occurret altera, quas infra ad-
hibetur,<).t2.ED.
.2.~ttma.est.Hocqmdemet
ipsum e, Cicerone petitur, quam-
quam non ipsiusverbis expticatum.
VideTusc.Disp. i, 23.,itemSqmn.
Seip., p. !oai (fragm.,Çic.inEd.
Ern. Sua autem se convertisse e
Platonis mPhaedro pratipne, testa-
tur Cicero. Vide Phasdr. P)at., p.
~45, C.D.E. (Bi.p.X, 3i8,.io.)
ubi vide Heindorf:, p.: 246.
3. /)t ~u~{ttont&t< Qua; oppo-
nuntur eausœ universa:, vide III, 6,.
Sacrileyium. non ~ttU~MM.
Sunthœpt'opQsitiones,yetinteh-
tioues, aieps altera, altera negans.
5. ComtitMtstt: non. Sic Turie.
Cueff-, C;tMp., eu m Alm. Voss.
2,3.Coth.et<'dd.anteCryph.
Reliqui in~erunt AuTntnetn occidisti.
Vide !)t,,6,7~ommem oecMt!
ti; haec oinittunt nostri Codd.' Eo.
6.Ca'Jt,tenetu)'StcTurie.(.SR<l
asec.unanu.a5C)'iptumreu!)GuëIf.
Goth.(tae.Gosn.)C~Mp., cumAlm.
Vt)ss. 1,2,3. Retiquiinseruntreut.
CtS~M. h'nettt)'. Strueturam
eamdem habtis, Cic. de tegg. t3.
Digest.Vf,t,4.
7.<ec est.- Guelf. Goth. tac..
Gesn.)omittuntMf.Ptacet.
8. Qu.~tt'one. Sic. C.nnp. Jens.
(tnc.Gesn.) cumAtm.Voss.2ot
edd. antc Ba,s.; </u<BxttOHem,Turic.
(vide§. y, item mpx hac §) <j;[l<B!
t;o))um, Voss. 3. Reliqui ~uœxtto-
)tt&MS_Gqth. ante ~ufBst. mserit!h,
soius. Vide IV, 3, !6. –MaUm in-
sehttt.
g.numerah'ottem. Hic quidem
 36o M. FABII QUINTILIANI
tnr', quid effecerint: in hoc génère propositio dubia
'2 est de hac enim quaentur. Altera est
complexio non
par intentioni, sed vim habens parem, Mors M:< ad
nos3; nam, quod 4 est (/~o/ufMm~ ~en~u caret; quod au-
tem sensu caret, nihil ad nos: in alio genere 5 non ea-
dem propositio est, quae connexio6 Omnia <me!a
me~torct sunt, quam inanima; n: c[:<fenïme~:M est
mundo, ?MMM(/tM igitur a?t:mc!~7 hic potest videri de re
ex ipsa serie orationis apparet quid "Epicurussumeredeberet.n'O
sit,nequeproprlumestartisvoca- 3'Ma'rc:t<?cjtft!~m//ftT<):<f<;tÂ[<M(.
bulum, quale VI, t t aut apud Ne hoc quidem igitur argumentum
Cic. de Inv.I,2g.Videnot.adV, ad amussim respondere regulis dia-
cap.!o,§.66. lecticis, nihil mirum. Apparet ta-
t.y<f<!nttfr.Tunc.CAMP.,f< men o ~etf~Toc et To ~ec esse
tatur, cum Ohr. Sed mox CAMf., illa, qus, ut non stttt ~a)'t<t, ita vim
t/tto~ /ecerff. Ohr., ~tttW effecerit. tamcn/<a6Mnt~at'em.EthocNos-
Atm., qui <<<cen)tt, ubi nulla tro sufficit:
Turic. varietas, uti vicissim nulla 4. Nam quod. ad nos. Turicens.
hic m Alm. (vide modo hac §. item omittiteumVoss.t,3.Vide§.
t2 ). Haeserunt profecto in s))b- 5. ~/ioaenere. Hsc est tertia di-
jecto, quod si aliunde est cireum- visio quse TM u~t!, tO, et TM a~-
spiciendnm, malim summa com- tem, § t2, respondet. En.
;3<ext'Pproab).$.con)p/<o;te.Sa)- 6. QtMceonnMfo. Turieens., ~u~
tem non est cogitandum, cum Ça p- ex (a secunda manu, est) cotacessio.
per. in singulari de ratione, in plu- Atme)ov., q. excessio (vide §§. 11,
rali de CMtortttM ~<! M«oC.–?~
t5): ss factum ex x. Vide lib. II,
tatttur ~)tM e~ecertttt. Si
subjec- cap. 2û,.§. g. QMœcomp/e.ct'f);
tam requiris, habes §. 10, tof<B sic RR.
9, t'. Quo' est co'tnë~tô;
<:nM!a'et <jfUtMtt'onM. sic R. t2,CAMp. Andr. Caeterfha-
3. ~tem. complexio. Refer sf- bent <yt(œcott~eMo. En.
cundam hanc divisionis
partem ad y. ~undus )~j'<!tr<tn<mof.Hic de-
§.io,~sedt<nan,itemmoxhae ficiunt Avic. Put. Poul. RR. 3, 5,
§. tK alio génère. usque ad hœc verba Ex his, ~H<p
3.~)for~)tt'/)t7<no<.Hocip5um dicta !«nt, sibi t~Me asffu<!t; qua*
epichirema est Epicuri, referente verbajacent).Vi[I,c.3.En.–
GeliioU,8,ex libre secundo Plu- Ha:c ratioci'iatio est Platonis 'et
tarchi de Homero (qui quidem in- stoicorum, qua tnMHt/Mm animal
tereiderunt) '0 &ttM.rec ot:<f(? esse probant. Progredinntur etiàm
~a'{' To <f: (i. ~~) <)',ft~t,6,,~ctt~e- ulterius et docent mundum sa-
Ttr TO ttt~t~))~~ Ct:J'~
~(t ~a'{. ~tetttem~sse; t'attOtXt~ettt~um.Vi- i-
Plutarchus in hac argumentatio'ne de Ciceronem, de Natura Deorum,
dcsiderabat, q.,od in prima parte lib. U. ToRK.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 14.
contentio potuit enim sic constitui ratiocinatio
mal est mundus, omnia, enim an!ma/!<! meliora sunt,
quam :7t6t)ït)?ta.Caeterum haec propositio 2'aut confessa !3
est, ut proxima; aut probanda, ut, Qui ~e~tam f<fay?t~u:-
Hic potest. contentio. Non
profecto aperta sententia. Libriqui-
dem nihil variant. Mosellanus pro
de re (quamquam ne hoc quidem di-
serte désignât) sine, vel ~)r<Bterrem
legendum judicat, ffquod ratio sub-
"juncta satis aperte demonstrare
videatur C~tfntm A<Ecpropo-
sitio, etc. Neque emendatio lenis
est, neqne ejusdem probatio evi-
dens. Gesnerus de glossa cogitat,
qua; de margine, ubi talis a studio-
so quodam fuerit posita T/tc po-
test videri deesse comp/ejcto, vel con-
nexio; corrupta venerit in textum.
Deinde, post potuit, enim mutat
in et~nt; necessario, post illam jac-
turam. Per se quidem lenissima haec
est mutatio. Vide Il, l3, 11. Item
Oudend. :id Suet. Aug. (c. 82),sed,
quum sine ea non procedat altera
iHa atrocior, minus tuta. Equidem
ejiciendum ceriseo de re, quod or-
tum videtur ex antécédente videri,
pro quo potuit esse alicubi videre
(vide V, 3y). Praeterea muto hie
in /)<Ec,contentio in intentio, inse-
rens, si venia detur (nam carere eo
possumus), etiam post potest. Inde
hanc sententiam efficio « tnttu-
Ju~ ftHtnta~, quod in nostro
exempte est comptexio potest
etiam videri intentio, i. e. propo-
sitio. Variat ttttenttonem et pro-
positionem (hac ipsa §., par in-
<' fe)ttto;tt ') cadem propositio ),
promiscue usurpans ut compl. et
cotnc-t. Sic deinceps recte e)ttm di-
cetur. Namque, in altera illa ratiq-
36t
cinationis forma, <ï~nnt~ fttMM-
dus est ipsa intentio sive propositio.
Neglexit quidem tripertitam suam
rationem in postremo exemplo
quod est bipertitttm. Sed hoc ego
assigno incuria* illi superba* et Ro-
mana* (vide ad §. to). Ut nunc est,
locum non inteUigo quid fit de re,
plane non assequens.
2. 7/a*c propositio. HaTet Gesne-
rus in pronomine, pro quo malit
et, qDod ait valde esse ex more
Quintiliani, conjunctionem et in
protasi libenter usurpantis, ut III,
y, 3~, Est laus et op. ihprimis
VI, 3, 3o, fNam et a Cicerone. n
Huic deinde respondere est et ass.
In hae concinnitate volebat haud
dubie ejici mox est ex Utis est et
ass. (sicut vulgo quidem legitur).
Est sane elegans in hac constito-
tione structura neque tamen ne-
cessaria mutatio nutto auctore
nixa. ~~c interpretare, "de qua
nunc agimus ut non designetur
certa aliqua propositio. Vide lib.
IV, cap. t, §. 64. Si longius traji-
cere liceat pronomen, tottas hinc
et reponas inter ut et ~roxtnto..
Hoc de dubiis etiam inter argu-
menta adhibendis vide et supra lib.
V,cap. o, t-4.
3. ~tfere. Turic. CAMP., videre,
eum Alm. Goth. Voss. 2 et edd.
ante Ruse. (vide V, i3, 56). Cor-
rexit Regius. Hebraismum olet, ut
monuit Gesnerus. Sic et mox iti-
dem, nisi quod priore loco siletur
AIm, altero Voss. 2.
362 M. FABM~QUtNTfHANf
fere volet, pA!7o~/<e<ur o~ortef non enim con-
ceditur 2 caetera sequi, nisi çonHrmata~ prima parte,
non possunt: et assumptio interim confessa est, ut4, Qm-
nes autem uo/t/n< ~ea~ant fitant vivere; interim proban-
da, ut iHa, Quod est dissolutum, xenm caret: quum,
soluta corpore anima an sit immortalis, vel ad tempus
certe~ maneat~, sit in dubio quam assumptionem? alii,

i. Oportet. Turic. Guelf. Goth. terpungere videtur Spald. noster,

Jens. (tac. Gesn.) oporteat, cum
edd. ante Bad. exc. C~Mr. Correxit
Regius.
2. Non. cottceJtttt)-. Tune., non
hoc c. a sec manu, hoc enim c. et
sic CAMp.7/oc Ottm co;tced;t, Tarv.
cum Alm. manr. Bas.
3. Con~nn~ta.~VMtcoH~rmaf~)?:
primam ;)artem; sicRR. to.En.
4. Possunt: et assumptio irterim
cox~M est, !(t. Turic. Guelferl).
C.tMP. Coth. Jens. (tac. et errante
Gesn.)~. ut est a. i. c.e. u., cum
A)m. Voss. 2 et edd. ante Ald. nisi
quod est post cot~. omittunt Jens.
et ret). quod ne ex A)m. quidem et
Voss. 2 affertur. Reliqui p. est et a.
i. c. u., quod Regius,reposuit. Ut
natum ex pOMttttt extremo. Mutavi
veterem scripturam, nonnisi, pro
ut est, dando et, solum.
5. Certe. Turic. Guelf. CMiF.,
certa, eum Vait. et edd. ante Ald.
fn Voss. 2, certa; sed correctum
certum, quod ipsum reposuit Re-
gius, et est in Goth. (vide prœf.
tom. f, p. ~2, éd. Spald.). Re!i,qu.I
certum. MSS. silentur. Recepimeam
conjecturam, quae propius ad MSS.
accedit, quam Regiana (vide lib,
III, cap..<), §. 26), et apcrtiorem
habet quaestionis non disjunetiva:
signiticationem.
6. ~aneat? Hic minus bene in-
quum conj. an dubitativam esse
pateat,proptersequent.t)tdut't0
sit. En. ~<°< maneaf, Cic. Tusc.
Disp.I,3t:"Stoici.)]Suramno-
bis largiuntur, tamquam cornici-
f< bus diu mansuros aiunt anitnos
semper, negant. n DIog. Laert.
V),) 56 5'a'i~M'e);6T<tf ~t
~)\. Attende a); t;e< usurpatutn
m quœstiono non disjunetiva. Tum
enirn u(;um. an requirebatur. Vi-
de I, 5, ~y. -~)t b. interpreteris
a)t/iO)t.Vidt:5,ff).
7. ~~unj~~one~t. t~ocattt. 7~
cilirenia. Sic plane CAMP.Sed Tu-
ric. Guelf. Goth. (tac. Gesn.)a. a/;t
rationem, alii voc. e~t'c. 7;ptc. Jens.
(tac. Gesa.) a. alii a/<t r. v. alii
epie. Epic., cum edd. ante Bad.
exc.Ruse. (vide modohac§.,sed
hic nulla Regii coi-rectio) qua*, ut
deinceps omnes, ass. alii r. v. alii
epic. jE~ptC.Voss. 2 a. alii r. alii v.
~te., non plane consentiens Go-
thano, sed semel tantum ponens
Epie. In recepta et plerorumque
etiam MSS. (natïi de Britannicis al-
tum silentium) scriptura id maxi-
me offendit, nuod Cjp~cAtT'cnïa~ id
quod animadvertit Pseudo-Turne-
bus, pro an7Mm~tt~to~~j ar~u-
me~tt signiScationem asciscit. Ap-
pellat hic quidem Hermogenem,
apud quem de Inv. IH, sane
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, .44 363
alii rationem vocant. ~,p:'cA:rema autem nulle differt a '4
syMogismis 1, nisi quod HH etplures habent species~, et
yera colHguntyeris epichirematis frequentior circa cre-
dibilia est usus; nam, si contingeret semper controversa
confessis probare, vix esset in hoc genere usus orato-
ris. Nam quid ingemo est opus, ut dicas, Bona a~ ~e 'S
per~KeH~ ~o/t~ en:tn ~um~/tu~~ o!e/t<nc< vel so/t~ /<e-
res, ~ttum~Kre 6onort<mppMeM!0tcstati ~ecunt/um ta&u-
<!rt;~i~/M tale quid signIHeat, quam- Recentiores vero illam tantum ar-
quam desidero justam ejus defini- gumentationem f~tc/orema dicunt
tionem. Quid autem proclivius in qua utraque prœmissa !'<!tt0)ie
quam vocabulum illud male gemi- statim confirmantur. ED.
nari a librariis ? tn eaeteris quidem, 2. Species. Noster dicit quas dia-
aut trajectionem illam Campani as- tectici~urn! et ;no<<< Tunx.
ciscemus (vide §§. 6, l6), quam 3. Filius. Tnnc.e<ttM. Alm.
ipse recepi, etegantissimam struc- Guelf. ,j!t<ehum. Vide §§. t2 17.
turam, aut, abjecte ci3tc/Hrcm~priO- Testati. Turic. Guetf., intesta-
re, aequiescemus inTuric. aliorum- tt!, cum Alm. sed CAMP.attestât:,
que constitutione, quœ est ipsius cum Va)). Goth. Voss. 2 et edd.
Voss. a. Hœ varia:; lect. in nos- ante Ruse. (vide §..t3).Correxit
trisCodd.reperiuntur.Eo.–Quam Regius, et potuit t~ adhœrescere
assumptionem. vocant. Pronomen ex extremo possessio. Sed Burman-
relativum vel ad praecedens referes, nus desiderat hic aliqua, quia du-
vel ad sequens. Si prius, hœc erit ptici usus fuerit propositione: so-
sententia Hoc quod modo exem- lus sumti)ius,vel heres. Utroque
plo demonstravi, alii vocant, etc. ergo casu sive pater testatus
Sin posterius Idem, quod alii ass., "sive intestatus, decessisset, sibi
alii rat. vocant. Et hoc videtur prœ- bona deberi contendebat quare
stare. Mox §. )~, de ttn~o, vide legendum forte ( fortasse ) quum
Jib.!J,cap.§..3. ~t'Mre 6o))orMm possessio testati Ae-
i. ~</o~MtmM. Hhui tantum apud «re~t secundum tabulas, intestati
Fab. inter epichirema et syllogis- "~<t0~etMf, ad me)'~ttM)'y?e) ttnet.
Mu?K interest, quod hic magis ex Jn hac ratione una est eausa~/u et
necesMnu et veris coHigitur, epichi- AercdM etsi duplex, habens plures
remavero circa/?ro&att7;a et o'e<6t- qua;stiones. Quod prohiberi vide-
~;a magna ex parte versatur.~Mojf. turabtUof~.Hocenimestinora-
frequentius dialectici, cntc/t. vero tioneQuintUiani.,nonejus,qui]te-
saepius rhetorés usurpant, ~o~. reditatem petit. Maxima pars
illud est argumentandi genus ab nostrorum dant intestati. Eo.
Aristotele ttwo'J'et~t:,f~motMtrattO, 5. To&tt~ Nant interdum pos-
.sy~o~t~mu! necessanm, ep:cA. syll. sessio cotttm ta~tt/a! datur a, pra:-
dialecticus, vel toptcm appellatum. tore, quum scilicet testamento pra;-
 364 M. FABU QUINTILIANI
'6 ~M~tamen(t</e<t<r; Sed, quum
a~nïe:<<ur~ert!nent'.
ipsa ratio in quaestionem venit, efficiendum est certum
id, quo probaturi sumus, quod incertum est ut, si
ipsa forte 3 intentione 4 dicatur, ~t<<filitis non es 5 aut
non es /e~t<<m!M,aut non es M/u~ itemque, Aut /iere~
non es, aut non justum testamentum est6, aut capere non
po~7, aut habes coheredes: efficiendum est 8justum, 1
'7 propter quod nobis bona adjudican9 debeant. Sed tum
est necessaria illa summa connexlo'°, quum intervenit

teriti sunt liberi: aliquando secun-
cfum tabulas, quando scriptis here-
dibusdaturpossessio.TcnN.
t. Pertt)te)tt. Turic. Guelf, perti-
net, cum Alm. Obr. Refertur ad
possessio.
t. Id quo. Turic., idque, sed a
sec. manu id quod, et sic omnes
practerGesn. qui nostrum reposuit
de conjectura; verissima iUa. –/{~,
quod; sic omnes nostri. Male. En.
3. Forte. Turic. Guelf. CAMp.,
yere~cumAtm. Frequens confusio,
vide Drak. ad Liv. XXXIV, ~7, 4.
Ipsa. !~to!t;onc, adversarii
puta.
5. Aut non es. non es. Turic.,
aut est /e~. et aut no)t e. Guelf.,
aut es leg. et aut non e. Vide ad lib.
IV,cap.2,§.2Q.
6. Non justum testamentum est.
Sic Turic. Guelf. CAMP.Goth. Jens.
(tac. Gesn.) cum edd. ante Stoer.
exc. Basil. Reliqui j. t. non e. Vide
§. l3; item mox hac
7. Capere non ~)otM.Propter eos,
qui legibus vetarentur capere he-
reditatem, etsi heredes instituti,
velut peregrini, deportati, fidei-
commissa cœperuntusurpari.Vide
not.ad)ib.HÏ,cap.6,§.yo.
8. jE~ctendttm est justum. Hoc
dicitur cum respecta ad prius illud
efficiendum est certum. Leyiti-
mum docere id, unde jus nostrum
repetimus, œque est necesse, ac
eertttm, unde facti veritatem pro-
hamus. Hic quidem testamentum
justum efficere oportet, quamquam
non iUa una est propositio, seu
intentio. Adversns illas enim reli-
quas heres Kon e.<, capere non po-
tes, /ta~coh<'rede!, opus o'at, eer-
(unt efficere ut non adeo bene
opponi haie sibi invicem videantur
"justutK eff. certMm eff. Neque
tamen propter hanc difHeuttatem,
negem cum Gesnero, exputari pos-
se, quid justum sibi velit; nec re-
cipiam ejus mutationem istud, etsi
ingénie non carentem, efficere pro
probando, notissimam formam, vix
tamen ostendens a Quintil. usur-
patam nec patitur concinnitas hic
nude poni hoc verbum, quum mo-
do fuerit cum adjectivo certum.
g. Nobis bona at//t(f/tCttrt. Sic Tu-
ric. CAPP.Reliqui b. a~. noMs. Vide
modo hac §. Item §. 20.
io. CoKH&T!0.Quando epichire-
ma habet plures rationes et cot~r-
mationes, illi subjici debet conclu-
sio, ut intelligatur quid sit effec-.
tum. TcRK.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 14. 365
oratio largior: aliquando sufriciuntintentio ac ratio;
Silent /e<~e~ inter arma, nec se e.rspectar:/u6e~<, quum
ei, qui e.f~ec<are velit, ante !fM~ pa°Hû!/Mey«~!sit,
~uam~f~fa repetet!~a: ideoque id enthymema,.quod
est ex consequentibus, rationi simile dixerunt: sed et
singula quoque interim recte poauntur:'ut ipsum il-
lud~, Silent leges inter arma. Et a ratione fas est inci- '8
pere, deinde concludere~: ut ibidem, Quod si duode-
Aliquando. Turic., aliquod. Goth. S. e. s. ~utB interim r., Jens.
Guelf. CAMp. Goth. Jens. (tacente cum edd. ante Ald. quoque ex ~utE
Gesn.) ad quod, cum Voss, 2, Vall. feeit Regius. S. s. tMf~nm ~Moo;te e
et edd. ante Ald. Ad aliquid, Ald. r., Guelf. S. e. s. qu~ue tntertmtf.,
Nostrum reposuit Regius, quem Bad. pr., soJus, nec monito Jecto-
adjuvat Turic. Vide V, t3, 3y. re. Hoc maxime blanditur (vide V,
~/t~ua)tJo !tt~c(ttn(~ nullibi in i3, t3). ~t quoque'tamen et ab
nostris reperitur. Dant vero alii aliis junguntur, vide Ruhnkenium
ad quod, alii aliqttid. En. ad Velleium, 1, t 2, not. 8, p.3g
2. Ac ratio. Jens. (tac. Gésn.) ac nostrœ editionis;–Aut ait Fab. ali-
oratio, cum edd. ante Ald. Correxit quando singtdarem et unicam poni
Regius. Vide ad V, a, 3. partem, ut si qusratur, a?t latronena
3. Silen t leges. nec ~ec~nccfart. tntpr~cere oporteat an auxt~tum
Turic., Silentem in etc. (a sec. legum exspectare, simpliciter dicas,
manu nostrum). A)m., Silen em l., silent leges inter arma: aut signi-
etc. (yide§§. t5,18). Jens., s. enim ficat singula ita poni, ut sit inter-
< etc., cum edd. ante Bad. quo dum propositio cum rahone; inter-
accedunt Bas. et Ubri Cie. Si enim dum ratio cum conclusione: inter-
ponebat Quint., refragabatur iUe dum propositio, ratio et conclusio.
aliquatenus sus ipsius rationi. Ne- TcRN. Capp. non probat haec ult.
que enim sic fit intentio et ratio in 5. Ut ipsum illud. Non quidem
hoc loco, sed ratio sola, alii in- apud Ciceronem, opinor. Neque
tentioni inserviens; quas est haec enim memini sic positum hoc in
apud Cie., si utta HO~tM. expe- ejus operibus. Sed permittit Quint.
dte~~<BM/utM. Sin omittitur enim, ejusmodi sententias, qualis haec sit,t,
habes intentionem in his Silent. etiam singulas poni.
arma, rationem deinceps: quum 6. Concludere ut i6idem. Turie,
et. repetertf~a. Et sic memoriter conc~uf/erent ibidem; a sec. man.,
profecto scripsit Noster. Vide V, cottc~Hf/oe ib. et sic Guelf. CAMP.
!3, 27, not. .Ment. leges. Cic. Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum Voss.
pro Mitone, c. 4. Vide not. initium. 2, et edd. ante Ald. C. ut idem y
4. Sed. recte. Turic., ï. e. s. ttt- Ald. Bad. pr. ex Regii emendatio-
terimque r., cum Alm. Voss. 2. S. ne. Nostri omnes ut omittunt.
e. s. interim ~tt<B r., CAMP. cum ~D. Ibidem; c. 3 extr.
 1

366 M. FABII QUINTILIANI

C!m ta~u/œ !!OC<u7~!M/n~<rëm~uo~tto modo, c~'Mrtu<?n
autem, st se telo defenderet 1 interfici lmpune ro~uerunt;
quis est, ~M! ~MtX~KO modo quis !n<cr/ec(tMsit, punien-
</u?H~ufef? Vanavit~ hic adhuc~, et rursus rationem
tertio loco posuit 5, ntttttTnj!<~ec[~,o[~touan~oo~a(/tunt??o-
'9 bis ab ipsis pot~ny: /e~i!6u~.Prioris autem partis dùxit
ordinem, 7t!~<W/a<or< vero 9 et latroni ouce po<e~t:??/err!

t.~c/eKt/erct.ApudCieeronem
atiquot libri ~e~en~crtt; minus be-
ne, ob voluerunt.
2. Puniendum. Guelf. CAMP.er-
mttte)tdum,mi)'eargutanteUbrario.
3. ~artaMf. Sic Guelf. varia aut
Turic. varia autem, CAMP., cutn
Alm. (vide §§. ty, <g); variant au-
tem Goth. Jens., cum Voss. 2, et
edd. ante Ald. quo ace. Bad. pr.
Basil. Reliqui variat autcm. Eas-
dem varias lectiones praebent om-
nes nostri.SolusAtd.habetfartaf.
~onit.Ef.
4. Adhucet. CAMP., afMucaf.
5.jPosmt.SicGuetf.,posstt)tt.
Turic., eum Alm. Sed ille a sec.
manupotunt, et sic CAMP., cum
Goth.Voss. 2, et edd. ante Ald. quo
ace. Bad. pr. BasiL Retiqui ponit.
6. Fideat. CAMP., videant, cum
Goth.Voss. 2 et edd. ante Bad. sec.
quo ace. Basil.– ~tdftMt; sic om-
· bus,
nesnostri,exc.RR.7,l[.En.
~.Wobuab~MM.SicTurie.Gue)f.
CAMP., cum Alm. Goth. et edd. ante
Gryph. Retiqui inserunt ad occt~en-
dum hominem post tto&. ex Cicé-
rone. Vide § 17, not. 3. Ha'c
omittunt nostri omnes. ED.
8. Pnoru. Ct'f/t;)e))t. Vid. Cic.
pro Mil. c. Subjectum hujus seu-
tentiae, id quod recte vidit Cappe-
ronnérius, nullum aliud nisi totum
illud quod sequitur: /«!td)'<!<ort.
)te~;mu)tumautemabest,utsit
Cicero,quaeestGesneriratioet
alior uni fortasse, quamquam ob-
muteseentium in loeo, non adeo
fae'H. PnorttpnrtM ordtnem duce-
re, itidem cum Capperonnerio in-
terpretor ~rtorem ~ocm~ obttttcf~.
Repetenda profecto locutio e re
militari ubi ordinem ducere est
centurionem esse (vide I, 2, 2~).)-
Addt etiam solet aliquid isti ordini,
utapudLivtumUl, 44, 2 a AotM-
tum ordinem. ducebat. Apud
nostrum quidem toea bina ad hanc
forma* originem referri nequeunt
IV, a, 58; X, t 85. Ad Livianum
autem exemplum prioris partis of-
dtnent iaterpretor, ut dixi, i. e.,
primum ordinem. Monet Quintil.,
in isto exemple Ciceroniano, quod
jampositurus sit, intentionem, quœ
est in verbis a me designatis, pra*-
mitti ca*teri! epichirematis parti-
quum modo inversi ordinis
exemp)umdederit.He)iqua: Quid
cottttaftM. MO/Mttt'etQuo~ habere.
~tC6)'et, simpticiter ponuntur et
subjectis tantum artis vocabulis.,
ratio, connexio, dec)arantur. Sub-
jectum in tota illa sentcn~ia esse
qua~rendnm, nemini mirum vide-
bitur,quicontu)erit~.26.SicIH,
6, 7~, ~5, ~6. ubi sententia* inte-
grae subjectorum suhttoeo.
g. /'tStdtator' ~ero. Sic Turic.
 INSTITUT10NIS ORAT.HB.
V, .4. 367
m/!M~ ne.r? baeç Intentio Qt<:6/com:<etfu~?!0~<n, nt<t/
<a~ uo/[<n<? haec ratio Q~o~ /:<ï&erecer~e~ no~ /<ce-
r<°~, !<<< !M~ ?!M//ocù'c<o /<cere~' hase ex iateatione et
ratione connexio. Huic generi probationis tribus occur- 20
titur modis, id est, per omnes partes aut enim expu-
gnatur intentio, aut assumptio, aut coriclusio, nonnuh-
quam omnia sed omnia 4 haec tria sunt intentio expu-
gnatur,~ure occ:< eum, qui insidiatussit5: nam prima sia-
tim pro Mitone~ quaestio est, an ei fas sit-7/ucem :n<ner~
qui a se hominem necatum eMe~!<ec;ft<r~.Expugnatur as-
sumptio omnibus ils, quse de reftitatione diximus9: et ra-
tioquidemnonnunquamestvera,quumejus'°proposltlo
vera non sit interim verse propositionis falsa ratio est
CAMP., eum libris Cic. Reliqui I. ejus expugnanda*. Pro nostro more
autem. Vide V, 10, 5~. dixissemus Intentio,~ct<!cetJure
t.GMtt. Turic. Guelf. Tarv., occidi. !) etc. Recte enim monet
clari viri, eum Alm. Similia, non Capper., oecttH, esse infinitivum
eadem, in marg. Basil. Vide mihi pra's., non perf. indicativi. Apparet
portentumscripturœ! hoc conjunctivo sit.
2. Certe. Turic., certo, non male. 6. Pro Aff/onc <jtu(Ktt'o. Tuncens.
Guelf., circa te, cum marg. Basil. CAMP., q. p. Af. Nostra collocatio
Vide Vorst. de lat. falso susp. c. 23, exquisitior sane et plurimorum est
p.)86. librorum; quantoverior, nondixe-
3.!7h!«M.Tnnc.,Mtt/!s,cum rim.
AIm. Vide §§. t8,2!,sedettib.HI, y. Ei fas sit. Sic Turic. Guelferb.
cap.5,<).t2. CAMP.Goth. (tac. Gesner. ) e. ~.f.
4. On!;t!a AfBe. Sic Turic. Cùe!f. Jens. (tac. Gesner.)cum edd. ante
CAMp.Goth.Jens.(tacenteGesn-) Gryph. Reliqui s. e. Vide §. t6
cum Voss. t, et edd. ante Gryph. et modo, item §. 23.
quo ace. Obr. Reliqui h. o. Positus 8. ~)t e: ~tteatu)'. Cie. pro Mil.
Tc<?on!)tfasuceurritsententia; quam c. 3 initie. Cicero, occisum pro ne-
Gesnerus insimulabat glossematis. cafMm. Vide notam ad ~.17.
Omnes nostri dant omtt!a /t(Bc. g. Qu<B. diximus, capite hujus
Bene. En: –e~ tria sunt. Urger libri t3.
suamëpichirematispartitionem,ne 10. Ejus. Turie., eis ut, curnAlm.
forte quis credat innhitam esse il- (vide§§. tg, 22) eis etGueIf. (ut
lam universitatem. Vide modo trt- et Turic. a sec. manu) et CAMP.,
&M~o?Hne~. cum Goth. Voss. 2. Reeepta latet
5..fure. nt. Ha'c ipsa est inten- in Turic. et Alin.
tio, jam expùgnanda non est ratio i. Est: virtus. Tnric. Gue)f., e. et
 368 M. FABII QUINTILIANI
~tr<tM' 6ont<m est, verum est; si quis rationem subji-
ciat, ~uot/ea /ocup/e<e~yaci6[t, verse intentionis falsa sit
~2 ratio. Connexio'aut vera
negatur, quum aliud colligit,
quam id, quod ex prioribus conricitur~: aut nihil ~ad
quaestionem dicitur pertinere': non est vera', sic, /ns:-
diator jure occ:6~Kr; nam, qui curc'L'!<~ ttt~tm~ 5affe-'
rat ut hostis, debet e<:am ut Ao~<Mrepelli; recte :'y!<ur
C/o~tux, ut hostis, occtK<se~<non utique nondum enim
Clodium insidiatorem ostendimus 6 sed fit vera con-
23 nexio, Recte igitur insidialor, t~Ao~M, occiditur. Nihil
ad nos; nondum enim Clodius insidiator apparet: sed,
ut potest vera esse 7 intentio et ratio, et tamen falsa con-
nexio~: ita, si iUa falsa sunt, nunquam est vera con-
virt. CAMP., e. ut virt. Non sine 5. !7tmnt.Turie.,tf.)tef.Gue[f.,
sensu. me v. Vide Drakenborch. ad LIv~
i. ~Yrftts ConttMfO aut vera. xxxin,cap..2, §. 6.
Turicens.,u.t<c<a~(asec. 6. O~ten~tmtM. Guelf., o~'ttt~t-
manu falsa ) sit ratio quod 'te!CtO m us.
autem v. Ex Alm. pro con~rto aut 7. ~era esse. Sic Turic. Guelf.
vera affertur quod )tMCtOaut v. la- CAMP.Goth. (tac. Gesn.) Reliqui e.
cunœ illius nulla mentio (vide mo- v. Vide §§. 20, 25.
do hac§, item mox <j. 22). CAMP. 8. /ntentto. vera cotitte-fto. Sic
pro quod dat qui, pro aut, autem. Turic. Guelf. CAMP., cun) Goth.
Postremum et in Guelf. Jens. (tac. Bodl. Bal. Alm. Voss. 2, Andr. edd.
Gesn. ) cum edd. ante Rusc. (vide ante Atd. quo ace. Obr. Gesn. Bip.
§. 13) quo ace. Bad. uterque et Vall. et aliquot apud Burm. Reliqui ex
etsi obscurius de hoc Bad. Correxit correctione Regii conne.<:<oettame)t
Regius.-Nostridant, alii autem; ~t/M intentio et r~fto; ita, si illa
alu, aut. En. fera $u)tt, nmt~uam est falsa co<t-
2. Con~cttMr. Turicens., aj~ctfur nexio. A ldus ( sed in binis edd. ) et
(a sec. manu nostrum) cum Alm. Burm. nostram ipsam dant, nisi
( vide §~. 2f, 2<~) conct~tMr. Tarv; quod pro falsa s. H. e. vera c. po-
Sic quoque Ald. Eo. nunt vera s. 't. e. falsa c. eodem
3. Nihil ad. Guelf. inserit aliùd. uterque profecto aberrandi casu.
Curavit, ut. avérât. Vix fero. !a hisce technicis quam proclive
Rescribam curât potius quam a~ sit turbari inter eorrigendum, os-
~en'et. Cura~tt, ut; sic Vall. lib. tendit meudum Tarvisinum vera
RR.o, t2. Andr. Ald. Jens. Loco intentio et ratio et fatnett. Tht si
~? ut, aut habet CiMp., ne habet [~/a~tï~ COntïeJCtO~~Ï~M sunt, HMn-
R. io, ut ne, RR. y, tt, ED. quam est vera cotttcxto. Vide III,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 369
nexio. T~/r~e~ct ab' alils ~oratorius ~syUogismus, 24
ab alus pars dicitur syllogismi, propterea4 quod syllo-
gismus utique conclusionem et propcsiuonem habet,
et per omnes partes efficit, quod proposmt enthyme-
mâ tantum intenta 5 intelligi contentum sit. Syllogis- ~5

tt,26.–OmnesnostriVutgattB 3. ~o~MmtU. Turie., syllogis-

assentiunttir. En. Sed Mt. fers
coM;te.Cto. Hœsit in hisce Regius,
quumobstarevidereturauctoritas
Aristoielis, sic precipientis ( Ana-
)yt.pr.,iib.I!,c. 2, Buhl. 3jy, t8):
ct~Q~V ~t6VO~K~~Tt-6~0C ~t/Â~O-
~A(7~ 6X ~.6~<~f t~TtV <t~))66C.
Monet acute etapposite Gesnerus,
<.in recta argumentatione ex uens
"y~fsum se~m non yosse; sed Fa-
biumostendere, quot modis falsa
argumentatio essepossit. Possit
sane ad Aristotelicam rationem re-
digere hune sensum, qui velit pro
lubitu trajicere adjectiva: falsa €.
i. e. r. e. t. vera c. i. s. i. vera S. n. e.
~a!M c. Sed nuUam hic diiigentiam
dialecticam affectavit QuiutH., ve-
rum id spectavit, quodusuveniret
et in foro et in seliola. Nequeenirn,
si maxime vera conctnsio potest ef-
{ici ex falsis propositionibus, ullus
orator audebit manifeste falsa pro-
pohere,quumnemoaudientium ad-
eo perspicax sit futurus, ut verita-
tem illam conclusionis agnoscat,
nisi forte sponte est evidens, ut
nulla probatione indigeret. Fatsa'
autem connexionis ex vcris propo-
sitionibus exemptum illud de Clo-
dio recte occiso satis luculentum
posuisse sibi est visus Quint.
l. ~& aliis. a<' aliis. Vide<j. t.
2. Ortttortus.Turie.Guetf.CAMp.
Jens. (tac. Gesn.) ora(on6u!, cum
Atm.etedd.anteRusc. (vide~t). ).
Correxit Reg., cui astipulatur Vall.
2.
titi (sed a sec: manu. tttMï) eum
A)m.Vide§§.22,26.
4. ~'ro~ferea. Turtc. Guetf. C.\Mp.
Goth.(tac;Gesn.)joro~)(er.
5. Jntfxta. Sic Turicens. Guelf.
CAMP., cum Goth. Atm. Voss. 2,
0!'r. eoque recéntioribus; tnfenttt
Jens. ( tac. Gesn.) curn edd. ante
Bad. Hic :)iteHtum, cum edd. ante
Obr.quoacc.Capper. An supinum
itiudtntenttt succurret sententiœ?
Hoc modo: Per intentionem ipsam,
qua fere sola constat enthymema,
intell iguntur in eo estera: syllogis-
mi partes. /tttet[(<t m{e~ot; sic
omnes nostri, excepto Jens. En.
/~tett~.Hoc vocabulo ntrnmoue et
~ro/)0!<ttonent et conc/uïtonem si-
gntftcari, insolens est sane; cjnnm
plerumque intentio àppelletur quœ
et propositio. Nec profecto intentio
intellieitur tantum in eo, quod se-
quitur, exemplo sed exprimitur
etiam jConMm est utt<m. Hiscé
rationibus recte adductus videtur
Capperonnerius, ut spuriam crede-
ret vocem mtenfa, mtextum ( nam
et sic )egitur), sine qua bene pro-
cédât sententia ad infinitivum in
te/~f, repetendum esse concl. et
p)'o~0!. Est tamen quod desideres,
post jacturam illam factam; et for-
tasse Mitenta latius hicdicunturpro
eo, quo tendat totus syllogismus.
Dicas etiam, nonutiqueexpressam
iKtenftonem in exemplo, quia.for-
ma propositionis, seu t'nfentton)!,
24
 3yo M. FABII QUINTlLIANI
mus talis, ~o/Mm bonum f<r<M~nam id demum bonum
est', quo nemo male !<<:~o<6~f ~<r<t<te nemo male uti
po!e~< ~ont<m est ergo f:rttM.' Enthymema ex conse-
quentibus 4, ~o~um est virtus, qua nemo male uti po-
test et contra, Non e~t bonum pect<?!~ non enim bo-
nu/M~ quo ~KM~t<6[?n''male u<! ~o<e~<; pect<n:a potest
quis ?n6;/e uti; non igitur &o«t<nïest pecun~. Enthy-
mema 7 ex pugnantibus, ~n ~ont<m est pecun:o', qua
26 quisque male uti pote~f~ Si pecun:a9, ~uee est in ar-
~ento s:yna<o~ argentum est; qui argentum omne lega-

légitima illud eareat. Ahoqui, td 6. Quis. Sic omnes, nec Goth.,

quod ur~et Capper., turbari sane
aliquidpotuit in similibus istis due-
tibus tantum intenta. contentum.
Pro eonclusione interdum usurpari
a Fabio ;')ttcntto)<en<Gesn. non cre-
do, quamquam ableganti ad §. to.
Contentum. Turicens. Gue)f.,
co)t(e'tt<t.
t. ~onuM est, quo nemo male.
G~MP., b. e. ~f. n. malus, cum Goth.
Voss. 2. Ma/u!, sic Vat). liber
RR.7,8.Andr.Jens.ED.
2. Virtute. potest. Turic. CAMP.
omittunt cum Atm. Plus etiam omit-
tit Guelf. usque ad Et contra.
Omittunt aMunt~ttOxem RR. fo,
tI.ED.
3'. Nemo male uti. CAMP., n. uti
malus. Goth. (tac. Gesn.) <t. uti
male.
4. ~'nf/tyntema ex consequenti-
6tf! ex pu~tt. Vide §. 2. Displicet
autem quod hic repente per inter-
rogationem effertur ettt/t~metTM ex
pttnn.,nectutaestscriptura(vide
notam y). Malim Igitur~Vo~pro~)!
(vide VI, 2, 36 notam.).
5. Qm~uam. Turic. Gueif. Goth.
(tac. Gesn.) q uisque.
quisque, ut narrat Gesn.
y.~t/tyntema. pecunia. Turic.
CAMP.omittuntcum Goth. (tac.
Gesn. ) a quo et pecuizia utrumque
abest, et ante Enthymema et post
bon. est. Guelf. caret hisce omni-
bus ï?ecu!na potest quis male nh.
male uti potest. A Voss. 2 abesse
dicuntur hase sola ~'n<A. ex pu-
~))o)tt;6m. Enthymema ex pu-
o?tantt6us~ an bonum est pecu)zia;
sic Jenson. Ald. Hœc omittunt.
Van.iib.RR.7,8,9,lo,l!,t2,
Andr. En.
8. Male uti potest? Sic Turieens.
CAMP., quo deducunt et tacuna:
Guelf. et Goth. Reliqui m. u.
Vide ~3 32. QtM <jfu<~ue
male uti potest, ha*c omittuntRR.
7,to.Ën.
9. Si pcCM))ta. tn argento, le-
gavit, Simi!e, nec tamen iisdem
verbis redditum, exemptum habes
apud Ciceroneui Topic., c. 3, vide
et)ibrumV,eap.tt,§.33.Recte
autem et hic monet Capperonne-
rius tongissimam hane periodum
esse pro subjecto ad verbum habe-
bit. Vide§. 19.
 INSTITUTIONIS QRAT. LIB. V, :4. 37~
vit, e< pecMtïM/n~<yu<B est in argento signato, /e</a:t:
argentum autem omne legavit: t~ttur et pecuniam, qu~
est in argento, /e~au~: habebit formam syHogtsmt:
'oratori satis est dicere Quumar~eM{um ~auent ~omne,
pecuniam ~MO<~Me legavit, qfua?est in argento 3. Peregisse 27
mihi videor sacra4 4 tradeIitium artes, sed consHio locus
superest namquë ego ut in oratione 5 syllogismo qui-
dem aliquando uti nefas non duco, ita constare totàm,
aut certe confertam esse âggrëssionum? etenthymema-
tum stipatione minime velim dialogis enim et dialec-
ticis dispùtationibus erit similior, quam nostri operis ac-
tionibus, quae quidem inter se pturimum différant. Nam- 28
que8 illi homines docti, et inter doctos verum quaerentes,
minutius et sci ùpulosius scrutahtùr omnia et ad liqui-
dum confessumque perducunt: ut qui sibi et invenien-
i.~a~tt. Turic., habebat ( a
ittm. Turic., a. ex e.tttmtonahtm.
sec manu nostrum ) Alm., habeat, Guelf., a~reMtOoe e. e., cum Loc.
cum'Voss.2.Vide§§.2~,2t). Venet.SedCAMp:Coth.(tae.Gesn.)
2. Omtte. Turic. CAMP., omnem; a~feMtonet7t<c.Voss.2,a~)'e!-
cum Goth. Jungendum utrumque, ~tOtïc~Kex e~tAvntCm., et sic Jens.
omne, omnem putatGesn. Non ego. (tac. Gesn.), Tarv. Ablativùm et ex
3.autt,~M<Bej.t!)taryettto; egregie correxit-Regius: pro aggres-
haec omittunt CAMP.Andr. Eo. ~o~unt Ruse. mendose aggregatio-
Sacra. Guelf. Goth. (tac. Gesn.)
!tum ut et ante aut certam pro aut
CAMP.,MC)'a!, eumVatt. Voss. 2. certe con~rtam, ubi et Loc. Venet.
Male. autent c. c. (vide §-2~. Y–rc~
Nostri dant, alitMcra~,
alii sacra. Eo. –&!cra. Recte Ges-
ïtonum. VideV, t0, 4.
nerus abtegat ad V, l3, 60; 8. Illi. Turic. Guelf., illis. Rol-
5. t/t "t oratione. Turic., uttMC-
!inus malebat illie. Capperonne-
ratione, a sec. manu ut sine ra<t'one,
rius monet opposito mox (§. 20)
et sic Guelf. CAMp. (hic et omisso nobis defendi receptam. Turic. et
ut) cum Goth. Voss. 2. Guelf. ratio blandiri potest, modo
6. Nôn. Turiceits. Guetf. CAMp. abtativum instrumenti ponere sic
omittunt cum Alm. Voss. 2, Vat). liceat, vel omittere t;t. VideIV, 3,
et edd. ante A)d. Correxit Regius. 10; 111, 8, 20.
tn Goth. est non, nisi et Gesn. et <).M)))tttms.Tunc.,mttttt()us,
ego dormitavimus. Vide ad lib. V, per en'orem haud dubie; quam-
cap: to, §. ioy. quam ne ipsum quidem sensu ta
7. ~gresstOHun) et enthymema- rens;
24-
 3y2 M. FABII QUINTILIANI
di etj udicandivindicent partes, quarum alteramTo~x~'j t,
''9 alteram xpt-tx~~ vocant. Nobis ad aliorumjudicla~ com-
ponenda est oratio, et saspius apud omnino imperitos,
atque aliarum 3 certe ignares litterarum loquendum est;
quos nisi et delectatione allicimus 4, et viribus trahimus,
et nonnunquam turbamus affectibus, ipsa, quae justa
3o ac vera sunt, tenere non possumus. Locuples et spe-
ciosa vult esse eloquentia quorum 5 nihil consequetur,
si conclusionibus certis et crebris, et in unam prope for-
mam cadentibus concisa, et contemptum 6 ex humili-
tate, et odium ex quadam servitute 7, et ex copia satie-
3i tatem8, et ex amplitudine fastidium tulerit. Feratur ei-
go 9 non semitis 10, sed campis non uti fontes angustls
nstulis colliguntur, sed ut latissimi amnestotis valtibus

t. Tt~ruM't.Topice dicitur ea pars /}.~tCtnttt!.Turic.,ctd/tyemus.

dialectices, qua;, propositis certis
locis, methodnm docet argumenta
inveniendi. Critice vero qua* argu-
menta ipsa in certas argumentatio-
num formas redigit, ut nunquam
aberremus, etpropositum conficia-
mus et colligamus. TtiRN.
2. Aliorum judicia. Goth. ( tac.
Gesn. ) [«ontm~uJtCtunt. ~/tû-
rum, i. e. indoctorum, non nostra*
eruditionis hominum opponitur
T<Sinter doctos. Vide IV, 2, ~5.
3. Aliarum. Alm. illarum. Turic.
nulla mentio (vide §§. 26, 3t ).
Verius videtur, si illas litteras in-
telligis dialecticen. Frequentissima
confusio vide modo, itemRuhnk.
adVeU.U, t3,3;Oudend.adSuet.
Galb. c. i. Alia?-uni; sic Vall.
lib. RR. 7, 8, a, to, ti, CAMt.
Andr. Jens. Ald. Illarum; sic R.
!2,etapudBurm.V.C. Alm. bene;
nempe earum, qu~e ad philosophos
pertinent, litterarum. Eo.
Guelf. CAMP.,a/cmu~ cum A)m.
-Quos nisi. non possumus. Vide
IV, 5,6, quo et sequens haec §. con-
ferenda.
5. Quorum. Referatur ad locu-
/e! et speciosa. En.
6. Contemptum. CAMP., eontem-
ni. Mire.
y. Servitute. Severitate; sic Ald.
non male. Reliqui omnes !~rft-
tute. ED.
8.J?xco~'MMttetatettt,etexamp/.
fastidium. Horum ego discrimen
parumassequqr. Vide J, t, 2~. Sed
hune, quem modo designavi, lo-
cum optime vindicat, qui me ad-
monuit, eruditus, parenthesin pro-
pagari jubens usque ad egredi..
g. Ergo. Sic Turic. C~Mp., cum
Alrn. Reliqui t'~ttttr.VideV, )0,5~.
to. Semitis. Turic., ~mcntts (sed
a sec. manu nostrum). Alm., se
menft!. Vide §. 29, item hac §.
i Z.att'Mi'mt. Turic., beatissimi
 INSTITUTIONIS ORAT. HB. V, 14 3y3
Suât', ac sibi viam, si quando non acceperit~, faciat:
nam quid3 illa miserius lege, velut piaeformatas ihfan-
tibus litteras persequentium~ et, ut Graeci dicere so-
( sed a sec. manu nostrum ) cum (ut tum estlegendum) prœmiseris
Goth. Alm. Voss. 2, Palat. Nihil comparativo. Nec potest illa lex
agitGebhardus(Crepundd.p. t )3) spectare ad voces sequentes Pro-
multo verborum strepitu commen-
positio ac concl. feptttTu. si accu-
dans hancscripturam, improbante sativum habét casum; sin ablati-
Burm. quem vide et ad Ovid. Amor. vum, cornmodissime, quia talipost
I, t5, 34. J~MhMtmt; sic RR. comparaUvum ablativo inest no-
8, g, 12, et apud Burm. A)ii <at; minativus quam illa [ex. Quod
sinti. En. Badius negat legem esse miseram,
t. Fluat. Turic., pluant ( a sec. sed potius eos, qui legem perse-
manu fluant ) cum Alm. Voss. 2 qnantur, non est tauti, ut Va])a*
(Goth. nuUamentio);/h«!))tGue!f. correctionem, ont/acM/Cj quod ipse
CAMP. confitetur Badius, reponas, contra
2.~<'c~cr;t Gesneri sphalma ac- omnium MSS. auctoritatem.Vam
ce~tt,quamquamhocponitRuhnk. <j;tttf/ /e~. Miseriam serviendi cer-
adVeH.n, 3. tis artium legibus aliquoties exagi-
3. Nam <JMtf/ CM~~Of~MTn. tat,,ut IV, a, 85. Structuram vero
Sic Turic. cum Goth. Alm. Jens. et qualem hic agnoscercnt distinguen-
edd. anteBurm. exc.Badiiutraque. do satis designavi.Tïst lex illa ipsum
N. q. t7/t:m'nnr<*)'Mlegem etc. CAMP. illud quod sequitu):
cProposit.
Guelf. Reliqui N. q. m. illam /eocm.. "repugnantibus." Hoc, quo ma-
~erse~uentitM. eustodientibus, nifestius appareat rigor et taedium
quod esse in Vall. narrat Badius, perpétuas hujus observationis, ab-
sed aVaHa, ut opinatur, repositum. ruptis verbis enunciatur et solis no-
Hujus loci scripturam désigne, re- minativis. Vide Il, t3, t.
spiciens ad ablativum in lege et ge- 4. ~e/ttt. ~eMc~ttenttum. Vide
nitivum in participiis. !n levioribus I, t,2y,itemP)at. Protagor., pag.
enim aliqua horum libb. est diver- 326,D. (Bipont.,vof.UI,pag. iig)
sitas a me nunc quidem negtecta. a)'<y~Ë~ û<'~et/~Mtt'rt~T6K 'r&fe~[]t?TMJ'6t-
In Guelf. equidem nullum in par- VO~C ~~E'V TNV'CrcuJûJtt JfrO~VT6S
tictpiis a Gesnero dissensum nota- ~«/<jtM: 'r~ ~~t~~f oSTMTO~f~jM~-
vi per incuriam profecto, quum Ttov(1.~ucttefoy) J'tf~oato't,K~ eev~-
CAMP.eumdem in mirerishabeat er- Xft~iu<y( ~~tpet? xetT!tTMv~~M~tio'tv Taif
rorem Roll. solus eorum, quige- T~=W"
nitivos servant, illa post mis. aman- 5. G'o'ct. Turic., ~/rac/n (-a sec.
dat. Badius ipse illam mMerut! <e- manu nostrum)Atm.r<BC/<t. Vide
~em dat. Pronominis tamen positu hac §. item §. 32. Ut Grœct.
ante mM. maxime nitor in revocan- ettstodten hum.Commodum suecur-
da scriptura ante-Badiana. Nullis rit P)u:archus ignoraotibus alioqui
enim machinis abtativum in parti- hoc Graecorum proverbium.indi-
eipiis réfères, ad miserius, si.t'ant çaiïte.Erasmp. Ille enim in oratione
 374 M. FABII QUïNTÏLtANt
lent, quem mater amictum dedit, sollicite custodien-
tium propositio ac conclusio, ex consequentibus et
32 repugnantibus' ? Non inspiret? non augeat? non mille
figuris 2 varietac verset? ut ea nasci, et ipsa provenire
primadeAiexandrifortuna(vo).H, piam ejurat, depravatissimum cen-
p. 33o, B) J'/Mt, ait, t~t« !r~«foc sens locum. Burmannus emenda-
~f~«Tr<MV7t)V'Crf~CoXMV MVt) ~ftï~tOC tionem tentât, resecans propos
ttt/TMo't/tM~ft~,x~9tm'<p'rt'r6M,'nrt~ff-t'e~M~nantt&tU tamquam glossam,
6)!t6. Eodem respicere videtur, mo- et mox de suo inserens Quis ante
nente itidem Erasmo, Lucianus in non insp., quam mutationem de-
Nigrino (vo).I, p.Bg, Bip.) Athe- loci medicinam ali-
pravatissimi
niennes inducens ridentes mundi- quam crcdit etiamnum InPpist. ad
tias peregrini, cujus vestem varie- Capper. p. tg Badius subaudit
gatam dum mirantur, T~<t, in- Oratip.~Equidem Orator. Con-
qumnt, 'r?:jM~ac <r<t <t[!To?.Quam- ciliaberis fortasse huic supplemen-
quam hœc ad proverbium nostrum to conferens locum, quem pleri-
re!atio adeo tuta non est, quum isto que appellant interpretes Il, 5, 8.
loco fartasse signineentur deticiae Jbi quoque t)tty)t)'e<(quod alibi di-
muliebres, et inde tantum repeten- cit implere. VideV, !3, 56. Graece
da sit matris mentio. 1 <~f~a'r veluti Aristot. Soph. E). I.
t. Et reptf~tt.?. MMet? Tur. p.520,Buh). ,~)t<~<T'xm:~t<m~tttTtt) i
Guelf. CAMr., ~)'opu~n., ciim Alm. itidemque sine subjecto expresso.
Jens. (tac.Gesn.)etedd. ante Ald. Facile enim est intelligere eum
Hic~)u~nt!!tt.,eumGoth. (aliter ac qui dicit. Redit ha:c forma eo-
narrat Gesner. ) Voss. et edd. ante dem fere, quo aliquis omissum ad
Bad. sec. Vide V, fo, 7~. Non t'n~u't, velit (vide V, n, xi).
inspiret. verset. Horum verborum /!t~u~)taMtttM! aliiinterrog. punc-
subjectum desidcratur. Sufficiunt tum post reptt~natttitus ponunt,
illud ii, ut quidem volunt videri, alii omittunt. Utrumque deféndi
qui continuant orationem post re- potest. Si prior lectio admittatur,
pu~nanft&tt!, ut prop. ac <;0):c<. hic erit intellectus (an) propositio
inspiret, augeat, variet, verset. et çonclusio e.<:co't!e~ue))tt&tM etre-
Hanc rationem uteunque expressit pugnantibus dialectico more semper
Gedoynus, quem tamen et ipsum deducetur? Si posterior, hic erit
populares mirâtes puto, quum )e-: ordo (an) prop. et conc/. ex con-.
.gèrent:
Cette proposition ou (apud Mfjf.et repug. (ducta) non inspiret,
Quint. estac) cette conclusion. non augeat, etc. Nultum ex collatis
ne peut-elle ~omt s'exprimer no- nostris MSS. lumen elici potest. Eo.
Moment? etc.; quamquam suc- 2. Figuris. Hic intelliguntur ~x-
currit gaiticismus usurpans reci- /~i~rfE~s~'eajfKcti ~~of<tc, vide mox
procum instar passivi. Gesnerus *Sed.a)iotoeo. Atia ratio gram-
idem tenuisse videtur, qui ab ipso maticarum (tgurarum, vide Mb. V,
ornatu aliquid obscuritatis traxisse cap. t3, §. t. Figuris variet. Vi-
locum judieat. Regius bonam co- de lib. VI, cap. t, §. 2. EB.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 3y5.
natura, non manu facta', et arte suspectai magistrum
fateri ubique videantur quis unquam sic dixit Orator?
nonne apud ipsum Demosthenem paucissjma hujus
juris vel artis reperiuntur~? quae apprehensa Grasci ma-'
{~is,nam~ hoc solum pejus nobis faciunt?, in catenas
ligant, et inexplicabili serie connectunt., et indubitata
colligunt, et probant confessa, et se antiquis per hoc
1
!facto. Turic., ficta sed a sec. Demosthene, sed ut appareat, quae
manu nostrum. Vide Drakenb. ad sint~cnMiHa.
liv. XL, 12, y. De facto nos ad II, 5. ~tt~u!re~. Sic Guelf. CAMp.,
) 3, 9. Exemplis docet Burmannus, cumGoth.yoss.2,VaiI.Bad.pr.
'natm~actum opponi naturali. A.uer[f.a.)'.TurIc.sedasec.ma-
Manu~ttcta; sic omnes nostri, ex- nu~.ut)'tu.<r.,etsicA)m.Jens.
cepto R. 12, qui dat manifesta; pa- edd. ante Ald. Reliqui h. mo</tr.,
tet error. En. ex mutationeRegii, nimia levitate
2. Suspecta. Sic Turicens. (sed a et facta et probata. De MSS. aftnm
sec. manuxMc~ta) silentium.
cnm Gothauo, ~t~tM~tt/'t'~ vel artis;
Alm. Voss. 2. Reliqui.suscepta. Sed sic omnes nostri Codd. En. –~Mn~
Gesnero, volenti nostrum, et sic vel artis. Ilecte interpretari haievi-
etiam e Goth. notasse rato, ope- deturBadius, qui~M ait idem esse,
ra* non paruerunt, quem errorem quôd modo fuerit lex illa §.3).
repetierunt.Bip. Et Burmannus, in Rigida igitur illa dia)cctices .pra;-
nota, probat nostram scripturam ceptaut~ dicuntur vel ars, a quibus
eonfusiofreqnensvideturDrakenb. qui recedat, artificum minus utatur
ad Liv. XXVIII, 6, 2, sicuti et rec. severitate. Ad molliendam hanc,
et resp., vide nos III, n, 26, item qua; sane duriuscula est, locutio-
hic §. 35. Suspecta, cave abla- nem, faciet collatus locus fprotsm.
tivum accipias, etsi mox 35 ipsi 23, ubi est ~mipsum rhetoriees."
rei tribuitur hoc adjectivum. 6. ~Vant. Turic. Guetferb. CâMp..
3. Dixit. Sic CAMP.Ruse. (e cor- )tOtt.Videm,6,47.
rectione Regii, vide §. 27) et edd. Pejus. ~ac. Turic., /))'o <*M
ntM
ante Gryph. quo ace. Gibs. Obr. ~.)asecmanupt'oei!no~J~et
Roll. Bip. vixit, Turic. Guelferb., sic Guelf., nox~'us~. Atm. (vide
cumAlmelov. Voss 2, et edd. ante §§. 3t, 33) ttO&Mpejus non yac.
Rnsc. (vide m, 6,68); duj<-tt,Goth. Jens. et edd. ante Ald. Regius ex-
Reliqui dicit. Nostrum conjiciebat punxitnoH, quod, neglorietur ille,
Gesn. Vide V, 2, 8. a Vall. abesse ait Badius. Nostro
4. Ipsum Dent0!t~e)ten:. Cujus ordineCAMp.Goth.(tac.Gesn.).
probandi diligentia alioqui celebra- Reliqui no&M~e/M!y. Vide §.2$,
tur in primis. Vide X, i, 76, tam VJproœm.3.
H oettM omnia (vide fi, 5,8, créera! 8. ~)ttt~uM. An forte ~/<ttCM?
argumentatio ) etsi hoc non de Nam <t;itt~uos studiosiores fuisse
 3?C M. FADH QUtNTIHANt
simdes vocant: deinde interrogati nunquam respoa-
debunt~, quem imitentur: sed de Hguns alio 3loco.
33 Nunc illud adjiciendmn, ne iis quidem consentire me,
qui semper argumenta sermone puro et dilucido et
distincto, caeterum minime laeto~ ornatoque putant esse
dicenda: namque? ea distincta quidem ac perspicua
debere esse confiteor: in rébus vero minoribus etiam
sermone ac verbis quam maxime propriis, et ex usu.
3~ At, si major erit materia, nullum ornatum i!s~ qui
modo non obscuret, subtrahendum puto nam et saepe
pturimumincts affert ipsa transtat!o9, quumetiam juris-

se\'ertBprobatIonis,qua;quidem probante, sed non imitante, Rur-

haberet formam diatectieœ subtiU-
tatis, minus cognitum habeo. Nec
credo'inter Grœcos, quorum hic
error notatur, tantum fuisse a'ntt-
duorum exprimendormn ambitum.
Hoc magis Romanorum erat, qui
Catones et Gracchos ~mutandos
sumerent. Sed huic argumente mi-
nus tribuo,quumetGrœcoruman-
tiquitas agnoscatur in Demosthe-
ne, Hyperide, vide Dial. de orat.,
c. tG, eomparata praesertim huie
QuiuiiHanea: Grœcutorum a;)ati.
l'idem tarnen fortasse facict con-
jcctura;)ocns).X)t,c.tO,
2~, collatus. Eumdem in modum
Lipsius mutavit )ocum Diafogi de
Orat. cap. t8.
1. /)tt<*)'ro~at.CAMp.,Niterro~a); ti.
2. /!e~0)t</etu'tt. Sic pterique
nonnuUi vero re.<~on~cnt. En.
3.o/oco.Lib.IX,t,2,3.
~tto!.Gue)f.Goth.(tacentc
Gesn. ) CAMp., istud.
5. ~c, qui. Turic. Guelf., neque.
Atm. me solurn omittere dieitur.
Vide<)§.32,35.
6. ~<f!o. Hoc dedi ex uno Obr
manno.lteliqui tara. YideDrakenb.
ad Liv. VI, t, 3; sed et Nostr. XII,
t0, 28; Tac. Hist. I, go; Cic. Brut.
c. 3'; Orat. 27. Correxit sic Mure-
tus locum Diatogi de Orat., < 22 1
't/oco! latiores. Minus certo
eamdem mutationem adhibeas Ci-
ceroni Partitt. Oratt., cap. 23, ubi
« uberior est atque tatiûr, quam-
quain vc) i))Ie praestare videtur ~œ-
ft0)'. Dubio tamen caret "oratio.
)ata t a~)(t Plin., Epist.t, 20, tg;
1, tO, 5, Datonicam. latitudi-
Il nen). <) ~ia<o sic tonnes nos-
tri. En.
y. ~Vftm~tte. Turic. Guelf., Me-
que; vide modo me <jf;tf.
8. /M. Sic Turic. CAMP. Goth.
Jens. ( tacente Gesn. ) et edd. ante
Basi), Reliqui his. Vide lib. V, cap.
)0, S. t2t; lib. Vt, cap. [, §. 23.
g. Ipsa (ran~/a<t0. Sic Turicens.
Gueif. CAMP.Goth. Jens. ( tacente
Gesn. ) <;)un edd. ante Stoer. quo
ace. Gibs. Obr. Uetiqui illa trat)ï/.
Ipsa tmH~aho; a qna maximee
abhorrere credas argumentorutn
perspicuitatem.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V, 14. 377
consuiti', quorum summus circa verborum'proprieta-
tem labor est, littus esse audeant dicere, qua ~fluctus
e/t<f/<<4;quoque quid est natura5 magis asperum, hoc 35
pluribus condiendum'' est voluptatibus; et minus su-
specta~ argumentatio, dissimulatione; et multum ad
fidem adjuvat audientis voluptas9: nisi forte existi-
mamus Ciceronem '° haec male ipsa argumentatio-

I. ~<Mnt~tnxco))Stf/tt. Sic Tnric. Opt.gen.orat.,e.6.tt~tt,id

Guelf. CAMP., cnm Goth. Voss. 2,
Obr.Hehquiinseruntt~t.
2.Zf(tm.Gue)f.tt<
3. Qtta~nctus. Turic., nuant/
cum A)m. Goth. Voss. 2. Sed Turie.
ast;c.manu~;tam~)'uc(u!~etslc
Guetf.uo/Rusc.Bad.pr.(et
Bat), sic dare Regium narrât, qni
sane tocum Ciceronis sic ponit in
nota <jfuo. altuderet. ') Vide §.
3a).Qu~j~.CAMP.;quo~VaU.
4. Eludit. CAMP.,e/tf~f, cum
Vall. et aliquot con,jectantibus; al-
ludit Jenson. et edd. ante Gryph.
Christ. Colerus in EverardiOttonis
Thesanro t, 358-Sg, prœoptat al-
/ut/ftsubjieien!i"aHM~e)'eerit<
..<tt<-)'e.VideetVV.DD.adCo-
(nm.JV, 20, 2.–QMo/?ttCt)fs~!tf/tt.
Vide Cic. Top., c. y. <' Sotebat.
~f]ui!tius. httus ita deHnire qua
'<f)ucfns etuderet.') Quoniam trans-
lationc opus est in hac dennitione,
nou etymo, acquiescendum qui-
dem videtur hoc eludendi vcrbo,
qumn alioqni c~td~t~t aptior sane
sitratio. Conferendus est alter Cice-
ronis locus de Natura Deor. ff, 3g.
Sed in neutro constat librorum
scriptura, 'ut nec apud Nostrtini.
jE'/tff/cre capiendum est significa-
tione intransitiva, pro translatione
exu))ffa))t/t. !nt)'ansitiYU)n hoc ver-
bum, pro ~ttf~~<~<~habes Cic. de
est/tt<<<')tafoproeedit:utsit qui-
dam undarum ludus et Huctuum.
Justinianus,intitule de rerum di-
~Mtotte, paulo aliter deunivit ait
enimfittus esse, quatenus maximus
hibernus nuctus e~cttrrtt. Tut)S.
5. Quid est natura. Turie. Guelf.,
~utf/cmn.;Goth.(tac.Gesn)nos-
trum cum Voss. 2. !~e)iqui omit-
tunt<*st.
6. CotMHettdttm. Turic., cotf~t-
cendum, cum Alm. (vide §. 33, item
mox hae §.). Sed ille a sec. mauu
nostrum. Guelf., co;e)~Mn!.
y.~tn:M.TurIc.,tmtt)ttf.ase<
manu nostruin, cum Guelf. Goth.
(tac. Gesn.) Alm. Voss. 2. Reliqni
jttnt~.Vidc Drak. ad Liv. XXXVI,
g, y. –~t minus. ~t.!Hmt(/attO)i<
Facile subauditur vêt est, ve) sit.
8. &t~ec<<t. C~MPANA MMCe~'fa.
Vide modo ~.32.
g. 7*'if/cm. !/o/u~(a.<. Vide lib. IV,
cap.2,§.H9.
10. C'c. t~ft.Turic C. /t<cct/?.M,
a sec. mann C. hac, t., cum CucIP.
CAMP.Ex Alm. affertur C. male hac
i. (vide modo hae §. item mox hac
§') Goth. Jens. (tac. Gens.) nos-
tram dant cum edd. ante Ald. qui
C. /t<ec mala ipsa in per errorem,
sed in utraque. C. /t(cc )H. t)t i. Bad.
uterque.C.hn'cm.mttact.Basi).
C. male ~t /'HCi. Gryph. et reliqui.
3?8 M. F. QUINTIL. INST. ORAT. LIB. V,
ne dixisse, silere leges interarma, et o/~um nobis :H-
terim c[6 ipsis ~o?~: /e~tM: his tamen habendus mo-
dus~ ut sint.omameuto, non impedimeutQ:
/)t post ipsa de conjectura inseruit Andr., adjectis modus C~MF. Matit
Regius. To t)t nullibi apud nos- sane cum Bnrm. ex hisce adh[&fn-
tros reperitur..Ajioqui easdem va- dus pro habendus. Alia ratio loci X,
rias lectiones prœbent. ED. 7, sed vide VI, i, t3. Sic de-
r. Ipsa aryumentaftone. Deside- bebat ordinari textus ex ipsis Codd.
rare sane potes praepositionem in; vestigiis ibi positis: is tamen ha-
neque tamen necessariam judico bendus istis modus, ~a&en-
vide fV, .t, 64. Ornatum itium a Ci- dus modus. Pro adhibendus, ut apud
cerone, per ipsam argumentatio- Ciceronem pro Cluent., cap. 35;
nem, adhibitum nemo sanus repre- « modus est habitus vide Ernest.
hendat. De loco Cicer., vide §. not. etsimitius quiddam in epistola
2. ~a&e)tJus modus. Turic., ha- Conje)iae Gracchorum matris inter
betis istis ntO~M. Atm., habendus fragmenta Corn. Nepotis ex Sta-
istis modu (vide modo item VI Pro. ver., pag. 3o6 nostrœ editionis,
5).Burmannus exMtMConjicitjmf- « quando modus ei rei haberi po-
tus, bene adjectis mo~c Guelf. terit? Vide initium notas. En.
M. FABII QUINTILIANI
ORATORIO

INSTITUTIONIS

LIBER VI.
 DE INSTtTUTIONE ORATORIA

LtBRISEXTIARGUMENTUM.

PROOEMtUM, in quo de fortuna sua queritur. CAP. I. De

conclusione, seu peroratione.- IL De divisione affectuum:
et quomodo movendi sint. III. De risu. IV. De alter-
catione. -V. De judicio et consilio.
 M. FABII QUINTILIANI
ORATORIO

INSTITUTIONS
LIBER VI.

PROOEMIUM.

ill~EC, Marcelle Victori, ex tua voluntate maxime in-

gressus, tum si qua ex nobis adjuvenes bonos pervenire
posset utilitas, novissime pasne et!am~ necessitate qua-
dam officii delegati~ mihi, sedulo laborabam; respi-
ciens tamen illam 5 curam meae voluptatis, qui 6 filioi
cujus eminens ingenium sollicitam quoque parentis di-
i. Tua voluntate. Vide Proœm. posuit J. M. Heusingerus illam
totius operis, §. 6. ctt)'<Bmeae ~o/uptntem. n Vide X,
2. Etiam. Sic Turic. Tarv., cum 1, 120. « Ut ad cttmm rerum. res-
Àlm.; esset. CAMP.Reliqui et. ~teeret." N
3. O~ctt delegati. Vide libri IV 6. Qui. C-tMP.omittit. Jens. ,<yu~
Proœm. 2. cum edd. ante Ald. Hic quod cum
4. Respiciens. Turic. CAMP., res- Guelf. Bas. Regius malit qua, refe-
puens pessime. rens ad euram. Sic resp. volupt.
5. Illam. foftt~tatt!. Dum aito- interpretaberis « Hactenus tamen
rum, Victorii etDomitiani, nego- a curans voluptatem meam ut. vi-
tium gerit, tamen nec suae imme- derer. o Nostrum est in Turicens.
mor est utilitatis etvotuptatis )tte<B Goth. VatL et reliquis, et pendet ex
interpretare, vocabulo minus lati- M~fB, prima persona; illam con-'
no pro~nœ. Sic apparet, nuUum junges per structuram cum ut.
esse locum mutatioai, quam pro- uteretur.
 382 M. FABII QUÎNTILIANI

Hgentiam merebatur, hanc optimam partem relicturus

hereditatis videbar, ut, si me, quodœquum' et optabile
fuit, fata intercepissent, praeceptore tamen patre ute-
retur. At me fortuna id agentem diebus ac noctibus,
festinantemque metu meae mortalitatis 2, ita subito
prostravit, ut laboris mei fructus ad neminem minus,
quam ad me, pertineret ittum enim, de quo summa.
conceperam, et in quo spem unicam senectutis4 repo-
3 nebam, repetito'' vu)Here orbitatis amisi. Quid nunc
agam? aut quem ultra esse usum mei; diis reprobanti-
bus6, credam? nam ita forte accidit, ut eum quoque 7li-

t. -tC~uttm. CAMP., perœ~uum, tutus, dari solitus ei, de causis eor-

cumGoth.Voss.2.
2. ~etB mortalitatis. Non super-
vacuum pronomen. Suam cogita-
bat tnortahtatcm, non pjgnuruni
suorum. Alia ratio mox in voce se-
~cc~Mt~ nec ibi prouomen ponitur.
3. ~um. Turic. Gùeif. CAMp.,
illud.
4. Senectutis reponebam. SicTu-
ric. CAMP., cum Gotb. Bodl. Alm.
Andr. et edd. ante Ald. quo ace.
Bad. uterque et Gryph. Reliqui in-
serunt tnefe vide notam ad mctE
mortal. –~tiectufts me<p; 'ro mete
omittunt omnes nostri Codd. En
5. Repetito. Goth., re~Ottino,
cum marg. Bas. Pessime. Prius
uxorem(videi~fra,<j.~),(!)io)um
quinquennem (vide infra,§. 8 extr.)
))miserat.E)).
6. 7}e~ro6antt6M!. Quidam dant
t'fDua'tantt&tt~. ED.
y.Zt&<'um.d'ecaH!;scot'rup(te
e<o~ueK(!tP. VideV, 12, extr. Sponte
unicuique succurret Dialogus de
orato''ibus,<)uem,Taeitotributum
vulgo, hujus operibus subjuhctum
legttnus. Quamquam enim alter ti-
ruMt<Cû/odue~ttte~ aLipsiodemum
impositus fuit, nec in MSS. inven-
tus, illud is maxime agit, ut a cau-
sas expromat, eur in tantum ab
eloquéntia antiquorum recesse-
« ritnus.n Vide DiaL, cap. 24, extr.
àdde c. 27, 28. Sui operis meminit
Noster, nomine ipso posito bis, et
hic et VIII ext)\, alibi autem sic,
ut.dubitari nequeat, quin hoc ip-
sum désigne) Ir, 4, extr.; V, t2
extr.;VUI,3,58. Omnibus, prœter
nostrum, locis memorantur aliqua,
qua* liber ille tractet; nec quid-
quam eorum invenimus in eo, quem
vérsamus diatogo.Interhaec maxi-
me advertet attentum lectorem
mentio cacozeli (V)H, 3, 58)-et
hyperbo<es(V)Jtextr.) qua;neca-
dit quidem in Dialogum de orato-
ribus, quum nihil in eo technicum
tractetur, ut frustra causeris lacu-
nam, quœ sane non exigua offen-
dimr in Codd. Dialogi, c. 35 extr.
Magnam alioqui stmiiitndinem ora-
tionis summi viri, inter hos Lipsius,
agnoverunt seriptoris illius et nos-
tri. Nec diftiteorab eadem me valde
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI. PROOEM. 383
brum, quem de causis corru~~ e/OtjfMen~cc
emisi, jam
commotum esse, quum nuper, per-
petua /;Mftft<ftO')um lectione tritas
habens aures (modo non eattosœ
mihi obtigerint) re)egebam Dialo-
gum. Sed lubrica in primis ista est
observatio, qua;que exercitatissi-
mum quemque exigat judicem.
Longe quide<n absum ab tanta de-
speratione, ut negem gustum ali-
quem et sensum barum rerumposse
acquiri, quo si perveniri non pos-
set, actum esset de tot aeutissimo-
rum virorum laboribus et vigitus.
Sed equidem soleo quam maxime
memet ipse calumniari in tali dis-
putatione, mihique a mea ipsius
confidentia timere.Sunt autem quœ,
in ipsa hae similitudine, manifesto
abhorreant, si minus ab oratione,
a mente tamen Fabii. Dialogus in-
ter propria oratoris ponit ad per-
~Ma~ettjMtKapte dicere, e. 3o. Vide
Il, t5, 2-ï3. Idem c. 35, scholas
indiscriminatim fere condemnat,
videI, 2, toto capite. Dialogus cum
libertate eloquentiam quoque con-
ticuissepropecenset, capp. 36, 40
("eloquentiaatumna)icentia' ")~t.
Quintilianus majorem studio suo
honorem erat habiturus, et cum
Cicerone suo sensurus potiusBrut.,
cap. 2,12. Ciceronem ipsum satis
irrevérenter notat scriptor Dialo-
gi, e. 23, quem rectissima ratione
defendit Quint. VI, 3, 4. Dialogùs
c. 5, Saleium Bassum absolutissi-
mumvocat poetam; Quinti). X, t,
go Vehemens ingenium
« nec ipsum senèctute maturum, »
quamquam variat scriptura. De Cal-
vo diversa statuunt Dial., cap. 21,
Quint. X, l, tt5; VI, t, 13. Vicis-
sim Nostri mentem multa referunt
quam maxime. Mollitiem educan-
dorum puerorum uterque notât
Dial., c. 2g, Quint. I, 2. Item mul-
tarum litterarum studium adjun-
guntoratoriDia).3o,Quint. 1, t0.
Materias scho]asticorum exagitant,
c. 35 extr. Quint. H, 10, 3. Leviora
quae conspirent, hujusmodi sunt:
Nicostratus athletes laudaturDial.,
c. to; Quint. M, 8, i~. Orpheuset
Linusjunguntur Dial' c: 12 Quint.
I,lo, g. Locus similis Dial., c. t~:
"Lasta. et. audentior. oratio; n
Quint. XII, i0, 33: "~Eschines.
latior n (an <œt.?)« et audentior.n »
Dial., c. )g: "judices.oratorem.
uttro admonent; '< Quint. IV, 5,
to. DiaL, cap. 2t, ossa' et. ma-
ciem. Quint. proœm. XXIV, 2,
4, g. DePoUione Dial. ibid. «Asi-
'<nius. videtur mihi inter Mene-
nios etAppiosstuduisse," Quint.
X, t, t t3: (Asinius Poi)io) videri
"possitseeu)o prier..) Dia) .,0.22.
"(Cieero) quasdam sententias in-
venit ') Quint.XII, to, ~8 sen-
tentias. apud Ciceronem inve-
"nio.'< Dia)., c. 23, "i)iud tertio
quoque sensu. pro sententia po-
situm esse videatur; n Quinti). X,
2, t8, si in clausula posuissent,
« esse videatur. Quamquam aiter
Ciceronem vitupérât, alter pravos
imitatores. DiaL, e.23, "t)lam.
quam jactant, sanitatem. jeju-
"nio consequuntur; Quint. XII,
10, t5: "imbeciUitati sanitatis ap-
'<peUatIonem. obtendant.)) Item
11, 4~9 Dial., c. 34: apud majo-
"res nostros juvenis. deduceba-
tur. ad eum oratorem qui prin-
cipèrn locum in civitate ubtine-
bat;~ Quint.X, 5, [g:juvenis.
oratorem sibia)iquem(quodapud
« majores fieri solebat) detigat." »
384 M. FABII QUINTILIANI
scriberë aggressus, ictu simili 1 ferirer tunc~igitur
optimum fuit, infaustum opus, et quidquid hoc est
in me infelicium litterarum, super immaturum i funus
Dia).,c.3~:<'ru(iibusdimieantes" » enim maxime Quint., sexto Vespa- ·
de declamantibus; Quintil. V, t2,'
<y:"pra;pi)atisexercerit)deiis-
dem. Sed ille e Cicerone de Opt.
gen. dicendi, c. 6. Dial., c. 34, in-
ter alios Cœsarem, Poltionem etCal-
vum exempla ponit mature agendi
causas in foro; Quint. XI[, 6 t,
eosdem. Puritas et sobrietas ora-
tionis tanta est in nostrb scriptore,
ut ne ipsa quidem adotescentia: ex-
cusatio sufficere videatur Diatogi
auctori ad adipiscendum simitem
inter oratores locum. Nimia affec-
tatio est in talibus (c. 20) non
Accii aut Pacuvii veterno tn~ut-
*)tat[t!,sedexHoratiietYirgiliI
et Lucani, (vide Quint. X, 1, go)
n sacrario prolatus; (cap. 26) melius
est oratorem ve) hirta toga tttduc-
't'e, quam fucatis et tneretriciis
vestibus tn!t~nt)'c~ (cap. 32) tan-
quam in aciem omnibus armis
iiistructus, sic in forum omnibus
arft6ns annatus. Neque potest
adolescentia ulla seriptoris osten-
di, si Quintiliani est hic de causis
(;0)'ru~t<Be~o~MetttttBdiatogus. Ag-
grediebatur enim scribere librum
istum quum arnitteret filium mino-
rem;etItancjacturamfecisseQuin-
tilianum annos natum fere ~6 bo-
vis rationibus perslladet Dod welluss
( Annal. Quint. 2), co)).). ):
N0)0 jam multum tribuere illi ar-
gumento, quod, qui negant Dialo-
gi auctorem Quint., repetunt a nota
temporis c. 17, ubi 6, Vespasiani
annus designatur, quum~uMenM ad-
modum (c. t) atidierit hanc dispu-
tationem auctor, quisquis fuit. Si
siani anno, 32veI33 annorum fuit,
secundum rationes Dodwellianas
(~. 28); quoniam ea aetas juven-
tutem illam romanam non exce-
dit, solo isto ad)nodtt)n niti paru)))
tutum videtur: vide de hac voce
Dukerum ad F)or. 11, 6, tO, item
Tursell., p. 5t, not. Ernesti. Sed
succurrit altera nota, quam Dod-
we))us item eruit, Dial., c. 2, ubi
auctor se mino'em natu JuUo Se-
cundo ejusque assectatorem osten-
dit, qualis adolescens et tiro solet
esse viri et veterani. Contra Quin-
titianusX,3, l2,eumdem~ua/<'t)t
suum vocat, atque a se familiariter
omtïtuttt. Quibus argumentis uni-
versis, qua!, prœter alios, Schul-
zius, nuperus Dialogi editor (Lips.
1~88,8°) inProtegomenis perse-
cutus est, plane confirmor in ea
sententia, ut Quintiliano auctori
abjudicem Dialogum de oratoribus.
l. Ictu simili. Sic Turic. Guelf.
Goth. (tac. Gesn.) CAMP.Reliqui si-
!nt/ttC<u.VIde)ib. V, cap. t~,§.32,
item hie §. 8.
2.7*unc.Turic.Gue)f.~Vunccum
Alm. et edd. ante Ruse., con'igen-
te Regio ( vide V, i~, 34). ~Vu)n
Goth. CAMP., cum Voss. 2 quam-
quam ttunc inde affert Burm. sed
per errorem profecto. Nihil agunt,
qui )tttHC defendunt, ut pro omni
tempore poni solitum. Badius, qui
horum est, retinuit tamen Regia-
nam scripturam, quia Kuxc inVall.
invectum sit pro tune. Frequens est
eonfusio librariorum; vid.Drakenh.
ad Liv.XLI, 9, t t
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB.VI, PROOEM. 385
consumpturis visceramea nammis injicere, neque liane
impiam vivacitatem~2 novis insuper euris fatigare. Quis
enim mihi bonus parens Ignoscat~ si studere 3 amplius
possum? ac non odent hanc animi mei firmitatem4, si
quis in me est alius usus vocis, quam ut incusem deos 5,
superstes omnium meorum? nullam terras despicere
providentiam tester? si non meo casu 6, cui tamen nihil
objici, msi~quod vivam, potest; at illorum certe, quos
utique immëritos mors acerba dàmnavit?; erepta mihi
l.~scemmca.Pro~terMUSur- torix artis proprium est verbum,
pare viscera poeticum est, nec vi- qua* tum apex studiurum n, ut rec-
deo fere, qui ante Quintil. idem teGesnerusadPtinium.
atisus sit iii oraginne soluta, nam 4. Firmitatein. Turicens. CAMt'
Valer. Max. VU, 6, ext. 3, diversa tt)/!)mftH<cm, cum Aim. et edd.
est ratio, quoniam devorandi illic ante Ruse. (vide modo 3) corri-
mentio. Appuieium sic iuqui nihil gente Hegio. ffjmi~ft~m. 7;)/!r-
mirum; née Curtium valde moror, mtfafem, sic HR. )o,) CAMP.
quamquam hujus SEYi. ~ndr. Jenson. et apud Burm. V. C.
2. Impiam vivacitatem. Jmpius Alm. Locat. Suum utraque lectio
sihi videtur qui liberis suis super- seniiumhabet.ED.
stes esse sustineat. Bene hanc ve- 5. ~cu~t~n <~cox. ~ttt//ant. pro-
hementiam doloris iilustratGesne- videntiam. Solitus veterum error,
rus, exemplo epitaphii apud Gru- ubi bonis male est, providentiam
«Han) negantium. si quando p<jfuas
terum,p.762,2,ubic)ut/<<-ssè
vocant parentes liberis superstites. luànt mali, esse deos clamantium,
Vide Hurm. ad Decl. Quint., p. 218, uttotiesapudLivium.fpseNuster
et totum c. t6 indicis Scaligerani, vacuo animo de providentia aliter
item hic §. '2 ubi se quod potue- sentit, vide V, t~, )g. Orbati diis.
rit, recepta filii anima, aurain am- nequaquam parcunt. Sic epigram-
ma apud Brunkium 3, p. 2g5:
plius eommunem haurire, dignum
ait suis cruciatibus. ~'uacttM! Tr; TTit~HpTOtfe?~ TO ~ct~tV
hicsumiturprovitalongiuspro- ·iÔÔI%2fGY'
tracta et diutius conservata. Ipse Hv <~tKaKO~t<V))e0 ~QoVOC0~'Jl6~0C.
moxa(!jinit:cut))t/)t/o6/iCi,)tMt Geminus locus Statii Sylv. V, 5, y6,
quod Mti)am, pote~t. Sumi etiam ~7, nonne horridus ipsos Invidia
furte posset pro acri et vivido ingé- "(id est odio)<M~)eros, injustaquë
nie sentper ad scribendum prompto Tartara, pulsem. » Sed tutum hoc
et alacri; hoc sensu videtur minus earmen Statii, quod est in mortem
latinum.UsurpaturtamenaFab., yernapsut, comtnodepoteatconfer-
tib.n,c.t~t[tfet'osunt~'au/o ri cum hac Nostri comploratione.
tttMac'orfS. ROLUK. 6. Meo casu. Vide IV, i, 3o.
3. Studere. Vide H, 7, t. Ora- 7. ~amtjft~tt. Vere impia doloris
2. 25
 386 M. FABII QUtNTlUANI
aetatis
prius eorumdem matre, quse nondum expleto
uadevicesimo anno duos enixa filios quamvis acerbis-
5 simis rapta fatis, felix decessit~. Ego vel hoc uno malo
sic eram afflictus, ut me jam nulla fortuna posset efH-
cere felicem3 nam cum omni virtute quae in feminas
cadit, functa~, insanabilem attulit marito dolorem; tum
œtate ea~ puellari, praesertim meae comparata, potest

aeerbitas quœ eo erumpit ut pro- dinem inveni omnibus excepto

videntiam neget, sed digna homine
ethnico. ROLL. -Easdem querelas
reperimus in Plinio, lib. V, epist. 5
Tibul., lib. I, e)eg. tu, 55. Statius
dixit cruda mors, Theb. lib. IX,
38o, 716: hocverbumcntf/a a Vir-
gilio usurpatur TEn.Vt, 304, Sed
cruda deo vidirisque senectus. n
Idem Virg.En., lib. VI, 429t quum
infantes immature prsereptos de-
flet, Abstuiit atra dies et funere
« mersit acerbo. Phaedrus, lib. IV,
fab. 2, "Nondum matura est(uva),
nolo acerbam sumere. En.
t. Felix. Turic. Guelf. CAMP., in-
felix, cum A)me). Voss. Goth. et
edd. anteBad. qui restituit nostrum
e Va!l. Infelix; sic omnes nostri
Codd.f<;<t.c sic solus Vait. tib. Vir-
gUius dixit jEn., lib. XI, t5g, Tu-
que, o sanctissima conjux, Felix
morte tua, neque in hune servata
« dotorem En.
2. Decessit. PlacebatMureto(Varr.
lectt. X~')! 20, pag. 1221, Fac.
Grut.,vol.II)posthocverbum con-
tinuare illa, quœ, dijuncta aliquot
sensibus, mox teguntur « et, quod
o nefas. effugit. n Eadem ferë est
constitutio Regio probata, qui sibi
astipulari ait exemplar Mediceum,
neque tamen diligenter designens,
quae sit ejus MS. scriptura. !n meis
quidem libris receptum adhue or-
Capperon. qui Mureti conjecturam
expressit. Agnosco difficultatem
quam exprobrat huic rationi Ges-
nerus, abrupta* nimis sententiae, si
post oblectabar protinus succurrit
~t/tt. Sed vide notam ado&/ecta&a!r.
3. Felicent. Displieet, quod hic
( si maxime consulte) recurrit vox
felix, modo posita in proxima clau-
sula. Vide V, t3, 38.
4. 0'nttf!rtute.Mncfa. Paulo
insolentior locutio, neque enim ali-
bi eamdemreperi. Proxime accedit
Vellei. It, t5, 3, duplici nume-
«ro.miiitum.funginqunddic-
tum pro ~r<B~fa?t<~oprobat Ruhn-
kenius; quem vide.
5. funeta, tttsantttt/ent.Turic.,
~utteta! ins. Guetf.CAMP. sitins.
cumCothan.Voss.etedd.ante
Bad.(quoacc.BasH.)qui!ttdete-
vit, sed auctore producto nullo.
Aliquid simile illius sit etiam inTu-
ric. Sed potuit ex compendio syl-
taba' in in tnMtt. exsistere importu-
num illud sit.
6. ~Ftate ea. Turie. <Bfa<team,
a sec. manu ~cfafc eam. A!m., mtate
to7n (vide V, t4,35, item hic §. 15)
cum CAMP.et edd. ante Bad. Item
cum Burm. eoque recentiorihus.
Gesnerus Goth. modo pro tum dare
narratea, falso illéprofecto, quam-
quam et ipse dormitavi. Guelferb.
 INSTITUTIONS ORAT. LIB VI, PROOEM. 387
et ipsa numerari inter vulnera orbitatis '~Liberis tamen
superstitibus oblectabar~; et, quod nefas erat3, sed
optabatipsa, me salvo, maximos cruciatus4 praecipiti
via5s effugtt: mihi ~Husminor quintum egressus? an-
et reliqui editi mei (B. ea. Ea. e. Stpufî s., quod ex quo sit MS., in
Nominativum agnosce. motesto conferentium silentio frus-
i. Orbitatis. Hic Quintil. quum tra requiro. (Confnndi ha'c sera et
liberorum acerbam mortem deflet, !<eMt, etiam exemplo apparet De-
antea ereptam conjugem recorda- clam. 3l3 p. Burm. 6t8). Badius
tur quae adeo puellari œtate, si alios et sera dare narrât. In Guelf.,
ipsius astati comparetur, decessit, sera, litt. e habet apicem in dorso,
ut non uxorem, sed potius~~am, ut videatur fe debuisse signari. Ex-
quasi tertio nato orbatus, sibi erep- pungenti mihi vocem interjectam
tam fuisse crediderit. En. assentitur Heusinger. Natum equi-
2. OMectatar.Guetf., <~e/ecta6n! dem iUud sera credo ex tittëris iis-
Turic. or&tfa&a), cum Alm. et edd. dem in verbis nefas erat sed. ~'œua
ante Ald. exc. CAMP.et Tar~Hanc tum demum posset probari, si post
voccm, portentosam sane, et na- sed poneretur; vel sic nimium, et
tam, ut credi potest, ex male repe- supervacuum. Quot~ H~/a~ erat,
titis syllabis orbitatis, proscribere turbato mortalitatis ordine puel-
malebat Regius, quam mutare illa <' tam) ante virum jam inctinata:
nostra; et procedebat non male ea "a;tatis,deee<lere.o Gesnerus.
ratio in ipsius constitutione. Sed et 4. Maximoscruciatus. Turicens.
in recepto ordine commode fieri tnaxtmocntctattt, sed see'. manu: c
videtur illa jactura. Quanto enim maxime crMCfat; et,sic. Guelferb.;
faciuus decurrit sententia, si om- maxime cruc/af ve, Gothan. ( non
niaha*c referuntur ad uxorem Quin- aperte, ut Gesn., crucfaftf c), cum
til., nulla ipsius interjecta mentio- Voss. 2.
ne, hune ad modum Liberis ta- 5.' fnKc//Mf: via. Languere hoc
« men superstitibus, et, quod nefas videtur. Quidsi~r~c. M~a? ut~nf-
< erat, sed optabat ipsa, me salvo, cf~ vita sit proecipitata, immature
maximos. effugit. !ta trajec- abrupta.
tione, quam Regius et Muretus cer- 6. Mihi. C~MP. omittit, male. Est
tatim tentarunt, opus est nulla, et autem iogeniosa Badiisuspicio kco
habët .M)/tt respcctum aptissimum, To~ Mt~or intercidisse ~~rcu$ vel
in oppositione uxoris et ipsius.- aliud nomen, quod responderet
Omnes nostri ordinem a Spald. re- mox (< 9) Quintiliano.
ceptum praebent. En. y. Egressus nn'tum, prior. Tu-
3. Erat, sed. Sic Gothan. 2, et ric., c. in malis ~ccao~rc p. Guel-
C~MP. Reliqui vocem aliquam inse- ferb., e. tH ma/M a~cre Goth.,
runt. Turic. Guelf., e. sera s., enm e. a. in n~~ nec agere p., cum
Goth. (errante, sed retractante in Voss. 2, e. a. !)t malis )te agere p.
Addendis G<n.) Alm. et edd. ante Goth. 2, e. a. t)t malis nec augere
Ald. exe. Tarv. Heliqui mei ômnes p. Mureti codex e. a. ut in nta/ts
aS.
 388 M. FABII.QUINTILIANI
7 num, prior alterum ex duobus eruit lumen'. Non sum
ambitiosus in malis, nec augere lacrimarum causas
volo utinamque esset ratio minuendi! sed dissimulare
qui possum, quid ille gratise in vultu, quidjucundi-
tatis in sermone, quos ingenii44 igniculos, quam sub-
stantiam'' placidae et, quam scio 6 vix posse credi tan-
agerem p. CAMP.cum Tarv. ( nisi sed morte sua eruisse ocutum. Ad
yuod ibi agere pro agerem) Ald. prior recte animadvertit Badius
reliquisqne ante Gesn. e. a. nec p. quum esset posterius natus. »
Jens.Loeat.,e.a.Mtt)tnta/t!<e- 2.~7n6tttOSM~.EthicnloriEecap-
rem née p. Veneta. Gesner. primus tationem signifieat vdcabulum; vi-
obtemperavit Mureto ejicienti ut in de )ib.!H,ti,21.
malis agerem, quippe pr~esumptum 3. 7//e. Sic Basil. Transponunt
a somnolento librario ex iis, qu:c Tarv. etAId. post~rat;<p. Turicens.
moxinferuntur:tnt?)a~necaM- Gne)f.omittuntvoeem,cumJens.
gere. Conjectura magis etiam fir- (tac. Gesn.) Loc. Ven. Ruse. Reliqui
matnreo,()uodmox(~.y)pro </<t.
nec augere dant nec agere Turic. 7))~enH. Turic. CAMP., tn~ent'o
Gue)f.CAMp. eum Va)), et edd. ante Ruse. (vide
t. Prior. eruit. Oculos pro libe- §. /j ) exc. Tarv. Correxit Regius.
risdictosexLipsio(E)eet.t,) Omnesnostriexc.Atd.,tHû'c/ïto
hicdocetCotomesius, quamquam ~jf)ttcu/0!.En.
suppresso auctore (vide notam ad 5. Substantiam. Sic Tune. Guelf.
î! ), ;~). Locus insignis est Au- cumGoth. A)m. Voss. 2,Vall. Jens.
sonii in parentalibus avi materni v. et edd. ante Ald. quo aee. Bad. pr.
25, 26: <.Amissum flesti post trina recte improbans Aldum reponen-
''deeennia natum. Saucius, atque tem conjecturam Regianam~rf!
« uno lumine cassus eras. P. Tollii tantiam. Hœc est in reliquis, etiant,
n y, ubi vide interpp. ne nostri qui- CAMp. ex ipsius profecto editôris
dem loci immemores. Sed maxime ingenio. –Omnes nostri ~rœ~fan-
ad rem facit Festus in h. v. Orba tiam. En. -Substantiam. Haec op-
o est, qua'patrem aut matrem, aut ponitur totuctt/t~ illis facile eva-
filios, quasi lumen, amisit. Si- nescentibus. Ita Seneea epist. 58.
tni)Iima nostrae locutio eJustinoV, 8 f Quidquid falsa cootfattoneforma-
afferturaBurmanno: "Quummuhi « tum, !tt&!ta)ttt'am non habet » et
a delendum Atheniensium nomen, Noster II, 2t, verba ipsa. sine
« urbemque incendio consumen- rerum substantia. Vide in voce
« dam censerent, uegarunt se Spar- proœm.tot.op.2l,II,3;n,
f tani ex duobus Gra'cia; oculis al- .5,34;VH,5.
f terum erururot, quamquam alio 6. Quorn scio. Sic Turic. Guelf.
translata imagine. Nostri quidem CAMP.eumA)m.Goth.Voss.2,VaH.
oratio aliquid contorti habet, quod Reliqui quod s. Quam scio; sic
filius ille non dicitur esse oculus, omnes nostri, exeep. Jens. Ald. Eo.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. Vï, PROOEM. 889
tam', altse mentis ostenderit~? qualis amorem quicun-
que alienus infans mereretur. IDud vero insidiantis, 8
quo me validius cruciaret, fortunae fuit, ut ille mihi
blandissimus, me suis nutricibus, me aviae~ educanti,
me omnibus, qui sollicitare 4illasoetates 5 solent, ante-
ferret quapropter~ ini dolori, quem ex matre optima,
atque omnemiaudem supergressa?, paucos antemen-
ses ceperam, gratu~r minus enim est, quod flendum
meo nomine, quam quod illius8 gaudendum est. Una 9

l. Tantam. Libri quidem omnes
tantt<nt;sedrecepiBadii,etmox
Gesneri, conjecturam refingendi
genus ad scripturam illam quam
pro quod. Est in CAMP.transposi-
tio f~uatmvix scio, unde efficere pos-
sis quamvis scio vix. tantum -'jo~~
tum esse in aliis narrat Burm. et
effici inde bonam scripturam (~ uod
.credi) jam tum. Hanc probasse
Heumannum quoque refert Gesn.
Expeditissima sane fuerit. Qui-
dam tantum. AUi vcro utrum tan-
tam an tantum dent in dubio est.
Nam breviata scriptura usi sunt.
EDITOH.
9. Ostenderit. Sic libri mei, exe.
Jens. Loc. Ven. qui o~e~tfj et
Burm.-Capp. qui ex Mureti Codice
ot~Hf/ef~. Perperam hoc prœstare
ait Muretus. Rej;ius ostenjft in nos-
trum correxit, obsequente primo
Ruse. (Vide modo hac §. )
3. Aviçe. Goth., avis, cum V oss.
2, solo.
Sollicitare. Hoc pro aMtCte'tJo
dici exemplis astruit Burm. sed et
ipsa.lexica docent. Illud infrequen-
tius, quod homines dieuntur solli-
citare illas aetates; malis sane rebus
hoc tribut. Eo redit conjectura eru-
diti in Leidensi ed. posita ~ua'pro
f~ut. Nec fuerit absurdum ita per
sonis protinus subjungi res.
5.7Ma~<e<ates.<o/e)tt.SicTuric.
Guelf CAMP. Reliqui i. <B.Vide
§.3,Itemmox.
6.Qtta~)t'o~(er.rahtfor.Matre
mortua totum se ad patrem appticu
erat infans, qui quum iisdem blan
ditiis matrem, si vixisset, demeri-
turus fuisset, nimia futura erat ejus
tristitia, si superstitem puerulo esse
eam oportuisset. Gratulor autem
planepro grattas tt~o, quo nomine
hunc ipsum locum designat Gro-
no\'ius0bserv.lî, tg,p. Pfatn.ag~.
Eamdem significationem agnoscere
possisinPIin.ep.!V,,2y,5,"tem-
poribus nostris gratulare pro in-
genio tah. ') Si enim ~rattt<a;'e po-
neretur potestate solita, pro non
videtur dicturus fuisse, sed de. Item
Seneca Pater, p. Bip. 208, "Grattt-
/are.natura; meœ nunquam ejus
a modi filius parricidium faciet.
Vide Duker. ad Flor. IV, 3, 5.,Ou-
dend. ad Suet. Tiber. c: 60.
Omnem laudem xu~'er~fMM.
Sic Turic. Guelf. Sed Goth. ( tac.
Gesn.) o. s. l. Reliqui o. s. Vide
modo,item~.lo.
8. Quam quod illius. Turicens.
Guelf., quamquam illis cum A!m.
 39o M. FABII QUINTILIANI
et
post haec Quintiliani mei spe ac voluptate nitebar;
poteratsufficere solatio non enim flosculos, sicutprior,
decimum aetatis ingressus annum certos 3 ac
sedjam"
lo déformâtes 4 fructus ostenderat. Juro~ per mala mea,
infelicem conscientiam, per illos mânes~, numina
per
mei doloris7, has me in illo vidisse virtutes ingénu, non
modo ad percipiendas disciplinas, quo nihil praestantius
non
cognovi, plurima expertus~, studiique jam tum
coacti, sciunt prœceptores, sed probita,tis, pietatis,
humanitatis, liberalitatis, utprorsusposset9 hinc'° esse
tanti fulminis metus, quod observatum fere est, cele-

i.Qttt'tttt/tant.SicTuric.Cuelf.
Goth. (tacente Gesn.)CAMP. Vide
pra:fationem Spald.; item liL. VI,
cap.3,§.)t2.
2. Sed jam. Turic. Guelf. Goth.
(tac. Gesn.) sed etiam per errorem.
3. ~erM~ac~~brntatos. Sic Turic.
Guelf. CAMP.Reliqui atque d. Vide
lib. V, cap. i, § 24.
4t Deformatos. CAMP., ~e/!om(<M
cum Andr. Ald. importuna corri-
gendiprurigitie.–Maximap;<rs
nostrorum dant deformatos. Solus
R. < 2, defloratos. En. /)e/bnnŒ-
tos. Vide V,) i, 3o. –Venustissima
est translatio. Deformati enim di-
cuntur fructus quum delapso fto-
re formati apparent, et (utdiei-
tur) nodati. TunN.
5. Juro. numina. Tanta asseve-
ratione opus esse ducit in re etiam
minus credibili, quam cujus modo
(~. y) meminerat in filio minore.
Jurare per ??tM~ non insolitum ve-
teribus ostendit Barthius ad Stat.
Theh.V~t~t.Appositeadnumttta~
utvocantur manes, Burmannus lau-
<)at0vid. Heroid. 3, !o5: Perque
trium fortes animas, mea )!ttmt-
<.))0,fratrum.).Sii.ItaI.Vt,tt3:
« .tester, mea numina, mânes.
6. MattC!. Jurabant antiqui vel
invisas. Ii-
per res caras,vetperres
dem etiam manes, i. e., animas cor-
pore liberatas, deos esse crede-
bant,auct.Cc.Tons.
Afet doloris. Sic Turic. Guelf.
CAMP.Reliqui d. m. Vide §5. 8, )5.
8. P/H)'t)'tae~et'ttt!, ingénia ju-
venum suœ disciptinœ traditorum.
g.foMft. Sic scripsi, Gesnerum
secutus, contra libros omnes ante
ipsum, dantes possit. Vide lib. VI,
cap.2,§.2.
t o. //tnc. Sic Guetferh.,aUis, ut
Turic. C.t!!p. Goth. Voss. 2, VaH.
edd. antoHusc. (vide §. 7) 4antibua
hic, quod bene correxit Regius. Le-
vius qt)0()/?MMtttm (Jens. Tarvis.)
mutavit idem, ubi bonam scriptu-
ram dant MSS.
t ). ~erc. Turie. Guelferb. CAMP.,
/acere cum A!m. Cunfundunturfo-:
cere et ferre, vide Drakenb. ad Liv.
IX, t5,5.–Rît. y, n, dant facile.
En. O~erfatum ~ere est. Plin.,
H.N. Vif, 5f, extr. "Quum Censo-
rius Cato. ut ex oracuto a~iquo~s
 INSTITUTIONIS ORAT. LJB.VÏ, PROOEM. 3~
nus occidere festinatam maturitatem 1 et esse "nescio
quam, quae spes tantas decerpat, invidiam 4, ne vide-
licet ultra, quam homini datum est, nostra prôvehantur.
Etiam illa fortuita5 aderant omnia, vocis jucunditas
.claritasque, oris suavitas, et in utracunque~ lingua,
tamquam ad eam demum? natus esset, expressa pro-
prietas omnium litterarum sed hsec spes adhuc, iHa
majora, constantia, gravitas, contra dolores etiam ac~
metus robur: nam quo ille animo, qua medicorum
admiratione, mensium octo valetudinem tuUt? ut me
in supremis consolatus est ? quam etiam denciens, 9jam-
prodiderit Senilem juventam Plura de hac deorum invidia colle-
praematurae mortis esse signum. git Barth. ad Claud. Epigr. 32, t.
Cestius de auditore suo Alsio Fiavo Vide Gesn. ad Claudian. rapt. Pros.
(apud Senec. Patr. p. Bip. ~g) aie- III, 27. Ex eodem genere est locus
bat tam mature magnum inge- Sed ali-
VirgHii~Eneid. VI, 870,
« nium non esse vitale. n ter statuit sanctior iis Plato; vide
t. Maturitatem. Ejusdem Cato- ejus Phaedrum p. 2~7, A; ibique
nis apophthegma est apud Plinium, Heindorfium.
lib. VII Précoce! ~)-uctui! raro ad 5. ~0)'ht;fo. Turicens., fortuna.
matuntatem pet'Mentuttt. En. Guetf.ortu)«c, cum AIm. Gryph.
2. Esse iiescio. Turic. a sec. manu (1536) Bas. Cojinœi, Sichardi.
ecce )t. et sic CAMP. 6. t/tracun~ue. Goth., utranque.
3. Quam, ~HfE spes tantas; sic Quo ipso apparet atiquid inter-
VaU. lib. RR. 8, 9, n, Jens. Ald. fuisse TN utm et'que. Utracun-
QMcm~ <)'M(B spes tantam; sic RR. que. Auget mirabilem pueri dex-
to, n male. Neseio <~tftBspes tan- teritatem, tttracMn~tte dicendo pro
tant, sicR. y. CAMP.Andr. non mi- utraque. Vide prooem. i.
nus male. En. 7. Demum. Vide I, pro. 3; XI,
~.TVesCtO~uam. tnu~~tn. Per- 3, 68; Plin. X, epist. 66, 9.
vulgatissima veterum opinio. Vide 8. Etiam ac metux. Supervacua
Epigramma ad §. 4. Nota Solonis quam maxime Burmanni coujeetu-'
apud Herodotum sententia J,3z,'re ra; etiam mentM.
&6<M!rM to'f ~B~~o'v.Apud eumdem g. J~m~ue. Turic. Guelf., quam-
Artabanus VII, tp, t~! m{Ttt'ua'6- que, cum Alm. Voss. 2, Goth. et
~6~0VTat ~A KSpott/vo~ 0 ô'6ac OtJ<N:? edd. ante Obr. quo ace. Rollin. exc.
<~<tt'r=[~9ttt Ttt fM ~)X~ C~J'M~t)~ tamen CAMP.qui dat quamquam et
xvt~ff.(Attende vocem x~MtM~ cui Tarv. qui quique. Nostrfim est ex
geminum hic est~*t:fnte)t, quod ea- Mureti Cod. -Jamque non )!<M<er,
dem translatione habes apud Sta- nullibi reperimus. Omnes nostri,
tium Sy)v.V, 5, 5o; II, i, 225.) exc. R. 12, dant quamque n. n. En.
 3ga M. FABII QUINTILIANI
que non noster', ipsum IHum alienatae mentis, erro-
'2 rem circa solas litteras habuit 4 Tuosne ego~, o ~meae
i. Noster. C~MP., (Mnc, cum Pad.
sec. et posterioribns ante Obr. quo
acc. Rollin. Etiam Muretus hanc
invéniebat vulgatam furtasse ex
Campani mutatione profectam. Vi-
de V, )3, '9.–Jam~tfe;)0)m0!fe)'.
c SigaiHcat eum jam in potestate
« mortis fmsse," Muretus loco ad
4 cit. Comparant Ovid., Art. J!,
g3,"]amnonpater.~Sedpropi(is
est Georg. IV, ~jgS, c tendens, heu
non tua, paima5. Ad/ant MO~vide
II, 7, 3, notam; item mox lib. VI,
cap.§.'?.
2. ~<tennM mentis.Turic. Guelf.,
a~enn te))e;tte.<, çum Alm. nisi quod
ex hoc tenentis.
3. ~o/a!. Turic. Guelf., scholas,
cum Alm.
Ipsum illum. An~u:t. Mirum
in modum halluciuati hic sunt Rul-
linus et Gesnerns. 1n promptu est,
moribundideliriaversata esse non-
nisi in rebus ad litteras pertiuenti-
bus, quod recte expresserunt Ge-
(toynusatHugoNa'riosinpraetec-
tionibnsrhetonnis,ubibujUs)oKi
vetSionetnpQnit.Tatisfuitet'roriHe
supremusdu)cissimisenis,Jo.Ar-
noldi Eberti, interpretis Youngia-
na' poesis, grœce latineque doc-
tissimi, nihitnisicarmina et musi-
cos modos extremo tenuique spiritu
agitantis, cujusmûdi aliquid nota-
bDipra'sagiosignifieavItipsein
Epistola ad sodalem suum C. A.
Schmidium (~~&ert'! Episteln und
vermischte GctftcAfe. //ft)n&. t~Sg,
p. 90). Huic nostri loco spriptam
censeo notam Atme)ovenii, male
relatam a Bnrmanno ad initium
h')jus, ubi de fortuitis )'M agi-
tur. Désignât ille simile apud Aris-
tidem exemplum in oratione fu-
nebriinEteoneum?tx~TfXi;<TN<
«CT~~T~ 6'r6Âi~f)'f7<V, ~'at~tt~~pt~'JV~X*
jU!~<TX: /Sûmt.T. 1, p. 77, Jebbii. Is-
tatn Aristidis declamationem, com-
positam et ipsam in adolescentis
mortem immaturam, sed discipuli,
non filii, si quis contulerit cum hoc
Quintiliani proœmio, viderit is,
quid Gra'cu)us seculi nostra* a!ra:
secundi concedat romano pra'cep-
tori.
5. ?'uosne. Turic., <uasne, cum
Jens. (tac. Gesn.) exerrm'e refe-
rendi ad spes. Vide V, 13, 45 VI,
), 3a. Ttt0!'te ego; sic nostri.
yMaMe~o;sicRH. 7, n. Tuosne
quum ego; sic solus CAMP.Eo.
6. 0 7ne<E. t)tan~ Hune acci-
piemus vocativum, quo ipsum fi-
lium compellet (sic et Nairius); ut
nullis parenthesis signis indigeat
locus. Si interjeeta hœc foret la-
mentatio, accusativum fortasse po-
siturus crat scriptor, non nomina-
tivum. Quamquatn geminus est lo-
cus Ciceronis Pro Mil., c. 3~, ubi
nomixativxs in tn)i structura (vide
tamen notam ad VI, <27) Sed
abrupta nimis et obscura fit oratio,
si tuos nu))um habet voeativum,
quoreferatur.EtdocetGronovius
Observv. p. (Platn.) ~93, spes usur-
pari pro ipsis liberis. Vide Plinii
paneg. 26, 4. -Neque est quod hae-
reas in plurali, quum unius filii sit
mcutio.M fréquenter plurali nu-
méro de una re. Vide Drakenb. ad
Liv. IV, 36, 2. Reitz. adLucian. Ty-
rannie. VoI.IV, pag.6ot. Bip. ih.,
p. ~5.
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB.VI, PROOEM. 393
spes inanes, labentes ocutos', tuum~fugientem spiri-
tum vidi?tuum corpus frigidum exsangue~ 3 complexus,
animam recipere, amamquecommunem haurire am-
plius potui? dignus his ctuciatibus, quos fero, dignus
his cogitadombus4. Tene consulari5 nuper adoptione tS

t. Zotcnt~ocM/o~. Sunt iidem qui rit Quintiliani filius, non quidem

etaUasttataxtM, morientium oculi.
Eodem, quo Noster, ~erbo utitur
Virgijiu. .tËneid. Xf, StS-tg <a-
&u~<M~frj~idd leto ~umtnc. Item
Ovid. Trist. H), m, < fatcntM
ocu~us condet arnica manus ubi
vide Heinsium, indicante Almelo-
venio. Heinsius ponit locum Statii
Sylv. III, 5, 3g ocutosjam morte
Cftf/etttes.
2. ?'t<Mm~'u~<entem. tuum eo)-
rus. Turic. Guelf., <Mm~ tMm c.
cumGoth.Voss. 2. SedCA:)p.uum
quum c. Bas., OMUMf. tuum c.
3. Exsangue. Sicedd. mea* omnes
ante ïto)L Neque tamen hacc scrip-
tura e MSS. annotata. Vide V, t,
y. fn~i~un: M'!aH~Me. Haee duo
adjectiva jttncta xj;<"d<TM;uni sub-
stantivo, non sanep)ac<*ntmagno-
pere, sed soient defendi talia exem-
pUs.VideDrakenb.a'UJv.t, t~, y.
Inter (juae tamen, quod huic plane
responderet,inveninu!i~m.Neque
enini conv'eniunt in hune locum,
qua* rectissime monet Oudend. ad
Suct. Neron. 37.
His co~tfattont6us. Hacc ipsa,
qnaevoivit et verrat animo,(!tiimor-
tem, se adolescenti superstitem et
infelici Srmttate tanto dpturi resi-
stentem, summos videtur putare
crnciatns, quibus ipsis dignum se
eogitur prqnuncmre. Vide §. 3.
5. Cot!SM~rt. a~~not~n. Consu-
/ar<! adoptio nihil profecto aliud
tfgnincat, nisi quod aduptatus fue-
a consule aliquo, sed a viro quo-
dam consutari. An forte consufani,
gen.casu?Tei)tatsaneNico!ausAn-
tonius in Bib). Hisp. 'vet., pag. 56,
§. 251, eam hujus locutionis inter-
pretationem, qua consulatus non
verus, sed consularibus modo or-
namentis constans, ideoque ficti-
tius,inte))igatur, qualem fuisse
Quintiliani patris, liquet ex Auso-
nii gratiarum actione: vide praefat.
Spald., p. g. Idem honor Plutarcho
concessus fuit a Trajano, auctore
Suida. De cujusmodi ornamentis
consularibus vide Suetor). Cses. 76.
Claud. 2~, "Ut enim adoptio ait
Antonius Hctio est natura; sic or-
natnentorum consularium con-
<' cessio a~e~tt (impetrati) revera
consulatus fictio fuit. Quod Fa-
"Lii interpretes non animadverte-
runt td tamen estfortasse, quod
obscure satis significat Pseudo-Tur-
nebus quamquam hoc multis dis-
plicere ait. Inter quos et ego ascri-
bi vetim. Quid enim contortius ?
Discimus igitur Quintilianum, id
quod aliunde sane non liquet ( ut
nec illtid de avtincula, et socero
future, praetore), Nostri filium, a
viro consulari esse'adoptatum, eo-
que ad spem omnium accessisse
honorum, quibus fungebatur~ater.
ille adoptivus, quac est verissima
Gesncri interpretatio. Vanum enim
fuerit,desuishonotihuspr.Bdicare
Quint. Nec puto dif6cu)tatem ha-
394 M. FABII QUINTILIANI f
ad omnium spes honorum' patris~ 2 admotum, te avun-
culo praetongenerum destinatum, te omnium.spe at-
ticae~ eloquentiae candidatum, superstes parens tan-
bere, quodpostadoptionem in alie-
nam domum erat transiturus Quint.
filius. Quid enim vetat, vel sic pa-
trem naturatem ejus studia rexisse,
animamque morientis recepisse?
t. ~ottorttht. Bonorum; sic RR.
7,'0, t t Ald. C.Tûteri honorum.
Eo.
2. Patris. Turic. Guelf. CAMP.,
prius,cumGoth.Alm.Bodl.Voss.2,
Guilielm. Cod. Andr. et edd. ante
Bad. Hic superscriptam in Vallensi
Cod. (in quo et ipso prius) vocem
nostram recepit; qua; quin vera sit,
nullus dubito. Est notum compen-
diumprpro pater. Quidproc)ivi)is,
quam ut ex pris fieret prius?-Nos-
tri omnes, exc. Va)i. lib. a sec. ma-
nu, R. 12, Jens. ab emend. dant
prius. Bene, nam si admotus est
ad honores patris, qui pater fuit
consut,quidergohie sibi vult co<t-
sularis adoptio. En.
3. Spe atttcfB. Turic., spes acutis
(etproe~o~f. moxa'/o~tt.)cumGue)-
ferb. AIm. (nisi quod non me-
moratur) actftM etiam Mureti Cod.
unde hic efficit ontttttfm .<~)eacuoh!
( sed Guilielmius idem ), frigidius-
cule. CAMP., actft<B, cum Gothan.
Andr. Jens. et edd. ante Ald. qui
ex conjectura videtur reposuisse
nostrum. Turpe est Gibsoni de suis
silentium (videV, t3, 6). Manum
injicit corrigenti mihi Turic. alio-
rumque scriptura acutis, qui si et
ipsi haberent acutœ illud reliquo-
rum, inventam ercderem mediei-
nam, ut scriberetur autitc. (Sed
vmeo pra-sumptum hoc ab Erasme
Adag. t, g, 2~ extr.) Patrem suurn
Qainti). iaudat IX, 3, ~3, quam-
quam modestius. Sed hic in domes-
tico illo affectu potuit augeri fama
ejusdem. Et conspirant magnopere
cuncta hase, si vel nostro loco gen-
tis et necessitudinis injiciatur men-
tio, quai est in patre (adoptivo),
a~u):cu/o, parente (naturali.) Nam
quod acutfC ipsum explicare sibi
videntur quidam locis aliquot se-
riorum, qui laudantQuintiliani acu-
men, id leve est profecto. Sedresi-
det aliud vitium. Quovis pignore
contenderim, omnium spe esse spu-
ria. Vide mihi Tur. Alrn. Guelferb.
dantes o. spes. Habes ipsa, qua; mo-
do erant, verba ad omnium spes. n
Ad haec aberrabat librarius. Neque
enim talis iteratio Quintilianei sto-
macbi videtur, etsi vide §. V, not.
Nostri omnes exe. Jens. ab
emend. Ald., dant NCtttfB.En.
Superstes. Et, si. Turicens.
Guetferb., s. p. t. pœ)!<Met si, cum
Goth. 2, Atm., s. p. /t<!&ttunt! est
t. a~p. etsi, C~MP. cum Bad. sec.
Basit. ail. ap. Burm. superest p. t.
poenM et !t~ Tarv., s. p. t. pœttt! et
si, Jens. eumLoc.Ven.Ruse.p.t. t.
ad pœna! et si, Ald. Bad. pr. Ap-
paret abesse a libris veteribus om-
nibus ad et amisi, quorum poste-
rius diffidens sibi conjecit Regius;
et meorum primus dat Gryph. In
C\Mf. et ipso est correctio. PœnM
pro pœnas itidern novatum ab edi-
torihus. Jn veteri quidem scriptura
acquiescendum non est; nec expe-
dita medicina. Quipntant vidi pos-
se intelligi ex quo pendeant accu-
sativi, vix uiH suam rationem pro.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, PROOEM. 39~
tum ad pœnas~ amisi?ct, si non cupido lucis, certe
patlentta vindicet te reliqua mea aetate: nam frustra
mala omnia ad crimeh fortunse relegamus3. Nemo, nisi '41~
sua culpa, diu dolet4; sed vivimus, et aliqua vivendi
ratio quaerenda est, credendumque doctissimis homi-
nibus 5, qui unicum adversorum sôtatium litteras puta-
verunt si quando tamen ita resederit prxsens impetus,
ut aliqua tot luctibus alia cogitatio inseri possit, non
injuste petierim morx veniam; quis enim dilata studia
babunt. Gesnerus pc&H~~pro cru- /uct$ patientia vindicet te. Sic
ciatibus, doloribus usurpari, idoneis non illud ad verbum finitum ne-
Plinii majoris locis ostendit quod quaquam përtinet, sed subjecti fi-
et Burm. docuit ex Gron. Obs. IJ, nibus continetur, ut omnia ista si
g. Sed pœnas dici furias qnoque, non. patientia conjunctitn ef&-
satis est notum, vide Ern. clav. h. ciant subjectum sententia*. Mani-I
v. Venit igitur in mentem talis loci festius sane hoc erat, si ante si fuis-
nostri constitutio, in qua vel mini- set pronomen, hoc modo Hœc,
mum mutaretur. ~Tene. super- si non cupido lucis, certe patien-
stes parens tantum poenas habet? tia. s Fateor etiam conjunctivum
Si. ~'t illud ante si alienum ultro prassentis vindicet, minus aptum
videbitur attento; in quo possis ta- loco mihi videri quam futurum in-
bulam laceram agnoscere illius ha- dicativi ft)!<ca&tt.
bet, quod perierit.'Sententia hœc 2. 7e reliqua. Turicens. Guelf.,
Teigitur poenas tantum, i. e.~urt~ ternB~~uant, cum Alm. nisi quod
quasdam, habebit pater tuus, mi- aliqua. CAMP., t. a. r., cum Ald.
sere. et impie tibi superstes ? Sed Male.
displicet, praeter alia, quod est ter- 3.~ef<mM. Vide VII, 4, t3;
tia persona habet, non prima ha- item Ruhnk. ad Vell. Il, 2.
beo. Heusingeri ratio, nec ipsa fa- 4. ~Vcmo. dolet. Stoica vox. Vide
cilis, te post ~tnf/tcet expungit, V, 12, !g. Sed nec propria secta'
etBterum acquiescens in Ald. scrip- hœc mens censenda, verum toti an-
tnra, ut parens superstes ad pa')M;f tiquitati communis, quodinteralia
?::)t~tee<filium. Locus sospitatorem suadet exemp)umAttici Epicurei;
exspectat. etPUnius,H.N.H, 7, "sit'i.mor-
l. Si ;)0)î. certey)<f'e)tha. Hoc tem consciscere optimum in
ipsum, quod vivo, mihi erit poena?. tantis vitae pœnis. )' Vide lib. V,
Iniquissimum erat, si, post mortem cap. 6, §.3.
filii, cuperet vitam pater; a neque 5. ~oettMtmM hominibus. Sic Ci-
ego tam ferreum memet ipse ag- cero, mortua Tulliola, consola-
<<nosco, etiamsi aliis videar fortas- tionem a philosophia petivit,.ac ii-
se. Sed patior certe vitam, quam brum de Conso/~tfOHe conscripsit.
sabrumpere decebat, et hœc ipsa Tff!!f.
 396 M. FABII QUINTILIANI
miretur, quae potius non abrupta esse mirandum est?
15 Tum, si qua fuerint minus' effecta iis, quae levius
adhuc afflicti cœperamus, Imperitant~fortunae remit-
tantur quae, si quid mediocrium alioqui in~nostro in-
genio virium fuit, ut non exstinxerit, debUitavit tamen5
sed vel propter hoc nos contumacius erigamus, quod
illam ut perferre nobis difficile est, ita facile contem-
nere nihil enim sibi adversus me re!!qnit, et, infelicem
quidem sed certissimam tamen, attulit mihi ex hisma-
t. ~'tten)tt minus. Sic Turicens. « cœteris. tm~ertftïtttt~. Pnn.
Guelferb. Goth. (tac. Gesn.) CAMP. Paneg. LXXXII, 6 si his validior
Re)iquim.Vide§.tO;VI,t,2. toto corpore animus imperitet.
2. ~Mfctt; sic nostri fere omnes. Signiftcatur ergo potentissimum et
~/e<;(t; sic apud Burm. Locat. En. superbum fortuna: regnum.
3. /m~erttant(yortttnfE. [toc de- ~/t0~!tt t')t nostro. Sic Turic.
di ex ingeniosissima verissimaque cum Alm. Jens. et edd. ante Bas.
Lochmanni V. C. conjectura. Pra:- quo ace. Gf'yph. Reliqui omittunt
ter unum Alm. praeferentem imperi t<t quorum et CAMP.et Goth. Com-
aut~. (qnocum non narratur con- pendium habct Guelf. in quo pra:-
spirare Turic. vide §§. 5, t6) in positiunem latere existimo. Mollior
libris nihil variatur, dantibus om- et minus affectata cum prœp. struc-
nibus tm~erttt'œ aut f. Veritate re- tura, quam sine eadem. Omnes
perta, jam non attinet recensere nostri habent in. En.
Mureti, Pitbœi, SeheUii, Burmanni, 5. 7'ame)t. Turic. Guelf. Goth.
Gesneri conjecturas.Omnes nos- (errante Gesn. qui ref. jam meus)
tri dant tnt~et'thœ auf~'orfttoœ. Eo. jam mens, cum Vall. (quem item
Imperitanti ~bftttnfp. Similiter meus dare falso narrat Burm. ut
Sallust. Jug., c. 76 (ppud Tell. y 2) confidam eumdem fuisse in recen-
naturam ipsam coeteris t'nt~ntatt- sendo Voss. 2 errorem).QuodAim.
c tem. Et verbum frequentat Ta- dicitur'dare debilita uitia mens, in
citus, utrumque indicante Loch- eo ipso est caeterorum scriptura,
manno V. C. in prolusione anni negtigentius dirempta illa. CAMP.,
i~~6, p. g. Qui non plane pro im- debilitata ftCto mens. Tarv., debili-
perando variant hoc verbum, ii !i- tata jam vitio mens. Jens. ~c~. ta-
bidinem fere et superbiam impe- nten omittit cum reliquis ante Ald.
randi eo significant, ut Liv. XXt, t, et. hoc-inveniebat Regius, de con-
3, ubi vide Drakenb. item Plin. jectura reponens~e&t/t(auertt,qnum
H. N. X, 2t (gaHinacei) impe- persentiseeret lacunam, improba-.
'intatttsuo generi, et rc~num, in ret autemCAatP. et Tarv. rationem,
« quacunque sunt dotno,cjecrceMt;" quac sane est perversa, etsi eruta ex
ptV!U, i6: ~(teonis) animalis. illa Alm. seriptura.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. VI, i. 3()7
JI1
lis securitatem. Boni' autem consulere nostrum labo- '6
rem vel propter hoc aequum est~, quod in nullum jam
proprium usum perseveramus, sed omnis haec cura ad
alienas utilitates, si modo quid utile seribimus4, spectat:
nos miseri, sicut facùltates patrimonii nostri, ita hoc
opus aliis prseparabamus~ aliis relinquemus~.
CAP. I. Peroratio sequebatur?, quam cumulum qui- t

t.Bont'.R.8,6o)tt!<!utcm con- ex ad esse corruptum, quod tamen

sulere male, nam nemo nescit hanc
!ocutionem boni consulere sa'pissi-
me usurpari pro tonum judicare.
Bonis autem consolari; sic Vall. lib.
RR. 7, ti, 12, Jens. Pessime. ED.
2. Focœguum. Turicens. Guelf.
CAMP., h. cecum (posteriores qui-
dem <E) cum Goth. 2, Mureti MS.
Andr. et edd. ante Ald. quo ace.
Bad. uterque. Reliqui h. certunt.
Nostrum facili emendatione resti-
tuerunt Muretus, Guilielmius, Ges-
nerus in Add. De postrema littera
in hoc iterata, c autem posita pro
qu vide Drakenb. ad Liv. 21, 3;
et nos ad IV, 2, 83; VI, 3,47.
3. Cura. utilitates.Turic., curas
alienas utiles, ut et Guilielmii li-
ber.VideFac.Grut.,voLHI,p.2,
pag. 3t!. Alm., cura! ad alienas
utiles (vide §. t5; item mox). Sed
ille a sec. manu cura! ut alienis uti-
les et sic Guelf. nisi qùod Cttra.
CAMp., omnes has curas a<te)m uti-
les. Reliqui cura ad alienos ut alie-
nis utilis, quam stribliginem quis
tulerit ? Nos reposuimus emenda-
tionemGuiUe)mii.QuodBurm. ait,
ad ante cura! requiri, id tam cer-
tum non est. Sunt utriusque formae
apud Nostrum exempla; velut, si-
ne pra:p., V, t2, 22, vict. spectet.
Sic et rM~tcere, §. i, sine pra*p.
X, 120, cum'eadem. Possit ut
magis répète a turbata vocé. !7tt-
litates, quem pluralem vide Ml, 1
t~, Alm. scripturam recte excer-
ptam magnopere dubito. Hanc
lectionem, ad alienas utilitates, a
Spald. receptam frustra in nostris
qua'sivimus, in quibus nihil aliud
reperimus quam varias hujusce no-
ta* lectiones. Eo.
4. Scribimus. CAMP., scribi, cum
Alm. Nulla Turie. varietas notata
(vide modo; item VI, l, '). Infini-
tivum frustra defendit Burm.
5. fr~nratamus. Sic Turicens.
Gue)f. CAMP.cum Palat. MS. Ald.
Obr..Pnt~MramM!, Goth. (tacente
Gesn.) cum Voss. 2, Bad. et edd.
ante Leid. quo acc. Roll. Prcepara-
1 bimus, Jens. et edd. ante Ald. Pa-
ramus, Leid. Gibs. Reliqui pamM-
mus. Maxima pars nostrorum
dat ~r<B~arn6amMs. Caeteri easdem'
varias lectiones. ED.
6. Aliis. aliis. Quum Gedoynus
male ceperit hoc, et ipse Gesne-
rus, suadens futurum pro ~r<CT?a-
rabamus (vide VI, 3, t5), aberrare
videatur, juvat apponere simititu-
dinem orationis t, 5, y, alium.
alium; VIH, l5, alibi. alibi;
IX, 2 )2, a/ittd. ad a/tttd; IX, 2,
85, 92, 97; IX, 3, 22.
7- Sequebatur. Attende tempus
imperfectum, i. e. tum quum labot
 3g8 M.FABIIQUÏNTÏLIANI
dam, conc~:oneM alii vocant: ejus duplex ratio 'est,
posita aut in rebus, aut in affectibus eru?n repe!:t:o
et congregatio, quae graece dicitur cc~M~x~c: a qui-
busdam Ladnorumenttmercttto~, etmemonamjudtcis
reficit, et totam simul causam ponit ante oculos, et,
a etiamsi persingota minus moverat* turba valet6. in
hac, quae repetemus, quam brevissime dicenda sunt,
et, quod graeco verbo patet, decunendum per capita:
nam, si morabimur, non jam enumeratio, sed quasi
altera net oratio quae autem enumeranda* videntur,
cum pondere aliquo dicenda sunt, et aptis9 excitanda
sententlis et nguris utique varianda aUoquinihHest
interrumpereturmorte Stu mei. Et ou<B singulaminusmovissent,
l. Duplexratio est.Cie. tamen turbavalent;sicR. )3. Nonmale.
trèsefScitpartesinlibrode Inveu- 6. Turbavalet. VideV, i3, u.
<tO~Cj enumerationem, indignatio- 7. Qua~ta/~M. SicTuric.Guelf.
nem con<~Me!t;onem; in partit. Goth.(tac.Gesn.)C~Mf.cumVoss.
duas,e)tumera(t0'!emetam~ca- 2. Reliquia. q. VideVI,prooem. 15;
tionem.Quaequidemomniacon- itemhic §. y.
sentiunt nam in amptiHcatione 8. ~tMmo'ancfa'. Turic., adrtu-
moventur affectus: item indignatio mefan~n, cum Alm. ~nnumme-
et conquestio referuntur ad affec- rcm~a, C~Mt. Hine cuttigo seriptu-
tum. TcHN. -Vide Cic. de Orat., ram an)t. antiquiorem fuisse quam
lib. §. i85-2i6; et in Orat., 1 a~H., quippe qusB facilius ex vera
§. ta8-t33.ED. enum. corrumpereitir. Vide VI,
2. Repetitio. Vide IV, prooem. 6. pruœm. )2; Item simile exemplum
3.'AtetM~<t\ft~?t!, quia decurrit IV, 2, 2f).Vide tamen )y.
per capita quas sunt praecipua fir- g. ~piu. Mt. 7, <l, Jens., aper-
mamenta causa*. Primus hoc no- tis: Ca'teri u~tt$. Eo.
men usurpavit Isocrates, Phalereo tO. Excitanda sentetthts. Eadem
teste. TooN. translatione a Plin. M. N. XIV, 20,
4. Enumeratio. Turic., rettumc- dicitur crudo flore résina; excita-
ratio, cum Jens. (tac. Gesn.) et «)' lenitas (musti).~ !tem XIX,
edd. ante Ald. exe. CAMP. Tarv. 8: '< ut (bêta;) lenitas excitetur acri-
Remuneratio, Alm. (vide VI, pro. « monta sinapis. Sed et poster
t6; item hic §. 8). Renunciatio, IX, 2,29: ~Hctionespersonarum.
Guelf. «orationem. cjcc~a~t." XII, 10,9
5. Moverat. Turic. (a sec. manu) ~jg: cejcotattoM lumina (oratio-
moferet; et sic Guelf. cum Goth. anis.)" Item VI, 3, tg.
VaU. Vbss. T;. Moveat, CAMP. n.~MW:far.Vid.V,<4,32.ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, i. 399
odiosius recta illa repetitione, velut memorias judicum
difHdentis. Sunt autem innumerabiles 2 optimeque in
Verrem Cicero 3, si pater ipse judicaret, ~u<c 4diceret,
quum /«BCprobarentur? et deinde subjecit enumeratio-
nem aut, quum idem ,in 5 eumdem, per invocationem
</eorMmspoliala a pr~tore templa dinumerat: I&cetet
dubitare, num quid nos fugerit; et, quid responsuri
sint adversarii~ his et his; aut, quam spem accusator
habeat omnibus ita defensis?. Illa vero ~jucundissima,
si contingat aliquod ex adversano ducere 9 argurrien-
tum, ut, si dicas, ~e/:(jfu:< uero '° hanc partem c<!ux<r;
aut, Invidia premere ma/K!'f aut ~t/ precë~ confugit;
et mento oM:<msciret Acec et /tcpc. Sed non sunt sin-
i. Odiosius. Vide not. ad lib. 1, sil. Male adha*sit ad idem extre-
c. 6, §. tg; item lib. I, c. 6, §. 40. mum Mem in eumdem; c. 72.
2. 7)t)tMmera&<7e!.SciI. figura*. 6. Responsuri sint aduersarii. Res-
3.7n ~errem Cicero. Cic. in Verr. ponsurus sit adversarius; sic R. ïî,
V, 62. Etiam hic locus memoriter CAMP.Andr. En.
excitatus valde recedit ab ipso Ci- y. Ita defensis. Ita, utjam enu-
ceronis exëmpto.VideV, t3, 2~. meratione signiRcetur. Succurre-
Qui in fluctuante apud Ciceronem bat tamen pro ita fortasse legen-
ipsum scnptura elaborarunt, nos- dum rite, vel scite. Sed non mul-
tri nullam videntur rationem ha- tum tribuo.
buisse. Ut Quintilianus quidem lo- 8. Illa. jucundissima. Hune ac-
cum memoria tenuit, pater Verris cipio singularem feminini referen-
fingitur auditor modo eorum fuis- dum ad~um, intellectum; non
se, quaeprobarentur in filium, quum pluralem neutrius, in genere po-
ipse sederet judex; nihil eorum ip- situm.
se commémorasse. Sermo ejus, in g. Ducere. Hoc verbum omisit
hac ratione, nonnisi admirantis fuit R. to. En.
et indignantis, quod secus est apud 10.7}~~utt vero. Turic., re/t~ut'us
Ciceronem. Hic tamen apud Quint. (in quo 'nibit aliud nisi ipsum nos-
maxime displicet ~u<B diceret pro trum) a sec. manu t'e~u~M v. et
quid diceret. sic Guelf. Omittunt ffro CAMp. Jens.
4. Qute diceret. Turic., dicerent. (tac. Gesn.) cum edd. ante Leid.
–R. !2, Jens. ab emend., quid t. Preces. Guelf. pedes, eum
diceret. Caeteri ~utB diceret. En. marg.Bas.–So)usR )o,y)e</e~.ED.
5. Idem in. Turic. Jens. (tacente t2. Etmerito. Vulgo male distin-
Gesn.) inserunt et, eum Goth. Voss. guunt, quasi et sit ipsius Quinti-
2, et.edd. ante Leid. exc. CAMP.Ba- liani Interjieientis, a merito autem
 ~00 M. FABÎI QUINTILIANI

gulae species persequendae', ne sola videantur, quse

forte nunc dixero quum occasiones 2, et ex causis 3, et
ex dictis adversarior.um~ et ex quibusdam fortuitis quo-
que oriantur; nec referenda modo nostra, sed postu-
landum etiam ab adversanis, ut ad quœdam respon-
6 deant. Id autem, si et actionis supererit locus4, et ea
proposuerimus, quae refelli non possunt; nam provo-
care, quae inde sint5 fortia, non ar~uentis~est, sed
7 monentis. Id unum epilogi genus visum est plerisque
Atticorum, et philosophis fere omnibus, qui de arte
oratoria scriptum aliquid reliquerunt: id sensisse Atti-
cos credo, quiaAthenis7 affectus movere etiam per prse-
ordiatur nova figura enumerandi. scribas actioni; quamquam locus
PertinetomnehocadillucL-~M~re- genitivum commode asciscit.
ces, etc. 5.M<t)tt.Guetf.CAMp.Turic.,
t. ferse~Mett~œ. Sic Turic. Guelf. desint (sed hic a sec. manu, a pr.
CAMp.cum Gothan. Alm. Voss. 2, enim nostrum) cum VaM.Leid.Obr.
Steph.Obr.Reliquiproseq. VideIV, Nostri omnes dant inde s;nt/ot-
i, 43. -Sed non sunt. ~t-se~uett- tia. En. /nde. H. e. ab altera
dce. Hoc sibi ipse prscipienti sua- parte, contra quam dicimus. Fre-
det Quint., non oratori dicturo. « quens est, adverbia loci adhibere
2. Occasiones. T'iricens. Guelf. "depersonis:utu)tdepetttur,pro
accusationes (quamquam ille a pr. <' reo; vidé Gronov. ad Cicer. fam.
manu accusationis) cum Goth. Voss. Vn, n. Sic Ter. Adetph. t, 21
2, et edd. ante Ald. Correxit Re- « Natifilii duo inde ego hune ma-
gius, sed et antea CAMP.Vide VI, «~'ofemadoptaftnttAt. n Gesn.,vide
Pro. tl.–Nostriomnes,exc.Andr. et Cort. ad Sallust. Jug. XIV, 22,
Jens. ab emend. habent accusatio- et Drakenb. ad Liv. f, 2~, 2. Vide
nes. ED. V,t3,'2,[nde,/ti)tc.
3 Causis. Basil., ausis, de con- 6. ~rouentu. monentis. Satis
jectura, futili illa. clarum orationis acumen. Matim ta-
4. Actionis. locus. Equidem in- men admonentis, quod apud unum
terpretor Si suppetat copia post Aldum invenio, et inRmc. adscrip-
adversarii responsionem etiamnum tum ab antiqua manu. Facillime ad
agendi, i. e. dicendi, ne forte hae- excidebatpostsed.VideV, t3,~6:
reant ea, quae hic postrema protu- « bene admonitos. tV, 5, rec-
lerit. Negliguntur hsce ab interpre- « te admones.
tibus, nec Gedoynus vertere vel y. Athenis. pro/tt&e&<t(ttrorator.
dignatus est,vel ausus.Paulo clarior Vide not. ad Il, 16,4. Locis vete-
fortasse fiat oratio, si, pro actionis, rum ibipositis adde Nostr. XU, to,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, i. 401
conem prohibebatur orator philosophosminus mi-
rot apud quos vitii loco est~, affici; nec boni mores
videntur, sic a velo judicem averti; nec convenire bono
viro vitiis uti: necessarios tamen affectusfatebuntur,
si aliter obtinert vera, et justa, et in commune profu-
tura non possint. Caeterum illud constitit inter omnes, 8
etiam in aliis partibus actionis, si multiplex causa sit
et pluribus argumentis defensa, utiIIterK~M~xtHM~fieri
solere sicut nemo dubttavent multas esse causas, in
quibus nuilo loco sit necessaria, si brèves et simpnces
fuerint: haec pars perora~o~M accusatori patronoque
ex aequo? commumsest:affectibusquoqueiisdem~fere 9
utuntur; sed rarius hic 9, ille ssepius ac magis: nam
z6 Appulei. Metam. lib. X, p. EI- 6.Ra'c~ars~eromttO)tts.Cicero
menh.2~1. (Pheaeip. 2t4, sunt hi tamen in partit., ea saepius uti ac-
numeri et apud Oudend. ) nam et casatoremquamdefensoremait:
iIlic ~)YMon<~mentio item Pottuc. quod tamen consentire potest cum
Onom. VIII, n~, et in contrarium praecepto Fabii. TURN.
loca Elmenhorstio designata pag. y. Ex <F<jftfO; sic Turic. cum Alm.
1~6 nott. Prie. ;}8. Aliquid, sed leve, (vide §§. f, g). ~E'jfuo sinf'pra'posi-
pro Quint. habetXenoph. Mem.IV, tione Guelf. Reliqui œ~MC.Nostrum
<}., ~,?rtt~TcJ{ to~uout.–Prœsertim probat Burm. ablegans ad Petron.
apud areopagitas qui usque adéo fap. 74. Vide et Drakenb. ad Liv.
severi fuerunt, ut in tenebris judi- XXXIX, 26, i. Ex N-~uo com-
carent, ne misericordia erga reum ?}nuns. Non solum uterque eorum
aliqua moverentur. Meminit Lu- ntiMr anacephalaeosi, sedneema-
cian. in Anacharsi, quum ait: <fe gis alter altero. In affectibus mox
Tt: )?'sr~M/<fM,etc. Meminit et Fab. alia utriusque ratio.
lib. V. init. et X, de Demosthenis 8. /t~m sic CAMP. Ilisdem
Ciceronisque comparatione; item Guelf. At~cnt, Turic. Reliqui eis-
Plutarch. TURN. <<em,videI!J,8,65.Nectamenne-
i. Philosophos. Vide Aristotel. in gem vel hanc formani Nostro usur-
princip. Rhet., hb. J. patam, utjft,8,3t,~5; VU,pr. r.
2. Miror. Burmannus maiit mo- g. Rarius. ac magis. Turiccns-,
ror non quidem necessario. aliis sic aut i. s. a. m., cum Alm.
3. Loco est; sic Turic. CAMP.Re. (vide§§.8.,fo).Sedineasec.tnanu
liqui c. l. Vide 2, iX. a~MSStCaMtt..9.<M.M.GueiF.j,t.[~u~
4. ~Vecessartos. si aliter. VideV, sic at i. s. a. m. CAMP., aliis hic at i.
)~, zg. s. a. m. Codd. MSS. negligenter fere
5. ~(t/hp/ejf. Vide fV, 4, 4. sunt collati, nec multum Gothauo
2. ~6
~02 M. FABII QUINTILIANt
huic concitare judices, iUi flectere convenit: verum
et accusator habet interim lacrimas ex miseratione ej us
rei~, quam ulciscitur; et reus de indignitate calumniae
conspirationis3 vehementius interim queritur: dividere

tribuendum. fgitur rarius a correc- Quintilianeam usurpandi pronomi-

toreprofectumputo.neeprore-
iiqua Quintilia'ni concinnitate vide-
tur prius unum poni adverbium )'a-
rius, mox duo "s~iusac magis. n
Hi~- adducor, ut MSS. vëstigiis in-
sistens scribere malim aliis hic, aliis
ille; ita ~<B~!m ac magis utrique
tribnetur et accusatori et patrono,
sed in diversis afFectibus at cor-
ruptum ex aliis, vide ad V, to, g;il
Vi, 3, y5, quum scriptum essetat.
In bac constitutione ne qua'rendum
quidem magnopere est, ut!i singu-
la pronomina, hic, ille, reddantur,
qua de re ad hune locuni disserunt
VV. DD. Sed mox eadem recurrit
iobservatio.videibtnot.secj.Jnre-
cepta autem ratione, hic profecto
ad propius, ad~MtfontttH, referen-
dutn erat; ille ad remotius, ad ac-
cusatorent, quod mate coibat cum
sequentibus. Id sennens Capper.,
nec tamen agnoscens veram diffi-
cultatem, ludtbmni debuit Burm.
in Epistola p. t{5, ne ipsi quidem
expedienti locum.
t. Rutc. illi. Adremotius, <tC- re t. Eo.
cusatorem, refer /ttttc; ad propius,
patronum, illi.VideV, 13, 2; item
hic §. 22. Ab!egat Burm. ad Sanctii
Minervam, locupletatam a Perizo-
nio,ttb.tf, c. 9, item (in Epistola ad Ca~Mtnntœ conspirationis..Rollinus
Capper., p'~5) Budasum in Com-
ment. Gr. L., p. to38, ed. Steph.
(quem locum in mea ef). nondum
inveni ) ubi Budœus addit usus est nientius, etsi minus leni emenda-
aet varie QMinti/ianu! ut appa-
!'eat, Budaeo cognitam fuisse hanc
na libertatem.
2. Rei, <jfMam;sic Ruse. (ex cor-
rectione Regii, ut videtur,.vide VI,
Pro.7) cum Gothan. et Aldo, Bad.
utroque, Gesn. Bip., r. f~ua.Voss. 2.
Sed Turic. Guetf. Vall. et edd. rett.
r. <yuet)t.Aut quam scribi debere ait
Regius, aut rei tolli. Hoc ipsum
factum a Campano, corrigente pro-
cul dubio (vide §. V); nec male,
quum mox t(), sit ejus casum
quem u<Ct!Cttttr. n Potuitfaci))ime
irrepere rei. Vide DrakenL. ad Liv.
Il, 18,2. Exempla e Quint. vide IV,
2,6.; V, .0, 72; V, i3, 56; V,
t; vide et III, ti, i.
rei, (?H~HtM/cM<M?' sic Vall.Ilib.
RR. 7, 8, 10, t t, Jens. Ejus rei,
quam ulciscitur; sic R. g, Gothan.
Ald. Ejus, <jftt~mulciscitur; sic cum
CAMt.Andr. Omitti possit rei, quam-
quam 7'eus unique parti convenit.
7!<;t, quam. defendi potest; nam
saspe accusator utitur miseratione
qua* ex ipsa re oritur, ut ejus ret,
seu facti auctorem puniendum cu-
3. Co/MmtMœ conspirationis; sic
Vatf. lib. RR. 7, 8, tO, l CAMP.
Andr. Ald. ~o~uTUttttP, co~~MtrafîO-
m: sic RR. a, t2 Jenson~ En.
et volebat inseri. Burman. vei hoc
vel aut (non quidem vel, ut refert
Harles.). Alterum sententia* conve-
tione. AIterutrum necessarium.
Quis enim ferat hoc asyndeton ?
 INSTITUTMNIS ORAT. LIB. VI, i 4o3
igitur hœc ofHcia commodissimum, quœ plerumque
sunt, ut dixi2, prooemio similia, sed Mberiora, plenio-
raque3. Inclinatio enim judicum ad nos petitur initio 'o
parcius4, quum admitti satis est, et oratio tota super-
est in epilogo vero est, qualem animum judex in
consilium ferat, et jam nihil amplius dicturi sumus,
nec restât, quo servemus?. Est igitur utrisque com- tr

~<ec o~eta. Co'tc<(an<~t pro- sitius, nullo additamento. Sic Per-

fecto,et/7ecfeH~t.Quitamenex siusnotoversudeHoratio:
proximis sequatur, ha'c dividi de- ''tntMM~circumpra~cordiatudit." »
bere, parum iutelligo. Ad sensum Petita t) anslatione aut a convenien-
malim paene copjuuyere. Varietas tibus reges et principes,autama-
una est in Turic., didere pro <7<ft- ribus inetintibus feminas. Simili
dere, mero errore, in quo nullum sententiareccï?ftiV,t,5c).
praesidium.HoHinus ad Jtut~erehaee 6.~n;mum.t'ut.Turic.,ant-
annotat: "Disputnre separatimde M~nt(sedasec.manunostrum)ft-
diversis affectibus, quos excitant dem co)t!;7i0~ecefat. Postrema tan-
"aeeusatbretrëus."Atquitti!~<'tn. tum duo vocabula exAtm. afferun-
utieosmododixerat Quint. Inso- tnr ut Turic. (\'ide §. g, item mox)
lenter dicerétur, et vi careret, si animo idern consilio fecerat Guelf.
pro f/t~/</o'€ scribëretur ~erc; bac ut et Bas. mar~o, excepto a~t~tf?.
sententia excutere, propius )nt) o- Dé ferat etyecernt/\ide Drakenb.
~tCf're. adLiv.VH,3,6-,i)emnosVt,Pro.
2. Ut (/t~t. Respicit procu) du- )o. Qualem. ferat. Similis fere
bioadtV,t,2~,28.M«xautemut sententiaV,t2,t~.Co');!t~:<mvide
prappos. addi malim. Nam prnocmtd ad!V,2,22.
dativum interpretari, qui pendeat ~9<;)'M)?!M. Goth. J(~ns., serve-
ext!mt7ta,p)'orsusatiennm. mur,cumAim.(Turic.nuXamen-
3i ~€)ttor<ue. Turie., pleriora- tio; vide modo, item ï3). Voss.
que. Guelferb. omittit. C.tMp., p<e- sec. et edd. ante Leid:,nisi quod in
t'a~Me. marg. Choueti nustrum. Hoc ipsum.
4. Porctus, quum. Turic. C~Mp., tameninTunc.Cuetf.C.tMp.t'tnne
parti tum (sed ille a sec. manu tMt- ge'neHam )itera; R et S (iguram in
tim tum, et sic Guelf. cum Gothan. MSS. septimi et octavi seeuli, ducet
Voss. 2, Va)].) cum Alm., tum.pro Morelius in Élements de-Critique,
~ttumcdd. ante Stoer. exc. Bas. p.)~.Mux§.t6,pro<j;M<*nmur
Receptam titillibi reperimus. RR..y, C.tMt. ~utpnmu!. ~r~cmur; sic
11, C.tMp. Andr., paKttttm admitti. plerique nostri. Non male; nëmpe,
RR. g, 10, 12, pHfttm, tum adm. uua ratiune servemns nos; qua fa-
R.Sprotutn.habettawett.ED. ciamus, ut nos judex abso)vat. ED.
5. ~~mtt(;. Cum acutnine hoc ~ert~cmu~. Hanc scripturam ita
dicitur, ut IV, ï,5; sed hic exqui- mterpretor.utobjectumverbirepe~
a6.
 4o4 M. FABII QUINTILIANI

mune, conciliare' sibi, avertere ab adversanojudicem,

concitare affectus, et componere: et brevissimum qui-
dem hoc praeceptum dari utrique parti potest, ut totas
causaevires orator ante oculos ponat: et, quum viderit,
quid ~r~'o~uM~ favorabile, ïn~m~ misei-abile aut
sit in rébus, aut videri possit, ea dicat, quibus, si judex
t2 essct, ipse maxime moveretur. Sed certius est ire per
singula et quae conciliant quidem accusatorem, in.
praeceptis exordii jam diximus: quaedam tamen, quae
iDic ostendere satis est, In peroratione implenda~ sunt
magis, si contra impotentem, Invisum, perniciosum,
suscepta causa est si judicibus ipsis aut gtoriae damna-
'3 tio rei, aut deformitati futura absolutio. Nam
egregie
iu Vatinium Catvus~, Faclum, inquit, am~~yn scilis

tam <t!roxe~oS', « id quod dicendum concilient, cum Ald. Si conjuncti-

« erat, nec jamdicimus. ~eruemus
dictum pro reseruemus ut VIII, 5
35. Quo adverbium loci accipio,
non pronomen « Nullus locus res-
tat, ad quem reservemus dicta
Knostra. H Altéra scriptura serue-
nmr(vtde init. not.) nimiam videtur
sententiam habere, si haec signifi-
cat "Quonospericuloeripiamua."
Nam quod eamdem Gesner. expli-
cat n quo nos reservemus (in qua
ratione quo profecto interpretatur
ut ego etsi id diserte non mofiens)
contortius videtur. Capperonnerius
objectum facit, Meutïi quem defen-
« dimus, quod ahhorret a perspi-
cuitate Quintiliani. Utrisque; sic
omnes nostri, praeterR. 11, qui dat
utriusque. Malim. En.
t. Conciliare. Turic., consiliare,
a sec..manu consiliari. Ita mox~.l a.
Goth. (tac. Gesner.) consiliant pro
conciliant.
2. J! t ~u<B
conciliant. CAMp.Tarv.,
vus ponebatur,' debebat prœferri
imperfectumob~tjctmu!JTt~uo*
conciliant. ~.v~M~ Hsec fere in-
venem IV, t, 5-3~. Nec tamen
accusatoris proprie commendandi
artificia ibi traduntur, quamquam
exempla et pra;cepta eo maxime
spectare possunt videri. Dicas tgi-
tur Quintil., quem toties in Cice-
rone aliisque parum vidimus me-
morem, etiam sua ipsius securius
retinuisse. Hic quidem altera pars,
qna' est defensoris, tractatur a 2!t
inde §. Sed et in prooemii prœceptis
§§. 27-72 versantur fere in defen-
sore.
3. Implenda. Vide V, t3, 56.
4. C~u!. VideJ, 6, 42. Vati-
nium, Cicerone defendente, ambi-
tus in petenda praetura, qua Catoni
praetatus est, reum egit. Vide IX,
2, 25. Plutarch. Cat. min., p. y~g,
C,D,E; Cic.adDiv.t,o. FuitVa-
Unius ( in quem si uux pinea jace-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, i 4o5
omnes, et hoc vos ~c:re omnes ~c:t<nt.Cicero quidem in
Verrem 2 etiam emendari posse :M/~m!am~u~'C!on<m
damnalo reo dicit; quod est unum ex ~'tpra dictis 4: me-
tus etiam, si est adhibendus5, ut faciat~ Idem, hune
habet locum fortiorem, quam in proœmio~: qua de
re quid sentirem, alio
jam Iibi'o9 exposui. Concitare ,<
quoque invidiam, odium, iram, liberius in peroratione
contingit: quorum '° invidiam gratia, Of/:t<~ turpitudo,
iram offensio judicis" fàcit, si contumax, arrogans,
securus sit' qui non ex facto modo, dictove aliquo,
retur, pomumerat. Macrob. Sat. II, ipse conciliet accusatorem. Conci-
6) illorum temporumMaratus, et hare quidem hic latius accipies.
corporisetani)nifœditate,pau)o Metus enim et ipse facit ut accusa-
fortasse melior nostro.Vide Ruhnk. torem loedere nolit judex. Neque
adAqui)amt!omanum,p. iS~scq. enim cum Heusingero ut interpre-
in ed. Lupi, quo adde p. 2~6. ter licet, etsi, quod sequente indi-
i. Hoc vos. Guetf. transponit, geret tameK; et jejuna in hoc signi-
so)us.Bene.VIde~2f. ficatu sit sententia.
2. ~)t Verrem. Act. I, )5. y. Ilabet; sic Turic. Guelf, cum
3. 7)!~tmtam. Turic. t'~tfantam, Goth. f,2 Voss. 2. Retiqui/ta&ea(,
cum Aim. sed ille a sec. manu re- inter quos et C~np. Male.
ceptam. Vide §§. 'o- Infa- 8. ~fchM. ~roasm;o. Duplicité!
miam judiciorum. Nam vu)gatum tractatur metus, altero favorabili
erat ob corruptelamjudiciorum ho- modo, ut ne porro male sentiat de
minem pecuniosum, etiam nocen- judicibus: altero modograviore,ut
tem, damnari non posse: qua:t)t~a- quumCic. corruptis judicibus accu-
mia emendari poterat, damnato sationem minatur in eadem ff ac-
Verre. Vide act. Il, in Verr. TonK. tione in Verrem. De hoc Fabius M-
4. Ex supra dictis. Id est, ex con- bro quarto tradidit. TtJ!)N.
ciliantibits. g. ~/t0. libro. IV, t, 20, at.
5. ~/n&ent<u!. Turicéns. Guelf., to. Quorum. Neutrum genus ac-
Aa~e~f/us. Vide 5 extr. cipe, et refer ad omnia ea, quœ
6. Faciat; sic Turic. Guelf. C.\Mp. prœcedunt, "Invidiam. iram. n
cum Goth. t, 2, Voss. a. Reliqui tl. Judicis. CAMP.,ytff~tCt, cum
~!C<(, nisi quod plurimi profecto A)m.Vid.§§. t3-15.–Eadem nostri.
MSS. negtiguntur a confercntibus. En. 0//<?M~oy~tCM. Cave ~eni-
-Easdem varias lectiones prasbent tivum sejungas, et referas ad cœtera
nostri. Si facit idem admittitur, ad quoque: ~mtfa, turpitudo. Est of-
Cicer. referri debet. Vide Verr. III, feM$tO/uJtc~ adnnssa a reo, cujus.
n. 22; et Verr. VU, n. 1~2 et 182. ipsius quoque sunt~rat., ttfr~ttMt/o.
ED. Utfaciat idem. Id est, ut et 12. Sit. Subjectum, quodintettt-
4o6 M, FABII QUINTILIANI
sed vultu, habitu, aspectu moveri solet 1 egregieque
nobis adolescentibus dixisse accusator Cossutiani Capi-
tonis* videbatur, graece quidem'3, sed in hune sensum,
gitur, est reus, in quem concitantur
ista. Sic Cic. pro Bosc. securita-
tem Erutii vexat, qui ob potentiam
On'ysogoni neminem fore patro-
num Roscio arbitrabatur. Tcnx.
Qui. Turic. CMtp., qmo, cum
Goth. et edd. ante Basi) Sed Turic.
a pr. manu ~u~. Gue)f., nisi dor-
mitavi, nostrum. Verum quidem
hoc esse nequit. Quo enim tandem
referaturpronomen relativum mas-
puilnum? Ad judicem? Ad reum?
Neutrum ferri potest. Equidem sa-
nam scripturam censeo primam il-
lam Turicensis. Eget autem ea al-
tera mox mutatione, ut, contra
libros'quidem omnes, pro solet le-
~amusso/Mtt. Qua', neutroplurali,
referes ad contuma~, nrro~an!, xe~
purM!. Sed restat scruputus, quod
huic sensui minus congrmt moveri.
Nequeenimmofenturtsta e vultu, Maxim.)!,
reliquis sed apparent. Mihi quidem
pro moveri nihil aliud succurrebat
nisi notan, quod sane vix ptacet.
Sed mofert alienum plane ccnsco,
quum reiativum ad tou. od. ir. spec-
tare nequeat. Eo enim faccret mo-
~c;tf/t verbum. Sed nimis remota
sunt, et eorum, qua; modo posita
sunt: cont. orr. sec., aliqua ampli-
ficatio pa*ne neçessaria est. Quia
non; sic omnes nostri, excepto R.
tq.Ep.
f. Qui. solet. Vide notam supe-
riorem.
2. ~ccuMfor Cossutiani Capito-
'tu. Quis fuerit accusator, ignora-
mns. Ad causam spectant hœc loca
veterum Tacit. Annal. XHI, 33
Cossutianum Capitonem Cilices
"detuterant, maculosum fœdum-
que, et idem jus audacia* in pro-
vincia ratum, quod in urbe exer-
cuerat. Sed pervicaci accusatione
conHictatus, postremo defensio-
nemomisu ,actege)'Epetnndar.uTn
"damnatus est." Juvenal VUJ,
g2-g~ quam fulmine jnsto
<< EtC«~ttoetNumitorruerint,dam-
<'nante senatu, Piratae CH'cttm. t
3. Gr~ce quidem. Quis huic
e consuetudini, qua nunc {;ra:cis
actionibus aures curI;B exsurdan-
t)]r,januam patefecit? ut opinor,
Molo rhetor, qui studia M. Cice-
ronis acuit. Euîu namque ante otn-
nés exterarum gentiua) in senatu
sine interprete auditum constat.
Quem honorem non immerito ce-
n pit, quoniam summarn vim ro-
manaeetoquentiœadjuverat." Val.
2,3, quo loco nititur
Pseudo-Turnebus in nota, neque
tamen indicato. Vide nos ad t, 5,
60. Sub Caesaribus multus gra;cœ
fingua; usus etiam in republica ad-
ministranda ,SuetonIomprtmIsme-
rnorante. Fuerit illa causa., quam
graece orare licuit Moloni, de prœ-
ntiis Rhodiorum. Vide Cie. Brut.,
c. C)t. JgnarumLatiai sermonisMo-
lonem testatur Ptuta'çhus in Cice-
rone, vol. t, p. 862 F. Exemplum
autem accusantis Capitonem ideo
hue facit, quia inest signiHcatio vut-
tus ipsius, in quo ferocia nihil us-
quam pensi habentis conflictatur
cum metu, quem nec vincere pp-
test, nec dissimulare prorsus. !nvi;
dia: plena erat haec oratio, pra;sente
maxime, quoderedipotest,Neron.e..
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, r. 4o?
En(6~c~' C~arcm timere.Summatamen 2 concitandi t5
affectus accusatori in hoc est, ut id, quod objecit~, aut
quam atrocissimum,. aut etiam, si fieri potest, quam
maxime miserahiie esse videatur: atrocitas4 crescit ex
hiS, QM<<C<M~ a quo, in quem, ~MO<!M<mOj quo
~~o~, quo loco, quo modo? quae omnia infinitos an-
fractus~ habent. Pulsatum querimur; d.e re primum
ipsa diceiidum: tum, si se?te~~ si ptfer, si metOMtret<uSj
si pro&tM~si bene de republica me/m, etiam, si per-
cussus sit a vili aliquo con<en~<o~Kë;velexcontFanp
a potente nimium, vel ab eo, quo 7 minimeoportuit;. et,
In senatu dixisse crediderim grœ- –/)t~!)tt<os anymcttt: ha&ent. Mest
cumoratorem. Vide loc. Juvenalis. mille modis tractari possunt. Ete-
t. ~ntt~eM. Jens. ( tac. Cesn. ) gans forma dicendi, cui similem de-
frtt&e!c:t, cum sequentibus ante sidero;.neque tamen dubia senten-
Obr. quo ace. Rollin. Meçum fa- tia.
ciunt MSS. mei et CAMP.cum Alm. 6. Percussus sit. R. !0, contem-
Voss. 2, Vatt. Vide V, 10, ~7. ~tM! sit. ED.
2. Tamen.RR. g, 12,CAMP.Andr. y. eo, quo; sic Turic. C~MP.
habent ~anJem. Reliqui tamen. Eo. Goih. Jens. ( tac. Gesn. qui inAdd.
3. 0&/ee;t; sic Turic. Guelf. CAMP. de Goth. 2 tantum refert). ~t eo,
cum Goth. Voss. 2, et edd. ante <jfuem, Tarv. cum Aldo. Reliquia.
Gryph. Re))quio&Cit.– Nt<strjom-_ e. a o. ut et Guelf. Burmannus AI-
nés dant objecit. ED. Objecit. Prae- dinam ratinncm improbans.apponit
terito uti videtur, ad significandum Livu locum XXXIX, il, 7: spo-
summum illud, in quo causa verti' liatus fortunis a quibus minime
tur, crimen. Praisens objicit locum « oporteret quo tamen et ipseno-
habebat, si departibus accusationis luisset tueri a receptae, si MSS.
singuhs ageretur: scriptura cognita ei fuisset. To a
4. Atrocitas. JCtorum de augenda male omittuntomnes nostri, praeter
injuriarum atrocitate loca indicat R, to, Jens. ab emend. En.– ~&
Turnebus~ Dig. XLVII, to, 7, 8; eo f/MO.Omittiturpraeposttio a prœ-
item 1. VIII, 9. mittenda robtivo, evitandi tœdit
5. Tn/utt'fO! a't/t-acfu!. Turic., t'n- causa.Vide Corn. Nep. V, 3, t In-
finito fractus. Atm., infinito stractus « cidit in eamdem inyidiam, quam,
(quod, si vere notatum fuit, recte "etc. ubi vide interpretes, item
Ru~tn. reso!vit<n~î~o~f~f;~H~. Vide Heusingerum in flellenolexia Ve-
t~,2o).SediUeaMc.manunos- chneri, p. 322, indicante in Add.
trum Gotb. 2, tractatM.–Nostri Gesnero. Similis licentia Quintiliani
omnes dant t<M:it<MaH~ractM, exe. in fragmento declamationis deper-
R. 11, qui datt~t/t~ntos fractatM~.Eu. dita: apud Lactant. Inst. Div. V, 7
 4o8 M. FABII QUINTILIANI
si f~te~brte so~emnt~ aut iis (emport6ux, ~uMm~'u~:c.:ae/us
re!' 1 maximeexercerentur, aut in sollicito civitatis statu;
item in tlieatro, in templo, in concione, crescit~ invi-
'7 dia3 et, si non crro?'e, nec ira, vel etiam, si.forte ira,
sed mt~uct~ quod patri aj~n:sset4, quod 5respondissel,
quod honores contra peferet~; et, si plus etiam videri
potest uo/msse, quam fecit: plurimum tamen 7 affert
atrocitatis modus, si ~~autter~ si co~t~e~o~ ut De-
mosthenes~ ex parte percussi corporis, ex uu<<u fe-
tSnentis, ex /:<ï6~M invidiam MIdise9quaent. Occlus

in id, quod incubuerunt n, quem affuisset. Pulsatus ab impotente illo

!ocumostenditHensing.).c.
i.mte/.Jens. (tac. Gesn.
hujus r., cum sequentt. ante Stoer.
exc.Bas.
2. Crescit. Palat. C. Gebh., gliscit
plaudentibus frustra Gebhardo et
Pareo; nam pra:sentius remedium
locus exspectat. Vid. not. seq. Ali07
qui frequens glossa crescere pro
~~Meoe, vide Liv. Drak. VI, t~, i.
3. Ci'esCtt inuidia. Leidensis edi-
tor, distinctione maxima post eo))-
Ct0)!efacta,abhisorditurnovam
sententiam, quem improbat Bur-
mann., praitunte Gebhardo in Cre-
pundiis, p.rf )2. Equidem in omnes
partes versatis hisce vocibus, quid
iis faciam non reperio. Nequ'e enim
opus erat quidquam addi; nec ap-
paret, quare adhuc "MneutMcoMM
« ~uct t' potuerit~ si nunc
repente
inseruntur.
4. ~~MM!et. Turic., ad~utMct,
sed a sec. manu abfuisset quod ip-
sum est in Goth. ( tac. Gesn. ). 0/-
fuisset Jenson. ( tac. Gesn. ) Tarv.
quod correxitRegius. Nostram scri-
bendi rationem tenet CAMP.cœten-
que, excepto Gesn. qui cum Turic.,
a<y.Vide<).2;VJ,3;.3.–Pa(n
patrem suum aliquo judicio contra
ipsum defenderat.
5. 7!~o)tdtMet. Vide V, 7, t~;
et 111, 5, )5.1njur!am, quamilli fe-
cerat superbus ille, non tacitus per-
tuterat. Inest eadem vis in loco Te-
rentiano Phorm. Prol. 10: "Hic re-
« spondere voluit, non lacessere.
6. Peteret. Guelf., petisset, sed
superseripta nostra.
y. Affert. Turic., adferat. Guelf.,
afferet.t.
8. Ut~emo!(A. Turic. Guelf., et.
Tarv. aut, –jPemost/tene! AMifB.
Vide Demosth., pag. Rsk. 537 seq.
Gommodissime Philander ablegat
ad Dig. XLVIII, ta, 16, 6, ubi ipse
hic Demosthenis locus affertur.
Quum Demosth. esset cAo'aytM, id
est ludorum curator, ipsis Liberali-
Lus, a Midia cive potente pugno
pereussus est in malam. Itaque iMI-
diam accusavit, 32 anno; accusa-
tionem tamen amicorum precibus
postea omisit, exstatque ejus oratio
XftTxMtt~0t< a't~ xo~jÂof. Tor.N.
g. Mtdtte. Turic., me ~e<P.Guelf.,
nte~co',cumJens.(tac.Gesn.).
Correxit Regius, sed et Va)!, recte
et vetustiores edd.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. VI, i. 409
est' u~rumjerro~ an t'yne, an veneKO.~UKOft«Mere, an
p~n6u~?~u&<~ an g~ecf<ï<tone <or<u~~?adlianc partem
maxime pertinet~ utitur fréquenter accusator et mise-
ratione, quum aut ejus casum, quem ulciscitur, aut Ube-
rorum ac parentum sotitudmem~ conqueritur. Etiam '9
futuri temporis imagine judices movet, ~~Ktc~manea~t
eos, <y:<~de ft et injuria <~uex<: sunt, HM: vindicentur:
~u~MMefumde ctuttate~ ceefen~unt bonis, aut omnia, f~uep-
inimicis Sed 20
cun~Me an:?7ttM~Ment9~ perferenda. saepms
id est accusatoris, avertere judicem a miseratione, qua
reus sit usurus, atque ad fortiterjudicandum concitare

). Occisus est. Turic. omittit est, probandum vêt ob id quod modo

et ita Camr. Ille tamen a sec. manu ( §. 18 ) erat ejus casum.
occt!<Bet. Guelf., occM<B.Sed.
2.J'orttM.Turic.Guetf.tertttf!,
cum Alm. et marg. Basil.
3-~d hanc partem. Id est, ad au-
gendam atrocitatem, vide §. 15.
4. ~c ~)afen tum sic Turic. Guelf.
cum Alm. Reliqui aut p. Disjunctio
Me quidem nimia post alteram ma-
joris momenti.
5. Solitudinem. Turicens. Guelf.
CAMP., soMtCttttf/tttCttt, cum Attn.
Voss. 2, Goth. VaH. et edd. ante
Ald. CorrexitRegius. Eamdern con-
fusionem vide ad Liv. VIII, t3, '5,
Drakenb.
6. QMtE; sic Turic. CAMP. Tarv..
cum Alm. Jens. Ileliqui qui.
y. Ttfotieant. QntM)anea)!t eo~c<
sus; sic Jens. ab emend. Ald. To ca- repcrimus. Qua'cu;Me t)}tnt!'cm~e-
SMSomittuntRR. y, ) t, !2. Qui,ma-
neateo!cnsu;sicVa]).Iib.RR.8,
g. Ma)im; et hanc lectionem firmat
R.t3,siquidemhabet:<)m<ftttfs
i7ianeat eos. ED.
8. Eos, ~M:; sic Turicens. Guelf.
CAMP. cum Alm. ReUqui inserunt
pasus. Adhaesit ex proximo cos, t)n-
g. Inimicis ottmtM /u~n'(; sic
Turic. cum Obr. sed ille a prima
manu ttttmtCtM~tfeftt. Guelf., tnt-
mici animus fert, cum margine Ba-
sil. probante Burmanno; inimicis
tnontntO~uerttttVoss. 2 (nihil ejus-
modi dante Goth. Reliqui t')!tmt-
cus fecerit. ScripturaeGuetf. etVoss.
2,interpretamentaYidenturnostrae,
quae dura videri non debet, quum
faci!e subaudiatur facere ad ~ufB-
eun~ue. Sueton. Cœs. c. 82, Fue-
r~to~ïMtt~ conjuratis. tra/t~re.
Vide Oudend. ad ejusdem Othon.
c. 6, in quibus sane expressus, qui
hic intelligitur modo, infinitivus,
locutionem expeditiorem facit.
Qttft'cunfjfMettttmicM~uet'tt, nullibi
fC)'f<;sicVatt. iih. asecundamanu,
1 RR. t[, 12, C~MP. Andr. Jens.
Ald. bene. Qu<pCM)t~ueinimicus
in animo /ta6ne)'tt; sic iterum Va[-
ta; liber a secunda manu. Qtt<r-
Ct(n<~e inimicis in oumo ~ueruttj'
sic Regius g, Goth. To t~ omis~
Regius 8. ED.
4'0 M. FABII QUINTILIANI
cujus loci est etiam occupare, quae dicturum facturumve
adversarium putes: nam et cautiores ad custodiam suae
rehgionts judices facit, et gratiam responsuris aufert,
quum ea, ({usepraedicta sunt~ ab accusatore,jam, si pro
reo petentur3, non sint nova: ut ~Servius
~Sulpicius
contra Aufidiam, nes x!</n(!<oru?nab :o.sM7disci-imen
o~eM<Mr~,pr3emonet~. Nec non ab échine 9, quali
sit usurus'°Demosthenes actione, praedictum est: do-
cendi quoque intérim" judices, quid
rogantibus re-
t. ~M<Bfeh~tOttM. Vide V, 6, 4; ad discrimen, i. e. discrimeu immi-
religio enim est~'M~umnJunt, ut V, nens signatorihus ab ipsis. Qui sint
6,V,7,33. ipsi illi, nemo, sine pluribus hujus
2.Qttœpra;Jtcfn!Mnt;sicR.t). orationis reliquiis, dixerit.
To <yuœ omittunt VaU. )ib. RR. 7, 6. Ne H~natorum. Turic. Guelf.,
8,to,t2,CAMF.Andr.A)d.Omi- ·
necït~ttatorum.
sit etiam R. 9, et sint pro sunt scri- éum
ipsis. Turic., uft~j
psit.Ma)e.ED. A)m. (Vide t~; item mox) sed
3. Ea, ~uœ ~ete)t<tt)'. A meis ille a sec. manuut ab ipsis.
quidem libris ~ua' illud abest omni- 8. Ne. ~«'(Ononet; sic omnes
bus ante Gryph. Omittunt enim et nostri, exc. R. < o, qui pro )te habet
Goth. Jens. (tac. Gesn.). Burmanno nec. Flanc phrasirn depravatam esse
nullus, qui omittat, MS. memo- et T~ a& ipsis delenda arbitror. Ec.
raturpra:terVoss.2,nequehiscit g.E'sc/Httc.VideRt'isk.Oratt.
Gibsonus (Vide VI, proœm. )3). 1II, 597-608. Steph. LXXXIII, 28--
Malim igitur ca ~M<Bdicta, ut <yM~ 84,33;6n-623;St.LXXXIV,33--
abierit in ~ro'. fn reliquis quidem 86, 3o. Vide item 1II, 6, 3; VII,
nnt[a varietas. Quid tamen illud: ], 2. ~Esehines contra Ctesi-
« pro reo ~fc/~Mr? in quo MCf~- phonfem pr~emoHuit, Demosthen.
tur me offendit quam maxime. Sen- pauca<<e7,~edicturum,p<-rn)u)ta
tio, quid audeam. Sed reponi ve- vero de suis Mc~o~i~t~et ahis rettus.
lim. « tam si fx~~ronoreMcfc~fur.M » Monet igitur~judicc;! ut cugatur
4. ~erutu~. Goth. ( tac. Gesnero ) diceredefegejUemosth.Tcxx.
~<-r.VideV,i3,t8;hic§.35. t0. QttCt~ M~Mt'K~ /)~?tîOyfAc/tM.
S..<e)'!)<us Sulpicius. Vide IV, 2, Turic., ~HtBfC/~ttrC. a sec. manu
tû6; cottra, quod facit difficulta- f~tta/ti D. Alm. Qua t. ttu)' (Vide
tem, tenendum est, quum accusato- modo hac §., item §. 23). Promi-
ris sit exemplum. Vim argumenti nens t confer cum §. 9.
perspicere nequimus, totam hanc tï.QttO<jfue))tte)mt;sic Turic.
çausam ignorantes. Tantum appa- Guelf. Goth. (tacente Gesnero).
ret positu verborum, a& ipsis non Retiqui interim quoque. Vide §~.
esse referendum ad oh/t'cfatttr, sed )3,22.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, t. 4"
spondere debeant; quod est unum repetitionis genus.
Periclitantem 2 vero commendat dignitas, et ~~u~~br- 2'
lia, et~t~ceo<<Bbello Cicatrices, et ?to6ï/!<< et 3 merita
t?!<~ort<M;hoc, quod proxime dixi, Cicero atque Asi-
nius certatim sunt usi; pro Scauro patre~ hic, ille pro
filio. Commendat et causa periculi, si suscepisse? ini- sa
t. jB~'c<ttro!H!.
'Am)tt~tttN~<m{,ronisclientem,is autemipsepater.
dequavide~.i-g.ArgumentaenimPollionisquidempatrociniousus
repetuntur,quibusprecesiHserei -videturMamercusSeaurus,foedis-
amoventur. simus homo idemque ingeniosissi-
2. Periclitantem. Vide§. t2. mus, cujus multa est mentio apud
3. Merita. Turic. Guelf., materia. Senecam,Tacitum, Dionem, quique
4. Quod. Jens. apud solus, quod a Tiberio mortem sibi consciscere
correxit Regius. coactus est a. U. c. y8y. Hunc Pol-
5. Pro ~cauro. filio. Ciceronis hone familiariter usum ostendit L.
pro Scauro orationem vide ad IV, Seneca de Beneff. IV, 3i. Fuerit
6g, in cujus quidem fragmentis igitur is filius M. ~EmiUi Scauri,
et eorumdem interpretatiune Asco- quem defendit Cicero, etsi ambitus
niana manifestum est, quantum rei jam a. U. c. 702, quando Ma-
versatus fuerit Cicero in patre lau- mercum ne natum quidem coujicere
dando. Spectat e&dem locus Valer. licet, nisi forte hic Noster alius fuit,
Max. VHf, t, '0, Turnebo jam lau- tgnotus prœter hanc causam, a
datus tamen propter vetustissi- Quint., quantum vidéo, solo me-
pnatM no~n et recentem moratam. Quod in hac interpre-
« tandi ratione hic ad remotiorem
memoriampatris,abso)utusest.
Pollio quem Scaurum defenderit, a Ciceronem, ille ad propiorem Asi-
nemine proditum invenio. Monet nium refertur, vide 9. Asinius hic
Gesnerus, n!u eum causam egisse, quidefn nullus nisi Pollio potest in-
idemqlie Mantititis refei-t in eaiume- teUigi, quum filium Scauri Cicero-
randis operibus Asinii Pullionis ad niani defendisse dicatur.
Cic. ad Div. X, 3i- Jam temporum 6. Patre. Turic., parte, a sec.
rationes quum sane non ferant, ut manu partent. Çonfusio obvia et
Scaurum iMHm principem senatus frequens, videDrakenb. ad Liv. IV,
(cnjus vitam snrip~itBrossius /)~nt. 6o,3. Omlend. Suet. Aug. 12. Fluc-
~cad. /)t!o'. T. XL, 12°. Vide V, tuat hoc modo scriptura apudCic.
i2, to.)defenderitPo))io, sequitur ad Att. IV, t6; itidem in Scauri
ut causam dixerit pro filio illius, causa. Sed apud Quint. ne ulla qui-
quem Cicero tutatus est. Quam- dem species est ToSparte.
quam ipsa Cicernnis œtate audie- y. Si suscepisse.Turic. a sec. manu
bat is Snaurus filius, dum respici- de)et si et abest a Guelferb. Goth.
tur ad nobilem iUum senatus prin- (tac.Gesn.) Voss. a. Item Turic.
cipem. Vieissim QuintiHano filius post ~t~c. secunda manu ponit est,,
recentior appellatur, ad Htam Cice- sine sensu. To si delent quoque
 ~t2 M. FABII QUINTILIANI
micitias ob aliquod factum honestum videtur,
praeci-
pue &o?tt~ Au?Kan:~ MïMen'eor~a.'juste~enim~tunc
petere ea quisque videtur a judice, quae aliis4 ipse prse-
stiterit referenda pars haec~quoque ad utilitatem rei-
~u6/<C6B~ ad judicum gloriam, ad exemplum, ad memo-
~3 r<a~ po~fer<tc[<M.Plurimum tamen valet mMera~o, quae
judicem flecti non tantum cogit~, sed motum quoque
animi sui lacrimis confiteri haec petetur? aut ex ~Iis,
~uccpaMtM est retM, aut ex us 9, ~ueequum maxime 10 pa-

Va)).iib.RR.8,Q,to,i2,CAMp.
Andr. Solus R. 11, dat si
suscepis-
sem. En.
t.J't'~c;~ue.Tur!c.(asec.manu)
Guelf. C~Mp., ~xEcf~ttt.t, cum Goth.
Voss.2.
2. Juste enim. Turic. justis e. (a a
sec. manu~uttH* e. ) C.~Mp.Justius /f.
( solito errore pro N, i. enim. Vide
VI, 3, y. ) Justius e. Tarv. Atd. Justi
c.Jens.(tac.Gesn.).–Easdem
varias lectiones dant nostri. Eo.
3. 7'tttc. Non satis apparet, quo
valeatadverbiumtprnporis. An: si
~o~tftM etc. fuerint in rco? Sed
ha:c est scabra oratio. CoHata scrip-
tura; varietate,matimscribere:)M-
tissime enim petere. Etiam justius,
comparativus, facilius quodammo-
do struitur cum fMne. Quisque vide
.<d IV, 1, 46.
4. ~<;M; sic Turic. CAMP. Jens.
( tac. Gesn. ) cum Alm. et edd. ante
Bad. exc. Tarv, Reliqui alii.
5. Pars /t<BC.Jens. (tac. Gesn.)
h. p., cum reliquis ante Stoer. exc.
Bas. quo ace. Roll. Mollius videtur
etsi minus accurate structum. Vide
20, 3o. -Pars Aœc~MOfjfue.Re-
spicit ad proœmium, in quo eadem
praeeeperat, vide IV, j, y.
6. l'lecti ;to't tantum cogit; sic
VaU.)ib.RR.7,8,g,!û,Jens.
Afd. Non flecti tantum coy;t; sic
RR. tf, t2, C.AMP.Andr. Melior
compositio.ED.
Petetur. Retinui emendatio-
nem Gesneri, etsi nu))o meorum
libro Hrmatam, qui dant petenlur.
Sed nimis » ait Gesn. a manifes-
tum ad miserationem referri. M
~<ecy)ete)!<)t)'; sic RR. y, 8, g,'<o,
11, CAMp.Andr. /lac petuntur; sic
Vall. tib. R. male. 7~<ecpetitur;
R. ïS. Malim, quod Gesneri emen-
dationem confirmat. En.
8. ~ut ex iis. Turic. Guelf. Goth.
(tac.Gesn.)a.cjcytM.
g.~uteA'tt!.Tunc.CAMp.omit-
tHntejc.Gue!f.,attt/tt's.Goth.(tac.
Gesn. ) aut ex his.
io. QtttB~tfttn:))ta'.rt'mc.Tur.,<jft«B
OManï~MutnTjt.,c)nnAtm.(Vid. §. 20,
Item hac ) r~tto'~)tam max. CAMP.
Tarv., ~uœ t[t!;t m. Guelf. Goth.
(tac. Gesn.)cumre)iquispr.cter
Gesn. Rip. et antiquissimum Cod.
Cortio memoratumadPtin. Ep.Vt,
3),<5.Regiusinv(;niens~MfCf~<a)!-
t[fm)n.,([uudestinJenson.Loc.
Ven., mutabat in ~M<Btum ~Mam
m., improbante quam ittud Radio, 1
<juivn)gatam<jf.tt<mm.inV.))].esse
testatur. Apparet ~uam natum e~
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, j. 4]3
titur, aut ex iis', ouec damnatum manent: quae et Ipsa
duplicantur, quum dicimus, ex <~M~~ :7/~yb~u?M~
quam y'ec:</en</t<m sit. Affert in his momentum et ceta~ 2.~
~l
et sexus, et pignora4; liberi, dico, et ~arë~te~ et pro-
ptn~ut; quae bmnia tractari varie solent: nonnunquam
etiam ipse5 patronus has partes subit, ut Cicero pro
Milone, OntemMert< o te? ut/e/tceM/~euocnre~ me
<u9 in patriam,Milo, potuisti per,o~; ego te :n '"pa'tna!

quum, vel ~uo)~t pro cut?ï, et id Goth. CAMP.Tarv. et reliquis edd.

ipsum mox geminatum altero.
Maxima pars nostrorum habet <~ua'
tum maxime. Malim. En. Quunt
maxime. De hac forma consule Er-
nest. in C!av. Cic. Heusing. ad Cic.
de Off. I, t3, i Oudendorp. ad
Suet. Tib. c. i~, Domit. c. 10. Est
enim profecto pro eo, quando
"quidque agitur, tempore, » nec
opus est urgere 'rc? nttMtme potes-
tatem, et per iMet~-tv ubique inter-
pretari, ut facit Ernestus ). c. post
eumque Jasgerus V. C. ad Paneg.
vett. I, 2, 1; IX, î, 2. Nec tamen
ubique reponam quum maxime ubi
libri dant tum m.; quod fieri rec-
te vetant Freinshemius et Dukerus.
Hic quidem sententia in universum
proposita,~uumdesideratur.A)iter
se babetmox §. 3t.
r. ~Mtc-r iis. Turic. Goth.. (tac.
Gesn.) CAM)'. omittunt ex. Guelf.
aut his. De his pro iis, vide V, i~,
34; item hic §. 5't. De repetenda
pra'positionetib.IV,cap. 2,§. 122;
lib. VI, cap. 3,§. n.
2. Ex qua. Turie., (B~ua. Alm.
Cum reliquis facere narratur. Vide
modo hae§.; item §. 24.-Exqua;
sic omnes nostri. ED.
3. Illi. Turic. Guelf., illa, cum
Alm. Jens., quod inventum correxit
Regius. Sed nostrum est in Vall.
4: P/~tora. Vide IV, ',28, mox
§.33.
5. Etiam ipse sic CAMP. cum
Alm. non Tune. ( Vide modo §. 23
item hac ) Reliqui etiam et ipse
quod ferre non potni. Veram scri-
pturamhane credo: 'Nonnfunqnam
~entmetipse." VideV, t~, 12,
notam. Si defendi possunt et etiam,
ut aliquoties apud Suetonium, vide
Oudend. adNeron. c. ~5, non pro-
tinusehantetquoquepiacebunt;
quamquam aliquid ejusmodi est in
inscriptione quadam. Vide Ruhnk.
citât.adV,)~,ty.
6. 0 me miserum. Goth. (tac.
Gesn,.) omittit me. 0 me mise-
rMm.tton~otero. Cic.proMiJ.c.37.
Ibi non est te ante in felicèm, et sane
infelicem melius,et ad ipsum Cice-
ronem refertur. Vide V, t~, ty.
y. Te; sic Turie. Guelf. CAMP.
Goth. Jens. ( tac. Gesn. ) cum Alm.
et edd. anteGryph. ex. AId. et marg.
Bas. qui cum reliquis me. Solus
B. l3,ava)derecentimanu,ome.
Reliqui, o te. En.
8. Revocare. Jens. (tac. Gesn.)
renovare. Correxit Regius.
9. Tu. Turic. Gue)f., tum.
f0. Te in hatria. Turicens. Guelf.
Goth. (tac. Gesn. ) CAMP., t. i. pa-
triam
 414 M. FABII QUINTILIANt
per eo~ëm rétinere non po<o'? Maximeque, si (ut
tune accidit) non convemunt~ ei, qui accusatur, pre-
35 ces. Nam quis ferret Milonem pro capite suo suppli-
cantem, qui a se virum nobilem interfectum, quia id
fieri oportuisset, fateretur? Ergo et ille4 captav!t ex
ipsa5 praestantia animi favorem, et in tocum lacrima-
~rum ejus ipse successif: his prsecipue locis utiles sunt
proM~opceKB?~id est fictae~8 alienarum 9 personarum
orationes, quales 10 tingatorem decent, vel patronum:
Non poterô Turicens. Guelf.. )0. QtM~ patronum. Turic.,
omittunt cum Alm. Librarii, non litigatore dicit (a sec. manu
QuintiUani~error. e a <ttt~. dirimitur, superseripta no-
2.Mn.c;me~ttc,M.Turic.,n<aj't- ta, quasi esse debeat est) cum Alm.
tne<~uœft. Alm., maxime ~Mt?!tf;t nisi quod inde Burm. ponit: <jf.li-
(Videhac§.; item ~.25). Gueif., tigatorem dicit ~e~ p. in quo vel
maxime <yu<B si. expressum quam maxime miror (vi-
3. CoH~e~tu~ sic Turic. (a pr. de §. 24 item mox hac §.). Guelf.,
manu)Guetf.C4Mp.KumA)m. Tarv. ~tt~atore~tc'tp. CAMP., liti-
Heiiuui consentent.Turicens. a sec. gatorem decet p. Goth. receptam
manu ha'c ttccMuHt lion «tcot'Mf- dat, omisso tamen vel, cum Voss.
tttCHter; a tertia acc~unt );ONen<t- 2. Q. litigatorem Jecet vel p. Jens.
~e)!;e)ttef. Maxima pars nostro- (tac. Gesn.) Tarv. Ald. Bad. Bas.
rum dat conaenient. En. quod ipsum dare Vall. narrat Ba-
4. Etille. Repone illi, leni emen- dius miror, ni deceptus in vel.
datione (vide V), proœm. y, not. Hoc i~itur ab omnibus antiquis qui-
item IX, 2, 68 ). Rem ipsam vidé, dem )ibris abesse persuasissimum
ët)ib.Vf,cap.5,§.to. est; nec fert sententia. Quales enim
5. Ipsa; sic Turic. CAMP. cum fuerint prosopuptt'i.c, qua; </ecea~t
Alm. Reliqui illa. patronutn?Nempe omnes enm de-
6. ~'f<B!<antfa antmt, i. e. fero- c<;ti(, modo frugisitorandiattifex,
cia, eontumaeia, sed laudabili illa. neque una hic exeeptio locum ha-
~ra?!fantta idem quod <o'ts<ft))fta, bet, quia 'ro </ec<:)'<' non est in ho-
sed majus in suo génère. Vide not. nestate, sed in congrupndo Vide
ad procem. zy, quo adde XII, 5, XI, t, ~i, uhi itidem in prosopo-
I, 2; VI, pro. 11 hujus cap. S. 2~. pofia est t7eco), ut et apud Uorat.
y. ~foxo~'opœttB. Vide !U, 8, /) t. ad Pis. <5~. Quterunturautempro-
8. ~ct(E. Turieens.ae<œ, cum sopopœia; aptte cuique personae in-
Alm. Male. duct-c, qualis nunquam est patro-
g. Alienarum personarum. Guel- nus, qui, dum prosopopûeias dicit,
ferb., aliamm et Goth. (tac. ipse tollitur plane de scena quo-
Gesn.) idem a pr. manu. niam alienarum personarum ora-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, t 4t5
mutae'1 tamen resmovent,autquum ipsis loquimur, aut
quum ipsas loqui 5n~imus~. Ex personis quoque trahi- 26
tur4 affectus non enim audire judex videtur aliéna
mala deflentes, sed sensum ac vocem auribus 5accipere
miserorum, quorum etiam mutus aspectus lacrimas
movet; quantoque essent miserabiliora, si ea dicerent

tionem effingit. Quapropter non- 2. Tamen. Turic. Guelf. CAMP.,

nisigravissimaveterumhbrorum tantum, cum Alm. Voss. 2, Goth.
auctoritate adducar, ut, dimissis Ald.
hisce cogitatis, vel sincerum cre- 3. Quum ipsis. loqui fingimus.
dam. Sed unde erues aliquid a quo Turicens., q. ipsi loqui /!notmu!.
pendeat accusativus patronum ? Pa- .Guetf., q. ipsis /o~ttt~. Alm., q. ip-
rum probatur mihi quod adhuc i x' (vide modo hac §. item §. 2g).
extudi; est tamen hujusmodi: qua- Voss. 2, ~M /o~M<muf,aMf~uMm
lis litigatorestdocens patronum. Ap- illis /o<jfttt~. Aliter Goth. qui recep-
tius sane fuerit est post qualis. An tam dat. Jens. (tac. Gesn.) Tarv.,
pra-feres q. est l. edocens ? Sed a. q. ipsi a. q. i'pMMl. f., cum Loc.
hoc simplicirate caret. Docetur cau- Venet. Ruse. (nisi quod hic ipsas
sam patronus a fingatore. Est ejus- ex conjectura Regii) Ald. Pro ipsas
modiprosopopœiaCJuentiusvetans Gesn. ipsis, per sphalma. jtfut<e
Ciceronem lege se defendere. Pro non habet que se defendat (dictum
Clu., c. Sa, de qua vide IV, 5, 20. semper circa ratione, nunquam cir-
–MaUm légère, ait Rollinus, litis caantmacarentia); nenu~quidem
actorem, i. e. accusatorem. Accu- opéra* pretium. Si quid hariolari
sator patronum, patronus accusa- licet in verps scripturae ignorantia,
torem interdum inducunt loquen- haec boni consulat lector: unde et
tes. Vide Cic. Verr. VII, t-4; et animum res mouent, .<;(si ejusmodi
pro Murena, n. 2t. En. vide fV, t,33,~2,~8)attt ~uum t'p-
Jtf[tt<B.Tune. Guelf. CAMp., sis /o~u/m)tr, aut :~MS h~ut'~fo~t-
unde, cum Alm. Goth. Voss. 2 mui;. Displicet unde, displicet po-
Vall. et edd. ante Rusc.-qui pri- situs To~et; atttmum ne ipsum qui-
inus, de Regii conjectura nuJfE (vi- dem placei. Nec melius fuerit et
de §. <)) cum edd. ante Gryph. qui t~tïtttTntC. Si saliem melius quam
primus mut<B, nescio unde, nisi Burmanni "ouMnt autipsiottUTn ip-
quod jam est in marg. Bas. -Mu- t sis. aut quum i. Undeinterpre-
tte tamen res moment; sic nullibi tor Qu~rc; Quo fit ut moveant;
reperio. ~VttJ<etamen rM movent; nisi forte malis ex quo ~e;te;'e. Vi-
sic. R. 8, Jens. ab emend. Ald. de lib. V, cap. )0, §. go.
~Mf~fBtantum res movent; sic Vatt. 4.Trahitur.Turic., trahatur, cum
lib. RR. t, t2. Unde tantum res Goth..
movent; sic. RR. 8,10, CAMP.Andr. 5. ~cc!/?ere. Turic., accire, cuat
et apud Burm. Alm. Voss. 2. Eu. Alm.
 ~66 M. FABII QUINTILIANÏ

ipsi, tanto sunt quadam portione ad afficiendum po-

tentiora, quum velut ipsorum ore dicuntur: ut 3scenicis
actoribus eadem vox, eademque4 pronunciatio plus ad
27 movendos affectus sub persona5 valet. Itaque idem Ci-
cero 6, quamquam preces non dat Miloni, eumque po-
tius arumi prœstanda commendat, accommodavit el
tamen verba7, convenientes~ etiam forti viro conques-
tiones O~y/mfr~ inquit, me:cep<: labores! 0 '°s~e~
fallaces! 0 cogitaliones inanes meeB/ Nunqua~ïi tamen
debet esse longa miserado'~ nec sine causa dictum est,
t. Quadani ~orti'one; sic Turic. 8. ~erta, conuententM; sic Tu-
Guelf. CAMP.cum Goth. Voss. 2, et nc.Gùe)f.CAMP.cumGoth.Voss.
edd. ante Stoer. quo ace. Roll. Re- 2, et edd. ante Ald. Reliqui inse-
liqui inserunt sua, ut et Obr. secus runt et, jubente Regio.
narrante Burm. Qua~am ~ortto- g. 0/ftt!<ra. Turic. Guelf. CAMP.
ne. Adest enim eorum, pars qui- Goth. Jens. (tac. Gesn.) omittunt
dam, non pèrsona quidem, sed os 0,cumVoss.2,etedd.anteA)d.
et o~ectut: En. quo accedit Badius uterque. Male
2. Afficiendum. Hoc e Régit con- sane; nec puto hoc esse a Quint.
jectura recepit primus Ruse. (vide irumemore. Vide §. 2~, notam. Sen-
§. 25) sequentibus reliquis ante tentia fieret pro exc)amatione, si
Stoer. quo accedunt Roll. et Cap- abesset 0, subaudito sunt; quod
per. Reliqui e~mettJum e constan- sane jacet. Omnes nostri, prae-
ii MSS. etiam Vall. scriptura. ter Ald., omittunt 0. Eo.
~~ctendum. Omnesnostri e~!c<en- to. Ospes.Turic. a pr. manu opes,
dum. Solus Jens. ab emend., aj~ asec.oope.
ciendum. En. 11. Inanes me<s. Turic. meas i.
3. Ut scenicis. Turic. Guelf., et Guetf., inanes, omisso tnea*. CAMP.,
s., cum Goth. Tuleris hoc, si no- i. meas. Goth. Jens. (tac. Gesn. de
vamsententiamordiatur,utinGoth. transp. Goth.) meas i., cum edd.
Attamen contortius vulgato. Goth. ante Gryph. excc. Ald. et Bas. quo
scriptura actionibus pro actoribus acced. OLr. qui dant me<B i. Mihi
mihi non aeque arridet ac Gesnero. prœpIacetGuetf. ratio. Accusativus
4. ~a~m~ue. Sic Turic. CAMP. (qui et in Alm. et Voss. 2 esse nar-
Reliqui omittunt que. Non indiget ratur) ferri nequit, si o ante ~*)'u!t!'<t
locus hàe asyndeti affectatione. manet, quod probum credo. Re-
5. Persona. Intettige faciem con- cepta est apud Ciceronem. De no-
fictam, seu larvam. ROLL. minativo,vel vocativo in exclaman-
6. Idem Cicero. Pro Mil., e. 34. do,vide VI, prooem. 12.–Omnes
Tamen verba. Sic Guelf. cum nostri pro tne<Ehabent t?te~. ED.
Goth. Reliqui inserunt et. t a. Mt!er<tho.Vtd. Lud. Cressottu
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, t. 4'7
~V!7~ac:7:t<~ quam lacrimas, inarescere 1. Nam, quum ~8
etiam veros dolores mitiget tempus~, citius evanescat
necesse est illa, quam dicendo eMnximus~, imago; in
qua si moramur, lacrimis fatigatur auditor 4, et requies-
cit, et ab illo, quem ceperat, impetu ad rationem re-
dit 5. Non patiamur igitur frigescere hoc opus, et affec- 29
tum, quum ad summum perduxerimus, relinquamus;
nec speremus fore, ut aliena quisquam diu 7 ptoret
ideoque cum in aliis, tum maxime in hac parte debet
crescere oratio, quia, quidquid non adjicit prioribus,
etiam detrahere videtur, et facile deficit affectus, qui
descendit. Non solum autem dicendo~, sed etiam fa- 3o

Vacat. Autumnal., lib. Ut, p: 68~. recte excerpsi) ~acr.~atty. ~acntn;

t. ~Vt/t!'<~ae)7tui. i'nafMCcre. Vi- T~tt~ttto'~Uf/M; sic R. )3. To'
de not. ad III, t, 16 extr. Videe sive judex, sive attt/tto), omittunt
CIc. de Inventione, lib. 1, <og. En. caeteri, prster Jens. et Ald. qui
a. ~<°ro! tempus. Vide Jan. dant auditor. En.
Gebhardi Animadvers. ad Proper- 5. Ad rationem redit.'Unde ele-
tii L. 111, Eleg. 20, v..32 Pfin., ganter Plinius, )ib. t!, Ep. i ) « ad-
)ib.VIII, epist. 2. Ut Sulpitius ait "notatumque experimentis, quod
ad Cicer., lib. IV, Epist. famil.: -« favor et misericordia'acres et ve-
Nullus dolor est, quem non /on~t'n- « hementesprimosimpetushahent:
mo/- « paulatim consilio et ratione quasi
quitas temporis minuat, atque
liat; et, ut aitEuripides: ~OK)!~uct- « restineta considunt, etc. TnRN.
~<t~tt. TcR! -.Vide eamdem Ce. 6. chenet quisquam diu. Turie.,
.Hb. V, Epist.'famil. Nam, quod alienam aliquisquamdiu, cun) Alm.
allatura est ipsa.diuturnitas, <~ufB (vide §§. 25, 3t). Aliena aliquis
ntaxtmos luctus vetustate tollit, id quamdiu, Guelf. CAMP.cum edd.
Ttos. Et infra eodem loco Certe ante Rusc. (exc. Tarv. ubi post al.
nos, quod est dies allatura, '(<con- inseritur mala qui ex Regii con-
silio anteferre debemus, ne~ue ex- jectura omittit quam (vide 26).
spectare temporis medicinam. Ele- U)ud mala revocarunt Ald. et Obr.
ganter cecinit noster La ~'bntaine, Nostram primus dedit Badius e
lib. VI, fab. 2f Sur les ailes du Va)!, qui et hic conspirat cum Goth.
temps la tristesse s'envole.. Ec. Vide V; 11,38; item §. 3l.
3. jE/Knxfntm. Sic et Goth. nec, y.' f~oret. Jeus. (tac. Gesn.) </e
ut Gesn. narrat, e~n~tmM!. t *p/oret,' cum editt. ante Bad. exc.
~f!cnm)!~at(~oturau~ttof. Tu- CAMP.
ric. fatigatur lacrimis, omisso aud. 8. ~Von. dicendo. Hic novum
Cue!f.a(t~. <<tC)-.aud. CAttp. (si caput aperiuntVaH. lib. RR. y, 8,
27
4i8 M. FABH QUINTIHANI
ciendo quaedam', lacrimas movemus: unde et produ-
cere ipsos, qui periclitentur, squalidos atque deformes,
et liberos eorum ac parentes, institutum, et ab accu-
satoribus cruentum gladium ostendi 2, et lecta3 e vulne-
ribus4 ossa, et vestes sanguine perfusas videmus, et
vulnera resolvi, ac verberata~ corpora nudari. Qua-
rum rerum ingens plerumque vis est, velut in rem prae-
sentem animos hominum ducentium et populum ro-
maQum egit in furorem praetexta C. Caesaris~ prolata
in foro cruenta: sciebatur interfectum eum, corpus
Andr. "teger eram.Posteaad Mundam
g, t0, il, 12, !3, CAMP.
Jens. Ald. et apud Burm. Voss. 2, « in acie oculus mihi effossus est
'et hune titulum prœfigunt De Af- M€tincapite/cctttOMa."îdem
y<'Ctt&tM.ED. Consol. ad Marciam, c. 32 lace-
t. ~acten~o ~uœ~ant. Horat. Ars <'rationes medicorum ossa vivis le-
poet. 180: "Segnius irritant ani- gentium. Quidni patronus judi-
«mos demissa per aurem, Quam cibus ostentet litigatoris ossa vul-
f quœ sunt oculis subjecta fideli- neribus extracta. Ossafracta extra-
c bus, et quae Ipse sibi tradit spec- /tuntttr apud Plin. H. N. XXV, t;
« tator. Attamen quasdam sunt in XXVI, l~. Saeptus etiam pro viven-
foro sicut in scena ex oculis toi- te titigatore movere commiseratio-
lenda itaque additllorat.: "Mntta- nem usu veniet, quam pro posteris
« qne to))es ex oeuUs. Namprolatis ejus, post ipsius funera.
quibusdam, sa:pius cachinni exci- E vulneribus. Jens., est v.,
tantur. Hoc deridendum propina- quod correxit Regms. Tarv. omittit
runt Aristophanes in Vespis, et praepositionem.
Racinius noster in comœdia qua: 5. Ac verberata. Turic. Guelferb.
inscribitur, les Plaideurs. En. CAMP.omittunt ac, cum Alm. For-
2. Cruetthtm gladium ostendi. tasse nec male.
Hoc ordine Turic. Guelferb. Goth. 6. C. C<BMn' Sic CAMP.Reliqui
(tac. Gesn.) CAMP:Reliqui o. c. o. Can C. Vide V, i, 42. Pr~t~ta
Vide 2 2, 34. C. C~Mt-M.Vide Sueton. Cses., c. 8~;
3. ~cttt. ossa. Nihil opus Bur- Appian. B. Civ. ) ~6,'quorum
manniana conjectura, qui mant ~u- alter habet et ipse plebis ad vestis
neribus pro utt~teft~tf!, quum Ges- conspeetum exardescentis notatio-
nerus recte moneat ossa, i. e. par- nem.
ticulas osseas, lecta e vulneribus, y. Foro. Turic., aurore a pr. ma-
capitis inpritnis, nota esse chirur- nu. CAMp.,yu)!cre, cumAlm. (Vide
gis, quamquam et ipse probans §. 2<); item mox). Sed et ~ne/ata
mutationem. Vide Senec. de Benef. Turic. et CAMP.quod facit cum~u-
V, 2~: quum hoc factum est, in- nere.–Pfe~tam/oro; sicVaU.
 INSTITUTIONS ORAT. LIE. VI, i 4'9
denique ipsum impositum lecto erat' at vestis~ tamen
illa sanguine madens ita tepraesentavit imaginem sce-
leris, ut non occisus esse Caesar, sed tum maxime oc-
cidi videretur. Sed non ideo probaverim, quod 4factum 3~
et lego, et ipse aHquando vidi, depictam in tabula sipa-
riove imaginem rei5, cujus àtrocitatejudex erat com-
movendus quae enim est actoris infantia, qui mu-
)ib.RR.8,9,tO,)f,i2,Jens. verbisque supra Jovem per paren-
Ald. Prolata in forum; sic solus thesin subjicientis locus
R. l3. frœ/atattt~MMCre, sic R. [2z ~bro, quasi re confecta. Gesnerus
a sec. m. Eo. Sciebatur t~fer~ec- et ipse aliquot post editum Quint.
rum.VideV, to, 5. Tac. Hist. I, annis, veritatem nostrae scripturae
go Othonem uti credebatur. n ultro agnovit in litteris datis ad Cru-
ï. ~mpo~~uHt lecto erat. Lectis siumVitebergensem; vid. ejusdem
olim efferebantur cadavera, inter- Probabilia Critica (Lipsiœ 1~53, 8)
dumqueinornamentum lectoli plu- p. 83.– Omnes nostri Codd. scri-
res ponebantur adeo ut in funere bun't supra Jovem; quai lectio si
sexcentos atiquando fuisse lega- ,admittatur,, illud de Jovis statua
mus. TuRX. quK; in, foro'romano stabat, intc!-
2. ~t vestis. Turic., ad v., cum hgatur~En. –7)t iabula sipariove
Alm. ( Vide modo hac §. item §. tmaytttem. Confectum est, etsipau-
3z.) a sec. tamen ille manu adest cis veteruin )oci~ in foro, ipsoque
u. et sic Guelf. cùm Basil. marg. tribunati, moris'fuisse suspendere
sed hic alieno loco. Omittunt at velum, ex usu stenœ sipahum ap-
edd. post Ald. cum Goth. ( errante peiJatum, 'quod'tribunal obumbra-
Gesn)etVan.(Vide~. 29, 38.) ret, et muhitudinem, 'ex pubtica
3. Esse. Turic. Guelf., eMet.Mâle. portier in judicium irrupturam,
4. Quot/yactMm. Turieens. a pro Inde prohiberet. Hoc velum, ut ca;-
manuguam~.Gotti. 2,~uitt~. Vide tera judiciorum supe)iex, a litiga-
IV, t; V[, 2, 3. toribus, solebat conduci, ut pos-
5. Depictam in tabula ~tt?~?'t0~e sent ii suis utilitatibus accommo-
tnta<7tHent. Turic., d. ta6u~~ï~M/?ra dare, v. c. sipariapingere conve-
JoMem im., cum Alm. (Vide 3t, niénter actioni futuras. Fuit igitur
53. ) sed ille a sec. manu d. t. s. J. vel in tabula, vel in ipso tribunalis
~;t tma~. et sic libri mei omnes, nisi sipario picta res ea, cujus, etc. Vide
quod Goth. 2, pro supra dat sr. Po- VI, 3, 72. Rationem banc tribuna-
sui conjecturam Conradi (vide fin. )ium satis superque probat unt Ges-
nota')sibindetnfacientemipsamin ner. in Opusculis vol. r, p. 85 seqq.
tot erroribus VV. DD. Nam sanam et F' Car. Conradus, Antecessor
essevu)gatam,nemodefenderit, Hetmstadiensis in Miscell. Nov.
etsi movere potest auctoritas sum- LipS. IV, p. 51 sqq.
mi Casauboni, ad Persii Sat. I, 8g, 6. Est actoris. Goth. ( tac. Gean. )
ponentis hune Quintitiam )ocmn omittit est, cum Voss. 2. Nescio
 ~20 M. FABH QUINTtUANt
tam illam effigiem magis, quamorationem, proseputet
33 locuturam? At sordes, et squalorem et propinquorum
quoque similem habitum scio profuisse, et magnum ad
salutem momentum preces attulisse. (Quare et obse-
cratio illa judicum per carissima pt~nora utique si et
reo sunt4 liberi, conjux, parentes,utilis erit5; et(/eort<m
etiam invocatio velut ex bona conscientia profeeta vi-
34 deri solet.) Stratum? denique jacere et genua com-
plecti, nisi si~ tamen persona nos, et anteactavita, et
rei cônditio prohibebit: qusedam9 enim tam fortiter
tuenda, quam facta sunt verum sic habenda est auc-
35 toritatis ratio, ne sit Invisa securitas. Fuit quondam inter
haec omnia potentissimum quo L. Murenam Cicero
unde Bas. sumpserit erit a. quod hic agat de èo, quodfactum sit, non
placet Burmanno. quod faciendum. Ex infinitivo prae-
<. Qui mutam. Turicens. Guelf. teriti promendum estprœsens, quo
CAMP., ~ufsm., cum Goth. Alm. deducimur futuro prohibebit.
et edd. ante Loc. quo redeunt Ald. 8. Nisi si. Sic Turic. cum Alm.
Bas. mate. Vide V.t, Pro. 12 item (Vide 33, 38). ReMqui ante Burm.
hic §. 45. Omnes nostri prœter omittunt si, quorum et Goth. est
R.!2dant<~u<B.En. (tac. Gesn.). Vide V, to, '07; VI,
2. ~gtta/orem. Sic Turic. Guetf. 3,96.
eum Obr. Reliqui squalores. o. Qutc~am. tam fortiter. Non
3. Carissima pt~nora. Intellige male Milonis admonet Turnebia-
liberos reliquosque propinquos ip- nus. Vide §§. 2$.
sorum judicum. tO. Habenda est. SicTuric.Guelf.
4. Sunt. Sic Turic. Guelf. CAMP. Goth. (tac. Gesn. ) CAMP.Reliqui e.
Reliqui sint. h.Vide~. 3o, 37.
5. Utilis erit. Turic. Guelf., et t J. Potentissimum quo. SicTuric,
jusserit, cum Alm. Vide XXXII, 3~' Guelf. CAMP.cum Goth. Alm..Voss.
Nostri omnes utilis erit. ED. 2, et edd. ante Bad. sec. qui inse-
6. Etiam invocatio. Guelf. omittit rit id, ohtentperantihus reliquis.-
etiam. Omnes nostri omittunt id. ED.
y.~tt'ntMnt. comp/eett.Ha'erefer Potentissimum, quo. Nihil ad con-
adsciopro fuisse.Parenthesi notanda ciliandos reojudices potentius olim
adjuvi intellectum, qua et hoc ap- erat, quam si in ejus casu rempu-
paret, et obs. atque et. t):u. se in- blicam verti docere posset patro-
vicem respicere pertinetutrumque nus. Tangitur hoc, id quod exem-
ad preces. Non est autem haerendum pli loco affert, a Cie. pro Murena,
in praiterito illo profuisse, quasi et 0.37: ~'Magniinterest.judice~
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, t. ~21
accusantibus clarissimis viris eripuisse praecipue vide-
tur, persuasitque', nihil esse ad praesentem rerum sta-
tum utilius, quam pridie /fa/eM~axjanuarias
2 ingredi
consulatum quod gen us nostris temporibus totum paene
sublatum est, quum omnia curae tutelaeque unius~ in-
nixa periclitari nuno judicii exitu possint4. De accusa- 36
tonbus et reis sum locutus 5, quia in periculis maxime
versatur affectus; sed privataes quoque causas utrum-
que habent perorationis genus, et illud, quod est ex
enumeratione? probationum, et hoc, quod ex lacrimis;
si aut statu periclitari, aut opinione litigator videtur:
nam in parvis quidem litibus has tragœdias movere tale

esse kalendis jan. in republica inirentmagistratum. Inibant autem

duo consules. Hoc igitur plus
valuisse ad servandum Murenam
significat Quint. consummatissima
illa eloquentia, quam otiosi nunc
miramur. Neque aliter Cicero ipse
pro Flacco, c. 39 indicante jam
Regio. -L. Sic CAMP.Reliqui inte-
grum ponunt praenomen. Vide §. !antemDiat. de O'r.,c. ~t,tom. IV
20; VI, 3, 25.
Persuasitque. Sic Turic. Guelf.
CAMP.cum Goth. Voss. 2, et edd.
ante Badium sec. qui dat persuasit
enim, dirimens hoc a prioribus.
Hune secuti sunt reliqui. Male. Di-
cas enim ex hac scriptura, poten-
tissimum illud versari in hoc ipso, 1 sed vide nos ad III, 10, 4. De pri-
quod exempli tantum causa poni-
tur.–Per!M~;f<jtue. Hac ipsa reipu-
b)icœ caritate hoc persuasit judici-
bus Cicero. Mox ad ~anttarttM in-
~re~[ nihil attinet inseri eum, quod
suadetGesnerus. Satis e prœceden-
tibus intelligitur accusativus Mure-
nam et fuerit insuavis structura
orationis.
2. Kalendas ~anuana~. Longe
ante designabantur consules quam
magistratumka).januariis,actum
justum habebant imperium et im-
perii fasces. TURN.
3. Cut'œ<ute/~[tett;!ttM.Assen-
tatur Domitiano Fab. TcRK.
4. Quum. possint. Confer mihi
cum hisce JII, 8, ~y. Sed et adu-
nostrae Editionis, pag. 2~3.
5.~ocMtM.Goth.(tac.Gesn.)
/ocutu)ui!,eum.Voss.2,pessIme.
Vide V, to, to~.
6. PnuftttB. Tnnc.raMtafe.
frtfatfc. camfB. In quibus pro-
prie tantum petitor et unde ~etttMr,
vatis causis, ibid. i. Nam publi-
corum judiciorum sunt accttMtofM
et rei.
y..Enumerattone. Guelf., CiMp.,
numerat.-Ex enumeratione. ex
lacrimis. Vide §. et passim in
praacedentibus.
8. ~ttt!tattt.<tQptntO)te: "Sit-
ne senator, civis, liber, filius, etc.
OftHtOMp~sitne vir bonus, perju-
« ras, fraudutentus. Gesnerus.
 422 M. FABII QUINTILIANI
est, quale si personam HercuUs~ et cothurnos aptare
37 infantibus velis. Ne illud quidem indignum est admo-
nitione 4, ingens in epilogis meojudicio verti discrimen,
quomodo se dicenti, qui excitatur5, accommodet: nam
et !'m~er<<:a~et rusticitas, et r~or, et deformitas affe-
runt interim frigus, diligenterque sunt haec~ 6 actoripro-
38 videnda. Et quiden~
7 repugnantes eos8 patrono, et nihil
vultu commotos, et intempestive ridentes'9, et facto ali-
t. Q!M:/<-si. Tune. Guelf. CAMP., 4. Est admonitione. Sic Turic.
~tM~ si, cum edd. ante Bad. qui e Retiqui omittunt est.
VaU. reposuit nostrum, ohtempe- 5. ~xotatm'. Vide infra. VI, i,
rantibus reliquis. CumiUoMS. fa- 45.En.
cit Goth. Vide 5. 3<. Revocassem 6. Sunt /c. Sic Turic. CAMP.
vetustiorem scripturam, nisi hœre- ~/œ<;om. Guelf. Reliqui A. s.
rem in illo quasi si, quod Plauti- Et quidem. Sic Turic. Guelf.
nnm magis videtur quam Qumttiia- C.\MP. cum Alm. Reliqui Equidem.
neum. Portasse a Quint. fuit: otta~e Vide IV, i,43.
sit si. Easdem varias lect. prœ- 8. Eos, Turic., ea, cum Alm. (vide
!<ent nostri; praeterea quali si datur §. 34; VI, 2, 2$). Sed ille a sec.
a RE. y, 11, Andr. Jens. Locat. En. manu eas et sic ante Ruse. omnes
2. ~'e~onam Herculis. t)t/a)i- exc: Vall. Goth. Voss. 2 (vide §§.
tibus. ïtene A)me]ovpnius conferre 3t, 5o). Tarv. qui tampertinaxer-
jubetCic. de Qrat. Il, 5t, ubi et ror unde adhseserit, non exputo.
ip~um « si. tr~ooe~t~ agamus in CorrexitRegius. Mox commofasTu-
n nngis. x Longin. de Sub). c. 3o rie. Guelf. CAMP.nec ullus praeterea
Et T~ T~fxûf ~o~NTre~y/~e~-A -s'att~ tantum sihi constat in vitio. Quod
~~s~<3'6/K f))~rja). TJbi Interpp. non e Voss. 2,affertur rct?ucrtta:tK/osnon
~nnt immemores Quintitiani. Paulo est ita in Goth.-Eos. Promitur hic
longius est quo idem abiegat Lu- pluralis ex eo quod antecedit (~.
cian. de Conscr. hist. c. 23, vol. IV, 3~)<jfttt ejcettatu)', quamquam lenis-
p. ï85 (Bip. ) ~C X&)TO~TO 60<xevxf sima ibi fuerit emendatio e.cc<tt!n-
tuTdtôÎfD,él ~tu'OL EFOITdéiôfç ~Ptti~oYTd~ itt), accommodent.
'nj-eoMoTT~ov *He~KÀ6o~/c'Sï'HC~t. 'n~- g. 7?t</c~r. Turic. Tarv., resi-
~x6<6tof. Fortasse proverbii loco bottes (ille a pr. manu), cum Alm.
fuit haec comparatio decora Quin- Voss. 2, Goth. (VaH. tamen nos-
tiliani ingenio si primus dixit. trum)Aid. Bas. marg. Frustra Bur-
3. Ne illud ~utWem Mi~tattut)!. mann. et Gesn. rMi</en(M interpre-
Tnric. Guelf. C~Mp., Illud ne <jMt- tantur aqui non assurgant et praesto
dem [tt~tytt. Reliqui V< H. t~ sint patrono excitanti. Equidem
Nostrum dedi sine aucture, faci- latere ibi puto renidentes, lenius U-
liore transpositione et sententia fla- tnd altero n~ent~, qua: potest esse;
g.tante. Vide M. 34, 38. glossa. Sic Liv. XXXV, 49, 7 <}t)0
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, i 423
quo vel ipso vultu risum etiam moventes' sœpe vidi~
praecipuevero,quumaliquavelutscenice~ riunt~.Tians- 39
tulit aliquando patronus 4 pueltam quae soror esse
adversarii dicebatur (nam de hoc lis erat), in adversa
subsellia 5, tamquam in gremio fratris relicturus at is a
nobis praemonitus discesserat: tum i!!e~, alioqui virfa-
cundus, inopinataB rei casu obmutuit?, et infantemsuam
frigidissime reportavit. Alius imaginem mariti pro rea 4°
proferre magni putavit; at ea saepius risum fecit: nam
et u, quorum officii erat, ut traderent eam,.ignari, qui
esset epilogus, quoties respexisset patronus,.offerebant
et ipso loco peccatur a librariis in piofhtur, docet Horat. Epist. JI, t,
hoc vocabulo. Gtossœ veteres reni- 176. Quum igitur actor in judicio
det ;M:'<ft~. Neque leniorem hune velut scenam instruit, cadit inter-
risum excludit conditio rei, ant dum ista fabula. Sentio difficulta-
stantis in judicio, quo nomine \t)!- tem in alia. Nisi forte expleat aliquis
gatum improbat Gesnerus. Refer- hase ita: stant alia, alia cadunt.
tur tamen hue, quod mox est a ri- Servato Codicum additamento, no-
sum etiam mouentes. vam sententiam ordiemur a ~fa'Ct-
~Mum etMm moventes m~e. ~ue.– ~e/Mtsc~ntce~Mnt.sic Jens.
Sic Turic. Guelf. CAMP. cum Alm. ab emcnd. ~<?/u~c~uK~a/
Goth. Voss. 2 Gesn. Bip. Reliqui M~uHt,- sic Vall. lib. RR. 8, io,
r. m. s. e. Vide hac §. item 3g. Jens. et apud Burm. Bal. Locat.
2. Scenice. Vide ad §~. ~y, ~g. To alias indicat alteram iectionem.
3. J*r<BC'uc.tt)ttTu)ic. post hanc cadunt, loco TO?~!u)t<. ~e/ut
ha*c verba inserit aliam cadunt. scenice fiunt, alia cadunt; sic RR.
Guelf. in ïnarg. addit at cadunt. y, 3, n, '2, Andr. et apud Burm.
CAMP. inserit alia cadunt et sic Alm. To alia, pro TM alias, et hue
Goth. Voss. 2, Va)i. Alm. Reliqui eadem adnotatio recurrit. En.
ante Ruse. alias cacftotf, quo redit ~tt7M<XMt/0patronus. Sic Tu-
Ald., et Bal. Cod. unum suorum ric.Guetf.Goth. (tac. Gesn.)CAMf.
nominat Gibs. Regius ha'c, ut g]os- Reliqui p. a. Vide 38, 42.
sam marginalem, « omnino era- 5. Adversa subsellia. Reus.erat
denda censuif, cui obsecuti sunt in subseUiM dextris, accusator in
editores, Gesnero eamdem scriptu- snbse))iis sinistris. TuBK.
rœ originem désignante. Me magis 6. Tttnt ille. Turic. Goth. (tac.
advertunt haec verba, quum praeser- Gesn.)CAMP.CttmcumA)m.Voss.2.
tim structura sine iisdem sit abrup- 7. Obmutuit. Turic. Guelf. Goth.
tior. Quid enim est, quod Quint. (tac. Gesn.) eo?KtKMtM;t.
« vidit qtium~unt? Cadere sceni- 8. Officii. Turic. Guetf. CAH.p.<
cùm esse verbum, quum fabula ex- ficio cum Atm.
424 M. FABII QUINTJL!ANt ç
palam, et prolata novissime, deformitate ipsa (nam
senis cadaveri infusa'), praeteritam quoqùe orationis
gratiam perdidit. Nec ignotum, quid Glyconi~, cui Spi-
ridion fuit cognomen, acciderit huic puer, quem in
Bc/bt'mt'tNfe. t'n~uM. Turic.
d. i. n. caducs (a sec. manu ca-
ducam ) veri infusam, et plane ut
sec. bujus manus sic Guelf., ut pri-
ma Goth. 2, et Alm. nisi quod ex
hoc t'n/uM. Va)L (multum crucia-
tus, ut ait Badius, i. e. lituris muf-
tis emendatus h, 1.) d. i. n. ceris
cadaver attulerat infusum et sic
Colb. Hoc ipsum dat Turneb. Ad-
vcrs. XX)X, t3. D. i. n. ceris ca~a-
W)H)t/u!CAMp.apertacorrectione
(vide 5,13,) g) quam ipsam agnosco
in Vall. et Culb. nec minus in Goth.
deformante ipsa natura ceris cada-
ver infusum, quod totidem verbis
ponunt ex Voss. t errore, opiner,
pru Voss. a. Mitto edd. varietatem.
Nihil, quo commendetur, habet
conjectura Conradi ( Mise. Lips.
Nuv. IV, p. 5t~)d'. ipsa <!atura M-
nis cadaveri tH/<?nM.Si quid liceat
arripere ex hisce, faciam ex )tatura
h!<;c:nant fuerat. Easd. varias
!ect. prœbent nostri. Pra'terea Jens.
lect. Nam M)tt! cadav. infusa. Sic
ab emendatore explicatur in margi-
ne Aam senis mariti occisi ca~afett
infusa uxor. En.- Def. ipsa. <)t-
fusa. "Imago non ad vivum et ani-
mate exemp)um imitatione expres-
"sa, sed gypsum cadaveri, quod
naturaliter mors deformaverat (et
"M):)! erat ), inductum; tn eam
"deinde formam cera infusa fue-
rat unde imago et ipsa deformis
exiit. Ratio illa vivos etiam vultus
gypso ceraque effingendi Lysi-
'< strato tr)buitur a Plinïo XXXV,
12 sqq. Gesnerus. Ha:c imago
erat ex earum genere, qua: in atriis
nobilium ponebantur, in funeribut
ducebantur. Unumtamen desidero,
in expedita hac et nitida oratione,
verbum substantivum ad tn~MM,
quo expresse Indigebamus, ni fal-
lor. Inseram fuerat inter 'nam et
semM.
2. Glyconi, cui ~[rfJtOt. Gra'-
cus fuit rhetor, cujus frequens nec
semper honorifica mentio apud Se-
necam patrem, velut p. (Bip.) i5l,
ubi cognomentum ejus scribitur
Scyridion, item p. go ubi Syrion,
vel ~ncott. Sed p. 36~ ipsum nos-
trum est bis, quamquam priore
loco nonnisi per emendationem. Ad
locum Seneca* p. 251 Nicotaus Fa-
ber haec habet de nostro Quinti-
liani "Yerisimite est a pa*dagogo
veHicatum (puerum) ut fteret: a
« Glycone vero in orando per ct?ro-
« ~T~'it interrogatum, non ut ul-
lam responsionem eliceret, sed
ut miserandam pueri statum ju-
dicibus ostenderet, quem in ea
actate se inte])igere lacrimis de-
monstrabat. Dum tamen miseri-
cordiam judicum movere nititur,
t risum excitavit. Cognomen, fac-
tum ex j~t~ft, cujus est diminuti-
vum, ut <~Tn~<Mex <~r)?À)i, qua oc-
casione hœserit Glyconi, vaga et
infinita est conjectura.
3. Spiridion. Guelf. Speridiora.
Voss. 2. Goth. Ald. Bas. ~'t'rt~Ott,
ut et Gesn. sed per sphalma. Apud
Suid. voce T~~jÂXfo:est nomen 27r;
ffJ~t. Hic inAlm. traditor esse lacu-
na, pertingens, utvid. ad VJ, 2, 25,
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. Vt, t. 42~eà
jus productum, quid fleret, interrogabat, ex pee~a-
gogo se vellicari respondit: sed nihil illa circa Cepa-
sios4 Ciceronis fabula ef~cacius ad pericula epilogo-
rum. Omnia tamen haec tolerabilia 5, quibus actionem 42
mutare~ facile est: at, qui a sdto? non recedunt, aut
conticescunt ad hos casus, aut 8 frequentissime falsa di-
cunt inde est9 enim,.Tendit ad genua vestra '° supplices
manus; et, .HcEretin comp/e~u liberorum miser; et Re-
vocat ecce me: etiamsi nihil horum is, de quo dicitur,
faciat. Ex scholis' haec vitia, in quibus omnia libere 43
fingimus et impune, quia pro facto'~ est, quidquid '4vp-

tolerabilia.
ï..ftt~'tM. Turic. his. Guelf. t'< nu, tolerabilius, pro,
cum Goth. Voss. 2, et edd. ante 6. ~cttonem mutare. Oratores
AId.exc.CAMp. qui valent extemporali facundia
2. ~do~o~o. Gesnerus haeret hoc vitium emendare possunt ex
in ex dicto pro a, née acquiescit tempore: atqui nihil nisi composi-
exemplis duobus Flori a Burmanno tum ad causas afferunt, tum obmu-
allatis Ht, 16, a regem. ex sa- tescunt. TcRN.
teiiitibus. appeHatnm.~ Jt,6, 2y, y. A st;7o. Ab eo quod scripse-
ex populo. scutum voearetur.f runt ante domi. Sic semper stilum.
Nec mihi sat auctoritatis in hoc. usurpat Noster, nec unquam ora-
Praesidium in libris nullum. Turic. tionis formam vocat. Vide 11, )3.
quidem a pr. manu et pro ex, unde 8. Aut; sic omnes nostri, exc.
non facilius exsculpseris a quam ex RR. 7, t!, Jens. qui dant ut. Eo.
nostro. An ejiciemus voculam, ut g. 7ttd'e est. Vide V, to, go.
sit: p<p(/o~o~um se f~Mtcare? t o. GenMa vestra. Sic Turic. Guelf.
3. Circa. Sic. Turic. Guelf. Re)i- Goth. (tac. Gesn.) CAMP.Retiqui
qui contra. Vide V, t3, 28.–C'rM; v. Vide S. 3g; VI, 2, 1.
sic RR. r), ), a sec. manu. Re)i- n. Etiamsi.Turic. etiam. omisso
qui coittra. ED. si. Nostrum Guelf. Goth. (tacente
/}. Ctrea Cepasios. Vide IV, 2, tQ, Gesn.) CAMP.Reliqui etsi.
item hic VI, 3, 3g. Apparet enim 12. Exscholis. Sic Turic. CAMP.A
hoc maxime exemplo, quam misere secunda manu ille et cum Guelf.
interdum cedant artificia illa epi- e s. Goth. (tac. Gesn.) cum Voss. 2.
logorum, nisi bene praeparata et Retiqui et e s.
provisa fuerint. t3. Pro facto. Gothanus (tacente
Vi-
5. ?'o~r<ttf/ta, ~u~M. Perspicui- Gesnero) profecto eum Voss. 2.
tatis Quintitianea' esse puto, inseri de §.36.
iis, cujus vestigium tenere videor t~. Volumus. Turic. a pr. manu
inTuricensis errorea prima ma- M)!MtMtt!, neç male.
 4a6 M. FABII QUINTILMNI
lumus non admittit hoc idem veritas', egregieque
Cassius dtcenti adotescentulo Qtttc/ me torvo vultu in-
tt<erM,défère Non me hercule, inquit~e[c:e6am~ sed
sic ~cr<~M<<s.~ce~/ et, quam potuit, truculentissime
44 eum aspexit. Illud prsecipue monendum, ne quis? nisi
summis ingenii viribus ad movendas lacrimas aggredi
andeat: nam, ut est longe vehementissimus hic, quum
invatuit~, affectus, ita, si nihil ef~cit9, tepet; quem
). ~efthM, e~re~~tte. Sic Turic. emendatione Rurmanniana sed si
Guelf. cum Cotb.Voss-2.Goth.et sic s. Quamquam enim inventum
cdd. ante Atd. exc. CAMP.qui jam hoc in libris, ne ipsum quidem
inseri) ~b;'t ut retiqui.–So)I Andr. spreverim, receptum tamen etiam
A)J. inserunt~bn; caeteri omittunt. acrius mihi videtur; ut et Harleti
En. Yeritas. Vide V, 12, 22. V. C.
2. Cassius ~tcetttt. Sic Turic. 6. Non tne hercule, fm~mt. ec-
GueIF. C.tMP. eum Goth. et edd. ce sic CAMP.Andr. Jens. ab emend.
ante Leid. Reliqni insernnt Seve- Atd. Non me hercule istud, tn~uft,
)'[M.–Omnes nostri omittunt ~eue- /actetom; sic Vall. )ib. a sec. ma-
rus. Eo. C~Mtu~. Cassius Severus, nu. ~Vo~me hercule istud faciebam;
nrator celeber, obiit A. U. C. ~yy. si~idemiterumasee.manu,Jens.
Ejus taudes cum accurata oratio- iterum ab t'mend. Non me hercule:
nis descriptione habes apud Sene- ~uif/ttt faciam? sed sic scripsisti
campatremExc.Controv.)ib.IM, ecce sic Vall. lib. RR. y, 10, tt.
prœf p. Bip. SgS ~oc. Animum Facta levi transpositione habebis
et mores contemnit Tacitus Annal. ~Vo;tmcyx;rcu<<sed<j;Mt~ntjfa-
IV, 2). Vide Horat. Epod. 6, quae ctant ? sic scripsisti: ecce. 1-lie erit
non video quare ad aiiumCassium sensus Non ecrte ego te torvo
Severum referaturaGesnero. Scrip- vultu intueor, sed cur non sic in-
tores quid de eo prodiderint, desi- tuear ? Tu domi in tabuiis sic scrip-
gnat G. I. Vossius de Histt. Latt. I, sisti, sednunc reipsa teintueor. En.
21 p. t og. Frequenter a Nostro me- y. Ne <jftm. Turie., te~ue) a sec.
moratur. Vide et Dia). de oratt. c. man., ne ~uem, cu'n Guetf. Ne
Ig, ibique VV. DD. <ymt<,&oth.J(:ns.
3. ~n~tttt. Turic. Guelf. quidni 8.~tc,<j)mtmt)tua/u!t.Jens.t.
cumGoth.Voss.2.Jens.Correxit animi (non a~tnïa ut Gesn.) i., cum
Re~ius. SedjamCAMP.Tarv. recte. Loc. Ven. Ruse. Regius correxit,
4. Faciebam. Guetf.~actam, et sic sedjamC.tMp.etTarv.dantreeep-
Turic'. a sec. manu cum Jens. Ap- tam, quœ et in Valt. -Hic, ~uum
paret, argutatum librarium, post- maluit, affectus; sic solus R. y.
quam corruptum erat tn~utt; pro Reliqui rccept. lect. habent. Eo.
quo f~utt profecto seriptum. g. ~'J~ot. Matim e~ectt et spon-
5. Sed sic jcn~Mh. Non opus te et propter ~et'MO~o'uHt (§. ~5).
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, i. 4~7
melius infirmus actor tacitis judicum cogitationibus re-
liquisset. Nam et vultus, et vox, et ipsa illa excitati' rei 45
facies, ludibrio etiam plerumque sunt hominibus, quos
non permoverunt: quare metiatur ac diligenter aesti-
met vires suas actor, et, quantum onus subiturus sit,
intelligat nihil habet ista res médium, sed aut lacrimas
meretur~, aut risum. Non autem commovere tantum 46
mtserationem, sed etiam discutere, epilogi estproprium;
cum 3 oratione contmua, quae motos lacrimis judices ad
justitiam reducat, tum etiam quibusdam urbane dictis
quale est, Date puero panem, ne ploret. Et corpulento 4?
Htigatori4,cujusadversarius, item puer, circa judices
erat ab advocato 5 latus, (~:<y<3'c~m? ego te 6a/are
no~~OMum: sed hsec tamen non debent esse ~mimica:
ita neque lUum? probaverim~, qui inter clarissimos
sui temporis oratores'" fuit, qui, pueris. in epilogum

Vide §. i5, o~ett; item JI, i~, 5,
percepit.
t. Excitati. Turic., excitari; a
sec. man., ~xctta)n/<e, cum Jens. et
edd. ante Ald. qui et ipse excitan-
di. C.mr., MotntfE, cum Voss. 3,
non Goth. Rectam habet pritnus
Badius e VaU. Vide XXIII, ~9.
Vide supra VI, < 3~. En.
2. ~jferetMr. Vide V, t,
3. Cum. tum. Vide notam ad
IV, t, 66. Hic quidem non ita ma-
nifesta est illa ratio, et habet unus
Guelf., tum. funt.
j~t~t~fïtor'. Pendet hic dativus
a quibusdam, quœ addi debent ab
lectore, velut ~tt0<~dictum est ali-
quando. Exemple tamen destituor.
An ablativos faciemus absolutos
litigatore?
5. Aduocato. Vide IV, t,
6. Afimtca. Turic. Guelf. CAMP.,
xiWttca cum edu. ante Ald. Pri-
mus nostrum vernm pronunciavit
Badius (sed Vatl. auctore non no-
minato), a quo sua mutuatus est
marge Bas., sed et corrupit addens
atiqua. ~ytnt<(a,Goth. cum Voss. 3
(vide §. ~3) correctorem prodentes,
sed infelicem. Mimica. Vide §.
38; item mox §. ~9, <eeH<B.
Ita neque illum. Tune., i. nec
~ttta i.; a sec. manu i. ne quia i.
Jens., itaque ?te i., cum edd. ante
f~sc. Bene monet Badius neque
respondere iterum posito 48
ttMue illum. CAMP.nostram ipsam
dat. Vide'notam ad 5, 38; VI, 1
2, Neque'illum; sic omnes
nostri. En.
8. frobaMnm.Turic.~robafen'f.
g: Qui. Qttttmqtfant, Atd. Caeteri
f~Mf.En.
to. Oui. 0)'a<o)M~Utt. Deficior,
 428 M. FABÏI QUINTILÏANI
productis, talos' jecif in medium, quos illi diripere
cœperunt namque haec ipsa discriminis sui ignorantia
48 potuit esse miserabUIs~. Neque illum, qui, quum esset
cruentus gladius ab accusatore prolatus, quo is homi-
nem probabat occisum, subito ex subselliis ut territus
fugit, et, capite ex parte velato, quum ad ~agentem
ex turba prospexisset, interrogavit, an jain ille cum gla-
49 dio recessisset? Fecit enim risum5,-sed ndicutus? fuit.
Diseutiendae tamen oratione hujusmodi scenae; egre-
pra;sidns conjiciendi quis fuerit: Dicimus tnferooeït~unt, quidni ad
neque enim alibi memoratum fac- agendum pro!pteere sit a prospi-
tum hoc novi. cere ad actionem ad scenam
<. Talos. ?'a/t sunt ossicula quae- agendi, eo, ubi ageretnr. n Vide
dam in suffragine animalium bisul- IV, 5, 2, ad a~eH~um.t Passi-.
corum,quibussotentpueri)usi- vum in hoc gerundio certatim a~no-
tare.TuRN. verunt VV. DD. Yid. Oudend. ad
a.JfCtt.SicTurie.Guetf.CAMp. Suet. Ga!b., c. 8 Sententia etiam
Goth. Jens. (tac. Cesn.) cum Voss. melius procedere videtur, quam in
2, et edd. ante Bas. quo ace. Obr. recepta. Ex turba, circumstantium,
Reliqui projecit. Sed CAMP.modo prospexit, non quidem ad solum
ductis. Male. Nostri omnes ha- n~entem, i. e. actorem, sed ad om-
bent jecit. Solus R. 10 projecit. En. ne iti']d agendi negotium, ubi ap-
3. ~Vam~ue. miserabilis. Tene- tius quoque, quod interrogavit.
rum et acrem in Quintiliano sen- '<recessisset. Si enim ad agentem
sum agnosee. Sic ludentes Medea: ipsum prospexit, quid opus inter-
filiolos pinxit Timomachus: Vid. C. rooatt~o? nisi forte pro~aitt! ab nc-
A.Boet)igeruspro)us. annit8o2, cusatore ita est gtadius, ut iHum
pag. !7,not. 4. afferri et teneri ab altero curaret.
4. G~adn(.< ab. Sic Turic. (a pr. Plerique nostri dant ad agen-
manu) CAMP.Retiqui inserunt ejus, dum. Caeteri id af/endunt. Solus
valde importunum. Jens. ab emend., ad agentem. Eo.
5. Ad agentem. Turie. Guelferb. 6. Risum. Turie. Guelf., risus.
CAMP., ad agendum, cum Goth. ~ecf< n~tcu/tf!. Eteganter
Valt. Voss. 2, Ta<-v. Bad. pr. Sed ista duo distinxit. Nam et aliquis
Turic. a sec. manu id agendum, facere risum potest, ut tamen lu-
cum Jens. et edd. reliquis ante Bad. dibrio non sit; hic vero ludibrio
sec. NostrumpartimRegius conje- fuit. Ridiculus enim passive aecipi-
cit, etsi fluctuat ille inter ad noe)t- tur. TunN.
tes et quid ft~eretuf. Consensus 8. 7'amcn. Transitus est in hac
Codd. facit ut cogitare malim de particuta.Etsimateadhibenturhu-
usu aliquo gerundii, quem exem- ,jusmodi agendi artificia, quum ta-
plis quidem astruere non datur. men facta sunt, contra eundum est
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. VI, t. 429
gieque Cicero, qui et' contra imaginem Saturnini pro
Rabirio~ graviter, et contra juvenem, cujus subinde
vulnus in judicio resolvebatur, pro Vareno 3 multa dixit
urbane. Sunt et illi4 leniores epilogi, quibus adversa- 5o
rio sadsfacimus~, si forte sit ejus persona talis, ut 7illi
debeatur reverentia; aut, quum amice aliquid commo-
nemus, et ad concordiam hortamur: quod est genus
egregie tractatumaPassieno~,quumDomitiae uxoris suae
lis oratione. Gesnerus malebat ta)t- ~raMOXM, tamen conclusio non-
tum, ut sola oratione, non gestu nunquam /enes habet affectus, ut
"veta)iaquadamactione"uten- quum conciliare nobis volumus ad-
dum esse moneretur. Nec positus versarium, quum eum amice objur-
placet adverbii, nec sententia diu- gamus,autcommonefacimus.Tcnx.
tius morata in vetandis hisce mi- 6. ~ah~actntu! si forte. Turic.
micis. Orah0)t€. Turicens. a se- Guelf. omittunt si (et hic quidem
cunda manu Ot'attone!, cum Guelf. mox si pro sit) cum Jens. (tacente
Vide 45; lib. VI, cap. 2, §. t5. Gesn.) et edd. ante Ruse. Correxit
7)MCMtte)t</œ !cen<P. Antea Regius (vide §. 23), sed CAMP. et
docuit quo pacto urbanis quibus- Tarv. rectam scripturam habent.
dam dictis discuti posset affectus Satisfacimus. Vide not. ad III,
nunc quo pacto oratione perpetua. 6, 65, et adde loca VI, 2, t~, t'
Caeterum scenas appellat i))as tra- VI, 3, 34; IX, 2, to4; item vide
gœdias quas adversarii excitant ad Ruhuken. ad Vell. H, 29, 3; Ma-
movendos affectus, productis qui- nut. ad Cic. ad Div. VIII, )2; Plin.
busdam personis, aut rebus qui- H. N. X, 34, de Cotumbis Mox
husdam prolatis. TcRK. in satisfactione exosculatio
t. Qui et contra. To et omittunt Sueton. Ca-s. 73;Tib. 27; Claud.
Vall. lib. RR. 7, 8, 9, to, !t, 12, 38, ubi vide Casaubonum.
C~MP. Andr. Jens. Ald. To qui omi- 7. 7~. Turic. Guelf., tali.
sit Locat., et habet 70' et. En. 8. Passieno. C. Vibius Crispus
2. Cicero. pro Rabirio. Vide Ci- Passienus iterum consul fuit a. U.
cer. pro C. Rabirio, perduellionis C. 797, ex conjectura Theodori
reo.cap.o. Ryckii ad Tac. Annal. VI, 20, 2,
3. Pro ~arettO.VideV, !3, 28. neque tamen certa illa, quum alii
4. Sunt et illi. Structuram, vide CrMptnttm eidem anno assignent,
cum lib. V, cap. i3, §. 5t.1 nec PaMtettt nomen addatur a Dio-
5. Leniores. Guelf. CAHP-, levio- ne (p. Reim. 960) quo auctore ni-
res, cum Goth. Voss. 2, Vall. Vide titur Ryckius, qui et ~tttunt de
VI, 2, 10. Leviores; sic nostro- conjectura tantum denominavit,
rum maxima pars. En. Quam- sublecta illa Andréa; Schotto in ii-
quam vulgo aiunt in exordio lenio- bro de claris apud Senecam rhe-
res esse affectus, in conclusione toribus. Temporum sane ratione?
 43o M. FABII QUINTILIANI
pecuniaria lite adversus franem ejus Aënobaibum
ageret: aam,quumde~necessitudlnemultadlxisset,de
addicunt. Mortuum nostrum sub
Claudio imperatore testatur Sue-
ton. Neron., c. 6, et bis consutem
fuisse narrat Plin. H. N. XVI, 44,
cum scholiaste ad Juvenal. IV, 8f,
qui tamen turpiter confudit hune
cum Vibio Crispo quem vide apud
Quintil. V, i3,48, correctus a Lip-
sio ad Tac. Annal. XII, 6, 3. Fuit
noster vitricus Neronis, Agrippina:
maritus, sed et, prioribus nuptiis,
Domitiae, ut hoc ipso loco apparet
et VI, 3, ~4' Ejus oratoris snmmas
laudes hahent Seneca; pater et n!ius.
Apud illuin tainen Nictilaus Faber
ad[ocum,quiestp.PIp.i82,ubi
Passienus dicitur a vir etoquen-
tissimus et sui temporis primus
orator, Neroniani nostri patrem
intettigendum censet, ut et Lipsius
t.c.Adeumdemergoreferentur,
quœ de Passieno dicentem Cassium
Severum facit Seneca pater, p. Bip.
398, 99, ubi ejus in epilogis pra:-
stantia celebratur. Idem Lipsio vi-
detur, cujus meminit Velleius Il,
116,2. HieronymusinChronicoEu-
sebiano Passienum patrem, decla-
matorem insignem nominat, idem-
que filium qui heredis suae
(Agrippinœ) fraude necatus sit.
L. Seneca exsul epigramma inscrip-
sit Crispo, fortasse nostro, ipsum
patri et avo maximam gtoriam ap-
pellans, quamquam de epigram-
matis hisce adhuc criticorum lis
est.VIdeBurm.Anthot.Lat,t.I,
p: 598. Fateor autem mihi nonnisi
nostrum a Seneca patre laudatum
videri, quoniam nutia patris nota,
qua: frequentissima in aliis ei rhe-
ioribus est, usquam nùmini appo-
nitur. Et potuit plane nostrum ip-
Sllm familiariler nosse M. Seneca.
Velleianus ille Passienus quin pa-
ter sit nostri. nequaquam repugno.
Quintilianus hujus meminit et VI,
3, y~; X, 1 24. Noster quoque
locus divitemPassienum signiScat,
qualem ostendunt Suetonius, Chro-
nicon EusebU, scholiastes Juve-
nalis.
t. Pectttttarta lite. Sic Turicens.
Guelf. CAMP. cum Goth. Voss. 2
Vall. (nisi quod hic in pra*mit(ere
narratur a Badio, per errorem, ut
suspicor, et edd. ante Ald. quo acc.
Obr. Reliqui ~ecutunnam litem
nullo, ut credibile est, MS. addi-
cerite. Non vidi ubi, prœter hune
locum, strueretur agere litem, sed
a~erf~ure, agere /~e eo deducit ut
et ûccyc lite probam formam judi-
cemus, ex qua ipsa fit /tt~o. Prae-
positionem quam et Regius addi
malebat, abesse satius puto in for-
inula forensi. Memorabilis est con-
sensus Goth. Voss. ~,VaH. (vide
§§.38,52)dantiumh:BC: ujcoftsufp
pecuniaria lite. aclesset, quibus
maleGesrierus addit Jens. Quum
Domttt'tB uj-orM ~u<B~)pCMHMnam
litem adversus ~r~tr~m ejus Eno-
tartMmn~ere<;sieAtd.sotus. Quum
Dom. tf.<'or;!ua'pecu)ttana lite ad-
versus fratiem ejus ~Ftto&nr~nnt ad-
eMet;sicVa)t.)ib.RR.<),t2,Jens.
Coth.etapudBurm.Voss.2.~uum
DomftttE uxoris !uu; pecuniaria lite
adversus fratr~tn ejus ~?to6a?'~UHt
a~e~'ft;sicRR.y,<o,l<,CAM]'.
Andr. Malim. Oratio enim probe
tatinaest.En.
2. Quumde. Turic. omittitquum.
 INSTITUTIONIS OBAT. LIB. VI, i 43.
fortuna' quoque, qua 2 uterque abundabat, adjecit,
Nihil vobis minus deesl, quam de quo co?t<en~<< Om- 5t
nes autem hos affectus, etiamsi quibusdam videntur in
proœmio atque in epilogo sedem habere, in quibus sane
sunt frequentissimi, tamen aMae quoque partes reci-
piunt, sed breviores, ut quum 3 ex iis 4 plurima sit res
eruenda~: at hic 6, si usquam7, totos eloquentiae ape-

i. Fortuna. Apparet hic vocabu- res pro plurimum r<*t,maxima pars

lum usurpari pro, divitiis, quo usu rei; nisi forte malis accipere pro
pluralem fortunas frequentari mo- ~/urt!)tte)'cs,usitatiussane,sed
net Burmannus nec gemino loco minus apte ad hune locum. Hic,
singutarem in hoc signincatu illus- quem poeticum dicas singularis
trare datur. Vide Ernest. ad Cor- numeri usus frequentissimus est
nific. seu Script. ad Hercnn. IV, Pliuio in H. N., veluti XVI, 25, p.
~f, not. g8, ubi et Oudend. Sed Bip. !o8 t quoniam. p<)t)';ma tum
Velleio hune usum vindicat sum- "ticusexeat."
mus Ruhnkenius tt, 60, t, not. f, 5. Sit res eruenda. Sic Turicens.
pag. t6t, tom. XXII nostrae collec- Guelf. Goth. (tac. Gesn.) Voss. 2,
tionis. Accensebimus hoc quoque Va)i. Tarv. Sit res 7'Men<<a,CAMP.
ruenti latinitati et in gallicismum per errorem. Reliqui sint rexerfa);-
vergenti. Vide lib. V, cap. 12, §. 6. da, profecto ex mera conjectura,
2. Qua. Turic. Guelf. omittunt. infelici illa etsi lenissima. Quid
3.t7t~uum.Turic.(asec.manu) enim est re~cr~u'e plurima ex
Guelf. Goth. (tac. Gesn.) omittunt «affectibus?" nam ad affectus ex
<~Mum,accedenteObr.MaIe.– iis retuterunt correctores. Aliud est
Easdem varias lectiones dant nos- « ipsos affectus reservare perora-
tri. En. Ut quum. sit. Vide V, ~tioni,"utVH,to,<2.Videmihi
.o,44;VI,3,o. quantum jaceanthœc: ~atia: partes
~tU.SicCAMp.etedd.ante recipiunt affectus breviores, quia
Bas. Reliqui e. his. Vide §. 23. « ( hoc enim est ut ~MMtK) contrahi
Ex iis plurima. res efuenJa. Ex n et breviari debent. o Neque enim
aliis istis partibus (bas enim intel- aliud inest. Et cui reservantur, si
tige ex iis, videlicet narrandi et jam in prooemio sedemhabuerunt?~ T
pro&a;t~t. Opponiturhuie ex tt! mox Nempe de epilogo solo cogitarunt,
At hic, i. e. in epilogo) veritas rei quisicscriberent.Easdem va-
maxime est eruenda, nec patiuntur rias lectiones dant nostri. Eo.
propterea magnam affectuum co- 6. At htc. Turic. a pr. manu ad
piam et diuturnitatem. Vide XII 1 Atc;asec.,a~/)<Bc,cumGue)f.
g, 3, ubi itidem « eruen~B veritatis Goth. (tac. Gesn.)
"latebrae'~etpassimerttendtverbo y. Si usquam. Turic. Guelferb.
utitur de probatione agens. Argu- Goth. (tac. Gesn.) ïfCM/uïfjftta'K,
tius dictum videri possit plurima quare errorem suspicor quod nota.
 1-
433 M. FABU QUINTILIANI
5~ rire fontes licet. Nam ex his si bene diximus reliqua,
possidemus~ jam judicum animos et, confragosis 3, at-
que asperis evecti, tuto4 pandere possumus vela: et,
q uum5 sit maximaparsepitog!ampUScatIo,verbisatque
sententiis uti licet magniHcis atque ornatts tune est
commovendum theatrum, quum ventum est ad ipsum
illud quo veteres tragœdtse comœdiaeque claudun-
53 tur~, Plaudite7. In aliis autem partibus tractandus af-
fectus erit, ut quisque nascetur: nam neque exponi
sine hoc res atroces et miserabiles debent8 quum de qua-
titate9 9 alicujusrei qusestio est, probationibus uniuscu-
54 jusque rei recte subjungitur. Ubi vero conjunctam ex
pluribus causam '°agimus,etlam necesse erit uti pluri-
tur e Voss. 2, ttcututt~uam. CAMP., Ohr. Totosinu, CAMP.Tarv. cum
sicut usquam. Andr. ex manifesta correctione (vi-
i. Nam ex his. Parum assequor. de §. 40) qua* non debebat placere
Si enim /ns referendum ad reli- Burmanno. Reliqui tota. Prœtër de-
qua, transponenda saltem: Nam, fectum auctoritatis displicet itera-
si. reliqua~ex his quod ipsum tio, quum modo esset (~. 5)) to-
valde friget. Corrigo <'Nam et hic t(M. fontes. Vide tameh)ib. IV,
respiciendo ad: ~4t hic. ~t va- cap. t,§.2K.
let nem~e.. Vide If, l3, g. De hic 5. Et, ottum. Guelf., ut q. Male.
pro his, vide V, to, 80. Libri nihil 6. C/au~MKtur. Tur., cluduntur.
variant, nisi quod Turic. a prima y. Plaudite. Turic., plodite a pr.
manu pro ex his dat esse. manu.
2. Possidemus. Goth. (tac. Gesn.) 8. De6ent; ~uMm.-Confragosa
CAMp.OMtde&tmu!, cum Voss. 2,1 hœc est oratio et nimium nc~Me
et edd. ante Bad. qui reposuit nos- modo, si significat ne. ~utdem.
trum ex VaU. hic cum duobus illis Non dubito quia exciderit et post
tM)n faciente. Vide 50; VI, 2, 20. debent, referendum illud ad neque.
3. Et, con/ra~fO! Turic. CAMP. Vide not. ad III, 4, '3- Neque
inserunt e. Nescio quomodo placet exponi sine hoc. Nam docuit, lib.
omissio pra*positionis. Alias sane IV, si quid miserabile aut atrox
repetitur ea; vid. Drakenb. ad Liv. narretur, non esse explicandum
XXXVII, 3o, 9. Sine et, confrago- sine o~?cfitu!; sero enim tracta-
tius a. asperius. Guelf. cum Bas. rentur in coxc/tMiOtte, qui non es-
margine. Confragosis. Metapho- sent positi in explicatione. TcnN.
ra est a re nautica ducta. ED. g. Qualitaie. Vide V, 10, 5 2.
4. Tuto. Sic Turic. (a sec. manu, 10. Conjunctam. causam. Ea-
.;) pr. toto) Guelf. cum Goth..Voss. dem quae et multiplex. Vide §. 8.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. VI, i. 433
bus quasi epilogis, ut in Verrem Cicero fecit 1 nam et
Philodamo, et navarchis, et cruciûtfM~civibus roma-
nis, et aliis plurimis suas lacrimas dedit. Sunt, qui hos 55
(/6p[Mu;iM</j'o-j;
vocent~, quo par~fa~ï 5 perorationem
significant mihi non tam partes ejus, quam species
videntur siquidem et7 epilogi et perorationis nomina
ipsa aperte satis ostendunt, hanc esse consummationem
orationis 8.
CAP. II. Quamvis autem pars hœc judicialium cau-
sarum sit summa p) aectpueque constet affectibus, et
aliqua de his necessario dixerim, non tamen potui, ac ne
debui quidem istum locum 9inunam speciem conclu-

l. Fecit. Guelf. CAMP., facit, Cic. in Verr. I, 3o; Philodamus.

male ob dedit.
2. Cruciatis. romanis. Turic.
eructfi'u! r.; a sec. man., crucis ci-
vibus r., cum Voss. 2. Sed Guelf.
Goth. (tac. Gesn.) C.tMp., Erucis
(Guelf. minuscula e, ut et Va)).) c.
r. (CAMP.percomp., ro.) Jéns. (tac.
Gesn.) eruciatis c. r. Venet., cfu-
ciatis civitatibus r. Mirus Codd.
consensus. Displicet aliquatenus
participium in. fronte positum, ut
malim e prima Turic. manu eruere
cruCtatttu!Ctftun!rot)tattorMnt,quo-
uiam compendiis fere res geritur
inistisgentiumnominibus.Sed
propius etiam MSS. scripturam, et
ipsam illam primam manum, fuerit
cruci civis romani, quod referatur
ad supplicium P. Gavii (Cic. in
Verr. V, 6t-66) in quo hoc identi-
dem indignatur et vociferatur Ci-
cero, vetati c. 62 extr.: n quum.
«usurparet.nomeneivitatis.
<' cruj, crux inquam. comparaba-
tur. )) Vide IV, 2, tt3 de eodem,
ubi « fertera civis romani, ut
hic crux.-Philodamo. romanis.
V, 45, 46, navar<;hi; V, 53-68, ci-
ves romani..
3. Hos. Turie. (a secunda manu)
Guelf. Goth. (tac. Gesn.) hoc.
4. ~bcerit. Turic. (a pr. manu)
Guelf., vocem. CAMp.,focant. Guelf.
autem pro graecis habet lacunam
plus quani sufficientem.
5. ~'ero;'nt;onem. Jens., oratio-
!:cm, cùm édd. anteRuse. Correxit
Regius, sed, prœter MSS., CAMp.
jam nostrum dat.
6..M<7t<)to)t tant; sic omnes nos-
tri, cxe. R. t3, qui dat mihi autem
non tam. ED.
Et epilogi. Sic Turic. Guelf.
CAMP. cum Bodl. Andr. Obr. et
quibusdam edd. Reliqui /«Bc e.
~t~uMem ec; sic pierifjue. ~«yut~.
htEC; sic Vall. lib. RR. 8 g, t;
Jens. Ald. En.
8. Orationis. Turic., Gueif., ra-
tionis.
g. /j:(un! locum. Sic Turic. Guelf.
Goth. (tac. Gesn.) Keiiqui l. i. (vi-
de VI, l, 42; item hic ~). CAMP.
modoomittit~utJeMt.VideVf, t,47.
28
 434 M. FABII QUINTILIANI
dere quare adhuc opus superest, cum ad obtinenda,
quae volumus, potentissimum, tum supra dictis multo
difâclhus, movendi judicum animos, atque in eum,
quem volumus, habitum formàndi, et velut transHgu-
a randi. Qua de re pauca, quae postulabat materia sic
attigi, ut magis, quid oporteret fieri quam quo id modo
consequi possemus 2, ostenderem: nunc altius omnis
rei repetenda ratio est nam et per totam, ut 3diximus,
causam locus est affectibus; et eorum non simplex na-
tura, nec in transitu tractanda, quo nihil afferre ma-
3 jus vis orandi4 potest. Nam caetera forsitan tenuis quo-
que et angusta ingenii vena 5, si modo vel doctrina ~vel
t. fo!tu/a6atmttterta. Sic Turic. hihult Regius, non conjiciens ille,
GueIf.C.~MP.eumGoth.Voss.t 1 ut putat Harles V. C., sed veteres
(an 2 ?) Ohr. Reliqui inserunt ~<BC. !ibros excerpens. Restituendus erat
Quœ postulabat materia. Hoc veterrimorum ordo (vide §§. 1, 6)
idem modo appellabat: necessario. qui locum dedit omissioni. Eas-
Natura enim epilogi, quem tracta- dam varias lect. dant nostri. En.
bat, eo deduxit eum. Omne hoc de Quo nihil. majus. Quœrit solus;
affectupersequiturMacrobiusSa- sed recte, Capperonnerius, cui red-
turnal., lib. tV,Virgi)ianis quidem datur relativum istud </uo, et <'to-
exemplis. tum negotium n intelligi, ut neu-
2. PoMentttS. Tune. Guelf., pos- trum genus stare possit, pro Quinti-
simus, cum Goth. et editionn. ante lianeo candore esse negat. Vidimus
Stoer. exceptis CAMP.Tarv. Ald. quidem similes structuras, ut III,
Bas. Male. Vide Vt, procem. )o. to, ~uot~ accidit; !V, a, 2y
3. Ut diximus. Modo VI, t, 5t V, 3; V, t~, sed non hujus du-
et hic quoque §.<:<' non debui. ritise illas. Leniter corrigas qua, re-
in unam speciem concludere. ferendo ad ttatura; nec tamen feli-
4. Nihil. om)td<.Turic. omittit citer. Cum Capp. equidem probo
vis, et secunda manu oranti dat. seripturam Obrechti, solius ante
Guelf., n. afferri magis (a secunda ipsum, quod, quamvis possit illa
manu majus) ornntt, cujus novatam ex mero sphatmate nobis exstitisse,
scripturam dant VaU. et edd. ante quoniam inter mutationes suas non
Bad. sec. exc. CAMP.et Aldo. Jile recenset Obrechtus. Maiim tamen
enim n. afferre majus jus orandt, quoniam, pne quod h. I. Quof~ et
hic n. majus afferre vis orandi, quo confusavidimus V, 10,2, 12~;
cum recentioribus in quo est nos- V,:3,42.
tra, si dicesseris a levi transposi- 5. ~°n«. Turic., ~ct:;a.
tione 'rwt afferre majus, quam ex- 6. Pel. vel. Vide VI n, 2t. Ne-
 INSTITUTIONS ORAT. LIB. VI, 2 435
ususit adjuta, generare, atque ad frugem aliquam per-
ducere queat certe sunt, semperque' fuerunt non pa-
rum muhl, qui satis perite, quae essent probationibus
utitta, reperirent quos equidem non contemno, sed
hactenus utiles credo, ne quid per eosjudici sit igno-
tum atque, ut dicam, quod sentie~, dignes, a quibus
causas diserti4docerentur~ qui vero judicem rapere,
et in quem vellet habitum animi posset perducere, quo
.dicto 6 flendumet irascendum esset, rarus fuit. At-

que enim disjunctivas arbitror par-
ticulas. Exemplum inprimis. evi-
dens est Suet. Tit. 3.
t. Semperque. Turie. a pr. manu
<jfucomittit. Vide V, 8,3~, ubi di-
versa ratio.
2. Quod sentio. Turic. a pr. ma-
nu quia s. (vide VI, t, 82 it. §. 5).
3. Causas. Turic. CAMp,, e~LMan:.
jGoth., causis. Mire.
4. Diserti. Aldi sed in utraque
editione sphalma diserte propagavit
Basil.
5. Docerentur. N ullum imperfen-
to locum video. Neque tamen tam
leniter hic repouattir doceautur
quam supra (V, 11, ;}); conccdefur. re quis ista, dicto usurpans vulgari
Vide 24.
6. Quo dicto. Certatim hic sigm-
ficatum activi in forma passiva
agnoscunt Gattasus et Gesnerus,
interprétantes gra'ce x~c~tux~-
Toc, <t~o? Ât~tTOt, nixus hic auc-
tore Perizonio ad Sanctii Minervam
t,t5,EquidemPerizoniiiHam
disputationem missam nunc fa-
ciens, praeterquam quod aegerrime
adducar, ut Quint. tale quid ausum
credam, in tempore pra;terito ha;-
reo quam maxime. Quis enim graeca
illa tulerit pro' o? ~<)'ovTtc? Fiunt rus fuit. Vide Xff, proœmium, 3:
ista, dum dicit orator, nb« post-
quam dixit. Vide mox §. y,~)ronun-
<;taf;o. sedens adhuc. Gafla'us in-
super tentat audito, in quo non ea-
dem est temporis difEcuitas, quip-
pe passivo. Non adeo magnum ego
facinus duxerim, si quis corrigat
dicente pro dicto. Sed subit animum
suspicio giossae. Verba: q. e.
.i. e. si ab hoc naevo discesseris,
satis eiegantia esse, non nego. Vi-
deor tamèn persentisceremolestam
sedulitatem ejus, qui vellet expla-
nare habitum aizimi, in quibusvo-
<:abu)is profecto inesse~etum hune
et trnctt;tC<Myn, nemo non fatebi-
tur. Jam in margine poterat aHine-
modo, et ouo dicto scribens pro ad
quod dictum. Hoc malim saitem,
quam ad summam dicendi insolen-
tiam confugere in Quintiliano.
Flendum et ïr~~ccH~nm. Tu-
ric. a prim. manu omittit et. En.
8. ~arm. Hoc primus: dedi ex
conjectura Burmanni verissima, pro.e
rarius omnium librorum, quibus
auctoribus hic pessioie utitur,Cap-
peronn., repente re)if;iosus factus, 7
etiam novis, a se erutis. Vide Burm.
in epistola ad Capp., p. yg. –At-
rarus, qui recessisset, reperieba-
28.
 436 M. FABII QUINTILIANI
qui hoc est, quod dominatur 2 in judicns; hsec elo-
quentiam regunt3: namque argumenta plerumque nas-
cuntur ex causa 4, et pro meliore parte plura sunt sem-
per, ut, qui per haec 5vicit, tantum non defuisse sibi
advocatum sciat. Ubi vero animis judicum vis afferenda
est, et ab ipsa veri contemplatione abducenda 7 mens,
Ibi proprium oratoris opus est hoc non docet Htigator
hoclibellis~non continetur: pro6a<t6nexemm9efnciunt
sane, ut causam nostram meliorem esse judicesputent;
affectus praestant '°, ut etiam velint; sed id, quod vo-
tur. » Cum hac eloqucnti.'c affectus 6.ya)ttum non. Commodum suc-
moventis taude.Vide Ciccr. Orat., currit locus Livianus plane gemi-
cap.28. nus nostro IV, 5y, 8 Dictator,
t. Atqui. Sic conjecit Gesnerus. « bello ita gesto, ut tantum non
Libriomnes~ftjtue.Vide IV, 3, ty. defuisse fortunœ videretur, t quo
Nostri omnes dant ~tt~ue. Eo. appareat in neutro horum accipi
2. Dominattir. Turic. Guelferb. debere tantum 't0)t pro jOtEnc.Ni-
Tarv., domtnetur, cumGoth. Voss. mium enim etstuttumhocerattam
Jens. Ald. Bas. Correxit Regius 1 in Livio quam in Quint. Vide not.
cujus scripturam firmat CAMP. adtib.JJ,cap.!5,(j.t~.
3. ~BC. re~uxt. Non possum y. -~& ipsa. abducenda mot!.
non agnoscëre gtossam in his ver- Vif)e)ib.IV,cap.5,§.6.
bis. Quid sibi vult repente positus 8. Hoc libellis. CAMP.inserit cau-
pluralis? Quid est, quod nunc re- Mnt)m cum ed<J. ante Bad. quo
~fttu)' eloquentia, qua; modo rege- ace. Basil. MSS. meorum nullus,
bat, i. e. ~om)'na6<ttttf? Vide VII,1 ut nec Vall. -Sic quoque plerique
2~, ubi item "eloquentia re- nostri. ED. -Libellis. Quos com-
gnat. imperat. Quid ulla parte ponit aut litigator, qui confugit
accedit sententia* hisce addendis ? a ad patronum, quia liti ipse non
At, regeret aliquis, unde nata glos- sufficit: aut aliquis ex eo génère
sa ? Quid si ignore? Cogarne ideo "advocatorum, qui se non posse
sincera haec judieare ? Etpotuit ha;c agere confitentur, deinde faciunt
misera esse interpretatio illorum id, quod in agendo est difficilli-
hoc judiciis, quum praesertim ve- mum. Noster lib. XII, 8, 5.
.teres aliquot edd. Atcc ibi dent pro Hos Suetonius appellat libellos me-
~toc, quod correxit Regius. moriales. En.
4. Arg. ex causa. Vide lib. V. g. ~~cm'tt..Escient; sic RB.
5. Qui per ~(Ec. Guelf. ~ut~e h. y, 11, t2,Jens. Ald. et apud Burm.
Volebat quippe /t. CAMp., qui /t. Loeat.En.
quod, etsi sensu non omnino caret, to. Pra'ttant.Turic., putant; a
alienum tamen hinc. sec. man., petunt,,cum Guelferb.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 2 437
lunt credunt quoque 2. Nam quum irasci,
favere, 6
odisse, misereri cœperunt~, agi jam rem,suam existi-
mant et, sicut amantes de forma judicare non pos-
sunt 4, quia sensum oculorum
praecipitat animus 5, ita
omnem veritatis
mqunendae~rationemjudex7omittit
occupatus affectibus sestu fertur, et velut rapido flu-
mini obsequitur~. Ita argumenta ac testes
quid egerint, y
pronunciatio9 ostendit; commotus autem ab oratore ju-
dex, quid sentiat, sedens adhuc atqueaudiens'°connte-
tur an, quum ille,quiplerisqueperorationibus
petitur,
Goth. Voss. 2. Apparet fons erroris e vuigato Burmann. ~'o'ttm't amor,
pr. Turic. manu. quamquam hoc nimium. Nostra in
Quod M)/u))t. Sic CAMP.Re)i- Turic. et Palat. est manifesto. Pa-
'Jt'i~MM~.Videg§.3,t3. rum eteganter vu)gata t:mo~m ité-
2. Sed id. <jfuo<yuc.VideV, rat post antaxte!, nec premit nisi
<4,
35. Sic CtBsar de Bello gati. 7 a poeta sic dici Nostri
poterat.
lib. III, i8 fere libenter homines omnes prf'mttamofj exc. R. 10 qui
td~uo~uo/tfnt, credunt. Vide Joh. dat premit amator; et R. 12 qui
Brantii.netas politic. in Ju)ii Ca:- dat ~r<ect~)<tntanimus. Eo.
saris de Bello gaitico, lib. III, pag. 6. Veritatis i)t~utren(/<B. Hoc or-
44. TonN. dine Tnric. CAMP.Reliqui i. v. Vi-
3. Cceperunt. Sic Turic. Goth'. de §§.2, t5.
(tac. Gesn.)' CAMp. cum edd. ante y. Ornittit. Ita CAMP.Sed Turic.,
Basil. Reliqui cœpennt. obmittit; a secunda manu, amittit;
4. '~ma~tM. possunt. Vide Ho- et sic reliqui. « Rationem veritatis
rat. Serm. J, 3, 36, ubi Gesnerus inquirendae non tamquamaliunde
imitationes désignât.–Proverbium acceptam rem amittit judex, sed
hoc ductum videtur ex Symposio tamquam suum negotium omttttt.
Platonis, ubi scribitur amatorem Millies haec confusa, vide Drakenb.
ca'cuhre circa rent amatam. Et hac ad Liv. XXI, 8, 12.
de causa poeta* forte fingunt amo- 8. Obsequitur. Jens., eonM~ut-
rem Mcum. TUKN. tur, eum edd. ante Ruse. Correxit
5. Pr<Ec~tt<tta)ttmu!. ItaGoth. 2. Regius sed immunis ab errore
J'twc~mu~j Turic. a pr. manu. CAMP.cum MSS.–Nostri omnes
.Pra'ct~tnmtM, cum nota divulsio- o~Muttttr. ED.
nis post litteram t Cod. Palat. Geb- g. PronuttCt'atto. Pt'o;tMnctat<t a
hardi..Premit amor a sec. manu judice sententia. RoLL.
Turic. et sic reliqui. Gebhardus e j o.~f~ue axt~ten!. Goth. (taeente
suo effingit ~t~c~tt amor, indùbi- Gesn.) ac a., cum Voss. 2. En de-
tate,utipsecenset;infe)iciter,ut teriores Codd.Vide IV, t, ~9; V.
ego (vide IV, 5,4). Longe melius to,t07.
 438 M. FABII QUINTILIANI
fletus.erumpit, non palam dicta sententia est? Hue igitur
incumbat orator, hoc opus ejus, hic labor est', sine quo
caetera nuda, jejuna, infirma, ingrata sunt~: adeo velut
8 spiritus~operishujus atque animus est in t<~ec<u~. Ho-
rum autem, sicut antiquitus traditum accepimus, duae
sunt species alteram Graeci ~60;~ vocant, quam nos
vertentes 5 recte ac proprie o~ect!<n~6 dicimus alteram
Sec;?, cujus nomine, ut ego quidem sentio, caret ser-
mo romanus; mores appellantur: atque inde pars quo-
9 que illa philosophiae ~e~, mora/~est dicta Sed ipsam
rei naturam spectanti mihi, non tam mores significari
videntur, quam morum ~u~am propnetas nam ipsis
quidem omnes habitus mentis continentur~: cautiores
). Hoc opus. hic labor. Non sine tissent Romani, non ar<t9o{.Censeo
respectu ad YEn.VI, 128, dictum igitur ex prima Turic. manu quia
credo. eruendum quod, Vide not. ad §. 5.
2./)~)'a(asunt.NonYideturne- Nostrum cum aliis citatHermannu~ ~j
gtigendum quod sola Turic. prima ad Aristot. Poet., p. 85.
manus dat ingrata sint. SIve 6. ~~ecfttnt. De hoc vocabulo
enim potentialem illum modum Regium, qui negat
disputantem
agnoscis, sive refers ad quo:, ubi Ciceroni usurpamm, Burmannus
lateat tale ut m eo, elegantius pro- frustra admonetlociDisput. Tusc.,
feeto sic dicitur, quam per indica- lib. V, c. t6. Ibi enim affectus non
tivum. sed expressit
pro %x9tt ponitur;
3. ~trt'<u:. CAMP., species, cum Cicero Platonis 'rJ'T~ 4'c ?9e: (de
Goth. Voss. 2, male interpretando repub. m, p. ~oo d.) neque quid-
compendium scribendi, sicut et quam voluit nisi a~ctionem Ya-
quum spes confunditur horum rians modo formam vocabuli.
utrumque. 7.H9.VideV, )3, 2. –H9.c
/{.nct9o~. nft6ocdivusHieronymus significat pro~nefatent affectuum
transtutit ~aMtoncm. Posset tamen cujusque personne qua ratione di-
adverbum transferri (ut ait Cicero) cuntur (ut ait Fab.) quidam picto-
mor&u!, si caderet in consuetudi- res ethici, propterea quod sensum
nem latinam. Itaque a Cic. ~crtu~- personarum et mores cum forma
&t!(t0 vertitur, nonnnnquam etiam exprimunt. Vide de bis Ciceronem
affectio, a Fab. affectus. De his in Orat. TcRN.
vide Cie. HI et IV Tusc. TcMf. 8. Moralis est dicta. Ab ipso qui-
5. Quam. vertentes. Alienum dem Cicerone de Fato, c. i.
Yidetur,q)]odre(ativumaccommo- g. Omnes. continentur. CAMP.,
davit ad species quasi speciem ver- omn«. continetur. Non displicet,
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. VI, 2. 439
voluntatem 1 complecti,quam nomina interpretari, ma-
luerunt affectus 2igitur hos 3 çoncitatos, illos mites at-
que compositos esse dixerunt; in altero 4 vehementer
commotos, in altero lenes; denique hos imperare~, il-
los persuadere; hos ad perturbationem~, illos ad bene-

quum praesertim Turic. (a prima 5.7nt~)erare.Turic. Guelf. CAMP.,

manu) et Goth. (tac. Gesn.) om-
~t~conftHCHfMr.
i ~o/untatem. Turic. Jens. (tac.
G,esn.)uo~t<~)tatem.ohuttatem,
i. e. significationem oppositam
vocabulo. Sic VII, to, t, indicante
Gesnero la finitione quae sit vo-
"luntas nominis, quaeritur. x Adde
III,6,87:"A)ia.cujust)ertt!
alia cujus uo/unfate. ')
2.ct:MdtxerM)tt.EquIdemve-
ram censeo ~<?tt Regii, inserentis
post COnCitafM~ft'9cf, p05t composi-
to~ )~9o:(q}iœ tanto facilius excidf-
bant si latinis scripta erant litteris,
patos, etos); frustra obloquentibus
Badio, qui, auctore Serylo, negat
pronomen (hos) cum nomine (<r<t-
60:) simul poni debere, et Cappe-
ronnerio, qui haec vocabula subau-
diri ait ab erudito lectore. Non
dixerunt cautiores isti affectus
« hos esse conc. illos, mites sed,
quœ res verbis illis grasfis signiti-
carentur, ostenderunt. Si abesset
CMcferriposset'~tjcentnt/tO~con-
« citatosaff. )) pro éo "~ocaruntAoc
« eonc. aff. Nunc vide 111, 6, '5.
Adderfdo graeca cavetur etiam sca-
brities, quae sit alioquin in sequen-
tibus. Quid enim sibi vult in alte-
)'o.)n<t~t<')'o,nIsipriusad'Brft6o{
refertur, posterius ad Mo:
3. Hos. illos. hos. illos. Vide
VI, l, 22, et inprimis IV, i, 28.
4. In altero lenes. Turie., t<t al-
teros l.
impetrare cum Goth. Frequens
confusio, vide Drakenb. ad Liv.
XXXV, t7, 7; item Nostrum VU,
4, 2~, ubi Goth. (tac. Gesn.) impe-
trat pro imperat. Hic quidem at-
tendentinuUa impetrandi ratio pla-
cere potest. Vide X, !io.
Nostri omnes dant impetrare, exc.
Jens. et Ald. qui dant impemre. Eo.
6. fertur~aftOHe~.TurIc. Guetf..
perlationem. CAM! pro6attonent j
cum' Goth. (nisi et Gesn. et ego
dormitavimus, nam Voss. 2 narra-
tur dare pro~tonem) et edd. ante
Ruse. Miror Badium de Vallensi
altum silere. Regius correxit refra-
gantibus, ut ipse ait, exemplari-
bus. BIanditur sane emendatio
sed corrupte)œ origo non apparet.
Equidem valde moveor scriptura
Turicensi, quam aut ipsam veram
esse, aut verse semina recondiia te-
nere suspicor. Pedatio adhuc non-
nisi apud Lactantium Institutt. V,
23 objicitur, sed potestate hinc
aliena. Si verum sit, fucrit repe-
tendum ab illo perferendi signifi-
catu, quo diciturper/afa lex, quum
aliquid per obstacula ipsa evehi-
tur. Sed quis defenderit <&r~ ~f~e-
~tMi* Malis tamen aliquid, quod
ad ipsum judieem referatur. Perla-
tio illa ad summum nonnisi c~tts~B~
rei; fuerit. Ad sensum apte re-
scripsitRegius. VideIV, 5, 6 (quam-
quam loco incerto et ipso);" V,
proœm. l. Sententiœ ipsius sum-
 44o M. FABII QUINTILIANI
to volentiam praevalere. Adjiciunt quidam 'peritorum,
~Bostemporale esse quod ut acciderefrequentiusfateor,
ita nonnuHas credo esse materias, quae continuum de-
siderent affectum~ nec tamen minus artis, aut ~usus,
h! leniores habent, virium atque impetus non tantum-
dem exigunt: in causis vero5 etiam pluribus versantur,
immo secundum quemdam intellectum, in omnibus
nam, quum nisi ex illo et hoc loco nihil ab oratore
mam, mirifice exornatam, habes C/tMp., t; <eM.Goth. (tac. Gesn.) At
X,no,inCiceronis)audibus, /C! cum Bodl. Vall. et edd. ante
sed unde nil proficias ad verba Basi).exc.Tarv.Rusc.A)d.Cor-
nostri loci ordinanda. Probationem rexit Regius; necessario. Vide VI,
quidem sensus, ut recte ait Regius, 5o. Nostri omnes /em'0)M,
aspernatur; quamquam fuit, quum exc. Jens. ab emend. et Ald. En.
de aliis omnibus cogitarem, ut pro- 5. ~'ero. Goth. (tacente Gesnero)
nomina hos. illos vulgari ordine omittit.
acciperentur,tm~e()'afepraeferre- 6. Quum. uocart.Turic. Guelf.
tur, ~er~tfat/ere et benevolentia de CAMP., <yuunt ex i. e. h. n. dis-
<~<t9<t,non de M«, dicta videren- ct'tu) hoc v., cum Goth. (quem
tur. Sed haec velut desperantis in- omittere nisi non ntonnit Gesner.)
terpretatio fuerit. Voss. 2 (quamquam hujus nec dis-
I. Peritorum.Turic. a pr. manu citur memoratur nec hoc) et edd.
per tuum. Quid si antiquitus fuit: ante Ruse. nisi quod dicitur jam
~m~am ~erpetuum ?9<):, 'nr<t9ot inde a Locat. dant. Inseruit )t;st
temporale esse? lnsolens est pe- Regius, idemq)]e<ftCtturscrip;.it
ritorum appellatio, quum plerum- pro ~t!Cttur. Vallensis nulla mentio
que ~ut~am modo dicat, in diver- apud Bad. Invitum se quidquam
sis rhetorum opinionibus recensen- inserere testatur optimus Regius.
dis nec probat hic peritos Uto! Superest conjectura ejus quem
2. QufB conhnuum. affectum. hac nota Dan. désignât P. Pithoeus
Hic peiitos illos fortasse parum as- in Leidensi ed. Eam notam ad VI,
sequitur Noster. Quum enim tem- procem. 8 (ubi primum occurrit ni
porale dicunt ~it9o{, animi affec- f.) Burmannus interpretatur Danie.
tionem quœ sic appellatur ab illa lem, quo quidem auctore, ignoro;
qua* ?9ot, distinguunt, non id spec- sed possit esse JCtus Aurelianensis,
tant, quod in orando locum habet. Tumebo juvenis cum taude me-
Continuum affectum in quibusdam moratus Advers. XIV, t2, editor
suasonisconcedit)H,8,6o. Servii in Virgilium, de quo vide
3. K!u!.Vide dicta ad f, t, 34. Saxii Onomast. 11I, 4o8. Possit es-
Idemsignit!catusX,y,)8. se Danesius episcopus. Eadem est
4.t/e)nore!.Turie.(apr.ma- ad'VI, proœm. t5, multisque prae-
nu hic ~.) Guelferb., /tœ<; /eu<0)'es. terea locis. Quum tamen ubique
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 2.
tractetur, quidquid de hoizestis, et u<:7~u~ denique /<
aliquam conjecturam sub hac nota
prolatam viderim, subiit insignem
suspieariinSchrevefioinscitiam,
quiaHitamP.Pithœiinmargine
'nr~fx~oXHT~n?, in ductu fortasse
obscuriore, habuerit pro nota no-
minis. Quamquam alibi haec vox et
ipsa ponitur. Acceperat enim ab
Emerico Bigotio correctum a Petro
Pithœo exemplum (vide Burm. in
praef.). Hujus igitur, sive Danielis,
sive Pithœi, haec ponitur conjectu-
ra Ko: vocari non potest pro Ane
vocari potest, in qua quid sibi velit
non, nequaquam assequor. An non
posuit alio loco, et quidem post
nihil, quo minus indigeremus ad-
ditamentoiUoRegtanotttstPLenior
profecto est medicina, quum non
intercidisse sa3pe in MSS. negari
plane nequeat (velut III, 5, t o; IV,
2,93;V,i.,3o;V,i3,3.;v,.4,
27; Vt, 3, '8); et hic imperi-
tum librarium post nihil poterat
etiam offendere. ~V~t item a Regio
profectum, sed non insertum vide
V, 7,~5. Structura quidem, qua
nisi longius prœcedit Mon, non de-
bet offendere. Vide V, 14~.29. In-
sertum a Regio nisi IV, t, zS. Hoc
est in omnibus libris ante Leid. et
revocavit etiam Capp. tt~o~otj-
~Mc. Unde igitur huc? Profecto a
sammo viro J. F. Gronovio, qui in
litteris ad N. Heinsium de Insti-
tutt., ait, non me immisceo, nisi
quod vivo (Schrevelio) pauculas
conjecturas dedi. » Jam prsBstan-
tissima quum sit hœc emendatio
(vide Gesn. idem mutantem IV, 2,
55), magis tamen arridet illa Pi-
thoeana, velut sponte nascens ex
graecoH@OC,etsententiamhabens
planiorem. Et ecce mox (§. ta, pr.
44'
)oco)proMo!inCiMP.ed.estAor.
Ex illo et hoc loco. Hoc quid
1 sit difficile est dictu. Capperonne-
rius fjuidem et Gesnerus illo et hoc
ad <!rx'9o{et t~c referunt, quod nc-
quaquam placet. Quaeenimha'cest
argumentatio Quia orator sem-
per cum <r<t9t<et )!'9:' tractat res
"subjectas" (unde tandem hoc
rescivimus, aut quomodo probavit
Quint.?)"potest hue,i.e.ad ?9oc,
vocari quidquid de honesto. di-
eitur ? Regius cul debemus
hancce loci nostri constitutionem,
pronomina ne dignatur quidem in-
terpretari. Retulisse tamen ea vide-
tur ad sequentia, ut intelligeret ho-
nestum et utile. Hanc, quamquam
veram censeo interpretationem, vi-
deo tamen exemplis esse firman-
dam, quibus ipsis destituor. Si ab-
sint hœc quum. tractetur, sat
argument! ad probandum, quod
modo dixerat, fuerit in reliquis.
Quod nequaquam eo dico, quasi
glossarn suspicer, qux' tractamus.
Ita tamen fere se expediit Gedoy-
nus, quem sententiam probabiliter
assecutum censeo. Car l'orateur
ne peut rien traiter qui ne reyarde
/tonnAe ou l'utile; ce qui est A
~a'tre ou n éviter. Or tout cela se
rapporte aux moeur!. Si structura
ferret, ut pronomina subjicerentur
istis de honestis. non ~ciend;
nihil obscuritatis haberet locus.
Sed necesse erat'rationem antever-
ti, unde insolentiam illam prœmit-
tendi pronomina velut necessario
exstitisse M)hi persuadeo. Quaerat
quidem aliqnis: Ntim in statu con-
jecturali quidquam de /tone!t.a-
ciendis tractet orator? Sed quum
in affectuum pra;ceptt5 versemur,
 442 M. FABII QUINTILIANI
ciendis et ttOM~ac:en~Mdicitur, hue vocari potest qui-
dam commendationem atque e~cusattonem propria hu-
jus' 1officii putaverunt nec abnuo 2 esse 3 ista in hac
12 parte; sed non concedo, ut sola sint. Quin illud adhuc
adjicio ~ao; atque ~o; esse interim ex eadem natu-
ra, ita ut illud majus sit, hoc minus., ut amor Tr<x9o~,
ca-
ritàs ~:interdum diversa inter se, sicut in epilogis;
namque ~60; conc:tat7 ) X8o;solet mt<t~otre proprie ta-
men 9 mihi hujus nominis exprimenda natura est, qua-
quorum sedes propria est in epilo- 5. Esse. natura. Sed interim ex
go, nihil profecto, quod ad docen- ead. natura; sic omnes nostri, exc.
dum unice faciat, hic spectatur; Jens. ab emend. Ald. qui habent
verum oratoris est cum judice ne- pro sed TOesse. ED.
gotium, hune ad pronunciandum 6. Interim. interdum. Possit vi-
hortantis ubi semper aliquid ex deri alterutrum eorrigendum (vide
istis tractatur. -Et no)tyac:e!t~. notam ad IV, 2, n)), quo manifes-
Hœc omittunt RR. 8, ic. Omnes tior fiat relatio, sed neque libri
nostri pro Auc habent hoc. De re- variant, et hujusmodi dissimilitudi-
iiqtus inter se dissentiunt. En. nem aliquotics animadvertimus in
!Nu~us officii. Inte)!ige Moc, Nostro. Vide V, i3, 28. Suet. Ca-s.
sive leniores affectus, de quibus re- 81, <~ter~um. alias; Cal. 43, mo-
centius facta est mentio. Eo. do. interdum; Claud. i5, modo.
2. Abnuo. Turic. a pr. manu ab- ttonnttnquam in quorum locorum
nunc. Guelf. CAMP.Tarv., ab utto, postremo, vide Oud.'
cum Jens. Sed jam Turic. a sec. y. Concitat. Turic. a pr. manu
manu hostrum, quod et in aliis vi- concitavit. An fuit: nam ~u<B.
ditRegius. concitavit, etc.? Concitat. mi-
3. Esse.Turie. Guelf. CAMP.Goth. tigare. Vide IV, 3, 9.
Jens. (tac. Gesn.)!Ct<,cumVoss. 2, 8. Proprie; sic Turic. Guelferb.
et edd. ante Ald. Hic de conjectura Goth. (tac. Gesn.) CAMP. Reliqui
nostrum dedisse videtur verissi- yjronrt~. –~ro~We; sic CAMP.Andr.
ma illa, nec adeo dura. Confun- VaU. lib. RU. 8, 9, 'o, t!, t2.
duntur enim esse, esset (V, i, 3 ), Propria; sic R. y, Jens. et apud
est (1)1, 8, 3)). Quidni cum hisce Burm. Bodl. Voss. a/En.
sed, quod toties cum et? g. T<:m<t. est; sic Jens. et edd.
4. ~~tc~o~ '!T~6ocatnuc. ~t9oe ante Bad. quo accedunt Gryph. et
caritas ?9c: interdum. Guelf., adj. edd. ante Obr. Reliquœ edd., t. m.
Mo: atque c-<t9o{caritas int. Turic. vis n. et e. n. e., quam, nihil mo-
a pr. manu ac~. mr. a.- H. e. i. c. e. nito lectore jam Badius dedit.
n. i. u. i. m. s. /t. m. u. amor ~60: MSS. faciunt cum hisce Goth. Voss.
caritas )t9o:int. Secunda manus nos- 2, Bodl. Turic. (nisi quod et omit-
trum, sed gro:ca litt. latt. tit pr. cjus manus) Guelf. (nisi quod
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 2. 443
tenus appellatione ipsa non satis significari videtur
H9o;quod intelligimus, quodque~ adicentibus 3 deside- i3
ramus, id erit4, quod ante omnia 6o?!afe commenda-
bitur non solum mite ac placidum, sed plerumque
blandum et humanum, et audientibus amabile atque
jucundum: in quo exprimendo summa virtus eae&t, ut
ftuere omnia ex natura rerum hominumquevideantur,
quo mores dicenus~ ex oratione pelluceant7, et quo-

transponit vis nom. mihi). Inserit quae ôperose interpretari conatur

CAMp.AM~tMpostntthtjinca'teris
similis. Videmihi affectationem hy-
perbati in illis vis nom. et expr.
nat. est (vide notam ad IV, 2, m).
Proclivis autem erat en'or ab mihi
/tt~u~ delabendi in mihi vis.
t. ~'ty)tt/?can/ Turié. Gnelferb.
C~Mt.,st~tn~cet;re,eumGo)h.et
edd. ante Bad. Lenissima quidem
mutatio(videV,y,3y),sedfortas-
se non necessaria. InteMigam sub-
jectum, non ut in recepta naturam,
verum nomen. Hoc non videtur
"satis signiëcare, i. e. significans
« esse a (vide VIII, 6, 6; item not.
ad I, y, 32). « ïpsa appellatione, i. j~care rcgetur, et a docentibus de
e. pronunciatione, vel sono o (vi- rhetorices magistris intellieendum
de XI, 3, 35 ex Cicérone). Simile
quiddam I, y, 10 K. quae ~n:
«~cat. a Sed potest geminus videri
)ocustX,3,ubi est ostendi.
2. Quo~tte. Turic. Guelf., quia,
ut et mox post erit, et §. 14 ante
Mt.Vide§§.5,i5.
3. dicentibus. Turic., a~teten-
tibus (a pr. manu). Guelf., adji-
C!ettt&u!.VideJ![,6,to.tHeasec.
manu a docentibus, et -sic CAMr.
cum omnibus ante Capper.' qui re-
cepit, quod secundis curis posue-
rat Obr. sequentibus Gesnero et
Bipontinis; Andrete autem et Blas-
sio male redeuntibus ad obsoleta
Rollinus. Defendere eadem videtur
Gedoynus in nota versioni subjec-
ta sed frustra. Quo~<jfM<*a di-
cenf<&:t.< sic nui)ihi reperimus.
Alias antem tecuonespraebent nos-
tri. ED.
Proprie. M~ent. Exprimen-
da natura est quatenus appellatio-
ne ipsa Mo~tsatis s~?n~car<* videtur
~o{, quod )nfe//t~tntM, <ytf0~ue a
~oce)t(t&tMdeM</er<!n)u!.jMcr:t,etc
sic scribunt ac distinguunt Vall.lib.
ER. 7,8, g, 11, 12, CAMP.Andr.
Ald. Non male. Quœ lectio si ad-
mittatur, quod :KteMt~t)ntt< a s~));-
erit. Eu.
5. Quo mores. Turie. Guelf., ~tt<B
m. Quo mores; obscurius hoc et
affectatius quam pro Quintiliano.
Displicet iuprimis quo,post u< idem
valens. An quod legemus potestate
~?<~ttt<[?Vi<le§. 2.
6. AfofM dicentis. Turic. Gue)f.,
m. dicitis, seditie a sec. manu mo-
destis.
y. Pelluceant. Turic. C~Mp. Jens.
(tac. Gesn.) Tarv., perluceant, cum
edd. ante Basil. quo ace. Gryph.
(vide lib. VI cap. i, §. t~; item
hic t6; sed inprimis lib. XI 1
cap. 3, 35).
 444 M. FABJI QUINTILIANJ
'4 dammodo agnoscantur Quod est sine dubio 2 intei
conjunctas maxime personas, quodesyenmus~, :~no~-
cimus, satisfacimus, mo~emu~ procul ab ira, procul
ab odio sed tamen alia patris adversus filium, tutoris
adversus pupillum, mariti adversus uxorem moderatio
est; hi enim praeferunt~ eorum ipsorum, a quibus lae-
duntur 6, caritatem; neque alio modo invisos eos faciunt,
quam quod amare ipsividentur; aMa,quumsenexado!es-
centis, alia, quum vitium honestus8inferiorisfert9, hic

t. ~mosKaotu)'. Goth. (tacente y. Alia, ~ttunt utftum. Sic Turic.

Gesn.)a~)tO!Ctt<ttttr.
a. Sine dubio. sed tamen. Pro-
hatvutgareprœeeptum,sedsuf6-
cere negat, et majorem partiendi
diligentiam adhibet. Vide IV, t, y.
3. Ferimus. Sic Turie. Guelferb.
Goth. (tac. Gesn.)' cum Voss. 2.
Reliqui ~er/ertmus.
4. Mo;!emM!. Goth. (tac. Gesn.)
mo~enttM, cum Voss. 2.
5. Pra~/erunt. Sic Turie. Guelf.
Goth. (tac. Gesn.) CAMt. cum Bodl.
Voss. 2,Va)l. Andr. et edd. ante
Ald. quo ace. Bad. prior. Regius
de conjectura inseroit se, prêter
necessitatem. AMegat Burm. adX,
i, n3, ubi MSS. mei et CAMP.cum
aUisprœ/f'renx.VidemoxVI, 3, i~.
Structuram defendit etiam Badius.
Vide Cfav. Ern. Cic. Drakenb. ad
Liv. XXVtI, 34, 5, et lexica. Nec
video qnare Oud. damnet ad Suet.
Cal. t~. Hic quidem Ruse. non
exprimit mutationem Regianam.
Vide VI, l, 5o. Omnes nostri
exc. Ald., y?r<B/'cntnt. En.
6. j!~tt)ttur. Turic. (a pr. manu)
ledimur, cum Jens. et edd. ante
Atd. ne Ruse. quidem recedente.
Sed verum dat. Correxit Re-
Sius.
(a sec. manu) CAMP.cum Goth. et
edd. ante Ald. exc. Tarv. quae sic
habetia.etumu.PrimaTuric.
mahus alieni c. v. in cujus correc-
tione obscurius quid addi narratur,
quod referat enim. Atd. co)tMC;unt
omisso alia. Mox omnes a. c. co):-
ftCtunt. Meo in Guelf. ~iteutio pa-
rum fido. Non est, quare protinus
convicii mentio injiciatur;.vitium
enim sufficit: aptius quoque ad id
quod sequitur affici. Insuavis etiam
sonus quum con facile poterat vi-
tari, si hoc volebat Quint. Conjicit,
hic quidem sub nota D. nescio
quis in Leidensi aut c. conv. Vide
not. ad §. 11. Quum vitium; sic
R. g CAMP. Andr. Jens. Reliqui
<j;t(ttntco)mtCtum.ED.
8. JVo)tM<u!.Vide f, f, 2$. Sic et
IX, 2, 6t ex Cicerone XI, t, ~2,
82; XI, 3, t37; Hor. Ep. ad Pii,.
2)3. Ita Plaut. in Aulul. IV, g, 6,
/n<~t. Structura sane mollior erat,
posita voce vitium statim post ado-
lescentis. Fortasse tamen pondus
addere voluit orationi. Quod ipsum
conjungas cum minore dicendi in-
solentia si transposueris tn~nor<x
honestus. Vide IV, 2, 1 12.
f). Fo't. Turic.e"tt.
 ÏNSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 2. 445
enim tantum concitari,.illie etiam affici debet Sunt et 15
illa ex eadem natura, sed motus àdhuc minons nentam
petere, a~o/e~cen<:u?M~defendere amorce nonnunquam
etiam ienis~ 4 calorisalieni 5 derisus ex hac forma venit,
sed non his 6 ex locis tantum verum aliquanto magis

f.~tC<?H~e&~f.Quodest
hujussententia:subjectum?Idqui-
dem nemo videtur quœsisse. Si lo-
cutionem acceperunt impersona-
lem, qua diceretur concttntur, <t~-
c~Mr, sicut curritur, t~M~'junde mox
fieret concitari debetquomodo Ctfrrt
debet; exempla quam maxime desi-
dero durissimao structurs et ne sic
qnidem in verbo transitive signiH-
cationis procedit ratio, qualis est
iniUisintransitIvIseu)n/t,C[trr€n-
di. Mutatione subveniri dchet loco.
Autprot/~cscribemus!7/c,aut
</eeet pro debet (vide notam ad IV,
t, 76). Expeditissimam prœstat sen-
tentiam prior correctio, Refertur
enim hoc ad postremum exemplum
senis et honesti non item ad reli-
qua, supra posita. Jam in verbis
hisce cOttCttandt et aj~ctotdt ne-
(luaquam est argutandum quasi
cum artificiali quadam diligentia
usurpatis, quod vel ipsa hac eorum
conjunctione apparet. Versatur sa-
ne Quint. in prxceptis ToS ~9<)[/ ut
ne locus quidem esse videatur con-
citando. Sed quum ipsa etiam indi-
gnatio possit moderatione tempe-
rari, eum, qui quum ~Setvelit trac-
tare hune affectum, pro persona;
differentia agere debere monet:
« Honestus, ferens vitium inferio-
ris, solum indignationis, sed mi-
tigata' ejus per ~o:, affectum
ostendet: Senex, adolescenti er-
rorem Ignoscens pra'ter illam
<'indignationem, paternum etiam
"quemdamdotoremtestabitu)' »
Illic tanto tibentius muto, quanto
concinnior exit structura,si in ad-
junctis istis duobus, quorumutrum-
que inducitur per e;ttm, utrobique
sunt pronomina persona)ia non
adverbia secundo loco. Similis ra-
Uoerat)ib.I,cap.y,§.8.
2. ~ed motus adhuc tttt)t0)')'s; sic
Vait.Iib.HR.7,8,9,lf,t2,CAMp.
Andr. Jens. Si motus adhuc mtno-
sic R. to. Sed mome~tt adhuc
nxinoris; sic Ald. En.
3. Adolescentium. Turic. Guelf.
Goth. (tac. Gesn.) CAMP., adoles-
cettttcm, cum Voss. 2, et edd. an-
te Ald. (nisi quod Turic. et Goth.
a~M/.) exc, Tarv. qui <t~o~cen(<œ,
ut reliqui omnes. Dedi conjecturam
verissimam Burmanni. Adoles-
cenftttnt. Nullibi reperimus. Ado-
/Mce)tt;am; sic omnes nostri, exc.
Ald. qui habet a~o/escent~. En.
~.Z~M~.SicTuric.Gueff.C.tMt'.
eumGoth.Voss.2,etedd.ante
Leid. exc. Basil. quo ace. Gesn. Bip.
Reliqui levis.
5. Caloris alieni. Hoc ordine Tu-
ric.CAMp.Re)iquia.c.Vide§§.6,8.
6. Sed non his. t)tte//ectum ~e-
tit. Nonnisi dubitanter et timide
hujus loci rationem reddam, in quo
ordinando multum novavi, quum
priorum editorum nullus sensum
probabilem mihi prœstaret (vide
notam posteriorem). Sententiam
igitur agnosco hanc a Derisus ille
caloris alieni non ex hisce veniam
 446 M. FABII QUINTILIANI

propria sunt f~~M<M'~mu~fto~ M<ac<enc<t, ro~etnd:,

quae diversum ei, quod~ dicit, inteliectum petit.
stpMvEtx~
'6 Hmc etiam ille major ad coHcIliaadum odium nasci.af-

«petendi, et defendendi amores Vall. Voss. a proprii s. virtutis.

(sub quo omnem levium errorum
excusationem comprehendes) lo- (tac. Gesn.) Tarv. cum edd. ante
cis solis veniet, verum ex multis
".praeterea. Magis autem hujus
quod tractamus, i. e. Tu? M~ot~, proprie) s. virtutes, cum reliquis.
propria sunt ista si quis bonum
se simulet, si speciem induat sa-
tisfacientis(videVt, t,5o)ro{;an-
"tis, dum nihil aliud agit, quam
ut iracundiam suam et indigna-
tionem eutn judicibus communi-
cet. Annosco ultro quod objec-
tum mihi iri video. ~r(uhs voca-
bulum vereor ut recte récépissé hoc
loco videar. Non possum enim non
in hac sententia ~roTtt'rit, i. e. Guelf. Reliqui inserunt et. Sed ta-
bonitatem (vide l3) mtet'pretari.
Simulatur virtus, quum aliquis vult
videri f~' 60~ m, qui hic quidem
opponitur maxime, iracundo, vin-
dicta: cupido, magnum offensse sen-
sum habenti. Si nimis aversaris
nostram virtutis potestatem, scri-
bere liceat propria* virtutes,
"~tnm/atto satisfaciendi, rooan~t
« t~mtt<'<t.Audacius tamen contra
Codd. nec placet pro~n<B virtutis
prœ simplici illo propria. Gedoynus,
quamquam egregie h. ). in quibus-
dam hallucinatus, ad vëram ratio-
nem me deduxit. –~Von his. Turie.
Guelf., his non. Mox praspositio-
nem ex omittunt Jens. (tac. Gesn.)
et edd. ante Bad. qui pro ea dat a
(cum Vidovœo), sed ex narrat esse
in Vall.
i. Propria sunt virtutis. Sic Tu-
ric. (nisi quod pro sunt a pr. manu
fuit. An fuerit tegendum? (vide §.
26.) &uetf. Goth. (tac. Gesn.) cum
CAMp.,yroKntPs.ut~ut~.Jenson.
Rusc.quiexRegiiconjecturadat
pro~rtfB (nisi quod per errorem hic
Easdem varias lectiones pne-
bent nostri. nn.
2. Simulatio. Hoc dedi de mea
conjectura. Reliqui simulationis.
Erroris, si error, origo est in con-
tinuatione structurae (vide lib. VI,
cap. t, §. 49; m*' VI, cap. 3,
33), sequente praesertim~inM-
tM/'acfett~t.
3. /!ocaM~t, s~ca've~. Sic Turic.
men nominativum in E~. retinent
Goth. CAMP.Loc. Ven. Ruse. Reli-
qui <~a)ff~, quorum est jam Tarv.
Et, etiam cum genitivo e'f., reji-
eutum(vide)ib.I,cap.!t,§.)~)
natum ex primisgrasci litteris. Fœ-
dissima etiam fuerit definiendi sim-
pticitas, <t<tetv ipsam hic, quid
sit, ostendere. Neque enim de in-
dustria hic ea tractabatur, ut ferri
posset verbosa hujusmodi explana-
tio,ve)ut!ib.JX,cap.2,§.
Quidni jam ahtea lib. IV, cap. t,
3g, hoc vocabulum credidit in-
terpretatione egere?In nostra qui-
dem ratione/hœc, quae adduntur,
eo spectant, ut dtuersus ille intel-
lectus referatur ad royan~um, sa-
tisfaciendum; non generatim et uni-
verse dicatur. Dum royat, signiS-
"catindignationem.dumMtM/actt,
"matedicit." Il
4. Quod. Turic. a pr. manu quia.
Vide§§. t3,36.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 2. ~y
fectus solet, quum hocipso, quodnos adversariis sum-
mittimus~, intelligitur tacita4 Impotentiae exprobratio
namque eos graves et intolerabiles id ipsum demonstrat,
5
quod cedimus et ignorant cupidi maledicendi, aut af-
fectatores libertatis plus invidiam 6, quam convicium,
posse nam lavidiaadversanos, convicium nos mvisos
facit. Ille jam psene medius affectus est, ex amoribus et 17
ex 7 desideriis amicorumet necessariorum nam 8 et hoc
major9est,e,tHlominor:nonpai'umsigmncant€s'°enam
illa in schoUs ~en dixerimus, quibus
plerumque rusti-
cos, superstitiosos, avaros, timidos, secundum condi-
tionem propositorum effingimus. Nam si ?7tores
t. Ille rn~'or. o~ectu!. Qui in
manu) CAMp.omittunt et. Non ma-
ipsum <9tt evadit. le. ~/mon&u! et JeHf/et'tt' sic
2. Quod. Turic., qui; a secunda RR.to,n.En.
manu quo; et sic Guelf. cum Goth. 8. Nam et hoc. To nam omittunt
Voss. 2, et edd. ante Gryph. (vide VaH. lib. R. 8, et apud Burmann.
V, r3, ~2). In ipso ~utTuric. latet Voss. 2. Eo.
quod. Vide III, y, 5. Probam scrip- g. ~foc major. Hic id hisce sem-
turam dat CAMp. Quod nos; sic ~jer ad ~9o{référendum est, ille ad
RR. 7, l, CAMP.Andr. Quo nos; <e'<t9ot.
sic reliqui. En.
tn.~)y):)/!c<!ntM;sicTunc.(apr.
3. Summittimits. Sic Guelf. Goth. manu)'Guelf. CAMP.Reliqui s;on<
(tac. Gesn'.) Retiqui subm. Vide canter. Nostrum vulgato, etsi exi-
!3, 18. ~Vos. su)ttmtt<tmm. guo discrimine prsestare videtur.
Gesnerus apposite exemplum os- Sic et Oudend. ad Suet. Claud. 28,
tendit Cie. pro Rosc. Am., c. 49. libens praetuht 'rm libenter. Adver-
Tacita. Jens., tacite. Volebat bium propius verbum esse debebat,
fa'cttœ, et sic edd. ante Bas. exe. ni fallor. « Si ita dixerimus, recte,
CAMP.Tarv. Ald. quid res sit, ostendemus. ') Vide
5. Ignorant; sic omnes nostri ta, 2~, Jens. (tac. Gesn.) signi-
exc. Ald. et Jens. qui dant tynorat. ~cantur, cum edd. ante Ald. exc.
En. –.Et ignorant. Gesnerus, post Tarv. Sigttificantes. Désignât
Capper., rectissime improbat Bur- profecto quas ethopoeias appella-
mannum, suadentem nec tyn., qua- nins.VidedictaadI,g,3.
si aj~ectafores istos libertatis laudet n. Propositorum. Turic. Guelf.
Quint., conferre jubens VI, 4, l3. CAMP.Goth. Jens. (tacente Gesn.)
6. P~u! invidiam.'Guelf., ~uam Tarv., propo3itionum, cum Goth.
t'n~. Mire! 2,'et edd. ante Ald. Regius cor-
y. Amoribus et ex. Tûric. (a pr. rexit. Proposttorunt. 1. e. thema-
 448 M. FABÏI QUINTÏLtAM
sunt; quum hos imitamur, ex' his ducimus orationem.
iSDeniquehoc omne 2 bonum et comem virum poscit:
Quas virtutes quum etiam in litigatore debeat orator,
si fieri potest, approbare4, utique ipse aut habeat, aut
habere credatur sic proderit plurimum causis, quibus
ex sua bonitate faciet fidem: nam qui, dumdicit, malus
videtur, utique male dicit: non enim videturjusta di-
19 cere, alioqui ~o;vtderetur. Quare ipsum etiam dicendi
genus in hoc placidum debet esse ac mite nihil super-
bum, nihH elatum saltem ac sublime desideret~ pro-
tum.VideIV, t,4;V)I, t,4.Quam- VI, 3, 3. ~~ro&are. Seil. judi-
quam vel hoc exempte apparet, cibus. Sic idemverbum III, 6, 63.
quantum fluctuet Quint. in voca- 5. Alioqui ?9oc. Turic., a. et vos.
bulis artis usurpandis (vide V, t/{, Gue)f., a. et nos. Goth. (tac. Gesn.)
to): propositum enim apud Cice- a. ethos. Jens. inserit qui, cum edd.
ronem nequaquam est (Aema ve- ante Bad. exc. CAMP.in qua scrip-
rum &«"c,vide)ib. III, cap. 5, §. 5. tura est interrogandi forma, nega-
-Nam, si. orationem. Nomi- tionem valens. Ego ex Turic. caete-
i)is proprietatem defendit. '~Sienim risque illis scripluris eruo: et &o~
Mx sunt tnore!, quid aliud nisi nus. Postremi vocabuli compen-
i!6it in oratione nostra potest es- dium locum dedit errori. De sen-
se tum, quum mores iniitamur. u tentia, vide tt, t5, 34. Alioqui
Si; Sic Turicens. Guelf. Goth. Mec videretur. Hoc non intelligo.
Jens. (tac. Gesn.) Tarv. cum VaU. Dicunt, videretur positum pro ap-
Bad. pr. Obr. Retiqui sic ex prava pareret, cotispiceretur. Sed hoc dici
Regii conectione, quamquamjam posse video; probari posse, non
CAMP.idem. video in tanta praesertim vicinia
t. /m:tatnur, e.Y; sic Turicens. proprie adhibiti verbi videri. Neque
Guelf. Goth. (tacente Gesn.) CtMP. facile credam !t9oc sic a Romano
Bad. pr. (et profecto Vall.) Obr. pro virlute potuisse usurpari quae
Retiqui inserunt et. Pessime. apud Graecos interdum est signiE-
2. J9etu~t<e hoc omne. Cave ad catio. Vide primam partem nota:.
proxima adjungas. Hoc omne est Recteautem Pseudo-Turnebuscon-
id quod generatim tractamus, 'ro ferre jubet V, 12, g.
~9t!. M~petit praeceptum quod 6. Nihil elatum saltem. deside-
posuit tib. V ut orator optimus sit, rct; sic Va)). lib. RR. 7, 8 9, io,
aut saltem optimus videatur. TunN. CAMP.Andr. Jens. Nihil altum sal-
3. Quas virtutes, etc. Hic deficit tem. desideret; sic R. t2. Nihil
R. tt. En. elatum ac sublime desiderat; sic R.
4. ~ppro&aff. Turic., adprobari; t3. En. Nihil elatum saltem.
a sec. manu adprobare. Vide §. t6; desideret. Quid significat illud
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 2.
449
prie, jucunde, credibiliter dicere, sat est: ideoque et
.medius ille 1 orationis 2 modus maxime convenit. Di- 20
versum est huic, quod ~60; dicitur, quodque nos <7ec-
~mptopne vocamus; et, ut proxime utriusque diffe-
rentiam signem, iHud comœdjae, hoc tragœdiae 4simile.
Haec pars circa <ra~ odium, metum~ invidiam, miseratio-
Memferetotaversatur:quaequIbusex!ocIsduceMdaSsint,
et manifestum omnibus ,-et a nobis in ratione proœmii
atque epilogi dictumestS.Etme<u?Mtamendup)icemin- 21
1
teHigivolo,quempatimur,etquemfacImus:et7:'n~~i'<ïm;
namque altera Invidum~, altera invidiosum facit hoc

f. saltem? Malim etiam legere de- generis locutio videtur proximum

siderat. RoUinus. De saltem, vi-
deV,t,3..Burmannush.i.eadem
quae nos animadvertit, ncgtigens
tamen, quod negatio adjungitur,
siné qua diversa est ratio; et able-
gans ad exempla aliena scriptores-
que, quorum nemo nostram locu-
tionem respexit. De desiderat tacet.
Equidem unice accedo Rollino. Vi-
de !V, t, 24. AHenum esse con-
junctivum, liquebit si quis posue-
rit concupiscat, petat; quod ipsum
tamen magis ferendum quam idem
in desiderando, cujus indicativus
valet conjunctivum /ta&Mt. Vide
!ib.IV,cap.2,§.9.
i.. ~et<(ux ille. mo~u!. Vide
)iu.'t,cap.i7,§.8.
2. Orationis; sic (ut optabat Re-
gius) Turic. Guelf. C~mp. cum VaU.
Voss. 2. OratortS, Jens. et retiquae
ante Ruse.
3. Proxtme. Goth. ,y)roprte, eum
Voss. 2, et VaU. Vide VI, 1,52.–
Proxime. Seil. ad veritatem, i. e.
quam verissime fieri potest. Sic et
P)in.H.N.,)ib.XVt,p.Bip.j28:
'=~f03r!'me.Mtimanti.DEjusdem
argumentum, quae legitur Declam.
Xfn,p.Bip.258,euiiococonfe-
runt Appulei. Apo)og., p. Eimenh.
a~8(non)ongeabmitio)Ktam
f~ro.Ctmuntargumentum."Minus
placet quod proximum illic inter-
pretantur ;H promptu, obvittm. Pos-
sit tamen et proximitas ista trahi
non ad veritatem, sed ad rem ubi-
que tractatam, ut hic proxime ad
a~y<*chMho5ce; minus et hoc apte,
ut mihi quidem videtur.
/}. Tm~œt/ttB simile. Est addunt
H. g, CiMP. Andr. et apud Burm.
Voss. 2. ED.
5.~[tce)M/a!t')!t.Turic.GueIferb.
Cantv. Goth. Jeus. (tac. Gesn.) d.
~Mnt, cum edd. ante Basil. Du-
ce)t~a!;ntnu!)ibireperimus.En.
6.~ttC'~Ïj)!~Mft0~6'ûftCtUM
est. Lib. IV, lib. VI, t.
y. Et t;:M~;am. Designat Turne.
bus Tuscul. Disp. tV,y iuvidia
« non in eo, qui invidet solum di-
« citur, sed etiam in eo, cui invide-
Ktur.
8. Altera invidum, Desunt hsee
Goth. et Voss. 2. Vide §.
29
 45o M. FABU QUINTILIANI
autemhominis,iUud' rei est; in quo et plus habet ope-
ris oratio nam quaedam videntur gravia per se, par-
r!C!(/!um~ ceB~ex,uene/!C:Km: quaedam efficienda sunt.
3'' Id autem contingit, aut quum 4 magnis alioqui malis
gravius esse id, quod passi sumus, ostenditur; quale est
apud Virgitium
0 felix una ante alias Priameia virgo~,
Hostilem ad tumulum Trojaesub mœnibus altis
Jussa morL!

quam miser enim casus Andromachae, si comparata

~3 ei? felix Polyxena! aut quum ita exaggeramus inju-
riam nostram ut etiam, quse multo 9 minora sunt, in-
toleranda 10dicamus Si pM/~a~e~defendi non poter~
vulnerasti sed haec diligentius, quum ad eam amplifica-
tionem'2 venerimus 13, dicemus: interim notasse con-
i. Tfoc. Ao))tt)M!,t~ud.Vide~.g. 7. Ei. Guelf., eo. Turic., os; a
2. Oratio. Turic. (a sec. manu) secunda manu o.
Guelf. Jens. (tac. Gesn.) ratio, cum 8. Ita. Turic. (a prima manu)
edd. ante Ald.'exc. CAMP.Male. In CAMP.,U[t<
VaU. nostrum a secunda manu. 9. Multo. Guelf. Jens. (tacente
Maxima pars nostrorum oratio. En. Gesn.) multa, cum edd. ante Rusc.
3. Parricidium. Turic., Mtne. Correxit Regius, sed CAMP.verum.
R. t3 dat ut parricidium. En. 10. Intoleranda. Solus R. y mto-
4. Contingit, aut ~uutM. Turic. lerabilia. En.
CAMP. Jens. (tac. Gesn.) omittunt t Non poteras. Solus R. 12 a
aut, cum Voss. 2, et edd. ante sec. manu, non poterat. Eo.
Stoer. nisi quod Basil. modo pro 12. Ad eam amplificationem; sic
autem dat aut. Habent particulam Turic. Guelferb. CA5)p.cum Goth.
Guetf. Goth. si recte tacui. To Voss. 2, Vall. etedd. ante Ald. Re-
aut omittunt omnes nostri. En. liqui omittunt eam, quod expunxit
~t~t/tum. ~:n. III, 33 Regius. Omnes nostri eam, exc.
6. O felix. rtroo. Potyxeuse quae Jens. ab emend. Ald. En.-Adeam
post Trojae excidium ad Achillis amplifie. Vide VIII, i{, g seqq. Dicit
tumulum mactata occubuit, casus et ibi aliquoties Afpc omp/ty., ut
gravior esse debebat Andromacha: species ostendaturuniversœ am~/t~
quae captiva abducta Heteno Pria- 13. Venerimus. Guelf. CAMP.,ve-
mi filio, itidemque captivo nupsit. niemus. Male. Turic. prima manus
Haec tamen suum casum graviorem omisit.
facit. TURN. ) ;{. 7)ttennt notasse. VideV,11,16.
 mSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 2. 451
tentus sum, non id solum agere affectus, ut, quae sunt,
ostendantur acerba ac luctuosa, sed etiam ut, quse tole-
randahaberi soient, gravia videantur ut, quum in ma-
ledicto plus Injurise, quam in manu; in infamia plus
pœnae dicimus, quam in morte. Namque in hoc elo- 24
quëntiaevis est, ut judicem non in id tantum compel-
lat3, in quod ipsa rei4 natura ducetur~: sed aut, qui non
est, aut majorem,-quam est,faclataffectum:haecest
illa, quae ~~H~~ vocatur rebus indignis, asperis, invi-
diosis addens vim oratio qua virtute ptaeter alias? 7plu-
rimum Demosthenes valuit. Quod si tradita nnh! sequi 25
praecepta sufnceret, satis feceram 8 huic parti, nihil eo-
rum, quae legi, vel didici, quod modo probabile fuit,
omittendo sed mihi 9 in animo est, quae latent penitus,

t.Qu<E!unt.I.e.acerbaac)uc- dem varias lectt. prœbent nostri.

<uosa. Concisum loquendi ge-
hus. Id quoque facit Cie. in Divin.,
quum ait: Putasne posse. ut on~
tHe libidinose, ~uc' nefarie, etc.
TURN.
7)t id; sic Turic. CAMP.Reli-
~jui ad id.
3. Compellat; sic Tnric. cum
Coth. Voss. 2, et edd. ante Basil.
.exc. CAMP. Reliqui impellat.
Nostri omnes cotn~Mat, exc. R.
t0.Eo.
JpMrei; sic Turic. CAMP.cum
Voss. 2. (Nec Goth. nec Guelferb.
ulla in schedis mentio.) Reliqui fere
ipse a rei, quamquam leviter Huc-
tuant.–Hane vero lectionem apud
nostros non reperimus. Ipsa a rei;
sic solus Ald. Reliqui habent recep-
tam. Eo.
5. Ducetur; sic Turic. Guelferb.
CAMP.Jens. (tac. Gesn.) Tarv. Ald.
Voss. '(Goth.,<~ttCttur, tac. Gesn.)
Reliqui dt<cc)'ett<r.Vide §. 3.-Eas-
Prseterea apud R. 8 (<oeetnr. Apud
R.i2(/Mc~t.En.
6.Aft'tM~c.!dest~aMtta!,et~e-
hementia, vel e~a~~ratto. Quae ea-
dem J'6<to~o~'tt appellatur. Hujus
meminit Fab. VIII, 3. TuftN.
y. Alias; sic Turic: Guelf. Goth.
(tac. Gesn.) CAMP.cum Vai). Voss.
2, Bad. Reliqui alios. Pr<Btcr
alias, intellige virtutes. Nota res,
et agnita tam veteribus quam re-
centioribus. Vide inprimis Dionysii
Halic. librum 'are~ A~o~~fot/c J~etyo-
Tjfro:, quae quidem ipsa tatius patet
quam Je~m~t:. Consule et Lexicon
rhetoric. grsec. Ernesti in ~t'ut~c.
8. ~atts~'ceran:. Tur., s. ~eMMf.
g. ~t7n. Turic. a pr. manu mere,
et sic Alm. (vide VI, t, 38; item
mox).Undeef6citBurmannus scrip-
turam, mihi valde placentem eruc-
fet.a.e.ett.~etc.jFtaddi-
tum in hac ratione, longe mollio-
rem et tersiorem facit strueturam.
39.
 45~ M. FABII QUINTILIANI

ipsa hujus loci aperire penetralial; quœ quidem non

aliquo tradente 2, sed experimento meo, ac natura ipsa
t6 duce, accepi~Summa enim, quantum ego quidem
sentio, circa movendosaffectus in hocpositaest.utmo-
veamur ipsi nam et tuctus et irae, et ~Indignationis
aliquando etiam ridicula fuerit6 imitatio, si verba vul-
tumque tantum, non etiam animum, accommodaveri-
mus? quid enim aliud est causse, utlugentes, utique
in recenti dolore, disertissime quaedam exclamare vi-
deantur,etiranonnunquam indoctis~ quoque, eloquen-

Quis enim probet ba*c quœ la- lentiam yloriancli objicit Quintilia-
<*tent penitus ipsa cenetra/ta ape- no, asperius sane, vix tamen repe-
nre? Vide lib. IX, 2, 63 /a- rio, quo defendam ampuUas hasce
in homine alioqui sano inprimis et
fe)tsatiquideruttttr";ite[n)ib.VI,
t, 5t. Tarv. (per errorem) nihil. prudente, quumnequeprimus erue-
Guelf. mox omittit ipsa, solus, nec rit hoc, neque ipsum praeceptum sit
bene. Adde et IV, a 60 e occul- ex arcanis et reconditis. Ne Gedoy-
« lum. prufMM. H nus quidem mihi satis facit, qui
l. Penetralia. Idem Fab. lib. V, Quint, ait probe memorem, quid
alii dixerint, hoc colore excitare
l~, 2y, dixit: sacra pere~tMe tra-
dentiltm artes. Passim verbis apte modo voluisse orationem.
translatis suam Fabius orationem 3. Accepi. Non sane placet ver-
ita illustrat, ut non rhetorfrigidus bum ad penetralia re)atum; sed
artis prœcepta tradere, sed vates omissa jam esse videtur similitudo,
arcana numinis, etoquentiœ scili- et in universum h?cc dicta.
cet, resolvere videatur. ED. 7)tdt'jf)ta(tO)tM. Turic. Guelf.
2. Non aliquo tradente. Monent CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.) in-
'VV. DD. hoc praeceptum a Cicero- Jt~nattone~j cum Voss. 2, Ald.
ne dari de Orat. Il, ~5, ab Horatio Nulla Alm. mentio, vide modo item
notissimo loco ad Pison., v. !0[[ mox hac §.
seqfj. Almelovenius et Aristotelem 5. Etiam; sic Turic. CAMP.cum
appellat (non quidem in Rhetori- Alm. Ald. Bas. Reliqui omittunt.
cis, ut ipse ait, sed in Poetica, Malim ei quoque hic inseri alicubi.
c. 18, apud Buhl. V, 5, p. 2~0) 6. Fuerit. Turic fuit a pr. manu
<!V)9~fm'r~TOt ct~r'<tM?c T)!t (vide (vide §. t5), correctum sunt, et sic
Hermann., p. i58) ~Jj6t*c c! e't ~0~ Guelferb. Sed Goth. sunt ut, cum
'a~ct6<<yfy6«7t.Sed illud de <p~vT~<ttc Voss. 2. Neque hic Alm. memora-
(~. 20 seqq.) tamquam peculiare tur, vide modo; item §. 2~.
Quintiliano vindicat Gesnerus. Si y. ~ccommo~afer. Turic., ac-
Strebtens, quem improbat Gesne- commodar., a prima manu. Placet.
rns ad Cicerouem de Orat. inso- 8. ~Vo<tt)un~Mantindoctis; sic Tu-
 {NSTITUTtONIS ORAT: LFB. VI, 2. 45?
tiam faciat, quam quod illis inest vis mentis, et veritas
ipsa morum'? Quare in lis, quae verisimitia~ esse vole- 27
mus, simus ipsi similes eorum, qui vere patiuntur, af-
fectibus et a tali animo proficiscatur oratio, qualem-
facere judicemvolet 3 an ille dolebit, qui audiet me,
qui in hoc dicam~, non dotentem~? irascetur, si nihil:
ipse, qui in iram concitat se 6 idqueexigit, simile patie-
tur ? siccis agent!? oculis lacrimas dabit? fieri non potest.
Nec incendit, nisi ignis; nec madescimus, nisi8 humo- aS
re: nec res ulla dat alteri 9 colorem, quem non ipsa
rie. Guelf. cum Goth. AIm. se. Alm., cottCftaMem (vide hac §.
et edd. ante Leid. Reliqui inseruiit item §. 2g). Regius expunxit se,
t)t.Turic.Goth.,tt~octu!Has quod reliqui omittunt, in his Goth.
!eetIonespra*bentquoquenostri.En. Vat). 2. Vide §. 20. Se omittunt
i.~<*rtfns.)?torum.Vixmihi omnes nostri. En. Coxcttat se.
tempero, quin legam motuum. Mox Cave ad dicentem referas prouo-
§. 2g sunt motus. men.
2. <~u(f verisimilia. Tune., quo- 7. ~e;th. Turin. Guelf. CA~r.
que v., cum Alm. Vide §. 26 item Goth. Jcns. (tac. Gesn.) a~eotts,
hac§. cum Alm. Voss. 2,VaH.Atd.,a~e))~
3. Qualem. !;o~t;*sie fere om- (ut volebat Hegius) Loc. 'et re)iqua'
nesnostri. SolusR. t3habe[: ~Ma/t ante Gryph. exc. Bad. sec., qui
j'ttdtccm-aj~cere volumus. En. primus nostrum; unde, ignoro. Sa-
4. Ale, qui in hoc </tetfm; sic Tu- nius hoc est profecto et verius, sed
ric. cum Alm. ille tamen a secunda nescio quomodo acrius et elatius
manu M. si A. d.; et sic GueJf. videtur cum genitivo, ut siccis oc:t-
M. quum /)tt'c d., Goth. Voss. 2. lis sint dativi, quo positus etiam
M. <yutttKhoc d., CAMP.et edd. au- participii deducit. Neque hic tam
te Stoer. qui transponit ??t. hoc proclivis erat error tibrariorum,
~uum d., et sic reliqui. To t)t qui s ad o~ottt addiderint de sue.
nullibi reperimus. Eadem alioqui. -Siccis aoc~tt oculis; sic nullibi
En. 7~ hoc. Sci!. ut doleat; ita Omnes nostri siccis
reperimus.
mox tW~ue e~'t~tt. Vide Ruhken. ad agentis oculis, exe. R. !2, qui ha-
Ve)iei.H,4)extr. bet aientis. En.
5. ~o~cttfenï.Turic. a sec. manu 8. Nisi ~untore; sic omnes nos-
<!o<e)tte; et sic Guetf. cum Jenson. tri, exc. CAMP.Andr. qui habent
(tac. Gesn.) et edd. ante Atd. exc. sine humore. En.
CMiP.Tarv.Videg. 17. g. ~~ten. Turic. Guelf., a/tertM.
6. Se; sic Guelf. cum Jens. et CAMP. omittit. Dat alteli colo-
edd. ante Ald. Gottettasse, Turic. rem. Non versatur Fabius in re-
a pr. manu; a sec. concttat, omisso « rum naturaiium doctrina, aut cir–
 ~54 M. FABII QUINTILIANI
habet primum est igitur, ut apud nos valeant ea, quae
valere apud judicem volumus; afMciamurque', ante-
~9 quam af~qereconemur.At, quomodofiet, utafHctamu)?
neque enim sunt motus in nostram potestatem 2 ten-
tabo etiam de hoc dieere quas 'j'~vT~~e~
3 Grxci vocant,
nossane visiônes appellemus4: per quas imaginesrerum
absentium ita repraesentantur animo, ut eas ~cernere
30 oculis, ac praesentes habere videamur 6. Has quisquis
bene conceperit?, is erit in affectibus potentissimus

« ca expérimenta chimicorum alias defendens nostram structuramCre-

« facile esset exemplis ista revince-
« re tum vulgaribus, tum recondi-
tioribus de simplici illo crasso-
c que affrictu et contactu carbo-
"num, rubricae, ac pigmentorum
agere eum apparet. Gesnerus.
Non ipsa; sic Turic. Guelferb.
CAMP.Reliqui i. )t. Vide §§. t5, 3~.
t. ~~CMm~n~ue. Te que omit-
tunt C.tMp. Andr. En.
2. Nostram potestatent; sic Tu-
ric. (a pr. manu). ReUqui nostra
potestate. <'Suspicor antiquam et
« Ciceroniusitatamconstructionem
"hic corrupisse librarios, uam in
V. C. Atm. erat n (an et ibi, ut in
« Turic., rcposita vnl~ata ? vide §.
« 2 y item hac ~) M nostram potes-
« tatem. Ita enitn Gellius, lib. ï,
cap. y, docat veteres dixisse. Vi-
"de et Gronov. ad Liv. JI, t~ (et
« Drakenb. ibidem) et Voss. ad Jul.
Caes. de Be))o civil. 1,~5, et com-
rnentatores ad Sneton. Aug. )3
(quibus adde Oudend. ibidem, et
Sueton. Aug., c. <6, «in coo~ec-
« (unt fuisse. ,) Bormannus. Pala-
tini Gebhardi vut~atam dare pu-
tandi sunt, qUllmiis utatur hic ad 1,
ta, t)t u~ttm; et III, 6, 63, in
aliam. opinionem prseferentibus,
pundd. I, 5, nostri tamen loci im-
memor. Libro III Burmann. conjicit
isse pro esse.
3. ~tttTttft'ctc. Turic., fantasias, J
cum Jens. et reliqui quoque ante
Ald. latt. litt. (quibus adde Bad.
Vide
pr.)sedperpA.ft~fM.
« de his summum magistrum Lon-
«ginum, c. t5 (non 16) et quae ad
eum viri doctissimi Gesnerus.
Vide Lexicon Rhet. Ern. ~rœc. h. v.
t'MTctyM* appeHant vulgo ima-
omattonettt, quœ tamen interpreta-
tio non est vituperanda. Nam antea
dixit Fab. imaginari. Cic. in Acad.
et aliis locis vertit visum, nonnun-
quam etiam tn~om)a(M))em. Toux.
4. ~)~e«ef)tM!. CAM)' n~e/h-
mus. Vide V, to, i.
5. Cernere. Turie-, cexM; a sec.
manu censere; et sic Alm. Vide hac
§: item §. 3o.
6. ~tWMmMr. Fœdum operarùm
Gesneri vitium videamus repetitum
a Bip.
7. Conceperit. Turic. Guelferb.
Jens. (tacente Gesn.) casant, cunt
Alm. Vall. Gotn. 2, et editt. ante
Gryph. exc. Atd. Bad. sec. Correxit
Regins, et,quodhicneg)exit,idem
feci mox §. 33, quem locum Burm.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 2, 455
hune* quidam dicunt ~K~ctfuMTov~, qui sibi res, voces,
actus secundum verum optime finget quod quidem
nobis volentibus facile continget: an vero 4, inter otia
animorum, et spes inanes, et velut somnia quaedam vi-
'gitandum, itanoshse, dequibustoquor~,imagmespro-
sequuntur~ut peregrinari, navigare, prselian, populos
alloqui, dlvltiarum,quasnon habemus,usumvideamu!'
djsponere, nec cogitare~ sed facere hoc animi vitium 3t-
ad utilitatem non transferemus 7 ? At~hominem occi-

huic in vulgata tuendo affert, pa-

conjectura reposui, et probe locis
rum recte. Nam et ibi libri omnes geminis quae vide in u)tima notœ
cce~tt, nec nisi aliquot in utroque parte. Nam ttt inter, etc. sic
loco cèdent, ce~tt, qua* est correc- Vall. lib. RR. 9, t2, CAMP. Andr.
tio tibrarii, quum in ca'~nt, ece~'tt~ Qua* lectio si admittatur, illam sic
lateat vera ipsa scriptura, per com- intetligendam suadet Rollinus ut
pendium. pro siquidem, vel exempli gratia.
i..Hune. Turic. Guelf. Gothan. ED. An véro. non transferemus.
(tac. Gesn.) CAMp.Tarv. Jens., has, De hac excitanda; orationis forma,
orto errore ex obscuritate vocis vide V, 12, 2t.1.
quae sequitur gra'ca'. 5. ~o~tfor; ita Turic. Guelferb.
2. Quidam. Tune. Goth. Jens. CAMp.cum Alm. Reliqui loquimur.
(tac. Gesn.) quidem, cum edd. an- Vide lib. V, cap. 8, §. 4.
te Ald. Sed Guelf. et CAMP.verum. 6. J'nMe~ttmttur. Goth. (tacente
3. Et!~MTit?'NTov.Turic. tam ob-
Gesn.) perseq., cum Voss. 2, Vall.
scuris litt., ut legi nequeat. Guelf. Vide §. 2~. Prœterea R. ic~ro-
lacunam habet. Goth., Trc~t M- ~Cf/nattfMr. ED.
quum Voss. 2 dare narretur t;M- y. ~OH tmn~/eremu~? Guelferb..
a'xtTet~c~M, sed hic in margine t~- Goth. (tac. Gesn.) CAMP., nostram
~etVTito'/OTOf.
CAMPAN.,t<et))?t~TOTOV. < eum Vatt. To non omittunt
Tarv. primus veram vocem. Adhuc plerique nostrorum et illius loco1
hoc solo loco cognovimus vocabu- habent nostram. ED.
lum gnBcum, vide III, 6, 35, ubi 8. -~f. Turic., ad, cum Almel.
CAMP.expresse et~oXit~ret. C*Mp.; sedTurie. a sec. manu at;
4. ~'t vero. Turic. Guelf., nil v. et sic Guelf. cum edd. ante Bad.
Alm. dare narratur: nihil t! (vide qui e VaU. ut, cum Goth. (errante
29, 3~). Jens. (tac. Gesn.) nam Gesn.) et reliquis omnibus. Inter-
u. Reliqui xam ut, pro quo Regius ut, hoc modo ~e-
pretaturBadius
malit n. vel corrupte vulgatam lut, !(. queror. EgoprimamTu-
legi agnoscens. Vero est etiam in. rie. manum ad natam suspicor ex
illo u Jens. pro ttam vel potius errofe ejus qui ad hominem refer--
NIL (vide V, t~, 25, notam), de ret ad tran:
 456 M. FABII QUINTILIANI
sum queror', non omnia, quae in re praesenti accidisse
credibile est, in oculis habebo? non percursor ille subi-
tus erumpet? non expavescet circumventus? exclama-
bita vel rogabit, vel fugiet~? non ferientem, non con-
cidentem videbo? non~anlmosangu!s, et pallor, et
gemitus, extremus4 denique exspirantis hiatus ~insidet?
3~ Insequetur ~p-ys[K~quae a Cicerone 7 :7/u~ra~o et evi-

t. Queror;sicTuric.Gue)f.CAMP.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum Abm.
et edd. ante Gryph. Novitia ergo
est ista ratio strdentium ita: utque-
rar, non. habebo? I. e. Mnon ha-
bebo, quo melius querar~ nux:
per se spectanti videbitm' jejana.
Querar nullibi reperimus. En.
~t. ~ueror. Censeo delcndum
esse ~t. Exemplum abrupte indu-
citur optime.
2..Fu~tet. Stoer. Chouet. Leid.,
ferret. Pessime. Correxit e Codd.
Gibs.
3. Non att!t!to. To non omittunt
E. Jens. Male. Eo.
Gemitus, f.cfremtM. Gemitus
e~trcmtM, denique; sic distinguunt
C~Mp. Andr. Malim. En.
5. Insidet. Producenda est pen-
ultima, ut appareat futurum. Vide
not. ad III, 8, 60; notam ad V, 13,
t3; item Drakenb. ad Liv. !I, ~g,
6; IX, 2t, 6; et Oudend. ad Sue-
ton. Tiber; l~. Rem optime dirimit
Burmannus, monens sedet dici in
eo, quod maneat, subsistât, sidit
in eo, quod ad fundum vel locum
humilem tendat. Ita hic insidet ani-
mo est pro irrepet in animum
subibit animum. Neque erat, quod
conjiceret RoitinusoMtW~tt, quem
revincit non nominatum Capper.
6. 'EM'c~t. Turic., etc~ftct et
a sec. manu enercia. Guelf. C~Mf.,
en~<)x,utetVoss.2,etTarv.Aff).
Bas.SedVaU.verumutetGoth.
Correxit Regius hic ut IV, 2 63,
ubi ëtiam pejora monstra vetutTu-
ric. apriaa a sec. manu ar~i/o.
CAMp.t\ApudRuHnianum
Gesnerus (anno <y4S) et Capper.
(anno iy5o) reposuerunt enar~tft
prootcnjft'a!.
y. Cicerone. Lucun., c. G, h;)-
bes c perspicaitatem aut eM</f)!-
M<tf:nt.))I))ustrationemuhiverti5-
set graecum Cicero, nondum os-
tenderunt VV. DD. nec ostendent,
ut opinor. Hue enim nequaquam
pertinet, quod de Nat. Deor. 1,3',
t7/M!tra<tOlegebatur anteDavisium,
nunc est lustratio. Aut vitium inest
seriptura;, aut (quod verius puto)
memoria lapsus est Quint., cui oh-
Yersabatur)ocus(}eOrat.H!,53,
ubi est t7/«strt! exp/attatto. Vide
VI, t, 2~. Sed in nostri loco dis-
plicet etiam /n~t<e<M)'. Nullam
compositi verbi vim agnoseo. Dein-
de, si respondet illi, quod mox est,
M~uottur, tanto minus convenit.
Mihi quidem iHa geminatio M~tten-
di non valde arridet; Quintiliano
petitam tamen credam, modo pru
/HSMMCtur~ fuerit ~Ttc sequetur.
Libtifjuidcmnu!)ius varietate'n
animadverti, nisi quod Turic. a pr.
manu ttMe~tteHtut'.jE'naty teinter
figuras dennituv a RuSniano ut a
 INS'l'ITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 2. 4~7
f/en<!a nominatur, quae non tam dicere videtur, quam r
ostendere et affectus non aliter, quam si rébus ipsis
intersimus, sequentur an non ex his visionihus illa
sunt,
Excussi manibus radii, revolutaque pensa?
Levique~patens in pectore vulnus? 33

equus3 ille in funere Pallantis,

Positis4 insignibus5?
Quid? non idem poeta penitus ultimi fati concepit
imaginem, ut diceret, 1
Et dulces moriens reminiscitur A)'<?os?
Ubi vero miseratione opus erit, nobis ea, de quibus que- 34
remur, accidisse 6 credamus, atque id? animo nostro
persuadeamus: nos illi simus, quos gravia, indigna,

Nostro. Ruhnk. in éd. Ruti).,p. 2~5. 5. 7n!)~)!;&[M. Qtft'f~? sic Turic.

Vide Nie. Fabrum ad M. Senecam. Gue]f.CAMP.Goth.Jens.(taeeute
Contr.If,ttextr. Gesn.) cum Alm. Voss. 2, et edd.
i.jE'-ccttMt.Virg.~En.IX, anteRasit.ReHquiinseruntse-
2. Pensa?.. Levique; sic Turic. quentem apud YirgiUum versum.
C.tMp. cum edd. ante Bas. Reliqui In quibusdam edd. inseritur
Inseruntet.Goth.etGueîf.non post )')i!i~n!6us ille Yersus It la-
jiotavi~ negtigenter ut suspicor. crimans, guttisque humectatgran-
Leviqtte patens; jEn. XI, ~0. Posi- dibus ora. Hunc versum omittunt
tis !n!t~n;&m, ~En. XI, 89. Et dul- omnes nostri. Eo.
cM,X,y8t. 6. Qttpremur~ accidisse; sic Tu-
3. ~uu!. Turic. Guelf., et quos, ric. (a pr. manu) CAMP.(nisi quod
cum Alm. et edd. ante Ald. ne hic hic s in fine pro )'). Reliqui ~Men-
quidem recedente Ruse. Vide §. 3o. mur. Quertmur; sic Vall. lib.
Hoc correxit Regius, sed antepo- RR. 7, 8, 9, to, t2, Jens. Quere-
suit et, quod deinde propagarunt 't mMr; sic Andr. Qt(<Brt)nttr; sic Ald.
Aldus et reliqui; quamquam CAMP. sed male. En.
jam et (?~uu!. Goth. Voss. 2, Vall., Id. Turic. Guelf. CAMP., in,
et equus. Vide §. 3o. In et quos la- cum Alm. Goth. Voss. 2 et edd.
tcbatmhU,nisie(jftttU. ante Ruse. Hic omittit vocem eum
4. Positis tHXt~ttt6!< sic omnes Atd. Bad. pr. A~aU.Regius reposuit
ante Gryph. Retiqui inserunt qui. nostrum. Maxima pars nostro-
Nostri omnes omittnnt <7t< ED. rum dat t't. Ec.
 458 M. FABII QUINTILIANI
tristia passes queremur nec agamus rem, quasi alie-
nam, sed assumamus parumper iUum dolorem ita dice-
35 mus, quaein nostro simili 3 casudicturi 4essemus.5 Vidi
ego saepe histriones atque comœdos, quum ex aliquo gra-
viore actu personam deposuissent, fientes adhuc egredi
quod si in alienis scriptis sola ptonunciado ita fatsis ac-
cedtt~ affectibus quid nos fademus, qui illa 7cogitare
36 debemus, etmoveri periclitantium vice possumus~?Sed
r. /;t</tyn< tristia. Turic., an 6. Accedit; sic omnes prxter
digna tristitia, cumAlm. ~ut~t~na Goth. qui accendit. Gesnerus hanc
trMtthN:,C.tMl'ttcorrectumint)t sibi a Codice prœrep-
conjecturam
apudTuric- tamdo)ebat.Sedtum~uoddebe-
2. Queremur: )tec; sic Turicens. batmutariin~uo~etverbumipsurn
(a pr. manu) CAMP.Heliqui f/uera- est nimium. Accedit affectibus.
mur. I. e. ad eos accedit, eos aequat, sic
3. Nostro simili. Ita Turic. Guelf. X, t, 86; et Ascon. Ped. ad Divin.
C~MP. Reliqui s. et. Vide 28, 36. in Caeci). (quamquam aliena inter-
4. ~MCt?Ht~.'furie. (a pr. tnann) pretatione) «accef/ereest proximum
vidissemus, cum AIm. Vide §§. 3o, n fieri. Vide Sil. Ital. XfV, ~6,
et mox 36. quamquam ibi cum accusativo
5. ~tJt. comoedos. Quid diffe- struitur.
rant /tt.!t)'to)tes et comœdt non adeo y. Co~ttafe debemus, et moveri.
facile dictu est mihi. Locus hue BOMunttM.Ne quis ultima ha'c nimis
quidem maxime faciens adhuc mihi jacere putet,.monendum videtur,
cognitus est Sueton. Ca)ig., c. 54, id, quod cogitare etiam debemus,
ubi (ra~œdt (quod nullo negotio opponi alienorum scriptorum soli
potest ad comaedum transferri) pro- pronunciationi (vide 111, 8, 5t,
Mu)tc<a<<o,secernitur a gestu /tut)'t0- nro~uftctatt~o. ~tce~do\ quod au-
ttt!; cui similis ejusdem Neronis, temmoMert~oMttmmrespondere
c. 2~, ubi Ay~ocnta est qui illic "~t~t! affectibus. fd quoque ca-
histrio. His acquiesceresatius duxi, vendum, ne quisquam vice inter-
quam vel majorern vera peritiam pretur loco. Accipiendum est sic
simulare, vel rem tentare mihi val- casu, infortuniis.
deimpeditam,quumGronoviietSa!- 8. Et. possumus; sic Turicens.
masii (quamvis distinguentis tem- CAPPERONN. Tarvensis cum Alme-
porn ) aliorumque/ decretis multa lov. Atd. Ut. possumus, Jenson.
veterunttocaobstaremihivideren- Vtt. possimus, Basil. Reliqui,
tur. Geminum huic Ciceronis locum etiam Regio jubente, ut. ~)OM'-
indicat Gesnerus de Orat. II, 46; mus. Guetfetbytanum mihi non me-
Sichardus, ni faiio)', Genii y, 5. moratum miror; sed Voss. 2, Goth.
Mirum etiam hoc, quod contoedt Vall. cutn recepta facere facile
dtcuntur~entcsegredi. e''edo.
 INSTITUTIONS ORAT. LIE. VI, 2. 459
in schoïa' quoque rebus ipsis aŒci convenit, easque
veras sibi fingere 3, hoc magis, quod 4 illic ut litigatores
loquimur frequentius, quam ut advocati orbum agi-
mus, etnaufragum, etpericlitantem: quorum ~iaduere
personas quidattinet?, nisi affectus assumimus8? Haec
dissimulanda mihi non fuerunt9, quibus ipse quantus-
cunque'° sum, aut fui, pervenisse me ad aliquod no-

i. Sed in schola. Qua* pra'cesse- to. Qt«!tttu!cttn~ue.perfcntMe.

runt, ad solum actorem forensem Turic., ~ttf!nft!CMn~Me is a. f. p.,
tpectabant. Nunc et in declamatio- cumA)m,(videhae§;itemVt,3,
nibus tale quid fieri posse, docet; 3). Sed ille a sec. manu aut mulat
et si non personis, at rebus ipsis ma!.Guetf.,qttatth!CM)t<~uet(:ux
affici. sum p. Goth., ~uantuscun~Me s. ac
2. Quoque rebus; sic Turie. Re- f. nam p. CAMP. OtKÏHft~CUHOUe
liqui r. q. Vide §.3~; It. §. hac extr. Sttttt ttam p., cum Andr. Quantus-
3. ~'a!<jrue.?n~ere. Interpreta- Ctt~~ue sim tîant p., Ald. Ûua:7tfu~-
re tales seligere, qua* veritatem cunque usus fuit nam ~)eru., Si-
pra*ferant, non fabulosas (vide JI, chardi apud Gibs. et Bas. Nostram
<o, 5). Neque enim recte accipi, ipsam dant Jenson. (tac. Gesn. de
crediderim hic ~n~ere pro credere. nam omisso) et edd. ante Atd. (nisi
Quo~.CAMp.uta.Vide§. !$; quod sim habent Jenson. et Tarv.)
lib. VI, cap. 3,§. 6. quo ace. Bad. pr. Mox Bad. sec. ad
5. Illic ut litigatores. Turic. (a nostram addit nam insertum ante
pr. manu) illi lit. Atm., illi ut perv. quam scripturam'reliqua*
(vide §. 34; item hac §.). CAMP., dant.Parenthesinfaciuntttam.
illic Vide §. i5. Quod t7<tc. credo, ut motus sum pendeat a qui
Succurrit reponere quo, referendo bus. Videor optimis auctoribus ex-
ad~r~uenttm; sed quum hoc lon- punxisse nam (quod ipse nonnisi
ge inde sit, fortasse non opus illa inunoGoth.MS.reperi(Ytde§. 2t).
relatione ad hoc magis. tjoage melins dicitur et ad latinita-
6,. 7njMe)'e. Jens. Tarv., induce- teni et ad sententiam <j~tt6[Mp€)'t;e-
re. CorrexitRegins. Vide III, 8, 5o. ?nMe me credo, quam quibus motus
Qut~ attinet. CAMP., non a., suni. Num prfece~'ti~ hisce, vel arti-
cum Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante ficiis orandi, motus fuit? Displicuit,
Gryph. Mire, sed sententia quidem sane iis, qui insererent nam, abrup-
non differt. ta in fine oratio frequenter, etc.
8. Nisi affectus assumimus; sic nec profecto mihi placet velim
RR. y, to, t2, Jens. Ald. ~VtXta~- moHinsaltem subjecto ourn, quod
~eetu! aMumatttttS; sic CAMP.Andr. dicat aliquis excidisse post ~'re-
Nisi affectum n~umtmM~; sic Vaif. quenter, haustum ab hujus ultimis.
lib. RR. 8,9. En. Modestiaecolorcorrumpiturponen-
9. fMcr;t)tt. CAMP.uennt. Male. do nam post ~t;<ttttu!eu)t~ue. Ma-
 46o M. FABU QUINTILIANI
men ingenii credo frequenter motus sum ut me non
lacrimae' solum deprehenderpnt", sed pallor, et 3 veri
similis dolor.
CAP. III. Huiediversa virtus, quaerMMm~judicis mo-
vendo et illos tristes solvit affectus, et animum ab in-
tentione rerum frequenter avertit, et aliquando etiam
reficit, et a satiétate 5vela fatigatioue rénovât: quanta
sit autem in ea difficultas vel duo maximi~ oratores,
alter graecae, alter latinae eloquentiae principes 7, do-
2 cent. Nam plerique Demostheni facultatem ~defmsse

nifestumcenseoethoc,inU!a
structura quibus motus, opus fuisse
expresso ita, quodsubaudiripotest
in nostra ratione. Turicensis iIlud
is nihil aliud est nisi MtH, cui prœ-
ferendum est sum, praesertim ob
fui. Repositum as pro aut, destina-
batur profecto ac, quod est in
Goth. Usus sum, Guelf., quod in-
quinavit Siehard. ab argutante li-
hrario profcctum existimo.-Eas-
dem varias lectiones praebent nos-
tri. En. Qtta)!fM!cm)~ttc. Vide
lib. IV, cap. 2, §. 86.
t. Non /<fCt-t'm()'.Jens. (tacente
Gcsn.) K., eum edd; ante Bad.
Videhac§.;itemVt,3,2.
2. ~c~rc/tc~f/ereHt; sic Turicens.
Goth. Jens. (tac. Gesn.) C.Hïp. cum
Voss. 2, et edd. ante Bas. Retiqui
~eM7'<?Actï~er~tt. Maxima pars
nostrorum ~e~re/teft~erent. En.
3. F<-rt; sic Turic. Guelf. Goth.
(tac. Gesn.) CAMr. Reliqui vero.
4. ~t.sMm. Risu; sic Il. 8, et apud
Burm. Voss. 2. De risu, vide Cic.
de Orat., lib. IL, §§. 2t6, 200. En.
5. Satietate, vel a ~attyattone.
GoLh.(tac.Gesn.)s.j~cum
Voss.2.<.t/CAM!
6. M<).\<t))f.Turic. Guelf., mn.Y)-
me,cumA)m.Ptacet;invu)gata
vel post duo eoHocandum videtur.
Ut nunc est vel, demonstrat non
plus quam duobus opus ad hoc di-
cendum, ubi adverbium aptius vi-
detur, quum etiam laus sit i~ se-
quentibus.
y. Principes. Guelf., princeps.
Placet.
8. Defuisse hujus rei; sic Turic.
Guelf. Goth. (tac. Gesn.) C.\MP. Re-
liqui h. r. d. Vide VI, 2 36; item
§. 3. jOent(M(Ae)tt. defuisse.
Gesner. monet, Ciceronem, agnos-
centem ita vulgo judicari, magnam
tamen pra:dicare Demosthenis ur-
banitatem Orat. c. 26 extr. re-
censere antem aliquot ejus dicta
Plutarchum in vita, p. 85 i B. Cap-
peronnerius abtegat ad Longinum
c. 3~, ubi inter alia et hoc evSct
~H~TCt~tÀO~ 6~0t' ~Sf~~T~ttK~~ftsr-
'TS~OCtu '~t\MTO[. KfV6< tt Kat.Tct-
jMft~OV,
~Tft<. Ad quem loeum Tanaquit-
lus Faber, improbans Hermoge-~
nem, qui eum judicet Km/Mxf't~
t!rtMX~9cn(a'<f'~f9!)'~C'H)T<TO{,
c. 34, p. 563), Demostheni accom-
modât, quod in rara Thucydidis
facilitate a quibusdam dictum re-
fert ipsius scholiastes ~Mf <~f«7«
 ~STITtJTtONJS ORAT. LIB. M, 3. 46.
hujus rei credunt, Ciceroni modum nec videri potest
j)olu!sseDemosthenes,cuj us paucaadmodum dicta', nec
sanecseteris ejus virtutibus respondentia, palam osten-
dunt, non displ!culssellujocos~sed non conti~Isse.
Noster vero, non solum extra judicia, sed in ipsis etiam 3
orationibus, habitus est nimius risus affectator~ mihi
quidem, sive id recte judico, sive amore immodico prae-
.cipui in eloquentia viri labor4, mira qusedam in eo vi-
detur5 fuisse urbanitas. Nam et in sermone quotidiano 4
multa, et in altercationibus et interrogandis testibus
ttT<tM<t.Vide Thucyd. Bip., vol. V, fuisse, sed non dicacem. TctN.
p. 35g. (Non debebat ibi optimus 3. ~yectator.Turic., a~/ectattor
Dukerus cogitare de Leone rheto- (de orthogr. vide VI, 2, i8; item
re.) Dionysii Ha!, judicium de ur- hic §. go), -ectatt'or, Alm. (vide
banitate Demosthenis (~s~ An/ VI, 2, 36; item ~.5) cum Palat.
~ttcTXToc.T!sk., t. VI, p. <t22), ut Gebhardi,qui hoc, cum attera ejus-
nunc est conspirare yidetur cum dern Cod. varietate, 7M~n~ pro ni-
hoc ipso vulgo recepto. Vix tamen t)t;uï (vide §. 8, CiMp.), conjun-
credo verba illa prorsus esse sana. gens, impense probat malit tamen
nxe~yrov «jT?f jMST6~6</x6~ocsic fere affectantior. Sed rejicit Burm.
video accipi, ut subjectum sit < t)te~)tam quam recte vocat, Geb-
vf<t?ri~ qua* plurimam partem ha- Iiardi emendationem, et negat sol-
beat 'r?: ~~<TO{.Quid si subjectum licitandam receptam. ~Vtmtu!
est Demosthenes, qui mn)tum ha- risus c~ctafor. Notum Catonis il-
beat 6uTp~?re\('ftc?Sed tum oJJe opor- lud 0' ~Vt~Sf,COC ~6~0t6?f~'e&TCV 6~0-
tebit inserere supra, jubente etiam jutt. Plutarch., vol. t, ~69 D. Scur-
Reiskio. Vide et mox §. 21. Pear- ra consularis audiebat ab inimicis
cius indicat locum nostri huic ge- Macrob. Saturn. lï, i.
minum X, t, toy: Salibus. vin- /}. Za&or.CAMP., /a&ar. Jens., la-
cimus. Justus Lipsius Variar. &oro~ cum edd..ante Burm. qui re-
lectt. H, ly (citante Almelovenio) posuit nostrum e Voss. 2, addi-
rectissime Ciceronem défendit ab centibus MSS. meis. Locum gemi-
irrisione Corn. Taciti, quem tune num, quem designat, X, i, frustra
temporis credebat auctorem Dial. qua:ro. T-a~r; sic Vall. lib. RR.
de Oratt. 8, g,lo, n.Za&oro;sicR. y, Jens.
i. Dicta. Proprie ita facetias ap- Ald. Malim. ED.
pellari, notum. Vide Jan. Geb- 5. 7tt eo videtur; sic Turicens.
bard. Crepund., lib. III, cap. i, Gothan. (tacente Gesnero) C~Mp.
p. to3, tf)~. TcHn. Reliqui videtur in eo. Vide §. 2;
2..Dt;tCM!!K' illi jocos. Cicero item mox.
tamen ait Demosthenem urbanum 6. /n altercationibus. Vide II, 4,
 46a M FABII QUINTILIANI
plura, quam quisquam, dixit facete, et ipsa illa' quœ
sunt in Verrem dicta frigidius~, aliis assignavit, et tes-
timonn loco posult~: ut, quo sunt magis vulgaria, eo
sit credibilius, illa4 ab oratore non ficta 5, sed passim
5 esse jactata. Utinamque. libertus~ ejùs Tiro7, aut Salius

28. Mox inseram ;t ante interro- tus et quod cum Mureto Varr.
~an</ts.VIde§.it. tectt. XIX, 6, debebant ejicere edi-
t.7~Mt'«a;sicTuric.Guetf. tores. Utinamque vide Il, to, 9;
Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum edd. VI,.proœm. y. !7tt!!a)n~ue; sic
ante Basil. HeUqui illa ipsa. CAMP. omnes nostri, exe. R. y, Jens. Ald.
non notavi. Vifte modo; it. to. qui pro que inserunt QttMttu! et. En.
2. ~tcta~'rf~tdt'u~. Rectissime Lip- 7. Tiro. adhibuissent. Etiam Ma-
sius loco modo citato, ipsius Cice- crobius (citante jamRegio) Saturn.
ronis appellat excusationem Ver- H, t Cicero, inquit, quantum in
rin. I, 46: QtMBego non comme- "ea re vatuerit quis ignorât, qui
morarem (neque enim perfacete '< vel tibèrti ejus libros, quos is de
dicta, neque porro hac severitate patroni jocis composuit, quos
digna sunt) nisi vos illud vellem « quidam ipsius putant esse, legere
« recordari, istius nequitiam et ini- curavit? n Gesnerus de dictis Ci-
quitatem tum in ore vulgi, atque ceronis ablegat ad Cic. ad Div. VII,
n in communibus proverbiis esse 32 IX, t6 (collato Suetonii loco
fversatam." n Cœs., c. 56); item ad'Div. XV, 2t.
3. Posuit. Guelf., ponit. Placet Pluralem indulsissent. adhibuis-
fere, ob sit, modo assignat quoque sent post aut. Vide ad 111, 8, 6y.
scribatur. lVIalim tamen hic tnJt(~iMet. ad-
4. 7</a. Guelf. omittit. Cothan. hibuisset ob id, quod inseritur, edi-
(tac. Gesn.) ea. dit. Ne Tironem quidem potuisse
5. Nonficta. Turic. Guelf. omit- auctorem horum librorum esse, si
tunt non; soli. Guelf. et pro sed. indigna Cicerone admista fuerint,
T~ non omittunt Vall. lib. RR. calidius pronunciare videtur Va-
8,tO.ED. vassor de dtcttotte ludicra, p. (Kap-
6. !7tin<tm<~uc/t&ertu!; sic Turic. pii) 342.
(a pr. manu) Guelf. Goth. (tacente 8. ~uta/tM. Turic. Guelf., et a.,
Gesn., mire quum ipse, pra'ter cum Goth. Voss. 2, et edd. ante
silentium scriptorum, moneat si- Bad. sec. exc. CAMP.Vix defendas
muttates Cieeronùm fratrum ob- hanc scripturam. Quod si enim pra:-
stare quo minus honorem aliquem ter Tironem, sed cum eo aliquis,
a Quinto habitum credamus Mar- ignotus Quintiliano, ferebatur edi-
co) CAMi'.Tarv. cum Alm. Voss. 2, disse tres hos libros, alter dicen-
Andr. Pro que enclitico habent sa- dum erat, non alius. Vide confusa
ne ~uœ Turic. CAMP., sed hoc non et atque aut, V, 10, go. ~uf
refert. A sec. manu Turic. Utinam alius, nuUibi reperimus. Et alius;
~ttertu!. Reliqui Utinam Quin- sic omnes nostri. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 463
quisquis fuit, qui tres hac de re libros edidit, parcius
dictorum numéro induisissent et plus, judicii in eli-
gendis, quam in congerendis studii adhibuissent! mi-
nus objectus' calumniantibus foret qui tamen nunc
quoque, ut in omni ejus ingen!'o,facHius,quod~re-
jici, quam quod adjici possit, inventent. Affert autem 6
summarri rei difncu)tatem, primum, quod ridiculum
dictum plerumque fatsum4 est, hoc semper~ humite;
t. Objectus. Turicens., ablectus, CAMP.Reliqui qutd. quid. Recte,
cum Alm. (vide §§. 3, 7) sed ille a si pro invenient, esset docebunt.
sec. manu ab his locus. Bodl., ob- Guelf. secundo loco omittit pro-
jectus ab his locus (modo recte ex- nomen, nec male.
cerpserit Gibs. nam objecius ma- 3. /'nmut!t, quod. CAMP.Jens:
gnopere suspicor abesse ab hoc (lac. Cesn.) Tarv., p. quia, cum
Codice) cum Obr. ~c~<~ locus, edd. ante Bad. Vide lib. VI, cap. 2,
Jens. cum edd. ante Ald., exc. §. 36; item mox.
CAMP. Objectus locus, Ald. Basil. 4. Falsum. Ruse. (nisi forte ab-
Nostram tuentur Guelf. Goth. Vall. rasit aliquid manus male sedula)
(ref. Badio) CAMP.~<y:cfre et Obji- salsum, cum edd. ante Gibs. quo
cere confunduntur, vide Drakenb. acc. Rollin. Muretus, Varr. tectt.
ad Liv. XXXIV, t4, 8. Ex vulgata XIX, 6, nostrum defendit. Vide V,
priorum edd. Burm. non male eruit to, 87; item hic §. 18. Pro salsum
obj. jocis calumniantium, quam- conjicit lascivum Dan. ille. Vide
quam deteriore sententia, quam VI,2, t~Omnesnostri~a~unt;
estnostra, sedCapperonnerio stul- quod admisi. En.
te reprehensus. Locus et jocus con- 5. Hoc. VaHae liber ac, ref. Ba-
fusa hic docet Burm. item Dra- dio, non at, ut est apud Burm.-
kenb. ad LiV. XXXVI, t4, 4. Omnes nostri hoc, exc. Vall. lib.
Objectus. Proprie et cum vi dictum qui ac. ED.
pro expositus, ut objecti fraudibus 6. Hoc semper. Nihili est prono-
''anni;~) Oaud. Rapt. Pros. 1II,1 men h. 1. nec adjuvat Capper. in-
) t6. Vide Drakenb. ad Liv. II, 58, terpretans eo, ideo. Sed verissima
5, quamquam ibi textus habet sen- emendatio Burm.: ad hoc (vide III,
sum defendendi, exempla in nota 6, 53; 111, 5, 16, not.; item Telleri
periclitandi, qui est in nostro lo- Ind. Sa)), et Oudend. ad Sueton.
co item ad XXII, 34, 6; et Clav. Aug., c. z5), cui tamen, pro semper
Cic. Ern. h. v. Habet enim utram- scribenti MB~e, nequaquam acce-
que potestatem verbum, prout re- do. Gesn. quidem ratio hoc (ablat.)
fertur vel ad eos qui post objectum referentis ad~atntm, quasi ~a~um,
hominem sunt collocati, vel ad eos id est, mendacium semper homine
qui adversus eumdem. ingenuo indignum hic moneat Qu.,
2. Quod rejici; <j;ttodadjici; sic omnium minime placet.
 ~64 M. FABII QUINTILIANI

saepe est induistria depravatum 1 praetereanunquam ho-

normcum tum varia hominum judicia in eo, 2 quod
non ratione aliqua, sed motu animi quodam, nescio
7 an enanabl!i~,judlcatut-. Neque enim ab~ 5ullo satis
explicari puto licet multi tentaverint, unde risus; 6 qui
non solum facto aliquo dictove, sed interdum quodam
etiam corporis tactu?, lacessitur: prseterea non una

t.7)<yr«M!t[tnt.InteHigitridicu- cius, conjiciens ex~. ~o.e puto,

tum quod ex quadam depravata
imitatione sumi solet, ut ait Cic.
deOrat.,tib.)t,2~2.RoLL.
2. Eo quod; sic Turic. Guelf.
C.tMp. cum Goth. Gesn. Bip. Reli-
qui quia; vide modo hac §. Sic
CAMP.~UM,§.<
3. ~!n[ntt. Edd. post Basil. ante
Gesn. omittunt. Omncs nostri
habentantmt.En.
~nan-cht/t. Jens., errabili (vi- ace. Capper. Gesn. eoque recentio-
de 1, 5, 33) quod Regius inveniebat.
Tarv., nnrMMt.Ve!CtO an enar-6 recte distinguens locum, tende
rabili. Fortiter reponendum censeo
11. an inenarrabili. Vide 1, 5, 33; liqui r. quidem. In prima editione
item V, 4, 2; et hic §. 26. Perit,
in recepta, structura illa legitima
et jam satis confirmata Tmf nescio
an, quae vel mox (§. 8) -servatur.
~'nan'a&t/M ubi sine negatione pos-
sit dici, ego ne comminisci quidem
possum (vide XI[, )0, 76), certe
nondum legi. Quod ad sententiam
attinet, recte jubet Gesnerus con-
ferre Cic. de Orat. 11, 54, 58, do-
centem, quam difficile sit de face-
tiis disputare.
5. ~Ktnt a&; sic CAMp.cum Andr.
(non Venet. ut ait Gibs.) /Mt&.Tu-
ne.Inquoidemtatet(videVf,
22) ut exemplo inprimis notabili
ostendemus ad IX, 4, i~o. Alm.,
enim /toc a& (vide §. 5; item mox
h.) cum Ald. Reliqui hoc ab. Fran-
prodit, se, quid res sit, ignorare.
Eadem nostri. Sed maxima pars
neque hoc at ullo. E.n. Cicero,
de Orat., lib. H, unde haec omnia
sumpsit Fabius ait Dcmocritum
diu investi~asse risus causas, mul-
taque de risu scripsit. TuHN.
6. Risus, qui; sic Tnric. (a prima
manu) Jens. Tarv. cum~edd. ante
Gryph. exe. CAMP.et Bad. pr. Quo
res, item Muretus Varr. lectt. XJX,1
risus referendo ad pra'cedentia. Re-
bonam esse scripturam falso nar-
rat Gesn.
y. yactu. Turicens. (quamquam
nota subscripta, quasi r tollente)
Guelf. Goth. CAMP.Jenson. Tarv.,
tractu, cumAIm.Voss. a Gebhardi
(ut videtur) MS. Vall. Bas. Gryph.
(!536) Burm. Nostrum ex ingenio
Regii solo profeetum videtur, asti-
pulante Mureto, qui nec ipse MS.
nixus est,.nisi forte illo, quem ap-
pellat Varr. ieett. XVIII, 20, iu
corrigendo proœmio hujus lihri.
Tractum astruere conatur Burm.
locis Claudiani in Rufin. prasf., v.
y; de 3 Cons.,Honor., ;~[; ubi
tractus nihil aliud nisi spira* ser-
pentum paulo melius Ovidii ex
Pont. IV, l5, locutione trahere ~u/.1.
 ÏNSTITUTÏONIS ORAT. LIB. VI, 3. 465
ratione' moveri solet2 neque enim acute tantum ac

tun:.Jnterpretatur'<motuminde- gidis jocis, longe petitis, nequa-

« corum. Recte videntur obstare
Capper. et Gesn. quorum hic trac-
tum i]!um~aeto jam inesse monet,
ut non debuèrit seorsim memorari:
Simitem erroremhabes IV, 2, 124.
Sed IV, 4, g,jacttt male scribitur,
quod et hic conjecit Fràncius, hut-
)o, quantum video, emolumento.
Soli R. y, Ald. habent tactu. En.
Qtto~am. tactu. Titiuationem
designari agnoscunt Capperonn. et
Gesn. qui apponunt locum Plinii
XI, 38, sect. yy, quem sua ex Aris-
totele mutuatum ostendit Hardui-
nus. Hujus igitur verba subjicie-
mus ~t~t ~m'at~Mo~/Nt, lib. JH, c. 10, suam ut orat. eruisse se ait ex Atm.
pag. Sylb. y5 e. ~.ft~ttX<~uc{~<\m; interpretatur autem ita, ut ;ton re-
ttTT/ e~VS))' t~Ë<p~o' X~ ~ft~A ferat ad explicari hac sententia
(sic tego pro 'are~) Tecc6v To7c~0~6-
€~ ~r~ T6TB'OV
~f0t~ <Cr~t]'~«C, 'T&V~&~t
'?AC~OEVi<C,Âa'T6t,<~etTtfEXT~
<sr\M~?c~'vOjMf~Mf ~uoTMTtt. Adjicit
Gesn. Nemësianum Ec). 111, 29,
ubi Bacchum Silenus vocat ad ri-
'fsum~tf7<fo." Qttoc~ïm. tactudixit,
quoniam non omnis tactus est titil-
latio. Lacessitur. Turie., lasces-
scitur; a sec. manu lassescit. Gue)F.
C*Mf.,<icc<rs[tttr.Atd.,aMeMttur,
cum Colin. abesse verbum narrat
Sichardus, a vetusto Codice, quem
sibi missum ab Antonio Cassoviensi
ex media fere Polonia, significat
idem in pr~fatione. Nisi prsegra-
varet Turic. auctoritas, amplecte-
rer ego scripturam Guelf. Lacessere
enim in re quacunque, quae non
hostilis aut sit aut fingatur certe,
usurpatum, nunc primum disco
(neque enim Lucretiana exempla
sufficiunt); sed est ingeniose sane
dictum. QuodautemBurm. ait ar- quod ipsum suadet Regius.
cessere locum modo habere in fri-
quain ei accedo. Virg. ~Eneid. XI,
25~, liane eonfnsiouem arcessendi
et /aceMe;t(/t invenit Burm. Vide et
Heyh.
). t/<t ratione. Turic. Guelf.,
)tt)tan'ottone, cum Jens. Tarv. (hic
quidem narat. per unam r) et edd.
ante Ald. Ut !'a<;o;te, Alm. (sed non
credo recedere hune a suo Turic.
Vide hac §. item §. 8). Una ora-
tione, CAMr. Nostram dant Goth.
(quem falso veterem illam praeferre
narrat Gesn.) Va)), et retiqua* edd.
ante Gesn. (nec dubito quin Voss.
2, etsi tacetur (vide V!, 2, 20), qui
pra'terea puto non explicari, ut,
i. e. qno modo etc. quam dure,
dicere vix attinet. Hune sequuntur
Bip. Andr. Blass. Modo VI, 2, 3o,
u, quod solum offerretur, abiisse
vidimus in ut; idem hic factum,
unde ut ?ïoï'rnt. exstitit pro una
rat. Vide et §. t2. -Omnes nostri
<t):a Mttone. En.
2. Salet. Turic. CtMF., soleat,
eam Goth. (nisi forte cum Gesn.
dormitavi) et edd. antc Bad. quo
ace. Gesn. et recentiores. Nostrum
Va)[. ~o/cnt, Guelf. Recte Badius
faustam appellat Regii divinatio-
nem (is enim conjiciendo effecerat
M;t<!rat. ex ut narrat., mira vere-
cundia usus in suadendo ), modo
pro soleat restituerit solet. Potest
dici conjunctivus ihvectus ab iis,
qui jam corrupissent ut. Pendere
tamen etiam potest a qui post ~t-
sus, modo et lacessatur legamus
So-
lus Vall. Mb. a sec. manu solet. ED.
3o
 466 M. FABII QUINTÎLtANt

venuste, scd stulte', iracunde, timide dicta aut 2 facta

ridentur ideoque anceps ejus rei ratio est, quod3 a
8 </erixunon procul abest r<MM.Habet enim, ut ~Cicero
dicit, sedem in </e/brmt<a<ea/«~nae< <ur/)!<t«/nM: quse
quum in aliis demoQStiantur)t<r&ett!~a~quum in ip-
vocatur: quum videa-
sos dicentes recidunt, .stt(<<:<:ct
tu) autem res levis?, etquae~ ab9 scurris, mimis'°, in-
sipientibus" denique saepe moveatu);tamen'~habetvim
nescio an imperiosissimam, et cui repugnari minime
9 potest. Erumpit enim invitis saepe nec vultus mo-
t. ~ed stulte. Suspicor interci- quit, totum hoc, mouoie risum.
disse et. Quamquam sœpe hoc omit- TURN.
tidocetDrakenb.adLiv.M,6,t; 8.J?t~M<E.~t~tte;sicR. ~,C~MP.
etOudend.adSnet.Caës.,c.t<t Aridr. En.
extr., nos ad IV, 3, !3o; V, ), ]8; g. Ab; sic Tnric. Guelf. CAMp.
VI, 3, 48, et vere omittitur modo Jens. (tac. Gesn.) Tarv. et edd. an-
VI, 2, 36, et mox §. 12 in omni- te Bad. Reliqui a.
bus libris. t0. JftmM. Turic., muttu!; a sec.
2. Aut facta. Turic. Guelf. Goth. manu minus. CAMP., nimis. Vide §.
(tac. Gesn.)CAMp., od~ cum edd. 3, Cod. Gebh.
anteBas. -Nostri omnes acheta, i). 7tMt'~tctttt&u!. Turic., inspi-
exc. R. to, aut facta. En. ctetttt&ut, cum Atm. Vide hac §.
3. Quod; sic Vatt. lib. RR. 8, g, item §. o. ~tt~L'tën~t&ux, sic solus
to, t2, CAMP. Andr. A)d. Quia; R. y. Caeteri insipiemtibus. En.
sic R, y, Jens., et apud Burmann. t2. 1'ameii. Turic. Goth. (tacente
Voss.Ec. Gesn.) CAMP.Tum, cum Voss. 2
< Cicero. De Orat. Il, 28. Simi- Va)). Cutn, Jens. (tac. Gesn.) cum
lis est Aristotelis nnitio; Poetie., edd. ante Ald. Correxit Regius.
c. 5, p. Buhl. 2o5: To. ~<AoKftfnp t3. J?)um. Turicensis, Guelfer-
Tt KCHatf~oe cttattft~OtOU
ct~MftPTH/jtct bytanus, C\Mp. Goth. Jens. (tac.
~Oa.~tKCt. Gesn.) etiam, cum Voss. 2, Vall.
5. Jpso~J'centC!; sic Turic. Guetf. et edd. ahte Bad. Nostra est e con-
cum Alm. Goth. Voss. 2 (nisi quod jectura Regii (lenissima, vide VI,
dicentis, et Turicensis prima ma- t, 24) quam expressit Bad.Retiqua:
nu ipso; A)metovèniu9, ipse (vide enim etiam. -Enim etiam nullibi
§. item mox). ReUqui ipsum di- reperitur.Vall.lib. RR. y, 8, g, tu,
C€ttfC?M. 12, Ald. habent e<tam loco enim.
6. ~tWMtur. Goth. (tac. Gesh.) · En.
videtur, cum Vall. Voss. 2. Vide l~. Invitis. Turic. Guelf. CAMP
modo §.7. Goth. Jens. (tac. Gesnero) invitus,
7. Res levis. Cicero leve est, in- cum Voss. a, Vall. et édition. ante-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 46?
do ac vocis exprimit confessionem, sed totum corpus vi
sua concutit: rerum autem saepe', ut dixi~, maximarum
momenta vertit, ut quum 3 odium iramque frequentis-
sime frangat. Documento sunt juvenes Tarentmi~: qui 'o
multa de rege Pyrrho securius inter cœnam locuti,
quum rationèm facti reposcerentur~, et neque negari
res, neque defendi posset, risu sunt et opportuno joco
elapsi namque unus ex his, /mnto, Ijiquit, n~: ~enef
~e/ec:~e<, occ~~ë~Kx te: eaque urbanitate tota est in-
Ald. Correxit Regius. Alm. dare cum Alrn. Sed Gpth. (tac. Gesn.)
enim chant tti~tto non credo, vide ):0)tf.
§. 8; item mox. Maxima pars t. ~ff~~ omittit C~Mp.
nostrorum invitus. En. Erum- 2. Ut dixi. Non habeo demon-
pit. invitis. Ponit Gesnerus gemi- strare locum. Securi transeunt in-
num Cic. locum, 1. c.: Ita repen- terpretes. Ornisit (sic melius) Ge-
« te erumpit. oculos occupat. doynus. An memoria lapsus Quint.
Scepe: nec. Turic. Guelf. CAMP. credebat hoc se alicitbi monuisse ?
inserunt nec~*tt!tM! ope, cum Alm. Vide )ib.V,cap. n, §. 26.
et edd. ante Bnrm. exc. Ald. Gryph. 3. Ut çuttm; sic Turic. Obr. Re-
(t 536)Colin.Vidov. ScribuntGuelf. liqui omittunt ut. t/t quum. Vi-
CAMP.VOSS.,fulctus. Goth. ,y?UCtUt de lib. VI, cap. l, §. 5t.
(nisi forte erravimus). Atm., f«~tM< yarettttftt. Turic. (a pr. inanu)
(quod tamen non credo. Vide mo- starent iniqui. jMuenM Tarenti-
do item §. <~). Muretus ). c. ete- ttt. « Narrât Val. Max. V, t, 3 ex-
ganter, ut semper Barbara, ait i terh. (citatus jam Regio) et Ptu<.
in Pyrrho (Turnebo,
quaedam enunciatio effecerat, ut p;,38y E).
<' nec /M/<m pro nec vultus scribe- Sêd multo argutius Npstef (vidé
retur. Quac corrupta scriptura fut- I,g,5). Ille: ~VtHMtmnt no6t~de-
ta est postea ope alicujus, qui de "~ectMet, ista <jfU<B tibi re/ata~un~
sao addidit illud ope. Sic sœpe "prfB iis, ~un; de te locuturi era-
M/enfa~ invasit in locum ~en~- mm, /u!M ac jocus fuissent. Hic:
tM,~?nui in locum ~eneru; alia- n~f<OtX tf' <t TOMTMt «'~Mf~tt, 6;
que ad eumdem moduni. Vide '~Â6~t ~tp?)' 6fte: )t/«*v.Si vitam
Drakenborc. ad Liv. XXI, 2, « miies Plutarchi et Maximi, Fa~
~Vec vultus modo; sic Vattaf li- bianus profecto insuper àureum
ber a secunda manu antiqua. Nec « tripoda meruit. » Gesnerus.
fultus ope, nec vultus modo; sic 5. Rege Pyrrho; sic Turic. Guelf.
VaU. lib.RR.7,8,9, to, <2,Andr. CAMP.Reliqui P. r. Vide §§. 4, t3.
Jens. Delenda esse ~cc nec fultus 6. /~0!cere)ttur. Turic. (a pr.
ope in Vall. lib. indicant posita sub manu) res ~o!cer<'))<!(f. Jens. (tac.
sin~uHs litteris puncta. ED. Nec Gesn.) reposceret, cum edd. antc
vultus. Turie. Guelf., n. uu/ttt'n Ald.
3o.
 468 M. FAB1I QUINTILIANI
vidia criminis dissoluta. Verum hoc, quidquid est, ut
non austm dicere carere omnino' arte;qula~nt)nnul!am
observanoHem habet, suntque ad id pertinentia, et a
Gtascis et a Latinis composita prœcepta~ ita plane affir-
mo, praeopue positum esse ut naîtra et in 4occasione.
'2 Porro natura non tantum in hoc valet, ut acutior quis
atque habilior sit ad inveniendum (nam id sane doc-
"trina possit augeri), sed inestpropnus~ quibusdam
t. Omnmo; sic et C~MP. cum dine toquendi in hoc genere dispu-
MSS. ut volebat Regius pro omH't tantemt.e.E)e~anter,sedrespi-
edd. a Jens. ante Ald. ciens modo ad prominciatmnem,
2. ~Votnï~f~?t?.'Turic. (a sec. pra'eipitde~'ocattoneCorhif.ad
manu) Gue)f. omiitunt non, cum Herenn. Ht, i3, t~- Marsi (vide
edd. post CtMp. ante Ald. Correxit hic §. t ox)liber intercidit. Hue tra-
Regius. Nostri omnes nonnul- has Athenodori quoque opus. Vide
/am.Ec. )ib.cap.)y,§.)5.
3. Composita prœcepfa. Cic. de 4. 7t occasione. Pra*posniohem
Orat. U, 5~: Itaque quum quos- habent et Turic. Guelf. Goth. Omit-
« dam &ra*cos inscriptos libros esse tunt CAMP.Jens. (tacente Gesn.) et
« vidissem de ridiculis, nonnullam edd. ante Burm. exe. Bad. Bas. Vide
in spem veneram, posse me ali- Iib.VI,cap.t,§.23;hic§-2~.
quid ex istis discere. Aristotelis Simile modo duplex a in omnibus
quidem de ridieulis prœcepta tem- libris.
porum injuria nobis invidit, vide 5. Possit; sic Turic. Guelf. CAMP.
Arist.Rhet.I,tt,2<);IH,t8,y; cum Goth. Jens. Tarv. Reliqui pos-
etiam Theophrasti liber <!r<pi ~<Âo/o~ set. Reposuit Regius, male, vide I,
intercidit. Rhetores, qui aliquid de' 8,5, nisi forte ejus mutatio spec-
risu scripserint, recenset Vavassor tabat ad §. )o, ubi sane corrupte
de ~tt~tcra ~tetto~e~ sect. 3, c. t, in Goth. (tac. Gesn.) </e~. possit.
p. (Kappii) 257-2~0. Sed obiter Vide IV, 2, t~S.Aptiushiequidem
illi plerique; et credibile est in ar- fuerit potest, quod reponere h. ).
tibus, quibus caremus, hune locum ne ipsum quidem durum. Vide lib.
de industria tractatum, velut in tV,cap.5,§.
Gorgias prodente Aristotele, 1. c. 6. Pro~nu! habitu. Turicens.
Vide Nostr. §. 22. Aristotelis doc- propius f/u~u$ f/~oru7?ï in hab. a
trinam de f~'r~~re~t'a propositam in secunda manu, ~'o~nus quibus de-
Ethic.Nie.ir,y,demonstrat8chnei- contnt habitu. Guelferbytanus,pro-
derus ad Dèmetr., p. i53, quo ad- pria vis de eorum habitu. Jenso-
de indicante etiam mox(§.t8) nius, proprius quibusdam decor Aa-
Almelovenio IV, 8; Magna Moral. I, tfttt, cum editionibus ante Ald.
3t; Ethic. Eudem. 3y. Sed juvabit ubi Regius desiderat in. C~MP.nos-
audire Sehneiderum de consuetu- trum.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 469
decor in habitu ac vultu 1 ut eadem IHa minus alio
dicente, urbana esse videantur 3. Occasioni4 vero et in ,3
rebus est tan ta vis, ut saepe adjuti ea non indocti modo,
sed etiam rustici salse dicant in eum~, quisquis? ali-
t.~c~u/tttjsicTuric. Guelf. ut, etc. Hoc ut vitetur paulo licen-
CAMP.Reliqui atque v. tius ita poterit seribi: Occasio.
2. Ut eadem. Turic. Guelf. omit- est (cujus (hoc additur de conjec-
tunt ttt, ob u antecedens. Vide §. tura] tanta vis ut. d.) et in po «,
3. ~/to. videantur; sic Turic. etc. Levior illa (et lenis profecto)
Guelf. Goth. (tacente Gesn.) C.4MP. mutatio Tm<quid et aliquis eo com-
(nisi quod hic esse vid. ur&.) cum mendatur quod non celeritate di-
Voss. 2. Reliqui d. a. v. u. e. (vide cendi certatur, cujusrnodi senten-
to, )~). Quare deseruerit Cice- tia inest istis ~ttMah~ttt<! d. prior,
ronem ? lib. X, cap. 2, §. !8. verum artificio et felicitate appre-
4. Occasioni. Turic. Gue!f., Oc- hendendi id, qnodcunque forte for-
casio, cum Alm. Reliqui CodJ. si- tuna aliquis dixerit prior. Eo enim
ientur.Equidem vidéo dativum esse prorsus ducunt quae protinus inse-
in Goth. cui socios ultro assigne runtur ~nnt e~nTï, etc. Recte au-
Voss. 2, Vall. (vide §. 8). Sed. temRegius huc advocat tocum Cic.
eorum vix majorem auctoritatem de Orator. H, 56 extr.: ~Omnino
agnosco quam C-tMp.~qui et ipse u probabiliora sunt qua* lacessiti
Occasioni, 'cum tot edd. Vide V, ffdicimus, quam qupf;pnores.
t3, !g. –Occo!:o'!t. pnor. ln 5. Rustici salse. Turic. Guelf.
tanta, qua* est hujus )oci, corrup- )Tt!ffc/! ai se. Ille a sec. manu nt.<t;-
tela id unum relinquitur ut proba- cis adésse. Levis error, in quo re-
bnemscripturam,ututeruta[ne e cepta illa latet.
MSS. communicemus cum lectore 6. ~tc~Ht t~t eum. Turic. Guetf.
Occasio vero et in rébus est tanta CAMP., d. et xt eo, cum Voss. 3
n(hicf'somitto de conjectura) et edd. ante Bad. sec. qui <<.et <tt
ut. dicant, et in eo,~m~ (conj. eunt, ïiasi)., d. tttcttm, ex conjec-
"pro quis) aliquis (conj. pro ali- tura Regii.MoxGryph.,d. ttteum, 1
« <jfM!~)dixerit prier, x Facile ap- cum retiquis edd. ubi et perquam
paret alienissima illa et in rebus hac leviter expungitur. Nentrum ~cnus
constitutione defendi et in aliquo esse in eo, apparet oppositis et
dignitatis loco poni, dum referun- rebus. Quod si enim mascutinutn
tur ad et itt eo. Est enim occasio esset, quo rpferretur <)t<u~'ftx, uic-
aut in rebus, aut in dicto aticu~us turns erat Quint. et in rebus, et
priore. Quis autem tulerit '<ocea- ein ~e)'ï0)ia.). Goth. dare cl. <)t,
sioni et in rébus? ubi saltem in omisso pronomine et Gesnero di-
debebat omitti, etsi vel sic rebus ecnti et mihi silenti credo, quam-
vilissimum fuerit et plane otiosum. quam obstat gemeUus ille Voss. 2.
St'ddisp)icet,quod,iniUaparti- Vide Vf, 2, 20. Omnes nostri,
tione, prior species non nuda pro- et in eo. Eo.
ponitur, sed adjunctis istis tanta Quisquis. Turic., quis, cum
 470 M. FABII QUINTILIANI

~quid dixerit' pnor: sunt enim longe venustiora omma

~4 in respondèndo, quam in provocando. Accedttdif~cut-
tati, quod ejus rei nutta~xercitatio est,nutMp)'aecep-
tores utique in conviviis etsermonibus multi dicaces;
sed quia 2 in hoc usu quotidiano proficimus: oratoria
urbanitas rara, nec ex parte3 propria, sed ad hanc
t5 consuetudinem~commendata~. Nihil autem vetabat6 et
componi? materias in hoc idoneas9, ut controversise
Jens. Loc. Ven. Rusc. Bas. quod ante Ald. Heticnjiaccommo~ata, ex
inveniebat et Regins. A sec. manu conjectura Aldi, ut suspicor. Non
iOenostrumethocCAMp.Tarv. cum dubito quin nobiscum faciat Alm.
reliquis. Badius prior cui de con- quamquam non memoratus. Vide
jectura. §§. g, )g. Omnes nostri com-
t. Dixerit. Jens. (tac. Gesn.) di- mendata. Ec. Commendata. A
Ctfttf, cum Loc. Ven. Ruse. Rad. rhetoribus in scholis, quos proti-
pr.quamquamVall. nobiscum facit. nus notat male jocos ex materiis
2, Sed quia. Tune. (a pr. tnanu) suis proscribentes. Hoc enim est
omittit sed cum Alm. probante in imperfecto isto vetabat. Vide II,
Burm. Sed a )[brariis addi ostendit !0, g. t/t)~Ke. commendata.
Drakenb. adLiv.Vt, 22, 8. Uanc Sic intellige 7n cot~tf~s quidem
originem veriorem censeo quam- et sermoxtttM multi dicaces repe-
<juam et Htterae ces précédentes pa- riuntur sed hoc contingit, quia in
rere potuerint errorem. Vide eum- id usu quotidiano ~ro~ctmu~. O'M-
dem ad VJf, ~f, 5; et hic 28; it. toria urbanitas rara est, qMMe~tts rei
IV, 2, yo. Nostri omnes sed ))u/~< c.Mrcttafto est in scholis, nec
quia, exc. R. 12, et apud Burm. V. habet artem (si arte pro parte'ad-
C. Alm. qui T<ised omittunt. En. mittas) propriam et peculiarem,
Sed quia. Metius sane abfuerit sed. sed, etc. Vide supra. IIOLL.
Sic et Gedoynus. 6. Vetabat. Roth., M'tatif, ut
3.Parte;sicTuric.Gue)f.CAMB. conjecit et recepit (in pr.) Badius,
cum Goth. Voss. 2,V.<)).Bod[.Bal. Mate, vel qb~ni~erottut'nnperfec-
Alm. Andr. Retiqui ~~fc. Parte; tum(videVt,proœm.)6).Sed
sic omnes nostri. Soli R. Jens. Voss.3,~ete<'at.
A)d., a;w. ED. Ex ~«rte propria. Et cojttKOHt. Quidni vel pro
Sua causa, quasi aliquid conduçat et? (vide not. ad IV, 3, )2 ) Oppo-
oratori. Pars dictnm pro specie, ~c- nuutur enim eoMpont et <;<t~u/o:.
))e<-<Viden,!8, Nisi forte expunxeris et.
4.tancco)Muf'tMd)ne!tt. ~Con- 8. Matenc!. Turic. Guelf. CâMp.
viviorum scilicet et sermonum,de Goth. (tac. Gesn.) materies. Mate.
qua paulo ante dixit. n RoDinus. Vide 1I, <o, 4, et tot locis. Guelf.
K. Comntenffata; sieTurie.Guetf. omittit. in hoc !cto)!<'<M.
C~Mr. cum Goth. Voss. 2 et edd. g. ~yatenas. idoneas. Cujus.ce
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. VI, 3. 47i
permixtis salibus Hngerentur vel res proponi singulas
ad juvenum tatem exerotationem, Qujn Hlaeipsae, quse 16
Dicta sunt, ac vocantur~, quas certis dieb~s festse ticen-
tiae dicere 3 solebamus si paulum adhibita ratione
modi est mate)'fai))a quai tractatur sive eHcto'K?. Inauditum sane femi-
a Seneca in ludo de morte Claudii mni generis substanttyum si ta-
imperatoris, et ab Erasmo in Mo- men sincerum possit probari, ma-
ria, et a Luciano in musca et judi- gnopere subventum fuerit loco.
cio vocalium. TuRN. Durissimum cnim totvocabula mu-
i. Salibus. Tune. (a sec. manu) tare ;pM illa Jtcta. ~utE, ubi
talibus. Cueif., /N&K/M. nuiia .erroris occasio ostenditor.
2. Quin. MOcanfMf.Turic.puetf. Atqui hoc saltem fieri debebat in
CAMP., Q. i~KE t7<<?<<:t<BSUttt a. recepta. Deinde quid illud est
v. Gpth. (tac. Gesn.) Q. t/<te !~œ dicta sunt ac foc~~tur? Anne
(//ct<B stpt a. cum Voss. 2 igitnr nomen, quod aiunt, et omefi
A)m. (?) Tary. AU. Q. t//œ t~tE habent dicta illa ?Sed quod tandem
~u<Bt7;ct<Es. a. t; Va! (?) et Rad, comminiscar f/ictum, quod uocetM)
pr. Nostrun in Jensoniana prima. quidem neque sit tamen?vide §. t og.
Solus R. y, Qmn tH<B~s<B dicta Apage frigus istud plus quam pue-
sunt. Alioqui ead. nostri. ED. rite. Ponp dicta d'.(;e)'e quam sit
3. Dicere. Omittunt hoc Turiç. elegans, alii viderint. Sed hoc ne
Guelf. cum Alm. Dare, CAMP.Ju- in Codd. quidem. Quare autem so-
vat Integram protastn appgnere, /e&amu! Num igitur jam non sit
qualis legitur in vetustissimis Co- idem? Praeteriti ratio potest esse in
dicibus, quo manifestior sit diffi- eo, quod vel consuetndo tangatur,
cu]tas loci. Quin ipsaE iUae dictae quae fuerit Quintiliani et condisci-
sunt ac voca~tur, quas certis die- pulorum in schoUs (veïut I, 5, 23,
bus festa; licentiae aotebamus. M 24; 1, o, Sg, V, 12, 17), vel n'os
Dicere illud novitium esse, quam- antiquus Romanorum jam aboli-
quam in uno meorum Codd. posi- tus, ubi tamen perfectum aptius
tum, vel hoc apparet, quod pro (velut III, to, ); VI, t, 35). Neu-
eodem est dare in CAMP., quo fluc- trum hue pertinet, quum Saturna-
tuatio tibrariorum indicatur (vide lia et libertas illa </ecem6ru (Hor.
V, t3, 13). Etiam ~Mœ relativum Serm. 11, y, ~) prpcut dubio respi-
post ~tc(<Ba sinceris libris abest. ciatur in istis co'hx dt~&u!~°~<B li-
In recepta neutrum dicta nullis ma- ccnttœ, qu.B nec scholarum erant
chinis structurae inseri potest, et (namferia° isto tempore), nec abo-
rectissime Badius. Quaeram, ait, lita Quintiliani a-tate. In tanta ob-
ab eo, (He{;io),quid demonstrent scuritate, magis, ut aliquam tamen
illa pronomina tHœ tpia'j quum sententiam dispiceremus, quam ad
« nu)tum substantivunt significans restituendam QuintUiani manum,
<' rem demonstratam addatur, nisi sunt ac et solebamus mutare ag-
~tcf<plegantur. InVatieusismnr- gressus.sum. Ex illo fecerim xtcuf,
gine ad t/<cM annotatum est t/)ctœ ex hoc serebamus. ~Egre, fateor,
 472 M. FABH QUINTtLFANÎ
hngerentur, aut aliquid in his senum quoque esset
admixtum plurimum poterant utilitatis afferre
quœ nunc juvenum, vel sibi ludentium exercitatio
'7 est. Pluribus autem nominibus in eadem re vulgo uti-
mur quae tamen si diducas~, suam quamdam ~propriam
vim ostendent; nam et urbanitas dicitur, qua quidem
significari video sermonem praeferentem in verbis et

quisquam admittet illam corrupte- que emendationum, ingenio caren-

lam, in hac emendatione scrupu-
lum eumdem inveniet, quem teti-
gimus, temporis praeteriti. Hoequi-
dem ita amoliri posse videaris, si
dicas juvenum modo fuisse hosce
jocos in Saturnalibus, quos se quo-
que olim agitare meminerit Quint.
Sedequidem prœteritum ab eo pro-
batum censeo, qui~!n~erentur et
poterant male interpretaretur,quasi
de pra'senti non dicta. Quare si
quid licentius grassari permittatur,
scribemus ita t Quin ipiMB i)ia:
(dtcftc .Mnf~Htttp vocantur) qnas
« c. d. f. t. tacu~~tur. J9tcfa~ ~eH-
tentias vulgo esse appellatas hasce
in Saturnalibus jocationes, gratis
sumo, neque aliunde, quam ex hoc
ipso loco, didici. Eodem redit, si
pro sunt ac scribis sicut; ubi t/teM
appeUabuntur eaedpm, in quo faci-
lior sane est structura « ~teM (sic-
ut voeantur). Nisi forte censes,
huic voci ~c~? aliquod praesidium
esse in glossa illa Va)). Jacu~amur
aptissimum fuerit verbum. Vide §§.
42, 43; IX, 2, ~g, ubi recte Burm.
aMegat ad Petron., c. )0g c in l,
in & abire etsi exemplis docet
More)ius, ~~mexts de Critique,
p. g3, 1~0, '4'~ despero tamen
quemquam tantaa mutationi conci-
liatum iri, nisi casus advocetur,ve-
rus ille ex machina Dens, omnium-
tium, vindex praesentissimus. Po-
tuit enirn sane casu librarius scri-
bere solebamus pro jaculamur.
i. Poterant; sic Turic. Guelf.
C-AMp.cum Alm. Loc. Venet. Ruse.
Obr. Gesn. Bip. Poterat, Jens. Tarv.
Ald. Reliqui potemnt. Male.
2. ~e/ ~u~ïttmTH. Ambiguum
est vel. Aut dirimit enim ludentes
ajuvenibus, aut valet adeo, quod
sic interpretaberis etiam tum,
quum nihil aliud nisi etc. Quid sit
« sibi ludere vix dicam. An nullo
alio teste, magistro non moderante?
Sed fortasse nihil aliud nisi inter
se. ~Vunc non ad œtatem eam refe-
ro, qua scribit Fabius, sed oppono
desideratis istis: !t /n)~c!'cn(ur, si
esset, quomodo dicimus melius
abesset; nunc ita inteiïigimus.
3. Diducas; sic Turic. Goth. (tac.
Gesn.)CAMp. cum Vall. Loc. et edd.
ante Gesn. Reliqui deducas. Cor-
rexit Regins.–ZMuc<M. « f. e. se-
pares. ~) Regius. Si quis synony-
miam hanc sedulo discernat, diffe-
rentia; apparebunt.
4. Quamdam propriam. Ita Tu-
ric. Gueff. CAMP.Reliqui p. q. Vide
n; item §. !8.
5. /~r<E/eren(cm; sicTuric. Guelf.
CAMp.cum Alm. Vall. et edd. ante
Basi). exc. Ald. Vra'~ttem, Goth.
Voss. 2 (videVJ, 2,21). Re)iquii;<'
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V[, 3. 4733
sono' et usu proprium quemdam gustum Urbis, et
sumptam ex conversatione3 doctorum tacitam eruditio-
nem4 denique, cui contraria sit rt~ttC!<<!s.~enushtm 18
esse, quod cum gratia quadam et venere dicatur5, ap-
paret salsum m consuetudine pro ridiculo tantum ac-
cipimus 7; natura non utique hoc est, quamquam et ri-
dtcula oporteat~ esse salsa: nam et Cicero, o?nne, <~MO~
M/x!<m~9, ait e~e ~f~coru~' °; non, quia sunt maxime

inserunt;suadenteRegio,Badio ante Ald. Correxit Regius, sed jam

iterum refragante. Vide VI, 2, <4.
Omnes nostri ~nB~erentem exc.
Jens. ab emend. et Ald. qui se in-
serunt. En.
t.ono.Turic.,soM;asec.manu
sese, cui ascribitur vel ex arte.
Guelf. Goth. (tac. Gesn.) CAMP.,
arte. Mirum glossema
2. Gu!<um. C*MP.e!tttm, cum
Goth. Vall.
3.Conversatione.Vocabulum hoc,
L. Seneca* inprimis frequentatum,
jam Trogo adhibitum docet snm-
mus Ruhnkenius ad Ve))ei. IJ, t03,
3, ubi locus Gronovii in Observ.
demonstratus, est p. 63i ed. Platn.
Vide Nostrum 3, Declam. p.
(Bip.) III, ,7, 4, ~9; Dial. de
Oratt., c. g; Seneca Epist. to8, p.
(Bip.) 55 Non so)nm studentes,
<'sed etiam conM*)'M)ttesubi eott-
~t'safto, ut hic a Nostro, signifi-
catur quotidiana, a certo discendi
consilio aliena. Apput. Met. lib. V,
P.89,91.
4.Doetontm.enfa!'(ttO)!en!.Vid(;
IV, 2, 45. Doctus non aliter usur-
patur quam eruditus. At quam ele-
ganter tacita appellatur illa erudi-
tio Vide I, to, 7 (artes) tacthe
« quoquesentinntur.nEtmox§. 19.
5. Et. dicatur. Jens., ex. die-
CAMP.nostram.
6. Salsum. salsa. Turic., ~a~-
sum. falsa. Vide §§. 6 3g.
Vita, ait Plinius, paulo humanior
sine sale degi non potest. Ti!R&.
y. ~eci~tmtts. Turie. a pr. manu
accepimus.
8. Oporteat esse. Turic. Guelf.
Goth. (tac. Gesn.)CAMp., esse oport.
Mate. Vide §§. ty, 25. Qunm-
~ttam. oporteat. Conjunctivum vi-
de adprooem. 8. Recte pra'cipit,
ridiculis quidem utique oportere
inesse sale,n, sa)sis risum negat.
g. ~'<<ttnt sit. Turic. Guelferb.,
supersit, cum Alm. &!< sumpsit,
CAMP.Apparet origo erroris.
to. Cicero. Atticorum. De Ora-
tore, lib. II; Orat. go. ED.
ii.~Vonoutfï~unt. Recte Gesne-
rus malit sint, quoniam pertineat
ad Ciceronis sententiam. Possit (id
quod est in Gne)f. CAMP.et marg.
Vidov.) Mam pro non, mutari in
num, ut sit interrogatio per paren-
thesin, valens negationem.Vide V,
)0, t02. Locus Ciceronis est ex
Oratore, c. 26. Almelovenius ab-
tegat ad § [t)y, et locum Demetrii
de etocutione, p. (Schneid.) ya
t~ton'6~0~6 6Jt~UM(~ÛUV JM~OV~EC) -X~~A
'TB' MTT/K~OV' J)' ~A'p AT~'K]) ~M~yx

ifum.Tatv., et. dictum, cum edd. T~ 6~6f K~t' J;tjHOTfKCt'j

O't/f~~T~etjU~eCOy
 4?44' M. FABH QUINTtLtANI
ad risum compositi: et Catullus, quum dicit, A~u~a est
u< corpore m:c<ïM/M', non hoc 2 dicit, nihil in corpore
'9 ejus esse rmicutum. ~a/~Mmigitur erit, quod non erit
insulsum, velut quoddam simplex orationis condimen-
tum, quod sentitur latente~ judicio4, velut palato, ex-
citatque et a taedio defendit orationem sane tamen 5, ut
K~' Tetf{ TOi~~Tette<~T~n't\~tC '!B'C6- sec. manu palatom et ~uoJ pro
~of. Item ad Philostr. in vita Sco- <~[MB.Sedquistu)eritstructuram
pe)iani,)ib.IdeSuphist.c?- iHam Tu!!quod post excitat? C~Mp.,1
f!fec.TM!'lNt))[o7:(qua)essuntAt- j. velut palato exstat atque excitat.
tici)'rûx~i)'~6~9ttt,p.5<g0t. -Excitat. oratto;tent.VideadVf,
Nulla. salis; sic Turic. Guelf. 2. Maxima pars nostrorum
C.<Mp. Renquitotumpentametrum, M/ut~M/ato, cxcitatque. En.
ut est apud Catullum. A~u</a. 5. ï'amen. Goth. (tacente Gesn.)
<a<t'.<.Memoriter extra versum citat omittit cum Voss. 2, Capper. Vide
locum.VIde VI, t, 24. Catulli epi- §. 28, conjicit tam Burm. Sanc
gramma est in Quintiam et Lesbiam tatnet).)n&<')tt.Librurumquidem
apud Is. Vossium, p. 3 < t. hic nonnisi duorutn levissima va-
2. Non hoc. Turic. (a sec. man.) rietas sed non est acquiescendmn
Guelf. CAMP. omittunt KOH, cum in recepta scriptura. Nihil agit Cap-
Goth. et edd. ante HoU. Vindicant per. aliquot exemplis defendere co-
negationem Turie. (a pr. manu) natus, quod ille fit hi referuntur
Alm. Goth. 2. Erasmus in Adagg. hic adnomenrms()uam expressum.
Il, 3, 5); Muretus Varr. teett. tg, Id autem esse sal, qui lateat in sal-
6;Bad.inmarg.etnota. ~Mm. Neque enim tantiB !icentia;
3. Latente. palato. Latet illud praesidium ex iis peti potest. Colo-
judicium, cujus ne ipse quidem qui <nesii pater, ut narrat filius, ad oram
.iudicat conscientiam habet. Recte codicis sui M<scripserat pro ille,
autem comparatBurmannusCic.de et sales pro hi; non leni emenda-
Nat. Deor. If, )8 extr.: ~(Epicu- tione. Burmanno disp'licet tam bre-
rus)~a/<!to.tt<<i'c<!(. Vide Lac- vi geminatum tamen. Rectissime;
tant.(<<'O~.Det,c.)0. etiam propter logicam. Equidem
4. Judicio. e.fCttaf~t[e; sic Tu- prœterea quid sibi velit sane isto
ric. Alm. (nisi quod ille plato et )oeo, si interroger, obmutescan).
ejccttat<jtu<B, ex hoc autem et post His igitur voeabulis diffisus rescri-
;[(~t< affertur. Falso profecto (vide bere matim Sales enim. Peccatum
20) cum Goth. Voss. 2, fuit simili ter in loco Ciceronis, mo-
Stoer. et edd. ante Gibs. quo ace. do citato, Orat., c. 26, ubi sanum
Roll. J. v. p. excitat quod, Guelf. pro salsum male practulitLambinus
tte)iqui~. et velut pa/atum excitat ex uno Codice. Vide turbatum in
<~uod, cujus auctorem dicit Bodl. eodem vocabulo, §. t5. ~M~t~~t~t
Gibsonus, mihi quidem nil ejus- sitis quam egregie dicta sit, quem-
modi pcrsuadens .Est sane in Turic. quam docere non attinet.
 INSTiTUTÏONIS ORAT. HB.'VI, 3. 475
ille, in cibis paulo liberalius aspersus, si tamen non
sit immodicus, offert aliquid proprise voluptatis ita hi
quoque in dicendo habent quiddam, quod nobis faciat
audiendi sItim~:jFacet!<??ï~ quoque non tantum circa
ridicula opinor consisterc. Neque enim diceret Hora-
tius~, /<:<ce~umcar/Min~ oen:M natura co~ce~um esse
~!ry:7!0 decoris hanc magis, et excultae cujusdam
eiegantiae àppellationem puto tdeoque in epistolis
Cicero hsec Bruti refert verba, -~e illi ~un<~ef/e.'i
j~!ce/< <r<c deliciis :n<j'r6e~:6n(tmolles9 quod conve-
nit cum iMoHorattand, molle ottoue~cetum ~!r<y!/i0.
Joct<m vero accipimus quod est contrarium se- 2t
i. Habent. Guelf., habet. ulli, cum Voss. 2, et edd. ante
2..S'fttnt. Turic. a pr. manu ~:f Stoer.; itemque edd. Ciceronis. Ne
in. Unde est profecto quod mox ullo, Andr. Sich. Potest recepta
C~MP. in facetum. videri commoda veteris scripturœ
3. ~acetttm. Multis in locis Cic. emendatio, auctore incertn. Scrip-
~aectMm usurpat pro urbanitate, tura 10~ ]t(B semper per e solnm
uti per totam orationem elegantia tenenda, docente Faerno ad Te-
illa extendatur, differatque a dica- rent. Andr. prol. t~. Vide Heusiag.
citate. Kn. ~d Gc. de Off. Il, 21, 16; Cort. ad
Horatius. Turic. (a pr. manu) Sall. Cat. 5z, 2~.
orahu. Goth. (tac. Gesn.) C~Mp., 8. Faceti. Turic..(a pr. manu)
oratius; ut môx Ot'a~a~Q Turicens. facti, cum Alm. (vide §. tg; item
CtMP.Horah'u!. Sat. J, to, /{~, ~5. §. 26). Vide §. 87.
5. Carminis. Turic. (a pr. manu) f). -Mo~M. Turic. (a pr. manu)
cato minus, cum Alm. Dte a sec., CAMp., mollis. Jens., nfo//itM, cum
<;a<on<, et sic Guelf. cum Gothan. edd. ante Stoer. quo açc. Ciceronis
Voss. 2; catoni minus, CAMP.ca- fragmenta. Badius Ascensius (re-
tonis, Jens. et edd. ante Ald. N05- ferente Burmanno nec scio ubi,
trutuVatt. non cautionis, ut narrat neque enirn in edd. quas confero)
Burm. Regius orationis reponere conjecit delicatius !)t~)'e</te)t(emol-
~uasit. Equidem. suspicanti Pnr- les, probante Burmanno, me, qua-
maano respondeam, nihil nisi re- re prxstet, parum assequente, nisi
ceptam latere. volnit Ht~re~tefttt.
6. /t! epistolis Cicero. Locus inter 10. QttO~c. ~iry.Npneratquod
fragmenta relatus, apud Ernest., bitce uncos apponeret, tamquam
p. <o6y. Malim paene tn~ret/tenf/t. {;)<)Ssemati,Gesn.;materepetitosi)-
7. ~tB illi. Tune. Guetf. CAMP. los a Bip. C.nu! ~ttta. Vide §. 6.
f!oth. Jens. (de ne tac. Gesn.) ne i T.ocu)M. ~OC!Mduplex ponitur
 4?6 M. FABH QUINTILIANI
no: nam etfingere', et terrere, et promittere interim
est Z)<'cac:f~~ine dubio a dicendo, quod ?est
iccus
omni generi commune, Jucta~ est proprie tamen si-
pnincatsermonem cum risuaUquos~ incessentem ideo
Demosthenem urbanum fuisse dicunt, f/tcacen~~ ne-
i!2 gant. Proprium aittem materiae, de qua n une loquimur,
est ridiculum ideoque hsec tota disputatio a GraecisTsp!
~Mu inscribitur6; ejus prima divisio tradittir eadem,
aCle.Off!c.,)ib.I.jP<'<tt~tset(<- ut item §. 18, in consuetudi-
liberatis, a!ter vero liberalis et ~ra- ne. Neque tamen vel sic etsi im-
tus, qualis est in Plauto, antiqua co- probatiopaulo sitmanifestior, Nain
moedia et libris Socraticorum.TunN. recte dici, nullo alio interjecto,
~cfo ac';f/)'nt)t!. C~Mp. inserit mihi persuadeo. ~t ante~ere in-
id, non male. primis necessarium quod valet
<. Et ~ttjfere. Turic. CAMP., ef- etiant, quo ostenditur, non solum
~!na. Nam et~'t~ere. Hisce in'- risurn contineri joco.
probatio nisi fallor, inest ejus 2. Quod est. Turic. (a sec. manu)
quod modo fieri dicebat. Est autem ~MfC ex. C~MP. addit ex. Edd. a
talis fere in omnibus, qua: hic re- Jens. ad A)d., <jfu<Ee.e.
censentur, vocabulis. Sed particula 3. Ducta. Goth. (tac. Gesn.) dicta.
nam, quamvis in omnes partes ver- ~~nos. Basil. Stoer. Chouet.
sata, nondnm scio quid faciam. Id Leid., a/t~uo. Restituit Gibs. cum
quidem unicuique manifestum esse magno strepitu, u reliquos malam
puto, serium a Romanis non, ut a scripturam dare narrans quod
nobis, opponi etiam/tcto~ sed soli Tiurm. refinxit « xonnu~t. Vide
rt~tCu~o.Quodp)urimaveterumto- XV, )3, 9. Nostri omnes ali-
ca ostendunt, velut hic apud Nos- ~)tOS. En.
trum, §§. <o6, 108; JX, 2, 14. Sic 5. t/rtomm. dicacem; velutCi-
[,2,t,"discere!et't'o,"nonest cero. Vide §. 2. –Oc. idem scribit
);<'rc, non a'tMtmu/ate, sed severe, ad Brutum. Demosth. autem U)ta-
citra lusum (vide t, t, 20). Jocus )HM est, quia in perpetuitate di-
autem potest esse vel in seriis, i. e. cendi suavis est, non autem dicte-
ubi non ridetur. Ejusmodi est ter- riis et seomtnatibns jaciendis.TnRK.
rere inprimis. Ergo atiud hic dicit G. n~i~e~M'of t))SCrt&ttMr.Turie.,
Quintit.acmodoaccipinarrahat. o6j!< c~o'oftt .scr.; a sec. manu pcft
Hoccine autem induci potest per sologion inscr. CAMP., ~ejifjTo~o~'ct
?Kïm? Subaudiendum in proximis M)'. Goth., !T~rM\o~~ i'nso'.Voss.
fuerit nta~e, partf'n recte, ad illud 2 ne~J~O.O~Ct t)MCr. <!r!pt~oXO~
~cc~tynu~. Sed nimia ista durities. Vix credo. Jens Tarv. )acunam.P<e-
~e)'o ctiam, post Jocum, languet tiquœ ante A)d. ~p' ~t0!
et jacet ne levissimam quidam ha- y. JE)<t!pt'fma. Turic., enim y?'
bens oppusitionem. Malim vulgo, a sec. manu etenim pr., etsicGnelf-
 t~STITUTIONÎS ORAT. LIB. VI, 3. 477
quae est omnis orationis', ut sit positum tn rebus, aut
in ~'er/'H usus autem maxime simplex2. Aut enim ex 23
<'ï/ risum petimus, aut ex nobis, aut ex rebus medus:
aliena aut reHrë/ieM<m)~4, autre/[<~mt~, aut eleva-
mus, aut re~ef'C!t<mus, aut e~u~~t~ nostra, nc/tcu/e
!'?t~camtM, et, ut verbo Ciceronis~ utar, dicimus aliqua
~6<u7Y/e[ namque eadem, quae, si imprudentibus
excidant, stulla sunt; si simulamus, f entêta 7 credun-
tur. Tertium est genus, ut idem dicit, in decipiendis 4
e.~Dec<af:on!6~, dictis aitteraccipiendis, ~caeterisque,
quae neutrampersonam contingunt, ideoque a me me-

Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum Voss. 4. Aut r~reAen~tntu)!. Turicens.

2, et edd. ante Ald. exc. CAMP.qui Guetf.C~MP.,<mfemr.,cumGoth.
et enim suprenza, unde apparet ori- Alm. Voss. 2, Jcns. Tarv. Correxit
go vitii, quod correxit Regius. ReHius.Verbum Turic. Guetr. dant
ï- Qu~ est omnis orationis. Vide reprendimus.
III, 5, ). Sic modo §. 2t,om;tt~e- 5. Ridicule. Recepi conjecturam
neri, i. e. dicendi. Mox inter posi- Regii ex Cicerone petitam eum AI-
tum et in inserit aut Goth. (tacente do, Cotina'o, Pearcio ad Cic. Reli-
Gesn.) solus, scd valde in tempore. qui ridicula. Nostra. Nostra ri-
2. ~)f<tAtme<tmp/'?~.Gesneruspro ~CM/tcamu~/sjcscribuntac
simplex emetidat triplex, aptissime distinguunt omnes nostri. En.–Jpsi
et aliquanto ultra Francium, qui dedita opera ridicula quœdam et
pro maxime rescribi malit minime, subabsurda dieimus, aut in dictis
probante Capper. Usum adverhil factisve nostris tale aliquid inesse
cum numerali, graecissantem, non dissimutaaterfatemur.Ron..
capiebat librarius. Vide Viger. ed. 6. ~er6o Ciceronis. De Orat. H,
Zeun., p. ~o5; item Hemsterhus. yt.SedtotusiHe)ocusnostraseri-
ad Lucian. Kip.,vot.I,p. benti Quintil. obversabatur.
303. Vide Inde
V, '4~5, maximequinque. Vulgata enim alia quofjue mutuatus est ut
stare nequit. Ascriptum in Ruse., ridicule tn~/caTHttS~~ec~te/tc~t$ ex-
excusum in Bad. utriusque margi- !pectatt0)!t6u!. Obseurius tamen lo-
ne, maximi triplex. quitur Quint. dum, pro Ciceronis
3. MedtM aliena. Tnric. CAMP. nafurua/;orunt,tp!orttnt,dicit~te-
inserunt tn cum Alm. mire, na- Ha, nostra. Vide et.Nostr. I, 5, 65.
tum tamen credo ex littera i in me- y. Stulta. fenmfa. Par ratio so-
d[Mma)eaccepta; quamquam C~Mr. loecismi et schematis I, 5, 53.
transponitmed. ret. –M~;M. Hoc 8. Cceterisque. Turic. prima ma-
quid sit, mox ipse interpretatur nus omittit que. Vide lib. V, cap. n, t
t.~ extr. §.
 4 78 M.FABIIQUINTILIANI
~5 dia dicuntur. Item ridicula aut facimus, aut dicimus
facto2 risus conciliatur, interim admixta gravitate ut
M. CocIIus~ praetor, quum sellam ejus curulem consul
Isauricus fre~tsset, alteram posuit ldris intentam; di-
cebatur autem consul a patre nagns aliquando caesus:
interim sine respectu pudoris, ut in illa ~p~tWe sCœ/ift-
t. ~ut~actmuï, aut dicimus; sic tam etiam Dio refert, lib. XLII,
Turic. Guelferb. CAMP.Goth. Jens. p. Reim. 3) 9, 53. Accidit hoc a.
(tae.GRsn.)cumVoss.2,etedd. U.c.7o6,Ca:sareitetP.Servitio
ante Stoer. Quo ace. Obr. Reliqui coss. superstite consulis pâtre, qui
a. d. a. Vide §. 18; item mox. nonageuarius mortuus est a. U. c.
–~ut~aomu!, aut dicimus; sic y ) 0, C. Julio Cœsare V, mox Dola-
omnes nostri. En. beUa, et M. Antonio coss. quo ipso
2. Facto. coMCt/tafu~ Turic., anno Cacsar est interfectus. Hune
yaf<0)'t<)m c.; a sec. manuyacfM c.; cum filio confudit Reimarus ad
et sic Guelf. Factis r. c., C~MP. Dion.,tib.XLV,p.43o.Vid.et§.48.
3. Cœ/ttM.Turtc. Guelf. CAMP., 4. TsauncM!. Guelf., /Mu)Tt!.
Ca'c~itt!, cum Goth. l!odl. Andr. De Servilio ait, qui Tïaurtcut est
et edd. ante Gryph. exc. (mire) Loc. appeHatus a domitis Isauris, popu-
Ven. Ruse. Error idem mox com- IisPamphi)ia;.Tt!BS.
missus§.hae,utetàpudDionem 5. Co<t!u/ a patre; sic Turic. (a
et Liviurn, vide Drakenb. ad Epit., prima quidèm manu cun~M~<a 7~ )
CXI; et Ruhnkenium ad Vell. If, CAMp.et edd. ante Gryph. Reliqui
68, t item nos in praefat., p. t3, ces.
quod pra'sumpserat Funcc. de im- 6. Flagris c<t~uam<~ocfBsus; sic
minenti Senect. L. L., p. 35o. Prœ- Turic. Gueif.Goth;(tacenteG''sn.)
nomen auctore CAMP. una )ittera CAMP.Rêliqui a. c. f. Vide hac
srripsi, reliqui integrum. Vide Vf,1 item mox.
t, 35. -Omnes nostri 7Marc«! Ce- y. Pyxide. Turic., ~u~fide; a sec.
cilius, exc. R. )3, Jens. ab emend. manu aMo~tA' cum Jens.Tarv.
qui dat ~arcus Ccelius. Eo. ~f. Verum dant CAMP.et Guclf., nisi
Cœ/t'm. Hujus (vide )V, 2, t23) quod hic i pro y. Goth., pypside.
praitoris cum P. Servilio Vatia tsau- Voss. 2, pyside. Correxit Regius.
rico, (ilio, consule, coiltentiones 8. Cœ/taoN. Goth. (tac. Gesn.)
celebres fuerunt, de quibus prodita CAMP.Tarv., Ctéciliana. Pyxide
veteribns scite, ut cœtera coag- Coe/faKa. Vide Ciceron. pro Ccetio,
mentavit Freinshemius in Suppt. c. 25.. xg.Sedutjocumimpudicum
libri Liviani, ubi et hancce histo- assequamur, frustra inspiciemus
riam ponit (c. 20), a nemine, qtiod Ciceronem ejusque interpp. Nec
sciam, praEter Quintitianum, me- satis perspicio, quëm hic reprehen-
môratam quamquam sellam Ccetii, dat Quint., aut quomodo facto ri-
plebem novarum tabutarum pro- sum conciliatum dicat In hoc exèm.
missione lactantis, ab Isaurico frac- plo. Ciceronem quidem adeo acer-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. Vf, 3.
Ma, quod neque oraton, neque ulli viro gravi con-
vehiat. Idem autem de vultu gestuque ridicule dictum 26
sit: in quibus est quidem summa~ gratia~, sed
quum captare risum non v!dentur7 nihil enim est his,
be increpitum a Qninti)., mirer.
i.Nh.Gueff.Goth.(tae.Gesn.)
ullo.
2. ~ro ~raMt; sic Turic. CAMP.
Reliqui o. v. Vide modo; it. 26.
3. De vultu. Tune. Guelf., sed
v. Goth. (tac. Gcsn.) si u. <'um
Voss. 2, Vall. et edd. ante Stoer.
exc. CAMf.Tarv. A)d. Bas.
4. t~umma. Goth. omittit cum
Va)). Possit placere omissio ob id
quod sequitur major, sed malim re-
ponere sua, ubi fortasse expungas
in post sit. Modo est om. CAMP.
Pars nostrorùm habet ~MniMa, al-
tera pars omittit. Eo.
5. Summa gratia. ~t'dtt<Bplu-
rimum. Hic unusfjuisque glossam
agno'scat. Utrumque a sano eodem-
que aeuto scriptore proficisci non
potuit. Quis enim aut linguam suam
aut ingenium tantae damnet inopiae,
ut in levissima sentpntiae diversitate
ad eamdem locutionem recurrat ?
Quid autem in toto hoc loco, mul-
tis ulceribus oppleto, cultro sanan-
dum sit, melius disputabitur in no-
tis infra.
6. ~orj Ottut~.TurIc., yn. eum 5
cum Jens. (tac. Gesn.) Tarv. ~fo/o-
rem, Guelf. CAMP.cum Goth. Val).
Major quum; sic ER. ~,12,
Jens. Jtft~'orent captare; sic reliqui
nostri.Et).
y.~[Je)ttur.Tnric.tdetur,cum
Alm. Jens. (tac. Gesn.) et edd. ante
Bad. exc. CAMp. Eadem nostri
exhibent.PraetereaRB.to,12,no't
utdMtur.ED.
479
major,
8.~(/;<tnHt/HtM.Turic.,&s-
tis ~u<P (/tC[t)tt~a/m (/)'cuntt<r!'Mu/-
lius, cum Goth. 2, et C~Mp., nisi
quod hi est his et insulsius, unde
optime nostram scripturam eruit
Gesnerus, nec tamen recepit. Mox
Turic.asec.manuejcAu;etsic
Guelf. cum Goth. Jens. Tarv. Mox
Locat.,e.Ttt~<y.~tClt~fur'$.</tCthfr
i., cum Andr. Ven. Ruse. ut et Obr.
nisi quod~tCM'ttpro ~tcttnht)'. Ald.,
ex«s~Jtcu)ttur,tttsu/Mus.Bad.,
ex;fs~tetf)tt$.~t'cunt!cum
Vat). Voss 2 (vide Goth. et )3),
Bas. MoxGryph. praefert Regianam
mutationem ex iis q. ~t'CMftfttrm~t!,
dicitursalsius, cum reliquis, quam-
quam Rott. salse, de suo, opiner.
BurmannianaCodd. excerpta errore
carère vix credo, velut Alm. fertur
cum Loc. facere (vide 20, ~8). Gib-
sonus de suis tacet etiam hic; fer-
reus criticus. Leetio a Spa)d.
recepta apud nostros non reperi-
tur.Qnarnvero confirmat sojus
R.8,quihabet)tt/tt/e)tiM<X[t.
~u<c dicuntur salsa, insulsius. Non
male nani haec lectio fere eadem
erit ac Spald., si loco 'roS'ex inse-
retur To est, quod apud nostros
quôque reperimus. Nihil entnt ex
his, ~u<Bdicuntur, ttMtt/Hus; sic R.
to. Male. Nihil etttnt est his outr
dieunt salsa JicuHtMf insulsius; sic
R. t2. Male. Idem apud R. y, nisi
quod. To iis pro his habet. Nihil
enim ex iis, qure <<t<:untsalsa di-
cunt insulsius; sic Vaitae liber, R. q,
Jensonius ab emend. En.
 48o M. FABII QUINTILIANI

quae sicut salsa dicuntur, insulsius quamquam autem

gradseplunmum dictis severitas affert, titque~ ridicu-
tum id ipsum, quod, qui dicit, non4 ridet est tamen
interim et aspectus et habitus or~ et gestus non inurba-
27 nus~, cum ns~modus contingit?. Id porro, quod dici-
i. Qttamouam autem. Turicens. cui quidem prospiciat, qui ex si
Jens.(tac.Cesn.)a.<transposait faciat in. Badius si retinens subau-
Regius (vide §§. 28, 36). Guelf., dit sit (vel fuerit) post autem, et
haud quaquam. Goth. (tac. Gesn.) dictum interpretatur de dicto ora-
omittitautem,cumVoss.2. toris, non QuintiHani. Sed repu-
2-f(t<jftte;sicTur[C.Guetf.CAMp. gnât sententia, quum de risu in
cum Alm. Goth. Voss. 2, et edd. factis agatur adhuc, cui !~tus et
ante Leid. Quo ace. Roll. Capp. gestus suhjiei quodammodo pos-
Gesn. Bip. (non Obr. ut Burm.). sunt, non ea quae dicuntur. Vel his-
Reliqui sitque. ce igitur diffidat qui fuerit suspi-
3. Quod qui; sic Turic. a prima closior. Sed quae iis protinus con-
manu. Reliqui quia o. Vide §, 20. tinuantur, sua se elegantia haec
4. Dicit, )t0)t. Turic. CAMp.inse- quoque tuentur adeo, ut nonnisi
runt illa, cum Alm. Ald. Bas. oegre jacturam facias. Alterutram
5./)tu)tanM!.Turic.Gue)f.CAMp., yatxtm abjiciendam esse monui
ttt~anus, cum Alm. 7)tur&antfa!, in not. 5, init. §. 26; nec dubito quin
Goth. Mire <j;uamfj;uatK.a~erfsitmeragiossa.
6. 7M. Turic. Guelf. Goth. (tac. Sed illa quoque conclamata nihil.
Gesn.).CAMp.,<.<. insulsius resecanda censeo. Recte
7. CoHtttt~tt. Guelf. CAMP., con- enim nexum logicum desiderat in
(t0:t,eum edd.'ante Gryph.exc. iis Regius. Non si major gratia est
Bad. Jam totam hanc §. percensen- in gestu risum non captante, pro-
tes, hserebimus primum in illis, tinus etiam plane tnsu/XMntest quod
Idem de t~u~htdtcttttK sit. Idem quid sieut salsum dicitur; nec possunt
sit,quœritur.Quidigiturmodo tales sententiae vinciri conjunctione
dixerat,f(uodetiamingestuiocum e;ttm. Regii scriptura, etsi ah ora-
habeat? Num conciliari risum in- tione valde laborans, sensu tamen
nterimadmixtagravitate,intérim sola hue fecerit. Hoc ipsum quod
*sine respectu pudoris?" At hoc nunc est in recepta, infra suo loeo
non sequitur. Restât ut idem sit, ponit Noster, 3o. Etiam inse-
conciliari iis risum, a satis jeju- quentia multum abest ut in veteri-
nu)n. Deinde importunum est <jnod bus libris habeant eam sanitatis
dicere hic usurpaturpro ~r<BCt~)erc, speciem quam hic prœferunt, au-
ut est mox §. 3~, in tanta facilitate tent vitium prodit. Sic igitur conti-
referendi verbum magis ad orato- nuo orationem ut~entt<r,~f~t(e.
rem jocantem quam ad Qu~nh~a- t<0)t ridet., Mox déesse aliquid vi-
num docenten). Sed vide Vit, t, g. detur in istis est tamen. tHuWM-
Accedit varietas veteris scriptura* Mtf!, hujusmodi fere, post gestus:
 INSTITUTÏÔNIS ORAT. LÏB. VI, 3. 48,
tur, aut est lascivum et /u7a!re, qualia A. Gatbae' 1 plera-
que aut con<u??te/KMM~qualia nupèr Junn BassI; aut
asperum, qualia Cassii Seven~; aut lene, qualia Domitii
Afri refert, his ubi quis utatur; nam in convictibus 4 et
ad risum eompositus. Pluralis Plutarchum Wyttenbachius. Hu-
iis displicet post est et inurbanus, milem ejus conditionem et hic ipse
nec eonttn~e~e fero in re sita in po- locus et §. 64 ostendere ~identur.
testate oratoris, qui, modo volue- Quo minus frater Galba? imperato-
rit, adhibebit iUum mo~Mm. Quid ris inteHigatur, quem habes apud
si extrema ~egis quum is motus Sueton. Gafb., c. 3; Tac. Ann. VI,
contigit vel conttnott? i. e. quum ~o, obstat praenomen, in quo reli-
risus audientium contingit. Si quid giosesequimurvetustissitnosli-
recte ~idt hie, cogitandum erit de bros,mhiteoDJecturœdantes.is
corruptelis et glosscmatis valde an- enim C. qui attritis facultatibus
tiquis, quac profecta primitus a urbe cessit teste Suetonio.
eommentantibus non imperitis, re- 2.Ju;tit.Turic.,Jcttt, cum Jens.
fingendo et accommodando textum Tarv. quamquam conjuneUm duo
turbaverint. nomina, et hic magis lani. Guelf.
Ga/t<c Turic., a~a/ixB a CAMp.am.Voss. 2, Jà. (i. e. jam)
pr. manu. Reliqui Ga~tœ. Vide §. <juumGoth.darenarretur/,aM&aMt.
62. Ga~tœ. Hujus aliquoties Vide 58, y~, ubi non variatur.
in hoc capite men)init, nec .alibi Frustra Burm. (post Schottum de
usquam. Quin enim idem sit omni- Ehett. apud Senecam patrem, p. g)
bus locis non dubito quamvis Jn/tt conjicit. Junii Bassi. Re-
obstante Burmanno ad §. 64. De cens fato functum signiticat dicens
ejus persona nibit certi habeo di- )tt<~<;r(videX,2,go;itemhie
cere. Scurram HIum, Juvenali V, §. 5~). Ter hoc capite memoratur,
4, vilem appellatum, sub Augusto ubi aetas ejus (§. 7/}) ostenditur.
viventem, hinc alienum putat Bur- conjuncta cum Crispi Passieni (VI,
mannus vel ob praenomen, quod !,5o). Nihil eouidetnhicmoveam,
indicet de honestiore Galba agi. nec temere hue traham Julium
Hoc quantum valeat, mihi non sa- Bassum, nomine mutando vel a
tis exploratum ingenuefateor. Alio- Seneca patre, vel a Plinio in Epis-
qui vicinitas Bassi, cui mox sub- tolis memoratum. Videtur enim sat
58), magis mauifestis vestigiis argui noster in-
jungitur~<trntextus(§.
etiam de seurra cogitare suadet. fra illorum conditionem constitu-
Nam et ~armentm ibidem Juvenali tus, nec fuisse nisi seurra.
advocatur. Eodem nornine ~70- 3. CrfMt!&i;en. Domitii Afri.
ctc~Mmemorat Plutarchus (vol. JI~ Vide Vf, i, 43; V, 10, yg; de leni
p. ~oo A), quamquam ibi de numi- joco,§.93.
ne certatur Calba, an Cabba, an 4. Cottntctt&us; sic Turic. CAMP.
Gabba,quorumpostremumvelapud cum MS. Pal. Alm. Andr. et edd.
Juvenalem et Martialem I, 42; X, ante Stoer. quo ace. Gibs. Obr. Re-
)0, reponunt. Exspectandus est ad liqui co))M)<;t)s, giossam, dant. Vide
2. 3!
 ~8a M. FABII QUINTILIANI

quotidiano sermone /~c:~<! humitibus, /«/f<r~ omnibus

~8 convenient'. Laedere~ nunquam velimus, longeque
ahsit proposituminud~,Pot:tM 6tm:ctt~, quam dictum,
perf/enf/<4 in hac quidem pugna forensi~ matim mihi
lenibus uti licere6: quamquam? et contumeliose et as-

Vossium ad Vellei. ]I, 33, ubi Burm. 3. Propositum illud. Pronomen

quarehicnotiuspr~tuterit, non significat, alicujus hoc fuisse pro-.
meliores affert rationes, quam ad positum, vulgo notum. Mihi tamen
ipsum nostrum locum. Neque enim nihil ejusmodi compertum. Sunt
exemplis, in quibus sunt convivia, enim alia verba apud Horat. Serm.
res conficitur. Locus infra positus 4, 34, 35. Jn re diversa eadem
§. )o5, ne Quint. quidem est, sed locutus invenitur Seneca pater, p.
Domitii Marsi. Mox inter et et <~uot. Bip. 7~ caput potius ~uant dtc-
Goth., in, solus (tac. Gesn.).'Vide « tum perdere.
11, 32. conmictibus; sic PerdenJt. Posui lenissimam
RH. y, f2,Jens. AId./ttCOnutXtM; Mureti emendationem (Varr. tectt.
sic Vall. lib. RR. 8 .9 )0. En. .tg, 6). Deterior est Nicolai Fabri
Co)tftctt&u!. Vocabulum pro convi- ad Senecam t. c. perdere. Reliqui
viis usurpatum Velleio Senecae perdidi. Omnes nostri ~r~t(/t.
Plinio, Tacito, Juvenali. CfEtegan- ED.
ter etiam hic locus tractatur apud 5..Pbn''<!t. Turic. Guelf. CAMP.,
Plutarchum In Sympos. lib. 1, ~'oreK!tunt,cumA)m.Voss.2,Goth.
quaest. i circa (inem, ubi de ~Andr., et edd. ante A)d. Correxit
« quœstionibus convivalibus agit. n Regius, neque etiam in extremis
(vol. !I,p.6t4C,D,E.) « Et apud latere puto cum Burm. sed errorem
MMacrob. lib. VII, Satur. cap. 3. natum ex continuatis muttis i et m.
Almelovenius. Omnes nostriforellsium. ED.
t.Contte)ttent;sicTurie.Gue)f. Hac. forensi. Opponitur ea con-
(a sec. manu), Goth. (tac. Gesn.). MtChttt! caeterisque. Sequitur antem
Reliqui co):uenmnt. Cott~cntent; ipse prœceptorent suumDomitium,
sic omnes nostri, exc. Jens. Ald. ~etna praeferens a~ert!.
qui com'etttuttt. En. 6. Licere. Turic. Guelf. dicere,
9. ~ere, sic Gesn. Bip. Reliqui cum Vatt. Sed Goth., decere. Alm.
Ludere. Conjectura est deinceps Voss. 2, nostrum dare, Burmanno
Rollini, Burmanni, Gesneri. Tur- narranti non credo (vide VI, 2, 21~
bata haec vulgo a librariis Burm. item hic §. 2g). Jens. pro uti lic.
ostendit ad Ovid. Am. III, 3, junctim ttttert/tcere, cum edd. ante
Displicet, quod accusativus nullus Gesn. exc. CAMP.Andr. Ald. Bas.
praesto est, veluti §. 34, et IV, i, Eadem nostri. ED.
t0. Simile Nostro V, y, 3o. Nec ta- y. Quamquam, Turic. Guelferb.
men facinus fuerit reponere L. CAMp.,)tO)tnun~Mam, eum Voss. 2,
neminem utt~. –~cet/ere in nostris Goth. t, 2, Vall. et edd. ante Aid-.
frustra quœsivimus. En. Correxit Regius. Omnes nostri
 INSTITUTIONIS ORAT. LÏB. VI, 3. 483
pere dicere in adversarios permissum est: quum accu-
sare etiam palam, et caput alterius juste' petere con-
cessum sit; sed~ hic quoque tamen3 mhumanavideM
solet fortunae insectatio: vel quia culpa caret, vel quia
recidere~ etiam in ipsos, qui objecerunt, potest: pri-
mum itaque considerandum est, et ~M< et in 6 qua
causa, et apud ot<e/n, et in OMe~, et quid dicat. 7 Oratori 29
minime convenit distortus vultus, gestusque; quae in
mimis rideri solent: dicacitas etiam scurrilis et scenica
huic personae ahenissima est9: o~cen:t6!° vero non a
verbis tantum abesse debet, sed etiam a signidcatione
nam, si quando'~ objlcl potest, non in joco exprobran-
notnun~fMam, exc. Ald., qui habet tunte(,cumA)m.edd.anteAM.
quamquam. En. ace. Bas. ~f~ua, Ald.. (emendante
t.Ju!tc.Turic.,)~te.Gue)f.,<e. Regio) cum Bad; Gryph. Ut quis in
Jens., injuste, cum edd. ante Bad. ~Ha,Voss..2.(?)
exc. CAMP. Invise marge Bas. Ad- ~.Ora!foW.nWe'n~o/<tt.Turne-
haesisse suspicor ex postretnis proxi- bus, abtcgat ad Cic. de Orat. J), 5()
nu. Nonnisi insulse additur quid- eadem docentgm. Vide Nostrum,
quam illi eotceMMm. Vereor enim )ib.Vt,i,4~.
ut Gesnerus rationem suam exem- 8. Mimis. Turic., miniinis, cum
plis tueatur, qua juste dici putat A)m.Vide.a8,34.
pro p)anp, non dissimulanter, g. Dicacitas, alienissima est.
née oblique, sed omni paratu, et Hoc ex Cicer. in O'atore. Illud,
'~deditaopera." » inquit, admonemus, ndiculo sic
a. Sed. Supervacuum hoc ob id usurum oraforem,' ut nec nimis
quod subjicitur tamen; et adha;sit fre.quens,hec scurrHe sit,nec sub-
fortasse ex illo sit pra~cedente. Vi- obscenum~nec mimicnm. TcRN.
de~.i~. Vide quoque Dial. de Orat. Tacito
3. Tamen. Gothan. (tac. Gesn.) vulgo inscriptum §. 22, pag. 210,
o)nittit.Vide~.[g. tom. IV nostrae Editionis ~'u~tat
4. Recidere. Turic. Guelf. CAMP., ~*cef/ametinsulsam scMrrt/ttatcm.ED.
redire, cum Goth: Atm. et edd. an- t0. 0&scentt<M. s~ttt~cattoxe.
te Ald. Correxit Regius. Vide §§ 8, T!iric..Gueif. omittunt haec.
32; V, 2,2. Omnes nostri redt- t ). ~yn)~tca<t<me; Accipe laten-
re. Recidere tamen infra §. 32 usur- tem illam significationem quae non
patur. En. ingeritur audienti, sed relinquitur.
5.J?t~UM.Goth.(tacenteGesn.) 12. Si
t2. ~'i~Mando. exprobraiida est~
quaiidô. e~ro&MM~aett.
omittit et. Non quidem dëbet omitti occasio
6.~tt<:<yMa.Turic.CAMf.omit- infamandi adversarium, si quid ob-
3f.
 484 M. FABII QUINTILIANI
3o da est. Oratorem prxterea ut dicere urbane volo, ita vi-
deri affectare id, plane nolo. Quapropter ne dicet qui-
dem salse, quoties poterit2, et dictum potius aliquando
-3'
perdet, qùam minuct auctoritatem. Nec accusatorem
autem3 atroci in causa, nec patronum in miserabiH
jocantem feret quisquam sunt etiam judices quidam
32 tristiores, quam ut risum libenter4 patiantur. Solet in-
terim accidere, ut id, quod inadversarium dicimus,
aut in judicein conveniat' aut in nostrum quoque li-
tigatorem quamquam aliqui repeiluntur, qui ne id qui-
dem, quod in ipsos? recidere possit, evitent quod feeit
Longus Sulpicius8, qui, quum ipse fœdlssimus9 esset,
scenum in moribus ejus et vita con- situ vide V, t 3y. Tristiores, mox
tingit objiciendum, sed nunquam videadf,proo;'n.t5.
jocus inde est Retendus, nec nisi ~.Zt'&e)tter.Guetf.omfttit.
seria etgravitate plena tanti probri 5. /ttyt<~teem conveniat. Recte
mentio facienda. –~fnoco.Turic. Turneb.etRoUtnusabfegantad
Guelf., i. /OCO.CAMP., OttïMi loco. Cic. de Or. n, 60. Vide et FV, t, t <.
Reiiqui in omni loco, sine sensu; 6. jTn nostrum. Turic. Guelferb.
nostram de conjectura dedimus. omittuntpra;poi!ittonem,cumVoss.
Vide 5. t, Jens. et edd. ante Ruse. Correxit
i. ~.r~ro~ront/a. Goth. (tacente Regius (vide V, t~, 2~). Praeposi-
Gesn.) e~ro&ran~um. tionem bis positam, vide §. sy.
2. Quoties poterit. Vide Cic. de RI. f), t2, CAMP. Andr. Ald.
Orat. ft, 60. habent in. Reliqui omittunt. En.
3. ~tttem. Offenditur hac parti- 7. Quod in ipsos. Guelf. omittit
-euta Burmannus; positu profecto quod. Mate. Eu.
ejusdem pnst duo vocabula. Con- 8. Longus Sulpicius. Cognominis
licit autem ludentem vel ridentem, nomini prœmissi exempla videapud
Fraucius unottaTM. Frustra uterque. Drakenb. ad Liv. Epit., lib. LXIII;
Aliquot succurrunt exempla ejus- Oudend. ad Suet. Caes. 63; Rubnk.
modi structura: vehtt IV, t, 66; de Longino, p. 2. Nec aliter Nos-
Vt, 3, ~0 (quamquam ibi transpo- ter Marce))nm Victorium dicit. Ni-
nunt Gue!f. Goth. tac. Gesn.) item hil autem de hoc Sutpicio Longo
comicorum in interrogationibus, habeo dicere. Qui hoc nomine me-
vide IndicemTerentianum, et Dra- morantur a veteribus, atiorum sunt
kenb. ad Liv. VI, 17, 3. Alioqui temporum quam Domitii Afri. Vi-
satis apta est conjunctio, qua<a- de §.27.
quam mutare possis eamdem altera g. ~œ~MStmu!. Turicens., y!~ts-
f)t<m (vide V, i~, ~), de cujus po- simus: sed sine sensu. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 485
ait' eum, contra quem judicio liberali2 aderat, ne
~acient quidem habere liberi /!om<n:~ cui respondeiis
DomitiusAfer,Ex tui4, inquit, animi5 sententia6, Zon-
</e? qui, ma/ctm/ac<em habet, liber non e~<?Vitandum 33
etiam, ne pe<«/c:nx,ne ~M~erAtovt?,ne loco, ne <e?Mporë
alienum9, ne pr~eparatum et t/omo"' allatum videatur,
t.~tt.Turic.,aut;asec.manu mentionem injicit loci Dig. I, 5,
«(<,etsicGue)f.Goth.(tac.Gesn.) )~, qui est et apud Schtilting. Ju-
CAMP.cum edd. ante Ruse. Regius rispr. Antejust., p. 4t6. Pauli re-
expunxit, cui obsecuti sunt reliqui. cept.sentent. IV, g, 3: "nonsunt.
Nos facillimam conjecturam ex- iiberi qui contra formam humani
pressimus.tteMHt. Nostri om- generis converso more procrean-
nes ad eum exc. Jens. ab emend. "tur.~ n
et Ald. qui eum. En. 7. At~ertttm. Turic. Guelferb.
3. Judicio liberali. Vide V, 2, t. CAMt'tu~er6us,cumeditt.ante
Judicium in quo de libertate Bad. quo ace. Bas. Gesnerus suspi-
agebatur.RoLL. catur primitus fuisse superbius, non
3. FotnMMf; cui; sic Tttricens. ego, sed tralatitium errorem inter-
Guelf. CAMP.Goth. Jens. (taccnte pretor male jungendi, quum petu-
Gesn.) cum Voss. Vall. et edd. laus pro masculino accepisset li-
ante A)d. Reliqui inserunt dixit, brarius. Vide VI, 2, t5j it. $. 36.
quod Regius subaudiendum duce- 8. Temrore. Vall. Loc. Bip., tem-
bat. Omnes nostri ~0 dixit omit- pori, cum edd. recentt. anteBurm.
tunt. ED. exc. Ald. Bas. Tempori, solus
4. ~e), Ex tui. Turic., a~e rex Jens.abemend.ED.
tu; a sec. manu afer es tu, et sic Q. Tempore ~~ettunt. Regius da-
Guetferb: A. tu, CAMp.cum Goth. fn'untjsuhstantivi reponendum du-
Voss. 2, et edd. ante Bas. Reliqui cebat, et est sane.ea structura mo-
A. Et tu. Nostrum ex conjectura. do <i. 29, et lib. I, proœm. 5. Sed
Qu:c conjectura a nostris non manifestisCiceronis etOvidii exem-
confirmatur. Omnes Tu, omisso plis nostrum defendit Burm. Vide
et.ED. et Heusing. ad Cic. de Off. I, '3,
5. /~<yutt~ animi; sic Turicens. to. Hujus generis est quod Cicero
Guelf. Reliqui inserunt ex. loco mox citando aut sua perso-
6. Ex tui. sententia. Recte hic "na, inquit, aut. tempore alie-
ablegant Pareus ad Lipsium Varr. num. »
tectt. t, i; Gesnerus ad Brissonium to.~t<~omo.C~MP.Jens.(tac.
de FormunsV! g, p. 68g, ed. Gesn.) Tarv., ne d., cum edd. ante
Conradi. Formula enim est jurandi. Bad. Mâle. ~omo allatum. AI-
Vide inprimis locum Nostri VtH, melovenius ad partes vocat Cic. de
5, 1 Brissonio laudatum. Appa- Orat. !I, 60, 63, ubi qua:dam hu-
ret ubique injurejurando addi ani- jus doctrina: semina, sed conve-
<KOpronomen possessivum. Regius nientius Orat., c. 26, Gesnerus:
 6
486 M. FAMI QUINTILfANI
quod dicimus; nam adversus miscros,sicutsupra' d)xe-
ram, inhumanus est jocus: sed quidam ita sunt receptae
auctontatis a<;notae~ verecundiae~, ut nocitura sit in eos
dicendi4 petulantia nam de amicis jam5 praeceptum
34 est. Illud non ad orandi fere~consIMum, sed ad homi-
nis? pertinet: lacessat~ hoc modo, quem laedere sit pe-
riculosum, ne aut inimicitiae graves insequantur, aut
turpis satisfactio9: male etiam dicitur, quod in plures
convén!t'° si aut nadones totse mcessantur,autordmes,

Vitabit etiam qua*sita nec ex tem- opus. Opponitur sibi invicem oratt-
pore ficta, sed f/o~no allata, qua: di et ut~Hf/t prudentia (vide Vf, 5,
"pterumquesuntfrigida.Qua; ti). Non. fere. M<<interpretare
ipsa Quintiliano obversata censet. )!0)i. tam. <j;uam, sed etiam mo-
t.~ttpm.§.28~ destius pronunciatum.
a. ~c )tOt<B;sic Turie. Gothan. y/omittu; sic'furic. ~oMote!,
(tac. Cesn.) CAMP.cum Ald. Hetiqui Guelf. cum Alm. (\ix credo, vide
et M.Turic. a pr. manu d. nocttp. §§. 29, 38) Voss. a, Goth. Vat).
3. ~erccuttd«B. Dicitur pro re; Bad. pr. OmnM, CAMP. Omnes
rc~t~ta, et hacc ipsa passive inteUi- Turie. a sec. manu, cum edd. ante
gitur ea qua coluntur ii, qui sunt Ald. Retiqui omnia ex Régit con-
notac verecundia;. ".Vide Draken- jectura, cui patrocinatur aliquate-
borch. ad Liv. IV, 45, 8; Oudend. nus V, y. Eadem nostri. Sed
adSuet.Cœs.y5,p. );Videmox maxima pars /tontt<tM. En.
$§. 34, 6~. Diverso ptane'mqdo 8. ~'ef<<)tct: /aceMat, sic '['uric.
juHguntur auctoritas et verecundia G uelf. CAMp.Goth. Jens. (tac. Gesn.)
apudye))ei.n,32,t,2. cum Ahn. et edd. ante Gryph. Re-
4. Dicendi. Cum Gesnero reno- liqui inserunt ):< Omncs nostri
nere dicenti nec opus est, neo ne- 'ro Me omittunt. Insuper R. 12 dat
cesse. Dativo ad nocitura non in- lacessit. En.–Z.aceïMt. ne. Suh-
digemus petu~tttta, sipe illo ge- « audi ut orator lacessat eum, 1
rundii {;enitivo, jacet. Vide <<<'<tc<'fM quempericutosum sit ta:dere,hoc
tt~re~ten~t, §.20. Alia ratio IV, 5,6. modo ne, etc. BADJUS, eu jus
5.Jam.<j.a8. interpretationeareenturetGaUa'us,
6. Ad orandi fere. Turic., ado- conjiciens lacessatur, probante Cap-
ram f. Guetf., ad /t(HMm ferre (aa per., et plerique recentiorum in-
sec. manu a. orant~) cum CAMP. serentes )'e ante lac. Minus est et
Goth. (nisi quod hic fere). Ad Ao- tevius lacessere quam laedere-
t'an~t Tarv. Nihil exputo quod j 9.M/NCttO. Vide VI, ), 5o.
inveterr.scripturalateat,pr.ter fo.)7a/< cotMntr.Videtur ta-
receptum.–0)a;tdt.)omt;m. men contra hoc pra'ceptum fecisso
Possis tentare orantis, née'(amen Cic. Nam pro Fonteio contra Ça).'
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 487
aut condiuo, aut studia multorum. Ea,quse dicit vir 35
bonus, omnia salva dignitate ac verecundia dicet2: ni-
mium enim risus pretmm est, si probitatis 3impendio
constat: unde autem concilietur nsus~, etquibus ex lo-
cis peti soleat, difficillimum dicere~am, si species om-
nes persequivelimus,nec modum reperiemus, et frustra
!aborabimus~. Neque enim minus numerosi7 sunt loci, 36
ex quibus haec dicta8, quam illi, ex quibus ea*, quas

los dixit, pro. Flacco contra Gr :e- tantillum abfuit, ut reciperem. Non-
cos et Asianos. Sed id expressum ne enim redit fere eodem, modum
est necessitatejudicii. TnKN. noH )'~c)'t''c et/rM~tra laborare? At
t.~a<M.Tunc.,M<st'a;asee. longe manifestius opponuntur, mo-
manu salsa, et sic,Guelf. cum Jens. dum xott reperire et frustra adhuc
(non falsa, ut Gfsnër.) Nostrum laborasse. Hœc igitur digha erant
Goth. Vatl. CAMP.reliqui, quod et operosa illa structura neque. et,
ipsum latet in prima Turic. manu. qua:,si parum diversa conjunxerit,
Pra;tu)it Regius quoque. Omnes jacet. Nec tamen ostendere contin-
nostrim~a.ED. git, ubi de !e)[tenttt! (vide 36)
2. Dicet. Turic., decet. Nostrum jam dixerit, quod fit demumVHt, 1
Guelf. Tarv. Ald. margo Bas. (non 5. Hoc obstitit mutaturo teceptam.
dices, ut Burm.) et conjecit Gesn. Nisi forte dicas, intelligi omnehoc
Reliqui decent. Solus R. <0, de- negotium partiendi et gênera con-
cet. Caeteri-~ecent. En. stituendi, quod frustra factum sit,
3. Impendio.Turic. GuelF. CAmP., si per singula ire, etiam in risu,
compendio cum Alm. Voss. 2 1 velimus. Infnitus labor est in ttu-
Gothano et editinnn. ante Gryph. tnetosttate, irritus in paritate rerum
excc. Tarv. Ald. Error natus e com- dicendarnm. «Neque minus nume-
pendio t~end. sequente prœsertim rosi neque alii. MSed, unde natus
èstat. Vide Drakenb. ad Liv. X, 5, sit errorpostmodo corrigentis labo-
11. Solus Jens., impendio. Cae- rabimus (si est error) liquido appa-
teri compendio. En. ret, unde scribentis primitus labo-
4. Unde. risus. Vide ~.7; item ravimus, non item; nisi forte casu
V, t4, 3o. Neque tamen mera~ttM- (vide VI, proœm. 16). in geme)to
Tcxc~'t'x,quum illic de risus origine fere loco IV, t, 26, parum pra*sidii
in genere et quasi <}<fMxa!{ quœra- ad dirimendam seripturam.
tur, hie de dictis eorumque locis MotM~ numerosi; sic Turicens.
praeceptis quibusdam comprehen- Guelf. Gotli. Jens. (tacente Gesn.)
dendis. CAMf.Re)iqui)t.m.Vide~. 26,38.
5. 2)t~!et<HntKm dicere.; sic Tu- 8. Dicta; sic Turic. (a pr. manu)
rie. Guelf. Reliqui inserunt est. CAMP.Ald. Retiqui ante Gryph. li-
6. ~a&orattnnM. Turic. (a prima bri ducta, inter quos Goth. (tac..
manu) CAMP., ~6oraMtmu!. Hoc, Gesn.) Val). Emendavit Regius.
 488 M. FABII QUINTILIANI
senlentias vocamus, ducuntur, neque alii nam hic
quoque est inventio et elocictio, atque ipsius elocutionis
3~ vis, alia in verbis, alia in~u?'M. ~~t~ igitur oriuntur
aut ex corpore ejus, lu quem dicimus; aut ex animo,
qui factis ab eo dictisque3 colligitu);aut ex /tM, ~utK
sunt extra posita: intra4 haec enim est omnis vitupera-
tio, quae si gravius posita sit, severa5 e~ si levius, n-
dicula haec aut ostenduntur, aut narrantur, aut 7 dicto
38 notantur. Rarum est autem, ut oculis s subjicere con-

Ex nostris solus Jens., dicta. Re)i~
qui ducta. En. ~ffBcd. Vide §. 3.
Ha-. Turic. Guelf., eas, cum
edd. ante A)d. (errore quem vide
§. 33) exc. C~Mp. qui <~a, quum ex
VaH. Bad. pr. det ea. Goth. Voss. 2,
c<nu<B, in qua recepta ipsa (vide
IV, ), <g). Correxit Regius.
t. Quas sententias.Vid. lib.VIII,
c. 5. Regius geminum Ciceronis lo-
cmn designat, unde sua
desumpse-
rit Quint. De Or. M, 61 « memen-
tote. unde ridicuta. ex iisdem
locis fere etiam graves sententias
duci posse. Cicero
tamen de
sententiis, proprie sic dictis, non
cogitât.
a. Ex corpore. Turie. Guelferb.
C*Mp., t't c., cum edd. ante A!d.
Nostrum Goth. Va)), et
Regii qua
dam exemplaria. Ex corpore.
Verba contracta ex Cicerone de
Orat. Jt, 5g. « Almelovenius. Tri-
pertitamhane rationem habes etiam
lib. III, cap. 6, §. 25.
3. Factis. dietM<ytte.Tnricens.
Guelf., facetus (ille a pr. manu fac-
tus,ide §. 20) dictus qui.
4. Intra. Turic. Guetf. CAMP., in-
fer. Mate. Frequens
confusio, vide
Drakenb. ad Liv. V,
2 y, 2.
5. ~CM-M;sic Tnric. Guelf. C.<MP.
cum Goth. Voss. '2 (qui modo la-
cunam habet a posita ad posita, in
Goth. non comparentem, vide VI,
2,2)), Bodl. Abn.VaU. Andr. et edd.
ante Ald. quo ace. Bad. pr. Obr.
Reliqui seria, obsequentes Regio.
6. Est. Jens., sit, cum edd. ante
Re-
Gryph. exc. Bad. pr. Correxit
gius MSS. addicentibns. Vide lib.
28.
JV,cap.),
Dicto. Turie. Guetf. C~M?.,dic-
ta. Turic. tamen a sec. manu f~f'to,
et sic Goth. (tac. Gesn.) cum Bodl.
Bal. Obr. Eadem nostri. Sed To
a sec.
digito quod dant RR. y, 9
manu, t2 a sec. manu anteponen-
dum videtur, propter exemplum
Dicto
quod infra affertur. En.
ttOtantttf.Hic ego notanturnon tam
censoria significatione vituperandi
accipiam, quam illa altera breviter
t')t~ca))~t (vide VI, 2, 23) quod
commode fit aliquo urbane dicto.
8. ~utcm ut oculis. Turie. (a pr.
manu) omittitut, quod ipsum suis
exemplaribus addere cogebaturRe-
gius. Ex Alm., aut ut affertur. An
forte excerpens Burm. vo!ebat dare
autem sine ut? (Vide §§. 34, 4'.)-)
Displicet iteratum, diversa potes-
tate, ut; nec tamen aliam rationem
comminiscor.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 4~9
tingat, utfecitC.JuHus', quiquumHelvioManciae~ sœ-
pius obstrepenti sibi diceret, Jam ostendam, ~ua/ ~M.'
isque plane instaret interrogatione, qualem tandem se
ostensurus 5 esset, digito demonstravit imaginem Galli
in scuto cimbrico6 pictam, cui Mancia tumsimillimus

t. C.M/i'U!. Goth. 2 C. Luci- quoque correxit. Nomen praemis-

lius. C. Ju/tfs. signi gratia po-
situm. Vide Liv. VII, to, ubi nar-
ratur certamen T. Man)ii cum Gal-
lo, ferociter provocante Romanos.
Ita autem ad §. 5, Drakenborchus:
H<jjus praetii picturam multis pos-
Mtea seculis in foro romano
prope
rostra vetera sub novis tabernis
argentariis publicatam mansisse,
f et in tabula, facta in scuti gallici
vel cimbrici formam, exhibitam
fuisse Galli istius exsultantis ac
barbare linguam exerentia imagi-
nem ex Cicer., )ib. U de Orat.,
c. 66 Quintil. lib. VI Institut.
Orat., c. 3; et Plin., lib. XXXV
HIst.Nat.,c. t5 < [est c. /},segm.
8, p. 683, Hard.] a docuit Pighius
in Anna), ad ann. 3o2, p. 2~.
Plinius Crassum, pro C. Julio, joci
auctorem facit, neque est temere
corrigendus, ut vult Huberus Basi-
leensis in ~arr. <ecttont6tt! ad Plautiti
Amph. (s. anno, sed editis haud
dubie post t68~); verum error ip-
sius scriptoris agnoscendus.
2. Afanctœ Mancta. Turicens.
Guelf. (a pr. manu), CAMP., m<tn-
<;<pe. manceps, cum BodL Alm.
Andr. Tarv. Sed Guelf. sec. manus
Jens. et mox edd. ante Basil., man-
cipi. manceps, cum VaU. Colb.
~fattctno. matteep!, Goth. Ma;t-
c;tM. manceps, Voss. 2. (?) Error
pertinax, sed posterior ille consul-
to effictus ut opinor, quum in
priorem casus incidisset. Pighius
sum recte prœferunt plerique vete-
res, nisi quod Loc. Ven.Ruse., He-
<to. CAMP.Andr., ~/MO. Mox Basil.
cum edd. ante Gesn. Helmio, quod
vitium invasit et Ciceronis Ubros.
Eadem nostri. Eo.
3. Jam o~~Ctt~anï, qualis. Turic.
Guelf., etiam o. q., cumAtm.Voss.
2, Goth. edd. ante Ald. exc. CAMP.
qui sic J. ost. etiam jam q. Cor-
rexit Regius.
4. ya;:f<em. Turic., ta~m; a sec.
manu tamen, et sic Jens. cum edd.
ante Ruse. exc. CMip. Correxit Re-
gius. Qualem se tattf/em sic
Vall. lib. RR. 8, 9, 1 o, Ald. Te tan-
dem omittunt R. 12, Andr. Qua/em
se tamen; sic R. y. Eu.
5. Se ostensurus; sic Turicens.
CAMp.Reliqui se ante tandem. Vide
§§.36,3a.
6. Scuto cimbrico; sic Turicens.
Guelf. CAMP. cum Voss. 2, et edd.
ante Gryph. Retiqui inserunt jtf<ï-
riano, ex Cicerone. –Omnes nos-
tri omittunt MafM)iO. En. /<t
scuto cimbrico. Vide CIc. de Orat.
H, 66, ad quem locum Turnebus
in libello de Jocis Ciceronianis
Marianum [hoc enim adjicitur
apud Ciceronem] scutum eimbri-
cum vocat propterea quod Cim-
bris nuper a Mario victis, in me-
moriamvictorisdominustabernte
"scutum suspenderat, sic pictum
pro tabernae signe. Solebant enim
ad pompam triumphi ornandam
 49o M. FABU QUtNTILIANt
est visus: tabernae autem erant circa forum, ac scutum
39 illud signi gratia positum. Narrare, quae salsa' sint, in
primis est subtile et oratorium ut Cicero pro Ctùentio
narrat de Cepasio atque Fabricio, aut3 M. 4 CœHusde
"muttahujusmodiscutatraduci,
'!etinforoponi.Livius'~[rX,/{o,
<5, t6]: ~Dictator" [PapiriusCur-
sorjttpxsenatusconsuttotrium-
phavit, cujus triumpho longe
c maximam speciem captiva arma
'~prœbuere; tantum magnificentiae
« visum in iis, ut aurata seuta do-
minis argentariarum ad forum or-
nandum dividerentur; inde natum
'tinitiumdiciturforiornandiab
a aedUibus. Hic nondum apparet,
quare in cimbrico seuto pictus fue-
rit Gallus ille Manlianus. Nec mul-
tum adjuvat Pighius, t. < Jtfan/ta-
'to reponens pro Alariano. Nam si
maxime C. Manlius Maximus, qui
et ~tfaMttu, a. U. c. 6~gconsu) bel-
lavit cum Cimbris, qui potest ejus
cimbricum scutum memorari, fusi
et fugati a Cimbris? Occasio pic-
turae ex nominibus tam gentis de-
victa: quam ducis romani erui pos-
se, mihi quidem vix videtur nisi
forte Romanis videbatur Gallus iHe
etiam Cimbros designare. Neque
tamen dubito quin illius certaminis
Manliani imaginem prastulerit scu-
tum nec cuiquam temere credam,
gallum gallinaceum esse intelligen-
dum, quse fuit Sichardi et Gesneri
opinio. Et hœsit Gesnerus quoque,
hanc rationem tenens, in "buccis
Huentibus GaUd tributis a Cice-
rone. Rectissime; iisque illustran-
dis Turnebus, 1. c., commode ad-
hibet verba gemina Orat. post red.
in senatu, c. 6: «nuentibus bue-
Il cis pressa voce et temutenta
quibus quum nemo eruditior fidere
queat post x~'Mtt Marciandi et Wol-
fii, substituam tutiora in Pisonem,
c.li:?ttCHfMcerussataeque~Mc-
<'c<p.Quod in Ilisone temuientia et
luxuria, in Gallo Manliano ferocia
et iracundia effecerunt. De oris
enim impuritate exprobranda inter-
pretari imaginem Galli, linguam
exerentis,quodjubettiiaacusVos-
sius ad Catullum, p. 336, citante
Burmanno, atienissunum fuerit.
~a)tCia. Nostri on)nes ntanee~M. En.
t Salsa; sicTuric.Voss. 2, Goth.
Jens. Tarv. Ald. Bad. pr. multaeque
vett. edd. et hoc conjecit UoHinus.
Sed Guelf. CAMp., falsa, cum Ve-
net. Bad. sec. Stoer. eoque recen-
tioribus ante Burm. Nulla mentio
Alm. et multoruiii prœterea. Vide
§. 80. (Jn<E ~a~ ~N~. Uaec est op-
timorum librorum scriptura, quam
et ipsa sententia firmissime tuetur.
Neque enim ~a<M! hasce narratio-
nes appellare ulla ratione procedit.
Vide IV, 2, fg. Qua* salsa sint;
sic Vall. lib. RR. 7, 8, 9, [2. Qua.
falsasint; sicandr. QM<p~a/M!Mn(;
sic R. t o. RoUinus~a~t in suo textu
habet; proponit tamen salsa. To
falsa anteponendum videtur prop-
ter Têt Qu0f< adjicit orator. Et infra,
§. /{o, tjfua' adjecit. Et propter ~ct
in re hoc solum. Propter ~t!~n.ct(~
§. ~t, etinf. sicutorum nctionem. En.
2.CtCcrOt?roC/u<?~ttO;C.2I.
3. Aut; sic Turic. Guelf. CAMP.
cum Goth. Jens. (non at, ut Gesn.)
Voss.2,etedd.anteA)d.ReIiqui
ac, mutante Regio.
4. M.; sic Turieeus. CAMP.cum
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 49'
illa J9. 'Z~p/t: co//e~cp~u€ ejus in prouinciam ~~<~etn-
tium contenftone. sed in his omnibus quum elegans et
venusta exigitur totaexposido, tumidfestivissimum~ est,
quod adjicit orator. Nam et a Cicerone sic est Fabricii 4o
fuga iHa condita~ itaque ~uum callidissime se putaret
dicere, et ~UMmilla verba (jfr6tu:Mtmaex :n(<mo artificio
f/e~ro~~e<~ ~e~c:<e~ C. jFa&r<c~~enec<Mtem;~t<t<77ï
hoc, respicite, o/'nan~ce orationis catMa ~cepe dixisset,
respexit ipse at ~a~rtCttt~? a .su~6/M ~M!MO~ capite
AId. Retiqui Marcus. Vide §. 25. VaH.CAMp.Tarv.VideCieer.pro
t. D.; sic Turic. Guetf.CAMp. Muren.,c.3iextr.–Eadem nos-
eum Goth. Voss. 2. Reliqui (sed ii tri.SotuiiR. 7 tmdtta.E".
sunt editi) C. Nominis autem geni- 5. ~pro)n~!)Met. Turic. a sec.
tivum Turic. a pr. manu habet sim- manu inscrit y?.Vide Jtf,8, t 6.
plici 7, ut et mox in Fabricio bis, 6. Respicite C.; sic Turic. Guelf.
etinFabio,§.6i,inVatinio, §. 68. Resp., inquit, /tO)Kt)tum~*orttt))am
Vide III, 5, ;7. Eadem ratio ubi- resp. C., Goth. Jens. (errante Gesn.)
que est Turicensis. Vide Oudend. cum Voss. 2 et edd. ante Bad.,
ad Suet. Aug. tôt, Claud. 12. nisi quod fort. omisi in excerptis
D. Za'/tt. Hujus viri pra'nomen C. CAMP., per errorem haud dubie.
ponit ex editionibus nostri Pighius Mox intégra dantur e Cicerone
Ann~tt. ad a. U. c. ygg, p. 400 sq., nec tamen judices pro ot~tttt ante
sedprregravantMSS. Neque factum Gryph. Malui abstinere iis, quœ
neque dictum hoc aliunde notum abessent a vetustissimis nec atti-
ex hoc ipso loco eruit idem hune nebat notissimurn locum integrum
in modum, ut contentio fuerit Las- dari a Quint. Quod autem duros
lio cum coiiega queestura*, utrum ponunt pro dubios Ciceronis id
an htybœtanam obti~- nullo MS. niti persuasum habeo.
syraensanam
ncrct. Sic Lselium occupare voluis- –Nostriomnes,exc.R. to, inse-
se alteram. runt Respicite, inquit, hominum
2. Festinantium. Turic. a prima fortunam (quidam~ortuoo!). Omit-
manu~extonhttm. Guelf., ma~t/<°s- tunt vero Respicite varios durosque
ta'tttum. Jtt~r.MttK.; sic Vall. casus, quœ in quibusdam edd. re-
lib. a sec. manu, RR. 8, g, )2, 7 periuntur. En.
C.tMp. Andr. Jens. Afd. Provinciam y. AtFabriciusa. Turic., a 7* a.
ttt/estaottunt; sic RR. y, 10. En. a sec. manu f. et a. Guelf., ac F.
3. Festiviss. est; sic Turic. Guelf. a. Gotb. nostrum ipsum (errante
CAMp.Reliqui e. f Vide 38, 44. Gesn.). Sed Jens. omittit at, cum
4. Condita. Guelf., credita, cum edd. ante Ald. exc. CAMP. Tarv.
Jens. Loc. Ven. Ruse. Sèd verum, 8. Demis,so. Turic. Guetf. CAMp.,«,
quod reposuit Regius jam Turic. dimisso.
 49~ M. FABII QUtNTILIANÎ
e~ce~ëra~ et caetera, quae adjecit; nam est uotus' lo-
cus; quum in re hoc solum esset, -Fa6r!C!u/?ta judicio
4' recessisse. Et CœUHSquum omnia venustissme ~Ënxit,
tum illud uttimum, Hic 4 M<~ecM<us quomodo transierit,
utrum rate an p~catortO~auM~o, nemo sciebat: Siculi
~Mia~em~u~Mnf /cMcw<et dicaces, aiebant in cfe/p/~no
42 sedisse, 6< ~:c tamouam énonce? transvectum. tn nar-
rando autem Cicero~ consistere/ac€<:a~ putat, dicacita-
<em in jaciendo9: mire fuit in hoc génère venustus ~/e!'
Domitius, cujus orationibus complures hujusmodi nar-
rationes Insertae repëriuntur sed dictorum quoque ab
43 eodem 10 urbane sunt editi libri. Illud quoque genus est
positum non in hacvelutijacutatione" verborum 12 et
). Notus. Guelf. Goth. (tacente Paulo diversumvocabulorum usum
Gesn.) CAMP., totus. Prœferrem si animadvertit Gesnerus de Orat. 11,
addiceret Turie. 54, ubi~nce<t's ipsis subjicitur hoc
2. Finxit. Hoc quidam non eo peracutuin et &rc~ë~ et fit meutio
pertinet ut commendeturmodo(~. faceti dicti. Hegius abtegat ad li-
39), ~<M, vel Ficta, lib. IV. Est bros de Or. t[, 5<), 60, qui et ipse
enim e~toxi't, exposuit, quorum locus valde hue facit.
prius sine audacia reponere possis, g. Jac;endo. Turic. Guelf. CAMP.,
prœcedente e in fetttt!(M«n!C. ~act~ndo, cum Goth. A)m. Voss. 2
3.7/t<<. Turic. a pr. manu illum, et edd. ante Ald. Emendavit Hegius
cumA)m.Vide§§. 38, 43. prœstantissima conjectura nihil
4. ~;c. Ita Turin. Guelf. CAMp. contra agente Badio, qui transpo-
cum Goth. Alm. Reliqui Sic. nit fac. fac. ~<c. in narrando
5. Rate. Turic., ratus.. levicula etymorum specie decep-
6. Qmf/em. Cave audias Fran- tus. Nostri omnes~actetido, exc.
ciumconigentem<yut~am,nihit Jens. ab emend. et Ald. qui~acten-
enim alienius. f/O.ED.
~nona. Arion, ut refert He- io. Eodem. Solus R. 7 at) eo. En.
rodotus, lib. I, quum Tarento tra- [. Jaculatione. Juven.Vn,')g3
jiceret Corinthum, a nautis in ma- Fenx, orator quoque maximus et
re pr:ccipitatus est, sed exceptus 'aCM/ator.
tergo<le)phiniinTsnarumusque )2. ~er~orum. CAMp.tC(orunt,
cstvectus.TcRN. cum Paiat. Gebh. Goth. 2, Atm.;
8. Cicero. Locum designavit Rol- sed hunc vix credo recedere a vul-
tinus:0rat.,c.26:"duo gênera. gata, quacum facit Turic. (vide
a~ac€<ta)'unt.(~tcacttati!a)tero §§. ~i, 45). Hecte Burmannus ab-
in nan'anfio. altero in~aetotdo. n stinuit a seripturasane Handiente,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 493.
inclusa breviter urbanitate, sed in quodam longiore ac-
tu, quod de Crasso contra Brutum Cicero in secundo
de Oralore /t&ro=, et aliis quibusdam locis narrât. Nam, 44
quumBrutusin accusatione Cn.4Planciexduobus~lec-
toribus ostendisset, contraria L. Crassum patronum ejus
in oratione, quam.de Colonia na:bonensi~ habuerat,
suasisse iis, quae de lege Servilia dixerat 7 tres excitavit
et ipse lectores, bisque patris ejus8 dialogos dédit le-
gendos quorum quum in Privernati unus, alter in
bano, tertius in Tiburti sermonem habitum complecte-
retur, requirebat, Ubi essent 6<p pOMe~~OMe~? omnes
autem illasBrutus vendiderat: et, quumpaterna 9eman-

ob id quod modo erat dictorum. legem Crassus dissuasit, in eaquc

Gesnerus glossam interpretaturdic-
torum.
t. Brutum. Hic Brutus est alte-
rius Bruti jurisconsulti filius, qui
(ut docet Cicero, Off. lib. !I, et in
Bruto) male audiebat, quod fre-
quenter accusaret. Idem etiam di-
lapidarat bona-patria. TntN.
2. -9ecuttt/o de Oratorc; c. 55.
3. ~/tM. locis. Designant VV.
DD. pro Cluentio, c. 51. Utrum
prseterea alicubi idem memoretur
in Ciceronis libris, equidem non
dixerim.
4. C't. Turic. Guelf. CAMP., C.,
cum Goth. et edd. ante Bas. nisi
quod Tarv. et recc. integrum dant
Ça; Vide Era. Clav. Cic., p. 23~.
5. Ex duobus. Pithœus verissime
pro ex de conjectura reponit exci-
tatis neque enim ferendam credo
vulgatam, quamquam est omnium
librorum.
6. Colonia narbonensi. Ut ex ora-
tione pro Cluentio colligi potest,
quum Jex ferebatur, ne Martius
Narbo colonia deduceretur, eam
oratione multa dixit adversus sena-
tores. Idem tegem Serviliam, quam
tulerat Servilius Coepio, suasit. In
qua oratione magnopere senatores
laudavit. Hœc duo capita ut diver-
saintersecomparavitBrutus.Me-
minit Cicero de Claris Oratoribus.
TURN.
y. ~<.re;at. Turic. Guelf. Gott,.
(tac. Gesn.) CAMP., dixerit, cum
VaU. Voss. 2, et edd. ante Bad.
Correxit Regius. Nostri omnes
dt.rent.En.
8. Patris ejus. Pater Bruti opti-
mus fuit jurisconsultus ac de jure
civili septem libros reliquit, ut me-
minit Pomponius. TURN.
0. Emancuparet; sic Turicens.,
quamquam latet haec scriptura in
vitio librarii paterntB mancM~afef.
Reliqui mauciparet, nisi quodGuel-
ferbyt. Obr., mancuparet. C~Mp.,1
ttUHCuparet, cum Goth. Voss. 2,
Andr. Agnosce Codd. deteriores.
Vide §.. 37. Prœtu)i compositum
verbum simplici, quia sic clarius
fit, alienasse Brutum paterna prœ*
 494 M. FABII QUINTILIANf
cuparet pi9edia,turpisbabebatur': similis ia apologis
quôque et quibusdam interim etiam 2 historiis expo-
45 nendi 3 gratia consequi solet. Sed acutior est illa atque
velocior in urbanitate 6reL':<<M:cujus quidem duplex
48 forma4 est, dicendi, ac re~on</en~. Sed ratio communis
in partem5 nihil enim quod 6 in lacessendo dici potest,
non etiam in repercutiendo at quaedam propria sunt
respondentium illa etiam ira concitati~ afferre solent;
haec plerumque in altercatione aut in rogandis testibus

dia. Nam si maxime mancupare ip- (tac: Gesn.). Reliqui d. e. Vide

sum tale quid significat, dativo ad-
dito erat opus qui fere semper
reperitur in structura mancipandi.
(Quamquam sine hoc est Tac. An-
nal. 1,~3, tom. I, p. )3gnostrae
editionis.) Sed expletur hoc pra'-
p'ositione adjuncta, quam impru-
dens nobis servavit dormitans ille
librarius Turicensis. Vide IV, 3, t y.
Emancuparet nullibi reperimus.
Alioqui eadem nostri. Eo.
t. Turpis habebatur. Nam decoc-
/or<?~in magna erant infamia. Unde
Adrianus imperator (ut refert Spar-
tianus) eos jubebat catamidiari pu-
blice. Est autem tKa~ctHûrey ab-
alienare et vendere. Unde res tttatt-
cu~t appeUantur, qua: a nostro
dominio possunt abalienari. TuRK.
2. Interim etiam; sic Turicens.
Guelf. Goth. (tac. Gesn ) CAMP.Re-
nquie.VIde~.3(),/i5.
3. Exponendi; sic Turic. Guelf.
CAMP.Tarv. cum Goth. Alm. Jens.
Ald. Bas. Reliqui e~one~JM.
Nostri omnes exponendi. ED.
j~.ypone?ï~t gratta. I. e. grata nar-
ratio. Consequi autem h. t. fere quod
eoKttn~eresignificat.
4. Duplex forma est; sic Turic.
Guetf. CAMp. E. dupl. Goth.
§.44;item§.46.
5. Partem; sic Turic. Guelferb.
cum Alm. Obr. Reliqui parte.
Solus R. to partem. Reliqui parte.
Eo.
6. Nihil enim quod. potest non;
sic Turic. Guelf. CAMP.Goth. Jens.
(errante Gesn., sed in Goth. quod
additur a sec. demum manu) et edd.
ante Ald. Ex Alm. idem, nisi qnod
omittitur quod. Vide §§. ~t 47'
Refiqui n. e. p. quod n. transpo-
nentem Regimn secuti. --A Spald.
receptam lect. habent nostri, exc.
Jens. ab emend. qui dat )u/tt/ enim
in lacessendo. ED.
y. QufE~am propria; sic Turic.
Guelf. Goth. (tac. Gesn.). Reliqui
p.Vide§§.45,5o.
8. Ira coucitati. Turic. a prima
manu itaque c. Diu equidem has-
ce litteras versavi et revolvi ut ali-
quid utile sententiae eruerem.Neque
enim dubito quin vera in iis lateat
scriptura, eaque multum discrepans
a vulgata. Que post ita vix potuit
forte fortuna allini. Nihil sane sue-
currit, in quo acquiescere velim.
An patiemur etiam itaque cqncttatt
abire in ista etiam atque e<'an<
meditati?
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 495
requiruntur' quum sint autem loci plures, ex quibus
dicta ridicula ducantur 2, repetendum est mihi, non
oinnes eos oratoribus convenire. inprimis autem 4ex47
amphibolia 5 neque illa obscura quae 7 atellanae
more captent 8, nec, qualia vulgo jactantur a vilissi-
mo 9 quoque, conversa in maledictum fere ambigui-
i. 7?e~M<)Kn<ur.Turic. a prima 5. Amphibolia. Guelferb. CAMP.
manu reoutrajttur. 7//a etiam. Tarv., amphibologia, cum Bodt.
requtftttttttr. Apparet opponi ea Vall. (a pr. manu) Andr. et edd.
quœ domo afferuntur, inventis in ante Gryph.
ipsa ahercatione testiumque inter- 6.Q<«e.Tarv.,<jtuttm. A)d.,cum.
rogatione. Jam ne reoMtruHfurqui- 7. ~te/~anœ. Turic., ate te~/atue;
dem magnopere ad rem facit, nisi a sec. manu atte/~n~j ut et Jens.
forte id tenes, quod sane mu)tam Sed Guelf., attelliano. C~Mp., At-
speciem habet, requiri dici pro de- te//ano. Goth., ~teMantO, cumVoss.
siderari; sin pro erui, usum loquen- 2, Vall. Similis varietas est apud
di ignoro et malim repenmttuf. Sed Suet. Cal. 27 ed. Oud., ubi quoque
quid est quod ira coneitati '), ha'c terminatio ju<p. Eadem nostri.
afferre dicuntur? Aut cur tr<Bpro- Eo. ~te/~anœ fabu)a: sunt latinae,
prie fit mentio, quae magis subita- ut ait Diomedes, dictis jocularibus
neum aliquod dictum exprimet, referta:, ab Atella Oscorum urbe
quam domo afferendum ministra- appeUata;. Similes fere sunt satyri-
bit ? Vide nota; initium. cis fabulis Grœcorum. Tcf)N.
2. Ducantur. Non displicet pro- 8. Captent. Turic. a sec. manu
fecto Obrechtus, reponens ducun- captant, et fortasse apieutus in ex-
tur. trema voce, index passivi. Guetf..
3. Repetendum. Vide xg, 3o. captantur, anteversum TMmore.
Autem ex. Turic. Guelf. ut Nostri omnes captent. Eo.
ex. In Alm. Tm aut, an ex subjicia- g. vilissimo. Turic. Guélferb.
tur, nemo docet (vide §§. 46, 5o). CAMP. omittunt a, cum Goth. et
CAMP., ut in. ftt~rtmt! am6;- edd. ante Gryph. Mox§.~g, a villa
yutfafe. In hisce sententia quidem tibentius careas pra;positione, iti-
facillime perspicitur, structura jus- dem litterae v pra:missa. Si quid in
ta, neque ex.vulgata eruitur, neque universum statuere licet de hac
ex librorum veterum fluctuatione diffido sane illi autem post t)!~f[-
constitnitnr. Atellanarum dicta ex mis, a bonis hbris destituto, quum
antiquitate obseura habita a Quint. prœsertim paucis vdcabulis ante sit
recte monet Gesnerus. De hoc fa- quum. àutem. « Nec tamen fa-
bularum genere videndus Livius cile dictu, quomodo ut structuram
loco classico VII, 2, cum interpre- juvare possit. Malim quidem sic or-
tibus, et in his Casaubono de Satira, dinari eam: Inprimis ut ex amph.
et Dacerio in Commentants Acadé- neque illa obscura, quasi Atellano
mie Inscriptt. more, captent nec v. j. a (prse-
 496 M. FABII QUINTILIANI
tate: ne. illa quidem, quae' Ciceroni aliquando, sed
notimageado~,exclderunt,utdixtt~ quum is4 candida-
tus, qui cocl 5filiushabebatur, coram eo suffragium ab
48 alio6 peteret: Ego quoque <:&:yaMe&o7.Non,quiaexclu-
positione enim opus est profecto)
v. q. etc. Ut pendere dicam ab
illo repetendum est, quamquam im-
peditur hoc, interveniente accusa-
tivo cum inf., nec pra*stem latini-
tatem hancce ut neque. nequepro
ne. neue. Indidein mox pendebit
hoc quoque Ne illa quidem. Sin
t'etinemus autent, tamen captent
intérdicentis et dehortantis animo
dictum accipiemus. Saltem ~M<Bne-
quaquam fero, quo stante neque
illa obscura referri debent ad pra:-
cedentem infinitivum cott~entre
durissima structura. Nec video, un-
de nobis existat conjunctivus in
illo captent, nisi fuerit pra'cipien-
tis Quintiliani. Secunda* enim Tu-
ricensis manui minimum tribuo. Ne
passivum quidem illud Guelf. pla-
cet, vel ob sonum insuavem cap-
tantur, jactantur. Huic taedio re-
mediis quibusdam contra iturus
erat Fabius. Burmanni quidem sus-
picio, scribentis, ~u<r~te/~ttt nto-
re captant, non est spernenda, pra;-
sertim si scribere liceat Atellani e
more, in quo tota est veterum scri-
ptura. Atellanum, actorem atella-
narum, habes apud Cic. quoque
ad Div. ]X, t6; Suet. Galb. t3.
Sed scrupulus (praeter iUam struen-
di cum inf. convenire duritiem )
restât in captent, quod aigre muta-
tur in captant. Nam more, e more
satis apertum.
i. Qua* Ciceroni. Turic. a prima
manu quod C.
2. Jn agendo. ïd est, in actioni-
bus, in orationibus. ROLL.
3. Dixit. Hoc dedi ex uno CAMP.
Reliqui dixi, sententia admodum
impedita. Quando enim et ubi, hoc
dixit Quint. ? quamquam aliquid
simile §. 4. Nec videtur structura
posse carere verbo finito (aliter se
res habet §. g6, ubi casus rectus
Ctcero) nec exitum habet ullum in
hacordinatione,vulgorecepta.Pos-
sit tamen nostrum ipsum esse a
Campan. emendatione,videV, t3,
<g. Gat)a:us suo remedio (vide H,
to, ~) utens expungit dixi. Si sa-
lebrosius videtur dt-ctt ~Mum. Vide
M-59,64.
4. Is. Turie., his.
5. Coci; sic Turic. Guelf. CAMp.
cum Alm. Jens. (non cocct) et edd.
ante Bad. Reliqui coqui. Vide 1,2,
6. Coct~/tM.yaMe6o. Donatus
ad Terent. Adelph. III, 3,60 Ci-
ceronis dictum refertur in eum,
qui coqui filius secum causas age-
a bat Tu quoque aderas huic cau-
a sœ. Nam
apud veteres coquus non
per c litteram, sed per seribe-
« batur. » Occasio dicti verior
pro-
fecto et etegantior narratur a Quin-
tiliano.
6. ~& alio. Turic. Guelf., a. eo,
eum Vall. et edd. ante Ald. exc.
CAMp.Regius nostrum commenda-
vit, quod in quibusdamiegi narrât,
frustra refragante Badio. Et Goth.
nobiscum.
y. y't7't~aue&o; sic Turic. Guelf.
cum A)m. Goth. Voss. 2,Va)L et
edd. ante A)d. exe. CAMp. Reliqui
inserunt~Mre, improbante Regio, et
a vetere exemplo abesse testante.
 INSTITUTIONIS ORAT. HB VI, 3 49?
dendasintomninoverba,duos sensus significantia; sed,
quia raro belle respohdeant~, nisi quum prorsus rebus
ipsis adjuvantur: quare 3 nonhoc modo, paene etipsum
scurrHe, Ciceronis est in eumdem4, de qud supra5 dixi,
Isaurictim~; Miror, quid sit, ~uo~~a~r ~tus, homo con-
~<ïM<M~KM~, te nobis uanttm re/t~tc~ sed illud ex eo- 49
dem génère praeclarum, quum objiceret Miloni accu-
sator in argumentum factarum Clodio insidiarum, ~M0(/
Bovillas ante Aoram Mo~am t/e~'er~e~, t<~exspectaret,
dum Clodius a villa sua exiret et identidem interroga-
ret, quo tempore Clodius occM:MeMe<?respondit, 9sero

Profectum hoc ab iis, qui ignorant C. 7;!aune:<m, ~trOr. Turicens.,

o'fTM-arA.ecv t)/«?t/ tB'et.vTû:. Nostri
omittunt jure, exc. Andr. Si~jure
inseratur, alludit ad iHa~meu/n quae
condmntur a cof.tttts. En.
t. Belle. Turie., velle, cum Alm.
sed ille a sec. manu oj velle, et ita
Obr. SedGuelf., id velle (puto vo-
iuisse hos: ad fo/Mntatem). Jeus.,
teHo, ex quo nostrum reposuit Re-
pms. Tarv., ue~ Burma~ni con-
jectura ad verum nequaquam opus.
Vide §. 74.
2. ~cs~ottt/eattt. Ita etmox~. 5~,
fe~nn~eHt pro conveniunt.
3. Quarc. Sensum turbant ha'c.
Reponc~ua~e, conjiciente jam Pa;
(vide Vï, 2,) )). Idem error §. 88.
~n fMmdc~t.Turic., et e.; a
sec. manu e~usdetK. Guelf. et ejus-
dem.
5. ~tt~fa; §. a5. ~anum Phiian-
der et Gesnerus rectissime inter-
pretantur macutosutn a p)agis, quo-
rum hie ponit locum Plautinum
Pseud. I, 2, t2: "tta.fgo vestra
« latera loris faciam ut valide varia
<<sint. Vide Taubm. ad Plaut.
Ëpid.I,t,<5.
isauri minor. Guetf., tMtt)'t;n;no-
rem.
~?f:Mtf.CA!~(P.,re/tnu€)t<
8. Sed illud. Turic, a sec. manu
thserite(.Vide§.
g. Sero. Valla Etegant. IV, to~
"Ha°e.tnaserosignMcat,fjua:
tamen psene idem sunt. Una et
<'verasignI(!cattoestprOYespere,
"quodestpostoccasum.Attera
« quae hinc T~aschur~ quae est post
tempus. Quod enim post solis lu-
cem est, id Vere potest post tem-
pus dici. Cicero, quùm accusafor
Mitonis identidem interrogatus
[). interrogans] instaret, quo tem-
pore Clodius esset occisus, ur-
<~banerespondit:<;)'o,nontam
« horam inteifigens, quam tardius
occisum et post tempus duo
« debuisset occidi, etc. t~jusdem
adverbii significatiums testem )o-
cum ponit f'seudo-Tufhebus Cic.
ad Atl.lc. VII, '21 Lentu)as venit
se)~. '< Megius quidem ha;rct m
hisce, et opero.sius sententia* ratio-
nem reddit ) sed née diversam ab
illa, quam posui. Male autem a suis
39
 498 M. FABII QUINTILIANI
quod vel solum suf~c!t, ut hoc genus non totum repu-
5o dietur. Nec pluramodo s!gni~can soient, sed etiam di-
versa ut Nero de servo pessimo dixit, ~Vtt//tplus apud
~e ~~c: haberi, nihil ei neque c/tMum~ neque M~natum
5: esse. Pervenit res usque ad senigma~: quale est Cice-
ronis7 in Pletorium Foilten~ accasatorem, cujus tMafr~K
dtxit, ~um
dixit, dum/M&t<e'?:
f~e<9, /uc<um '°,pox~Mam n~or~Ma
dicebanturautem, dum '~vixtt,
6Me<
magistros 12 Izabuisse'3: dicebantur autem, dum '4vixit,
infâmes feminse convenire ad eam15 solltœ: postmorteiti

œquatibus vulgo dici narrat bonum 6. Quale. Turie.Tarv.,<jfu<c,cum

tero, quibus se respondere con-
suesse malum cito. Vide Cerdam ad
Virg. En. XII, 864, ~rMt?:.
i. Nero de Mrt)0. Cic. de Or. H,
6t: "Ridicutum est Neronianum
illud vetus in furace servo, solum
esse, cui domi nihil sit nec obsi-
gnatum, nec ocetusum. » Turne-
bus in Cbmmentario ad jocos Cice-
ronianos hune Neronem censet esse
eumdem C. Claudium consulem a.
U. c. 5~y, qui res adversus Anni-
balem, et Asdrubalem gesserit.
2. Plusapudse; sicTuric. Guelf.
Goth. (tac. Gesn.) CAMP.Reliqui a.
s. p. Vide §§. 46, 5t.
3. ~V~Hec/tMumt; sic Jens. Loc.
Ven. Ruse. Bad. pr. Neclusum Tu-
ric. Inclusum, Gueff. CAMP.Goth.
Voss. 2. Neque inclusum, Vall.
Tarv. Bad. sec. Neque occ~M~MM~
A)m. (vide §§. <{7t 5~)~ et sic reli-
qui cum Cicerone. Eadem nos-
tri. En.
4. Signatum; sic Turic. Guelf.
CAMP. cum Alm. Voss. 2, Vall. et
edd. ante Gryph. Reliqui ex Cice-
rone obsignatum. Omnes nostri
o&st~nottttn. En.
5. ~Tnt~ma. Turicens. Guelfer-
bytan., enigmam.
Jens. Corrpxit Regius. Origo vitii
est in scriptura modo relata.
7. Ciceronis. Magna pars ejus ora-
tionis, quam pro M. Fonteio habuit
Cicero, setatem non tulit, cujus
et hoc est quod refert Quint. Vide
Fragmenta apud Ern., p. !o5o. Ad
hune nostri locum spectat nota P.
Manutii ad Cic. ad Att. t, t a in-
a famem » [ matrem Pletorii Cice-
ro] « significavit et ab impudicitia,
dum viveret; et mortuam, ab œre
alieno. »
8. T-'onten.Turie. Guelf. CAMp.,
Fontei. Vide §. 39'
g. ~fXtMet. Turie. CAHt., );tMts-
set, cum Alm.
10. Ludum. ~udttm (teste Asco-
nio) Romani quamcunqueschoiam
appellant. Hic vero significatveluti
prostibulum quo conveniunt infa-
mes mulieres. THf)N.
i [. Esset. Turie. a pr. manu CM<.
C~Mp., est. Vide VI, 2, 12.
3. ~fao~tfo~. Magistri dicuntur
illi qui hasta* auctioni prœsunt, ut
sa:pe alias apud Ciceronem. TcMf.
3./fa6m!!e.Turie. (a pr. manu),
Gue]f., abiisse.
i4.t.Tur.,M.s;'(.Vid.V,2.
5. Convenire ad eam; sic Turie.
 INSTITUTIONIS ORAT LIB. VÏ, 3. 499
bona ejus venibant~ quamquam hic /Mc~(M per transla-
tionem dtctus~ est, ma~M<n per ambiguitatem. Inmeta- 5~
lepsin quoque cadit eadem5 ratio dictorum: ut Fabius
Maximus~, iricusans Augusti 7 congiariorum quae ami-
CAMp. Reliqui a. e. c. Vide §. 5o; t y 3 (unicum Nie. Fabro scribe 7~
item mox. bius pro Fabian us) nec aliud vide-
i.~O)tf:e/M!;sicTuric.Gne)f. tur nostri h. ). Generis claritatem,
Goth. (tac. Gesn.) CAMp.Reliqui e. quam et Ovidius, significatL. Se-
6.Videmodo;item§.55. neca de Clementia c. g.
2.~en)7M)tt.Turic.Gue!f.Goth. 7. ~Mou~tt. Turicens., ctt~tf~œ.
(tac. Gesn.) C.tMp.Tar~ fMietant, Gue~f-, anguste. CAMP., ait~tuf~;
cumVoss.2. cum Goth. Voss. 2 Vall. et edd.
3..7))''tt(!. Turic., dictum, mire. ante Ald. Correxit Regius, cui tanto
4. Meta~tn. Vide VIII, 6, 3~. libentius ausculto, quia primitus
5. J5'a~etn; sieTurie. Guelf. CAttp; a~ot~fe scriptum videtur, adver-
cum Alrn. Goth. t, 2, Voss. Andr. bium interpretante hbrario. –Ea-
Bas. Reliqui omittunt. Solus dem nostri; at ntt~mtf non repe-
Jens. omittit eadem. En. /~<tf/em ritur. En. <.
ratio. I. e. hoc dictorum genus quod 8. Con~/anorutn.Dona quae prin-
petitur ex amphibolia. Neque enim ceps militibus largitur ~o))attu:t?)t
quidqaam nisi species amp!nbotiœ appellare solemus; Hberatitas ejus
est metalep3is cujus praesentissi- in populum et amicos nuncupatar
mum exemplum habe Honterieum co~otor~n; quia initio conott o)ei
illud ubi tScmTX.ponitur pro m~t<M, et vini dabantur. Conyitt! autem
Odyss. )X, 827, quoniam 9'ooc ali- sextaria sex capit, hemina dimi-
quo usu idem est TN t'~ft'. Pariter dium sextarii. tgitur «&~ntmtnutto-
et hic, quoniam congius et ftemuta ne me)Hu)'œ
))e ~nerisurce signincavit
significavit ext~M~at~m
esi9uitatem
aUquatënussuntconjuneta,Fabius, Hberatitatis. TunN. Stante adhuc
dictum captans, alieno etiam loco Repub)ica, con~ffarfum fuit instita-
eademreciprocavit; tum. Quod quidem sub'imperato-
6. Fabius Ma~tmux. Hic est P. ribus ita pra;vatuit ut necessaria
Fabius Pau)us Maximus (tale enim principatus conditio baberetur, eut
ejus nomen indicat Cannegieterus princeps vel parcissimus inser\~re
de mutata romanorum nominum cogebatur. Largitiones H[a; adeo
ratioue, p. a) a. U. c. ~~3, cos. de onero~a: (nam jam non oteum'et
quo vide Tacit. Annal. 1, 5, ibique vinum, sed magna pecunia viritim,
Lips. Ad eu<ndemsunta)iquot0vi- dabatur; adde etiam circenses et
dii ex Ponto epistot~e magnam ejus omni'< generis spectacu)a), sa*pius,
eloquentiae famam fuisse testantes, eodem itnperante, iegitimo quasi
nisi forte !)aciaudeexsu) poetaami- jure efHagitabantur, et mirum in
cum potentem demereri corjat)a- modum magis ac magis. cre~ee-
tur. Longe enim iniquiusdèeodem bant. Ex qno Adrianus itnppritavit, 7
est Cassii Severi et Senecœ ipsius. ha;n dona liberalitas; ex quo Carus,
ttpudM. Senecamjudicium, p. Bip. c~unf~aJttta nuucupata fuerunt. Vi-
32.
 Soo M. FABU QUINT1LIANÏ
cisdabantur, exiguitatem, heminaria 1 esse dixit: nam
co~!ara<m commune 2 liberalitatis atque mensurae 3 ea
53 mensura ducta4 in minutionem 5 rerum. Ettam~frigl-
da, quam est nominum fictio, adject!s7, detractis, mu-
tads~ titteris: ut ~CMCf</u?M,
quia essetpactus, Paciscu-
/Mm; et Placidum nomine, quia is acerbus natura esset,
~C!</t<?)~9; et yu/um, quum fur esset, To/~um'" dictos
54 invenio. Sed haec eadem genera commodius in rebus,
quam m nominibus respondent: Afer enim venuste Mal-

deB)'ottt~rnot.,Dia).deOratorI- 4. Ducta. Guelf. CAMP., dicta.

bus, qui Tacito vulgo inscribitur,
t. IV, p. 260, nostrae editionis. Ev.
i.7~emtnana.Gue)f.CAMp.te-
mtttanam (nisi quod hic sine aspi-
ratione) cum Goth. Voss. 2, VaU.
Bod). Andr. et edd. ante Bad. Cor-
rexit Regius, quem adjuvat Turic.
neque enim hic quidquam suspicor
neglectum a conferente. Hemi-
na apud Pers. reperitur: "Frege-
« ritheminasArretiaeditis iniquas. n
2. CottOtartunt commune; sic Tu-
ric.Guetf.CAMp.Goth. Jens. (tac.
Gesn.) cum Alm. et edd. ante Bad.
Reliqui inserunt quum sit, suaden-
te Regio. Quum sit nullibi repe-
rimus. R. <),CAMP.Andr. post com-
mune inserunt est. Reliqui recep-
tam habent. Eo. Nam cott~ta-
rium. rentm. Sunt hœc abruptius
posita, cujusmodi oratione utimur,
brevi interpretatione atiquid velut
cito subsequentes. Ad rerum~intet-
lige'~donodatarum.~Pronomen
ea ad mensura sic additur ut supra
lib. VJ, cap. 2, §. 23, ad ampl.
3. Ea; sic Turic. Guelf. Goth.
cum Voss. 2 (qui
(err. Gesn.) CAMP.
et deinceps mensura omittit cum
Goth. tac. Gesn.). Reliqui a.
Omnes nostri ea. Solus Jens. a. ED.
5./)[ntt)tu([Onft)t;sicTuricens.
Gue)f.CAMP.Tarv.cumGoth.Voss.
2, Jens. Mox Locat. cum reliquis
ante Ald., imminutione, quod et
Alm. tribuitur (vide §§. 5o, 5~).
Reliqui imminutio est, exRegii con-
jectura. Eadem nostri. En.
6.jE't tam, sicTuric. Guelf. CAMP.
Goth. Jens.(tac.Gesn.)cumVoss.
2, et Loc. Venet. Nam Tarv. jam
inserit /MEC,quod mox et Ruse. re-
liquique jubente Regio, sed nulla
utititate. Solus Jcns. ab emend.
/ftECinscrit. En. -Et tam frigida.
Hoc et ipsum refertur ad nomina-
tivum mett~ura. Ducta eo est men-
sura, et quidem non majore cum
sale, quam fit fictio ttontt)tt(m.
~t~ectt!. Turie. Guelf., adje-
Ct<.Jens.(tac.Gesn.)at~ec[<M.
8. Mtttntu. Turic. Guelf. omit-
tunt. Male. Omittit etiam Vall.
lib. a prima manu. En.
g. Esset, Acidum. Turic. Guelf.,
et ad citum. Jens. (tac. Gesn.) e.
Aculum.
!0. Tollium dictos; sic Vall. lib.
R. y, Jens. Tollios dictos; sic RR.
8, )2. Tullios dictos; sic R. t0,
CAMP.Andr. Tollios <~tCttt)n;sic R.
g. Tollium dictum; sic A)d. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. MB. VI, 3. Sotr
lium Suram, multum in agendo~ discursantem, sa-
lientem, manus jactantem, to~am dejicieritem et re-
ponentem, non agere dixit, sed xa<a~ere~; est enim
dictum4 per se urbanum, M<a</ere,etiamsi nulla subsit
alterius verbi similitudo. Fiunt et adjecta et detracta 55
adspiratione, et binis conjunctis verbis similiter saepius
frigida, aliquando tamen recipienda; eademque condi-
tio est in lis quae a nominibus trahuntur: multa ex 6hoc
Cicero in Verrem, sedut ab aliis? dicta, modo, ~/u<t<-

t.Ma~tMnt;sieTunc.C~MP.cum
Voss. 2, non concinente Goth. Sed
ego Burm. voluisse nominare ~~m.
existimo (vide 5S. 52, 5y). Reliqui
Manlium. Guelf., Mau/tum. Vide
not. ad §. 38. Jn Leidensi jubemur
(a Pithœo haud dubie) legere Ma-
ttt~tunt, ratione posita nu))a.
Mallium ~u~tK. Hune non aliunde
norunt VV. DD. Burmannus, apud
P)in. H. N. lib. XVIII, p. (Bip.)
2 5g, t~uram Mamilium esse mo-
nens, cum Nostro eumdem facere
recte dubitat.
2. Agendo. Turic. a prima manu
agendum.
3. ~ere. xata~o'e. Satagere di-
citur, qui negotium aliquod magna
anxietate et cura conficit agere
vero, qui causam tuetur. Tuns.
4. Enim dictum. Gue)f:, hoc d.
cum Goth. Error est, de quo §. y.
~)ttm,omittunt Va)). )ib. RR. 7,
8,g,10.Eo.
5. Et adjecta et rétracta sic Tu-
ricensis, Guelferbytanus, CAMP.Re-
liqui et detracta et adjecta. Vide
51, 56.
6. Ex hoc. Hoc vix videtur inte-
grum. Malis addi genere. Vide §. 56.
Facitius excidebat ob litteras simi-
les in Cicero.
y.~&<Vide§.<{.
8. Futurum. Guelferb.. furtim.
CAM)'ttrttt)m. –futurttnt. Ver-
)-es. Hoc quidem frustra qua;siveris
in libris Verrinis, neque enim suf-
(icitpositumtV,2~,et)em(;u/t[nt
quo utitur Gesnerus, nec eversum
atque e.xto'Htm fanum J!, 2 Pro-
piusesUV,25extr.Prœtereatrium
istorum minime est facetum, quam-
quam aliqua, et major sane quam
pro librario, gratia contingit dicto,
si attendas, cujus me admonuit
Buttmannus, secundam futuri per-
sonam esse in Verres, ut, audito
sermone compellantium Verrem,
continuo Sicu)i dixerint~ttfurMm,
etc. Sic apparet nequaquam otio-
sum esse pronominis dativum ei,
sine quo nec ullus relinqueretur
lepor, nec ferri posset dicerètur po-
situm pro. vocaretur. Unde igitur
arripuit hoc Quint. ? An forte et ip-
sum incerta; ejus mémorise (vide g.
t8) tribuemus, ut vulgo jactatu!~
quid, vel quod jactari potuerit,
apud Ciceronem legisse sibi visus
sit? Nam in lacuna illa libri primi
Verrinarum extremi nullum prœsi-
dium, quoniam is non est locus
hujusmodi dic'torum. Structura au-
tem subjiciendi hanc dicto expla-
 5oa M. FABII QUINTILIANI
n<m, ut omnia verrere< qunm diceretur ei2 ~erre~
modo, Herculi, quem e~~crat, ~mo~ttorem~apro
tam
JF?yntan<A:oyu:~e.' modo, malum sacerdotem, qui
Verres suc-
nequam ~errem reliquisset: quia sacerdoti
56 cesserat, Praebet tamen aliquando occasionem qusedam
felicitas hoc quoque génère bene? utendi~: utpro 9Ce-
nationem,eademrecurrit§.6~, A)m.Goth.Voss.2,etedd.ante
~Mum.M'Me)'ef. A)' relabente in vitium Bad. pr.
t. ~erreret. Turic. (a pr. manu), Hic non potuit ipsius Quint. esse
CAMP., aerteret, cum Goth. Voss. 2, error,sedfuitejusdemtibrariiqut
Jens. Tarv, Everreret malit Gesn. modo omnia turbavit ignarus, ad-
2. Ei; sic vestutiores mei omnes. dens de suo quam. Omnes nos-
Omittunt Goth. et edd. post Tarv. tri habent sacerdos ~err<. Perpe-
quod suadet etiam Regins. Gesne- ram.Eo.
rus omne hoc ~uum. ~en'e! uncis c
7. /7oc quoque oenere 6ene. Tu
sepsit tamqnam glossema.-Maxi- ric., enitn (vide §. 54) q. &. Guelf.
ma pars nostrorum omittit ei. En. Goth. (tac. Gesn.) CAMP., h. q. &
3. ~ferct~tj quem. Turic., ~feî'- cum Alm. Voss. 2. Hic quidem ge-
culte ei fjfttœ. Guelferb., TTercu~e ei tto'e poteramus carere, modo fuis-
qttem. C.\Mf. Goth. Jens. (err. et set~.55.
tac. Gesn.) 7~erc«/en: et~ttem, cum 8. Pr<B&ct. utcn~t. Ut illud Cic.
Voss. 2 et edd. ante Ald. Ea- pro Cluentio « Atque etiam ipse
dem nostri. En. –~fercu/t. sacer- .~conditor totius negotii Guttam
dotem. Vide Cic. in Verr. !V,43;t, « aspergit huic Butbo. Itaque mini-
~G. tn Sicilia colitur Ccres cui Kmeama)'ustsvisusest,quiali
immolantur porci. )ite igitur sa- quid ex ejus sermone spécula: de
cerdos suum ministerium non im- "gustaret.<TcRN.
pleverat qui hunc ~efrem relique- g. Pro Cect'tna; c. to. Ernestus
rat.En. nequaquam debebat verba ista nec
4. Mo/e~ftorem. Turic. (a sec. minus niger velut spuria t'ejicere
manu), Guetf., molestio; est, cum si maxime aberant a Watdarferia-
Bas. non margine, ut Burm sed na. Rectissime enim h. 1. Gesnerus
contextu. monet, respicere hoc ad colorem
5. Molestiorem o~ro.Turic. Goth persona*, quatis et Manutii est ani-
(tac. Gesn.) CAMP.inserunt quam madversio ad locum Cicer. Quam
(quod et Guelf. post suum est) cum quam nihil tale nunc apparet in
Alm. Voss. 2.–Maxima pars nos- personis Terentianis. Nec ab re est,
trorum inserit quam. Jenson. ab cujus mentionem injicit Pseudo-
emend. in margine, R. )o,'jtttCt?t Turnebus, inprimis facetum esse
is. Haud spernenda lectio. En. in nominibus lusum Ciceronis pro
6. &tcerdott ~e'es. Turic. Guelf. .Cluentio, in Bnlbo et Gutta, c. 26,
CAMp., MCf'K/0!~<°)')'t(Turic..a pr. quem )ocnm excidisscQuintitiano,
manu s. ~i't, et sic Tarv.) cum h.<'ctractan[i,va)demiror.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. Vï, 3. 5o3
cinna Cicero in testem Sex. Clodium Phormionem
Nec minus nt~er~ inquit, née minus co~efen~ quam est
ille T'ereM<am<x 2 Phormio.Acriora igitur sunt et ele- 5;
gantiora, quae trahuntur ex vi rerum in his maxime
valet similitudo, si tamen ad atiquid inferius leviusque
referatur: quaejam~ veteres illi jocabaatur~ qui Lentu-
lum 6'p!?!~ere?K~, et Scipionem ~er<oneM~ esse dixe-
runt sed ea non ab hominibus modo petitur, verum
etiam ab animalibus: ut nobis pueris Junius ~Bassus,

t. &.<. Clodium. Turic. a prima episto).B libri primi Ciceronis ad

manu sunt (sed per compendium diversos, ubi vide Manutium, de
solius s cum linea) ex C. mox a sec. eodem exponentem. Scipio est Na-
manu sumit ex Clodio. Vide mihi sica, interfector Tib. Gracchi. De
correctricem manun* secundam. hoc vide Epit. Liv. LV item de
2. Est ille reretthanu!, sic Tit- utroquePtm.H. N. VII, 12, 8, !0;
ric. Guelf. CAMp.Goth. Jens. (tac. XXt.3,5,7.
Gesn.) cum edd. ante Gryph. Reii-' 6. &)'a~;0)tem. Turie., et seratio-
qui T. e.Vide~. 55,59. nejtt;asecundamanuc.st~(tOHem.
3. Quœ~ant; sic Turic. Guelferb. Guelf. et siricionem. CAMf., Siri-
CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum Ctonent, cum Goth. (err. Gesn.)
Bodl. Aim. Voss. 2 Andr. et edd. nisi quod hic Sy. Jens., syriatio-
ante Ald. qui, de suo haud dubie, nem, cum edd. ante Ruse. qui, Re-
<j)uen)af~nto~Mt?tcum marg. Basil. gio docte emendante, nostrum (vi-
Reliqui quajam, conjiciente Régie. de §. 32). Ex Voss. 2, ~faftonem
4. Q~fC. joc~bantur. Eadem affert Burm. An v olebat Alm. (vide
structura Cicer. ad Divers. IX, t~ 54, 5g)? Manifesta veras scrip-
« /t<Bc.jocatussum. »VIl, 14. Ho- turse vestif~ia in prima manu Turic.
rat. Sat. J, 5, 62 "pet'mu/tajoca- Hermolaus Barbarus et hic et in
tus. Malis sane qualia pro ~u<B Plinii toco legi volebat !Ctnttonem
jam. prodente nescio unde Pseudo-
5. Spititherem Serapionem. Turnebo. Quid in Plinio dent MSS.
Valer. Max. IX, 14, 3: = Cornelius nossemus, si.criticus esset Hardui-
Scipio. in servilem Serapionis nus. Aldus, non inconsulto, bis
« appellationem vulgi sermone im- enim, ~cra~t'onem facit, quod Mo-
u pactus est, quod hujusce nomi- sellanus interpretatur a MrMnc!c',
n nis victimario quam simillimus Festi anus scraptas ad partes vocans
erat. ]bid. propter simi- neque uno modoferons Codd. scrip-
litudinem (Lentulus) ex quodam turam Serapionem.
<'secundarum (partium histrione) y. JtttttM~BasM.Vide §. 27. Rec-
f cognomen Spintheris traxit. n Len- te autemBurmannus improbatTur-
tutus hic est ad quem data* sunt nebum Ad~erss. XXVIfI, 35, in-
 5o4 M. FABII QUINTILIANI
58 homo in pnmis dicax, ~:MtM albus vocabatur. Et Sar"
mentus', seu P.B!etisus~M~:Mm~ /:om:?!e~M:~runt,
ctmncn<7H, etpNndt<?K~~u/a~yerreay?ïdIxIt:quod
59 nunc risus petcncUgenusfrequentissimum est, Adhibe'
terpretantemastnuma/txtn quasi
dictum (le stulto iion itificeto, tit
o~~ïH~ pertinuerit ad iueptias hp-
minis, cotor albus ad ejnsdem dictaa
acota. Aliam albi potestatem im-
propriam co~novimus ad It, 5, 19 1
nec, id quod caput, occasio, per
quamhocinducitur,fertut)umhic
respectum nisi ad faciei et corpo-
ris similitudinem.
l. ~a)'mo;tus. HuneHoratiopro-
dente novimus. Vide Sat. t, 5. Erat
autem ex deliciis (vide J, 2, ~) Au-
gusti,testeP)ntareho,vof J),p.g~3.
ApudHoratittm quoquepoUet co!n-
parando eum quem tndibrio habet,
~.55-64.VidectJuvena).V,3;
jbiqueseho). Ethoenotabi)e,quod
Sarmentus ipse~MCt/t.! erat <na{;no-
pere (Uor. l, 5, 69) ut ve-renducit
esset, ne in ipsum recideret jocus.
Vide 32.
2. P. ~/eMM!; sic Turic. a sec.
manu (a prima enim p&/<;Mu)cum
C.\Mi'.nisiquodhicsimp)icis,ut
6tGue)f.Goth.(tac.Gesn.).Unica
littera praenomen dant nonnisi Tu-
ric. C~Mp.Vide §. 3g.–P. Blessus.
Qua potestate huic nomini pra
missum sit seu, quœri sane potest.
Indicatur eo vel idem homo, di-
versis nominibus, vel diversus joci
auctor a scriptorilxis proditus. Hoc
profecto aptius altero. Nec tamen
accedam Burmanno, qui, scriben-
do B/HNtttKpro Blessus, praenomen
sotumrefertad jocantem nostrum,
eumque iiitelligit P. Syrum, cele-
berrimnm mimornm scriptorem; ut
yel Sarmentus yel PubHus hoc fue-
rit jocatus. B~~Mm deincepsBurm.
conjungit ad ~u~mtH designans
!ocaTacitiAnna).I,<6,t8,2l, 1
ubi memoratur ejus nominis lega-
tus, in Blessi autem nomine erra-
tum esse suspicans. Juntum B~o'-
sum (prœmisso hic quidem, ut sai;-
pe, cognomine, vide §. 32, quod
fraudi fuisse putat librariis) nos-
trum patrem fuisse haud dubie il-
lius apud Tacitum, quo magis con-
gruattt tempora. Mihi quidem in
omnibus hisce nimium videtur con-
jectnrœdatum, nulla certa vel tem-
poris vel rerum nota comparente,
quare httc traheretur Bta'sus ille
Taciti. Nec placent Sarmentus et
Syrus ad unam astatem relati. Ca:-
terum corruptelam in Blessi scrip-
tnra et ipse non invitus agnoseam.
Pronunciandum igitur erit AM-
PHUS de Junio isto nigro et macro,
quem tamen aliquis dicat ipsum
.Cnssum et de ejusdem irrisore
B(esso seu Btœso. Junius Bta:sus
consul memoratur Suida? in A~nttoc,
onde tamen nihil proHeias, nec in
consularibus Fastis idem recense-
tur. Fibutae similitudinem non alie-
nam esse ab hominis statura recur-
va, ultro apparet.
3. ~!&tt/am. Fibula. appellatur
batiUus ex aliqua materia, quo quid-
piam connectitur; sunt autem ina;
~!&M/<B tttcurf<c. Similitu.dinem illi-
turhabebatcum~u/<t/ert'ea.TtJKt(.
Quum venatum pronciseentem
Didonem depingit Virgil. JEneid.,
lib. IV, i3g, dicit: Aurea ~ur~M-t
ream !u&nccht~H/" vestem. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 505
turautem similitud'o interim palam interim inseri so-
let 2parabolae cujus est generis Id Augusti~, qui militi
libellum timide porrigenti,7Vo/ Iuquit,~K6:~re~, fam-
quam ~xe~ e/e~Aan<o Sunt quaedam veri7 similia: 60
unde Vatiniuss dixit hoc dictum, quum reus, agente in
eum Calvo, frontem candido~sudano tergeret, idque
ipsum accusator in invidiam vocaret, Quam~'MretMsum,

t. 7)Mert.
Turic. Guelf.CAMP.,« facere,quod facis, nunc poi-ri-
serio, cum Goth. Voss. 2, AIm. et
edd. ante Ruse. Nostrum reposuit
Regius; Gesnerus tentât servire, il-
le propius ad ductus Codd. hicju-
cundius ad sonum, uterque inge-
niose. Jn Turic. ittfertnt a sec. de-
mum manu prEemittitur serio, in
Alm. omittitur (vide 58; item
hac §.). Guelf. CAMP.serio antever-
tunt T<?interim. Vide §§. 56, 60.
2. Solet. CAMP., sed et.
3. Generis. /t&e//itnt.Turicens.,
~enen au~M~tt militi (lui &e//ttm; a
sec. manu, ~Oier;! ;'</tt. m. bel-
/ttm.CAMP. Man~tt!tt~utmu/tf/. l.
4. ~u~ustt. ~Vo~t.Idem narrant
Sueton. Aug., c. 53, et Macrob.
Saturn. H, Morem vero dandi
stipem elephantis ad Sueton. illns-
trantTorrentiusexP)in. H.N.VH),
S.ubividcHatd. etCasaubonum ex
Galeno de usu partium, cujus sunt
hœc: o t\c txf'tm Tm~uo~'m(prp-
boscide) x~TctToare'~ftc~MTctjMM~-
~e~~Tet; !r<f<~Tt;7?~ttm TC'CÂct//fx-
fO~tecOtf T&'VOjMtJf~~etTCCVV0//f~-
/<<tTMt X!t<TO<ctTrot~St~o~titott~M/rm
J'<'<fa)~.
5. Dubitare. Turic. Guelf. Goth.
(tac. Gesn.) CAMp. omittunt cum
A)m. et Goth. 2. Probat hoc Heu-
singerus, nescio tamen quo exem-
plo. Debebit enim (tmere subaudiri
et velut ~~TM~: intet)igi: 'Npti
gens, nunc retrahens libellum. '<
Procul dubio vetustissimi edirores
explerunt locum e SuetoniD. Mjtim
equidem timere inserere inter o<
et tamquam. Confusumtt~ic~cuni
tu~cvideapudDrakenb. ad Liv. II,
t6, 6. Tunc autem per compen-
dium notatur unius prope fittera'.
6. Assem e~~a'ito des. Turic.,
et ~eme<~Mtttot/e!, cum Alm. Vide
hae §. item mox.
y. QutBf/am veri; sic Turic. Guelf.
CAMF:eum Goth. Voss. 2. Sed pro
veri Turic. ~t; etAtm. ut veri (vide
modo; item S. 6t). Rc)ifjui inserunt
pt~Ht. ~~rt similia. Non videtur
sufficerehoc adsignificandum quod
vult scriptor, ut Gedoynus coge-
retur addere haec esse ejusmodi,
quorum ipsa veri similitudine con-
tincatur tepor. t~o sane pertinet
exemp)um. Sed vix acquiesco in
àppellatione.
8. ~ïftJïtu~ ~tft~mj sic Turic.
Guelf. CAMP. cum Goth. Voss. 2,
Alm. Bodl. Andr. et editionn. ante
Gryph. Retiqui omittunt intcrjecta,
quae non est quod fastidias, modo
recteinte)HgaturfHcf[tm.Vide ~3.
Nostri omnes dixit hoc f/tctunt,
exc. Vatt. lib. En.– ~ntunux.Vide
V!, t, i3. Unde, vide V, )o, go.
g. Frontem can</Mo, sic Turic.
CtMp. Re)iqni c. f. Vide 5g, 66.
 5o6 M. FABII QUINTILIANI
6t inquit, et panemcan~MM 1edo.Adhuc est subtilior illa
ex simili2 translatio quum, quod in alia re3 fieri solet,
in aliam mutuamur ea dicâtur sanefictio ut Chrysip-
pus4, quum in triumpho Caesaris5 eborea~ oppida essent
translata 7, et post dies paucos FabliMaximi lignea, (Ae-
cas esse oppt'~orum CceMm dixit: et Pedo8 de mirmil-
t. fa):em. Turic. Guelf., paren- Appian.B. C. II, IOl.a!'tu$.MaX[-
tcm, cum Alm. Pn)tfm ca)tf<t- mu!hicquidëma)iusestabino
dum. Huic opponitur Cttanu! ser- §. 52. Noster Q. Fabius Maximus
vis paratus et panperibus. Vide Caesaris legatus in Hispania, consul
sebo). Cruq. ad Hor. Epist. If, t, Caesari suffectus a. U. t. ~og, mor-
123 Juvenal. V,Hy-yo; Donat. ad tuus extrême consulatus die.
Eunueh.V, )~. Nequaquam au- 6. Eborea. Tnric. Guelf. CAMP.,
tem accedo Burmanno putanti si- epolitea, nisi quod hic per y. Alm.,
mn! oblique in Calvum, quasi sor- epolita (vide 60, 67). Jens. (tac.
didum, haec jaci. Patient ca~~t- Gesn.)e&tfr)K'a, cum edd. ante Bad.
dum. Inde ductus est jocus, quia qui nostrum e Vat). (quocum con-
illi qui in reatu erant, mutatis ves- spirat Goth.) monens Vallam anno-
ttbus, afrunt induebant amictum tassehic,c&ofettmdicimagisin
ac ut toto corpore squatidi vide- prosa quam eburneum; ipse autem
rentur efficiebant. Candidus dicitur eamdem vocem ostendens Digest.
panis, cui ater est contrarius quem XXXU, 52 bis. Harduinus ad Plin.
cibarium appellat Cicer. Tusc. V H. N. XXXVI, 5, versus fi,n. hoc
~0)t solum candido sudario ter~eo dare omnesMSS. testatur.non ebur-
~«Ctem, sed y~otem ehant candfdttnt ttettnt. Fortasse ignotius vocabulum
edo. TuHx. ad cum, quem vidimus, modum
2. Ex !t)Mt<<.CAMP. Andr. hace potuit inquinari a Ubrariis quis
omittunt. En. autcm certo statuat, nullam aliam
3. 7)t alia re. 7;t a~tem re; sic ejusdem formam fuisse in usu, ve-
VaH. lib. RU. 8, g, 10, et apud lut eta~tttttm, ut lateritium. Quin
Hurm.Voss. 2. Reliqui in alia re-Eo. enim illud ipsum ebur hic lateat,
CA)~<~tM. Recte Burmannus non potest dubitari. Eadem nos-
videtur hune suspicari Chrysippum tri. En..
Vettiutn, Cyri libertum architec- 7. O~ftt~ translata. Consue-
tum (vide Cic. ad Div.VII, 14; ad tudo erat ut in triumpho simulacra
Att. X[V, ()) argumente usus, quod urbiumetregionumcaptarumfer-
eumdem in Gallia fuisse appareat, rentur. Unde Cic. Off., lib. H, ait
et fortasse in Ca:saris comitatu. A~ust/Mm ttt Cassart! triumpho fuis-
5. /)t trttttnp~o CfPMr~ C<CMrts se per urbem portatam. TuRN.
dixit. Idem fere narrât Dio Cass. 8. Et Pedo. qui. Turic., et pe-
lib. XLIII, p. 369. Vide Ve))ei. II, doc/c mirmillo neque. Guelf., et
5 (in quo levis differentia, de qua ~ec to</e Mtrm</<q neque. CAMP.,E.
vide Ruhntt.); Sueton. Caes., c. 3~; P. d. mtt'm'~o q. Jens. (tac. Cesn.)
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB VI, 3. 5oy
!one', qui ietiarium~ consequebatur, nec feriebat,
Vivum, inquit, capere vult. Jungitu.r amphiboliae simi- 62
litudo: ut A. Galba pitam~ uegtigenter petenti, ~tc,
inquit, ~e<M,<a??!~Mam6'CMar!~candidalus nam illud
petis ambiguum est, securitas similis quod hactenus
ostendisse satis est. Caeterum frequentissima aliorum 63

E. ~?m~e</oc/M d. m. cum edd. Colb. Andr. Tare. Ald. Reliqui L.

ante Ald. exe. Tarv. ~*ef/o. Non
dubito quin hic sit poeta non igno-
bi)ls C. Pedo Albinovanus cujus
obiter fit mentio X, t, go. Reliquae
nobis factae sunt hujus (si modo)
Etegia* dus in Mreeenatem et Dru-
sum Neronem. Quum enim laus
ejus fréquenter cum Catufii et Mar-
si potissimum (vide §. )02) con-
jungatur a Martiate, satis probabile
fit, ingenium fuisse hujuscemodi
lusibus accommodatum. Vide et L.
Senecam, epist. CXXII, p. i36, qui
'y<t&tf/<:torem e/eoanttMtmtfnt vocat.
t. Aftrmt/h)t)e; sic gladiatores
quosdam Romani appeHabant. Hi
tn(rnt;7/one! clypeo et falce erant
instructi, piscem in gatea: apice ef-
fictum gerehant, et a Romanis ac-
ceperant Ga~oruxt cognomen vi-
de Juvenalis Satiram t~; sat.
VIII, aog, Nec nttrmt7/0)tM in ar-
mis, et seqq. ibiqueconfer'quae no-
tata sunt. En.
2. Retiarium. Retiariig!adiatores
crant qui dextra fuscinarn et sinis-
tra retia gerebant. Tnnieati pugna-
bant et numit~onent insequcbau-
tur exclamantes Non te peto,
Galle, sed piscem peto. Etenim pen-
dentia retia in mtt'miHo)):! gateam
cujus in apice piscis fulgebat, ef-
fundere tentabant. En.
3. Galba sic Turic. Guelf.
CAMP. cum Goth. Alm. Voss. 3
G., nisi quod Jens. prccpostere A.
~.G.VIue§.27.
Pilam. Turic. prœmittit ~ut,
cum Goth. Alm. CAMp. (nisi quod
hic cui) et edd. ante Stoer. Puto
hoc insertum ab eu qui A. ante
Ga/&. interpretaretur prœpositio-
nem, quo deducit scriptura Turic.
et Guelf. (quamquam qui in hoc
non animadverti). Et sic hune nos-
tri 'jocum recenset Buda*us ad
Pandd., fol. xSy E (quum prias
eumdem fol. 83 C. Z-ttetus G. ).
Neque tamen eam rectam censeo
ràtionem.
5. Cœsan~ can.didatus, i. e. quem
Cmsar cornmendasset. Vide Sue-
ton. Cms., c. ~i Aug., c. 56. Alie-
ni hinc ca)i<<t~att p)tnc;'pt' i. e.
quaestores de quibus vide Bach.
Hist. Jur. III, J, t, 30. Non equi-
dem credo ex hac CfBMrMappella-
tione colligi necessario, Galbam C.
Julii C-esaris scurram fuisse, quœ
est multorum opinio; quamquam
seqniores fere, et ipse Quintilia-
nus, Augustum soient appellare et
Cœsarem, ita ut désignent honu-
nem, non dignitatem. Sed hoc re-
fertnr ex Gathae ipsius persona. Vi-
de et §. 8t. Juvenalis saitem et
PiutarchM (modo hujus locus id
quod mihi persuadée, spectet ad
nostrum) Augusti temporibus dant
Galbam non Caesaris. Vide §. 27.
5o8 M. FABH QUINT ILtANI
generum cum aliis mixtura est: eaque optima, quae ex
hinc
pluribus constat eadem d!ssimiHum ratio est
eques romanus ad quem In spectaculis btbentem
quum misisset Augustus, qui ei diceret, Ego si prande-
re volo, domum eo: Tu enim, inquit, non times, ne lo-
cunt oere~a~ Ex contrario non una species neque enim
eodem modo dixit Augustus praefecto, quem cum igno-
minia mittebat~, subinde interponenti precibus, QK!<~
respondebo patri meo ? Dic, me <!6t displicuisse 4 quo
Galba, penulam roganti,~Von possum 5 commodare
domi maneo; quum cœnacutum ejus perplueret ter-
tium adhuciUud, siquidem, ut ne auctorem ponam,
t. lit spectaculis attentent. Post tum babeat aculeum. Vide §. 60.
Augusti tempora hoc etiam vu)go 3. A/t'ttefxtt; sic Turic. cum Abn.
ncbat:et,quumperintegt'osdies Jeiis. et edd. post huiie arite Ald.
retinerenturinspeetacu)is,con- quo ace. Obrecht. Reliqui notabat.
eessa est a principe certasumma Cum inserui inter quem et )~)<o-
sin~uhs ordinibus unde vinum minia, ex lenissima verissimaque
e!Herent in theatro bibendum. Vi- Burmanniconjectura.Vid.Oudend.
deMartia).I,)2,2~,ibinueinterpp. ad Suet. Cal. Sic enim sa:pe
necnostritociimtnemores. apud hune scriptorem. Subiit cor-
Tu enim. perdas. De con- rigere q. )~nomtn;(E causa m., quae
jtu~ctione, quam hinc expellere ve- fuit lègitima formula (vide Briss. de
lit Regius ut et mox 7~, vide If, Form., p. 3~3), et facillime exci-
) t, y. Jocum equidem hune agnos- debat vox brevissimo compendio
co unum ex lascivis illis et hilari- seribi solita (vide §. 36). Sed lenius
bus (vide §. 2~) non J~rot/Xov et ama- et usitatius illud. Augustus.
rllientum, ut placet Burmanno mittebat. Idem narrat Macrobius
Gesnero assentiente. Putant enim Saturnall. H, 4, designans praTec-
/oc~)H hie désigna! summum in re- tum Herennium, juveuem vitiisde-
publica, etproindcjacihocdictum ditum.
in tyrannidem Augusti; cui inter- Quo. Turic., ~uoa~ (a prima
pretationi praesidium pctuntexSue- quidem manu obscurius compen-
ton.Aug.,c.5~Contradicerem dium). C.\Mp., qui.
si locum hnberem. Casauboni 5. Commodare. Turic. Guelfer-
quidem istorum verborum expla- bytanus, commot~are, cum Almel.
natio diversa est ab hac Burman- Vide 4, et W. DD. ad Pha-drum
niana, tutiorque illa. Nec hujus lib. 1, fab. !7, v. 3, indicante Bur-
generis, de quo nunc agit Quintii., manno. Omnes nostri commen-
ftterit exemplum, si tam recondi- dare. Eo.
 ÏNSTiTUTIONIS ORAT. LIB. Yï, 3. 609
verècundia ipsius' facit, Libidinosior es quam M//tM
spado: quo sine dubio3 et opinio decipitur; sed ex con-
trario et hoc ex eodem loco est, sed nulli priorum si-
mile, quod dixit M.~ Vestinius 5, quum ei nunciatum
esset6, ~/t(7Man</o~tnet ptttere. Onerabo librum exem- 65
plis, similemque iis; qui risus gratia componuntur, ef-
ficiam, si pyrsequi voluero singula veterum ex omnibus

i. ~recttnJta ipsius. Vide 33:
Major ejus est persona, quam ut
dicto huic ejns hilariori nomen
tamen hisce
apponam. Neque
significat Quint. sibi minus pro-
bari hune jocum, quod est Gesneri
judicium. Equidem suspicor Do-
mitiani hoc fuisse dictum, vulgo
tunc notum, quod nec omittere
vellet Quint. nec in magna quadam
tanti viri laude ponere videri. Spa-
donum libidinem, sed effectu ca-
rentem, veteribus satis cognitam os-
tendit Barthius ad Claudian. in
Eutrop. H, 88. Sed ea re non tol-
litur hujus dicti lepor.
2. Quo; sic omnes nostri, exc.
Jens. in textu, qui dat quod. En.
3. Sine du6to. sed. Vide VI, 2
t~. Possit aliquis malle hoc referri
ad t'ttoptnafuTtt (vide IX, 2, x3), sed
vindicat Quint. suam rationem huic
subjiciendi generi, quod est M con-
trario.
4. M. sic Turic. CAMP. Tarv.
Aldus, Basiliensis. Reliqui Marcus.
Vide §. 58.
5. Vestinius. Turie. (a pr. manu)
ttMttmus. Qui hoc nomen memo-
rant scriptores Plancus ap. Cic. ad
Divers. X, 23, Tacitus, Suetonius,
Martialis, Phlegon, Suidas, Mar-
mor apud Reines. !I, 68 dant ~cx-
tinum sine i et hoc reposuit Bur-
mannus, obsecundantibus Gesner.
Bip. Nec sane hoc gentile nomen
fuisse dicas, ut desineret in tux.
Omnes nostri Marcus Vestinius. En.
~t. ~<°!<ttttM!.Burmannus, os-
tendendis Taciti locis Annal. XV,
48 52 68 adjuncto Phiegonte
Tratliano de MIrabiU.,c.
23, per-
suasit hunc esse M.Vestinum Atti-
cum a. U. c. 8)8 consulem, sed
mox post initum magistratum mori
jussum aNerone (vide primam par-
tem hujus nota*). Mutittim esse lo-
cum nemo non videt, sed solus
.Burmannus perspexit, cujusmodi
esset id quod intercidisset, acce-
dente Gesnero mortem turpis et
fœdi cujusdam hominis nunciatam
esse Vestinio. Facilis fuerit exple-
tio, cum aliquo vestigio occasionis
errori data: quum ei HttKCMtum
esset. ttecatunt esse. <'Quamquam
]<ochomœoteteuton suave equidem
non dicam. Si faisum rumorem in-
terpreteris, possis Neronem lacu-
nae reponere, cujus nominis duc-
tus non male respondent. Quare
autem dictumVestiniineget Quint.
nulli priorum simile, quum proxi-
me accedat ad illud de radote,
parum assequor, nisi forte asperi-
tas nostri facit discrimen.
6. Esset. Turic. (a pr. manu) es-
se. Succurrit nostra; conjectura:.
Sed vide §. 5t. Omnes nostri
quum et nunciatum esset. Eo.
 5too M. FABII QUINTILIANI
argumentorum locis eadem occasio est: nam etfini-
tione usus est Augustus de pantomimis duobus, qui al-
ternis gestibuscontendebant,quum eorum alterum ~a/-
66 ta/orgm dixit, alterum !/tfer~e//a<ore?H~; et partitione
Galba, quum penulam roganti respondtt~, Non p/u~,
non opus est4 tibi si p/u: ipse Hfar: proinde 6 gencre,
specie, propriis, <rent<6tM,~u~6!<M, a<t<nctM, co?Me-
~ueMtt&us, antecedentibus, re~u~nan~tM, catisis, ef-
fectis, comparatione parium, tnajorum mutorum, si-
67 milis materia prœbetur. Sicut7 in <ropo~quoque omnes
cadunt~ an non plurima x~e'uMp6o~-j 9 dicuïitur? '"quaie

t. ~r~umenforum locis. Vide V, 4. O~M! est; sic Turic. CAMP.Re-

)o,2o.jF'tnt<tone,ib.<).54'
B.Nattât.tnterpen.moquidem
vocabutonihitatiudquamipsum
pantomimum voluit significare Au-
gustus, neque enim saltatio aliena
ab hujus arte, sed ea ipsa est. Vide
ï,)t,<y.A)ter contra ei videtur.
non, qualem se esse prontebatur,
saltator, sed saltationis corruptor et
eversor. Tantum video in hoc joco,
quem, quum male interpretatus es-
set Pseudo-Turn., cœteri intactum
retiquecunt. Augustus pantomimi-
eae saltationis fautor et auctor, tes-
tibus Athenaeo, Zosimo, Macrobio,
prse aliis offendebatur hujusmodi
artifieurn inscitia. Si forte atiquod
artis vocabulum est in is~u interpel-
latore, me sane fugit. Nec ubique
in hisce dictis, exempli loco appo-
sitis, magnas exspectandas facetias
reor, quum qualicunque in singu-
lis partibus exemplo defungi coga-
tur Quint. Qui autem, prêter illum,
hoc referret, inveni neminem.
3. Respondit, Non. Rectissime si
InserercsuadetDan.(videJ!i.~8).
Sunius partitio 1, 8,
!iquie.o.Vide~.6o,7<).
5. Pluit. Pluet; sic Vall. lib. a
sec.manu,RR.g,12.En.
6. Gexere. comparatione. Vide
)ib.V,cap.tO,§.94.
7. Sicut. Vall. lib. in textu sic
prO!tC!tt.En.
8. Cadiiiit. Subjectumquidem
hujusyerbinu[[um invenio nisi
dicta ~oxo~o?. Nec me)ius,quod
prima Turic. manus offert, cadit,
utmatfrtainte)ugatur.
g. K~6' ~?rt~Cc\i)'f.Ha;c omittunt
Turic. Guelferb. C~MP. cum Goth.
Vosii.2,etedd.anteA)d.nuipro
iis per /)~erto<en. lnseruit ~rasca
Regius de conjectura; argumento
non inepto usus, quod hujus lin-
gua; vocabula ab indoctioribus li-
brariispierumqueomitt.tntur. Alio-
qui sane Aldina ratio magis place-
ret. Solus Jens. ab emend., x<t<i*
Mrt~cÂt')'. Refiqui omittunt. En.
!0. Quale. Turic. a prima manu
quod; a sec., <j)Mœ;et sic Guetferb.
CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum
Alm. Voss. a et edd. ante Bad.
Correxit Regius. -Ead. nostri. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3.
refert Cicero de ho'mine prselongo, caput 6M~ ad /br-
7ttcem~a6:um"q~enc<e~ et,quodP.Oppius~, dixit de
Quale. Cicero. De Orat. 11, 66.
Hic quidem novo exempte agnos-
cimus securitatem citandi Quintil.
(vide §. 55). De qua antequam ex-
pono, notanda videtur locutio pa-
rum iàtina "refert de homine eum
f offendisse. Huic vitio mederi
possis inserendo Crassi ante refert.
Neque enim alioqui verisimile est,
adeo immemorem loci Ciceroniani
fuisse, quum haec scriberet, Quin-
tilian., ut Ciceroncm joci auctorem
crederet, et refert in alieno demum
dicto memorando proprium habet
usum. Restat aliud vestigium obli-
vipnis. In Cicerone ipso legendo
non apparet jocum hune in statu-
ram Memmii fuisse intentum. Qua-
re Turnebus in jocis Ciceronianis,
ad animum referens rectissime re-
"prehenduntur, ait, magni ejus
spiritus et notatur insolentia ho-
minis 'sese efferentis supra mo-
« dum. Ut ita inteHigam, faciunt et
verba Ciceronis scribentis ipsum
'Memmmmttnst&tutdertntftyttMm,
et historia. »,Vide de C. Memmio
Cic. Brut., c. 36 de Orat. II 5g
Sallust. Bell. Jugurth., c. 23, 26.
Tell. Denique ne o~endt'Me quidem
sed demisisse caput, metuentem,
ne offenderet, Memmium narrat
apud.Cicer. Crassus. Dicas Quint.
hominis, in quem hoc jactum fue-
rit, totiusque occasionis oblitum,
solum dictum meminisse.
t. De homine; sic Turie. Guelf.
CAMP. cum Gothan. et editt. ante
Gryph. Reliqui inserunt Memntto.
Omnes nostri omittunt Mem-
mio. En.
a. Fabium; sic Turie. Guelferb.
5ii
CAMP.Goth. Jens. (tac. Gesn.) cum
Alm. Voss. 2, et edd. anteAid. quo
ace. Bad. pr. Reliqui Fabii. Sequor
anatogiam viœ Appia:, cotumnaa
Ma'nia:. Vide Drakenb. ad Silium
III, 387, jussa magistra. Solus
Jens. ab emend., Fabii. Cœteri~
bium. Eo. Fornicem Fabium.
Fornix Fabianus arcus est juxta
t Regiam in Sacra via a Fabio cen-
sore coestructus, qui, a devictis
« Allobrogibus, Allobrox cognomi-
natus est, ibique statua ejus po-
sita propterea est. Ascon. Pe-
dian. ad.Actionem pr- in Verr.,
c. y, citante Regio qui extrema haecc
ita ibique scuta ejus posita fue-
re. Vide Ernest. Clav. Cicer. in
voce Q. Fabius dllo6royicus, cujus
insigne <t~«t est, partem saxea*
tnrris in principatu Arausionensi
inventam cum ttujus fornicis reli-
quiis confundentis. Vide Graev. ad
Flor. III, 2 6. Sed vid. et Me-
nardus tractans monumentum.
moires de l'Ac. des Insc., t. XLIV,
p. 326, 8°..
3. Offendisse. Goth. 2, <Mte'tf<u-
se. Goth. demisisse, cum Voss. 2,
sublectum Ciceronis libris, vide §.
44. Sed Goth. t prseterca in margi-
ne o!fe)t(<t!M. –Maxima pars nos-
trorum demisisse. Ead. alioqui. En.
O~tM. Turic. a prima manu
opis; a sec., o~tus. CAMP., ~~tMS.
tn prœnomiae mei consentiunt,
quum ex edd. aliquot et Alm. affe-
ratur D. Vide §. 6t, item mox.
P. Oppius. De hoc nihil certi tra-
dere contingit. Burmannns osten-
dit hujus nominis virum meruora-
tum Ciceroni Philipp. IH, to. Sed
 5 [2 M. FABII QUINTILIANÎ

génère Lentulorum, quum assidue minores parentibus

68 liberi essent, na~ce~o' tnfertturum~.QuidtronM? non-
ne3 etiam, quse severissime4 fit', joci6 prope7 genus
est? Qua urbane usus est Afer, cum Didio Gallo9, qui
provinciam ambitiosissime petierat, deinde, impetrata
ea, tamquam coactus querehatur, Age, inquit, '°a/t<j;u«/
nulla adest nota; nec illo loco con- Gesn~ttt~ertMtme, cum edd. ante
stat lectio. Ald., exe. C*Mp. et Tarv. Reliqui, sit
t. ~!ent,na!ccn</0;sicBas. fefMsttna (nisi quod Bad. pr., si
Obr. A)m. (vide modo, item §. f!8). vei,issiina). Nostrum partim ex con-
Sed Turic. Guelferb., esse M., cum jectura Gesneri, pro ~enss'ma op-
Goth. 2. Mox C.mp., esset n. Reti- tantis severissima. A!m. cum re-
qui, e. in )[. Addunt autem deinceps cepta facere narratur, vide ~.6~;
haie decrescere ~eoM ~ofu/ortfm item mox hac Omnes nostri
edd. a Gryph. inde ante Gesn. Equi- sit verissima. En.
dem, id quod narrat Burm., Ba- 5. Fit; sic Turie. a pr. manu. Re-
diuntjactantem se ausum apponere liqui omittunt.
f/ecreMtt ~e;tu! ~ettttt/orum, nus- 6. Joe!. Turic. Guelf. Jens. (tac.
quam reperio. Ait ille testatus Gesn.) Tarv., loci, cumAtm. Loc.
suam vera: scripturae inveniendtB Ven. Ruse. Vide §. 29.
desperationem, facile quidem a)i- 7. Prope. Turic., proe; a sec.
quid, quod congruat, posse divi- manu proprie; et sic Guelf. cum
nari, quale sit: « Lentuli intérim Bas. marg. Omittit CAMi'. f)-o;)c
« patrem square verentur, interim <*oen!, A)m. male a collatore con-
tnatrem, interim utrumque. n tinuato vocabulo sequenti,vide mo-
Plérique nostri in ttatcctt~o. RR. to, do hac item hac §. Eadem
12t)t omittunt. ~)ecre!cere~en us 7,en- nostri. En.
tulorum nusquam reperimus. En. 8. Qua. Turic. Guetferb. C~Mt'
2. /<ttcn(ttrttm. Turic. a pr. ma- quam, cum Alm.
nu intérit tttrttm~ue; a sec., inte- g. Didio Gallo. Hujus meminit
rim utrum~tte; et sic libri ad unum Tacitus Aunal. X)), ~o, 2; XIV,
omnes, nisi quod Gue!f-, i. utrin- ag, t; Agric. c. '§. 3, unde nomen
que, et Goth. 2, vicerit. Utrumque. ejus integrum effecit Hyckius A.
Nos cum Bip. dedimus elegautetu Didius Avitus CaXui! Britanniae
et verissimam Gesneri emendatio- praefectus. Née dulfitandum quin
nem, cui patrocinaturinprimisquod idem sit, cui Domitium Afrum sue-
protinus sequitur Q. in Quid. Nec cessisse in aquis puLiicis curaudis
nihil adjuvatur a pr. manu Turic. sub Claudio narrat Frontinus de
–Omnes nostri dant tn fert)7t Htrutn- aqùaiduetibus, citante Glandorpio
~Me.Eb. in Onomast.
3. Nonne. Soli C~Mp. Attdr. ha- to. Aliquid. Post a~gtttd Jens.
bcnt t)on. E~. Ald. Andr. comma interpocunt.
4. Severissime. Turic. Jens. (tac. Ceeteri aliquid et. En.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3 5i3
et re!~u&~c<Bcausa elabora quaque' Cicero "lusit,
quum, Vatinii morte nunciata, cujus parum certus di-
cebatur auctor, Interim, inquit, usura fruar: Idem per 69
allegoriam M. Cœlium, metius objicientem crimina,
quam defendentem, Bonam3 dextram, ~o/a~MMMfram
habere dicebat. Antonomasia Julius dixit, ferrum
t. Quaque. Turic. Gue!f., quo- "tra."Gesnerus.VideCie.Bruto,
que. Quaque. lusit. Locum ip- c. ~g: f Ejus. acres accusationes.
sius Ciceronis geminum locutione "defensiones. non contemnenda;
citant ad Div. VI, 12 « ut te usura tamen, saneque toterabites. <- At-
« falsi gaudii frui velim. » Sed iro- tende antem (~teetat, quo verbi tem-
niam hic ullam ostendi rectissime pore ostenditur Cicero haec dicere
negat Gesnerus. Quid si ab iHo solitus.
proximo elabora haustum fuit me- 4. ~ntottomn!a. Turic. Guelf.
taphora, pro quaque antem scribi- CAMP., emphasia, cum Goth. t, 2,
mus quoque? Causam dant aliquot Loc. Venet. Reliqui emphasi,
prê-
veteres modo pro causa, quod fa- ter Bas. Gesn. Bip. qui dant em-
cit ad occasionem vitii in omitten- phasi qua, quod ex Va)Jœ libro
do tropi vocabulo. Vatinium, vide sumptum testantem Gesn. non as-
ad VI, i, t3. Juvat autem videre sequor. Interpretatur quidem ca-
Ciceronem, fortasse etiam post re- dem hoc de Cœtio dixisse Cicero-
ditum in gratiam, non ignarum Va- nem emphasi, qua, etc. Muretus
tiniana'turpitudinis.Ba.'r<'tfot.cttoJ- XIX, 6, p.Grut. !2ag, invett. suis
~ft! Mt T<9t)t)ftf,!Mct ~fOfCM~Tt~Otf ?T< membranis esse ait:
EmphasisA,
~7,)t<t)[< (<M'6t) c~rOÀOtTO XctXNC0 in quo acquiescit ipse. Si maxime
Piutarch. in Apophth.,
'<Ky<tjM<foe. ~accepitprainomen sequentis, ta-
vol. p. 2o5, indicante Pseudo- men nominativum non expedio.
Turnebo. Vide vol. I, p. 8y3 E; Ausus sum nostrum de conjectura
sed et Nostrum mox <j. 8~. dare. Sed eo et necessitas
tropi cu-
2. Lusit; sic Goth. Voss. 2, Col- jusdam inveniendi (emphasis enim
bert. Jussit, Turie. Alm. (vide hac non est, nec ipsi Fabio, sed inter
§.; item <j. y5); sed ille a sec. manu schemata IX, 2,63), et ipsa littera-
usus sit, et ita CAMP.cum edd. ante rum hic comparantium fragmina
Ald. qui primus ex Regii emenda- me quasi manu duxerunt. Termi-
tione usus est, ut et,reliqui. Tantœ- patio nostra est quidem etiam in
ne quemquam infantiae damnare paronomasia, sed neque haec tro-
potuisse Quint., ut bis continuo pus et longe facilius ex précédente
poneret usus C!t.' Eadem nostri, at in diéebat repetebatur ant. Inco-
nisi quod jussit non reperimus. En. gnitumrudibus librariis vocabuium
3. Bonam. hatefe. « Recte per- paene necessario cedebat decanta-
sonatus Turnebus monét, dextra tissimœ illi emphasi, quam facile
f gladium geri ad laedendum; scu- crediderim vel emphasiam iis ap-
tum, quo tegitur corpus, sinis- pettatam.–NuUibirepenmnsaKfa-
33
 5i4 M.FABitQUINTILIANt
7° Accium Navium incidisse. Figuras quoque mentis,
nomasia. A)iihabentem~A<M<a, a)Ii
emphasi. En. –~ttonomasM. u<-
cidisse. Locus dep~ositus, née sine
« ope codicis melioris sanandus. »
Burmannus. Tropum, quem posui,
quatenus quidem dispicio densissi-
mas illas sequentium verborum te-
nebras, aptissimum loco huic inve-
nio. Ferrum enim, quod plerumque
sine controversia )egitur, usurpa-
tum suspicor pro homine quodam,.
vel Marte, Deo, qui, sive in alium,
sive alium, ferri instar tnctt/ertt,
prout antepenultimam verbi vel
producis, vel corripis. Ea vero vis
est a)!to)tonta!tœ, vide VIII, 6, 2g.
Magis etiam nostras rationi condu-
cat, si quis latiorem illam antono-
masia: definitionem'probet, quam
recte contra Fabium tuetur Vossius
in Institutt. Oratt., lib. IV, p. 17!t
seqq., ut non solum commune suc-.
cedat proprio sed et proprium
communi per hune tropum,.velut
Herculem dicimus quemvis virum
fortem. Illud ipsum fortasse fuerit
in nomine isto obscurato vel Tuc-
cii, vel Accii Navii, vel cujuscun-
que tandem viri. Née obstat, quod
artior est Quinti)iani ipsius denni-
tio, quem sa!pe vidimus, non adeo
diligenter sibi ipsum constare ubi-
que. An sani quidquam in tanta
brevitate possit extundi, quum prae-
sertim cœterorum hic relatorum li-
fn]idissima sit perspicuitas, magno-
pere testuo. Quœcunque autem in-
terpretationes pendent ex historia
illa Liviana de Attio Navio (I, 36),
eas falsas esse plane persuasumha-
beo. –Jutttt!. Turie., utHM; a sec.
manu ttu~tM. Guett., ~t~tM!, an
Jullius. Illud cum Mureti libro et
"Goth. 2. Sed Gryph. cum recentio-
ribus ante Gesn., Livius.-Livius
nullibi reperimus. Nostri Codices
danta[iiJu<tu!,a)iirtt~tu!,aUi
Nillius. Eo. -Julius. Haec quidem
probatissima hujus nominis scrip-
tura. Nec tamen quidquam consti-
tuti est, quis maxime hic sit agnos-
cendus. Sunt apud ipsum Nostrum
très hoc nomine oratores Africa-
nus, Florus, Secundus. X, t, 1)8,
120; X, 3, l3. ferrum. Ruse.,
servum. Sic et commentarius Regia-
nus in Bad. editione. Per sphalma
uterque profecto. ~en'untj' sic
omnes nostri. Ferro cotent frustra
apud nostros quaesivimus. En.
t. Accium Navium. Turic., )~
tuctium (a sec. manu tollitur tn).
GueIF.,n!f<ïcrM~t~ cum Goth. Omit-
titCAMp.ra(tMm,Jens. (errante
Gesn.) cum edd. ante Ald. qui duc-
tt<tu))t. Mnreti liber ttt cotem. Nos-
trum in Vatt. a sec. manu, et dant
edd. a Bad. ad Gryph. Hic ferro co-
tem Ace. Nav. inc., cum edd. ante
Gesn. In Vpss. 2 lacuna esse nar-
ratur;A!m.duetusprorsusobseu-
ratos notavit Francius. Gibsonum
et hic habemus e~re~H mortalem
altique silenti. Eadem nostri. Si
scribes: ~crrum tn~ccium~V~utum
iricidisse (hacc enim lectio datur a
Vat). lib. a sec. manu, R. )2 a sec.
manu,Jens. abemend.),sensus erit:
Julius dixit, non minus sibi ipsi
Accium ~VtputttHtin agendo nocuis-
se, quam adversario. Nempe fer-
rum, quo Accius ~V<cftususus es-.
set ad nocendum adversario in
ipsum Accium ~VfBf'Mmincidisse,
postquam adversario nocuisset.Vel,
Acciuen ~V<pt)tMntnon adversario
sed sibi ipsi nocuisse. Sic vertit
Capper. quihabet: Emphasi Liuius
 INSTITUTIONIS ORÀT. LIB. VI, 3. 5i55
dicuntur, res eadem recipit'onines
quse ;T;xTx~M:.<oM<;
in quas nonnulli diviserunt species dictorum nam et
M~erroyamtM, et dubitamus, et o~rma~M~, et minamur,
eto~fa~M~; quaedam ut ?n:erctMfex', quaedam ut iras-
centes, dicimus ridiculum est autem omne, quod
aperte3 fingitur. Stulta reprehendere facillimum est:
nam per se sunt ridicula sed rem urbanam facit aliqua
ex nobis adjectio stulte interrogaverat exeuntem de
théâtre Carpathium~ Titius5 Maximus6, An spectasset?
fectt? Carpathius~ dubitationem ejus stultiorem dicen-
do, Non9, sed in orchestra pila lusi. Refutatio quum sit
dixit, ferro cotent rectum Naviurti rius (et pro ~ff7~t?HM~~iidetn -~fan-
incidisse. C'est par emphase que nius). CAMP., Tityus, quocum fa-
Tite-Live a dit <~uef augure Accius ciunt reliqui sed mecum Tarv.
Nauius avoit coupé un caillou avec etiam in maj uscula sequentis cogno-
u)t~<?r (un rasoir). En, minis, quamquamilludin Tiiiisnui-
t. ~Merant~, ~utE</am; sic Tu- )o alio exemplo doceam. Alios dare
ric. Guelf. CAMP.cum Alm. Reliqui Tyrius Passeratius narrat hic subito
inserunt et. nobis objectus in Leid. cujus nullae
2. A~tcu/um. ~~itur. Omnis adhuc ibi fuerant partes, quam-
ejusmodi figura, f;ua! ne speciem quam nonnisi Pass. notatum.
quidem habel veri affectus, ridicu- 6. CNrpathtttm Titius Maxtmu!.
lis accensetur. Cave autem ridicu- Nihil contingit afferre de hisce ex
lum hic in vitio accipias est pro a)iis scriptorihus.
dicto, facetiis. Quamquam ~erfe y. Fecit. Turic. Guelferb. CAMP.
potest sollicitari, et matebat Bur- Goth. Jens. (tac. Gesn.) Tarv.
mannus apte. Pra'fero tamen recep- cit, cum Voss. 2, et edd. ante Bad.
tam. Apte enim fingi debet vel in exc. Ruse.
severa oratione. 8. Car/MtAtU!. Turic. Guelferb.
3. Aperte. Turic. a prima manu Goth. (tac. Gesn.) campatius, cum
aparte. CAMP., a parie, et sic ex Va)). Jens. et edd. ante Ald. exc.
A)m. Eadem nostri. Pra;terpa CAtfp. qui nostrum. Supra item.
Vall. lib. RR. 7, 8, 9, habent apte. g.~Von.Turic.Guetf.CAMp.Goth.
En. Jens. (tac. Gesnero) omittunt cum
4. Ca<~)at/t<Mnt;sic Atd. Ca)~!a- Voss. 2, Almel. et edd. ante Ald.
tium; sic C.tMp. Andr. Campatium; Regius reposuit, cuisum eo luben-
sic Vall. lib. RR. 7, 8, g, to, 12 tius obsecutus, quod pra:cedit do in
Jens. et apud Burm. Voss. 2. En. dicendo. A modo saspissime hauri-
5. Titius. Turic. Gue)f., ethus. tur~Vo't.VideDrahenb. ad Liv. fX,
Goth. (tac. Gesn.) Titus. Voss. 2 «, n. Neque enim reor sine affec-
Litius. Jens. Loc. Ven. Ruse., Cu- tatione potuisse inielligi tantum
33
 5i6 M. FABII QUINTILIANI
in ne</an~o, ree~tr~uen~o defendendo,'elevando: ridi-
cule negavit Manius Curius: nam, quum 3 ejus accusa-
tor, in sipario omnibus locis4, aut nudum eum in ner-
vo 5, aut ab amicis redemptum ex atea~ pinxisset, Ergo
73 ego, inquit, nunouamftC!? ? ?.Redarguimus interim aper-

negationem h. 1. Solus Jens. ab que. Mihi displicet ejus. An forte

entend, adhibet Non. Reliqui omit-
tunt. En. Orchestm, i. e. salta- post nudum per errorem adha'serit
torium. Locus est juxta scenam un-
de spectabant senatores. TcRN.
Redatguendo. Turic. Guelf.
CAMP., t't ar~ cumAlm. Voss. 2,
Goth. et ed<[. ante Ald. Correxit
Regius. Sed a Ruse. abest et Ht.
2. JtfanuM. Guelf., ~fatt~ttt!. Post « apud aUosTtomines, aleator idem
C~MP. vett. edd. jManntM, usque
ad Stoer. exc. Ras. qui non hic in
marg. Curius Manius, sed supra
ad Titius Maximus. Pra'nomen hic
quidem totum expressum, non mi-
ror, quum ratio illa obseurior M',
errori obnoxia esset. Vide §. 6~;
tl, <5, –~fanxt! Curttt!. De hoc
non est aliena Gesneri (iu Opuseu-
lis, t. J, p. 87) conjectura, "esse
enmdem lUum Catiiinaria; conju-
rationis proditorem, de quo Sal-
tustius. Cati! c. 23 (ap. Tell.
!<)) et Asc. Ped. ad Orat. in toga
candida, p. t53. Hujus quidem ha:c
sunt yerba Carius hic notissimus
« fuit avatar. Catitinarii Curii pra*- « bliotheca nuper (<7't') editi.o
nomen quum sit Q., ad partes vocat
Gesnerus morem praenomina quae-
dam, certis gentibus propria, po-
nendi pro ipsis gentibus, ita ut no-
vo pramomini locus esset, testante
hanc ipsius Manii sortem Spanhe-
mio de Us. et pr. num. Diss. X,
p. 27 seqq.
3. Nam, quum. Turic. Guelferb.
CAMP.inserunt et, cum Goth. Voss.
a et Tarv. Expunxit Regius quo-
fuit eum quum sine ejus, ut mox
eum? pro quo quum Turic. Guelf.
4. Ttt sipario omnibus locis. Vide
Vf,t,32. "OportetsipariumiXud,
s. velum pictum in plura quasi
loculamenta lineis divisum fuerit,
et in singutis pictus alio in loco,
Curius. GESNERUS, qui ( in
Opuscc., L c.) huie rationi com-
mendand.B adhibet auctoritatem
Conradi JCti (iu MisceH.Lips. loco
ad VI, t, 32citato),exempli causa af-
ferentis monumenta pluribus areis
sive fasciis distincta, in iisque sin-
gulis ostendentia alia atque alia
facta,ve)utbasimmarmoreamapud
Fabrettum de Columna Trajani,
c. 3 p. 8t, et tabellam Iliadis in
calce ejusdem operis,p. 3!5. Idem
deinde Gesnerus in Probabilibus
Crusii, p. 88: « Luculenter, ait,
hoc docet prima statim tabula
<~Codicis Virgiliani ex Vaticana bi-
Sed taie ego nihil ibi invenio. Hisce
Gesnerianis accessit etiam Homme-
lius in Prolusione de Tribunali, p.
(subj. Nieup. Berol. ~67) 3i-33.
5. 7)t neruo. Id est, compedibus
vinctum. En.
6. Ex alea. Turic. Guetf., exale.
CA6!p., ntale. Goth. Voss. 2, exile.
y. ~VMn~uam vici. Quum enim in
atea* ludo fortuna dominetur, vix
fieri possit quin atiq'uando vicerit,
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 5i7
te, ut Cicero Vibium Curium', multum de annis aetatis
suse mentientem2, yum efgo, quum una ~ec/ama~antK~
non er<Mna<tM:interim et simulata~ assensione, ut idem
FabiaeDoIabense~dicenti, triginta se annos habere 5, ~e-
rum est, inquit: nam Aoc~a?M~f!~int! annis audio. Bel- 74

qui tam saepe ludendo perdiderit.
TURN.
t. ~ttt'um Cun'ftn. Turic., Ju-
bium curtum. Guelf. CAMP., Cur-
tium, cum Goth. Jubium Curtium
Jens. cum Loc. Ven. Julium Cur-
tium, Ruse. Bad. pr. Idem qui hic
in Turic. error ad Att. IX, 6, est
in Bessarionis libro. Curtii autem
et Curii frequentissima confusio,
v. c. apud Cie. pro Rabir. Post.,
c. 3. Vide §. go. Vibium Ctt-
rium. Hune credunt esse eum, cu-
j us mentioneminjicitCa'sarin Com-
mentar. Belli Civ. I, 2~, quamquam
ibi tegitur Bivius, ad quem locum
Oudendorpius recte monet nomen
mutandum videri in nostrum, sive
hic noster sit, sive non sit. Caesa-
rianus ille Ciceroni quoque memo-
ratur ad Att. IX, 6, neque est quod
de alio cogitare debeamus ad Att.
!I, ~o, ubi a Vibio se accepisse
narrat libros Alexandri poetœ inep-
ti. Male enim Burmannus Vibium
ipsum poetam iUum facit. Vide ad
Att. I!, 2~
a. Mentientem. Malim ~emcK-
tem. Structuram ~emen</tcumpra*-
positione de, vide apud Cicer., in
Verr. III, 33, 34; LiviumVIt, 4t
extr., ut taceam poetas.
3. ~t simul. Turic. Guelf. CAMP.,
ut s., cum Alm. Voss. 2, Goth. et
edd. ante Ruse. Correxit Regius.
Vide §. 32. Eadem nostri. En.
4. ~)o<a6e«<B.Guelf. Goth. (tac.
Gesn.) CAMP.,Do/ote~fE, cum edd.
an te Gryph. exc. Jens. Ald. Bad.
sec.;sedmox(§.yg)etJens.ita,
nec vicissim Goth. Vide IV, 2, 132';
item hic §. gg. –Do/a~e~fB. Intel-
lige uxor; ut mox §. 74 (vide Duk.
ad Epit. Liv., lib. XXX). Dolabel-
tam hune esse notissimum Cicero-
nis generum antequam duceret
Tulliam, jam maritum (vide Cicer.
ad Div. VIIt, 6), nec quo probem
habeo, nec, quare negem, reperio.
Sic Yi'giL Dciphobe Glauci
~ecforM~romnc/te. Quod dicen-
di genus, ut poetis familiare, ita
oratoribus fere ignotum. TunN.
5. T'noutta. axno! habere. Ma-
nifestum hune, qualis videri possit,
gallicismum habes itifra VIII, 5, ty.
Quamquam utroque loco non fue-
rit difficilis emendatio trigesi-
ntMm.an)tuma~ere; a~cret<Mt)tutft
f~Mode~i~esjtKum; si notas nume-
rorum in libris antiquis fuisse su-
mas, memineris autem quoties ayc-
re abierit in habere (vide V, 6, 3).
Eamdem structurant ostendit Epi-
tomator Livianus, lib.VIt, sed non
sine hac, quam proposui, librorum
varietate. Vide ibi Drakenb.
6. Hoc jam. Turie. Guelf. CAMp.,
h. illam, cum Alm. Voss. 2, Goth.
Atd. Proetulissem, nisi obstaret di-
centt poscens secundam personam
te pro tertia t«atn. Alioqui, prœter
summse auctoritatis libros, gémi
nus locus Livianus (IV, 20, 7, ubi
vide Drakenb.), valde commendat
scripturam habentem ellipsin 7ou
 5t8 M. FABII QUINTILIANI
le' interim subjicitur pro eo, quod neges~, aUud mor-
dacius ut -ïuuius Bassus, querente Domitia 3Passieni,
quod, incusans ejus sordes, calceos eamveteres diceret
vendere solere; ~o~ meAercu/e~~ inquit, Aoc un~uam
dixi; sed dixi 5, emere te solere ~e/eM~OKemimitatus est
eques romanus~, qui objicienti Augusto, quod patri-
75 monium comedisset, ~eu/M, inquit, putavi. jE'/ëL'an~t
ratio est duplex, ut aut veniam quis, aut7 jactantiam

dicèntem. Sic enim ille « quum
Augustum CaEsarem. se. legis-
se,audissem.x Hic tali structura;
occasio erat, ex eo, quod modo
est, dicenti. Hoc ipsum si mutaris
in dicente, pro ~'a&[<B scribens Fabia
(quod est in Turie. a pr. manu),
recte-defendas illam; in qua con-
stitutione 7)o/<:&e/~ fortasse inter-
preteris dativum, ut ne uxor qui-
dem Do)abei)ae fuerit Fabia. Nec
tamcn id placet. ~n;!)!. CAittP.
Ald., annos cum Voss. 2 (non
Goth.).VideJib.V,cap.t3,§.2y.
t. Belle. Turic. (a sec. manu),
Guetf. CAMP., velle. Vide §. 48.
2. Neges. Gesn. Bip., )te</M. Ex
illius sphalmate. jE'~fM,Goth. (tac.
Gesn.).
3. faMt'ent. Turic., ~M!!0nt; a
sec. manu passotn; et sic Guetf.
CA!ttp.cum Jenson. (err. Gesn.) et
edd. ante Ald. (nisi quod Tarv.
simplici i in fine) quo ace. Bad. pr.
~'aMtant, Goth. Passenii, Voss. 2.
Neutrum credo. Apparet, quas tur-
bas dederit librarius intempestive
~aMtOtem cogitans. Domitia
Passieni. Vide Vf, 5o. Vel hoc
dietoscurramJuniumBassumar-
guam, non justa! dignitatis virum,
cui tantum in Domitiam Ucuisse vix
crediderim.VIde§.27.
/{. ~/e/<crett~. Turie. Guetf. Goth.
Jens. (tac. Gesn.) me/tercu~ cum
edd.anteGryph.exc.CA~t.Lihri
mei vcteres, ut hic, etiam XII, 5,
2.Atibinostrum,utmox§.8[. a.
Nihil certi statui posse arbitror,
quum saepe, contra canonem Utum
Ciceronianum (Orat. ~y) mehercu-
les tegatur; commendet autem hoc
ipsa ratio 'r~v mef/tu~~t/~t~j di me
perdattt. 5ine me magis vocativum
(de quo vide Voss. Ana)., p. 7'5)
exspectes velut graecum H~ct~t~
Apud Suet. Cal. 34, ~emet hercule
Oudend. reponit pro se mf/terctt~e;
verissime. Vide ipsumadClaudium,
8 extr.
5. Sed JtAt. Gothan. VaH. Bad.
omittunt verbum, cum edd. post
Ald. ante Obr. quo redit Capp.
Sed dixi. Burmannus in Epistola ad
Capper., p. 3~, recte docet itera-
tionem hanc verbi adamatam vete-
ribus, exempla ponens Cic. pro
Lig., c. 6: dignitas. paene ~ar:
non par fortasse, etc. » Brut., c.
Q~ extr.: « nihil dico. tantum di-
"co,ete."ProSext.,c.3:t~t/e-
")ntt.nonN'<<entt'<UbIAbra-
mus pro Mil. i c.35 tte~at. ne-
<' oat. non ?ïM~t. H
6. ~omouM. C.tMp. omittit.
veniam quis, aut. Recte
y.ut
Gesnerus, sed solus, ha:ret in ae-
n[am,qua!;hujusnonsit)oci.Ma-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. Sig
minuat quemadmodum C. Cassar Pomponio 1 osten-
denti vulnus ore exceptum in seditione Sulpiciana, quod
ipse se passum pro Coesare pugnantemgloriabatur,~t<n-
~u~M~y~~ re~c~-erM~, inquit: aut crimen objectum,
ut Cicero objurgantibus,
quod sexagenarius 3Publiliam
lebat quidem reponi cnmen, nec facere M. Pomponium Luculli le-
leni conjectura, nec vaide con- gatum captum a Mithridate a. U.
{;ruente, quum structura plane non c.685,Cn.AundioOrcsteetP.
sit ferenda aut ter positi in divisio- -Cornelio Lentulo coss.; vide Ap-
ne, non nisi bipertita aut cri- pian. B. Mithr., c. ~g; quamquam
men. aut jactantiam. aut cri- ejus ibidem ostendituranimus,
men objeetum. Horum unius Ignavia: crimine nequaquam di-
jacMranecessaria.Nihi)meUussuc- gnus. Sed nihil attinet eruere, in
currit hoc aut vanam quis a/tt<! n quem potissimum jecerit hoc Ca:-
(vide VI, g) "jactantiam mi- sar, quum desint certœ notœ.
"nuat. aut crimen objectum. o 2. ~Vun~uam. Tespejco'M.Perpe-
Postquam alius abierat in aut, co- ram Badius interrogationem hanc
gebantur librarii substantivum ex- accipit. Est cautio in posterum fac-
tundere ex adjectivo ~~a~ re- ta, quomodo et Macrobius reddit
spondcns illud jactatttMB. Potuit (). c.): At tu quum~'u~tM. nun-
etiam ante fO&t.ectumM excidere. quam post te respexeris. Idem
sibi, relatum ad alius. auctor saxo percussum narrans,
t. Ca'MfPom~ottto. Hic quidem fortasse recte tenuit vutgi rumo-
olitor ille Turnebianus valde op- rem ad sua tempora transmissum
portuna est locutus, monens hoc quoniam ejusmodi telum seditioni
dietum a Macrobio tribui Augusto inprimis convenit. Vide Appian.
(Saturn. II, ~); sed Fabium pro- Civ.1,55.
fecto designasse C. Julium Caesa- 3. ~M~a~.Turic-, puplicam;
rem Strabonem, patris magni illius asec.manup:<M)n.GueIf.,J'u-
dictatoris patruelem, L. Caesaris et ~t~am. A)tn~tt&/tcam (vide ~§. 68,
Catuli fratrem, cujus sunt partes 8o).Tarv., y)M&a))t, cum Ald. Ptt-
pra'cipua; apud Cic. de Qrat., tib. pillam, Jens. Loc. Ven. Ruse. non
II (vide §. 38). Neque enim alius inepte quidem, quoniam in Cice-
esse temporis seditionem Sulpicia- ronis tutela erat; née tamen sine
nam summa imis miscentem pro errore. jPom~)t/fnm,Goth.fo~t-
Mario contra Sullam a. U. c. 666, liam, Bau. (cum edd. reliquis ante
L. Cornelio Sulla et Q. Pompeio Rurm.) et sic a Quintiliano nomi-
Rufo coss. Periit idem a Marianis nari referunt Corradus ad Cie. ad
interfectus anno post. Sulpicius Div. IV, t4, et Bosius ad Epistt.
tnbunus pl. C. Caesari praecipue in- ad Att. XII, 32. Equidem non du-
fensus fuisse narratur ab Asconio bito quin manum Quintiliani resti-
ad Cic. pro Seauro, p. <y5. Nec tuerit Burrn. cui astipulatur etiam
absurdumfuerit Pomponium hune (uisi quid dormitavi) C~Mp. Vide
 Sac M. FABII QUINTILIANI
76 virginem duxisset, Cras mu/ter' erit, inquit. Hocgenus
dicti co?Me<jf:<e7Mvocantqutdam,atque illi 2simile, 3quo
Cicero Curionem 4, semper ab excusatione~ 5oetatisinci-
lib. V, cap. to, §. y3. Cicero.
Publiliam. Vide Cic. ad Div. !V,
ad Att. XII, 32; Ptutarch., vol. 1,
p. 88t. Ex pervulgatis fortasse in
Ciceronem dicteriis effinxit sua Dio
Cassius, qua* dicentem facit Fu-
num Calenum, lib. XLVI, ut et in
hoc ipsum matrimonium, p. Reim.
~6t T~ ojjf OtVfVc',ttTMV/~fV ~ï/ViK-
x~ TMV~OT6~V, a~t~ÂSC) tTe~f tf'6
<'cr6t~M~&t/~ayct~6<vor t!?rs'~j)pa'cdv.
~u~ter. De hoc vocabufi si-
gnificatu vide Va)tam ~te~. Vt,
38, indicante Pseudo-Turnebo; it.
Gothof. ad Dig. XXt, ), t~, y; et
Brisson. de V. S., ubi citatur Sér-
vius ad En. XI, 687.
2. Simile. Suhjiciunt huic voci et
Leid. eoque recentiores ante Burm.
qui ejec!t auctore etiam Voss. 2.
3. Quo. Tl1ric. Guelf., qllod, curn
Goth. Voss. 2, et edd. acte Gryph.
exc. C~Mv. Scabrities inest aliqua
istis: dicto (id enim inte))<gi de-
« bet) ~uo. dixit. n Lenius autem
illi (per neutrum, absolute) ~uod,
i. e. secundum quod (xa9' o). Sed
nectotumplacet: « Hoc. vocant.
simile illi quo. » Si et, modo re-
latum, esset in MSS., extunderem
inde parenthesin « atque illi simi-
« le est quod. dixjt duram ta-
men, fateor, quia mox in videantur
respicitur ad illud vocant. Nec sa-
tis novi, illi ad seqnens, an ad prœ-
cedens référendum sit, i. e. utrum
dictum Ciceronis simile sitnexcrt,
an ù<?~u~dicto Ciceronis. Prius ma-
]im, nec impedire credo usum illius
oppositum quid postulantem. Illi
fHeritpto ei. (Postf/tttWnm nec aigre
in <~tto~ abierit atque.) Displicet
maxime quodilli qui ~ocont,jucum
Ciceronianum referre sunt putandi,
propterstructuram.
4. Curionem. Neque quis potis-
simum Curionutn h. 1. sit agnos-
cendus (quamquam Curio avus a~ta-
te ipsa Cieer. exctuditur), neque
adolescentiam, an seniurd causatus
fuerit orator, satis compertum ha-
beo. Turnebus Advers. XXVHI,
35 (indicame Capper.) de sene in
diesmagisdetirantcdtctnmaccipit,
non prorsus repugnans tamen, si
quis juventutis confidentiam excu-
satam interpretetur. Excusatio a'ta-
tis ipsa non uno modo potest intel-
)igi. Nam aut aUcui errori veniam
Impetrare aetas dicitur, aut ipsa ege-
re indu)gentia. Illud 6t in sene mi-
nus emendate dicente, cujus sane
vitia quotidie paratiorem habent
veniam; hoc in adolescente de re-
publica consulere jam nunc au-
dente,<tuietipsequotidieminus
arrogans videri débet. Prius tamen
magis pro consuetudine Romano-
rum dici puto, verumque vidisse
Turnebum, in cujus sententiam vel
hoc deducit, quod ita Curionem
patrem agnoscere licet, quumfilius,
admodum adotescens tractans rem-
publicam, et mox immatura mor-
te oppressus, major fuerit orator,
quam in quo tanta infantia potue-
rit notari. Vide notam ad III, 2.
In Curionem igitur patrem maxime
convenitdictum.VideXf,3, t2g;
Cic. Brut. 5g, 60.
5. E'jccu<a<f'o)te.Turic. Guelferb.,
acc:<Mtore.Ma)e.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 521
pientem facilius ~MOt~e proœm:unt habere dixit quia
ista natura sequi et cohaerere videantur. Sed e/e~etn~: 77
genus est etiam causarum relatio, qua Cicero est usus in
Vatinium qui~, pedibus aeger, quum'vellet videri com-
modioris valetudinis factus, et diceret3 se jam bina
rniHIa passuum ambulare, Dies enim4, inquit, longiores
~unt et Augustus nunciantibus Tarraconensibus 5, pal-

). &f< etiam. Non q<]idem 3. Et diceret. Turic. Guelf., edi-

Quint. obloquitur hic istis uocatttt-
bus. Neque enim inest contrarium
argumentum, sed transitioni modo
inservit sed, ut ostendat alias quo-
que posse species fieri. Ut modo
aliquid sequi dicebatur prêter opi-
nionem, ita hic causa ostenditur
insperata.
2. Qui. Turic., quod, a prima
manu.
Qui. Dies enim, inquit.
Ita fuit dirimendum cum Jens. et
Tarv., ut justa existeret structura.
Nisi enim sententiam ordiris ab
Qui, pertingente protasi ad am6tt-
lare apodosi illata per ttt~utt, cujus
subjectum est Cicero impeditur
oratio. l!e)iqai fere qui snbjungunt
praecedenti sensui. Badius autem.
commodum injicit mentionem Val-
!œ hunc in modum pra*eipientis in
Etegantiis Hf, ty SaHustius (Bell.
Cat., cap. penutt.): « At ex altera
f parte C. Antonius pedibus œ~er
in praciio adesse nequibat. Cieero
« Quintilianusque dixissent Pedibus
« <B~tH. Quibus hœc sabjicit ille
quum tamen hic quoque in cjus
f (Va)tae) codice scriptum sit lie-
« oer. ~nttn~ itidem monente Ba-
dio, eamvimhabet ut intelligam
Ciceronem respondisse faeHe
credo, aut nihil miror dies enim,
etc. Vide §. 63. Macrobius et hoc
dictum Auguste tribuit. Sat. t[, 4.
ceret.
4. Enim. Turic. (a sec. manu),
Guelf. Gothan. (errante Gesn.) hi,
cum Voss. 2, Vall. Ald. Bas. Burm.
Capp. orto, ut monet Ulricus V.
C., errore ex compendio TtE enim.
Vide §. 54. Gesnerus jungi posse
utrumque censet, nec male.-Ea-
dem nostri. ED.
enatam.
5. yarraco)!en!t&tt.
Faustum hujusmodi pa)ma: osten-
tum aliquoties referunt scriptores,
velut Liv. XLUI, i3; Dio Cass.,
p. Reim. 36g (idemque Suet. Aug.,
c. 94); Caes. B. C. IIJ, to5 (idem-
que Plin. H. N. XVn, 25 extr., ubi
vide Hard.) Dio Cass., p. SSg. Ali-
quot horum et inter se, et cum
nostro confundit Almelovenius. De
honoribus divinis Augusto hahitis
consulendus Lipsius ad Tac. An-
nal. to; IV, 3~. Tarraconensis
templi mentionem habent Tacit.
Annal, t, ~8 (ubi Lipsius nostri
loci meminit, sed vide ibi et Wolf.),
Spartianus Hadr. XII (ubi vide Ca-
saub.), idemque Sever. III. Monet
Burmannus hujus ipsius eventus
testem nummum produci ab Anto-
nio Augustino (in Antiquitatibus.
Antverp. [653, F, p. t3) ipsius Tar-
raconis archiepiscopo doctissimo.
Ejusdem nummi effigiem habes
apud Valentem Numismm. a:rea
 522 M. FABII QUINTILIANI
mam in ara ejus enatam, ~~aret~ inquit, quam s<Bpe
78 accenclatis Transtulit crimen Cassius Severus2 nam,
quum objurgarëtur a praetore, quod advocati3 ejus L.
Varo4 Epicureo, Caesans amico, convicium fecissent;
impp. Paris. !6g8, F, p. 45, unde tione Turic. et CAMP.Consentiunt
sua compilat Harduinus Opp. Se- cumrecepta, Guelferb. dat variis;
lectt., p. t64..Balzacus, memora- Voss. l et Colbert., ~amts. Ruhn-,
tus Colomesio, Dissertt. Politt. XM, kenius ad Vellei. II, 88 hune
-ol. 11, Opp.p.~gy, 8, hune jocum Varum ducem malit agnoscere in-
a solo Quintiliano referri testatur. terfectorem Cassii Parmensis, quam
1. Accendatis. Gu'elf., accedatis, Varium poetam tragicum. Heynius
quod in atiquot suis reperisse vi- (Excurs. ad Virg. Ec. VI) incertis
detur Badius. hisce grammaticorum rumoribus
2. Cassius Severus. Vide §. 2y. quidquam tribui posse negat. Jam
3. Advocati. Guelf., evocati. nostram de Varo, Cassii Severi ad-
4. L. Varo Epicureo. Turic- (aa versario,conjecturam dissidere pau-
prima manu) vel vareo epicurio. lum a Vossian. cogitatis ultro appa-
CAMP., ut Z. ~arro Epicuro. Guelf., ret. Si quid enim recte crui, occasio-
L. ~aî~o E., cum edd. meis ante nem joci fuisse in causa Asprena-
Gibs. excepta Basil. Ex Alm. nos- tis oranda, vix fuerit alius gentis
trum affert Burm. ut et ex edd. ali- hic Varus, qnam QuintHias. Alfenus
quot mihi non visis. -De L. Varo quidem legitimam gentilium nomi-
Epieureo securius exposui, nullam num formam non habet. Quare
mentionem injiciens eorum, quae malis fortasse probare alteram scri-
disputant VV.DD. adVIrgHiiEcto- pturam ~Mtt< Nam, ut Alfenum
gam VI. Tenet enim sententia non cognomen faeias superadditum Va-
paucorum,hunc ipsum esse; quem ro, minus tutum videtur in nimis
et Virgilius, ibi, aliisque Bucolico- frequenti hujus mentione nuUo
rum locis, celebravit, et Horatius alio adjuncto gentili. VIcissim, si
Carm. I, 18; Epod. V, 75. Erudita quaeraturde Horatiano Varo, hune
inprimis de homine narratio est I. non sine specie conjungas cum
H. Vossii ad Virgilium. Hic quidem Quintilianeo quœ est Massoni in
omnibus veterum grammaticorum vita Horatii opinio. Jnniorem Vir-
tocisdiligentercomparandiseorem gitiano facile suspiceris, ex/Iisdem
dedueit, utagnoscatur apud Virgi- notis quibus tempora QuintiMiVari
lium Alfenus (sive Alfinius) Varus, rem male gerentis contra Germa-
dux copiarum Octaviani, dividendo nos, et Alfeni JCti excluduntur;
agro mantnano pra*fectus, nec ne- quumque Horatius asperrime in-
gare sustinet eumdem designari et sectetur Cassium (vide nos ad VI,
nostro loco, et infra X, 3, 8, quam- ~3), belle congruit amicitia Ho-
quam tenuia apparere vestigia. Vi- ratii, et ejus quem oderat Cassius
de eumdem ad Eclogam IX, 27. (vide etProculeium Cassio iniquum,
Varietas seripturae non est valde §. 7g). Neque enim leves autparum
notabilis: in posteriore Vari men- diuturnas fuisse inimicitias Varum
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3.
Nescio, inquit, qui conviciati s:nf et puto ~<o:co~yt<Me.
Repercutiendi multa sunt genera venustissimum
etiam similitudine aliqua verbi adjuvatur ut 2 Trachalus
inter et Cassium statuam, si ortum
habuerunt ex accusatione Asprena-
tis, quem quod reumviderit,vitam
sibi gratulatur Severus. Vide Quint.
XI,t;5~.Restât nota sectœ,quae
communis est VirgiUano Varo cum
QuintiHaneo (nam Epicureum Vir-
gilii Varum plane mihi persuadet
Vossius); quam tamen in diversis
hominibus eamdem nullo negotio
agnoscas.ED. Varo. De hoc ni-
hil comperi. Suspicor tamen objur-
gatumapra'toreCassiummcausa
Asprenatis.VideX,i,22;Xf,t, 1 ters t, nunc c reddentes spiritum,
5~ item Suet. Aug. 56. Qui quum
NoniumAsprenatem,accusatum
veneHciiaCassioSevero,arfttt!
dicat junctum fuisse Augusto, po-
tuit L. ~ru!, propinquus P. QMt)t-
tt/H ~aft, infelicis contra Germa-
nos ducis, avuncuti L. Nonii As-
'prenatis (vide Vellei. H, )20, 3),
ex hac occasione notari ab advo-
catis Severi, quum esset Caesaris, i.
e. Augusti amieus. CfE.Mrautem h.
t. est dignitatis magis quam homi-
nis significatio, quasi diceret pn)t-
CtptS, tm~eratons, ut modo 62.
Filium Publii Vari non equidem
accipiam (de quo vide Senecam
patrem, p. 97), qui et Tacito An-
nal. IV, 66, audit Cœsart (i. e. Tihe-
rio) pro~:))qum, ubi vide Lipsium.
Nec puto obstare, quod hic advo-
cati dicuntur Cassii accusatoris
qui proprie sunt rei. Nam latins
patere appellationem docent lexi-
ca. Vide tV,t, y. Simulavit au-
tem Cassius convicia ista in Varum
cbnjecta, fuisse eruditas quasdam
a)tercationes,quippeitoicorum
523
quod
contra Epicureum. Francius qui-
dem non male pro et puto malit
!~p.
l. ~enu!fu<;)Httn!.TurIc. Guelf.
CAMP. Tarv., u~fH~tMSfmutm, cum
Jens. quod se ex libris corrigere
monet Regius. Nostrum est in Vall.
Goth.
2.yrac/tn/us. Turic. Guelf., tra-
c/ta~atu!, cum Goth. Cotb.Voss. 2,
et edd. ante Ald. nisi quod hae sine
aspiratione. CAMP., Trachal /atu!.
Fluctuant praiterea éditi nunc lit-
ut et lapis apud Gruter. 3oo, Thra-
chalus. Nominis scripturam nos-
tram constituit Burmannus ex Fes-
to h. v., et sic Guetf.etCAMP.pie-
risque locis, Turicens. autem, ut
videtur, nonnisi X, i, t ig, in reli-
quis geminans liquidam. Tra-
c~<u!S'ue«to.GaIeriiTrachaIi
bis meminit Tacit. Hist. I, go; et
Il, 60. Consul fuit a. U. c. 82!.1.
Dicas propinquum fuisse Gateria*
Fundanae,Vitellii uxori. Noster ah-
quoties memorat, et magni facit;
VIII, 5, to; X, ), 119; XII, 5, 5;
XII, 10, il. Voce suayissima fuisse
eum testatur, née tamen reperio,
ubi legatur, quod obiter recenset
Erasmus, Trachalo vocalior, pro-
verbium. Alterius quidem, Suellii,
facile
corruptam esse seripturam
credo Burmanno. Nec fugio h.
Rufum accu-
agnoscere P. Suilium
satorem venalem sub Claudio Tac.
Annal. XI, t seq., quem recte vi-
deturBnrmannussecernereaM.
Suilio consule a. U. c. 8o3. Glan-
dorpius autem consulem Publium
 5a~ M. FABII QUINTILIANI
dicenti Suellio', Si hoc ita est, is in exsilium Si non est
79 ita, redis2, inquit. Elusit3 Cassius Severus objiciente
quodam, quod ei domo suaProcutelus~interdixisset,
respondendo, ~VitM~M: er</o~ :7/MCaccedo? Sic e/u-
quoque eruit ex Instit. III, tit. g,
quem quidem suffectum ka). Jul.
a. U. c. ~gg, invenio apud Almelo-
venium. Ejus tempora admodum
conveninntaetatiTrachati, si tamen
hune aliquanto juniorem fingas.
Quo spectaverit jocus hujus, aut
qua de re hic agatur, non m agis
quam Burmannus diviuo.
t. Suellio. Turic. Guelf., suclio.
Goth. (tac. Gesn.) Suelio, et sic
Vall. Non Suillio, ut perperam Ba-
dium accepit Burm. In Badii nota,
texturn suum repetente, est sphal-
ma Suill. pro ~ue/ CAMP., sudio,
cum Andr. Tarv. Ald. Quod Dicon-
ti ~tte/~o reponi curis posteriori-
bus Obrechti ait Burm., id et ip-
sum sphalma est (Obrechti), quum
nit nisi Trachallum corrigi vellet
ille pro Trachalo, quem opene de-
derant in textu. Ex Suclio (quod
ipsum )atet in CAMP.scriptura) fa-
cile ernas Suilio, qualis est apud
Tacitum et Plinium. Gruterus ta-
men in lapidibus aliquoties, indi-
canté Burm., ostendit ~'Me~tUnt,
ut et Muratorius; sed et Suillium
iidem.
2. Redis. Bad. (de conjectura) re-
dtt, cum edd. posterioribus ante
Obr. exc. Basit. qui tantum in mar-
gine. Sed redit eo Capp. Nihil ma-
snopere proficitur hac mutatione.
Latent hic nos omnia, quoniam
joci occasionem ignoramus. Anhoc
inerat Tu dignus exsilio, jam
nunc exsul habendus, tum de-
muminde reverteris, si hoc, quod
"dieo, verum non sit, i. e. nun-
quam inde redibis?" Nam si m
e~t/fMnt redire dicatur Suilius, mi-
nus etiam capio. Apud Tacitum
Ann. XIII, 48 in Baleares pelli-
tur n Suilius. Sed ne hoc quidem
in comperto, utrum si hoc ita est
signiEcet, « si id quod tu dicis,'ve-
rum est s an potius "si id quod
n ego. Inde enim pendet antapo-
doti interpretatio. Nec satis asse-
quor is in exsilium. An forte sic
sequitur, ut tibi sit eundum in
exsii. Sed quis ita pro future
usurpavit pra:sens? Vide §. <)2.
Nullibi reperimus redii.,ED.
3. Elusit. Turic. Guelf., eludit,
cum Voss. 2, non Goth. Eadem
nostri. ED.
4. Proculeius. Nomen hoc in an-
tiquitate legitur apud Horat. Carm.
11, 2, 5; Plin. Hist. Nat.VII, 45;
XXXVI, 24 Rutil. Lup., p. Ruhnk.
t8 seqq.; Tacit. Ann. tV, 40; Juv.
VII, 04; Plutarch. Anton., p. 062;
Dion. Cass., p. Reim. 641, 7'8,
732;NostrumIX,3,68.Virgravis,
et nota: morum severitatis fuisse,
nostro ipso loco ostenditur..Pau-
ciores quidem insunt notœ singu-
lis, qua* recensui, quam unde cer-
to statuas, idemne ubique signin-
cetur, necne. Nihil. tamen obstat,
quo minus noster sit Horatianus
ille, Ma~cenatis perTerentiam so-
rorem affiuis, quo etiam deducere
qua'damvidentur.Vide Toj'rentium
ad Hor. Carm. 11, 2.
5.~Vu)m~Mt~.AId.,munfjfttam.ED.
6. E)'oo. CAMP., ~o, ut conjecit
Regius, cum editionibue a Ruse. ad
 INSTtTUTIO~IS ORAT. LIB. VI, 3. 525
e~:<Mret ridiculum ridiculo; ut divus Augustus, quum ei
Galli torquem aureum centum pondo' 1 dedissent, et
Dolabella per jocum, tentans tamen joci su~eventum,
dixisset: /m~er6tfor~, torque ffie </OMa Malo, inquit te
C!f:ca!~ donare 7 mendacium quoque mendacio; ut 80

Gesn. Male. -'Omnes nostri ergo,
exc.Andr.Jenson.abemend.ED.
~Vum~utd. accède. Objec-
tio eo pertinebat, turpem videri,
'<cui domo Procutcius interdixerit.
MSed simulat Cassius sibi objici,
'<quasi contra interdictum domum
illamvenisset: idquenegat. f Ges-
nerus. Sic. An forte Sed? Con-
funduntur Sfepe Sed et si, si et sic.
t. Centum pondo. Vide lib. I,
cap. 5, §. t5.
2. Tentans. eventum. Ille
quoque joci sui eventum tentavit,
qui, quum Ludovicus XIV patel-
lam auream, in qua erant perdices,
domum ejus asportandam coram
jussisset Perdicesne, inquit, si-
a mul, domine?
3. Tntperator. Militari vocabulo
imperatorem appellat, a quo vult
torque donari, quippe noto forti-
tudinis pra'mio ab imperatoribus
tribui solito post prœlium. Vide
Lips. Milit. Rom. V, ty. Inest au-
tem joeus in eo quod torquem no-
minat universe, quum velit intelli-
gi /mttc torquem, modo allatum a
Gallis.
4. l'orque. dona. Equitibus ex-
ternis et auxiliaribus qui bene se
gesserant in bello, torques auret da-
bantur,utRomanis <tr~en<et; adde-
banturetiamshnpts&annona'aut
duptœ. Inde torquati simplares et
duplares apud Vegetium dicuntur.
TtBN.
5. ~i~mt, te. Hoc ordine Turic.
Guelf. Reliqui t. i. nisi quod CAMP.
inquit, te civica malo donare. Vide
§§. 66, 85.
6. Civica. Turic. Guelf., ravica.
An fuit ravi, ut jocatus fuerit Au-
gustus, reponens pro tordue, qui
circa coUum est, ra~tm, quœ intra,
tali sententia a Malo te silentio
damnare ? Sed non multum tri-
buo huic commento. Joctis est
ex eo,quod civica corona his daba-
tur, qui civem in prœUo servassent.
Erat autem ex quernis frondibus aut
ilignis. Tuniv.
y. Ma~o. donare. a Quum Do-
tabetta: torquem maxima; indica-
tura'petenti,civieampotmsseda-
turum ait Augustus, hoc ipso satis
indicat, quanti faceret donum ci-
vicae, quam nisi coactus non da-
ret. » CASAUB. ad Sueton. Aug.
c. 25, ubi ha'e leguntur n Dona mi-
Utaria aliquanto facilius,phaleras,
ettorques,et quidquid auro argen-
toque constaret, quamvaHareset
murales coronas,qua; honore prœ-
cellerent, dabat. Observat Ca-
saub. nullam hic civicarum mentio-
nem fieri; sed parcissime omnium
datas istas ab Augusto. Vide Suet.
Tib., c. 26,32, ibique interpp. in-
primis' Oudend. Civica postquam
domibus Augustis appendi solita
est, nonnisi ab ipsis tribuebatur.
Redit igitur eo responsum Augusti
Malo tibi tribuere id, quod vix un-
Kquamulli. Simul tamen et vilitas
materia: in civica partem facit joci.
 526 M. FABII QUINTILIANI
Galba, dicente quodam, victoriato se uno'' in Sicilia
~u:n~ue~e~ longam murenam~ emisse; Nihil, inquit,
m<ruM; nam ibi tam /OMOCB nascuntur, ut iis piscatores
8' pro ?'~<!6u~~u~nfur~. Contraria est neganti co~t/e~:o?tM
simulatio, sed ipsa quoque multum habet urbanitatis
sic Afer, quum ageret? contra libertum Claudn~ Csesa-
ris, et ex diverso quidam conditionis ejusdem, cujus
eratlitigator9, exclamasset'~ Prœterea tu semper in liber-
tos Cœ~ans (/:CM?Nec mehercule, mquit, quidquam 'pro-

t. Quodam victoriato se. Tune., Obr. Rectene acquieverim in Ges-

quadam victoria id se. Duo postrema neri notato, Gothanum t, cingun-
vocabb. a secunda manu asse, et sic tur dare monentis, magnopere du-
Guelf. Goth. (err. Gesn.)CAMp., cum bito. Unice placet Regii ratio. Quis
Voss. a, VaU. Tarv. Sed Jens. qua- enim reste cingitur? Aliquod ei prae-
dam victoria esse se (err. Cesn.) cum sidium qua*ro vel e prima Turic.
edd. ante Ruse. (vide §. y3). Hanc manu, quœ totidem habet ductus;
Regiiemendationem, quse multum et, mirum, coricinit CAMP.
adjuvatur Turicensi, laudare cogi- 6. Quum. Turic. Guelf. omittunt
turipse ejus obtrectatorBadius. cum edd. ante Bad. exe. CAMP.
Victoria asse uno; sic Vall. !il). RR. y. ~oeret. Turic. (a sec. manu)
ante
7, 8, (), !o, 12, Andr. Jens. ~se eoerat, et sic Guelf. cum edd.
uno (omisso victoria vel victoriato); Bad. exc.C~Mp.
sic R. t3. En. 8. Contra libertum Claudii. Taci-
2. ~cton'ato. uno. i. e. duobus to, Suetonio,DionH testibus, notum,
nummis.- Victoriatus ttuntmtts est quam obnoxius libertis suis vixerit
appellatus a Victoria; signo, ut do- Claudius, quorum unum Polybium
cet.Plinius. Olim dicebatur quina- nobilitavit inprimis adulatio L. Se-
rius, est enim dimidium denarii, ac neca:, consolationem ei scribentis
valet quinos asses. TURN. in morte fratris. Quo laudabilior li-
3. Murenam. Ita et hic libri. Vide bertas in dicto Afri.
IV,2,7$. g. CM/u!tt~ator. Turic. Guelf.,
4. Restibus. Jensonius, <Mtt6;t!. CtftMm. ~tt~atu! cum Jens.
Tarv., vestibus. Goth., reste, nisi 10. Exclamasset. Turic., excla-
forte et Gesn. et ego dormitavimus. ° ntNMe,et a sec. manu atMitur~'ertu;
5. Utantur. Turic. a-pr. manu Utrumque CAMP.cum Rod). Voss.
eoi~aturcnm Atm. (vide M. ~5, 83), 2, Goth. Andr. et edd. ante Bad.
a sec. cto~anfur; et sic Guelf. cum ace. Basil. –jfc~maMe~ertur; sic
Voss. 2, Bodl. Goth. 2, et edd. ante omnes nostri. ED.
Bad. qui recepit conjecturam Ee- l ). QuK/<yuatnpro/!CfO;vel quia il-
gianam, quid esset in Va)I. referre li, contra quos dico, sempercausam
oblitus. Ad prius redierunt Bas. et obtinent, semper ahsotvuntur vel
 INSTITUTION1S ORAT. LIB. VI, 3. 52~
ficio cui vicinum' est, non negare, quod objicitur,
quum et id? palam falsum est, et inde materia bene re-
spondendi datur ut Catulus dicenti Phitippo~, Quid la-
tra~PJ~ttrem video, inquit. /?! se dicere, non est fere nisi 82
scurrarum, et in oratore 4 utique minime probabile
quod fieri totidem modis, quot in al.ios, petest: ideoque
hoc, quamvisfrequens sit,transeo. IHud vero, etiamsi 83
ridiculum est, mdignum~tamen homine ~tolerabili,
quodautturpiter, autimpotenter? dicitur: quod fecisse
quemdam scio, qui humiliori, libere adversus se loquen-
ti, Colaphum, inquit, tibi t/MCont, et ~brmu/~m ~crt-

quia non mutantmalosmores.TcRN. et edd..ante Bas. nisi quod Bad., to-

t. ~tctttum. Turicens. a pr. manu
~tctnt'un:. Tarv., vitium cum Voss.
2 (Goth. ml ta)e, nec Vall.), et edd.
ante Atd. exc. CAMt. 1! praeter
Tarv. etiam cum pro eut. Correxit
Regius. Omnes nostri MCtnum.
EDITOR.
2. ~< id. Pronomen certissime est
inducendum, natum ex iteratione
soni. Etiamsi transposueris, ingra-
tum nihilominus est, quod operose
invicem referuntur id, inde. Neque
enim hic est ratio insuper addendi
pronominis, de qua ltuhnken. ad
VeU. I!, 79, a. Vide not. ad lib. V,
cap. 7, §8.
3. Ca(u~PAt7t~o.VideCic.
de Orat. II, 54.
4. Ortttore. Guetf. CAMP., ora-
tione.
5. Ridiculum est, indignum. Sic aut ttnpototter. Non videtur h:c-
Turic. Guelf. CAMP.cum Goth. et
edd. ante Bad. (Hic quidem )'. et i.)
Mox omittunt est exc. Basil. Matui
mbx post tamen ejicere est, quam-
quam invitis omnibus libris. Potuit
adhaerescere ibi ex tamen extremo.
6. Tolerabili. Sic Turicens. Guelf.
CAMP.cum Bodl.Alm. Voss. 2, Goth. sente ( cum Goth: 2 ) a sec. scribo,
/era<'t7e. A Basil. inde omnes /t&e;vt=:
li, sine auctore. Illud levius, quod
ante Ald., homini. -Homini tole-
rabili, sic plerique nostri. Homine
liberali nullibireperitur. En. Ro-
mine tolerabili. Paulo insolentius
vocabulum, sed née inauditum, vel-
ut Terent. Heaut. I, 2, 34, ubi ho-
mo tolerabilis is dicitur, qui sit co-
mis, et moribus jucundis. Vide VI,
2 l6, intolerabiles..Eodem redit
Tacit. Annal. XI, to extr. intole-
rantior SM~ecit!. Cic. ad Ati. XVt,
tnto/eraMM~ntontm.Non erat
cigitur, quod desereretur librorum
auctoritas. Guietus ad Teren. (quo
ablegat Burm. ) verum vocabuli in
loco sensum non est assecutus.
y. Impotenter. Turic. Guelf., po-
tenter cum Alm. Alit turpiter,
rendum et argntandum in priore
adverbio, quum utrumque facile
possit eodem referri. Contumeliose
(i. e. turpiter) patienti fit idem quod
ab agente geritur impotenter. De
aut, aut, vide 111, 5. t.
8. Scribam. Turicens. a pr. manu
 528 M. FABII QUINTILIANI
6ant, <~t<o~caput ~Mrunt Aa~ea~' hic enim dubimn
est, utrum ridere audientes, an indignari debuerint.
84 Superest genus decipiendi opinionem aut dicta aliter
intelligendi, quse suntin omui hac materia vel venustis-
stma; inopinatum et a lacessente~ poni solet: quale est,
quod4feret Cicero~, Quid huic abest7, nisi res et virtus?
autillud Afri, ~omo in agendis causis o~t<me~est<tus.'
et in occurrendo ut Cicero,audnafalsaVattnu morte,
quum Ovinium libertum ejus interrogasset, Rectene
85 omn<c[? dicenti, Recte; Mortuus est?
inquit. Plurimus
autem circa simulationem et dissimulationem 9 risus est,
qusp sunt vicin.a, et prope eadem; sed~tmu/c[t!o'° est,
certam opinionem animi sui imitantis dissimulatio,
et sic Guelf. CAMP. cum Goth. et 4. Quod. Quid, CAMP.solus. En.
edd. ante Bad. sec. qui unde veris- 5. Feret. Sic Turicens. sed a sec.
simam sumpserit scripturam, nus- manu deletur r. An voluit librarius
quam ostenditur. Nam quod Alm. efficere~?ct(?NamhocestinGuetf.
scribebam dare narratur, errorem CAMP.Facit., Goth. Refert, reliqui.
suspicor (vide 80, 85). Idem Sed hoc proprie non cadit in locum
error §. g5. Scribere formulam Ciceronis, quoniam nemini hoc as-
est actionem intendere, in jusque signat, sed exempli causa ipse fin-
vocare. Tunx. xisse videtur. Feret nullibi repe-
i. Colaphum. habeas. Impoten- rimus. 7!e/ert; sic R. Jens. Ald.
tia in hisce manifesta: nec assequor f<'ctt;sicretiqui.ED.
Badium,qui~Co~a~/tMtn,inquit,(/u- 6., Feret Cicero. Verbum sic inter-
cere, et~ormu/ant scribere, qui so- pretor « quod ministrabit Cicero
lum id quod Regius affert (sunt 't(deOr.H,7o),sieumeonsuttie-
autem hujus interpretationes veris- ris. Vide not. ad IV, 2, 8o.
sim:e, sed obviae in quovis lexico), 7.~tc.!t.Turic.Gue)f.C*MP.e!<
significare credit, detieias dictIU- cum Goth. Voss. 2. male, quoniam
lius non inteUigit. ))Plane persua- intacessendo.–Eademnostri. Pra
sum mihi est, has esse ar~ufias. terea R. f3 <~M~. E o.
2. O~t'tttOMem. Sic scripsi e cer- 8. Vatinii morte. Vide §. 68.
tissima Eurmanni emendatione.Li- g. Et ~t!Mntu~H<tO)!em.Omittunt
bri opiriione. Decipiendi opinio- haec Turic. Guelf. Goth. (tac. Gesn.)
tten). Vide IX, 2, 22, a3; Cicer. de cum Atm. Voss. 2. Jens. Loc. Ven.
Orat. lib. H, cap. yo. Reposuit Regius, sed sunt jam in
3. A lacessente. in occurre;Ldo. CAMp.etTarv.
Vide §. <}5..DtM)M/ respondendi, in t0. Sed simulatio. Turic. CAMP.,
*aceMeHc/o. t~t r6Mercutt€H</o. .!< simulatio.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 5a~
aliena se parum' IntetMgere fingentis simulavit Afer,
quum2, in causa subinde dicentibus, Celsinam de re co-
gnovisse3 quae4 erat potens femina. Quis est, mquit,
Mte?Celsinam enim videri sibi virum finxit. Di ssimulavit 86
Cicero, quum Sex. Annalis5 testis reum laesisset, et in-
staret identidem accusator~ ei, Dic, Af. Tulli, numquid
Se parum. Sic Turic. Guelf. quam aliquoties per conjecturam),
CAMP.Goth. (tac. Gesn.) Reliqui p. velut Clodius Celsinus p. n/{t, l.
s.Vide§§. 79,93. ~.Qua-.SicTuric.GueIf.CAMp.
2. Afer, <jftHtm.Sic Turic. Guelf. cum Alm. Goth. Voss. 2, et editt.
CAMP.cum Alm. Voss. a. Goth. et ante Stoer. quo redeunt Gesn. Bip.
edd. ante Stoer. quo redeunt Gesn. Re)iqui~u0(/Omnes nostri ~u<e.
et Bip. Reliqui inserunt ~ut. EniTOR.
Nostri omnes omittunt qui. En. 5. Sex Annalis. Nonnisi ViUio-
3. De re co~nOM'Me.Turic., dere rum hoc cognomen fuisse recte mo-
cognovisset cum Alm. quamquam net Burmannus, cujus gentis fami-
hic disjunetim de re (vide 83, lia' hxsit e lege annali, quam tulit
87). Ille autem a sec. manu dicere, L. VitUus tribunus plebis. Vide Ern.
et sic reliqui mei, nisi quod Bad. pr. in Clav. Cicer. p. Vt. 7. Causa, in
et Gryph. ditem, Bad. sec. diceret quahocdictumsit,ignoratur; qua-
cum Stoer. Chouet. cognovisse con- propter incertissima est de homine
jecit Burm. expressit Gesnerus. Le- conjectura, quamquam Burm. ali-
nissima emendatio, vide §. 8l VI, quem Sex. ~t//tuttt designat apud
t, 3t. Sed et de re suasit Burm.- Cic. ad Div. tl, 6; L. Villium ~nna-
Nostri Cels. dicere, cognovisset. ED. lem VIII, 8; Annalem ad Qu. fr. III,
-Celsinam. cognovisse. Testimo- sine no~mine et praen. Duos habes
niis Ce)sinse magnam auctoritatem Annales apud Appianum Civ. IV,
inesse, eaque nominanda multum 18, quorum alter patri prodito cito
se profecturos rati, hujus inprimis pœnas dédit. Pater Valerio Maximo
nomen jactabant, quibns ita re- IX, t ),6, auditL.Vmius.Caeterum
spondet Domitius, ut ne nosse qui- apparet, quam precarium sit Pris-
dem se eam testetur. Simul marem ciani decretum (p. Putsh. 761.),
potius quam feminàm decere hanc nomina propria abtativum formare
nominis celebritatem significat. De in e, qui et ipso ~~n~/t~ exemplo
re coatoxccre, ut recte monet Eur- ùtitur (ubi estJuliuspro ViUius) e
mannus, Cicero ssepe pro certiorem Cic. pro Fundanio p: Ern. Fragm.
fieri. Fortasse tamen sin.u!avit id !0~
quoque Domitius, se de àtiquo co- 6. Accusator. tïM~tOMt~.Turic.,
accusato di ~)f. Tullius tn<jfMt(;a sec.
gnoscente m judicio haec accipere.
De ipsa, alicujus Ce)sorum filia, manu necMMton M. Tullius i. et sic
quod ipsum cognomen est complu- Guelferbyt: Errorem inquit etiam
rium gentium, nihil comperi. Ali- Jéns. (tac. Gesn.) Loc. Ven.-Sed
quot Celsini apud Gruterum (quam- provulgata stant omnes nostrl. En.
2. 34
 53o M. FABH QUINTILIANI

potes de Sexto ~nne:/t? versus enim dicere cœptt de li-

bro Ennii annali sexto,

Quis potts ingentis causas evolvere belli.

87 Cui sine dubio frequentissimam dat occasionem àmbi-

guitas ut Cascellio3, qui consultori dicenti, ~Va~ent
i. ~tttm. Sic. Turic. Guelf. CAMP. Emendatt. ad Plin. H. N. lib. VIII,
Reliqui tunc. n. ti5.–CaSf<to. A. Cascetlius,
2. Quis. Sic Turie. Guelf. CAMP. ceteberrimus Augusteœ,sedet prio-
Reliqui Qui, et sic Serv. ad Virgil. iis, œtatis JCtus. Ejus in sua arte
antiquius profecto et magis Ennia- famam ostendit Hor. A. P. 3y Sed
num. Sed et Diomedes Quis. Est et libertatem, animique prœstan-
apud Macrob. Sat. VI, l. Diomed. tiam VaL Max. VI, 2, 12. Macrob.
p. 381. Virgilium, or<H, pro causas, Saturn. H, 6, inter alia hoc ipsum
verius sane, sed Qu. minus memo- ejus dictum refert, cujus scriptoris
rem ssepe cognovimus. Male nos- ope illustratnr quidquid obscurita-
trumcorrigerevuttMeruIa.–Qttu.. tis inesse videatur nostro loco.
belli. Locus Ennianus expressus a « Mercatori, quemadmodum cum
Virgilio jEn. IX, $28, ubi vide Hey- socio navim divideret,interrogan-
nium. Proba est Colamnae conjec- ti respondisse traditur: Navim si
tura, qua Ciceronem non e medio dividis, nec tu nec socius habe-
~tibro, sed ex principio eum ver- bitis.'t AdquœMenagiusinAmœ-
a sum excepisse, suspicatur, cujus nitt. Juris Civilis c. 8. a Consultor,
facile omnesmeminissepossent. inquit, inteUigebat de dividende
Quamquam Merula alio loco ponit "navis œstimatione, Cascellius de
ex ratione annorum, quum initium dividendo navis corpore. Quod
ei pertinere videatur ad a. U. c. ~62, Labeonem, qui Antiochum beHo
hic versus ad ~77. « superaverat, fecisse auctor est V a-
3. Cascellio; sic Turic. a pr. ma- terius (VII, 3, ~). Is scilicet, icto
nu (Alm. Castellio per errorem con- foedere, quum dimidiam navium
.ferentis haud dubie, vide 85, go), <' haberedebuisset,dimidiasomnes
a sec. Cassio Celio; et sicGuelferb. secuit, ut tota Antiochum classe
(err. Gesn.) n privaret. » Ad Horatii locum vul-
(nisiquodper~)Goth.
CAMP. Cascelio Jens. Reliqui fere go nostrum confundunt cum ali-
Casselio, Caselio, nisi quod C~ct- quo maj orum, cujus meminit Cicero
lio Capper. stolide obsequens Co- pro Balbo c. 20, unde sua hausit
lomesio, compilanti Meursium ad1 Valer. Max. VIII, 12, 1 nec caret
Macrob qui et ipse contra tempo- hoc errore Vorstius ad eumdem.
rum rationes hue advocat Caeciliumi Vide Bachium Hist. Jur. ed. Stokm.
GeUii XX, i. Sed eo ablegat vêtusi p. 254. Multam nostri mentionem
quoque Cruquii interpres ad Hor. habent auctores Juris Justinianei.
A. P. legens Cascell. ap. Gell. tn ju- Vide inprimis Pomponium de Ori-
re semper Cascelius. Vide Harduin. gine Juris, Dig. I, 2, 2, 45. Apud
 INSTITUTIONfS ORAT. LIB. VI, 3. 53t
dividere volo; Perdes' inquit: sed averti intellectus et
aliter soiet, quum ab asperioribus ad leniora deûecti-
tur3: ut, qui interrogatus~, quid sentiret de eo, qui in
adulterio deprehensus esset, ~Tdrf/um~msxe respondit.
Ei confine'' est, quod diciturper~suspicionem: 7quale 88
illud apud Ciceronem8 querenti, quod uxor sua e fico
se suspendisset, Rogo, des mihi surculum ex illa arbore,
ut inseram iutelUgitur enim, quod non dicitur. Et her- 89
cle 9 omnis salse 1 dicendi ratio in eo est, ut aliter, quam
Gruteru.mintnsct'r.!)S!,n,est Vide Cie. de Orat. Il, 68. Nihil hic
A. Cascellius Jucundus, qui videtur in recessu, et aliena est Burmanui
orbus fuisse, qualem se dicit noster docta obscenitas, tardum ad torpo-
apud Valer. Max. Oblatum sibi ab rem in Venere trahentis.
Augusto consulatum recusasse nar- 5. ~t con~ne. Tarie. Guetf., et
rat Glandorpius in Onomastico, 1 ouo~ne. HabentctpraetereaGoth.
nunumdesigt)ansauctor<*n),qua- Jens. (tac. Gesn.) CAMP.Voss. 2, et
lem nec ipse inveni. Consultori. editt. ante Ald. Correxit Regius,
Turicensis, Guelferbytan. Tarv., 1 acute: vide V, t0, g6. Eadem
con~u~ï~ort çum Gothan. Jenson. nostri, sed plerique, et co't/?ne est.
Regius correxit. Sed nostrum jam EDITOR.
in C~MP. Vide Drakenb. ad Liv. 6. Per suspicionem. Suspicio hase
Epit. 5~. Et nisi obstitisset auctori- est decantatissima illa apud rheto-
tas CAMP., immutatam, recentiori- ras~ouf~j unde controversise~~u-
busnue linguis accommodatam vo- fat<p (vide V, to, 7o). Nam et in
cem prasferebam. Vide VM, t, t8. ils IX, 2, 65, go, usurpàt Noster
t. Perdes. Turicens. Guelf. MS. hsec: per ~u~);c;o)!em. Graecis esse
Gebhardi,Sichardusp~e!.Pessime; t~eta~t, et hic Capper. et copiosins
inde nattB Interpretationes Scipionis Ernestus (immatura morte intercep-
Gentilis in Parergg. ad Pandd. T,38, tus) docet in lexico utroque sub his
et Gebh. in Crepp. HJ, qua; et vocibus.
aliena hinc obscenitate (vide §. l~), 7. Quale. Tune. Guelf. CAMP.,
et pravitate judicii mire peccant. quare. Vide §. 48.
2. Et aliter; sic Turicens. CAMp. 8. Apud Ciceronem, de Orat. H,
Jens. (tac. Gesn.) et edd. antë Bad. 6g. Levis, q')ae et hic differentia,
Reliqui etiam a. facile apparebit consutenti Cicero-
3. ~~ctf'tur. Turicens. Guelf. nis libros (Vide §. 6y).
CAMf., tnde/!ectttu)'cum Atm. Goth. g. Hercle. Guelferb. Goth. (tac..
Voss. 2, et edd. ante Bad. qui nos- Gesn.) CAMP., hercule.
trum, quo auctore nescio,sedrecte. t. Salse. Taricens., M~, a sec.
–D~ïeetttur frustra in nostrisqua*- manu~a~fB, et sic Guetf.Vide §. 3g.
sivimus. Ontnes !?t~e/~c(ttur. En. Omnis M/xe. verumque. Recte
/Mterro~<!tus. tardûnt fuisse. Capper. ablegat ad § 6.
34.
 532 M. FABII QUINTILIANI
estrectum verumque, dicatur; quod fit totum fingendis
aut nostrisaut alienis persuas!onibus, aut diceado, quod
go fieri non potest. Aliena ~nxitjuba', qui quereiiti, quod
ab equo suo 2 esset adspersus, Qu!~? Tu, inquit, me
~'ppoccnfcturum putas? sua3 C. Cassius4, qui militi sine
decurrentt~, ~<M, comm:o~ bene 7uferM,
gladio pu~Ho
inquit et Galba de piscibus, qui quum pridie ex parte
adesi~, et versait posteras die appositt'° essent, Festine-
r. Juba. Hie est Juba Filius, his- tum quare non sine vitio editt. a
toricus, quem in triumpho duxitCœ- Bad. ad Obr., dMCurretttt. Vide
sar, post autem Rom;B educatum, Drakenb. ad Liv. XXVi, 5t, 4.
et litteris eruditum Augustus regno 6. Heus, commilito. CAMP.Tarv.
donavit. Vide Plut. vol. [, p. ~33 E. Atd. inserunt tu, male, ni fallor,
App. Civ. Il, )0t, ihique Schweig- quum Heus videatur esse vocantis,
heus. imperantis; /7eu! tu objur~amis.
2. Ab equo tttO. Turic. Guetf., a6 y. Pu~))o.MterM. Finxit sibi esse
eo quod suos, et Guelf. a pr. manu persuasum militem qui eurrebat, ad
suus. Alm., <t&eo~utsuo. et omisso pu~nam ire, quumque gladio care-
esset(vide §. 87,item hae §.). CAMP., ret, eum punmo usurum. TcRCf.
ft.e.~ttfo~.Goth.Tarv.a.c.~ufo 8. ~(/< Turic. Guelferb. CAMP.,
cum Voss. 3. Regius recte probat ttffuxtt cum Alrn. Voss. 2, Goth. et
nostram. Sed latere atiouid videtur editt. ante Gryph. Philander nos-
sub illo s finali librorum vett., nisi trum, vel a~e~tt, conjecisse Bad.
forte adhœsitiUud ex sequente pro- tnemorat; et est sane in pr. Bad.
tinus esset ut mox hac §. –& equo margine nostrum, nihil tamen in
suo; sic RR. 7, 12, Jens. Ald. ~& notis monito jeetore. ~ftestosgram-
equo.sputo; sic Vall. lib. RR. 8, 9, matica respuit, quum et de comesto
Andr. malim. Namque suo non sit lis. Verissima emendatio.
est ambiguitatis expers; sputo au- Adesi, nuttihi reperimus. Adusti,
tem ut magis perspicuum, ita ad sic omnes nostri. ED. -Ex parte
jocum melius accommodatum. En. adesi. Simitemparsimoniani Tiberii
3. Sua. CAMP.Tarv., sic cum Ald. narrat Sueton., c. 3~.
Ras. t). Postera; Sic Turic. Guelferb.
C. Cassius. Nemine praeterea, CAMP.Reliqui postero. Nolui inso-
quod sciam, dictum hoc referente, lentiorem formam fraudare bonis
quis hic fuerit Cassius, dici non auctoribus.–foxferf! die. Femini-
potest. Interfector Ca'saris hoc fuit num genus non inauditum in hoc
pra'nomine. Mox autem u.teris pe- vocabulo. Vide Drakenh. ad Liv.
nultima tonga pronunciabis, ut sit I, o, t.
futurum indicativi prn imperativo. to. Appositi. Turic. a pr. manu
5. J)ecunc~tt.Verbumpropt'ium appositus. Alm., positus. Vide hae
decurrere in exercitationibus mili- §.; item 92.
 INSTITUTIONIS OHAT. LIB. VI, 3 533
~tt<x,a/t: ~t<6cosnanf inquit: tertium illud ~Ciceroms,
ut dixi, adversus Cunum~; Ëeri enim certe non poterat,
ut quum declamaret natus4 non esset. Est et illa exf;'
ironia5 fictio, quaususestC. Caesar6: nam, quum tes-
tis diceret, a reo femina sua ferro petita?, et esset 8facilis
i-esponsio9, cur HlampoUssImum partem corppris vul-
nerare voluisset: Quidenim faceret, inquit, ~unrn tu ya-
/e<une< /ort'c6tm/!a6ere~?Vel optima estsimulatio contra 91
simulantem, qualis illa Domitii Afri 10fuit vetus habe-

i. ~u6coen<!nf. Turic. (a pr. ma- suasum habeo esse C. Julii Cœsaris

nu)subscenant. Goth. (tac. Gesn.)
!ucccena)tt. In novato verbo malui
etymon custodire, quod longe se-
cus fuerit t)t succidendo. Vide §. 3.
2. Ciceronis. Turic. (apr. manu.)
Cicero cum A)m.C<cero)tt! ad-
versus Curium. Vide §. ~3.
o 3. Curium. Turie., CMt6umcum
A]m. sed ille a sec. manu Curvum.
Guelf. Goth. (sed hic a sec. manu,
tac. Gesn. ) Curiium cum Voss. 2.
Vide §. 73.
4. Ut. Hahtx. Turic. u. declam.
etn. (sed e< a sec. demum manu),
cum Guelf. CAMP.Goth. Voss. 2,
Obr. Matui receptam, quum facile
exciderit quum, antecedente pra-
sertim ut ( quod speciem dabat
structura; illius, de qua vide §. g. jus mentio commodum succurrit
Vide et IV, 4, g), et videar corri-
gentis manum deprehendere
Turicens.
5. Ex t~ttM. Quod~notfMfh.
est, armatum fuisse testem iUum.
Fit autem illud ex tronta, qunniam
speciem dat Cœsar haec, qus di-
cantur a teste serio credentis,
quum simut signi6cet, ne potuisse
quidem ea fieri. Vide VI, 2, 15.
6. C. C<CMr.Aliunde quidem hoc
dictum non novi.. Satis tamen per-
Strabonis, vide §.~5.In hune ma-
xime cadit altercatio cum teste, et
ipsa quoque festivitas.
y. ~'emtna sua. petita. Turic.,
feminam ~uatH. pcttfa~t~ sed a
sec.manu;etsicGuetf.nisi(juod
potitam.
8. Facilis. Jens. Tarv., facilius.
<).Responsio. Guelf. CAMP.,repre-
hensio cum Goth. Voss. 2, et edd.
ab Atdo inde ante Burman. Vide
)ib. Ht, cap. 5,§. t5.on.fto,
sic solus Jenson. ab emend..Cœteri
omnes reprehensio. Eo.
tO.~omtttt~rt.Ptin.Epist.Vtn,
18, 5. « Domitius Afer, inquit, re-
liquit- testamentum ante octo et
"decemannosnuneupatutn.~eu-
loco nostro, quo magis appareat
in occasio talis consilii in homine nu-
per admisse in fami)iaritatem Do-
1. mitii. Falsam, quam ille narravit,
fabulam omisit hic Qu., ne longus
esset.(Nemo,puto,ha:rebitinya/M
/a~u~ quasi T~~TO~o~ot/yn. Nam su-
pra [VI, ), ~t.]~a&M/<t cima Cepa-
sios erat vera, nec caeteraenieiYa-
6tt/<Bo [Suet. Dom. c. t5.]~a/ME
omnes.) Sed credibile est hanc fuis-
se ejusmodi, ut primipilaris quidam
 534 M. FABII QUINTILIANI
bat testamentum, et unus ex amicis recentioribus, spe-
rans aliquid ex mutatione tabularum, falsam 1 fabulam
intulerat, consulens eum an primipilari sent jam tes-
tato rursus suaderet ordinare suprema judicia, Noli,
93 iQquit,~acer<?: offendis !Km~. Jucundissima sunt au-

induceretur, cujus respostquam es- ). Fabulam. Gue]f. CAMP.Tarv.,

sent mutatœ.tabujarum quoque mu-
tatio consentanea videretur. Quarc
hujus maxime conditionis homo ad
partes vocatus sit, equidem non
dixeritn nisi forte horum tune tem-
poris testamenta plurimum jacta-
Lantur quotidianis sermonibus. In
pristina hujus, quem tractamus,
loci constitutione, magis propria
VV. DD. visa est primipilaris men-
tio, quippe qui conferrent Suetonii
verba cap. 38, Calig. n Testamenta
primipi)arium, qui ab initie prin-
cipatus Tihe'Ii, neque illum, ne-
que se heredem reliquissent, ut
ingrata, rescidit. » Ad ea ipsa Ca-
saubonus nostrum quoque expen-
<Iit,sedexpravaseriptura.Eotamen
tendunt loca Dionis etVegetii, ab
ipso apposita, ut intelligamus, qua-
re hereditates primipilarium sole-
rent magnopere expeti. Quae Tur-
nebus in Adw. XXVHI, 35, acute
sane excogitavit ad hœcee Quinti-
lianea explicanda, reperta jam vera
eorum scriptura, minus ad rem fa-
ciunt. ~M~f<'ma!~u<~<c'f! ord inare pro
testando usurpant juris auctores,
quamquam frequentius omisso
substantivo. Vid. Brisson. de V. S.
~ur~tM verbo suadendi hic. praeter
consuetudinem antevertitur, quo-
niam propria sententiae vis est in
eb adverbio, quamquam pertinente
non ad !uadettdum, sed ad ordinan-
dum, ut possis, si libuerit, virgu-
lis sepirc To suaderet.
tabulam cum Aldo et recc. ante
Gesner. exc. Obr. qui tamen nimis
leviter expungit falsam. Nostrum
pra*terea defendunt Turic. Goth.
1,2, Voss. 2, cum editt. reliquis
ante A)d. Silentur Alm (vide go,
()3), et Vall.-Plerique nostri~a-
6u/aw. 2a&u~<tn; sic. R. <0,Andr.
ED.
2. Primipilari. sua(lei-et. Turic.,
~nmiKt~rty~fïM t~tc~fators. Aint.,
primipilaris ei itttestator s. Sed ille
a sec. manu expungit iu ante testa-
tor. Et sic. Guetf. (nisi quod eum
pro enim) Goth. Voss. 2, CâMPAN.
cum editt. ante Ald. sed hi omnes
ei pro enim. Mox e Regii conjec-
tura testamento pro tcxtator ante
Gesn. exc. Obr. cujus ille scriptu-
ram recepit, quœ est nostra, omis-
sis jam et rursus. Regianum illud
testameuto, sed pra;misso <ti, dare
narratur Goth. 2, me quidem in-
credalo. Vôces duas, hic primum
comparentes, effinxi partim ex pri-
ma Turicens. manu, quai et in Alm.
Goth. 2, partim ex r, quod nuHus
veterum librorum ignorât.Sequente
enim protinus s facillime haurieba-
tur rursus, quod rsscribiturpercom-
pendium, impositis quibusdam no-
tis, nullo negotio evanescentibus.
Receptam a Spald. lectionem
frustra qua'sivimus. Plerique pri-
mipilaris ei testator. Eo.
3. O~ett~iï t//tt)n. Minus hujus
loci ~'ideri potest prœscns tempus
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3
tem ex his omnibus ténia', et, ut" sic dixerim, boni sto-
macht~: ut Afer idem mgrato4 Htigatori, conspectum
ejus in foro vitanti~, per nomenclatorem
eum, Amas me, inquit, quod te non v!~7?Et 8dispensa-
(vide 78), quod omnes libri prœfe-
t'unt;sedeenseoconsuttoatlhibi-
tum a Domitio, quo magis osten-
deret, quamquam per suspicionem,
quid sibi ipsi quum maxime esset
mentis. Longius abit Turnebus loc.
cit. referens, quasi sic in nostro po-
situm, offendes enim.
!tenta. Vide §. 27.
2. ~t ut. Turic. Guelf. omittunt
et, proclivi ante ut errore.
3. Boni stomachi, i. e. quod est
leve, gratum et suave: metaphora
est ducta ab his <juœ in stomacho
concoquuntur, et hoc Cie. de Orat.
lib. II. TcnN.
4. Aferidem t)!~mto.Tur. Guelf.,
amenant t/ent~/rato cum Alm. Ape-
riam de t'xyrato, Jenson. cum edd.
ante Ruse. qui de Regii conjectura
Afer t))~ et sic reliqui. Ego inse-
rui idem (,VI, t, 27, Goth., idem
omittit ante Cic.). CAMP.aner toor.
manifesta, ut mihi videtur, correc-
tione (vide VI, t, g). Quod Goth.,
aperiant de 'n~r. dare narratur, et
Voss. 2, ~er. (quasi lacuna inter-
jecta) e tty., miror.
5. In foro uttantt; sic Turicens.
Guelf. CAMP.Reliqui v. i. f. Vide
§§.85,!o5.
6. Nomenélatorem. Turic. nomen
elatoreni, a sec. manu nomen dela-
torem. Goth., nomen datoris. Voss.
2, nomett et ~torem. CAMp.,ttomett-
culatorem cum edd. ante Bas.
7.~<'ma!u[dt?Locutionma!
~uo~satisiUustratur exemple, quod
ponunt, Terentti Eun. III, 2, 3.
535
missum ad
« Ecquid nos amas de fidicina ista?
Sed hoc in quovis lexico reperias.
Parum tamen, a Turnebo inde Ad.
verss. XX, 2~, assecuti suntjocum,
quem eo trahunt, quasi collaudet
Afer litigatorem ilium, qui se mo-
lesto aspectu ingrati hominis leva-
rit. Non erat tum hic joeus pro so-
lita Afri lenitate, cujus exemptum
ponitur; et debebat amo te scribi,
non amas me. Sed longe festivius et
simplicius Nonne gratias mihi
habes, quod te videre dissimula-
\'i? n Et, mirum, interrogandi si-
gnum in ipso Codice Gue)f. com-
paret. MaUmsane Ecquid vel Num-
<yttn<praemitti question!, elapsum
fortasse ob inquit sequens, cujus-
modi non est sine exemplo confu-
sio. Vide V, n, 28; Vf, t, 43;'
hic §. 86. Ttt~ratttm <<tt~at0)'etn ac-
cipio eum, qui nihil prsemu con-
tulerit patrono. Vide not. ad lib. 1,
extr.sicut toties 'n~rattappeUantur,
qui in testando obliviscuntur prin-
cipis.
8. T~Mpensatort. debes. Quid fit
respondere ad reliqua optime docet
185
magnusGronov.Obss.U,?.
seqq. Respondere ad reliqua dici-
tur, qui reliquum solvit, et parem
rationem facit vel pariât. MQuod
qui non facit, reliquatur ille, de qua
voce consule Brissonium de V. S.
Hic dispensator servus quum velit
frugi videri mancipium, credere se
illi simulat jucundus Afer; sed vel
passerem hune, ni! nisi aquam gus-
tantem,jubet tamen reddere quod
 536 M. FABII QUINTILIANI
tori,.qui, quum ad retiqua' non responderet, dicebat
subinde, ~Vo?ïco~e~paMem, et a<7Manïbibo: 2 Passer,
94 redde quod debes: quae wo 70~o~ vocant. Est gratus jo-

debeat. Eamdem passeris similitu- sensum vett. librorum vidisset. Nec

dinemnuXosanepraetereaioco absurdum Gebhardi judicium, alio-
apud veteres invenio~ neque enim, qui satis p)erumque inficeti homi-
qno utitur Gebhardus, huc facit nis, n Frigidiora ha'c x in vulgata
illud apud Nonium (c. 2, §. 335.) hieme gaUicana x dicentis. Ijbi
~nsserttUtm prandium, » ubi intel- enim uUus hic jocus, si pasce (sive
ligitur id quod frustatimcomeditur. ob
pascere, quod profecto tutius,
Clarius sane multo erat, si dixisse similitudinem MSS.) i. e. epulare, et
J]arraretnrAfer: Cicada redde, redde quod debes dixit servo suo
etc. eujusmodi locum ponit Afer? In eo autemGronoviisotitam
Gebhardus Theocrit. JV, iy, verecundiam desidero, quod pro
c-pmx~: ~Mt~J'6T<!t<m'~a- o'TfTTt~Nam Non comedi ~anem se ait légère
in cicada notissimus roris
pastus. ~V'orttm edo panent, nulio auctore.
Sed et nostrates exiguo cibo con- Est hyperbole in vulgato satis con-
tentum avi comparant, venions illa dispensatori nequam.
quamquam
non speciei certx. -Eadem nostri. En.
Quum ad reliqua. Turicens. 3. 'T.s-< To ?9e{. Sic plane (nisi
Guelf. CAMP.omtttuntaf/cumGnth. Turicens.
quod sine accentibus),
Voss. 2, et editt. ante Musc. Inse- Guelferb. cum Goth. Voss. 2, Ahn.
ruitRegius.Bad.a.a~ua.Goth. (quamquam sicBurmn.,TnOTOn-
Voss.2,a//<jfua.VideJV,2,q2. @OC). T~M~&ec, CAMP.Sed Turi-
Obr. r. rcyon~ft-~t, et sic Sal- censi ascribitur ipothetos. Obr.
masius. –So)i Jehs. ab emend. AM. 'Tfro'~tTct. Reliqui t~~a~cK. Meo-
ad reliqua. Te ad omittunt KR. rum hoc primus Tarv. Etiam ob-
y
to, Andr. Jens. eseteri u/tatta pro scurius nostro, nec magis firma-
ad reliqua. En.
tum aliorum seriptôrum usu. Neflue
a. ~aMcr; sic Turicens. Guelf. enim quidquam ~uc faciens dant
CAMP. cum Goth. Voss. 2, Bal. Palat.
Hesychius et Suidas in v. Lepidum
Gebhard. Andr. Dieitut A)m.
subji- Regii commentum Subactiones
cere.e< nostrœ voci (vide §§. gs gg). "dici, quod, qui iis utatur, quo-
Hetifjui omnes pasce et exc. Obr. dammodo subigat eum, quem ri-
qui Pascere et. Cod. Bodl. ut et re- « deat. Hœc corrupta vulgo tri-
liquorum nullam mentionem fieri, buuntur Turnebo isti. Unde sit re-
conferentiumsocordiae impute. Sal- cepta, discerc velim. CAMP., ~uo~
masium ad Spart. Hadr. c.
7, nos- pro OM(C.–'Ta'e 'r~ ?~«. Destituor
trum dare e MS. vel sane locis rhetorum graecorum, qui
antiquissima
editione nullus dubito hoc artis vocabuto utantur. Neque
quoniam
ne meminit quidem alterius tamen obscurum quo modo dicta,
scrip-
turae. Gronovii vero
a:quius de hac qualia modo relata sunt, potuerint
textus hac appellatione designari. Dicun-
constitutione judicium futu-
rum fuisse mihi et
persuadée, si con- tur enim quam maxime iv ?:
 MSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 537
eus', qui minus exprobrat, quam potest, ut idem di-
centi candidato, Semper domum tuam colui quum pos-
set palam negare, Credo, inquit, e< verum est interimu
de se dicere ridiculum est; et, quod in atiùm, si ab-
sentem diceretur3, urbanum non erat4, quoniam ipsi
palam exprobratur, movet risum quale Augusti est, 95
quum ab eo miles nescio quid improbe peteret, veniret
contra5 Marcianus~, quem suspicabatur et ipsum aH-
quid injuste rogaturum: Non magis, inquit, 7y<ïCi<!m, >

personam eamdem servant, quam peritur. Omnes nostri dant ~tce-

a)ter,quocumloquimur,sumpsit.
Minus docuerô ~~roprœpositionem
hujus ioeutionis propriam esse
potius quam M"x. An videtur, qui
talia ludit, t/yo~e~cn ~3'~ To t~oc i
Vide lib. huj. c. 2. ~ocamt. Tu-
ric. (a pr. manu) vocantem cum
AIm.
1. Jocus. Guelf. Goth. Jens. (tac.
Cesn.) /ocfM cum Voss. t, et editt.
ante Ruse. exc. C.tHp. Correxit Re-
gius. Vide §. 2g.–Ead. nostri. Sed
pleriquetocm.En.
2.~tt<'rtm.f)WtCu/umest.MIror
nu!!um hic cxempium subjici. Etsi
enim de suo consitio aliquid narrat
Augustus in dicto mox rélato, alio
tamen pertinet quam ad hahe spe-
ciem. Suspicor aliquot verba hic
turbata et intercepta, fortàsse cum
exemplo ipso. Alium etiam aptius
referas ad se; quod in nostra struc-
tura fieri ncquit. Nam de se nisi
aliud fuerit quam in se, Improbavit
hoc Noster §. 82.
3.Diceretur. Dedi hoc ex Obrech-
to solo. Neque enim id. conjecit
Francius, ut credidit Gesnerus. Re-
tiqai habent diceret. Sponte naWci-
tur emendatio, subjecto mox ur-
« banum. /)tccre(ur nullibi re-
;et.ED.
~rat.Gryph.()5/j/}.)<°Metcum
edd. ante Gesmr. Omnes nostri
crat.ED.
5. ~eHtfetcottt'a. CAMP.insent
et cum Goth. Mallem copulam os-
tendi ante t~ettoet, unde facillime
excidebat.
6.~MarctattM;sicGoth.(tac.
Gesn.) priore loco. Reliqui Jtfartta-
nus. Nostrum recte tueturOudend.
adSuet.Galh. c. i~Mo'ctatitM.
"MemoraturGraniusMareianusSe-
«nator sub Tiberio apud Tacit.
Annal. VI, 38. Sed ittum senem
"fuisse oportuit, quia hie Aùgus-
tus militem commilitoais titulo
ornat, quod eum fecisse post bella
cni)ia negat Suetonius c. ~5, nisi
bic in communi sermone praeter
solitumblandum Augustum dica-
mus, quum Suetonius abstinuisse
hoc vocabulo in concionibus et
edictis scribat.. BURMANNUS.
Contra t/C)tt)'e ~~MN! dictum acci-
pio, pro e re~tone, in conspectum.
Mirum tamen hoc asyndeton. Vide
not. super. Macrobius quidem hune
Augustijocum non refert, née au-
bi legi.
y. Faciam. Gue)f.a<:t'o.VIde 83-
 538 M. FABII QUINTILIANI
conwt~o, ~t«B petis, quam ~uoe~' ~arcM~tM a me pe-
96 titurtis est. Adjuvant urbanitatem et versus commode
positi, seu toti", ut sunt, quod adeo facile est, ut Ovi-
dius 3 ex tctrastichon Màcn carmine librum in malos
poe tas composuerit 5, quod fit gratius, si qua etiam am-
biguitate couditur; ut Cicero In7Marctum, 8 hominem
i. QtMBpetis, quant quod; sic 4. y<?tra~ttc/t0~j sic Tut le. Guelf.
Vall. lib. RR. 7, (), tO, )2, Jens. nisi quod sine aspiratiohe. ]{e)iqui
Ald. Quod petis, quam quod; sic tetratttc~o, quamquam vetustiores
R. o. Qu~ petis quam ou<B; sic aliquot plurimis mendis inquinati
CAMP.Andr. En. v. c. t~eta!<)tco. Corruptissimus
a. Toti. Turic. Guelf. C.tMp., tot, Tarv. terrastico, et omittit .Macrt,
cum Goth. ( err. Gesn. ) Voss. 2 quod facile excidebat, sicùt littera
Alm. et edd. ante Ruse. Correxit m officiebat antccedonti voci. Te-
Hegius. Sed Ruse. omittit ut, et trMttcAum carmen nihil aliud est
fortasse id volebat Reg. Vide §. y3. nisi carmen constans duobus disti-
Est tamen apud Cie. de Or. Il, 6~. chis, unde netuo librum integrum
Omnes nostri, exc. Jenson. ab effecerit.
emend. Ald., tôt. En. 5. Composuerit.Turic. a secunda
3. O~K/tMi. com~o~uertt. ~Emi- manu composuerat. Jenson. Tarv.,
lius Macer, VirgiUi, Tibu)ti, Ovidii compoxtttt, quod correxit Regius.
œquaUs, carmen aliquod tetrasti- Omnes nostri compoxuent. Eo.
cha appellatum, constans singulis 6. Cicero. Laertius. Facile hoc
per tetrasticha elatis epigrammatis, quidem loco subaudies dixit vel t)t-
composuerit necesse est. Neque ta- tjftttt. Vide Burin. ad Phaedr. 29,
men ipsum opus neque parodia Ovi- tO; et Periz. Sanct. IV, 4~7' Sed
diana alio, quam hoc Quintiliani, hue ea tantum pertinent, in quibus
testimonio nobis innotuit. Videtur loquentis recta oratio, non obli-
autemovidius trajiciendisversibus, qua, quale Curtii illud V, y, apud
quos singulos intactos reliquerat, Periz. "Rex quoque. Quin. ul-
in alium sensum deflexisse librum eiscimur. A)iter V, ] ), 2~. Jo-
~Emilii. Scripsit ille de volucribus, cum nemo pra:ter Nostrum refert,
herbis, serpentibus. Item Paralipo- nec novimus, in quem conjectus est.
mena Homeri (quamquam Maffeus y. Marctum sic Turic. a secunda
in VeronaiHustrataH, <<),non sine manu, omisso antea in; a prima
specie veritatis lliacum Macrum sel quidem et tertia )n aroum. Pteri-
cernit ab herbarum poeta). Loca ve- que vetustiorum ~farttum per tj
terum de hoc poeta collegit Brouk- nisi quod Guelf., Arrium; CAMt.,
husius ad Tibull. II, 6, l. Nostro Accium; et ad hune redeunt Ald.
memoratur X, 1, 56, 87; XII, n, eoque recentiores.
27. De versuum interpositione Ci- 8. Hominem. Turie. nomine,
cero de Orat. II, 64; Noster 1, 8, cum Alm. non sine sensu. Sed for-
to, seqq. tasse recte junxeris utrumque.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 53g
callidum et versutum, quum is in quadam causa su-
spectus esset, Nisi qua Ulixes rate eua~!t~Laërtius3: seu 97
verbis ex parte mutatis; ut in eum, qui, quum antea
stultissimus esset, post acceptam hereditatem.primus
sententiamrogabatut'4,Ct~tM hereditas est5, quam vo-
cantsapientiam, pro iHo,yac<7:< est: seu ficu ?notis
Ulixes; sic Turic. Camp. ducat ultimam; quod si displicue-
2. Rate evasit. Turic., tttteruastt,
rit, licebit reponere H)M si. Vide
cum Atm. Jens. 7)t<e<M!tt, Guelf. hb.VI,cap.i,§.34.
Qui darent arte e. non vidi: memo- 4. Sententiam t'o~a&atur. Hoc in
rantur tamen a Burm. Nostri
senatu igitur jocatus videtur Cice-
evasit. Ec. ro. Neque enim dubito accedere
3: Laertius. Tune., lertius. Jens.
Turnebiano interpreti, hoc quoque
/e)tttfM. Joeus.difficilis Ciceroni tributum a Quint. putahti.
intellectu,
nec profecto integer ad nos peria- Versus quidem est iambicus trime-
tus. Ambiguitas, qua condiri debet, ter, in ea duntaxat constitutione
in vocum sono quaerenda videtur ubi facilitas relinquitur. Nam joco
(vide ~7, 78).Versum esse vete- illa corrumpuntur inodi, quum he-
ris tragici agnovit Pseudo-Tùrne- rediras non ingrediatur in versum.
bus, sed quis non? Est tamen.cor- Cujus monosyllabum est, ut sa:pe
ruptus, nec facile medelam adhi- apud comicos. Poetam veterem,
beas retenta rate. Si quid navigio unde sit desumptum hoc, non ma-
opus, malim /t)Krc. Sed fortasse e gis quam Regiùs demonstrem. Fa-
Guelf. leuissime inde. Nomen'post- Ci/ttaf antiquo more dicitur proya-
remum Z<t)'t;M!Scrtbam,{;r:!eeis tra- cu<<a<e,vide)V,t,6i.
gicis non infrequenti more, quem 5. Reredttos Mt. Turic. Guelf.
Accius quoque, vel quicunque tan- CAMp., /t. esset, cum Goth. Voss. 2,
dem Romanorum antiquus, est ad- et edd. ante Ruse. (Tarv. etiam hte-
optasse putandus. Neque enim ob- reditatis, et cujus omittit Turic. a
stat, quod pro proprio usurpant illi-pr. manu). Correxit Regius errorem
cteticon quum et sic promiscue librarii male jungentis ad )ô~ata-
~.ot~Tfo?dicant, et \~pTtov. Hinc pa- tur, co quoque recte usus, quod
ronomasiam efficias ad Afarctum. mox sine controversia~NC. est.
Quamquam discrepant c et t, nolim Omnes nostri hereditas. Omnes es-
enim ~at'ittfM (vide Drakenb. ad -set pro est, cxc. Jens. ab emendat.
Liv. t,~32, )). Verior tamen hujus A)d. En.
toci emendatiofuerit,sipro~<:rçt0~ 6. Facilitas; sic Turic. Guetferb.
~rcto ponatur nomen Lartius, quod cum Alm. Loc. Veu. Ruse: Retiqui
etsi rarum, post veterem H)um con- facultas, quo perit versus. Soli
sulem et dictatorem, tamen tegitur -RR; 7, 8, 10, Jens., facilitas. Ce-
in aliquot inscriptionibus apud Gru- teri facultas. Eo.
terum. Sic fiat senarius justus et Notis;'sic Turie. Guelf. cum
ca;sura et ictibus, modo nisi pro- Goth. Atm. Mureti Cod. et editt.
 540 M. FABH QUÏNTILIANI
versibus simites quse" ~p~~ 3 dicitur; et 4~-o~?'~M
98 opportune aptata ut5 homini nequamS lapso, et, ut al-
levaretur, roganti?, Tollat le, qui non no~ ex histo-
ante Basil. quo ace. Obr. Capp.
HIp. Hetiqui nou; Gesnero operc
non videntur paruisse; voluit enim
profecto nostrum. Modo~ctM dant
corrupte mutti editi a Tarv. inde ad
Obr. Nostri omnes~!ett notis. Eo.
i. Similes. Locat., simile, cum
edd. ante Obr. nisi quod a Rusc.
inde addunt~t, ex conjectura Re-
giana.
2. ~Ma'; sic Turic. cum Ahne).
quamquam que. Reliqui <yuof/.
3.n~a)~ft.Turic.sraBodta,a a pro ~eonaM.
sec. manu paronia, et sic CAMf.
Gue)f.(hiquidemgraecis]itterr.).
Nostrum Mureti Codex et Obrecht.t.
cum recc. Reliqui 'nrApo~t~. Pessi-
me n~axft'tt. Ha*serunt hic VV.
DD. partim quia exemplo hoc pra;-
ceptum careret, qualia in reliquis
omnibus posuitFabius, partim quia
parodia esse videretur jam in proxi-
mo. Interest quod in illo génère le-
vis sit mutatio, in hoc potest ne
u)fum quidem verbum remanere
pristini versus. Accedit illa vete-
rum, toties in nostro animadversa,
securitas dividendi et ordinandi sys-
tematis (vide V, to). Neque
enim repugno si quis parodiam
agnoscat in Ovidiano illo contra
malos poetaslihro. Vide V, )/{, to.
Exemplo afferendo supersedit for-
tasse, ne longus esset, quum paro-
diafere(ethaeca)teranotaest)
justo carmine cernatur. Moretus ad
Athenaeum ablegat, ut et Turnebus
in explicatione jocorum Ciceronia-
norum ad lihr. de Orat. U, 6~; it.
Gesnerus ad Fabr. Bib). gr., vol. t,
p.HarLSSoseq.
4. Proverbia. Turie., uer6t< a
sec. manu vcrba, etsicGuetf.CAMP.
cum Goth Voss. 2 marg. Bas.
5. Ut. A)d. subjicit de, ex con-
jectura Hegii, cum edd. recentiori-
bus ante Gesn. exe. Obr.
6. ~/omftt) ):c~uam. Turic., ho-
mine quam, cum Alrn. Colb. Sed
Turic. a secunda manu /t0nttne m
aquam, et sic Guelf. CAMP. cum
edd. ante Burmann. Nostrum dant
Goth .Voss. 2, nisi quod ille neque
~om~He ut aquam
/ayMo; sic RH. 7, to, CAMP.AnJr.
Jens, ~foMt~t jje~uant lapso; sic
cœteri. En.
y. Roganti. Turic., ro~a)!t a pr.
manu. Refiqui, etiam qui AomH;c,
omnes nostrum.
8. Novit. Venit; sic Vall. lib. RR.
8 9, 2 Goth. Caeteri noutt. Ef.
Ut /tOMtHt. non HOt~f. Huic
loco commodum succurritalterHo-
ratianus Epistt. t y, 6:, ad partes
vocatusRegio et omnibus deinceps,
ubi ei, qui tolli vult fracto crure,
ptano. « Qu<Breperegrinttm vicinia
« rauca rentamat. Nisi diserte ta-
men monuisset nos QuintiL vix
agnoscebamus proverbium in istis;
née facilis demonstratu est origo
dicti, si in Horatiano exemplo jam
fuit proverbium. Neminem prœter
hos duos, qui eodem sit usus, de-
signat Erasmus VU, ~5. Fortasse
autem non ipsum hoc fuit prover-
bium, sed potius contrarium, ut
consuetum esset, opem rogantibus
acclamare: Famuiares tuos adi,
ego te non novi. » Ita parodia
quaedam hic fuerit proverbii, et
 INSTITUTIONIS ORAT. MB. VI, 3. 54:
ria etiam ducere 1 urbanitatem, eruditum ut 2 Cicero
fecit, quum ei testem in judicio Verris roganti dixisset
Hortensius, Non intelligo A~c enigmata ~toM: debes,
inquit, quum Sphingem 3 domi A<ï6enx:acceperat autem
ille a Verre Sphingem aeneam magnae pecuniae. ~u&a& 99
surda illa4 constant stultis simili imitatione~ et ~quae,
nisi fingantur, stulta sunt.: ut, qui mirantibus, quod
humile? candelabrum emisset, JPranMr:t<?K~er<f, in-
quit sedina9~:m:/ia' a~Kr~suntacrIa~quœ tamquam

aptata accipias, figurata, deflexa. 4. Subabsurda illa. Vide §. ~3.

Structura quidem nominativi pro-
uer&ta pendet ex Hlo~<~tttM)tt§. 96.
Cœterum unde sua hauserit, qùosve
dicat Teutonicos, Badius, equidem
ignoro, qui ha;c ad locum nostrum
« Teutonicis adagium est: Te novi:
née te, qui bene norit, émet. n
r. Ducere. Turic. Guelf., docere,
cum Jens. Tarv. Correxit Regius,
sed est nostrum jam apud CAMP.
2. Cicero. domi Aa6cas. Bis le-
gitur idem jocus apud Plutarchum,
in vita Ciceronis, vol. 1, p. 864 D;
et Apophthh. U, 2o5 B. Triplicem
vero apud scriptores rnateriam hu-
jus Sphingis habes. Nam Plutarchi
priore loco M~tT~ttt, posteriore
<t~t/~t accepisse narratur Horten-
sius. Occasio quidem dicti expedi-
tior apud Plutarchum, 'ar~x~<'t<:?< Prandia, nostris fere jentaculis si-
6f?r6tVTOfKtK6~VA'CT~OC TOf'O~T~O-'OV; milia, minorem apparatum deside-
nisi forte testent t'oyatum esse Hor-
tensiumipsum,iuterpretaris in nos-
tro. Alioqui non a'pparet, quare
sibi hoc Penigma solvendum duxerit
Hortensius.
3. ~)A!n~cm. Sphingem. Turic.
Guelf. CAMp.Goth. Jens. (tacente
Gesn.) sp. sp., cum Voss. 2. Prio-
res quidem duo n in fine pro m.
Nostri omnes Sphingem. Eo.
5.~tu<tM.tmtt<t<tonc.Turicens.
CAMp.tu~M!<mtt.,cumA)me).
Goth. Voss. 2, et edd. ante Bad.
Sed Guelf. (nisi quid peccavi) stul-
tissima i. Nostrum çonjecit Regius
stribligine vix ferenda. Malim stulti
Sttnu/a(t0)!e(vide§. 23stmu/NmM!),
ubi non dicam, stulti masculine
melius accipias, an neutraliter.
Nostri omnes stultissimi imitatio-
nf.En.
fi. ~t ~MtC. Copula profecto ab-
jicienda. Adhaesit ex proximo.
y. ~umi/e. Totic. a prima manu
humilem.
8. frattsonum. Turic. a pr. manu
praftdo'unt; a sec., praiisurum, et
sic Guelf. Pramurum, Goth. Par-
nturu?M j CAMP. Pran~Oîmtn.
rabant.nmt/ecande)abrum non
ita diffundit lucem, itaque noctu
pene est inutile. Dixit igitur fore
pran~onum~ quum ipso meridie
(nam tum prandebant) lucerna non
egeamus.TuRN.
9. Sed illa. Illa, h. 1. refer ad
relativum insequens' <]tu<E neque
enim inteiiigitur aliquid frequenti
mentione tritum, quale modo in
 5~2 M. FABII QUINTILIANI
sine ratione dicta' feruntur~: ut 3servus 4Do!abeUae,
quum interrogaretur~, an dominus ej us auctionem pro-
too posuisset6, Domum, inquit, vendidit7. Deprehensi inte-
rim pudorem suum ridiculo aliquo explicant ut, qui
testem dicentem se~a reovulneratum,mterrogaverat,
~?t cicatricem9 haberet?quum ille ingentem In '° femme
ostendisset, Zatt<s, inquit, oportutC'.ContumelUs quo-

subabstirdis; sed certa species, quas 8.t<jfuO.Turic.apr.manut!/tO

mox definitur.
1. Dicta. Omittit Guelf.
2. Feruniur. Alm., ferunt dare
narratur, sed nihil tale in Turic. ut
nec mox tn<erro~arer, quod Atmet.
tribuitur (vide§§. g3, tpo).Sedhoc
est in Guelf. Goth. CAMp. et editt.
ante Bad. qui se conjecturam Re-
gianam recipere testatur, quum in
omnibus sit activum.-Omnesnos-
tri ~cntntur. En.
3. Ut !erMM. Turic. a prima ma-
nu et s.
~Oo<<t~f'«<B.Guelf. Goth. CAMf.,
Dolob., cum edd. ante Gryph. exc.
Jens. Ald. Bad. sec. Vide §. y3.
.Do/a&e//a*. Ciceronis ille gêner (vi-
de §. ~3), aère alieno obrutus, ab
Antonio, ut suas partes sequeretur,
emptus est, sicut olim a Ca;sare
Curio. In hune ergo quam maxime
cadit tale servi dictum.
5. Quum tnten'ooaretur; sic RR.
y, n, Jens. ab emend. 7)tterro~a-
vit; sic alii. ED.
6. Auctionem ~ro~O!U)'Met. Pro-
prium verbum est cmehonem pro-
scribere, vide Brisson. de Formm.,
p.~85sqq.
Domum. MncMt't. « Acute
"responsum: domum vendidit, s.
suam; quomodo auctionem igitur
proposuisset: cui nihil retiquum
sit? Badius.
quo, cum Alm.
g. Cicatricem; sic Turic. Guelf.
Goth. (tac. Gesn.) CAMp.cum Alm.
Re)iquictcatncM.
o. ~emt'ne; sic Turic. Reliqui fe-
more. Vide §. g) et Graev. et Ou-
dend. ad script. ad Her. III, 15; it.
ad Suet. Tit., c. 4, et inprimis Dra-
kenb. ad Sit. It. I, 540, qui exem-
plorum copia rçm confecit, in ob-
liquis casihus potius esse quam
r; adde Wolf. in Addend. Vitruv.
item Quint. I, 6, 22.
n.O~)ortU)t.Co)t<ttmc<tts.Turic.,
o~ortMttunt is, cum Alm. (vide gg;
item mox), sed ille a secunda manu
oportunius, et sic Guelferb. Bodl.
Voss. 2, Vall. cum edd. ante Ald.
quo ace. Bad. pr. sed exc. C~Mp.
qui nostrum. Goth. nobiscum face-
redeindustrianotavi, contra Gesn.
qui loco G. fortasse volebat Jon.
Sed miror hune a ca'teris, suisque
inprimis, rccedere. Alteram vocem
Turie. in sec. manu ponit nuitam
reliqui autem ante Pad., nisi
quodGue)f.Voss.2,Goth.(err.
G<'sn.).Tarv.,7;CAm't<<.Badius,
postquam Regius pro iis suaserat
vetjuratts, vel con uiciis,. <' lego, in-
n quit, confunte~tf!. n Eum certatim
sunt secuti. Plerique nostrorum
oportunius. ED. ~tt<<(! opor-
ttttr.~Latusetvitatiapeteredebe-
 INSTITUTIONIS ORAT. LÎB. VI, 3
que' ut~ belle datur: ut Hispo4 objicienti bis acerba
"bat cliens meus, quo minus nunc
dicere contra ipsum testimonium
posses. Gesnerus. Plaut. Aulul.
III, 2, 4: a istuc malefactum ar-
bitror, quia non /atu~ fodi. »
t. Co'<<ttmc/tM <~to~ue tttt belle
datur; nullibi reperimus. Is quoque
'utile belle datur; sic Vall. lib. RH.
y, 10, 12. Is quoque utile velle da-
tur; sic RR. 8, 9. Id ~ttO~ue utile
belle datur; sic Andr. ED. Con-
ttttne/tt! inquit, domine. Ab hisce
emendandis manum abstinere ma-
)o, quam quidquam in densissimis
tenebris dispicere videri. Varietas
scriptura; ostendet, quam incerta
sint singula prope verba. In primo
quidem dicto Hisponis persona sa-
tis nota. Burmannus eum designari
putat, cujus plurimam mentionem
habet Seneca pater (velut p. 23o,
2go, ubi dicitur asperiorem dicendi
viam natura secutus, p. 363). Vide
et'Tacitum Annal. I, y~, ubi ne
quis turpia illa delatorum vitia Ris-
poni tribuat, recte cavent Pichena
et Ryckius. Ejusdem cognominis
memorari apud Ciceronem ad Div.
XIII, 65; XIV, ). Alterius joci con-
tumeliosi auctorF ulvius eidem Bur-
manno videtur esse Fulvius Spar-
sus,sa;pe et ipse -oblatus legentibus
Senecam patrem, v. c., pag. 179, 1
229, 2~t, quibus locis gentite quo-
que nomen exprimitur. Sed praiter
superioris dicti corruptissimi diffi-
cultatem, sat habet tricarum hoc
ipsum Fulvii, m quo Gesnerus pro-
pinqui, ~att, signif)eationem,c/n-
rographi etiam insolenter novatum
genus (vide V, 13, 8; et Steph. de
Abusu gr. 1., p. 26 Roloff.), merito
gravatur. Superioris quidem statis
interpretes certatim agnoscunt con-
543
tnmeliam in domini appellatione,
cui rectissime Burmannus, Gesne-
ro etiam probatus, adjicit alteram
in illo et verus, quasi is, cui hoc
dicebatur, notatus sit tamquamfal-
sanu~. Sed est aliquid etiam in isto
domine, quod tum demum perspi-
cietur, si quis legati in hoc loco
rectam rationem reddiderit. C/tt'ro-
graphi (de quo vide Brisson. de V.
S.) mentio deducit sane eo, de quo
cogitât Gesnerus, ad tabulas testa-
menti,.in quo legaturil fuerit. Sed
nihil proficitur. Gedoynus multum
sibi licere ratus non incommodam
extuditutrinque sententiam «L'ac-
« cmateur d'ZfMpOH disait qu'il l'a-
« vait accusé deux fois enjustice; Et
n deux fois tu as menti, lui dit His-
tpott. Un lieutenaitt-yénéial de-
mandait à ~'u/fttt! si le testament
qu'il produisait était signé. Et la
signature n'en est pas contrefaite,
répondit Fulvius. » Vides propin-
qui nec Yolam nec vestigium retiu-
qui. Gesnerus de cognomine eogi-
tabat.
2. Uti. Turic. Guelf. Goth. (tac.
Gesn.). CAMP., utile, cum Aime).
Voss. 2.
3. Belle. CAMP., bello.
4. Hispo. Tarv., Hisopo.
5. 0&/tctcntt. ttt~utt.Turicens-,
obicientibus arbore c. a. mentis i.
cum Alm. Vide hac §. item t0~
quo ace. Guelf. Gothan. Voss. 2
Pithcei iib. nisi quod obj. et men-
tiris, quorum posterius Turic. a sec.
manu. CtMp., obj. aco &ft c. a m. t.
omisso bis. Jens. nostrum, sed ar-
dore pro acerba, cum editt. ante
Ald. Rectissime Burm. "Latet, in-
« quit, aliquid nam quid belli sit
in rustico illo convicio, mentiris,
 544 M. FABII QUINTILIANI
crimina accusatori, ~feHtt'r~ inquit: et Fulvius2 pro-
pmquustegato interrogaiiti, an3 in tabulis, quas pro-
ferebat, chirographus4. esset, Et ~erm, inquit, ~omtne.
'o' HasautaeceptSpecies,aut invenifrequentissimas, ex
quibus rid.icula ducerentur sed repetam~ necesse est,
infinitas esse, tam salse dtcendt, quam severe; quas
praestat perM))et, locus, t<!MptH,casus denique, qui est
ta: maxime varius. Itaque haec, ne omisisse viderer, attigi
illa autem, quae de usu ipso et modo jocandi comple-
xus sum7, adeo mHrma,sed~ plane necessaria. His ad-
"non video. Obrechtus, quam- menta tractatur; item IV, t, 52;
quam genio, ut videtur, indulgens, Vt,2,
nihil magnopereproHcit,bœe dans 8. ~ftteo.Mf!. Ne hic quidem
objicienti elisa tempore crimina a. quidquam p.xpedio. ~</eo,quod per-
m. i. Ingenio sane non caret cor- tinaciter retinent omnes libri, sen-
rectio. Eadem nostri'. Sed pleri- su prorsus caret. Videntur quidem
que, o&/tCt'e)Xt6M~arbore crtmt~t! VV. DD. accepisse pro quidem, etsi,
accusatori. En. cui mox opponeretur sed, sed quo
t..Mentt)')!; sic emendatur hic tandem illi usu aut exemplo nixi ?
locus in Ephemeridibus Haiensi- Nihil magnopere proficias, si ad ea
bus, qua* inscribuntur A. L. Z. (anni exsculpas, et hoc referas ajcom-
)8o~, p. t55 seqq.); pro tt)e;tttr<! plexus sum, ut sit simul cum iis.
xftTxc editionis nostra; suadens re- Vide Drakenb. ad Liv. ]V, 54, 4.
ponere metiris ex te, cujus ratio- /;)~rmarent est in Turie. et Atm.
nem ad veritatem, ni fallor, ipsam sed ille rem refinxit in sed, quod
Ruttmannus noster ita immutando omnes reliqui tueritur. Modopriora
me ex te metiris. SPALD. IH tomi ordinaris, hinc facile eruas: rem
pra'f. plane ttefeMartam, ut videlicet aga-
2. Fulvius. Turic. a prima manu tur de usu et modo joeandi. Sed

ffuvius. t~~rtMfï ipsum quam maxime lan-

3. An. Turie. a prima manu aut.
Vide V,.0,69; VI, 4, 4.
4. C/nro~ra~Am. Turic., cirogra-
Au!. Guelf. CAMp., <yro~ra/?/ttM.
5. Repetam. Vide §§. 35, 36.
6. Usu. CAMP., risu. Mâle.
y. Comp/e-cux sum. Complecti h.
1. habet potestatem cott/un~o!
admiscendi, veluti tH, 6, 68. De
modo jocandi, vide ad V, <2, t, ubi
modus utcnt/t argy. post ipsa argu-
guet, prœ quo tt!/?ma malebat Re-
gius, improbante recte Badio, sed
male, cum csteris, acquiescente
in recepta. Gesnerus, non inseri
posse ante adeo, putabat, vel t)t/
n!<a scrihi pro infirma, nec sibi sa-
tisfaciens. Sententiam quidem trans
nebulam video, orationem nullam
extrico sanam. Verbum finitum in
hisce post <Maauten! ~M<B. sum,
quam maxime desidero.
 tNSTITUTIONIS ORAT; LIB. VI, 3. 545
jicit DomitiusMarsus', qui de t<r&<!n:<a'<edi)igentissime
scripsit, quaedam non ridicula, sed cuiMbet sevenssimae
oratiorii convenientia, eleganter dicta, et proprio quo-
dam !epore jucunda: quae sunt quidem urbana, sed ri-
sum tamen non habent. Neque enim ei de r~M~sed de 'o3
t/r~an~ofc est opus iustitutum, quam propriam esse
nostrae civitatis, etsero~2 sic inteH)g! cœptam,postquam
Urbis appeltationem, etiàmsi nomen proprium non
adjiceretur, Tïofna/n~ tamen accipt sit receptum. Eam- 104
que sic finit5 ~7r6an!'<<est f!r<tM<y[<a?</a?K:n 6reue</tc-
tum eoacM, et a/3t<ïad delectandos mouen~o~ue Aom!-
7!e~in omnem en~ec~M?~maxime :t/one<!ad rexM<en<~M?n,
ue/ /<]!ce~eM~t<m, ~roM<~M<B~ueres ac persona desiderat
cui si brevitatis exceptiônèm~ detraxeris, omùes oratio-
nis virtutes complexa sit nam, si? constat rébus et
r. Domitius Marsus. Vide III, ÇAMp., sicut ista e. p. q., cum
t8. Broukhusius adTibut). JV, 15, BodL Atm. Goth. Yoss. 2, et edi-
multa de éo coXegit. tionibus ante Stoer., nisi quod Go-
2. 0'Mta<t!/ et Mro; sic Turic. than. Voss. 2, edd. a Bad. sec. in-
Guelf. CAMP.eum Alm. Goth. Voss. serunt et postpers, tn Gryph. mar-
et edd. ante Ald. Reliqui post gine primum sic constat pro sicut
civ. inserunt ait (suadente Re{;io), ista, conjiciente (satis qutdetn )e-
morosiores illi hic <.uam et niter) nescio quo, neque enim ex
t, 6, 36. Marsi hanc esse senten- ullo Codice prolatum credo. Hoc
tiam elicitur ex < est opus institu- omnes retinuerunt, sed Gesn. re-
o tum," unde mox pendet inHniti- cepit con~ecturam Burm. si pro sic,
vus.-Nostri ornnes, excepto Jen- quam occupavit, sed operarum,
sonio ab emendatione, omittunt haud dubie errore, Chouetus, in
ait. En. quo est ipsa Gesneri constitutio
3. Proprium. Omittit CAMP. revocantis et (ante ~fHo~) ex Goth.
4. Romam.Turic. Guelf., Roma. cTterisque,omissumaBurm. Struc-
5. Eam~ue sic finit. Vidf supra tura Gesneri quam maxime contor-
« Fabianam Bnitionen- )~. Ges- tn « Si constat (urbanitas) r. e. p.
cerus. et (eo) quôd i.'u. o. d. perfecta*
6. ~c~ho"em. « H. e. ut nunc (urhanitas) est e)oquentiœ in-
loquuntur, ~etcTmtttoftOoen!, res- commodo, ut apparet, postrema-
f (rt'ctt'oneni.Vide supra Jt, ) 5,36. scntentiœ suhjecto. –~tCMf ista 7'
Gesnerus. bus et ~erxo'f)!; sic omnes nostri.
y. Si. quod. Turic. Guetferb. Eu.Vam M. e/o~MentitCMt; id
2. 35
 5~6 M. FABII QUINTILIANI
personis, quod in utrisque oporteat, dicere, perfectse
etoquentiae est' cur autem Areue~ esse eam 2 voluerit,
to5 nescio quidem. At quam~, in eodem libro dicat4 fuisse
et in multis, narrandi urbanitatem paulo post ita finit,
Catonis, ut ait, opinionem secutus; t7r6anuxAotno erit,
cujus mulla &<??!<? dicta responsaque er~Mj' et, qui <H
sermonibus, circulis, coov!U!M, item in co~c:ont6us,
omni ~?ï:~uc loco ridicule commodeclue dicet. 6Risus
est, si enim nullam aliam definitio- 4. Dicat. Guelf. Goth. (taccnte
nemprofers,quam rebus etper- Gesn.) C~MP., dicit. Dicit; sic
sonis contineri urbanitatem, equi- quoque Andr. R. g. En.
dem vicissim te admonebo, dicere 5. Qui. Il. 10, CAMP.Andr. Jens.,
id, quod et in personis, et in re- quod. En.
bus conveniat, esse perfectaj elo- 6. Risus cntttt. Bad. pr., r. eruet,
quentias opus, nec jam solius ur- ex conjectura, nec quidquam de ea
banitatis. monens. Risus. orator. t Primo
). fcr/ectΠest.Turic. (a pr. "iHud mihi liquebat, haeeverba,
manu) M~cct; eh~uetttt esse, cum risus. orator, adhuc liertinere ad
A)m., sed ex hoc prôfertur est. Vi- Catonianam finitionem hominis
de<)<j.)0o,t!0. urbani; de qua deinde judicat Fa-
2. Esse eam; sic Turie. Guelf. bius, Quas sirecipimus finitioncs,
Goth. (tac. Gesn.). Reliqui eam es- etc. Porro illa etiam constructio,
~.Vide§§.93,to6. r~u~cruFtt~ outcun~ue /ncc~ïCtct
3. -~t, quam. finit. Ha*c quum '<orator, ipsum olere ac sapere Ca-
sit constans optimorum librorum tonem, familiarem nuper meum, 1
scriptura, ferri tamen nequit. Quo mihividebatur. V. G., c. 144, 3:
enim conjunctivus in dicat, quo et u Qui oleam leyerit, qui déportant,
post fuisse? Quid deinde est, quod in ~t'n~tt~as (f~ortah'ottM .M. ~V.
tt narrandi urbanitatetn sic finiis- Ilt deducentto'; c. <45, 3: Qui eo-
se dicitur Marsus. Urbanus homo "rum non ita juraverit, <jfu(pejus
<'erit?~ Hœc tevigabuntur aliqua- u pars erit, omne deducetur, neque
tenus si quum scripserimus pro "dete&<ft[f; c. '46, Qui oleam
ouant.fQuum tamen narrandiquo- "emertfy amplius, quam ouaHtt
« que urbanitatem fuisse in multis emerit, omnis ~ecMnt'œ centesima
« dicat, mox hanc nnihonem po- accedet; c. <5y, 8 Omnis, qui in.
« nit, etc. Finit, sine objecto sive ~oM?tt0~tMest, hac eadem cura-
accusativo, positum accipio. Qui fto?t~ ~finuM ~act€ Nimirum ut
in narrando agnoscit urbanitatem, "pro~Mtve) ~tftcun~ueponunt bo-
is a dicto illo in breve coacto jam « ni scriptores si quis, ita contra ea
recessisse videtur, nomenque ur- u pro si quis antiqui illi relativo qui
banitatis etiam copiosiori sermoni u vel quictmque utebantur. GES-
impertire. NERUS. In his nullum quidem 're?
 INSTITUTIONIS ORAT. LÎB. VI, 3. 547
e/t<n<M!Ct<~Me~ Aa'cy«C!'e<oralor. Quas si recipimus
finitiones, quidquid &ene dicetur, et urbane dicti no-
men accipiet: caeterum iHi, qui hoc proposuerat, con-
sentanea fuit illa divisio, ut dictorum urbanorum alm
seria, alia jocosa, alia media faceret nam est 4 eadem
omnium bene dictorum verum5 mihi etiam jocosà
tjftttcun~tte exemptum comparât, quidem, urbanitas risu saepe carere
quodsanelnso)entius;necestlp- dicta fuerit(§.t02); ut nunc re-
sius Catonis h~c definitio, ut pris- prehendat Quint.,risumtribuiur-
caniUIametocutionemhicexspeetë- banis istis, quœ non utique JtCit,
mus; nec tamen dubito quin verum i. e. ridiculi, nonien acciperë.dc-
viderit Gesnerus, quum praesertim beant. Sed et illud improbarat .in
Marsus solutœ quidem orationis M.usi Hnitione, quod cbmnes;
non tam peritus videatur, ut Cato- ~comptexasit~(§.io~}).Yideet
nianam simplicitatem etegantiorts §§. )0<), 110. Et quis, quacso, qui
etoquentiae nervis et vincu)is astrin- hoc vn!ebat, qnod est in ista struc-
gere calluerit. Sunt enim ha:cce ex tura, non poneret: bene ef ur&an~
eo pro)ata~t~ctt<antM itUus et dis- ~!c<-Mr?VideV,7,26;VI,t,46.
soluti generis, de quo agttWotfius In génère Marsum quidem recte re-
in praef. ad quatuor orationes Cice- prehenditNoster;nee tamen eidem
ronis personati, p. 58 seqq. Similé contingitjustath ptinere finitionem,
quid agnosco iHorum, qucE tègimus quum impediatur fere, nunc ety-
iib.U,cap.l5,§.2). r. mon premens, in quo nulla est ri-
r. Bnutt. R. 8, ent. Benë. Inde dienh ratio, nunc usum, qui sane
enim nrmatur conjectura, quapro- jocum ~x'œcipue complectitur vel
ponimus 70 tMM!in visùs mutare et satis 'interdum' iuurbanum. Neque
sic scribere visus crit, quicunquc cnim M. Sëneca rhetor sua} tingua:
/«Kc/~[Ctet, orator. ED. usum ignorasse est putandus, qui,
2. QtttCMn~ue.Bad.sec.ua'cù)t- quum Ciceranem oratoris filium
que, suadente Regio, nec tamen negasset (p. 5t) qmdquam ex pa-
sibi satisfaciente. terno ingenio habuisse prsëter ur-
3. Quidquid. urbane dicti no- banitatem, protinus narrat flagris
men. Transponit Gibsonus Dicti eœdijussum Cestium ab eodem per
b. d. e. urbane nom., nullo aucto- jocum. Vide Gedoynum in Com-
re, née quidquam monens. QtftW- mentt.AcademiœJnscr.iptt.Vm,
<)mc/ accipiet. Restitui veterum 334-368,ta".
plerorumque diremptionem, quum 4. Est eadem; sic Turic. Gueff.
aiii, maxime recentiôrcs, sed et ali- Obr. Reliqui eadem est. Vide M.
quot vetusti, ita ordinent: quid- to5,lo8.
quidbene dicetur et urbane, dicti 5.~e't'um.ttO)tM<Mur&ane
u nomen ancipiet. Apparet sen- referri. Interduru pugnat jocus et
tentia: diversitas. Potest autem illa urbanitas. 7!e/i°)')'e, vide iib. V, cap/
verioi vide ri structura, quum, Marsi '3,§.29.
35.
 5~8 M. FABII QUINTILIANI
~07 quaedam videntur posse non satis urbane referri. Nam
meo quidemjudicio illa est Mr~an:< in guant/t~ c[6-
M?tum', nihil agreste, nihil tncoH~t'tMm~nihil peregri-
nu~ neque sensu, neque verbis, neque ore (j'e~<Mue~<M-
sit deprehendi3: ut non tam sit in singulis dictis, quam
in toto colore dicendi qualis apud Grsecos ~etTTixt~o;
'o8 ille redotens~ Athenarum proprium saporem.Netamen
judicium Marsi, hominis~ eruditissimi, subtraham, se-
ria pàrtitur m tria gênera, /<OMor<ct<m, contumelio-
sum, Me~:uw et honorifici ponit exempinm Ciceronis
quod est pro Ligàrio apud Caesarem, Qut nihil soles

t.~Vt'At/a&Mnttnt. "Simititerfere u <rt)tarum altéra, meliora ttt~ut't,

u de voce et sono Tullius-de Orat.
<<H[,t2."Gesnerus.
2. Gestuve. Turicens., gustuque.
Guelf. CAMP.,gestuque. Goth., ~u~-
tutie. -R. to, Andr.,gestuque. ED.
3. Deprehendi. Turic., deprendi.
~A~M'~ucc;sieObr.Capp.Re-
liqui latt. !itt. unde multa portenta
exstiterunt apud vetustiores. ~«t-
cis mos, atticos mo!, Tur. quorum
posterius Guelf. ~<:<tcosm0!, CAMP.
Etiam mox illos pro ille, Gothan.
(tac. Gesn:). Similiter K graecum li-
brarii mutarunt in c apud Sueton.
Domit., c; t3. Latine scriberetur
<<Atticismus. » Capper. Vide tib. V,
cap. 10, §. 42.
5. Redolens. Tûriè. Guelf. CAMP.,
reddens, cum AIm. Goth. Voss. 2
Va)), et edd. ante Ald. Nostrum
eleganter conjecit Regius. Om-
nés nostri reddens. En. Redo-
lens. saporem. u Apud Plautnm
(Pseud. It, 4, 4~) ad quaestionem,
QtttJ sapit? respondetur, J~treMm
n6 alis. Ipse Cicero, Plinio teste
XVU, 5 s. 3 (Bip., vol. III, p. 169)
Il ubi Certe, inquit, Cicero lux doc-
ttnouetKa sunt, ~u<Bterram~ guam
~Mœ crocum m~tMnt. Hoc entm,
pergit P)inius maluit dixisse
~Mamredo/ent. GESNERUS. ln
reUt'fuis tamen Ciceronis operibus
de Orator. 111, 25 quod erocum
u olere videatur. Quem locum in-
dicat Harduinus ad Plin. H. N. XIII,
3. Ponunt quidem W. DD. verba
ista in fragmentis Ciceronianis, ut
apud Ern., p. r~o sed vix dubito
quin sint ipsa illa ex libris de Ora-
tore, memoriter relata Plinio (vide
ad §. 88). Id tamen prorsus appa-
ret redolere Mporent potuisse scribi
a Quint. Burmannus ablegat ad lo-
cum geminum VIII, extr., ubi
Joea ponit Ciceronis et Varronis,
in quibus nihil est ad nostram )o-
cutionem. Apud Cie. de Orat. non
dubito quin glossa sit olere, pro
sapere.
6. Marst, hominis. Goth. (tac.
Gesn.), Aomt'nt! Ma~t. Pessime. Vi-
de §§. 106, t0<).
y. Quod. ~t~arto; sicCAMp. Sed
Tùric., quoque (per compendium
~) Lig.; a sec. manu quod pro
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 3. 549
oblivisci, nisi injurias: et contumeliosi, quod 1 Attico '09
scripsit~ de Pompeio et Caesare, Na6eo, ~Kemy!<y:otnï;
<y:/em~Mar~~ non /:a~eo; et medn, quod ~Tro~s-y~TtxM
vocat, et est~, quum ita dixit, ~Ve~ue~ra~em mortem
acc!</ere ~:roybr< ~o~e?) ne<7t<e:mMta<uram~con~t/a-
rt, Me~MC~seratn Mp:'en(t quae omnia sunt optime
dicta ;sed, cur proprie nomen Mr6<!<!t<c:<M accipiant,
non vidéo: quôd9 si non totus, ut mihi videtur, oratio- "o
nis color meretur'°, sed etiam singulis d!cns tribuendum
est, illa pot!us.ur6on<ï esse dixerim, quae sunt genens
et sic Guelf. cum Goth. VOSS. a ubi hoc diceret Cicero. Jam sicut
Ald. Obr. Reliqui quoque pro L. modo erat est ~))-oZt~. ita hic est
Solus Jens., quoque. Plerique quod, in Cat. Vide et IV, 2, 123, "qua)is
omisso est. Andr. inserit est. Omit- est. in ~)tt. descr. Conjuncti-
tunt quod est RR. 12, 13. ED. vum tàmen recte mutasse videtur
Pro Ztoarto, c. 12. Regius. Fortasse vocatur quoque
t. Attico. Cic. ad Att. VIII, y, magis conveniat. Melior pars
pauto aliter ordinatum. Vide Plu- nostrorum et est ita, quum dixe-
tarch.,vo) II, p. 2o5; C. Macrob. rit. En.
Saturn. 11, 3; Noster VHI, 5, t8. 6. ~tro~or<t, sic Turicens. Gue)-
2. Scripsit. Hanc vocem omittunt ferbytanus. Reliqui forti viro. Vide
VaU. lib. RR. 8, 9, Goth. En.
§.!o8;Hb.VI,cap.4,§.t.
3. Quem sequar. Turic. Guelf. y. Posse. Turic. a pr. man. ~OSStf.
CAMr.ucm~ue!. s. 8. ~Ve~tfe immaturam. He~MC.
'A:)'et9<~M<t'r'xct.Turic., <Mroe- Turic. Guelferb. CAMP., nec nec.
~/MftTt)ttTja sec. manu apothemati- Vic[e!ib.V,to,8t.
con. Guelferb. C.tMp., a?roO<jUftTtxc)t. g. Quod. totus. mihi. Turic. a
Goth., ctn'oS~ATtKOT. pr. manu <j)Me. totis. vidi. Post
5. Et est. dixit. Turic, Gue!~ non inserunt solum, nonnisi edd.
CAMP., e. e. ita quum <Mxeftt, cum a Gryph. ante Obr. quo male rediit
Goth. Voss. 2 (quamquam hi for- Capper. Omnes nostri omittunt
tasse aliter ordinatum habent) et non solum. Eu.
edd. ante Ald. qui tamen et ipse i o.Aferefur. Etiam hic tm~etrat,
ita quum. Nostrum est a Regio. accipit. Vide lib. VI, cap. §. 45.
Ferri tamen nequit. ~oca(ete!tper t <. Urbana esse. Turic., urbe exe-
eamdem affectationem dicta viden- rio, cum A)m. (vide §~. <o~, m).
tur, quam explosimus ad §. t6. Sed ille a sec. manu urbe ex seno
Equidem suspicor ita corruptum et sic Guelf. Goth. ~ertane ex se-
esse ex hisce ~tt C~tt7tnant (vide rio, CAMP.Displicet in recepta esse,,
longius quid contractum in ita.V, quoniam de nomine agitur solo.
to,Q).Nequeenim abessepoterat, Effi ngamex illis: ~)6ana ex se)'9).
 55o M. FABÏI QUINTILIANÏ

ejusdem, quo n~tCK/a dicuntur, et tamen ridicula non

sunt ut de Pollione2 Asinio, seriis jocisque pariter ac-
commodato, dictum est, Esse eum omnntm 3 horarum:
t n et de actore 4 facile dicente ex tempore, .f~emut~ ettm
in n:<~erotto Aa~ere~: etiam Pompeii, quod refert Mar-
sus, m Ciceronem, diffidentem partibus~, yr<ï?M: ad

i. e., "nrbane dicta exscriopëtita. n pori Ao'ttnem e~e. ')Vide Schneid.

Sict~t'eveHitursancabino~ufE
sequente; sed commode referas ad
.ttn~tt/n dicta, quibus nomen urba-
nitatis tribuendum sit. t/r~a~e
et~rt'o; sic R. 12, Andr. Eo.
Quo ridicula; sic Turic. a pr.
manu. Mox reponitur que r.; et sic
reliqui, nisi quod sane fjftttcr. Cap-
per.quidem:"Sic,inquit,inteI!i-
go, quasi scripsissct Fabius Qua;
sunt~enerM ejusdem atque ea, oufe
tr.<)Sedperqua)emasumto-
qucndi tantum licet ? Omnes
nostri <~M<B ridicula. En. Quo.
</tcu)t<itr. Ad ablativum aut in in-
teltige, aut ex, vel e, vel denique de
repone, quod exciderit post ejus-
deot. Dicuntur ridicula ex certo
quodam dictorum génère ",h. e.,
genus quoddam potest constitul,
cujus nonnisi una species sit ridi-
Ctt/tt)?!.
2. Ut de Pollione. Omittunt ut
omnes ante Ruse. Inseruit Regius.
Nostri omittunt ut. En.
3. OmntMtK /torarum. Mosella-
nns ablegat ad Erasmi Chiliad. f,
3,86, ubia)iquothuicsimi)ia dicta
referuhtur Tiberii inprimis quos-
dam combibones suos in codicillis
appellantis ommt'um /torn)'ttm /tomt- cum re!). ante OLr. inserunt ejus,.
t)e.<,Suet.Tib.,c.i.AdditBurm.
Cic. de Orat. fi, 67 a Apud Cato-
nem est, C. Publicium solitum
dicerc, ~M?nTH/MntCtt/Ms <c~n- nas.
inInd.Hust.voce~ut!.
/i.~ctO)'€.Atm.,<tt-ctO)')',ni)n!
tale dante Turic. (vide 5§. no,
t2). Docioe, Gryph., quod et ex
Steph. affertur.
5. J)t~e)ttum. habere. Seneca
pater Contr., )ib !I, p. t8~: "L.
VInicius. De hoc eleganter dixit
divus Augustus .ttttCtU! tn~e-
nt'Mm t)t ))u)Met'«<o habet. (Vide
idem ia Excerptis, p. 3g2.) Idem,
p. ~t4: ° Tanta (Haterio) erat ve-
tocitas orationis, ut vitium fieret.
Itaque divus Augustus optime
dixit: Haterius noster suftlami-
nandus est. Hieronymus Epist.
6t ad Pammachium (citante ad Se-
nec. Contr. f 3, Andrea Schotto)
Q. Haterius, qui t~entum tu nu-
merato habebat, de quo egregie
a Caesar Augustus Quinctus nos-
ter sufHanunandus est. j Posu!
hœc loca, ut copia fieret lectori ju-
dicandi de conjectura Torrentii qui
(adHorat.CaLr)nHt,'o)ve)itre-
poni Haterio pro actore. Mihi qui-
dein hoc non persuadet. Est enim
manifestus error Hieronymi, quo
solo nititur emendatioTorrentiana.
6. \P'en<em partibus. Gryph.
improbante reete Burm., neque ta-
meneicredam,absotutegicdesi-
gnatas veteribus Spartes Pompcia-
 INSTITUTIONIS ORAT. HB. VI, 3. 55.
C<pMre?M,me ~m~M' erat enim, si de re minore, aut
alio animo, aut denique non ab ipso2dictum fuisset,
quod posset inter ridicula numerari. Etiam illud, quod ti:
Cicero Cerellloe3 scripsit, reddens rationem cur iUa C.
Caesaris tempora tam patienter to~eraret, ~cpc ant ani-
moCa'<onM4ygren(/(ïxun~au~ C:ceroMM ~<o?MacAc' stoma-
chus enim ille 5 habet aliquid joco simile haec, quae
movebant6, dissimulanda mibi non fuerunt: in quibus
t. ~Ke ttme&t!. Longe alia mente Fusius Calcnus ille Dionianus. Vide
idem dictum refert Macrob. Satnm. Dio. Cass. lib. XXXXVI, p. Reim.
H, 3. Non dubium quin majorait 461. A talibus, nullo negotio de-
Marsi auctoritas, unde pendet Qu. fenditur bonus consutaris,vide
2. Non at ipso Turic, nam a. i, Mongalt. ad Epistt. ad Att. XII,
a sec. manu~'am a. i. et sic Guetf. 5 (qui tamen non debebat Ausooii
CAMp.cum Goth. et edd. ante Ald. locum Cent. Nupt. p. To!tii 5 [6, a
(sed Bad. p. nonj'am a. i.). Regius, Cicerone avertere ad Appuleium,
sed ex libris, correxit. ~Vttmet non mehora docente J. F. Gronovio) et
confusa vide apud Dra)<enb. ad Middteton. in vita Cie., vol. III,
Liv. VIII, ~y, 2, et moxVI, t, .p.'3o8, cd. Basil. NuUum quidem
pro nam. usus in Turic. et A)m. aliud harum epistotarum fragmen-
estnott. u. item V, l~, Sx.Wo;t iumcxstatpraeterlioc,ne<ïueab
o& !0; sic Jens. ab cmend. Ald. alio ré,l.atum..
Cœterij'am pro t!on. En. /{. ~)tt'mo CatonM. )!ton!aeAo. Si-_
3. Cer<t'<B; sic Turic. Guelferb. gni6cat aut abrumpendam esse vi-
Bodl. (non Cor. ut Burman.). Sed tam quo pact Cato Uticensis, ne.
Goth. Core<tœ(nongeminata <)cum in Cœsaris manus veniret, mortem
Voss. 2 at Vall., Core~fœ, ref. Bad. sibiconscnit:autconcoquendaha:c
Nostrum ipsum, simplici CAMP. esse atque dissimulanda. Metapho-
Tarv. et editt. ab Ald. ante. Burm. ra est ducta a stomacho, qui cibos
Is duplicavit liquidam; recte, ex .plerumque acerbos et ingrates con-
inscriptionibus. ~E' et jE' in ipsis's coquit. TcftK.
monumentis promiscue scribitur. 5. Ille. Eleganter hoc refertur ad
BeliquœanteAId., Cotelice, exvitio ~fOMac~tu~t, nec opus mutatione
Gothani. Apud Muratoriump. 5o8, Regiana illic, quœ placet Badio
t, est CtBre~nM (sic enim expletur (vide VI, 2, t~). Similis usus V,
nomen C<sr.), Qt(mt~ta)ttt!, sine c. (),extr."ha'cipsacornix.~
scriptus, quater. Eadem nostri. 6. Movebant. Unus ha*ret in hoo
ED. Cerellice. Cum hae mu)iere, verboGesnerus,casterisnonquidem
docta illa et pMosophia: studiosa, magis intelligentibus, sed minus di-
societas aliqua epistolarum inter- ligentibus. Interpretatur Kqua~ no-
cessit Ciceroni. Nequ e abstinet con- a vabant quidam in 'quo non.
vicio adulterii, quamquam in anu, acquiesçons con~icit mone&ant.
 552 M. FABII QUINTILIANI
ut erraverim, legentes tamen non decepi', indicata et
di versa opun&ne, quam sequi magis probantibus libe-
rum est.
CAP.IV. ~~tercattonts~ prsecepta poterant videri tune
inclioanda, quum omnia, quae ad contlaùam oratio-
nem pertinent, peregissem: nam est usus ejus ordine
uldmus sed, quum su posita in sola inventione, neque
habere4 dispositionem possit, nec elocutionis ornamen-
ta magnopere desideret5, aut circa memorlam et pro-
nunciationem laboret, prius quam secundam 6quinque
partium, hanc, quae tota ex prima pendet7, tractaturus
non alieno loco videor quam scriptores atu fortasse
Ideo~ re!Iquerunt9, quia satis caetens'" praeceptis" in
a hanc quoque 12 videbatur esse prospectum. Constat

Neutrumpîacet.~t/ot~reaccipio –~Vce magnopere desideret. Hic

potestate, de qua vide IV, 5,1~;
J!I, 6, 5g. Pra'mitti autem oportet
me. Quamquam fateor, sic quoque
nimis correptam toeutionem pro
bac pleniore: « qua: me movebant,
ut a<tterse<;ttrem ac Ma~us. t ïji-
bri tamen omnes conspirant.
t. Decept. Turieeos., dectpt cum
Atm. Goth. CAMP. Ea-
Decepti,
dem;iosth.
2. ~'t~tMrsa; sic Turicens. cum
Atm.(Ytde§. t)i;VI, 1) Ille a
sec. manu tollit et. Sic retiqui.
3. ~tercahont!. Vide V[, 3,
4. ~fa&crc. possit. Turieens., ab
Aèrent! possit, a sec. manu abradi
p., et sic Guetf. C\Mp. eum Ro<H.
Bat. Andr. (si)etur Alm. Vide VJ, 3,
1 12, item mox).Voci ~MpoHt)0)!em
obfuit similitudine syllabarum f/M-
possit in Turic.
5. Z)e!Meret.Turic. (a pr. manu),
resideretcum Alm. (vide modo, item
hae §.). Ortum ex maguopere. »
quidem non ironica illa significatio,
quam vide IV, t, 2~Afa~no~ere
statim admonet verœ potestatis.
6. Qutn~tte. Turic. Guelf., quam
que. Quinquc partium. Vide V,
Pr. 5.
y. Hanc, ~M<E. pendet. Ad hanc
non tam pars inteHigenda quam res,
vel ahet'catto ipsa. Neque ënim sex-
tam partem facit.
8. ~/tt~orta.!se ideo. Hoc ordine
Turicens. Guelf. Goth. (tac. Gesn.)
CAMP.cum Obr. Reliqui i. f. a. Vide
VI, 3, fcx), item hic §. 9. Ea-
dem nostri. Eo.
g. 7!e<t~uerunt. Turic. a pr. ma-
nu reliquérint.
10. CfB<erM.Guelf. CtMP., aliis
cum Goth. Voss. 2.
n. Pr~cf~tu. Stoer. Chouet.
Leid. Gibs., perceptis. Vide lib. JI,
cap. 17, §. 4).
t a. Ttt Aaoc~uo~ue.Turic. Guelf.
CAMP., i. Aac cum edd. a Stoerio.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. VI, 4. 553
enim aut intentione aut depuisione de quibus satis
traditum est; quia, quidquid in actione perpétua~ cir-
ca probationes utile est, idem in hacbrevi atque con-
cisa prosit, necesse est: neque alia dicuntur in aherca-
tione, sed aliter, aut Intërrogando, aut respondendo
cujus rei fere omnis observatio in illo testium loco 4 ex-
cussa nobis est. Tamen, quia latius hoc opus aggressi 3
sumus 5, neque perfectus orator sine hacvtrtute dici po-
test, paululum impendamus huic quoque 6 peculiaris
operae, quae quidem in quibusdam causis ad victoriam
vel plurimum valet. Nam, ut in? <~ua/t(ategénérale, in 4
ante Obr. Tfanc dare Alm. narrat sec.,idet, utrehquipra'terAtm.qui
Burm. Vide hac item 2. -Ead. nostrumdarenarratur(vide§.
nostri. En. ~t(M)a<tf)'. Turic. (a 8), cum aliquot edd. apud Burm.
prima manu), videbantur cum Afm. Id est pro idem sœpius ingeritur
Prospectum. Turicens. (a prima quam pro id et.
manu)Gue)f.r/ec<Mm cum Goth. 7tt illo. loco. Lib. V, cap. y.
et edd. ante Gryph. exc.CAMP. (quae 5. Quia latius. agressi sumus.
perspectum cum Turic. sec. manu Vide V, 7, 6.
et Aim.) Bad. qui nostrum. Mox 6. Quoque peculiaris. Turic. a pr.
Stoer. etedd. ante Obr., profectum, manu,f/uorump.; asec.,<]fMb~ue~e-
Nostrum VaII. ( hic quidem cum <;M/;nnm. Posteriorem vocetn sic et
Goth. non faciens) quod conjectu- Guetf., peculiari Goth. (tac.Gesn.).
ra reposuit Regius. In Stoer., ejus- -Eadem nostri. Eu.
que commatis,hœc est sententia: 7. Ut in. Turic., utitte; a sec.,
e<E<en! perceptis in hac quoque. uti ttt; in Kappii Lipsiensis Cod. u.
p)0/ectttm,jacens illa magnopere. tfoue ne ~t.
Eadem nostri, nisi quod profec- 8. Cettem/t. ~M<Brt<ttf.Hœc su-
tum nullibi reperitur. Eu. pervacua plane videntur, possisque
i. Satis traditum. Designant glossema suspicari. Sed potuit sub-
lib. in, cap. g, sed passim per to- jici explanatio vocis qualitas, quo
tum opus adhuc factum hoc, pra*- magisappareret~f/o'nt'taftinea
cipue in lib. V, ubi probatio et re- perp. or. Vide VU, 24. Eodem
futatio proprie tractantur. modo g)oss:B crimen amo!iti sutnus
2. Perpetua. CAMP., ~ttc<;tptte. !I, t 4. Etiam id mirum, quod
Sane actio per se inteUigitur~erpe- additur adjectivum ~otefa~. Alias
tua, sed obstant mox brevi atque hic ipse status qualitatis vooatur
concisa. Vide V, 7,3, 25 hic §. status L constitutio generalis. An
3. Idem; sic edd. (exe. CAMp.) forte natum inde aliquid erroris?
ante Stoer. nec Jens. omittit dein- Vide Ciceronem de Inventione, lib.
ceps ot. Turic. a pr. manu, M e!t; a I,cap.8.
554 M. FABII QUINTILIANI
qua, Rectene factum quid, an contra quaeritur, per-
petua dominatur~ oratio; etqusestlonem~!n<<:on:s, ac-
<:onM~, plerumque satis explicat4, et omnia paene, in
quibus de facto constat, aut co~ectura arti~clah ratione
colligitur: ita in ns'causis~, quae sunt frequentissimae,
quae vel 6 solis extra artem probationibus, vel mixtis con-
tinentur, asperrima in hac parte dimicatio est, nec ali-

t.tcon<)'aC~MP.,autc.Vide accipere ablativum. Sed tota struc-

VI,3,too.
2. Dominatur. Tune. Gue)f., do-
tiatur cum Alm. Jens. (tac. Gesn.
Regius correxit. Sed nostrum jam
inCAMp.
3.~c«0)m.€~<tcat.Tunc.(a a positionem ad co~ectum, adjectam
pr. manu), a. explicant. CAMP.,
acttOttM. explicant cum Gothano,
Voss. 2, Kappii Cod. Gesn. Hip.
Fateor magnam esse prima; in Tu-
ric. manus auctoritatem, eique ac-
cfdere alias istas, integram prae-
stantes scripturam. Sed nulla ego
ratione concilior ei eonstitutioni,
ubi perpetua otaho operose distin-
gmtur ab illis continuo subjectis
ncfto~t6u~ ciua; tamen idem plane
sjgniHcant.R~statscrupufusinmra-
que scriptura, et sic sane §.7, '4t
)8. fndigebamus enim tertio aliquo
verbo (post dominatur, explicat)
quo nonnisi per summum languo-
rém caret tertium comprehensionis
hujus membrum. Corrigebat qui-
dem Francius colligit pro colligi-
tur, hoc fortasse sentiens. Sed id
ipsum ut proficiat, majore muta-
tione opus est: a et. facto non
f constat conjectura. coUigit.
Non,facile excidebat inter o et co
(vide VI, 3, yt) inserebaturautpost
stat. Sic co~t~tt reddetur ad y)C)ye-
;ua oratio, qusB dominatur, expli-
cat, colligit. Durum sane conjectura
tura admoneturtector,tenons ad-
hucsubjectumintegrœcomprehen-
sionis, quod est perp. or. Illud,
quod impedimento esse videtur,
artt/!cta/t ratione, interpreter ap-
pb scquentia, in quibus ~rotahOtM
extra artem memorantur. Q:«M-
<to~c?M/?!ïtfK)~ acitont~sa~~ ex-
plicat; sic RR. 7,10, Jenson. A)d.
QufNhotteM~tttitto' actioues ple-
rumque satis explicant; sic Vall.
lib. Il. 8, Andr. Finitionis actione
p/erum~ue satis e~/icant; sic RR.
9, [2. En.
4. Et <~ua'!ttonem. explicat. ~c-
ttonem h. L interpretare statum
tr~fM/~hi/Km (vide lit, 6, 50, 8~;
IV, 2, 68; v, .3,8; VII, i, 9).
Sic habebis in Hsce~ua/ftnte. con-
jectura, quatuor illos status ratio-
na)es, a nostro diligenter explica-
tos )tf, 6. Malim sane pro ~ufB~ftO-
nem hic tegi ~ttfBstfOHe!(vide V, o,
36), et fuerit lenissima correctio.
Quod duo H)a~!)ttttOHf! et acttOtM
vocabula copula cummittunturnul-
la, nihil habet insoliti et huic struc-
turée congruebat. (Vide not. super.)
5. lis causis. MSS. mei (prœter
Goth.) et edd. ante Gryph. his c.
VideV,to,'jt..
6. Quœ vel. Turic. CAMP.,<yua've.
Vide§.i6.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, /{ 555
bi dixeris magis mucrone pugnari Nam et nrmisstma 5
quaeque memoriaejudicis inculcanda sunt2, et praestan-
dum~, quidquid in actione promisimus, et refeHenda
mendacià: nusquam est denique, qui cognoscit, inten-
tior4 nec immerito~ quidam, quamquam in dicendo
mediocres, hac tamen altercandi praestantia meruerunt
nomen patronorum. At quidam litigatoribus suis ~illum 6
modo ambitiosum? declamandi sudorem praestitisse
contenti, cum turba laudantium destituunt subsellia,
pugnamque illam decretoriam~ imperitis acsaepe pul-
tatae9 turbae relinquunt. Itaque videas alios plerumque 7
t.Aft<c''one~M~)Mrt.Locutionem ea in Goth. Vall. sed et in prima
exempte illustrare non contingit, manu/Turic.
quamquam minime obscuram; ne- ~nt&t'<t<Mum.Videï, 2, 22. Sed
que enim sufficitgladiorum mentio, ad declamandi sudorem, vide XII,
qua* est in multis locis hic apponi 3, 4 clamorem suum. Sudor est
solitis a VV. DD.-Elegans meta- agitatio. Vide V, t.
phora, ducta a pngnis bellicis, ubi 8. DecretO)'fam;sieTnric.GHe)f.
tunc Mars est atrocissimus, quum Tarv. cum Goth.'Vall. (a sec. ma-
projectis pilis, ad manus et gtadios nu) Bod). Andr. Obr. (etsi sph.
venitur. HoLtj. </cce<or.)Ro)!.Capp.'Gesn.Bip.Re-
2. ~tcu/ca~~ sunt. Turic. (a pr. liqui vett., decertoriam cum Va)), a
manu),tttCtt/catastt)tt. pr. ïnanu, etmoxRusc. cum recen-
3. ~t~r<r!t<!n</Mmt; sic Turicens., tioribus f/ecertafonam ex Regii con-
Guelf. CAMP.cum plerisque prêter jectura. Eadem nostri. Eo.
edd. a Jens. ante Bad. dantes etiam ~ttOJï~ntOtt~ ~ccfcfortfint. Vide
p., unde, melius sane sed alienum, X, 5, 20. L. Seneca Epist. ny:
eruit et recepit et jam pr. Gesn. Rempve ista iusoria arma; decre-
cum Bip. toriis opus est; » citante Nie. Fa-
4. ~t~~ttor. Guetf., interior. bro ad M. Seneea; pra'f. lib. IV,
5. Nec immerito. meruentnt. Controverss. Sic appellantur a
Dispticcnt hsec geminata (vide VI, Plinio decretoria !t'~et'< quas po))i-
Pro. 5); sed hoc ipso iMevoapparet centur aut copiam, aut inopiam fru-
quam plane merendi verbum abierit gum. TcnN. Pecretort'am, id est,
in sensum tntpe<raK<~t, etymo pla- inquit Rollinus, qua decernitur de
ne absterso. Vide VI, 3, no. summa causa'.
6. Suis tHt<m. Turic.tM i., sed c).P;tMa<<e.Jenson.(tac.Gesn.),
a sec. manu, usi i. et sic Guelferb. ~tfC//af<B quod inventum correxit
CAMP.Tarv. cum Bodl. Bal. Andr., Rt'gius. –.fft/~aftc <urt<B.Vide H,
usi uM. Jenson. cum rell. ante Ald. )0. Hic tamen intelligun-
qui recepit Renii conjecturam; est tur pt'anmat'ct » (vide 111, 6, Sg)
 556 M. FABII QUFNTILIANt
j udiciis 1 privatisad actiones vocari, alios ad probatio-
Mgm~ quae si dividenda sunt officia, hoc certe magis
necessarium est: pudendumque dictu, si.plus litiganti-
bus~prosunt minores: in publicis certe judiciis vox illa
praeconis5, praeterpatronos~, ipsum, qui egerit, citat.
8 Opus-est igitur in
primis ingenio veloci ac mobili, ani-
mo proesenti et acri: non enim
cogitandum 7, sed dicen-
dum statim est, et prope sub conatu adversarii manus
exigenda9: quare quum in omni parte hujusce officii

TURNEBUS; rectissime,.quamquam adhibebis quse sunt c. 3, lib. XII,

p~rsonatus ille et ex Regii nota.
Neque enim corona: circumstan-
tium hxc retinquuntur~, quoniam
<unt ipsins patroni partes. Pul-
/ai&nt appellamus <t(;'&omipsos im-
peritos, vufgus enim RonMe olim
dimi5sistogis~'u//umlndueratam;c-
tum. Hic tamen
intetiigunturnrao-
matici; oratores enim erantpurpu-
rati. TunN. Itaque; sic plerique
nostri. ~<~eo que; sic R. g, Goth.
.Meof/tte~sicapuJBurm.Voss. 2. En.
Judiciis. Turic.~ inridiis; a
sec. manu, ttHK~t' et sic Guelf. cum
Vall. Jens. et edd. ante Ruse. qui
recepit Regii emendationem. CAMP.
tamen subselliis, et sic Goth. Affer-
tur e Voss. 9, tttstf/tt!, sed per er-
rorem profecto, quum !u&!e//)M ibi
etiam memoretur, tamquam recep-
ta. Posterius Regius et ipsum inve-
niebat. -Eadem nostri, nisi quod
inridiis non reperitur. ED.
2. ~c~o' Ald. cum editt. reli-
quis ante Gryph., a/tercattottM, de
conjectura Regii, fatsa illa et im-
probata Capperonnerio quoque.
Intettiguntur enim actiones perpe-
tMœ (vide XII, 3,5), quibus oppo-
nitur probatio, qua* ipsa fit partim
altercatione. Ad totum locum recte
de pragmaticis, ubi minores advo-
cati ut bac ipsa <i. minores. Malim
sane hic actionem sing. numero ut
mox.
3. ~'ro&a(t0)tem; sic Turicens.
Gueîf. CAMP.cum edd. ante Gryph.
Reliqui probationes.
4. ~ttt~atKt6u!. Tarv. Stoer.
Chouet. Leid. Gibs, litigatoribus.
5. Fox illa pneconM. Vide 1, 5,
43, ad quem locum erant ponenda
Asconii verba ad act. pr. in Ver-
rem p. 65: u Ab ntraque parte ora-
tione consumpta, ut in consilium
« dimitterentur, Pr<B<o;'soIebatpro-
nuneiare Dixerunt. a In his au-
tem pro fréter repone ~'r(Eco,
auctore Qu. 1. c. et CIc. Verr. JI,
3o u pm'co dixisse pronunciat. »
6. fr<Bter ~atro'tO!. u Patroni
enim possunt esse plures, unus
tantnm egisse. GESNERUS. Ma-
lis tamen fortasse tttterpatronos,
ut tibrarii oculus aberrarit ad /)r<t;-
conis u patronos. Il
y. Cootta)t</un). Vide u,
X,3,t5.
8. Statim. Turic. Guelf.,satis cum
A)m.
g. Exigenda; sic Turic. Guetf.
CAmp.Tarv. cum Alm. Goth.Voss. 2,
 INSTITUTIONIS ORAT LIB. VI, 4. 55y
plunmum facit, totas non diligenter modo, sed etiam
familiariter nosse causas; tum in altercatione maxi-
me necessarium est, omnium personarum ?r:~<ru-
mentorum, temporum, locorum /M6ere notitiam alio-
qui et tacendum erit- ssepe, et aliis 4subjicientibu's,
plerumque studio loquendi fatue modo ~accedendum
Bodl. Andr. et edd. ante Gryph. quo ante ~ryph. Proscripsit autem jam
aec. Gesn. Bip. Reliqui erigenda, Regius; sed jaeturse hujus faciendae
frustra defendente Burmanno. nullam rationem criticam ostendit.
Erigenda nu)Hbi reperimus. Om- Etiam in sequentibus iiHs~atue mo-
nës exigenda, nisi quod solusR. t3 do vix est acquiescendum. Nec ple-
habet comere~~a. En.–JMantM ext- rumque nec studium <o~tfe)t</tcon-
~nf/a. est. De manu vide V, i3, gruit, si hoc studium est patrono-
5~; exigere âutem est perferre ad rum in altercando destitutorum ab
corpus adversarii ( FrancoKaMice suaignorantia. Quare enim plerum-
a/o!er),ferire. Vide Gronov. ad que post !~e? Quodve exprobratur
Senec. conso). ad Marc. c. t6, ci- iis studium /o~u~)i{/i, quibus turpe
tante Burm. sane est tacere, ut illud non tam
t. Familiariter nossé. Turicens. sit studium, quam officium? As-
Cuetf.CAM)'. jnseruntKO!CumA)m. sumpto igitur autem, fuerit melius
Goth. et editt. ante Bad. Regius stud. loqu. referre ad su~'to'entM,
proscnpsit compositionis causa etp/erum~uc autem studio loquendi
optime. Nostri quoque inserunt facere parentttesin, hac sententia
nos. Ec. quod tamen illi plerumque nullo
2. Tacendum erit. Tur!c. Guelf. « certo faciunt consilio, sed prùritu
CAMPAN.,t. ergo cum Alm. Goth. quodam, aliquem suum quoque
Voss. 2, t. est ergo edd. ante Ald. sermonem immiscendi. t Ea est
Regius pro ergo reposuit est, obse- etiam Gedoyni ratio (videV, )3,
cundantibus reliquis, prêter Ald. 46, cupiditate dicendi). Jam ista
et Bas. quorum scnpturam expres- f~~MC nt0f/o fa)!or, aut habent
siinus. Compendia T~v ergo' et erit illud modo insolenter usurpatum
satis similia habesinWahReriLexi- pro tantum, ~o~uynmo~o; quod si
co Dipiom. p. !o5, Q; 2! maxime sit latinum jacet tâmen
Erit nullibi reperimus. Alioqui ea- misère. Matim igitur fatui modo, i.
dem. En. e., sicut fatuus, tardus, cui effeetum
3. Et. Pro e< Jens. ab emend. est cerebrum. Irrepsit hoc, incon-
etiam. Eo. sulto, opinor, et per sphahna, in
4. Subjicientibus. Omnes nostri notam Burmanni. Mihi sponte sub-
Codd. post stt6~icte)t<t'&ushabent natum, et primo etiam propius !it-
punctum et comma. ED. teras ipsas volebam ~atu<B modo.
5. Plenamque. accedendum. Tu- Vide Seneca* Epist. 5o,p. Bip. i~3,
ric. Guelferb. C~Mp. autem. a. si forte feminae hujusmodi etiam
cum Goth. Voss. Atm. et edd. frequentiores fuerint in domibus
 558 M. FABII QUINTILIANI
quo nonnunquam 1 accidit 2, ut in nostra 3 credulitate
9 aliena stultitia4 erubescamus. Neque tamen hoc ipsis
potentum quam mares, et solitae quum aliqua comparatione clares-
dommissuisperomniaassentiri.– "ett. Aiiud est clarere; sed hoc
Omuesnostriatt<em.Ahoqui recep- estantiqmtatisaffectat:B,nenQu.
tamfect.habent.ED. usurpatum. Denique Gesnerus, qui
t. Quo ttOttnutt~uam. Turic., quo solus receptam interpretaficonatus
nunquam; a sec. manu, ~tt0</ et est, nullum ostenditjustum senten-
sic Guelf. CAMP.cum Jens. et edd. tiarum nexum si prius dicuntur U-
ante Bas. exc. Ald. Hic enim nos- tigatores (eos accipit nto)! ttore!) non
tram, Bas., <j;tM)JnonnMn~uamcum agnoscere, quautum noceat domi
Gryph.–Soins R. to, quo. En. non docuisse causam (hoc est illud
3. ~ectt/tt. nostra. Turic. omit- Aoc) mox autem facet'e aperte
tit ut cum Atm. Gothan. Voss. a, quod rixemur, « quum nutu se non
Jens.,tï.ut u. Tarv., a. ni n. Guelf. u patiuntur eo reftigi, uti taceant
CAMp.cum editt. rell. ante Gryph. quod dicto opus non est. In hac
exe. Ald. Ni Regius tamquam suam consilii inopia, ad mutationem con-
conjecturam proponit. fugio eruo antem ha:c, partim e
3. Credulitate. Turicens. Guelf. prima Turie. manu <' Nequejant
CAMP., <;tT«/t<afe cum Jens. Tarv. cum his ipsis monitoribus c/am
(videIV,2,!07);crM</ttatcObr.; res j~t.' quidam faciunt aperte,
ruditate con~e&it Burm. infeliciter. etc. ïjocutio, quam induco, nis
Stultitia. Tm'ie. Gueif. CAMP., hii habet insoliti. Vide P)in. H. N.
studia cum Goth. Voss. 2, Gryph. XXXVI, 2 ..Née clam illud. fac-
eoque recentioribus ante Burm. Et "tumest."DIgest.)ib.Xmi,ti-
hic et modo nostra vocabula dare tu)um2t}: .'Quodviautc/am e sci!.
narraturAIm. neghgenter profecto. factum est. Ja?)t, quod repono,
Vide §. 2, g. minus congruere videbitur. Neque
5. ?*ame~ hoc. Turic., tam CMm tamen quidquam temere melius ex-
his; a sec. manu, tantum his,.et sic tundes ex illo tam Turic., tamen
Guelf. cum Goth. Jenson. et recen- minus placeat, née etiam praestare
tioribusanteRusc.ExAtmet.et credo. Interpreter jam meum ~o)'-
Voss.nonnisiAuprofertur.CAMp ro, ~rtctet'ea. Optimum crat HO~M
tantett his cum Atd. Bas., tatttunt accipere nd~ aM??/~u~ sed huic non
lis. Obr., tantum pro tamen reti- est hic locus. Sententia universa
nent, exceptis, quos designavi, hujusmodi': u Cum his ipsis autem
omncs ante Burm. quo redit Cap. c)nonitoribus,i.e.,subjicientibus,
Hoc pro his de Regii conjectura re- qui per se sunt valde incommodi,
posuit Ruse. Hane esse inanem fa- ne tacite quidem, neque ctam ju-
u dice, tansigiturnegotium. ~~)--
eite.agnoscas; neque ullis argumen-
tis doceri potestclarescere sic adhi- te.quo retcram,.ad~ctu7tfy an ad
heti pro apparere, manifestum rtxemt<r,ha:reo.tnattetaquidem
esse. Inest semper nitoris, splen- ratione transponere paene malim
doris aliqua significatio, velut VIH, voccm post quod. Nec videor mUti
S, [g, '(sententia)ntpu)cherrima totum locum emendasse, et levi-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. Vî, 4 559
monitoribus' clarescit: quidam faciunt aperte 2., quod
rixemur3 videas enim plerosque ira percitos exclaman-
tes, utjudex audiat, contrarium id esse 4, quod admo-
neatur5, sciatque~ iHe, qui pronunciatu) us est In causa,
malum, quod tacetur. Quare bonus altercator vitio ira- 10
cundia* careat nuttus enim rationi magis obstat affec-
tus, et fert9 extra causam, et plerumque deformia con-
vicia facere ac mereri cogit, et ipsos 12 nonnunquam
judices incitât metior moderatio, ac nonnunquam

gasse.-Ex nostris, a!ii !~ue tan-
tum, a!ii neque tamen. Praeterea
apud omnes reperitur his ipsis
.monitoribus clarescit. Eo.
l. ~fo)t:(orttu!. Monitores appel-
lat pr~mattco!, formularios et le-
yu/cio~, homines peritos rationis
forensis, qui patroais et altercato-
ribus jus suggerunt. TuRtf.
2. Qtt~am~actttttt alerte. CAMP.,
~ae. ap. quidem. Vide §. ), 14.
3. Quod rixemur. Turic, ~uœ t.,
a sec. manu, sed obscure quo r. A
Voss. 2, quod abesse dicitur, non
addicente Goth. Quo; sic RR.
g, 1 o. Reliqui quod. Eo.Quod
rixemur. Nuttam hic monitorum
perfidiam notaii arbitror, sed ne-
gtigentiam modo et vecordiam. Ne-
que enim apparet ulla ejus majitias
causa,'quum non suppositi illi di-
cantur ab adversariis. Quapropter
quod potius dixisse videtur Qu.
quamutj quo non tam occa~to, ut
nunc,sed consilium rixandi demon-
straretur.
4. Contranunt id esse. Cave hoc
referas ad audiat; pendet ex c/a-
mantes. Sunt igitur patroni ira
"perciti,* non monitores, quod
recte vidit Gesnerus.~
.5.~f/ntOneatur.Atm.(ref.Burm.),
(M&noncant. Nihil tale Turic. (vide
<8,to).Pautome)iusvidetur
recepto; née tamen refert.
6. Sciatque. Turic. (a pr. manu),
sciantque.
y. fronttnetatttrm est tn. causa,
malum; sic distinguujit Jens. Ald.
sic scribunthec distinguunt reliqui.
Malim sic distinguere prottuncta-
turus est, in causa ma/Mm ~uo~ ta-
cetur. Cui assentitur Gedoynus, sic
verténs Il y a </a);s la cause un
mal caché. En.
8. Nullus. Turic. C~MP., ttU~tU!.
Vide VI,2,3.
g. fert. Turic. Guelf. CAM)'re
cum Alm. Goth. Voss. 2, Vall. et
edd. ante Ruse. Correxit Regius.
Vide VI, 3, 8o. Omnes. nostn
habent fere. ~t'rt~ sic Jenson: ab
emend. Atd. Quam lectionem indi-
cat H. t3, qui habet f/edt(i;tt extra
causam. Ei).
to. F~ntm~ue t/e/ormta. Turic.
Guelf. inserunt et; per errorem.
n. Mereri. Vide §. 5. Hic mire
cum cogit componitur, negtecto
item etymo.
12. JSt ipsos. Quodhic Turicens.,
solus quidem et a prima modo ma-
nu, inserit in, id ego verissimum
censeo.VidelV.l.n.
 56o M. FABII QUtNTÏLIANï
ètiam patientia néque emm refutanda tantum, qusti
e contrario dicuntur, sed contemnenda", elevanda, ri-
denda sunt; nec usquam p!us toci reperit3 urbanitas
hoc, dum ordo est et pudor4 contra turbantes auden-
dum, et impudentise fortiter resistendum. Sunt enim
qüidam praeduri in hoc oris~, utobstrepant ingenti cla-
mdre, et medios sermones intercipiant, et omnia tu-
muttuconfundant~: quos ut non imitari, sic? acriter
propulsare oportebit~ et ipsorum improbitas retunden-
t. PattCtttM. Quae alias sane in- tio, dum incipimus. Moderatio,
decoraestviro. patientia, urbanitas commendan-
2. ContetMnot~a. ridenda. Vide tur, duni adversarius in altercando
V,t3,22;VI,3,23. se continet ordine et pudore, quihus
3. Reperit. Turic. Guelf. Goth. mox opponitur turbantes, impuden-
(tac. Gesn.) CAMPAN.,recipit cum tia. Sed quod in transeundo ad pro-
Voss. 2, et edd. ante Ald. Correxit xima desiderare poterat tardior,
Regius. Repetcre et rect~ere confu- eleganter omittitur.
sa vide apud Drak. ad Liv. XXVIII, 5. Pr<B~Mn. oris. Ovid. Met. V,
3y, i et, quod sponte credas, re- 45 t "~un puer oris et nudax.c
petere et reperire, VIII, 18, i 2 Atm., Mox opponitur u mollis frons," n
r~ce/x't. Omnes nostri re<:)/)tt,i quacum conferXf,3,y8, "(fronti).
exc. Ald. En. «saneuis. quum nt~rJHam vere-
4. Hoc, dum. pudor. Turic., hoc "CMndta cutem accipit, effunditur
dium ordo est e. p. Almel., Hoc diit t'it) ruborem; item XM, 5, 4,
ordo e. p. (vide §§.9, < ')- Sed ille « quamlibet tmtect~a~rons. n Vide
a secundâ manu o~tum mordet e. p. etDeetam Qu., vol. IV, p. 63.
Et ha'c jam est in reliquis scriptu- 6. Tumultu cott/u't~ant. Turic.,
ra pro qua Burm. tentat odium tumultum confidant, a sec. manu
tardet et (éttam, vel, sic enim ca- adJitur in; et sic Guelf., in tumul-
pio illum, minus perspieue expla- tum eo"/un(/f<nt Goth. (tac. Gesn.)
nantem) ~ut/or, qaa*rens nexum CAMP.cum Voss. 2, Bal. Andr. Ex
enm sequentibus. Gesnerus, vul- A!m.nonnisifon/t</un(memoratur;
gatam probans et mordet referens ex ttodt. t~ (umM/tu. Eadem nos-
ad illa nusquam p~'tS, ut suam ra- tri. En.
tionem multis probet, vereor. Sic. Guelf., sed. Mate.
Omnes nostri odium mordet et pu- 8. Oportebit. )'etu;)</enda. Sale-
dor. En. Hoc. ~)u<~or. Subjicit brosa oratio. Quidni enim alter in-
pfteceptisadhuctradihseautionem, <]nitivus continuatur. improbitatem
quousque iis uti deceat. Simili lo- rptu~tf/~re, et mox tertius aï9cc~/<ït'c?
cutione, quamquam pleniore XI, Repone ex Buttmanni 'conjectura:
3, t~: « Sed /KBcamictus observa- "et. tm~ro&ttate. a~c~a))</o." n
 INSTITUTIONIS ORAT. LfB. VI, 4. 561
da', et judices vel présidentes~ magistratus a'ppellandi
frequenter, ut toquendi vices~ serventnr: non 4 est ~res
animi jacentis, etmoUIs supra modum front)s~,failit-
que? plerumque8, quod probitas vocatur, quae est imbe-
cillitas. Valet autem in altercationephnimum ~cumen, 12
quod sine dubio ex arte non venit, natura enim non
docetur9, arte tamen adjuvatur. In qua praecipuum est, !3
semper id in oculis habere, de quo quaeritur, et quod vo-
lumus '° efficere quia propositum tenentes in rixam
non ibimus, nec causse debita tempera'~ conviciando
conteremus; gaudebimusque, si hocadversàrius facit.

I. /mpr0&tta$ t'ctunt/enf/a. Turin.

~.g.not.YSitninussententia,
(a pr. manu) tmpro~tate re(tt't</e)t- qua: in recepta est prope eadem
dum, cum Alm. ex quo [amen re- cornpositio tamen hoc Hagitat.
~M~t/e~~ant. 8. P/fntm~tte.Turic.apr. ma-
2. J'r<B~«/e't<M.Turic., pOMtWett-nu ~r/'t<?n<7ttc cutn Abu. (vide tu,
tis; a sec. manu potestates. Almel., t()).S<:diHeascc.f<'rum~etsic
co~tt/CM<M. Guelf. C&Mp.omittunt. Gnelferh, Goth: (err. Gesn.) C.\MF.
Mâle. Ead. nostri. En. cum Voss. 2.–P/<'ntm~ue;sicso)i
3. ~tces.Turic.,t<oces. Jens. Ald. Iteliqui, t<erttm. En.
Non; sic Tune. (a pr. manu) <).JVû!~<r~O!tf/ocpfur.Hoc
cum edd. ante Ald. exc. C~Mt. Re- interjtcHur, ne quis credat adjuva-
liqui nam, et sic correxit Regius. tur spectare ad ))~<U)'<?t. Roferën-
Vide'VI, 3, m.Von;sicRR. dum est verbum ad acutnett. Vide
8, Jens. Alii, nam. En. VI, 3, ) 3. Ad 'sine (/u&i0 respicit <n-
5. Res. Solus R. ars. Non male. tnot.VideVI,]~.
10. ~o/u~ïH~. Jcnson., voluimus,
Qua lectione confirmantur Spald.
lectio (non) et interpretatio, quam meorum solus, quod inventum cor-
sequenti nota affert. En. rcxit Regius.
6. Non est res. ~'rontu. Quae hic t QuM.Tnric. a pr. manu ouo~.
dicitur res ea non quidem universa Vide VI, 2, t3.
est eloquentia, quod tamen ipsum ]2. Rixam. Vide Il, t2, 2.
ferri poterat, sed potius altercandi t3. Non. Turic. (a prima manu)
ars, quam negat aggredi debere omittit cum Alm.
eum, qui nimium verecundus sit et < y~m~ora. Alludit ad id quod
timidus. olim actoribus pr.'Estituebatur cer-
7. ~t~ue.VIJen, 12, 3. Ma- tum spatium in causis agendis. Sic
lim sane h. transposita illa quod in causa Milon. actoridata'suntJto-
yj/erttm~ue, ut pogterior vox refe- rfc dua;, patrono Yero tres, quod for-
ratur ad vocatur, non ad~a~it (vide te valebat etiam in o~fo'cart'onc.TL't).
a. 36
 562 M. FABII QUINTILIANI
t4 Omnia tempora fere~ 2 parata sunt rneditatis diligenter,
quae~3 aut ex adverso 4 dici, aut rèsponderi a nobis pos-
sint~: nonnunquam tamensotet~ hoc quoque esse artis
genus, ut qunedam ni actione disstmutata, subito in al-
tercaudo? proferantur, et inopinatls~ eruptionibus, et
ex insidiis citissimo facto simillimum id autem tum fa-
T. Omnia fcïn~ora. Plane, id CAMp.Goth. Jens. cum Voss. 2, et
quodfecitjatnCapper.,accedo edd. ante Gryph. exc. Bad. utraque,
Rollino, delere jubenti temporu quarum prior ~u<ccu)~ue.
tamquamrepetitum a tihrariu, atter- 4. ~fJt~pt'M; sic RR. y, 'o, t2,
rante ad proximum versum (vide CAMP.Andr. Jens. ab emend. A)d.
VI, promm. t3). Sententia autem, Diverso; sic Vall. lib. RH. 8, 9. En.
exemple hoc, ita cum sequentibus 5. Possint. Turic. ( a pr. manu )
videtur conjuncta, ut prfemitjtatur possunt. Hoc, cum outBcunouecon-
ha'c et occnpetur velut responsio, junctum,Yerum censée.
nondum pertinens ad praceeptum 6. Tamen solet. Stoer. Chouet.
ipsum MNon equidem ignore, ei, Leid. inserunt dici, pessime.
qui ditigenter meditatus veniatin 7. Altercando. CAMpAN.,a/terca-
<<judicium, nihil fere posse inspe- tione cum Ald. Bas.
ratum et novum objici: solet ta- 8. Et inopinatis. simillimum.
m<?)t nonuunquam etc. Fateor Turie., est i. e. aat in ex. i. ootCMto
autem ~?w/Mmfa aptius mihi vide- ~c<c a sec. manu et (pro.est), de-
ri quam parata. Fere non quidem letur in (quod ex errore librarii,
y) !'o~e,ptBtte interpréter, sed~krum- primo ex omittentis, recte repetit
que. llti tMe~ttatt dilig. x non igi- Ulricus quum illud to ab initio
tur sunt, quos instituit Qu., sed Hneœ in t'nstWt;! postea ascriptum
adversarii. ~gnosco ultro non par- qnamquam a manu pr. videatur),
vam esse in hoc duritifm, quod ex reponiturctttMt'nto~aeto. Alm. sile-
adverso, a nntf.< alio sane dueunt. .tur cum Britann. Aut pro et ( ante
Buttmannus retinens tempora, re- ex) habent mei et scripti et excusi
fert ad diversa tempora proferendi ante Gryph. cum Voss. 2, (de Goth.
quid, prout ve) in altercatione di- tac. Gesn.). E Turic. pr. manu ha'c
citur, vel in actione perpetua, quo eruo; et est i. e. aut e. i. ~MCM~fHt
ip~o quoque rationem reddere sibi ~actœ s. Ilollinus citissime factis
videtur illius inox tamen. Iteratio- conjicit; GaDaeus citissimo furto,
nem vocahnti, quamquam mote~tis- occupans Burmannum qui et ipse
simam hoc loco defenderis multis impetui vel tncuMttt votebat inseri
sane exemplis. Vide §. 5. ~aratït post cit.; Gesnerus~actxtH ex ali-
tum interpretandum conMH!cnt:a, quot Frontini)oeispr0!tro<f~entate
co~~urj~t/t~. dici probare conatur; frustra, ut
2. Fere. Turic. (a pr. manu)~ft'fe. videutur, omnes.ttt<;x tOM~tM,
3. Qu(B. Turicens., ~uu' quod, a sic omnes nostri. Furto in nostris
sec, matluqu~ue, et sic Guelferb. frustra qusesivimus. ED.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. V[, 563
ciéndum, quum' est aliquid~, cui responderi non sta-
nm possit; potuerat3 autem, si tempus ad disponen-
dum4fuisset: nam, quod 6deHter Ermum est, a primis
statim actionibus arripcre optimum est, quosaepius diu-
tiusque dicatur. Illud vix saltem~praecipiendum vide- '5
tur, ne turbidus et clamosus tantum sit altercator, et
qualesfere? sùnt, qui litteras nesciunt-8: nam improbi-
tas, licet adversario molesta sit, judici invisa est. Nocet
etiam diu pugnare 9 in iis, quae obtinere "non "possis
nam, ubi vinci necesse est, expedit cedere; quia '~sive 16
ptura sunt, de quibus quaeritur, facilior erit in caetens
fides sive unum, mitioi solet pcena irrogari verecun-
diae'4: nam culpam, praesertim deprebensam, pertina-
.T'MtMy*<!Cie;tdtt!Tt,
quum.Turic.; etamorem. Sic certe interpretor.
dum; (a pr. manu) fac. est q. cuni y. Fere. Turicens. Guelf. CAMP.,
Alm. Sed CAMP.omittit tum et ad- ~tcitCumAtmei.Gothan.Voss. 2,
dit est. Hoceum Guelf. et edd. ante Valt. et editt. ante Gryph. Conjecit
Bad. quo ace. Bas. BadIus~MiM~sedetnostrumipsum.
2.'&t aliquid. Turic. (a prima Mira.est vetus illa seriptura, quac
manu) Tarv. omittunt est, et hinc, admonet Franeogaitica* locutionis:
transponendo,Ët nostra. Vide g, c'MtatMM~Me l'homme est fait, cu-
!6. jusmodi nihil sane vidi in latinitate.
3. Potuerat. Turic. Guelf. C~Mp., –.Ferp. Ntillibi reperimus. R. i3
~ot~ent cum Goth. Voss. '2, Vàt). quales sunt, omisso~ere. Reliqui
Obr. Bipont. probante'Gesn. Vide ~aett. Ec.
CAMP.qui IV, i, ~5; IV, 2,6~, /)0- 8, Qttt. n~Mtunt. Vide'lib. I,
tuennt pro~coMrunt. Po(Mera<. cap.)o,§.!3.
Malim poterat. Vide V, 10, ici. g. fMjr))are. Turie. Guetf. CAMP.
4. ~t~onOt~um. Non dubito Goth. Jens. (tac. Gesn.) pu~tM eum
quin a Quint.*fuerit dispiciendum. A)me). Voss. 2, et editt. ante Bad.
Vide X, 20, u breve saltem tem- quo ace. Bas.
"ptts. ad ea. dt~tCicn~a suma- tu. ~on.Turie. a pr. manu omit-
« mus. RegiusrM~o'tden~um con- tit. Vide ad VI, 2, u.1.
jecit.-Si tamen servayeris dispo- n. ~Voret. t:0)t ;MMH!Vide'V,
nendum, intelligendum est quasi .3,34;VI,5,2.
addisponendamresponsionem. Eo. t a. ~'fe. Turic., f~ Vide §. /}.
5. ~iXM~Mm. Vide VI, 2, ig. t3.Mt<;or.R.tO,Jens.abe!nend.,
6. Tantum, i. e. nihil aliud quam ?7H~Or.ED.
clamosus et turbidus, ut nihil affe- t~. Pcena t'n'o~at't ~erect<n(/<œ.
rat in judicium pra:ter ineonditum Hoc ordineTuric. Guetf.Goth. (tac.
36.
 564 M. FABII QUINTILÏANf
'7 citer tneri, culpa altera est. Dum stat- acies', multi in
re~ consitii atque artis est, ut errantem adversarium
trahas, et ire quam ton~issime 4 cogas, ut vana interim
spe exsultct: ideo qusedam bene dissimuiantur instru-
menta instant enim, et saepe discrimen omne commit-
tunt~, quod déesse nobis putant, et faciunt probationi-
18 bus nostrisauctbritatem postulando.Expeditetiam dare
atiquid adversario, quod pro se putet, quod apprehen-
dens~, majus 7 aliquidcogaturdtmittere:duas~ intérim

Gesn. ) CAMP. Reliqui i. p. v. Vide /M*K< Gesnerus, addubitans de

§..4;vi,5,5. scriptura, comparat notionem ver-
t. ~'tatnctM.Muic contrarium bi, qua ott~ta vel pralium com-
tj~c/t acies. Vide Drakenb. ad mtfh dicitur i. e. incipi, conseri.
Liv.vn,33,7;Nostr.V,)3,57, Sentextiam nemo ignorat. Ego co-
"ca~s:et)te< n gitandum censeo de Liviano isto
2. Mtth). Pro mu/tt R. g, CAMP. rem t~ ca~tttK co~nïntffere~ IV, 2~ 6,
Andr., mx/fMnt. ED. ubi vide Drakenb. Discrimen omne,
3. ~c. Turic. (a manu sec) Guelf. i. e., totius causœ mnmentun), di-
CAMP.,rem cum Voss. 2, Va)!. Bas. remptionem ubi fortasse malis in-
Obr. (Goth. non memoratur). Lu- scri eo (i. e. in id ) ante quod vel
bricuni sane judicium, sed ego vel potius ct~ quoniam non est adver-
superstitiose teneo pr. Turic. ma- bium loci. Carere tamen vel hoc
num, et res ipsa adjuvat. 7)t re. possumus, tomque ad deesse repe-
AtiquotiesNosterremdicitidipsum te.mus ex proximo instrumenla.
ûnod cum maxime tractat ( pro 6.~ppre/)e)tt/e;ts. Eleganter. Vide
hanc rem), velut VI, 3, 85, et hue V, 14, 32. Concinnitati autem pro-
eapite§.)t,itemt).SicetLiYius futurum censeo, si copulam ad-
praef. §. 4. Additur ergo hoc m re, junxeris 'rN quod, ita: quodque ap-
utdetiniatnrquaiehocsitco)t!t- prêtent. Qnamquam ratione qua-
lium, qualis ~)'s, quasi dicas u Con- dam potest defendi recepta, sed mi-
sultus et peritus altercationis is nus tersa illa.
"est,qui,efc.~ n y. M~'u!. Turic. (a pr. manu) ma-
~regîtam/onot~tTnc.VideV, jus majus (vide VI, 5, g). Guelferb.,
7.'9- magis. Jenson., minus mao~ cum
5. Pt'scn'men. committunt. Luc. Ven. Ruse. Hoc inventum cor-
Exemple gemino hanc locutionem rexit Regius, nec video quare pla-
dec!nrare nondum contigif. Rur- ceat Gesnero; minus etiam a Vali.
mannus juris formulam agnoscit, ahest Omnes nostri majus ali-
qualis sit edictum committere vel <7U~. En.
multam, de qua vide Brisson. de 8. Duas. Turicensis, Guelferby-
V. S. Vide VU, 20. Commissa. tanus, alias.
 INSTITUTIONIS ORÂT. UB. VI, 4. 565
res proponere, quarum' utramtibet~ 2 malesit electurus;
quod in altercatione rit~ potentius~, quam in actione
quia in illa nobis ipsi respondemus, in hac adversarium,
quasi confessum, tenemus. Est in primisacuti, videre, tg
quojudex dicto moveacur, quid respuat; quodet 5 vultu
ssepissime, et aliquando etiam dicto aliquo factove ejus
deprehènditur; et instare proncientibns, et ab iis, quae,
non adjuvant~, quam mollissime7 pedem oportet8 re-
ferre9: faciunt hoc medici quoque, ut remedia perin-
de'° persévèrent adhibere, vel desinant, ut Ji)arecipi
vel respui vident. Nonnunquam,si rem evolvere 1 pro- :o
positam facile non sit, inferenda est alia quoestio;atque
in eam, si fieri potest, judexavocandus'~ quid enim,
quum respondere non possis, agendum est, msi ut
aliud inventas, cui adversarius respondere non possit?

1. Quarum. Turic. (apr.manu) verisimi)ins sit, delendum esse il-

quartum. C~Mp., quorum.
2..Pua~ utramlibet. Vide lib.
V,cap.'ic,§.6().
3.tt.RR.g,io,Goth.tt.Re-
liqui fit. En.
4. Potentius. Adverbium agnos-
cendum, non nomen. Vide lib. V,
cap.7,§.37.
5. Et vultu; sic Turic. (a prima
manu) cum Alm. (vide 5§. t, 2<).
Reliqui ex v. Nostri omnes ex
vultu. En.
6. -~<</ttMattt.Turic. (a pr. manu)
adjuvent. Non male; vide mox.
y. Mollissime. Vide VirgiUum
Georg.ub.IIf,v. y6,ubirepcritur:
et mollia crura reponit. En.
8. Pedem'oportet. Turic. ( a pr.
manu) pede operet cum Alm. ex
quo posterius tantum. Goth. (tac.
Gesn.) p. oportere. Quod sponte
subnatum mihi, hac fluctuatione
lud opot'tet. Quanto enim tersior
oratjo, si infmitivi instare, re~tt~,
pendeant ex istis Est inprimis acu,
ti. Tuai uncis sepiemus paren-
thesin ~Mod. deprehenditur.
g. Pedem. referre. Vide Virg.
Georg. lib. IV, v. 485, ubi reperi-
tur ~am~ue pedem referens. Idem
fere apud Horatium, Art. Poet.
t35. En.
10. Pcrinde.Turic. CAMp.Jénson.
( tac. Gesn. ) Tarv., ~rottt~e. Vide
lib. V,cap. t3, §. 2t.1.
11. Evolvere; i. e., expedire, extri-
care. Nullum tamen ejusdem usus
exemplum praesto est, nisi forte
Ennianum i!)ud VI; 3, 86, et evol-
vere se tu)'&a, apud Terent. Eue.
act. IV, se. tv, v. 56.
12. ~t~ocanJtt!. Guelf. Goth. (tac.
Gesn.) advocaitdus. Gesn. (per ?~.)
evocandus.
 566 M. FABII QUINTILIANI
2! In plerisque idem' est, ut dixi2, qui circa testes, lo-
cus 3, et personis4 modo distat 5, quod hic patronorum
inter se certamen6, illic7 pugna inter testem et patro-
num exercitatio vero hujus rei longe facilior; nam est
utilissimum, fréquenter cum aliquo, quisit~studio-
rum eorundem, sumere materiam vel verae, vel etiam
fictae, controversiae, et diversas partes, altercationis mo-
do, tueri quod idem etiam in simplici génère quaes-
92 tionum9 fieri potest. Ne illud quidem ignorare. advo-
catum volo, quo quaeque ordine probatio sit apud '°ju-
t. Idem. Hoc reposui de mea 5. Et. distat. Languere hoc vi-
conjectura, pro omnium librorum detur, verbo relato ad locus. Quid
judex. Omnes nostri habent V)t si distat est pro impersonali? Vide
~/ert~ueju~cx. ED. I, 2, 4;V, tO, 26.
2. Est, ut dixi; sic Turic. (a pr. 6. CerfatMett. Turic. (a pr. manu)
manu) cum A)m. (vide < <o, 22). cum tamen, quam<~uam cum par
Reliqui ante ut inserunt auocandus, compendium.
nisi quod Guelf. Goth. (tac. Gesn.) y. Illic. Turic. Guelf., illa. Non
Voss. 2, Va! adv. Praetcrea Goth.
quidem sine sensu.
(tac. Gesn.) omittit dixi ~ut. Burm. 8. Qui sit. Turie. Guelf. Gothan.
(non.Obr. ut putat Gesn.) eo adjici (tac. Gesn.) CAMP., quod s., cum
T;)it post dixi. Ut <A'.c;.§. 2. Voss. 2. Vide III, 6, 64.
7t plerisque autem intellige u par- g. 7)t simplici. ~M<p~<t0tum.Ma-
« tibus altercationis. ') Omnes le Capper. ablegat ad III, to, [.
postripostMfiniicruntauocan~.En. Quis enim dubitet in simplici quo-
3. Testes, locus; sic Turic. Obr. que causa partes esse altercationis?
T. locos, Guelf. T. et locos, CAMP. Nec attinebat igitur hoc: de indus-
cum Goth. Voss. 2 (nisi quod ex tria moneri. Malo cogitare de tjtufB!-
hoc locus) et edd. ante Bad. quo tionibus (&tM~<) quateaus oppo-
acc. Bas. Reliqui t. est < et hoc nuntur camt!, vide V, i o, 53, et
repositum in Vall. narrat Bad. maximell, i, g,ubiit!dem respon-
Melior pars nostrorum testes et lo- dent hisce ex altera parte ucrœ~c-
cos. En: fœ~ue contrOMeriittF. Neque tamen
PefsonM. Turic. (a sec. manu) in ullo eorum locorum adjectivum
Guelf. CAMP., personas, eum cdd. simplex additur ~u~ttonf, ut hic
ante Bad. quo ace. Bas. Nostrum generi earum, sed infinitum, uni-
(contra ac narrat Gesn.) etiam in fersMm.
Goth. Rectissime Regius in recepta i o. Judicem proferenda; sic Tu-
( judex. perso)t<is) bonattt copiam rieensis, Guelferbytanus, Gothan.
ejuravit. Solus R. ]:, personis. (tacente Gesnero) CAMt. Retiqui~Mi
Rehqut personas. En. dices.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 5. 567
dicem proferenda; cujus rei eadem in' argumentis
ratio est, ut potentissima prima et summa2 ponantur:
illa enim ad credendum préparant judicem, haec ad
pronunciandum.
CAP. V. His pro nostra facultate tractatis, non dubi- i
tassem transire protinus adf/t~o~()onem,qu3eordine
ipso sequitur; nisi vererer, ne, quoniam fuerunt, qui
~u(/:c:um 3 inventioni subjungerent, praeteriisse hunc
locum quibusdam viderer, qui mea quidem opinione
adeo partibus operis hujus omnibus connexusac mixtus
est, ut ne a sententiis quidem aut verbis sattem~ sin-
gulis possit separari; nec magis arte tradJtur, quam
gustus aut odor. Ideoque nos, quidin quaque re se- 2
quendum cavendumque~ sit, docemus ac ~deinceps
docebimus, ut ad ea judiciumdingatm 7praecipiam
igitur, ne, quod efHcI non potest, aggrediamur, ut
t. Eadem :)t. Malim inseri ~tt~e. tamen fecero, nisi f~emtm' illa
De re,vide IV,.t2, i~; VII, t, '7. mea doctrina ad sensus, etc. »
a.~tsttmnta.Turic.(apr.manu) Inservit altera sententia it~ustranda:
u<cumA)m.Vide§. XT;Vf, 5,g. priori,-et est velut exemplo. Aldi
3. Ju~'ctttM. Vide Ht, 3, 5, 6. ratio, post sin~ula ilia pra~cepta in-
~tem.Vtde V[, ~t5. terrogationis signa ponentis, ut re-
5. CfWtf/um~tte. Etegantius vi- feratur oportet sit respoosio,, ne
detur omitti copula, ut habet pri- ipsa quidem absurda; minus tamen
ma Turic. manus. accommodata videtur proximis, uhi
6. jPocemmac Jethc~M.Haec dant vere aliqua doceri agnoscitur..
Tunc.GneJf.CAMp.cumAtm Boàl. 8. Ne quod. Ho~. Turic., ne-
"Goth. et edd. ante Gryph. Reliqui que. n. a secunda manu sine
omittunt, improbante ipso Gesne- <j;tta. !u/, et sic Guelf. Rem sine
ro, qui recte ablegat ad §. 6. ~Mn. )))' CAMP.(contemnenda pro-
y. ~ïcc/ptam. Turic. Guetrcrjb. fecto scriptura, quamquam negat
CAMp., prfBC!puant. Nostrum Jens. Capper.). Turbatum misère in Jens.
et edd. ante Gryph. exc. Bad. pr. et Tarv. ordinem restituit Regius,
qui e Vall., pra'Ctp:tunt, cum reli- addicente et Vall. et meis MSS. Rot-
quis. Eadem nostri. En. frœ- Uni aliena x~<t, relegantis refera-
Ct~jttïm. re~gra(tt)'. Ha'c sibi iavi- tt<r.doce)t<U)'(qua'tamen veigtos-
cem respondent. Meam est ~)rœ- sa* ei suspecta sunt) post odor, su-
u cipere, et hoc pra'stabo frustra pra §. t extr. Quam suadens Cap-
 568 M.FABII
QUINTtHANÎ
contraria vitemus et communia ',ne quid in eloquendo
corruptum obscurumque" sit; referatur oportet ad sen-
S sus, qui non docentur~. Née muttum a~uc~cto credo
distare con~/t't<m~,Misiquod illud osteudentibus se re-
bus adhibetur, hoc latentibus, et aut omnino nondum
repertis, aut dubiis et~«'ctt<?~ frequentissime certum
est co?M:7<Km vero est ratio quaedam alte petita, et ple-
rumque ptura perpendens et comparans?, habensque
4 in se et inventionem, et judicationem8. Sed ne9 haec
quidem prsecepta in universum spectanda sunt; nam ex
per., a nemine, in Quint. lectione <7:tOf/.Gueir.etiammajuscuïum!)a-
versato, non agnitum iri censet. Let e in et. Nostri omnes omit-
).Com))ttt)tM.VidcHt,3,5. tunt~tfo~.EH.
2. 0&sett)'Mm~ue. Tarie. Guelf. 7. Com~aran~.CAMp.,pottderan!.
omittunt coputam (vine notam ad 8. J?t~tt~tCŒt;o)tem. Turic. Guelf.
cav.) C.\Mp. pro ea ve. omittunt, non sine sensu quidem
3. 7!e/cr<:ttt)' ~ocetttttr; sic om- quum et ante ttt~ettttonent possit
nes,exc.R.t3quisic:~[t0~t(t esse etiam. Errorem tamen hbrarn
~!nt, omnia )-e/er<'):(/a!untad!e<t- interpretor.
sus, qui )tt(//a doctrina JoceHtur. g. Sed ne. f!U)tf. Turie. Sed
Perspicuum, sed gtossam sapit. En. ne hoc <7tttWemn?*tcceî)~ in univ.
~ns; docentur. Malis sane cjc~ect<!)t(/<t!unt, cum Guelferby-
seosttm. JoeetM)'. Erravit certe Ge- tano, Alm. (nisi quod ille /t<Bc, ex
doynus, h;ec dans Cela est si ~t- hoc niltil in ista voce affertur). S.
<~ent, qu'il le faut rapporter aux ït. h. fjf.p. i. tt. expetenda s., CAMP.
se;M,~ut)t'o't(;M!6esontd!'e;t.«'t- Receptam )ahorare apparet. Quae
OHcmcH<pour faire /<?tt~/oHc<to~x. enim sunt ista, quae dicit /ttM p''<B-
4. Co')!t/tum. Vide V, 14, 2~; cepta? Nulla dedit. Cogcbatur Ge-
It,t3,2. doynus reddere ces notions oc~
5.0!te)[</e)t(;6!Mse.Pronomen fa/ex, nempe respiciens ad proxi-
omittunt Turic. Guelf. Goth. (tac. mam illam consilii definitionem.
Gesn.) CAMP.cum Alm. (Voss. 3 Deinde quid significat spectanda?
e dare narratur pro se) et edd. ante Acquiescendum in Turic. Quam-
AId. Correxit Regius. –To se que- quam aptius cum istis in tt~~cr~uMt
que omittunt Vall. lib. RR. y, 8,1 coirc videtur expetenda, sed hoc
Q, !0, l3, Andr. Jens. En. correctorem olet. Pro /«Bc autem
6. jEtJudtCtttm; sic Turic. Guelf. Ic~am hic. Ut iny~tcto nulla prae-
Goth. (tac. Gcsn.) CA:tp. cum Voss. cepta, ita ne in co~t/M) quide;n.
a, et edd. ante Bad. quo ace. Basil. Si qnid desideres ad sequentem pro-
Ohr. Reliqui inserunt quod, con- tinus sententiam, possis scribcre
tinuantes cum superiore illo nisi A[t«;,i.e.,coasi!io.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. VI, 5. 569
re sumitur', cui locus an~e actioném est fréquenter;
nam Cicero 3 summo consitio videtur in Verrem vel
contrahere4 tempora dicendi maluisse, quam in eum
annum, quo erat Q. Hortensius consul futurus, inci-
dere. Et in :~M~ actionibus primum ac potentissimum 5
obtinet locum; nam, quid dicendum, quid tacendum,
quid differendum? sit, exigere~ consilii est; negare sit
satius9, an defendere?ubi proœmio utendum, etqua-
t. Sumitur. InteDige consilium. Pro ~'t Turic. a sec. manu ~t.
Geminandis particulis iisdem etiam Nostri omittunt in, exc. R. 12,
minus parcit Quint. ut hie ter est Jens. ab emend. Id m ipsis; sic apud
ttam, minimo intervallo, quod ip- Burm. Voss. 2. En.
sum alieubi notavimus in superio- 6. Potetetissimum. Jens., potissi-
ribus. mum, cum Tarv. Loc. Ven. Husc.
2. Cut.Turic., cius. Guelf. C~Mp., Idem dareGoth. narratGesn., quum
cujus, eumGbth.Voss. 2,VaU. et tamen Voss. 2, Va)), nostrum.
edd. ante Ald. Regius correxit, et 7)t~e)'€)tdttnt. Hoc e Goth. re-
nostrum agnosco in Turic. Om- cepit Gesn. qui auctorem addere
nes nostri cujus. En. oblitus est Voss. 2. Satuhrehic qui-
3. Nam Ctcero.Turic. (a secunda dem consortium. In margine est
manu) praemittit a sine sensu. nonStephaniso)um,sedetGryphii
4. ContraAere. incidere. Vide (<5~). MSS. quidetn et excusi dif-
Cic. Act. 1 in Verr., c. 8, 9, 18. ~~e)tf/u))t ante Ald. qui cum reliquis
Asconius Pedianus argumente ejus- liabet Regii mutationcrn dt~fe')'
dem (p. ~o) Quum videret (Ci- dum (quod in ipso Va)). legit Bad.)
"cero) id agi, ut a M. Oabrione i. e. negandum. Sed hoc est conti-
"prœtore et ab iis judicibus, qui nuo: «negare," née unquam pro
tune crant, ad alium annum negando isto verbo utitur Quintil.
« a)iumquc practorcm res tota trans- Apud Bo))inum (in meo quidem
iret, eripercturque sibi reus pa- exemp)o) ipsum invenio Jf~ere't-
trocinio Hortensii ac Metelli, qui dum, quod tamen novasse videtur
tune consules futuri erant ( per Martes. Vide V, t0, 35. Eadem
hos enim Verres eludendi judicii nostri. En.
nduciamsumpserat)hoccommen- 8. E.ï;a. «Examinare, accuratc
tus est nt orationem longam prac- perpenderc, ut 1~ ~Hcujus-
termitteret. n Idem in fine com- libet auris est cjft~ere /t<~rat'ttnt so-
mentarii, p. 66: Victoriœ consu- ;t0!? Plin. Ep. IX, 26, '3, post
luerat brevitate dicendi. n Midd)e- longam disput. Jam nttnc, inquit,
tonus in Vita Ciceronis, sect. 2, '< t/~t~ïex~e~) f7uoet~t//Mef</eAt~
etiam Nostri loco utitur. c coram eAt~erepostmus.Vid. Gron.
5. J)t ipsis. Omittunt in libri om- ..Obs.JV,20.(P.Ptatn.762)Gesn.
nes ante Loc. Reposuit et Regius. <). &< Satis; sic R. Jens. et
 5yo M. FAB1I QUINTILIANI
h?narrandumne, et quomodo'?jure prius 2-pugnan-
dum, an aequo~? qui sit ordo uti)issimus?tum omnes
colores; aspere an leniter, an etiamsummisse~toqui
6 expédiât? Sed haec
quoque, ut quisque passus est locus,
monuimus: idemque in reliqua parte faciemus; pauca
tamen exempli gratia ponam quibus manifestius ap-
pareat, quid slt,quoddemonstrari posse prseceptis non
7 arbitrer :IaudamrconsniumDemosthenis~,quod, quum
suaderet bellum Atheniensibus parum id prospere ex-
pertis, nihil adhuc factum esse radone monstrat-, po-
terat enim emendan negHgentia at, si nihil esset erra-
8 tum, metioris in posterum
spei non erat ratio. ~Idem,
ap. Burm. V. C. Aime). Locat: En. J/MV, XCUt~C TA '!3'P~/<tf(~at~Ef 6;Tf/-
t. Narrandumne. f/!t0?no~o. To~i « ?r~tô* 'n~)oM~s~ptfr~ovrao?
Turic., ))o)'ratt;/Mnte< ne< nt. (vide C~'TMC «'tt, Ot/J" M 6~ XMTft~tÂ-
VJ, 4, 16, sed et V, 8, a), a sec. T/a) ~tta~Q~t.
manu M~rr~tc/M/n eftt~ utMuo m., 6. Idem. Hic Philander a)))egat
et sic Gueif. ad Otynth. tert. ubi tamen (p. 34
2. Pn'tM. Vide IV, 2, a6, amtt- seq.) supenorum temporum orato-
~Mtor. cura. Eodem modo usur- res maxime laudat Demosthenes,
pat Caes. B. C. III, ). Adjectivum qui in concionibus uihil dixerint ad
mox est §. <t. demerendum populum, omnia rei-
3.ure.att<~uo. Vide IV, 3,11. pubfica; causa, nec suas ùtilitates
Sul?zmissel: sic Gue)ferbytanus, spectaverint, sed commuoes. Ve-
Gothanus, CAMP. Reliqui fere sub- reor etiam ut recte haec Demosthe-
mt!:e. –~umMtMe. Vide IV, 2, 62 nis exempla ad partes vocarit Qu., 1
VII, 4, 2~ (. summissa et ad satis offensam eum veritum dicens. De-
faciendum composita. Repeti- mosthenes quidem adeo animosus
tum a modis musicis,vide III; 8, 48. est et liber in exagitanda civium
5. Co))!t/<Mnt7)en)0!t/te<tM. Desi- socordia, ut vix uttuni ejus locum
gnât Philander Olynth. sec. quae sa- ostendi posse credam, ubi mani-
ne habet hujusmodi quaidam, velut festa sit talis, qualem laudat Nos-
p. Reisk. XIX, 24. Gesnerus Philipp. ter, cautio et prudentia. Ptenissimœ
pr. excitans inde hxc verba !t' <t~- enim sunt Phihppicœ ma: decem
Tt, Mt C«(f<tojT< <~M\ttTTtjMft!.t: [~Utt acerrimarum torporis levitatis
6~Tt <~û~6~0t, O~'T* &w 0~i~.a)~T6
mollitiei, injustitiœ objurgationum,
TOtoSTOf

e!« A ~o~~Sf. (p. Reisk. ~t). Sed quarum qui contempsit iuvidiam,
ipsa prope nostri verba habes ea- is non videtur unquam surrepturus
dem oratione (p. ~<)): Mt Oti<ftt,m' fuisse ambitioni concionum. Tftiis
s'~e:'A9«tt)'ût, 'rNt <ftC)~<i)tmo)et/tTttt conHdentia: ipsa illa Olynthiaca ter-
 INSTITUTIONIS ORAT. LIE. VI, 5. 57.
quum offensam vereretur, si objurgaret populi segni-
tiem in asserenda libertate reipublicae, majorum laude
uti maluit, qui eam 1 fortissimèadministrassent nam
et faciles habuit aures, et natura sequebatur, ut me-
liora probantes pejorum pceniteret~. Ciceronis quidem 9
vel una pro Cluentio qu'amlibet multis exemplis suffe-
cerit4 oratio nam, quod in eo consilium maxime mi-
rer ? primamne expositionem, qua-matri 6,
cujus filium
premebat auctoritas, abstulit ndem? an quod 7 Idem
corrupti judicii 8 crimen transferre in adversarium ma-
luit, quam negare, propter ~we~ra~/n, ut ipse dicit, 9in-

tia plurima habet exempta. Si lau- Metamorph., lib. VII, dixit: ~t<~eo
des majorum requiris in Demosthe-
meliora, proboque, deteriora sequor.
ne, creberrima; quidem sunt ça;, ED.
sed nulla parcendi œquatibus ratio- 4. ~t~ecent. Turic. Guetf., suf-
ne. Vide p. Rsk. LXVIU, ~95-297, ficeret, cum Goth. Voss. 2, et edd.
usque ad celeberrimum istud jus- ante Stoer. éxc. C~MT.(si recte ta-
jurandum. Nec Turnebianus inter- cui). Vide I, t, 22. Turic. (a prima
pres vera docet, Dionysium Hali- manu) !u~!cerett(r, et sic Alm. Vide
carnassensem aiens, haec ipsa de VI, 4, 22; item protinus.-Nostri
.Demosthene prodidisse, capite ar- omnes xu/~cerft. En.
tis de tiguratis orationibus. 5. Mirer.Turic., miror, cutnAtm.
Neque
enim ibi quidquam tale 6garis oc- Vide modo item hac §.
cultans ostenditur Demosthenes 6. Qua tnatrt; sic Turic. (nisi
verum callide avertens cives a re- quod~tMt?n)CAMP. cum A)m. Andr.
ge Persarum jam nunc debellando et edd. ante Stoer. exc. Jens. quo
(Dion. Hal. ed. Rsk. V, 35t-54). ace. Obr. Retiqui ~utE. Displicet in
t. Eam. Turic. Guelferb. C.~MP., hac ratione praeteritum abstulit.
rem, cum Goth. Voss. 2, Atmet. Solus R. 8 et Jens. habent ~u(p. En.
Andr. et edd. ante Stoer. Emenda- y. Quod idem. Turic. (a prima
vit aliquis doctus; rectissime ille 1 manu)
quo dicit.
quiconque primum. Neque enim 8: Judte;t. Turic. Guc]f. omittunt
sufHeit, id quod facit Burm., pro- cum Alm.
fcrre exempla <t~ntt))utra)t<~t rem- Q.cterafaM. t~/antta~. Ipse
publ., quod ipsum non est in veteri quidem Cicero invidiam dixit, non
scriptura. Eam nullibi reperi- t'tt/anuant, in ipso orationis initio.
mus. Omnes rem. ËD. Panto tamen post t'tt/omt'am~Mf/tCu
2. ~Vatttra. Jens. Ald. inserunt a cot'rupti, itidem primo capite; et
ante natura. ED. 22: u judicia. infa-
operta.
3. Me/f'orc. pa:)t<<eret. Ovid. tHta. Hacc nabis facilia Inventu
5y2 M. FABII QUINTILIANI
yontam? an, quod in re' invidiosa legis auxiho~ no-
vissime est usus? quo génere defensionis etiam offen-
disset~nondum prsemoUItasjudicum mentes: an, quod
se ipsum invito Cluentio facere testatus est? Quid pro
MUone? quod non ante4 narravit, quam prsejudicus
omnibus reum~ tiberaret~? quod insidiarum 7invldiam
in Clodium vertit? quamquam rêvera~ fuerat pngna
fortuita, quod factum ettandavit, et tamen volunta-
tem MUonis removit9? quod illi preces non dedtt'° etin
earum locum ipse successit? Infinitum est enumerare,
ut Cottae detraxerit anctoritatem; ut pro Li~ario se
opposuent; Cornelium ipsa confessionis Dducia erl-
puerit. Illud dicere satis habeo, nihil esse non modo in
orando, sed in omni vita, prius consilio,4; frustraque
sine eo tradi cœteras artes; plusque vel sine doctrina
prudentiam, quam sine prudentia facere doctrinam
aptare'~enamoradonemiocis' temporibus~pej'sonis,
in)ibrisexcusis.VideadVt,3,'oy. 7. jMn/farum invidiam. Vide IV,
l.rc.HocprimaTuric.ma- 2,57;V,.o,5o.
nus bis ponit. Vide VI, 4, 18. 8. ~ewra. 'rurie. CtMp., res v.
2.te~Maujct<t0.te!fatttsest. A)m.,)-emt;.Vide~.io;sedettib.
Vide dicta ad VI; t, 25. V,cap.7,§..3,
3. 0~)t<<tKe<.Tnric., defendis- g. ~oht)tfatcm. removit. Vide
set, cum Alm. Vide hac §. item tn. hb.m,cap.6,§.93.
Non attfe. Turic..omittit ;t0)t o.Non f/c~/f. ~cce~Vide lib.
(vide-VÏ, 4, i6). Sed modo quo, VI,cap.t,25,27.
a secunda manu et sic Guelf. n. Co(M. VideV, t3, 3o.
~Von ante 7tarr~utt. Vide IV, 2, 25. !2.f)'o~arto.VideV,to,c)3.
5. Reum. Jens. (tac. Gcsn.)Tarv. l3. Cor)te/t!tm.VideV,<3, 18, 26.
rerum. Quod emendans Reg. quum i~Vt'At<<'mc.co)tn/i'o.Videtib.
dixisset eum, qui hoc ignoraret, VI, cap. 3, ~.34.
/~trMe~uM reddere grammaticis t5. ~fare. Turic. (a pr. manu)
oportere, acerbe increpitus est a o~are; a secunda apparet, et sic
Badio, ipsum ab illis tHshhfe~dum Guelf. CAMf. cum G"th. Voss. 2,
dicente ut disceret quid esset iii- Alm. Andr. Bad. utr. Rollin. et ali-
struere. Omnes nostri reum. Eo. quot B~rmanni. Omnes nostri
6. Liberaret; sic. et Goth. non li- apparet. Solus A!d., aptare. Eu.
terant~utGesn.nat-rat. t6.0rattO)tem/ocM.Goth.(tac.
 INSTITUTIONIS ORAT. LIB. VI, 5 573
est ejusdem' virtutis sed hic quia latius fusus est locus,
mixtusque cum elocutione, tractabitur, quum praeci-
pere de apte dicendo cœperimus.
Gesn.) C~Mp. inserunt accommoda- dente ex dicere satis Aa&costructu-
re,cumVoss.2,Andr.Bad.utr. ra. Alienum est et hoc annumerari
RoUtn..itnsqne Burmann.Vide S. 5. us, quœ dicere satis habeat.
Nostri inserunt quoque accom- Nostri omnes es~c. JED.
modare, exc. RR. 7, 10, et apud 2. Apte. Turic. Guetf., capite.
Burm.V.C.Ahn.ED. De apte dicendo. Vide lib. 1, cap.
t. Est ejusdem; sic Turic. (a pr. 5, §.. t. Agetur autem de eo, c. i,
manu) solus. Reliqui esse e., pen- lib. XI.
 LIBRORUM

QUI IN HOC SECUNDO VOLUMINE CONTINENTUR

ANALYSIS.

LIBER QUARTUS.

PROoEMtUM.Novamditigenterpraecipiendicausam accessisse
delegatam scriptori a Domitiano sororis suae nepotum cu-
ram t-5. Ipsum operis ordinem jam majora imponere; prooe-
mii, narrationis, probationis, refutationis, perorationis pra*-
cepta, de quibus sin~u)is quosdam complura volumina edi-
disse;6- CAP. t. Proœmii etymon et finitio, cum notatione
vitiosi scholarum moris; t-3. Hujus erroris origo et similitudo
in foro; Proœmio auditorem preeparari, i. e. reddi bene-
volum, attentum, docilem, a persona; 5-6. Agentis, tamquam
viri boni, modesti timidique; ~-to. Patroni partis adversœ
inbonammaiamvepartem; tt.CeIsiopiniorefeHitur; )2.A
persona litigatoris, adversarii,judicis; f3-<9. Domo allatam
judicis opinionem tractandam terrendo; 20-22. Fa\orabi!ia
ex causa decerpendo, cum prudentia et modo; 23-2~. Quod
utile inprimis in causa duriore; 25-2~. Proœmii et epiio~i dif-
ferentia, in miseratione maxime movenda; a8-2g. Praeparari
judicem et ab iis, quae adjuncta sint personis et causis, quo-
rum utrorumque species; 3o-3t. An ab oratione? 32. Sollièi-
tudine agentis judicem reddi benevotum sed et attentum
docilemque; 33. Item brevitatem promittendo et rei summam
indicando; facilius quidem a respondente quam a proponente;
34-36. Nunquam non attentum faciendum judicem; cujus rei
varias quidem esse species, unam tamen et constantem natu-
5y6 SECUNDI VOLUMINIS
ram 3y-3g. Genera causarum a plurimis constituta quinquei 1
4o-4t. Proœmii species, principium et insinuationem, quarum
alteram varie pro re nata tractandam; 42-44. Facilius advocato
quam litigatori; 45-46. Quid declamantibus faciendum; 47-48.
Urbanitate, occupatione contrariorum argumentorumuten-
dum 49- Apollodoreos censere plus quam triplici modo ju-
dicem praeparari; frustra; 5o-5i. Se non solum quid, verum
etiam quomodo quidque faciendum, ostensurum; 52. Gra-
tiam exordio contingere extemporalitatis specie, modestia,
artificii dissimulatione; 53-59. Memoriam in eo posci firmis-
simam 60. Modum esse pro causa; 6:. Apostrophe, aliaeve
Ëgurœ, an vitiosa; 62-~0. Recte tradita proœmii vitia; ~t.
Proœmio utrum semper utendum; ~2-~5. Transeundi ad nar-
rationem ratio 76-~9. CAP. H. Se subtiles narrationis divi-
siones transcursurum; t-3. Non semper narrandum; 4-8. Nec
tamen utique narrationem supprimendam a reo negante,
quamquam nulla ipsius causœ narratio contingat; 9-19. Inter-
dum et rem, quam judex noverit, narrandam; 20-23. Non
utique subjicienda.m prooemio narrationem; 2~-27. Morem
scholarum male translatum in judicia; 28-3o. Narrationem
oportere esse lucidam, brevem, verisimilem; 3t-35. Lucida
quomodo fiât; 36-39. Brevis; 40-43. Non nimis corripiendam
esse; 44-47. Longitudinis minuendœ artificia; 48-5t.Verisi-
milis &2-53. Probationem narratione praeparandam esse;
54-6o. MagniScentiam, quartam narrationis virtutem falso
addi; 6f-62. Item jucunditatém, evidentiam; 63-64. Ridicuie
prœcipi, narrationem prœtereundam in re, quae sit contra
nos; 65-66. Res duras, pro generibus causarum, varie trac-
tandas 6~4- 1~ causa conjecturali utique narrandum, sed
cum arte; ~5-8i. Aliquando narrationem dividendam, singu-
lisque partibus subjungendas probationes; ordinem factorum
invertendum; plus semel narrandum; 82-S~. Falsarum expo-
sitionumquœ ratio; 88-93. Colores in narrando; o4-t0o. Quid
faciendum si partim pro nobis, partim contra nos sit narra-
tio !0t-t02. Non recte proscribi ab omni narratione excur-
sionem io3-to5. Apostrophen, prosopopoeiam to6-t07. Ar-
gumenta to8-fto. Affectus in-n5. Omni gratia et venere
 ANALYSIS. 577
~xornandam narrationem, in parvis causis; tt6-ttg. In ma-
joribus; 20-12~. Auctoritatem narrantis magis, quam nunc
vulgo fiat, conservandam; t25-t2~. R-epëtità riarratio; 128.
Unde nartationis initiùin, ubi finis !2g-)3s. CAp.IIF. Ex-
cursiones post narrationem sine discrimine causarumvuljro
fieri; t-3. Nec tamen in univërsùm importunas; ~-8. Prœpa-
rationem ante quaestionem frequenter utilein; g-j t. Egressio-
Bes per totam causam posse fieri, sed ex média breviorës;
t2-t~CAp.IV.Propositionem nonsempërnecessariam; t-2.
Nonnunquam valdé ûtilem; 3-4. Propositiônes simp~ces et
muttiplices; 5- Nudas, ratione subjecta, nostras; adveTsairii,
conjutictas; 8. Finem narratiotiis locum propositionis inter-
dum obtinere; a. CAP.V. Partitionem utiHssimam pterum-
que, nec tamen nimiam; i-3. Quando sit omittehda; ~-g. Ci-
ceronis exempta; r6-) 2; tn qùà!itatis et conjecture conjunctis
statibus; i3-ty. Promittendam meliorem probatiohëm, dum
minus gratajudiciutimur; simuiandam, cfiversam a nostra,
litigatoris~voluntatem; r8-2r. Quiduti)itatis habeat pàrtitid
22-23. Hortensii ëxemplum; etiam nimii in partiëttdo; 2~-a5.
Lucidam, brëvem, Integram ësseôportere'partitioném; 26-28.

~rBERjQUINTÛS;

PRodEM!C!)t.Atiquot praëcëptorës sotum dratdris ôfflciuni

tradidisse BOGERË; <. Plurës pr~ecipunm'; 2. Undë huhc li-
brum maxime nëGesaàtium; 3-5. –-GAF'. ï' Probatiohës inar-
tiËciales; t-3. CAP. H. Prœjudici~; i'. Aù~toritas prôhun-
ciantiam, sitnilitudo rerum, qùombdd'refeUantùr; 2~5.
CA.f.ïlt. Fàma quomôdd tractetufid utiramque partëm t.
GAP.tV. De tormentis gerieralia; i. Propria cujusque litis; 2.
GAP.V. Tabulas non refelli solùm, séd et àccusari, fràctis
ex causa argumèhtis, aut a!iis prôbationib'us œqùëinàrtt6cia-
libus ~2. CAp.VI. Jusjurandnm offerentibus quid obstet,
quid prosit;2. Argumenta pro non recipiéntibus, deferen-
tibus; 3- Pro rëcusantibus; 5. Seniorum prœcëpta; 6.
CAP.VH. Testimohia per tabulas data quomodo refeHàntur
t-2. Et prd praesentibus et contra cosdem aut actione, aut in-
37
 `
5y8 SECUNDIVOLUMINIS
terrogatione connigi 3. Loco communi contra genera, contra
Domitium Afrum rectissime postulasse interio-
singulos; 4-6.
rem causas notitiam ~-8. Quomodo producendi testes volun-
eorum insidias; t2-)4- Ejus testis, cui
tarii' o-tt.Vifandas
denunciatum est, animum in reum si norit accusator ini-
quum t5-t6. Propensum; ty-tg.Siignor€t;20-2t.Patronum
erutam antea testis mentem et conditionem quomodo tractare
22-23. Causas taedendi rei expo-
oporfeat oratione continua;
nendas, in generibus testium, in singulis; 24-25. Patrono in-
est nosse; 26- Tractandi singu-
terroganti testem, primum
los ratio unde maxime sumatur; 28. Fortuna scite utcndum in
interrogando, et caute, nec unquam fraude; 2g-32. Diversa
testimoniorum gênera inter se contendenda; 33-36. Si qua de-
fecerint, requirenda; 3~. CAP. VIII. Artificiales probationes
Communia in omni argumentorum
vulgo negligi; t-3. genere;
CAP. IX. Signa differre ab argumentis; 1-2. Signa ad
an pertineant; 3-y. Non necessarin, cœteris ad-
praecepta artis
juncta, valere; 8-11. Aliquam speciem signis proprie non
subjectam, ut signa tractandam; )2-< Prognostica; i5-t6.
CAP. X. Graecorum et Latinorum ratio in denominandis
argumentis; t-8. Vocabuli varii significatus; o-t0. Oportere
esse aliquid in causa quod probàtione non egeat; ti-t~. Cre-
dibilium genera; f5-t9.Argumentorumtoci,20-22.Apersona,
per certas species; 23-3r. A rebus; 32. Quare aliquid factum
sit; 33-36. Ubi; 3~-4i. Quando; 4~-4.8. Facuttatesfaciendi;
/)Q-5t. Modus, triplici quœstione; 52-53. Duci argumenta ex
finitione, per gênera, species, differentia, propria; 54-6t.
Ciceronis dissensus; 62. Divisione adjuvari finitionem; 63-70.
Argumenta ex initio, incremento, summa; 71-~2. Ex dissimi-
hhns,contrariis, pugnantibus, consequentibus; 73-y4: Conse-
quentia et sequentia; yS-~g. Argumentatio a causis; 8o-85.
Majora ex minoribus, et vicissim; 86-89. Nimis hoc secari in
species; go-Qt. Exempla, cum enumeratione locorum argu-
mentationis 92-94. Anctionequoqueduci argumenta; 95-99.
Nec sufficere et nocere nimiam praeceptorum superstitionem;
too-to3. Exemplis probatur; io4-roS. Caute versandum in
proponendo; i09-n8. Et'praeceptorum et oratorum propria
 ANALYSIS. ~79
utilitas; H9-i2t. Exercitatione plurimum profici; t22-!25.
CAP.XI. Exemplorum extrinsecus adductorum varia appel-
latio et finitio i-5. Exemplum proprie vocatum, simile, dis-
simile, contrarium, ex majoribus ad minora, et vicissim; 6-16.
Ratio eorum, quae ex poeticis fabulis ducuntur; iy-t8. Fabel-
!ae ~Esopiae;19-21. Similitudo; 22-25. Caute in ea versandum;
26-29. Nimia harum rerum partitio; 3o-3i. Juris similitudo;
32-33. Analogia; 34-35. Auctoritas; 36-~t.Deorum; 42-43. Ju-
dicis, adversarii, agentis ex diverso. Male haec inartificiali-
bus accenseri; CAP.XII. Dubiis quatenus uti possimus;
i-3. Quae singula sint urgenda, quœ universa; ~-5. Quaedam
argumenta esse adjuvanda et per partes ducenda; 6-7. Parcen-
dum argumentorum numero; 8. Probationes ducta* ex affec-
tibus 9-)3. Quo loco potentissima quaeque ponenda; t~). Se
breviterdemonstrasse,quœ frustra a!ii verbosius; t5-t6.Vuigo
nunc negligi probationem; iy-23. CAP.XIII. Refutatio du-
plex t. Quare difficilius defendere quam accusare; 2-3. De-
precationem sine ulla specie defensionis vix esse tentandam;
~-6. Silentio vix quidquam profici in rebus quae defendi ne-
queant ~-10. Nunc plurà simul, nunc singula invadenda:;
ii-i4. Qualia facile refellantur; i5-<6.Tauaefncere adversarii i
argumente, esse oratoris; fy-)8. Reliqua per.conjecturam,
finitionem, qualitatem, tractanda; 19-2!. Dissimilitudinem
eorum, quœ assumuntur ab adversariis, sedulo scrutandam,
aut illa quoque ipsa reprehendenda; 22-2~. Quam minime
efficaciter referenda esse adversarii dicta, nec unquam cum
suaconfirmatione; 25-27. Interim totum crimen exponi, inte-
rim per partes; 28. Communia quomodo fiant contraria;
quomodo inveniantur inter se pugnantia in actione adversa-
rii 29-33. Vitiose ab adversario dicta facile reprehendi; 34-35.
In contradictionibus nohis oppositis utrumque vitium fugien-
dum et pra:tereundi, et superstitiose refutandi 36. Agenti ex
diverso plerumque parcendum; 3~ t. Non esse stultum ad-
versarium Ëngendum 4~'44- Contradictiones prœsumentem
interdum dare de se respondentibus venustissimos lusus; ~5-48.
Posse tamen nonnunquam poni aliquid simile contradictioni
4o5o. Fiduciam prae se ferre debere oratorem; 5i-52. Quo
58o SECUNDI VOLUMINIS
ordine connrmanda nostra, refutanda aliena; 53-55.
Adju-
vandam probandi refutandique rationem viribus dicentis
56-58. Ipanem Theodorum inter et Apollodorum contentio-
nem a~itatam; 5g-6o. CAP.XÏV. Enthymema et argumen-
tum sij~n.ificare et .ejusdem clocutionem,
eamque duplicem,
ex.cpnseqHentibus,ex pugnantibus; !}. Ep)cbit:ematis par-
tium aliis alium numerum ptacere, sibi ternartum; 5-9. In his
tribus non semper eamdem formam esse; !0-t3. Eptçhit'ema
oratorum, syllogismumphilosophorum esse; [~-t6. Nec omnes
semper hasce partes poni, nec~eoden) ordine; t~-ig. Quomodp
occurratur his trjbus 20-23. Enthymematis et syllogismi dif-
ferentta 2~-26. Non esse stipandam orationem hisce diaJecti-
cis 2~-32. Ne ipsa .quidem argumenta semper ornatu esse
spolianda; 33-35.

LIBER SEXTUS.

PROQEMtuM. FHium, cujus, prœter Marcelli sut et Caesaris

ipsius, in hoc opère conficiendo, utilitatem respexisset, morte
tnterceptum esse; 1-2. Prius jam, inter alium librum scrib.en-
dum, minorem filium et ante~ uxorem; 3-6. Minoris Siit lau-
des y-8. Ampliores Quintiliani, modo tnortui; f)-n. Suani
doloris patientiam indignatur; t2-t3.Utueum tamenlittera-
rum solatium repetenti.sibi paratam sperat ex ipsa calamitate
veniam minus effecti fortasse operis; t~-f6. CAP.J. Perora-
tionis priorem rationem esse in repetitione rerum, eamque
sententiis excitandam et figuris variandam; !-6. Id unum epi-
logi genus multis visum; y-8. Affectuum rationem accusatori
patronoque commnnem; g. Proœmium et epilogus quid com-
mune habeant, quid proprium; !o-)~. Accusatorem concitare
ajïectus, aut quam atrocissimum ostendendo, quod objecit,
aut~qu~m maxime miserabile; t5-20. Perietitantem quas com-
mendent 21-22. Plurimum valere miserationem; 23-ay. Nec
tamen longam esse debere; 28-20. Etiam faciendo lacrimas
moveri; 3o-36. Ejus, qui excitatur in epilogo, partes; 3y-~3.
Nonnisi summis ingenii viribus ad mQvendas lacrimas aggredi
opo)tere;~4'45. Etiam discutere miserationem epilogi pro-
 ANALYSIS. 58t
prium 4.6-49. Lenipres epHo~i 5o. Ut née ab ahis .partibus
aHenos esse affeçtus, ita huic uberrimos dandos; 5f-53. PJu-
ribus aticubi utendum epiiogis 54-55. CAP.M. De affectibus
in genere agendum; i-a. In his summamesse.vim etoquentiaa
3-y. Duœaffectuum species, ~9~ et XSo;;8-12. Propria ~9ou;
natura; i3-tg. nx9o;; 20-34- Summamcirca movendos affectus
esse, ut mpyeamur ipsi, aS-sS. Imagines rerum absentiuin
prœsetites hàbendas; 2g-35. Schotasticas dectamationes huic
retposse conducere; 36.CAp. III. Difncitem rfsus movendi
cattonem 1-2.. Ciceroan in hoc génère nimius 3-5. Risus ori-
gtnem a neminesatis explicitam; 6- Magnum ejus esse mo-
mcntum 8-io. Ut aliquas artis, ita plurimas naturœ et occa-
sionis partes esse in risu t i-t3. Ejus rei nu~am esse exercita-
tionem, nullos proeceptores; t4-t6. Rei varia vocabula; ty-ig.
Facetiarum, joci, dicacitatis, urbanitatis propria vis; 20-21.
Ridiculum, positum in rebus aut in verbis, peti aut ex aliis,
aut ex nobis, aut ex rebus mediis; 23-2~. Facto risum conci-
liari; 25-26. Dicto; 2~7-28.Oratori quid conveniat, conside-
randum 2C)-32.Quae vitanda; 33-35. Risum peti aut ex corpore
ejus in quem dicimus, aut ex animo, aut ex extra positis, quae
aut ostendi; 36-38. Aut narrari; 3Q-44.Aut dicto notari; 45-46.
Duci dicta ex amphibolia vocabulorum nominu'n proprio-
rum 47-56. Acriora trahi ex vi rerum, ubi maxime valere
similitudinem; 57-62. Eamdem dissimilium rationem; 63-64.
Ex omnibus argumentorum locis occasionem esse dictis; 65-66.
In tropos et figuras cadere eadem 67-70. Per singulas refu-
tandi species dicta contingere; 7!-77. Transferendo crimen,
repercntiendo, eludendo, confessionem simulando; ~8-81.
Aliqua dictorum genera infraoratorem esse; 82-83. Inopinata;
8~-87. Per suspicionem; 88. Eingi aliénas persuasiones, aut
suas, aut quod fieri non.possit, aut ex ironia; optimamque
simulationem contra simulantem 8g-()i. Horum omnium ju-
cundissima lenia; Q3-a5. Adjuvare urbanitatem versus com-
modepositos, proverbia, historias; 96-~8. Subabsurda; go-too.
Quœ his adjiciat Domitius Marsus, urbana esse, sed risum
non habere; !0t-io5. Hujus tamen finitiones nimis late esse
comprehensas; io6-!07. Marsi partitio; io8-tOQ.Urb~ne dicta
58a SECUNDI VOLUMINIS ANALYSIS.
si qua sint, non protinus esse ridicula; no-n2. CAP.IV.
Altercationis, positae in sola inventione, prœcepta hic com-
mode inseri; !-5. Nimis vulgo negligi altercandi artificium
6- Hic maxime necessariam causse notitiam; 8-9' Plurimum
proficere moderationem; to 12. Propositum tenendum; t3.
Quaedam in altercatione subito proferenda; i~. Non esse c]a-
mandum, nec diu pugnandum, ubi vinci necesse; t5-t6. Dis-
simulari instrumenta, simulari inopiam, callide neri eligendi
potestatem; t~-t8. Judicis mentem diligenter explorandam,
eique altercationem accommodandam; tg-ao.Exercitationem
hujus rei facilem; 2t. Ordo probationum; 22. CAP.V. Ju-
dicii nullum esse proprium tractatum; t-2. Consilium; 3-5.
Exempla Demosthenis;6-8. Ciceronis;c)-to. Conclusio; n.
 TABULA
RERUM QU~E IN HOC SECUNDO VOLUMINE

CONTINENTUR.

Pag.
prœfatioG.L.SpALDtNG. j

Libri quarti argumentum. 4

· 5
LiBERQfARTUS.
'0o
CAp.I.
II. 5~
III '26
IV. "38
V. '4~

Libriqumttargumentum. i58
LtBERQUINTUS. l5<)
CAP.I. '6.
II. '63
m. '66
IV 167
v. '68
VI 169
VU. '7~
VJII. '9'
IX. '9~
584 VOLUMINIS SECUNDI TABULA.
)';)(;.
C~p.X. ao5
XI 279
XII. 307
XIII. 320
XIV. 353

Libri sexti argumentum. 380

LtBERSEXTCS. 38).
CAP.I. 397
IL 433
ni. 460
IV 552
V. 56y

Analysis hujus secundi volummis. 575

Libri quarti.analysis 575
Eibriquintianaiysis. 577
I..ibrtsextianalysis. · 580

FINIS VOLUMINISSËCUND!.