13.10.

2014

ARHITEKTURA I
ORGANIZACIJA
RAUNARA 1
Dr Dragana Prokin
dprokin@viser.edu.rs
kabinet 512
konsultacije:
etvrtak: 15-17
petak: 14-16

3 + 2 asa
6 ECTS

Slobodan Obradovi
Osnovi raunarske tehnike

Dragana Prokin, Vera Petrovi, Milan Mijalkovi
Zbirka zadataka iz osnova raunarske
tehnike - Moodle

Dragana Prokin, Milan Mijalkovi, Gabrijela Dimi,
Boko Bogojevi, Predrag Gavrilovi, Divna Mii
Prirunik za laboratorijske vebe iz arhitekture
i organizacije raunara 1

Dragana Prokin
Prezentacije predavanja u PowerPoint-u,
lekcije i interaktivni zadaci - Moodle

Program nastave

g MODEL

SAVREMENOG
RAUNARSKOG SISTEMA
g MATEMATIKE OSNOVE RAUNARA
g ELEKTRONSKE OSNOVE RAUNARA
g ARHITEKTURA RAUNARA
g U/I UREAJI

ISPIT
LABORATORIJSKE
VEBE

30 POENA
KOLOKVIJUMI
20+20

15 POENA
DOMAI
ZADACI

10 POENA

40 POENA

PREDAVANJA

5 POENA

100 POENA

13.10.2014

Arhitektura raunara
gKarakteristike

sistema vidljive za
progamera, koje imaju direktan uticaj na
logiku izvravanje programa
gU arhitekturu raunara spadaju:
 Set

instrukcija
 Broj bita koji se koristi za predstavljanje
podataka
 U/I mehanizmi
 Naini adresiranja memorije

Organizacija raunara
Organizacija raunara predstavlja
elemente za obradu i njihovu uzajamnu
povezanost prema specifikaciji
arhitekture

 Kontrolni

signali

 Interfejsi
 Tehnologija

izrade memorije...

Kratak istorijat razvoja

raunarske tehnike
gTehnoloke

Zato je ovek izmislio raunar ?

ere
operacija/sekundi
 mehanika (do 1930.)
1
 elektromehanika (do 1944.)
10
 elektronske cevi (od 1946. do 1954.)
103
 tranzistorska (od 1955. do 1964.)
106
 integrisani poluprovodnici (od 1965.) >108

13.10.2014

g Abakus
 ne

zna se tano vreme nastanka

 jedan od najstarijih ureaja za
sabiranje

gBabidova

maina za
izraunavanje opte namene (1834)

 Automatske

operacije
sa vie koraka
 Automatska kontrola
niza operacija (program)

g Paskalova

maina za sabiranje i
oduzimanje (oko 1643)
 Automatski

prenos izmeu dekada

 Prikaz brojeva u komplementu

gHerman

Holerit

( kraj 19. -poetak 20.veka)

 Osnovao kompaniju za proizvodnju
komercijalnih mehanikih raunskih maina
 IBM (1924.)

13.10.2014

gVakuumske

cevi

 Prekretnica

u razvoju ureaja
za raunanje
 1943. - ENIGMA
raunar za deifrovanje

gENIAC

(razvijan od
1943. do 1946.)
 Prvi raunar opte
namene
(1. generacija)
 18000 vakuumskih
cevi, preko 30t,
potronja 200kW
 Programi i podaci
u istoj memoriji
(John von
Neumann)

g Razvoj
gTranzistori
 Razvijeni

(1948.)

u Bell-ovim
laboratorijama
 Nali su iroku primenu
u raunarskoj tehnici
(2. generacija raunara)
 Vei stepen integracije,
manje dimenzije
raunara, manja
potronja, nia cena

velikih raunarskih sistema

 Oko

1955. IBM i UNIVAC razvijaju

raunare sa paralelnom obradom
(multiprocesiranje i multiprogramiranje)

13.10.2014

gIntegrisana

kola omoguila su razvoj

raunara 3. i 4. generacije

gIntegrisana
 SSI


(od 1965.) logiko kolo u ipu

do 100 komponenata u ipu

 MSI


(do 1971.) registar u ipu,

100 - 3000 komponenata u ipu

 LSI


(1971-1977.) memorije, UART, CPU, ...

3000 - 100 000 komponenata u ipu

 VLSI


(od 1978. do danas) mikroprocesori,

100 000 100 000 000 komponenata u ipu

 Ultra


kola

Large Scale

preko 100 000 000 komponenata u ipu

g Razvoj

mikroprocesora omoguio je
razvoj mini i mikroraunara
 Od

70.- tih godina na tritu su depni

raunari
 Od 80.- tih poinje proizvodnja
personalnih raunara (1981. IBM-PC)
 Od 90. godina primenjuju se PDA

1982. godine asopis Time

izabrao je personalni raunar za
linost godine

13.10.2014

Generacije savremenih raunarskih

sistema
g Prva

generacija (1940 - 1956)

- elektronske cevi
g Druga generacija (1956 - 1963)
- tranzistori
g Trea generacija (1964 - 1971)
- integrisana kola
g evrta generacija (od 1971 - do danas)
- mikroprocesori
g Peta generacija (danas i u bliskoj budunosti)
- vetaka inteligencija

Vrste raunarskih sistema

g Personalni

Raunarski sistemi
gRaunarski

sistem je skup svih sredstava koja

koristimo u procesu reavanja zadatka ili grupe
zadataka
CPU
Front End
Terminals
Processor
g Raunarski sistemi se
razlikuju po
arhitekturi i sloenosti
Terminals

Tape
Drives

Disk Drives

Disk Drives CPU

mikro

Tape Drives

mini

mainframe

Prednosti raunara

raunari

najee se zovu mikroraunari ili desktop

raunari
g Miniraunari

jeftiniji i sa manjom memorijom

g Mainframe

mogu da obrauju podatke velikom brzinom,

milijarde operacija u sekundi, veoma su skupi

g BRZINA
g POUZDANOST
g MOGUNOST

UVANJA VELIKE
KOLIINE PODATAKA

g Superkompjuteri

bilion instrukcija u sekundi, najvei i najbri

13.10.2014

Funkcija raunara

RAUNARSKI SISTEM

ZADATAK RAUNARA JE DA:

1. Prihvati podatke (INPUT)

Hardver (Hardware)

Softver (Software)

2. Obradi podatke (PROCESSING)

sve fizike komponente

elektronski delovi
raunarskog sistema

programske instrukcije
koje kontroliu rad
raunara

3. Generie izlazne rezultate (OUTPUT)

4. Sauva izlazne rezultate (STORAGE)

g Osnovni

element obrade u raunarskim

sistemima su podaci



Raunarski sistem

Brojevi, alfanumeriki karakteri, simboli,...

Neelektrine veliine pretvorene u elektrini signal

Struktura i funkcija raunara

je elektronski ureaj koji izvrava

instrukcije zadate programom

g Raunar

Raunar
Glavna
memorija

CPU

Sistemsko
meu
povezivanje
Ulaz/
izlaz

Struktura je nain kako

su uzajamno povezane
komponente raunara
Funkcija predstavlja
operacije koje izvravaju
pojedinane komponente
kao deo strukture
Funkcija raunara zavisi
od naina povezivanja
(strukture) i
funkcionalnosti svih
komponenata

13.10.2014

Opti model raunarskog sistema

Opti model raunarskog sistema

g Fon

Nojmanov koncept direktno je primenjen

kod ENIAC, EDVAC, IAS... raunara 50tih
godina XX veka
Ulazno-izlazni ureaji

ALU

CU

Centralna
procesorska
jedinica
(CPU)

Memorija

Mikroprocesor

Opti model raunarskog sistema

g Arhitektura

raunara sa posebnom vezom

memorije i procesora
Ulazno/izlazni
ureaji

adresna magistrala
magistrala podataka

Mikroprocesor
upravljaka magistrala

Kontroler
memorije

Unutranja
memorija

Mikroprocesor ili centralna procesorska jedinica

(CPU) ili je najvanija komponenta hardvera


Interfejs 2

Interfejs 2

Ureaj 1

Ureaj 2

Interfejs n

Brzina mikroprocesor meri se MIPS-ovima

Razlikujemo: 4-bitne, 8-bitne, 16-bitne, 32-bitne, 64-bitne
mikroprocesore...

Ureaj n

Mikroprocesor
i8080

13.10.2014

Mikroprocesor

Struktura CPU

RAM ALU
ROM

CPU
U/I

Raunar

Sistemsko
meu
povezivanje

ALU

Registri

CPU

Unutranja
magistrala

Memorija

CU


Unutranja memorija
A O R 1

DISK

Primarna (operativna)
memorija


Control

Unit
Aritmetiko - logika jedinica
(ALU) obavlja aritmetike i
logike operacije
 Controlna jedinica
(CU) sa generatorom
takta (Clock) koordinira
radom svih delova
raunarskog sistema
 Unutranja memorija
 Primarna
CPU = ALU+CU
(operativna)
 Registri i baferi

Memorija
g

Clock

Vana karakteristika memorije je kapacitet



RT

Memorija

RAM (Random Access

A O R 1
R T
Memory)
ROM (Read Only
Memory)
g Spoljanja (masovna)
uva bite grupisane u rei memorija
(word) razliite duine
 Nalazi se van mikroprocesora
(8, 16, 32, 64 bita...)
 Hard-disk, diskete, trake,
Svaka re se uva na
CD/DVD,
memorijskoj lokaciji sa
 uvaju podatke u toku dugog
jedinstvenom adresom
vremenskog intervala kao
fajlove




Kapacitet memorije predstavlja broj adresabilnih

lokacija na kojima se uvaju podaci

0
1
2
n-1 n
Jedna lokacija se sastoji od niza elija
elija je fiziki objekat koji moe da registruje jedan bit
elija

{0,1} - bit

Registar duine 8 bita

b7b6b5b4b3b2b1b0 - bajt je najmanja

adresabilna lokacija u memoriji

8 bita = 1 Bajt

bi - binarna cifra

13.10.2014

Softver

Periferije
g Pomou

g Ulazno/izlazni

ureaji (I/O) mogu da se podele

1. prema ulozi na:
spoljanje memorije (hard-disk, diskete, trake,
CD, DVD, fle)
 ostale ureaje (monitor, tastatura, mi, tampa,)


2. prema nainu funkcionisanja na:

ulazne (tastatura, mi, skener,)
izlazne (monitor, tampa, ploter,)
 ulazno-izlazne (spoljanje memorije, modem, )



softvera centralni
procesor obrauje podatke
g Postoji sistemski softver i
aplikativni softver
g Mainski jezik je jedini
jezik koji kompjuter
razume


Svi vii programski jezici

pomou kompajlera,
interpretera i asemblera
moraju da se prevedu u
mainski jezik da bi se
izvravali

Compiler

Interpreter

write
source
code

write
source
code

OS

text
editor

OS
text
editor

compiler

machine
language
program

OS

machine
language
program

source
code

OS

source
code
interpreter

ST
R
PO UK
DA TU
TA RA
KA

PE
SI RA
ST T
EM IVN

Hijerarhijski model raunarskog

sistema

10