A propos de ce livre

Ceci est une copie numérique d’un ouvrage conservé depuis des générations dans les rayonnages d’une bibliothèque avant d’être numérisé avec
précaution par Google dans le cadre d’un projet visant à permettre aux internautes de découvrir l’ensemble du patrimoine littéraire mondial en
ligne.
Ce livre étant relativement ancien, il n’est plus protégé par la loi sur les droits d’auteur et appartient à présent au domaine public. L’expression
“appartenir au domaine public” signifie que le livre en question n’a jamais été soumis aux droits d’auteur ou que ses droits légaux sont arrivés à
expiration. Les conditions requises pour qu’un livre tombe dans le domaine public peuvent varier d’un pays à l’autre. Les livres libres de droit sont
autant de liens avec le passé. Ils sont les témoins de la richesse de notre histoire, de notre patrimoine culturel et de la connaissance humaine et sont
trop souvent difficilement accessibles au public.
Les notes de bas de page et autres annotations en marge du texte présentes dans le volume original sont reprises dans ce fichier, comme un souvenir
du long chemin parcouru par l’ouvrage depuis la maison d’édition en passant par la bibliothèque pour finalement se retrouver entre vos mains.

Consignes d’utilisation

Google est fier de travailler en partenariat avec des bibliothèques à la numérisation des ouvrages appartenant au domaine public et de les rendre
ainsi accessibles à tous. Ces livres sont en effet la propriété de tous et de toutes et nous sommes tout simplement les gardiens de ce patrimoine.
Il s’agit toutefois d’un projet coûteux. Par conséquent et en vue de poursuivre la diffusion de ces ressources inépuisables, nous avons pris les
dispositions nécessaires afin de prévenir les éventuels abus auxquels pourraient se livrer des sites marchands tiers, notamment en instaurant des
contraintes techniques relatives aux requêtes automatisées.
Nous vous demandons également de:

+ Ne pas utiliser les fichiers à des fins commerciales Nous avons conçu le programme Google Recherche de Livres à l’usage des particuliers.
Nous vous demandons donc d’utiliser uniquement ces fichiers à des fins personnelles. Ils ne sauraient en effet être employés dans un
quelconque but commercial.
+ Ne pas procéder à des requêtes automatisées N’envoyez aucune requête automatisée quelle qu’elle soit au système Google. Si vous effectuez
des recherches concernant les logiciels de traduction, la reconnaissance optique de caractères ou tout autre domaine nécessitant de disposer
d’importantes quantités de texte, n’hésitez pas à nous contacter. Nous encourageons pour la réalisation de ce type de travaux l’utilisation des
ouvrages et documents appartenant au domaine public et serions heureux de vous être utile.
+ Ne pas supprimer l’attribution Le filigrane Google contenu dans chaque fichier est indispensable pour informer les internautes de notre projet
et leur permettre d’accéder à davantage de documents par l’intermédiaire du Programme Google Recherche de Livres. Ne le supprimez en
aucun cas.
+ Rester dans la légalité Quelle que soit l’utilisation que vous comptez faire des fichiers, n’oubliez pas qu’il est de votre responsabilité de
veiller à respecter la loi. Si un ouvrage appartient au domaine public américain, n’en déduisez pas pour autant qu’il en va de même dans
les autres pays. La durée légale des droits d’auteur d’un livre varie d’un pays à l’autre. Nous ne sommes donc pas en mesure de répertorier
les ouvrages dont l’utilisation est autorisée et ceux dont elle ne l’est pas. Ne croyez pas que le simple fait d’afficher un livre sur Google
Recherche de Livres signifie que celui-ci peut être utilisé de quelque façon que ce soit dans le monde entier. La condamnation à laquelle vous
vous exposeriez en cas de violation des droits d’auteur peut être sévère.

À propos du service Google Recherche de Livres

En favorisant la recherche et l’accès à un nombre croissant de livres disponibles dans de nombreuses langues, dont le frano̧ais, Google souhaite
contribuer à promouvoir la diversité culturelle grâce à Google Recherche de Livres. En effet, le Programme Google Recherche de Livres permet
aux internautes de découvrir le patrimoine littéraire mondial, tout en aidant les auteurs et les éditeurs à élargir leur public. Vous pouvez effectuer
des recherches en ligne dans le texte intégral de cet ouvrage à l’adresse http://books.google.com
 66
03

UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK
ANTONIO

900000167268
‫انا‪:‬ران ا‬
‫‪..‬‬
‫‪HSN Z‬‬
‫‪Go‬‬
 US3

PATROLOGIÆ
CURSUS COMPLETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS , INTEGRA , UNIFORMIS, COMMODA , OECONOMICA ,
OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM,
SIVE LATINORUM , SIVE GRÆCORUM
QUI AB RVO APOSTOLICO AD ÆTATEM INNOCENTILUT ( AVN . 1216 ) PRO LATINIS ,
BT AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA ( ANN . 1439 ) PRO GRACIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUÆ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICA TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESIÆ S.LCULA ,
IUITA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS , PERQUAM DILIGEN
TER CASTIGATA : DISSERTATIONIBUS , COMMENTARIIS VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER IILUSTRATA ; OMNIBUS
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUÆ TRIBUS NOVISSIMIS SÆCULIS DEBENTUR ARSOLUTAS , DETECTIS
AUCTA , INDICIBUS ORDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS , SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS
MOMENTI SUBSEQUENTIBUS , DONATA ; CAPITULIS INTRAIPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS ,NECNON ET TITULIS
SINGULARUM PAGINARUM MARGINEN SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SURJECTAMQUE MATERIAN SIGNIFI
CANTIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBIIS , TUM APOCRYPHIS , ALIQUA VERO AUCTORITATE IN
ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLI.ENTIBUS, AMPLIFICATA ;.
DUCENTIS ET QUADRAGINTA INDICIBUS SUB OMNI RESPECTU , SCILICET, ALPILABETICO , CHRONOLOGICO , ANALYTICO ,
ANALOGICO, STATISTICO , SYNTHETICO , ETC. , RES ET AUCTORES EXHIBENTIBUS, ITA UT NON SOLUM STU
DIOSO , SED NEGOTIIS IMPLICATO , ET SI FORTE SINT , PIGRIS ETIAM ET IMPERITIS PATEANT OMNES
6S . PATRES , LOCUPLETATA ; SED PRÆSERTIM DUOBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS INDICIBUS , ALTERO
SCILICET KERUM , QUO CONSULTO , QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAN
UNUSQUISQUE PATRUM , ABSQUE ULLA EXCEPTIONE , IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO
INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCRIPTURÆ SACRÆ , EX QUO LECTORI COM
PERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS
SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURÆ VERSUS , A PRIMO GENESEOS
USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS , COMMENTATI SINT :
EDITIO ACCURATISSIMA , CETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS,
CHARTÆ QUALITAS , INTEGRITAS TEXTUS, CORRECTIONIS PERFECTIO , OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODI SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIÆ DECURSU CONSTANTER
81HTI.IS , PRETII EXIGUITAS , PRÆSERTIMQUE ISTA COLLECTIO UNA , NETIIODICA ET CHRONOLOGICA ,
SEICENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM , VEL ETIAM
INEDITORUM , DRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA , EX OPERIBUS ET MSS . AD OMNES
ÆTATES , TOCOS . LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUN ,
ET EX INNUMERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATHOLICAM CONFLANTIBUS, OPUS UNICUM MIRABILITER EFFICIENTIUN .

SERIES GRÆCA POSTERIOR ,

IN QUA PRODEUNT PATRES , DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIÆ GRÆCÆ
AB ÆVO PITOTIANO CSQUE AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA, ET AMPLIUS ;
ACCORANTE J.-P. MIGNE ,
Bibiiorlaccae cleri universa ,
$ IVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLESIASTICÆ RAMOS EDITORE .
PATROLOGIA . AD INSTAR IPSIUS ECCLESIÆ , IN DUAS PARTES DIVIDITUR , ALIAM NEMPE LATINAM, ALIAM GRÆCO-LATINAM .
AMBÆ PARTES PENE JAM INTEGRE EXARATÆ SUNT . LATINA , DUCENTIS ET VIGINTI DUOBUS VOLUMINIBUS MOLE SUA
STANS , DECEM ET CENTUM SUPRA MILIE FRANCIS VENIT : GRÆCA DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST . PRIOR
GRÆCUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALI COMPLECTITUR , NOVEMQUE ET CENTUM VOLUMINA , PRO PRIMA
SERIE GRÆCA , NON EXCEDIT . POSTERIOR AUTEM VERSIONEM LATINAM TANTUM EXHIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET
QUINQUAGINTA VOLUMINA RETINETUR . SECUNDA SERIES GRÆCO - LATINA SEXAGINTA VOLUMINA TROBABILITER
NON SUPERABIT ; DUM HUJUS VERSIO MERE LATINA TRIGINTA VOLUMINIBUS ABSOLVETUR , UNUMQUODQUE VOLUMEN
GRÆCO -LATINUM OCTO , UNUMQUODQUE MERE LATINUM QUINQUE FRANCIS SOI.UMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO,
UT PRETM HUJUS BENEFICIO FRLATER EMPTOR , COLLECTIONEM INTEGRAM , SIVE LATINAM , SIVE GRÆCAM CON .
PAKET NECESSE ERIT ; US ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA
QUABUNT. ATTAMEN , SI QUIS ESAT INTEGI: E ET SEORSIM COLLECTIONEM GRÆCO -LATINAM , VEL EAMDEM EX
GRÆCO LATINE VERSAN , TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL PRO SES FRANCIS SOLUM OBTINEBIT . ISTÆ CON
DITIONES FUTURIS PATROLOGIE SERIEBUS APPLICANTUR , SI TEMPUS EAS TYPIS MANDANDI NON NOUIS DEEST.

PATROLOGIÆ GRÆCÆ TOMUS CXXX .

Bist

EUTHYMIUS ZIGABENUS .
3

EXCUDEBATUR ÉT VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM ,

IN VIA DICTA THIBAUD . OLIM D'AMBOISE . PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULGO
D'ENFER NOMINATAM , SEU PETIT -MONTROUGE , NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA.
1865

MPARTIDOS Demo
 -
PATROLOGIÆ
CURSUS COMPLETUS ,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA , UNIFORMIS , COMMODA, OECONOMICA ,
OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM ,
SIVE LATINORUM , SIVE GRÆCORUM ,
QUI AB AVO APOSTOLICO AD ÆTATEM INNOCENTI II ( ANN . 1216 ) PRO LATINIS,
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA ( ANN . 1439 ) PRO GRÆCIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUÆ EXSTITERE MONUMENTORUM CATIIOLICÆ TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESIÆ SÆCULA ,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS , INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN
TER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS , COMMENTARIIS VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER TI.LUSTRATA ; OMNIBUS
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUÆ TRIBUS NOVISSIMIS SÆCULIS DEVENTUR ABSOLUTAS , DETECTIS
AUCTA ; INDICIBUS ORDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS , SINGULOS SIVE TOMOS , SIVE AUCTORES ALICUJUS
NONENTI SUBSEQUENTIBUS , DONATA ; CAPITULIS INTRAIPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS , NECNON ET TITULIS
SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFI
CANTIBUS , ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS , ALIQUA VERO AUCTORITATE IN
ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DUCENTIS ET QUADRAGINTA INDICIBUS SUB OMNI RESPECTU , SCILICET, ALPHABETICO , CITRONOLOGICO , ANALYTICO ,
ANALOGICO , STATISTICO , SYNTHETICO , ETC. , RES ET AUCTORES EXUBENTIBUS, ITA UT NON SOLUM STU •
DIOSO , SED NEGOTITS IMPLICATO , ET SI FORTE SINT , PIGRIS ETIAM ET IMPERITIS PATEANT OMNES

ss . PATRES , LOCUPLETATA ; SED PRÆSERTIM DUOBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS INDICIBUS , ALTERO

SCILICET KERUM , QUO CONSULTO , QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER , VERUM ETIAM
UNUSQUISQUE PATRUM , ABSQUE ULLA EXCEPTIONE , IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT , UNO
INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCRIPTURÆ SACRÆ , EX QUO LECTORI CON
PERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS
SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURÆ VERSUS, A PRIMO GENESE03
USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS , COMMENTATI SINT :
EDITIO ACCURATISSIMA , CÆTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR CHARACTERUS NITIDITAS,
CHARTÆ QUALITAS , INTEGRITAS TEXTUS , CORRECTIONIS PERFECTIO , OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERUS , FORMA VOLUMINUM PERQUAN COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIÆ DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS , PRÆSERTIMQUE ISTA COLLECTIO UNA , METIIODICA ET CITRONOLOGICA ,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS INC ILLIC SPARSORUM , VEL ETIAM
INEDITOROM , PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA , EX OPERIBUS ET MSS . AD OMNES
ÆTATES , LOCOS , LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM ,
ET EX INNUMERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATHOLICAM CONFLANTIBUS , OPUS UNICUM MIRABILITER EFFICIENTIUN .
SERIES ' GRÆCA POSTERIOR ,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIÆ GRÆCÆ
AB ÆVO PHOTIANO USQUE AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA , ET AMPLIUS ;
A GCURANTE J.-P. MIGNE ,
Bibliothecæ clerl universe ,
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLESIASTICÆ RAMOS EDITORE .

PATROLOGIA , AD INSTAR IPSIUS ECCLESIÆ , IN DUAS PARTES DIVIDITUR , ALIAJ NEMPE LATINAM , ALIAM GRÆCO - LATINAM .
AMBÆ PARTES PENE JAM INTEGRE EXARATÆ SUNT . LATINA , DUCENTIS ET VIGINTI DUOBUS VOLUMINIBUS MOLE SUA
STANS , DECEM ET CENTUM SUPRA MILLE FRANCIS VENIT : GRÆCA DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST . PRIOR
GRÆCUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALI COMPLECTITUR , NOVEMQUE ET CENTUM VOLUMINA , PRO PRIMA
SERIE GRÆCA , NON EXCEDIT . POSTERIOR AUTEM VERSIONEM LATINAM TANTUM EXHIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET
QUINQUAGINTA VOLUMINA RETINETUR . SECUNDA SERIES GRÆCO-LATINA SEXAGINTA VOLUMINA TROBABILITER
NON SUPERABIT ; DUM HUJUS VERSIO MERE LATINA TRIGINTA VOLUMINIBUS ABSOLVETUR . UNUNQUODQUE VOLUMEN
GRÆCO - LATINUN OCTO , UNUMQUODQUE MJERE LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO ,
UT PRETII ILUJUS BENEFICIO FRUA TUR EMPTOR , COLLECTIONEM INTEGRAM , SIVE LATINAM , SIVE GRÆCAM COX
PARET NECESSE ERIT ; SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NECNON ET DIFFICULTATIS VARIA PRETIA
ÆQUABUNT . ATTAMEN , SI QUIS ENAT INTEGRE ET SEORSIM COLLECTIONEM GRÆCO -LATINAM , VEL EAMDEM EX
GRÆCO LATINE VERSAM , TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL PRO SEX FRANCIS SOLUM OBTINEBIT . ISTÆ CON •
VITIONES FUTURIS PATROLOGJÆ SERIEBUS APPLICANTUR , SI TEMPUS EAS TYPIS MANDANDI NON NOBIS DEEST.
A
REC
AVEA

PATROLOGIÆ GRÆCÆ TOMUS CXXX .

EUTHYMIUS ZIGABENUS .

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM ,

IN VIA DICTA THIBAUD, OLIM D'AMBOISE , PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULGO
D'ENFER NOMINATAM , SEU PETIT -MONTROUGE , NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA .

1865
1
 TRADITIO CATHOLICA .
SÆCULUM XII. ANNUS 1122 .

Ε Υ Θ Υ Μ Ι Ο Y
Υ
ΤΟΥ ΖΊΓΑΒΗΝΟΥ
ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ .

E UT
U T HY MII
ZIGABENI
OPERA QUÆ REPERIRI POTUERUNT OMNIA
JUXTA VARIAS EDITIONES

LIPSIENSEM NEMPE CHRIST. FRID . MATTHÆI, ANTHIMI TERGOBYSTEN

SEM , ANT. BONGIOVANNI VENETAM , NICOLAI FOGGINII ROMANAM ,

TYPIS REPETITA ,

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE ,

BIBLIO7.8GH CLDRI UNIVBRIS ,
SIVE

CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLESIASTICÆ RAMOS EDITORE ,

TOMUS TERTIUS .

VENBUNT QUATUOR VOLUMINA 42 FRANCIS GALLICIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN VIA DICTA THIBAUD, OLIM D'AMBOISE , PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULGO
D'ENFER NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA .
1865
 TRADITIO CATHOLICA .

SÆCULUM XII, ANNUS 1122 .

ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXXX CONTINENTUR

: EUTHYMIUS ZIGABENUS.

Panoplia dogmatica ad Alexium Comnenum , Græce ex editione Tergobystensi !

anni 1610, cum supplementis Chr. Frid . Matthæi et Frid . Sylburgii ; Laline 1

es interpretatione Francisci Zini , a nobis, ubi opus fuit, suppleta . col , 9 i

Parisiis. Ex 'Typis J.-P. MIGNE

 ΠΑΝΟΠΛΙΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ
ΑΛΕΞΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΜΝΗΝΟΥ , και
ΠΕΡΙΕΧΟΥΣΑ ΕΝ ΣΥΝΟΨΕΙ

ΤΑ ΤΟΙΣ ΜΑΚΑΡΙΟΙΣ ΚΑΙ ΘΕΟΦΟΡΟΙΣ ΠΑΤΡΑΣΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΝΤΑ , ΕΙΣ ΤΑΞΙΝ ΔΕ ΚΑΙ ΔΙΕΣΚΕΜΜΕΝΗΝ
ΑΡΜΟΝΙΑΝ ΠΑΡΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΤΟΥ ΖΙΓΑΔΗΝΟΥ ΤΕΘΕΝΤΑ

'Επί ανατροπή και καταφθορά των δυσσεβεστάτων δογμάτων τε και διδαγμάτων των αθέων
αιρεσιαρχών , των κακώς κατά της ιεράς αυτών θεολογίας Δυττησάντων ,
Αφιερωθείσα
Έπί του ευσεβεστάτου , υψηλοτάτου, και θεοστέπτου αυθέντου και ηγεμόνος πάσης Ούγγροβλαχίας κυρίου
κυρίου Ιωάννου Κωνσταντίνου Μπασσαράμπα Βοεβόδα του Μπραγκοβάνου,
Τώ έκλαμπροτάτω και σοφωτάτω υιώ αυτού κυρίω κυρίω Στεφάνω Βοεβόδα
τώ Μπραγκοβάνω ,
Παρά του πανιερωτάτου και λογιωτάτου μητροπολίτου Δρύστρας κυρίου κυρίου Αθανασίου ,
Ού και τους αναλώμασι νυν πρώτον τετύπωται
Παρά τω πανιερωτάτω , λογιωτάτω και θεοπροβλήτα μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας κυρίω κυρίω 'Ανθίμω ,
τω εξ Ίβηρίας ,
'Επιμελεία και διορθώσει Μητροφάνους ιερομονάχου Γρηγορά του εκ Δωδώνης.
Έν τη αγιωτάτη Μητροπόλει τη εν τώ της Ουγγροβλαχίας Τεογοβύστω ,
* "Εν έτει από θεογονίας χιλιοστώ επτακοσιοστώ δεκάτω , κατά μήνα Μάϊον .

Προς τον εκλαμπρότατον , ευσεβέστατον και γαληνότατον αυθέντην , και ηγεμόνα πάσης
Ουγγροβλαχίας Kύριον , Κύριον ,
Ιωάννης Κωνσταντίνος Βασσαράβαν Βοεβόδαν τον Μπραγκοβάνον .
Ηγεμόνον κλέος , ευσεβέων αύχημά γε θείον ,
Κωνσταντίνε Μυσών κoίρανε , φρουρέ νόμων
'Αντωτήσαι να τις ποτε αίς αρεταίς περικάνοι ;
00 επι πάν άτρεκώς εις φάος ήλθε καλόν .
Είς ετέων αμέλει σε Θεός φρουροίη ελίξεις
Θώκω είν σφετέρω ιδρυμένον πολέας.
'ΑΝΤΩΝΙΟΣ ο διδάσκαλος της εν Κωνσταντινουπόλει
σχολής , και λογοθέτης γενικού της Μεγάλης
Εκκλησίας .
Ex Chr. Frid . Matthæi Proleg. ad Eulhymium in Evang.
Codices Mosquenses Panopliæ dogmaticæ recensuit Christianus Fridericus Mallhæi in Prælatione ad
Euthymii Commentarios in Evangelia et supplementa quædam addidit. Hanc recensionem subjicimus ;
supplemenla autem, indicalo fonte, suo loco reponemus .
De codice I, seu typographei synodalis X, membra. A TELETÉTW poóvos , quæ eidem Euthymio tribuuntur.
naceo , sec. XII , in - ſol. Post isia in cod. ful. 3 el 4 legitur Index libri ,
Incipit codex a versibus , “ Η βίβλος αύτη του quem bic reddidi.
κρατίστου δεσπότου 1sque ad απτοήτως εξίτω. Hi Των δύο βιβλίων της δογματικής πανοπλίας το
versus leguntur in edit. Tergobyst. p. 7, 8 ( col. 18 ), πρώτον .
ibique Euthymio tribuuntur. Hic vero in codice in του πρώτου βιβλίο ένδεκα .
margine a manu prima legitur του Παμφίλου, de ΠροοίμιΤίτλοι
ον κατά Επικουρείων · έτιυ κατά των αυ
quo infra monetur. των • έτι κατά των αυτών • κατά των άλλων
Post ista legitur, Πρόγραμμα βίβλου – ήμφιε- “Ελλήνων · έτι κατά των αυτών · έτι κατά των
.

σμένους . Vide edit . p . 8. Hi versus in codice tri-
buuntur Euthymio monacho .
Deinceps, ut in edito , legitur, 'Q; nubóxnsey
PATROL. GR . CXXX.
αυτών · έτι κατά των αυτών .
Τίτλος πρώτος συλλογιστική απόδειξις , ότι εις
εστι Θεός, και ότι και Λόγον έχει ομοούσιον
1
 EUTILYMII ZIGABENE 12
11

ΤΩ ΕΚΛΑΜΠΡΟΤΑΤΩ ΚΑΙ ΕΝΔΟΞΟΤΑΤΩ ΚΥΡΙΩ

Στεφάνη Βοεβόδα το Μπραγκοβάνω .
Πολλών μου και δυσπαραιτήτων χρεών λύσιν την περί ταυτην την βίβλον σπουδήν οίσειν σκεψάμενος ,
επεβαλόμην μετά προθυμίας το εγχειρήματα . Τα μεν γάρ μοι της προς τους αδελφούς οφειλομένης αγάπης ,
αποδείξεις διά τούτου δή παρασχόμενος έσομαι τούργου, οίς έχω τούτους εν δρών, ουκ εφικνουμένης μοι της
Ex Chr. Frid . Matthæi Proleg. ad Euthymium in Evang.
αυτώ, και Πνεύμα ομοίως, άπερ εισίν ο Υιός Α Την βασιλείαν ουρανών δώη λάχος,
και το Πνεύμα το άγιον. Και συναριθμήσε ε αγίων στίφει.
Τίτ . β' . Περί Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύ . Post ista ſol. 5, p . 2, in codice exbibentur pictæ
.

ματος , διακεκριμένη άμα και ηνωμένη θεο imagines variorum Patrum in fundo aureo cum
λογία. inscriptione Pamphili, cujus nomen in margine
Τίτ. γ'. Περί Θεού κοινώς , ήτοι περί Θεότητος. legitur. Ista autem et reliqua inscriptiones, de
Δήλον δε , ότι ο Θεός είπών, ή Θεότητα , ή το quibus mox dico, scriptæ sunt minio el lilleris
Θείον , απλώς και απροσδιορίστως , τας τρείς is .
υποστάσεις της μιάς Θεότητος ενέψηνε , τη quadrat Sanctorum imagines ita deinceps sequuntur :
γιά τούτων προσηγορία. extremus ad manum sinistram stat Damascemus,
Τίτ . δ'. Περί του ακατάληπτον είναι την θείαν post quem continuo stant Maximus, Chrysostomus,
φύση . Cyrillus, Gregorius Theologus, Gregorius Nysse
Τίτ . ε'. Περί θεωνυμίας . hus, Basilius, Athanasius, el extremus in margile
Τίτ. ς '. Περί της θείας δημιουργίας . ad manum dextram Dionysius, qui quasi dux est,
Τίτ . ζ. Περί της θείας ενανθρωπήσεως . proximusque Alexio imperalori, qui in pagina se
Τίτ . η' . Κατά 'Εβραίων . quenti pictus est .
Ττ. θ'. Κατά Σίμωνος του Σαμαρέως , κατά 9
Epigramma ila se liabel (sermo special ad ime
Μαρκίω νος ού
του Ποντικ , και του Πέρσο υ
peratorcm ) :
Μάνεντος , και των Μανιχαίων . Εύ σου γένοιτο της σοφής ειβουλίας .
Τίτ . ί' . Κατά Σαβελλιανών . B
Τίτ. ια'• Κατά 'Αρειανών τε και Ευνομιανών . Πολλή χάρις σοι προς Θεού στεφτφόρε ,
'Ανθ' ών συνήξας ώδε τούς ημών λόγους ,
Post hunc Indicem leguntur versus Anonymi, Εκεί συναχθής παγγενεί σεσωσμένος.
quos, quia in edito non leguntur, hic ascripsi .
Πάλαι βασιλεύς των σοφών συνθείς λόγους, Post ista fol . 6, p . 1 , est imago Christi et Alexii
Comneni cum hoc titulo .
Των της παλαιάς και νέας μυστη πόλων,
"Ηδρασεν, έστήριξε τους κλoνουμένους , Υμείς μέν έσπείρατε , σεπτοί Πατέρες,
Επεστόμισε τα στίφη των φληνάφων, Εγώ δε συνέλεξα τους υμών κόπους,
Των ως αληθώς υποφητών βελίαρ, "Αμ' έκδυσωπών και το φώς υμών έχειν,
Λόγους προτείνων εκ θεογράφων βίβλων, "Ως συγκομισθώ πρός μονάς ουρανίου ,.
Και συμπεραίνων ασφάλειαν δογμάτων. Fol . 6 , p . 2 , exhibetur Alexius stans ante Cliri
Και νύν βασιλεύς ευσεβής, ου συγγράφων. slum sedentem in solio . linscriptio hæc est :
Μάλλον δε συγγράφουσιν ου κεχρημένος , Πολλοί βασιλείς ειργάσαντο δυνάμει
'Αλλ' αυτός αυχών καρδίας εν πυξίδι ,
Λόγους ακριβείς τωνσοφών θεηγόρων, Συ δε υπερήρας πάντας έργω και λόγω .
"Ως και πάν άλλο των αγαθών, πλουσίως Η παγκρατής μου δεξιά σε κρατύνει,
Ψυχής τε πλαξί και φρενών κεύθει βάθει, "Εκτεινε (0), βασιλεύς , ζών αιωνίως .
Και τους συνουσι καθεκάστην εκφέρων, Postista Τοι. 7 legitur προοίμιον . Και πάντα
Και διά τούτων τους μακράν, τους εγγύθεν, C
μεν τα κατορθώματα usque ad καταρτίσωμεν το
"Ορθα φρονείν τε μυσταγωγών και λέγειν , ημέτερον, ubi priuus titulus incipίι . Vide edit.
"Εν χείλος ανέδειξε τους ενός φύλου , pag . 9 .
Θείς δόγμα πάν έκφυλον ώς τ.ορδωτάτω, Jam , quæ deinceps leguntur in codice , quxque
Και δόξαν εισφρήσασαν εξ αλλοθρόων. cum edito conveniuni, silentio prætermisi, notaris
'Εκείνον, όστις, η γραφή δείκνυσί σοι , tantum iis in quibus est dissimilitudo codicis el
Και τούτον, όστις , εξ έμών λόγων μάθε, editionis Græcæ.
Παλαιολόγος Ανδρόνικος (α) αυτάναξ , Ful . Y , pag. 1 , col . by editionis , inter, & i
Ου γνώσις ασύγκριτος εις τα πρακτέα, και Κύριος το πνεύμα εστιν el επί της αγίας
Ου γλώττα θαυμάσιος εις τα λεκτέα, TpiáÔ0:, addit codex duo loca , quæ desmit cijani
" Ον αγλαΐζει των τρόπων ή χρηστότης, in codice ejusdem bibliothecæ num . 15 b , de quo
"Ον αρεται κοσμούσιν υπέρ το στέφος , inox exposui.
*0ς, συνελών είπoιμι , καλών εστία, Primus locus est Athanasii, quem hic subjeci.
Και τών χαρίτων ευπρεπής συνοικία . Iudice label : "Ετι περί Πατρός και Υιού και
'Αλλά φυλάττοι τούτον είς μακρούς χρόνους αγίου Πνεύματος , διακεκριμένη άμα και ηνωμένη
Ο των αγαθών παροχεύς τε και φύλαξ, θεολογία του μεγάλου Αθανασίου , και ότι ο
Και συμφυλάττου τον πεφιλημένον γόνον, λέγουσιν αι θείαι Γραφαί περί του Πατρός , ταύ
Τον Μιχαήλ , έρεισμα της σκηπτουχίας , τα φασι πάλιν και περί του Υιού και περί του
Τήν της απάσης καλλονήν κραταρχίας . αγίου Πνεύματος , δεικνύουναι μίαν τήν εν τοις
1ην λαμπραν όντως ελπίδα ρωμαϊδος , τρισι θεότητα .
“υς δοξα πατρό , Σολομών ώς του γράφει, D
Ου δόξα Πατήρ αγαθόν πλουτών άπαν. "Απερ είπεν ο Πατήρ πληροί τα πάντα, εδήλωσεν.
'Επάν με καστήση δε τούσος του βίου , Locus exscul infra (cui. 49) *e regione inierpretulio
( a ) Andronicum I inteiligit. Memoratur etiam Andro- Bibl. Græc. vol . VII. p. 475, 476 ( supra, Opp. Euthymii
nici II lius Michael, I'verunt, qui opimarentur Luthy- tom . I inlio ).
suium & qualem fuisse Andronico juniori . Vide fabric. ( 0) Intell . τον βίον .
 11
PANOPLIA DOGMATICA .
δυνά
13
μεως συμβάλλεσθαι τούτοις , οίς γε τυγχάνω βουλόμενος . Ουδέ γάρ λέληθα γ' απαραιτήτως αεί την προς
το ομόφυλον αγάπην είσπραττόμενος , ήτις δη μόνη η οφειλή τέλος ουκ επίσταται , όσωπερ αποδίδοται μάλ
λον οφειλομένη , και μακαριστούς αποφαίνουσα τους περί ταύτην πονούντας . Τα δε και παλαιάν ευχήν
τυγμένην μου προς Θεόν εν καιρώ λύσει το πόνημα , εφ' οίς δή και την υμετέραν έκλαμπρότητα , εκλαμ .
πρότατε , και θεοσεβέστατε κύριε Στέφανε Μπραγκοβάνε , υιέ εν πνεύματι περιπόθητε της ημών ταπεινό
τητος , δωρησάμενος έσομαι , δώρο , ώς γ' εμαυτόν πείθω , άγν κεχαρισμένη . Τί δ' αν άλλο σου τη
υική διαθέσει προσενέγκοιμι θυμηρέστερον , ή τη θεοφιλεί , και ευσεβεί προα ρίσει προσφιλέστερόν τε άμα
και καταλληλότερον ; Τίνι δ' αν ετέρα μου την προς Θεόν ευχήν αφοσίωσαίμην κρείττονι , ναι δη και την προς
τους αδελφούς αγάπην καταφανή ποιησαίμην ή ταύτην είς φώς αγαγών , και κοινήν άπασι ποιησάμενος την
ονησιμωτάτην βίβλον , Δογματικήν Πανοπλίαν ουσάν τε και προσφυέστατα κεκλημένην , κατά δε της αιρε
τικής και αντιθέου παρατάξεως αγωνιζομένην ; Τούτο γάρ αυτή η υπόθεσις , ώς αυτή προαναφωνεί εκ
προοιμίων η υπόσχεσις , παριστώσα της βίβλου την τιμιότητα . " Ήτας εκπεπόνητο μεν πάλαι επί των 'Αλε
ξίου Κομνηνού του αυτοκράτορος χρόνων , μοναχύ τινι, ώπερ Ευθύμιος Ζυγαδηνός ή κλήσεις , επιτάγματι του
τηνικαύτα τοις οίαξι της Ρωμαϊκής αρχής έφεδρεύοντος , του προρρηθέντος φημί κυρού 'Αλεξίου , ανδρί του;
κατ' εκείνο χρόνου δι’ αρετήν , και την άλλην του τρόπου λαμπρότητα γνωρίμα , αλλά και τη θύραθεν ουκ
ήττον σεμνυνoμένω παιδεία , ρητορικής τε ουκ αμελετήτως έχοντι • θεολογίαν δε, όση περί τα της ευσεβείας
ενασχολείται δόγματα , καλώς εξηκριβωκότι , και τους υπέρ ευσεβείας αγώσιν εναμβρυνομένω , ών δη πλείους
παράγειν άπειπάμενοι μάρτυρας , αξιόχρεων εις πίστιν του λόγου αποχρήν ήγησάμεθα αυτήν την φιλτάτην
του αυτοκράτορος Αλεξίου θυγατέρα , "Ανναν φημι την Κομνηνών , ήτις εν τω κατ' αυτήν ιστορικό υπομνή
ματι ταύτα προσμαρτύρεται τανδρί , επαίνους ουκ ολίγους αυτό επιμετρούσα , και αυτόν δή τον αυτοκρά
τορα , αποδεξάμενον δηλονότι το πόνημα , αποφαινομένη επιθείναι τη βιβλο , ήδη κατ'επιταγήν αυτού εξειρ .
γασμένη την κλήσιν , Δογματικήν πανοπλίαν , προσειρημένην εικότως . Ενίστησε γάρ τοι εν ταύτη , και
συν Θεώ συναινομένων καρτεράν συρρήγνυσι προς την των αιρετικών φάλαγγα μάχην , και τούτους γενναίω ;
μάλα τροπούται τη παντευχία των λόγων , ήν εκ πάντων των της Ανατολικής Εκκλησίας θεοφόρων Πατέ
ρων άριστα συνερανισάμενος και της οσίας μνήμης Πατήρ εκείνος έχαλκεύσατο , και πολλώ πόνο μετά του
πνεύματος εξυφηνάμενος , τοίς της ευσεβείας προϊθετο στρατιώταις , επαλείφων αυτούς και εξοπλίζων διά
ταύτης κατά των αντιπάλων της πίστεως , τοίς υπέρ του Θεού πολεμούσιν αυτήν την θείαν χείρα συνεργών
και συναγωνιζομένην επαγγελλόμενος , και θαρρείν προς τον αγώνα διακελευόμενος μετά τοσούτων υποδυο
μένοις τον υπέρ ευσεβείας πόλεμον . 'Ελελήθει μέντοι γε τέως , και εν αφανεί που κειμένη ήγνοείτο παρ'
αξίαν ή ούτω χρησίμη τε και παγκάλη πραγματεία , ουκ οίδ' όπως ο θησαυρός της Εκκλησίας αμεληθείσα
τε και παροραθείσα , και την εσχάτην απειλούσα καταφθοράν , ήν μή τις φθάς της του Πανδαμάτορος εξαρ
>

πάσειε ρύμης , και ανασώσηται την ολίγου δείν εξίτηλον γεγονυίαν αρίστην Χριστιανών παισι Πανοπλίαν .
'Ανθ' ών οίς περ φθάς ειρήκειν κινούμενος , την δυνατήν τέως κατεθέμην σπουδών όπως τύποις εκδοθε ,
τουτί το πολυωφελέστατον πόνημα , προίκα τοϊς ορθοδοξίας τροφίμους διαδοθή εις ασφάλειαν μεν και απο
τροπής της από των αιρέσεων λύμης , εις μνημόσυνον δε της έμής ταπεινότητος , και το κοινό της Εκκλη
σίας πληρώματι η παντευχία της των ευαγών της καθ' ημάς Εκκλησίας Πατέρων διδασκαλίας χορηγηθή .
ίνα τους αιρουμένοις αντικαθίστασθαι προς τους ετεροδοξούντας ραστώνη είη προς την εκπλήρωσιν του βου
λήματος , οίον εξ ιερού τινος ταμιείου τα κατά πάσης αιρετικής κακομυθίας αντίδοτα προφέρουσι , και εξ
ετοίμου αποχρωμένους προς άμυνας . Ου γαρ κατά την μυθικήν Ηφαίστου Αχιλλεί πονηθείσαν ασπίδα , αλλ'
ουρανοχάλκευτον πανοπλίαν κατά πάσης αιρετικής κακονοίας ή προκειμένη βίβλος προτίθησι , και αήττητος
αποφαίνει τον μετ' αυτής κατά των αντιθέων λήρων στρατευόμενον .
Ex Chr. Frid. Mallhæi Proleg. ad Eulhymium in Evang .
ΤΙΤΛΟΣ ΙΘ' .
nis Francisci Zini, apud quem jam Laline lege- A Κατά 'Αγνοητών , λεγοντων αγνοείν τον Υιόν και
Θεόν την ημέραν και ώραν της παγκοσμίου
" Ετιur ,περί Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος ,
bat συντελείας , ως ελάττω του Πατρός . Του με
τουκεκ
δια μεγ ένηυ άμα
ριμάλο ίου , ηνω
Βασιλεκαι τουηλόγο
εκ μέν ία
θεουλογτου γάλου Βασιλείου .
Εις την γνώσιν πάντων , et celera que side in textu.
. σύμπαντα ad και μηδένα καιρόν Τουtilu ad lum XIX .
Διαίρδρ
περ πίσαμώ ν ςτα
τεω μεγάλου Γρηγορίου του Θεολόγου , εκ του
ημάς απολιμrπάνειν. Vide infra col. 53. περί Υιου δευτέρου λόγου ,
Seijuuniu scholia nonnulla ad Græcum textum Δέκατόν έστιν αυτοίς ή άγνοια αι πλήν της πρώ
quæ
De codi suoceloco
2 seuaddid imusecae
biblioth , ejusdem XV b, fol., in της φύσεως . Vide ad eundem titulum .
.
Του αγίου Κυρίλλου .
Ju boc codice char ta omiss
mulia bombyca ina . quæ leguntur
sunt, Ει γάρ τα έσόμενα πάντα αά την γνώσιν τών
in editione, nulla ilem addita , quie curiosius tra- έσομένων . Vide ibid.
clanda sunt a futuro editore . Esi autem hic codex ΤΙΤΛΟΣ Κ' .
ideo nolabilis , quod tres litulos habet , qui in ple Κατά 'Ωριγένους .
risque codicibus Græcis desunt, nimirum liculum 'Ασώματος προ της παραβάσεως ad διό και εν
nius esιlitulom
XIX, κατά Σαρ el liculum
XX ακη XXVIII
νών , qui . Horim
separa tin (α) ulti
jan B ταύθα τα περί αυτού τέθειται . Vide in textu cd 3i
ext editus . Tilutum aulei XIX el XX hic Turun XX.

ascripsjuus.
( a) Vide Fabr. Bill. Græc ., ubi supra .
15 EUTHYMII ZIGABENI 16
Το τοιούτο τοιγαρούν και τηλικούτο της ευσεβείας κειμήλιον τίνι δ' άν ετέρω προσφωνήσαιμι δικαιότερον ,
εκλαμπρότατε, και μεγαλεπιφανέστατε κύριε Στέφανε Μπραγκοβάνε , πατρός αγαθού χρηστών γέννημα , και
της εκείνου αρετής και χρηστότητος εκμαγείον , και γνήσιον αποσφράγισμα , ή τη ση εκλαμπρότητι , ήτις
πάσαν μεν την έξω λαμπρότητα , την από του θεοστέπτου κράτους του εκλαμπροτάτου και γαληνοτάτου
πατρός σου κυρίου κυρίου Ιωάννου Κωνσταντίνου Βασσαράβα βοεβόδα και ηγεμόνος πάσης Ούγγροβλα
χίας επιρρέουσαν, και αφθόνως μετοχετευομένην , μικρών και ασθενές πρός γε την ακροτάτην ευδοξίαν συν
το αληθεί λόγω ήγησαμένη , και τοις αγεννέσι μάλλον οιηθείσα προσήκειν αλλοτρίοις καλοίς σεμνύνεσθαι ,
και απορία οικείων προς την των Πατέρων, ώς προς το νόθον, και τεχνητόν έρευθος αι του εμφύτου χηρεύ
ουσαι, καταφεύγειν αρετήν, και λαμπρότητα , ούτως εαυτήν εξεπόνησε και διεκόσμησε πάση μεν αρετής
ιδέα, πάση δε παιδεία και (ώς συνελόντι πάσιν, οίς κοσμείσθαι και οίς ο αληθής χαρακτηρίζεσθαι πέφυκεν
άνθρωπος , ώστε άγαλμα δή τι της αρετής έμπνουν , και αγαθού παντός έμβιον άγαλμα πρόκειται. ' Ανθ'
ότου και το μεν αυτής σώμα οι Μυσίας όροι περιειλήφασι , το δε της αρετής και καλοκαγαθίας κλέος πε
ριθεί την υφ' ήλιον , και περιηχεί τους επαίνους της σοφωτάτης σου έκλαμπρότητος. "Ητις εν τηλικαύτη
αφθονία των Εξω, και εύρροία πραγμάτων ου παρείδεν έαυτήν υποσυρομένην εις & πέφυκεν ελεεινώς υφέλ
κειν εξυβρίζων ο πλούτος, αλλά γενναία και ερρωμένη φρονήματι όλη γ' υπεράνω της κατ' αυτόν βίας γε»
νομένη , είς σκέψιν εαυτήν καθήκε , και διακριβώσατο νουνεχώς άττα κοσμείν οίδε τον άνθρωπον. Διο δη
.

παιδεία σαυτόν εκ νέου τη ελευθερία υποβαλών, διττήν εκείθεν τη σαυτού ψυχή πηγήν εφειλκύσω , τοίς τι
κατά θεωρίας και τους ένα πράξει καλώς ενησχολημένος. Διό και ευδοκιμείς μεν εν συνεδρίω σοφών, οίς συν
διημερεύειν και συμπαννυχίζειν τα πλείστα φιλείς, όσου της προς φιλοσοφίαν οικειώσεως δείγμα λαμπρό
τατον, οπότε τοις ομοίοις χαίρειν έκαστον τοίς σοφούς γνωματεύεται , αύξεις δε διά σαυτου τον κατάλογος των
κατά την έν πράξει αρετήν ευδοκίμων, εναρίθμων άγαν φέρων τα δεύτερα, και τους πρωτεύουσι κατ' εκείνην
διαμιλλώμενος , ώστε με ουκ εις μακράν σε πάντας εάσαι κατόπιν τη δόξη των κατορθουμένων θαρρούντα
διατείνεσθαι , είγε τα φθάσαντα των εσομένων ασφαλέστατα τεκμήρια πέφυκεν. Αλλά τούτων μεν άλλο: ,
και οίς έργον εγκώμια πλέκειν τους επαίνους φιλοτεχνούντων. Εγώ δ' και της υμετέρας ένδοξότητος διαφε
ρόντως αποδέχομαι τε και άγαμαι σιγή παραδραμείν ουκ ανέχομαι , αλλά και ως έχω δυνάμεως έως υπέρ
γής είην διαθρυλλών και κηρύττων μετά γε θαύματος ου παύσομαι. Πώς γαρ ουκ αν λήθην ή φθόνον
οφλω δικαίως , ό γε διά πλείστων πεπεισμαι μη προτιθείς, μηδε δημοσιεύων, αποστερών δε τη άκαιρη σιγή
της εκ τούτου ωφελείας τους γε ευγνώμονας, οίς υπέκκαυμα γίγνεσθαι φιλούσε προς τα βελτίω των αγαθών
έργων οι έπαινοι ; Ει δε τα των άλλων σπινθήρος χρείαν συμβάλλoιτο , πώς ουχί πυρσον εν αυτοίς αρετής
ανακαύσει του εν σοί κατ' εξοχήν ενυπάρχοντος το διήγημα ; Ούπερ ουδένας οίμαι γ' ες τόδε διατελείν ανη.
κόους , πλήν ει μή τις είη ανέραστος των καλών και ολίγωρος . Τίνα γάρ αν και λήσειεν ο παρ' αυτή θερμός
και διάπυρος υπέρ ευσεβείας ζηλος , και ως μετά πολλής και διακαούς προθυμίας υπεραγωνίζη και
προασπίζεις των ορθών, και πατρίων δογμάτων, στρατείαν ταύτην αρίστης των Χριστώ στρατευόμενος , και
προπολεμών της ορθοδοξίας μετά πολλής και καρτερικής της ενστάσεως ή πύλαις άδου κατά την αψευδή
του Σωτήρος επαγγελίαν ουδέποτε κατισχυθήσεται, όσο πλέον πολεμείται μάλλον ακμάζουσα, και εν τη τα .
πεινώσει αυτής λαμπρυνομένη και έναθάλλουσα ; Διά ταύτ' άρα καγώ σοι τη θερμώ ζηλωτή και προμάχω
των της αληθείας δογμάτων ταυτηνί φέρων προσφωνώ την δογματικήν Πανοπλίαν , όπως τεθωρακισμένος
τη του Πνεύματος χάριτι , ρωμαλεώτερον αντιπαρατάττη το από τούδε τοίς αντιλέγουσι τη αληθεια, το θείον
ρημα φέρων κατά την σάλπιγγα των Εκκλησιών, Παυλόν φημι τον μακάριον, υπέρ πάσαν μάχαιραν , και
ρομφαίαν αμφήκη, και δι' αυτού τους του ευσεβούς λόγου διαχρώμενος πολεμίους, και λαμπρά κατ ' αυτών
ιστών τρόπαια , ώςπερ ου δέοντα και χαμαίζηλα κομίση τα άθλα, ουδε δόξαφάοτ άπανθούσαν και έκλεί
πουσαν, αλλ' άπερ ούτ' οφθαλμοίς εις θεαν εφικτά, ούτ' ακοή χωρητά, και λόγου παντός υπερπαίει δύναμιν,
βασιλείαν ουρανών, και μακαριότητα διαιωνίζουσαν, την αποκειμένην τοις εκλελεγμένους προ πάντων αιώ
νων. Ου μόνον δε διά ταύτα προσήκειν έγνων σου τη ενδοξότητι το δώρημα, αλλά και ότι δή παρά πάντας
αυτή ωκείωται, βασίλειον ούσα κειμήλιον, σοι δ' ου μόνον τα του γένους εκ βασιλικών πηγών επιρρέοντα ομο
λογείται , τα προς μάμμης εις τους επιφανείς Καντακουζηνούς αναγόμενα, αλλά δή και τα πραττόμενα
βασιλικής ευγενείας λαμπρότατα απoσώζει μαρτύρια , και κηρύττει την προς εκείνους συγγένειαν ή των
πράξεων ομοιότης . "Ων οίκοθεν έχεις , και αφ' εστίας φασί το παράδειγμα , ως υπό ζώντι αρχετύπο το
κλεινω και έκλαμπροτάτω γενέτη παιδαγωγούμενος , και συνει νύκτωρ και μεθ' ημέραν τη πηγή , εξ ης
άφθόνως υπάρχει αρύεσθαί σοι , και κατά τας φιλεργούς μελίττας οίον εξ αθανάτου λειμώνος απανθίζεσθαι --
των αρετών τα ευώδη και αειθαλή άνθη. 'Ανθ ' ότου και διπλασίους είκότως τυγχάνεις οφείλων τη αυτού
εκλάμπρα γαληνότητι χάριτας , πρός γε τώ είναι και αυτού του εύ είναι παρά της αυτού υψηλότητος προσ
υπάρχοντος. “ Ης δήτα καθ' ημάς αι αρεται τους περασι διατεθρύλληνται, της αρίστης ευνομίας μετά της
δικαιοσύνης καταγλαϊζούσης τον υψηλότατον και λαμπρότατον θρόνον, εφ' ού δή προς Θεού πάλαι προω
ρισμένη εν τω καταλλήλω χρόνω παρά της αυτού προνοίας εφίδρυται, οπότε και του χρόνου ανωμαλία
τον δεινον εις διοίκησιν απήτει , διά πολυσχιδών οδών παραστήσοντα την έμφυτον καλοκαγαθίαν, και εκάστω
προσφόρως επαρκέσοντα προς την χρείαν , και των οικείω υποδείγματι τον υπό χείρα λεων τα θεοφιλή εκπαι
δεύσοντα. Αλλά τις άν μοι λόγος αρκέσειε, οποίος κάλα μος υπηρετήσει ίν ' απαριθμήσει γούν μόνη χρήσω
και των προτερημάτων, οίς ο σος γενέτης καθωραΐζεται, των αγαθών , ών ου τη Mυσία μόνη, ήν και λόγου
μικρού δείν άμοιρον πρώην ούσαν , Μουσών απέφηνε καταγώγιον , και σοφών ανδρών περιώνυμον ενδιαι
7
List
τημα , αρετής τε πάσης τω όντι γυμνάσιον , αλλ' ήδη και τη υφηλίω ξυμπάση υπήρξε πατήρ , πολυτρόπως
17 PANOPLIA DOGMATICA . 18
ευ δρών το Χριστώνυμον πλήρωμα, των ευποιιών αφθόνως και ρύδην προχεομένων τοις πάσιν, αλλά και διά
της τυπογραφίας , ήτις επί της αυτού θεοδοξάστου ηγεμονίας συνέστη , ουκ εναρίθμων ιερών βιβλίων στον
εις το ζην ανακληθέντων και αναβεβιωκότων, και τους Χριστωνύμοις κεχορηγημένων παρά της αυτού
θεοφρουρήτου εκλαμπρότητος , εφ' ής οίον υπό χοροστάτη τη ευσεβεί το λοιπόν σμήνος συγχορεύει των
αρετών , κάντεύθεν αρετή, παρ' αυτή τιμωμένη όλους , πήχεσι το τού λόγου , βασιλικούς επιδίδωσι , και εις
αυξης χωρεί , οίον εν αθανάτους στήλαις τη αλήκτη διαδοχή εγκεκoλαμμένα εις γενεάς γενεών παραδιδούσα
αυτής τα εγκώμια. Εκείνης oύν απόρροια πέφυκας της πηγής, έκλαμπρότατε Στέφανε του τηλικούτου δεν
δρου μεγαλοφυής υπάρχων καρπός παριστάς τη μιμήσει, και την συγγένειαν ου ψεύδη , διαζωγραφών ακρι
βώς εν σαυτώ όλην την του γεννήτορος αρετήν , συν ή σε εύχομαι υπό της ζωαρχικής και μακαρίας
Τριάδος περιφρουρείσθαι εις μακραίωνας μετά της εγχωρούσης ευδαιμονίας, επιδιδόντα εν τοις κατά Θεόν
επιτηδεύμασι, εύθυμούντά τε διά παντός , και ούτινοσούν άβουλήτου άγευστον . Αμήν .
ΔΡΥΣΤΡΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ.
Της υμετέρας 'Εκλαμπρότητος θερμότατος ευχέτης.

Προς τον εκ.λαμπρότατον, και ενδοξότατον κύ- Α
ριον κύριον Στέφανον βοεβόδα τον Μπραγκο-
baror .
'Αρετης ιδ' ευσεβίης
Συνάρασθέ μοι παρούσαι
"Ελικωνίηθεν Μούσαι
'Ορθοδοξίας το κλέος ,
Βαθύ, κλεινόν ούν τε γήρας
Στεφάνου πλέκειν επαίνους
Επέων καλοίς αώτοις
Σοφίης άριστον υία
Θεός ή βίον παράσχοι
Βασιλείαν τ' επί τούτοις γε αγήρω.
'Αντώνιος ο προρρηθείς .
Τού αυτού. Προς τον πανιερώτατον και σεβα.
σμιώτατον μητροπολίτης Δρύστρας κύριος Β
Αθανάσιον.
Τεύχεσιν ευσεβίης ιδε πνεύματος όπλισε θείος
'Αρχιερεύς Δρύστρας πανοπλία ζαθέους .
Λύκους δε φθορέας κατερύκει σηκώθεν ούτος
Χριστοίο, κλεινήν εις φάος τήνδε βίβλον,
Ζιγαδινού πόνον αίς αγαγών δαπάναις αφειδέσσι ,
Δέρκ: τε ποιμένες συν θαύματι ευσεβίην .
Προς τον αυτόν.
Hέλιος λάμπων απάσης δρόμους πείρατα χθονός,
Αντί ψυχής τελέθει τους επί γής άπασιν.
'Ακτίνες των δ' αρετών αστράψασαι όμματα πιστών ,
" Όνησαν πλείω ή το πάροιθ' έτεροι.
"Ο εν σπουδαίοις ελάχιστος Χουρμούζιος.. Τιθέμενον παρά άρχιθύτου σού ευχέτιδός τε
"Ετερον του αυτού ως από της βίβλου .
Πανοπλία κέκλημμαι εικότως μάλα,
Χορηγός όπλων φασγάνου τομωτέρων ,
Αίρειν πασών οίς θυμός καθ' αιρήσεων
Λαμπρά τρόπαια , και νίκας πρός άξίαν.
Πατήρ πέλει μοι Ζυγαδηνός μοναχός ,
Γραφών ατεχνώς ηκριβωκώς βένθεα.
Τέως δ ' ενί σκότω εούσαν άγνωστον,
Μυχούς όρωρυγμένος αίης ώς χρυσός,
'Αρχιθύτης Δρύστρας τυποι 'Αθανάσιος
"Εαις δαπάναις , ώφελείας είνεκα .
Εύχεσθε ούν άπαντες οι γήρας βαθύ
Λαχείν τ ' έπειτα χώρον ουρανιόνων .
" Ετερων προς τον εκλαμπρότατον Στέφανου βοε-
βόδα τον Μπραγκοβάνον · και προς τον πανιε.
ρώτατον 'Αθανάσιος Δρύστρας .
"Ίδμονι των όπλων οπλίζεσθαι θεμις όπλοις,
"Όφρ' αρετήν κόσμω παμφανόεσσαν έχη.
Σοι δ ' ώ Βασσαράβων λαμπρόν στέφος , ήδέ τε εύ
[χος ,
Ταύτα τα όπλα πρέπει αιρετικών εφόδω .
Των ρα Ζυγαδινός χαλκευτής πάμπαν ετύχθη ,
Ποιμήν δε Δρύστρας θηξε τυπογραφία ,
Ούνομα δ' έπλετο τώδε φερώνυμον αθανασίης ..
"Ην αρετήσιν έής πλέξατ' άπειρεσίως .
"Ο ελάχιστος εν ιεροδιακόνοις Ιωαννί .
κιος ο Χατζής .
" Ετερον εις την βίβλον .
Τόξον σον ήδη καρτερώς τείνον λίαν,
Βέλη τε ρίπτε αντιπάλων καρδίη .
Λέλoγχας ή γάρ τηλικούτου δαίμονος ,
Δούν ώστε φέγγει μιν σε δή και γουνέα.
Eόντα τούτον Ζυγαδηνών τουπίκλην ,
Ευθυμίης φερώνυμον φώτ ' αγλαόν .
" Ετερον πρός τε τον εκλαμπρότατον κύριον Στέ
φανον βοεβόδα τον Μπραγκοβανον , και προς
τον πανιερώτατου μητροπολίτης Δρύστρας
κύριον 'Αθανάσιον .
Μπραγκοβάνων Στέφανε στέλεχος ρίζης περιδοξου ,
Ho ’ αγαθού τοκέως ευφρόσυνον τε τεκος ,
Δέξεο σά κορυφά στέφος αΐδιον τόδε δώρον ,
Λαμπρού σου ήθους σημ ’ αγλαόν τελέθον,
Εξάρχου Δρύστρας τούνομ’ 'Αθανασίου ,
C "Ος δή θήκι τύπος δαπάνησιν άειρομένησι.
Την βίβλον ταύτην είς χάριν ευσεβέων .
Ο εν σπουδαίοις ελάχιστος Γεώργιος
Χαζηδάνου Λαρισσαίος .
Στίχοι Ιαμβικοί πρός βασιλέα 'Αλέξιον τον
Κομνηνόν , και προς την βίβλος Ευθυμίου μο .
ναχού του Ζιγαβηνού .
" Η Βίβλος σύτη του κρατίστου δεσπότου
Θείων πέφυκεν οπλοθήκη δογμάτων,
Παντευχίαν φέρουσα και πανοπλίαν
" Αρθηκτον, ακράδαντον , αδαμαντίνην .
Του γάρ δυνατού τα τεθηγμένα βέλη ,
" A πηγνύουσιν οι στρατηγοί του Λόγου
Των του κρατούντος δυσμενών εν καρδία ,
 19 EUTHYMII ZIGABENI
' Ενταύθα κείνται πάντα συνειλεγμένα,
Το συγκροτισμό του σοφού προμηθέως ,
'Αλεξίου γης Αυσόνων βασιλέως ,
Θεόφρονος Μέδοντος Ευσεβεστάτου ,
“Ον ή πρόνοια του φιλανθρώπου Λόγου
'Εν έσχατιά των χρόνων των δυσκόλων ,
Και των αναγκών τωνδε των πολυπλόκων
" Ήνεγκεν ευτύχημα Ρωμαίους μέγα ,
Στρατηγόν ευμήχανον ηκριβωμένον ,
'Αρχηγόν ευδόκιμον εξηρημένον,
Και προ κράτους τείχισμα , και μετά κράτος
Πύργωμα , κραταίωμα της σκηπτουχίας,
Ού τα κατορθώματα πολλά και ξένα ,
Και τα τρόπαια τα κατ' εχθρών μυρία .
Σφραγίς δε πάντων, και κορωνίς αισία,
" Η Δογματική τυγχάνει Πανοπλία ,
Της ορθοδόξου πίστεως και στερεότης.
Η συλλογή γάρ τών θεοπνευστων λόγων
Γνώρισμα λαμπρόν ευσεβούς βασιλέως.
“ος συρραγήναι τοίς εναντίοις θέλων,
Και πρός λογικής συμβαλείν αυτοίς μάχην
Τούτοις κατ' αυτών ευ τεθωρακισμένος
Τούς μηχανικούς απτοήτως εξίσω.
Του αυτού .
Πρόγραμμα βιβλου τήσδε της των δογμάτων
'Αλεξίου φρόντισμα , και γλυκύς πόνος ,
"Ρώμης βασιλεύοντος ευσεβώς Nέας,
Και φαιδρόν εκλάμποντος αρετών σέλας.
Κοινωφελές συνταγμα , πίστεως κράτος ,
Στήλη θριαμβεύουσα τους νόθους λόγους.
* Αθροισις ευσύνοπτος ορθοδοξίας ,
"Έλεγχος εντρέπων τε και καταισχύνων
Τους της αληθούς πίστεως αποστάτας .
Θείον ταμείον οργάνων των εν μάχαις,
"Απερ καταστρέφουσα τείχη δογμάτων
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΜΕΤ ' ΕΓΚΩΜΙΟΥ ΤΩΝ ΠΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΑ ΑΛΕΞΙΟΝ ΤΟΝ ΚΟΛΙΝΗΝΟΝ ΕΙΣ ΤΗΝ
ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΝ ΠΑΝΟΠΛΙΑΝ,
PROLOGUS AD PANOPLIAM DOGMATICAM , CUM ENCOMIO IMPERATORIS
ALEXII COMNENI.
-
Euthymii opus et solitarii
Zigadeni Panoplia dogmatum ,
Alexio e Comnenorum gente parata :
Regi fitleli in infidelium confusionem .
Omnia quidem maximi , divinique gubernatoris ,
ac regis nostri Alexii præclara , et illustria , alquc
admiranda sunt institula , que vel ad reipublic: e
recle administrandæ tuendaque peritiam perti- των επιστημονικαί διαταγαι , και δεξια μεταχειρί
nent; vel stratagemata , militariaque consilia , et
sententias , ac præcepta complectuntur ; vel acula
machinarum inventa nihilo plerumque Palamelis
Arclaime.iisque maclinis inferiora comprehendunt ;
vel dicta prudenter acuteque magnarum gentium
legatis responsa coninent ; vel denique, ne lon-
20
A Θεώ μισουμένων τε και λαοπλάνων ,
Πηγή δι' αυτής ενθέων διδαγμάτων,
Ποταμός αυτοχρημα σεπτών δογμάτων.
"Αρδην κατακλύζων τε και σύρων κάτω
Των κακοδόξων τάς βεβήλους αιρέσεις.
Φρικτή βελών φαρέτρα δογματοκτόνων,
Των συλλογισμών πλεκτάνη , και σφενδόνη ,
Τοΐς του Θεού φώς , πυρ δε τοις άλλοτρίοις .
Σάλπιγξ καταπλήττουσα τους εναντίους ,
Πανοπλία φράττουσα τους κεχρημένους ,
Παντευχία σφάττουσα τους θεηλάτους .
'Αλλ' ώ Μονάς Τρίφωτε , και Τριάς πάλιν
"Εν φώς απαστράπτουσα της Θεαρχίας,
Τον " Ήλιον φύλαττε των Ανακτόρων ,
Β Τον μηχανουργών της τοσαύτης ισχύος.
"Έπειτα τήνδε την σελήνην του κράτους
Καλήν βοηθόν εκ Θεού συνημμένην,
Και τον ποθεινόν Πορφύρας 'Εωσφόρον
Κάλλιστον άνθος Δεσπότην ημών νέον ,
Ειρηνικήν σύμπνοιαν εν βίω νέμων ,
Ζωήν τε μακράν, και κακών ελευθέραν,
Και την τελευτην ευφόρως τελουμένην,
Πανοικι σώζων, παγγενή στέρων άνω
Μαρμαρυγήν άφθαρτον ήμφιεσμένους.
Του αυτού.
"Ως ηυδόκησεν ο κρατών στερηφόρος ,
"Ως εγγράφως ώρισεν , ώς έδειξέ μοι
Σπεύσας κατεσκεύασα την Πανοπλίαν.
C Ταύτ' ούν μαθόντες οι κριτα του βιβλίου
Στέργοιτε , και βάλoιτε ταις ευφημίαις
Τον αγχίνουν τε και μέγαν βασιλέα .
Τούτω γαρ ή σύμπασα και μόνο χάρις .
Ει γάρ προσήκει την αλήθειαν λέγειν,
Ευμήχανον το χρήμα, πιπτέτω φθόνος.
D Ευθυμίου πόνημα και μονοτρόπου ,
Του Ζιγαβηνού δογμάτων Πανοπλία ,
'Αλεξίω τευχθείσα Κομνηνών γένους,
"Ανακτι πιστό των απίστων εις πάλης.
Και πάντα μεν τα κατορθώματα του μεγίστου και
θεοκυβερνήτου βασιλέως ημών 'Αλεξίου περιφανή
και λαμπρά και αξιοθαύμαστα πολιτικών πραγμά
σεις και αντιλήψεις πολεμικών στρατηγημάτων ευ
βουλίαι, γνωμών υποθήκαι, και μηχανημάτων επί
νοιαι, μηδέν έλαττούμεναι πολλάκις των Αρχιμή
δους και Παλλαμήδους • αποκρίσεις περιε σκεμμε ναι ,
και αγχίνοιαι μεσται προς τους πρέσβεις των με
γάλων εθνών: τάλλα πάντα, συντόμως ειπείν, εξ ών
21 PANOPLIA DOGMATICA, 22
και πανταχόθεν συγκεκροτημένος αυτοκράτωρ , και A gior sim , cincta illa, quibus imperator undique
>

δεινός όμιλήσαι πράγμασι , και πόρον αμηχάνους fultus et munitus, tum rempublicam regere , tum
ευρείν, και προς τους καιρούς και τας καταστάσεις ex dillicultatibus sese expedire , el rebus atque
συμφερόντως μεθαρμοζόμενος γνωρίζεται και δια- lemporibus accommodare utiliter scienterque potest :
γινώσκεται• των άλλων δε τούτου προτερημάτων sed hoc ejus in primis laudandum ac celebran
ουκ έλαττον είς λόγον ευφημίας το προκείμενον dum cst studium atque consilium , quod orthodoxa
σπούδασμα, την συλλογήν λέγω των δογμάτων της fidei decrela colligenda curavit , nec quamvis tam
ορθοδόξου πίστεως. Πώς τοσαύταις κοσμικαίς φροντίσει muilis mundi molestiis innumerabilibusque nego
περιρρεόμενος, και μυρίων πραγμάτων ανθολκαίς tiis el gravissimis occupationibus assidue distringa
εκάστοτε περισπώμενος , ουδέ τούτου του μέρους lur , parlem banc sibi negligendam dusit , ut ex
αφροντίστως έσχε , καθάπερ πολλοί των προλαβόντων superioribus imperatoribus multi , quibus id satis
αυτοκρατόρων, οίς ήρκεσε μόνον ώσπερ και τους fuit , quod plerisque vel illius , vel hujusce tem
πλείοσι των τότε και νυν υπηκόων και στοιχειώδης poris privatis hominibus salis est , nempe brevis
και σύντομος ομολογία της πίστεως, δ και Σύμβολον fidei confessio , religionis continens elenmenta ,
ιερόν καλείται . Διασκεψάμενος δε και τη πείρα quod sacruin Symbolum appellatur. Al ipse cum
γνούς ότι πολλών μέρεσι της Ρωμαϊκής επικρα B experimento cognitum ac perspectum haberet,
τείας παρεισέφθάρη πάλιν ιοβόλα και θεοστυγή δόγ- $
pestiferas rursum et impias opiniones multis Ro
ματα, και των πνευματικών γεωργών απονυσταξάν- mani imperii partibus irrepsisse , ac propter lon
των διά την των πολεμίων ίσως μακράν και πολυ- gum fortasse diuturnumque hostium dominatum
χρόνιον προσεδρίαν, έπεσπάρη το καλό στο inter bonum iriticum malia luxurianlis litrelieo
hæretico
ζιζάνιον άκαρπίας, και προς μόνην καύσιν επιτή- rum doctrinæ , quæ non nisi ad comburendum uti
δειον των αιρετιζόντων ειδωλομανίας, ά και θολεροίς lis est , zizania fuisse sparsa ac disseminala , caque
να ασι λόγων αρδεύοντες οι τούτων διδάσκαλοι , ut vigerent et crescerent , turbidis Surmonum
βλαστάνειν παρασκευάζουσι, τί ποιεί ; περιοιδησά- rivalis ab ipsorum doctoribus irrigari , animo com
σης αυτό της καρδίας τη τοσαύτη καταφρονήσει, molus, atque ob insignem corum audaciam alque
διανίσταται προς ζήλον, και της θεραπείας αυτουρ- dementiam inflammatus, tanto malo sibi occurren
γος γίνεται , και περινοεί τι μέγα και υψηλόν. Και- dum ac remedium adhibcndum existimavit. lia
ρούς γάρ αποταξάμενος τη μελέτη των θεοπνεύστων que cum a publicis negotiis , gravissimis reipublicae
Γραφών , ότε και μικράν εκεχειρίαν ήγεν από των muneribus, et curis superes : et aliquid temporis , id
δημοσίων και κοινωφελών φροντίδων, αναγνώσει C omne in divinarum Scripturarum voluminibus accu -
φιλοπίνω συντόνως εαυτόν επεδίδου , συναιρουμένους rale perle endis consumebat , deque iis cum viris
έχων τους παρατυχόντας των ελλoγίμων , ών πολλών eximiis, quorum egregia multitudine regia semper re
και καλών ευπορείν είωθεν αεί τα βασίλεια, μάλιστα ferta esse solei , coloquebatur, approbatos in primis
δε τους δογματικούς ήσκείτο λόγους, και θερμόν τινα sermones colens, quorum ingenii quodam amors
και διάπυρον έρωτα τούτων εν τη ψυχή περιέφερεν. animus ejus incensus ardebat. Ex quo factum est ut
"Ένθεν του και καθάπερ σίδηρος θερμός ύδατι talium sermonum consuetudine linguam exacueus
ψυχρώ στομωθείς , και την γλώτταν ταις παρατρί- tanquam ferrum ignitum aqua frigida confirmatum ,
ψεσι των τοιούτων λόγων ακονηθείς, αμφίστομος atque adeo gladius utrinque aculus ad detesta -
απετελέσθη μάχαιρα κατά των βλασφήμων δογμάτων, biles opiniones , alque doctrinas exscindendas , vel ,
και διδαγμάτων , και πέλεκυς κόπτων πέτραν , το utScripturae verbis utar , Securis petram concidens ',
της Γραφής ειπείν , την σκληρά και πε πωρωμένην aspcram nimirum ac duram , alque omni scnsu .
αναισθησίαν των θεομάχων , ώς αυτός εγώ δις παρα- careniem pertinaciam impiorum evascril. Id , quod .
τυχών διαλεγομένω κατενόησα , και παρε σημειωσά- ego leslari possum , qui rem animadverti 5,. et ad-.
μην · ούτω τοιγαρούν τους μεν των εις χείραιόντων nolavi , cum ei dispulanti forle forluna bis mihi.
άγχεμάχοις όπλοις έβαλε και κατέβαλε· τινάς δε των D contigerit interesse . Quosdam enim secun con-
ενδιαστρόφων και προς την αρμονικήν ήδυφωνίαν gredientes bisce armis cominus percussit et , pro
υπαλλαττόμενος νουθετείν επειράτο, και μετακλίνειν, ligavit.. Alios autem fugilantes orationis suavilate
πολλήν μακροθυμίαν και επιείκειαν τοις λόγοις πα- capiens et alliciens , multamque verbis suis pa
ρακιρνών. "Ινα δε και μετ' αυτόν οι βασιλεύοντες lientiam ac lenitatem immiscens ad sanitalem et
ενάγωνται προς την μίμησιν, έσκέψατο μάλα συνεπώς optimam frugen reducere nitebatur . Quod quidem
έγγραφον αυτοίς τε και πάσι τοις υπηκόους καταλι- exemplum ut post se regnaturi possint imilari ,
πείν τήν τών δογματικών όπλων παρασκευήν, και optimum iniil consilium , ut,, quemadmodum illi
τας πνευματικάς ελε πόλεις, και τα λογικά μηχανή- qui res ad militiam pertinentes comparant , eis 20
ac
ματα, καθάπερ οι τά προσαγορευόμενα τακτικά συν- subdilis eorum populis approbatorum armorum
τάξαντες, ου το των αρχιερέων έργον σφετεριζόμε- apparatum omni macliinarum genere atque in .
νος , αλλά κακείνους διεγείρων τω καθ' εαυτόν υπό- strumento bellico instructum , lillerarum monu
δείγματι, και συμμαχίαν μάλιστα παρεχόμενος. mentis consignalum relinqueret. Qua sane re non
Jerem . X!!!! , 29.
 23
EUTHYMII ZIGABENI
24
sibi pontifcum manus arrogavit , sed exemplo A 'Ανάγκη γαρ, σιωπώντος ακαίρως του την εξουσίαν
Suo pontifces excitavit ,, seque illis socium et ad.. έχοντος του διαλέγεσθαι περί πίστεως , αντιλαμβά
jutorem adjunxit. Neque vero crimini aut vitio νεσθαι κινδυνεύοντος του λόγου , μή ότι γε τον ευσε.
vertendum est ., si non solum imperator ipse βέστατον βασιλέα , τον και τους δόγμασι των αρχιε
pietatis studiosissimus , sed quivis omnino e fi- ρέων το κύρος διά της εαυτού ροπής και συνέσεως
« lelium numero , modo peritus sit dicendique po- χαριζόμενον , αλλά και τον απλώς πιστόν άνδρα, και
Iestate præditus, veritatem in discrimen adductam λέγειν επιστάμενων και δυνάμενον , ει μή και τον
laborantemque tueatur atque defendat : nisi forle ανελόντα θηρίον ανθρωποφθόρον αιτιάσαιτό τις, ότι
qni immanem et mortiferam aliquam feram occi- μη εγχώριος ών τον κοινόν όλεθρον εκ μέσου πεποίηκε ,
derit , eo nomine in crimen vocari debet , quod cum
και της εντεύθεν λύμης απήλλαξε τους αυτόχθονας .
non sit indigena , communi peste de medio sublata Και δη τα δόγματα των μακαρίων Πατέρων, και
incolas et indigenas ab ejus pernicie periculoque προμάχων της ορθής πίστεως διά των του παρόντος
liberaverit. Beatorum igitur ' Patrum rectæque πολυπείρων
καιρού σοφών και εκλεξάμενος
ανδρών ,
fidei defensorum decretis per sapientes et peritos και συναγαγών έμοί την συνθήκην τούτων επέτρεψε ,
hujus etatis viros electis , in unumque redactis , και τάξιν επιθεϊναι τούτοις, και διεσκεμμένην αρμο
hanc mibi provinciam demandavit , ut eorum sen, B
νίαν,
1entias diligenter in ordines distribuerem , et suis δε ουκκαιήνλελογισμένην
αναδύεσθαι , οικονομίαν
λοιπόν τουεκέλευσεν.
Λόγου και Επει
Θεού
quasque locis apte concinneque disponerem ac col- στρατηγούντος του συντάγματος των λόγων, δι' ου
locarem . Quamobrem cum ejus mandatis ac jussis και χείρες διδάσκονται προς παράταξιν, και δάκτυλος
nefas sit adversari , restat ut ratione Deoque hu- γράφοντες κατορθoύσι τον κατά των αιρέσεων πόλε
jus muneris duce , per quem et manus instruun- μον· ιτέον ημίν ήδη προς την εγχείρησιν, και κατα
tur ad pugnam et digiti scribentes ad bæreses σκευαστέον , μάλλον δε συντακτέον Πανοπλίαν τοις
profligandas diriguntur , congrediamur , et manus
9
βουλομένοις υπερμαχείν της ευσεβείας, και συρρή
conseramus , vel potius religionem lueri , el cum γνυσθαι τους εχθρούς αυτής, παθείν μεν αδαμαντίνην ,
hostibus ejus decertare volentibus arma comparemus δράν δε καιριωτάτην , και όλως ακαταγώνιστον, και
adamantina ac lethalia vereque cælestia , quibus qui δντως ουρανοχάλκευτον .
erunt instructi, cum lædi nequeant omnino , lum adversarios ipsi vulnerent, prosternant ac superent.
Appellabitur autem hic liber Orthodoxæ fidei "Εσται δε τη βίβλω ταύτη κλήσεις Δογματική Πar
Dogmatica Panoplia , vel Decretorum Armamen- οπλία, ή όπλοθήκη δογμάτων, ώστε καιρού πατε
varium , ' ut cum pugnandi tempus advenerit , καλούντος εις μάχην, και τους πνευματικούς οπλίτας
oportueritque spirilates propugnatores armari , C εγείροντος , αναπτύσσειν ταύτην, και προς τας ιδέας
eo paleſacto , armis bello pro lempore con- των πολέμων φράττεσθαι τοις ένα ποκειμένοις όπλους :
gruentibus instruantur . Hoc enim varia lelorum πολυειδή γάρ ταύτα, και δαψιλή, και προς παν
armorumque genera ad omnia bella gerenda con- τοίον πόλεμον εξαρκούντα . Διττού δε όντος λόγου
ficiendaque aliunde subministrabit. Cælerum , cum παντος, κατά τον Θεολόγον φάναι Γρηγόριον , του
duplex sit , quemadmodum tradit Gregorius Theo- μεν το οικείον κατασκευάζοντος , του δε το αντίπαλος
logus , orationis genus , unum quo nostra defen- ανατρέποντος , και ημείς τον οικείον εκθέμενοι πρό
dimus , alterum , quo res adversariorum oppu . τερον, ούτω τα των εναντίων ανατρέψαι πειρασό .
gnamus , sic item nos agemus , or nostris prius μεθα, και αμφότερα δε διά των πανσόφων, ώς είρη
expositis ac constitutis, tum demuin aliena atque ται , Πατέρων των προκεκμηκότων υπέρ του Λόγου,
hostilia profligemus . Utrumque autem præstabi- και καθάπερ τινά κλήρον καταλελοιπότων ημίν τους
mus , ut dielum est , auxilio muniti Patrum sa-
5 οικείους λόγους, και τας εκ τούτων πρός τάς υπεν
pientissimorum , qui ante nos pro veritate fidei αντίους ποικίλας συμπλοκάς , και τους τρόπους των
dimicarunt , scriplaque sua , ut firma adversus άνδραγαθημάτων. Εκτεθήσονται δε τάξει τινί κατά
varios hostium impetus prasidia , et fortitudinis p τους χρόνους αι των άλλων ώς εν εκλογή κακών
exempla nobis hereditaria reliquerunt . Εxponentur επιλογείσαι κακοήθεις αιρέσεις τας ανατροπάς επο
autem servato lemporum ordine aliorum sententiæ , μένας έχουσαι , και τους έφ' εκάστης αριστεύσαντας
tanquam in malorum explicatione pravas bæreses κατατρέχοντας αυτών διά των οικείων αντιρρήσεων
ita recensentes , ut slatim sequantur earum Con: και κατακοντίζοντας. Τάς μεν ούν παλαιοτέρας ως
futationes , et qui in singulis evertendis optime se προ πολλού σεσηπυίας , και πάντη διαφθαρείσας παρ
gesserunt , scriptisque suis eas oppugnarunt et εδράμομεν, τας επισημοτέρας δε , και ών, ει και
transfxerunt . Αntiquiores quidem vetustateque η φλόξ απεμαράνθη , παραλυπούντες έτι την Εκκλη .
jam aboletas atque consumplas prætermisimus , σίαν οι άνθρακες , ταύτας έστησαμεν σκοπούς εις το
insigniores vero , et quarum licet exstincta sit βάλλεσθαι και κατατοξεύεσθαι. Και εί τινες δε των
flamma , carbones lamen Ecclesiam lædunt , nobis , μεταξύ και προσεχών παρειάθησαν, ώ ; αποσπάδες
ul signum , pctendas sazilisque configcndas pro- τούτων, ή παραφυάδες αφείθησαν, της καταπτώ
posuimus . Ac si quæ præterea ex iis excissis , ut σεως των προβεβλημένων ικανής και ταύτας συγ
siolones quidam relicti , interim pullularunt , eas καταβάλλειν .
5
quoque dejiciendas opprimendasque curavimus.
25 PANOPLIA DOGMATICA . 26
•- Πόθεν ούν ημίν αρκτέον του προκειμένου συντάγ - A Verum undenam hujusce operis exordiam nobis
ματος και σπουδάσματος και πόθεν άλλοθεν, ή όθεν και ducendum est , nisi ex iHis verbis unde magnus
μέγας εν θεολογία φησί Γρηγόριος , Τρείς αι άνω-
.
ille in theologia Gregorius exorditur, Tres , in-.
τάτω δόξαι , λέγων περί Θεού • αναρχία , πολυαρχία , quiens , de Deo sententiae sunt ., una eorum , qui
και μοναρχία . Αι μεν ούν δύο παισιν Ελλήνων nullius ; altera , qui multorum ; tertia , qui unius
επαίχθησαν , και παιζέσθωσαν » το τε γάρ άναρχον asserunt imperio mundum gubernari. Priores duæ
άτακτον , τό τε πολύαρχον στασιώδες, και ούτως pueriles sunt , et Graecis invente . Quare ut
άναρχον, και ούτως άτακτον. Εις ταυτόν γάρ αμφό- pueriles contemnantur. Νam et quodimperio caret ,
τερα φέρει την αταξίαν, ή δε εις λύσιν· αταξία γάρ confusum est : et quod multorum regitur imperio ,
μελέτη λύσεως. Ημίν δε μοναρχία το τιμώμενον· seditiosum , et idcirco etiam imperio vacans , atque
μοναρχία δε ουχ ήν εν περιγράφει πρόσωπον , και idco confusum . Ilaque ambæ sententiæ in con
τα εξής. Λοιπόν ούν ολίγα και συντετμημένα κατά fusionem incurrunt . Confusionem porro sequitur
τε τών ανάρχων και αθέων Επικουρείων, και των eversio ac dissolutio. Quid enim aliud est con
άλλων πολυάρχων , και αθέων Ελλήνων διεξελθόντες , fusum esse atque ordine vacare , nisi ad exitium
5

και την εναντίαν πλάνην τούτων τε κακείνων κατά perniciemque contendere ? Proinde nobis tertia illa
παραδρομήν ελέγξαντες , και ανατρέψαντες , ούτως B sententia comprobatur , qua unius asseritur impe
επί τα οικεία χωρήσομεν. Τών γάρ Ελλήνων οι μεν rio ac principatu cuncta regi atque administrari.
ήλιον, οι δε σελήνην , ο δε αστέρων πλήθος, οι δε Unius autem principalum intelligo , non quem
ουρανόν αυτόν, άμα τούτοις, ους και το πάν άγειν una persona circumscribit ; et quæ deinceps se
δεδώκασι κατά το ποιόν ή το ποσόν της κινήσεως: οι quuntur . Reliquum est igitur , ut pauca conjun
δε τα στοιχεία , γην , ύδωρ , αέρα, πυρ διά το χρειώ- cteque dicalnus tum contra impίος Epicureos , qui
δες , ών άνευ ουδε συστήναι δυνατόν τον ανθρώπινον a nullo , tum adversus alios Græcos , qui a mul .
βίον : οι δε και τι τύχοιεν έκαστος των δρα των εσεβά- tis allirmant mundum gubernari , duplicique et
σθησαν, ών εώρων τα κάλλιστα θεούς προστησάμενοι . contrario istorum errore breviter confutalo atque
convicto , ad nostra veniamus . Reliqui Græci parliin solem, partim lunam , partim multitudinem
stellarum , nonnulli una cum bis cælum ipsum , quorum qualitate motus et quantitate agere tra
dunt orbem universum ; quidam elementa , lerram, aquam , aera , ignem propter utilitatem , cum sine .

bis vita bumana degi non possit; alii vero aliquid eorum quæ cernuntur venerati sunt , et que
pulcherrima fuerant conspicati ut numina coluerunt.
Περί του Επικούρου ποσαχώς το άτομον . C De Epicuro, quotupliciter atomus intelligatur.
Επίκουρος δε εκβάλλων και Θεόν και πρόνοιαν
το αυτόματον εισήγε , και τας ατόμους. Πολυσήμαν- et atomos introduxit. Multis autem modis atomus
τον δε το άτομον. Λέγεται γάρ το δύστμητον, ώς ο
αδάμας , και το παντελώς άτμητον , ώς το ασώματος ,
και το παρά τους φιλοσόφους μερικών και καθ ' έκα-
στον, ο τμηθήναι μεν δύναται , τετμημένον δε φθεί-
ρεται, ώσπερ ο Σωκράτης τυχόν · τεμνόμενος γάρ
εις κεφαλήν , και χείρας, και κοιλίαν , ουκέτι εστί
Σωκράτης: τέταρτον άτομον το διά βραχύτητα μη
δυνάμενον τμηθήναι, ώς το σημείον με παρά γεω-
μέτραις , η μονάς δε παρά αριθμητικοίς , ο νυν δε
χρόνος παρά φυσικούς . Τοιούτον τι άτομον, και το εξ
ηλιακής ακτίνος εν αερι διαφαινόμενον , και οίον εκ
του εδάφους ανεμώμενον, ξεσμάτιά τινα δοκεί ταύτα
κονιορτώδη και αυτού του χοος λεπτότερα . Εκ τούτων
ούν Επίκουρος συνίστασθαι πάντα έλεγεν, οία κατά
ανάλυσιν από των μεγεθών χωρών, και μηδέν ευ-
ρίσκων απλούστερον ή λεπτότερον . Λέγονται δε και
ουδετέρως άτομα, και θηλυκώς άτομοι.
Κατά 'Επικουρείων του μεγάλου Γρηγορίου του
Θεολόγου εκ του περί Θεολογίας λόγού.
Του μεν γάρ είναι Θεόν, και την πάντων ποιη-
τικήν τε και συνεκτικήν αιτίαν, και όψις διδάσκα-
λος, και ο φυσικός νόμος, η μεν των δρωμένων
προβάλλουσα , και πεπηγόσι καλώς , και οδεύουσι,
και ακινήτως , ίν' ούτως είπω , κινουμένως και φε-
ομένως , ο δε διά των όρωμένων και τεταγμένων
τον αρχηγών τούτων συλλογιζόμενος . Πώς γαρ άν
At Epicurus, Deo providentiaque rejecta, casum
intelligitur . Νam etid significat quod cum difficul
tale secari potest, ut adamas ; el quod nullam se
clionem adioituit , ut id quod vacat corpore, et quod
a philosophis individuum singulareque dicitur, quod
secari quidem potest, sectum tamen corrumpitur, ul,
exempli gratio ,, Socrates.. Εtenim si secetur in ca
put, et manus, et ventrem, et pedes , non erit
amplius Socrales. Atomum denique dicunt quod
propter exiguitatem dividi nequit, ut punctum apud
geometras, unitas apud arithineticos, et momen
lum apud philosophos naturales. Tales atomi tum
D in aere solis radiis illustrato apparent, tum e solo
pavimentoque tolluntur. Quæ ramenta quædam ter
restria videntur, ipso etiam pulvere tenuiora. Ex
his omnia componi et consistere affirmat Epicurus,
cum per resolutionein a magnis corporibus discc
dens, nihil simplicius subtiliusque reperiat
Contra Epicureos, magni Gregorii Theologi ex ora .
lione in de theologia .
Quod Deus sit, quodque idem rerum sit omnium
causa effectrix, el conservatris, cum oculi nos de
cent ipsi, tum lex naturalis. Oculi , dum illos ad
res quæ præclare compacte sunt et ordine ince
dunt, immobilique, ut ita dicam, ratione note
feruntur ,, contemplandas convertimus ;; nature lex,,
dum cx ipso rerum , quas cernimus el contemplamur,
27 EUTIIYMIT ZIGABENI 28
ordine , earum auctorum moderatoreinφue colligi- A και υπέστη τόδε το πάν, και συνέστη , μή Θεού πάντα
mus . Quomodo enim orbis constitisset aut perma- και ουσιώσαντος και συνέχοντος ; Ουδε γάρ κιθά
ner. 1, nisi cuncia Deus el effecisset et conservaret ? ραν τις ορών κάλλιστα ήσκημένην, και την ταύτης
Ac, quemadmodum si quis cithare pulcherrimc ela- εναρμoστίαν και ευταξίαν, ή της κιθαρωδίας αυτής
boralæe concinnitalem et compositionem intucal!ır, ακούων, άλλο τι ή τον της κιθάρας δημιουργών, και
antajlisdem concentum exaudiat, ipsius citharz opil- τον κιθαρωδόν έννοήσει, και προς αυτόν αναδραμεί .
com et moderatorem considerabil, ad eumque ται τη διανοία , κάν αγνοών τύχη ταϊς όψεσιν.
slatim cogitatione rapietur, licet ipsum fortasse Ούτω και ημίν το ποιητικών δηλον, και το τηρούν
nunquam aspexeril : ita nobis eorum quæ facia και δηλούν τα πεποιημένα , κάν μή διανοία περιλαμ
sunt, auctor, el conservator, et motor esl manife- βάνηται · και λίαν αγνώμων, ο μηδέ μέχρι τούτων
stus, quamvis animo non comprehendatur. Quod si προϊών εκουσίως , και ταις φυσικαίς επόμενος απο
quis non ad hæc usque ultro progrediatur, ut δείξεσι .
naturalibus demonstrationibus acquiescal, is sane
quanu improbus ac stullus est.
In eosdem ex eadem oratione. Κατά των αυτών εκ του αυτού λόγου .
B
Nos autem , qui Dei studio tenemur, nec adduci Ήμάς δε ο λόγος δεξάμενος εφιεμένους Θεού , και
possimus,, ut mundum sine principe et gubernatore μη ανεχομένους το ανηγεμόνευτόν τε και ακυβέρνη »
credamus esse, ratione ipsa huc impellimur, ut ea τον, είτα τους όρωμένους προσβάλλων, και της
φυυ
qux sensibus sunt exposila contemplemur,, in iis - απαρχής εντυγχάνών ούτε μέχρι τούτων έστησεν.
que ab initio repelendis el explorandis immoremur. Ου γαρ ήν λόγου δούναι την ηγεμονίαν τοις ομοτί
Verum quia non est consentaneum , ut illi eorum μοις κατά την αίσθησιν, και διά τούτων άγει προς
quæ , quantum ad sensum pertinet, eumdem ob- το υπέρ ταύτα και δι' ού τούτοις το είναι περίεστι .
tinent honoris gradum , detur principatus, eadem Τί γάρ το ταξαν τα ουράνιά τε και επίγεια, όσα τε
ratione duce supra conscendimus, atque ita tandem δι' αέρος, και όσα καθ' ύδατος, μάλλον δε τα προ
ad eum pervenimus, per quem hæc ipsa, ui sint, τούτων, ουρανόν τε , και γην, και αέρα , και φύσιν
habent ; sic enim ipsi nobiscum : Quis cælestibus ύδατος ; Τίς ταύτα έμιξε, και εμέρισε ; Τίς ή κοι
terrestribusquc rcbus, et iis quæ in aere el agua νωνία τούτων προς άλληλα , και συμφυΐα τούτων
versantur , præscripsit hunc ordinemı ? Imo vero και σύμπνοια; Έπαινώ γάρ τον είρηκότα, κάν αλλό
quis ea quæ antiquiora sunt, nempe cælum et τριος ή. Τί το ταύτα κεκινηκός, και άγον την άληκ
terram , et aerem , et aquæ naturam constituit ? C τον φοράν, και ακώλυτον;"Αρ'ουχ ο τεχνίτης τούτων,
Quis ea disjunxit? Per quem mulua inter hæc so . και πάσι λόγον ένθείς, καθώς το πάν φέρεται τε και
cictas, consensus el conspiratio ? Ego enim virum διεξάγεται ; Τις δ' ο τεχνίτης τούτων; "Αρ' ουχ
illuin , tametsi alienus est , laudo. Quis hæc mo- ο πεποιηκώς ταύτα, και εις το είναι παραγαγών ;
vel , perpeluoquc ac nunquam cessante progressu ου γαρ δή το αυτομάτω δοτέον τοσαύτην δύναμιν.
circumagit ? Nonne eorum auctor atque opifex qui "Έστωγάρ το γενέσθαι του αυτομάτου· τίνος το τάξαι;
rationem illis inseruit, qua unumquodque ſerlur Και τούτο, ει δοκεί, δωμεν . Τίνος το τηρήσαι και
atque dirigitur ? Quis porro corum auctor atque φυλάξαι καθ' ους πρώτον υπέστη λόγους; ετέρου
opifex, nonne is qui ea fabricatus est , el, ut essent, τινός και του αυτομάτου ; ετέρου δηλαδή παρά το
perfecit ? Neque enim in casu tantam esse facul- αυτόματον. Τούτο δε τι ποτε άλλο πλήν Θεός;
Lillem concedendum est, ul causam eorum fateamur exstitisse. Quod si id concesserimus, num
etiam pulcherrimi hujusce rerum ordinis erit causa ? Sed demus id quoque, si videtur. Ut eadem
autem ratione, qua principio rerum universitas constitit, conservetur, nonne ad aliud , quam ad
casum referendum est ? Ad aliud profecto . Ecquid autem erit istuc aliud ? Nihil sane, nisi Deus.
In eosdem Gregorii Nyssc pontificis ex libro qui D του Νύσσης εκ της βιβλίου της λεγομένης Θεο
inscribitur De cognilione Dei . γνωσίας κατά των αυτών.
Quod ex simplicium elementorum terræ , aque , Είπερ εκ της των απλών στοιχείων συνουσίας, γής
aeris, ignis permistione, aut ex corpusculis individuis λέγω, και ύδατος, και αέρος, και πυρός , ή των λε
omnia, quæ in mundo sunt, consient, ut asserit γομένων ατόμων κατ’ Επίκουρος τα εγκόσμια γεγέ
Epicurus, quod genitum est non genito, quodque νηται, ευρεθήσεται το γεννητών του αγεννήτου , και
faclum eflectore sine ulla dubitatione tanto præ- το ποιηθέν του ποιήσαντος ασυγκρίτως κρείττον,
slantius atque præclarius deprehendetur, quanto και τιμιώτερον, και τοσούτον όσον ο άνθρωπος των
simplicibus elementis el corpusculis illis, quae απλών στοιχείων και των ειρημένων ατόμων δια
atomos dicunt, homo præcellit . Præterea quomodo φορώτερος. Πώς δ' αν και κατά φύσιν εναντία συν
quæ natura inter se contraria sunt, aut sine detri- έδραμον αβλαβώς εις ενός κόσμου συμπλήρωσιν ;
mento ad unius orbis perfectionem concurrerunt : Πώς δ' αν και συνεφώνησαν ουκ έχοντα βούλησιν,
aut sins consilio rationeque convenire inter se et ή λόγον; "H πως τα ανθρώπω λόγον ανέθηκαν τα
congruere potuerunt : aut homini rationem inse- παντελώς άψυχα, και άλογα , και αναίσθητα ; " Εδει
rere, qua ipsa carent omnino, quippe quæ animi ac δε και ώ το πλέον της σφετέρας ουσίας απεκλήρω
 PANOPLIA DOGMATICA . 30
29
σαν, ελέφαντά φημι, ή εί τι τούτου μείζον, εκείνη A sensus expertia sint ? Quid ? nonne oportelal, cui
μάλλον συνα ποκληρώσαι και το κατά πάντων των naluræ suæ plurimum tribuissent, qualis est ele
υποδεεστέρων ηγεμονικών και βασιλικόν. Αλλά μην phas, aut si quod animal elephante majus est, id
το πολλώ τούτων λειπόμενον κατά σωματικών μέ- minoribus animalibus ut ducem regemque præ .
γεθος και ρώμην ο άνθρωπος εκείνου κατάρχει διά slare ? Nunc autem bomo, elephanle corporis ma
τον λόγον, ον εκ του λόγον έχοντος Δημιουργού πάν- gnitudine ac roboro multis partibus inferior , imperal
τως κατεπλούτησε. Πώς δ' αν και εκ των εική και illi propter rationem , qua ab opifice suo plane
ώς έτυχε φερομένων τα τεταγμένα γεγονέναι λέ- dilatus est. Jam qui fieri potest, ut ex iis quæ casu
γο:νο ; temereque feruntur, consistant ea quæ ordine
constituta sunt ?
Κατά των άλλων Ελλήνων του αγίου Γρηγορίου Contra reliquos Græcos magni Gregorii Theo
έκ τού εις τα άγια Φώτα λόγου. logi ex oralione in Sacra Lumina.
Ου γαρ τούτο μόνον δεινον το πεποιημένον επ' Non solum enim id grave fuit, quod qui faeti
έργοις αγαθοίς εις δόξαν και έπαινον του πεποιηκό- sunt ut recie viverent, effeciorisque sui laudem
τος, και Θεού μίμησιν όσον εφικτόν ορμητήριον γε- et gloriam quærerent, et Deum, quoad fieri possel,
B
νέσθαι παντοίων παθών, βοσκομένων κακώς , και imitarentur , vitiorum omnium interiorem hominem
δαπανώντων τον εντός άνθρωπον, αλλά και το θεούς male depascentium et corrumpentiuin facti sunt
στήσασθαι συνηγόρους τοις πάθεσιν, ίνα μή μόνον receptaculum , sed etiam quod Deus , sibi vitiis suis
ανεύθυνον το αμαρτάνειν , αλλά και θεϊν νομίζηται, faventes opitulantesque confinxerunt, ut peccare
είς τοιαύτην καταφεύγον απολογίαν τα προσκυνού- non solum licerel impune, verum etiam laudabile
μενα , divinumque viderelur, quod deorum suorum exem
plo fieret.
Κατά των αυτών εκ του αυτού λόγου . In cosdem ex eadem oratione
" Ως είπερ ασεβείν αυτούς έδει πάντως , και της του Ut si a pietate declinarent omnino, et a vero Dei
Θεού δόξης αποπεσείν εις είδωλα κατενεχθέντας, και • cultu recederent , ad simulacra el artis opera ma
τέχνης έργα, και χειρών ποιήματα, μη αν άλλο τι nuum figmenta ducerentur . Quid enim illis inimici
κατ' αυτών εύξασθαι τούς νούν έχοντας ή τοιαύτα corum , si saperent, gravins possent imprecari,
σεβασθήναι, και ούτω τιμήσαι , ίνα την αντιμισθίαν, quam ut deos ejusmodi colerent et adorareni,
ήν έδει της πλάνης , ώς φησι Παύλος , απολαμβά- quo religione sua dignam , ut Paulus ail, mercedem
τωσιν, εν οίς σέβονται , ου μάλλον τιμώντες δι' C perciperent , non magis honore eos aficientes, quam
εαυτών τα σεβάσματα, και δι' εκείνων ατιμαζόμενοι ex eorum cul!u ignominiam reportantes ' , contem
βδελυκτοι της πλάνης , βδελυκτότεροι της ευτελείας nendi propter errorem , sed magis eliam asper
των προσκυνουμένων και σεβομένων , ίνα και αυτών nandi propler sordes et dedecus illorum , quos
των τιμωμένων ώσιν αναισθητότεροι, τοσούτον venerantur et colunt. Ut simulacris ipsis slupidio
υπερβάλλοντες ανοία, όσον ευτελεία τα προσκυ- res esse videantur, tantoque dementiores, quanto
νούμενα . viliora abjectioraque sunt eorum numina.
Κατά των αυτών εκ του λόγου του περί Θεο In eosdem ex oratione De theologia.
λογίας .
Αίμασι τε και κνίσσαις , έστι δε οίγε και πράξεσι Cruore, et nidore, et turpibus etiam factis
λίαν αισχραις μανίαις τε και ανθρωποκτονίαις . Τοι- nonnunquam , furoreque, et mactandis hominibus
αύτας γάρ έπρεπεν είναι θεών τοιούτων και τάς τιμάς . deos colendos existimarunt. Talem enim esse
ejusmodi deorum cultum oportebat.
Κατά των αυτών εκ του λόγου του εις τα In eosdem éx oralione in Sancta Lumina.
άγια Φώτα.
Δαιμόνων εύρημα σκοτεινών , και διανοίας ανά- D Tenebricosa dæmonum inventa , figmentaque
πλασμα κακοδαίμονος χρόνο βοηθούμενον, και μύθω mentis insanæ atque infelicis, lempore confirmata ,
κλεπτόμενον· ά γάρ ώς αληθή προσκυνούσιν, ώς fabulisque contecta . Que enim il vera colunt , ea
μυθικά συγκαλύπτουσι. Δέον ει μεν αληθή , μή μύ- cælant tanquam fictitia. Æquius autem eral, si
θους ονομάζεσθαι, ει δε ψευδή, μή θαυμάζεσθαι, vera essent, fabulas non appellare. Sin fictitia ,
μηδ ' ούτως ίταμώς εναντιωτάτας έχειν δόξας περί non admirari . Neque ita temere contrarias de ea
του αυτού πράγματος , ώσπερ εν αγορά μειρακίων dem re opiniones suscipere, non aliter, ac si in
παίζοντας , αλλ ' ουκ ανδράσι διαλεγομένους νούν foro cum pueris colluderent, non autem cum viris.
έχoυσι , και Λόγου προσκυνηταίς , και την έντεχνον Sapientibus et ratione Deum colentibus disputarent,
ταυτην και ρυπαράν πιθανότητα διαπτύουσιν. qui artificiosa ista ac sordida ipsorum figmenta
Επει δε απεσκευασάμεθα το αλλότριον , φέρε κατ- contemnunt atque despiciunt. Verum quoniam alic
αρτίσωμεν το ημέτερον. na confutavimus, age nostra constiluamus et
confirmemus.
' Rom . 11 , 27.
31 EUTHYMII ZIGA BENI 32

ΠΙΝΑΞ
ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ ΤΗΣ ΕΠΟΝΟΜΑΖΟΜΕΝΗΣ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ ΠΑΝΟΠΛΙΑΣ .

INDEX
LIBRI PANOPLIA DOGMATICA INSCRIPTI .

Titulus I. - Ratiocinalio syllogistica , qμα Deus A Τίτλος Α '. - Συλλογιστική απόδειξις , ότι εις
unus esse ejusdem naturæ : Verbum, εστι Θεός, και ότι και Λόγον έχει
• ac Spiritum item , nempe Filium et ομοούσιον εαυτώ , και Πνεύμα
Spiritum sanctum habere demonstra ομοίως , άπερ εισίν ο Υιός και το
lur. Ex oratione catechetica Gregorii Πνεύμα το άγιον εκ του κατηχη
Nyssæ pontificis. τικού λόγου του Νύσσης .
Titulus II . De Paire et Filio et Spiritu sancio Τίτλος Β '. -- Περί Πατρός και Υιού και αγίου
distincla simul atque conjuncla divi. Πνεύματος διακεκριμένη άμα και
nitatis ratio, ήνωμένη θεολογία .
Titulus III . De Deo seu Divinitale communiter. Τίτλος Γ ' . - Περί Θεού κοινώς . Δηλον δε ότι ο
Qui Deum, aul Divinilalem aut divi Θεόν είπών , ή Θεότητα , ή το θείον
num Numen dicit , communi horum απλώς και απροσδιορίστως , τας
appellatione tres unius divinitatis τρείς υποστάσεις της μιάς Θεό
hypostases, sive τητος ενέφηνε τη καθολική του.
personas decla
rare . των προσηγορία .
Titulus IV . Divinam naturam comprehendi non B Τίτλος Δ'. - Περί του ακατάληπτον είναι την
posse. θείαν φύσιν .
Titulus V. - De divina appellatione. Τίτλος Ε'. - Περί Θεωνυμίας .
Titulus Vi . De opificio Dei. Τίτλος σ'. - Περί της θείας δημιουργίας .
.

Titulus VII . De divina humanatione. Τίτλος Ζ'. - Περί της θείας ενανθρωπήσεως .
Tilulus VIII. Conira Hebræos, ex libro, ut fertur, Τίτλος Η'. Κατά Εβραίων εκ της λεγομένης
Nysseni, De cognitione Dei. είναι του Νύσσης βίβλου , της
προσαγορευομένης Θεογνωσίας .
Titulus IX. - Contra Simonem Samarensem , el Mar- Τίτλος Θ', - Κατά Σίμωνος του Σαμαρέως , και
cionem Ponticum, et Manelem Per Μαρκίωνος του Ποντικού , και του
sam, et Manichæos. Πέρσου Μάνεντος , και των Μα
νιχαίων .
Tilulus X. Adversus Sabellium ex S. Cyrillo. Τίτλος I .. Κατά Σαβελλιανών του αγίου Κυ
ρίλλου .
Titulus XI. - In Arianos, magni Athanasii. C Τίτλος ΙΑ'.- Κατά 'Αρειανών του μεγάλου Αθα
νασίου .
Titulus XII...- Contra Spiritus sancti impugna- Τίτλος ΙΒ'. - Κατά Πνευματoμάχων .
-

tores.
Titulus XIII. -
Pholii palriarchæ, contra Latinos, Τίτλος ΙΓ '. - Φωτίου Πατριάρχου κατά των της
quod ex Patre lantum procedit Spi παλαιάς Ρώμης, ότι εκ Πατρός
rilus sanctus , non et ex Filio . μόνου εκπορεύεται το Πνεύμα το
άγιον , αλλ' ουχί και εκ του Υιού .
Titulus XIV . Contra Apollinarium . Τίτλος ΙΔ' . - Κατά 'Απολλιναρίου .
Titulus XV . - Contra Nestorianos .
-
Τίτλος ΙΕ '.- Κατά Νεστοριανών .
Titulus XVI . Contra Monophysilas, quorum au-
-
Τίτλος Ig '. - Κατά Μονοφυσιτών , ών αιρεσιάρχης
clor Eutyches archimandrita . ο Ευτυχής, ο αρχιμανδρίτης .
Titulus XVII . -- Contra Aphthar lodocelas . Τίτλο ; ΙΖ'. - Κατά 'Αφθαρτοδοκητών .
-

Tilulus XVIII. — Contra eos qui dicunt Deum Ver-

-
Τίτλος ΙΗ'.-Κατά των λεγόντων , " Έπαθεν ο Θεός
bum impatibiliter esse vassum . Λόγος απαθως.
και
23 PANOPLIA DOGMATICA. ΤΙΤ. Ι , 34
Τίτλος ΙΘ'.- Κατά 'Αγνοητών λεγόντων αγνοείν A Titulus XIX. - Contra Agnoelas φui aiunt Filium,
τον Υιόν και Θεόν την ημέραν ul Patre minorem; ignorare diem et
και ώραν της παγκοσμίου συντε horam consummationis mundi.
λείας, ως ελάττω του Πατρός . ]
(Τίτλος Κ'. -. Κατά Ωριγένους.] Titulus XX .. Contra Origenem .
.

Τίτλος ΚΑ'. - Κατά Σεργίου , και Πύρρου , και Titulus XXI. Contra Sergium , Pyrrhum et Par
Παύλου πατριαρχών Κωνσταντι lum , patriarchas Constantinopo
νουπόλεως δογματιζόντων επί Χρι lis, qui ducebant unam in Christo
στου μίαν θέλησιν, και ενέργειαν , esse voluntatem et energiam ; qui el
οι και Μονοθεληται λέγονται . Monothelitæ dicuntur.
Τίτλος ΚΒ', - Κατά Εικονομάχων.
. Titulus XXII Contra Iconomachos.
Τίτλος ΚΓ'.- Κατά 'Αρμενίων . Titulus XXIII . Contra Arinenios.
Τίτλος ΚΔ'.- Κατά των λεγομένων Παυλικιανών . Tilulus XXIV. - Contra eos qui dicuntur Pauli
-

ciani.
Τίτλος ΚΕ.- Περί του σταυρού, περί του αγίου Τitulus XXV. De cruce, de sancto baptismale et
βαπτίσματος , και περί της μετα de transmutatione Dominici corporis
B
λήψεως του Δεσποτικού σώματος el sanguinis.
και αίματος.
Τίτλος Κη'.- Κατά Μασσαλιανών . Titulus XXVI . - Contra Massalianos.
Τίτλος ΚΖ'. Κατά Βογομίλων. Titulus XXVII. -- Contra Bogomilos.
[Τίτλος ΚΗ'. - Κατά Σαρακηνών “ . ] Titulus XXVIII. C
Contra Saracenos.
Παράτιτλος . - Φωτίου πατριάρχου Κωνσταντινου- Appendix. — Photii patriarchæ Constantinopolilari
.

πόλεως εκ της προς Μιχαήλ τον ex epistola ad Michaelem Bulgarire

άρχοντα Βουλγαρίας επιστολής principem de septem synodis æcu
περί των επτά οικουμενικών συν menicis.
όδων .

Inelusa hic et in textu supplemus ex Chr. Frid. Mallbæi Prolegomenis ad Euthymii Commentaria in Evan
gelia. Edit Pata .
Ab edilore Tergobystensi præ metu Turcarum omissus.

EUTHYMII MONACHI
ZIGABENI

ORTHODOXÆ FIDEI DOGMATICA PANOPLIA.

ΤΙΤΛΟΣ Α'.
Συλλογιστική απόδειξις , ότι είς έστι Θεός ,
και ότι και Λόγον έχει ομοούσιον αυτώ, και
Πνεύμα ομοίως , άπερ εισίν ο Υιός, και το
Πνεύμα το άγιον . Του Νύσσης εκ του κατηχη-
τικού λόγου .
“Όταν πρός τινα των ελληνιζόντων διάλεξις ή ,
καλώς αν έχοι τοιαύτην αρχήν ποιείσθαι του λόγου.
πότερον είναι το θείον υπείληφεν, ή τω των αθέων
συμφέρεται δόγματι ; Ει μεν ούν μή είναι λίγοι
εκ των τεχνικώς και σοφώς κατά τον κόσμον οίκο-
νομουμένων , προαχθήσεται προς το διά τούτων
είναι τινα δύναμιν την εν τούτοις δεικνυμένην, και
.
C TITULUS I.
Ratiocinario syllogistica, qua Deus unus esse, ejus.
demque naturæ Verbum , ac Spiritum item, nempe
Filium , el Spiritum sanctum habere demonstra
lut. Er oratione calechetica Gregorii Nysseni.
Quando cum aliquo eoruin qui Græcorum opinio
wibus favent, instituitur disputatio, commodum est,
ul initio disputationis interrogetur , utrum Deum
esse ſatealur, an neget. Si negabil, ex ratione sa
pientiaque , quæ in mundi moderatione vigel, cagelur
confiteri, vim quamdam indicari quæ rebus omnibus
præsit. Quod si esse quidem non dubitabit , sed mul

του παντός υπερκειμένην ομολογήσαι· ει δε το μεν los lainen esse putabil deos, ita deinceps cum illo
είναι μη αμφιβάλλου, εις πλήθο ; δε θεών ταις υπο- ageinus; existimelne perfectum essu numien , an in
νοίαις εκφέρoιτο, τοιαύτη χρησόμεθα προς αυτόν perfeclum , eoque perfectionem , ut par esl, tri
35 EUTHYMII ZIGABEN 36
buente divine nature , rursum rogabiinus, nunu Α απολογία , πότερον τέλειον, ή ελλειπές ηγείται το
omnibus illis rationibus, quie in divinitale cernun- θείον; Του δε, κατά το εικος, την τελειότητα μαρτυ
ιur, perfectum dicat , ne es contrariis, perfectoque ρούντος τη θεία φύσει το δια πάντων αυτών των
et imperfecto constel . Quo item concesso, non erit ένθεωρουμένων τη θεότητι τέλειον απαιτήσομεν, ώς
dillicile adversarii animum deorum multitudine αν μη σύμμικτον εκ των εναντίων θεωρούτο το θείον
distraclum adducere, il divinitatem umam essc εξ ελλειπούς και τελείου . Τοιούτου δε δοθέντος , ουκ
fateatur. Nam si perſectum omnibus partibus dabit, έτ' αν είη χαλεπόν το εσκεδασμένον της διανοίας εις
multaque eodem pacto perfecta dicet, necesse erit, πλήθος θεών προς μιας θεότητος περιαγαγείν όμο
lil in iis quæ nulla ratione discrepabunt, sed eadem λογίαν . Ει γάρ το τέλειον εν παντί θείη περί το
prorsus videbuntur, aut proprium aliquid osien . υποκείμενον ομολογείσθαι, πολλά δε είναι τα τέλεια
dalur, aut si prop ii nibil apparuerit, nullism ani. διά των αυτών χαρακτηριζόμενα λέγοι » ανάγκη
mus differentiam poterit cogitare. Etenim si nec ea πάσα επί των μηδεμιά παραλλαγή διακρινομένων,
re discrimen comprehendetur, quod majora mino- αλλ' εν τοις αυτοίς θεωρουμένων, ή επιδείξαι το
rare sint, quoniam perfectionis ratio non admittit , ίδιον , ή ει μηδέν ιδιαζόντως καταλαμβάνου η έννοια,
ut minor sit : nec quod deteriora sint, aut prin εφ' ών το διακρίνον ουκ έστι , μή υπονοείν την διά .
slantiora , quia divinitas non cadit in id quod deic- B κρισιν . Ει γάρ μήτε παρά το πλέον και έλαττον την
rius appellari potest : nec quod antiquiora recen- διαφοράν εξευρίσκοι , διότι την ελάττωσιν και της
tiorave sint, quandoquidem id quod semper non τελειότητος ου παραδέχεται λόγος μήτε την παρά το
est,, ab eo quod numen ac Deum esse mens conci . χείρον, και προτιμότερον· ου γαρ άν έτι θεότητος
pil, abesl : cum una eademque sit divinitatis ratio, υπόληψιν σχολη ού ή του χείρονος ουκ άπεστι προση
nullaque in ea vere proprietas reperiatur, acces- γορία , μήτε κατά το αρχαίον και πρόσφατον • το γάρ
sarium est , ut qui opiniouis errore multos sibi μη αει δν έξω της περί το θείον έστιν υπολήψεω ; :
deos lingebul, unim divinitatem esse falcalor. Nam αλλ' είς και ο αυτός της θεότητος λόγος ουδ μ.i ;
si bunum , el justuni, el sapiens, et potens, el in- ιδιότητος εν ουδενί κατά το εύλογον ευρισκομένης :
corruptuin , et a lernum , el reliquie omnes piæ ανάγκη πάσα προς μίαν θεότητος ομολογίαν συν
notiones ila congregentur, ut omnis omnino Lolla θλιβή και την πεπλανημένην περί του πλήθους των
lur differen ia , his omnibus in uno eodemquc θειών φαντασίαν. Ει γάρ το αγαθόν, και το δίκαιον,
conclu is , necessario aufertur deorum multitudo. το τε σοφών, και το δυνατόν ώσαύτως λέγοιτο, ή τε
άφθαρσία, και η αΐδιότης, και πάσα ευσεβής διάνοια κατά τον αυτόν ομολογοιτο τρόπον, πάσης κατά
πά τα λόγον διαφοράς ύφαιρουμένης, συνυφαιρείται κατά ανάγκην το των θεών πλήθος από του δόν
ματος, της διά πάντων ταυτότητος εις το εν την πίστιν περιαγούσης.
Verum quia religionis veritas quamdam persona C 'Αλλ' επειδήπερ και της ευσεβείας λόγος οίδε τινα
ruin d fferentiam perspicit in unilata nalura , ne διάκρισιν υποστάσεων εν τη ενότητα της πίστεως
dum Græros impugnamus, in Judæorum labumur βλέπειν , ώς αν μη τή προς τους "Ελληνας μάχη
errorem, non alienum est , ut eur: quoque artifi- ' προς τον ιουδαϊσμον ημίν ο λόγος υπενεχθείη , πάλιν
9

ciosa quadam distinctione conſutemus el refella- προσήκει διαστολή τινι τεχνική και την περί τούτο
mus. Νec il.i quidem, qui a nostra religione all- πλάνην επανορθώσασθαι · ουδέ γάρ τοις έξω του
horreni, nimen rationis expers constituunt, hoc
aulen nobis concessumsatis est ad id quod
volumus comprobandum . Qui enim Deuin noi esse
rationis expartem confitetur, is eum habere ratio-
nim concedit. Aliqui eodeni nomine dicitur etiam
bumana ratio . Quare si quis ad rationis nostrie
simi.itudinem Dei rationem cogitabil, mox ad no-
.. Necesse enim
tionem subl.uniorum perducclur
cst , ut eodem modo ratio seu oratio congruat
D
naturæ , quo reliqua ilem omnia conveniunt. Nam
licei in homine vita , et polenlia , et sap entia
ceinatur, non lamen ob nominui simililudinem
eamdm in Deo vitim , aut potentiam , aut sapien-
liam dices, sed pro humili naluræ nostræ condi-
tione demillenlur el exienuabuntur harum vocum
significationes. Etenim quoniam mortalis et imbe-
cilla est natura nostra , idcirco et vita brevis est,
el potentia infirma, et ratio sive oratio incerta. At
quidquid de supremier illius niture magnitudine
dicitur, id magnum eique congruum est. Proinde
cum Dei ratio , sive oratio verbumve dicimus, id
non intelligimus tale, ut, quemadmodum in nobis
καθ ' ημάς δόγματος άλογον είναι το θείον υπεί
ληπται. Τούτο δε παρ' εκείνων ομολογούμενονικανώς
διαρθρώσει τον ημέτερον λόγον . "Ο γάρ ομολογων
μή άλογον είναι τόν Θεόν πάντως λόγον έχειν τον μή
άλογον συγκαταθήσεται. "Οτι ως αι ουσίαι διάφοροι
του τε Θεού και του ανθρώπου , διάφορός έστι και ο
λόγος. Αλλά μήν και ο ανθρώπινος ομωνύμως λέγεται
λόγος ·" ουκούν ει λέγοι καθ' ομοιότητα του παρ'
ημίν, και τον του Θεού λόγον υπονοείν, ούτω με
ταχθήσεται προς την υψηλοτέραν υπόληψιν. 'Ανάγκη
γάρ πάσα κατάλληλον είναι πιστεύειν τη φύσει τον
λόγον , ως και τα άλλα πάντα. Και γάρ δύναμις τις,
και ζωή, και σοφία περί το ανθρώπινου βλέπεται,
αλλ ' ουκ άν τις εκ της ομωνύμου τοιαύτης και επί
του Θεού την ζωήν, ή την δύναμιν ή την σοφίαν
υπονοή σειεν , αλλά προς το της φύσεως της ημετέρας
μέτρον συνταπεινούνται και αι των τοιούτων ονο
μάτων έμφάσεις. Επειδή γαρ φθαρτη και ασθενής
ημών ή φύσις , διά τούτο ώκύμορος ημών η ζωή ,
ανυπόστατος ή δύναμις , απαγής ο λόγος. Επί δε της
υπερκειμένης φύσεως το μεγαλείο του θεωρευμένου
πάν το περί αυτής λεγόμενον συνεπαίρεται. Ουκούν
37 PANOPLIA DOGAIATICA . ΤΙΤ . Ι, 38
κάν ο Λόγος Θεού λέγηται , ουκ εν τη δομή του A fit, ad Ioquentis impetum consistat, et ad nihilum
φθεγγομένου την υπόστασιν έχειν νομισθήσεται , καθ' lendat, sed ut natura nostra, cum sit mortalis ,
ομοιότητα του ημετέρου μεταχωρών εις ανύπαρκτον, mortale quoque verbum babel , sic immortalis
αλλ ' ώσπερ ή ημετέρα φύσις επικηρος ούσα, και semperque consistens natura Verbum label im
επικηρον τον λόγον έχει, ούτως ή άφθαρτος, και mortale ac sempiternum . Jam si ex his conſici
αεί εστωσα φύσις αΐδιον έχει και υφεστώτα τον Λό- lur Dei Verbum seniper constare , necesse est , il
γον . Ει δε τούτο κατά το ακόλουθον ομολογηθείη, το lud in vila consistere conſiicri. Neque enim con
ύφεστάναι τον του Θεού Λόγον αϊδίως , ανάγκη πάσα sentancum est, ipsum lapidum instar inanimum
εν ζωή του Λόγου την υπόστασιν είναι ομολογείν. arbitrari. Sed si est, cum intelligens sit et incor
Ου γαρ καθ' ομοιότητα των λίθων αψύχως ύφεστάναι porcum , vivit omnino. Nam si absit a vita, neuli
τον λόγον ευαγές εστιν οίεσθαι · αλλ' ει υφέστηκε, quam consistit. Ai dicere Dei Verbum non consi
νοερόν τι χρήμα και ασώματος όν , ζή πάντως . Εί stere, impium est, ut declaravimus, ex quo sequi
δε του ζήν κεχώρισται, ουδε εν υποστάσει πάντως lur , ut hoc Verbum in vita specletur. Ejus autem
εστίν . Αλλά μην ασεβές απεδείχθη τον του Θεού natura cum simplex sit , nec duplicila :em alil com
Λόγον ανυπόστατον είναι ουκούν συναπεδείχθη positionem ullarn admittal, nemo illud sic in vita
κατά το ακόλουθον το εν ζωή τούτον θεωρείσθαι Β esse cogitalit , quasi naturis sit particeps. Nan
τον Λόγον . Απλής δε της του Λόγου φύσεως κατά ejusmodi cogitatio a compositione non abisset ,
το εικός είναι πεπιστευγμένης , και ουδέ μίαν διπλόη , quippe que rei unam in alia constitueret. Itaque
και σύνθεσιν εν εαυτη δεικνυούσης , ούκ έτ' άν τις Verbi simplicilale concessa necesse est , illud non
κατά μετουσίαν ζωή , τον Λόγον εν ζωή θεωροίη . Ού vile parliceps, sed ipsam esse vitam confiteri.
γάρ εκτός είη συνθέσεως ή τοιαύτη υπόληψις , το Quod si vivit Verbum , alque adeo est ipsa vila ,
έτερον εν ετέρω λέγειν είναι , αλλ' ανάγκη πάσα της nimiruin et propositi , ac voluntatis label faculia
απλότητος ομολογουμένης, αυτοζωήν είναι τον Λό lem . Nihil enim in eorum quæ vivunt est numero ,
γον οίεσθαι, ου ζωής μετουσίαν . Ει ούν ζη ο Λόγος , quod hac careat facultale. Existimandum est au
ώς ζωή ών, και προαιρετικήν ήτοι θεληματικήν lem propositum ac volimlalem cjus fieri posse . Si
πάντως δύναμιν έχει . Ουδέν γάρ απροαίρετον των quis enim id quod fieri po :est, non concesserit, id
ζώντων εστί. Τήν γάρ προαίρεσιν ταύτην και δυνα- quod fieri nequit, nunquam inveniet. At cum de
την είναι κατά το ακόλουθον ευσεβές εστι λογίζεσθαι . Deo cogitamus, quod fieri non potest procul ab illo
Ει γάρ μή τις το δυνατόν ομολογοίη , το αδύνατον removemus ; nihil enim dissentaneum . in naturan
πάντως κατασκευάσει . Αλλά μην πόρρω πάντως divinam cadit . Porro tantam necesse est Verbi
της περί το θείον υπολήψεώς εστι το αδύνατον. C potestatem conlileri, quanlum ejus est proposituin
Ουδέν γάρ των απεμφαινόντων περί την θείαν θεω- voluntatis, ne qua contrariorum permislio in eo
ρείται φύσιν. 'Ανάγκη δε πάσα τοσαύτην είναι όμο. quod simplex est reperitur, idque quod fieri ne
λογείν του Λόγου την δύναμιν, όση έστι και η quit , et quod fieri potest in eoden preposito appa
πρόθεσις, ίνα μή τις μιξις των εναντίων και συν- reant, siquidem aliud ellicere valet , aliud non
δρομή περί το απλούν θεωροίτο. 'Αδυναμίας δε και valet. Cieteruin cui omnia Verbi proposito perfici
δυνάμεως εν τη αυτή προθέσει θεωρουμένων, είπερ possint , ad nihil lauen quoil healani sit, eiicien
το μεν δύναται, προς δέ τι αδυνάτως έχει, πάντα dum movetur . Nam divinæ nature inotus a malo
δε δυναμένην την του Λόγου προαίρεσιν , προς ουδέν alienus est. Quidquid autem bonum est, id etiam
των κακών την ροπήν έχειν ' αλλοτρία γάρ της vult ; quod autem vult , et plane polest . Quod vero
θείας φύσεως ή πρός κακίαν ορμή αλλά τάν και τι , potest , infectum non sinit , sed quæcunque bona
περ έστιν αγαθόν, τούτο και βούλεσθαι· βουλομένην sibi proponit , ea perficit . Mundus auteal mundi
δε , και δύνασθαι • δυναμένην δε , μή ανενεργητον que partes omnes , que sapienter artificioseque
είναι, αλλά πάσαν άγαθού πρόθεσιν εις ενέργειας faclae cernuntur, sunt bonæ . Itaque viventis qui.
άγειν. 'Αγαθόν δε ο κόσμος, και τα εν αυτώ πάντα D dem ac subsistentis Verbi sunt opera , quoniam Dei
σοφώς τε και τεχνικώς θεωρούμενα . "Αρα του Λόγου Verbum est ; consilio autem proponentis atqire dc
έργα τα πάντα, του ζώντος μεν, και ύφεστώτος , liberantis quoniam vivit , valentisque ad exitum
ότι Θεού Λόγος εοτι, προαιρουμένου δε , ότι ζή, δυ- perducere quidquid proposuerit atque decreverit,
ναμένου δε πάν ό τι περ αν έληται · αιρουμένου δε sed nibil tamen decernentis nisi quod bonim ac
το αγαθόν τε , και σοφόν πάντως, και είτι της κρείτ- Sapiens sit, aut si quid aliud meliore aliqua signi
τονος σημασίας εστίν. Επεί ούν αγαθόν τι ο κόσμος ficatione declaratur. Quamobrem quia bonum esse
ώμολόγηται , απεδείχθη δε διά των ειρημένων του mundum ostendimus, Verbique, quod bonnm ante
Λόγου έργον τον κόσμον είναι , του το αγαθόν και decernit decrelumque polest efficere, mundum esse
αιρουμένου, και δυναμένου, άρα ο Λόγος ούτος έτερός opus indicavimus , perspicuum est, Verlbum hochue
εστι παρά τον ού έστι Λόγος . Τρόπον γάρ τινα των aliud ab eo esse cujus est Verbum . Est enim et
πρός τι λεγομένων και ούτός έστιν, επειδή χρή πάν- hoc quodammodo unum ex iis que cum aliquo
τω, το Λόγω και τον Πατέρα του λόγου συνυπα- conferuntur. Siquidem audito Verbo, Verbi quoque
κούεσθαι. Ου γαρ αν είη Λόγος , μή τινος ών Λόγος. parcns intelligatur, necesse est. Neque enim Ver
Ει ούν διακρίνει το σχετικό της σημασίας ή των bum csset, uisi alicujus esset Yerburn , Cum igitur
39 EUTHYMIT ZIGABENI 40

auditores cogitatione distinguant Verbum ab eo Α ακουόντων διάνοια αυτόν τε τον Λόγον, και τον όθεν
cujus est Verbum , non amplius mysterium nobis in έστιν, ουκ έτ' αν ήμίν κινδυνεύση το μυστήριον ταίς
periculo versatur, ne dum Grucorum opiniones ελληνικαίς μαχόμενον υπολήψεσι τοις τα Ιουδαίων
reſellimus, videamur Judæorum sententiam appro- πρεσβεύουσι συνενεχθήναι. "Ωσπερ γαρ εφ' ημών εκ
bantibus assentiri . Nam quemadmodum in nobis του νου φαμεν είναι τον λόγον, ούτε διόλου τον
dicimus verbum a mente proficisci, neque iilem αυτόν όντα τα νώ, ούτε παντάπασιν έτερον : το μεν
.

omnino esse quod est mens , nec ab illa prorsus γάρ εξ εκείνου είναι άλλο τι, και ουκ εκείνο εστι· το
diversum (etenim quatenus ab illa provenit, aliud δε αυτόν τον νούν τον εις το εμφανές άγειν ουκ έτ'
quiddam quam ipsa est : quatenus autem mentem αν έτερόν τι παρ' εκείνον υπονοοίτο , αλλά κατά την
perspicuam facil et explicat, non aliud jam ab ea φύσιν εν ών έτερον το υποκειμένω εστίν• ούτω και
diversum cogitatur, sed natura unum , subjecto και του Θεού Λόγος τω μεν ύφεστάναι καθ' εαυτόν
anduin diferens) : sic etiam Dei Verbun , quatenus διήρηται προς εκείνον παρ' ού την υπόστασιν έχει :
per se subsistit, ab eo distinguitur ünde ut sub- τω δε ταύτα δεικνύειν εν εαυτώ και περί τον Θεόν
sistat habet : quatenus autem ea declaratin seipso , καθoράται , και αυτός έστι κατά την φύσιν εκείνη τη
quæ cernuntur in Deo, idem est natura cum ipso, δι' αυτών των γνωρισμάτων ευρισκομένω. Είτε γάρ
in quo eadem indicia et note reperiuntur.. Νam BΒ. αγαθότητα, είτε δύναμιν, είτε σοφίαν,, είτε το αϊδίως
sive bonitatem , sive potentiam,, sive sapientiam ,, είναι,, είτε το κακίας , και θανάτου , και φθοράς
sive aternitatem, sive malitis , mortis et corruptio- ανεπίδεκτον, είτε τον εν παντί τέλειον, είτε τι
nis vacuitatem , sive aliquod aliud ejusmodi signum τοιούτον όλως σημείόν τις ποιείτο της του Πατρός
constiluas, quo Patre ipse compreliendatur, eodem καταλήψεως , διά των αυτών εύρήσει σημείων και
signo et Verbum , quod ex illo subsistit , inve . τον εξ εκείνου ύφεστώτα Λόγον.
neris .

De Spirili sancio . Περί του αγίου Πνεύματος .

Ac quemadmodum hisce gradibus ascendentes " Ωσπερ δε τον Λόγον εκ των καθ' ημάς αναγω
ex nostra supremam illam naturam cognovimus, sic γικώς επί της υπερκειμένης έγνωμεν φύσεως, κατά
unibris, ac simulacris quibusdam polestatis illius , τον αυτόν τρόπον και τη περί του Πνεύματος εννοία
quæ verbis explicari non potest , in natura nostra υπαχθησόμεθα, σκιάς τινας, και μιμήματα της
conspectis ad Spiritus cognitionem accedimus. αφράστου δυνάμεως εν τη καθ' ημάς θεωρούντες
Quanquam spiritus qui in nobis est , ex alieno C φύσει. Αλλ' εφ' ημών μεν το πνεύμα και του αέρος
reducitur, nempe ex aere , qui ad corporis consti εστίν ολκή , αλλοτρίου πράγματος προς την του
tulionem necessario haurilur et effunditur, et cum σώματος σύστασιν αναγκαίως εισελκομένου τε και
verbum pronuntiatur , fit vox que verbi potestateia προχεομένου , όπερ εν τω καιρώ της έκφωνήσεως
in seipsa declaral ; in divina vero nalura, elsi pium του λόγου φωνή γίνεται την του Λόγου δύναμιν εν
est, Dei Spiritum cogitare, quemadmodum et Dei εαυτή φανερούσα • επί δε της θείας φύσεως το μεν
Verbuin inferius sit, si nostrum cum spiritu , illud είναι Πνεύμα Θεού ευσεβές ένομίσθη, καθά εδόθη
sine spiritu esse credatur, non tamen consenta και Λόγον είναι Θεού διά το μηδέν ελλειπέστερον
neuin est Deoque dignum arbitrari alienum του ημετέρου λόγου τον του Θεού είναι Λόγον, είπερ
τούτου μετά του πνεύματος θεωρουμένου, εκείνος
quiddam , ut in spirilu nostro contingit, in Deum
extrinsecus inQuere, iu ipsoque spirilum ellici. Sed δίχα Πνεύματος είναι πιστεύοιτο · ου μην αλλότριον
sicut Dei Verbum audientes, non cogitamus illud τι καθ' ομοιότητα του ημετέρου πνεύματος έξωθεν
ejusmodi, quod per se non subsistat, aut quod επιρρείν τω Θεώ, και εν αυτή γίνεσθαι πνεύμα
doctrina ingenerelur, voceve proferatur, aut dis θεοπρεπές εστιν οίεσθαι . 'Αλλ' ώς Θεού Λόγον
solvatur posteaquain pronuntiatum est; aut cui ακούσαντες ουκ ανυπόστατόν τι πράγμα τον Λόγον
denique aliquid eorum eveniat quæ verbo nostro Dώήθημεν , ουδε εκ μαθήσεως εγγινόμενον , ούτε διά
videmus accidere, sed nalura subsistens, et libe φωνής προσφερόμενον, ούτε μετά το προσενεχθήναι
rum , et ellicax, el omnipotens : eodem modo cum διαλυόμενον, ουδέ άλλο τι πάσχοντα τοιούτον, οία
Dei Spiritum, qui Verbo testimonium affert, εjus- περί τον ημέτερον λόγον θεωρείται πάθη, αλλ'
que vim perspicuam reddit , intelligimus , non ουσιωδώς ύφεστώτα, προαιρετικόν τε και ενεργον,
anhielitus spiritum cogitamus (ninis enim abjice και παντοδύναμον ούτω και Πνεύμα μεμαθηκότες
relur divinæ potestatis magnitudo, si spiritus ejus Θεού, το συμπαρομαρτούν τώ Λόγω, και φανερούν
nostro similis putarerur) : sed cum in se subsisten αυτού την ενέργειαν, ου πνοήν άσματος εννοούμεν.
tem quse in propria natura perspicitur, quæque “ Η γάρ αν καθαιροίτο πρός ταπεινότητα το μεγα
nec a Deo in quo est, nec a Dei Verbo, cui testi λείον της θείας δυνάμεως, ει καθ ' ομοιότητα του
monium tribuit, separari potest, aut in nihilum ημετέρου και το εν αυτώ Πνεύμα υπονοοίτο, αλλά
redigi, sed ad Verbi Dei similitudinem , per se δύναμιν ουσιώδη αυτήν έφ' εαυτής εν ιδιαζούση
subsistit, et libera est , et per se movetur, et efficax υποστάσει θεωρουμένην, ούτε χωρισθήναι του Θεού
esi, et semper bonuin vult, el ejus voluntati sla- ενώ έστιν, ή του Λόγου του Θεού, ώ παρομαρτεί,
tim perficiendi potestas adest. δυναμένην, ούτε προς το ανύπαρκτον αναχεομένην,
41 PANOPLIA DOGMATICA , ΤΙΤ . Ι . 42
αλλά καθ' ομοιότητα του Θεού Λόγου καθ' υπόστασιν ούσαν, προαιρετικήν, αυτοκίνητον, ενεργών , τάν
τοτε το αγαθόν αιρουμένην, και προς πάσαν πρόθεσιν σύνδρομον έχουσα τη βουλήσει την δύναμιν.
"Ωστε τον ακριβώς τα βάθη του μυστηρίου δια- Α Quamobrem qui diligenter profundum myste
σκοπούμενον, εν μέν τη ψυχή κατά το απόρρητον rium contemplatur, in animi arcano mediocrem
μετρίαν τινά κατανόησιν της κατά την θεογνωσίαν quamdam divince cognitionis doctrinam compre
διδασκαλίας λαμβάνειν, μή μέντοι δύνασθαι λόγω hendit, sed cam tamen mysterij altitudinem ora :
διασαφείς την ανέκφραστον ταύτην του μυστηρίου tione declarare non potest : quomodo eadem res
βαθύτητα, πώς το αυτό και αριθμητόν έστι , και numerabilis sit , nec tamen enumerationem aderilo
διαφεύγει την εξαρίθμησιν, και διηρημένως οράται, lat ; cernatur divisa , et simul intelligatur ; personis
και εν ομάδα καταλαμβάνεται, και διακεκριται τη distincta sil , el natura non separetur. Alia namque
υποστάσει, και ου διώρισται τη ουσία. " Αλλο γάρ τι persona Spiritus est, alia Verbum , alia is cujus et
τη υποστάσει το Πνεύμα , και έτερον ο Λόγος , και Verbum est et Spiritus. Sed cum horuin distin
άλο πάλιν εκείνο, ού και ο Λόγος έστι , και το crionem cogitaveris, naluræ unitas nullam admittet
νευμα . 'Αλλ' επειδαν το διακεκριμένον εν τούτοις divisionem , ne vel principalus et imperii robur
κατανοήσης , πάλιν και της φύσεως ενότης τον δια με- confringatur in diversas dissectum divinitates, vel
μισμόν oυ πρoσίεται, ως μήτε το της μοναρχίας Judaica opinio comprobetur , sed media inter
σχεσθαι κράτος εις θεότητας διαφόρους κατατε- utramque opinionem veritas incedens sic amlas
μό ενον, μήτε τω Ιουδαϊκό δόγματι συμβαίνειν τον B hereses tollat , ut ab utraque tamen sumat quod
λόγον, αλλά διά μέσων των δύο υπολήψεων χωρείν utila est. Nam et Judæorum profligat opinionem ,
την αλήθειαν, εκατέρων τε των αιρέσεων καθαιρού- dum et Verbum suscipit, el Spiritum credit ; et
σαν, και αφ' εκατέρας παραδεχομένην το χρήσιμον. Græcorum errores delel , dum naluræ staluit uni
Του μέν γάρ Ιουδαίου καθαιρείται το δόγμα τη τε talem , qua plurium confictio perimitur et abolelur.
του Λόγου παραδοχή, και τη πίστει του Πνεύματος , Rursum autem Judaica sententia naturæ urita .
των δε ελληνιζόντων ή πολύθεος εξαφανίζεται πλά- tem admittit, ex Græcorum vero opinione solam
νη , της κατά φύσιν ενότητος παραγραφομένης την personarum distinctionem . Atque ila utrumque
πληθυντικής φαντασίαν. Πάλιν δε αύ εκ μέν της inmpietatis morbum cural. Elenim sicut eorum qui
ιουδαϊκής υπολήψεως ή της φύσεως ενότης παρα- circa unum peccant, medicina est numerus Trini
μενέτω, εκ δε του ελληνισμού και κατά τας υποστά- tatis, et unitatis ratio medicamentum illorum , qui
σεις διάκρισις μόνη , θεραπευθείσης εκατέρωθεν distrahunt in plura .
καταλλήλως της ασεβούς υπονοίας. "Έστι γαρ ώσπερ θεραπεία των μεν περί το έν πλανωμένων και αριθ,
μός της Τριάδος, των δε εις πλήθος εσκεδασμένων και της ενότητος λόγος.
1ου Δαμασκηνού περί των αυτών συλλογιστική c Eisdem de rebus Damasceni ratiocinalio syllogistiα
απόδειξις, ότι έστι Θεός. qua Deum esse demonstral,

Πάν όν ή κτιστόν έστιν, ή άκτιστον. Και ει μεν
κτιστον, υφ' ετέρου πάντως εκτίσθη · ει δ' άκτιστον,
του :’ αν είη το τα κτιστά κτίσαν : δεί γάρ άκτιστον
είναι των ανωτάτω δημιουργών. Τούτο δε τι άν άλλο
ε'η ή Θεός ; Τίς ούν ουχ ομολογήσει πάντα τα όντα
κτιστά πλήν Θεού , νοητά τε και αισθητά ; Ει δε
κτιστα, και τρεπτά. "Ων γάρ το είναι από τροπής
ήρξατο, ταύτα πάντως τη τροπή υποκείσεται , ή
φθειρόμενα ως τα εγκόσμια, ή κατά προαίρεσιν
άλλοιούμενα , ώς άγγελοι και ψυχαι , κατά τε την επί
το καλόν προκοπήν, και την επι το κακόν κίνησιν.
Επει δε ο Θεός άκτιστος πάντως, και έτρεπτος.
"Ων γάρ το είναι εναντίον , τούτων και ο του πώς
D
είναι λόγος εναντίος . " Αλλως τε ου μόνον τα δι, μιουρ-
γήματα θεωρούμενα κηρύττει τον δημιουργών, αλλά
και η τούτων τάξις, και εναρμoστία, και συντήρη-
σες . Πώς γαρ αι εναντίαι των στοιχείων φύσεις συν-
ήλθον εις ενός κόσμου συμπλήρωσιν, μή τινος συμ-
6.βάσαντο , αυτά και συνέχοντος ; Πώς δε και πάντα
την απ ' αρχής έφύλαττον τάξιν, μή όντος του κυ-
βερνώντος και διεξάγοντος ;
conjunxisset, et continerei ? Aut quomodo prescriptum sibi ab initio ordinem , nisi aliquis esse !
corum rector ac dioderator , tucrentur et conservarent ?
Quidquid est, aut creatum est, aut non crealum .
Quod autem crealum est , ab alio creatum est
omnino . Quod vero non est creatum , id creavil ta
quæ creala sunt. Hoc autem quid aliud erit, nisi
Deus ? Quis ergo res omnes , præter Deum , quæ ve!
ratione, vel sensu comprehenduntur, crealas esse
non confitebitur ? Quod si creal sunt, sunt etiam
mutabiles. Quæ enim mutatione , ul.essent, asse
cuta sunt, ea proſeclo aut mutationi sunt obnoxia,
et corrumpi queunt, qualia sunt, quæ mundo con
tinentur : aut voluntate possunt ita commulari, ut
vel honesta et bona, vel quæ his contraria sunt ,
complectantur, quales sunt angeli et animi. At
Deus, qui creatus non est, prorsus est immutabilis .
Quorum enim essentia diversa est , eorum et
essentire ratio contraria.. Jaim non solum res ips:
quas procreatas conspicimus , procreatorem opifi
cem prædicant suum , verum etiam earum ordo,
concentus et conservatio . Quomodo enim contra
riæ elementorum naturæ ad unius orbis perfectio .
nem convenissent, nisi quis eas conciliasset, et

L'ATROL. GR . CXXX . 2
43 EUTHYMII
Ejusdem ratiocinatio syllogistica qια Deum unum A Τού αυτού συλλογιστική απόδειξις , ότι είς Θεός
esse demonstrat ,
Deus in omnibus perfectus est . Quod si plures
dixerimus deos esse , necesse erit discrimen ali-
quod in illis perspici. Nam si nulla in eis difleren-
tia, non sunt plures , sed unus potius . Sin dife-
rentia inter illos intercedit, qui in omnibus perfe-
clus est , is solis est Deus. Qui vero vel bonitate,
vel potentia, vel sapientia, vel aliqua alia perfectio-
ne caret,, is Deus esse nonpotest.. Prieterea , si plures
sunt, qui fieri poterit, ut non circumscribantur,
cum ubi unus est, alter esse non queat, qui autem
Deus est, is nec circumscribatur, et omnia cum
impleat, tum complectatur, et comprehendat ? Ad
birc quonam pacto constituatur mundus et guber
netur, cuin ea sit differentiæ natura , ul parial dis- B
sensioncm ?
Ljusdem ratiocinatio syllogistica qua Verbum el
Filium esse declaral.
Deus , cun perfectus sit, ratione seu verbo non
carel . Verbum autem ejus non est ejusinodli, nt
per sa non consistat , aut esse cæperil , aut finem
unquam sil habiturum . Nunquam enim fuit sine
verbo , sed cum semper sit , semper etiam Verbum
suum habet, ex se genitum , et in se manens, et
vivens, el perfectum , non autem tale , quale nostrum
est verbum . Quorum enim nalura diversa est ,
eorum et verbum est diversum . Quemadmodum
allein verbam nostrum a mente gignitur, nec idem
est omnino, quo:l ipsa mens, nec plane diversum :
C
nam com a mente proficiscalur, aliud est quam
mens, el cum mentem ipsam indical, non est
prorsus ab illa diversum , sed cum sit unui natura ,
aliud tamen subjecto est : sic etel Dei Verbunm ,, quί
Filius est , quatenus propria subsistit persona, ab
eo distinguitur, a quo genitum est. Quatenus autein
illa in se exprimil, quie cernuntur in Deo , unum
natura cum illo est.
Ejusdem ratiocinalio syllogistica qua Spiritum san .
clum esse probal.
Oportet ut Verbum babeat Spiritum , cujus
lestimonio declaretur, et actio ipsius ostendalur.
Quando nec verbum nostrum spiritu vacat, qui in
ipsa pronuntiatione verbi nostri vox elicitur, qua
vis illius declaratur . Verum in nobis spiritus hic p τω λόγω ημών φανερούσα την τούτου δύναμιν. 'Αλλ '
ab essentia nostra alienus est, cum sit influens et
ellluens quidam aer. In Deo autem quemadmodum
Verbum non ad verbi nostri similitudinem , sed
per essentiam subsistit, el camdem , quam Paler
naturam habet, sic et Spirilus sanctus per essen-
tianı subsistit, el ex Patre procedens, et in ipso
exsistens, et Verbo ac Filio testimonium reddens,
eumque significans, unam et eamdem cum ipsis
naluram habct.
Ejusdem admirabilis per exempla ratiocinctio , qua
Patrem , et Filium , ei Spiritum sanctum esse de-
moistral .
Quemadmodum solis radius, et lus sic ad nos
usijue perveniunt, ut nec a sole discedant, nec a
ZIGABENI 44
έστιν ,
"Ο Θεός τελειός έστι κατά πάντα . Ε : ουν πολλούς
έρούμεν θεούς , ανάγκη διαφορά εν τοις πολλοίς
θεωρείσθαι. Ει γάρ ουδεμία διαφορά είη εν αυτοίς, και
μέν κατά πάντα τέλειος , ούτος αν είη μόνος Θεός.
Πάς δε και του τελείου λειπόμενο , ή κατά αγαθύτητα ,
ή δύναμιν, ή σοφίαν, ή όλως κατά τι , ουκ αν είη
Θεός . Πώς δε και πολλοίς ούσι το απερίγραπτον φυ
λαχθήσεται ; ένθα γάρ αν είη και είς , ουκ αν είη και
έτερος . Δεί δε τον Θεόν απερίγραπταν είναι, και
πάντα πληρούντα , και εν εαυτώ περιγράφοντα .
"Αλλως τε και πώς υπό πολλών ο κόσμος σύγκειται
και κυβερνηθήσεται, της διαφοράς εναντίωσιν εισα
γούσης ;
Του αυτού συλλογιστική απόδειξις περί του Λό
γου και Yίου.
“Ο Θεός, τέλειος ών , ουκ άλογός έστι. Λόγον δε
έχων, ουκ ανυπόστατον έχει τούτον , ουδ' αρξάμενον
του είναι , ουδε παυσόμενον . Ου γαρ ήν ποτε άλογος ,
αλλά αεί ών , αεί τον εαυτου Λόγον έχει, εξ αυτού
τε γεννώμενον, και εν αυτώ μένοντα, και ζώντα, και
τέλειον , και ου κατά την ημέτερον λόγον . "Ων γάρ
το είναι διάφορον, τούτων και ο λόγος διάφορος .
"Ωσπερ δε ο ημέτερος λόγος εκ του νου γεννώμενος
ούτε διόλου και αυτός έστι το νω, ούτε παντάπασιν
έτερος • εκ του νού μεν γαρ ών άλλος έστι παρ' αυ
τον, αυτόν δε τον νουν έμφαίνων ουκ έστι παντελώς
έτερος παρ' αυτόν, αλλ' εν ών κατά την φύσιν , έτε
ρός έστι το υποκειμένω " ούτω και ο του Θεού Λό
γος, ίς έστιν ο Υιός , το μέν ύφεστάναι καθ' εαυτόν
διήρηται προς εκείνον παρ' ού την γέννησιν έχει,
τα δε ταύτα δεικνύειν εν εαυτώ, και περί τον
Θεόν θεωρείται έν έστι προς αυτόν κατά φύσιν .
Τού αυτού συλλογιστική απόδειξις περί του
αγίου Πνεύματος .
Δεί τον Λόγον έχειν και Πνεύμα συμπαρομαρ
τούν αυτώ, και φανερούν αυτού την ενέργειαν. Και
γάρ ο ημέτερος λόγος ουκ άμοιρός έστι πνεύματος,
όπερ εν τω καιρώ της έκφωνήσεως φωνή γίνεται
εφ' ημών μεν αλλότριον της ημετέρας ουσίας το
πνεύμα το αερος ον εισροή και εκροή • επί δε του
Θεού ώσπερ ο Λόγος ου κατά την ημέτερον, αλλ'
ουσιωδώς ύφεστώς, και της αυτής ουσίας και φι
σεως τω γεννήτορα, ούτω και το Πνεύμα το άγιον
ουσιωδώς ύφεστώς, και της αυτής τω Θεώ ουσίας
και φύσεως και τελειότητος εκ του Πατρός προϊόν,
και εν αυτώ ον, και το Λόγω και Υιώ συμπαρο- ,
μαρτούν, και έκφαντικόν υπάρχον αυτού.
Υου αυτού παραδειγματική απόδειξις θαυμα
σιωτάτη περί Πατρός, και Yίου, και αγίου
1! νεύματος .
"Ωσπερ ή του ηλίου ακτές και φώς ούτε του ηλίου
χωριζόμενα , ούτε αλλήλων αποδιαιρούμενα και σε
45 ..
PANOPLJA DOGMATICA . - TIT.. II 46

και μέχρις ημών ' ούτω και ο Υιός, και το άγιον A mutua inter se conjunctione separentur : sic et
Πνεύμα αδιαστάτως και του Πατρός, και άλλήλων
άχρις ημών συγκαταβαίνουσιν , ενεργούντες την σω-
τηρίαν ημών. Και καθάπερ επ' εκείνων τη ακτίνι
συμπαρομαρτούσα ή έλλαμψις δι' εκείνης ημϊν με-
ταδίδοται , ούτω και το Πνεύμα το άγιον τω Υιό
συμπαρομαρτούν δι' εκείνου μεταδίδοται τοις αξίοις
κατά την μετάδοσιν των χαρισμάτων. • Ενεφύσησε
γάρ, φησί , και είπε : Λάβετε Πνεύμα άγιον. » Και
ώσπερ επ' εκείνων φώς λέγεται και ηλίου, και
ακτίνος, ούτω και επί τούτου Πνεύμα λέγεται και
Πατρός , και Υιού ή του Χριστού.
ΤΙΤΛΟΣ Β ' .
Περί Πατρός , και Υιού, και αγίου Πνεύματος
διακεκριμένη άμα και ηνωμένη θεολογία του και
αγίου Διονυσίου του 'Αρεοπαγίτου εκ του β'
κεφαλαίου του περί ηνωμένης και διακεκριμέ-
της θεολογίας .
" Οτι μέν έστι πηγαία θεότης ο Πατήρ, ο δε Υιός
και το Πνεύμα της θεογόνου θεότητος, ει ούτω χρή talis , Filium autem et Spiritum fecunda Divinitatis,,
φάναι, βλαστοι θεόφυτοι, και οίον άνθη , και υπερ-
ουσια φώτα πρός των ιερών λογίων παρειλήφαμεν : .
όπως δε ταύτα εστιν, ούτε είπείν, ούτε ενοήσαι
δυνατόν .
'Εκ του περί θείων ονομάτων κεφαλαίου α '.
" Οθεν εν πάση σχεδόν τη θεολογική πραγματεία
την θεαρχίαν ορώμεν ιερώς ύμνου μένην ως μονάδα
μεν και ενάδα διά την απλότητα και ενότητα της
υπερφυούς άμερείας , εξ ης ως ένοποιού δυνάμεως
ιεξόμεθα, και των μεριστών ημών ετεροτήτων C exsuperantis , ex qua tanquam vivifica polestale
Filius et Spiritus sanctus ad nos usque descen
duni , el nostram salutem curant , ut nec a Patre,
nec a se vicissim disjungantur. Et quemadmoduin
in illis lus radium comitatur, et nobis per radium
tribuitur, sie et Spiritus sanctus Filium comitans
per Filium dignis communicatur. lnsulavit , enim,
ut scriptum est, , et dixit : Accipite Spiritum san
clum ' . , Atque ut in illis lux et solis et radii'di
citur : sic et in his tum Patris , tum Filii sey Chris
sli Spiritus dicitur.
TITULUS II.
De Patre , et Filio , et Spiritu sancto , distincla simul
aique conjuncla Divinitalis ratio . Dionysii
Areopagilæ ex capile 2 de urila distinctaque theo.
logia .
Palrem quidem esse fontem , ut ita discrim, Divini
si ita dicendum est , germina divinitus pullulanlia, el
flores quodammodo, el essentia præstantiora lumina
ex sacris Libris accepimus, sed quonam pacto hæc
sint nec eloqui possumus, nec intelligere.
Ex capile 1 libri de divinis nominibus .
Quamobrem in omni fere theologica disputatione
summam divinitalem sancte celebratam cernimus,
lum ut monadem et unitatem, propter simplicita
tem unitateinque .impartibilitatis ipsius naturam
>

υπερκοσμίων συμπτυσσομένων, εις θεοειδή μονάδα unum efficimur, dividuisque nostri diversitatibus
συναγόμεθα, και θεομίμητον ένωσιν · ώς Τριάδα δε supra mundanum modum copulantis in monadem
διά την τρισυπόστατον της υπερουσίου γονιμότητος deiforment, unioneinque Deum imitanleim colligi
έκφανσιν, « εξ ης πάσα πατριά εν ουρανώ έστι τε και mur : tum aut Trinitatem propter fecunditalis
ονομάζεται . » essentiam superantis in tribus personis expressio
nen , 1 ex qua in cælo et in terra palernitas omnis
exsistit et nominalur ? . )
Εκ του περί τε.λείου και ενός κεφαλαίου ιγ '. Ex capire 13 de perfecto et uno .
Και μονάς ύμνωμένη , και Τριάς ή υπέρ πάντα Ipsa, que el super omnia divinilas, quæqne
θεότης, ουκ έστιν ουδέ μονάς, ουδε τριάς και προς ut unitas et triuilas celebratur, nec unitas, nec
ημών, ή άλλου τινός των όντων διεγνωσμένη . Αλλ' trinitas est aut a nobis, aut ab ullo cognita. Sed, ut
ίνα και το υπερηνωμένον αυτής, και το θεογόνον unitaten ipsius unitate superiorem , fecunditalem
αληθώς υμνήσωμεν τη τριαδική και ενιαία μονάς, que deiſicam vere laudemus, Divinilalem , quæ eso
ή τριάς , ουδέ αριθμός , ουδέ ενότης, η γονιμότης, D
super omne nomen et in ipsis rebus essentia prd's
ουδέ άλλο τι των όντων συνεγνωσμένον εξάγει την " stantior, diyina Trinitatis et unilatis appellations
υπέρ πάντα λόγον και νούν κρυφιότητα της υπέρ nominamus. Cæterum nulla monas, aut trinitas ,
πάντα υπερουσίως υπερούσης υπερθεότητος, ουδε nullus numerus, aut unitas, aut fecunditas, aut
όνομα αυτής έστιν, ουδέ λόγος, αλλ' εν αθάτοις aliud quidquam exsistentiuin , ulliye cognituin
εξήρηται . aperit arcanum illud divinitatis divinitate superio
ris, et modo essentia præstantiore excedentis, quod omnem et orationem ci intelligentiam snpe
rat . Neque vero ipsius ullum est nomen , nec scrmo, sed in ipso eminet inaccesso.
"Εκ του περί μυστικής θεογνωσίας κεφαλαίου γ' . Ex capile 3 de mystica theologia .
Εν μέν ούν ταις θεολογικαίς υποτυπώσεσι τα In eo libro, quem de theologicis institutionibus
κυριώτατα της καταφατικής Θεολογίας υμνήσαμεν" inscripsius,, quae
quæ sint airmantis tigeologie pric
πως η θεία και αγαθή φύσις ενική λέγεται και πώς • cipua declaravimus : quomodo divina Donaque na
το αδική ; τίς ή κατ' αυτήν λεγομένη πατρότης τε lura una dicatur et trina, quæ in ipsa Patris,
και υιότης; τι βούλεται δηλούν ή του Πνεύματος que Filii nolio , quid significet Spiritus sancu
1 Joan . Xx, 22. 22 Eplies . 11 , 13,
 EUTHYMI ZIGADEXI 48
leologia . Qua ratione er incorporeo individuoque A θεολογία ; Πώς εκ του αυλου και αμερούς αγαθού
bono intima bonitatis lumina pullulent, a a coæler- τα εγκάρδια της αγαθότητος εξέφυ φώτα , και της
pa cum ipsa pullulatione in ipso , et in seipsis, et εν αυτώ , και εν αυτοίς , και εν αλλήλοις συναί
inter se mansione sic excant, ut ab ea nunquam δίου τη αναβλαστήσει μονής απομεμένη κεν ανεκ
discedant. φοίτητα ;
Ex capite 2 de unita distinctaque theologia. 'Εκ του περί ηνωμένης και διακεκριμένης θεολο
γίας κεφ . β' .
'Επί της Ενώσεως της θείας , ήτοι της υπερουσιό.
In unione divina sive natura illa essentiam supe. τητος , ηνωμένον εστί τή έναρχική Τριάδι, και κοι
rante conjuncta quidem sunt et communia unica
principalique trinitati exsistentia essentiam supe- νόν ή υπερούσιος ύπαρξις , η υπέρθεος θεότης , η
rans, divinitas divinitate superior, bonitas bonitate υπεράγαθος αγαθότης, η υπέρ εναρχίαν ενότης, το
præstantior, eadem ratio folius proprietatis omnia άφθεγκτον , το πολύφωνον , ή άγνωσία , το παννόη
superantis omnia superaus, unitas principio excel- τον, ή πάντων θέσις , ή πάντων αφαίρεσις, ή εν
Ιentior , ineffabile , quod multis vocibus enuntiatur,,άλλήλαις, ει ούτω χρή φάναι , τών έναρχικών υπο
,
ignoratio quæ passim intelligitur omnium positio στάσεων μονή και ίδρυσις , ολικώς υπερηνωμένη,
cmnium ablatio , excellentia omnem positionem abla- B καθάπερ φώτα λαμπτήρων , ίν' αισθητοίς και οι -
tionemque superans , personaruun ratione principii κείοις παραδείγμασιν, όντων εν οίκω ενί. Και Όλα
, ila licet , mutua inter se nian-
dominantium , si dicere γάρ έν αλλήλοις όλους εστί , και ακριβή την απ’ αλ
sio, atque sedes supra modum unita , nullaque ex λήλων ιδικώς υφισταμένην έχει διάκρισιν, ηνωμένα
parie confusa, quemadmodum lumina lampadu , ut τη διακρίσει , και τη ενώσει διακεκριμένα . Και
sensui espositis et propriis utamur exemplis, in γούν ορώμεν, εν οίκω πολλών ενόντων λαμπτήρων ,
domo una cum sint , et tota in tolis Diulio sunt, προς έν τι φώς ενούμε να τα πάντων φιντα , και
et puram absolutamque inter se proprie subsisien- μίαν αίγλην αδιάκριτον αναλάμποντα , και ουκ αν
lem habent distinctionem , discretione quidem con- τις , ώς oίμαι, δύναιτο το τούδε του λαμπτήρος φώς
juncia , ct unione rursum inter se discrela . Jo ipsa από των άλλων εκ του πάντα τα φώτα περιέχοντες
quiden domo cum lampades accense sunt multæ
mallie , αέρος διακρίναι , και ιδείν άνευ θατέρου θάτερον,
videmus omnium lumina ad unum quoddam con- όλων εν όλοις αμιγώς συγκεκραμένων . Αλλά και
juncta lumen, unumque splendorem individuum ει τον ένα τις πυρσον υπεξάγοι του δωματίου ,
preferentia . Neque possel, ui arbitror, aliquis lame συνεξελεύσεται και το οικείον άπαν φώς , ουδέν
padis hujus lumen ab aliis ex aere cuncta Iunnina c τι των ετέρων φώτων εαυτό συνεπισπασάμενον ,
continente secernere, et unum ab altero sejuictum ή το εαυτού τοίς ετέροις καταλιπόν. " Ην γαρ αύ
intueri, cum lota in lolis sine mistione sint in- των , όπερ έφην, ή όλων προς όλα παντελής ένω
serta. Quod si quis lampadem unam e medio lol . σις αμιγής καθόλου , και ουδεν μέρει συμπεφυρ
lat , proprium ejuslumen 1ot un abeunlem lampa- μένη. Και ταύτα όντος εν σώματι το αέρι, και ε ;
. lolum ενύλου του πυρός ήρτημένου του φωτός , όπου γε
dem comitabitur, nec aliorum luminum quidquam
secum trahens, neque ex suo cæteris aliquid lin- την υπερούσιον ένωσιν υπεριδρύσθαι φαμέν ού των
quens. Erat enim , ut diximus, illie perfecta 1019- εν σώματι μόνον ενώσεων, αλλά και των εν ψυχαίς
PUTA cum totis conjunctio nec ullo modo mista , αυταίς, και εν αυτοίς νoίς , ας έχουσιν αμιγώς και
neque ulla ex parle confusa . Et hæc quidem ila υπερκοσμίως δι' όλων όλα τα θεοειδή και υπερου .
ρανία φώτα κατά μέθεξις ανάλογον τοίς μετέχουσι
se ex
et
habent, quamvis lumen sit in corpore, aere ,
materia, nempe igne dependeat. Unionem της πάντων υπερηρμένης ενώσεως . "Έστι δε και
vero illam cssentia superiorem transcendere dici- διάκρισις εν ταις υπερουσίοις θεολογίαις, ουχ ήν
mus, non uniones tantum , quæ fiunt in corpore, sed έφην μόνον , ότι κατά την ένωσιν αμιγώς ίδρυ
illas ctiam , quæ in animis coniciuntur , imo cas ται και ασυγχύτως εκάστη των εναρχικών υπο
•1ιοιe, quae efficiuntur in nientibus, quas quidem D στάσεων , αλλ' ότι και τα της υπερουσίου θεογο
νίας ουκ αντιστρέφει προς άλληλα. Μόνη δε πηγή
ratione divinquam
lola illaplus supercæles
a el mundan tia lumi
a sincere na, perm lola
admodu pos ., της υπερουσίου θεότητος ο Πατήρ, ουκ όντος Yίου
sident, communione quadam unitatis illius omnibus του Πατρός , ουδέ Πατρός του Υιού φυλαττόν
7

anlccellentis el unicuique pro cujusque modo των δε τα οικεία των ύμνων ευαγώς εκάστη των
scipsam impartientis. Est autem discretio in su- Θεαρχικών υποστάσεων.
prema theologia , non solum , quam modo dicebam , quia in ipsa unitate divina singulæ dominantes
personæ puram et impermistam sibi servant proprietatem , scd ctiam quoniam quæ in illa divina
el essentiam superante generatione sunt, vicissim non convertuntur. Solus enim fons essentiam
superantis divinitatis est Pater, neque Pater est Filius, neque Filius est Paler . Ilaque sacri lymai
sua unicuique divinarum personarum pie sancteque conservant.
Er eodem capite. 'Εκ του αυτού κεφαλαίου.
Nullus bonus, nisi unus Deus 3?. , Niid et alibi Ουδείς αγαθός ει μή ο Θεός. Τούτο μεν ούν και

3 11ει. ΧΙΧ , 11 .
49 PANOPLIA DOGMATICA . - . ΤΙΤ . 1 . 50

έν άλλοις εξετασθεν ημίν αποδεδεικται το πάσας αν A a nobis expensum ac demonstratum est , omnes
τας θεοπρεπείς θεωνυμίας ου μερικώς, αλλ' επί της semper denominationes Deo dignas non per partes,
όλης και παντελούς και ολοκλήρου και πλήρους θεό . sed in lola , perfecta , integra el plena divinitate
ττητος υπό των λογίων υμνείσθαι · και πάσας αυτάς in sanctis Libris celebrari , et omnes ipsas indivi
εμερώς , απολύτως, απαρατηρήτως, ολικώς απάση due , absolute, praeter omnem discriminis obser
τη ολότητι της ολοτελούς και πάσης θεότητος ανατί- vantiam , inlegra ratione universæ integritati per :
θεσθαι . Και γούν ώς εν ταις θεολογικαίς υποτυπώ- fecte et lotius divinitatis altribui . Jam vero, quem
σεσιν υπεμνήσαμεν, ει μή περί της όλης θεότητος admodum in theologicis institutionibus admo
φαίη τις τούτο ειρήσθαι, και αποσχίζειν αθέσμως ηuimus
,, nisi quis loc de tota divinilale dictum
τολμά την υπερηνωμένην ενάδα, ρητέον ως αυτός τε confiteatur, scindere audet lemeritate nelanda uni
ο άγαθοφυής έφη Λόγος, ότι « Εγώ αγαθός ειμι ) lalem ipsam superunilam. Dicendum igitur , de
και τις των θεολή πτων προφητών υμνεί, « Το πνεύ- tola divinitale accipi oportere verbum hoc ipsum ,
μά σου το αγαθόν , και αύθις το, « Εγώ είμι και natura bonum . Alque aliquis ex prophetis divini
ών , ει μη καθ' όλης φή,σουσι της θεότητος ειρή- lus aMatis canit : Spiritus bonus . , lluc
σθαι, καθ' εν δε μέρος αυτό περιγράψαι βιάσαιντο, lendil et illud : « Ego sum , qui sum 8. , Quod
πως ακούσονται του, « Τάδε λέγει ο ών, και ο ήν, Β nisi de tota dictum divinitate consentiant, sed uni
και ο ερχόμενος οκαι παντοκράτωρ , και , « Συ δε ο αυ Lantum parti conenlur ascribere , quonam modo
τός εί , ) και, « Το Πνεύμα της αληθείας το ον, και illud accipient : « Hiec ait qui est, qui erat , et
παρά του Πατρός εκπορεύεται ; Και ει μεν όλην qui venturus est, qui est omnipotens ; » item illud :
είναι φασι την θεαρχίαν ζωήν, πώς αληθής ο φήσας ( Tu autem idem ipse es ? ; ) nec non et illud :
Ιερός Λόγος, « "Ωσπερ ο Πατήρ εγείρει τους νεκρούς,
0
« Spiritus veritatis, qui est, qui a Patre proce
και ζωοποιεί , ούτω και ο Υιός ους θέλει ζωοποιεί ; » dit 8 ? , Atqui nisi totam divinitatem esse vitam
και ότι το Πνεύμα εστι το ζωοποιούν; "Οτι δε και την dicant atque vivificam , quonam modo verum est id ,
κυρίαν έχει των όλων η όλη θεότης, περί μεν της quod Verbum sacrum ait : Quemadmodum , in
θεογόνου θεότητος, ή της υγικής, ουδε ειπείν έστιν, quiens, Pater suscitat mortuos , el vivificat, sic et
oίμαι, ποσαχή της Θεολογίας επί Πατρός και Υιού Filius, quos vull vivificat ' ? , Jam vero quod lola
διαθρυλλείται το , Κύριος . Αλλά και Κύριος το divinitas habeat omnium dominatum , perspicue
1.εύμα εστι . palet. Ac de secunda quidem Patris divinitale, vel
de divinitale Filii , non facile narralu est , ut arbitror, quam multis theologize locis de Paire et
Filio dicatur, Dominus. Verum et Spiritus Dominus est .
"Έτι περί Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος, C De Palre item, et Filio , el Spiritu sancto distinclam
διακεκριμένη άμα και ηνωμένη θεολογία του simul atque conjunctam esse Divinitatis rationem ,
μεγάλου Αθανασίου . Και ότι ά λέγουσιν αι el que dicunt divinæ Scripturæ de Patre, eadem
θείαι Γραραι περί του Πατρός , ταύτα φασι πά- similiter illas el de Filio , el de Spirili sancio di
ειν και περί του Υιού και περί του αγίου Πνεύ- cere , unicam in tribus Divinitalem ostendentes.
ματος , δεικνύουσαι μιάν την εν τοις τρισι Magni Athanasii ( 1 ) .
θεότητα.
"Απερ είπεν ο Πατήρ εν τω Ησαΐα, ταύτα ο Ιω- Quæ Pater ait apud Isaiam , ea Joannes Filium
άννης λέγει, ότι ο Υιός είπεν, Εν δε ταϊς Πράξεσιν ο disisse asserit. Paulus autem eadem ipsa Spiritui
Παυλός φησιν, ότι το Πνεύμα το άγιον είπε . Τι δε sancto in apostolorum Actis ascribit. Sic enim .
γέγραπται εν τω'Ησαΐα ; « Είδoν τον Κύριον Σαβαώθ apud Isaiam scriptum legimus 10 : « Vidi Dominum
καθήμενον επί θρόνου υψηλού και επηρμένου, και sedentem in solio excelso et elevalo , et plena domus,
πλήρης ο οίκος της δόξης αυτού , και σεραφίμ εί- gloria ejus , el seraphim stabant in circuitu ejus.
στήκεισαν κύκλω αυτού, έξ πτέρυγες τω ενί, και εξ Sex alæ uni, et sex alæ alteri . Duabus quidem ve
πτέρυγες τω ενί. Και ταϊς μεν δυσί πτέρυξιν εκά- labant faciem suam , duabus vero legebant pedes ,
λυπτουν τα πρόσωπα αυτών, ταις δε δυσί τους πό- et dubus volabant et claniabant aller ad alierum,
δας , και ταις δυσιν επέταντο. Και εκέκραγον έτερος D et dicebant : Sanctus , sanctus , sanctus Doninus
προς τον έτερον : "Αγιος, άγιος, άγιος Κύριος Σα- Sabaoth , plena est omnis terra gloria ejus . , Et idem
βαώθ , πλήρης πάσα ή γή της δόξης αυτού . » Και paulo post " ' : El audivi vocem Domini dicentis :
μετ' ολίγα και αυτός : « Ήκουσα της φωνής Κυρίου Quen uittam , et quis ibit ad populum isturm? Ει
λέγοντος · Τίνα αποστείλω , και τις πορεύσεται προς dixi : Ecce ego, mille me. . Et dixit : Vade el dic
τον λαόν τούτον ; και είπα • Ιδού εγώ, απόστειλών populo huic : Audilu audietis el non intelligetis, et
με. Και είπέ μου• Πορεύθητα προς τον λαόν, και εί- videntes videbitis, et non perspicietis. Crassum
πον αυτώ · 'Ακοή ακούσετε , και ου μή συνήτε , και enim est effectum cor populi bujus. Auribus gra
* Psal . CXLII , 6-10 . και Εxod . υι , 13-14 . 6 7
Αpoc . 1 , 4. 1 Psal. CI , 28. 8 Join , XV, 26 . • Joan . V,
21 . 10 Isa . VI , 1 sqq . 11 jbii. 8 sq1 .

(1 ) Capitulum hoc cuma sequenti deest in edi Matthæi in Proleg . ad Euthymii Commen ! in Evans .
lone Tergobystensi anni 1710 ; erstand in versionc p . 13 scil. ; alterum exstat inter Opera S. Basiili.
Fr, Zini. Primum Græcc cdidit Ch . Frid . de
 51 EUTHYMII ZIGABENI 52
viler audierunt , et oculos suos clauserunt, ne- Α βλέποντες βλέψετε, και ου μή ίδητε. Επαχύνθη γάρ
quando oculis videant et auribus audiant , et corde η καρδία του λαού τούτου, και τοίς ωσι βαρέως
intelligant , et convertant se , et sanem eos . 1 ήκουσαν, και τους οφθαλμούς αυτών εκάμμισαν,
Joannes aulem evangelista dicit "! : « Idcirco non μήποτε ίδωσι τοίς οφθαλμοίς αυτών, και τοις ώσιν
poterant Judæi credere in Jesum , quoniam de illis ακούσωσι , και τη καρδία συνωσι, και επιστρέψωσι ,
dixit Isaias : Excæcati sunt oculi ipsorum , et και ιασωμαι αυτούς. » "Ο δε ευαγγελιστής Ιωάννης
>

obduralum est cor eorum , ne videant oculis , et
corde intelligant, et sanem eos . Hec εit Isaias,
quando vidit gloriam ejus. Paulus vero refert ora-
culum ad Spiritum sanctum13, '3, « Bene,, , inquiens,,
« locutus est Spiritus sanctus ad palres nostros per
Isaiam prophetam : Aure, inquiens, audietis , et
non intelligetis, et videntes videbilis, ct non per
spicielis , incrassalam est enim cor populi hujus , και
et reliqua . Pra'lerea cum Filius de Patre Petrum
alloquitur ,, «« Bealas es,, ,, inquit,, , quia caro et Β πατέρας υμών. Ακοή ακούσετε, και ου μή συνήτε,
sanguis non revelavit tibi, sed Paler meus , qui in
cælis est " . ) Hæc eadem de se ipso idem Filius
loquitur : - Nullus, , inquiens, ( novit Patrem nisi
Filius, et cui voluerit Filius rerclare 18. » Similiter
el de Spiritu Paulus ait : « Nobis autem revelavit
Deus per Spirilum suum 18. , Rursum cum dixisset
Paulus : Multifariam multisque molis olim Io-
cutus Deus patribus nostris in prophetis 17??, , alibi
> ο Υιός αποκαλύψαι. » Ομοίως δε και περί του Πνεύ
dicit Filium loqui, Experimentum , inquiens,
( quæritis ejus, qui in me loquitur Christus 18. ,filius
autem Spiritum ait in apostolis loqui : « Quando, ,
iniens , etradent vos,, nolite solliciti esse,, quomodo,,
aut quid loquamini. Dabitur enim vobis in illa hora,
quod loquamini. Non enim vos estis,qui loquimini, C
sed Spiritus Patris, qui loquitur jo vobis 19. , Ac
di Paire quidem , et de se ipso Servator dixit :
λέγει· « Διά τούτο ουκ ηδύναντο οι Ιουδαίοι πιστεύειν
εις τον Ιησούν, διότι είπεν Ησαΐας περί αυτών • Τε
τυφλωνται αυτών οι οφθαλμοί , και πεπώρωται αυ
των ή καρδία , όπως μη ίδωσι τοις οφθαλμοίς, και
συνώσι τη καρδία , και επιστρέψωσι, και ιάσωμαι
αυτούς. » Ταύτα δε είπεν Ησαΐας, ότε είδε την δό
ξαν αυτού. Ο δε Παύλος των αγίω Πνεύματι την
>
χρησμωδίαν ανέθηκε λέγων · « Καλώς έφη το Πνεύ
μα το άγιον διά του προφήτου Ησίου προς τους
και βλέποντες βλέψετε, και ου μη ίδη τε. Επαχύνθη
γάρ ή καρδία του λαού τούτου, ) και τα εξής. Πάλιν
δε , ότε λέγει ο Υιός περί του Πατρός τώ Πέτρω :
• Μακάριος εί, ότι σάρξ και αίμα ουκ απεκάλυψε
σοι , αλλ' ο Πατήρ μου ο εν τοις ουρανοίς. • Τα αυ
τα και περί εαυτου λέγει · « Ουδεί ; επιγινώσκει τον
Πατέρα , 5 φησίν, « εί μή ο Υιός , και αν βούληται
ματος ο Παύλος λέγει: « Ήμίν δε απεκάλυψεν ο Θεός
διά του Πνεύματος αυτού. » Πάλιν ούν ειπών ο Παύ
λος : Πολυμερώς και πολυτρόπως πάλαι ο Θεός
λαλήσας τοις πατράσιν εν τοις προφήταις, και και τα
εξής, αλλαχού λέγει, ότι ο Υιός λαλεί, τώ ειπείν :
« "Η δοκιμήν ζητείτε του εν εμοί λαλούντος Χρι
στου ; » “Ο δε Yίος το Πνεύμα είπε λαλείν εν τοις
αποστόλοις. « " Οτε δε, φησί , παραδώσουσιν υμάς ,
1

« Ego et Paler veniemus, et mansionem apud eum
20
faciemus 10, apudillum utique, qui templumipso.
rum erit, et dignus, qui eos suscipial. Ait Paulus
de sancto Spiritu , c An ignoratis,, inquit, ( vos esse
templum Spiritus sancti, qui habitat in vobis ' ' ? ,
Præterea Servator ait in Evangelio : « Sicut Paler
suscitat mortuos et vivificat , sic et Filius , quos
vult vivificat 29.1 Paulus autem ad Corinthios ,
« Spiritus, , inquit, « est qui vivificat 93. » Docet
idem Paulus , « Divisiones, inquiens, gratiarum
sunt, idem autem Spiritus, et divisiones ministra .
lionum sunt, idem autem Dominus, et divisiones
operationum sunt , idem autem Deus 11. Ad nec D " Ωσπερ ο Πατήρ εγείρει τους νεκρούς και ζωοποιεί,
David Dominum esse piorum hereditatem dicit ,
• Dominus, i inquiens, ( pars hæreditatis mex ?5.1
Jeremias autem Filium ,« Qui formavit, » inquiens,
« omnia , ipse est hereditas Jacob 26.5 Pulus vero
Spiritum sanctum , Qui est pignus , , inquiens ,
a bereditatis nostrie 37. ieremias Dominum di .
rexisse populum ail , « Non dixi , , inquiens, ( ubi
est Dominus, qui eduxit nos ex Ægypto , qui rexit
nos in deserto 28 ? , Paulus autem ad Corinthios
scribens Christum ostendit Suisse veteris populi
μή μεριμνήσητε , πώς ή τι λαλήσετε . Δοθήσεται
γάρ υμίν εν εκείνη την ώρα, τι λαλήσετε . Ου γαρ
υμείς εστε οι λαλούντες, αλλά το Πνεύμα του Πα
τρός υμών το λαλούν εν υμίν . 5 Και περί μεν του
Πατρός και εαυτού ο Σωτήρ είρηκεν ότι « Εγώ
και ο Πατήρ έλευσόμεθα και μονήν παρ' αυτώ ποιή
σομεν, και τα γεγονότι δηλαδή ναό τούτων και αξία
της υποδοχής αυτών. Περί δε του αγίου Πνεύματος
έφη Παύλος : " Η ουκ οίδατε , ότι τα σώματα υμών
ναός του εν υμίν αγίου Πνεύματός έστι ; » Και πά
λιν : « Και το Πνεύμα του Θεού το άγιον οικεί εν
υμίν. 5 Και εν μέν το Ευαγγελίω φησίν ο Σωτήρ
ούτω και ο Υιός , ούς θέλει , ζωοποιεί. » Προς δε
Κορινθίους γράφει Παύλος : « Το Πνεύμα ζωοποιεί. »
Και αύθις διδάσκει Παύλος : « Διαιρέσεις δε χαρι
σμάτων εισί , το δε αυτο Πνεύμα και διαιρέσεις δια
κονιών εισι, και ο αυτός Κύριος · και διαιρέσεις
ενεργημάτων εισι, και ο αυτός Θεός . » Και ο μεν
Δαυίδ τον Κύριον είναι την κληρονομίαν τών ευσε
βών λέγει : « Κύριος γάρ , » φησί, « μερίς της κλη
ρονομίας μου Σόδ' Ιερεμίας τον Υιόν • Ο πιά .
σας και γάρ , φησί , « τα πάντα, αυτός κληρονομία τη

18 Joan . Χι, 59 , 40. 18 Act . XXV1 , 26. 16 Mattl . XVI , 17 . 15 Matth . II , 27 . 16 1 Cor . 1 , 10. 17 Hebr ,
1, 1 . 18 1 Cor . ΧΙΙ , 3. 19 Luc . 1 , 11, 12 . 20 Jon, Χιν , 25. 11f Cor', VI , 19 . 21 Joan . 1 , 21. 2111
Cor. II , 8 , 26 Cor. ΧΙΙ , 4 s . 25 Psal . V , 3. 26 Jer . Χ , 21
Ephes. I , 14. 28 Jer , 1 , 6.
53 PANOPLIA DOGMATICA, ΤΙΤ . Ι . 54
Ιακώβ • , ο δε Παύλος το Πνεύμα το άγιον, « ότι A ducem . Sic enim inquit : « Bibebant e spirituali 1

άρδαβών της κληρονομίας ημών έστι . . Και ο μεν
“Ιερεμίας φησίν, ότι Κύριος ώδήγησε τον λαόν, ει.
ρηκώς ότι « ουκ είπον, Πού έστι Κύριος, ο αναγαγών
ημάς εκ γης Αιγύπτου , και καθοδηγήσας ημάς εν τη
.
pelra , petra autem erat Christus 28. , Isaias vero
tribuit hoc Spiritui sancto , Duxit , , inquiens ,
( eos per abyssum , ut equum per desertum , et
non sunt defatigati: ut oves per campum , el de

ερήμω · ο δε Παύλος, Κορινθίοις γράφων, τον
Χριστον δείκνυσιν οδηγών του πάλαι λαού, φάμενος :
« Επινον γάρ εκ πνευματικής ακολουθούσης πέτρας:
η δε πέτρα ήν ο Χριστός . » “Ο δε Ησαΐας το Πνεύ
ματι τώ αγίω την οδηγίαν αυτών ανέθηκεν, ειρη-
κώς : « " Ηγαγεν αυτούς διά της αβύσσου , ώς ίππον
δ:' ερήμου, και ουκ εκοπίασαν , και ως κτήνη διά του
πεδίου . Και κατέβη Πνεύμα παρά Κυρίου , και ωδή
γησεν αυτούς. » Και ο μεν Παυλος το καλείν τω Θεώ
αναθείς: « Ο Θεός γάρ, φησίν, « ο αφορίσας με έκ B barm ad opus ad quod vocavi eos 2. • Ex perso11
scendit Spiritus a Domino , et duxit cos 30. o Pau
lus cum Deo, vocare ipsum , attribuisset, Qui
me, , inquiens, i segregavit ex utero matris mex ,
et vocavit per gratiam suam 81" ,, idem ad Romanos
scribens Christo id ascribit, « In quibus estis , ,
inquiens, et vos , vocali Jesu Christi 39. , fu
libro autem , quo res ab apostolis gestä сontinen
lur, hoc ipsum ad Spiritum sanctum refertur.
< Segregate , , inquit , ( mihi Pauluin , et Barna
33
.

κοιλίας μητρός μου , και καλέσας διά της χάριτος Patris aliquando loquuntur prophetæ , in eo loco :
αυτού ·) Ρωμαίους γράφων, και το Χριστώ τούτο ( Semel loculus sum in Sanctu meo , si Davidi men
δίδωσιν · « εν οίς γάρ, φησίν , « έστε και υμείς, κλη- 9
%
tiar, semen tuum in elernun nanebit 3*, » •t 7

του Ιησού Χριστού . » Η δε βίβλος των Πράξεων
και το Πνεύματι των αγίω τούτο νέμει : i«'Α φορί
'Agop!
σατέ μοι γαρ, φησί, « τον Παύλον και τον Βαρνά.
βαν εις το έργον και προσκεκλημαι αυτούς. Και ποτέ
μεν οι προφήται προσώπων του Πατρός λαλούσιν,
ώς το• "Απαξ ώμοσα εν τώ αγίω μου, εί τώ Δαυίδ
ψεύσομαι , το σπέρμα αυτού εις τον αιώνα μένει, και
και τα εξής : ποτέ δε προσώπων του Υιού, ώς όταν
.
quæ sequuntur . Aliquando ex persona Filii , ut cum
dicit Isaias : « Cognoscel populus in illa die , quia
ego ipse , qui loqucbar adsum 35.1 Aliquando ex
persona sancti Spiritus, ut cum Paulus ad Timo .
theum scribit : Spiritus manifeste dicit, quos
dam in extremis temporibus discessuros a fide 36 ,
Et cum Agabus propheta dit : « Hxc dicit Spiritus
sanctus, , et cælera . Omnia replet Deus, « Nonne

" Ησαίας λέγη : « Γνώσεται ο λαός εν τη ημέρα c@lum, inquit , etterramego impleo ? dicit Donni
εκείνη το όνομά μου , ότι εγώ είμι, αυτός ο λαλών nus 97. , Sic autem de Filio Paulus scribit : « Qui
πάρειμι , ποτέ δε εκ προσώπου του αγίου Πνεύ- descendit , idero est, qui etiam ascendit super om
ματος, ώς όταν Παύλος προς Τιμόθεον γράφη C nes calos, ut impleat omnia 28. · Quod item do
« Το Πνεύμα ρητώς λέγει, ότι εν υστέροις καιρούς Spiritu sanclo Ioquitur David, « Quo, » inquiens,
αποστήσονταί τινες της πίστεως , και όταν "Αγα . ribo a spiritu luo 39 ? , Dicens autem , Quo ibo a
(

βος ο προφήτης λέγη : « Τάδε λέγει το Πνεύμαί το , spiritu tuo, » significavit , omnia Spiritum sanctus
άγιον , και και τα εξής. Και ο μεν Θεός πληρο τα implere .
πάντα: « Ουχί τον ουρανόν , γάρ, φησί, και την γήν εγώ πληρώ ; λέγει Κύριος . » Περί δε του Υιού
γράφει Παύλος: « Ο καταβάς αυτός έστι και ο αναβάς υπεράνω των ουρανών, ίνα πληρώση τα πάντα:
Το αυτο δε και περί του αγίου Πνεύματός φησιν ο Δαυίο : Πού πορευθώ από του Πνεύματός σου ; »
τω δε ειπείν , « πού πορευθώ από του Πνεύματός σου, και ότι και το άγιον Πνεύμα πληροί τα πάντα εδή
λωσεν .

"Ετι περί Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος , De Patre ilem , et Filio, el Spirim sancto distincta
διακεκριμένη άμα και ηνωμένη θεολογία του pariter atque unila Divinilalis ratio , inaani basi .
μεγάλου Βασιλείου , εκ του λόγου του περί πί. lii ex oratione de fide .
στεως .
D
Διαδραμών τα σύμπαντα, και υπέρ τάσαν την Ubi cuncla percurreris, et omnia , quæ procrcala
κτίσιν ανανεύσας τοϊς λογισμούς , και επέκεινα τού- sunt , ratione lustraveris , mentemque super his
των τον νούν ανυψώσας, εννόησαν την θείαν φύσιν sublimem constiiueris , cogita naturam divinam
έστωσαν, άτρεπτον , αναλλοίωτον , απαθή, απλήν, constantem , immobilem , incommutabilem , pertur
ασύνθετον, αδιαίρετον , φώς απρόσιτον, δύναμιν άφα. balionum experiem , simplicem , incompositam , in
τον, μέγεθος απεριόριστον, δόξαν υπεραστράπτου- divisibilem , lucem inaccessam , potentiam inexpli
σαν , αγαθότητα επιθυμητήν , κάλλος αμήχανον ,
7 cabilem, gloriamimmensam, bonitatem optabilen,
σφοδρώς μέν της τετρωμένης ψυχής καθαπτόμε- pulchritudinem infinitam, que verbis declarari
νον 9, λόγω δε δηλωθήναι προς άξίαν αδύνατον . non potest pro dignilale. Nic Paler, et Filius, et
Εκεί Πατήρ και Υιός και άγιον Πνεύμα , ή άκτι» Spiritus sanctus increata natura, princeps dignitas,
στος φύσις, το δεσποτ.κών αξίωμα, η φυσική άγα- naturalis bonitas, Pater rerum omnium principium ,
θότης, Πατήρ ή πάντων αρχή, η αιτία του είναι eorum quæ sunt auctor , ul sint, viventium

1) { Cor . x , 4 . 30 Isa , L1, 13 . * 1 ( Gal . 1 , 13 . 21 Rom. 1 , 6 . 33 Act . ΧΙ , 43. 14 Psal . LXXXV11 ,

36 . * Isa . LI , 10 . 36 ΙΈ.0, 1V, 1. 37 1r, XXII , 24 . Εμ!ies. JV , 6. 20 Psal . CΧΧΧVil , 7.
55 EUTHYMIT ZIGABENI 56

radis , ex quo fons vitae profluit. Sapientia , po- Α τοίς ούσιν, ή ρίζα των ζώντων. "Οθεν προήλθε
iestas, imago Dei invisibilis absolutissima, Filius ex η πηγή της ζωής, η σοφία, η δύναμις, η εικών και
Patre genitus, qui vivens est Verbum,, qui Deus est,, απαράλλακτος του αοράτου Θεού , και εκ του Πατρός
et est apud Patrem. Sic autem est , ut nunquam γεννηθείς Υιος, ο ζων Λόγος , ο Θεός ών, και προς
non fuerit , cum sit ante sæcula, non autem post τον Θεόν ών · ών, ουχί προσγενόμενος · υπάρχων
acquisitus. Filius, inquam , non possessio ; effector, προ των αιώνων, ουχί προσκτηθείς ύστερον : Yίος,
non factus : creator, non crealus, qui babel omnia ούχι κτήμα· ποιητής , ουχί ποίημα : κτίστης ,
quæ in Patre sunt, Filium et Patrem dico . Has ουχί κτίσμα πάντα ών όσα εστίν ο Πατήρ Υιός ,
mihi proprietates observa . In eo namque manens, είπον, και Πατήρ . Φύλασσέ μοι ταύτας τις ιδιό
ut Filius sit , quiilquid est Pater , idem ipse est , τητας. Μένων ούν εν τω είναι Υιός, πάντα εστιν
quemadmodum ipsemet Dominus voce sua decla- όσα εστίν ο Πατήρ, κατά την φωνήν αυτού του
rat , « Omnia , , inquiens , ( quæcunque habet Κυρίου ειπόντος : Πάντα όσα έχει ο Πατήρ, εμά
Paler, mea sunt 40. , Vere enim omnia , quæ in εστι . Το όντι γάρ της εικόνος εστί πάντα, όσα πρόσ .
exemplaris forma sunt, imago continet. « Vidi- εστι τη πρωτοτυπη μορφή . 'Εθεασάμεθα γαρ,
nius, inquit evangelista, gloriam ejus, gloriam φησίν ο ευαγγελιστής , την δόξαν αυτού , δόξαν ώς.
τιt Unigeniti a Patre 1 , 5 hoc est , non res admi- Β Μονογενούς παρά Πατρός · τουτέστιν , ουκ εκ δω .
.

rabiles ei munere et gratia tribulas , sed quam
cx societale naturali Filius obtinet paternæ divi-
nitatis dignitatem . Accepisse enim cum rebus
creatis commune est , nalura autem obtinere pro-
prium est geniti. Quaniobrem ut Filius possidet
quæcunque sunt Pairis , ut Unigenitus autem
ρεάς και χάριτος δοθέντων αυτών των θαυμάτων , αλλ '
εκ της κατά φύσιν κοινωνίας έχοντος του Υιού της
πατρικής θεότητος το αξίωμα. Το μεν γάρ λαβείν
κοινόν και προς την κτίσιν · το δε έχειν εκ φύσεως
ίδιον του γεννηθέντος . Ως μέν ούν Yίος, φυσικός
κέκτηται τα του Πατρός · ώς δε Μονογενής, όλα έχει
.

universa in se ipso continet et comprehendit , έν εαυτό συλλαβών , ουδενός καταμεριζομένου τιρός

nulla re cum alio divisa. Εx ipsa igitur appella- έτερον . Εξ αυτής τοίνυν της Υιού προσηγορίας
tione eum nature socium intelligimus, non jussu διδασκόμεθα , ότι της φύσεώς έστι κοινωνός ου προσ
creatum , sed ex essentia effulgentem , sine inter- τάγματι κτισθείς , αλλ' εκ της ουσίας εκλάμψας
vallo , sine tempore conjunctum Patri , parem in
1 αδιαστάτως , άχρόνως το Πατρί συνημμένος , ίσος
bonitate, in potentia æqualem , gloriæ sociuni . εν αγαθότητι , ίσος εν δυνάμει , κοινωνός της δόξης .
Quid enim est aliud , nisi sigillum , et imago lotum Και τι γάρ, αλλ' ή σφραγίς και εικών , όλον εν εαυ
in se Patrem exprimens ? Quæ autem postea, in το δεικνύς τον Πατέρα ; "Οσα δε σου μετά ταύτα
C
corpore constitulus ad te loquitur, disponens ho- από της σωματικής κατασκευής διαλέγεται και την
minum salutem quam in carne nobis appareus των ανθρώπων σωτηρίαν οικονομών, ήν διά σαρκός
allulii , se missum esse ns, et nibil ex se posso επιφανείς ήμίν επεδείξατο, αποστελλόμενον λέγων
facere, et se mandatum accepisse , et his similia , εαυτόν, και μηδέν δυνάμενον αφ' εαυτού ποιείν , και
cave, ne prebeanttibi occasionem, ut Unigeniti εντολήν λαβόντα , και όσα τοιαύτα, μη σοι παρεχέτω
divinitatem imminuas. Potentis enim ad imbecil- αφορμας προς το κατασμικρύνείν του Μονογενούς
lilalem luam summissio non debel esse divinitatis την θιότητα . Ου γαρ ή προς το σιν ασθενές συγκατά
cjus imminutio . Naturam igitur cogita Deo con- βασις ελάττωσις οφείλει γίνεσθαι της αξίας του δυ
gruentem , ex verbis autem abjectioribus dispositio- νατου · αλλά την μεν φύσιν νόει θεοπρεπώς , τα δε
riem intellige . Verum si de his vellemus accuratius ταπεινότερα των ρημάτων δέχoυ οικονομικώς . Περί
in præsentia dissererc , longam atque adeo infini.ών ει βουληθείημεν εν τώ παρόντι προς ακρίβειαν
tum sermoni nostro disputationem imprudenter διηγείσθαι, λάθοιμεν άν εαυτους πολύ τι και απέ
insercremus. Quare ad propositum reverlamur. ραντον πλήθος λόγων επεισάγοντες τή υποθέσει.
Animus, qui a materie allectionibus sese poluerit 'Αλλ ' επί το προκείμενον επανίωμεν . "Οτι διά
expurgare , et iis que creata sunt pcsthalitis, D νοια ή δυνηθείσα των τε υλικών καθαρεύσαι παθών
ex profundo ad supera piscis instar emerg- re , και την νοητήν κτίσιν πάταν καταλιπείν , και οίον
in ca puritale, qua conditus est , situs, videbil τις ιχθύς από του βυθού προς την άνω επιφά
illic esse Spiritum sanctum , ubi Filius, ct Paier νειαν ανανήξασθαι , εν τω καθαρή της κτίσεως γε
est, habentem et ipsum omnia conjunciim , et es νομένη, εκεί όψεται το Πνεύμα το άγιον, όπου
natura , bonitatem , rectitudinem , sanctitalem , vi- Υιός , και όπου Πατήρ, πάντα έχουν και αυτό συνου
tam : Spiriius enim , inquil, luus ille bonus, et σιωμένως κατά την φύσιν, την αγαθότητα, την ευ
Spirilus rectus , ti Spiritus tuus, illum sanctum . El θύτητα, τον αγιασμόν, τήν ζωήν. Το Πνεύμα γάρ
lex Spiritus vilie , Paulus ait. Quorum nihil ipsi σου , φησίν, το αγαθών και πάλιν, Πνεύμα ευθές:
comparatum est, aut posterius adjunctum , sed και πάλιν, Το Πνεύμα το άγιον». Και ο Απόστο
quemadmodum nec calefaciendi vis ab igne, nec λος : Ο νόμος του Τένεύματος της ζωής. Τού
splindor a luce separari potest, sic a Spiritu nec των ουδέν επίκτητον αυτώ, ουδέ ύστερον επιγενό
sanctitas sejungi, nec bonitas, nec reclitudo, Ulic μενον πρόσεστιν · αλλ' ώσπερ αχώριστον το πυρί το
ergo consistit Spiritus , illic in beata natura , ncc θερμαίνειν, και το φως το λάμπειν· ούτω και το
doan . iv . , 15 . Joan . 1 ,
 PANOPLIA DOGMAT :CA . . ΤΙΤ . ΙΙ. 58
Πνεύματι το αγιάζειν, το ζωοποιείν, ή αγαθότης, η A cum multitudine numeratur , sed in Trinitate con-
ευθύτης. Εκεί τοίνυν έστηκε το Πνεύμα , εκεί, εν τη spicitur. Solus nuriliator, non cum pluribus com
μακαρία φύσει , ου μετά πλήθους αριθμούμενον, αλλ' prehenditur. Sicut eniin Paler est ainus , el Filius
εν τη Τριάδι θεωρούμενον μοναδικώς εξαγγελλόμε- unus, sic et Spiritus unus est. At ministrantium
νον , ουκ έμπεριειλημμένων τους συστήμασιν. Ως γάρ spiritium multitudinem enumerare vix queas .
Πατήρ είς, και Υιός είς • ούτως εν και το άγιον Proinde in rebus creatis ne quieras euia , qui super
Πνεύμα . Τα δε λειτουργικά πνεύματα καθ' έκαστον illas csl. Ne deduxeris illum , qui sanctos facil , al
τάγμα πλήθος ημίν υποφαίνει δυσεξαρίθμητον. Μή eos quifunt sancti.. Ηic Ilic angelos replet,, sanctas efti--
τοίνυν ζήτει εν τη κτίσει το υπέρ την κτίσιν μη cil potestates, omnibus vitam præbet. Hic se rebus
καταγάγης το αγιάζον μετά των αγιαζομένων. Τούτο procreatis sic impartitur, ut cum ab aliis aliter
πληροί αγγέλους , πληροί αρχαγγέλους, αγιάζει δυνά. perceptus sit, a nulla lamen ejus participe minua .
μεις, ζωοποιεί τα σύμπαντα . Τούτο εις πάσαν κτίσιν tur ; omnibus dat gratiam suam , nec tamen in ac
μεριζόμενον , και άλλως υπ' άλλου μετεχόμενον , ου- cipientes insumitur , sed cum illi , qui accipiunt,
δεν έλαττονται παρά των μετεχόντων. Πάσι μεν την impleantur, ipse lamen inleger manet. Quemail
παρ' εαυτού χάριν δίδωσιν · ουκ αναλίσκεται δε εις modum sol a corporibus, que ipse illustrat , variis
τους μετέχοντας• αλλά και οι λαβόντες πληρούνται , B modis excipitur, nec tamen ab illis imminuitur ,
και αυτό έστιν ανενδεές. Και ώσπερ ο ήλιος επι- sic et Spiritus gratiain suam omnibus communi
λάμπων τοίς σώμασι , και ποικίλως υπ' αυτών μετε- cans integer indivisusque permanet. Omnes illu
χόμενος , ουδέν έλαττονται παρά των μετεχόντων: strat ad cognitionem Dei. Nomine suo prophetas
ούτω και το Πνεύμα πάσι την παρ' εαυτού χάριν amat, legislatores efficit sapientes, sacerdotes eru
Τιρέχον, αμείωτον μένει και αδιαίρετον. Ι1άντας dil, reges corroborat , justos dirigit, temperatos
φωτίζει προς την του Θεού κατανόησιν, εμπνεί τοίς exornal ; præstat munera curationum , mortuos in
προφήταις , νομοθέτας σοφίζει, ιερέας τελειοί, εν- vitam revocal, vinctos solvit, alienos adoptat in
ισχύει βασιλείς, καταρτίζει δικαίους, σεμνύνει σώ- filios. Hæc per cæleslem agit generationem . Si
φρονας , ενεργεί χαρίσματα ιαμάτω ), ζωοποιεί τους ' publicanum credentem susceperit, euro declarat
νεκρούς, λύει τους πεπεδημένους,, υιοθετεί τους τηλλο- evangelistain :: si fuerit in piscatore,, theologio
τριωμένους . Ταύτα διά της άνωθεν γεννήσεως ενερ . reddit : si persecutorem resipiscentem invcnerit,
γει. Εάν τελώνην λάβη πιστεύοντα , ευαγγελιστής gentium apostolum facit,, preconein fidei , vas ele
αποδείκνυσιν · εάν έν αλιεί γένηται, θεολόγον απο » ctionis . Per hunc imbecilli fortes fiunt, pauperes
.

τελεί· εάν διώκτην εύρη μετανοούντα , απόστολον c dilescunt , rudes infantesque sapientibus evadunt
εθνών απεργάζεται, κήρυκα πίστεως , σκεύος εκλο- sapientiores. Hic et in cælo consistit, et terram
γης. Δι ' αυτού οι ασθενείς ισχυροί • οι πτωχοί implevit, el ubique est, el nusquam includilur.
πλουτίζουσιν · οι ιδιώται τώ λόγω σοφώτεροί εισι Totus in singulis inhabitat, et est totus cum Deo,
των σοφών . Παύλος ασθενής, αλλά διά την παρου- non ministrantis more dona distribuit, sed auctori
σίαν του Πνεύματος τα σουδάρια του χρωτός αυτού tate sua munera dilargitur. Dividit enjin singulis,
Κισιν παρείχε τοίς υποδεχομένοις . Πέτρος και αυτός inquit,, peculiariter uti νult., Mittitur ille quidem
σώμα περικείμενος ασθενείας, αλλά διά την ενοι- ut minister , sed sua agit poleslale. Ilunc oninis
κούσαν χάριν του Πνεύματος ή εκπίπτουσα του σώ- nostris ut præsto sit nulloque nos tempore dese.
ματος σκιά απεδίωκε τις νόσους των καταπονου- rat obsecremus.
μένων. Πτωχός Πέτρος και Ιωάννης · ου γάρ είχον αργύριον, ουδέ χρυσίον · αλλ' έχαρίζοντο υγίειαν
πολλών χρυσίων τιμιωτέραν. Παρά πολλών γάρ λαβών χρυσίον ο χωλός, έτι προσαίτης ήν παρά δε
Πέτρου δεξάμενος την χάριν, επαύσατο προσαιτών, αλλόμενος ώσπερ έλαφος, και αιτών τόν Θεόν. Ουκ
ήδει Ιωάννης τήν του κόσμου σοφίαν, αλλ' έφθέγξατο ρήματα τη δυνάμει του Πνεύματος, οις ουδ:
μία σοφία προσβλέψαι δύναται. Τούτο και εν ουρανό έστηκε , και την γην πεπλήρωκε , και πανταχού πάρ
εστι , και ουδαμού περιέχεται. "Ολον εκάστω ενοικεί, και όλον εστι μετά του Θεού. Ου λειτουργικώς δια
κονεί τας δωρεάς, αλλ' αυθεντικώς διαιρεί τα χαρίσματα . Διαιρεί γάρ, φησίν, ιδία εκάστω , καθώς
βούλεται . Αποστέλλεται μεν οικονομικώς, ενεργεί δε αυτεξουσίως. Τούτο παρεϊναι ταις ψυχαίς ημών
>
ευξώμεθα , και μηδένα καιρον ημάς απολιμπάνειν .
περί Πατρός, Υιού και αγίου Πνεύματος D De Patre item, et Filio , et Spiritu sancto distincta
"Ετιδιακεκριμένη
άμα και ηνωμένη θεολογία του pariter atque unila divinitatis ralio , magni Ba
μεγάλουΒασιλείου εκ της προς Γρηγόριον τον silii epistola ad Gregorium fratrem de essentiæ el
αδελφόν επιστολής της περί διαφοράς ουσίας personæ differentia .
και υποστάσεως .
Επί της αγίας Τριάδος και τον Πατέρα νοήσας αυ- In sancta Trinitale qui Patrem novit , el Palrem
τον τε εφ' εαυτού κατενόησε , και τον Υιόν τη διανοία ipsum intelligit, et eadem cogitatione Filium compre •
συμπαρεδέξατο. Ο δε τον Υιόν λαβών και το hendit . Qui vero Filium accipit, el Spiritum simul as.
Πνεύμα συμπαρέλαβε , και ακολούθως μέν κατά την sumit, el consequenter quidem secundum ordinem ,
τάξιν, συνημμένως δε κατά την φύσιν των τριών conjuncte aulem secundum naluram , irium in idem
εν εαυτώ συγκεκραμένην την πίστιν άνετυπώσατο. commistam in se ipso fidem expressit, et qui Spi
59 EUTHIYMII ZIGABENI 60

ritum tantum dixit, comprehendit simul hac con- Α Και και το Πνεύρα μόνον ειπών συμπεριέλαβε τη
fessione illum etiam , cujus est spiritus : est enim ομολογία ταύτη και το ού έστι το Πνεύμα του
Clhristi : el eum , ex quo; nano est ex Deo, ut in- Χριστού γάρ και το εξ ου εκ του Θεού γαρ, κα
quit Apostolus. Et quemadmodum in catena qui θα φησιν ο Παύλος . Και ώσπερ επί της αλύσεως
extremitatem unam allingil, simul etiam alteram ο ενός άκρου αψάμενος και το έτερον άκρον συνε
trahit extremitatein , sic qui Spiritum traxit, ut πεσπάσιτο, ούτως και το Πνεύμα ελκύσας, καθά φησιν
inquil Propheta , per ipsum et Filium et Patrem ο προφήτης, δι' αυτού και τον Υιόν, και τον Πατέρα
simul aitraxit. Et qui Filium apprehenderit, ta- συνείλκυσε . Και εί τον Υιόν τις λάβοι, έξει αυτόν
bebit ipsum ab allera quidem parle Palrem suum , εκατέρωθεν , πη μεν τον εαυτου Πατέρα , πη δε το
ab altera autem parte Spirituin propriuin adilucen- ίδιον Πνεύμα συνεπαγόμενον . Ούτε γάρ του Πατρός
lem . Neque enim a Patre poterit separari, qui ο αεί εν τω Πατρί ών αποτμηθήναι δυνήσεται , ούτε
semper est in Patre, neque a Spiritu sejungi, qui του Πνεύματος ποτε του Υιού διαζευχθήσεται ο
ounia per ipsum agil . Quamobrem nulla sectio, πάντα εν αυτώ ενεργών . Ουκ έστιν ούν επινοήσαι
aut divisio ullo modo polest excogitari , qua vel τομής ή διαίρεσιν κατ' ουδένα τρόπο, ώς ή τον
Paler sine Filio, vel Filius sine Spiritu intelliga-
B
Πατέρα χωρίς του Υιού νοηθήναι , ή τον Υιόν χωρίς
lur. Sed ea in his est lum unio , lum distinctio , του Πνεύματος , αλλά τις άρρητος και ακατανόητος
quæ nec oratione potest explicari , nec animo com- εν τούτοις και ένωσις και διαίρεσις, ούτε της των
prehendi, cum nec personarum distincio essentiæ υποστάσεων διαφοράς το συνεχές της φύσεως δια 1

distrahal conjunctionem nec essentiæ conjunctio σπώσης, ούτε της κατά την ουσίαν συναφείας τοιδιά
personarum conſundal proprietatem . Mirabili nam- ζoν των γνωρισμάτων αναχεούσης . Και έστι παρα
que ratione in bis est lum conjuncia distinctio, δόξως επί τούτων και διάκρισις συνημμένη , και
tum distincta conjunctio . Verum ut aliquo modo διακεκριμένη συνάφεια . Προσκείσεται δε και τι
rei obscuritas illustrelur, vel quædam polius adhi- πρός επίγνωσιν αμυδράν υπόδειγμα, μάλλον δε σκιά
bealur aduinbralio veritatis , cælestis arcus , quem τις αληθείας ή πολύχρους τρις. Πάντων γάρ των εν
irim appellant, exemplum consideremus. Omnium αυτή χρωμάτων αι αυγαι και διακεκριμέναι φαίνον
enim colorum ipsius splendores el distincli viden- ται το τηλαυγείς είναι , και συνηνώσθαι δοκούσι
tur esse , quoniam lucidi sunt, el conjuncti , quo- τη λανθάνειν ημών τάς όψεις τους όρους των μι
njam latent oculos nostros mi : tionum termini, ξεων, τους διακρίνοντας τας των χρόνων ετερότητας,
quibus distinguuntur colorum diversitates, ut ως αμήχανον εξευρείν μέχρι τίνος έστηκε το πυραυν
discernere nequeamus, quousque pertineat aut ini C γές, ή σμαραγδίζον της αίγλης , ή χλιάζον της λαμ:
lium sumat vel rutilus, vel smaragdinus , vel πηδόνος, και από τίνος άρχεται, παιδεύοντος, oίμαι,
glaucus luminis nilor. Quo quidem naluræ exemplo του λόγου και διά της κτίσεως ημών μή καινοπα
nos ralio docel, ne frustra laborem insumainus in θείν τοις περί του δόγματος λόγοις, όταν , εις το
dogmatis rationibus exquirendis, cum in diſlicilein δυσθεώρητον εμπεσόντες, προς την συγκατάβασιν
al quain disputationem incidimus, et utrum iis, quæ των λεγομένων ιλιγγιάσωμεν. "Ως γάρ επί των τοίς
dicuntur , assentiendum sil, hesitamus. Quenmall- οφθαλμοίς φαινομένων κρείττων εφάνη της αντιλο
moduni enim in iis quæ oculis cernuntur , rationi- γίας ή πείρα, ούτω και επί των υπεραναβεβηκότων
bus præstant experimenta, sic in sublimibus do δογμάτων κρείττων ή πίστις έστω της διά των λο
ginatibus, cognitioni , que rationibus comparatur , γισμών καταλήψεως .
fides antecellit .
Ejusdem ex decimo oclavo cupitum ad Amphilo- 'Εκ του αυτού αποκεφαλαίωσις δεκάτη των προς
chium . 'Αμφιλόχιον .
Unus Deus el Paler, et unus unigenitus Filius , Είς Θεός και ΙΙατήρ, και εις μονογενής Υιος, και
el unus Spiritus sanctus. Unamquamque personain εν άγιον Πνεύμα . Εκάστην των υποστάσεων μονα
sigillatini enuntianus. Cumque oporical connu- D χώς εξαγγέλλομεν. Επειδάν δε συναριθμείσθαι δέη ,
merare, non id agimus, ut imerudita numeratione ουχί άπαιδεύτω. αριθμήσει προς πολυθείας έννοιαν
ad multiplicis divinitatis intelligentiam adduca - εκφερόμεθα. ου γάρ κατά σύνθεσιν αριθμούμεν
itur. Neque enim componendo enumeramus, in- αφ' ενός εις πλήθος ποιούμενοι την παραϋξησιν, εν
crementum ab uno ad multitudinem facientes, di- και δύο , και τρία λέγοντες · ουδε πρώτον, και δεύ
centesque unum , et duo , el tria : aul primum , τερον , και τρίτον , 1« Εγώ γάρ , φησί , « Θεός προ
aut secundum , aut terlium. « Ego » enim , inquit, τος , εγώ και μετά ταύτα . Δεύτερον Θεόν ουδέπω
« Deus primus , et ego deinceps , , Deum secun- και τήμερον ακηκόαμεν . Θεόν γάρ εκ Θεού προσ ·
dum ad hunc usque diem nunquam audivinus. κυνούντες , και το ιδιάζον της υποστάσεως και ολο
Sic enim Deum ex Deo adoramus, ut personarum γούμεν, και μένομεν επί της μοναρχίας , εις πλήθος
proprietatem confitentes,, unicum principalum απεσχισμένον την θεολογίαν μη σκεδαννύντες, διά το
asseramus, nec divinitatis rationem in multitudi- μίαν εν Θεό και Πατρί και Υιώ μονογενεί την
nem subdivisam discindimus , quoniam una in οιονεί μορφήν θεωρείσθαι το απαραλλάκτη της θεό
Deo,, et Ρatre,, el Filio unigenito quasi forma spec. τητος ειζομένην. Υιός γάρ έν Πατρί, και Πατήρ
lalur incommutabili conjuncta vinculo divinitatis. εν Υιό , επειδή και ούτος τοιούτος , οίος εκείνος .
61 PANOPLIA DOGMATICA . – T.T. II .
ολόσπερ ούτος , ώσπερ κατά την ιδιότητα των προσ- A Filius enim in Patre, et Ρater in Elio. Siquidem
ώπων είς , και είς, κατά δε το κοινόν της φύσεως
εν οι αμφότεροι. Πώς oύν είπερ είς , και είς , ουχί
δύο θεοί ; "Οτι βασιλεύς λέγεται και η του βασιλέως
εικών , και ου δύο βασιλείς . Ούτε γάρ το κράτος
σχίζεται, ούτε η βασιλεία μερίζεται. Ως γάρ ή κρα-
τούσα ή μών αρχή και εξουσία μία, ούτω και η παρ'
ημών δοξολογία μία , και ου πολλαί . Διότι ή της εί-
κόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει . “Ο ούν
έστιν ενταύθα μιμητικώς η εικών, τούτο εκεί φυσι-
κώς ο Υιός . Και ώσπερ επί των τεχνητών κατά την
μορφήν ή ομοίωσις, ούτω και επί της θείας φύσεως
της ασυνθέτου εν τη κοινωνία της θεότητός εστιν ή
ένωσις. "Εν δε και το Πνεύμα το άγιον, και αυτό
μοναδικώς εξαγγελλόμενον δι' ενός Υιού, τω Πατρί
B
συναπτόμενον, και δι' εαυτού συμπληρούν την πο-
λυύμνητον και μακαρίας Τριάδα , ου την προς τον
Πατέρα και Υιον οικείωσιν ικανώς εμφαίνει το μή
εν τώ πλήθει της κτίσεως, αλλά μοναχώς εκφωνεί-
σθαι. Ου γαρ έν των πολλών εστιν, αλλ' έν έστιν :
.
62
et bie est talis, qualis imago, el ille, qualis est hic ,
ut ex proprietate persooaruin sinl unus, el unus,
ex natura: aulem communione utrique unuin Quo
modo igitur si unus , et iinus, non duo dii ? Quia cum
dicatur res et imago ejus, non tamen duo sunt
reges. Neque enim poleslas sıinditur, aut dividitur
regnum . Nain sicut est unius in nos imperium et
principatus, sic etiam qui a nobis habetur honor,
est unus, non multi. Ilonor enim , qui præstallic
imagini ,, pervenit ad exenlar.. Quare quodlic ft
artis imitatione , illic natura Filius obtinet . Ει
φuemadmodum in iis, que funt ab artificibus , ex
forma ducitur similitudo , sic in illa divina inccm
positaque natura ex communione divinitatis est
ipsa unitas. Unus autem est et Spiritus sanctus ,
qui et ipse singulariter eífertur, et per unum Fi
lium conjunclus Patri , et per se complet omnibus
laudibus celebrandam ac beatissimanı Trinitatem .

Cujus cum Patre Filioque conjunctio ex eo salis

ως είς Πατήρ και Υιός , ούτω και εν Πνεύμα άγιον. perspicue patet , quod non in reruin crealaruin
Της μέν ούν κτιστής φύσεως τοσούτον αποκεχώρη- multitudine , sed singulariter pronuntiatur . Non
κεν, όσον είκός το μοναδικόν των συστηματικών, enim est unus e mullis, sed unus est singulari
και πληθυσμόν εχόντων. Πατρί δε και Υιώ κατά quadam ratione. Nam sicut unus est Pater, et unus
τοσούτον ήνωται , καθ' όσον έχει μονάς πρός μονάδα Filius, sic unus est etiam Spirilus sanctus. Tanlum
την οικειότητα . Και ουκ εντεύθεν μόνον ή της κατά igitur abest a natura creata , quantum abesse par
φύσιν κοινωνίας απόδειξις, αλλ' ότι και εκ του Θεού est singularem a congregatis et habentibus multi
είναι, και λέγεται, ουχ ώς τα πάντα εκ του Θεού, Ludinem , Patri vero et Filio sic unitus est , ut uni .
αλλ' ως εκ Θεού προσελθόν, ου γεννητών ως Υιός, tas cum unilate conjungitur. Nec solum ex hoc
αλλ' ώς το Πνεύμα στόματος αυτού. Πάντως δε ούτε C naturæ societas declaratur, verum etiam ex eo quod
το στόμα μέλος, ούτε πνοή λυομένη το πνεύμα, αλλά ex Deo esse dicitur, non quemadmodum omnia
και το σώμα θεοπρεπώς , και το Πνεύμα ουσία sunt ex Deo , sed quod ex Deo procedil, non ul
ζώσα , αγιασμού κυρία , της μέν οικειότητος δηλου- Filius generatione, sed ut Spiritus oris ejus. Sic
μένης εντεύθεν , του δε τρόπου της υπάρξεως άρδή- autem mihi os non ut membrum intelligas , nec
του φυλασσομένου. spiritum uti flatum , qui dissolvitur ac dissipaturi
sed os Deo digoum , et Spiritum essentiam vivam , sanctificationis dominam , cujus quidem societas
ex bis declaratur, essentiæ autem modus arcanus servatur.
"Ετι περί Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος De Patre item, el Filio et Spiritu sancto distincta
διακεκριμένη άμα και ηνωμένη θεολογία του simul el unita divinitalis ratio, Magni Gregorii
μεγάλου Γρηγορίου του Θεολόγου εκ του περί Theologi ex oratione prima de Filio.
Υιού λόγου α' .
"Ημίν δε μοναρχία το τιμώμενον. Μοναρχία δε A nobis autem unius Dei colitur principalus ,
ουχ ήν εν περιγράφει πρόσωπον έστι γαρ και το non quem una circumscribat persona : cum fieri
.

εν στασιάζον προς εαυτό πολλά καθίστασθαι · αλλ'
ήν φύσεως ομοτιμία συνίστησι, και γνώμης σύμ- D
πνοια, και ταυτότης κινήσεως , και προς το εν των
εξ αυτού σύννευσις, όπερ αμήχανον επί της γεννη-
της φύσεως · ώστε καν αριθμό διαφέρει, τη εξουσία
μη τέμνεσθαι . Διά τούτο μονάς απ' αρχής εις δυάδα
κινηθείσα μέχρι Τριάδος έστη . Και τούτο εστιν
ήμίν ο Πατήρ, και ο Υιός, και το άγιον Πνεύμα.
μεν γεννήτωρ και προβολείς, λέγω δε απαθως
και άχρόνως , και ασωμάτως · των δε το μέν γέν .
νημα ( 1 ) , το δε πρόβλημα, και ουκ οίδ' όπως άν τις
( 1 ) In codice i Mosquensi apud Matthæi præf. ad
Euthym . in Evang. legitur hoc scholion a prima
nina : Ο μεντήνμέγας Βασίλειος απεδοκίμασεν
επί του Υιού του γεννήματος προσηγορία ,
κατατρέχων Ευνομίου , χρησαμένου ταύτη αντί της
του Υιού , λέγων ότι Υιός μέν διαρδήδην παρ' αυ .
possit , ut el unum a seipso dissideat, atque ita
nulla sit;; sed quem equalis nature dignitas.. ident
consensus, eadem motio, et omnium , quæ inde
fluunt, in unum concursus constituat. Quod in nalu
ra procreala fieri nequit, ut et numero di Cerat, et
divisam non habeat potestatem . Idcirco unitas ab
inilio ad binarium progressa numerum intra ler
narium consistit. Id nobis est Paler, Filius, el Spi
ritus sanctus.Pater quidem genitor, et emissor (hic
mizi nec perlurbationem , nec tempus, nec corpus
intelligas), Filius vero genitus, et Spiritus emissus.
τού του Πατρός ωνομάσθη : γέννημα δε ουδαμού
της Γραφής εκλήθη. Προστίθησι δε και άλλα προς
διαβολήν της τοιαύτης προσηγορίας, ότι και ως δο
κούν υποκορίζειν, τούτο εκείνος προσίετο, είς ελάς.
τωτιν του Υιού . Ο δε μέγας Γρηγόριος ενέκρινε
τούτο και απεδέξατο καθ ' έτερον λόγον, ότι τα πάν
63 EUTHYMII ZIGABENI 64
Ifec quomodo possitat enuntiari , ut que sensibus Α ταυτα καλέσειεν , αφελών πάντη των όρωμένων .
sunt obnoxia , non occurrant, equidem nescio . El Και μετ' ολίγα : Διά τούτο επί των ημετέρων όρων
paulo post : Quapropter ut intra nostros terminos ιστάμενοι το αγέννητον εισάγομεν, και το γεννητών »
consig'amus, Patrem ingenilim , Filium genitum , και το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, ώς πού φησιν
Spiritum , quemadmodum ipsemet Deus, et Dei και αυτός Θεός και Λόγος. Πότε ούν ταύτα ; Υπέρ
Verbum alicubi dicit, a Patre procedentem indici- το πότε ταύτα . Ει δε δεί τι και νεανικώς ειπείν, ότε
nius. Quando igitur, inquies, hi ? Aniequam ulla ο Πατήρ. Πότε δε ο Πατήρ ουκ ήν ; "Οτε ουκ ήν.
essel lemporis ralio : et, si licet juveniliter loqui, Τούτο ούν και ο Υιός , και το Πνεύμα το άγιον.
quondo et Paler. Sin pergas quærere, ecquando Πάλιν έρωτα με , και πάλιν αποκρινούμαι σοι · πό ε
L'ater ? eum nunquam non fuisse respondebo, ut ο Υιός γεγέννηται ; " Οτε ο Πατήρ ου γεγέννηται .
ilem de Filio etiam intelligas, el Spiritu sancto . Πότε δε το Πνεύμα εκπορεύεται; "Οτε ο Υιός ουκ
Quod si rursun interreges. quando Filiis genitus εκπεπόρευται, αλλά γεγέννηται όχρόνως και υπέρ
luerit, audies a me, lum , cum non est genitus Pa λόγον, ει και μη δυνάμεθα το υπέρχρόνος παραστή
ler . Quando processerit Spiritus, cum ipse Filius σαι θέλοντες εκφυγείν χρονικήν έμφασιν. Το γάρ
non processit, sed sine lempore genitus esi ratione ότε , και μετά ταύτα , και απ' αρχής, ουκ άχρονα ,
ii.explicabili. Quanquam dum temporis significatio- Β καν ότι μάλιστα βιαζώμεθα· πλήν ει το παρεκτει
nom ellug'mus, licet verbis vim aleramus, non νόμενον τοίς αϊδίοις διάστημα τον αιώνα λαμβάνο: -
possumus tamen aliquid , quod supra tempus sit , μεν , το μή κινήσει τιν) , μηδέ ηλίου φορά μεριζόμε
constituere. Siquidem illæ voces : e quando, ante, νου και μετρούμενον , όπερ ο χρόνος . Πώς oύν ου
post , et ab initio, 1 lemporis non sunt experles . συνάναρχα , ει συναΐδια ; " Οτι εκείθεν , ει και μή μετ'
Spatium igitur illud, quod duratione sua respondet εκείνον. Το μεν γαρ άναρχον και αίδιον » το δε αΐδιον
sempiternis, quodque nec ullus motus, nec solis ου πάντως άναρχον, έως αν είς οργήν αναφέρεται
cursus dividit aut dimetitur ( id quod accidit lem- τον Πατέρα · ουκ άναρχα ούν τώ αιτίω. Δήλον δε το
pori) saeculum appellemus. Quomodo igitur, inquies, αίτιον, ώς ου πάντως πρεσβύτερον των ών εστιν αί
Filius , el Spiritus, cum sint, quemadmodum Pater, τιον· ουδέ γάρ του φωτός ήλιος και άναρχά πως το
Seir p Ierni, non sunt etiam,,sicut ille,, sine princi- χρόνω, κάν συ μορμολύττη τους απλουστέρους. Ού
cipio ? Quoniam ex illo sunt, licet post illum non γάρ υπ) χρόνον τα εξ ών ο χρόνος .
sint. Quod enim principio caret, æternum est : quod autem æternum , non continuo est expers
principii. Ad principium enim , quod est Pater, referuntur, quocirca principii non sunt expertes.
Jam iliud constat, non omnem causam , iis quorum causa sit , antiquiorem esse, neque enim lure
sul est antiquior. At si tempus respicias, Filius et Spirilus sancius perinde atque Pater principio
vacant, quamvis tu simpliciores perterrelacias. Nam temporis auctores ipsi tempori non sunt subjccti.
Ejusdem ex oratione de dogmate el statu episcopo- C 'Εκ του λόγου του περί δόγματος , και κατα
Τμη .
στάσεως επισκόπων .
Adoramus igilur Patrem , et Filium , et Spiri- Προσκυνούμεν ούν Πατέρα , και Υιόν, και Πνεύ
Isiin sanctum , et proprietates ita dividimus , ut di . μα άγιον, τάς μεν ιδιότητας χωρίζοντες, ενού τες
vinitatem unam esse dicamus. Neque tria in unum δε τήν θεότητα , και ούτε εις έν τα τρία συνολείο
contrabimus, ne Sabellii morbo laboremus : nec φομεν, ίνα μή τήν Σαβελλίου νοσον νοσήσωμεν, ούτε
unum in Iria diversa alienaque scindimus, ne in διαιρούμεν εις τρία έκφυλα και αλλότρια , ίνα μη
Arii furorem incidamus. Quid enim allinet, lan- τα 'Αρείου μανωμεν . Τί γάρ δεί καθάπερ φυτών
quam planlam in alteram partem inclinatam et ετεροκλινές πάντη καμπτόμενον βία μετάγειν επί
prorsus incurvam vi in pariem contrariam distor- το έτερον μέρος, διαστροφή της διαστροφήν διορ
quere , et perversitate corrigere perversitatem , ac θουμένους , αλλά μή προς το μέσον ευθύνοντας έν
11011 potius ad medium sic adducere, ut in divinæ όροις ίστασθαι της θεοσεβείας ; Μεσότητα δε όταν
pietatis terminis consistamus ? Cum medinm dico, είπω, την αλήθειαν λέγω , προς την βλέπειν καλώς
,, quam quidem solam spectandam
veritatem intelligo έχομεν μόνην, και την φαύλην συναίρεσιν παραιτού.
recle sentiamus, ui et improbam contractionem , et μενοι , και την ατοπωτέραν διαίρεσιν, ώς μήτε
D
Ρ εις μίαν υπόστασιν συναιρεθέντα τον Λόγον δέει
divisionem hacipsa absurdiorem evilenus , ne si al
unam personam sermo contrahatur , omissa mulli- πολυθεΐας ψιλά καταλιπείν ημίν τα ονόματα τον
plici divinitate, nuda nobis nomina relinquamus, αυτόν Πατέρα και Υιόν και άγιον Πνεύμα υπολαμ
cumdemque Palrem , et Filium , et sanctum Spiritum 6άνουσι , και μή μάλλον έν τα πάντα , ή μηδενί
arbitremur, nec magis unum omnes , quam unum . έκαστον είναι οριζομένοις. Φεύγοι γάρ αν είναι
quemque nihil esse definiamus. Desinant enim esse , άπερ έστιν εις άλληλα μεταχωρούντα , και μετα
quod sunt, si inter se confundantur et perturben- βαίνοντα μήτε εις τρείς, ή ξένας , και ανομοίους
lur, neve tres diversas dissimilesque atque inter se ουσίας , και απερβηγμένας διαιρεθέντα κατά την
το γεννηθεν εκ πατρός είκότως αν λέγοιτο γέννημα τοις συλλογισμούς και ένα άλλους λόγους εδέξατο και
του γεννήσαντος , και μάλλον , ότι αύτη φύσις γεν- την του γεννήματος προσηγορίαν ο ιερός και μέγας
νήματος, ταυτόν είναι το γεγεννηκότι κατά την Βασίλειος .
φύσιν, ώς αυτός ούτος ο Θεολόγος φησίν . 'Εν δε
63 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . II.. GO
'A pero'y xarūs dvo;12004152v haviav, i dviprou ; A dissectas naluras distraliamus, ut Arii vull furor et
και ατάκτους, και οιον ειπείν αντιθέους , το μεν εις isania ant sine principalu , alil sine ordine , et
Ιουδαϊκήν σμικρολογίαν κατακλεισθήναι μόνο το quasi adversarios , ut ita dicam, deos constitueilers ,
αγεννήτη την θεότητα περιγράφοντας, το δε εις vel ad Judaicam deinissionem declinemus, ulinze
εναντίον μεν, κακόν δέ ίσον πεσείν τρείς αρχάς υπο- nilo tantum divinisalem ascribamus, vel in con
τιθεμένους, και τρεις θεούς , και των προειρημένων traria!, sel æque malam opinionem aducamur, ut
άτοπώτερον , δέον μήτε ούτως είναι τινας φιλοπάτο . Iria statuamus principia , et tres deos , quod om
ρας , ως και το είναι Πατέρα περιαιρείν •τίνος γάρ nun que dicta sunt , est alsurdissinum . CaTel:-
αν και είη Πατήρ του Υιού την φύσιν άπεξενωμένου dum enim est, ne duna Patris niniuιτι studiosi esse
και ηλλοτριωμένου μετά της κτίσεως; μήτε ούτω volumus, ipsum auferamus. Cujus eniin erii Patar ,
φιλοχρίστους , ως μήτε τούτω φυλάττειν το είναι si nalurie diversæ Filius, utpote cum rebus crealis
Υιόν • τίνος γάρ αν και είη Υιός μή προς αίτιον numerals assignelur ? Aut dum Christi nim um
αναφερόμενος τον Πατέρα ; μήτε τη Πατρί το τής amantes videri cupimus, ci ne illud quidein serve
αρχής κατασμικρύνων αξίωμα, της ως Πατρί και mus, ut Filius sit. Nam cujus erit Filius , nisi ad
γεννήτορι . Μικρών γάρ αν είη και αναξίων αρχή , causam ( 1 ) , qui Pater est, referatur ? Neve Palri
μή θεότητος ών αίτιος της εν Υιώ και Πνεύματι B minuamus principii dignitatem, que ad illurn it
θεωρουμένη . Επειδή χρή και τον ένα Θεόν τηρείν, Palrem genitoremquc pertinet. Minutarum enim
και τις τρεις υποστάσεις ομολογείν , είτουν τρία rerum , el que se baud satis forent dignæ princi
πρόσωπα , και εκάστην μετά της ιδιότητος . pium esset , nisi causa esset divinitatis, quae in
Filio et Spiritu sanc! o conspicilur. Sic igitur oportet Deum unum asserere, ul tres liypostascs, scu
ires personas cum sua quamque proprietale fateamur.
*Εκ του Αγίου τού εις " Πρωνα τον φιλόσοφον. Ejusdem ex oratione in Heronem philosophum .
“Ορίζου δε και την ημετέραν ευσέβειαν διδάσκων Religionem nostram ita definilo, ut unum esse Deum
ένα μεν ειδέναι Θεόν αγέννητον τον Πατέρα : ένα δε doceas, ingenitum , ips!ım Patrem : unum genitura
γεννητον Κύριον τον Υιόν Θεόν μεν, ότε καθ' εαυτόν Dominum , nenipe Filium , qui et ipse quide voca
λέγεται προσαγορευόμενον, Κύριον, δε, όταν μετά lur Dous, cum per se dicitur, Dəminus autem , cum
του Πατρός ονομάζηται, το μεν διά τήν φύσιν, το una cum Patre nominatur Deus quidem nalura, Do.
δε διά την μοναρχίαν· εν δε Πνεύμα άγιον προελθόν niinus autem principatu .. Unum Spiritum sanction
εκ του Πατρός, ή και προϊόν Θεόν τοις νοητός νοούσε qui ex Patre provenit, sive procedit . Et Deus qui
C
τα παρακείμενα : τοις μεν ασεβέσι και πολεμού- dem cognoscitur ab iis qui coram , que propos la
μενον , τοις δε υπέρ τούτους νοούμενον, τοις πνευ- sunt, notitiam habent. Ab impiis autem impugna
ματικωτέροις δε και λεγόμενον · μήτε υπό αρχήν lur ; el ab aliis quidem tantum intelligilur; ab aliis
ποιείν τον Πατέρα, ίνα μή του πρώτου τι πρώτον vero, qui magis spiritales sunt, etiain prædicatur.
εισάγωμεν, εξ ου και το είναι πρώτη περιτραπή- Ac Patrem quidem sub principio non esse staluen
σεται•. μήτε άναρχον τον Υιόν, ή το Πνεύμα το dum , ne primo aliquid , inde et ipsum exsistal,
άγιον , ίνα μή το του Πατρός ίδιον περιέλωμεν · ουκ adjungamus. Filium vero et Spirilum sanctum non
άναρχα γάρ άναρχά πως, ό και παράδοξον · ουκ csse sine principio, ne quod proprium est Patris
άναρχα μέν γάρ τώ αιτίω , εκ Θεού γάρ , ει και μη
. adimamus. Qui cum sine principio non sint, ali
μετ' αυτόν, ώς εξ ηλίου φώς • άναρχα δε τα χρόνια
.
quo tamen miodo, quod mirabile est, sunt sine prin
ου γάρ υπο χρόνον, ίνα μή το δέον ή των εστώτων cipio. Non sine principio sunt , id est , non sine
πρεσβύτερον, και των ουσιών το ανούσιον • μήτε causa ; sunt enim ca Deo , quamvis post ipsum non
αρχάς τρείς , ίνα μή "Ελληνικόν ή το πολύθεον" μήτε sint , ui lux ex sole. Sine principio autem , quod ad
μίαν μεν, Ιουδαϊκήν δε στενήν τινα και φθονεραν, tempus pertinet,, ne res duxa stantilus antiquior
και αδύνατον, ή το αναλίσκειν εις εαυτήν Θεό- D sit , et essentiis id quod essentia caret. Νec tria
5

τττι , ο τοις προάγουσι μεν εκ του Πατρός τον Υιόν , principia, ne a Græcis conficta deorum Wulliludo
εις αυτόν δε πάλιν αναλύουσιν ήρεσεν, ή το κατα-
βάλλειν τας φύσεις , και άλλοτριούν Θεότητος, και
τους νυν αρέσκει σοφοίς , ώσπερ δεδoικυίαν μή αντ-
εξάγωνται, ή μηδέν δυναμένην υπέρ τα κτίσματα :
μήτε αγέννητον τον Υιόν, είς γάρ ο Πατήρ μήτε
Υιόν το Πνεύμα , είς γάρ ο Μονογενής , ίνα και
τούτο θεϊκόν έχωσι το Μοναδικόν , μεν της υιότη-
τος , το δε της προόδου , και ουχ υιότητος . 'Αληθώς
Πατέρα τον Πατέρα, και πολύ γε των παρ' ημίν
αληθέστερον, ότι μόνως. Ιδιοτρόπως γάρ, και
ουχ ώς τα σώματα. Και μόνος, ου γαρ μετά συζυ .
consequatur. Nec unum eo duntaxal modo, quo
Judæi putant angustum quoddamn , el invidum , in
validumque principium , ul vel in seipsa Divinitas
consumatur, id quod placuit iis qui filino ila
deducunt a Paire , ut eum rursus cum Patre con
ſundant : vel, quod probatur ab illis qui se nunc
sapientes putant, ut Filii Spiritusque natura de
Sapientes putant,
mittantur el dejiciantur a Divinitale, verente ne
sibi adversentur , aut certe nullam habente majo
rem vim , quam ipse habeant res procreatie. Nec
Filium ingenilum ; unius cnim es! Paler. Nec Filium

( 1 ) Vocat Palrem causam , ut solent doctores Græci causam sumere pro principio vel origine,
.

quod et in sequentibus frequenter inicnics.

 67 EUTHYMII ZIGABENI 08
Spiritum . Νam unus est Unigenitus , ut illud divi- Α γίας. Και μόνου , μονογενους γάρ. Και μόνον, ου
nitatis habeant, quod sunt singulares. Filius qui- γάρ Υιός το πρότερον . Και όλον Πατήρ, και όλου .
dem , quod generalur, Spiritus autem, quod pro- Το γάρ ημέτερον άδηλον . Και απ' αρχής, ου γάρ
cedit, non autem generalur. Patrein vere Patrem , ύστερον. 'Αληθώς Υιόν τον Υιόν, ότι μόνως , και
atque adeo multo magis quam illos, qui sunt apud μόνος , και μόνου, και μόνον, ου γάρ και Πατήρ .
nos patres, quoniam unice Pater est propria ac Και όλον Υιός, και όλου , και απ' αρχής. Ου ποτέ
singulari quadam ratione, quæ in corpora non ca- του είναι Υιός ήρεμένος , ου γαρ εκ μεταμελείας ή
d'ι . Ει solum ; nam sine conjugio .. Ει εolius Patrem,, Θεότης, ουδε εκ προκοπής ή θέωσις, ίνα λείπη
nempe Unigeniti. Et tantum Patrein, ut qui Filius ποτέ το μεν το είναι Πατο , το δε το είναι Υιο .
ante non fuerit , el lolum alque tolius Patrem : "Αληθώς άγιον το Πνεύμα το άγιον. Ου γαρ και
nostra enim incerta sunt . Et ab initio, neque enim άλλο τοιούτον, ουδε ούτως , ουδε εκ προσθήκης και
postea cæpit esse . Filium , vere filium . Nam et αγιασμός, αλλ' αυτοαγιότης , ουδε μάλλον και ήτ
eximio modo, el solius, et solus, el solum Filius :
neque enim et Pater, el loluni Filius , el totius, et abτον, ουδε αρξάμενον χρονικώς, η παυσόμενον. Κοινόν
initio, quippe qui nunquam esse cæperit. Neque ve μεν γάρ Πατρί τε, και Υιώ, και αγίω Πνεύματι το
μη γεγονέναι , και η Θεότης, Υιώ δε και αγίω
ru divinitas ila communicatur, ut communicantem B Πνεύματι το εκ του Πατρός. "Ιδιον δε Πατρός μεν ή
unquam pæ pαnileat
:: quæ precidatur,, αγεννησία , Υιού δε η γέννησις , Πνεύματος δε ή
; ut ejusinodi, que
alque deficiat, ut mojo adsit Pauri , modo adsit Fi
lio . Spiritum sanctum , vere sanctum . Non enim εκπόρευσις. Ει δε τον τρόπον επιζητείς , τι κατά
alius lalis, aul modo tali . Neque sanctilalem habet λειψις τοις μόνος γινώσκειν άλληλα, και γινώσκε
ex adjunctione, sed ipsamet sanctitas est. Neque σθαι υπ' αλλήλων μαρτυρουμένοις , ή και ημών
nunc magis, nunc minus est : nec ullo lempore τοίς εκείθεν ελλαμφθησομένοις ύστερον;Γενού τι των
vel cæpit esse, vel desinel. Illud enim Patri , et Fi ειρημένων πρότερον, ή τοιούτος, και τότε γνώση
tio , et Spiritui sancto commune est , quod facti non τοσούτον, όσον υπ' αλλήλων γινώσκεται. Νύν δε
sunt. Divinilas item est communis. Filio auten , et δίδασκε τοσούτον είδέναι μόνον Μονάδα εν Τριάδι,
Spiritui sanclo id est commune, quod ex Patre και Τριάδα εν Μονάδι προσκυνουμένην, παράδοξον
sunt. Patris porro proprium est, quod sit ingenitus, έχoυσαν και την διαίρεσιν, και την ένωσιν. Μη
Filii autem , quod genitus, Spiritus vero sancti, φοβηθής τα πάθη, γέννησιν ομολογών , απαθές γάρ το
quod procedat. Hæc autem qua ratione fiant will Θείον και εί γεγέννηκεν. "Εγώ σοι τούτου εγγυητής,
est, quamobrem quæras. Nam , ut ipsi testantur, soli ότι θεϊκώς, αλλ' ουκ ανθρωπικώς , ουδέ γάρ το είναι
Se mutuo et cognoscunt et cognoscuntur. Intelligent C αυτώ ανθρώπινον. Φοβήθητι δε τον χρόνον και
etiain ex nobis illi, qui postea splendore ipsorum illu κτίσιν. Ου γαρ Θεός, ει γέγονε. Μή Θεώ συνηγορων
strabuntur. Da igitur operam , ut prius eorum aliquis διακενής Θεόν ανέλης, ομόδουλον ποιών το ομόθεον ,
aul similis fias. Nunc autem hoc doce lanlumnio ό και σε της δουλείας ελευθεροι, αν γνησίως ομολογής
do : Unitatem in Trinitate, el Trinitatem in unitate δεσποτείαν. Μη φοβηθής την πρόοδον, ου γαρ
colendan et adorandam , admirabilem in se lum ανάγκην έχει Θεός ή μή προβάλλειν , ή προβάλλειν
distinctionem , tum unionem continentem . Afectio ομοίως και πάντα πλούσιος . Φοβήθητι δε την αλλο
nes ne meluas, si generationen falearis. Deus enim , τρίωσιν, και την κειμένην απειλήν ου τοίς θεολο .
eisi general, affectionibus tamen vacal. In boc γουσιν, αλλά τους βλασφημούσι το ΙΙνεύμα το άγιον,
tibi fidem meam obstringo . Id enim divina, non Μήτε την μοναρχίαν κακώς τιμή της συναιρών ή
bumana ratione fit. Nam alio etiam modo est ipse περικόπτων θεότητα : μήτε το της Τριάδος έγκλημα
Deus, quam humano . Mlud potius reformida , ne αισχυνθής, έως αν και άλλος κινδυνεύη την διθεΐαν.
tempus in ipso cogites, creatum ve putes. Denis "Η γάρ συνέλυσας , ή συνη πόρησας, ή ο μεν έναυά.
enim non est , si factus est . Cave , ne dum inani γησε μετά των λογισμών και Θεότητα, σοι δε παρ
studio Deo conaris opitulari , Deum Lollas , el illum έμεινε Θεότης. Και ει ο Λόγος ήσθένησε , κρείσσον
qui Dco Equalis est, conservain facias , qui te libe- D καμείν εν τοις λογισμούς μετά της οδηγίας του
rum reddet, si principatum ejus vere et ex animo 11νεύματος , ή προχείρως ασεβήσαι την ραστώνην
conlilearis. Ne timeas Spiritus emissionem admille διώκοντα .
re, nulla enim Deus , qui dives in omnibus est , aut cmillendi, aut non emittendi aflicitur necessitate .
Abalienationem polius el minas extimesce, illis , qui de Spiritu sancio , non lam theologice quam
contumeliose disputant, impendentes. Nec principatum ignominia affice, divinitatem vel in una
concludens lantum persona , vel ila dissecans, ut plures constituas deos. Nec time, ne tibi verlalur
krimini, quod divinitatem asseras in tribus esse personis, cum alius eam ne duabus quidem velit
attribuere. Hec autem continuani, si quis divinitatis unitatem in Trinitale personarum aul disso:
vens, aul dubitans argumentis conelur evertere . Tu vero illam luere, quamvis inentis acies ad e.- ın
comprehendendam sit inibecillior . Satius enim est le sub auspicio ductuque Spiritus argumentis ratio
nibusque destitui , quam impietati prompte desidiam sequentem inservire .
Ejusdem ex oralione de pace. 'Εκ του ειρηνικού λόγου β'.
Illa vere Trinitas esi, fratres, non que constates Τριάς ώ , αληθώς η Τριάς, αδελφοί . Τριά , δε ου
6) PAXOPLIA DOGMATICA .
πραγμάτων ανίσων απαρίθμησις · ή τί κωλύει A rerun inequalium numero , alioquin quid γιolli
δεκάδα , και εκατοντάδα , και μυριάδα ονομάζειν
Η ετα τοσούτων συντιθεμένης και πολλά γάρ τα
αριθμούμενα, και τελείω τούτων · αλλ' έσων και
ομοτίμων συλληψις , ενούσης της προσηγορίας τα
τωμένα εκ φύσεως, και ουκ εώσης σκεδασθήναι
αριθμό λυομένω τα μη λυόμενα . Ούτω φρονούμεν,
και ούτως έχομεν. "Ωστε όπως μέν έχει τούτα προς
άλληλα σχέσεώς τε και τάξεως, αυτή μόνη τη Τριάδι
συγχωρείν ειδέναι, και οίς αν η Τριας αποκαλύψη
κε καθαρμένεις ή νύν ή ύστερον • αυτοί δε μίαν και
την αυτήν ειδέναι φύσιν Θεότητος ανάρχη, και γεν.
νήσει , και προόδω γνωριζομένην, ώς να το εν ημίν ,
και λόγω , και πνεύματι , όσον εικάσαι τις αισθητοίς
τα νοητά , και τους μικρούς τα μέγιστα. Επειδή
TIT . II . 770
beal decem , aut centum , allt decein millia, aut his
ctiam plura , quando mulla sunt, quæ numerantur,
nominare, ex quibus ipsa componatur ? Sed que
res æquales el pari honore præstantes ita compr. -
hendit, ut quæ natura unita sunt, uniat, nec sinat
ea quæ dissolvi non possunt, solubili numero
dissipari . Ita sentimus , et hanc tuemur sententiam .
Quomodo autem hæc lum liabitu tum ordine sese
habeant, solamipsam Trinitalerm nosse confitemur ,
et mentes illas mundas ac puras, quibus arcanum
hoc Trinitas ipsa vel nunc aperit , vel in posterum
patefaciet. Nos autem scimus, unam et eamdem
esse divinitatis naturam , eo qui sine principio est ,
el co qui generatur, el co qui procedit ita con

μηδεμία εικών φθάνει προς την αλήθειαν αυτήν B Stanlenm , ut, si ex humanis divina , et maxirma ex
εαυτό συμβαίoυ σαν· αει την αυτήν, αεί τελείαν, parvislicet conjicere,, animus noster ex mente ,,
άποιον, άπoσον , άχρονον , άκτιστον, απερίληπτον , ratione , el spiritu constat . Quanquain nullumn
ούποτε λείπουσαν εαυτής, ή λείψουσαν · ζωας, και
0
exemplum adduci potest, quod veritatem illius
ζωήν , φώτα , και φώς · αγαθά , και αγαθόν . Δόξας, adumbret atque exprimal. llæc sibi ipsa convenit,
και δόξαν αληθινόν, και αλήθειαν , και Πνεύμα semper est eadem , semper perfecta, qualitate,
της αληθείας . "Αγια, και αυτοαγιότητα . Θεόν έκα- quantitate , el tempore caret, creata non est, coll
στον αν θεωρήται μόνον του νου χωρίζοντας τα αχώ . prehendi non polest , nunquam a se deseritur , se
ριστα. Θεόν τα τρία μετ' αλλήλων νοούμενα τα nunquam deserit. In ac vitas el vitam ; lumina
ταυτη της κινήσεως και της φύσεως . Ούτε υπέρ et lumen ; bona et bonum ; glorias et gloriam ;
εαυτήν τι καταλιπούσαν , ή υπερβάσαν άλλο τι . verum el veritalem , el Spiritum veritatis ; sancta
Ου γαρ ήν ούτε μεθ' εαυτήν τι καταλείψουσαν, ή et sanctitatem ipsam agnoscimus. Unainquamque
υπερησομένην. Ουκ έσται γάρ ούτε μεθ' εαυτής τι in ea personam , si per se specietur, Deum esse
παραδεχομένην ομότιμον. Ου γαρ εφικνείσθαι τι dicimus , animo et cogitatione distinguentes, que
των κτιστών , και δούλων, και μετεχόντων , και C separari non possunt. Tres item personas eadem
περιγραπτών της ακτίστου, και δεσποτικής και motione naturaque inter se conjunctas colimus ut
μεταλτ πτης, και απείρου φύσεως . Τα μεν γάρ unum Deum . laruin nullain hæc supra se det
πάντη πόρρω, τα δε ποσώς πλησιάζοντα και τούτο ου riorem habuit, aut præstantiorem , neque enim ial
φύσει, αλλά μεταλήψει. Και πηνίκα και όταν το δου- fieri poluit : nec post se deteriorem , aut præstan
Γεύσαι καλώς τη Τριάδι υπέρ την δουλείαν γένηται , tiorem est habitura, neque enim id fieri poterit.
είπερ μή και τούτο αυτό η ελευθερία, και βασιλεία Nec aliud quidquam eodem honoris gradu secum
το γνώναι καλώς δεσποτείαν , αλλά μη φύρειν τα csl acceptura . Nihil enim eorum quæ creala et
διεστώτα νου ταπεινότητι . Oις δε το δουλεύσαι το. serva sunt , el tantum habent, quantum illis est
σούτον , πηλίκη τούτων ή δεσποτεία ; Και ει το impertitum, quaeque suis circumscripta sunt terini
γνώναι μακαριότης, πηλίκον το γινωσκόμενον ; nis ad increatam, et principem , et immensam ,
Τούτο ή μίν το μέγα μυστήριον βούλεται και τούτο ή alque infinitam naluram potest aspirare, scd par•
εις Πατέρα και Υιών και άγιον Πνεύμα και το κοι - tim omnino sunt remotissima, partim propius ab
νον όνομα πίστις, και αναγέννησις , άρνησις sunt , aut aberunt. Idque non natura, sed munere .
αθείας, και ομολογία θεότητος . Τούτο γάρ το κοινόν Ecuando hæc, cum ita de Trinitate sentimus, ut
όνομα . D et libenter serviamus ? Si lainen recta dopipan ·
Lis divinitatis cognitio, qua mentis imbecillitale non comnisceas ea quæ inter se distant, servitus
appellanda est, ac non potius libertas, el regnum . Quorum autem tam præclara servilus est, qua is
eril eorum principatus ? Si tanti referi cognovisse, quanti erit cognito perfrui? Hoc vobis vull ma
grum ipsum mysterium . Hoc in Patrem , et Filiun, et Spiritum sanclum communi nomine fides, el
regeneratio , abnegatio impietatis,, et divinitatis confessio. Nam id per illa verba communi nomine
intelligitur.
"Εκ του λόγου του εις τα γενέθλια του Χριστού . Ejusdem ex oratione in diem natalem Christi.
Θεού δε όταν είπω, λέγω Πατρό ; και Υιού και Cum Deum dicimus, Patrem , et Filium ,et Spiritum
αγίου Πνεύματος, ούτε υπέρ ταύτα της Θεότητος sanctum intelligimus, ne si supra ternarium huncolo
χεομένης , μή δημoν θεών εισαγάγωμεν , ούτε εντός merum divinitatis diffundalur, deorum multitudinem
τούτων οριζομένης, ίνα μή πενίαν Θεότητος κατα- introducamus ; aut, si infra circumscribatur, illam
κριθώμεν, ή διά την μοναρχίαν ιουδαΐζοντες, ή διά inoρia damnenmus ,, in alteroque Judeosinitemur,ani
,
την αφθονίαν ελληνίζοντες . Το γαρ κακόν εν αμφοτέ.. totum ascribentesimperium , in altero autem Grie .
μοις όμοιον, κάν εν τοις εναντίοις ευρίσκεται. cos sequamur , deorum Jurbam confingentes. In utra
que enim opinione similis error deprehenditur.
71 EUTHYMII ZIGABENI
Djuisi'em in sancia Lumina . A 'Εκ του λόγου τού εις τα άγια Φώτα.
Cum audilis Deuin , uno simul, et tribus lumini- Θεού δε όταν είπω, ενί φωτί περιαστράφθητε . και
bus illustramini. Tribus quantum pertinet ad pro- τρισι • τριτι μέν , κατά τας ιδιότητας είτουν υτοστά .
prieiales, seu mavis hypostases, aul personas. σεις , εί τινι φίλον καλείν, είτε πρόσωπα • ουδέν γάρ
Νeque enian in vocibus expendendis digladiabimur , περί των ονομάτων ζυγομαχήσομεν , έως αν προς
dum ad eamdem nos sententiam ducant. Uno au- την αυτήν ένοιαν αι συλλαβαί φέρωσιν ενί δε, κατά
tem quantum ad essentiæ rationem divinitatem ve τον της ουσίας λόγος είτουν θεότητος. Διαιρείται
spectat. Indiviso enim , ut ita dicam ,divididurmodo, γάρ αδιαιρέτως, ίν' ούτως είπω, και συνάπτεται
divisoque conjungitur. Νam divinilas in tribus διηρημένως. "Εν γάρ έν τρισίν ή θεότης, και τα
esi, Et hæc tria , in quibus est divinitas, vel ut ve- τρία έν, τα εν οίς ή θεότης. Τάς δε υπερβολές και
rius dicam , quæ ipsa sunt divinitas, unum sunt. ελλείψεις ελλείψωμεν , ούτε την ένωσιν σύγχυσιν
Nec plura hic admillimus nec pauciora . Hæc vero εργαζόμενοι , ούτε την διαίρεσιν αλλοτρίωσιν . 'Απέ
ja s aluimus ., ul neque in unitate conſusio sit, στω γαρ ημών εξ ίσου και η Σαβελλίου συναίρεσις ,
neque in divisione dissidium . Æque enim et con- και η 'Αρείου διαίρεσις, τα εκ διαμέτρου κακά , και
Iracionem Sabellii, et Arii dissectionem delesla- ομότιμα την ασέβειαν. Τί γάρ δει Θεόν ή συναλείφειν
mur , quorum seulentie licet ex dianictro pugment , Β κακώς, η κατατέμνειν εις ανισότητα ; Ημίν δε εις
in eamdem tamen impietatem incurrunt. Quorsum Θεός ο Πατήρ, εξ ού τα πάντα και είς Κύριος Ιησούς
enim'aitinet, Deum vel prave conjungere, vel Χριστός, δι' ού τα πάντα και εν Πνεύμα άγιον , ενώ
inæquales in partes dissecare ? Nobis autem imus τα πάντα, του « εξ ού , » και « δι' ού, και ενώ μη
)

est Deus Pater, ex quo omnia ; et unus Dominus φύσεις τεμνόντων' ουδέ γάρ άν μετέπιπτον αι προ
Jesus Christus , per quem omnia ; et unus Spiritus θέσεις , ή αι τάξεις των ονομάτων αλλά χαρακτηρι
Sailclus, in quo omnia . Quæ quidem verba , i es quo, ζόντων μιάς και ασυγχύτου φύσεω , ιδιότητας. Και
el « per quem , ) el , « in quo , naluras non secant, ne τούτο δηλον εξ ών εις έν συνάγονται πάλιν , εί τω μή
sic propositionum quidem el nominum ordo com- παρέργω ; εκείνο αναγινώσκεται παρά τω αυτό
muleur : sed distincias unius minime confusa 'Αοτοστόλω » το, « Εξαυτού , και δι' αυτού και εις αυτόν
na'uræ proprielales notant. Id ex co perspicue τα πάντα , αυτή η δόξα εις τους αιώνας . υ 'Αμήν .
patet, quod ad unum rursus omnia referuntur, ut facile animadverles, si allente legeris qua ab eodem
A postolo alibi scripta sunt, cum dicit : « Es ipso, el per ipsum, et in ipso sunt omnia 69.1 Adul
enim : « Ipsi gloria in sæcula . Amen .
Ex eadem oratione. C 'Εκ του αυτού λόγου .
Pater est Paler, el sine principio : Filius est Πατήρ ο Πατήρ , και άναρχος, ου γαρ έκ τινος ”
Filius el non sine principio, a Patre enim est . Υιός ο Υιός , και ουκ άναρχος , εκ του Πατρός γάρ .
Quod si temporis principium intelligas, ipse quo- Ει δε και την από χρόνου λαμβάνεις ά χήν , και
que erit sine principio, quippe qui temporum sit άναρχος. Ποιητής γάρ χρόνων, ουχ υπό χρόνον.
elecior , non autem subditus tempori. Spiritus est Πνεύμα άγιον αληθώς το Πνεύμα, προϊόν μεν εκ
vere Spiritus sanctus a Patre proveniens, non ea
του Πατρός, ουχ υλικώς δε, ουδέ γάρ γεννητώς, όλο
ratione qua Filius, neque enim generalur, sed εκπορευτως, εί δεί τι καινοτομήσαι περί τα ονόματα
procedit . Quod si novi aliquid in verbis , quo res σαφηνείας ένεκεν , ούτε του Πατρός έκστάντος της
dilucidior fiat, usurparklui est, nec Pater deper- αγεννησίας, διότι γεγέννηκεν, ούτε του Υιού της
dit aliquid ex eo quod ingenitus est, general cnim . γεννήσεως, ότι εκ του αγεννήτου : πώς γάρ και ούτε
Nec Filius ob id quod generalur , nam ex ingeni του Πνεύματος ή εις Πατέρα μεταπίπτοντος , ή εις
10. Nec Spiritus, quia vel ad Patrem , vel ad Filium Yίον, ότι εκπε πορευται , και ότι Θεός, κάν μή δική
referatur . Procedit enim, et Deus est , licet impiis τοις αθέοις. Η γάρ ιδιότης ακίνητος. " Η πώς αν
aliler vidcalur, Nam si proprielas est, erit immo ιδιότης μένοι κινουμένη και μεταπίπτουσα ; Οι δε
bilis. Sin moveauir, et concidal, quomodo erit pro • D την αγεννησίαν και την γέννησιν φύσεις Θεών ομω
prielas ? Qui autem ingenito , genitoque deos ita νύμων τιθέμενοι, τάχα αν και τον Αδάμ , και τον Σηθ ,
slaluunt, ut communi tantum nomine conveniant, ότι μεν ουκ από σαρκός , πλάσμα γάρ , ο δε από του
nalura autem diversi exsistant, ii fortasse et Adam 'Αδάμ και της Εύας , αλλήλων κατά την φύσιν
el Seil natura diversos esse contendent, ille quod
αλλοτριώσωσιν. Είς ούν Θεός εν τρισι προσώποις ,
sine carnis opera el conjunctione factus sit, bic και τα τρία έν , ώσπερ έφαμεν.
autem ab Adam Evaque progenitus. Unus igitur
Deus in tribus , el tria unum , ut dicluni est .
Ejusdem ex oralione horlatoria ad bap ismum 'Εκ του λόγου του προτρεπτικού είς το βά .
suscipiendum . πτισμα.
Hanc tibi totius vitæ sociam præfectamque Ταύτην δίδωμι παντός του βίου κοινωνών και
tribuo divinitatein unam , et potestatem , que et προστάτην, την μίαν θεότητά τε και δύναμιν, εν τοις
in tribus singulariler invenilur,, etel tria particula- τρισίν ευρισκομένην ενικώς, και τρία συλλαμβάνον:
* 2 Rem . 11 , 56 .
73 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ . ΙΙ . 74
σαν μεριστώς · ούτε ανώμαλον ουσίαις ή φύσεσιν, A tim comprehendit. Νeque essentia , aut natura
ούτε δε αυξανομένην, ή μειουμένην υπερβολαίς και est inæqualis, neque superlatione, demissione
υφέσεσι • πάντοθεν ίσης, την αυτήν πάντοθεν , ώς έν ve augelur, aut imminuitur, sed undique æqualis,
ουρανού κάλλος και μέγεθος τριών απείρων άπειρον undique eadem , quemadmodum una est pulchri
συμφυΐαν • Θεόν έκαστον καθ ' εαυτό θεωρούμενον,
.
tudo cæli et magnitudo : trium infinita conjunctio,
ως Πατέρα και Υιον, ως Υιόν και το Πνεύμα το quorum unusquisque, si per se consideretur, est
άγιον , φυλασσομένης εκάστω της ιδιότητος • Θεόν τα Deus : sicut Pater, sic etiam Filius ; et sicut Filius,
τρία συν αλλήλοις νοούμενα• εκείνο δια την ομοου- sic etiam Spiritus satictus ,, proprietate uniuscujusque
σιότητα , τούτο διά την μοναρχίαν . Ου φθάνω το εν conservata . Sin tres simul considerentur, sunt unus
κήσαι, και τους τρισι περιλάμπομαι . Ου φθάνω τα Deus. Id propter eamdem naluræ essentiam , hoc
τρία διελείν , και εις το εν αναφέρομαι. " Οταν έν των propter imperium singulare. Unum cogitare non
τριών φαντασθώ , τούτο νομιζω το παν, και την possum, quin a tribus luminibus illustrer. llæc
όξιν πεπλήρωμαι , και το πλείον διέφυγεν. Ουκ έχω intueri distincta nequeo , quin ad unum perdurar
το μέγεθος τούτου καταλαβείν, ίνα δώ το πλείον το splendorem.. Cum aliquod eorum unum contemplor,,
λειπομένω . " Οταν τα τρία συνέλω τη θεωρία , μίαν in eo lolam lucem animadverto , oculosque meos
ορώ λαμπάδα . Ουκ έχω διελείν, ή μετρήσαι το φως Bila repletos sentio , ut si ,, φuod majus est,, illos
ενιζόμενον . Φοβή συ γέννησιν , ίνα μή τι πάθη Θεός effugiat, non valeam magnitudinem ejus compre
ο μη πάσχων ; εγώ φοβούμαι την κτίσιν , ίνα μη hendere, el deficienti, id quod alii exsuperat,
Θεόν απολέσω διά της ύβρεως και της αδίκου κατα- attribuere. Cum tria cogitatione conjungo, lampa
τομής , ή τον Υιόν τέμνων από του Πατρός , ή από dem unam sic inlueor, ut lucem ejus copulatam
του Υιού την ουσίαν του Πνεύματος . Το γαρ παρά- atque unilam dividere,, aut dimetiri non possim..
δοξον , ότι μή κτίσις επάγεται μόνον Θεώ παρά τοις Τα
Tu generationem reformidas,, ne Deo afectionem
κακώς θεότητα ταλαντεύουσιν , αλλά και αυτή πάλιν experti affectionem assignes ; ego creationem
ή κτίσις εις εαυτήν τέμνεται . "Ωσπερ του Πατρός timeo , ne Deum Iollarm , si vel Filium aa Patre,, vel
υποστέλλεται ο Υιός τοίς ταπεινούς και κάτω κειμέ- Spiritus naturam a Filio contumeliosa et inæquali
νοις , ούτως υποστελλομένης πάλιν και από του Υιού sectione sejungam . Id enim absurdum est, quod
της αξίας του Πνεύματος, ώς αν και Θεός και κτίσις ab istis, qui perverse Divinitatem examinant, non
υβρίζηται τη κενή ταύτη θεολογία. solum Deo ascribitur, quod creatus sit , verum
eliam quos creatos asserunt, rursum dissecant . Nam ut a Patre sejunctum Filium in rebus
humilibus et infra positis, nempe creatis locaust, sic rursum procul a Filio dignitatem Spiritus
separatam ponunt, ut isla nova theologia el Deus simul, et res creatæ afficiantur ignominia .
'Εκ του αυτού λόγου . C Ex eadem oralione .
Θέλω τον Πατέρα μείζω ειπείν, εξ ου και το Volo Patrem majorem dicere : ex quo enim æquales
ίσοις είναι τίς ίσοις εστί , και το είναι τούτο γάρ habent ut sint æquales, ex eodem habent (id quod ab
παρά πάντων δοθήσεται » και δέδοικα την αρχήν, omnibusconcedetur )) ut sint :: sed vereor neilluκι ,,
μη ελαττόνων άρχήν ποιήσω , και καθυβρίσω διά της qui principiunt est,,minorum principium constituam,,
προτιμήσεως . Ου γαρ δόξα τω εξ ου και των εξ αυτού et cui honorem tribuere majoren conor, ignominiams
ταπείνωσις . Πρός δε και υφορωμαι την σην απλη- aſſeram , Ei namque decori esse non polest humilitas
στίαν , μή, το μείζον λαβών , διχοτομήσης την φύσιν eorum , qui ab ipso sunt. Adhæc le fore suspicor in
κατά πάντα τη μείζονι χρώμενος . Ου γαρ κατά την saliabilem , ut cum majorem acceperis, ita naturam
φύσιν το μείζον , την αιτίαν δέ. Ουδέν γάρ των seces, ut in omnibus majorem dicas. Nam natura
ομοουσίων τη ουσία μείζον ή έλαττον . Θέλω τον major non est, quamvis detur, ut causa sil.
Υιον προτιμήσαι του Πνεύματος ως Υιον, και του Eorum enim, quæ ejusdem sunt essentiæ , nulluin
συγχωρεί μοι το βάπτισμα τελειούν με διά του essentia majus est. Volo in honore Spiritui Filium
Πνεύματος . anteferre , sed baptismus non patitur , quo sum
initialus per ipsum Spiritum .
'Εκ του λόγου του εις τον κατάπλουν τών Αι- D
Ejusdem et
ex oratione ad episcopos, qui navi
γυπτίων επισκόπων . advenerant ex Ægypto.
Δύο διαφοράς εν τοίς ούσι γινώσκω τάς ανωτάτω , Duas in rebus maximas cognosco differentias,
δεσποτείαν τε και δουλείαν , ουχ ας παρ' ημίν ή τυ- dominationem et servitutem , non quas apud nos
ραννίς ετεμεν , ή πενία διέστησεν , αλλ' ας φύσις vel tyrannis secuit , vel paupertas divisit ,, sed
διώρισεν, εί το φίλον ούτω καλείν . Το γαρ πρώτον quas ipsa nalura præscripsit , si tamen fas est
και υπέρ τήν φύσιν. Τούτων δε η μεν ποιητική τε ita loqui, cum prior sit etiam ipsa natura superior.
έστι , και αρχική , και ακίνητος , η δε πε ποιημένη , 5 Harum una esteffectrix , et princeps, et immobilis :
και υπό χείρα , και μεταπίπτουσα . Και έτι συντομώ- altera facla, et subjecta, commutabilis. Atque, ut
τερον ειπείν, η μεν υπέρ χρόνον , ή δε υπό χρόνον. brevius dicam , una supra tempus est, altera sub
Καλείται δε η μεν Θεός, και ει εν τρισι τοις με- tempore. Prior vocatur Deus , licet in tribus
γίστοις ίσταται , αιτίω , και δημιουργώ και τελειο- consistat, causa, opiſice, et perficiente, hoc est,
3
PATROL , GR. CΧΧΧ .
15 EUTUYMII ZIGABENT 76

Patre, Filio , el Spiritu sancto. Qui nec ita dis- Α ποιώ, το Πατρ' , λέγω, και το Υιό, και το αγία
practi sunt, ut dirimantur nalura ; nec ila com- Πνεύματι , ά μήτε ούτως άλλήλων απήρτηται, ώστε
pressi, ut una concludantur persona : id enim φύσει τέμνεσθαι ,1 μήτε ούτως εστένωται , ώς εις εν
Arianam sapil insaniam ; hoc Sabellianamimpie- πρόσωπον περιγράφεσθαι. Το μεν γαρ της 'Αρειανής
talem : sed et plane distractis conjunctior est, μανίας, το δε της Σαβελλιανής αθεΐας εστίν. Αλλ '
et penilus solitariis copiosior. Posterior nobiscum έστι των μεν πάντως διαιρετών ενικώτερα, των
est , et quae creata sunt, universa complectitur, δε τελείως μοναδικών αφθονώτερα . Η δε μεθ' ημών
quorum , ut unumquodque magis, aut minus accedit τε έστι και καλείται κτίσις , κάν άλλα άλλων
ad Dcum, sic inter cætera magis, aut minus υπεραίρη κατά την αναλογίαν της προς Θεόν έγ
excellit. γύτητος .
Hæc cum ita se babeant, quibus Dominus cordi Τούτων δε ούτως εχόντων , ότω μεν η καρδία προς
esi, ii accedant ad nos, ut unam in tribus Divini- Κύριον, ίτω μεθ' ημών, και προσκυνώμεν την μίαν
lalem adoremus, nihil abjectum , aut humile εν τοις τρισι Θεότητα , μηδέν ταπεινότητος όνομα τη
sublimi illi inaccessæque gloriæ ascribentes, sed απροσίτω δόξη προσάγοντες, αλλά τας υψώσεις του
excelsam unius Dei majestatem in tribus personis ενός Θεού εν τοις τρισι δια παντός εν τω λάρυγγι
perpetuis laudibus ,, et uno ore celebrantes .. Quo- BΒ φέροντες . " Ης γάρ ουδέ μέγεθος φύσεως κυρίως
modo enim ei naturæ, cujus amplitudinem , έστιν ειπείν διά το άπειρον και αόριστον, πως ταύτη
quoniam immensa infinitaque est, explicare non ταπεινότητα επεισάξομεν ; "Όστις δε αλλοτρίως έχει
possumus, quidquam abjectum, aut humile tribue- Θεού , και διά τούτο τέμνει την μίαν και υπέρ πάντα
wus ? Quisquis aulem aliter sentit de Deo, et idcirco τα όντα ουσίαν εις ανισότητα φύσεων 1, θαυμαστόν ει
præstantissimam ejus essentiam in naluras scindit μή τη ρομφαία τμηθήσεται , και το μέρος αυτού
inæquales, is si divino gladio dissecabitur, et pars μετά των απίστων τεθήσεται , πονηρόν δρεπομένου
ipsius ponelur cum infidelibus, et nunc et in πονηράς δόξης καρπόν και νύν , και ύστερον.
posterum acerbos pravæ opinionis fructus percipiat ,
minime erit admirandum .
Ac de Patre quidem nihil altinet dicere, cujus Περί μέν γάρ του Πατρός τι χρή και λέγειν ; ου
ab omnibus qui naturali cognitione et communi και το παρά πάντων συγκεχωρηκός φείδεται, ταις
sensu prædili sunt, amplitudo conceditur, quan- φυσικαίς εννοίαις προκατειλημμένων, ει και της
quam ignominiæ primas ipse lulit, cum a veteribus ατιμίας τα πρώτα ήνέγκατο, πρώτος τιμηθείς εις
illis novarum rerum studiosis in bonum et malum C αγαθών και δημιουργών παρά της αρχαίας καινοτο
opificem divisus est. De Filio autem el Spiritu μίας • περί δε του Υιού και του αγίου Πνεύματος
sancto videte, quam simplici et brevi ratione σκοπείτε 1, ως απλώς και συντόμως διαλεξόμεθα . Εί
disseramus , si quis polerit aliquid in his depre- μεν τις έχοι τούτων τι λέγειν τρεπτόν ,, ή αλλοιωτών ,
hendere, quod inverti commutarive queat ; quod ή χρόνω, η τρόπω, ή δυνάμει, η ενεργεία μετρούμε
temporis, aut loci, aut potestatis, aut actionis νον , ή ου φυσικώς αγαθών , η ουκ αυτοκίνητον, η ουκ
aliquo fine, aut messura comprehendatur, nisi αυτεξούσιον, η λειτουργών , ή υμνωδόν , ή φοβούμενον ,
ipsum natura bonum , nisi sponte sua mobiles, ή ελευθερούμενον , ή ού συναριθμούμενον· δεικνύτω
nisi cjusdem essentiæ, nisi adorandi, nisi collau- τούτο, και εμείς στέρξομεν συνδούλων σεμνότητα
dandi, nisi venerandi, nisi eodem numero habendi δοξαζόμενοι , ει και Θεόν ζημιούμεθα · ει δε πάντα
plane videbuntur, id comprobetur atque osten- όσα έχει ο Πατήρ, του Υιού έστι πλήν της αγεννη
datar, nec verbum faciam , quin sententiæ vestræ σίας, πάντα δε όσα του Υιού, και του Πνεύματος
acquiescentes eos conservorum bonore colendos πλην της υιότητος , και των όσα σωματικώς περί
esse fateamur, licet eo nomine in his facienda αυτού λέγεται διά τον εμόν άνθρωπον, και την
sit Divinilatis jaclara ,, sin omnia ,, que
quæ Paler halbet , εμήν σωτηρίαν, ίνα το εμόν λαβών το εαυτού
Filii sunt , excepto , quod Filius non est ingenitus : D χαρίσηται διά της καινής ανακράσεως · παύσασθε
et quæcunque sunt Filii , sunt etiam Spiritus , παραληρούντες. Οψε γούν, ώ σοφισται κοινών
.præter unum id , quod Spiritus non est genitus. ρημάτων αυτού πιπτόντων , και ένα τί αποθνή
Quidquid aulem de l'ilio dicitur, quod ad corpus σκητε, οίκος Ισραήλ , ίν ' εκ της Γραφής υμάς
spectet, id ad assumplum pertinet hominem et οδύρωμαι ;
salutem nostram , cum id, quod nostrum erat, assumpserit , ut nova conjunctione nobis , quod
suum eral elargirelur . Desinile tandem aliquando delirare, inanium verborum et nos ab ipso depel
lentium inventores Ut quid deperitis, o domus Israelis, ut Scripluræ verbis vicem vesliam
deplorern ?
Venerur equidem Filii appellationes tam mullas " Ως έγωγε αιδούμαι μεν τάς του Λόγου προσηγη
tamque sublimes et magnas , quas dæmones ρίας τοσαύτας τε ούσας, και ούτως υψηλάς και
quoque pertimescunt. Veneror ilem æqualem μεγάλας , ας και δαίμονες ενετράπησαν · αιδούμαι
.

Spiritus sancti dignitatem , sed minas adversus δε την ομοτιμίαν του Πνεύματος : φοβούμαι δε την
illos, qui Spiritum ipsum exsecranlur, reformido. ωρισμένην απειλήν τοίς εις αυτό βλασφημούσι.
Exsecratio enim est, non theologia , quæ Spiritum Βλασφημία δε ουχ ή θεολογία , το δε αλλοτριούν της
77 PANOPLIA DOGMATICA . TIT, IJ . 73
θεότητος , και τηρητέον ενταύθα, ότι το μέν βλασ- A a divinitate remotum statuit . llud autem hic est
φημούμενον ο Κύριος ήν, το δε εκδικούμενον το observandum , quod cum Dominus sit is, cui male
Πνεύμα το άγιον, ώς Κύριος , ου φέρω αφώτιστος dicitur Spiritus, tanquam Dominus ullor exsistit,
είναι μετά το φώτισμα , παραχαράσσων τι των τριών, ferre non possum , ut verser in tenebris, postea
εις & βεβάπτισμαι , και ούτως ενταφήναι τώ ύδατι quam sum illustratus, el ex tribus, in quorum no
ουκ εις αναγέννησιν , αλλ' εις νέκρωσιν τελειού mine baptizalus sum, aliquem minorem dicam , ut
μενος . vere in aqua sepultus sim , non ad regenerationem
initiatus, sed ad mortem ,
Τολμώ τι φθέγξασθαι , ώ Τριάς, και συγγνώμη τη Audacter dicam , o Trinitas sancta , tu arrogan
απονοία » περί ψυχής γάρ ο κίνδυνος. Eικών ειμι και tiæ ignoscas meæ : nam de animæ periculo agitur.
αυτός Θεού της άνω δόξης , ει και κάτω τεθειμαι. Ego quoque imago sum Dei cælestisque gloriæ ,
Ου πείθομαι τώ ομοτίμω σώζεσθαι . Ει μή Θεός το licel in terris degam . Quamobrem adduci non pos
Πνεύμα το άγιον, θεωθήτω πρώτον, και ούτω θεούτω sum , ut credam, me per illum qui ejusdem sit con
με τον ομότιμον . Νύν δέ τίς ή απάτη της χάριτος , dilionis, qua ego sum,, salutem assequi . Si Spiritus
μάλλον δε των διδόντων την χάριν , ώς εις Θεών sanctus non est Deus , evadat prius, meque, qui
B
πιστεύσαι , και ανελθείν άθεον ; "Αλλο καθομολογή- eodem cum illo sum ordine, tunc divinum efficial.
σαι, και άλλο διδάσκεσθαι ; Οίαι των λόγων αι κλοπαι , Nunc autem quæ fraus, qui dolus est gratiæ , imo
και απάται δι' άλλης ερωτήσεως , και ομολογίας εις vero eorum , qui gratiam tribuunt ! Egone credam
άλλο φέρουσαι ; οίμοι της λαμπρότητος! ει μετά το in Deum , ut impius reddar ? Aliud confitebor, ut
λουτρόν με μελάνωμαι · ει λαμπροτέρους ορώ τους aliud discam ? Quænam istæ fallaciæ verborum et
ουπω κεκαθαρμένους · ει τη τού Βαπτιστού κακοδο- fraudes, que suis me interrogationibus ad hæc
ξία κυβεύομαι : ει ζητω Πνεύμα κρείττον , και ουχ confitenda perducunt, ut ad illa deveniam ? Mise
ευρίσκω. Δός μοι λουτρόν δεύτερον , και περί του rum aļque obscurum splendorem meum, sordi
πρώτου κακώς εννόησον . Τί μοι φθονείς της τελείας damque mundiciem,, si baptismo sic abluor, ut ni
αναγεννήσεως ; Τί με ποιείς ναόν όντα του Πνεύμα- grior fam ; si nitidiores atque mundiores aspicio,
τος ως Θεού κατοικητήριον κτίσματος ; Τι το μεν qui non suntabluti; si mala baptizantis opinione delu
τιμές των εμών, το δε ατιμάζεις, κακώς θεότητι dor ; și spiritum meliorem quero, et non invenio.
διαιτών , ίν ' εμοί τέμης το χάρισμα , μάλλον δε αυτόν Da,mibi baptismum alterum , et de priore male
έμε τα χαρίσματι ; " Η το παν τίμησον, ώ καινε θεο- sentito. Quid mihi perfectam invides regeneratio
λόγε , ή το πάν ατίμασον, ίνα, κάν ασεβής, αλλά c nem ? Cur me ex templo Spiritus , φui Deus est,
σεαυτώ γε ακόλουθος ής , μή κρίνων ανίσως φύσιν creati spirilus habitaculum reddis ? Cur eorum , quæ
ομότιμον. mea sunt, aliud honoras, aliud aflicis ignominis
Inæquales in Divinitate partes constituis, ut mihi graliam seces et imminuas, vel potius ut gratiæ me
subducas et subtrahas ? Aut lolum honora, vanc theologe, aut lolum despice ; ul quamvis impie sentias,
tibi lamen ipse consles, nec naturam æque honoralam inique judices.
Κεφάλαιον δε του λόγου, μετά των Σεραφίμ δο Ea vero nostræ sit orationis summa, Dei laudes
ξισον συναγόντων τας τρείς αγιότητας εις μίαν cum seraphinis decanta , qui unum in principalum
κυριότητα , και τοσούτον παραδεικνύντων της πρώ- tres conferunt sanctitales,et, essentie illius prima
της ουσίας, όσον υπανοίγουσι τοις φιλοπόγοις αι lantum ostendunt, quantum ipsorum alæ studiosis pa
πτέρυγες . Μετά Δαβίδ φωτίσθητα προς το φώς λέ tefaciunt. Illustrare simul cum Davide lumen ipsum
γοντος, « Εν τω φωτί σου οψόμεθα φώς, και οίον sic alloquente : « In lumine luo videbimus lumen " ,
ώσπερ εν τω Πνεύματι τον Υιόν, ου τι αν γένοιτο Filium nimirum in Spiritu , quo quid fieri potest illu
τηλαυγέστερον ; Μετά Ιωάννου βρόντησον του Υιού strius ? Cum Joanne tonitrus bilio tonitrum emitte ,
της βροντής, μηδέν περί Θεού ταπεινόν ηχών, μηδε D nihil de Deo humile , nihilóterrenum , sed excelsum
από γης , αλλ' υψηλόν, και μετέωρον , τον εν αρχή " atque sublime aliquid sonans,, utpote qui cognoscas,,
τε όντα , και προς τον Θεόν όντα , και Θεόν Λόγον, in principio esse Verbum , et Verbum esse apud
Θεόν γινώσκων, και Θεόν αληθινόν εξ αληθινού Πα. Deum , et Deum esse Verbum , et Deum verum ex
τρός , αλλ' ού σύνδoυλoν αγαθόν Υιού προσηγορία vero Paire , non autem conservum bonum , sola Fi
μόνη τετιμημένον , και τον άλλον παράκλητον, δη- lii appellatione decoralum , et alium Consolalorem ,
λαδή άλλον του λέγοντος . Θεού δε ο Λόγος . Και alium nimirum ab eo, qui loquitur, quod est Dei
όταν μεν , « Εγώ και ο Πατήρ έν εσμεν, και αναγινώ Verbum . Et cum legis : « Ego et Pater unum su
σκης , το συναφές της ουσίας ένοπτριζόμενος · όταν mus naturæ conjunctionem contemplara.
δε , « Προς αυτόν. έλευσόμεθα , και μονήν παρ' αυτώ Quando illud audis : « Ad eum veniemus , et man
ποιήσομεν , και το διηρημένον των υποστάσεων λογι- sionem apud eum faciemus * , • personarum dis
ζόμενος · όταν δε το Πατρός, και Υιού, και αγίου tinctionem intellige.
Πνεύματος όνομα , τάς τρείς ιδιότητας.
•* Psal . XXV , 50. 5* Joan . 3 , 30 . 68 Joan , XIV, 25.
 19 EUTIIYMII ZIGABENI 80
Al cum Patris, et Filii , et Spiritus sancti'nomen, A Μετά Λουκά έμπνεύσθητι ταιςΠράξεσι των απο
tres utique proprietates , una cum Luca in rcbus στόλων προσομιλών. Τι μετά 'Ανανίου τάττη , και
ab apostolis gestis versans invenis, cur cum Ana- Σαπφείρας, των καινών νοσφιστών , είγε καινόν
nia et Saphira novis ſuribus inis societatem ? Vere όντως και των ιδίων κλοπή ; και ταύτα νοσφιζόμε
enim novum furandi genus est, cum quis ea quæ νος ουκ αργύριον, ουδ' άλλο τι των ευτελών και
propriasunt subripit, presertim si non argentum , μικρών, οίον γλώσσαν χρυσήν, ή ψιλήν, ή δίδραχ
aul aliud quidpiam quod vile parvumque sit, ut lin- μον, ως ποτέ στρατιώτης άπληστος, άλλ ' αυτήν
guam auream , aut lenuem,aut didracbma, ut miles κλέπτων θεότητα , και ψευδόμενος ουκ άνθρωπον,
ille quondam insatiabilis, sed Divinitatem ipsam αλλά θεόν , όπερ ήκουσα. Τι μοι δε την εξουσίαν
furetur, mentiaturque quemadmodum audivisti , non αιδή του Πνεύματος , εφ' ούς θέλει, και ηνίκα, και
homini , sed Deo. Venerandam Spiritus cole pole- όσον πνέοντος ; 'Επιδημεί τους περί Κορνήλιον προ
statem , quibus vult, et quando vult, et quantum του βαπτίσματος, άλλοις μετά το βάπτισμα διά
vult , aspirantis. Descendit enim super Cornelium των αποστόλων. "Ωστε αμφοτέρωθεν έκ τε ών επι
et domesticos ejus, ante baptismum ; super alios φοιτά δεσποτικώς, αλλ' ου δουλικώς , και εξ ών
autem per apostolos post baptismum, ut et ex iis, επιζητείται προς την τελείωσιν τήν θεότητα μαρτυ
que, non ut
ul servus, sed lanquam dominus gerit , et Βρείσθαι του Πνεύματος.
exillis, quæ in eo , qui initiandus est, requirit, di
vinitatem testelar suam .
Cum Paulo, qui in tertium sublalus est cælum , Μετά Παύλου θεολόγησον του προς τρίτον ουρα
tracta theologiam , qui nunc tres personas, ordi- νόν αναχθέντος, ποτέ μεν συναριθμούντος τάς τρείς
ne commulalu ila connumerat, ut nunc primo, υποστάσεις , και τούτο ενηλλαγμένως , ου τετηρη
nunc secundo, nunc terlio loco eamdem personam μένως ταις τάξεσι, προαριθμούντος, εναριθμούντος ,
nominans, naluræ declaret æqualitatem : nunc
υπαριθμούντος το αυτό · ϊνα το δηλώσης την ισο
duas, aut unam earum aliquam tantum ponit, tan- τιμίαν της φύσεως ποτέ δε των τριών μεμνημέ
quam reliquæ consequantur omnino. Alias Spiritui νου, ποτέ δε των ή τινος, ως επομένου πάντως
assignal actionem Dei , quasi nihil referat, hunc an του λείποντος και ποτέ μεν την ενέργειας του
illum dical. Alias autem pro Spiritu Christum affert. Θεού το Πνεύματι διδόντος , ώς ουδεν διαφέροντος ,
Et aliquando quidem personas distinguit : «Unus, ποτέ δε αντί του Πνεύματος τον Χριστόν επιφέρον
inquiens, « Deus, ex quo oninia , et nos in ipsum : τος, και ότε μεν διαιρεί τας υποστάσεις, « Εί , Θεός, »
et unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia, C λέγοντος, « εξ ού τα πάντα, και ημείς εις αυτόν. Και
et nos per ipsum * . , Aliquando aulem unam eX . εις Κύριος Ιησούς Χριστός, δι' ού τα πάντα, και
.

grimit divinitatem : ' Quoniam , » inquiens, i ex ημείς δι' αυτού , ότε δε συνάγει την μίαν θεότητα,
ipso , el per ipsum , et in ipsum omnia " , , nimi. « "Οτι εξ αυτού, και δι' αυτού, και εις αυτόν τα πάντα,
rum per ipsum Spiritum , quemadmodum in mullis δηλαδή δια του αγίου Πνεύματος, ώς πολλαχού δείκνυ
Scripturæ locis declaratur . ται της Γραφής . Αυτή η δόξα εις τους αιώνας. Αμήν .
Ejusdem ex oratione in Arianos, in qua et de se Εκ του λόγου του προς 'Αρειανούς , και εις εαυ
ipso loquitur . τόν .
Nos autem adoramus Palrein , et Filium , et Spiri- Αυτοί δε προσκυνούμεν τον Πατέρα, και τον
lum sanctum , Patrem Deum, Filium Deum, et Spiri- Yίον , και το Πνεύμα το άγιον. Θεόν τον Πατέρα,
lum sanctum , nisi moleste fers, Deuin . Naturam Θεόν τον Υιόν , Θεόν , ει μη τραχύνη, το Πνεύ
unam in tribus proprietatibus, quæ mente perci- μα το άγιον : μίαν φύσιν εν τρισιν ιδιότησι νοε
piuntur, perfecteque sunt , et per se constant . Que ραίς, τελείαις , καθ' εαυτάς ύφεστώσαις , αριθμό
numero quidem distinguuntur, divinitale vero dividi διαιρεταίς , και ου διαιρεταίς θεότητι. Τούτων
nequeunt, Has mihi voces concede tu, qui hodie mi- παραχώρει μοι των φωνών πας και απειλών ση .
uitaris , reliqua qui volunt, curent. Non patitur in D μερον, των δε άλλων μεταποιείσθωσαν οι βουλόμενοι.
Filio Paler jacturam fieri,, nec Filius , in Spiritu Ουκ ανέχεται Πατήρ Υιόν ζημιούμενος , ουδέ Υιός
sancto . Fieret aulem jactura , si essent creati : quod το Πνεύμα το άγιον · ζημιούται δε ει ποτέ , και ει
euiin crealum est, Deus non est . Non fero , in- κτίσμα . Ου γαρ Θεός το κτιζόμενον . Ου φέρω ζη
quis, perfectionem imminui : neque ego . Una fides, μιούμενος ουδε εγώ την τελείωσιν. Είς Κύριος, μία
unus Dominus, unum baptisma. Si ab hoc exci- πίστις , εν βάπτισμα. Εί τούτο ακυρωθείη μοι,
dero , ubi nanciscar alterum ? Ecquid dicitis vos , παρά τίνος το δεύτερον ; Τί φατε οι καταβαπτίζοντες ,
qui baptizalis, aut rebaptizatis ? Licetue esse spi- ή αναβαπτίζοντες; "Έστιν είναι πνευματικών άνευ
rilalem sine Spiritu ? Aut particeps Spiritus est, του Πνεύματος ; Μετέχει δε Πνεύματος και μή τιμών
qui Spiritum non colil ? Aut Spiritum colii is, qui το Πνεύμα ; Τιμά δε ο εις κτίσμα , και ομόδουλον
in nomine creati conservique spiritus baptizatur ? βαπτιζόμενος; Ούκ έστιν. Ούχ ούτω πολλά ερείς.
Minime vero. Nunquam dices lain mulla , ut a vera Ου ψεύσομαί σε, Πάτερ άναρχε . Ου ψεύσομαί σε,
sententia discedain. Non ſallam le, Pater expers μονογενές Λόγε. Ου ψεύσομαί σε , το Πνεύμα το
** I Cor . VΙΙΙ, 6. 7 Col. 1 , 16.
81 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT . II. 82
άγιον. Οίδα τι ώμολόγησα, και τίνι απέταξαμην. Αρrrne:pii . Non fallain le, Verbum uigenitum. Non
Ου δέχομαι τας πιστού φωνάς διδαχθήναι, και μα Sallain le, sancte Spiritus. Quid confessus sim , quem
θείν άπιστος ομολογήσαι αλήθειαν, και γενέσθαι deseruerim , quem secutus sim , nmenmini. Non commit
μετά του ψεύδους : ώς τελειούμενος κατελθείν , και lam , ut qui magistri fidelis voces doctus sum , disci
ανελθείν ατελέστερος· ώς ζησόμενος βαπτισθήναι, pulus sim infidelis; qui veritatem confessus sum , ain .
και εννεκρωθήναι τα ύδατι, καθάπερ τα ταίς ωδίσιν plectar mendacium ; qui ut perfeetusevaderem , veni,
εναποθνήσκοντα κυήματα, και σύνδρομον λαβόντα revertar longe quam veneram imperfectior : qui ut
τη γεννήσει τον θάνατον . Τι με ποιείς μακάριον vilam assequerer , sum baptizatus , in aqua mortem
εν ταυτω, και άθλιον ; νεοφώτιστον , και αφώτιστον ; inveniam, instar eorum , quiin ipso partu moriun
θείον, και άθεον ; ένα ναυαγήσω και την ελπίδα της tur , et obitum cum orlu conjungunt. Quid me
αναπλάσεως ; Βραχύς ο λόγος μνήσθητι της ομο- eodem -lempore beatum facis et miserum ? luci
λογίας . Εις τι εβαπτίσθης και εις Πατέρα ; Καλώς, dum et obscurum ? pium ct impium ? An ut spem
πλήν ιουδαϊκόν έτι. Εις Υιόν ; Καλώς, ουκ έτι μεν regenerationis amittam ? Verum , ut paucis rem con
Ιουδαϊκόν , ούπω δε τέλειον. Εις το άγιον Πνεύμα ; cłudaro : esto confessionis memor. In quem bapti
Υπέρευγε, τούτο τέλειον . Αρ' ούν απλώς εις zatus es ? in Palrem ? Bene , sed Judaicum id
ταύτα , ή και κοινόν τούτων όνομα ; Και κοινόν. Τι B est adhuc. In Filium ? Recte, neque enim hoc am
τούτο ; Δηλαδή το του Θεού . Εις τούτο το κοινόν Judaicum,, attamen nondum perfeclum . Et
plius Judaicum
όνομα πίστευε , και κατευοδού , και βασίλευε. Και in Spiritum sanctum ? Optime, perfectum istud
μετέβης εντεύθεν εις την εκείθεν μακαριότητα και jam est. Ceterum age, num in eos simpliciter ,
δε έστιν , ώς έμοι δοκεί , ή τούτων αυτών εκτυπωτέρα an aliquod est etiam horum commune nomen ?
κατάληψις . Quidni ? Ecquod illud est ? Deus. In hoc nomen
commune crede, incede, et regna, ct ascendes hinc ad cæleslem illam felicitatem , quæ , ut inibi qui
dem videtur, nibil aliud est, nisi expressa horum comprehensio .
Του αυτού εκ του λόγου του εις την των ρν ' επι- Ex oralione, quam habuit in conspectu centum quin
σκόπων παρουσίαν . quaginta episcoporum .
Τα δε καθ' έκαστον, ίν ' επέλθω συντόμως, άναρ- Verum ut liæc singula breviter percurramus, is,
χον , και αρχή, και το μετά της αρχής, είς Θεός. qui sine principio est, el is qui principium est, et
Ούτε του ανάρχου το άναρχον φύσις, ή το αγέννη- is, qui cum principio est , sunt unus Deus. Nec il
τον. Ουδε μία γάρ φύσις , ότι μη τόδε έστιν , αλλ' lius, qui est sine prineipio , natura in co sila est ,
ότι τόδε . Η τού όντος θέσις, ουχ ή του μη όντος c quod sine principio, aut ingenitus sit. Nulla nam
illud
αναίρεσις . Ούτε η αρχή τώ αρχή είναι του ανάρχου que natura constituitur ex eo, quod hoc aut
διείργεται. Ου γαρ φύσις αυτή η αρχή, ώσπερ ουδ' non sit, sed quod hoc sit. Est enim positio illius,
εκείνο το άναρχον . Περί γάρ τήν φύσιν, ου ταύτα μod est, non autem ablatio illius, quod non est .
φύσις. Και το μετά του ανάρχου, και της αρχής Neque principium ex eo , quod principium est , ab
ουκ άλλο τι, ή όπερ εκείνα . " Όνομα δε τω μεν eo, qui sine principio est , dividitur. Neque enim
ανάρχω Πατήρ, τη δε αρχή Υιός , τα δε μετά της nalura principium est, quemadmodum nec ejus na.
αρχής Πνεύμα άγιον. Φύσις δε τους τρισι μία, tnra , qui principium non habet, est illud ipsum
Θεός , ένωσις δε ο Πατήρ, εξ ού , και προς όν ανά-
9 quod vacat principio. llæc enim , nempe, sine prin •
γεται τα εξής, ουχ ώς συναλείφεσθαι, αλλ' ώς έχε- cipio esse , et esse principium, ad naturam spe
σθαι, μήτε χρόνου διείργοντος , μήτε θελήματος,, clant,, non autem naturae sunt.. Illud etiam, nimirum
μήτε δυνάμεως. Ταύτα γάρ ημά; πολλά είναι πε- esse cum illo, qui principio vacat, et cum eu qui
ποίηκεν, αυτού τε εκάστου προς εαυτό , και προς το principium itidem habet . Nomen vero illius, qui
έτερον στασιάζοντος . Oις δε απλή φύσις, και το είναι non habet principium , est Patır. Ejus autem qui
ταυτόν , τούτοις και το εν κιτριον . est principium , Filius. At illius, qui cum principio
est, Spiritus sanctus. Horuin triuni una natura . Unitas Pater, ex quo sunt, ct ad quem referuntur
reliqui, non ut in una confundantur persona , sed ut sic inter se vicissim habeant, cum id nec lemn
pus, nec voluntas, nec polestas impediat, quæ solent esse causæ, cur nos in multa distrahamur,
nec solum ab aliis, verum etiam a nobis ipsi dislemus. At quorum natura simplex est, ii ct idem
esse, et unum esse proprie dicuntur. :
Τάς μεν ούν φιλονείκους επί θάτερα μετακλίσεις D Contentiosas vero in alterutram sermonis partem
του λόγου, και αντισηκώσεις χαίρειν εάσωμεν , declinationes compensationes que valere jubcamus.
ούτε τω ενί σαβελλίζοντες κατά των τριών, και συν- Ne vel in uno contra tres Sabellium secuti improba
αιρέσει κακή την διαίρεσιν λύοντες , ούτε τους τρι- contraetione distinctionem evertamus : vel in tri
σιν αρειανίζοντες κατά του ενός, και πονηρά διαι- bus contra unum Ario faventes divisione prava
ρέσει το εν ανατρέποντες. Ου γαρ κακού κακόν unitatem dissolvamus. Non enim malum malo com.
αλλάξασθαι το ζητούμενον, αλλά του καλού το μή mutare quærimus, sed a bono non aberrare. Illud
διαμαρτείν . "Ως ταύτά γε του πονηρού παίγνια, enim Iudicrum improbi cujuspiam sit,
, male res
κακώς τα ημέτερα ταλαντεύοντος. Αυτοί δε την nostras expendentis. Itaque nos , per mediam ac
μέσην βαδίζοντες , και βασιλικήν, εν ή και το των regian iucedeules viar» , in qua virtutum etiam
83 . EUTHYMII ZIGABENI 84

graditur chorus, ut asserunt illi , qui in ejusmodi A αρετών έστηκεν , ώς δοκεί τοίς ταύτα δεινοίς, πι
studio præstant, credimus in Patrem, el Filium , στεύομεν εις Πατέρα και Υιόν και Πνεύμα άγιον ,
et Spiritum sanclum , eorumque unam et eamdem ομοούσιά τε και ομόδοξα , εν οις και το βάπτισμα
naturam esse dicimus el dignitatem. In his el ba- την τελείωσιν έχει έν τε ονόμασι και πράγμασιν.
plismaperfectionem habet, et in nominibus, el in Οίδας και μυηθείς , άρνησις ον αθεΐας, και ομολογία
rebus. Abregas enim ut nosti tu , qui initiaris , im- θεότητος, και ούτω καταρτιζόμεθα · το μεν εν τη
pictatem illorum , qui Filium, aut Spiritum volunt ουσία γινώσκοντες, και το άμερίστη της προσκυ
esse Deum , quique Patrem, et Filium , et Spiritum νήσεως , τα δε τρία ταίς υποστάσεσιν είτ' ουν προσ .
commiscent atque confundunt, et distinctam alque ώποις, ό τισι φίλον . Μηδέ γάρ οι περί ταύτα ζυγο
unam divinitatem confiteris. Quem igitur natura μαχούντες άσχημονείτωσαν, ώσπερ εν ονόμασι
unum agnoscimus et adoramus, in tres bypostases, κειμένης ημίν της ευσεβείας, αλλ ' ουκ εν πράγ
sive personas, si cui ea vox magis placet, ita dis ματι. Τί γάρ φατε οι τάς τρείς υποστάσεις εισφέ.
tinguimus. Neque enim qui de ejusmodi vocibus ροντες ; Μή τρείς ουσίας υπολαμβάνοντες τούτο
digladiantur , se,, cum idean sentiant,, vicissim de- λέγετε ; Μέγα οίδ' ότι βοήσετε κατά των ούτως
bent insectari, perinde quasi pietas in verbis, ae υπειληφότων, Μίαν γάρ και την αυτήν των τριών
B
non in rebus ipsis consistat. Quid enim dicitis δογματίζετε. Τι δε οι τα πρόσωπα , μη εν οίόν τι
vos , qui tres affertis hypostases ? Nun lres esse na- σύνθετον αναπλάσσετε, και τριπρόσωπον, η ανθρω
turas existimalis ? respondele. Scio vos esse recla πόμορφον όλως; "Απαγε , και υμείς αντιβoήσετε ,
maturos, si quis ila de vobis suspicetur. Quid au Μηδε πρόσωπον και τι ποτέ έστιν ίδοι Θεού , ός ούτως
len vos, qui personas adducilis, unumne quid- έχει. Τί ούν υμίν αι υποστάσεις βούλονται , ή υμίν
piam compositum , et tribus præditum personis, τα πρόσωπα ; Προσερήσομαι γάρ. Το τρία είναι
el hominis omnino faciew præferens confingitis ? τα διαιρούμενα ου φύσεσιν, αλλ' ιδιότησιν ; Υπέρ
Apage, vos item valde reclamaluros scio, Nullam ευγε. Πώς άν τινες συμφρονοίες μάλλον και το
enim ejusmodi esse personam Dei. Quid ergo ve- αυτό λέγοιεν, ή ούτως έχοντες, κάν ταις συλλαβαίς
stræ vobis volunt hypostases ? aut rursum vestræ διαφέρωσιν ; 'Οράτε οίος εγώ διαλλακτής υμίν προς
vobis personæ ? Vos enim iterum interrogabo. Non τον νούν άγων από του γράμματος , ώσπερ την πα
ne ila' tres esse, ut non natura divisi, scd pro- λαιάν , και την νέαν ;
prietatibus distincti sint ? Optime. Quomodo possint aliqui magis inter se convenire, et idem di
cere, quam qui ila sentiuni, licet verbis et vocabulis discrepent ? cernitis, qualem me vobis con
( ilialorem præbeam ? Quo pacio a verborum significatione ad ipsam rem , eumdemque sensum lum
veterein , lum novam opinionem deducam ?
Sed redeundun ad propositum . Alius ergo etc 'Αλλ' επανιτέον μοι πάλιν προς τον αυτόν λόγον.
dicalur, et sentialur ingenitus , alius genitus, Το μεν ούν αγέννητου, και το γεννητών, και το εκ
alius procedens, si quis fingendis vocabulis dele- πορευτον λεγέσθω τε και νοείσθω, εί το φίλον δη
ctelur. Non enim vereor, ne qui sunt expertes cor- μιουργείν ονόματα. Ου γαρ δείσομεν μήποτε νοηται
poris, ratione corporea cogitentur, ut putant ii, σωματικώς τα ασώματα , όπερ δοκεί τοίς επηρεα
qui Divinitatem calumniantur. Quæ autem creala σταις της Θεότητος . Κτίσμα δε Θεού μέν λεγέσθω :
sunt, dicantur illa quidein esse Dei . Nam illud μέγα γαρ ημίν και τούτο : Θεός δε μηδαμώς . "Η
etiam magnum a nobis existimatur : sed nihil ,
: τότε δέξομαι κτίσμα είναι Θεόν , όταν κάγώ γέ
quod creatum sit omnino dicatur Deus. Αut “ νωμαι κυρίως Θεός. "Εχει γαρ ούτως. Ει μεν Θεός,
.

lunc assenliar, quod creatum sit, esse Deum , cum ου κτίσμα μεθ' ημών γάρ το κτίσμα των ου θεών:
ego quoque proprie et vere deus exstitero . Sic εί κτίσμα δε , ου Θεός . "Ήρξατο γάρ χρονικώς . "Ο
enjin res habet. Si Deus est , non est croalus, hoc δε ήρξατο, ήν ότε ουκ ήν. Ού δε πρεσβύτερον το
enim in nos, qui dii non sumus , cadit . Sin .crea . ουκ ήν, τούτο ου κυρίως όν, το δε μή κυρίως ον
tus est, non est Deus : nam tempore aliquo cæpit πως Θεός; Ούτε ούν κτίσμα των τριών ουδε εν,
esse. Quod esse cæpit, aliquando non fuit. Quod ούτε ο τούτου χείρον δι' εμέ γενόμενον , ίνα μη
autem vere non est, id quomodo Deus ? Nihil igi D
κτίσμα ή μόνον, αλλά και ημών ατιμότερον. Εί
tur, quod creatum est, horum trium ullum esse po- γαρ εγώ μεν εις δόξαν Θεού, τούτο δε δι' εμέ, και
test ; ac multo minus, quod ab homine factum est, περίγρα διά την άμαξαν , ή ο πρίων διά την θύ
cum non modo crealum sit, sed etiam vilius homi. ραν , νικώ τη αιτία. "Οσω γάρ κτισμάτων Θεόςυψη
ne, qui illud fecit. Nam si homo ad gloriam Dei λότερος, τοσούτα του διά Θεόν υποστάντος εμού
factus est, opus aulem hominis ad ejus utilitatem το δι' εμέ γενόμενον άτιμότερον .
(exempli gratia : Amussis ul currus liat, el serra, ul ostium ad communem hominum usum ), nimi.
rum homo superior est. Quanto enim Deus rebus a se procreatis, tanto itidem homo rebus a sc con
leclis est præstantior.
Ex oralione de Spiritu sancto . 'Εκ του λόγου του περί του αγίου Πνεύ
ματος .
Equidem cum altentiore animi studio mecum "Ως έγωγε πολλά διασκεψάμενος προς εαυτόν τη
ipse multa considerarem , et undique rationen φιλοπραγμοσύνη του Υιού, και πανταχόθεν τον
85 II.
PANOPLIA DOGMATICA. - TIT. . 83
λόγον ευθύνας , και ζητών εικόνα τινά του τοσού- A dirigens aliquam tante rei similitudinem indaga
του πράγματος ουκ έσχον ωτινι χρή των κάτω την rem, nihil eorum quæ infra sunt posita, inveni,
θείαν φύσιν παραβαλείν . Κάν γάρ μικρά τις ομοίως cui merilo posset divina natura comparari ; licet
ευρεθή , φεύγει το πλείον αφέν με κάτω μετά του enim aliquid ei in aliqua parte simile videatur,
υποδείγματος. Οφθαλμόν τινα, και πηγήν, και majori tamen ex parte dissimile est, neque sime !
ποταμόν εννόησα , μη τω μεν ο Πατήρ , τη δε cum ipso exemplo deorsum trahit. Considerabam
ο Υιός , τώ δε το Πνεύμα το άγιον αναλόγως έχη. oculum ( sic enim appello fontis caput) et fontem ,
Ταύτα γαρ ούτε χρόνος διέστηκεν, ούτε αλλήλων et fluvium , cogitabamque num primo Pater, alteri
απέρρηκται τη συνεχεία , και δοκεί πως τρισινιδιο- Filius, tertio Spiritus proportione responderet.
τησι τέμνεσθαι. 'Αλλ ' έδεισα πρώτον μεν δύσιν Quandoquidem haec nec tempore distant , nec con
τενά θεότητος παραδέξασθαι στάσιν ουκ έχουσαν : tinuum ac mutuum inter se nexum dirimunt , et
δεύτερον δε μη το εν τω αριθμώ δια της εικασίας tribus quodammodo videntur distingui proprieta
libus. Sed
εισάγεται. Οφθαλμός γάρ, και πηγή , και ποταμός tibus. Sed ille
ille me
me timor inccssit, primum ne
έν έστιν αριθμό διαφόρως σχηματιζόμενα. Πάλιν φuemdam divinilatis faxum admitterem nullam in
ήλιον ενεθυμήθην, και ακτίνα , και φώς. Αλλά κάν- se firmitatem continentem ; deinde, ne unum nu
ταύθα δέος , πρώτον μεν μη σύνθεσίς τις επινοήται B mero introducerem . Oculus enim et fluvius unum
της ασυνθέτου φύσεως , ώσπερ ηλίου, και των εν numero cum sint, figuram diversam retinent. Rur
ηλίω· δεύτερον δε μη τον Πατέρα ουσιώσωμεν, sum consideravi sotem , radium et lucem , Verum
τάλλα δε μή υποστήσωμεν , αλλά δυνάμεις Θεού ποιή- et hic obortus est metus, primum, ne, ut solis el
σωμεν ενυπαρχούσας, ουχ υφεστώσας. Ούτε γάρ eorum , quæ sunt in sole, sic incompositæ illius
ακτίς , ούτε φώς άλλος ήλιος, αλλ' ηλιακαί τινες naturæ compositio esse aliqua videretur. Deinde
απόρροιαι , και ποιότητες ουσιώδεις , και άμα το ne Patris essentia constituta , Filium et Spiritum non
είναι, και το μή είναι , τω Θεώ δωμεν εν τούτοις subsistentes arbitraremur ,, sed Pei suspicaremur
όσον εκ του υποδείγματος , 8 και των ειρημένων esse facultates , quæ non subsisterent, sed inhære
ατοπώτερον . rent. Neque enim radius et lux est alius sol, sed
a sole quidam veluti manantes rivi , et quædam illius essentiæ qualitates. J'rælerea verebar, ne, quod iis,
quæ dicta sunt, absurdius est, Deo per hoc exemplum simul et esse, et non esse tribuereinus.
"Ετι περί Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος Item de Patris, et Filii, el Spiritus sanclo distincia
διακεκριμένη άμα και ηνωμένη θεολογία του simul et unita divinitatis ratione Gregorii Nysse
Νύσσης εκ τού πρός 'A6.λάβιον λόγου. C pontificis ex oratione contra Ablavium .
“Ομολογούντες Θεόν τον Πατέρα, Θεόν τον Υιόν, Cum et Patrem Deum, et Filium Deum , et Spiri
Θεόν το Πνεύμα το άγιον, πώς ου λέγομεν τρείς tum sanctum Deùm esse fateamur, cur von dici .
θεούς, αλλ' ένα Θεόν ; Κατά μεν τον πρόχειρον mus tres deos. sed uuum Deum ? Primum, ut quod
λόγον,
κατά
ίνα μή πολυθείαν Ελληνικήν εισαγάγωμεν· in promptu est, respondeaunus , ne
na multiplicem
δε τον χαριέστερον, επεί το Θεού όνομα ενερ- deornm lurbam a Græcis confictam introducamus.
γείας έστι δηλωτικόν. Παρά γάρ το θέειν πανταχού Denle ,, si quid elegantius magisque recondilar
η θεάσθαι πάντα, η αίθειν την μοχθηρίαν ήτυμολό- dicendum est, quoniam nomen loc , Deus , actionen
γηται . Καθο μεν έκαστον πρόσωπον απηρτισμένην significat ; a verbo enim θέειν deductum est, quod
έχει την τοιαύτην ενέργειαν, απηρτισμένον έξει passim currat ; vel a verbo θεούσθαι , φuod cernal
πάντως και το δηλωτικών αυτης όνομα , και κυρίως omnia ;; vel a verbo αίθειν,, quod improbitatem
έσται , και κληθείη Θεός · καθδ δε μία και απαράλ- erural ac perdat.. Quemadmodum igitur unaque
λακτος εν τοις τρισίν η ειρημένη ενέργεια , μία και que persona lalem actionem perſectam habet, sic
η θεότης, και εις Θεός εν τρισίν υποστάσεσι . Και nomen aclionem illam significans obtinel, ut et sit
πως Πέτρος, και Παύλος, και Ιωάννης τρεις υπο D et appelletur Deus. Rursus quemadmodum una
στάσεις όντες λέγονται και τρεις άνθρωποι; Πρώτα atque incommutabilis in tribus est actio, sic etiam
• μεν και ούτοι καταχρηστικώς τρεις άνθρωποι ονο . est una divinitas, et unus Deus in tribus personis.
μάζονται και γάρ άνθρωπος , και ανθρωπότης το At enim, inquies, Petrus, et Paulus, et Joannes,
καθόλου και περιεκτικόν των κατά μέρος σημαί tres persona cum sint, dicuntur etiam tres homi.
νουσιν έπειτα το τοιούτον όνομα φύσεώς έστι nes. Respondeo , primum nos et hic abuti hominis
δηλωτικόν . Επί δε της ακτίστου Τριάδος ουκ έστιν vocabulo , cum eos tres homines appellamus. Siqui
ευρείν όνομα δηλούν την φύσιν αυτής . Και διατί Θεόν dem komo et humanitas universum quiddam signi
λέγοντες έκαστον των τριών , μή και θεότητα λέ- ficant, quod singularia complectatur. Deinde illud
γωμεν έκαστον αυτών ; Διότι καθάπερ άνθρωπος , adjungo, nomen hoc rei naturam explicare . In
και ανθρωπότης, ει και το καθόλου σημαίνουσιν Trinitate vero, quæ creata non est , nullum inveniri
ομοίως , όμως ουχ ομοίως λέγονται κατά των υπο- nomen , quod ejus naturam declaret . At cur, cum
κειμένων : ο Σωκράτης γαρ άνθρωπος μέν αν ρη- personas singulas appellemus Deum , non etiam
θείη , ανθρωπότης δε ουδαμώς : ούτω και Θεός, και earum singulas divivitalem appellamus ? Quoniam
θεότης. Θεός μεν γάρ ενεργούντα δηλοί , θεότης δε quemadmodum licet homo el humanitas pariter de
ενέργειαν . Ουδέν δε των τριών ενέργεια , αλλά μάλ. universis dicantur , non tamen æque dicuntur de
87 EUCHYMII ZIGABENI 88
singulis : Socrates enim homo dici potest, humani- Αλον ενεργούν έκαστον αυτών. Θεότητα δε Πατρός
las autem nequaquam potest ; sic eliam Deus et λέγομεν, και θεότητα Υιού, και θεότητα αγίου
divinitas habent . Deus enim agenlein significat, Πνεύματος , ώς και ανθρωπότητα Σωκράτους , .
divinitas autem actionem . Trium vero personarum και ουσίαν , και φύσιν, και εί τι κοινόν των υπο
5

nulla est, quæ sit actio, sed agens potius est una- στάσεων .
quæque illarum . Dicimus tamen divinitatem Patris, et divinitalem Filii , et divinitalem sancti Spi
rilus, sicut humanitalem Socratis, et essentiam, et naturam, et si quid aliud est personis commune.
Ejusdem ex oratione ad Evagrium monacnum ae Τού αυτού εκ του λόγου του προς Ευάγριον μο
Divinilate.
ναχόν περί Θεότητος .
Quemadmodum inter cogitationem et mentem , et
"Ωσπερ ουκ έστι μεταξύ ενθυμήσεως, και νου ,
animum nulla divisio, aut sectio potest inveniri , και ψυχής διαίρεσιν επινοηθήναι τινα και τομών ,
sic nulla inter sanctum Spiritum, et Filium et ούτως ουδε του αγίου Πνεύματος, και του Υιού, και
Patrem seclio aut divisio cogitari polest. Intelligi- του Πατρός εν μέσω τομής ή διαίρεσιν επινοηθή
ium enim divinarumque rerum natura est indivi- ναι ποτε. Τών γάρ νοητών και θείων αδιαίρετος ή
sibilis , Β φύσις .
Ex eadem oratione . Εκ του αυτού λόγου.
Sicut in solis splendore radii naturali quodam "Ωσπερ αι του ηλιακού φωτός ακτίνες αμέριστον
habitu ita conjuncti sunt ut dividi inter se nequearnt, έχουσαι κατά φύσιν την προς άλληλα σχέσιν ούτε
nec ab ipsa luce separari, sed luminis gratiam του φωτός χωρίζονται, ούτε αλλήλων αποτέμνονται ,
ad nos usque deferunt : sic Filius, et Spiritus san και μέχρις ημών την χάριν του φωτός αποστέλλουσι •
ctus, tanquam gemini Patris radii , et cum ips) τον αυτόν τρόπον και ο Υιός, και το Πνεύμα το
conjuncti sunt Patre , et ad nos usque veritatis de- άγιον , ή δίδυμος του Πατρός ακτίς,, και μέχρις ημών
mitlunt lumen . Et quemadmodum ab uno aliquo διακονούσι το φώς της αληθείας , και το Πατρι
aquarum fonte bina flumina decurrunt, el cum situ συνήνωνται. Και όν τρόπον από τινος υδάτων πηγής
quidem fluenta dividant sua, unam tamen, et eam .
δύο ποταμοί δέουσι, και τη μέν θέσει διήρηνται τα
dem humoris obtinent qualitatem , et neque disjun- ρείθρα, την δε του χυμού ποιότητα μίαν και την
guntur a fonte , et inter se per ipsum conjuncti αυτήν κέκτηνται , και ούτε της πηγής αποτέμνονται ,
sunt, et propria tamen utrumque ratione defluit : και αυτής αλλήλοις ήνωνται ιδιαζόντως
codem modo et prina illa causa, nempe Paler, etc στoς δι'δεί • τον αυτόν τρόπον και, κάν έκα
το πρώτον αίτιον
vitæ fons duplicem quamdam Filii, et sancti Spiri
ο Πατήρ, η πηγή της ζωής, δίρρυτόν τινα του τε
tus in nos grațiam emittit, nec ipse quidquam es Υιού και του αγίου Πνεύματος εις ημάς αποστείλα ;
sentiæ suædamni facit : nulla enim propler es
χάριν, ούτ' αυτός τι πέπoνθεν εις την ουσίαν βλα.
rum ad nos perfectionem illius sequitur imminutio : βείς ου γαρ μείωσιν υπέστη τινά διά τήν εις ημάς
et hi cum ad nos usque perveniant, non tamen a εκείνων άφιξιν · και ούτοι μέχρις ημών προεχώρη .
Palre separantur .
σαν , και του Πατρός ουδέν ήττον αχώριστοι καθ
εστήκασιν.
Item de Palre, el Filio, el Spiritu sanclo distincta " Ετι περί Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος
simul et unila divinitatis ratio. S. Cyrilli expo- διακεκριμένη άμα και ηνωμένη θεολογία του
sitio fidei. αγίου Κυρίλλου έκθεσις πίστεως .
Credimus in unum Deum Patrem , qui nec prin- Πιστεύομεν εις ένα Θεόν Πατέρα , άναρχον , και
cipium habet, nec genitus est, et semper ſuit Pater, αγέννητον , αεί όντα Πατέρα , ουχ ύστερον τούτο
nec poslea id asseculus est. Neque eniin ſuit un- κτησάμενον. Ου γαρ ήν ότε ουκ ήν, αλλ' άνωθεν ήν
quam, cum non esset, sed ex omni aternitale Pa. D Πατήρ. Ουδε γέγονε πρώτον Υιός, είτα Πατήρ κατά
ler est. Neque prius factus est Filius, deinde Pa- την των σωμάτων ακολουθίαν, αλλ' άφ' ούπέρ έστιν.
jer qualis est in corporibus ordo, sed ex quo est , "Αεί δε εστι Πατήρ, και έστι και καλείται.
semper autem est, Pater et est el appellatur.
Credimus et in unum Filiuin Genitori coæternum , Πιστεύομεν και εις ένα Yίον συναΐδιον τω γεννή
qui nunquam cæpit esse, sed semper est, et cum σαντι, ουκ αρχήν του είναι λαβόντα , αλλ' αεί όντα,
Patre est. Ex quo enim est Pater, semper autem και συν Πατρί όντα. Αεί δε Πατήρ, εξ εκείνου
est, ex eo et Filius est, llæc enim tam nomina, Υιός. 'Αχωρίστως γαρ έχει ταύτα προς άλληλα τα
quan ipse res ita copulantur inter se, ut separari τε ονόματα και τα πράγματα. Ει δε ουκ αεί Yίος,
non possint. Quod si Filius non semper fuit, sed αλλ' ήν ότε ουκ ήν, ουδε αει ο Πατήρ. 'Αφ' ου γάρ
ſuit aliquando cum non esset , nec Pater ſuit sem- εγέννησε , τούτο έχει το όνομα . Ει δε αεί Πατήρ και
per ; ex quo enim generavit , hoc habet nomen. Sin Θεός · βλάσφημον γάρ τωόντι υπό χρόνους ποιήσαι
autem semper est Pater Deus (nefas enim esl, lem- τον των χρόνων ποιητήν , και χρονικού διαστήματος
poris auctorem ipsi tempori subjicere , et temporis απoφήναι δευτέραν την άχρονος και υπέρχρονον γέν
Spalio posteriorem pronuntiare generationem illam , νησιν · αει ο Υιός εκ του Πατρός αρρήτως γεννηθείς,
89 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. JI. 90

μετά του Πατρός δε αεί ών, και συν τω Πατρί γνω- A que sine tempore est, et superat omne tempus ),
μιζόμενος . semper cst Filius. Ex Patre quidem ea ratione ge
nitus, quæ verbis explicari non potest, cum Patre
semper est, et una cum Patre cognoscitur.
• Εν αρχή, φησίν , ην ο λόγος, και ο Λόγος « In principio, inquit, erat Verbum , et Verbum
ήν προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος . Ούτος ήν erat apud Deum , et Deus erat Verbuni . Hot erat
εν αρχή προς τον Θεόν. Ο δε εν αρχή ών πότε in principio apud Deum " . ,> Quod autem in prin
ουκ ήν ; Ούτε γάρ είπεν , Εν αρχή έγένετο, αλλ' , cipio est, quando non est ? Neque enim dixit : In
Εν αρχή ην.
υπερβήναι , ου φιλονεικήσωμε
το ήνΕάν ν τοις λογισμούς
δυνησόμεθαεπέκεινα γενέσθαι principio factus est;sed :In principio erat. Si ra
tione coilemur superare illud , erat : tunc esse non
της
προςαρχής.
τον ΘεόνΠάντα
όντοςδεύτερα του ,ενκαιαιών
, και χρόνος αρχή όντος, και
, καιει polerimus in principio . Omnia posteriora suntillo,,
qui est in principio, et apud Deuτη est, et tempus,
τι αν έτερον χρονικών επινοηθείη διάστημα . Ει δε et ævum , et si quod cogitari potest temporis spa
ουκ αεί τω Θεώ και Πατρί συνήν ο Υιός, ύστερον tium . Quod si non fuit semper cum Deo et Patre
δέ ποτε προσεγένετο , ανάγκη χρόνον και αιώνα Πα Filius, sed postea factus est, necessarium erit, ut
τρί και Υιώ μεσιτεύειν . Ει δε τούτο δοίη τις, εύρε- Β tempus et ærum aut aliquod spatium inter Pa
θήσεται το ποίημα του ποιητού προϋπάρχον. trem et Filium intercedat. At si id concesseris , ea
« Πάντα γάρ, 1 φησίν ο Ευαγγελιστής , « διά του quæ facta sunt, effectore priora esse reperientur :
Υιού εγένετο , και χωρίς αυτού γέγονεν ουδέ έν. » « Omnia enim , > inquit Evangelista , per Filium facta
“Εν δε των πάντων και ο αιών, και ο χρόνος. Και ο sunt, et sine ipso ne unum quidem factum est " .1
μακάριος δε Παύλος , « Επ' εσχάτων δε των ημε Unum autem ex omnibus est ævum et tempus. El
ρων , και φησίν , « ελάλησεν ημίν εν Υιό, όν έθηκε beatus Apostolus : Novissimis, inquit, diebus loculus
κληρονόμος πάντων , δι' ού και τους αιώνας εποίη est nobis in Filio, quem constiluit hæredem omuium ,
σεν . » Ει δε του Υιού οι αιώνες ποιήματα , ού προϋ per quem fecit et sæcula 5o. 1 Quare si sæcula
.

πάρχουσι του ποιήσαντος . Αιώνων δε μή προϋπαρ
χόντων , εύδηλον ώς ουδε ο χρόνος, ον ημέραι τε και
νύχτες ποιούσι και μετρούσιν . Ημέρας δε και
νύχτας ή του φωτός ανατολή και δύσις εργάζεται.
Το δε φώς μετά τον ουρανόν, και την γην, και τον
αέρα εγένετο . Ταύτα δε πάντα , και τα εν τού
τοις ο Θεός Λόγος ευδοκία του Πατρός εδημιούρ
Yτσε .
Των χρόνων τοίνυν , και των αιώνων μετά των
άλλων απάντων υπό του Λόγου ποιηθέντων , ουδέν
αν είη μεταξύ Πατρός και Υιού, αλλ ' αεί μεν Πα
τηρ ο Θεός , αεί δε ο Υιός σίν Πατρί. Διό και ο Εύ-
αγγελιστής βοά, « 'Εν αρχή ην ο Λόγος . 5 Και ο
απόστολος Παύλος φησιν, « Ως ών απαύγασμα της
δόξης, και χαρακτήρα της υποστάσεως , και ετέ.
ρωθι, « " Ος έν μορφή θεού υπάρχων , ουχ αρπαγ-
μον ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ . Και ούτε εκείνος
το ήν, ούτε ούτος το ών , ή υπάρχων εα, επειδή τον
αεί όντα κηρύττουσιν, ου χάριν και μετ' ολίγα και
Ευαγγελιστής , « Ζωή ήν, φησί , « και η ζωή ήν
το φως των ανθρώπων και αύθις, «'Ήν το φώς το D Erat Iux vera , que illuminat omnerm hominem
αληθινόν, ο φωτίζει πάλιν,
τον κόσμον. 5 Και πάντα «άνθρωπον
Ο μονογεν ής Υιος εις
ερχόμενον , ο
ών εις τον κόλπον του Πατρός και εν τή Επιστολή ,
« “0ς ήν, φησίν , « απ' αρχής. Ούτω θεολογείν
υπό του θείου Πνεύματος τον μονογενή του Θεού
ι του ησαν
Λόγον εδιδάχθ
υπηρέτα οι . Διόαυτόπτα
απ' αρχής
Λόγουοι γενόμεν ι, και
ου συνηρίθ -
μησαν τη κτίσει τον κτίσαντα · ου συνέταξαν τον
ποιητήν τοις ποιήμασιν ουδαμού κτίσμα το γνήσιον ' stituerunt , nec gerianum Dei Filium ullo modo
του θεού προσηγόρευσαν γέννημα : ουδαμού « το έγέ -
νετου συνέζευξαν τη θεότητι. 'Αλλ ' ούτος μεν, « Έν
sunt opera Filii, non sunt ante effectorem suuin .
Quod si sæcula non sunt ante , ne lempus quidem
illud , quod dies et noctes ellicinnt alque metiun
lur. Nain dies et nocles lucis exorlu occasuque
fiunt . Lux vero post celum et terram et aera fa
C cta est ; quæ quidem omnia Deus Verbum voluntate
Patris fabricatus est.
Quamobrem cum tempora et sæcula cum reli
quis omnibus rebusa Den Verbo facta sunt , nihil
erit medium inter Patrem el Filium ; sed semper
Deus Paler, et semper cum Patre Filius. Itaque :
« In principio , clamat Evangelista " , erat Ver
bum.. Ει Ρaulus apostolus : « Qui cum sit, inquit,
splendor glorie, et 6gura substantie 12. Ει alibi :
« Qui cum in forma , inquit , Dei esset , non rapi
nam arbitratus est, esse se æqualem Deu 58. , Voces
illa : Eral , sil, esset, illuin semper esse decla .
. rant. Quocirca paulo post ait Evangelista : « Vila e
ral, et vita erat lux hominum * . , Et rursum :
venientem in mundum , >, Et rursum : Unigeni
lus Filius qui est in sinu Patris . , Et in Episto
lis : Qui erat , , inquit, « ab initio 66. , Ila de unige
nito Dei Verbo philosophari a divino Spiritu edoci
sunt illi , qui ab initio Verbi fuerunt inspectores
et ministri . Quapropter non in eorum, quæ creata
sunt numero, creatorem ipsorum , nec in eorum
numero , quæ ſacta sunt , ipsorum effeciorem con
creatum appellaverunt . Nec voces illas : Factum
est cum divinitate coniunxerunt. Sed has : « In

55 Philip. 1 , 6. " Joali ,

και Joan. 1 , 2 . "9 Ibid . 3 . 80 Ηebr . 1, 2. 81 Joan . 1 , 1 58 Hebr. 1, 3.
I1, 4. 58 Ibid . 9. 56 Joan 1, 8.
 91 EUTAYMII ZIGABENI 92
principio erat Verbum . » Ει illas : Qui cum Α αρχή ην ο Λόγος , και ουκ , Εν αρχή έγένετο ο Λόγος :
esset splendor gloriæ, et figura substantiæ 57, , εκείνος δε, « Ως ών απαύγασμα της δόξης , και
non autem has : « Qui cum in forma Dei esset 88
68, ) χαρακτήρα της υποστάσεως και πάλιν, « "Ος εν
el alibi : Qui est imago Dei invisibilis 59. 1 μορφή Θεού υπάρχων, ου μορφή Θεού γενόμενος,
Non dixit : Qui factus est imago Dei invisibilis, αλλ' υπάρχων έν μορφή Θεού. » Και ετέρωθι , « "Ος
sed, qui esi. έστιν εικών του Θεού του αοράτου. Ο Ουκ είπεν, "Ος
εγένετο ειχών του Θεού του αοράτου , αλλ', " 0 ;
εστιν .
Alque ila Divinitalis rationi passim conjunctum Ούτω πανταχού τη θεολογία συνέζευκται το ήν ,
est illud : erat, et illud cum sil, et illud : cum esset, και το ών , και το υπάρχων , και το έστιν. Ούτως
et illud , esi. Quin etiam ipse Deus cum magno Mo- εαυτόν και το μεγάλο Μωϋσή διαλεγόμενος προσ
Se loquens ita se appellavit : « Ego , inquiens, ηγόρευσεν, « Εγώ είμι ο ών. 5 Και πάλιν, Τάδε
«( sum qui sum . 60. , Ει rursum :: Hec, inquit , έρείς τοίς υιούς Ισραήλ : Ο ων απεσταλκέ με προς
« dices filiis Israel : Qui est, misit me ad vos 6. ) υμάς . » "Οτι δε του Υιού ταύτα τα βήματα μαρ
Hæc autem esse Filii verba concedunt etiam τυρούσι μεν και αυτοί της βλασφημίας οι πρόμα
impietatis exsecrandæ propugnatores , qui Pa- B χοι, αχώρητον μεν τον Πατέρα λέγοντες , μεσίτην δε
trem quidem inseparabilem statuunt , sed me- του Πατρός και της κτίσεως τον Υιόν αποκαλούντες ,
dium inter Patrem et res crealas Filium locant , και φάσκοντες αυτόν τοίς πατριάρχαις τε και τους
euinque patriarchis el prophetis apparuisse et προφήταις οφθήναι τε και διαλεχθήναι . Σαφώς δε
Jocutum esse dicunt . Sed ipse Deus Verbum per ημάς αυτός ο Θεός Λόγος διδάσκει διά Ιερεμίου
Jeremiam verbis id nos perspicue docet , cum ait : του προφή του λέγων , « Εν ταίς ημέραις εκείναις ,
. In diebus illis el in tempore illo ſeriam domui και εν τω καιρώ εκείνη διαθήσομαι τώ οίκω Ισραήλ
Israel et domui Juda testamentum novum , non
και τώ οίκω Ιούδα Διαθήκην καινήν , ου κατά την
secundum testamentum , quod luli patribus eorum διαθήκην ήν διεθέμην τοίς πατράσιν αυτών εν
in die, qua apprehendi manum eorum , ut educe- ημέρα επιλαβομένου μου της χειρός αυτών εξαγα
rem eos de terra Ægypti “ . 1 Quæramus igitur , γείν αυτούς εκ γης Αιγύπτου . » Ζητήσωμεν τοίνυν
quis lestamentum nobis hoc novum dederit . Nonne
constat id nobis Dominum Christom altulisse ? οτιςΔεσπότης ημίν Διαθήκην
την καινήνΧριστός η δήλον
ταύτης · εστί άπασιν
χορηγός ως
; Αυτός
Ipse enim in sanctis Evangeliis clamat : « Diclum γάρ εν τοίς ιεροίς Ευαγγελίοις βοά : Ερρέθη
est antiquis :: Νon occides . Ego autem dico vobis : c τους αρχαίοις , Ου φονεύσεις : εγώ δε λέγω υμίν,
Omnis qui temere irascitur ſratri suo , reus erit Πάς ο οργιζόμενος τώ αδελφώ αυτού εική ένοχος
judicii . Dictum est antiquis : Non pejerabis . Ego έσται τη κρίσει. Ερρέθη τους αρχαίους , Ουκ επιορ..
aulem dico vobis : Ne jurelis omnino 03. ) Ει κήσεις , εγώ δε λέγω υμίν , μη ομόσαι όλως. 5 Και
alia horum similia præscribit , bis ulens vero τάλλα δε ομοίως τίθησιν, ότι ερρέθη μεν τόδε ,
bis : « Dictum est antiquis , » id ego autem hoc εγώ δε τούτο τοιώσδε νομοθετώ, ουκ ανατρέπων τον
dico : sic autem impero , non ul lalas jana leges κείμενον νόμον , αλλ' ακριβεστέραν την νουθεσίαν
evertam et abrogem , sed ul eas stabiliam atque ποιών, και της φυλακής τον τρόπον διδάσκων. Την
confirmem , et qua ratione observandae sint, doceam . νέαν τοίνυν ημίν Διαθήκην ο Δεσπότης δέδωκε Χρι
Novum ergo testamentum tribuit nobis Dominus στός. Ο δε ταύτην παρεσχηκώς , και την παλαιάν
Christus ; qui autem hoc tribuil , is velus etiam μετά την της Αιγύπτου απαλλαγήν δέδωκε το
dedit Israeli post ejus liberationem ex Ægyplo . Ισραήλ . Ο δεδωκώς δε εκείνην , και της Αίγυπτια
Qui vero illud dedit, et populum ab ΑΕgyptiaca κής απαλλάξας δουλείας , αυτός απέστειλε δηλονότι
servitute liberavit, ipse nimirum Mosem ad Pbarao . πρός Φαραώ τον Μωϋσέα • αυτός είπε , « Τάδε έρείς
nem misit, ipse dixit : « Hæc dices fliis Israel : τους υιούς Ισραήλ, “Ο ών απέσταλκέ με προς υμάς. »
Qui est, misit me ad νος. » Ηoc autem et alibi Jere- D Τούτο δε και ετέρωθι Ιερεμίας και προφήτης σαφές
mias planum facit : « Hic , ) inquiens, « Deus ποιεί . « Ούτος γάρ, φησίν, « ο Θεός ημών, ου λογι
nosler , et non comparabitur alter cum eo. Inve- σθήσεται έτερος προς αυτόν. Εξεύρε πάσαν εδόν
nil oinnem viam scientiæ , et dedit illam Jacob
puero suo, et Israeli dilecto suo. Post hæc in terra επιστήμης,
αυτού, και και έδωκεν
Ισραήλ το αυτήν Ιακώβυπ'το αυτού.
ηγαπημένο παιδί
visus est, et cum hominibus conversatus 64. ) Μετά ταύτα επί της γης ώφθη , και τους ανθρώπους
συνανεστράφη .
Ab eo quod posterius est incipientes, propheti Κάτωθεν τοίνυν αρξάμενοι την προφητικήν έννοι
cum sensum investigabimus . Ecquis ille, qui in αν έρευνήσωμεν. Τις και επί της γης όφθείς, και
terra visus est , et cum hominibus est versalus ?
τους ανθρώποις συναναστραφείς ; Εύδηλον πάσιν,
Deus profecto Verbum , ut omnibus mente qui
ως oίμαι , τοίς γε νούν έχουσιν ο Θεός Λόγος ,
dem præditis patet , qui naturam nostram assumpsit , την ημετέραν φύσιν αναλαβών, και μη αρπαγμών
37 Hebr . 1 , 3 , Philip. 11, 6.
59 Col. 1, 13 . 60 Εxod . 11 , 14. 6" Ibid. 15. 61 Jer. XXXI , 31 .
3 63 Maills.
V, 12. 6 » Bar , 11 , 36-38.
93 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . II. 91
ήγησάμενος το είναι ίσα Θεώ, αλλ' εαυτόν κενώ- A new rapinam arbitratus est esse se equalem De » ,
σας, και μορφήν δούλου λαβών. Ούτος τοίνυν sed seipsum exinanivit, formam servi accipiens. )
την οδόν της επιστήμης έδωκεν Ιακώβ το παιδί Hic utique viam scientiæ demonstravit Jacob puero
αυτού , και Ισραήλ τω ηγαπημένη υπ' αυτού, suo , et Israeli dilecto suo, dum antiquam per
τον παλαιών διαγορεύσας εν τη ερήμω διά Μωϋσέως Mosem in solitudine legem tulit. At illam qui tulit,
νόμον. Ο δε εκείνον δεδωκώς τον νόμον τώ Μωϋσή idem Mosi loquens : « Hec, inquit, i dices fi .
διαλεγόμενος έφη: « Τάδε έρείς τοις υιούς Ισραήλ , liis Israel : Qui est, niisit me ad vos. » Proinde sic
“Ο ών απεσταλκέ με προς υμάς. » Διο και ο προ- etiam clansabat propheta : « Hic Deus noster, et
φήτης εβόα: « Ούτος ο Θεός ημών • ου λογισθήσεται von comparabitur alter cum illo . » Quibus verbis
έτερος προς αυτόν, και μαρτυρών αυτώ ου το έλατ- eum esse talem testatur , non qui minor sit ,
τον, αλλά το ασύγκριτον. “Οράτε πώς έoικε τοίς sed cui nullus comparetur. Cernitis , quomodo
ευαγγελικούς διδάγμασι τα προφητικά κηρύγματα ; evangelice doctrina congruant prophetica lesti
Μωυσής κηρύττει το ών, μάλλον δε αυτός ο Θεός monia ? Moses prædical : « Qui est . » Imo vero ip
Λόγος περί αυτού λέγει το ών. Προστίθησι δε και se Deus Verbum de se ipso dicit : Qui esl . Paulus
το υπάρχων ταυτόν δυνάμενον τώ ών. Λέγει και το sæpe dicit illud : óv, nempe qui est. Addit etiain
B
έστιν ισοδυναμούν εκείνους κατά την έννοιαν . Ωσαύ illud : υπάρχων, quod idem valet. Dicit etiam il
τως δε και Ιωάννης ο Θεολόγος πολλαχού το ών τη lud : Ésti, quod superioribus vocibus æqualem vim
των Ευαγγελίων ένσπείρει πραγματεία . Και αυτό babel, Easdem voces Joannes ille Tlieologus cum
δε το προοίμιον ταύταις ταις φωναίς αγλαΐζει ουχ spargit alue disseminat in tota Evangeliorum hi
άπαξ, ουδε δις, ουδε τρίς, αλλά πολλάκις ανακηρύτ- storia , tum ipsum proemium illis potissimum
των το ήν. « 'Εν αρχή γάρ, φησίν , ήν. Και ο Λό- illustrat. Neque enim semel, aut bis, aut ter, sed
γος ήν προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος . » sæpius pronuntiat illud : eral, « In principio, ,
Πιστεύομεν και εις το Πνεύμα το άγιον, το inquiens, ( erat Verbum , et Verbum erat apud
ευθές , το ηγεμονικόν,το αγαθόν, το παράκλητον , το εκ Deum , el Deus erat Verbum, hoc erat in princi
θεού προελθόν , ου γεννηθέν είς γαρ μονογενής: ούτε pio apud Deum. • Credinius et in Spiriturm sanctum
μήν κτισθέν. Ουδαμού γαρ ευρίσκομεν εν τη θεία illum rectum , principem, bonum , consolatorem , ex
Γραφή τη κτίσει συναριθμούμενον, αλλά Πατρί και Deo procedentem , non genitum : unus enim est
Υιώ συνταττόμενον . Εκπορευόμενον δε αυτό εκ του Unigenitus. Non creatum , nusquam enim in divi
Πατρός ηκούσαμεν, και ου πολυπραγμονούμεν πως na Scriplura invenimus, euin in rerum creatarum
εκπορεύεται, αλλά στέργομεν τοίς τεθείσιν ημίν C μumero positum, sed ordine cum Patre et Filio
όροις υπό των θεολόγων και μακαρίων ανδρών. constilulum . Audivimus item illum a Patre proce
dere. Quomodo autem procedat, curiosius vestigando non laboramus. Sed intra terminos nobis
theologis, et beatis viris præscriptos acquiescimus.
'Εδιδάχθημεν γάρ και υπ' αυτού του Σωτήρος Quin etiam ab ipso Servalore nostro Jesii
ημών Ιησού Χριστού της Τριάδος συμπληρωτικόν το Christo didicimus , a sancto Spiritu Trinitatem ex
Πνεύμα το άγιον . • Πορευθέντες γάρ, φησί , « μα- pleri .. «Εuntes
« , inquit,, docete oιnnes gentes, bapti
θητεύσατε πάντα τα έθνη , βαπτίζοντες αυτούς εις zantes eos in nomine Patris, et Filii , et Spiritus san
το όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου cli 65. , Qui cum Patre et Filio connumeratur, is uti.
Πνεύματος. • Τα Πατρί και Υιώ συναριθμούμε. que rebus creatis omnibus antecessit . Quamobrem
νον της κτίσεως απάσης έστιν υπέρτερον · διό και
.

Paulus etiam in eo constanter nianet, ut Spiritum

και μακάριος Παύλος μετά Πατρός αυτό και Υιού ipsum cum Patre el Filio simul pronuntiel. « Gra
κηρύττων διατελεί . « Η χάρις γαρ, φησί, του lia, inquit, Domini nostri Jesu Christi, et commu
Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , και η αγάπη του Θεού nicatio sancti Spiritus cum omnibus vobis 66. , Et
και Πατρός , και η κοινωνία του αγίου Πνεύ- D rursum: Divisiones , inquit , graliarum sunt ,
ματος μετά πάντων υμών , και πάλιν , « Διαι idem autem Spiritus ; et divisiones ministratio
ρέσεις δε χαρισμάτων εισι, το αυτό δε Πνεύμα και num sunt, idein autem Dominus ; et divisiones
διαιρέσεις διακονιών εισιν , ο δε αυτός Κύριος · και operationuin sunt, idem aulem Deus, qui operatur
διαιρέσεις ενεργημάτων εισιν, ο δε αυτός έστι omnia in omnibus . ) Ejus vero essentiam declarans
Θεός, ο ενεργών τα πάντα εν πάσι. Κηρύττων δε clamabat : « Η.ec autem operatur unus et idem Spi
αυτού την εξουσίαν έβδα : « Πάντα δε ταύτα ενερ- ritus, dividens singulis peculiariter, prout vull..
γεί το εν και το αυτί Πνεύμα, διαιρούν εκάστω ιδία Non enim ut jussus est , sed ut vult , credentibus
καθώς βούλεται. » Ου γαρ κακώς κελεύεται, αλλά κα- dona distribuit. Nam per ipsum veniam peccalo
θώς βούλεται τους πιστεύουσι διανέμει τα δώρα. rum accepimus ; per ipsum libertatem assecuti
Δι' αυτού γάρ των αμαρτημάτων την απαλλαγής sumus ; per ipsum adepti sumus gratiam adoptionis :
ελάβομεν · δι' αυτού της ελευθερίας τυγχάνομεν · Non enim accepimus, inquit Paulus , spiritum
δι' αυτού του της υιοθεσίας χαρίσματος απολαύομεν. servitutis ilerui in tiinorem ; sed accepimus Spi
« Ου γαρ ελάβομεν Πνεύμα δουλείας, και φησίν ο Παύ- ritum adoptionis filiorum , in quo clamamus : Abba ,

65 Multh . XXVIII , 19. 66 Il Cor . asil, 12 .

 95 EUTAYMII ZIGABENI
Paler . Ει: « Spiritus, inquit , vitaeliberavit me a lege Α λος πάλιν, και εις φόβον , αλλ ' ελάβομεν Πνεύμα υιο
peccati et mortis 48. , Et alibi : ( Dominus autem est θεσίας, ενώ κράζομεν, 'Αββά ο Πατήρ.» Και άλλα
Spiritus, ubi aulem Spiritus Domini , ibi liberlas.
Jam qui alios liberos re.ldit, ipse non servit " . >
Quomodo enim conservis dedisset, quod ipse non
habet, quod assequi nequit, quo frui cupit ille
quidem , sed non potest ? Qui libertatem credenti-
bus elargitur, et servientes liberos efficit , is pro
ſeclo non servit , sed dominatur , et jure domina-
lus, quos vult, libertate donat. Quamobrem et bea-
lus Paulus : ( Hæc, inquit, omnia operatur unus at.
que idem Spiritus,, dividens unicuique peculiariter ,,
uli vull'o. , Idcirco et prophela in Veteri Testamento
polestatem ipsius significans clamabat : « Dominus
misit me, et Spiritus ejus "l. , Et Deus Judæos ac-
cusans : « Fecistis, inquit, consilium , sed non secun-
dum me, et fædera , sed non per Spiritum meum :)
in quo sociuin imperii Spiritum sanctum esse de-
clarat. Et alio loco : « Cur ego, inquit, vobiscum
sum ? Et Spiritus meus constitit in medio vestri ? ,
Al Job effectorein ipsum et principem , non autem
ministrum , aut faclum credens : « Spiritus , inquit,
divinus fecil me, el falusOmnipotentis edocet me" . ,
Quod si humanam naturam fabricatus est, eam-
dem , quam Pater et Filius, essentiam habet. Nam
cum hominem faceret Deus ; « Faciamus, inquit, ho-
minem ad imaginem et similitudinem nostram " .,
Quorum aulem una est imago, eorum profecto
una est etiam essentia .
είπεν ο Θεός , « Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ' εικόνα ημετέραν και καθ' ομοίωσιν. ») " Ων δε η εικών μία ,
τούτων δηλονότι και η ουσία μία.
Filio, et Spiritu sancto distincta C "Ετιδιακεκριμένη
Item de Patre, et divinitatis
simul et unita rulio . Sancti Maximi .
Unus Deus, unius Filii Paler : et Spirilus unius
sancti fons , unilas minime confusa , et minime di-
visa Trinilas. Mens sine principio , solius solus per
essentiam Verbi principio carentis Genitor. Et so-
lius ælernæ vitæ Spiritus sancli fons.
Ejusdem .
Unus Deus , quoniam una divinilas simplex , et
sine principio , el partitionis et divisionis expers .
El lota Trinitas eadem , unitas tota secundum essen-
liam eadem . Et Trinitas lola secundum personas
tadem . Paler, et Filins, el Spirilus sanctus ipsa
Divinitas est . Et in Patre, et Filio, et Spiritu sancto
estipsa Divinilas . Tota in toto Patre ipsa est ; et D Και εν Πατρί, και Υιώ, και αγίω Πνεύματι η
listus in ipsa lola Pater est. Et lola in loto Filio
est ipsa ; et lotus in ipsa lola Filius est. Et tota
in toto Spiritu sancto est ipsa. Ει ιοιus in ipsa
lola esl Spirilus sanctus. Non enim ex parle Divi-
nitas est in Palre, nec Pater ex parte Deus est.
Neque ex parie in Filio Divinitas est ; nec Filius
ex parte Deus est. Neque ex parle in Spiritu sancio
Divinitas est ; nec Spiritus sanctus ex parte Deus
est. Nam neque Divinitas secari potest ; neqne Paler
aut Filius, aut Spiritus sanctus Deus est imper-
67 Roιη , νι, 15. 68 Rom . VI , 2. 65 11 Cor. 10 ,
XXXJ1 , 4. 18 Gen. 1, 26.
5
96
χού: « Ο γάρ νόμος του Πνεύματος της ζωής ήλευ
θέρωσέ με από του νόμου της αμαρτίας, και του
θανάτου και ετέρωθεν» « Ο δε Κύριος το Πνεύμα
εστιν . Ού δε το Πνεύμα Κυρίου, εκεί ελευθερία. »
Το δε τους άλλους ελευθερουν ου δουλεύει. Πώς γαρ
αν τοϊς ομοδούλοις μεταδοίη ου μή μετέχει, ού τυχεϊν
ουκ ισχύει , ού απολαύσαι βούλεται μεν ως εικός , ου
δυνάται δε ; Ει δε μεταδίδωσι τοίς πιστεύουσιν ελευθε
ρίας , και ελευθεροί τους δουλεύοντας, ου δουλεύει δη
λονότι, αλλά δεσπόζει , και δεσποτικώς την ελευθερίαν
οίς έθέλει χαρίζεται . Διό και ο μακάριος έφη Παύ
λος ότι « Ταύτα πάντα ενεργεί το εν και το αυτο
Πνεύμα , διαιρούν εκάστω ιδία , καθώς βούλεται .
Διο και ο προφήτης εν τη Παλαιά την εξουσίαν αυ .
του κηρύττων εβόα • « Κύριος απέσταλκέ με , και το
.
Πνεύμα αυτού. » Και ο Θεός τους Ιουδαίοις εγκα
λών , « Εποιήσατε, φησί , « βουλήν, και ουδι ' εμού,
και συνθήκας , και ου διά του Πνεύματός μου, και
κοινωνών της δεσποτείας δεικνύς το Πνεύμα το άγιον
και ετέρωθεν . Διότι εγώ, φησίν, ειμι μεθ'
υμών, και το Πνεύμα μου εφέστηκεν εν μέσω υμών. »
Και ο Ιώβ δε, δημιουργόν αυτό και δεσποτικόν
πιστεύων , αλλ' ουχ υπουργικόν, « Ου γαρ ποίημα
Πνεύμα θείον , και φησί , « το ποιησάν με , πνοή δε
Παντοκράτορος και διδάσκουσά με. » Ει δε την ανθρω
πείαν εδημιούργησε φύσιν, την αυτήν ουσίαν έχει
Πατρί και Υιώ. 'Εν γάρ τή του ανθρώπου ποιήσει
περί Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος
και ηνωμένη θεολογία του αγίου
Μαξίμου .
Είς Θεός, ενός Υιού Πατήρ, και Πνεύματος ενός
αγίου πηγή . Μονάς ασύγχυτος, και Τριάς αδιαίρε -
νος . Νούς άναρχος, μόνου μόνος , ουσιωδώς, ανάρχου
Λόγου γεννήτωρ , και μόνης αϊδίου ζωής Πνεύματος
αγίου πηγή .
Του αυτού .
Είς Θεός, ότι μία θεότης άναρχος , και απλή, και
υπερούσιος, και αμερής, και αδιαίρετος. Ή αυτή
μονας και Τριάς. “Ολη μονάς ή αυτή , και όλη
Τριάς ή αυτή . Μονάς όλη κατά την ουσίαν ή αυτή,
και Τριάς όλη κατά τας υποστάσεις και αυτή.
Πατήρ, και Υιος , και άγιον Πνεύμα ή θεότης.
θεότης. " Όλη εν όλω τω Πατρί ή αυτή , και όλος
εν όλη τη αυτή ο Πατήρ. Και όλη εν όλω τα
Υιώ ή αυτή. Και όλος έν όλη τη αυτή ο Υιός. Και όλη εν
όλο το Πνεύματι τω αγίω ή αυτή , και όλον εν αυτή
όλη το Πνεύμα το άγιον. Ου γαρ εκ μέρους ή θεότης
εν τω Πατρί , ή εκ μέρους Θεός ο Πατήρ ούτε
εκ μέρους εν τω Υιώ ή θεότης , ή εκ μέρους Θεός
ο Υιός • ούτε εκ μέρους εν τω αγίω Πνεύματι η θεό
της, ή εκ μέρους Θεός το Πνεύμα το άγιον. Ούτε
γάρ μεριστή ή θεότης, ούτε ατελής Θεός ο Πατήρ
17 . 10 1Cor . Χυ , 11 . 7 " Jsa . ΧLVΙΙ , 16. 12 Job .
97 PANOPLIA DOGMATICA -- TIT. II
.. 98
ή ο Υις ή το Πνεύμα το άγιον, αλλ ' όλη έστιν ή αυτή A fectus. Sed tota est ipsa, et perfecta, perfecle ,
τελεία τελείως εν τελείω τω Πατρί, και όλη τελεία in perfecto Patre. El loja est ipsa, et perfecla,
τελείως εν τελείω τω Υιώ ή αυτή, και όλη τελεία perfecte, perfecto in Filio ;; et tola perfectaque,
τελείως και αυτή εν τελείω τω αγίω Πνεύματι. "Ολος et perfecte, est ipsa perſecto in Spiritu sancto .
γάρ εν όλω το Υιώ και το Πνεύματι τελείως εστιν Nam tolus in toto Filio , el Spiritu sancto perfecte
ο Πατήρ και όλος εν όλω τω Πατρί και το Πνευ- est Paler. El lolus in tolo Palre, et Spiritu sancto
ματι τελείως εστίν ο Υιός. Και όλον εν όλω τώ Πατρι perfecle est Filius. Et lulus in loto Patre, et
και το Υιώ τελείως εστί το Πνεύμα το άγιον. Μία Filio perfecle est Spiritus sanctus. Quandoqui
γάρ και η αυτή ουσία και δύναμις και ενέργεια Jer , una eademque essentia , el potentia , et actio
Πατρός , και Υιού, και αγίου Πνεύματος , ουκ όντος est Pater, et Filius, et Spiritus sanclus, cum nullus
ουδενός του ετέρου χωρίς, ή νοουμένου . eorum ab altero separatus aut sit, aut cogitetur.
Του αυτού. Ejusdem .
"Έν εστι το υπάρχον και υπερούσιον αγαθόν, ή Unum est, quod principium el essentiam exsu
αγία τρισυπόστατος μονάς, Πατήρ , και Υιός, και perat, bonum , sancta trium personaruni unitas,
άγιον Πνεύμα τριών απείρων άπειρος συμφυία, B Paler,, Filius, et Spiritus sanctus.. Trium infini
τόν τε του είναι , και πως, και τι, και που είναι torum infinita conjunctio, quæ quomodo sit, aut
λόγον πάμπαν τοις oύσιν άβατον έχουσα. Πάσαν quid sit, aut qualis sit, nulla prorsus res creala
γάρ διαφεύγει νόησιν των νοούντων , της κατά φύσιν polest percipere.. Omnem enim intelligentiain vin
ουδαμώς κρυφίας ένδοτητος εξιούσα , και πάσης cit intelligentiam , et a recondita alque intima
πασών γνώσεων απείρως υπερεκτείνεται γνώσεως . natura sua non egrediens , omnem omnium cogni
tionum notitiam superal .
Τού αυτού.
Ejusdem .
Μίαν ειδέναι χρή θεότητος φύσιν και δύναμιν Unam nosse oporlei Divinitatis naturam et vim ,
ήγουν ένα Θεόν, έν Πατρί, και Υιώ, και αγίω nempe Deum unum , qui in Patre, et Filio, et Spi
Πνεύματι θεωρούμενον · οία δή μόνον αναίτιον νούν ritu sancto speclelur, utpote,sola sine causa mens,
ουσιωδώς ύφεστώτας μόνου κατ' ουσίαν ύφεστώτος quæ per essentiam subsislit. Et unius per essen
ανάρχου Λόγου γεννήτορας και μόνης αιδίου ζωής tiam subsistentis principioque carentis Verbi Geni
ουσιωδώς ύφεστωσης Πνεύματος αγίου πηγών εν lor est : et solius est æternæ vitæ per essentiam
μονάδα Τριάδα, και εν Τριάδι μονάδα : ουκ άλλην . subsistentis Spiritus Sancti fons.. In unitale Tri
έν άλλη. Ου γαρ ώς εν ουσία τη μονάδα συμβεβηκός C“ nitas, el
et unilasin Trinitale . Non una tamen in altera
έστιν ή Τριάς, ή το έμπαλιν εν Τριάδι μονάς· άποιος sic est , ut vel in unitate Trinilas, tanquam in essen
γάρ ουδ ' ώς άλλην και άλλην. Ου γαρ ετερότητα tia accidens sit : vel contra in Trinitate unitas.
φύσεως της τριάδος ή μονάς διενήνoχεν : απλή τε Est enim expers qualitatis. Neque ul alia atque alia ,
και μία φύσις τυγχάνουσιν · ουδ ' ώς άλλην παρ' Siquidem nature diversitate non difert a Trinitate
ελλην . Ου γαρ υφέσει δυνάμεως διακεκριται της unilas, cum simplex sit atque una natura .. Neque
μονάδος ή Τριάς, ή της Τριάδος ή μονάς , ή ως κοι- ut una sub allera . Nam polentiæ submissione
νόν τι και γενικόν, και επινοία μόνη θεωρητών distincla non est ab unilate Trinitas, aut unilas a
των υπ' αυτό μερικών παράλλακται της τριάδος Trinitate , nec,, ut commune aliquod,, aut genus
ή μονάς , ουσία κυρίως αυθύπαρκτος ούσα, και universuin, el quod sola cogitatione comprehen
δύναμις όντως αυτοσθενής : ουδ' ώς δι ' άλλης άλλης" datur,, distat a partibus formisque suis,, ila difert
ου γάρ μεσιτεύεται σχέσει το ταυτόν πάντη και άσχε . a Trinitate unitas, cum sit essentia proprie per se,
τον , ώς προς αίτιον αιτιατόν ουδ' ως εξ άλλης et potentia per se vere pollens. Nequc ut una per
άλλην . Ου γαρ κατά παραγωγής , και προαγωγής alteram . Nullo enim habitu niedio copulatur, tan
εκ μονάδος τριάς , αγέννητος υπάρχουσα , και αυ- D quarm causa cum eo cujus est causa, id, quod om
τέκφαντος, αλλά την αυτήν ώς αληθώς μονάδα , και nino idem est, atque habilu caret. Neque ut una
τριάδα και λεγομένην , και νοουμένην , το μεν τω ex altera ; non enim per accessionem præcessio
κατ' ουσίαν λόγω , το δε τω καθ' ύπαρξιν τρόπο nemque Trinitas est ab unitale, cum sit ingenita
όλην μονάδα την αυτήν, μή μεμερισμένην ταις υπο et per se exsislat. Sed ut quæ eadem revera uni
στάσεσι και όλην Τριάδα την αυτήν, τη μονάδι μη Las el Trinitas dicitur, et intelligitur. Unitas qui
συγκεχυμμένην, ίνα μή τω μερισμώ το πολύθεον, dem ratione essentiæ, Trinitas autem modo, quo
ή τη συγχύσει το άθεον εισκομίζωνται . exsistit. Tota unilas eadem distincta personis. Et
loia Trinitas eadem non vnilale confusa . Ne vel divisione introducatur deorum multitudo, vel conſu
sione Divinitas evertalur,
Του αυτού. Ejusdem.
Μόνη απλή και μονοειδής , και ανενδεής , και Sola simplex, et uniformis, et nullius egens, et
έτρεπτος ή δημιουργική των όλων ουσία της αγίας immutabilis est effectrix illa rerum omnium san
Τριάδος . Πάσα δε κτίσις σύνθετός έστιν εξ ουσίας clæ Trinitatis essentia . Omnes autem res procreatæ
και συμβεβηκότος, και επιδεής αει της θείας προ- essentia constant, et accidentibus, et divina sem
99 EUTHYMII ZIGABENI 100
perindigent providentia , quippe que non sunt a Λ νοίας, ώς ουκ ελευθέρα τροπής. Xρή ούν μήτε
mutationibus liberæ . Nec accidens igitur de Deo nec συμβεβηκός επί Θεού λέγειν, μήτε ποιότητα . Τών
qualitatem oportet dicere. Hæc enim in res compo- συνθέτων γάρ ταύτα κεί τρεπτών. Πάντα δε όσα έχει
silas et mutabiles cadunt . At omnia quæ Deus ο Θεός , φύσει έχει, και ουκ επίκτητα. Μή έξεις
habet, habet natura , nec illi inhærent ut adjuncta και επιτηδειότητας ζητήσης επί της απλής και
et acquisita. In simplici et infinita Trinitatis essen- απείρου ουσίας της αγίας Τριάδος , ίνα μη σύνθετον
tia nec habilus, nec aplitudines quæras, ne illam , αυτήν δογματίσης, ώσπερ τα κτίσματα.
uti res procreatas composilam esse comminiscaris. .

Ejusdem. Του αυτού.

Ex iis , quæ sunt, eorum causam auctoremque 'Εκ των όντων των όντων γινώσκομεν αίτιον ,
cognoscimus. Ex ipsorum autem dillerentia disci- και εκ της διαφοράς των όντων την ενυπόστατον
mus exsistentem in eo, qui est, sapientiam Filium . του όντος διδασκόμεθα σοφίαν, τον Υιόν, και εκ
Ex naturali vero eorumdem molu exsistentem in eo, της των όντων φυσικής κινήσεως την ενυπόστατον
qui est, vilanı , potestatem illam , unde res vitam του όντος μανθάνομεν ζωήν, την των όντωνζωοποι
hauriunt, nempe Spiritum sanctuin , intelligimus. B ον δύναμιν , το Πνεύμα το άγιον .
Ejusdem ex interpretatione precationis Dominicæ. Τού αυτού εκ της ερμηνείας του Πάτερ ημών .
Nomen Dei et Patris per essentiam subsistens "Όνομα του Θεού και Πατρός ουσιωδώς ύφεστώς
esi unigenitus Filius. El regnum Dei et Palris per έστιν ο μονογενής Υιός και βασιλεία του Θεού και
essentiam subsistens est Spiritus Sanctus . Quod Πατρός ουσιωδώς έστιν ύφεστωσα το Πνεύμα το
enim hoc loco Mallhæus regnum dicit, alius evange- άγιον. “Ο γάρ ενταύθα Ματθαίος φησι βασιλεία,
lista alibi Spiritum Sanctum appellavit : Adveniat , αλλαχού των ευαγγελιστών έτερος Πνεύμα άγιον
inquiens, Spiritus sanctus, et nos expurgel. Ne- κέκληκε φάσχων, « 'Ελθέτω σου το Πνεύμα το άγιον
que enim Pater habet adjectivum nomen . Nec re- και καθαρισάτω ημάς . » Ου γαρ επίκτητον ο Πατήρ
gnum in ipso tanquam dignitatem aliquam aliribu- έχει το όνομα, ούτε μην ως άξίαν επιθεωρουμένην
Lam cogitamus. Nunquam enim esse cepit ,, ut αυτό νοούμεν την βασιλείαν. Ουκ ήρκται γάρ του
etiam Pater, aut Rex esse posset incipere .. Sed είναι, ίνα και του είναι Πατήρ η βασιλεύς άρξητι,
cum semper sit , semper etiam est Paier et Res . αλλ ' αεί ών, αεί και Πατήρ έστι, και βασιλεύς: μήτε
Nec initium habuit omnino, ut vel esset , vel Paler του είναι, μήτε του Πατήρ και βασιλεύς είναι το
ei Rex esset . Quod si semper ita est, ut semper παράπαν ήρεμένος . Ει δε αεί ών, αεί και Πατήρ
el Paler sit et Rex , semper utique et Filius, et d εστι, και βασιλεύς, αεί άρα και ο Υιός, και το
Spiritus sanctus per essentiam cum Patre simul άγιον Πνεύμα ουσιωδώς τη Πατρί συνυφεστήκασιν
exsistunt, cum el ex ipso sint, et in ipso natura- εξ αυτού τε όντα, και εν αυτώ φυσικώς υπέρ αιτίαν
liter, et supra causam et rationem, non autem per και λόγον , αλλ' ού μετ' αυτόν γενόμενα δι' αιτίαν
causam post ipsum sint. Habitus enim , qui habet ύστερον . Η γάρ σχέσις συνενδείξεως κέκτηται δύναμιν ,
hanc vim , ut res simul ostendalur, non concedit, τα ών έστι τε και λέγεται σχέσεις μετ' άλληλα μη
ut ea , quorum est fiabitus, mutuo considerentur. συγχωρούσα θεωρείσθαι.
Ejusdem . Του αυτού.
Si Verbum procreationem rerum antecedit, nec Ει Λόγος προκαθηγείται της των όντων γενέσεως ,
fuit,, nec est,, nec erit Verbo quidquam antiquius.. ούτε ήν, ούτε εστίν» ούτε έσται του Λόγου λόγος
At Verbum nec sine menle est, nec expers vitae , ανώτερος. Λόγος δε έστιν ουκ άνους, η ζωής άμοιρος ,
sed ei mentem , et vitain habet, mentem quidem αλλ' έννους, και ζων, ώς γεννώντα νούν έχων ουσιω
generantem , el per essentiam exsisteniem Patrem , δώς ύφεστώτα τον Πατέρα , και ζωήν ύφεστωσαν ού
vilam autem per essentian exsistentem Spiritum σιωδώς το Πνεύμα το άγιον.
sanctum . D

Jiem de Palre, el Filio, et Spiritu sancto distincia
simul alque unita Divinitatis ratio. Damasceni.
Cap . 8 .
Credimus igitur in unum Deuni , principium
unum , principio carentem , increatum , ingenitum,
interitus ac mortis nescium,, elernum ,, immensum,
incircuinscriptum ,, nullis terminis definitum ,, infi-
nitir potentiæ , simplex , incompositum , incorpo-
reum , a luxu , passione, omnique mutatione et
alteratione liberum , invisibilem , omnis bonitalis
ac justitise fontem , lucem intellectualem et inac-
cessam , polentiam nulla mensura comprehensam ,
quamque sola voluntas sua melialur ( polest enim
quidquid vull ), rerum omnium conditricem , tam
"Ετι περί Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος
διακεκριμένη άμα και ηνωμένη θεολογία . Του
Δαμασκηνού . Κεφάλ . η'.
Πιστεύομεν τοιγαρούν εις ένα Θεόν , μίαν άρχήν,
άναρχον , άκτιστον , αγέννητον , ανόλεθρόν τε και
αθάνατον , αιώνιον , άπειρον, απερίγραπτον, απερι
όριστον , άπειροδύναμον , απλούν, ασύνθετον , ασώμα .
τον , άρρευστον , απαθή , άτρεπτον , αναλλοίωτον,
αόρατον , πηγήν αγαθότητος και δικαιοσύνης , φώς
νοερόν, απρόσιτον δύναμιν• ουδενί μέτρω γνωριζο
μένην, μόνο των οικείω βουλήματι μετρουμένην
πάντα γάρ όσα θέλει , δύναται • πάντων κτισμάτων
ορατών τε και αοράτων ποιητικήν , πάντων συν
εκτικής και συντηρητικήν , πάντων προνοητικήν ,
101 PANOPLIA DOGMATICA. – TIT . II.
- 102
πάντων κρατούσαν, και άρχουσαν, και βασιλεύουσαν, A visibilium , quam invisibilium electricem ; σmnium
ατελευτήτων και αθανάτω βασιλεία , μηδέν εναντίον conservatricem , omnibus providentem , omnia con
έχoυσαν, πάντα πληρούσαν , υπ' ουδενός περιεχομέ- linenlem ac regentem , perpetuumque ac immortale
νην· αυτήν δε μάλλον περιέχουσαν τα σύμπαντα, regnum in omnia obtinentem ; nihil contrarium
και συνέχoυσαν , και προέχουσαν · αχράντως ταίς habentem , omnia implenlem , a nulla re compre
όλαις ουσίαις επιβατεύουσαν , και πάντων επέκεινα, hensam , imo vero ipsam universa complectentem
και πάσης ουσίας εξηρημένην, ως υπερούσιον , και el continentem ac præhabentem , substantias omnes
υπέρ τα πάντα ούσαν , υπέρθεον , υπεράγαθον, υπερ- sine pollutione penetrantem , ultra res omnes et
πλήρη : τάς όλας αρχάς και τάξεις αφορίζουσαν , essentias longe provecliorem , ut quæ super
και πάσης αρχής και τάξεως υπεριδρυμένην , υπέρ substantialis est, omnibusque entibus sublimior ;
ουσίαν , και ζωήν, και λόγον , και έννοιαν » αυτοφώς , divinitate, bonitate , plenitudine superiorem ; prin
αυτοαγαθότητα , αυτοζωήν, αυτοουσίαν , ώς μή παρ' cipatus omnes alque ordines statuentem , super
ετέρου το είναι έχουσαν , ήτοι τών όσα εστίν» αυτήν omnem principatum alque ordinem positum ; es
δε πηγήν ούσαν του είναι τοίς ούσι • τοις ζώσι, της sentia , vita, sermone , et cogitalu altiorem ; quæ lux
ζωής τους λόγου μετέχουσι, του λόγου , τοις πάσι ipsa est, bonilas ipsa, ipsamet vila , ipsamel essen
.

πάντων αγαθών αιτίαν πάντα ειδυίαν πριν γενέ- Blia ; utpole que nec esse suum, nec quidquam eo
σεως αυτών: μίαν ουσίαν, μίαν θεότητα , μίαν δύ- rum quae est, ab alio habeat ; verum ipsa iis que
ναμιν, μίαν θέλησιν, μίαν ενέργειαν, μίαν άρχήν, sunt, essentiæ ; illis quæ vivunt , vilæ ; et illis quæ
μίαν εξουσίαν, μίαν κυριότητα , μίαν βασιλείαν, εν ratione utuntur, rationis fons exsistat : bonorum
τρισι τελείαις υποστάσεσι γνωριζομένην τε και προσ- omnium cunctis parentem , intuentem omnia prius
χυνουμένην μια προσκυνήσει , πιστευομένην τε και quam fiaut; unam substantiam , unam divinitalem ,
λατρευομένην υπό πάσης λογικής κτίσεως , ασυγχύ- unam virtutem, unam volunlateni, unam operatio.
τως ηνωμέναις και αδιαστάτως διαιρουμέναις · και nem, unum principalum , unam potestalem , unam
και παράδοξον . Εις Πατέρα και Υιόν και άγιον dominationem , unum regnum ; ut tamen in tribus
Πνεύμα , εις α και βεβαπτίσμεθα . Ούτω γαρ perfectis personis noscatur, et adoratione una adl
ο Κύριος τους αποστόλοις βαπτίζειν ενετείλατο : orelur, credaturque, el colatur ab omni rationali
Βαπτίζοντες αυτούς , φάσκων , εις το όνομα του creatura ; quippe quod illæ citra permislionem el
Πατρός , και του Υιού , και του αγίου Πνεύ . confusionem unilæ sini, et sine distantia ( quoil
ματος . cogitationem omnem superal ) discretæ : in Pa
Irem el Filium et Spiritum sanctum , in quorum etiam nomine baptizati sumus. Sic enim Dominus
apostolis baptizare jussit : Baptizantes eos, inquit, in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti !
Εις ένα Πατέρα, την πάντων αρχών και αιτίαν · C Quid de Palre credendum, Quid de Filio. - Ια -

ουκ έκ τινος γεννηθέντα : αναίτιον δε και αγέννητον unum Patrem ( credimus ) principium omnium et
μόνον υπάρχοντα • πάντων μεν ποιητήν · ενός δε causam , ex nullo genitum , qui solus causæ et ge
μόνου Πατέρα φύσει του μονογενούς Υιού αυτού, nerationis expers est : omnium quidem condilo .
Κυρίου δε , και Θεού , και Σωτήρος ημών Ιησού rem ; cælerum unius duntaxat natura Patrem
Χριστού , και προβολέα του παναγίου Πνεύμα- unigeniti Filii sui Domini nostri Jesu Christi, san
τος . Και εις ένα Yίον του Θεού, τον μονογενή , τον ctissimique Spiritus productorem.. Ειin
Et unum Fi
Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν τον εκ του Πατρός lium Dei unigenitum Dominum nostrum, ex Patre
γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων " φώς εκ φωτός, natum ante omnia sæcula ; lumen de lumine, Deum
θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού γεννηθέντα , ου verum de Deo vero ; genitum, non faclum , con
ποιηθέντα, ομοούσιον τω Πατρί, δι' ού τα πάντα substantialem Patri , per quem omnia facta sunl.
εγένετο · ον προ πάντων αιώνων λέγοντες , δείκνυ . Quem cum ante omnia sæcula dicimus, ipsius ge
μεν ότι άχρονος και αναρχος αυτού η γέννησις • ου nerationem , nec tempus, nec initium pali ostendi
γάρ εκ του μη όντος εις το είναι παρήχθη ο Υιός mus. Non enim Dei Filius ex nihilo in ortum pro
του Θεού , το απαύγασμα της δόξης, ο χαρακτήρα της D ductus est ; ille, inquam , glorie splendor, paterne
του Πατρός υποστάσεως , η ζώσα σοφία, και δύνα- figura substantiæ , viva sapientia, et virtus , sub
μις, ο Λόγος και ενυπόστατος, η ουσιώδης και τελεία, sistens Verbum , substantialis ipsa, perfecta, atque
και ζώσα ειχών του αοράτου Θεού · αλλ ' . αεί ήν vivens imago Dei . invisibilis, sed semper cum Pa
συν τω Πατρί , και εν αυτώ , αϊδίως και ανάρχως ire, et in Palre erat, sempiterne et absque ullo initic
εξ αυτού γεγεννημένος . Ου γαρ ήν ποτε ο Πατήρ, ex ipso genitus. Neque enim Pater unquam fuit,
ότε ουκ ήν ο Υιός · αλλ' άμα Πατήρ, άμα Υιος, o quando Filius non esset : verum simul Pater, simul
εξ αυτού γεγεννημένος : Πατήρ γάρ εκτός Υιού ουκ Filius, qui ex ipso genitus est. Neque enim Paler
αν κληθείη . Ει δε ήν μή έχων Υιόν, ουκ ήν Πατήρ vocari possit, qui Filio careat . Nam si Filio aliquan
και ει μετά ταύτα έσχεν Υιόν, μετά ταύτα εγένετο do caruit, Pater certe non erat . Et si postea Fi
Πατήρ, μη ων προ τούτου Πατήρ , και ετράπη εκ
1 juni habuit; postea quoque factus est Pater, cum ante
του μή είναι Πατήρ εις το γενέσθαι Πατήρ όπερ Pater non esset , atque ex eo quod Pater non
πάσης βλασφημίας εστί χαλεπώτερον. 'Αδύνατον eral, mutalus est , eoque progressus ut Pater esset :
γάρ τον Θεόν ειπείν, έρημον της φυσικής γονι- id quod omni blasphemia gravius Sorci. Nefas
* Μatth . ΧΧν , 19. * Ηebr . 1 , 3. 31 Cor . 1 , 24 . • Coloss . I , 15.
103 EUTHYMII ZIGABEN 104
enim est dicere, Deum fecunditale naturali caruisse. A μότητος . Η δε γονιμότης, το εξ αυτού , ήγουν εκ
Fecunditas porro in boc posila est, ut quis ex se- της ιδίας ουσίας, όμοιον κατά φύσιν γεννάν.
ipso, id est ex propria substantia, prolem natura
similem sui edar .
Generationis divinæ a creatione discrimina . Επί μεν ούν της του Υιού γεννήσεως ασεβές
Proinde cum de Filii generatione agitur, tempus λέγειν χρόνον μεσιτεύσαι , και μετά τον Πατέρα την
intercessisse dicere impium est ; aut Filii exsi- του Υιού γενέσθαι ύπαρξιν. Εξ αυτού γάρ, ήγουν
slentiam Patre posteriorem constituere. Εx ipso της του Πατρός φύσεως, φαμεν τήν του Υιού γέν
enim , hoc est ex Patris natura , esse profitemur νησιν. Και ει μή εξ αρχής δωμεν τον Υιόν συνυπάρ
Filii generationem . Ac nisi Filium a principio si- χειν τω Πατρί εξ αυτού γεγεννημένον , τροπήν της
mul cum Patre a quo genitus est , ſuisse conceda- του Πατρός υποστάσεως παρεισάγομεν · ότι μη ων
mus , Paternæ substantiæ mutationem inducemus : Πατήρ ύστερον εγένετο Πατήρ ή γάρ κτίσις , ει
quoniam , cum Pater non esset , posthac evasit και μετά ταύτα γέγονεν, αλλ' ουκ εκ της του Θεού
Pater. Res enim creatæ , etsi postmodum conditæ ουσίας · εκ δε του μη όντος εις το είναι βουλήσει
sunt , non tamen ex Dei substantia exstilerunt ; και δυνάμει αυτού παρήχθη, και ουχ άπτεται τροπή
scd ipsius voluntate et potentia fuerunt producie B της του Θεού φύσεως. Γέννησις μεν γάρ έστι το εκ
ut essent. Nec propterea in Dei naturam cadit της ουσίας του γεννώντος προάγεσθαι το γεννώμε
mulatio : elenim generalio quidem in hoc consi- νον όμοιον κατ' ουσίαν. Κτίσις δε και ποίησις το
stit , ut ex gignentis substantia proles ejusdem εξωθεν , και ουκ εκ της ουσίας του κτίζοντος και
cum gignente substantiæ producatur: at creatio et ποιούντος , γενέσθαι το κτιζόμενος και ποιούμενον
ellectio hoc tantum requirit , ut extra , et non er ανόμοιον παντελώς κατ' ουσίαν .
creantis aut ellicientis substantia fiat illud quod creatur aut ellicitur, omninoque quantum ad ese
sentiam dissimile sit.
Quamobrem in Deo , qui solus a perpessione 'Επί μεν ούν του μόνου απαθούς , και αναλλοιώτου ,
omni, alteratione ac mulatione liber est , semper- και άτρέπτου , και αεί ώσαύτως έχοντος Θεού , και
que eodem modo se habet , lum generatio , lum το γεννάν, και το κτίζειν , απαθές φύσει γαρ ών
creatio , passionis expers est. Nam cum nec pa- απαθής και άρρευστος , ως απλούς και ασύνθετος ,
tibilis , nec ſuxæ naturæ sit ; quippe simplex ου πέφυκεν, υπομένειν πάθος, η ρευσιν, ούτε εν τω Ε

est, nec compositus : certe nec passionem nec γενναν, ούτε εν τω κτίζειν, ουδέ τινος συνεργίας
flu Rum, vel in generando , vel in creando subire C δείται · αλλ ' ή μέν γέννησις άναρχος και αίδιος ,
potest , nec cujusquam opem atque adjumen- φύσεως έργον ούσα, και εκ της ουσίας αυτού προ
lum desiderat. At generatio quidem initium non άγουσα , ίνα τροπήν ο γεννών μη υπομείνη , και ένα
habet sempiternaque est , ut quæ naturæ sit μή Θεός πρώτος , και Θεός ύστερος είη , και προσθή
opus , exque ipsius substantia prodeat ; ne alioqui κην δόξηται . Η δε κτίσις επί Θεού , θελήσεως
ille qui gignit , mutationem subeat , ac prælerea έργον ούσα , ου συναΐδιος έστι τω Θεώ. Επειδή ου
ne Deus prior sit , Deusque posterior, neve acces- πέφυκε το εκ του μη όντος εις το είναι παραγόμε
sionem recipiat : creatio autem in Deo , cum sit νον συναΐδιον είναι το ανάρχη και αεί όντι. " Ωσπερ
voluntatis opus , Deo profecto coæterna non est. ούν και ουχ ομοίως ποιεί άνθρωπος και Θεός · ο μεν
Haud enim natura comparatum est , ut quod ex γάρ άνθρωπος ουδέν εκ του μη όντος εις [το] είναι
nihilo producitur, eamdem cum eo quod ini- παράγει, αλλ ' όπερ ποιεί εκ προϋποκειμένης ύλης
lio caret , et sempiternum est , æternitatem aut ποιεί , ού θελήσας μόνον, αλλά και προεπινοήσας ,
perpetuitatem habeat . Quemadmodum igitur ho- και εν τω να ανατυπώσας το γενησόμενον , είτα και
minis et Dei non eadem est efficiendi ratio ; quia χερσίν εργασάμενος , και κόπον υπομείνας και κά
homo nihil ex nihilo producit ; sed quod efficit ματον , πολλάκις δε και αστοχήσας , μη αποβάντος,
er preexsistelle et subjecta materia facit ; nec D καθά βούλεται , του επιτηδεύματος · ο δε Θεός θελή.
voluntatem duntaxat adbibet , sed prius etiam co- σας μόνον , εκ του μη όντος εις το είναι πάντα παρ
gitat , illudque quod facturus est , animo ellingit , ήγαγεν . Ούτως ουδε ομοίως γεννά Θεός και άνθρω
ac posthac manuum quoque addita opera , laborem πος . Ο μεν γαρ Θεός , άχρονος ών , και άναρχος,
at molestiam sustinet : nec raro eliam spe sua και απαθής , και άρρευστος , και ασώματος , και
labitur, ut cui propositum ex animi voluntate non μόνος, και ατελεύτητος , άχρόνως , και ανάρχως, και
succedat : Deus aulem sola voluntate omnia ex ni- απαθώς, και αρρεύστως γεννά , και εκτός συν
hilo ut essent produxit : ita nec eodem modo gi- δυασμού και ούτε αρχήν έχει και ακατάληπτος
$
gnunt Deus et homo. Deus enim , ut qui tempori αυτού γέννησις , ουδέ τέλος.
non subsit, et principio, passione ac Auxione omni vacet, sitque incorporeus, ac solus ab interitu
liber ; ita citra tempus quoque, et principium , et passionem , et fluxum , et sine ullo congressu gignit,
ac nec initium , nec finem habet incomprehensibilis ipsius generatio.
Ac proinde sempiternus Deus Verbum suum sine Γεννά τοίνυν και αεί ών Θεός τον εαυτού Λόγον,
principio ac fine gignit ; ne alioqui Deus, cujus τέλειον όντα , ανάρχως, και ατελευτήτως, ίνα μή εν
natura ac exsistentia lempus omne superal, in χρόνω είκτη Θεός , ο χρόνου ανωτέραν έχων την τε
105 PANOPLIA DOGMATICA . -TIT.. II . 106
φύσιν, και την ύπαρξιν. Ο δε άνθρωπος , δηλον ως Atempore gigant . Αι vero perspicuum est lamine
εναντίως γεννά υπό γένεσιν τελών, και φθοράν, και dispari modo gignere , ut qui generationi et corria
ρεύσιν , και πληθυσμών , και σάρκα περικείμενος , plioni ,, duxioni item et multiplicationi subjeclus
και το άρρεν και το θήλυ εν τη φύσει κεκτημένος . sil , ac carne yestilus , maremque et ſemiuam
•

Ενδεες γάρ το άρρεν της του θήλεος βοηθείας.
• 'Αλλ' ίλεως είη ο πάντων επέκεινα και πάσαν νόησιν
και κατάληψιν υπερκείμενος.
Διδάσκει ούν ή αγία καθολική και αποστολική
'Εκκλησία , άμα Πατέρα , και άμα τον μονογενή
αυτού Υιόν εξ αυτού γεγεννημένον , άχρόνως , και
αρδεύστως , και απαθως , και ακαταλή πτως , ως
in nalura babeat : mas quippe ſeminæ opem desi
deral. Verum propilius nobis sit ille qui omnia
excedit , atque omnem mentis aciem et compre
hensionem transcendit.
De Patre el Filio . Sanclą igitur et catholica
cļ apostolica Ecclesia simul et Patrem , simulque
unigenitum ipsius Filium docet , ex eo citra çem
pus , fluxum , el passionem , incomprehensibili
και

μόνος και των όλων οίδε Θεός · ώσπερ άμα το πυρ, και quadam ratione ac soli universorum Deo perspe
άμα το εξ αυτού φως και ο πρώτος το πυρ, και cla , genitum : non secus atque una cum igne lit
μετά ταύτα το φώς · αλλ' άμα · και ώσπερ το φως men est quod ex eo oritur ; nec prior esl igois ,
εκ του πυρός αεί γεννώμενον , αεί εν αυτώ έστι, Β posterius Iumen , sed utrumque simil : et quei
>

μηδαμώς αυτού χωριζόμενον · ούτω και ο Υιός έκαι admodum lumen quod ex igne semper gignitur,
του Πατρός γεννάται μηδ ' όλως 4 αυτού χωριζόμε semper in eo est , nec ab eo quoquo modo disjun.
νος , αλλ' αεί εν αυτώ ών . Αλλά το μεν φώς εκ του gilur ;; ita et Filius gignitur ex Paiſe , ut nullo
τυρος γεννώμενον αχωρίστως , και εν αυτώ αει * modo ab illo separelur, sed semper in eo sil.66.
μένον , ουκ έχει ιδίαν υπόστασιν παρά το πυρ: Verum hoc interest , quod lumen quod ex igne
7

ποιότης γάρ έστι φυσική του πυρός . Ο δε Υιός sine separatione gignitur, semperque in eo manel ,
του Θεού και μονογενής, εκ Πατρός γεννηθείς αχωρί aliam ab igne propriamque subsişlentiam non ha
στως , και αδιαστάτως , και εν αυτώ μένων αεί, έχει bet ((est enim naturalis ignis qualitas) ; at vero
ιδίαν υπόστασιν παρά την του Πατρός . unigenitus Dei Filius ex Patre inseparabiliter ac
sine diremplione genitus , semperque in ipso manens , peculiarem alque a Paire distinctam subsi
slentiam habet .
Λόγος μεν ούν, και απαύγασμα λέγεται, δια το Quare Verbum , splendor, figura , Filius dicitur.
άνευ συνδυασμού, και απαθως, και άχρόνως , και Cur Enigenitus. - Ipse porro et Verbin , el splen
αρρεύστως , και αχωρίστως γεγεννήσθαι εκ του Πα- C dor idcirco dicitur , quia citra alterius congressuu
τρός. Υιός δε, και χαρακτήρα της πατρικής υποστά- el passionem et tempus ,, et luxum illum ,, ac se
σεως, διά το τέλειον , και ενυπόστατον , και κατά parationeis a Patre genitus est . Filius autem ,
πάντα όμοιον τω Πατρί είναι , πλήν της αγεννησίας . ac
nc Pale rme substantia figura ,, quia perfectus est
Paternæ
Μονογενής δε , ότι μόνος εκ μόνου του Πατρός ac subsistens , exceptaque ingeniti proprietate per
μόνως εγεννήθη . Ουδε γάρ ομοιούται ετέρα γέννησις omnia patrem refert atque exprimit. Unigenitus
τη του Υιού του Θεού γεννήσει. Ουδε γάρ έστιν άλλος en) , quia solus et solo Palre unice natus est .
γιος του Θεού . Ει γάρ και το Πνεύμα το άγιον εκ του Νeque enim alia generatio est , que cum Filii Dai
Πατρός εκπορεύεται, αλλ' ου γεννητώς , αλλ' εκπο- generatione conferri possit : quandoquidem nec
ρευτως. "Αλλος τρόπος υπάρξεως ούτος , άληπτός τε alius quoque Dei Filius est. Quamvis enim etiain
και άγνωστος , ώσπερ και η του Υιού γέννησις. Διό Spiritus sanctus ex Patre procedat ,? non tannen
και πάντα όσα έχει ο Πατήρ , αυτού εισι, πλήν της generationis modo , sed processionis . Αlius autein
αγεννησίας , ήτις ου σημαίνει ουσίας διαφοράν,, est hic existentiæ modus perinde incomprehensus
ουδέ αξίωμα , αλλά τρόπον υπάρξεως * ώσπερ et ignolus , quemadmodum et Filii generatio. Quo
και ο Αδάμ αγέννητος ών · πλάσμα γάρ έστι του D circa omnia que Paler habet , Filii sunt, hoc uno
Θεού · και ο Σηθ γεννητός • υιός γάρ έστιν 'Αδάμ : exceplo , quod ingenitus non est : que quidem vΟΣ
και η Εύα εκ της τού 'Αδάμ πλευράς εκπορευθείσα nec naturæ discrimen , nec dignitatem , sed sub
ου γαρ εγεννήθη αύτη : ου φύσει διαφέρουσιν αλλή- sistendi modern indical. Hand secus atque
λων· άνθρωποι γάρ εισιν · αλλά τώ της υπάρξεως Adam , qui genitus non est ( figmentum enim Dei
τρόπο . est ) et Scih qui genitus ( filius enim est Adami ) et
Eva quæ ex Adami cosia prodiit (neque enim ipsa genita est) , nalura inter se minime differunt ( ho
sunt) , sed
mines enim ειδέναι, exsistendi modo.
ότι το αγένητον διά ενός η γρα- Αliud αγέννητον , et aliud αγένη τον. Sciendum
Xρή γάρ
φόμενον, το άκτιστον, ήτοι το μη γενόμενος σημαί- enim vocem Syévntov, cum scribiwr cum unico y,
νει · το δε αγέννητον διά των δύο νν γραφόμενον ,
. increatum significare , seu quod minime factum
δηλοί το μή γεννηθέν. Κατά μεν ούν το πρώτον ση- est : αγέννητον autern , cum scribitur cum duplici »,
μαινόμενον διαφέρει ουσία ουσίας · άλλη γάρ ουσία id indicare quod non est genitum. Priore ergo
άκτιστος , ήτοι αγένητος δι' ενός η, και άλλη γενητή, significanto essentia al essentia difert. Αlia enim
ήτοι κτιστή. Κατά δε το δεύτερον σημαινόμενον, ου est essentia increata ; quam vox dyevntes , cum
PATROL . GR . CXXX .
107 EUTHYMII ZIGARENI 103
unico , Sonat ; alia creata , quam να γενητή de- A διαφέρει ουσία ουσίας • παντός γαρ είδους ζώων ή
notal. Secundo aulem significandi genere nulluin πρώτη υπόστασις αγέννητός εστιν, αλλ' ουκ αγένη
essentiz ab essentia discrimen inducitur. Primum τος . Εκτίσθησαν μεν γάρ υπό του Δημιουργού, το
« mirn cujusque animantium speciei individuum λόγω αυτού παραχθέντα εις γένεσιν. Ου μην εγεννή
αγέννητον , seu ingenitum est ; non item αγένητον, θησαν, μή προϋπάρχοντος έτέρου ομοειδούς , εξ ου
hoe est minime conditum et facluir . A Conditore γεννηθώσι.
quippe rerum , per ipsius Verbum in ortum pro: lucta suilt. Al non genita ; cum ante nullum aliud ejusdem
speciei singulare exstaret, ex quo gignerentur.
Quantum igitur ad primiam significationem Κατά μεν ούν το πρώτον σημαινόμενον κοινω
ailinet, singulis tribus sanctæ Deitatis divinissinis νούσιν αι τρεις της αγίας θεότητος υπέρθεοι υπο
.

personis vox dyévnto; convenit. Ejusdem enim στάσεις : ομοούσιοι γάρ και άκτιστοι υπάρχουσι.
substantiæ sunt et increalæ . Quantum autem ad Κατά δε το δεύτερον σημαινόμενον , ουδαμώς μό
secundam , non item : solus enim Paler ingenitus νος γάρ ο Πατήρ αγέννητος · ου γάρ εξ ετέρας έστιν
est. Nec enim ab alia persona habet ut sit. Solus αυτό υποστάσεως το είναι. Και μόνος ο Υιός γεννη
etiam Filius genitus est : ex Patris enim substantia B τος : έκ τής του Πατρός γαρ ουσίας ανάρχως και
absque initio ullo ac tempore genitus est. Solus de- άχρόνως γεγέννηται. Και μόνον το Πνεύμα το άγιον
nique Spiritus sanctus ex Patris quidem substantia εκπορευτόν, έκ τής του Πατρός ουσίας , ου γεννώμε
progreditur , non generatione , sed processione 1 . νον , αλλ' εκπορευόμενον· ούτω μέν της θείας διδα
Ita enim a divina Scriptura edocemur : tametsi σκούσης Γραφής, του δε τρόπου της γεννήσεως και
alioqui generationis ac processionis niodus nulla της εκπορεύσεως ακαταλήπτου υπάρχοντος .
ingenii vi comprehendi possit.
Quin illud quoque nosse interest , palvrnitatis, fi- Και τούτο δε Ιστέον , ως ουκ εξ ημών μετ
lielalis , el processionis vocabula non a nobis ad ηνέχθη επί την μακαρίαν θεότητα το της πατρότη
beatanı Deitatem esse translata , vcrum contra il- τος , και υιότητος , και εκπορεύσεως όνομα τουναν
linc nobis communicala , quemadmodum Apostolus τίον δε εκείθεν ημίν μεταδέδοται, ώς φησιν ο θείος
ail : Propterea fleilo genua mea ad Patrem , ex quo 'Απόστολος : Διά τούτο κάμπτω τα γόνατά μου
omnis palernilas in cælo et in lerra est *. προς τον Πατέρα, εξ ού πάσα πατριά εν ουρανό
και επί γης.
Quomodo Pater major Filio. Verbum non est in- Ει δε λέγομεν τον Πατέρα αρχήν είναι του
strumentum Patris . Quod si Patrem Filii prin- Υιού και μείζονα , ού προτερεύειν αυτόν του Υιού
cipium el majorcin esse dicimus , haudquaquam his C χρόνο, η φύσει υποφαινομεν · δι' αυτού γάρ τους
verbis eum Filio vel tempore priorem vel natura αιώνας εποίησεν ουδε καθ ' έτερόν τι, ει μή κατά το
præstantiorcm esse indicamus ' ( per ipsum eniin αίτιον » τουτέστιν , ότι ο Υιός εκ του Πατρός εγεν
fecil sæcula ), nec denique alia re quam sola cau- νήθη , και ουχ ο Πατήρ εκ του Υιού » και ότι ο Πα
sa ; hoc est quia ex Patre genilus est , non autem τηρ αίτιος εστι του Υιού φυσικώς· ώσπερ ουκ έx
Pater ex Filio ; el quia paler naturaliter flii calisa του φωτός το πυρ φαμεν προέρχεσθαι , αλλά το φως
est : queinadmodum nec iguem ex luce prodire di- μάλλον εκ του πυρός. "Οτε ούν ακούσωμεν άρχήν και
cious , verum lucem ex igne. Quocirca cum Paurenm
.
μείζονα του Υιού τον Πατέρα , τώ αιτία νοήσωμεν .
Filii principium ac Filii majorem audierimus , id Και ώσπερ ου λέγομεν ετέρας ουσίας το πυρ, και
cause rationeintelligamus. Εt ignem sicut non al- ετέρας το φώς, ούτως ουχ οίόν τε φάναι ετέρας
lerius substantiae esse dicimus , ac rursus lucem ουσίας τον Πατέρα , και τον Υιόν ετέρας · αλλά μιάς
alterius ; eodem modo nec alterius subsianliæ Pa- και της αυτής. Και καθάπερ φαμεν διά του εξ αυτού
ter,, alterius Filius dici polest ;; sed unius ejusdeni- προερχομένου φωτός φαίνειν το πύρ, και ου τιθέμεθα
que. Præterea ., sicut ignem per lucem ex co όργανον υπουργικών είναι του πυρός το εξ αυτού
progredientem Iucere dicimus : nec proinde tamen D φώς, δύναμιν δε μάλλον φυσικήν ούτω λέγομεν τον
Jucein illamiex eo manantem organum quoddam esse « Πατέρα πάντα όσα ποιεί , διά του μονογενούς αυτού
ipsi jnscrvielis, sed vim quamdain nalivam slalui- Υιού ποιείν, ουχ ώς δι' οργάνου λειτουργικού ,
mis : pari modo Patrem omnia quæ facil , per αλλά φυσικής και ενυποστάτου δυνάμεως. Και ώσπερ
Unigenitum suugi facere dicimus , non tanquam λέγομεν το πυρ φωτίζειν, και πάλιν φαμεν το φως
per servile quoddam organum, sed ut per vini του πυρός φωτίζειν , ούτω πάντα όσα ποιεί ο Πα
naturalem et subsistenlem . Insuper quemado τήρ , όμοίως και ο Υιός ποιεί. Αλλά το μεν φώς
modum ignem illuminare dicimus , idemque rursus ουκ ιδίαν υπόστασιν παρά το πυρ κέκτηται · ο δε
ipsius luci tribuimus ; sic omnia quæ Pater facil, Yίος τελεία υπόστασίς έστι , της πατρικής αχώριστος
Filius eiiam similiter jūcit *. At vero in boc dis- υποστάσεως, ώς ανωτέρω παρεστήκαμεν . 'Αδύνατον
crimen situm est , quod lux propriam el distinctam γάρ εύρεθήναι εν τη κτίσει εικόνα απαραλλάκτως
ab igne subsislentiam non habet. Filius autem per- έν εαυτό τον τρόπον της αγίας Τριάδος παραδει
fecta hypostasis est , a paterna hypostasi insepa- κνύουσαν . Το γάρ κτιστόν και σύνθετον, και δευ
rabilis , ut superius a nobis ostensum est. Neque στον , και τρεπτόν , και περίγραπτον , και σχήμα
enim fieri potest ut in rebus crealis imago ulla aut έχoν, και φθαρτον , πώς σαφώς δηλώσει την πάντων
1 Join . Αν , 26. 9• Εμίies . V , 14. 31 Joan. Αν , 28 . • Ηebr . , 26. και Joan . V , 19 .
 109 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT. .
II . 110
εούτων απαλλαγμένην υπερούσιον θείαν ουσίαν ; A sinuititulo reperiatur, qua sancise Triuitatis ηιρdum
>

Πάσα δε η κτίσις , δήλον ως τοις πλείοσι τούτων εν- in seipsa citra ullum dissimilitudinis uotain repræ
έχεται, και πάσα κατά την έαυτής φύσιν τη φθορά sentet. Quod enim creatum , el compositum , el
υπόκειται . caducum , et mutabile , el circumscriptum , et fi
gura præditum , et corruptibile est , quo tandem modo superessentialem essèntiam divinam , ab his
1

omnibus liberam , aperle declarabil ? Perspicuum auleni esi res omnes creatas plerisque ejusmodi
allectionibus obnoxias esse , sicque a natura comparatas, ut corruptioni subjaceant.
Ομοίως πιστεύομεν και εις εν Πνεύμα άγιον, το De Spiritu sancto. Ignotum nobis ut distinguantur
Κύριον , και ζωοποιόν :• το εκ του Πατρός εκπορευόμε. on el procesείο.. -- Εodem etiam inodo
in Deo generatio et
νον , και εν Υιώ αναπαυόμενον · το τω Πατρί και Υιώ credimus in Spiritum sanctum, Dominum,, et yivi
συμπροσκυνούμενος και συνδοξαζόμενον, ως ομρού- ficantem, qui ex Palre procedit , et in Filio con
σιόν τε και συναΐδιον · τοτου Χριστού Πνεύμα,το εύθες, quiescit ; qui cum Patre et Filio sinuel adoratur et
το ηγεμονικόν, την πηγήν της σοφίας, και ζωής, και conglorificatur , hlpote consubstantialis et co
του αγιασμού : Θεόν συν Πατρί και Υιώ υπάρχον και ælernus; Cbristi Spiritum , rectum , principalem ; sa
προσαγορευόμενον · άκτιστον, πλήρες, δημιουργών , Β pientiae , vita et sanctitatis Fontem ; Dei cum. Palre
παντοκρατορικόν , παντουργών , παντοδύναμον , απει- et Filio cum rem habentem , lum nuncupationem ;
ροδύναμον , δεσπόζον πάσης κτίσεως , ού δεσποζόμενον: inereatum , plenum , conditorem, cpulinentem om
θεούνου θεούμενον πληρούν , ου πληρούμενον · μετ- nia ac moderantem , omnium electorem , omnipo
εχόμενον , ου μετέχον ' αγιάζον , ουχαγιαζόμενον·πα- lentem, infinite poleilie , creatis omnibus impe
ράκλητον, ώς τας των όλων παρακλήσεις δεχόμενον · ranlem , nulliusque imperio subjacentem ; qui
κατά πάντα όμοιον τω Πατρί και Υιώ εκ του Πατρός deos facit, non deus fit ; qui in plet,nec impletur;
εκπορευόμενον , και δι' Υιού μεταδιδόμενον , και μετα- qui participatur, nec participat; sanctifical, nec
λαμβανόμενον υπό πάσης κτίσεως , και δι' εαυτού sanctificalur ; Paracletum , boc est , consolatorem ,
κτίζον, και ουσιoύν τα σύμπαντα, και αγιάζον , και ut qui universorum adinillat obsecraliones : Palri
συνέχον · ενυπόστατον , εν ιδία υποστάσει υπάρχουν , et Filio per omnia similem ; ex Patre procedentem ;
αχώριστοι και ανεκφοίτητον Πατρός και Υιού, και qui per Filium conceditur , et ab omni creatura
πάντα έχουν όσα έχει ο Πατήρ και ο Υιός, πλήν αγεν- percipilar ;; qui per seipsum creat,, et rebus pm-
om
νησίας και της γεννήσεως . Ο μεν γάρ Πατήρ αναί- C uibus subsistentiam tribuit et sanctilatein , qui in
γιος και αγέννητος: ου γαρ έκ τινος • εξ εαυτού γάρ το propria subsistit, sive exsistit, hypostasi; qui a
είναι έχει και, ουδέ τι των όσαπερ έχει εξ ετέρου έχει Patre el Filio nec separatur nec digreditur; qui
αυτός δε μάλλον έστιν αρχή και αιτία του είναι και ompia babel que Pater etFilius, excepta ingeniui et
του πως είναι φυσ. κώς τοις πάσιν. Ο δε Υός εκ του geniti proprietate, Pater quippe causam non agno
Πατρός γεννητώς • το δε Πνεύμα το άγιον , και αυτό scii, estque ingenitus. Non enim ex quoquam est
μεν εκ του Πατρός, αλλ ' ου γεννητώς, αλλ' εκπορευ- ( a scipso enim habet ut sii ) , nec quidquam eoruna
σώς . Και ότι μέν έστι διαφορά γεννήσεως καιεκ- quæ habet, ab alio habet ; quin potius ipse prin
κιρεύσεως μεμαθήκαμεν τις δε ο τρόπος της διαφο- cipium onιuibus est el cousia, tuno quod sint , tum
ρά , ουδαμώς. "Αμα δε και η του Υιού εκ του Πατρός quod naturaliter certo Riodo sint . Filius aulenn ex
γέννησις , και η του αγίου Πνεύματος εκπόρευσις. Patre est generalionis modo. Spiritus vero sanclus
et ipse quoque ex Patre est, non gignendi tamen modu , sed procedendi. Et quidem generationem inter
el processionem discrimen intercedere edocuj sumus : cælerụm quis sit hujus distinctionis modus, pror ?
sus nescimus. Simul porro et Filii ex Patre geueralio, el Spirilus sancti processio est.
Πάντα ούν όσα έχει ο Υιός, και το Πνεύμα, εκ του Qinnia igitur quæ Filius habel, Spiritus etiam a
Πατρός έχει , και αυτό είναι ? και ει μή ο Πατήρ Palre babet ; atque adeo hoc ipsum quod est. Quod
.

έστιν , ουδε ο Υιός έστιν, ουδε το Πνεύμα • και ει μη D si Paler non esi , sane nec Filius est, nec Spiritus.
ο Πατήρ έχει τι, ουδε ο Υιός έχει , ουδε το Πνεύμα It dem nisi Pater aliquid habet, ne Filius quidem
και διά τον Πατέρα, τουτέστι διά το είναι τον Πα . illud habeat, nec Spiritus : et propter Patrem , id
σέρα έστιν ο Υιός και το Πνεύμα : και διά τον est, quia Pater est 1, tum Filius, tum Spiritus
Πατέρα έχει ο Υιός και το Πνεύμα πάντα και έχει ,9 sanctus est. · Rursusque propier Patrem haber
τουτέστι , διά τό τον Πατέρα έχειν αυτά , πλήν της Filius quidquid habet , et Spiritus, hoc est , pro
αγεννησίας 5, και της γεννήσεως , και εκπορεύσεως . pterea quod Pater hæc habet ; modo lamen , in
Εν ταύταις γαρ μόναις ταις χαρακτηριστικαίς ιδιό- geniti , geniti , et processionis proprietates exei
τησι διαφέρουσιν αλλήλων αι αγίαι τρεις υποστάσεις: pias. In his enim duntaxat personalibus proprieta
ουκ ουσία , τώ δε χαρακτηριστικό της ιδίας υπο- tibus įres sanctæ Trinitatis persona inter se
στάσεως αδιαιρέτως διαιρούμεναι . distinguuntur ; non essentia , sed peculiari cujusque
personæ nota indivişim discretæ .
Φαμεν δε έκαστον των τριών τελείαν έχειν υπόστα- Porro unumquemque ex his fribus perfectam
σιν , ίνα μή εκ τριών ατελών μίαν σύνθετων φύσιν , atque integrana sulisistentiam habere dicimus , ne
τελείαν γνωρίσωμεν · αλλ ' εν τρισι τελείαις υποστά- alioqui compositam unam ex Tribus imperfectis
 EUTHYMII ZIGABENI . 112

naturam perfectant intelliganmus ; sed unam sim - A σεσι μίαν απλήν ουσίαν , υπερτελή, και προτέλειον .
plicem substantiam el essentiam omni perfectione Πάν γάρ εξ ατελών συγκείμενον , σύνθετων πάντως
superiorem et anteriorem , in tribus perfectis εστίν . Εκ δε τελείως υποστάσεων αδύνατον σύνθε
personis noscamus. Quidquid enim ex imperfectis σ.ν γενέσθαι. "Οθεν ουδέ λέγομεν το είδος εξ υποστά
conftatur, necessario compositum est. Al ex per- σεων, αλλ' εν υποστάσεσιν. 'Ατελών δε είπομεν, των
fectis hypostasibus compositio fieri non polest . Quo μή σωζόντων το είδος του εξ αυτών αποτελουμένου
lit ut nec speciem ex hypostasibus singulis, sed πράγματος. Λίθος μέν γάρ, και ξύλον, και σίδηρος,
in hypostasibus singulis dicamus. Imperfecta vero έκαστον καθ' εαυτο τέλειον εστι κατά την ιδίαν φύ
diximus, quæ speciem non servant ejus rei quæ σιν· προς δε το εξ αυτών αποτελούμενον οίκημα ,
ex ipsis ellicitur. Lapis enim , lignum, ferrum per ατελές έκαστον υπάρχει • ουδέ γάρ έστιν έκαστον
se quidem , si peculiarem cujusque naturam spe- αυτών καθ ' εαυτό οίκος .
cles , perfecta sunt : at respectu domus quæ ex ipsis exstrucla est, singula imperfecta sunt. Neque enim
quidquam horum, si privatim consideretur, domus est.
Quocirca perfectas quidem personas profilenmar , B Τελείας μεν ούν τας υποστάσεις φαμεν ., ίνα μη
ne in divina natura compositionem intelligamus. σύνθεσιν επί της θείας νοήσωμεν φύσεως. Σύνθεσις
Compositio enim dissidii mater est. At rursus tres γάρ αρχή διαστάσεως . Και πάλιν, εν αλλήλαις τας
personas in se invicem esse dicimus, ne deorum τρείς υποστάσεις λέγομεν, ίνα μή πλήθος και δημον
copia :n et turbam inducamus . Ila per tres per- θεών εισαγάγωμεν. Διά μέν των τριών υποστάσεων
sonas hoc intelligimus, quod nullus hic composi- το ασύνθετον και ασύγχυτον · διά δε του ομοουσίου ,
tioni et confusioni locus sil : per id autem quod και του εν αλλήλαις είναι τας υποστάσεις , και της
tres personæ ejusdem substantiæ sunt, et aliæ in ταυτότητος του θελήματός τε , και της ενεργείας ,
aliis ; quod etiam eadem voluntas, eadem operatio, και της δυνάμεως , και της εξουσίας, και της κινή
eadem vis ac potentia, ac denique idem, ut ita σεως , ίν' ούτως είπω, το αδιαίρετον, και το είναι
loquar, in illis motus est, hoc agnoscimus ; quod ένα Θεόν γνωρίζομεν, Είς γάρ όντως Θεό , ο Θεός ,
nimirum in illis nulla divisio locum habeat, et και ο Λόγος, και το Πνεύμα αυτού .
quod unus sit Deus. Unus quippe vere Deus est ,
Deus, Verbum et Spiritus ejus .
lloc anlem nosse interest, quod aliud sil quoad Xρή δε ειδέναι , ότι έτερόν τι εστι το πράγματι
rem, et aliud ratione ac cogitatione considerari . C πράγματι θεωρείσθαι, και άλλο το λόγο και επινοία .
Enimvero in omnibus creaturis discretio quidem Επί μεν ούν πάντων των κτισμάτων, η μεν των υπο
personaruin geroad rem consideratur. Re quippe στάσεων διαίρεσης , πράγματι θεωρείται. Πράγματι
ipsa Petrum a Paulo separatum consideramus ; γάρ ο Πέτρος του Παύλου κεχωρισμένος θεωρείται.
communilas autem et conjunctio atque unilas, Η δε κοινότης , και η συνάφεια , και το έν, λόγω και
ratione alque cogitatione perspicitur. Per mentem επινοία θεωρείται. Νοούμεν γάρ τώ νώ, ότι ο Πέτρος
enini concipimus Pelrum et Paulum ejusdem esse και ο Παύλος της αυτής εισι φύσεως , και κοινής
naturæ , naturamque inam conrinunem babere. μίαν έχουσι φύσιν. "Έκαστος γάρ αυτών ζωόν εστι
Nam uterque eorum animal rationale et mortale λογικόν θνητόν · και έκαστος σάρξ έστιν εμψυχω
est : et uterque caro est, anima rationali et intelli- μένη ψυχή λογική τε και νοερά . Αύτη ούν ή κοινή
genle " prædita. Hee itaque communis natura " φύσις τώ λόγω εστι θεωρητή . Ουδε γαρ αι υποστά
ratione consideratur. Neque enim hypostases aliæ σεις εν αλλήλαις εισίν. Ιδία δε εκάστη και αναμέ
n aliis sunt, verum quælibet privatim el sigilla- ρος , ήγουν καθ' εαυτήν κεχώρισται , πλείστα τα διαι
tim , hoc est sejunction consistit ; habctque per . ρουντα αυτήν εκ της ετέρας έχουσα. Και γάρ και
multa quibus ab alia persona dirimatur. Nam et τόπο διεστήκασι, και χρόνο διαφέρουσι , και γνώμη
loco disjunguntur , el tempore discrepant, seulentia D μερίζονται , και ισχύϊ, και μορφή ήγουν η σχήματι ,
m

quoque dividuntur, et forma sive figura, et habili, και εξει, και κράσει, και αξία , και επιτηδεύματι,
et temperamento , el dignitate, el instituto vitæ και πάσι τοις χαρακτηριστικούς ιδιώμασι πλέον δε
genere , ac denique omnibus aliis proprietatilus, πάντων , τα μη εν αλλήλαις , αλλά κεχωρισμένως
φuibus tanquall certis quibusdam notis digno- είναι. "Οθεν και δύο, και τρεις άνθρωποι λέγονται
scuntur . In primis autem inter se dissident, quod και πολλοί.
non alia in alia, sed quæque separatim exsistunt. Ex quo etiam efficitur, ut duo, el tres, et muly
homines dicantur.
Unde unitas naturæ divinæ . Personic Trinitatis Τούτο δε επί πάσης έστιν ιδείν της κτίσεως . Επί
indivisæ. Filius et Spiritus sanelus ad unum prin · δε της αγίας και υπερουσίου , και πάντων επέκεινα ,
cipium referuntur.. - Id quod in omnibus quoque και αλήπτου Τριάδος , το ανάπαλιν . Το μεν
conditis rebus animadvertere liceat. In sacrosan- κοινόν και ένα πράγματι θεωρείται , διά το συν
eta vero , et substantiain omnem exsuperante, αΐδιον, και το ταυτόν της ουσίας, και της ενεργείας ,
atque ultra res omnes evecta el incomprehensibili και του θελήματος , και την της γνώμης σύμπνοιαν ,
Trinitate , contrario modo se res label. Illic enim τήν τε της εξουσίας , και της δυνάμεως , και της
communitis quidem et unilas reipsa coinsideratur,, αγαθότητος ταυτότητα . Ουκ είπον ομοιότητα , αλλά
113 PANOPLIA DOGMAT CA. TIT . II . 114
.
ταυτότητα και το έν έξαλμα της κινήσεως . Μία γάρ Alunm quia persona cotternse sunt , tum quia illa
ουσία, μία αγαθότης, μία δύναμις , μία θέλησις, μία rum eadem est essentia , facullas, voluntas, sen
ενέργεια, μία εξουσία, μία και η αυτή, ου τρείς tentire
lentiæ conspiratio , eadem quoque auctoritas ,,
όμοιαι αλλήλαις · αλλά μια και η αυτή κίνησης των polentia, bonitas. Non dixi , similitudinem , se
τριών υποστάσεων. Εν γάρ έκαστον αυτών έχει identitatem, atque unan motionis praesultatio
προς το έτερον, ουχ ήττον ή προς εαυτόν · τουτέστιν nem . Una eniin est essentia , una bonilas, una
ότι κατά πάντα έν εισιν ο Πατήρ, και ο Υιός, και polestas, una voluntas, una facultas, una auctori
το άγιον Πνεύμα, πλήν της αγεννησίας, και της γεν- las ; una , inquam , et eadem , non tres inter se
νήσεως, και της εκπορεύσεως · επινοία δε το διηρη- similes, sed una plane calemque trium personal
μένον. “Ένα γάρ Θεόν γινώσκομεν · εν μόναις δε rum molio. Unaquæque enim ipsarum non minus
ταις ιδιότησι της τε πατρότητος, και της υιότητος, unitatem habet cum alia, quain ipsa secum . Unum
και της εκπορεύσεως : κατά τε το αίτιον , και το quippe idemque omnino sunt Pater el Filius et
αιτιατον (1 ), και το τέλειον της υποστάσεως , ήτοι τον
Spiritus sanctus ; nisi quod Pater ingenitus est ,
της υπάρξεως τρόπον , την διαφοράν εννοούμεν. Filius genitus, et Spiritus sanctus processit. Quod
Ούτε γάρ τοπικήν διάστασιν , ώς έφ' ημών, δυνά- autem in ea discretum est , cogitatione percipi
μεθα επι της απεριγράπτου λέγειν θεότητος · εναλλή- Βιur. Unum quippe Deum cognoseimus : in solis
λαις γάρ αι υποστάσεις εισίν ουχ ώστε συγχείσθαι , proprietatibus , nimirum paternitatis , ilia
αλλά ώστε έχεσθαι , κατά τον του Κυρίου λόγον, 'Εγώ ιionis , et processionis ; atque quantum ad causan
εν τω Πατρί , και ο Πατήρ εν εμοί, φήσαντος ούτε et causaluin , ac hypostasis perfectionem , hoc est
exsistencdi modum,, distinctionem
θελήματος διαφοράν, ή γνώμης , ήη ενεργείας, η δυνά- intelligimus.
μεως, ή τινος ετέρου, άτινα την πραγματικήν , και Νeque enim distantiam secundum Ioeum, ut apud
διόλου εν ημίν γεννώση διαίρεσιν. Διό ουδε τρείς ποs , in Deitate φue cheunscriptionem omnena
θεούς λέγομεν , τον Πατέρα, και τον Υιόν , και το excludit, admittere liert ( sunt enim persona aliæ
άγιον Πνεύμα : ένα δε μάλλον Θεόν , την αγίαν in aliis ; non ut inter se confundanter, sed ut co
Τριάδα , εις έν αίτιον Floo και Πνεύματος ανα- hæreant, juxta eam Domini sententiam :: Ego in
φερομένων , ου συντιθεμένων , ουδε συναλειφομένων , Patre et Pater in me est 9 ) nec voluntatis, aut
κατά την Σαβελλίου συναίρεσιν· ενούνται γάρ , ως Sententia ; ant efficacitatis , at potentic ; aut
quæ realem ac omnimodam
εφημεν, ουχ ώστε συγχείσθαι , αλλ' ώστε έχεσθαι alterius cujustlarm rei,, qua
αλλήλων και την εν αλλήλαις περιχώρησιν in nobis distinctionem gignat, discrimen ulluma
έχoυσι δίχα πάσης συναλοιφής και συμφύρσεως· C, Qnapropter nec tres deos Patrein el Filium et Spi
ουδέ εξισταμένων , ή κατ' ουσίαν τεμνομένων κατά ritum sanctum dicimus ; quin potius sanctam Tri- ,
την 'Αρείου διαίρεσιν. 'Αμέριστος γαρ εν μεμε- nitatem unum Deum asserimus : sic videlicet ut
ρισμένους , ει δεί συντόμως ειπείν, ή Θεότης , και Filius et Spiritus sanclus ad unum auctorem refe-.
οίον εν ηλίοις τρισίν εχομένοις αλλήλων , και αδια- rantur, non autem componantur, aut justa Sa-,
στάτοις ούσι , μία του φωτός σύγκρασίς τε και συν- bellii contractionem uva coalescalit ac perpii
άφεια. " Οταν μέν ούν προς την θεότητα βλέψωμεν, sceantur (uniuntur enim , ut diximus, non ita ut
και την πρώτην αιτίαν , και την μοναρχίαν , και το confundantur, sed ut cohæreant ; alque sese invi
έν, και ταυτόν της θεότητος , ίν ' ούτως είπω, κίνημά Cem citra omnem contradictionem ac comunistio
τε και βούλημα, και την της ουσίας, και δυνά . nem pervadanı), nec extra se invicem sişlaulur ,
μεως , και ενεργείας, και κυριότητος ταυτότητα, εν aut quantum ad essentiam juxta Arü divisionem
ημίν το φανταζόμενον. "Οταν δε προς τα εν οίς ή scindantur . Indivisa enim in divisis, ut rem
Θεότης, ή , τό γε ακριβέστερον ειπείν, και η Θεότης, breviler enuntiem , Divinitas est ; ac velul in tribus
και τα εκ της πρώτης αιτίας άχρόνως εκείθεν όντα, solibus sibi invicem coherentibus, nulla loci inter
και όμοδόξως , και αδιαστάτως · τουτέστι τάς υποστά- capedine disjunctis, una eademque lucis tempera
σεις του Υιού και του Πνεύματος, τρία τα προσ- D tio atque conjunctio. Quare cern Deitatem , pri
κυνούμενα. mamque illain causam , el monarchiam , atque
unam eamdemque divinitatis ( ut ita dicam ) motionem et voluntatem , essentiam ac potentiam , eſſica
cilalemque, et domiuationem intuemur, unum duvlaxat sensui nostro obversatur. At vero, cum ea, in
quibus Deilas est, vel, si accuratius loquendum est, quae Deitas est, atque ea quæ ex principe illa causa
citra omne temporis spatium, glori.eque discrimen , ac separationem exsistunt ; hoc est personas, consi
deramus, tria sunt que a nobis adoranlur.
Xρή δε γινώσκειν, ότι τον Πατέρα ου λέγομεν έκ Verum id nobis advertendum est, quod cum non
τινος λέγομεν δε αυτόν του Υιού Πατέρα. Τον dicamus Patrem esse ex aliquo , dicimus tamen ip
δε Υιον, ου λέγομεν αίτιον, ουδέ Πατέρα: λέγομεν sum Filii Patrem . Filium autem nec sine causa ,
δε αυτόν, και εκ του Πατρός, και Υιόν του Πατρός. nec Patrem dicimus, sed ex Paire, et Filium Patris.
Το δε Πνεύμα το άγιον, και εκ του Πατρός λέγομεν, At Spiritum sancium, el ex Patre dicimus esse , el
( 1 ) Ad verba και το αιτιατόν scholion sequens legitur in codice 1 Mosquensi : Ιδιοτρόπως και
υπ ρουσίως το αιτιατόν ενταύθα νοητέον. ΜATTHAEI .
.
' Joan xv , II .
115 EUTRYMII ŽIGABENI
PatFis Spiritum nominimus . Ex Filio autem Spiri- A και Πνεύμα Πατρίς ονομάζομεν . 'Εκ του Υιού δε το
tum hon dicimus,, sed Filii Spiritum appellaints ,. Πνεύμα ου λέγομεν. Πνεύμα δε Yίου ονομάζομεν .
Si quis enim , inquit Apostolus, Spiritum Christi
non babel . Et per Filium nobis esse palefacluin , et
impertilum confitemur ( 1). Nam insuMavit, in-
quit,, et dixit discipulis suis ::: Accipite Spiritum
sanctum . Quemadmodum enim a sole lum radius ,
lum splendor per radium , sic a Patre Filius, el
per Filium Spiritus proficiscitur. Ipse enim Pater
Filii et Spiritus, ut sol radii et splendoris est fons;
per Filium autem Spiritus ,, ut per radium splendor,
nobis impertimur, qui nos illustrat, et a nobis acci -
plur.. Filium vero neque Spiritus,, neque es Spiritu
dicimus.
Ejusdem e.r cup. 12.
Ei Pater est Deus, qui semper est ingenitus,
cum a nullo genilus sil et Filium gigaat coeler.
mum . El Filius est Deus, qui semper esi cum Patre,
sin : lempore, el sempiterne. et sine fluxu , el sine
perturbatione, et sine sejunctione ab ipso genitus. Et
Spiritus sanctus est Deus, virius sancios efficiens, in
sua subsistens persona , a Paire procedes,, acquie-
seens in Filio, el ejusdem essenliæ cum Patre et Filio.
Verbum est, quod per essentiam semper adest cum
Patre, Verbum est etiam naturalis animi motus,
quo animus ipse movetur, et intelligit, el cogitat,
cum sit quasi dux et splendor ipsius . Prælerca ver-
bum est et illud intimum , quod in corde loquitur.
All bæc verbum est animi nuntius . Verbum igitur,
quod est Deus, per essentiam in propria cousistit C τρεις λόγοι δυνάμεις εισί της ψυχής, ουκ εν ιδία
persona. Reliqua tria sunt animi facullales, que
ion per se proprie consistunt.. Quorum primum
est animi gerinen naturale , quod semper ab ipso
naturaliter manat ; alterum autem et intimum dici-
tur ; tertium vero pronuntiatur. Spiriius multis
modis intelligitur. Nam et Spiritus sanctus, et
virtutes ipsius, et angelus bonus, et dæmon, et ani-
mus, et nonnunquam etiam mens, et aer dicitur
spiritus.
Item de Patre, el Filio, et Spiritu sancio, distincta
simul, el unita divinitatis ratio diversorum Pa-
trum .
Fieri non potest ex duabus perfectis personis
compositio. Quamobrem nec speciem dicimus ex
personis , sed in personis. eaque perfectas in sag- p αλλ' εν υποστάσεσι. Λοιπόν ούν επί της α ίας Τριά .
cla Trinitale personas dicimus, ne in illis ulla con-
posilio cogitetur. Ilas autem in se vicissim singulas
propter muluum earum inter se habitum relatio .
nemque pronuntiamus.
In omnibus quidem rebus procreatis singula-
( 1 ) Adverte quod in materia processionis Spiri
tus sancti pore Græcorum loquitur, ante determi
nationem factam in concilio Ephesino sub Tbeod.
Juniore , el Cælestino papa , quod procederel etiam
á Filio. Vel dici potest velle Damasc. non dici
Spiritus ex filio, id est , non haberi clare in Seri
pluris quod procedat ex Filo, non negat lamen
'esse ex fnio vel procedere ex Filio. Et ila adnulat
duni. Thcod. i par. , 4. 36, artic. 2, argum . 5, el
116
Εί τις γαρ, φησίν ο Απόστολος , Πνεύμα Χριστού ουκ
.
έχει. Και δι' Υιού πεφανερώσθαι , και μεταδίδοσθαι
>
ημίν , ομολογούμεν. Ενεφύσησε γάρ, φησί , και είπε
τους μαθηταίς αυτού, Λάβετε Πνεύμα άγιον . Δεύμα
γάρ άγιον και το εκ του αγίου Πνεύματος χά
ρισμα (3) . "Ωσπερ εκ του ηλίου με , ή τε ακτίς , και
η ελλαμψις : αυτός γάρ έστιν η πηγή της τε ακτίνος
και της εκλάμψεως · διά δε της ακτινος ή έκλαμψις
ημίν μεταδίδοται. Και αύτη εστίν η φωτίζουτα ημάς,
και μετεχομένη υφ' ημών. Τον δε Υιόν ούτε του
Πνεύματος λέγομεν, ούτε μήν εκ του Πνεύματος .
Του αυτού εκ του ιβ' λόγου .
Θεός και Πατήρ, ο ών αει αγέννητος, ώς μη
έκ τινος γεννηθείς , γεννήσας δε Υιον συναΐδιον . Θεός
και Υιός έστιν , ο ών αει συν τω Πατρί , άχρόνως , και
αϊδίως , και αρρεύστως, και απαθως, και αδιαστάτως
εξ αυτού γεγεννημένος . Θεός και Πνεύμα άγιον εστι,
.
δύναμις αγιαστική ενυπόστατος, εκ Πατρός εκπο
ρευομένη , και εν Υιώ αναπαυομένη, ομοούσιος Πατρί
και Υιο. Λόγος εστίν ο ουσιωδώς τη Πατρί αεί συμ
παρών. Λόγος πάλιν εστι και η φυσική του νου κί
νησις , καθ ' ήν κινείται , και νοεί, και λογίζεται, οιονεί
φω; αυτού ών και απαύγασμα. Λόγος πάλιν εστι και
ο ενδιάθετος , δεν καρδία λαλούμενος . Και πάλιν λίγος
εστίν άγγελος νοήματος. Ο μεν ούν Θεός Λόγος ,
ουσιώδης τέ εστι, και ενυπόστατος · οι δε λοιποί
υποστάσει θεωρούμενο: , ών ο μεν πρώτος του νου
φυσικόν έστι γέννημα, εξ αυτού αεί φυσικώς πηγα.
ζόμενος · ο δεύτερος δε λέγεται και ενδιάθετος · ο δε
τρίτος προφορικός . Το Πνεύμα νοείται πολλαχώς .
Το Πνεύμα το άγιον. Λέγονται δε και αι δυνάμεις
του Πνεύματος πνεύματα . Πνεύμα και ο άγγελος και
αγαθός . Πνεύμα και ο δαίμων. Πνεύμα και η ψυχή
έστι δ' ότε και ο νους πνεύμα λέγεται : Πνεύμα και
ο άνεμος , και ο αήρ, και έτερα.
"Ετι περί Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος
διακεκριμένη άμα και ηνωμένη θεολογία δια
φόρων Πατέρων.
'Εκ δύο τελείων υποστάσεων αδύνατον σύνθεση
γενέσθαι. " Οθεν ουδέ λέγομεν είδος εξ αποστάσεων ,
δος τελείας μεν τας υποστάσεις λεγομεν, ίνα μη
.
σύνθεσις αυταίς επινοηθείη» εν αλλήλαις δε ταύταις
φαμεν διά τε την αλληλουχίαν αυτών, και το φεράλ .
ληλον , και διά το απερίγραπτον , και αχώρητον
τόπω , έτι δε και διά την μίαν τούτων θεότητα .
Επί πόντων των κτισμάτων ή μεν των υποστά
in ejus responso, et hoc modo intelligere potes
omnia alia similia dicta si in aliqua incideris in
hoc opere. Linus. — Vide P. Michaelis Le Quien
notam ad hunc Damasceni locum , l'atrologiæ lom .
XCIV , col. 831 .
(9) Πνεύμα γάρ άγιον και το εκ του αγίου
Πνεύματος χαρισμα . Ηac ut scholium in margine
habei cod . Mosquensis 1 ap . Matthæium ; cl revera
desuni in Damasceno impresso. Epit.
111 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. II. 118
σεων διαίρεσις πράγματι θεωρείται πράγματι γαρ ο A rum divisio personarum reipsa perspicitur. Mi
Μιχαήλ του Γαβριήλ κεχώρισται , και ο Πέτρος του chael a Gabriele reipsa separatus est, el Petrus a
Παύλου, και τα λοιπά δε ομοίως . Το δε κοινών αυτών Paulo,. et relique eodem modo. Quod autem in ip
και το Bν επινοία διαγινώσκεται · ετινοία γάρ μόνη sis commune atque unum est, animo et cogitatione
νοούμεν την αγγελότητα τυχόν και την ανθρωπότητα. concipitur. Cogitatione enim tantummodo CO

Επί δε της θείας Τριάδος ανάπαλιν το μέν κοινών prehendimus humanitatem, et si qua vox eodern
αυτών και το ένα πράγματι θεωρείται και πραγματικώς modo communem angelorum notioncm queal expli
γαρ οίδαμεν ότι είς έστι Θεός, και μία και η αυτή care, neque enim angelitalem ausim dicere. At in
φύσις, και εξουσία , και σοφία , και δύναμις, και Trinitate divina contra fit . Quod enim commune
ενέργεια, και εν και το αυτό θέλημα • η δε των atque unum est, reipsa cernitur. Etenim Deum esse
υποστάσεων διαίρεσις επινοία ψιλή νοείται . Ούτε γάρ unum et unam eamdemque naturam , el polesla
προσωπικήν περιγραφήν έννοήσαι τολμώμεν , ούτε lem, et sapientiam , et virtutem, el actionem , et
τοπικήν διάστασιν), ούτε τι των άλλων αφοριστικών voluntatem, reipsa cognoscimus. Personarum vero
ιδιοτήτων , πλήν πατρότητος και υιότητος, και εκπο- distinctionem tenui cogitatione complectimur.
ρεύσεως. Και ταύτα δε υπερφυώς και υπερουσίως . Neque enim audemus ullam ejusmodi circumscri
Διό και ένα Θεόν λέγομεν αυτούς , μη δυνάμενοι διε- Β pionem , qualem hic in personis cerimus , aut Ioni
λεϊν τελείως και πραγματικώς τας υποστάσεις αυτών , intervallum , et alias id genus proprielales, quibus
αδιαιρέτως διαιρουμένας , και ασυνάπτως συναπτο- res singulæ lanquam lernsinis suis conclusæ sepa
μένας , διά το υπερφυές ομοίως και υπερούσιον της rantur a cæleris, cogitare, sed eas tantum nolio
τε διαιρέσεως αυτών και της συναφείας. nes, quibus Pater genitor, Filius genitus, Spiritus
procedens intelligitur. llas quidem Græcos fingendis vocibus feliciores imitati non inutiliter fortas .
se , barbare quidem certe paternitatem , filiationem el processionem appellant. Qua ratione naturam
alque essentiam superante fiunt. Itaque Deum unum eos esse dicimus, cum ipsorum personas
sine divisione distinctas, et sine conjunctione copulatas, propter divisionis conjunctionisque rationem
Dalura simul et essentia præstantiorem , perfecte et reipsa distinguere nequeamus.
Χωρίζονται αλλήλων αι υποστάσεις , ου τη ουσία , Distinguuntur hypostases non essentia, sed pro .
αλλά ταις χαρακτηριστικαίς ιδιότηση των προσώπων . priis personarum notis. Quare per sanctae Trinita
Λοιπόν ούν διά των κλήσεων της αγίας Τριάδο , Πα- lis nomina, Patris, el Filii , et Spiritus sancti, non
τρός , Υιού και αγίου Πνεύματος, ού φύσεων διδασκό- C
nalurarum discrimen , sed indices personarum pro
μεθα διαφοράν , αλλ ' υποστάσεων γνωριστικές ιδιό- prietales edocemur,
τττας.
Ουσία και φύσις , και γένος, και είδος, και μορφή , Essentia , et nalura, el genus, et species, et
ταυτόν έστιν επί Θεού κατά τους θείους Πατέρας. fornia , ex Patrum sententia , idem sunt in Deo. Item
Υπόστασις δε πάλιν, και πρόσωπον, και χαρακτήρ, persona, el nola , et proprietas, el individuum
και ιδιότης , και άτομον ταυτόν. Και ουσία μεν idem sunt. Et essentia quidem alque natura de
και φύσις κατά πάντων επίσης λέγονται των υποκει- omnibus subjectis pariter dicuntur, quemadmodum
μένων , καθό και πάντες άνθρωποι μιας ουσίας και et omnes homines unius essentiæ naturæque sunl ,
φύσεως υπόστασις δε έστι, και πρόσωπον, και άτο- hypostasis vero,, et persona ,, et individuum signi
μον, το ιδιαζόντως και καθ' εαυτό υφεστώς , και ficant id quod propric, el per se subsistit , et aby
διαίρεσιν χωρίς φθοράς μη επιδεχόμενον. alio sinc interitu suscipit distinctionem .
Είδος και μορφή ταυτόν επί της αγίας Τριάδος , Species, et forma idem sunt in sancia Trinitate,
και την ουσίαν άμφω σημαίνουσιν. • Ο έωρακώς essentialmque significant : « Qui vidit me, inquit,
γάρ, φησίν, « εμε εώρακε τον Πατέρα μου, και « Patrem vidit '. , Hic autem videre significat co
οράσεως ενταύθα νοουμένης της γνώσεως . D gnoscere .
Η μεν ουσία ενωτική των υποστάσεων • αι δε Essentia personas conjungit . Personæ vero pro
υποστάσεις διαιρετικοί της ουσίας εν τοις χαρακτη- prietatibus , quasi notis quibusdam separantibus ,
ριστικούς και αφοριστικούς αυτών ιδιώμασιν . essentiam distinguunt.
"Η μεν ουσία ουδέποτε λέγεται κατά ανυπάρκτων , Essentia nunquam dicitur dc iis, quit per se
ή δε φύσις πολλάκις . Φυσιν γάρ, φησίν , έχει το ψεύ- non constant ; natura vero sæpissime. Quapropter
δος τοιαύτην. Και όλην μεν φύσις ύδατος δείκνυσι hoc est , inquit ille, natura mendacii . Ει ille, du .
την οικείαν πηγήν , λόγου δε φύσις την προενέγκα- clus, inquit, aquæ fontem ostendil suum : sernionis
σαν καρδίαν. aulem nalura cor loquentis indical.
Ει τα κοινά και καθολικά όλα και τέλεια κατηγο- Si ea quæ communia , et universa , et tola , et
ρούνται των υποκειμένων αυτοις μερικών κατηγο- perfecta de subjectis sibi singularibus dicuntur , di
ρείται άρα και η φύσις της θεότητος όλη και τελεία citur et Divinitatis natura tola et perfecta de
εκάστης των έαυτής υποστάσεων. Κοινόν μεν γαρ singulisipsius personis. Commune enim et uni
και καθολινον ή φύσις και η ουσία, μερικών δε versum quiddam est nalura et essentia. Singula
1
1 Joan . Σiν , 9.
 EUTHYMII ZIGABENI 120
re autein hypostasis, et persona , non quod naturie A ή υπόστασ! , και το πρόσωπον · μερικών δε ουχ ώς
partem babeat, sed quod individuum sit ; el es- μέρος της φύσεως μέν έχον , μέρος δε μη έχον, αλλ'
sentia coinmune quiddam est, quoniam de pluribus
> ως άτομον. Και η μεν ουσία κοινον , ώς κατά πλειόνων
dicitur ; individuum vero singulare ,, quia dicitur de κατηγορούμενον , το δε άτομον μερικών , ως καθ' ενός
uno tantum . μόνου λεγόμενον.
Ecclesiæ definitione et lege non est idem nalura Ου ταυτόν οίδεν ο της Εκκλησίας όρος και νόμος
et hypostasis. Sed que inter commune et pro : φύσιν και υπόστασιν . "Ην γαρ έχει το κοινόν διαφο
priurn ; inter universum et singulare, inter inde- ραν προς το ιδικόν, και το καθολικών προς το μέρι
finitum et definitum , eadem est inter naturam κον , και το αόριστον προς το ώρισμένον, ταύτην
atque hypostasiin diferentia.. Beaturn tamen Cy ». έχει και η φύσις προς την υπόστασιν . Κεχρήσθαι δε
rillum et alios Patres his duobus nominibus pro . πολλάκις τον μακάριον Κύριλλον, και ετέρους Πατέ .
miscue et communier uti , ubi de divina bumanze ρας αδιαφόρως τους δυσί τούτοις ονόμασιν επί της
carnis assumptione disserunt, non ignoramus. Abu- θείας ενανθρωπήσεως, ουκ αμφιβάλλομεν. Κατεχρή
luntur enim , dum alias quidem hypostasim pro σαντο γαρ πη μεν την υπόστασιν αντί ουσίας , πη δε
essentia , alias autem essentiam pro hypostasi την ουσίαν αντί υποστάσεως εκφωνούτες , ουχ ώ ;
B
pronuntiani, nón qıród eás idem esse sentiant, sed ταυτον ταύτας γινώσκοντες , αλλά διότι είωθεν εξ
quoniam initio non soluni divina Scriptura , verim αρχής ου μόνον η θεία Γραφή , αλλά και οι της Εκ
etiam Ecclesiae docióres multis in rebus sine ullo κλησίας διδάσκαλοι περί τας λέξεις αδιαφορείν εν
Giscrimine quibusdam vocibus utebantur , scienles, πολλοίς , καταχρηστικώς έσθ ' ότε παρ' αυτών έκφε.
verba nihil afferre incommodi, cum res aliter ha- ρομένας , ε δότες ότι ουδέν αδικούσιν αι λέξεις, όταν
beant. Quæ quidem ipsius Cyrilli sententia est. Et άλι ως έχη τα πράγματα. Κυρίλλου γάρ και ούτος ο
ipse rerum sacrarum demonstrator Dionysius ait, λόγος. Λέγει δε και ο ιεροφάντης Διονύσιος ότι άλο
dementis atque imperiti hominis esse , non rei γον και σκαιόν το μή τη δυνάμει του σκοπού τοροσ
proposilir , sed verbis animum adhibere . Et Gre- έχειν, αλλά ταις λέξεσι • και ο Θεολόγος δε Γρηγό
gorius Theologis : Neque vero, inquit, qui de ριος ούτω: « Μηδέν γάρ οι περί ταύτα ζυγομαχούντες
verbis digladiantur,, id turpe existinent,, quasi ασχημονείτωσαν , ώσπερ εν ονόμασι κειμένης ημίν
pielas nobis in verbis, non autem in rebus ipsis της ευσεβείας, αλλ' ουκ εν πράγμασι. 5 Και αύθις :
)
posila sit. » Ει rursum : « Veritas , inquit , nobis 1100 « Ουκ εν ονόμασιν , αλλ' εν πράγμασιν ημίν η αλή
in verbis , sed in rebus est sila . ) Quando igilur θεια. • Τα τοίνυν καταχρηστικώς λεγόμενα ούτε είστε
verbis abuluntur auctores, proprie neque sunt, C κυρίως & λέγονται , ότι μηδε λέγονται κυρίως ά εισιν,
neque accipiuntur illæ res, quas ea verba videntur ούτε νοούνται ως λέγονται. "Οτε δε υποστάσεωνέω
significare, sed quas ipsi volunt intelligi. liaque σιν λέγει Κύριλλος , και διαφοράν, και ιδιότητα αντί
cum hypostaseon unionem , el differentiam , et pro- ουσιακών κέχρηται τη φωνή των υποστάσεων , το
prielalem Cyrillus dicit, loco esscntiurlitur ly- ύφεστώς των ενωθεισών φύσεων διά της τοιαύτης
poslasi, ut ea voce naturas unitas per se subsistere φωνής δικνύς , ότι ουχ ομο οτήτων τινών και μορ
declaret, doceatque non similitudinuin el forma- φών ανυπoστάτων γέγονεν ένωσις, αλλά πραγμάτων
rim quarumdam , quæ non per se constent, sed ύφεστώτων . Και ότι τούθ' ούτως έχει , φησίν αυτός
reruin subsistentium unioném fieri. Quod aulim ούτος εν τη απολογία του πρώτου αναθεματισμού
ita sit , ,ex verbis ipsius ,, quibus in apologia primi προς τας Θεοδωρήτου μέμψεις, ότι Διδασκέτω παρ
anathemalismi adversus Theodoreti reprehensio- ελθών και δίχα των υποστάσεων. Μόναι καθ ' εαυ
nos utitur intelligi potes': « Si extra hypostases, i.- τις αι μορφαί συνήλθον άλλήλαις, αλλ' ουχ ομοιότη
quit , solæ per se formæ vicissim convenissent, τες απλώς ανυπόστατοι, και μορφα συνέβησαν άλ..
ila unionis ratione similitudines quædain et for- λήλαις καθ' ένωσιν οικονομικήν, αλλά τριγμάτων
mæ per se non subsistenles convenissent. Nunc αυτών , ήγουν υποστάσεων γέγονε σύνοδος . " Οτι δε
auleim non similitudinum, sed rerum conventus D διάφορον ήπίστατο την σημασίας της φύσεως και της
fuit, ergo et bypostaseon . , Verum quod inter na . υποστάσεως , αυτός ούτος πάλιν εδίδαξεν εν τη προς
luram et bypustasim discrimen esse crediderit, Νεστόριον δευτέρα επιστολή λέγων : Τάς δέ γε εν
ipsemet docet in secuida ad Nestoriuin epistola : τοίς Ευαγγελίοις του Σωτήρος ημών φωνάς ούτε
Servatoris, o inquiens, costri voces in Evange- υποστάσεσι δυσιν , ούτε μην προσώπους καταμερίζο
liis neque ad duas hypostases, neque ad duas re- μεν. 5 Και πάλιν εν τη προς ανατολικούς επιστολή
ferimus personas. ) Itein in cpistola, quain ad φησιν, ότι ο Τάς ευαγγελικές και αποστολικές φω
Orientales scribit : Evangelicas,, inquit, ret apo- νας περί του Κυρίου εσμεν τους θεολόγους άνδρας
stolicas voces, quæ de Domino pronuntiantur, sci- τάς μεν κοινοποιούντας , ώς έφ' ενός προσώπου , τας
mus a viris theologis partim ita communiter acci- δε διαιρούντας, ως επί δύο φύσεων, και Ο αυτός δε πά.
pi, ut ad unam referantur personam ; partim ila λιν φησίν, δτι « Ουκ έστι διπλύς και είς και μοναχός
dividi, ut duabus naturis tribuuntur . Ac idem : Χριστός, και τούτο ειρηκώς διά την μίαν υπόστασιν.
Alibi non est, inquit, « duplex, ed unus, ct soins Κατά γάρ τας φύσεις λέγεται και διπλούς. Ήνίκα
Christus . , Hoc autem ait propter uriam ejus per- μεν απλώς και αδιαφόρως πρόεισιν ο λόγος, ευρίσκο
sonam . Quantum enim ad maluras special, dicitur μεν ου μόνον τους Πατέρας , αλλά και την θείανΤρα
121 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ . ΙΙ. 102
φήν συγχρωμένην τοις ονόμασι κατ' εξουσίαν απλώς. A etiam duplex. Quando igitur Oratio simpliciter , «t
Ο μεν γαρ θείος Απόστολος και το έσω του ανθρώ- sine controversia constituitur, animadvertimais,
που άνθρωπος και το εξω άνθρωπον πάλιν ωνόμασε , non solum Palres , sed divinam Scripturam liberè
uti. Nam D. Apostolius et
τα μέρη τη του όλου ονόματι καλέτας · οι δε προ- simpliciterque vocabulis .
φήται τουναντίον, ποτέ μεν σάρκα, ποτέ δε ψυχήν id quod in homine intrinsecus est, homincm , ri
τον άνθρωπον καλούσι , τοίς των μερών ονόμασι το id quod extrinsecus, hominem item appellat, alque
όλον κατονομάζοντες . "Ηνίκα δε καιρός καλέση , ταις ila nomen lotius partibus tribuit. At e contrario
κυρίως χρώ ται προσηγορίαις . Κατά τον ειρημένον δε prophetæ modo carnem , modo animam vocates
λόγον και ο Θεολόγος Ιωάννης είπεν ότι « Και hominem , partium vocabulis lolumn indicant . Verum ,
ο Λόγος σαρξ εγένετο , και αντί του άνθρωπος εγένετο. quando tempusid postulat , propriis vocibus ntuntur .
'Αλλ ' ουδέν περί τούτου ζυγομαχούμεν . Φησί γάρ ο Ea vero ratione, quam ante diximus, el Thrologus
μέγας Διονύνιος ότι τύτο ού των τα θεία νοείν εθε- Joannes : « Verbum ,, inquit, ocaro factum est, »cum
λόντων ίδιον , αλλά των ήχους ψιλούς υποδεχομένων , vellel dicere , lacium est hoino . Citerum hac de re
και προσπασχόντων στοιχείου , και συλλαβαίς , και ne digladiemur, aut contendamus. Ait enim ma
λέξεσιν οδιαγνώστως , μη διαβαινούσαις εις το της gnus Dionysius, id eoruna esse proprium , qui non
ψυχής αυτών νοερόν, αλλ ' έξω περί τα χείλη , και τας res divinas cupiunt intelligere, sed inanes aucii .
ακοάς αυτών βομβoυμέναις . B pantes sonos in litterarum elementis, et syllabis, et

verbis ad intelligendum difficilibus, quæ ad animi ipsòrum cognitionem non perveniunt, sed lapiorum
atque aurium tenus circumsonant, iminoranlur.
Διττόν ή υπόστασις . Λέγεται γάρ υπόστασις αυτό Duplex est hypostasis. Nam modo significat id;
τι το απλώς έν υπάρξει όν · διότι υφέστηκε το quod simpliciter est in essentia, quoniam subsistit,
και υπάρχει , όπερ χωρίς των χαρακτηριστικών et est, et sine propriis signis ac notis consideratur :
O

ιδιωμάτων θεωρείται • και το πρόσωπον,το καθ' εαυτό modo personam indical per se cum ipsis propriis
ύφεστώς μετά και των ειρημένων ιδιωμάτων. "Απερ notis subsistentem. Εtenim que Peripatelicis ap
γάρ άτομα προσαγορεύειν τους εκ του περιπάτου pellare placuit individua , ad que cum genera et
φίλον, εις & ή των γενών και ειδών αποτελευτά species divisione pervenerint, consistunt , quo !
διαίρεσις, ως μη δυνάμενα έτι διαιρεθήναι : η γάρ dividi amplius non possint ; hominis enim in corp113
εις ψυχής και σώμα του ανθρώπου διαίρεσις φθοράν animamque divisio interitum afferre solet , ca
αυτού ποιείν είωθε • ταύτα οι της Εκκλησίας δι- doctores Ecclesiæ personas el hypostases nomi
δάσκαλοι πρόσωπα και υποστάσεις προσηγορεύκα- harunt. Hypostases autem dicta sunt , quia genera
σιν. Υποστάσεις δε, διότι εν τούτοις τα γένη , και et species, que communia sunt, el non circum
είδη κοινά όντα και απερίγραπτα, λαμβάνει την scripta , in his exsistunt et circuniscribuntur .
ύπαρξιν και περιγραφήν. Ει γάρ και ίδιος έχει τον Quamvis enim animal el bomo, quorum unum est
του είναι λόγον το ζώον, και ο άνθρωπος, ών το μέν C genus , alterum species, propriani etiam rationem
εστι γένος , το δε είδος , αλλ' εν τοις ατόμοις, Πέτρο habeant qua sini, tamen in ipsis individuis, ex
τυχόν και Παύλο , την υπόστασιν έχoυσι , χωρίς τού- empli gratia in Petro el Paulo, habent hyspostasim ,
των ουχ υφιστάμενα. Αλλά ταύτα μεν περί της υπο- sine quibus subsislere nequeunt. Et hæc quidem
στάσεως . Πάλιν δε διττόν και το ενυπόστατον . Σημαί- hactenus de hypostasi . Ambiguum item est hoc
νει γάρ το απλώς τε ον, καθ' 8 σημαινόμενον ου verbum : « Enypostaion : significat enim , id quod
μόνον την ουσίαν, ήν αυθύπαρκτόν τε και αυθυπόστα. simpliciter est, qua quidem significatione non solum
τον οι περί ταύτα δεινοί φασιν, ενυπόστατον λέγομεν essentiam , quam qui hæc profitentur aut hyparcion ,
δι' αυτό τούτο το είναι απλώς και υφεστάναι, αλλά aut hypostaton dicunt, enypostaton vocamus , quod
και τα συμβεβηκότα προσαγορεύομεν ενυπόστατα , simpliciter sit atque subsistat ; verum etiam acciden :
διότι εν ετέρω, και ουκ εν εαυτοίς έχουσι το ύφεστά- tia , quoniam in alio, nempe in essentia, non in
ναι και είναι , τουτέστιν εν τη ουσία , και κυριώτερον se habent, uti subsistant et sint. Enypostata ap
έτερουπόστατα ονομάζονται. Σημαίνει δε και το pellamus, quæ tamen magis proprie et hcleroypostata
καθ' εαυτό ον, και ιδιοσύστατον τυγχάνον, καθ' 8 ση- dicuntur. Significat etiam id , quod per se es! et per
μαινόμενον και τα άτομα ενυπόστατα λέγονται, άπερ D se proprie consistit, qua quidem significatione et
κυρίως υποστάσεις μάλλον εισί τε και γνωρίζεται . individua vocantur enypostata, quæ quidem proprie
'Αλλά περί μεν του ενυποστάτου τοσαύτα. Πάλιν δε hypostases magis et sunt, et cognoscunlur. Verum
και το ανυπόστατον ομοίως διττόν έστι . Λέγεται et de voce hac, Erypostaton, satis dictum sit . An
γάρ ανυπόστατον ου μόνον το μηδαμή μηδαμώς όν, ypostalon quoque est verbum anceps. Dicitur
αλλά και το εν ετέρω έχουν την υπόστασιν, ώς τα eniin anypostaton non solum id quod nullo modo
συμβεβηκότα, διότι καθ ' εαυτά ου δύνανται ύφεστά- prorsus est, verum eliam id , quod in alio subsisti ,
ναι . Κατά δε τον λεπτομερέστερον λόγον και άλλα qualia sunt accidentia , quia per se subsistile: e ne
πλείονα σημαινόμενα της υποστάσεωςεύρομεν. Λέγε- queunt. Quod si sublilius et accuratius pervestigemus.
ται γαρ υπόστασις παρά τα ειρημένα ανωτέρω και inveniemus hypostasim etiam alia multa signi
το φορτίον , ώς εν τη Δευτερονομία : « Πώς εγώ δυ- ficare. Nam præter illa quae dicta suni, onus
νήσομαι μόνος φέρειν την υπόστασιν υμών και Εν eliam signilical bypostasis sive substantia, ut
123 EUTHYMII ZIGABEN 124
indicat ille Deuteronomii locus : Quomodo po- A γάρ το Εβραϊκό, μασαχέμ είρηται , ό εστι φορτίον,
lero ego solus onus vestrum sustinere ' ? , Illic και η τροφή , ώς εν τοις Κριταίς περί των Ιουδαίων ,
enim Greci babent hypostasim , in Hebraico ότι οι Μαδιηναίοι διήρπαζον τους καρπούς της γης,
autem voluinine esl, maschen , quæ vox onus si- και την υπόστασιν αυτών. « 'Εν γάρ το Εβραϊκό μοι
gnificat. Ad hæc significat etiam cibum , sive an- χεία κείται, και εστι ζωή, και η ελπίς, ώς εν τη Ρουθ ,
nonam hypostasis , ut ex libro Iudicum intelligi η Νοεμμίν φησι , « Μή έστι μοι υιός ή υπόστασις. Εν
polet, ubi Judæi : Quoniam Madianitæ , , in- γάρ τώ Εβραϊκό θικαία κείται, τουτέστιν ελπίς τε
quiunt, » diripuerunt fructus lerræ, et substantiain κνογονίας . Και η αποτίμησις, ώς εν τη πρώτη των
nostram . ) Quod enim hic est substantiam , Græce Βασιλειών υπέρ του μισθού του χαλκέως : « Είς δε το
autem hypostasim , apud llebræos est micheia , δρέπανον, και τα εξής φησιν, «υπόστασις ήν ή αυτή. »
quod viclum significat. Hypostasis item ponitur 'Εν γάρ το Εβραϊκό άρδαβάν κείται, ό εστιν αποτί
loco spei . Nam in libro qui inscribitur Rull , Noemi μησις. Και ή παρεμβολή , ώς εν τη αυτή βίβλο
sic ait : « Non est mihi filius , nec spes 3' ; » He. Ιωνάθαν φησί τω σκευοφορούντι αυτώ , « Δεύρο δια
braice autem sic habet, thicuiam , qua voce pro- βωμεν εις την υπόστασιν των αλλοφύλων . ) Εν γάρ
creandurum liberorum spes declaratur. Pretium το Εβραϊκή ματαάμ κείται, και σημαίνει παρεμβολήν.
item ,, sive
primo libro mercedem
significat Iiypostasis,, ut in BH Και η εν τοις υγροίς υφισταμένη ιλύς , ώς λέγομεν
Regum , pro mercede fabri : « Ad sc . υπόστασις ούρου. Και η ύπαρξις, ώς το , Και
curim , , inquit, el quæ sequuntur , « merces hæc ή υπόστασίς μου ώσει ούθεν ενώπιόν σου , και η
eral • . • Quod lic est merces et hypostasis Graece, εδραίωσις , ώς το, « Ενεπάγην εις ελυν βυθού, και ουκ
Hebraice dictuin est ardaban , quo quidem verbo έστιν υπόστασις . 5 Και η πραγματεία , ως Ιερεμίας ,
pretium el nierces indicatur . Significat eliam «Συνήγαγε, φησίν, « έξω την υποστασίν σου . » Και
castra in eodem primo Regum libro : , Veni , το απόρρητον , ώς και αυτός περί των ψευδοπροφητών,
inquit Jona bus ad armigerum suum , ascendamus • Και έστησαν , και φησίν, « εν υποστάσει μου , και ήτοι
ad castra advers riorum . , Hic est hypostasim , εν απορρήτω μου . Και το στερέωμα , Ιεζεκιήλ περί
ap!ıd llebræos aulem malaam , quod castra , sive της του ναού οικοδομής , « Διαγράψεις τον οίκον ) και
lentorium s gnificat. Valet etiam hypostasis quod τα εξής , ενώυπόστασιν λέγει το στερέωμα και ο .

in rebus liquidis subsistit , qua siguificatione dici- έπαινος, ως ο Απόστολος • "Ο λαλύ , ου κατά
mus urinie hypostasim et facultatem , ut illud : Κύριον λαλώ , αλλ' ώς εν άφροσύνη , εν ταύτη τη
Et substantia mea , lanquam nihilum ante te . ) υποστάσει της καυχήσεως . )
Et firmamentum , ut illud : « Fixus sum in limno profundi, et non est substantia ,, Et negotium, ut
.

illud Jeremiæ : « Coegit, , inquit, e sine luo negotio. , El arcanum , ut idem Jeremias de falsis pro
pbetis : « Et si sleterunt , , inquit, « in substantia mea , , hoc est , in arcano ineo . Et firmamentum , ut Eze
chiel de cæli fabrica : « Describens, inquit, domum , el quæ sequuntur, ubi hypostasim ponit pro firmamento .
Et laudem, ut Apostolus : « Quod loquor, ) inquit, « non lovuor secundum Deum , sed in stultitia, in bac
substantia gloriationis . ))

TITULUS III . C ΤΙΤΛΟΣ Γ ' .

De Deo , seu de Divinitate communiter . Perspicuum
est, qui Deum , aul Divinitatem , aut dirinum
Numen dicit , communi horum appellatione ires
unius Divinitatis hypostases , s ve personas declarare,
Areopagile. Hæc dilucidiora ut essent, paraphrasi
quadam sunt paulo latius erplicata.
Divinum Numen causa quidem est, ut res sint .
Ipsum vero non est, quippe quod nulla rerum sit,
sed omnibus antecellat. At licet Deus etiam dica-
tur esse, ut eo loco : « Ego sum , qui sum ', , non
tamen est,, quo res ipsiae sunt aut quoris modo,
nmd do,
(qui enim fieri queat, ul elector ita sit, ut sunt ea ,
qu: abipso facta sunt ?? ) sed est simplici , el pro-
Tria , et excellenti ratione , quam ipse solus cogni- μετ' αυτόν, τούτου πάντως άγνωστος και το είναι.
1am habet. Cujus enim natura ignota est omnibus, D Kατά τούτον δε τον λόγον και έν έστι, και ουχ έν "
quie post ipsum exstilerunt, hujus et essentia est
prorsus ignola. Eodem pacto Deum et esse unum ,
et unum non esse dicimus ; unum quidem, quod
Περί Θεού κοινώς, ήτοι περί Θεότητος. Δηλον δε
ότι ο Θεός είπών , ή Θεότητα, ή το Θείον απλώς
και απροσδιορίστως , τας τρεις υποστάσεις
της μιάς Θεότητος ενέφηνε τη καθολική τού
των προσηγορία. Του Αρεοπαγίτου. Μετρίως
δε' [εισι ταύτα παραπεφρασμένα προς το σα
φέστερον ( 1 ) . ]
Το Θείον αίτιον μέν έστι τοίς ούσι του είναι, αυτό
δε εστι μή ον , ώς μη δέν των όντων , αλλ' υπέρ τα
όντα. Ει δε και ο Θεός ών λέγεται κατά το, « Εγώ
.
είμι ο ών, αλλ' ουκ έστιν ών, ώς τα όντα: πώς γάρ
ο δημιουργός, ώς τα δημιουργήματα και ουδέ πώς ών,
αλλ' απλώς ών και ιδιοτρόπως , ήγουν εξαιρέτως, και
ως οίδε μόνος αυτός. Ου γαρ ή φύσις άγνωστος τους
εν μέν, ώς μηδενός άλλου τοιούτου όντος : ουχ έν δε,
ως υπέρ πάσαν έννοιαν και γνώσιν ενότητος . Και
αύθις ως άμερής και απλούς. Ούχ εν δε , ώς ουδέν
>

nullus alius ejusmodi sit : non unum aulem , quod των αμερών, και απλών, αλλ' υπέρ πάν έν, και
omnem unitatis notionein cognitionemque superet. υπέρ πάσαν αμέρειαν και απλότητα , και δημιουργός
Unum præterea, quia dividi nequit et simplex est : αυτών ομοίως λέγεται, και ουσία, και ουκ ουσία •
1 best . 1, 10. Jud . v1, 5. Ruth . 1 , 3. • I Reg. Χυ . ** Reg.
Reg. Χιν,
ΧΙν, 1.1 . • Εxod . μι , 13
( 1 ) Inclusa addunt coild . Mosquenses 1 cl 15.
125 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT . III. 126
ουσία μεν, ώς αυτοοντότη :: ουκ ουσία δε, ως υπερ- Anon unum autem, quoniam eorum , que non divi
ουσιός τε και ουσιoποιός. "Ετι δε και ένας, και ουχ duntur , quaeque simplicia sunt, nullum est, sed
ενάς : ένας μεν , ώς αυτοενότης : ουχ ένας δε, ώς
.
omnibus que unum sunt , praestat , omnemque
υπέρ ενάδα πάσαν, και πάσης ενάδος υποστάτης . divisionis experlerm . rationem et simplicilalem
Και πολλά τοιαύτα επί Θεού λεγόμενα μή κατ ' έλ- anteit, et eurum quoque auctor exsistit. Essen
λειψιν, αλλά καθ' υπεροχήν , όποιον εστι και το αναί- tiam item el non essentiam diciinus Deum : es

σθητον , έτι δε και το αόρατον φώς . sentiam , quoniam vere per se est ; non essentiam ,
quia essentize præcellit , et ejus effeclor est. Ad hæc unitatem et non unitatem ; unitatein quidem ,
quia est ipsa unitas : non unitalem vero; quoniam est omni præstantior unitate, et omnis unitatis
cunslitutor. Hæc et alia multa de Deo, non deficienti, sed exsuperanti ratione dicuntur , ut illud
eliam , quod sensus non habeat, et kimnen sit non aspectabile .
Τού αυτού . Ejusdem .
Ο Θεός και πάντα τα όντα εστιν , ώς πάντων αρ- Deus é! est omnia quæ sunt, quatenus est omnium
χή και αιτία, και ως πάντα εν εαυτώ έχων » και ου- prijicipiúm et causa , et omnia in se complectillir .
δέν των όντων εστίν , ώς υπερούσιος . Διό και πάντα Et nullum est eorum quæ sunt , quatenus essentiam
αυτού, και άμα κατηγορείται , και ουδέν των πάντων και exsuperat . Quamobrem de ipso et omnia et situal
εστί, πάνσχημος , πανείδεος, ταύτα αρχάς, και μέ- omnia dicuntur, et est omnium nullum . Omnem
σα και τέλη των όντων προειληφώς εν εαυτώ ασχέ- formam figuramque continet, idemque omnis formare
τως, και εξήρημένως , και πάσι το είναι επιλάμπων figuræe est expers.. Praeterea de Deo dicuntur
atque igur
eliam ejusmodi : rerum principia, cl media, el lines,
νην αιτίαν . nso
κατά quam
ante resωμέipsæ sint,
υπερην imine el eximio modo Deus in se complectitur . Et ominibus exsistendi lumen
per causam unilalem conjunctiorem elargitur .
Του αυτού . Ejusdem .
"Οτι επί του Θεού και πάντα καταφάσκομεν , ώς De Deo et allirmamus omnia , ut de illo, qui est
πάντων αιτίου , και πάντα αποφάσκο μεν, ως υπέρ onnium causa : et negamus omnia , ut de illo, qui
πάντα όντος. Ο γάρ Θεός και πάντα εστί θεοπρε- sit omnibus excellentior. Deus enim el est omnia ra
πώς, και ουδέν των πάντων υπερουσίως. Και επί tione quadam ipso digna ; et nullum ex omnibus est,
του Θεού ουκ εισιν αι καταφάσεις αντικείμεναι ταις φuoniam essentiam superat . Porro afirinationes
αποφάσεσι , διά το είναι αυτόν υπέρ πίσαν θέσιν in Deo negationibus non sunt contrariæ , quoniam
και αφαίρεσιν , και υπέρ πάσαν έξιν και στέ- et omni positione et ablatione , omni habitu pri
vationeque superior.
βησίν . C Ejusdem .
Του αυτο ύ.
"Οτι πολλάκις αντιπεπονθότως επί του Θεού τα Sæpe contrario modo privantia dicuntur dc Dco.
της στερήσεως αποφάσχεται, ώς το, « "Έθετο σκότος
c
Ut illud : « Posuit tenebras latibulum suum , ,
αποκρυφήν αυτού, και όπερ ο απόστολος Παύλος φως quod apostolus Paulus lumen inaccessum appellat :
είπεν απρόσιτον . « Φώς γαρ, φησίν, « oικών απρόσ- < Lucem , , inquit, « habitans inaccessibilem ! :)
το γάρ απρόσιτον φώς, και διά τούτο Nam lux , ad quam accedi non potest, atque idco
τον
αφανές, ίσον εστι τώ αφανεί σκότει , όσον εις το μή non cernitur , æqualis est tenebris , quæ non vjer
φαίνεσθαι . Τοιουτοτρόπως λέγεται και το ταμφαές dentur, in eo duntaxat , quod illa perinde, atque
φώς αόρατον , ώς υπεραίρον την όρασιν · και άγνω- hæ, videri non potest. Lumen enim omnibus para
σία Θεού και υπεραίρουσα γνώσις, και μωρόν Θεού το tibus splendidissimum non possunius intucri, quor
niam splendore suo præstringit aciem oculorum .
υπέρσορον .
El ignorantia Dei est præstantissi cognitio, et stultitia Dei omnem superat sapientiam .
ma
Ejusdem .
Ο Θεός ούτε φώςΤου αυτού.
έστιν, ούτε σκότος , ούτε γνώ- D Deus. neque lux est, neque tenebræ , neque cognis
σις, ούτε άγνωσία , ούτε αλήθεια , ούτε ψεύδος, και tio, neque ignoratio , neque veritas, neque men
συντόμως ειπείν , ούτε θέσεις αυτού έστιν , ούτε αφαί- dacium : et ut breviter omnia compleclar , nec pua
ρεσις. Υπέρ πάντα γάρ έστι τα ημίν ή τους υπέρ sitio est, nec ablatio . Pracellit enim omnibus , ባህዊ
ημάς νοούμενα. Έπει και Πατήρ και Υιός και a nobis et supra nos cogitantur. Quando el Paler,
Πνεύμα εστιν, ουχ ως ημείς νοουεν , ή οι υπέρ et Filius, et Spiritus non sunt, ut nos intelligimus,
ημάς, αλλ' υπέρ πάντα και νούν και λόγον. Αί γάρ aut ut illi intelligunt , qui nobis sunt sapientiores ;
θέσεις , και αφαιρέσεις, και έξεις και στερήσεις των sed omnem et mentem , et rationem superant.
Positiones enim et ablationes, et habillis et pri
μετά Θεόν εισιν . vationes numerantur in iis quæ sunt post Deum .
ύ, Ejusdem.
τωναυτο
“ Ο Θεός ουσία εστίΤού όντων , ως αρχή και αιτία Deus est rerum essentia , ut earum principium et
τούτων αιών δε τον αιώνων, ως αεί ών κυρ.ωτέρως causa . Sæculum sæculorum ut qui semper est

1 Psa!. μνη, 12. 11 Τim . VI , 16 .

127 EUTHYMII ZIGABEN 128

1nagis proprie, quam ipsa secula . Tempus , ut re- Α των αιώνων . Χρόνος δε , ως μέτρον των όντων και
rum mensura , qua quidem ratione est eliam ler . γάρ όρος αυτών, ώς περατών αυτά · έπει και τα
ninus rerum , ut qui ipsas terrminat . Quandoqui- αιώνια, και αυτή των αιώνων και απειρία πεπεράτω :
dem et sæcula, et infinita sæculorum series infini. ται τη απειρία του απεράκις απείρως υπερηπλω
tale terminatur illius, qui infinitus infinities infinite μένου αυτών. Γένεσις δε, ως παραγωγεύς των οπωσ
ipsa complectitur. Generatio, ut qui ad ortum de- ούν γινομένων τόπος δε , ως περιεκτικός πάντων .
ducit ea , quae quoquomodo fiuut. Locus, ut qui Πάντα δε έστιν υπέρ πάντα .
onia continet. Oninia denique superior omnibus.
Ejusdem . Τού αυτού ,
Deus el terminus rerum dicitur, et infinitas : ler- Ο Θεός και πέρας λέγεται των όντων, και απει
minus, ut ipsas terminans ; infinitus ul super ipsas ρία: πέρας μεν, ώς περατών αυτά · άπειρία δε ,
extensus : nam ejus infinitas omnia Transiliers in- ως υπερεκτεταμένος αυτών • περατούσα γάρ πάν
finite palet . τα ή απειρία αυτού υπερή πλωται άπειροπλα
σίως .
Ejusdem. Του αυτού,
Qui Deum modo ipsam essentiam, ipsam vitam , B Ουκ εναντιολογούσιν οι ποτέ μεν λέγοντες τον
ipsam potentiam , ipsam pacem et alia ejusmodi Θεόν αυτοουσίαν, και αυτοζωήν, και αυτοδύναμιν ,
esse dicunt, modo ipsius essentiæ, ipsius vitæ , ipsius και αυτοειρήνην, και τα τοιαύτα : ποτέ δε λέγοντες
potentiæ , ipsius pacis , et aliorum id genus aucto αυτόν υποστάτην, και δημιουργών αυτοουσίας, και
1em effictoresque constitu:nnt , non loquuntur αυτοζωής, και αυτοδυνάμεως , και αυτοειρήνης, και
inler se pugnantia. Nam ium nominatur ex rebus, των τοιούτων. Τα μεν γάρ ο.ομάζεται εκ των όν
et maxime ex iis, quæ primo sunt, ut earum cau • των, και μάλιστα εκ των τρώτως όντων, ως αίτιος
sa : lum excellentiori quadam ratione, nil præstan- αυτών • τα δε υπεροχικώς , ώς υπέρ πάντα , και τα
rior omnibus illis etiam , que primo suni . Dicimus πρώτως όντα : αυτοουσίαν δε , ήτοι αυτοείναι, και
aulem ipsam essentiam , seu ipsum esse, ut ipsamn αυτοζωήν, και αυτοδύναμιν , και αυτοειρήνην, και
viam , et ipsam potentiam , el ipsam pacem , et alia τα τοιαύτα λέγομεν, θεϊκώς μεν και δημιουργικώς
ejusdem generis, nunc quidem eo modo , qui di την μίαν πάντων υπεράρχιoν αρχήν και αιτίαν
gnus est Dio, nenipe unum rerum omnium omni μεθεκτώς δε τας εκδιδομένας εκ Θ.ου μεθέξεις, την
principio excellentius principium et causam : αυτοουσίωσιν, την αυτοζώωσιν , την αυτοδυνάμωσιν,
nunc ut iribuuntur el communicantur a Deo . Ac την αυτοειρήνευσιν, και τα παραπλήσια , άπερ απο
C
primo quidem modo sic ca pronuntiant Græci : λύτως , και αρχηγικώς , και πρώτως εκ Θεού υπο
την αυτοουσίαν, ήτοι αυτοείναι , την αυτοζωήν , την στήναι λέγομεν · τινές δε των ιεροδιδασκάλων και
αυτοδύναμιν , την αυτοειρήνην, aliero autem modo της αυτοαγαθότητος, και της θεότητος υποστάτην
Sc, την αυτοουσίωσιν , την αυτοζώωσιν, την αυτο- φασι τον υπέρθεον Θεόν, αυτοαγαθότητα, και θεό
δυνάμωσιν, την αυτοειρήνευσιν. Ει haec quidem τητα λέγοντες την εκ Θεού προερχομένην αγαθο
absoluta , el præcipua, el prima ratione a Deo sub- ποιον και θεοποιών μέθεξιν και δωρεάν.
sistere dicimus. Quidam vero sacrorum doctorum ctiam ipsius bonitatis el divinitatis auctorem di
cuni plusquam divinum Deum . Nam ipsam bonitalem et divinitatem asserunt esse communionem ,
el gratiam bonos divinosque facienten .
Ejusdem . Τού αυτού .
Et magnum el parvum Deo qui rerum est om Και το μέγα και το μικρόν ανατίθεται τα πάν
nium causa , tribuuntur in multis Scripluræ locis. των αιτίω Θεώ : το μέγα μέν πολλαχού της Γρα
Parvus ostenditur, quoniam in aura tenui. Ma . φής , το μικρόν δε δη ούται διά το εν αύρα λε
gnus dicitur ul magnitudinis elargitor, el infinila πτή . Μέγας μεν ούν λέγεται , ώς μεγέθους μετα
pra litus magnitudine , et omnem magnitudinem D δου κός , και ως απειρομεγέθης και υπερμεγέθης ,
superans : cujus magnitudo quantitatem , et men- ου το μέγεθος άπoσoν, και αμέτρητον και αόριστον »
suiram , el terminum non habet. Parvun scu lenue μικρόν δε ήτοι λεπτόν επί Θεού το παντός όγκου
dicitur in Deo, quod nullam habet molem , nullum και διαστήματος εκβεβηκός, και το διά πάντων
spatium occupat, el sine ullo impedimento per ακωλύτως χωρούν , και διικνούμενον άχρι μερισμού
omnia Transit, penetrans usque ad divisionem ψυχής και πνεύματος , και κριτικών ενθυμήσεων
animæ , el spirimus, et cogitationes, intentionesque και εννοιών καρδίας , μάλλον δε τών όντων απάν
cordis ' . , Imo vero omnia discernens, nulla enim των. Ου γάρ έστι κτίσις αφανής ενώπιον αυτού
res est procreala, quæ oblutum ejus effugiat. El και τούτο δε το μικρόν απήλικόν έστι, και άπειρον,
parvum hoc item quantitatem non habet et infiui - και αόρατον και αυτό μέν απερίληπτον, πάντων
tum est , et invisibile, et eum nequeat ipsum con- δε περιληπτικόν. Λέγεται δε επί Θεού και το ταυ
prehendi, omnia comprehendit. Idem præterea , τον, και το έτερον · το μεν εν τώ, « Συ δε και αυτός
et diversum de Deo dicitur. Illud quidem in eo εί · το δε εν τώ, « Κύριε , Κύριε , τις όμοιό , σοι ; »
1 Dr. , 12 .
123 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . IU . 130

Ταυτόν μεν ούν δια το άτρεπτον, και αεί κατά τα A loco : Tu autem idem ipse es 1.5 Hoc auteinin
αυτά , και ωσαύτως έχον, και αμιγές , και απροσ- illo : « Domine, Domine, quis similis lui " ? , Idem
δεές, και αναυξές, και αμείωτον, και διά το μετα- ergo dicilur, quoniam immutabilis est , et in cis
δοτικών της ταυτότητος · έτερον δε, ώς μηδενός όν- dem , atque eodern inodo semper habet, et quia
τος κατ' αυτόν πάντα γάρ τα όντα κτίσματα του non commiscetur, non indiget, non augelur, non
όντως όντος , και αυτός υπέρ άπαντα, και προς imminuitur, et rebus tribuit, ut eadem dicantur .
πάντα έτερος και ασύντακτος . "Ετι δε και ως δη- Diversus vero dicitur, quod nulla res sil, qualis
μιουργός των ετεροίων και διαφόρων. Λέγεται δε και ipse est. Omnes enim res ab eo, qui vere est , crea
όμοιος . « Εγώ γαρ, φησίν, « οράσεις επλήθυνα , læ sunt, el ipse summis omnibus superior esi ,
και εν χερσί προφητών ώμοιώθην, και διά τό οφθήναι el ab omnibus ila diversus, ut in nullo earum or
αυτοίς εν σχήματι τοιώδε ή τοιώδε , και παρεικα- dine possit constitui , el quia diversitatum el dis
σθήναι τοίς εν είδει . "Ετι δε και διά το μεταδοτικών criminum est effector. Dicitur etiam similis : «Ego,
της ομοιωτικής δυνάμεως : « Ποιήσωμεν γάρ, και inquit, e oculos implevi , et in manibus prophetarum
φησίν, « άνθρωπον κατ' εικόνα ημετέραν , και καθ' similis fui , , quoniam hac aut illa forma se illis
ομοίωσιν. » Ιστέον δε ότι τα αυτά και όμοια Θεώ, conspiciendum praebebat,, etel eis aspectu similis
και ανόμοια · όμοια μέν κατά την ενδεχομένην μί- ΒB eficiebatur,, ad haec
hæc quia similitudinis est largίtor..
μησιν του αμιμήτου : ανόμοια δε κατά το αποδέον
0
Nam : « Faciamus, , inquit, « hominem ad imagi
των αιτιατών του αιτίου, και μέτρους απείροις άπο nem et similitudinem nostram , Sciendum est
λειπόμενον . " Ετι επί Θεου λέγεται και στάσεις , και autem , eadem esse Deo et similia el d.ssimilia :
κίνησις : στάσις μεν διά τό μένειν εν εαυτό τον similia quidem quatenus imitantut eum , qui nulla
Θεόν, και μονίμως ιδρύσθαι , και διά το εξ εαυτού potest exprimi invitatione ; dissimilia vero, quale
αμετάστατον , και διά το υπερη πλώσθαι πάντων : nus ea , quæ a causa proficiscuntur, absunt ab ipsa
κίνησις δε, ου κατά νοητήν κίνησιν, ή ψυχικήν , ή causa . Status etiam et motus dicuntur de Deo :
φυσικήν , ή τοπικήν, η όλως τινά των λεγομένων stalus quiilem , quia firmus et stabilis in eodem
κινήσεων, αλλά τη πάντων ασχέτω περιοχή, και perstat ac permanet el quia a se psu dimoveri
ταις επί τα όντα προνοητικαίς, και ανεκφοιτή- non potest , et quia supra omnia exslat ; motus au
τους προόδους , και ταις υπέρ πάιαν ενέργειαν ενερ- tem , non propter meritis, aut animi, aut naturæ ,
γείαις . aut quæ in loco fil, aul ejusmodi aliam motionem ,
sed propter immensum rerum omnium complexum , et propter immobiles providentia ad res ipsas pro
gressus, et ai tiones onini aclione præslaiti vredio
Τού αυτού . C Ejusdem .
Παντοκράτωρ ο Θεός λέγεται ου μονον ώς τάν- Doninalor omnium dicitur Deus, non solum ut qui
των κρατών, και πάσιν επιβάλλων τους ζυγούς της omnibus imperal et oninibus juga sud domilia
δεσποτείας αυτού, και τους δεσμούς του έρωτος αυ- lionis imponil, et amoris sui vinculis omnia devin
του, αλλά και ως παγκρατης έδρα ιδρύουσα πάντα cit; verum etiam quia ul sedes omnia firmal, et
έν εαυτή, και θεμελιούσα, και συνέχουσα κατά μίαν fundat,, etel essentia superantis essenlise suæ
slie coam.
υες ρούσιον συνοχήν , και ουκ εώσα διεκπεσείν plexu sic omnia continel, ul ea a se non sinal acci
εαυτής . dere .
Του φυτού. Ejusdem.
Δύναμις ο Θεός έστι τε και λέγεται , ώς άπειρο Polentia Deus et est et dicitur . Ut infinitæ polen
ροδύναμος , και πανταδύναμος, και πάντα δυνάμει lize
tise, ut omnipotens , ut qui potentia ad ortuni dedu
παράγων, και πάσι δύναμιν χαριζόμενος. Ουδέν γάρ cit omnia , el potentiam omnibus largitur. Nihil enim
εστι των όντων, και μη παρ ' αυτού μετέχει δυνάμεως est eorum , quæ sunt, cui non ab eu sil communi
ή νοεράς , η λογικής, η ζωτικής, η αισθητικής , η cata polentia vel mentis vel rationis, vel vitæ , vel
ουσιώδους και αυτό γάρ, ει θέμις ειπείν, το είναι sensus , vel essentiæ . Quin etiam ipsum esse , si fas
δύναμιν εις το είναι έχει παρά της υπερουσίου δυνά D est ita loqui, ab ipsa potentia essentiain essentia
μεως, και πάντα δυναμών εις τας οικείας αυτή κι- præstanujorem obtinenle habel, ul sil , et qui cun.
νήσεις, και δυνάμεις, και ενεργείας. Το γάρ καθόλου ca corroborat, ut possint suas quaeque mot ones, el
μηδεμίαν δύναμιν έχον ούτε έστιν, ούτε τί εστιν. Η vires, et actiones exercere. Quod enim nullam plane
γάρ παντοκρατορική δύναμης και μέχρι των εσχάτων potentiam habel, non est . Illa enim potentia oin
απηχημάτων αυτής διήκει. Ταύτα δε είσι τα παν nium domina ad extremos usque rerum terminos
τελώς άψυχα και αναίσθητα , και και αυτά δυνάμεως permeal. Hæ sunt quæ cum vita et sinsu penitus
μετέχει της εις το είναι. Αύτη τοίνυν ή δυναμού- carcant, potentiam tamen habent, ul sint. llæc igi
ναμις , και δυναμοδότες, και υπερδύναμος δύναμις Tur polenliæ potentia, polentiæ largitrix , el ipsa
δυναμοί και τα ασθενή. Και γάρ και έμπίδας, και potentia polentior, confirmat etiam et corroborat
κώνωπας, και μυίας, και τα έτι τούτων ασθενέστερα . quæ sunt insbecilla el impulentia aique invalida,
Είρηκε γάρ περί της κάμπης και της ακρίδος ο cujusmodi sunt culices el conopes, el muscæ , el si
Θεός, ότι « Δύναμις μου μεγάλη . qua sunt his eliam imbecilliora . Dixit en : in Deus de
brucho el locusta , quoniam • Polentia mea magna. )
* Psal . ci , 18. 1 Psal . XXXIV , 10 . 3 Gen. 1 , 26.
 EUTIIYMII ZIGABENI 112
131
Ejusdem . A Του αυτού .

Communicare se dicitur Deus, propter munera sua, Μεθεκτός μεν ο Θεός κατά τις μεταδόσεις αυτού ,
quae rebus universis distribuit :: non communicare αμέθεκτος δε κατά το μηδέν μετέχον αυτής της ου
autem , quia nulla res est particeps essentiæ , aut σίας αυτού, ή της ζωής αυτού , και της σοφίας αυτού,
vite, aut sapientia , aut ullius eorum , que habet ή τινος των τοιούτων, άπερ έχει πάντα καθ' υπερ
ipse ratione quadam praestantissima et singulari . οχήν και εξαιρέτως .
Του αυτού .
Ejusden .
Ex quo fit, ul a singulis rebus lolus habeatur, et "Οτι ο Θεός και υφ' εκάστου των μετεχόντων όλος
pulla res ullam ejus partem habeat, ut centrum in μετέχεται , και υπ' ουδενός ουδενί μέρει, καθάπερ
medio circulo a reclis omnibus lineis lolum , et nulla κέντρον εν μέσω κύκλου προ πασών των εν τώ κυ
ejus pars ab ulla habetur. Velul sigillum, quod om- κλω περικειμένων ευθειών. Και ώσπερ σφραγίδος
nibus ex se sumptis exemplis ita se lolum atque εκτυπώματα πολλά μετέχει της αρχετύπου σφραγί
idem communical, ut a nullo lamen eorum ulla δος, και εν εκάστω των εκτυπωμάτων όλης και
ipsius habeatur pars. Hoc tamen prestal illa Divi- ταύτης ούσης, και εν ουδενί και ουδέν μέρος. Υπέρ
nitatis, que est rerum omnium causi , non impar- Β κειται δε και τούτων και της παναιτίου θεότητος
liendi se ratio, quod nulla allactus mistionisve socie- άμεθεξία, τω μήτε επαφής αυτής είναι, μήτε άλλον
Lale cum illis conjungilur, quibus coinmunicatur. τινά προς τα μετέχοντα συμμιγή κοινωνίαν, καίτοι
Quod si quis objiciat, non in omnibus exemplis lolum φαίη τις, Ουκ έστιν η σφραγίς εν όλοις τοις εκμα Σ

alque idem signuin eſlingi, respondebo , non illius γείοις όλη και η αυτή . Τούτου δε ουχ η σφραγίς
culpa, quod se lolum atque idem singulis accom- αιτία • πάσαν γάρ έαυτήν εκείνη , και ταύτην επιδί -
modat, sed excipientium diversitate contingere, ut δωσιν εκάστω· αλλ' ή των μετεχόντων διαφορότης
unius , et Iolius, et ejusdem exemplaris imagines ανόμοια ποιεί τα απομόρήματα της μιας και όλης και
dissimiles sint. Exeinpli gratia, si simplicia, facilia , ταυτης αρχετυπίας, Οίον ει μεν απαλά, και οτύ
levia el tractabilia, non resistentia, non aspera, πωτα ή, και λεία, και ευχάρακτα, και μήτε αντίο
nou fragilia, non instabilia sint, puram , et expres- τυπα, και σκληρά , μήτε ευδιάχυτα, και ασύστατα ,
Sain , et firmain efigiem percipient. Sin aliquid eo- . καθαρόν έξει, και σαφή και εναπομένοντα τον τύπων :
rum defecerit, quæ dicta sunt, ideoque minus ad ει δέ τι της ειρημένης επιτηδειότητος ελλείποι ,
formam suscipiendam apta atque idonea fuerint, τούτο αίτιον έσται του άτυπώτου, και του ασαφούς,
id erit causa dissimilitudinis, et deformitalis, et και των άλλων όσα μετοχής ανεπιτηδειότητι γίνε.
aliorun incommodorum , quæ materiæ ad formam C toi.
excipiendam minus accommodatæ contingunt.
Τού αυτού.
Ejusdem.
Unus est rerum omnium essentia, et pulchritudo, "Εν μέν έστι τό όντως όν, και καλόν, και αγαθόν,
et bonitas, et sapientia Deus, quem expetunt oinnes, και σοφών, ου πάντες οι ενοειδείς εφίενται : μετ
qui uvius sunt formæ ; participes autem illius fiunt, έχoυσι δε αυτού ουχ ενιαίως, καίτοι ενός και ταυτου
όντος , αλλ' ώς εκάστω τα θεία διανέμει ζυγά κατά
non uno omnes modo, quamvis ipse unus el idem
exsislat, sed alius alia atque alia ratione ,, ut cuique την εκάστου επιτηδειότητα .
divina lijra Jistribuit pro cujusque habilitale.
Ejusdem. Του αυτού.
Quoniam Deus et esi, et rebus largiens ut siyl, Επειδή ο Θεός ών έστι, και δωρούμενος το είναι
1.ultas parat essentias, multiplicare dicitur ununi ουσι παράγει τάς πολλάς ουσίας, πολλαπλασιάζεσθαι
illud quod est, ex ipso mullarum rerum ortum de λέγεται το εν ον εκείνο τη εξ αυτού παραγωγή των
ducens. Manel autem et sic unum in multiplica . πολλών όντων. Μένει δε και ούτως εν τω πληθυσμό ,
tione, et plenurn in divisione, φuia propter essen- D και πλήρες εν τη διακρίσει , τω πάντων είναι των
liam omni essentia superior est , eximio et iis, όντων υπερουσίως έξηρημένον . Αλλά και εν ών,
quæ sunt, antecellenti quodam modo . Quin eliain και παντί, και ενί , και πλήθει, και όλω, και μέρει
cum unum sil, et uni , et multitudini , el toti , et parti
1
του ενός μεταδιδούς, εν ώσαύτως υπερουσίως εστί,
unum communicans, unum rursus essentia præcel και εν ενικώς, ήγουν ιδικώς, εξαιρέτως, ούτε εν ών
lenti est singulariter, id est, proprie, el eximie, cum των όντων , ούτε πλήθος, ούτε όλον εκ μερών, ούτε
nec unum sit ex iis quæ sunt, nec multitudo , ncc μέρος όλου , και ούτως ούτε έστιν , ούτε του ενός
totum ex partibus, nec pars ex 1010. Atque ita μετέχει , πόρρω δε τούτων έν έστιν, ως υπέρτο εν
neque unum cst , neque unius particeps , sed procul τοίς ούσιν έν . Πάλιν τη εξ αυτού θεώσει θεών πολο
ab his unum est , utpole unum , co quod est in
. λών γινομένων του κατά δύναμιν εκάστου θεοειδεί
rebus uno longe præstantius. Præterea propter δοχεί μεν είναι, και λέγεται του ενός Θεού πρόοδος,
multorum deorum ab ipso proficiscentem effectio . και διάκρισις και πολλαπλασιασμός , έστι δε ουδέν
nem ex divina cujusque pro viribus specie, et vide ήττον ο αρχίθεος και θεοποιός, είς Θεός, αμέριστος
lur et esse dicitur unius Dei progressus, el divisio, εν τοις μεριστοίς, εν εν τοις πολλοίς αμιγής, και
el multiplicatio ;; attamen unus est deorum princeps απλήθυντος , ώς υπερουσίως υπερούσιος, και υπερ
133 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT.. III.. 104
θέως υπέρθεος . Και τούτο άρα εννοήσας και μέγας Α effectorque Deus, in divisis non divisus, unum in
είρηχς Παύλος : « Και γάρ είπερ εισι λεγόμενοι θεοί multis, non commistus, nec multiplicatus, ut qui
είτε εν ουρανώ , είτε επί της γης , ώσπερ ούν θεοί eximia essentia singulariter est , et plusquam divina
πολλοί, και κύριοι πολλοί, αλλ' ημίν είς Θεός και ratione summus Deus . Quæ quidem cogitans magnus
Πατήρ, εξ ου τα πάντα, και εις Κύριος Ιησούς Paulus ; Quamvis enim , inqnit, « multi sini , qui
Χριστός, δι' ού τα πάντα. Και γάρ επί των θείων dicuntur dii , sive in cælo, sive in terra , siquidem
multi sunt dii , et domini multi, tamen unus nobis
αι ενότητες επικρατούσι, και προκαταρχoυσι των est Neus Paler, ex quo omnia , el unus Dominus
διακρίσεων . Jesus Christus , per quem omnia '. , Nana in divinis
etiam unitales divisionibus antecellunl.
Τού αυτού . Ejusdem .
"Ωσπερ εν μέν ή μονάς , προ πάντων δε εστι των Quemadmodum unum quidem est unilas el omni
αριθμών, και έστιν αιτία παντός αριθμού, και ουκ bus numeris antecedit, et omnium numerorum est
έστιν αριθμός , αλλ’ αρχή αριθμών , και πάς αριθμός causa , ' nec tamen numcrus, sed principium nume .
μονάδος μετέχει • λέγεται γάρ δυάς μία, και μια rorum : et omnis nomerus est particeps unila
τριας και καθεξής: και αύθις ήμισυ έν, και δίμοιρον B lis ; dicimus enim binarium unum , el ternarium
έν, και τρίτον έν, και καθεξής ' και ου μόνον οι unum , ac reliqua deinceps eodem modo , item
αριθμοί, αλλά και τα μέρη , και μόρια των αριθμών que dimnidium unum , bipartitum unum , et tri
της μονάδος μετέχουσιν, ήτοι του ενός, και ουκ partituin unum , atque ita deinceps ; nec solumu
έστιν ου πλήθος , ουχ όλον , ου μέρος , ου μόριον, και numeri , sed numerorum partes, el particulie uni
μη του ενός μετέχει , αλλά το μεν πολλά τοις μέρεσιν 1atis , sive unius participes 'sunt ,, et nulla est
Εν τω όλω έστι , και το πολλά τους συμβεβηκόσιν εν Joullitudo, nullum lotuni, nulla pars , nulla parti
το υποκειμένω έστι , και το πολλά τα αριθμό και cula, quæ sit unius expers ; sed quod partibus mul.
ταις δυνάμεσεν εν τώ είδει , και το πολλά τοις είδε- tiplex est, unum ex toto ; et quod est accidentibus
σιν εν τω γένει , και το πολλά ταις προόδοις εν τη niultiplex, est unum subjecto ; et quod est multi
αρχή και ει πάσι τα πάντα ηνωμένως τις υπόθοιτο , plex numero, aut polentia , est unum specie ; el
έσται τα πάντα εν τω όλω : ούτω και ο Θεός εν λέ- quod specie multiplex est, unum est genere ; et
γεται ου μόνον ως μόνος και εξηρημένος πάντων των quod progressibus est multiplex, ešç unum princi
όντων κατά πάντα, και ως απλούς, και αμερής, και pio ; et si quis omnibus omnia conjunctim accumu
αδιαίρετος, και απαθής , αλλά και ως προ πάντων e lei, Iolo unum erunt omnia : sic etiam Deus dicitur
των όντων , και προ πάντων αίτιος . "Εν γάρ το unus , non modo , ut solus et rerum omnium in on
πάντων των όντων αίτιον, και ενικώς έν, ήτοι ιι- nibus excellentissimus , neque ut simplex est, et qui
χώς , εξαιρέτως , και προ πάντων δε εξ αυτού , και nec in parles secari , nec dividi , nec aflici ullo modo
μετ' αυτό, και ως υπό πάντων των όντων μετεχό- polest ; verum etiam , ut qui ante omnia exsistit, et
μενος κατά την εκάστου επιτηδειότητα . Το γάρ est omnium causa : unum enim est causa rerum om
πάντη αμέτοχον αυτού πάντη μη όν εστι και το nium , el singulariter seu proprie, et exrellenter
είναι το ένα πάντα εστι τα όντα. Και ουκ έστι το est unum , et ante omnia. Omnia auteni ex ipso, et
πάντων αίτιον έν, των πάντων έν, αλλ ' υπέρ παν εν post ipsum , ut se rebus omnibus pro cujusque habi
και παντός ενός, και πλήθους ώσπερ ποιητικόν , ούτω litale communicat. Quod enim prorsus est illius
και οριστικόν. Και άνευ μεν του ενός ουκ έσται πλή- expers, omnino non est. Et eo, quod est unum, est
θος, άνευ δε πλήθους έσται το έν, ώς και μονάς προ omnia . Et quod est unum , omniuni causa, non est
παντός αριθμού πεπληθυσμένου . Και πάντα εν eorum omnium unum , sed est supra omne quod
εαυτό το εν, και τα εναντία ενοειδώς , και ασυγχύ- est unum , Et omnis lum unius, tum multitudinis
τως , και υπερουσίως προείληφε και περιείληφεν. D tam effector est, quam definitor. Ei sine uno multi
tudo non est. Sine multiludine autem unum erit, sicut et uņitas anle oinnem numerum multiplica
lum. El omnia etiam quæ sunt inter se contraria in seipso unuin illud una specie et sinė confusione
conjuncta ratione quadam essentiam superante præoccupavit alque complexus est.
Του αυτού . Ejusdem.
"Η θεία ειρήνη και εν εαυτή έστι, και είσω εαυ- Divina par el in seipsa est, et intra seipsam, et
της, και επί πάντα τα όντα προεισι, και μεταδίδωσιν ad res omnes progreditur, seque illis familiariter
εαυτής αυτοίς οικείως αυτοίς , και πάντων έστιν communicat. Et omnium est conciliatrix, ac divi
ενωτική το μεριστον πλήθος αυτών εις την όλην duain earum multitudinem ad lotam unitatem con
ενότητα επιστρέφουσα , και πάντα ασυγχύτως συγκε- vertit. Et omnia sine confusione mutuo commiscel,
ραννύουσα προς άλληλα , και πάντα συνείρουσα αλ- omniaque vicissim contrahil. Et sibi , et omnibus
λήλους και έαυτή . Και πάσίν εστι της ιδιότητος proprietatem cujusque conservat, per quan una
εκάστου φυλακτική , δι' ήν η μία και αδιάλυτος et indissolubilis omnium conjunctio constat, et
πάντων συμπλοκή υφίσταται, και εναρμόζεται συμ- consensio ac concinus quidam efficitur, cum unum

1 Cor . VΙΙΙ, 5 , 6,
135 EUTHYMII ZIGABENI 136
quodque non mistum aut furbillum, sell purum et Αφώνως , και συμφυώς, εκραιφνούς, και αμιγούς,
sincerum in propria specie ita τηanent , et conjunc- και ανεπιθολώτου μένοντος εκάστου κατά το οικείον
tione quidem copuletur, nature autem proprictate είδος και ηνωμένου μεν τη συγκράσει, διηρημένου
diviidatur. Ipsa igitur præcipua conciliatrix pax me- δε τη ιδιότητα της φύσεως . Αύτη ούν ή άρχισυν
diis extrema devincit. Quamobrem et antiquissime αγωγος ειρήνη συνδεί τα άκρα δια των μέσων. "Οθεν
illae conciliatrices potestates lum ipsæ inter se, et αι πρεσβύταται των συναγωγών δυνάμεων αυτα ! τε
cum una omnium principali pace copulantur ; lui προς αλλήλας και προς την μίαν τών όλων ειρηνα
:
ea , quæ sibi subjecta sunt muluo inter ipsa , el se- χίαν ενούνται, και ενoύσι τα υφ' εαυτάς προς άλληλα ,
cum et cum uno rerum omnium pacis principio ei και προς εαυτάς, και προς την μίαν και παντελή
cus 1 conjungunt. Nihil est igitur omnino , quod της των πάντων ειρήνης αρχήν και αιτίαν. Ουδέν
pacem non amet. Ac tametsi illi , qui inimicitiis, ούν των πάντων έστιν ανέραστον ειρήνης. Ει δε οι
rixis et seditionibus gaudent, a pace et pacis com- Ουμούς και έρισι, και ακαταστασίαις χαίροντες απε
modis videntur abhorrere, et ipsi tamen obscuris χθά νονται την ειρήνη, και τους της ειρήνης αγαθοίς,
εφέ
quibusdam pacis simulacris capiuntur, ei cum variis αλλ' ούν και αυτοί άμαυροίς ειδώλοις ειρηνικής
perturbationui motibus concutiantur, eos imperite σεως διακρατούνται, ενοχλούμενοι μεν υπό παθών
cohibere sedareque concupiscunt , et sperant, se B πολυκινήτων, ανεπιστημόνως δε ιστάν αυτά, και
voluptatum, quarum inordinalo victricium lumultu αποπαύειν εφιέμενοι , και οιόμενοι την αποπληρώσει
premuntur, expletione pacem adepturos. των ενοχλούντων ειρηνεύειν εαυτούς έκταραττομέ
νους τη αταξία των κρατησασών ηδονών.
Του αυτού .
Ejusdem .
In ea causa , quæ cuncta in uno complectitur, pul- Καλόν και κάλλος ου διαιρετέον επί της εν ενί τα τη

chrum et pulchritudo distinguenda non sunt. Hæc όλα συνειληφυίας αιτίας . Ταύτα γάρ επί μεν των
enim omnibus in rebus in participes et communio- όντων απάντων εις μετέχοντα , και μετοχές διαι
nes dividentes , pulchrum dicimus quod est pulchri- ρούντες , καλόν μεν λέγομεν το κάλλους μετέχον,
Ludinis particeps ; pulchritudinem vero communio- κάλλος δε την μετοχών της καλοποιού των όντων αι
nem illius rerum causæ , quæ pulchras res omnes τίας. Ο Θεός δε καλόν μεν λέγεται ως πάγκαλος , και
efficil. Deum autem et pulchrum dicimus, ut qui et αείκαλος, και υπερκαλος , και φύσις καλού παντός,
lotus, et semper, et excellenti ratione pulcher est, και πηγαίον καλόν, και αίτιον καλού κάλλος δε διά την
et pulchrorum omnium natura , el fons, et causa ; απ' αυτού πάσι τοιςούσι μεταδιδομένην οικείως εκάστω
pulchritudinem vero appellamus, quoniam ab eo C καλλονήν , και ώς της πάντων εναρμoστίας και αγλαΐας
rebus omnibus pro suo cujusque Imodo pulchritido αίτιος , έναστράπτων πάσι δίκην φωτός τάς καλο
communicalur, et quia omnium concinnitatis et ποιους της πηγαίας ακτίνος αυτού μεταδόσεις, και ως
καλών εφ' εαυτόν πάντα. Έλκτικών γάρ το κάλλος.
niloris est auctor , omnibus instar lucis conimu-
nicans radiorum omnia pulchra facientium quasi fontis rivulos, et ad seipsum omnia vocans : al:
trahendi enim vim habet pulchritudo [ (1) ejusque nomen apud Græcos a verbo, quod vocare significat,
videtur esse deductum].
Ejusdem . Τού αυτού.
In Deo ideni est pulchrum el bonum . Pulchri Επί Θεού ταυτόν εστι το καλόν τώ αγαθώ. Του
namque et boni cupiditate flagrant omnia , ad illud- καλού γάρ και αγαθού πάντα έφίεται, και άγαν
que valde currunt. Et nibil est omnino, quod non sit θέει επ' αυτό, και ουκ έστι τι τών όντων, και μη μετ
pulchri bonique particeps. Siquidem el omnia, quiæ έχει του καλού και αγαθού . Επεί και πάντα τα όντα
sunt, ab ipso pulchro bonoque habent, ut sint : et εκ του καλού και αγαθού έστι , και υπό του καλού
a pulchro el bono moventur, et reguntur, et conti και αγαθού κινείται , και προνοείται, και συνέχεται,
nentur, el propter pulchrum et bonum exsislunt, el D και διά το καλόν και αγαθόν έστι , και πάσιν εστι το
ab omnibus pulchrum et bonum expetendum , καλόν και αγαθόν εφετών, και εραστών , και αγαπη
aminium , diligendum et admirandum videtur. τον, και αγαστον. Τολμήσει δε και τούτο ειπείν και
Auslim dicere , et id , quod non est, esse pulchri λόγος, ότι και το μη ον μετέχει του καλού και αγα
bonique particeps. Tunc enim el ipsum est pul- θού. Τότε γάρ καλόν και αυτό και αγαθόν, όταν επί
chrum et bonum , cum per negationem de Deo Θεού κατά αφαίρεσιν λέγηται, οίον ότι ο Θεός ά.
dicitur. Ut cum Deum increatum principium ter- κτιστος , άναρχος, αόριστος , και τα τοιαύτα, όσα του
minunque non habeat, et alia ejusmodi, quæ non μη όντος δηλωτικά. Εφίεται γάρ αυτου τρόπον
esse significant, asserimus. Appetit enim et ipsum, τινά και αυτό το μή όν, και φιλονεικεί πως εν αυτώ
quod non est, quodam modo Deum , et quadam είναι .
ratione in eo conalur esse .
Ejusdem . Τού αυτού.
Omnes mentium , animorum et corporuni slalus, Αι στάσεις πάσαι και αι κινήσεις εκ του καλού
el motus ex pulchro bonoque sunt. Omnibus enim και αγαθού εισιν , αι των νέων , αι των ψυχών, αι
status et molus est id , quod supra omnem mo των σωμάτων. Στάσις γάρ έστι πάσι, και κίνησις
( 1 ) luclusa addidit Zinus interpres
137 PANOPLIA DOGMATICA. ΤΙΤ . ΙΙΙ . 138
της υπέρ πάσαν στάσιν, και κινησιν, ιδρύον έκα- Α ιum unumquodque in ratione propria confirmat, et
στον εν τω ιδίω λόγω , και κινούν επί την ιδίαν κίνη- all proprium excitat motum .
0.7 .
Του αυτού . Ejusdem.
Εκ Θεού, και εν Θεό και αυτό το είναι, και αι Ex Deo, et in Deo, est etiam ipsum esse , et rerum
2

των όντων πάντων αρχαι, και τα όντα πάντα, και omnium principia , et quæ sunt, omnia , etiam quie
τα αλλήλοις εναντία . Και τούτο ασχέτως , και εξαι- inter se sunt contraria . Sunt autem in Deo im
ρέτως, και συνειλημμένως, και ενιαίως. Και γάρ mense, et eximie , et conjunctim , et unice. Nam et
και ένα μονάδα πας αριθμός ενοειδώς προϋγέστηκε , in unitate omnis numerus ante singulariter exstitit.
και έχει πάντα αριθμόν ή μονάς εν εαυτή μοναχώς, Et unitas , ut omnis numeri causa , unice in se nu
ως αιτία παντός αριθμού. Και πάς αριθμός ή νωται merum omnem habet. Et oninis numerus unilate
unus efficitur . Quantum antem progreditur ab uni
μεν εν τη μονάδι : καθ' όσον δε της μονάδος πρόεισι ,
κατά τοσούτον διακρίνεται, και πληθύνεται. Και εν
lale, dividitur et multiplicatur. In centro item om
κέντρο δε πάσαι αι του κύκλου γραμμαι κατά μίαν nes circuli lineæ una copulatione conjunctæ sunt.
ένωσιν συνυφεστήκασι, και πάσας έχει το κέντρον εν Et centrum in seipso rectas omnes lineas lum ipsas
εαυτό τάς ευθείας ενοειδώς ηνωμένας πρός τε άλ- Binter se,tum etiam cum uno illo principio , a quo
λήλας, και προς την μίαν άρχήν, αφ' ής προήλ- progressæ sunt, una ratione conjunctas habet. Ac
θον. Και εν αυτώ μεν το κέντρο παντελώς ήνων- in ipso quidem centro penitus conjunguntur.
ται , βραχύ δε διαστάσαι , βραχύ και αλλήλων δια- Parum autem ab eo distantes , parum et inter se
κρίνονται. Μάλλον δε αυτού αποστάσαι , μάλλον και distant. Magis vero ab illo recedentes, magis etiam
αλλήλων αφίστανται. Αλλά και εν τή όλη των όλων a se vicissim recedunt . Præterea in tota rerum uni
φύσει πάντες οι λόγοι της καθ' έκαστον φύσεω ; versitatis natura omres singularis naturæ rationes
συνειλημμένοι εισί κατά την ασύγχυτον ένωσιν. Και simul devincle sunt. Ad hæc moderatrices singulo
εν τη ψυχή δε μονοειδώς αι των κατά μέρος πάντων rum totius corporis vires in animo unice copulantur .
προνοητικαί του όλου σώματος δυνάμεις . Ουδέν ούν Quamobrein absurdum non est, ut per obscuras ac
άτοπον εξ αμυδρών εικόνων επί το πάντων αίτιον lenues imagines ad ipsam rerum omnium causam
αναβάντες υπερκοσμίοις οφθαλμοίς θεωρήσαι πάντα ascendentes, oculis mundo sublimioribus omnia in
εν τω πάντων αιτίω μονοειδώς και ηνωμένως . ipsa rerum causa singulari vinculo conjuncta ci
copulata contemplemur.
Τού αυτού . C Ejusdem. ,
Είπερ ο καθ' ημάς ήλιος τας των αισθητών Si noster hic sol , quamvis unus sit, et unicami
ουσίας και ποιότητας , καίτοι πολλές και διαφό lucem emillat, tam multas lamen , ac varias rerum
ρους ούσας, είς αυτός ών, και μονοειδές επιλάμπων ssentias, el qualitales yita donat, el nutril, el
φως ζωοί, και τρέφει, και αύξει , και τελειοι, και augel, el perficil el luetur, et dividit, el copulai, et
φρουρεί , και διακρίνει , και ενοι, και αναθάλπει, και ſovet , el ſecundat, et immutal, et corroborat, et
γον μα είναι ποιεί, και έξαλλάττει , και ενιδρύει, και gignit, el agilat , el res omnes pro suo quaeque
εκφύει, και ανακινεί, και έκαστον των όλων οικείως modo unius et ejusdem solis participes sunt; it
εαυτό του ενός και ταυτου ηλίου μετέχει , και τας mullas communicationum causas unus ipse sol in
των πολλών μετοχών αιτίας και είς ήλιος εν εαυτώ seis0 singulariler ante possilet , atque comple
μονος δώς προέχει , και περιέχει και πολλώ μάλλον εν
.
Clitur : multo magis in ipsa lum solis, lium rerum
τη και αυτού του ηλίου και πάντων των όντων αιτία omniuia causa per unam essentiam præstantiorem
προύφεστάναι τα πάντων των όντων παραδείγματα conjunctionem prius inesse rerum universaru
κατά μίαν υπερούσιον ένωσιν συγχωρητέον. Παρα exemplaria concedendum cst. Exemplaria nunc
δείγματα δε νύν λέγομεν τους εν Θεώ ενιαίως προϋ- appellanus rationes illas ante in Deo singulariter
φεστώτας , και ούσιοποιούς των όντων λόγους, ούς ο Dexsistentes, et rerum effectrices essentiarum. Ques
απόστολος Παύλος προορισμούς καλεί, και Οεία quidem rationes Paulus vocat prædestinationes ,
θελήματα των όντων αφοριστικά, και ποιητικά, καθ' Jivinasque voluntales, quibus res definiuntur, ct
ούς ο υπερούσιος τα όντα πάντα προώρισε, και fiunt. Per bas ornnia, quæ sunt, is, qui essentia
παρήγαγε. Πάντα ούν ενιαίως προέχει, και πάντα præstantior est, præfinivit, ad ortumque produxit.
περιέχει κατά την υπερηπλωμένην απειρίας αυτού , Quapropter infinitale sua superextensa onnia prius
και προς πάντων ενικώς μετέχεται, καθάπερ και singulariter habet, el comprehendit, et singulariter
φωνή μία και η αυτή προς πολλών ακοών ώς μία omnibus communicatur, quemadmoduns una vox a
μετέχεται. mullis auribus u ! una percipitur.
Τού αυτού. Ejusdem .
"Ωσπερ οι άγιοι άνθρωποι οίκος λέγονται του Ut viri boni dicuntur domus Dei :( llabitabo
Θεού : « Οικήσω γάρ , « φησίν, και εν αυτοίς, και enim , , inquit , « in ipsis, et inambulabo ! : , ita
εμπεριπατήσω και ούτω και ο Θεός οίκός έστι των bonorum virorum domus est Deus . Esto mihi, ,
1
• 1 Cor , VI , 17 .
PATROL . GR . CXXX , 5
139 EUTHYMII ZIGABEYI 140

inquit David , « in Deum protectorem meum, et in Ά αγίων ανθρώπων . « Γενού μου γαρ, φησίν και
domum refugii mei,utsalvum me facias '. » Et ipse Δαβίδ , • εις Θεόν υπερασπιστών, και εις οίκον κα
Dominus ait : « Vos in me , el ego in vobis ' . , Et ταφυγής του σώσαι με. Και αυτός δε ο Κύριος
quemadmodum Deus sic est in ipsis, ut non inclu- είρηκεν ο Υμείς εν εμοί, καγώ εν υμίν. 5 Και
dalur nec circumscribatur, sic et ipsi in eo sunt καθάπερ ο Θεός ασχέτως έστιν εν αυτοίς , και απερι
-sine ulla ctum ipso mislione per esscntiam , et sine γραπτως , ούτω και αυτοι εν αυτώ αμιγώς αυτού
confusione . κατ ' ουσίαν , και ασυγχύτως .
Ejusdem. Του αυτού .
Divina Dei qualitatem quantitatemque non habentis * Του άποίου και απόσoυ Θεού πλάτος μεν θείον
Jatilu Jo putanda est ampla et provida illius ad omnia νοητέον την ευρείαν επί πάντα προνοητικήν πρόο
progressio. Longitudo autem ejus potentia , quæ su. δον , μήκος δε την υπερεκτεινομένην υπέρ άπαντα
pra ostenditur. Profunditas vero arcana illius occulta- δύναμιν , βάθος δε την πάσι τοις oύσιν αθεώρητον
tio propter quam percipi, cognoscique non potest. κρυφιότητα και άγνωσίαν .
Ejusdem . Του αυτού. 3
Deus in sacris arcanorum visionum oraculis lum
B
"Ο Θεός εν ταις ιεραις των μυστικών δράσεων
canus, lum juvenis fingitur . Canus , ' ut esse rerum θεοφανείαις πλάττεται και πολιός , και νέος, του
principium intelligatur : juvenis autem , ut nunquam πολιού μεν τον αρχαίον , του νέου δε τον αγήρω ση
senescere , el finem habere significetur. Vel juvenis μαίνοντος , ή και του νέου κατά λόγον αριθμητικών
eliam ob ralionein arithmeticam , ut divinum rerum την αρχαιότητα την θείαν υποδηλούντος . Η γάρ
inilium ostenditur. Unitas enim , et qui sunt uni- μονας και τα περί μονάδα αρχηγικώτερά εισι των
Lati proximi numeri priores sunt illis , qui ab uni- επί πολύ προεληλυθότων αριθμών.
la le longius recesserunt.
Ejusdei . Του αυτού .
Neque 'res cognoscunt 'Deum , ut ' Deus est : " Οτι ούτε τα όντα γινώσκουσι τον Θεόν ή Θεός
nec 'Deus cognoscit res, úl ipsie sunt. Res autem έστιν, ούτε ο Θεός γινώσκει τα όντα ή όντα εισι. Τα
non cognoscunt Deum , ut Deus est, quia nullie μεν ούν όντα ου γινώσκει τον Θεόν ή Θεός έστι ,
res id assequi possunt, ut Deum cognoscant, ut est διά το είναι τοίς ούσι πάσιν ακατάληπτον το ειδέναι
Deus, lioc est , quomodo natura sese liabeat,Hoc enim τον Θεόν καθο Θεός έστι, τουτέστι καθώς έχει
modo solus ipse se novit. Dcus vero non cognoscit φύσεως " μόνος γάρ αυτος οίδεν ούτως εαυτόν·ο δε
res , ut ipse sunt , quoniam cas ratione essential c Θεός ου γινώσκει τα όντα ή όντα εισι, διά το υπερ
superantc cognitas 'habet. ουσίως αυτά γινωσκειν .
Ejusdem . Τού αυτού .
Deus quidein rebus omnibus adest : neque enim in “Ο μεν Θεός πάσι πάρεστιν ου γαρ εν τόπο
loco est , ut aliqua absit , sed omnia complectitur. έστιν, ίνα και από τινος, αλλά πάντων εστι περιε
Ipsie aulem res non omnes adsunt Deo, sed illae dun- κτικός ου πάντα δε αυτώ πάρεστιν, αλλ ' όσα της
laxat , quæ divina sunt propinquitate dignæ. Nos au- θείας εγγύτητός εισεν άξια. Ημείς δε τότε αυτό
lein lunc ad illum appropinquamus, cum invocamus πέρασμεν, ότε τούτον επικαλούμεθα πανάγνοις μεν
eum votis precibusque sanctissimis,, et animis puris ευχαίς, ανεπιθολώτω δε νω, και τη της προς αυτόν
ac minime coinquinatis, prebeuiusque nos aplos, et εγγύτητος επιτηδειότητι.. "Ωσπερ δε ει πολυφώτου
idoneos, qui ad ipsum accedamus.. Ac quemadimo- σειράς εκ της ουρανίου ακρότητος ήρτημένης , και
dum , si catena multis contexta luminibus, el e sum- είς δεύρο καθηκούσης, ημείς αεί αυτής επί το άνω
mo suspensa cælo huc usque perveniat, nos autem χερσιν αμοιβαίαις δραττόμενοι καθέλκειν μεν αυτήν
alternis eam manibus apprehendentes ulterius sem- έδοκούμεν, τωόντι δε ου κατήγομεν εκείνην άνω τε
per tendamus, ipsam quidem detrahere nobis videa. και κάτω παρούσαν , αλλ ' αυτοι μάλλον ανηγόμεθα
mur , rcvera autem non eam supra infraque pre- D προς τας υψηλοτέρας μαρμαρυγάς αυτής · ή ώσπερ
sentem deduccmus, sed nos potius ad sublimiores εις ναύν εμβεβηκότες, και αντεχόμενοι των έκ τινος
ipsius splendores'rollemur ; aut si conscensa navi , πέτρας εις ημάς εκτεινομένων πεισμάτων, και οίον
funes ex aliquo saxo ad nos protensos, et quasi de- ημίν εις αντίληψιν εκδιδομένων, ουκ εφ' ημάς την
dita opera sic nobis exhibitos ut eos ex altera parte πέτραν, αλλ' ημάς αυτούς και την ναύν επί την
prehenderemus, corripientes contra nitamur , non πέτραν προσήγομεν ούτως άρα και ευχόμενοι ου
saxum ad nos , sed nos simul, et navim ad saxum τον Θεόν εφ' ημάς έλκομεν, τον απανταχή παρόντα ,
promovemus : sic etiam precantes et obsccrantes,non αλλ ' ημάς αυτούς προς αυτόν διά της θείας μνήμης ,
Deum ad nos, qui ubique præsto est, trahimus, sed και επικλήσεως ανάγομέν τε και εγχειρίζομεν .
nos ad ipsum divina commemoratione obsecratio
neque promovetnus, eique nos commendamus.
Ejusdem . Του αυτού.
Apud nos quidem ebrielas tendit ad delcriora , el 'Εφ' ημών μέν η μέθη το χείρον υπερπλήρωσης
.

est immodica vini repletio, qua mens loco dimovetur. έστιν οίνου, και αμετρία, και έκστασις νου : επί
1 Psal . xXx , 3. + Joan . XV , 4.
141 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. III. -
142
θεού δε κατά το κρείττον υπερπλήρωσις παντός Α Αpud Deum autem spectat ad meliora , et est ame
αγαθού και άμετρία , και έκστασις του νοείν . 'Εξή- dica omnis boni replelio , qua mens ab intelligentia
ρηται γάρ του νοείν, ώς υπέρ το νοείν ών . dimovetur. Ab intelligentia enim eximitur, dum sul
pra intelligentiam collocatur.
"Ετι περί Θεού κοινώς του αγίου Μαξίμου . Ilem communiter de Deo, sancti Maximi.
"Ηγείσθω δε Θεός των νοουμένων τε και λεγο- Putelur igitur eorum quæ cogitantur, quæque di
μένων ο μόνος νους των νοούντων και νοουμένων , cuntur Deus, mens intelligentium et intellectorum ,
και λόγος των λεγόντων και λεγομένων , και ζωή dicentium, dictorumque verbum, vita viventium , et
των ζώντων και ζωουμένων και και πάσι πάντα και præbentium vitam : omnibus denique omnia exsistens,
ών , και γινόμενος διά ταύτα τα όντα και τα γινό- et factus per ipsa , quæ sunt, atque fiunt. Nam per se
μενα• δι' εαυτόν δε ουδέν κατ' ουδένα τρόπον ρυ- μibil ulla prorsus ratione all est, aut ft, eorum φus
δαμώς ούτε ών , ούτε γινόμενος των ά τι των όντων sunt aliquid ex his, quæ supt et fiunt, quippe qui dum
έστι , και των γινομένων, οξα μηδεν το παράπαν των illorumnullo naturaliter conjungatur. Ιtaque magis
όντων φυσικώς συντασσόμενος , και διά τούτο το μή admillit , ut de se potius dicatur non esse, qui pre
είναι μάλλον διά το υπερείναι, ως οικειότερον επ ' slantiori quadam ratione est .. Oportet enim,, si co
αυτου λεγόμενον προσιέμενος. Δεί γάρ, είπερ ως B° gnoscenda est inter Deum et ea, quae creata sunt,
αληθώς το γνώναι διαφοράν Θεού και κτισμάτων diferentia , ut Deum excellenti preditum essentia
έστιν αναγκαίως ημίν, θέσιν είναι του υπερόντος dicamus esse id , quod illa non sunt ; et quod illa
την των.όντων αφαίρεσιν , και την των όντων θέσιν sunt, id Leum excellenti præditum essentia nege
είναι του υπερόντος αφαίρεσιν , και άμφω περί τον mus esse ; et utrumque de Deo pie sie affirmemus,
αυτόν ευσεβώς θεωρείσθαι τάς προσηγορίας, και ut neutrum tamen asseramus de illo proprie dici pos
şit eorum
μηδεμίαν κυρίως δύνασθαι, το είναι φημι, και μη se . Utrum.que nimirum,, et esse , quoniam sit
είναι : άμφω μεν, ώς της μεν του είναι τόν Θεόν causa'; et non esse, quod omni eorum caușa sit ex
κατ ' αιτίας των όντων θετικής , της δε καθ' υπερο- cellentior. Neutrum rursus proprie. Neutro enim id
χήν αιτίας πάσης των όντων αφαιρετικής, και μη- constitui, quod quesitum est, neape , quid per es
δεμίαν κυρίως πάλιν , ώς ουδεμιάς την κατ' ουσίαν sentiam , naturamque sit. Cui enim nihil omnino
αυτήν και φύσιν του τι είναι του ζητουμένου θέσιν φuod sit , aut quod non sit, naturaliter conjungitur ,
παριστώση . Ο γάρ μηδέν το σύνολον φυσικώς κατ' ad hunc eorum vel que sunt, aut dicuntur, vel qua
αιτίαν συνέζευκται , ή όν , η μη όν, τούτω ουδέν των non sunt, autnon dicuntur, nihil aspirare consen
έντων , και λεγομένων , ουδε των μη όντων , μηδέ c taneum est. Simplicem enim habet essentiam, et
λεγομένων είκότως εστίν εγγύς . Απλήν γάρ, και omnibus incognilam , et inacceşsam ,. etquæ nec ver
άγνωστον, και πάσιν άβατον έχει την ύπαρξιν, και bis explicari potest , et est omni affirmatione , De
παντελώς ανερμήνευτον , και πάσης καταφάσεώς τε gationeque superior.
και αποφάσεως ούσαν επέκεινα .
Τού αυτού. Ejusdem .
Είς και μόνος κατά φύσιν αεί κυρίως εστίν ο Θεός , Unus et solus per naturam proprie semper est
όλον το κυρίως είναι κατά πάντα τρόπον εαυτό Deus ,, Lotum , quod proprie est , omni ratione in se
περικλείων , ώς και αυτού του είναι κυρίως υπέρτε- ipseincludens,, ut qui et essentia proprie prestaulior
ρος . Ει δε τούτο ουδαμώς ουδέν ουδαμού των είναι exsistit. Quod si ita est, nihil omnino eorum , qua
λεγομένων το σύνολον έχει το κυρίως είναι , ουκούν ulla ratione dicuntur esse , plane id habel, ut pro .
ουδέν αυτό το παράπαν εξ αιδίου συνθεωρείται κατ' prie sil. Quare nihil essentia diversum cum illo
ουσίαν διάφορον , ουκ αιών , ού χρόνος , ουδέ τι των prorsus ab æterno potest considerari , non sæculum ,
τούτοις ενδιαιτωμένων. Ου γαρ συμβαίνουσιν αλλή- non lempus, non aliquid eorum, quæ sæculo et
λοις πώποτε το κυρίως είναι , και ου κυρίως. D tempore eontinentur. Nam proprie, et non proprio
esse nunquam inter se conveniunt .
Τού αυτού . Ejusdem .
Μάνος ο Θεός απλούς εστι κυρίως , καιεν κυρίως , Solus Deus simplex est proprie, et proprie unum ,
και ένας, και μονάς, πάντα δε τα μετά Θεόν δυάδες et unitas,et monas. Omnia vero, que post Deum sunt,
εισί , και σύνθετα , εί και με επίσης . Τα μεν γαρ duplicia sunt , et composita , licet non pari ratione .
νοητά έκ τε ουσίας υπάρχουσι , και συστατικής δια- Nam quæ menle et intelligentia continentur, ex es
φοράς αφοριζούσης έκαστον, πάν γάρ το έχον συν- sentia constant, et differentia, qua unumquodque eo
επιθεωρούμενόν τι πρός, δήλωσιν της οικείας υπάρ- rum constituitur, et ab aliis separatur. Quidquid au
ξεως , ουχ απλούν κυρίως, τα δε αισθητά εξ είδους
. tem habet aliquid, quo ipsius essentia declarelur,
non est simplex : quæ vero sensibus percipiuntur,
και ύλης . constant ex materia et forma.
Του αυτού. Ejusdem .
Επί του Θεού το ών, και το αγαθός, και το Θεός, In Deo, et qui est , et bonus, et Deus, et opifex,
και το δημιουργός , και το υπερούσιος , και το άπει- et essentia priestantior , et infinitus, et immortalis ,
ρος , και το αθάνατος, και τα τοιαύτα ου λέγομεν el quæ his similia sunt , non dicimus esse differen
143 EUTHYMII ZIGABENI
lias essentiam constituentes , ne ipsum ex iis Α ουσιώδεις διαφοράς, ίνα μη σύνθετον αυτόν εκ τού
compositum asseramus, sed appellationes quasdam ,
quibus aliqua eorum , quæ circa ipsum spectantur,
palefiunt , cum nulla tamen ex ipsis ,' ea, quæ ad
essenliam et naturam ejus pertinent, ostendal.
Quædam ením divinæ naturæ congruentia signifi-
cant, non autem indicant ipsam naturam , quod
quidem differentiarum essentiam constituentium
proprium est.
Ejusdem .
In partes dividi non potest Deus, quia non habet
quantitatem . Quantus non est, quoniam et qualitatis
144
των δογματίσωμεν, αλλά προσηγορίας τινών μεν
έκφαντικάς , των θεωρουμένων περί αυτόν, ουδενός
δε των κατά την ουσίαν αυτού και φύσιν δηλωτικάς.
Τινά μέν γάρ πρέποντα τη θεία φύσει σημαίνουσιν,
ουκ αυτήν δε την φύσιν μηνύουσιν , όπερ ίδιον των
ουσιωδών και συστατικών διαφορών.
Του αυτού.
'Αμερες μεν το Θείον, ότι και άπoσoν• άποσον
δε, ότι και άποιον · άποιον δε , ότι και απλούν,
7

expers. Non est qualis, quia et simplex. Simplex απλούν δε, ότι και αδιάστατον, αδιάστατον δε, ότι
est, quia et interminalus.' Interminatus, quia et και άπειρον , άπειρον δε, ότι και ακίνητον · ακί-
infinitus. Infinitus, quia et immobilis. Immobilis, Β νητον δε , ότι και αναρχον. Ούτε γάρ έχει τι προ
quia et sine principio . Nihil enim habet ante se , αυτού, και μείζον , ούτε τι συν αυτώ, και ίσον, ούτε
et majus. Nihil secum , et æquale. Nihil post se . τι μετ' αυτό. "Αναρχον δε , ότι και αγέννητον ·
Vacat autem principio , quoniam et ingenitus est. αγέννητον δε , ότι και εν και μονώτατον • εν δε και
7
.

Ingenitus porro, quoniam est unus , et maxime μονώτατον , ότι και παντελώς άσχετον , και διά τούτο
singularis. Unus vero maximeque singularis , quo- πάντα πάσιν άρρητόν τε και άγνωστον, και μόνην
miam immensus omnino, ideoque nec explicari, nec αληθή γνώσιν έχον το μη γινώσκεσθαι.
cognosci polest, et sola hæc vera illius habetur
cognitio , quod cognosci non potest.
Του αυτού .
Ejusdem .
Infinitus est. Deus, non ea re solum, quod prin- , "Απειρον το θείον ου μόνον κατά το άναρχόν το
cipio vacat et fine, verumetiarn quantum ad essen- και ατελεύτητον, αλλά και κατ ' ουσίαν , και δύνα
tiam, et potentiam , actionemque pertinet. Neque μιν, και ενέργειαν . 'Αχώρητον μέν γάρ κατ' ουσίαν,
enim per essentiam percipi , nec per potentiam ,aclio- απερινόητον δε κατά δύναμιν , και ενέργειαν. Και
nemque cognosci potest. Atque ut verius loquar, om- αληθέστερον ειπείν , αόριστον κατά πάντα και λόγον,
ni ratione et modo est indefinitus . Hec enim est infi- c και τρόπον τούτο γάρ το κυρίως άπειρον . " Ωσπερ
niti proprium . Nam sicut unitas, neque numerus est , γάρ ή μονάς ούτε αριθμός εστιν , ούτε αριθμητόν,
neque mumerabilis, neque lotum , neque pars, neque ούτε όλον, ούτε μέρος , ούτε σχέσεις , αλλ' αρχή μεν,
habitus numeri, sed omnis numeri principium et ως αιτία παντός αριθμού, άναρχος δε , ως μηδένα
causa , sine principio autem , quia nullum habet nu- αριθμόν έχουσα πρεσβύτερον και αίτιον του είναι
merum antiquiorem , et causam , ui ipsa sit : sic etiam αυτήν μονάδα • ούτω και ο Θεός, ώς έν εικόνι
Deus, ul parvum exemplum afferatur, omnem et μικρά φάναι , υπέρ πάσαν ποσότητα, και ποιότητα ,
quantitatem, et qualitatem , et habitum superans et και σχέσιν , και απλούς, και άναρχος , και αρχή των
simplex est, et sine principio, et rerum principium . όντων .
Ejusdem . Του αυτού .
Simplicem Deus, cum simplex sit , unain , honam , "Απλούν δν το Θείον απλήν έχει ενέργειαν, μίαν,
omnibus omnia conficientem actionem habet , ins- αγαθήν, πάσι πάντα ενεργούσαν, κατά την ηλιακήν
lar radii solis, qui omnia fovens agit in singulis ακτίνα, ήτις πάντα θάλπουσα εν εκάστη κατά την
pro naturali cujusque, et ad suscipicndum apta φυσικής επιτηδειότητα, και δεκτικήν δύναμιν ενερ
potestate . γεί.
D Τού αυτού.
Ejusdem .
Deus, qui est ipsa essentia , et ipsa bonitas, et " Ο μεν Θεός, ώς αυτoύπαρξις ών, και αυτοαγα .
ipsa sapientia , imo vero, qui his omnibus subli- θότης, και αυτοσοφία, μάλλον δε και υπέρ ταύτα ,
.

mior est , nihil habet omnino contrarium . Que»
autem crealæ sunt res, gralia el munere sunt omnes
essentiæ participes. Et quæ ratione menteque con :
31ant , ac naturam ad bonitatem sapientiamque
suscipiendam idoncam obtinent, contrarium habent
essentiæ quidem ipsum non esse , naturæ vero ad
- bonitatem , et sapientiam accipiendam accommoda-
lir , malitiam et ignorantiam . Porro semper ut sint ,
ul non sint , in potestate est effectoris. Ut autem
Bonitatis et sapientiæ fiant participes, aut non fiant,
in ipsarum , quæ ralione sunt præditæ , situm est
voluntate .
ουδεν έχει το σύνολον εναντίον τα δε κτίσματα, ως
πάντα μεν μεθέξει, και χάριτι την ύπαρξιν έχοντα ,
τα δε λογικά, και νοερά , και ώς την αγαθότητος ,
και σοφίας επιτηδειότητα κεκτημένα , έχουσιν
εναντίον , τη μεν υπάρξει το μή υπάρχειν, τη δε
της αγαθότητος και σοφίας επιτηδειότητι κακίαν
και άγνωσίαν. Και το μεν υπάρχειν άει, ή μή υπάρ
χειν ταύτα εν τη εξουσία του πεποικότος έστι , το
δε μετέχειν της αγαθότητος αυτού και της σοφίας,
ή μη μετέχειν, εν τη βουλήσει των λογικών υπάρ
χει .
165 PANOPLIA DOGMATICA .
Του αυτού.
Οι μεν "Ελληνες εξ αϊδίου λέγοντες συνυπάρχειν
τω Θεώ την των όντων ουσίαν, τας περί αυτήν
ποιότητας ύστερον εξ αυτού λαβούσαν, τη μεν
ουσία ουδέν λέγουσιν εναντίον είναι, εν ταις ποιό-
τησι δε μόναις είναι την εναντίωσιν ημείς δε μόνον
την θείαν ουσίαν μηδέν έχειν εναντίον δογματίζον-
τες, ώς μόνην κυρίως άπειρον τη των όντων ουσία
εναντίον είναι το μή όν λέγομεν, έπει και εκ του μη
όντος αυτήν υπέστησε . Και κείσθαι μεν εν τη εξου-
σία του κτίσαντος το είναι, ή μή είναι αυτήν, βού-
λεσθαι δε αυτόν, ώς αγαθόν, είναι αυτήν και δια-
μένειν τη παντοκρατορική δυνάμει αυτού διακρατου.
μένην
Του αυτού.
Πάσα ουσία τον ίδιον όρον έαυτή συνεισάγουσα,
τουτέστιν οριζομένη , αρχή πέφυκεν είναι της επι-
θεωρουμένης αυτή κατά δύναμιν κινήσεως. Πάσα δε
ουσιώδης προς ενέργειας κίνησις μεσότης έστι με
τεπινοουμένη μεν της ουσίας , προεπινοουμένη δε
της ενεργείας. Και πάσα ενέργεια τώ κατ' αυτήν
λόγω φυσικώς περιγραφομένη τέλος έστι της προ αυ
της κατ' επίνοιαν θεωρουμένης ουσιώδους κινήσεως .
“Ο δε Θεός ούτε αρχή έστιν, ούτε μεσότης, ούτε τέ-
λος. Ταύτα γάρ των χρόνω διαιρετών εισι γνωρί-
σματα, είπoι δ ' άν τις ότι και των αιώνι συνορωμέ-
νων . Ο γάρ χρόνος , μετρουμένην έχων την κίνησιν ,
αριθμώ περιγράφεται . Ο δ' αιών, συνεπινοουμένην
έχων τη υπάρξει την πότε κατηγορίαν , πάσχει διά- trita et vulgata jam voce utar) prædicamentom ,
στασιν, ως αρχήν του είναι λαβών . Ει δε χρόνος σ quando simulintelligitur subit divisionem, et exsi
και αιών ουκ άναρχα , πολλώ μάλλον τα εν τούτοις stendi principium sumit. Quod si tempus, et sæcu
περιεχόμενα . Ο Θεός τοίνυν ούτε ουσία ών , ίνα μη lum non carent principio, multo minus ea, quæ
αρχή νομισθείη , ούτε δύναμις , ίνα μη μεσότης , ούτε
ενέργεια, ίνα μή τέλος , έστιν ούσιοποιός , και υπερού-
σιος οντότης, και δυναμοποιός , και υπερδύναμος
. ne medium vocetur; nec actio, ne fiuis nominelur.
πανσθένεια, και πάσης ενεργείας δραστική , και
ατελεύτητος έξις. Και συντόμως ειπείν πάσης ου-
σίας , και δυνάμεως, και ενεργείας, αρχής τε, και
μεσότητος , και τέλους ποιητική.
Τού αυτού.
'Αρχή πάσα , και μεσότης, και τέλος την σχετικήν
δι' όλου κατηγορίαν ουκ ήρνηται. Ο δε Θεός καθ6-
λου πάσης σχέσεως υπάρχων άπειράκις απείρως
ανώτερος, ούτε αρχή έστιν, ούτε μεσότης, ούτε τέ-
λος , ουδέ τι έτερον των εν οίς θεωρείσθαι κατά την
σχέσιν ή του πρός τι δύναται κατηγορία.
Του αυτού .
'Αρχή των όντων , και μεσότης, και τέλος λέγεται
ο Θεός, αλλ ' ώς ενεργών , ουχ ώς πάσχων, ώσπερ και
άλλα πάντα, οίς παρ' ημών ονομάζεται. 'Άρχή μέν
γάρ έστιν, ώς δημιουργός , μεσίτις δε , ώς προ-
νητής , τέλος δε , ώς περιγραφή. Εξ αυτού
γάρ, » φησί, « και δι' αυτού , και εις αυτόν τα
πάντα.
Του αυτού ..
Ουδέν των όντων αυτενέργητον · το δε μή αυτεν-
έργητον ουδ' αναίτιον . Το δε μή αναίτιον ουδ' ακί-
νη,τον: το δε μή ακίνητον δι' αιτίαν κινείται πάν-
-
TIT . LII . 146
A Ejusdem .
Græci, qui dicunt rerum essentiam ab omni
æternitate siinul fuisse cum Deo , qualitates autem
ab eo post accepisse,, essentiae nilhil esse contra
rium asserunt, sed in qualitatibus solis contraria
reperiri .. Nos autem,, qui solam divinam essentiam
quia sola proprie sit infinita,, nihil habere contra
rium tradimus, rerum essentia contrarium esse
ipsum non esse dicimus . Quippe quic ex nihilo facia
esi. In ejus autem , qui illam creavit, esse potestale;
ut ipsa ver sit vel non sit. Verum ipsi , nempe bono ,
placere, ut sit, maneatque omnipotenti ipsius vir
tute conservata .
Ejusdem .
B
Omnis essentia proprio termino circumscripla,
et definita, principium est ejus motus , qui potentia
in ipsa consideratur. Omnis autem essentia molus
medium quiddam est . Nam el essentiam sequitur,
et actionem antecedit. Et omnis actio propria ipsius
ratione naturaliter circumscripta finis est illius
motus, qui ab essenlia proficiscitur. Verum Deus
nec principium , nec medium , nec finis est. Hi nam
que sunt earum rerum termini , quæ tempore divi
duntur, et quæ simul cum sæculo , ut aliquis dical ,
cernuntur. Tempus enim , cum ejus mensura sit
motus, numero circumscribitur. Sæculum autem ,
quoniam cum ejus essentia , categorica, sive (ut
tempore et sæculo continentur. Deus igitur peque
essentia est, ne principium dicatur ; nec potentia,
Sed effector essentiæ , essentiaque præstantior ; et
eflector potentia , potentiaque valentior ; et omnis
actionis babilus nunquam desinens. Atque, ut bre
viter dicam , omnis essentiæ , et polentiæ, et actio
nis, el principii, et medii, et finis auctor.
Ejusdem .
Omne principium et medium , et finis habilus
omnino categoriam non effugiunt . Deus autem
omni plane habitu cum sit superior, nec principiuin
Dest,, nec medium,, nec finis , nec aliud quidquam
eorun , in habilus calegoria considerantur, vel cum
aliquo conferuntur .
Ejusdem.
Rerum principium et finis dicitur Deus, sed non
ut agens, aut patiens, id, quod intelligendum est in
omnibus nominibus, quæ ipsi tribuuntur; sed prin :
cipium est ut elector medium ut moderator,
finis ut circumscriptio : ex ipso enim , ci per ipsum ,
et in ipsum omnia.
Ejusdem .
Nihil eorum , quæ sunt, seipsum facit. Quod au ·
tem a se non est ſactum , causa non carei. Quod cau
sa non carct , 904 est immobile. Quod innobile noi
.

317 EUTHYMII ZIGABENI. 148

es!, propter causam movetur omnino . Moveri igitur Α τως ενεργούμενον το κινείσθαι φυσικώς υπό της
naluraliter pendet a causa, per quam fit, ei ad αιτίας, δι' ήν, και προς την ποιείται την κίνησιν.
quam dirigilur ipse motus. Nihil enim eorum , quae Ουδέν γάρ των κινουμένων κινείσθαι πέφυκεν αναι
moventur, sine causa moveri natura palitur. Prin- τίως. 'Αρχή δε πάσης κινήσεως φυσικής και των κι
cipium autem omnis motus naturalis , et eorum que νουμένων γένεσις. 'Αρχή δε της των γεγενημένων
moventur, generatio .. Principίum vero illorum que γενέσεως ο Θεός , ώς γενεσιουργόςκαιτης δε των γε .
generata sunt,, generationis ,, est Deus,, ut auctor ge- γενημένων φυσικής κινήσεως τέλος η στάσις έστιν
nerationis. Al finis molus naturalis est eorum quæ ην ποιεί μετά την διάβασιν των πεπερασμένων και
generata sunt, slalus, quem post transilum eorum , άπειρία, εν ή, διά το μή είναι διάστημα , πάσα παύ
quæ transierunt, efficit infinitas illa in qua, quo- εται κίνησις των φυσικώς κινουμένων. Πάσης ούν
niam nullum est spatium, cessat motus rerum , quae γενέσεώς τε και κινήσεως, και στάσεως των όντων ,
moventur naturaliter.. Omnis ergo generationis, et αρχή, και μεσότης, και τέλος ο Θεός, ώς εξ αυτού
motus, et stalus rerum principium , et medium, et γεγενημένων, και δι' αυτού κινουμένων, και εις
finis est Deus. Quoniam et ex ipso genitæ sunt, αυτόν την στάσιν ποιησομένων τον ορίζοντα και
per ipsum moventur,tur, et in ipsum sunt desiture ,, αυτήν την πάσης κινήσεως οριστικήν άπειρίαν.
qui ipsam quoque motus omnes definientem ac ferminantem complectitur infinitatem .
Ejusdem . B Τού αυτού
Eorum , quæ fiunt, quæque moventur, motionis et "Έστιν ο Θεός αρχή της των γινομένων γενέσεως,
principium , et finis est Deus, et eorum quæ in ip . και τέλος της των κινουμένων κινήσεως, και των
som feruntur stabile, atque immobile firmamentum . εις αυτόν φερομένων στάσις βάσιμος, και ακί
Et omnium denique rerum terminus interminatus, νητος , και παντός όρου όρος αόριστος, και πέρας
et infinitus finis. άπειρον
Ejusdem . Του αυτού.
Homines eerlo quodam termino, boni, sapientes, Οι μεν άνθρωποι προσδιωρισμένως αγαθοί άνθρω
et justi vocantur : Deus autem absolute dicitur bo- που λέγονται, και σοφοί άνθρωποι, και δίκαιοι άν
nus , et sapiens, et justus , et bonitas, et sapientia, θρωποι · ο δε Θεός απολύτως ταύτα, αγαθός, και
el justitia, quippe qui est omnis virtutis essentia , σοφός , και δίκαιος, και αγαθότης, και σοφία , και
Quamobrem qui virtutis est particeps, Dei parti- δικαιοσύνη , ως ουσία πάσης αρετής. Ο τοίνυν άρε
ceps est, qui virtutis, ut diximus, essentia et fons της μετέχων μετέχει Θεού της ουσίας, ως είρηται,
est . και πηγής της αρετής.
Ejusdem . Τού αυτού.
C
Deus, qui cognitio per essentiam est, solar boni "Ο Θεός γνώσις ών κατ ' ουσίαν την γνώσιν του
cognitionem habet, ut qui solius boni nalura est. καλού μόνην έχει, άτε μόνου του καλού φύσις ών.
Omnis autem secundum Deum natura ratione præ- Πάσα δε λογική μετά Θεόν φύσις έχειν ομού και
dita siinplici mentis motu non potest eodem tem- κατά ταυτόν εν τω της διανοίας απλά κινήματι
pore boni et mali notitiani habere, cuin unius con- καλού και κακού γνώσιν ου δύναται. Διότι πέφυκεν
trarii cogritîo, alterius contrarii naturaliter igno- ή θατέρου των αντικειμένων αλλήλοις γνώσεις ποιείν
rantiam afferat. Sic etiam oculi non possunt eodem της του ετέρου γνώσεως άγνοιαν . Και γάρ ουδ '
tempore sursum deorsumque, aut destrorsuni simul οφθαλμός άνω και κάτω δύναται κατά ταυτόν ιδείν , ή
ac sinistrorsum contueri. δεξιά ή αριστερά .
Ejusdem. Τού αυτού .
Ει se ipsum Deus, et quae sunt infra se cognoscit . Γινώσκει μεν ο Θεός εαυτόν, γινώσκει δε και τα
Natura item ratione menteque prædita et Deum , et υπ' αυτού γεγονότα. Και η λογική και νοερά φύσις
quæ infra Deum sunt, cognoscit ; sed non eodein γινώσκει μεν τον Θεόν, γινώσκει δε και τα υπ' αυ
modo , quo Deus. Hic enim ex essentiæ suæ con- D
του γεγονότα · αλλ' ουχ ώς ο Θεός γινώσκει, ούτω
templatione seipsum per semetipsum intelligit. Et και αύτη. Ο μεν γάρ γινώσκει εαυτόν εκ της μα
quæ sub ipso sunt, ex sapientia cognoscit sua, per καρίας ουσίας αυτού δι' εαυτού εαυτόν θεώμενος τα
quam , et in qua condidit omnia . Illa vero et Deum δε υπ' αυτού γεγονότα εκ της σοφίας αυτού , δι' ής
cognoscit, dum illius, qui nollins rei particeps est, και εν ή τα πάντα εποίησεν. Η δε γινώσκει τον
particeps fit, cum ex eo, quod est ; tum ex eo, quod Θεόν μεν μετοχή υπέρ μετοχήν όντα. Μετέχει γάρ
bene,per gratiam est. Quæ autem sub Deo sunt, per αυτού αυτώ τε τω είναι, και τη προς το ευ είναι
cipit, dum artificiosam in illis sapientiam ejus, et επιτηδειότητα, και τη προς το αει είναι χάριτι . Τα
naturales ipsorum rationes comprehendit. Angeli δε υπ' αυτού γεγονότα γινώσκει αναλήψει της εν αυ
tamen , ut qui mentes sunt puræ , sublimius intelli- τοίς θεωρουμένης τεχνικής σοφίας, και γνώσει των
gunt, demissius homines, ut qui corporis pondere εν τούτοις φυσικών λόγων. Πλήν οι άγγελοι μέν οία
deprimuntur. νόες μόνον γινώσκουσιν υψηλότερον , οι δ ' άνθρωποι
ουχ ούτως, αλλ' ύφειμένον, διά το συνεζευγμένων
πάχος του σώματος .
119 PANOPLIA DOGMATICA .
Του αυτού.
Ο Θεός ούτε νοών λέγεται κυρίως , ούτε νοούμε-
νος , ίνα μη σύνθετος λογισθείη . Το τε γάρ νοούν
συνεπιθεωρουμένην έχει την του νοείν δύναμιν, το
τε νοούμενον τήν του νοείσθαι. 'Αλλ'' ουδε νόησις · η
.
γάρ νότους έχει φυσικώς υποκειμένην δεκτικής αυτής
ουσίαν. Λοιπόν ούν υπέρ ταύτα πάντα, ει μή που
νόησιν αυτόν είποιμεν , αυτό κατ' ουσίαν νόησιν,
και όλον νόησιν , και μόνον νόησιν, και νόησιν υπέρ
νόησιν .
per essentiam intelligentiam , et totam intelligentiam, et intelligentiam solam, atque omni intelligentia
prestantiorem .
Του αυτού ,
“Ο Θεός ούτε νοερώς τα νερά γινώσκει, ούτε
αισθητως τα αισθητά. 'Αδύνατον γάρ τον υπέρ τα
όντα κατά τα όντα των όντων αντιλαμβάνεσθαι.
Λοιπόν ούν ώς ίδια θελήματα γινώσκει αυτά, επει
και θέλων πάντα πεποίηκε,
Τού αυτού .
Τους λόγου , πάντων των γεγονότων έχων ο Θεός
προ των αιώνων ύφεστώτας εν εαυτώ, κατ' αυτούς
τήν τε αόρατον και την ορατήν υπεστήσατο κτίσ.ν ,
κατά την δέοντα καιρών ποιών τα τε καθόλου και
τα καθέκαστον . Λόγος γάρ εκάστου των όντων προ •
καθηγήσατο, καθ ' ον τούτο γέγονε. Τοιγαρούν εν
τω Θεώ πάντων οι λόγοι πεπήγασι, καθ ' ους ταύτα
εκ μη όντων εποίησε , και κατά τούτους τους λόγους
γινώσκει τα πάντα πριν γενέσεως αυτών.. Τούτους
δε τους λόγους ο 'Αρεοπαγίτης (5 ) Διονύσιος προ- c lauίur. Quapropter si ex propria quisque ratione
ορισμούς καλεί , και θεία θελήματα . "Εκαστος ούν
κατά τον ίδιον λόγον τον όντα εν τω Θεώ κινηθείς ,
εν τω Θεώ γίνεται καθό και λέγεται το, « "Εγνω
Κύριος τους όντας αυτού , ώσπερ αύθις παρά
τούτον κινηθείς εκπίπτει του Θεού · καθο και λέγε
.
TIT . III. 150
Ejusdem .
A
seus proprie nec intelligere dicitur nec intelligi ,
ne compositus existinetur. Nam quod intelligit,
conjunctam babet intelligendi potestatem . Et quod
intelligitar,, potestatem habet conjunctam ,, αι ut in
lelligatur. Nec intelligentia proprie dicitur, siquidem
intelligentia naturaliter essentiam subjectam habet
ipsius intelligentiae susceptricem .. Reliquum igitur
est, ul, post haec omnia , cum non possimus Deum
hoc modo intelligentiam dicere, dicamus eum ipsum
Ejusdem .
Deus nec intelligentia cognoscit intelligibilia,
nec sensu sensibilia . Neque enim fieri potest, ul qui
B
rebus est excellentior, res percipiat ea ratione, qua se
vicissim ipsæ percipiunt : restat igitur, ut ea lan
quam proprias voluntates intelligat, quandoquidem
et volens fecit omnia .
Ejusdem .
Rationes omnium rerum ante sæcula labens in se
Deus, ex illis omnia, que vel nmente , vel sensu per
cipiuntur, procreavit, opportuno tempore lum unia
versa , ivm singula constiluens. Singulis enim rebus.
praccessit ratio, qua ita sunt facta .Quamobrem radio
nes omnium , in Deo erant fixæ , quibus eas ex
nihilo fecit. Atque his quidem rationibus cognoscit
omnia prius, quam fiant. Hæ vero a Dionysio Areo
pagita prefinitiones et divince voluptales appei
in Deo exsistente movealur, in Deo est . Ex quo
illud dicitur : « Novit Dominus, quisui sunt '. Sin
præler illam moveatur, a Deo excidit. Ex quo
illud : Non Dovi voi ,,

ται το, Ουκ οίδα υμάς . »

Τού αυτού . Ejusden .
"Ο Θεός ου ποιοτήτων, αλλ ' ουσιών πεποιωμένων Deus non qualitatum , sed essentiarum quæ factie
εοτι δημιουργός , sunt, effector est.
Του αυτού , Ejusdem .
Οι μεν άνθρωποι προς τα φαινόμενα βλέποντες Homines ea , quæ cernuntur, in quibas veritas
κρίνουσι , περί α ου πάντως έστιν η αλήθεια · ο δε omnino non est, speelanles judieant. Deus autem
Θεός το αφανές κίνημα της ψυχής του πράξαντος occullum animi notur agenlis intuens ,, et ratio
ιδών , και τον λόγον , καθ ' όν ώρμησε προς την πρά- D nery, qua ad agendum adductus est, recte et justo
ξιν , ορθώς και δικαίως κρίνει τα παρά των ανθρώ- " judicat ea quae ab onlinibus iunt .
πων πραττόμενα .
Του αυτού . Ejusdem .
Ου πάντα λέγειν ευπρεπές , όσα υποπίπτει ταις Non omnia , que cogitationibus nostris imbecillis
εννοίαις ημών . Ουδένα μεν γαρ έχει Θεόν ο Θεός, occurrunt , digne decoreφue possunt explicari. Nul .
ουδε σέβεται άλλον , ουδε εις τινά πιστεύει. "Αθεον lum habet Deum Deus, ncc alium colit, nec in
δε λέγειν τον Θεόν και ασεβή, και άπιστον , άτοπον. aliquem credit. Νam igitur aut sine Deo Deus ?
Τα τοιαύτα γάρ ή μεν έννοια υποβάλλει , η δε εισέ. aut impius ? aut infidelis ? Minime vero . Hæc igitur
6εια λέγειν ουκ επιτρέπει . et horum similia suggerit cogitatio, sed pietas
eloqui non permiuit.

' ΙΙ Τim. 1 , 19. • Matala , XX , 12.

(5) Ad haec verba , τούτους δε - ο 'Αρεοπ . Διο Πλάτων και οι περί αυτόν Ιδέας τούτους ώνόμα.
vúcios, Mosquensis í hoc scholiuin habet : 'O oč ζαν . ΜΑΤΤΗ ΕΙ.
 *
151 EUTHYMII ZIGABENI 159
Item communiler de Deo, Ioannis Damasceni ex Α "Ετι περί Θεού κοινώς τού Δαμασκηνού κερα.
capite 11 . λαιον ια'.

Quoniam autem plurima de Deo, corporibus Επει δε πλείστα περί Θεού σωματικώτερον εν τη
ailini quadam ratione in sacris Litteris symbolice θεία Γραφή συμβολικώς ειρημένα ευρίσκομεν, ειδά
: c per figuram dicta reperimus ; illud noscamus ναι χρή, ως ανθρώπους όντας ημάς, και το παχύ
oportcl, ficri non posse, lit nos qui liomines su- τούτο σαρκίον περικευμένους, τας θείας, και υψηλάς,
illus, crassaque carne involvimur, divinas illas , και αθλους της Θεότητος ενεργείας νοείν ή λέγειν
el excelsas ; immaterialesque Divinitatis actiones αδύνατον, ει μη εικόσι και τύπους και συμβόλοις τοις
intelligamus ac sermone compleciamur, nisi figile καθ' ημάς χρησαίμεθα και . "Οσα τοίνυν περί Θεού σω
ris et imaginibus, signisque naturæ nostræ con- ματικώτερον είρηται, συμβολικώς έστι λελεγμένα :
sentancis'ulamur. Quocirca ea omnia quæ cor- έχει δε υψηλοτέραν διάνοιαν · απλούν γάρ το Θείον
porea vel paululum ratione de Deo enuntiata και άσχημάτιστον. Οφθαλμούς μεν ούν Θεού , και
suni, figurate dicta sunt, altioremquc sensum in- βλέφαρα , και όρασιν, και την απάντων εποπτικήν
chidunt : quippe cum Deus simplex omnisque αυτού δύναμιν, και το αλάθητος της αυτού γνώσεως
figure expers exsistat .. Igitur per oculos,, et pal- έννοήσωμεν, από του παρ' ημίν διά ταύτι της αι
pebras, visumque Dei , vim ipsius rerum omnium B σθήσεως εντελεστέραν γνωσίν τε και πληροφορίας
inspectricem , atque ejusmodi cognitionem intelli- εγγίνεσθαι. "Ωτα δε και ακοήν, το εξιλεωτικών αυ
gamus, quam res nulla fugiat : ui nimirum sensus του , και της ημετέρας δεκτικόν δεήσεως. Και γάρ
ministerio perfectior nobis atque certior cognitio ημείς τους τας ικεσίας ποιουμένοις, διά ταύτης της
acccdat. Per aures et auditum ipsius ad ignoscen- αισθήσεως ευμενείς γινόμεθα, γνησιώτερον αυτοίς
dum propensionem atque in excipiendis το ούς επικλίνοντες. Στόμα δε και λαλιάν, το ενδει
precibus nostris benignitatem . Solemus enim per κτικών της βουλήσεως αυτού , εκ του παρ' ημίν διά
hunc sensum iis qui nobis supplices sunt, mites στόματος και λαλιάς σημαίνεσθαι τα εγκάρδια νοή
nos facilesque præbere ; benignius videlicet au- ματα. Βρώσιν δε και πόσιν, την ημετέραν προς το
rem ipsis admoventes. Per os ac locutionem , vo- αυτού θέλημα συνδρομήν. Και γάρ ήμεϊς , διά της
Juntatis ipsius declarationein accipimus. Quippe γευστικής αισθήσεως, την της φύσεως αναπληρούμεν
nos quoque abdita cordis sensa per os e: sermo- αναγκαίαν όρεξιν. "Οσφρησιν δε, το αποδεικτικών της
nem promimus. Per cibam el potum , promptum προς αυτόν εννοίας τε καιευνοίας, εκ του παρ' ημίν
nostrum ad voluntatem accessum . Etenim nos διά ταύτης της αισθήσεως,την της ευωδίας αποδοχής
quoque necessarium nature appetitum explemus C εγγίνεσθαι . Πρόσωπον δε , την δι' έργων αυτού ένδει
per gustus sensum . Per olſaclum , vim eam, qua ξίν τε και εμφάνειαν,εκ του την ημετέραν εμφά
cogitationem ac benevolentiam gralam acces νειαν διά προσώπου γίνεσθαι . Χείρας δε, το ανυστι
plamque habet. Siquidem et nos ouorum fragran- κον της ενεργείας αυτού. Και γάρ ήμείς τα χρειώδης
viam per hunc sensum excipimus. Per faciem , και μάλιστα τιμιώτερα διά των οικείων κατορθού
ipsius per opera demonstrationem ac ostensionem .μεν χειρών. Δεξιάν δε , την επί τοις αισίοις αυτού
Quando quidem nos quoque ex vultu oreque pa- βοήθειαν , εκ του και ημάς μάλλον επί των εύσχημο .
lam dignoscimur.. Per manus ,, actionem illam,, τέρων, και τιμιωτέρων, και πλείστης ισχύος δεομέ
qua opera sua absolvit. Nam nos etiam utilissima νων τη δεξιά κεχρήσθαι. Ψηλάφησιν δε, την ακριβε.
quæque el præstantissima opera nostris manibus στέραν αυτού , και την λίαν λεπτών τε , και κρυπτών
eſlicimus. Per dexteram , ipsius in rebus secundis διάγνωσίν τε, και είσπραξιν, εκ του παρ' ημίν μή
opem et auxilium ; ex eo nempe quod nos in e δύνασθαι τους ψηλαφωμένους εν εαυτοίς τι κρύπτειν.
bus insignioribus, quæque plurimum roboris , Πόδας δε και βάδισιν, την προς επικουρίαν τών δεο
requirunt, dextra potius utimur manu . Per la- μένων , ή εχθρών άμυναν, ή άλλην τινά πράξιν,
clini , certissimam ipsius minutissimarum ac 00- D έλευσίν τε, και παρουσίαν, εκ του παρ' ημίν διά της
cultissimarum rerum explorationem et exactio- των ποδών χρήσεως αποτελείσθαι την άφιξιν. " Ορκον
nem : ob id scilicet, quod illi quoque, quos δε, το αμετάθετον της βουλής αυτού, εκ του παρ'
contreclamus, nihil in se occullare queant. Per ημίν δι' όρκου τάς προς αλλήλους βεβαιούσθαι συν
pedes et incessionem , adventum ipsius et præsen- θήκας. Οργήν δε και θυμόν, την προς την κακίαν
tiam , vel al opean egentibus ferendam,, vel ad απέχθειάν τε και αποστροφήν. Και γάρ ήμείς τα
hostes ulciscendos, vel ad rem aliam gerendam : εναντία της γνώμης μισούντες οργιζόμεθα . Λήθης
quod nimirum nobis quoque hoc pedes præstent , δε , και ύπνον, και νυσταγμόν , την υπέρθεσιν της
11lil ad
al Iocum aliquem perveniamus.. Per jusjuran- των εχθρών αμύνης, και την της συνήθους προς
d ! 1m , consilii ejus inmutabilitatem : quod apud τους οικείους βοηθείας αναβολής και απλώς ειπείν
nos interposilo jurejurando mulua pacta firmen- πάντα τα σωματικώς ειρημένα επί Θεού, κεκρυμμέ
dur. Per iram et furorem , inſensam ejus erga νην έχει τινά έννοιαν, εκ των καθ' ημάς τα υπέρ
maliliam voluntatem ac odium , Nam et nos ca ημάς εκδιδάσκουσαν, ει μή τι περί της σωματικής
que cum voluntatc et sententia nostra pugnant του Θεού Λόγου επιδημίας είρηται . Αυτός γάρ πάντα
odio habentes, in iram prorumpimus. Per obli- τον άνθρωπος και διά την ημετέραν σωτηρίαν ανεδέ
 153 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. JIT . 154

ξατο, ψυχήν νοεράν, και σώμα, και τα της ανθρω- A vionem , somnum et dormitationem , animadver
πίνης φύσεως ιδιώματα, τα τε φυσικά και αδιάβλη- sionis in hostes dilationem , terporisque moras in
τα πάθη . auxilio consueto ferendo iis quos charos ac ne
cessarios habet. Denique, ul uno verbo dicam , in iis omnibus quæ de Deo corporeo modo enuntiantur,
abslrusus quidam sensus inest , quo per illa quæ nobis congruunt , ea quæ supra nos sunt edocemur :
nisi forte quidpiam de corporeo Dei adventu dictum est . Nam ipse totum hominem salutis nostræ causa
suscepit ; hoc est animam intelligentem , el corpus, atque humanæ naluræ proprietates, necnon natu
rales, nullique reprehensioni obnoxias passiones.
1 Τού αυτού περί τόπου . Κεφάλαιον ιγ' Ejusdem de loco, ex cap. 13 .
Τόπος έστι σωματικός πέρας του περιέχοντος , Locus corporeus est terininus continentis, qua
καθ' και περιέχεται το περιεχόμενον. Οταν ο αήρ πε- lenus continet id, quod continelur. Exempli gratia ,
ριέχει, το δε σώμα περιέχεται. Ούχ όλος δε ο περι- aer continet hocce 'corpus. Verum non tolus, qui
Ι
έχων αήρ τόπος έστι του περιεχομένου σώματος, αλλά comprehendit aer,, compreliensi corporis Iocus est ,
το τέλος του περιέχοντος αέρος το εφαπτόμενον του sed ambientis extremitas, que corpus com
περιεχομένου σώματος . Έστι δε και νοητός τόπος , prehensum attingit. Quod autem continet, omnino
ένθα νοείται, και έστιν ή νοητή και ασώματος Β in eo non est, quod continetar. Est etiam locus
φύσις · ενθαπερ έστι και ενεργεί, και ου σωματικώς intelligibilis , ubi intelligitur et est natura intelli
περιέχεται , αλλά νοητώς. Ου γαρ έχει σχήμα , ένα gibilis ,, ct incorporea . Ubi alest,, et agit , et ratione
σωματικής περιοχεθή. Ο μεν ούν Θεός αύλος ών, non corporea , sed intelligibili continetur. Neque
και απερίγραπτος εν τόπω ουκ έστιν. Αυτός γάρ enim figuram habet, ut ratione corporea com
εαυτού τόπος εστίν ο τά σύμπαντα πληρών, και prehendatur. Quare Deus, cum materiæ sit expers,
υπέρ τα πάντα ών, και αυτός συνέχων τα πάντα. et circumscribi nequeat, in loco non est . Ipse
Λέγεται δε και εν τόπω είναι , και λέγεται τόπος enim sui ipsius est locus , qui omnia implel, et .
Θεού, ένθα έκδηλος ή ενέργεια αυτού γίνεται . Αυτός supra omnia esi, et complectitur omnia . Dicitur
1

γάρ διά πάντων αμιγώς διήκει , και πάσι μεταδίδωσι
της εαυτου ενεργείας κατά την εκάστου επιτηδειό-
τητα και δεκτικήν δύναμιν, φημι δή τήν τε φυσικήν
και προαιρετικήν καθαρότητα . Καθαρώτερα δε τα
άυλα των υλικών, και τα ενάρετα των κακία συνε-
ζευγμένων. Λέγεται τοιγαρούν Θεού τόπος και πλέον
μετέχων της ενεργείας και της χάριτος αυτού. Διά C
τούτο ο ουρανός αυτού θρόνος. 'Εν αυτώ γάρ εισιν
οι ποιoύντες το θέλημα αυτού άγγελοι, και αεί δοξά-
ζοντες αυτόν. Αύτη γάρ αυτώ ανάπαυσις , και η γη
υποπόδιον των ποδών αυτού. Εν αυτή γάρ διά σαρ-
κός τους ανθρώπους συνανεστράφη. Πούς δε Θεού ή
αγία σάρξ αυτού διαφόρως ωνόμασται. Λέγεται και
η Εκκλησία τόπος Θεού. Ταύτην γάρ εις δοξολογίαν pedum ipsius. In hac eniin per carnem cum homi
αυτού, ώσπερ τι τέμενος άφωρίσαμεν, ενώ και τας
προς αυτόν εντεύξεις ποιούμεθα . Ομοίως και οι τό-
τ.οι , εν οίς έκδηλος ημίν η ενέργεια αυτού, είτε διά
σαρκός, είτε άνευ σώματος γέγονε, τόποι Θεού λέ-
γονται. Ιστέον δε ότι το Θείον αμερές εστιν, όλον
ελικώς πανταχού ον, και ου μέρος εν μέρει σωματι-
κως διαιρούμενον , αλλ' όλον εν πάσι, και όλον D sine corpore , Ioca dicuntur Dei. Sciendum est
υπέρ το παν . Ο δε άγγελος σωματικώς μεν εν το-
πω ου περιέχεται , ώστε τυπούσθαι και σχηματίζει
σθαι, όμως λέγεται εν τόπω είναι, διά το παρείναι
νοητώς , και ενεργείν κατά την έαυτού φύσιν, και
μή είναι αλλαχού , αλλ' εκείσε νοητώς περιγράφε-
σθαι , ένθα ενεργεί. Ου γαρ δύναται κατά ταυτόν εν
διαφόρους τόπους ενεργείν. Μόνου γάρ Θεού εστι το
πανταχού κατά ταυτόν ενεργείν. Ο μεν γάρ άγγε-
λος τάχει φύσεως, και το ετοίμως, ήγουν ταχέως,
μεταβαίνειν , ενεργεί εν διαφόρους τόπους, το δε
Θείον πανταχού ον, και υπέρ το πάν, πανταχού κα-
τα ταυτόν διαφόρως ενεργεί μια και απλή ενεργεία.
" Η δε ψυχή συνδέδεται το σώματι όλη όλω, και
ου μέρος μέρει, και ου περιέχεται υπ' αυτού, αλλά
tamen et in loco esse, et Dei locus dicitur, ubi.
actio ejus perspicua it. Ipse enim per omnia
transit sine mistione, et actionem suam omnibus
communicat pro apla cujusque ad suscipiendum
facultate . Puritatem dico , el naturalem , el volun
tariam . Puriora autem sunt, quæ materia carent,
quam quæ in materia depressa sunt : et quæ yir
tule sunt prædila , quam ea , quæ sunt cum viliis
conjuncta.. Dicitur igitur Dei locus,, qui plus habet
actionis ejus et gratiæ. Idcirco sedes ipsius appel
latur cælum , quod fin eo sunt angeli , qui ejus
obtemperant voluntati, et eum semper collaudant .
Hæc enim ipsi quies est. Et lerra scabellum dicitur
nibus versatus est. Pes autem Dei sancla ejus caro
multifariam est appellata . Dicitur et ecclesiae
locus Dei . Hanc enim ad ejus gloriam , ut leme
plum, constituimus, in quo preces etiara ad eum
fundimus. Similiter et ea loca, in quibus ejus
opera manifesta sunt, quæ vel in carne egit , vel
autem , Deum in partes non dividi, sed esse ubique
tolum omnino, et non partem in parte, quo pacto
corpora dividuntur. Sed tolum in omnibus, et
lolum super omnia. Angelus vero ralione quidem
corporea in loco non continetur, quasi formam ,
figuramquc suscipiat; altamen in loco esse dicitur
propterea quod intelligentia præsto est , et agil,
ut congruil naturæ ipsius, et non esse alibi, sed
illic, ubi agit, intelligentia contineri. Nequit enim
eodem tempore diversis in locis esse. Nam solius
est Dei ubique agere eodem tempore. Angelus
enim naturali celeritate, qua promple, citoque
ex uno in alium locum pertransit, in diversis locis
agit . Deus autcni cum sit ubique, et super omnia .
 II NI
155 EUTHYM ZIGABE 156
ubique eodem lenapore varie agit una et simplici A περιέχει αυτό, ώσπερ πυρ σίδηρον. Και εν αυτώ
actione. At animus corpori devinclus est, el lolus ουσα της οικείας ενεργείας ενεργεί.
loti conjunctus, non autem pars parti copulatus, nec continetur a corpore, sed ipsum continet
ut ignis ferrum. Et in ipso znanens acciones proprias exsequitur.
Ejusdem. Τού αυτού ,
Id , quod circumscriptum est, put loco, aut Περιγραπτών μέν έστι το τόπο και χρόνο η κατα
tempore,, aut comprehensione continetur .. Quod λήψει περιλαμβανόμενον · απερίγραπτον δε το μη
autem non est circumscriplum horum nullo con- δενί τούτων περιεχόμενον. 'Απερίγραπτον μεν ούν
prehenditur. Solus igitur Deus non est circum- μόνον εστί το Θείον , άναρχον ον και ατελεύτητον,
scriptus, quippe qui principium finemque non και πάντα περιέχον, και μηδεμιά καταλήψει περι -
habet,, et omnia continet,, elet nulla comprehensione εχόμενον μόνον γάρ έστιν ακατάληπτον και αόριστον,
continelur. Solus enim nec compreliendi, nec υπ' ουδενός γινωσκόμενον, αυτό δε μόνον εαυτού
definiri, nec ab ullo cognosci potest, sed ipse se θεωρητικόν · ο δε άγγελος και χρόνο περιγράφεται,
solus novit. Angelus vero et , lempore circum- ήρξατο γάρ του είναι, και τόπω , ει και νοητώς , ώς
B
scribitur , nam esse cæpit, et loco, licet, ut dixi . προείπομεν , και καταλήψει και άλλήλων γάρ την
mus, intelligibili , et comprehensionc. Nam et se φύσιν ίσασι ποσώς, και υπό του κτίστου ορίζονται
mutilo angeli aliqua ex parte naturaliter cogno- τέλεoν • τα δε σώματα και αρχή, και τέλει, και το .
gcunt , et a procreatore perfecte comprehenduntur. πφ σωματική, και καταλήψει .
corpora autein et principio, el fine, et loco corporeo , et comprehensione sunt circumscripta.
TITULUS IV . ΤΙΤΛΟΣ Δ ' .
Divinam naturam comprehendi non posse . Magni Περί του ακατάληπτον είναι την θείαν φύσιν .
Gregorii Theologi, ex oralione in diem Natalem Του μεγάλου Γρηγορίου του Θεολόγου, εκ του
Domini nostri Jesu Christi. λόγου του εις τα γενέθλια του Κυρίου ημών
'Ιησού Χριστού .
Deus, et erat semper, et est , et erit : vel , Θεός ήν μεν αεί, και έστι , και έσται · μάλλον
ul reclius loquar, semper est . Nam erat, et eril, δε έστιν αεί. Το γάρ ήν , και έσται , του καθ' ημάς
nostri temporis,, Muxeque nature segnienta sunt . χρόνου τμήματα , και της ρευστής φύσεως· ο δε ών
Ille auteni semper esl, atque hoc modo seipsum no- αει , και τούτο αυτός εαυτόν ονομάζει , τώ Μωϋσει χρη
minal, cum in monte Moysi oraculum edit '. Uni- ματίζων επί του όρους. "Ολον γαρ εν εαυτώ συλ
versum enim id , quod est, in se complectitor, nec λαβών , έχει το είναι, μήτε αρξάμενον, μήτε παυσό- και
principium habens, Bee finem habiturum , vel- C μενον , οίόν τι πέλαγος ουσίας άπειρον και αόρι
ut pelagus quoddam essentie immensum et intér . στον , πάσαν υπερεκπίπτον έννοιαν, και χρόνου και
minalum , oinnem , tum temporis, tum naturæ co- φύσεως · νω μόνη σκιαγραφούμενος , και τούτο
yilationem superans; mente sola adumbralos is, ou λίαν αμυδρώς και μετρίως, ουκ εκ των κατ'
quidem perexigue ac perobscure, non ex his quæ
quaein αυτόν , αλλ' εκ των περί αυτόν, άλλης εξ άλλου φαν
ipso sunt, sed quæ circa ipsuin : alia ex alio collecta τασίας συλλεγομένης, εις έν τι της αληθείας ίνδαλμα,
9pecie ad unum quoddam verilalis simulacrum ,, πριν κρατηθήναι, φεύγον , και πρίν νοηθήναι, διαδι
rriusquam tenealur , effugiens , et priusquam intel- δράσκον · τοσαύτα περιλάμπον ημών το ηγεμονικόν,
berlu percipiatur, se ipsum ſuga proripiens : lantum και ταύτα κεκαθαρμένον , όσα και όψιν αστραπής
principem πostri parlem,, eamque aa viliorum labe τάχος ουχ ισταμένης : Εμοι δοκείν , ίνα τα ληπτο
purgalani, coHustrans, quantum oculorum aciem μεν έλκη προς εαυτό (το γάρ τελέως άληπτον,
fulguris celeritas minime consistentis. Hoc aulem , ανέλπιστον, και ανεπιχείρητον), το δε αλήπτη θαυ
mea quidem sententia, ideirco fit, ut quatenus com- μάζηται, θαυμαζόμενον δε ποθηται πλέον , ποθούμε
prehendi potest, nos ad se trabal (quod enim per- νον δε καθαίρη , καθαίρον δε θεοειδείς απεργάζη
cipi omnino nequit, id nec sperat quisquam , nec D tai , τοιούτοις δε γενομένοις, ως οικείοις, ήδη
assequi conalur) ; quatenus autem capi non potest, προσομιλή , τολμά τι νεανικόν ο λόγος, Θεός θεούς
admirationem sui excitet, atque ex ipsa admiratione ενούμενός τε και γνωριζόμενος, και τοσούτον ίσως,
vehementius expetalur, expetimus purget , purgans όσον ήδη γινώσκει τους γινωσκομένους. "Απειρον ούν
autem divinos ellicial, talesque cum reddiui sunt, το θείον και δυσθεώρητον · και τούτο πάντη κατα
.

cum iis jam,,velut cum familiaribus,consuetuline ληπτον αυτού μόνον, ή απειρία • κάν τις οίηται το
habeat (meluo ve hoc audacius a me dictum videri απλής είναι φύσεως , ή όλον άληπτος είναι, ή
possil), Deus diis unilus el cognitus, ac lanlum lor- τελέως ληπτόν . Τί γά, ός απλής εστι φύσεως , επι
lasse, quantum jam eos, qui ipsi noli sunt, cogno- ζητήσωμεν. Ου γαρ δή τούτο φύσις αυτή η απλό
scit. Immensus igitur et infinitus est Deus, et ad της • είπερ μηδέ τοις συνθέτοις, μόνον το είναι συν
Contemplandum difficilis : atque hoc solum omnino θέτοις .
de ipso comprehendi potest, nempe quod immensus, et infinitus sit : etsi quispiam existime., cum , quia
simplicis naturæ sil, rationem hanc habere, ul, vel prorsus incomprehensibilis sit, vel prorsus ac perfecte
comprehendi queal. Quid enim ille sit, qui naturam simplicem habel, cxquiramus. Neque enim simplicitas
illi natura est : quandoquidem nec compositis sola compositio.
• Εxod. Πυ , 14.
157 PANOPLA DOGMATICA. - TIT.. IV.. 158
Διχή δε του απείρου θεωρουμένου, κατά τε Α Jam vero , cum immensitas bifariam conside
αρχήν και τέλος (το γάρ υπέρ ταύτα, και μη εν τού- retur, nempe et principii, et limnis ratione (nami
τους , άπειρον), όταν μεν εις τον άνω βυθόν και qnod supra hæc esl , ac non in his, immensum est) ;
νούς αποβλέψη , ουκ έχων όπου στή και απερείσηται cum in superius profundum mens aspexit, non ha
ταις περί Θεού φαντασίαις , το ενταύθα άπειρον και bens ubi consistat, formisque illis, quas de Deo con
ανέχβατον , άναρχον προσηγόρευσεν: όταν δε εις τα cipit ionilatur, immensum hoc et inextricabile,
κάτω και τα εξής, αθάνατον και ανώλεθρον anarchum , hoc és '; principio carens, appellavit :
όταν δε συνέλη το παν , αιώνιον . Αιών γάρ, ούτε χρό- cum autem ad inſeriora el posteriora, immortale
νος , ούτε χρόνου τι μέρος : ουδέ γάρ μετρητον · αλλ' alque interitus expers ; cum vero utrunque con
όπερημίν ο χρόνος , ηλίου φορά μετρούμενος, τούτο traxit el collegil, æternum . Æternitas enim, nec
τοίς αιδίοις , αιών, το συμπαρεκτεινόμενον τοίς ούσιν, tempus , nec temporis pars ulla est (nec enim in
οίόν τε χρονικόν κίνημα , και διάστημα . Mensuram cadit ); sed quod nobis tempus est, so
Jis molu definitum , hoe æternis ævum est, nimi
rom ille quasi temporalis quidam motus, et inter
rallum, quod simul cum æternis extenditur.
Τού αυτού εκ του περί θεολογίας λόγου. B Ejusdem, ex oratione de theologia.
Θεόν νοήσαι μεν χαλεπόν, φράσαι δε αδύνατον, Deum intellectu percipere difficile est : eloqui
ώ τις των παρ' "Έλλησι θεολόγων έφιλοσόφησεν, ουκ autem impossibile, üt profanorom theologorum qui
ατέχνως εμοί δοκεί , ίνα και κατειληφέναι δόξη το dam docuit, meo quidem judicio, non incallide, nempe
χαλεπόν είπείν, και διαφύγη τρανεκφράστιο τον έλεγ- ut ex eo quod intellectu difficilemi afirmat, opinio
χον. Αλλά φράσαι μεν αδύνατον, ώς ο έμός λόγος, νοή- nem hominibus afferat, se eum cognitione perce
σαι δε αδυνατώτερον.Το μεν γάρ νοηθεν, τάχα αν λόγος pisse ; ex eo autem quod nullis verbis eum explicari
δηλώσειεν, ει και μη συμμέτρως, αλλ' ανδρώς γυ posse ait, hoc agat, ne inscitia sua prodi atque
τώ μή πάντη τα ώτα διεφθαρμένω, και νωθρή την δια- convinci queat. Ego vero ita poliis dicendum cen
νοιαν . Το δε τοσούτο πράγμα τη διανοία περιλα- seo, Dei naturam nollis quidem verbis explicari
βεϊν, πάντως αδύνατον και αμήχανών , μη ότι τους posse ; aniño autem atque intelleetu comprehendi
καταβεβλακευμένους και κάτω νεύουσιν , αλλά και multo minuts posse. Nam quod quis animo et ratione
τους λίαν υψηλοίς.τε και φιλοθέσεις , και ομοίως πάση éomplexus fuerit, id quoque fortasse sermone de
γεννητη φύσει, και οίς ο ξόφος ούτος επιπροσθεί , clarare queat, si ne mediocriter quidem , al saltem
και το παχύ τούτο σαρκίον, προς την τού αληθούς C obscure , modo auditorem naclus sit ηση omnino
κατανόησιν · συκ οίδα δε , ει μή και ταϊς ανωτέρω $ urduin , lärdique et slupidi ingenii. Al rem tantam
και νοεραις φύσεσιν· αι, διά το πλησίον είναι Θεού , animo comprehendere, omnino impossibile est, non
και όλα τα φωτί καταλάμπεσθαι , τυχόν αν και τρα- niodo ignavis et languidis, deorsumque vergenti
νοιντο, ει και μη πάντη , άλλ' ημών γε τελεώ- bus, sed magnis etiam et excelsis viris Deique
τερόν τε και εκτυπώτερον, και άλλων άλλαι πλείον ή amore præditis , ac mortalibus peræque omnibus,
Ελαττον , κατά την αναλογίαν της τάξεως . quibus ad veri cognitionem caligo hæc et carnis
erassities tenebras offundit. Alque haud scio an hoc quoque sublimioribus illis et intelligentibus na
uris, negatum non sit ; quæ quia Deo propius junctæ sunt, ac foto illo splendore collucent, cer
tiere utique fortasse queant, si non prorsus , ac certe plenius quan nos et solidius, alque ahæ aliis,
pro cujusque ordine, vel uberius, vel parcius.
Τούτο μεν ούν ενταύθα κείσθω το δε ημέτερον, Sed de hac re liic sit finis . Quod aulem ad nos
συχ η ειρήνη του Θεού μόνον υπερέχει πάντα νούν patthnet , non pas tantummodo Dei exSupera Omnem
και κατάληψιν , ουδε όσα τους δικαίους έστιν εν επαγ- mentem et cognitionem , nec quæcunque iis , qui
γελίαις αποκείμενα, τα μήτε οφθαλμοίς ορατά , justitiam coluerint, in divinis pollieitationibus
μήτε ώσιν ακουστά , μήτε διανοία θεωρητά, κατά μια recondita sunt, quæ nec oculis cerni , nec auribusi
κρον γούν , ουδε ή της κτίσεως ακριβής κατανόησις exeipί, πec animo cogitari ac perspici 1 , nisi tenuis
(και γαρ και ταύτης πείσθητι τας σκιάς έχειν μό- sime, possunt , nec exacta el absoluta rerum crea
νου , όταν ακούσης : " Οψομαι τους ουρανούς , έργα barum cognitio ( nam harum quoque le solas um
των δακτύλων σου , σελήνην και αστέρας , και bras lenere haud dubites, cum Scripturam ad hunc
τον εν αυτοίς πάγιον λόγον ώς ούχι νύν ορών , οψό- modum loquentem audieris : Videbo cælos, opera di
μενης δε έστιν ότε) · αλλά πολύ προ τούτων , η υπέρ gilorum tuorum , lunam et stellas · , eamque, quæ
ταύτα , και εξ ης ταύτα, φύσις άληπτός τε και απε- ipsis inest, firmam et stabilem rationem , perinde
ρίληπτος: λέγω δε , ουχ ότι έστιν , αλλ' ή τις εστιν . Ού scilicet atque in hac vita ea minime videns, sed ali
γάρ κενόν, το κήρυγμα ημών, ουδέ ματαία η πί- quando perspectorus ) : sed multo magis natura
στις ημών , ουδε τούτό εστιν ο δογματίζομεν (μή πά- illa his sublimior , el ex qua hæc originem traxe
λιν την ευγνωμοσύνης ημών αθείας λάβης αρχήν και runt, caplum omnem el comprehensionem superat.
Συκοφαντίας, και κατεπαρθής ως ομολογούντων Nec vero hæc verba ita accipi velim , quasi percipi
1 Pillip . Iν, 7. • 1 Cor. 1 , 9. • Ps . νιιι, 4.
 159 EUTIIYMII ZIGABENI 160

non posse dicam, quod sii Deus , sell quid el quale A την άγνοιαν) . Πλείστον γάρ διαφέρει του είναι τιπε .
sit. Neque eniin inanis est predicatio nostra, nec πείσθαι , το τί ποτέ εστι τούτο είδέναι .
vana fides nostra ' ; nec id est, quod astruimus (ne cursus id quod probe candideque diximus , in
impietatis et calumniæ argumentum lrahas, ac nobis, ut ignorantiam confitentibus, arroganter insul
les). Plurimum namque interest, cerlo libi persuadeas aliquid esse, an, quid tandem illud sil. com
perlum habeas.
Ejusdem ex eadem oratione. Εκ του αυτού Λόγου .
Ecquis enim eo sapientiæ pervenit ? ecquis un- Τις ούτως εις έσχατον σοφίας αφίκετος ; τίς τοσού
quam lantam gratiam divinitus consecutus est ? ec- του χαρίσματος ήξιώθη τοτε ; τίς ούτω το στόμα
quis os mentis ita aperuit, ac Spiritum attraxit ', ut" της διανοίας διήνοιξε , και είλκυσε Πνεύμα , ίνα τη
Spiritus omnia perscrutantis, atque etiam Dei pro- τα πάντα ερευνώνται και γινώσκοντι , και τα βάθη
3
funda cognoscentis ' ope atque adjumento, Dei του Θεού, Πνεύματι, Θεόν καταλάβη , και μηκέτι του
naturam comprehenderit, nec jam ulterius pro- πρόσω δέηται , το έσχατον ορεκτον ήδη έχων, και εις )
gredi necesse habeat, utpote qui extremum illud πάσα σπεύδει του υψηλού και πολιτεία και διάνοια και
appetendum jam habeat, ad quod omnis sublinium
virorum et vita et cogitatio contendil ? 3
Quid enim tandem Deum esse censebis, și Τί γάρ ποτε υπολήψη το Θείον, είπερ όλαις
argumentis a ratione petitis fidem omnino habes ? ταις λογικαίς πιστεύεις εφόδοις ; ή προς τί σε ο
Aud quo tandem le subvelhet lec disputatio, si ac- λόγος ανάξει βασανιζόμενος , ώ φιλοσοφώτατε συ,
curitius examinetur ? Τe, inquam, appello, qui phi- και θεολογικώτατε, και καυχώμενε εις τά άμετρα ;
Iosophie 10 lieologie principalum tibi vindicas , Πότερον σώμα και και πώς το άπειρον, και αόριστον,
atque in immensum gloriaris.. An corpus eum esse και άσχημάτιστον, και αναφές, και αόρατον;; ή και
dices ? Quonam ergo modo immensus, infinitus, fi- ταύτα σώματα ; "Ω της εξουσίας1 ου γάρ αυτή φύ
guræ expers est, ac denique ejusmodi , ul nec tangi, σις σωμάτων . " Η σώμα μεν , ουχί ταύτα δε ; "Ω της
nec oculis cerni queat ? An hac quoque in corpora παχύτητος ! ένα μηδέν πλέον ημών έχη το Θείον.
cadunt ? O licentiam ! Non enim bæc corporum na- Πώς γάρ σεπτόν , ει περιγραπτόν; ή πώς φεύξε
tura est. An corpus quidem esse stalues, immensum ται το έκ στοιχείων συγκείσθαι , και εις αυτά πάλιν
vero, atque infinitum, celeraque hujus generis esse αναλύεσθαι, ή και όλως λύεσθαι ; Σύνθεσις γάρ , αρ
negabis? Ο crassiliem ! ut nulla re Deus nobis pre- Cχή μάχης μάχη δε, διαστάσεως · η δε , λύσεως : λύ
stel . Quid enim afferri potest, cur colatur atque ado- σις δε αλλότριον πάντη Θεού, και της πρώτης φύ
retur, si circumscriptus est ? Aut quid causæ esse σεως. Ούκουν διάστασις, ίνα μη λύσις ' ουδε μάχη ,
dicemus, quin ex elementis conflatus sit, atque in ένα μή διάστασις · ουδέ σύνθεσις, ίνα μή μάχη διά
eadem denuo redigatur , aut etiam prorsus inter- τούτο ουδέ σώμα, ίνα μη σύνθεσις. 'Εκ τω τε
cal ? Compositio quippe pugnæ initium est , pugna λευταίων επί τα πρώτα ο λόγος ανιών, ούτως ίστα
aulem dissidii, dissidium solutionis : solutio porro ται .

nullo modo in Deum ac primam illam naturam cadit. Quocirca nullum dissidium admitlendum est, ne solutio
consequatur : nec pugna, ne dissidium oriatur : nec compositio, de pugna exsistal. Ac proinde ne corpus
quidem est , ne alioqui compositum quidem eum necesse sil. Sic ab extremis ad priina recurrens oratio insistil.
Jam vero quomodo illud lneri poterimus, Πώς δε και σωθήσεται το διά πάντων διήκειν,
quod ait Scriptura , Deum omnia pervadere atque και πληρούν τα πάντα Θεόν, κατά το, Ουχί τον ου
implere , juxta illud : Nonne cælum el terram ego ρανόν και την γήν εγώ πληρώ ; λέγει Κύριος · και,
impleo ? dicit Dominus " ; el , Spiritus Domini re-
Πνεύμα Κυρίου πεπλήρωκε την οικουμένην , εί το
plevit orbem terrarum ; si Deus partim circuin- D μεν περιγράφοι , το δε περιγράφοιτο ; "Η γάρ
seribat, partim circumscribatur ? Aut enim per va- διά κενού χωρήσει του παντός, και τα πάντα οιχήσε
citam universitatem grassabilur, et res omnes nobis ται ημίν , ίν' υβρισθή Θεός , και σώμα γενόμενος, και
peribunt, ut sic Deus contumelia alliciatur, nimi: ουκ έχων όσα πεποίηκεν η σωμα εν σώμασι έσται,
rum et qui corpus sit, el iis quæ procreavit ca real : όπερ αδύνατον . ή πλακήσεται και αντιπαρατεθήσε
aut corpus in corporibus erit, id quod fieri non po- ται , ώσπερ όσα των υγρών μίγνυται και το
tesl : aut implicabitur , el opponelur, quemadmo- μεν τέμνει , υπό δε του τμηθήσεται , o και των Επι
dum ea , quæ liquiditate prædila sunt , inter se κουρείων ατόμων ατοπώτερόν τε και γραωδέστε
miscentur ; atque alia secabil , et ab aliis rursus se pov • και ούτω διαπεσείται ημίν , και σώμα ουχ
cabitur, quod ipsis etiam Epicuri alomis absurdius έξει , ουδε πηξίν τινα και περί του σώματος λόγος .
el anilius est ; sicque nobis collabetur, nec corpus, Ει δε άϋλον φήσομεν , ει μεν το πέμπτον, ώς τισιν
sicc solidi quidquam habebit hæc dispulatio, qua έδοξε , και την κύκλο φοράν φερόμενον · έστω
corpus Deo . tribuere conamur . Quod si eum μεν αυλόν τι και πέμπτον σώμα, ει βούλονται δε, και
corpus materize expers esse contenderint , εί qui .. ασώματος, κατά την αυτόνομον αυτών του λόγου φο
dem quintum illud , ut nonnulli censuerunt, el in ραν και ανάπλασιν · ουδέν γάρ νύν περί τούτου διοί
11Cor. XV, 14. 1 Ps . CΧVΙ ) , 131. 31 Cor. 1 , 10 , • Jer . ΧΧν1 , 24 . B
Sap. 1 , 1.
161 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT . IV . 162
σομαι . Κατά τί δε των κινουμένων έσται και φε- A orbem volubile :: sit sane corpus quoddam quintum ,
ρομένων , ίνα μη λέγω την ύβριν, ει τα αυτά τοίς el a materia semolum, atque etiam , si ipsis ita col
πεποιημένους και πεποιηκώς κινηθήσεται, και τοις φε libuerit , incorporeum ; quandoquidem ita sermone
ρομένοις ο φέρων , εί γε και τούτο δώσουσι ; Τι δαι comparati sunt , ut pro arbitrio in omnem partem
το τούτο πάλιν κινούν ; τί δε το πάν κινούν; sese versent, ac quidvis ellingant; nihil enim hac
κάκείνο τί ; και τί πάλινεκείνο ; και τούτο εις άπειρον. de re in præsentia cum illis altercabor. Cæteruin
Πώς δαι ουκ εν τόπω πάντως , εί γε φερόμενον; Εί quo tandem in genere erit earum rerum, quae molu
δε άλλο τι παρά το πέμπτον φήσουσιν, ει μεν άγγε- cienlur et agitantur , ut interim laceam , quam gra
λικόν · πόθεν ότι άγγελοι σώματα, και τίνα ταυ- vis sit contumelir , asserere, Creatorein code:n , quo
τα ; και πόσον υπέρ άγγελον είη Θεός, ού λει- res ab eo crealas, motu incilari, atque eum , cujus
τουργός άγγελος ; Ει δε υπέρ ταύτα, πάλιν εισήχθη vi ac numine res conditæ volvuntur, si tamen hoc
σωμάτων έσμός αλόγιστος, και φλυαρίας βυθός, ού- etiam daluri sunt, eodem modo cum jis volvi ac
δαμού στήναι δυνάμενος . B circumferri ? Quæro etiam , quidnam sit quod uni
versuin boc moveal ? Quidnam vero quod vicissim illud moveat , ac rursam a quo illud moveatur ? Eo
demque modo in infinitum progrediar. Qui etiam fieri potest, ut omnino non sit in loco, si quidem
fertur, ac motu incitatur ? Jam si aliud quoddam corpus, præter quintum illud , Deum esse statuant,
si quidem angelicum : unde probabunt angelos corpore conslare , el quo landem corpore ? Quantumn
aulei , si res ila sa habeat, Deus angelum , quo ministro utilur, antecellel ? Si corpus quoddam bis sub
limjus esse dixerint, rursus corporum examen rationis expers inducelur, ac nugarum gurges adeo
profundus, ul nusquam pes figi possit.
Ούτω μεν ούν ου σωμα ημίν ο Θεός ουδε Atque hinc conslal , Deum corpus non esse.
γάρ ήδη τις τούτο των θεοπνεύστων, και είπεν, ή παρε- Neque enim adhuc quisquam eorum , qui divinitus
δέξατο , ουδε της ημετέρας αυλής ο λόγος . aflati sunt, hoc vel dixit, vel ab aliis diclum com -
Λείπεται δη ασώματον υπολαμβάνειν . 'Αλλ ' ει ασώ- probavit, nec nostri ovilis est bæc doctrina. Super
ματον , ούπω μεν ουδε τούτο της ουσίας παραστα- est igitur, ut incorporeum esse Deum existimemus.
τικόν τε και περιεκτικόν . ώσπερ ουδε το αγέν- Verum, utcunque incorporeum dicamus, nondum
νητον , και το άναρχον , και το αναλλοίωτον , και το lamen hoc naturam illius essentiamque complecti.
άφθαρτον , και όσα περί Θεού , η περί Θεόν είναι λέ- lur el declarat ; quemadmodum nec ingenitum , nec
γεται . Τί γάρ όντι αυτώ κατά την φύσιν και την aparchum, id est, principii expers, nec immutabile,
υπόστασιν υπάρχει , το μή αρχήν έχειν, μηδέ εξίστα C nec incorruptibile, celeraque omnia, quæ de
σθαι , μηδέ περατούσθαι ; 'Αλλ' όλον το είναι περι- Deo, vel circa Deuin , prxdicantur. Quid enim proil
λαμβάνειν λείπεται προσφιλοσοφείν τε και προσεξ . est ad indicandam ipsius naturam et subsisten
ετάζειν τό γε νούν Θεού αληθώς έχoντι, και τε. tiam qua exsistii , si dicas eum joilium non habere,
λεωτέρω την θεωρίαν. Ως γαρ ουκ αρκεί το σώμα nec a se unq: iam desciscere, nec ullis terminis inclu
ειπείν , ή το γεγεννήσθαι , προς το και το, περί ο ταύ- di ? Verum lotam ejus essentiam edisserendam et
τα, παραστησαί τε και δηλώσαι , αλλά δεί και το inquirendain huic relinquimus , qui vere Dei noti
υποκείμενον τούτοις είπείν, ει μέλλου τελείως και tiam habet , atque in contemplando perfectior est .
αποχρώντως το νοούμενον παραστήσεσθαι (ή γάρ άν- Ui enim non satis est corpus Jicere, aut procrea -
θρωπος, ή βούς,ή ίππος τούτο το ενσώματος, και γεννώ- Lum esse, ad hoc vel illud, cui hæc adjacent, expri
μενον,και φθειρόμενον)· ούτως ουδέ εκεί στήσεται μέχρι nendum et indicandum, sed quid ipsa quoque res
του ειπείν & μή έστιν , ο τήν του όντως πολυπραγμο- subjecta sit, dicendum est, si modo volumus, in quod
νών φύσιν , αλλά δεί προς το ειπείν & μή έστι , cogitamus, plene atque abunde repræsentare ( po
και ό έστιν ειπείν όσο και ράον έν τι περιλαβείν, ή lest enim vel homo, vel bos, vel equus esse, hoc
τα πάντα καθ' έκαστον απειπείν , ίνα έκ τε tñs D quod corporeum ac procreatum et corruptibile esse
αναιρέσεως ών ουκ έστι, και της ού έστι θέσεως, pronuntiamus ) : ad eumdem modum qui Dei nalu
περιληφθή το νοούμενον . Ο δε, ά μεν ουκ έστι λε ram curiosius inquirendam duxerit, non hic conquie
γων, σιωπών δέ και εστι , ποιεί παραπλήσιον , ώσπερ scet , ut dicat , quid non sit Deus , sed hoc quoque
αν ει τα πέντε δις όσα εστιν ερωτώμενος , ότι ipsi adjiciendum erit, ui , quid sit , exponat ; idque
μεν ου δύο λέγοι , ουδέ τρία , ουδε τέσσαρα, ουδε eo magis, quod ininus dificile est unum quidpiam
πέντε , ουδε είκοσιν, ουδε τριάκοντα, ουδέ τινα, ένα animo complecti , quam omnia sigillatim inficiando
συνελών είπω, των εντός δεκάδος, ή δεκαδικών αρι- removere, ul rejectis iis, quæ non est, et consti
ομών· ότι δε είη δέκα μή λέγοι, μηδε ερείδοι τον νούν tulo eo, quod sit, comprehendatur id quod cogita
του έρωτώντος εις το ζητούμενον . Πολλώ γάρ ράον : mus . Qui vero ita , φuid res aliqua non sit , pronoun
και συντομώτερον εκ του ό έστιν όσα ουκ έστι δηλώ- iat, ut interim , quid sil , taceal , non obsimilis est ei
σαι, ή εκ του ανελεϊν & μή έστιν , ό εστιν ενδείξα- qui rogatus , bis quinque quot sint, respondeal qui
σθαι. " Η τούτο μεν παντί δηλον. dem ea nec duo esse , nec tria , nec quatuor , nec
quinque, nec viginti, nec triginta, nec , ul brevi complectar, ullum numerum citra vel ulira denariumi
cæterum quod decem sint, non dicat , nec mentem ejus, a quo interrogalur, ad id quod quæsitum est ,
aſigan. Mullo enim facilius el compendiosius est, ex eo, quod, quid sit , dixeris , quidquid non sit declarare.
 163 EUTHYMIL ZIGABENI 164
quam ex eorum , quid non est , ablatione atque inficiatione, quæ sit, demonstrare ; quemadmodum
cuivis perspicuum esse arbitror,
Quoniam igitur Deum corpore vacare nobis est A Επει δε εστιν ασώματος ημίν το θείον , μικρών
exploratum , aliquanto ulterius in inquirendo pro- τι προσεξετάσωμεν. Πότερον ουδαμού τούτο, ή έστιν
gredisamur . Nusquamne ille est, an alicubi ? Si enim όπου ; Ει μεν γάρ ουδαμού , ζητήσαι τις αν τών άγαν
nusquam , quærel fortasse aliquis ex iis qui inqui- ¿ EETAOTIXÒV , πώς αν και είη . Ει γάρ το μή ον,
rendi ac disputandi subtilitate innpensius gaudent, ουδαμού , το μηδαμού , τυχόν ουδε όν. Ει δέ εστί που ,
quomodo esse quoque possit. Νam si id quod non est, πάντως επείπερ έστιν , ή εν τω παντί, η υπέρ το
nusquam est : id quoque quod nusquam est, ne πάν . Αλλ' ει μεν εν τω παντί , ή τινι, ή πανταχού .
quidem fortasse est. Quod si alicubi esse dixeris, Και ει μεν έν τινι , υπ' ελάττονος περιγραφήσεται του
proculdubio, quandoquidem est , vel in universo est, τινος. Ει δε πανταχού , υπό πλείονος και άλλου
vel supra universum. Si in universo ; vel in quadam πολλού , λέγω δε, το περιεχόμενος του περιέχοντος .
ejus parle est , vel ubique. Si quadam in parte, Εί το πάν υπό του παντός μέλλει περισχεθήσεσθαι ,
crgo a minori bac parle circumscribelur Sin ubi- και μηδένα τόπον είναι περιγραφής ελεύθερον . Ταύτα
que, ab ampliore aliojue multo majore, id est, a fév , ει εν τω παντί . Και πού , πρίν γενέσθαιτο πάν ;
continente continebitur. Hiec si dederimus, futurum Ουδέ γάρ τούτο μικρόν εις απορίαν . Ει δε υπέρ το
est, ut universum universi complexu leneatur , nec πάν, άρ' ουδεν ήν το διορίζον αυτό του παντός ; Πού
ullus a circumscriptione liber exstel locus. In has δε το υπέρ τούτο ; Και πώς ενοήθη το υπεραίρον
albsurditales incidant necesse est , qui cum in uni- Β και υπεραιρόμενον, ουκ όντος όρου τινός του τέμνον
verso esse dixerint. Ac præterea , ubinam erat, ani- τος ταύτα και διορίζοντος ; "Η χρή πάντως είναι το
tequam universa hæc rerum machina exstitisse !? μέσον, και η περασούται το παν , και το υπέρ το
Nam hoc quoque non levem dillicullalem afferi. Quod πάν; Και τι άλλο τούτο ή τόπος εστίν, όνπερ έφύ.
gi eum supra universum esse dixerint, quid ? Nihil- γομεν ; Και ούπω λέγω το περιγραπτών πάντως είναι
sic eral , quod eum ab universo diriineret ! Ubinam το Θείον , και ει διανοία καταληπτόν έν γάρ περι
porro erai , quod supra universum erat? Aut quo- γραφής είδος και η κατάληψις .
niodo internosci poterat id, quod sublimius erat , ab eo, quod inferius, cum nullus limes esset, qui hæc
secernerel ac distinguerel ? Annon omnino necesse est medium quoddam esse, quo, velut termino, dici
mator universum ab eo, quod supra universum est ? Quid autem aliud hoc fuerit, quam locus, quem jam
anle exclusimus ? Nondum enim conmemoro .' fieri omnino non posse, quia eircumscripuis -sit Deus, si
animo el cogitatione comprehendi potest. Unum quippe circumscriptionis genus comprehensio quoque ipsa est.
Ex eadem oratione. *Εκ του αυτού λόγου .
Quorsum autem hæc disserui, euriosiusque C Τίνος ούν ένεκεν ταύτα διήλθον , και περιερ *

fortasse , quam vulgi aures ferant , ac pro ea , quα
hac tempestate vigel, disputandi ratione (quæ, sim-
plici atqueingenua rerum divinarum pertractatione
contempla el pro nihilo babita, subdolum alque in-
rolulum dicendi genus invexit ; ut nimirum ex fru-
«ctibus arbor 1 , hoc est , ater ille ac tenebrosus spi-
ritus, hujusmodi dogmatum aflator , ex Aiac dispula-
γότερον ίσως ή κατά τας των πολλών ακοάς , και κατά
Tov vũy κεκρατηκότα τύπον των λόγων (ος το
γενναίον και απλούν ατιμάσας,το σκολιών και γρι
φοειδές επεισήγαγεν ώς εκ των καρπών το
δένδρον γινώσκεσθαι ,λέγω δε το ενεργούν τα τοιαύτα
δόγματα σκότος εκ του ζόφου των λεγομένων) ; Ού
γάρ ένα και αυτός παράδοξα λέγειν δοξω , και περιτ 1

lionis caligine agnoscalur)? Non enim hoc co a me τος φαίνομαι την σοφίαν, πλέκων συνδέσμους ,
factum est, ut ipse quoque nova et ab hominuin και διαλύων κρατούμενα , τούτο δή το μέγα θαύμα
bensibus aliena proferre, atque eximia quadan et του Δανιήλ· αλλ' ίν' εκείνοςδηλώσαιμι, όκαι μου λέγειν και
( seellenti sapientia oraalus esse . videar, nodos nóros dat, ápxñs apunse. Τούτο δε τι ήν ;
1.ecteins , atque astriela dissolveus; quod quiden) ina- D Το μή ληπτών είναι ανθρωπίνη διανοία το Θείον , μη
gnum Danielis miraculum fuit; verum ut illud oslep- δε όλον όσον εστί φαντάζεσθαι» και τούτο ούτε διά 2
lam , quod orationis principio dicere instituebam , φθόνον (μακράν γάρ της θείας φύσεως φθόνος , της
toimirum Deum extra humani ingenii caplum esse , γε απαθούς , και μόνης αγαθής, και κυρίας , και μά.
Dicc folum, quantus est, cogitari atque animo infor- λιστα των έαυτού κτισμάτων περί τοτιμιώτατον . Τί 1
mari posse; idque non ob invidiam (longe.enim -abest rap Λόγω προ των λογικών επεί και αυτό το
a divina natura invidise livor, ειρole que omni per- υποστήναι της άκρας αγαθότητος), ούτε εις τιμήν
Lurbalione vacal, solaque bona el domina est, ac εαυτού και δόξαν του πλήρους , «ίνα το ανεφ
præsertim erga id, quod ex oinnibus rebus a se con . ίκτω το τίμιον έχη και το σεβάσμιον . Τούτο γάρ πάν
dilis maximo in pretio habel. Quid enim apud Ver Έως σοφιστικών και αλλότριον, μή ότι Θεού , αλλ'
bum priore loco ac numero est , quam quæ ratio- ουδε ανθρώπου μετρίως επιεικούς, και τι δεξιόν }
nem ac sermonis facultalem acceperunt ? εαυτό συνειδότος, εκ του κωλύειν ετέρους το πρω
Quaudoquidem hoc quoque ipsum , quod procreata τείον πορίζεσθαι .
sunt, summæ cujusdam divire bonitatis argumentum est), nec ut inde ipsius, qui plenus esl, honori
* Μatth . VII , 20. Dan . V , 11 .
155 PANOPLIA DOGMATICA . --TIT , IV. 166
glorirqne quidquam accederet, ut videlicet ex eo quod ad ejus cognitionem mortales pervenire ne
quemnt, major ad ipsum honor ac veneratio redeal. Sophisticum enim plane, atque alienum est, non
dicain a Deo , sed ab homine, mediocri saliem probitate candoreque predilo, alque ingenue cujusdam
bonestatis sibi conscio , prohibendis aliis principatum sibi arrogare.
'Αλλ' ει μεν και δι' άλλας αιτίας , είδειεν αν Α Verum aliasne etiam quasdam ob causas, vi
οι εγγυτέρω Θεού , και των ανεξιχνιάστων αυτού κρι- derint ii, qui Deo propinquiores conjunctioresque
μάτων επόπται και θεωροί , είπερ εισί τινες τοσούτου sunt, atque impervestigabilium ipsius judiciorum !
την αρετήν , και εν ίχνεσιν αβύσσου περιπατούντες , inspectores et contemplatores, si qui tamen sunt ad
το δη λεγόμενον' όσον δ ' ούν ήμείς κατειλήφαμεν , eam virtutis magnitudinem evecti , atque in abyssi
μικρούς μέτρους μετρούντες τα δυσθεώρητα : τάχα vestigiis deanibulantes ' , ut proverbio dici solet.
μεν, ίνα μή το ραδίω της κτήσεως , δάστη γένηται Quantum tamen nos, qui exiguis modulis ea quæ ad
και η του κτηθέντος αποβολή . Φιλεί γάρ το μεν contemplandum difficilia sunt, metimur , conjectura
πόνο κτηθέν μάλλον κρατείσθαι το δε ραδίως κτη- assequi possunnus,tres hujus rei causæ afferri queant.
σεν , και αποπτύεσθαι τάχιστα , ως πάλιν ληφθή- Prima forsan , ne, ob adipiscendi facilitatem, facilis
ναι δυνάμενον · και ούτως ευεργεσία καθίσταται quoque rei quæsilæ jactura sil. Fit enim fere, ut
το μη πρόχειρον της ευεργεσίας, τοίς γε νούν έχουσι. quod non situe labore atque industria partu est ,
Τάχα δε, ως μη ταυτον ημάς των πεσόντι Εωσφόρο arctius quoque teneatur : quod autem nullo negolio
πάσχειν , εκ του το φώς όλον χωρήσαι κατέναντι Comperatum est , citissime vilescat, et abjiciatur ,
Κυρίου παντοκράτορος τραχηλιάν, και πίπτειν εκ της ειροίe quod recuperari possit ; atque ita in Deueli -
επάρσεως, πτώμα πάντων ελεεινότατον . Τυχόν δε , ν ' cium cedit non obvia illa beneficentia , apud eos sal
ή τι πλέον εκείθεν άθλον φιλοπονίας και λαμπρού B team , φui prudentes sunt. Aliera , ne idem nobis ,
βίου τους ενταύθα κεκαθαρμένοις, και μακροθυμούσι φuod Lucifero illi prolapso , accidat ; hoc est , ue
προς το ποθούμενον . Διά τούτο μέσος ημών τε και tolo illo fulgore perfusi cervicem adversus Domi .
Θεού και σωματικός ούτος ίσταται γνόφος , ώσπερ και -num omnipotentem altollamus, atque ob elationem
νεφέλη τοπάλαι των Αιγυπτίων και των Εβραίων. corruanius, casu omnium miserrimo et calamitosis
Και τούτο εστιν ίσως , και έθετο σκότος αποκρυφήν simo. Postrema , ut pro industriae sue illustrisque
αυτού , την ημετέραν παχύτητα , δι ' ήν ολίγοι και vilæ præmio uberius aliquid babeant, qui hic sese a
μικρόν διακύπτουσιν . Τούτο μεν ούν φιλοσοφείτωσαν viliorum labe perpurgarint , ac rein allamatam et
ούς επιμελές , και ανίτωσαν επί πλείστον της διασκέ- expelilam patientibus animis exspectariat. Ιdcirco
ψεως ήμίν δ' ούν εκείνο γνώριμον τοίς δεσμίους της media inter nos ac Deum corporea hæc caligo inter
γης, ό φησιν ο θείος Ιερεμίας, και το παχύ τούτο jecta est; non secus ac nubes illa *.oliam inter Egy
.
σαρκίον περιβεβλημένους ότι ώσπερ αδύνατον plios el llebræos. Ac fortasse huc spectal illud Scri
υπερβήναι την εαυτού σκιάν , και το λίαν επει- pluræ, Posuit tenebras latibulum sibi * , hoc est, cras
γομένο (φθάνει γάρ αει τοσούτον, όσον καταλαμβά . sitiem nostram, qua fit, ut pauci omnino, iique pa
νεται ) , ή τοίς ορατόϊς πλησιάσει την όψιν , δίχα του C rum admodum transpiciant . Sed.de hac re accu
εν μέσω φωτός και αέρος , ή των υδάτων έξω την ratius philosophentur, altissimeque consideratione
πκτήν φύσιν διολισθαίνειν ούτως αμήχανον τοίς εν provehantur, quibus id studio et curæ fuerit. Nobis
σώματι , δίχα των σωματικών, πάντη γενέσθαι ulique, qui terræ vinculis astrieti tenemur , ut Je
μετά των νοουμένων. Αεί γάρ τι παρεμπεσείται των Temize verbis utar, crassa que hac earne oblegimur,
ημετέρων , καν ότι μάλιστα χωρίσας εαυτών των hoc perspicuum est , quod quemadmodum nulla ra
δρωμένων ο νούς , και καθ ' εαυτόν γενόμενος, προσ- tione feri polesi, ut quispiam , quamlibel gres
βάλλειν επιχειρή τους συγγενέσι και αοράτους . Γνώση sum urgeal, umbram suam prætereal ( quantum
δε ούτως . enim eam assequeris, lanwin elian illa semper an.
leveriji ) , aut oculus rebus in aspectum cadentibus citra intermediam lucem et aerem conjungatur, aut
pisces extra aquas natent ; ita etiam impossibile est iis, qui corporibus inclusi sunt, sine corporearuin
ac sensibilium reruin adminiculo, rebus iis, quæ animo ac ratione intelliguntur, omnino conjungi.
Semper enim obiter sensibile aliquid rerum nostrarum incidit, quantumvis maxime nostra mens ab iis
rebus, quæ in aspectom cadunt, abstracta, atque in seipsam collecta, res cognatas , et oculorum aciema
fugientes assequi ac percipere contenderit.
D
' Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oratione.
Θεόν , ό τι ποτε μέν έστι την φύσιν και την Quid Landem Deus natura sua et essentia sii ,
ουσίαν , ούτε τις εύρεν ανθρώπων πώποτε , ούτε nec hominum quisquam unquam invenit, nec
μην εύρη. 'Αλλ ' ει μεν εύρήσει ποτέ , ζητείσθω invenire polest. An vero aliquando sit inventurus,
τούτο, και φιλοσοφείσθω παρά των βουλομένων ευ- quærat hoc qui volet, ac perscruletur. Mea quidem
ρήσει δε , ως ο έμος λόγος, επειδάν το θεοειδές sententia, lum demum boc inveniet, cum deiforme
τούτο και θείον, λέγω δε τον ημέτερον νούν τε και hoc alque divinum , id est, mens nostra el ratio
λόγον, το οικείο προσμίξη, και η εικών ανέλθη cum nalura cognala conjuncla fuerit , et insago ad
· Roin . XI , 33. * Job xxXVIII , 16 . 1 152. ΧΙV, 12. * Exod . xiv , 20 . * Psal . Χνιι, 12. * Thren . III, 34 .
167 EU TILYMULZIGABENI 163
exemplar illud suum, cujus nunc lesideriotangitur, Α προς το αρχέτυπον, ού νύνέχει την έφεσιν. Και τούτο
ascenderit. Αιφue illud utilhi esse videtur, quod pri- είναι μοι δοκεί το πάνυ φιλοσοφούμενον , επιγνώσε
marium philosophiæ capul esl, wempe nos aliquan- σθαι ποτε ημάς , όσον έγνώσμεθα . Το δε νυν
do tanlum cognituros, quantum cognili sumus.' Al είναι, βραχεία τις απορροή πάν το εις ημάς φθάνον,
in hac moriali vila quidquid ad nos usque per- Ε
και οίον μεγάλου φωτός μικρόν απαύγασμα. "Ωστε και
tingit, aliud nihil est, quam exiguus quidam ri- εί τις έγνω Θεόν, η έγνωκέναι μεμαρτύρηται , τοσού
vulus, ac velut parvus magnæ lucis radius. τον έγνω, όσον άλλου μή το ίσον ελλαμφθέντος φανή
Quamobrem si quis Deuin cognovil, aul , Scriptura ναι φωτοειδέστερος και το υπερβάλλον , τέλειον ενο.
deste, cognovisse dicitur, ealenus cognovisse cen- μισθη , ου τη αληθεία, τη δε του πλησίον δυνάμει
Sendus est , qualenus ulberioris splendoris particepsπαραμετρούμενον.
sil, quam qui minus luminis divinitus accepit. Ita exsuperantia hær , perfecta cognitio existiwala cst,
non ad rei ipsius veritatem, sed ad aliorum modulum et facultatem perpensa .
Quocirca Enos quidem spem habuit fore Διά τούτο Ενώς μέν ήλπισεν επικαλείσθαι
ut Dominum invocarel : : ubi vides spem duntaxat τον Κύριον· ελπίς το κατορθούμενον ήν, και τούτο ου
in eo laudari, eamque non cognitionis, sed invoca- γνώσεως , αλλ ' επικλήσεως. Ενώχ δε μετετέθη μεν,
Aionis. Enoch autem, quamvis translalus fuerit 2 , ούπω δε δήλον, ει Θεού φύσιν περιλαβών, ή περιλη
nondum tamen constat , au Dei naturam compre- Bψόμενος. Του δε Νώε, καλόν η ευαρέστησις, του και
>

Πhenderit , aut compreheusurus sit. Jam Noe, cui κόσμον όλον εξ υδάτων διασώσασθαι πιστευθέντος , η
>

orbis universi ab aquarum periculo conservandi κόσμου σπέρματα, ξύλω μικρώ φεύγονται την επί
cura eredita est , vel potius orbis scmina com- κλυσιν. 'Αβραάμ δε εδικαιώθη μεν εκ πίστεως , ο μέ
missa , exiguo liguo uiluvium fugientia , hinc solum γας πατριάρχης , και θύει θυσίαν ξένην , και της με
laudem conseculus est , quod Deo gratus et acceptus γάλης αντίτυπον Θεόν δε ουχ ως Θεόν είδεν, αλλ'
fuisset. Magnus porro ille patriarcha Abraham , ex ως άνθρωπον έθρεψε, και επηγέθη , σεβασθείς όσον
fide quidem justilicatus est , ac novam el inaudi- κατέλαβεν. Ιακώβ δε, κλίμακα μέν υψηλήν εφαντά.
Iam victimam,, magneque illius figuram gerentem,, σθη τινά, και αγγέλων άνοδον , και στήλην αλείφει
ublulil
btulit 1? :: at Deum non ut
uι Deum conspexit ,, sed ut μυστικώς (ίσως να τον υπέρ ημών αλειφέντα λίθον
hominen aluil & ; ac proinde laudatus est, quod, παραδηλώση), και οίκος Θεού τόπω τινι προσ
quantum percepit, tantum quoque veneralus est. ηγορίαν δίδωσιν, εις τιμήν του οφθέντος , και ως αν
Nam quid de Jacob dicam, qui licet sublimem θρώπω τω Θεώ προσπαλαίει , ή τις ποτέ εστιν ή πάλη
quamdam scalam , et ascendentes angelos in somnis Θεού προς άνθρωπον, ή τάχα της ανθρωπίνης άρε
conspicatus sit , ac columnani non sine mysterio C της προς Θεόν αντεξέτασις , και σύμβολα της πάλης
quodam unserit ( fortasse ut lapidem salutis nostræ επί του σώματος φέρει , την ήτταν παραδεικνύντα
causa unctum significarel), atque in ejus, quem της γεννητης φύσεως, και αθλον ευσεβείας την
conspexeral , honorem , loco cuidam domus Dei μεταβολής της προσηγορίας λαμβάνει, μετονομασθείς ,
cognomentum imposuerit , ac cum Deo quasi cum αντί Ιακώβ , Ισραήλ , τούτο δή το μέγα και τίμιον
homine luctam inieril, quæcunque tandew illa Dei όνομα εκείνο δε , ούτε αυτός, ούτε τις υπέρ αυτόν
cum homine lucia esse queat. His enim verbis ſor- μέχρι σήμερον έκαυχήσατο των δώδεκα φυλών, ών
lasse mihil aliud indicatur, quam humano virtulis πατήρ ήν, ότι Θεού φύσιν ή όψιν όλην εχώρη
cum divina comparatio , lucæque signa , quæ crea σεν .
lam naturam victam esse ostenderent, in corpore lulerit, ac denique pro pielalis præmio nomuls
commutationem acceperit , pro Jacob nimirum , magno illo el eximio Israelis nomine nuncupalus ;
hoc tamen nec ipse , nec quisquam eo sublimior, ad hunc usque diem in omnibus duodecim tribubus,
quarum pater exstitit, gloriari magnificeque prædicare potuit, se lotam Dei naluram animo perce
pisse. D

Nec vero Eliae, vel spiritus veliemens, vel Ηλία δε, ούτε πνεύμα βίαιον, ούτε πυρ, ούτε
7

ignis, vel terræ concussio , ut historice sacra: συσσεισμός , ώς της ιστορίας ακούεις, αλλ' ή αύρα
monumentis proditum est, sed aura quædam tenuis τις ολίγη τήν του Θεού παρουσίαν, και ταύτα, ού φύσιν
Dei presentiam , non autem nalurain ipsam , adum- έσκιαγράφησεν. Ηλία τίνι; ον και όρμα πυρός άν
bravil so. Ipsum Eliam dico, quem igneus quoque άγει προς ουρανόν, δηλούν του δικαίου το υπέρ άν
currus in cælum evexit " !, siguilicans, ut opinor, θρωπον. Μανωέ δε τον κριτήν πρότερον , και Πέτρος
singularem quamdam hominis virtutem , atque hu- τον μαθητήν ύστερον, πώς oύ τεθαύμακας ; τον μεν
manum fustigium excedentem . Quid ? Non le judex ουδέ όψιν φέροντα του φαντασθέντος Θεού, και διά
ille Mante, ac Petrus apostolus, admiratione afli- τούτο, Απολώλαμεν , ώ γυναι , λέγοντα, Θείν εω
ciunt ? Quorum alter ne conspectum quidem Dei , ράκαμεν , ώς oύ χωρητής ούσης ανθρώποις, ουδε
por imaginem ipsi obversantis, ferre poterat , ac φαντασίας θείας , μή ότι γε φύσεως: τον δε και τον
11 Cor . ΧΙ, 12 . 2 Gen. 19 , 26. 33 Gn. V , 24, * Gen. vi , 13 seqq . και Cel. IX , sega . 6 Gen. SY ,
6 ; Rom . ιν , 3 . 1 (Gen. XXI , 2 s " . 8 ( ) . Χν11 , 2 segu . 9 Gen. ΧΧVΙΙ , 12 . 10 IHI Reg. ΧΙΝ, !
6694 11 ΙV Reg . 14 , 11 .
169 PAÑÒILÍA DUGMATICA . - ΙΓ '. 1V. 170
φαινόμενον Χριστόν τώ πλοίο μή προσιέμενον, κα ! A proinde dicebat: Purismus , uxor, Denno idious 1,
δια τούτο αποπεμπόμενον · καίτοιγε θερμότερος των tanquam videlicet homines, ne divini quidem in
άλλων εις επίγνωσιν Xριστου Πέτρος , και διά τούτο immagine conspecins, nedum naturæ ipsius, capaces
μακαριζόμενος, και τα μέγιστα πιστευόμενος . Τι sint : alter conspicuum etiam Christum in navicu
δ ' άν είπoις περί Ησαΐου, και Ιεζεκιήλ του των με lain adinillere recusabit, atque ab'eg.:bal ? . Quod eo
1

γίστων επόπτου, και των λοιπών προφητών ; ών και quoque nirabilius viileri debet, quod idem ad Christi
μεν τον Κύριον Σαββαώθ είδε καθήμενον επί θρό- agnitionemanimi ardore :ilios anteibal ,coque
, nomine
νου δόξης , και τούτον υπό των εξαπτερύγων σερα bealus prædicalus est ', resque maximas in fidem ac.
φίμ κυκλούμενον, και αινούμενον , και αποκρυπτό cepil. Quid Isaiam el Ezechielein rerum maximarum
μενον , εαυτόν τε τώ άνθρακι καθαιρόμενον , και spectatorem reliquosque prophetas commemorem !
προς την προφητείαν καταρτιζόμενον · ο δε και το Quorum alter Dominum Sabbaoth in gloria, thro .
όχημα του Θεού τα χερουβίμ διαγράφει , και τον no sedenlem vidit , eumque a seraphim senis alis
υπέρ αυτών θρόνον, και το υπέρ αυτού στε prædilis in orbem cinclum ac laudatum et leclum , se .
ρέωμα , και τον εν τω στερεώματι φανταζόμενον , que ipsum carbone perpurgalum , atque ad obeundum
και φωνάς δή τινας, και ορμάς, και πράξεις : prophetiæ munus adornatum . Alter vehiculum quoque
και ταύτα , είτε φαντασία τις ην ημερινή, μόνους Β Dei ", hoc est , cherubinos describit , thronumque
θεωρητή τοις αγίους , είτε νυκτός αψευδής όψις , ειιε ipsis excelsiorem , eoque sublimius firmamentum ,
του ηγεμονικού τύπωσις συγγενομένη τοίς μέλ . a que insuper eum , qui in firmamento sese uicun
λουσιν ώς παρούσιν, είτε τι άλλο προφητείας είδος que conspicanduin prabebat, vocesque etiam quas
απόρρητον, ουκ έχω λέγειν· αλλ ' οίδεν ο των προφη dam , el impetus, atque actiones ; idque, sive diur.
των Θεός , και οι τα τοιαύτα ενεργούμενοι . Πλήν ούτε dum quoddam hoc spectrum , solis sanctissimis
ούτοι περί ών ο λόγος, ούτε τις άλλος των κατ' viris spcctabile, sive minime fallax noctis visio ,
αυτούς , έστη εν υποστήματα και ουσία sive prævia quædam mentis impressio, ſutura lan
Κυρίου , κατά το γεγραμμένον , ουδέ Θεού φύσιν ή quam præsentia exhibens, sive arcanum quoddam
είδεν ή εξηγόρευσεν . aliud prophetiæ genus, dicere neqreo ; novit hoc
propbetarum Deus , et qui bousmodi affalibus agitantur. Cielerum neque hi, de quibus loquor, neque
quisquam alius ejusdem ordinis, in substantia et essentia Domini, ut Scriptura loquitur , stetit, nec
Dei naturam aut vidil , aut aliis prodidit el pali fucil.
Παύλω δε , ει μεν εκφορά ήν άπερ ο Quod si Paulo ea , que tertium coelum ', 7

έσχεν ο τρίτος ουρανός, και η μέχρις εκείνου alque ad illud usque progressio , vel ascensio, vel
πρόοδος , η ανάβασις, η ανάληψις, τάχα άν τι περί assuminio exhibuit, mortalibus evulgare licnisset,
θεού πλέον έγνωμεν, είπερ τούτο ήν το της άρπα . amplius quidam forlasse de Deo cognovisse :
γης μυστήριον· έπει δε άρδητα ήν, και ημίν σιωπή mus, si modo arcana hac causa eral , cur in cælur
τιμάσθω . Τοσούτον δε ακούσωμεν αυτου Παύλου λέ. raperetur. Quoniam autem hæc ei in vulgus efferre
.

γοντος, ότι 'Εκ μέρους γινώσκομεν, και εκ μέρους • nefas erat, faciamus nos qλυφue, οι es silentio
προφητεύομεν . Ταύτα , και τα τοιαύτα ομολογεί ο commendemus. Alquc lioc duntaxat Paulum dicen
μη ιδιώτης την γνώσιν, ό δοκιμήν απειλών του εν lein audiamus : E.x parte cognoscimus, el ex parle
αυτώ λαλούντος Χριστού , ο μέγας της αληθείας prophetanmus 8. Hec ,, atque ejustioli fateri non
προαγωνιστής, και διδάσκαλος . Διό και πάσαν dubilat ille scientia nequaquam imperilus, ille
την κάτω γνώσιν ουδέν υπέρ τα έσοπτρα και τα experimentum se dalurumi minit. ns lequentis
αινίγματα τίθεται, ώς εν μικρούς της αληθείας in se Christi , magnus , inquam , ille veritatis
ισταμένην ένδάλμασιν . Ει δε μή λίαν δοκώ τισι πε- propugnator el doctor. Eoque nomine omnem
ριττος και περίεργος τα τοιαύτα εξετάζων, ουδε άλλα quoque humanain ac terrenam scientiam nibil supra
τινά τυχόν ή ταύτα ήν , και μη δύνασθαι νύν βαστα- D specula et aniginala και esse statuil , ulpole que
χθήναι, ο Λόγος αυτός υπηνίσσετο, ώς ποτε ultra exigna veritatis simulacra minime sese porri
βασταχθησόμενα και τρανωθησόμενα και άπερ gal. Qiioid nisi nie quispianı in hujus generis rebus
μηδ' αν αυτόν δυνηθήναι χωρήσαι τον κόσμον , exquirendis nimis curiose et supervacanec versari
Ιωάννης και του Λόγου πρόδρομος , η μεγάλη της existimel, dicere quoque non verear, nec alia qui
αληθείας φωνή , διωρίζετο. dem fortasse, quam birc , ea esse, quæ Christus
ipe portari in bac vila posse ne;avil 10" o , velut aliquando portanda, el declaranda ; et quæ ille Verbi
>

præcursor Joannes, et magna veritatis vux , ne a mundo quidem capi posse pronuntiavil " .
'Εκ του αυτού λόγου. Er eadem oralione.
Πάσα μεν ούν αλήθεια, και πάς λόγος δυστέκ- Verum enim vero cum veritas omnis et dis
μαρτός τε και δυσθεώρητος " και οίον οργάνω μι- putatio plurimum difficultatis atque obscuritatis
κρώ μεγάλα δημιουργούμεν, την ανθρωπίνη σοφία habeat , ac nos velut parvo quodam instrumento
την των όντων γνώσιν θηρεύοντες , και τοις νοη. res magnas elliccre muliamur, bumane videlicet

1 Judic. Στι , 22. • Luc. ν, 8 . * Μatth. Χ1, 17. και

Isa . VI , 1 . και Εzech . 1 , 4 seqq . • Jerem. IX , 18.
1J1 Cor. XII, 2. 1 Cor . ΧΙΙΙ , 9. ibid . 12. 10 Joan . xvi , 12. 11 Joan . ΧΙ , 25.
PATROL . GR . CΧΧΧ . 6
 171 EUTHYMII ZIGABENI 172
sapientiæ adjumento rerum cognitionem aucupan- A cois προσβάλλοντες μετά των αισθήσεων: η ουκ
les,, ac res,, que
quæ animi tantum intelligentia compre- άνευ αισθήσεων, υφ' ών περιφερόμεθα και πλανώ.
henduntur, per sensus cognoscere aggredimur ; aut μεθα , και ουκ έχομεν γυμνώ τω νοί γυμνούς τους
certe non sine sensibus , quibus undique Jactamur πράγμασιν εντυγχάνοντες , μάλλον τι προσιέναι τη
et in errorem pertrahimur, nec nuda menle cum αληθεία, και τον νούν τυπούσθαι ταις καταλήψεσιν.
nudis rebus versari , atque inde ad veritatem propius Ο“Ο δε περί Θεού λόγος , όσο τελεώτερος, τοσούτω δυσ
accedere, rebusque perceptis ac comprehensis men- εφικτότερος , και πλείους τάς αντιλήψεις έχων και
lem informare possumus. Tum vero disputatio ea, τας λύσεις έργωδεστέρας. Πάν γάρ το ενιστάμενον ,
quæ de Deo suscipitur ,, quo perfectior ,, eo quoque κάν βραχύτατον ή, τον του λόγου δρόμον επέσχε και
que
difficilior est, pluribusque objectationibus palet, in διεκώλυσε, και την εις το πρόσω φοράν διέκοψεν
iisque diluendis ac dissolvendis plus negotii facessit .. ώσπερ οι τους ίππους τους δυτήρσιν αθρόως μεθέλ
Nihil enim tam levis exiguique ponderis nobis adver- κοντες φερομένους, και τα αδυκήτω του τιναγμού
sari potest , quod non disputationis cursum interrum . περιτρέποντες. Ούτω Σολομών μεν και σοφισάμε
pat atque comprimat ,, impediatque quominus νος περισσά , υπέρ πάντας τους γενομένους έμπρο
ultra progrediamur. Quemadmodum qui equos ad σθεν, και καθ' εαυτόν , και το της καρδίας πλάτος δώρον
cursui incitalos repente freno retraliunt , ac per Θεού , και η ψάμμου δαψιλεστέρα χύσις της θεωρίας,
inopinalanı el repentinam excussionein relrorsum όσο πλέον εμβατεύει τους βάθεσι , τοσούτω πλέον
agunt . Sic nimirum Salomon , qui omnibus, cum Bίλιγγια , και τέλος τι ποιείται σοφίας ευρείν όσον
sux, lum superioris memorie hominibus sapientiæ διέφυγεν : Παύλος δε πειράται μεν εφικέσθαι,
laude præstilil ' , el cordis latitudinem Dei bene ούπω λέγω της του Θεού φύσεως , τούτο γάρ ήδει
ficio accepit , ac tantam contemplationis παντελώς αδύνατον όν, αλλά μόνον τών του Θεού
copiam et uberlatem ' , ul arena numcrum excede- κριμάτων . Επει δε ουχ ευρίσκει διέξοδον, ουδε στά
rel, quo altius in has profunditales penetrat, hoc σιν της αναβάσεως , ουδε εις τι φανερόν τελευ
magis æstual, ac finem quemdam sapientiæ consti- τα πέρας η πολυπραγμοσύνη της διανοίας, αεί τινος
tuit, nimirum quod invenisset, quantum ea a se υποφαινομένου του λείποντος · ω του θαύματος (ένα
fugerel ! . Consimili quoque modo Paulus, non di . και αυτός πάθω το ίσον) ! έμπλήξει περιγράφει τον
cain Dei naluram , hoc enim prorsus supra humanas λόγον , και πλούτον Θεού , και βάθος το τοιούτο καλεί,
vires esse perspectum habebat, sed Dei solum judi και ομολογεί τών του Θεού κρυμάτων το ακατάληπτον,
cia cognitione assequi conatur. Quoniam autem nec μονονουχί τα αυτά τώ Δαβίδ φθεγγόμενος , ποτέ μεν
exilum ullum , nec quo ascensum figere ac stabilire άβυσσος πολλών ονομάζονται τα του Θεού κρίματα, ής
posset , reperiebat , nec perspicuo ullo fine curiosa C ουκ έστι την έδραν ή μέτρω ή αισθήσει λαβείν , ποτέ
ipsius animi perscrutatio claudebatur, quod videli .. δε τεθαυμαστώσθαι την γνώσιν εξ εαυτού , και
cel subinde semper aliquid reliqui esse perspiceret : της εαυτού συστάσεως λέγοντι, κεκραταιώ
o rem miram ac stupendam ! (ut ipse quoque eodem σθαι τε πλέον ή κατά την εαυτου δύναμιν και περί
affectu commovear) orationem admiratione cir- • Spaçiv.
cumscribil, idque Dei opes ac profundum appellat, ac Dei judicia nullius ingenio percipi et comprehendi
posse ingenue falelur * , iisdem propemodum verbis cum Davide utens, qui nunc judicia Dei abyssum
mullam vocal ', cujus fundum , nec mensura , nec sensu capi queal ; nunc mirabilem faciam esse scien
liam ex seipso suique ipsius constitutione pronuntiat , atque adeo robustam , ut viribus nostris eam
capere et complecti nequeamus.
Ut enim misza alia faciens , inquit , me- "Ινα γάρ τάλλα εάσας, φησί, προς εμαυτόν
ipsum omnemque humanam naturam el compagem βλέψω, και πάσαν την ανθρωπίνην φύσιν και σύμ
inluear, quæ hæc mislio nostra est ? Quis molus ? πη ξιν , τίς ή μιξις ημών; Τίς ή κίνησις ; Πώς το
Quomodo id quod immortale est, cum mortali copu- αθάνατον τω θνητώ συνεκράθη ; Πώς κάτω δέω, και
latum est ? Quomodo deorsum fluo, et sursum fe- άνω φέρομαι ; Πώς ψυχή περιφέρεται ; πώς
ror ? Quomodo anima circumfertur ? Quomodo Dζωήν δίδωσι, και πάθους μεταλαμβάνει ; Πώς ο νούς
vitam impertitur , el affectuuin fit particeps ? Quo- και περιγραπτός και αόριστος , 2
ενήμίν μένων, και
Πώς
modo mens simul et circumscripla est , et nullis πάντα έφοδεύων τάχει φοράς και δεύσεως ;
lerminis inclusa, in nobis manel, el molus Nusio- μεταλαμβάνεται λόγω και μεταδίδοται , και δι' αέρος
nisque celeritate omnia perlustrat? Quomodo ser- χωρεί, και μετά των πραγμάτων εισέρχεται ; Πώς
τηonis opera percipitur vicissim, et communicatur, αισθήσει κοινωνεί, και συστέλλεται από των αισθή
ac per aerem grassitur, et cum rebus ipsis ingre- σεων ; Και έτι προ τούτων , τίς η πρώτη πλάσις
ditur ? Quomodo cum sensibus consuetudinemla- ημών, και σύστασης εν τω της φύσεως εργαστη
bel, ac rursus scorsim a sensibus sese colligil ? piw ; Καί τίς η τελευταία μόρφωσης και τελείω
Aique, ul quæ priora sunt dicam , quæ prima no σις ; Τίς ή της τροφής έφεσης και διάδοσις ; Και τις
stri effictio et constitutio in nature olicina ? Quce ήγαγεν επί τάς πρώτας πηγάς , καιτου ζήν αφορ
etiam postrema formatio ac perfectio ? Que cibi μας αυτομάτως ; Πώς σιτίοις μενσώμα,λόγω δε ψυχή
II Reg . ΙΙ , 12 . 1 Π Ρar. 1 , 12 . 3 Eccle . VII , 24 ; VIII , 17 . • Rom . 33 , 35 . * Psal. ΧΧΧν, 7 .
• Psal . cxxxvIII , 6.
173 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. IV. 174
τρέφεται ; Τίς ή της φύσεως ολκή, και προς άλληλα A appetitio ac distributio ? Quis nos sponte al prianos
σχέσεις τους γεννώσι και τους γεννωμένοις , ίνα τα illos fontes ac vil: e causas duxit ? Quoiollo corpus
φίλτρω συνέχεται ; Πώς εστηκότα τε τα είδη , και cibis, animus contra sermone ac doctrina pascitur ?
τους χαρακτηρσι διεστηκότα , ών τοσούτων όντων, αι Que est illa nature vis Intuaque inter parentes et
ιδιότητες ανέφικτοι ; Πώς το αυτό ζώον θνητών και literos affectio , ut quasi quodam philtro continuean
αθάνατον, το μέν τη μεταστάσει , ed tñ yev- lur ? Quomodo firmæ ac stabiles sunt species, et
νήσει ; Το μεν γάρ υπεξήλθε , το δε αντεισήλθεν, ώσπερ interim notis inter se distinclm, quarum pro
εν ολκώ ποταμού μή εστώτος και μένοντος . Πολλά prietales, cum tanto numero sint , assequi non pos
δ' άν έτι φιλοσοφήσεις Tepl ushūy xal nepov, sumus ? Quomodo idem animal mortale simul et
και της προς άλληλα τούτων εναρμoστίας, προς χρείαν immortale est; mortale quidem ratione nigratio
τε ομού και κάλλος συνεστώτων τε και διεστώτων, nis , iininortale autem ratione procreationis ? Uι
προεχόντων τε και προεχομένων, ενουμένων τε και enim aliud n :Orle subducitur , ita rursus ipsi aliud
σχιζομένων, περιεχόντων τε και περιεχομένων νόμω subrogalur, non secus atque in luminis tracta,,
και λόγω φύσεως. Πολλά περί φωνών και ακούν : πώς φιod simul luxun est et stabile, Malta de λιο .
αι μεν φέρονται διά των φωνητικών οργάνων, αι δε minis membris el partibus adb :le commemorare
υποδέχονται , διά της εν μέσω του αέρος πληγής possis, ac de mutua earum concinnitate ; qρμα
και τυπώσεως αλλήλαις επιμιγνύμεναι. Πολλά περί que nature lege ac ratione , not nminus ad elegan
όψεως αρρήτως κοινωνούσης τοίς ορατοίς , και μόνον B tiam, quam all utilitatem, conjuganlur simul et
τω βούλεσθαι , και ομού κινουμένης, και TQUT distinguantur, præcellent et dignitale inferiores
τη νοί πασχούσης. Μετά γάρ τού ίσου τάχους, εκεί- sint, unianlur et distrahantur , contineant el conti.
νός τε μίγνυται τοις νοουμένοις , και αύτη τοϊς όρω- neantur. Mulla ewam de vocibus el audiru : nimirum
μένους . Πολλά περί των άλλων αισθήσεων, αί παρα- quomodo illæ per vocalia instrumenia deſerantur,
δοχαί τινές εισι των έξωθεν, λόγω μή θεωρού- hic vero eas excipiat , ac per intermedii aeris per
μεναι. Πολλά περί της εν ύπνοις αναπαύσεως, και cussionem alque impressionem inter se jungantur.
της δι ' όνειράτων αναπλάσεως, μνήμης τε και ανα- Mulia ilein de oculis , qui modo quodam ineffabili
μνήσεως , λογισμού τε και θυμού , και εφέσεως, και cum iis rebus, quas cernimus, commercium habcnt,
συντόμως ειπείν, όσοις ο μικρός ούτος κόσμος διοικεί- ac sola voluntale, simul etiam cum ea moventur,
ται, ο άνθρωπος . codemque modo cum menle alliciuntur. Pari enim
celeritale, el hæc intellectilibus, et illi visibilibus rebus junguntur. Mulla prælerea de reliquis sensibus, qui
velut admillendis externis rcbus destinati sunt, nec ratione percipiuntur. Mulia denique de ea , qua in som -
vis ſruimur, quiele alque insomniorum ligmentis, de memoria el reminiscentia , de ratione, el ira , el cu
piditate, reliquisque, ul uno rerbo complectar, quibus parvus hic mundus, id est , homo, gubernalur.
Του αυτού περί του λόγου του περί της εν ταις C Ejusdem et oratione de molestia in disputationibus
διαλέξεσιν ευταξίας . observanda .
Τι προς ουρανόν ανίπταται, πεζός ών ; Τι πύργον Quid in cælum provolas, cum pedes sis ? Quid
οικοδομείς , τα προς απαρτισμόν ουκ έχων ; Τι Turrim exstruis, cum iis rebus çareas, quæ ad
και συ μετρείς τη χειρί το ύδωρ, και τον ουρανόν eam perficiendam requiruntur ?? Quid ipse quo
σπιθαμή , και πάσαν την γήν δρακι , στοιχεία que manu aquam meliris, et cælum palmo ', ler
μεγάλα , και μόνο μετρητά τω Ποιήσαντι; Γνώθι ramque omnem pugillo, elemenla magna, el ejus.
σαυτον πρώτον : τα εν χερσι κατανόησον • τις εί, moli , ut ea Creator solus dirneliri possit ? ΓΡrimum
και πόθεν έπλάσθης, και πώς συνετέθης, ίν' εικών ής teipsum cognosce :: que in manibus sunt , intellecto
Θεού , και το χειρονα συνδεθής , και τι το κινήσάν assequcre : quis sis , el quomodo elicius, ila ul
σε , τίς ή περί σε σοφία και τι της φύσεως το μυστή- simul et imago Dei sis, el deteriori astringaris ;
ριον: πώς μετρή τόπω , και νούς ουχ óplcetat , quid illud sil, quod tibi molum aliulis, quæ in te
αλλ' εν ταυτώ μένων πάντα επέρχεται πως όψις sapientia eluceat , quod nature arcanum : quomodo
ολίγη , και επιπλείστον φθάνουσα, και πότερον πα- loco circumscriberis , ac mens nullo limite includi
ραδοχή τις έστι του όφθέντος , ή προς εκείνο διά- D tur , sed in eodem loco nmanens, omnia lustral a0
βασις : πώς το αυτό και κινεί , και κινείται, διά pervagalur. Quomodo, cum tantillus sit oculus,
βουλήσεως κυβερνώμενον » τις δαι παύλα κινήσεως : lam longe perlingil ; ulrum quod rem visam admil.
της και των αισθήσεων μερισμός, και πως διά τούτων tal , an potius quod ad eam transeat : quomodo
ο νους ομιλεί τοις έξω , και τα έξωθεν παραδέ- idem el movel et movetur, ac per voluntatem gli
.

χεται πως αναλαμβάνει τα είδη και τις η τήρησις
του αναληφθέντος , η μνήμη και τις και του απελ-
θόντος ανάληψις , η ανάμνησις: πώς λόγος νού γέν-
νημα , και γεννά λόγον έν άλλο νου , και πώς λόγω
νόημα διαδίδοται » πώς τρέφεται
σώμα , και πως ψυχή διά σώματος κοινωνεί πάθους :
bernalur : quæ molus quies, quæ sensuum partitio,
quomodo mens eorum opera cum externis versatur,
atque externa excipit : quomodo formas recipil •
quae assumple rei conservatio, vel memoria : que
Ôi de yuxñs elapsa recuperatio, vel reminiscentia : quomodo
sermo mentis felus est , atque in alia mente sermo

Lue . xir , 28. 1 Isn . , 12.

1:5 EUTHYMII ZIC IBENI 176

nent procreat , et quomodo cogitatio sermone distri A πιός πήγνυσι φόβος , και λύει θάρσος ; και συ
buitur : quomodo corpus per animam alitur, et στέλλει λύπη , και διαχεί ηδονή , και τήκει φθόνος ,
quomodo anima per corpus aficcluum particeps fil : και μετεωρίζει τύφος, και κουφίζει ελπίς : πώς εκ
quomodo eam timor constringit, præfidentia solvit , μαινει θυμός , και αιδώς ερυθραίνει δι' αίματος , ο
næror contrabit, lætitia diffundit, livor labe alli- μεν ζέσαντος , η δε αναχωρήσαντος και πως οι χα
cit , superbia eſferi , spes erigil : quomodo iracun- ρακτήρες των παθών εν τοις σώμασι · τίς ή του
dia cai in furorem agil, el pudor subore suffundit; λογισμού προεδρία , και πως πάσι τούτοις επιστατεί
hre quidem , ebulliente sanguine, hic vero , rece- και ημεροί τα των παθών κινήματα : πώς αίματι
denle : quomodo perturbationum signa corporibus κρατείται και πνοή το ασώματος και πώς ή του
in :primuntur ; quomodo ratio præsidet , quomodo των έκλειψις , ψυχής έστιν αναχώρησις . Ταύτα , η
hæc omnia regil et moderatur, affectuumque mo- τούτων τι κατανόησον , ώ άνθρωπε · ούπω γαρ λέγιο
ius lenit ac seilal ; quomodo a sanguine et spira- φύσιν , ή κίνησιν ουρανού , και τάξιν αστέρων, και
lione, id , quod corpore vacal , lenelur ; quomodo
μίξιν στοιχείων , και ζώων διαφοράς , και δυνάμεων
horum deſectio , anime discessio est. Hiec , aut bo-
ουρανίων υποθέσεις και υπερθέσεις , και πάντα
rum aliquid , o homo , cognitione comprehende B els oca ongeloupyerda λόγος καταμερίζεται ,
(nondum enim cæli naturam aut motum , nec side- και λόγους προνοίας και διοικήσεως και τότε
rum ordinem , nec elementorum permistionem , nec ούπω λέγω, Θάρρησον · αλλ', "Έτι φοβήθητι προσβήνα:
animantium discrimina , nec coelestiuin virtutum τοίς υψηλοτέροις , και τοις μάλλον υπέρ την σην δύ
inferiores gradus et sublimiores , atque omnia , in ναμιν .
quæ artifex ratio distribuitur, nec denique providentiæ gubernationisque rationes commemoro) : ac
lum nondum dicam, Aude ; verum , Adhuc time ad ea quæ sublimiora suni, viresque tuas magis supe
rant , accedere.
Ejusdem er oratione apologetica magna . Τού αυτού. Εκ του μεγάλου απολογητικού.
Excelsum est cælum alque sublime, terra au- Ουρανός υψηλός, γη δε βαθεία , και τις αναβήσεται
lem humilis et profunda. Ecquis illuc ascendet , των ερριμμένων τη αμαρτία , τις περικείμενος έτι
eorum qui propter peccatum projecti sunt ? τον κάτω ζόφον, και της σαρκός την παχύτητα όλα
Quis lerrenis adhuc tenebris circumseptus, et νοι καθαρώς εποπτεύσει νούν όλον, και μιγήσεται
crasso corporis indumento obvolutus, tota τους έστώσι , και αοράτους εν τοις αστάτους, και όρω
mente tolam mentem pure polerit intueri , el μένους και μόλις γαρ άν τις ενταύθα των σφόδρα κεκα
inter liæc, quæ sunt instabilia , et sensibus Οαρμένων κάν είδωλον του καλού θεωρήσειεν , ώσπερ
obnoxia manens, ad ea , quæ sunt inmobilia , et οι τον ήλιον εν τοις ύδασι . Τις και μετρήσας τη χειρί
oculis cerni non possunt aspirare ? Eorum certe C το ύδωρ, και τον ουρανόν σπιθαμή , και πάσαν την
qui hic puri mundique sunt, vix quisquam poteril γήν δρακί ; Τίς έστησε τα όρη σταθμώ, και τας
simulacrum illius pulchritudinis aspicere, non νάπας ζυγώ ; Τίς τόπος της καταπαύσεως αυτού ,
secus, atque illi , qui solem in aqua contemplantur. και τινι των πάντων ομοιωθήσεται ; Τίς ο ποιήσας
Quis est ille, qui aquam manu , et cæluni palma τα πάντα εν λόγω, και τη σοφία κατασκευάσας άν
dimensus est , et pugillo terram continet univer- θρωπον , και εις έν άγαγών τα διεστώτα , και μίξας
sam ? Quis montes in lance posuit, et valles in τον χούν τα πνεύματι, και συνθείς ζώον ορατών και
stalera ?? Ecquis eritIocus , in quo ille requiescat ?? αόρατον, πρόσκαιρον και αθάνατον , επίγειος και
Cuinam omnibus e rebus dicetur similis ? Quis est ουράνιον, απτόμενον Θεού και ου περιδρασσόμενον ,
ille, qui verbo ſecit omnia ? Qui sapientia fabrica- εγγίζον και μακρυνόμενον ; Είπα, σοφισθήσομαι ,
tus est hominem ? Qui dissidentia in unum conlu- φησίν ο Σολομών, και αυτή εμακρύνθη απ' εμού
lit ? Qui spirituί pulverem admiscuit ? Qui aninial, μακράν υπέρ και ήν, την σοφίαν λέγων, και όντως ο
quod cernitur, cum eo, quod cerni non polest , προστιθείς γνώσιν προστίθησιν άλγημα , ου μάλλον
mortale cum immortali, terrenum cum cælesti ευφραίνοντος του ευρεθέντος, ή ανώντος του διαφεύ
copulavit, quod Deum alitngit, et non compre- D γοντος, όπερ, oίμαι, φιλεί συμβαίνειν τοις έτι διψώ
hendit, appropinqual, el procul abest ? Dixi , sapiens σιν αποσπωμένοις ύδατος, ή κρατείν τι ου δυναμένους
fam,, inquit Salomon,, et recessit ame longius,, quam έχειν νομίζουσιν, ή ούς απήλθεν ευθύς αστραπή πε
εται prius 1 , Sapientiam autem intelligit.. Ει pro- ριλάμψασα . Τούτο με ίστη κάτω , και ταπεινον
>

fecto qui scientiam addil , addit et dolorem ?, cum
non majorem lætitiam accipiat ex eo , quod didicit,
quam dolorem ex eo, quod assequi non potuit. Id
quod illis solet contingere, qui silientes adhuc abs-
Irahuntur ab aqua . Aut qui se aliquid tenere jam
putant, quod assequi nequeunt. Αut quos fulguris
splendor prope citius transiliit, quam illustravit.
læc me cogitatio depressil , atque humilem reddi-
• Eccle . F11 , 24 . 3 Eccle . 1 , 18 .
επoίει, και είναι βέλτιον έπειθεν ακούειν φωνήν
αινέσεως, η εξηγητών είναι των υπέρ δύναμιν.
" Η μεγαλειότης, και το ύψος, και το αξίωμα , και αι
καθαραι φύσεις μόλις χωρούσαι Θεού λαμπρότητα,
όν άβυσσος καλύπτει, ου σκότος αποκρυφή, φωτός
όντος του καθαρωτάτου, και απροσίτου τους πλείοσιν,
ός εν τώδε τω παντί, και του παντός εστιν έξω. “ος
καλόν εστιν άπαν, και άνω καλού παντός, ός νούν
177 PANOPLIA DOGMATICA. · TIT. IV . 178
φωτίζει , και διαφεύγει νου τάχος , και ύψος , υποχω- A dit , persuasitque satius esse laudationis vocean
ρων αει τοσούτον, όσον καταλαμβάνεται , και υπ- audire, quam profiteri se doctorem eorum quæ
άγων προς το άνω τον εραστήν τη φεύγειν , και τα vires humanas superant.. Magnitudo ,, et sublimilas ,,
οίον κρατούμενος κλέπτεσθαι . et dignilas cælestium illarum mentium , quæ sunt
naturit purissimæ vix capiunt splendorem Dei , quem abyssus legit, cujus latibulum tenebræ sunt,
qui lux purissima est, licet pluribus inaccessa . Qui in universo orbe versatur, el extra orbem est uni
versum . Qui est omnis bonitas el pulchritudo, et omnem bonitatem , et pulchritudinem transcendit.
Qui inentem illustrat, et mentis celeritalem et altitudinem cffugil, tantum semper antecedens,
quantum illa sequitur, ut dum fugit , seque pene comprehensum ostendit, amantem magis inflamnet
assequendi cupiditate , et ad superiora ducat et trahat.
"Ετι περί του ακατάληπτον είναι την θείαν φύ- llem naturam divinam comprehendi non posse . Chry
σιν. Του Χρυσοστόμου εκ της βίβλου της πε- sostomi ex libro, quo continentur orationes, qui
ριεχούσης τους περί ακαταλήπτου λόγους. bus Duum incomprehensum esse demonstral,
Μέγα κακόν το μη μένειν είσω των όρων, ών ημίν Magnum viliun est, non continere se intra illos
3
έταξεν ο Θεός, αλλά περιεργάζεσθαι τά νικώντα τον terminos, quos nobis præscripsit Deus, sed ea
ημέτερον νούν. Ούτω γάρ και ο πρωτόπλαστος , επι- velle lentare , que meutem nostram exsuperant. Itu
θυμήσας μειζόνων, και άπερ είχεν απώλεσε . Το γαρ- qui primus formalus est homo, dum majora con
ούν πολλά χαίρειν τοις ημετέροις λογισμοίς ειπόντες , cupiscit, et ea, quae babebat perdidit. Quamobrem
Λογισμοί γάρ , φησίν , ανθρώπων δειλοι , και rationibus nostris multam salutem dicentes ( ralio
επισφαλείς αι επίνοιαι αυτών, μή θελήσωμεν υπερ- nes enim , inquit, hominum vanæ , et fallaces eo
βαίνειν το μέτρον της αποκεκληρωμένης ημίν δυνά- rum cogitationes ), ne velimus mensuram attribuiæ
μως . nobis facultatis transilire.
Του αυτού . Ejusdem .
Eθαυμαστώθη , φησίν, η γνωσις σου εξ εμού,
.
Mirabilis, inquit, facta est scientia tua ex me, exal
εκραταιώθη : ου μή δύνωμαι προς αυτήν. Του lata est, el non potero ad eam ' pertingere. In pe
Προφήτου προς το βάθος της του Θεού σοφίας ίλιγ- lago divine sapientise non reperit vadura , sed!
γιώντος , τολμά τις λέγειν ειδέναι τήν φύσιν του bæret Prophela. Et aliquis audel dicere se Dei
θεού ; του λέγοντας ότι, Τα άδηλα και τα κρύφια naturam habere perspectam et cognitam ! Ident
της σοφίας σου εδήλωσάς μοι βοώντος ότι Της C dicit , Incerta, et occulια σαμientic tuα manifestasti
συνέσεως αυτού ουκ έστιν αριθμός , ήτοι κατάλη- mihi , el tamen clamat : Sapientiæ ejus non est
ψις , θρασύνεται τις περί της ακαταλήπτου φύσεως ; numerus, seu comprehensio , et non veretur aliquis ,
Τί λέγεις; Η σοφία του Θεού ακατάληπτος , και η de natura , quæ comprehendi non potest, ut a se
φύσις αυτού καταληπτή ; Η μεγαλωσύνη αυτού ουκ percepta disputare ? Quid ais ? sapientia percipi POR
έχει πέρας, και την ουσίαν αυτου περιγράφεις ; Μα- polest , et natura illius comprehendetur ? Magnifi
για τούτο σαφής . ceiitia ejus non habet finem , et ejus essentiani
circumscribes ? Hoc est perspicua insania.
Τού αυτού . Ejusden.
Ησαΐας λέγων, Την γενεάν αυτού τίς διηγήσε : Isaias , Generationem ejus, inquiens, quis enar
ται και παραχωρήσει σοι διηγείσθαι την ουσίαν αυ . rabil, concedet tibi , ut illius essentiam explices ?
του ; Και Παύλος δε , και μέχρι τρίτου ουρανού αρθείς, Paulus, qui ad tertium usque sublatus est coelum ,
και μυστηρίων υπερφυών και απορρήτων αξιωθείς , el ad ea mysteria spectanda, que naturam superant
βραχύ τι μέρος της του Θεού προνοίας εξετάζων, et areana sunt, admissus est , dum exiguum divine
πως τους μεν Ιουδαίους εξέβαλε, τους δε εξ εθνών 0
providentiæ particulam expendit, nempe quomodo
είσεδέξατο , και προς αυτό το μικρός μέρος , ώσπερ Judæos abjecerit, esiernasque gentes susceperit,
προς αχανές πέλαγος ιλιγγιάσας απεπήδησεν ευθέως , tanquam in profundo pelago periclitaretur, statim
και μετά μεγίστου θαύματος ανεβόησεν ειπών : " Ο exsiliit , el magna cum adipiratione vehementer
βάθος πλούτου , και σοφίας, και γνώσεως Θεου, ως esclamans : 0 aliitudo, inquit, diviliarum , et sa
ανεξερεύνητα τα κρίματα αυτού , και ανεξιχνία- pientia , el scientiæ Dei, quam inscrutabilia sunt
στοι αι οδοι αυτού . Και ουκ είπεν ότι ακατάληπτα , judicia ejus, et impervestigabiles via illius 2 ! Νοι
αλλ' και πολλώ μάλλον , ανεξερεύνητα , και ανεξιχνίαστα . dixit quain incomprehensibilia , sed quain inscrula
Τα μεν ούν κρίματα αυτού ανεξερεύνητα , και αι οδοί Julia
ia judicia , et quam impervestigabiles vi. .
αυτού ανεξιχνίαστοι , και αυτός καταληπτός ; Και τι Deum ergo, cujus judicia scrutari ct pervestigare
λέγω περί κριμάτων και οδύν ; Τα έπαθλα των αγίων non possumus, comprehendemus? Quid autem
ακατάληπτα. "A γάρ οφθαλμός ουκ είδε , και ούς judicia et vias dico, cum præmia sanctorum com
ουκ ήκουσε, και επι καρδίαν ανθρώπου ουκ ανέ- prehendi nequeant? Oculus, inquit, non vidit, nec
6η . ά ήτοίμασεν ο Θεός τους αγαπώσιν αυτόν . Και uuris audivii , nec in cor hominis ascenderunt, quæ
ή δωρεά αυτού ανεκδιήγητος. - Χάρις γαρ, φησί , preparasil Deus diligentibus eum “. Quid ? quod do
Psal . CXXVII, 6. Psal. L , 8 . 3 Ion. ΧΙ , 3 ) . • 1 Cor . 1 , 9 .
179 EUTHYMII ZIGABENI 180
num ejus verbis explicari non potest ? Gralia enim, Α τω Θεώ επί τη ανεκδιηγήτη δωρεά αυτού . Και η
inquit, Deo pro ineffabili dono ejus. Pax ejus supe. ειρήνη αυτού υπερέχει πάντα νούν, και αυτός μο
ralomnem sensum ,' et ipse solus comprehendetur ? νος καταληπτός ; Και άλλαχού λέγει Παύλος , 'Εκ μέ
El alibi Paulus : Ex parte, inquit, cognoscimus, lu ρους γινώσκομεν , και συ λέγεις εντελώς γινώσκειν;
autem afirmas, le perfecta cognoscere? Quanquam et Εκ μέρους δε είπεν , ουχ ότι το μέν της θείας φύ
ille dixit ex parte, non quod naturæ divinæ aliud qui. σεως οίδε , το δε ήγνόησεν, αλλ' ότι μερικήν έχει
>

dem nosceret , aliud ignoraret ; sed ex parte novit, γνώσιν, και ότι μέν έστι Θεός, οίδε, τί δε εστι Θεός,
quoniani sciebat esse Deum , quid autern esset , ignora- αγνοεί. Και ότι μέν έστι δημιουργός, και σοφός, και
bat. Sciebat Deum omnia procreasse , sapientem esse, παντοδύναμος , και συνοχεύς πάντων , και τα τοιαύτα
nihil non posse, omnia continere, quantus autem . γινώσκει, το δε πόσον, και πώς ουκ οίδεν.
aut quomodo esset, nesciebat.
Ejusdem . Του αυτού.
Angeli tantummodo collaudant Deum , alii dicen. Οι άγγελοι δοξάζουσι μόνον , οι μεν , Δόξα εν
1es : Gloria in excelsis Dιο ; alii Benedicta gloria υψίστοις Θεώ, λέγοντες, οι δε, Ευλογημένη η δόξα
ejus et Ioco sancto ejus 1, hoc est, ubicunque ille B αυτού εκ του τόπου αυτού, τουτέστιν όπουπερ
est . Neque enim in loco Deus, qui circumscribi αν εστιν. Ουδε γάρ τόπος περί Θεού · απερίγραπτον
non potest, Alii, Sanctus , sanclus , sanctus , Domi- γάρ το Θείον » οι δε , "Αγιος , άγιος , άγιος , Κύριος
>

mus Sabaoth ". Homines autem naturam illius de-
finiunt, et circumscribunt . Quantus celestibus ti
mor el reverentia ? Quantus terrestribus conteni-
plus, el confidentia ? Mi caule loquuntur, auda-
eler hi sunt curiosi.
Ejusden .
Ait rursuip Isaias : Vidi Dominum sedentem in
solio alto alque excelso “, tali nimirum , ut enar
rari non possit. Dei solium humana menle subli-
mius est, et comprehendetur ipse Deus ? Et Sera-
phin slabant in circuilu ejus. Uni erant sex alæ, el
ale scx alteri, bini alis legebant facies suas, et bi.
ais pedes 8. Seraphin avertunt Ora , et pro duplici c τον ταπρόσωπα αυτών, ταϊς δε δυσί τους πόδας .
muro praetendunt alas , quod splendorem ex gloria
solii terribili ratione ſulgentem, perferre non va .
leant. Et præ stupore oblegunt pedes. Siquidem et
nos cum maxima admiratione affecti sumus, cor-
pus undique contrahere consuevimus.. Corpus
autem? Imo vero animus ipse ex Summo rei cujus-
piam admirandze oblutu contractis actionibus suis
ad intima refugit, seque corporis veluti propu-
gnaculo undique circummunit. Quaternarum alarum
usum intellexisti, reliquarum nunc usum intellige :
El binis, inquit, volabant. Indicium hoc est, per
pluæ rerum sublimium cupiditatis , quodque
deorsum nunquam aspiciant. Nam ale significant
angelicæ naturæ levitatem et celeritatem . Alia
item ratio polest afferri. Binis alis facies, et binis D ποτε κάτω βλέπειν. Τα γαρ πτερα το μετάρσιον και
alis pedes obtegunt suos, ut ostendant Dei nec
principium nec finem perspici comprehendive
posse. Mediis autem volant, ut doceant de nmediis
posse rebus divinis rationes intelligi , nempc Deum
et essc, el esse sapientem , et omnipotentem , et
horum similia : Ει clamabal alter ad alterum : San-
clus, sanctus , sanctus, Dominus Sabaoth . Quod
est admirationis ac stuporis signum , præsertim
cum non cernerent lucem , nec divinam naturam :
spectaculum enim illud eral demissio quædam .
Nec lamen demissionis gloriam perferre poterani .
Demissio namque est , cum Deus se, non ut est
.
Σαββαώθ . » Οι δε άνθρωποι περιεργάζονται αυτού την
φύσιν. Πόσος άνω φόβος, πόση κάτω καταφρόνησις ;
'Εκείνοι ευλαβώς ευφημούσιν ,1 ούτοι τολμηρώς πο
λυπραγμονούσιν,
Τού αυτού .
Φησί πάλιν Ησαΐας • Είδoν τον Κύριον καθήμενον
επί θρόνου υψηλού και επηρμένου , τουτέστιν ακα
ταλήπτου. Ο θρόνος υψηλότερης ανθρωπίνου νου ,
και ο επί του θρόνου καταληπτός; Και τα Σεραφία
ειστήκεισαν κύκ.λφ αυτού , έξ πτέρυγες τω ενί , και
εξ πτέρυγες τώ ενί • και ταϊς μεν δυσι κατεκάλυπ
Τα Σεραφίμ αποστρέφονται τάς όψεις , και προβάλλον »
ται τάς πτέρυγας αντί διπλού τείχους, διά το μή φέρειν
την εκ της δόξης του θρόνου φοβερώς εκπηδώσαν
αστραπήν , και τους πόδας κατακαλύπτουσι διά την
έκπληξιν. Ειώθαμεν γαρ και ημείς, όταν μεγίστω
θάμβει κατασχεθώμεν , πάντοθεν περιστέλλειν το
σώμα. Και τι λέγω το σώμα, όπου γε και αυτή
η ψυχή, τούτο παθούσα , από της άκρας επιφανείας
τας ενεργείας αυτής συνέλκουσα προς το βάθος κα
ταφεύγει, καθάπερ τινί περιβολαίω πανταχόθεν εαυ
την τω σώματι περιστέλλουσα ; "Έγνως την χρείαν
των τεσσάρων πτερύγων · γνώθι και την των υπο
λοίπων . Τίς δε δυσι , φησίν , επέταντο. Σημείον
τούτο του των υψηλών εφίεσθαι διά παντός, και μηδέ
ταχύ της αγγελικής αινίττεται φύσεως. "Έστι δε και
άλλος λόγος , ότι ταϊς μεν δυσί κατακαλύπτοντα την
κεφαλήν , ταις δε δυσί τους πόδας εδήλουν , ότι του
Θεού η αρχή , και το τέλος αόρατον και ανεξερεύνη
τον. Επέταντο δε ταϊς μέσαις, διδάσκοντα περί των
μέσων θεολογείν. Οίον ότι Θεός, ότι σοφός, ότι παν
τοδύναμος, και τα τοιαύτα , Και ενέκραγον έτερος
προς τον έτερον • "Αγιος, άγιος , άγιος , Κύριος Σαβ .
€αών. Τούτο δείγμα της εκπλήξεως , καίτοι γε ουκ
αυτοί εώρων το φώς, ουδέ τήν θείαν φύσιν, αλλά
συγκατάβασις ήν τα δρώμενα. Και όμως ουδε της
συγκαταβάσεως ήνεγκαν την δόξαν. Συγκατάβασες

1 Η Co::. Χ , 15 ; Philip. 10 , 1 . Ezech . lll , 12. 2 Isa.V. , 3. lsa . VI , 1 . και ibid . 2 .

181 PANOPLIA DOGMATICA , – TIT. IV.. IS2
γάρ το μή φαίνεσθαι κατά φύσιν, αλλ' επιμετρείν Λ natura , conspiciendum prebet , sed habita ratione
η των ορώντων ασθενεία της όψεως την επίδειξιν. contemplantium , demittit se , atque accommodat
και ότι συγκατάβασις ήν , και εξ αυτών των ρημά- eorum imbecillitali. Quod avlem ejusmodi demis
των δηλον. Ειδον γάρ, φησί , τον Κύριον , Θεόν sie fuerit, ex ipsis verbis colligi potest ; Vidi,
δε ουδείς εώρακε πώποτε , τον ανείδεον , τον άπoσον, inquit, Dominum . At Deum nullus unquam vidii ,
τον άποιον . Τις τούτο λέγει ; Ο μονογενής Υιός , ο quippe qui et formam , et quantitatem , el quali li
ών εις τον κόλπος του Πατρός , αυτός εξηγήσατο. tatem non habet. Quis hoc dicit ? Unigenitus Fi
Είτα φησι , καθήμενον . Θεός δε ούτε κάθηται , ούτε lius, qui sedel in sinu Patris, ipse enarravil ". Deinde
σταται • σωμάτων γάρ οι τοιούτοι σχηματισμοί.
.
subjicit, sedenlem . Nec sedet Deus, nec stal. llæc
"Έπειτα προστίθησιν επί θρόνου. Θεός δε θρόνω ουκ enim cadunt in corpora . Tum aldit, in solio. At
εμπεριείληπται. Πώς γαρ ο απερίγραπτος ; "Οταν δε in solio Deus non includitur . Quoniodo enim , com
τα Σεραφίμ τα εστώτα κύκλω αυτού , όπερ δηλοί ου circumscribi non possit ? Cum igitur Seraphin
τόπον , αλλά την από της καθαρότητος οικειότητα , stent , quod non locum significat, sed eorum ex
ουκ ισχύωσιν ουδε τη της συγκαταβάσεως ενατενίσαι purilale familiaritalem , nec possint in demissionis
δόξη , άνθρωποι φιλονεικούσιν ένατενίσαι τη υπερ- gloria oculos defigere, homines conantur in subli -
απροσίτιο δόξη της ουσίας αυτού ; Καίτοι όσον τυφλού B miorem essentiae ipsius gloriam oculos intendere ?
και βλέποντας το μέσον τοσούτον ημών , κακείνων Ei tamen quantum difert cæcus ab eo, qui cernen
το διάφορον. di vim habet, tantum est inter nos alque illos
discrimen .
Του αυτού . Ejusdem .
"Οταν αυτός ο προφήτης Δανιήλ ουκ ήνεγκεν αγ- Daniel propheta demissum angeli non lulit as.
γέλου συγκαταβατικήν όψιν , αλλά παρελύθη , και κατ pectum , sed aufugit et procidit : Non est relictum ,
έπεσεν: Ούκ ύπελείφθη γάρ, φησίν , εν εμοί ισχυς, inquit , in me robur, el gloria mea conversa est in
και η δόξα μου μετεστράφη εις διαφθοράν , ήγουν corruptionem . Itaque periit oris mei pulchritudo, et
το κάλλος του προσώπου μου απώλετο , και μετ . in mortui pallorem versa est. Tu vero, qui Daniele
εστράφη είς ωχρότητα νεκρού • συ ο τοσούτον λειπό . tanto inferior es , quantum ille cedit angelo,
μενος; του Δανιήλ , όσον εκείνος του αγγέλου , τολμάς non vereris os tuum lollere , et in nalura divina
διαίρειν στόμα, και πολυπραγμονείν περί της θείας pervestiganda curiosus esse ? Daniel, qui in cor
φύσεως ; Δανιήλ και τα υπέρ άνθρωπον εν ανθρωπίνω pore humano, quæ vires humanas superant, præ
σώματι δυνηθείς ούκ έστεξεν ομοδούλου συγκατάβα- c sticit, conservi dealissionem non sustinuit , et tu
σιν, και συ και έλαβες τήν φύσιν εκείνην, την τάς naturam illam apprehendisli, quæ innumerabilia
μυριάδας των αγγέλων παραγαγούσαν , ών ένα Δανιήλ condidit ongelorum millia , quo im non potuit
ουκίσχυσεν ιδείν , ώς δεδήλωται . Τις ουκ αν στενά- unum Daniel intueri, ut ostensum est ? Quis non
ξεις, τις ουκ άν θρηνήσειε της παραπληξίας ; ingemiscal, quis non commisercatur sluporem et
insaziam hominis ?
Του αυτού . Ejusdem .
"Ακουσον τι φιλοσοφούσιν οι προφήται περί του Audi quid philosophentur prophelæ de Deo , et
Θεού, και φρίξον. Ο επιβλέπων επί την γην, και horresce præ limore, ac contremisce : Qui aspicit
ποιων αιτην τρέμειν , ο απτόμενος των ορέων , και super terram , et facil eam tremere. Qui langit
καπνίζονται , και η θάλασσα είδε και έφυγεν, ο montes, el ſumigant '. Nare vidit et lugil, Jordanis
Ιορδάνης εστράφη εις τά οπίσω, και ο σείων τον conversus est retrorsum . Qui concutit cælum a
ουρανόν εκ θεμελίων, και απειλών τη θαλάσση και fundamentis. Qui comminatur muri, el exsiccal il
ξηςαίνων αυτών, και ο στήσας τον ουρανόν ώσει lud . Qui slaluit cælum sicut ſorniceni, el exten
καμάραν, και διατείνας αυτόν ως σκηνήν επί της dii illud tanquam lentorium super lerran .. Qui le
γης, και ο ποιήσας την γην, ώς ουδέν . " Ω της υπερ- D & terram, ut nihil . O admirandum superlationem !
βολής του θαύματος ! την τοσαύτης και τηλικαύτην. Το rein lantam ac talern , ul nibil. Illud enim nihil
γάρ ώς ουδεν την ευχέρειαν ένέφηνε της παραγωγής. indical procreandi facilitalei . Hec et alia ejusden:
Ταύτα δε και τα τοιαύτα λέγουσιν οι προφήται ένα από generis loquentur prophetæ , ut ex eorum , quæ it
τε του μεγέθους των γεγενημένων από τε της κατά Deo facta sunt magnitudine dignam illius potentia
την δημιουργίαν ευκολίας ισχύσωμεν αξίαν τινά λα- notionem aliquam animo complectamur.
βείν περί της του Θεού δυνάμεως έννοιαν.
Τού αυτού. Ejusdem .
" Ο κατέχων, φησί, τον γύρος της γης, και τους Qui conlinel, inquit, orbem terræ , et habitantes
κατοικούντας εν αυτή ώσει ακρίδας , και πάντα in ea lanquam locustas " . Et omnes gentes in cons
τα έθνη ως σταγών από κάδου ενάντιον αυτού . pectu ejus, ut qulla ex cado . Allende diligenter.
Πρόσεχε μετά ακριβείας. "A γάρ οι προφήται λέγου- Nam quæ prophetæ dicunt, ca loquilur Deus,
σιν , ο Θεός λέγει . Θεός δε ουδέν άν είπη περιττόν , Deus autem nibil supervacancum alil vanum loqui .
. 5
Tsan . 1 , 18. 1 Psa.. Cu, 32. Psal. CX11 , 3. * Pal . C11, 2. * 152. L. , 22 .
183 EUTHYMIJ ZIGABENI 184
tur. Considerainnumerabilia gentium millia , que A ουδέ πάρεργον. Αναλόγισαι τα μυρία έθνη της γης ,
terram incolunt, quaru : n ne nomina quidem con- ών ουδε τα ονόματα δυνατόν απαριθμείν . Εί τοίνυν
numerare possumus. Si genles universæ ul cadi όμου πάντα , ως σταγών από κάδου , πόσον μέρος της
sunt gutta , hujusce gullæ quantulam partem esse le σταγόνoς ταύτης οξη σεαυτόν , και πως περιεργάτη
arbitraris, qui Deum conaris comprehendere, apud τον Θεόν, και πάντα τα έθνη ως σταγών από κάδου ;
1

quem cunctæ gentes sunt uti gulla ex cado

Ejusdem .
Infinita sunt millium millia angelorum Deo mini-
strantium in cælis, et, millia millium , qui aslani illi
rum Throni ,tum Dominationes , tum Principalus,
tum Potestales, et infinili populi virtutum corpo-
re vacantium , ellam multe tribus, ut nequeant
recenseri. El infinita tamen hæc millium millia
tam facile condidit Deus, ut explicari non possit .
Quemadmodum enim velle nobis promptissimum
est, sie illi conclere facillimum . 14 φuod ostendens O Και τούτο δηλών ο Προφήτης έλεγεν · Ο Θεός ημών
Propheta : Deus , inquit, nosler omnia quæcunque
coluit , fecit in celo et in terra ' . Νonne pra pudo-
re te ipsum sub terram deprimes ? An ul adinira-
reris solum , elatus tantæ desidiæ le addixisti ? Si
Pater ego sum , inquit, ubi honor meus ? Si Dominus
Του αυτού .
Μύριαι μυριάδες λειτουργούντων αγγέλων άνω ,
και χίλιοι χιλιάδες αρεστώτων, και Θρόνου, και
Κυριότητες, και Αρχαι, και 'Εξουσίαι, και άπειροι
δημοι των ασωμάτων δυνάμεων, και αμύθητα φύλα ,
και όμως ταύτας απάσας τας δυνάμεις μετά τοσαυ
της ευκολίας εποίησε , μεθ' όσης ου δύναται παρα
στήσαι λόγος. Καθάτερ γαρ ημίν η βούλησις ευχε
ρέστατον , ούτως εκείνο του δημιουργείν η δύναμις .
εν τω ουρανό και εν τη γη πάντα όσα ήθέλησεν
εποίησεν . Ου κατορύττεις σεαυτόν , αντί του θυ
μάζειν μόνον εις άπόνοιαν τοσαύτην έκφυσηθείς ;
Ει Πατήρ ειμι εγώ , φησί , που έστιν η δόξα μου
και, Ει Κύριος ειμι , που έστιν ο φόβος μου ;
9

sunt , ubi timor meus ' ! Qui enim timet , colit lan- Ο γάρ φοβούμενος δοξάζει μόνον ευφημών, και προσ
rum et collaudat et adorai : non autem curiose et κυνών , αλλ' ου πολυπραγμονεί και περιεργάζεται .
frustra disquirie.
Ejusden . Του αυτού.
Lucem habilans, inquit, inaccessam :. Dorous est Φώς oικών απρόσιτον , φησίν · ο οίκος απρόσ
ioaccessa , et ad eum , qui illarm incolit , accedi poterit . ιτος , και ο οικών προσιτό , ; Είπε δε τούτο Παύλος ,
Dixit autem hoc Paulus, non ut domum et locum ού, ίνα οίκον , και τόπον υποπτευσης περί τον αχώ
illi esse suspiccris, qui loco contineri non potest, ρητον Θεόν , αλλ ' ίν' εκ πολλής περιουσίας μάθης το
sed ut ex ea re multo nmagis intelligas Deum non c της θείας φύσεως ακατάληπτον. 'Αλλ' ουδ' ακατάλη
posse comprehendi. Nec domum dixit comprchendi πτον είπε τον οίκον, αλλ' απρόσιτον, και του ακαταλή.
non posse, sed inaccessam ( quod majns est ) earn πτου πολλώ μειζόν έστι . Και πάλιν μεν ούν γε: • Σύ
appella vit.. Praeterea : Tu quis es,,inquit,, ul
ut respon- τίς ο ανταποκρινόμενος τώ Θεώ ; » Ζητούντας ούν-οίκο .
deas Deo *? Divinæ gubernationis rationes curiosius νομίας Θεού περιεργάζεσθαι κωλύει , και συ πολυ
exquireales coercet , et beatam naturam ipsam πραγμoνείς την μακράν φύσιν την οικονομούσαν αυ
gubernantein conaris indagare ? Nonne boc estreme τάς; Πώς ουκ εσχάτης ταύτα μανίας ; Πώς ουκ άξια
dementia esi el multiplici fulmine vindicandum ? μρων σκηπτών ;
Ejusdem . Τού αυτού.
Rursum Paulus : Lyone nondum , inquil, abilir Λέγει Παύλος αύθις : 'Εγώ έμαυτόν ούπω λο
comprehendisse 5. Quid ais , Paule ? Cliristum habes Τζομαι καιει.ληφέναι . Τι λέγεις , Παύλε ; Τον
in te loquentem , et cum le nondum arbitraris com- Χρισον έχεις έν σεαυτώ λαλούντα , και ου λογίζη
preli ndisse ? Profecto ,inquit, sic arbitror quoniam κατειληφέναι ; Ναι, φησίν, ούτω λογίζομαι , διότι
habeo Christum in me loquentein ducentemque me τον Χριστόν έχω εν εμοί λαλούντα , και διδάσκοντά
sic arbitrari. Paulus, qui in seipso Christum 19- Dμε ούτω λογίζεσθαι . Παύλος , και τον Χριστόν έχων
quentem habet, nondum comprehendisse se arbi. εν εαυτώ λαλούντα , ου λογίζεται κατειληφέναι , οιιε
lr.lur, ne illa quidem , quae ad finem pertinent, sed περί της πίστεως , αλλά πιστεύει μόνον μηδέν
credil solul, nihil ansie quereus , el lu curiose περιεργαζόμενος και συ πολυπραγμονείς την φύ .
Dei saluram aucuparis ? Dicens allem : Von arbi- σιν του Θεού ; Ειπών δε ότι ου λογίζομαι κατειλη
Tror de comprehendisse , indical se comprehendisse, φέναι , ένέφηνε μεν κατειληφέναι , ου το πάν δέ . Και
quidem , sed non omnia , El alibi : Si quis, inquil, αλλαχού δέ φησιν : Εί τις δοκεί είδέναι τι, ουδέπω
widletur sibi aliquid scire, nondim quidauam novit, ουδέν έγνωκε, καθώς έδει γνώναι μονονουχί
Guiomaio scire oporleti Tantum non dicit : Novil λέγων ότι έγνωκε μεν , ουκ εντελώς δε,
ille quidem , sed : Nondum plane.
Ejusdem . Τού αυτού.
Tu , lll colum ac kerran el ea que interjecta sunt Eτα σεαυτού με την φύσιν άγνοείς, ένα μηδέν
bureum , nondum intelligis jaliram tuam , et his pre- λέγω περί ουρανού, και γής, και των εν τω μέσω
Σ 6
1 Pal . , 3 ) . ' Μ :1. 1 , 5 . 1ΙΤ1ι. νι, 16 . • ΣΥ.. 11, 21 ) , Philip». 131 , 13. 1 Cor. Vμί , 2.
 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. IV 186
185 -

φύσεων, και τάλλα πάντα παραδραμών, επί την A terilis ad supremam Dei naturam indagandam
υπερφυεστάτης του Θεού φύσιν ανατρέχεις ; Της accurris ?? Animi lui ignoras essentiam . Essentiam
σεαυτού ψυχής ουκ οίδας την ουσίαν, και τι λέγω dico? Imo vero nescis quomodo is insit in corpore
την ουσίαν, ουδε πώς ενεστι τω σώματι σου γι- tuo. Quid ita , inquies, nonne ad molem corporis
νώσκεις, πότερον παρεκτείνεται τα του σώματος extenditur? Minime vero : nam extensio corporis est,
όγκο ; Αλλά σώματος ίδιον ή παρέκτασις , ου ψυ- hion animi. Sæpe enim manibus , aut pedibus ampu
χής • πολλάκις γάρ , των χειρών ή των ποδών απο- lalis lotus in manco corpore animus manet. Quid ,
κοπέντων, ολόκληρος η ψυχή μένειν πέφυκεν. 'Αλλ' inies, nonne ad omnes corporis partes extendi
ου παρεκτείνεται τοις μέρεσι του σώματος . "Έδει lur ? Atqui videtur extendi oporiere . Alioqui mor
ούν εις & μή διήκει, νεκρά ταύτα είναι . Το γαρ luæ essent illæ partes ad quas animus non perve
άψυχον πάντως και νεκρόν. Αλλ ' ουδε τούτο λέγειν niret . Quod enim animo caret, caret ct vila . Ex
έστι . Λοιπόν ουν, ότι μέν έστι εν τω σώματι γινώ-his colligitur, le scire animum in corpore esse,quo
σκεις, το δε πως, αγνοείς. Είτα σεαυτόν ούτω προ- modo aulem in corpore sit, ignorare. Cum igitur
δήλως αγνοών, τον σεαυτου ποιητήν γινώσκεις, και leipsum plane ignores, naluran cognosces eſccio
την φύσιν εστί ; Χαλεπώτερά σου, φησι, μή ζή- ris lui ? Quæ le difficiliora sunt , inquit, ne quæras,
B
τει, και ισχυρότερά σου μή εξέταζε μή ότι γε et quæ fortiora sunt te, ne e.rplores '. Cave, ne curio
περί Θεού φύσεως, ή αγγέλων , η ανθρώπων , αλλά sius investiges non modo naturam Dei, a :11 angelo
μηδε περί των αψύχων. Ει γάρ βουληθής ελθείν rum , aut hominum , sed ne illarum quidem reruin ,
είς ζήτησιν των γεγενημένων , εις εύριπον λογι- quæ sunt inanimæ . Si enim disquisitionem eorum ,
σμών και κύματα πολύν εργαζόμενα χειμώνα , και quæ procreata sunt, aggressus fueris, in rationum
ναυάγιου ψυχής εμβαλών σεαυτώ, ου μόνον είση Euripum , et luctus inagnam tempestatem , et
πλέον ουδέν, μη δυνάμενος εκάστου λόγους ευρείν, naufragium animi concilantes lele conjiciens , non
αλλά και των νυν σοι δοκούντων καλών πολλά δια- modo nihil amplius disces, cum rerum singularum
βαλεις, υπό της ασθενείας των λογισμών εις τάν- rationem reperire non queas, verum etiam mentis
αντία περιαγόμενος . imbecillitale lanquam turbine circumaclus, multa
quæ tibi lunc præclara videntur , calumniaberis .
Τού αυτού. Ejusdem .
" Ινα γνωρισθή νύν , φησί και ταϊς Αρχαίς , και Ut innotescat, inquit, nunc Principalibus et Poles
ταις Έξουσίαις εν τοις επουρανίοις διά της Εκ- talibus in cælis per Ecclesiam multiplex sapientia Dei '.
κλησίας και πολυποίκιλος του Θεού σοφία. C
Audis Paulum dicentem : Nunc una nobiscum , et
Ακούεις του Παύλου λέγοντας ότι Νύν μεθ' ημών , per nos, nec prius cælestes illas virtutes magni Re
και δι' ημών , και ου πρότερον , αι άνω δυνάμεις gis arcana cognovisse. Ac ne Principalus et Pote
έγνωσαν τα του μεγάλου Βασιλέως απόρρητα . stales , qui dæmones sunt, intelligeres : adjunxit in
"Ινα γάρ μη νομίσης ότι 'Aρχάς και Έξουσίας τους celis, quo demones aspirare non possunt. Partes
δαίμονας λέγει, προσέθηκεν, ότι εν τοις επουρα- igitur sapientia Dei ad divinam humange carnis
νίοις , όπου δαίμονες επιβαίνειν ου δύνανται . Είτα assumplionem , et vocationem gentium pertinentes
την μερικήν αυτού σοφίαν , την περί της ενανθρω- ccelestes illæ mentes ante non perceperunt, et lu
πήσεως και κλήσεως των εθνών ου πρότερον ήδεισαν nunc ipsum comprehendisti ? Et quæ Dei sunt nemo
αι ουράνιαι δυνάμεις , και συ νυν αυτόν εκείνον novit nisi Spiritus Dei . El nemo novit Palrem , nisi
κατέλαβες ; Και Τα του Θεού μεν ουδείς οίδεν ε ! qui ex Deo est, nempe Filius : illa namque rox,
μή το Πνεύμα του Θεού • και Ουδείς εώρακε τον Spiritum,, et Filium secernit aa rebus procreatis ,,
Πατέρα ει μή και εκ του Θεού ών, ο Υιός δηλαδή : quibus omnibus , sive sensu , sive animo et cogitalis
το γαρ ουδείς και επί του Πνεύματος, και επί του ne tantum percipiantur, talem adimit cogitatio
Υιού προς τους κτιστούς αντιδιαστέλλεται , πάση D nem : et tu, quasi his superior sis, eam tibi vindi
κτιστη φύσει ορατή και αοράτω την τοιαύτην cas ?
γνώσιν αποτειχίζον · συ δε παρενείρεις σεαυτόν εις ταύτην, ως υπέρ της φύσεις ταύτας γεγενη
μέον ;
"Ετι περί του ακατάληπτον είναι την θείαν φύ- Item naturam divinam comprehendi non posse . Da
σιν . Του Δαμασκηνού . Κεφάλαιον α'. ηιαsceni . Cap . 1 .
Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε, ο μονογενής Υιός , Deum nemo vidit unquam : uniyenilus Filius, qui
δών εν τοις κόλπους του Πατρός , αυτός εξηγήσα- est in sinu Patris, ipse enarravit'. Deus igitur ncc ex
το . "Αρδητον ούν το θείον, και ακατάληπτον . Ουδείς plicari , nec comprehendi potest , Nullus enim no
γάρ επιγινώσκει τον Πατέρα ει μή ο Υιός, ουδε τον vil Patrem nisi Filius, neque Filium nisi Pater. E
Υιον ει μή ο Πατί,ρ . Και το Πνεύμα δε το άγιον Spiritus sanctus que Dei sunt,, οιul spiritus hominus
ούτως οίδε τα του Θεού, ώς το πνεύμα του ανθρώ novil, quæ sunt in homine. Secundum illatu pri.
του οίδε τα εν αυτώ. Μετά δε την πρώτης και mam beatamque natram , nullus non ex homini

• Εce!, 11 , 12
., 12 Elies.
Εν!ies. 11111,, 12.
12 , 3 Ioa 1 , 1 , 18 .
 187 EUTHYMII ZIGABENI
183
bus solum, sed er virtutibus illis quo mundo sunt ex. A μακαρίαν φύσιν ουδεις έγνω ποτέ Θεόν, ει μή ώ
celsiores, aut ex cherubin , aut scraphin Deum no αυτός απεκάλυψεν, ουκ ανθρώπων μόνον , αλλ' ουδε
vil, nisi cui Deusipse se patefecil et indicavit. Neque των υπερκοσμίων δυνάμεων, και αυτών , φημι, των
tamen in omni prorsus ignoratione sui reliquit nos χερουβίμ, και σεραφίμ . Ουκ αφήκε μέντοι ημάς
Deus. Omnibus enim ab ipso naluraliter insitum illud ο Θεός εν παντελεί άγνωσία . Πάσι γάρ ή γνώσις
est , ut cognoscant esse Deum . Deinde rerum universi του είναι Θεόν υπ' αυτού φυσικώς εγκατέσπαρται.
las ejusque conservatio et moderatio divinæ natu- Και αυτή γάρ ή κτίσις, και η ταύτης συνοχή τε
re magnitudinem prædicat. Præterea per legem και κυβέρνησις το μεγαλείον ανακηρύττει της θείας
el propbetas prius, tum per unigenitum Filium φύσεως. Και δια νόμου δε και προφητών πρότερον ,
suum , Dominum , et Deum, et Sörvalorem nostrum έπειτα δε και δια του μονογενούς αυτου Υιού , Κυ
Jesum Christum , quantum capere poleramus , ρίου δε και Θεού , και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού
Deus cognitionem sui nobis aperuit. Omnia igi- κατά το έφικτον ημίν την έαυτού εφανέρωσε γνώ
tur quæ nobis per legem , et prophielas, el aposto σιν. Πάντα τοίνυν τα παραδεδομένα ημίν διά τε
los, el evangelistas tradita sunt , ea suscipimus, el νόμου , και προφητών, και αποστόλων , και ευαγγ2
cognoscimus et veneramur, nihil amplius inqui λιστών δεχόμεθα , και γινώσκομεν, και σεβόμεθα ,
reutes. Deus enim , cum bonus sit, omne bonum B ουδέν περαιτέρω τούτων επιζητούντες . Αγαθος γάρ
elargitur, nec invidiæ, aut ulli perturbationi obno-
. ών ο Θεός, παντός αγαθού παρεκτικός εστιν, ου
vius est. Nam a divina illa nalura , omnium afe φθόνω , ουδε πάθει τινί υποκείμενος . Μακράν γάρ
clionum experti, ac sola bona procul abest invidia . της θείας φύσεως φθόνος της γε άπαθούς, και μόνης
Itaque cum omnia sciat , et quid cuique conducat αγαθής . Ως ούν πάντα ειδώς, και το συμφέρον
non ignoret,, que
quæ nobis cognita utilitatem erant εκάστω προμηθούμενος, όπερ συνέφερεν ημίν γνώ
allalura , ca voluntate sua declaravit : que vero ναι, απεκάλυψεν · όπερ δε ουκ εδυνάμεθα φέρειν,
ferre non poteramus , ea conticuit. His ergo con αποσιώπησε . Ταύτα ημείς στέρξωμεν, και εν αυ
lenti simus, in his maneamus . Nec terminos aufc . τοις μείνωμεν, μή μεταίροντες όρια αιώνια, μηδε
ramus sempiternos, nec a divino præscripto rece υπερβαίνοντες την θείαν παράδοσιν.
damus.
Ejusdem . Cap.2 .
Του αυτού. Κεφάλαιον β '.
Oportet igitur, eum , qui de Deo vel dicturus est Xρή ούν τον περί Θεού λέγειν τι, ή ακούειν βου
aliquid, vel auditurus, illud plurie cognitum habere. λόμενον, σαφώς ειδέναι , ώς ουδε πάντα άρρητα ,
Que ad divinitatem cjus, quoque ad humanitatem c ουδε πάντα ρητά, τά τε της θεολογίας τά τε της
a filio ipsius assumptam pertinent, nec omnia non οικονομίας. Ούτε μήν πάντα άγνωστα , ούτε πάντα
dici posse , nec omnia rursum dici : nec omnia non γνωστά. "Ετερον δε εστι το γνωστός και έτερον
cognosci, nec omnia cognosci possc. Aliud autem το ρητόν • ώσπερ άλλο το λαλείν, και άλλο το γινώ
est posse cognosci aliquid , et aliud posse explicari. σκειν. Πολλά τοίνυν τών περί Θεού αμυδρώς νοου-
Quemadmodum etiam aliud csl eloqui, aliud esl co- μένων, ου καιριως έκφρασθήναι δύναται , αλλά τα
gnoscere. Mulia igitur, qu.e ad Deum spectant, le- καθ ' ημάς αναγκαζόμεθα επι των υπέρ ημάς
ηui quadam et obscura cognitione percipiuntur λέγειν · ώσπερ επί Θεού λέγομεν ύπνον και δρ
comunode, el proprie nequeunt efferri. ltaquc lo- γήν και αμέλειαν, χείράς τε και πόδας , και τα
quentes de iis, quæ supra nos sunt, cogimur uti τοιαύτα .
verbis nobis congruentibus. Ex quo fil, ut Deo cl somnum , et iram , el securitalem , et manus , et pe
des , cl alia ejusmodi tribuamus.
Deum igilur essc , principio et finc carere, esse "Οτι μεν ούν εστι Θεός άναρχος , ατελεύτητος, αιώ
perpetuumi , ælernum , non creatum , immobilem , νιός τε και αίδιος, άκτιστος, άτρεπτος , αναλλοίωτος ,
immutabilem, simplicem , incompositum, corporis D απλούς, ασύνθετος, ασώματος , αόρατος, αναφής,
expertem ; nec cerni , nec tangi , nec circumscribi απερίγραπτος , απερινόητος , ακατάληπτος , αγαθός,
nec cogitatione, aut ullo modo comprehendi ; bo- δίκαιος, παντοδύναμος , πάντων των κτισμάτων
num, justum, omnipotentem ; omnia procreasse , δημιουργός , παντοκράτωρ , παντεπόπτης , πάντων
omnia moderari , omnia cernere, oinnibus consulere προνοητής , εξουσιαστής, κριτής, και γινώσκομεν ,
et providere ; in omnia habere potestatem , omnium και ομολογούμεν » και ότι είς έστι Θεός , ήγουν μία
esse judicem , et cognoscimus , et confitemur . Prie- ουσία και ότι έν τρισίν υποστάσεσι γνωρίζεται
terea unu : n esse Deum , hoc est unaut essentiam , τε και έστι, Πατρί, φημι , και Υιώ, και αγίω Πνεύ
eamque tribus personis, Patre, el Filio, et Spiritu ματι · και ότι ο Πατήρ και ο Υιός και το άγιον
sancto ita distinctam, ut Pater , el Filius , et Spiritus Πνεύμα κατά πάντα έν εισι πλήν της αγεννησίας ,
sanctus unum omnino sint, nisi quod Pater ing niluis και της γεννήσεως , και της εκπορεύσεως · και ότι
csi, Filius genitus, Spirilus sanctus procedit . Et ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού και Θεός, διά
unigenitum , ac Verbum Dei et Deum per viscera σπλάγχνα ελέους αυτού , διά την ημετέραν σωτη
misericordiae suæ pro salute nostra , ex bona Patris ρίαν, ευδοκία του Πατρός και συνεργεία του αγίου
voluntalc , ct opera Spiritus sancti, sine sealine Πνεύματος , ασπόρως συλληφθείς , αφθόρως εκ της
189 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ. V. 190
αγίας Παρθένου και Θεοτόκου Μαρίας γεγέννηται · A conceptum, et sine corruptione et sancta Virgine
και ότι και αυτός Θεός τελειός έστιν ομού , και τε- Dei Genitrice Maria geniwm ; et perfeclum esse
λειος άνθρωπος εκ δύο φύσεων , θεότητός τε και αν- Deum sinul, et perfectum hominem ex duabus
θρωπότητος , και εν δύο φύσεσι θελητικαίς τε και naturis divina et buniana, et in duabus naturis
ενεργητικαίς , και αυτεξουσίοις, και απλώς ειπείν, voluntele ,, actione ,, potestate propria utentibus ;; et ,
τελείως εχούσαις κατά τον εκάστη πρέποντα όρον ut breviter dicam , pro conveniente utrique defi
τε και λόγον , θεότητ ! τε και ανθρωπότητι , φημι, nitione rationcque perfecte sese habentibus, divi
εν μιά συνθέτω υποστάσει · ότι τε επείνησε , και nilale, inquam , et humanitale in una conjunctis
εδίψησε , και εκοπίασε , και εσταυρώθη, και θανάτου hyposlasi, sive persona . Hunc et esurisse, el sitis .
και ταφής πείραν εδέξατο , και ανέστη τριήμερος, se et defatigatum esse, et cruci ſuisse sullixum , et
και εις ουρανούς ανεφοίτησεν , όθεν προς ημάς πα- mortem ac sepulturam subiisse , et surrexisse tertia
ραγέγονε , και παραγενήσεται πάλιν ύστερον , και η die, et in celum unde ad nos venerat, ascendisse,
θεία Γραφή μάρτυς, και πάς και των αγίων χορός. alque inde rursum esse venturum , tum divina Scri
Τί δέ εστι Θεού ουσία , ή πώς έστιν εν πάσιν, ή ptura testalar, tunt omnis sanctorum cαlus. At que
πως εκ θεού Θεός γεγέννηται, η εκπεπόρευται ( 1 ), ο sit essentia Dei, et quomodo in omnibus sit et qua
ή πώς εαυτόν κενώσας και μονογενής Υιός και Θεός ratione Deus ex Deo genitus sit, aut procedat : quo
άνθρωπος γέγονεν εκ παρθενικών αιμάτων , ετέρω nam pacio Unigenitus Dei et Deus seipsum exina
παρά την φύσιν θεσμό πλαστουργηθείς, ή πώς niens ex virgineis sanguinibus homo factus sit,
αβρόχοις ποσίτοίς ύδασιν επεπόρευτο, και αγνοού- ratione præter naturam formalus, aul quomodo
μεν, και λέγειν ου δυνάμεθα. Οι δυνατόν ούν παρά siccis pedibus super fluctus incesserit, nec scimus
τα θετωδώς υπό των θείων λογίων της τε Παλαίας, nec possunius explicare. Njbil igitur præter ea
και Καινής Διαθήκης ημίν εκπεφασμένα , ήτοι εί quæ divinilus àa divinis oraculis ct Veteri el Novo
ρημένα , είπείν τι περί Θεού , η όλως εννοήσαι. Testamento nobis patefacla diclaque sunt, de Deo
vel dicere licet vel lare.
ΤΙΤΛΟΣ Ε ' . TITULUS Y.
Περί θεωνυμιας , του Αρεοπαγίτου εκ του λόγου De divina appellatione, Areopagitæ ex libro de divinis
του περί θείων ονομάτων . nominibus.
Τούτο ούν ειδότες οι θεολόγοι, και ώς ανώνυμος Næc intelligentes theologi Deum et tanquam
αυτόν υμνούσι και εκ παντός ονόματος • ανώνυμος omni nomine carentem , el ex omni nomine cele
μεν, ώς όταν φώσει την θεαρχίαν αυτήν εν μιά των C Drant . Omni quidem carentem nomine, cum sum
συμβολικών της συμβολικής θεοφανείας οράσεων mam ipsam Divinitatem in una ex arcanis et oc
επιπλήξαι τη φήσαντι , τι το όνομά σου ; και ώσπερ culluin aliquid significantibus visionibus apparen
αυτόν υπό πάσης θεωνυμικής γνώσεως απάγουσαν tem increpasse dicunt illum, qui interrogaveral :
φάναι , « Και ένα τί έρωτάς το όνομά μου, και τούτο Quod est nomen luum ? el ipsum tanquam ab omni
εστι θαυμαστόν ; » "Η ουχί τούτο όντως έστι το θαυ- divinæ appellationis cognitione deterrentem di .
μαστόν όνομα , το υπέρ τάν όνομα , το ανώνυμον , xisse : « Cur nomen inquiris meum , quod est admi
το παντός υπεριδρυμένον ονόματος ονομαζόμενον rabile ' , ? Nonne id vere admirabile nomen est quod
είτε εν τω αιώνι τούτω, είτε εν τω μελλοντι ; Πο- est super omne nomen, quod explicari non potcst ,
λυώνυμον δε , ώς όταν αύθις αυτήν εισάγωσι φά- quod superat omne nomen expressum vel in boc
σκουσαν , « Εγώ είμι ο ών, η ζωή, το φώς, ο Θεός, sæculo vel in futuro ? Eum rursus ut multiplici
ή αλήθεια . » Και όταν αυτοί τον πάντων αίτιον ο! nomine prædilum celebrant, ut cum ipsum divini
θεόσοφοι πολυωνύμως εκ πάντων των αιτιατών lalem ita loquentem inducunt : « Ego sum, qui
υμνώσιν , ώς αγαθών , ώ ; καλόν , ως σοφών, ώς άγα- sum, vila , lux , Deus , verilas '. , Et cum divina
πητόν, ως Θεόν θεών, ως Κύριον κυρίων , ώς άγιον sapientia præslanles viri ipsum rerum omniuni
αγίων, ώς αιώνιον , ώς όντα, και ώς αιώνων αίτιον, D auctorem in rebus omnibus procrealis pluribus
ώς ζωής χορηγών, ω ; σοφίαν, ως νούν, ώς λόγον, nominibus appellant, ut bonum , ut pulchrum , ut
ως γνώστης, ως προέχοντα πάντας τους θησαυρούς sapienteli el
21 annabilent , ut decruin Deum , ut
απάσης της γνώσεως, ως δύναμιν , ώς δυνάστης, Domnun dominorum , ut Sanctum sanctorum , ut
ως Βασιλέα των βασιλευόντων, ώς παλαιον των æternum , ul exsistentem , ut sæculorum causam , ut
μερών , ώς αναλλοίωτον , και αγήρω, ως σωτηρίαν , vilã largitorem, ut sapientiam, ut mentem, ut ratio
και δικαιοσύνην , ώς αγιασμόν , ώς λύτρωσιν , ώς nem , ut cognitorem , ut omnes omnis scientiæ the
εν μεγέθει πάντων υπερέχοντα , και ως εν αύρα sauros superantem , ul polentiam , ut polentem , ut
λεπτή . Καί γε και εν νοις αυτόν είναι φασι, και εν Regem reguni, ut antiquum dierum , ut immula
ψυχαίς, και εν σώμασι , και εν ουρανώ , και επί γης, bilem , ut noil senescentem , ut salutem, ut jusliliam ,
και άμα εν ταυτό τον αυτόν έγκόσμιον , υπερκό . ui sanctitatem , ut redemptiouem , ut magnitudine

1 Gen. ΧΙΧ!, 26. • Εxod. 11, 15.

( 1 ) Τούτε περί τουεγίου ΙΙνεύματος νοητέον. Schol. in coJ . Hesg . 1.
191 EUTHYMII ZIGABENI 132
omnibus excellenlero , ut cum in auratenui, atque A σμιον, περικόσμιον, υπερουράνιον, υπερούσιον, ήλον ,
adeo in mentibus ipsum esse dicunt, et in animis αστέρα , πύρ, ύδωρ , πνεύμα , δρόσον, νεφέλην ,
.

et in corporibus, et in cælo, et in terra , el simul αυτόλιθον, και πέτραν, και πάντα τα όντα, και ουδέν
in eodem , eumdem in mundo, supra mundum , των όντων.
circa mundum , cælo superiorem , præstantiorem essentia , solem , stellam , ignem ,-aquam , spiritum ,
rorem , nubem , ipsum lapidem , et pelran , et omnia quae sunt et nibil eorum quæ sunt.
Item de appellatione divina, Magni Gregorii Theologi ex "Ετι περί θεωνυμίας , του μεγάλου Γρηγορίου
oratione 2 De Filio. του Θεολόγου έκτου δευτέρου λόγου των περί
Υιού .

Nullo nomine Divinilas polest enuntiari. Id 1100 Το θείον ακατονόμαστον. Και τούτο δηλούσιν
solum rationes ostendunt, verum etiam Hebræorum ουχ οι λογισμοί μόνον , αλλά και Εβραίων οι σοφώ
sapientissimi et velustissiini, quoad fieri potuit , τατοι και παλαιότατοι, όσον εικάζειν, έδoξαν. 0 :
declararunt , quippe qui propriis quibusdam notis γαρ χαρακτηρσιν ιδίοις το θείον τιμήσαντες, ουδε
eum Tenerati sunt ,, nec periliserunt, ut eisdem γράμμασιν ανασχόμενοι τους αυτούς άλλο τι γρά
lilleris ea , quæ post Deum sunt, el ipse Deus indi- φεσθαι των μετά Θεόν , και Θεόν , ως δέον ακοινώ
Caretur , quasi oporteat in hoc ctiain Deum cum Β νητον είναι, και μέχρι τούτου το Θείον τοίς ημετέ
rebus nostris nihil habere commune . Quomodo igi- ροις, πότε αν δείξαντο λυομένη φωνή δηλούσθαι
ur admisissent tales viri , naturam illam insolabi. την άλυτον φύσιν και ιδιάζουσαν. Ούτε γάρ αέρα
Jem el sua se proprietale continentem voce solu- τις έπνευσεν όλον πώποτε , ούτε ουσίαν παντελώς
bili declarari ? Nullus unquam profecto lotum eMa Θεού , ή νους κεχώρηκεν , ή φωνή περιέλαβεν . 'Αλ ..
vil acrem ; nec Dei essentiam omnino vel mens εκ των περί αυτόν σκιαγραφούντες τα κατ' αυτόν,
concepit, vel vox comprehendit. Sed ex iis quæ αμυδράν τινα και ασθενή , και άλλην απ’ άλλου φαν .
circa ipsum suni, Divinitalem alumbrantes, obscu- τασίαν συλλέγομεν. Και ούτος άριστος ημίν θεο
ram ejus quanidam et tenuem hinc inde imaginein λόγος , ουχ ός εύρε το πάν, ου γάρ δέχεται το πάν
colligimus. Et ille primus a nobis theologus existi- ο δεσμός, αλλ' ός εάν άλλου φαντασθή πλέον, και
inalur, non qui lolam divinitatem invenit, nullo πλείον εν εαυτό συναγάγη το της αληθείας ίνδαλμα,
enim vinculo lola stringitur, sed qui magis quam ή αποσκίασμα, ή ό τι και ονομάζομεν..
alius cogitationem intendens, majorem veritatis sive similitudinem , sive umbram , sive id alio modo
vis appellare, animo complectitur.
Quantum ergo nobis assequi concessum est, C "Οσον δ' ούν εκ των ημίν εφικτών , ο μεν ών,
Ens , et Deus, magis quodammodo essentie και ο Θεός, μάλλον πως της ουσίας ονόματα και
nomina sunt ; ex iisque etiam vox , Ens , ad eam τούτων μάλλον ο ών · ου μόνον ότι τώ Μωύσει χρη
indicandam aptior est ; non hoc solum nomine, ματίζων επί του όρους , και την κλήσιν απαιτούμε
quod ipse, cum Moysi in monte oraculum ederet, νος , και τις τοτε είη, τούτο προσείπεν εαυτόν .
quæreretque ille, quo nomine vocarelur, ila seipsum " Ο ών απεσταλκέ με, τω λαώ κελεύσας ειπείν· αλλ '
appellavil, edicens videlicel ci , ut ad populuin his ότι και κυριωτέραν ταύτην ευρίσκομεν. Η μεν γάρ
vcrbis uteretur : Qui est, misil me ' ; sed etiam του Θεού , κάν από του θέειν , ή αίθειν , ήτυμολόγηται
quia nomen illud magis proprium esse comperimus. τους περί ταύτα κομψοίς. διά το αεικίνητος και δα
Quamvis enim Dei vox , vel a verbo θέειν , vel πανητικόν των μοχθηρων έξεων , και γάρ πυρ κατ
ab alOeuv; ut pulant qui in hoc genere sibi sciti atque αναλίσκoν εντεύθεν λέγεται, αλλ' ούν τών προς τι
arguti videntur, hoc est, a currendo, vel ab urando, λεγομένων έστι, και ουκ άφετος ώσπερ και η Κύριος
rationein originis suæ ducal, propter molus perpe- φωνή , όνομα είναι Θεού και αυτή λεγομένη : Εγώ
tuitatem , et quod viliosos liabitus consumal (nan D γάρ, φησί, Κύριος, ο Θεός σου · τούτο μου
hinc quoque ignis consumens dicitur ' ) , ex coru :11 εστίν όνομα και , Κύριος όνομα αυτή. Ημείς δε
tamen numero esi , quæ ad aliquid referuntur, nec φύσιν επιζητούμεν, ή το είναι καθ ' εαυτό , και
Libera el absoluta est ; quemadmodum nec vox isla , ουκ άλλα συνδεδεμένον · το δε όν , ίδιον όντως
Dominus, que Dei quoque nomen esse dicitur . Θεού , και όλον , μήτε το προ αυτού , μήτε τω μετ'
Ego enim , inquit, Dominus Deus tuus : hoc meum αυτόν, ου γάρ ήν, ή έσται , περατούμενον ή περί
nomen est ' ; el , Dominus nomen ipsi . Al nos na : 1 κοπτόμενον.
luram ejusmodi exquirimus, quæ ipsum esse per se habeat, ac non cum alio quopiam copuletur. Eis
vero, proprium sane est Dei , ac locum , nec priore aliqua re, nec posteriore (nec enim erat, aut erit ),
definitum ae circumcisuin .
Alia autein nomina partim potestatis cssc Τών δ ' άλλων προσηγοριών , αι μεν της εξου
constal, partim æconomia , el quidein duplicis ; al- σίας εισί προφανώς , αι δε της οικονομίας , και
ierius rimirum corpore sublinioris, alterius cum ταύτης διττής της μεν υπέρ το σώμα, της δε εν σώ
8
corpore conjunclæ . Exempli causa , Omnipotens , ματι " οίον ο μεν Παντοκράτωρ, και ο Βασιλεύς, η
el Rex, vel gloriæ , vel seculorum ? , vel virtue του
της δόξης, ή των αιώνων, ή των δυνάμεων, ή
1 Εxod . ΠΙ , 14 . Delt. vv , 21 . $
και Isa. XI.II , 8. " Ainos ix, 6 ; l'sal . LXVII , 5. 3 Exod . xv , 3
7
Psal . Ju , 10 . 1 Titl . , 17 .
 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT . V. 134
133
αγαπητού , ή των βασιλευόντων και ο Κύριος, ηAun 1 , vel dilecti , vel regnantium 2. Item Domi
Σαβαώθ , όπερ έστι στρατιών, και των δυνάμεων , nus vel Salsol , Ιιοc
Sabaoth , hoc est , exercituunt , vel virtu
η των κυριευόντων . Ταύτα μεν σαφώς της εξουσίας. lum , vel dominantium 6. Hixc sine ulla dubi
Ο δε Θεός , ή του σώζειν , ή εκδικήσεων , η ειρήνης, tatione potentiam Dei ostendunt. Deus rursus, vel
ή δικαιοσύνης, η 'Αβραάμ , και Ισαάκ, και Ιακώβ, salvos faciendi " , vel ultionum &8 , vel pacis ' , vel
και παντός Ισραήλ του πνευματικού , και ορών . justiti:υ 10 , vel Abrillie, Isaac , ci Jacob 11 , univer
Σ

τος Θεόν · ταύτα δε της οικονομίας. Επειδή γαρ sique spiritualis Israelis, ac Deum videntis . Hac
τρισέ τούτοις διοικούμεθα, δέει τε τιμωρίας , και uliquc æconomize sunt nomina. Quoniam eniin
σωτηρίας ελπίδι, προς δε και δόξης , και ασκήσει tribus his rebus gubernamur, pempe et supplicii
των αρετών, εξ ών ταύτα : το μέν των εκδικήσεων melu , el salutis gloriæque spe, el cullu virtuluni,
όνομα οικονομεί τον φόβον· το δε των σωτηριών , quibus liac comparantur ; ultionum quidem noni
την ελπίδα• το δε των αρετών, την άσκησιν · ίν' ως ne , melus procuratur ; salutis aulem , spes ; virule
τον Θεόν εν εαυτώ φέρων, και τούτων τι κατορθών, tum denique, probilalis sludium : ul qui aliquid
μάλλον επείγεται προς το τέλειον, και την εξ αρε- horum assequitur, perinde ac Deum in seipso ge
των οικείωσιν . Ταύτα μεν ούν έστι κοινά θεότη rens, ad perfectionem et familiaritatem eam alque
τος τα ονόματα . "Ιδιον δε του μεν άνάρχου , Πατήρ ; Β cognatioueur , qua nos virtus ipsi conciliat, majori
του δε ανάρχως γεννηθέντος , Υιός του δε αγεννήτω ; celeritate festinet . A :que hæc vocabula Deilali
προελθόντος , ή προϊόντος , το Πνεύμα το άγιον. communia sunt. Proprium autem ejus, qui prin
' Αλλ' επί τάς του Υιού κλήσεις έλθωμεν , όπερωρ- ειρii expers est, nomen , Paler : ejus autein, qui
citra ullum principium genitus est, Filius : illius
μήθη λέγειν ο λόγος.
denique , qui citra generationem processit, aut progreditur , Spiritus sanctus. Verum ad Filii nomina ,
de quibus nobis dicere propositum erat, accedamus .
Δεκεί γάρ μου λέγεσθαι , Υιός μεν , ότι ταυτόν Primum ergo Filius "' mibi dici videtur , quia
εστι τω Πατρί κατ' ουσίαν " και ουκ εκείνο μόνον, essentia idem est cum Patre : neque id solum ,
αλλά κακείθεν. Μονογενής δε, ουχ ότι μόνος εκ μότ sed quia etiam ex illo est . Unigenitus autem ,
νου και μόνον, αλλ' ότι και μονοτρόπως, ουχ ώς τα non quia solus ex solo, et solum , sed etiam quia
σώματα: Λόγος δε , ότι ούτως έχει προς τον Πατέρα , unico molo, ac non ul corpora. Verbunı " porro,
ως προς νουν λόγος • ου μόνον διά το απαθές quia ita se halbet ad Ρatrem, ut sermo al nmenlein,
της γεννήσεως , αλλά και το συναφές , και το εξαγ- non modo propler generationem passionis omnis
γελτικόν τάχα δ' αν είπoι τις, ότι και ως όρος C experlem , verum etiam propter conjunctionem
9

προς το οριζόμενον , επειδή και τούτο λέγεται λόγος. ipsius cum Patre, vinque countiatricem . Forlasse
“Ο γάρ νενοηκώς, φησί, τον Υιόν (τούτο γάρ έστι etiam quis dixeril, eodem modo se ad Pairem ha
το έωρακώς) , νενόηκε τον Πατέρα και σύντομος bere , quo delinitio ad definitum , quoniam definitio
απόδειξις και βαδία της του Πατρός φύσεως, ο Υιός : quoque hoyos dicilur. Qui enim Filium cognovil,
γέννημα γάρ άπαν του γεγεννηκότος , σιωτών λόγος . ait Christus (hoc enim idem significal, ac, vidil),
Ει δε και διά το ενυπάρχειν τοις ούσι λέγοι τις, ουχ Patrem quoque cognovir ' 5 : ac brevis, et compen
αμαρτήσεται του λόγου· τί γάρ έστιν, ο μή Λόγω diosa facilisque paternæ naturæ declaratio est Filius.
συνέστηκεν ; Σοφία δε, ως επιστήμη θείων τε και Omne enim quod genitum est, genitorem Sultan
ανθρωπίνων πραγμάτων : πώς γαρ οίόν τε τον πε- tacita quadam voce dilinil. Quod si quis etiam ,
ποιηκότα, τους λόγους αγνοείν, ών πεποίηκε; Δυ- quia rebus omnibus insit, Aóyov vocari contendal,
ναμις δε , ως συντηρητικός των γενομένων , και την a ratione non aberrabil. Quid enim esl, quod non
του συνέχεσθαι ταύτα χορηγών δύναμιν. 'Αλήθεια Verbo co im sit ? Sapientia 16 vero , ul rerum
δε , ως έν, ου πολλά τη φύσει το μέν γάρ αληθές, narum et humanarum scientia. Qui enim fieri potesi ,
έν : το δε ψεύδος, πολυσχιδές και ως καθαρά του ul condilor rerum a se conditarum rationes igno
Πατρός σφραγίς, και χαρακτήραψευδέστατος. Eικών D ret ? Polentia " ", μι rerum creatarum conservator ,
δε και ως ομοούσιον , και ότι τούτο εκείθεν, αλλ' vimque iis suppeditans ut contineantur. Verilas 18,
ουκ εκ τούτου Πατήρ αύτη γάρ εικόνος φύσις , μι-- ut natura unum , non muila. Verum quippe unum est ;
μτ.μα είναι του αρχετύπου , και ου λέγεται : .
niendacium multiplex : alque etiam utpurum Patris si
πλήν ότι και πλέον ενταύθα · εκεί μέν γάρ , gillum , minimeque mendax character . Imago 19, ut
ακίνητος κινουμένου • ενταύθα δε, ζώντος και ζώσα, ejusdem cum Patresullslinl i 16,, et quia ex illo est, non
substantiæ
και πλέον έχουσα το απαράλλακτον , ή του Αδάμ autem ex hoc Paler. Næc siquidem imaginis natura
ο Σηθ , και του γεννώντος παντός το γεννώμε- esi , ui sil imitatio exemplaris, cujus imago dicitur ;
νον· τοιαύτη γάρ ή των απλών φύσις, μη το μεν quanquam hic imago exemplar suum expressius
έoικέναι , το δε ατεoικέναι, αλλ' όλον όλου τύπον reſerl. lllic enim rei vivæ ac motu przedilit morlua
είναι , και ταυτόν μάλλον , ή αφομοίωμα. Φώς δε , ώς el molus expers imago est : hic aulem vivi exem .

Psal. LIVII , 13 . i Jbid . 31 Τim . VI , 15 . * Rom . 18 , 29 . * Psal . XXII , 10. • Deut . Χ , 17 .

9

* Psal . i.xvii , 21 . * Psal. xcii, 1 . • Ποιη . XV , 33. 10 Psal . 19 , 2 . 11 Exol . 11 , 6 . 11 Marth . IvII , 5.
18 Jan. 1 , 18. 1 Joan . 1 , 1 . 15 Ιο:12. XIV , 7 , 9. 16 1 Cor . 1 , 30. 17 Eplies. V, 19 . 18 Joan. ΧΙV , 6.
19 Coloss. 1 , 15. 20 Ηebr. 1, 5.
195 EUTHYMII ZIGABENI 196
plaris viva quoque est efigies, multoque minus a A λαμπρότης ψυχών και λόγω και βίω καθαιρομένων .
Patre differens, quam Seth ab Adamo ', filiusque Ει γάρ σκότος η άγνοια και η αμαρτία , φώς αν είη
omnis a parente suo. Hujusmoili namquc simpli- ή γνώσις , και ο βίος ο ένθεος. Ζωή δε , ότι φώς ,
cium rerum natura est, ut non partim inter se και πάσης λογικής φύσεως σύστασης και ουσίωσις
similes sini, partim dissimiles, sed lola lolas re . 'Εν αυτώ γάρ ζωμεν , και κινούμεθα, και εσμεν ,
præsentent, cædemque potius sini, quam similez. κατά την διπλής του εμφυσήματος δύναμιν, και
Llix ' etiam dicitur, ut animorum splendor, qui πνοήν · εκείθεν εμφυσώμενοι πάντες , και Πνεύμα
el vila el sermone purganlur. Nain si ignorantia el άγιον όσοι χωρητικοί , και τοσούτον , καθ' όσον αν το
peccatum tenebræ sunt, lux profecio erit scienua, στόμα της διανοίας ανοίξωμεν . Δικαιοσύνη δε , ότι
el vita divina. Vita >, quia luix , lotiusque rationc του πρός άξίαν διαιρέτης , και διαιτών δικαίως τοις
præditæ naturæ coagmentatio , el procreatio : In υπό νόμον, και τους υπό χάριν, ψυχή και σώματι ,
ipso enim vivimus , el movemur, et sumus , secun • ώστε το μεν άρχειν , το δε άρχεσθαι , και την ηγεμο
dum duplicem illam inspirationis facultatem . νίαν έχειν το κρείττον κατά του χείρονος , ως μή το
Nam et illinc omnes vitalem spiritum accipi- χείρον επανίστασθαι τη βελτίονι • Αγιασμός δε , ώς
nus , et Spiritum sanctum , quotquot ipsius capa- Β καθαρότης , ένα χωρήται το καθαρόν καθαρότητι .
ces sumus, et quatenus os mentis aperuerimus. 'Απολύτρωσις δε , ως ελευθερών ημάς, υπό της
Juistilia , quia pro merilo præmia et pænas distri- αμαρτίας κατεχομένους , και λύτρον εαυτόν αντιδι
buit , αφuumque judicem se prebet liis, qui sub lege δούς ημών της οικουμένης καθάρσιον. 'Ανάστασις 1

simt, et his, qui sub gratia ; corporique item el δε , ως εντεύθεν ημάς απανιστών , και προς 1
anim: e , illud parent , hac presit atque imperet , την ζωήν επανάγων νενεκρωμένους υπό της αμαρ
praestantiorque pars principatum adversus inferio- τίας .
rem leneal, nec id quod delerius est , adversus id, quod melius est, igsurgat , Sanctificalio ", quia pu
rilas, ut purum illuil numen per puritalem capiatur. Redemptio , quia nos a peccalo detenlos in liberia
tem asserit, sesegue pro nobis, ut orbis terrarum cxpietur , liberationis pretiuin dal. Resurrectio ' , ut
nos hinc abducios suscilans , el a peccalo morie aſſeclos ad vitam relucens .
Atque hæc adhuc coinmunia sunt, lam ei Ταύτα μεν ούν έτι κοινά του τε υπέρ ημάς,
qui supra nos est , quam qui propter nos. Nunc ad και του δι' ημάς & δε ιδίως ημέτερα , και της
ea veniamus, quæ proprie nostra sunt, humanita- εντεύθεν προσλήψεως . "Ανθρωπος μεν , ουχ ίνα
tisque assumpte. Ποιno 10 itaque dicitur, non solum C χωρηθή μόνον δια σώματος σώμασιν , άλλως ουκ αν
Οι per corpus 3 corporibus capiatur, qui - alioqui χωρηθείς για το της φύσεως άληπτον : αλλ' ίνα
al incomprehensibilem naturam suam capi non και αγιάση δι' εαυτού τον άνθρωπον, ώσπερ ζύμη
poleral; sed etiam ul per se hominem sanctitale γενόμενος τώ παντί φυράματα, και προς εαυτόν ενώ
afficiat, fernientique instar universæ massæ sit, σας το κατακριθέν , όλον λύση του κατακρίματος,
sibique uniens quod condemnalum fueral, lolim πάντα υπέρ πάντων γενόμενος, όσα ημείς , πλήν της
illud a condeinnatione liberet ,, omnia pro nobis,, αμαρτίας, σώμα, ψυχή , νούς, δι' όσον ο θάνατος :
que nos sumus , excepto peccato, faclus , corpus , το κοινόν εκ τούτων, άνθρωπος , Θεός ορώμενος, διά
anima, mens (per quae videlicet niors pervaserat) ; το νοούμενον . Υιός δε ανθρώπου , και διά τον
et, quod ex his commune esl , homo, visibilis Deus, 'Αδάμ, και διά την Παρθένον, εξ ών εγένετο του
propter id quod animo atque intellectu couprelien » μεν, ως προπάτορος, της δε , ως μητρός νόμο ,
debatur. Filius hominis ? ' , propter Adamium , ac και ου νόμω γεννήσεως : Χριστός δε , διά τήν θεό
Virginem , ex quibus exstitit , illo nimirum ut ge τητα : χρίσις γαρ αύτη της ανθρωπότητος , ουκ
neris auctore, hac autem ul matre, juxta mairis ενεργεία κατά τους άλλους χριστους αγιάζουσα ,
legem , et non juxta legen generationis. Cliristus11 , παρουσία δε όλου του χρέοντος ' ής έργον, άνθρωπον
prop :er divinitatem : ea enim humanitatis unctio D ακούσαι το χρίον, και ποιήσαι Θεόν το χριόμενον
est , non operationc, ut in aliis christis, sed totius “Οδός δε, ως δι' εαυτού φέρων ημάς: Θύρα δε, ως
nngentis præsentia sanctiſicans : cujus hic effecius εισαγωγεύς • Ποιμήν δε, ώς εις τόπον χλόης κατα
est, ut id , quod ungit , homo vocclur, et , quod un- σκηνών , και εκτρέφων επί ύδατος αναπαύσεως, και
gitur, Deus liat : Via 's, il per se nos ducens ; εντεύθεν οδηγών, και προπολεμών κατά των θηρίων:
Ostium " , ut introductor : Pastor 5, ul nos in loco το πλανώμενον επιστρέφων, το απολωλός επανάγων ,
pascua collocans, et aqua reſectionis educans ' , το συντετριμμένον καταδεσμών, το ισχυρόν φυλάσ
atque hinc nobis itineris ducem se præbens, necnon σων , και προς την εκείθεν μάνδραν συνάγων λόγοις
adversus belluas pro nobis dimicans : tum etiam, ποιμαντικής επιστήμης • Πρόβατον δε, ως σφάγιον :
ut errantes revocans , et perditos reducens , 'Αμνός δε , ως τέλειον: 'Αρχιερεύς δε , ώς προσ
el confractos obligans , et infirmos roborns , et fir- αγωγεύς : Μελχισεδέκ δε , ως αμήτωρ το υπέρ ημάς ,
mos ac validos custodiens , atque ad futuræ vilu και απάτωρ το καθ ' ημάς · και ως αγενεαλόγητος
caulam , per pastoralis scientiæ rationes, colligens : .
το άνω : Την γαρ γενεάν αυτού, φησί , τις διηγή .
1 Gen Iv , 23 . · Joan . vii, 12. Joan , xiv , 6 . • Act. XVII , 28. ' Ibid .
& Ibid . 9
Joan . ii , 25. 10 Joan . IX , 11 . i Malih , sxiv , 27, 44 . * Gen. 1, 7· Ι Cor . 1 , 50.
19 Matth . I , 16 . 13 Joan . siv , 6
1 Joan . x , 9 . 18 Joan . X , 11 . 16 Psal . XXII , 2.
3
197 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . VI . 199
σεται ; και ως βασιλεύς Σαλήμ, ειρήνη δε τούτο, και A Ovis 1 porro, με victima : Agnus , ut perfectus :
ως βασιλεύς δικαιοσύνης , και ώς αποδεκατών πα- Pontifex , ut oblator : Melchisedech , ut mauris
τριάρχας κατά των πονηρών δυνάμεων αριστεύον- expers, quod ad naturam illam nostra excelsiorem
τας. allinet , patre aulem carens, quantum ad nostram :
lum etiam quia sublimitus absque genealogia est. (Generationem enim illius, inquil, quis enarrabit * ?) Ac
præterea , ut Rex Salem , hoc est, pacis, et Rex justitiæ , ac denique ut patriarchis adversus pesti
feras potestates strenue rem gerentibus, decimas accipiens.
ΤΙΤΛΟΣ q'. TITULUS VI .
Περί της θείας δημιουργίας , του μεγάλου Γρη- De opificio Dei. Gregorii Theologi ex oratione in
γορίου του Θεολόγου εκ του λόγου του εις τα diem natalem Christi.
γενέθλια του Χριστού .
Ούτω μεν ούν τα "Αγια των αγίων, ά και τους Ila Sancla sanctorum , quæ ipsis etiam Sera -
Σεραφίμ συγκαλύπτεται , και δοξάζεται τρισίν άγια- phin occulta sunt, et triplici ab eis sanctilatis
σμοίς εις μίαν συνιούσι κυριότητα , και θεότητα. laude celebrantur, in unum principalum divini.
'Επει δε ουκ ήρκει τη αγαθότητι τούτο το κινείσθαι Β talenque conveniunt. Verum quia bonitati divine
μόνον τη εαυτής θεωρία, αλλ' έδει χυθήναι το αγα- non erat salis, sua ipsius conteniplatione moveri ,
9ον, και οδεύσαι , ως πλείονα είναι τα ευεργετού- sed oportebat, ut bonuni ipsum sese diffunderet,
μενα , τούτο γάρ της άκρας ήν αγαθότητος • πρώτον et progrederetur, quo se pluribus communicarat.
μεν εννοεί τάς αγγελικές δυνάμεις και ουρανίας, και (Hoc enim summæ bonitatis proprium eral) idcirco
το εννόημα έργον ήν, λόγω συμπληρούμενον, και polcstales angelicas alque cælestes cogitatione
Πνεύματι τελειούμενον. Και ούτως υπέστησαν λαμ- concepit, et cogitatio reipsa fuit verbo completa ,
πρότητες δεύτεραι , λειτουργοί της πρώτης λαμ- et 'spiritu perſecta. Atque ita secundi splendores
πρότητος , είτε νοερά πνεύματα, είτε πυρ οίον άϋλον primi splendoris ministri,, sive spiritus intelligen
και ασώματος , είτε τινά φύσιν άλλην ότι εγγυτάτω les, sive ignis maleriam el corpus non habens,
των ειρημένων ταύτας υπολη πτέον. Bούλομαι μεν sive alia aliqua natura, iis quæ dicta sunt pro
xima pulandi sunt , exstiterunt. Equidem velim
ειπείν ότι ακινήτους προς το κακόν, και μόνην dicere nulla eos propensione ad malum ferri, sed
έχουσας την του καλού κίνησιν , άτε περί Θεόν ού
σας, και τα πρώτα εκ Θεού λαμπoμένας . Τα γαρ moveri duntaxat ad abbonum , quippe qui prope
ipso Deo eſulserint (nam
ενταύθα δευτέρας ελλάμψεως . Πείθει δε με μη Deum sint, primique
quæ hic sunt, secundo loco fulserunt) verum ut
ακινήτους , αλλά δυσκινήτους και υπολαμβάνειν ταύ
C eos non immobiles, sed dificile moveri et sentiam ,
τας και λέγειν , ο διά την λαμπρότητα εωσφόρος ,
σκότος διά την έπαρσιν και γενόμενος και λεγόμε el dicam, facit non solum is, qui propter splen
νος, αί τε υπ' αυτόν αποστατικαι δυνάμεις, δημιουρ- dorem quo illustrabatur Lucifer oliin , nunc autem
γοι της κακίας τη του καλού φυγή, και ημίν πρό- propter superbiam, tenebrarum princeps et est,
ξενο!. et appellatur, sed etiam illæ, quæ cum ipso deſe
cerunt, et sub ipso sunt potestates, quä bonum fugientes, mali effectrices evaserunt, et nos item
ad malum cohortantur et impellunl.
Τού αυτού. Ex eadem oratione.
Ούτω μεν ούν και νοητός αυτό και διά ταύτα υπ- Hoc igitur pacto mundus illi constilit intelligi
έστη κόσμος , ώς έμε γούν περί τούτων φιλοσοφήσαι bilis , si parva oratione licet magna perpendentem
μικρή λόγω τα μεγάλα σταθμώμενον. Επει δε τα philosophari . Αι cum illi prima praeclare se ha
πρώτα καλώς είχεν αυτώ, δεύτερον εννοεί κόσμον berent, alterum mundum cogitavit ex materia

υλικών και δρώμενον, και ούτός έστι το εξ ουρανού conslanlem el aspectabilem , qui ex cælo, lerraque,
και γης και των εν μέσω σύστημά τε και σύγκριμα et his quæ in medio sunt , concretus est, et con
επαινετόν μεν της καθ' έκαστον ευφυΐας, αξιεπαι- D stitutus, laudabilis quidem ex reruin singularum
νετώτερον δε της εξ απάντων εναρμoστίας και συμ- pulchritudine,, sed laudabilior ob concinnitatem,
et concenlum , quo tum una cum alia , tum omnes
φωνίας, άλλου προς άλλο τι καλώς έχοντος , και cum omnibus præclare conjuncta vicissimque
πάντων προς άπαντα εις ενός κόσμου συμπλήρωσιν ,
ένα δείξη μή μόνον οικείαν εαυτώ φύσιν, αλλά και congruentes ad unius orbis perfectionem cuncur.
πάντη ξένην υποστήσασθαι δυνατός ών. Οικείον runt. Ut ostenderet in sua esse poteslale, non
μεν γαρ θεότητος αι νοεραι φύσεις, και νω μόνη solum ut cognatam sibi naturam efficeret , sed
ληπται · ξένον δε παντάπασιν , όσαι υπό την αίσθη etiam ut alienam et peregrinam omnino consti
σιν, και τούτων αυτών έτι πορρωτέρω , όσαι παντε. lueret. Nam ut intelligentes illæ naturæ , et que
λώς άψυχοι και ακίνητοι. sola mente percipi possunt, ejus amplitudini quo.
dammodo similes cognatæque sunt, sic ab ea prorsus alienæ et remotæ, quæ sensibus sunt expositæ,
atque inter has illæ potissimum, quæ anima motuque carent.
6
1sa . LIu , 7 . 1 Joan. 1 , 29 . 3 ΣΙebr. VI, 20. . Hebr. vii, 1. " Isa . Lui, 8. Hebr. vu , 2 .
199 EUTHYMII ZIGABENI 200
Ex eadem oratione. A Τού αυτού λόγου .
Mens igitur et sensus ila jam inter se discrela Νούς μεν ούν ήδη και αίσθησις ούτως απ' αλλή
suis se finibus continebant , effectorisque Verbi λων διακριθέντα, των ιδίων όρων εντός ειστήκεισαν
magnificentiam tanquam taciti quidem laudatores και το του δημιουργού Λόγου μεγαλείον εν εαυτοίς
eximiique præcones præ se ferebant . Nondum au- έφερον, σιγώντες επαινέται της μεγαλουργίας και
tem erat ulla ex utrisque concretio, et ex con διαπρύσιοι κήρυκες . Ούπω δε ήν κράμα εξ αμφο .
Crariis mistio, que majorem sapientiam , et impen- τέρων , ουδέ τις μιξις των εναντίων, σοφίας μείζο
sam in rebus procreatis, et divinæ bonitatis divitias νος γνώρισμα, και της περί τας φύσεις πολυτελείας ,
indicaret. Quamobrem bas ut ostenderet opiſes Ver ουδε και πάς πλούτος της αγαθότητος γνώριμος .
bum animal unum ex utraque natura , ea nimirum , Τούτο δή βουληθείς και τεχνίτης επιδείξασθαι Λόγος,
quæ cernitur, et illa, quæ non cernitur, compaclum και ζωον εν εξ αμφοτέρων , αοράτου τε , λέγω, και
fabricatus est honminein , ex materia que jam sup- ορατής φύσεως, δημιουργεί τον άνθρωπον. Και παρά
pelebar, corpus accipiens, atque illi ex se spiritum μεν της ύλης λαβών το σώμα ήδη προϋποστάσης ,
inserens, quem quidem animum et imaginem Dei παρ ' εαυτού δε πνοήν ένθείς, και δη ψυχήν νοεράν και
vocat Scriptura. Hunc quasi alium quemdam mun- εικόνα Θεού οίδεν ο λόγος , οίόν τινα κόσμον δεύτερον
B
dum , in parvo mragnum in terra constituit, alium ένα μικρό μέγαν επί της γης ίστησιν · άγγελος
veluti angelum mistum, adoralorem , rerum pro- άλλον, προσκυνητήν μικτών, επόπτης της ορατής
crealarum , quæ cernuntur, inspectorem, earum , κτίσεως , μύστης της νοουμένης , βασιλέα των επι
quæ non cernuntur, contemplatorem , regem eorum , γης, βασιλευόμενον άνωθεν, επίγειος και ουράνιον ,
quæ sunt in terra, summo Regi oblemperantem : πρόσκαιρον και αθάνατον, ορατών και νοούμενον .
mortalem et immortalem : sensibus et mente μέσων μεγέθους και ταπεινότητος , τον αυτόν πνεύμα
constantem , ut illis cerni ac intelligi possit : και σάρκα: πνεύμα διά την χάριν, σάρκα διά την
medium inter magnitudinem et humilitatem : έπαρσιν· το μεν, ίνα μένη και δοξάζη τον ευεργέτην,
eumdem lum spirilum , lum carnem , spiritum το δε , ίνα πάσχή, και πάσχων, υπομιμνήσκηται
propter gratiam , carnem propler superbiam . Illud, και παιδεύεται , τα μεγέθει φιλοτιμούμενος · ζώον
ut maneret, et Deum de se bene meritum laudarct: ενταύθα οικονομούμενον , και άλλαχού μεθιστάμε
hoc, ut perturbationibus et molestiis esset obno- νον , και πέρας του μυστηρίου , τη προς Θεόν νεύσει
sius , ut cum magnitudine sua elatus sibi θεούμενον . Εις τούτο γάρ εμοί φέρει το μέτριον
placeret, iis aflictus, et commonitus resipisceret : . ενταύθα φέγγος της αληθείας, λαμπρότητα Θεού
animal hic collocatum , ut alio migret, et quae my- C και ιδείν και παθείν , αξίας του και συνδήσαντος
slerii est summa , ut Dei imitatione evadat in Deum . και λύσοντος , και αύθις συνδήσοντος υψηλό
Idcirco eniin mediocris hæc nobis lux concessa τερον,
esl, ut ea duce splendorem illum assequamur, quo digni simus, qui videamus suscipiamusque
Deum , qui nos et compegit, et solvel, et multo inagnificentius restituit.
Ex oratione in Sacra Lumina. 'Εκ τού εις τα "Αγια Φώτα λόγου.
Verum quia oportebat non solum in cælis Deum 'Επει δε έδει μη τοϊς άνω μόνον την προσκύνησιν
coli et adorari , sed aliquos etiam in terris esse περιγράφεσθαι, αλλ' είναι τινας και κάτω προσκυ
illius cultores et adoratores, ut (quoniam omnia νητάς, ίνα πληρωθή τα πάντα δόξης Θεού , επεί και
sunt Deo plena) omnia Dei gloria complerentur , Θεού, διά τούτο κτίζεται άνθρωπος χειρί Θεού τιμη
ideo manu Dei conditus est homo, el ejus imagine Oels xal Elxóv!,
decoratus.
Ex oratione in diem Natalem Christi. Εκ του λόγου του εις τα γενέθλια του Χρι
στου .
Hunc in paradiso collocavit (qualiscunque fuerit Τούτον έθετο μεν εν τω παραδείσω, όστις ποτέ
ille Paradisus) et liberum voluntalis arbitrium Dήν ο παράδεισος ούτος, το αυτεξουσία τιμήσας, ίν
largitus est, ut bonum non minus ipsius eligentis ή του ελομένου το αγαθόν ουχ ήττον ή του παρα
esset, quam ejus, qui semina tribuisset. Plantarum σχόντος τα σπέρματα • φυτών αθανάτων γεωργών ,
immortalium cultorem constituit, id est, divinarum , θείων εννοιών ίσως , των τε απλουστέρων και των
ut equidem sentio, contemplationum ,, tum simpli- τελεωτέρων : γυμνόν τη απλότητα και ζωή τη
cium lum perfectarum . Nudum ob simplicitatem , et ατέχνη , και δίχα παντός επικαλύμματος και προ
vilani nulla arte instructam , nec ullo lectum indu- βλήματος. Τοιούτον γάρ έπρεπεν είναι τον απ'
mento, qualem esse decebal primum illum hominem. αρχής. Και δίδωσι νόμον , ύλην το αυτεξουσία. Ο
Tum legem dedit , qua liberam voluntalem exerceret . δε νόμος ήν εντολή , ών τε μεταληπτέον αυτώ φυ
Lex illa mandatum erat, quo illi præscribebatur, τών, και ου μή προσαπτέον. Το δε ήν το ξύλον της
quam plantam attingere, et a qua deberet absti- γνώσεως, ούτε φυτευθεν απ' αρχής κακώς, ούτε
nere.. Hec autem ,, a qua temperare oportebat,, απαγορευθέν φθονερώς. Μή πε μπέτωσαν εκεί τας
erat scientiae planla, quæ quidem ab initio nec γλώσσας οι θεομάχοι, μηδέ τον όφιν μιμείσθωσαν : .

malo sata fuit consilio, nec ob invidiam prohibita αλλά καλόν μεν, ευκαίρως μεταλαμβανόμενον · θεω
(ne vibrent huc linguas suas impii qui gigantun ρία γάρ ήν το φυτόν, ώς ή έμή θεωρία, ής μόνοις
 PANOPLIA DOGMATICA . . TIT. VI . 2012
201
επιβαίνειν ασφαλές , τους την έξιν τελεωτέροις ου A more cum Deo pugnant , nec serpenis virus suis
καλόν δε τους απλουστέροις έτι και την έφεσιν λι- captionibus imitentur , sed bona quidem erat, si
χνοτέροις , ώσπερ ουδέ τροφή τελεία λυσιτελής τούς quis opportune ad illam accessisset. Planta enim
απαλοίς έτι και δεομένοις γάλακτος. illa (ut ego quidem existimo) erat contemplatio ,
ad quam soli luto accedunt, qui habilu perfecti sunt, qui autem cupidiores atque intemperantioris
non item. Quemadmodum nec perfectus et solidus cibus tenerioribus adhuc et lacle indigentibus
prodest ,
" Ετι περί της θείας δημιουργίας , του Νύσσης εκ Item de opificio Dei, ex oratione calechetica Gregorii
του κατηχητικού λόγου . Nyssæ pontificis.
Το νύν έν ατόποις είναι την ανθρωπίνην ζωήν ουχ Non idoneo probatur argumento, nunquam in
έκανός εστιν έλεγχος του μηδέποτε τον άνθρωπον bonis hominem fuisse, quod nunc in malis verse .
εν αγαθοίς γεγενησθαι. Επειδή γαρ Θεού έργον και tur humana vita. Nam cum homo sit opus Dei ,
άνθρωπος του δι’ αγαθότητα το ζώον τούτο παραγα. qui animal hoc propter bonitatem procreavit,
γόντος εις γένεσιν, ουκ άν τις ευλόγως, ού η αιτία nemo illum , cujus procreandi causa bonitas fuit ,
της συστάσεως αγαθότης έστι, τούτον εν κακοίς in malis a procreatore fuisse genitum merito su
γεγενησθαι παρά του πεποιηκότος καθυποπτεύσειεν, Β spicetur . Ιtaque alia causa est , quamobrem nunc
αλλ' έτερόν έστιν αίτιον του ταυτά τε νύν περί et molestiis ærumnisque premamur, et pristinis
ημάς είναι , και των προτέρων έρημωθήναι . Ο commodis privati simus. Qui enim hominein pro
γάρ επί μετουσία των ιδίων αγαθών ποιήσας τον priorum bonorum participem fecerat, ejusque
άνθρωπον , και πάντων αυτών των καλών άφορμάς naturæ in severat virtutum omnium semina, ut
εγκατασκευάσας τη φύσει , ώς αν δι' εκάστου καταλ- singulis vicissim excolendis ad similitudinem
λήλως προς το όμοιον ή όρεξις φέροιτο, ουκ αν του suain incenderetur, pulcherrimi ac præstantissimi
καλλίστου τε και τιμιωτάτου των αγαθών απεστέ- muneris, liberæ nimirum el nullius imperio sub
ρησε, λέγω δή της κατά το αδέσποτον και αυτεξού- jccle voluntatis , expertem non reliquisset. Εtenim
στον χάριτος. Ει γάρ τις ανάγκη της ανθρωπίνης si qua necessitas humanæ vilæ fuisset imposita,
επεστάτει ζωής , διεψεύσθη αν η εικών κατ' εκείνο falsam in ea quidem parte imaginem relulisset, alie
το μέρος αλλοτριωθείσα το ανομοίω προς το αρχέ- naque ab exemplari propter dissimilitudinem ex
τυπον . Της γάρ βασιλευούσης φύσεως ή άνάγκαις stilisset. Qui enim necessitatibus obnoxia deser
τισιν υπεζευγμένη τε και δουλεύουσα πώς ανεικών viensque natura regnantis imago nominaretur ?
ονομάζοιτο ; Ουκούν το διά πάντων προς το Θείον Oportebat igitur, ut, quod in omnibus Deo simile
C
ώμοιωμένον έδει πάντως έχειν εν τη φύσει το αυ- factum erat, naturæ libertatem nullius imperio
τοκρατές και αδέσποτον, ώστε αθλον αρετής είναι subjectam obtineret, ul virtutis præmium esset
την των αγαθών μετουσίαν. Πόθεν ούν, έρείς, ο διά bonorum adeptio . Cur igitur, inquies, qui pul
πάντων τους καλλίστοις τετιμημένος τα χείρω των cherrimis oinnibus dotibus ornatus erat , mala bonis
αγαθών αντηλλάξατο ; Σαφής και ο περί τούτου anteposuit? Facilis et ad hoc responsio est. Nullus
λόγος. Ουδεμία κακού γένεσις εκ του θείου βουλή- mali orius a Dei voluntale principium habet,
ματος την αρχήν έσχεν: ή γάρ άν έξω μέμψεως Alioni vitium reprehendi non posset, si Dein
ήν η κακία, Θεόν αυτής επιγραφομένη ποιητής και auctorem suum er causam afferret. Sed extrinse
πατέρα. 'Αλλ ' έμφύεται πως το κακόν έξωθεν τη cus quodammodo malum innascitur, cum animus
προαιρέσει , τότε συνιστάμενον, όταν τις απο του proposito ac voluntate sua recedit ab honestale .
καλού γένηται της ψυχής αναχώρησις . Καθάπερ Nam ut visus est actio natura , cxcitas autem
γάρ ή μεν όρασις φύσεώς έστιν ενέργεια , η δε πή- privato naturalis actionis , sic virtus et vitium
ρωσις στέρησίς έστι της φυσικής ενεργείας · ούτω inter se contraria sunt. Neque enim aliter gigni
και η αρετή προς την κακίαν αντικαθεστηκεν. Ού lur vitium , nisi virtutis absentia . Sicut enim
γάρ έστιν άλλως κακίας γένεσιν εννοήσαι ή αρε D ablato lumine tenebre subsequuntur , eo autem
της απουσία. " Ωσπερ γάρ, του φωτός ύφαιρεθέντος, presente nullæ sunt, ita quandiu est in natura
ο ζόφος επηκολούθησε , παρόντος δε ουκ έστινού- bonum , malum per se nihil esi . Bono autem
τως , έως αν παρή το αγαθόν εν τη φύσει, ανύπαρ- recedente contrarium ingreditur. Cum igitur libe
κτόν εστι καθ ' εαυτήν ή κακία . Η δε του κρείττο- re voluntatis hoc proprium sit , ut arbitralu suo,
νος αναχώρησης του εναντίου γίνεται γένεσις. Επει quod magis libet, complectalur Deus, qui liberam
ούν τούτο της αυτεξουσιότητός έστι το ιδίωμα , το tibi naluram tribuit, tuorum non est malorum
κατ' εξουσίαν αιρείσθαι το καταθύμιον , ουχ ο Θεός auctor, sed lemeritas lua , que melioribus omissis
σοι των παρόντων έστιν αίτιος κακών, αδέσποτον deteriora consequitur.
τε και άνετόν σοι κατασκευάσας την φύσιν , άλλ' ή άβουλία , το χείρον αντί του κρείττονος προελο
μένη .
'Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oratione,
"Οτι μεν εκτραπήσεται του αγαθού το όνθρώ- Hominem a bono recessurum non ignorabat Deus,
πινον, ουκ ήγνόησεν και πάντα εμπερικρατών τη φui scientia sua cuncta comprehendit, et futura
γνωστική δυνάμει, και το εφεξής το παρωχηκότι perinde atque presentia conluetur. Verum ut
PATROL. GR . CXXX . 7
203 EUTHYMII ZIGABENI
discessumipsius ad nmilum, sic ejusdem reditum ad Α κατά το ίσον βλέπων · αλλ' ώσπερ την παρατροπής
bonum providebat.Utrum igitur melius fuil, naturam
nostram , quam a bono declinaturam prospiciat, om-
nino non procreare , an procrealam atque ægrotantem
ad pristinam gratiam revocare per pænitentiam ? Jam
propler molestias et incommoda, quæ caducæ
corporis naluræ contingunt necessario , Deum ar-
bilrari malorum etiam effeciorem , aut hominis
non esse creatorem existimare, ne simul etiam
€ orum, que nos angunt et cruciant , auctor judi-
cetur, nimis angusti ac dementis animi est, homi-
humque maluin et bonum sensu dijudicantium,
qui nesciunt, id solum esse naturæ nostræ bonum ,
quod sensus non percipit , idque rursus malum ,
quod a vero bono alienum est . Rebus autem mo-
B
destis jucundisve bonuin a malo distinguere anima-
lium est rationis expertium ,, in que,, quoniam
mentem cogitationemque non habent, veri boni
cognitio non cadit .
Item de opificio Dei, sancti Maximi .
Mens primum infinitam omnibus in rebus Dei
magnitudinem cogitans, et pelagus illud in quo
nullum reperit vadum,, admiratur.. Deinde obstu-
pescit, quomodo rerum omnium essentiam ex
nibilo procrearil . Facessant hinc Graci , qui ex
nihilo negant quidquam fieri. Nos, quemadmodum γενέσθαι λέγοντες · ημείς δε φαμεν, ότι ώσπερ της
anagnificentiae diving nullus est terminus,, ita sa- Cc μεγαλωσύνης του πεποιηκότος ουκ έστι πέρας, ού
pientiæ potentiæque nullum esse finem dicimus .
Ejusdem .
Eorum quæ facta sunil a Deo , partim ralione ct
mente prædita sunt, in eaque tum virtus, aut
vilium , lum scientia, aut ignorantia cadit ; partim
diversa sunt corpora ex contrariis, nempe terra,
aqua ,, aere,, igneque compacta.. Et alia quidem
sunt corporis malerisque prorsus expertia , licet
quædam ex bis sint cum corporibus conjuncta :
alia ex materia et forma tantum constant.
Ejusdem .
Qua de causa Deus reruin universitatem fabri-
clus sit, licet investigare. Νam bonitale compulsus δι’ αγαθότητα γάρ, ένα πλείονα είη τα ευεργετού
cuncia procreavit, quo benignitas ejus in plura P μενα αναλόγως αυτού μετέχοντα • πως δε εδημιούρ
sese dillunderet, omnibusque pro suo cuique mo-
dulo communicarel. Quomodo autem hæc, aut cur
non antea fecerit inquirere nefas est. Etenim ex re-
Bus divinis aliæ comprehendi ab hominibus possunt,
aliæ minime. Pelulans enim , inquit ille, el nullo freno
cohibila investigatio homines fere præcipiles agit.
Ejusdem.
Quatuor ex divinis proprietatibus, per quas
omnia consistunt, reguntur , el conservantur, summa
benignitate Deus , cum essentiam ratione menteque
præditam procrearel, communicavit, esse , semper
esse, bonitatem , el sapientiam . llorum duo tribuit
essentiæ, nimirum ut esset, el semper c : Set. Duo
reliqua nempe bonitatem et sapientiam , apla:
204
•
εθεάσατο, ούτω και την ανάκλησιν αυτού πάλιν την
προς το αγαθόν κατενόησε. Τί ούν άμεινον ήν, κα
θόλου μή αγαγείν τήν φύσιν ημών εις γένεσιν,
επειδή προεώρα του καλού διαμαρτήσεσθαι τον γε
νησόμενον, ή αγαγόντα και νενοσηκυίαν πάλιν προς
την εξ αρχής χάριν διά μετανοίας ανακαλέσασθαι ;
Το δε διά τάς σωματικές αλγηδόνας , αί τώ ρευστώ
της φύσεως κατ' ανάγκην επισυμβαίνουσι, κακών
ποιητής τον Θεόν ονομάζειν, ή μηδε όλως ανθρώ
που κτίστην αυτον οίεσθαι , ώς αν μη και των αλ
γυνόντων ημάς αίτιος υπονοοίτο, τούτο της εσχά
της μικροψυχίας εστι των τη αισθήσει το καλόν
και το κακόν διακρινόντων, οι ουκ ίσασιν, ότι εκείνο
τη φύσει μόνον εστίν αγαθόν , ού αίσθησις ουκ εφά .
πτεται , και μόνον εκείνο κακόν, και του αληθινού
καλού αλλοτρίωσις. Πόνοις δε και ήδοναίς το καλόν
και το μή καλόν κρίνειν της αλόγου φύσεώς έστιν
ίδιον, εφ' ών ή του αληθώς καλού κατανόησις, διά
το μή μετέχειν αυτά νου και διανοίας, χώραν ουκ
έχει.
"Ετι περί της θείας δημιουργιας , του αγίου Μα
ξίμου .
Πρώτον μεν θαυμάζει ο νους την θείαν εννοούμε
νος κατά πάντα απειρίας και το ανέκβατον εκείνο
πέλαγος • δεύτερον δε εκπλήττεται, πως εκ του μη
όντος την των όντων ουσίαν εις το είναι παρήγαγεν.
"Έλληνες μεν ούν ερρέτωσαν, μηδέν εξ ουκ όντων
τως ουδε της σοφίας και δυνάμεως αυτού κατάλη
ξις .
Τού αυτού.
Των υπό του Θεού γεγονότων τα μέν εισι λογικά
και νοερά, και των εναντίων δεκτικά , οίον αρετής
και κακίας, γνώσεως και άγνωσίας • τα δε σώματα
διάφορα εκ των εναντίων συνεστώτα, τουτέστι γής ,
αέρος, ύδατος, πυρός. Και τα μεν εισιν ασώματα
πάντη και άλλα, ει και τινα τούτων συνέζευκται
σώματι • τα δε εξ ύλης και είδους μόνον έχει την
σύστασιν.
Τού αυτού .
Δι' ήν μεν αιτίαν ο Θεός εδημιούργησε ζητητέον:
γησε, και διά τι μή πρότερον, ουζητητέον ανεξ
ερεύνητα γάρ. Διότι των θείων τα μεν ληπτά , τα
δε άληπτα τους ανθρώποις. Θεωρία γάρ , φη
σιν , αχαλίνωτος τάχα αν και κατά κρημνών
>
ώσεις .
Του αυτού .
Τέσσαρα των θείων ιδιωμάτων συνεκτικά, και
φρουρητικά , και διασωστικά των όντων δι' άκραν
αγαθότητα εκοινώνησεν ο Θεός, παραγαγών εις το
είναι την λογικής και νοεράν ουσίαν • το όν, το αει
όν, την αγαθότητα, και την σοφίαν. Τούτων δε τα
δύο μέν τή ουσία παρέσχε , το όν και το αει όν :
τα δύο δε τή γνωμική απένειμεν επιτηδειότητα, την
205 PANOPLIA DOGMATICA .. - TIT
ΤΙΤ . VI.. 906
αγαθότητα και την σοφίαν, ίνα άπερ έστιν αυτός A animi largitus est habitudini, ut que per essen
κατ' ουσίαν, γένηται η κτίσις κατά μετουσίαν. Διά liam ipse est , eorum res procrealæ participes
ταυτα και κατ' εικόνα Θεού , και καθ' ομοίωσιν fierent. Quamobrem homo factus esse dicitur ail
ο άνθρωπος δημιουργηθήναι λέγεται κατ' εικόνα imaginem et ad similitudinem Dei.. Ad imagine
μεν, ώς όντος ών, και αεί όντος αει ών, ει και μή φuidem, quoniam ex eo, qui est, exsistit : et ex eo
ανάρχως αυτός, αλλ' ατελευτήτως : καθ' ομοίωσιν qui semper est, semper exsistit. Quamvis enini
δε, ως αγαθού άγαθος, και σοφού σοφός , του κατά non sine principio sit, nunquam Lamen esse
φύσιν και κατά χάριν. Αλλά κατ' εικόνα μέν εισι desinet. Ad similitudinem vero, quoniam a bono
πάντες απλώς άνθρωποι, καθ' ομοίωσιν δε μόνοι οι bonus, et a sapiente sapiens, licet ille sit ejusmodi
αγαθοί και σοφοί . per naturam, ipse autem per gratiam . Verum
cum omnes pariter homines ad imaginem sint, soli
boni sapientesque sunt ad similitudinem .
Του αυτού. Ejusdem .
Πάσα λογική και νοερά ουσία διήρηται είς τε την Essentia omnis, quæ ratione ac mentc prædila
αγγελικήν και την ανθρωπίνην φύσιν " και η μεν est, in angelicam naturam dividitur et humanan .
όγγελική διήρηται πάλιν εις δύο καθολικές γνώ . B
Angelica rursum in duas veluti classes gregesque
μας και αγέλας , εις αγίας τε Δυνάμεις και εις secernitur, in sanctas Potestates, et exsecrandos dæ
εναγείς δαίμονας · η δε ανθρωπίνη πάλιν εις δύο mones . Humana item secaturin duas partes, in lioni
καθολικάς γνώμας και αγέλας, εις ευσεβείς και εις nes pios et impios .
ασεβείς .
Του αυτού. Ejusdem .
Νοερόν μέν έστι το νοούν , νοητου δε νοούμενον. Intelligens dicitur id , quod mente utitur. Intelli
Τροφή δέ τινα του νοούντος τρόπον το νοούμενον. gitur id ,, quod mente comprehenditur . Intelligentis
Ούτω μεν ούν κυρίως· λέγονται δε και εναλλάξ κα- cibus quodammodo est id , quo :1 animo mentequc
ταχρηστικώς . percipitur. Ita quidem proprie ; abusive aulem enun
tiantur ordine mulalo .
Του αυτού. Ejusdem .
Ζητητέον τοίς σπουδαιοτέροις τίνα καθήκει νοείν A studiosioribus est investigandnm , quænan
είναι τα έργα, ών ήρξατο της γενέσεως ο Θεός, και sint illæ res, quas facere cæpit Deus, et quæ rur
τίνα πάλιν ων ουκ ήρξατο. Ει γάρ πάντων κατέ- Cc sum ille quas nunquam cepit.. Νam si requievit
παυσε των έργων ών ήρξατο ποιήσαι, δήλον ώς εκεί- ab omnibus, quas cæpit facere , ab illis profecto
νων ου κατέπαυσεν, ών ουκ ήρξατο ποιήσαι. Μή quas lacere nunquam cæpit, quievit nnnquam .
ποτε ούν έργα μεν θεία χρονικώς ήργμένα του Quibus igitur impertitum est , ut sint, es temporis
είναι εισι πάντα τα του είναι μετέχοντα, οίον αι Babent initiuin , quales sunt variæ rerum natura ,
διάφοροι των όντων ουσίαι το γάρ μή όνδν έχουσιν, quibus ipsum niliilum est antiquius .. Fuit enim
αυτών του είναι πρεσβύτερον. "Ην γάρ ποτε ότε aliquando , cum ipsæ non essent. Temporis autem
ουκ ήν. "Έργα δε Θεού ουκ ήρεμένα χρονικώς, όντα principium non habent,, quæ communicantur,,
μεθεκτά, ών κατά χάριν μετέχουσι τα όντα μετέ- quarum aliæ res pei gratiam participes sunt, qualis
χοντα, οίον ή αγαθότης και πάν εί τι τα της αγα- est bonitas, el quidquid bonitatis ratione comprc .
θότητος εμπεριέχεται λόγω και απλώς πάσα ζωή, henditur, et omnis vita, et immortalitas, et sim
και αθανασία , και απλότης, και άτρεψία, και απει- plicitas, et immu'albilitas, et infinitas, et que
ρία , και όσα περί Θεών ουσιωδώς θεωρείται, άτινα cunque in Dei essentia considerantur, quæ nullum
και έργα Θεού εισι, και ουκ ήρεμένα χρονικώς . Ού habent initium temporis. Nunquam enim aut virluic
γάρ ποτε πρεσβύτερον αρετής το ουκ ήν, ουδέ τινος aut ulla earum rerum , quæ commemoralæ sunt,
άλλου των ειρημένων. Ουκ ήν γάρ ποτε , ότε ουκ ήν D ipsum nihilum fuit antiquius. Nunquam enim fuit ,
ταύτα, άναρχά τε όντα χρονικώς, και μόνον τον Θεόν cuum hæ non essent quæ , quantum ad tempus per
έχοντα του είναι μονιμώτατον αϊδίως γεννήτορα. Τα tinet , sine principio sunt, et ab omni æternitale
μέντοι ήργμένα χρονικώς και εισι , και λέγονται solum Deum habent auctorem , ut sint. Nam quæ in
του, όπερ και εισι, και λέγονται. lempore cæperunt esse, el sunt, et dicuntur id ipsum
quod sunt , et dicuntur .
Του αυτού Ejusdem .
Πάσα ή νοερά ουσία και η αισθητική έλαβον δυ- Naturæ tam intelligentes, quam sentientes accepe
νάμεις παρά του κτίσαντος αντιληπτικές των όν- runt a rerum omnium procreatore facultates, quibus
των : η μεν νοερά τάς νοήσεις, η δε αισθητική τάς res ipsas comprehenderent, intelligentes quidem ,
αισθήσεις . mentem et cogitationem , sentientes autem ipsos
sensus

Τού αυτού. Ejusdem .

" Ο μεν δημιουργήσας Θεός μετέχεται μόνον, ή Procreator Deus largitur tantummodo. Res autem
δε κτίσις πάσα και μετέχει, και μεταδίδωσι. Και omnes procreatæ et accipiunt,etlargiuntur. Accipiunt
207 EUTIIYMII ZIGABENI
enim, ut sint , el bene sint. Largiuntur autem aliis A μετέχει μεν του είναι , και του εύ είναι , μεταδ δωσε
tantum , ut bene sint. Alque ex bis illa , quae sunt
corporis expertes lum dicendo, tum agendo, tum
spectando largiuntur aliis , ut bene sint . Quæ vero
corpore: e sunt, dum spectantur duntaxal. Ac sanciæ
quidem illæ Potestates splendoris radios inter se
vicissim communicant el largiuntur . Hominibus
vero cum virtutem suam in partiunt, dum eos Dco
similes reddunt : lum cognitionis suæ faciunt illos
participes, duin eos docent aliquid vel de Deo Su- σωμάτων ακριβέστερον, ή περί προνοίας τρανότε
blimias, vel de rebus corpore carentibus profundius,
vel de corporeis exquisitius, vel de providentia
verius , vel de judicio clarius
Ejusdem .
Rebus procreatis, ut simpliciter sint, per essentiam
concessum est ; ut bene sint per liberamvoluntatem; Β ται τη λογική κτίσει · ο δε του ευ είναι κατά προα!-
ul semper bene sint, per gratiam . Qui autem ab eo
crcidunt, ul semper bene sint, in id incnrrunt, ut
semper misere sint .
TITULUS VII .
He divina huinanæ carnis assumptione. Areopagitæ ,
ex libro de divinis Nominibus, cap. 1 .
Summa illa Divinitas singulariter amat humanum
genus , quippe quæ in una suarum personarum vero
a :que inlegre naluram nostram assumpsit, ad sc
revocans, sibique applicans infimam hominum humi-
Tlalem , ex qua , qui simplex est, Jesus inexplicabili
batione compositus est : et qui æternus est , temporis
extensionem accepit : et qui omnem totius nalurie
ordinem : upra modum essentiæ superat, intra natura
10stre lerntinos genitus est, ita tamen , ut que ipsius
sunt propria, haudquaquam mutata, aut confusa
conscriel.
Ejusdem ex cap . 2, de conjuncta distintaque
Divinitulis ratione,
Quinetiam id quod in omni theologia maxime per-
Spielrum est) divina Jesu in nalura nostra formatio,
nec oratione ulla explicari, nec abulla mente , nec ab
ipso quidem antiquissimorum angelorum primo pu-
lest intelligi.Nam quod humanam essentiam assump-
serit, ex nrysteriis accepimus. Quomodo autem ex
virgineis sanguinibus, alia lege præter naturam for-
'malus sit, et quomodo super humidam et instabilem
aquæ naturam siccis pedibus molem corpoream et
smateriæ pondus habentibus ambulaverit, et reliqua
omnia , quae natura præstantiora in ipso Jesu consi-
derantur, effecerit , ignoramus.
Ejusdem ex epistola.ad Gaium medicum .
Quomo lo, inquies, Jesus, qui omnibus antecellit,
cum omnibus per esscntiam constitutus est ? Neque
eniin , lll est hominum auctor , sed ul lola ipsa lo-
minis essentia vere homo exsistit , homo dicitur . Nos
autem non humana ratione Jesuin definimus. Neque
cnim est homo tantum , neque essentia præstantior,
quatenus homo solum ; sed vere est homo, qui cxi.
mie homines diligens supra homines, et secundum
loonines, ex hominum essentia, cuin essentia supe.
28
δε του ευ είναι μόνον. 'Αλλ' ή μεν ασώματος ουσία
και λέγουσα, και πράττουσα, και θεωρουμένη του
εύ είναι μεταδίδωσιν · η δε σωματική θεωρουμένη
•
μόνον. Αι μέντοι άγιαι δυνάμεις αλλήλαις μεν φω
τισμού μεταδιδόασι, τους ανθρώποις δε της τε αυ
των αρετής, και θεοειδείς αυτούς εργαζόμεναι , και
της εν αυταίς γνώσεως εν τώ διδάσκειν ή περί Θεού
τι υψηλότερον, ή περί ασωμάτων βαθύτερον , ή περί
ρον, ή περί κρίσεως σαφέστερον.
Τού αυτού .
“Ο μεν του απλώς είναι τρόπος κατ' ουσίαν δέδο
ρεσιν · ο δε του αεί εύ είναι κατά χάριν. Οι μέντο:
του αεί εύ είναι αποτυγχάνοντες το αεί φεύ είναι
λαμβάνουσιν.
ΤΙΤΛΟΣ Ζ .
Περί της θείας ενανθρωπήσεως , του 'Αρεοπτι
γίτου εκ του λόγου του περί θείων ονομάτων,
κεφάλ. α'.
Φιλάνθρωπον διαφερόντως ή θεαρχία, ότι τοίς
καθ' ημάς προς αλήθειαν ολικώς εν μιά των αυτής
υποστάσεων εκοινώνησεν , ανακαλουμένη προς εαυ
την, και ανατιθείσα την ανθρωπίνην εσχατιάν, εξ
ης αφθέγκτως και απλούς Ιησούς συνετέθη , και πα
ράστασιν ειληφε χρονικήν ο αΐδιος, και είσω της
καθ' ημάς εγεγόνει φύσεως και πάσης της κατά φύ
C
σιν πάσαν τάξεως υπερουσίως εκβεβηκώς μετά
της αμεταθόλου και ασυγχύτου των οικείων ιδρύ
σεως .
Του αυτού εκ του β' κεφαλαίου του περί ηνωμέ
νης και διακεκριμένης θεολογίας.
"Αλλά και το πάσης θεολογίας έκφανέστατον, η
καθ' ημάς Ιησού θεοπλαστία , και άρρητός έστι λό
γω ταντί , και άγνωστος να παντί , και αυτό το
πρωτίστα των πρεσβυτάτων αγγέλων. Και το μεν
ανδρικώς αυτόν ουσιωθήναι μυστικώς παρειλήφα
μεν αγνοούμεν δε όπως εκ παρθενικών αιμάτων
ετέρω παρά την φύσιν διεπλάττετο θεσμό, και
όπως αβρόχοις ποσί σωματικών όγκον έχουσι και
D
ύλης βάρος επορεύετο την υγρών και άστατον ουσίαν ,
και τα άλλα όσα της υπερφυούς εστιν Ιησού φυσιο
λογίας .
Novias.
Του αυτού εκ της προς Γάϊον θεραπευτών επι
στο.lής.
Πώς, φής, Ιησούς ο πάντων επέκεινα πάσίν έστιν
ουσιωδώς συντεταγμένος ; Ου γαρ ώς αίτιος ανθρώ
πως λέγεται άνθρωπος, αλλ' ώς αυτό κατ' ουσίαν
όλην αληθώς άνθρωπος ών . 11μείς δε τον Ιησούν
ουκ ανθρωπικώς αφορίζομεν . Ουδε γάρ άνθρωπος
μόνον, ουδε υπερούσιος, ή άνθρωπος μόνον, αλλά
άνθρωπος αληθώς και διαφερόντως φιλάνθρωπος,
υπέρ ανθρώπους, και κατά ανθρώπους , εκ της
ανθρώπων ουσίας και υπερούσιος ουσιωμένος. "Εστι
209 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. VII. 2:8
δε ουδέν ήττον υπερουσιότητος υπερπλήρης και αεί A rior esset, essentian assiltopsit humana , el essentia
υπερούσιος . 'Αμέλει τη ταύτης περιουσία, και εις tamen omnem essentiam superante , ul qui semper
ουσίαν αληθώς ελθών υπέρ ουσίαν ουσιώθη , και essentia sit exellenlior , quam plenissimus . Ηac ni
υπέρ άνθρωπον ενήργει τα ανθρώπου . Και δηλοί mirum exuberans excellentia, cum ad nostram essen
παρθένος υπερφυώς κύουσα , και ύδωρ άστατον υλι- tiam vere descenderet, eam ratione ipsam essentiam
και γεηρών ποδών ανέχον βάρος, και μη υπεί- superante assumpsit, el res humanas supra hominem
κον, αλλ' υπερφυεί δυνάμει προς το αδιάχυτον συν- gessit. Indicia sunt, Virgo supra naturam concipicns,
ιστάμενον. Τί άν τις τα πολλά πάμπολλα όντα διέλ el aqua instabilis peduni ex materia constantium et
θοι, δι' ών ο θείως ορών υπέρ νούν γνώσεται και τα lerrenorum pondus sustinens el nihil cedens, sed
επί τη φιλανθρωπία του Ιησού καταφασκόμενα , potentia naturam aquæ vincente ad solidam se redi
δύναμιν υπεροχικής αποφάσεως έχοντα ; Και γάρ, gens firmitatem . Quis ea præ multitudine persequa
ίνα συνελόντες είπωμεν, ουδε άνθρωπος ήν, ουχ ώς tur, ex quibus, qui divine cernit, supra intelligentiam
μή άνθρωπος , αλλ' ώς εξ ανθρώπων, ανθρώπων intelliget, illa etiam, que de humanitate Jesu affir
επέκεινα , και υπέρ άνθρωπον αληθώς άνθρωπος mantur , excelleritissinie negationis vim obtinere ?
γε σώς . Και το λοιπόν ου κατά άνθρωπον τα αν- Atque ul eorum summam paucis complectamur,
θρώπινα , αλλά ανδρωθέντος Θεού, καινήν τινα B neque homo crat, non quod non esset homo, sed
την θεανδρικής ενέργειαν ημίν πεπολιτευμένος. quod ex hominibus, præstantius, quam homines, et
supra bominem vere bomo ſactus est, et deinceps neque divinam ut Deus, neque humanam uit homo,
sed ( Deo homine facto ) novam quamdam ex divina humanaque ratione permist3m actionem noisiscum
versans exhibuit.
Τού αυτού εκ των θεολογικών στοιχειώσεων. Ejusdem ex theologicis elementis.
Επει δε και έως φύσεως υπό φιλανθρωπίας ελή- Sed quoniam suo erga nos amore incitalus ad
λυθε, και αληθώς ουσιώθη, και ανήρ ο υπέρθεος nostram usque naturam venit, et qui summus Deus
εχρημάτισεν ( λεω δε είη προς ημών τα υπέρ νούν est , vere factus et vocalus est homo ( propilia sini ,
και λόγον υμνούμενα), κάν τούτοις έχει το υπερφυές quæ mentem et rationem superantia a nobis cele
και υπερούσιον , ου μόνον, ή αναλλοιώτως ημίν και brantur ) , in his quoque vis ejus palura essentiaque
ασυγχύτως κεκοινώνηκε μηδέν πεπονθώς εις το sublimior exsistit . Non solum quia nibil propter inex
υπερπλήρες αυτού πρός τής άφθέγκτου κενώσεως , plicabilem exianitionem in exuberante sua pleni
αλλ ' ότι και το πάντων καινών καινότατον εν τοις Ludinc perpessus , se nobis sine immutatione el con
φυσικοίς ημών υπερφυής ήν , εν τοις κατ' ου- c fusione communicavit , verum ctiam ( quod rerum
>

σίαν υπερούσιος , πάντα ημών υπέρ ημάς υπερ-
έχων .
essentiam pertinent, super essentiam , omnia quæ nostra sunt, ex nobis, et supra nos excellenti ratione
possidens.
Του αυτού εκ του λόγου του περί της εκκλησια-
στικής ιεραρχίας .
"Η δε της θεαρχικής αγαθότητος απειροτατη φιλ-
ανθρωπία εν αληθεί μεθέξει των καθ' ημάς γενο-
μένη αναμαρτήτω , και προς το ταπεινόν ημών ενο-
ποιηθείσα μετά της των οικείων ασυγχύτου και άλω-
βήτου παντελώς έξεως, την προς αυτήν ημίν κοι-
νωνίαν, ώς ομογενέσι λοιπόν εδωρήσατο, και των
οικείων ανέδειξε μετόχους καλών.
'Εκ του λόγου του περί της ουρανίων ιεραρχίας . D
“Ανανεύσω δε και προς τας υπερτάτας των λο-
γίων Θεοφανείας • ορώ γάρ ότι και αυτός Ιησούς ή
των υπερουρανίων ουσιών υπερούσιος αιτία, προς
το καθ' ημάς αμεταβόλως εληλυθως, ουκ αποπηδά
της υπ' αυτού ταχθείσης και αιρεθείσης ανθρω-
ποπρεπώς ευταξίας , αλλ' ευπειθώς υποτάττεται
ταις του Πατρός και Θεού δι' αγγέλων διατυπώ-
σεσιν .
"Ετι περί της θείας ενανθρωπήσεως , του μεγά-
.1ου Γρηγορίου του Θεολόγου εκ του λόγου του
εις τα γενέθλια του Κυρίου ημών Ιησού Χρι-
Cτου .
Επει δε φθόνο διαβόλου , και γυναικός επηρεία
ήν τε έπαθεν ως απαλωτέρα, και ήν προσήγαγεν
ως πιθανωτέρα ( φεύ τής έμής ασθενείας ! έμή γάρ
omnium admirabilium estmaxime admirabile ) in iis,
quæ naturalia sunt, supra naturam ſuit , in iis, quæ ad
Ejusdem ex libro de ecclesiastica hierarchia .
Infinila divinæ bonitatis erga genus bumanum
benevolentia vere quæ nostra sunt assumens sinc
peccato , seque humilitati nostræ conjungens, el que
propria ipsius sunt, sine ulla prorsus confusione
imminutioneque retinens, nobis jam ut cognatis se
communicavit, et nos bonorum suorum participes
fcciι .
Ejusdem ex libro de cælesti hierarchia .
Verum , ut summas item ac divinas sacræ Scrip
luræ demonstrationes conlenplemur, video ipsum
ctiam Jesum , qui sublimium essentiarum est auctor
essentia sublimior, cum ad nos sine ulla sui commu
tatione venisset, a lege atque ordine liomini congrul
ente , quem ipse statuerat et elegerat, non recedere ,
sed Patris et Dei mandatis, quæ per angclos dederale
summisse oblemiperare .
Item de divina humanæ carnis assumptione, magni Gre .
gorii Theologi ex oralione in diem Natalem Domini
nostri Jesu Christi.
Sea posteaquam invidia diaboli et fraudulenta
illius vi , quam mulicr ut et imbecillior perpessa est ,
cl ad persuadendum aptior obtrusit viro ( o infirmi.
211 EUTHYMII ZICABENI 212
talem meam 1 mea enim est primi parentis infirmitas) Α ή του προπάτορος), της μεν εντολής επελάθετο της
mandati, quod acceperat ipse oblitus est, et amaro δοθείσης, και ηττήθη της πικρά , γεύσεως • ομού
pomi gustalu superatus, simul ei a ligno vitae, el a δε του της ζωής ξύλου , και του παραδείσου, και
paradiso , el a Deo tanquam exsul extruditur, et του θεού διά την κακίαν εξόριστος γίνεται, και τους
pelliceis induitur vestimentis, crassiore nimirum car- δερματίνους αμφιέννυται χιτώνας, ίσως την παχυ
1 : e, quæ mortem subiret , et spiritui repugnaret. Ac τέραν σάρκα, και θνητήν , και αντίτυπον. Και τούτο
primum quidem agnoscit turpitudinem suam , atque πρώτον γινώσκει την ιδίαν αισχύνην, και από Θεού
ideo sc Dei conspectum fugiens abscondit. Hic la κρύπτεται. Κερδαίνει μέντοι κανταύθα τον θάνατον,
men lucralur mortem , per quam peccatum abscindi και το διακοπήναι την αμαρτίαν, ίνα μή αθάνατον
tur, ne πmiseria sit immortalis , et cumsupplicio be- και το κακόν » και γίνεται φιλανθρωπία ή τιμωρία.
neficium conjunctum cernatur. Hac enim ratione Ούτω γαρ πείθομαι κολάζειν Θεόν. Πολλοίς δε παι
Deus, ut mihi quidem pcrsuadeo, punit. Cæterum δευθείς πρότερον αντί πολλών των αμαρτημάτων ,
cum variis occasionibus alque temporibus humanum ών και της κακίας ρίζα έβλάστησε κατά διαφόρους
genus multorum peccatorum , quæ illa malitiæ radix αιτίας και χρόνους , λόγω, νόμω , προφήταις, ευερ
protulerat, multis modis, nempe oratione , lege, γεσίαις, απειλαϊς, πληγαίς , ύδασιν, εμπρησμούς ,
B
prophetis, beneficiis , minis, plagis, eluvionibus, πολέμους, νίκαις, ήτταις, σημείοις εξ ουρανού , ση
incendiis, bellis, victoriis, cladibus, prodigiis ex μείοις εξ αέρος , εκ γής , εκ θαλάττης, ανδρών,
culo, ex aere, ex terra , ex mari, insperatis hominuin , πόλεων, εθνών ανελπίστοις μεταβολαίς, υφ' ών εκ
civitatum , gentium eversionibus, quibus rationibus τριβήναι την κακίαν το σπουδαζόμενον ήν, τέλος
nihil aliud agebatur, nisi ut malitia contereretur, ισχυροτέρου δείται φαρμάκου επί δεινοτέροις τοις
frustra prius esset admonitum el reprehensum , el αρρωστήμασιν, αλληλοφονίαις, μοιχείαις, επιορκίαις,
znajoribus peccatis, ut mutuis homicidiis , adulteriis,
> άνδρομανίαις, το πάντων έσχατον των κακών , και
perjuriis, insanis boninum amoribus et ( quod om πρώτον, ειδωλολατρείαις , και τη μεταθέσει της
nium malorum gravissimum erat ) simulacrorum προσκυνήσεως από του πεποιηκότος επί τα κτίσματα .
cultu , quo homines neglecto Procreatore ad res Ταύτα επειδή μείζονος εδείτο του βοηθήματος, μεί
procreatas colendas et adorandus se convertebant, ζονος και τυγχάνει. Το δε ήν αυτός και του Θεού
obstringeretur, bravioraque jam ejusniodi morbi Λόγος και προαιώνιος , ο αόρατος και απερίληπτος , και
remedia medicamentaque requirerent, majora gra . ασώματος, και τα εξής, η απαράλλακτος εικών, και
vioraque sunt adhibita . Ipsum enim Dei Verbun, του Πατρός ίρος και Λόγος επί την ιδίαν εικόνα
quod est ante secula , quod compreliendi non potest, C χωρεί, και σάρκα φορεί διά την σάρκα, και ψυχή
quod corpus non habet ( el quæ sequuntur,, ipsu Dei νοερά διά την εμήν ψυχήν μίγνυται, τώ ομοίω το
imago incommutabilis , Patris definitio ct ratio, όμοιον ανακαθαίρων, και πάντα γίνεται , πλήν της
,
imaginem,, quam homini impresserat,ipse suscipit,, αμαρτίας, άνθρωπος , κυηθείς μεν εκ της Παρθένου ,
el propler carnen , carnem gerit, et animo ratione και ψυχήν και σάρκα προκαθαρθείσης το Πνεύματι .
prædito pro salute animi mei commiscetur, ut simili "Εδει γαρ και γέννησιν τιμηθήναι, και παρθενίαν
similem purget, in omnibus denique, peccato tamen προτιμηθήναι. Προελθών δε Θεός μετά της προσλή
exceplo, fit homo. Ex Virgine, cujus animum et car ψεως, εν εκ δύο τών εναντίων, σαρκός και πνεύ
nem Spiritus ante purgaveral, nascitur. Decebat enim, ματος , ών το μεν εθέωσε, το δε εθεώθη (ω της και
ut el liberorum susceplio honoraretur, et illi tamen νής μίξεως, ώ της παραδόξου κράσεως!), ο ών γίνε
in honore virginitas anteſerretur ; atque ita humana ται , και ο άκτιστος κτίζεται , και ο αχώρητος χωρεί
forma assumpla ad nos progreditur unum ex duobus ται δια μέσης ψυχής νοεράς μεσιτευούσης θεότητα
contrariis , carne et spiritu, constans, quorum hic και σαρκός παχύτητι, και ο πλουτίζων πτωχεύει »
divinitatem tribuebat, illa divinitale alliciebatur ( o πτωχεύει γάρ την εμήν σάρκα , ίν' εγώ πλουτήσω
novam mistionem! o conjunctionem admirabilem ! ) καιD την αυτού θεότητα . Και ο πλήρης κενούται: κενού
lile, quiest effector,ellicitur ; qui creator est, creatur; ται γάρ της εαυτού δόξης επί μικρόν, ίν ' εγώ της
qui comprehendi non potesi, vinculo humani animi εκείνου μεταλάβω πληρώσεως. Τις) ο πλούτος της
divinitatem et carnis crassitudinem copulante com- αγαθότητος ; Τί το περί εμέ τούτο μυστήριον ; Μετ
prehenditur. Qui ditat alios , pauper fit. Carnis έλαβον της εικόνος, και ουκ εφύλαξα. Μεταλαμβά
cnim meæ paupertatein ampleclilur, il ego divinitatis νει της έμής σαρκός, ίνα και την εικόνα σώση, και
ejus divitias assequar. Qui plenus est, exinanilur, την σάρκα αθανατίση. Δευτέραν κοινωνεί κοινω
parumper enim gloriam suam sinit exhauriri, ut ego νίαν πολύ της προτέρας παραδοξοτέραν, όσο τότε
plenitudinis ejus particeps eficiar.Quænam sunt hæ μεν του κρείττονος μετέδωκε , νύν δε μεταλαμβάνει
bunitatis divitiæ ? Quodnam circa me mysterium του χείρονος .
spparel ? Ego imaginem , cujus particeps factus eranı , non servavi.Ile carnem meam suscipil,ul et imagi
nein servet, et carnem reddai immortalem . Alleram init societatem priore societate eo quidem longe
admirabiliorem , quod in priore , præstantius quod erat, communicavit ; in posteriore, quod deterius eral :
accepit.
Ejusdem in Sancia Lumino. Τού αυτού εκ του λόγου του εις τα άγια Φώτα.
Nam quia maliliæ inventor, qui se invictum cxisti- Επειδή γάρ ώετο αήττητος είναι της κακίας και
213 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. VII. 214
σοφιστής. θεότητος ελπίδι δελεάσας ημάς , σαρκός A mobat, nos spe divinitatis alliciens déceperat, ipse
προβλήματα δελεάζεται: ίν' ώς το 'Αδάμ προσβαλών carnis objectu tanquam esca proposita decipitur, et
τω Θεώ περιπέση , και ούτως ο νέος 'Αδάμ τον dum se putat Adam invadere, in Deum incidit. Atque
παλαιών ανασώση , και λυθή το κατάκριμα της σαρ- ila novus Adam veterem servat, et carnis condem
κός , σαρκι του θανάτου θανατωθέντος . nationem carne dissolvit, et mortem ipsam morte
allicit.
Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oratione.
"Ο Υιός του Θεού γίνεται και υιός ανθρώπου , ουχ Filius Dei fit etiam hominis filius, nec ab co, quod
ο ήν μεταβαλών , άτρεπτοςγάρ , αλλ' ο ουκ ήν προσ- erat, immutatur , sed accipit, quod non erat, ut (quæ
λαβών , φιλάνθρωπος γάρ ίνα χωρηθή ο αχώρητος illius est in homines benevolentia ) carne tanquam
δια μέσης σαρκός όμιλήσας ημίν , ώς εκ παραπε- velo interjecto nobiscum versans, )qui comprehendi
τάσματος • επειδή καθαράν αυτού την θεότητα φέρειν non poterat, comprehendatur. Purum enim divini- .
ου της εν γενέσει και φθορά φύσεως . tatis ejus splendorem natura , quæ gignitur atque
corrumpitur, non poterat sustinere.
Τού αυτού εκ της προς Κληδόνιον πρώτης λογοει- Ejusdem , ex epistola prima ad Cledonium .
δούς επιστολής . B
Τα γάρ αμφότερα εν τη συγκράσει , Θεού μεν Utraque sic conjunguntur, ut unum sint, cum Dens
ενανθρωπήσαντος , ανθρώπου δε θεωθέντος . homo liat, et homo Deus.
Του αυτού εκ του δευτέρου λόγου περί Υιού.
Ejusdem ex oratione 2 de Filio.
Ει γάρ και το συναμφότερον εν, αλλ' ου τη φύσει, Utrumque quidem est unum , non nalura tamen ,
τη δε συνόδω . sed conjunctione.
Του αυτού εκ τού εις τα άγια Φώτα λόγου . Ejusdem ex oratione in Sancta Lumina.
Και τούτο τη θεώσει Θεός. Et hoc deificatione Deus.
Τού αυτού εκ τού εις το Πάσχα δευτέρου λόγου .
Ejusdem ex oratione in Pascha .
Και διά την πρόσληψιν την χρισθείσαν θεότητι, Et propter hominem assumptam , qui divinitale
και γενομένην όπερ το χρίσαν, και, θαρρώ λέγειν, inunctus est, et factus id , a quo inunctus crat, et
ομόθεον . simul Deus, sic enim audeo dicere.
Τού αυτού εκ του προτρεπτικού εις το βά- Ejusdem, ex oratione, qua ad baptisma cohortatur.
πτισμα .
" Ολον άνθρωπον , και όλον Θεόν υπέρ όλου του C Totum hominem , et tolum Deum , pro toto illa
πεπονθότος, ίν' όλη σου την σωτηρίαν χαρίσηται “ qui passius erat, ut toli tibi salutem elargiretur,10
όλον το κατάκριμα λύσας της αμαρτίας. lam peccali solvens condemnationem .
Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oratione.
Τοσούτον άνθρωπος διά σε, όσον συ γίνη, δι' εκεί Tantum homo propter te, quan! un lu propler:
τον θεός . illum Deus.
'Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oralione.
"Ήξειν τε πάλιν κρίνοντα ζώντας και νεκρούς, ουκ Veniet iterum judicaturus vivos et mortuos, non
έτι μεν σάρκα, ουκ ασώματον δε, οίς αυτός οίδε λό- jam amplius caro , nec sine corpore , diviniore tamen
γοις θεοειδεστέρου σώματος • ίνα και οφθη υπό corpore, rationibus illis, quas ipse novit, ut et abs
των εκκεντησάντων , και μείνη Θεός έξω παχύτη illis cernalur, qui eum cruci affixerunt, et maneat
τος . sine crassitudine Deus.
"Ετι περί της θείας ενανθρωπήσεως , του Νύσ- De divina item humanæ carnis ussumptione. Grego
σης εκ του κατηχητικού λόγου. rii Nyssæ pontificis ex oralione calechelica,
Διά τίνος έδει τον άνθρωπον προς την εξ αρχής Per quem oportebat in prislinum grališe statum
χάριν ανακληθήναι ; Τίνι διέφερεν και του πεπτωκότος D hominem revocari ? cui polissimum convenicbat ,
ανόρθωσις, ή του απολωλότος ανάκλησις , ή του πε- lapsum excitare ? perditum restituere ? errantem in
πλανημένου χειραγωγία ; τί άλλω ή τω Κυρίω viam reducere ? cuinam alii , nisi plane naturæ
πάντως της φύσεως ; το γαρ εξ αρχής την ζωήν ipsius Donlino ? Cui enim initio vitam largitus
δεδωκότι μόνο δυνατόν ήν και πρέπον άμα, και erat , ei soli et licebat el conveniebat, eamdem amis .
απολομένην ανακαλέσασθαι, και παρά του μυστηρίου şam recuperare. Hominem in principio factum a
της αληθείας ακούομεν, Θεών πεποιηκέναι κατ' αρ- Deo ex mysterio veritatis intelligimus ; eumdem ,
χάς τον άνθρωπον , και σεσωκέναι διαπεπτωκότα cum jam profligalus ac perditus esset, a Deo con
μανθάνοντες . Αλλά μέχρι μεν τούτων συνθήσεται servatum dicimus. Alque hæc quidem , qui vidc
τυχόν τώ λόγων και προς το ακόλουθον βλέπων , rint esse consentanea , ab caque notione, quam
διά το μή δοκείν έξω τι της θεοπρεπούς εννοίας habemus de Deo , minime abhorrentia, forte conce
των ειρημένων είναι • προς δε το εφεξής ουχ ο- dent, ea vero, quæ sequuntur, quibus dispositio
μοίως έξει, δι' ών μάλιστα το μυστήριον της οι- nis mysterium maxime innititur, non ita facile :
κονομίας κρατύνεται : γέννησιν ανθρωπίνην λέ- nempe hominem esse factum , ex puero ad perſe
γω , και την εκ νηπίου προς τελείωσιν αύξη- ctam ætatem crevisse, edisse , bibisse , labore, sodi
 215 EUTIIYMII ZIGABENI 216
no, molestiis affectum esse , lacrymasse, calumnias, A giv, Bpüsiv te και πόσιν , και κόπον , και ύπνον ,
judicium , crucem ac mortem fuisse perpessum , in και λύπην , και δάκρυον , συκοφαντίαν τε και δικα .
sepulcroque positum . llæc enim , que mysterio στήριον, σταυρόν και θάνατον, και την εν μνημείο
comprehenduntur, animos eorum , qui sunt infir- θέσιν. Ταύτα γάρ συμπαραλαμβανόμενα τα μυστη
miores in fide, debilitant infringuntque, ne illa , ρίω, αμβλύνει πως των μικροψυχωτέρων την πίστιν,
quæ deinceps sequuntur, propler ca , que dicta ως μηδε τα έφεξής των λεγομένων δια τα προειρη
sunt, siiscipiant. Nam Deo dignam ex inferis exci- μένα συμπαραδέχεσθαι . Το γαρ θεοπρεπές της
lationem ideo non concedunt , ne mortem Deo in- εκ νεκρών αναστάσεως διά το περί τον θάνατον
digran sdmillant . Ego vero illud mihi prius facien- απρεπές oυ πρoσίενται . Εγώ δε πρότερον οίμαι
dum puto, ut paulisper a crassa carnis hebetudine δεϊν μικρό της σαρκικής παχύτητος τον λογισμών
recedam , et bonesluin ipsum per se considerer , ατοστήσαντας, αυτό το καλόν εφ' εαυτού , και το μή
oslendunque non esse ejusmodi , ut his nolis , qui- τοιούτον κατανοήσαι ποίους γνωρίσμασιν εκάτερον
bus earum utraque describatur . Neminem eorum , τούτων καταλαμβάνεται . Ουδένα γάρ αντερείν οίμαι
qui sani sunt, negaturum existimo, unum illud των λελογισμένων ότι έν κατά φύσιν μόνον των πάν .
omnino esse dedecus, eamque unam lurpitudinem , των αισχρόν έστι , το κατά ακίαν πάθος . Το δε κα
B
que vitii fæditale definitur, a qua quidquid alie- κίας εκτός παντός αίσχους έστιν αλλότριον . Πρέπει
num sit , id ab oioni remotum esse dedecore ac δε Θεώ πάν ό τι περ αν εν τή του καλού θεωρείται
turpitudine : Deum vero cuncta dicere, que in re- χώρα ." H τοίνυν δειξάτωσαν κακίαν είναι την γέννη
sione cernuntur honestalis. Quæ cum ita sint, aul σιν, την ανατροφήν, την αύξησιν, την προς το τέλειον
vilium esse demonstrent, nasci, nutriri, augeri, της φύσεως πρόοδον , τήν του θανάτου πειραν , την
ad naturæ perfectionem progredi, mori, revivis- εκ του θανάτου επάνοδος , ή , εί έξω κακίας είναι τα
cere : au ! si quæ dicta sunt, a vilio remola esse ειρημένα συντίθενται, ουδέν αισχρον είναι το κακίας
concedunt, necessario non esse turpia faleantur. αλλότριον εξ ανάγκης ομολογήσουσι . Καλού δε πάν
Cum igitur declaralum sit, honesta esse , quæ ab τως αναδεικνυμένου του τάσης αισχρότητος και κα
omni foeditate vitii abhorrent, nonne ut amenles κίας απηλλαγμένου , πώς ουκ ελεεινοί της αλογίας οι
miserandi sunt, qui bonesia Dco asserunt non con- το κακόν μή πρέπειν επί Θεού δογματίζοντες και
venire ? At humana, inquient, nalura exiguis ler- 'Αλλά μικρόν, φησί , και εύπερίγραπτον ή αν
>

minis circunscribillir, Deus autem est infinitus. θρωπίνη φύσις, άπειρον δε ή θεότης. Και πώς αν
Quonam igitur pacio quod infinitum est, indivi- περιελήφθη των ατόμω το άπειρον; Και τις τούτο
duo corpusculo concludatur ? Ecquis dicit , infini- C φησιν, ότι την περιγραφή της σαρκός , καθάπερ
jam divinitatis vim
carne tanquam vase aliquo αγγείω τινι , ή απειρία της θεότητος περιελήφθη ;
circumscriptam fuisse, cum ne in natura quidem Ουδέ γάρ επί της ημετέρας ζωής εντός κατακλείεται
nostra inens ipsa carnis terminis circumscribalur ? των της σαρκός όρων και νοερά φύσις, αλλ' ο μεν
Nam corporis moles propriis partibus definilor, όγκος του σώματος τους οικείοις μέρεσι περιγράφε
animus autem mentis cogitationisque motibus com- ται , ή δε ψυχή τους της διανοίας κινήμασι πάση κατ'
means per omnes res procreatas ad cælos usque εξουσίαν εφαπλούται τη κτίσει , και μέχρις ουρανών
conscendit , ad infimas maris partes penetrat, longe ανιούσα, και των αβύσσων επιβατεύουσα , και τις
laleque per totum orbem evagatur, et ad ea , quæ πλάτει της οικουμένης επερχομένη, και προς τα κα
sub terra sunt accedit solertia sua, quinetiam eorum ταχθόνια διά της πολυπραγμοσύνης εισδύνουσα:
quæ supra celos geruntur, intelligentiam plerum- πολλάκις δε και των υπερουρανίων θαυμάτων εν
que consequitur, nec pondere corporisimpeditur. περινοία γίνεται , ουδέν βαρυνομένη το έφολκίω του
(uod si animus hominis, nature necessitate corpori σώματος. Ει δε ανθρώπου ψυχή κατά την της φύσεως
( onjunctus, ubique est, quid cogit nos dicere, car- ανάγκην συγκεκραμένη τω σώματι πανταχού κατ'
iis natura divinitatem prepeliri?? cur non potius ,D εξουσίαν γίνεται , τις ανάγκη τη φύσει της σαρκός
corum exemplo , quæ nobis concessa sunt, quod την θεότητα λέγειν έμπεριείργεσθαι , και μή διά των
divinam deceat dispositionem, conjicimus et cogi- χωρητών ημίν υποδειγμάτων στοχασμόν τινα πρέ
tannus ? Sicut enim in lucerna materiam circumple- ποντα περί της θείας οικονομίας λαβείν ; "Ως γάρ
xum ignem aspicimus, eumque a materia, quæ το πυρ επί της λαμπάδος οράται της υποκειμένης
ipsum altingit, ratione distinguimus, quæ tamen περιδεδραγμένον ύλης, και λόγος μεν διακρίνει το τε
re ipsa distingui non possunt, ut ſamma per se a επί της ύλης πυρ, και την το πυρ εξάπτουσαν ύλην,
materia sejuncta ostendatur, sed utraque unum έργω δε ουκ έστιν απ' αλλήλων ταυτα διατε μόντα
est ( nullus autem id mibi sumat in hoc exemplo , εφ' εαυτής δείξαι την φλόγα διαζευγμένης της ύλης,
quod ignis corrumpatur, sed id solum accipiens, αλλ' εν τα συναμφότερα γίνεται ( και μου μηδείς το
quod similitudini convenit, quæ ab ea sunt aliena φθαρτικών του πυρός συμπαραλαμβανέτω τώ υπο
repudiet), quid prohibet, quin eodem modo, quo δείγματι , αλλ' όσον ευπρεπές εστι μόνον εν τή είκόνι
cernimus flammam attingere subjectam materiam , δεξάμενος , το απεμφαίνον αποποιείσθω :) τον αυτόν
necin ea tamen includi, Deo dignano cogitationem • τρόπον , ώς ορώμεν και εξημμένην του υποκειμένου
su se ip amus, credamusque naturam divinam ita την φλόγα, και ουκ εναποκλειομένην τη ύλη , τί κω
conjungi atque unum fieri cum humana natura, λύει, της θείας φύσεως ένωσίν τινα και προσεγγισμών
217 PANOP'LIA DOGMATICA . – TIT. VII. 218
κατανοήσαντας προς το ανθρώπινον , την θεοπρεπή Α it in ips2 conjunctione atque unitate , quamvis in
διάνοιαν και εν τώ προσεγγισμό διασώσασθαι , πά- homine Deus sit, nulla tamen circumscriptione con
σης περιγραφής εκτός είναι το Θείον πιστεύοντας, cludatur ? Quod si quæris , quomodo Deus cum ho
κάν εν ανθρώπω ή ; Ει δε ζητείς πως κατακιρνάται mine commistus sit, prius considera conjunctio
θεότης προς το ανθρώπινον, ώρα σοι προ τούτου ζη- nem animi cum carne tua, qui quidem animus, si
τεϊν , τις προς την σάρκα της ψυχής η συμφυΐα. Εί intelligere non potes , qua ratione cum corpore co
δε της σής αγνοείται ψυχής και τρόπος, καθ ' όν ενού- puletur, multo minus existima le posse assequi,
ται τω σώματι , μηδε εκείνο πάντως οίου δείν εντός quo pacto Deus cum homine conjungatur. Verum ,
γενέσθαι της σης καταλήψεως . 'Αλλ' ώσπερ ενταύθα quemadmodum in te credis aliud quiddam esse ani
και έτερον είναι τι παρά το σώμα την ψυχήν πεπι- mum , quam corpus sit, quoniam corpus ab animo
στεύκαμεν, εκ του μονωθείσαν της ψυχής την σάρκα desertuin , cadaver evadit, atque iners fit , et ad
νεκράν τε και ανενεργητον γίνεσθαι, και τον της agendum inutile, licet conjunctionis rationem igno
ενώσεως ουκ επιγινώσκομεν τρόπον ούτω κακεί res ; sic etiam in Dei cum homine conjunctione con
διαφέρειν μεν επί το μεγαλοπρεπέστερον την θείαν fitemur divinam naturam caducæ inortalique modis
φύσιν προς την θνητών και επίκηρον ομολογούμεν , omnibus dignitate præstare, qua ratione autem
τον δε της ανακράσεως τρόπον του Θείου προς τον B efficiatur ipsa conjunctio non possumus intelligere.
άνθρωπον συνιδείν ου χωρούμεν . Αλλά το μεν γε- Quod Deus in hominis natura genitus sit, ex rebus
γενέσθαι Θεόν εν ανθρώπου φύσει διά των ιστορου- admirandis, quæ visæ scriptæque sunt, non ambi .
μένων θαυμάτων ουκ αμφιβάλλομεν , το δ' όπως ως gimus, rationem autem ac modum , ut majorem ,
μείζον ή κατά λογισμών έφοδος διερευνάν παραιτού- quam a nobis percipi possil , omittimus indagare.
μεθα. Ουδε γάρ πάσαν την σωματικήν τε και νοητήν Neque enim , cum res omnes corporeas, et quæ mente
κτίσιν παρά της ασωμάτου τε και ακτίστου φύσεως solum percipiuntur a natura incorporea , el quæ
υποστήναι πιστεύοντες, το πόθεν ή το πώς τη περί creata non est , procrealas esse credimus, unde
τούτων πίστει συνεξετάζομεν . Αλλά το γεγενησθαι aut quomodo factæ sint, investigamus ; seil cum
παραδεχόμενοι , απολυπραγμόνητον τον τρόπον της mundum fuisse conditum acceperimus, rationem ,
του παντός συστάσεως καταλείπομεν , ώς άρρητον qua conditus fuerit curiose non exquirimus, quippe
παντάπασιν όντα και ανερμήνευτον. Του δε Θεόν εν qui plane scimus,, eam en nullo modo posse percipi
σαρκί φανερωθήναι ημίν ο τάς αποδείξεις επιζητών aut explicari. Quod autem Deris in carne nobis ap
προς τας ενεργείας βλεπέτω.. Και γάρ του όλως είναι parnerit , si quis demonstrationes inquirit,, is ejus
Θεόν ουκ άν τις ετέραν απόδειξιν έχoι πλήν της δι' copera conspiciat. Nam et quod Deus ipse sil , nullo
αυτών των ενεργειών μαρτυρίας. "Ωσπερ τοίνυν εις alio nisi operum ipsius testimonio comprobatur.
το πάν αφορώντες, και τας κατά τον κόσμον οικονο- Ut igitur rerum universitatem intuientes, earum
μίας επισκοπούντες, και τας ευεργεσίας τάς θεόθεν que moderationem et ordinem , vitæque mostræ
κατά την ζωήν ημών ενεργουμένας υπερκείσθαί τινα cominoda divinitus data consideranles, vim qnam
δύναμιν ποιητικής των γινομένων, και συντηρητικήν dam mundi electricem conservatricemque cognos
των όντων καταλαμβάνομεν ούτω και επί του διά cimus, sic in Deo nobis per carnem patefacto ad
σαρκός ήμίν φανερωθέντος. Θεού ικανήν απόδειξιν της miranda illius opera similia iis, quæ scripta sunt,
επιφανείας της θεότητος τα κατά τας ενεργείας θαύ- quibus, tanquam nolis natura divina declaratur,
ματα πεποιήμεθα πάντα τοις ιστορηθείσιν έργοις, Iocuples nobis divinitatis ejus testimonium affe
δι' ών ή θεία χαρακτηρίζεται φύσις κατανοήσαντες. runt. Dei namque esse cognoscimus, hominibus
Θεού το ζωοποε ιίν τους ανθρώπους : Θεού το συντη- vitam tribuere ; Dei , ea , quæ sunt, providentia
ρειν διά προνοίας τα όντα • Θεού το βρώσιν και πό- tueri ac conservare ; Dei , cibum et polum iis , quæ
σιν τούς διά σαρκός την ζωήν ειληχότι χαρίζεσθαι : in carne vitam degunt, elargiri ; Dei , de pauperi
Θεού το ευεργετείν τον δεόμενον· Θεού το παρατρα- bus el indigentibus bene mereri ; Dei , naturam quæ
πείσαν εξ ασθενείας την φύσιν πάλιν δ.’ υγείας προς D infirmitate sua de recta via deflexerat, reducere
εαυτήν επανάγειν · Θεού το πάσης επιστατείν ομοιο- ad sanitatem , et in pristinum statum revocare ; Dei,
τρόπως της κτίσεως, γής, θαλάσσης, αέρος, και cunctis & que rebus procreatis imperare, lerræ , ma
των υπέρ τον αέρα τοπων : Θεού το προς πάντα ri, aeri , et iis, quæ supra aerem sila sunt ; Dei , per
διαρκή την δύναμιν έχειν, και πρό γε πάντως το petuam in omnia potestatem habere, imprimisque
θανάτου και φθοράς είναι κρείττονα. Ει μεν ουν esse morte et corruptione superiorem . Horum si
τινος τούτων και των τοιούτων ελλιπής ήν η περί quid in historia , qua vita ipsius describitur, desi
αυτόν ιστορία , είκότως το μυστήριον ημών οι έξω της deraretur , illi , qui a religione sunt alieni , merito
τίστεως παραγράφοντο · ει δε δι' ών νοείται Θεός, mysterium nostrum repudiareni, Sin omnia, qui
πάντα εν τοις περί αυτού διηγήμασι καθορίται, τι bus Deus cognoscitur, in ea conspiciuntur, quid
το εμποδίζουν τη πίστει ; 'Αλλά, φησί,
, γέννησίς τε και prohillet,, quo minus fidem religionemque susci
θάνατος ίδιον της σαρκικής εστι φύσεως. «Ξημί κάγώ : pias ? At enim , inquies, nasci atque obire propria
αλλά το πρός της γενέσεως και το μετά τον θάνατον sunt hujusce carnis. Concedo; verum ea , quæ ortum
τήν της φύσεως ημών έκφεύγει κοινότητα . Είς γάρ ejus præcesserunt, quæque mortem sunt subse
εκάτερα της ανθρωπίνης ζωής τα πέρατα βλέποντες, cula , communem naluræ nostræ conditioncni supe
 219 EUTHYMII ZIGABENI
rant. Νam si utrumque terminum humana vita Αισμεν και έθεν αρχόμεθα , και εις τι καταλήξομεν.
consideres, videbis, unde incipiamus, et quo dedu-
camur . A corruptione enim principium ducimus,
et in corruptionem desinimus. Ejus autem nec or-
lum , ncc moriem excepit corruptio . Ioc tibi ad
miranducu videtur, et incredibile ? Gaudeo . Quæ
enim supra , quam credi possint, admirabilia putas,
ea supra naturam esse confiteris. Quapropter hoc libi
divinitatis ejus certissimum sit argumentum , quod ,
quæ de illo prædicantur, non sequuntur omnino
ordinem naturalem . Etenim si ea , quæ de Christo
memoriæ prodita sunt, naturæ lerminis omnia
continerentur, ubi illius ess'i divinitas ? Cum vero
multorum , quibus lidem non babes, ralio natu-
ram superet, hæc ipsa testimonio sunt, illum , quem
pr.edicamus Deum etiam esse. Homines eniin ge
nerantur ex parentum conjunctione, et post mor-
lim ipsam corrumpuntur. Quæ si de ipso diceren
lur, Deum esse non posses existimare, quem eam-
dem , quam nos , habere naturæ conditionem in
Iclligeres. At cum illum nalum quidem esse audis,
sed nascendi ratione communem naturæ nostræ
ordinem superasse ,, eunidenmque mortuum quidem ,
sed corruptionem non aliigisse,, consequens foret ,,
ul si alterutrum tibi credendum non esset , homi
nem potius eum esse non crederes , unum ex iis,
qui in natura conspiciuntur, et quem non esse ho .
quinem crederes, eum necessario Deum arbitrare
ris . Qui enim eum ortum essc memoria tradidit,
iden ex Virgine malum testatus est. Quamobrem C διά
των των ειρημένων
τούτων πάντωςτοουδε
si scriploris verba le adducunt, ut natum credas ,
eadem scriptoris verba tibi illum ita natum esse
persuadeant. Qui enim ortum ipsius enarravit,
idem eum ex Virgine adjunxit exstitisse. Ει qui
de morte mentionein ſecit, resurrectionem etiam
post mortem est testalus. Quod si ex iis , quæ
audis, et mortuum , et genitum esse concedis , ex
eisdem dabis omnino , et ortum , el mortem ejus
a corruptione procul abfuisse . Quæ si naturam
silperant, is intra naturam non continetur, qui
propter hæc natura superior ſuisse demonstratur.
Ex eadem oralione.
Quænam igitur, inquies, causa ſuit, cur ad istam
bumilitatem sese demitteret Deus, ex qua fides
dubia redderetur, cum ipse ratione, que nec per- D πίστιν, ει Θεός το αχώρητον , και ακατανόητον, και
cipi,, nec comprehendi, nec explicari potest,, quippe
quæ omnem cogitationem oninemque magnitudi-
nem superat, humanæ naturæ sordibus immiscere-
lur, ob quam abjectam atque humileni demissio-
nean reliqua etiam ipsius facta sublinia neglige-
rentur? Ad hoc etiam quid respondere oporteat,
son ignoramus. Tu, qui causam quæris, quam-
obrem Deus facius sit homo, si divina beneficia
abstuleris ex humana vita , unde Deum agnoscas,
non habebis . Benemereniein enim de nobis ex mu-
neribus ejus agnoscimus . Ia enim , qui facta sunt,
conspicientes , munificam effectoris naluram intel-
ligimus. Itaque si benignitas et humanitas divine
nal iræ indicium est, rationem habes, quam regui.
220
Εκ πάθους γάρ του είναι αρξάμενος ο άνθρωπος ,
πάθει συναπαρτίζεται. Εκεί δε ούτε η γέννησις
από πάθους ήρξατο, ούτε τον θάνατον φθορά διεδέ
ξατο. 'Απιστείς το θαύματι ; Χαιρω σου τη απιστία.
“Ομολογείς γάρ πάντως, δι' ών υπέρ πίστιν ηγή το
λεγόμενον, υπέρ τήν φύσιν είναι τα θαύματα. Αυτό
ούν τούτο της θεότητος έστω σοι του φανέντος απόδει
ξις, το μή δι' όλου δια των κατά φύσιν προϊέναι
το κήρυγμα . Ει γάρ εντός ήν τών της φύσεως όρων
πάντα τα περί Χριστού διηγήματα, που το θείον ; Εί
δε υπερβαίνει την φύσιν εν πολλοίς ο λόγος , εν οις
απιστείς, εν τούτοις έστιν η απόδειξις του και Θεών
είναι τον κηρυσσόμενον. " Ανθρωπος μεν γάρ εκ συν
δυασμού τίκτεται, και μετά θάνατον εν διαφθορά
B
γίνεται. Εί ταύτα περιείχε το κήρυγμα, ουκ άν Θεόν
είναι πάντως ώήθης τον εν τοις ιδιώμασι της φύ.
σεως ημών μαρτυρούμενον. Επει δε γάρ γεγεννήσθαι
μεν ακούεις αυτόν , εκβεβηκέναι δε της φύσεως ημών
την κοινότητα τω τε της γενέσεως τρόπο, και το
ανεπιδέκτη της εις φθοράν αλλοιώσεως , καλώς αν
έχoι κατά το ακόλουθον επί το έτερον τη ατοπία
χρήσασθαι , εις το μή άνθρωπον αυτόν ένα των εν τη
φύσει δεικνυμένων οίεσθαι . 'Ανάγκη γαρ πάσα
τον μη πιστεύοντα τον τοιούτον άνθρωπος είναι , εις
την περί του Θεόν αυτόν είναι πίστιν εναχθήναι. Ο
γάρ γεγεννήσθαι αυτον ιστορήσας και το εκ Παρθέ.
νου γεγεννήσθαι συνδιηγήσατο. Ει ούν πιστόν έστι
γεγεννήσθαι αυτόν,γεδιάγεννήσθαι
το ούτως αυτόν των αυ
απίθανον. Ο γάρ την γέννησιν είπών και το εκ
παρθενίας προσέθηκε• και ο του θανάτου μνησθείς
και την ανάστασιν τώ θανάτω προσεμαρτύρησεν. Εί
oύν αφ' ών ακούεις και τεθνάναι και γεγεννήσθαι
δίδως , εκ των αυτών δώσεις πάντως και το έξω πά
θους είναι και την γέννησιν αυτού και τον θάνατον.
'Αλλά μην ταύτα μείζω της φύσεως · ουκούν ουδε
εκείνος πάντως εντός πάντη της φύσεως και εν τοις
υπέρ τήν φύσιν γεγεννήσθαι αποδεικνύμενος .
'Εκ του αυτού λόγου .
Τις ούν η αιτία , φησί , του προς την ταπεινότητα
ταύτην καταβήναι το Θείον, ώς αμφίβολον είναι την
ανεκλάλητον πράγμα, το υπέρ πάσαν δόξαν, και πά.
σαν μεγαλειότητα το λύθρο της ανθρωπίνης φύσεως
καταμίγνυται, ώς και τας υψηλής ενεργείας αυτού τη
προς το ταπεινόν επιμιξία συνευτελίζεσθαι; Ουκ απο
ρούμεν και προς τούτο θεοπρεπούς αποκρίσεως. Ζη
τείς την αιτίαν του γενέσθαι Θεόν εν ανθρώποις ; Εάν
αφέλης του βίου τας θεόθεν γενομένας ευεργεσίας, εκ
ποίων επιγνώση το Θείον ;; Ουκ αν ειπείν έχoις. Αφ'
ών γάρ εν πάσχομεν, από τούτων τον ευεργέτην
επιγινώσκομεν. Προς γάρ τα γινόμενα βλέποντες ,
διά τούτων τήν του ευεργετούντος αναλογιζόμεθα
φύσιν. Ει ούν ίδιον γνώρισμα της θείας φύσεως
η φιλανθρωπία , έχεις ον επεζήτησας λόγος • έχεις
.
την αιτίας της εν ανθρώπους του Θεού παρουσίας.
021 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. VII . 222

'Εδείτο γάρ του ιατρεύσοντος ή φύσις ημών ασθ : - Aris : causam habes , cur ad homines, descenderit
νήσασα · εδείτο του ανορθoύντος και εν τω πτώματι Deus. Egebat medico natura nostra , qui morbos ct
άνθρωπος εδείτο του ζωοποιούντος και αφαμαρτων egritudines curarel suas . Quilapsus jacebat homo,
της ζωής • εδείτο του προς το αγαθόν επανάγοντος και ejus opera , a quo excitaretur, indigebat. Qui a vita
απορρυεις της του αγαθού μετουσίας · έχρηζε της discesserat , egebat illius auxilio, qui se in vitam re
του φωτός παρουσίας και καθειρημένος το σκότω : vocaret. Egebat illius ope, a quo reduceretur in pri
επεζήτει τον λυτρωτήν ο αιχμάλωτος, τον συναγω- stinum bonorum statum qui a perfruendis bonis exci
νιστήν ο δεσμώτης, τον ελευθερωτήν και τα ζυγω της derat. Egebat lucis præstantia , qui in tenebris coer
δουλείας κατεχόμενος. 'Αρα μικρά ταύτα και ανά- cebalır. Requirebat servatorem captivus, vinctus
ξια , τον Θεόν δυσωπήσαι προς επίσκεψιν της ανθρωπί- liilorem , liberalorem ille , qui sub servitutis jugo
νης φύσεως καταβήναι ; 'Αλλ' εξήν, φησί, και ευερ- detinebatur. Parvane erant hæc el indigna, quæ
γετηθήναι τον άνθρωπον, και τον Θεόν εν απαθεία δια- Deus ipse susciperet, atque præstaret, ad naturam
μείναι. Ο γάρ τώ βουλήματι το πάν συστησάμενος , que humanam visitandam descenderet , quæ tam
και το μη όν υποστήσας έν μόνη τη ορμή του θελή- miserabiliter atque infeliciter affecta erat ? Allice
ματος, τι ουχί και τον άνθρωπον δι' αυθεντικής τινο ; B bat, inquies, Deo, ut nihil ipse pateretur, de ho
και θεϊκής εξουσίας της εναντίας δυνάμεως αποσπά: mine bene mereri. Qui enim mundum universum ,
σας προς την εξ αρχής έχει κατάστασιν , ει τούτο cum nullus essct , consilio et solo voluntatis motu
φίλον αυτό ; 'Αλλά μακράς περιέρχεται περιόδους, ex nihilo constituerat, cur non idem , si tam illi
σώματος υπερχόμενος φύσιν, και διά γεννήσεως id erat cordi , hominem divinæ potestatis auctoritate
παριών εις τον βίον, και πάσαν ακολούθως ηλικίας ex adversarii dominatu liberatum in pristinum sta
διεξιών, είτα θανάτου γενόμενος, και ούτω διά tuin restituit ? Cur tam longas persecutus est vias,
της του ιδίου σώματος αναστάσεως τον σκοπών dum corporis naluram assumit ? dum nascens in
ανύων, ώς ουκ έξιν αυτώ μένονται επί του ύψους της vitam ingreditur ? dum omnem ordine transigit
θεϊκής δόξης διά προστάγματος σώσαι τον άνθρω- ætatem suam , mortemque landem deguslal, el pro
πον, τας δε τοιαύτας περιόδους χαίρειν εάσαι ; Ουκ- prio corpore ad vitam revocalo propositum sibi
ουν ανάγκη και ταϊς τοιαύταις των αντιθέσεων αν- inem assequitur, quasi in excelsa divinitatis glo
τικαταστήναι παρ' ημών την αλήθειαν, ώς αν διά ria manens omisso tam longo circuitu hominem
μηδενός ή πίστις κωλύοιτο των εξεταστικώς ζητούν . jussu servare non possel ? Necesse est, etiam istis
των του μυστηρίου τον λόγον . Πρώτον μεν ούν τι τη argumentis respondere, veritatemque defendere
Αρετή κατά το εναντίον αντικαθίστηκεν επισκεψώ- C el aperire, ne qua vis fidei religiouique inferatur ab
μεθα . Ως φωτί σκότος , και θάνατος τη ζωή , ούτω τη iis, qui mysterii rationem curiose inquirunt. Pri
αρετή ή κακία, δηλονότι , και ουδέν παρά ταύτην mum igitur, quid virtuti e contrario respondeat,
έτερον . Καθάπερ γαρ πολλών όντων των εν τη κτίσει consideremus. Ut luci tenebrip , ut mors vitæ , sic
θεωρουμένων, ουδέν άλλο προς το φως και την ζωήν virtuti vitium contrarium est, ac nihil præterea
την αντίθεσιν έχει, ου λίθος, ου ξύλον, ουχ ύδωρ ουκ aliud . Quemadmodum enim , cum multie sint res
άνθρωπος , ουκ άλλο τι των όντων ουδεν , πλήν ιδίως in nalura , nulla lamen luci, vit:rque e contrario op
τα κατά το εναντίον νοούμενα , οίον σκότος και θά- ponitur, non lapis, non lignum , non aqua , non
νατος • ούτω και επί της αρετής ουκ άν τις κτίσιν τινά homo, nulla denique alia , præter illas, quas vere
κατά το εναντίον αυτή νοείσθαι λέγοι πλήν το κατά cognoscimus ipsis esse contrarias, tenebræ nimi
κακίαν νόημα. Ούκούν , ει μεν εν κακία γεγεννήσθαι rum et mors ; sic etiam in virtute fit, cui nihil e
το Θείον ο ημέτερος έπρέσβευε λόγος , καιρόν είχεν contrario quis opposuerit, praeter vitium . Quare si
ο αντιλέγων κατατρέχειν ημών της πίστεως, ώς in Dei ortu vilium aliquod inesse dicendo concessi
ανάρμοστά τε και απεμφαίνοντα περί της θείας mus, lempus erat , ut qui contradicit, lidem nostram
φύσεως δογματιζόντων » ου γάρ δή θεμιτόν ήν αυτο- invaderet, quod absurda , naluræque divina ' mini
D
σοφίαν , και αγαθότητα , και αφθαρσίαν, και εί τι meconvenientia tradidissemus. Neque enim fas fuit
υψηλόν εστι νόημά τε και όνομα , προς το εναντίον ipsam sapientiam , et bonitatem , et immortalitatem ,
μεταπεπτωκέναι λέγειν. Ει ούν Θεός μεν η αληθής el si quid aliud præclaruin cogitari dicique potest ,
αρετή , φύσις δέ τις ουκ αντιδιαιρείται τη αρετή , a : s :rere in contraria decidisse. Quod si vera virtus
αλλά κακία, Θεός δε ουκ εν κακία, αλλ' εν ανθρώπου est Dens, nalura autem virtuti non est contraria ,
γίνεται φύσει, μόνον δε απρεπές και αισχρόν το sed vitium , Deus vero non in vitio, sed in homis
κατά κακίαν πάθος, ενώ ούτε γέγονεν ο Θεός, ούτε nis nalura nalus est, nec quidquam indecorum
γενέσθαι φύσιν έχει, τι επαισχύνονται τη ομολογία . ac turpe, preter vitii afectionem, in qua Deus
του Θεόν ανθρωπίνης άψασθαι φύσεως , ουδέ μιάς nec ſuit , nec esse poluit : quid verentur confiteri ,
έναντιότητος ως προς τον της αρετής λόγoν εν τη Deum naturam humanam induisse, cum in hominis
κατασκευή του ανθρώπου θεωρουμένης ; Ούτε το constructione nihil virluti contrarium csse ccr

διανοητικόν, ούτε το επιστήμης δεκτικόν , ούτε άλ- natur ? Neque enim quod ratione, cogitatione,
λο τι τοιούτου, και της ανθρωπίνης ίδιον ουσίας ευτί , inente prædilus est , aut ad scientiam perci
τη λόγω της αρετής εναντίωται . 'Αλλ ' αυτή , φησίν, piendam idoncus, nec quidquam aliud eorum , qui
ή τροπή του ημετέρου σώματος πάθος εστίν , ο δε ίν naturie humanic propria sunt, abhorrent a
 2-3 EUTIKVIT ZIGABENI 924
definitione virtutis. Αι ipsa , inquies, nostri corpis A τούτων γεγονώς εν πάθει γίνεται. 'Απαθες δε το
immutatio quid aliud est , quam aflectio ac perlur- Θ.ίον. Ουκούν αλλοτρία περί Θεού η υπόληψις, εί
batio , a qua , qui in corpore est , abesse non potest ? περ τον απαθή κατά την φύσιν προς κοινωνίαν πά
Deus autem omnis perturbationis est expers . Quam . θους ελθείν το κήρυγμα διορίζεται . Αλλά και προς
obrem Deo aliena est hæc opinio, si quidem Deum , ταύτα πάλιν τή αυτή λόγω χρησόμεθα, ότι πάθος το
qui natura sua vacat oroni perturbatione, ad eam μεν κυρίως, το δε εκ καταχρήσεως λέγεται . Το μεν
degustandam venisse prædicatis. Ad hæc quoque
confutanda eamdem rationem adhibebimus , dicem- ούν αρετής
της προαιρέσεως απτόμενον,
μεταστρέφον και πάθος
, αληθώς προς κακίαν
έστι , τοαπό
δ'
usque affectionem , seu perturbationem dupliciter όσον έν τη φύσει κατά τον ίδιον ειρμόν πορευομένη
accipi , proprie et improprie. Quæ enim voluntatem διεξοδικώς θεωρείται, τούτο κυριώτερον έργον αν
aliingit, eamque a virtute deducit ad vitium , vere μάλλον ή πάθος προσαγορεύοιτο· οίον η γέννησις , ή
dicitur perlurbatio . Quæ autem ordine quodam suo αυξησις, ή διά της επιρρύτου τε και απορρύτου
per naturam commeat atque progreditur , ea magis τροφής του υποκειμένου διαμονή, ή των στοιχείων
proprie actio, quam perturbatio posset appellari,
qualis est ortus, augmentum , subjectique per ac περί το σώμα συνδρομή , ή του συντεθέντος πάλιν
cessionem secessionemque cibi conservatio , et ad B διάλυσις τε και προς τα συγγενή μεταχώρησις . Τίνος
ούν λέγει το μυστήριον ημών ήφθαι το Θείον, του
corpus vel constituendum coitio et concursus
elementorum , vel dissolvendum eorumdem distrac κυρίως λεγομένου πάθους, όπερ κακίας έστιν, ή
lio , et ad propriani cujusque locum reditus atque του κατά φύσιν κινήματοςκαι Ει μεν γαρ εν τοις άπα
γορευομένοις γεγεννήσθαι το Θείον ο λόγος διέσχυρί
secessio . Uiram igitur harum mysterium nostrum
ατοπίαν
τηνθείας
έδειτης δόγματος,
φύσεωςτουδιεξιόντος • εί ώς
ουδέν, φεύγειν
asserit Deum aliigisse ? camne, quæ proprie pertur- ζετο υγιές περί δε
bario vocalur, ei vitium est, an illam , quæ nihil
aliud est, quam aclio, et aiolus quidam naturalis ? της φύσεως ήμών αυτόν εφήφθαι λέγει , ής και η
Si enim in motibus illis pravis ac repudiandis Deum πρώτη γένεσις τε και υπόστασις παρ' αυτού την
esse naluin contenderemus, doctrinam absurdam αρχήν έσχε , που της Θεώ πρεπούσης εννοίας διαμαρ
effugere oporteret, ut quae nihil sani traderet de τάνει το κήρυγμα, μηδε μιάς παθητικής διαθέσεως
natura divina . Cum autem dicamus, Deum naturam εν ταϊς περί Θεού υπολήψεσι τη πίστει συνιούσης ; 3

humanam , cujus idem ipse auctor effeclorque fuit,
1ssumpsisse , quid absurdum , aut quod Deo minus
conveniat,, praedicamus ? Nihil enim de illo creden- c
dium tradimus, quod perturbationem , aut vitium , C
aut turpitudinem significet . Neque enim medicum πάθος ουκ έστιν, ουδ ' άν την ζωήν τις πάθος προσα
morbo allici dicimus, quando morbo laborantes
curat. Nam licet eos invisat et allingal, ipse lainen
nullo morbi incommodo afficitur . Quod si nasci
non est malum , ne vivere quidem malum esse
dixeris . At voluptatis affectio , inquics, quæ orlum
antecedit, viventiumque ad malum vitiumque pro
pensio , naluræ nostrie sunt morbi. Quid tum ? cum
ab utroquc liberum ipsum fuisse mysterium tradal ?
Οιod si el size voluptate genitus est , et vitam a
vilio remotissimam egit, ecquod reliquum est ma
lum , cujus Deum participem pietatis mysterium
dical exstitisse ? Sin aliquis animi a corpore sejunc
tionem malum appellat , is æquum erat, ut prius D
conjunctionem utriusque malum appellaret. Nam si
copulatorum disjunctiv mala est, et disjunctorum
copulatio est mala . Utrobique enim est quidam
molus, ut quemadmodum consequentem vocas , sic
etiam praecedentem vocare debeas . Quocirca si prior
molus, quem ortum nominas, non est malus, ne
posterior quidem , quem mortem dicis , qua corporis
animique conjunctio distrahitur, malus poterit
appellari. Nos autem Deum dicimus in utroque
Suisse motu , tum in illo , quo animus et corpus
concurrunt, lum in eo, per quem animus a corpore
Separatur,
Ex eadem oralione .
Cum autcm unus sit omnibus hominibus ad vitam
Ουδε γάρ τον ιατρών εν πάθει γίνεσθαι λέγομεν ,
όταν θεραπεύη
τουτον έν πάθει γινόμενον. 'Αλλάθερα
προσάψηται αρρωστήματος ,, έξω πάθους και κάν
πευτής διαμένει. Εί η γένεσις αυτή καθ' εαυτήν
γορεύσειεν. Αλλά το καθ' ηδονήν, φησί , πάθος της
ανθρωπίνης καθηγείται γενέσεως, και η πρός κακίαν
των ζώντων ορμή τούτο της φύσεως ημών έστιν
αρρώστημα. Αλλά μήν αμφοτέρων αυτών καθαρεύ
ειν φησι το μυστήριον. Ει ούν ηδονής μεν η γένεσις
αυτού ήλλοτρίωται, κακίας δε η ζωή , ποίονυπολέλει
πται πάθος, ού τον Θεόν κεκοινωνηκέναι φησί το της
ευσεβείας μυστήριον ; Ει δέ τις τήν του σώματος .
και της ψυχής διάζευξιν πάθος προσαγορεύοι , πολύ
πρότερον δίκαιον αν είη την συνδρομήν αμφοτέρων
ούτω κατονομάσαι . Ει γάρ ο χωρισμός των συνηνω
μένων πάθος έστι, και η συνάφεια των διεστώτων
πάθος αν είη . Κίνησις γάρ τις έστιν έν τε τη συγ
κρίσει των διεστώτων και εν τη διακρίσει των συμ .
πεπλεγμένων, και ηνωμένων . " υπερ τοίνυν η τελευ
ταία κίνησις ονομάζεται , τούτο προσήκει καλείσθαι
και την προάγουσαν. Ει δε η πρώτη κίνησις, ήν
γένεσιν ονομάζομεν, πάθος ουκ έστιν, ουδ' αν η
δευτέρα κίνησις, ήν θάνατον ονομάζομεν , πάθος
αν κατά το ακόλουθον λέγοιτο, καθ' ήν ή συνδρομή
του σώματος και της ψυχής διακρίνεται. Τον δε
Θεόν φαμεν εν εκατέρα γεγεννήσθαι τη της φύσεως
κινήσει, δι' ής ή τε ψυχή προς το σώμα συντρέχει,
το τε σωμα της ψυχής διακρίνεται.
Εκ του αυτού λόγου .
Μιάς δε πάσιν ανθρώπους της εις την ζωήν ούσης
2.25 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ . VII . 226
παρόδου , πόθεν έδει τον εισιόντα προς ημάς εισοι- A aditus, undle oportebat accelenten al nos Den
κισθήναι τω βίω ; 'Εξ ουρανού, φήσει τυχόν ο δια- in vilam ingredi ? E colo , inquiet ille fortasse, qui
πτύων ώς αισχρόν τε και άδοξον το είδος της ανθρω- prvi reationis humanæ ratione ut ingloriam iura
πίνης γενέσεως. 'Αλλ' ουκ ήν εν ουρανό το ανθρώ- pemque despicit. At in cælo non erat humanum
πινον , ουδέ τις εν τη υπερκοσμίω ζωή κακίας genus, nec ullus viliorum morbus ad summas illas
νόσος επεχωρίαζεν. "Ένθα τοίνυν το κακόν ουκ ήν, cæli sedes aspirabat ; ubi autem malum non erat,
ουδέ ο ανθρώπινος επολιτεύετο βίος, πώς επιζητεί ibi nec hominum vita versabatur . Quomodo igitur
τις εκείθεν τω Θεώ περιπλακήναι τον άνθρωπον, e coelo quispiam qu :erat Deo hominem , vel potius
μάλλον δε ουχί άνθρωπον, αλλ' ανθρώπου τι είδωλον elligiem quamdam , ac simulacrum liominis aliingi ?
και ομοίωμα ; Τίς δ ' αν εγένετο της φύσεως ημών Ecquæ nature nostre cautio fuisset adhibita , si
διόρθωσις, ει του επιγείου ζώου νε νοσηκότος, έτε- cum terrestre animal laboraret, cælestium aliquod
ρόν τι των ουρανίων την θείαν επιμιξίαν εδέξατο ; divinam admissionem suscepissel ? Neque enim
Ουκ έστι γαρ θεραπευθήναι τον κάμνοντα , μή του ægrotus curari potest, nisi parti laboranti proprium
πονούντος μέρους ιδιαζόντως δεξαμένου την ίασιν . admoveatur medicamentum . Itaque cum in terra
Ει ούν το μέν κάμνον επί γής ήν, η δε θεία δύνα. essel , qui ægrotabal, si divina potentia dignitatis
μις του κάμνοντος μη εφήψατο, προς το έαυτή B sus habita ratione egrolantem non attigisset,ina
βλέπουσα πρέπον, άχρηστος ην το ανθρώπων και περί tilc fuisset liomini divinæ potentie studium , illis
τα μηδέν ημίν επικοινωνούντα της θείας δυνάμεως adhibitum , quæ nihil ad nos pertinerent. Aque
ασχολία . Το μεν γάρ απρεπές επί της θεότητος ίσον, enim divinitate fuisset indignum , si fas est illa
είπερ όλως θεμιτόν έστιν άλλο τι παρά την quippiam indignum præter vitium dicere, remed'un
.

κακίαν απρεπές εννοείν • πλήν το μικροψύχως εν
τούτω κρίνονται την θείαν μεγαλειότητα, εν τω δέ-
ξασθαι των της φύσεως ημών ιδιωμάτων την κοι-
νωνίαν, ουδέν μάλλον παραμυθείται το άδοξον
ουρανίω σώματι ήη επιγείω συσχηματισθήναι το θείον.
Του γάρ υψίστου , και απροσίτου κατά το ύψος
της φύσεως ή κτίσις πάσα κατά το ίσον επι το κάτω
αφέστηκε, και ομοτίμως αυτό το πάν υποθέβηκε.
Το γάρ καθόλου απρόσιτον ου τινι μέν έστι προσι-
του , το δε απροσπέλαστον, αλλ' επίσης πάντων των
όντων υπερανέστηκεν. " Οπου τοίνυν η νόσος, εκεί C beant, sed onibus equaliter priestat atque antecellir .
φοιτήσαι την ιωμένην δύναμιν ομολογούντες, τι έξω
της θεοπρεπούς υπολήψεως πεπιστεύκαμεν ; Αλλά
κωμωδούσι την φύσιν ημών, και τον της γεννήσεως indignum ?? AAl naturam nostra insectantur,, nas
τρόπον διαθρυλλoυσι, και οίονται διά τούτωνεπι-
γέλαστον ποιείν το μυστήριον, ώς απρεπές όν Θεό
διά τοιαύτης εισόδου της του ανθρωπίνου βίου κοι-
νωνίας εφάψασθαι. 'Αλλ' ήδη περί τούτου και εν
τους έμπροσθεν είρηται λόγοις , ότι μόνον αισχρόν τη
εαυτού φύσει το κακόν έστι , και εί τι προς την κα-
χίαν οικείως έχει. Η δε της φύσεως ακολουθία , θεία
βουλήματι και νόμω διαταχθείσα, πόρρω της κατά
κακίαν έστι διαβολής. " Η ούτω γ' άν επί τον δη-
μιουργου η κατηγορία της φύσεως επανίου, εί τι των
περί αυτήν ώς αισχρόν τε και απρεπές διαβάλλoιτο.
Ει ούν κακίας το Θείον κεχώρισται , φύσις δε κα-
κία ουκ έστι, το δε μυστήριον εν ανθρώπω γενέ-
σθαι τον Θεόν ουκ εν κακία λέγει, ή δε του ανθρώπου
επί τον βίον είσοδος μια εστί, δι ' ής παράγεται
επί τήν ζωήν το γεννώμενον · τίνα νομοθετούσιν
έτερον τρόπον τώ Θεώ της εις τον βίον παρόδου οι
επισκεφθήναι μεν περί της θείας δυνάμεως ασθε-
νήσασαν εν κακία τήν φύσιν εύλογον κρίνοντες,
τρός δε τον της επισκέψεως τρόπον δυσαρεστούμε :
νοι ; ουκ ειδότες ότι πάσα προς εαυτήν ή κατα-
σκευή του σώματος ομοτίμως έχει, και ουδέν εν ταύ
τη των προς την σύστασιν της ζωής συντελούντων
ως άτιμόν τι ή τονηρόν διαβάλλεται. Προς ένα γάρ
σκοπών ή των οργανικών μελών διασκευή πάτα συν-
minus aplum et appositum excogitare. Quid , quod
eum , qui naturæ nostræ conditionem humiliorem
putat, quam ut divinam magnitudinem deceal,
nihilo magis consolatur , quod cæleste corpus, quam
quod terrenum Deus induerit ?? Ab illo enim qui
naturæ suæ sublimitate tam excelsus est , ut nihil
ad eum aspirare queat, omnes res procreate ex
æquo distant, oinnes ei pariter cedunt. Is enim , ad
quem prorsus non potest accedi , non est ejusmodi,
ut ad eum aliae res aditum habeant, alie non hi
Quamobrem , cum illuc medendi facultalem accelere
fateamur, ubi morbus est , quid Deo credimus
cendique modum exagitant, caque re se id assecu
luros existimant, ut mysterium irrideatur, quod
Deo sit indignum , ejusmodi ingressu ad communem
hominum vitam accessisse . Ad hæc antea quoquc
respondimus ,, nihil esse turpe divine nature,, nisi
vitium et que cum vilio conjuncta suni, valurie
autem ordinem divino consilio et lege constitutum
ab omni vitio remotum esse . Nam si quid in ea ut
turpe atque indecorum reprehendi posset, id ipsum
in ejus recideret auctorem Deum . Quod si a vilio
D
Deus sejunctus est, et vitio natura caret, etmysle
rium in homine Deum , non in vitio nalum tradit,
et hominis unus est in vitam ingressus, per quem
φuod genitum est,, editur in vitalein hanc lucen»,,
ecquam aliam isti in vitam introeundi rationen
Deo præscribunt ? Nam , quod Deum potentia sua
invisere debuisse naturam in vitio ægrotantem
judicant, recte seniunt : quod autem visendi mo
dum improbant, ignorant, omncm corporis fabri
cam eodem esse honoris ac pretii loco, el nihil
eorum , quæ vitam assecuta sunt, ul despectum alit
turpe reprehendi; omnia enim humanorum mem
brorum instrumenta tendunt ad unum illum finem ,
ut homo conservelor in vila . Pars igitur corum
præsentem vilam tuetur, quæ ad varios usus la
227 EUTILYMII ZIGABENI 223
distributa sunt , ut liomo perilla sentiendi ag ηλique A τέτακται , και δε σκοπός έστι το διαμένειν εν τη ζωή
muneribus . fungalur. Pars est ad procreandain το ανθρώπινον. Τα μεν ούν λοιπά των οργάνων
accommodala , quæ prospicit in ſulurum , naturæque την παρούσαν συνέχει των ανθρώπων ζωήν, αλλά
successionem subministrat . Quare si consideratur προς άλλην ενέργειας με μερισμένα , δι' ών ή αισθητι
utilitas, quonam illorum , que in honore sunt hacc κή τε και ενεργητική δύναμις οικονομείται • τα δε
inferiora , vel potius si recte loqui volumus, quonam γεννητικά του μέλλοντος έχει την πρόνοιαν δι'εαυ .
illorum non snperiora judicentur ? Neque enim per των τη φύσει την διαδοχήν αντεισάγοντα . Ει ούν
oculos, neque per linguam , neque per aliud sen- προς το χρειώδες βλέποις, τίνος αν είη των τιμίων
liendi instrumentum genus nostrum perpetuo conser- είναι νομιζομένων εκείνα δεύτερα ; τίνος δε ουκ έν
valur. Hæc enim , ut dictum est , præsenlis vitze προτιμότερα κατά το εύλογον κρίνοιτο; Ου γαρ
commodis consulunt . lla vero humani generis in:- οφθαλμώ, και ακοή , και γλώσση , ή άλλα τινί των
mortalitatem conservant , mortisque vin assidue nos αισθητηρίων προς το διηνεκές το γένος ημών διεξ .
oppugnanterm quodammodo infringunt ,, debillant,, άγεται . Ταύτα γάρ, καθώς είρηται, της παρούσης
atque irritam faciunt. Seniper eniin quou deficit, έστιν απολαύσεως . 'Αλλ' εν εκείνοις ή αθανασία
novo parlu instaural nalura . Quæ cum ita sint, συντηρείται τη ανθρωπότητι, ως αεί καθ' ημών
quid absurdi mysterium nostrum amplectitur, si B ενεργούντα τον θάνατον άπρακτον είναι τρόπον
quibus instrumentis cum morte natura decertat, jis τινά και ανώνυτον, πάντοτε προς το λείπον διά των
ex pura Virginc Deus humanæ vitae conjunctus est ? επιγινομένων εαυτήν αντεισαγούσης της φύσεως.
Τί ούν απρεπές περιέχει ημών το μυστήριον, ει διά τούτων εκ Παρθένου καθαράς κατεμίχθη ο Θεός το
ανθρωπίνω βίω, δι' ών ή φύσις προς τον θάνατον μάχεται :
Ex eadem oralione , 'Εκ του αυτού λόγου.
Cur autem cum initio peccatum vigeret, non in Τι δαι ουκ, εν αρχαίς ούσης της κακίας, την επί
ipso stalim orlu per humane carnis assumptionem το πλέον αυτής πρόοδον διά της ενανθρωπήσεως
oppressum fuit , atque provisum ne latius serperet επετέμετο ; Προς τούτο σύντομος και παρ' ημίν εστι
o

ci propagaretur ? Facilis responsio est. Quoniam λόγος • "Οτι σοφία γέγονε, και του λυσιτελούντος
is, qui nature consulebat, sapientia et providentia τη φύσει προμήθεια και προς την ευεργεσίαν ημών
distulit beneficium erga nos suum . Namo et in cor- αναβολή . Και γάρ επί των σωματικών νοσημάτων,
poris morbis cum aliquis humor corruptus mealus όταν τις διεφθορώς χυμός υφέρπη τους πόρους ,
occupavit, medicæ facullatis periti non prius adbi- πρίν άπαν επί την επιφάνειαν ελκυσθήναι το παρά
bent astringentia medicamenta , quam id , quod na . C φύσιν εγκείμενον, ου καταφαρμακεύεται τοις πυ.
luræ contrarium intus diffusum est , se tolum eflu- χνούσε το σώμα παρά των τεχνικώς μεθοδευόντων
derit, eo autem ad superficiem extracto remediis τα πάθη , αλλ' αναμένουσι το ενδομυχούν άπαν έξω
ulunlur suis. Quoniam igitur malitie morbus γενέσθαι , και ούτω γυμνώ τω πάθει την ιατρείαν
Sem :l naturam humanani invaserat , exspectavit προσάγουσιν. Επειδή τοίνυν άπαξ ενέσκηψε τη φύσει
orbis medicus, ut omnia genera improbitatis, quæ της ανθρωπότητος και της κακίας νόσος, ανέμεινεν
in ipsa natura latitabant, erumperent. Idcirco non ο του παντός θεραπευτής μηδέν υπολειφθήναι της
statim post cædem el fratricidium admissum a πονηρίας είδος εγκεκρυμμένον τη φύσει. Διά τούτο
Cain hominum generi medicinam fecit. Nondum ουκ ευθύς μετά τον φθόνον και την αδελφοκτονίαν
enim eorum , qui lempore Noe corrupti sunt, mor- του Κάϊν προσάγει το ανθρώπω την θεραπείαν.
bus apparuerat. Nondum gravis Sodomiticæ iniqui- Ούπω γάρ τών επί Νώε καταφθαρέντων ή κακία
tatis agritudo palefacta erat. Nondum ΑΕgyplio- εξέλαμψεν, ουδε της σοδομιτικής παρανομίας ή
Yum pugna cum Deo , nondum superbia Assyrio- χαλεπή νόσος απεκαλύφθη, ουδε ή των Αιγυπτίων
rum , nonduin a Judieis admissæ sanctorum homi- θεομαχία, ουδε ή των Ασσυρίων υπερηφανία, ουδε
un celles , nondum alia omnia scelera atque ή των Ιουδαίων κατά των αγίων του Θεού μιαιτο .
flagitia, que vel litterarum nonumentis consignala , D νία , ουδε τα άλλα πάντα, όσα τε μνημονεύεται, και
wel silentio præterita sunt, exsliterant, cum variis όσα έξω της ιστορίας εν ταίς καθεξής γενεαίς κατε
inodis peccati radix in hominum voluntatibus πράχθη , πολυτρόπως της του κακού ρίζης εν ταις
serperet. Posteaquam igitur malitia pervenit ad των ανθρώπων προαιρέσεσι βλαστανούσης. Επί
summum , hominesque nullum sceleris genus inten- ούν προς το ακρότατον μέτρον έφθασεν η κακία,
Lalum reliquerunt, lunc optimus medicus reme- και ουδέν έτι πονηρίας είδος εν τοις ανθρώπους
dium , quo totam ægritudinem curaret, adhibuit. ατόλμητον ήν, ώς αν διά πάσης της αρρωστίας προ
1:rc fuit causa , quamobrem non exorienti , sed χωρήσειεν η θεραπεία, τούτου χάριν ουκ άρχομένην,
perfecto jam morbo mederi voluit. Quod si quis αλλά τετελειωμένην θεραπεύει την νόσον. Ει δέ τις
rationibus nostris non acquiescil, quia pos! medi- ελέγχειν oίεται τον ημέτερον λόγον, ότι και μετά το
camentum adhibitum adhuc peccando grassatur προσαχθήναι την θεραπείαν έτι πλημμελείται διά
hominuin vita , is exemplo claro communitus verila- των αμαρτημάτων και ανθρώπινος βίος, υποδείγματί
tem agnoscat. Quemadmodum enim in serpentibus τινι των γνωρίμων οδηγηθήτω προς την αλήθειαν.
videmus,, si Iellhalem plagam in capite acceperint ,, " Ωσπερ γάρ επί του όφεως, ει κατά της κεφαλής την
non continuo simul cum ipso capite reliquas cor- καιρίαν λάβοι, ουκ ευθύς συννεκρούται τη κεφαλή
229 PANOPLIA DOGMATICA. TIT . VII . 230
και ο κατόπιν ολκός , αλλ' ή μεν τέθνηκε , το δε Α poris partes interire , sed eo jam mortuo caudan
ουραίον έτι εψύχωται τώ ιδίω θυμώ, και της ζωτι- adhuc propria anima munilam vivere , nec vital;
κής κινήσεως ουκ έστέρηται · ούτως έστι και την motu privari : ila malitiam licet considerare, quæ
κακίαν ιδείν, τω μεν καιρία πληγείσαν, εν δε τοις cuin mortiſero vulnere confecta sit, in reliquiis
Λειψάνους εαυτής έτι διοχλούσαν τον βίον. tamen suis vitam adhuc producit.
"Ετι περί της θείας ενανθρωπήσεως , του αγίου Item de divina humance carnis assumptione , sancti
Μαξίμου εκ της εκθέσεως του περί της ορθής Maximi, ex expositione oralionis de recla confes
όμολογίας λόγου . sione.
Οι εξ αρχής αυτόπται και υπηρεται γενόμενοι Qui ab initio fuerunt verbi inspectores, ae niini -
του λόγου τον ένα της αγίας και ομοουσίου και μας stri , unum e sancta , et ejusdem essentie , et beala
καρίας Τριάδος, τον Υιόν του Θεού, και Θεόν Λόγον Trinitate Filium Dei , et Deum Verbum hominem in
έφασαν ενανθρωπήσαι δι' ημάς, και σαρκωθήναι duisse propter nos , et carnem bumanain ex sancia ,
εκ της αγίας, τανενδόξου και αειπαρθένου Μαρίας, et omni ex parle gloriosa semperque virgine, et
της κυρίως και κατά αλήθειαν Θεοτόκου , σάρκα εξ proprie ac vere Dei Genitrice Maria sibi ipsi secun
αυτής ενώσαντα εαυτώ καθ' υπόστασιν , την ημίν B dum personam ejusdem , qua nos sumus, essentiæ
ομοούσιον , ένεψυχωμένην ψυχή λογική τε και νοερά : animalain anima, mente , rationeque prædita , quæ
ουδ ' ώς εν ριπή οφθαλμού προϋποστάσαν , αλλ' εν non iclu oculi temporisve momento prius exstile
αυτό το Θεό και Λόγω και το είναι , και το υπο- ril, sed in ipso Deo et Verbo acceperit, ut esset
στηναι λαβούσαν και τέλειον όντα Θεόν γενέσθαι atque subsisterel , assumpsisse tradiderunt. Et cum
τέλειον άνθρωπον, μήτε το Θεός είναι αποθέμενον esset perfectus Deus, factum esse perfectum
διάτο γενέσθαι άνθρωπον , όπερ ουκ ήν, μήτε κωλυ- hominein , nec desiisse esse Deum , propterea quod
1

βέντα γενέσθαι όπερ ουκ ήν άνθρωπον , διά το με- factus esset homo, quod non eral; nec prohibitum
μενηκέναι όπερ ήν, ήγουν Θεόν· αλλά τούτο όντα , esse fieri, quod non erat bomo , propterea quod
κακείνο γενέσθαι . Εκάτερόν τε επαληθεύοντα , το mansissel id, quod erat Deus, sed cum Deus esset ,
θείον ομού, και το ανθρώπινον πιστούσθαι θαύμασι horminem esse facturn . Vere divinitatis autem et
θείοις , και παθήμασιν ανθρωπίνοις . Και κατά μέν veræ humanitatis documenta atque indicia fuisse
την εαυτού προς τον Πατέρα φύσιν τε και ουσίαν , tum divina miracula , lum cruciatus et tornienta .
άκτιστον , αόρατον , απερίγραπτον , αναλλοίωτον , Ac quantum ad ejus naluram atque essentiam ra
.

άτρεπτον , απαθή , άφθαρτον , αθάνατον , δημιουργών tione Patris attinet, nec creatum esse , nec oculis
των πάντων • κατά δε την της σαρκός αυτού φύσιν C perspici , nec circumscribi , nec immutari , nec nio
και ημετέραν , τον αυτόν κτιστον , παθητών , περι- veri , nec pati , nec corrumpi , et immortalem esse,
γραπτών , χωρητόν , θνητόν , τον αυτόν μεν , ου κατά et rerum omnium procreatorem . Quantum autem ad
το αυτό δε , διά τα εξ ών, και εν οις το είναι έχει . carnis ejus et nostram naturam pertinet, eumdem
Ομοούσιον τον αυτόν τώ Θεώ και Πατρί κατά την et creatum esse , et pati poluisse, et circumscribi,
θεότητα και ομοούσιον ημίν τον αυτόν κατά την et comprehendi, et mori; eumdem , inquam , non
ανθρωπότητα . Διπλούν την φύσιν ήτοι την ουσίαν, in eodem tamen , propter illa ex quibus, el in qui
διά το μεσίτην όντα Θεού και ανθρώπων δείν άπο- bus habet, ut sil . Esse ejusdem essentiæ cum Deo
σώζειν κυρίως την προς τα μεσιτευόμενα φυσικής el Patre, ratione divinitatis , esse ejusdem nobis
οικειότητα το υπάρχειν αμφότερα, όπως αυτή τη cum cssentiæ, ratione humanitatis . Natura seu
αληθεία εν εαυτώ, και δι' εαυτού συνάψας τοίς επ- essentia duplicem , quoniam , cum sit medius inter
ουρανίοις τα επίγεια, και την υλικήν των ανθρώπων Deum atque homines conciliator, sic eum oporte.
φύσιν, την εκ της αμαρτίας πολεμωθείσαν , τώ Θεώ bat naturalem inter hæc extrema intercedenteni
και Πατρί προσαγαγών σωθείσαν , φιλιωθείσαν τε proprietatem conservare, ut essel utrumque, quo
και θεωθείσαν ουκ ουσίας ταυτότητι , αλλά δυνάμει revera in seipso, el per seipsum lerrestria cæle.
άρρήτη της ενανθρωπήσεως , θείας κοινωνούς φύ- D stibus devinciret el conjungeret, it hominu. nalu
σεως διά της εξ ημών αγίας αυτού σαρκός, ώς απ' ram ex materia constantem , quæ peccato ex
αρχής και ημάς απεργάσηται · διό και Θεός ομού pugnata devictaque fuerat, ad Deum et Ρatrem ,
και άνθρωπος , και αυτός πράγματι, και ου βουλήσει liberam, et salvam , Deique annanlem , et divinitale
μόνη υπάρχων γινώσκηται . Ου διπλούς δε την υπό- affectam non eadem essentiæ ratione, sed sancla
στασιν, ήτοι το πρόσωπον , διά το ένα και τον αυτόν assumplæ a se carnis potestate , quæ explicari non
και πρό σαρκός είναι , και μετά σαρκός μεμενηκε- polest , divinitalis factam participem secum addu
ναι , μηδέ μιάς γενομένης προσθήκης τη αγία ceret: ul qui ab initio nos eliain procreavit Deus ,
Τριάδι , ή ύφαιρέσεως εκ της του λόγου σαρκώσεως. idem et homo non consilio et voluntale solum ,
Τον αυτόν παθόντα μεν σαρκί υπέρ ημών, διά παν- seu re ipsa esse cognoscatur. Nec tamen esse hypo
τος δε τον αυτόν θεότητι όντα απαθή και διαμέ- stasi, seu persona duplicem, quandoquidem, ut
νοντα . " Ωστε και την σωτηρίαν είναι την ημετέραν unus et idem erat , antequain carnem assumerel,
εν τώ θανάτω του μονογενούς Υιού του Θεού sic post carnem assumplam permansit , cum ex Vera
( ώ παραδόξου μυστηρίου και ανεκφράστου !) και bi humanitale nibil accesserit , nihil decesserit
την θεϊκήν της ουσίας αυτού προς τον Πατέρα sanclæ Trinitati . Carne quidem pro nobis crucialum ,
 31 EUTIIMII ZGIBENI 22
et norica esse perpessum, eundem tamen on- Α δόξαν τε και λαμπρότητα διηνεκώς μένειν ανελάτ
mino divinitate nullis crucialibus aut affectionibus τωτον .

obnoxium permansisse , ut el salus esset nostra in morte unigeniti Filii Dei ( o mirabile mysterium ,
et omnem dicendi vim superans ! ) ct divinæ essentiæ ejus apud Patrem gloria et splendor perpetuo
sine ulla imminutione permanerel .
Ejusdem . Του αυτού .
Magnum assumptæ a Deo carnis mysterium Το μέγα της θείας ενανθρωπήσεως μυστήριον αεί
semper mysterium manet, non solum quia, dum μένει μυστήριον, ου μόνον ότι συμμέτρως τη δυ
facultati eorum , qui servantur, proportione videtur νάμει των υπ' αυτού σωζομένων εκφαινόμενον έχει
respondere, majus quam prae se fert , arcanum ha- μείζον του έκφανθέντος το κεκρυμμένον, αλλ' ότι
bel reconditum ; verum etiam quia id ipsum , quod και αυτό το φανεν έτι μένει πάμπαν απόκρυφον
apparet , magis occultum et secretum est quam ut ουδενί λόγω καθώς έστι γινωσκόμενον . "Ο γάρ Θεός
ulla ratione, quomodo sit , percipi valeat . Deus enim υπερούσιος ών, υπερουσίως ουσιώθη " και υπέρ αν
essentia sublimior, ratione essentiam superanie θρώπων ως φιλάνθρωπος έκ τής των ανθρώπων ου
sumpsit essentiam , el pro hominibus tantum ejus B σίας άνθρωπος γεγονώς, τον του πώς άνθρωπος
in homines amor fuil ! ) ex hominum essentia facius γέγονε τρόπον μένει κεκτημένος ανέκφαντον, ώς
homo, modum , quo factus est, arcanum retinet, υπέρ άνθρωπον άνθρωπος γενόμενος.
quippe qui supra morem , et vim, et intelligentiam
humanam factus est homo.
Ejusdem . Του αυτού .
Ecquis tantum excellit dicendi facullale, ut Τίς τοσούτον δυνάμει λόγου θαρρών εξειπείν δυ
audeat, aut possit explicare , quomodo comprehen- νήσεται, πώς γέγονε Θεού σύλληψις και πώς γένεσις
sus sit Deus ? quomodo caro sine semine generata σαρκός άνευ σποράς και πώς γέννησις δίχα φθοράς ;
sil ? quomodo sine corruptione mulieris partus πως η Παρθένος μήτηρ ου μεσολαβήσαντος ανδρός;
exstiterit ?? quomodo virgo nullo intercedente bomine πως η μήτηρ Παρθένος, τω τόκω μη λυθείσης της
mater evaserit ? quomodo mater partu virginitatem παρθενίας ; και να το πρώτον τελευταίον είπω,
non solvente virgo permanserit ? el ulextremo loco, πώς ο Θεός άνθρωπος γίνεται και και το μυστηριωδέ
quod primum est , dicam , quomodo Deus factus sit στερον, πώς ουσιωδώς εν σαρκί καθ' υπόστασιν ο
homo ? et quod majus mysterium continet, quo- κατ' ουσίαν υποστατικώς όλος αεί μένων εν τω Πα
modo per essentiam secundum personaln in carne C τρί ; Πώς και όλος έστι Θεός κατά φύσιν, και όλος
exsistens, per essentiam secundum personam lotus γέγονεν άνθρωπος κατά φύσιν , μήτε την θείαν φύ
semper in Patre ſuerit ? Quomodo et lotus sit natu- σιν, μήτε την ανθρωπίνην ήρνημένος, αλλ' ασυγ
Denis , el totus natura ita factuis sit homo, ul nec χύτως ηνωμένας αυτάς τηρών ; Ταύτα πίστις μόνη
divinam nec humanam naturam abjiceret, sed am . ρεί των υπέρ νούν και λόγον υπάρχουσα
Las sine confusione conjuncias conservaret ? Hæc πραγμάτων υπόστασις , και αναπόδεικτος γνώσις.
files sola comprehendit, quæ mentem el cogitationem superantia verbis nequeunt demonstrari.
Ejusdem , Τού αυτού .
Adam a divino mandato recedens, in causa fuit, "Ο μεν 'Αδάμ, παρακούσας της θείας εντολής , εξ
ut hominis principium sit cum voluptate, finis cum ηδονής άρχεσθαι την γένεσιν των ανθρώπων, και
dolore . Nam cum voluptate gignitur , cum dolore καταλήγειν εις οδύνην εποίησε . Δι' ηδονής μέν γάρ
moritur. Christus autem , factus obediens, alium ex ή σπορά, δι' οδύνης δε ο θάνατος . Ο δε Χριστός ,
Spirilu ortum liominibus largitus est, cujus initium υπήκοος γενόμενος , άλλην γένεσιν πνευματικήν
a dolore quidem excolendæ virtutis et laboribus έχαρίσατο τους ανθρώποις, εξ οδύνης μεν και πο
nascitur, finis autem voluptatem et quietem conse- νων των της αρετής αρχομένην, εις ηδονήν δε και
Auitur . Quamobrem et ipse , cum vellet homo fieri , D ανάπαυσιν καταλήγουσαν . Διό και αυτός ενανθρω
quamvis semine nolueril generari, moriem lamen πησαι βουληθείς τήν διά σποράς ου προσή κατο γέ
perſerre voluil , non ut voluptatis, quæ nulla fue. νεσιν, τον δι' οδύνης δε θάνατον υπέμεινεν , ουχ ώ ;
rat , esset pæna, sed ut nos damnatos absolveret et επιτίμιον ηδονής, αλλ' υπέρ ημών των καταδίκων,
morle sua mortem nostram interimeret, et concilia- και ίν' ο θάνατος αυτού θάνατος του ημετέρου
rel nobis immortalitatem . θανάτου γένηται και πρόξενος αθανασίας.
Ejusdem . Του αυτού .
Aquum fuit, ut Deus, qui natura ci bonus, et " Έδει τον Θεόν αγαθών , και σοφόν , και δίκαιον ,
sapiens, et justus, et potens est, neque uli bonus και δυνατόν όντα κατά φύσιν, ώς μέν άγαθόν μη
hominis a se procreati despicerel infirmitatem , et παριδείν του οικείου πλάσματος την ασθένειαν · ώς
uli sapiens ejus curand rationem cognitam habe- δε σοφόν γινώσκειν τον τρόπον της ιατρείας ημών »
rel, et lili juslus eos, qui volentes servituti sese ως δίκαιον δε μή τυραννικήν ποιήσασθαι την ελευ
subjecerant, nulla violentia in libertatem vindica θερίαν των δεδουλωμένων εκουσίως τους δαίμοσιν ·
rel , el nili potens ad hoc perticiendum vires et lacul- ώς δυνατόν δε μη ατονήσαι προς την της ιατρείας
Lalem obtinerel. έκπλήρωσιν ,
233 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. VII. 231
Του αυτού . A Ejusdem .
Το μεν αγαθόν του Θεού δείκνυσιν αυτό το μή Illud declarat, ut dictum est , bonitatem Dei , quod
παριδείν , ώς είρηται το δε σοφόν αυτού και υπέρ νουν non respexit bumanam imbecillitatem . Modus ille
και λόγος τρόπος της ενανθρωπήσεως αυτού. Το omni mente rationeque præstantior, quo noslram
λειος γάρ ών Θεός , τέλειος γέγονεν άνθρωπος , εν carnem assumpsit, ipsius indicat sapientiam . Na!!
υποστάσει μια μενουσών των δύο φύσεων, ηνωμέ . qui perfectus est Deus, factus est liomo perfeclus,
ναν μεν , μή συγκεχυμένων δε « το δε δίκαιον και ila wanentibus in una hyposlasi sive persona dua
πρόσληψις του παθητού της φύσεως. 'Ανέλαβε γάρ bus naluris, ut sine confusione copularentur. Natu
την καταπολεμηθείσαν ανθρωπίνην φύσιν μετά των ræ ad pariendum idoneæ susceptio, ipsius justitiam
αδιαβλήτων παθών αυτής . Τί γάρ διαβεβλημένο demonstrat. Suscepil enim humanam naturam vic .
γνωμικά εισιν, αλλ' ου φυσικά. Και ου δι' ετέρου , lam cum omnibus ejus affectionibus, qua: tamen
αλλά δι' αυτής κατεπολέμησε τον ημάς καταπολέ- essent a culpa liberæ. Nam quæ cum peccato con ·
μήσαντα διάβολον, το ομοίω το όμοιον ανασωζόμε- junclæ sunt, non sunt naturales, sed voluntariæ.
νος . Την δε δύναμιν αυτού παρίστησε το δυνηθήναι Et per hanc, non autem per aliud quidquam , dia
τον Θεόν γενέσθαι άνθρωπον · τί γάρ τούτου μείζων ; bolum , qui de nobis victoriam repo: layeral, profli
έτι δε και η χορηγία των ευεργεσιών των εναν- B gavit , et vicit, et re sinili simileu conservavit .
τίων, οίς αυτός έπαθε. Διά πάθους γάρ απάθειαν , Potentiain illius ostendit , quod Deus potuit homo
και δια πόνων άνεσιν , και διά προσκαίρου θανάτουfieri. Quid enim hoc inajus ? Deinde, quod illis,
ζωήν αιδίον ημίν εδωρήσατο , και ταις εαυτού quæ passus est contraria subministravit. Pro inbe
κατά σάρκα στερήσεσι τάς έξεις της ημών φύσεως cillitale enim summum robur , pro laboribus quie
ανεκαίνισεν . lem pro brevi morte vilaw largitus est sempiter
nam . Pro iis denique quibus ipse in carne sua privatus est, ea quæ natura nostra amiseral, recupe
ravit
Του αυτού . Ejusdem .
"Ο του Θεού Λόγος, άπαξ κατά σάρκα γεννηθείς, Dei Verbum carne semel generalum spiritu vo
αεί κατά πνεύμα γεννάται τους βουλομένοις, ως lentibus semper generalur.. Mores virtutesque quasi
σώμα μεν έχων τους τρόπους των αρετών, ώς ψυ- corpus ejus constiluuni, sermones in spiritu habili
χήν δε τους εν πνεύματι λόγους των όντων, ως νούν tanquam animain , menlem vero cheologica coulem
δε την θεολογικήν μυσταγωγίαν. platio.
Του αυτού. C Ejusdem
Ο χωρίς αμαρτίας ενανθρωπήσας πάντως χωρίς Qui sine peccato factus est homo omnino sine
της εις θεότητα μεταβολής θεώσει τον άνθρωπον mutatione in divinitalem hoininem divinum effiçici.
και τοσούτον αυτόν αναβιβάσει δι' εαυτόν, όσον εαυ- Eumque per se lantuin extollei, quanluin per illum
τον κατεβίβασε διά τούτου, ώσπερ ο μέγας 'Aπό. sese s::bwisil, In seculis enim luluris, ill ail Apo
στολος έλεγε, Τοίς αιωσι τοις επερχομένους των stoles,, palefient excellentes divitis Douitatis erga
εις ημάς υπερβάλλοντα πλούτος της του Θεού nos D. i .
χρηστότητος δειχθήσεσθαι .
Του αυτού . Ejusdem .
Καθάπερ το λευκόν της ερέας καταχρωσθεν Quemadmodum in lana candida, si colore purpu
χρώματα πορφύρας ουκ έστι δίχρωμον αλλά μονό- ræ imubualur, non duo sini, scd unus color , sic in
χρωμον ' ούτως άρα και εν τω προβλήματι , θεω- mente humana a Deo assumpla, divinaque realdia,
θέντος του ανθρωπίνου νου , ου δύο ηγεμονικά non duo sunt principes Deus, el mens, sed unus qui
είσι, Θεός και νούς, αλλ' έν, ο θεώσας τον νούν mentem divinam reddidit Deus .
Θεός .
D
"Ετι περί της θείας ενανθρωπήσεως , του Δαμα- Tiem de divina humanæ carnis assumptione Dama
σκηνού . Κεφαλ . ξς'. sceni, cap . 66.
"Αγγελος Κυρίου απεστάλη προς την αγίαν Παρ- Angelus Dornini ad sanctam Virginem e Davidici
θένον εκ Δαυϊδικής φυλής καταγομένην, καί φησι tribu genus ducentem missus : Are, inquit, gratia
προς αυτήν, Χαίρε , κεχαριτωμένη , ο Κύριος μετά plena, Dominus tecum . Bis ill. com essel pertur.
σου. Η δε διεταράχθη επί τω λόγω. Και φησι προς bala , rursum ait angelus ad eam ; Ne limeas, Ma
αυτήν ο άγγελος: Μή φοβού, Μαριάμ. Εύρες γάρ ria ; inrenisli enim gratiam apud Deum. El paries
χάριν παρά Κυρίω, και τέξη υιόν , και καλέσεις filium , el vocabis nomen ejus Jesum . Ipse enim sab
το όνομα αυτού Ιησούν . Αυτός γάρ σώσει τον vum faciet populum suum a peccalis eorum . Jesus
λαόν αυτού από των αμαρτιών αυτών. Το Ιη- enim siguifical Servatoren . Ila autem hæsitante ,
σους γάρ Σωτήρ ερμηνεύεται. Της δε διαπορούσης, dicenteque : Quomodo fiel istud, quoniam virum
Πώς έσται μοι τούτο, έπει άνδρα ου γινώσκω ; non cognosco ? rursum angelus ad eam dixit : Spi
πάλιν φησι προς αυτήν ο άγγελος • Πνεύμα άγιον ritus sanctus superreniet in le, el virtus Allissiini
επελεύσεται επί σε, και δύναμις Υψίστου επι- obumbrabit tibi : ideoque, el quod nascetur ex le
σκιάσει σοι . Διό και το γεννώμενον άγιον κλη- salicium rocabitur Filius Dei . Al illa, Ecce, iniquil ,
PATROL. GR . CXXX . 8
235 EUTHYMII ZIGABENI 236
ancilla Domini. Fiat milii secundum verbum tuum 1. Αθήσεται Υιός Θεού . Η δε προς αυτόν, 'Ιδού η
Post assensum igitur sanctæ Virginis, Spirilus san- δούλη Κυρίου γένοιτό μοι κατά το ρημά σου .
clus ex sermone Domini qnem angelus direrat Μετά ούν την συγκατάθεσιν της αγίας Παρθένου
descendii in eam , ipsamque purgavit, el vim illi ad Πνεύμα άγιον επήλθεν επ' αυτήν , κατά τον του Κυ.,
suscipiendam Verbi divinitatem , el ad generandum ρίου λόγον, όν είπεν ο άγγελος, καθαιρον αυτήν,
præbuil. El lunc ei in sua manens hypostasi Dei και δύναμιν δεκτικήν της του Λόγου θεότητος παρ
altissimi sapientia , et virtus , Filius Dei , ejus- έχον , άμα δε και γεννητικήν. Και τότε επεσκίασεν
dem essenlice cum Patre tanquain divinum se- αυτήν και του Θεού του Υψίστου ενυπόστατος σοφία
mnen obumbravit , sibique ex castis et purissimis και δύναμις, ο Υιός του Θεού , ο τω Πατρί ομοού
ejus sanguinibus compegit :carnem aninatam ani σιος, οιονεί θείος σπόρος, και συνέπηξεν εαυτώ εκ
ma , ratione , menteque prædila , primitias no- των αγνών και καθαρωτάτων αυτής αιμάτων σάρκα
stræ massæ , non semine, sed divino artificio per ενεψυχωμένην ψυχή λογική τε και νοερά , απαρχήν
Spiritum sanctum : figura non paulatim per acces- του ημετέρου φυράματος, ου σπερματικώς , αλλά
siones perfecta, sed uno eo lemque momento lem- δημιουργικώς δια του αγίου ΙΙνεύματος, ου ταίς
poris absoluta . Ipsum autem Dei Verbum ita cumi κατά μικρόν προσθήκαις απαρτιζομένου του σχή
carne conjunctum est hypostasi, ut simul et caro B ματος, αλλ' υφ' εν τελειωθέντος . Αυτός δε και του Θεού
fuerit, et Dei Verbi caro . Simul el caro fuerit ani Λόγος εχρημάτισε τη σαρκί υπόστασις , ώστε άμα
mata ratione menteque prædita, el Dei Verbi caro σαρξ, άμα Θεού Λόγου σαρξ, έμψυχος, λογική τε
animata ratione menteque prædita . Itaque non ho- και νοερά. Διό ούκ άνθρωπον θεωθέντα λέγομεν,
mjnem Deum esse factum , sed Deum factum esse αλλά Θεόν ενανθρωπήσαντα . "Ων γάρ φύσει τέλειος
hominem dicimus. Nam qui natura perſeclus est Θεός, γέγονε και φύσει τέλειος άνθρωπος και αυτός ,
Deus , idem natura factus est bomo perfectus, non ου τραπείς τήν φύσιν, ουδε φαντάσας την οικονο
nalura mulatus, nec dispositionis speciem præbens, μίαν, αλλά τη εκ της αγίας Παρθένου ληφθείση λο»
sed assumpla ex sancta Virgine carne ratione γικώς τε και νοερώς ενεψυχωμένη σαρκι, και εν
menteque auimala , quæ in ipso habebat, ul es . αυτό το είναι λαχούση ενωθείς καθ' υπόστασιν
sel, el cum ipso erat per bypostasim conjuncia sine ασυγχύτως, και αναλλοιώτως , και ατρέπτως, μη
confusione, sine immutatione, sine inversione . μεταβαλών τήν της θεότητος αυτού φύσιν εις την
Neque enim divinilalis suæ nalurain in carnis na της σαρκός ουσίαν, μήτε μην την ουσίαν της σαρ
luram convertit, neque carnis suæ naturam in suæ κός αυτού εις την της θεότητος αυτού φύσιν, ουδε
divinitalis naturam commutavil. Neque ex divina εκ της θείας αυτού φύσεως , και ής προσελάβετο
C
sua natura , et ex natura quain suscepit , humana , “ ανθρωπίνης φύσεως μίαν φύσιν αποτελέσας συν
naturam unam compositam reddidit. θετον .

Ejusdem . Cap. 68. Τού αυτού. Κεφάλαιον ξη'.

llä voces , divinitas et humanitas, essentiam sive
naluram significant. Illæ vero, Deus et homo, modo
essentiam indicant, ut cum dicimus : Deus essentia
est , quæ comprehendi non polest : et Deus est
unus ; modo personas declarant, de quibus ita dici-
lur, ut species de suis individuis, qnemadmodum
in eo Scripturæ loco : Propterea unxit le Deus, Deus
juus . Ecce enim hic Patrem et Filium significavil .
El cum legis in alio loco : Homo quidam eral in re-
gione Ausilide •. Job enim solus indicatur. Quoniain
igitur in Domino nostro Jesu Christo duas naluras
agnoscimus , et unain tantum personal » , que ex D Ιησού Χριστού, επειδή δύο μεν τας φύσεις γινώ
ulraque constal nalura : proinde cum naluras con-
teniplamur , divinitatem el bumanilem dicimus.
Quando aulem ex nalura constantem personam , si
ex utraque natura constare consideretur, eani lui
Christum , lum Deum , cum liominem ex æquo et
Deum hominem factuln nominamus. Sin es una ,
tuin Deum duntaxat el Filium Dei , lum hominem
solum appellamus. Et aliquindo quidem ex subli-
miorib'is rationibus, aliquando aulem ex humiliori-
bus consideratur. Unus enim est , sive hoc, sive illo
modo similiter exsislal . Jarn cum divinitalem dici-
mus, eani humanitatis proprietatibus non denomi-
Το μέν της θεότητος και της ανθρωπότητος
όνομα των ουσιών εστιν , ήτοι φύσεων παραστατικών
το δε Θεός και άνθρωπος και επί της ουσίας τάτ
τεται • ώσπερ όταν λέγομεν, Θεός έστιν ακατάληπτος
ουσία, και ότι είς ο Θεός. Λαμβάνεται δε και επί
των υποστάσεων , ώς του μερικωτέρου δεχομένου το
του καθολικωτέρου όνομα • ως όταν φησίν η Γραφή,
Διά τούτο έχρισε σε ο Θεός, ο Θεός σου, ίδου γάρ
τον Πατέρα και τον Υιόν εσήμανε • και ώς όταν λέγη,
"Ανθρωπός τις ήν εν χώρα τη Αυσίτιδι » τον γάρ
Ιώβ μόνον εδήλωσεν. Επι γούν του Κυρίου ημών
σκομεν, μίαν δε την υπόστασιν εξ αμφοτέρων συν
θετον , όταν μεν τας φύσεις αναθεωρώμεν, θεότητα
και ανθρωπότητα καλούμεν• όταν δε την εκ φύσεως
συντεθείσαν υπόστασιν, ποτέ μεν εκ του σύναμφο
τέρου Χριστόν ονομάζομεν , και Θεόν και άνθρωπον
κατά ταυτόν, και Θεόν σεσαρκωμένον· ποτέ δε εξ
ενός των μερών Θεόν μόνον, και Υιον Θεού, και
άνθρωπον μόνον, και υιόν ανθρώπου και ποτέ μεν
εκ των υψηλών μόνων, ποτέ δε εκ των ταπεινών
μόνων. Είς γάρ έστιν ο κακείνο, και τούτο υπάρχων
ομοίως . Θεότητα μεν ούν λέγοντες, ου κατονομάζο
μεν αυτής τά της ανθρωπότητος ιδιώματα · ου γάρ

• Luc . 1, 28 Ια . * Psal . TLIV , 8. 3 Joυ 1 , 1 .

237 PANOFLÍA DOGMATICA ,
φαμεν θεότητα παθητήν ή κτιστήν· ούτε δε της Ananius . Νeque enim dicimus divinitatem pali, aut
σαρκός, ήτοι της ανθρωπότητος κατηγορούμεν τα
της θεότητος ιδιώματα . Ου γάρ φαμεν σάρκα, ήτοι
ανθρωπότητα άκτιστον . Επί δε της υποστάσεως,
κάν εκ του συναμφοτέρου, κάν εξ ενός των μερών
ταύτην ονομάσωμεν, αμφοτέρων των φύσεων τα
ιδιώματα , αυτή επιτίθεμεν . Και γάρ ο Χριστός ,
όπερ έστι το συναμφότερον , και Θεός και άνθρωπος
λέγεται, και κτιστός και άκτιστος , και παθητος
και απαθής. Και όταν εξ ενός των μερών Υιός
Θεού και Θεός ονομάζηται, δέχεται τα της συνυφε-
στηκυίας φύσεως ιδ.ώματα , ήτοι της σαρκός, Θεός
παθητός ονομαζόμενος, και Kύριος της δόξης εσταυ-
ρωμένος , ου καθο Θεός , αλλά καθο άνθρωπος και
αυτός. Και όταν άνθρωπος , και υιός ανθρώπου ονο-
μάζηται, δέχεται τα της θείας ουσίας ιδιώματα και Bet dignitates admittit, vocaturque puerulus ante:
αυχήματα , παιδίον προαιώνιον , και άνθρωπος αναρ-
χο , ου καβο παιδίον, και άνθρωπος , αλλά καθό
Θεός ών προαιώνιος γέγονεν επ' εσχάτων παιδίον .
Και ούτός έστιν ο τρόπος της αντιδόσεω ;, εκατέρας
φύσεως αντιδιδούσης τη ετέρα τα ίδια διά τήν της
υποστάσεως ταυτότητα και την εις άλληλα αυτών
περιχώρησιν . Κατά τούτο δυνάμεθα ειπείν περί
Χριστού , ούτος ο Θεός ημών επί της γης ώφθη , και
τους ανθρώπους συνανεστράφη . Και ο άνθρωπος
ούτος άκτιστός έστι, και απαθής , και απερίγραπτος .
Του αυτού. Κεφάλ . δ'.
"Οτι πάσα η θεία φύσις εν μιά των έαυτής υπο
στάσεων ηνώθη πάση τη ανθρωπίνη φύσει,
και ου μέρος μέρει. Αναγκαίος ούν ο λόγος ,
και των λεγόντων επί της αγίας και ομοουσίου
Τριάδος τρεις μερικάς ουσίας .
Τα κοινά και καθολικά κατηγορούνται τών αυτοίς
υποκειμένων μερικών . Κοινόν τοίνυν η ουσία, με-
ρικόν δε ή υπόστασις . Μερικών δε , ουχ ότι μέρος μεν
της φύσεως έχει, μέρος δε ουκ έχει αλλά μερικών
το αριθμό, ώς άτομον • αριθμώ γάρ, και ου φύσει
διαφέρειν λέγονται αι υποστάσεις. Κατηγορείται δε και
ουσία της υποστάσεως , διότι εν εκάστη των ομοειδών
υποστάσεων τελεία η ουσία εστί. Διο ου διαφέρουσιν
αλλήλων αι υποστάσεις κατ' ουσίαν, αλλά κατά τα
συμβεβηκότα , άτινα εισι τα χαρακτηριστικά ιδιώ-
ματα χαρακτηριστικά δε υποστάσεως , αλλ' ου
φύσεως. Και γάρ την υπόστασιν ορίζονται ουσίαν D tibus, accidentia νoco characteres , ac nolas illis
μετά συμβεβηκότων . "Ωστε το κοινόν μετά του
ιδιάζοντος έχει η υπόστασις , και το καθ ' εαυτήν
υπάρξαι. Η ουσία δε καθ' εαυτήν ουχ υφίσταται ,
αλλ ' εν ταις υποστάσεσι θεωρείται . Πασχούσης τοί-
νυν μιάς των υποστάσεων , πάσα ή ουσία, καθ' ήν ή
υπόστασις πεπονθέναι λέγεται , εν μιά των έαυτής
υποστάσεων , ου μέντοι γε ανάγκη πάσας τάς ομοει-
δείς υποστάσεις συμπάσχειν τη πασχούση υποστά-
σει . Ούτω τοίνυν ομολογούμεν τήν της θεότητος φύ-
σιν πάσαν τελείαν είναι εν εκάστη των έαυτής υπο-
στάσεων, πάσαν εν Πατρί , πάσαν εν Υιώ, πάσαν εν
αγίω Πνεύματι. Διό και τέλειος Θεός ο Πατήρ, τε-
Baruch . 11 , 38 ,
. TIT . VII . 28
creslam esse. Nec rursum de carne aut humani
tale divinitatis proprietales enuntiamus. Quando
quidem nec carnem, nee humanitatem increatom
appellamus. Αι persons, sive ex una , sive ex utra
que parte nominemus, uiriusque naturæ proprie
tales attribuimns. Etenim Christus, quema Imodum
utruinque est, sic etiam dicitur, tum Deus et homo,
tum creatus et increatus, tum pali et non pati .
Quin etiam cum ex una tantum parte, vel Deus aut
Filius Dei nominatur, conjunctæ sibi nalurie seu
carnis suscipit proprietates. Itemque Deus passus,
et Dominus gloriæ alixus cruci, non quatenus
Deus, sed quatenus homo, dicitur : vel homo, aut
filius hominis vocalur , essentiie' divine proprietatis
sæcula , el homo sine principio , non quatenus est
puerulus aui homo, sed quatenus Deus exsistens
ante sæcula in novissimis nalus est sæculis. Arque
bæc quidem est ratio moluæ alternæque attributio
nis utriusque naturæ, quæ suas utraque propriet:
les alteri vicissim præbet , propterea quod unamu
et camdem personam constituunt , seque mulilo
comprehendunt. Ex quo fit, ut de Christo poss'mcg
dicere : Hic Deus noster in lerra visus est, et cum
hominibus versalus " . El : Hic homo nec creallis
est, nec patilur, nec ullo termino circumscribilur.
Ejusdem . Cap. 70.
Totam divinam naturam in una suarum persona -
G
rum loti humanæ naturce conjunctam esse, non
autem partem parti. Quæ quidem oratio neces .
saria est etiam adversus illos, qui in sancia el
ejusdem essentiæ Trinitale tres asserunt esse siile
gulares essentias.
Quæ commune, et universum , ac veluti folum
quiddam constituunt, ea de subjectis sibi partibus
dicuntur . Itaque cum essentia comniune et uni
versum quiddamn sit, ac totius rationem obtineat,
persona autem pars (pars, inquam , non quod na
Turæ partem habeat, partem non habeal, sed nu
mero pars, ut individuum ; numero enim , non na
Tura persona differunt) essentia dicitur de perso
na , quoniam in unaquaque ejusdem speciei per
sonarum est essentia perfecta. Quamobrem persi
næ essentia non differunt inter se , sed acciden
proprias, quæ personam , non autem essentiam de
signant. Sic enim personam definiunt , ul sil essen
lia cum accidentibus conjuncta . Quare persona
habet id , quod est commune cum propria nola co
pulatum . Essentia autem non per se subsistit , sed
in personis consideratur . Ilaque cum una patitur
personarum , omuis essentia, per quam est perso
na , in una suarum personarum dicitur passa . Nec
lamen sequitur necessario , ut omnes ejusdem sne
ciei personæ simul cum illa , quæ passa est, ip.de
quoque passæ dicantur . Sic ergo confitemur, 10 .
lam Divinitatis naturam in singulis personis suis
239 EUTHYMII ZIGABENI 210
esse perfectam, totam in Patre, Lolan in Filio, εο- Αλειος Θεός ο Υιός, τέλειο ; Θεός το Πνεύμα το άγιον.
lam in Spiritu sancto. Quocirca et perſeclus Deus Ούτω και εν τη ενανθρωπήσει του ενός της αγίας
est Pater , el perfectus Deus est Filius, et per- Τριάδος Θεού Λόγου φαμεν πάσαν και τελε'αν την
lectus Deus est Spiritus sanctus. Sic item in φύσιν της θεότητος εν μιά των έαυτής υποστάσεων
bumanitale assumpla ab uno sanctæ Trinitalis ενωθήναι πάση τη ανθρωπίνη φύσει, και ου μέρος
Deo Verbo lolam el perſectam divinitatis na μέρει . Φησι γούν ο θείος Απόστολος , ότι 'Εν αυτώ
luram , in una suarum personarum , loti huna- κατοικεί πάν το πλήρωμα της θεότητος σωμα
næ naturæ, non autem partem parli fuisse con- τικώς, τουτέστιν εν τη σαρκί αυτού. Και ο τούτου
junctiam dicious.. Νam,, ut divinus inuii Aposto- φοιτητής, και πολύς τα θεία Διονύσιος , ότι ολικώς
lus, In ipso inhabilal omnis plenitudo divinitatis ημίν εν μιά των έαυτής εκοινώνησεν υποστάσεων .
corporaliter ?, id est, in carne ejus . El Pauli disci. Ου μήν δε λέγειν αναγκασθησόμεθα πάσας τας
pulus in rebus divinis explicandis excellent ssimus υποστάσεις της αγίας θεότητος , ήτοι τις τρεις, πά
Dionysius , Se tolam , inquit, in una suarum persona σαις ταις της ανθρωπότητος υποστάσεσι καθ' υπό
rum communicavit. Nec tamen cogemur dicere, στασιν ηνώσθαι . Κατ' ουδένα γάρ κεκοινώνηκε λό
omnes seu tres sanclæ divinitatis personas omni γον ο Πατήρ, και το Πνεύμα το άγιον τη σαρκώσει
bus humanitatis personis secundum personas esse B του Θεού Λόγου, ει μή κατ' ευδοκίαν και βούλησιν.
conjunctas. Nulla enim alia , nisi approbationis et Πάση δε τη ανθρωπίνη φύσει φαμεν ένιωθήναι πάσαν
voluntatis ratione Pater, et Spiritus sanctus as- τήν της θεότητος ουσίαν, ότι ουδέν ών ενεφύτευσε
sumplæ a Deo Verbo humanitati communicarunt. τη ημετέρα φύσει ο Θεός Λόγος, αρχήθεν πλάσας
Tolam vero divinitatis essentian loti humanæ na. ημάς ενέλιπεν, αλλά πάντα ανέλαβε, σώμα, ψυχήν
luræ conjunctam asserimus, quia nihil eorum quæ νοεράν και λογικήν, και τα τούτων ιδιώματα . Το
naturæ nostræ Deus Verbum inseruil , cum initio γάρ ενός τούτων άμοιρούν ζώον, ουκ άνθρωπος .
nos procrearet , dimisit , sed omnia suscepit, nem- "Ολον γάρ όλος ανέλαβε με, και όλους όλη ηνώθη ,
pe corpus,, animain , niente rationeque praditam,, ίν ' όλη την σωτηρίαν χαρίσηται. Το γάρ απρόσλη
et eorum proprielales (animal enim, quod harum πτον αθεράπευτον. " Ηνωται τοίνυν σαρκί διά μέσου
aliqua parte caret, non est homo). Tolum enim to γου ο Λόγος του Θεού και Θεός, μεσιτεύοντος Θεού
ιus assumpsit,, et totus Ioli conjunctus est, ut Ioli καθαρότητα, και σαρκός παχύτητι. Ηγεμονικών γάρ
salutem largirelur . Quod enim non essel assump ψυχής και σαρκός ο νούς, της ψυχής το καθαρώτα
lum forel incurabile. Conjunclum igitur est carni τον. Αλλά και νου ο Θεός. Και ότε μεν παραχωρί
Verbum Dei, et Deus per mentem inter Dei puri C ται υπό του κρείττονος , την οικείαν ο νους ηγεμο
Lalem , et carnis crassitudinem imlercedentem . νίαν ενδείκνυται , εκνικάται δε , και έπεται το
Nam animæ quidem carnisque princeps est mens, κρείττονι , και ταύτα ενεργεί και βούλεται η θεία θέ
uitpole purissima ipsius animae pars, Deus autem λησις. Χωρίον ο νους γέγονε της καθ' υπόστασιν
ipsius mentis, quæ cum cedit præstantiori , princi αυτό ηνωμένης θεότητος • ώσπερ δή και η σάρξ
patum ostendit suum . Sic autem cum præstantio ου σύνοικος, ώς ή των αιρετικών εναγής πλανάται
ri conjungilur, atque illi obsequitur, ul faciat quae οίησις . Ου γαρ αν μεριμναίον λέγουσα , χωρήση
cunque voluntas divina præscribit. Mens est divi διμέδιμνον, σωματικώς τα άλλα κρίνουσα. Πώς δε
nitatis sibi per personam conjunctæ locus, quein . Θεός τέλειος, και άνθρωπος τέλειος, και ομοούσιος
admodum et caro. Non aulem simul inhabilat, το Πατρί και ημίν ο Χριστός λεχθήσεται, ει μέρος
ul opinionis errore decipiuntur heretici,, qui,, Quo- της θείας φύσεως μέρει την ανθρωπίνης εν αυτώ
modo , inquiunt, quod unum tantum modium ca ήνωται φύσεως ; Λέγομεν δε την φύσιν ημών έγη
pit,, duos modios continebit ? Errant imperiti,, quia γέρθαι εκ των νεκρών, και ανεληλυθέναι και κεκα
ratione corporca dijudicant ea , quæ a maleria sunt θικέναι εκ δεξιών του Πατρός, ου καθό πάσαι αι των
remolissima . Quomodo enim Christus dicelur perfe ανθρώπων υποστάσεις ανέστησαν, και εκάθισαν εκ
clus Deus , et homo perfectus, et ejusdem cum Patre Dδεξιών του Πατρός, αλλά καθό πάσα ή φύσις ημών
et nobiscum essentiæ, si parlem divinæ nalurie cum εν τη του Χριστού υποστάσει . Φησί γούν και θείος
parle naturæ humanæ in se ipso conjungat? Porro di 'Απόστολος , Συνήγειρε και συνεκάθισεν ημάς εν τω
.

cimus naturam nostram a mortuis surrexisse, et in
cælum ascendisse , el sedisse ad dexteram Patris , non
quod omnes omnium hominum personæ surrexe
rint, et ad dexteram Patris consederint, sed quod
omnis natura nostra hæc in Christi persona sit
consecula . Nos, inquit divinus Apostolus , consur
Χριστώ. Και τούτο δε φαμεν , ότι εκ κοινών ουσιών
ή ένωσις γέγονε . Πάσα γαρ ουσία κοινή εστι πασών
των υπ' αυτής περιεχομένων υποστάσεων , και ουκ
έστιν ευρείν μερικών και ιδιάζουσαν φύσιν, ήτοι
ουσίαν . Επεί ανάγκη τας αυτάς υποστάσεις και
ομοουσίους και έτεροουσίους λέγειν · και την αγίαν
.

gere el consedere fecit in Christo . Præterea dici Τριάδα και ομοούσιον , και έτεροούσιον κατά την
mus conjunctionem hanc ex communibus essenuis θεότητα λέγειν. Ή αυτή τοίνυν φύσις εν εκάστη
conſeclam . Nam oninis essentia ut coinmune al των υποστάσεων θεωρείται. Και ότε είπωμεν την
que universum quiddam omnes sibi subjeclas per- φύσιν του Λόγου σεσαρκώσθαι , κατά τους μακαρίους

: Col. 1 , 9 . Eplies. 11 , 6 ,
241 PANOPLIA DOGMATICA . TIT vil. 212
'Αθανάσιον και Κύριλλον, την θεότητά φαμεν ηνώσθαι A sOnas complectitur. Nec licet naturam sive essen
σαρκί. Διό ου δυνάμεθα ειπείν, “Η φύσις του Λόγουέπα tiam ullam singularem , privatamque reperire . Sic
θεν · ου γαρ έπαθεν η θεότης εν αυτώ. Λέγοντες δε enim essel necessarium , personas ipsas essentia
την ανθρωπίνην φύσιν πεπονθέναι εν τώ Χριστώ, ου el ejusdem esse, et diversæ . El sanctam Trinita
πάσας τας των ανθρώπων υποστάσεις εμφαίνομεν , tein ejusdem esse , diversæque essentize quantum
αλλά την ανθρωπίνη φύσει ομολογούμεν πεπονθέναι pertinet ad divinitatem . Eadem igilur natura in
τον Χριστόν. " Ωστε φύσιν του Λόγου λέγοντες αυτόν singulis personis consideratur. Et quando dicimus,
τον Λόγον σημαίνομεν. Ο δε Λόγος και το κοινόν Verbi naturam carnem assumpsisse, divinitatem
της ουσίας κέκτηται , και το ιδιάζον της υπο-
> ex beatorum Athanasii, Cyrillique sententia carni
στάσεως . esse conjunctam affirmamus. Quamobrem non pos
sumus dicere Verbi naturam esse passam , neque enim divinitas in ipso passa est. Dicentes avtem
naturam humanam fuisse passam in Christo, non omnes hominum personas signiſicamus, sed in
natura humana Christum esse passum confitemur. Quare cum Verbi naturam dicimus, ipsum Verbalin
indicamus. Verbum autem et essentiae communitatem obtinel , et personæ proprietatem .
Τού αυτού Κεφάλαιον οα'. B
Ejusdem . Cap. 71 .
Περί της μιάς του Θεού Λόγου συνθετου υπο- De una Dei Verbi composila persona.
στάσεως.
Τοιγαρούν ομολογούμεν αυτόν ένα Υιον Θεού και Eumdem igitur eliam post humanam carnent
μετά την ενανθρώπησιν, και Υιον ανθρώπου τον αυ- assumplam unum Filiuin Dci, et Filium hominis ,
τον ένα Χριστόν, ένα Κύριον, τον μονογενή Υιον unum Christim , unum Doniinum , unigenitum
και Λόγον του Θεού, Ιησούν τον Κύριον ημών , δύο Filium, et Verbum Dei, Jestum Dominum nostrum
αυτού τάς γεννήσεις σέβοντες , μίαν μεν την έκ Πα. confiteinir, duos ipsius ortus venerantes, unum
τρός προαιώνιον υπέρ αιτίαν και λόγον και χρόνον φuidem ex Patre ante secula omni causa et ratione
και φύσιν και μίαν την επ' εσχάτων δι' ημάς , και tum temporis, lum nature superiorem , alterum
καθ' ημάς, και υπέρ ημάς. Δι' ημάς, ότι διά την autem in novissimis temporibus propter nos , et
ημετέραν σωτηρίαν· καθ' ημάς, ότι γέγονεν άνθρω- es nobis, et supra nos. Propter nos, quia propter
τος εκ γυναικός , και χρόνο κυήσεως : υπέρ ημάς , salutem nostram ; ex nobis, quia ex muliere natus
ότι ουκ εκ σποράς, αλλ' εξ αγίου Πνεύματος και της est homo legitimo partus tempore ; supra nós,
αγίας Παρθένου υπέρ νόμον κυήσεως · ου Θεόν αυτόν quia
φηia sine Semine,, ex Spiritu Sancto,, et sancta
μόνον κηρύττοντες γυμνόν της καθ' ημάς ανθρωπό. C Virgine, supra pariendi legem. Nec Deum solum
τητος, ουδέ μην άνθρωπον μόνον ψιλούντες αυτόν της ipsum praedicamus a nostra sejunctum humanitale ,
θεότητος, ουκ άλλον και άλλον , αλλ' ένα και τον nec solum hominem remotuin a divinitate , nec
αυτόν ομού Θεόν τε και άνθρωπον · Θεόν τέλειον , και alium atque alium , sed unum et eumdem , simul
άνθρωπον τέλειον » όλον Θεόν 1, και όλον άνθρωπος : Deum atque hominem , Deum perfectum et perfe
διά του είπείν, τέλειον Θεόν και τέλειος άνθρωπον, cium hominem , lotum Deum et lotum hominem ,
το πλήρες και ανελλιπές δηλούντες των φυσεων : eumdem lolum Deum etiam cum carne sua , et
διά δε του ειπείν, όλον Θεόν και όλον άνθρωπον , το lolum hominem etiam cum summa divinitale, lit
μοναδικόν δεικνύντες της υποστάσεως. Και μίαν δε dicentes, perfectum Deum et perfectum hominem ,
φύσιν του Θεού Λόγου σεσαρκωμένην ομολογούμεν , absolutam et nulla re deficientem naturarum pleni
διά του σεσαρκωμένην την της σαρκός ουσίας tudinem ostendamus, dicentes autem , totum Deum
σημαίνοντες, κατά τον μακάριον Κύριλλον. Και σε. et lutum hominem , unicam el singularem personam
σάρκωται τοίνυν ο Λόγος , και της οικείας αϋλότητος declaremus . Unam ilein Dei Verbi valuram carnem
ουκ εξέστηκε. Και όλος σεσάρκωται , και όλος ήν assumpsisse confileimur , id est,, carinis essentiam,,
απερίγραπτος . Σμικρύνεται σωματικώς και συστέλ- D ut beatus Cyrillus intelligit. Carnem igitur Verbum
λεται. Και θεϊκώς έστιν απερίγραπτος , ού συμπα assumpsit, nec tamen a natura sua recessit malerie
ρεκτεινομένης της σαρκός αυτού τη απεριγράπτι experle. Et cum totam carnem assumpserit, lolum .
θεότητι. "Ολος μεν ούν εστι Θεός τέλειος , ουχ όλον tamen nullo termino circumscribitur. Corpore
δε Θεός • ου γάρ μόνον Θεός , αλλά και άνθρωπος . minuitur alque contrahitur , et divinitate non
Και όλος άνθρωπος τέλειος , ουχ όλον δε άνθρωπος. circumscribitur : cum ejus caro super divinitate,
Ου μόνον γάρ άνθρωπος, αλλά και Θεός. Το μεν γάρ quæ circumscribi non potest, non extendalur.
όλον φύσεώς έστι παραστατικών, το δε όλος υποστά- Totus ergo perfectus est Deus , non tolum autein
σεως · ώσπερ το μέν άλλο φύσεως, το δε άλλος υπο. Deus ; neque enim solum Deus , sed etiam bomo,
στάσεως . Εν πάσι μεν ήν , και υπέρ τα πάντα, και
9 El lulus homo perfectus, non autem totum homo ;
εν τη γαστρί της Θεομήτορος , αλλ' εν ταύτη ενερ- neque enim solum homo, verum etiam Deus. Ut
γεία σαρκώσεως . Ιστέον δε ώς, ει και περιχωρείν εν totum quidem naturam constitual, lolus aulem
άλλήλαις τάς του Κυρίου φύσεις φαμεν, αλλ' οίδαμεν personam , itemque naturæ sil aliud, alius autem
ως εκ της θείας φύσεως ή περιχώρησις γίνεται. persona. In omnibus erat, et super omnia etiap
Αύτη μεν γάρ διά πάντων διήκει , καθώς βούλεται , in utero divinæ Genitricis, in hoc tamen ca
και περιχωρεί, δι' αυτής δε ουδέν. Και αύτη μεν των potissimum actione, qua carnein induebat. Mlud
243 EUTHYMII ZIGABEN 214
sciendum est , quamvis dicamυς Domini naturas Α οικείων αυχημάτων τη σαρκι μεταδίδωσι , μένει δε
inter se mutuo commeare , id tamen a natura divina αυτή απαθής, και των της σαρκός παθών αμέτοχος.
proficisci. Ipsa enim , ut vult , per omnia commeat, Ει γάρ ο ήλιος , ημίν των οικείων ενεργειών μεταδι
>

transit,, ac penetrat,, per ipsam vero nihil. Atque δούς , μένει των ημετέρων αμέτοχος , πόσω μάλλον
ipsa quidem dignitates suas carni sic elargitur, ut ο του ηλίου δημιουργός και
nihil patiatur, et carnis affectionum expers maneat. Nam si nobis sol actiones imperlit suas ,
el a nostris nihil accipit, quanto magis id solis auctor ipse præstabit ?
Ejusdem . Cap . 75. Τού αυτού. Κεφάλαιον οε'.
De natura in specie el individuo considerata , et Περί της εν είδει, και εν ατόμω θεωρουμένης φύ
differentia copulationis, el carnis assumptionis. σεως, και διαφοράς , και ενώσεως, και σαρ
κώσεως.
Nalura vel cogitatione sola, et nuda considera - Η φύσις ή ψιλή θεωρία κατανοείται , καθ' εαυτήν
tur, per se enim non subsis'it , vel communiter γάρ ουχ υφέστηκεν , ή κοινώς εν πάσαις ταις ομοει
in omnibus ejusdem speciei personis, eas ipsas δέσιν υποστάσεσι ταύτας συνάπτουσα και λέγεται εν
conjungens, Et dicitur in specie, aut communiter το είδει θεωρουμένη φύσις · η ολικώς ή αυτή εν
considerata natura , eadem, que assumptis acci- Β προσλήψει συμβεβηκότων εν μιά υποστάσει, και λέ
dentibus in una persona . El dicitur in individuo γεται εν ατόμω θεωρουμένη φύσις, ή αυτή ούσα τη
considerata natura, quæ tamen eadem est ac ea εν τώ είδει θεωρουμένη . Ο ούν Θεός Λόγος σαρκω
quæ in specie consideralur. Deus igitur Verbum θείς ούτε την εν ψιλή θεωρία κατανοουμένην φύσιν
carnem assumens neque nuda el sola cogitatione ανέλαβεν ου γαρ σάρκωσις τούτο , αλλ' απάτη και
comprehensam naluram accepit ( neque enim id πλάσμα σαρκώσεως: ούτε την εν τώ είδει θεωρουμέ
esset carnem assumere , sed decipere et carnis νην · ου γαρ τας υποστάσεις πάσας ανέλαβεν, αλλά
assumptionem contingere), neque naturam illam, την εν ατόμο, την αυτήν ούσαν τη εν τώ είδει .
que in specie consideralur ; neque enim personas Απαρχήν γάρ ανέλαβε του ημετέρου φυράματος , 9

omnes accepit, sed naturam in individuo , quæ ου καθ ' εαυτήν υποστάσαν και άτομον χρηματίσασαν
eadem est cum illa , que est in specie (primitias
( πρότερον , και ούτως υπ' αυτού προσληφθείσαν, αλλ'
enim accepit nostra massæ ), non per se subsisten- εν τη αυτού υποστάσει υπάρξασαν . Αύτη γάρ ή
lem , et quæ prius esset individuum , ut sic ab ipso υπόστασις του Θεού Λόγου εγένετο τη σαρκί υπόστα
assumerelur, sed quæ in sua ipsius exsisteret σις, και κατά τούτο ο Λόγος σάρξ εγένετο, ατρέπτως
persona. Nam ipsa Dei Verbi hypostasis sive per- δηλαδή, και η σάρξ Λόγος αμεταβλήτως , και ο Θεός
C
Sona, carnis hypostasis sive persona exstitit.. Αιφue άνθρωπος . Θεός γάρ ο Λόγος , και ο άνθρωπος θεός
ita Verbum caro factum est, sine incitatione tamen , διά τήν καθ' υπόστασιν ένωσιν. Ταυτόν ούν έστιν εί
et caro Verbum sine commutatione. Et Deus πείν φύσιν του Λόγου και την εν ατόμω φύσιν. Ούτε
homo, et bomo Deus, ob hanc per personam γάρ το άτομον, ήγουν την υπόστασιν κυρίως και
conjunctionem . Quapropter idem est dicere , na- μόνως δηλοί, ούτε το κοινόν των υποστάσεων , αλλά
turam Verbi, et naturam in individuo. Neque την κοινήν φύσιν εν μιά των υποστάσεων θεωρου
enim id individuum , seu personam proprie et μένην και εξεταζομένην . "Αλλο μεν ούν έστιν ένω
singulariter declarat , neque personarum commu • σις, και άλλο σάρκωσις. Η μεν γάρ ένωσις μόνην
nitatem , sed communem naturam , quæ in una δηλοί την συνάφειαν, πρός τι δε γέγονεν η συνάφεια,
personarum consideralur el expenditur. Aliud ουκ έτι. Η δε σάρκωσις, ταυτόν δε έστιν ειπείν και
igitur est conjunctio , aliud carnis assumptio . ενανθρώπησις , την προς σάρκα ήτοι προς άνθρωπον
Conjunctio enim solam indicat copulationem , συνάφειαν δηλοί, καθάπερ και η πύρωσις του σιδήρου
cum quo autem fiat ipsa conjunctio non declarat . την προς το πυρ ένωσιν .
At carnis ( seu quod idem est ) humanitatis assumptio cum carne , sive cum homine conjunctionem
demonstrat, quemadmodum et ignitio (ut ita dicam) ferri cum igne conjunctionem ostendit.
. Cap. 84 . affectionibus D Τού αυτού. Κεφάλαιον πδ'.
De naturalibus etEjusdem
nulli crimini obnoxiis . Περί των φυσικών και αδιαβλήτων παθών .
Prirlerea confitemur, eum omnes naturales et "Ομολογούμεν δε ότι πάντα τα φυσικά και αδιά
culpa carentes affectiones hominis suscepisse. βλητα πάθη του ανθρώπου ανέλαβεν . "Ολον γάρ τον
Totum enim hominem , et quæ sun ! hominis άνθρωπον , και πάντα τα του ανθρώπου ανέλαβε,
assumpsit omnia , præter peccatum . Hoc enim πλην της αμαρτίας. Αύτη γαρ ου φυσική εστιν,
neque nalurale est, neque nobis insilum a pro- ουδε υπό του δημιουργού ήμίν ενσπαρείσα , αλλ' εκ
creatione, sed diaboli salu in libero nostro propo- της του διαβόλου επισποράς, εν τη ημετέρα αυτεξου
silo nobis volentibus non autem invitis coaluit , σίω προαιρέσει εκουσίως συνισταμένη , ου βία ημών
et propagatum cst, dominioque potitum .. At κρατούσα. Φυσικά δε και αδιάβλητα πάθη εισι τα
naturales et vitio culpaque vacanles afecciones ουκ εφ' ημίν, όσα έκ της επί τη παραβάσει κατακρί
sunt illæ, quæ in potestale nostra non sunt, qu:e σεως εις τον ανθρώπινον εισήλθε βίον, οίον πείνα ,
nimirum es admissi peccati damnatione et noxa δίψα , κόπος, πόνος , το δάκρυον, ή φθορά , ή του
in vitam humanam irruerunt , ut fames, silis , θανάτου παραίτησις , η δειλία , η αγωνία, εξ ής οι
245 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ . . 246

ιδρώτες , οι θρόμβοι του αίματος, ή διά το ασθε- A lassitudo, dolor, lacryme, interitus, mortis causa
νές της φύσεως υπό των αγγέλων βοήθεια, και timor, angor, ex quo sudores, sanguinis gulla,
τα τοιαύτα, άτινα πάσι τοις ανθρώπους φυσικώς angelorum propter naturae imbecillitatem sulisi
ενυπάρχουσι . Πάντα τοίνυν ανέλαβεν, ίνα πάντα dium et consolatio, hæc et alia id genus, quæ
αγιαση . 'Αμέλει τα φυσικά ημών πάθη και κατά omnibus naturaliter, omnia suscepit, ut omnia
φύσιν και υπέρ φύσιν ήσαν εν τώ Χριστώ. Και κατά prorsus sancta redderet. Nalurales autem omnes.
φύσιν μεν έκι είτο εν αυτώ , ότε παρεχώρει τη affectiones , et ex natura, et supra naturam erant
σαρκι πάσχειν τα ίδια υπέρ φύσιν δε , ότι ου προη- in Christo. Ex natura enim in eo movebantur,
γείτο εν τω Κυρίω της θελήσεως τα φυσικά ουδέν cum permittebat carni, ut quæ propria illius
γάρ ήναγκασμένον επ' αυτού θεωρείται, αλλά πάντα sunt , pateretur atque sentiret . Supra naturam
εκούσια. Θέλων γάρ επείνησε , θέλων εδίψησε , θέλων vero , quoniam naturales in Domino molus et
έδειλίασε , θέλων απέθανε. affectiones ejus voluntati non imperabant. Nihil
enim in eo coaclum , invilun , el necessarium consideratur, sed omnia voluntaria. Volens enim .
esuriit, volens siiivit, volens timuil, volens mortuus est.
Τού αυτού. Κεφάλαιον ζ'. Ejusdem . Cap. 97,
Διά τι ο Υιός του Θεού ενηνθρώπησε , και ουχ ο Β Cur Filius Dei carnen humanam assumpserit , non
Πατήρ , ουδε το Πνεύμα . autem Paler, aul Spritus sanctus.
Πατήρ ο Πατήρ , και ουχ Υιός. Υιός ο Υιός , και Paler est Paler, non Filius. Filius est Filius, non
ου Πατήρ . Πνεύμα άγιον το Πνεύμα , και ου Πατήρ, Pater. Spirilus sanctus est Spiritus sanctus, non
ουδέ Υιός. Η γάρ ιδιότης ακίνητος . " Η πώς αν Pater aul Filius. Proprietas enim iinmobilis est.
ιδιότης μείναι , κινουμένη και μεταπίπτουσα; Διά Que si moveatur et concidat,, quomodo proprie
τούτο ο Υιός του Θεού Υιός ανθρώπου γίνεται, ένα tas permanebit ? Idcirco Filius Dei fit hominis Fi.
μείνη η ιδιότης ακίνητος. Υιος γάρ ών του Θεού, lius, ut proprielas firma et immobilis maneat.
Υιός ανθρώπου γέγονε, σαρκωθείς εκ της αγίας Nam cum sit Filius Dei, factus est Filius hominis ,
Παρθένου , και ουκ εκστές της υλικής ιδιότητος. ita carnem assumens ex Virgine, ut non recederet
a Filii proprietate.
"Ετι περί της θείας ενανθρωπήσεως . Ετέρων Item de divina humanæ carnis assumptione. Alo
Πατέρων . rum Patrum ,
Εί το πυρ μένον κατά χώραν ενούται και το σε- Si ignis in suo loco manens cum ferro conjun
δήρω, πολλώ μάλλον και ο παντοδύναμος μένων ακί- C gitur, mundo magis ille, qui est omnipotens,immo.
1

νητος ηνώθη το προσλήμματι , και όλος ήν εν bilis manens assumptæ carni conjunctus est, ut qui
τω Πατρί , και όλος ήν εν τώ προσλήμματι. Υπερ- totus erat in Patre , lotus in illa esset assumptio .
φυής ούν ο τοιούτος λόγος , διότι ο Υιός και Λόγος ne. Quæ quideni ralio si naturæ vim superat, nil
υπερφυής. mirum est , quando Filius et Verbum ipsa est na
tura praestantius .
Είπερ ο νους ψυχή συνδεδεμένος ένοικούση σώματι , Si mens animæ corpus incolenti conjuncta quo
μηδέποτε ταύτην απολιμπάνων ένθα βούλεται πρόεισι , libet progreditur ipsam animam Ion derelinquens,
και ανεκφοιτήτως , ίν ' ούτως είπω, φοιτά πανταχού, et impenetrabilis (ut ita dicam ) per omnia com
περίεργον απορείν, πώς ο Υιός και Θεός μη λιπών meat et penetrat, supervacaneum est dubitare, quo
τον Πατέρα και τους ουρανούς κατήλθεν εις γην, και modo Filius, et Deus nec Patrem relinquens, nec
αχώρητος ών , έχωρήθη ψυχή και σώματι. Ει γάρ cælum deserens in terram descenderit, et cum
το κτίσμα τοιούτον, ο κτίσης οποίος και τα κτίσματα nequeat comprehendi, sit ab anima et corpore
τούτο δούς το θαυμαστών τε και ανερμήνευτον ; .comprehensus. Nam si res procreata hanc obtinet.
potestatem , qualis erit procreator ipse, aamirabilis hujus, quæ verbis explicari non potest, elar
gitor ?
Ο Λόγος και Θεός όλος σεσάρκωται, και όλος D Totum Verbum , qui Deus est, carnerm assumpsit,
έστιν απερίγραπτος . Διά τούτο και εν τω κόλπο του et tolum nequit comprehendi. Quamobrem et
Θεού και Πατρός ήν, και εν τη νηδύ της Θεομήτο- tolum simul in utero divinæ Matris, illic, ut nullo
ρος• εκείνο μεν ως απερίγραπτος ,1 τούτο δε ώς σε- Lermino comprehensum , hic autem ut indutum
σαρκωμένος . humana carne.
Σαρκούμενος και Λόγος και Θεός και εν τοις πάσιν Carnem assumens Verbum et Deus , et in omni
ήν, ώς πάντα πληρών και υπέρ τα πάντα, ως απερί- bus erat, ut omnia complens , et super omnia , quia
γραπτος και πάσιν αχώρητος, και εν τη γαστρί της nullo termino aut loco circumscribi potest , aut
Θεομήτορος ήν ενεργεία σαρκώσεως και απεριγρά- comprehendi , et in utero divine Matris, quoniam
πτως , και εν τω προσλήμματι ήν ενώσει σαρκός και assumptionem carnis ita peragebat,, ut non cir
ομοίως απεριγράπτως. Ένανθρώπησε δε δι' ημάς , cumscriberetur tamen ; et in ipsa assumptione
και καθ' ημάς , και υπέρ ημάς , ότι διά την ημετέ- propter carnis conjunctionem, quam nullo ilem

247 EUTHYMII ZIGABENI
modo circumscriptus eficiebat . Factus autem est A ραν σωτηρίαν, και ότι εκ γυναικός, και ότι εκ
homo propter nos , el ex nobis, et supra nos, quo-
niam et pro salute nostra , el ex muliere, el ex
virgine.
Jam ante mundi constitutionem ut Deus huma-
nam carnem assumeret, præfinitum erat . Nun-
quam autem anle sanctissimam Mariain divinæ
carnis assumptione dignum reperlum est domici-
Jium. Uhi arte : n reperlum est , humanam carnem
assumpsit Deus. Qui ideo in desponsa Virgine con-
cipi voluit,, ut et matrimonium cujus initium
sponsalia sunt, commendaret, et ei virginitatein
anteponerel.
Humanitas quæ per conjunctionem in una eadem-
que per ona assumpta est, ex ipsa conjunctione et
comniunione electa divina est , statimque ab buma.
næ naturæ terminis non recedens, excellentes et
magnificas divinitatis doles accepit, ut et vitam
tribueret, et esset omnipotens, et omnia cerneret.
Dicitur autem serva, et ignara , et aliis ejusmodi
nominibus appellatur, si quis (ut inquit Gregorius
Theologus ) sola nuda cogitatione separet id, quod
videlur, ab eo, quod intelligitur. In hac autem
Christus obnoxius fuit naluralibus el culpa carenti-
bus affectionibus, ul nec a propria natura discede-
ret, et se vere carnem humanam assumpsisse con-
firmaret, et doloribus suis nostros curaret, et natu-
ralibus allectionibus eas, quæ sunt præler naturam
aboleret, et denique ut eas rinceps ipse tanquam
honio nobis simili natura secum conjunctis el co C
gnitis victoriam ipsam largirelur. Peecatum enim
non est affectio naturalis, et quæcunque ad peccatum
pertinent.
Ut ignis ferrum ignitum et illustre reddens fri-
giditatis et nigredinis ejus particeps ipse non effici-
tir, ila divinitas virtutem suam humanitati com
municans ejus non accepit imbecillitatem .
Puritas quidem eum sordibus nostris versalur,
sed ipsæ tamen sordes puritatem non inficiunt.
Lux enim (inquit) in tenebris lucet , et tenebræ eam
non comprehenderunt '. Nam cum tenebræ præ-
sentiaradiorum expellantur,sol tamen a tenebris non
obscuratur.
Unum dicitur in iis quidem , que sunt ejusdem
essentiae , cum eadem est natura , et diverse per-
sonæ. Ex quo illud , El tria unum sunt ! In iis
autem , quæ diversæ sunt essentiæ . unum dicitur,
cum eadem persona est , et diversæ naturæ , ex quo
illud, et utrumque ynum. Unum aulein non natura , sed conjunctione duarum naturaruin in una per
sona .
Quemadmodum unum est ex eorum numero quæ
multiplici ratione dicuntur ; dicitur enim unum vel
numero, ut exempli gratia, Petrus ; vel specie, ut
homo ; vel genere, ut animal ; sic etiain duo. Nam
et numero dicuntur duo, ut Petrus et Paulus ; et
specie, ut homo et equus ; et genere, ut essentia et
Joan . 1 , 3. 5 1Joan. v, 7 .
218
Παρθένου.
Πάλαι μεν πρό καταβολής κόσμου προώριστο
ή του Θεού ενανθρώπησις , ούπω δε μέχρι της παν
αγίας Μαρίας άξιον ευρέθη της ενανθρωπήσεως έρ
γαστήριον. "Οτε ούν ευρέθη, τότε και ένανθρώπησε .
Συνελήφθη δε εν τη μεμνηστευμένη Παρθένο εν
μεμνηστευμένη μεν , ίνα τιμηθή ο γάμος • γάμου
γαρ αρχή η μνηστεία ·• εν παρθένω δε, ένα προ
τιμηθή η παρθενία.
To πρόσλημμα διά τήν καθ' υπόστασιν ένωσιν, και
την ταυτότητα της υποστάσεως , εξ αυτής ενώσεως
B
και κοινωνίας θεωθεν, μετέσχεν αυτίκα των θείων
πλεονεκτημάτων και μεγαλοπρεπειών . Και των μεν
όρων της ανθρωπίνης φύσεως ουκ εξέστη , γέγονε δε
ζωοποιών και παντοδύναμον, και πάντα ειδός . Λέγε
ται δε δούλον, και αγνοούν , και τα τοιαύτα , άν τις
το φαινόμενον χωρήση του νοουμένου, καθά φησιν ο
Θεολόγος Γρηγόριος , επινοία δηλονότι ψιλή . Υπέ
κειτο δε τους φυσικούς και αδιαβλήτοις πάθεσιν, ως
μή εκστάν της οικείας φύσεως, και ίνα ή ενανθρώ .
πησις πιστωθή , και ένα τους εαυτού πάθεσιν Ιάσηται
τα -ημέτερα πάθη, και τους φυσικούς τα παρά φύσιν
εξαφανίση, και συλλήβδην ειπείν , ίνα νικήσας αυτός,
ως άνθρωπος, και ημίν τοις ομοφυέσι και συγγενεσι
την κατ' αυτών χαρίσηται νίκην. Η μέντοι αμαρτία
ου φυσικών, αλλά παρά φύσιν πάθος, και όσα της
αμαρτίας.
"Ωσπερ το πυρ πυρακτοι μεν και λαμπρύνει τον
σίδηρον, ου μεταλαμβάνει δε της αυτού ψυχρότητος
η μελανίας : ούτω και η θεότης μετέδωκε μεν τη αν
θρωπότητα της οικείας δυνάμεως , ου μετέλαβε δε της
ασθενείας αυτής.
“Η μεν καθαρότης ομιλεί το ημετέρω ρύπω, ο δε
δύπος ουχ άπτεται της καθαρότητος. Το φώς
γάρ , φησίν , εν τη σκοτία φαίνει , και η σκοτία
αυτό ου κατέλαβεν . 'Αφανίζεται γαρ τη παρουσία
της ακτίνος και ζόφος, ου το ζόφω αμαυρoύται και
ήλιος .
D Το εν επί μεν των ομοουσίων λέγεται, ένθα ταυτό
της μέν φύσεως, ετερότης δε υποστάσεων, ως το και
τα τρία έν • επί δε των ετεροουσίων, ένθα ταυτότης
μεν υποστάσεων , ετερότης δε φύσεων, ώς το και το
συναμφότερον εν, αλλ' ου τη φύσει , τη δε συνόδω.
"Ωσπερ το έν των πολλαχώς λεγομένων εστί , λέγε
ται γαρ εν τώ αριθμό , ώ; ο Πέτρος τυχόν , και εν τω
είδει, ώς ο άνθρωπος, και εν τω γένει , ώς το ζώον :
ούτω και τα δύο. Λέγεται γάρ δύο τη αριθμώ ,
ως Πέτρος και Παύλος , και δύο το είδει , ως άνθρω
πος και ίππος , και δύο τη γένει , ως ουσία και
240 PANOPLIA DUGMATICA .
χρώμα . " Οταν ούν λέγομεν τα δύο επί του Χριστού , ου A color. Quando igitur duoin Christo dicimus, που
δύο το αριθμό τούτον λέγομεν , αλλ' ένα μεν τω
αριθμώ διά την μονάδα της υποστάσεως , δύο δε το
είδει , τουτέστι τη φύσει, διά την δυάδα των φύσεων.
Φησί γάρ και Γρηγόριος ο Θεολόγος ότι το συναμφό
τερον εν ου τη φύσει, τη δε συνόδω. Και 'Αριστοτέ .
λης δε την ύλην και το είδος εν μέν λέγει το αριθμό ,
δύο δε τώ είδει. Ταύτας τας δύο χρήσεις προβλητέον oportet proponere adversus eos , qui unius quidem
κατά των λεγόντων ότι ενός μεν είδους πολλά ευ
ρίσκομεν άτομα, δύο δε είδη επί ενός ατόμου και ευ.
ρείν αδύνατον, και λέγειν άλογον .
Το ταυτόν λέγεται μεν τη ουσία, ως Πέτρος Παύλο
τη ουσία ταυτόν , τούτο δε και φύσει ταυτόν λέγο:
μεν λέγεται δε και τη γένει, ώς βούς ίππο το
γένει ταυτόν , γένος γάρ αμφοίν το άλογον ζώον» λέ .
B
γεται δε και το είδει , ώς Τίτος Τιμοθέω τώ είδει
ταυτόν , υπό γάρ τον άνθρωπον άμφω λέγεται
δε και το αριθμό , ώς το πολυώνυμον αριθμό ταυ-
τόν , ξίφος γάρ, και άορ , και σπάθη εν τω αριθμώ ,
έν γάρ ενταύθα το υποκείμενον · λέγεται δε και τη
αναλογία , ώς ο νούς το οφθαλμώ τη αναλογία ταυ
τον, ο γάρ οφθαλμός εν σώματι , τούτο νούς εν ψυχή :
λέγεται δε και την υποστάσει ταυτόν, ως επί Χριστού,
αι διάφοροι γάρ φύσεις αυτού τη υποστάσει ταυτόν ,
ήγουν έν.
Επί Χριστού τάς δύο φύσεις επινοία μεν του διω-
ρισμένου ποσού λέγομεν , ώς επινοία μόνη διαιρου
μένα ,, πράγματι δε του συνεχούς, ώς αδιαιρέτου ;
πράγματι .
"Ένωσις έστι διεστώτων πραγμάτων κοινωνική C
συνδρομή . Γίνεται δε κατά διαφόρους τρόπους . "Η
γάρ κατά κράσιν , ως επί υγρών , οίνου και ύδατος •
.
ή κατά σωρείαν , ως επί ξηρών , σίτου και κριθής • η
κατά φύρσιν , ως επί ξηρού και υγρού , γής και
ύδατος • ή κατά ανάμιξιν, ώς επί διαφόρων αλεύρων :
ή κατά σύγχυσιν, ως επί τηκτών, χρυσού και αργύ-
ρυ , κηρου και πίσσης ή κατά αρμονίαν , ώς επί
λίθων • ή κατά παράθεσιν , ως επί σανίδος • η κατά
συναλοιφήν, ως επί λαμπάδος εκ πυρός προερχομέ-
νης, και αύθις ενoυμένης · ή κατ ' ουσίαν, ως επί ατό
μων, Πέτρου και Παύλου, ή τινών ίππων, ή βοών , ή
ετέρων ζώων και κατά σχέσιν, ώς επί φίλων και
γνωμών, εις εν θέλημα συνερχομένων • η κατά συν-
θεσιν, ως επί ψυχής και σώματος . Η δε καθ' υπό-
στασ.ν επί μόνης λέγεται της εν Χριστώ θεότητος D compositione , ut in anima , el corpore. Vel persona,
και ανθρωπότητος . 'Εδογμάτισε δε ταύτην πρώτος ο
εν αγίοις Κύριλλος . Νεστορίου γάρ κατά σχέσιν γε-
νέσθαι την ένωσιν των εν Χριστώ δύο φύσεων δι-
δάσκοντος , αυτός αντικαθιστάμενος τη τοιαύτη
βλασφημία την καθ' υπόστασιν εισήγαγε , δηλούσαν
ότι κατά μίαν υπόστασιν , ήγουν εις ένα πρόσωπον ,
ηνώθησαν . "Εν πρόσωπον έσχον. αι δύο φύσεις , και
ου δύο κατά τον λήρον Νεστόριον . Λέγεται δε και
ουσιώδης η τοιαύτη ένωσις, ήγουν αληθής, και ου
κατά φαντασίαν .
Και άλλως δε καθ' υπόστασίν ένωσις έστιν ή των
ετεροφυσίων εις μίαν υπόστασιν σύνοδος , σωζομένης
εκάστω και μετά την ένωσιν της φυσικής ιδιότητος.
TIT. VII. 25: 0
numero intelligimus duo, quoniam est unica per
sona , sed specie duo, hoc est, nalura, quæ duplex
in illo est. Dicit enim Gregorius Theologus, utrunt
que esse unum non natura , sed conjunctione, et
Aristoteles materiam et formam unum esse dicit
numcro, specie autem duo . Duplicem hunc usuni
speciei multi reperiri concedunt individua , duas
autem species in uno individuo nec reperiri nec dici
posse contendunt .
Ιderm dicitur vel essentia, seu , quod idem est ,
natura , ut Pelrus et Paulus idem nalura sunt : vel
genere ; utriusque enim genus est animal rationis
expers ; vel specie, ut Tilus et Timotheus idem
sunt specie : nam sub homine suntambo ; vel nume
ro , ut quod multa habet nomina :gladius enim , ensis,
mucro idem numero , his enim unum subjicitur ;
vel analogia , seu convenientia , aut proportione, ut
mens et oculus idem sunt proportione. Quod enim
est oculus in corpore, idem est mens in animo ;
vel persona, ut in Christo; ejus enim diverse natu
ræ persona idem sunt, sive unum .
Duas in Christo naturas cogitatione quidem dici
mus esse discrelæ quantitatis, ut que sola cogita
tione dividantur, re autem dicimus eas esse quan
lilatis continuæ , ut quæ re ipsa non dividantur.
Quæ diversa sunt, multis modis concursu muluo
possunt ita conjungi, ut unum sint. Vel mistione, ut
in iis, quæ liquida sunt, qualia sunt vinum et aqua .
Vel acervo , ut in iis , quæ sunt arida , quale est
triticum et hordeum . Vel imbibitione , ut in bumi
do et sicco, qualis est lerra et aqua . Vel remistione
ut in diversis farinis. Vel confusione, ut in iis,
quæ liquefiuni, qualia sunt aurum et argentum, et
cera et pix. Vel congruentia , ut in lapidibus. Vel
appositione, ut in tabulis . Vel conjunctione , ut in
lampade, quæ ex igne proficiscitur, et rursum con
jungitur. Vel essentia, ut in individuis , quales sant
Petrus et Paulus, aut aliqui vel equi, vel boves,
aut alia animalia . Vel habitu , ut in amicis el sen
tentiis in unam voluntatem convenientibus . Vel
id, quod de sola divinitate et humanitale in Christo
dicitur. Hoc autem conjunctionis genus primus
tradidit sanctus Cyrillus, cum repugnaret Nestorio ,
φui duarum in Christo naturarum copulationem
habitu fieri docebat, Exsecr : ndæ enim illius resi
stens opinioni , conjunctionem , quæ fit per hyposta •
sim sive personam , induxit, qua duæ naturæ in
una persona , non autem in duabus, ut nugis suis
asserebat Nestorius , copulantur . Dicitur autem hæc
et per essentiam conjunctio , quod vera sit, non au
lem sola opinione fingatur.
Aliter etiam ea , que diversæ sunt essentir. per
unam personam sic conjunguntur, ul unum sint sua,
cuique vel post conjunction erm servata proprietate .
231 EUTIIYMU ZIGABEN
Quae quidem conjunctio quadral eliani animae et A Τούτο δε αρμόσειεν αν και επί ψυχής και σώματος
corpori in unam coeuntibns personam , ul Damasce
nus edocuit.
Ejusdem dieitur esse personæ id , quod in una
eademque persona cum alio a quo differre es-
sentia conjungitur, ut in anima quoque fit et cor
pore .
Omnibus rebus immistus est Deus per potentiam ,
naluraja crijusque regentem et conservantem , Fi
lius autem et Deus cum humanitate assunipta mi
slus est per personam .
Qua ratione Patri conjunctus est Christus, eadem
et nobis conjunctus est, per naturam nimirum. Ει
qua ratione differt a Paire , eadem a nobis etiam
differt, nempe per personam , sibi aulem per perso
nam in unum copulatur, per naturam vero dividi-
tur . Ει cuin Patre quidem et nobiscum est ejus-
dem naturæ , non autem ejusdem personæ , secum
autem ipse ejusdem personæ, non autem ejusdem
naturæ. In eo namque naluræ sunt duæ, etuna dun .
Laxat persona.
Quando id, quod compositum est, carum partium,
ex quibus constat, nominibus appellare non possu-
mus, lunc ipsam naturam unam absolute dicere
consuevinius, ul corpus, quod ex quatuor consial
elementis, terra, aqua , aerc, et igne, cum proprie
nec terram , nec aquam , nec aerem, nec ignem no.
minare possimus, quod hæc simplicia sint, illud
compositam, unam ipsam naturam corporis appel- ονομάζομεν. Ούτω δε λοιπόν και τον άνθρωπον ,
lamus. Sicitem hominem, cum proprie nec ani- C επείπερ ου δυνάμεθα κυρίως καλείν η ψυχήν , ή σώμα,
mam , nec corpus, ex quibus compositus est , vocare
valeamus, quod alia sit animæ, alia corporis , alia
hominis definitio, unam ex utroque constantem na-
lurain dicimus. Quanquam Scripturæ mos est, ut
libertale Spiritus Utens ex parte tolum denominel.
In Cbristo autem conjunctio est ejusmodi , ut verbis
nequeat explicari , imo ne hominis quidem mente
comprehendi. Neque enim aliam sibi personam
Verbum adjunxit, sed naturam humanam ea ratio-
ne, quam ipse novit, assumpsit persone suæ, et in
se ipso, ut magis proprie dicam, supposuit. Quoniam
autem ipsum , qui ex divinitate constat et buma-
nitale, partium , quæ in ipso copulatæ sunt, nomi-
nibus proprie possumus appellare ; proprie enim
illum et Deum dicimus, el hominem proprie nomi- D εικότως άρα και δύο φύσεις αυτόν προσαγορεύομεν ,
namus ; merilo propter antedictam causam duas
ipsum naturas, non autem unam , ut cælera, quæ
composita sunt, dicimus, nec tres ; neque enim ho-
minem duas dicimus naturas, licet in duabus, ut
demonstralum est, naturis constel .
Omnis compositio ex partibus proxime compo
nentibus nuncupatur. Itaque ut domum , non ex
terra et aqua , sed ex lapidibus et liguis ; honsi-
nemque non ex qualuor clementis, sed ex anima, et
corpore componi dicimus ; sic Christum ex divini-
tate et humanitate : non enim partium partes con-
sideramus, sed eas partes solas, quæ proximæ et
summæ sunt.
252
εις μίαν ενωθέντων υπόστασιν , ώς ο Δαμασκηνός
έδίδαξεν.
"Ομοϋπόστατον εστι το εις μίαν και την αυτήν
υπόστασιν άλλο συντεθειμένον, διαφέρον δε προς το
αυτό κατά την ουσίαν, ως επί ψυχής και σώματος.
Πάσι μεν εγκέκραται ο Θεός κατά την συνεκτι
κήν δύναμιν της εν εκάστω φύσεως, ο δε Υιός και
Θεός τα προσλήμματι καθ' υπόστασιν εγκαταμέμι -
κτα !.
"Ο λόγω ο Χριστός ήνωται τω Πατρί , τούτω και
ημίν » κατά την φύσιν γάρ και ο λόγω διήρηται του
Πατρός , τούτω και ημών κατά την υπόστασιν γάρ
9
B
εαυτό δε κατά μέν την υπόστασιν ηνωται , κατά
δε την φύσιν διήρηται. Και έστι τω μεν Πατρί και
ημίν ομοφυής, ου μην δομούπόστατος · εαυτό δε
όμουπόστατος, ου μήν ομοφυής. Διότι αι μεν φύσεις
εν αυτώ δύο, μία δε η υπόστασις .
Το δε σύνθετον μηκέτι δυνάμεθα κυρίως καλείν τοις
ονόμασι των μερών, εξ ών συνετέθη . Τότε μίαν
αυτώ φύσιν απολύτως λέγειν ειώθαμεν· οίον το εκ
τεσσάρων στοιχείων συγκείμενον οιονδήποτε σώμα ,
γης, ύδατος, αέρος , πυρός, μη δυνάμενοι κυρίως
καλείν ή γήν, η ύδωρ , ή αέρα , η πύρ, ταύτα μεν γάρ
απλά , εκείνο δε σύνθετον, μίαν αυτό φύσιν σώματος
εξ ών συνετέθη , άλλο γάρ όρος ψυχής , και άλλο
σώματος , και άλλο ανθρώπου του εξ αμφοίν, μίαν
φύσιν τούτον προσαγορεύομεν · ει και σύνηθες τη
Γραφή πολλάκις τη ελευθερία κεχρημένη του Πνευ
ματος εκ του μέρους το όλον ονομάζειν. Επί δε
του Χριστού άφραστος μεν η ένωσις · ου γαρ αν
εφίκoιτο ταύτης ανθρώπινος νους. Ουδε γάρ υπό
στασιν ετέραν ο Λόγος ήνωσεν εαυτώ, αλλά φύσιν
ανθρωπίνην, ώς μόνος αυτός οίδε , τη εαυτού υπο
στάσει ήνωσε , και εν εαυτώ, κυριώτερον ειπείν ,
υπέστησεν . Επει δε αυτόν εκ θεότητος και ανθρωπό
τητος όντα δυνάμεθα κυρίως λαλείν τοίς ονόμασι
των ενωθέντων μερών , Θεόν γαρ αυτόν λέγομεν
κυρίως, και άνθρωπον αυτόν ονομάζομεν κυρίως
και ούτε μίαν, ώς τάλλα συντεθέντα δια την προα
ποδοθείσαν αιτίαν, ούτε τρείς . Ου γαρ δύο φύσεις και
άνθρωπος λέγεται , ει και εκ δύο φύσεων συγκειται,
καθώς αποδεδεικται.
Πάσα σύνθεσις εκ των προσεχώς συντεθέντων
συντεθείσθαι λέγεται . "Ωσπερ γάρ τον οίκον ου λέγο .
μεν εκ γης και ύδατος, αλλ' εκ λίθων και ξύλων
συντεθεϊσθαι, ομοίως δε και τον άνθρωπον ουκ εκ
των τεσσάρων στοιχείων, αλλ' εκ σώματος και ψυ
χής : ούτω και τον Χριστόν εκ θεότητος και ανθρω
πότητος, ού τα μέρη των μερών σκοπούντες, αλλά
μόνα τα προσεχέστερα μέρη και κεφαλαιωδέ
στερα .
 253 PANOPLJA DOGMATICA . TIT . VII.. 25 :
Ει ο άνθρωπος εν δυσί φύσεσι , σώματος , λέγω , Α Si homo constat ex corpore el anima, ul duabus
και ψυχής , ο Χριστός άρα έν τρισίν έσται φύσεσιν, ηaturis,, Christus utique ex tribus naturis Consta
'Αλλά μίαν έχει φύσιν ο άνθρωπος . "Αλλη μεν γάρ bit. Al unicam habet homo naluram . Nam licet
φύσης σώματος , και άλλη ψυχής λογικής, ών ή συν- alia corporis natura sit, alia animæ ratione prædi
οδος μίαν αποτελεί φύσιν του ανθρώπου . Και μέχρι lie , horum tamen congressio naturam unam homi
μεν αν ηνωται , λέγεται άνθρωπος , διαζευγνυμένων nis conficit. Et quandiu conjuncta manent, homo
δε , ουκ έτι , αλλά το μεν σώμα , το δε ψυχή λογική . dicitur ; posteaquam sejuncta sunt , non amplius
Μίαν τοίνυν έχει φύσιν ο άνθρωπος σύνθετον. homo, sed pars una cadaver, altera anima ratione
prædita , Unam igitur habet homo naluram compo
sitam .
}
Είπερ ίδιον του Λόγου το πρόσλημμα, πάντως άρα Si assumpla humanitas est Verbi propria , que,
και τα του ιδίου προσλήμματος ούτος ιδιοποιήσεται, huinanilatis assumptæ propria sunt, erunt etiam
ει και μή υπόκειται τούτοις και μεταδώσει τούτω Verbi propria , licet eis se ipsum non subjicial, sed
των εαυτού , ει και μη ούτως, ως αυτός ταύτα illi communicet, quæ sua sunt, quamvis non eo
κέκτηται. Τούτο δε τρόπον αντιδόσεως καλούμεν , modo, quo ea a se possidentur. Hanc autem mu
B
περιχωρουσών εις άλλήλας των φύσεων , και τα tuæ tributionis rationem vocamus, qua natura se
αλλήλων ιδιοποιουμένων . Ει δε και περιχωρείν εις vicissim capiunt, et quæ utrique propria sunt, sibi
άλλήλας, και εν αλλήλαις ταύτας φαμεν, αλλ ' ούν εκ mutuo tribuunt. Ac lamelsi vicissimi ac muluo has
της θείας φύσεως ή περιχώρησις κυρίως. Αύτη μεν inter se commeare dicimus, hoc tamen ex divina
γάρ διά πάντων των κτισμάτων ως βούλεται διήκει , μroprie natura pendet,, que per omnia transit,, et
διά δε ταύτης ουδέν. commeat el penetrat, uti vult, per illam autem
5 pihil.
Τρία σημαίνει η αντίδoσις , εν μέν τήν τών ονο Hæc mulua tributio vel in nominibus considera
μάτων, ώς όταν τον άνθρωπον λέγωμεν Θεόν, και lur , ul cum hominem dicimus Deum, el Deuin
τον Θεόν άνθρωπον · έτερον δε την των πραγμάτων, hominem ,, vol in rebus ,, et hæc
haec est duplex.. Nam
ήτις έστι διττή , η μεν ίση και ανόμοιος , ως επί του alil æqualis est el dissimilis, ut in Deo homine
ανθρωπισθέντος Θεού, και του θεωθέντος ανθρώπου, facio, et in homine facto Deo. Licet enim tantum
Ει γάρ και τοσούτον εθεώθη ο προσληφθείς άνθρω- assumptus homo facias sit Deus ,, quantum Deus
πος , όσον ενηνθρώπησεν ο προσλαβών Θεός , κατά hominem assumens factus est homo ; per corpus
σώμα γάρ, και ψυχήν, και νούν και η ενανθρώπη- c enim et animam, et mentem utroque factum est ;
σες , και η θέωσις · αλλ ' ουχ ομοίως . Ο μεν γάρ non similiter lamen : Deus enim per naturam fac
φύσει γέγονεν άνθρωπος, ο δε θέσει Θεός. Η δε lus est homo, homo autem per gratiam Deus. Aut
ομοία και άνισος, ως επί της έμπνευσθείσης το similis et inæqualis, ut in anima a Deo homini
ανθρώπω παρά Θεού ψυχής , και της δανεισθείσης data, ut in carne ab homine Den el Verbo tributa .
τω Θεώ και Λόγω παρά ανθρώπου σαρκός . Eικών Imago enim Dei est, et quoad fieri polest, Deo si
μεν γάρ Θεού και ομοία κατά το δυνατόν η ψυχή milis anima, equalis autem nullo modo . Ει ιunc
λέγοιτ' άν, ίση δε ουδαμώς . Και τότε μεν του quidem id dedit, quod præstantins erat, post au
κρείττονος μετέδωκεν , ύστερον δε με- έλαβε του χεί- tem id, quod eral deterius, accepit. Verum ani .
ρονος . Σημειωτέον δε ότι ποτέ μεν τον Θεόν άνθρω- madvertendum , est, quamvis aliquando dicamus
πον λέγομεν , ποτέ δε τον άνθρωπον Θεόν » την θεό- Deum hominem , aliquando hominem Deum , divini ,
τητα δε άνθρωπον , ή την ανθρωπότητα Θεόν ούδα- latem lamen hominem , aut humanitatein Deum nos
μως . nunquam dicere .
Ουκ έστιν ευρείν εικόνα παραστατικών του προ Elsi nullum potest exemplum excogitari, quod
κειμένου πειρασόμεθα δέ τινα παραγαγείν , με- plane rem propositara exprimat, nos tamen aliquod
τρίαν μεν ως προς το μέγεθος του μυστηρίου, των Daferre conabimur, quod quidem , si rei magnitudini
δε λοιπών αληθεστέραν εις εμφέρειαν. " Ωσπερ γάρ minus respondebit, apposite tamen utcunque ve
ει πεπυράκτωτο μεν όλος αήρ, μάλλον δε ει πυρ ήν, ritatem adumbrabit . Quemadmodum si tous exar
κόκκος δέ τις σιδηρούς ενετέθη τούτω, ανάγκη και descat aer vel potius sit lotus ignis, exiguum au
τούτον προς το επικρατούν πεποιώσθαι τοσούτον lem ferri frustulum in illum conjiciatur, necesse
ως μη δοκείν έτερον είναι διά το πυρ, ει και ο της φuidem erit illud sic afici, ut nihil aliud, quam
ουσίας αυτώ λόγος υφίστατο " ούτως ή ανθρωπίνη ignis esse videatur, allamen illi essentie ratio
φύσις ενωθείσα τη του Θεού κατεκρατήθη τοσούτον , permanebit : eodem modo palura humana divina,
ως μη δοκείν έτι φύσιν ανθρώπου μένειν. Διά τούτο conjuncta, sic ab illa comprehensa est el supera
και οι Πατέρες τεθεώσθαι ταύτην ειρήκασι προς το ta, ut non amplius natura hominis esse videatur.
επικρατούν αποβλέψαντες . "Οθεν και μια τούτων ή Et bac de causa Patres nostri , quod exsuperat et
προσκύνησις διά την μίαν τούτων υπόστασιν και dominatur, intuentes , illam Deum esse factam
αδιαίρετον ένωσιν . dixerunt Ideoque propter unam horum personamı
et indissolubilem conjunctionem , unum item his
adorationis cultum deberi .
255 EUTHYMII ZIGABENI 256
l'ersonarum in Christo differentiam non admitti- A Διαφοράν μεν υποστάσεων ου λέγομεν επί του
mus , ne quartam personam in sanota Trinitate con- Χριστού, ίνα μή προσθήκην τετάρτου προσώπου τη
lingamus. Naturarum autem agnoscimus differen- αγία Τριάδι επινοήσωμεν · διαφοράν δε φύσεων λέ .
liam, ne carnem ejusdem per naturam essentiæ cum
7 γομεν , ίνα μή τω Λόγω κατά την φύσιν ομοούσιον
Christo credamus esse . την σάρκα πρεσβεύσωμεν.
Si tres essent æreæ slaluæ, quarum una auro Εί τρείς ήσαν ανδριάντες χαλκού, τούτων δε εις
aut cera undique illineretur,, aliquodne damnum επεχρίσθη χρυσό ή κηρή διόλου , πότερον έβλάβη
hæc in propria essentia faceret, au duas naturas περί την ιδίαν ουσίαν ούτο ;, ή σώζει τάς δύο φύ .
veras et integras, suam nimirum unam , et aliam σεις ακεραίους και άλωσήτους, και την έαυτού , και
illitam el adjunctam conservaret, cum tamen ob την επιχρισθείσαν αυτώ , και ουδε τέσσαρες πάντως
id non qualuor evaderent statuæ , sed tres omnino ανδριάντες παρά τούτω γεγόνασιν ; Ουκούν το αυ
ut antea permanerent ? Hoc modo , ut ex parvis
ul του παραδείγματι , ως εκ των μικρών τα μεγάλα
magna conjiciamus, et obscuris quibusdam simula στοχάσασθαι , και αμυδραις τισιν είκοσι την αλή
cris veritatem pervestigemus, duas in Christo na- θειαν ένοπτρίσασθαι, νόει και επί του Χριστού δύο
luras et unam personam considera , ut nulla Trini μεν τας φύσεις , μίαν δε την υπόστασιν , και ουδε
lati propter humanitatis naturam assumplam fiat B προσθήκη τη Τριάδι επιγενήσεται δια την προσλη
accessio. Natura enim est assumpta , non autem φθείσαν φύσιν της ανθρωπότητος. Και άλλως γάρ
persona. Itaque post ejus etiam assumptionem man φύσις, ουχ υπόστασις προσελήφθη . Και τριάς ούσα
sit una divinitas , el trinitas personarum . υποστάσεων, ουχί φύσεων, η μία θεότης πάλιν έμεινε
και μετά την ένωσιν τριάς υποστάσεων .
Non per mutationem , aut inversionem , aut con
.
Ού κατά μεταβολής φύσεως, η τροπήν, ή αλλοίω.
ſusionem animata Domini caro divina dicitur facta , σιν, ή σύγχυσιν ή του Κυρίου έμψυχος σάρξ τε.
et nominalur Deus, sed propter summam persone θεώσθαι λέγεται, και Θεός ονομάζεται , αλλά διο
conjunctionem . Nam et Deus dicitur factus homo , την καθ' υπόστασιν ένωσιν και ακροτάτην συν
propterea quod humanitati conjunctus est, et Deus αφειαν. Και άνθρωπος μεν γαρ γεγενησθαι λέγεται
ipse, et ejus huinanilas divina dicitur propter ve- ο Θεός, διά το ενωθήναι ανθρωπότητι • και Θεός,
rissimam item illius in persona copulationem.. και ομόθεος η ανθρωπότης αυτού, διά τήν προς αυ .
Post hanc autem copulationem naturæ non confu- τον ομοίως ακραιφνεστάτης και καθ' υπόστασιν έ.
sæ cum suis proprietatibus manserunt. Aurum enim νωσιν. Με μενήκασι δε και μετά την τοιαύτην έ
illitum ligno idem permanet. Lignum vero et auri C νωσιν αι φύσεις ασύγχυτοι, και μετά των οικείων
dignitatem lucratur, nec desinit esse lignum , nec ιδιοτήτων. Το γάρ τοι χρυσίον επαληλιμμένον τώ
propriam naturam derelinquit. ξύλο μεμένηκεν όπερ ήν. Και καταπλoυτεί μεν
το ξύλον του χρυσίου την δόξαν, ουκ απέστη δε του
είναι ξύλον, ουδε της οικείας φύσεως .
Verbum et Deus aut universum , aut singularem Τον καθόλου άνθρωπον, ή τον μερικών ο Θεός και
assumpsit hominem . Si universum , oculis non cer- Λόγος ανέλαβεν. Ει μεν ούν τον καθόλου, ουκ αν
neretur.. Νatura enim universa non est conspicua . ήν ορατός • ή γάρ καθόλου φύσις αόρατος αλλά και
Præterea multas haberet personas : plures enim υποστάσεις αν είχε πολλάς • κατά πλειόνων γάρ το
genus universum complectitur. Nec ejusdem esset καθόλου και ουδ' αν ημίν ην ομοούσιος . "Ατομα
nobiscum essentiæ . Nos enim sumus individua . Et γαρ ημείς , και πολλά ταύτα συνέβαινεν άτοπα . Εί
mulla ejusmodi incommoda sequerentur. Sin bo- δε τον μερικών, δύο ευρεθήσεται έχων υποστάσεις .
minem assumpsit singularem, duos deprehendetur Λοιπόν ούν ουδέτερον ανέλαβεν, αλλά φύσιν μερι
habere personas. Reliquum igitur est , ut neutrum κού ανθρώπου, τουτέστιν ατόμου , γενόμενος αυτός
assumpserit, sed singularis, hoc est, individui na- υπόστασις ταύτης. Η δε του μερικού ανθρώπου
turam liominis, cujus ipse persona fuit . Singularis D φύσις κοινή μέν έστιν, εν ατόμω δε. Μερικών δε
anlein hominis natura communis quidem est, sed in άνθρωπον λέγομεν, ώς άτομον είδους , ουχ ώς ψυ .
individuo. Singularem vero dicimus hominem , ut χήν μόνον, ή σωμα μόνον, εξ ών ο άνθρωπος .
individnum speciei, non animam solam, aut corpus
solum, sed quod ex utroque conficitur.
Quæ in natura bumana sunt a vitio reprehensio Των φυσικών και αδιαβλήτων πραγμάτων της αν
neque aliena, ea Christus partim supra homines θρωπίνης φύσεως τα μεν υπέρ άνθρωπον έσχε Χρι
accepit, partim ut homines, partim abjectius quam στος, τα δε κατά άνθρωπον, τα δε ανθρώπου ταπεινό
homines. Supra homines ſuit, quod sine semine τερον. Και υπέρ άνθρωπον μεν το άνευ σποράς συλλη
conceptus est, quod ex Virgine natus, el celera φθήναι, το εκ Παρθένου γεννηθήναι , και τα τοιαύτα :
horuin similia . Hominum more fuit, quod divinæ κατά άνθρωπον δε τό τήν της Θεοτόκου κοιλίαν ως
Genitricis uterum infantulus tumefecit, quod novem βρέφος εξογκώσαι, το εννεαμηνιαίον αποτεχθήναι , το
mensium spatio natus est ,, quod hausit Inc,
lac, quod γαλακτοτροφηθήναι, το κλαυθμυρισθήναι , και τα
ploravil, et id genus alia. Abjectius et bumilius, τούτοις επόμενα . 'Ανθρώπου δε ταπεινότερον το
quam pro hominum consuetudine fuit, quod ejus φανήναι το είδος αυτού εν τω σταυρώ άτιμον, και
257 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT.. VIII. 153
εκλείπον υπέρ τους υιούς των ανθρώπων , ως A species in cruce turpis apparuit, et cum ignominia,
Ησαΐας φησί. Και το τερο των συσταυρωθέντων et deficiens, ut inquit Isaias, supra filios hominum ;
αυτό ληστών τεθνηκέναι από της οδύνης των ήλων, quodque prius quam latrones , qui simul in cracem
ει δε βούλει και το μετά την ανάστασιν εν ευτελεί acti erant, præ clavorum dolore mortuus est ; adde
μορφή κηπουρού οφθήναι, και το τους μώλωπας et illud , si placet, quod sub humili forma hortulani
και τύπους των τραυμάτων τους αποστόλοις ενδεί- se post resurrectionem conspiciendum præbuit, et
κνυσθαι , και το μετά την ανάστασιν εσθίειν . Πάντες apostolis cicatrices et Ioca vulnerum ostendit ,
γάρ οι άνθρωποι μετά την εκ νεκρών ανάστασιν quodque cibum cepit .. Νam reliqui homines ,, postea
εκλάμψουσιν ώς ο ήλιος , και ουδείς εξει σωματικά quam fuerint in vilain revocati , fulgebunt ul so' ,
τηνικαύτα τραύματα, ή τύπους τραυμάτων, ουδε nec ullus eorum ejusmodi cicatrices in corpore ,
προσδεήσεται βρώσεως. aul vulneruni loca retinebit, nec comedel.
“Ο Υιός του Θεού και Θεός αυτός λέγεται και συλ. Filius Dei alque idem Deus, et conceptus, et na:
ληφθήναι, και γεννηθήναι, και διδάσκειν, και θαυ- tus esse dicitur, et docuisse, et res admirandas re
ματουργείν, και απλώς ειπείν, τα μεν δράσαι , τα cisse , el , ut paucis omnia complectar, tum egisse,
δε παθείν, αποθανείν , και αναστήναι. Διότι αυτός lum passus esse et mortuus, 'el surrexisse. Quo .
D
γέγονεν υπόστασις τώ προσλήμματι, μή όντι διά το niam assumplæ carnis ipse fuit persona, quæ qui.
άσπορον ίδιοϋποστάτη. 'Επεί ούν ή του προσλαβόν- dem caro sine semine genita nullam aliam propriam
τος υπόστασις αυτή και του προσλήμματός εστιν personam habuit. Quocirca cum assumentis el as
υπόστασις, αυτός λέγεται και ενεργείν, και πάσχειν , sumpte humane nature una sit eademque perso
ως ένα πρόσωπον ών · ενεργείν δε τα ανθρώπινα και na , ipse dicitur et agere et pali ex ejus, quod assum
πάσχειν , κατά την φύσιν του προσλήμματος. "Οθεν psit, natura . Et quæ illius propria sunt, sibi asci.
και οικειούται τα του οικείου, ως αυτός ών υπό- scit ut propria , quippe qui sit ejus hypostasis
στασις αυτού και πρόσωπον, ώς δεδήλωται . atque persona , ul demonstravimus .
Θεόν μεν ενανθρωπήσαντα , και Θεόν σαρκι πα- Deum humanitalem induisse et in carne passuum
θόντα φαμεν, θεότητα δε ενανθρωπήσασαν , ή σαρκι esse dicimus. Divinitalem vero nec huma: .i alım
παθούσαν ου λέγομεν, ει μέλλοι μεν κυριολεκτείν assumpsisse, ncc passum esse dicimus, si volumus
ότι και η Παρθένος Θεόν μεν έγέννησεν, αλλά θεό- proprie loqui . Nam et Virgo Deum quidem genuit,
τητος υπόστασιν μίαν σεσαρκωμένην , ήτις έστιν ο divinitatem aulem non genuit. At una divinitatis
Υιός, ίνα και άνω Υιός είη και κάτω υιός, και η ιδιό- persona naluram assumpsit humanam . llic aulein
της μείνη ακίνητος. Το γαρ γεννάσθαι ου φύσεως, C est Filius Dei, ut qui in celis est Filius, Filius
αλλ' υποστάσεως ήν. Ει γάρ φύσεως ήν , ουκ αν εν item essct in terris, el proprietas immobilis perma
τη αυτή φύσει το γεννητον εθεωρείτο, και το αγέν- nerel. Gigni enim non nature fuil, sed personæ .
νητον. Επει δε τον Χριστόν έγέννησεν, όστις εστί Elenim si fuisset naturæ , non in eadem natura et
Θεός και άνθρωπος, εκ του κρείττονος και κυριω- genitum et ingenilum exstitisset. Verum quia vir
τέρου μέρους Θεοτόκος επωνομάσθη . "Αλλως τε και go genuit Christum , qui Deus est et homo, a par
ή του προσλήμματος υπόστασις θεία ήν, και το le præstantivri et excellentiori Dei Genitrix appel
πρόσλημμα δε εξ αυτής ενώσεω ; εθεώθη. lalur, Quanquam el assumptie naturæ persona di
vina est, et assumpla natura propler ipsam con
junctionem divina est reddila .
ΤΙΤΛΟΣ Η ' , TITULUS Vill .
Κατά Εβραίων 'Εκ της λεγομένης είναι του Νύσ. In Hebræos . Omnia quæ sequuntur capita , usque
σης βιβλου της προσαγορευομένης Θεογνω ad illa quæ collegimus ex Chrysostomo, sumpia
τίας τα υποτεταγμένα πάντα συνελέγησαν sunt ex libro qui inscribirur De cognitione Dei ,
κεφάλαια μέχρι τών Χ , υσοστομικών . Το μέν cujus auctor esse fertur Greyorius Nyssæ por
του πέμπτον τούτων του μεγάλου Βασιλείου D liſer, excepto quinto, quod est Basilii Magni .
εστί » .
Ο νόμος μεν, και οι προφήται , ών ήν Χριστός Lex el prophelix , quorum plenitudo Christus
πλήρωμα , τα περί τούτου πάντα λεπτομερώς ανε est , omnia , que lum ad ipsum Christum , lum etiain
γράψαντο, και μήν και περί της αγίας Τριάδος. Παρ- ad sanctam pertinent Trinitatem, subtiliter Ter
εντέθεινται δε σποράδην, και ασαφεία συνεσκιάσθη- scripserunt.. Sed divina factum est providentia ,, ut
σαν τα πολλά κατά θείαν πρόνοιαν, ίνα μη νηπιό- mulla (use sparsa disseminataque sint , el obscure
φρονες έτι όντες Ιουδαίοι , και μηπω νοείν υψηλότερα posila, ne cum adhuc essent infantes Judei, nec
δυνάμενοι , είς αναξίας υπολήψεις εκκλίνωσι , και quæ sublimiora sunt possent percipere, ad indig .
πάθεσι το απαθές απαγάγωσι . Και γάρ έν Χωρήβ nas opiniones declinarent, et quod ab omni alfer
του Θεού λαλείν προς αυτούς άρξαμένου, παρητή- livne remotissimum est , affectionibus obnoxium
σαντο την τοιαύτην φωνήν δι' οικείαν ασθένειαν, arbitrarentur. Etenim cum Deus in Horeb eos allo .
είπόντες • Oύ προσθήσομεν ακούσαι της φωνής qui capisset, ejusmodi oratione suamimbecillia
Κυρίου του Θεού ημών, και το πυρ το μέγα ουκ leni excusarunt : Non pergemus, inquientes, audre
Οψόμεθα έτι, ουδ' ου μη αποθάνωμεν . Και είπε vocem Domini Dei nostri, nec ignem hunc magnum
2: 9 EUTHYMII ZIGABENI 260
εidebimus auplius , no moriatur . Ει dirit Dominus A Κύριος πρός με, φησίν ο ταύτα γράψας Μωσής :
ad me (hæc sunt verba Moysis scribentis ' ) : Bene 'Ορθώς πάντα όσα ελάλησα Προφήτην αναστήσω
omnia sunt locuti. Prophelam suscitabo eis de medio αυτοίς εκ των αδελφών αυτών, ώσπερσε , και δωσω
fratrum suorum similem libi, et ponam verba mea το ρημά μου εν τω στόματι αυτού , και λαλήσει αυ
in ore ejus, el loquetur eis omnia , quæ pro τοίς , καθότι αν εντείλωμαι αυτώ. Ταύτα μεν ούτως
illi ' . Hæc quidem ita se habent. Verborum autem ο δε νους των ρημάτων, ότι 'Επειδήπερ ου δύνανται
bæc est sententia : Quoniam ipsi me nequeunt νύν ακούειν , πι οφήτην αναστήσω αυτοίς , και τα
audire, prophetam suscitabo eis, (et quæ sequun- εξής, ός αναγγελεί αυτοίς όσα τογε νύν έχον ουκ
tur )) qui nuntiabit illis ea ,; quie, ut nunc quidem ισχύουσε παραδέξασθαι. Εκ τούτων ούν εισι τα περί
res est , intelligere non possunt . Quae nimirum ad Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος , και τα περί
Patrem , et Filium , et Spiritum sanctum , et ad di- της θείας ενανθρωπήσεως , και απλώς όσα διά του
sinam humane naturae pertinent assumptionem, Ευαγγελίου νενομοθέτηται. Το γάρ ώσπερ σέ , την
el alia quæ per Evangelium promulgata sunt. ομοίωσιν κατά το νομοθετείν εμφαίνει μάλλον . Αλλ'
Illud enim , similem tibi, similitudinem in legibus Ιησούς μεν και του Ναυή ούτε τοιαύτης οίας ο Μωυσής
sanciendis potissimum indical. At Jesus Nave ne- ήξιώθη θεοφανείας, ούτε νομοθέτης, ως εκείνος , έγέ
que ad talia visa et oracula , ut Moyses , admissus B νετο, ούτε χάριν εύρεν όσην εκείνος.
est, neque legislator, ut ille, fuit, neque tantam
iniit gratiam , quantam ille .
Christus vero cum is fuerit, in reliquis , uti “Ο δε Χριστός κατά το νομοθετείν όμοιος εκείνω
Dominus, antecelluit. Quod autem filius Nave non γενόμενος, τάλλα πάντα διαφερόντως ώς Δεσπότης Ε

sit ille propheta, quem Deus pollicitus est, ita υπέρκειται. "Οτι δε ουχ ο του Ναυή υιός ήν ο ανα
collige : Dixit Moyses ad populuin in Deutero- στησόμενος προφήτης , άκουσον . Είρηκε Μωύσης εν
nomio : Prophelam e fratribus nostris suscitabit τη Δευτερονομία προς τον λαόν, ότι Προφήτην ανα.
tibi Dominus Deus tuus . Al llius Nave multo στήσει Κύριος ο Θεός σου εκ των αδελφών ημών, 8.

ante per manus Moysis a Deo fuerat declaratus,
ut in Leviticolegimus . Alius ergo præler hunc
erat suscitandus. Judæi vero quæ in Deuteronomii
fine post inortem Moysis scripta sunt, videntur
ignorare. Sic autem habent : Nondum surrexit
prophetain Israele sicut Moyses, φuem novit Dominus C συμπέρασμα του Δευτερονομίου μετά τον θάνατον
facie ad faciem :. Consentaneum quidem erat, ut
cum l'eus Moysi dixisset, se prophetam suscitatu-
rum eis , tunc ipse Moyses populo denuntiaret. Al
cum id in Horeb accepisset, postea in Deuterono .
mio ad populum refert dedila opera exspectans
Jesu filii Nave declarationem , ne hunc esse pro-
phetam illum similem sibi suspicarentur. Postea-
quam vero declaratuz est Nave filius, tum demum
illud populo exhibuit. Et de hoc quidem hactenus.
Cum autem innumerabilia prope lnca sint in sacra
Scriptura, quæ vel anle denuntiant ea , quæ ad
Christum pertinent, vel indicant illa, quæ ad san-
claim spectant Trinitalein, nos omittemus multa,
et ea præcipue, quæ isti maligne detorquentes co-
nantur aliter interpretari , ne improbe contradi- D παρερμηνεύειν ούτοι κακοήθως επιχειρούσιν, ένα
cendi occasionem præbeamus : Omnes enim Israe-
lite, ut inquit Ezechiel , sunt contentiosi et duri
corde, pauca tantum eaque adeo perspicua, ut
reſutari nequeant , proponemus , quæ vel persia-
deant, vel eos pertinaces, et obstinalos , atque
dementes esse convincant.
Libri Geneseos .
Et dixit Deus : Faciamus hominem ad imaginem
et similitudinem nostram 8. Pater nimirum eos
alloquitur, qui ex ipsius sunt essentia, quos in
summa procreationis mundi dignitate socios habet.
Neque vero referenda sunt hæc ad Hebræi sermo-
· Exod . XVIII . 1 Deut . XV1 !, 18 . : Deut. XXXIV , 10. • Ezech . 188V , 7.
και τα εξής. Ο δε του Ναυή προ πολλού ήν κεχει
ροτονημένος υπό του Θεού διά των χειρών Μωϋσέως,
ώς το Λευϊτικόν ιστορεί. Λοιπόν ούν έτερος και ανα
στησόμενος παρά τον αναστάντα. 'Αλλ', ώς έoικεν,
αγνοούσιν οι Ιουδαίοι το γεγραμμένος κατά το
του Μωϋσέως, ότι και ουκ ανέστη έτι προφήτης εν
'Ισραήλ ως Μωυσής , όν έγνω Κύριος πρόσωπον
κατά πρόσωπον . "Εδει μεν ουν ότε προς τον Μωϋσήν
είπεν ο Θεός, ότι Προφήτην αναστήσω αυτοίς, τότε
τούτο και τον Μωϋσήν ειπείν προς τον λαόν . Αλλ '
αυτός εν Χωρήβ τούτο μαθών, ύστερον είπεν αυτό
προς τον λαόν κατά το Δευτερονόμιον, οικονομικώς
αναμένων την Ιησού του Ναυή προχείρισιν, ίνα μη
τούτον είναι τον εoικότα προφήτην υπολαμβάνωσι •
μετά μέντοι την αυτού χειροθεσίαν τότε τούτο κατε
μήνυσε τω λαώ. Ταύτα μεν ούν επί τοσούτον . Μυρίων
δε χρήσεων ουσών των τε προκαταγγελουσών τα περί
Χριστού, και των απαγγελουσών περί της αγίας
Τριάδος , τα πολλά μέν εάσομεν, και μάλλον όσα
μη δωμεν θύραν και διατριβήν ταις πονηραίς αντιρ
ρήσεσιν: Πάς γαρ οίκος Ισραήλ φιλόνεικοί εισι,
και σκληροκάρδιοι, φησίν Ιεζεκιήλ: 'Ολίγα δε προ
χειρισόμεθα σαφή τε και αναντίρρητα, και όσα
τούτους και πάντως εθελοκωφούντας , ή ανοηταίνοντας
απελέγξουσι .
Βίβλου Γενέσεως .
Και είπεν ο Θεός , Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ' εί
κόνα ημετέραν , και καθ' ομοίωσιν . Ο Πατήρδηλ.
νότι προς τους εκ της ουσίας αυτού τους κοινωνούντας
αυτή του δημιουργικού και δεσποτικού αξιώματος.
Ούκ έχει γάρ ενταύθα χώραν το της Εβραϊδος δια
* Gen. 1 , 20.
261 PANOFLIA DOGMATICA . TIT . VIII .
-
20:2
λέκτου ιδίωμα, το χρώμενον έστιν ότε τοις ενικοίς A nis proprietatem , qua numerus plura indicans pι ο
πληθυντικώς . "Η γάρ αν, και εφ' & μη χρή τη illo , qui unum significat , usurpatur , ubi non opor
τοιούτω ιδιώματι καταχρώμενοι , πολλής εμπλήσομεν let , confusione replebimus contradicentes .
τους αντιλέγοντας ταραχής.
'Εκ της αυτής. Ex eodem libro .
Και είπεν ο Θεός, Ιδού 'Αδάμ γέγονεν ώς εις εξ Et dixit Deus : Ecce Adam factus est ; sicui
ημών, ήγουν ώς έκαστος ημών των εν τή μια θεότητα unus ex nobis , qui sumus nimiruin in una divi.
9

προσώπων. Ει γάρ και ειρωνικώς είρηται, αλλ' ούν nitate personarum . Hoc enim etsi cum ironia
ενός προσώπου σημαντικών όλως είναι ου δύναται. dicluni est, unam tamen duntaxat personain signi
ficare lion polesl .
'Εκ της αυτής. Ex eodem libro .
Και είπεν ο Θεός , Δεύτε και καταβάντες συγχέω- El dixit Deus : Venite , descendamus , el confun
μεν αύτώντας γλώσσας . Το γάρ δεύτε προς δύο τού- damus linguam eorum ' . Hlud eni : 11 : Venite, duos
λάχιστον ο λέγων λέγει , και Τριάς εντεύθεν συναπαρ- significat. Et unus est, qui loquitur. Ex quo Tri
τίζεται. Προς ισοδυνάμους δε, και ομοουσίους το nilas perfecta declaratur. Quod autem eos , qui
δεύτε,ποιήσωμεν τόδε , και ου προς αγγέλους έρείς, Β ejusdem poleslatis et essentiae sunt, all quatur :
όπερ έστιν άτοπον. "Η οίους αν, και όσους έρείς, Venite , inquiens, hoc faciamus, facile apparet.
παραγραψόμεθα διά το αμάρτυρον. Quod si angelos ministros allocutum respondetis,
sive omnes, quod absurdum est, sed paucos dixeris, cum id nullo Scripluræ lestimonio ſullum
sit, ut falsum improbabimus.
Πώς Θεός διαλέγεται ; ' Αρα τον ημέτερον τρόπον ; Quomodo loquitur Deus ? Eone modo quo loqui
ευσεβέστερον λέγειν, ότι το θείον βούλημα, και η mur nos ? Impium sit , ita sentire. Nam consilium
πρώτη ορμή του νοερού κινήματος, τούτο Λόγος divinum,, et primus ille mentis intelligenlis molis
εστι του Θεού. Σχηματίζει δε αυτόν διεξοδικώς και est Sermo Dei , quem sic exponit et exprimit
Γραφή , ίνα δείξη, ότι ουχί γενέσθαι μόνον εβoυλήθη Scriptura,, ut significet ,, Deum non modo procreate
την κτίσιν, αλλά διά τινος συνεργού παραχθήναι hominem voluisse, sed alicujus opera id voluisse
ταύτην είς γένεσιν . Ηδύνατο γάρ, ώς εξ αρχής præstare. Polerat enim ut ab initio fecit, sic omnia
είπε , περί πάντων επεξελθείν . Εν αρχή εποίησεν ο persequi. In principio fecit Deus cælum et terram .
Θεός τον ουρανό , και την γήν. Είτα εποίησε το Deinde fecit lucem , postea firmamentuin . Nunc
φως , είτα εποίησε το στερέωμα. Νύν δε τον Θεόν C autern Deum quasi precipienterm et colloquentem
οιονεί προστάσσοντα και διαλεγόμενον εισάγουσα , inducens, eum quocum loquitur, tacile demon +
τυνώ διαλέγεται κατά το σιωπώμενον υποφαίνει , ου stral, non quod nobis cognitionem inviileal, sed
βασκαίνουσα ημίν της γνώσεως, αλλ' εκκαίουσα ut nos illius arcani incendal cupiditate, cujus
ημάς προς τον πόθον, δι' ών ίχνη τινά και εμφάσεις vestigia indicat et semina φuaedam
quædam subjicit.
, . Ει
Et
υποβάλλει του απορρήτου . Το γαρ πόνω κτηθέν enim quæ labore parta sunt, cum lætitia percipi
περιχαρώς υπεδέχθη , και φιλοπόνως διεφυλάχθη . mus, diligenterque conservamus ; que vero facile
" Ων μέντοι πρόχειρος και πορισμός , τούτων ή κτίσις comparamus , despicere et negligere consuevimus.
ευκαταφρόνητος . Διά τούτο εδώ τινι και τάξει Ilaque via quadam et ordine nos ad Cnigeniti i ; •
ημάς εις την περί του Μονογενούς έννοιαν έμβιβάζει , lelligentiam ducit et allicit . Atqui sermonis, qui
καίτοι γε του εν φωνή λόγου ουδε ούτως ήν χρεία per vocein efortur, usus non erat necessarius
τη ασωμάτων φύσει, αυτών των νοηθέντων μεταδί- naturæ illi corporis experli , cum possel cogitala
his verbis simul agenti communicare . Vox enim
δοσθαι δυναμένων των συνεργούντι. "Ωστε τις χρεία
λόγου τους δυναμένοις εξ αυτού του νοήματος κοι- propter audilun , et audius vocis est gratia. Ubi
νωνείν αλλήλοις των βουλευμάτων και φωνή μεν γαρο autem nec aer est , nec lingna , nec aures, nec
ακοήν, και ακοή φωνής ένεκεν. "Όπου δε ουκ αήρ, obliquæ illæ aurium semnite sonos ad sensum ,
ουχί γλώσσα, ουδε ούς , ού πόρος σχολιό , επί την εν qui in capile esl, perducentes, ibi verba non sunt
τη κεφαλή συναίσθησιν αναφέρων τους ψόφους , έχει necessaria, sed ex ipsis cordis, ut ita dicam , aut
ουδέ ρημάτων χρεία, αλλ' εξ α των, ώς αν είποι animi notionibus cogitationes palefiunt. Quam
τις, των εν καρδία νοημάτων του θελήματος και μετά . obrem Scriptura sapienter el sçile, ut diximus,
δοσις . " Οπερ ούν έφην , ώστε διαναστήναι τον νούν hanc figuram usurpat, ul mentem nostram aj
ημών προς την έρευνας του προσώπου , προς ον οι personam , cum qua sermo instituitur, investi
λόγοι σοφίας και εντέχνως , τούτο της διαλέκτου gandam impellat.
παρείληπται.
'Εκ της αυτής . Ex eodem libro.
"Ωφθη δε τω 'Αβραάμ ο Θεός προς τη δρυ τη Apparuil aulem illi Deus ad quercum Mambril,
Μαμβρη , καθημένου αυτούεπί της θύρας της σκη- sedente ipso in oslio tabernaculi sui, in meridie. Sus
της αυτού μεσημβρίας . Αναβλέψας δε τοίςοφθαλ- piciens aulem oculis suis vidil, et ecce tres riri

1 Cor . 1 , 22. 1 Gen : 1 , 7.

263 EUTHYMII ZIGABENI 214
stelerunt super eum . Ει υidens cucurrit in occursual και μοίς αυτού είδε , και ιδού τρείς ειστήκεισαν επάνω
ris , el adoravit super terram , el dixit : Domine, si αυτού. Και ιδών, προσέδραμεν εις συνάντησιν αυ
ulique inveni gratiam coram le, ne transeas ser- τοίς , και προσεκύνησεν επί την γην, και είπε,
vum tuum ' . El paulo post : Dixit autem ad eum : Κύριε, ει άρα εύρον χάριν εναντίον σου , μη πα
•

Ubi Sara uxor lua ? Ille autem respondeus di- ρέλθης τον παϊδά σου. Είπε δε προς αυτόν, Πού
xil : Ecce ιη ιαbernaculo . Ει ail : Reverlens veniam
ad le , et quæ sequuntur. Ecce scriptum est,
Deum apparuisse Abraham , tres autem fuisse,
qui apparuerunt. El cum sint tres, sermo cum uno
tantum instituitur, ut conslet omnino, unam esse
trium personarum divinitatem . Quod si unum
quidem esse dixeris Deum , angelos aulem duos,
quomodo potuerunt cum Domino considere ?
Ex eodem libro .
Dominus pluit super Sodomiam , et Gomorrham
sulphur et iguem a Domino de colo 1. Que qui- Β και πρ παρά Κυρίου εκ του ουρανού . Των δύο μεν
dem verba et duas indicant personas, et idem
consilium æqualemque declarant potestalem .
Duas aulem consequitur tertia , quoniam muluo
inter se vinculo ita conjunctæ sunt, ut separari
non possint.
Exodi .
Audi, Israel, Dominus Deus tuus , Dominus unus
est . Illud : Dominus ,> et Deus, et Dominus tres
personas ostendit, illud aulem : Unus esi , divini-
Latem et naturam unam .
Daridis (et Zachariæ, el Isaiæ ) .
In Deo laudabo verbu'n ; in Domino laudabo ser-
quid fac'αι
μιonem.. In Deo sperani,, non timebo, φuίd
mihi homo * . Et rursum : Immola Deo sacrificium ποιήσει μοι άνθρωπος . Και πάλιν: Θυσον το Θεό
C
luudis , et redde Allissimo vola lua , et invoca me θυσίαν αινέσεως , και απόδος τω Υψίστη τας ευ
in die tribulationis ture &. Et rursum : Vivil Do-
minus , et benedictus Deus , et exaltetur Deus solutis
mex 6. Item : In lumine luo videbimus lumen ’ , hoc
est, in Filio luo videbimus Spiritum sanciuni. Per
ipsuin enim multo clarius Patrem et Spirituin
sanctum cognovimus. Mulla prælerca reperiemus,
quibus sancta Trinitas indicatur. Hymnus etiam
angelicus ille : Sanctus, sanctus, sanctus Domi-
Th248 8 , lernæ sanctitatis celebratione tres personas
demonstral, semel autem Dominum nominans,
unicam declarat divinitatem . Verum mullo signifi-
cantius David de Palre et Filio loquitur , ex per-
sona Patris ad Filium : Ex utero, inquiens, gewu i
ele 1.. Per uterum palernam docet essentiam et
naturam intelligi. Quem autem poteris alium sine
lempore genitum invenire ? Ex persona autem Filii :
Dominus, inquiens, dixit ad me : Filius meus es
lu , eyo hodie genui te 10. Illud enim : Hodie genui
le , ortum ejus in tempore ex Virgine significat.
Genui, pro eo, quod est, le gigni mihi placuit,
vel procreavi. Huic autem personx Filii congruit
etiam illud Solomonis : Dominus creavit me , et quæ
sequuntur. Deinde subjicit ; Ante omnes colles gene-
ral me " . Illud enim , Creavit me , ortum illius in
lempore humanum significal. At illud ante omnes
Σάρρα ή γυνή σου ; Ο δε αποκριθείς είπεν, Ιδού , εν
τη σκηνή. Και είπεν, Επαναστρέφων ήξω προς
σε, και τα εξής. Ιδού γέγραπται , οφθήναι μεν τω
"Αβραάμ τον Θεόν, είναι δε τρείς σου όφθέντας, και
τριών όντων προς ένα την διάλεξαν γίνεσθαι, εις έμ
φασιν πάντως του τρισυποστάτου της μιάς θεότητος.
Ει δε τον ένα μεν έρείς είναι Θεόν, τους άλλου , δε
αγγέλους, πώς ήνέσχοντο συγκαθίσαι τώ Δεσπότης
' Εκ της αυτής.
Κύριος έβρεξεν επι Σόδομα και Γόμορρα θείον
τούτο προσώπων εμφαντικών, και της αυτοβουλίας,
ισοδυναμίας δηλωτικόν, τοίς δυσι δε και το τρίτον
συνεισάγεται, διά το αχώριστον και φεράλληλον.
Της Εξόδου .
"Ακουε , Ισμαήλ , Κύριος ο Θεός σου , Κύριος εις
έστι. Το μεν γαρ Κύριος, και Θεός, και Kύριος τις
τρεις υποστάσεις υπεμφαίνει , το δε εις έστι την εν
τρισι μίαν θεότητα και φύσιν.
Του Δαβίδ .
'Επί τω Θεώ αινέσω ρήμα, επί τω Κυρίω αινέσω
λόγον . Επί τω Θεώ ήλπισα,, ου φοβηθήσομαι, τι
χάς σου, και επικάλεσαι με ημέρα θλίψεώς σου.
Και αύθις, Ζή Κύριος , και ευλογητός ο Θεός, και
υψωθήτω ο Θεός της σωτηρίας μου . Και προσέτι,
Εν τω φωτί σου οψόμεθα φώς, τουτέστιν , εν τω Υιο
σου γνωσόμεθα το Πνεύμα το άγιον. Δι' αυτού γάρ
ώσπερ τα περί του Πατρός , ούτω και τα περί του αγίου
Πνεύματος αριδηλότερον έμυσταγωγήθημεν. Και
πολλά τοιαύτα της αγίας Τριάδος ευρίσκομεν καταγ
γελτικά. Και ο αγγελικός δε ύμνο ,, 'Αγιος , άγιος,
άγιος Κύριος , διά μέν του τρισαγίου το τρισυπόστα
τον, διά δέ τού Κύριος ενιαίον εδήλωσε της θεότητος.
Εκφαντικώτερον δε περί Πατρός και Υιού φησιν ο
Δαβίδ εκ προσώπου του Πατρός προς τον Υιοι, Εκ
D γαστρος προ εωσφόρου εγέννησά σε, γαστρος θεο
πρε πώς νοουμένης της πατρικής ουσίας και φύσεως.
Τίνα γάρ άλλον έρείν ισχύσεις άχρόνω , γεγεννημέ
νον ; έκ δε προσώπου του Υιού • Κύριος είπε πρός
με , Υιός μου ει σύ , εγώ σήμερον γεγέννηκά σε, την
χρονικήν αυτού δηλοί γέννησιν, την έκ της Παρθένου .
Γεγέννηκα γάρ, αντί του γεννηθήναι ευδόκησα, ή
έκτισα. Είρηκε δε συμφώνως τούτο και Σολομών
προσώπων του υιού , Κύριος έκτισέ με , και τα εξής.
Είτα επήγαγε • Προ δε πάντων βουνών γεννά με .
Το μεν γαρ έκτισε της κάτω και χρονικής αυτού γεν
νήσεως, το δε προ πάντων βουνών γεννα με της

1 Gen. XVIII , 1 sqq . 1 Gen. ΧΙΧ , 24 . 3 Imo Deut . vi , 4 . • Psal . LV , 11 . * Psal. XLIX, 14. 6 Psal.
XVI), 47. 1 Psal . XXXV , 10. 8 Isa. VI , 5 . 9 Psal. cix , 3 . 10 Psal . 1 , 7 . 11 Proν . VΙΙ , 25.
203 PAXOPLIA DIGMATICA , TIT . VINC 266
άνω, και άχρόνου, και προαιωνίου. Και πάλινο Δαβίδ, A colles, alterum illum celestem et s ne termpore, et
Το Λόγω Κυρίου οι ουρανοί έστερεώθησαν , και το ante sæcula declarat. llem David : Verbo, inquit,
Πνεύματι του στόματος αυτού πάσα ή δύναμις Domini cæli firmati sunt, et Spirir oris ejus omnis
αυτών: Κύριον μεν τον Πατέρα λέγων, Λόγον δε τον virtus eorum ' ; Dominum appellat Patrem ; Ver
Υιόν αυτού , ότι όπως έχει προς τον Πατέρα, ως προς bum autem Filium ipsius , quoniam ila se habet cum
νουν λόγος, ου μόνον διά το απαθές της γεννήσεως , Patre , ut cum mente verbum et oratio , non solum
αλλά και το συναφές, και το εξαγγελτικόν » Πνεύμα propter orlum qui sine ulla fuit affectione, verum
δε, το Πνεύμα το άγιον. Και πάλιν περί μεν του etiam propter conjunctionem cum Patre, el quia
Λόγου και Υιού, Απέστειλε τον Λόγον αυτού , και voluntatem ejus enuntiat. Spiritum vero vocal Spi
ιάσατο αυτούς , ο Πατήρ δηλονότι τον Υιόν, νοσούντας ritum sanctum . Item de Verbo et Filio :: Misit Ver
έν πλάνη. Περί δε του αγίου Πνεύματος ,'Εξαποστε- bum suum , inquil, el sanavit eos . Pater nimirum
λεις το Πνεύμα σου και κτισθήσονται , οι της καινής misit Filium , et sanavit ignorantiæ morbo laborais
δηλαδή κτίσεως , και ανακαινιείς το πρόσωπον της tes. At de Spiritu sancto : Milles , inquit, Spiritum
γης, της παλαιωθείσης εν αμαρτίαις. Ούτε δε Λόγος luum , et creabuntur , nova ulique creatione ; et
9

προφητικός αποστέλλεται διά των φωνητικών οργά- B renovabis faciem lerrie ', quæ consenuit in peccatis .
νων εις τον αέρα χεόμενος , και λυόμενος . Λέγει Neque vero vocalibus instrumentis enuntiatum
γάρ έν άλλοις: Εις τον αιώνα, Κύριε , ο Λόγος σου hoc verbum in aera diffunditur atque dissolvitur.
διαμένει εν τω ουρανό. Ούτε Πνεύμα δι' αναπνευ- Sic enim dicit : In sæculum , Domine, Verbum tuum
στικών ομοίως οργάνων έξωθούμενον , και λυόμενον , permanet in cælo . Nec Spiritus ille spirandi in
και χεόμενον. Ταύτα γάρ σωμάτων. Φανερον ούν, strumentis expellitur, aut spargitur et dissipatur :
ότι Λόγος , και Πνεύμα , ενυπόστατα , και αΐδια , και hec enim corporibus contingunt. Perspicuum igi
δημιουργά. Και ο Ιώβ δέ φησι , Ζή Κύριος , ο ούτω lill est, Verbuin et Spiritum in sua trumque ex
με κρίνας , και ο παντοκράτωρ , ο παραπικράνας sistere persona , et esse æternum , el creatorem .
μου την ψυχήν , και Πνεύμα θείον το περιών εν Prælerea Job dicit : Vivit Deus, qui ila me judica.
ρισί μου. Και ο Ζαχαρίας εκπροσώπου του Θεού και ril , Et omnipotens qui amaran reddidit animcm
Ιατρός , Εγώ μεθ' υμών ειμι , και ο Λόγος μου , και meam , et Spiritus Dei mihi in naribus circumit 8. Ei
το Πνεύμα μου. Και ο Ησαΐας , Νύν Κύριοςεξαπέ- Zacharias ex persona Dei el Patris : Ego vobis
σταλκέ με , και το Πνεύμα αυτού . cum , inquit, sum , el Verbum meum , el Spirilus
mers. Et Isaias : Nunc, inquit, Dominus misit me,
Cei Spiritus ejus®.
Βίβλου Γενέσεως . Ex Genesi (el Isaiu ).
φησίν Ιακώβ πρός τάς δύο γυναίκας αυτού : Και Dixit Jacob ad duas uxores suas : Et dixit mihi
είπέ ,μοι ο άγγελος του Θεού καθ' ύπνους , Eώρακα angelus Dei in somnis ? : Vidi quæcunque fecit tibi
όσα σοι Λάβαν ποιεί , και τα εξής . Είτα , Εγώ είμι Laban, et quæ sequuntur. Deinde : Ego, inquit, süni
ο Θεός, ο όφθείς σοι εν τόπω Θεού . Ει ούν άγγε- Deus , qui apparui tibi in loco Dei. Si angelus
λος απλώς ην είς των λειτουργικών δυνάμεων, erat unus e numero ministrantium potestatum .
πως εαυτόνεκάλει Θεόν ; ή πάντως ο Υιός ήν, ός quomodo se ipsum appellat Deum?? An utique Filius
έστιν άγγελος του Θεού και Πατρός, ώς λόγος νου : erat, qui Dei el Patris est angelus, hoc est nun
εξαγγελτικός γάρ ο λόγος του νου, έτι δε, και ως μετά lius , ut mentis index est verbum , et sermo

την ενανθρώπησιν αναγγείλας ημίν το της πατρότη
τος όνομα. Εφανέρωσα γάρ , φησί, το όνομά σου τοίς
ανθρώπους , και ώς της μεγάλης βουλής άγγελος .
Ούτω γαρ ' αυτόν προσηγόρευσεν Ησαίας : προσέτι ,
και θαυμαστόν σύμβουλον , και Θεόν ισχυρών
εξουσιαστών κατονομάσας αυτόν. Τίς γάρ Θεού D
σύμβουλος, ει μή ο ομοούσιος , και αυτοδύναμος, και
ισότιμος Υιός ; βουλή δε του Πατρός, ή διά των αν-
θρώπων . Η βουλή δε του Πατρός, και του Υιού ,
αυτοθελές αινίττεται . "Οτι δε ο Υιός ούτος και
Θεός ενηνθρώπησε , φησίν ο αυτός • "Οτι παιδίον
εγεννήθη ημίν, Υιός και εδόθη ημίν . Δι' ημάς γάρ
εγεννήθη παιδίον ο Υιός , και συνανεστράφη ημίν.
Περί γάρ του κυρίως Υιού ταύτα προεφήτευσε , και
ου περί απλώς υιού, και ως παράδοξον έργον. Τί
δε παράδοξον απλώς υιόν γεννηθήναι παιδίον ; διό και
τα εξής αριδηλότατα προστέθηκεν εις έμφασιν της
mentis et animi sensum indicat ? Post humanam
enim carnem assumptam nuntians nobis Patris
nomen , Nuntiavi, inquil, nomen tuum hominibus 8.
El mayni consilii Angelus vocalur ab Isaia , el ma
ynus Consiliarius, et Deus fortis , et polens . Quis
porro consiliarius Dei, nisi qui ejusdem est essen
tiæ, ejusdemque potestatis et dignitatis æqualis Fi
lius ? Consilium voluntasque Patris est liominum
salus per evangelica mandala . Patris vero et Filii
consilio eadem voluntas significatur. Quod autem
Filius bic et Deus carnem humanam induerit,
ostendit idem Isaias : Puer, inquiens, natus esl no
bis el filius dalus est nobis : 0 . Propter nos enim
natus est puer ille Filius , el nobiscum versalus est .
Nam de illos , qui vere Filius est, non autem de
quolibet filio hac przdixit propheta. Et opus hoc
ut admirandum prædical. Quid autein adiniran

• Psal . ΧΧΧν , 6 .Psal . CV1, 20 . 3 Psal c11 , 30 . Psa . Cνιι , 89. 5

3 Job . XXV1, 2, 3. 6
Isa , XLντη ,
16 . 1 Gen. XXXI , 11. 8 Joan. XVII, 6 . 9 Isa . 1X, 6. 10 1-1 . ΙΧ , 6 .
PATROL GR . CXXX . 9
267 EUTHYMII ZIGABENI
dum , cum qui simpliciter alius sit , puerum nasci ? Α αυτού θεότητος , και διαστολής της απλώς υιο
Quamobrem el clariora deinceps subjecit, ut divi τητος .
nitatem illius et differentiam inter eum et reli
quos, qui simpliciter Glii sunt, indicaret.
Jeremiæ limo Baruch et Isaia).
llic est Deus noster : et non æstimabitur alius
adversus eum Deinde addit : Post hæc in terris
visus est , et cum hominibus conversalus est " . Et
Isaias : Ecce, inquit , Deus noster . Ipse veniel,et sal-
vabil nos '. Afferens autem signum adventus ejus
in carne subjungit : Tunc aperientur oculi caco-
rum , el aures surdorum audient . Tunc saliel , ut
cervus , claudus , el diserla erit lingua balborum . .
Quæ quidem omnia re ipsa perſecta humanam
carnem ab illo assumplam indicio certissimo le-
stantur . Ιdemque rursus ait : Νon legalus, non B τος δε και αύθις είρηκεν: Ού πρέσβις , ούκ άγγελος ,
angelus , sed ipse Dominus serυαυit eos. Legalus
enim est intercessor, qualis fuit Moyses, et si quis
alius post Moysem . Ac per legatos quidem atque
angelos multi sæpenumero servali sunt , ut ili ,
quos vel Moyses vel Jesus Nave filius, et alii ejus.
modi rexerunt el gubernarunt. Et qui fuerunt
sub Ezechia, quo quidem tempore angelus una
nocle centum ocloginta quinque millia Assyriorum
delevit. Hæc profecto Dei peregrinationem cla-
rissime palefaciunt .
Isaire .
Dabit Dominus ipse vobis signum : Ecce virgo
concipiel , el pariet filium *. Omnis enim , quæ fe-
cum in utero gerit, non est virgo . Hæc autem
Coluni in utero gerens erit virgo. Quod quidem ut
admirabile lestimonium atque indicium proponitur.
Ejusdem .
Antequam sciat puer bonum , aut ma.um , repro-
bat malitiam ul eligat tonum . Cuinam puero hæc
dices convenire ? Solus Christus peccatum ( inquit)
non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus, id est,
nequere, neque verbis peccavit. Aliorum autem
omnium nullus ( inquit) purus a macula .
Micheve .
El lu , Bethleem lerra Juda, nequaquam minima
es in principibus Juda . Ex te enim mihi exibil dux,
qui regat populum meum Israelem Verum ut os
Tenderel hunc non esse hominem nudum et solum , D τον Ισραή... "Ινα δε διδάξη, ότι ουκ έστιν άνθρωπος
sed cum Deo conjunctum , adjecit : Exitus ejus ab
initio, a diebus sæculi *. Actiones, inquit , ejus ad
divinitatem pertinentes, vel ortus ejus, ab initio,
ex sieculi intervallo, hoc est, ab omni ælernilate.
Zarobabel aulena Babylone natus est. Vides exqui.
sitissime subductam rationem ad locum usque, in
quo nalus est Christus .
Daniel.
Videbam in visione noctis , el ecce cum nubibus
cæli quasi filius hominis veniebat, et ad Antiquum
dierum accessil , el ad ejus conspectum adductus
1 Bar. HI , 6 , 38 . Isa. XXXV , 4 . 3 ibid . 5 , 6 .
263
Ιερεμίου .
Ούτος ο Θεός ημών, ού λογισθήσεται έτερος
προς αυτόν. Είτα επήγαγε, Μετά ταύτα επί της γης
ώφθη , και τούς ανθρώποις συνανεστράφη . Και πά
λιν εν ετέρω λόγω· 'Ιδού ο Θεός ημών αυτός ήξει
και σώσει ημάς. Διδούς δε και σημείον της ενσάρ
κου παρουσίας αυτού προσέθηκε, Τότε ανοιχθήσον .
ται οφθαλμοί τυφλών , και ώτα κωφών ακούσον
ται. Τότε αλείται ως έλαφος ο χωλός, και τρανή
έσται γλώσσα μογιλάλου: άπερ άπαντα γεγονότα
μαρτύριον αψευδές της ενανθρωπήσεως αυτού . Ο αυ
αλ.ι ' αυτός ο Κύριος έσωσεν αυτούς. Πρέσβις γαρ
ο μεσίτης, οίος ήν ο Μωϋσής, και εί τις κατ 'εκείνον
και του και διά μεσίτου , και δι' αγγέλου πολλοί
πολλάκις εσώθησαν, ώς οι διά Μωσέως δημαγωγού
μενοι , και διά Ιησού του Ναυή , και των τοιούτων.
Και αύθις, οι περί τον Εζεκίαν, εφ' ού τας ρπει
χιλιάδας των Ασσυρίων ο άγγελος ανείλε μια νυκτί.
Πρόδηλον ούν, ότι φανεράν επιδημίαν Θεού τα ρή
ματα μηνύουσι ,
" Ησαΐου .
Δώσει Κύριος αυτός ημίν σημείον . Ιδού η Παρ
θένος εν γαστρί έξει , και τέξεται υιόν . Πάσα μεν
C εν γαστρί έχουσα, ουκ έστι παρθένος. Αύτη δε εν
γαστρί έχουσα , παρθένος ήν. Διό και ως παράδο
ξον εις σημείον δέδοται .
Τού αυτού .
Πρίν ή γνώναι το παιδίον αγαθών ή κακόν, απει
θεί πονηρία του εκλέξασθαι το αγαθόν . Ποία δε
παιδί ταύτα προσαρμόσεις ;; Μόνος γάρ ο Χριστός
αμαρτίαν, φησίν , ουκ εποίησεν, ουδε ευρέθη δόλος
εν τω στόματι αυτού, τουτέστιν ούτε λόγο, ούτε
έργω ήμάρτηκε . Των άλλων δε πάντων ουδείς , φησί ,
καθαρός από ρύπου .
Μιχαίου .
Και συ, Βηθλεέμ γή Ιούδα, ουδαμώς ελαχίστη
εί έν τούς ηγεμόσιν Ιούδα . 'Εκ σου γάρ μοι εξε
λεύσεται ηγούμενος , όστις ποιμανεί τον λαόν μου
ψιλός οατος, αλλ' ηνωμένος Θεώ, προσέθηκεν, Αί
έξοδοι αυτού απ' αρχής αφ ' ημερών αιώνος • αι
κατά την θεότητα , φησίν , ενέργειας αυτού , ή η γέν
νησις αυτού απ' αρχής εκ διαστημάτων αιώνος,
ήγουν αιώνιοι . Ο δε Ζοροβάβελ εν Βαβυλώνι γεγέν.
νηται . 'Οράς ακριβολογίαν μέχρι και του τόπου, ου
ο Χριστός γεγέννηται ;
Δανιήλ .
'Εθεώρουν εν δράματι της νυκτός, και ιδού μετά
των νεφελών του ουρανού , ώσει υιός ανθρώπου
ερχόμενος ήν. Και έως του Παλαιού των ημερών
• ] sa . VI , 11. ο ibid . 15 . * Mich , V, 2.
269 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. VIII . 270
έφθασε , και ενώπιον αυτού προσηνέχθη , και αυτώ Α est, et datus est illi Ironor , et imperium, et regnum ,
εδόθη η αρχή , και η τιμή , και η βασιλεία , και el omnes populi, Iribus, linguæ serviunt illi. Po e
πάντες οι λαοί , φυλαι , γλώσσαι αυτώ δουλεύου- stas ejus potestas sempiterna, quæ non pertransibil,
σιν . Η εξουσία αυτού εξουσία αιώνιος, ήτις ου el regnum illius non evertelur '. Ecquis est hic
παρελεύσεται . Και η βασιλεία αυτού ού διαφθαρή- filius hominis , qui potestatem accipit absolutam
σεται. Τίς ούν έστιν, ο ως υιός ανθρώπου λαβών την in omnes sempiternam ? Homo quidem
ac

εξουσίαν αναφαίρετον κατά πάντων ; "Ανθρωπο ,
μεν πάντως ουδείς, ο θεάνθρωπος δε Χριστός ,
περί οα και ο Δαβίδ είρηκε προς τον Θεόν και Πα.
τέρα: 'Ο Θεός, το κρίμα σου το βασιλεί δος , και
την δικαιοσύνην σου, τώ υιώ του βασιλέως. Ο
Χρισιές γάρ και ως Θεός βασιλεύς έστι , και υιός
βασιλέως . Και ως άνθρωπος βασιλεύς γέγονε, και
υιός βασιλέως του Δαβίδ , διό και ύστερον έλεγεν,
εδόθη μοι εξουσία εν ουρανό και επί γης . Προς
δν ο Πατήρ μετά το λαβείν την βασιλείαν, ώς άν- B Diait enim (αι ait David) Dominus Domino meo,
omnino nullus, sed ipse Deus el homo Chri
slus . De quo et David Deum et Palrem sic
alloquitur : Deus , judicium tuum regi da , et justi
Intiam tuam filio reyis '. Christus enim et uti Deus
rex est, et filius regis ; et iti homo factus est rex ,
et filius regis, nempe Davidis. Ex quo postea : Dalu
est, inquit, mihi omnis potestas in cælo el in
lerra '. Ad quem Pater, postquam , nt homo, po
testatem accepit : Sede, inquit , a dextris meis.
8

θρωπον έλεγε , Κάθου εκ δεξιών μου. Είπε γάρ, φη- Sede a dextris meis, donec ponam inimicos luos
σιι, ο Κύριος τω Κυρίω μου : Κάθου εκ δεξιών μου scabellum pedum tuorum . Quinam sunt bi duo Do
έως αν θα τους εχθρούς σου υποπόδιον των πο- mini ipsius Davidis, nisi los concesseris ? Al cum
δων σου . Η τινες εισίν δύο κύριοι του Δαβίδ, περί dixisset David : Deus, judicium tuum regi da , et
ών ο λόγος , ει μη τούτους έρείς ; Ειπών δε ο Δαβίδ, quæ sequuntur, subjecit : Quoniam ante suleni
" Ο θεός , το κρίμα σου τώ βασιλεί δος, και τα εξής, permanet nomen ejus , nomen illud utique gnol
προσεπήγαγεν ότι Πρό του ηλίου διαμένει το όνομα illum Deum,, aut Filium esse demonstrat.. Semper
αυτού , το της θεότητος , ή της υιότητος δηλονότι. enim utrumque fuit. Ecquis igitur ejusmodi rex ,
"Αεί γάρ ήν αμφότερα . Τίς ούν ο τοιούτος βασιλεύς, nisi hic ? Cui servierunt omnes gentes, nisi Chri
ει μη οατος ;; τίνι δε και πάντα τα έθνη εδούλευσαν , sto ? Quem nisi Christum collaudarunt, beatum .
και ένευλογήθησαν, και εμακάρισαν, ει μή μόνον que predicaverunt ? Sin adliuc ipsum exspeclas,
τον Χριστόν ; ει δ' έτι περιμένεις αυτόν, ότε ο Ηλίας quoad precurrat Elias , secundum Servatoris de
προδραμείται τούτου , την δευτέραν κάθοδος του Σω scensum exspectas, cum aderit mundi finis. Nam cum
τηρος λέγεις , ότε και η του κόσμου συντέλεια. Δύο γάρ c duo sint Christi descensus , unus cum ad naturant
ουσών καθόδων, της μέν κατά την ενανθρώπησιν αυ- humanam assumendam venit, alter cum veniet ad ju
του,της δε κατά την μέλλουσαν παγκόσμιον κρίσιν, ή dicandum orbem universum , prior jam fuit, cujus
μέν ήδη γέγονεν, ής πρόδρομος Ιωάννης , ο δεύτε- præcursor tanquam alter Elias Joannes exstitit, poste
ρος Ηλίας • η δε γενήσεται πρόδρομον έχουσα rior erit, et Eliam tanquam alterum Joannem habe .
Ηλίαν τον δεύτερον Ιωάννην. 'Αμφότεροι γάρ του bit præcursorem . Ambo enim sunt ejusdem Spiritus,
αυτου Πνεύματος , και της αυτής χάριτος , και et ejusdem gratiæ atque virtutis, quatenus Christum
δυνάμεως , όσον εις το προτρέχειν Χριστού . præcurrunt.
Τον ελειμμένον και μεσσίαν, ον απεκδέχεσθε , ψι- Uncius ille et Messias, quem exspectatis, est pu
λός έστιν άνθρωπος , η θεάνθρωπος ; Ει μεν γάρ ψι- rus homo, an Deus et homo ? Nam si purus homo
λός άνθρωπος , ουκ έστιν ον οι προφήται κατήγγει- est, non est ille, quem prædixerunt prophelæ , qui
λαν . Ούτοι γάρ σημεία θεότητος αυτό προστιθέασι , signa ei divinitatis adjunxerunt , ut ipsum a puris
διαστέλλοντες από των ψιλών ανθρώπων . Και πό- et meris hominibus separarent, vos aulem a quibus
θεν άλλοθεν μαθόντες προσδοκάτε τούτον ; Ει δε aliis didicistis notas et signa illius, quem exspecta
θεάνθρωπός έστιν, ιδού και άλλο πρόσωπον θεότη- lis ? Sin Deus est homo, nonne animadvertitis, vos
τος ομολογούντες λανθάνετε . Ου γαρ τον Πατέρα Daliam divinitatis personam confiteri ? Neque enim
πάντως έρείτε. Παιδίον γάρ, φησίν , εγεννήθη ημίν , dicetis hunc esse Patrem . Nam , Puer, inquit, natus
Υιός , αλλ ' ουχ ο Πατήρ. Τού αλείφειν δε και του est nobis 6. Filius, non autem Pater. Jam Messias, et
χρίειν ταυτο σημαινόντων , και αυτός έστιν ηλειμμέ- Christus , et unclus idem est . Intelligite , insipientes
νος , και Χριστός . Σύνετε δή , άφρονες εν τω λαώ, in populo, el stulli, aliquando sapire '. Et Isaias vos
και μωροί ποτε φρονήσατε . Και ο Ησαΐας δέ φησι alloquitur , Cæci, inquiens , inspicite, el surdi, audi
προς υμάς , Οι τυφλοί, έμβλέψατε , και οι κωφοί , te 8. Ultrone cæci estis ? an omnino sensibus care
ακούσατε . Η γούν προδήλως εθελοτυφλώττετε , ή tis ? Ecquando igitur nominum atobiguitates, ant
παντελώς αναισθητείτε ! Πότε ούν ονομάτων όμω- verborum significationes , aut dictionum proprieta
νυμίας, η ρημάτων σημασίας , ή λέξεων ιδιότητας tes distinguetis , quibus veritas comprehenditur ?
διαστελείτε, δι' ών καταλαμβάνεται η αλήθεια ;
Περί των παθών του Χριστού . De Christi cruciatibus et morle.
Φησιν ο Δαβίδ εκ προσώπου του Χριστού • Συνα-.
David ex persona Christi, Consilium , inquit, ma.
Dan. VΙΙ, 13, 14. 91 Psal . LXXI, 2 . * Μatth . ΧΧνιι , 18. • Psal . CIx , 1. * Psal . LΧΧΙ , 17. • Isa . ΙΣ, 6.
1 Psal . XCιι, 8. 8 Jsa . XLII , 18 .
271 EUTUYMI ZIGADENI 272
lignantium obselit me . Foderunt aus nieds el pe- Αγωγή πονηςει:ομένων περιέσχον με . " Ωρυξαν χεί
des meos ; dinumeraverunt omnia ossa mea . Divise- ράς μου , και πόδας μου . Εξαρίθμησαν πάντα τα
runt sibi vestimenta mea , el super veslem meam οστά μου . Διεμερίσαντο τα μάτια μου εαυτοίς , και
miserunt sortem '. Hæc cum illis, quæ narrantur επί τον ιματισμόν μου έβαλαν κληρον . Ταύτα τίνι
in Evangeliis plane congruentia cuinam alii , nisi άλλω προσαρμόσεις παρά τον Χριστόν, περί ών
Christo dices convenire ? Eadem per Isaian de sc απάντων συνωδά το Ευαγγέλιον ιστορεί ; και διά
predixit Christus : Dorsum meum percutientibus του Ησαίου δε προείρηκε περί των τοιούτων και
rebui, genas vellentibus , ει faciem ab ignominia Χριστός · Τον νωτόν μου δέδωκα εις μάστιγας ,
conspientium non averli ?. Et rursum David : Dede- τάς δε σιαγόνας μου είς ραπίσματα , το δε πρόσ
runt, inquit, in escam meam fel, el in sili mea pota- ωπόν μου ούκ απέστρεψα από αισχύνης έμπτυσ
verunt me acelo : . Quod si hæc intelliges de pop- μάτων . Και πάλιν Δαβίδ: " Εδωκαν εις το βρωμά μου
lu in captivitate constitulo , cum constet eum , licet χολήν , και εις την διψαν μου επότισαν με όξος.
alia multa pertulerit , hujusmodi tamen non fuisse Ει δε περί του εν αιχμαλωσία λαού ταύτα νοήσεις ,
perpessum , sententia lua facile refelletur. Mortem επιστομίσει σε το μηδαμού γεγράφθαι κατ' είδος
ipsius prædixit Isaias : Ul oris , inquiens, ad occia αυτά ταύτα τούτους παθείν, έτερα δε πολλά και
sionem ductus est . Verum ut cognosceres eam no- B χαλεπά . Περί δε της αναιρέσεως αυτού προείρη
bis fuisse salutarem , rursum idem,, Limore,, inquit,, κεν Ησαΐας :“ Ως πρόβατον επί σφαγήν ήχθη,"Ινα δε
ejus sanali onines sumus ". Ul intelligeres autem γνός , ότι σωτήριος ημίν αύτη γεγένηται, φησί
ob ejus mortem Judæoruin genus ad exitium perve. πάλιν ο αυτός , Το μώλωπι αυτού πάντες Μάθημεν .
nisse subjecit, Ei dabo impios pro ejus sepultura 6. Και ένα μάθης, ότι διά την σφαγήν αυτού παρ
Quid enim Judrorum impietate flagitissius, qui εδόθη το γένος των Ιουδαίων εις εξολόθρευσιν, προσ
eum , a quo tam mulla beneficia acceperant, in- έθηκε, Και δώσω τους πονηρούς αντί της ταφής
lerfecerunt αυτού . Τί γάρ Ιουδαίων πονηρότερον ανελόντων
τον τοσαύτα τούτους ευεργετήσαντα ;
De Chrisli resurrectione. Περί της αναστάσεως αυτού.
Non relinques , inquit David, animam meam in in- Φησιν ο Δαβίδ , ότι Ουκ εγκαταλείψεις την ψυχήν
ferno, nec dabis sanctum luum videre corruptioneve μου εις άδου , ουδε δώσεις τον όσιόν σου ιδείν δια.
neupe corporis .. Deinde,, Nolos ,, inquit,, fecisti milhi dies φθοράν, του σώματος δηλονότι. Είτα, ''Εγνώρισας
vile. Oseas multo clarius : El sanabil nos post duos με οδούς ζωής ' και ' Ωσηέ δε φανερώτερον φησί •
dies, in die tertia , el resurgemus , et vivemus in con- c Και υγιάσει ημάς μετά δύο ημέρας, εν τη ημέρα
spectu ejus 8. Hæc autem dicia sunt ex persona eo- τη τρίτη, και αναστησόμεθα , και ζησόμεθα ενώπιον
rum, qui dormierant, quorum corpora cum Chri- αυτού, προσωπο ταύτα λέγων των κεκοιμημένων
αρρα- αγίων, ών τα σώματα συνηγέρθησαν τα Χριστο
sto surrexerunt tertio die,, quo surrexilipse ,, et uppa
ruerunt multis , ut Evangeliuin docet ' . Quinetiam κατά την τριήμερον ανάστασιν αυτού , και ενεφανί
Josephus Hebræus in xvin libro De antiquitate Ju . σθησαν πολλοίς , ως διδάσκειτο Ευαγγέλιον . Φησί δε
drorum de Christo loquitur ad hunc modum : Fuit και ο Εβραίος Ιώσηπος κατά τον οκτωκαιδέκατον
codem tempore Jesus, vir sapiens, si tamen eum ap- τόμος της Αρχαιολογίας αυτού : Γίνεται δε κατά
pellare virum fas est. Erat enim mirabilium operum τούτον τον χρόνον Ιησούς σοφός άνθρωπος , είπερ
effector, el doctor hominum qui cum voluptate quæ άνδρα αυτόν λέγειν χρή . " Ην γαρ παραδόξων έργων
vera sunt amplectuntur. Ac mullos quidem lum ex ποιητής, διδάσκαλος ανθρώπων ηδονή ταληθή δεχο .
Judæis, tum ex aliis gentibus adjunxit sibi . Hic erat μένων και πολλούς μεν των Ιουδαίων , πολλούς δε
Christus. Quem nostre gentis principibus accusan- και από του ελληνικού επηγάγετο. Ο Χριστός ούτος
uibus a Pilato damnatum cruci allixerunt Juda :i. ήν , και αυτόν ενδείξει των παρ' ημίν πρώτων αν
Nec tamen qui eum prius dilexerant, doctrinam δρών καθήλωσαν Ιουδαίοι σταυρω , επιτετιμηκότος
ipsins provulgare destiterunt . Tertio namque post ο Πιλάτου . Ουκ έξεπαύσαντο δε οί το πρώτον αγαπη
die se rursus viventem illis conspicienduin pra :- σαντες τα αυτού καταγγέλλειν. Εφάνη γάρ αυτοίς
buit ,3 cum et hæc et alia de ipso innumerabilia τρίτην έχων ήμέραν πάλιν ζών, των θείων προφητών
divini prophetæ prædixissent. ταυτά τε και άλλα μυρία περί αυτού θαυμάσια ει
ρηκότων .
De Ecclesia ex gentibus, juxta Isaiam . Περί της εξ εθνών εκκλησίας εκ των Ησαίου .
Lælare, solitudo sitiens . Exsullel solitudo, el flo . Ευφράνθητι, έρημος διψώσα.'Aγαλλιάσθω έρη
real quasi lilium. Ei loca deserta Jordanis exsulla - μας , και ανθείτω ώς κρίνον , και εξανθήσει , και
bunt, el gloria Libani datu esl ei, et honor Carme- αγαλλιάσεται τα έρημα του Ιορδάνου . Και η δόξα
li so. Hæc sensu quidem nec facta sunt inquam , του Λιβάνου εδόθη αυτή , και η τιμή του Καρμή
neque fient. Quis enim solitudinem el loca deserta λου . Αισθητώς μέν ούν ούτε γέγονεν, ούτε γενήσεται
deligat ad habitandum , nisi forte Christianos no- ταύτα . Τίς γάρ αν έλoιτο την έρημον οικήσαι, ει μη
machos dixeris ? Spirilu autem plane contigerunt. τους Χριστιανούς έρείς μοναχούς ; 'Αναγωγικώς δε ,
Psal . II , 17 sqq . 1 Isa . L 1 6. 3 Psal . LXV11 , 22 . και Isa . LII , 7. • Ibid . 5. Ιbid . 9 .
1 Psal . XV , 10 , 11 : 8 Ose . VI , 3 . i Malih . XXVII , 53. 10 Isa . XXX V , , 2 .
273 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT. VIlI. 24
5.αι πάνυ. "Έρημος μέν γάρ ή εξ εθνών εκκλησία Α Νam gentium Ecclesia nullos antea fructus feren
των ακάρπων πριν , και όντων οικητήριον των νοη- tium erat quaedam veluti solitudo , in qua degebant
των θηρίων, ήτις φλεγομένη τώ πυρί των παθών vitiorum ſerie. Hæc Dei cognitionem salutemque
εδίψε θεογνωσίας και σωτηρίας. Και τυχούσα του siliens letatur, et exsultat, et floret, fructm
κηρύγματος ευφραίνεται , και αγαλλιάται, και ανθεί pulchritudine et savitale decorala . Data autem
τη φαιδρότητι, και ευωδία των αρετών. Εδόθη δε αυτή est illi gloria Libani, hoc est , antiqui populi,
και η δόξα του Λιβάνου, τουτέστι του παλαιού λαού , όν quem et Carmelum vocat, cujus gloria et honor
και Κάρμηλον ώνόμασε. Δόξα δε τούτου και τιμή ή est pietas , religio et amicitia Dei, et gloriæ legis .
ευσέβεια, και η προς Θεόν οικείωσις, και το ύψος της que sublimitas, et divinorum munerum copia,
δόξης και του νόμου , και το των θείων αντιλήψεων alque gratiaruin abundantia . Et rursum : Lilure,
αμφιλαφές, και το τών χαρίτων κατάκομον . Και πάλιν , slerilis, quæ non paris ; erumpe el clama , quæ non
Ευφράνθητι , στείρα , ή ού τίκτουσα, ρήξον και parturis. Quoniam multi sunt filii magis deserler,
βόησον , ή ούκ ωδίνουσα , ότι πολλά τα τέκνα της quam habentis virum ' . Steril s enim erat Ecclesia ,
ερήμου μάλλον , ή της εχούσης τον άνδρα . Στείρα quam ostendimus, nec ullos ante ferebat virtutum
μέν γάρ ή δηλωθείσα εκκλησία, και άγονος καρπών fruclis. Post autem pielalem et religionem am
αρετής το πρότερον , ύστερον δε' τα σπέρματα της B" plexa, multorum facta est filiorum mater, Judaicami
ευσεβείας υποδεξαμένη πολύπαις εγένετο , νικήσασα que Synagogam , cujus antea vir erat Deus , qui eam
τη πολυπληθεία την Ιουδαϊκήν συναγωγήν , ής ανήρ diligebat , et providentia sua fovebal ac tuebatur ,
ο Θεός το πρίν, αγαπών και προνοούμενος και φυλάτ . vel etiam les , vicit fecunditate . Rursum es per
των αυτήν, ή και ο νόμος. Πάλιν δε προσώπων του sona Dei et Patris Filium et Deum alloquens sie
Θεού και Πατρός και Ησαίας προς τον Υιόν και Θεόν ait Isaias : Ecce dedi le in fædus gentium , ut ler
φησιν· 'Ιδού δέδωκά σε εις διαθήκην εθνών του κα . ram constituas, el solitudinis suscipias hæredila .
ταστήσαι την γην , και κληρονομήσαι κληρονο tem ', el quæ sequuntur. Quod etiam per Davidem
μίαν ερήμου , και τα εξής. Και διά του Δαβίδ γάρ Filio pollicitus esi, El dabo, inquiens, genies hære
επηγγείλατο τω Υιώ λέγων , Και δώσω σοι έθνη, την ditatem tuam 2. Ae ipse quidem David Patrem all
κληρονομίαν σου . “Ο αυτός δε Δαβίδ παρεκάλει τον hoc hortabalur, Constitue, inquiens, Domine, legis .
Πατέρα περί τούτων λέγων, Κατάστησον, Κύριε , νο latorem super cos , At Isaias ex hujus legislatoris
με θέτην επ' αυτούς. Και ο Ησαίας δε είρηκε προσ persona , Lex , inquit, egredietur a me in lucem
ώπα του τοιούτου νομοθέτου• Νόμος παρ' εμού εξε gentium , et in brachio meo gentes sperabunt ".
λεύσεται , και η κρίσις μου εις φώς εθνών, και εις c Quenam alia est illa lex, preter cvangelicata,
τον βραχίονά μου έθνη ελπιούσι. Τίς δε ο νόμος quæ gentes in ignorantia lenebris aberranles illu .
ούτος παρά τον ευαγγελικών , ός έφώτισε τα εσκο stravit ? Nam lex quidem Mosaica multis jam annis
τισμένα τη ττλάνη έθνη ; Ο γάρ Μωσαϊκός προ πολ antecesserat.
λών ετών εξελήλυθεν .
Τού αυτού . Ejusdem .
Περί της κοινής διαθήκης του ευαγγελίου πάλιν Jam de novo Evangelii lestamento rursum

προεφήτευσεν Ησαΐας είπών, 'Εκ Σιών» εξελεύσεται Isaias ante loculus est : Ex Sion , inquiens , exi
νόμος και λόγος Κυρίου εξ Ιερουσαλήμ. Ο γάρ bil lex, et sermo Domini ex Jerusalem 8. Siqui
Κύριος ημών Ιησούς Χριστός νυν μεν εν τω όρει dem Dominus noster Jesus Christus nunciu
Σιών καθήμενος, και διδάσκων, νύν δε εν τη πόλει τη monte Sion sedens el docens, nunc in civitate
Ιερουσαλήμ διατρίβων, ενομοθέτησε τον ευαγγελικών Jerusalem versans , legem et doctrinam evange
νόμον τε και λόγον . Ου γαρ περί του Μωσαϊκού νύν licam tradidit . Neque enim de Mosaica lege pro
φησιν ο προφήτης. Πώς γαρ, ος εν τω Σινά ενομοθε- plieta nunc loquitur . Qui enim id fieri queat ,
τήθη , αλλ ' ουκ εν Σιών, ουδε εν Ιερουσαλήμ, και cum ea non in Sion , nec in Jerusalem , sed in
πάλαι πολλά προ του Ησαΐου , ώσπερ, ευαγγελικός D monte Sion fuerit lata , multo antequam natus
πολλώ μετά τον Ησαΐαν; Διό και προσφυώς είπεν , esset Isaias , quemadmoduni evangelica mulio
ότι εξελεύσεται . Ο παλαιός γάρ εξήλθε . Περί τού- post ipsum lsaiam tempore promulgata fuit ?
του δε του καινού και Ιερεμίας προείρηκε λέγων , Quapropter apposite dixit : Exibit ; quonian anti
Ιδού ημέραι έρχονται , λέγει Κύριος , και διαθήσο- qua lex jam exieral. Hoc autem tempus Jeremias
μαι υμίν διαθήκην καινήν , ου κατά την διαθήκην , ilem pronuntiavit his verbis : Ecce veniunt dies,
ήν διεθέμην τοις πατράσιν υμών εν ημέρα επιλα- dicit Dominus, et feriam vobiscum fædus norum , non
βομένου μου της χειρός αυτών , εξαγαγείν αυτούς secundum illud fædus , quod inivi cum putribus ve
εκ γης Αιγύπτου, ότι αυτοί ούκ ενέμειναν τη δια- stris , qua die manum eorum apprehendi, ut educe
θήκη μου καγώ ήμέλησα αυτών . Συνεσκιασμένα δε rem cos de terra Ægypli, quoniam illi fædus menm
ταύτα και τα τοιαύτα,ίνα μή αφανισθώσι τα βιβλία . non observarunt, et ego neglexi eos ? . Hace et his
“Όπου γάρ παρόντα , και θαυματουργούντα βλέποντες, similia obscure tradita sunt , ne delereutur libri.
και τελείαν απόδειξιν της εαυτού θεότητος παρεχόμε- Nam qui Christum præsentem, et res admirabiles
· Isa . Liv , 1 .
1
• Isa. ΧLΙΣ , 8 . 3 Ps11 . 11 , 8. * Psal . 1X , 21 , >
δ Isa . LI , 4 .
6
Isa . 11 , 3 . 1 Jere12) .
ΣΥΧΙ , 32 .
275 EUTVIYMI ZIGABENI
ellieiellein , el certissima divinitatis sug 211ferell- Α νον ουκ ήδέσθησαν , αλλ' έσταύρωσαν, σχολή γ' αν των
tem indicia contuentes non susceperunt, sed ege-
runt in crucem, hi scilicet prophetiis pepercissent
de ipso Ioquentibus, si eas nulla contectus umbra,
sed apertas ac nudas accepissent ? Jam vero NOS
Christi nomine appellatum iri prædixit Isaias :
Vos, inquiens, tollel everlelque Dominus. Illis autem ,
qui servient mihi, novum nomen imponet, quod in
universa terra celebrabitur ' Idemque rursus : Vide-
bunt, inquit, gentes gloriani luam , et omnes reyes
jusiiliam luam . El vocabitur nomen novum , quod ipse
Dominus pronuntiabit ' . Hoc Oseas item prædixit :
Ei erit , inquiens, in novissimis temporibus nomen
ejus illustre in universa terra . El nominc illius
multi populi appellabuntur. Et ibunt in viis ejus,
el vivent in ipsis.
Ejusdem .
El in te precabuntur , quoniam in le Dominus est.
El non est Deus præler te . Tu enim es Deus , et non
cognovimus . Illud , Et precabuntur in te, præsigni-
ficat eos, qui crediderunt in Christum . Illud autem,
Quoniam in te Deus est ' , in carne assumpta præ
monstrat divinitatem . At illud, Tu enim es Deus,
et non cognovimus, excusationem indicat Judæorum
quæ stulla atque inanis erit.. Si
in judicio futuro , que
Christus impostor fuit, quomodo que praedixit ,
evenlu comprobala sunt omnia : ut ea , quæ ad
templi destructionem , quæ ad civilaiem Hieroso-
lymorum expugnandam evertendamque , et ad
internecionen Judeorum, quoque all discipulos C Ιουδαίων, και όσα περί των μαθητών αυτού, και
suos, et ai res admirandas, quas in nomine suo
erant facluri, pertinentia prænuntiavit ?
Item contra Hebræos , magni Joannis Chrysostomi
capila maxime apposita , el opportuna ex eo
selecta volumine quo orationes in Judæos conti-
nentur .
Si virum aliquem venerandum , atque præclarum
in cauponam , aut latronum diversorium adductum
cerneres, eumque deinde contumeliis et verberi-
bus affectum gravissima eorum debacchantium
probra perpeti animadverteres, propiereane caupo-
nam , aut diversorium illud admirandum existima-
res, quod illuc insignis ille vir adductus esset ?
an polius delestareris ea , quæ perspiceres, et ab
illis abhorreres , quod talis vir ibi 1am indignis D Ιουδαίων . Τον γάρ Μωσέα και τους προφήτα,
modis acceplus esset ? Similem ejusmodi loco esse
puta Synagogam Judæorum , qui Moysem et pro-
phetas in illan adductos ignoininia potius alliciunt,
quam honore. Elenim cum dicant, cos nihil esse
locutos de Chrislo , deque illius humanitale, imo
Vero voces eorum lioc indicantes corrumpani,
nonne manifesta illos alliciust ignominia ? Nam
et Serapidis lemplum hos libros a Ptolemæo de-
Scriptos continebat , neque tamen ob id quisquam
templum illud sanctum exisiiinabit. Ipsi quidem
libri propriam habebani sanctitalem , scd cam
templo non imperlicbant propter impuritate !! co .
' T.a. lxv passim . ? Isa . LI, 2 . 3 151. ΧLV, 14 ,
276
περί αυτού προφητειών εφείσαντο , εί ταύτας εσυ.
σκιάστoυς έλαβον και γυμνάς; Έτι δε και το του
Χριστού όνομα κλήσις ημίν έσται , προείρηκε μεν
“ Ησαΐας, Υμάς, λέγων, ανελεϊ Κύριος , τοις δε δου
λεύουσί μοι κ.ληθήσεται όνομα καινόν, και ευ 1ο
γηθήσεται επί πάσης της γης . Και αύθις,"Οψοντι
έθνη την δόξαν σου , και πάντες οι βασιλείς την
δικαιοσύνην σου, και κληθήσεται το όνομα το
καινόν, και ο Κύριος ονομάσει αυτό. Προείπε δε και
Ωσηε , Και έσται , φήσας, επ' εσχάτων το όνομα
αυτού εμφανές εν πάση τη γη, και τα ονόματι
αυτού επικληθήσονται λαοί πολλοί , και κατά
τάς οδούς αυτού πορεύσονται και ζήσονται εν
αυταίς .
B
Του αυτού .
Και εν σοι προσεύξονται , ότι εν σοι ο Θεός έστι,
και ουκ έστι Θεός πλήν σου. σύ γάρ ει Θεός, και
ουκ ήδειμεν. Το μεν ούν , Και εν σοι προσεύξονται ,
προφητεία περί των πιστευσάντων εις τον Χριστόν.
Το δε ότι 'Εν σοι ο Θεός έστι , την εν τω προσλήμ .
ματι θεότητα καταγγέλλει. Το δε , Και γάρ ει Θεός,
και ουκ ήδειμεν, απολογία τις των Ιουδαίων εν τη
μελλούση κρίσει , ει και ματαία και απαράδεκτος . Εί
πλάνος ήν ο Χριστός, πως όσα προείρηκεν εις τέλος
εξέβησαν ; 0ίον τα περί της ερημώσεως του ναού
των Ιεροσολύμων, και της αλώσεως , και της κατα
στροφής της πόλεως, και της πανωλεθρίας των
των εν ονόματι αυτού θαυμάτων , και απλώς
5
άπαντα .
" Ετι κατά 'Εβραίων, του μεγάλου Ιωάννου του
Χρυσοστόμου κεφάλαια καιριώτατα επιλεγέντα
εκ της βίβλου της περιεχούσης τους κατά των
"Ιουδαίων λόγους αυτού .
Εί τινα είδες άνθρπωπον αιδέσιμον. και λαμπρόν
εις καπηλείον εισαχθέντα, ή εις καταγώγιον ληστών,
είτα υβριζόμενον εκεί, και τυπτόμενον , και την
εσχάτην υφιστάμενον παροιμίαν, άρα αν εθαύμασας
το καπηλείον, ή το σπήλαιον, ότι ένδον αυτων και
θαυμαστές όλως εισήχθη ; ή μάλλον έβδελύξω ταύτα,
και απεστράφης , ότι ένδον αυτών υβρίζεται ; Τοιού
τον είναι νόμιζε και τον τόπον της συναγωγής των
εισαγαγόντες εκεί μάλλον ατιμάζουσιν , ή τιμώσιν.
"Οταν γάρ λέγωσι μηδεν αυτούς ειρηκέναι περί του
Χριστού και της ενανθρωπήσεως αυτού , μάλλον δε
παραφθείρωσι τας τούτο διδασκούσας ρήσεις αυτών.
πότερον ού προδήλως αυτούς υβρίζουσιν; Επεί και
και του Σαράπιδος ναός είχε τάς βίβλους ταύτας
μεταγραφείσας παρά Πτολεμαίου του φιλαδέλφου ,
αλλ' ου διά τούτο φαίη τις άν άγιον εκείνον. Αύται
μεν γάρ είχον την οικείαν αγιωσύνην, ου μεταδεδώ .
κασι δε ταύτης και το ναό, διά τήν τών εκεί συνιόν .
των μιαρίαν. Αλλά και 'Αζώτιου , την κιβωτόν ποτε
λαβόντες , εις το ιερόν αυτών εισήγαγον , και ουδέν
277 PANOPLIA DOGMATICA. -- TIT . VIII . 278
ήττον εκείνο μιαρόν ήν. "Ωστε διά τούτο μάλιστα A rum, qui illuc ingrediebantur. Quid Azotii ? nonne
>

μισείν Ιουδαίους, και την συναγωγήν αυτών δίκαιον,
ότι ούτως έμπαροινούσιν εις τον Μωσέα και τους
προφήτας . Βίβλοι γάρ αναγινωσκόμεναι μετά απι-
στίας , ούτε τόπον, ούτε τους αναγινώσκοντας αγιάσαι
δύνανται . Δικαίως ερρέθη προς αυτούς , ότι Σπήλαιον
υαίνης εγένετο μοι ο οίκος υμών » υαίνης ομού και
ακαθάρτου θηρίου .
Του αυτού.
E! μη τους προφήτας είχον , ει μή τας Ιεράς βί-
όλους ανεγίνωσκον, ουκ αν ούτως ησαν ακάθαρτοι
και βέβηλοι . Νύν δε πάσης απεστέρηνται συγγνώμης,
ότι τους κήρυκας της αληθείας έχοντες , προς αυτούς B nes habeant veritatis, adversus illos veritatemque
εκείνους , και προς την αλήθειαν απομάχονται.
Του αυτού.
Επί των Ιουδαϊκών εορτών ου μόνον καιρόν ,
αλλά και τόπον παρατηρείν εκέλευσεν ο Θεός. Κα-
θάπερ γάρ του πάσχα καιρός μεν η ιδ' του μηνός pli gratia, tempus ad Pasclia celebrandum prefi
του πρώτου , τόπος δε τα Ιεροσόλυμα , ούτω δή και
των άλλων. 'Αλλ ' ο μεν καιρός των εορτών διάφορος,
και δε τόπος είς . Και ουκ εξήν ή τον καιρόν, ή τον
τόπον παραβαίνειν. Μάλλον δε τον μεν καιρών επί
του Πάσχα δι' ανάγκην συνεχωρείτο παραβαίνειν,
τον δε τόπον ουδαμώς . Ου δύνασαι γάρ ποιείν το
Πάσχα, φησίν , εν ουδεμιά των πόλεων , ών Κύριος
ο θεός σου δίδωσι σοι, άλλ' ή έν μόνω τωτόπω, ώ
αν εκλέξηται Κύριος ο Θεός.Τί ούν ; εαυτώ έναντιού.
arcam captam in templum suum introduxerunt,
quod tamen permansit impurum ? Æquum igitur
est, Judæos, et eorum Synagogam ideo potissimum
exsecrari, quod in Moysem et propietas insaniunt
et debacchantur. Librorum enim lectio , si fides
absit, nec locum, nec legentes sanctos possunt elli
cere . Itaque merito in eos dictum est : Domus hyanæ
factus esl mili locus vester ; hyænæ inquam , crudelis
et exsecrandæ feræ .
Ejusdem ,
Nisi prophelas haberent, et sacros libros lege
rent, non essent tam detestabiles et profani. Nunc
aulem nullam merentur veniani, qui cum præco
depugnant.
Ejusdem .
Judaicis celebritatibus non solum tempus, sed
etiam locum observandum præscripsit Deus. Exem
nilum erat dies quartus decimus mensis primi ;
locus autem Hierosolyma. At cum celebritatum
Lempora essent diversa , locus erat unus. Cumque
a præscripto tempore et loco recedere nefas
csset, necessitati tamen concedebatur, ut tempus
in observando Paschate minus observarelur . Lo
cun aulem nullo pacio licebat non observare :
Non poleris, inquit, celebrare Pascha in ulla earum
civilalum, quas tibi Deus iradel, præler illam , quam
1

ται, θύειν μεν εν ενί τόπω νομοθετήσας , αυτόν δε C Dominus Deus elegerit 1. Quid ? sibine ipse adver
πάλιν τον τόπον καταστρέψας, και άβατον Ιουδαίοις salur ? qui cum uno in loco jubeat sacrificare, eum
εργασάμενος ; Ουδαμώς. Αλλ ' επείπερ ουδέ παρά την ipsum. Ioc um sic evertit, ut ad eum Judei ne
αρχήν αυτοίς δούναι τας θυσίας έβούλετο , κατενάει queant accedere ? Minime vero, sed quemadmodum
δε μαινομένους , άγχομένους, επιθυμούντας θυσιών , illis ne victimas quidem initio volebal concedere,
και παρεσκευασμένους, ει μή λάβoιεν, αυτομολήσαι quas lamen , cum illos insanos, anxios, et earum

προς ειδωλολατρείαν , οικονομικώς επέτρεψεν αυτάς , ila cupidos intelligeret, ut nisi immolandi pole
των ειδώλων εις εαυτόν ταύτας μεταστή σας . Και slalem accepissent, ad simulacrorum cultum
συνεχώρησε το μείον κακόν ., ίνα μή το μείζονι πε- ultro essent præcipites ruituri, eo consilio con
ριπέσοιεν. Είτα δια σοφωτάτης μεθόδου και ταύτας cessit, ut eos a simulacris ad se colendum conver
περιείλε, τας μέν θυσίας εν μιά πόλει περιορίσας , teret, minore malo permisso, ne in gravius in
την δε πόλιν ταύτην καθελών ύστερον, ίνα μή δυνά- currerent, sic sapientissima lirevissimaque ratione
μενοι θύειν έξω ταύτης διά τον νόμον , ευμηχάνω ; illas sustulit, cum in una tantuin civilale immo
ταύτας αφαιρεθείεν . Και το δή θαυμαστόν , πάσα lare permilleret , hanc autem evertendam ac de
μεν ανείται τοις Ιουδαίοις η οικουμένη ένθα θύειν lendam curaret, ut, cum extra illam maclare
ουκ έξεστι , μόνη δε τούτοις η Ιερουσαλήμ απο- D victimas per legem non liceret, ea sublata victimăp.
κέκλεισται , ένθα θύειν μόνον εξήν. "Ωσπερ γαρ οί- lollerentur. Totus enim lerrarum orbis , quod qui
κοδόμος θεμελίους θείς , τοίχους αναστήσας , όροφον dem mirabile est, Judeis conceditur , ubi sacrifi•
καμαρώσας , την καμάραν εκείνην εις ένα τινά λίθον care non licet, a sola autem Jerusalem exclu
μέσον συνέδησεν, είτα τον λίθον εκείνον αφελών, τον dunlur, in qua una illis, ut sacrificent, permissum
πάντα της οικοδομής διέλυσε σύνδεσμον , ούτω και ο est. Nam ut architeclus, si jactis fundamentis,
Θεός, καθάπερ τινά σύνδεσμον της διά θυσιών λα- erectisque parietibus, fastigii testudinem ad lapi
τρείας την Ιερουσαλήμ ορισάμενος , είτα ταύτην ανα-
dem unum in medio posilum devincial, eo lapide.
τρέψας ομού κατέλυσε και την λατρείαν των θυσιών.
sublato tolum evertit ædificiuin : ita Dens cum quod
dam veluti sacrificiorum vinculum Jerusalem constituisset, hac eversa victimas immolandi jus
abrogavit.
Του αυτού. Ejusdem .
"Οτι ουδε ταις θυσίαις αρεσκόμενος ο Θεός νομο- Quod autem Deus sacrificandi jeges tulit, non

1 Deut . XVI, 3, 6 .
49 EUTIIMII ZIGABENI 28 ')
quod ipse victimis placaretur , sed quia Judaeorum Α θέτησε περί τούτων, αλλά ταις ασθενείαις των Ίου .
tanquam infantium indulgeret imbecillitati, per δαίων ως νηπίων έτι συγκαταβαίνων εδήλωσε μεν και
Isaiam ostendit : Non est, inquit, mihi voluntas διά Ησαΐου λέγων, Ουκ έστι μοι θέλημα εν υμίν.
in vobis. Plenus sum . Ilolocausta arielum , el adipein Πλήρης ειμι, ολοκαυτώματα κριών , και στέαρ άρ
aynorum , el sanguinem laurorum , et hircorum nolo. νων, και αίμα ταύρων και τράγων· ου βούλομαι . Τίς
Quis enim exquisivil hæc e manibus vestris ? Si γάρ ταύτα εξεζήτησεν εκ των χειρών υμών ; ίαι
obtuleritis siliginem , inune suffimentum , fastidium εάν προσφέρητέ μοι σεμίδα.λιν , μάταιον θυμίαμα ,
mihi est ' . Ει rursum : Νon honorasti me , inquit, βδέλυγμά μοι έστι . Και αύθις , Ουκ εδόξασας με
victimis nec donis servisii mihi . El per Jeremiam : εν θυσίαις, ουδέ εδούλευσάς μοι εν δώροις. Και διά
Cur , inquit, thus e Saba ferlis ? el cinnamomum "Ιερεμίου: "Ινα τί μοι λίβανον εκ Σαβά φέρετε , και
ex terra longinqua *;? El rursum : Holocausta ve- κινάμωμον εκ γης μακρόθεν , Τα ολοκαυτώματα
slra, inquit, non placucrunt mihi . Et rursum : υμών ούχ ήδυναν με . Και πάλιν , Τα ολοκαυτώματα
Blolocausta vostra cum victimis vestris odit aniina υμών μετά των θυσιών υμών μεμίσηκεν η ψυχή

2.
men . Ad hæc : Non locutus sum , inquit , patri- μου . Και προς τούτοις, Ουκ ελάλησα προς τους πα
bus restris de victimis, 'neque de holacauslis man- B τέρας υμών περί θυσιών, ουδε περί ολοκαυτωμά
davi illis. Nam si hæc exquisivisset, veteres , qui των ενετειλάμην αυτοίς . Ει γάρ ταύτα εζήτει , τους
ante illos fuerunt illustres , primos ad illa com- παλαιούς αν τους προ αυτών λάμψαντας , πρώτους
polisset . Nunc autem que ad tenipus concessit , ήγαγεν επί ταύτα . Νύν δε κατά καιρον αυτά συγ
rursus abrogat . Per Davidem enim , Non susci- χωρήσας αυθις απελαύνει . Φησί γάρ και διά Δαβίδ ,
piam, inquit, de domo tua vilulos, neque de Ου δέξομαι εκ του οίκου σου μόσχους , ουδε εκ των
gregibus tuis hircos; et, Numquid manducabo carnes ποιμνίων σου χειμάρρους . Και , Μή φάγωμαι κρέα
3
tnurorum , aut sanguinem hircorum polabo : ? el ταύρων , ή αίμα τράγων πίωμαι ; και πολλά τοιαύτα .
multa ejusmodi . Deirde sacrificium rationi con- Είτα την λογικήν αντεισάγει λατρείαν , λέγων , "Έλεον
gruens introducit : Misericordiam , inquiens, volo, et θέλω , και ου θυσίαν. Και, Θυσία αινέσεως δοξάσει
non sacrificium . El : Ecce præstat obedire, quam με . Και, Αινέσω το όνομα του Θεού μου μετ ' ωδής,
immolare. Et : Sacrificium laudis honorificabit me. μεγαλυνω αυτόν εν αινέσει . Κα' , 'Αρέσει το Θεό
Ei : Magnificabo nomen Dei mei cum laude . El : υπέρ μόσχον νέον. Και, Θυσίαν και προσφορών
Placebit Deo super vitulum novum . El : Sucrifi- ουκ ήθέλησας, σώμα δε κατηρτίσω μοι, δηλαδή το
cium Deo spiritus contribulatus " . Et : Sacrificium el Δεσποτικόν, το παρά των ιερέων εκάστοτε θυόμε
oblationem noluisti, corpus autem compegisti milht 6, C νον, και τους αξίοις διανεμόμενον εις μετάληψ.ν.
corpus Domini utique, quod a sacerdotibus quotidie offertur, et dignis distribuitur, ut ejus parti
cipes liani.
Ejusdem. Του αυτού .
Interrogentur Hebræi , quomodo festos dies 'Ερωτάσθωσαν Ιουδαίοι πώς εορτάζουσι μη έχον
celebreni. Nonne perspicuum est, eos, cum cele- τες τόπον εορτής ; 'Αδ' ου προδήλως παρανομού
britalis loco careant, si saerificent, a legis præ . σιν ; Ει γάρ οι αιχμαλωτισθέντες πάλαι προφήται
scripto discedere ? Nam si prophelæ , qui captivi ούτε θύειν ετόλμων, εκπεπτωκότες της Ιερουσαλήμ
olim abducti fuerant, anissa Jerusalem · sacrifi- Ουκ έστι γαρ , φησίν, εν τω καιρώ τούτω ουδε
care non audebant : Non est enim , dicebant, in
:
ολοκαύτωμα , ουδέ θυσία , ουδε προσφορά , ουδε
hoc tempore holocaustum , nec sacrificium , nec θυμίαμα , ού τόπος του καρπώσαι ενώπιόν σου ,
oblatio , non locus, ut fructum feramusi coram te , και ευρείν έλεος. Αλλά και άδειν εκ των οδών
et inveniamus misericordiam . Quin etiam cum Σιών αναγκαζόμενοι παρά των αιχμαλωτισάντων
canere cogerentur ab iis, a quibus in servitute ουκ ήνείχοντο , λέγοντες, Πώς άσωμεν την άδην
detinebantur, aliquem e canticis Sion , recusabant, Κυρίου επί γης αλλοτρίας ; Ναι μήν και δια Ζα
dicentes : Quomodo canlabimus canticum Domini D χαρίου ο Θεός ετέροις έλεγε , Μή νηστείαν γενη.
in terra aliena ??Atque per Zachariam Dominus aliis στεύκατέ μοι έτη εβδομήκοντα ; δηλονότι τα της
dicit : Jejuniumne jejunastis septuaginta annis 8 ? αιχμαλωσίας . "Οπου δε θυσία ουκ ήν, ουδέ ωδή, ουδε
quibus nimirum captivi premebantor servilute . νηστεία πάντως , ουδέ εορτή : πάσα γαρ εορτή νο
Quomodo igitur cum sacrificium non sit , neque μική διά θυσίας επετελείτο : πώς τολμώσιν ούτοι
canticum , neque jejunium , et nulla idcirco cele- νηστεύειν, ή εορτάζειν , ή όλως νομικήν τινα λα -
britas, siquidem omnis legitima celebritas sarri- τρείαν επιτελείν ; "Οτι δε οι προφήται ουδε το
ficio peragebatur, audent isti , jejunium aut diem Πάσχα έθυον, ουδ' άλλην εορτήν έν αλλοτρία γή ,
festuin agere, aut ullum omnino cultum lege δήλον και από της νηστείας του Δανιήλ . 'Aρξάμενος
præscriptum exsequi ? Quod autem prophela γάρ από της τρίτης ημέρας του πρώτου μηνός,
, neque diem alium fe-
neque inimolarent Pasclia, ένήστευσε τρεις εβδομάδας άχρι της εικοστής τε
.

slum ullum peragerent, ex Danielis jejunio intel- τάρτης αυτού · εν τούτω δε τω μηνί και η εορτή
· Isa. 1 , passim . 2 Jer, VI , 20 . 3 Psal . XI,1x , 9 , 13 . * Psal . LXVIII , 31 , 32 . Psal . L , 19.
8
6 Psal . XXXIX , 7. 7 Psal . CΧΧΧVΙ , 4. 8 Zach . VΙΙ , 5 .
28 ! PANOPLIA DOCMATICA. ΤΙΤ . $ , 282
του Πάσχα ήν, και ή των Αζύμων , ή μέν κατά και ligi polest , qui cum tertio primi nensis die jeju
την ιδ', η δε από της ιε' άχρι της κα' , εν αις νηστεύειν are cæpisset, tres hebdomadas jejunavit, usque
θέμις ουκ ήν. aid vicesimum quartum ajusdem mensis diem . Qiro
quiden mense celebritas erat lum Paschatis, lumi Azymorum , Paschalis quidem de mensis quarto
decimo ; Azymorum aulem a quartodecimo usqne ad vicesimum primum , quibus diebus jejunar
are ne
fis erat.
Του αυτού . Ejusdem
Εάν δε λέγωσιν ότι προσδοκώμεν την πόλιν Quod si responderint, sperare se civitatem re
απολαβείν , είπε προς αυτούς, Ουκούν ησυχάσατε cuperaluros, dic illis : Ergo quiescile, quoad illam
έως απολάβητε αυτήν . Και γάρ και οι προ υμών recuperetis. Nam et sancli viri , qui ante vos in
αιχμαλωτισθέντες άγιοι μέχρις άν απέλαβον αυτήν , captivitatem ducti sunt, nullum egerunt sacriſi .
ουδέ μίαν νομικών επετέλουν λατρείαν· συ δε τούτου , cium , antequam illam recuperarunt. Vos antem il
αθετών προδήλως παρανομείς . los aspernantes aperle disceditis ab ipsa lege.
Του αυτού. Ejusdem .
Χρίσματος ουκ όντος, ουκ έχεις ιερέα : μη όντος Β Cum absit unctio, non habes sacerdotem , ali
ιερέως, ουκ έχεις θυσίαν, ουδέ λατρείαν τινά. sente sacerdote, nec sacrificium habes, nec ullum
cultum .
Του αυτού. Ejusdem.
Προμηνύων ο Θεός την κατάλυσιν της νομικής Deus significans sacrilicia lege constituta abro
Ιερωσύνης, είρηκε δια του Δαβίδ : Συ ιερεύς εις gallim iri , per Davidem , Tu es , inquit, sacerilos
τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχισεδέκ , ος ου in æternum secundum ordinem Melchisedeeh ! , qui
θυσίας νομικές ιέρευεν, αλλ' ευχάς , και άρτον, non legis sacrificia, sed preces, et panem ac vinum
και οίνον, ώς η ιστορία διδάσκει. Πρόδηλον τοίνυν obtulit. Constat igitur una cum Aaronis sacerdo
ως τη μεν ιερωσύνη του 'Ααρών συνανηρέθη και η tio sublatam esse iegis administrationem , in cujus
νομική πολιτεία , τη δε του Μελχισεδέκ συναντεισ- locum adininistrandi ratio congruens 'Melchisedech
ήχθη πολιτεία προσήκουσα . administrationi successit.
Του αυτού. Ejusdem .
Ουδέν άθλιώτερον των Ιουδαίων . "Οτε μεν γάρ Nihil est Judæis infelicius, qui cum legi parenduin
έδει τηρείν τον νόμον, παρέβαινον αυτόν, ότε δε csset, eam aspernabantur ; nunc autem cum illi
πέπαυται, τηρείν επιχειρούσι , και παροργίζουσι C parendum non sit, eam conantur observare, Deum
τον Θεόν, ου μόνον παραβαίνοντες, αλλά και φυλάτ- que, non solum violantes legen , verum etiam il
τοντες . lam observantes, irritant.
Τού αυτού. Ejusdem .
Τρεις δουλείας Ιουδαίοι χαλεπάς υπέμειναν, την Tres servilules Judzi gravissimas pertulerunt,
εν Αιγύπτω, την εν Βαβυλώνι, την επί 'Αντιόχου unam in Ægypto , alteram in Babylone, tertiam
του Επιφανούς. Ουδεμίαν δε χωρίς προορήσεως sub Antiocho cognomento Illustri. Harum nullam
επήγαγεν αυτοίς ο Θεός, αλλ' εφ' εκάστης και τον intulit Deus, quam non ante prædixerit. Singulis
αριθμός των ετών εμήνυσε , της μεν έτη τετρακό- enim prælinitum annorum numerum indicavit,
σια , της δε εβδομήκοντα, της δε έτη τρία ήμισυ , primit quadringenlorum , Secundæ sepluaginta,
και μικρόν τι πρός , και την ελευθερίαν ευηγγελί- tertise trium cum limidio , et paulo amplius. Quo
σατο. Και περί μεν της εν Αίγυπτο προείρηκεν ο quidem absoluto temporis spatio libertatem rece .
Θεός το 'Αβραάμ , Γινώσκων γνώση ότι πάροικον pturos prænuntiavit. Ac de illa quidem , quæ fuit
έσται το σπέρμα σου εν γή ουκ ιδία . Και δου- in Ægypto, sic cum Abraham locutus est : Sciens
δώσουσιν αυτό, και κακώσουσιν έτη τετρακόσια . D scito , quod semen tuum peregrinum erit in terra
Το δε έθνος ώ αν δουλεύσωσι κρινω εγώ » τε- non sua , el eos serviluli subjicient, et affligent an
τάρτη δε γενεά επανελεύσονται ώδε μετά απο- nis quadringenlis. Geniem autem , cui servierini,
σκευής πολλής . "Έμαθες ήδη τον αριθμόν των ego judicabo. Quarta autem generatione huc rever :
ετών , ότι τετρακόσια και την πικροτάτην δουλείαν , tentur cum magna copia ' . Intellexisli jain et an
ότι Κακώσουσιν αυτό και την δίκην των δουλωσα- norum numerum , nempe quadringentorum ; et
μένων, κατακριθέντων εναποπνιγήναι τοίς ύδασι • servitutis acerbitatem , Nam Afflizent , inquit ; el
και τον τρόπον της απαλλαγής, ότι Μετα αποσκευής supplicium eorum a quibus prementer servitule ;
πολλής , δηλαδή χρημάτων. Περί δε της εν Βαβυλών . nam Ego, inquit, eos judicabo, ila nimirum , ut
προεφήτευσεν Ιερεμίας είρηκώς, Είπε Κύριος : aquis absorbeantur ; et liberationis modum : Cum
" Όταν μέλ.λη πληρούσθαι τη Βαβυλώνι ο ' έτη , magna, inquit, copia , pecuniarum utique. De illa
επισκέψομαι υμάς , και επιστήσω εφ' υμάς τους aulem , quæ fuit in Babylone Jeremias propheta
λόγους μου τους αγαθούς , του αποστρέψαι εις prædixit ad hunc modum : Dixil Dominus : Cum
τον τόπον τούτον. Και επιστρέψω την αιχμαλω- cæperini impleri Babyloni sepluaginta anni, visitabo
2
i Psal. cix, 4 . * Gen. XV, 15, 14.
283 EUTHYMII ZIGABENI 284
vos , et statuam super vos verba mea bona, ut neverta - A σίαν υμών , και αθροίσω υμάς εκ πάντων των
mini in locum hunc, et convertam captivitatemi Εθνών , ου διέσπειρα αυτούς εκεί , φησί Κύριος ,
vestram, el congregabo vos ex omnibus gentibus, in και επιστρέψω υμάς εις τον τόπον όθεν απώκισα
quas dispersi vos, inquit Dominus , el converlam vos υμάς εκείθεν . Είδες πάντα μετά αληθείας προδη
in locum unde denigrare vos feci ' . Vides omnia λωθέντα ; Διά τούτο και ο Δανιήλ ου πρότερον περί
vere enumerala ? Itaque Daniel non anle pro illis αυτών ικέτευσεν, έως ου τα εβδομήκοντα έτη συν
supplicavit, quam septuaginta anni, ut ait ipse, ετελέσθησαν, ώς αυτός φησιν, ίνα μή ακούση και
completi sunt, ne ipse quoque audiret, quod audie- αυτός, όπερ ήκουσεν Ιερεμίας, Μή προσεύχου
rat Jeremias : Ne oraveris pro populo hoc neque po- περί του λαού τούτου , και μη αξίου περί αυτών:
stulaveris pro illis, quoniam non audiam le '. Ac ότι ουκ εισακούσομαί σου . Και ο μεν δίκαιος
justus quidem orans condemnabat se , Peccavimus προσευχόμενος εαυτόν κατεδίκαζε λέγων , Η μάρτο
inquiens, injuste egimus, iniquitatem fecimus. At μεν , ήνομήσαμεν , ήδικήσαμεν . Οι δε μυρίων
illi qui malorum erant pleni , contra se gerebant. γέμοντες κακών τουναντίον εποίουν φάσκοντες :
Servavimus, aiebant, mandala lua. Et nunc bea- "Εφυλάξαμεν τα προστάγματά σου , και νύν
los dicimus alienos, et nunc reædificant, qui fece- μακαρίζομεν αλλοτρίους , και ανοικοδομούνται
runt iniqua. Νam ut boui solent post recle facia Boι πoιoύντες ανομήματα . " Ωσπερ γάρ τοις αγα
modeste de se sentire, sic improborum mos est, θοίς έθος μετά τα κατορθώματα μετριοφρονείν,
ut post admissa peccata se jactitenl. De illa vero ούτω και τους πονηροίς μετά τα αμαρτήματα
qux fuit sub Antiocho Illustri dilucide locutus est επαίρεσθαι. Περί δε της 'Αντιόχου του Επιφανούς
Daniel, qui arietem quidem appellat Darium Per- προηγόρευσε σαφώς ο Δανιήλ. Κριόν μεν γαρ εκά
sar um regem, hircum autem regem Macedonum λεσε τον βασιλέα των Περσών Δαρείον, τράγον δε
Alexandrum ; quatuor vero illius cornua, reges qui τον βασιλέα των Μακεδόνων 'Αλέξανδρον , τέσσαρα
Alexandro defuncto imperium ipsius diviserunt, δε τούτου κέρατα, τους μετ' εκείνον διελομένους
posterius autem cornu illum , quein diximus, An- την αρχήν αυτού βασιλείς , ύστερον δε κέρας τον
liochum . Tum declarans administrationis Judaicæ ειρημένον 'Αντίοχον . Είτα δηλών την δι' αυτού κα
.

eversionem, quam hic intulit : Per ipsum, inquit ,
conturbatum esl sacrificium , et sanclum vastabilur.
Et dalum est peccatum in sacrificium 3. Simula-
crum enim in templo constituit, cui sceleslas ho-
stias immolavit. Ει humi dejecta est justitia . Le : C
gis judicia intelligit. Et alio prophetiæ suæ loco
longius hæc repetens latiusque declarans cum ad
Auliocbum per venisset, addidit : Brachia exorientur,
el profanabunt sanclum, el transferent continuati-
θαίρεσιν της Ιουδαϊκής πολιτείας φησί • Δι' αυτόν
θυσία εταράχθη , και το άγιον ερημωθήσεται ,
και εδόθη επί την θυσίαν αμαρτία. Είδωλον γάρ
εν τω ναώ στήσας, θυσίας μιαράς επετέλει τούτω ·
Και ερρίφη χαμαι δικαιοσύνη , τα δικαιώματα του
νόμου λέγων. Και αύθις περί τούτων εν ετέρω
τόπο της προφητείας αυτού διηγησάμενος άνωθεν
πλατύτερον, και εις τον 'Αντίοχον κατελθών προσ
τίθησι Βραχίονες αναστήσονται , και βεβηλώ
.

onem, hoc est solemnes et quotidianas victimas. σουσι το αγίασμα, και μεταστήσουσι τον ενδε .
Et inferent in ipsum abominationem , nempe sinių . λεχισμών , ήτοι τας ενδελεχείς και καθημερινές
lacrum, et gladio atque igni debilitatuntur (civila- θυσίας και δώσουσιν εις αυτόν βδέλυγμα , δη
lis incendium intelligit) et capίiuitate, el dii epίione. λαδή είδωλον, και ασθενήσουσιν εν ρομφαία , και
Et interim , dum infirmabuntur , awxilio parvo adju- έν φλογί, τον εμπρησμόν της πόλεως αινιττόμενος
vabuntur ( inducias significat ), deinde causam , και εν αιχμαλωσία , και εν διαρπαγή, και εν τω
calamitatum subjicit : Ut igne in ipsis probentur , ασθενήσαι αυτούς, βοηθήσονται βοήθειαν μι
eligantur albique Fant, μεque ad temporis inem , κράν , την μεταξύ των κακών εκείνων ανακωχήν
lioc est, ut probentur electi, et purgentur illi qui εμφαίνων. Είθ' ούτω και την αιτίαν προστίθησι
peccaverunt. Tum de maledicto Antiochi in Deum των συμφορών : Του πυρώσαι γάρ, φησίν, εν αυ .
locutus, ita prosequitur : Ει prospere agel donec finia- D τοίς , και του εκλέξασθαι, και του λευκάνει έως
lur ira , id est, donec impleatur ira Dei adversus καιρού πέρατος, τουτέστιν, ώστε δοκιμασθήναι τους
Judæos. Cumque denuntiasset et alia multa, et ad εκλεκτούς, και καθαρισθήναι τους αμαρτήσαντας .
horum cominutationem pervenisset : Et consurgel, Μετά ταύτα δε περί της κατά του Θεού βλασφημίας
inquit, Hichael princeps magnus, qui stat pro filiis του 'Αντιόχου διδάξας επάγει, ότι και κατευθυνει
populi lui. Ει erit tempus affictionis , quale non fuit , μέχρι του συντελεσθήναι την αρχήν, μέχρι δη
quo gens exstitil super terram usque ad tempus λονότι του πληρωθήναι την κατά των Ιουδαίων
illud. Tunc omnis populus servabilur, qui inventus οργήν του Θεού . Απαγγείλας δε και τάλλα πάντα ,
fuerit descriplus *, nimirum in libro viventium , hoc και επί την απαλλαγήν τούτων ελθών , φησί • Και
esi , ii , qui erunt salule digni . A tempore aulem , αναστήσεται Μιχαήλ ο άρχων ο μέγας , ο εφε
inquit, mutationis Endelechismi, hoc est, solutionis στηκώς επι τους υιούς του λαού σου και
sacrificii, dies erunt mille ducenti nonaginta. Quod έσται καιρός θλίψεως , οίος ου γέγονεν άφ' ου
quidem spalium tres annos, et dimidium , et paulo γεγένηται έθνος επί γης, έως του καιρού εκεί
* Jer . XXIX , 10 sq. 2
1 Jer. VΙΙ , 16 ; XI, 14 ; Χιν, 11 . 3 Dan. VΙΙ , 11 , 12. “ Dan. ΧΙ , 31 sq .
και D.D. XII , 1 .
285 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. VII. 286
του. Τότε δε σωθήσεται ο λαός πάς, ο ευρεθείς A atoplius conficit . Ecce tibi et temporis longitudo . Rur
γεγραμμένος εν τη βίβλω, δηλαδή των ζώντων, sumque: Beatus, inquit, qui sustinel , el pervenit ad dies
ήγουν οι σωτηρίας άξιοι. Από δε του καιρού, φησί , mille trecentos triginta quinque ! Hæc est bo
της εναλλάξεως του ενδελεχισμού , τουτέστιν από na liberalionis denuntiatio. Adjunxit autem dies
της καταλύσεως της ουσίας, ημέραι χίλιαι διακό- quadraginta quinque, quia lot dierum spatio fulu .
σιαι εννενήκοντα, όπερ έστιν έτη τρία ήμισυ και rum erat, ut consilium , et victoria , et ærumnarum
μικρόν τι πρός . Ιδού και το μήκος του καιρού. dissolutio constitueretur. Neque vero bealum sim
Είτα λέγει πάλιν : Μακάριος ο υπομείνας, και pliciter dixit, qui perveniret ad illud tempus,
φθάσας εις ημέρας χιλίας τριακοσίας τριάκοντα sed qui cum patientia perveniret, quique a
πέντε · τούτο ευαγγέλιον της απαλλαγής. Προσέ- pietate non deflexisset. Cernis et captivita
θηκε δε ημέρας τεσσαράκοντα πέντε , διότι εν το. lem , et liberationem , non usque ad an -
σαύταις ημέραις ή συμβολή , και η νίκη, και η nos , et menses, sed usque ad diem unum subuli
παντελής απαλλαγή των δεινών εγένετο. Ουκ έμα- ter explicatas et prænuntiatas . Hæc et Josephus
κάρισε δε τον απλώς φθάσαντα , αλλά τον μεθ' υπο- Hebræus clarissime conscripsit. Insignes igitur illa
μονής, και μη προδεδωκότα την ευσέβειαν. Ορας , captivitates ita prænuntiatæ sunt, ut el quandiu
ου μέχρις ενιαυτών και μηνών, αλλά και έως Β durature, et quando essent dissolvende, predic
ημέρας μιας και την αιχμαλωσίαν, και την απαλ- lum sit; in hac autem extrema , et nullum finem
λαγήν ακριβολογηθείσας , και προαναφωνηθείσας ; habitura, quæ mullo insignior est, Hierosolyma
Ταύτα και Ιώσηπος ο Εβραίος αριδηλότατα συνε- quidem a Romanis everlenda redigendaque in so
γράψατο . 'Αλλ ' επί μεν των επισήμων τούτων litudinem prædictum est . Quod autem sint unquain
αιχμαλωσιών και αυται , και τα μήκη των καιρών instauranda , nihil omnino pronuntiatum ,
αυτών, και αι απαλλαγαί προεφητεύθησαν · επι δε της τελευταίας ταύτης, και ατελευτήτου της πολλώ
τούτων επιστημοτέρας, ότι μεν ερημωθήσεται τα Ιεροσόλυμα διά Ρωμαίων προεφητεύθη, ότι δε
στήσεται ποτε τα της ερημώσεως απεσιωπήθη.
Του αυτού. Ejusdem .
"Εγραψε Δανιήλ ότι ήλθε προς αυτόν Γαβριήλ, Daniel venisse Gabrielem , seque sic allocutum dicit :
και φησιν · 'Εβδομήκοντα εβδομάδες συνετε- Septuaginta hebdomadæ perfectæ sunt super populum
λέσθησαν επί τόν λαόν σου , τουτέστιν ωρίσθη- luum ", hoc est, præfinitæ sunt. Nam pro seplui
σαν. Αντί γάρ των εβδομήκοντα ετών της εν Βα- C ginta annis, quibus misere aflictus est in Babylone,
βυλώνι ταλαιπωρίας ώρισεν αυτοίς ο Θεός εβδομή- septuaginta annorum hebdomadas illi præfinit Deus,
κοντα εβδομάδας ετών εν τη λατρεία στήναι τη ut in cultu legis maneret, deinde propter facinus,
νομική , είτα εκπεσείν αυτής διά το κατά Χριστού quod ausus est admillere in Christum, ab ea ex .

τόλμημα. Τούτου γάρ ένεκεν είπεν επί τόν λαόν
σου, τον ουκ έτι του Θεού. Αί τοίνυν εβδομήκοντα
εβδομάδες τετρακόσια εννενήκοντα έτη συναπαρτί-
ζουσιν, άπερ άρχόμενα από της διά Νεεμίου οικο-
δομής του ναού των Ιεροσολύμων τελειούνται έως
του βαπτισθήναι τον Χριστόν. Προϊών γάρ εδήλωσε perveniunt , cum baptizatus est Christus. Pergit
την αρχήν αυτών, και το τέλος είπών, Από του
clκοδομήσαι Ιερουσαλήμ έως Χριστού ηγουμένου
εβδομάδες επτά, και εβδομάδες εξήκοντα δύο,
ήγουν εβδομάδες εξήκοντα εννέα , μιάς εις τας εβδο-
μήκοντα λειπούσης . Αί μεν γαρ εβδομήκοντα άρχον
ται από του ανοικοδομηθήναι τον ναόν , αι δε εξηκον- DD septuaginta . Nam septuaginta incipiunt 2 Lempli
ταεννέα από του και την πόλιν Ιεροσολύμων . Φησί
γαρ, οικοδομηθήσεται πλατεία και περίτειχος .
"Οπότε γάρ ο Χριστός εβαπτίσθη , και ηγήσατο
μαθητών , τότε και οι Ιουδαίοι αρξάμενοι λυττάν
κατ' αυτού, της θείας επισκοπής εγυμνώθησαν.
Και όρα πάντα διασαφηθέντα τώ Δανιήλ παρά του
αγγέλου . Είπε γάρ, Του παλαιωθήναι παράπτωμα ,
και έστιν , ότε υπεραρθή αμαρτία • ποία δε κορυ-
φαιοτέρα της Κυριοκτονίας ; και του σφραγίσαι
αμαρτίας , ώστε μηδέν μείζον υπολελείφθαι. Διό και
ο Χριστός προς αυτούς έλεγε • Πληρώσατε το μέ-
τρον των πατέρων υμών. Εκείνοι μεν γάρ προ-
φήτας ανείλον , υμείς δε τον Δεσπότην των προφη-
1 ibid . 32 . • Dan. 18, 24 . 3 Ibid . 25.
cluderetur. Idcirco eniai disit super populum tuum ,
luum , inquam , non amplius Dei . Sepluaginla heb
domadæ quadringentos et nonaginta annos con
ficiunt. Qui incipientes ab ædificatione templi
Hierosolymorum facta per Nehemiam illuc usque
enim ostendere et principium eorum , et fi
nem : Ex quo, inquiens, ædificabitur Jerusalem .
usque ad Christum ducem hebdomades septem, el
hebdomades sexaginta duæ , quæ sunt sexaginta
novem , deficiente una ad perficiendum numerum
reædificatione. Sexaginta novem autem incipiunt,
ex quo civitas etiam Hierosolymorum rursum ædi
ficatur. Itaque, Platea , inquit, el mænia ædifica
buntur *. Cum enim baptizatus est Christus, et dis •
cipulos instituit , tunc Judaei incipientes in ipsum
sævire a divina cura exciderunt. Vide autem om
nia aperte ab angelo declarala Danieli : dixit enim :
Ui inveterascat peccatum, hoc est, ut extollatur
peccatum . Quale autem peccatum ? 1llud nimirunn
omnium gravissimum in cæde Domini perpetratum .
Ui obsignentur peccala, id est, ut compleantur, adeo
ul nihil majus addi possit . Quamobrem et Christos
ad eos, Implele, inquit, peccata palrum vestroruur ".
Ibid . * Matth . XXII , 32.
 EUTHYMII ZICABENI 283
287
Nam illi quidem prophetas occiderunt , vos aut 1m A των ανελεϊν επείγεσθε. Και του σφραγίσαι όρασιν,
prophetarum Dominum occidere festinatis. Et και προφήτην , είτουν όταν παυθη του προφητεύειν.
obsignelur visio, et prophetia, hoc est , cum desinet " Οθεν ομοίως και ο Χριστός έλεγεν : Ο νόμος
prophetia . Similiter enim et Christus , Lex, inquit, και οι προφήται έως Ιωάννου . Και εξολοθρευ
et prophetæ usque ad Joannem ' . Et tolletur unclio, θήσεται , φησί, χρίσια , δηλονότι το βασιλικών και
regia nimirum , et sacerdotalis. El judicium von το ιερατικόν » και κρίμα ουκ έσται, ήτοι κριτής :
erii , seu judex . El civitatem , et sanctum everlel , και την πόλιν, και το άγιον διαρθε, ει · την πόλιν
exercitus utique Romanorum urbem et templum και τον ναόν ο Ρωμαίων στρατός συν τω ήγουμένω
everlet ; cum Duce veniente , hoc est , Christe το ερχομένω , τουτέστι βοηθούντος αυτώ Χριστού
ipsi opitulante, qui Dux est eorum , qui in se του ηγουμένου των πιστευόντων εις αυτόν, του
credunt, venturo iterum secundo advent . Et ερχομένου πάλιν κατά την δευτέραν αυτού παρου
succidentur , inquit, diluvio . El rursum de cap . σίαν· και συγκοπήσονται , φησίν, ώς εν κατα
tivitate loquens : Tolletur, inquil, sacrificium et κ.λυσμό . Και πάλιν περί της αιχμαλωσίας λέγων
libatio. Et vastationis abominatio erit in templo . είρηκεν · Αρθήσεται θυσία και σπονδή , και επί
Slaluam Titi abominationem appellat vaslationis . B το ιερόν βδέλυγμα της ερημώσεως , τον ανδριάντα
Quapropter et Christus ait : Cum videritis abomino . Τίτου βδέλυγμα καλέσας ερημωτικόν . Διό και ο
tionem desolationis , stanlem in loco sanc! o, qui legil, Χριστός αύθις έλεγεν , " Οταν ίδητε το βδέλυγμα
intelligat '. Et usque ad consummationem sæculi con- της ερημώσεως εστώς εν τόπω αγίω, ο αναγι
summatio tradetur vastationi. Consummationem Φώσκων νοείτω . " Έπειτα και έως συντελείας και
lemporis vocat mundi finem . Aut ostendant ipsi ρου συντέλεια δοθήσεται επί την ερήμωσιν , συν
aliud tempus. Ecce enim mille jain annos perma τέλειαν καιρού λέγων του ορισθέντος το κόσμο, ή
nent in servitule. Appropinquat autem mundi δειξάτωσαν έτερον καιρόν. Ιδού γάρ υπέρ τα χίλια
consummatio . Quocirca el Josephus, dc quo ante έτη δουλεύουσι, και λοιπόν εγγύς ή του κόσμου
diximus, de captivitate Judæorum scribens ita lon συντέλεια. "Οθεν και ο προδηλωθείς Ιώσηπος περί
quitur. της αλώσεως των Ιεροσολύμων συγγράφων τάδε
φησίν.
Præterea de Romanorum principatu Daniel scripsit , "Έτι και περί της Ρωμαίων ηγεμονίας ο Δανιήλ
dicens , Hierosolyma ab illis eversum iri . Nec ausus
9 ανέγραψεν , ότι υπ' αυτών αιρεθήσεται τα Ιεροσό
est quidquain aliud addere , cum probe sciret , nihil λυμα, και ο ναός ερημωθήσεται . Και ουκ ετόλμησε
a Daniele de liberatione ab istis miseriis dictum C προσθείναι τι πλέον, ουδαμου τι γεγράφθαι περί
fuisse . Quinetiam diversis postea temporibus cona- της απαλλαγής των δεινών τούτων ειδώς. Αλλά και
ii , qui dispersi erant, Jud: ei et templum et civila- χρόνοις ύστερον διαφόρους επιχειρήσαντες οι διε
lem instaurare sub Adriano imperatore, ilinumerabi- σπαρμένοι των Ιουδαίων αναστήσαι και τον ναόν,
les calamitates pertulerunt , dirutis fundamentis , et και την πόλιν , επί μέν 'Αδριανού βασιλέως μυρίας
civitate Ælia ex imperatoris cognomiue appellata . υπέστησαν κακώσεις , άμα και των οικοδομηθέντων
Imperunte autem Constantino cum eadem molirentur, καθαιρεθέντων εκ θεμελίων, και της πόλεως Αιλίας
idem perpessi sunt, ampulatis etiam auriculis, it ea από της επωνυμίας του βασιλέως μετονομασθείσης:
nota cognoscerentur a Christi interdicto recessisse. επί δε Κωνσταντίνου του μεγάλου τα αυτά τολμή
At Juliano imperatore cum ad opus conficiendum σαντες , τα ίσα πεπόνθασι, και τα ώτα περιηρέθη
illis opitularetur, ut Christum ostenderet falsa σαν , ώς παρήκοοι της αποφάσεως του Χριστού , επί
pronuntiasse, iguis e fundamentis effossis exsiliens δε "Ιουλιανού συνεργούντος μάλλον αυτοίς , ίνα δειξη
partim combussit , partim dissipavit. Quid ? quod in ψευδή την τοιαύτην απόφασιν , πυρ ανορυττομένων
aliis captivitatibus prophetæ cum illis fuerunt, in των θεμελίων εκπηδήσαν τους μεν κατέφλεξε, τους
hac autem nullus ? δε διεσκόρπισε . Και επί μεν των άλλων αιχμα
D
λωσιών προφήται συνήσαν αυτοίς, επί δε ταύτης
ουδείς .
Ejusdem . Τού αυτού .
Cur Christum occidisii , Judæe ? Quoniam , inquit , Διατί τον Χριστόν ανεϊλες, ώ Ιουδαίε ; Διότι,
imposlor erat , et inimicus Dei . Atqui consenta- φησι, πλάνος ήν και αντίθεος. Και μεν έδει σε λοι
neum erat le, út qui Dei adversarium suzlulisses, ab τον τυχεϊν παρά Θεού ευεργεσίας ανελόντα τον άν
ipso Deo gratiam inire, el munera accipere , Nam si τίθεον . Ει γάρ παρεώρα πολλάκις τας αμαρτίας
Yestra sepe dissimulans peccata vos e capivitatibus υμών , και ανεκαλείτο τάς υμετέρας αιχμαλωσίας
revocavit : Non propler vos , inquiens, facio, domus λέγων, Ου δι' υμάς εγώ ποιώ, οίκος Ισραήλ , αλλά
Israel, sed propler · nomen mieum 8 , boc est , ne διά το όνομά μου , τουτέστιν , ίνα μή δόξω δι' ασθέ
videar auxilii inopia vos derelinquere : mullo erat νειαν βοηθείας ερήμους καταλιμπάνων υμάς πολλά
æquius, vos ut conservaret, cum præclare vos ge- μάλλον έχρήν σώζειν κατωρθωκότας την αναίρεσιν
renles adversarium ejus de medio sustulissetis . Nunc του εχθρού αυτού . Νύν δε, το έθνος υμών μετά την
2 3
1
· Mailli, si , 13. Malih . xiv, 15. Ezech . XXXVI, 22.
 389 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . VIII . 290
αναίρεσιν αυτού τοσαύτα και τοιαύτα πέπoνθε χα- Α auten gens vestra post illius celeim tantas el tales
λεπά , όσα και οία των απ' αιώνος εθνων ουδέν. Διά perpessa esl calamitales, quantas et quale3 alia gens
πάσης γάρ συμφοράς ελθόν , ών πλήρης πάσα ακοή , post hominum memoriam nulla . Etenim posteaquam
τελευταίων εις πάντα τα έθνη διεσπάρη , και παρά bis miseriis affecta est, quæ ad omnium aures
πάσι δουλεύει δουλείαν την άτιμοτάτην, και εις αιώ- pervenerunt, ad extrrium in omnes gentes
νας απέραντον . Αλλά ταύτα , φησί, διά τάς άμαρ- dispersa dissipataque servit abjectissimam et lur
τίας ύμών, ποίας ; Ουδέν γάρ τοιούτον οία πάλαι pissimam servituteill, que seculis ornnibus perse
τε πλημμελήκατε . Πάλαι γάρ και μόσχον προσκυ- veral . Al have, inquit, pro ; t'r nostra peccata nobis
νήσατε , και το Βεελφεγώρ ετελέσθητε , και τους acciderunt. Que narras peccata ? Neque enim sunt
υιούς υμών και τας θυγατέρας εθύσατε τοίς δαι- ulla ejusmodi, quolia jam commisistis. Cum et
μονίοις , και τους προφήτας ανείλετε, και τους του aduralis vitulum , et Beelphegor initiali estis , et
Θεού νόμους κατεπατήσατε , αλλ' ουδέν τοιούτον filios, ac filias vestras diemoniis immolaviştis , et
πεπόνθατε . Διαφόρως γαρ αιχμαλωτισθέντες πάλιν prophetas interfecistis, el De: leges conculcastis.
ελεήθητε , και εις την προτέραν τάξιν αποκατέ- Neque tamen lam graves unquam ded :stis peezas.
στητε . Νύν δε ότε και τους νόμους τηρείτε , και Alio enim pacto captivi estis in servitulem adducti,
σωφρονέστερον διάγετε , μάλλον ασύγγνωστον κολά- Β siquidem rursum conseculi misericordiain pristi
ζεσθε · τίνος ένεκεν ; " Οτι ασύγγνωστα ήμαρτή. mum libertatis statui recuperastis. Nunc autem ,
κατε . Τον γάρ Yίον του Θεού σταυρώ προσηλώσατε. cum et legibus obtemperetis, et vos modestius ge
Μ : ίζονα δε ταύτης αμαρτίαν ουκ άν έχoις ευρείν. ralis, nullam supplicii levationem invenitis. Qua
"Η τοίνυν άδικόν φατε τον Θεόν κολάζοντα τους nam de causa vobis hæc accidunt ? Quia scelere
βεβoηθηκότας αυτό, και τον εχθρόν αυτού θανατώ . nulla venia digno vos obstrinxistis . Nam Dei Filium
σαντας, ή και άκοντες ομολογείτε χαλεπωτέραν in crucem egistis . Quo quidem peccato nullum po
αμαρτίαν πλημμελήσαι παρά τάς πώποτε . Και τι test gravius excogitari. Aut ergo Deum esse iniquum
αν άλλο είη παρά την αναίρεσιν της Ζωής, μετά γάρ asserile , qui sibi ſerentes auxilium , losiemquz
τας προρρηθείσας αμαρτίας ου μόνον ού χειρον, αλλ' suum interimentes puniat,aut vel invili confitemini,
ουδέ ίσον πεπλημμελήκατε . vos gravissimum omnium , quæ unquam a miserilis,
facinus patravissc. Ecquod autem istud est facinus, n si quod morle Vilam affecistis ? Quo quidem neſa
rio scelere, post peccata , quæ enumeravimus, non dicam , gravius, sed ne par quidein ullum admisistis,
Tcύ αυτού . Ejusdem .
Ιερί των Χερουβίμ διηγούμενος Ησαΐας φησίν ο De Seraphin loquens Isaias, Sublatum est,
ότι και επήρθη το υπέρθυρον από της φωνής , ής inquιι, superliminare a voce, για clamaverunt , et
έκέκραγιον, και ο οίκος επλήσθη καπνού, προ- domus repleta esl ſumo ' . Quibus verbis si,nilical,
μηνύων ότι τον τρισάγιον ύμνον της αγίας Τριάδος Judæorum synagogam propler mentis iml;ecillita
έντα μεν αγγελικών , αρμόζοντα δε Χριστιανούς τους lem cantum illum irina sonclus repetitione san
άγγελοτρόπους ου χωρήσει δια φρενών ασθένειαν η clam Trinitateir celebrantem , qui el angelicus est,
των Ιουδαίων συναγωγή. Διό και επαρθήσεται το et Christianis hominibus propiler ang Ecos ipso
υπέρθυρον αυτής , ήγουν και άνωθεν συνέχουσα τάς rum mores congruil, non esse comprehensuram .
παραστάδας, και τας θύρας αυτής θεία δύναμις Quamobrem et ejus superliminare tolletur, quod
και χάρις . Θύραι δε αύτης και παραστάδες οι ιε. lapides ex utraque parle ostii posilos, el foros
' ρείς , και διδάσκαλοι . Διό και αλλαχού γέγραπται: continet. Indicat autem superliminare virtutem
Και θήσω την Ιερουσαλήμ είς πρόθυρα σαλευό- et gratiam Dei . Lapides autem illi atque fores signi
μενα , δηλονότι παρά το μή έχειν υπέρθυρον συνεχ- ficant sacerdotes el doctores. Quapropter et alibi
τικόν των ειρημένων. "Οθεν και ευανάτρεπτοί είσιν scripluin est : Et ponam Jerusalem in vestibula
εν ται διαλέξεσιν . Ο δε οίκος επλήσθη καπνού , quæ cuncutiuntur et nutant, propterea , quod non
τουτέστι σκότους και πλάνης . Η δόξα δε μετεφοί- Dhabeant superliminare, quod ea , que dicta sunt ,
τησεν εις τάς άπανταχή των εν τοις έθνεσι πιστών continel, ex quo in sermonibus et consciliis suis
εκκλησίας. Πλήρης γάρ , φησίν, ή γή της δόξης sunt instabiles. Bomus autem fumo repleta esi ,
αυτού . id est , lenebris el errore. Gloria vero passim diffu
sa est in omnes lidelium Ecclesias, quæ ex gentibus
constant. Plena enim , inquit, esi terra gloria ejus :.
Του αυτού . Ejusdem .
"Οταν είπη πρός σε ο Ιουδαίος, Πώς έτεκεν η Cum Judælis ex le quæril, Quomodo Virgo pope
Παρθένος και είπε συ προς αυτόν, Πώς έτεκεν η rit ? tu vicissim quære, Quomodo peperil senex et
στείρα και γεγηρακυία Σάρρα ; Ενταύθα μεν γάρ sterilis Sara ? In illa enim unum duntaxat impedi
εν κώλυμα το μη γάμου μετασχόν, εκεί δε εμπόδια mentum est, quod conjugium non experitur. In
δύο, ου μόνον ή στείρωσις, αλλά και το γήρας . liac autem duo, quod et sterilis est , el senex. Ob
· Isai . vi , 4. ibid . 5 .
Σ91 EUTHYMII ZIGABENI
id autem steriles pepererunt , ut virginem pepe- Α 'Εγέννησαν ούν οι στείραι, ίνα πιστευθή και η Παρ
risse non esset incredibile. Et ideo mysleriuın il-
lud myslerio huic tempore antecessit
Ejus.lom .
Librorum Hebraicorum apud Hebræos sunt lit-
teræ, apud Christianos autem gratia .
Ejusdem .
Facies, inquit, meretricis facta est libi, el nemi-
nem erubuisli ! Et rursum : Agnosco, inquit, quod
durus sis, el nervus ſerreus cervix tua , quæ nimirum
Necti non potest , el frons lua ærea ', id est impu-
dens. El rursum : A sæculo contrivisti jugum tuum,
fregisti vinculum tuum . Nam cum cervice dura
jugum detrectarint , et evangelicæ doctrinæ ara-
B
trum excusserint et ad excolendam virtu'em se
inutiles exhibuerint, reliquum est, ut ad cædem
idonei videantur.
liem adversus llebræos Leontii Cypr. pontificis.
Ostende mihi (Judæus inquit) signa adventus
Christi , ut illud , quod est apud Michæam : Quia
: παρουσίας το παρά το Μιχαία. Ουκ έτι γάρ, φη
gens, inquit, contra gentem non tollet amplius gla
dium •. Ει illud , quod affert Jeremias : Νon do-
ecbit, inquiens, amplius unusquisque proximum
suum , dicens : Cognosce Dominum , quoniam omnes
cognoscent eum a parvo eorum usque ad magnum ".
Et illud , quod est apud Isaiam : Quia pascetur, in
quit, simul lupus cum agno, el pardus simul accuba- C μετά αρνός , και πάρδαλις συναναπαύσεται έρι
bil cum hædo , el vilvius, el leo , et taurus simul
pascenlur, el puer purvus ducel cos . El bos et ur-
sus pascenlur simul, et simul erunt eorum catuli. Et
leo sicut bos com.det paleas. Et puerulus infans in
foraminibus aspidum , et in cubile fetuum aspidum
immillel mar.um , et non lædent 6. Hæc enim est
celebris et vulgalo illa questio Judaeorum. Intelli-
gant igitur hæc omnia contigisse. Nam cum jam
Christus esset oriturus, slatim exiií ediclum a
Caesare Augusto, ut describeretur universus orbis.
Quamobrem cum tolus orbis esset in ditione Ro-
manorum , omnes in pace degebant, et cum mu-
lua inter se bella amplius non gererent, quippe
qui sub uno omnes imperio continerentur, ad agri-
D
culture studia sese converterant. Quod si gentes
aliquas fuisse reliquas dixeris, quæ armis inter se
Jimicarent, respondebo illud esse Scripturæ pro-
prium, ut lolum ponat pro majori parte. Quale
est etiam illud trium puerorum : Non est hoc lem-
pore princeps, nec propheta ' , cum tamen ct Da-
niel et Ezechiel cum illis essent , et Jeremias in
Jerusalem . Et alia mulla ejusmodi possent addu-
ci. Vel id prædictum est de gentibus, quæ credi-
derunt. Sensu autem magis arcano et sublimi ,
Gens,, inquit,, demonum adversus hominum gentem..
idololatriæ gladium animos inlerimentem , et Dei
cognitionis oblivionem afferentem non tollet. Nam
* Jer . ι , 3 , 3 Isai . XXXX . 4 , i Jerem . II , 20.
7
6 . D : n. Πι , 38.
292
θένος γεννήσασα, και το κατ' εκείνας μυστήριον το
μυστηρίω τούτω προοδοποεί .
Του αυτού .
Των Εβραϊκών βιβλων τα μεν γράμματα παρ'
“Εβραίοις, τα δε νοήματα παρ' ημίν τοίς Χριστια -
νοίς.
Του αυτού,
"Οψις, φησί, πόρνης εγένετο σοι, απηναισχύν .
τει προς πάντας . Και αύθις: Γινώσκω ότι σκλη
ρός εί , και νεύρον σιδηρούν ο τράχηλός σου,
τουτέστιν άκαμπής, και τομέτωπόν σου χαλκούν ,
είτουν αναίσχυντον. Και πάλιν, 'Απ' αιώνος συν
έτριψας τον ζυγόν σου , διέρρηξας τον δεσμόν
του. Σκληροτράχηλοι γάρ όντες άνωθεν , και το της
ευαγγελικής διδασκαλίας άροτρον αποσεισάμενοι ,
και προς εργασίας αρετής αχρήστους εαυτούς κα
ταστήσαντες, προς σφαγήν λοιπόν επιτήδειοι γεγό
νασιν .
"Ετι κατά Εβραίων Λεοντίου επισκόπου Κύ .
πρου .
Δείξόν μου, φησί , τα σημεία της του Χριστού
σιν, ου μή άρη έθνος επί έθνος ρομφαίαν . Και το
παρά τω Ιερεμία, Ου μέν γάρ, φησί , διδάξωσιν
έτι έκασιος τον πλησίον αυτού, λέγων , Γνώθι
τον Κύριον , ότι πάντες ειδήσουσι με από μι
κρού αυτών έως μεγάλου αυτών και το παρά
το ' Ησαΐα: Συμβοσκηθήσεται γάρ , φησί , λύκος
φω, και μοσχάριον, και λέων , και ταύρος άμα
βοσκηθήσονται , και άμα τα παιδία αυτών έσον
ται . Και λέων και βούς άμα φάγονται άχυρα ,
και παιδίον νήπιον επί τρώγλην ασπίδων, και
επί κοιτών εκγόνων ασπίδων την χείρα επιβα
λεϊ , και ου μή κακοποιήσωσι. Τούτο γάρ το πο
λυθρύλλητον ζήτημα των Ιουδαίων . “Οράτωσαν δε
πάντα γενόμενα. Του Χριστού γάρ γεννηθήναι
μέλλοντος , ευθύς εξήλθε δόγμα παρά Καίσαρος
Αυγούστου απογράψασθαι πάσαν την οικουμένην.
Και λοιπόν υποταγέντος παντός έθνους τη Ρωμαίων
αρχή , πάντες ειρήνευσαν, και μηκέτι πολεμούντες
αλλήλοις , ώς υπό μίαν όντες κεφαλήν, εις γεωργίαν
έτράπησαν. Ει δε που και τινα έθνη ύπελείφθη μα
χόμενα , της Γραφής έστιν ιδίωμα καθολικώς λέγειν
από του πλείονος μέρους. Τοιούτον εστι και το των
τριών παίδων το , Ουκ έστιν τω καιρώ τούτω άρ
χων και προφήτης . " Ην γαρ και ο Δανιήλ , και ο
Ιεζεκιήλ μετ' αυτών, και ο Ιερεμίας εν Ιερουσα
λήμ , και πολλά τοιαύτα. "Η και περί των πιστευ
σάντων εθνών και πρόρρησις . Κατ' αναγωγήν δε, Ο
μη άρη , φησί , το έθνος των δαιμόνων επί το
έθνος των ανθρώπων μάχαιραν της ειδωλολα
τρείας αναιρούσαν ψυχάς, και αναισθησίαν
θεογνωσίας επάγουσαν. "Ενθα γαρ το Ευαγγέλιον
εκηρύχθη , πάντες εν σώμα γεγόνασι, και μίαν
έσχον κεφαλήν τον Χριστόν, και φοβερον τοίς διί.
* Mich . IV , 3. * Jer. XXXι , 34 • Isa. ΧΙ ,
 293 PANOPLIA DOGMATICA . TIT.. VIII.. 294
μοσιν απεδείχθησαν. Το γάρ, Ουκ ήλθον βαλείν ει- A ubi divulgatum est Evangelium, omnes unum cor
ρήνην επί την γην, αλλά μάχαιραν, ου περί πολε- pus effecti sunt, et unum habent caput Christum,
μικής είρηται μαχαίρας . Μάχαιρα γάρ ήν έβαλεν el formidandi dæmonibus evaserunt. Quod aulem
ο Χριστός, το κήρυγμα, και η τούτου πίστις , διαι- ipse dixit, se venisse , non ut pacem in terrain
ρούσα τον πιστών από του απίστου, και τέμνουσα aferret. sed gladium , id non Intelligitur de gladio
.

την επί κακή σχέσιν και συμφωνίαν αυτών. 'Αλλ'
ούτω μεν το κατά Μιχαίαν • ίδωμεν δε και το κατά
Ιερεμίαν. Σημεία γάρ πολλά και μεγάλα του Χρι-
στoύ πoιoύντος , οι συντρέχοντες και βλέποντες
ταύτα, πάντες από μικρού έως μεγάλου τους εαυ-
των οφθαλμούς είχον διδασκάλους θεογνωσίας , και
κατανοούντες τας θεοπρεπείς δυνάμεις αυτού , τα-
χέως δι' εαυτών έμάνθανον , ότι Θεός έστιν, ώς έστι
καταλαβείν ου μόνον από της των Ευαγγελίων γρα
φής, αλλά και από των καθ' “Εβραίους χρονικών gistros et judices, et animadvertentes divinas il
Γραφών, και των καθ' "Έλληνας ιστοριογράφων. Blius virtutes, confestim intelligebant ipsum esse
Λείπεται ούν Ησαΐαν
ειπείν περί του κατά τον ση-
μείου της παρουσίας Χριστού. Ούτος ταις διαφο-
ραις των ημερων τε και αγρίων ζώων τα διάφορα
των ανθρώπων ήθη παρεδήλωσε , και διά της εκεί-
νων συνδιαιτήσεως την μίαν τούτων ποίμνην ήνέ-
ξατο , και τας εκ τούτων συστησομένας Εκκλησίας ,
λύκον μεν καλέσας τον οξύν εις άρπαγήν , άρνα δε
τον ευεπηρέαστον, και πάρδαλιν μεν τον ποικιλό-
γνωμον , έριφον δε τον απλούν. Και μοσχάριον μεν
τον πράον, ταύρον δε τον θρασύν, λέοντα δε τον
υπερήφανον , ους άξει, και ποιμανεί άνθρωπος τη
μεν φρονήσει πολιός, το δε άπονή, ρων και τη ταπει-
νοφροσύνη παιδίον . Και μέγας μεν τη αρετή , μι
κρός δε τη φαινομένη ευτελεία και λιτότητι. Τοιού-
C
τοι δε οι των εκκλησιών προεστώτες, υφ' ών οι
διάφοροι τους ήθεσιν άγόμενου ρυθμίζονται τε και
συναρμόζονται . Και αύθις βούν μεν τον εργατικών,
αρκτον δε τον γαστρίμαργον. Και πάλιν λέοντα μεν
τον ηγεμοτικόν τε και αρχικόν, βούν δε τον υπό
ζυγόν δουλείας, και υποτεταγμένον . "Αχυρα δε η
ευτελής του υπό ζυγόν τροφή . Συσσιτηθήσεται γάρ
ο υποτάσσων τω υποτασσομένω δια την ενότητα
της πίστεως. Παιδίον δε νήπιον έκαστος των
προεστώτων, ώς είρηται , νηπιάζων εν κακία,
ου χείρ ή διδασκαλία διά το ανυσιμώτατον, ήτις
επιβάλλεται τοις απίστοις , οίτινές εισι τρώγλαι και
καταδύσεις και οικητήρια και αναπαυτήρια των
νοητών ασπίδων, ήτοι των ιοβόλων και θανατη-
φόρων δαιμόνων, ών έκγονα τα πάθη. Και άλλως D
o que imperant ,, propter fidei necessitudinem et
δε οι κατά Χριστόν ζώντες την χείρα τους δαίμο-
σιν επιβάλλοντες, και το του σταυρού σημείον επά .
γοντες , ουκ εώσι τους ενοικούντας δαίμονας κα-
κoποιείν έτι τους πάσχοντας. "Οτι δε θηρία
έθνη, λέγει πολλάκις ή Γραφή . Φησιν ο Θεός διά
Ωσηέ : Διαθήσω διαθήκην εν τη ημέρα εκείνη μετά
των θηρίων του αγρού, και των πετεινών του
ουρανού , και των ερπετών της γης, καθολικωτέρω
λόγω θηρία μεν του αγρού τους αγρίους και ώμους ονο
μάζων , πετεινά δε τους υψηλοτέρους , ερπετά δε τους
ταπεινοτέρους : η πετεινά μεν τους τη αστρολογία
προσκειμένους, ερπετά δε τους ρυπαινομένους εν τοις
πάθεσι • και αύθις διά Ησαΐου: Ευλογήσατε με
τα θηρία του αγρού και διά Ιερεμίου πάλιν: Δέ-
bellico. Gladius enim , quem ipse lulit vibil aliud
est, nisi religionis ejus divulgatio, et in eum fides
quae sepai al filelem ab infideli , conjunctionem et
consensum eorum in peccando dirimit. Et bæc
quidem dicla sint de prophetia Michææ. Videamus,
quæ a Jereinia dicta sunt. Cum nulla magnaque
signa faceret Christus, illi , qui concurrebant et
exspectabant, omnes a parro usque ad magnum
oculos proprios habebant divinæ cognitionis ma
Deum , ul colligi polest non solum ex monumen
lis Evangeliorum , verum etiam er annalibus He.
bræoi um et gentium historicis. Reliquum est, ut
signum adventus Christi prædicium ab Isaia con
sideremus. Hic animalium cicurum et ferarum
discrimine significat diversos hominum mores , et
per communem illorum victum , et mutuam vi
vendi consuetudinem , unum hominum ovile, et
Ecclesias. ex his constituendas ostendit, lupum
quidem appellans eum qui ad rapinas velox est :
agnum autem eum , qui prædæ et direptioni est
expositus : pardum illum, qui astulus et mente
varius : hædum illum , qui candidus et simplex :
viiulun illum , qui est mansuetus : laurum eum ,
qui est audax : leonem illum , qui est superbus ;
quos ducet el pascet homo prudentia quidem se
nex, innocentia autem et modestia puerulus, ma
gnus virtule, sed frugalitate et simplicitate parvus.
Tales sunt Ecclesiarum præfecti, quibus regenti
bus et gubernantibus, qui diversis moribus sunt,
inter se conveniunt, et mutua benevolentia conjum
guntur. Jlem per boveni homines intelligit laborio .
sos . Per ursum ventri deditos. Per leonem , cos,
qui presunt etimperant. Per Dovem, eos, φui ser
vilutis premuntur jugo, et alterius imperio pa
rent. Per paleas frugalem ac lenuem victum eo
rum , qui subditi sunt. Simul autem pascentur ili,
qui reguntur et parent, et illi qui gubernant al
conjunctionem, Puer uli vero, infantali ad malum,
ul dictum est, sunt Ecclesiarua præfecti, quorum
manus doctrina est, propler sunmam quain adhi
bent diligentiam ; quæ quidim manus injicitur in
lidelibus, qui sunt veluti cavernæ et forainina, ct
ferarum cubilia, et aspidum , seu venewalorum et
perniciosorum dæmonum domicilia , quorum filii
sunt animi perturbationes et vilia . Aliter etiam qui
ex Christi sententia vivunt, nianum dæmoni
bus injiciunt, el crucis signum opponentes non
sinunt obsidentes dæmones obsessos homines
lædere. Quod autem Scriptura genles sapenda
mero ſeras vocel , perspicuum est. Dicit enim
Deus per Oscam : Faciam fædus in illa die
 295 EUTIIYMII ZIGABENI ε 6
cum feris agri, et volucribus celi, et serpentibus A δωκα πάσαν την γήν τω Ναβουχοδονόσορ βα
terræ ' Liberiore et latiore quadam ratione fe- σιλεϊ Βαβυλώνος του δουλεύειν αυτώ , και τα
ras agri sævos et crudeles appellat. Volucres au- θηρία του αγρού εργάζεσθαι αυτό. Και διά Ιε
fem illos qui sublimiori menle sunt præditi. Ser- ζεκιήλ: Αφινιώθηρία πονηρά από της γης, ίνα
pentes vero , eos qui sunt abjectiores . Aut per volu- νυν εάσωμεν τα παρά τω Δανιήλ, και είκότως . Πα .
cres intelligit eos qui astrologiæ studiis incum- ρασυνελήθη γάρ, φησί, τοις κτήνεσι τοίς
bunt. Et per Isaiam ; Benedicite, inquit, mihi fe- ανοήτοις ο νούν έχων άνθρωπος , και ομοιώ Οη
ræ agri ?. Et per Jeremiam : Dedi , inquit, omnem αυτοίς.
lerram Nabuchodonozor reyi Babylonis, ut serviul ei, el ferre agri laborent illi. Et per Ezechielem :
Delebo, inquit, malas feras e terra ' . Ut interim omittam quæ a Daniele, et merilo. Comparatus est
enim , inquit, bestiis insipientibus , qui mentem habet , homo, et similis factus est eis .
liem aiucrsus eosdem . Aliorum Patrum . " Ετι κατά των αυτών . Ετέρων Πατέρων .
Si Dei figmentum pulcherrimum homo ad ima- Εί πλάσμα Θεού το κάλλιστον ο άνθρωπος , και
ginem et similitudinem ejus factus est , quomodo B
κατ' εικόνα και ομοίωσιν αυτού πέπλασται, αν.
res Deo indigna est, ut ( I opere ad imaginem et άξιον Θεού σάρκα λαβείν εκ του οικείου πεπλασμέ
similitudinem suam a se conſecto carnem sumat ? νου ; Και εί το πλάττειν τον άνθρωπον ουκ αισχύ
Præterea si Deo lurpe non fuit, hominem fingere νην τω Θεώ φέρει, πώς το αναπλάττειν αυτόν αι.
atque formare, quomodoilli turpe erit , eum refingere σχύνην ενέγκει ;
ac reformare ?
Si sol , qui corpus est corruptibile, longe lateque Είπερ ο ήλιος σώμα φθαρτον ών πανταχού τάς
radios suos in omnes partes conjiciens, in locis lu- ακτίνας αφιείς, και βορβόρους και ρύποις όμι
ιulentis Sordidisque versatur, nec lamen . inquinat λων, ουδέν από των σωματικών τούτων μολυσμά
puritatem suam , sed ita nitidos contrahit ac rur- των εις την εαυτού καθαρότητα παραβλάπτεται ,
suin dimittit radios, ut ipse quidem nihil contami. καθαράς δε τας ακτίνας συστέλλων , και πάλιν
nelur, corporibus autem illos excipientibus multum αφιείς, αυτός μεν ουδ' όλως μολύνεται , τοις υποδε
afteral utilitatis :: quanto magis lle justitiae Sol, quί χομένοις δε τούτον σώμασι πολλής μεταδίδωσιν
rerum omnium , quæ vel corporeæ sunt, vel cor- ωφελείας , πολλώ μάλλον και της δικαιοσύνης ήλιος,
poris experles , effector est, in carnem puram el ο και του ηλίου, και των σωμάτων, και των ασω
a se formalam ingressus, nec maculam ipse con C μάτων δημιουργός εις καθαράν ελθών σάρκα, και ήν
traxit ullam , et eam ipsam carneni puriorem san- αυτός έπλασεν , ου μόνον ούκ έμολύνθη, αλλά και
clioremque reddidit ? αυτήν καθαρωτέραν και αγιωτέραν ειργάσατο.

Damasceni de Sabbalo . Cap . 32 .
Sabbatum dies septimus vocatus est, el requiem
significat. Deus enim co die, sicut ait Scriplura ,
requievit ab operibus suis , ut numerus dicrum ad
septimum usque progressus, rursus in orbem re
deat, atque a primo inilium sumat. Hic porro nu
merus apud Jud:eos in honore est : quippe quem
Deus coli præceperit, idque non defunctorie , sed
gravissimis etiam pænis stalutis in eos, qui illud
transgressi essenio. Nec vero teu cre id ille impe
ravit, sed certis quibusdam rationibus adductus,
quas veri spirituales mentisque perspiracitate præ
dili intelligunt.
Quantum autem ego, alioquin imperitus , as
sequi possum ( ut ab inferioribus ac crassio
ribus incipiam ) , cum scirei Deus Israeliticum po
puium pinguem esse , et carni addiclum , inque res
Terrenas impense pronum , nec discrelionis ullius,
hanc legem sanxit : primum , ut servus el jumeri
lim requiescerent, sirut scriptum est . Etenim
7
nustus miseralur animas jumentorum suorum
deinde vero , ut ipsi ierrenis occupationibus ſeriali
Του Δαμασκηνού περί του Σαββάτου . Κεφάλ . β'.
Σάββατον ή εβδόμη ημέρα κέκληται· δηλοί δε την
κατάπαυσιν. ' Εν αυτή γάρ κατέπαυσεν ο Θεός
από πάντων των έργων αυτού, ώς φησι η θεία
Γραφή : διό και μέχρις επτά και τωνημερών αριθμός
προβαίνων , πάλιν ανακυκλούται, και από της πρώ
της άρχεται. Ούτος ο αριθμός τίμιος παρά Ιουδαίοις,
του Θεού προστάξαντος τιμάσθαι αυτόν , ουχ ώς έτυ
χεν, αλλά και μετά βαρυτάτων επί τη παραβάσει
επιτιμίων . Ουχ απλώς δε τούτο πρυσέταξεν, αλλά
διά τινας μυστικώς τοίς πνευματικούς τε και διορα
τικούς κατανοουμένας αιτίας.
D
Ως έμε γούν γνώναι τον αμαθή ίν' εκ των κα
τωτέρων και παχυτέρων άρξωμαι · ειδώς ο Θεός το
παχύ τε και φιλόσαρκον , και προς την ύλην όλως
απυρρεπές του Ισραηλίτου λαού, άμα δε και το
αδιάκριτον : πρώτον μεν, ίνα ο δούλος και το υπό
ζύγιον αναπαύσηται, ώς γέγραπται · επειδή ανήρ
δίκαιος οικτείρει τας ψυχάς κτηνων αυτού, άμα
: ένα δε και σχολήν άγοντες εκ του περί την ύλην περι
σπασμού , προς τον Θεόν συνάγωνται , εν ψαλμούς,

* Osce 1 , 18 . 2 Isa , XL1, 20 . 3 Jerem XANT1 , 6 . * Gen. 1, 2 . • Exod . xu1, 6 ; Num . XV, 5.
και
θυμι . V , 14. 7 Proν . Α1, 10 .
291 ΓΑΝΟΙ LIA DOGMATICA . - ΤΙΤ. VI. - 298
και ύμνοις, και ωδαίς πνευματικαίς, και μελέτη A ad Deum se colligerent ; septimum nempe diem in
των θείων Γραφών άπασαν την έβδόμην αναλίσκοντες, psalis et thymnis el canticis spiritualilus , divi
και εν Θεώ καταπαύοντες. "Οτε μεν γάρ cºx ñu narumque Scripturarum lectione tulum expenden
νόμος , ου Γραφή θεόπνευστος, ούτε το Σάββατον το les, atque in Deo conquiescentes. Nam , quando
Θεό αφιέρωτο. "Οτε δε ή θεόπνευστος Γραφή διά lex non erat, nec Scriptura divinillis inspirata, ne
Μωϋσέως εδόθη, αφιερώθη τω Θεώ το Σάββατον, ώς Sabbatum quidem Deo consecratum erat. Al posto
αν περί την ταύτης μελέτην εν αυτώ αδολεσχήσω- quam Scriptura divina per Moysen dala est, Sab .
σιν , οι μη πάντα τον βίον τω Θεώ αφιερούντες, οι batum quoque Deo dicatum fuit, ut ejus medita .
μη πόθω τη Δεσπότη ως Πατρί δουλεύοντες, αλλ' ώς lioni vacarent , qui lolum vitæ tempus Deo non
δούλοι αγνώμονες, κάν μικρών και ελάχιστον μέρος in pendunt , nec Domnino tanquam patri too desi
της εαυτών ζωής τω Θεώ αποτέμωνται , και τούτο derio serviunt: sed velut ingrali servi , parvam
φόβω των επί τη παραβάσει ευθυνών και επιτιμή- saltem ac perexiguam vitæ particulam illi imper
σεων :Δικαίω γαρ νόμος ου κείται, αλλά αδίκη . lirent, idque poenarum et objurgationum ,
Eπει πρώτος Μωϋσής τεσσαράκοντα ημερών, και quie piævaricatores manent, limore : Non enim lex
αύθις ετέρων τεσσαράκοντα νηστεία προσεδρεύσας Β justo posita est , sed injusto 1. Argumento est , quod
τω Θεώ, πάντως και τους Σαββασι δια νηστείας εκά- prinus ipse Μoyses tolos quadraginta dies , rur
κου εαυτόν , του νόμου μη κακούν εαυτούς εν τη του sumque folidem alios jejunus assistens Deo ,
Σαββάτου ημέρα προστάσσοντος. Ει δε φαίεν, ότι procul dubio ipsis quoque Sabbatis sese macera
προ του νόμου τούτου , τι φήσουσι περί του Θεσβίτου bat, cum lameu lex juberet, ne quis se die Sab
"Ηλιού, τεσσαράκοντα ημερών οδόν ανύσαντος εν bati amigeret. Quod si hoc aple datam legem ge
βρώσει μια ; Ούτος γάρ ου μόνον διά της νηστείας , slun ſuisse ajunt, quid de Elia Thesbile sunt di
αλλά και διά της οδοιπορίας εν τοις Σάββασι των cluri , qui quadragiata dierum iler, semel Huntaxat
τεσσαράκοντα ημερών εαυτόν κακώσας, έλυσε το sumpto cibo confecit : ? Etenim ipse non jejunio
Σάββατον » και ουκ ώργίσθη τούτω ο Θεός, και τον solum , sed etiam itinere, in borum quadraginta
νόμον δεδωκώς, αλλά και ως αρετής έπαθλον, εν dierum sabbalis sese amigens, Sabbalum solvit :
Χωρήβ εαυτόν ενεφανισε . Τι δε περί Δανιήλ φήσου- neque propterea Deus φui legem tulerat, ei suc
σιν; Ουχί τρεις εβδομάδας διετέλεσεν άσιτος ; Τί δέ censuit ; quin potius in virtutis premium , illi se
πάς Ισραήλ , ου περιτέμνει το παιδίον εν Σαββάτου , Cin Lorel conspiciendum prebuit. Quid item de
ει τύχοι οκταήμερον ; Ουχί δε και την μεγάλην νη- Daniele dicent ? Annon tres hebdomadas integras
στείαν, ήν νενομοθέτηνται, ει εν Σαββάτω καταντή- jejunus egit * ? Quid vero ? Numquid non Israelite
σο:, νηστεύουσι ; Ουχί δε και οι ιερείς και οι Λευί- omnes infantem Sabbalo circumcidunt, si quidem
ται εν τοις της σκηνής έργοις βεβηλούσι το Σάββα- tunc oclavum vitæ diem attigerit 8 ? Nonne ma
του , και αναίτιοι εισιν ; Αλλά και κτηνος αν εις βό- gnum illud jejunium , quod lege præscriplum est ,
θρον εμπέσου εν Σαββάτω, ο μεν ανασπάσας, αναι- si in Sabbalo occurreril , obeunt 6 ? Annon itidem
τιος, ο δε παριδών , κατάκριτος. Τί δε πας Ισ- sacerdotes el Levilæ in labernaculi operis Sabba
ραήλ, ουχί επτά ημέρας τήν του Θεού κιβωτόν περι- tum violant , nec ob id in culpa' sunt ?? Quin , si
φέροντες, τα Ιεριχούντινα τείχη περιήεσαν, εν αίς jumentum die Sabbati in loveam prolabitur , qui
πάντως ήν και το Σάββατον ; illud extraxerii , criminis est insons , reus vero, qui
boc ſacere neglexerit. Num cuncti Israelitæ per septiduum arcam Dei ferenles, Jerichuntina menia
non circuiere, interquosdies plane Sabbalumeral " ?
Ως ούν έφην, σχολής ένεκα της προς Θεόν, ίνα κάν D Ιtaque , quemadmodum dixi, ut Deo vacaretur ,
σμικροτάτην απόμοιραν αυτή απονέμωσι , και ανα- el vel minima saltem vitæ particula ei tribuerctur,
παύσωνται , ό τε δούλος και το υποζύγιον, ή του Σαβ- nec non ut servus jumentumque requiescereni,
βάτου τήρησις έπινενόητο, τοις νηπίοις έτι, και υπό Sabbati observatio consullo invecta illis fuit, qui
τα στοιχεία του κόσμου δεδουλωμένους, τους σαρκι- cum parvuli adhuc el carnales essent , sub
κοίς, και μηδέν υπέρ το σώμα, και το γράμμα εν- elementis mundi servientes 9' , nibil supra corpuset
νήσαι δυναμένοις. "Οτε δε ήλθε το πλήρωμα του lilleram valerent cogitare. Cum autem venit
χρόνου , εξαπέστειλεν ο Θεός τον Υιόν αυτού τον plenitudo temporis, misii Deus Filium suum unige
μονογενή , γενόμενον εκ γυναικός άνθρωπον , γε- nitum , hominem factuin ex muliere, facium
νόμενον υπό νόμον , ίνα τους υπό νόμον εξαγο- sub lege, ut eos qui sub lege erant redimeret ;
ράση, ίνα την υιοθεσίαν απολάβωμεν . "Οσοι γάρ ut adoptionem filiorum reciperemus ' Quotquot
.

ελάβομεν αυτόν , έδωκεν ημίν εξουσίαν τέκνα Θεού enim recepimus eum , dedit nobis potestatem
γενέσθαι , τοίς πιστεύουσιν εις αυτόν · ώστε ουκέτι filios Dei fieri 11 , qui in ipsum credimus .
εσμέν δούλοι, αλλ' υιο!• ουκέτι υπό νόμον, αλλ' υπό Quare non jam sumus servi , sed liberi " : non

I Timoth . 1 , 9 . • Εχολ. ΧΧΙν , 18 ; ΧΧΧΙν . 28. 8 Reg ΑΙx , 8 . • Dan . Χ , 2. 8 Levit . XXII , 5.
Π.evit . XXII , 27, 1 Matili . XXI , 5. 8 Josue ill , sc94 . Gudit. iv, 3 . 10 ID:d . 4 , 5. 11 Joan . 1, 12 .
11 Calat . IV , 7 .
PATROL. GR. CXXX . 10
299 EUTHYMII Z GABENI 10
jam sul lege, sed sub gratia : non jam ex parte A χάριν ουκέτι μερικώς τω Κυρίω δουλεύοντες εκ
solum præ melu Domino servimus ; sed ad totum φόβου , αλλά πάντα τον χρόνον της ζωής αυτό ανα
lempus ei consecrandum sumus obliga : i , adeo ut τιθέναι οφείλοντες , και αεί τον δούλον, τον θυμόν λέγω
servo illi , irze, inquam , et cupiditati, quiescere a και την επιθυμίαν, από της αμαρτίας καταπαύον
peccato , Deoqne feriatum esse jubeamus ; erecta τες, και τώ Θεώ σχολάζειν επιτρέποντες: την μεν
quidem perfeluo versus Deum cupiditate , armata επιθυμίαν άπασαν αεί προς Θεόν ανατείνοντες, τον δε
:
vero contra Dei hostes iracundia : ac jumentum θυμόν κατά των του Θεού δυσμενών καθοπλίζοντες :
itemi, corpus nimirum , a peccati servitute Jalo otio και το υποζύγιον, ήτοι το σώμα, ομοίως, την μεν
recreemus , et ad inserviendum divinis preceptis δουλείαν της αμαρτίας αναπαύοντες , ταϊς δε θείαις
compellamus. εντολαίς εξυπηρετείσθαι προτρέποντες.
liæc sunt quæ spiritualis Christi lex nobis indi Ταύτα ο πνευματικός ημίν εντέλλεται του Χριστού
cit , quam , φui custodiunt, Mosaica lege superiores νόμος , και οι τούτον φυλάσσοντες, υπέρτεροι του Μω
exsistunt. Nam , cx quo venit quod perfeclum est, σαϊκού νόμου γεγόνασιν . Ελθόντος γάρ του τελείου ,
evacuatum est quod ex parle eral ' ; ac scisso per το εκ μέρους κατήργηται , και του καλύμματος του
Salvatoris crucem legumento sive velo le- Β νόμου , ήτοι του καταπετάσματος δια της του Σωτή
fis , sanctoque Spiritu igneis linguis illucescente , ρος διαρραγέντος σταυρώσεως, και του Πνεύματος
Titlera obsolevit, corporalia cessarunt , et impleta πυρίναις γλώσσαις εκλάμψαντος, το γράμμα κατήργη
lege servitutis, lex libertatis nobis donala est. Al ται , τα σωματικά πέπαυται, και ο της δουλείας νόμος
que perfectain humance naturenaluræ requiemcelebra- πεπλήρωται, και νόμος ελευθερίας ημίν δεδώρηται .
inus, hoc est resurrectionis diem , in qua Dominus Και εορτάζομεν την τελείαν της ανθρωπίνης φύσεως
Jesus, sile auctor et Salvator, nos ad promissam κατάπαυσιν · φημι δε την της αναστάσεως ημέραν .
illis qui spirituali cullu Deo serviunt, bæreditatem έν ή ημάς ο Κύριος Ιησούς , και της ζωής αρχηγός και
introduxil; in quam nimirum ipse præcursor noster Σωτήρ, εις την επαγγελμένην τους πνευματικώς το
ingressus est, postquam a morte ad vitam redit, Θεώ λατρεύουσι κληρουχίαν εισήγαγεν, εις ήν αυτός
el reseratis pateractisque sibi c@li januis, in Ρa- πρόδρομος ημών εισήλθεν, αναστάς εκ νεκρών, και
tris dealera secundum corpus consedit , quo illi άνοιγέντων αυτών των ουρανίων πυλών , εν δεξιά του
etiam qui legi Spiritus moren gerunt, deinceps Πατρός κεκάθικε σωματικώς , ένθα και οι τον πνευ
sunt introiluri . Cματικών τηρούντες νόμον εισελεύσονται .
Quocirca ad nos , qui spiritu , ac non “Ημίν τοίνυν τους το πνεύματι στοιχούσι , και ου
Fillera incedinus , omnis carnalium rerum abjectio τα γράμματα, πάσα ή των σαρκικών εστιν απόθε
spectat, cultusque spiritualis, et cum Deo conjun σις, και η πνευματική λατρεία, και η προς Θεόν συν
clio. Circumcisio φuippe , corporest voluptatis αφεια. Περιτομή μεν γάρ έστιν ή της σωματικής
rerumque superluarum ac τηinime necessariarum ηδονής, και των περιττών , και ουκ αναγκαίων από
est abjectio. Præputium vero nihil aliud est, nisi θεσις. 'Ακροβυστία γαρ ουδέν έτερόν έστιν, ει μη,
superfua culis membri illius in quo libido cietur. δέρμα, ηδονικού μορίου περίττωμα . Πάσα δε ηδονή
Omnis porro voluplas, quæ nec ex Deo , nec in Deo μή εκ Θεού και εν Θεώ γινομένη περίπτωμα ηδονής
capitur, voluptatis est superflua portio , cujus figura εστιν · ής τύπος ή ακροβυστία. Σάββατον δε, η εκ της
.

preputium est :: Sabbatum autem est requies 4a αμαρτίας κατάπαυσις. " Ωστε αμφότερα εν τυγχά
peccato . Quamobrem duo hæc unum prorsus sunt, νουσι , και ούτως. αμφότερα άμα υπό των πνευμα
atque ita armbo simul, si ab iis qui spiritu agunt , τικών τελούμενα, ουδε την τυχούσαν παρανομίαν
observentur, ne miniinam quiden fagitii notam D εργάζονται .
ereant .

Quin illud quoque nolandum est , septenario "Ετι δε ιστέον ότι και επτά αριθμός πάντα τον
numero praesens omne tempus designari, juxta παρόντα χρόνον δηλοί, ώς φησιν ο σοφώτατος Σολο
atque sapientissimus Salomon dixit, dare partem μών, δούναι μερίδα τους επτά, και γε τοις οκτώ .
splem, atque etiam octo '. Ει diviniloquus David ', Και ο θεηγόρος Δαβίδ περί της ογδόης ψάλλων, περί
cum de oclava psalmum ederet, de futura post της μελλούσης μετά την εκ νεκρών ανάστασιν κατα
resurrectionem instauralione rerum cancbat . Quo- στάσεως έψαλλε . Την εβδόμην ούν ήμέραν, αργίαν
circa , quandoquidem lex die septimo a corporeis μεν άγειν εκ των σωματικών, τοις δε πνευματικούς
rebus cessare precipiellat , et spiritualibus vacare,
ενασχολείσθαι προστάσσων ο νόμος, μυστικώς πάντα
vero Israelitæ , eaque mente prædito quæ Deum τον χρόνον το αληθινή Ισραήλ, και νούν ορώντα
videal, arcana ratione hoc subindicabal , nunquam Θεόν έχoντι , υπέφηνε, τω Θεώ εαυτόν προσάγειν,
id non agendum esse, ut sese Deo offeral, el supra και υπεράνω των σωματικών γίνεσθαι.
res corporeas assurgat .

• 1 Cor . ΧΙΙι , 10 . • Eccle . XI , 2 . 5 Psal. VI , 11 .

301 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . VII. 302
Περί της Ιουδαϊκής περιτομής του μεγάλου A De Judaica circumcisione. agni Ioannis Chryso .
Ιωάννου του Χρυσοστόμου από της εξηγή stumi ex interpretatione in Genesin .
σεως της εις την β ελον της Γενέσεως.
Τίνος ένεκεν , είπέ μοι , νυν περιτέμνεσθε ; Τότε Cur, quæso , nunc circumcidimini? Nam olim
γάρ, ίνα μή τους παρανόμοις έθνεσιν οι πρόγονοι parentes vestri jussi sunt circumcidi, ne gentibus
υμών συναναφυρώσι , τούτο επετάγησαν. Νύν δε illis a lege alienis commiscerentur. Nunc autem ,
διά τήν του Θεού χάριν πάντων προς την αλήθειαν cum onines gentes per gratiam Dei ad veritatis
του φωτός χειραγωγηθέντων, ποίον της περιτομής lucem perductæ sint, quænam est circumcisionis
όφελος ; Μή γάρ προς την της ψυχής ελευθερίαν utilitas ? Num ad animi libertatem expedit carnis
συμβάλλεται τι ή της σαρκός απόθεσις ; Ουκ rejectio ? Nonne audivistis Deum aperte dicentem :
ηχούσατε σαφώς του Θεού λέγοντος • Και έσται εν Et erit inter me el vos in signum fæderis ' ? Quibus
σημείο διαθήκης , μονονουχί δεικνύντος, ότι διά verbis tantúm non indical, vos propter magnam le.
την πολλήν αυτών αγνωμοσύνης του τοιούτου ση- meritatem etingrati animi vitium indiguisse ejusmodi
μείου έδεήθησαν. Ούτω γαρ και επί των ανθρωπί - signo et nota . Sic enim fit saepe eliarm in negotiis
νων πολλάκις γίνεται πραγμάτων , επειδάν μή θαρ- humanis. Quolies enim alicui non habemus fidem ,
ρωμέν τισι , σημείον ενεχύρου χάριν λαμβάνειν παρ' BΒ pignoris gratia signum aliquod ab eo fagitandum
αυτών σπουδάζομεν. Ούτω και ο τών όλων Θεός εί- existimamus. lia rerum omnium Dominus co
δώς αυτών την ευκολίαν της γνώμης, το σημείον gnoscens Judæos esse animo instabili , ct facile
τούτο παρ' αυτών απαιτήσαι κατεδέξατο, ουχ ίνα sententiam mutare, signum hoc ab eis accipere
διηνεκώς μένη το σημείον τούτο, αλλ' ίνα, των τότε voluil , non ut perpetuo maneret, sed ut rebus
τέλος λαμβανόντων , και η του σημείου χρεία πε- illis, quie lunc tractalianlur, finem habentibus,
ριαιρεθή . "Ωσπερ γαρ όταν σημείον τινες απαιτώσι, signi etiam usus lolleretur. Queniadmodum enim
και ενέχυρον βούλονται λαμβάνειν, επειδάν δε του φui arrliam , et pignus aliquod pelunt, et volunt
πράγματος ή υπόθεσις πέρας λάβη, και το ση . acc pere, cum negolia transacta fuerint, id ron
μείον λοιπόν αίρεται • ούτω δή και ενταύθα , επ . amplius curant , eodem modo contingit in hae re.
ειδή διά το φανερόν είναι τον λαόν του πατριάρχου Nam quia circumcisionis pignus a vobis postulatum
το σημείον τούτο παρ' υμών εισηνέχθη , έχρήν est, ut eo signo patriarchie populus dignosceretur
των εθνών εκείνων , δι' ους το σημείον εδέξασθε , ab aliis gentibus, consentaneum erat, ut, postea
των μεν άρδην αφανισθέντων, των δε μετ' εκεί . quam ille partim deletie essent, partim ad veri
νους της αληθείας τω φωτί προσδραμόντων, μηχ- C latis lumen adjuctæ, vos lemeritatis et stultitive
έτι τον έλεγχος της οικείας αγνωμοσύνης περιφέ- " signum amplius non circumferretis , sed ad pristi
ρειν , αλλ' απαλλάττεσθαι , και εις την προτέραν nam nobilitatis dignitatem reverteremini. Jam
ευγένειαν επανατρέχειν. 'Εννόησον γάρ μοι ότι ο illud mihi considera , admirabilem illum patriarcham ,
θαυμάσιος εκείνος πατριάρχης πριν και της περιτο- priusquam circumcisionis mandatum acciperet ,,
μής δεξισθαι την εντολήν, ενενήκοντα εννέα γάρ fuisse nonaginta novem annorum , ante quod
ετών ήν, ηνίκα τούτο επετάττετο, και ευάρεστος (empus et placueral Deo, el sepissime a Domino
γέγονε τω Θεώ, και μυριάκις ανεκηρύχθη παρά του ſueral approbalus, .cumque jam illi promissa a
Δεσπότου. Και επειδή λοιπόν εις έργον έμελλεν έχ. Deo essent exsolvenda , ut et filio Isaac augere
βαίνειν τα της επαγγελίας , και τίκτεσθαι ο Ισαάκ, lur, el progeniem multiplicarel, e paucis post
και αυξάνεσθαι το γένος , και ο πατριάρχης μεθ- annis essel e vila discessurus, lum demuin fuisse
ίστασθαι της ζωής, τότε δέχεται την εντολήν της jussum ut se circumcideret, ea nimirum de causa ,
περιτομής , και εν ηλικία τοιαύτη περιτέμνεται, ut quæ ipse gesserat tanquam lex et regula quæ
ένα τους εξής άπασι νόμος της , και κανών γέ- dam posteris essent proposila . Nam quod nihil ad
νηται τα παρά του πατριάρχου γεγενημένα . Και animi virtutem expediat circumcisio, ex iis, quæ
ένα μάθητε ακριβώς, ώς ουδέν τούτο προς την ψυ- D facta sunt, nunc possuinus intelligere. Eur enim
χης αρετήν συντελεί εξ αυτών των γινομένων , p.æceptum est, ut puer oclo dierum circumcidalur ?
νυνι συνιδείν δυνατόν. Τί γάρ φησιν , Οκτώ ημερών Cur tempus hoc a benignitate divina ſuit præfini
παιδίον περιτμηθήσεται ;; Τον δε χρόνον τούτον lum , nisi, ut ego sentio, his duabus de causis : ut
oίμαι ωρίσθαι παρά του φιλανθρώπου Θεού δύο circumcisionis dolor in illa :enera alale faci
τούτων ένεκα, ενός μεν, ίνα τη δώρω ηλικία κου- lius perferrelur, et re ipsa constaret, faclum illud
φότερον ενεγκείν της περιτομής τον πόνον δυνηθή : animo nihil prodesse , seu signi tantum vim obtinere ?
δεύτερον δε , ίνα δι' αυτών των έργων παιδευθώμεν, Quain enim utilitatem inde percipial tenellus ille
ως ουκ εις ψυχήν τι συντελεί το γινόμενον, αλλά ση- puerulus , qui sensu pene carens, ea quæ fiunt,
μείου χάριν τούτο γίνεται. Το γαρ άωρον παιδίον το penitus ignoral ? Nam illa sunt propric recla animi
μη γινώσκον τα γινόμενα, μηδέ αίσθησίν τινα έχον, officia, quæ ex voluntale proficiscuntur. Perfeeiuin
ποίαν ωφέλειαν εις την ψυχήν εκ τούτου δέξασθα. δυ- animi opus, el oficium est, ut virtutem amplectalur,
νήσεται; Εκείνι γάρ έστι της ψυχής ιδικώς κατορ- el vitiuin fugiat ; ut plura ne concupiscat, sed
θώματα , τα εκ προαιρέσεως γινόμενα.Ψυχής γάρέστι ea , quchibet, egentibu , benigne distribuat ; ne
• Gen. XVII , 11 .
393 EUTHYMII ZIGABENI 304
rerum presentium desiderio contibescat, sed his A κατορθώματα το αρετήν έλέσθαι , και κακίαν φυγείν .
sprelis atque contemplis, futuras expelal, et assi- Ψυχής κατόρθωμα το μή των πλειόνων εφίεσθαι, αλλά
due cogilet. In circumcisione vero quid , ul recte, και τα όντα προέσθαι τοις δεομένοις. Ψυχής έστι
et voluntale factum laudabilur ? Sed amentes κατόρθωμα το μή τοίς παρούσι προστετηκέναι, αλλά
ac sensu experles Judæi veritate jam patefacia τούτων μεν υπεροράν, τα μέλλοντα δε καθ' εκάστην
in umbra adhuc sedent, cumque sol radios suos ημέραν φαντάζεσθαι . Η περιτομή δε ποίον αν είη
in omnes partes effuderit, adhuc exiguæ lucernæ κατόρθωμα ; Αλλ' οι αγνώμονες και αχώριστοι
lumini inhærent. El postulante jam tempore ut Ιουδαίοι της αληθείας φανείσης , έτι τη σκιά παρα
solido cibo nutriantur,, non possunt a lacte dimo- καθήμενοι, και του ηλίου της δικαιοσύνης λάμψαν
veri, nec beatum Paulum audire volunt ita cla- τος , και τας ακτίνας του φωτός πανταχού αφιέντος,
manten ), el dicentem de patriarcha : El signum έτι το λυχνιαίω φωτί προσηλωμένοι, και μετά τον
accepit circumcisionis signaculum justitia fidei in καιρόν της στερεάς τροφής έτι το γάλακτα τρεφό
præputio ! Vides quomodo hic nos utrumque μενοι , ουδε του μακαρίου Παύλου ακούειν ανέχον
docuerit, nempe patriarcham el sigui gratia cir- ται βοώντος , και λέγοντος περί του πατριάρχου: Και
cumcisionem accepisse , et cum esset in preputiο σημείον έλαβε περιτομής, σφαγίδα της δικαιο
justitiam ex fide pre se tulisse ? Nam ne Judeus B σύνης της πίστεως της έν ακροβυστία. "Ορα
impudenter assereret, el circumcisionem ipsi ju- τώς αμφότερα ημάς ενταύθα εδίδαξε ,> και ότι ση
stitiam allulisse,, idcirco Deatus hic ad pedes Gama- με ίου χάριν την περιτομήν κατεδέξατο, και ότι
lielis edoclus ea que ad exquisitom legis peritiam ηνίκα ακροβινστον ήν, την δικαιοσύνην την εκ πί
pertinent, Ne putetis , inquit, impudentissimi Judæi, στεως επεδείξατο. "Ινα γάρ μή αναισχυντή ο Ιου
circumcisionem quidquam ei ad justitiam contulisse ; δαίος, και λέγη , ότι η περιτομή της δικαιοσύνην
elenim quo tempore præpulium babebat, ea
eam αυτή προεξένησε , διά τούτο ο μακάριος ούτος, ο
lidem prae se lulit , ul meruerit illud audire : παρά τους πόδας Γαμαλιήλ μαθητευθείς, και κατά
Credidit Abraham Deo , el reputalum illi est ad ακρίβειαν του νόμου παιδευθείς φησί • Μη νομί
justitiam . Cum igitur jam essel in justitia propter σητε , ώ αναίσχυντοι Ιουδαίοι , ότι η περιτομή
lidem , lunc signi causa circumcisionem accepit. τι εις δικαιοσύνην αυτό συνετέλεσε. Και γάρ
llem ejus nomini Deus elementum adjungil, et εν τω καιρώ της ακροβυστίας την πίστιν επι
postea præcipit, ut circumcidatur, et ostendat se δειξάμενος ήκουσεν · Επίστευσε δε 'Αβραάμ το
propter nagnam justi virtulem sibi illum amicum Θεώ , και ε.λογίσθη αυτώ εις δικαιοσύνην .
adjunxisse , et propter illum posleros etiam ipsius . c Γενόμενος ούν εν τη δικαιοσύνη διά τήν πίστιν , τότε
Ac, quemadmodum qui servum comparavit, et δέχεται σημείου χάριν την περιτομήν , και ομού
nomen ipsius et habitum plerunique commutat, et και τα ονόματι αυτού το στοιχείον επιτίθησι , και
omnia facit, ut ille cognoscatur seque dominum μετά ταύτα την περιτομήν επιτάττει, ίνα δείξη, ότι
ejus esse declard : sic item rerum omnium Deus , διά την πολλήν αρετήν λοιπόν τον δίκαιον ωκειώσατο ,
cum vellet patriarcham a reliquis hominibus και δι' εκείνον και τους εξ αυτού έσομένους. Και
distinguere , et litterarm unam cjus nomini adjan- καθάπερ τις οικέτην κτησάμενος , πολλάκις και το
gens eum ſore multarum gentium patrem in- όνομα αυτού μετατίθησι, και το σχήμα, και πάντα
dicavit, el per circumcisionem ostendit sibi po- τoιεί, ώστε κατάδηλον αυτόν ποιήσαι, ίνα διά πάν
pulum eximium , et a reliquis sejunctum populis των κηρύττη την δεσποτείαν ούτω δή και ο των
ex semine ejus futurum . At illi ignorantia obcæcali όλων Θεός, ώσπερ χωρίσει των άλλων ανθρώπων
carnis circumcisionem adhuc observantes non αυτόν βουλόμενος , διά μέν της προσθήκης του στοι
audiunt Paulum sic eos iterum alloquentem : χείου , ότι πολλών εθνών πατήρ έσται εμήνυσε , διά
Si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit ; ob δε της περιτομής, ότι εξαίρετος αυτού έσται λαός,
id enim nalus est Dominus, ut hæc omnia auferret. και των λοιπών εθνών κεχωρισμένον το εξ αυτού
Ει idcircoipse totam legem implevit, ut legis ob- D μέλλον τίκτεσθαι σπέρμα · ει και εκείνοι διά την
servationem non sineret ulterius progredi. Qua- οικείαν πώρωσιν έτι την περιτομήν της σαρκός φυ .
propter et beatus Paulus clamabat : Qui in lege, λάττειν βούλονται, ουκ ακούοντες πάλιν Παύλου
inquiens, justificamini, a yrulia excidistis. λέγοντο ; • Εάν περιτέμνησθε , Χριστός υμάς ουδέν
ωφελήσει. Διά γάρ τούτο παρεγένετο ο Δεσπότης, ίνα ταύτα ανέλη και διά τούτο πάντα τον νόμονεπλή
ρωσεν, ίνα στήση λοιπόν του νόμου την παρατήρησιν. Διά τούτο εβόα, και έλεγεν ο μακάριος Παύλο , οίτι
γες εν νόμω δικαιούσθε της χάριτος εξεπέσετε .
llem de circumcisione. Er Damasceno, cap . 34 . Κεφάλαιον ιδ' . Περί της αυτής περιτομής , του
Δα , ασκηνού .
Post legein, post benedictionem , post promissio- Η περιτομή προ του νόμου εδόθη το ' Αβραάμ,
nem circumcisio data est Abraham , uli signum , μετά τις ευλογίας , μετά την επαγγελίαν , ση
quod cuin , et lilios alque domesticos cjus , a genti- μείον αποδιαστέλλον αυτόν, και τους εξ αυτού,
bus, quibuscum versabatur, distinguerol. Hoc autem και τους αυτου οικογενείς εκ των εθνών, μεθ'

1 Rom . IV, 11. 3 Gen. XV , 6 ; Ron. IV, 3 .

► 3 Gil . , ibid . 4 .
 305 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. IX . 305
ūv åv: 5:0 : 98 :9 . Kal öölov • örs ráp tv th A ex eo perspicuum est , quod quadraginta annorum
ερήμω τεσσαράκοντα έτη μόνος ο Ισραήλ καθ' spatio, quo Israël secum ipse solus vixit in solitu
εαυτόν διέτριψεν, ου συναναμεμιγμενος ετέρω έθνει, dine, nec cum alia gente commistus est , quicunque
όσοι εν τη ερήμω εγεννήθησαν ού περιετμήθησαν , nati sunt, non fuerunt circumcisi. Quamobrem
και γέγονε δεύτερος νόμος περιτομής. Επί 'Αβραάμ altera lex circumcisionis lata est . Nam cum circum
γάρ εδόθη νόμος περιτομής. Είτα επαύσατο εν cidendi lex , quæ vivente Abraham fuerat insuluta ,
τη ερήμω τεσσαρακόντα έτη , και πάλιν εκ δευτέρου quadraginta annis in solitudine cessasset, iterum
έδωκεν ο Θεός τώ Ιησού νόμον περιτομής μετά το gub Josue confirmala est a Deo, posteaquam Jorda
διαβήναι τον Ιορδάνην, καθώς εν τη βίβλω του Ιη- nem trajeceruni, quemadmodum in libro Josue
σου γέγραπται . Σημείον ούν ούσα ή περιτομή, scriptum est. Circumcisionis igitur signum , quo
ου χρειώδες μέλος αποτέμνει του σώματος, αλλά πε- Israel a reliquis gentibus distinguebatur, crat bap
ρίττωμα άχρηστον ούτω διά του βαπτίσματος την tissui nota. Νam ut circumcisio non membrum cor
αμαρτίαν περιτεμνόμεθα. Η δε αμαρτία δηλον, ώς poris utile, sed inutile, et supervacaneum quiddam
περίττωμα επιθυμίας έστι, και ου χρειώδης επιθυμία. ainputat, sic per baptisma peccatum nobis circum
'Αδύνατον γάρ τινα μηδ' όλως επιθυμείν , ή τέλειον ciditur, et amputatur. Peccaluni dulem esse cupidi
άγευστον ηδονής είναι . Αλλά το άχρηστος της ηδονής, B lalein superfluam , et non utilem , aut necessariam
ήτοι η άχρηστος επιθυμία και ηδονή, τούτο εστιν manifestum est. Nain , ut nihil omnino cupiamus,
αμαρτία , ήν περιτέμνει το άγιον βάπτισμα , παρέχον aut omni voluptatis gustu careamus, id vero fieri
ημίν στη μείον τον τίμιον σταυρόν επί του μετώπου , non potest. Quare voluptas inutilis, seu inutilis, et
ουκ εξ εθνών αφορίζον ημάς, πάντα γάρ τα έθνη του non necessaria cupiditas el volupias peccatum est ,
βαπτίσματος έτυχον , και το σημείο του σταυρού quod ampalat sanctum baptism2, nobis imprimens
εσφραγίσθησαν, αλλ' εν εκάστου έθνει τον πιστόν honoriſicum crucis signum in fronte : non separans
διαστέλλον από του απίστου. Της τοίνυν αληθείας nos ab aliis gentibus, cum omnes gentes baptisma
έκφανθείσης, ανόνητος ο τύπος και η σκιά. "Ωστε sint assecutæ, et signo crucis obsignalæ , sed in una
περιττον νυν το περιτέμνεσθαι , και εναντίον του quaque gente distingiiens fidelen ab infideli. Veri
αγίου βαπτίσματος . Ο γάρ πε ιτεμνόμενος χρεωστεί lale igitur patefacla signum , et nota , et umbra sunt
όλον τον νόμον πληρώσαι . Ο δε Κύρος , ίνα πλη inutilia. Ilaque circuncidi supervacaneum est, et
ρώση τον νόμον, τεριετμήθη, και πάντα δε τον νό. sancio baptismali adversatur. Nam qui circumci.
μον , και το Σάββατον ετήρησεν , ίνα πληρώση , και
7 dilur, lotam legem tenetur observare . Don.inus
στηση τον νόμον. 'Αφ' ού δε εβαπτίσθη , και το C autem circumcisus est , et totam legein , et Sabba•
Πνεύμα το άγιον τοις ανθρώποις ενεφανίσθη, εν είδει film observavit, ut legem implerei, eique finem
περιστεράς καταβαίνον επ' αυτόν, έκτοτε η πνευμα . imponeret. Ex qua enim baptizatus est, et Spiritus
τική λατρεία, και πολιτεία , και η των ουρανών βα- sanctus super eum in columbæ specie descendens
σιλεία κεκήρυκται . howinibus apparuit, spiritalis cultus, et ralio vi
vendi, et regnum cælorum cæpit promulgari.
( 7) ΤΙΤΛΟΣ Θ . TITULUS IX.
Κατά Σίμωνος του Σαμαρέως , και Μαρκίωνος του Ailversus Simonem Samarien sem , el Marcionem Pon
Ποντικού , και του Πέρσου Μιάνεντος, και των licum , el Manelem Persam , el Manichæos, magni
Λιανιχαίων , του μεγάλου Αθανασίου . Athanasii.
Τινές εκπεσόντες της εκκλησιαστική , διδασκαλίας, Quidam ab ecclesiastica doctrina deficientes facto
και περί την πίστιν ναυαγήσαντες, υπόστασιν του que in fide naufragio mali naturam per se subsis
κακού παραφρονούσιν είναι. 'Αναπλάττονται δε εαυ- lentem comniniscuntur. Et præler verum Christi
τοίς παρά τον αληθινόν του Χριστού Πατέρα Θεόν Ρatreia , alterum sibi Deum, eumque item ingenitum ,
έτερον, και τούτον αγέννητου, του κακού ποιητήν , και el mali electorem , ac maliliæ principem , et auc
της κακίας αρχηγόν , τον και της κτίσεως δημιουρ- D Lorem mundi confingunt . Ηos tuum ex divinis Scrip
γόν. Τούτους δε ευχερώς άν τις ελέγξειεν εκ τε των Luris, lum ex ca, quir in hominibus est, cogitatione,
θείων Γραφών , και εξ αυτής της εν ανθρώποις δια- qua ipsi hæc conſingentes insaniunt, facile pos
νοίας , αφ' ής και ταύτα αναπλασάμενοι μαίνονται . sumus coarguere , et confulare. Dominus igitur
7

"Ο μεν ούν Κύριος και Σωτήρ ημών Ιησούς Χριστός
εν τοις Ευαγγελίοις φησί , βεβαιών τα Μωσέως ρή-
ματα : Κύριος ο Θεός σου , Κύριος εις εστι· κα ! •
1
1 Deut. VI, 4 ; Μarc . Χμ , 29 .
(7 ) Ante lituum nonum in cod . Mosquensi lcgitur
hoc scholium : Τινές μέν των παλαιοτάτων αιρέσεων
την μίαν άρνησάμεναι των όλων άρχήν , αρχάς ετέ-
ρας διαφόρους υπέθεντο , δοκήσαι τε ενανθρωπήσαι
5 γεγόνασι Μάρκελλος και Φωτεινός. Xρή δε γινώσκειν,
τον Χριστόν εδογμάτισαν , ών της ασεβείας ήρξατο
μεν Σίμων ο Μάγος : έσχατος δε προέστη ταύτης
Μάνης ο Πέρσης, και των Μανιχαίων καθηγητής. Τινές
δε ταναντία μάλλον έπρέσβευσαν , μίαν μεν άρχήν
nosier Jesus Christus in Evangeliis verba Mosis
confirmans : Dominus, inquit, Deus tuus Dominus
unus est ' . Et, Confiteor, inquit, libi, Paler, Domine
των όλων όμοιογούντες, ψιλόν δε άνθρωπον τον
Χριστόν κηρύττοντες, ών της λύσσης 'Εύίων μεν άρ
χηγός έχρημάτισε τελευταίοι δε διδάσκαλοι ταύτης
ως έκαστος των κατά διαδοχάς προϊσταμένων ηύξησε
την αίρεσιν , προσεπινοών καινοτέρας ασεβείας, και
τα μεν επλάτυνε, τα δε υπήλλαξε , τινά δε και παρ
ητήσατο.
307 EUTHYMII ZIGABENI 308
cαli et terra 1. Que cum ita sint, quomodo erit A 'Εξομολογούμαι σοι , Πάτερ Κύριε του ουρανού
aller prailer hunc Deus ? Aut ubinam erit commen- και της γης. Ει δε εις έστιν ο Θεός , και ούτος ουρα
Litius istorum Deus, cum solus hic, el verus Deus νού και γης Κύριος, πώς άλλος αν είη Θεός παρά
cuncta cæli terræque complexul compleat ? .Ant τούτον ; Πού δε και έσται και κατ' αυτούς Θεός, τα
quomodo sit earum rerum fabricator, quarum ipse πάντα του μόνου και αληθινού πληρούντος κατά την
Deus et l'ater Christi Dominus est, ul ore suo Chri- του ουρανού και γης περίληψιν ; Πώς δε και άλλος αν
slus leslalur ? Nisi quæ Dei boni sunt, eorum ex είη ποιητής, ών αυτός ο Θεός και Πατήρ του Χριστού
æquo et malum esse posse dominum dicant ? Quod εστι Κύριος, κατά την του Σωτήρος φωνήν ; Ει μη
si dixerint, attende, in quantam impietatem incur- άρα ώσιν εν ισοστασίω , και των του αγαθού Θεού
rent. In iis enim , quorum æqua potestas est, uter τον φαύλον δύνασθαι γενέσθαι Κύριον είποιεν. Αλλ '
prastantior sit, reperiri non potest. Nam si uno εάν τούτο λέγωσιν, άρα εις όσην ασέβειαν εκπίπτου
invito aller est, æqualis et par est utriusque lum σιν. Εν γάρ τοις τα ίσα δυναμένοις το υπερέχον και
vis, tum imbecillitas. Æqualis enim vis ex eo per- κρείττον ουκ άν ευρεθείη . Και γάρ ει μη θέλοντος
spicua est , quod se vicissiin superant, cum nolente του ετέρου το έτερόν έστιν, ίση αμφοτέρων η δύνα
altero uterque est ; par autem imbecillitas inde col- μις, και ασθένειά έστιν • ίση μεν η δύναμις, ότι νι
ligitur, quod res praeter utriusque sententiam acci- Β κώσιν αλλήλων την βούλησιν εν τω είναι • ίση δε
.

dunt , siquidem et nolente malo bonus est, et malus ή ασθένεια, ότι μή βουλομένοις αυτοίς παρά γνώμην
invito bono . Præterea , si malus effecit ea quæ cer- αποβαίνει τα πράγματα. "Έστι γαρ και ο αγαθός
nimus, ecquod boni tandem erit opus ? Nihil enim παρά γνώμην του φαύλου. "Έστι δε και ο φαύλος
cernitur præler mundum hunc ab opitice perfectum . παρά βούλησιν του αγαθού. "Αλλως τε , και τούτο γάρ
Quo igitur indicio esse cognoscetur ille, qui bonus άν τις αυτούς είποι, ει τα φαινόμενα έργα του φαύ.
est, cum nulla exslent opera ipsius, ex quibus ipse λου έστι , τι το έργον του αγαθού ; Φαίνεται γάρ
dignosci queal ? Artiſes enim ex operibus cogno · ουδέν πλήν της του δημιουργού κτίσεως. Τί δε και
scitur. Jam quomodo simul esse poterunt duo inter του είναι τον αγαθόν γνώρισμα , ουκ όντων αυτού
se contraria ?? Αut quid ea dividet ,, ut disjun gantur ?? έργων , δι' ών αν γνωσθείη ; 'Εκ γαρ των έργων και
Nam ut simul sint , fieri non potest, cum utrumque δημιουργός γινώσκεται . Πώς δε όλως και δύο αν είη
allerum tollat . Neque ut unum in altero sit, quo- εναντία αλλήλων ; " Η τι το διαιρούν εστι ταύτα ίνα
niain eorum natura dissimilis non patitur conjun- χωρίς άλλήλων γένωνται και είναι γάρ ταύτα άμα
clionem . Terlium igitur erit, quod ea dirimal, qnod . αδύνατον , διά το αναιρετικά αλλήλων είναι . Αλλ '
que sit et ipsum Deus. Al qualisnam eril el lertii C ουδε έτερον εν ετέρω δυνηθείη αν είναι διά το άμι
natura ? Bonive similis, ao mali ? Utriusque enim κτον και ανόμοιον αυτών της φύσεως. Ουκούν εκ τρι.
esse non potest . Ergo cum istorum commentum του το διαιρούν φανήσεται, και αυτό Θεός. Αλλά
putidum esse convincalur, necessarium est ul ec- ποίας αν είη και το τρίτον φύσεως ; Πότερον της του
clesiasticæ doctrine veritas eluceat, quæ tradit καλού , ή της του φαύλου και της γάρ άμφοτέρων είναι
malum nec a Deo proſeclum , nec in Deo esse, nec αυτο αδύνατον. Σαθράς δή τοίνυν της τοιαύτης δια
ab initio fuisse facium, neque naturam, aut essen
1 νοίας αυτών φαινομένης, ανάγκη την αλήθειαν δια
tiam ejus ullam exsistere , sed homines privationem λάμπειν της εκκλησιαστικής γνώσεως, ότι το κακόν
boni cogitantes, cæpisse ea , quæ non sunt, quæque ου παρά Θεού, ουδε εν Θεώ, ούτε εξ αρχής γέγονεν,
ipsi volunt , sibi ipsis confingere , el comminisci . ούτε ουσία τίς έστιν αυτού , αλλά άνθρωποι κατά στέ
Quemadmodum enim si quis lucente sole, et radiis ρησιν τής του καλού φαντασίας εαυτοίς επινοείν ήρ
suis terrain universam illustrante clauserit oculos , ξαντο και αναπλάττειν τα ουκ όντα, και άπερ βούλον
sibi ipse lenebras, quæ nullæ sunt , pariet ; ex quo ται . Ως γάρ άν τις ηλίου φαίνοντος, και πάσης της
fiet, ut errans in lenebris anibulet, et sæpe litubel , γης τα φωτί τούτου καταλαμπομένης, καμμύων τους
el cadat, el e locis præruptis prxceps ruat, existi- οφθαλμούς σκότος εαυτώ επινοεί, ουκ όντος σκότους,
mans lucem non adesse, sed tenebras, quas cum D και λοιπόν ώς εν σκότει πλανώμενος περιπατεί πολ .
intueri se putet, nibil videt : sic et hominum ani- λάκις πίττων, και κατά κρημνών υπάγων, νομίζων
Dus claudens mentis oculos, quibus potest Deum ουκ είναι φώς , αλλά σκότος, δοκων γάρ βλέπειν ουδ'
cernere, sibi ipse mala excogitavit, in quibus sese όλως oρά• ούτω και η ψυχή των ανθρώπων καμμύ
movens, nescit se , dum videtur sibi facere aliquid , σασα τον οφθαλμών , δι' ου τον Θεόν οράν δύναται ,
7

εαυτή τα κακά επενεόησεν, εν οις κινουμένη ουκ οί.

nihil facere. Fingit enim quæ non sunt, nec talis
manet, qualis factus est , sed qualem se ipse com
miscuit, talis etiam apparet . Nam qui factus est , ut
Deum aspiceret , et illustrarelur a Deo , sibi ipse èa ,
quæ corruinpuntur, et tenebras conquisivit . Ut
quodam loco Scriptura significat : Fecit, inquiens,
Deus hominem reclum , ac ipse sibi rationes mullas
Σ
excogitavit.
1 Mitili . Χι , 25. 3 Eccle. VI , 30.
δεν ότι δοκουσά τι ποιείν ου εν ποιεί. Τα ουκ όντα
γάρ αναπλάττεται , και ουχ οποία λέγομεν τοιαύτη
και έμεινεν, αλλ' όποίαν εαυτήν ανέφυε τοιαύτη
και φαίνεται. Γέγονε μέν γάρ εις το οράν τον Θεόν
και υπ' αυτού φωτίζεσθαι , αύτη δε αντί του Θεού τα
φθαρτά, και το σκότος εζήτησεν, ώς που και η
Γραφή φησιν · "ο [ Θεός τον άνθρωπος εποίησεν
εύθη , αυτοί δε εζήτησαν λογισμούς πολλούς.
209 PANOPLIA DOGMATICA . Τ1Τ. 13 . 3:0
1ου αυτού κατά Ουαλεντίνου τα πολλά σύμ- A Ejusdem contra Valentinum qui in multis consen
φρονος όντος τοις προδιαληφθείσιν αιρετικούς . tiebat cum superioribus hæreticis.
Πώς λέγετε τον Χριστόν ουρανίαν σάρκα περιβε- Quomodo Christum asseritis coelestem , non
βλήσθαι, και ουκ ανθρωπίνην , καίτοι του Αποστόλου aulem bumanam carnem induisse ,5 cum Paulus
φάσκοντος: Ο αγιάζων , και οι αγιαζόμενοι εξ ενός dicat, Qui sanctifical, el qui sanctificantur, ex uno
πάντες ; Δι' ήν αιτίαν ουκ επαισχύνεται, φησίν, omnes ' ? Quaniobrem non erubescit, inquit, fratres
αδελφούς αυτούς καλεϊν , λέγων· 'Aπαγγελώ το όνομά eos appellare, Nuntiabo , inquiens, nomen luum
σου τους αδελφούς μου. Εξ ενός δέ τινος του 'Αδάμ fratribus meis 1. Es uno autem cum dicit , Adam
δηλονότι , κατά την του Λουκά γενεαλογίαν. Και nimirum intelligit, ut Lucæ genealogia declarat.
πάλιν : Επει τα παιδία κεκοινώνηκε σαρκός και Et rursum : Quoniam , inquit, filii carnis el san
αίματος , και αυτός παραπλησίως μετέσχε των guinis participes sunt , et ipse similiter eorum parti
αυτών . 'Αναιρών δε και την υπόληψιν της ουρανίου ceps fuil '. Atque ut cælestis carnis adimerel suspi
σαρκός επήγαγεν : Ου γαρ δήπου αγγέλων επιλαμ- cionem , subjecit : Neque enim angelos assumpsit,
Εάνεται , αλλά σπέρματος'Αβραάμ επιλαμβάνεται . sed semen Abrahæ . Quare debuit in omnibus
"Οθεν ώφειλε κατά πάντα τις αδελφοίς ομοιωθήναι . esse fralrum similis . Et alia mulia . At Dominus
Και πολλά τοιαύτα. 'Αλλ' ο Κύριος, φασίν, είρηκεν εν B in Evangeliis : Nemo, inquit, ascendit in cælum ,
τις Ευαγγελίοις · Ουδείς αναβέβηκεν εις τον ου- nisi qui descendit de cælo, Filius hominis, qui est in
ρανών ει μή ο εκ του ουρανού καταβάς , ο Υιός του cælo 8. El Apostolus rursum : Primus, inquit, homo
ανθρώπου , ο ών εν τω ουρανό. Και ο Απόστολος de lerra lerrenus , secundus autem homo, Dominus
δε πάλιν : Ο πρώτος άνθρωπος εκ γης χοϊκός ,
.
utique ,, de cαlo celestis6.. Εcce,, inquit,, utrobique
ο δεύτερος άνθρωπος ο Κύριος εξ ουρανού . Ιδού cælestis homo nominatur. Respondemus, Christum ,
γάρ άμφοτέρωθεν ουράνιος άνθρωπος ονομάζεται. cum ex duabus conslet naturis , el una tantum
Προς ους ερούμεν ότι , έπει διπλούς ών ταίς φύσεσιν persona , ea , quæ utriusque naturæ propria sunt,
ο Χριστός , μοναδικόςέστι την υπόστασιν, ιδιοποιείται relinere. Ac quemadmodum Paulus, cum dicit, de
τα της εκατέρας φύσεως. Και καθάπερ ο Απόστο . illis , qui Christum occiderunt , Si cognovissent ,
λος ειπών περί των χριστοκτόνων , ότι , Ει έγνωσαν, nunquam Dominum glorie crucifixissent ', non si
ουκ αν τον Κύριον της δόξης έσταύρωσαν, ου την gnificat, divinitatem esse passam quæ per Domi:
θεότητα πεπονθέναι φησίν, ήτις έστι Κύριος της num gloriæ intelligitur, sed humanitatem : sic in
δόξης , αλλά το πρόσλημμα • ούτω και επί των ρη- iis , quæ dicta sunt, ipse quidem Filius, e! Ders
των τούτων αυτός μεν ο Υιός και Θεός πεπονθέναι c passus esse dicitur per unam divinitatis personan,
λέγεται διά την μίαν υπόστασιν της θεότητος, ήτις quæ est eadem naturæ humanæ persona, passus
και την ανθρωπίνη φύσει γέγονεν υπόστασις · πε πον- autem in natura ipsius humana ; alque de cælo
θέναι δε κατά την ανθρωπίνην φύσιν αυτού · και εκ
.
descendisse , et in coelo esse , qualenus ad personam
του ουρανού μεν καταβεβηκέναι , και εν τω ουρανό pertinet divinilalis, Filius autem esse hoininis
είναι κατά την υπόστασιν της θεότητος • Υιός δε αν- habitatione illius naturæ , quam e cælo descendens
θρώπου είναι κατά την ύστερον προσληφθείσαν φύ- posterius assumpsit..Et rursusidenDominus propter
σιν μετά την εξ ουρανού κάθοδον. Και πάλιν και αυτός unam , quam habet, personam , secundus autem homo
Κύριος διά την μίαν υπόστασιν δεύτερος μεν άνθρω- propler adjunctam humanitatem , ex cælo autem
πος κατά την ηνωμένην ανθρωπότητα , εξ ουρανού δε propter divinitatem..Νisi enim ununiquodque proprie
κατά την θεότητα . Ει γάρ μη νοήσωμεν έκαστον οι- consideraverimus, apostolorum repugnantia dicere
χείως , εν αντιλογίαις υποβαλουμεν τον Απόστολον. suspicabimur.. Quomodo enim aut per omnia nobis
Πώς γαρ κατά πάντα όμοιος ημίν τοίς γηίνοις ; Πώς ilis , aut frater noster, si carnerm celestem
induit ? Hæc enim et alia innumerabilia incommoda
δε αδελφός ημών και σάρκα ουρανίαν περιβεβλημένος και
Και άλλα δε μυρία άτοπα έψεται. consequentur.
"Ετι κατά των αυτών του μεγάλου Βασιλείου D Item contra cosden Basilii Magni ex oratione 11
εκ του β ' λόγου της Εξαημέρου . in Hexaemeron .
« Και σκότος επάνω της αβύσσου .» Το σκότος ουχ Et tenebræ erant super abyssum &. Tenebras non
ώς πέφυκεν εξηγούνται, αέρα τινά αφώτιστον, η uti natura sunt, interpretantur, nempe aerem
τόπον εξ αντιφράξεως σώματος σκιαζόμενον, αλλά quemdam luce non illustratum , aut locum objectu
δύναμιν κακήν, μάλλον δε αυτό το κακόν παρ' εαυ- corporis obscuralum , sed potentiam malam, imo
του μεν την αρχήν έχον , αντικείμενον δε και έναν- vero ipsum malum , quod a se quidem principium
τίον τη αγαθότητι του Θεού. Ει γάρ ο Θεός φώς έστι , habeat, adversetur autem et contrarium sit boni
δηλον ότι η αντιστρατευομένη αυτή δύναμις σκότος tati Dei . Nam si Deus, inquiunt, est lux, rationi
αν είη , φησί, κατά το της διανοίας ακόλουθον σκό- consentaneum est ut quæ illi ex adverso repugnat
το; ού παρ' ετέρου το είναι έχον , αλλά κακόν αυτο- polenlia lenebræ sint, non aliunile principium
γέννητον σκότος πολέμιον ψυχών, θανάτου ποιητι . habentes, sed per se genitæ . Que quidem nihil
κον, αρετής εναντίωσις, όπερ και υφιστάναι , και aliud sunt , nisi ipsum malum , quod animos oppu .
μή παρά Θεού γεγενήσθαι υπ ' αυτών μηνύεσθαι των gnat, mortem parit , virtutem ul hostis insequitur.
* Ηebr. 1 , 11 . 1 Psal . XXI , 25. 3 Jlebr . 1 , 14 . * ibid . 16 . * Joan . 131 , 13 . • 1 Cor . XV, 47.
11 Cor . 11, 8. • Gen. I , 2.
311 EUTHYMII ZIGABEN
φue per se consistere, non autem 2 Deo factum A του προφή του λόγων εξαπατώνται. Εκ δή τούτου
esse, ex ipsis prophetæ verbis significari dicunt,
sed falluntur. Ex hoc verbo quæ non pravæ, et
impiæ opiniones conficta sunt ? Ex hac prava
vocula quam gravesIupi occasionem arripuerunt ,
ut Dei gregem dilacerarent, el animos invaderent ?
Nonne Marc ones hinc eruperunt? nonne hinc
Valentini exorti sunt ? nonne hinc exsecranda
Manilheorum heresis profecta est ? quam si quis
putrem Ecclesiarum saniem appellet, non errabil.
Quod terra esset invisibilis,, ex eo,, quod sequitur,, εσκοτισμένη. Ούτε ούν άβυσσος δυνάμεων πλήθος
confirmatur. Quoniam abyssus, que illi inherebat, αντικειμένων, ώς τινες εφαντάσθησαν , ούτε σκέτος
erat ipsa quoque lenebris involuta. Quamobrein abys-
siis non est multitudo adversantium potestatum , ut
quidam opinati sunt. Nec tenebræ sunt potentia
quadam princeps, et improba, qua Donunm ipsum B και πράγματα έξει διηνεκώς, και παρέξει απαύστω
impugnel. Duo enim , quæ sibi vicissim aquis viri-
bus predita adversentur, sese mutuo corrumpent
omnino, et perpeluo bello sic distrahentur, ut
negotium nunquam non habeant, et sibi vicissim
exhibeant. Quod si viribus unum prrstiteril, alle-
rum prorsus abolebit . Itaque si parem mali, et
Doni vim esse statuunt, assiduum bellum, et per-
peluum interitum introducunt, cum pariler el vin-
cal utrumque, el vincalur ab altero . Sin boni vis
antecellit. quid obstat , quominus natura mali penitus
delegatur ?? Sin contra , quod nefas est dicere,, miror ,,
cur non a se ipsimet ſugiant, et abhorreant, qui
tam impia et detestanda maledicia commiuiscun-
tur. Nec tamen pium est dicere ab ipso Deo ma
lum oriri . Quandoquidem nullum contrarium a
contrario fit. Neque enim vila niortem generat.
Nec icnebræ lucem pariunt. Nec morbus vale-
tudinem efficit. At si malum , inquiunt, nec in-
genitum est , nec genitum a Deo, unde paturam
liatel ? Νam mala φuidem esse nullus negabit, qui
vitx mulere fungalur. Quid igitur dicenus ? Ma-
! uin non esse naluram vivam , atque animalam ,
sed affectionem quandarn in animo,, quæ que quoniam
ab lionesto decedit , est virtuti contraria , et ignavis
innascitur.. Quare non est,, cur Inslam intrinsecus
pervestiges, aut principem ullam improbitatis nalu -
ram opineris, sed suæ quisque malitie se auctorem
agnoscat. Proinde quorum lu doprinus es, corum
aliunde ne quæras initia. Sed intellige, quod pro-
prie, et vere malum est, id es voluntario lapsu
pii..cipium ducere. Nam si præler voluntatem
accideret, non tantus ex legibus timor delinquen-
libus impenderet. Nunc autem , quoniam a voluntate proficiscitur, certa judiciorum supplicia , facino
rosis hominibus pro cujusque merriis irrogantur.
llem in eosdem . Ex libro , qui Gregorio Nyssæ pon-
lifici ascribitur, De cognitione Dei.
El lenebræ , inquit Moses, erunt super abyssum .
Ex quo nialitiese isti ratiocinantes dicunt lene-
Jiras fuisse, quarum effectrix causa sit maluno
principium1 .. Deinde et divisit Deus inter luccm et
tenebras. Si lui esi , et tenebræ sunt, quas a luce
sejunctas intelligis. llæc tenebricosi isti , qui in
luce srcutiunt . Nos autem dicimus, tenebras non
312
τι ουχί συνεπλάσθη των πονηρών και αθέων δογμά
των ; Ποίοι λύκοι βαρείς διασπώντες το ποίμνιον
του Θεού ουχ από της μικρής ταύτης φωνής την
αρχήν λαβόντες επε πόλασαν ταις ψυχαίς ; ου Μαρ
κίωνες ; ουκ Ουαλεντίνοι : ουχ ή βδελυκτήτων Μανι
χαίων αίρεσις ; ήν σηπεδόνα τις των Εκκλησιών
προσειπών ουχ αμαρτήσει του προσήκοντος. Του
αόρατον είναι την γην κατασκευαστικόν εστι το
επαγόμενον, ότι άβυσσος ην η επέχουσα , και αυτή
αρχική της και πονηρά δύναμις αντεξαγομένη τη
αγαθώ. Δύο γάρ εξισάζοντα αλλήλους κατ' εναντίω .
σιν φθαρτικά έσται πάντως της αλλήλων συστάσεως ,
προς άλληλα συνεχόμενα του πολέμη». Κάν υπερβάλλη
δυνάμει των αντικειμένων το έτερον, δαπανητικών
εξάπαντος του κρατηθέντος γίνεται . " Ωστε ει μεν
ισόρροπον λέγουσι του κακού της προς το αγαθόν
εναντίωσιν, άπαυστον εισάγουσι πόλεμον, και διη .
νεκή την φθοράν, κρατούντων εν μέρει, και κρα
τουμένων · ει δε υπερέχει δυνάμει το αγαθόν, τίς ή
αιτία του την φύσιν κακού μή παντελώς ανηρήσθαι ;
Ει δέ , ο μή θέμις ειπείν , θαυμάζω, πω ; ουχί φεύ
γουσιν αυτοί εαυτούς πρός ούτω βλασφημίας άθε
μίτους υποφερόμενοι; Ου μήν ουδέ παρά Θεού το
κακόν την γένεσιν έχειν ευσεβές εστι λέγειν, διά το
μηδέν των εναντίων παρά του εναντίου γίνεσθαι .
C Ούτε γάρ η ζωή θάνατον γεννα , ούτε το σκότος φω
τό, έστιν αρχή , ούτε η νόσος υγείας έστι δημιουργός.
Εί τοίνυν , φησί, μήτε αγένητον , μήτε παρά Θεού
γεγονός, πόθεν έχει την φύσιν ; Το γάρ είναι τα
κακά ουδείς αντερεί των μετεχόντων του βίου.Τί ούν
φαμεν ; " Οτι το κακόν ουκ έστιν ουσία ζώσα και έμ
ψυχος , αλλά διαθεσις εν ψυχή εναντίως έχουσα προς
αρετήν διά την άπο του καλού απόπτωσιν τοις βαθύ.
μοις εγγενομένη . Α1 ή τοίνυν έξω μεν το κακόν πε.
ρισκόπει , μηδέ αρχέγονον τινα φύσιν πονηρίας φαν
τάζου , αλλά της εν αυτώ κακίας έκαστος εαυτόν .
αρχηγών γνωριζέτω. " Ων τοίνυν αυτός εί κύριος,
τούτων τας αρχάς μη ζητή σης ετέρωθεν, αλλά γν -
ριζε το κυρίως κακόν εκ των προαιρετικών αποπτω
μάτων την αρχήν ειληφός. Ου γαρ αν, είπε ο ακού
σιον ήν, και μη εφ' ημίν, τοσούτος μεν εκ των νόμων
D
ο φόβος τοις πλημμελούσιν επήρτητο, ούτω δε άπα
ραίτητοι των δικαστηρίων αι κολάσεις το πρός άξίαν
τους κακούργοις επιμετρούσαι .
"Ετι κατά των αυτών εκ της λεγομένης είναι
του Νύσσης βίαιου , και καλουμένης Θεογνω
σίας .
Και σκότος επάνω της αβύσσου , φησί Μωύ
σής . "Οθεν ούτοι κακούργως ορμώμενοί φασιν ότι
ήν το σκότος , ου ποιητικών αίτιον ή πονηρά αρχή.
Είτα και διεχώρισεν ο Θεός ανά μέσον του φωτός
και ανά μέσον του σκότους . Ει ούν το φώς όν , κα
το σκότος όν , άρα το διασταλεν από του φωτός
Ταύτα μεν οι σκοτεινοί περί το φως στοι . Τί δε
313 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. IX. 314
ημείς ; Ου το σκότος ουσία της, αλλά συμβεβηκός , και A esse naturaln ullam , sed accidens, el nihil aliad
ουδέν έτερον ή φωτός απουσία . Γυρωθέντος γάρ εν nisi lucis absentiam . Etenim cum cælum initio
αρχή του ουρανού ,παρυπέστη σκότος εξ έμφράξεως involverelur eorum , quæ circum erant objeclü ,
των πέριξ συμβάν, ό και νυν είωθεν επί των εμπε- tenebrae exstiterunt. Quod etiam nunc in iis, quæ
φραγμένων γίνεσθαι. Τούτων δε διαχωρισμός το obstruuntur, evenire consuevit. At harum divisio
μετρητον διάστημα της του φωτός απουσίας. Και est spatium illud , quod lucis absentia demetitur.
Quæ quidem lucis absentia, et privatio est babilus
γίνεται τρόπον τινά του φωτός και απουσία και στέ-
ρησις έξις και παρύπαρξις το σκότει . Πονηρά δε: quodalnutodo et essentia Tenebrarum . Principium
αρχή , τουτέστι πονηρός Θεός, ουκ έστιν. Ει μεν γάρ autem malum , hoc est , Deus malus non est . Nam
Θεός , ου πονηρός, αλλά πηγή αγαθότητος " ει δε si Deus est, non est malus, cum bonitatis sit fons.
πονηρός, ού Θεός. Πώς γαρ Θεός ή κακία και αμαρ- Sin malus, non est Deus. Quomodo enim Deus
εία ; Ει δε ταύτα Θεός, οίχεται πάντα , και ανατέ malitia , aut pecratum cssc polest ? Quæ quidem
τράπται. si Deus est, omnia pereunt , et erertuntur .
Εκ της αυτής. Ex eodem .
Πώς έσονται δύο αρχαι , αγαθή και πονηρά ; Εν Quonam pacto duo possunt esse principia , bo
αντία γάρ αλλήλοις το αγαθόν, και πονηρόν ήτοι B num unuto, alterum malum ? Βonum enim, et
κακόν, και άλλήλων φθαρτικά, και ασύμβατα. Και malum contraria sunt, seque vicissim interimunt,
λοιπόν εν μέρει του παντός εκάτερον έσται, και et nequeunt siinul consistere. Quare aut in parte
υπό του μέρους τούτου περιγραφήσεται και η αλ-
• universitatis alterum erit, el ab ea circumscri
λήλων άψονται , και υπ' αλλήλων διαφθαρήσονται , betur, aut sese contingent , mutuoque corrumpent ,
ή μέσον έσται τι διατειχίζον, και ιδού τρείς αρχαι. aut inter illa medium aliquod intercedet, atque
Και αύθις ή ειρηνεύουσιν, όπερ το πονηρόν ου ila tria jam crunt principia. Præterea aut pace
δύναται , η μαχήσονται , όπερ το αγαθόν ου βού- utentur, quod malum non potest : aut pugnabunt,
λεται, ουδέ δυναται. Το μέν γάρ πονηρόν ειρηνεύον φιod bonum recusat . Νam illud quidem, si utatur
ου πονηρόν• το δε αγαθόν μαχόμενον , ουκ αγαθόν. pace, non erit malum ; hoc vero, si bellum gerit ,
Ουκ άρα δύο αρχαι , και ταυτα εναντία , και πολε non erit bonum . Quamobrem non suni duv prin
μιώταται. Μία δε πάντως αγαθή . Το δε πονηρόν cipia , praesertiminter se contraria , et inimicissima ,
ουκ αρχή, αλλά του αγαθού στέρησις και αποτυχία . sed unum , idque bonum . Malum enim non est
principium , sed privatio et amissio boni.
'Εκ της αυτης . Ex eodem .
C
Είπερ' άμφω θεοί πεφύκασιν ο αγαθός και πονη Si duo sunt Dei , bonis quidem unus, alter
ρος, ετέραν έξουσιν αρχήν. Και δυάς ούκ αρχή , αλλά aulem malus, aliud habebunt principium . Binariu's
τουναντίον η μονάς αρχή της δυάδος. Αρχή δε μη enim numerus non potest esse principium , cum
όντες , ουδε Θεοί πάντως έσονται . Επεί ούν η μονάς ipse ab unitale principio proficiscatur. Quod si
αρχή πάντων, είς άρα και Θεός, οο πάντων αίτιος και principium non sunt,, ne Dei quillem erunt omnino .
δημιουργός . Quoniam igitur unilas est rerum omnium prin
cipium , unus utique et Deus est rerum auctor,
et effector omnium .
'Εκ της αυτής . Ex eodem .
Ει μεν το αγαθόν όν, το πονηρόν ουκ όν. Ει δε το Si bonum per se est , malum non cst . Si malıım
πονηρόν όν , το αγαθόν ουκ όν, κατά τον λόγον των per se est, non est bonum . Hæc est eniin contra .
αμέσων εναντίων , υγείας και νόσου, ζωής και θα- riorum medio carentium ratio atque conditio :
νάτου. Ουκ άρα Θεός πονηρός . qualia sunt valetudo, el ægritudo, vita el mors.
Non igitur Deus malus.
'Εκ της αυτής. D Ex eodem .
"Ο μέν άγαθος Θεός ουσιώδη και φυσικήν έχει Deus bonus essentia et natura bonitalem habet ,
την αγαθότητα, ο δε πονηρός την στέρησιν της αγα- malus bonilatis privationem ut habitum obtinebit.
θότητος έξιν έξει πάντως . Και πώς Θεός εξ αποπτώ- Quomodo autem Deus , qui eo tantum est, quod
σεως και ελλείψεως ; deficit, caret, non assequilur, et non est ?
' κ της αυτής.
Ε Ex eodem .
Ει δύο ήσαν Θεοί , ή τρείς , ή απλώς πολλοί , πάλαι Si duo , aut tres , pluresve essent Dei , cum alias
αν ο κόσμος απωλώλει άλλοτε άλλως , και διαφόρως alio modo el diversa ratione ageretur, et movere
ενεργούμενος , και κινούμενος. Το δε κατά ταυτά , lur, mundus jain pridem intereidisset. Nunc autem
και ωσαύτως αεί κινείσθαι, και διεξάγεσθαι, και cum omnia ratione certa et stabili semper movean
ή διά πάντων εναρμoστία, και συμφωνία , και τάξις, tur , el disponantur, firma hec , atque perpetua
και διαμονή , και συντήρησις ένα και τον αυτόν κη- rerum omnium concinnitas, et ordo, et moderatin,
ρύττει τον αίτιον, και δημιουργών, και προνοητήν, et conservatio unam , eamdemqne clamant esse
και συνοχέα . causam , unum auctorem , a quo et procreala sint
( miia, et regantur, el conserventur,
315 EUTHYMII ZIGABENI
Ex eodem .
Si malus, et scelestus est hic mundus inferior,
et vos nimirum mali , scelestique, quippe qui pars
sitis ipsius, Quod si nalura estis improbi, et mali ,
veritas non adest vobis. Veritas enim bonum plane
est. Bonum autem est alienuin a malo . Jam qui
veritate carent, eorum doctrina falsa nullo solido
innititur fundamento .
Ex eodem .
Si mundum hunc bonum esse confitemini, Deum
aulen et patrem malum non hujusce mundi effec-
torem, crit utique mundus alter malus a Deo illo
confectus malo . Atqui mundus istiusmodi non
est, ne Deus igitur quidem malus. Nam Deus
principium est, effectrix que causa . Quare cum
non exsistant, qnæ a principio effecta el condita
sint, ne principium quidem est, nec Deus igitur
malus.
Ex eodem.
Veteris , inquiunt , Testamenti Deus non ea est pro
videntia, et scientia , que omnia complectatur.
Interrogat enim , Adam , ubi, inquiens, es ' ° Et
Cain, Ubi est, inquiens, fraier tuus ' ? Et Abra-
ham, Ubi est, inquiens, Sara uxor tua : ? Et alia
> Σάρρα ή γυνή σου ; και πολλά τοιαύτα . Προς ούς
multa ad eumdem τηodum . His respondemus, ejus-
modi interrogata non ab ignorantia , sed potius
a cognitione proficisci. Nisi enim cognovisset et
Adam, et Cain peccasse, non eos continuo inter- C ήρώτησε και δηλον από των εξής. Είρηκε γάρ
rogasset. Cognovisse aulem ex iis, quæ sequuntur, προς μεν τον 'Αδάμ, καίτοι μήπω μηδέν περί της
perspicuum est. Sic enim alloquitur Adam prius,
quam ille se comedisse fateretur : Ecquis indicavit
tibi , le nudum esse, nisi quod e ligno , de quo solo
præcepi tibi, ne comederes, comedisti * ? Cain vero,
9 Προς δε τον Κάϊν, καίτοι και αυτόν πειρώμενον
qui conabatur et ipse lalitare, compellat his ver-
bis : Vox sanguinis fratris tui clamat ad me 6.
Hæc non ignorantis sunt , sed plane et perspicue
cognoscentis, qui ea specie interrogationis vuliiis,
qui peccaverant, persuadere, ut resipiscant, cum
se deprehensOs animadvertant . Ea item verba : Ubi
non ignorare
est Sara uxor tua ' declarant eum
Abrałam uxorem habere, eamque vocari Saram .
Qui autem hac scit, is profecto non erat nescius D μετά την της τεκνογονίας επαγγελίαν γελασάσης
ubi esset Sara. Neque enim , cum Sara post os-
tium staret, risissetque clam audiens se matrem
fore, dixisset, Cur risit Sara ? risus etiam causam
subjecit, secum ipsa inquiens, Verene pariam ?
Hæc enim illius sunt, qui cor eliam atque animum
novit. Interrogavit autem , Ubi est Sara uxor tua ?
eo consilio, el Abraham cognoscens , se ante co-
gnoscere, et omnia scire , sibi ut præstantiori vaca-
ret , et omnibus, que deinceps dicerentur, fider
adhiberet . Αtque etiam illud, quod de Sodoma ,
et Gomorrha dictum est : Descendam et videbo,
ulrum re ipsa , quæ clamor ipsorum indicat com-
oleverint , an non , ut sciam ,, quid aliud signi..
1 Gen. 11 , 9. 1 Gen. IV , 9 . 9 Gen. XVII , 9 .
316
A 'Εκ της αυτής.
Ει μεν πονηρός και κάτω κόσμος ουτος , και ημείς
άρα πονηροί , μέρος όντες αυτού. Πονηρούς δε ημίν
κατά φύσιν ούσιν ου πρόσεστιν αλήθεια. Η γάρ
0
αλήθεια σαφώς αγαθόν και το δε αγαθόν αλλότριον
πονηρού . Μή κεκτημένοις δε αλήθειαν τα δεδογμένα
ψευδή τε και ανυπόστατα. Ει δε αγαθός και δηλω
θείς κόσμος , αγαθού πάντως και δημιούργημα .
'Αγαθού γάρ αιτιατού αγαθόν το αίτιον, ώσπερ και
πονηρού πονηρόν.
'Εκ της αυτής .
Είπερ μεν τον κόσμον αγαθό, ομολογείτε τον δε
Θεόν και Πατέρα πονηρόν, και ου του κόσμου τού
του δημιουργών, έσται πάντως και πονηρός άλλος
κόσμος του πονηρού Θεού δημιούργημα. Αλλά μεν
B
ουκ έστιν. Ουδε Θεός έστιν άρα πονηρός. Ο μεν γάρ
Θεός αρχή και ποιητικών αίτιον • αρχομένων δε και
πεποιημένων ουκ όντων, ουδε αρχή πάντως έσται .
Ουκ άρα ούν πονηρός έστι Θεός.
' Εκ της αυτής.
" O της Παλαιάς , φασι , Διαθήκης Θεός ούκ έχει
την περιληπτικήν πάντων και θείαν πρόγνωσιν.
Ερωτά γάρ τον 'Αδάμ, Πού εί ; και τον Κάϊν, Που
" Αβελ ο αδελφός σου ; και τον Αβραάμ , Πού
φαμεν. Ουκ αγνοίας αι δηλωθείσαι ερωτήσεις ,
αλλά μάλλον γνώσεως. Ει μη γάρ έγνω και τον
'Αδάμ, και τον Κάϊν αμαρτήσαντα, ουκ άν ευθύς
βρώσεως ομολογήσαντα : Τις ανήγειλέ σοι, ότι
γυμνός εί , ει μή από του ξύλου ου ενετειλά
μην σοι μόνου μη φαγείν , απ' αυτού έφαγες ;
λαθείν: Φωνή αίματος του αδελφού σου βοά προς
με. Ταύτα και λίαν μεν ειδότος εισι , βουλομένου
δε διά της προσποιήτου ερωτήσεως εις μετάνοιαν
αγαγείν τους ημαρτηκότας, επιγνόντας ότι πεφώ
•
ρανται. Πάλιν δε και το • Πού Σάρρα ή γυνή σου ;
πρoγινώσκοντος ήν ότι και γυναίκα έχει, και Σάρρα
κέκληται . Ο δε ταύτα ειδώς και όπου ήν εγίνωσκε
πάντως. Ου γαρ αν όπισθεν της θύρας έστώσης, και
κρύβδην, έλεγε · Τί ότι εγέλασε Σάρρα ; Είτα προσ
τίθησι και την αιτίαν του γέλωτος. Λέγουσα γάρ,
φησίν, εν εαυτή. Αρά γε αληθώς τέξομαι ; Ταύτα
γάρ και καρδιογνώστου . Ήρώτησε δε Πού Σάρρα
η γυνή σου , κατ' οίκονομίαν, ίνα μαθών εντεύθεν
"Αβραάμ ότι προγνώστης έστι , και πάντα ειδώς ,
ώς κρείττονι προσέχη, και του λοιπού πιστεύη πα
σιν, οίς αν ερεί. Και το περί των Σοδόμων δε και
Γομόρρων ειρημένον, ότι καταβάς όψομαι ει κατά
την κραυγήν αυτών συντελούνται • ει δε μή,
ίνα γνώ , κατ ' οίκονομίαν είρηται , παιδεύων ημάς
μή κολάζειν από προγνώσεως , αλλ' αναμένειν την
πραγματικήν διάγνωσιν. Ει γάρ μή εγίνωσκε, πώς
• Gen. 111 , 11 . 3 Gen. IV , 10. 6 Gen. VΙΙΙ , 21 .
317 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. IX . 318
έλεγε : Κραυγή Σοδόμων και Γομόρρων έρχεται A ficat, nisi eo consilio Deum ita locutum esse , ut
πρός με ; Η γη, φησί , βοά και προ των πραγγιά- nos erudiret, pe unquam præcipites irruamus ad
των , ή αυτά τα πράγματα κράζει. Πολλαι δε τοιαύ- irroganda Supplicia ,, propterea quod aliquorum
ται ου μόνον παρά τη Παλαιά, αλλά και παρά τη lagilia prospiciamus, sed exspectemus, ut re ipsa
Νέα ερωτήσεις του Χριστού. Πάσαι δε οικονομικαι , perſecta sint . Nam si non cognovissel quomodo
και τι έτερον κατασκευάζουσαι. "Ιδιον γάρ του Θεούpoluisset dicere : Clamor Sodomorum et Gomor
το πάντα γινώσκειν » και ο μή πάντα ειδώς ου πάν• rhæ venit ad nie ? Terra , inquit, clamat, etiam an
των Θεός . te res . Et ipsæ res vociferantur el clamant. Mul
le sunt ejusmodi interrogationes non soluio in Veteri , sed etiam in Novo Testamento, que ta•
men omnes mysterium continent, el aliquid aliud agunt. Nam Dei propriuin est cuncta cognoscere,
et qui omnia non habet cognita , non est omnium Deus.
'Εκ της αυτής. Ex eodem.
Πώς φατε τον μεν της παλαιάς Διαθήκης νομο- Quomodo dicitis antiqui Testamenti legislatorem
θέτην δίκαιον, τον δε της νέας αγαθόν , και διά justum , novi autem bonum , atque ideo unum ab
ταύτα άλλον και άλλον είναι διισχυρίζεσθε ; Ει μεν B
alio diversum esse contenditis ? Nam si quod ju
γάρ το δίκαιον αγαθόν, και δίκαιος πάντως αγαθός . stum est , bonum est, justus erit bonus omnino.
Ου γαρ αλλήλοις αντιδιαιρούνται το αγαθόν και το Neque enim contraria sunt juslum , et bonum . Sed
δίκαιον και ο αγαθός πάντως δίκαιος. Μυρίων δε justo repugnat injustum et bono malum adversa
χρήσεων αγαθόν είναι τον της παλαιάς νομοθέτης tur : præterea si malum injustum , bonum utique
.

κηρυττουσών, μίαν παραθήσομαι • Εξομολογείσθε justum, et bonus omnino justus. Cum autem inna
τω Κυρίω, ότι αγαθύς · είπάτω δή οίκος Ισραήλ merabilia sint lestimonia , quibus veteris Tesla
ότι αγαθός και οι καθεξής δύο στίχοι . Και ο της menti Deus esse declaratur bonus, ego unum dun .
νέας δε νομοθέτης και η κρίσις δε ή έμή δικαία laxat in medium afferam : Dical , inquil, Israel,
εστι · και προς τον Ιωάννην · "Αφες άρτι · ούτω quoniam bonus ' , el qui deinceps sequuntur, dio
γάρ πρέπον εστίν ημίν πληρώσαι πάσαν δι- versiculi . Unum item , quo novi Testamenti Deus
καιοσύνην. "Οτι δε είς ο και της παλαιάς και της justus Ostenditur : Ei judicium , inquit , meum
νέας νομοθέτης , προείρηκεν Ιερεμίας λέγων · justum est 1. Quod autem unus, atque idem sit
Ιδού ημέραι έρχονται , λέγει Κύριος, και διαθή- veteris ac novi Testamenti Deus, prædixit Jere
σομαι υμίν Διαθήκην καινήν, ου κατά την Δια- mias, Eice, inquiens, dies veniunt , dicit Dominus ,
θήκην , ήν διεθέμην τοίς πατράσιν υμών , επι c et consliluam vobis Testamentum novum , non ut
λαβομένου μου της χειρός αυτών εξαγαγείν αυ . Testamentum illud, quod cum patribus vestris con
τους εκ γης Αιγύπτου, ότι αυτοί ουκ ενέμειναν εitui , quo die manum eorum apprehendi, al educe
τη Διαθήκη μου, καγώ ήμέλησα αυτών. Και πά- rem eos ex Ægyplo. Quia ipsi non manserunt in
λιν αυτός, ο και ταύτης κακείνης νομοθέτης Χρι- Teslamento meo. Et ego neglexi illos :. Et ipse
στος , είπεν : Ουκ ήλθον καταλύσαι τον νόμον, tum antiqui, lum novi Testamenti auctor Chri
αλλά πληρώσαι · τουτέστιν ατελή όντα διά τό των slus : Non reni, inquit, ut legem solverem , sed ul
Εβραίων ατελές τελειώσαι τη μείζονι φιλοσοφία, eam implerem ; hoc est, ut illam propter Hebræo
και ανδράσι πρεπούση. “Ο μεν γάρ ήν παιδαγωγός rum imperfectionem imperfectam majore quadam ,
γυμνάζων επί το Ευαγγέλιον , τούτο δε έστι μυστα- el viris congruente philosophia perficerein et ab .
γωγής διδάσκων τα τελεώτερα. Και ο μεν ερρύθ- solverem . Illa enim erat pædagogus, qui ad Evan
μιζε τα σώματα , το δε καταρτίζει τας ψυχάς. gelium suscipiendum instituebat . Hec autem est
Συνεργός ούν ή παλαιά της νέας, και προπαρα præceptor ipse, qui docet perfectiora. Et illa qui
σκευή , και οδοποίησις. dem corpora informabat, hæc aulem animos erudit.
Vetus ergo est ministra nova, ad novam enim do
D cit, el viam ostendit el parat.
" Ετι κατά των αυτών του μεγάλου Ιωάννου του Tiem adversus eosdem . Magni Joannis Chrysostomi
Χρυσοστόμου εκ του λόγου του είς τό : «Πάτερ, ex oralione in ea verba : 1 Paier , si fieri po
ει δυνατόν , παρελθέτω το ποτήριον τούτο απ' lesi , transeal a me calix iste ' .
έμου. )
Ει γάρ, τούτων γενομένων, το πονηρόν του δια- Et cum hæc facla sint, improbum tamen ac sce
βόλου στόμα διά Μαρκίωνος του Ποντικού και Ουα- leratum os diaboli per Marcionem Ponticum , et
λεντίνου , και Μανιχαίου του Πέρσου, και ετέρων Valentinum , et Manichæum Persam , et alios plu
πλείστων αιρετικών επεχείρησεν ανατρέψει τον της rimos lentans divinæ dispositionis rationem ever
οικονομίας λόγον, και ήχησε σατανικήν τινα ηχήν lere , salanicam illam vocem emisit, ut diceret
λέγον ότι ουδέ εσαρκώθη , ουδε σώμα περιεβάλ- Deum non assumpsisse carnem , neque corpus in
λετο, αλλά δόκησις τούτο ήν , και φαντασία, και duisse, sed id fuisse speciem quamdam , el opi
σκιά , και υπόκρισις, καίτοι των παθών βοώντων, nionewι, atque umbram, el simulationem, recla
του θανάτου, του τάφου · ει μηδέν τούτων εγεγόνει , mantibus passione , morle , sepultura. Quod
Psal, CAV11, , 1 Joan . 10 , 10. και Jer. XXXI, 31 , 32. • Mili . V , 17 . o Malth . XXV1 , 39 .
319 EUTIIYMII ZIGABENI 320
8i nihil ejusmolli factuam esset, quanto magis im- Α πως ου μάλλον τα πονηρά ταύτα αν έσπειρε δόγ
probam islam impietatis doctrinam disseminas. ματα της ασεβείας ;
sent !
Ejusdem ex interpretatione in mysticam cænam . Τού αυτού εκ της εις τον μυστικών δείπνον έρ
μηνείας .
Quoniam Marcionis, et Valentini, et Manichæi 'Επειδή γαρ έμελλον οι περί Μαρκίωνα , και
ſautores crant venturi , qui banc dispositionem Ουαλεντίνον, και Μανιχαίον φύεσθαι ταύτην αρνού
negarent , idcirco assiduc mortis suæ mentionem μενοι την οικονομίαν, διηνεκώς αναμιμνήσκει του
ſecit, cliain per mysteria, ut nemo falsis rationi . πάθους, και διά των μυστηρίων, ώστε μηδένα πα
bus argumentisque decipi posset, sed per sacram ραλογισθήναι , ομού μεν σώζων, ομού δε παιδεύων
illam mensam simul el servaret, el instilueret . διά της Ιεράς τραπέζης εκείνης.
Ejusdem ex interpretatione in mayos. Τού αυτού εκ της εις τους μάγους ερμηνείας.
Erubescat Paulus Samosatensis , erubescat Αίσχυνέσθω Παύλος ο Σαμοσατεύς, αισχυνέσθω
Marcio, qui noluerunt videre , quod magi Ecclesiæ Μαρκίων , μή βουληθέντες ιδείν άπερ οι μάγοι είδον,
progenitores conspexerunt: neque enim vereor eos οι της Εκκλησίας πρόγονοι • ου γαρ αισχύνομαι
sie appellare. Erabescat Mareion, videns Deum in Β ούτως αυτούς καλείν. Αίσχυνέσθω Μαρκίων ορών
carne adorari. Nam quod in carne sil, panni et Θεόν εν σαρκι προσκυνούμενον. "Οτι μεν γαρ εν
præsepe leslantur. Quod autem illum non ut σαρκι , τα σπάργανα δείκνυσι, και η φάτνη : ότι δε
purum et simplicem liominem colant,, ex eo palet ουχ ώς ψιλον άνθρωπον προσεκύνουν, δηλούσιν εν
quod in tenera atale exsistenti munera oferunt, .
αώρο της ηλικίας τοιαύτα δώρα προσάγοντες , και
quæ conveniunt Deo. Θεώ προσάγειν είκός ήν.
Ejusdem ex
er interpretatione in illa verba : « In prin Του αυτού εκ της ερμηνείας της εις το · 'Eν
cipio ſecil Deus coluin el terram ' . αρχή εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν, και την
γην .
Quod si Manichæus accedat, et dical , maleriam Καν γάρ Μανιχαίος υπεισέλθη λέγων την ύλην
ante exstitisse , et Marcion , et Valentinus, et Græ προϋπάρχειν, καν Μαρκίων, κάν Ουαλεντίνος , κάν
ci, lu illis hæc verba oppone : In principio ſecil Deus “ Ελλήνων παίδες, λέγε προς αυτούς : 'Εν αρχή
cælum et lerram . At ille Scripturæ non credit , et εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν και την γήν . Αλλ '
lu eum ut insanum , el mente captum evita . Qui ου πιστεύει τη Γραφή - αποστράφηθι λοιπόν αυτόν
enim rerum omnium procreatori fidem non habet, C ως μαινόμενον και εξεστηκότα. Ο γάρ τώ δη
et mendacii veritatem arguit , quam unquam ve μιουργώ των όλων απιστών , ώς και ψεύδος της ,
niam assequelur ? Sin veritatis hostes pergant αληθείας καταγινώσκων, ποίας αν τύχη συγγνώμης
adversari , dicentes fieri non posse, ut ex nihilo ποτέ ; Ει δε επιμένο!εν, οί της αληθείας έχθροί λέ
quidquam fiat, cos interroga , utrum primus homo γοντες αδύνατον είναι εξ ουκ όντων τι προαχθήναι ,
ex terra , an ex alia re conflatus sit. Ex terra re ερώμεθα αυτούς, Ο πρώτος άνθρωπος εκ γής επλά.
spondebunt,, et conitebuntur omnino .. Dicant igitur σθη , ή ετέρωθεν ποθεν ; Πάντως ερoύσιν ότι εκ γής,
nobis quomodo ex terra carnis natura facta sit. και συνομολογήσουσιν. Είπάτωσαν ούν ημίν πως εκ
Ex terra enim lulum , et lateres, tegulæ, atque γής εγένετο φύσις ; Από γής γάρ πηλός, και πλίν
ollæ fieri solent. Quomodo igitur carnis natura θος, και κέραμος, και όστρακον αν γένοιτο. Πώς
facta est et nervi, et arteriæ, el adeps , et cutis, ούν σαρκός φύσις εγένετο ; πώς οστά, και νεύρα ,
et ungues , et capilli ? Ad hæc illi quod respon . και αρτηρίαι , και πιμελή , και δέρμα , και όνυχες ,
deant , nibil babebunt, sed obmulescent. Quid au και τρίχες, και εκ μιάς υποκειμένης ύλης διαφόρων
lei loquor de nostro corpore ? dicant nobis de ουσιών ποιότητες ; Αλλ' ουδ' αν δυνηθείεν το στόμα
pane, quen quotidie comedinius, quomodo, cum διάραι προς ταύτά ποτε . Τί δε λέγω περί του σώ .
unius generis sit,in sanguinem, piιuilam, et Dilem, D ματος του ημετέρου και περί του άρτου ου καθ' εκά
el varios humores commutetur , et cur cum panis στην ημέραν σιτούμεθα ειπάτωσαν ημίν, πώς μονο
frumenti coloreno relineat,, sanguis ipse sit rafus ,, ειδής ών μεταβάλλεται εις αίμα, και φλέγμα, και
aut niger.. Quod si bæc
haec, que quotidie ante oculos χολήν, και διαφόρους χυμούς και και ο μεν σιτόχρους
habemus, nobis nunquam polerunt explicare, multo πολλάκις έστι, το δε αίμα πυοδον ή μέλαν. Εί τοί
minus reliqua Dei opera declarabunt. At si post νυν ταύτα τα καθ ' εκάστην ημέραν προ των οφθαλ .
tantam argumentorum copiam obstinate volent μών δρώμενα είπείν ημίν ουκ άν δύναιντο ποτε ,
repugnare, et tueri sententiam suam , nos lamen σχολή γ' άν είπoιεν περί των άλλων του Θεού δη
non desistemus hæc eadem ipsis repetere : In prin μιουργημάτων. 'Αλλ ' ει και μετά τοσαύτην των
cipio ſecil Deus cælum el terram . Hoc enim ver- αποδείξεων περιουσίαν επιμένoιεν την οικείαν φιλο
bum unicum potest omnes eorum turres, el propu - νεικίαν κρατύνειν βουλόμενοι , ημείς μηδε ούτω
gnacula evertere, oniniaque humana argumenta παυσόμεθα τα αυτά πάλιν λέγοντες προς αυτούς
penitus reſullere, el conſutarc , el cos, si landem Εν αρχή εποίησεν ο Θεός τον ουρανών και την
1
1 Gen. 1, 1 .
321 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ . ΙΧ . 322
γην . Τούτο γάρ έκανόν μόνον το ρήμα πάντα ; των A aliquando voluerint resipiscere, in veritatis viam
εναντίων τους πύργους καταβαλείν, και πάντας adicere .
τους ανθρωπίνους λογισμούς εξ αυτών των βάθρων ανασπάσαι, και εί βουληθείεν όψε ποτε της φιλονει
κίας αποσχέσθαι, προς την της αληθείας οδόν αυτούς χειραγωγήσαι δυνήσεται.
'Εκ τής αυτής ακολουθίας . Ex eodem loco .
'Αλλ ' οι τη πλάνη προκατειλημμένοι ου προσ- Sed qui errore lenenlur oppressi , non animad
έχοντες τη ακολουθία των ειρημένων, ουδε ακούον vertentes ea , quæ ex his verbis consequuntur ,
τες του μακαρίου Μωϋσέως λέγοντος · 'Εν αρχή neque audienles Mosem dicentem : In principio
εποίησε τον ουρανόν και την γην, και τότε επ fecit Deus cælum ei terrani , subjicientemque, Terra
αγοντος. Η δε γη ήν αόρατος και ακατασκεύα- aulem erat invisibilis et inornala ' ; quociam lene
στος διά το τω σκότω και τους ύδασι κεκαλύ bris, et aquis operiebatur, nondum enim voluerat
φθαι · ούτω γάρ έδοξε το Δεσπότη εξ αρχής παρα- Deus a principio eam educere : dicunt materiam
.
γαγείν φασίν , ότι προϋπέκειτο ή ύλη , και το σκό- ante fuisse, atque item tenebras. Quid hac demen .
τος προϋπήρχε . Τί ταύτης της ανοίας χείρον γένοιτ' lia deterius fieri potest ? Audis Deum in principio
άν ; 'Ακούεις ότι εν αρχή εποίησεν ο Θεός τον ου- fecisse cælum el terram , et ex nihilo , et dicis ante
ρανόν και την γήν, και ότι εξ ουκ όντων εγένετο B
materiam exstitisse ! Ecquis sapiens mentisque
τα όντα , και λέγεις ότι προϋπήρχεν η ύλη ; Και τις compos ila deliret ? Num homo est , qui agil , ut pa
ανάσχοιτο τοσαύτης παροινίας των νούν εχόντων; rata materia indigeat, quo opera ostendat sua ?
Μή γάρ άνθρωπός έστιν ο δημιουργών , ίνα δεηθή Deus est, cui omnia parent, qui verbo, et jussu
τινος προυποκειμένου , και ούτω τα της τέχνης cuocla ſecit. Ecce enim dixit solum, el facta est,
επιδείξηται ; Θεός έστιν, ώ πάντα είκει , λόγω και lux , et tenebræ discesserunt.
προστάγματι πάντα δημιουργών. "Ορα γάρ, είπε μόνον, και παρήχθη το φώς, και παρεχώρησε το
σκότος .
' Εκ της ερμηνείας της εις τους πέντε άρτους . Ejusdem , ex interpretatione in quinque panes.
Και διατί ου ποιεί εκ μη όντων, εμφράττων το Cur autem non eos facit ex nihilo, ut obstrual os
Μαρκίωνος και Μανιχαίου στόμα, των την κτίσιν Marcionis, et Manichæi , qui adimunt ei rerum
αλλοτριούντων αυτού , και διά των έργων αυτών procreationem ? Imo vero factis ostendit, omnia
παιδεύων ότι τα δρώμενα άπαντα αυτού έργα , και quæ cernuntur, a se fuisse condita , et procreala ,
κτίσματά εισι • και δεικνύς ότι αυτός έστιν και τους seque illum esse , qui fruclus elargitur, qui ab ini.
καρπούς διδούς , και είπών εξ αρχής • Βλαστησάτω ή tio dixit : Germinet terra herban feni, et producant
γη βοτάνην χόρτου, και εξαγαγέτω τα ύδατα C αque reptilia αnimarum viventium 1. Νeque enim
ερπετά ψυχών ζωσών . Ουκ έλαττον γάρ του από minus est ex quinque panibus facere tam multos
γής δείξαι καρπόν, και από υδάτων ερπετά έμψυχα panes , aut ex duobus piscibus tam uullos
το από πέντε άρτων ποιήσαι άρτους τοσούτους, και pisces , quod declarat eum esse terræ , marisque
από ιχθύων πάλιν, ο σημείον ήν του και της γης Dominum , quam fructuin e terra , et replilia ani
και της θαλάσσης αυτών κρατείν . mata ex aquis ostendisse.
Τού αυτού εκ της ερμηνείας της εις το • Πασα Ejusdem , ex interpretatione in illa verba : « Omnis
φυτεία, ήν ούκ έφύτευσεν ο Πατήρ μου, έκρι plantatio, quam iion planlavil Pater meus cælestis,
ζωθήσεται . erudicabitur. ' ,

Τούτο περί του νόμου φασιν ειρήσθαι ο! τα Μα. Hoc de lege dictum esse volunt, qui Manichæo
νιχαίων νοσούντες . 'Αλλ' επιστομίζει τα εμπροσθεν ruin laborant morbo, sed opinionem eorum refel
είρημένα αυτούς. Ει γάρ περί του νόμου έλεγε, πώς lunt ea , quæ superius dicta sunt . Nam si hoc de
ανωτέρω απολογείται υπέρ αυτού, και μάχεται λέ- lege loquitur, cur eam anite defendit ? Cur pro illo
.
γων• Διατί παραβαίνετε την εντολήν του Θεού propugnat ? Quid, inquiens, transgredimini manda
διά την παράδοσιν υμών ; Πώς δε τον προφήτην p tum Dei propter traditionem vestram * ? Cur prophete
εισάγει εις μέσον λέγοντα • Ο λαός ούτος τοίς sententiain in medium profert, dicentis : Populus
χείλεσι με τιμά, και τα εξής ; 'Αλλά περί αυτών hic labiis me honorai ', et quæ sequuntur ? Non
εκείνων , και των παραδόσεων αυτών ταύτά φησιν. igitur de lege, sed de illis ipsis, eorumque doctrina
:
Ει γάρ ο Θεός είπε: Τίμα τον πατέρα σου και την hac dicta sunt. Νam si Deus dicit : Honora patrem
μητέρα σου , πώς ουκ έστι φυτεία Θεού το παρά tuum, et matrem tuam , qui fieri potest, ut Dei
Θεού ειρημένον ; Και το εξής δε δείκνυσιν ότι περί plantatio non sit, quod a Deo dictum est ? Ει quod
αυτών είρηται,και των παραδόσεων αυτών. Επήγαγε sequitur, ostendit de ipsis , et doctrina ipsorum
γούν : 'Οδηγοί είσι τυφλών . Ει δε περί του νόμου fuisse dictum ; subjicit enim : Duces sunt cæci,
έλεγε , τούτο είπεν άν: "Οδηγός έστι τυφλός τυφλών. cæcorum ". Quod si de lege voluisset intelligi, di
'Αλλ ' ουχ ούτως είπεν , αλλ ' οδηγοί είσι τυφλοί τυ- xisset : Carca est cæcorumque dux . Nun autem ita

1 Gen. 11 , 2. 11 ibid . 11 . Μatth. Χν, 13. ibid . 8. B ibid . 6. • Εxod . XX . 12 . a Maltb . xv, 11.
323 EUTHYMII ZIGABENI 321
dixit, sed eo potius modo : Czeci sunt, et cecorum Α φλών, εκείνον μεν απαλλάττων της κατηγορίας, εις
duces, ul et illam a reprehensione liberaret, et δε τούτους το πάν περιέλκων .
culpam in eos omnem conſerret.

'Εκ της αυτής ακολουθίας .

Ex eodem loco.
Interrogemus igitur eos, qui legem insectantur ,
utrum præceplum illud , quo prohibemur irasci ,
contrarium sit ei , quo ve !amur occidere, an potius
hujus id perſectio sit, et confirmatio. Perspicuum
est, illud esse perfectionem hujus et absolutionem ,
el proplerea majus esse. Qui enim ad iram non
incitatur, a cæde facilius abstinebit. Et qui animum
cobibet suum , multo magis manus continebit.
Nam ira cædis est radix, quam qui evellit, multo
magis concidet ramos,imo vero ne nasci quidem Βουν ούκ επ' αναιρέσει του νόμου, αλλ' επί πλείονα
illos permittel. Quamobrem hæc non ad legis inte
ritum jubebat, sed ad majorem illius observantiam .
Quo namque consilio hæc sanciebat ipsa lex ? Non
ne, ut nemo proximum interlicerel ? Legi igitur
adversantia præcepisset, qui jussisset interficere.
Hoc enim , occide, illi , ne occidas , contrarium est.
Itaque si ne irasci quidem concedit, id quod a lege
jubetur multo magis confirmat. Neque enim
perinde sibi temperabit a cæde, qui studiose ca
vel, ne quempiam occidat, ut ille qui ipsam quo
que interficit iracundiam . Hic enim longius mullo
abest ab ipso conatu . Verum ut eos magis etiam
convincamus, omnia quæ ab ipsis dicuntur, in me
dium afferamus. Quænam autem ista sunt ? Veuni
illum, qui mundum bunc fabricatus est , qui solem επιεικέστεροι δηθεν αυτών τούτο παραιτούνται.
1
'Ερωτήσωμεν τοίνυν τους τον νόμον εμβάλλοντας ,
το μη οργίζεσθαι του μη φονεύειν εναντίον, ή
μάλλον εκείνου τελείωσις τούτο, και κατασκευής
Εύδηλον ότι τούτο εκείνου πλήρωσις, και μείζον
τούτου ένεκεν . Ο γάρ προς οργήν ουκ εκφερόμε
νος πολλώ μάλλον φόνου αφέξεται και ο θυμόν
χαλινών πολλώ μάλλον τας χείρας καθέξει πως εαυ
τού. Ρίζα γάρ του φόνου θυμός. Ο τοίνυν την
ριζαν εκκόπτων πολλώ μάλλον αναιρήσει τους κλά
δους , μάλλον δε ουδε φύνει την αρχήν εάσει. Ουκ
ταύτα ενομοθέτει φυλακή . Τί γάρ βουλόμενος και
νόμος ταύτα επέταξεν ; Ουχ ίνα μηδείς φονεύη τον
πλησίον ; Ουκούν του μαχομένου τω νόμω το κε
λεύειν φονεύον ήν. Το γάρ φονεύειν εναντίον. Ει δε
μη οργίζεσθαι επιτρέπει, όπερ ο νόμος έβούλετο,
τούτο μάλλον ίστησιν . Ου γαρ ομοίως αφέξεται
φόνου και μελετών μή φονεύειν τω και την οργήν
ανηρηκότι. Πορφωτέρω γαρ ούτος έστηκε του τολ
μήματος. "Ινα δε και ετέρως αυτούς έλωμεν, εις
μέσον & λέγουσιν αγάγωμεν άπαντα. Τίνα ούν έστιν
& φασιν ; ότι ο τον κόσμον ποιήσας Θεός, και τον ήλιον "
ανατέλλων επί πονηρούς και αγαθούς, ο βρέχων
επί δικαίους και αδίκους πονηρός τις εστιν. Οι δε

suum oriri facit super malos, et bonos ; qui pluitC Δίκαιον δε αυτών είναι λέγοντες αποστερούσι του
super justos et injustos, malum esse affirmant. Qui είναι αγαθόν. "Ετερον δε τον ουκ όντα, ούτε ποιή
aulem ex illis miliores sunt, rem ita lemperant, ut σαντά τι των όντων πατέρα διδόασι τα Χριστώ. Και
eum justum esse duntaxat concedant, bonum au τον μεν ουκ αγαθόν εν τοις αυτού μένειν, και τα
αυτού διατηρείν φασι τον δε αγαθόν των αλλοτρίων
iem
sit, negent. Alterum autem quemdam , qui non
, quique nihil eorum, que quæ sunt,,' efecerit,, Chri- εφίεσθαι, και ων ουκ εγένετο δημιουργός . Είδες
sto patrem assignant. El euin , qui bonus non est, του διαβόλου τα τέκνα, πώς από της πηγής του
in suis se terminis continere, el quæ sua sunt, πατρός φθέγγονται αλλοτριούντες του Θεού την
fueri dicunt. Hunc vero , qui bonus est, aliena, et δημιουργίαν ; του Ιωάννου βοώντος ότι Εις τα ίδια
quä ipse non fecit, appetere. Agnoscis filios dia ήλθε, και ο κόσμος δι' αυτού εγένετο. Είτα τον
boli ? Quomodo e patris fonte verba hauriant, νόμον εξετάζοντες τον εν τή Παλαιά, τον κελεύοντα
quæ loquantur,> dum auferunt Deo mundi fabrica- οφθαλμών αντί οφθαλμού , και οδόντα αντί οδόντος
lionem , cum Joannes exclamet : In propria ve εκβάλλειν , επεμβαίνουσιν αθέως λέγοντες • Και πώς
nit, et, Mundus per eum factus est ' . Jam legem αν δύναιτο αγαθός είναι ο ταύτα λέγων ; Τί ούν
examinant etel expendunt in Veteri Testamento ju- ρD προς ταύτά φαμεν ; "Οτι μέγιστον είδος φιλανθρω
bentem , ut oculus pro oculo, el dens pro dente πίας εστίν. Ου γαρ ένα τους αλλήλων κόπτωμεν
evellatur. Αtque ita itapie irruentes, Quomodo, οφθαλμούς τέθεικε τον νόμον τούτον, αλλ' ίνα φόβω
inquiunt, bonus sit is qui talia precipit ? Quid nos του μή παθείν υφ' ετέρων απεχώμεθα του δράσαι τι
ad hæc respondebimus ? Maximam id Dei erga τοιούτον εταίροις . "Ωσπερ ούν τοίς Νινευΐταις ηπεί
nos benevolentiam indicare . Neque enim sanxit λησε καταστροφήν, ουχ ένα αυτούς ανέλη ( εί γάρ
hanc legem , ut nobis oculos vicissim effoderemus, τούτο έβούλετο, σιγαν έχρήν), αλλ' ίνα το φόβο
sed potius ut ca deterriti , ne commitleremus in βελτίoυς ποιήσας παύση την οργήν ούτω και του ;
alterum,, quod nobis ipsi timeremus.. Quemadmo- προχείρως επιπηδώσι τοις ετέρων οφθαλμοίς τι
dum et Ninivitis comminatus est eversionem, non μωρίαν έθηκεν, ίνα, κάν από προαιρέσεως αγαθής
ut eos exscinderet el aboleret : lacendum enim μη βούλωνται , απέχωνται της ωμότητος.
fuerat, si id omnino eßlicere decrevisset, sed ut cos pænæ forinidine meliores redderet, atque ita
iram, qua in eos accensus erat, exstinguerel. Sic et iis, qui proinple ad eruendos aliorum oculos
* Joan. 1, 10, 11 .
325 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ. 1X . 326
involant, suppliciuin proposuit, ut ejus acerbitate eos, si bono animi proposito non moverentur, de
terrcret .

"Ετι κατά των αυτών , του αγίου Κυρίλλου εκ A Item adversus eosdem. Sancti Cyrilli ex libro ad
του προς τον βασιλέα Θεοδόσιος προσφωνη
τικού.
Το αποστολικόν ρητόν το λέγον περί του Σωτήρος •
'Εν ομοιώματα ανθρώπου γενόμενος , και σχή-
ματι ευρεθείς ως άνθρωπος , προβαλλόμενος έκα-
στος των αιρετικών των βδελυρών δογμάτων κατα-
σκευάζει το ψεύδος . 'Αρειος μεν, και Ευνομιος, και
'Απολλινάριος , και το ομοίωμα , και το σχήμα του
ανθρώπου το φαινόμενον της ημετέρας φύσεως
μόνον σημαίνειν διαγορεύοντες : οι δε της των
Δοκιτων φάλαγγος ( 8), και το ομοίωμα , και το
σχήμα είς σκιάν τινα, και εικασίαν, και φαντασίαν
σώματι έoικυίαν λαμβάνοντες . Και μεθ ' έτερα:
"Ημείς δε το εν ομοιώματα ανθρώπου γενέσθαι, και
σχήματι ευρεθήναι, ήτοι γνωρισθήναι ώ ; άνθρωπον , B telligimus, ut naturam nostram assumpserit, et
ούτω νοήσωμεν · ότι την ημετέραν φύσιν προσλα-
βών, και ίσος ημίν ήν, και όμοιος • ίσος μεν, ώς
μορφήν δούλου λαβών , ήγουν φύσιν ανθρώπου
όμοιος δε , ώς δίχα σπέρματος . Το μεν γάρ εκ
γυναικός ανθρώπινον, το δε εκ παρθένου υπέρ
άνθρωπον . 'Εν ομοιώματι μεν ούν είπε , διά το
τάλλα μεν ίσον ημίν είναι κατά την φύσιν, ουκ
έχει δε το εκ σπέρματος συνεστάναι . Το αυτο δε
δηλοί και το Σχήματι ευρεθείς ως άνθρωπος .
Σχήμα γρ πάλιν είπε, διότι εί και το ανθρώπινον
είδος είχε, και αληθώς αυτό περιεβέβλητο, αλλ' ούν
πλέον είχεν ανθρώπου τω μη ψιλον αυτόν είναι ,
αλλ' ηνωμένον θεότητι . Ει δε κατά φαντασίαν έναν
θρωπήσαι τον Σωτήρα δεξόμεθα,μάτην οι απόστο- c cum divinitate conjunctus.. Quod si specie tantum ,,
λοι , μάτην το κήρυγμα, και συντόμως ειπείν οι χε
ται πάσιν η σωτηρίας ελπίς.
Κεφάλαιον κθ'.
"Ετι κατά τωναυτών , του Δαμασκηνού.
"Οτι ου δύο αρχαι , μια αγαθή, και μία πονηρά ,
εντεύθεν εισόμεθα . 'Εναντία εισίν αλλήλοις το άγα-
θόν, και το πονηρόν , και άλλήλων φθαρτικά, και εν
αλλήλοις , ή συν αλλήλοις ουχ υφιστάμενα . Εν μέρει
ούν τούτων έκαστον έσται του παντός . Και πρώτον
μεν περιγραφήσονται ουχ υπό του παντός μόνον ,
αλλά και υπό μέρους του παντός τούτων έκαστον •
έπειτα τις και την χώραν εκάστω αποτεμόμενος; Ού
γάρ αλλήλοις συνενεχθήναι , και συμβιβασθήναι φή- D nem descripsit suam ? Νeque enim inter se couve
σουσιν . 'Επεί ου κακόν το κακόν ειρήνην άγον πρός
το αγαθόν , και συμβιβαζόμενον · ουδέ αγαθόν το
αγαθόν φιλικώς προς το κακόν διακείμενον. Εί
δ' έτερος και τούτων εκάστω την οικείαν αφορίσας
διατριβής , εκείνος μάλλον έσται Θεός. Ανάγκη δε
και δυοίν θάτερον , η άπτεσθαι , και φθείρε.ν άλληλα,
ή είναι τι μέσον , εν ώ ουδε το κακόν, ουδε το άγα-
θόν έσται, ώσπερ τι διάφραγμα διείργον εξ αλλήλων
1
' Philipp. 13, 7.
(8) Ad verba, οι δε της των Δοχιτών φάλαγγος,
legilor scholium in codice Mosquensi 1 : Aoxitat
και Φαντασιασται , οι διοικήσει και φαντασία γεγονέναι
Theodosium imperalorem scripto.
.
Ea Aposloli verba de Servatore : In similitudine
hominum factus , et habitu inventus κι homo 1, ar
ripiunt heretici ,, ut exsecrande doctrine sue men.
dacia lueantur atque confirment. Nain Arius qui.
dem, et Eunomius, et Apollinarius similitudinem
et babitum sic accipiunt , ut naturæ nostræ spe .
ciem duntaxat quamdam significent. Reliquæ au
lem ha reticorum copiæ per similitudinem el ha
bitum umbram quamdain, et imaginem , et for
mam corpori similem interpretantur. Et post alia :
Nos autem in similitudine hominis factum , et ha
bitu inventum sive cognitum ut hominem , sic in
equalis nobis ac similis fuerit . Equalis, quia servi
formam, seu naturam humanam accepit. Similis,
. quia sine semine. Nam quod ex muliere natus sit,
humanum id est. Quod autem ex virgine, id vero
humana conditione præstantius. In similitudine
igitur dixit, quoniam cum in reliquis par esset no
bis el æqualis, quantum ad naturam pertinet, non
tamen ex semine conceptus est. Idemque verbis
illis significatur, Et habitu, seu figura , inventus ut
homo. Figuram enim dixit, quia licet humanam
speciem , et naturam haberet, vereque illam in .
duisset, homine tamen habebat aliquid excellen
tius, quia non purus erat et simplex homo, sed
et imagine quadain , ac simulatione Servalorem
hominis assumpsisse naluram admittimus, inanis
fuit' labor apostolorụm, inanis est Evangelii pro
mulgatio, inanis denique salutis spes.
Item contra eosdem . Damasceni 29.
Duo non esse principia, unum bonum, et alterum
malum, sic intelligemus . Bonum et malum con
traria sunt, seque vicissim interimunt, et eorum
utrumque nec in altero, nec cum altero polest
consistere. Separatim igitur erunt, in ipsa rerum
universitate , et primum ita circumscribentur, ut
non solumn in mundo sint, sed unum in una mundi
parle, alterum in alia . Jam quis utrique regio
nisse , et fedus indisse dicent. Quandoquidem ma
lum non esset malum , si amicitia cum bono con
junclum csset : nec bonum esset bonum , si illi
cum malo conveniret. Sin tertius aliquis suum
utrique domicilium præfinivit , ille polius erit
Deus . Alterutrum autem est necessarium ,
ut vel se contingant mutuoque interimant, vel
inter ea sit aliquod medium, in quo nec bo
λέγοντες την θείαν ενανθρώπησιν · οποίοι είσι και
οι ανωτέρω εν αρχή του παρόντος τίτλου μνημονευ
θέντες .
327 EUTHYMII ZIGABENI 38
num nec alum commoretur , quodque tanquam Α αμφότερα . Και ουκ έτι δύο, αλλά τρείς αρχαι έσον
seplum utraque sejungat et dirimat. Et hoc ται . 'Ανάγκη δε τούτων το έτερον ή ειρηνεύειν , όπερ
quidem pacto noil duo erunt, sed tria princi- το κακόν ου δύναται , το γάρ ειρηνευον ου κακόν, ή
pia. Praeterea necesse est ut vel in pace degant, μάχεσθαι , όπερ το αγαθόν ου δύναται · το γάρ
quoil malum non potest : quod enim in pace degil, non μαχόμενον ου τελέως αγαθόν • ή το μέν κακόν μά
est malum ; vel puznent, quod nequit bonum : χεσθαι, το δε αγαθόν μή αντιμάχεσθαι , αλλ' υπό του
quod enim bellum gerit , perfecte honum non κακού φθείρεσθαι , ή αει λυπείσθαι , και κακου
est ; vel njalum quidem pugnet , bonum autem χείσθαι, όπερ ού του αγαθού γνώρισμα . Μία τοίνυν
noa repugnet : qua sane ratiοne bonuoi malo dele- αρχή αγαθή πάσης κακίας απηλλαγμένη . 'Αλλ' εί του
relur aut cerle vexaretur et discruciarelur, quod 5 το φασι , Πόθεν το κακόν ; αμήχανον γάρ εκ του
bono alienum est. Unum ergo principίum est, idque αγαθού το κακόν έχειν την γένεσιν · φαμεν ούν ότι το
bonum et ab omni malitia remotissimum . Quod κακόν ουδέν έτερόν έστιν ει μή του αγαθού στέρησις ,
si dixeris Unde igitur malum ? a bono enim ortum και εκ του κατά φύσιν εις το παρά φύσιν παρα
habere non potest ; respondemus, malum nihil aliud τροπή . Ουδέν γάρ κακόν κατά φύσιν · πάντα γάρ
esse nisi privationem boni, et commutationem ex eo όσα εποίησεν ο Θεός κ.λά λίαν , καθ' ό γέγονεν. Ούτω
quod secundum naturam est,in id quod est contra B τοίνυν μένοντα καθώς έκτισται , καλά λίαν εισίν•
naluram . Nihil enim nalura malum . Nain omnia, εκουσίως δε αποφοιτώντα του κατά φύσιν, και εις το
quæ Deus fecit, valde sunt iona quatenus facta παρά φύσιν ερχόμενα , εν τω κακώ γίνονται . Κατά
sunt. ltaque si manent quemadmodum fuerunt φύσιν μεν ουν πάντα δούλα , και υπήκοα του Δη
procreara , valde bona sunt. Sin a proprio naturæ μιουργού . " Οταν δε εκουσίως τι των κτισμάτων
statu voluntale delectunt in contrarium , in malo άφηνιάση , και παρήκοον του ποιήσαντος αυτο γένη
consistuni. Natura igitur procrealori cuncia ser- ται, εν εαυτό συνεστήσατο την κακίαν. Η κακία γάρ
viunt et parent. Quando autem sponte sua aliquid ούτε ουσία τις έστιν, ούτε ουσίας ιδίωμα, αλλά συμ
eorum , quæ procreala sunt, imperium delreclans βεβηκός , ήγουν εκ του κατά φύσιν εις το παρά φύ
ab auctore suo defecerit, in se ipso malum constituit, σιν εκούσιος παρατροπή , όπερ έστιν η αμαρτία .
Malum enim nec essentia est, nec aliquid essentiæ Πόθεν ούν ή αμαρτία και της αυτεξουσίου γνώμης του
proprium , sed accidens , el ab eo, quod secundum διαβόλου εύρεμα. Κακός ούν ο διάβολος , ου καθό γέ.
.

valuram est, in id quod naturæ adversalur decli- γονεν · άγγελος γαρ φωτεινότατος και λαμπρότατος
natio . Hoc autem nibil aliud est, nisi peccatum . υπό του Δημιουργού έκτισται , αυτεξούσιος , ώς λογι
Unde igitur peccatum ? a propria voluntale diabolic κος · εκουσίως δε της κατά φύσιν αρετής απεφοίτησε
inventum . Ergo diabolus malus ? Non quatenus fa- και εν τω ζόφω της κακίας εγένετο, Θεού μακρυν
clus est. Lucidissimus enim et præclarissimus ange- θείς του μόνου αγαθού και ζωοποιού . Εξ αυτού γάρ
Jus fuit precreatus ab opifice Deo, libera præditus πάν αγαθών αγαθύνεται . Και καθ ' όσον εξ αυτού
voluntate, quippe qui ratione ornatus sit. Ulyro au- εμακρύνθη γνώμη , ου γάρ τόπω , εν τώ κακό γέγονε .
tem et volens aa virtute congruenti naturæ suæ discederis in malitiæ tenebras incidit, procul amolus a Deo
qui solus est Lonus et largitor vitæ. Ab ipso epim quidquid est bonum habet, ut bonum sit, et dum
voluntale recidit ab eo (voluntate enim , non loco , ab illo receditur ) in malum incurrit.
TITULUS Χ. ΤΙΤΛΟΣ Γ'.
Adversus Sabellium . Sancti Cyrilli ex interpretatio- Tού εν αγίοις Κυρίλλου κατά Σαβε.11ίου . Εκ
ne in Jounnis Evangelium . της κατά Ιωάννην Ευαγγέλιων ερμηνείας
τα όλα ταύτα κεφάλαια.
Si idem est Filius , qui Pater, quæ est distinctio- Ει αυτός έστιν ο Υιός , και Πατήρ, ποίον έχει λά
nis nominum ralio ? Nam si alium non genuit, cur γον ή των ονομάτων διαστολή ; Ει μη γαρ άλλον
vocatur Pater ? Ει qui a Patre genitus non est , D εγέννησεν , ίνατί καλείται Πατήρ ; Πώς δε όλως
quomodo prorsus est Filius ? Quoniam igitur geni- Yίος, ει μή εγεννήθη παρά Πατρός ; Επειδή δε γε
lum esse Filium divinæ Scripluræ testantur , et γεννήσθαι τον Υιόν αι θείαι κηρύττουσι Γραφα, και
veritas ita sese habet, per se in propria quisque και της αληθείας ούτως έχει λόγος, ύφεστήκασιν άρα
persona exsistunt Paler et Filius. Quandoqui- καθ' εαυτούς, και εισίν ιδιαζόντως και ο Πατήρ, και
dem unus ab altero distinguitur ut aa gignente ο Υιός, είπερ έτερον εξ ετέρου φαίνεται το γεννώμε
genitus . γον ως προς το γεννών .
Beatus Paulus ad Philippenses de Filio scribens, "Ο μακάριος Παύλος επιστέλλων Φιλιππησίους περί
Qui rapinam , inquit, non est arbitratus, esse se æqua . του Υιού φησιν· “ος έν μορφή Θεού υπάρχων ουχ
lem Deo ' . Quis igitnr ille est, quinoluit rapinam άρπαγμών ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ. Σ "Η γάρ ουκ
arbitrari , se esse æqualem Deo ? Nonne dicendum ανάγκη λέγειν ένα μέν τινα υπάρχειν τον έν μορφή
est necessario unum quidem illum esse , qui est in for- Θεού , έτερον δε πάλιν το όπερ ήν η μορφή ; 'Αλλ'
ma Dei, alterum autem cum cujus est forma ? Omnes έστι δηλον άπασι και ομολογούμενον. Ουκούν ουχ έν
hoc ut perspicuum confitentur. Quare nun unnm τι κατά ταυτόν τώ αριθμό Πατήρ ,1 και Υιός , αλλ'
1
Plilip. n , 6.
329 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ . Χ . 333
ιδιοσύστατοι, και εν αλλήλοις θεωρούμενοι κατά την A quiddam numero sunt Paier el Filius, sed in sua
ταυτότητα της ουσίας , ει και είς εξ ενός, δηλαδή εκ uterque consistit persona, el quamvis unus ab
Πατρός ο Υιός. uno sit, nempe Filius a Patre, unam tamen essen ,
tiam el naluram habent.
'Εγώ και ο Πατήρ έν εσμεν , έφασκεν ο Σωτήρ, Ego et Pater ( inquit Servator) unim sumus , '1 ul
ως ειδώς δηλονότι και εαυτόν ιδίως ύφεστηκότα , και qui sciret, el se el Patrem propria utrumque per
τον Πατέρα . Ει δε μή ούτως έχει του πράγματος και sona subsistere. Nam nisi res ita vero se habet, cur
αλήθεια, τι μή τηρή σας τη ενάδι το τρέπον έφασκεν, non servavit unitatis decorum , Ego, inquiens, et
'Εγώ και ο Πατήρ έν ειμι ; Επειδή δε εις πληθυν- Pater unum sum . Numero igitur Utens pluribus
τικών αριθμόν το σημαινόμενον εξαπλοί, δήλος αν congruenti, eorum qui aliter sentiuni evertit opi
είη λοιπόν την των ετεροδόξων ανατρέπων υπό- nioncm .
νοιαν.
'Εκ της ουσίας όντα της του Θεού και Ιατρός Seipsum esse ex Dei el Patris essentia declarans
επιδεικνύων εαυτόν ο Υιός φησί που πάλιν : 'Εγώ Filius , Ego,inquit, a Patre exisi 2. Quomodo igi
έκ του Πατρός εξήλθον, και ήκω. Πώς oύν ουχ lur non aller ab illo erit persona duntaxai, el nu
B
έτερος έσται παρ' αυτόν, ώς εν υποστάσει , και mero, cum omnis nos ratio doceat , id quod ex ali .
αριθμό , παντός ημάς αναπείθοντος λόγου το έκ τι- quo proficiscitur ab eo diversum cogitare ? Quare
νος προελθόν έτερον είναι παρ' εκείνο νοείν, αφ' ού constat , aliler sentientium opinionem esse falsam.
δή και προελήλυθεν ; Ούκούν αληθής ουδαμώς τοις δι'
εναντίας ο λόγος .
Έξ οργής εμπεπρήσθαι Θεού τας των Σοδομιτών Ex ira Dei Sodoinitarum civitales fuisse incen
πόλεις ή θεία λέγει Γραφή. Εξηγουμένη δε όπως sas alque combustas testatur divina Scriplura , que
αυτοίς ο θείος έπενήνεκται θυμός , και τον τρόπον aperte declarans,, quomodo Deus illis succensuerit,,
της απωλείας εκδιδάσκουσα σαφώς, "Εβρεξε , φησί , et quomodo eversæ deletæque fuerint , Pluit, in
Κύριος πύρ παρά Κυρίου επί Σόδομα , πύρ , και quit, Dominus a Domino super Sodomam ignem ei
θείον . Επεί και αύτη τοις εκείνα πλημμελείν ειω- sulphur . Hoc enim punitionis genus flagitiosis illis
θέσιν ή μερίς του ποτηρίου πρεπωδεστάτη . Ποίος ούν maxime congruebat. Quis ergo Dominus a quo
άρα Κύριος παρά ποίου Κυρίου το πυρεπαφήκε , και Domino ignem demisil, et Sodomitarum urbes abo
τας των Σοδομιτιών κατέφλεξε πόλεις ; Αλλ' έστι levit ? Pater nimirum omnia per Filium agens, qui
δηλον ώς ο Πατήρ πάντα δι' Υιού ενεργών, επεί και c virtus est et brachiumipsius, fecit ut ignerm in
δύναμις αυτού και βραχίων εστίν, αυτόν Σοδομίταις Sudomilas plueret. Quamobrem qui fieri potest, ut
ύειν επoίει το πυρ. " Οτε τοίνυν Κύριος παρά Κυρίου cum Dominus a Domino ignem in eos conjecerit,
το πυρ εκείνοις εφίησι, πως ουχ έτερος, όσον εις το non sit distinclus et a Filio Paler, ut propria exsi
ιδίως υπάρχειν , παρά τον Υιόν ο Πατήρ, και αν πά- siens persona, et rursum a Paire Filius ? Hic enim
λιν ο Υιός παρά τον Πατέρα ; Το γαρ εν ώς εξ ενός unum ab uno significalur.
εν τούτο σημαίνεται.b .
Εξαποστειλαν το φως σου, και την αλήθειών Emille lucein luam el veritalem luam ". Quæriam
σου . Ποίον ούν άρα εστί φώς ; Ποία δε η αλήθεια illius est lux , et veritas 2 Audi Filium , qui , Ego ,
αυτού ; Λέγοντος άκουε του Υιού • Εγώ είμι το φώς , inquit, sum lus , ego sum veritas. Itaque si lux et
και , 'Εγώ είμι ή αλήθεια . Ει δε πέμπεται προς ημάς veritas Patris, nempe Filius, ad nos mittitur, quo :
το φως και η αλήθεια του Πατρός , τουτέστιν ο Υιός, modo non est ab illo distinclus, quatenus propria
πώς ουχ έτερός έστι παρ' αυτόν , όσον εις το ιδίως subsistit persona, licet cum illo unum sit, quantum
υπάρχειν , ει και έν έστιν ώς προς αυτόν, όσον εις την ad unam et eamdem essentiam pertinet ? Quod
της ουσίας ταυτότητα ; Ει γάρ μη ούτως έχειν οίον- si , ut quidain opinantur, unus est Paler idem, qui
ταί τινες, και αυτός δε και είς έστι Πατήρ και Υιος, Del Filius, cur non ea potius precandi ratione usus
τι μή έτερον εποιείτο τον της ευχής τρόπον ο πνευ . est divino Spiritu amatus propheta : Veni, inquiens,
ματοφόρος βοών, Έλθε προς ημάς, ώώ φώς και αλή- ad nos, o Iux et veritas ? Quare cuum dixerit, Mitte ,
θεια ; Επειδή δε το, Εξαπόστειλον , λέγει, δηλος αν alium utique intellexit illum esse, qui millit, el
είη λοιπόν έτερον μεν τον αποστέλλοντα ειδώς, έτε- alium eum , qui millitur . Missionis autem ratio
ρον δε τον αποστελλόμενον. Ο δε της αποστολής Deo conveniens cogitetur.
τρόπος νοείσθω θεοπρεπώς .
'Επει δε τω Σαβελλίω αντίθετός εστιν 'Αρειος : Verum quia cum Sabellio Arius pugnat : nam ille
εκείνος μέν γάρ τα τρία πρόσωπα συναιρών εις έν, Tres personas in unum ita contraxit, ut unam tan
έν πρόσωπον και μίαν φύσιν έδογμάτιζεν ούτος δε lum personam , et naturam unam esse contenderet ;
την μίαν φύσιν διαιρών , τρείς φύσεις και τρία πρόσ . hic autem naturam unam ita divisil, ut tres nalu .
ωπα τουναντίον αντεδογμάτιζεν : οι άλλοι Πατέρες , ras, el tres personas assereret : Athanasius, el Ba
Αθανάσιος , και Βασίλειος , και Γρηγόριος, εν οις silius, el Gregorius, el alii Palres cum exsecran
Joan. x , 50. 3Joan. XV:, 28. 2 Gen. XVII , 24 , Psal. XLII , 5.
PATROL. GR . CSXX . 11
 EUTHYMII ZIGABENI
331
dam Arii opinionem impugnarent , simul etiam Sa - Α ανέτρεψαν την 'Αρείου βλασφημίαν, συμπαρέλαβον
bellii doctrinam , ad quam refellendam , ut pote pau- και την Σαβελλίου και συνανέτρεψαν, ότι μηδε πολ
cis comprehensam , non muliis opus erat argumen-
tis , everterunt.
TITULUS XI .
In Ariunos. Magni Athanasii, ex quarlo contra eos
ipsos libro.
Beatus Alexander episcopus Ecclesia Arium eje-
cit, el extrusit dicentem hæc : Non semper Deus
l'ater, non semper Filius fuit. Sed cum omnia ex
nihilo facta sini, eodem modo el Filius exstitit ,
qui el ipse ex rebus procreatis et fictis una est .
Cumque omnia non essent prius, quain facta sunt,
sic fuit aliquando, cum el Dej Verbum uon essel.
Neque enim erat ante quam gignerelur, sed essi-
stendi principiumIn:buit, cum Deus voluit ipsum B του είναι. Τότε γάρ γέγονεν, ότε βεβούλευτο αυτόν
cllicere. Nain unum ex universis operibus et ipsum
est . Et quoniam natura mulabile est , voluntale
permansit bonum , cum tamen ut reliqua omnia
mulari possit, quando vull . Idcirco enim Deus cum
prævideret ipsum futurun bonum , hanc illi glo-
riam tribuit, quam ex virtute deinceps oltinuit.
Dicunt igitur, Christum non esse verum Deum ,
sed communione Deuin dici, ut reliquos omnes .
Addunt præterea , ipsum lion esse in Patre natura
el proprium essentiæ illius Verbum el propriam
ejus sapientiam , qua mundum huic fabricatus
est . Aliud enim esse Verbum illud proprium quod
in Patre est, aliamque propriani in Patre sapien
tiam, qua quident sapientia et Verburn loc fecit. c Πατρί αυτού ίδιος Λόγος, και άλλη ή εν τω
Hunc enim ipsum Dominum opinione Verbum ra
lionemque dici propter illa , quæ ratione sunt præ
dita : opinione item dici sapientiam propter illa,
quæ sapientia sunt ornala . Denique cum omnia
sint aliena el peregrina, et ab essentia Palris re
nolissima, sic el ipsum asserunt ab essentia Pairis
alienissimum ac remotissimum , quippe qui facius
el creatus sil , el upum opus. Ad hæc aiunt Deum
non propler illum nos procreasse , sed illum prop-
ter nos. Eral enim , inquiunt, solus Deus , el cum
illo non erat Verbum . Deinde cum vellet nos ellice-
re , tunc et illud effecil, el ex quo factum est , Ver-
bum,, elet Filium,, el sapientiani ipsum appellavit ,
ul nos per illud procrearet. Et quemadmodum re-
non
liqua omnia Dei voluntale exsliterunt, cum
esseot priu . , sic et ipsum , cum antea non esset,
factum est . Neque eniin , inquiunt, proprius el na-
turalis Filius Palris est Verbunm , sed et ipsum per
gralian exstitit. Qui enim est Deus , Filium , qui
non eral, ſecit ea voluntale, qua fecit el fabrica-
vit ei esse voluit omnia . Nam illud etiam dicunt ,
Christum non esse naturalem et veram Patris vir-
tulem , sed quemadmodüin bruchus, et eruca, sic
el ipse Patris, inquiunt, virtus dicitur. Illud item
adjungunt, Patrem esse filio invisibilemn , Filium
enim Patrem nec vide. e, nec intelligere perfecte
el absolule . Nam cum essistendi principium ha-
beat , non posse eum, gui principio caret, cogni-
tum habere. Quod si cognoscat el videat, pro men-
332
λών εδείτο λόγων ευέλεγκτος ούσα , και εις ολίγους
φθάσασα.
ΤΙΤΛΟΣ ΙΑ .
Του μεγάλου Αθανασίου κατά 'Αρειανών, εκ του
κατά 'Αρειανών τετάρτου λόγου.
"Ο μακάριος Αλέξανδρος και επίσκοπος εξέβαλε
τον "Αρειον της Εκκλησίας λέγοντα ταύτα • Ουκ άει
ο Θεός Πατήρ. Ουκ αεί ήν ο Υιός , αλλά πάντων όντων
εξ ουκ όντων , και ο Υιός του Θεού εξ ουκ όντων εστί .
Και πάντων όντων κτισμάτων , και αυτός κτίσμα και
ποίημά έστι . Και πάντων ουκ όντων πρότερον , αλλ '
επιγενομένων , και αυτός και του Θεού Λόγος ήν ποτε ,
ότε ουκ ήν, και ουκ ήν πρίν γεννηθήναι. 'Aρχήν έχει
ο Θεός δημιουργήσαι. “Εν γάρ των πάντων έργων
εστι και αυτός. Και ότι τη μεν φύσει τρεπτός έστι,
τω δε ιδίω αυτεξουσίω βούλεται μένειν καλός • ότε
μέντοι θέλει, δύναται τρέπεσθαι και αυτός, ώσπερ
και τα πάντα. Διά τούτο γάρ ο Θεός προγινώσκων
έσεσθαι καλόν αυτόν προλαβών αυτώ ταύτην την δο .
ξαν δέδωκεν , ήν αν και εκ της αρετής έσχε μετά
ταύτα . Λέγουσι γούν ότι ουδε Θεός αληθινός έστιν ο
Χριστός, αλλά μετοχή και αυτός, ώσπερ οι άλλοι
πάντες, λέγεται Θεός. Προστιθέασι δε και τούτο , ότι
ουκ έστιν αυτός εν τω Πατρί φύσει , και ίδιος της
ουσίας αυτού Λόγος , και η ίδια σοφία, εν ή πεποίηκε
τούτον τον κόσμον, αλλ' άλλος μέν έστιν ο εν τω
Πατρί ιδία σοφία αυτού , εν ή σοφία και τούτον
τον Λόγον πεποίηκεν. Αυτός δε ούτος ο Κύριος
κατ' επίνοιαν λέγεται Λόγος διά τα λογικά, και
κατ' επίνοιαν λέγεται σοφία διά τα σοφιζόμενα .
'Αμέλει φασίν ότι πάντων ξένων και αλλοτρίων
όντων κατά την ουσίαν του Πατρός , ούτω και
αυτός ξένος μεν, και αλλότριος της του Πατρός
ουσίας εστί • τών δε γεννητών και κτισμάτων ίδιος
και είς τυγχάνει. Κτίσμα γάρ έστι , και ποίημα , και
έργον. Πάλιν τε φασιν ότι ουχ ήμάς έκτισε δι' εκεί
νον , αλλ' εκείνον δι' ημάς. "Ην γαρ, φησί , μόνος
ο Θεός , και ουκ ήν ο Λόγος συν αυτώ. Είτα
θελήσας ημάς δημιουργήσαι, τότε πεποίηκε τούτον.
Και αφ' ου γέγονεν, ώνόμασεν αυτόν Λόγον, και
O
Υιον , και σοφίαν, ίνα και ημάς δι' αυτού δημιουρ
γήση. Και ώσπερ τα πάντα βουλήματι του Θεού
υπέστη ουκ όντα πρότερον, ούτω και αυτός το βου
λήματι του Θεού ουκ ών πρότερον εγένετο. Ού
γάρ έστι του Πατρός ίδιον και φύσει γέννημα ο Λο .
γος, αλλά και αυτός χάριτι γέγονεν. Ο γάρ ών Θεός
τον μη όντα Υιόν πεποίηκε τη βουλή , εν ή και
τα πάντα πεποίηκε, και εδημιούργησε, και έκτισε,
και γενέσθαι ήθέλησε . Και γάρ και τούτο λέγουσιν ,
ότι ουκ έστιν ο Χριστός ή φυσική και αληθινή δύνα
μις του Θεού , αλλ' ώσπερ η κάμπη και ο βρούχος
λέγονται δύναμις , ούτω και αυτός λέγεται δύναμις
του Πατρός . Προς τούτοις έλεγεν ότι το Υιώ ο Πα
τηρ αόρατος υπάρχει , και ούτε ορά, ούτε γινώσκει
τελείως και ακριβώς τον Πατέρα ο Υιός. 'Aρχήν γάρ
333 PANOPLIA DOGMATICA
έχων του είναι ου δύναται τον άναρχον γινώσκειν. A sure sue ratione cognoscere el videre, quemad .
Αλλά και ο γινώσκει και βλέπει , αναλόγως οίδε τοις
ιδίοις μέτρους. Και βλέπει, ώσπερ και ημείς γινώσκο-
μεν και βλέπομεν κατά την ιδίαν δύναμιν . Προσετίθει
δε και τούτο, ότι ου μόνον τον Πατέρα ουκ οίδεν άκρι-
βώς , αλλ' ουδε την ιδίαν εαυτού ουσίαν οίδε . Πάντα δε
ταύτα τών Γραφών εστιν εναντία. Ο μεν γαρ Ιωάν-
νης φησίν, 'Εν αρχή ην ο Λόγος · ούτοι δε φά-
σκουσιν , Ουκ ήν πριν γεννηθήναι. Και αυτός δε πάσιν
έγραψε, Και εσμεν εν τω αληθινή εν τω Υιώ αυ-
του Ιησού Χριστώ . Ούτός έστιν ο αληθινός Θεός,
και η ζωή ή αιώνιος: ούτοι δε ώσπερ αντιμαχό-
μενοι φάσκουσι μή είναι τον Χριστόν αληθινόν Θεόν,
αλλά κατά μετοχών και αυτόν, ως πάντας , λέγεσθαι
Θεόν. Και ο μεν Απόστολος αιτιάται τους Έλληνας ,
ότι κτίσμα σέβoυσι, λέγων· 'Ελάτρευσαν τη κτίσει
παρά τον κτίσαντα Θεόν · ούτοι δε κτίσμα λέγον-
τες είναι τον Κύριον και ως κτίσματι λατρεύοντες judicium sit,, et quemadmodum gentibus,, sic eliani
αυτώ, τι διαφέρουσιν Ελλήνων; Πώς γαρ, εί τούτο ipsis Deatus Paulus irascatur ? Ει Dominus,, Ego,,
φρονούσιν, ουχί και κατ' αυτώνεστι το ανάγνωσμα ,
και ώσπερ εκείνοις, ούτω και αυτοίς μεμφόμενος
έστιν ο μακάριος Παύλος ; Και ο μεν Κύριός φησιν ·
' Εγώ και ο Πατήρ έν εσμεν , και , ο έωρακώς έμε
εώρακε τον Πατέρα • και ο παρ' αυτού δε αποστα-
λείς κηρύττειν Απόστολος γράφει : "Ος ών απαύ-
.
γασμα της δόξης και χαρακτήρ της υποστάσεως
.
αυτού · ούτοι δε τολμώσι διαιρείν, και αλλότριον
αυτόν της του Πατρός ουσίας και άϊδιότητος λέγειν,
και τρεπτόν εισάγειν οι άθεοι, ου βλέποντες ότι
ταύτα λέγοντες ουκ έτι ποιούσιν αυτόν εν μετά του
Πατρός , ολλά μετά των κτισμάτων. Τίς γαρ ουχ
ορά ότι αδιαίρετόν εστι το απαύγασμα προς το φως,
και ίδιον αυτου συνυπάρχον τούτω φύσει , και ουκ
επιγέγονεν ύστερον ; Είτα του Πατρός λέγοντος,
Ούτός έστιν ο Υιός μου ο αγαπητός , και των
Γραφών λεγουσών τούτον είναι του Πατρός Λόγον, εν
και οι ουρανοί έστερεώθησαν, και απλώς πάντα δι'
αυτού εγένετο , ούτοι καινών εφευρεται δογμάτων
και πλαστών γινόμενοι έτερον έπεισάγουσι Λόγον ,
και άλλην σοφίαν του Πατρός είναι , τούτον δε κατ'
επίνοιαν διά τα λογικά λέγεσθαι Λόγον και σοφίαν ,
ουχ ορώντες , όσον εκ τούτου το άτοπον. Ει γάρ δι'
ημάς λέγεται κατ' επίνοιαν Λόγος και σοφία, τι αν
είη αυτός, ουκ αν είποιεν. Ει γάρ ταύτα αυτόν
λέγουσιν αι Γραφάι, ούτοι δε ταύτα είναι τον Κύριον D esse negant, ne essequidem illum volunt homines
ου θέλουσι , φανερώς ουδε υπάρχειν αυτόν θέλουσιν,
οι άθεοι και των Γραφών εναντίοι . Και τούτο οι μεν
πιστοί δύνανται παρ' αυτής τε της Πατρικής φωνής,
και παρά των προσκυνούντων αυτών αγγέλων, και
των περί αυτού γραψάντων αγίων μαθείν • ούτοι δε ,
έπει την διάνοιαν ουκ έχουσι καθαράν , ουδε δύναν-
1 gos viros intelligunt, possuni a dæmonibus saltem
ται θείων επακούειν και θεολόγων ανδρών , δύναν-
ται καν παρά των ομοίων αυτοίς δαιμόνων μαθείν ότι
μή ώς πολλών όντων ανεφώνουν , αλλά τούτον μόνον
ειδότες έλεγον , Συ ει ο άγιος του Θεού , και ο Υιός
του Θεού. Και γάρ ό την αίρεσιν αυτοίς υποβάλλων,
τπειράζων εν τω όρει , ουκ έλεγεν, Ει και συ Υιός εί
1 Joan . 1 , 1. 1 1 Joan . v , 20 . Rom . 1 , 25.
- TIT . XI . 374
modum etiam nos pro viribus nostris cognoscimus
el intuemur. Ac non solum exquisitam non habere
Patris cognitionem , sed ne propriam quidem sui
ipsius essentiam nosse . Quæ quidem omnia Scrip
liris divinis adversantur. In principio enim , Joan
nes inquit, erat Verbum ' ; isti vero dicunt : Non
eral prius quam generaretur. Et alibi : Sumus in
vero Filio ejus, Jesu Christo . Hic est verus Deus el vila
alerna ' . Al isti repugnantes dicunt, Christum non
esse verum Deum , sed communione quadam , ut
sunt reliqui omnes, qui vocantur dii . Et Aposto
lus quidem gentes accusat , quod res procreatas co
lant, Et servierunt, inquiens, creaturæ potius quanı
Creatori • . Isti autem cum Dominum creatum asse
B
rant , et illi tamen serviant, quid a gentibus diffe .
runt ? Cur enim , si ita sentiunt, non etiam in eos
inquit, el Pater unum sumus ; el : Qui vidit me,
vidil et Palrem * . Et Apostolus ab eo missus ad Evan
gelium divulgandum ita scribit : Qui cum sit splen
dor gloriæ, el figura substantiæ ejus * . Al isti divi
dere audeni, eumque ab essentia æternitaleque
Patris alienum , et mutabilem dicere . Nec animad
verlunt impii se, dum hæc dicunt,, illum non
amplius unum cum Patre, sed cum rebus procrea
lis constituere. Quis enim non videt , a luce sepa -
rari non posse splendorem , cujus proprium est,
C ut naturali vinculo cuin illa semper conjunclus sit ,
non autem postea in illa factus ? Adhæc cum Pa
ter dicat :: Hic est Filius meus dileclus , et Scri
pluræ affirment, hunc esse Patris Verbum , in quo
et cæli firmati sunt, et omnia denique per ipsum
condita : isti novæ commentitiæqne doctrinæ in
venlores aliud inducunt Verbum, et aliam Patris
sapientiam comminiscuntur : hunc cnim opinione
tantum propter illa, quæ ratione sunt prædita,
Verbum et sapientiam dici. Nec vident quam ab
surdum sit id , quod ex eorum sententia sequitur.
Nam si opinione tantum propter nos Verbum, et
sapientia dicitur, quid ipse sit , non polerunt di
cere . Etenim cum Scripturæ dicant, cum esse
Verbum et sapientiam , ipsi autem Dominum hæc
nefarii, et inimici Scripturarum . Ac fideles quidem
viri possunt hoc discere tum a Patris voce, tum'ab
angelis ipsum adorantibus, lum a sanctis scripto
ribus , qui de illo locuti sunt. Isti vero, qui men
lem habent impuram , nec res divinas, nec theolo
sui similibus edoceri. Qui clamabant, non tanquam
mullos, sed ut hunc solum videreni , et dicebant :
Tu es sanctus Dei et Filius Dei . Nam ipse quidem ,
qui hæresim animis eorum injecit, cum tentaret
illum in monte , non dixit : Si et lu Filius Dei es,
quasi essent et alii , sed tanquam solus ipse esset,
• Joan. 1 , 30. * Ηebr . 1, 3. • Matth . 113, 17.
335 EUTIYMII ZIGABENI
Si tu , inquit , es Filius Dei ' . Sed hominibus Α του Θεού, ώς όντων άλλων , αλλ' ώς μένου όντος αυτού,
a mirandis idein accidit quod ipsis Græcis.
Sicut enim bi cum non possent unum Deum
percipere, deoru : sibi nullitudinem confinxe-
runt : sic et illi cum unum Patris Verbum esse
non crederent , ad multitudinem confugerunt; el
cum qui vere Deus est, Verbum csse verum ne-
gantes, creatum fuisse audent cogitare et dicere,
nec allendunt, quaisia impietate referta sit ejusmo-
di sententia . Nam si creatus est , quomodo rerum
procreatarum auctor esse possel ? Aul quomodo
ipse Filius est el sapientia el Verbum ? Verbum
enim non crealur, sed gignitur. Et quod creatum
est non est Filius , sed opus confectum . Quod si
res procrealæ per ipsum eflectæ sunt, creatus au-
tem et ipse est , per aliquid omnino factus est. Ne B τα ποιήματα διά τινος γίνεσθαι, ώσπερ ούν και
cesse est enim , ea quæ fiunt, per aliquem fieri.
Non est autem c.ealus aut factus, quia non est opus ,
sed Verbum Patris. Præterea si alia præter Domi.
nn es Patris sapientia ,, et sapientia in sapientia
nuum
lucia est . Si autem s: pientia est Verbum Dei, erit
Verbum in Verbo factum . Et si Dei Verbum est
Filius, Filius erit in Filio faclus. Quomodo igitur Do-
minus dixit : Ego in Palre, el Pater in me est , cum
in Palie sit alius in quo et ipse Dominus factus
est ? Cur autem el Joannes omisso illo de boc
laulum loquitur, Omnia , inquiens, per ipsum facta
sunt, el sine ipso ne unum quidem factum est : .
Jam si omnia voluntale Dei facta , per ipsum facta
sunt, quomodo el ipse unum corum sit ? Et cum
C
Apostolus dicat : Propter quem omnia el per quem
onnia ", isti non propter illum nos esse factos as
serunt, sed eum propter nos. Si enini res sic habe
rel , dicendum erat, Propler quos factum est Ver-
bum . Non autem id dixit sed, Propter quem omnia
et per quem omnia. Ex quo istos hæreticos esse
et sycophantas declaravit. Jam cum ausi sint dice-
re, aliud quoddam csse Verbum in Deo , quando
nequeunt apertas ex Scripturis demonstrationes
alferre, opus saltem ostendant aliquod istius a se
conficti Verbi, si Patris opera sine hoc Verbo facla
sunt, ut slultitiæ suæ causam aliquam habere vide-
antur. Namı veri quidem Verbi opera cunctis per-
spicua sunt, ex quibus ratione quadain et ipsum κτίσιν ορώντες διανοούμεθα τον ταύτην κτίσαντα Θεόν ,
cognoscitur . Quemadmodum enim res procrealas D ούτω και βλέποντες μηδέν άτακτον εν τοις γενομέ
intuentes procreatorem ipsarum Deum intelligimus, νοις , αλλά πάντα τάξει και προνοία κινούμενα τε
ita cum nihil in eis confusum , sed ou.nia ordine
et providentia moveri conservarique conspicimus,
Dei Verbum in omnibus exsistens, el omnia re-
gens ac moderans animadvertimus. Hoc et divinæ
Scripturæ lestantur, quæ dicunt ipsum esse Dei
Verbum , el per illud omnia fuisse confecla , el sine
ipso factum esse nihil. Islius autem Verbi, quod
ipsi efferuut, nec Scripluræ testimonium , nec opus
ullum ostendunt. Siquidem et Pater, lic est, in-
quiens, Filius meus dilectus , nullum alium esse præ-
ter ipsum significat. Quamobrem egregii isti homi-
nos Manichæis in hac parte videntur similes. Ut
i Malih , iv , 6 1 Joan . ΧΙV , 11 . * Joan. 1 , 3 . • 1 Cor . VΙΙ , 6.
1
332
Ει συ ει ο Υιός του Θεού : 'Αλλ' οι θαυμαστοί,
ώσπερ οι "Έλληνες εκπεσόντες της περί Θεού ενός
εννοίας εις πολυθεότητα κατήλθον , ούτω και αυτοι
μή πιστεύοντες είναι τον του Πατρός Λόγον εις πολ.
λών επίνοιαν πεπτωκασι , και τον μεν όντως όντα
Θεόν αληθινόν Λόγον αρνούνται , κτίσμα δε αυτόν και
ενθυμείσθαι,7 και λέγειν τετολμήκασιν, ου βλέπον
τες, όσης ασεβείας μεστόν εστι το φρόνημα . Ει γάρ
κτίσμα εστί, πως αυτός των κτισμάτων εστι δη
μιουργός ; ή πως αυτός ο Υιός και σοφία, και Λο
γος ; Ο Λόγος γάρ ου κτίζεται, αλλά γεννάται. Και
το κτίσμα ουχί Υιός, αλλά ποίημα. Και ει τα
κτίσματα δι' αυτού γέγονε , κτίσμα δε εστι και αυ
τος , διά τινος άρα και αυτός γέγονεν. 'Ανάγκη γαρ
γέγονε διά του Λόγου, ότι μή αυτός ήν ποίημα,
αλλά Λόγος του Πατρός. Και πάλιν, ει άλλη εστίν η
εν τω Πατρί σοφία παρά τον Κύριον , και η σοφία
εν σοφία γέγονεν. Ει δε σοφία εστίν ο τού Θεού Λό
γος , είη αν και ο λόγος εν λόγω γεγονώς . Και ει ο
Λόγος του Θεού εστιν ο Υιός, είη αν και ο Υιός εν
το Υιώ ποιηθείς. Πώς τοίνυν ο Κύριος έλεγεν,
'Εγώ εν τω Πατρί, και ο Πατήρ εν εμοί , όντος
ετέρου εν τω Πατρί, εν ώ και αυτός ο Κύριος
γέγονε ; Πώς δε ο Ιωάννης άφεις εκείνον περί τού
του διηγείται λέγων, Πάντα δι' αυτού εγένετο,
και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ έν ; Ει δε πάντα
βουλήματι τα γενόμενα δι' αυτού γέγονε , πως αυτός
είς των γενομένων εστί ; Πώς δε και του Αποστόλου
λέγοντος , Δι' όν τα πάντα , δι' ου τα πάντα ,
ούτοι λέγουσιν, Ουχ ημείς δι' αυτόν, αλλ ' εκείνος δι'
ημάς γέγονεν ; "Εδει γάρ, είπερ ούτως ήν, ειπείν
αυτόν, Δι' ους γέγονεν ο Λόγος. Νύν δε μη τούτο
λέγων, αλλά , Δι' όν τα πάντα , και δι' ού τα πάντα,
δείκνυσι τούτους αιρετικούς και συκοφάντας . "Αλλως
τε ει τεθάρρήκασιν άλλον είναι τον Λόγον εν τω Θεώ.
έπει μη φανεράς έχουσι τας εκ των Γραφών αποδεί
ξεις, καν έργον αυτού δεικνύτωσαν , εί τα του Πα
τρός έργα χωρίς τούτου του Λόγου γεγόνασιν , ίνα
τινά σχώσι πρόφασιν της εαυτών ανοίας . Του μεν
αληθινού Λόγου πάντα εστί φανερά τα έργα, ώς και
εξ αυτών αυτών αναλόγως θεωρείσθαι. Ως γάρ την
και μένοντα, ενθυμούμεθα Λόγον είναι του Θεού
τον επί πάντων τε όντα και ηγεμονεύοντα. Τούτο
και αι θείαι Γραφαί μαρτυρούσι λέγουσαι , αυτόν τε
είναι τον του Θεού Λόγον, και ότι δι' αυτού τα πάντα
εγένετο, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέν. Εκείνου δε
περί ου λέγουσιν, ουδέν ούτε ρητόν, ούτε έργον υπ'
αυτών δείκνυται. Και γάρ και αυτός ο Πατήρ λέγων,
Ούτός έστιν ο Υιός μου ο αγαπητός , ουδένα έτε
ρον είναι παρ' αυτόν σημαίνει. Ουκούν κατά τούτο
Μανιχαίοις λοιπόν οι θαυμαστοί προσετέθησαν. Και
γάρ κακείνοι μόνον άχρις ονόματος αγαθόν Θεόν
ονομάζουσι , και έργον αυτού ούτε βλεπόμενον, ούτε
337 PANOPLIA DOGMATICA .
αόρατον δεικνύειν δύνανται. Τον δε αληθινόν, και A enim illi Deuni quendam nomine duntarat bonum
όντως όντα Θεόν, τον ποιητήν ουρανού, και γής, και
πάντων των αοράτων αρνούμενοι, παντελώς εισι μυ-
θολόγοι. Τούτο δε και ούτοι πάσχειν μοι δοκούσιν οι
κακόφρονες. Του γάρ αληθινού Λόγου και μόνου όν-
τος εν τω Πατρί τα έργα βλέπουσι, και τούτον μεν
αρνούνται , άλλον δε εαυτοίς αναπλάττοντες Λόγον ,
ούτε εξ έργων , ούτε εκ βημάτων αποδεικνύειν δύναν-
ται. Και μετ' ολίγα : Είτα του Αποστόλου λέγοντος ,
Χριστός Θεού δύναμις, και Θεού σοφία , ούτοι τη
κάμπη , και ταις πολλαις δυνάμεσι τούτον συνα-
ριθμούσιν. Είτα του Κυρίου λέγοντος , Ουδείς ει- 9
.
γινώσκει τον Πατέρα ει μή ο Υιός και πάλιν, ουχ
ότι τον Πατέρα τις εώρακεν ει μή ο ών από του Πα .
τρός , πώς ουκ αληθώς εισιν ούτοι θεομάχοι , λέγον-
τες μήτε οράσθαι, μήτε επιγινώσκεσθαι τον Πατέρα Β Nemo πουit Palream nisi Filius ,et rursum : non quod
παρά του Υιού τελείως ; Ει γάρ ο Κύριος λέγει,
Καθώς γινώσκει με ο Πατήρ, καγώ γινώσκω τον
Πατέρα, ουκ εκ μέρους δε γινώσκει ο Πατήρ τον
Yίον , πως ου μαίνονται φλυαρούντες , ότι εκ μέρους,
και ου πλήρης ο Υιός γινώσκει τον Πατέρα ; Είτα ,
ει αρχήν έχει εις το είναι ο Θεός, αρχήν δε έχει και
τα πάντα εις το γενέσθαι , τί τίνος εστί πρώτον
λεγέτωσαν. 'Αλλ' ούτε τι είπείν έχουσιν, ούτε του
Λόγου τοιαύτην αρχήν δεικνύειν δύνανται οι κα.
κούργου . Του γάρ Πατρός έστιν αληθινόν και αίδιον
αυτού γέννημα . Και εν αρχή ην ο Λόγος, και
ο Λόγος ήν προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος .
Περί γάρ του λέγειν αυτούς μή ειδέναι τον Υιόν την
εαυτού ουσίαν , πέριττόν έστιν αποκρίνασθαι , ει μη
μόνον μανίαν αυτών καταγινώσκειν, ει εαυτόν ουκ
οίδεν ο Λόγος , και τοις πάσι την γνώσιν την περί του
Πατρός και εαυτού χαριζόμενος , και μεμφόμενος
τους μη γινώσκοντας αυτούς.
sui ipsius cognitionem elargitur, quodque eis , a quibus non cognoscuntur ira -citur et indign : tur?
Τού αυτού εκ του κατά 'Αρειανών πέμπτου
λόγου .
Εκ Θεού Θεός έστιν ο Λόγος . Και Θεός γάρ ήν ο
Λόγος. Και πάλιν , Ω :: οι πατέρες , και εξ ών ο Χρι-
στος, ο ών επί πάντων Θεός, ευλογητός εις τους
αιώνας . Αμήν. Και επειδή εκ Θεού Θεός έστι , και του
θεού Λόγος , σοφία , και Υιός και δύναμις έστιν ο Χρ-
στές , διά τούτο εις Θεός εν ταις θείαις Γραφείς κατ-
αγγέλλεται . Του ενός γάρ Θεού Υιός ών ο Λόγος , εις
αυτόν ου και έστιν αναφέρεται . "Ωστε δύο μέν είναι, D etiam est , refertur, ut duo quidern sini Paler
Πατέρα και Υιόν, μονάδα δε θεότητος , αδιαίρετον
και άσχιστον . Λεχθείη δ' αν και ούτω Μία αρχή
θεότητος, και ου δύο αρχαί. "Οθεν κυρίως και μοναρ-
χία εστίν. Εξ αυτής δε της αρχής εσ : ι φύσει Υιός
ο Λόγος , ουχ ώς άρχή έτέρα καθ' εαυτόν ύφεστώς ,
ουδέ έξωθεν ταύτης γεγονώς, ίνα μή τη ετερότητα
δυαρχία και πολυαρχία λέγηται , αλλά της μιάς άρ-
λής ιδιος Υιός , ιδία σοφία, ίδιος Λόγος εξ αυτής
υπάρχων. Κατα γάρ τον Ιωάννην , εν ταύτη τη
αρχή ην ο Λόγος , και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν.
Θεός γάρ έστιν η αρχή και επειδή εξ αυτής έστι ,
διά τούτο και Θεός ην ο Λόγος. "Ωσπερ δε ουκ άλλη
ΣΤ Cor. 1 , 24 , 2 Mitili . XI , 27. • Joan. 1 , 13 .
- TIT. XI . 338
appellant, opus autem illius, quod aut videatur, aut
non videalur, nequeunt ullum demonstrare ; Deum
vero illum , qui reipsa verus est Deus, cælique, vt ter
rze , et corum , quæ sub aspectum non cadwit, elector
est , negant, atque ita labularum conliclores esse
deprehenduntur : sii : el isli declarant dementiam
suam , qui non illius Perbi, quod unum in Patre
est opera contemplantur, el ipsuit negail, aliud
allem sibi ipsi continguint Verbum , quod nul
lius nec operis nec Scripturæ possunt lestimonio
comp: obare. El paulo post : Deinile cuin Apostolus
dicat : Christus Dei virlus , et Dei sapientia ' , isti
cum bruchis illum el vulgatis et communibus vir
tutibus mumerani. Quid ? cum Dominus dical :
Palrem quispiam viderit, nisi ille, qui est a Patre ,
nonne isti vere pugnant cum Deo, dicentes, Patrem
a Filio nec videri , nec cognosci perfecte ? Cum enim
idem Dominus dicat : Sicul conoscil me Pater, sic
ego cognosco Pairem ?, Palcr autem non ex parle
cognoscat Filium , nonne insaniunt, dumila nugantur
ul asserant, Filiumos parle et non plene Pis
lrem cognoscere ? Ad hæc si Verbum exsistendi
principium habel, res item omnes principium ha
bent, quo facte simi, quid in his primum sit, di
cant. Verum , quid respondeant homines asluti
non habebunt. Pairis enim est verim germen
et sempiternum . Ei in principio erat Verba el
C
V'erbum erat apud Deum , et Deus erat Verbum * .
Nam quod dicunt, Filium ne suain quiiem naluran
cognoscere, id vero ne responsione quidem dignum
est,, et ipsorumΤurorcin courguit.. Qui enim se not!
cognoscat Verbuin , quod omnibus cum Patris !!!!
Eiusdem ex quinto libro contra Arianos.
Ex Deo Deus est Verbuin . Deus cnim erat l'ere
bum Et rursum : Quorurn paires, cx quit ils el
Christus, qui est oinnium Deus benediclus in : æculu .
Amen '. Et quoniam ex Deo Denis est, el Dei Verbum
sapientia , et Filius, et virtus Christus ,9 idcirco
unus Deus in divinis Scripturis cnuntiatur . Unus
enjin Dei Filius cum sic Verbum , ad ipsim , enjus
et Filius, sed una utriusque divinilas , quæ dividi
sccarique non potest. Dicemis cliam hoe modo :
Divinitatis mum est principium , non autem illo
principia . Quare proprie principalus est . Ex 50
autem principio nalura Filius est Verbum , ron ut
principium alterum quod per se sulisistat , aut extra
ipsum sit factum , ne duplex aut multiplex imperiumi
exsistat, sed unius principii proprius Filius, propria
sapientia,, proprium Verum ex ipso consistens
principio . Nam , 11 Joannes scribit, in hoc
principio eral Verbum , el Verbum erat apud Deum .
Deus enim principium est, et quoniam ex ipso
* J071!. 1 , 1 . - Ro !10 , 11 , ) .
339 EUTHYMII ZIGABENI 340
Verlum est , idcirco etiam Deus est . Αc quemal- Α ο Υιός αρχή, ένα μή δύο αρχαι, ούτως ο εκ της μιάς
modum Filius non est alterum principium , ne duo Λόγος ου διαλελυμένος , ή απλώς φωνή σημαντική .
principia sint, sic Verbum , quod ex UNO est αλλά ουσιώδης Λόγος, και ουσιώδης σοφία, ήτις έστιν
principio, non dissolvitur, neque est vox simplicite ο Υιός αληθώς. Ει γαρ δή μή ουσιώδης είη , έσται ο
significans, sed est per essentiam Verbum , et per 1 Θεός λαλών είς αέρα , και σώμα , ουδέν πλέον έχων
essentiam sapientia , quæ vere est Filius. Nam si των ανθρώπων. Επειδή δε ουκ έστιν άνθρωπος, ουκ
per essentiam non esset, Deus esset in aera lo- αν είη ουδε ο Λόγος αυτού κατά την των ανθρώπων
quảns, el corpus, quod nihil hominibus amplius ασθένειαν. " Ωσπερ γάρ μία ουσία η αρχή, ούτως εις
contincrel. Verum quoniam non est honio , nec ουσιώδης και ύφεστώς ο ταύτης Λόγος, και η σοφία .
Verbum ejus est, ut exigit hominum inbecilli- “Ως γάρ εκ του Θεού Θεός έστι , και εκ σοφού σοφία ,
las. Sicut enim una essentia principium est , και εκ λογικού Λόγος , και εκ Πατρός Yίος , ούτως
sic. unum per essentiam subsistens Verbuir el sa- εξ αποστάσεως υποστατος, και εξουσίας ουσιώδης και
pientia. Nam lit ex Deo Deus est, el ex sapiente ενούσιος, και εξ όντος ών. Επεί ει μή ουσιώδης σο
sapientia , el ex rationem habente ralio, seu Ver- φία, και ενούσιος Λόγος , και ών Υιός, αλλά απλώς
bum , et ex Patre Filius : sic ex eo, qui in propria σοφία , και Λόγος , και Υιός εν τω Πατρί , είη αν αυτό ;
exsistit persona , in persona propria exsistens, B
ο Πατήρ σύνθετος εκ σοφίας και Λόγου . Ει δε τούτο,
el ex essentia habens essentiam,, in essentiaque ακολουθήσει τα προειρημένα άτοπα . " Έσται δε και
conslans, et ex eo , qui est , is qui est . Etenim αυτός εαυτού Πατήρ και Υιός, αυτός εαυτόν γεννών ,
nisi essel sapientia per essentiam , et Verbum in και γεννώμενος υφ' εαυτού , ως μετά μικρόν δειχθή.
essentia constans, et Filius exsistens, sed simpli- σεται » ή όνομα μόνον εστι Λόγος, και σοφία , και
ciler essel sapientia , et Verbuill , et Filius in Palre, Υιός, ουχ υφέστηκε δε, καθ' ου λέγεται ταύτα, μάλ.
ipse Pater esset ex sapientia Verboque com- λον δε, ός έστι ταύτα . Ει ούν ουχ υφέστηκεν, αργά
posilus . Ex quo sequerentur ea , quæ prædiximus αν είη και κενά τα ονόματα, εκτός ει μή άν τις εί
incommoda, essetque ipsemet sui ipsius Pater, et ποι αυτοσοφίαν είναι και αυτολόγον τον Θεόν. Αλλ'
Filius, et seipsum generans, el a se genitus, ut ει τούτο, είη αν αυτός εαυτού Πατήρ και Υιός :
paulo post osiendemus. Allt nomine lant: m est Πατήρ μέν, ότε σοφός , Υιός δε, ότε σοφία. 'Αλλ' ού ,
Verbum , el sapientia , ct Filius, non autem subsistit ώς ποιότης τις ταύτα εν τω Θεώ • άπαγε . 'Απρεπές
is de quo hæc dicuntur, vel potius qui hæc ipsa est. τούτο. Εύρεθήσεται γάρ σύνθετος ο Θεός εξ ουσίας
Si non subsistit, inania hæc sunt nomina et super-
1 και ποιότητος . Πάσα γαρ ποιότης εν ουσία εστί . Κατά
vacanea, nisi quis dicat Deum esse ipsam sapien- c τούτο δε η θεία μονάς, αδιαίρετος ούσα, σύνθετος
ciam , et ipsum Verbumi, Al hoc pac! o ipse sui φανήσεται. τεμνομένη εις ουσίαν και συμβεβηκός .
ipsius esset Pater,, et Filius :: Pater quidem quando sapiens;; Filius autem quando sapientia. Verum
:

hæc non sunt in Deo, ut qualitas quædam . Absit . Absurdum enim hoc est. Nam Deus hoc modo essel
compositus ex essentia et qualitate. Siquidem omnis qualitas est in essentia . Et hoc dato divinam
unitatem , quæ dividinon polest, compositam esse constaret, quippe quæ in essentiam el accidens secaretur.
Ex eodem libro. 'Εκ του αυτού λόγου .
Quemadmodum vere Pater est , sic sapientia vere "Ωσπερ αληθώς Πατήρ, ούτως αληθώς σοφία . Κατά
est. Hac igitur ratione duo sunt, quoniam non , τούτο ούν δύο μεν, ότι μή κατά Σαβέλλιον και αυτός Πα
ut Sabellius opinatur, idem est Pater et Filius. Sed της και Υιός. 'Αλλ' ο Πατήρ Πατήρ, και ο Υιός Υιός.
Pater est Pater, et Filius est Filius. Unum autem " Εν δε, ότι ο Υιός της ουσίας του Πατρός έστι φύ
sunt ; quia Filius per naturam est essentia: Patris, σει , ίδιος υπάρχων Λόγος αυτού. Τούτο ο Κύριος
proprium ipsius Verbum exsistens. Hoc Dominus έλεγεν : Εγώ και ο Πατήρ έν έσμεν. Ούτε γάρ
docebat : Ego, inquiens, et Pater unum sur:us " . •
ο Λόγος κεχώρισται του Πατρός , ούτε ο Πατήρ
Νeque enim Yerbum a Patre separatum est , reque D άλογός ποτε ήν, ή έστι. Και ο λόγος ούν Θεός , και
Pater sine Verbo unquam fuit, aut est. Quare et ο Πατήρ ουκ άλογος.
Verbum est Deus , et Pater non sine Verbo .
Er eodem libro . 'Εκ του αυτού λόγου.
Christu , est Verbum Dei . Utrum igitur sic a sc "Ο Χριστός Λόγος του Θεού εστι . Πότερον ούν αφ'
exstilit ut per se subsistens agglutinatus sit Patri : εαυτού υπέστη , και υποστάς προσκεκόλληται το
an_Deus ipsum fecit , et Verlbum suum appellavit ? Πατρί , ή ο Θεός αυτών πεποίηκε , και ώνόμακεν
Si primum delur, 116 per se exstilerit, Deusque sit, εαυτού Λόγον ; Ει μεν ούν το πρώτον , λέγω δή το
duo erunt principia, neque eril vere proprius Patris εαυτώ υπέστη , και Θεός έστι, δύο αν είεν αρχαί .
Filius, quippe qui non ipsius sit Patris , sed sui Ούκ έσται δε είκότως ουδε του Πατρός ίδιος , διά το
ipsius ; sin concedaliir secundum , uti extrinsecus μή αυτού του Πατρός , αλλ' εαυτού είναι . Ει δέ έξω .
faclus fuerit, eril res procreata. Reliquum igitur θεν πεποίηται, είη αν κτίσμα . Λείπεται δη εξ αυτού
est ut illum ex Deo dicamus esse . Ul aliud sit id , του Θεού λέγειν αυτόν. Ει δε τούτο, άλλο αν είη το
quod ex aliquo est, et aliud sit id , ex quo illud έκ τινος, και άλλο το εξ ού έστι . Κατά τούτο άρα
Joan . Χ , 30 .
341 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XI . 312

δύο. Ει δε μή δύο είη , αλλ' επί του αυτού το Πατήρ Α est. Αιφue ita erunt duo . Quod si duo non sint ,
και το Υιός λέγοιτο , έσται το αυτό αίτιον και αιτια- sed de eodem dicalur Pater el Filius, idem erit et
τόν, και γεννώμενον και γεννών, όπερ άτοπον επί causa el quod a calisa proficiscitur, idem gignens
του Σαβελλίου δέδεικται . Ει δε εξ αυτού μέν έστιν, ei genitum . Quod quidem adsurdum in Sabellio
ουκ άλλο δε , έσται και γεννών και μη γεννών • γεν- deprehensum est . Al si cx ipso sit , sed non
νων μεν, ότι εξ αυτού προφέρει : μή γεννών δε, ότι aliud , erit el gignens, et non gignens ; gignens quidem
μή άλλος εαυτού έστιν. Ει δε τούτο, είη αν κατ' quoniam se proferi, non gignens aulem , quia nihil
επίνοιαν λεγόμενος και αυτός Πατήρ και Υιός. Ει δε aliud, quam se profert. Ex quo sequelur, ut opinione
απρεπές ούτως , είη δ' αν δύο Πατήρ και Υιός : lantuni idcm dicalur Paler ct Filius. Que si
εν δε , ότι ο Υιός ουκ έξωθεν, αλλ' εκ Θεού γεγέν- absurda sunt, duo sint Paler et Filius. Unum au
νται . Ει δε φεύγει τις το λέγειν γέννημα , μόνον lem , quia Filius non extrinsecus factus est , sed
δε λέγει υπάρχειν τον Λόγον συν τω Θεώ, φοβηθήτω ex Deo genitus. Quod si quis genitum recusat dicere
ο τοιούτος μή φεύγων το υπό της Γραφής λεγόμενον el tantummodo dicit , Verbum esse Cum Dco ,
εμπέση εις άτοπίαν , διφυή τινα εισάγων τον Θεόν. caveal is, ne dum fugit id quod a Scriptura dicitur,
Μη διδούς γάρ εκ της μονάδος είναι τον Λόγον, αλλ' in absurdam aliquam opinioncm incurrat, et na
απλώς κεκολλήσθαι τω Πατρί Λόγον , δυάδα ουσίας Β ιura duplici Deum introducat . Qui enim non es
εισάγει, μηδετέραν της ετέρας Πατέρα τυγχάνουσαν. unitate Verbum esse concedil, sed simpliciter Patri
Το αυτό δε και περί δυνάμεως. Verbum vult esse conjunctum et agglutinatum ,
duplicem inducit essentiam , quarum neutra sit alierius Pater. Idemque contingit de po
leslale .
'Εκ του αυτού λόγου. Ex eodem libro .
“Ο Θεός σοφός, και ουκ άλογός έστιν, ή τουναντίον Deus aut sapiens est, nec ratione, seu oratione,
άσοφος και άλογος. Ει μεν ούν το δεύτερον, αυτόθεν aul Verbo carel , aut contra insipiens, et Verbo ca.
έχει ατοπίαν · ει δε το πρώτον , ερωτητέον, πώς έστι rens. Hoc si ailmiserint, statim per se ut absurdis
σοφός , και ουκ άλογος ; Πότερον έξωθεν εσχηκώς τον simum corruet. Sin illud concesserint, interrogandi
Αύγον και την σοφίαν, ή εξ εαυτού ; Ει μεν ουν έξω. sunt, quomodo sapiens sit, ne Verbo carcal. Utrum
θεν, έσται τις και προδεδωκώς αυτή , και πριν λαβείν extrinsecus, an ex se Verbum et sapientiam ha
άσοφος ήν και άλογο;· ει δε εξ εαυτού , δηλον ότι buerit. Nam si extrinsecus, Verbum illi ut add tum
ουκ εξ ουκ όντων , ουδε ήν ποτε , ότε ουκ ήν. Αει et agglutinatum adhærebit, et ipsc prius quam
γάρ ήν έπει και ού έστιν εικών, αεί υπάρχει. c illud assequeretur , insipiens erat et sic Verlo .
Εάν δε λέγωσιν, ότι σοφός μέν έστι , και ουκ άλογος , Sin es sc, perspicuum est, illud non ex nihilo con
ιδίαν δε έχει εν εαυτό σοφίαν, καιίδιον Λόγον , ου τον slitisse, neque ſuisse unquam , cum non esset ;
Χριστόν δε , αλλά εν ώ και τον Χριστόν εποίησε, semper enim fuit, quoniam et is, cujus imago est ,
λεκτέον ότι εί ο Χριστός εν εκείνο το Λόγω γέγονε , semper est. Quod si dixerint , Deum quidem esse
δηλον ότι και τα πά τα· και αυτός αν είη, περί sapientem, nec Verbo vacare, sed propriate in se
.

ου λέγει ο Ιωάννης, Πάντα δι' αυτού εγένετο . ipso sapientiam et proprium Yerbum obtinere,
Και ο Ψαλμωδός δε, Πάντα εν σοφία εποίησας. quod launeu non sit Christus , cun in eo Clhristum
Ευρεθήσεται δε ο Χριστός ψευδόμενος λέγων, Εγώ eliam feceril ; respondendum erit, si Christus in
εν τω Πατρί , όντος ετέρου εν τω Πατρί. Και το, illo factus est , et omnia nipiruin in illo fuisse fil
Ο Λόγος σάρξ έγένετο, ουκ αληθές κατ' αυτούς . Ε! cla , et esse Verbum illud, de quo et Joannes, Om
γάρ εν ώ τα πάντα εγένετο , αυτός εγένετο σαρξ, ο nia , inquit, per ipsum facta sunt ' : et David , Omn
δε Χριστός ούκ έστιν ο εν τω Πατρί Λόγος, δι' ού τα nia, inquit, in sapientia fecisti ' . Quod si aliud
πάντα εγένετο , άρα ο Λόγος ου γέγονε σάρξ, αλλ' Verbuin in Patre sit, Christus mendar deprehen
ίσως ωνομάσθη Λόγος ο Χριστός. Και εί τούτο , πρώ- detur, cum dicit : Ego in Patre , et Ρater in me
τον μεν άλλος αν είη παρά το όνομα : έπειτα ου δι' ν est 1. llud lem falsunm esse constallil : Verbum
αυτού εγένετο τα πάντα, αλλ' εν εκείνη , ενώ και ο caro factum est . Nani, si : Verb !!!!, in quo facia
Χριστός. Ει δε φήσαιεν ώς ποιότητα είναι εν τω sunt omnia , factum est caro , Christus autem rio
Πατρί την σοφίαν, ή αυτοσοφίαν είναι, ακολουθήσει est Verbum illud a Patre, per quod omnia faca
τι άτοπα , τα εν τοις έμπροσθεν ειρημένα. "Εσται sunt, Verbum utique caro factum non est , sed furia
γάρ σύνθετος , και αυτός εαυτού Υις και Πατήρ γι- Christus nominatus est Verbum . Ex quo primum
νόμενος Πλήν ελεγκτέον , και δυσωπητέον αυτούς , seruitur , ut aliud sit, quain nomen indicit, lein-
ότι ο εν τω θεώ Λόγος ουκ αν είη κτίσμα , ουδε εκ de, ui non per ipsum facta sint omnia , sed in illo ,
του μη όντος ότος δε άπαξ εν Θεό Λόγου, αυτός αν in quo el Clirisius. Quod si sapientiam , aut ipsain
είη ο Χριστός , ο λέγων , Εγώ εν τω Πατρί , και ο sapientiam qualitatem esse dixerint in Deo Patre,
Πατήρ εν εμοί , ο δά τούτο και μονογενής ών. eadeni, que supra dicta sunt, incommoda conse
Επειδή ούκ άλλος τις εξ αυτού εγεννήθη . Είς ούτος quentur, ul el compositus sit, cl ipse ipsius cum
Υιός , ός έστι Λόγος , σοφία, δύναμις. Ου γαρ σύνθε- Filius, tum Paler . Allamen cos inde redargui el
1
Joan . 1, 3 , Psal . x , 24 . 3 Joan . ΧΙV, 10. • Jo: . , 11.
343 EUTHYMII ZIGABENT 341
convinci oportet, quoniam si Verbum in Deo est , Α τος εκ τούτων ο Θεός , αλλά γεννητικός . " Ωσπερ γάρ
creatum non est, neque factum ex nihilo . Quod si τα κτίσματα Λόγω δημιουργεί, ούτω κατά φύσιν της
in leo semel conceditur esse Verbum, non alius ιδίας ουσίας έχει γέννημα τον Λόγον, δι' ο και δη
illud erit, nisi Christus, qui , Ego, inquit, in Patre, μιουργεί, και κτίζει, και οικονομεί τα πάντα. Το γαρ
et Pater in me est. Qui et ideo est unigenitus, quia Λόγω και τη σοφία τα πάντα γέγονε , και τη
nullus alius ex ipso genitus est , nisi unus hic Fi- διατάξει αυτού διαμένει τα σύμπαντα.
lius , qui est Verbum , et sapientia, et virlus : ex quibus tamen non componitur Deus, sed genilor
esse constituitur. Quemadmodum enim Verbo res creat , sic essentie propriæ Filium per naturamı
gignil ipsum Verbum , per quod et facit, et creat , el regit omnia . Verbo enim el sapientia facta sunt
universa, et ejusdem præscriplo ordine conservantur.
Eodem loco hæc sequuntur . Της αυτής ακολουθίας .
Ex Denteronomio : Vos aurem , qui adhæretis Εκ του Δευτερονομίου . Υμείς δε οι προσκείμε .
Domino Deo vestro , vivilis universi hodierna die ' . νοι Κυρίω τω Θεώ υμών ζητε πάντες εν τη σήμε
Ex his verbis discrimen Filii et rerum creatarum ρον. Εκ τούτου δυνατόν ειδέναι την διαφοράν , και
licet perspicere, intelligereque Filium Dei creatum Β γνώναι ότι ουκ έστι κτίσμα ο Υιός του Θεού. Ο μεν
minime esse . Enimvero Filius dicit , Ego el Pater γάρ Υιός λέγει , 'Εγώ και ο Πατήρ έν έσμεν :
unum sumus , et, Ego in Palre, el Paler in meest : εγώ εν τω Πατρί , και ο Πατήρ εν εμοί • τα δε
res autem faciæ cum proficiunt, Domino adhærent. γενητά, ότι προκόπτει , πρόσκειται τω Κυρίω . Ο
Nempe Verbum , lanquam proprium , est in Patre : at μεν γάρ Λόγος, ώς ίδιος εν τω Πατρί έστι• τα
res factæ , utpote quæ extrinsecus exsistunt, ad- δε γενητά έξωθεν όντα πρόσκειται, ώς τη μέν
hærent : nimirum natura alienæ sunt, voluntale φύσει αλλότρια , τη δε προαιρέσει προσκείμενα .
autem adherent . Εtenim filius qui natura est, Και γάρ και υιός μεν ο φύσει , έν έστι μετά του
unum est cum genitore : qui vero extrinsecus ad- γεννώντος· ο δε έξωθεν υλοποιούμενος προσκείσεται
.

oplalur, generi adjungitur sive adhæret. Hinc sta- τη γένει. Διά τούτο και ευθύς επιφέρει , ότι Ποιοι :
tim subfit : Que natio magna , cui Deus appropin- έθνος μέγα , ή έστιν αυτώ Θεός εγγίζων ; και άλλα .
qual ?
quαι * ? Ει alibi :: Deus appropinquans ego 8. Nam χού : Θείς έγγιζων· εγώ : τοίς γάρ γενητοίς εγγίζει ,
rebus factis appropinquat, quippe cum illæ sint ipsius cévous aútoŨ OJJl . tū ač Yió, úş idiV , の
.

externze : at Filio, utpote proprio, non appropin- C εγγίζει , αλλ' εν αυτώ εστι · και ο Υιός ου πρόσκειται ,
quat, sed in eo est : nec adhæret Filius , sed una αλλά σύνεστι το Πατρί. "Οθεν και πάλιν λέγει M
cum Patre est . Unde rursus Moyses in eodem Deu- σής εν αυτώ τω Δευτερονομία : .

Της φωνής αι
teronomio sic loquilur : Vocem ejus audielis , el του ακούσεσθε , και αυτό προστεθήσεσθε. Το δε
ipsi vos adjungemini 8. Quod autem adjungitur, ποοστιθέμενον έξωθεν προστίθεται .
extrinsecus adjungitur.
Jam quod pertinet ad levem et humanam Aria- Προς δε την ασθενή και ανθρωπίνην έννοιαν των
norum opinationem , qua nempe Dominum egenum 'Αρειανών , διά το υπονοείν τον Κύριον ένδει ,
fuisse ex his ipsius verbis suspicanlır , Dula est όταν λέγη, 'Εδόθη μοι , και, έλαβον " και εάν λέγη
mihi ' , accepis,ut et ex his Pauli locis , Idcirco ex- ο Παύλος, Διά τούτο υπερύψωσεν αυτόν , και , Εκά
altaril illum , el , Sedil a dextris , aliisque simi- θισεν εν δεξιά , και τα τοιαύτα , λεκτέον, ότι ο Κύ
libus; respondendum est Dominum nostruin , qui ριος ημών, Λόγος ών Υιός του Θεού , εφόρεσε σώμα ,
jilem Verbum et Filius Dei est , corpus nostasse, et και γέγονε και Υιός ανθρώπου, ένα , μεσίτης γε
Filiuni quoque hominis factum fuisse , ut νόμενος Θεού και ανθρώπων , τα μεν Θεού ημίν , τα
medius cum inter et homines effectus , quæ Dei δε ήμών τώ Θεώ διακονή . "Οταν ούν λέγηται πεινάν ,
sunt, nobis subministraret : que nostri, Deo offer . D και δακρύειν , και κοπιών, και Ελωί, Ελωί, ανθρώ
ret. Quocirca cum esurire, flere, defatigari et cla- πινα όντα, και ημέτερα πάθη και δέχεται παρ' ημών ,
>

mare Elo , Eloi, dicitur, quæ quidem humanæ no . και το Πατρί αναφέρει , πρεσβεύων υπέρ ημών , ένα
stræ sunt affectiones et miseriæ , cas a nobis accipit εν αυτώ εξαφανισθή όταν δε , ότι 'Εδόθη μοι εξου
>

ac Patri offert , et pro nobis intercedit , ut in ipso

9 σία, και , έλαβον , και , Διά τούτο υπερύψωσεν αυ
penitus deleantur. His autein verbis, Dain est mihi τόν ο Θεός , τα παρά του Θεού εις ημάς εστι
polestas , et , accepi , ct , Idcirco exalluvil cum χαρίσματα δι' αυτού διδόμενα . Ου γαρ ο Λόγος εν
Deus ' l , munera in nos a Deo per illum collala si- δείς ήν ή γέγονε πώποτε · ουδέ τπάλιν οι άνθρωποι
gnificantur. Nec enim indigens erat Verbum vel ικανοί ήσαν εαυτοίς διακονήσαι ταύτα · διά δέ του
unquam factum est : nec rursus homines idonei Λόγου δίδοται ημϊν · διά τούτο , ώς αυτό διδόμενα ,
crant qui ista sibi compararoul : sei per Verbum ημίν μεταδίδοται · διά τούτο γάρ και ενημερώ
nobis donata sunt; unde illa lanquam ipsi donata , τη τεν, ίνα , ως αυτό διδόμενα , εις ημάς διαβή. "Αν
nobis impertiuntur. Siquidem eam ob rem liono θρωπος γάρ ψιλός ουκ άν ήξιώθη τούτων: Λόγος δε.
Tactus est, lit illa velut sibi data , in nos transferren- πάλιν μόνος , ουκ άν έδεήθη τούτων , Συνήφθη ούν
101. Nec enim purus homo dignus unquam fuisset ημίν ο Λόγος, και τότε εξουσίαν ημίν μετέδωκε xx!
i Dell. IV , 4 . 1 Joan. Χ, 3 ) . 8 ibid . 58 . και Dell. IV, 7 . 55 Jrem, XXIII . 25 . 6 DI. X1, 4. 7 ΛΑ !! h .
ΠΨ1, 18 . 8 301. Χ , 18 . 9Γlipp. 1 , 9 . 10 Psai . CIN , 1 ; ( oίo . S. 111 , 1 . 11 Plilipp. 1 , 9 .
 345 PANOPLIA DOG VATICA . TIT . XI . 346
υπερύψωσεν. Έν ανθρώπω γάρ ών ο Λόγος Únsp- A qui hæc acciperet ; nec item purum Verbum his pos
.
ύψωσε τον άνθρωπος και εν ανθρώπω όντος του Λό- set indigere : conjunctum igitur nobis est Verbum ,
γου, έλαβεν ο άνθρωπος. Επεί ούν του Λόγου όντος ( uncque nos polestatis participes reddidit et exalta
.
εν σαρκι , υψώθη ο άνθρωπος , και έλαβεν εξουσίας• vit. Verbum siquidemin homine exsistens, hominem
9

διά τούτο εις τον Λόγον αναφέρεται ταύτα , επειδή exaltavil : et Verbo item in homine exsistente ac
δι' αυτόν εδόθη· διά γάρ τον εν ανθρώπων Λόγονεδόθη cepit liomo. Quia ergo Vero in carne exsistente , ex
ταύτα τα χαρίσματα. Και ώσπερ ο Λόγος σαρξ εγέ- altatus homo est, potestatemque accepit, idcirco ista
νετο, ούτω και ο άνθρωπος τα διά του Λόγου εί- ad Verbum referuntur, quandoquidem propter ipsuin
ληφε. Πάντα γάρ όσα ο άνθρωπος είληφεν , ο Λό- dola sunt. Hæc enini dona propler Verbum in ho
γος λέγεται ειληφέναι · ίνα δειχθή , ότι ουκ άξιος mine exsislens concessa sunt. Unde quemadmodumi
ών ο άνθρωπος λαβείν , όσον ήκεν εις την αυτού φύ- Verbum caro ſacliim est : ita el homo quæ accepit ,
σιν , όμως διά τον γενόμενον σάρκα Λόγον ελληφεν . per Verbum accepit. Oninia enim quæ homo acce
"Οθεν εάν τι λέγηται δίδoσθαι τώ Κυρίω , και τι τοιού- pii, Verbum acci pisse dicitur : ul videlicet osten
τον , νοείν δεί μή αυτώ ώς χρήζονται δίδοσθαι , deretur, quoniam bomo pro suje naluræ conditione
αλλά το ανθρώπω διά του Λόγου Και γάρ πάς πρε- dignus non esset, qui illa acciperet , per Verbuni
σβεύων υπέρ άλλου , αυτός την χάριν λαμβάνει, ου χρή- B carnein factum, ca illam accepisse. Quocirca si
ζων, αλλά διά τον υπέρ ου πρεσβεύει. quid Domino dalum esse, vel aliquid hujuscemodi
dicitur, intelligendum est non ei tanquam indigenti fuisse dalum , sed homini per ipsum Verbum . Eie
nim quis quis pro alio i tercedit, gratiam ipse accipit, non quia indigeal, sed propter illum cujus causa
intercedit ,
"Ωστερ γάρ τάς ασθενείας ημών λαμβάνει Nimirum quemailmodum nostras infirmitates
ουκ ασθενών , και πεινά ου πεινών, αλλά τα ημών ipse Jon infirmus suscepit, et esurivil quamvis non
αναπέμπει εις το εξαλειφθήναι» ούτω τας αντί των esuriens , ut nostra Patri offerens delcret : ita pro
ασθενειών παρά Θεού δωρεάς πάλιν αυτός δέχε- infirmitatibus, dona a Dco ipse accipit, ut homo
ται, ίνα συναφθείς άνθρωπος μεταλαβείν δυνηθή . Λέ- ipsi conjunctus horum particeps esse queat. Hinc
γει γούν ο Κύριος : Πάντα ίσα δέδωκάς μοι , δέ- ipse ait : Omnia quæcunque dedisti mihi, dedi eis ' :
δωκα αυτοίς · και πάλιν , Υπέρ αυτών ερωτώ. et iterum , Pro eis rogo " . Pro nobis nempe roga
Ηρώτα γάρ υπέρ ημών τα ημών αναδεχόμενος, και bat, bis quæ nostra sunt susceptis, el dabat quæ
εδίδου & ελάμβανεν. Επειδή ούν , συναφθέντος του ipse accipiebat . Quoniam igitur Verbo conjuncto cum
Λόγου το ανθρώπω , εις τον Λόγον αποβλέπων έχα- bomine, Pater propter ipsum Verbum homini Jabat
ρίζετο ο Πατήρ το ανθρώπω το υψωθήναι , το έχειν C ut exaltaretur, onnenque potestalem haberet, et
πάσαν εξουσίαν, και όσα τοιαύτα • δια τούτο αυτό alia hujusmodi : idcirco omnia ascribuntur ipsi
τω Λόγω πάντα αναφέρεται , και ως αυτό διδόμενα Verbo , cui et veluti dantur quæcunque nos per
έστιν, ά δι' αυτού ημείς λαμβάνομεν. "Ως γάρ δι' ipsum accipimus. Ui enim propter nos homo factus
ημάς ενηνθρώπησεν αυτός , ούτως ήμεϊς δι' αυτόν est : ila nos propter eum exaltamur. Nihil igitur
υψούμεθα . Ουδέν ούν άτοπον ,> ει , ώσπερ δι' ημάς absurdi est si , quemadmo:lum seipsum propter nos
εταπείνωσεν εαυτόν , και δι' ημάς λέγεται υπερ- bumiliavit, ita et propter nos exaliari dicalur. lla
υψώσθαι . 'Εχαρίσατο ούν αυτώ , αντί του, ημίν δι' que donavit illi , id est , nobis propler ipsum , et
αυτόν , και υπερύψωσεν , αντί του , ημάς εν αυτώ. exaltavit, id est , ios in ipso . V.rum porro, cum
Και αυτός δε ο Λόγος, ημών ύψουμένων , και λαμ- nos exaltamur , :accipimus, et adjuvamur , quasi
βανόντων , και βοηθουμένων , ως αυτός υψούμενος, ipsum exaltaretur , acciperet et adjuvaretur , gratias
και λαμβάνων, και βοηθούμενος , ευχαριστεί το Ia- agit Pairi, nostraque in seipsum transfert , et ait :
τρί, τα ημέτερα εις εαυτόν αναφέρων και λέγων: Onnia quacunque dedisti mihi, dedi eis :
Πάντα όσα δέδωκάς μοι , δέδωκα αυτος.
Εκ του αυτού . Δείκνυσι τους 'Αρειομανίτας και D E eodem libro. Ostendit , homines Arii morbo el
προς εαυτούς διαφερομένους· το γαρ ψεύδος insania laborantes inter se dissentire . Quæ enim
ουδέ προς εαυτό συμφωνούν έστι. fulsa sunt, ne sibi quidem ipsu congruere .
O! Περί Ευσέβιον οι 'Αρειομανίται , αρ. Ariani, Eusebii gregales, cum Filio principium
χήν του είναι το Yία διδόντες , προσποιούνται μή exsistendi tribuunt, sinulant se nolle cum regni
βούλεσθαι αρχήν αυτόν έχειν βασιλείας. "Έστι δε γε- principium habere. Atqui istu: ridiculum lue
λοίον . Ο γάρ αρχήν του είναι διδούς τω Υιο , πρό. rit. Si quidem qui Filio dat exsistendi principium ,
δηλον , ότι και του βασιλεύειν αρχήν δίδωσιν αυτώ: manife :le principium quoque regnandi illi dat ; ac
ώστε ομολογούντες και αρνούνται, τυφλώττουσι . Και proinde laiendo quod negant, se cæcos ipsi esse
πάλιν οι λέγοντες μόνον όνομα είναι Υιού , ανούσιον produnt. Qui item aiunt merum nomen Filii esse,
δε και ανυπόστατον είναι τον Υιόν του Θεού , τουτέστι Filium autem Dei, id est , Verbum Patris, essentia
τον Λόγον του Πατρός , προσποιούνται αγαν- et substantia vacuum esse , fingunt se adversus il
ακτείν κατά των λεγόντων , " Ην ποτε , ότε ουκ ήν . los indignari qui dicunt, Fuit aliquando cuin non

į Juan . xvii , 7 . 2 ibi !. 9 . 3 ibid . 7 .

347 EUTHYMII ZIGABENI 348

esset. Αtqui id etiam ridiculum est. Νam qui illum A "Έστι δε και τούτο γελοίον . Οι γάρ όλως το είναι
ne esse quidem volunt, illis succensent, qui cum αυτώ μή διδόντες , αγανακτούσι κατά των καν χρόνο
saltem in tempore esse concedunt. Itaque bi etiam διδόντων . Και ούτοι ούν όπερ αρνούνται, δια του επι
coulilentur quod negant, cum alios reprehendunt. τιμάν τοις άλλοις , ομολογούσι. Πάλιν τε οι περί Εύ
Præterea, Eusebiani qui Filium confitentur, eum na- σέβιον, Υιόν ομολογούντες, αρνούνται αυτόν είναι
lura Verbum esse negant, solaque cogitatione Verbi φύσει Λόγον, και κατ' επίνοιαν Λόγον λέγεσθαι τον
nomen Filio volunt concedi : alii vero quiVerbum Yίον βούλονται οι δε έτεροι, Λόγον ομολογούντες,
confitentur, negant ipsum esse Filium , solaque co- αρνούνται αυτόν είναι Υιόν, και κατ' επίνοιαν Υιόν
gitatione nomen Filii Verbo iribui volunt : vano λέγεσθαι τον λόγον βούλονται , εξ ίσου κενοβα
litrique conalu . τούντες.
Ego et Pater unum sumus ' . Vel duo vos unumi 'Εγώ και ο Πατήρ έν έσμεν.Τα δύο εν είναι
esse dicitis, vel unum duplici nomine ornatum esse, φατε , ή το εν διώνυμον , ή πάλιν το έν εις δύο διη
vel unum in duo esse divisum . Si unum in duo di- ρήσθαι . Ει μεν ούν το έν εις δύο διήρηται, ανάγκη
visum est, necesse est corpus esse id quod divisum σώμα είναι το διαιρεθέν, και μηδέτερον τέλειον ,
est , neutrumque esse perfectum, quippe cum utrum- Β μέρος γάρ εκάτερον και ουχ όλον : ει δε το έν διώ
que pars sit , non vero totum . Sed si unum est du- νυμον, Σαβελλίου το επιτηδευμα , τον αυτον Υιόν και
plici ornalum nomine :: hæc Sabellii sententia est , Πατέρα λέγοντος, και εκάτερον αναιρούντος, ότε μέν
qui Patrem et Filium erimdem esse docel, et utrum- Υιός, τον Πατέρα, ότε δε Πατήρ , τον Υιόν . Ει δε τα
que tollit, Patrem quidem , cum Filius est ; Filium δύο 2ν, ανάγκη δύο μεν είναι , εν δε κατά την
vero , cum est Paler . Quod si duo unum sint, ne- θεότητα , και κατά το ομοούσιον είναι τον Υιόν το
cesse est illos duos quidem esse, unum vero secun- Πατρί , και εξ αυτού του Πατρός είναι τον Λόγον .
dum divinitalem , et quatenus Filius Patri est con- ώστε δύο μεν είναι , ότι Πατήρ εστι και Υιός,
substantialis, el ex ipso Patre Verbum est : ita ut και εστι Λόγος, έν δε, ότι είς Θεός. Ει γάρ μή ούτως
duo quidem sint, quia Pater est et Filius , quod est εστίν , έδει ειπείν , Εγώ είμι ο Πατήρ, ή, Εγώ και
Verbum ; unum autem, quia Deus unus est . Nam ο Πατήρ είμι. Νύν δε εν τώ, Εγώ , τον Υιόν
nisi ita sil , dicendum certe illi erat : Ego sum la- σημαίνει : εν δε τω, και ο Πατήρ , τον γεννήσαντα
ter, vel Ego et Pater sum . Nunc vero ista voce, Ego, εν δε τω, έν, την μίαν θεότητα και το ομοούσιον αυ .
Filium significat ; genitorem autem , cum subdit, et C του .
Pater : denique dictione, unum , unam divinitatem
suamque designat consulistantialitatem .
Ex eodem libru . Palrem el Filium non esse duos Εκ του αυτού λόγου . " Οτι ου δύο Θεοί ο Πατήρ
Deos , licet sint duæ personæ . και ο Υιός , ει και δύο κατά τας υποστάσεις .
Cielcruin si quis duos esse Palrem el Filium 'Εάν δε , ότι δύο εστίν ο Πατήρ και ο Υιός,
audiens, nos calumnietur quasi qui duos deos in- ακούων τις διαβάλλου , ως δύο θεών καταγγελλομένων
ducanus ( nonnulli enim id sibi fingunt, statimque ( τοιαύτα γάρ τινες εαυτούς αναπλάττονται , και ευ
nos his verbis irrident, Vos duos deos asseritis) , hu- θέως γελώσιν, ότι Δύο θεούς λέγετε ): λεκτέον προς
jusmodi hominibus sic respondendum est : Si is , τους τοιούτους : Ει ο Πατέρα και Υιόν γινώσκων δύο
qui Patrem et Filium agnoscit ,Σ duos deos dicit : θεούς λέγει , ώρα και τον λέγοντα ένα , αναιρείν
necesse est igitur ut Filio repudiato, a Sabellio τον Υιόν , και Σαβελλίζειν. Ει γάρ ο λέγων δύο, Έλ
Siet qui unum esse credit. Νamque si is, qui duos ληνίζει , ουκούν ο λέγων εν Σαβελλίζει . Τούτο
dicit, gentilis est : igitur ille, qui unum dicit, Sa-δε ουκ έστι : μη γένοιτο ! αλλ' ώσπερο λέγων Πατέρα
bellianus est. Verum non ita se res habet ; absit ! D και Υιόν δύο ένα Θεόν λέγει , ούτως ο λέγων ένα
sed quemadmodum is, qui Patrem et Filium duos Θεόν δύο φρονείτω Πατέρα και Υιον , εν όντας
esse agnoscit, unum Deum esse confitetur: ita ille τη θεότητι, και το εξ αυτού αμέριστος και αδιαίρε
qui Deum unium credit, Patrem et Filium duos cre- τον και αχώριστον είναι τον Λόγον από του Πατρός .
dat esse, sed unum divinitate, et quatenus ex Patre "Έστω δε παράδειγμα ανθρώπινον , το πυρ και το εξ
natum Verbum , ab ipso Patre nec separari nec di- αυτού απαύγασμα, δύο μέν τώ είναι και οράσθαι, εν
vidi nec sejungi potest. Humano , si placet, ulamur δε τω εξ αυτού και αδιαίρετον είναι το απαύ
exemplo . Ignis et splendor ex eo ortus, duo quidem γασμα αυτού .
sunt quatenus exsistunt et cernuntur : unum vero sunt, quatenus splendor ab igne est, nec ab eo di
vidi potest .
Quæ objiciant Ariani. Ex primo ejusdem 'Αντίθεσις 'Αρειανών εκ του πρώτου κατ' αυ
in eos libro. των λόγου .
Si nunquam , inquiunt, fuit, cum non essee Filius, Eί μή ήν ποτε , ότε ουκ ήν, αλλ' αΐδιός έστιν ο Υιός,
sed ælernis est, et simul cum Patre est , non tilium και συνυπάρχει το Πατρί , ουκ έτι Υιον , αλλ' άδελ
scd fratrem Patris constituitis . Siului homincs et
φον είναι του Πατρός λέγετε αυτόν . 'Ανόητοι και
litigiosi , si æternum duntaxat , non autem filium φιλόνεικου , ει μεν αϊδίως συνείναι μόνον αυτόν ελέ
1 Joan . 1, 30.
319 PANOPLIA DOGMATICA .
γομεν , και μη Υιον, πιθανή τις ήν αυτών και προς A esse diceremus , aliquid fortasse non inconsiderate
τούτον προσποίητος ευλάβεια · ει δε αΐδιον λέγοντες
ομολογούμεν αυτόν Υιόν εκ Πατρός , πώς και γεννηθείς
αδελφός του γεννήσαντος δύναται νομίζεσθαι ; Και ει
εις Πατέρα , και Υιόν έστιν ημών ή πίστις , ποία
αδελφότης εν τούτοις εστίν;; "Η πώς δύναται ο Λόγος
αδελφός λέγεσθαι τούτου , ού και έστι Λόγος ; Ου γάρ
έκ τινος αρχής προϋπαρχούσης ο Πατήρ και ο Υιός
εγεννήθησαν , ένα αδελφοί νομισθώσιν , αλλ' ο Πατήρ
αρχή του Υιού και γεννητής έστι . Κι ο Πατήρ Πα-
τήρ έστι , και ουχ Υιός γέγονε. Και ο Υιός δε Υιός
έστι , και ουκ αδελφός .
Εκ του αυτού λόγου αντίθεσις 'Αρειανών .
Ει γέννημα εστιν ο Υιός του Πατρός, και ειχών,
και όμοιός έστι κατά πάντα του Πατρός, οφείλει
πάντως , ώσπερ γεγέννηται , γεννάν και ο Υιός , και
γίνεσθαι και αυτος Πατήρ Υιού , πάλιν τε ο εξ αυ-
του γεννώμενος γεννάν και αυτός, και καθεξής εις
άπειρον . Τούτο γάρ όμοιον δείκνυσι τον γεννηθέντα
του γεννήσαντος . Ει μεν ως άνθρωπός έστιν ο Υιός,
γινέσθω και γενέτης , ίνα και ο Υιός έτερος γένη-
ται Πατέρ , και ούτω δε καθεξής εξ αλλήλων γινέσθω .
σαν, ίνα και εις πλήθος θεών και διαδοχή κατ' αυτούς
αυξάνη . Ει δε ουκ έστιν ώς άνθρωπος ο Θεός , ουκ
έστι γαρ, ου δεί τα ανθρώπων επ' αυτού λογίζεσθαι .
Τα μεν γάρ άλλα ζώα και οι άνθρωποι εκ δημιουρ-
γικής αρχής κατά διαδοχήν εξ άλλήλων γεννώνται .
Και ο γεννώμενος εκ γεννηθέντος πατρός γεννηθείς ,
είκότως και αυτός ετέρου γίνεται πατήρ, έχων εκ
πατρος εν εαυτώ τούτο, εξ ου και αυτός γέγονε . Διό C ex generato patre generalus sit , merito ipse φuo
ουδέ έστιν εν τοις τοιούτοις κυρίως πατήρ , και κυ-
ρίως υιός. Ο γάρ αυτός υιός γίνεται και πατήρ ,
υιός μεν του γεννήσαντος , πατήρ δέ τού γεννωμένου
εξ αυτού . Επί δε της θεότητος ουκ έστιν ούτως. Ού
γάρ ώς άνθρωπος ο Θεός . Ούτε γάρ ο Πατήρ εκ
Πατρός έστι : δ.ο ουδέ γεννά τον γεννησόμενον
Πατέρα • ούτε ο Υιός εξ απορροίας έστι του Πατρός ,
ούτε εκ γεννηθέντος Πατρός γεγέννηται. Διό ουδε
γεγέννηται εις το γεννάν. "Οθεν επί της θεότητος
μόνης ο Πατήρ κυρίως εστί Πατήρ , και ο Υιός κυ
ρίως Υιο ; εστι. Και επί τούτων και μόνων έστηκε
το τον Πατέρα αεί Πατέρα είναι, και τον Υιον αεί
Υιόν είναι. Ουκούν ο λέγων, Διατί μή γεννητικός Υιού
ο Υιός ; ζητείτω , διατί μή Πατέρα έσχεν ο Πατήρ.
'Αλλά ταύτά γε αμφότερα μεστά πάσης δυσσεβείας .
"Ωσπερ γάρ ο Πατήρ αεί Πατήρ και ουκ άν ποτε
γένηται Υιός , ούτως ο Υιός αει Υιός έστι , και
ουκ άν ποτε γένοιτο Πατήρ. Και εν τούτω γάρ μάλ .
λον χαρακτήρων του Πατρός και εικών δείκνυται,
μένων ό έστι, και ουκ αλλασσόμενο , αλλ' έχων εκ του
Πατρός την ταυτότητα . Ει μεν ούν ο Πατήρ μετα-
βάλλεται , μεταβαλλέσθω και η εικών: ει δε άτρεπτός
έστιν ο Πατήρ, και ώς έστιν ούτω διαμένει, εξ
ανάγκης και η εικών , ώς έστιν ούτω διαμένει , και
ου τραπήσεται . millatur Paler, mulctur et imago. Sin Paler est
immutabilis, el sicul est, sic etiam manet, imago quoque necessario sicut est , sic etiam manet, el
non immutabitur.
Εκ του αυτού λόγου .
Ε : ουκ αϊδίως σύνεστιν ο Λόγος τω Πατρί, ουκ
ΤΙΤ. ΧΙ . 350
videri possent objecisse, nunc autem , cum
-
lernum dicentes, fateamur ipsiim esse a Patre
Filium , quomodo genitus gignentis frater potest
existimari ? Et si nos in Patrem , et Filium cre
dimus , quid in his fraternum est ? aut quomod »
, ?
potest Verbun : dici frater illius, cujus est Verburn ?
Nequegeniti
lins enim sunt,
ab aliquo alio principio
ut fratres putenturPater
esse,et sed
Fi
Pler Filii principium et genitor est. El Pater
pos: Pater, non autem Filius. Ei Filius est Filius, non
autem frater.
Quid objiciant Ariani. Ex eodem libro.
Si Filius Patris est germen , el in omnibus si
milis Parri , debel , inquiunt, omnino sicul genitus
B
esi , sic etiam gignere, et fieri ipse quoque Pater
Filii , el hic rursus ab ipso genitus, etiam ipse gi
gnere, alque ita deinceps in infinitum . Sic enim
constarel, eum , qui genitus est , illius, qui genuit,
esse similem . Respondemus, si Filius est eo modo,
quo homines filii sunt, fial etiam genitor, ut Filius
sil alter Paler, atque ita deinceps alius ex alio
gignatur, ut eorum successio augeatur, et deorum
constiruat multitudinem , Quod si non ea ratione,
qua homines, Filius est, non sunt ei , quæ homi
num sunt, attribuenda. Nam reliqua quidem ani
malia, alque etiamr homines jam inde ab ipso pro
creationis initio mutuo quodam successionis or
dine generantur, et generant, ut qui generat, cum
que fiat alirius paler, cum a suo patre in se id
ipsum habeat,, ex quo et Ipse fait
ſuit generatus.. Εx
quo lit , ut nullus inter eos proprie sit paler, aul
proprie filius, cum idem et pater exsistat, el filius.
Paler quidem illius, quem generavit, est ; filius
autem ejus a quo ipse generalus est. In ipsa vero
divinilale non ila est. Neque enim Deus est, ut
homines sunt. Etenim l'ater non est ab alio Patre .
Quare nec gignit geniturum , ſulurumque Palrem .
Nec Filius ex Patris est semine, neque ex genito
Patre genitus est . Quamobrem nec ad gignendum
est genitus. Proinde in sola divinitale Pater pro
prie Pater est, et Filius proprie Filius est. El in
his solis illud firmum et constans est, ut Pater
O
semper sit Pater, et Filius semper Filius. Quo
circa qui dicit, Cur Filius non est ejusmodi, ut
lilium generet ? idem quærat, Cur Pater non habuit
Ρatreun?? Sed utraque questio estimpietatis plenissi
ma . Quemadmodum enim Pater ita semper est Pater ,
ut nunquam Filius fieri queal, ita et Filius ita sem
per est Filius ul nunquam Pater fieri queal. In quo
magis ostenditur esse forma et imago Patris, dum
manel id , quod est, et nunquam immutatur,
cum eamdem a Patre esscntiam habeal. Quare si
Ex eodem libro .
Si Yerbum non est ab omni eternitate cum Pa.
 EUTHYMII ZIGABENI 352
351
tre , Trinitas non est eterna. Sell cum essel pri- Α έστιν ή Τριάς αίδιος , αλλά μονάς μεν ήν πρότερον,
muin unilas, ex accessione facta Trinitas est , et εκ προσθήκης δε γέγονεν ύστερον Τριας, και προϊόν
progrediente , ut ipsi volunt, lempore aucta con- τος του χρόνου κατ' αυτούς ηύξησε, και συνέστη .
siilit Præterea si Filius non est proprium Pa'ris Πάλιν τε εί ουκ έστιν ο Υιός ίδιον γέννημα της του
essentiæ germen , sed ex nibilo factus est , es ni- Πατρός ουσίας, αλλ' εξ ουκ όντων γέγονεν, εξ ουκ όν .
hilo Trinitas est constituta ; et fuit aliquando, cuni των συνίσταται η Τριάς, και ήν ποτε , ότε ουκ ήν
non esset Trinilas, sed unitas.. Ει imperfecta fuit Τριάς, αλλά μονάς, και ποτέ μεν ελλιπής Τριάς, ποτέ
primo, deinde absoluta ; et quod deinde genilom δε πλήρης. Και λοιπόν το γενητών του κτίστη συνα
est, cum iis , quæ creata sunt, numeratur ; el id , ρ :θμείται , και το ποτέ μη όν τώ αει όντι συνθεολο
quod aliquando non ſuit , simul cum eo , quod γείται και συνδοξάζεται. Και τό γε μείζον ανόμοιος
semper est , divinum existimatur et colitur. Et εαυτή η Τριας ευρίσκεται, ξέναις και αλλοτρίαις
quod majus est , ipsa Trinitas sibi ipsa dissimilis φύσεσι τε και ουσίαις συνισταμένη . Τούτο δε ουδέν
esse reperitur , quippe que cum peregrinis et alie-. έτερόν έστιν ειπείν, ή γενητήν την τής Τριάδος σύ.
nis naturis el essentiis conjuncta sit. Hoc autem στασιν . Ποταπή δε αύτη θεοσέβεια Τριάδος της μη
quid aliud est , nisi Trinilalem esse genitam aflir B εαυτή ομοίως τυγχανούσης , αλλ' εκ προσθήκης
mare ? Quæ aulem Trinitatis divinitas sit, quæ sibi χρόνω πληρουμένης, και ποτέ μεν ούτω, ποτέ δε
ipsa dissimilis exsistat , et ex accessione fuerit ούτως ούσης ; Είκός γαρ αυτήν και πάλιν λήψεσθαι
lempore completa , et nunc lioc , nunc illo modo se προσθήκην, και τούτο εις άπειρον, ώς άπαξ και κατά
habeat ? Nonne verisimile est, eam accessionem την αρχήν εκ προσθήκης έσχε την σύστασιν . Ούκ
rursus aliain atque aliam perpetiio accepluram , αμφίβολον δε ότι και δυνατόν αυτήν μειούσθαι. Τα
utpote quæ initio semel ex accessione constitutio . γάρ προστιθέμενα φανερόν ότι και αφαιρείσθαι
nem suam obtinuerit ? Quid porro dubium , fieri δύναται .
posse, ut inuiinuatur ? Que cnim adjuncia sunt,
el adimi posse perspicuin est.
Quid objiciant Ariani. Ex eodem libro . "Αντίθεσις 'A, ειανών: έκ τού αυτού λόγου.
Sed ecce , inquiunt, semper Deus fuil procreator, 'Αλλ' ιδού , φησίν, άει ο Θεός ήν ποιητής και έστι,
el esi, neque illi procreandi facultas accessil. Num καί ουκ επιγέγονεν αυτώ του δημιουργείν ή δύναμις.
igitur, quoniam æternus est procreator , æternæ *Αρ' ούν επειδή δημιουργός έστιν, αΐδιά είσι και τα
sunt etiain res procreatæ , ut in illis item nelas ποιήματα, και ου θέμις ειπείν ουδε επί τούτων ,
sit dicere, eas fuisse antequam fierent ? Stalli ac c Ουκ ήν πρίν γενηθή ; "Αφρονες 'Αρειανοί. Τί γάρ
demenles Arisini. Quid simile cum rebus procrea όμοιον Υιός , και ποίημα ; Ένα τα επί του Πατρός ,
tis Filius habel , ut quæ de illo dicuntur, eadem ταύτα και επί των δημιουργημάτων είπωσι ; Πώς δε
el bis convenire dicant ? Cur autem , ( um ante τοσαύτης διαφοράς εν τοις έμπροσθεν δειχθείσης
demonstralum sit , quantuin inter Filium intersit el γεννήματος και ποιήματος , εμμένουσι τη αμαθία ;
oplis, perslant in sua ilementia ? Opus enim , ut Πάλιν ούν το αυτο λεκτέον. Το ποίημα έξωθεν του
diximus, extra opificem esi. Filius autem est pro ποιούντός έστιν, ώσπερ είρηται . Ο δε Yίος ίδιον της
priuin essentie germeil. Quamobrem opus, ut ουσίας γέννημα εστι. Διό και το μέν ποίημα ουκ
Semper' sit, non est necessarium. Nam opifex agit, ανάγκη αεί είναι. "Οτε γάρ βούλεται και δημιουργός
quando vult , germen autem non est volunt: li εργάζεται. Το δε γέννη μα ου βουλήσει υπόκειται ,
Baljectum, sed est essentir proprietas. Ει opifix αλλά της ουσίας εστίν ιδιότης. Και ποιητής μεν αν
quidem erit, et appellabilur, etiamsi nondum sint είη , και λέγοιτο, κάν μήπω ή τα έργα : Πατήρ
opera ; non erit autem , nic vocabitur Pater, nisi δε ουκ αν κληθείη, ουδ' αν είη , μή υπάρχοντος Υιού .
Filius sil. Quod si curiosius pergant inquirere, cur, 'Εάν δε περιεργάζονται , διατί ο Θεός αεί δυνάμενος
cum Deus semper posset facere, quæ facta sunt, ποιείν , ουκ αεί ποιεί . μαινομένων μεν και αύτη τόλμα.
non semper fecerit , questio ipsorum erit liomi- D Τίς γάρ έγνω νούν. Κυρίου, ή τίς σύμβουλος αυ
nui furentiuin et audacium . Quis eniin norit men- του εγένετο ; " Η πώς έρεί το πλάσμα το κεραμει,
lem Domini ? aut quis ejus fuil consiliarius fuil ? ant Τι με ούτως εποίησας ; " Ινα δε και αμυδρόν τινα
quomodo dicel figmentum ei , qui se finxit, Cur me λογισμών ευρόντες μη σιωπήσωμεν , άκουέτωσαν ότι
fecisti sic ' ? Verum ut aliquam , licet tenuem el ad- ει και τώ Θεώ δυνατόν αεί ποιείν , αλλ' ουκ ήδύνατο
imbralam rationem afferamus, nec omnino lacea- τα γενητά αΐδια είναι . Εξ ουκ όντων γάρ έστι, και
mus, sic habeant : Etsi Deus polerat semper lacere, ουκ ήν πρίν γένηται. Τα δε ουκ όντα πρίν γένηται ,
res lamen non poterant eternæ esse . Ex nihilo τιώς ηδύνατο συνυπάρχε :ν το αεί όντι Θες ; Διό και
enim sunt, nec esse possunt prius, quam fiant. προς το λυσιτελές αυτών αφορών ο Θεός, ότε είδεν
Quæ autem prius, quam liant non sunt, quomodo ότι δύναται γενόμενα διαμένειν , τότε και πεποίηκε
simul esse possint cum Deo , qui semper est ? Quam . πάντα. Και ώσπερ δυνάμενος εξ αρχής και επί του
obrem Deus rebus ipsis consulens, quando vidil , 'Αδάμ , ή επί του Νώε , ή επί του Μωϋσέως αποστεί
cas factas posse permanere, tunc omnes fecit . Et και τον εαυτού Λόγον ουκ απέστειλεν, ει μή επί
• Rol. 1, 34 ; ΙΧ , 20.
353 PANOPLIA DOGMATICA . TiT. XI. 334
συντελεία των αιώνων » τούτο γάρ ήδει λυσιτελείν Α quemadmodum , cum posset , quo tempore vel
πάση τη κτίσει " ούτω και τα γενητά , ότε ηθέλησε και Adam , vel Noë, vel Moses fuit , millere Verbum
λυσιτελές ήν αυτοίς, εποίησεν. Ο δε Υιός ουκ ών suum , non tamen misil, nisi sæculis jain absolutis;
ποίημα , αλλ' ίδιος της ουσίας του Πατρός , αεί εστιν. sic enim bumano generi conducere cognoscebal ;
"Αεί γάρ όντος του Πατρός, αεί είναι δεί και το eodem modo et res universas fecit, quando voluit,
ίδιον της ουσίας αυτού , όπερ εστίν ο Λόγος αυτού , et novit eis sic espedire . Al Filius, qui non est
και η σοφία. Και τα μεν κτίσματα , κάν μηδέπω opus aliquod procrratum , sed proprietas essentie
υπάρχει, ουκ έλαττοι τον ποιητήν, έχει γάρ το δύ- Patris, semper est. Eien'm cum semper sit Paler,
νασθαι δημιουργείν τε βούλεται και το δε γέννημα , Si'mper eliam ejus esse oportel essentiæ proprie
εάν μή συνη αεί το Πατρί , ελάττωμα της τελειότη- lalem . Hæc autem est Verbum , el sapientia ip
τος της ουσίας αυτού εστιν. "Οθεν τα μεν ποιήματα, sius . Jam il res procreate non sint, nihil adirnitur
ότε ηθέλησεν, εδημιουργήθη δια του Λόγου · ο δε procreatori . Nam procreare potest, quando Full
Υιός αεί έστιν ίδιον γέννημα της του Πατρός Filius autem nisi sit semper cum Patre , essenti.
ουσίας . ipsius perfectio diminuitur. lla res omnes per
Verbum factæ sunt , quando ipsi libuil opifici Deo. Filius autem , cum sit proprium Patris essentiæ
germen , semper est.
'Εκ του αυτού λόγου . B Ex eodem libro
Φυσιν ότι γέγραπται παρά μεν τώ Αποστόλη: Aiuni ab Apostolo scriptum esse : Propter quod
Διό και ο Θεός αυτόν υπερύψωσε , και έχαρίσατο et Deus exaltavil illum , el dedit illi nomen , quod est
αυτο όνομα, το υπέρ πάν όνομα» παρά δε τώ Δαβίδ , super omne nomen ' . El aa Davide : Proplerea unxit
Διά τούτο έχρισε σε ο Θεός ο Θεός σου έλαιον le Deus Deus tuus oleo lætitive præ consorribusluis '.
αγαλλιάσεως παρά τους μετόχους σου . Είτα Deinde quasi sapienter aliquid dicant, ita colligunt :
επιφέρουσιν , ως σοφόν τι λέγοντες , Ει διά τούτο Si propterea fuil exallatus, et gratiam accepit, el
υψώθη , και χάριν έλαβε , και διά τούτο κέχρισται, idcirco uncius est , proposili præmium obtinuit. Es
μισθών της προαιρέσεως έλαβε. Προαιρέσει δε quo palet, eum cum proposito agal, et agindo de
πράξας, τρεπτής έστιν όντως φύσεως. Ταύτα ου liberet, mutabili esse nalura prædilim . Hæc non
μόνον ειπείν , αλλά και γράψαι τετολμήκασιν Ευσέβιος sulum dicere, sed scribere ausi sunt Eusebius et
τε και 'Αρειος. Και οι απ' αυτών δε λαλείν ουκ Arius . Hæc qui ab illis acceperunt, ausi sunt in me
έκνουσι κατά μέσην την αγοράν. Εξ αρετής γάρ, dio foro prædicare. Ex virlule enim , inquiunt , qua
φασι, και βελτιώσεως έσχε το λέγεσθαι Υιός και Θεός , niclior effectus est , obil'nul, ut dicerelur Filius et
και ουκ έστιν αληθινός Θεός. Το μεν γαρ έκ τινος Denis , cum verus Deus non sit. Nam ex aliquo nalu
κατά φύσιν αληθινόν εστι γέννημα , οίος ήν Ισαάκ C raliier nasci id demum est , virum esse Filium , gia
το 'Αβραάμ , και Ιωσήφ τω Ιακώβ , και το απαύ- lis fuit Isaac ex Abraham , el Joseph ex Jacob , et
γασμα τη θλίω · οι δε εξ αρετής και χάριτι υιο ! splendor ex sole . Qui autegi ex virtude et gratia filii
λεγόμενου μόνον εισινιέχοντες αντί του φύσει την εκ dicuntur Dei , naturæ loco gratiam habent, quam
του λαβείν χάριν, και άλλοι παρά το δοθεν αυτοίς acceperunt. Sunt etiam alii filii , qui illo nomine abu
όντες . Περί ών έλεγεν, Υιούς εγέννησα , και ύψωσα , luntur, de quibus dictum est : Filios genui, el edu
αυτοί δε με ήθέτησαν. Αμέλει, επεί μή κατά cavi, ipsi autem spreverunt me ' . Nil mirum , cum
φύσιν ήσαν υιοί , διά τούτο και τραπέντων αφηρέθη filii natura non essent. Quamobrem el cum sese
το Πνεύμα , και απεκηρύχθησαν . Και πάλιν δε μετα- mulassent, Spiritu privali sunt, el abdicali : el rur
νοούντας αυτούς δέξεται , και διδούς το φως πάλιν sum si resipiscani, illos suscipiet Deus , el lumen
υιούς καλέσει και και κατά την αρχήν ούτω την χάριν infundet , et filios appellalbit,, quiet initio gratiam ip
αυτούς δεδωκώς. Τί ούν ήν προ τούτου , ει νυν υψώθη , sis est elargitus. Quid igitur fuit antea,, si nunc ex
και νυν ήρξατο προσκυνείσθαι, και Υιός ελέχθη, ότε γέ . allatus ? si nunc adorari æpit ? si Filius dictus est ,
γονεν άνθρωπος; Φαίνεται γάρ μηδέν βελτιώσας αυτός posteaquam factus est homo ? Aparct enim,, eumn
την σάρκα, αλλά μάλλον αυτός δι' αυτής βελτιωθείς . D carni nihil boni attulisse, sed contra potius ab ea
Ει γαρ ουκ ήν, πρίν άνθρωπος γένηται , Κύριος, multum accepisse, siquidem prius, quam homo fieret,
θεός, Λόγος, ή άλλο τι ήν παρά ταύτα, και ύστερον nec Dominus, nec Deus, nec Verbum eral, aut aliud
hec , sed postea virtutis ergo donatus
τούτων εξ αρετής μετέσχεν, ή το έτερον, όπερ εις quidquam praeter hæc,
την εκείνων κεφαλήν τραπείη, ανάγκη λέγειν αυ. est bis. Et, quod illis male verteret, cogenlur divere.
τους μηδε είναι προ τούτου αυτόν, αλλά το όλον άν- ipsum ne fuisse quidem antehac ,, sed esse totum
θρωπος είναι φύσει, και μηδέν πλέον. Αλλ' ουκ natura hominem , et praeterea nibil, Hoc autem ab
έστι τούτο της Εκκλησίας , του δε Σαμοσατέως εστί, Ecclesia alienissimum est et Samosatensis eorumque
και των νυν Ιουδαίων το φρόνημα . Ει γάρ ουκ ήν, Judæorum , qui nunc sunt sententiæ congruit. Nair
ή ήν μεν , έβελτιώθη δε ύστερον, πως δι' αυτού γέ. si aut non erat, aut erat quidem , sed melior postca
γονε τα πάντα; "Η πώς τούτω, εί γε μη τέλειος ſactus est, quomodo per ipsum facta sunt omnia ?
ήν, προσέχαιρεν ο Πατήρ, και αυτός που τούτου Aut quomodo Paler hoc imperfec!o Filio lætabatur ?
2
1 Philip . 1 , 9. ? Psal . XI. V, 8. 3 Isa . 1. 2 .
355 EUTHYMII ZIGABENI 356
Αut quomodo ipse in conspectu Patris antea gaude- Α ηυφραίνετο εν προσώπων του Πατρός ; Πώς δε, ει
at ? Prieterea quomodo , si post mortem adeptuς μετά τον θάνατον έλαβε το προσκυνείσθαι, φαίνεται
est ut adoraretur, ipsuin adoravit Abraham , el Moscs ο Αβραάμ αυτόν προσκυνών, και Μωϋσής εν τη
in robo ? Ei (id quod Daniel vidil) quonam paciu βάτω, και ως είδε Δανιήλ, μύρια : μυριάδες, και
innumerabilia millium millia nministrabant ei 1 ? Quo- χίλιαι χιλιάδες έλειτούργουν αυτό ; Πώς δε , ει νυν
nam pacto si munc, ul isti voluni, assecurus est ut κατ' αυτούς έσχε την βελτίωσιν, της πρό κόσμου
melior el præstantior fieret, gloriam , quæ ante και υπερκοσμίου δόξης εαυτού μνημονεύων έλεγες
mudum est el mundo pricellit, ipse de se Iogurt3 αυτός ο Υιός, Δόξασόν με, Πάτερ , τη δόξη, ή είχαν
commerParal , Clarifica me , inquiens, Pater, ea gloria προ του τον κοσμον είναι παρά σοί ; Ουκ άρα
φαηι habui, priusqμα η mundus fieret , apud de 1 ? Que καταβάς έβελτιώθη , αλλά μάλλον έβελτίωσεν αυτός τα
cum ita sint , non descendens ipse melior factus est , δεόμενα βελτιώσεως, και υλοποίησεν ημάς τη Πατρί ,
scd quæ ea re egebant, meliora fecil , et homofactus και εθέωσε τους ανθρώπους γενόμενος άνθρωπος.
homines Dei filios ac deos reddidit. Non ergo cum Ουκ άρα άνθρωπος ών, ύστερον γέγονε Θεός, αλλά
homo essel prius, deinde factus est Deus ; sed cum Θεός ών, ύστερον γέγονεν άνθρωπος , ένα μάλλον
Deus esset, deinde faclus est hoino , ut nos divinitale
ΗB ημάς θεοποιήση . Πώς oύν πρωτότοκος πάσης κτί
decoraret. Ad hæc qui posset appellari primogenitus σεως , έχων προ αυτού κληθέντας υιούς και θεούς ;
rerum omnium procreatarum , si ante se haberet, Πώς δε οι μέτοχοι πρώτοι ου μετέχουσι Λόγου ;
qui filii et dei vocarentur ? Aut cur primi illi non Εν αρχή ην ο Λόγος, και ο Λόγος ήν προς τον
sunt ejusmodi, ul de illis dica ur , In principio erat Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος. Και δι' ημάς ύστερον
Verbum , el Verbum erat apud Deum , et Deus eral ο Λόγος ούτος σάρξ εγένετο. Το ούν υπερύψωσεν ου
Verbum , et pripler nos postea Verbum hoc face
7
την ουσίαν του Λόγου λέγει ύψουμένην. "Ην γαρ άει ,
tum est caro ? Quare illud, superexaltavil, non signi • και έστιν ίσα Θεώ, αλλά της ανθρωπότητός εστιν ή
licat Verbi essentiam exaltalam . Fuil enim semper ,
ύψωσις. Ού πρίν γούν είρηται ταύτα, ει μή ότε γέ
et est æqualis Deo, sed exaltatio illa pertinet ad
humanitatein . Et ideo non prius hæc dicta sunt, quam γονε σαρξ και Λόγος, ένα γένηται φανερόν ότι το ετα
πείνωσε , και το υπερύψωσεν επί του ανθρώπου λέ
Verbum caro factum est, ut perspicuum esset, voces
γεται . Ου γάρ έστι το ταπεινόν, τούτου και το υψω
illas, humiliavit,el exaltavil ,ad liominem referri ; cu • θήναι αν είη. Και εί διά την πρόσληψιν της σαρκός
jus enim humilitas est, ejusdem est et exaltalio. Et το εταπείνωσε γέγραπται , δηλον ότι και το υπερ
si propter carnis assumptionem scriplum est humi ύψωσε δι' αυτήν γέγραπται. Τούτου γάρ ήν ενδεής και
liavit , manifestum est quod propter ipsaxn scriptum ο άνθρωπος διά το ταπεινόν της σαρκός, και του θα
est etiam , exaltavit. Exaltatione enim egebat homo νάτου. Επεί ούν εικών ών του Πατρός, και αθάνα.
propter carnis et mortis humilitatem . Quoniam igitur τος ών Λόγος, έλαβε την τού δούλου μορφήν, και
Verbum, cum esset imago Patris ,,et immortale servί υπέμεινε δι' ημάς εν τη εαυτού σαρκί τον θάνατον,
formanı accepit, et propter nos in carne sua mortem
pertulit, ulita se pro nubis per mortem offerret ένα ούτως εαυτόν υπέρ ημών διά του θανάτου
Pairi , idcirco eliam ut homo propler nos et pro nobis προσενέγκη τη Πατρί, διά τούτο και ως άνθρωπος
dicitur exallatus , ut sicut nos morle ipsius omnes δι' ημάς , και υπέρ ημών λέγεται υπερυψούσθαι , ίν '
mortui sumus in Christo , sic etiam in Christo, a ώσπερ ημείς των θανάτω αυτού πάντες απεθάνομεν
mortuis excilali , el in cælum profecti, quo ipse prx. εν Χριστώ, ούτως εν αυτώ τη Χριστώ πάλιν ημείς
cursor noster pervenit, exaltemur. Quod si nunc pro υπερυψωθώμεν, έκ τε των νεκρών εγειρόμενοι, και
nobis ita se demisit, quamvis el nunc, et ante, et εις ουρανούς ανερχόμενοι, ένθα πρόδρομος υπέρ
semper esset Dominus, pro nobis utique exaltatus ημών εισήλθε Χριστός. Ει δε νύν υπέρ ημών , καί
scribitur. Et quemadmodum ipse, quamvis omnes τοι και προ τούτου , και αει Κύριος ών και δημιουρ
sanclos eflicial, dicit tamen ut se sanctificet, non quo γος των ουρανών, υπέρ ημών άρα και το υπερυψω
Verbum sanctant fiat, sed ut nos omnes in se ipso D θήναι νύν γέγραπται. Και ώσπερ αυτός πάντας
sanctos reddat : sic et illud , quod dictum est, αγιάζων λέγει πάλιν τω Πατρί , εαυτόν υπέρ ημών
Exaltarit illum , non eo perlinel, ui ipse exaltetur , αγιάζειν, ουχ ένα άγιος ο Λόγος γένηται, αλλ ' ίνα
est enim altissimus, sed ut ipse quidem pro nobis αυτός εν εαυτώ αγιάση πάντας ημάς • ούτως άρα
justitia fial, nos autem in ipso exaliemur, et in cælo και το νύν λεγόμενον, υπερύψωσεν αυτόν, ουχ ίνα
run fores ingrediamur , quas pro nobis ipse pale αυτός υψωθή , ύψιστος γάρ έστιν, αλλ' ένα αυτός μεν
fecit, cum precurrentes dicant : Tollile portas, prin.. υπέρ ημών δικαιοσύνη γένηται , ημείς δε υψωθώμεν
cipes , vestras, et elevamini, portæ æternales, el introibit εν αυτώ, και εις τας πύλας εισέλθωμεν των ουρα
Rex gloriæ *. Neque enim ipsi Domino el rerum om . νών, άς αυτός πάλιν υπέρ ημών ανέωξε , λεγόντων
nium effeciori conclusæ erant, sed propter nos, qui των προτρεχόντων, " Αρατε πύλας , οι άρχοντες ,
bus cæli fores erant clausæ , sic scriptum est . Itaque υμών , και επάρθητε, πύλαι αιώνιοι , και εισελεύ
propter carnem , quam gestabat , humano more dic- σεται ο βασιλεύς της δόξης. Και ώδε γαρ ουκ
tum est : Tollite portas : et Introibil , tanquam homo αυτώ ήσαν αι πύλαι κεκλεισμέναι, Κυρίω και ποιητή
ingrediatur. At de ipso rursum , ut qui Deus sit, πάντων όντι · αλλά δι' ημάς και τούτο γέγραπται ,
1 ) . VΙΙ , 10 . • Joan . XV1, 5. 3 Joan . 1 , 11 . * Ps :: . ΧΧΙΙ , 7 , 9.
357 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XI . 358
οίς ήν ή θύρα του παραδείσου κεκλεισμένη . Διό και A dicitur : Eintroitit Rea glorir. Ac ejusinodi quidem
ανθρωπίνως μεν, δι' ήν εφόρεσε σάρκα, λέγεται de nobis exaltationem Spirilus saucius prirenuntiavit
περί αυτού το "Άρατε πύλας , και το εισελεύσεται, in octogesimo Psalmo : Et in justitia tua, inquiens,
ως ανθρώπου εισερχομένου . Θεϊκώς δε πάλιν περί erallabuntur . Quod si ipse Filius justitia est , non
αυτού λέγεται, έπει και Θεός έστιν ο Λόγος, ότι Ού- lilique tanquam inops est exaltatus, sed nos per
τός έστι Κύριος , και βασιλεύς της δόξης. Την δε justiiam , quæ ipse est, exallati sunus. Nam ex
τοιαύτην λεγομένην εις ημάς ύψωσιν προανεφώνει illud , Ει donavit illi , non propter Verlium scriptun
το Πνεύμα εν όγδοηκοστό ψαλμω λέγον, Και εν τη est . Jam enini el ante quam fieret bono, et ab
δικαιοσύνη σου υψωθήσονται. Ει δε δικαιοσύνη angelis,et al oninilus rebus procrealis o paternam
εστίν ο Υιός, ουκ άρα αυτός έστιν ώς ενδεής υψού- proprietatem, ut dixinus , adorabatur : sed propter
μενος , αλλ' ήμείς εσμεν οι τη δικαιοσύνη υψούμε nos , et pro nobis, hoc item dictum de ipso cst.Ele
νοι, ήτις έστιν αυτός. Και γάρ και το 'Eχαρίσατο niin Christus quemadmodum ut bomo et mortuus
αυτώ ου διά τον Λόγον γέγραπται • ήν γάρ πάλαι, et exallatus est, sic etiam ut bou o dicitur accipere
και πρίν γένηται άνθρωπος, προσκυνούμενος , ώσπερ id , quod semper habebat ut Deus, ut gratia data in
άνωθεν είπομεν, υπό αγγέλων και πάσης κτίσεως nos perveniret. Non enim imminutum est Verbum
O

κατά την Πατρικήν ιδιότητα • αλλά δι' ημάς, και B corpus assumens , ut sibi gratiam acquireret, sed
υπέρ ημών πάλιν είρηται τούτο περί αυτού. "Ωσπερ potius, ut quod induerat corpus, divinum redderet.
γάρ ώς άνθρωπος ο Χριστός απέθανε , και υπερ- Illud autem humano generi donavit, ut quemadmo
υψώθη, ούτως ώς άνθρωπος λέγεται λαμβάνειν, dum Verbum et in fornia Dei exsistens adorabatur,
όπερ είχεν αεί ως Θεός, ίν ' εις ημάς φθάση και η sie etiamfetum hormo, vocatumque Jesus , nililomi
τοιαύτη δοθείσα χάρις. Ου γαρ ελαττώθη ο Λόγος nus res omnes procreatas sub pedibus. positas, el co
σώμα λαβών, ίνα και χάριν ζητήση λαβείν , αλλά nomine genua sibi flectentes , seque collandante's lia
μάλλον και έθεοποίησεν , όπερ ενεδύσατο, και πλέον berct. Ex co enim , quod Verbum caro facluna est
έχαρίσατο τω γένει των ανθρώπων τούτο. "Ωσπερ el mortem in carne pertulit , nullum ad divinitatem
γάρ αεί προσεκυνείτο Λόγος ών, και εν μ' ρφή Θ.ου dedecus pervenit, sed gloria polius ad Patrem.Si
υπάρχων, ούτως και αυτός ών, και άνθρωπος γενόμε- quidem gloria Patris est, ut homo qui perieral inven
νος κληθείς τε Ιησούς , ουδέν ήττον έχει πάσαν υπό lus sil , el qui mortuus erat, sit in vilam revocatus
πόδας την κτίσιν, και εν τούτω τώ ονόματι τα γόναταet lei templum evaserit.Quod autem Dominum , quem
κάμπτουσαν αυτό, και εξομολογουμένην, ότι και το virtutes illæ cælesies semper adorabant, nunc etiam
γενέσθαι σάρκα τον Λόγον, και θάνατον υπομείναι C adorent in nomine Jesu , nostia bæc est gloria atque
σαρκι ουκ επ' άδοξία της θεότητος αυτού γέγονεν, exaltatio , et quod Dei Filius etiam homo faclus colitur
αλλ ' εις δόξαν Θεού Πατρός. Δόξα δε Πατρός έστι , el adoratur ab ipsis virtutibus cælestibus, quæ nos
τον γενόμενον άνθρωπος και απολόμενον ευρεθή- consorles ejus, et unum cum ipso corpus eſſeclos el
ναι, και νεκρωθέντα ζωοποιηθήναι, και ναόν γενέ- in loca sua introducios non alienos aut peregrinos
σθαι Θεού . Και γάρ και των εν ουρανοίς δυνάμεων existimabunt.
αεί μεν προσκυνουσών αυτών , προσκυνουσών δε και νύν εν τω ονόματι Ιησού τον Κύριον, ήμών έστιν αύτη
5

ή χάρις, και υπερύψωσις ότι τε και άνθρωπος γενόμενος προσκυνείται και του Θεού! Υιος , και ου ξενισθήσονται
αι ουράνιαι δυνάμεις, βλέπουσαι τους συσσώρους εκείνους πάντας ημάς εισαγομένους εις τας χώρας εαυτών.
'Εκ του αυτού λόγου. Ex eodem libro .
Ει διά το προσκυνείσθαι εν τω ψαλμώ , Διά τούτο Si , quoniam in psalmo scriplum est : Propterea
έχρισε σε ο Θεός ο Θεός σου , εκ της διά τούτο λέ- unxit te Deus, Deus tuus ' , occasionem ad ea , quæ
ξεως πρόφασιν πάλιν εαυτοίς εις & βούλονται πορί- volunt confirmanda ex his verbis arripiunt, ani
.
ζονται • γνώτωσαν οι των Γραφών αμαθείς, και της η madvertant homines Scripturarum imperiti , et
ασεβείας εφευρεται, ότι και ενταύθα πάλιν το διά impietatis inventores, hic rursum non Verbi pre
τούτο ού μισθόν αρετής και πράξεως σημαίνει του mjum virlutis actionisve, sed descensus illius ad
Λόγου , αλλά το αίτιον πάλιν της εις ημάς αυτού κα- nos, et unclionis Spirilus in ipso pro nobis factæ
θόδου , και της υπέρ ημών εις αυτόν γινομένης του causam significari. Non enim dixit : Propterea
Πνεύματος χρίσεως. Ου γαρ είπε 1, Διά τούτο έχρισε σε, unxil le , ut Deus, aut Rex , aut Filius, aut Ver
9

ίνα γένη Θεός, η Υιός, η Λόγος • ήν γάρ και προ
τούτου, και έστιν αεί, καθάπερ δέδεικται • αλλά μάλ-
λον, Επειδή Θεός ής και βασιλεύς, διά τούτο και
έχρίσθης. Επεί ουδέ άλλου ήν συνάψαι τον άνθρω-
πον το Πνεύματι το αγίω ή σου, της εικόνος του
Πατρός , καθ' ήν και εξ αρχής γεγόναμεν. Σου γάρ
εστι και το Πνεύμα . Των μεν γαρ γενητών ή φύσις
ουκ ήν αξιόπιστο , είς τούτο, αγγέλων μεν παραβάν-
των, ανθρώπων δε παρακουσάντων. Διά τούτο Θεού
i Psal . ALIV , 8 ,
bum fias ; erat enim ante , et semper est, ut de
claravimus ; sed potius, Quia Deus es, et Rex ,
idcirco el unctus es . Quoniam non ad alium spec
tabat, Spiritu sancto lionminem intingere, nisi ad le,
qui Patris imago es , ad quam quidem imaginem
el initio facti sumus. Tuus enim et Spiritus est. Ex
rebus enim procreatis nulla erat digna, cui hoc
munus committeretur, cum et angeli deliquissent,
et homines non obtemperassent. Quapropter Deum
: 59 EUTIIYMII ZIGABENI 30
ea provincia postulabat; Deus autem erat Verum, Α χρεία ήν, Θεός δέ έστιν ο Λόγος, ίνα ως υπό κατάραν
ut hommes exsecrationis olimosios liberaret. Jam γενομένους αυτός ελευθερώση . Διά τίνος δε, και
per quem , el a quo oportebal nisi per Filium , et παρά τινος έδει το Πνεύμα δίδεσθαι ή διά του Υιού ,
a Filio Spiritum dari, cum illius Spiritus sii ? Ec- ού και το Πνεύμα εστι ; Πότε δε λαμβάνειν ημείς
quando aulein nos Spiritum ipsum accipere potui- εδυνάμεθα , ει μή ότε ο Λόγος γέγονεν άνθρωπος ; Και
mus, nisi cum Verbum homo factuin est ? Nam , ul ώσπερ το παρά το 'Αποστόλω λεγόμενον δείκνυσιν
Apostoli verba significani , non fuissemus redem- ότι ουκ άν έλυτρώθημεν, ει μή ο έν μορφή Θεούυπάρ
pti , nisi qui in forma Dei est, servi formam acce- •
χων έλαβε δούλου μορφήν · ούτω και ο Δαβίδ δείκ.υ.
pisset. Et David indicat, nos nungnam ſuisse σιν ότι ουκ άν άλλως μετέσχομεν του Πνεύματος, και
Spiritus participes , aut sanctos futuros, nisi ηγιάσθημεν, ει μή και του Πνεύματος δοτήρ αυτός
Verbum , quod Spiritum elargitur, dixisset , seip- ο Λόγος έλεγεν εαυτόν υπέρ ημών τω Πνεύματι
sum Spiritu pro nobis inungi. Quo quidem in carne χρίεσθαι . Διό και βεβαίως ελάβομεν , αυτου λεγομένου
inuncio el nos illum plane accepimus. Carne enim κεχρήσθαι σαρκί. Της γαρ εν αυτώ σαρκος πρώτης
in ipso primum effecta sancia , cum per illam αγιασθείσης , και αυτου λεγομένου δι' αυτήν ειληφέ.
ipse ut homo dicatur accrpisse, nos ex ejus pleni- ναι ώς ανθρώπου , ημείς επακολουθούσαν έχομεν την
tudine accipients,, cons, querilen Spiritus gratian B του Πνεύματος χάριν εκ του πληρώματος αυτού λαμ
consequentem
obtinemus. € νοντες .
Ex eodem libro . 'Εκ του αυτού λόγου,
lud : Dilexisli justitiam , el odisli iniquitatem ' , Το, Ηγάπησας δικαιοσύνην, και εμίσησας άδι
non , quemadmodum vos intelligitis, naluram Verbi κίαν, πρόσκειται, ουχ ώς υμείς νοείτε τρεπτήν δει
mulabilem significat. Nam , quia rerum procriatarum κνύοντος του Λόγου την φύσιν, αλλά μάλλον και εκ
natura mutabilis est , ideoque el angeli delique- τούτου το άτρεπτoν αυτού σημαίνεται. Επειδή γαρ
runt, ut dictum est, el honines non obtemperarunt. των γενητών ή φύσις έστι τρεπτή , και οι μεν παρέ
El horum actio non est firma el stabilis, sed sa pe βησαν , οι δε παρήκουσαν, ώσπερ είρηται, ή τε πρά
coniingit, ut qui modo erat bonus, paulo post in- ξις αυτών ουκ έστι βεβαία , αλλά πολλάκις ενδέχεται
vertatur , el alius evadat ; et qui paulo ante justus τον νυν αγαθόν μετά ταύτα τρέπεσθαι , και έτερόν
erat, uns injuslus esse deprehendatur : idcirco τινα γενέσθαι , ώς τον άρτι δίκαιον άδικον μετ' ολί
γον ευρεθήναι· διά τούτο πάλιν άτρέπτου χρεία , ίνα
uno , qui esset immutabilis, opus erat, cujus inimu-
tabilem justitiam bonines tanquam virtutis formam το αμετάβλητος της του Λόγου δικαιοσύνης έχωσιν
et exemplum propositum Ιι: berent. Νeque vero c εικόνα, και τύπον προς αρετήν οι άνθρωποι . Ούχ ως
uti legibus obnoxius, el in utramque partem habens υποκείμενο ; δε νόμοις, και την επί θάτερα ροπήν
propensionem , hoc quidem diligit , illud autem έχων το μεν αγαπά, το δε μισεί, ένα φόβο του πεσείν
odit, ut amillendi melu alterum complectatur, cum το έτερον προσλαμβάνη, και άλλως πάλιν τρεπτός είσ
alioqui mulabilis sil , sed ut qui Deus est et αγηται. 'Αλλ' ως Θεός ών, και Λόγος του Πατρός ,
Verbum Patris, judex exsistil justus, el virtutis κριτης έστι δίκαιος και φιλάρετος , μάλλον δε και
amans, vel potius elargitor . Ilaque quoniam natura χορηγός αρετής. Δίκαιος ουν φύσει και όσιος ών, διά
justus ac pius est, idcirco diligere justitiam dici- τούτο αγαπάν λέγεται δικαιοσύνην , και μισείν αδι
lur , iniquitatem odisse . Quod perinde est, ac si κίαν . Τούτο δε ίσον το ειπείν , ότι τους μεν έναρέτους
diceretur, bonos ac justos anare complectique , αγαπά, και προσλαμβάνεται , τους δε αδίκους απο
malos autem et injustos odio prosequi el insectari. στρέφεται και μισεί. Και γάρ και περί του Πατρός
Idem enim et de Patre dicunt Scripluræ : Justus το αυτό λέγουσιν αι θείαι Γραφαί: Δίκαιος Κύριος,
Dominus, el justitiani dilexit '. Et, Odisti omnes, και δικαιοσύνας ηγάπησε , και εμίσησε πάντας
qui operantur iniquitaten '. Et, Jacob quidem dilexil, τους εργαζομένους την ανομίαν , και , Τον μεν
Esau aulem odio habuit 3 . Ιακώβ ηγάπησε, τον δε Ησαυ εμίσησεν.
Er eodem libro .
D Εκ του αυτού λόγου .
Arianorum , et Valentini, ct Carpocratis confulatio . "Έλεγχος Α' ρειανών , και Βαλεντίνων , και Καρ
Valen'ini quidem Christum ei angelos ejusdem ποκράτους. Βαλεντίνου μεν ομογενείς του
generis esse dicentis, el illum unum ex illis esse Χριστού λέγοντας τους αγγέλους, και ένα τού
asserentis; Carpocratis autem mundum per an- των ποιoύντος αυτόν , Καρποκράτους δε δι'
gelos fuisse facium affirmantis ; Arianorum vero αγγέλων λέγοντος δημιουργηθήναι τον κόσμον,
Filium cum angelis comparantium . 'Αρειανών δε προς αγγέλους τον Υιόν συγ
κρινόντων .
De ministerio Veleris et Novi Testamenti judi- Την διακονίαν κρίνων ο Απόστολος της τε Παλαιάς
ciun ferens Apostolus auılacier ,ad Judæos scribens , και της Καινής παρρησιάζεται προς Ιουδαίους
Tanto , inquit , melior angelis facius , etc. Ιdcirco uti γράφων, και λέγων, Τοσούτω κρείττων γενόμενος
noluit absoluta comparatione, ac dicere, 'major aut των αγγέλων . Διά τούτο γούν ουδε το όλον συγκρι
honoratior, ne quis de Christo el de angelis id , tan- τικώς είρηκε μείζων ή τιμιώτερος , ίνα μή ως περί
quam de iis qui ejusdem essent generis, dictum ομογενών τούτων, κακείνων τις λογίσηται , αλλά
existiinaret. Sed dixit melior, ul naturæ differen- κρείττω » είρηκεν, ίνα το διαλλάττον της φύσεως του
· Psal. xliv , 8 . 1 Psal . V , 1. 3 Rou. IX , 13. 4 lebr . 1 , 4 .
 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ . ΧΙ . 362
361
Yίου προς τα γενητά γνωρίση. Και τούτων έχομεν Α tiam inter Filiani et res procreatits ostenderet. Τα
την απόδειξιν εκ των θείων Γραφών, του μεν Δαβίδ quod ex aliis divinæ Scripluræ locis intelligi polest .
Nam et David i'a canit : Nelior est dies una in
ψιλλοντος , Κρείσσων ημέραμία εν ταις αυλαίς σου
υπέρ χιλιάδας του δε Σολομώντος αναφωνούντος , atriis luis super 1.illia ! Et Salomon , Accipit.,
λάβετε παιδείαν , και μη αργύριον , και γνώσιν inquit, disciplinant , et non argentum, οι cognitionem
υπέρ χρυσίον δεδοκιμασμένον . Κρείσσων γαρ super aurum probatam, Melior enim est sapientia
coy'a dlowr zolutelārtir derigor oux äktor lapidibus preliosis, el quidquid pretiosum est, non
est illa dignum . Quis enim non videt diversam
αυτής . Πώς γαρ ουχ έτεροούσια και άλλα την
φύσιν σοφία και οι από γής λίθοι ; Ποία δε συγ- alijue aliata esse paluram sapientiæ, aique lapidum ,
γένεια ταις εν ουρανοίς αυλαίς και τους επί γης qui sunt e terra ? Que vero cognatia celestibus
atriis cum lerrestribus domiciliis, aut quæ rebus
τικών ; προς
οίκους τα όμοιον
"Η τι πρόσκαιρα αιωνίων
των και ; Καιπνευμα
θνητά και τούτο æternis et spiritalibus cum calucis et inortalibus
γάρ ο Ησαΐας φησί• Τάδε λέγει Κύριος τοίς similitudo ? Et Isaias ita loquitur : Hæc dicii comi
ευνούχους : " Όσοι αν φυλάξωνται τα Σάββατά μου, nus eunuchis: Qui cusiodieriril sabbala ikea , ei elege.
και αντέχωνται της Διαθήκης μου , δώσω αυτούς rint, quæ ego volui, el lenuerint fædus meum , dabo
εν τω οίκω μου και εν τω τείχει μου τόπον όνομα- B illis in domo mea , et in mauris meis locum celebre » .
Nomen filiis et filiabus melius, el sempiternum dabo
στόν · κρείσσων υιών και θυγατέρων όνομα αιώνιον
δώσωαυτοίς , και ουκ εκλείψει . Ούτως άρα ουδεμία eis, guod non peribit 1. Sie nulla prorsus generis
συγγένεια του Υιού προς τους αγγέλους εστί . Μηδε conjunclio est Filio cum angelis. Quamobrem ea
vox, melior, non comparationem significat, sed dif
μιάς δε ούσης της συγγενείας , ουκ άρα συγκριτικώς
lerenliani , qua illius falura distat ab angelorum
ελέχθη το κρείττων , αλλά διακριτικώς , και διά το
walura . Ac ipse quidem Apostolus vocem ilam , me
διαλλάττον της τούτου φύσεως απ' εκείνων . Και αυ lior, interprelus, nihil aliud notat nisi diferen
τoς oύν ο Απόστολος το κρείττων ερμηνεύουν ουκ
Liain , quæ est inter Filium et res procrealas . Dicit
εν άλλα τινί ή έν τη διαφορά του Υιού προς τα γε . eniin illum esse Filium , hos aulein servos , Illumi uti
νητά τίθησι λέγων, ότι ο μέν Υιός , τα δε δούλα.
Filium sedere ad dexteram Patris, los uli servos
Καίο μεν ως Υιός μετά του Πατρός εν δεξιά κάθη astare , el milli, et ministrare. Quare si eorum , qui
ται, τα δε ώς δούλα παρέστηκε, και άπιστέλλεται , και creati sunt, filii diversi sink ab eo, qui ex Patris
λειτουργεί. Ουκούν , ει μεν των γενητών άλλος έστι ,
essentia solus est proprius Filius, stullum est id,
της δε του Πατρός ουσίας μόνος ίδιον γέννημα ο Υιός ,
quod Ariani colliguill ex ea voce , melior factus. Nani
μεματαίωται τοις 'Αρειανούς και περί του κρείττων coin
et histurpiler convicticeguntur rursum dicere, ea
γενόμενος πρόφασις . Κάν γαρ εν τούτοις αισχυνθέν»
τες βιάζωνται πάλιν λέγειν , συγκριτικώς ειρήσθαι verba fuisse per comparatiouem prolala, el quæ
τα ρητά , και διά τούτο είναι τα συγκρινόμενα όμο- Comparala sunt , eodern genere comprehendi , et Fi .
3
lium ejus esse naluræ, cujus et angeli sunt, ut pri
γενή , ώστε τον Υιόν της των αγγέλων είναι φύσεως, mum illis erubescendum sit , quod Valentini, et
αισχυνθήσοντα
και ι μεν και
Καρποκράτους, προηγουμένως
των άλλων ,αιρετικών
ώς τα Βαλεντίου,
ζητούν- Carpocratis , et aliorun hareticorum senlentias
æmulentur et probent, eum Valentinus quidem
τες, και φθεγγόμενοι, ών ο μεν ομογενείς είρηκε τους
Chrislum et angelos ejusdem esse generis dicat,
αγγέλους
του κόσμουτοδημιουργούς
Χριστώ , ο είναι
δε Καρποκράτης αγγέλους
φησι. Παρ' αυτών γάρ Carpocrates autem munduna ab angelis cunditum al
firinet. A quibus et ipsi fortasse edocli , Dei Verbumn
ίσως μαθόντες και ούτοι , συγκρίνουσι τον του Θεού Λό cum angelis comparant. Verum hæc opipantes re
γον τους αγγέλους. 'Αλλ' εντραπίσονται τοιαύτα φαντα fellenlur a Davide ita concinenle : Quis similis erit
ζόμενοι παρά μέν του Υμνωδού λέγοντος, Τίς ομοιως
Domino in filiis Dei ? Et, Quis similis tibi in diis,
θήσεται τω Κυρίω εν υιοίς Θεού, και , Τίς όμοιός
Domine " ? Audiant tamen et isli, si forte queant
σοι
και εν
ούτοι , Κύριε ,; Ακούσονται
Θεοίςμάθωσιν όμως, εάν ομο-
ώς εν τοις δεομογενέσιν άρα D intelligere, quomodo ea, que genere conjuncia, non
autem quie genere diversa sunt , soleant inter se
λογουμένως φιλεί τα της συγκρίσεως γίνεσθαι , και comparari . Nullus enim Deum cum homine compa -
ουκ εν τοίς ετερογενέσιν . Ουδείς ούν Θεόν συγκρίνει rai , nes hominem cum animalibus, quæ ratione
προς άνθρωπον , ουδε πάλιν άνθρωπον προς τα άλογα, carent, nec cum lapidibus ligna propler naturæ
ουδε ξύλα προς λίθους διά το ανόμοιον της φύσεως. dissimilitudinem . Sed cum Deo quidem nihil com
'Αλλά Θεός μεν ασύγκριτόν έστι πράγμα , άνθρωπος parari potest. Homo autem cum liomine compara
δε προς άνθρωπον συγκρίνεται , και ξύλον προς ξύ lur, et lignum cum ligno, et lapis cum lapide. Ac
λον , και λίθος προς λίθον, και ουκ άν τις είπoι επί de his quidem nemo dicet, melius, sed magis, et
τούτων το κρείττον , αλλά το μάλλον, και το πλέον • plus , ut Joseph magis formosus est, quam fra ·
ούτως Ιωσήφ ωραίος μάλλον εστι παρά τους αδελ tres ejus, et Rachel magis pulchra, quam Lia , et
φους αυτού , και Ραχήλ της Λείας. 'Αστήρ γάρ slella non est melior, quam alia stella, ed potius
αστέρος ου κρείττων , αλλά μάλλον διαφέρει εν δόξη . differt in claritale. At de illis , que genere diversa
Επί δε των ετερογενών, όταν τις παραβάλη προς
• Proν. νιιι , 10, 11 , 133. LΙΙ , 4. • Ρ.al. LXXXVII , 7. Psa !. LΧΧιν , 8.
: l'sal. LXXXIII , 11 .
12
PATROL . GR . CXXX ,
363 EUTHYMII ZIGABENI 364
sunt, cum Ioquimur , tum voce hac , melius, recte A άλληλα, τότε το κρείττον προς το διαλλάττον λέγεται,
utinιur , quemadmodum de sapientia , et lapidibus καθάπερ επί της σοφίας και των λίθων είρηται. Εί
dictum est. Quare si dixisset Apostolus : Tantum μεν ούν ειρηκώς ήν ο Απόστολος , Τοσούτω μάλλον και
angelis Filius praestat ,, aut tanto major est,, possrtis Yίος των αγγέλων προάγει , ή τοσούτω μείζων εστίν ,
dicere, Filium cum angelis conferri. Nunc autem cum ήν αν ημίν πρόφασις , ώς συγκρινομένου του Υιού
dicat, illum tanto angelis meliorem , lantumque ab προς τους αγγέλους • νύν δε λέγων κρείττονα αυτόν
illis distare quantum a servis filius dislat , eum ab είναι , και τοσούτω διαφέρειν, όσο διέστηκεν υίος
angelis natura diversum esse demonstrat. Cumque δούλων, δείκνυσιν αυτον άλλον είναι της των αγγέλων
rursus dical,, eum omnia fundasse,, declarat ,, ipsum φύσεως . Λέγων δε πάλιν αυτόν είναι τον θεμελιώ
ab omnibus rebus procreatis diversam naturam σαντα τα πάντα, δείκνυσιν αυτον άλλον είναι πάντων
habere. Idcirco enim el Filius non dixit : Paler των γενητών. Διά τούτο γάρ και ο Υιός ουκ είρηκεν ,
melior me est, ne quis se a Palris natura alienum "Ο Πατήρ μου κρείττων μού έστιν , ένα ξένον τις τη ;
diceret , sed dixit, major me est ' , non ulla lamen εκείνου φύσεως αυτόν υπολάβη , αλλά μείζων είπεν ου
magnitudine, nec tempore, sed ob id quod ex Patre μεγέθει τινι , ουδε χρόνο, αλλά διά την εξ αυτού του
9

genitus est. Quin etiam Apostolus ipse non præci- Πατρός γέννησιν. Και ο Απόστολος δε αυτός ου την
pue dixit, Tanto melior angelis factus, ut Verbi na- B ουοίαν προηγουμένως του Λόγου συγκρίναι θέλων
luram a reruin procrealarum nalura per compara προς τα γενητά έλεγε , Τοσούτω κρείττων γενόμενος
tionem distingueret, cum uihil ei comparari valeat, των αγγέλων • ασύγκριτον γάρ , μάλλον δε άλλο
.

que prorsus alia diversaque sit, sed potius, ut εστίν • αλλά προς την ενσαρκον επιδημίαν του Δό.
Verbi peregrinationem in carne , el consilii ejus in γου βλέπων , και την τότε γενομένην παρ' αυτού
genere humano servando dispositionem ,, respiciens οικονομίαν , ηθέλησε δείξαι ουχ όμοιον είναι τούτον
ostenderet, hoc non esse simile eorum , qui præces τους πρότερον , ίνα όσω τη φύσει διαφέρη των προα
sissent, ut quantum ab illis differret, qui ab ipso ποσταλέντων παρ' αυτού , τοσούτω και πλέον παρά
prius fuerant missi, lanto etiam gratiain ab ipso τούτου , και διά τούτου γενομένη χάρις κρείττων της
et per ipsum allalam angelorum ministerio melio δι' αγγέλων διακονίας γένηται . Δούλων μεν γαρ ήν
rem esse constaret. Servorum enim illud tantum απαιτείν μόνον τους καρπούς, υιού δε και δεσπότου
erat, ut fructus repelerent , filii vero , ut quæ debe χαρίσασθαι τάς οφειλάς, και μεταθείναι τον αμ
πελώνα . Κατά τοσούτον κρείττονος διαθήκης γέγονεν
Lantur, condonaret, vineamque transferret Tanlo
melioris testamenti sponsor faclus est Jesus ' . El έγγυος Ιησούς . Και πάλιν , Νυνί δε διαφορωτέρας
rursum : Nunc autem præstantius ministerium asse C τετύχηκε λειτουργίας , όσο και κρείττονός εσια
culus , quanto melioris elian testamenti medialor est, διαθήκης μεσίτης , ήτις ελι κρείττοσιν επαγγε
φuod quidem melioribus promissis sancitum est .. Nihil Δίαις νενομοθέτηται. Και ουδέν γάρ ετελείωσεν ο
enim ad perfectionem adducit let, sed introductio νόμος , έπεισαγωγή δε κρείττονος ελπίδος . Και
fuit melioris spei '. Ει rursui : Necesse , inquit, αύθις φησιν · 'Ανάγκη ούν τα μεν υποδείγματα των
erat exemplaria quidem cælestium his mundari, ipsa εν τοις ουρανοίς , εν τούτοις καθαρίζεσθαι , αυτά δε
vero celestia melioribus hostiis, quam istis *. Melius, τα επουράνια κρείττοσι θυσίαις παρά ταύτα.Το άρα
et hic, et ubique ad Dominum refert, qui et melior, κρείττον και νυν, και δι' όλων τω Κυρίω ανατίθησι,
et alius est, quam res ipsa procreatä . Melior enim το κρείττονι και άλλο παρά τα γενητά τυγχάνοντι .
est ipsius hostia, melior in ipsum spes, o meliora Κρείττων γάρ ή δι' αυτού θυσία. Κρείττων ή εν
promissa ab ipso allata , non tanquam magna cum αυτό ελπίς, και αι δι' αυτου επαγγελίαι, ούχ ως
parvis comparata , sed ut alius omnino natura , προς μικρά μεγάλαι συγκρινόμεναι, αλλ' ώς άλλας
φuandoquidem et is, qui illa ministravit , melior προς άλλα την φύσιν τυγχάνουσαι · έπει και ο ταύτα
est rebus ipsis procreatis . Ει illud : Sponsor faciuς οικονομήσας κρείττων των γενητών έστι . Και το λε
est , indicat spousionem ab illo pro nobis factam . γόμενον πάλιν , γέγονεν έγγυος, την παρ' αυτού γε
Sicut enim Verbum exsistens factus est caro, quod οD νομένην σημαίνει υπέρ ημών εγγύης. Ως γάρ Λό
tamen ad carnem referimus, quæ quidem facta et γος ών σάρξ εγένετο , και το γενέσθαι τη σαρκί λο
creata est , sic et hoc loco illud, factus, ad testa- γιζόμεθα • γενητή γάρ έστιν αύτη κτιστή τυγχά .
menti ministeriun refertur ab Apostolo. Illud, νουσα • ούτω και ενταύθα το γέγονεν εις την της
Fias mihi in Dean protectorem, et in domum refugii, Διαθήκης διακονίαν λογίζεται ο Απόστολος. Γεγρα
ul salvum me fucias ' , et illud : Dominus factas est πται τοίνυν, Γενου μου εις Θεόν υπερασπιστής , .

refugium pauperi ', et quæcunque his similia in και εις οίκον καταφυγής του σώσαι με και πάλιν
divinis Scriptaris inveniuntur , si ad Filium , quod Και εγένετο Κύριος καταφυγή τω πένητι , και όσα
qaidem forlasse verius est , referri dicunt : ani- τοιαύτα εν ταις θείαις Γραφείς ευρίσκεται. Ει μεν
madveriant homines sancios non oplare, ut sibi ούν εις τον Υιόν ταύτα ειρήσθαι λέγουσιν, ο τάχα
sit adjutor, el domus refugii, qualenus crealus est. και μάλλον αληθές εστιν, επιγνώτωσαν ότι μη όντα
Quamobrem et verba illa, facius, et ſecit, et crea- γενετόν αυτόν αξιoύσι γενέσθαι βοηθός αυτούς , xal
uil , sic accipiant, ut ad ejus in carne presentiam οίκον καταφυγής οι άγιοι. Και λοιπόν το γενόμενος,
3
1 Jean , ΧΙV , 28. : llebr . VII , 22. s llebr. viii , 6. · llobr. 18 , 23 . Psal . Xx , 3. Psal.
18 , 10 .
365 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XI. . 366
και το εποίησε, και το έκτισεν εις την ενσαρκον A referantur. Tunc enimfactus est adjutor , et on us
αυτού παρουσίαν λαμβανέτωσαν. Τότε γάρ γέγονε refugii, quandle corpore suo peccata nostra in li
βοηθός, και οίκος καταφυγής, ότε τω σώματι αυτού gnum sustulit, et dixit : Venite ad me omnes, qui
τάς αμαρτίας ημών ανήνεγκεν επί το ξύλον, και laboratis, el onerati estis , et ego reficiam vos ' . Sin
έλεγε : Δεύτε, πάντες οι κοπιώντες και πεφορ- ad Patrem ea referenda dixerint, cum et hic scri
τισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς . Εάν δε εις τον ptum sit : fias, et factus est, tanta videntur esse
Πατέρα λέγωσιν ειρήσθαι τα βήματα , άρα και confidentia et arrogantia, ut Deum eliam factum
επειδή και ενταύθα γέγραπται το γενου , και το dicant, el quæ de Verbo ipsius asserunt, eadem
εγένετο , τοσούτον επιχειρήσουσιν, ώς και περί του ad illum referant. Id enim ex verbis ipsis conse
Αόγου εαυτού τοιαύτα διαλογίζεσθαι . Φέρει γάρ αυ- quitur, ut eadem de Patre cogitent , quæ de Verbo
τους ή ακολουθία τοιαύτα περί του Πατρός υπο- comminiscuntur.
νοείν , οία και περί του Λόγου φαντάζονται .
'Εκ πολλών επιχειρημάτων αποδείκνυσιν ότι Multis argumentis ostendit, Filium esse ejusdem essen
γνήσιος και ομοούσιος ο Υιός τώ Πατρί , εκ του tiæ cum Patre. Ex secundo libro contra Arianos.
κατά 'Αρειανών β ' λόγου .
Μή όντος Υιού , πώς άρα τον Θεόν κτίστης είναι Si Filias non est, quomodo Deum creatorem esse
λέγετε ; Ει γάρ δια Λόγου και εν σοφία πάντα τα γι- Β dicitis ? Νam si per Verbum, et in sapientia fun!
νόμενα γίνεται , χωρίς δε τούτου ουκ άν τι γένοιτο , omnia, et sine hoc fieri nibil polest, non babel per
ουκ έχει καθ' υμάς , ενώ , και δι' ού τα πάντα ποιεί. vos , in quo et per quod omnnja facil. Quod si divi
Ει δε μή καρπογόνος εστίν αυτή η θεία ουσία , αλλ ' na ipsius essentia per vos fecunda non est, sed
έρημος κατ ' αυτούς ως φώς μή φωτίζον , και πηγή sterilis , instar Iuminis non illustrantis, et foulis
ξηρά, πως δημιουργικής ενέργειαν έχεις αυτόνλέγον- aridi , cur non erubescitis , cum illum vim pro
τες ουκ αισχύνονται ; Και αναιρούντες δε το κατά creandi babere dicitis ? Nonne vos pudel , cum id
auferatis ei, quod ad naturam pertinet, illud , quod
φύσιν , πως το κατά βούλησιν προβάλλοντες ουκ
έρυθρεώσιν ; Ει δε τα εκτός, και ουκ όντα πρότερον ad voluntalem spectat concedere ? Quod si ea
βουλόμενος αυτά είναι δημιουργεί, και γίνεται τού- quæ sunt extrinsecus, et quæ non erant priui ,
των ποιητής , πολλώ πρότερον είη αν Πατήρ γεννήμα » cum vult illa esse , facit, et est eoruin procrealor,
τος εκ της ίδιας ουσίας. Ει γάρ το βούλεσθαι περί multo magis est Filii ex propria essentia Paler .
Nam si Deo voluntatem in rebus procreandis con
των μη όντων διδόασε τω Θεώ, διατί μή το υπερκεί
μενον της βουλήσεως ουκ επιγινώσκουσι του Θεού; ceditis, cur in eo illud, quod hac voluntate supc
"Υπεραναβέβηκε δε της βουλήσεως το πεφυκέναι και C rius est, non agnoscitis ? Præstal enim ipsum natural
είναι αυτόν Πατέρα του ιδίου Λόγου . Ει τοίνυν το esse , et esse proprii Verbi Patrem , quam voluntale
mundum constituere. Quod si illi stuliitia vestra
πρότερον , όπερεστί κατά φύσιν , ουχ υπήρξε κατά την
εκείνων άγνοιαν , πως το δεύτερον , όπερ έστι κατά adimitur id, quod naturale est, qnomodo suppelel
βούλησιν , γένοιτ ' άν; Πρότερον δέ έστιν ο Λόγος, και illud, quod est voluntarium ? Prius enim est Ver
δεύτερον ή κτίσις. Και δήλον αν είη ότι ποιητής ών buin , deinde res procrealæ . Quod si rerum procrea
ο Θεός έχει και τον δημιουργικόν Λόγον ουκ έξωθεν, lor est, et Verbum habel nimirum non extrinsecus,
αλλ ' ίδιον εαυτού . Πάλιν γάρ το αυτό ρητέον Ει το bed proprium ex se . Hoc enim rursum est repelen
duin . Si voluntatem habet eam , quiz rerum effec
βούλεσθαι έχει , και το βούλημα αυτού ποιητικόν έστι,
trix est, et quæ ad res condendas satis est, Verbum
και αρκεί το βούλημα αυτού προς σύστασιν των γινο
μένων , και δε Λόγος εστίν αυτού ποιητικός, και δη aulem ipsius est efficiens et creans, non esi dubium
μιουργός , ουκ αμφίβολον ότι αυτός έστιν ή του Πα. quin Verbum ipsum sit viva voluntas Patris, et
τρός ζώσα βουλή, και ενούσιος ενέργεια , και Λόγος actio per essèntiam exsistens, el Verbuin illud veruni,
αληθινός εν ώ και συνέστηκε και διοικείται τα quo præclare cuncla constituit et moderatur. Nul
πάντα καλώς. Ουδείς δε διστάσειεν ώς ο αρμόζων της lus autem ambiget , quin is , qui concinne res dis
αρμονίας και των αρμοζομένων πρόεστι. Και δεύτε- D ponit, concealu ipso et rebus ordine constitutis
ρόν εστι καθά προείπον , το δημιουργείν του γεννάν prior sit,, posteriusque,, ut ante diximus , sit apud
τον Θεόν . Διό και όταν και η ουσία ποίημα, ή κτίσμα, Deum mundum procreare, quam Filium gignere.
τότε το εποίησε, και το έγένετο, και το έκτισε Quamobrem cum de re, quæ facta creatave est ,
κυρίως επ' αυτών λέγεται , και σημαίνει το ποίημα. verba fiunt, tunc illis vocibus fecit, et facla est, cl
"Οταν δε η ουσία γέννημα ή , και Υιος , τότε το creavit, aut creata est, recte utimur, ut opus ipsum
εποίησε, και το εγένετο, και το έκτισεν ουκ έτι demonstretur; at cum res, de qua loquimur, et Fi
κυρίως επ' αυτού κείται, ουδέ ποίημα σημαίνει, αλλ' lius est, lunc illæ voces non adhibentur, aut cerle
αντί του έγέννησε το εποίησεν αδιαφόρω τις κέχρη adhibentur improprie. Ul cum patres a se genius
ται δήματ:. Πολλάκις γούν πατέρες τους εξ αυτών filios appellant servos , non lamien veros esse filios
φύπας δούλους αυτούς ονομάζουσι , και ουκ αρνούν negant ; aut cum domini, liumanitate et benevo .
ται το γνήσιον της φύσεως και πολλάκις τους tentia quadam adducti servos vocant filios, non
ιδίους δούλους φιλοφρονούμενοι τέκνα καλούσι , και tamen se eorum esse dominos abnuunt. Ilic enim
9

Mail». Σι, 28.

 367 EUTHYMII ZIGABENI 368
patres auctoritate uluntur sna , hie autem deniini Αού κρύπτουσι τηνεξ αρχής αυτών κτησιν. Το μεν γάρ
benignitale. Sara quidem Abraliam dominum επ' εξουσίας ως πατέρες λέγουσι, το δε φιλανθρώπως
suum appellabat, quamvis non esset serva, sed ονομάζουσι. Σάρρα γούν τον 'Αβραάμ κύριον εκάλει ,
conjux. Et Apostolus Philemoni domino servum Unesi- καίτοι μη δούλη , αλλά σύζυγος ούσα. Και ο μεν
mum ut fratrem reconciliavil . Bersabee vero, licet ma- 'Απόστολος Φιλήμονα το χτησαμένω συνήπτεν ώς
ler essct, lilium vocavil servum ; sic enim Davidem αδελφόν Ονήσιμον τον δούλον · η δε Βηρσαβεέ , και
allocuta est : Salomonem , inquiens, servum tuum. του μήτηρ ούσα, τον υιόν εκάλει δούλον , λέγουσα
Deinde et Nathan propheta ingressus, eadem quæ τω πατρί , Τον δούλόν σου Σολομώνα. Είτα και
illa Iocutus est :: Quoniam Salomonem,, inquieus ,, Νάθαν ο προφήτης εισελθών, τα αυτά εκείνη έλεγε το
servum tuum. Non veriti sunt Filium nominare ser- Δαβίδ, ότι Σολομώνα τον δούλον σου , και ουκ
vum . Attamen et David audiens, filium proprium έμελεν αυτοίς τον υιόν ειπείν δούλον. Ακούων γάρ
intellexit : et illi qui loquebantur eum esse legiti- κακείνος επεγίνωσκε την φύσιν. και ούτοι δε λέγον .
mum filium no. ignorabant, cum rellent illum , τες ούτως ουκ ήγνόουν το γνήσιον. Κληρονόμον γούν
quem servum appellabant, patris hæredem fieri ; ήξίουν αυτόν του πατρός γενέσθαι, ον ως δούλον
erat enim naturalis filius Davidis . Eodem modo εκάλουν, ήν γάρ υιός τη φύσει του Δαβίδ. Ούτως των
cum de Servatore nostro, quem were Fium confi- Β και περί του Σωτήρος , του αληθώς ομολογουμένου
tentur , housines sancti dicunt , eum fidelem esse illi, Υιού και φύσει Λόγου όντος, αν λέγωσιν οι άγιοι ,
qui ipsum fecit, aut cum ipse de se ; Dominus , πιστόν όντα πω ποιήσαντι αυτόν, και αυτός περί εαν
Soquii, creavit me ', et . Ego servus sum , inquit, luus
.
του άνλέγη.Κύριος έκτισεμε , και , 'Εγώ δούλός σου
et filius ancillæ lue ' : hæc el alia ejusmodi cum και υιός της παιδίσκης σου , και όσα τοιαύτα , μη
quidem audiunt, ne Filii negent proprietalem ex διά τούτο αρνείσθωσάν τινες την εκ του Πατρός αυτού
Patre. Alioquin eum audientes Salomonem servum ιδιότητα . Επει δε ο! ακούοντε ; Σολομώνα δούλον ,
dici , blium lamen confitentur, nonne digni sunt, ομολογούσιν υιόν , πως αυ πολλάκις απολωλένα : δί .
qui millies pereant, nisi eamdem de Domino cogi- καιοί εισιν, ότι την αυτήν επί του Κυρίου διάνοιαν ου
tationem suscipiant ? præsertim si, cum audiunt σώζουσιν ; Αλλ' όταν μέν ακρύωσι γέννημα , και
germen, et Verbum , et sapientiam, has voces ita Λόγον , και σοφίαν , βιάζονται παρερμηνεύειν , και
conantur detorquere, ut naturam , ct Filium vere αρνείσθαι τήν φύσιν και γνησίαν γέννησιν την εκ του
genitum ex Patre negent ; audientes autein verba , Πατρός του Υιού• ακούσαντες δε ποιήματος φωνά;
quæ rei faclie congruunt, de illo dici , statim co και λέξεις , ευθύς εις το νομίζειν φύσει ποίημα τον
feruntur, ut Filium natura fitilum opinientur, et Yίον καταφέρονται, και αρνούνται τον Λόγον , καί .
Verbum negent , cum tamen possint omnia illa C τοι δυνάμενοι διά το γεγενήσθαι άνθρωπον αυτόν πά
verba , quoniam factus est honio, ad humanitatem σας τας τοιαύτας λέξεις επιρρίπτειν επί το ανθρώ
ejus referre. Quanquam Ezechias, ut apud Isaianı πινων αυτού . Ο γούν 'Εζεκίας , ώς εν τω Ησαία
scriptum est, optans dicebat : Εε hac die fliosfa . γέγραπται, ευχόμενος έλεγεν, 'Από γαρ της σήμε
ciam, hoc est, gignan. Ει Eva, cum peperissel Cain , ρον παιδία ποιήσω, αντί του, γεννήσω. Η Εύα
Possedi, inquit , hominem per Deum ', cum dicere τεκούσα τον Καϊν είπεν, 'Eκτησάμην άνθρωπο
debuissel, Peperi, quippe quæ de partu mentionem δια του Θεού · αντί του τεκειν άρα και αυτή το
fecerat. Νeque tamen propterea φuod dixit , Possedi , εκνησάμην είρηκε . Και γάρ πρότερον ειπούσα τον
putaret aliquis, eam emisse Cain , non autem pe- τόκον , ύστερον είπε το εκνησάμην . Και οι διά το
perisse. Ει patriarelia Jacob sic allocutus est Joseph , εκνησάμην νομίσειεν άν τις έξωθεν ήγοράσθαι
Nunc iyitur, inquiens, duo filii, qui facti sunt tibi τον Κάϊν, και μη εξ αυτης τετέχθαι. Και ο πα.
in Egypto prius, φuawι ego in Egyptuna veniram ad τριάρχης Ιακώβ έλεγε τω Ιωσήφ , Νύν ουν οι δύο
he, inei sunt , Ephraim el Manasses. El de Job ila υιοί σου οι γενόμενοι σοι εν Αιγύπτω προ του με
scriptum est, Fucti sunt ei seplem filii , el filiæ tres. ελθείν προς σε εις Αίγυπτον εμοί εισιν , "Εφραίμ και
Quemadmoduin Moses dixit in lege : Si pent cui- Μανασσής . Και η Γραφή δε περί του Ιώβ φησίν,
piam ilii, et, Si klium fecerit. Ecce quomodo filios, D 'Eγένοντο υιοί επτά αυτώ , και θυγατέρες τρείς :
qui geniti sunt, factos dicant, cuin probe sciant ώσπερ και Μωσής είρηκεν εν τω νόμη : Εάν δε
lore, ut intelligitur esse fini, licc quidquam refer- γένωνταί τινι υιοί , και, "Αν ποιήση νιόν. Ιδού
re, utrum facere, an gignere , an possidere dicas, πάλιν τους γεννηθέντας, ως γενομένους και ποιηθέν
quod natura el veritas cogitationem hominis ad se τας ειρήκασιν , ειδότε, ότι έως ομολογούνται υιοί ,
1

1rabii. Quamobrem quaecentibus , utrunn Dunninus
factus crealusque sit, ita respondendum est, ul
ipsi prius vicissima interrogentur, an Filium , el Ver-
bum, el sapieuliam esse fateantur. Hoc enim con.
cesso stalim omnis dublalio el controversia lolli : ur.
Neque enim res facia Filius, aut Verbum esse potest,
neque rursum Filins, res lacla . Animadverle autem
quantus error consequatur, si Filium dicanjus esse
1
Proν. νιιι , 22 . * Ps:11. CΧV, 16. • Gn. 19 , 1 .
καν λέγη τις, ότι εγένοντο, η έκτησάμην, ή εποίησα,
ουδεν διαφέρει η γάρ φύσις και η αλήθεια έλκει την
διάνοιαν εις εαυτήν. Διό και προς τους ζητούντας, ει
ποίημα, ή κτίσμα εστίν ο Κύριος, χρή πρότερον
λέγειν, ει Υιός έστι , και Λόγος , και σοφία. Τούτων
γάρ αποδεικνυμένων, εκβάλλεται ευθύς, και παύεται
ή περί του ποιήματος και κτίσματος υπόνοια. Ούτε
γάρ το ποίημα Υιός και Λόγος αν είη, ούτε ο Υιός
 69 PANOPLIA DOGMATICA .
!
ποίημα αν είη . Σκοπείτε γάρ πόσον έχει πτώμα το A factum. Cunctα φμα funt, ut εμφιit Silotion in
λέγειν ποίημα τον Υιόν του Θεού. Λέγει που Σολο-
μών εν τω Εκκλησιαστή ότι Σύμπαν το ποίημα
ο Θεός άξει εις κρίσιν . Ουκούν ει ποίημά έστιν
6 Λόγος , αχθήσεται παρ' υμίν και αυτός εις κρίσιν.
Και πού λοιπόν η κρίσις, κρινομένου του κριτού ; Ε!
δ' ότι γέγραπται πιστόν όντατω ποιήσαντι αυτών,
σπαράττει πάλιν αυτούς τούτο νομίζοντας , ώς επί
πάντων λέγεσθαι και επ' αυτού το πιστόν, ότι qui credit, mercedem accipiat, videant , ne hoc
πιστεύων εκδέχεται της πίστεως τον μισθόν, ώρα
και διά τούτο πάλιν αυτούς εγκαλείν Μωσει μέν
λέγοντι , Θεός πιστός, το 'Αποστόλω δε γράφoντι ,
Πιστός ο Θεός , ός ουκ εάσει υμάς πειρασθήναι
. supra id quod pelestis .. Si iendum est ig'lur viros
υπέρ και δύνασθε . Αλλά ταύτα λέγοντες οι άγιοι ουκ
ανθρώπινα περί του Θεού διανοούνται · αλλ' εγί B
νωσκον διπλούν είναι τον νούν εν τη Γραφή περί του
πιστού,το μεν ως πιστεύον , το δε ως αξιόπιστος και
το μεν επ' ανθρώπων , το δε επί Θεού αρμόζειν.
11 :στός γούν 'Αβραάμ, ότι, τω λαλούντι πεπίστευκε
Θ.ω· πιστός δε ο Θεός , ότι καθώς ψάλλει Δαβίδ,
Πιστός εστιν εν τοις λόγους αυτού ο Κύριος , και
αξιόπιστος , και αδυνατόν έστι ψεύσασθαι . Και
το γεγράφθαι τοίνυν πιστόν όντα τω ποιήσαντι αυτόν
ου προς άλλους έχει την ομοιότητα, ουδ' ότι πιστεύων
ευάρεστος γέγονεν , αλλ ' ότι Υιός ών του αληθινού
Θεού πιστός έστι και αυτός , οφείλων πιστεύεσθαι , εν
οίς αν λέγη και ποιή , αυτός άτρεπτος μένων, και
μη αλλοιούμενος εν τη ανθρωπίνη οικονομία , και τη
ενσάρκη παρουσία. Ου τοίνυν τα προ της κτίσεως
διγ ύμενος ο Απόστολος είρηκεν , αλλ' ότε ο Λόγος C
σάρξ εγένετο. Πότε γάρ απεστάλη , η οπηνίκα την
ημετέραν ενεδύσατο σάρκα ; Πότε δε αρχιερεύς της
ομολογίας ημών γέγονεν, ή ότε προσενέγκας εαυτόν
υπέρ ημών ήγειρεν εκ νεκρών το σώμα ; Και νύν
αυτός τους προσερχομένου ς αυτού τη πίστει προσά-
γει , και προσφέρει το Πατρί, λυτρούμενος πάντας,
και 1 υπέρ πάντων έλασκόμενος τα προς τον Θεόν . Ού
την ουσίαν άρα του λόγου , ουδέ τήν εκ Πατρός αυ-
του φύσει γέννησιν σημάναι θέλων ο Απόστολος
είρηκε πιστόν όντα το ποιήσαντι αυτών , μη γέ-
νοιτο · ποιών γάρ έστιν ο Λόγος , ου ποιούμενος αυ
τος • αλλά την εις ανθρώπους αυτού κάθοδος και αρ-
. fil), sed ut ejus ad homines descensum el ponti
χιερωσύνην γενομένην , ήν καλώς άν τις ίδοι εκ της
κατά τον νόμον και τον 'Ααρών ιστορίας.
'Εκ της κατά τον Ααρών ιστορίας το κατά
Χριστόν μυστήριον παριστών ελέγχει τους
περί τι κατ ' αυτόν σφαλλομένους. ' Εκ του
αυτού λόγου .
Ούτο · ο 'Ααρών ου γεγένηται αρχιερεύς, αλλά άν-
θρωπος και μετά χρό ον ότε ο Θεός ηθέλησε γέγο-
νεν αρχιερεύ , και γέγονεν ούχ απλώς , ουδε εκ των
συ ήθων ιματίων γνωριζόμενος, αλλ ' επενδεδυσκόμε-
νος την επωμίδα , το λσγείον, τον ποδήρη, και αν
γυναίκες μεν ειργάσαντο προστάξει του Θεού, εν
τούτοις δε εισερχόμενος εις τα άγια την υπέρ του
λιού θυσία προσέφερεν. Ούτω τοίνυν και ο Κύριος
εν αρχή μεν ην ο Λόγος, ότε δε ήθέλησεν ο Πατήρ
υπέρ πάντων λύτρον δοθήναι , και πάσι χαρίσασθαι,
1
1 ccle . Χ1, 14. · llebr . III , 2 . 3 Deut. VΙΙ , 9. 1 Cor. 3 , 13.
- • ΤΙΤ. ΧΙ .
Ecclesiaste, Deus in judicium adducet !. Quare si
Verbum est res lacla, nobiscum in judicium addu
cetur. Ecquod autem judicium erit, si judex ipse
judicabitur ? Quod si perturbantur , quoniam scri
plum esl, eum esse fidelen: ei, qui fecit ipsum ',
quod existiment hanc vocem , fidelem , ita de illo ut
de omnibus accipi, cum is qui fidelis est, hoc est
nomine Moysent etiamin crimen vocent , qui , Dcus ,
inquit , βdelis est1 , et Apostolem ipsum illa scri
Dontenn : Fidelis Deus , qui non permittel του tentari
sanclos non ea , quæ hominibus conveniunt, in
Deum conferre, sed vocem hanc, fidelem, in Scriptu
ra dupliciter accipi. Nam fidelis dicilur is, qui cre
dii, et is , qui dignus est, lit ei credalur. Illud ho
min bus congruit , boc Ded . Proinde fidelis Abraham ,
qui Dco loquenti credidit ; fidelis est Deus, quoniam ,
ut David cecinit, Fidelis est Domini's in omnibus
verbis suis ", et dignus, cui fides habealur , et
reentiri non potest. Et locus igitur ille ubi scri
p !um est, lídelem esse ei, qui fecit ipsum , non ila
est intelligendus, ut ad similitudinem hominum
credens placuerit , sed quod culin sit veri Dei Filius ,
fidelis est eliam ipse, hoc est dignus, cui fides
habeatur in omnibus , qnæ vel facit, vel dicit ; sta
Β?lis enim et ipse est,, et non mutatur,, quantum
ad humanam dispositionem , et ad ejus in carne
adventum pertinel . Non enim ob Apostolo id.di
clum est de illo antequam crealus est, sed postea
quam Verbum caro factiim est. Quando enim missus
est ? nonne quando carnem nostram induit ? Quan
do princeps conſessionis nostræ factus est ? nonne
φuando.corpus sum,, cum se pro nobis obtulisset,,
a mortuis excitavit ? Et nunc accedentes ad fidem
suam adducit , et offert Patri, cin omnes redemo .
rit, et omnibus Deum placaverit . Absit igitur, ut
credamus , Apostolum dixisse , lidelem cum esse illi,
qui fecit ipsum , ut Verbi essentiam et ortum ex
Patre significaret, (Verbum enim facit, non autem
ficalum ostenderet, quem facile ex lege et historia
D
Aaron poteris intelligere.
Ex Aaron historia mysterium Christi constituens
arguit illos, qui de ipso minus recle sentiunt. Es
eodem libro.
llic Aaron non pontifex , sed homo nalus est .
Post autem , quando placuit Deo, factus est, sed ila ,
ut non ex solitis vestimentis agnoscerelur, sed
superhumerale et rationale et tunicam induerer,
que quidem ornamenta mandato Dei mulieres
conſecerant. Ilis indutus in sancta ingrediebatur,
et pro populo sacrificium facieb :: I. Sic ct Dominus
initio quidem Verbum erat, sed quando voluit
Pater illius sacrificio pro omnibus oblato placari,
lunc , ut Aarun tunicam , sic Verbum carnem huinisu
Psal. CXLIV, 15 .
371 EUTHYMI ZIGABENI
nam sumpsite terra. Mariam enim Virginem,
lerram in laciam sibi mialrem elegit, ut habens jam ,
quod immolari posset, tanquam sacerdos se ipsium
oferret Patri , et proprio sanguine nos omnes ex-
piaret a peccatis, et a mortuis excitarel. Et quem-
admodum Aaron non mutabatur , licet veste
Sacra esset indutus , ita Verbum , manens id quod
crat, tantummodo tegebatur. Ει φui Aaron sacri-
ficantcm conspicatus, dicebat : Ecce habemus hodie
372
Α τότε δη ο Λόγος , ώς 'Ααρών τον ποδήρη , ούτω και
αυτος έλαβε την από γής ανθρωπίνην σάρκα , Μαρίαν
την παρθένον αντί της ανεργάστου γής εσχηκώς μη
>
τέρα του σώματος , ίνα έχων το προσφερόμενον αυτός
ως αρχιερεύς εαυτόν προσενέγκη τη Πατρί , και το
ιδίω αίματι πάντας ημάς από των αμαρτιών καθα
ρίση , και από των νεκρών αναστηση . Και ώσπερ και
'Ααρών ουκ ήλλάσσετο, περιτιθέμενος την ιερατικήν
εσθήτα , αλλά μένων και αυτός έκαλύπτετο μόνον, και
.

pontificem Aaron , non significabat eum tunc esse ει έλεγε τις έωρακώς στον προσφέροντα , Ιδού γέ
factum bominem ( erat enim homo priusquam γονε σήμερον ο 'Ααρών αρχιερεύς, ουκ εσήμαινεν
sacerdos forret), sed ministerio factum esse ponti-
αυτον άνθρωπον τότε γεγενησθαι , ήν γάρ προ του αρ
ficem , amictuinque vestimentis ad eum qui mu- χιερεύς γενέσθαι άνθρωπος, αλλ' ότι τη λειτουργία
ncre pontificio fungeretur exornandum factis il πεποίηται αρχιερεύς, περιθέμενος τα πε ποιημένα και
comparatis : eodem modo possumus de Domino re- B κατασκευασθέντα μάτια τη ιερατεία τον αυτόν
cle cogitare, eum assumpla carne non alium esse τρόπον και επί του Κυρίου δυνατόν έστι καλώς νοείν ,
factum, sed ea se contexisse . Ει illud : Factus est, ως ουκ άλλος γέγονε την σάρκα λαβών, αλλ' και αυτός.
nefas est sic interpretari , at eum , quatenus Ver- ών εκαλύπτετο ταύτη. Και το γέγονε δε , και το
bum est , factum intelligamus ; sed ita accipiendum πεποίηται, ουχ ότι ο Λόγος, η Λόγος έστι , πε ποίητα:
est, ut cum esset Verbum et procreator, deinde νοείν θέμις, αλλ ' ότι Λόγος ών δημιουργός, ύστερον
assumpto corpore facto et procreato , quod pro πεποίηται αρχιερεύς, ένδυσάμενος σώμα το γενητών
nobis offerre possel, pontificem esse factum co- και ποιητον, όπερ και προσενεγκείν υπέρ ημών
gnoscamus. Quando enim factus, aut missus est, δύναται. Διό και λέγεται πεποιήσθαι. Πότε γάρ πε
nisi cum nostræ similem carnem et sangui- ποίηται , και πότε απόστολος γέγονεν, ει μή ότε πα
nem sumpsit ? Ει quando factus est misericors et ραπλησίως ήμίν μετέσχε και αυτός αίματος και
Sidelis pontifex ? nonne tunc, cum per omnia σαρκός ; Και πότε γέγονεν ελεήμων και πιστός αρ
Sratribus similis evasit ? Timc autem fait χιερεύς , ή ότε κατά πάντα τους αδελφούς ώμοιώθη ,
pjusmodi , cum liomo facilis est , et misericors ώμοιώθη δε τότε , ότε γέγονεν άνθρωπος. Και γέγονεν
effectus est , cuin se pro nobis offerens misertus est ελεήμων μεν, ότε περί ημών προσενέγκας ελέησεν
Iostri . Jam fidelis est factus , nση fidein accipiens, € ημάς πιστός δε , ου πίστεως μετέχων, ουδε εις τινα
aut in aliquem credens quemadmodum nos , sed πιστεύων , ώσπερ ημείς, αλλά πιστεύεσθαι οφείλων
dignus exsistens cui fides in omribus, quæ dixerit περί ών αν λέγη και ποιή , και ότι πιστήν θυσίαν
aut feceril , habeatur, et quod fidelem hostiam illam προσφέρει, την μένουσαν και μη διαπίπτουσαν . Αν
permanentem , et nonquam deficientem offert :: nam μεν γάρ κατά νόμον προσφερόμεναι ούκ είχον το
quæ legis præscriplo immolabantur hostir, fideles πιστον , ή δε του Σωτήρος Ουσία άπαξ γεγενημένη
ac firmæ non erant, Servalorisantem hostia se . τετελείωκε το πάν, και πιστή γέγονε μένουσα διά
mel oblata perfecit omnia et fidelis est, ælanum- παντός . Πιστός γαρ ως ουκ αλλασσόμενος , αλλ' αεί
que permanet. Fidelis est igitur ut qui non muta- διαμένων, και αποδεδούς και επήγγελται λέγων, "Ιδετε
tur, sed idem manel promissaque perficit, Videte, in- με , ότι εγώ είμι, και ουκ ήλλοιωμαι. Και το
quiens, quia ego sum et non inutor ' Itaque verba πεποίηται γούν, και το πέπλασται, και το έκτιστας
illa , factus est el creatus est , howvinem illum signifi- το άνθρωπον αυτόν γενέσθαι σημαίνει. Και γάρ και
calit esse faclum . Quamolirem et Petrus cum di- και Πέτρος είρηκώς , Κύριον και Χριστόν αυτόν
xisset, Dominum at Christum fecit ipsuin , lalim εποίησεν , ευθύς επήγαγε , τούτον τον Ιησούν, όν
subjecit, hunc Jesum , quem vos crucifixistis ' . Ne- υμείςεσταυρώσατε. Ου γαρ είρηκε, καθά προείπον,
que enirm , ut ante monuimus , dixit, Fecit ipsum ? Έποίησεν αυτόν Λόγον, αλλά Κύριον. Και ουχ απλώς ,
Verbum , sed Dominum , nec simpliciter , sed in vos αλλ ' εις υμάς, και εν μέσω υμών εποίησεν, ό ίσον τα
el in medio vestrum ſecit, quod perinde est, ac si ειπείν, 'Απέδειξε . Και τούτο αρχόμενος ο Πέτρος της
dicerel, declaravit. Id qno :l ipse Pelrus hanc do- τοιαύτης διδασκαλίας μετά παρατηρήσεως εσήμανεν,
c !rinam exordiens cum observatione significabat, ηνίκα προς αυτούς έλεγεν, "Ανδρες Ισραηλίται ,
cum Judaeos sic alloqueretur, Viri Israelila , audite ακούσατε τους λόγους τούτους : "Ανδρα από του
arba hæc : Jesum Nazarenum virum approbatum Θεού αποδεδειγμένον εις υμάς δυνάμεσι, και τε
a Deo in vobis rir!ulibus, et prodigiis , el signis qure Τασι, και σημείοις , οις εποίησε δι' αυτού και
fecit Deus per illum in mcdio vestri, bicul vos scilis . Θεός εν μέσω υμών , καθώς αυτοί οίδατε. Το άρα
Quod enim in orationis fine dictum est fecil, dicit προς το τέλος εποίησε λεγόμενον , τούτο εν τη αρχή
hic approbavil, scu declaravit. Ex signis cnim el είρηκεν απέδειξεν. "Από γάρ των σημείων, και ών
rebus admirandis quas Dominus ſecit, non siinpli. εποίησε θαυματίων ο Κύριος , απεδείχθη ουχ απλώς
citer declaratus est homo , sed in corpore humano άνθρωπος, αλλά Θεός ών εν σώματι , και Kύριος αυ
1 Luc. IΙIV , 3 . 1 Ac1 . 11 , 56 , 3 ibid . 22 .
373 PANOPLIA DOGMATICA.
της ων Χριστός. Τοιουτόν έστι και το εν τοίς Εύ- A Deus, et Dominus, et Christus. Ηoc et in Evangelio
αγγελίοις λεγόμενον παρά του Ιωάννου • Διά τούτο a Joanne indicatur, qui, Propterea, inquit, magis
ούν μάλλον εδίωκον αυτόν οι Ιουδαίοι , ου μόνον
εΙυετο Σάββατον , αλλά και Πατέραΐδιον έλεγε τον
Θεόν , ίσον εαυτόν ποιών τώ Θεώ . Ου γαρ έπλαττεν
εαυτόν ο Κύριος τότε Θεόν, ουδε όλως εστί ποιούμενος
Θεός , αλλ ' απεδείκνυε διά των έργων λέγων , Κάν
εμοί μή πιστεύητε , τοίς έργοις μου πιστεύετε; ίνα
γνώτε ότι εγώ εν τω Πατρί , και ο Πατήρ εν εμοί .
Δήλον ούν ως νυν Κύριος και Χριστός , ήτοι βασιλεύς
α αδεικνύμενος , ουκ αρχήν έχει του γενέσθαι νύν
Κύριος και βασ.λεύς, αλλ' αρχήν έχει του την κυριό-
τητα αυτού και βασιλείαν δεικνύειν , και εκτείνειν και
προς τους απειθήσαντας. Και ουκ αρχήν του είναι
αυτός έσχε τότε , αλλ ' ήμείς αρχήν έσχομεν του είναι
B
αυτόν Κύριον ημών, Ούχ απλώς δε εποίησεν αυτόν,
αλλ' εις το κυριεύσαι πάντων αυτών , και αγιάζειν
πάντας διά του χρίσματος . Ου γαρ έπρεπε δι' ετέ-
φου την λύτρωσιν γενέσθαι, αλλά διά του φύσει
Κυρίου , ίνα μη δια Υιού μεν κτιζώμεθα, άλλον
δε Κύριον ονομάζωμεν , και πέσωμεν εις την αρεια-
νην και την Ελληνικήν αφροσύνην , τη κτίσει δου-
λεύοντες παρά τον κτίσαντα τα πάντα Θεόν.
Της αυτής ακολουθίας κατά 'Αρειανών λεγόντων
οργάνου χρείαν αποπληρούν τον Υιόν , και δι'
ημάς γεγονέναι.
"Ο Πατήρ μου έως άρτι εργάζεται καγώ εργάζο
μαι. Το δε έως άρτι δεικνύει το αϊδίως , ως Λόγον
υπάρχειν αυτόν εν τω Πατρί. Λόγου γάρ ίδιον εργά- c esse ab omni eternitale. Nam Verbi proprium est,
ζεσθαι τα του Πατρός έργα , και μη είναι εκτός
αυτού . Ει δε & ο Πατήρ εργάζεται, ταύτα και ο
Yς εργάζεται , και 4 κτίζει ο Υιός, ταύτα του
Ιατρός έστι κτίσματα . "Έργον δε και κτίσμα του
Ιατρός έστιν ο Υιός , ή και αυτός εαυτον εργάτεται ,
και εαυτόν έσται κτίζων ; Επειδή και εργάζεται
ο Πατήρ , ταύτα και του Υιού έστιν έργα, όπερ άτο-
πον αν είη και αδύνατον . "Η «α του Πατρός κτίζων
και εργαζόγενος , αυτός ουκ αν είη έργον ουδε
κτίσμα , ίνα μή αυτές , ποιητικών αίτιον ον , εν τοις
ποιουμένους ευρίσκεται. Πώς oύν δι ' αυτού κτίζει , ει
μή Λόγος έστιν αυτού και σοφία ; Πώς δε λόγος αν
είη και σοφία , ει μή ίδιον γέννημα της ουσίας αυ
του έστιν , αλλ' εξ ουκ όντων και αυτός εγένετο ; Πώς
δε , πάντων εξ ουκ όντων και κτισμάτων όντων, και D nia ex nihilo facta creataque sint, Filius, si unus
του Υιού κατ ' εκείνους ενός όντος των κτισμάτων ,
και των ουκ όντων ποτέ , μόνος ούτος αποκαλύπτει
τον Πατέρα , και ουδείς άλλος, ει μή μόνος αυτός γι-
νώσκει τον Πατέρα ; Ει γάρ δυνατόν ποίημα όντα
τούτον γινώσκειν τον Πατέρα, γινωσκέσθω και παρά
πάντων κατ' αναλογίαν των εκάστου μέτρων. Ποιή- quidem sunt opera , quemadmodum et ille. A
ματα γάρ πάντα, ώσπερ και αυτός. Ει δε ου δυνα.
τον, τοις γενητοίς ούτε βλέπειν, ούτε γινώσκειν αυτόν ,
υπερβαίνει γάρ πάντας ή τε όψις, και η περί αυτού
γνώσις · και γάρ και αυτός μεν ο Θεός είπεν, Ουδείς
εύεται το πρόσωπόν μου , και ζήσεται • ο δε Υιός
είρηκεν, Ουδείς επιγινώσκει τον Πατέρα ει μή ο Υιός :
.
TIT. XI. 371
persequebantur ipsum Judai, quod modo sotre
bat Sabbatum, verum etiam Patrem proprium dice
bat Deum, seipsum faciens æqualem Deo '. Non
enim fingebat seipsum Dominus Deum , neqne est
omnino factus Deus, sed ipsis factis ostendebal ,
Etsi mihi, inquiens , non creditis, operibus meis
credile, ut cognoscatis me esse in Paire, et Pa
trem in me ". Perspicuum igitur est , qui nunc
Dominus,et Christus, seu res declaratur, eum non
habere principiuin, ut nunc Dominus fiat, el Rex,
sed potius ut dominatum el regnum ostendat suum ,
cujus vis ad contumaces et incredulos usque pro
lenditur. Et ille quidem initium non habuit , ut
esset Dominus noster, sed nos ipsum habere Domi
num nostrum incepimus. Neque vero simpliciter ip
sum fecit, sed fecit, ut omnibus imperaret, et omnes
unctione sanclos elliceret. Non enim decebat, ut per
alium nisi per naturalem Dominum genushumanum
redimerelur, ne qui per Filium creati sumus, aliun
Dominum appellaremus, incideremusque in Ariano .
rum Græcoruinque stultitiam,qui præter Deum rerum
omnium procreatoreni rei procrealæ deserviunt.
Ex eodem loco in Arianos, qui dicunt Filium inse
frumenti parles egisse, et propter nos esse factum . .
Paler meus usque nunc operatur, et ego operor. Illud
usque nunc, significat ipsum , ut Verbum, in Paire
opera Patris operari, et extra Patreni non esse .
Quod si ea, quæ Paler agit, agit el Filius, el quæ
creantur a Filio, Patris sunt opera . Filius autem,
ul isti volunt, est opus Patris, et erealus a Patre ,
aut ipse se facit, et ereat, quandoquidem ea , quæ
Pater agil, sunt etiam opera Filii. Quod quidem
absurdum est, et fieri non potest. Aut faciens et
creans ea , quæ Patris sunt, ipse nec factus, nec
creatus est , ne, qui causa efficiens est, in rebus
factis reperiatur. Jam quomodo Pater per Filium
creat, nisi Verbum ipsius est et sapientia ? Quo
modo autem Verbum et sapientia illius sit, nisi
proprium sit ejus essentia germen, scd ex nihilo
etiam ipse procrealus ? Quomodo autem , cum om
eorum est, solus ex omnibus illis quondam son
exsistentibus , Patrem declarat , et nemo alius , nisi
ipse solus Patrem cognoscii ? Νam si fieri potest ,
ut hic sit opus , et cognoscat Patrem , ab omnilinis
etiam pro cujusque diodulo cognoscatur, quando
si
quæ faria sunt , ipsum nec videre nec cogno
scere possunt, quod omnium vires superet aspec
tus ejus el cognitio, cum Deus ipse dicat : Nemo
videbit fuciem meam , el vivet ', et Filius : Nemo no.
vit Patrem nisi Filius , Verbum utique aliud esl,
quam ea , quæ facta sunt, cum ab eo solo cognos
.

άλλος αν είη παρά τα γενητά ο Λόγος μόνος γινώσκων, catur el videalur Paler, Quomodo igitur Verbuih
• Joan . v , 17. • Joan . x, 38. 3 Εxod . XXXIII , 20. • Luc . Χ , 22 ..
375 EUTHYMII ZIGABENI 376

solum novit Ρatrem nisi proprium illius est Ver- Α και μόνος βλέπων τον Πατέρα. Πώς oύν έγνω μόνος,
bum ? Quomodo autem proprium ipsius sit, si crea- ει μη μόνος ίδιος ήν αυτού ; Πώς δ' αν ίδιος , ει
lum est ? si verus ejus Filius, et ex ipso non Yidy
κτίσμα ήν, και μη Υιός αληθινός, και εξ αυτού ; Yίον
est ? Quod autein Filius sit, et solus proprius, non δε αυτόν και μόνον ίδιον δείκνυσιν εαυτού ο Πατήρ ,
autem opus faclum creatumve , Pater ipsius osten- και ου κτίσμα λέγων, Υιός μου εί σύ και, Ούτος
dit, Filius, inquiens, meus es tu ' . Et : Hic esl Fi- έστιν ο Υιός μου ο αγαπητός , ενώ ηυδόκησα.
lius meus dilectus, in quo mihi bene complacui " . Διό και διηκόνουν αυτώ οι άγγελοι, ώς άλλω παρ' αυ
Quamobrem et angeli ministrabant ei, ut qui ab τους όντι , και προσκυνείται παρ' αυτών, ουχ ώς τη
i lis natura diversus esset, et ab ipsis adoratur , δόξη μείζων , αλλ ' ώς άλλος παρά πάντα τα κτίσματα ,
non ut qui gloria præstet, sed qui plane alius sit, και παρ' εκείνους ών, μόνος δε του Πατρός ίδιος ών
quam reliquæ res procreatæ , et ipsi etiam angeli, κατ' ουσίαν Υιός . Ει γάρ ώς τη δόξη υπερέχων προσ
ulpole solus Patris proprius per essentian Filius. εκυνείτο , έδει και έκαστον των υποβεβηκότων τον
Elenim si ,, ut gloria excellens , adoraretur ,, quicun- υπερέχοντα προσκυνείν . 'Αλλ ' ουκ έστιν ούτως :
que præstarent et excellerent, ab inferioribus es κτίσματι γάρ κτίσμα ου προσκυνεί, αλλά δούλος δε
sent adorandi . Hoc aulem non fit. Nec res ulla σπότην, και κτίσμα Θεόν. Πέτρος μεν ούν και απόστο
creala rem creatam adorat, sed servus doininum , λος προσκυνήσαι θέλοντα τον Κορνήλιον κωλύει λέ .
et quä сreala sunt, adorant Deuin . Petrus quidem γων, ότι Κάγω άνθρωπος είμι, άγγελος δε θέλοντα
apostolus Cornelium volenlein se adorare prohibet ,, προσκυνήσαι τον Ιωάννην εν τη Αποκαλύψει κω
El eyo. inquiens, homo sum ”. El angelus in Apoca- λύει λέγων· " Oρα μή, σύνδου.λός σου είμι, και
lypsi ad Joannem , qui volebat ipsiun adorare, Vide, των αδελφών σου των προφητών , και των τη .
inquit , ne feceris . Conservus tuus ego sum, et fratrum ρούντων τους λόγους του βιβλίου τούτου . Το
luorum prophelarum , et eorum, qui observant verba Θεώ προσκύνησον . Ουκούν Θεού έστι μόνου το
libri hujus. Deum adora., Quarc Deus solus est προσκυνείσθαι . Και τούτο ίσασι και αυτοί οι άγγε
adorandus, id quod norunt eliam ipsi angeli. Quam- λοι , ότι καν αλλήλους δόξαις υπερέχουσιν , αλλά
5

vis enim inter illos alius alii gloria antecellat, om- κτίσμα πάντες εισί, και ουκ εισί των προσκυνουμε :
nes tamen creati sunt, ideoque non adorari, sed ναών , αλλά των προσκυνούντων τον Δεσπότης. Τον
adorare Doininum debent. Patrem quidem Samp- γούν πατέρα του Σαμψών τον Μανωε θέλοντα θυσίαν
sonis Manue, qui vołebat angelo sacrificium offerre, προσενεγκείν τωαγγέλω εκώλυσεν ο άγγελος λέγων ·
cohibuit angelus, Ne mihi, inquiens, sed Deo sa- Μή έμοί, αλλά τώ Θεώ προσέν εγκε . Ο δε Κύριος
crifica 1. At Dominus ab angelis adoralur , scri- € παρά αγγέλων προσκυνείται» γέγραπται γάρ, Και
pluni enim est : El adorent eum omnes angeli Dei ; προσκυνητάτωσαν αυτόν πάντες άγγελοι Θεού :
ci ab omnibus gentibus : Et adorabunt le, inquit και παρά πάντων των εθνών , ως ο Ησαΐας φησί :
Isaias, et vovebunt tibi. Quoniam in te Deus est, et Και προσκυνήσουσι σοι, και εν σοι προσεύξον
non est alius Deus præler te ?. Discipulos quidem ται ότι εν σοι ο Θεός, και ουκ έστι Θεός πλής
adorantes non solum adivillit, verum etiam certio- σου . Τούς τε μαθητές προσκυνούντας δέχεται, και
res facit, quis ipse sit, Nonne vos, inquiens, vocalis πληροφορεί τούτους, όστις έστι , λέγων , Ούχ υμείς
me magistrum , et Dominum ? et bene facilis , sum με λέγετε ο Κύριος , και ο διδάσκαλος ; και κα .
enim . Et Thomam dicentem ,Dominus meus, el Deus Πώς λέγετε . Ειμι γάρ . Και τον Θωμάς λέγοντα.
meus ' , permittit dicere ; atque adeo non prohibens
2 Ο Κύριός μου και ο Θεός μου , συγχωρεί λέγειν ,
probat. Est enim, quemadmoduin et alii prophe- και μάλλον αποδέχεται μή κωλύων αυτόν. "Εστι
læ dicunt, el David ipse canil, Dominus virtutum, γάρ αυτός, ως οί τε άλλοι προφήται λέγουσι, και
el Dominus Sabaoth , et Deus verus, et omnipotens ' . Δαβίδ ψάλλων, Κύριος των δυνάμεων , και Κύριος
Cor allem non eodem mandato . quo facta sunt Σαβαώθ , και Θεός αληθινός , και Παντοκράτωρ T
omnia, factus sit Filius 3a Deo, aut cur per hune, νος ούν ένεκεν ου γέγονε τα πάντα παρά μόνου του
qui factus est etiam ipse, Omnia facia sins , dicant P Θεού τω προστάγματι, ώ γέγονε και ο Υιός : " Η διατί
ipsi. Quamvis enim omnia, quae dicunt, sint absur- διά τούτου τα πάντα γέγονε , καίτοι και αυτού γενη
da et a ratione aliena, audent tamen ila loqui: του τυγχάνοντος ; λεγέτωσαν. 'Αλογία μεν πάσα παρ'
Deus, inquiunt, cum vellet rerum omnium univer .

αυτοίς φασί δε όμως , ώς άρα θέλων ο Θεός την

siiatem procreare , videret ailem eam esse natu
ram ipsarum , ut non posset a se, qui immensis
esi , procreationcm capere, solus solum unum ieci,
et creavit , et hunc Filium et Verbum appellavit ,
ut ejus opera et reliqua omnia deinceps fieri pos
sent. Quis non ex verbis istis absolutam eorum im
pietatem agnoscat, quam sibi ipsi multa cum im
peritia miscentes non erubescunt tanquam ebrii a
verilale deficere ? Nam si dixerint, Deum , ne in re-
1 Psal . 1 , 7 . * Μatth. II, 27 . 8 Act . 8 , 26 .
* Isai . LX", 14. 8 Joan. Χυ , 13. 9° Joan. Ix , 28 . 10 Psal . XXIII , 10 .
γενητήν κτίσαι φύσιν , επειδή είρα μη δυναμένην
αυτήν μετασχεϊν της του Θεού ακράτου και παρ '
αυτού δημιουργίας, ποιεί και κτίζει μόνος μόνον
ένα, και καλεί τούτον Υιόν και Λόγον, ίνα, τούτου
μέσου γενομένου , ούτω λοιπόν τα πάντα δι' αυτού
γενέσθαι δυνηθή . Πώς oύν ουκ άν τις της αυτών τε
λεον εκ τούτων καταγνοίη ασεβείας, ήν μετά πολλής
της αφροσύνης εαυτοίς κεράσαντες ουκ ερυθριώσιν,
ούτω καταμεθύοντες της αληθείας ; Ει μεν γάρ διά
8
• Αρoc. ΧΙx , 10. * Jud . XII , 16. 6 Psal. XCVI , 8 .
377 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT. XI. 378
το κάμνειν τον Θεόν προς την των άλλων εργασίας A liquis rebus procreandis defatigaretur , solum ipsum
φήσουσι μόνον αυτόν πεποιηκέναι τον Υιόν, κατα- Filium fecisse, cum ipsa rerum procreatarum uni
βοήσει τούτων πάσα μεν η κτίσις ουκ άξια φθεγ- versitas reclamabit, et voce quodammodo cla
γομένων περί του Υιού , εγγράφως δε ο Ησαΐας λέ- rissima dicet , eos, quæ Deo indigna sunt, loqui,
γων , Θεός αιώνιος ο κατασκευάσας τα άκρα της lum scriplis suis illos compescet Isaias, Deus,
γή : ου πεινάσει, οίδε κοπιάσει, ουδέ έστιν inquiens, aternus, qui fecit summitates lerræ, non
εξεύρεσις της φρονήσεως αυτού. Ει δε ώς άπα. esuriet, neque defatigabitur, neque est inventio pru
ξιών ο Θεός τα όλα εργάσασθαι , τον μεν Υιόν μόνον dentiæ ejus. Sin affirmaverint, Deum fecisse Fi
ειργάσατο , τα δε άλλα τω Υιό ενεχείρισε, τούτο lium solum , eique rerum universitatem , quam ipse
μέν ανάξιον Θεού · ουκ έστι γαρ εν τω Θεώ τυφος : creare dedignaretur, commisisse, et hoc Deo indi.
έντρέψει δε αυτούς όμως ο Κύριος λέγων , Ουχί δύο gnum esse constabil, cum in co nulla sit superbia.
στρουθία ασσαρίου πωλείται, και εν εξ αυτών ου Et Dominus sententiam eorum everlet : Nonne duo,
πεσείται επί την γην άνευ του Πατρός ημών του inquiens, passeres asse veneunt , el unus ex illis non
εν τοις ουρανούς ; και πάλιν , Μή μεριμνάτε τη cadet super terram sine Palre vestro , qui in cælis est '?
ψυχή ύμών, τί φάγητε, μηδέ τω σώματι υμών, B
Et rursum : Nolite, inquit, solliciti esse animæ ve
1 ενδύσησθε.Ουχί η ψυχή πλειόν εστιτης τροφής, stræ, quid manduceris, neque corpori vestro, quid in
και το σώμα του ενδύματος ; Εμβλέψατε εις τα πε- duamini . Nonne anima plus est qunm esca , el cor .
τεινά του ουρανού , ότι ου σπείρουσιν ουδέ θερίζου pus plus, quam vestimentum ? Respicile vola ilia cæli,
σιν, ουδέ συνάγουσιν εις τάς αποθήκας, και ο Πα- quoniam non serunt, neque nent, neque congreyanı in
τήρυμών ο ουράνιος τρέφει αυτά. Ούχ υμείς μα... lorrea , el Paler υsler celestis pascii illa . Nonne υος
λον διαφέρετεαυτών ; Τίς δε εξ υμών μεριμνών δύ- illis antecellitis ? Quis autem vestrum cogitans potest
ναται προσθείναι επί την ηλικίαν αυτού πήχυν adjicere ad staturam suam cubitum unum ? Ει de
ένα; Και περί ενδύματος τί μεριμνάτε ; Καταμάθετε vestimento quid solliciti estis ? Considerate lilia agτί
τα κρίνατουάγχου πώς αυξάνει: ου κοπιά,ουδε νή- φuomodo crescent : non laborant, neque ment . Dico
θει . Λέγω δε υμίν , ότι ουδέ Σολομών εν όλη τη δόξη aulem vobis, neque Salomon in omni gloria sua ve
αυτού περιεβάλετοώς έν τούτων . Ει δε τον χόρτον stiebatur,, sicut unum ex his.. Si autem fenum agri,,
του αγρού σήμερον όντα , και αύριον εις κλίβανον quod hodie est, el cras in c !ibanum millitur, Deus
βαλλόμενον ο Θεός ούτως αμφιέννυσιν , ου πολλά sic veslil, quanto magis vos, modicæ fidei ' ! Quare
si Deo non est indignum , ut tam parva , nempe ca
μα Πλον υμάς , ολιγόπιστοι ! Ει γάρουκ ανάξιον Θεού
προνοείσθαι και μέχρι των ούτω μικρών , τριχός Cc pillum capilis, et passeres , et fenum agri curet,
κεφαλής , και στρουθίων , και του χόρτου του αγρού, nec eadein ut faciat indignum est Deo . Quibus enim
ουκ ανάξιον ήν αυτού και ταύτα εργάσασθαι. " Ων consulit el prospicit, eorum etiam per Verbum
γάρ την πρόνοιαν ποιείται , τούτων και ποιητής έστι propriurn elector est. Quid ? quod majus eliam
διά του Λόγου του ιδίου . "Αλλως τε και μείζον το incommodum ita loqucntes conseqnitur ,? Dividunt
άτοπον τοίς τούτο λέγουσιν απαντά. Διαιρούσι γάρ enim res procreatas ab ipsa procreatione, et hanc
τα κτίσματα και την δημιουργίαν · και το μεν του Dei opus esse volunt, illas autem opera Filii essc
Γιατρός έργον, τα δε του Υιού διδόασιν έργα, δέον η contendunt. Perspicuum autem est, aut omnia simul
και τα πάντα μετά του Υιού παρά Πατρός γίνεσθαι, cum Filio aa Deo Patre fieri , aut si per Filiuin omnia
η ει διά του Υιού πάντα τα γενητά γίνεται, μή λέ- fi:int, ipsum Filium corum , quæ fiunt, non esse
γειν αυτόν ένα των ποιημάτων είναι. Επειτα δε unum.In hoc prælerea stultitia istorum coarguitiir.
κακείνως άν τις αυτών ελέγξειε την άνοιαν . Ει και Nam si ipsum quoque Verbum faclix est naturæ , quo
ο Λόγος της γενετής φύσεώς έστι, πώς , αυτής αδυ modo , cum ipsa Dei actioncm sustinere non queat,
νάτου τυγχανούσης χωρείν τήν του Θεού αυτουργίαν , solum Verbum ex omnibus a non facta et puris
μό ος ούτος εκ πάντων ηδυνήθη παρά της άγε νήτου sima Dei natura lieri poluerit, uli vos asseveralis ?
και ακραιφνεστάτης ουσίας του Θεού γενέσθαι, ώς 0 Necesse enim ut si Verbum potest, et omnia possint ,
υμείς λέγετε ; Ανάγκη γάρ ή τούτου δυναμένου και aut si hæc non possunt, ne Verbum quidem possil,
πάσαν δύνασθαι , ή πάσης αδυνάτου τυγχανούσης, siquidem Verlbum , ut ipsi sentiunt, est unum ex iis,
μη δύνασθαι μηδε τον Λόγον . Είς γάρ έστι των quæ facta sunt . Ad hæc si propterea quod natura,
γενητών και ούτος καθ' υμάς. Εί , διά το αδύνατον quæ crcatur et lil, ipsius Dei procreationein ca
είναι την γενητήν φύσιν μετασχεϊν της του Θεού pere non valet, necesse fuit, ut medium aliquod
αυτουργίας , μεσίτου χρεία γέγονεν, ανάγκη πάσα, fieret, si el Verbum procreatum est, medio fuit
γενητου και κτίσματος όντος του Λόγου, μέσου aliquo opus ad ejus procreationem . Quod si ita sit,
χρείαν είναι και επί της τούτου δημιουργίας, διά το et medium hoc rursum alio medio, et aliud alio
είναι ένα και αυτόν της γενητής φύσεως , της μη deinceps indigebit, atque ita erit necessaria infi
δυναμένης μετασχεϊν της παρά του Θεού εργασίας, nita mediorum multitudo, nec res novo semper
αλλά μέσου δεομένης . Καν εκείνου δε τις ευρεθή μέ- egentes medio unquain consistent. Ai enim Deus
σος , πάλιν ετέρου χρεία μεσίτου δι' εκείνον, και ούτω per Mosem eduxit populum ex Ægyplo, et per
τις επαναβαίνων,, και διερευνών του λογισμό εύρήσει eundem , quamvis ee-- sel bouno ,, legen delit .. Εx
Ex quo ,
1 Μ ,ιιιι, Σ . 29. * Μatth . VI , 25 s141.
 379 EUTILYMIT ŽIGABENI 389
inquiunt, constat similia per afined simile fieri posse . A πολύν όχλον επιρρέοντα μεσιτών, και ούτως αδυνα.
Quie isti eum dicunt, miror, cur non se in latebris τον υποστήναι την κτίσιν, αει μεσίτου δεομένην,
condant, ne præ pudore confundantur. Moses non και του μέσου μη δυναμένου γενέσθαι χωρίς ετέρου
ad creandum missus est, neque ad vocandum ea , μεσίτου, διά το πάντας είναι της γενητής φύσεως ,
que non sunt, ut essent, neque ad sui similes homi- της μη δυναμένης μετασχεϊν της παρά μόνου του
nes conflandos el eflingenuns, sed ad munus hoc Θεου εργασίας, ως υμείς λέγετε . 'Αλλ' ιδού , φησί ,
observandum , ut Dei verba populo et Pharaoni regi και διά Μωσέως εξήγαγε τον λαόν εξ Αιγύπτου , και
nuntiaret. Quis autem infinitam in his differentiam δι' αυτού τον νόμον έδωκε , καίτοι και αυτού τυγ
non videt, cum legationis munere fungi et mini- χάνοντος ανθρώπου , ώστε δυνατόν και διά του ομοίου
8'rare sit eorum , quæ creata et serva sunt, pro- τα όμοια γίνεσθαι . Τούτο δε λέγειν αυτούς εγκαλυ
prium,, facere autem et procreare solius Dei,, et πτομένους έπρεπεν, ίνα μή πολλήν αισχύνην απε .
Verli ipsius,, et sapientiae ? Quapropter nullus in- νέγκωνται . Μωυσής γαρ ου δημιουργείν επέμπετο,
veniel, quemquam procreare, nisi solum Dei Ver- ουδέ τα μη όντα εις το είναι καλέσαι , και πλάσαι
Buim . Oar:ria enim in sapientia facta sunt, et sine τους ομοίους ανθρώπους , αλλά διακονήσαι μόνον δή .
Verbo ne unum quidem factum est : ad alia autem ματα προς τον λαόν, και προς τον βασιλέα Φαραώ.
B
minera obeunda non unus ex omnibus deligilur, sed "Έχει δε τούτο πολλήν την διαφοράν , ότι το μεν δια
molti, quos vult ipse Deus . Multi enim adsunt ar- κονείς των γενητών και δούλων έστι , το δε δη
changeli, multi Throni, multæ Polestates, multæ μιουργείν και κτίζειν μόνου του Θεού εστι, και του
Doniinationes, innumerabilia denique præsto sunt ιδίου Λόγου αυτού, και της σοφίας. Διά τούτο γούν
millia ministrorum , qui prompti exspectant mitten επί μεν του δημιουργείν ουκ άν τις άλλον εύρου , η
tis imperium. Prophetæ præterea multi, et aposto- μόνον τον του Θεού Λόγον πάντα γάρ εν σοφία γέ
li duodecim , et Paul: is , et Moses ipse, nec solus γονε , και χωρίς του Λόγου εγένετο ουδέ έν · προς
lamen , sed et Aaron cum ipso , et alii item sep- δε τάς διακονίας ούχ είς, αλλ' εκ πάντων πολλοί εί
lliaginta duo discipuli repleti Spiritu sancto, et σιν, ούς αν θέλη πέμπειν ο Κύριος . Πολλοί μεν γάρ
Mosi successit Jostle lilius Nave , et huic ipsi Jule άγγελοι , πολλοί δε θρόνου , και εξουσίαι, και κυριο
dires, et his non unus, sed multi reges. Quod si τητες , χίλιαι χιλιάδες, και μύριαι μυριάδες παρε .
crealus, et unus ex iis qui facti sunt, erat Filius, στήκασι λειτουργών και ετοίμων εις το εξαποστέλ
c'sse
multos ejusmodi flios oportebat, ut mul. λεσθαι . Και προφήται μεν πολλο , και απόστολοι
los ejusmodi ministros haberet Deus , que δέκα και δύο, και Παύλος , και Μωυσής δε αυτός ου
madmodum et in aliis ordinibus multi sunt . Ο μόνος , αλλά και 'Ααρών συν αυτώ, και μετά ταύτα
Quod si non licet hoc intueri, sed cum multe res άλλοι εβδομήκοντα Πνεύματος επληρώθησαν άγίου.
erealæ sint, unum duntaxat Verbum est, quis non Και Μωϋσήν διεδέξατο Ιησούς ο Ναυή , κακείνον οι
animadvertit Elium a rebus omnibus procreatis κριται , κακείνους ουχ είς , αλλά πλείστοι βασιλείς.
ita diferre, ut nihil æquale cum illis habeat, sed Είπερ ούν κτίσμα ήν, και των γενητών ο Υιός, έδει
omnia cum Paire propria et paria ? Quamobrem πολλούς είναι τοιούτους Υιούς, ίνα και πολλούς τοιού.
non multa sunt Verba, sed unum Patris Verbum , τους διακόνους έχη ο Θεός, καθάπερ και επί των άλ.
et una imago Dei . At sol etiam , inquiunt, 'solus λων πλήθος εστιν . Ει δε τούτο ουκ έστιν ιδείν , αλλά
est , et terra una. Eadem ratione dicant eliam aquam τα μεν κτίσματα πολλά, ο δε Λόγος είς έστι , τις ου
esse unam , et ignem esse unum , homines imperi- συνορα και εκ τούτων, ότι ο Υις διέστηκε των πάν
sj qui nesciunt unumquodque eorum, quæ facta sunt, των , και ου προς τα κτίσματα την εξίσωσιν έχει ,
sic unum esse natura sua, ut non ob id tamen ad ejus- αλλά προς τον Πατέρα την ιδιότητα ; "Οθεν ουδε
modi munus exsequendum sit idoneum . Sic enim πολλοί Λόγοι, αλλά μόνος είς του ενός Πατρός Λό
singula unum sunt , uit mutua quasi membra γος, και μία του Θεού εικών εστιν. Αλλ ' ιδού , φησί,
quædam inter se sint, et unum quodammodo D και ο ήλιος μόνος είς , και η γη μία. Και οι άφρονες
corpus mundum conſiciant. Quod si Filiuin etiam ειπάτωσαν , ότι και ύδωρ εν, και πυρ εν, ίνα ακού
talein existiinani, repellantur ab omnibus, uil σωσιν ότι των γενομένων έκαστον εν μέν έστι κατά
φιιι parlem universitalis Verbum asserant, την ιδίαν ουσίαν , προς δε την εγχειριζομένην δια.
et partem ejusmodi , quæ sine aliis partibus con- κονίαν και λειτουργίαν ουκ έστιν ικανών και μόνον
missum sibi munus obire non possit. Istuc autem si αυτάρκως, αλλ' έκαστον των γενομένων, ώσπερ αλ
plane constat esse impium , agnoscant Verbum non λήλων, όντα μέλη έν , καθάπερ σώμα , τον κόσμον
5

procreatum , sed omnium procreatorem . Ai enim ila
factum el creatum affirmant, ut ab effectore suo
tanquam a magistro didicerit procreare, alque ita
præceptori Deo inservire. Hæc enim el. Asterius
sophista, ut qui didicit negare Deum , ausus est
litteraruin monumentis mandare, nee animadver-
tit, quam absurda sint, quæ ex his consequuntur.
Namn si creandi ratio doceri potest , caveant, ne
Deum etiam ipsum non nalura , sed doctrina nro.
αποτελούσιν . Ει τοίνυν ούτω και τον Υιόν υπολαμβά
νουσιν είναι , βαλλέσθωσαν παρά πάντων , μέρος εί
ναι νομίζοντες των πάντων τον Λόγον, και μέρος
ουχ ικανών άνευ των άλλων προς την εγχειρισθείσαν
αυτώ λειτουργίαν . Ει δε τούτο εκ φανερου δυσσεβές
έστιν , επιγνώτωσαν, ότι μή των γενητών έστιν ο
Λόγος, των δε γενητών δημιουργός. 'Αλλ' ειρήκα.
σιν, ότι κτίσμα εστι, και των γενητών, ώς δε παρά
διδασκάλου και τεχνίτου μεμάθηκε το δημιουργείν ,
 381 PANOPLIA DOCMITICA . TIT. XI . 382
και ούτως υπηρέτησε το διδάξαντι τω Θεώ. Ταύτα A creatorem esse dicant , ut possit etiam artem obli
γάρ και 'Αστέριος ο σοφιστής, ως μαθών αρνείσθαι visci . Præterea si sapientia Dei discendo assecula
τον Κύριον , γράψαι τετόλμηκεν , ου συνορών την έκαι est , ut procrearel, quomodo sapientia est, cum in !

τούτων αλογίαν . Ει γάρ διδακτόν εστι το δημιουρ-
γείν , σκοπείτωσαν , μή και αυτόν τον Θεόν και Πα-
τέρα είπωσι μή φύσει , αλλ' επιστήμη δημιουργός
είναι , ώστε και δυνατόν μεταπίπτειν απ' αυτού.
"Έπειτα, ει η σοφία του Θεού εκ διδασκαλίας εκτή-
σατο το δημιουργείν, πώς έτι σοφία εστί δεομένη
μαθημάτων ; Τί δε ήν και προ του μαθείν ; σοφία
γάρ ουκ ήν λειπομένη διδασκαλίας . Κενον άρα τι
πράγμα ήν, και ουκ έστιν ουσιώδης σοφία , αλλ' εκ
προκοπής έσχε το όνομα της σοφίας. Και επί τοσού-
τον έσται σοφία, έως αν, και μεμαθηκε, φυλάττη . Ο vel etiam imbecillitatem stulle in Deum indu
τις μη φύσει τινι, αλλ' εκ μαθήσεως προσγέγονε ,
δυνατόν και απομαθείν ποτε. Τοιαύτα δε λέγειν περί ° creandi artem , ut quemadmodum multi circa illum
του Λόγου του Θεού ου Χριστιανών , αλλ' 'Ελλήνων
εστί . Και γάρει εκ διδασκαλίας το δημιουργείν τινι
προσγίνεται, φθόνον και ασθένειαν περί τον Θεόν
εισάγουσιν οι άφρονες " φθόνον μεν, ότι με πολλούς
δημιουργείν εδίδαξεν, ίν' ώσπερ πολλοί άγγελοι ,
ούτω και πολλοί δημιουργοί αυτού ώσιν• ασθένειαν
δε, ότι μη μόνος ηδυνήθη ποιήσαι, συνεργού δε , η
υπουργού χρείαν έσχε , καίτοι δειχθείσης και της
γενητής φύσεως, δυνατής ούσης γίνεσθαι παρά μό-
νου του Θεού, εί γε κατ' αυτούς ο Υιός γενητός ών
ή δυνήθη παρά μόνου του Θεού γενέσθαι. Αλλ ' ου-
δενός εστινό Θεός ενδεής , μη γένοιτο. Αυτός γαρ είπε ,
Πλήρης ειμι. Ουδε εκ διδασκαλίας γέγονε δημιουργός
ο Λόγος , αλλ' εικών και σοφία ών του Πατρός τά του c meus usque modo operatur , et ey0 operor !. Quod
Ιατρός εργάζεται. Ουδε της των γενητών ένεκεν
εργασίας τον Υιόν πεποίηκεν. Ιδού γάρ και του Υιού
δντος , πάλιν εργαζόμενος έστιν ο Πατήρ, ώς αυτός
ο Κύριός φησιν • Ο Πατήρ μου έως άρτι εργάζεται ,
καγώ εργάζομαι. Ει δε καθ' υμάς διά τούτο γέγονεν
ο Υιός, ίνα τα μετ' αυτόν εργάσηται , φαίνεται δε και
Πατήρ και μετά τον Υιόν εργαζόμενος , περιττή καθ'
υμάς κατά τούτο ή του τοιούτου Υιού ποίησις. "Αλ
λως τε διατί όλως θέλων κτίσαι ζητεί τον μεσίτην ,
ώς ουκ αρκούντος του βουλήματος αυτού συστήσαι
περί ών αν αυτό δοκεί ; Και μεν αι Γραφαί λέγουσι,
Πάντα όσα ήθέλησεν έποίησε, και , Τα βουλή-
ματι αυτού τίς άνθέστηκεν ; Ει δε και το βούλημα
μόνον ικανόν έστιν αυτού προς την των πάντων δη»
μουργίαν , περιττή πάλιν καθ' υμάς ή του μεσίτου D ιur, si Deus volens rerum universitatem procreare ,
χρεία. Και γάρ και το παράδειγμα το περί του
Μωυσέως, και του ηλίου, και της σελήνης υμών
δέδεικται σαθρόν . Κάκείνο πάλιν υμάς εντρίψει. Εί
θέλων ο Θεός την γενητήν κτίσαι φύσιν, και περί propter nos factus esse, non autem nos propter
ταύτης βουλευσάμενος επινοεί , και κτίζει τον Υιόν
καθ' υμάς, ίνα δι' αυτού ημάς δημιουργήση: σκο
πείτε πόσην ασέβειαν φθέγγεσθαι τετολμήκατε .
Πρώτον μεν, ότι φαίνεται μάλλον αυτός ο Υιός δι'
ημάς γεγονώς , και ουχ ημείς δι' αυτόν. Ου γαρ δι'
αυτόν εκτίσθημεν , αλλ' αυτός δι' ημάς πεποίηται ,
ώστε χάριν αυτόν ημίν μάλλον έχειν, και μη ημάς
αυτώ, ώσπερ και η γυνή τώ ανδρί . Ου γαρ εκτίσθη ,
* Joan . V, 17. 1 Psil . cx1, 3. * 1 Cor . xι, 11 .
digeal disciplina ? Quid porro erat ante quam dis
ceret ? Sapientia enim dici non poterat, cum scien .
tia et peritis vacaret . Inanis ergo res erat , nec ve
re sapientia, sed progressu ipso sapienti:r nomen
obtinebat. Et tandiu erit sapientia, quandiu id ,
quod didicit , conservabii . Quod enim non natura
insitum est , sed doctrina parlum , dedisci aliquando
potest. Hæc autem de Dei Verbo dicere, non pro
ſecto Christianorum , sed gentiliuin est. Etenim si
facullas creandi doctrina comparari queal, invidiam
B cunt : invidiam quidem , quia non mullos docuerit
sunt archangeli et angeli, ila el multi essent
creatores : imbecillitalem vero , quia non solus res
poluerit facere, sed adjutore et administro opus
habuerit : quanquam faclarm naturam a solo Dco
fieri posse ostensum jain est, quandoquidem Filius
qui , ut putant, est factus, a Deo solo potuit fieri.
Verum nulla re certe opus habet Deus : absit. Ipsc
enim dixit : Plenus sum 68. Nec item Verbum dis
cendo factus est creator : sed cum sil imago et
sapientia Patris, ea quze sunt Palris ellicit. Nec
eliam Filium creavit, rerum faclarum elliciendarum
causa : namque quamvis exsistat Filius, Pater nihilo
minus agit,, ut ipse Dominus his verbis docet :: Paler
si , ut putatis, idcirco Filius factus est, ut ea quæ
post illum exsistunt, produceret , et ipse lamen
Paler post edilum Filium operatur : supervacua
sane est hujusmodi Filii procreatin. Quanquam
cum vellet res procreare, cur medii cujusquanı
operam exquisivil, cum ejus voluntas, ad ea, quæ
illi placent, couficienda salis sit ? Sic enim Scriplu
ræ lestantur his verbis : Omnia , quæcunque voluit,
ſecil ', et, Voluntali ejus quis restitil ? Quod si
voluntas ejus satis est ad rerum omnium procrea
lionem , ex sententia ipsorum alterius opera medik
Supervacanea est. Νam Mosis, el solis, et Iune exem
plum, quod aferunt , nullius esse momenti decla
ralum est. Jam , ut hoc etiam argumento conſulen
deque ea re consulens excogitat et creat Filium,
ut ipsi dicunt, videant quantam impietatem au
deant pronuntiare. Primum videlur ipse Filius
illum . Non enim nos propter ipsum creati sumus,
sed ipse propler nos factus est, ut nobis polius ille
gratiam debeal , quam nos illi ,1 quemadmodum et
mulier viro. Non enim , inquit, vir propler mulierem ,
sed mulier propter virum . Quare sicut vir est
imago et gloria Dei , mulier autem est gloria viri,
ila nos imago Dei et gloria ipsius facti sumus,
Filius autem imago nostra, cl ad gloriam nostram
383 EUTITYMII ZIGABEN
factus est . Ει ηος φηdern facti sumus, ut essemus . A φησίν η Γραφή , ο ανήρ διά την γυναίκα, αλλ' ή γυνή
Dei autem Verbuvi propter nos , non ut'essel , sed δια τον άνδρα. Αρ' ούν, ώσπερ ο μεν ανήρ εικών
ut nobis sui esset tanquam instrumentum factum και δόξα Θεού υπάρχει , η δε γυνή δόξα ανδρός
est , ut non ex ipso nos . sed ipsum ex usu nostro έστιν , ούτως ήμείς μεν του Θεού εικών , και εις
consisterel. Qui hxc vel tantummodo cogitant, δόξαν αυτού γεγόναμεν, ο δε Υιός ημών έστιν εί
nonne omnem stuliitam superant ? Etenim si prop- κών, και εις ημών δόξαν υπέστη ; Και ημείς μεν εις
ter nos factum est Verbum , ne prius quidem , το είναι γεγόναμεν, ο δε του Θεού Λόγος καθ' υμάς
quam nos, est apud Deum . Neque enim Deus ουκ εις το είναι , αλλ' εις τήν ημών χρείαν , ώς όρ
habens illud in se de nobis consuluit, sed nos ha γανον πεποίηται, ώστε μη ημάς εξ αυτού, αλλ' αυ
bens in se consoluit, itt isti dicunt, de ipso Verbo. τον εκ της ημών χρείας συνίστασθαι; Και πώς oύ
Hoc autem si ita est , fortasse ne voluit quidem πάσαν άνοιαν υπερβάλλουσιν οι ταύτα και μόνον
Filium Paler. Non enim volens ipsum creavil, sed ενθυμούμενο: ; Και γάρ, ει δι' ημάς γέγονεν ο Λό
volens nos , propter nos illum fecit. Post nos enim γος, ουκ έστιν ουδε τρώτος ημών παρά τω Θεώ. Ού
ipsum excogitavit. Quamobrem ex impiorum scn- γάρ εκείνον έχων εν εαυτώ περί ημών βουλεύεται ,
lentia sequitur, lil supervacaneum sit rerum instru- αλλ' ημάς έχων εαυτώ βουλεύεται , ως εκείνοι φασι
mentum , quarum causa factus est . Jam si Fi . B περί του εαυτού Λόγου . Ει δε τούτο εστι , τάχα ουδε
lius, ut qui solus possel a Deo solo ficri, ab eo fac όλως ήθελε τον Υιόν ο Πατήρ. Ου γαρ θέλων αυτών
tus est , nos autem , ut qui non possemus a Deo έκτισεν, αλλ' ημάς θέλων δι' ημάς αυτόν εδημιούρ
fieri, per Verbum facti sumus, cur non prius etiam γησε · μεθ ημάς γαρ αυτόν επενόησεν, ώστε κατά
dle psn, ut quod fieri posset, consuluit Deus, sed τους ασεβούντας περιττόν είναι λοιπόν τον Υιόν,
de nobis ? Aut cur non illud , cum'sit ejusmodi , nobis τον γενόμενον ως όργανον των γενομένων, ών ένεκεν
imbecillis prælulil ? Aut cur prius ipsum faciens, και εκτίσθη . Ει δε ως δυνατός ο Υιός μόνος παρά
non prius etiam de ipso deliberal ? Aut cur prius de μόνου του Θεού γέγονεν, ημείς δε ώς αδύνατοι διά
nobis consulens, non priores etiam nos fecit, cum του Λόγου γεγόναμεν, διατί μή και πρώτον , ώς δυ
ejus voluntas satissit ad res constituendas ? sed prios νατού όντος αυτού, περί αυτού βουλεύεται , αλλά
illud creat ,de nobis autem prius consulit, et illo περί ημών ; ή διατί τον δυνατόν ου προκρίνει των
priores non vult ? Quid ? quod volens nos creare, ασθενώνκαι η διατί πρώτον αυτόν ποιων, ουχί και
et de nobis consulens res crealas appellat : Verbum περί πρώτου αυτού βουλεύεται ; ή διατί περί ημών
autem , quod propter nos facit, Fifium , et haereden πρώτον βουλευόμενος, ου πρώτους ημάς εργάζεται ,
proprimo vocal ? Æquius autem erat,ut nos quo- ικανού όντος του βουλήματος αυτού προς την των
C
rum gratia et Verbuin facit, filios appellaret. An όντων σύστασιν, αλλ' εκείνον μεν πρώτον κτίζει ,
perspicuum est Deuni prius cogitare et velle hunc, περί δε ήμάς πρώτων βουλεύεται, και πρώτους
qui Filius est, et propter quem et omnes nos facit ? ημάς θέλει του μεσίτου ; και ημάς μεν θέλων κτί
Quando enim Deus aut Mosem alloquitur aut Ahra- σοι , και περί ημών βουλευόμενος κτίσμα καλεί,
ham promittit , lunc audientes illi respondent, hic εκείνον δε , όν δι' ημάς δημιουργεί, Υιόν καλεί και
quidem , Quomodo, inquiens, id sciam ' ? ille 211 ίδιον κληρονόμον ; "Έδει δε ημάς, ών ένεκεν και
iem : Mille , inquiens, alium '. Et rursum : Si me, τούτον ποιεί, υιούς μάλλον καλείσθαι . "Η δήλον , ότε
inquiens, interrogaverint quod illi est nomen , quid τούτον Υιόν όντα, τούτον και προενθυμείται και
illis respondebo 3 ? llorum enim uterque Verbum θέλει , δι' ον και πάντας ημάς ποιεί. "Οταν μεν γάρ
habet medium , et sapientiam Dei , Patris propositum ο Θεός ή το Μωϋσή ομιλή, ή τώ Αβραάμ επαγ
cignoscentein . At quando Verbum agit el creat, γέλληται, τότε και ακούων αποκρίνεται. Και ο μεν λέ
non est illic interrogatio of responsio. In ipso γε !, Κατά τη γνώσομαι ; ο δε, Προχείρισαι άλλον .
cnim Pater cst, el Verbum in Patre. Sed satis est Και πάλιν, 'Εάν έρωτήσωσι με τι όνομα αυτώ ,
velle , et protinus opus perfectum est, ut propositi τι ερω προς αυτούς ; "Έχει γάρ τούτων έκαστος
φuidem ac voluntalis indicium sit illa Vox , Dixit, D τον μεσιτεύοντα λόγον, και την σοφίαν του Θ.ου
verbis autem illis,, et factum est ita, opus per Ver- γνωρίζουσαν το βούλημα του Πατρός . " Οταν δε έρ
bum et sapientiam , in qua el Patris voluntas est, γάζηται αυτός, και κτίζη ο Λόγος , ουκ έστιν εκεί
factum ostendatur. ερώτησις, και απόκρισις · εν αυτώ γάρ έστιν ο Πατήρ ,
και ο Λόγος εν τω Πατρί• αλλ ' ορκεί το βούλεσθαι, και το έργον γίνεται, ίνα του μεν βουλήματος
η γνώρισμα , το είπε τω δε και εγένετο ούτω , το έργον σημαίνεται , το διά του Λόγου και της σο
φίας, εν ή και βούλησίς έστι του Πατρός.
Ex eodem libro . Ir Arianos , inter quos el Samo- Κατά 'Αρειανών , οις και τον Σαμοσατέα συμ
satensis comprelrenditur, quoniam et ipse censuit, παραλαμβάνει. Και γάρ και αυτός Λόγον προ
· Filium Dei nihil aliud esse nisi Verbum enun- φορικόν , και πρόσταγμα θείος τον Υιόν του
tiatum , el mandatum divinum , quo later lan- Θεού εδογμάτιζε , τόν τε Πατέρα εν σχηματι
quam artifex ut instrumento mechanico usus est τεχνίτου τούτω κεχρήσθαι δίκην οργάνου μη
ad rerum universitatem constituendam . χανικού είς τήν του ποιήματος διακόσμησιν .
Quomodo, inquiunt, Filius ab ouni æternitate po- Πώς , φησί, δύναται ο Υιός αϊδίως συνυπάρχειν
• Cen. XV , 8 • Ετol . , 13. 3
3 Exod , 11 , 13 .
385 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT . XI. ε53
τω Πατρί ; και γάρ και οι άνθρωποι εξ ανθρώπων A test simul esse cum Patre ? Elenim filii os1 tempus
μετά χρόνον υιοί γίνονται . Και ο μεν πατήρ τριά- honsines ex hominibus fiunt; et cum, verbi causa,
κοντα τυχόν ετών έστιν, ο δε υιός αρχήν έχει τότε paler. triginta annorum est, lunc filius genitus
γεννηθείς, και όλως πας υιός ανθρώπου ουκ ήν πρίν principium habet; nullusque omnino ionianis filius
γεννηθή . Πάλιν δε ψιθυρίζουσι , Πώς δύναται ο Υιός erat antequam gignerelur ? Rursumque garriunt ad
Λόγο ; είναι ; ή ο Λόγος εικών του Θεού ; Ο γάρ αν- hunc modum : Filius Serbum esse , aut ferbum
θρώπων λόγος εκ συλλαβών συγκείμενος , μόνον εσή- jinago Dei , quando verburn hominis ex syllabis
μανε το βούλημα του λαλήσαντος , και ευθύς πε- constans solum loquentis cogitationem indicat, et
παυται και ηφάνισται. Εκείνοι μεν ούν, ώσπερ simul ac prolatum est, dissipatur et evanescil ?
επιλαθόμενοι των προλεχθέντων κατ' αυτών ελέγ- Isti quidem earum rationem, quibus ante conſulali
χων, πάλιν διαλογίζονται τοιαύτα. Ο δε της αλη- sunt , obliti, bæc iterum allerunt, sed veritatis
θείας λόγος ελέγχει τούτους ούτως : Ει μεν περί verbum eos refellit hoc inodo : Si de homine quo
ανθρώπου τινός λογίζονται , ανθρωπίνως και περί piam disserunt , humano nmore de verbo , deque flio
του λόγου αυτού, και του υιού αυτού λογιζέσθωσαν. ipsius Ioquantur . Sin de Deo , qui homines pro
Ει δε περί του Θεού του κτίσαντος τους ανθρώπους, creavit,, non humana,, sed excellentiore quadam
B
μηκέτι ανθρωπίνως , αλλά άλλως υπέρ την των αν .. ratione de illo cogitent. Qualis enim genitor est,
θρώπων φύσιν διανοείσθωσαν . 'Οποίος γάρ αν είη και lalis est etiain qui gignitur necessario . Et qualis
γεννών , τοιούτον ανάγκη και το γέννημα είναι . Και est verbi paler , bale nimirum est verbum ejus .
οποίος αν είη και του λόγου πατήρ , τοιούτος αν είη και Quapropier bonio in lempure genitus, in enl'
ο λόγος αυτού . Ο μεν ούν άνθρωπος εν χρόνω γενό- pore et ipse lilium gigeit. Et quoniam ex ni
μενος , εν χρόνο και αυτός γεννά το τέκνον . Και hilo factus est homo, idcirco verbum etiam illius
επειδή εκ του μη όντος γέγονε , διά τούτο και ο λό- in nibilum redigitur el abolelur . Deus aulem ,
γος αυτού παύεται, και ου μένει. Ο δε Θεός ουχ ώς ut Scriptura Lestalur, non est , sicut homines suni,
άνθρωπόςεστι · τούτο γάρ είπεν ή Γραφή · αλλ ' ών
. sed est illo, qui est, et qui seniper est '. Itaque et
έστι, και αεί εστι . Διά τούτο και ο Λόγος αυτού ών Verbum ejus vere est, et ab omni æternitate cuma
έστι , και αϊδίως εστί μετά του Πατρός, ώς άπαύ- Patre est, lanqnam splendor lucis. Atque hominums
γασμα φωτός. Και ό μεν των ανθρώπων όγος εκ quidem verbum ex syllabis conslab, neque vivit,
συλλαβών εστι συγκείμενος , και ούτε ζή , ούτε τι neque quidquam agit, sed lanlum loquentis sena
ενεργεί, αλλά μόνον εστι σημαντικός της του λα- lentiain explicat, et solum exit, et prælerit, nec
λούντος διανοίας, και μόνον εξήλθε, και παρήλθε ο amplius apparet : quippe quod nec eratantequan
μηκέτι φανούμενος , επειδή ουδε ήν όλως πριν λαλη- enuntiaretur. Quare nec vivit, nec agit quidquam ,
θήναι . Διό ούτε ζή , ούτε ενεργεί, ούτε όλως άνθρω- nec omnino verbum hominis homo est. Hoc auteng
πός εστιν και των ανθρώπων λόγο ,. Πάσχει δε τούτο, accidit, ut ante dixi , quouiam el bomo, qui ver
καθά προείπον, επειδή και ο γεννών τούτον άνθρω . bum hoc paril, ex nihilo naturam habet. Al Dei Ver
πος εκ του μη όντο , έχει την φύσιν. Ο δε του Θεού bum non , ut aliquis dical , ore pronuntiatur, nec edit
Λόγος , ουχ ώς άν τις είπoι , προφορικός εστιν , ουδε vocis sonum , neque quod mandalac precipit Deus,
ψοφος ρημάτων, ουδε το προστάξαι Θεόν τούτό έστιν id Filius est, sed uli lus et splenilor, sic est geriæen
Υιο;, άλλ ' ώς φώς, και απαύγασμα ούτως έστι γεν- perſectum ex perfecto. Quamobrem el Deus est, et
ντ, μα τέλειον εκ τελείου . Διό και ειχών του Θεού έστι , imago Dei . Ei Deus enim , inquil, eral Verbum . Ac ho
και Θεός. Και Θεός γάρ ήν, φησιν, ο Λόγος • Και οι minum quidem verba re nihil suill. Quocirca non ver
μέν λόγοι των ανθρώπων ουδέν εισιν εις ενέργειαν. bis, scd manibus aguoi homines. Quia nianus exsi
Διό και ου διά λόγων, αλλά δια χειρών άνθρωπος stunt, verba autem uihil habeot firmamenli. Al Dei
εργάζεται, ότι αύται μεν υπάρχουσιν, ο δε λόγος αυ- Verbum, ut Apostolusail ', vivil, et efficax est, et
του εχ υφίσταται. Ο δε του Θεού Λόγος , ως είπεν penetrabilius omni gladio aucipiti, et perlingit us
ο Απόστολος , ζών έστι, και ενεργής , και τομώτε D que ad divisionem animi et spiritus. Vecel al enim ,
ρος υπέρ πάσαν μάχαιραν δίστομον, και διικνού- ut cum unus essel Deus, una ilem esset imago ip
μενος άχρι μερισμού ψυχής και σώματος. "Έπρεπε sius ,, et Verlbum unum,, etel una sapientia .. Quamob.
γρ, ενός όντος του Θεού, μίαν είναι και την εικόνα, rem miror, cur isti , cum unus sit Deus, opinionis
και ένα τον τούτου Λόγον , και μίαν την τούτου σο- errore multas sibi indagines, el sapientias, et verba
φίαν , Διό και θαυμάζω πως , ενός όντος του Θεού , confinxerint. Alque aliu: quidem proprium , el na
ούτοι κατά τας ιδία ; επινίας πολλάς εικόνας , και lura Verbum Pairis , quo Filium etiam fecit , esse
σοφίας , και λόγους επενόησαν. Και άλλον μεν είναι dicunt. Nam vere Filium opinione dici Verbum ,
τον ίδιον και φύσει Λόγον του Πατρός λέγουσιν, εν sicut etiam vilis , el via dicitur, et oslium , lignum
ή και τον Υιόν πεποίηκε » τον δε αληθώ ; Υιόν κατ' vilæ , et sapientia nomine duntaxat. Aliam eniin
επίνοιαν λέγεσθαι Λόγον, ώς άμπελον, και οδόν , και esse veram illam Patris sapicntiam , quæ non geuita
θύραν, και ξύλον ζωής . Σοφίαν τε ονόματι λέγεσθαι cum ipso consistit, qua Filium lecit eum , quem quod
αυτόν φασιν, άλλην μεντοι είναι την ιδίαν και αλη . illius esset sapientiæ particeps, savientiam aomi
* Ε . 4. , 14 . * Ilebr . IV , 12.
387 EUTHYMII ZIGABENI 388
η γίt. Ηaec illi dum obloquuntur, nonne omni odio Aθινήν σοφίαν του Πατρός, την αγεννήτως συνυπάρ
sunt digni ?? 6i enim,, utipsi putant,, non quia genitus χουσαν αυτώ, εν ή και τον Υιόν ποιήσας ώνόμαστε
esta Palre, nec propter essentie eternitalerm Fiiius κατά μετουσίαν εκείνης σοφίαν αυτόν. Τούτο δε και
est ,, sed propter illa , que
quæ Iouendi facultate pre- μόνον φθεγξάμενοι, πώς ουκ άξιοι παντός μίσους
dita sunt Verbin esi , et propter illa quæ sapien εισίν ; Ει γάρ, ώς αυτοί νομίζουσιν, ου διά την εκ
lia sunt ornala , sapientia dicitur, ut virtus ob illa
9 Πατρός γέννησιν και το αΐδιον της ουσίας Υιός
quæ virtutem habent :: Filius item vocatus est prop . έστιν , αλλά διά τα λογικά Λόγος, και διά τα σοφ :ζή
ter nos, qui a sc filii facti sumus , et propter illa μένα σοφία , και διά τά δυναμούμενα δύναμις λέγε
forlasse, quæ sunt, habct, ut sit . Quid igitur erit ται , πάντως που και διά τους παρ' αυτου υλοποιου
ipse ? neque enim est horum quidquain , et hæc μένους Yίος εκλήθη, και τάχα διά τα όντα έχει και
sunt duntaxat ipsius nomina, quibus propter nos το είναι. Τί ούν άρα λοιπόν έστιν αυτός ; Ουδέν γάρ
decoratus est , cum exsistendi speciem tantum ha- αν είη τούτων αυτός , εν ονόματα μόνον έστιν αυτού
beat . Verum ista diabolica est , vel deterior ταύτα , και μόνον του είναι φαντασίαν έχει δι' ημάς,
etiam cogitatio . Siquidem Verbum Dei nomine και τοίς ονόμασι τούτοις καλλωπιζόμενος . Αλλά
tanlun opinantur esse , cum se ipsi vere pulent τούτο διαβολική μάλλον έστιν άπόνοια , τάχα δε και
B
easistere. Quæ porro verborum portenta sunt ista , πλείον, ότι αυτούς μεν αληθώς ύφεστάναι θέλουσι ,
ut sapientiam dicant siinul esse cunt Patre, hanc τον δε τού Θεού Λόγον ονόματι μόνον νομίζουσιν
autem Christum esse negent, sed cum multæ sint είναι. Πώς δε ου τερατολογία αυτών και ταύτα ,
virtules, et sapientia creata , Christum earum λέγειν μεν σοφίαν συνυπάρχουσαν το Πατρί , μη
unam asserant esse , eumque cum bruchis et λέγειν δε ταύτην τον Χριστόν, αλλά πολλές δυνά
Jociistis comparent? Quid ? nonne plane vafri, μεις κτιστας, και σοφίαν είναι, τούτων δε μίαν είναι
veteratores, malitiosique sunt qui audientes nos τον Κύριον , τον και τη κάμπη και τη ακρίδε παρα
dicere, verbum simul esse cum Patre, calumnian . βαλλόμενον παρ' αυτών ; Πώς δε ου πανούργοι , ότι
tur, cl , Duo ergo, inquiunt, non genila constituitis ? παρ' ημών μεν ακούοντες συνυπάρχειν τον Λόγον τω
Αι ipsi diceutes ipsius sapientiam non esse geui- Πατρί,, γογγύζουσιν ευθύς φάσκοντες , Ουκούν δύο
tam non animadvertit idein reprehensionis lelum αγέννητα λέγετε ; Αυτοί δε λέγοντες αγέννητον την
contra se posse retorqueri. Etenim isthæc ipsa αυτού σοφίαν, ουχ ορώσι κατ' αυτών φθάνουσαν, ήν
eorum opinio nouine plane stulla es , dum dicua ! αιτιώνται ματαίαν μέμψιν. Και γάρ κακείνη πάλιν
non genitum sapientiam simul exsistentem cum Deo αυτών η διάνοια πως ου πάνυ μωρά, λέγειν την
esse Deum ? Aliquid enim simul esse dicitur, non C αγέννητον συνυπάρχουσαν τώ Θεώ σοφίαν αυτόν
quia secum , sed quia cum aliquo sil . Quemadmo είναι τόν Θεόν ; το γάρ συνυπάρχον ουχ εαυτώ, τινι
dum Evangelista de Domino dicunt, Sinul erat δε συνυπάρχει , ώς περί του Κυρίου λέγουσιν οι ευ
cum discipulis , non quia secum ipse , sed quia cuna αγγελισται , ότι συνήν τοις μαθηταίς . Ου γαρ εαυ
illis erat. Nisi vero compositum ésse Deum affirma- τη, αλλά τους μαθηταίς συνήν. Ει μη άρα σύνθετων
verint, habereque sapientiam , quæ nec ipsa geni είποιεν τον Θεόν έχοντα συμπεπλεγμένην, ή συμ
la sil , connexam, et complentem ipsius essentiam , πληρωτικήν της ουσίας αυτού την σοφίαν αγέννητον
quam quidem sapientiam mundi effectricem indu- ούσαν και αυτήν, ήντινα και δημιουργών εισάγουσι
cunt, ut ejus procreationem adimant Filio, et Verbi του κόσμου, ίνα και του δημιουργείν τον Υιόν αφέ
ac sapientiæ abutuntur nomine, aliud que sibi Ver λωνται. Και το μεν ονόματι του Λόγου, και της σο
bum et sapientiam confingentes, verum Dei Ver φίας καταχρώνται, έτερα δε εαυτοίς αναπλάττοντες
bum et veram ac solam Dei sapientiam negant, αρνούνται τον αληθινόν του Θεού Λόγον, και την
atque ita homines impii Manichæos imitanlur . όντως και μόνην σοφίαν του Θεού , και Μανιχαίους
λοιπόν ζηλουσιν οι άθλιοι .
Ex eodem libro . 'Εκ του αυτού λόγου .
D
Quemadmodum cum audinus Joannem dicentem : "Ωσπερ Ιωάννου ακούοντες, “Ο Λόγος σαρξ
Verbum caro factum esi ' , non Verlbum ipsum εγένετο , ουκ αυτόν όλον σάρκα νοούμεν τον Λόγον,
lotum carnem intelligimus, sed carnem induisse, αλλά σάρκα ένδυσάμενον, και γενόμενον άνθρωπον ,
alque hominem factum esse , et cum audimus : ακούοντές τε , Χριστός γέγονεν υπέρ ημών κατ
Chrislus factus est maledictum pro nobis , et : Qui άρα , και τον μη γνόντα αμαρτίαν υπέρ ημών
veccatum non novit , pro nobis peccatum fecit , non αμαρτίαν εποίησεν , ουκ αυτο τούτο όλον κατάραν
lotuin esse factum maledictionem , aut peccatum και αμαρτίαν νοούμεν αυτόν γεγενήσθαι , αλλ' ότι
intelligemus, sed maledictionein nostram , ut ait την μεν καθ' ημών κατάραν ανεδέξατο, ω ; είπεν ο
Apostolus, suscepisse , ut nos a maledictione libe- 'Απόστολος, εξαγοράσας ημάς εκ της κατάρας , τας
raret, peccata vero nostra , ut inquit Isaias , ipsum δε αμαρτίας ημών, ώς μεν Ησαΐας είπεν, εβάστα
tulisse , eaque, ut Petrus ail , in corpore suo sus- σεν· ώς δε ο Πέτρος είπεν, ανήνεγκεν αυτάς τα
Lulisse super lignum : sic cum audivcrimus illud σώματι επί του ξύλου• ούτως εάν ακούσωμεν εν ταις

1 Joa ... :, 11 . * Galat. 10, 13. 3 !! Cor . 1 , 21 . • Isn . L1, 5. * Petr , 11 , 21 .

 289 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XI.
390
Παροιμίαις το έκτισεν, ου δεί κτίσμα όλον τη φύσει A ex Proverliis 1, creavit , non totum natura crea
νοείν τον Λόγον, αλλ' ότι το κτιστον ενεδύσατο tum Verbum debemus intelligere, sed corpus crea
σώμα, και υπέρ ημών έκτισεν αυτόν ο Θεός εις tum seiscepisse. Pro nobis cnim creavit ipsum Deus,
ημάς, το κτιστον αυτώ καταρτίσας , ως γέγραπται , creatum ipsi , ut scriplum est ' , corpus accommo
σώμα, ν ' εν αυτώ ανακαινισθήναι και υλοποιηθήναι μ0s renovari, filique deri ..
dans, ut in eo possenius uos
δυνηθώμεν . Τι τοίνυν υμάς ηπάτησεν , ώ ανόητοι, Quid ergo decepit vos, o slulii, ut Creatorem crca
ειπείν τον Κτίστην κτίσμα ; ή πόθεν ήγοράσατε lum esse dicerelis ? Aut unde vobis inalie istud
εαυτοίς το καινόν φρόνημα τούτο, και εν αυτώ πομ figmentum cumparastis, in quo vobis tantopere
πεύετε ; Αι γάρ Παροιμίαι λέγουσι το έκτισεν , placelis et plauditis ? In libro enim Proverbiorum
αλλ' ου λέγουσι κτίσμα τον Υιόν, αλλά γέννημα. Το leginius quidem . creavil, non tamen invenimus Fi
δε έκτισε λέγουσαι ουκ επί της ουσίας αυτού λέ lium creatum dici , et esse genitum , sed illid ,
γουσιν, αλλά πολλών οδών αρχήν αυτον γενέσθαι creavit non reſerlur ad ejus essentiain , sed eo , it
σημαίνουσιν. wpullaruni viarum initium esse faclum ostcndatur.
Εκ του αυτού λόγου . Ex eodem libro .
Ου κτίσμα εστίν , αλλά κτίστης μέν έστιν και του Dei Verbum non est creatum, sed creator; luncau
Θεού Λόγος . Τότε δε λέγει παροιμιωδώς , "Εκτισε με , B sem in Proverbiis se creatum dicit , cum carnem
ότε την κτιστήν ενεδύσα το σάρκα . Και τούτο πάλιν crealam induit. Quod quidem ex codem loco pola
δυνατόν έστι και εξ αυτού του ρητού διανοείσθαι . lest intelligi . Etenim cum Filius sit, et Deunu haleat
Υιός γάρ ών, και Πατέρα τον θεόν έχων , αυτού γάρ Patrem , est enim proprium germen ipsius, 1a
ίδιόν εστι γέννημα , όμως Κύριον ονομάζει τον Πα- men eum Dominum rocat, non quod servus sit ,
τέρα , ουχ ότι δούλος ήν , αλλ' ότι την του δούλου sed quia servi formam accepit . Decebat cnim, lil
μορφήν ανέλαβεν . "Έπρεπε γάρ αυτόν, ώσπερ όντα ex Patre Verbum exsistens Patrem Deum appel
Λόγον εκ του Πατρός . Πατέρα τον Θεόν καλείν . laret, veniens autem ad nostre salutis opus exse
Τούτο γάρ και ίδιον Υιυ προς Πατέρα, ούτως ελ- quendum et servi formam sumens, Patrem voca
θόντα τελειώσει το έργον, και δούλου μορφήν λα- ret Domium. Atque hanc quidem differentiam præ .
βόντα , Κύριον ονομάζειν τον Πατέρα. Και ταύτην clara distinctione docuit ipse Dominus : Confieor,
την διαφοράν αυτός εδίδαξε μετά καλής της διαστο- inquiens in Evangeliis,tibi,
, ,
Pater , deinde subjicieus ,
, ,
λής λέγων εν τοις Ευαγγελίοις , Εξομολογούμαι Domine cæli et terræ '. Ac quenjadmodumu nos
σοι, Πάτερ ' είτα , Κύριε του ουρανού και της Palris nomine Dominum appellantes , naturalem non
γης . Αλλ ' ώσπερ ημείς, Πατέρα καλούντες τον C negamus servitutem , sanus enim ipsius opers,
Κύριον , ουκ αρνούμεθα την κατά φύσιν δουλείαν et ipse fecit nos , non autem ipsi nos ", sic quando
αυτού γάρ εσμεν έργα , και αυτός εποίησεν ημάς, Filius servi formam suscipiens dicit : Dominus creu
και ουχ ημείς ούτως όταν ο Υιός τήν του δούλου vit me inilium viarum suaruni , nullus ausit
μορφήν λαμβάνων λέγη, Κύριος έκτισε με αρχήν divinitatis ejus æternitatem negare, neque in
οδών αυτού , μή αρνείσθωσαν την αιδιότητα της principio Verbum esse, et omnia per ipsum fuisse
τούτου θεότητος , και ότι εν αρχή ην ο Λόγος, και facta. Nam dictum illud in libro Proverbiorum , us
πάντα δι' αυτού γέγονε , και εν αυτώ τα πάντα έκτ:- monui, non essentiam . Verbi, sed humanitaleas
σται . Το δε εν ταις Παροιμίαις ρητόν , καθώς προ- ejus significat. Com enim se ad agendum creatum
είπον , ου την ουσίαν, αλλά το ανθρώπινον του Λό- commemoret, perspicuum est, ipsuin non essentials
γου σημαίνει. Ει γάρ εις έργα, φησίν , έκτισται , suam , sed
5 curand salutis humanæ consilium
φαίνεται μή την ουσίαν εαυτού σημάναι θέλων , αλλά indicare : quod quidem essentia posterius est.
την είς έργα αυτού οικονομίας γενομένην , όπερ δεύ- Quiz enim creantur et liunt, ob id primum creais
τερόν εστι του είναι . Τα γάρ κτιζόμενα , και γινό- sur et fiunt, ut sint, deinde vin habent agendi ca
μενα προηγουμένως ένεκεν του είναι και του υπάρ quæ fuerint imperala. Hoc autem in omnibus licet
χειν πεποίηται , και δεύτερον έχουσι το ποιείν περί D perspicere. Adam enim creatus est, uon ut ageret,
ών αυτοίς ο Λόγος προστάττει , ως επί πάντων έστι sed primum ut esset homo. Tum agendi man jalum
το τοιούτον ιδείν . 'Αδάμ γάρ εκτίσθη , ουχ ένα έρ- accepit. Noe autem creatus est , non propter ar
γάζηται, αλλ' ίνα πρώτον υπάρχη άνθρωπος. Μετά cain, sed ut primuni exsislerei, alque homo esset.
ταύτα γάρ έλαβεν εντολήν κιβωτόν κατασκευάσαι . Post enim jussus est arcam exædificare . El wa;
Και έφ ' εκάστου ζητών ταύτα εύρος τις αν. Και γάρ nus ille Moses primum liomo faclus est, deinde
και Μωυσής ο μέγας πρώτον άνθρωπος γεγένηται , populi dux constitutus. Atque ita sigillatin potes
και δεύτερον την ηγεμονίαν του λαού πε πίστευται . omnia persequi . Quamobrein idem el hic licet cogi
Ούκούν και ενταύθα τούτο νοείν έξεστι. Τούτο δε
tare. Hoc et Spiritus ante significans in Psalnıis
πάλιν και το Πνεύμα προσημαίνον εν Ψαλμοίς loculus est ad hunc modum , Et constituisti euns
έλεγε : Και κατέστησας αυτόν έτι τα έργα των super opera manuum tuarum '. Quod et de seipso
χειρών σου , όπερ και περί εαυτού σημαίνων και Dominus indicans, Ego, inquil , constilulus sum Res
Κύριός φησιν: Εγώ δε κατεστάθην βασιλεύς ab eo super Sion monlem sanctuin ejus ?. Quemad
1 Proν . Υμι , 29 . 3 lebr , x , 5. • Luc . x , 21 .
3
• Psal. CΧΙx , 3. * Prov. VΙΙΙ, 22. • Psal . VΙΙ , 7.
* Psal . 11, 6.
334 EUTHYMII ZIGABENI 312
modum enim cum nouli Sion illuxit fortwo corpo- Α υπ' αυτού επί Σιών oρoς τo άγνον αυτού . " Ωσπερ
rea, non lunc initiuin sumpsit, sed cum esset Ver- δε ότε επέλαμψε σωματικώς τη Σιών, ουκ αρχήν
buin Dei, .Res sempiternus, dignatus est in ho- είχεν, αλλά ών Λόγος του Θεού και αΐδιος βασιλεύς,
minis forina regnum suum et montem Sion ile κατηξίωσεν ανθρωπίνως επιλάμψαι την βασιλείαν
Iustrare, ut et coς φui tunc erant , et nos a peccati αυτού , και τη Σιών , ένα από της βασιλευούσης εν
dominatu liberaret : ita super opera constitulus, αυτοίς αμαρτίας λυτρωσάμενος αυτούς τε και ημάς
non iis quæ nondum essent, sed jain exsistentibus, ποιήση υπό την πατρικήν βασιλείαν αυτού , ούτω
el regentis ac moderantis opera indigentibus καθιστάμενος εις τα έργα , ουκ εις τα μηδέ πω όντα ,
præfectus est. Decebal enim , ut aliud, quam ipsa αλλ ' εις τα ήδη όντα, και δεόμενα διορθώσεως καθ
opera exsistens, imo vero ipsorum operum auctor ίσταται . "Έπρεπε γάρ άλλον αυτόν και τα των έργων ,
exsistens el procrealor, eaque in se propter nos και μάλλον δημιουργών όντα αυτών, και την τού .
creatos renovanda suscipiens, omnia in se recrea- των ανανέωσιν εις εαυτόν δέξασθαι , ένα αυτου κτι
ret. Nam cum dixissel, creavit, slatim causam ζομένου εις ημάς τα πάντα εις εαυτόν ανακτίση .
adjecit , opera commemoians , ut se creatum Και γάρ λέγων έκτισεν , ευθύς και την αιτίαν επ.
ad agendum dicens, se ideo factum bominein ήγαγε λέγων , τα έργα , ίνα το είς έργα κτίζεσθαι ,
B
oslenderel , ul ea renovaret. Hic autem est divinæ το γίνεσθαι άνθρωπος δηλώση , εις ανανέωσιν τού
Scripturæ nos, ulcum.de carlic per Verbum assum-, των. Και τούτο έθος εστί τη θεία Γραφή. "Οταν
pla mentionem facil, causaın , cur eam assumpserit, μεν γάρ σημαίνη την κατά σάρκα γέννησιν του
adjungai ; al cum aut de sua divinilalc Verbum Λόγου, τίθησι και την αιτίαν, δι ' ην γέγονεν άν
loquitur, aut ministri ejus nuntiant, siniplici et θρωπος: όταν δε περί της θεότητος αυτού αυτός
soluta oratione, el nullain causam afferente decla- λέγη , και οι τούτου θεράποντες απαγγέλλωσι ,
1

rant. Patris enim est splendor , el quemadmodum πάντα απλή λέξει , απολελυμένη τη διανοία , και ου
Paler propter nullam causani esl, sic nulla splen. δε μετά συμπεπραγμένης αιτίας λέγεται . Του γάρ
doris causa est requirenda. Quamobrem cum scri- Πατρός έστιν απαύγασμα. "Ωσπερ γαρ ο Πατήρ ου
plum sit : In principio erat Verbum , el Verbum erat διά τινα αιτίαν έστιν , ούτως ουδε του απαυγάσμα
apud Deum , et Deus eral Verbum , non est addituin τος τούτου χρή ζητείν αιτίαν. Εν αρχή ην ο Λό
diropter quid . At cum legis : Verbum caro fucluir γος , και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν, και Θεός ήν ο
esi, lunic et causam audis propler quain , nempe, Et Λόγος , γέγραπται , και ουκ έχει το δ.ατί. " Οτε δε και
Italilait in nobis.. Rursum Apostolus dicens,, Qui Λόγος σαρξ εγένετο, τότε και την αιτίαν τίθησι, δι'
cum in forma Dei esset, non addit causam , at cum C ήν γέγονε, λέγων, Και έσκήνωσεν εν ημίr. Πάλιν
dicit : Serri formam accepit , lunc eam subjicit,Humi. δε ο Απόστολος λέγων, "Ος έν μορφή Θεού υπάρ
liavil , inquiens, semetipsum usque ad morlein , mor . χων , ουκ έθηκε την αιτίαν , ει μή ότε την μορφής
icm aulem crucis ! Idcirco enini et factum est έλαβε του δούλου. Τότε γάρ επιφέρει λέγων, Ετα.
caro, el servi formam assumpsit. Et ipse Domi- πείνωσεν εαυτόν μέχρι θανάτου , θανάτου δε
nus multa parabolaruin involucris legit, I de σταυρού . Δια ταύτα γάρ και σάρξ έγένετο , και
se autem loquens aperle dicit : Ego in Palre, et μορφήν έλαβε δούλου . Αυτός τε ο Κύριος πολλά μέν
Pater in me ; et : Ego et Paler unui sumus : ; et : έν Παροιμίαις λελάληκε , περί δε εαυτού σημαίνων
9

Qui vidit me, vidil Patrem *; el : Ego sum lux mun- απολελυμένως είρηκεν, 'Εγώ εν τω Πατρί , και ο
di 5 ; el : Ego sum rerilas 6.Nec singulis dictis cau- Πατήρ εν εμοί · και, Εγώ και ο Πατήρ έν έσμεν :
sam adjungil, ne posterior illis quorum causa fuit, και, “Ο έωρακώς εμέ εώρακε τον Πατέρα και,
esse videatur. Necesse enim est , ut causa præ: edal 'Εγώ είμι το φως του κόσμου · και , 'Εγώ ειμι η
id, quod nisi propter ipsam , non fuisset factum . Pau- αλήθεια , ου τιθείς εφ' εκάστου την αιτίαν, ουδε
lus quidein segregalus in Evangeliuin , quod ante το διατί, ίνα μη δεύτερος εκείνων φαίνεται, ών
promiserat Dominus per prophetas , babebat Evan- D χάριν και γέγονεν. 'Ανάγκη γάρ προηγείσθαι την
gelium ante se, cujus Evangelii minister est factus, αιτίαν τούτου , της άνευ ουκ αν ουδέ αυτός εγεγόνει,
el Joannes delectus, ut præiret ante Dominum , an Παύλος γούν άφωρισμένος εις ευαγγέλιον, ο προ
te se Dominum habuit. Dominus vero, qui nullam επηγγείλατο ο Κύριος δια των προφητών , είχε προ
babet ante se causam , ut Verburo sil , nisi quod εαυτού το ευαγγέλιον, ού και γέγονε διάκονος. Και
Patris est Filius , et unigenita sapientia, quando Ιωάννης μεν προχειρισθείς εις το προοδεύσαι του
fit homo, tunc affert causam , propter quam est Κυρίου, προ εαυτού είχε τον Κύριον, ο δε Κύριος
carnem gestalurus. Antequam enim homo fiat, ουκ έχων προ εαυτού αιτίαν του είναι Λόγος, ή μό
præcedit hominum utilitas, sine qua carnem non νον, ότι του Πατρός έστι γέννημα , και σοφία μονο
induisset. Quæ autem fuerit causa , propier quam γενής, όταν άνθρωπος γένηται, τότε και την αιτίαν
factus est hono , declarat ipse :: Descendi,, inquiens , τίθησι, δι' ήν μέλλει σάρκα φορείν. Προηγείται γάρ
de cælo , non ut facerem voluntatem meam , sed v- του γενέσθαι αυτον άνθρωπον ή των ανθρώπων
luntatem ejus , qui misil me, ut omne quod dedit χρεία , ής άνευ ουκ αν ενεδύσατο σάρκα. Τίς δε ή
mihi Pater, non perdam ex eo, sed suscitem illud in χρεία , δι' ήν γέγονεν άνθρωπος , αυτός μεν ο Κύριος
1 Philipp. 1 , 6-8. 1' Joan.
Joan . Σιν, 10. • Joan . , 30. • Joan . Σιν, 9. • Joan . Y11 , 12. 6 Joan . ΧΙV , 6.
393 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XI . 394
σημαίνων έλεγε ταύτην · Καταθέτηκα εκ του ου- A novissimo die. Hoc est enim voluntas Patrio mei,
ρινού , ουχ ίνα ποιώ το θέλημα το εμόν , αλλά ut omnis qui videl Filium , el credit in eum , habeat
το θέλημα του πέμψαντός με , ίνα πάν και δέδωκε vitam æternam , et ego , suscilem eum in novissimo
μοι, μή απολέσω εξ αυτού , αλλά αναστήσω die ' . El rursum : Ego, inquit, veni lux in mun
αυτό εν τη εσχάτη ημέρα . Τούτο γάρ το θέλημα dum, ut omnis φui credit in me non maneat in tene
του Πατρός μου, ίνα πάς ο θεωρών τον Υιόν, bris 1. Ει rursum in Evangelio Joannis : Ego,
και πιστεύων εις αυτόν , έχη ζωήν αιώνιον, και inquit , ad hoc natus sum, et ad hoc veni, ut festi
εγώ αναστήσω αυτόν εν τη εσχάτη ημέρα . Και monium perhibeam veritatis Joannes autem scri
πάλιν: Εγώ φώς εις τον κόσμον ελήλυθα , ίνα psit :: Propterea apparuit Filius Dei,, ut dissoluυαι
πάς ο πιστεύων εις εμέ έν τη σκοτία μη μείνη. opera diaboli * . Ut testimoniunı igitur perhiberet ,
Και πάλιν εν τω κατά Ιωάννην φησίν : Εγώ εις et mortcm pro nobis subiret, et solveret opera
τούτο γεγένημαι, και εις τούτο : 'Ελήλυθα εις τον diaboli ', venit Servator. Hæc est causa adientiis
κόσμον , ίνα μαρτυρήσω τη αληθεία . Ο δε ejus in carne. Resurrectio enim non fuisset, nisi
Ιωάννης έγραψεν : Εις τούτο εφανερώθη ο Υιός fuisset mors, nec mors , nisi corpus mortale susce
του Θεού , ίνα λύση τα έργα του διαβόλου . Διά το B
pissel . Id ab ipso didicerat Apostolus, propterea
μαρτυρήσαι άρα, και υπέρ ημών αναδέξασθαι θά- dixit : Quoniam pueri participes erant curnis el san
νατον , και διά το αναστήσαι τους ανθρώπους , και guinis , et ipse similiter carnis et sanguinis parti
λύσαι τα έργα του διαβόλου ελήλυθεν ο Σωτήρ . Και ceps faclus est, ut per morlem destrueret eum qui
αύτη εστίν η αιτία της ενσάρκου παρουσίας αυτού . habebal mortis imperium , id est, diabolum 5.
" Αλλως γάρ ανάστασις ουκ αν εγένετο , ει μή θά- Quod si propter nos , von autem propter se creatur ,
νατος εγεγό ει. Θάνατος δε πώς εγεγόνει , ει μή το ipse creatus non est, sed carnem nostram crealanı
αποθνήσκον εσχήκει σώμα ; Τούτο μαθών παρ' indutus bæc dicit. Quemadmodum enim infirmila
αυτού και ο Απόστολος έλεγεν · 'Eπει ούν τα παι- les nostras suscipiens , dicitur ipse infirmus , cum
δία κεκοινώνηκε σαρκός , και αίματος , και αυτός lall en infirmus et imbecillus non sit, quippe qui
παραπλησίως μετέσχε των αυτών , ίνα διά του θα- virtus est Dei , et peccatum pro nobis factus est, et
νάτου καταργήση τον το κράτος έχοντα του θανά . maledictum , cum tamen ipse non peccaverit , sed
του, τουτέστι τον διάβολον . Ει δε ου δι' εαυτόν , αλλά peccata et maledictiones nostras ipse tulerit , sic non
δι' ημάς κτίζεται , ουκ έστιν άρα αυτός κτίσμα , αλλά in seipso creans dicit : Dominus creavitme, cum tamen
την ημών ένδυσάμενος σάρκα ταύτα λέγει . "Ωσπερ ipse crealus non sit.
γάρ τάς ασθενείας ημών δεχόμενος λέγεται αυτός ασθενείν , καίτοι μη ασθενών αυτός, δύναμις γάρ
εστι του Θεού, αμαρτία τε υπέρ ημών γέγονε , και κατάρα , καίτοι μή αμαρτήσας αυτός, αλλ' ότι τας
αμαρτίας ημών , και την κατάραν εβάστασεν αυτός • ούτως ήμάς εν εαυτώ κτίζων λέγει Κύριος έκτισε
με , καίτοι κτίσμα μή ών αυτός.
'Εκ του αυτού Λογου . C Ex eodern libro .
Ει μεν τη φύσει και τη ουσία κτίσμα ο Λόγος , Si natura alque essentia Verbum esset res pro
και μη διαφορά ήν του γεννήματος προς το κτίσμα , creata, et inter rem procreatani et Filium nihil
ουκ αν επήγαγε το Γεννά με , άλλ' ήρκείτο το interesset , non addidissel illud : Gignit me ; sed ei
έκτισεν , ώς της λέξεως ταύτης σημαινούσης το fuisset satis dixisse : Creavit me. Siguidem hæc
εγέννησεν· νύν δε ειρηκώς : "Εκτισε με αρχήν vox etiam gignendi significationem contineret.
οδών αυτού εις έργα αυτού, επήγαγεν ουχ απλώς Nunc autem cuin dixerit : Creavit me inilium viarum
το Γεννά με, αλλά μετά συμπλοκής του, δε, συν- suarum ad opera sua , addil : Gignit me. Neque id
δέσμου , ως ασφαλιζόμενος εν τούτη την εκ του simpliciter, sed ad muniendam vocem illam : Crea
έκτισε λέξιν λέγων: Προ δε πάντων βουνών vit, hoc veluti vinculum subnectit : Ante omnes
γεννά με. Το γάρ γεννά με το έκτισε συμπεπλεγ- colles gignil me. Hoc enim : Gignit me , cum illo,
μένως επιφερόμενον, μίαν ποιεί την διάνοιαν : Creavil me, conjuncle prolatain hanc habet signifi
και δείκνυσιν, ότι το μεν έκτισε διά τι είρηκε, το
cationem , ut el Creavit , propter aliquid dictum sit ,
δε γεννα με πρό του έκτισέν έστιν. Ωσπερ γαρ εις et Gignit, antecedat illud : Creavit. Quemadmodum
έμπαλιν ειρήκει Κύριος γεννα με, και επέφερε , enim si disissel , Gignil me : deinde subjecisset :
Προ δε πάντων βουνών έκτισέ με, πάντως προ D
Anle omnes colles creavit me, intelligeremus omni
τηγείτο του εγέννησε το έκτισεν , ούτως ειρηκώς no , hoc Creavit , illi , Gignil, antecedere ; sic cum
πρ τον έκτισεν, είτα επαγαγών• Προ δε πάντων dixerit prius, Creavil, deinde adjunxerit : Ante
βουνών γεννά με , εξ ανάγκης δείκνυσι προηγεί- onnes colles gignit me, hoc Gignit, illi Creavit præ
σθαι το έγέννησε του έκτισε . Και γάρ και λέγων :cedere necessario deroonstratur; Nam cum dicat :
ΙΙρο πάντων γεννα με , άλλον είναι εαυτόν σημαί- Ante omnes yignil me, significat se aliud esse quam
omnes sint. Atcum dicit : Creavit me, subjicit: Ini
νει των πάντων · 'Αλλ' επί μεν του έκτισε κείται άρ-
χήν οδών , επί δε του γεννά με, ου κείται αρχήν tium viarum suarum . Quod illi : Gignil me, non
γεννα με , αλλά προ πάντων γεννά με . “Ο δε προ est adjunclum , sed potius additum est : Ante omnes .
Joan . νι , 38-40. Joan . Xll , 46 . 3 J !!! . XVIII , 57 6 Jun, 18, 8. o llcbr . ll ,
PATROL. CR . CXXX . 13
395 EUTHYMII ZIGABENI 396
Quol autem ante Omnes est , non est initium om- A πάντων ών, ουκ έστιν αρχή των πάντων, αλλά άλλος
nium ita ut unum ex illis sit, sed ab omnibus di- έστι των πάντων. Ει δέ άλλος εστί των πάντων , εν οίς
versa .. Quod si ab omnibus diversum est,, in qui- και η αρχή των πάντων σημαίνεται, δηλον, ότι άλλος
bus elet initium omnium intelligitur,, perspicuum εστι των κτισμάτων. "Ωσπερ γάρ οι άνθρωποι λαμ
est ab omnibus rebus procreatis diversum esse. Sic- βάνοντες το Πνεύμα του Θεού γίνονται τέκνα Θεού
ut enim homines Dei Spiritum accipientes , per ip- δι' εαυτού, ούτως ο Λόγος του Θεού, ότε και αυτός
sum Spiritum fiunt filii Dei , sic Dei Verbum carnem ενεδύσατο των ανθρώπων την σάρκα , τότε λέγεται
hominum induens el creari el licri dicitur. In quo là- και κτίζεσθαι , και πεποιήσθαι. Αλλά και εν τούτω
men primogenitus e nobis vocatur, el est. Quando πρωτότοκος λέγεται, και έστιν ημών, επειδή πάντων
quidem omnibus hominibus propler Adami pecca- των ανθρώπων απολλυμένων κατά την παράβασιν
lum damnatis, el pereuntibus, caro illius, utpote του 'Αδάμ, πρώτη των άλλων εσώθη, και ήλευθε
Verbi corpus eflecta , prima ex omnibus servala et ρώθη ή εκείνου σαρξ, ως αυτού του Λόγου σώμα
liberata .est. Nos autem deinceps uti corporis ejus γενομένου. Και λοιποί ημείς ως σύσσωμοι τυγχά
consorles servamur. Cum illo namque corpore et νοντες κατ' εκείνον σωζόμεθα. 'Εν εκείνω γάρ ημών
dux noster Dominus in regnum coeloruin ingressus B
και οδηγός ο Κύριος εις την βασιλείαν των ουρανών ,
est, et ad Patrem suum accedit, Ego sum , inquiens, και προς τον εαυτου Πατέρα γίνεται, λέγων • Εγώ .

via , et ostium , et per me oporlel omnes introire.
In eamdem sententiam .
Quoniam per erat prima illa per Adamum via ,
nec amplius in paradisum tendebamus, sed ad mor
tem deflexeramus, audieramusque, Terra es , el in
terram rererleris ' ; idcirco clementissimum Dei
Verbum , volente Palre , creatam carnem induit , ut
quain primus homo , violata lege, morte affecerat ,
eidem , sui corporis sanguine, vitam redderet
nobisque viam novam el riventem per velumen , ut ait
Apostolus ', id est per carnem suam , innovaret.
Quod idem alibi his verbis significat : Si qua in
Christo πουα creatura, velera transierunt, ecce onmnia C του, όπερ και εν ετέρω σημαίνων φησίν, "Ωστε είτις
nova facta sunt ' . Si porro nova creatura facta est ,
sane inter novas has res crealas primuin aliquem
esse oportuit : alqui merus homo tantummodo
lerrestris , quales nos post violatam legem facti su
nus , is esse non poterat. Namque in prima crea
tione infideles facti sunt bonines, ac per eos prior
via periit. Alio igitur opus erat qui el primam
renovarel , et novam factam
conservarel. ltaque- η οδός. Χρεία δε ήν άλλου του ανανεούντος την
non aliquis alius, sed Dominu s mira benigni
lale principium novæ crealuræ creatur via ;
pίum jure
unde merito
viarum suarum operas 5εια
ait : inDominu creavit princi
, utme non jam
secundum priorem illam vival homo, sed ul exsi
stenle jam principio novæ creaturæ , Christumque
cjus viarum principium habentes, ipsum deinceps Dθρωπος πολιτεύηται, αλλ' ώς αρχής ούσης και
sequamur dicentem : Ego sum via . Id ipsc bealus
docet Apostolus in Epistola ad Colossenses, dicens :
Ipse est capul corporis Ecclesiæ , qui est prin-
cipium , primogenitus ex mortuis , ut sil in omnibus
ipse primatum tenens . Cum enim Salvator hac ratione
secundum carnem creatus sit, corumque qui re-
creantur factus fuerit principium , ac nostrum ha-
beat primitias, humanam scilicet carnem quam
assumpsit ; convenienter post ipsum fulurus creatur
populus, de quo ait David : Scribantur hæc in gene-
rationem alteram , el populus qui creabilur , laudabil
Dominum : ; el rursus psalmo vicesimo prinio ,
είμι ή όδος, και θύρα , και δι' εμού δεί πάντας
εισελθείν .
Εις το αυτό ρητόν .
Επειδήπερ η πρώτη οδός ή διά του 'Αδάμ απώ
λετο, και αντί του παραδείσου εξεκλίναμεν εις τον
θάνατον, ηκούσαμέν τε , Γη εί, και εις την απελεύ -
ση, διά τούτο ο φιλάνθρωπος του Θεού Λόγος βου
λήσει του Πατρός ενδιδάσκεται την κτισθείσαν
σάρκα, ίνα ήν ενέκρωσεν ο τοιούτος άνθρωπος διά
της παραβάσεως, ταύτην αυτός εν τώ αίματι του
ιδίου σώματος ζωοποιήση, και εγκαινίση ημίν οδόν
πρόσφατον και ζώσαν , ώς είρηκεν ο Απόστολος , διά
του καταπετάσματος , τουτέστι διά της σαρκός αυ
εν Χριστώ καινή κτίσις, τα αρχαία παρήλθεν, ιδού
γέγονε τα πάντα καινά. Ει δε καινή κτίσις γέγο
νεν , έδει ταύτης της κτίσεως πρώτόν τινα είναι .
"Ανθρωπος μεν ούν ψιλός και μόνον χοϊκός, οίοι
γεγόναμεν ημείς εκ της παραβάσεως , ουκ ήδύνατο
είναι. Και γάρ εν τη πρώτη κτίσει άπιστοι γεγόνα
σιν οι άνθρωποι, και δι' αυτών απώλετο η πρώτη
τρώτην , και την καινήν γενομένης διατηρούντος.
Ουκούν ουχ έτερος τις , αλλ' ο Κύριος αρχή
της καινής κτίσεως κτίζεται , και οδός Και εί
κότως λέγει Κύριος έκτισε με αρχήν έδων
αυτού , ίνα μή κατά την πρώτην εκείνην ο άν
νής κτίσεως. Και τον Χριστόν έχοντες αρχήν
οδών , τούτω λοιπόν ακολουθούμεν λέγοντι • Εγώ
είμι ή οδός. Τούτο γάρ και ο μακάριος Απόστολος
διδάσκων εν τη προς Κολοσσαείς έλεγεν • Αυτός
έστιν ή κεφαλή του σώματος της Εκκλησίας , ός
έστιν αρχή πρωτότοκος εκ των νεκρών , ίνα γέ
νηται εν πάσιν αυτός πρωτεύων. Του γάρ Σωτή
ρος ούτω κατά σάρκα κτισθέντος , και αρχής γε
νομένου των ανακτιζομένων, και έχοντος ημών την
απαρχήν, ήν προσέλαβεν ανθρωπίνην σάρκα , ακο
λούθως μετ' αυτόν, και ο μέλλων λαός κτίζεται ,
λέγοντος του Δαβίδ : Γραφήσω αύτη εις γενεάν

2 Ηebr . Χ , 20. 8 1 Cor . V , 17 . • Prov . V1! 1 , 22 . 3 Joall . XIV , 6 . 6 Coloss

( . I , 18.
1 (ienes . 11 , 19 .
7 Psal . CI , 19 .
 397 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT.. XI..
ετέραν , και λαός ο κτιζόμενος αινέσει τον Κύ- A Annuntiabitur Donlino generatio ventura , et annun
ριον . Και πάλιν εν τω και ψαλμώ, 'Αναγγελήσε-
ται τω Κυρίω γενεά ή έρχομένη , και αναγγελούσι
την δικαιοσύνην αυτού λαώ τω τεχθησομένω, όν
εποίησεν ο Κύριος. Ουκ έτι γάρ άκουσόμεθα • " Η δ'
αν ημέρα φάγησθε απ' αυτού, θανάτω αποθα-
γείσθε · αλλ' " Οπου είμι εγώ , και υμείς έσεσθε .
" Ωστε λέγειν ημάς, Αυτού γάρ εσμεν ποίημα κτισθέν-
τες υπ' αυτού επί έργοις αγαθοίς . Πάλιν δε επειδή το
έργον του Θεού, τουτέστιν ο άνθρωπος τέλειος κτι-
σείς , ελλιπής γέγονε διά της παραβάσεως , και γέ.
γονε τη αμαρτία νεκρός, απρεπές δε ήν μένειν
το έργον του Θεού ατελές , διό και εδέοντο πάντες οι
άγιοι περί τούτου λέγοντες εν τω ριζ' ψαλμώ :
Κύριε, τα έργα των χειρών σου μή παρίδης , διά
τούτο και τέλειος του Θεού Λόγος το ατελές περιτίθε
ται σώμα , και λέγεται εις τα έργα κτίζεσθαι , ίνα
ανθ' ημών της οφειλής αποδους τα λείποντα τω αν-
θρώπιω δι' εαυτού τελειώση , έλειπε δε αυτώ ή αθα.
. talitas et via ad paradisum . Moc ipsum Salvalor his
νασία, και η εις τον παράδεισος οδός. Και τούτο εστι
το λεγόμενον ταρά του Σωτήρος • Το έργον έτε-
λείωσα , και δέδωκάς μοι , ίνα ποιήσω. Και πάλιν:
Τα έργα , ά δέδωκέ μοι ο Πατήρ , ίνα τελειώσω
αυτά, ταύτα τα έργα α εγώ ποιώ, μαρτυρεί περί
εμού . "A δε λέγει ενταύθα έργα δεδωκένα : τον Πα .
τέρα εις τελείωσεν , ταύτα εστιν εις & κτίζεται, λέγων
εν ταις Παροιμίαις · Κύριος έκτισε με αρχήν οδών
αυτού , εις έργα αυτού. "Ισον γάρ έστιν , ει είπεν :
"Έδωκέ μοι ο Πατήρ τα έργα εις το τελειώσαι. Τότε
γάρ διά το γεγενήσθαι διά της παραβάσεως ατελή
και χωλά τα έργα, λέγεται σωματικώς, ότι κτίζεται,
ένα τελειώσας αυτά , και ολόκληρα ποιήσας , παρα-
στηση τω Πατρί την Εκκλησίαν , ώς είπεν ο 'Από-
στολος , μη έχουσα σπίλον , ή ρυτίδα ή τι των τοιούτων,
αλλ' ίνα ή αγία και άμωμος. Τετελείωται ούνεν αυτώ,
και αποκατεστάθη ώσπερ ήν, και κατά την αρχήν
γεγονός το ανθρώπινον γένος, και μείζον μάλλον
χάριτι. Αναστάντες γάρ εκ νεκρών, ουκ έτι φοβού-
μεθα θάνατον , αλλ' εν Χριστώ βασιλεύομεν αεί εν τοις
ουρανοίς . Τούτο δε γέγονεν, επειδή αυτός και του Θεού
Λόγος ίδιος και εκ του Πατρός ών, ενεδύσατο σάρκα,
και γέγονεν άνθρωπος. Ει γάρ κτίσμα ών , εγεγόνει
άνθρωπος , έμενεν ουδέν ήττον ο άνθρωπος, ώσπερ και
ήν , ου συναφθείς τω Θεώ. Πώς γαρ άν ποίημα ών
διά ποιήματος συνάπτοιτο το κτίσαντι ; " Η ποία
βοήθεια παρά των ομοίων τοϊς ομοίοις γένοιτ' άν,
δεομένων και αυτών της αυτής βοηθείας; Πώς δε, εί-
περ κτίσμα ην ο Λόγος, την απόφασιν του Θεού λύσαι
δυνατός ήν, και αφεϊναι τας αμαρτίας , γεγραμμένου
393
liabunt justitiam ejus populo qui nascelur, quem
fecit Dominus 1. Νec enim amplius audituri Su
mus : Quacunque die comederitis ex eo, morle mo
. riemini * ; sed , Ubi sum ego, el vos eritis : : adeo
ut jam dicere liceat : Ipsius enim factura sumus,
creati in operibus bonis * . Præterea postquamı
opus Dei , id est homo, perfectus creatus, præva
ricatione inops eſeclus est, et peccato mortuus ;
cum item dedeceret opus Dei imperfectum rem.
nere, unde fit ut omnes sancti psalmo centesimo
trigesimo septimo Deum hac de re la pricen
lur, Domine, retribues pro me ; Domine, opera
manuum tuarum ne despicias και : idcirc
o per
fectum Dei Verbum , corpus imperfectum induit ;
B
opera creari dicitur, ut pro nobis debilo
soluto ,inea quæ homini deerant, per seipsum exple
atque
ret atque perficeret. Deerant autem homini iminor
verbis indical : Ego te glorificavi in terra :opus per
ſeci quod faciendum mihi dedisti 6. Et iterum : Opera
quæ Pater mihi perficienda dedit : ipsa opera que
Jacio, testimonium perhibent de me '. Opera porro
qu: e sibi Patrem perficienda dedisse declarat, ipsa
illa sunt in quä сrealur , ut in Proverbiis ait : Do
minus creavit me principium viarum suaruin in
opora sua. Nam idem est dicere, dedit mihi Pater
opera , et , creavit me Dominus in opera. Tunc eniin
quod opera imperfecta el mutila peccato facta fue
rant, creari secundum corpus dicitur, ut illis per
fectis atque in integrum statum restitutis, Eccle
siam Patri exhiberet non habentem maculam , ut ait
Apostolus , aut rugam, aut aliquid hujusmodi, sed utuι
sit sancia el immaculata & . In illo ergo perfectum
est hominum genus, qualeque initio factum fuerat
vel potius ampliore cum gratia restitulum atque
reparatum est. Siquidem ex mortuis excitati , mor
tem non amplius pertimescimus, sed in Christo
semper in cælis sumus regnaluri. Quod ideo conse :
quiniur, quod ipsum Dei Verbum proprium atque
cx parte genitum carnem induit factusque homo
est. Nam si creatam cum haberel naturam , factus
postea fuisset homo , iden profecto quod antea
D
mansissct hominum genus, neque ciun Deo conjun .
clum fuisset. Qui enim res l'acta per rem factam
cuin Creatore conjungi possel ? Aut quid auxilii
similibus posset dari a similibus, cum ipsa eodem
guxilio indigeant ? Qui vero , si Verbum res creata
esset, possci Dei sententiam abrogare , peccatum
9

παρά τους προφήταις, ότι τούτο Θεού εστι ; Τίς γάρ
Θεός , ώσπερ συ, εξαίρων αμαρτίας , και υπερβαί-
νων ανομίας ; Ο μεν γάρ Θεός είπε : Γη εί, και εις
•
την απελεύση : οι δε άνθρωποι γεγόνασι θνητοί. Πώ ;
τοίνυν οίόν τε ήν παρα των γενητων λυθήναι τηναπό-
φασιν ; "Έλυσεν ουν αυτήν oο Κύριος, ως είπεν αυτός
"Εάν μή δYίος υμάς ελευθερώση, και έδειξεν αληθώς
ο Υιός ελευθερώσας, ότι ουκ έστι κτίσμα, ουδέ των γε-
1 Psal . XXI , 32.
8
• Genes . 11. 17 .
1 Jon. V , 36. Eplies. V, 27.
que dimittere, cum hoc Dei proprium esse scripse
rint prophetæ ? Nam , Quis, Deus, similis lui, qui
αufers peccata ,, etel transcen.lis iniquitates "? ? Siqui
de Deus dixit : Terra es , et in terram reverteris 10 ,
ν
eaque causa est cur homines facti mortales fuerint :
quomodo sententiam hanc possent res factæ
solvere ? Verum ipse solvit Dominus, ut idem ipse
ait : Nisi Filius vos liberaverit " , vereque ostendit
a Joan . XIV , 5. • Ephes . 1 , 10 . * Psal.cxx8VIT , 8 . 6 Joan . xvil ,
9 Alieli , για , 18 . 10 Gen. 11 , 29 . 11 Jan , V , 56 .
 393 EUTHIYMII ZIGABENI 400
Filius liberator se nec creatum nec factum esse, A νητών , αλλά ίδιος, και ειχών της του Πατρός ου
sed naturæ Patris, qui sententiam illam initio lu σίας, του και κατά την αρχήν απoφηναμένου και
lerat , solusque peccata condonat, proprium esse αφίεντος μόνου τας αμαρτίας. Επειδή γαρ είρηται
Verbum et imaginem . Cum enim in Verbo dictum εν τω Λόγω. Γη εί και εις την απελεύση , ακο
fuerit , Terra es et in terram reverteris , valde con λούθως δι' αυτού του Λόγου και εν αυτή η ελευθέ
gruenter peridem ipsum Verbum atque in ipso ρ !α και η λύσις της κατακρίσεως γεγένηται .
libertas et solutio damnationis facta est .
Atqui , inquiunt , etiamsi Salvator creatus 'Αλλ' ήδύνατο , φασι , και κτίσματος όντος του
.

essel,, polerat Deus tantummodo dicere,, atque ita Σωτήρος, μόνον ειπείν ο Θεός και λύσαι την κατάραν.
solvere maledictionem . At simili modo ipsis ila Το αυτο δ' αν ακούσαιεν και αυτοί παρ' ετέρου λέγον
occurri possit : Etiam sine ullo ejus adventu pote- τος : 'Ηδύνατο και μηδ' όλως επιδημήσαντος αυτού,
ral Deus lantummodo dicere , atque ita solvere ma- μόνον ειπείν ο Θεός και λύσαν την κατάραν. Αλλά
ledictionem . Verum attendere oportet quid sit ho- σκοπείν δει το τοις ανθρώποις λυσιτελούν και μη εν
minibus utile, non autem quid in omnibus possit πάσι το δυνατόν του Θεού λογίζεσθαι · επει τδύ
Deus. Νainque etiam ante Noe arcam , homines qui Bνατο και προ της Νώε κιβωτού τους τότε παραβάντας
peccaverant poterat interimere : tamen id nonnisi ανθρώπους απολέσαι · αλλά μετά την κιβωτόν πεποίη
.

post arcam fecit. Poterat quoque absque Moyse,
solummodo dicere, populumque educere ex Ægypto :
al id per Moysem fieri conveniebat. Poterat . item
Deus populum sine judicibus conservare : verum e
re populi erat judices pro tempore habere. Quin
etiam ipse Salvator polerat ab initio advenire ; vel
postquam advenit, poteral non tradi Pilato : allamen
in fine saculorum advenit, et quesitus dixit, Ego
sum ' . Quod enim ille facil, id hominibus expedit,
nec aliter fieri decuit : quod autem el expedit et
κεν. 'Ηδύνατο και χωρίς Μωσέως και μόνον ειπείν,
και εξαγαγείν τον λαόν εξ Αιγύπτου · αλλά συνέφερε
διά Μωσέως . Ηδύνατο και χωρίς των κριτών σώζειν
τον λαόν ο Θεός · αλλά συνέφερε τους λαούς κατά
καιρόν εγείρεσθαι κριτήν αυτοίς. Ηδύνατο και εξ
αρχής ο Σωτήρ επιδημήσαι , ή ελθών μή παραδοθήναι
Πιλάτη αλλά και επί συντελεία των αιώνων ήλ
θε , και ζητούμενος είπεν : 'Εγώ είμι · ο γάρ ποιεί,
τούτο και συμφέρει τους ανθρώπους , και άλλως ουκ
έπρεπε γενέσθαι · και όπερ δε συμφέρει και πρέπει,
.

decet, id ipse curat el providet. Venit ilaque non ut
illi ministraretur, sed ut ipse ministrarel ' , et no-
bis restituerel salutem . Certe lametsi legem e cælo C
polerat enuntiare, vidit lamen homiuibus conducere
eam e monte Sina proferri : quod quidem ſecit ut
et Moyses pussel ascendere, et illi , verba propius
τούτου και πρόνοιαν ποιείται. " Ηλθε γούν , ουχ ένα δια
κονηθή , αλλ' ίνα διακονήση , και την ημών εργάση
ται σωτηρίαν. 'Αμέλει δυνάμενος από του ουρα
νου λαλήσαι τον νόμον , είδεν , ότι λυσιτελεί τους αν
θρώπους από του Σινά λαλήσαι , και τούτο πεποίηκεν,
ένα και Μωσης αναβηναι δυνηθή , κακείνοι τον

audiendo , facilius crederent . Verumtamen quanta λόγον εγγύθεν ακούοντες, μάλλον πιστεύσαι δυνηθώσι.
cum ratione id factum fuerit , ex his perspicere li . Πλήν και το εύλογον του γενομένου θεωρείν έξεστιν
cel . Si Deus pro sua potentia dixisset , solutaque εντεύθεν. Ει διά το δυνατόν ειρήκει , και ελέλυτο
esset maledictio : apparuisset quidem jubentis po- ή κατάρα του μεν κελεύσαντος η δύναμις επεδείκνυ
leslas, talisque facius fuisset homo qualis fuit Adam το , ο μέντοι άνθρωπος τοιούτος εγίνετο , οίος ήν και
ante peccatum , qui nimirum gratiam extrinsecus ο ' Αδάμ προ της παραβάσεως, έξωθεν λαβών την
acciperet , nec eam corpori connexam baberet. χάριν , και μη συνηρμοσμένην έχων αυτήν τω σώ
Enimvero cum istiusmodi esset Adam , in paradiso ματι · τοιούτος γάρ ών και τότε τέθειτο εν τω παρα
est collocalus : imo vero forte pejor factus est , δείσω: τάχα δε και χείρων εγίνετο , ότι και πα
quippe qui peccare didicerit. Quod si , cum lalis> ραβαίνειν μεμαθηκεν. " Ων τοίνυν τοιούτος , ει και
fuisset, contigisset quoque ut a serperile decipere- παραπέπειστο υπό του όφεως , εγίνετο πάλιν χρεία
tur, Deum iterum jubere el maledictionem solvere D προστάξαι τον Θεόν και λύσαι την κατάραν · και ούτως
opus ſuisset, eoque modo nullum finem consecuta εις άπειρον εγίνετο ή χρεία , και ουδέν ήττον οι άν
essel necessitas, hominesque nihilominus rei man . θρωποι έμενον υπεύθυνοι , δουλεύοντες τη αμαρτία :
sissent, ac peccato serviissent. Ila aulem semper αεί δε αμαρτάνοντες , αεί εδέοντο του συγχωρούντος ,
peccando, semper condonante opus babuissent, ac και ουδέποτε ελευθερούντο , σάρκες όντες καθ'
proinde nunquam ſuissent liberali, cum ex se toti εαυτούς , και αεί ήττώμενοι το νόμο δια την ασθέ
sint carnei , atque ob carnis infirmitatem legi sem- νειαν της σαρκός .
per succumbant.
Præterea si Filius res creala essel , homo ni- Πάλιν τε ει κτίσμα ήν ο Υιός , έμενεν ο άν
hilominus mortalis remaneret, utpote minime cum θρωπος ουδέν ήττον θνητός, μή συναπτόμενος το
Deo copulatus. Nec enim res aliqua creala res alias Θείο ου γάρ κτίσμα συνήπτε τα κτίσματα τα
creatas cum Deo potest conjungere, cum ipsa con- Θεώ , ζητούν και αυτό τον συνάπτονταουδε το μέρος
jungentem aliquem querat . Νeque pars aliqua της κτίσεως σωτηρία της κτίσεως αν είη , δεόμενον
creatæ naturæ salutem illi posset afferre , cum και αυτό σωτηρίας. "Ινα ούν μηδε τούτο γένηται ,
1
Joan . XVIII, 5 . 2 Mattl . XX , 28 .
 101 PANOPLIA DOGMATICA . TIT.XI. 402
πέμπει τον εαυτου Υιον , και γίνεται υιός ανθρώ- A ipsa salute quoque indigerat. Quod ne fieret, Deus
που , την κτιστήν σάρκα λαβών · ίν', επειδή πάν- sui ipsius Filium misit, qui creala carne assumpla
σες εισίν υπεύθυνοι το θανάτω , άλλος ών των πάν- factus est filius hominis, ut quoniam omnes rei
των , αυτός υπέρ πάντων το ίδιον σώμα των θανάτω essent mortis, ille qui alius est ab omnibus, pro
προσενέγκη , και λοιπόν , ώς πάντων δι' αυτού απο- prium corpus pro omnibus niorti offerrel , atque ita
θανόντων , ο μεν λόγος της αποφάσεως πληρωθή ( πάν- omnibus veluti per ipsum mortuis, it sententia ad
τες γάρ απέθανον εν Χριστώ) : πάντες δε δι' αυ versum nos lala compleretur ( omnes enim in
του γένωνται λοιπόν ελεύθεροι μεν από της αμαρτίας Christo morlui sunt) , el omnes deinceps a peccato
και της δι' αυτήν κατάρας, αληθώς δε διαμείνωσιν et maledictione, quæ ex eo secuta est, per ipsum
είσαεί αναστάντες εκ νεκρών, και αθανασίαν και ficrent liberi, vereque in perpetuum permanerent,
αφθαρσίαν ενδυσάμενοι . Του γάρ Λόγου ένδυσαμένου immortalitate et incorruptione, postquam resurre
την σάρκα, καθώς πολλάκις δέδεικται , πάν μεν δήγμα xissent, induti. Naunque postquam Verburn carnem
του όφεως δι' όλου κατεσβέννυτο απ' αυτής εί τι εκ induit, ut sæpe dictum est, ab ea exstincius penitus
των σαρκικών κινημάτων ανεφύετο κακόν , εξεκόπτε- est serpentis morsus, el quidquid mali exoriebatur
το , και συνανηρείτο τούτοις και της αμαρτίας ακό- ex caruis motibus, præcisum omnino esl, ac deni
λουθος θάνατος , ως αυτός ο Κύριος φησιν : " Ερχεται Βque ipsa mors peccali comes fuit simul interempta ,
ο άρχων του κόσμου τούτου , και ουδέν εύρι- ut ipse Dominus hujusmodi verbis declarat : Venit
OXEL εν εμοί και , Εις τούτο γάρ εφανερώθη , ως princeps hujus mundi, et nihil in me invenil " . Et : In
έγραψεν ο Ιωάννης , ίνα λύση τα έργα του διαβό- hoc enim apparuit, uti scripsit Joannes, ul dissolvat
λου. Τούτων δε λυθέντων από της σαρκός, πάντες opera diaboli ? . His autem carne dissolutis, omnes
ούτω κατά την συγγένειαν της σαρκός ήλευθερώθη- propιer carnis cognationem liberati sumus , jamque
μεν , και λοιπόν συνήφθημεν και ημείς τω Λόγω. Συν- nos etiam cum Verbo copulati fuimus. Porro cum
αφθέντες δε τω Θεώ , ουκέτι μεν επί γης απομένο- Deo conjuncti , non amplius in terra remanebimus ,
μεν , αλλ' ώς αυτός είπεν, όπου αυτός , και ημείς sed, ut ipse dixit , ubi ille erit, nos quoque eri .
εσόμεθα . mus .

"Ετι εις το αυτό. In eumdem locum .

Εί τοίνυν τη σοφία η γη τεθεμελίωται, πως ο θε- Si igitur sapientia lerram fundavil, qui fieri
μελιών θεμελιούται; Αλλά παροιμιωδώς έστιν ειρη- polest ut is qui fundal , fundelur ? Verum id
μένον και τούτο και δεί και τούτου τον νούν ζητείν, ctiam proverbii instar uictum est , ejusque nobis
ένα γινώσκωμεν, ότι τη μεν σοφία ο Πατήρ δημιουρ- CC quercnda significatio est , ut cognoscamus Patrent
γεί, και θεμελιού την γήν εις το είναι εδραίαν και δια- sapientia creare et fundare lerram , ut firma et sla
μένειν αυτήν· αυτή δε η σοφία έθεμελιούτο εις bilis permancat : ipsam vero sapientiain nostri
ημάς , ένα αρχή και θεμέλιος της καινής ημών κτίσεως causa esse fundalam , ut videlicet nostræ novæ crea
και ανακαινίσεως γένηται . Ουκ είρηκε γούν ουδε εν lionis et renovationis principium fieret et ſunda
τούτοις , Προ του αιώνος Λόγον ή Υιόν με πεποίη- mentum . Hinc nec eu in luco ait : Ante ævum Ver
κεν , ίνα μή ως αρχήν έχη του ποιείσθαι · τούτο γάρ Dum vel Filium me fecit , ne quasi initium, φιο
προ πάντων δει ζητείν , ει Υιός έστι , και περί τούτου fieri crepisset , habere crederetur. Namque id ante
τας Γραφάς προηγουμένως ερευνών. Τούτο γάρ omnia querendum est , si neinpe Filius ipse est ,
καιτωναποστόλων ερωτηθέντων ο Πέτρος απεκρίνατο eaque de re Scripturae sunt praecipue scrulande..14Id
λέγων· Συ ει ο Χριστός , ο Υιός του Θεού του ζων-
o
enim cum interrogarentur et ipsi apostoli , Petrus
τος • τούτο γάρ και ο πατήρ της 'Αρειανής αι- ila respondit : Tu es Christus , Filius Dei viventis *
ρέσεως εν πρώτοις ηρώτησεν, Ει Υιός εί του Θεού. Idem vero et ipse pater Arianæ hæresis in pri
" Ήδει γαρ , ότι τούτο εστιν η αλήθεια , και το κύριον D mis percunctatus est , Si Filius Dei es 1. Hoc enim
7

της πίστεωςημών » και ότι , εάν μεν αυτός ο Υιος ,
τέλος έξει η διαβολική τυραννίς : εάν δε κτίσμα ή , είς
εστι και αυτός των εκ του Αδάμ του απατηθέντος
παρ' αυτού , και ουδεμία φροντίς ήν αυτώ. Διά
τούτο και οι τότε Ιουδαίοι ηγανάκτουν, ότι ο Κύριος
Υιον Θεού εαυτόν και Πατέρα ίδιον έλεγες εαυτού
είναι τόν Θεόν. Ει γάρ ήν εαυτόν ένα των κτισμάτων
ειρικώς , ή ότι Ποίημα ειμι , ουκ εξενίζοντο ακούον-
τες , ουδε βλασφημίαν ενόμιζον τα τοιαύτα ρήματα ,
ειδότες και αγγέλων επιδημίαν γενομένην προς τους
πατέρας· αλλ' επειδή Yίον εαυτόν έλεγεν , εθεώ
ρουν μή κτίσματος είναι το τοιούτον γνώρισμα, αλλά
θεότητος και φύσεως πατρικής.
1 Ioan . ΧΙV, 30. ΓJoan . Πι , 8 . 3 Joan . siv , 3 .
verilatem et præcipuum nostræ fidei fundamentum
esse non ignorabal , el , si ipse esset Filius, finem
habituram esse diabolicam tyrannidem : sin autem
creatus esset , unum quoque eum esse ex Adie
posteris quem olim decepit , proindeque nihil hoc
curandum esse. Ea similiter de causa Judæi indigia
bantur , quod Dominus se Filium Dei , et Dean sui
proprium Patrem diceret. Νam si se unano e crea
lis rebus vel factum esse dixisset , nihil illos per
lurbassent hujusmodi verba , nec impia esse judi
cassent, utpote quibus non latebat angelos olim ad
suos patres accessisse. Verum quia se Filium dice
bat, id non rei crealæ , sed divinitatis ac paterna
naturæ notam csse perspiciebant.
* Μat: li . XS1, 16. 5 Mall . IV , 6 .
403 EUTHYMII ZIGABENI 404
Par itaque crat Avianos saltem suum imitari A " Έδει τοίνυν τους 'Αρειανούς , κάν τον πατέρα
patrem diabolum , quidque rei esset inquirere, ita ut, εαυτών τον διάβολον μιμουμένους , περιεργάζεσθαι »
si dixisset quidem , Verbum vel Filium me fundavit, και ει μεν είρηκε , Λόγον ή Υιόν με εθεμελίωσε ,
idem sentirent atque nunc sentiunt : at si non hæc φρονείν , ώς φρονούσιν · ει δε μή ούτως είρηκε ,
ejus essent verba , ea quoque quæ non essent non μή επινοείν εαυτούς τα μη όντα. Ου γαρ είρηκε,
comminiscerentur. Nec enim dixit , Aute ævum Προ του αιώνος Λόγον ή Υιόν με εθεμελίωσεν· αλλ'
Verbum vel Filium me ſundavit , sed tantum , fun- απλώς , έθεμελίωσέ με , ένα δείξη πάλιν , καθάπερ
davit me ,, ut nimirum inlicret ,, quemadmodum είπον , ότι ου δι' εαυτόν , διά δε τους εποικοδομουμέ
9

jam observavi , non propter se , sed propter illos qui νους επ' αυτόν παροιμιωδώς και τούτο λέγει.
super ipsum ædificantur , hæc, proverbii instar, lo- Τούτο γάρ ειδώς και ο Απόστολος γράφει : Θε
culum esse. Id optime intelligebat Apostolus cum μέλιον γάρ άλλον ουδείς δύναται θείναι παρά τον
ila scripsit : Fundamentum aliud nemo potest po- κείμενον, ός έστιν Ιησούς Χριστός . "Έκαστος δε
nere , prαter id quod positum est , quod est Jesus B βλεπέτω, πως έποικοδομεί .
9 7 'Ανάγκη δε τον
Chrislus. Unusquisque uulem videat quomodo su- θεμέλιον τοιούτον είναι, οία και τα εποικοδομούμενα
perædificet ! Porro necesse est ut tale sit funda- έστιν, ίνα και συναρμολογείσθαι δυνηθή . Λόγος μεν
mentum qualia sunt quæ super ipsum ædilicantur , ούν ών , η Λόγος εστίν , ουκ έχει τοιούτους , οίός έστι
ut inter se possint aple congruere. Alqui ut Ver και αυτός , τους συναρμολογουμένους αυτώ : μο .
bum , tales , qualis el ipse est , qui sccum νογενής γάρ έστιν · άνθρωπος δε γενόμενος έχει τους
conveniant habere non potest , quippe , cum sit ομοίους , ών και την ομοίαν ενεδύσατο σάρκα.
unigenilus . Al faclus homo similes habet , quorum Ούκούν κατά το ανθρώπινον θεμελιούται , ίνα και ημείς
videlicet similem carnem assumpsit. Itaque secun- επ' αυτόν ώς λίθοι τίμιοι εποικοδομείσθαι δυνηθώμεν ,
dum naturam humanam fundalur , ut et nos lan- και γενώμεθα ναός του εν ημίν οικούντος αγίου
quam lapides pretiosi super ipsum edificari possi- Πνεύματος . "Ωσπερ δε θεμέλιος αυτός , ημείς δε λίθοι
mnus , et lemplum elliciamur sancti Spiritus in no- εποικοδομούμενοι επ' αυτόν · ούτως αυτός πάλιν άμ
biz habitantis . Ceterum ut ipse fundamentum est , πελός εστιν , ημείς δε ώς κλήματα συνημμένα , ου
nos autem sumus qui super ipsu :n ædificamur : ila κατά την ουσίαν της θεότητος : αδύνατον γάρ τούτο
etiam idem ipse vilis est , nos autem veluti palmi-γε» αλλά πάλιν κατά το ανθρώπινον • όμοια γάρ είναι
C
les cohærentes , non quidem secundum divinitatis δεί τα κλήματα τη αμπέλω : έπει και ημείς όμοιοι
naturam , nam hoc fieri nequit, sed secunduni na · κατά την σάρκα τυγχάνομεν όντες αυτού. " Αλ
luram humanam ( necesse enim est vitis similes λως τε ανθρώπινα φρονούντας τους αιρετικούς, ανθρω
esse palmiles ), quia nos scilicet secundum carnem πίνοις παραδείγμασι διελέγχειν προσήκει διά των αυ .
similes illius sumus. Quoniam vero hæretici nihil των λόγων . Ουκ είρηκε γούν, ότι Θεμέλιον με
nisi humanum sapiunt, haud abs re fuerit eos hu- πεποίηκεν, ίνα μή , ως ποιήματος και αρχήν έχοντος
manis exemplis eodem ex loco depromplis confu- αυτού του γίνεσθαι , κάν εν τούτω πρόφασιν εύρωσιν
non dixit , Fundamentum me fecit,, ne
1are.. Itaque τιοι αναίσχυντον προς ασέβειαν · αλλ' ότι Εθεμελίωσέ με.
inde eum rem faciam esse alque ortus principium Το δε θεμελιούμενον θεμελιούται μεν διά τουςεπιβαλ
habuisse suspicati hæretici, impietatis stabiliendæouévous επ' αυτό
ÈTt'ausd λίθους γίνεται δε ουχ απλώς,
occasionem impudenter arriperent; sed dixit : Fun- αλλ' όταν εξ όρους μετενεχθή λίθος, και εις το βάθος
davil me. Porro quod fundalur , lapidibus super της γης κατατεθή . Και έως μεν εν τωόρει λίθος εστίν ,
ipsum projectis fundalur , quod quidem non quovis ούπω τεθεμελίωται» επειδάν δε ή χρεία απαιτή , και
modo perficitur , sed cum lapis e monte translatus, μετενεχθή , και περιβάληται το βάθος της γης
in imis terris collocatur . Νam quandia lapis est in D τότε λοιπόν , ει λάβοι φωνήν ο λίθος , είπoι άν: Νύν
.

monte , nondum positus est in fundamentum . Cum εθεμελίωσέ με , δεξ όρους ώδε μεταθείς . Ουκούν ουχ
vero exigente causa , translatus fuerit , et terræ ο Κύριος και ότε τεθεμελίωται , αρχήν έχει του είναι
profundo coopertus, tunc si vox lapidi daretur, hæc ( ήν γάρ και προ τούτου Λόγος)· αλλ' ότε το ημέτερον
uilique posset dicere : Qui me huc transtulit , nunc ενεδύσατο σώμα, όπερ εκ Μαρίας τμηθέν έλαβε, τότε
fundavit me . Igitur ipse quoque Dominus , non lunc φησίν, Εθεμελίωσέ με · ίσον το ειπείν Λόγον
esse cæpit, cum ſundalus est ( siquidem antca όντα με περιέβαλε γηίνω σώματι. Ούτω γαρ δι' ημάς
erat Verbum ), sed postquam nostrum induil cor- θεμελιούται , τα ημών αναδεχόμενος , ίνα ήμείς , ως 3

pus , quod ex Maria desectum accepit , tunc dixit , σύσσωμοι συναρμολογούμενοι και συνδεθέντες εν αυ
Fundavit me : quod idem est ac si diceret : Me , τω διάτης ομοιώσεως της σαρκός , είς άνδρα τέλειον
qui sum Verbum : terreno corpore cooperuit. Sic καταντήσαντες , αθάνατοι και άφθαρτοι διαμείνωμεν .
enim ile, qui nostra suscipit , nostri causa fundalur, ut nos, qui simile habemus corpus , carnis
similitudine in illo ajilati ci collizati , in virum perfeclum occurramus ', immortalesque .ct incorrupli
maneamus .

Nemo vero his ctiam loquendi modis conlur Το δε , Πρό του αιώνος , και, Πρό του την γήν
betur : Ante ærum , cl , Priusquam terram face ποιήσαι , και, Πρό του όρη έδρασθήναι, μηδέν.

' 1 Cor . 111 , 11 , 10. 1 Eplies. 19 , 13 .

7 1
405 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT . XI. -
406
ταραττέτω : πάνυ γάρ και τούτο καλώς συνήψε A ret, et, Antequam montes collocarentur 1. Recte
τό , έθεμελίωσε , και τω , έκτισε · τούτο γάρ πάλιν enim ista conjunxit cum verbis , ſundavil , et creu .
της κατά σάρκα οικονομίας άπτεται . Η γάρ παρά υit. Νamque haec ejus secundum carnerm dispensa
του Σωτήρος εις ημάς γενομένη χάρις , άρτι μεν επε- tionem spectant . Etenim gratia quæ nobis a Salva
ος
φάνη, ώς είπεν ο Απόστολ , και γέγονεν επιδημή - tore donala est , modo quidem apparuit , ut ait
σαντος αυτού προητοίμαστο δε αύτη και πριν γενέσθαι Apostolus 1 , exortaque est postquam ipse advenil :
ημάς , μάλλον δε και προ της καταβολής του verum antequam nos nasceremur , vel potius ante
κόσμου και η αιτία χρηστή και θαυμαστή πώς mundi constitutionem præparata fuit , cujus hæc
εστιν. Ουκ έπρεπε τον Θεόν ύστερον περί ημών βου- causa et recta est et admiranda . Deuin de nobis
λεύεσθαι , ίνα μή ως αγνοών τα καθ' ημάς φαίνεται . posterius deliberare minime decebat , ne res no
Κτίζων τοίνυν ημάς διά του ιδίου Λόγου και των όλων stras ignorare videretur . Quocirca cum nos rerum
Θεός , και ειδώς τα ημών υπέρ ημάς , πρoγινώσκων universarum Deus per proprium Verbum crearet , et
τε , ότι , καλοί γενόμενοι , ύστερον παραβάται της εν- ea , quæ ad nos pertinent, supra nos prospiceret ,
τολής εσόμεθα , και εκ του παραδείσου εκβληθησόμεθα przenosceretque nos postquam boni facti fuissenmus,
διά την παρακοήν , φιλάνθρωπος και αγαθός ών, BBlegein violaturos , atque idcirco e paradiso expel
προετοιμάζει εν το ιδίω λόγω, δι' ου και έκτισεν lendos : ille qui perhumanus et benignus est , in
ημάς, την περί της σωτηρίας ημών οικονομίαν, ίνα, proprio Verbo , per guod nos creavit, > nostra
κάν απατηθέντες παρά του όφεως εκπέσωμεν , μή τέ- salutis dispensationem præparavit, ut videlicet ,
λεον απομείνωμεν νεκροί , αλλ ' έχοντες εν τω Λόγω eliamsi contingeret ut a dæmone circumventi cade
την προητοιμασμένην ήμίν λύτρωσίν τε και σωτη- remus , ne mortui penitus remaneremus , sed ut
ρίαν , πάλιν αναστάντες , αθάνατοι διαμείνωμεν , όταν redemptionem et salutem in Verbo nobis præpara
αυτός υπέρ ημών αρχή των οδών κτισθή , και ο πρω- Lain habentes , revivisceremus et immortales esse
τότοκος της κτίσεως γένηται πρωτότοκος αδελφών , mus , postquam ipse pro nobis principium viarum
και αυτός απαρχή των νεκρών αναστή . Τούτο Παύ- est creatus , et qui creaturæ primogenitus est, fra .
λος και μακάριος απόστολος γράφων διδάσκει • το irum factus fuit primogenitus , et ipse , mortuorum
γάρ εν ταις Παροιμίαις , Πρό του αιώνος , και , Πρό primitiæ , revixit. Hæc ipsa est beati apostoli Pauli
του την γην γενέσθαι , διερμηνεύων , ούτω φησί προς doctrina , qui illa Proverbiorum verba , anle ævum ,
μέν Τιμόθεον • Συγκακοπάθησαν το Ευαγγελία , et, antequam lerra fieret, ita Epistola ad Timothe
κατά δύναμιν Θεού τού σώσαντος ημάς και καλέ um interpretatur :: Collabora Evangelio secundum
σαντες κλήσει αγία : ου κατά τα έργα nuôr , C Dei virtutem , qui salvos nos fecit et vocavit voca
αλλά κατά την ιδίαν πρόθεσιν και χάριν , την lione sancta , non secundum opera nostra , sed se
δοθείσαν ημίν εν Χριστώ Ιησού προ χρόνων αιω- cundum proprium propositum et gratiam , quæ nobis
γίων , φανερωθείσαν δε νύν διά της επιφανείας dala est in Christo Jesu ante æterna tempora , et
του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού , καταργήσαν . nunc apparuit per adventum Salvatoris nostri Jesu
τοςμεν τον θάνατον , φωτίσαντος δε την ζωήν . Christi , qui mortem quidem destruxit , vilam aulem
Προς δε τούς Εφεσίους: Ευλογητός ο Θεός και illuminavit . Et ad Ephesios : Benedictus Deus et
Πατήρ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , ο ευλο- Pater Domini nostri Jesu Christi , qui benedixit nobis
γήσας ημάς εν πάση ευλογία πνευματική εν τοις in omni benedictione spirituali , in cælestibus , in
επουρανίοις εν Χριστώ Ιησού : καθώς εξελέ Christo Jesu , sicul elegit nos in ipso ante mundi
ξατο ημάς εν αυτώ προ καταβολής κόσμου είναι constilulionem , ut essemus sancti el immaculati in
ημάς αγίους και αμώμους κατ' ενώπιον αυτου εν conspectu ejus in charitale , qui prædestinavil nos in
αγάπη, προορίσας ημάς εις υιοθεσίαν διά 'Ιησού D adoptionem per Jesum Christum in ipsum •
Χριστού εις αυτόν .
Πώς oύν εξελέξατο , πριν γενέσθαι ημάς, ει μή , Quomodo ergo nos elegit antequam essemus,
ως αυτός είρηκεν , εν αυτώ ήμεν προτετυπωμένοι ; nisi, ut ipse dixit, in ipso fuissemus præsignati ?
Πώς δε όλως , πριν ανθρώπους κτισθήναι, ήμάς προώ- Qui vero fieri potuit , ut nos , priusquam homines
ρισεν εις υιοθεσίαν , ει μη αυτός ο Υιός προ του crearentur , in adoptionem prædestinaverit , nisi .

αιώνος τεθεμελίωτο , αναδεξάμενος την υπέρ ημών ipse Filius ante evum fundatus esset , suscepta , 1

οικονομίαν ; " Η πώς , ώς επιφέρει λέγων ο Απόστολος , nostri gratia , dispensatione ? Vel quomodo , ut
5

εκληρώθημεν προορισθέντες , ει μή αυτός ο Κύριος, subjicit Apostolus , sorte sumus predestinati

προ του αιώνος ήν θεμελιωθείς , ώστε αυτόν πρόθεσιν nisi ipse Dominus ante ævum fundalus fuisset, ita
έχειν υπέρ ημών πάντα τον καθ' ημών κλήρον του ut ipsi propositum fuerit omnem judicii adversum
κρίματος αναδέξασθαι διά της σαρκός , και λοι-
> nos lati sortem carne suscipere , quo nos deinceps
πον ημάς εν αυτώ ζωοποιηθήναι ; Πώς δε και προ in ipso viviſicaremur ? Quomodo autem et ante lem
χρόνων αιωνίων έλαμβάνομεν χάριν,μήπω γεγονότες , pora sæcularia gratiam accepissemus, qui nondum
ει μη εν τω Χριστώ ήν αποκειμένη ή εις ημάς φθά- eramus , nisi gratia fuisset in Christo reposita quæ

και
1
• Proν . Ψυ , 23-25. 3 11 Τim . 1 , 8-10 . Eplies . I , 3-5 . 3 ibid . Ι .
1 Tit . 11, 11 .
407 EUTHYMII ZIGABENI 408

ad nos erat perventura ? Ηinc ille in judicio, cum Α νουσα χαρις ; Διό και εν τη κρίσει όταν έκαστος κατά
unusquisque pro suis faciis mercedenm est acceptu- την πράξιν απολαμβάνη , φήσει • Δεύτε οι ευλογη
rus, dicet : Venile , benedicti Patris mei : possidele μένοι του Πατρός μου , κληρονομήσατε την ήτοι
paratum vobis regnun a constitutione mundi '. μασμένηνυμίν βασιλείαν από καταβολής κόσμου.
Quomodo igitur, vel in quo, antequam essemus, Πώς oύν, ή εν τίνι πρίν γενέσθαι ημάς ήτοιμάσθη ει
paratum est, nisi in Domino, qui ante ayum eam μη εν τω Κυρίω τω προ αιώνος εις τούτο θεμελιω
ob causam fundatus est, ut nos super ipsum lan- Oέντι, ίν ' ημείς ως επ' αυτον εποικοδομούμενοι
quam ædificati, vitæ el graliæ quæ ab illo oritur, μεταλάβωμεν ως λίθοι ενάρμοστοι της παρ' αυτό
velut apti lapides, participes essemus ? Itaque jure ζωής τε και χάριτος ; Ουκούν είκότως επιβαίνων και
merito Verbum in nostram veniens carnem, in Λόγος εις την ημετέραν σάρκα , και εν αυτή κτιζό
eaque principίum viarumin opera sua creatum, μενος, αρχή οδών εις έργα αυτού θεμελιούται ούτως,
hac ratione , ut erat in ipso Patris voluntas , funda- ώσπερ ήν εν αυτώ το βούλημα του Πατρός, καθάπερ
lur, sieuti commemoratur est , anle dvum , et είρηται , προ του αιώνος, και προ του την γήν
antequam terra fieret, el montes collocarentur, γενέσθαι, και προ του όρη έδρασθήναι, και προ του
fontesque scalurirent ' , ne scilicet , cum terra, τας πηγάς προελθείν. "Ίνα κάν η γή, και τα όρη, και
montes, rerumque apparentium figurein fine pre- Β τα σχήματα των φαινομένων παρέλθη εν τη συντε
sentis ævi prælerierint, nos, similiter, ut illa , ve- λεία του αιώνος, μή κατ' αυτά παλαιωθώμεν και
luslale conficeremur ; sed potius ut etiam postea ημείς , αλλά δυνηθώμεν και μετά ταύτα ζήν, έχοντες
vivere valeremus, utpote qui nobis ante res illas την πρό τούτων ετοιμασθείσαν ημίν εν αυτώ τω Λόγω
præparatam in ipso Verbo habeamus secundum κατ ' εκλογήν ζωήν τε και ευλογίαν πνευματικήν.
electionem vitam et benedictionem spiritualem.. Ούτω γαρδυνησόμεθα μη προς καιρόν έχειν την ζωήν,
Sic enim vitam minime fluxam licebit consequi , αλλά και μετά ταύτα διαμείναι ζώντες εν Χριστώ.
constanterque in Christo vivemus, quoniam ante Επειδή και προ τούτων η ζωή ήμών τεθεμελίωτο,
illa omnia vita nostra in Christo Jesu fundata et και ητοίμαστο εν Χριστώ. Ουδε γάρ ουδε έν άλλη θε.
parala fuerit. Nec enim in alio quam in Domino μελιωθήναι την ζωήν ημών έπρεπεν ει μή εν τω
qui est ante sæcula , et per quem facta sunt secu- Κυρίω τω πρό αιώνων όντι, δι' ου και οι αιώνες γε
la " , vitam nostram fundari par erat , ut, cum illa γόνασιν , ίν' ώς εν αυτώ αυτής ούσης, δυνηθώμεν και
in iposo veluti essel , nos etiam æternæ vitæ hæredes ημείς αιώνιον κληρονομήσαι ζωήν.
esse possemus.
Ejusdem ex libro tertio in Arianos , in ea verba : 1 Egu C
Του αυτού εκ του κατά 'Αρειανών τρίτου λόγου ,
et Pater unum sumus . ) εις το « 'Εγώ και ο Πατήρ έν έσμεν. )
Illam deinde sententiam Domini carpere cæperunt : "Ήρξαντο λοιπόν διασύρειν το υπό του Κυρίου λε
Ego in Patre, el Pater in me ". Quomodo potest, in- γόμενον · 'Εγώεν τω Πατρί , και ο Πατήρ εν εμοί ,
quiunt, hicin illo esse,, autille ab hoc comprehendi?? λέγοντες, Πώς δύναται ούτος εν εκείνω, κακείνος εν
Quomodo polest Pater, qui major est, in Filio, qui τούτω χωρείν ; " Η πώς όλως δύναται ο Πατήρ μείζων
uninor est, inesse ? Scilicet mirum est, Filium in ών εν τω Υιώ ελάττονι όντι χωρείν ; Καίτοι τι θαυ
Patre esse , cum de nobis etiam scriptum sit : In μαστον, ει Υις εν τω Πατρί και όπου γε και περί ημών
pso vivimus, movemur el sumus 6. Merito lamen γέγραπται · Εν αυτώ γάρ ζωμεν , και κινούμεθα,
lioc illis accidit,, pro prava ipsorum mente ,, quippe και εσμέν . Πάσχουσι δε τούτο ακολούθως τη κακο
qui Deum esse corpus existiment, nec qui sit verus νοία εαυτών, σώμα νομίζοντες είναι τόν Θεόν, και
Paler, aut verus Filius, autIax invisibilis, aut splen- μη νοούντες , μήτε τις έστιν αληθινός Πατήρ, και
dor elernus ipsiusinvisibilis, aut essentia incorporea , αληθινός Υιός, μήτε τις έστι φως αόρατον, και αΐδιον
et forma incorporea , et imago ipsius, animadvertant. απαύγασμα αυτού αόρατον , μήτε τι έστιν ασώματος
Non enim , ut illi opinantur, quia dictum est : Ego υπόστασις, και χαρακτήρ ασώματος, και εικών αυ
in Patre , et Ρater in me , ita commeant inter se, utp της. Ου γαρ ώςεκείνοι νομίζουσιν αντεμβιβαζόμενοι 0

videmus contingere, cum vasa inania vicissim , unum
ex alio replentur. UiFilius id quod in Paire vacuum
est, el Pater id quod in Filio vicissim est vacuum ,
impleat, et neuter eorum plenus , atque perfectus
sit. Hoc enim est corporum proprium . Quapropter
haec vel dicere scelus estimpietatis plenum. Pienus
enim atque perfectus est Pater . Ei Filius Divinitatis
«st plenitudo. Neque Deus , ut vasa, si in illis esset,
confirmarel, eodem modo confirmat Filium . Filius
enim est Patris virtus et sapientia 1. Αc res quidem
εις αλλήλους εισίν εν τω λέγεσθαι : 'Εγώ εν τω
Πατρί, και ο Πατήρ εν εμοί, ώσπερ εν αγγείοις
κενοίς εξ αλλήλων πληρουμένοις, ώστε τον μεν Υιόν
πληρούν το κενόν του Πατρός, τον δέ Πατέρα πληρούν
το κοίλον του Υιού, και εκάτερον αυτοίς μή είναι
πλήρη και τέλειον. Σωμάτων γάρ ίδιον τούτό γε. Διό
και το μόνον ειπείν τούτο ανάπλεών εστι ασεβείας .
Πλήρης γάρ και τέλειος έστιν ο Πατήρ, και πλήρωμα
θεότητός εστιν ο Υιός. Ουδ' αυ πάλιν ώσπερ εν τοις
αγίους γινόμενος ο Θεός ενεδυνάμου αυτούς, ούτως
.

procreatæ , quatenus participes illius sunt, spiritu εστί και εν τω Υιώ • αυτός γάρ έστιν ή του Πατρός
sanctæ fiunt, ipse autem Filius non particeps, sed δύναμις και σοφία . Και τα μεν γενητα μετοχή του
· Malih . xxv , 31 * Proν . VΙΙ , 23-25. 8 11ebr. 1, 2. • Joail . 3 , 30.
6 και Joan . ΧΙV , 10 . • Act . Χνιι , 28 .
* 1 Cor. 1 , 21 .
409 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ . Χ1 . 41 )
του εν Πνεύματι αγιάζεται , αυτός δε ο Υιός εν με- A proprium est Patris germen . Quamobremcum dixis
τουσία Υιός έστιν , αλλά γέννημα του Πατρός ίδιόν set : Ego et Pater unum sumus, merito subjecit :
έστι. Διά τούτο γάρ και είκότω : ειρηκώς πρότερον• Ego in Patre , et Ρater in me. Uι illis verbis eamdem
Εγώ και ο Πατήρ έν εσμεν , επήγαγε το · 'Εγώ εν
.
divinitatis rationem , his conjunctionem essentiæ
τω Πατρί , και ο Πατήρ εν εμοί, ίνα τα μεν την declararet . Unum enim dixit, non ut unum in duas
ταυτότητα της θεότητος, τώ δε την ενότητα της ου- partes secetur, quæ nonnisi unum sint , neque ut
σίας δείξη . “Εν γάρ εισιν, ουχ ώς ενός εις δύο μέρη unum bis nominctur ; neque ut unum modo Pater
διαιρεθέντος , και μηδέν όντων πλην ενός , ουδε ως sit, modo Filius ejus fiat. Sic enim Sabellius sentiens
του ενο δις δομαζομένου , ουδέ ώστε τον αυτόν άλλοτε judicatus est hereticus. Sed ita duo sunt, at Paler
μεν Πατέρα, άλλοτε δε Υιον εαυτού γίνεσθαι • τούτο quidem sit Pater, non autem idem Filius . Ει Filius,
γάρ Σαβέλλιος φρονήσας, αιρετικός εκρίθη • αλλά δύο non autem idem Paler. Natura vero una est, quia
μέν εισιν, ότι ο Πατήρ Πατήρ έστι, και ουχ ο αυτός genitus non est genitori dissimilis . Est enim imago
Υιός έστι, και ο Υιός Υιός έστι , και ουχ ο αυτός ejus. Εt omnia , que Patris sunt, sunt etiam Filii .
Πατήρ έστι . Μία δε η φύσις, ότι ουκ ανόμοιον Quapropter Filius non est alius Deus . Νeque enim
το γέννημα του γεννήσαντος . Είχών γάρ έστιν αυτού, extrinsecus fuit excogitatus, qua quidem esterna , et
και πάντα του Πατρός του Υιού έστι . Διό ουδέ άλλος Β peregrina , et a Patre aliena divinilate multi omnino
Θεός ο Υιός , ου γαρ έξωθεν επενοήθη , έπει πάντως sunt. Quamvis enim aliud sit quatenus genitus est
και πολλοί , ξένης παρά του Πατρός επινοουμένης Filius, idem tamen est, qualenus Deus. Εt unu: n
θεότητος. Ει γάρ και έτερόν έστιν ώς γέννημα snniFilius et Pater, quoniam, ut diximus , una propria
ο Υιός , αλλά ταυτόν έστιν ως Θεός και έν εισιν αυτός eademque natura , el divinilas est. Siquidem etsplen
και ο Πατήρ τη ιδιότητα και οικειότητα της φύσεως, dor lux est non sole posteriore, neque luce diversus
και τη ταυτότητα της μιας θεότητος, ώσπερ είρηται. a sole, neque particeps illius sed proprium germen.
Και γάρ και το απαύγασμα φως έστιν , ου δεύτερον Quod quidem germen omnino Iux est , neque lucem
του ηλίου , ουδε έτερον φώς , ουδε κατά μετουσίαν duplicem sed curn duo sint, sol et splendor, anarm
αυτού, αλλ' ίδιον αυτού γέννημα. Το δε τοιούτον tamen e solo lucem dixeris, splendore illustrantem
γέννημα εξ ανάγκης εστί φώς, και ουκ άν τις είπου omnia . Sic et Filii divinitas Patris est, ideoque dividi
δύο φώτα είναι ταύτα, αλλά δύο μεν , ήλιον και απαυ- non potest. Sic unus est Deus , et non est alius præ
γασμα , εν δε το εξ ηλίου φώς , εν τώ απαυγάσματα ter hunc. Itaque cum unum sint, et una sit eorum
φωτίζοντα πανταχού. Ούτω και η του Υιού θεότης του divinitas, quæ dicuntur de Filio, eadem dicuntur de
Πατρός εστιν. "Οθεν και αδιαίρετός έστι , και ούτως Patre excepto, quod Pater hic, Filius ille duntaxat
C
είς Θεός, και ουκ έστιν άλλος πλήν αυτού. Ούτω dicitur : Omnia enim , inquit ipse Filius, quæ Pater
γούν έν αυτών όντων , και μιας ούσης της θεότητος , habet , mea sunt 1. Jani qui audit ea que Patris sunt,
τα αυτά λέγεται περί του Υιού, όσα λέγεται και περί de Filio dici , videbit et ipse Patrem in Filio. El cum
του Πατρός, χωρίς του λέγεσθαι Πατήρ Πάντα γάρ, intelliget ea que de Filio dicuntur , de Patre elian
φησίν αυτός ο Υιός, όσα έχει ο Πατήρ εμά εστιν. dici, Filium in Patre spectabit. In Filio enim cerni
“Ο δε ακούων τα του Πατρός λεγόμενα εφ' Υιού όψε- tur divinitas Palris. Hoc autem regix imaginis exem
ται και ούτος τον Πατέρα εν τω Υιώ. Θεωρήσει δε plo facilius intelligi poterit. In imagine enim est
και τον Υιόν εν τω Πατρί όταν τα λεγόμενα εφ' species, et formaregis. Elin ipso rege species imaginis
Υιού ταύτα λέγεται και επί Πατρός. Εν γάρ το est. Constans enim est in imagine regis similitudo. Ut
Υιώ ή πατρική θεωρείται θεότης. Τούτο δε και από qui contemplatur imaginem , in ipsa regem agno
του παραδείγματος της εικόνος του βασιλέως προσε- scat el videat. Et rursum qui regem aspicit, eum
χεστερόν τις κατανοείν δυνήσεται . Εν γάρ τή είκόνι esse, agnoscat, qui in imagine cernebatur. Quam
του βασιλέως το είδος και η μορφή εστι · και εν τω obrem ob certam et nihil differentem similitudinem
βασιλεί δε το εν τη εικόνα είδος εστιν. 'Απαράλλακτος ei qui persp cta imagine voluerit regem intueri ,
γάρ έστιν ή εν τη εικόνα του βασιλέως ομοιότης, ώστε D imagine polerit ita dicere : Ego et rex unum sumus .
τον ενορώντα τή είκόνι οράν εν αυτή τον βασιλέα, και Ego enim in illo sum , el ille in me. Et quod cernis in
τον πάλιν όρωντα τον βασιλέα επιγινώσκειν, ότι ου- me, idem in eo conspicies , et quod in illo conspicis,
τός εστιν ο εν τη εικόνι . Εκ δε του μη διαλάττειν idem cernes in me. Qui ergo adorat imaginem , in ipsa
την ομοιότητα τη θέλοντι μετά την εικόνα θεωρήσαι regem adoral. Nam ejus efigies et forma imago est.
τον βασιλέα, είπoι αν η εικών • Εγώ και ο βασιλεύς Quoniam igitur Filius est imago Patris, intelligimus
έν εσμεν. Εγώ γαρ εν εκείνη είμι , κακείνος εν εμοί , necessario divinitatem et proprietatem Patris esse
και ο οράς εν εμοί , τούτο εν εκείνω βλέπεις. Και ο essentiain Filii. Atque hoc illud est quod ea verba signi.
εώρακας εν εκείνω , τούτο βλέπεις εν εμοί . Ο γούν ficant : Qui cum in forma Dei essel '. Porro divinitatis
προσκυνών την εικόνα εν αυτή προσκυνεί τον forma non ex Patre est , sed divinitatis Patris plenitudo
βασιλέα. Η γαρ εκείνου μορφή , και το είδος έστιν est essentia Filii , et Verbum Deus est Filius. Quam
η εικών. Έπει τοίνυν και ο Υιός εικών εστι του obrem æqualis exsistens non rapinam arbitralus
Πατρός , εξ ανάγκης εστι νοείν ,. ότι η θεότης, esl, esse se æqualem Deo. El quia Filii divinitas et
και η ιδιότης του Πατρός το είναι του Υιού έστι, και species non alius , nisi Patris est , idco dixit : Ego
Joan. XVI , 13. 1 Philipp 1, 6.
411 EUTHYMII ZIGABEN
in Patre snn . Sic Dous erat in Claristo nunduin re- Α τούτο εστιν : "Ος έν μορφή Θεού υπάρχων . Ούκ
concilians sibi ' . Proprium cnim Patris essentiæ
Filius est , in quo mundus Deo reconciliatur . Sic
quæ Filius agil, Patris sunt opera. Sic qui Filium
videl , Patrem videl. In palerna enim divinitale Fi.
lius est et spectatur. Et paterna quæ in ipso spe-
cies est , in eo Patrem ostendit, et sic est Pater in
Filio . El proprietas atque divinitas ex Patre in Filio
sic ostendil Filiuin in Patre , ut ab eo separari non
possit. Qui vero audii , el videl ea quæ dicuntur
de Patre, de Filio item dici , non quod per gratiam
sit eorum particeps, atque ita habeat illa insita in
essenlia sua , sed quod ipsius Filii essentia sit pro-
prium essentiæ paternæ germen is, quemadmodum
aple dixi, præclare intelligit dictum illud : Ego in
Palre, eu Paler in me ; et illud: Ego et Pater unum B θεωρείται ο Υιός. Και το εν αυτώ πατρικόν είδος
sumus. Est enim Filius, qualis Paler, quoniam om-
nia, quæ Patris sunt, babet. Quare simul etiam cum
Patre significalur. Nullus enim , nisi filius exsistat,
patrem appellarit. Nam qui Deum effectorem dicit,
non ea continuo quæ facta sunt , ostendit. Est enim
cffctor,, et opifer etiam antequam illa sint.. Αι qui
φαί
Patrem dicit, statim significat et essentiain Filii .
Quare qui credit in Filium , elian in Patrem credit .
Credit enim in Patris essentiae proprietatem. Αιφue
ita una est fides in unum Deum . Et qui adoral , et
colii Filium ,'in Filio Patrein etiam adorat el colit.
Una enim est divinitas , et idcirco unus est lionor, et
una adoratio in Filio, et per Filiuin exhibetur Patri.
Et qui sic adorant, unum adorat Deum . Onus enim
Deus est, el non est alius præler ipsum . Et verba illa ;
Ego sum , et præler me non est alius Deus ' ; el : Ego
hæc ,, recte dicuntur.. Deus
prinus :;; et :: Ego post hoc
en'm unus, et solus, et primus est. Nec lollunt
Filium hæc verba . Absit! Est enim et ipse Filius in
uno , et solo, et primo. Ut qui unius, et solius, et
primi solus esi Verbum , et sapientia, et splendor.
Non igitur ut tollatur Filius, hæc dicta sunt, sed ut
Ostendatur , non esse alium , qualis est Paler, et
quale est Verbum . Etenim , quoniam qui falsos
a iorantdeos , a vero Deo deciscunt, Deus qui beni .
gnus est, el homines curat , revocans et avertens
eos ab errore : Ego , inquit, Deus solus ; el : Ego sum ,
el præler me non est Deus , et alia ejusmodi. Que
quidem omnia Ioquitur, ut ea que non sunt, expel- Ο Θεός και μόνος, και πρωτός εστιν. Ουκ εις αναίρεσιν
lal, el omnes homines ad se convertat. Ac quemad-
modum si quis cum dies esset , et sol illucesceret,
Hignum simpliciler pingeret, nec ulla lucis habita
ratione dicerel , picturam illam esse lucis causam ,
sol autem re perspecta clanaret : Ego, inquiens,
sum lux diei , nec aliud ullum est diei lumen præler
meum , si sol ita loqueretur, non eo spectaret, ut
splendorem suum, sed ut errorem et stultitiam
illius, qui ligni speciem depinxisset, excluderet,
sic Deus : Ego , inquit, sumn ; el : Ego Deussolus, et
non esl alius præter me, ut homines a falsis deis
colendis averteret et avocaret, et ad se verum
1
• Π Cor . V , 19 . Isa , XLIV , 6 . o ibid .
412
.
εκ μέρους δε και της θεότητος μορφή , αλλά το
πλήρωμα της του Πατρός θεότητός έστι το εί
ναι του Υιού . Και όλος Θεός έστιν ο Υιός . Διά τούτο
και ίσα Θεώ ών, ούχ άρπαγμόν το είναι ίσα Θεο
ηγήσατο. Και πάλιν επειδή του Υιού ή θεότης και
το είδος ουδενός άλλου ή του Πατρός έστι , τούτο
έστιν όπερ είπεν, ότι 'Εγώ εν τω Πατρί . Ούτως ο
Θεός ήν εν Χριστώ, κόσμον εαυτό καταλλάσσων. Το
γάρ ίδιον της του Πατρός ουσίας εστίν ο Υιός, ενώ
ή κτίσις προς τον Θεόν κατηλλάσσετο. Ούτως &
εργάζεται ο Υιός, του Πατρός έστιν έργα. Το γάρ
είδος της του Πατρός θεότητός εστιν ο Υιός, όστις
εργάζεται τα έργα. Ούτω δε ο βλέπων τον Υιόν ορά
τον Πατέρα . Εν γάρ τη πατρώα θεότητί έστι , και
δείκνυσιν εν αυτώ τον Πατέρα. Και ούτως έστιν ο
Πατήρ εν τω Υιώ. Και η εκ του Πατρός δε εν Υιό
ιδιότης και θεότης δείκνυσι τον Υιόν εν τω Πατρί,
και αεί αδιαίρετον αυτού. Και ο ακούων δε , και
βλέπων τα λεγόμενα περί του Πατρός, ταύτα λεγό
μενα περί του Υιού, ού κατά χάριν, η μετοχήν επι
γινόμενα τη ουσία αυτού, αλλ ' ότι αυτό το είναι του
Υιού, ίδιον της πατρικής ουσίας έστι γέννημα,
νοήσει καλώς το ειρημένον, καθά προείπον • Εγώ
εν τω Πατρί , και ο Πατήρ εν εμοί και • Εγώ, και ο
Πατήρ έν έσμεν . "Έστι γαρ ο Υιός, οίος ο Πατήρ,
τα πάντα τα του Πατρός έχειν. Διο και μετά του
Πατρός σημαίνεται. Πατέρα γάρ ουκ άν τις είποι,
C μη υπάρχοντος Υιού . Ο μέντοι ποιητήν λέγων τον
Θεόν ου πάντως και τα γενόμενα δηλοί . "Έστι γάρ
και προ των ποιημάτων ποιητής. Ο δε Πατέρα
λέγων ευθύς μετά του Πατρός σημαίνει και την του
Υιού ύπαρξιν. Διά τούτο και ο πιστεύων εις τον
Yίον εις τον Πατέρα πιστεύει . Και ούτω μία εστιν
η πίστις εις ένα Θεόν. Και ο προσκυνών δε , και τι
μών τον Υιόν , εν Υιώ προσκυνεί και τιμά τον Πα
τέρα. Μία γάρ έστιν ή θεότης , και διά τούτο μία
τιμή , και μία εστί προσκύνησις εν Υιό , και δι'
αυτού γινομένη τη Πατρί . Και ο ούτω προσκυνών
ένα Θεόν προσκυνεί. Είς γάρ Θεός έστι , και ουκ
έστιν άλλος πλήν αυτού. Και το Εγώ είμι , και ουκ
έστιπλήν εμού άλλος Θεός και το Εγώ πρώτος ,
και το Εγώ μετά ταύτα καλώς λέγεται. Είς γάρ
δε του Υιού λέγει ταύτα , μη γένοιτο · έστι γαρ
και αυτός εν τω ένι , και μόνο , και πρώτω, ώς του
ενός και μόνου , και πρώτου μόνος Λόγος , και σο .
φία, και απαύγασμα ών· ούκουν δι' αυτόν είρηται,
0
αλλ' εις αναίρεσιν του μή είναι έτερον, οιός έστιν
ο Πατήρ, και ο τούτου Λόγος. Επειδή γαρ οι τροσ
κείμενοι τοίς ψευδωνύμοις θεοίς αφίστανται του
αληθινού Θεού, διά τούτο αγαθός ών, και κηδόμενος
των ανθρώπων ο Θεός, ανακαλούμενος τους πλανη
θέντας, φησίν • Εγώ Θεός μόνος, και 'Εγώ είμι ,
και πλήν εμού ουκ έστι Θεός, και όσα τοιαύτα
δητά , ίνα τα μεν μη όντα διαβάλη, επιστρέψη δε
ibid .
413 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XI .
πάντα εις εαυτόν. Και ώσπερ εάν τις, ημέρας ού- A Deum cognoscendum et adorandum adduceret .
σης, και ηλίου φαίνοντος, ζωγραφείη ξύλον απλώς, Verum hæc isti rursum nugis quibusdam suis in
ουδε καν φαντασίαν έχων φωτός, και λέγοι την controversiam vocant. Et Palrem alque Filium , non
εικόνα ταύτην αιτίαν είναι του φωτός, και δε ήλιος quemadmodum Ecclesia prædicat, sed ut ipsi volunt ,
τούτο βλέπων λέγοι • Εγώ μόνος ειμί το φως της unum esse contendunt . Quoniam enim , quæ Pater
ημέρας , και ουκ έστιν άλλο φως της ημέρας πλήν vult, ea vult etiam Filius, nec consiliis el judiciis ejus
έμου, ου προς το εαυτού απαύγασμα βλέπων ταύτα adversatur, sed in omnibus cum ipso convenil, ea
λέγει, αλλά προς την πλάνην διά την εικόνα του ξύ- demque decrela , el consentaneam alque congruen
λου, και ανομοιότητα της ματαίας φαντασίας · ού- tem doctrinæ Patris rationem docel, inde fit, in
τως έστι και το• Εγώ είμαι και τό· 'Εγώ Θεός μόνος, quiunt, ut Pater et Filius unuin sint. Hæc non
και ουκ έστιν άλλος πλήν εμού , ίνα των ψευδωνύμων solum dicere, sed scribere quidam ausi sunt, quibus
αποστήσω τους ανθρώπους, και μάθωσι λοιπόν αυτόν nibil magis absurdum , aut a ratione alienum dici
τον αληθινόν Θεόν . 'Αλλά προς ταύτα πάλιν επιχει- polest. Nam si propter banc causam Paler et Filius
ρουσι φιλονεικείν ταις ιδίαις μυθοπλαστίαις λέγον- unum sunt, et si Filius hoc modo Patri similis est,
τες μη ούτως είναι τον Υιόν και τον Πατέρα έν, vide, ne qui nobis superiores sunt, Angeli, et Prin
μηδέ όμοιον, ώς η Εκκλησία κηρύττει, αλλ' ώς αυ- Β cipalus, et Polestales , et Throni et Domminationes
τοί θέλουσι . Φασί γάρ έπει και θέλει ο Πατήρ, ταύτα sint, ut ille, filii, et de his item dici possil, Ipsi et
θέλει και ο Υιός , και ούτε τους νοήμασιν, ή τοις Pater unum sunt, et unusquisque eorum imago el
κρίμασιν αντίκειται, αλλ' εν πάσιν εστι σύμφωνος verbum est Pairis. Nam quæ vult Deus, et ipsi
αυτώ, την ταυτότητα των δογμάτων , και τον ακό- volunt, nec sententiis, nec judiciis differunt, sed
λουθον , και συνηρτημένον τή του Πατρός διδασκαλία omnibus in rebus suo oblemperant effectori. Non
αποδιδούς λόγον, διά τούτο αυτός και ο Πατήρ έν enim in gloria mansissaut sua , nisi ea quæ Pater
εισι . Ταύτα δε ου μόνον ειπείν , αλλά και γράψαι τι vull el ipsi vellent. Non enim in cos qui paruerunt,
νε , τετολμήκασι. Τούτου δε τι άν τις ατοπώτερον ή seu in eum qui contumas ſuit, dictum est : Quo
άλογώτερον είπoι ; Ει γάρ διά ταύτα έν εισιν ο Πα- modo cecidit e cælo lucifer, qui mane oriebalur .. Si
τηρ και ο Υιός, και ει ούτως όμοιός έστιν ο Υιός το liæc ita habent, cur solus Filius unigenitus, et
Πατρί, ώρα και τους αγγέλους, και τα άλλα τα ημών Verbuin , et sapientia est ? Aut cur, cum lam multi
siut Palri similes, solus hic imago est ? Quin etiam
υπερκείμενα , 'Aρχάς τε , και Εξουσίας , και Θρόνους ,
και Κυριότητας είναι και αυτούς, ώς και τον Υιόν, ex hominibus mulli Palri similes invenientur, ut
υιούς, λέγεσθαί τε και περί τούτων , ότι και αυτοί ,martyres, ut prophelæ , ut apostoli, ut patriarche.
C
και ο Πατήρ έν εισι, και ότι έκαστος εικών , και Multi boc etiam tempore Servatoris mandatum
λόγος έστι του Πατρός . “A γάρ θέλει ο Θεός, ταύτα observantes misericordes exstiterunt, ut Pater, qui
θέλουσι και αυτοί, και ούτε τοις δόγμασιν , ούτε τοις est in cælis. Observantes et illud : Estole imitalo
κρίμασι διαφωνούσιν, αλλ' εν πάσιν εισιν υπήκοοι το res Dei,sicutfilii charissimi, el ambulate in dileclio .
πεποιηκότι. Ουκ αν γάρ έμειναν εν τη οικεία δόξη, ne, sicut el Christus dilexit nos ? . Et Pauli fuerunt
ει μη άπερ ήθελεν ο Πατήρ, ταύτα και αυτοί έβού imitalores multi , sicut et ille Christi. Allamen
λοντο. Ουκούν και μη μείνας , αλλά παραφρονήσας eorum nullus neque Verbum , nec unigenitus Filius
ήκουσε : Πώς έπεσεν εκ του ουρανού και εωσφό- nec imago est. Neque illoruin ullus ausus est dicere :
ρος, ο πρωί ανατέλλων ; Πώς oύν όντων τούτων Ego et Pater unum sumus ; aut , Ego in Patre, et
ούτω, μόνος ο Υιός μονογενής , και Λόγος , και σοφία Pater in me. Sed de his omnibus dictum est : Quis
εστίν ; "Η πώς τοσούτων όντων ομοίων τα Πατρί. μό- similis libi in diis, Domine ? Aut quis comparabitur
νος ούτος εικών εστι ; Και γάρ και εν ανθρώπους libi in filiis Dei :. De ipso aulem , solus imago vera
ευρεθήσονται όμοιοι τω Πατρί , πλείστοι μεν μάρτυ el naturalis est Patris . Licet enim ad imaginem
ρες γενόμενοι , και προ αυτών οι προφήται , και οι facti simus et imago el gloria Dei vocemur, non
απόστολοι, και πάλιν προ τούτων οι πατριάρχαι• D talen propter nos, sed propter inhabitanleiu in
πολλοί δε και νυν εφύλαξαν την του Πατρός εντολήν, nobis imaginem , et veram gloriam Dei , quæ Dei
γενόμενοι οικτίρμονες , ώς ο Πατήρ ημών ο εν τοις Verbum est , quod propter nos factum est caro ,
ουρανούς , τηρήσαντες το• Γίνεσθε ούν μιμηται του hujus nominis gratiain accepimus. Neresse autem
Θεού ως τέκνα αγαπητά, και περιπατείτε εν αγά. est, ut similitudo el unitas ad ipsam Filii essentam
πη , καθώς ο Χριστός ηγάπησεν ύμάς. Μιμηται δε ducat. Quod nisi fal, nihil amplius, quam ris
γεγόνασι και του Παύλου πολλοί , ως κακείνος του procrealæ, ut dictum est, habere videbilur, neque
Χριστού , και όμως ουδείς τούτων ούτε Λόγος , ούτε Patri erit similis, sed similis erit decretorum Patris,
σοφία , ούτε μονογενής Υιός, ούτε εικών εστιν, ούτε a Patre aulem differt, quia Paler quidem est Paler,
τις τούτων απετόλμησεν ειπείν• Εγώ και ο Πατήρ decrela aulem el doctrina sunt Patris. Quare si
έν εσμεν , ή 'Εγώ εν τω Πατρί, και ο Πατήρ εν quantum ad instituta doctrinamque pertinet similis
έμοι. Αλλά περί μεν πάντων είρηται, Τίς όμοιός est Patri Filius, sequilur, ut nomine lantum Pater
σοι εν θεοίς , Κύριε; ή τις ομοιωθήσεταί σοι εν υιοίς sii, Filius autem non modo vera, et certa Patris
3
11 a . Χιν, 12 . Ερ!ies. V,9 1 , 2. * Psal . LXXXIII , 7.
415 EUTIIYMII ZIGABENI 415
imago non sit , sed ne proprietatem quidem aut A Θεού και περί δε αυτού, ότι μόνος εικών αληθινή , και
similitudinem Patris ullam habere videatur. Quæ φύσει του Πατρός εστιν . Ει γάρ και κατ' εικόνα γε
enim illi , si commutabilis est , cum Patre simili . γόναμεν, και εικών, και δόξα Θεού έχρηματίσαμεν,
tudo ? Et Paulus docebat eorun similia, qnæ docue- αλλ' ού δι' εαυτούς πάλιν , διά δε την ενοικήσασαν
rat Servator, nec tamen ei similis eral essentia. ημίν εικόνα , και αληθή δόξαν του Θεού , ήτις έστιν
Ejusmodi sunt istorum nugæ . At Filius el Pater ο Λόγος του Θεού , ο δι' ημάς ύστερον γενόμενος
sc unum sunt, ut Filium cum Patre, et splendorem σαρξ, ταύτην της κλήσεως έχομεν την χάριν. 'Ανάγ
cum sole unum esse cognoscimus. Ex quo fit, ut κη δε την ομοίωσιν και την ενότητα επ' αυτήν την
agente Filio Pater agat, el veniente Filio ad san- ουσίαν του Υιού φέρειν. Ει γάρ μη ούτω τις λέγει,
clos , Pater in Filio veniat . Imagine enim cernitur ούτε πλέον τι των γενητών έχων φανήσεται , ώσπερ
Pater, et in splendore lus est . Quapropter, ut paulo είρηται, ούτε του Πατρός όμοιος έσται, αλλά τών του
ante diximus , Patre gratiam et pacem Margiente, Πατρός όμοιος έσται δογμάτων, και του Πατρός δια
eam largitur Filius , ut Paulusin omnibus Epistolis φέρει . "Οτι μεν Πατήρ Πατήρ έστι, τα δε δόγματα ,
suis significal : Gratia vobis , inquiens, et par a και η διδασκαλία του Πατρός εστιν. Ει τοίνυν κατά
Deo Patre nostro el Domino Jesu Christo ' . Una τα δόγματα και την διδασκαλίαν όμοιός έστιν ο Υιός
enim el eadem est gratia a Patre in Filio, ut una Β του Πατρός, ο μεν Πατήρ κατ' αυτούς ονόματι Πα
lux est solis et splendoris. Rursum ad Thessaloni- τήρ έστιν , ο δε Υιός ούκ απαράλλακτος εικών, μάλ
censes scribens, precalur : Ipse, inquiens , Deus λον δε ουδε όλως ιδιότητα, η ομοίωσίν τινα του Πα.
noster, et Dominus noster Jesus Christus dirigat τρός έχων φανήσεται. Ποία γάρ ομοίωσις και ιδιότης
viam nostram ad vos " . In quo quidem loco anim . τω παρεξηλλαγμένα του Πατρός ; Και γάρ ο Παύ
adverlendum est, ipsum non dicere : Dirigant, λος όμοια τη Πατρί διδάσκων , ουκ ήν κατ' ουσίαν
sed , Dirigat , ut non tanquam a duobus duplicern όμοιος αυτώ. Εκείνοι μεν ούν τοιαύτα φλυαρούσιν
gratiam , sed ut ab vno gratiam unam dari de- ο δε Υιός και ο Πατήρ ούτως εισίν εν, ώς έστιν ιδείν,
monstret. Quoniam Pater illam per Filium dat. και νοείν Υιόν προς Πατέρα , και το απαύγασμα
Quæ plane res Patris et Filii indicat unitatem . προς τον ήλιον. Διά γάρ το ούτως ειναι τον Υιόν,
εργαζομένου του Υιού , ο Πατήρ εργάζεται , και έρχομένου του Υιού προς τους αγίους, ο Πατήρ έστιν
ο ερχόμενος εν τω Υιο. 'Εν γάρ τη εικόνα θεωρείται ο Πατήρ, και εν τώ απαυγάσματι εστι το φώς. Διά
τούτο, καθά μικρή πρόσθεν είπομεν, διδόντος του Πατρός χάριν και ειρήνην, ταύτην ο Υιός δίδωσιν,
ως ο Παύλος επισημαίνεται δια πάσης επιστολής γράφων, Χάρις υμϊν και ειρήνη από Θεού Πα
τρός ημών , και Κυρίου Ιησού Χριστού. Μία γαρ και η αυτή χάρις εστί παρά Πατρός εν Υιό, ώ
έστιν εν το φως του ηλίου , και του απαυγάσματος. Πάλιν ούν επευχόμενος Θεσσαλονικεύσι και λέγων·
Αυτός δε ο Θεός και Πατήρ ημών και ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός κατευθύναιεν την οδον
ημών προς υμάς , την ενότητα του Πατρός και του Υιού εφύλαξεν. Ου γαρ είπε κατευθύναιεν, ώς παρά
δύο διδομένης, παρά τούτου και τούτου διπλής χάριτος , αλλά κατευθύναι , ίνα δείξη , ότι ο Πατήρ διά
του Υιού δίδωσι ταύτην. Και η δόσις αύτη δείκνυσι την ενότητα του Πατρός και του Υιού .
Ex eodem libro. C 'Εκ του αυτού λόγου .
Beatus Joannes brevius et perfectius quam nos, “Ο μακάριος Ιωάννης εκ της επιστολής εν ολίγοις
borum verborum sensuin explanabit, et cohibebit και τελεώτερον μάλλον ημών δείξει των γεγραμμέ
Arianos, ne amplius se tales, qualis est Filius , νων τον νούν, και παύσει λοιπόν τους 'Αρειανούς
opinentur. Alioquin ipsi quoque illud all μηκέτι νομίζειν εαυτούς έσεσθαι ώς τον Υιόν, ένα
dient : Tu es homo, et non Deus. Et noli , cum μη και αυτοί ακούσωσι • Συ ει άνθρωπος και ου
pauper sis, te cum divite uli æqualem compara- Θεός, και μη συμπαρεκτείνου πένης ών πλουσίω.
re. Sic igitur Joannes scribit : In hoc cognoscimus,
:
Γράφει τοίνυν ο Ιωάννης ούτω λέγων . 'Εν τούτω
quod in ipso manemus el ipse in nobis, quoniam de γινώσκομεν , ότι εν αυτώ μένομεν , και αυτός εν
Spiritu suo nobis dedit 2. Quare propter gratiam Spi- ημίν , ότι εκ του Πνεύματος αυτού δέδωκεν ημίν .
ritus nobis impertitam , et nos in ipso manemus et Ουκούν διά την δεδομένην ημίν χάριν του Πνεύμα
ipse in nobis . Et quoniam Spiritus Dei est, eo in τος ημείς τε εν αυτώ γινόμεθα, και αυτός εν ημίν.
nobis exsistente, nos item qui illum habemus, in Και επειδή το Πνεύμα του Θεού εστι, διά τούτο
Deo esse existimamur. Et sic est Deus in nobis, τούτου γινομένου εν ημίν , εικότως έχοντες και
non ut est Filius in Patre. Non enim Filius particeps ημείς το Πνεύμα, νομιζόμεθα εν τω Θεώ γενέσθαι .
Spiritus, ut per illum in Patre sit, neque ipse Spi- D Και ούτως έστιν ο Θεός εν ημίν, ουκ άρα ως έστιν ο
ritum accipit, sed illum potius omnibus dilargitur. Υιός εν τω Πατρί. Ου γαρ και ο Υιός μετέχων εστι
Nec Spiritus conjungit Verbum cum Patre, sed ipse του Πνεύματος, ίνα διά τούτο και εν τω Πατρί
polius a Verbo id accipit. Et Filius quidem in Patre γένηται, ουδέ λαμβάνων εστι το Πνεύμα, αλλά μάλ.
est, ut Verbum proprium , et splendor ipsius. Nos λον αυτός τοις πάσι τούτο χορηγεί, και ου το Πνεύμα
autem sine Spiritu, ut peregrini et alieni , longe συνάπτει τον Λόγον τω Πατρί , αλλά μάλλον το
absumus a Deo, Spiritus autem comniunione cum Πνεύμα διά του Λόγου τούτο λαμβάνει. Και ο μεν
9 3
" I Cor. 11, 3 cl alibi passiin . ' 1 Thess. 111 , 11. ' IJoan . iv, 13 .
417 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT.. XI. 418
Υιός εν τω Πατρί έστιν , ώς Λόγος ίδιος και απαύ- A divinilale copulamar : ut quod simul in Patre , id
γασμα αυτού , ημείς δε χωρίς μεν του Πατρός ξένοι , non ipsi nobis, sed Spiritui in nobis exsistenti et in
και μακράν εσμεν του Θεού, τη δε του Πνεύματος nobis manenti acceptum reſeramus. At cum Joannes
μετοχή συναπτόμεθα τη θεότητι , " Ωστε το είναι idem dical : Qui conflelur Jesum esse Filium Dei,
ημάς εν τω Πατρί μη ημέτερον είναι, αλλά του Deus in ipsomanet, et ipse in Deo ' , quænam simili .
Πνεύματος του εν ημίν όντος , και εν ημίν μένον- tudo, aut æqualitas nobis cum Filio ? Nonne Ariani
τος , έως αυτό τη ομολογία φυλάττομεν εν ημίν. Λέ- undique, et aa Joanne potissimum confutati tandem
γοντος δε τάλιν του Ιωάννου : “Ος αν ομολογήση, animadvertunt aliter esse Filium in Patre , el aliter
ότι Ιησούς έστιν ο Υιός του Θεού , ο Θεός εν αυτώ nos in ipso, el neque nos unquam ut . Verbum fore,
μένει, και αυτός εν τω Θεώ, ποία ομοιότης , και neque Verbum ut nos ? Nisi , ut eorum mos est, nunc
ποία ισότης ημών προς τον Υιόν ; "Η πώς ουκ etiam audeant dicere communione Spiritus, el vir
ελέγχονται πανταχόθεν οι 'Αρειανοί , και μάλιστα
. tutis progressu Filium etiam ipsum in Patre esse.
παρά του Ιωάννου , ότι άλλως μέν έστιν ο Υιός εν Quod quidem in primis impium est vel cogʻlare , si
τω Πατρί, άλλως δε ημείς εν αυτο γινόμεθα ; Και quidem ipse , ut dictum est, Spiritum tribuil, et quod
ούτε ημείς ως εκείνος εσόμεθα ποτε , ούτε ο Λόγος habet Spiritus id ab eo habet. Quamobrem cum
ως ήμείς τυγχάνει ών, ει μή άρα τολμώσιν ώς έν B Servator de nobis dicit : Sicut Iu, Pater, in me, ει
πίσι και νυν ειπείν , ότι ο Υιός μετοχή του Πνεύ . ego in te, sic et ipsi in nobis sint ', non ostenuite.m
ματος , και βελτιώσει πράξεως γέγονε και αυτός εν dem nos cum ipsis essentiam habere. Sed Patrem
τω Πατρί. Αλλά και τούτο πάλιν υπερλίαν έστιν oral, quemadmodum Joannes scribit, ut credentibus
ασεβές , κάν όλως εις ενθύμησιν λαβείν . Αυτός γάρ, Spiritum per se largialur, per quem in Deo esse, et
ώσπερ είρηται, το Πνεύμα δίδωσι, και όσα έχει το idcirco cum ipso conjungi videamur. Etenim quia
Πνεύμα, ταύτα παρά του Λόγου έχει . Ουκούν ο Πατήρ Verbum est in Patre et Spiritus ex Verbo datur,
λέγων περί ημών το • Καθώς συ, Πάτερ. εν εμοί , vull ut Spiritum accipiamus, ut posteaquam acce
κάγώ εν σοι , ίνα και αυτοί εν ημίν εν ώσιν, ου perio us, habenles Spiritum Verbi in Patre exsisten
την ταυτότητα ήμάς μένοντας εν αυτώ έχειν ση- lis, videamur et nos per Spirilum esse unum in
μαίνει, αλλά αξίωσις έστι προς τον Πατέρα, ώς και Verbo, et per Verbum in Patre. Illud aulem , sicut
Ιωάννης έγραψεν, ίνα το Πνεύμα χαρίσηται δι' αυ- nos nihil aliud significat, nisi ut ea gratia Spiralus
του τοίς πιστεύουσι , δι' ού και δοκούμεν εν τω Θεώ in discipulos distribula nunquam excidal , nunquam
γίνεσθαι, και κατά τούτο συνάπτεσθαι αυτό. Επει- adimatur. Id quod Apostolus novit, cum dicerel :
δή γάρ ο Λόγος εστίν εν τω Πατρί, το δε Πνεύμα εκ C Quis nos separabit a charitate Dei : ? Nunquam enim
του Λόγου δίδοται , θέλει λαβείν ημάς το Πνεύμα, pænitel Deum munera sua largitum esse, el vocalio
ένα, όταν εκείνο λάβωμεν, τότε έχοντες το Πνεύμα nis gratiam tribuisse. Spiritus enim est, qui in Deo
του Λόγου του όντος εν τω Πατρί >, δόξωμεν και exsistit, non autem nos per nos. Et quemadmodum
ημείς διά το Πνεύμα εν γενέσθαι εν τω Λόγω, και filii et dii efficimur ob Verbum quod in nobis est, sic
δι' εαυτού εν τω Πατρί. Το δε ημείς εάν λέγη, ουδέν per Spiritum in nobis exsistentem , qui est in Verbo,
έτερον πάλιν εστίν, ή ίνα ή γινομένη τοιαύτη χάρις quod est in Patre, unum in Filio et Patre erimus et
εις τους μαθητές αδιάπτωτος και αμεταμέλητος esse existimabimur. Quando igitur aliquis per prcca
.
γένηται· όπερ ο Απόστολος γινώσκων έλεγε • Τις lum aliquod excidit a Spiritu, is non est amplius in
ημάς χωρίσει από της αγάπης του Χριστού ; Deo,quandoquidem ab eorecessit Spiritus sanctus et
'Αμεταμέλητα γάρ τα χαρίσματα του Θεού, και η consolator , sed erit in illo cui seipsum peccando
χάρις της κλήσεως. Το γάρ Πνεύμα εστι το εν τω subjecit . Quemadmodum Sauli contigit , a φuo reces .
Θεώ τυγχάνον , και ουχ ημείς καθ' εαυτούς. Και sit Spiritus Dei, el vexabat eum spiritus malus.
ώσπερ υιοί και θεοί διά τον εν ημίν λόγον, ούτως εν τω Υιώ και εν τω Πατρ. εσόμεθα, και νομισθη
σόμεθα εν γεγενησθαι , διά το εν ημίν είναι το Πνεύμα , ώσπερ έστιν εν τώ λόγω τω όντι εν τω
Πατρί. "Οτε γούν εκπίπτει τις από του Πνεύματος διά τινα κακίαν, ουκ έτι εν τω Θεώ έστιν εκείνος και
.

πεσών , διά το αποστήναι απ' αυτού το εν τώ Θεώ άγιον και παράκλητον Πνεύμα · αλλ' εν εκείνη έσται,
ώ εαυτόν υπέταξεν αμαρτάνων , ως επί του Σαούλ γέγονεν. 'Απέστη γάρ απ' αυτού το Πνεύμα του
Θεού , και εθλιβεν αυτόν πνεύμα πονηρόν .
Εκ του αυτού λόγου . D Ex eodem libro.
Πώς δύναται ο Υιός εκ του Πατρός είναι φύσει Qui fieri potest, inquit, ut Filius sit natura ex
και όμοιος αυτή κατ' ουσίαν ο λέγων · 'Εδόθη μοι Patre, vel Patri secundum naturam similis , cum
πάσα εξουσία και καί • Ο Πατήρ ουδένα κρίνει, αλλά
.
ipse dical : Data est mihi omnis potestas " ; et :
την κρίσιν πάσαν δέδωκεν τω Υιω; καί • Ο Πατήρ Paler neminem judical , sed omne judicium dedit
αγαπά τον Υιόν, και πάντα δέδωκεν εν τη χειρο 8
Filio ' et , Paier diligit Filium el omnia Iradidit
αυτούς και πάλιν: Πάντα μοι παρεδόθη υπό του in manu ejus . Et iterum : Omnia mihi tradita
Πατρός μου , και πάλιν • Παν και δέδωκέ μοι ο Πα- sunt a l'atre meo : et rursus : Omne quod dedit
τηρ προς εμέ ήξει. Είτα επιλέγουσιν, Ει ήν, ως mihi Paier , ad me renies . Tum ita ratiocinan

1 Joan . 1 , 13. 2 Joan, Ty11 , 21 . 8 Ron. VΙΙ , . * Matth . XXVIII , 13 . 5 Joan. V , 29 . • Joan .
ΤΗ, 37,
4:9 EUTHYMIT ZIGABENI
tur :: Si talis natura essel Filius, qualem vos afir- Αλέγεται, Υιός κατά φύσιν, ου χρείαν είχε λαβείν . " Η
malis, nequaquam illi opus fuisset isla accipere.
Qui ilein naturalis et vera Patris virius esse
potest is qui, ubi paliendi tempus advenit, ait :
Nunc anima mea lurbata est : et quid dicam ? Pa-
per , serva me ex hac hora : sed propterea veni in
horam hanc . Pater , glorifica Filium tuum . Venit
ergo vox de cælo. Et glorificavi , et iterum glorifica .
bo ' . Similia rursus alibi profert : Pater, si fieri
potesi, Iranseat calix iste ' ; et : Cum hæc dixisset
Jesus lurbatus est spiritu , el contestatus est , et dixit :
Amen , amen dico vobis, unus ex vobis me traditurus
est :. Ex quibus ita perversi concludunt : Si
virtus ille sive potentia fuisset, non profecto ti-
muisset, sed ipse potius aliis vim el potentiam præ-
buisset. Αddunt ideal : Si natura vera et propria B Πατρός , πώς γέγραπται · ο δε Ιησούς προέκοπτε
Patris sapientia eral, cur igitur scriptum est :
Et Jesus proficiebat sapientia , et retale el gralia
apud Deum et homines • : idemque eum venisset in
p rtes Cæsare :e Philippi, interrogavit discipulos quem
se esse dicerent homines : cum item in Bethaniam
advenisset; sciscitatus est ubinam jaceret Laza-
rus : praeterea discipulis ail : Quot panes habe-
sis 1 ? Qui igiiur, inquiunt, fieri potest, ut ille sit
sapientia , qui in sapientia proficit, et ea nescit quz
ab aliis oplal discere ? Id etiam iidem dicunt : Qui
potest ille proprium Patris Verbum esse , sine quo
non fuit aliquando Paler, el per quod omnia efficit,
lil est vestra sententia , qui in cruce clamabat : Deus
meus , φuare dereliquisti me 8 ? Sic etiam precatus c Υιόν» και « Δοξασόν με συ , Πάτερ, τη δόξη , ή είχον τρό
erat :Glorifica Filium tuum ' ; et : Glorificu me, Paler,
gloria quam habui apud se, priusquam mundus
fierel ' ' . Precatus item est in solitudine : disci-
pulosque est hortalus ad orandum , ne intrarent in
tentationem . Et :: Spiritus quidem , aiebal , promptus
est , caro antem infirma " . Et : De die et hora illa
nemo novil, neque angeli, neque Filius "' . Ex quibus
locis ita improbi argumentantur : Si , ut vos puta-
tis, semper Filius apud Patrem exstitisset, diem
illum minime ignoraret, sed tanquam Verbum co-
gnoscerel : nec ilem a Palre derelinqueretur, qui
una cum ipso exsisteret; nec gloriam postularet,
quam in Palre haberet; nec denique prorsus preca-
retur, quippe qui , ut Verbum , nulla omnino re in-
digeret. Veruτη quia el creatus erat et una e relius Dών ουκ έχoυσι . Τοιαύτα μεν ούν οι ασεβείς εξάρχον
factis, hinc ita loquebatur , bisque indigebat quæ
non ipse habebat. Siquidem rerum creatarum pro-
prium est bis indigere quæ non habent. Hæc
quæ impii insaniendo proferunt . Qui
igitur sunt quae
quidem , cum res hujusmodi cogilent, possent etiam
audacius interrogare : Quare omnino Verbum caro
factum sit ;; tunique subjungere :: Quomodo enim
ille qui Deus erat, homo polui fierit ? Vel quomodo
ill: qui corporis expers est, corpus potuit gestare ?
Tino quin Judæos potius ignitentur et cum Caipha
Joan . ΧΙΙ , 27, 28. 5 Μatth. ΧΧν1 . 30. 3 Joan . Χυ , 21 .
8
6 Joan . ΧΙ , 18 . 7 Alarc. VI , 58 . Matth . XXVI !, 46 .
ΥγVI , 4 ) . 12 Marc . ΧΙΙΙ , 32.
πως δύναται δύναμις είναι φύσει και αληθινή του
Πατρός και παρά τον καιρόν του πάθους λέγων • Νύν
.
η ψυχή μου τετάρακται , και τι είπω ; Πάτερ , σώ
σόν με έκ της ώρας ταύτης : α.2.1α διά τούτο ή. -
θον εις την ώρα ταύτην . Πάτερ, δόξασόν σου την
Υιόν. Ηλθεν ούν φωνή εκ του ουρανού , και εδό
ξασα , και πάλιν δοξάσω. Πάλιν τε το όμοιον έλεγε:
Πάτερ , ει δυνατόν , παρελθέτω απ' εμού το ποτή
ριον τούτο. Και, Ταύτα ειπών ο Ιησούς εταράχθη το
πνεύματι, και εμαρτύρησε , και είπεν : 'Αμήν , αμήν
λέγω υμίν , είς εξ υμών παραδώσει με . Και επί τού
τη φασιν οι κακόφρονες: Ει δύναμις ήν, ουκ αν έδειλία.
σεν , αλλά μάλλον και ετέροις το δύνασθαι παρείχεν.
Είτα φασιν · Eί σοφία ήν φύσει αληθινή και ιδία του
σοφία,και ηλικία , και χάριτι παρά Θεό και ανθρώ
ποις ; Και ελθών εις τα μέρη Καισαρείας της Φιλίπ
που επυνθάνετο παρά των μαθητών τίνα λέγουσιν
αυτόν οι άνθρωποι είναι. Εις δε την Βηθανίαν παρα
γενόμενος έρωτα, που Λάζαρος κείται • έλεγε δε και
.
τους μαθηταίς, Πόσους άρτους έχετε ; Πώς oύν φασιν,
ούτος σοφία εν σοφία προκόπτων, και αγνοών & παρ
ετέρων μανθάνειν ή ξίου ; "Ετι δε και τούτο παρ' αυ
των λεγόμενον, Πώς δύναται Λόγος ίδιος είναι του
Πατρός, ου άνευ ουκ ήν ποτε Πατήρ , και δι' ού τα
πάντα επoίει, ώς υμείς φωνείτε , και επί μεν του
Σταυρού λέγων: Θεέ μου , Θεέ μου , ένατι με εγκατέ
λειπες ; Προ δε τούτου ευχόμενος• Δόξασόν σου τον
του τον κόσμον είναι παρά σου , και τηύχετο εν ταις
ερήμους , και παρήγγελλε τους μαθηταίς εύχεσθαι μη
εισελθείν εις πειρασμόν , και • Το μεν πνεύμα πρόθυ
μον έλεγεν , ή δε σαρξ ασθενής • και ότι • Περί της
ημέρας εκείνης , και της ώρας ουδείς οίδεν , ούτε ο!
άγγελοι, ούτε ο Υιός ; Είτα πάλιν φασιν επί τούτοις
οι δείλαιοι· Ει ήν κατά την υμετέραν διάνοιαν αϊδίως
υπάρχων προς τον Θεόν >, ούτε αν ήγνόησε περί της
ημέρας, αλλ' εγίνωσκεν ώς Λόγος • ουδ' αν εγκατελεί
πετο ώς συνυπάρχων , ούτε δόξαν ήτει λαβείν , έχων
αυτήν εν τω Πατρί , ούτε όλως ηύχετο: ουδενός γάρ
ως Λόγος ών εδέετο· αλλ' έπει κτίσμα εστί και είς
των γενητών, διά τούτο τοιαύτα έλεγε, και εδέετο ών
ουκ είχε. Κτισμάτων γάρίδιον το χρήζειν, καιδέεσθαι
ται λαλείν . "Έδει δε ταύτα λογιζομένους ειπείν αυτούς
και τολμηρότερον : Διατί όλως σαρξ εγένετο ; Και πά
λιν επειπείν • Πώς γαρ ήδύνατο Θεός ών γενέσθαι άν
θρωπος ; " Η πώς ήδύνατο ασώματος σώμα φορέσαι :
"Η και Ιουδαϊκώτερον κατά τον Καϊάφαν ειπείν •
Διατί όλως άνθρωπος ών Θεόν εαυτόν ποιεί ; Ταύτα
γάρ και τα τούτοις παραπλήσια τότε μεν Ιουδαίοι
βλέποντες εγόγγυζον , νύν δε αναγινώσκοντες οι
'Αρειομανίται απιστούσι, και εις βλασφημίαν εκπε
πτώκασιν. Εί τις oύν εκ παραλλήλου τα τούτων, κα
και
Luc . 1 , 32 . 5 Mattb . xvi , 13.
Joan . XII , 28 . 10 Jon. ΧΙΙ , 5. 11 Malih .
421 PANOPLIA DOGMATICA. TIT. XI. 422
κείνων εξετάζοι ρήματα, ευρήσει πάντως εις την αύ- A clament : Cur Christus, qui homo est , seipsum Deum
την αυτους συναντώντας απιστίαν, και ίσην αυτών fecit 1' ? his enim et similibus sermonibus Judæi
της ασεβείας την τόλμαν, και κοινήν αυτών ούσαν olim obstrepebant, cum hæc viderent, quae nunc
την προς ημάς μάχην. Ιουδαίοι μέν γάρ έλεγον : Πώς Ariani legentes, nolunt credere , sed ad blasphe
"Ανθρωπος ών, δύναται Θεός είναι ; 'Αρειανοί δέ · Εί mias delapsi sunt. Si quis igitur Judæorum et
Θεός ήν αληθινός εκ του Θεού , ήδύνατο άνθρωπος Arianorum verba inter se velit conferre, is facile
γενέσθαι; και Ιουδαίοι εσκανδαλίζοντο, και έχλεύα: perspiciet illos in eamdem omnino infid. litatem in
ζoν λέγοντες: Ουκ άν ούτος ,ει ήν Yς Θεού, υπέμεινε currere , paremque eorum impiealem el audaciam ,
σταυρόν. 'Αρειανοί δε εις το καταντικρύ στήκοντες ac communem illis contra nos esse pugnam . Nam
αυτών φάσκουσιν ημίν , Πώς τολμάτε λέγειν Λόγον
► Judei quident aiebant : Qui fieri potest ut ille
ίδιον είναι της του Πατρός ουσίας τον έχοντα σώμα ; qui homo est , Deus sit ? Ariani vero : Si Deus ve
Είτα των Ιουδαίων ζητούντων αποκτείναι τον Κύ- rus est ex Deo, quo pacto potuit fieri homo ? J11
ριον, ότι Πατέρα τον Θεόν έλεγεν ίδιον είναι , και dæi præterea scandalum patiebantur, hujusmodique
ίσον εαυτόν επoίει εργαζόμενος και εργάζεται ο Πατήρ, cavillabantur verbis : Si Filius Dei esset iste, cru
έμαθαν οι Αρειανοί λέγειν και αυτοί , ότι ούτε ίσος το cem non tolerasset . Ex adversa autem parte Aria
Θεώ έστιν, ούτε Πατήρ ίδιος έστι και φύσει του Λό- Bni haec nosinterrogant : Quare asseverare audetis
γου ο Θεός · αλλά τους τα τοιαύτα φρονούντας ζη- illum propriam nature Patris Verbum esse, qui
τουσιν αποκτείναι . Πάλιν τε των Ιουδαίων λεγόντων: corpus quod pati possit habet ? Judæi item Domi
Ούχ ούτός έστιν Ιησούς ο Υιός Ιωσήφ , ού ημείς num necandum quærebant, quod Deum , suum esse
οίδαμεν τον πατέρα , και την μητέρα ; Πώς oύν λέ- Patrem diceret, eique se parem faceret , cum se ea
γει: Πρίν 'Αβραάμ γενέσθαι εγώ είμι , και εκ του agere quæ ille agit testaretur. Eadem quoque est
ουρανού καταβεβηκα ; Ο! 'Αρειανοί επακολουθούσε Arianorum doctrina , illum nempe neque parera
και αυτοί εξίσου λέγοντες : Πώς δύναται Λόγος είναι, esse Deo, neque Deum proprium ac naturalex
ή Θεός και κοιμώμενος ως άνθρωπος, και κλαίων, και Verbi Patrem esse : quin etiam illos, qui ita sen
πυνθανόμενος ; Αμφότεροι ούν εκ των ανθρωπίνων, liunt , ad necem perquirunt. Insuper is erat etiam
ών υπέμεινεν ο Σωτήρ δι' ήν είχε σάρκα, αρνούνται Judaeorum sermo : Nonne hic est Filius Joseph ,
την αίδιότητα και θεότητα του Λόγου . cujus nos palrem el matrem novimus ? Quomodo
igitur dicit, Priusquam Abraham fieret, ego sum, el de cælo descendi '. Judæis consentiunt Ariani, al
que ista pariter decanlanı : Qui fieri potest ut ille sil Verbum vel Deus, qui dormit, ut homo, qui
flet et interrogat ? Scilicet utriquº, bumanas propter affectiones, quibus pro carnis, quam induit,
conditioni se subjecit S.vater, Verbi proprietatem et divinitatem rejiciunt.
'Εκ του αυτού λόγου περί του σκοπού της C En eodem libro. Sancta et divine Scriptura propo
αγίας και θείας Γραφής , ότι διπλήν οίδε την situm esse , ut dupliciter de Servalore loquatur,
περί του Σωτήρος επαγγελίαν , τήν μεν ως lum ul de sempiterno Filio el Deo , lum ul de illo ,
ατδίου Υιού και Θεού, την δε ώς ύστερον αλη- qui poslea vere perfecleque luctus sit homo.
θώς και τελείως ενανθρωπήσαντος .
Σκοπός τοίνυν ούτος και χαρακτήρα της αγίας Hic igitur scopus et character est sancia
Γραφής, ως πολλάκις είπομεν , διπλήν είναι την περί Scripturae,, uti siepe diximus ,, nempe ut duo de Sal
του Σωτήρος επαγγελίαν εν αυτή : ότι τε άει
.
valore demonstret, illum scilicet Deum semper
Θεός ήν και Υιός έστι, Λόγος ών και απαύγασμα και fuisse, et Filium esse, quippe cum sit Patris Ver
σοφία του Πατρός και ότι ύστερον , δι' ημάς σάρκα bum Splendorque et sapientia , ipsuinque postea
λαβών εκ Παρθένου της Θεοτόκου Μαρίας , άν- propler nos , carne ex Virgine Deipara Maria as
θρωπος γέγονε . Και έστι μεν τούτον ευρείν διά πάσης suinpta,, hominein factum esse.. Atque hunc quidem
Sutopta
της θεοπνεύστου Γραφής σημαινόμενον, ώς αυτός ο scopum per universam divinilus inspiratam Scri
Κύριος είρηκεν : 'Ερευνάτε τας Γραφάς, ότι αυ- ppturam inculcari deprehendere est , quemadmodum
ταί εισιν αι μαρτυρούσαι περί εμού : ένα δε lestalur ipse Dominus his verbis :: Scrutamini Scri
μή , πάντα τα ρητά συνάγων , πολύς εν τω γρά- pturus , quia illæ sunt quæe lestimonium perhibent de
φειν γένωμαι , αρκεσθώμεν ώς πάντων μνημονεύσαι, me . Verum ne , omnia loca adducendo, mullus
του μεν Ιωάννου λέγοντας : 'Εν αρχή ην ο Λόγος , hac in re probanda videar, ea, quæ sequuntur, vice
και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν , και Θεός ην ο Λό- omnium afferre satis fuerit. Hæc igitur sunt Joannis
γος ούτος ήν εν αρχή προς τον Θεόν. Πάντα δι' verba : In principio erat Verbum , et Verbum erat
εγένετο, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ έν . apud Deum , et Deus erat Verbum : hoc erat in prin
Είτα • Και ο Λόγος σαρξ εγένετο , και έσκή- cipio apud Deum . Omnia per ipsum facta sunt , et
νως εν εν ημίν , και εθεασάμεθα την δόξαν αυ- sine ipso factum est nihil ". Deinde : El l'erbum
.
του, δόξαν ως μονογενούς παρά Πατρός του δε caro factum est , et habitavit in nobis, et vidimus
Παύλου γράφοντος : “"Ος , έν μορφή Θεού υπάρ-
> gloriam ejus,, gloriam quasi unigeniti aa Patre 1."
χων ,7 ούχ άρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα Paulus autem ita scribit : Qui cum in forma Dei
Ιη. 8 , 53. * Ioan . VI , 42 ; νιι , 38 . * Joan . ν, 39. • Joan , 1 , 12, 8ibid. 14.
423 EUTIIYMII ZIGABENI 424
esset , non rapinam arbitratus est esse se equalem A Θεώ· αλλ' εαυτόν έκένωσε, μορφήν δούλου λα
Deo, sed semetipsum exinanivit, forma servi accepla , βών , εν ομοιώματα ανθρώπων γενόμενος , και
in similitudinem hominum factus, et figura inventus σχήματι ευρεθείς ως άνθρωπος . Eταπείνωσεν
u : homo. Humiliavil semetipsum , fuctus obediens εαυτόν , γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου, θα
usque ad mortem , morlem aulem crucis ! Ex his νάτου δε σταυρού. Από τούτων γάρ, τη αυτή δια
porro, si quis eadem ratione universam Scriptile νοία διερχόμενος τις πάσαν την Γραφήν, όψεται πως
ram perlustrare voluerit, clare percipiel quare ini- εν αρχή μέν είπε τούτω ο Πατήρ Γενηθήτω φως,
Lio Paler illi dixit:: Fiat lus !,, et,, Fiat firmamien- και , Γενηθήτω στερέωμα, και, Ποιήσωμεν άνθρω
lum , et, Faciamus hominem : cur item eum in πον επί δε συντελεία των αιώνων απέστειλεν αυτόν
fine seculorum in mundum miserit, non ut mun- εις τον κόσμον, ουχ ένα κρίνη τον κόσμον, αλλ' ένα
dum judicaret , sed ut mundus per ipsum salvus σωθή (84) ο κόσμος δι' αυτού :
fieret ::
Qui igitur divinam Scripluram legeril, discal “Ο τοίνυν εντυγχάνων τη θεία Γραφή , από >

quidem verba ex Velere Testamento, sed ex Evan- μεν των Παλαιών τα ρητά καταμανθανέτω , απο
gelio allendal Dominum hominem factum esse. δε των Ευαγγελίων θεωρείτω τον Κύριον γενόμενον
Nam , Verbum, inquit, caro factum est , el habitavit άνθρωπον · “ Ο Λόγος γάρ, φησί , σάρξ εγένετο ,
in nobis '. Homo, inquam , factus est, non autem και έσκήνωσεν εν ημίν . "Ανθρωπος δε γέγονε , και
in hominem venit . Id enim scire etiam necesse est, ουκ εις άνθρωπον ήλθε και τούτο γάρ αναγκαίον
ne forte in hujusmodi sententiam defleclenles im- ειδέναι μήποτε και , εις τούτο πεσόντες οι ασεβείς,
pii,, aliquos decipiant ,, illique existinment ,, quermal- ΒB απατήσωσι τινας , κακείνοι νομίσωσιν , ότι ,
modum olim Verbum in unumquemque sanctorum ώσπερ εν τοις έμπροσθεν χρόνοις εις έκαστον των
descendit , ita etiam in hominen venisse , ut eum αγίων εγίνετο, ούτω και νύν εις άνθρωπον επεδή
sanctum redderet, et in ipso appareret, uti in aliis μησεν ο λόγος αγιάζων και τούτον, και φανερούμε
contigit. Si enim ila se res haberet , et in homine νος ώσπερ και εν τοις άλλοις. Ει γάρ ούτως ήν, και
lantummodo apparuisset : nibil sane esset quod ad- μόνον εν ανθρώπω φανείς ήν , ουδέν ήν παράδοξον
mirationem possel muvere, nec qui eum vi- ούτε οι ορώντες εξενίζοντο λέγοντες · Ποταπός άρα
debant, obslupefacti dixissent : Undenam iste est ?? εστίν ούτος ; και , Διά τι συ , άνθρωπος ών, ποιείς
cl, Curlu homo cum sis, teipsum facis Deum * ? Au- σεαυτόν Θεόν ; Eίχον γάρ την συνήθειαν ακούοντες:
dire siquidem illi consueverant : Factum est Verb !ım Και εγένετο Λόγος Κυρίου προς έκαστον των τροφή
Domini ad singulos prophetas. Nunc autem posl- των. Νύν δε, επειδή και του Θεού Λόγος, δι' ού γέγονε
quam Dei Verbum , per quod omnia facta sunt, τα πάντα, υπέμεινε και Υιον ανθρώπου γενέσθαι,
etiam Glius hominis fieri non renuit, seque ipsum και εταπείνωσεν εαυτόν , λαβών δούλου μορφήν διά
umiliavit, servi forma accepla : idcirco crux Chri- τούτο Ιουδαίοις μεν σκάνδαλόν εστιν και του Χριστού
sli Judæis est scandalum , nobis autem Christus Dei C σταυρός , ημίν δε Χριστός Θεού δύναμις και Θεού σο .
virtus et Dei sapientia est • . Nam Verbum , ut ait φία • Ο Λόγος γάρ , ώς είπεν ο Ιωάννης , σαυξ
10
Joannes , caro factum est " . Siquidem mos est εγένετο· της Γραφής έθος εχούσης λέγειν σάρκα τον
Scripturæ sacræ hominem carnem appellare. Hinc άνθρωπον, ως διά Ιωήλ του προφήτου φησίν: Εκχεώ
apud Joclem prophetam dicitur : Effundam de Spi- από του Πνεύματός μου επί πάσαν σάρκα και
rilu meo in omnem carnem " . Item Daniel Aslyagi ús Δανιήλ είρηκε το 'Αστυάγη : Ου σέβομαι
dixit : Ego idola manufacta non colo , sed Deum ri- είδωλα χειροποίητα , αλλά τον ζωντα Θεόν, τον
venlem , qui cælum et terram creavil , et in omnem κτίσαντα τον ουρανόν και την γην , και έχοντα
carnem dominatum habet 11. Ηic enim, ut et Joel, πάσης σαρκός κυρείαν σάρκα γάρ και ούτος και
hominum genus carnis nomine significat. Ιωήλ το των ανθρώπων γένος λέγουσιν.
Olim igitur ad singulos sanctos factum est Πάλαι μεν ούν προς έκαστον των αγίων
Verbum , eosque , qui ipsum digne susceperunt , ef- εγίνετο , και ήγίαζε μεν τους γνησίως δεχoμένους αυ
fecit sanctos : nec tamen cum illi nascerentur , di- τόν · ούτε δε , γεννωμένων εκείνων , είρηται, ότι αυτός
clum est ipsum hominem factum esse , nec cum γεγένηται άνθρωπος , ούτε, πασχόντων εκείνων , εί
palerentur , passum esse. Cum autem in fine sæcu- ρηται · Πέπoνθεν αυτός . " Οτε δε εκ Μαρίας επεδή
Iorum ad destruendum peccatum ex Maria prodiit D μησεν άπαξ επί συντελεία των αιώνων εις αθέ .
(ita enim Patri visum est suum mittere Filium factum τησιν αμαρτίας ( ούτω γαρ ευδοκήσας ο Πατήρ
ex muliere , factum sub lege's , lunc dictum est ipsum έπεμψε τον εαυτου Υιον γενόμενον εκ γυναικός, γε
carne assumpla hominem factum esse, atque pro νόμενον υπό νόμον ), τότε είρηται, ότι σάρκα προσ
nobis in ea esse passuill , ut ait Petrus : Christo igitur λαβών γεγένηται άνθρωπος , και εν ταύτη πέπoνθεν
pro nobis passo in carne ' ' , ut scilicet planum fierel ,
9 υπέρ ημών , ώς είπεν ο Πέτρος Χριστού ούν πα
omnesque crederemus eum ipsum , qui semper θόντος υπέρ ημων σαρκί• ένα δειχθή, και πάν
Deus fuit, el eos , ad quos accessit, sanctos effecit, τες πιστεύσωμεν , ότι , αεί ών Θεός , και αγιάζων ,
1
Philip 11 , 6 8 . 1 Gen. 1 , 3 . 3 ibid . 6 . και ibid , 26 . Joan . II , 17 . • Joan . 1 , 11. 7 Joan . XIX , 9 .
8 Jan. , 53. 9 Cr. 1 , 24. 10 JU10 . 1 , 14 . 11 Joel . 1 , 23 . 12 Dan . ΧΙV , 4. 13 Galal . 1 , 4 .
1: Ι Ιι:. 19 , .
 425 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT . XI.
προς ους εγένετο, διακοσμών τε κατά το βούλημα Α omniaque juxta Patris voluntatem administral,
του Πατρός τα πάντα , ύστερον και δι' ημάς γέγονεν
άνθρωπος , και σωματικώς , ώς φησιν ο Απόστολος ,
κατώκησεν η θεότης εν τη σαρκί • ίσον τώ φάναι ,
Θεός ών, ίδιον έσχε σώμα , και τούτω χρώμενος
οργάνω, γέγονεν άνθρωπος δι' ημάς.
Της αυτής ακολουθίας.
Της σαρκός πασχούσης , ουκ ήν εκτός ταύτης
ο Λόγος • διά τούτο γάρ αυτού λέγεται και το
πάθος και θεϊκώς δε ποιoύντος αυτού τα έργα του
Πατρός , ουκ ήν έξωθεν αυτού η σάρξ · αλλ' εν αυτώ
τω σώματι ταύτα πάλιν ο Κύριος επoίει · διά τούτο
γάρ και άνθρωπος γενόμενος έλεγεν : El ου ποιώ τα
έργα του Πατρός μου, μη πιστεύετε μοι ει δε
ποιώ, κάν εμοί μή πιστεύετε, τοίς έργοις πι-
στεύετε, ίνα γινώσκητε , ότι εν εμοί ο Πατήρ,
B
καγώ εν αυτω. 'Αμέλει ότε χρεία γέγονε την τεεν-
θεράν του Πέτρου πυρέσσουσαν εγείραι, ανθρωπίνως
μεν εξέτεινε την χείρα, θεϊκώς δε ήν παύων την νο-
σου . Και επί μεν του εκ γενετής τυφλού ανθρώ-
πινον από της σαρκός ήφίει το πτύσμα , θεϊκώς δε
τους οφθαλμούς ήνοιγε διά του πηλού · επι δε τού
Λαζάρου φωνήν μεν , ώς άνθρωπος , ανθρωπίνην ήφίει ·
θεϊκώς δε , ως Θεός , τον Λάζαρον ήγειρεν εκ νεκρών .
Ταύτα δε ούτως εγίνετο , και εδείκνυτο , ότι μη
φαντασία αλλά αληθώς ήν έχων σωμα · έπρεπε δε
τον Κύριον, ενδιδασκόμενον ανθρωπίνην σάρκα, ταύ-
την μετά των ιδίων παθών αυτής όλης ενδύ .
σασθαι , ένα , ώσπερ ίδιον αυτού λέγομεν είναι το
σώμα , ούτω και τα του σώματος πάθη ίδια μόνον
αυτού λέγηται , ει και μή ήπτετο κατά την θεό-
C
τητα αυτού. Ει μεν ούν ετέρου ην το σώμα, εκείνου
αν λέγοιτο και τα πάθη · ει δε του Λόγου ή σαρξ
( ο γάρ Λόγος σαρξ εγένετο) , ανάγκη και τα
της σαρκός πάθη λέγεσθαι αυτού, ου και η σάρξ
εστιν. Ού δε λέγεται τα πάθη, οίά εστι μάλιστα
το κατακριθήναι, το μαστιγωθήναι , το διψάν, και ο
σταυρός , και ο θάνατος , και αι άλλαι του σώματος
ασθένειαι , τούτου και το κατόρθωμα και η χάρις
εστί . Διά τούτο τοίνυν ακολούθως και πρεπόντως ουκ
άλλου , αλλά του Κυρίου λέγεται τα τοιαύτα πάθη :
ένα και η χάρις παρ' αυτού ή και μή άλλου λάτραι
γινώμεθα , αλλά αληθώς θεοσεβείς , ότι μηδένα
των γενητων , μηδέ κοινόν τινα άνθρωπον , αλλά τον
εκ του Θεού φύσει και αληθινόν Υιόν τούτον και
γενόμενον άνθρωπον, ουδέν ήττον Κύριον αυτόν και
Θεόν και Σωτήρα επικαλούμεθα. D
Τούτο δε τις ουκ αν θαυμάσειεν ; ή τις ουκ αν
σύνθοιτο θείον αληθώς είναι το πράγμα ; Ει γάρ
τα της θεότητος του Λόγου έργα μη δια του σώμα-
της εγίνετο , ουκ αν εθεοποιήθη άνθρωπος και
πάλιν, ει τα ίδια της σαρκός ουκ ελέγετο του Λό-
γου, ουκ άν ήλευθερώθη παντελώς από τούτων και
άνθρωπος " αλλ' ει άρα προς ολίγον μεν άνε παύετο,
πάλιν δε έμενεν η αμαρτία εν αυτώ και η φθορά,
ώσπερ επί των έμπροσθεν ανθρώπων γέγονε , και
τούτο δείκνυται . Πολλοί γούν άγιοι γεγόνασι και
1
1 Coloss. 1 , 9. 1 Joan . 1 , 37, 38 . * Μatth . VIII, 14. • Joan . 1, 14.
PATROL . GR . CXXX .
426
propter nos bominem postea faclum fuisse alque,
ut loquitur Apostolus, divinilalem corporaliter in
carne habitasse , quod idem est ac si diceret,
Cum Deus esset, proprium habuit corpus , quo ut
instrumento ulens, homo propter nos factus est ,
De eodem argumenlo.
Hinc cum caro pateretur, extra eam non eral
Verbum , quæ causa est cur ejus csse passio dica -
cur. Cum item ipse Patris opera divine ellicerel.
extra ipsum non erat caro, sed in ipso corpore hæc
efliciebat Dominus. Idcirco enim factus homo aie
bat : Si Patris mei opera non facio, mihi credere no
lile : si autem facio , si mihi credere nolilis, operi
bus sallem credile, ul cognoscatis Palrem in me esse,
el me in illo ! Certe cum opus fuit socrum Petri
febri laborantem curare , humano quidem more
manum extendit , sed morbum divinitus repressit.
Similiter cum cæcum nalum sanavit , humanum
sputum e carne emisit, sed per lulum oculos ejus
divine aperuit. In Lazaro quoque a mortuis exci
lando humanam quidem vocem , ut homo, cdidit :
sed divine, ut Deus, Lazarum ad vilam revocavit .
Hæc auteni idcirco ila palain fiebant, quod nor
specie sed revera corpus haberet. Nempe decebal
Dominum , humanam carnem induentem , lolam
eam cum propriis affectionibus induere, ut queni ·
admodum proprium ejus esse corpus dicimus, ita
etiam corporis affectiones, ejusdem solum propriit
esse dicerentur, tametsi ejus non attingebant divi
nitatem. Itaque si alterius essel corpus , illius eliam
esse affectiones dicerentur : sed si Verbi caro est
( Verbum enim caro factum est ' ) , necesse est car
nis atfectiones illius dici cujus ipsa caro est. Cujus
porro dicuntur affectiones, quales in primis sunt ,
condemnari , flagellis cædi , sitire, cruci afligi, mo
ri, aliæque corporis infirmitates, ejusdem quoque
sunt lum præclare gesta tum gratia . Eam igitur ob
rem congruenter et convenienter hujusmodi affe
cliones non alterius , sed Domini esse dicuntur, ut
et gratia ab illo sit , et nullius alius , sed vere Dei
cultores essemus , quippe qui nullam e rebus factis
nec vulgarem aliquem hominem , sed verum et na
tura ex Deo genitum Filium invocemus, qui idem
lametsi faclus est homo, nihilominus et Dominus
el Deus el Salvator est.
Cui porro id admirabile non videbitur , vel quis
rem vere divinam esse non consenserit ? Nisi enim
divinitatis Verbi opera per corpus essent facta ,
nunquam homo divinus effeclus fuisset : et vi .
cissim nisi quæ carnis propria suni , Verbi esse
dicerentur, ab his homo non penitus fuisset lie
beralus. Verum si aliquod lempus cessassent ,
rursus tamen in homine peccatum et corruptio
remansisset, uti antea contigit bominibus : ne
que id probalu est dillicile. Multi nempe sancti et
16
427 EUTHYMII ZIGABENI 428
ab omni peccato puri exstitere : quineliam Jere- A καθαροί πάσης αμαρτίας : Ιερεμίας δε και εκ κοι
mjas ab utero sanclus est effectus ' , et Joannes λίας ηγιάσθη και Ιωάννης έτι κυοφορούμενος
cum in matris uiero adhuc gestaretur ,, ad Deiparte εσκίρτησεν εν αγαλλιάσει επί τη φωνή της Θεοτόκου
Mariæ vocem lætitia exsultavit . Verumtamen Re- Μαρίας · και όμως 'Εβασίλευσεν ο θάνατος από
0

gnavil mors ab Adam usque ad Moysen , eriam in
eus, qui non peccaverunt, in similitudinem prævarica-
tionis Adæ : , alque ila homines nihilominus mor-
tales et corrupti propriisque naturæ affectionibus
subjecti permansere. Jam vero postquam Verbum
homo factus est, et quæ carnis sunt, propria sibi
esse voluit, bæc non amplius corpus atlingunt, ob
Verbum quod in ipso faclum est , sed consumpla
ab illo sunt, nec janı homines suas propter affectio-
nes peccatores et mortui manent, sed Verbi virtute
reviviscentes , immortales atque incorrupti perpe-
tuo durant. Quocirca cum caro ex Deipara Maria
nascitur, ipse lamen natus esse dicitur, quo doo
nanle alii nascuntur ut sint , ut scilicet nostrum
ipse ortum in se transferat, hincque nos nou jam,
ut terra sola, in terram revertamur, sed tanquam
cum cælesti Verbo conjuncti, in cælos ab ipso
perducamur. Similiter igitur haud absque ratione
alias corporis affectiones in seipsum transtulit, ut
videlicet, non jam ut homines , sed ut proprie ad
ipsum Verbum pertinentes, æternæ vitæ participes
redderemur. Nec enim deinceps, ut in priori origi-
ne, in Adam morimur, sed nostra origine omnibus-
que carnis infirmitatibus in Verbum ipsum trans-
latis, e terra excitamur, soluta peccati maledictione,
ejus merito, qui in nobis, nostri gratia, maledictio
ſactus est , idque admodum convenienter. Nam C
quemadmodum nos omnes, ut qui ex terra sumus ,
in Adam morimur : ita ex aqua et spiritu sursum
regenerati , Omnes in Christo vita donamur.
Ut autem accuratius cognosci possit natu-
ram Verbi pati nibil posse , carnisque infirmitates
propter carnem ipsi attribui, haud absre erit beatum
Petrum audire : dignus siquidem testis est cui de
Salvatore dicenti fides habeatur. Sic ergo in Epi-
stola scribit : Christo igitur pro nobis carne passo .
Proinde cum esurire dicitur et sitire , laborare , igno-
rare,, dormire,, Mere,, postulare,,fugere,, nasci , cali- διψάν , και κάμνειν , και μη ειδέναι , και καθεύ
cem deprecari, ac denique quæcunque carnis propria
sunt,, de singulis recte dici possit :: Christoigitur,, cat- γεννάσθαι, και παραιτείσθαι το ποτήριον , και απλώς
ne pro nobis, esuriente el sitiente, seque ignorare di-
cente , colaphis cæso , el laborante pro nobis carne : εκάστου Χριστού ούν πεινώντος και διψώντος υπέρ
exaltatoitem, nascenle, crescente , carne ; timente et D ημών σαρκί • και μη ειδέναι λέγοντος και ρα·
latente , carne; ac dicentesimiliter, Si feri potest , .
a ,
transeat a me calis ste , vapulante et accipiente pro
nobis cirne :in ceteris demum similibus rite addi
queat, pro nobis carne. Idcirco enim et ipse Aposlo
Jus dicit , Christo igitur passo , non divinitate , sed
pro nobis carne, ut illæ affectiones non propriæ Verbi
naturx, sed carnis natura propriæ esse agnosce
rentur. Nemini igitur liec humana sint scandalo,
sed omnes potius agnoscamus Verbum quidem pro
naturæ sue conditione nihil pati posse , sed propter
'Αδάμ μέχρι Μωσέως , και επί τους μη αμαρτή
σαντας , επί τώ ομοιώματα της παραβάσεως 'Α .
δάμ και ούτως έμενον ουδέν ήττον οι άνθρωποι
θνητοί και φθαρτοι, δεκτικοί των ιδίων της φύσεως
παθών. Νύν δε του Λόγου γενομένου ανθρώπου,
και ιδιοποιουμένου τα της σαρκός , ουκέτι ταύτα του
σώματος άπτεται διά τον εν αυτώ γενόμενον Λόγον .
αλλ ' υπ ' αυτού μεν ανήλωται , λοιπόν δε οι άν .
θρωποι ουκέτι κατά τα ίδια πάθη μένουσιν αμαρ
τωλοί και νεκροί , αλλά κατά την του Λόγου δύναμιν
αναστάντες , αθάνατοι και άφθαρτοι αεί διαμένουσιν..
B " Οθεν και γεννωμένης της σαρκός εκ της Θεοτό
κου Μαρίας, αυτός λέγεται γεγεννήσθαι , και τοις άλ
λους γένεσιν εις το είναι παρέχων: ένα την ημών εις
εαυτόν μεταθή γένεσιν , και μηκέτι ως γη μόνη
δόντες εις γην απέλθωμεν, αλλ ' ώς τώ εξ ουρανού
Λόγω συναφθέντες , εις ουρανούς αναχθώμεν
παρ' αυτού. Ουκούν ούτω και τα άλλα πάθη του σώ
ματος ουκ απεικότως εις εαυτόν μετέθηκεν ίνα μη
κέτι ως άνθρωποι , αλλ' ώς ίδιου του Λόγου, της αιω
νίου ζωής μετάσχωμεν. Ουκέτι γάρ κατά την προτέ
ραν γένεσιν εν τω 'Αδάμ αποθνήσκομεν · αλλά λοι
πόν της γενέσεως ημών και πάσης της σαρκικής
ασθενείας μετατεθέντων εις τον Λόγον , εγειρόμεθα
από γης , λυθείσης της δι' αμαρτίαν κατάρας
διά τον εν ημίν υπέρ ημών γενόμενον κατάραν και
είκότως γε. " Ωσπερ γάρ εκ γης όντες πάντες εν τω
'Αδάμ αποθνήσκομεν , ούτως άνωθεν εξ ύδατος και
πνεύματος αναγεννηθέντες , εν τώ Χριστώ πάντες
ζωοποιούμεθα .
"Ινα δε και το απαθές της του Λόγου φύσεως,
και τας διά την σάρκα λεγομένας ασθενείας αυτού
γινώσκειν τις ακριβέστερον έχη ,5 καλόν ακούσαι
του μακαρίου Πέτρου αξιόπιστος γαρ ούτος γένους
αν μάρτυς περί του Σωτήρος γράφει τοίνυν εν τη
Επιστολή λέγων· Χριστού ούν παθόντος υπέρ
ημών σαρκι . Ουκούν και όταν λέγεται πεινάν, και
δειν , και κλαίειν, και αιτείν , και φεύγειν , και
πάντα τα της σαρκός , λεχθείη αν ακολούθως εφ'
πιζομένου , και κάμνοντος υπέρ ημών σαρκι » και
υψουμένου πάλιν, και γεννωμένου , και αυξάνοντος
σαρκί• και φοβουμένου , και κρυπτομένου σαρκί:
και λέγοντος , Ει δυνατόν , παρελθέτω απ' έμου
το ποτήριον τούτο , και τυπτομένου , και λαμβά
νοντος υπέρ ημών σαρκί • και όλως πάντα τα τοιαύ
υπέρ ημών σαρκί . Και γάρ και αυτός ο
Α' πόστολος διά τούτ' είρηκε , Χριστού ούν παθόν .
τoς oύ θεότητι , αλ..' υπέρ ημών σαρκι , ίνα μη
αυτού του Λόγου ίδια κατά φύσιν , αλλ' αυτής της

• Jerem . I , 5. • Luc. 1 , 44. • Rom . ν , 14. • 1Pelr. IV , 1 . * Μatth . XXVI , 39.

429 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XI. 430

σαρκώς ίδια φύσει τα πάθη επιγνωσθή . Μη τοίνυν A carnem quam induit ista illi alleibei , quia nempe
εκ των ανθρωπίνων τις σκανδαλιζέσθω , αλλά μάλ- haec carnis propria sunt ipsumque corpus Salvato
λον γινωσκέτω, ως την φύσιν αυτός ο Λόγος απα- ris est proprium. Quocirca ille quidem , nullis ex
θής έστι, και όμως δι' ήν ενεδύσατο σάρκα , λέ- natura sua obnoxius affectionibus, sicuti esl perma
γεται περί αυτού ταύτα , επειδή της μεν σαρκός net, nee ab his læditur, sed eas potius delel et ex
ίδια ταύτα, του δε Σωτήρος ίδιον αυτό το σώμα . Και terminat : homines autem , ipsis affectionibus in
αυτός μεν απαθής την φύσιν, ώς έστι , διαμέ- illum, qui earum expers est , veluti translatis et de
νει, μή βλαπτόμενος από τούτων , αλλά μάλλον εξ- letis , iis et ipsi liberi pariter in perpetuum fiunt ,
αφανίζων και απολλύων αυτά οι δε άνθρωποι, os quemadmodum his verbis Joannes docet : Et scitis
εις τον απαθή μεταβάντων αυτών των παθών και quod ille apparuil, ut peccala nostra tolleret, el pec
απηλειμμένων, απαθείς και ελεύθεροι τούτων λοιπόν catum in eo non est " . Quæ cum ila sint,nullus certo
και αυτοι εις τους αιώνας γίγνονται , καθώς εδίδαξεν locus hæretico relinquitur hoc modo obirectandi :
ο Ιωάννης λέγων · Και οίδατε , ότι εκείνος έφα- Quare care que natura mortalis est reviviscit ? Quod
νερώθη , ίνα τας αμαρτίας ημών άρης και si reviviscit, cur non iterum esurit ct silit, et pali
αμαρτία εν αυτώ ουκ έστι. Τούτου δε ούτως όντος , tur, mortalisque manet cum ex terra sit facta ? Quo
ουκ εγκαλέσει τις αιρετικός , Διά τι ανίσταται η σαρξ modo vero quod illi naturale est ab ea discessit !
φύσει θνητή τυγχάνουσα ; Ei oè xal avistatai, B Tunc enim caro ad bujusmodi nugacem hæreticum
διά τι μή πάλιν πεινά και διψά , και πάσχει , και posset respondere : Ego quidem ex terra sum se
μένει θνητή ; Εκ γαρ της γης γέγονε , και το κατά cundum naturam mortalis, sed postea Verbi caro
φύσιν πως αν απ ' αυτής παύσοιτο ; Δυναμένης τότε facta sum , quod meas affectiones , lametsi earum ex
της σαρκός αποκρίνεσθαι προς τον ούτω φιλό- pers, portavit, hisque ipsa libera effecta sum , nec
νεικον αιρετικόν: Ειμι μεν εκ γής κατά φύσιν θνητή , jam deinceps illis servio ob Dominum qui me ab
αλλ ' ύστερον του Λόγου γέγονα σαρξ , και αυτός iisdem liberavit. Nam si me reprehendis quod a na
.
εβάσταξε μου τα πάθη , καίτοι απαθής ών · εγώ lurali corruptione fuerim liberata : vide ne etiam
δε γέγονα τούτων ελευθέρα , ουκ αφιεμένη δουλεύειν reprehendas, quod Dei Verbum meam servitutis for
έτι τούτοις διά τον ελευθερώσαντά με Κύριον από mam acceperit. Ut enim Dominus, indulo corpore,
τούτων . Ει γάρ εγκαλείς , ότι της κατά φύσιν απήλ- homo est factus; ila nos homines per Verbi carnem
λάγην φθοράς , όρα μη εγκαλέσης , ότι ότου Θεού assumpti, divini ab so efficimur , æternæque vilic
Λόγος την εμήν της δουλείας έλαβε μορφήν . Ως bæredes in posterum sumus .
γάρ ο Κύριος , ένδυσάμενος το σώμα , γέγονεν άνθρωπος, ούτως ήμείς οι άνθρωποι παρά του Λόγου τε θεο
ποιούμεθα προσληφθέντες διά της σαρκός αυτού, και λοιπόν ζωήν αιώνιον κληρονομούμεν .
Ταύτα αναγκαίως προεξετάσαμεν, ίνα , ο Hæc primum expendere necesse fuit, ut si Do
εάν ίδωμεν αυτόν δι ' οργάνου του ιδίου σώματος nminum viderimus,, sui corporis instrumento,, aliquid
θεϊκώς πράττοντά τι η λέγοντα , γινώσκωμεν , ότι divine agenlem aut dicentem , meminerimus eum cum
Θεός ών, ταύτα εργάζεται και πάλιν , εάν ίδωμεν αυ- Deus sit, isla ellicere. Si vero rursus eumdem videri
τον ανθρωπίνως λαλούντα , ή πάσχοντα , μη αγνοώ- mus humano more loqui el pati , non ignoremus illum ,
μεν , ότι σάρκα φορών γέγονεν άνθρωπος, και ούτω carne indula , factum esse hominem , sicque illa et
ταύτα ποιεί και λαλεί . Έκάστου γάρ το ίδιον γινώ- agere et loqui. Si enim quod utriusque proprium est
σκοντες , και αμφότερα εξ ενός πραττόμενα βλέποντες perceperimus,et utraque ab uno agi consideraverioms
και νοούντες , ορθώς πιστεύομεν , και ουκ άν ποτε et intellexerimus , recla profecto erit fides nostra , nec
πλανηθησόμεθα . Εάν δέ τις, θεϊκώς τα παρά του unquam fulurum est ut erremus. At si quis, bis qua
Λόγου γινόμενα βλέπων, αρνήσηται το σώμα, ή και a Verbo divine fiunt conspectis , ejus corpus negave
τα του σώματος ίδια βλέπων, αρνήσηται την του rit : vel si ea quæ corporis propria sunt inluilus,
Λόγου ένσαρκον παρουσίαν, ή εκ των ανθρωπί- corporeum Verbi adventum ausus fuerit inti
νων ταπεινά περί του Λόγου φρονήση , ο τοιούτος , ciari, aut ex humanis gestis abjecte de Verbo sen
ως μέν Ιουδαϊκός κάπηλος μίσγων τον οίνον ύδατι , serit, isti non secus ac Judaico cauponi, vinu'n cum
σκάνδαλον νομίσει τον σταυρόν , ώς δε " Ελλην, και aqua miscelli 1, crux scandalum erit, idemque gen
μωρίαν ηγήσεται το κήρυγμα, οία δή και οι θεομάχοι Cili similis , praedicationem stuluiliam esse censebit ,
και
'Αρειανοί πεπόνθασι . Τα γαρ ανθρώπινα βλέποντες quod jam Dei liostibus Arianis accidit , qui nimirum
του Σωτήρος ενόμισαν αυτόν είναι κτίσμα. Ουκούν ob bumanos Salvatoris actus, creatum eum esse
έδει και τα θεϊκά βλέποντας αυτούς έργα του Λο- arbitrati sunt .. Quidni igitur etiam ob divina illius
γου , αρνήσασθαι του σώματος αυτού την γένε-- opera ,, ejus corporis procreationem negaverint se
σιν , και λοιπόν και Μανιχαίοις εαυτούς συγκατ- seque deinceps Manieheis adjuuxerint ? Verum vel
αριθμείν . Αλλ ' εκείνοι μεν κάν οψέ ποτε μανθα- saltem sero illi quidem discant Verbum carnem esse
νέτωσαν, ότι ο Λόγος σαρξ εγένετο ημείς δε, τον faclum : nos autem fidei scopum retinentes, agno
σκοπός της πίστεως έχοντες , επιγινώσκωμεν à scamus eorum, quæ inale illi intelligunt, rectam esse
hac dicta,, Paler diligit Filium
διανοούνται ούτοι κακώς , ορθήν έχοντα την διάνοιαν. significationem. Nam hæc
Joan , III , 3. * Isa . 1 , 22. 1 Cor . 1, 23.
 131 EUTUYMII ZIGABENI 432
et omnia dedit m manu ejus 1 ; el, Οι»nia mihi tra . A Το γαρ, Ο Πατηρ αγαπά τον Υιόν , και πάντα
dila sunt a Palre meo ' ; et, Non possum ego a meipso δέδωκεν εν τη χειρί αυτού και το, Πάντα μοι
facere quidquam, sed sicut audio, judico 3, aliaque παρεδόθη υπό του Πατρός μου και το, Ου δύνα .
id genus nequaquam demonstrant Filium aliquando μαι εγώ ποιείν απ' έμαυτού ουδέν : αλλά καθ
ista non habuisse. Qui enim fieri possit, ut ea ως ακούω, κρίνω και όσα τοιαύτα εστι ρητά, ου
quæ Pater liabel, ille non semper habuerit, qui so- το μή έσχηκέναι ποτέ τον Υιόν ταύτα δείκνυσι. Πώς
lus natura Verbum et Sapientia Patris est : cujus γάρα έχει ο Πατήρ, ουκ είχεν αϊδίως ο μόνος κατ'
item bæc sunt verba : Omnia quæ habet Pater, mea ουσίας του Πατρός Λόγος και Σοφία, και και λέ
sunt * , ct , quc mea sunt, Patris etiam, sunt : ? Si γων : Πάντα όσα έχει ο Πατήρ , έμά εστι· και , τα
enim que Patris sunt, sunt quoque Filii , Inecque εμά του Πατρός εστιν ; Ει γάρ τα του Πατρός του
semper Pater Irabet , perspicuum sane est, ea quæ Υιού έστιν, αεί δε ταύτα έχει ο Πατήρ, δηλον
Filius habel, cum eadem sint Patris , semper in illo ότι ά έχει ο Υιός, ταύτα όντα του Πατρός , αεί έστιν
esse. Non igitur isla commemorabal, quasi ea ali- εν αυτώ. Ου διά το μή έσχηκέναι ούν ποτε ταύτα
quando non habuerit :: sed quod Filius , qui ea quæ έλεγεν· αλλ ' ο έχων αϊδίως ο Υιός & έχει , παρά
habel, semper habet, ipsa a Patre habet. του Πατρός έχει.
Ne quis enim Filium omnia quæ habet Paler, B "Ινα γάρ μή τις, βλέπων τον Υιόν έχοντα
habere intelligens, ex summa illa similitudine, quæ πάντα όσα έχει ο Πατήρ, εκ της απαραλλάκτου
absque ulla est differentia , et ex identitate, ut hoc ομοιότητος και ταυτότητος ών έχει, πλανηθείς
verbo ular, eorum quæ habel, eo impietatis cum κατά Σαβέλλιον ασεβήση , νομίσας αυτόν είναι τον
Sabellio errans deveniret , ut ipsum esse Patrern ar- Πατέρα· διά τούτο το, εδόθη μοι, και το, έλαβον ,
1

bitrarelur : idcirco his est usus vocibus, Dala est και το, παρεδόθη μοι , είρηκεν υπέρ του μόνον
mihi e , accepi ” , tradita sunt mihi , ut id solumn os . δείξαι ότι ουκ έστιν αυτός ο Πατήρ , αλλά του Πατρός
tenderet, se videlicet Patrem non esse, sed Patris ο Λόγος , και ο αΐδιος Υιός έστι, διά μέν την ομοιότη
Verbum æternumque esse Filium , qui ob suam qui- τα του Πατρός έχων αϊδίως άπερ έχει παρ' αυτού
dem cum Patre similitudinem semper babet quæ ab διά δε το είναι αυτον Υιόν , εκ του Πατρός έχει
co habel; quia vero Filius idem ipse est, idcirco ex άπερ αϊδίως έχει. " Οτι γάρ το, εδόθη , και το, παρ
Patre habet quæ semper habet . Quod enim hæc εδόθη , και τα όμοια τούτοις , ουκ έλαττοι την θεό
verba , data est , tra ,ila sunt, aliaque similia, Filii τητα του Υιού , αλλά και μάλλον δείκνυσιν αυτόν αλη
divinitatem non minuant, sed potius eum vere Fi- θώς Υιον , έξεστι και απ' αυτών των ρητών κg

liumi esse argumento sint, ex iisdem illis vocabulis ταμαθείν. Ει γάρ πάντα αυτό παρεδόθη: πρώτον μεν
licet discere. Nam si omuia illi tradita sunt, primum άλλος έστι των πάντων, ών παρέλαβεν: έπειτα , πάν
sequitur eum alium esse ab omnibus quix acce- των ών κληρονόμος, μόνος ο Υιός έστι και ίδιος
pii. Deinde , cum omnium sit liares , certe solus κατ' ουσίαν του Πατρός . Ει γάρ εις ήν των πάν
ipse quoque Filius et proprius est Patris secun. των, ου πάντων ήν αυτός κληρονόμος . Νύν δε ,
dum naturam . Si enim e numero omniumli esset , πάντα λαμβάνων αυτός, άλλος έστι των πάντων και
μου omnium profecto essel Irieres. Quaproριer μόνος ίδιος του Πατρός . "Οτι δε πάλιν το, εδόθη , και>

cum omnia ipse accipial, alius utique est ab omni- παρεδόθη , ου το ποτε μη έχειν αυτόν δείκνυσι,
bus , solusque est proprius Patris. Quod vero his δυνατόν εκ του ομοίου ρητού και περί πάντων συν
verbis data est, et, tradita sunt, non significetur eum ιδείν το τοιούτον . Φησί γάρ αυτός ο Σωτήρ" "Ωσπερ
liis aliquando caruisse, ex simili loco perspicere cæ- ο Πατήρ ζωή έχει εν εαυτώ, ούτως και το για
Icraque inde licet intelligerc . Ait nempe Sale δέδωκε ζωήν έχειν εν εαυτώ. Εκ μέν γάρ του
valor ipse : Sicut Pater habet vitam in semetipso , sic λέγειν, δέδωκε , σημαίνει εαυτόν μή είναι τον Πα
dedit el Filio vitam habere in semetipso ". Nam cuni τέρα εν δε τω λέγειν, ούτως, δείκνυσι την προς τον
dicit, dedil, se non esse Patrem declarat : particula Πατέρα του Υιού φυσικής ομοιότητα και ιδιότητα.
aulem , sic , utitur, ut naturalem Filii cum Patre si- E! μεν ούν ήν ποτε ότε ούκ είχεν ο Πατήρ, δηλον ,
militudinem et proprietatem significet. Si igitur fuit D ότι και ο Υιός ήν ότε ούκ είχεν. Ως γάρ ο Πα
aliquando cum Pater non haberet ea quæ habel : τήρ, ούτως και ο Υιός έχει. Ει δε ασεβές μεν τούτο
nullum dubium est quin etiam ſuerit aliquando Fi- λέγειν, ευσεβες δε μάλλόν έστιν ειπείν, ότι αεί έχει ο
lius , cum illa non haberet. Nam ut Pater habet, ita Πατήρ πώς ουκ άτοπον του Υιού λέγοντος, ότι,
' cl Filius.Verum si id impium dictu esi , e contrario ως ο Πατήρ έχει, ούτως και ο Υιός έχει , τούτους λέ
autem piùm est allirmare , semper Patrem habuisse, γειν μή ούτως έχειν, αλλ' άλλως έχειν; Μάλλον ούν
an non perabsurdum est , Filio asseverante quem ο Λόγος πιστός έστι, και πάντα , και λέγει ειληφέναι ,
admoduin Pater habet ita et Filium habere, illos αεί έχων , αυτά έχει παρά του Πατρός και ο
nihilominus contendere non ita sed aliter habere ? μεν Πατήρ ου παρά τινος, ο δε Υιός παρά του Πα .
Ulique Verbum magis fide dignum est , proindeque τρός έχει. Ως γάρ και επί του απαυγάσματος , ει
omnia quæ se a Patre accepisse testatur, ea semper αυτό το απαύγασμα λέγοι: Πάντα τόπον δέδωκέ μου
1 Jo . n . 1 , 35 . * Maith . xl, 27 . 3 Joan . V, 50. • Joan . XVI , 13. 8 Ioan . XVH, 10. • Matth . XXVII, 18.
O
1

Juali . Χ , 18. 8 Μatth . χι , 27 . • Joan . S. 26.

433 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT XI.. 931
το φως φωτίζειν " και ουκ απ ' έμαυτού φωτίζω, αλλ' A liabens, a Patre habet . Porro Pater illa a nemine
ως το φώς βούλεται τούτο δε λέγον , ου το ποτε habet, sed Filius habet'a Patre. Nam ut splendoris
μή έχειν εαυτό δείκνυσιν , αλλ' ότι του φωτός ιδιόν exemplo utar, si ipse splendor ita loqueretur : Om.
είμι, και τα εκείνου πάντα εμά εστιν. Ούτως και nem locum mihi lux ad illuminandum dedit, neque
πλέον επί του Υιού νοείν έξεστι . Και γάρ πάντα ex meipso illumino, sed ut luci placet ; sane hisce
δεδωκώς ο Πατήρ τω Υιό, πάντα πάλιν ο Πατήρ εν verbis non indicaret se aliquando non habuisse ,
το Υιώ έχει και του Υιού δε έχοντος, πάλιν ο Πα- sed potius ca esset sententia : Ego lucis sum pro
τηρ αυτά έχει . Ή γάρ του Υιού θεότης του prius, ejusque omnia mea sunt . Idem similiter et
Πατρός θεότης εστί- και ούτως ο Πατήρ εν τω Υιώ multo magis de Filio intelligendum est . Omnia enim
των πάντων την πρόνοιαν ποιείται . Pater Filio dedit, et rursus idem Paler omnia in
Filio babet. Filio item habente, eadem quoque Paler habet. Siquidem Filii divinitas, Patris est divinitas,
atque ita Pater in Filio res omnes providentia geril et administrat.
Των μεν ούν τοιούτων ρητών τοιούτος ο νους: Hæc igitur est illorum verborum sententia.
περί δε των ανθρωπίνως λεγομένων περί του Σω- Quäe pariler de Salvatore humano more dicuntur ,
τηρος , και ταύτα πάλιν ευσεβή την διάνοιαν έχει. eorum quoque pia est significatio . Idcirco enim illa
Διά τούτο γάρ και προεξητάσαμεν τα τοιαύτα , 2
Β prius examinare visum est, ut, si Dominum interro
ένα , εάν ακούσωμεν επερωτώντος αυτού, που Λάζα- gantem audierimus, ubi Lazarus jaceat ' : et cum,
ρος κείται , και όταν είς τα μέρη Καισαρείας ελθών ubi in partes Cæsareæ venit percunctatur, Quem me
πυνθάνεται 1 Τίνα με λέγουσιν οι άνθρωποι nomines esse dicunt ?? et, Quol panes habetis : ? el
είναι ; και , Πόσους έχετε άρτους ; και , τι θέλετε Quid vullis ut faciam vobis • ? ex his quæ explica
ένα ποιήσω υμίν ; γινώσκωμεν εκ των προειρημένων vimus, ista etiam recte possimus intelligere, mini
την ορθήν των ρητών διάνοιαν, και μη σκανδαλιζώ- meque, ut Dei hostes Ariani , scandalum patiamur.
μεθα κατά τους χριστομάχους 'Αρειανούς . Πρώτον Ιtaque primum ab impie sentientibus requirendum
μεν ούν τοις ασεβούσι τούτο οητέον , πόθεν νο- est, undénam eum ignorare arbitrenlur ? Nec enim
μίζουσιν άγνοείν αυτόν ; Ου γαρ ο επερωτών πάντως eum, qui interrogat, necesse est ignorare de quibus
και αγνοών επερωτά αλλ' έξεστι τον ειδότα και ερω- interrogat : verum licet etiam scientem de iis qu:
τάν , περί ών επίσταται . Αμέλει και ο Ιωάννης cognoscit sciscitari . Certe ipse Joannes Christum in .
επερωτώντα τον Χριστόν, Πόσους άρτους έχετε , οίδε terrogantem , Quol panes habelis, non nescientem
μη αγνοούντα, αλλά γινώσκοντα: φησί γάρ, Τούτο δε sed scientem agnoscit, hinc enim ail : Hoc antem
έλεγε πειράζων τον Φίλιππον· αυτός γάρ ήδει , τι dicebat lentans Philippum : ipse enim sciebat quid
έμε.λ.lε ποιείν . Ει δε ήδει όπερ επoίει , ούκ άρα C esset facturus 6. Quod si noveral quid faceret, non
αγκών , αλλά γινώσκων επερωτά . Από δε τού igitur nesciens sed sciens interrogabat. Hoc autem
του και τα όμοια νοείν έξεστιν, ότι , όταν έρωτα και ex loco alia possumus intelligere. Nec enim igno
Κύριος , ουκ αγνοών , που Λάζαρος κείται , ουδε rans Dominus interrogabat, ubinam jacerel Lazarus,
τίνα λέγουσιν αυτόν είναι οι άνθρωποι , επερωτά , neque, quem ipsum homines dicerent, sed hoc ipsum
αλλά γινώσκων όπερ ήρώτα αυτός , ειδώς τι μέλλει quodinterrogabat cognoscens , sciensque quid esset
ποιείν: και ταχέως μεν αυτών ούτω το σοφόν εκβάλ- facturus : alque ita facillime acutum illorum
λεται . "Αν δε φιλονεικώσιν έτι διά το επερωτάν, sophisma diluitur. Quod si in eo , quod interrogare
άκουέτωσαν , ότι εν μέν τη θεότητι ουκ έστιν άγνοια , dicitur,, velint insistere , audiant nullam in divini
της δε σαρκώς ίδιόν εστι το αγνοείν, καθάπερ είρη- tate ignorantiam esse , sed proprium esse carnis
ται. Και ότι τούτο αληθές εστιν , όρα πως ο Κύριος ignorare , uti dictum est. Quod quidem verum
ο πυνθανόμενος , που Λάζαρος κείται , αυτός είπε esse comperies, si observes quo pacto Dominus qui
μή παρών , αλλά και μακράν ών, Λάζαρος απέθανε, interrogavit ubi jacerel Lazarus ,, ipse non presens
και που απέθανεν. Ο δε κατ ' αυτούς νομιζόμενος sed procul absens dixerit Lazarum mortuum esse,
αγνοείν, αυτός έστιν και τους διαλογισμούς των μαθη- quove in loco mortuus esset. Et vero ille ipse, quem
των προγινώσκων, και ειδώς τα εν τη εκάστου καρ- p ignarum esse existimant , is est qui cogitationesprie
δία, και τι εστιν εν τώ ανθρώπων και το γε μείζον , ioscil discipulorum , et que in singulorum corde
αυτός μόνος γινώσκει τον Πατέρα, και λέγει : 'Εγώ geruntur, quidque sit in homine accurate novit ; et
εν τω Πατρί, και ο Πατήρ εν εμοί . quod majus est, solus ipse Patrem cognoscit ctdieil :
Ego in Patre, et Paler in me est 6.
Ούκούν παντί τούτο δηλόν έστιν , ότι της μεν Jtaque omnibus perspicuum est ignorationem
σαρκός έστι το αγνοείν , αυτός δε ο Λόγος , ή Λόγος au carnem pertinere, ipsum autem Verbum , quale
έστι , τα πάντα και πριν γενέσεως γινώσκει. Ουδε nus Verbum est , omnia prius etiam quam oriantur
γάρ , επειδή γέγονεν άνθρωπος , πέπαυται του cognoscere. Nec enim eo quod homo factus sit, Deus
είναι Θεός· ουδε , επειδή Θεός έστι, φεύγει το ανθρώ- esse desiit : neque quia Deus est, id quod humanum
πινον : μη γένοιτο ! αλλά μάλλον Θεός ών , προσελάμ- cst lugit : absit ; sed potius Deus cum esset, carnem
βανε την σάρκα, και εν σαρκί ών εθεoπoίει την assumpsit, et cum esset in carne , carnem ipsamı
1 Juan . ΧΙ, 34 . 9 Μatth . 11, 13. 3 Marc . VI , 58. • Matili . Xx , 32 . * Joan. VI , 6. • Join . ! » , 10.
 435 EUTHYMII ZIGABENI 436
divinam reddidit . Νam quernadinodum in ipsa inter- Α σάρκα . Και γάρ ώσπερ εν αυτή επυνθάνετο , ούτω και
rugabal, ita in eadem morļuum excitavit, omni- εν αυτή τον νεκρών ήγειρε και πάσιν έδειξεν ότι ο νε
busque aperle indicavit eum qui mortuis vitam el κρούς ζωοποιών και την ψυχήν ανακαλούμενος , πολλά
animanı restituil, multo magis res omnes occullas μάλλον τα κρυπτά πάντων επιγινώσκει και εγίνωσκε
Ε
optime nosse. Sciebat igitur ubi jaceret Lazarus, που κείται Λάζαρος • αλλ' επυνθάνετο · επoίει γάρ και
sed lamen sciscilatus est. Id autem fecit sanctissi- τούτο ο πανάγιος του Θεού Λόγος , και πάντα δι' ημάς
muin Dei Verbui , quod omnia nostri causa susti- υπομείνας , ίνα και ούτω την άγνοιαν ημών βαστάξας,
nuit , cum ut hoc nodo nostram ignorantiam por- χαρίσηται γινώσκειν τον μόνον εαυτού αληθινόν
ians, nobis solius veri sui Patris cognitionem in- Πατέρα και εαυτόν τον δι' ημάς επί σωτηρία πάν
perliret, tum ut nos docerel seipsum propter nos ad των αποσταλέντα , ής μείζων ουκ άν γένοιτο χάρις .
omnium salutem missum esse , qua gratia nulla Είδε, ίνα λυτρωθή το γένος το ανθρώπινον, επεδήμη
cerle major possit esse. Al si Verbum venit ut ho- σεν ο Λόγος , και ένα αυτούς αγιάση και θεοποιήση
.

minum genus redimeret atque ut sanctos illos et γέγονεν ο Λόγος σαρξ, τίνι λοιπόν ουκ έστι φανερόν,
divinos redderet caro factum est, cui nondum ex- ότι ταύτα άτερ ειληφέναι λέγει , ότε γέγονε σαρξ ,
ploratuin est ea quæ cum caro clu:a est, se ac- ου δι ' εαυτόν , αλλά διά την σάρκα λέγει; Εν ή γάρ
cepisse leslatur, non propter seipsum , sed pro- B ήν, λέγων , ταύτης ήν και τα διδόμενα χαρίσματα
pter carnem se accepisse signitirare ? Siquidem δι' αυτού παρά του Πατρός . Τίνα δε ήν & ηγείτο ,
gratie per ipsum a Patrc date ad illam pertinebant ίδωμεν, και τίνα ήν όλως & έλεγεν ειληφέναι , ένα
carnem , in qua ille ipse erat qui ista loquebalur. καν ούτως αισθάνεσθαι δυνηθώσιν εκείνοι . Δόξιν
Videamus aulem quænam petebat, ut quæ landem τοίνυν ηγείτο, και έλεγε: Πάντα μοι παρεδόθη , και
illa sunt quæ se accepisse
dixit, ut saltem μετά την ανάστασιν εξουσίαν πάσαν φησιν ειληφέ .
ila illi erubescant.Gloriain igitur petebat ' , aiebat- ναι. Αλλά και πρίν είπη , Πάντα μοι παρεδόθη ,
que, Omnia mihi iradila suni ' : post suam item res πάντων ήν Κύριος. Πάντα γάρδι' αυτού εγένετο, και
surrectionem se omnem accepisse polestalem affir- εις Κύριος ήν δι' ού τα πάντα. Και δόξαν μεν είχεν,
Alquiantequam dixit :Omnia
mat :.. Αιφui : mihi tradita sunt , ής Κύριος ήν και έστιν , ώς ο Παύλος φησιν Ει γάρ
omnium erat Dominus :: quippe cum omnia peripsum έγνωσαν , ουκ αν τον Κύριον της δόξης έσταύρω
facta sint ", el unus esset Dominus, per quem σαν». Είχεγάρην ηγείτο λέγων · Τη δόξηή είχον , πρό
omnia 1. Similiter cum gloriam postularet , Domi , του τον κόσμον είναι , παρά σοι . Και την εξουσίαν
hus ulique gloria, el eral el est, uti Paulus lesla- δε , ήν έλεγε μετά την ανάστασιν ειληφέναι , ταύτην
Our : Si enim cognosissent , nunquam Dominum glo» c είχε και προ του λαβείν , και προ της αναστάσεως .
riæ crucifixissent . Habebat siquidem quam hu- Αυτός μεν γαρ επετίμα δι' εαυτού λέγων, Υπαγε
jusmodi puscebat verbis : Gloria quam habui, prius.
: οπίσω μου, Σατανά. Και τους μαθηταίς εδίδου κατ'
quam mundus esset, apud le '. Potestalem pariter, αυτού την εξουσίαν, ότε και υποστρεψάντων αυτών
quam post resurrectione accepisse dicit,, habuit έλεγεν •'Εθεώρουν τον Σατανά, ως αστραπήν εκ
.

eliam priusquam eam acciperet, suainque ante
resurrectionem . Etenim ipse per se ipsum Satanam
sic increpabat: Recede a me, Satana 8 ; suis itein
discipulis polestatem adversus illum dedit , cum
illis reversis ail : Videbam Satanam sicut fulgur de
cælo cadentem 10. Verum ilerum ostenditur illud
quod accepisse dicit, eliam habuisse priusquam ac-
ciperet .. Siφuideuo dermones abigelial ,, etel que
quæ liga-
veral Salanas, ipse solvebat, ut patet in illa Abra-
hæ Glia " . Peccata idem condonavit, cum paraly-
tico et mulieri que ipsius unxit pedes , dixit : D των δήλον είναι, ότι και είχε λόγος ών, ταύτα και γε
Remilluniur ( ibi peccala " , Mortuis præterea vitam
reddidit , visuumque ceco nato restituit :: que quidem
omnia effecit non præstolatus donec eu agendi acci-
peret potestatem , sed ut bujusmodi potestate
jam præditus. Ex quibus diluciduin est quzeul
Verbum habuit, eadem et factum hominem et post-
quam revixit se accepisse dicere : nempe ut bo .
mines in terris quidem , Lanquam divinæ naturæ
participes per ipsum eflecti, potestatem adversus
daugnes consequcrentur, in cælis vero, tanquam
του ουρανού πεσόντα . Αλλά και πάλιν όπερ ελε
γεν ειληφέναι , τούτο και προ του λαβείν έχων δεί
κνυται. Τους τε γάρ δαίμονας απήλαυνε , και άπερ
ήν δήσας ο Σατανάς , έλυεν αυτός , ως επί της Αβρα
μιαίας θυγατρός εποίησε , και αμαρτίας ήφίει , λέ
γων το παραλυτικά , και τη τους πόδας αλειψάση
γυναικέ · 'Αφέωνταί σοι αι αμαρτίαι . Και νεκρούς
μεν ήγειρε , του τυφλού δε την γένεσιν αποκαθιστά ,
χαριζόμενος αυτό το βλέπεις. Και ταύτα εποιει ου
μένων έως λάβη , άλλο εξουσιαστής ών. Ως εκ τού
νόμενος άνθρωπος , και μετά την ανάστασιν ανθρω
πίνως ειληφέναι λέγεται , ίνα δι' αυτόν οι άνθρωποι
επί μέν της γης ως κοινωνοί γενόμενοι θείας φύ
σεως λοιπόν εξουσίαν έχωσι κατά των δαιμόνων εν
δε τους ουρανοίς ως ελευθερωθέντες από της φθοράς
αιωνίως βασιλεύωσι . Καθόλου γάρ χρή τούτο γινώ
σκειν, ότι ουδέν ών λέγει ειληφέναι, ως μη έχων
έλαβεν , ίνα της σαρκός εν αυτώ λαμβανούσης , λοι
πόν εξ εκείνης και εφ' ημάς η χάρις διαβαίνη βε
βαίως .

1 Joan , Xy , 1. i Luc. X , 22 . * Μatth. ΧΧνιιι, 18. • Joan . 1 , 3. 1 Cor. VΙΙΙ, 6, . I Cor. II,
8. 1 Jeau . Χνιι , 5. * Μatth . 16 , 10 . • Luc, x , 19. 10 ibid. 18. 11 Luc. XII , 16. i Maith . ix , 5 ;
Luc . VΙΙ, 18 .
427 PANOPLIA DOGMATICA , – TIT. XI.
curruptione liberali, perpetuo regnare possint. Id enim generatim sciendum est, nihil corum quæ accc
pisse dicit ,quasi ea non haberet accepisse : nam Verbum , utpote Deus, illa semper habuit. Verum se
cundum humanam naluram accepisse nunc dicitur, ut, carne in ipso accipiente, inde in nobis quæ data
sunt constanter permanerent.
Της αυτής ομοίως και ταύτα.
Τίνος δε χάριν γινώσκων έλεγεν, ότι ουδέ ο Υιός
οίδεν ; Ουδένα των πιστών αγνοείν oίμαι , ότι και
τούτο ουδέν ήττον διά την σάρκα ως άνθρωπος έλε-
γεν. Ουδε γάρ τούτο ελάττωμα του Λόγου έστιν ,
αλλά της ανθρωπίνης φύσεώς έστιν ίδιον και το
αγνοείν. Αμέλει λέγων εν τω Ευαγγελία περί του
κατά το ανθρώπινον αυτού • Πάτερ , ελήλυθεν ή
ώρα , δόξασόν σου τον Υιόν , δηλον, ότι και την
του παντός τέλους ώραν ώς μεν Λόγος γινώσκει ,
ώς δε άνθρωπος αγνοεί. 'Ανθρώπου γάρ ίδιον το
αγνοείν, και μάλιστα ταύτα . Αλλά και τούτο της
φιλανθρωπίας ίδιον του Σωτήρος. Επειδή γαρ γέγο-
νεν άνθρωπος , ουκ επησχύνετο διά την σάρκα την
αγνοούσαν ειπείν , Ουκ οίδα, ίνα δείξη, ότι ειδώς ως
B
Θεός, αγνοεί σαρκικώς . Ουκ είρηκε γούν, ότι Ουδε και
Υιός του Θεού, ίνα μή ή θεότης αγνοούσα φαίνεται ,
αλλ ' απλώς , Ουδε ο Υιός, ίνα του εξ ανθρώπων γενο .
μένου Υιού ή άγνοια ή. Διά τούτο και περί αγγέλων
είπών ουκ είρηκεν επαναβαίνων, ότι Ουδε το Πνεύμα
το άγιον , αλλ' εσιώπη,σε δεικνύς τα δύο ταύτα , ότι
ει το Πνεύμα ο δε , πολλώ μάλλον ο Λόγος ή Λόγος
>
οίδε , παρ' ου και το Πνεύμα λαμβάνει , και ότι περί
του Πνεύματος σιωπήσας φανερόν πεποίηκεν, ότι
περί της ανθρωπίνης αυτού λειτουργίας έλεγεν ,
Ουδε ο Υιός . Πάς δε πλήν των 'Αρειανών συνομο .
λογήσειεν, ώς και τον Πατέρα γινώσκων πολλώ μάλλον
οίδε της κτίσεως το όλον, εν δε τώ όλο και το τέλος
ταύτης. Και ει ώρισται η ώρα και η ημέρα παρά
του Πατρός, δηλόν έστιν, ότι διά του Υιού ώρισται, C praefinilanm . Quod autem per se prefinitum est,
και οίδεν αυτός το δι ' αυτού ορισθέν. Ουδέν γάρ έστιν
και μή διά του Υιού γέγονε τε και ώρισται,
Πάλιν τε, ει πάντα του Πατρός του Υιού έστι ,
τούτο γάρ αυτός είρηκε , του δε Πατρός έστι το ει-
δέναι τηνzήμέραν, δηλόν έστιν, ότι και ο Υιός οίδεν,
ίδιον έχων και τούτο εκ του Πατρός. Και πάλιν , ει
ο Υιός εν τω Πατρί , και ο Πατήρ εν τω Υιό , οίδε
δε ο Πατήρ την ημέραν και την ώραν ., φανερόν , ότι
και ο Υιός εν τω Πατρί ών, και ειδώς τα εν τω Πα-
τρί , οίδε και αυτός την ημέραν και την ώραν. Ει δε
και εικών εστιν αληθινή του Πατρός ο Υιός , οίδε δε
ο Πατήρ , δήλον ότι και περί του ειδέναι ταύτα την
ομοιότητα του Πατρός ο Υιός έχει . Συναριθμούντες
δε τοις γενητοί, οι 'Αρειανοί τον Υιόν του Θεού κατ ' D cantee , paulatin niedilantur quomodo Patrem
ολίγον και αυτόν τον Πατέρα ελάττονα της κτίσεως
μελετώσι λέγειν. Ει γάρ ο Πικέρα γινώσκων ουκ
οίδε την ημέραν , ουδε την ώραν, φοβούμαι μη μεί
ζων έσται , ώς αν εκείνοι μανέντες είπoιεν , ή περί
της κτίσεως, μάλλον δε ή περί του ελάττονος μέρους
της κτίσεως γνώσεις της περί του Πατρός γνώσεως .
'Αλλ ' ουκ αγνοών έλεγεν , Ουκ οίδα , αλλά δεικνύς ότι
σάρκα αγνοούσαν ενεδύσατο . Τότε γούν είρηκώς , Ουδε
ο Υιός οίδε , και των κατά τον Νώε ανθρώπων την
$
Ioan . Χνια , 1 .
438
Ex eodem loco et hæc,
Cur autem cognoscens dixerit, ne Filium quidem
nosse , neminem fidelium arbitror ignorare. Id
enim quoque propler carnem, ut homo, dixit ;
ea namque re Verbo nihil detrahitur, cum humanæ
naluræ proprium sit nescire . Alioqui cum in
Evangelio de se ut de homine dicat : Pater, venit
hora , clarifεα Filium tuum , perspicuum est eum et
mundi finis horam uti Verbum cognoscere , ut
hominem autem iguorare. Hoc enim est hominis
proprium , ut ignorel, et maxime res ejusmodi.
Quo tamen loco et Servaloris benignitatem agnos
cimus , qui cum esset etiam liomo non erubuit di
cere, se nescire, ut declararet, se , quamvis uti
Deus sciret, ut hominem ignorare. Non dixit autem ,
Ne Filius quidem Dei novit, ne divinitas ignara vi
deretur : sed simpliciter, Ne Filius quidem , ui Filii
ex homine facti ignorantiam esse constaret. Idcirco
el de angelis affirmans non ascendit eo, ut diceret, et
Spiritum sanctum nescire , sed tacuit, Ιec duo
significans, prinum si Spiritus novit, multo magis
Verburn, ut Verbum nosse , a quo Spiritus accipit ,
deinde cum de Spiritu siluisset, verba illa , Ne Filius
quidem , de ministerio suo humano dixisse. Nullus
autem est, exceptis Arianis, qui non confitealur
eum , qui Patrem novit, multo magis nosse rerum
procreatarum universitatem , in qua el ipsius orbis
fivis continetur. Quod si dies el hora præfinila
est a Patre, perspicuum est, eaia per Filium esse
id ipse nimirum novit. Nihil enim quod non per
Filium sit factum et præfinitum .
Preterea si omnia quæ Patris sunt, Filii sunt, ut
ipse dixit, Patris autem est, scire diem illanm , perspi
cuum est, eam et Filium nosse, cum id etiam pro
prium habeat ex Patre. Ad hæc si Filius in Patre est,
et Pater in Filio, novit autem Pater diem et horam,
non est dubitandum , quin Filius in Patre exsistens,
et sciens quæ sunt in Patre, noverit etiam ipse
diem et horam . Denique cum vera Patris ima
go sit Filius, norit autem Pater, palet in hoc
quoque Filium Patri similem esse . Ariani vero
Dei Filium in rerum procreatarum nuinero collo
ipsum rebus procreatis ininorein dicant ; si enim
qui Patrem novit diem et horam illam ignoral,
vereor, ne major sit, ut insanientes isli dicerent,
Cognitio , que ad res procreatas , Luo vero que
ad minorem earum parlem, quain quæ ad Patrem
pertinent. Cæterum non ignorans dixit, Non no
vi, sed indicans, se carnem ignaram induisse ,
dixit, Ne Filius quidem novit. Et hominum , qui
crant lempore Noe , ignorantiam commemorans
437 EUTHYMII ZIGABENI 440
statim subjecit : Vigilate igitur, quia nescitis , φuα Α άγνοιαν παραθείς ευθύς επήγαγε • Γρηγορείτε ούν ,
hora Dominus vesler venturus sil '. Et rursum ; ότι ουκ οίδατε ποια ώρα ο Κύριος υμών έρχεται .
Qua hora non putatis Filius hominis veniet ' . Quod Και πάλιν : Η ου δοκείτε ώρα ο Υιός του ανθρώ
si uti Dens ignorassel, dicendum erat : Vigilate igi- που έρχεται . Έδει δε , είπερ ήν άγνοών θεϊκώς, εί
tur, quia nescio, et qua hora non puto. Non autem πείν, Γρηγορείτε ούν, ότι ουκ οίδα , και η ου δοκώ
ila dixit , sed , Quia nescilis ros, et , Qua hora non ώρα. Νύν δε τούτο μεν ουκ είπεν, είρηκώς δε, ότι « Ουκ
pululis, ul ostenderet hominum esse proprium οίδατε υμείς, και και , « η ου δοκείτε ώρα, και έδειξεν, ότι
ignorare . Quapropler eorum et ipse carnem similem των ανθρώπων εστι το αγνοείν, δι' ους και αυτός την
habens, ct homo factus dicebat , Ne Filius quidem ομοίαν αυτών έχων σάρκα, και άνθρωπος γενόμενος
novit. Nam et de Noe non dixit, Non cognovit, sed, έλεγεν, ότι Ουδε ο Υιός οίδε. Και γάρ και επί του
Non cognoverunt , donec diluvium venils. Illi
9
Νώε ουκ είπεν, Ουκ έγνω, αλλ ' ουκ έγνωσαν έως ήλ
enim non cognoscebant, ipse autem diluvium in. θεν ο κατακλυσμός . Οι μεν γαρ ουκ εγίνωσκον, ο δε
ducens cognoscebat. Quamobrem el Noe dixit : τον κατακλυσμόν επάγων εγίνωσκε. Διά τούτο και
Ingredere tu, et filii tui lui in arcam . Si enim τω Νώε είρηκεν: Εισελθε , συ και οι υιοί σου εις
ignorasset , non prædixisset Noe : Septimo ab :
την κιβωτόν . Ει γάρ ήν άγνοών , ουκ αν προέλεγε
hinc die inducam pluriam super terram 5. Quem. Β τω Νώε, "Ετι γαρ ημερών επτά εγώ επάγω υετόν
admodum enim homo factus cum hominibus επί την γην. "Ωσπερ γάρ άνθρωπος γενόμενος μετά
esuril, et silit, et patitur, sic cnm hominibus ut ανθρώπων πεινά , και διψά , και πάσχει , ούτω μετά
>

homo non novil. Divinitas autem in Patre exsistens μεν ανθρώπων ως άνθρωπος ουκ οίδε , θεϊκώς δε εν
9

et Verbum et sapientia novit,, et nihil ignorat., Sic

el
et de Lazaro ut homo percunclatur, qui venerat , ut
eum in vilam revocarel, quique noverat, unde ani-
mam ejus acciret. Majus autem est scire, uti esset
anima ejus, quam nosse, ubi cadaver jaceret. lla
discipulos etiam interrogat, cum venisset in parles
Cæsarea, et scirel antequam Petrus responderet.
Nam si ea , de quibus Dominus percon tabalur, Pater
Pelro revelavit, perspicuum est id per Filium fuisse
factum : Nemo enim Filium novit nisi Pater, neque
Patrem quisquam πουir, nisi Filius , et cui νο- ο Ουδείς γαρ οίδε τον Υιόν ει μή ο Πατήρ, ουδε τον
bueril Filius revesare ' . Quod si Paliis Filiique
cognilio per Filium fit, non est dubium , quin ipse
Dominus interrogans prius palelecerit Pelro, que
a Patre acceperat, deinde autem interrogarit hu .
mano more, ut hic etiam ostenderet se qui ut
bomo interrogal, ut Deum scire , quæ Petrus essel
τω Πατρί ών ως Λόγος και σοφία οίδε , και ουδέν
έστιν ο αγνοεί. Ούτω και περί Λαζάρου πάλιν αν.
θρωπίνως πυνθάνεται ο απελθών εγείραι αυτόν, και
ειδώς πόθεν ανακαλέσεται την Λαζάρου ψυχήν. Μεί
ζον δε το ειδέναι πού ήν η ψυχή του ειδέναι που
έκειτο το σώμα. Ούτω και των μαθητών πυνθάνεται
ελθών εις τα μέρη Καισαρείας, καίπερ ειδώς και
πρίν αποκρίνασθαι τον Πέτρον. Ει γάρ ο Πατήρ
απεκάλυψε τώ Πέτρο περί ών ο Κύριος επυνθάνετο,
δηλόν έστιν, ότι διά του Υιού γέγονεν η αποκάλυψις .
Πατέρα τις οίδεν ει μή ο Υιός , και εάν θέλη ο Υιός
αποκαλύψαι. Είδε δι' Υιού ή τε του Πατρός και του
Υιού γνώσις αποκαλύπτεται , ουκ αμφίβολον , ώς
αυτός ο πυνθανόμενος Κύριος πρότερον αποκαλύψας
τω Πέτρα τα παρά του Πατρός ύστερον ανθρωπίνως
επυνθάνετο , ένα και εν τούτω δείξη , ότι σαρκικώς
>

responsurus. Noverat profecto Filius, qui Patrem
cognoscebat, qua quidem cognitione nec majus nec
perfectius quidquam esse potest .
Apostolus in secunda ad Corinthios Epistola : Scio,
inquit, hominem in Christo ante annos quatuordecim
sive in corpore nescio, sive extra corpus nescio ; Deus
scit '. Quid dicitis ? Novitne Apostolus quæ in ea
visione illi acciderunt, quamvis dicat, Nescio, an
non novit ? Si eum negatis nosse, videle, ne, erro- D καν λέγη, Ουκ οίδα , η ουκ οίδεν ; Ει μεν ουκ οίδε,
ribus assueti, in Phrygum impietatem delabamini
qui lum prophetas tum alios Verbi ministros nega-
Dant scire , que vel facerent , vel nuntiarent . Sin
novit dicens, Non novi , quia Christum in se omnia
sibi paleſacientem habebat, nonne per Christum
impugnantium cor vere evertitur, el per se con-
demnatur, qui cum Apostolum dicentem , Non novi,
110sse concedant , Christum dicenlein , Non ηουί,
nosse negent? Apostolus igitur patefaciente sibi
* Μatth. ΧΧιν, 49 . 9
Luc. ΧΙΙ , 40 .
Χι , 27 ; Luc . Χ, 22 . 1 II Cor. X1 , 2 .
( 1 ) Edit. Athanas . (tom. XVI, col . 42 Α ), αυτοκατάκριτός έστιν αυτών η κ. Annon revera perversus et damnatione
pet sc dignissimus est Dei hostium animus qui, etc.
πυνθανόμενος, ήδει θεϊκώς & έμελλε λέγειν ο Πέτρος .
Οίδεν άρα ο Υιός γινώσκων τον εαυτου Πατέρα, ής
γνώσεως ούτε μείζον, ούτε τελειότερον άν τι γένοιτο.
“Ο Απόστολος έν τη δευτέρα προς Κορινθίους
'Επιστολήγράφων φησίν,0ίδα άνθρωπον εν Χριστώ
προ ετών ιδ' , είτε εν σώματι ουκ οίδα, είτε εκτός
του σώματος ουκ οίδα. Ο Θεός οίδε . Τι τοίνυν
φατέ; οίδεν ο Απόστολος ο πέπoνθεν εν τη οπτασία,
σκοπεί ε μή μανθάνοντες πίπτειν, πέσητε και εις την
Φρυγών παρανομίαν των λεγόντων μη ειδέναι τους
προφήτας, μηδε τους άλλους τους διακονήσαντας τον
Λόγον, μήτε & ποιούσι, μήτε περί τίνων απαγγέλλου
σιν. Ει δε οίδε , λέγων, Ουκ οίδα • είχε γαρ εν αυτώ
τον Χριστόν αποκαλύπτονται τα πάντα • πώς ουκ αλη
θώς εξεστραμμένη των χριστομάχων , και αυτοκρά
τητος ( 1 ) εστιν ή καρδία, ότι τον μέν Απόστολον λέ
γοντα, Ουκ οίδα , λέγουσιν ειδέναι, τον δε Κύριον λέ .
· Matth . XXIV, 39 . • Gen. VI, 1 .. 8 Ιbid . 4. • Matth .
441 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT.. XI..
γοντα, Ουκ οίδα, λέγουσι μή ειδέναι ; Ο μεν ούν A Filio novit , quid sibi acciderit . Ει ideo dicit : Scio
'Απόστολος, αποκαλύπτοντος αυτή του Υιού, οίδεν ο hominem in Christo. Cognoscens autem hominem ,
πέπoνθε . Διά τούτο γάρ φησιν · οίδα άνθρωπον εν
Χριστώ. Ειδώς δε τον άνθρωπον, οίδε και πως ο άν-
θρωπος ήρπάγη . Ο δε Ελισσαίος βλέπων τον Ηλίαν,
οίδε και πώς ανελήφθη. Αλλά καίπερ γινώσκων,
όμως των υιών των προφητών νομιζόντων τον Ηλίαν
εις έν των ορέων υπό του Πνεύματος ερρίφθαι, αυτός
την μεν αρχήν γινώσκων και εώρακεν, έπειθε τους άν-
δρας , βιαζομένων δε εκείνων σεσιώπηκε, και συν-
εχώρησεν απελθείν . Αρ' ούν επειδή σεσιώπηκε , ουκ
εγίνωσκεν ; εγίνωσκε μεν ούν, αλλ' ώς ουκ ειδώς
συνεχώρησεν , ίνα εκείνοι πεισθέντες μηκέτι διστά-
σωσι περί της αναλήψεως Ηλίου . Ουκούν πολλά
μάλλον ο Παύλος, αυτός ών ο αρπαγείς , οίδε και πως
ήρπάγη. Και γάρ Ηλίας έγινωσκε, και ει επυνθά- B interrogaret, duallus de causis, ut ego quidem
νετο τις, είτεν αν, πώς ανελήφθη. Λέγει δε όμως και
Παύλος , Ουκ οίδα, δύο τούτων χάριν, ώς γε νομίζω,
ενός μεν ως αυτός είπεν, ίνα μη δια την υπερβολήν
των αποκαλύψεων έτερόν τις αυτόν λογίσηται υπέρ
και βλέπει ετέρου δε , ότι του Σωτήρος ειπόντος, Ουκ
οίδα , έπρεπε και αυτόν ειπείν , Ουκ οίδα, ίνα μή φαί-
νηται δούλος ών υπέρ τον Κύριον αυτού , και μαθη
της υπέρ τον διδάσκαλος .
Ουκούν και το Παύλο δεδωκώς ειδέναι πολλώ μάλ-
λον αυτός οίδε . Τίνος μεν ούν χάριν είπε τότε , Ουκ
οίδα , εί αυτός ώς Δεσπότης οίδεν ; Ως δε διερευνώντας
στοχάζεσθαι χρή, της ημών ένεκα λυσιτελείας, ώς γε
νομίζω, τούτο πεποίηκε . Και γάρ τα μεν προ του
τέλους απαντώντα δεδήλωκεν, ίνα, ώς είπεν αυτός, c vit, ne cum ea contingerent, nos ut peregrinos
μη ξενισθώμεν, γινομένων αυτών , αλλά και εκ τού-
των το μετά ταύτα τέλος προσδοκώμεν. Περί δε της
ημέρας και της ώρας ουκ ήθέλησε θεϊκώς ειπείν, ότι
Οίδα , αλλά σαρκικώς, ότι ουκ οίδα, ίνα μηκέτι επ-
ερωτήσωσιν αυτόν , και λοιπόν και μη ειρηκώς λυπήση
τους μαθητές, ή ειρηκώς παρά το συμφέρον αυτοίς
και πάσιν ημίν ποιήση . “ Ο γάρ αν ποιή , τούτο πάν-
τως υπέρ ημών έστιν , επειδή και δι' ημάς ο Λόγος
σαρξ εγένετο. Δι' ημάς τοίνυν είπεν • Ουδε ο Υιός
οίδε , και ούτε εψεύσατο είρηκώς, ανθρωπίνως γάρ
είπεν ως άνθρωπος, Ουκ οίδα, ούτε αφήκε τους μα-
θητάς αυτόν βιάσασθαι . Ειρηκές γάρ, Ουκ οίδα ,
έστησε κακείνων την ερώτησιν. 'Εν γούν ταίς Πρά-
ξεσι των αποστόλων εστι γεγραμμένον, ότι ήρώτων
αυτόν πάλιν οι μαθηται, πότε το τέλος έσται, και D lis geste continentur, scriptum est, discipulos ile
πότε παραγίνη , και είπεν αυτοίς φανερώτερον: Ούχ.
υμών εστι γνώναι χρόνους ή καιρούς , ούς ο Πα-
τήρ έθετο εν τη ιδία εξουσία . Και ουκ είπε τότε,
Ουκ οίδεν ουδε ο Υιός , ώσπερ προ τούτου ανθρωπί-
νως. Λοιπόν γάρ ήν ή σαρξ αναστάσα , και αποθε-
μένη την νέκρωσιν ,. και θεοποιηθείσα , και ουκ έτι
έπρεπε σαρκικώς αυτόν αποκρίνεσθαι ανερχόμενον
εις τους ουρανούς, αλλά λοιπόν θεϊκώς διδάξαι , ότι
Ούχ υμών έστι γνώναι χρόνους ή καιρούς, ούς ο
Πατήρ έθετο εν τη ιδία εξουσία . Τίς δε η δύναμις
του Πατρός ή ο Χριστός και Χριστός γάρ Θεού δύναμις
και Θεού σοφία.
1 Act , 1 , 7. • 1 Cor. 1 , 94.
412
novit etiam quomodo raptus fuerit. Et Elisæus
suspiciens Eliam , vidit quomodo raptus fuit.
Altamen id sciens cum filiis prophetarum , qui
arbitrabanlur Eliam in aliquem montem a Spiritu
projectum esse, persuadere non posset, quin il
lum omnino vellent inquirere, tacuit, et acquie
vit eorum consilio. Nam igitur quia tacuit , ideo
non novit ? Norat ille quidem , sed tanquam non
nosset , concessit ut quærerent , ne de raplu Eliar.
amplius ambigerent. Quod quidem de Paulo, qui
ipse raptus fuit, multo magis asserendum est. No
vit igitur quomodo raptus fuit. Nam et Elias no .
vit. Si quis tamen , quomodo raptus fuerit, Pauluin
existimo, Non novi , responderet. Primum ne quis
propter excellentiam revelationum duceret ip
sum
esse supra id quod videret. Deinde quia
Servatore negante , se nosse, debebat et ipsum di
cere, Nescio, ne cum esset servus et discipulus,
Domino et preceptore major videretur.
Quare qui Paulo dcdit, ut sciret, multo magis
ipse novit. Cur igitur tunc negavit, se nosse, qui ul
Dominus novit ? Nostre nimirum utilitatis causa
id fecit, si lamen licet vestigantes aliquid conji
cere. Nam et eventura ante mundi finem significa
et imprudentes opprimerent, sed ut ex illis, quæ
post elian futura essent , exspectaremus. Diem
autem et horam noluit ut Deus dicere se nosse ,
sed ut homo se negavit scire , ne amplius interro
garent. Sic igilur rem temperavit, ne si vel omnino
laceret, tristitia discipulos aliceret, vel si plane
patefaceret,, ageret contra quam et illis etVerbun
nobis
foret utile. Quoniam igitur propter nos
caro factum est , propler nos etiam dixit : Ne Filius
quidem novit. Νeque ita dicens mentilus est. Hu
mano enim more , ut homo, negavit se scire, nec
permisit , ut discipuli se amplius urgerent ; ne
gando enim se scire, fecit interrogationem ipso
rum consistere . At in eo libro, quo res all aposto
rum interrogasse, quando finis essel venturus,
cumque clarius illis ad hunc modum respondisse :
Non est vestrum , nosse lempora vel momenta , quæ
Paler. posuit in sua potestate ' . Non dixit lunc :
Ne Filius quidem novit, ut anlea dixerat, tanquam
homo. Jam enim surrexerat caro, depositaque
mortalitate divina eral reddita . Nec àmplius de
cebat , ut jam in cælum iturus responderet, ut ho
ino , sed doceret ut Deus , Non est vestrum , inquiens,
nosse lempora vel momenta , quæ Pater posuit in sua
polestate. Que autem Patris potestas , nisi Christus ?
Christus enini Dei virtus el sapientia ' .
443 EUTUYMII ZIGABEVI
Sciebat utique Filius, uti Verbum . Sic enim lo A
quens significavit se scire, sed ad eos non pertinere
cognoscere, ul eliamsi dæmones speciem assumere :
angelor um , et conarentur mundi finem denuntia-
re, quo audienles deciperent, ne illis crederent,
cum vocis Domini testimonium haberent . Quan-
quam de expedit quidem hominibus finem illum
nosse , ne eo cognito negligentes interim fiant.
Quamobrem utrumque nobis : finem lum orbis,
lum suæ cujusque viläe nolum esse noluit. Nam
el in universitatis line singulorum finis compre-
henditur, et singulorum fine cogitur finis univer-
sitatis, ut cum incertus sit, quotidie magis in vir-
tulis studio proficiamus. Et ideo Servator adjun-
gil : Vigilate igitur, quia nescilis, qua hora Do.
minus vester venturus sit 1. Ρropter utilitatem er . Β ριος υμών έρχεται . Διά το συμφέρον άρα το εκ της
go provenientem ex hac inscitia ila loculus est.
Jam cum in paradiso Dominus sic Adam interro-
get: Adam, ubi es ' ? el ex Caia quæral, ubi sit
frater ejus, quid hic dicetis ? Eumne ignorare,
atque ideo sic percontari ? At Manichæos hoc mo-
do ros esse declarabilis. Eorum enim propria bæc
est audacia . Quod si verentes, ne aperte Mani-
«liei
chæi nominemini , vobisipsis via aferlis , ut dica-
lis, eum cognoscentem perconlari, quid absur-
dum aut novum conspicitis,quamobrem excidatis,
si Filius, in quo tunc Deus percontabatur, ipse
441
οίδεν άρα ο Υιός Λόγος ών . Τούτο γάρ λέγωνέση
μανεν , ότι'Εγώ οίδα , αλλ' ουκ έστιν υμών γνώναι ,
ίνα κάν ώς άγγελοι μετασχηματίζωνται δαίμονες, και
περί της συντελείας επιχειρήσωσι λέγειν προς το
πλανήσαι τους ακούοντας , μη πιστεύσητε έχοντες
υμείς παρ' εμού την φωνήν . " Αλλως τε ουδέ ειδέναι
τους ανθρώποις το τέλος συμφέρει , ίνα μη γνόντες
καταφρονηται του μεταξύ χρόνου γένωνται. 'Αμφό .
τερα δη ούν και το καθόλου τέλος, και το εκάστου
απέκρυψεν αφ' ημών ο Λόγος . Και γαρ εν τω καθό
λου το εκάστου τέλος έστι , και εν τώ εκάστου τέλει
το καθόλου συνάγεται, ίνα αδήλου αυτού όντος , και
αει προσδοκωμένου, καθ' ημέραν προκόπτωμεν . Διά
τούτο γάρ επέφερεν ο Σωτήρ λέγων • Γρηγορείτε
ούν ότι ουκ οίδατε ουδε υμείς ποια ημέρα και Κύ .
αγνοίας τούτο είρηκεν. Εν τω παραδείσω δε πυνθά .
νεται ο Θεός του 'Αδάμ λέγων· 'Αδάμ, πού εί ; 'Εξ.
ετάζει δε και τον Κάϊν λέγων : Πού "Αβει ο αδελφός
σου ; Τι τοίνυν και περί τούτου φατέ ; Ει γάρ
αγνοείν αυτόν νομίζετε , και διά τούτο πυνθάνεσθαι ,
Μανιχαίοις μεν ήδη προσετέθητε . Αυτών γάρ το
τοιούτον τόλμημα . Ει δε φοβούμενοι φανερώς ονομα
σθήναι Μανιχαίοι βιάζεσθε αυτούς είπείν, ότι γινώ .
σχων πονθάνεται, τι άτοπον , η ! ξένον ορώντες
ούτω πεπτωκατε, ει ο Υιός, ενώ τότε επυνθάνετο και
Θεός , και αυτός Υιός και νυν σάρκα περιβαλλόμενος
.

nunc carnem indulus ut homo percontatur ? Nisi πυνθάνεται ως άνθρωπος ; Ει μη άρα Μανιχαίοι
ut cuna Manicliei sitis, percontationem etiam il- γενόμενοι μέμφεσθαι θελήσετε και την τότε γενομέ.
larm carpatis ,, et calumniemini ,, ut solum in malis o νην προς τον Αδάμ ερώτησιν, ένα μόνον νεανιεύεσθε
cogitationibus vestris vos audacter geratis. At in εν ταις κακονοίαις . Και γαρ εν πάσιν ελεγχόμενοι
omnibus coufutati rursum tumultuamini propter θορυβείτε πάλιν διά το ειρημένον παρά του Λουκά.
illa verba, quæ a Luca scripla sunt : El Jesus Φησί γάρ Και Ιησούς προέκοπτε σοφία και ηλι
proficiebat sapientia , el ætate, el gratia apud Deum κία, και χάριτι παρά Θεώ , και ανθρώποις . 'Αναγ
el homines '. Necessarium igitur est, ut vos iterum καιον ούν έστι πάλιν αυτούς ως τους Σαδδουκαίους
Lanquam Sadducæos et Pharisæos interrogem , Jesus και Φαρισαίους ερωτήσαι • Ιησούς Χριστός άνθρω
Christus homo est , ut reliqui omnes homines, an πός εστιν, ώς οι άλλοι πάντες άνθρωποι, ή Θεός έστι
Deus est carnem gerens ? Si homo communis esi, σάρκα φορών ; Ει μεν ούν κοινός άνθρωπος κατά
lit cæleri homines, proficiat, ut homo, quie quidem τους άλλους ανθρώπους και αυτός έστιν, έστω πάλιν
cst Samosatensis sententia , quam vos item re se- ως άνθρωπος προκόπτων. Τούτο μέντοι του Σαμοσα
quimini, licet bominum verili de vobis existima τέως εστί το φρόνημα , και8 τη μεν δυνάμει και υμείς
lionem, dissiniuletis. Sin Deus est carnem gerens, φρονείτε, το δε ονόματι μόνον αρνείσθε δια τους άν
quandoquidem el hoc verum est , quid proficit, cum θρώπους. Ει δε Θεός έστι σάρκα φορών, επειδή και
sit equalis Deo, aut quomodo augetur Filius,, qui τούτοέστιν αληθώς, ποίαν έχει προκοπήν ο ίσα Θείο
semper est in Palre ? Si enim semper in Patre exsi D υπάρχων ; " Η που είχεν αυξάνειν ο Υιός, ο αεί ών εν
siens proficit et crescit, aliquid nimirum est supra τω Πατρί ; Ει γάρ αεί ών εν τω Πατρί προκόπτει,
Patrem , ad quod ille crescens pervenial. Deinde τι άρα εστιν επέκεινα του Πατρός , ίνα επί τούτο
si homo factus proficiebat, erat ante, quam bomo προκόψη: " Έπειτα, ει άνθρωπος γενόμενος προ
feret, imperfectus . Ει caro potius perfectio ipsius έκοπτε, δηλον ότι προ του γενέσθαι άνθρωπος ατελής
Γuit quam ipse carnis .. Deinde si Verbum exsistens ήν, και μάλλον η σάρξ αιτία της τελειώσεως γέγονεν,
proficil , quid majus assequi polest quam ut sit id, ή αυτός της σαρκός. Πάλιν τε , ει Λόγος ών προκό
quod est, Verbum nimirum , et sapientia, et Filius, πτει , τί μείζον έχει γενέσθαι Λόγου , και σοφίας, και
et Deus, cujus si quis ut radii particeps fieri potest, Υιού ., και Θεού , και δυνάμεως ; Ταύτα γάρ έστιν και
is inter homines est perfectissimus, et æqualis an- Λόγος, ού εί τις ώς ακτίνος μετασχεϊν πως δύναται ,
gelis lil ? Siquidem et Angeli et Archangeli , et και τοιούτος παντέλειος εν ανθρώπους , και ίσος αγγέ
Poiminaliones , et omnes Potestates, et Throni , λους γίνεται . Και γάρ και "Αγγελοι, και Αρχάγγελοι,
Verbi participes personam ejus semper conteni- και Κυριότητες , και πάσαι αι Δυνάμεις, και Θρόνοι
* Μatth . ΣΧιν . 42. 1 Gen. νι , 9. 3 Luc . 1 , 32 .
445 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XI . 446

του Λόγου μετέχοντες βλέπουσι δια παντός το πρίσ . A plantur. Quomodo igitur φui aliis perfectionem pra
ωπον αυτού. Πώς oύν και άλλοις την τελειότητα ταρ- bel, ipse post illos proficiat? Angeli enim et in orlu
έχων αυτός μετ' εκείνους προκόπτει ; “ Αλλοι γάρ ipsius humano ministrabant . Εt quod a Luca di
και την ανθρωπίνη αυτού γενέσει διηκόνησαν, και το clum est, post angelorum ministerium fuit. Quo
λεγόμενον παρά τω Λουκά μετά την διακονίαν των modo igitur is qui ipsa sapientia est, sapientia
αγγέλων είρηται. Πώς oύν η σοφία εν σοφία προέκο- proficiebat ? Αut qui gratiam aliis elargitur ( nam
πτεν ; "Η πώς και τοις άλλοις την χάριν διδούς (ο γάρ Paulus quidem in omnibus Epistolis suis gratia m
Παύλος διά πάσης επιστολής δι' αυτού δίδοσθαι την per ipsum dari facile agnoscit : Gratia, inquiens,
χάριν γινώσκων φησίν : Η χάρις του Κυρίου ημών Dumini nostri Jesu Christi cum omnibus vobis ")
"Ιησού Χριστού μετά πάντων υμών) , αυτός εν ipse gratia proficiebat ? Autigitur Apostolum dicant
χάριτι προέκοπτεν ; "Η γάρ ψεύδεσθαι τον Απόστολος falsa scripsisse, aut sapientiam esse Filium negent;
λεγέτωσαν, ή μηδε σοφίαν είναι λέγειν τον Υιόν τολ- aul si sapientia est, nullum accipiebat incremen
μάτωσαν, ή εν σοφία εστί , προκοπήν ουκ επεδέχετο . tum .
"Ανθρωποι μεν γάρ κτίσματα τυγχάνοντεςεπεκτεί- Homines enim , qui creati sunt, crescere, el in
νεσθαι πως και προκόπτειν εν αρετή δύνανται . B virlulis studio progredi possunt. Enoch quidem hoc
Ενώχ γούν ούτω μετετέθη , και Μωϋσής αυξάνων modo translatus est. El Moses crescens proficie
ετελειούτο, Ισαάκ δε προκόπτων εγένετο μέγας . Και bat. Ei Isaias proficiens magnus effectus est. Et
ο Απόστολος επεκτείνεσθαι καθ' ημέραν τοις έμ- Apostolus ad ea quotidie, que ante Sunt , conten
προσθεν έλεγεν . Είχε γαρ έκαστος που προκόψει , debat. Ηorum enim singuli habebant, gio progre:
βλέπων εις τον έμπροσθεν αυτού βαθμόν. Ο δε τού derentur, superiores gradus intuentes . At Dei Fi
Θεού Υιός μόνος ών , εν τω μόνη Πατρί έστιν , αφ' lius solus exsistens in solo Paire est, a quo non
ου ουδε επεκτείνεται , αλλ' εν αυτώ μένων εστιν αεί . ulterius extenditur , sed in ipso semper manet.
Ανθρωπίνως ούν είρηται και ενταύθα προκόπτειν , Humana ergo ratione dicium est, Proficiebat. Nam
έπει και των ανθρώπων εστί πάλιν ή προνοπή . Και homimum est profectio et augmentum . Quare
γάρ και ο ευαγγελιστής μετά ακριβούς παρατηρή- magna cum observatione atatem adjunxit evange
σεως λέγων, τη προκοπή συνήψε την ηλικίαν • Λόγος lista , Proficiebat, inquiens, sapientia et state. Ver
.

δε και Θεός ηλικία ου μεμέτρηται, αλλά των σωμά- bun autem et Deus nullam habet etatis mensu
των εισιν αι ηλικίαι. Του σώματος άρα εστιν ή προ- ram . Ælales cnim ad corpus referuntur . Jlaque
κοπή . Αυτού γάρ προκόπτοντος , προέκοπτεν εν αυτώ corporis est hac progressio. (Corpore enim cres
και η φανέρωσις της θεότητος τοις ορώσιν. "Οσω δε c cente divinitatis declaratio videntibus major efti
ή θεότης απεκαλύπτετο, τοσούτω πλέον η χάρις ηύ- ciebatur. Quanto autem magis divinitas palefiebat,
ξανεν ως ανθρώπου παρά πάσιν ανθρώπους. Παιδίον tanto magis gratia augebatur, nempe hominis jam
μεν γάρ εβαστάζετο , παίς δε γενόμενος επέμενεν εν apud omnes homines. Puerulus enim gestabatur..
το Ιερώ , και τους ιερέας ανέκρινε περί του νόμου . Puer vero mansit in lemplo, et cum sacerdotibus
Κατ' ολίγον δε του σώματος αυξάνοντος, και τον Λό- de lege disputabat. Paulatim deinceps crescente
γον φανερούντος , ομολογείται λοιπόν παρά μεν Πέ corpore, et Verbum demonstrante , Petrus primuir ,
τρου πρώτον , είτα και παρά πάντων των μαθητών , deinde reliqui discipuli eum vere Dei Filium con
ότι αληθώς θεού Υιός εστιν. Ει χρή δε και πιθανώς filentur. Quod si probabile aliquid cum veritale
μετά του αληθούς ειπείν, αυτόςεν εαυτώ προέκοπτεν. conjunctum dicendum est,, ipsein seipso proficie
"Η σοφία γάρ ώκοδόμησεν εαυτώ οίκον , και εν bat. Sapientia enim ædificuvit sibi domum , et
εαυτή προκύπτειν τον οίκον επoίει. in seipsa fecit domum consurgere.
Τίς δέ έστιν η λεγομένη προκοπή , καθά προείπον ; Quænam autem est hæc progressio , secundum ea
Η παρά της σοφίας μεταδιδομένη τους ανθρώπους qua diximus ? Gratia scilicet et deiicatio hominibus
θεοποίησις, και χάρις, εξαφανιζομένης εν αυτοίς της a sapientia impertita, deleto in illis peccato et cor
αμαρτίας και της εν αυτοίς φθοράς κατά την ομοιό- DD ruptione, propter ipsorum cum carne Yerbi simili
τητα και συγγένειαν της σαρκός του Λόγου. Ούτω ludinein et cognationem . Dum igitur corpus aplate
γάρ αυξάνοντος εν ηλικία του σώματος , συνεπεδίδοτο crescerel, augebatur in ipso divinitalis declaratio ,
εν αυτώ ή της θεότητος φανέρωσις, και εδείκνυτο qua cognoscebant omnes, ipsum esse templum Dei ,
παρά πάσιν , ότι ναός Θεού εστι, και Θεός ήν εν τω et Deum esse in corpore. Quod si pertinacius ob .
σώματι. Εάν δε φιλονεικώσιν, ότι 'Ιησούς εκλήθη stituerint, dicentes vocatum esse Jesum, cum factus
σάρξ γενόμενος , και εις αυτόν αναφέρωσι το λεγόμε- est caro, et illud proficiebat ad illum dixerint
νον προέκοπταν , άκουέτωσαν, ότι ουδε τούτο νύν esse referendum , sciant, ne id quidem paternam
έλαττοι το πατρικόν φώς. Τούτο γάρ έστιν ο Υιός. lucem imminuere. Est enim Filius. Eaque re pla
Δείκνυσι δε πάλιν, ότι γέγονεν άνθρωπος ο Λόγος, num fit, Verbum esse facluin hominem , et veram
και αληθινήν εφόρεσε σάρκα , και ώσπερ είπομεν, ότι carnem gestasse. Et quemadmodum dicimus, Do
σαραι πέπoνθε , και σαρκί επείνασε , και σαρκι minum carne passum esse, et carne esuriisse, et
εκοπίασεν , ούτω και εικότως αν λέγοιτο , ότι σαρκι carne defatigatum esse, sic etiam jure dicemus carne
1
Rom . , 20-24 ; 1 Cor. XIII, 13. • Proν . 18 , 1 .
417 EUTHYMII ZIGABENI $ 48
auctum esse el profecisse. Non igitur Verbi A προέκοπτεν . Ούτ' ούν του Λόγου και προκοπή , ούτε η
incrementum , neque caro erat sapientia . Quaprop- σάρξ ήν σοφία , αλλά της σοφίας σώμα γέγονεν ή
1er, ut ante diximus , non ipsa per se sapientia , σάρξ. Διά τούτο ως προείπομεν, ουχ ή σοφία, η σο
quatenus sapientia est, proficiebat. Sed quod hu- φία εστίν , αυτή καθ' εαυτήν προέκοπτεν , αλλά το
manum erat, in sapientia proficiebat . Humanam ανθρώπινον έν τη σοφία προέκοπτεν, υπεραναβαίνον
enim naturam paulatim exsuperabal, divi- κατ' ολίγον την ανθρωπίνην φύσιν , και θεοποιούμε
numque efficiebatur ,' et divinitatis instrumen- νον, και όργανον αυτής γενόμενος προς την ενέργειας
tum fiebat ad ejus actiones et splendorem om- της θεότητος, και την έλλαμψιν αυτής φαίνον εν πάσι .
nibus in rebus efferendum . Quamobrem non Διο ουδε είπεν, Ο Λόγος προέκοπτεν , αλλά, Ιησούς,
dixit : Verbum proficiebat , sed , Jesus proficiebat, όπερ όνομα γενόμενος άνθρωπος ο Κύριος εκλήθη, ώς
quo quidein nomine Dominus faelus homo vocatus είναι της ανθρωπίνης φύσεως την προκοπήν . Ούτως
esi. Ul progressum illum humanæ naturæ fuisse εν τοις έμπροσθεν είπομεν .
constet, quemadmodum diximus.
Sicul ergo crescente carne dicitur ipse crescere Ουκούν ώσπερ προκοπτούσης της σαρκός λέγεται
propler corporis conjunctionem , sic ea quæ tempore αυτός προκόπτειν διά τήν προς το σώμα ιδιότητα,
mortis appelente dicuntur, αιιurbari, et flere , eodem B ούτω και τα παρά τον καιρόν του θανάτου λεγόμενα,
sensu sunt accipienda. Si igitur ex humanis affectio- πραχθήναι, κλαύσαι, χρή λαμβάνειν τη αυτή
το το
nibus humilia abjectaque cogitandi de Deo sumunt διανοία . Είπερούν εκ των ανθρωπίνων προφασίζονται
occasionem , adeo ut hominem ipsum lolum e τα ταπεινά νοείν περί του Υιού του Θεού , μάλλον δε
lerra , non aulem e cælo puleni, cur non elian ex άνθρωπον αυτόν όλον εκ γής, και ουκ εξ ουρανού
divinis operibus in Patre Verbum agnoscunt, el νομίζουσι, διατί μή και εκ των θεϊκών έργων έπι -
propriam repudiant impietatem ? Possunt enim γινώσκουσι τον εν τω Πατρί Λόγον, και λοιπόν
animadvertere eumdem esse , qui divina opera exsc αρνούνται την ιδίαν ασέβειαν ; " Εξεστι γαρ αυτοίς
quitur, et qui corpus affectionibus obnoxiuin os- δράν, πως αυτός έστιν και και τα θεοπρεπή έργα
lendit, dum permittit, ipsum lugere, et esurire, et ποιών, και αυτός έστιν ο και το σώμα παθητών δεικνύς
id genus alia perpeti . Ex his enim omnibus decla- εν τώ αφιέναι κλαίειν και πεινάν αυτό, και τα ίδια
ravit se , cum Deus sit impatibilis, carnem patibi . του σώματος εν αυτώ φαίνεσθαι. 'Εκ μεν γαρ των
lem suscepisse . Ex operibus autem ostendil, se τοιούτων εγνώριζε πάσιν , ότι Θεός ών απαθής σάρκα
Dei Verbum hominem esse factum : Etsi mihi, παθητήν έλαβεν : εκ δε των έργων εδείκνυεν εαυτον
inquiens,, non creditis,, operibus credile,, ut cognosc Λόγον όντα Θεού, και ύστερον γενόμενον άνθρωπον
calis , me esse in Patre, et Patrem in me !. Audientes λέγων • Κάν εμοί μή πιστεύετε ανθρώπινον περι
quidem illum dicentem : Ego et Pater unum su βεβλημένον σωμα, αλλά κάν τοις έργοις πιστεύ.
muS , ' unam ex proprietate Patris per essentiam σατε , ίνα γνώτε, ότι εγώ εν τω Πατρί, και ο Πα
perspicere divinitatem oportebat ; audientes au τηρ εν εμοί. " Εδει δε, ότι ακούοντας μεν αυτούς,
lem eum Nevisse, el reliqua ejusdem generis per 'Εγώ και ο Πατήρ έν εσμεν , μίαν οράν την θεό
tulisse, ea ſaleri esse corporis maxime propria. τητα κατά το ίδιον της ουσίας του Πατρός • ακούον
Legitimam enim ita cogitandi causam habent, ut τας δε το έκλαυσε , και τα όμοια, ταύτα του σώμα
ea quidem de Deo, hæc autem propter humanum τoς ίδια λέγειν μάλιστα , ότι εν εκατέρω τούτων
ipsius corpus scripla sint. Homo autem faclus est, έχoυσι την αφορμήν εύλογον , ότι τα μεν ως περί
el hac lanquam ab homine dicuntur el fiunt, ut Θεού γέγραπται, τα δε διά το ανθρώπινον αυτού σώ
li quoque carnis affectiones uobis leviores cli- μα λέγεται. Επει και άνθρωπος γέγονε , και ως
ciantur,, et nos ab illis lileri sinus.. Jan Dominus , παρά ανθρώπου γίνεται , και λέγεται ταύτα , ίνα
qui semper in Patre est, non antequam hanc vo ταυτα τα παθήματα της σαρκός κουφίσα , αυτοίς
cem emilleret, nec posteaquam illam edisii, a ελευθέραν αυτών ταύτην κατασκευάση . " Οθεν ουδε
Palre derelinqui potuit. Νeque fas est dicere, Do- D εγκαταλείπεσθαι δύναται παρά του Πατρός ο Κυ
minum ipsum formidasse, quem inferni custodes ριος, εν εαυτώ ών αεί και προ του είπείν και ότε
mieluentes infernun , dimiserunt, propler quem et ταύτην ήφίει την φωνήν. 'Αλλ' ουδέ θέμις ειπείν πά .
monumenta aperta sunt, el mulla corpora san λιν δειλιάν τον Κύριον, όν οι πυλωροί του άδου πτύ.
clorum surrexerunt. Ecce enim dicente Domino : ξαντες εξαρήκαν τον άδην. Και τα μεν μνήματα
Cur dereliquisti me ? ? Paler se el semper et lunc in ανέωγε, πολλά δε σώματα των αγίων ανέστη. Ιδού
ipso ſuisse declaral. Nam ei lerra Dominum suum λέγοντος αυτού, Ινατί με εγκατέλειπες ; εδείκνυεν
loquentem agnoscens stalim Iremuit. Et velum ο Πατήρ, ως αεί και τότε ήν αυτώ . " Η γαρ γη
scissum cst, el sol radios suos contexil, et petræ γινώσκουσα τον λαλούντα Δεσπότην ευθύς έτρεμε ,
confraclie zunt ; et quod admirandum est, illi ipsi , και το καταπέτασμα εσχίζετο, ο ήλιος τε έκρύ
qui aderant el cum ante negavcrant, hæc conspi ττετο, και αι πέτραι διερρήγνυντο. Και το χε
cuti vere hunc esse Dei Filium confitcntur. θαυμαστόν, ότι οι τότε παρόντες, και αρνούμενοι
αυτόν πρότερον , ύστερον ταύτα βλέποντες έμολο.
γουσιν αληθώς τούτον είναι Θεού Yίου.
• Iodii . , 38. 2 Ιbid . 50 . 3 Malth . XXVI. 16 .
443 PANOPLIA DOGMATICA.
.
Περί δε του λέγειν αυτόν : Ει δυνατόν , παρε.l- A
θέτω το ποτήριον , μαθέτωσαν πως ο ταύτα ειρη-
κώς επετίμα τω Πέτρο λέγων: Ου φρονείς τα του
Θεού. " Ήθελε γάρ και παρατείτο , και διά τούτο ήν ελ-
θών. Έπετίμα μεν ούν τώ Πέτρο ως Θεός , παρ '
ητείτο δε τον θάνατον ως άνθρωπος . Είχε γάρ δει-
λιώσαν την σάρκα, δι' ήν συνεκέρα το εαυτού θέ-
λημα τη ανθρωπίνη ασθενεία, ένα και τούτο πάλιν
αφανίσας, θαρραλέον τον άνθρωπον προς τον θάνα-
τον κατασκευάση. Ιδού γαρ πράγμα παράδοξον
αληθώς. “Ον κατά δειλίαν λαλούντα νομίζουσιν οίχρι-
στομάχοι, ούτος τη νομιζομένη δειλία θαρραλέους
τους ανθρώπους και αφόβους κατασκευάζει. Οι γάρ
μακάριοι απόστολοι μετ' αυτόν, και οι άλλοι άγιοι
μάρτυρες ούτως εκ των τοιούτων φωνών κατεφρό- B beati post illum apostoli et alii sancti martyres
νουν του θανάτου, ως μάλλον νομίζειν εις την ζωήν
μεταβαίνειν , ή θάνατον υπομένειν . Πώς oύν ουκ άτο-
πον των μεν θεραπόντων του Λόγου θαυμάζειν την
αδρίαν, αυτόν δε τον Λόγον λέγειν τε δειλιάν, δι' όν
κακείνοι θανάτου κατεφρόνησαν ; "Εκ δε της των
αγίων μαρτυρίας καρτερικωτάτης προθέσεως, και
ανδρίας δείκνυται , ώς ουκ ήν ή θεότης δειλιώσα,
αλλά την ημών δειλίαν ήν αφαιρούμενος ο Σωτήρ.
“Ω, γαρ θανάτω τον θάνατον κατήργησε , και ανθρω-
πίνως πάντα τα ανθρώπινα, ούτω και τη νομιζο .
μένη δειλία την ημών δειλίαν αφηρείτο, και πεποίηκε
μηκέτι φοβείσθαι τους ανθρώπους τον θάνατον.
" Ελεγεν ούν ταύτα, και άμα επoίει . 'Ανθρώπινον
μεν γαρ ήν το λέγειν • Παρελθέτω το ποτήριον :
και • Ινατί με εγκατέλειπες ; θεϊκώς δε και αυτός ο
επoίει τον ήλιον εκλείπειν, και τους νεκρούς εγεί-
ρεσθαι. Πάλιν τε λέγων ανθρωπίνως : Νύν η ψυχή
μου τετάρακται, έλεγε θεϊκώς • Εξουσίαν έχω την
ψυχήν μου θείναι , και πάλιν εξουσίαν έχω λα-
δείν αυτήν. Το μεν γάρ ταράττεσθαι σαρκός ίδιον
ήν, το δε εξουσίαν έχειν θείναι και λαβείν ότε βού .
λεται την ψυχήν, ουκ έστι τούτο ίδιος ανθρώπου,
αλλά της του Λόγου δυνάμεώς εστιν. "Ανθρωπος γάρ
ου κατ' ιδίαν εξουσίαν, αλλ' ανάγκη φύσεως και μη
θέλων αποθνήσκει . Ο δε Κύριος αθάνατος ών, σάρ-
κα δε θνητήν έχων, επ' εξουσίας είχεν ως Θεός από
του σώματος χωρισθήναι , και τούτο πάλιν αναλα-
βείν ότε βούλεται. "Έπρεπε γάρ φθαρτήν ούσαν την
σάρκα μηκέτι κατά την έαυτής φύσιν μένειν θνη-
την, αλλά διά τον ένδυσάμενον αυτήν Λόγον άφθαρ- D ιui obnoxia non jam ex natura sua maneret mor
τον διαμένειν. " Ως γάρ αυτός γενόμενος εν τω ημών Lalis,, sed propter Verbum,, quod illam assumps -
σώματι τα ημών εμιμήσατο, ούτως ήμείς δεξάμενοι
τούτον της παρ' εκείνου μεταλαμβάνομεν αθανασίας.
Μάτην τοίνυν σκανδαλίζεσθαι προσποιούνται, ότι
περί του Λόγου γέγραπται · Εταράχθη και έκλαυ-
.
σεν . Εοίκασι γάρ μηδέ ανθρωπίνην αίσθησιν
έχειν, αγνοούντες την των ανθρώπων φύσιν και τα
τούτων ίδια. Μάλλον γάρ έδει θαυμάζειν, ότι εν
τοιαύτα πασχούση σαρκι ήν ο Λόγος , και ούτε εκώ-
λυσε τους επιβουλεύοντας, ούτε εξεδίκει κατά των
αναιρούντων , καίπερ δυνάμενος, και άλλους κωλυσα ;
αποθανείν, και αποθανόντας εγείρας εκ των νεκρών,
1 Μatth . XXVI , 39. 1 Μatth. 191 , 23. Joan , XII , 27. * bi:1 . 8, 18.
TIT . XI. 450
Jam quod pertinet ad illa verba : Si teri potest ,
Iranseal a me calix ' , animadverlant, quomoio,
φui haec dixit, Petrum increpuerit , Non capis , in
quæ Dei sunt 1.' .Voletal suscipereid, quod
quiens, φuα
deprecabatur, et idcirco venerat. Increpayit igitur
Petrum ut Deus, deprecatus est mortem ut homo.
Habebat enim carnem pavidam , propter quam cum
humana imbecillitate voluntatem suam conjunxit, ut
banc item affectionem aboleret; hominemque ad
oppetendam mortem strenuum et fortem efficeret .
Allende enim rem novam et admirabilem . Quem
timide loqui putant isti Christi hosies, is ea ipsa
2fectione , quam ipsi formidinem existimant, ho
mines audentes et impavidos constiluit. Nam
propter has voces adeo mortem contempserunt,
ut per eam se magis ad vitam transire, quam
mortem subire existimarent. Quam absurdum igi
tur est, cum Verbi ministrorum fortitudinem
admireris,, Verbum ipsum timidum dicere,, propter
quod illi morlem non timuerunt ! Ex fortissimo igi
lur sanctorum martyrum proposito virtuteque
consial divinilalem minime formidasse, sed for
midinem nostram Servatorem abstulisse . Quemad
modum enim morte sua mortem destruxil, et hu
manitale sua reliquas huntanas afectiones,, sic el
hoc qui metus dicitur, melum nostruin sustulit,
effecitque , ne homines amplius mortem extines
cerent. Dixit ille quidein , et ſecil biec. Nam sicut
hominis fuit diccre : Transeat calix ; et : Cur de .
reliquisti me ? sic Dei fuit efficere , ut sol ipse defi
cerel, et mortui redirent in vilam . Et qui dixit, ut
homo : Anima mea (urbata est , idem uti Deus
.
disil : Poleslalem habeo ponendi animam meam , el
poleslalem habeo ilerum assumendi eum * , Turbani
enim est proprium carnis. Habere aulem , quando
νull, ponendi sunendique animam potestalen» ,
nun est amplius hominis proprium, sed ad Verhi
potentiam pertinet. Homo enim non potestale sun ,
sed naturæ necessitale eliam nolens moritur. Do
minus autem , qui immortalis est , el carnem gestalat
mortalem , ut Deus poleslatem habebat, lil se , cum
vellet , el a corpore separaret, el corpus iterum su
meret . Decebat enim , it caro mortalis et interi
rat, inmortalis effecta nullum amplius interitum
sentiret. Sicut enim corpore nostro quæ nostra
sunt, imitabatur, sic nos ipsuin suscipienles ab eo
sumimus immortalitalem . Itaque frustra se dicunt
offendi, cum audiunt de Verbo illa dici : Anima
lurbula est, flevil. Videntur enim humano senso
carere, et naturam hominum et affectiones eorum
ignorare. Magis eos admirari oportebal, Verbum
in carne, quæ talia patilur, esse, nec insidias
struemes cohibuisse , neque interſectores ullum
esse, cum tamen posset, quippe quod alios a mor
451 EUTHYMII ZIGABENI
te liberaret, et jam mortuos in vitam reluceret, Α αλλ' ήνέσχετο πάσχειν το ίδιον σώμα. Διά τούτο γάρ
sed proprium corpus pati permisisse. Obid enim , ut
ante diximus, venit, ut carne palerelur, et carnem
redderet immortalem , et quod sæpe jam a nobis
dictum est, ut ignominia et reliquis humanis
affectionibus in se translatis, homines ab illis per
ipsum deletis non vexarenlur amplius, sed Dei
templum in perpetuum manerent.
Ex eadem serie.
Improba profecto scelestaque res, ut videtur, est
homo hæreticus, et inslar illius feræ , quam in fa-
bulis suis Graeci hydram appellant, que prioribus
serpentibus excisis, serpentes alios paril, el eoruin
objectu cum illis pugnat,, qui priores obtruncave-
runt. Sic hostes Dei , confulalis argumentis quibus
B
se tanquam serpentibus defendebant, Judaicas et
slullas alias quæstiones inveniunt, et , Esto, inquiunt,
quando hæc sic interpretamiri , et ratiocinatio-
nibus demonstrationibusque superatis dicite ,
superatis , dicile
utrum consilio et voluntate genitus sit Filius a Pa-
tre. lloc si quis eorum qui de religione Christiana
recte sentiunt , quereret , nihil essel suspicandum , απλούστερον έλεγεν, ουδέν ήν υποπτεύσαι περί του
recta enim mens , el sententia simpliciorem verbo- λεγομένου, νικώσης της ορθοδόξου διανοίας την
rum expositionem superaret. Nunc autem cum ab
hæreticis hæc quxstio proficiseatur, omnia autem
hæreticorum verba suspecta sint, meluendum est,
ne suam ipsorum impietatem ita disseminent. Idem
enim dicit, qui querit, consilione genitus sit Filius,
ac si quærerel, utrum fuerit aliquando,cum non essel,
aut utrum ex nihilo factus et creatus sil. Undenim c κτίσμα εστί. Πόθεν γαρ, ή εκ ποίας Γραφής τα
enim , quove ex Scrip ure loco hæc promunu? nisi fur.
le omissa Scriptura, Valentini malitiam imilantur.
Ριolemaeus enim Valentinianus , Duas, inquit , quod
non est genitum , lances babet, cogitationem el voluir
lalem . El primo cogitavit, deinde voluit . Et quæ cogi-
tavit , efficere non potuit, nisi cum voluntatis poleslas
facla fuil. At hoc discentes Ariani voluntatem et
consilium Verbo volunt anteire. Isti igitur æmulen
tur doctrinam Valentini, nos autem sacras versan.
les Scripturas invenimus de illo dici , ipsum esse,
el solum esse , et esse in Patre, et esse Patris ima
ginem . De solis aulem rebus procrealis, quæ quon- και εν τω Πατρί , και εικόνα του Πατρός. Επί δε μό
dam non erant, sed factæ sunt, consilium el volun
latem præcessisse legimus , cum in centesimo ter
ιιο decimo psalmo David ita canat : Deus noster in D και θέλησιν ανέγνωμεν, του μεν Δαβίδ ψάλλοντος εν
cælo, el in terra, omnia quæcunque voluit fecil ', et
in psalmo ceniesimo decimo : Magna opera Domini
exquisita in omnes voluntates ejus . Et rursum in
psalmo centesimo tricesimo quario : Omnia quæcun-
que voluit Dominus fecit in cælo et in terra , in mari,
el in omnibus abyssis 1. Quare si Verbum est opus,
el res facila , et unum ex omnibus , dicatur etipsum
consilio faclum . Sic enim ostendit Scriptura, res
omnes esse faclas. Aslerius ilem ad hæresim con
Grmandam adjutor accedit, Si indignum est, in-
quiens, opifice Deo , ut volens facial ,in omnibus pari-
ter rebus voluntas tollatur, quo dignitas ejus firma et
• Psal . CΧΙ, 3 . • Psal (s , 2 . * Psa !. CΧΧΧιν , 6.
12
και ελήλυθεν, ώς προείπου , ένα σαρκι πάθη , και
λοιπόν απαθής, και αθάνατο ; ή σαρξ κατασκευαστή ,
και ίνα , καθώς πολλάκις είπομεν, ώς εις αυτόν της
ύβρεως, και των γινομένων φθανόντων , μηκέτι των
ανθρώπων άπτεται ταύτα ,αλλ' εξαφανισθή παντελώς
παρ' αυτού, και λοιπόν δι' αιώνος ως ναός Θεού
διαμείνωσι.
Της αυτής ακολουθίας .
'Αλλ', ώς έoικε , πονηρόν ο αιρετικός αληθώς . Και
ώσπερ η λεγομένη παρά τοις "Ελλησιν εν μύθους
ύδρα το θηρίον , αναιρουμένων των προτέρων
όφεων, ώδινεν ετέρους όφεις, φιλονεικούσα προς τον
αναιρούντα τη των ετέρων προβολή, τον αυτον τρό
πον και οι θεοστυγείς , ώσπερ υδραι την ψυχήν
πίπτοντες , εφ' οίς προβάλλονται , άλλας εφευρίσκου
σιν "Ιουδαϊκάς και μωρά, εκζητήσεις , λέγοντες ,
"Έστω ταύτα ούτως, ερμηνεύετε και νικάτε τους λο .
γισμούς και ταϊς αποδείξεσιν, αλλά δεί λέγειν βου
λήσει και θελήσει γεγενήσθαι τον Υιόν υπό του Πα
τρός. Τούτο δε ει μεν τις των ορθώς πιστευόντων
απλ υστέραν των ρημάτων προφοράν » επειδή δε
παρ' αιρετικών εστιν ή φωνή , ύποπτα δε των αιρε
τικών τα βήματα, δέος μή την έαυτών ασέβειαν
άλλως επισπείρωσι . Ταυτόν γάρ σημαίνει πάλιν ο
λέγων, Βουλήσει γέγονεν Υιός, και ο λέγων "Ην ποτε
ότε ουκ ήν, και εξ ουκ όντων γέγονεν ο Υιός , και
τοιαύτα πάλιν προφέρουσιν , ει μή άρα τας Γραφάς
αφέντες, υποκρίνονται την Ουαλεντίνου καχόνοιαν ;
Πτολεμαίος γάρ ο Ουαλεντίνου έφη δύο ζυγούς
έχειν τον αγέννητον , έννοιαν και θέλησιν" και πρώ
τον ενενόησεν , είτα ήθέλησε. Και άπερ ενενδει ουκ
ηδύνατο παραγαγείν , ει μή ότε και η του θελήματος
δύναμις εγένετο. "Οθεν και οι 'Αρειανοί μαθόντες ,
θέλημα και βούλησιν προηγείσθαι θέλουσι του Λόγου .
"Εκείνοι μεν ούν τα Ουαλεντίνου ζπλούτωσαν, ημείς
δε οι έντυγχάνοντες τους θείοις λόγοις επί μεν του
Υιού το ήν εύρομεν, και αυτόν μόνον ηκούσαμεν όντα
νων των γενητών, έπει και τη φύσει ουκ ήν ποτε
ταύτα, αλλ ' επιγέγονε, προηγουμένην και βούλησιν
το ριγ' ψαλμό ούτως : "Ο Θεός ημών εν τω ουρανό ,
και εν τη γή, πάντα όσα ήθέλησεν εποίησεν . 'Εν δε
.
τω ρι · Μεγάλα τα έργα Κυρίου, εξεζητημένα εις
πάντα τα θελήματα αυτού. Και πάλιν εν τω ρλδ ' :
Πάντα ίσα ήθέλησεν ο Κύριος εποίησεν εν τω ού
ρανώ, και τη γη , και εν ταις θαλάσσαις, και εν
πάσαις ταϊς αβύσσοις . Ει μεν ούν έργον, και ποίημα
και είς των πάντων έστι , λεγέσθω και αυτός βουλή
σε: γιγνόμενος. Ούτω γαρ έδειξεν η Γραφή τα ποιή
ματα γίνεσθαι . Και 'Αστέριο ; δε ο συνήγορος της
αιρέσεως τούτω συντιθέμενος ούτω γράφει: Είτε γάρ
ανάξιον του δημιουργού το θέλοντα ποιείν , επί πάνω
 433 PANOPLIA DOGMATICA .
των ομοίως ανηρήσθω το θέλειν, ίνα ακέραιον αυτό και integra conservetur . Quod si voluntas in Deo non est
σώζηται το αξίωμα. Ει δε προσήκον τω Θεώ το βού-
λεσθαι, και επί το πρώτο γεννήματι υπαρχέτω . Ού
γαρ δή δυνατόν ενέ τε και το αυτω Θεώ το θέλεις
επί των ποιουμένων αρμόττειν, και το μή βούλεσθαι
προσήκειν. Πλείστην όσην ασέβειαν εν τοις ρήμασιν
αυτού συνθείς ο σοφιστής, ότι το ποίημα, και το
γέννημα ταυτόν έστε, και εις εκ πάντων των γεννη-
μάτων εστίν ο Υιός . Ει δε άλλος έστι των πάντων ,
ώσπερ ούν εν τοις προ τούτων εδείχθη, και μάλλον
Ε:
τα έργα δι' αυτού γέγονε , μη λεγέσθω βουλήσει,
TIT. XI . 454
indecora , a primo etiam germine adhibeatar . Neque
enim fieri potest,ut in uno eodemque Deo in rebus fa
ciendis, et velle simul deceat et nolle. Quam potest
naximam impietatem sopbista verbis suis componit.
Ιdeinque νηlt esse quod genitum est, et quod factum
est, et unani ex rebus, quae factæ sunt, vult esse Fi
lium . Verum : b omnibus diverzus est, quemadmodum
in superioribus demonstravimus: Et omnia per ipsum
(acta sunt 1; quare nec dicatur consilio, neipse quo
que ita factus Ostendatur , ut illa, que per ipsum facta
9

ένα μή και αυτός ούτω γένηται , ώσπερ και τα δι' αυ- sunt, constiterunt . Nam Paulus quidem , qui prius
του γενόμενα συνέστη . Και γάρ ό μεν Παύλος ουκ non erat, postea per voluntatem Dei apostolus
ών πρότερον , ύστερον όμως δια θελήματος Θεού factus est. Et vocatio nostra, ut quæ olim et ipsa
απόστολος γέγονεν, η δε κλήσις ημών ώς ποτε και non eral, munc autem est, Dei consilium est conse
B
αυτή μή ούσα, νύν δε επιγενομένη προηγουμένην έχει cuta , et ut ipse Apostolus rursum ait : Secundum
βούλησιν. Και ως αυτός πάλιν ο Παύλος φησι • Κατά propositum voluntatis εια 1. Ει illud , quod a Mose
11
την ευδοκίαν του θελήματος αυτού γέγονε . Το τε scriptum est : Fiat lux ; el , Producah terra ; et, fa
δια Μωσέως λεγόμενον · Γενηθήτω φώς, καί • Εξω- ciamus hominem , arbitror, ut ante dictum est ,
γα, έτω η γη , και Ποιήσωμεν άνθρωπον , ήγούμαι, significare facientis voluntatem. Que enim antea nou
καιεν τοις έμπροσθεν είρηται της βουλήσεως του ποι- erant, sed extrinsecus facta sunt , ea vult facere
ούντος τούτο είναι σημαντικόν . Τα μεν γάρ μη όντα procreator Deus. In Verbo autem proprio, quod es
ποτέ , αλλ' έξωθεν επιγινόμενα και δημιουργός βούλε- se natura gignit, non præcedit voluntas. In hoc
ται ποιήσαι . Τον δε ίδιον Λόγον εξ εαυτού φύσει enim Pater alia omnia , que vult , facit et creat ,
γεννών oυ πρoβουλεύεται . Εν τούτω γαρ ο Πατήρ ut apostolus Jacobus docet, Genuit, inquiens, vos
τι όλα όσα βούλεται ποιεί και δημιουργεί, καθώς suæ *.. Prie
τolens Verbo veritatis swe Præ pudoreigitur con
Ιάκωβος ο απόστολος διδάσκων έλεγε • Βουληθείς fusi , nec audeales dicere, Dei Verbum factan cl
απεκύησεν ημάς Λόγω αληθείας. Καταισχυνθέντες creatum esse, et aliquando non fuisse, aliam ra
ούν επί το λέγειν ποίημα, και κτίσμα, και , Ουκ ήν tionem inveniunt , qua creatum esse dicant. Volun -
πρίν γεννηθή ο τού Θεού Λόγος, άλλως πάλιν κτίσμα c talem enim preponunt, ei, Nisi voluntate , in .
λέγουσιν αυτών είναι, βούλησιν προβαλλόμενοι και φuiunt, genitus est, necessitate ergo el et invitus
λέγοντες , Ει μη βουλήσει γέγονεν, ούκουν ανάγκη, habet Filium Deus. Ecijuis illi , honines scelestis,
και μη θέλων έσχεν ο Θεός Υιόν. Και τις και την ανάγ- sii, qui ad lheresim vestrain omnia trahitis , ne
κηνέπιβαλών αυτώ, πονηρότατοι, και πάντα προς την cessitatem ailulit ? Quid enim voluntati contra
αίρεσιν εαυτών έλκοντες ; Το μεν γαρ αντικείμενον rium sit, viderunt, quid autem ea sit majus et
τη βουλήσει έωράκασι, το δε μείζον και υπερκεί- prius, non animadverterant. Sicut enim opponi
μενον ού τεθεωρήκασιν. " Ωσπερ γάρ αντίκειται τη ιur voluntati id quod preler sententiam volentis
βουλήσει το παρά γνώμην, ούτως υπέρκειται, και est, sic id , quod natura est, voluntatem antecedil.
προηγείται του βούλεσθαι το κατά φύσιν. Οικίαν Voluntate aliquis domum ædifical, natura filium
γούν τις βουλόμενος κατασκευάζει , υιόν δε γεννά gignit. Εt quod voluntate fit , cepit fieri, et extra
κατά φύσιν, και το μεν βουλήσει κατασκευαζόμενον facientem est. Filius autem essentiæ Patris pro
ήρξατο γίνεσθαι , και εξωθέν έστι του ποιoύντος . Ο prium est germen, et non est extra ipsum. Quain
δε Υιός τδιόν εστι της ουσίας του Πατρός γέννημα, obrem de ipso non consulit sicut nec de se qui
-
και ούκ έστιν εξωθεν αυτού . Διο ουδε βούλεται περί dem videtur consulere. Quanto igitur re pro
αυτού, ίνα μηδε περί εαυτού δοκή βουλεύεσθαι. "Οσο D creáta Filius superior est, tanto id, quod natura
συν του κτίσματος ο Υιός υπέρκειται τοσούτω και est , voluntatem anteit. Isti autem , obliti se loqui
της βουλήσεως το κατά φύσιν. Και έδει αυτούς de Filio Dei, audent humanas illas oppositiones
ακούοντας ου βουλήσει λογίζεσθαι το κατά φύσιν. de Deo dicere, necessitatem , et praeter sententiani ,
Οι δε επιλανθανόμενοι , ότι περί υιού Θεού ακούουσι, ut negent esse verum Filium Dei. Nam et ipsi nobis
τολμώσιν ανθρωπίνας αντιθέσεις λέγειν επί Θεού , respondeant, utrum Deo adsit ex voluntale ut sit
ανάγκη και παρά γνώμην, ίνα το είναι Υιόν αληθ.- bonus el misericors, necne. Si ex voluntale, se
νόν αρνήσωνται του Θεού , επε ειπάτωσαν ημίν αυτοί , quitur,, cum capisse bonum esse, atque ita fieri
το αγαθόν είναι και οικτίρμονα τον Θεόν εκ βουλή poterit ut ipse non sit bonus. Consulere enim el
σεως πρόσεστιν αυτώ, και ου βουλήσει ; Ει μεν ούν eligere licet in utramque parlem , et naturæ cogi
εκ βουλήσεως, σκοπείν δεί, ότι ήρξατο μεν είναι lantis el ratiocinantis proprium est. Sin autem ,
αγαθός , και το μή είναι δε αυτόν αγαθόν ενδεχόμε- nec absurdum hoc consequatur, non ex voluntale
νόν έστι : το γάρ βουλεύεσθαι και προαιρείσθαι bonus est, audiant id , quod ipsi dixerunt, Ncres
• Joan . 1 , 3. • Ephes. I , 5. • Gen. 1 , 3, 25 , 26 . • Iac. 1 , 18.
 EUTHYMII ZIGABENI 456
455
sitate et invitus est bonus. Ecquis autem illi ne- Λεις εκάτερα την ροπήν έχει, και λογικής φύσεώς
cessitatem injecit ? Quod si absurdissimum est, in εστι το πάθος τούτο · ει δε διά το εκ τούτων άτοπον
Deo esse necessitalcm dicere, et proplerea con• ουκ εκ βουλήσεως οικτίρμων και αγαθός εστιν,
fitendum est, esse natura bonum , multo magis άκουέτωσαν άπερ ειρήκασιν αυτοί • Ουκούν ανάγκη ,
el verius dicendum est, eum natura , non volun- και μη θέλων αγαθός έστι. Και είς και την ανάγκης
tate esse Filii Patrem . Illud æterea nobis respon- επιβαλών αυτώ ; Ει δε άλογόν εστι λέγειν επ' Θεού
deant ; volo eniin eos pro audacia ipsorum interro- ανάγκην, και διά τούτο φύσει αγαθός εστιν, είη αν
gare, que quiden interrogatio licet liberior, sit , πολλώ μάλλον και αληθέστερον του Υιού φύσει , και
al pietatem tamen spectabit. Propitius esto , Deus, ουκ εκ βουλήσεως Πατήρ. Είπάτωσαν δε ημίν και
Respondeant igitur, utrum Pater ipse prius consu- τούτο πάλιν. Προς γάρ την αναισχυντίαν αυτών ερώ
luerit , deinde voluerit , post autem ſuerit , an τησιν αυτοίς επάγειν έτι βούλομαι τολμηροτέραν
priusquam consuluerit sit . Oportet enim , ut cum de μεν , βλέπουσαν δε όμως είς ευσέβειαν. “Ιλάσθητι,
Verbo talia audeant loqui , similia item de Patre Δέσποτα . Ο Πατήρ αυτός βουλευσάμενος πρότερον,
au liant, ut sciant, istam ipsorum petulantiam ad είτα θελήσας , ούτως υπάρχει, ή και προ του βου
Patrem quoque pervenire. Si dixerint, et ipsum λεύσασθαικαι χρή γάρ περί του Λόγου τοιαύτα τολ .
Patrem ex consultatione et voluntate esse, quid B μώντας αυτούς , τοιαύτα και περί του Πατρός
erat antequam consuluit, aut quid amplius habuit ακούειν, ίνα γνώσιν, ότι η τοιαύτη αυτών προπέτεια
posteaquain consuluit ? Quod si ejusmodi inter- και εις αυτόν τον Πατέρα φθάνει. Εάν μέν ούν εί
rogatio absurda esl, et nequit consistere, et bæc πωσιν , ότι και αυτός εκ βουλήσεως, τι ήν προ του
dicere omnino nefas est, cum satis sil , id nos au βουλεύσασθαι, ή τι πλέον έσχεν , ώς υμείς λέγετε,
dire, et scire, et intelligere de Deo, nempeipsum μετά το βουλεύσασθαι ; Ει δε άτοπος και ασύστατος
esse illum , qui esi , nonne absurdlum est etiam de έστιν ή τοιαύτη ερώτησις , και ου θέμις όλως τοιαύτα
Verbo Dei sic cogitare, et consilium ei ac volunta λέγειν (αρκεί γάρ και μόνον ακούοντας ημάς περ!
tem anteponere ? Satis enim est item de Verbo il- Θεού ειδέναι, και νοείν, ότι αυτός έστιν ο ών) , πώς
lud scire, et intelligere, nempe ipsum non ex con ουκ άλογον αν είη και περί του Θεού Λόγου τοιαύτα
sultatione el voluntate Deum esse , sed natura ενθυμείσθαι, και βούλησιν και θέλησιν προβάλλε
piroprium esse Verbum Patris. Quod quidem σθαι ; 'Αρκεί γάρ περί του Λόγου εί?έναι και
Verlbum cum sit consilium et volunlas Patris ip- νοείν, ότι ο μη εκ βουλήσεως υπάρχων Θεός ου βου
6 us , quomodo polest consilio el voluntate ejus λήσει, αλλά φύσει τον ίδιον έχει Λόγον. Πώς oύν
signi ? nisi , ut ante dixi , Verbum gigni per C βουλή και θέλημα του Πατρός υπάρχων ο Λόγος
seipsum aut per alterum Verbum asserant ho- δύναται γίνεσθαι και αυτός βουλήματα και θελήσει ;
mines insani. Quod si coufinxerint, et alterum illud εκτός ει μή, καθά προείπον , μανέντες πάλιν είπωσιν
gigni rursum per aliquod aliud Verbum necesse erit. αυτόν δι' εαυτού γεγονέναι , ή δι' ετέρου τινός. Αλλά
Atque ita multiceps impiorum hæresis deprehendetur καν πλάσσωνται , πάντως κακείνος διά τινος γίνεται.
stulle in immensam deorum mullitudinem incidere , Και λοιπόν ούτως επιλογιζομένων ημών, και ανα .
dum Filium crealum et ex nihilo factum esse , novis κρινόντων την αλήθειαν , ευρίσκεται των αθέων ή
ulenles vocibus, eique consilium et voluntatem
πολυκέφαλος αίρεσις εις πολυθεότητα πίπτουσα και
preponentes conantur ostendere. Νonne impium est , άμετρον μανίαν, εν ή κτίσμα και εξ ουκ όντων θέ.
ca quæ rerum procreatarum sunt, in procuratorem λοντες είναι τον Υιόν, ετέρως τα αυτά σημαίνουσι,
Transferre? Nonne detestabile et exsecrandum est di- βούλησιν και θέλησιν προβαλλόμενοι . Πώς oύν ουκ
cere , consilium et voluntatem esse ante Verbum in ασεβές τα των γενητών επί τον Δημιουργόν μετα .
Patre ? Si enim voluntas in Patre præcedit, haud φέρειν ; " Η πώς oύ βλάσφημον λέγειν βούλησιν προ
vera loquitur Filius, Ego ,inquiens, in Patre, aut etiam του Λόγου είναι εν τω Πατρί ; Ει γάρ προηγείται
si ipse quoque in Patre est, posterior tamen existi- βούλησις εν τω Πατρί, ουκ αληθεύει λέγων ο Υιός :
O 'Εγώ εν τω Πατρί . " Η ει και αυτός εν τω Πατρί
mabitur, cum voluntas in qua omnia facta sunt,
antecedat, et ipse posl , ut vos putatis , exsi έστιν , αλλά δεύτερον λογισθήσεται, ούσης βουλήσεως
stat. Licet enim gloria præstel , tamen unum erit πρό αυτού, εν ή πάντα γέγονε, και αυτός υπέστη
ex iis que voluntate facta sunt . At homines nefarii καθ' υμάς . Κάν γαρ τη δόξη διαφέρη, αλλ' ουδεν ήτ
noluni, Verbum et consilium vivens esse Filiuin , τον έστιν είς των εκ βουλήσεως γινομένων. 'Αλλ ' οι
sed prudentiam et consilium et sapientiam , ut habi
. ασεβείς ου θέλουσι μεν Λόγον και βουλήν ζώσαν εί
t'is quosdam , qui inesse abesseque possint, humano ναι τον Υ.δν, περί δε τον Θεόν φρόνησιν, και βούλη
more Deo inhærere comminiscuntur, et omnia σιν, και σοφίαν, ώς έξιν συμβαίνουσαν, και απο .
morent, et Valentini notionem el voluntatem ideo
συμβαίνουσαν ανθρωπίνως γίνεσθαι μυθολογούσι ,
και πάντα κινούσι , και την Ουαλεντίνου έννοιαν και
præponunt , ut Filium a Patre dividant, cumque non θέλησιν προβάλλονται , ένα μόνον διαστήσωσι τον
proprium Patris Verbum , sed creatum esse dicant , Υιον από του Πατρός , και μή είπωσιν ίδιον αυτόν
Apostolus autem non voluntatis, sed essentiæ pa- του Πατρός είναι Λόγον , αλλά κτίσμα • και γάρ και
ternæ proprium splendorem et liguram Dominum "Απόστολος ου βουλήσεως, αλλ ' αυτής της ουσίας
esse predicint,, Qui cum sil ,, inquiens ,splendor
, glor:α,, της πατρικής ίδιον απαύγασμα και χαρακτήρα τον
457 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XI . 458
Χριστόν κηρύττει λέγων, “ος ών απαύγασμα της A et igura substantia ejus 1. Quod si paterna essentia
δόξης, και χαρακτήρ της υποστάσεως αυτού. Εί atque substantia , ut ante diximus , non est a volun
δε , ως προείπον, ουκ εκ βουλήσεώς έστιν η πατρική tale , constat,, ne id quidem , quod est paternae sub
ουσία, και υπόστασις , εύδηλον ώς ουδε το ίδιον της stantia proprium , a voluntate esse. Qualis enim est
πατρικής υποστάσεως εκ βουλήσεως αν είη. Οποία beata illa substantia . tale esse oportet et proprium
γάρ άν ή η μακαρία εκείνη υπόστασις , τοιούτον είναι ipsius germen . Quamobrem et ipse Pater non dixit :
και το εξ αυτής γέννημα δει. Και αυτός γούν ο Πα- Hic est voluntate genitus Filius, nec quem ex bo
τήρ ουκ είπεν, Ούτος εστιν ο βουλήσει μου γεγονώς neplacito Filium habui , sed simpliciter : Filies
υιό , ουδέ ον κατ' ευδοκίαν έχον , αλλ' απλώς , meus, et in quo bene placui ”. Quibus verbis osten lit
Υιός μου, και μάλλον ενώ ευδόκησα , δεικνύς εκ eum esse natura Filium , in quo voluntas eorum , quæ
τούτων , ότι Φύσει μου ούτός έστιν ο Υιός . 'Εν αυτώ sibi probantur, sita sit. Num igitur quia natura
δε των εμοί δοκούντων ή βούλησης απόκειται . Αρ' Filius est, non autem ex voluntate, ideo Patri non
ούν επεί φύσει , και μη εκ βουλήσεώς έστιν ο Υιός, est voluntarius ? aut nolentis Patris est Filius? Minime
ήδη και αθέλητός έστι τω Πατρί , και μη βουλομέ vero , sed et volenti Patri Filius est, et Paler, ut
νου του Πατρός, εστίν ο Υιός ; Ούμενουν , αλλά και ipse quidem ait, diligii Filium et omnia ostendil ei '.
B Queinadmoduin enim ut bonus sit Deus non ex vo .
θελόμενός εστιν ο Υιός παρά του Πατρός, και , ως
αυτός φησιν ο Πατήρ , φελεί τον Υιόν , και πάντα luntale cæpit, nec tamen invitus et præler volunta
δείκνυσιν αυτώ. Ως γάρ του είναι αγαθός ουκ εκ leio est bonus. Quod enim illi est, voluntarium est,
βουλήσεως μεν ήρξατο , ου μήν άβουλήτως, και sicut ut Filius sit, quanquam a voluntate non est ,
άθελήτως έστιν αγαθός • ο γάρ έστι, τούτο και θελη- non tamen contra voluntatem et sententiam ejus est.
.

τον αυτώ έστιν · ούτω και το είναι τον Υιόν, ει και . Uι enim propriam essentiam habet volens, sie et
μη εκ βουλήσεως ήρξατο , αλλ' ούκ αθέλητον, ουδε Filius, qui est ejus essentiæ proprius, ipsi volenti,
ταρά γνώμην έστιν αυτώ. " Ωσπερ γαρ της υποστά- non autem invito est. Velit igitur ac diligat Filium
σεως της ιδίας έστι θελητής, ούτω και ο Υιός ίδιος Paler, ita tamen , ut pie ipsum velle, et non invitum
ων αυτού της ουσίας ούκ αθέλητός εστιν αυτώ. Θε- interpreleris. Nam qua voluptate Pater Filium rull ,
λέσθω, και φιλείσθω τοίνυν ο Υιός παρά του Πα. eadem voluntale Filius vult, el diligit, et colit Pa :
τρός , και ούτω το θέλειν, και το μή άβούλητον του trem . Et una est voluntas ex Patre in Filio . Ut ox
Θεού τις ευσεβώς λογιζέσθω . Και γάρ ο Υιός τη θε. bac item perspicuum sit, Filium in Patre esse, cu
λήσει, ή θέλεται παρά του Πατρός, ταύτη και αυτός Patrem in Filio. Cave tamen , ne ex Valentini sen
αγαπά , και θέλει, και τιμά τον Πατέρα, και εν εστι ο tentia voluntatem putes antecedere . Insanit enim
θέλημα το εκ του Πατρός εν Υιώ, ώς και εκ τούτου quisquis inter Patrem et Filium voluntatem , el con
θεωρείσθαι τον Υιόν εν τω Πατρί, και τον Πατέρα silium , el considerationem interponit. Aliud enim
εν τω Υιω. Μη μέντοι κατά Ουαλεντίνον προηγου- est dicere, voluntate genitus est, el aliud Pater Flium
μένην την βούλησιν έπεισαγέτω . Μαίνοιτο γάρ άν propriuni suum nalura exsistentem diligii , et vult
τις μεταξύ τιθείς Πατρός και Υιού βούλησιν , και Nam illud quidem voluntate el consilio genituni
θέλησιν , και σκέψιν. Και γάρ έτερόν εστι λέγειν esse primum significat eum aliquando non exstitisse.
βουλήσει γέγονεν, έτερον δε , ότι ίδιον όντα φύσει Deinde,, quemadmodum dictum est,, in utramque
τον Υιόν αυτού αγαπά, και θέλει αυτόν . Το μεν γάρ partem propensionem ostendit, ut aliquis dicere
λέγειν, 'Εκ βουλήσεως γέγονε, πρώτον μεν το μή queat , Patrem potuisse Filium etiam nolle. Quæ
είναι ποτε τούτον σημαίνει : έπειτα δε και την επ' quidem impia audacia cum Filium poluisse non esse
άμφω ροπή έχει, καθάπερ είρηται , ώστε δύνασθαι dicat ad Patris essentiam pervenil, et idem de Patre
τινα νοείν , ότι ήδύνατο και μή βούλεσθαι τον Υιόν. constituit, non aliter ac si dicat,Palrem potuisse non
'Επί του Υιού δε λέγειν , ότι ήδύνατο και μή είναι , esse bonum . Quemadmodum ergo semper et natura
δυσσεβές εστι , και φθάνον εις την του Πατρός ουσίαν bonus Paler,ila semper el natura Filium gignil . Quod
το τόλμημα, είγε λέγοιτο , Ηδύνατο μή είναι άγα- D autem Paler Filium velit, et Verbum velit Pauren ,
θος ο Πατήρ. Αλλ' ώσπερ αγαθός αεί και τη φύσει, hoc non antecedens consilium aut volonialem os
ούτω ; αεί και τη φύσει γεννητικός ο Πατήρ. Το δε lendit, sed verani naturæ rationem , et essentiæ pro
" Ο Πατήρ θέλει τον Υιόν, και ο λόγος θέλει τον prietalein similitudinemque significat.
Πατέρα , ού βούλησιν προηγουμένην δείκνυσιν, αλλά φύσεως γνησιότητα , και ουσίας ιδιότητα , και
1

ομοιώσεω ; γνώρισμα .
Εκ της επιστολής της περί των γενομένων εν
τη Αριμήνα της Ιταλίας, και εν Σελευκεία
της Ισαυρίας Συνόδου
Επειδή δε ούτως αυτοί πρός τε εαυτούς, και
προς τους προ εαυτών διετέθησαν , φέρε λοιπόν
ημείς, εξετάσαντες , μάθωμεν παρ' αυτών, ποίον άτο-
πον θεωρήσαντες , ή τίνα λέξιν αιτιώμενο: των εγγε .
' Jlebr. 1 , 3. • Matth . xvii, 5. • Joan . , 35.
PATROL . GR . CXXX .
Ex epistola ,qua res in conciliis Ium Arimini, quo.l est
Italiæ oppidum , tum Seleuciæ, quod est oppidum
Isauriæ celebralis , geslæ continentur.
Cæterum , quando ipsi crga se njuluo et erga
majores suos sic atlecti sunt , age jam sciscitcmur
illos, ut ediscamus quam in scriptis illis absurdi
latem aut quam viliosam sententiam conspicali,
15
 459 EUTHYMII ZIGABENI 400
Patribus iuolsequentes suit , et alversus cualeni- Α γραμμένων , απειθείς μέν γονεύσι γεγόνασι , διαμά
cam synodum decertant ? Hæ voces, aiunt, « ex sub- χονται δε προς οικουμενικήν σύνοδον ; Το ιεκ της
stantia , • et, consubstantiale, nolis minime pla- ουσίας, και φησί , και το « ομοούσιον και ουκ ήρεσεν
ceni, quibusdam enim offendiculo fuere, plurimos fuiv. Ταύτα γάρ τινας εσκανδάλισε και πολλούς
conturbarunt. Ili igitur scriptis suis ita sunt lo- εθορύβησεν. Εκείνοι μεν ούν ούτω γράφοντες ειρή
culi . Verum sic quispiam illis occurrat : Si ergo hæc κασιν απαντήσειε δ' άν τις αυτοίς ευλόγως ούτως :
verba per se illis offensionis causa fuere, non solum Ει μεν ούν αυτά τα βήματα καθ ' εαυτά τυγχάνει
quosdam offendi, ac plurimos turbari oportuit, sed όντα αίτια τούτοις είς σκάνδαλον, έδει μή τινας σκαν
et nos aliosque universos eodem affectos esse modo δαλίζεσθαι , μηδε πολλούς θορυβείσθαι , αλλά και
par fuit. Quod si universi has voces amplectuntur : ημάς και τους άλλους πάντας ταυτόν εκείνοις
si qui illa scripsere, non vulgares homines, sed ex πάσχειν εξ αυτών · ει δε οι μεν πάντες αγαπώσι τα
lolo orbe coacti sunt ; si qui jam Ariminum con- ρήματα , οι δε ταύτα γράψαντες ουχ οι τυχόντες , αλλ'
venere episcopi plus quadringentis ea testimonio οι εκ πάσης της οικουμένης συνελθόντες εισί , και
suo comprobant ; nonne qui adversus synodum hæc τούτοις επιμαρτυρούσαν οι νύν εν τη Αριμήνω συν
effutiunt hinc arguuntur , non verba quidem cul- ελθόντες επίσκοποι υ' και πλείους : πώς ουκ άν

panda esse , sed eorum qui haec prave interpre- Β τικρυς ελέγχει τούτο τους κατά της συνόδου λέγον
tantur maliliam ? Quam multi sunt , qui divinis τας, ώς ου τα βήματά έστιν αίτια , αλλ ' ή κακόνοια
Scripturis maligne lectis ac prave intellectis, san- των παρεξηγουμένων τα τοιαύτα ; Πόσοι , κακώς εν
clos hinc insimulant ! cujusmodi fuere olim Jadei, τυγχάνοντες ταις θείαις Γραφείς και παρανοούν
qui Dominum non receperunt, el jam Manichæi τες ταύτας , κατηγορούσι των αγίων ! οίοι γεγόνασιν
qui in legem blasphemant ; cujus sane rei , non οι μέν τότε Ιουδαίοι , μή δεξάμενοι τον Κύριον , οι δε
Scripturæ, sed ipsorum perversitas causa fuit. Si νυν Μανιχαίοι βλασφημούντες τον νόμον και ουχ αι
itaque verborum pravitatem ostendere potestis , Γραφαί γεγόνασιν αυτοίς αίτιαι, αλλ' ή σφών αυτών
agile, demonstrandi ratio ineatur ; nec objicialis κακοφροσύνη . Ει μεν ουν αποδείξαι δύνασθε τα ρή
nobis hæc nonnullis offensioni esse , ne idem vobis, ματα φαύλα , τούτο ποιείτε , και λόγος ηγείσθω
quod tunc Pharisæis, accidat . Etenim cum illi sese της αποδείξεως και μη προφασίζεσθε τους σκανδα
simularent de doctrina Domini offendi, ait Domi. λιζομένους , ίνα μή ταυτόν πάθητε τοις τότε Φαρι
nus illis : « Omnis plantatio quam non plantavit σαίοις. Και γάρ κακείνων προφασιζομένων σκανδα
Pater meus cælestis, eradicabitur ' . , llis autem ver- λίζεσθαι επί ταίς του Κυρίου διδαχαίς , έλεγεν αυτοίς
bis ostendit, nou Patris verba a se plantata , ) ο Κύριος : « Πάσα φυτεία , ήν ουκ έφύτευσεν ο Πατήρ
C
sed pravam suam recte dictorum interpretatio- μου ο ουράνιος , εκριζωθήσεται . Τούτο δε λέγων
nem , offendiculo illis ſuisse. Nam ii qui olim Apo- εδείκνυεν , ώς ου τα του Πατρός δι ' αυτού « φυτευό
stoli epistolas culpabant, non Pauli, sed ipsorum μενα και δήματα σκάνδαλον ήσαν αυτούς , αλλ ' αυτοί
ignorantiam , et perversum animum palam fecere. κακώς εκδεχόμενοι τα καλώς λεγόμενα εσκανδάλιζον
εαυτούς . Επει και οι αιτιώμενοι τότε τας επιστολές του Αποστόλου , ου του Παύλου , αλλά της εαυτών
αμαθίας και στρεβλής διανοίας κατηγόρουν.
Sed jam respondele ( operæ pretium enian Επεί ( καλόν γάρ αυτούς έρεσθαι τούτο, )
fuerit hoc ab illis quærere) quinam sunt, quos de είπατε , τίνες είσιν , ούς προφασίζεσθε σκανδαλί
illis offendi atque turbari causamini ? Cerle nemo ζεσθαι και θορυβείσθαι επί τούτοις ; Των μεν γάρ
rorum qui pie de Christo sentiunt, quippe qui ca ευσεβούντων εις τον Χριστόν ουδείς , αυτά γάρ
defenlant asseranique. Quod si Ariani sunt qui πρεσβεύουσι και εκδικούσιν . Ει δε των 'Αρειανών
hiec indigne ferunt, quid mirum si irascuntur iis εισιν οι τούτο πάσχοντες , τι θαυμαστόν , εί επί τοίς
qui eorum hæresin de medio tollunt ? Non enim ea αναιρούσιν αυτών την αίρεσιν άχθονται ; ου γάρ
verba illis scandalo sunt, sed dolori, quod quasi in έστιν αυτοίς σκάνδαλον τα βήματα αλλά λύπη .
cippo insculpla suam liaresin traducant . Desinile D ότι στηλογραφία κατά της ασεβείας αυτών εστιν . Ούχ.
igitur adversus Patres nostros hac de causa ούν παύσασθε γογγύζοντες κατά των Πατέρων , και
obmurmurare : alioqui reslat , ut crucem quoque τοιαύτα προφασιζόμενοι · έπει ώρα υμάς καταμέμ
Dominicam vituperetis , quod ea Judæis sil scan- φεσθαι και το κυριακο σταυρώ , . ότι Ιουδαίοις
.

dalum, gentibus autem Sultitia , ut dixit Apostolus.
Verum quemadmodum crux mala non est, nobis
enim qui credimus, « Christus est Dei virtus et Dei
sapientia ' , eliamsi Judæi insaniant ; ila quoque
*Patrum verba non pervers2 , sed utilia sunt iis qui
&quo animo ea legunt , ipsaque omnem omnir.ο
> γνησίως εντυγχάνουσι, και αναιρετικά πάσης ασε
destruunt impietatem ; quamvis Ariani multoties
disrumpantur, quod sese ab illis damnatos videant.
Demonstralum itaque est illam scandali quam ar-
1
1 Μatth . XV, 13. 1 1 Cor. 1 , 24.
μεν σκάνδαλόν εστιν , έθνεσι δε μωρία , ώς είπεν ο
'Απόστολος. 'Αλλ' ώσπερ ου φαύλος ο σταυρός · ημίν
γάρ τοις πιστεύουσιν εστι ο Χριστός Θεού δύναμις,
και Θεού σοφία , και κάν Ιουδαίοι μαίνωνται» ούτως ου
φαύλα τα των Πατέρων δήματα , αλλ' ωφέλιμα τοις
6είας έστι , κάν οι Αρειανοί πολλάκις διαρρηγνύων
ται , κατακρινόμενοι παρ' αυτών. "Οτε τοίνυν ή περί
των σκανδαλιζομένων απίθανος δέδεικται πρόφα
 461 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ . ΧΙ. 462

σις , είπατε λοιπόν υμείς, πώς ουκ αρέσκεσθε τω, A ferunt rationem nullius esse probabilitatis. Cate
« εκ της ουσίας , και ονόματι; Τούτο γάρ πρώτον αναγ-
καιον ανακρίναι : καίτοι και υμείς εγράψατε εκ του
Πατρός γεγεννήσθαι τον Υιόν ; Ει μεν ούν τον
Πατέρα ονομάζοντες , ή το, ο Θεός, και όνομα λέγοντες,
ουκ ουσίαν σημαίνετε , ουδε αυτόν τον δντα όπερ έστι
κατ ' ουσίαν νοείτε , αλλ' έτερόν τι περί αυτόν , και το
γούν χείρον, ίνα μή παρ' εμού λέγηται , διά τούτων
και σημαίνετε , έδει μη γράφειν υμάς εκ του Πατρός τον
.
rum respondete nobis, eur vobis hoc dictum , i es
substantia , ) minimé placet ? Id enim primo inqui
rendum est : atqui vos ipsi scripsistis ex Patre ge
nitum Filium esse ? Si igitur cum Patrem nomi
natis, aut hanc vocem , Deus ? , pronunlialis, non
substantiam significatis, neque ipsum qui exsistit,
ut ( st secundum substantiam intelligitis; sed aliud
circa ipsum , aut aliquid pejus, quod a me dictum

1 Yίον , αλλ ' εκ των περί αυτόν και των εν αυτώ ένα
φεύγοντες λέγειν αληθώς Πατέρα τον Θεόν , σύνθετον
δε τον απλούν , και σωματικώς αυτόν επινοούντες,
καινοτέρας βλασφημίας έφευρεται γένησθε . Ούτω δε
νοούντες , εξ ανάγκης και τον Λόγον , και το Υιός , ουκ
ούχ
ουσίαν αλλ' όνομα μόνον νομίζετε, και λοιπόν B tiaris blasphemie inventores essetis . Cum porro
άχρις ονομάτων έχετε την εαυτών φαντασίαν· και και
λέγετε , ουκ είναι πιστεύετε , αλλά μή είναι φρο-
νείτε .
Τούτο δε Σαδδουκαίων μάλλον και των παρ'
"Ελλησι λεχθέντων αθέων εστί το τόλμημα . Διό
ουδέ την κτίσιν αυτού του όντος Θεού δημιούργημα
είναι φήσετε: είγε το Πατήρ και το Θεός ουκ αυτην
.
nolim , per hæc indicatis : vobis ergo scribendum
non fuit, ex Patre Filium esse ; sed ex iis quæ circa
ipsum vel in ipso sunt : ut bine vilantes Deum
vere Patrem dicere, eumque qui vere simplex est,
compositum corporeumque intelligentes , recen
sic intelligatis, necesse est ut Verbum et Filium ,
non substantiam sed merum nomen existimetis, ac
demum nomine tenus, vestram retineatis opinio
nem : ac quæ dicitis nullo modo esse et nusquam
exstare Sentiatis .
Hæc Sadducæorum , imo potius eorum qui a
Græcis athei vocantur, scelesta est opinio. Alque
hinc reliquum est ut creaturas Dei veri opifciunt

esse inticias eatis, siquidem hæc vocabula , Pater,

την τού όντος ουσίαν σημαίνουσιν , αλλ ' έτερόν τι , et, Deus, non ipsain exsistentis substantiam signifi .
όπερ υμείς αναπλάττετε . Αλλά τούτο δυσσεβές και cant , sed aliud quidpiam quod commenti vos
λίαν απρεπές εστι και μόνον ενθυμείσθαι. Ει δε όταν estis. Sed hoe vel solum cogitare, impium prorsus
ακούομεν • • Εγώ είμι ο ών · , και , « Εν αρχή atque turpissimum est. Sin autem cum audimus :
εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν και την γην , και , « Ego sum qui sum 9!; » et , « In principio fecit
« Ακουε , Ισραήλ , Κύριος ο Θεός σου Κύριος cC Deus celum et terram 1 ; et, Audi , Israel , Πο
εις έστι :, και , • Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ » minus Deus tuus Dominus unus est ; r'ct, « Hirc
. 3

ουχ έτερόν τι αλλ ' αυτήν την απλήν και μακαρίαν και dicit Dominus omnipotens * ;, non aliud nisi ipsam
ακατάληπτον του όντος ουσίαν νοούμεν · καν γάρ αδυ- simplicem , beatam , incomprehensibilem ejus , qui
νάτως έχωμεν καταλαβείν , και τι ποτέ έστιν , αλλ' est, substantiam intelligimus ; quamvis enim quid
ακούοντες το, Πατήρ , και το , Θεός , και το , Παντο- nam ille sit comprehendere nequeains , allamen
κράτωρ , ουχ έτερόν τι, αλλ ' αυτήν την τού όντος ου- cum has voces audinius , Paler, Deus , Omnipotens ,
σίαν σημαινομένην νοούμεν. Ειρήκατε δε και υμείς nibil aliud quani ejus, qui est, substantiam indicari
εκ του Θεού τον Υιόν , δηλονότι εκ tñs ouglas concipimus . Dixistis vos etiam ex Deo Filium esse ,
του Πατ ρός αυτ όν ειρ ήκα τε . Επε ιδή δε και προ υμών ac consequenter ex Patris substantia ipsum esse ;
λέγουσιν αι Γραφαί τόν Κύριον Υιόν του Πατρός , και cum ergo'et ante vos Scripturæ dicant Dominum
προ αυτών , αυτός ο Πατήρ είρηκεν · Ούτός έστιν esse Patris Filium , et ante Scripluras Pater dixerit ,
ο Υιός μου ο αγαπητός Υιός δε ουδέν έτερόν έστιν « Hic est Filius meus dilectus " ; , Filius autem
.

και το εκ του Πατρός γέννημα πως ου φαίνονται κα- nihil aliud sit quam Patris fetus ; qua, quæso , ra
.
λώς ειρηκότες οι Πατέρες εκ της ουσίας του Πατρός tiοne Patres non recte Iocuti videbantur , ubi dixe
τον Υιόν , λογισάμενοι ταυτόν είναι το Eltsiv D rint Filium esse ex suhstantia Patris , rati scilicct 1

ορθώς , εκ του Θεού , και το ειπείν, εκ της ουσίας ; Τα idem esse sincera mente dicere , ex Deo, ac dicere ,
μεν γάρ κτίσματα πάντα , κάν εκ του Θεού λέγεται ex substantia ? Nam creaturæ omnes, quamvis cx
γεγενήσθαι , αλλ ' ουχ ώς ο Υιός εισιν εκ του Θεού . Doo exstitisse dieantur, sed non quemadmodum
ου γάρ γεννήματα , αλλά ποιήματά εισι τήν φύσιν. Filius , ex Deo sunt illæ , non enim res genitæ , sed
« Εν αρχή γούν ο Θεός ουκ εγέννησεν , αλλ' έποίησε facia, natura sua sunt , « In principio , igilur « Deus , )
τον ουρανών και την γην, και πάντα τα εν αυτοίς , και Bon genuit , sed « fecit coelum et terram , et omnia
είρηται . Και ουχ ο γεννών , αλλ ' ο ποιών τους quæ in eis sunt , , ut scriptum est . Nec vero di
αγγέλους αυτού πνεύματα , και τους λειτουργούς αυ- citur, qui gignit , sed qui facit angclos suos spi
του πυρός φλόγα . • Ει δε ο Απόστολος είρηκεν , « Είς ritus, et ministros stros flammam ignis 1. Quod
Θεός, εξ ού τα πάντα , και αλλ' ου τον Υιόν συναριθμών si Apostolus dixit , « Unus Deus per quem omnia
τοις πάσι , τούτό φησιν · αλλ' επειδή των Ελλήνων non eo sane illud dixit , quod Filium reliquis omni

1 Εxod . Oι , 14. . * Gen. 1, 1 . 3 Deut . v) , 4. 5

• Gen. 1ΤΙ1, 1. * Μatth , 111 , 17 . 6 Gen. 1 , 1 , 7
1 Psal .
Ciιι , 4. 8 1 Cor . Yπι , 6 .
403 EUTIIYMI ZIGABENI 464

us annumeratel : sed quoniam multi ex Graecis Α οι μεν νομίζουσι κατά τύχην και εξ ατόμων
existimant fortuito, et ex atomorum compli. συμπλοκής, και ομοιομερώς έκ ταυτομάτου συνεστά
calione, ac ex similaribus partibus sponte rerum ναι την κτίσιν, και μή έχειν τον αίτιον " οι δε εξ
naluram coaluisse , neque auctorem babere. Alii αιτίου μεν αυτήν γεγονέναι, ου μήν και διά του Λό
autem ab aliqua causa nec tamen per Verbum eam γου » των δε αιρετικών έκαστος , ώς ήθέλησεν αν
condilam arbitranlur . Quisque autem ex harelicis επλάσατο , και περί της κτίσεως μυθολογεί : τούτου
arbitratu suo res comminiscitur et de rerum natura χάριν ο Απόστολος αναγκαίως συνείρηκε το , εκ
fabulatur . Quapropter es necessitate Apostolus του Θεού και ένα και τον ποιητήν γνωρίση, και την εκ
dixit , , ex Deo ' , >, ut factorem nolum faceret, et
>
του βουλήματος αυτού των πάντων δημιουργίαν απο
onmnium creationem ex ejus voluntate factant decla- δείξη : ευθύς γούν επιφέρει, « Και εις Κύριος Ιησούς
raret . Slalim ergo infert : « Ει unus Dominus Jesus Χριστός , δι' ού τα πάντα, και ίνα των πάντων εξάρη
Chrislus, per quem omnia ' , , ut ex omnibus Fi- τον Υιόν : τα γάρ του Θεού λεγόμενα , πάντα ταύτα
lium exciperet ; quæ enim Dei esse dicuntur, omnia δι' Υιού γέγονε " και ουχ οίόν τε μίαν έχειν τα
per Filium facta sunt : nec fieri potist creatas res δημιουργούμενα τη δημιουργούνται την γένεσιν · και
eamdem , quam crcalorem , habere generationem ; et ένα τό, « εκ του Θεού, ο λεγόμενον ώδε , άλλως επί
ut doceret illud, « ex Deo, quod hic dicitur, alia ra Β των ποιημάτων αυτο σημαίνεσθαι διδάξη , ή ως
lione de opificiis ,, alia de Filio intelligi .. Nam hic επί Υιού λεγόμενον νοείται . Ο μεν γάρ γέννημα , τα
proles, illa vero, qpiſicia sunt. ldeoque Filius est δε ποιήματά έστι . Διό και ο μεν Υιός ίδιον της ουσίας
proprius substantiæ folus, illa autem , voluntatis γέννημα , τα δε βουλήματος δημιουργήματα .
creaturæ.
Hæc cum ipsa synodus aniinadverteret, ac Ταύτα και η σύνοδος συνορώσα , και ειδυλα
perspectum haberet ejusdem vocabuli diversas esse την εκ της ομωνυμίας διαφορίαν ,9 υπέρ του μή
significationcs ; ne quidam suspicarentur Filium τινας υπονοείν κατά την κτίσιν ούτω λέγεσθαι και
Dei ex Deo dici perinde adjue crealuras, clarius τον Υιόν εκ του Θεού , λευκότερον έγραψαν εκ της
scripsere, Filium ex substantia Dei esse : hinc nam- ουσίας τον Υιόν. Εκ μέν γάρ τούτου το γνήσιον αλη
que vere germanum Palris esse Filiuin indicatur. θώς Υιού προς τον Πατέρα γνωρίζεται» εκ δε του
Ex eo aulem quod simpliciter dicitur, « ex Deo, 1 vo- λέγεσθαι απλώς « εκ του Θεού , και το βούληματης δημιουρ
luntas creatoris in creando significatur . Sed , aiunt, γίας του κτίζοντος σημαίνεται . 'Αλλ ' ου γέγραπται
hæc scripta non sunt, vocesque illas, quod in Scri- ταύτα, φασίν , και ώς άγράφους τας φωνάς εκβάλ.
pluris non habeantur, rejicimus. Sed hanc illi ca- λομεν. Αλλά και τούτο πάλιν πρόφασίς έστιν αυ
villationemimpudentissime proferunt. Si enim verba C τοϊς αναίσχυντος. Ει γάρ εκβλητέα νομίζουσι τα μη
non scripta putant rejicienda , quare Ario non ob- γεγραμμένα , διά τι των περί "Αρειον εξ άγράφων
sislunt , qui lot senleistiolarum quæ in Scripturis non επινοησάντων τοσούτον ρηματίων συρφετόν, το , Εξ
habentur colluviem excogitavit : quales sunt, Ex non ουκ όντων, και το, Ουκ ήν ο Υιός πρίν γεννηθή :
exslantibus ; cl, Non erat Filius antequam gigie. και, "Ην ποτε , ότε ουκ ήν· και, Τρε πτός έστι • και ,
retur ; et, Erat lempus quo Non eral ; el , Mutabilis "Αρόητος και αόρατος ο Πατήρ τω Υιώ και , Ο Υιός
est ; el, Ineffabilis el invisibilis est Paler Filio ; el, ουκ οίδεν ουδέ τήν εαυτού ουσίαν και όσα εν τη
Filius non novil suam substantiam , et quaslibet γελοία και ασεβεί Θαλία εαυτού φρονών εξήμεσεν
alias ejus sententias, quas in ridicula et inpia Tha- "Αρειος ουκ αντειρήκασιν, αλλά και μάλλον υπέρ
lia sua evomuit ; imo potius eas illi propugnant, quæ αυτών αγωνίζονται, και διά ταύτα προς τους Πατέ
causa illis est ut cum Patribus eliam suis decer- ρας εαυτών διαμάχονται. "Η πώς εν τοις λεγομένοις
lent. Aut cur, cum in Encaniis , ut vocant, vcrbis Εγκαινίοις , άγράφοις χρησάμενοι λέξεσιν οι περί
ex Scriptura non desumptis usi Acacius et Eusebius, "Ακάκιον και Ευσέβιον, και είπόντες ουσίας τε και
dixerint primogenitum crealuræ essc sine dissimi- δυνάμεως , και βουλής, και δόξης απαράλλακτον εί
litudine imaginem substantiæ , potentiæ , consilii et κόνα τον πρωτότοκον της κτίσεως, γογγύζουσι κατά
gloria,, adversus Patres jam obmurmurant,, quod D των Πατέρων, ώς άγράφων αυτών μνημονευσάντων
verborum quæ in Scriptura non esslant mentio- λέξεων, και ουσίας μνημονευσάντων ; "Έδει γαρ αυ
nein ſecerint, et subslanliæ vocem usurparint ? Par τους και καθ' εαυτών γογγύζειν, ή μηδεν τους Πατέ
fuit enim eos aut contra se ipsos obmurinurare , ρας αιτιάσθαι .
aut nihil Patres criminari .
Si igitur quidam alii er synodi verbis occasio. Ει μεν ούν άλλοι τινές επροφασίζοντο τάς της
nem arriperent, suspicio esset eos vel ignorantia συνόδου λέξεις, ηδύναντο πως η αγνοίας η ευλ
vel religionc id facere ; neque vero hic scrmo ha- 6είας υπόνοιαν έχεις και περί μεν Γεωργίου του
betur de Georgio Cappadoce, qui Alexandria ex- Καππάδοχος του εκβληθέντος από της Αλεξαν
aclus est, viro qui nec ex prælerila vitæ ratione δρείας λόγος ουδείς • ανθρώπου μήτε εκ προάγοντος
.

commendatur , nec ullo modo Christianus est : sed βίου την μαρτυρίαν έχοντος , μήτε όλως Χριστιανού
propter opporlunitatem , Christiani nomen simulate τυγχάνοντος, αλλά μόνον υποκρινα μένου διά τον και.

I Cor . ΥΣ, 6 . · ibid .

 415 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XI, 466
ρόν το όνομα , και πορισμών ήγησαμένου την A sumpsit , et pietatem questus loco habuit . Quapro
ευσέβειαν · διό ουδέ μέμψαιτο άν τις αυτόν είκότως , pler nemo eum jure arguerit, quod circa lidem la
πταίοντα περί την πίστιν , άνθρωπον μήτε ειδότα περί batur, hominem, qui neque novit que dicit, nec de
ών λέγει , μήτε περί ών διαβεβαιούται , αλλά πάσι, quibus allirmat, sed omnes , uti scriptum est ' ,
κατά το γεγραμμένον , ώς κεπφον επακολου- veluti larus inscquitur. Cum autem Acacius , Eudo
α
θούντ : 'Ακά κιος ιος
δε και Ευδόξ , και Πατρόφιλος , xius el Patrophilus hæc dicant, quomodo non omni
ταύτα λέγοντες , πώς ουκ άξιοι πάσης εισί καταγνώ- damnatione digni sunt ? Nam, cum ipsi quoque ea
es
σεως ; Γράφοντες γαρ άγραφα και αυτοί , και scripserint quæ in Scripturis non habentur, et sæpe
αποδεξάμενοι πολλάκις ως καλόν το της ουσίας όνομα , substantiæ nomen ut sanum , niaxime propter Eu
μάλιστα και διά την επιστολήν Ευσεβίου , αιτιώνται sebii epistolam, receperint, majores silos nunc cri
νυν τους προ αυτών, ως τοιαύταις χρησαμένους λέ- minantur, quol hujusinodi sint usi verbis. Γmo
ξεσιν . Αλλά και είπόντες αυτοί Θεόν εκ Θεού , και cum ipsi quoque dixerint Filium esse Deum ex Dem,
Λόγον ζωντα , της ουσίας του Πατρός απαράλλα- ac Verbum vivens, substantia Patris imaginem per
XTOV
εικόνα τον Υιόν, κατηγορούσι των εν Νικαία omnia similem , jam Νicanos Patres criminantur,
ειπόντων , εκ της ουσίας, και ομοούσιον τον γεν. quod dixerint, ex substantia , ac consubstantialem
7

νηθέντα το γεγεννηκότι. Τι δε θαυμαστόν ει τους προ B esse genitori genitum. Quid mirum autem si cum
αυτών και τους ιδίοις πατράσι διαμάχονται , όπου γε majoribus , et cum patribus suis pugnant, ubi ipsi
και αυτοί εαυτοίς εναντιούμενοι , τοίς εαυτών προσκό- secum concertant in seque ipsos impingunt ? Cum
πτουσιν ; Έκθέμενοι γάρ εν τοις λεγομένοις Έγκαι- enim Antiochise in Enceniis, ut vocant , declaras
νίοις εν 'Αντιοχεία της ουσίας του Πατρός απαράλ- sent Filium esse substantiæ Patris sine ulla dissi
λακτον εικόνα είναι τον Υιόν, ομόσαντές τε ούτω militudine imagineni, jurassentque se ila sentire ,
φρονείν, και αναθεματίσαντες τους άλλως φρονούντας, ac eos qui aliler sentirent anathemate damnassent,
αλλά γάρ και εν τη Ισαυρία γράψαντες• Ου φεύγο- imo in Isauria scripsissent: Νon refugimus authen
μεν την εκτεθείσαν αυθεντικήν πίστιν εν τοις 'Εγκαι ticam fidem in Encæniis Antiochiæ editam ( illic
νίους τους κατά 'Αντιόχειαν ( εν αυτοίς δε εγράφη autem substantiae nomen scriptum est ), veluti eorum
το της ουσίας όνομα ), ώσπερ επιλαβόμενοι τούτων, immemores, paulo post in ipsa Isauria iis adversan
μετ' ολίγον έν τή αυτή Ισαυρία ταναντία έγραψαν, Lia conscripsere, scilicet, ομοούσιον et ομοιοούσιον,
λέγοντες: Το ομοούσιον και το ομοιοούσιον εκβάλ- hoc est, consubstantiale et substantia simile, ul
λομεν, ώς αλλότριον των Γραφών και το της ουσίας pole a Scripturis aliena, rejicimus , et su ! stantin
όνομα περιαιρούμεν , ώς μη κείμενον εν ταις Γρα-
7 nomen de medio tollimus ,3 quippe cum in Scripluris
φαίς . C non reperialur
Τίς ούν έτι τους τοιούτους Χριστιανούς ηγή Quis igitur viros hujusmodi ulterius Chri
σεται ; "Η ποία πίστις παρά τούτοις , παρ' οις ου λό- stianos exislinabit ? Aut quæ fides, apud quos nec
γος , ου γράμμα βέβαιον, αλλά πάντα κατά καιρον verba , nec scripta firma sunt, sed omnia pro tell -
αλλάσσεται και μεταβάλλεται ; El yap, d 'Axá- poris ratione mulantur et invertuntur ? Si cnim , o
κιε και Ευδοξιε , ου φεύγετε την εκτεθείσαν εν τοις Acaci et Eudoxi , non refugitis expositam in Enca
Εγκαινίοις πίστιν , εν αυτή δε γέγραπται , Ουσία ; nis fidem ,in eaque scriptum est , Filium esse sub
απαράλλακτος εικών ο Υιός • πως εν τη Ίσαυρία stantie Patris sine discrepantia imaginem , cur in
γράφετε , Εκβάλλομεν το ομοούσιον ; Ει γάρ ουκ Isauria scribitis, rejicimus ομοούσιον ? Si namque
έστι κατ' ουσίαν όμοιος ο Υιός τω Πατρί, πως απαρ- Filius secundum substantiam Patri similis non est,
άλλακτος της ουσίας εικών εστιν ; Ει δε μετέγνωτε , φui substantie image erit sine discrepantia ? Quod
γράψαντες το, της ουσίας απαράλλακτος εικών: πώς si vos pentuit scripsisse, eum esse sine discrepan
αναθεματίζετε τους ανόμοιον είναι λέγοντας τον tia substantiæ imaginem , cur anathemate damnatis
Υιόν ; Ει γάρ ουχ όμοιος κατ' ουσίαν , πάντως αν- eos qui dicunt Filium esse Patri dissimileni ? Si
όμοιός έστι . Το δε ανόμοιον ουκ αν είη εικών. Ει δε D, enim similis non est secundum substantiam , plane
ούτω καθ' υμάς έστιν , ουκ άρα και τον Υιόν έωρακώς ° dissinilis est. Quod autem dissimile est , nunquam
εώρακε τον Πατέρα , πλείστης όσης ούσης διαφοράς : imago fuerit. Sin, uti vos dicitis , ita se res lialet,
μάλλον δε το όλον όντος τούτου προς εκείνον αν- verum ergo non est qui vidit Filium , Patrem vi .
ομοίου. Το δε ανόμοιον ουχ οίόν τε όμοιον λέγεσθαι . disse, cum multa inter utrumque sit discrepantia ,
Ποία τοίνυν μηχανή το ανόμοιον όμοιον λέγετε , και το imo potius hic sit illi omnino dissimilis. Quod au
όμοιον ανόμοιον φρονείτε , και υποκρίνεσθε λέγοντες lem dissimile est, simile nunquam dicatur . Quo
εικόνα είναι του Πατρός τον Υιόν ; Ει γάρ ουκ έστι pacto igitur dissimile dicitis simile , et simile dissi
κατ' ουσίαν όμοιος ο Υιός του Πατρός , λείπει τι τη mile existimatis , ac simulatione usi dicilis , Filium
εικόνι , και ουκ έστι πλήρης εικόν, ουδέ τέλειον απαύ- esse Patris imaginem ? Si enim Filius non est se
γασμα . Πώς oύν αναγινώσκετε το, Έν αυτώ κατ . cundum substantiam Patris similis , aliquid sanc
οικεί πάν το πλήρωμα της θεότητος σωματικώς , imagini deficit, neque est plena imago , non perfe
και , « Εκ του πληρώματος αυτού ημείς πάντες ελάβο-
. ctus splendor. Cur itaque hoc legitis : « In ipso in
• Proν . 1 , 22 ,
407 EUTHYMII ZIGABEXI
habitat omnis plenitudo divinitatis corporali - A μεν ; » Πώς τον 'Αρειανών Αέτιον ως αιρετικών εκ
ler ' , , et, 1 ex plenitudine ejus nos omnes acce-
pimus * ?, Cur Arianum Aetium ut hæreticum
ejicilis, licet ea ipsa quæ ille loquamini ? Tibi enim ,
Acaci , amicus est, Eudoxioque hujus magister im-
pietatis Γuit,in cujus gratiam eum Leontias episco-
pus diaconum ordinavit ; ut, quasi ovis vestimento
diaconatus nomine usus, blasphemiæ verba libere
posset evomere.
Quid igitur vobis suasit, ut vobis ipsis adver-
semini , lantumque dedecoris referalis ? Cerle nihil
rationi consentaneuni vobis dicendum suppetit :
hocque solum intelligendum relinquilur, vos nulla
non simulatione, nullo non commento uti propter
Constantii patrocinium , lucrumque quod hinc vobis
evenit . Αtque in promptu vobis est Ρatres incusare ; Β παρά του τοιούτου κέρδος . Και κατηγορείτε μεν ευ
lemereque objicitis, non haberi ea verba in Scri.
pluris sacris : et ut scriptum est , i crura divari-
castis omni (ranseunti d ; » ila ut loties sententiam
commutelis, quoties velint ii qui vos mercede et
præmio conducunt. Quanquam nihil interest, si
quis non scriplas voces proferat, dum piam servet
sententiam . Hæreticus aulem vir, licet verbis e
Scriptura deprompris utalur, nihilo lamen minus,
suspectus ac mente corruptus cum sit , a Spiritu
sancio audiet : « Quare tu enarras justitias meas, el
assumis testamentum meum per os tuum ? , Quare
diabolo licet ex Scripturis loquenti os a Salva :
tore obturalum est. Beatus autem Paulus, quamvis
ex profanis loqualur :: « Cretenses semper menda-
O 6
ccs ; » et : « Ipsius enim genus sumus ; » et :
« Corrunmpunt mores bonos colloquia prava 1 ; » C εσμέν , και, « Φθείρουσιν ήθη χρηστά ομιλίαι κα
Σ
allamen sanctus cum sit , piam retinet sententiam :
et cum Christi mentem habeal, gentibus magister
est lidei el veritatis, el cum pietate semper loqui-
lim. Ecquidnam fide dignum inest Arianicis vocu-
lis, quibus eruca et locusia Salvatori anteponitur,
ipsique hæc convicia dicuntur : Aliquando non eras,
el creatus es, alienusque es a Deo secundum sub-
stantiam : nullamque demum non proferunt blasphe-
miain ? Propalam cerie faciunt , se nulla alia de causa
cum magna synodo pugnare, quam quod Arianam
damnayerit hæresim . Ea etiam illis causa est con .
substantialis vocem crisinandi de qua ipsi prave
sentiunt. Si namque recte crederent , Patrem vere
Patrem confiterentur : Filium vero genuinum Fi- D τες και περί αυτής . Ει γάρ επίστευον ορθώς, και τον
lium, el natura verum crclerent Verbum , et Sapien- μεν Πατέρα Πατέρα αληθώς ώμολόγους , τον δε Υιόν
liam Patris . Quod autem dicitur ex Deo Filium
.essc , si non ut de creaturis dicitur, ita de illo affir .
marent ; sed illum substantiæ Patris propriam esse
prolem intelligerent, quemadmodum splendor a luce
orlum habet , nequaquam singuli corum Patres in-
cusassent, ac polius lidenler dixissent bene syno-
dum scripsisse, el eam esse rectam de Domino
nostro Jesu Christo fidem .
1 Coloss . 11 , 9. 1 Joan . 1 , 16 . 2 Εzecli . XVI , 23.
11 Cor. XV, 33.
408
6άλλετε, καίτοι τα αυτά εκείνω λέγοντες ; Και γάρ
σου μεν, ώ 'Ακάκιε , εταιρός έστιν, Ευδοξίου δε
διδάσκαλος εις την τοιαύτην ασέβειαν γέγονεν, ής
ένεκα και Λεόντιος αυτόν και επίσκοπος διάκονον κατ
έστησεν · ίνα , ως ενδύματι προβάτου τω ονόματι
της διακονίας χρώμενος , επ' αδείας εξεμείν δύναται
τα της βλασφημίας ρήματα .
Τί ούν υμάς άρα τοιούτον έπεισεν , ώστε και
εαυτοίς εις το εναντίον περιπεσείν , και τοσαύτην αι
σχύνην απενέγκασθαι ; αλλ' ουδέν εύλογον αν είπoιτε:
τούτο δε μόνον περιλείπεται νοείν , ότι πάντα νύν
υποκρίνεσθε , και πάντα προσποιούμενοι πλάττετε
διά την παρά Κωνσταντίου προστασίας , και το
χερώς των Πατέρων, προφασίζεσθε δε απλώς τάς λέ
ξεις, ώς άγράφους και κατά το γεγραμμένον , ο δι
ετείνατε τα σκέλη παντί παρόδω ,ώστε τοσαυτάκις
υμάς μεταβάλλεσθαι , οσάκις αν υμάς οι μισθούμενοι
και χορηγούντες υμίν βούλονται . Καίτοι καν
αγράφους τις λαλή λέξεις, ουδεν διαφέρει, έως ευσεβή
την διάνοιαν έχει. Ο δε αιρετικός ανήρ, κάν τας από
των Γραφών χρήσηται λέξεις, ουδέν ήττον ύποπτος
ών, και τον νούν διεφθαρμένος, ακούσεται παρά του
Πνεύματος : « "Ινα τι συ διηγή τα δικαιώματά
μου, και αναλαμβάνεις την διαθήκην μου διά στόμα .
τός σου ; » Ούτως ο μεν διάβολος , καίτοι λαλών από
των Γραφών, πεφίμωται παρά του Σωτήρος · ο δε
μακάριος Παύλος, κάν εκ των έξωθεν λαλή : Κρή (
τες αεί ψεύσται και , « Τού γάρ και γένος
και · , αλλ' όμως , άγιος ών, έχει την διάνοιαν ευσεβή
και του Χριστού νούν έχων , διδάσκαλός εστιν εθνών
εν πίστει και αληθεία και α λαλεί , μετ' ευσεβείας
φθέγγεται . Ποία τοίνυν εν τοις 'Αρειανούς ρημα
τίοις καν πιθανότης έστιν , εν οις προτιμάται του
Σωτήρος ή κάμπη και η ακρός , και λοιδορείται παρ'
αυτών: Ουκ ής ποτε , και εκτίσθης , ξένος τε κατ '
>
ουσίαν του Θεού τυγχάνεις και όλως ουδέν δυσφη
μίας εν αυτοίς παραλέλειπται . Φανερούς ουν εαυτούς
πάσι καθιστώσιν , ότι δι ' ουδέν έτερον μάχονται προς
την σύνοδον εκείνην την μεγάλην , ή ότι την 'Αρεια
νήν αίρεσιν κατέκρινε . Διά τούτο γάρ και την του
ομοουσίου λέξιν διαβάλλουσι, κακώς αυτοί φρονούν .
γνήσιον Υιόν και φύσει αληθινόν λόγον, και Σοφίαν
επίστευον είναι του Πατρός · τό τε εκ του Θεού λέ
γειν τον Υιόν, ει μη, ώσπερ λέγεται περί των κτι
σμάτων, ούτως έλεγον και περί αυτού , αλλά της ου
σίας του Πατρός ίδιον αυτόν ενόουν είναι γέννημα ,
ως έστι το απαύγασμα εκ του φωτός " ουκ αν έκαστος
αυτών κατηγόρει των Πατέρων· αλλ ' έθάρβουν, ότι
καλώς έγραψεν η σύνοδος και ούτως έστιν η ορθή
περί του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τ.ίστις .
• Psal . XLIX , 16. 3 Tit. 1 , 12. 6* Act. vu , 28.
469 PANOPLIA DOGMATICA. -- TIT.. XI 470
'Αλλ ' ασαφής , φασίν, έστιν ημίν των τοιού- A Sed , aiunt , obscura nobis est liorum verb5
των λέξεων ή διάνοια . Και τούτο γάρ προεφασί- rum sententia . Ea enim fuit fulilis bominum ex
σαντο , λέγοντες , ότι , μη δυνάμενοι καταλαβείν την cusatio : cum non possimus verborum interpreta
ερμηνείαν αυτών , εκβάλλομεν ταύτας τάς λέξεις . lionem assequi, illa rejicimus. Al si sincero loque
Τούτο δε ει αληθώς έλεγον , ούκ έδει λέγειν αυτούς, rentur animo, non dictum oportuit, illa rejicimus ;
'Εκβάλλομεν ταύτας · αλλ' ήξίουν μαθείν παρά sed sciscitalori erant ut a peritis ediscerent :
των επισταμένων , επεί οφείλουσί γε, και άπερ αν εν alioqui rejiciant quidquid in Scripturis divinis non
ταις θείαις Γραφείς μη νοήσωσιν εκβάλλειν , και κατ- intelligunt, eosque qui illa scripsere criminentur.
ηγορούν τους γράψαντας αυτά. Αλλά τούτο Sed hæreticorum potius quam nostrum Christiano
μάλλον αιρετικών , και ουχ ημών των Χριστιανών το rum fuerit audacia ejusmodi. Quæ enim in sacris
τόλμημα . “A γάρ αγνοούμεν εν τοις λογίοις , ουκ εκ-
1 eloquiis non intelligimus, non ideo rejicimus, sed
βάλλομεν , αλλά ζητούμεν ούς απεκάλυψεν ο Κύ-, ab iis quærimus, ab iis ediscere postulamus, qui
ριος , και παρ' αυτών μανθάνειν αξιούμεν . Επειδή δε bus Dominus revelavit. Verum 7, quia eam verborum
και ούτω προφασίζονται την ασάφειαν των τοιούτων obscuritatem prætexunt, faleantur ergo quæ slalim
λέξεων , ομολογείτωσαν γούν τα ευθύς, επιφερόμενα , inferuntur, et apathenmate daponent eos qui sen
και αναθεματιζέτωσαν τους φρονούντας , εξ ουκ όντων B tiunt, ex non exstantibus esse Filium , et non fuisse
είναι τον Υιόν , και , Ουκ ήν πρίν γεννηθή , και ότι antequam gigneretur, et creaturam opificiuinque
κτίσμα και ποίημά έστιν και του Θεού Λόγος · και , esse Dei Verbum : natura mutabile esse , et ex
Τρεπτός έστι τη φύσει- και , Εξ ετέρας υπο- alia substantia ; demumque Arianam damnent hæ
στάσεως και όλως αναθεματιζέτωσαν την 'Αρειανήν
.

resim que lιujusmodi impietatem excogitavit. Νe

αίρεσιν, την έφευρούσαν την τοιαύτην ασέβειαν , dicant deinceps, Ea verba rejicimus ; sed , Nonduin
Και λοιπόν μη λεγέτωσαν , Εκβάλλομεν τάς λέξεις , illa intelligimus ; ut sic verisimilem ea recusandi
αλλ' ότι ούπω νοούμεν αυτάς • ένα ούτω πιθανήν τινα causam afferant. Probe scio autem ac exploralum
πρόφασιν έχωσι του παραιτείσθαι ταύτας . Εν δε οίδα habeo, quod ipsi quoque non ignorant , eos si ista
και πεπεισμαι , και αυτοί δε τούτο γινώσκουσιν, ότι confiteantur et Arianam hæresin anathemale dam
ταύτα εάν ομολογήσωσι , και αναθεματίσωσι την nent, synodi verba non negaluros. Idcirco enim
'Αρειανήν αίρεσιν , ουκ αρνήσονται κακείνας τας της Patres cum dixissent ex substantia Patris genitum
συνόδου λέξεις . Διά τούτο γάρ και οι Πατέρες , είρη : Filium esse Patri consubstantialem , statim intule
κότες εκ της ουσίας γεννητόν τον Υιόν ομοούσιον το runt : Eos autem qui prædicta illa Arianæ hærescos
Πατρί , ευθύς επήγαγον τους δε λέγοντας τα προει verba dicunt, anathemate damnamus ; ut osten
ρημένα, άπερ έστι της 'Αρειανής αιρέσεως, αναθεματίζομεν.
Εκ της αυτής. Ex eadem .
Προς δε τους αποδεχομένους τα μεν άλλα πάντα των 6 Viros autem qui alia quidem omnia Nicææ scripla
έν Νικαία γραφέντων , περί δε μόνον το ομοούσιον recipίunt , de solo autem consubstantialis vocabulo
αμφιβάλλοντας , χρή μη ως προς εχθρούς διακείσθαι : ambigunt, non ut inimicos spectari par est . Neque
και γάρ και ημείς ουχώς πρός'Αρειομανίτας, ουδ' ώς enim velut Ariomanilas, aut Patrum adversarios,
μαχομένους προς τους Πατέρας ενιστάμεθα , αλλ' ώς liomines aggredimur ; sed dispulamus veluti fra
άδελφοι προς αδελφούς διαλεγόμεθα , την αυτήν μεν tres cum fratribus, qui eadem qua nos sunt sen
ημίν διάνοιαν έχοντας , περί δε το όνομα μόνον διστά- lentia , solo nomine in controversiam adducio.. Cum
ζοντας. Και γάρ ομολογούντες εκ της ουσίας του Πα. enim confileantur ex substantia Patris cl non ex
τρός είναι, και μη εξ ετέρας υποστάσεως τον Υιόν, alia substantia esse Filium, nec creaturam vel opi
κτίσμα τε μη είναι , μηδέ ποίημα αυτόν , αλλά γνή licium illum esse ; sed genuinam naluralemque
σιον και φύσει γέννημα αϊδίως τε αυτόν συνείναι prolem , et ab eterno una cum Patre Verbum et Sa
τω Πατρί Λόγον όντα και Σοφίαν , ου μακράν εισιν pientiam exsistere, non longe absunt a recipienda
αποδέξασθαι και την του ομοουσίου λέξιν . Τοιού consubstantialis voce. Talis est Basilius Ancyræ qui
τους δε εστι Βασίλειος και από 'Αγκύρας , γράψας περί de fide scripsit. Νam , si similis tantum dicatur se
πίστεως . Το μεν γάρ όμοιον μόνον λέγειν κατ ' ουσίαν cundum substantiam , id non idem prorsus signifi
ου πάντως σημαίνει και το εκ της ουσίας, εξ ου μάλ- D cat atque illud : ex substantia ; quc verbo magis ,
λον , ώς και αυτοί είρήκασι , σημαίνεται το γνήσιον ul ipsi dixere, Patris germanum Filium ipsum esse
του Υιού προς τον Πατέρα . Και γάρ κασσίτερος significatur . Νam stannum est argento simile , ca
όμοιός εστι μόνον το αργύρω , και λύκος το nis lupo, aurichalcum vero auro, nec tamen stan
κυνι , και χαλκός χρυσίζων το αληθινό χρυσό , ούτε num ex argento est , nec lupus canis filius haberi
δε κασσίτερος εκ του αργύρου τυγχάνει , ούτε λύκος polest.. Quandoquidem autem et ex substantia,, et
ώς υιός του κυνός άν νομισθείη . Επειδή δε και εκ substantiæ similem eum esse dixerunt, quid aliud
της ουσίας και ομοιοούσιον αυτόν ειρήκασι , τι his significant quam eum esse consubstantialem ?
έτερον σημαίνουσιν εκ τούτων ή το ομοούσιον ; Και Etenim, sicut qui dicit tantum , substantiæ similem ,
γάρ ώσπερ ο λέγων μόνον ομοιοούσιον ου πάντως και non prorsus indicat eum ex substantia esse ; sic
το εκ της ουσίας γνωρίζει, ούτως ο λέγων ομοούσιον φui dicit, consubstantialeim , utriusque dicti senten
αμφοτέρων , του τε όμοιοουσίου και του εκ της ου tiam complectitur, et, substantiæ similis , el , ex
471 EUTHYMII ZIGABENI 472
substantia . Ilerumque illos aggressi qui dicunt Ver . A olas , .
σημαίνει την διάνοιαν. Και αυτοί γούν
dum esse crealuram , et negant genitum esse Fi . ενιστάμενοι πάλιν προς τους κτίσμα λέγοντας είναι
lium , ex humanis exemplis . filii ac patris sua ad- τον Λόγον , και μη θέλοντας αυτόν γνήσιον Υιόν είναι,
versinn illos argumenta muluati sunt, bac tamen εξ ανθρωπίνων παραδειγμάτων υιού και πατρός
exceptione, quod Deus non sit ut homo, neque hul- ειλήφασι τας κατ' αυτών αποδείξεις , εξαιρουμένου
mani parlus similis sit Filii generatio, sed τούτου , ότι μη ως άνθρωπός έστιν ο Θεός , μηδε
Talis sit qualis Deo convenil, et a nobis intelligi de- ως ανθρωπίνη γονή , ούτως έστιν ή του Υιού γέννησις ,
bel. Nam et Patrem fontem sapientiæ dixere atque αλλ ' ώς ή Θεώ πρέπουσα , και ημάς αρμόζουσα νοείν.
vilik, Filium vero splendorem æternæ lucis, ipsum- Και γάρ και πηγήν ειρήκασι τον Πατέρα της σοφίας
que esse fontis partum , qui ait : « Ego sum vita " , και της ζωής , τον δε Υιόν απαύγασμα φωτός αϊδίου ,
el, « Ego Sapientia babilo in consilio " . , Porro lu- ναι αυτόν είναι το εκ της πηγής γέννημα λέγοντα :
cis splendorem , fontis partum , Patris Filium , quo- « Εγώ είμι η ζωή, και , « Εγώ η Σοφία κατ
modo aple nominaveris , nisi , consubstantialem? εσκήνωσα βουλήν . » Το δε εκ φωτός απαύγασμα ,
Ergone, cum hominum proles ejusdein sit substan- και εκ πηγής γέννημα , και εκ Πατρός Υιον , πως αν
live, cavere oportet, ne is qui Filius dicitur, con. τις αρμοζόντως ονομάσειεν ή ομοούσιον ; Αρ' ούν
substantialis et ipse nominetur, ut hominum pro- μή , επειδή τα εξ ανθρώπων γεννήματα ομοούσια
B
les : absil ! nequaquam se ita res habet. Sed hoc έστιν , ευλαβείσθαι δεί μή και ο Υιός , λεγόμενος όμο
facile solvtur ; Filius quippe Verbum et Sapientia oύσιος , νομισθείη και αυτός ως ανθρώπινον γέννημα ;
est Patris, quibus Patris generationemimpassibi- μη γένοιτο ! ουκ έστιν ούτως . Αλλά και ταχείαν έχει
lem et indivisala essc significalur. Nam ne homi- την λύσιν τούτο: Αόγος γάρ έστι και Σοφία του Πα
mum quidem verbum pars eorum est, neque cum τρος καιο Υιός• εξ ών το απαθές και το αμέριστον της
quadam passione ab illis procedit ; nedum Dei Ver- εκ του Πατρός γεννήσεως γνωρίζεται . Λόγος γάρ ουδε
bum , quod Filium esse suum Pater declaravit. Ne και των ανθρώπων μέρος εστίν, ουδε κατά πάθος
aulem quispiam audiens duntaxat , Verbuin , existi- εξ αυτών προέρχεται , μήτι γε και του Θεού , ον Υιόν
inel ejusmodi illud esse quale est humanum , nem- είναι εαυτού ο Πατήρ εδήλωσεν · ίνα μή πάλιν τις,
pe sine substantia ; sed quem audit, Filium , agno- ακούων μόνον, Λόγον, νομίση τοιούτον είναι , οίος
scal esse Verbum viveris, et Sapientiam substantia
έστιν και των ανθρώπων, ανυπόστατος · αλλ' ακούων,
præditam . ότι Υιός έστι , γινώσκη τούτον είναι ζώντα Λόγον,
και ενούσιον Σοφίαν.
Deinile, quemadmodum ubi eum prolem dici- C "Έπειτα, ώσπερ το γέννη μα λέγοντες , ούκ άν
mus, hoc non humano more intelligimus ; el cum θρωπίνως νοούμεν , και Πατέρα τον Θεόν ειδότες , ου
Patrem esse Deum agnoscimus , non corporalia de σωματικήν τινα περί αυτού λαμβάνομεν έννοιαν:
illo cogitamus : sed dum illa audimus exempla hu- αλλά τα μεν παραδείγματα και τις τοιαύτας λέξεις
jusmodique verba ,, ea tamen congruenti modo de ακούομεν , άρμοζόντως δε περί Θεού νοούμεν · ου γάρ
Deo intelligimus, non enim Denis ut bomo ; sic cum εύς άνθρωπος ο Θεός ούτως άρα και το ομοούσιον
consubstantialem audimus, omnem sensum trans- ακούοντες, υπερβαίνειν οφείλομεν πάσαν αίσθησιν,
cendere debemus, et justa Proverbium ' , spiritua. και κατά την Παροιμίαν , νοητώς νοείν τα παρα
Jiter intelligere quæ apponuntur nobis ; ut cogno- τιθέμενα ημίν » ώστε μέντοι γινώσκειν, ότι μή θελή
scamus , non voluntate, sed revcra eum Filium ex σει, αλλά αληθώς Υιός έστιν εκ Πατρός γνήσιος , ώς
Patre germanum esse, quasi ex foute vilam, ct ex εκ πηγής ζωή, και φωτός απαύγασμα . "Η διά τι το
luce splendorem . Alioqui cur illas voces, proles, μεν, γέννημα, και το, Υιός, ου σωματικώς , το δε ομο
filius, mon corporaliter , consubstantiale autern ούσιον, ως επί σωμάτων διανοούμεθα , και μάλιστα ,
quasi de corporibus, intelligimus : cum polissimum ότι ου περί άλλου και άλλου εστι τα λεγόμενα , αλλά
uon de alio atque alio hiec dicantur, sed de quo, περί ου το γέννημα , τεερί τούτου και το ομοούσιον
proles, de eodem , consubstantiale , dictum sit ? ελέχθη; Και πρέπει την αυτήν διάνοιαν αμφοτέρων
D
Parque est eamdem sententiam utriusque dicti των λέξεων επί του Σωτήρος διασώζειν , και μη το
circa Salvatorem relijere, neque vocem illam , pro- μέν γέννημα καλώς εξηγείσθαι , το δε ομοούσιον
les , recte ; illam autem , consubstantialis, aliter in- άλλως· έπει ακόλουθόν έστιν, ούτω διακειμένους
terpretari ; consequens enim est vos , cum ea mente υμάς και λέγοντας Λόγον και Σοφίας του Πατρός τον
dicitis Filium Patris Verbum et Sapientiam esse, Υιόν , διάφορον έχεις και περί τούτων την διάνοιαν ,
diversam de his babere sententiam , et alio molo και άλλως μεν τον Λόγον νοείν , ετέρως δε την Σο
Verbum , alio Sapientiam intelligere. At sicut absur φίαν. 'Αλλ' ώσπερ άτοπον τούτο : Λόγος γάρ και Σο
dum illud est : namque Filius est Verbum et Sa φία του Πατρός εστιν ο Υιός , και έν έστι το εκ Πα
pientia Patris, unusque est ex Patre fetus, el ejus τρύς γέννημα , και ίδιον της ουσίας αυτού · ούτως είς
substantiæ proprius ; ila una eademque significatio έστιν ο νους του γεννήματος και του ομοουσίου :
esl prolis et consubstantialis : ct qui censet Filium και ο φρονών γέννημα τον Υιόν φρονεί τούτον ορθώς
esse felum , is recie seutil cum essa consubstan . και ομοούσιον .
jalein .
3
• Joan, XIV , 6. Proν . VΙΙ :, 12 . 5 Ρτον . ΧΧ11 , 1 .
473 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XI. 474

Αυτάρκη μεν ούν ταύτα δείξαι, των αγαπητών Α Et satis quidem hæc sunt ad comprobandum
την διάνοιαν μη αλλοτρίαν , μηδε μακράν ούσαν του dilectorum sententiam non alienam, neque Ionge
ομοουσίου . Επειδή δε , ως αυτοί φασι ( τήν γάρ επι- esse a consubstantiali. Quoniam autem , ut ipsi di
στολήν ουκ έσχον εγώ ) , οι τον Σαμοσατέα κατακρί- cunt ( nam epistola penes me non fuit), qui Samo
ναντες επίσκοποι γράφοντες ειρήκασι μή είναι όμο- satensem darmnarunt episcopi scripto tradidere
ούσιον τον Υιόν τω Πατρί , και λοιπόν αυτοί , διά Filium Dei non esse Patri consubstantialerm , ac de
.

την προς τους είρηκότας ευλάβειάν τε και τιμήν, mnum ipsi , pietatis honorisque causa erga viros qui
ούτω περί την λέξιν διάκεινται • καλόν μετ' αυτών hæc diserunt, sic pro ea voce sunt affecti , operæ
μετ ' ευλαβείας και περί τούτου διασκέψασθαι . Συγ Helium fuerit pie cum ipsis ea de re disserere . Non
κρούειν μεν γάρ τούτους προς εκείνους απρεπές: decei quippe illos cum his committere : omnes enim
πάντες γάρ εισι Πατέρες : διακρίνειν δε πάλιν, ως Patres sunt ; neque sanctum esset definire lios probe,
ούτοι μεν καλώς , εκείνοι δε τουναντίον ειρήκασιν , illos male loculos esse : omnes quippein Christo obdor
ουχ όσιον : οι πάντες γάρ εκοιμήθησαν εν Χριστώ. mierunt. Disceptandum porro non est,neque numerus
Ου χρή δε φιλονεικείν ,> ουδε των συνελθόντων τον conferendus virorum qui coacti sunt, ne videantur
αριθμόν συμβάλλειν , ίνα μη δοκώσιν οι splaxborot trecenti illi pauciores obscurare , neque tempora
τους ελάττονας επικρύπτειν ουδ ' αν πάλιν τον χρό- Β melienda sunt, ne qui præcessere subsequen
νον αναμετρείν , ίνα μη δοκώσιν οι προλαβόντες αφα- les exauctorare putentur. Omnes enim , uti sipra
νέζειν τους μετά ταύτα γενομένους . Οι πάντες γαρ, dictum est, Patres sunt ; neque tamen trecenti illi
καθά προείρηται , Πατέρες εισί• και όμως ουδε οι τ aliquam novam scripsere sententiam ; neque, sibi
νεώτερον τι φρονήσαντες έγραψαν , ουδε εαυτοίς ίpsis confisi , verbis non antea scriptis patrocinali
καταθαρσήσαντες , άγράφων προέστησαν λέξεων : sunt ; sed exemplo Patrum incitati , eorum verba
αλλά εκ Πατέρων ορμώμενοι και αυτοί , τους εκείνων usurparunt. Diu namque ante illos septuaginta qui
εχρήσαντο ρήμασι. Διονύσιοι γάρ δύο γεγόνασιν έμ- Samosatensem deposuerunt, δυο Dionysii exetitere ,
προσθεν πολύ των εβδομήκοντα των καθελόντων quorum alter Romæ , aller Alexandriæ episcopus
τον Σαμοσατέα · τούτων ο μεν της Ρώμης , ο δε της erat. Cum autem quidam ad Romanum episcopum ,
'Αλεξανδρείας ήν επίσκοπος . Αλλά τινων αιτιασαμε- Alexandrinum delulissent , quod Filium rem faclarm
νων παρά τω επισκόπη Ρώμης τον της Αλεξανδρείας el Patri non consubstantialem affirmaret , synodus
επίσκοπον , ώς λέγοντα ποίημα , και μη ομοούσιον τον Roma, coacta rem indigne tulit ; Romanus autem
Yίον τω Πατρί , η μεν κατά Ρώμην σύνοδος ήγανά- episcopus omnium sententiam rescripsit ad gentilein
κτησεν · ο δε της Ρώμης επίσκοπος την πάντων γνώ- suum . At ille sui purganili causa librum edit hoc
μην γράφει προς τον ομώνυμον εαυτού . Κάκείνος C lilulo, Elenchus el Apologia, et bis verbis ad Roma
λοιπόν , απολογούμενος , το μέν βιβλίον επιγράφει num scripsit episcopum :
Ελέγχου και Απολογίας . Γράφει δε ταύτα προς εκείνον .
« Και δι' άλλης επιστολής έγραψα , εν οις In alia item epistola ea scripsi, quibus crimi
ήλεγξα και ο προφέρουσιν έγκλημα κατ' εμού, ψεύ- nationem adversariorum repuli, mendacemque 08
δος ον, ώς ου λέγοντος τον Χριστόν ομοούσιον είναι tendi qua aiebant ine Christum negare esse Deo con
τω Θεώ. Ει γάρ και το όνομα τούτο φημι μη ευρηκέ- substantialem. Tametsi enim faleor me hoc voca
ναι , μηδ' ανεγνωκέναι που των αγίων Γραφών, αλλά bulum nusquam Scripturarura sacrarum vel inve
γε τα επιχειρήματά μου τα εξής , και σεσιωπήκασι, της nisse vel legisse , atlanmen argumenta mea que sub
διανοίας ταύτης ουκ απάδει. Και γάρ dveput sequuntur, quæque isti tacuerunt, ab hac sententia
πείαν γονήν παρεθέμην, δηλον ώς oύσαν ομογενή , non discrepant. Eteniin humanam prolem in exrm
φή σας πάντως τους γονείς μόνον ετέρους είναι plum attuli, quam palet ejusdem esse generis ac
των τέκνων, ότι μή αυτοί είεν τα τέκνα ή μήτε γο- genitorem . Dixique revera in hoc solum parentes
νείς αναγκαίον υπάρχειν είναι , μήτε τέκνα . Και την diferre a fliis, quod ipsi non sint flii : alioqui ne
μεν επιστολήν, ως προείπον , διά τας περιστάσεις cesse ſure neque parentes exsistere, neque filios.
συκ έχω προκομίσαι· ει δ ' ούν, αυτά σου τα τότε Epistolam autem , ut ante dixi , ob præsentem rerum
δήματα , μάλλον δε και πάσης ανέπεμψα το αντίγρα- D conditionem penes me non halbeo . Alioquin ipsa
φον: όπερ εάν ευπορήσω, ποιήσω . Οίδα δε και με ! ibi quæ tunc scripsi verba, imo totius epistolæ
μνη μαι πλείονα προσθείς των συγγενών ομοιώμα- exemplar misissem, mittamque si quando mihi ejus
Και γάρ και φυτόν είπον, από σπέρματος και copia fuerit. Scio autein atφue memini me plurimas
από ρίζης ανελθόν, έτερον είναι του όθεν έβλάστησε ,
.
ex rebus inter se cogna :is similitudines conglobasse.
και πάντως εκείνω καθεστηκεν ομοφυές και ποτα- Etenim plantam , sive ex scmine, sive ex radice suc.
μόν από πηγής δέοντα , έτερον και σχήμα και όνομα c'escentem , aliam esse dixi ab eo unde pullulavit,
μετειληφέναι: μήτε γάρ την πηγήν ποταμόν, μήτε Tamélsi ejusdem prorsus est naturæ : fluviumque a
τον ποταμών πηγήν λέγεσθαι, και αμφότερα υπάρ- funte fuentem , aliam formam et nomen accipere :
χειν» και την μεν πηγήν οιονεί Πατέρα είναι , τον δ! neque enim aut fontem fluvium , aut fluvium fontem
ποταμόν είναι το εκ της πηγής γεννώμενον , dici , sed utrumque exsistere : ac fontem quidem
Είρηκεν και επίσκοπος . quasi palrem esse, fluviu :n vero, aquam ex fonte
manentem . , flactenus episcopus ille.
 475 EUTIIYMII ZIGABENI
576
Si quis igitur eos qui Nicææ convenerunt ar- A Είπερ ούν μέμφεται τις τοις εν Νικαία συνελ
galit, quod præler majorum decreta quædam protu- θoύσιν, ώς ειρηκόσι παρά τα δόξαντα τους προ
Ierit, is jure septuaginta episcopos reprehendat , αυτών , και αυτός μέμψαιτ' άν εικότως και τοις εβδο
quod majorum suorun decreta non servariut. Prius μήκοντα, ότι μή τα των προ αυτών εφύλαξαν » προ
quippe erant ambo Dionysii, atque ii qui lunc lem- αυτών δε ήσαν οι Διονύσιοι , και οι εν Ρώμη το τη
poris Romæ convenerant episcopi. Sed neutros fas νικαύτα συνελθόντες επίσκοποι , 'Αλλ ' ούτε τούτους ,
esl culpare : omnes quippe res Christi curabant, ούτε εκείνους όσιον αιτιάσασθαι πάντες γαρ έπρέ
omnes studia sua convertebant adversus hæreticos, σβευον τα Χριστού , και πάντες σπουδήν έσχήκασι
et alii Samosatensem, alii Arianam damnarunt hæ- κατά των αιρετικών, και οι μεν τον Σαμοσατέα , οι
resin , Recle aulem ac probe ulrique scripsere, al- δε την 'Αρειανήν αίρεσιν κατέκριναν. Ορθώς δε και
que congruenter au propositum argumentum. Ei- ούτου κακείνοι , και καλώς προς την υποκειμένην
enim quemadmodum beatus Apostolus ad Romanos υπόθεσιν γεγράφασι . Και ώσπερ ο μακάριος 'Aπό
is verbis scripsit : « Les spiritualis est 1 ; • el « Lex Β στολος , Ρωμαίοις μεν επιστέλλων , έλεγεν ο “Ο νό
sancta el mandatum sanctum , et justum et bonum ? ; ) μος
πνευματικός έστι » και , « Ο νόμος άγιος,
et paulo post , « Νam quod impossibile eral legi ia και , « Η εντολή αγία, και δικαία, και αγαθής » και
quo infirmabatur ; ad Ηebrieos autem, « Nullum .. μετ' ολίγον: « Το γάρ αδύνατον του νόμου , ενώ
perfecit lex * ;, ad Galatas, In lege nemo ήσθένει » Εβραίοις δε έγραφεν · ι Ο νόμος ουδένα
justificabilur ; ad Timotheum aulein , « Bona τετελείωκε » και Γαλάταις μεν , « Εν νόμω ουδείς
est lex, si quis ea legilime ulatur ; , neque tamen δικαιούται :, Τιμοθέω δε , ότι « Καλός ο νόμος , εάν
quis sanctum virum criminatus fuerit quasi con- τις αυτό νομίμως χρηται , και ουκ άν τις αιτιά
traria et pugnantia scribat ; sed potius admiralus σαιτο τον άγιον ως εναντία και μαχόμενα γρά
fuerit, quod, ut singulis consentaneum erat, scribe- φοντα , αλλά και μάλλον θαυμάσειεν άρμοζόντως προς
rel, ut Roinaui et alii ex lillera ediscerent sese ad εκάστους επιστέλλοντα , ίνα οι μεν Ρωμαίοι και ο!
Spiritum convertere ; Hebræi vero et Galalæ doce- άλλοι μάθωσιν από του γράμματος επιστρέφειν εις
rentur , non in legen, sed in Dominum qui legem το Πνεύμα οι δε Εβραίοι και Γαλάται παιδευθώσι ,
dedit, spem babere : ila quoque elsi ambarum syno.
: μή εις τον νόμον, αλλ' εις τον Κύριον τον δεδωκότα
dorum Patres diverse de consubstantiali mentio .
τον νόμον έχειν τας ελπίδας : ούτως ει αμφοτέρων
nein fecerint, nullatenus tamen ab illis dissidere C των συνόδων οι Πατέρες διαφόρως εμνημόνευσαν περί
debenius , sed illorum perscrutari sententiam , et tunc του ομοουσίου, ου χρή πάντως ήμάς διαφέρεσθαι προς
ambas inter se synodos consentire deprehenderwus. αυτούς, αλλά την διάνοιαν αυτών ερευνών, και πάν
Qui enia Samosatensem deposuere, dixere Christum τως ευρήσομεν αμφοτέρων των συνόδων την ομόνοιαν
non esse consubstantialem : neque enim Filius ita Οι μεν γάρ τον Σαμοσατέα καθελόντες ειρήκασι μή
se habet respectu Patris qualiter ille cogitabat. Qui είναι τον Χριστόν ομοούσιον · ουκ έστι γαρ ούτως και
aulem Arianaın bæresin analbemale damnarunt, Υιός προς τον Πατέρα , ως εκείνος ενόει · οι δε την
com Pauli calliditatein animadvertissent, et cogi- 'Αρειανήν αίρεσιν αναθεματίσαντες , θεωρήσαντες
tarent non ila de incorporeis, et maxime de Deo, την πανουργίας του Παύλου , και λογισάμενοι μή
consubstantialitatem accipiendam esse , agnoseen- ούτως και επί των ασωμάτων , και μάλιστα επί
lesque Verbuin non creaturam , sed prolem ex Θεού το ο.οούσιον σημαίνεσθαι , γινώσκοντές τε μή
substantia esse ; ilen Patris substantiam , Filii κτίσμα, αλλ ' εκ της ουσίας γέννημα είναι τον Λό.
principium , radicem et fontem esse , cum ilem sibi γον, και την ουσίαν του Πατρός άρχήν, και ρίζαν , και
faverent Dionysii exempla , fontis scilicet vox , πηγήν είναι του Υιού, έχοντες δε και τα των περ .
et consubstantialis defensio , el ante ista vox Sal- Διονύσιον παραδείγματα , την πηγήν και την περί του
valoris index unitatis , « Ego et Pater unum su . D
ομοουσίου απολογίαν , προ δε τούτων τήν του Σωτή
7
mus , ) et , « Qui vidit me vidit et Patrem 8 : 2 ea, ρος ενοειδή φωνήν: Εγώ και ο Πατήρ έν εσμεν ,
inquam , de causa, jure el ipsi Filiuni consubstan- και, « Ο έωρακώς εμε εώρακε τον Πατέρα και τούτου
lialem dixerunt. Et sicut, ut supra dixi, nemo Apo- ένεκεν είκότως ειρήκασι και αυτοί ομοούσιον τον
stolum culpaverit quod de lege Romanis hoc modo, Υιόν . Και ώσπερ, καθά προείπον , ουκ άν τις αιτιά
Hebræis alio scripserit, sic gec presentis leniporis σαιτο τον Απόστολον , ει περί του νόμου Ρωμαίοις
homines priscos illo criminati ſuerint, si eorum μεν ούτως , Εβραίους δε ούτως έγραψε τον αυτόν
considerent interpretationem ; neque prisci posteros τρόπον ούτε οι νύν τοϊς προτέροις εγκαλέσαιεν, βλέ
reprehenderint si adverlant qua sententia et quò usu ποντες αυτών την ερμηνείαν" ούτε οι πρότεροι τους
ita de Domino scripserunt. Etenim utraque synodus μετ ' αυτούς μέμψαιντ ' άν, ορώντες την ερμηνείαν
ex legitimna causa hoc modo alia, alio alia locuta αυτών, και την χρείαν δι' ήν ούτως έγραψαν περί
est . Cum enim Samosatensis Filium sentirel nou
1
του Κυρίου. Και γάρ και την αιτίαν εκάστη σύν
esse ante Mariam , sed ab illa initium exsistendi ac- οδος (14) εύλογον έχει, δι ' ήν οι μεν ούτως, οι δε ού
cenisse, idcirco episcopi lunc congregati illum dc- τως ειρήκασιν. Επειδή γαρ ο Σαμοσατεύς εφρόνει

1 Kom . νιι , 14. 3 ibid . 12 . 3 Rom . VII , 3. • Ηebr . VΙΙ , 19.

7 Ivan . x , 30. 8 Joan . ΧΙV , 9. * Call. , 1. * 1 Τim . 1 , 8.
4.7 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XI. 478

μή είναι προ Μαρίας τον Υιόν , αλλ ' απ' αυτή ; αρ- A posuerunt, et hereticum declararunt : de Filii au-
χήν εσχηκέναι του είναι , τούτου ένεκεν οι τότε lem divinitate cum simplicius scriberent, ad accu
συνελθόντες , καθείλον μεν αυτόν και αιρετικών ratam consubstantialis interpretatio : em non deve .
απέφηναν περί δε της του Υιού θεότητος απλού . nerunt. Tota enim eorum cura in eo posita eral ,
στερον γράφοντες, ού κατεγένοντο περί τήν του ομο- ul quod Simosatensis commentus fuerat everterent,
ουσίου ακρίβειαν. Την φροντίδα γαρ είχον πάσαν, et ante omnia Filium esse declararent, eumque ne
έπερ επενόησεν ο Σαμοσατεύς, ανελεϊν, και δείξαι quaquam ex liomine Deum factum esse, sed Deus
προ πάντων είναι τον Υιόν, και ότι ουκ εξ ανθρώπων cum essel, formam servi induisse , el cum Verbum
γέγονε Θεός , αλλά , Θεός ών , ενεδύσατο δούλου μορ- csset, faclum carnem , ut ait Joannes, atque ila ail
φήν, και Λόγος ών, γέγονε σαρξ, ώς είπεν ο Ιωάν- versus Pauli Liasphemiam actum est. Cum aulein
νης και ούτω μέν κατά της βλασφημίας Παύλου Eusebiani et Ariani, anle tenipora quidem Filiun!
πέπρακται. Επειδή δε και οι περί Ευσέβιον και fuisse dicerent, factum lanen ſuisse, ac unam c
'Αρειον προ χρόνων μεν είναι τον Υιόν έλεγον, πε- creaturis eum esse docerent, et illud, cx Deo, non
ποιήσθαι μέντοι, και ένα των κτισμάτων αυτόν εδί- Filium ex Patre genuinum esse crederent ; sed sicut
δασκoν , και το , εκ του Θεού, ουχ ως Υιον εκ Πατρός creaturas, ita eum affirmarentex Deo esse : unitle
γνήσιον, επίστευον · αλλ ' ώς τα κτίσματα: ούτ ούτω B autem similitudinis Filii cum Paire dicerent non esse
και επ' αυτού το έκ του Θεού είναι διαβεβαιούντο » secundum substantiam , nec secundum nalu
την τε της ομοιώσεως ενότητα του Υιού προς ram , quemadmodum filius est patri similis, sed ob
τον Πατέρα αυκ έλεγον κατά την ουσίαν, ουδε κατά solum dogmalum doctrinæque consensum : imo
την φύσιν, ώς έστιν υιός όμοιος Πατρί , αλλά διά την cum substantiam Filii a Patre omnino separarent
συμφωνίας των δογμάτων και της διδασκαλίας αλλά et alienarent, diversum a Palre initium ipsum ha
γάρ και απεσχοίνιζον και απεξενούντο παντελώς Dere commenti , ad creaturasque euro deprimentes :
την ουσίαν του Υιού από του Πατρός , ετέραν άρχήν ideo qui Nicae congregati erant , eorum qui ita
.

αυτό του είναι παρά τον πατέρα ŠTEVOOŪVTES , sentirent vafritiem conspicali , Scripturarumque
και εις τα κτίσματα καταφέροντες αυτόν τούτου χά mente collecta, liquidius scripsere consubstantia
ριν οι εν Νικαία συνελθόντες , θεωρήσαντες την παν- lem eum esse ; ut hinc vera et genuina Filii natura
ουργίας των ούτω φρονούντων, και συναγα- explorata esset , palamque foret opilicia nihil cum
γοντες εκ των Γραφών την διάνοιαν , λευκότερον γρά- eo commune habere. Accurata enim hujus vocis
φοντες , ειρήκασι το ομοούσιον : ένα και το γνήσιον ratio, eorum coarguil simulationem qua hanc pr
αληθώς εκ τούτου γνωσθή του Υιού , και μηδέν κοινόν. ferunt vocem , ex Deo, omnesque eorum ad siin pli
έχη προς τούτον τα γενητά . “Η γάρ της λέξεως ,C ciores seducendoς argulias refellit . Certe cum on
ταύτης ακρίβεια την τε υπόκρισιν αυτών, εάν λέγωσι nia possint pro libidine sophismatibus eludere ac
το, εκ του Θεού, ρητον , διελέγχει, και πάσας αυτών detorquere, banc solam vocem , utpote quæ suana
τας πιθανότητας , εν αίς υφαρπάζουσι τους ακεραίους , hæresin confutet, reformidant; quam Patres, quasi
εκβάλλει . Πάντα γούν δυνάμενοι σοφίζεσθαι και με- propugnaculum adversus impiana omneim eorum
ταποιείν , ώς θέλουσι, ταύτην μόνην την λέξιν , ώς cogitationem , conscripsere .
διελέγχουσαν αυτών την αίρεσιν, δεδίασιν · ήν οι Πατέρες ώσπερ επιτείχισμα κατά πάσης ασεβούς επινοίας
αυτών έγραψαν.
Πεπαύσθω τοίνυν πάσα φιλονεικία , και μηκέτι Cesset ergo omnis contentio , nec ulcra in nos
προσχόπτωμεν ημείς , εί διαφόρως εξειλήφασιν αι mutuo impingamus , disceptemusque num variis
συνοδοι την του ομοουσίου λέξιν . "Έχομεν γαρ modis synodi consubstantialis voccin acceperint
εις απολογίαν ευλόγους περί αυτών αιτίας , τας προ Ad defensionem enim legitimas causas pro iis affe
ειρημένας μεν, και ταύτην δέ • το αγέννητον , εί rendas habemus , cum supra dicias , tuin eliam
και μη παρά των Γραφών μεμαθήκαμεν , ουδαμού islam : nempe , licet hanc vocem , ingenitum , ex
γαρ αγέννητον τον Θεόν ειρήκασιν αι Γραφαι, όμως Scripίuris non didicerimus , nunquam enim Scri
επειδή και πολλοί των δοκούντων εμνημόνευσαν του pturæ Deum ingenituin dixere ; attamen cum mul
D
ονόματος , φιλοπευστήσαντες έγνωμεν ότι και τούτο li præclari viri de illo nomine inentioncin fecerint ,
το όνομα διάφορα έχει τα σημαινόμενα και οι μεν accurate de illo sciscitati , agnovimus hoc 110inen
το ον μεν, μήτε δε γεννηθέν, μήτε όλως έχουν τον αϊ diversa signilieare : alii enim aiunt ingenitum esse
τιον , λέγουσιν αγέννητον · οιδε το άκτιστον."Ωσπερ id quod exsistit, nec tamen gernitum est, neque om
ούν τούτων ούτω σημαινομένων , εί ο μέν τις απο nino causam habel : alii vero , id quod creatum non
βλέπων εις το πρότερον σημαινόμενον , το , μη έχον est. Si quis igitur haruni significationum priorem
τον αίτιον, έλεγε μη είναι αγέννητον toy rioy, respiciens, qua intelligitur ingenitum esse quod
ουκ αν κατηγορει βλέπων έτερον βλέποντα εις το pullanı habet causam , diceret Filium non esse in
μή είναι ποίημα μηδε κτίσμα, αλλ' αΐδιον rév- genitum ; non ideo si quem conspicatus qui , juxta
νημα , και λέγοντα αγέννητον τον Υιόν. 'Αμφότεροι sententiam quæ ait ipsum nec opilicium nec crea
γάρ προς τον ίδιον σκοπόν ορώντες , καλώς ειρήκα- luram , sed æternam prolemn csse , eum ingenituin
Σ >

σιν ούτως ει και των Πατέρων οι μεν ούτως , οι δε diceret, illum propterea criminaretur. Uterque enini
ούτως ειρήκασι περί του ομοουσίου , μή φιλονεικώμεν juxta propriuam scopuin probe Iocutus esset : ita
 479 EUTHYMII ZIGABENT 480
quoque si ex Patribus alii alio modo de consul- A ημείς, αλλ' ευσεβώς τα παρ' αυτών δεχώμεθα, έως
stantiali locuti sunt , ne contendamus : sed pie eo- μάλιστα την σπουδήν είχον είς ευσέβειαν .
ruin dicta excipiamus, dum maxime lolo studio
pietati operam dederunt.
Ignatius certe, qui post apostolos Antiochiæ Ιγνάτιος ούν , και μετά τους αποστόλους εν
episcopus constitutus est , ipseque martyr Christi 'Αντιοχεία κατασταθείς επίσκοπος , και μάρτυς του
fuii, de Domino scribens , dixit : • Unus niedicus Χριστού γενόμενος , γράφων περί του Κυρίου , είρη
est carnalis et spiritualis , factus et non factis , in κεν: « Είς ιατρός έστι , σαρκικός και πνευματικός ,
homine Deus , in morte vila vera , et ex Maria et
> γενητος και αγένητος , >
εν ανθρώπω Θεός , εν θα
ex Deo. , Quidam autem post Ignatium et ipsi ex
magistris nostris scribunt : « Unum non factum est,
νάτω ζωή αληθινή , και εκ Μαρίας και εκ Θεού . » Τι
νές δε και των μετά Ιγνάτιον διδάσκαλοι και αυτοί
scilicet Paler : et unus ex ipso Filius germanus , γράφουσιν · « "Εν το αγένητον ο Πατήρ, και εις ο
proles vera, Verbum et Sapientia Patris. » Si itaque εξ αυτού Υιός γνήσιος , γέννημα αληθινόν , Λόγος και
illis etiam adversantur , sit nobis adversum synodos Σοφία του Πατρός.» Ει μεν ούν και προς τούτους
quoque certainen . Quod si gnari eorum in Christo εναντίως διακείμεθα , έστω και προς τας συνόδους
fidei , persuasum habernus beatum etiam Ignalium B ημίν η μάχη. Ει δε, την εν Χριστώ πίστιν αυτών
recle scripsisse, cum illuin carnis causa faclum di
γινώσκοντες , πεπείσμεθα , ότι και ο μακάριος Ιγνά
xil (Christus enim caro factus est), et non-faclum, τιος ορθώς έγραψε , γενητόν αυτόν λέγων διά την
quia non ex opificiis et rebus factis est , sed Filius σάρκα ( ο γάρ Χριστός σαρξ εγένετο): αγένητον δε ,
ex Patre : nec ignoramus eos qui unui non - lactum , ότι μή των ποιημάτων και γενητών έστιν, αλλ ' Υιός
scilicet Patrem dixere, non quasi Verbum sit εκ Πατρός . Ουκ αγνοούμεν δε , ότι και οι ειρηκότες
res facta aut opificium ita scripsisse ; sed quia nul- εν το αγένητον τον Πατέρα λέγοντες , ουχ ώς γε
lain Pater habeat causam ; imo potius , quia ipse νητού και ποιήματος όντος του Λόγου ούτως έγρα
quidem Paler sit Sapientiae ,, opificia autem omnia ψαν, αλλ ' ότι μή έχει τον αίτιον " και μάλλον
iu sapientia fecerit; cur non etiam Patres, cum eos αυτος Πατήρ μέν έστι της Σοφίας, τα δε γενητά
qui Samosatensem deposuere, tum eos qui Arianam πάντα εν σοφία πεποίηκε: διά τι μή και τους
hæresim infainia notarunt , in unum pietatis luen- Πατέρας, τούς τε τον Σαμοσατέα καθελόντας, και
de studiuin conjungimus , imo segregamus, et quare την Αρειανήν αίρεσιν στηλιτεύσαντας , είς ευσέβειαν
non potius de illis recte sentimus : quandoquidem , συνάγομεν, αλλά διαστέλλομεν ανά μέσον αυτών , και
uti jam dixi , priores illi solum Samosatensis so
ου μάλλον ορθώς περί αυτών φρονούμεν; ότι κά -
plhisma , et ejus interpretationem spectantes , scri- , κείνοι , καθάπερ είπον , προς το σοφισμα του Σαμο
psere non esse Christum consubstantialem : bi vero C
σατέως, και την ερμηνείαν αυτού την διάνοιαν
verba sane intelligentes , dixere Filiuni esse con
έχοντες, έγραψαν , ειρήκασιν
, Ουκ έστιν ομοούσιον
substantialem ? Equidem cum tali de piis ilis erga καλώς νοήσαντες ομοούσιος και ούτοι δε,
είναι τον Υιόν.
Cliristum viris sim sententia , Inec paucis conscripsi . Και γάρ καγώ τοιαύτα μεν νοών
περί των ευ
Quod si epistolæ , quam illos scripsisse dicunt, ni- σεβούντων εις τον Χριστόν δι' ολίγων έγραψα : ει δε
hi copia fuisset, existimo plures deprehensurum que δυνατόν ήν ευπορήσαι και της επιστολής , ήν λέγουσιν
fuisse causas, cur beati illi ita scriberecoacti sint.
εκείνους γεγραφέναι , ηγούμαι πλείους ευρεθή
Par est enim decelque nos ita sentire , probumque σεσθαι τάς προφάσεις , δι' 4ς ηναγκάσθησαν ούτω
erga Patres animum servare , si tamen spurii non γράψαι οι μακάριοι εκείνοι. Δεί γάρ ημάς και πρέ
sumus, el si ab illis traditiones pielalisque doctri- πει τοιαύτα φρονείν, τοιαύτην τε σώζειν αγαθήν συν
nam lenemus.
είδησιν προς τους Πατέρας, είγε μη νόθοι τυγχάνο
μεν , αλλ' εξ αυτών έχομεν τας παραδόσεις , και παρ'
Talenı igitur Patrum fuisse mentem dicamus, D αυτών των της ευσεβείας διδασκαλίαν .
3 Τοιαύτη μεν ούν ή διάνοια των Πατέρων λεγέ .
credamusque . Age vero rursum cum illis rem pla- οθω και πιστευεσθω . Φέρε δε και μετ' αυτών πάλιν
cide et bouo animo inquiramus , deque supra dictis εξετάσωμεν το πράγμα πράως , και μετά συνειδή
mentionem faciamus : annon revera demonstrari
και των προειρη :
possit episcopos Nicare congregatos recle sensisse ? σεως
μένων·αγαθής,
ει μή μνημονεύσαντες
τω όντι δείκνυνται καλώς φρονήσαντες
Si Verbum est res facta , et alienum a Patris sub
stantia , ita ut a Patre segregetur, imo ea separatione οιποίημά
εν τη Νικαία συνελθόντες επίσκοποι , Ει μεν
έστιν ο Λόγος , και αλλότριος της του Πα
quæ a diversilale naturæ proficiscatur , Patri certe
τρός ουσίας, ώστε και χωρίζεσθαι αυτόν από του Πα
9

consubstantiale nequaquam fuerit; sed potius ejus- τρός τώ ετεροφυεί χωρισμώ , ουκ αν είη ομοούσιος
dem naturæ , cujus res factæ , etsi illis gratia ante
το Πατρί , αλλά μάλλον ομογενής τη φύσει τους
cellat. Quod si coniteamur eum non esse opificium , ποιήμασι , κάν υπερβάλλη τη χάριτι· ει δε ομολογου
sed genuinam ex Patris substantia prolem , conse μεν μη είναι αυτόν ποίημα, αλλά γνήσιον εκ της
quens sane fuerit eum inseparabilem esse a Palre,
ουσίας του Πατρός γέννημα , ακόλουθον αν είη και
cum sit ejusdem nature , utpote ab illo geritus.. αχώριστον αυτόν είναι του Πατρός, ομοφυή όντα διά
Talis aulem cum sit , jure consubstantialis dicalur. το εξ αυτού γεγεννήσθαι. Τοιούτος δε ών, είκότως
481 PANOPLIA DOGMATICA . TIT, XI. 482
και ομοούσιος αν λέγοιτο. "Έπειτα ει μή εκ μετουσίας A Deiade si non ex participatione Filius est, sed sul
εστίν ο Υιός , αλλά τη ουσία Λόγος έστι και Σοφία stantia ipsa Verbum est el Sapientia Palris : hac
του Πατρός, ή δε ουσία αύτη της ουσίας της πατρι auten substantia , palernæ substantiæ fetus est et
κης εστι γέννημα και ομοιότης αυτής , ώσπερ και το ejus similitudo, veluli splendor esl similitudo lucis,
απαύγασμα του φωτός : λέγει δε ο Υιός , « Εγώ και ο Filiusque dicit : « Ego et Pater unum sumus ' ; ,
Πατήρ έν εσμεν, και , « Ο εμέ έωρακώς εώ- el : « Qui vidit me, sidil et Patrem ' ; , quoniod :)
ρακε τον Πατέρα και πως δεί νοείν ταύτας τας φωνάς ; hæ voces intelligendæ sunt ? aut qua mente eas acci
η πώς αυτάς εκλαμβάνοντες , σώσομεν το έν είναι pientes , Patrem et Filium unum esse tuebimur ? Nann
τον Πατέρα και τον Υιόν ; Ει μεν ούν τη συμφωνία si ob dogmatumn consensum , et quod Pater a Filio
των δογμάτων, και το μή διαφωνείν προς τον Πα. non dissentiat, ut dicunt Ariani, prava sane est hæc
τέρα , ώς οι 'Αρειανοί λέγουσι , φαύλος ο τοιούτος intelligendi ratio . Elenim sancti , el multo Biagis
νούς. Και γάρ και οι άγιοι , και μάλλον γε άγ- angeli et arellangeli , hujusmodi habent cum Deo
.

γελοι και αρχάγγελοι, την τοιαύτην έχουσι προς τον consensum , nec ulla apud ipsos est dissensio ; nam
Θεόν συμφωνίαν , και ουδεμία παρ' αυτούς έστι δια- φui discors fuit diabolus , e colo cadere visus est ,
φωνία. Ο γάρ διαφωνή σας διάβολος εθεωρήθη πι ul ait Dominus. Si ergo ob consensum Paler et Fi
πτων εκ των ουρανών , ώς είπεν ο Κύριος. Ουκούν B lius unum sunt , etiam opificia que ita cum Deo
ει διά την συμφωνίαν έν έστιν ο Πατήρ και ο Υιός , consentient , uuum cum eo fuerint , quorum quod
είη αν και των γενητών τα συμφωνούντα ούτω προς que dicere possit : « Ego el Paler unum sumus. »
τον Θεόν, και είπoι αν έκαστος : « Εγώ και ο Πα- Quod si absurdum hoc sit , ut revera est , necesse
τήρ έν έσμεν. Ει δε τούτο άτοπον άτοπον γάρ deunum fuerit Fili et Patris unilalem secundunt
έστιν αληθώς: ανάγκη λοιπόν κατά την ουσίαν νοεϊν substantiam intelligere. Res factæ enim quantumvis
και την Υιού και Πατρός ενότητα . Τα μεν γαρ γε
cum opifice suo consensum habeant : mulu tantum ,
νητά κάν συμφωνίαν έχη προς τον πεποιηκότα , αλλ' participatione , et mente euni habent , quein cum
εν κινήσει και μετουσία και να ταύτην έχει, ήν- ille non servasset, ejectus ex colo est. Filius auteni
περ ο μή φυλάξας εκβεβληται των ουρανών: cuum sit ex substantia fetus , substantia quoque ipse
"Ο δε Υιός εκ της ουσίας ών γέννημα , ουσία εν et, qui genuit eum, Paler unum sunt.
έστιν αυτός και ο γεννήσας αυτόν Πατήρ.
Διά τούτο γάρ και το ισάζον έχει προς τον Quamobrem vocibus unitatem indicantibus
Πατέρα ταϊς ενοειδέσι φωναίς , και τα επί του Πατρός equalitatem cum Patre habere dicitur , et hinc fit 1

λεγόμενα , ταύτα και επί Υιού λέγουσιν αι Γραφαι , ut quae de Patre dicuntur , eadem de Filio
χωρίς μόνον του λέγεσθαι αυτόν Πατέρα. Αυτός Scripturae asserant : ea tamen exceptione quod ille
γάρ είπεν ο Υιός : « Πάντα, όσα έχει ο Πατήρ, εμα CC Pater dicatur. Ipse enim Filius ait : « Omnia que
έστι » τω τε Πατρί έλεγε: « Πάντα τα έμά σα εστι , cunque habet Paler, nea sunt 1 ; » Patrique dixit :
και τα σα εμά » οίον το, Θεός. « Θεός γάρ « ην « Omnia mea , tua sunt , et tua mea . » Ηujusmodi
ο Λόγος » το, Παντοκράτωρ: « Τάδε λέγει ο ών , και est illud , Deus : nam , « Deus erat Verbum ; • et
ο ήν, και ο ερχόμενος ο Παντοκράτωρ και το είναι φως: illud, Omnipotens : « Ηec dicit qui est, et qui erat,
• Εγώ είμι, φησί, « το φως και το δημιουργικών αι- et qui venturus est Omnipotens ; » et quod sil
τον
« Πάντα γάρ δι' αυτού εγένετο , και , « " A lux : Ego sum, και inquit, « lux ' ; quod sit crea
βλέπω τον Πατέρα ποιούντα, ταύτα καγώ ποιώ » το trix causa , nam,« Omnia per ipsum facta sunt , » et,
είναι αΐδιον : " Η τε και γαρ • αίδιος , αυτού δύναμις « Que video Ρatrem facientem, liaec et ego facio ' ; »
και θειότης ,. ο και , « Εν αρχή ην ο Λόγος, και , quod sit eternus : « Sempilerna • enim • quoque
• "Ην το φως το αληθινόν, ο φωτίζει πάντα άνθρω- ejus virtus et divinitas 10, et, « In principio erat
πον ερχόμενον εις τον κόσμον και το είναι Kύριος: Verbum 1 ; et, « Erat lux vera quaeiluminat on
• "Έβρεξε γαρ Κύριος θείον και πυρ παρά Κυρίου » nem hominem venientem in mundum 18 ; quod sil
και ο μεν Πατήρ φησιν: « Εγώ Κύριος , και, « Τάδε Dominus • Pluit enim Dominus iguem ei sulpour
λέγει Κύριος ο Θεός και παντοκράτωρ » περί δε a Domino " ; } el Pater quidem ait : « Ego Domi
του Υιού και Παύλος φησιν: « Είς Κύριος Ιησούς D nus * , et , « Hec dicit Dominus Deus omnipo
9

Χριστός , δι' ού τα πάντα. » Και τώ μεν Πατρί λει- tens 8 ; » de Filio autem inquit Paulus : « Unus
τουργούσιν άγγελοι· ο δε Υιός προσκυνείται παρ' αυ- Dominus Jesus Christus, per quem omnia ". » Pa
των · « Και προσκυνησάτωσαν αυτό πάντες άγγελοι tri ministrant angeli , Filius autem ab ipsis adora
Θεού. » Λέγεται δε είναι και Κύριος αγγέλων» ur : « Ει adorent eum omnes angeli Dei 11.5 Diei
• Διακόνουν και γαρ « αυτό οι άγγελοι» ) και, « 'Απο- lur etiam esse Dominus angelorum , nam, « Angeli
στελεί ο Υιός του ανθρώπου τους αγγέλους αυτού , ministrabant ei " ; , et , Miulet Filius hominis
το τιμάσθαι ώς τον Πατέρα: « "Ινα και γάρ, φησί, « τι- angelos suoς 19 ; ; quod honorelur sicut Pater :
μώσι τον Υιόν, καθώς τιμώσι τον Πατέρα και το είναι Ul ) , inquit, « honorificent Filium , sicut hono i
ίσα Θεώ: 00 άρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα ficant Patrem , Quod sit æqualis Deo : Non
5 Juan . x, 30. · Joan . Xis , 9. 3 Joan . XV1 , 15. και Joan . Χνιι , 10. • Joan. 1 , 1 . • Αpoc . 1, 8 .
* Joan. vi , 12 . 8 Join . 1 , 3. • Ioan , V, 19 . 10 Rom . 1, 20 . Η Joan . 1 , 1. 15 ibid. 9 . 18 Gen. ΧΙΧ ,
15 Malach. III , 6. 15 Gen. Χνι , Ι . 16 1 Cor. ναι , . 17 Ηebr . 1 , 6. 18 Matth . 10 , 11 . 19 Malib.
IIIv , 31 . 20 Joan . V , 23.
4.3 EUTHYMII ZIGABENI 484
rapinam arbitratus est esse se equalem Deo 1 : 5 Α Θεώ » το είναι εξ αληθινού αλήθειαν, και εκ ζώντος
quod sit ex vero veritas, ex vivente vita, ut qui revera ζωήν, ώς από πηγής όντως του Πατρός , το
ex Patris fonte emanaverit : quod Filius vivilicet et ζωοποιείν τον Υιόν και εγείρειν τους νεκρούς ώσπερ
suscitet mortuos sicut Pater , ita enim legitur in ο Πατήρ ούτω γαρ εν τη Ευαγγελία γέγραπται.
Evangelio. El de Patre quidem scriptum est : 1 Do- Και περί μεν του Πατρός γέγραπται· « Κύριος ο
minus Deus tuus, unus Dominus est ' ; » et : « Deus Θεός σου, Κύριος είς έστι » , και, « Θεός θεών Κύ
deorum Dominus locutus est,et vocavit terram ' ; , ριος ελάλησε , και εκάλεσε την γην , περί δε τού
de Filio autem , « Deus Dominus et illuxit nobis , Υιού Θεός Κύριος, και, « Επέφανεν ημίν , και και,
el , « Videbitur Deus deorum in Sion $ . , Et rursum • Οφθήσεται ο Θεός των θεών εν Σιών , πάλιν
de Deo quidem ait Isaias : « Quis Deus, ut tu , tol τε
περί μεν του Θεού φησιν ο Ησαΐας" • Τις Σ

lens iniquitates, el superans injustitias 6 ? , Filius Θεός, ώσπερ συ, εξαίρων ανομίας , και υπερβαίνων
vero dicebat , quibus placuit ipsi : « Dinilluntur αδικίας και ο δε Υιός έλεγεν οίς ήθελεν''Αφέων
tibi peccata tua ' : , quo tempore Judæis murmu- ταί σου αι αμαρτίαι και ότε και των Ιουδαίων
rantibus ,, opere illam remissionem comprobavit , γογγυζόντων, έργω την άφεσιν εδείκνυε , λέγων τω
dicens paralytico : « Surge , tolle grabatum tuum,
9
παραλυτικά : « Έγειραι , άρον τον κράββατον σου ,
et vade in domum tuam 1.5 De Deo quoque dixit B και ύπαγε εις τον οίκόν σου . Και περί μεν του
Paulus : « Reyi sæculorum 9' ; » de Filio autem Da- Θεού έλεγες ο Παύλος: « Το δε βασιλείατων
vid cecinit : « Altollite portas, principes , vestras , et αιώνων και περί δε του Υιού και μεν Δαβίδ έψαλλεν
elevamini, portæ æteruales >, et introibit Rex glo- « "Αρατε πύλας, οι άρχοντες , υμών , και επάρ
riæ 10 ; , Daniel vero hæc audivit : « Regnum ejus, θητε , πύλαι αιώνιοι , και εισελεύσεται ο βασιλεύς της
regnum sempiternum " ,, et , « Regnum ejus non δόξης » ο δε Δανιήλ ήκουσεν· « Η βασιλεία αυτού
9

corrumpelur's . » Demum quæcunque de Patre di- βασιλεία αιώνιος , και, « Η βασιλεία αυτού ου δια
cta repereris , 1οι tantaque de Filio dicta deprehen- φθαρήσεται . » Και όλως όσα αν εύρους περί του Πα.
des, ea solum exceptione, quod ipse non sit Pater , τρός λεγόμενα , τοσαύτα άν εύρους και περί του Υιού
uit dictum superius est . λεγόμενα , χωρίς μόνου του είναι αυτόν Πατέρα , κα
θάπερ είρηται .
50. Si quis igitur aliud principium et alium Pa- 30. Ει μεν ουν άλλην αρχήν ενθυμείται τις, και
trem excogitel, eo quod æqualia sint quæ dicun- άλλον Πατέρα διά τό ισάζον των λεγομένων, μανικών
tur, insanum certe illud commentum . Si autem το ενθύμημα: ει δε διά το εκ του Πατρός είναι τον
quia Filius ex Patre est, omnia quæ Patris sunt (ut Υιόν, πάντα τα του Πατρός , ώς έν εικόνα και χαρα
in imagine et charactere) Filii sunt : & quo animo C κτήρι του Υιού έστι, λογισώμεθα ευμενώς , ει
cogitemus, num substantia aliena a Patris substan- ξένη ουσία της του Πατρός ουσίας δεκτική των τοιού
tia, istiusmodi rerum capax sit : et si , qui talis των εστί και εί ο τοιούτος ετεροφυής και αλλοτριού
esl, diversæ naturæ, et alienæ substantiæ sil, et non σιός έστι , και ουχ ομοούσιος τω Πατρί. Ευλα
polius Patri consubstantialis. Cavendum enim , ne βητέον γάρ μή τα του Πατρός ίδια μεταφέροντες επί
quæPairis propria sunt transferentes ad illud , quod το ανομοιοούσιον αυτώ, και εν ανομοιογενεί και αλ *

, et ne in co qui dissi-
ei sulhstantia dissimile est, λοτριοουσία χαρακτηρίζοντες την του Πατρός
milis natura ,, et alienus substantia est,, Patris divi .. θεότητα, ξένην μεν άλλην εισάξωμεν ουσίαν, δεκτι
Bilalem designantes ,, extraneam aliam inducamuς κήν των της πρώτης ουσίας ιδιωμάτων, εντραπώμεν
substantiam , primæ substantiæ proprietatum capa δε υπ ' αυτού του Θεού λέγοντος· « Την δόξαν μου
cem :: pudoreque alliciantur ab ipso Deo dicenle ,, ετέρω ου δώσω" , και ευρεθώμεν προσκυνούντες τω
«« Gloriam meam alieri non dabo12,»
' , et deprehenda- αλλοτρίω, και νομισθώμεν είναι τοιούτοι , οίοι ήσαν
mur alienum adorare , talesque babeamur, quales οι τότε Ιουδαίοι λέγοντες· « Διά τι συ, άνθρωπος
olim fuere Judæi , qui aiebant : Quare lu ,hemo ών, ποιείς σεαυτόν Θεόν;, ότε και , τα του
cum sis, facis leipsum Deum ' ? , cum illi ea quæ Πνεύματος μεταφέροντες , έβλασφήμουν λέγοντες ,
Spiritus eraut alio transferentes , blasplenarent D ότι « 'Εν Βεελζεβούλ εκβάλλει τα δαιμόνια, και Ει δε
his verbis : « In Beelzebulem ejicit dæmonia 18. τούτο απρεπές, δηλον, ότι ουκ ανομοιοούσιος αν
Quod si illud indecorum est , cerle non dissimilis είη ο Υιός, αλλά ομοούσιος τη Πατρί και γάρ ει τα
substantiæ fuerit Filius, sed consubstantialis Patri . του Πατρός φυσικώς του Υιού έστιν , αυτός τε ο Υιός
Eteniny si quæ Patris sunt, naluraliler Filii sunt, έκ του Πατρός έστι, και διά την τοιαύτην ενότητα
ipseque Filius ex Patre est,
, et propter hujustnoli της θεότητος και της φύσεως αυτός και ο Πατήρ έν
unitatem divinitatis et naturæ , ipse ct Pater unum εισι, και ο έωρακώς τον Υιόν εώρακε τον Πατέρα ,
sunt , et qui vidit Filium vidit et Patrem , merilo a εικότως ελέχθη παρά των Πατέρων ομοούσιος: ου γάρ
Patribus dictus est consubstantialis :; neque enim έτεροουσίου τα τοιαύτα έχειν εστί .
qui alterius essel substantiæ , lalia habere pos
Set .

1 Philipp . 1 , 6. 1 Deut. VΙ , 4 . 3 Psal . XLIX , 1. • Psal . CΧVΙ , 27 . * Psal. LΧΧΧιιι, 8 . • Isa . Χει,
23. 1 Μatth . 1x , 5 . * Μarc . 1 , 11. ° 1 Τim. 1 , 17 . • Psal . ΧΧ11 , 7. 11 Pan . 1 , 100 . 16 Dan. γιι , 14.
18 Isa. XLII , 8. 16 Joan . x , 33 . 15 Luc . XI , 13 .
435 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT. XI . 486
Πάλιν τε ει, καθά προείπομεν , ουκ εκ μετουσίας A Rursum si, proud supra diximus, non cx parti
εστίν ο Υιός • αλλά τα μεν γενητά πάντα εκ μετου- cipatione sil Filius : sed opificia quidem omnia cx
σίας έχει την παρά θεού χάριν, αυτός δε του Πατρός participatione Dei gratiam habeant,, ipse vero Pa
σοφία και Λόγος εστίν, ου μετέχει τα πάντα• δήλον, tris sapientia et Verbum sit, quicum communia
ότι αυτός ών το θεοποιών και φωτιστικών του Πατρός , habet omnia ; certe cum sit ipse id quo Paler dei
εν ώ τα πάντα θεοποιείται και ζωοποιείται , ουκ αλ- ficat et illuminat, in quo scilicet omnia deificantur
λοτριοούσιος έστι του Πατρός , αλλ' ομοούσιος . Τούτου el vivificantur, non alienæ a Patre substantiæ est,
γάρ μεταλαμβάνοντες , του Πατρός μετέχομεν , διά το sed consubstantialis. Hujus enim participatione
του Πατρός είναι ίδιον τον Λόγον . "Οθεν ει ήν εκ μετ- Patris participes ellicimur, eo quod ipse proprium
ουσίας, και αυτός , και μη εξ αυτού ουσιώδης θεότης Palris sit Verbum . Unde si ipse quoque ex par.
και εικών του Πατρός , ουκ αν εθεοποίησε θεοποιού- ticipatione esset , et non ex se substantialis divini
μενος και αυτός . Και την αιτίαν δε όμως, δι' ήν τι- las et imago Patris, non deificaret alios, cum ct
νες, ώς λέγεται, παραιτούνται το ομοούσιον , εξετά. ipse deifcatus esset. Causam tamen cur quidam»
σωμεν αληθώς , μη άρα μάλλον εκ ταύτης ομοούσιος ut fertur, consubstantiale respuant, sincere exami
δείκνυται ο Υιός τω Πατρί . Φασί τοίνυν, ώς ύμείς nemus, an non magis ex illa ipsa Filius Palri con
εγράψατε , μη χρήναι λέγειν ομοούσιον τον Υιόν το substantialis ostendatur. Aiunt igitur, ul vos scri
Πατρί, ότι ο λέγων ομοούσιον τρία λέγει, ουσίαν τινά Β psistis , Filium Patri consubstantialem dici minime
προϋποκειμένην , και τους εκ ταύτης γεννωμέ- debere , quia qui dicit consubstantialem , tria dicit ,
νους ομοουσίους είναι και επιλέγουσιν. Εάν substantiam aliquam , quze prius, subjaceat, et eos
ούν ο Υιός ομοούσιος ή το Πατρί , ανάγκη προ- qui ex illa geniti sunt esse consubstantiales : atqno
υποκείσθαι αυτών ουσίαν , εξ ης και εγεννήθησαν , και hinc concludunt : Si ergo Filius sit Patri consub
μη είναι τον μεν Πατέρα , τον δε Yίδν , αλλ ' αμφοτέ . slantialis, necesse est prius subjacere eorum sub- ,
ρους αδελφούς . Ταύτα ει και 'Ελλήνων εισίν ερμη- stantiam ex qua genili sint, et non esse illum Pa- ;
νείαι, και ουκ αναγκαία ημίν τα παρ' εκείνων · αλλ ' trem , hunc Filium, sed ambos fratres. Haec lamelsi
ίδωμεν τα ειρημένα τα ομοούσια , τα εκ της προ- echnicorum sunt explicationes, nosque nihil eorum
νοουμένης ουσίας αδελφά , πότερον εαυτών εισιν egemus ratiociniis : nihilominus videamus utrum
ομοούσια, ή της ουσίας εξ ης και εγεννήθησαν · ε! illa consubstantialia , quæ cum ex prius intellecta
μεν γάρ έαυτών, ετεροούσια και ανόμοια έσται προς substantia sint, fratres dicuntur, sibi muluo , an
την γεννήσασαν αυτά ουσίαν αντίκειται γάρ το substantiæ ex qua orta sunt , sint consubstantialia .
ομοουσίω το έτεροούσιον: ει δε της γεννησάσης αυτά Si enim sibi mutuo ; diversa, ergo substantie, ac
ουσίας έστιν έκαστον ομοούσιον , δηλον, ότι το έκ dissimilia erunt substantiæ a qua ortum duxerunt :
τινος γεννώμενον ομοούσιον εστι τό γεννήσαντι» και C opponitur enim consubstantiali , quod est ex diver
ουκέτι χρή ζητείν τρείς ουσίας, αλλά μόνον ζητεϊν , sa substantia . Quod si utrumque consubstantiale
ει τόδε αληθές εκ τούδε εστι. Κάν γάρ συμβή μη εί- sit substantiæ a qua ortum duxit , nam id cerle
ναι δύο αδελφούς , αλλά και μόνον ένα εξ εκείνης της quod ex alio wascitur ei qui se genuit est consub
ουσίας γενέσθαι, ου διά το μή είναι έτερον , άλλο- stantiale ; non ultra sunt quærendæ tres substantia :
τριοούσιος αν λεχθείη και γεννηθείς αλλά και sed id solum investigandum , num hoc vere ex illo
μόνος ών , είη αν και αυτός ομοούσιος τό γεννήσαντι . sit. Nam etsi contingat non esse duos fratres , sed
Επεί τί αν είποιμεν περί της θυγατρός του Ιε- unicum ex illa substantia orlum esse : eo quod al
φθάε , ότι μονογενής ήν: « Και ουκ ήν, και φησίν, « άλλο ter non sit, nequaquam qui natus est , diversæ suh .
τέκνον αυτώ , και και περί του υιού δε της χήρας , δν slantiæ dicatur ; sed , licet solus sit, erit lansen
ήγειρεν εκ νεκρών ο Κύριος , ότι και αυτός ουκ είχεν et ipse ei qui se genuit consubstantialis . Alioqui
αδελ , αλλά μονο ήν • άρα ουκ ήν ομοούσιο
φών αυτών τωνγενήγεννήσαντι quæ unigenila erat ::
φuid dixerianus de filia Jeplhthe , que
έκαστος ς ; και μην ήσαν ς, ! El non habebat, i ait, , alios liberos ' ; ) de
τέκνα γάρ ήσαν και τούτο τέκνων ίδιόν εστι προς filio viduæ quen Dominus ex mortuis suscitavit,
γονέας . Ούτω και τον του Θεού Υιον εκ της ου- qui et ipse fratrem non habebat, sed unigenilus
σίας ειπόντες οι Πατέρες, εικότως και ομοούσιον D erat 1 : an ulerque ei qui se genueral consubstan
ειρήκασι. "Έπεται δε τούτοις μηδε την κτίσιν εκ cialis non eral ? Erant plane, nam liberi erant :
του μη όντος γεγονέναι . Οι γάρ κατά πάθος γεν- idque proprium liberis est erga parentes suos.. Sc
So
νώντες άνθρωποι , αυτοί και την υποκειμένην ύλην cum Patres Dei Filium ex ejus substantia dixerint,
εργάζονται, και άλλως ουκ άν δύναιντο ποιείν · ει δε
.
merito et consubstantialem dixerunt, Hinc autem
το κτίζειν ουκ ανθρωπίνως νοούμεν επί Θεού , πολλά sequitur , neque creatas res ex non exsistente
μάλλον ουδέ τό γεννάν ανθρωπίνως πρέπει νοείν επί factas esse. llomines enim ipsi qui cum pas
Θεού , ουδε το ομοούσιον σωματικώς εκλαμβάνειν, sione aliqua gignunt,,in subjacente materia ope ..
αλλ ' αναχωρείν δει από των γενητών , και αποτε- rantur, nec aliter quidquam facere potuerint. Quod
θέντας κάτω που τας ανθρωπίνας εικόνας και πά- si creandi modum in Deo non humano more in
σας απλώς τας αισθήσεις , ανιέναι επί τον Πατέρα telligimus, multo minus gignendi in ipso intelli

9
Jud . ι, 34. * Luc. VΙΙ , 12.
 EUTHYMII ZIGABENI 188
437
gere humano more debemus , neque corporeo modo A μη λάθωμεν αφαιρούντες τον Υιόν από του Πατρός ,
consubstantiale accipere. Sed recedendum nobis και προστιθέντες τους εαυτού κτίσμασι . 5

est a rebus factis, ac depnsitis humanis imaginibus, omnibusque omnino sensibus , ad Patrem ascer
dcre, ne inscii Filium a Patre auferamus , eumque rebus a se creatis adjungamus.
Rursum si Patrem et Filium confitentes, duo Και άλλως δε , ει μεν Πατέρα και Yίον ομολο
principia ,, aut duos Deos dicinus ,, quemadmo- γούντες , δύο τινάς αρχάς, ή δύο Θεούς, καθάπερ
dum Marcion et Valentinus; aut Filium , quemdam Μαρκίων και Ουαλεντίνος , λέγομεν , ή έτερόν τινα
alium divinitatis modum habere, et non esse ima- τρόπον θεότητος έχειν τον Υιόν, και μη εικόνα και
ginem et figuram Patris , quod ex ipso genitus sit · χαρακτήρα του Πατρός είναι τον Υιόν, διά το εξ αυ
esto dissimilis ; nam alienæ inter se prorsus sunt του πεφυκέναι» έστω ανόμοιος ξέναι γάρ εισι παν
istiusmodi substantiæ. Quod si unam agnoscimus τάπασιν αλλήλων αι τοιαύται ουσίαι· ει δε μίαν οίδα
ct solam Patris divinitatem , hujusque Verbum el μεν και μόνην θεότητα της του Πατρός, τούτου τε
Sapientiam Filium esse, et hoc credentes, duos la- Λόγον και Σοφίαν είναι τον Υιόν , και ούτω πιστεύουν
men Deos minime dicimus , unitatemque Filii cum τες ου λέγομεν δύο Θεούς , τήν τε ενότητα του Υιού
Patre non doctrinæ similitudine , sed sccundum προς τον Πατέρα ουχ ομοιώσει διδασκαλίας , αλλά
substantiam, et revera consistere sentimus , ita πι Β κατά την ουσίαν και αληθεία φρονούμεν · ώστε
propterea non duos Deos, sed unum dicamus, cum διά τούτο μή λέγειν δύο Θεούς , αλλ ' ένα Θεόν, ενός
una sit species divinitatis, ut est lux et splendor ; όντος είδους θεότητος , ώς έστι το φως και το απαύ
illa enim patriarchæ Jacob visa est, aitque Scriptu- γασμα τούτο γάρ ώφθη το πατριάρχη Ιακώβ, και
ra : « Ortus est autem illi sol , postquam transivit φησιν ή Γραφή: « 'Ανέτειλε δε αυτώ ο ήλιος , ηνίκα
species Dei ' . , Hoc cum viderent sancti prophetæ , παρήλθε το είδος του Θεού » και τούτο θεω
ac intelligerent cujusnam sit ille Filius et imago, ρούντες οι άγιοι προφήται και νοούντες, τίνος εστιν
aiebant : « Factum est Verbum Domini ail me Υιός και εικών , έλεγαν: « Εγένετο Λόγος Κυρίου
cumque Patrem in eo visum revelatumque cognio- πρός με.» Γινώσκοντες τον εν αυτώ θεωρούμενον
scerent , lidenter dicebant : « Visus est mibi Deus pa- και αποκαλυπτόμενον Πατέρα , έθάρρουν ειπείν
trum nostrorum , Deus Abraam , et Isaac et Jacob . , « "Ώφθη μοι ο Θεός των πατέρων ημών, ο Θεός
Cum igitur ila se res habeat, cur eum qui unus est "Αβραάμ, και Ισαάκ και Ιακώβ.» Τούτου δε
cum Patre, el talis apparel qualis est Pater, secun- ούτως όντος , διά τι τον ένα όντα προς τον Πατέρα
dum similitudinem atque unam divinitatem , vere- και φαινόμενον , ώς έστιν ο Πατήρ , κατά την
mur dicere consubstantialem ? Si eniin , quemad- ομοιότητα και μίαν θεότητα , ευλαβούμεθα ειπείν
modum sirpius dictum est , nullam liabet uι Filius C ομοούσιον ; Ει μεν γάρ, ώσπερ είρηται πολλάκις , ουκ
proprietatem similitudinemve cum palerna subslan- έχει την ιδιότητα της πατρικής ουσίας , ουδε την εμ
tia , ea voce uti recte veremur. Sin autem ille est φέρειαν ώς Υιος , καλώς ευλαβούμεθα · ει δε τούτο
Patris propria vis illuminatrix et creatrix, sine qua εστι το φωτιστικών και δημιουργικών το ιδιαίτατον
nec creat, nec cognoscitur ( omnia enim per ipsum του Πατρός , ού άνευ ούτε δημιουργεί , ούτε γινώσκε
vt in ipso consistunt), cur rem intelligentes , recu- ται ( πάντα γάρ δι' αυτού και εν αυτώ συνέστηκε) :
samus vocem id significantem proferre ? Quid enim διά τι, το πράγμα νοούντες , παραιτούμεθα την τούτο
est ejusdem naturæ esse cujus Pater, nisi esse illi σημαίνουσαν λέξιν ειπείν ; Τί γάρ έστι το ούτως
consubstantiale ? Non enim alienum Deus veluti mi- ομοφυές τω Πατρί ή ομοούσιον αυτού ; Ου γαρ αλλό
nistro egens Filium assumpsit ; neque opificia τριον ως υπουργού δεόμενος προσελάβετο ο Θεός τον
Creatori sunt dignitate paria , ut perinde illa atque Yίου, ουδε τα ποιήματα ισάξια του κτίσαντος , ώστε
ipse honorentur , aut , ut putandum sit, ea et Patrem τιμάσθαι ταύτα ώς εκείνον , ή νομίζειν , ότι ταύτα
upum esse. Alioquin ausit quis hæc dividere, ac di- και ο Πατήρ έν εισιν . " Η τολμησάτω τις διελείν , και
eere solem et splendorem duo esse lumina , aut di-
>
ειπείν , δύο φώτα είναι τον ήλιον και το απαύγασμα ,
versam aliquam substantiam , aut splendorem solis ή ετέραν τινά είναι ουσίαν, ή ότι επισυμβέβηκε το
D
accidens esse, et non simplicem ac purum solis απαύγασμα , και μη απλούν είναι και καθαρόν γέν
partum ; ita ut duo quidem sint sol et splendor, νημα εκ του ηλίου τούτο ώστε δύο μέν είναι ήλιον
una lamen lux, eo quod ille a sole oriatur. Cum και απαύγασμα , εν δε το φώς , διά το εκ του ηλίου
bujusmodi sit , imo magis inseparabilis nalura Filii είναι τούτο γέννημα. Τοιαύτης δε ούσης και μάλλον
a Patre, cl cum divinitas Filio non acciderit , sed αδιαιρέτου της φύσεως του Υιού προς τον Πα .
paterna divinitas in Filio sit ; ita ut qui videt Fi- τέρα, και ουκ επισυμβάσης της θεότητος τω Υιώ,
lium , in ipso Pairem videat, cur qui hujusmodi est , αλλά της πατρικής θεότητος ούσης εν τω Υιο, ώστε
non dicatur consubstantialis ? τον έωρακότα τον Υιόν οράν εν αυτώ τον Πατέρα, διά
τι ο τοιούτος μη αν λέγοιτο ομοούσιος ;
"Έστι μεν ούν ικανά και ταύτα πείσαι
Sat quidem hæc sunt, quæ vobis suadeant ,
ut non accusetis eos qui dixere Filium esse Patri υμάς, μή κατηγορείν των ειρηκότων, ομοούσιον εί
consubstantialem . Allamen ipsam consubstantialis ναι τον Υιόν τώ Πατρί και αυτήν δε όμως την του

1 Gen. ΧΧΧιι, 31 . * Isa . ΧΧΧν1ι , ; Jer. 1, 2, 4, 11, etc. 5 Εxod . ΙΙ ,

> 19.
 489 TIT. XI .
PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ 490
ομοουσίου λέξιν καθ' εαυτήν εξετάσωμεν , ίνα γνώ- A vocem secundum se explanemus , οι comperia
μεν ει χρή λέγειν όλως ομοούσιον , και ει κυρία mus utrum hæc vox , consubstantialis, usurpanda
λέξις εστί, και αρμοζόντως έστιν αύτη επ! Υιού λε- sit , et si propria sit dictio, atque congruenter de
γομένη. Οίδατε γάρ και υμείς, και ουδ' άν τις αμφι- Filio dicatur. Νam ipsi scitis , et nemo dubitaverit,
Γάλλοι , ότι το όμοιον ουκ επί των ουσιών, αλλ ' simile non de substantiis, sed de figuris et qualitati
επί σχημάτων και ποιοτήτων λέγεται όμοιον• επί γάρ Dus dici. De substantiis eniro, non similitudo, sed
των ουσιών ουχ ομοιότης , αλλά ταυτότης αν λεχθε! η. identitas dici dellet . Homo ig tur Ιιominis similis
"Ανθρωπος γούν ανθρώπω όμοιος λέγεται , ού κατά dicitur, Ion secundum substantiam, sed secundum
την ουσίαν, αλλά κατά το σχήμα και τον χα- habitum et figuram : quod ad substantiam enim
ρακτήρα τη γάρ ουσία ομοφυείς εισι. Και πάλιν ejusdem natura sunt. Rursum homo cani nequa
άνθρωπος κυνι ουκ ανόμοιος λέγεται, αλλ' ετε. quam dissimilis dicitur, sed diverse nature : ergo
ροφυής : ουκούν το μεν ομοφυές και ομοούσιον , το δε quod ejusderm nature est, etiam consubstantiale
ετεροφυές και έτεροούσιον . Διό και ο λέγων όμοιον κατ' est ; et quod diverse nature, diverse etiam sub
ουσίαν εκ μετουσίας τούτο λέγει όμοιον . Το γάρ όμοιον είantise. Quapropter qui dicit similem secundum
ποιότης εστίν, ήτις τη ουσία προσγένοιτ' άν. Τούτο δε substantiain , ex participatione similem dicit : si
των ποιημάτων ίδιον αν είη ταύτα γάρ εκ μετοχής B militulo enim est qualitas, que substantiae accidere
ομοιούται τω Θεώ. « "Όταν ο γάρ, φησί , « φανερωθή, polest. Ηoc autem opificiis proprium fuerit ; ea
όμοιοι αυτώ εσόμεθα , όμοιοι δηλονότι ουτη ουσία, ciuim ex participatione Deo similia eficiuntur . Nann
αλλά τη υιότητι, ής μεταλαμβάνομεν παρ' αυτού . ( cum , , ait , « apparuerit ille, similes ei erimus ',,
Ει μεν ούν και τον Υιόν εκ μετουσίας λέγετε , λε- similes scilicet non substantia , sed filiorum ado
γέσθω μεν παρ' υμών ομοιοούσιος. Oůx Eoti ptione, quam per eum participamus. Si igitur eum
μέντοι λεγόμενος ούτως αλήθεια, ουδε όλως φώς , ex participatione Elium dicilis ,, dicatur a vobis
ουδέ φύσει Θεός. Τα γαρ εκ μετουσίας ουκ αληθεία, substantia similis : sed si ita appelletur , nec veri
:

αλλ' ομοιώσει της αληθείας λέγεται όμοια , ώστε και tas , nec lumen ullaçenus, nec nalura Deus erit.
μεταπίπτειν , και αφαιρείσθαι δύνασθαι από των μετ- Νam quae ex participatione sunt , non vere , sed si
εχόντων την μετάληψιν . Τούτο δε πάλιν ίδιον των militudine veritatis similia dicuntur ; ita ut quod
κτισμάτων και ποιημάτων εστίν . Ουκούν ει τούτο participatur ,, a participantibus decidere el lolli pos
άτοπον, ουκ αν είη εκ μετουσίας, αλλά φύσει και sit :: hoc autem creatis rebus atque opificiis pro
αληθεία Υιός, φώς , σοφία , Θεός. Φύσει δε ών και ου prium est. ltaque si absurdum illud est, nequaquants
μετοχή , ουκ αν κυρίως λεχθείη ομοιοούσιος , αλλ' erit es participatione, sed ex natura et veritate,
.

ομοούσιος . “Ο δε μηδε επ' άλλων άν τις είπoι εδείχθη C Filius, lumen , sapientia, Deus : cum autem na
:

γάρ το όμοιον μή επί των ουσιών λεγόμενον· πώς 1ura talis sit et not participatione,, nunquam pro
ουκ ανόητον μεν , ή τάχα και χαλεπον τούτο προφέ- prie substantia similis dici poliierit, sed consub
ρειν επί Υιού, και μή μάλλον το ομοούσιον ; slantialis . Quod autein de aliis niemo dixerit (de
monstratum est enim , simile de substantiis non prædicari ), qui, quirkso , non stultum fuerit , el

fortasse etiam gravissimum id de Filio proferre, et non potius cum consubstantialem appel
lare ?
Διά τούτο γάρ και η εν Νικαία σύνοδος κα Idcirco probe Nicæna synodus id scripsit
λώς έγραψεν, όπερ έπρεπεν ειπείν, γεννητoν εκ της quod consentaneum erat , Filium nempe ex sub
ουσίας του Πατρός τον Υιόν ομοούσιον. Ταύτα stantia Patris genitum , esse consulbstantialerm .
και ημείς μαθόντες , μη σκιαμαχώμεν, και μάλιστα Haec eadem nos cum didicerimus , ne cuin umbris
γινώσκοντες, ότι οι και ταύτα γράψαντες , ουχ ώς pugnemus : gnari maxime eos, qui hæc scripseruni,
παρεξηγούμενοι την αλήθειαν, αλλ' εκδικούντες μεν non studio prave explicandi veritatem , sed cam
την αλήθειας και την εις Χριστόν ευσέβειαν, καθαι- una cum pietale in Christum asserendi, et Ario
ρούντες δε τας κατ ' αυτού των 'Αρειομανιτών βλασφη- manilarum blasphemias damnandi , sic lidem pro
μίας , ούτως ώμολόγησαν την πίστιν. Σκεπτέον γάρ D mulgasse suam. Considerandum enim est , et accu
και κατανοητέον ακριβώς, ότι λέγοντες μεν ανο- rale animadvertendum , cum eum dicimus siibe
μοιοούσιον και ετεροούσιον , ου σημαίνομεν τον stantia dissimilem , et diversæ substantiæ , nos
αληθινόν Υιόν, αλλ ' έν τι των ποιημάτων και τον baudquaquam verum Filium significare, sed unum
είσποιητόν και θέσει Υιον όπερ
őtep
tois aicetixois ex opificiis,, el ascilum adoptioneque Filium , quod
δοκεί λέγοντες δε μή εριστικώς το ομοούσιον, Υιον heretici sentiunt :: φuem si dicamus sine contein
σημαίνομεν γνήσιον εκ του Πατρός πεφυκότα , κάν lione consubstantialem , verum significamus Filium
εν τούτω διαρρηγνύωνται πολλάκις οι Χριστομάχοι . ex Patre nalum : etiamsi hac de causa pluries
Ταύτα μεν, άπερ έγνων εγώ, και διαλεγομένων disrumpantur Christi hostes.. Hec Hæc quidem , que
ήκουσα φρονίμων , δι' ολίγων γέγραφα: υμείς δε , μέ - nota mihi, el ex prudentium disputationibus explo
νοντες επί τον θεμέλιον των αποστόλων, και τας rala erant, paucis scripsi . Vos aulem manentes su
παραδόσεις των Πατέρων κατέχοντες, εύχεσθε ίνα per fundamentum apostolorum , Patrumque tradi .
1 Joat» . Πυ , 2 .
PATROL . GR . CXXX . 16
491 EUTHYMI ZIGABENI
tiones relinentes , Orate ut jam cesset omnis con- Α ήδη ποτέ παύσηται πάσα λο πον έρις και ζηλος, των
lentio et zelus, hæreticorumque insanæ quæstiones τε αιρετικών αι μωραι ζητήσεις καταγνωσθώσι , και
et una omnis verborum contentio damnentur,
o'tque nefaria et sanguinaria Arianorum hæresis
aboleatur, in omnium vero cordibus veritas eluceat
ila ut omnes ulique idem dicant , idem sentiant:
ac nulla deinceps relicta Ariana blasphemia , per
aniversam Ecclesiam dicatur, atque in confesso
habeatur illud : « Unus Dominus, una fides, unum
baptisma ' , , in Christo Jesu Domino nostro , cui
gloria et imperium in sæcula sæculorum . Amen .
Ejusdem adversus Artanos pro Dionysio episcopo
Alexandriæ apologia .
Judæi olim , cum ex lam multis rebus admirandis,
quas Dominus faciebat, agnoscerent ipsum esse
Christum Filium Dei viventis, ab eo reprehensi , Β στον τον Υιόν του Θεού του ζώντος, ελεγχόμενοι παρ'
nec reprehensionibus illius valentes obsistere, eo
confugiebant, ut dicerent habere se palrem Abra-
ham , et ejus auctoritate improbitatem suam legere
conabantur. Verum quemadmodum ea re nihil illi
proficiebant , sic isti nunc, qui tanquam Judæi ad
Dionysium confugiunt, non evitabunt eamdem , in
quam illi inciderunt, condemnationem . Nam et
illos Dominus, ob ea quæ contra legem admittebant ,
reprehendit, Hoc, inquiens, Abraham non fecil. Et
istos impios alque mendaces eadem rursus
veritas reprehendet , Dionysius, inquiens, episcopus
neque probavit sententiam Arii , neque veritalem
ignoravit. Aiunt igitur veritatis inimici, beatum
Dionysium in epistola quadam scripsisse Dei Filium
facluta, el creatum esse, neque natura esse C Yίον του Θεού, μήτε δε φύσει ίδιον, αλλά ξένον κατ'
proprium , sed a Paris essentia alienum , instar
agricolæ , aut navium fabricatoris , si ille cum vite,
hic cum navigio comparelur. Etenim , quia factus
est, priusquam fieret, non ſuisse. Hoc cuin Dionysius
intellexisset , sollicitudine enim aficiebatur, ut
hane, sic alias plurimas scripsit epistolas, quas
quidem epistolas legere oportebat, ut ex omnibus,
non autem ex una sola fides hominis agnoscerelur.
Nam et navium fabricatoris, qui triremes multas
exædificavil, ars non ex uni , sed ex omnibus
perspicilur et judicatur. Si igitur co consilio, ut
lidem suam exponerel , quam isti dicunt, epistolam
scripsit, aul solam hanc scripsit, hominem accusent,
ut volunt; ejusmodi enim opinio vere est repre- p θώς το τοιούτον φρόνημα. Ει δε καιρού και προσ
hendenda. Sin occasio temporis et personæ traxit
ad illud scribendum,, et alias rursum epistolas
scripsit , quibus ejus criminis suspicionem diluebat,
quid mirum videtur ? Et agricola pro agri qualitate
nunc hanc, nunc illam arborem curat , nec ob id
cuiquam reprehendendus, sed potius ob arlem
multiplicem admirandus existimatur.
in superioris Libyæ Pentapoli tunc episcopi
quidam opiniones Sabellii tuebantur, et fallaciis
suis tantum effecerani, ut prope jam in ecclesiis
Dci Filius amplius non prædicarctur . Quod cum
Nionysius accepisset , quoniam el carum ecclesia
1 5.
· Eplics. iv ,
492
πάσα λογομαχία και η μεν δυσώνυμος και ανθρω
ποκτόνος των 'Αρειανών αίρεσις εξαφανισθείη , ανα
λάμψειε δε πάντων εν ταις καρδίαις η αλήθεια, ώστε
πάντας πανταχού το αυτό λέγειν, και το αυτό
φρονείν μηδεμιάς δε έτι περιλειπομένης 'Αρειανής
βλασφημίας, και λέγεται και ομολογήται κατά πάσαν
Εκκλησίαν : « Εις Κύριος, μία πίστις , εν βάπτισμα ,»
εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών, ώ ή δόξα και
το κράτος εις τους αιώνας των αιώνων . Αμήν .
Τού αυτού κατά 'Αρειανών απολογία , υπέρ Διο
νυσίου αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας .
Οι πάλαι Ιουδαίοι τοσαύτα του Κυρίου πεποιη
κότος έργα, δι' ών εγνώριζον αυτόν είναι τον Χρι
αυτού, και μη δυνάμενοι προς τους ελέγχους αντι
βλέπειν, εις τον πατριάρχην κατέδραμον λέγοντες :
" Ημείς πατέρα έχομεν τον 'Αβραάμ , νομίζοντες εν
τούτω δύνασθαι την αλογίαν εαυτών επικαλύπτειν .
'Αλλ' ούτε εκείνοι τούτο λέγοντες ώνησάν τι, ούτε οι .
νυν Ιουδαίοι Διονύσιον ονομάζοντες , φεύγειν την
ομοίαν εκείνοις αιτίαν δυνήσονται . Και γάρ κακεί
νοις, εφ' οίς παρηνόμουν , ήλεγξεν ο Κύριος λέγων :
Τούτο 'Αβραάμ ουκ εποίησε , και τούτους ασεβούν.
τας και ψευδομένους και αυτή πάλιν αλήθεια διελέγ
χει, ότι τα 'Αρείου Διονύσιος ο επίσκοπος ούτε
εφρόνησεν , ούτε την αλήθειαν ήγνόησε . Φασιν ούν
οι εχθροί της αληθείας εν επιστολή τον μακάριον
.
Διονύσιον ειρηκέναι ποίημα και γέννημα είναι τον
ουσίαν αυτόν είναι του Πατρός , ώσπερ έστιν ο
γεωργός προς την άμπελον, και ο ναυπηγός προς το
σκάφος. Και γάρ ώς ποίημα πρίν γένηται , ναι έγρα
ψεν, ομολογούμεν και ημείς είναι τοιαύτην επιστο
λήν αυτού. 'Αλλ' ώσπερ ταύτην έγραψεν, ούτω και
ετέρας πλείστας επιστολάς έγραψε , και δεί και ταύ
ταις εντυχείν αυτούς, ένα εκ πασών, και μη μόνον
εκ της μιάς ή πίστις γνωρισθή του ανδρός . Και γάρ
και ναυπηγού πολλάς τριήρεις κατασκευάσαντος ,
ουκ εκ μιάς, αλλ' εκ πασών ή τούτου τέχνη κρίνεται .
Ει μεν ούν απλώς ως πίστιν εκτιθέμενος έγραψεν ,
ήν λέγουσιν επιστολήν, ει μόνην ταύτην έγραψε,
κατηγορείτωσαν ώς βούλονται κατηγορία γάρ αλη
ώπου πρόφασις είλκυσεν αυτόν τοιαύτα γράψαι,
έγραψε δε πάλιν και άλλας επιστολές απολογούμε
νος περί ών υποπτεύθη , τι καινόν ; Και γάρ και
γεωργός των αυτών δένδρων άλλοτε άλλως επιμε
λείται διά την υποκειμένην της γης ποιότητα, και
ου διά τούτο μέμψαιτ ' άν τις αυτό , αλλά μάλλον
μαθών την αιτίαν θαυμάσει το ποικίλον της αυτού
επιστήμης .
Εν Πενταπόλει της άνω Λιβύης τηνικαύτά τινες
των επισκόπων εφρόνησαν τα Σαβελλίου , και τοσού
τον ίσχυσαν ταις κακονοίαις , ώς ολίγου δείν μηκέτι
εν ταις εκκλησίαις κηρύττεσθαι τον Υιόν του Θεού,
Τούτο μαθών Διονύσιος , αυτός γαρ είχε την μέρι
 193 PANOPLIA DOGMAT.CA . TIT . XI .
495
μναν και των εκκλησιών εκείνων, πέμπει, και συμ- A rum curam gerebat , scripsit ad cjus factionis
βουλεύει τους αιτίοις παύσασθαι της κακοδοξίας . auctores, il ab improba illa opinione desisterent .
"Ως δ' ουκ επαύοντο , μάλλον δε αναιδέστερον διετέ- Mis autem non obtemperantibus, sed impudentius
θησαν, ηναγκάσθη προς την αναίδειαν εκείνων γρά- in illa permanentibus, ob impudentiam ipsorum
ψαι τοιαύτην επιστολήν, και τα ανθρώπινα του Σω- coactus est, ejusmodi epistolam scribere, et ca
τηρος εκ των Ευαγγελίων παραθέσθαι, ίνα, επειδή que ad Christi pertinent humanitatem Evangelia
τολμηρότερον εκείνοι τον Υιόν ηρνούντο, και τα αν- rum testimoniis comprobare, ut, quoniam auda
θρώπινα τω Πατρί ανετίθεσαν , ούτος δείξας, ότι ουκ cius illi negabant Filium , et humanitatem ejus a :
ο Πατήρ, αλλ' ο Υιός έστιν ο γενόμενος υπέρ ημών Patrem referebant, ostenderet, non Ρatrem, Sc.
άνθρωπος , πείση τους αμαθείς μή είναι τον Πατέρα , sed
Filium pro nobis ,factum esse ,hominem , alque isil
Yίον , και ούτω λοιπόν κατ' ολίγον εκείνους προς την imperitis hominibus Patrem non
αληθή εναγάγη θεότητα του Λόγου , και την γνώσιν esse Filimon
persuaderet , et deinceps paulatin eos ad Filii divi
την περί του Πατρός . Αύτη της επιστολής υπόθεσις . nitatem et Patris cognitionem adducerel. lloc illi
Δια ταύτην την αιτίαν ούτως έγραψε και αυτός , διά in ea epistola propositum fuit. Ob hanc ille causam
τους ούτως αναισχύντως θελήσαντας μεταθείναι την in hanc sententiam scripsit, ut eos reprimeret ,
της αληθείας πίστιν. B
qui tam impudenter fidei veritatem opprimere
Τι τοίνυν όμοιον ή 'Αρείου αίρεσις , και η Διονυ- . conabantur . Quid ergo Arii hæresis cum Dionys i
σίου διάνοια ; "Η διατί Διονύσιος ώς 'Αρειανός νο- sententia simile et conjunctum habet ? Aut cur
μίζεται , πολλής ούσης αυτών της διαφοράς ; Ο μεν Dionysius Arianus existinmatur , cum tajita sit
γαρ της καθολικής Εκκλησίας διδάσκαλός εστιν , και inter eum et Arium differentia ? Ille enim Ecclesi.rs
δε καινής αιρέσεως εφευρετής γέγονε . Και ο μεν catholicæ doctor est , hic vanæ bæreseos inventor.
" Αρειος την ιδίαν κακοδοξίαν εκτιθέμενος έγραψε Et Arius quidem improbam suain opinionem ex
λίαν εκτεθηλυμένους και γελοίος ήθεσι κατά τον ponens vehementer effeininalis et ridiculis mori .
Αιγύπτιον Σωτάδην . Ο μέντοι Διονύσιος έγραψε και bus, ut Solales Ægyplius scripsit . Dionysius autem
άλλας επιστολές, απελογήσατο δε και περί ών υπ- et alias scripsit epistolas, et a se depulit illius
υπτεύθη , και εφάνη φρονών ορθώς . Ε: μεν ούν έναν . criminis suspicionom , ct ostendit se recte sentire .
τία εαυτώ γράφει, μη ελκέτωσαν αυτόν προς εαυ- Quamobrem cum ea scripserit , quæ ab ipsorum
τούς · ου γάρ αξιόπιστος κατά τούτο : είδε γράψας opinione sunt aliena, suorum gregi ne conentar
την πρός 'Αμμωνάν επιστολήν υποπτεύθη , και illum ascribere. Neque enim fidem facient. Nam si
απελογήσατο θεραπεύων τα πρώτα, απολογησάμε » c ad Ammonam scribens suspectus fuit, et se purga
νός τε ου μεταβέEκηται , δήλον αν είη , ότι και τα vil, et ejus defensio probata est, patet ea quoque ,
υποπτευθέντα κατ ' οίκονομίαν έγραψεν . Ου δεί δε quæ suspecta videbantur, bono animo et consilio
τα κατ ' οίκονομίαν γραφόμενα , και γινόμενα , ταύτα fuisse scripla . Quæ autem bono animo atque
κακοτρόπως δέχεσθαι , και εις την ιδίαν έλκειν consilio scribuntur et fiunt, non debent in maları
έκαστον βούλησιν . Και γάρ και ιατρός πολλάκις τα parlem accipi, et ad cujusque sententiam accommo
δοκούντα είναι τισιν ακατάλληλα , ταύτα τοίς υπο- dari. Medici enim proposita sibi ejus, quem curant ,
κειμένους τραυμασιν , ώς οίδεν αυτός , επιτίθησιν , valetudine, tanquam aliquo signo, eo cogitationem
ο δεν έτερον ή προς την υγείαν έχων τον σκοπόν . intendunt, quamvis ea nonnunquam adhibeant
Και διδασκάλου δε φρονίμου τρόπος ούτος προς τα vulneribus medicamenla , quæ alicui minus saluta
των διδασκομένων ήθη διατίθεσθαι , και λαλείν , έως ria videantur. Quam quidem rationem observant
αν αυτούς εις την οδόν της τελειότητος μεταγάγη. etiam magistri prudentes, ut pro discipulorum
Εί δ' ότι μόνον έγραψεν ούτως ο μακαρίτης , αιτιών- nioribus loquanlur, et se affectos ostendant, ut eng
ται αυτόν (αι γάρ των 'Αρειανών υπέρ αυτού προ- in viam perfectionis reducani. Quod si beatum
φάσεις αίτιαι κατ ' αυτού γεγόνασιν ) , ώρα λοιπόν hunc virum , quia semel ita scripsit, accusandum
αυτούς αποθρασύνεσθαι και λέγειν (ουδέν γάρ αυ . cxistimant, est enim quoddam accusationis genus ,
τοίς ατόλμητον ) ότι και αυτοί οι απόστολοι τα D
quo illum onerant Ariani, dum ejus auctoritate
'Αρείου εφρόνους . " Ανθρωπον γάρ από Ναζαρέτ , pravam opinionem suam defendunt, lempus jam
και παθητόν τον Χριστόν καταγγέλλουσιν . est, ut quando pibil non audent, naviter sint impu
dentes, et dicunt eaden, quæ sensit Arius , apostolos ipsos sensisse, Christum enim hominem a
Nazareth , el crucialus niorlemque perpessun esse pronuntiarunt .
'Εκείνων τοίνυν τα τοιαύτα φανταζομένων, αρ' Num igitur, ut isti opinantur, quia verbis ejus.
έπει τους ρήμασι τούτοις έχρήσαντο, μόνον άνθρω- modi usi sunt apostoli , ideo Christurn tantummodo
πον ήδεισαν τον Χριστόν οι απόστολοι, και πλέον homineni, et nibil præterea aliud esse senserunt ?
μηδέν; Μή γένοιτο. Αλλά και τούτο ως αρχιτέκτο- Absit. Imo vero ut sapientes architecti ct dispen -
νες σοφοί , και οικονόμου μυστηρίων Θεού πεποιή- salores mysteriorum Dei, se ratione er prudenter
κασι , και την αιτίαν έχουσιν εύλογον . Επειδή γάρ ita gesserunt. Nam Judæi tunc decepti , Græcos que
οι τότε Ιουδαίοι πλανηθέντες , και πλανήσαντες - decipientes , Messiam ex semine Davidis ut purum
" Ελληνας, ενόμιζον τον Χριστόν ψιλόν άνθρωπον hominem venturum arbitrabantur, et ad aliorum
495 EUTHYMII ZIGABENI 496
filiorum Davidis similitudinem fore , neque enim A μόνον εκ σπέρματος Δαβίδ έρχεσθαι, καθ' ομοιότητα
Deum ipsum , neque Verbum factum esse carnem των εκ του Δαβίδ άλλων γενομένων τέκνων, ούτε
credebant. Hac de causa sapienter admodum apo- γάρ Θεόν αυτόν, ουδ' ότι ο Λόγος σαρξ εγένετο επί
stoli Judæis primum ea quæ ad Servatoris humani- στευον · τούτου ένεκα μετά πολλής της συνέσεως οι
tatem pertinent explicaverunt,, ut cum Messiamillis μακάριοι απόστολοι τα ανθρώπινα πρώτον του Σω
ex signis, quæ demonstrata factaque ſuerant, ve- τηρος εξηγούντο τοίς Ιουδαίοις , ίν ' όλως πείσαντες
nisse persuasissent, deinde eos ad ejus divinitatem αυτούς εκ των φαινομένων , και γενομένων σημείων
admittendam adducerent, declarantes illius
illius opera
opera εληλυθέναι τον Χριστόν, λοιπόν και εις την της
non esse hominis , sed Dei. Petrus certe, qui dixerat θεότητος αυτού πίστιν εναγάγωσι δεικνύντες , ότι τα
Christum bominem passum , statim subjecit : Hic γενόμενα έργα ουκ έστιν ανθρώπου , αλλά Θεού .
est princeps vilæ. Et in Evangelio confitetur :: Tu 'Αμέλει Πέτρος ο λέγων άνδρα παθητόν τον Χρι
es, inquiens, Christus Filius Dei viventis . In Epi- στον ευθύς συνήπτεν : Ούτος αρχηγός της ζωής
•
stola auteni dicit ipsum esse episcopum anima- εστιν. 'Εν δε τώ Ευαγγελία ομολογεί • Συ ει ο
rum ' ; et Dominum suum , et angelorum , alque Χριστός ο Υιός του Θεού του ζώντος · εν δε τη
virtutum . Paulus item , qui dixerat Christum 'Επιστολή φησιν αυτόν επίσκοπον ψυχών, και Kύ
B
hominein ex semine Davidis, ad flebræos scribens : ριον εαυτού τε , και αγγέλων , και δυνάμεων είναι.
Qui cum sit , inquit, splendor gloriæ, et figura sub- Πολιν τε ο Παύλος ο λέγων άνδρα εκ σπέρματος
slantise ejus ' ; ad Philippenses autem : Qui cum Δαβίδ είναι τον Χριστόν, ούτος επέστελλεν Εβραίοι .
in forma , inquit, Dei esset, non rapinam arbilratus μέν : "Ος ών απαύγασμα της δόξης, και χαρακτήρ
est esse se æqualem Deo . Verba illa , vilæ princeps, της υποστάσεως αυτού · Φιλιππησίους δε · "Ος εν
Filius, splendor, figura, æqualis Deo , Dominus , el μορφή Θεού υπάρχων ούχ άρπαγμόν ή, ήσατο
episcopus animarum, quid aliud significant , nisi το είναι ίσα Θεώ . Το δε λέγειν αρχηγών της ζωής ,
cum in corpore esse, cum sit Verbum , per quod και Υιών και απαύγασμα , και χαρακτήρα , και ίσον
omnia facta sunt,, et a Patre,, tanquam splendorern Θεώ, και Κύριον, και επίσκοπον ψυχών,, τί έτερον αν
a luce , separari non posse ? είη , ή ότι εστι Λόγος ων Θεού, δι' ου τα πάντα
εγένετο, και έστιν αδιαίρετος του Πατρός , ώς έστι το
απαύγασμα προς το φώς ;
Dionysius igitur apostolorum exemplum seculus Και Διονύσιος τοίνυν παρά των αποστόλων τούτο
est. 'Nain cum Sabellii hæresis vigerel, coactus est μαθών πεποίηκεν. Επειδή γαρ ήκμαζεν η Σαβελλίου
illam, ut diximus , epistoram scribere , e que c αίρεσις , ηναγκάσθη , καθά προείπον , την τοιαύτην
abjecta et humana de ipso dicta fuerunt, hæreticis επιστολήν γράψαι , και τα εντελώς και ανθρωπίνως
illis opponere, ut cum eos illa ratione ab ea opinione ειρημένα περί του Σωτήρος κατ ' αυτών δίψαι, ίνα ,
qua dicebant Filium esse Patrem , depulisset, facilius τους τοιούτους αποσχοινίσας δια τα ανθρώπινα του
eis Filij divinitatem persuaderet, cum in aliis μη λέγειν είναι Υιόν τον Πατέρα , ευκολώτερον αυ
epistolis illum Verbum, sapientiam , virtutem , va- τους κατασκευάση την περί της θεότητος του Υιού
porem splendoremque Patris appellaret. Quibus διδασκαλίαν, όταν αυτόν εν ταις άλλαις επιστολαίς
enim epistolis sese defendit, in illis bis utens vo- από των Γραφών λέγη Λόγον , σοφίαν , δύναμιν,
cibus se in fide, et pietale erga Christum cons- ατμίδα , και απαύγασμα του Πατρός. Εν γάρ ταις
tantem et strenuum facile declarat. Itaque sicut επιστολαίς της απολογίας τοιαύτα λέγων παρρησιά
apostoli non reprehenduntur, quod ea verba , ho ζεται εν τη πίστει, και τη εις Χριστόν ευσεβεία.
mini convenientia , de Domino pronuntiarint, quin "Ωσπερ ούν οι απόστολοι ου κατηγορούνται διά τα αν
etiam propter consilium el doctrinam lenipori θρώπινα δήματα περί του Κυρίου, αλλά μάλλον θαυ
prudenter accommodatam videntur admiratione ματος άξιοί είσι δια την οικονομίας και την εν καιρώ
digni, sic Dionysius ad Euphranor« m et Ammonam διδασκαλίαν, ούτως ουκ 'Αρειανός Διονύσιος προς
contra Sabellium scribens non est Arianus . Licet Ο Ευφράνορα και 'Αμμωνάς κατά Σαβελλίου επιστο .
eniin humilibus verbis et exemplis usus sit , ea λήν γράφουν . Ει γάρ και ταπεινοίς έχρήσατο λόγοις ,
lamen ex Evangeliis deprompsit, eo quidem con- και παραδείγμασιν , αλλ' εκ των Ευαγγελίων εστί ,
silio , ut Christi in carne adventum per hæc el και ταύτα, και πρόφασιν έχει τούτων τήν του Σωτή
alia his similia comprobaret. Etenim quemadmodum ρος ενσαρκον παρουσίαν , δι' ήν και ταύτα , και τα
est Verbum Dei , sic etiam Verbum caro factum est , όμοια γέγραπται . Και γάρ ώσπερ Λόγος εστι του
et habitavit in nobis. Et quod id principio eral Θεού , ούτω μετά ταύτα ο Λόγος σαρξ εγένετο, και
Verbum , Virgo, completis jam æculis , in utero έσκήνωσεν εν ημίν , και εν αρχή ην ο Λόγος. Η δε
geslavit, et Doininus homo factus est. El unus ex Παρθένος επί συντελεία των αιώνων εν γαστρί έσχε ,
ulroque significatur. Verbum enim caro factum και γέγονεν άνθρωπος ο Κύριος , και είς μέν έστιν
est et habitavit in nobis. Et quæ de ipsis tum εξ αμφοτέρων σημαινόμενος . Ο γάρ Λόγος σαρξ
divinitate, cum humanitale dicta sunt, ita pro . εγένετο, και έσκήνωσεν εν ημίν • τα δε περί της
priam de illarum alterutra et de utraque conjun- θεότητος αυτού , και της ενανθρωπήσεως ειρημένα
tam significationem habent, ul qui de Verbi scribit ρή ματα ιδίαν και κατάλληλον έχει προς έκαστον των
* Μatth. Χν1, 16. 2 IPetr. 11, 25 . • Ηebr. 1 , 8 . • Philipp. 11 , 6.
497 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ . ΧΙ. 498
λεγομένων σημασίαν , και και τα ανθρώπινα του Λόγου A humanitate ejus divinitatem non ignoret, et qui de
γράφων, οίδε και τα περί της θεότητος αυτού. Ο δε hac disputat , ea quæ ipsius in carne adventus propria
περί της θεότητος εξηγούμενος ουκ αγνοεί τα ίδια sunt, sciat, et in utroque tanquam peritus el pro
της ενσάρκου παρουσίας αυτού , αλλ' έκαστον ώ; balus aliquis nuinmularius judicio suo germanam
επιστήμων και δόκιμος τραπεζίτης διακρίνων , την pietatem explorat et agnoscit. Quare cum illum
ευσέβειαν βαδιείται. " Όταν γούν αυτόν κλαίοντα λέγη , flentem adducit, novit cum ut hominem flere, ut
οίδεν , ότι άνθρωπος γενόμενος ο Κύριος , δείκνυσι το Deum tamen revocare Lazarum in vitam . Quern
μεν κλαίειν ανθρώπου , εγείρει δε Λάζαρον ως Θεός . humanitate esurire sitireque animadvertit, eumdem
Και πεινώντα μεν, και διψώντα οίδε σωματικώς , divinitate videt quinque panibus quinque hominum
θεϊκώς δε χορτάζοντα από πέντε άρτων πεντακισχι- millia salurare. Quod in monumento positum ut
λίους. Και κείμενον μέν οίδεν εν μνημείω, ώς σώμα corpus humanum aspicit , id ut Dei corpus in
ανθρώπινον , εγειρόμενον δε ώς Θεού σώμα παρ' αυ- telligit excitatum ab ipso Verbo , cujus est illa caro.
του του Λόγου , ού και γέγονεν σάρξ.
"Ο μεν γεωργός ξένος εστί κατ ' ουσίαν της αμπέ Agricola quidem a vite diversus est essentia ; pal
λου, τα δε κλήματα ομοούσια και συγγενή , και mites autem eadem essentia cum vite conjuncti
αδιαίρετα της αμπέλου τυγχάνουσι, και μίαν έχουσι B sunt, et ab ea separari non possunt, et eumdein ha
και την αυτήν γένεσιν αυτά τε και η άμπελος . " Εστι bent ortum cum ipsa vite. Dominus, ut ipsemet ail ,
δε , ως είπεν ο Κύριος, αυτός ή άμπελος, ημείς vitis est, nos autem palmites, si igitur ejusdem
τα κλήματα . Ει μεν ούν ομοούσιος ημίν εστιν ο Υιός, essentiæ nobiscum est Filius, et eumdem nobiscum
και την αυτήν ημίν έχει γένεσιν, έστω κατά τούτο ortum habet, sit ob id etiam Filius ab essentia
και ο Υιός αλλότριος κατ ' ουσίαν του Πατρός, ώσπερ Patris alienus, ut vitis ab agricola . Sin aliud est
και η άμπελος του γεωργού · ει δε άλλο εστιν Filius , quam nos sumus, atque ille quidem
ο Υιός παρ' ό εσμεν ημείς , κακείνος μεν Λόγος του Verbum est Patris, nos aulem ut filii Adam e
Πατρός , ημείς δε εκ γής γεγόναμεν, και του 'Αδάμ lerra facti sumus, dictum illud ad Christi divi
έσμεν έκγονοι , ουκ οφείλει το ρητόν εις την θεότητα nilalem referendum non est, sed ad ejus humani
αναφέρεσθαι του Χριστού , αλλά λοιπόν εις την αν- lalem , quo quidem et ipse Dominus spectans : Ego
θρωπίνην αυτού παρουσίαν. Έπει και ούτως είρη- sum , inquit, vitis et vos palmites, Pater autem
κεν ο Σωτήρ: 'Εγώ η άμπελος , ημείς τα κλήματα , agricola '1. Nos enim Domino propter humanitatem
ο Πατήρ ο γεωργός . "Ημείς γάρ του Κυρίου κατά ejus cognatione conjuncti sumus. Quamobrem et
το ανθρώπινον αυτού συγγενείς εσμεν, και αυτός διά c ipse : Narrabo, inquit, nomen tuum fratribus meis .
τούτο είπε : διηγήσομαι το όνομά σου τοίς άδελ- Pater aulem agricola est, qui per Verbum vitem ,
1

φοίς μου . Ο δε Πατήρ ο γεωργός • αυτός γάρ ειργά.
σατο διά του Λόγου την άμπελον , ήτις εστί το
Κυριακόν σώμα . Αρ' ούν ως οι χριστομάχοι θρυλ-
λούσε Διονύσιος τα ανθρώπινα του Χριστού γράφων ,
και λέγων ούτω , ποίημα αυτόν ή ένα των ανθρώπων
έλεγεν είναι; και μην ουχ ούτως έγραψεν εν ταις άλ
λαις επιστολαίς , αλλά και ορθώς φρονών εν αυταίς
φαίνεται , και δύναται δι' αυτών βοήσαι κατά τούτων
λέγων , Ουκ ειμι της αυτής δόξης , ώ θεομάχοι , ου δε
τα ημέτερα πρόφασιν 'Αρείω ταρέσχεν εις ασέβειαν ,
αλλά προς 'Αμμωναν και Ευφράνορα διά τους σα .
βελλίζοντας γράφων, εμνήσθην και του γεωργού, και
της αμπέλου , και των τοιούτων άλλων ρημάτων, ίνα,
D Christi humanitate persiaderem illis ne Patrem
τα ανθρώπινα του Χριστού δείξας, πείσω μή λέγειν
εκείνους ότι ο Πατήρ έστιν ο γενόμενος άνθρωπος. Ως
γάρ ο γεωργός ουκ έστιν εν τη αμπέλω, ούτως ουκ
έστιν εν τω σώματι γενόμενος ο Πατήρ, αλλ' ο Λόγος.
Και ο Λόγος εν τη αμπέλω γενόμενος άνθρωπος εκλήθη
άμπελος δε εκλήθη ο Υιός διά την προς τα κλήματα,
άπερ εσμεν ημείς , σωματικής συγγένειαν. Ταύτη
μεν ούν τη διανοία την προς Ευφράνορα , και 'Αμμω-
ναν έγραψα επιστολήν , προς δε την ομών αναίδειαν
τας έτέρας επιστολάς τας παρ' εμού γραφείσας ανα-
τίθημι, ίνα και περί της επιστολής, ής θρυλλείτε ,
γνώσιν οι φρόνιμοι την εν αυτοίς απολογίαν, και της
εν Χριστώ πίστεως την ορθήν μου φρόνησιν .
Ι
Joan. 1 , 5. 1 Psal. Xx , 23.
hoc est, Domini corpus ' fecit et coluit . Non igitur
eo sensu, quo prædicant hostes Christi , Dionysius
scribens ea que
quæ ad Dormini pertinentlιumanitatem,,
esse ex
dixit,, tum esse factum , atque unuin
bominibus. Quod ex aliis ejus epistolis multo cla
rius potest intelligi, in quibus tam aperte decla
ravit, se recte sentire , ut adversus illos clara voce
dicere videatur : Ego sententiam vestram non
probo, Dei hostes, neque scripta nostra occasionem
Ario, utimpie sentiret, praebuerunt .. Sed ad Armo
nam et Euphranorem scribens , ut eos qui Sabellii
partibus favebant ,, impugnarem , agricole et vitis et
similium verborum mentionem feci! quo demonstrata
factum esse honiinem , crederent. Quemadmodum
enim agricola non est in vite, sic nec Pater est in cor
pore factus homo, sed Verbum . Quod quidem Verbum
in vite factum homo vocatus est. Filius ergo voca
tuis est vitis propter corpoream cognationem , qua
cum palmitibus, qui nos sumus, devinctus est.
Sic ego sensi in epistola,, quam ad Euphranorem
et Ammonam scripsi. Nam quod ad impudentiain
vestram attinet, cæleras meas proferam, ut ex
iis, quomodo purgem me in eo quod contra me
propter illamı epistolam divulgastis, prudentes homi
nes intelligani el reclam meam fidei in Christum
sententiain agnosca.:1 .
499 EUTHYMII ZIGABENI 500

Item adversus Arianos 1 Eunomianos. Magni Basi- Α "Ετι κατά 'Αρειανών τε και Ευνομιανών του με
lii , ex primo libro.
Rem expendentes invenimus , nos ingeniti nolio-
vem assequi non ex ea quæstione, qua quid sit, sed
ex illa, qua quomodo sit , indagainus. Animus enim
poster exquirens, utrum Deus, qui supra omnia est ,
aliquam supra se causam habeat, cum excogitare
nullam possit, illud ipsius vitæ principium non
habens ingenitum appellat. Ut enim cum de ho-
minibus loquentes hunc ex illo nalum dicimus ,
non quid ille sit,, sed unde ortus sit,, exponimus,, έστιν εκάστου, αλλά το όθεν γέγονε διηγούμεθα, ούτω
sic cum ingenitum vocamus Deum , ex voce non
quid Deus sit, sed eum a nullo esse declaramus .
Sic autem id quod dico planius fiel. Lucas evange-
B
lista Dei et Servatoris nostri Jesu Christi genea-
logiain carnis exponens , et ab ultimis ad primoς
progrediens initium sumpsit a Joseph , et hunc Eli
filium dicens, Eli autem filium Malihan, atque ita
deinceps singulos recensens ad Adam narrationem
deduxit. Sed cum ad supremos pervenisset, Seil ,
inquiens, ex Adam , Adam autem ex Deo, fecit nu-
merandi finein . Neque vero in ea cujusque ortus
γάλου Βασιλείου εκ του πρώτου λόγου των προς
Ευνόμιον αντιρρητικών .
Ευρίσκομεν λογιζόμενοι , ότι ουκ εν τη του τι εστ ν
ανερευνήσει και του αγεννήτου ημίν έννοια υποπίπτει,
αλλά μάλλον εν τή του όπερ εστίν. Εξετάζων γάρ
ημών ο νούς, εί ο επί πάντων Θεός εαυτού τινα αιτίαν
υπερκειμένην έχει, είτα ου δυνάμενος επινοείν ουδε .
μίαν, το άναρχον της αυτού ζωής, αγέννητον προσ
ηγόρευσεν. " Ως γαρ εν τοις περί των ανθρώπων λόγοις,
όταν λέγωμεν, ότι ο δείνα εκ τούδε γέγονεν , ού το τι
και εν τοις περί Θεού και αγέννητος φωνή ού το τί,
αλλά το μηδαμόθεν αυτού σημαίνει. Ούτωσι δ' αν σα
φέστερον , δ λέγω , γένοιτο . Ο ευαγγελιστής Λουκάς
την κατά σάρκα γενεαλογίαν του Θεού και Σωτήρος
ημών Ιησού Χριστού εκτιθέμενος , και από των
τελευταίων επι τους πρώτους αναποδιζων , ήρξατο
μεν από του Ιωσήφ , είπών δε τούτον μεν του Ηλί,
τον δε του Ματθάν , και ούτω κατά ανάλυσιν προς
τον 'Αδάμ την εξήγησιν επανάγων, είτα ελθών επί
τους άνω, και είπών, ότι ο Σηθ εκ του 'Αδάμ , ο δε
αδαμ εκ του Θεού , ενταύθα της αναβάσεως έληξεν , .

txplicatione naturas eorum quos recensuerat, os- ουχί τάς ουσίας των απαριθμημένων δηλών εν τή διη
tendit ,, sed conjuncta principia ,, ex quo quisque γήσει της εκάστου γενέσεως , αλλά τας προσεχείς αρ
natus esset exposuit. Quemadmodum igitur ille χάς , αφ' ής έκαστος γέγονεν, εκτιθέμενος . "Ωσπερ
dixit, Adam ex Deo , ila nosmet si a nobis exqui- ούν εκείνος είπεν, ότι 'Αδάμ εκ του Θεού, ούτως ήμείς
ramus, Deus autem ex quo ? nonne in cujusque εαυτούς έρωτήσωμεν, “Ο δε Θεός εκ τίνος ; Αρα
cogitatione promplum illud erit , ex nullo ? Ex ουχί πρόχειρον εστιν εν τη εκάστου διανοία, ότι
nullo autem quid aliud significat , nisi non habere c εξ ουδενός ; Το δε εξ ουδενός το άναρχόν εστι δηλον
principium , et non habere principium , quid aliud , ότι • το δε άναρχον το αγέννητον. Ως ούν επί ανθρώ
nisi ingenilum esse ? Ui igitur in hominibus, cum πων ουκ ήν ουσία το έκ τινος, ούτως ουδε επί του
hic ex illo nalus diceretur , non eorum essentia Θεού των όλων ουσίαν έστιν ειπείν το αγέννητον, όπερ
declarabatur, sic cum de omnium Deo ingenilum ίσον εστί τω εξ ουδενός. Ο δε το άναρχον ουσίαν εί
dicimus, quod perinde est ac si ex nullo diceretur, ναι λέγων παραπλήσιον ποιεί, ώσπερ αν εί τις ερω
non ejus essentiam ostendimus ; jam qui in principio τώμενος της και του 'Αδάμ ουσία, και τις ή φύσις
Carere, essentiam esse dicit , similiter facit, ut si αυτώ ; Ο δε αποκρίνοιτο το μή εκ συνδυασμού αν
quis interrogalus quænam sit Adam essentia alque δρος και γυναικός, αλλ' εκ της θείας χειρός δια
natura , respondeal non ex hominis et ſemina πλασθήναι , 'Αλλ ' ουχί τρόπον της υποστάσεως ζητώ,
commistione natum esse , sed manu divina forma- φίσειεν αν τις , αλλ' αυτού του ανθρώπου το υλικών
liim . Tunc enim ille, qui interrogavit : Non υποκείμενον , και πολλού δέω μανθάνειν διά της απο
quero ,, inquiet,, quomodo exstilerit,, sed que sub- κρίσεως. Τούτο δε και ημίν συμβαίνει εκ της του
jecta ipsius materia fuerit , quod multum abest, ut αγεννήτου φωνής το πώς του Θεού μάλλον ή αυ
es responsione lua colligere valeam . Idem nobis τήν την φύσιν διδασκομένοις. Εγώ μέν γάρ ορώ, ότι
çx hac voce ingenitus , contingit. Ex ea namque D ώσπερ τοις επερχομένους αιώσει την διάνοιαν επεκτεί
quomodo sif potius, quam ejus naturain discimus. γοντες , ατελεύτητον λέγομεν τον ουδενί πέρατα την
Yideo enim nos , quemadmodum si mentis aciem ζωήν οριζόμενον, ούτω και εις το άνω των αιώνων
ad ventura sæcula dirigamus, vitam quæ nullo fine τοις λογισμούς αναβαίνοντες, και οίον είς τι πέλαγος
terminala sit, infinitam dicimus, ita si cogitatione ad άχανές επί το άπειρον της του Θεού ζωής διακύπτον
superiora sæcula conscendamus, et infinitatem vitae τες, ουδέ μιάς αρχής, αφ' ής γέγονε, λαβέσθαι δυνά
Dei tanquam immensum quoddam pelagus intuen- μενοι , αλλά του νοουμένου εξωτέραν αεί , και υπερ
les, nullum principium , ex quo esse cæperit, repe- εκπίπτουσαν του Θεού την ζωήν έννοούντες, τούτο
rire possimus, sed Dei vitam ultra quam cogilari το άναρχον της ζωής αγέννητον προσειρήκαμεν. Αύτη
Lossit, semper excedenlem animadvertamus , illud γάρ του αγεννήτου ή έννοια , το μή έχειν ετέρωθεν
ipsius vit: e principio vacans ingenitum appellare.. την αρχήν του είναι δηλοί.
Ea enim ingenili vis esi , ut ex nullo signilicet ba.
bere principium exsistendi .
501 PANOPLIA DOGMATICA . — TIT. XI. 52
A
'Εκ του αυτού λόγου . Ex eodem libro .
'Αλλ ' ο Ευνομιος το μέν του Πατρός και του Verum Eunomius Patris et Filii nomen silentio
Υιού όνομα σιωπά , απλώς δε περί αγεννήτου prietermittit, ac simpliciter de ingenilo el genito
και γεννητού διαλέγεται , και τα της σωτηρίου disserit. Quin et occultatis salutiferae idei nomini
πίστεως ονόματα κρύπτων , ψιλά παραδίδωσι της bns, blasphemie dogmata ηuda tradit, ut, denudala
βλασφημίας τα δόγματα · ίνα της ασεβείας εν in ipsis rebus impietate, ac deinde facto ad perso
τοις πράγμασι γυμνωθείσης, είτα της μεταβά- nas transitu , videatur ipse nibil dixisse blasphemi,
σεως επί τα πρόσωπα γενομένης , αυτός μέν sed orationis serie blaspliemiam concinnatal lia
μηδέν δόξη δύσφημον ειρηκέναι, τη δε του λόγου ακο- Jseat. Ingenitus autem cum sit, inquit, effugil unique
λουθία κατεσκευασμένην έχη την βλασφημίαν. 'Aγέν- omnem comparationem ac communionem cum ge
νητος δε ών, φησίν, εκφύγοι αν πάσαν σύγκρισιν και nilo . Non dixit : Pater et Filius , sed , Ingenitus et
κοινωνίαν την προς το γεννητόν . Ουκ είπεν, ότι Πα- genilus. Tale est igitur unum , quod ab eo excogi
της και Υιός · αλλ', 'Αγέννητος και γεννητός. "Έν latum est : alterum vero quale sil considerate. In
μεν δη αυτού τούτο τοιούτον κακούργημα έτερον δε genitus vero cum sit, inquit , nunquam sane admi
ποΐον 1, σκοπείτε . 'Αγέννητος δε ών, φησίν, ουκ αν serit generationem : et subjungit, adeo ut suam
.
ποτε πρόσοιτο γέννησιν · και επάγει, ώστε της ιδίας ipsius naturain communicet cum genito. Illud , nun .
B
μεταδούναι το γεννωμένω φύσεως. Tο, ούκ άν ποτε quam sane admiserit generalionem , duo significal :
.

πρόσοιτο γέννησιν , δύο σημαίνει: εν μέν , ότι τη unum , quod propriæ ipsius naluræ non congruit
ιδία αυτού φύσει ουκ εφαρμόζει γέννησις ( αδύ- generatio ( quippe fieri non polest ut natura inge
νατον γάρ υπό γέννησιν ελθεϊν την αγέννητον φύ- nila generelur ) : alterum , quod generare non sus
σιν ) : έτερον δε, ότι γεννήσαι ου καταδέχεται. linel. Hic quidem hac voce secundum posteriorem
Ούτος μεν ούν κατά το δεύτερον σημαινόμενον έχρή- sensum usus est : sed ex priore sensu vulgus bo
σατο τη φωνή : συναρπάζει δε τους πολλούς εκ της minum in suam sententiam trahit . Etenim quod hoc
προτέρας εννοίας. Επει ότι γε τούτο εστι το κατα- sit quod astruiiur, manifeste palel ex eo quod in .
σκευαζόμενον , σαφώς το επιφερόμενον δείκνυσιν. fertur . Nam posteaquam dixit : Nunquam
Ειπών γάρ ότι , Ουκ άν ποτε πρόσοιτο γέννησιν , sane admiseril generationem , subjunxit, adeo ul
επήγαγεν· ώστε της ιδίας μεταδούναι το γεννω- sunm ipsius naluram communicet cum genito. lloc
μένω φύσεως . Τη γάρ δευτέρα έννοια τούτο namque sensui posteriori convenit , siquidem non
έστιν ακόλουθον · ότι ου καταδέχεται γενέσθαι Πα sustinel Paler fieri, ul ne cum genito naturam pro
τηο, ίνα μη μεταδό της ιδίας φύσεως τω γεννω- priam communicel. Impietale bac quæ possių esse
μένω. Τίς αν γένοιτο της ασεβείας ταύτης χαλεπω- c perniciosior ? quis unquam tantam iniquitatem le
τέρα και τις ελάλησε τοσαύτην αδικίαν εις το ύψος chilus est in celsitudinem ?
ποτέ ;
Εγώ μεν γάρ φοβούμαι, μή και ημείς , εν Ego equidem vereor, ne nos quoque dum
τω τας αλλοτρίας αναλαμβάνειν βλασφημίας διά του alienas blasphemias ore repetimus , mentem nostram
στόματος , μολύνωμεν εαυτών την διάνοιαν, και της polluamus , atque condemnationis eorum fiamus
κατακρίσεως αυτοίς κοινωνήσωμεν . Παραμυ- participes . Sed consolatur me illud in Evangeliis
θείται δε με το εν τοις Ευαγγελίοις, ότι και το prodilum , quod Spiritus sanctus quoque Judeo
Πνεύμα το άγιον τήν τών Ιουδαίων εις τον Κύριον rum in Dominum blasphemiam scriptam posteris
βλασφημίαν έγγραφον τοις μετά ταύτα παραδούναι tradere non abstinuerit , illorum blasphemiam in
ου παρητήσατο , εκείνων στηλιτεύον εις άπαντα χρό- omne lempiis ita nolans , ut nullam tamen inconia
νον την βλασφημίαν , ουχί τη αχράντω δόξη του Μο- minalæ Unigeniti majestati blasphemiam affricet.
νογενούς προστριβόμενόν τινα βλασφημίαν . El Itaque si nunquam generationem admiserit, adeo
τοίνυν ουκ άν ποτε πρόσοιτο γέννησιν, ώστε της ιδίας of propriæ naturæ participem facial genitum , non
μεταδούναι το γεννωμένω φύσεως, ουκ έστι μεν cst quidem Pater Deus, non est etiam ; sed præstat
.

Γιατήρ ο Θεός , ουκ έστι δε αλλ ' άμεινον ημίν D

uι blasphemiam imperfectam relinquamus . Alter
αφείναι ατελές το βλάσφημον. Ο μεν γάρ ου προσ- quidem non admisit generationem : alter vero geni
έκατο γέννησιν · ο δε ου μετέλαβε της τού γεννήσαν- toris naturam non participavit. Deinde ipse secum
τος φύσεως . Eτα επαγωνίζεται αυτός εαυτό και- cerlal , novam blasphemiæ mitigationem excogitans,
νην της βλασφημίας την παραμυθίαν επινοών, non quod quidquam dicat quod ad pænitentiam
ου το ειπείν τι μετανοίας έχόμενον , αλλά τοϊς δευ- pertineat, sed quod posterioribus priora superare
τέροις φιλονεικών αποκρύψαι τα φθάσαντα . Τί γάρ conetur . Quid enim proferre ausus est ?
υπέμεινε φθέγξασθαι ;
EYN. Εκφύγοι τε αν πάσαν σύγκρισιν και κοι- Eun. Effugeriſqne ulique omnem comparationem
νωνίαν την προς το γεννητόν . ac communicationem cum genito.
ΒΑΣ. Ει δε μη σύγκρισίς έστι το Υιώ προς τον Bas. At nisi comparatio sil Filii cum Patre, nisi
Πατέρα, μηδέ κοινωνία προς τον γεννήσαντα , ψευ- sit communicatio cum genitore , mendaces sunt
δείς μεν οι απόστολοι, ψευδή δε τα Ευαγγέλια αυτή apostoli , niendacia Evangelia , ipsa etiam veritas,
2 ή αλήθεια , ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Dominus noster Jesus Christus . Sed ego iteruno
 5C3 EUTHYMII ZIGABENI 504
horreo blasphemiam , quam cuique facile est in- Α 'Αλλ' εγώ μέν πάλιν φρίσσω την βλασφημίαν· παντί *
lelligere. Nam si nullam habet comparationem cum δε συνιδείν δάδιον. Ει γάρ μηδεμίαν σύγκρισιν έχει GE

Paire, quomodo dicebant Philippo : Tanto tempore προς τον Πατέρα , πώς έλεγε το Φιλίππω · Τοσού
robiscum sum , el non vidisti me , Philippe 1 ? 1
τον χρόνον μεθ ' υμών ειμι , και ουχ εώρακάς με .
el , Qui videl me , videl eum qui misit me ' ? Nam Φίλιππε ; και , "Ο θεωρών εμέ θεωρεί τον πέμ
emin qui nec comparationem suscipit nec ullam cum ψαντα με ; Τον γάρ μήτε σύγκρισιν επιδεχόμε
Filio communionem habet, quomodo in seipso Fi- νον, μήτε κοινωνίαν τινά προς αυτόν κεκτημένον ,
lius ostendere potuisset ? Nec enim per dissimile πώς αν έδειξεν εν εαυτώ ο Υιός; Ου γαρ διά του
aut alienuin comprehendi potest quod ignoratur : ανομοίου και αλλοτρίου καταληπτόν εστι το αγνοού
sed ex affini alline solel cognosci. Sic in sigillo in-
μενον · αλλά το οικείο πέφυκε το οικειον επιγινώ
spicitur ejus qui se impressit eſligies, el per imagi-
σκεσθαι . Ούτως εν μέν τω αποσφραγίσματα και
nein exemplar cognoscitur , si videlicet compare- του τυπώσαντος χαρακτήρα καθοράται · δι' εικόνος δε
mus nos eam quæ in utroque cst identitatem , ή γνώσις του αρχετύπου γίνεται , συγκρινόντων ημών
δηλονότι την εν εκατέρω ταυτότητα.
Quare hac una blasphemia voces omnes quie B " Ωστε διά μιάς ταύτης βλασφημίας πάσας άθε
a Spiritu sancto ad glorificationem Unigeniti tra- τείσθαι τάς φωνάς τας παρά του αγίου Πνεύματος
«lite sunt , reprobantur. Ει quidem Evangelium docet , εις τήν του Μονογενούς δοξολογίαν τιαραδοθείσας :
quod Hunc Paler signavit Deus a' : Apostolus του μεν Ευαγγελίου διδάσκοντος ότι , Τούτον ο Πα
vero ail : Qui est imago Dei invisibilis . Imago , τηρ εσφράγισεν ο Θεός του δε 'Αποστόλου : " Ος
non inanimata , neque manu elaborata , neque artis έστιν εικών του Θεού του αοράτου . Εικών ουκ
aut industriae opus : sed imago viva, imo vero , ipsa άψυχος , ουδε χειρόκμητος , ουδέ τέχνης έργον και
per se vita, non in figuresimilitudine, sed queinipsa επινοίας αλλά εικών ζώσα , μάλλον δε αυτοούσα ζωή ,
substantia similitudinem dissimilitudinis cujuscunque ουκ εν σχήματος ομοιότητι , αλλ ' εν αυτή τη ουσία το
experlein seimper retinet. Ego enim illud, in forma απαράλλακτον άει διασώζουσα . Εγώ γάρ και το ,
Dei esse , idem valere dico, quod hoc, in substan.
. έν μορφή Θεού υπάρχειν , ίσον δύνασθαι τω, εν
tia Dei esse. Sicut enim illud, formam assumpsisse ουσία Θεού υπάρχειν , φημί. Ως γάρ το, μορφής
servi , significat Dominum nostrum in substantia ανειληφέναι δούλου, εν τη ουσία της ανθρωπότη
huinanæ naturæ natum esse : ita etiam hoc, in τος τον Κύριον ημών γεγεννήσθαι σημαίνει : ούτω
Torma Dei esse, prorsus divinæ substantiæ proprie C δε και το , εν μορφη Θεού υπάρχειν , της θείας
1:atem exhibet . Qui vidit me, inquit, υidit Ρatrem '. ουσίας παρίστησι πάντως την ιδιότητα. Ο έωρακώς
1
.

Bic autem alienum a Patre Unigenitum faciens,, ac εμέ,, φησίν, εώρακε τον Πατέρα. Ούτος δε αλλοτριών
prorsus rescindens ab ejus societate, cognitionis
ascensum qui per ipsum it , quantum in ipso est,
abscinlit . Quccunque habet Pater, mea sunt, in-
quit Dominus ' . At Eunomius communionem nul-
O
Jam esse ait Patri cum eo qui ex ipso est. Et, Sicut
Paler in seipso vilam habet , sic dedil et Filio vilam
habere in semetipso '. Ηoc sumus ab ipso Domino
edocti : ab Eunonio vero quid ? Nempe , nullam
esse comparationem geniti cum genitore. Et uno
verho, ut imaginis ralionem hac unica voce lollit,
ila splendorem ac characterem esse substantia 10
negat. Neque enim fieri potest, ut imaginem in
telligas ejus qui nullam habet comparationeio, ne: D και χαρακτήρα της υποστάσεως . Ούτε γάρ εικόνα δυ
que, ut splendor șit ejus qui nullam communionem
secundum naluram habet. Cæleruip in eodem arzi
ficii genere rursus persistit, dum ait non esse com
parationem ingeniti cum genito : non Patris, cum
eo qui ex ipso est, ut quam his vocibus inesse op-
positionem ostenderit , eam in ipsam Patris el Filii
substantiam transferal,
Ex eodem libro.
Ordine vero, inquit , et temporis præroga-
tiva , ille primus est , hic secundus. Quid ne-
του Πατρός τον Μονογενή , και παντελώς αποσχίζων
της προς αυτόν κοινωνίας , την δι' αυτού γενομένην
της γνώσεως άνοδον, το όσον επ' αυτώ , διακό
πτει. Πάντα όσα έχει ο Πατήρ, εμά εστιν, ο Κύ
ριός φησιν. Ευνόμιος δε ουδεμίαν λέγει κοινωνίαν εί
ναι το Πατρί προς τον εξ αυτού. Και, "Ώσπερο Πα 1,
τήρ ζωήν έχει εν εαυτώ, ούτως έδωκε και το Υιω
ζωήν έχειν εν εαυτώ. Τούτο παρ' αύτου δεδιδάγμε
θα του Κυρίου· παρά δε Ευνομίου τι ; Μηδεμίαν εί
ναι σύγκρισιν τα γεννηθέντι προς τον γεννήσαντα.
Και άπαξαπλώς , διά μιάς ταύτης φωνής αναιρεί μεν
τον της εικόνος λόγον, άθετεί δε το απαύγασμα είναι
νατον του ασυγκρίτου νοείσθαι , ούτε απαύγασμα εί
ναι του άκοινωνήτου κατά την φύσιν . Το δε αυτώ
είδει πάλιν του τεχνάσματος επιμένει, τώ αγεννήτω
λέγων μη είναι προς το γεννητον σύγκρισιν' ουχί
τω Πατρί προς τον εξ αυτού, ίνα ήνπερ αν ταϊς φω
ναις ταύταις υπάρχουσαν αντίθεσιν επιδειξη , ταύτην
επ' αυτής της ουσίας του Πατρός και του Υιού μετ
ενέγκη.
'Εκ του αυτού λόγου .
Τάξει δε , φησί, και τοις εκ χρόνου πρεσβείοις ό μεν
έστι πρώτος, ο δε δεύτερος. Τις η ανάγκη εφ' ών η ο ' . Σ

cesse est ea quorum communis est essentia , et σία κοινή, τάξει τε υποβεβλήσθαι ταύτα, και χρόνου
ordini subjici, et esse tempore posteriora ? Non είναι δεύτερα ; Ου γαρ δυτατον τη εαυτού εικόνα άχρό

1 Joan . ΧΙV , 9. • Ioan . ΧΙΙ , 45 . * Joan . vi , 27. καιColoss. I , lö . * Philipp. 11 , 6. 6 ibid. 7. ' Joan .
Χιν , 9. 8 Joan . ΧVΙΙ , 10 * Joan . V , 26. 10 Ηebr . 1 , 3 .
505 PANOPLIA DOGMATICA . -- TIT.. XI. 506
νως απαυγασθείση τον Θεόν των όλων μη εξ αϊδίου A cnim fieri potest , ut universorum Deus cum sua
συνείναι , και μη χρόνον μόνον , και αιώνων δε ipsius imagine que citra temporis accessionem il
πάντων επέκεινα την συνάφειαν έχειν . Διά τούτο γάρ Iustrata est, ab alerno non sit, et conjunctionem
απαύγασμα είρηται, ίνα το συνημμένον νοήσωμεν, non babeat non solum ultra tempora, sed etiam
και χαρακτήρα της υποστάσεως, ένα το ομοούσιον εκ- v ! tra omnia sæcula. Nam idcirco splendor ' dici
μανθάνωμεν . Αλλά και τάξις ή μέν φυσική της έστιν, lur, ut conjunctionem intelligamus : et figura sub
η δε κατ ' επιτήδευσιν. Φυσική μεν, ώς ή των κτι- Slantiæ , ut consubstantialilalem perdiscamus. Sed
σμάτων κατά τους δημιουργικούς λόγους διαταχθεί el ordo alius naturalis est, alius artificialis . Nalu
σα , και ώς ή των αριθμητών θέσις, και ως ralis quidem , ul creaturarum , qui ex creandi ratione
η των αιτίων προς τα αιτιατά σχέσις, εκείνου προ- disposilus est , et sicut numerabilium positio, el cau .
διωμολογημένου του και της φύσεως αυτής ποιητής sarum ad producta habitus ; cum res confessa sit,
είναι και δημιουργόν τον Θεόν· επιτετηδευμένη δε Deum etiam ipsius naturæ conditorem esse el opi.
και τεχνική , ώς ή εν τοις κατασκευάσμασι , και μα- licem . Excogitatus vero et artificialis, ut ille,
θήμασι, και αξιώμασι, και αριθμό, και τοις τοιού- qui deprehenditur in probationibus, in disciplinis,
τους. Τούτων τοίνυν το πρότερον αποκρυψάμενος ού B in dignitatibus , in numero et reliquis hujusmodi.
τος, του δευτέρου είδους της τάξεως επεμνήσθη , και Eunomius itaque horum priore occultalo , de se
φησι, μή χρήναι λέγειν επί Θεού τάξιν, επείπερ ή cudo ordinis genere ſecil mentionem ; ailijue non
τάξις δευτέρα εστί του τάττοντος . Εκείνο δε ή ου oportere dicere in Deo ordinem esse, quoniam ordo
συνείδεν , ή εκών απεκρύψατο , ότι έστι τι τάξεως ordinante posterior est. lllud vero aut non intelle
είδος , ουκ εκ της παρ' ημών θέσεως συνιστάμενον , xil, aul uliro occuluil, quodilam ordinis esse genus,
αλλ ' αυτή τη κατά φύσιν ακολουθία συμβαίνον , ώς το non nostra constitutun ordinatione , sed ipsa ne
πυρί προς το φως έστι το εξ αυτού . Εν τούτοις γαρ cessitudine naturali contingens, quo se modo ba
πρότερον το αίτιον λέγομεν, δεύτερον δε το εξ αυ- bent ignis et lux, quæ ex ipso est. Nam in iis calle
του .
ου διαστήματα χωρίζοντες απ' αλλήλων sam priorem esse dicimus : posterius vero id quod
ταύτα, αλλά το λογισμό του αιτιατού προεπινοούν- ab ipsa est, non intervallo hæc a se invicem diri.
τες το αίτιον . Πώς oύν εύλογον αρνείσθαι την τάξιν, mentes, sed cogitatione causam anle effecluni insa
εφ' ών εστι πρότερον και δεύτερον, ου κατά την ημε- telligentes. Quonam igitur pacto ratiοui consenla
τέραν θέσιν, αλλ' εκ της κατά φύσιν αυτοίς ενυπαρ- neum fueril, ordinem in jis negare, in quibus est
χούσης ακολουθίας ; Τίνος ούν ένεκεν άθετεί την τά- prius et posterius, non ex nostra dispositione, scd
ξιν επί Θεού λαμβάνεσθαι ; Ήγείται , ε ! επιδείξεις C ex naturali quadam rerum consecutione ? Cur igi
μηδαμώς άλλως το πρότερον επί Θεού νοείσθαι, lur fastidit ordinem in Deo admillere ! Arbitralur,
λειπόμενον εξειν, κατ' αυτήν την ουσίαν την υπερ- si ostenderit non aliter prius in Deo intelligi , reli
οχήν επιδείκνυσθαι . "Ημείς δε ,7 κατά μεν την quum se habilurum , in ipsa scilicet substantia præ
των αιτίων προς τα εξ αυτών σχέσιν, - προτε- slantiam demonstrari . Nos autem , pro habitu cau
τάχθαι του Υιού τον Πατέρα φαμέν κατά δε την της sarum ad ea quæ ex ipsis sunt, Patrem Filio præ
φύσεως διαφοράν, ουκέτι, ουδε κατά την του χρό- poni dicimus : at vero secundum nature diversita
νου υπεροχήν · και ούτω γε και αυτό , το Πα- lem , non item , neque secundum temporis excessum :
τέρα είναι τόν Θεόν, αθετήσομεν, της κατά την alioquin hoc pacio etiam Deum Patrem esse nega
ουσίαν αλλοτριότητος την φυσικήν συνάφειαν άθε- binjus ; cum alienatio quæ in essentia reperitur ,
τούσης. conjunctionem naturalem aboleat.
Eπει μέντοι αφορίσασθαι ημίν του χρόνου την Sed quoniam huc ille in omnibus sapiens pro
φύσιν ο σοφός τα πάντα προήχθη , και ενταύθα gressus est , nobis uit definirel temporis naturam , et
αυτού το βέβαιον και περιεσκεμμένον της διανοίας hic quam firma, quam circumspecta sit mer's ejus ,,
ίδωμεν. Χρόνον τοίνυν είναι φησι ποιάν τινα κίνησιν videamus . Tempus ergo certum quendam stellarum
αστέρων: ηλίου δηλονότι και σελήνης και των λοι- molum esse dicit , solis videlicet el lunæ ac reliqua .
D
πών, όσοις καθ' εαυτά κινείσθαι δύναμις έστι .ruin , quibus inesi qua per se moveantur. Inter
Το τοίνυν από γενέσεως ουρανού και γης μέχρι της vollum igitur quod ab origine cæli el lerræ ad stel
ποιήσεως των αστέρων διάστημα τι ποτε άρα είναι ο larum usque creationem intercessil, quidnam esse
δεινός τα μετέωρα ούτος αποφανείται ; Σαφώς γαρ ο decernet eximius ille rerum sublimium speculator ?
την κοσμογονίαν τη δυνάμει του Πνεύματος ανα- Nam qui mundi creationem virtule Spiritus conscri
γράψας τη τετάρτη ημέρα τους μεγάλους φωστήρας psit , magna illa luminaria et reliquas stellas dio
και τους λοιπούς αστέρας γεγενησθαι φησι. Χρό- quarta productas esse perspicue narrat '. Tempus
νος ούν ουκ ήν, ώς έoικεν, εν ταίς κατόπιν ημέ- igitur, ut liquet , in prioribus diebus nequaquam
ραις · ου γάρ έκινούντο πω οι αστέρες. Πώς γαρ, eral : siquidem nondum movebantur slelle. Q110
οι γε μηδ' εγεγόνεισαν την αρχήν ; Και πάλιν , niodo enim id fieri potuisset, cum ne conditæ qui
ότε επολέμει τοίς Γαβαωνίταις και του Ναυή Ιη- dem fuissent initio ? Et iterum , cum Jesus Nave ad
σούς , επειδή ακίνητος ο ήλιος έμεινε το προσ versus G : baonitas pugnaret, quoniain sol præcepto
1
llebr. 1, 3. 9' Ibid. * Gen. 1 , 14-19.
507 EUTHYMII ZIGARENI
ligalus manebalimmobilis, ac luna in loco stabat 1, Α τάγματι πεδηθείς, και η σελήνη κατά χώραν είστη
teinpus lunc non erat ? Quodnam igitur nomen illi
diei spatioinponenus ? quam excogitalis appel-
lationem ? Etenim si lemporis delecerat natura ,
ævum utique ei successil . Al ævum exiguam diei
parlem appellare, quem demenliæ modum
non superat ? Sed , qui mulla est ejus solertia , pu-
tare videtur, dient ac noctem fieri quapiain stella-
rum motione ad qualitatem pertinente, alque has
esse temporis parles : unde lempus slaluit quendam
esse stellarum molum qualitate prædilum 9, ne id
quidem quod dicit intelligens. Non enim molum
qualitate præditum , sed quantitate donatum , si ta-
men ita Ioqui fas est, dicere magis conveniebat. Quis τηνδιάνοιαν, ώστε αγνοείν, ότι ημέραι μεν, και ώραι,
enim sic omnino puer est inente, ut ignoret dies, και μήνες, και ενιαυτοί, μέτρα του χρόνου
horas , menses , annos, temporis mensuras , non par- Β ουχί μέρη ; Χρόνος δε έστι το συμπαρεκτεινόμενον τη
les esse ? Tempus aulem spalium est, quod æque
extenditur atqueipsa mundi constitutio : quo motum τρείται κίνησις, είτε αστέρων, είτε ζώων, είτε ούτι
omnem sive stellarum , sive animalium , sive cujus-
cunque rei quæ movelur, admelimur , prout dicimus
aliud alio velocius aut tardius esse : velocius qui-
dem, id quod ninore tempore plus percurrit spalii ;
tardius vero, quod minus longiore tempore movetur.
Eunomius vero quoniam in tempore stellæ moven-
lur, lemporis ipsas esse opifices pronuntiat. Proinde
ex capientissimi illius sententia , quoniam scarabei
quoque in tempore movenlur , constituamus lempus
talem quamdam motionem esse scarabeorum : el-
enim quod dixit , id ab hoc wihil differt, nominum
dignitate excepta .
C
Ex eodem libro .
Majus vel essentiæ ratione, vel virtutis excellen-
tia, vel priestantia dignitatis , vel molis anoplitu-
dine dicitur. Amplitudine molis najus hic intelli-
gi non potest. Quis enim ea quæ nulla magnitudi.
ne sunt circumscripla, vel potius quæ molem non
habent omnino , et quantitate dimeliatur ? Quis
rursum eorum excellentiam agnoscat ullo modo ,
quæ nullam admittant dimensioneni ? Jani si Dei
sedes dignilatis est nomen , sessio ad dexteram Pa-
tris Filio delinila quid aliud significat, nisi parem
el equalem dignitatis statunι ? Denuntiatur enim
et Dominus in gloria Patris esse venturus. Filium
vero virtute minorem dicere, quam Paler sit, cum
Dei virtutem Paulus Christum appellet 1 , plane D εν τη δόξη του Πατρός . Αλλά και το λέγειν ελατ
Σ
puerile est, el eorum qui Domini vucem non exau-
diant, dicentis : Ego el Pater unum sumus ' , sic
unum accipientis, ut virtutis æqualitatem significet,
quemadmodum ex ipsis Evangelii verbis ostende-
mus. Cum enim de iis qui in se crediderant, lo-
quens dixisset : Nemo rapiel i.los e manu mea * .
E1 : Pater quidedit mihi, major omnibus est * . Et :
Nemo potest rapere e manu Patris mei ', subjicit :
Ego et Pater unum sumus. Ex quo perspicuum est
illud, unum , virlule el potentia parem significare.
Reliquum est igitur, ut majus hic causæ rationem
demonstret. Nam quoniam a Patre Filius princi-
1 30s . 8 , 12, 13 . 1 II Cor . 1 , 24 . * Joan . 1 ,? 30.
503
κει , χρόνος ουκ ήν τηνικαύτα ; Τί εκείνο ούν το
διάστημα της ημέρας είπωμεν ; τίνα προσηγορίαν
επινοήσεις; Ει γάρ ή του χρόνου φύσις επιλε
λοίπει , αιών αντεισήλθε δηλονότι. Αιώνα δε μικρών
ημέρας μέρος προσαγορεύειν τίνα της ανοίας υπερ
βολήν απολείπει ; 'Αλλ' έoικεν εκ πολλής αγχινοίας
ήμέραν μεν και νύκτα εν τη ποιά των αστέρων κινή
σει νομίζειν γίνεσθαι, ταύτα δε είναι του χρόνου
.
μέρη · όθεν τον χρόνον ποιάν τινα κίνησιν αστέρων
απεφήνατο, ουδε αυτό τούτο συνεις και τι λέγει. Ού
γάρ ποιαν , αλλ' είπερ άρα , ποσήν, μάλλον ήν
ειπείν οικειότερον. 'Αλλά τίς ούτω παίς παντελώς
εισιν ,
συστάσει του κόσμου διάστημα: ώ πάσα παραμε
VOJOŪV των κινουμένων , καθδ λέγομεν ταχύτε
ρον ή βραδύτερον έτερον ετέρου : ταχύτερον μεν το
έν ελάττονι χρόνω πλείον διάστημα μεταβαίνον , βρα
δύτερον δε το έλαττον εν πλείονι χρόνω κινούμενον.
“Ο δε, επειδή εν χρόνω οι αστέρες κινούνται , χρόνου
αυτούς είναι δημιουργούς αποφαίνεται . Ούκούν
κατά τον του σοφωτάτου λόγον, επειδή και κάνθαρου
έν χρόνο κινούνται, ορισώμεθα τον χρόνον είναι ποιάν
τινα κανθάρων κίνησιν ουδέν γάρ τούτου το παρ '
.
αυτού λεχθέν διαφέρει, πλήν της σεμνότητος των
ονομάτων .
'Εκ του αυτού λόγου .
Το μείζον ή κατά τον της ουσίας λόγον, η κατά
τον της δυνάμεως πλεονασμόν, ή κατά την υπερ
οχήν τού αξιώματος, ή κατά την των όγκων περιου
σίαν λέγεται . Κατά μέν ούν το των όγκων μέγεθος
ουκ αν ενταύθα το μείζον λέγοιτο. Τα γάρ απερί
ληπτα τα μεγέθει, μάλλον δε αμεγέθη , και αποσα
παντελώς τις αν αλλήλοις παραμετρήσειεν. "Ων δε
αμήχανος και παράθεσις, τίνι αν τρόπο το υπερβάλ
λον εν τούτοις επιγνωσθείη ; Αλλά μην είχε και ο
θρόνος του Θεού αξιώματός εστιν όνομα, ή εκ δε
ξεών του Πατρός άφωρισμένη το Υιώ καθέδρα τι
ποτε έτερον, και ουχί το ισότιμον της αξίας άποση
μαίνει ; και γάρ και ήξειν ο Κύριος επαγγέλλεται
τούσθαι δυνάμει τον Υιόν του Πατρός κομιδή νηπίων
εστί. Χριστός γάρ , φησί, Θεού δύναμις. Και ουδε
κατακουόντων της φωνής Κυρίου λέγοντος : 'Εγώ
και ο Πατήρ έν εσμεν , και το έν αντί του κατά
την δύναμιν ίσου παραλαμβάνοντος, ώς εξ αυτών
δείξομεν των του Ευαγγελίου ρημάτων. Ειπών γάρ
περί των πιστευσάντων , ότι ου μή τις αρπάση εκ
της χειρός μου, και ότι ο Πατήρ ός δέδωκέ μου
μείζων πάντων εστί , και Ουδείς δύναται άρπα
σαι εκ της χειρός του Πατρός μου , επήγαγεν :
Εγώ και ο Πατήρ έν εσμεν , σαφώς του έν έσμεν
αντί του ίσου και ταυτού κατά δύναμιν παραλαμ :
* bid . 28 , 8 bid . 29 . 6 Ιbid .
309 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XI. 510
βανομένου . Λείπεται τοίνυν κατά τον της αιτίας λό- A pium habet, idcirco Pater, ut causa et principium,
γον ενταύθα το μείζον λέγεσθαι. Επειδή γαρ παρά major est . Ει propterea Dominus ait : Pater major
του Πατρός η αρχή το Υιό, κατά τούτο μείζων ο me esl ' , nempe quatenus est Pater. Quid enim
Πατήρ, ως αίτιος , και αρχή. Διο και ο Κύριος ού- illa vox , Paler, aliud significal, nisi illum causam
τως είπεν : Ο Πατήρ μου μείζων μου έστι , καθό et principium esse, ex quo genitus ipse sit ? Quod
Πατήρ δηλονότι . Το δε Πατήρ τι άλλο σημαίνει , ή si, quemadmodum ipse sentis, Eunomi, ingenitus
το αιτία είναι και αρχή του εξ αυτού γεννηθέντος ; essentia est, cum vellet Patrem essentia majorem
Καίτοι εί κατά τον σον λόγον , ώ Ευνομιε , το αγέν- indicare, dixissel ad hunc modum, ingenitus major
νητον ουσία ήν, έβούλετο δε την κατ' ουσίαν του me est. Quid quo sapientia vestra docet, essentiam
Πατρός υπεροχήν επιδείξαι , είπεν αν, ότι “Ο αγέν- essentia majorem , aut minorem non dici ? Quam
νητος μείζων μου εστίν. Υμέτερος δε εστι λόγος , obrem hoc loco non de essentia majus dictum est.
ότι ή του Πατρός προσηγορία ενεργείας έστι, και ουκ ουσίας σημαντική. Και άλλως δε ουσία ουσίας
κατά την υμετέραν σοφίαν το μείζον και έλαττον ουκ επιδέχεται, ώστε το μείζον ού κατ' ουσίαν ο
προκείμενος ενέφηνε λόγος .
Τού αυτού εκ του β ' λόγου των 'Αντιρρητικών . Β Ejusdem ex secundo libro adversus Eunomium .
'Επί μεν της κτίσεως εύρομεν από του 'Εποίησε Comperimus res procrealas a verbo Fecit,
την του ποιήματος προσηγορίαν καταληφθείσαν : appellationem accipere, ut factæ dicantur , el ope
επί δε του Υιού του Θεού ουκ έτι • Εν αρχή γάρ , ra vocentur, id quod non cadil in Filium Dei :
φησίν, εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν και την In principio enim, inquit, fecit Deus cælum et ter
O

γήν και πάλιν · 'Εν ποιήμασι των χειρών σου ram ' . Et : In operibus manuum tuurum meditabar '.
έμελέτων και πάλιν : Τα γαρ αόρατα αυτού από Et : Invisibilia ipsius à creatura mundi per ea , quæ
κτίσεως κόσμου τοϊς ποιήμασι νοούμενα καθ- facta sunt intellecta conspiciuntur ' . Scriptura igitur
οράται . Ούτως εφ' ών εστι χρήσιμον το όνομα hac voce utens, ubi erat ulilis et necessaria , eam
παραλαμβάνουσα η Γραφή, επί του Κυρίου και Σω- de Domino el Servatore nostro Jesu Christo lo
τήρος ημών Ιησού Χριστού ώς πρέπον το μεγαλείο quens, ut ejus gloriæ magnitudini minus congruen
της δόξης παρεσιώπησε . Νύν δε αξίνην μεν, και lem nunquam pronuntiavit. Cum tamen el secu
λίθον ακρογωνιαίον, και λίθον προσκόμματος, και rim, et lapidein angularem , et lapidem offensionis,
πέτραν σκανδάλου , και τοιαύτα έτερα, εν οις ου et petram scandali, el aliis ejusmodi nominibus,
πολύ δοκεί το εύφημον είναι τοίς μη καθικνουμένοις in quibus non mullum inesse laudis existimant illi
C
της σημασίας των ονομάτων , τον Κύριον της δόξης “ qui ad intimam eorum significationem non perve
προσαγορεύειν ουκ επαισχύνεται, ποίημα δε ουδα- niunt, appellare Dominum gloriæ non erubuerit.
μου το παράπαν ώνόμασε . Καίτοι γε ούτος παρ' Eum vero nunquam omnino vocavit opus. Quod
αυτών ειληφέναι των αγίων το όνομα τούτό φησιν, tamen nomen iste dicit se a sanctis hominibus
ίνα ταις συκοφαντίαις μή μόνον τους κατ' αυτόν accepisse, ut non suæ tantum ælatis, sed superio
περιβάλλη , αλλά και τους πάλαι ποτέ γενομένους rum etiam viros sanctos calumniis involvat. Ac
αγίους. "Ανευ δε του μή χρήναι διά το επικίνδυνον præterquam quod periculosa res audere ejusmodi
τοις τοιούτοις επιτoλμάν, και τα του Κυρίου ονόματα vocabulis uli, et Domini nomina fingere arbitratu
παρ' εαυτού μεταπλάττειν , έτι ουδέ ή του 'Απο- suo, ne Apostolo quidem propositum est, ut Uni
στόλου διάνοια την προ αιώνος υπόστασιν του Μο . geniti naturam, de qua in præsentia loquimur, nobis
νογενούς ημίν παρίστησι , περί ης ημίν ο λόγος εν explicet. Non enim de Verbi essentia in principio
τις παρόντι. Ουδε γάρ περί της ουσίας αυτής του apud Deum exsistentis verba facit, sed de illo, ut
Θεού Λόγου του εν αρχή όντος προς τον Θεόν, αλλά semetipsum exinanivit , ut servi formain accepit,
περί του κενώσαντος εαυτόν εν τη του δούλου μορ- ut corporis nostri similitudinem humilitatis induit,
φή , και γενομένου συμμόρφου τω σώματι της τα- D et ex infirmitate crucis mortem sustinuit , operle
πεινώσεως ημών, και σταυρωθέντος εξ ασθενείας disserit. Quod autem non divinip illius naturæ ra
σαφώς διαλέγεται.Και τούτο παντί γνώριμον τω και tionem nobis tradat, sed dispositionis ejus consi
μικρών επιστήσαντι της αποστολικής λέξεως τω lium ostendat, perspicuum est omnibus qui pa
βουλήματι , ότι ουχί θεολογίας ημίν παραδίδωσι rumper orationis apostolicæ senientiam norunt :
τρόπον, αλλά τους της οικονομίας λόγους παραδηλοί Dominum enim , inquit, ipsum el Christum Deus
Κύριον γαρ , φησίν, αυτόν, και Χριστόν ο Θεός fecit ,, hunc Jesum , quem vos crucifaistis .. In ea
εποίησε τούτον τον Ιησούν , όν υμείς εσταυρώ- voce, quæ perspicuam ipsius humanitatem omni
σατε, τη δεικτική φωνή προς το ανθρώπινον αυ- bus significat, immoratur. At iste verbum illud ,
του, και δρώμενον πάσι προδήλως επερειδόμενος. fecit,, ad ortum illum primum Unigeniti refert..
“Ο δε την εποίησε φωνήν εις την αρχήθεν γέννησιν Neque deterret eum ea vox , Dominus, quæ non es
του Μονογενούς μεταφέρει , και ουδε εκείνο αυτόν sentiam indicat, sed poteslalem . Quare Dominum ,
δυσωπεί , ότι το Κύριος ουχί ουσίας εστίν, αλλ' εξ- inquiens, ipsum et Cbrislum Deus fecit, principatum
ουσίας όνομα . "Ωστε και είπών, Κύριον αυτόν και poleslatemque illi in omnes a Patre datam decla
1 Joan . ΧΙV, 28. • Gen. 1 , 1. * Psal. CΧΧΧΧιι, 3. * Rom . 1 , 20 .
8
Act. J , 36.
S
 EUTHYMII ZIGABENI 5: 2
511
rat, non autem exsistendi facultatem exponit. A Χριστόν ο Θεός εποίησε, την κατά πάντων αρχών
Verum hæc paulo post demonstrabimus, cum ipsum και εξουσίαν λέγει , την παρά του Πατρός επιτρα
contra Spiritus voluntatem abuli Scripturæ lesti- πείσαν αυτώ , ου την εις το είναι πάροδον αυτού
igoniis ostendemus. Nunc in iis quæ instituto ser- διηγείται . Ταύτα μεν ούν μικρόν ύστερον επιδείξο
moni conjuncta sunt, progrediamur. Quid igitur μεν, όταν ελέγχωμεν αυτόν παρά το βούλημα του
3
sibi vult lioc vocabulum , aut cur omnium rerum Πνεύματος τας εκ της Γραφής μαρτυρίας παρατι
3
effecturem iste factum conatur appellare ? Falso θέμενον · νυνι δε επί τα συνεχή του λόγου προτωμεν.
commento seipsum fallit , arbitraturque simul cum Τί ούν αυτά βούλεται το όνομα τούτο, και τι δή -
:)
nominum diversitate essentiæ diversitatem appa- ποτε ποίημα προσαγορεύειν τον ποιητήν τών όλων
rere . Quis autem sapiens ad isiam accedat senlen- επιχειρεί ; Σοφίσματι κιβδήλω παρακρουσάμενος
tiam , ut credat, quorum diversa sunt nomina , εαυτόν οίεται ταις των ονομάτων διαφοραίς και την
coralin item essentiam diversam esse necessario ? της ουσίας παραλλαγήν συνεκφαίνεσθαι. Καίτοι τις
Petri quidem et Pauli et aliorum nomina sunt αν τα λόγω τούτω σωφρονών προστίθοιτο ; "Οτι ών
diversa, essentia tamen est omnium una. Itaque τα ονόματά έστι διάφορα , τούτων παρηλλάχθαι και
cum rebus plurimis iidem inter nos sumus, pro B
τάς ουσίας ανάγκη . Πέτρου γάρ, και Παύλου, και
prietatibus solum , que in unoquoque perspiciun- άπαξαπλώς ανθρώπων πάντων προσηγορίαι μεν
lur , inter nos alius ab alio distamus. Quare appila διάφοροι , ουσία δε πάντων μία . Διόπερ εν μέν τοις
lationes non essentias significant, sed proprietates, πλείστοις οι αυτοί αλλήλοις εσμεν, τοις δε ιδιώμασι
quibus tanquam nolis quibusdani homines singuli μόνον τους περί έκαστον θεωρουμένοις έτερος ετέ.
ab aliis distinguuntur. Proinde cum Petrum audi- ρου διενηνόχαμεν. "Οθεν και αι προσηγορίαι ουχί
mus, non cx eo nomine essentiam ejus animo con • των ουσιών εισι σημαντικοί , αλλά τών ιδιοτήτων ,
cipimus ( essentiaro nunc materiam subjeclam ap- αι τον καθ' ένα χαρακτηρίζουσιν. "Οταν γούν
pello, quæ nullo pacto nomine exprimitur ), sed ακούσωμεν Πέτρον , ου την ουσίαν αυτού νοούμεν εκ
proprietates, quæ circa ipsum spectantur cogita- του ονόματος, ουσίαν δε λέγω νυν το υλικόν υπο
n !us. Slatim enim ex hac voce Petrum illum Jona κείμενον, όπερ ουδαμώς σημαίνει τούνομα, αλλά
intelligimus, ex Beilsaida, fratrem Andreæ , qui των ιδιωμάτων, και περί αυτόν θεωρείται, την έν
ex piscatore ad munus apostolicum vocatus est, νοιαν έντυπούμεθα . Ευθύς γάρ εκ της φωνής ταύτης
qui propter excellentiam fidei in seipso suscepit νοούμεν Πέτρον τον Ιωνά , τον εκ της Βηθσαϊδά ,
ædificationem Ecclesiæ , quorum nihil est essentia . τον αδελφόν 'Ανδρέου, τον από αλιέων εις την δια
Itaque nomen hoc Petri quidem iguraim noliis effin- c κονίαν της αποστολής προσκληθέντα, τον διά πί
gil , essentiam vero neutiquam proponit. Pauli στεως υπεροχήν υφ' εαυτή την οικοδομών της Εκ
rursus audito nomine concursum aliarum proprie- κλησίας δεξάμενον, ών ουδέν έστιν ουσία. "Ωστε το
lalu m comprehendimus, nempe Tarsensein illum όνομα τον χαρακτήρα μεν ημίν αφορίζει του Πέ
Hebræum , lege Phariseum , Gamalielis discipulum , τρου , αυτήν δε ουδαμού παρίστησε την ουσίαν.
qui zelo incensus Ecclesias Dei persequebatur, qui Παύλον ακούσαντες πάλιν, ετέρων ιδιωμάτων συν .
terribili cummotus viso pervenit ad veritatis co- δρομήν ενοήσαμεν, τον Ταρσέα, τον Εβραίον, τον
gnitionein , et gentium Apostolus factus est. Hac κατά νόμον Φαρισαίον, τον μαθητής του Γαμαλιήλ,
una Pauli appellatione hæc omnia describuntur. τον κατά ζήλον διώκτης των εκκλησιών του Θεού,
Quod si verum esset, quorum nomina differunt, τον εκ της φοβεράς οπτασίας εις την επίγνωσιν εν
eos essentias habere differentes, Paulus , et Petrus, αχθέντα, τον Απόστολον των εθνών. Ταύτα γάρ πάντα
et cæteri homines inter se essentia differrent. Sed εκ μιας φωνής της Παύλος περιορίζεται. Καίτοι γε
nullus est adeo imperitus,, et nature communis ' εί αληθές ήν, ότι ών τα ονόματα διενήνoχεν,, έναν
ignarus, qui ad hoc asserendum adduci possil . τίως έχουσιν αι ουσίαι, έχρήν δή που και Παύλον,
Quare constat mendacem esse, qui ex nominum και Πέτρον , και άπαξαπλώς ανθρώπους απαντας
discrimine consequi affirmal essentie differentiar» . Ο έτεροουσίους αλλήλους είναι . Επει δε τούτο ουδείς
Neque enim nomina sequitur rerum natura, sed ούτως αμαθής , και της κοινής φύσεως ανεπίσκεπτος ,
rebus ipsis nomina sunt posteriora , alioquin eve- ώστ ' αν ειπείν προαχθήναι, ψευδής και τη διαφορά
niret, ut quorum eadem essent nomina , eamdem των ονομάτων τo της ουσίας διάφορον έπεσθαι σο
essentiam haberent. El quoniam homines virtute φιζόμενος . Ου γαρ τοις ονόμασιν ή των πραγμάτων
perfecti, Dei nomine digni sunt liabili , cum om- φύσις ακολουθεί , αλλ' ύστερα των πραγμάτων εύρη.
nium Deo forent ejusdem essentie. Verum ut hoc ται τα ονόματα . Ει γάρ τούτο ήν αληθές, έδει και
dicere plane insipientis est, sic illud asserere pe- ών αι προσηγορίαι εισιν αι αυται, μίαν και την αυ
nilus insani. Quamobrem ex iis quæ dicta sunt, την ουσίαν είναι. Ουκούν επειδή οι κατ' αρετήν
palet, nominibus non essentias, sed proprietales τέλειοι της του Θεού προσηγορίας ήξίωνται, ομοού
indicari. Quapropler orationi es nominum diversi- σιοι αν είεν τω Θεώ των όλων οι άνθρωποι. 'Αλλ'
tale contrarias essentias colligenti nullus est locus. ώσπερ τούτο λέγειν μανία σαφής, ούτω κακείνος ο
Sic enim seipsam in primis evertil. Si cnim facta λόγος της ίσης έχεται παρανοίας. Φανερον τοίνυν εκ
et genita inter se differunt, erunt essentiic: Unige- των ειρημένων, ότι και επί Πατρός, και Υιού ουχί
nili dillerentes , quæ ex nominum diferentia con- ουσίαν παρίστησι τα ονόματα , αλλά τών ιδιωμάτων
313 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XI . 514
έστι δηλωτικά , ώστε μηδεμίαν είναι χώραν τω λόγω, A sequentur. At quemadmodum qui hoc dicunt , de
τώ εκ της των ονομάτων παραλλαγής την των ου- lirant, sic insaniunt illi qui illud asserunt. Sed
σιών εναντίωσιν παρεισάγοντι. Ούτω δ ' αν προ iste argumenta se singit habere innumerabilia ,
πάντων εαυτόν καταβάλλοι . Ει γάρ διαφέρει ποίημά quibus demonstrare possit , Filium a sanctis opus
τε και γέννημα , διάφοροι έσονται του Μονογενούς appellatum fuisse, sed ea se, quoniam ad majora
ουσίαι, τη διαφορά των ονομάτων επόμεναι. Ει δε quædam festinel, in præsentia non commemorare .
τούτο παραφρονούντων ειπείν, ουδε εκείνο καθεστη- Sed hoc ilem versuti hominis malitiam et artificium
κότων . Ο δε προσποιείται μεν μυρίας έχειν τας arguit, qui ea in quibus heret , silentio transit.
αποδείξεις του παρά των αγίων ποίημα τον Ιη- Nam si vel umbram haberet alicujus testimonii ,
σουν προσειρήσθαι , ώς δε εφ' έτερά τινα προηγού- quo Unigenitus factus, aut opus diceretur , jacta
μενα σπεύδων υπερτίθεται δήθεν εν τω παρόντι lione ipsius aures nostræ jam obsurdescerent.
την μνήμην. "Έστι δε και τούτο τεχνικών το κακούργημα εν οίς απορεί λόγων την σιωπήν προτιμάν.
Ει γάρ σκιάν μαρτυρίας είχε της τον Μονογενή λεγούσης ποίημα , κάν εκεκώφωτο ημών ήδη τα ώτα
περιθρυλλούμενα .
'Εκ του αυτού λόγου . B Ex eodem libro .
Ταύτα μεν ούν ώσπερ προαγωνές τινες και Sed hæc sunt quasi præludia quædam blas
κατασκευαι της βλασφημίας εισί • το δε κεφάλαιον pliesnia atque apparatus; capαι autem mali infert
του κακού εν τοις εξής επιφέρει λέγων · in sequentibus, ubi dicit :
EYN. Την ουσίαν του Υιού γεγεννήσθαι μεν ουκ Eun . Substantiam Filii genitam quidem esse cum
ούσαν προ της ιδίας συστάσεως , είναι δε γεννηθείσαν non esset anle propriam constitutionem , genitam
προ πάντων γνώμη του Πατρός. tamen esse ante omnia voluntate Patris.
ΒΑΣ. "Ετι των αυτών έχεται τεχνασμάτων. Περί Bas. lisdem adhuc insistit artificiis . De substan
της ουσίας ημίν του Υιού διαλέγεται , ως δή τι έτε- tia Filii nobis verba facit, quasi dicat Filium esse
ρον λέγων παρ' αυτήν τον Υιόν , xal toutes top aliud quid præter ipsam , alque hoc modo aures ad
τρόπο προημεροί τη βλασφημία την ακοήν · ουκ εκ blaspliemiam audiendain demulcendo preparat,
του προφανούς λέγων εκ μη όντων γεγεννήσθαι τον cum non aperle dical genilum esse ex nihilo Fj .
Υιον, αλλά την ουσίαν αυτού γεγεννήσθαι ούκ lium ; sed ejus substantiam cum non esset, genitam
ούσαν . Προ τίνος ουκ ούσαν; ειπέ. Θεωρείτε αυτού esse . Dic, ante quas res non erat ? Videlis ejus ca -
το σοφισμα ; Αυτήν έαυτή συγκρίνει , ίνα πάσι δη villacionenı ! Substantiam cum semetipsa comparal,
ανεκτά δόξη λέγειν, ουχί προ των αιώνων λέγων αυ- C tolerabilia dicere omnibus videatur. Νimirum
την μή είναι , ουδε απλώς μή είναι, αλλά προ της non dicit eam ante sæcula non ſuisse, neque simpli
ιδίας συστάσεως . Την δε του Πατρός ουσίαν , είπε ciler non fuisse, sed ante suam ipsius constitutio
μοι, πρεσβυτέραν είναι συ φής της ιδίας συστάσεως ; nem non fuisse . Sed , dic mibi, aisne lu Patris sub
Ει μεν γαρ ουχ υποβάλλει χρόνοις του Υιού την ου- slantiam sua ipsius constitutione esse antiquiorem ?
σίαν , ουδε το πρότερον κατά τούτον τον λόγον επι Etenim si temporibus non subjicit Filii substan
νοεί , μάταιος μεν αυτώ και αργός ο λόγος , διό- liam , neque prius hac ratione intelligil, inanis et
περ ουδε αποκρίσεως άξιος. Ουχ ήττον μέντοι και vana est ejus oratio, quapropter ne responsione
επί του Θεού των όλων υπάρξει τοίς βουλομένους με- quidem digna est. Et quidem id ipsum non minus
τακομίζειν την ματαιότητα . Το τε γάρ ουκ είναι λέ- de Deo etiam universorum dici poterit, si quis in
γειν τον Θεόν προ της ιδίας συστάσεως , και το είναι eum hanc inapilalem voluerit transferre. Nam et
λέγειν προ εαυτού , της αυτής έστιν αφροσύνης . dicere Deum ante suam constillitionem non fuisse,
Ει δε χρονικώς επί της ουσίας του Υιού το πρότερον el dicere eum ante seipsum fuisse , ejusdem denien
δέχεται, και εκ μη όντων φήσει την ουσίαν αυτού liæ est . Quod si lemporaliter vocem prins de Filii
γεγεννήσθαι , μάλλον δε αυτόν τον Υιόν · ουδέν substantia accipit, dicetque genitam fuisse ex ni.
γάρ διαφέρει πρός γε αυτήν την διάνοιαν ούτως ή Dhilo substantiam ejus , imo Filium ipsum ; nihil enim
ούτω λέγειν · πρώτον μεν χρόνον [ χρόνων] δεύτερον refert ,, quod ad sententiam aliiuel,, sit vel sic di
τίθεται, ει δε βούλει, και αιώνων, τον ποιητήν τών cere : primum quidem temporibus, atque, si ila vis,
αιώνων : έπειτα μέντοι ακολουθών ταϊς εαυτού sæculis conditorem sæculorum constituit posterio
βλασφημίαις , και τον Πατέρα φήσει, ουκ όντα rew : deinde vero blasphemiis suis insistens diclije
Πατέρα το εξ αρχής, είτα ύστερον γεγονέναι. rus est etiam Patrem , cum Paler non essel ab iui
lio , lum demum factum fuisse .
Καίτοι ει μεν καλών και πρέπον τη μακαριο Alqui si honestum ac decorum est Dei
τητι του Θεού το είναι Πατέρα, πώς ουκ εξ αρχής beatitudini Patrem esse ; qui lil ul id quod decebal ,
το πρέπον αυτώ παρήν ; "Η γάρ αγνοία του βελτίoνος, ei ab initio non adesset ? Aut enim melioris igno
η αδυναμία πάντως λογιούνται την έλλειψιν : αγνοία ralioni , aut omnino impolentiæ hunc delectum inte
μεν, είπερ ύστερον εξεύρε το βέλτιον , αδυναμία δε, putabunt : ignorationi quidem , si deinceps quod
είπερ ειδώς και συνιείς άπετύγχανε του καλλίστου . melius est excogitavit ; impotentiæ vero, si sciens
Ει δε ( 8 μή θέμις ειπείν ) ου καλόν αυτό το είναι atque intelligens, quod optimum erat assequi non
Πατέρα , τίνος ένεκεν εκ μεταβολής το χείρον προ- poluit. Quod si ( quod fas non est dicere ) non est
5!5 EUTIIYMII ZIGABEVI 516

ei Donum Patrein esse, cujus rei gratia consula- Α είλετο ; Αλλά τρέπoιτο μεν εις τους αιτίους και
lus pejus elegil ? Sed recidal in suos auctores blas- βλασφημία · ο δε Θεός των όλων εξ απείρου εστι
phemia. Nam Deus universorum Paler est ex in- Πατήρ , ουκ αρξάμενός ποτε του είναι Πατήρ. Ούτε
Gnito , nec unquam Pater esse coepil. Neque enim γάρ τη της δυνάμεως ενδεία προς την εκπλήρωσιν
polentiæ defectu, ne expleret voluntatem , detineba- του θελήματος εκωλύετο, ούτε αιώνων τινών περίοδος
lur : neque ullorum sæculorum circuitus exspecia- ανέμενεν, ίνα, ώσπερ επί των ανθρώπων και των
vit, ut sicut in hominibus ac reliquis animalibus, ei λοιπών ζώων , μετά την της ηλικίας συμπλήρωσιν
generandi facultate post completam ætatem acce- της εις το γεννάν αυτό δυνάμεως προσελθούσης ,
dente , quod volebal assequeretur. Insanientium το σπουδαζόμενον περιγένηται ( μαινομένων γάρ
enim est hæc et cogitare, ei loqui. Sed , ulila di- ταύτα και εννοήσαι και φθέγξασθαι), αλλά τη εαυτού
cam , extentanı habet cuin sua æternilale palerni- άϊδιότητι συμπαρεκτεινομένην έχει την (ί ) ούτως
talem . Quamobrem et Filius cum ante sæcula sil , ονομάσω ) πατρότητα. Ουκούν και ο Υιός, πρό
el semper sit, nunquam esse incæpit : sed ex quo αιώνος ών , και αεί ών , ουκ ήρξατο του είναι
Pater est , et Filius est, et statim una cum Patris ποτε, αλλ' άφ' ού Πατήρ , και Υιός, και ευθύς τη του
notione, Filii quoque nolin subrepit . Nam Pater, Πατρός έννοια και του Υιού συνεισέρχεται. Ο γάρ Πα
Filii utique est Pater. Patris igitur origo nulla : Β τήρ Υιού Πατήρ δηλονότι . 'Αρχή μεν ούν Πατρός
origo vero Filii ,, Paler;; inter hos nilil est medii,, ουδεμία, αρχή δε του Υιού ο Πατήρ μέσον δε τούτων
Quomodo igitur a principio non eral ( nam illud , ουδέν. Πώς oύν ουκ ήν το εξ αρχής ( τούτο γάρ έστι
ante suam constitutionem , quod ab bis per cavilla- το, προ της ιδίας συστάσεως, εν σοφίσμασι λεγό
tionem profertur, hoc sibi vult ,) is, qui nihil habel μενον παρά τούτων ) ο μηδέν έχων προεπινοούμενον
quod ante se intelligatur, nisi illum , a quo esse ha- εαυτού , ει μή τον εξ ου έχει το είναι, ού διαστήματα
bet, non intervallo præcedentem , sed causæ digni- υπερέχοντα, αλλά τη αιτία προτεταγμένον ; Ei
Tale præpositum ? Proinde si Filii cum Paire et τοίνυν αΐδιος και του Υιού κοινωνία προς τον Θεόν και
190 conjunctio ostensa est æterna , cum nostra co- Πατέρα αναπέφαντας , της διανοίας ημών από του
gitatio a Filio ad Patrem per mullum medium de- Υιού δι' ουδενός κενού προς τον Πατέρα χωρούσης,
venial , inio absque intervallo Patri Filium conjun- αλλ ' αδιαστάτως τον Υιόν τω Πατρί συναπτούσης , και
gal ; is qui nullo medio sejungitur, quem jam adi- μηδενί μέσω διοριζόμενος τίνα έτι παρείσδυσιν κατα
111101 pravæ blasphemiæ relinquit eorum , qui enn λείπει τη πονηρά βλασφημία των λεγόντων , εκ του
dicunt ex non exsistente ad esse productim esse ? μη όντος αυτόν εις το είναι παρήχθαι ;
Ad hæc ipsorum quoque dementiam mirari c "Έπειτα μέντου και της ανοίας αυτούς θαυμά
operæ pretium est ,Σ quod dum ex non exstantibus σαι άξιον, ου συνιέντας , ότι, εκ μη όντων λέγοντες
esse dicunt Filium , nequaquam intelligunt quod τον Υιόν, ου του Πατρός μόνον νεώτερον αποφαίνου
eum non Patre solum , sed ea etiam re per quam σιν, αλλά και του, και τον Μονογενή από του Πα
Unigenitum a Palre separani , posteriorem slaluant. τρός διορίζουσιν . 'Ανάγκη γάρ, είπερ τι είη με
Nam necesse est , si quid sit inter Patrem el Filium , ταξύ (76) Πατρός και Υιού, πρεσβύτερον είναι τούτη
id Filii exsistentia antiquius esse. Quid igilur hoc της υπάρξεως του Υιού . Τί ούν αν είη τούτο ; Τι
esse poterit ? Quidnam aliud nisi aut ævum ant tem- άλλο γε ή αιών πάντως ή χρόνος ; Ο γάρ τοι περισ
pus ? Qui enim Patris vitam vila Unigeniti intelligit σοτέραν την του Πατρός ζωής της του Μονογενούς
anteriorem , qua re alia quam sæculorum aut tern εννοών , τίνι γε άλλη παραμετρών , ευρηκέναι
porum quorumdam spalio admetiens, excessum αν είπoι το περισσον , ή ουχί αιώνων ή χρόνων
invenisse se dixerit ? qnod si hoc verum esl , falsa τινών διαστήματι ; Ει δε τούτο αληθές , ψευδής ή λέ
Scriptura est , que dirit facta esse per ipsum SP- γουσα Γραφή τους αιώνας δι' αυτού γεγενησθαι , και
cula ' ; quæque docet facta esse per ipsum omnia , η διδάσκουσα , ότι πάντα δι' αυτού εγένετο · τοις
cuin cerle in omnium numero sæcula etiam con- πάσι, δηλονότι, εμπεριειλημμένων και των αιώνων.
preliendantur. Si vero dicturi sunt se non negare Ει δε φήσουσι μη απαρνείσθαι προ των αιώνων τον
D
Filium ante sæcula genitum esse, sciant, quod Υιόν γεγεννήσθαι, μη λανθανέτωσαν, και τα λόγω
verbis concedunt ,,id revera albipsis Tolli .. Interrogabi- συγχωρούσι , κατά αλήθειαν αφαιρούμενοι. Ερωτή
mus enim eos, qui ex non exstantibus substantiam σωμεν γάρ αυτούς τους εκ μη όντων ταράγον
pro:lucunt Unigeniti : Quando non erat , ut dicitis, τας του Μονογενούς την ουσίαν : " Οτε ουκ ήν, ώς
quid erat illud intervallum :? quain ei appellationem φατε, τι ήν εκείνο το διάστημα; τίνα αυτό προσηγο .
excogitabitis ? Nam communis consueludo spatium ρίαν επινοήσετε ; Η μεν γάρ κοινή συνήθεια ή χρό
omne aut lemporibus aut sæculis subjicit. Nam νους ή αιώσιν άπαν διάστημα υποβάλλει επειδή
quod in sensibilibus est tempus , hoc sxculi est na- όπερ εν τοις αισθητοίς ο χρόνος , τούτο εν τοις υπερ
lura in rebus mundo superioribus. Isti vero , si quid κοσμίοις ή του αιώνος φύσις εστίν . Ούτοι δε , εί τι
>

tertium pro sua sapientia comminiscuntur, dicant. τρίτον εκ της εαυτών σοφίας επινοούσι , λεγέτωσαν.
Sed dum lacebunt, haud ignorent se Unigenili sub- "Έως δ' αν σιωπώσι, μή λανθανέτωσαν δευτέραν
slantiasn sæculis posteriorem constituere . Etenim αιώνων τήν του Μονογενούς ουσίαν τιθέμενοι. Ει γάρ

1 Ηebr . 1, 2. 3• Joan , 1 , 3 .
5,7 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ. ΧΙ . 313
ήν τι διάστημα πρεσβύτερον του Υιού, συμπαρ- A si quod spalium fuit Filio antiquius, quod videlicet
εκτεινόμενον τη ζωή του Πατρός, έν τι τούτων ήν se æque ac Patris vila extenderit , utique alterum
δηλονότι . 'Αλλ' ούτ' έστιν , ούτε μη γένηται έννοια ex his erat. Sed nec est , nec erit cogitatio Filii
πρεσβυτέρα της του Μονογενούς υποστάσεως. Παν- exslantia antiquior. Nam omni re, que ordine an
τος γάρ του δυνα μένου εις αρχαιότητος λόγον επι- tiquitatis excogitari potest, anterior invenietur illa
νοείσθαι άνωτέρα η ύπαρξης του Θεού Λόγου του εν Dei Verbi quod apud Deum a principio eral, exsi
αρχή όντος προς τον Θεόν ευρεθήσεται. Κάν, μυρίαις stentia . Etsi enim se ipsa decipiens mens innumeris
φαντασίαις εαυτόν εξαπατήσας ο νούς, και τοις των imaginationibus , seque rerum non subsistentiuin
ανυπάρκτων αναπλασμoίς επιβάλλων , τα μη όντα commentis occupans, ea quæ non sunt excogitave
περινοή , ουδεμίαν των πασών μηχανήν εξευρή- rit ; nullam omnino inveniel arlem , qua scipsamn
σει, δι' ής δυνήσεται της αρχής του Μονογενούς εαυ- posit ulira Unige..ili principium extendere , aut
τον υπερθείναι » και κατωτέραν του ιδίου κινήματος vilani ejus qui per se vita est , suo ipsins moiu in
την ζωήν καταλιπείν της αυτοζωής και τα ιδίω feriorem relinquere, aut sua cogitatione originem
λόγω του Θεού Λόγου την αρχήν υπερβήναι » και Dei Verbi transcendere, aut sæcula Deo seculorum
αιώνας εποπτεύσαι ερήμους του Θεού των αιώνων . B destituta sibi fingere.
Εκ του αυτού λόγου . Ex eodem libro ,
ΕΥΝ. “ Οντα , φησίν , έγέννησεν ο Θεός τον Υιόν , η EUN. Exsistenlemine, inquit, Filium genuil, an
ουκ όντα ; Αλλ ' ει μεν ουκ όντα, μηδείς μου, φησί , non exsistentem ? Atqui si non exsizlenlem , nullus
τόλμαν έπεγκαλείτω · ει δε όντα, ουκ ατοπίας μόνον me accuset audaciæ . Si jam exsistentem , quid hac
.

και βλασφημίας, αλλά και πάσης ευηθείας υπερβο- oratione non modo absurdius, sed magis exsecran
ήν ο λόγος έχει. Τώ γάρ όντι ου δεί γεννήσεως. dum , aut stultum dici potest ? Quod enim est , cur
gigni oportet ?
ΒΑΣ. Το μεν ούν πολυθρύλλητον σοφισμα το BAS. Fallax hoc argumentum vulgarissimum
πάλαι μεν εξευρεθέν παρ' ετέρων , τελείως δε
5 ab aliis quidem inventum fuit , sed perfecte
νύν εν ταις απορυθριασμέναις και αναισχύντοις nunc in istorum inverecundis et impudentibus
γλώσσαις τούτων εξεργασθεν τούτο εστιν. Ημείς linguis est elaboratum .. Nos aufenn auditores pri
δε πρώτον εκείνο τους ακροατές υπομνήσομεν , mun admonebimus, istum propler multitudinis
ότι ούτός έστιν ο διά την των πολλών άγνοιαν ignorantiam humano more Filii ortum existi.
ανθρωπικώς εξακούων της γεννήσεως του Υιού , mantis ad ejusmodi argumenta devenisse, el a
.

είς ανάγκην εληλυθώς των λόγων τούτων · ούτος corporeis notionibus ad spiritales contemplationes
ο από των σωματικών εννοιών επί την πνευματικής C imperitorum aniniostraduxisse, qui quoniam anima
θεωρίαν τάς άπαιδεύτους ψυχάς επανάγων, ος επειδή lia cum antea non sint, postea generantur, el quæ
τα γεννώμενα ζώα ουκ όντα πρότερον, είτα γεννάται, hodie suni , heri non erant , hanc eamdem rationem
και ο σήμερον γεννηθείς χθες ουχ υπήρχε , ταύτην ad Unigeniti naturam refert. El quoniam , inquit,
και επί της του Μονογενούς υποστάσεως την έννοιαν genitus est , non erat antequam gigneretur. Tam
μεταφέρει. Και επειδή γεγέννηται, φησίν , ουχ υπήρχε magnifice nobis orium Unigeniti theologus iste
προ της γεννήσεως . Ούτω μεγαλοφυώς την γέννη- declarat,, et istiusmodi verbis fratrum morbos curat,,
σιν ημίν του Μονογενούς θεολογεί, και διά τοιούτων digniis, si quisquam alius, in quem proverbium il
λόγων τα αρρωστήματα των αδελφών επανορθούται , lad jactetur : Medice, cura le ipsum 1. Quolnam
άξιος ών είπερ τις ακούσαι της παροιμίας , ότι 'Ια- medicamentum turpi isti mentis morbo adhibebi
τρέ, θεράπευσον σεαυτόν . Τίνα μέντοι και παραμυ. mus, nisi aliad , quod a Spirilu sancto nobis per
θίαν της ατόπου ταύτης των λογισμών νόσου προσ- Joannem exbibitum est hisce verbis : In principio
ενέγκωμεν ; "H τα παρά του Πνεύματος διά του erat Verbum , et Verbum erat apud Deum el Deus
μακαρίου Ιωάννου λαληθέντα ημίν , ότι 'Εν αρχή erat Verbum ? Neque principio quidquam est
ήν ο Λόγος και ο λόγος ήν προς τον Θεόν , και D antiquius. Si quid enim supra se haberet non esset
Θεός ην ο Λόγος . Ούτε αρχής έστι τι επινοήσαι principium . Neque licet illud, eral, cogitatione tran
πρεσβύτερον · ου γάρ αν έτι είη αρχή, είπερ τι εαυ- silire, et quando non erat, intueri. Dum enim cogi
της έχει εξωτέρω ούτε το ήν διαβάντας το λογισμό lamus non eral, tollimus illud , erat . Nam si prin
εις το ότε ουκ ήν δυνατόνυπερκύψαι . 'Αθέτησις γάρ cipium hoc esset ex eorum nuinero quæ cum
έστι του ήν ή του ότε ουκ ήν επίνοια . Ει μεν γάρ ή aliquo conferuntur, ut illud : Principium sapientiæ ,
αρχή των προς έτερον λεγομένων ήν, ώς το αρχή el, principium viæ bonce , et, In principio fecit Deus,
σοφίας , και αρχή οδού αγαθής , και ' Εν αρχή liceret forlasse ortum illius, qui ex lali principio
εποίησεν ο Θεός, ήν αν τυχόν τού εκ τοιαύτης αρ . constaret , cogitatione transcendere . Cum autem
χής ύφεστώτος δι' ενθυμήσεως υπερβήναι την γέννη- absoluta sit hic principii ratio, nec cum alia re
σιν · επειδή δε το στμαινόμενον τουτί της αρχής απο- conſeratur , sed suinmain naturam indicel, nonne
λελυμένον και άσχετον την ανωτάτω φύσιν δηλοί, ridiculus est , qui supra principium hoc aliquid
πώς, ου καταγέλαστος και τα εξωτέρω ταύτης επινοών , cogitat, aut conatur ipsum ratione superare ? Illud
ή επιχειρών αυτήν τοίς λογισμούς υπερβάλλειν ; autem , Erat, extenditur ex æquo cum hujus prin
Luc.IV , 23.
519 EUTHYMII ZIGABENT 520

cipii vi , que nihil habel superius . Νeque enim A Συμπαρεκτείνεται δε και το ήν το ανυπερθέτη της
rationem temporis ostendit, ut eo loco : Erat vir in αρχής ταύτης. Ου γαρ την από χρόνου ύπαρξιν το
regione Ausitide, Et: Eral vir ex Armathem: El : Terra ήν υποφαίνει , ώς το , "Ανθρωπος ήν εν τη χώρα τη
erat invisibilis et incomposita ; sed ipse nobis evange- Αυσίτιδα , και ήν άνθρωπος εξ 'Αρμαθαίμ , και το ,
lista husjusce vocis, eral , significationem alibi Η δε γη ήν αόρατος . 'Αλλ ' αυτο; ημίν ο Ευαγγε
ostendit : Qui est , inquiens, et qui erat , el qui ven- λεστής του τοιούτου οποίον ήν το σημαινόμενον
lurus est, omnipotens ' , sicut enim loc : Quid est, εν ετέρω λόγω έδειξεν ειπών , ο ών, και ο ήν και ο
9

sic etiam illud : Qui erat , æternum et sine tempore
declarat. Qui vero non exsistentem dicit eum , qui
in principio est , neque principii vim fuetur, neque
huic conjunctam essentiam Unigenili . Nihil enim
principio polest antiquius excogitari , a quo Dei Verti
natura sejungi nequit. Quare curiose quantumvis
animo recurre , nunquam cogitatione tua illud erat
transcendere, el extra ipsum esse poleris. Sed iste
vicissim a nobis interrogetur, utrum in principίο Β γενέσθαι τοις λογισμούς ου δυνήση. 'Αντερωτάσθω
erat apud Deum Deus Verbum , an posterius fue-
ril . Si eral , coerce linguam tuam a malo, el a
voce illa exsecranda qua dicis : Non erat. Sin , quod
nefas est dicere, luis ego adversum le verbis ular
aptius, dicamque nihil oralione tua detestabilius
aut stultius fieri posse, qui homo cuim sis, eorum
quie a Spiritu sancto dicta sunt, rationem exigere ,
cumque le discipulum Evangelii profitearis, adver-
sus ipsum velis consurgere : In principio erai Ver-
bum, ει Verbum eral apud Deum et Deus erat Ver- σθαι. Εν αρχή ην ο Λόγος και ο Λόγος ήν προς τον
.
Παντοκράτωρ. Οίον γάρ το ών, τοιούτον και το ή ,
άίδιον όμοίως και άχρονον . Ούχ όντα δε λέγειν τον εν
αρχή όντα, ούτε διασώζοντός έστι την έννοιαν της
αρχής , ούτε συνάπτοντας την ύπαρξιν του Μονογε .
νους. Ανεπινόητον μεν γαρ της αρχής το πρεσβύτε
ρον, αχώριστον δε ταύτης του Θεού Λόγου το είναι ,
ώστε εφ' όσον αν βουληθής ταϊς του νου πολυπραγμο
σύναις αναδραμείν, υπερβήναι το ήν, και έξω τούτου
τοίνυν και παρ' ημών πότερον , εν αρχή ήν προς τον
Θεόν ο Θεός Λόγος , η ύστερον προσεγένετο ; Ει μεν
γάρ ήν, παύσον την γλωσσάν σου από κακού της ότι
ουκ ήν βλασφημίας " ει δε, όπερ ουδέ θέμις ειπείν,
τοίς σοίς οικειότερον προς σε χρήσομαι ρήμασιν, ότι
ου βλασφημίας μόνον, αλλά και παρανοίας υπερβολήν
ο λόγος έχει , ανθρώπους απαιτείν των λόγων του
Πνεύματος τάς ευθύνας, και μαθητήν μεν είναι των
Ευαγγελίων ομολογείν , αυτών δε τούτων κατεξανίστα

bum .. Æternam ipsius essentiam ,orlum perturbatio Θεόν , και θεός ήν ο λόγος.Την εξάϊδίου ύπαρξιν, την
nis experlem ,, naturalem cum Palre conjunctionem ,, απαθή γέννησιν , το συμφυές τη Πατρί , το μεγαλείον
naturæ præstantiam , omnia paucissimis verbis της φύσεως πάντα εν τοις ολίγοις ρήμασι συλλαβών ,
complectitur, et addens illud , erat, ad princ pium και τη προσθήκη του ήν ανάγων εις την αρχήν,
C
reducit, ut impioruin ora, Non eral, dicentium ώσπερ αποφράττει τα στόματα ότι ουκ ήν βλασφη
obstruat, el fallacibus ipsorum argumentis onines μούντων, πόρρωθεν τας των τοιούτων σοφισμάτων
aditus intercludat Deinde per theologiam tanquam εισδύσεις υποτεμνόμενος . Είτα διά της Θεολογίας οιο
expressam Unigenili naturæ picluram oculis jam νει υπογραφήν τινα εναργή της φύσεως του Μονογε .
intelligentium proponit :: Hoc,, inquiens,, erat apud νούς εντυπώσας, ώς ήδη γνωρίζουσιν, υποδείκνυσι τη
Deum . llic rursuin adjiciens, eral , ortum Unige- φωνή : Ούτος ήν εν αρχή προς τον Θεόν . Πάλιν
niti cum Patris alernitate conjungit. Item : Vita , ενταύθα τη προσθήκη του ήν, τη άϊδιότητα του Πα
inquit, erat : et vilu erat lux hominum , et : Eral luz τρός του Μονογενούς συνάπτει την γέννησιν. Και πά
vera " . Allamen quamvis Verbum undique illa vo- λιν : Ζωή ήν, και η ζωή ήν το φωςτων ανθρώπων.
cis, erat, adjunctione communiatur, iste omnia Και • "Ην το φως το αληθινόν. Αλλ' όμως ούτω
•

spiritus testimonia respuit, eumque nobis assidue,
eral , inclamantis ne audiendum quidem existimat ,
sed cum non cssel , inquit, genitus est ; cum
esset , post orlus est. Si in principio non erat , ut
licitis , qua ratione valeat quisquam apertius 0S- Dών ύστερον προσγεγένηται, ού δε εν αρχή ουκ ήν, ώς
Lendere, vos Evangelii vocibus, quibus credimus,
adversari .
Er eodem libro.
Sed si eral, inquit, genitus non est. Respondemus
argo , quod quoniam genitus est , eral , cum ingenilum
essenon habeal, sed exsislal semper , el coexsistat
Patria quo etiam exsistendi habet causam . Quando
igitur ad esse a Patre productus est ? Ex que Pater est ?
Sed ab æterno , inquil , Paler ; ab ælerno igitur et
Filius, per generationem ingenilæ Patris naluræ
conjunclus. Quod autem non nostra sit hæc oratio ,
ipsas sancii Spirilus voceseis ob oculos ponemus. Et
* Αpoc . 1, 4. • Joan. 1 , 1 , 2, 3 ibid . 4, 9.
πανταχόθεν του λόγου ταίς του ήν προσθήκαις ησφα
λισμένου, πάσας παρωσάμενος τάς μαρτυρίας του
non Πνεύματος, και ουδέ ακούειν δοκών ούτως ήμίν πυ
κνώς εκβοώντος το ήν, Ουκ ών , φησίν , εγεννήθη, ουκ
φατε. Τίνα περιφανεστέραν μάχην επιδείξει τις προς
τάς φωνές των Ευαγγελίων αις πε πιστεύκαμεν;
' Εκ του αυτού λόγου.
'Αλλ' ει ήν, φησίν, ου γεγέννηται . 'Αποκρινόμεθα
τοίνυν , ότι επειδή γεγέννηται , ήν ουκ αγέννητον έχων
το είναι , ών δε αει, και συνών το Πατρί , παρ' ου και
την αιτίαν της υπάρξεως έχει. Πότε ούν εις το είναι
παρά του Πατρός προήχθη ; Αφ' ού έστιν ο Πατήρ .
'Αλλ' έξ αϊδίου, φησίν , ο Πατήρ. Εξ αϊδίου τοίνυν και ο
Yίος , γεννητώς τη αγεννησία του Πατρός συναπτόμε .
νος. "Οτι δε ούτος ουχ ημέτερος ο Λόγος , αυτάς τάς του
αγίου Πνεύματος φωνάς αυτοίς παρεξόμεθα . Εκ μεν
521 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ . ΧΙ. 522

ούν του Ευαγγελίου λάβωμεν το , 'Εν αρχή ην ο Λό- A ex Evangelio quidem sumamus illud : In principio
γος : έκ δε του ψαλμού ως εκ προσώπου του Πατρός erat Verbum ' ; hoc vero ex Psalmo velut e per
ειρημένον το , Εκ γαστρος προ εωσφόρου γε sona Patris diclum : Ab ulero ante luciferum genní
γέννηκά σε · και συνθέντες αμφότερα , είπωμεν, ότι le ' ; alque utrisque inter se compositis dicanius :
και ήν και γεγέννηται . Αλλά το μεν , Γεγέννηκα , El erat, et genitus est . Verum vox Genui causam a
την αιτίαν αφ' ής έχει την αρχήν του είναι σημαίνει: qua principium habet essendi, signilical : vos au
το δε , ' Η » , την άχρονος αυτού και προαιώνιον ύπαρ- lem , Eral, indicat ejus exsistentiam tempore ca
ξιν . Ο δε , επαγωνιζόμενος τη εαυτού απάτη , εις1 rentem ac sempiternam . Sed vero pro sua fraude
άτοπον τον λόγον απάγειν oίεται . decerlans Eunomius, orationem ad absurdum addu
cere se putal.
EYN. Ει γάρ, φησί, προ της γεννήσεως ην Eun. Si enim , inquit, ante suam generationem
της εαυτού ο Υιός , αγέννητος ήν. Filius erat, ingenitus eral.
ΒΑΣ . Αλλά το προ της γεννήσεως τούτο , ώ Bas. At illud, anle generationem , o vir vane, aut
μάταιε, ήτοι ανύπαρκτόν εστι παντελώς , και δια- nullo modo subsistit, mentisque nulli subjecio in
νοίας αναπλασμός ουδενί ερειδομένης υποκειμένω : hærentis commenlum est. Sed quid allinel slullis
και τι δεί αντιλέγειν τοις ανοήτους και παραπλήσιον B contradicere ?? hoc enim perinde est atque cum eo
γάρ τούτο, ώσπερ αν ει και το τον λογισμόν εκ φρε- contendere , cui rationis usum phrenesis ademerit.
νίτιδος παρενεχθέντι διε μαχόμεθα • ή εί πρός τι των Aut si ad quidpiam eorum quæ sunt tendit , ad sæ
όντων φέρεται , και προς την των αιώνων έννοιαν culorum quoque notionem deducelur . Verum si sa
ενεχθήσεται . 'Αλλ' είπερ αιώνες πάντες κάτω που cula omnia infra generationem Unigeniti intelligun
της γενέσεως του Μονογενούς νοούνται , αυτού lur, cum illius ipsius sint creaturæ, vanus est qui
εκείνου όντες ποιήματα, μάταιος ο επιζητών της quid substantia Filii antiquius querit . Nihil enin
υποστάσεως του Υιού τα πρεσβύτερα. Ουδέν γάρ alienius quærit, quam si de Patre etiam percontare
αλλoιότερον έρωτα , ή ει και περί του Πατρός επυν- lur , utrum ante suam constitutionein fuerit , an n011 .
θάνετο, πότερον υπήρχε προ της ιδίας συστάσεως , Elenim ut illic hic quæstio stulla est, quærere
ή ουχί. Ως γάρ εκεί ανόητον το ερώτημα , επί του videlicet in eo qui principio carel ac ingenitus est si
ανάρχου και αγεννήτου ζητείν το ανώτερον · ούτω perius quiddam : ita hic quoque de eo qui ab alerno
και ενταύθα , επί του εξ αϊδίου τω Πατρί συνόντος , est cum Patre, nihilque habet medii inter se el gee
και ουδέν έχοντος μέσον εαυτού τε και του γεννήσαν- nitorem , temporales facere de priore questiones;
.

τος, χρονικές ποιείσθαι του προτέρου τις ερωτήσεις, equalis plane dementis est. Νam perinde erit, ac
της ίσης όντως ανοίας. Παραπλήσιον γάρ έρωτάν , si quis interrogel quid futurum sit post obitum ejus
τι έσται μετά την τελευτής του αθανάτου , και επι- qui immortalis est, quæratque quid exstiterit ante
ζητείν τι υπήρχε προ της γεννήσεως του αιδίου . Οι c generationem sempilerni . Hi allein, quia principi
δε , επειδή το άναρχον του Πατρός αΐδιον ονομάζεται, iu Patre privatio æternitas nominatur, privationem
ταυτόν το ανάρχω το αΐδιον αποφαίνουσι, και επειδή principii decernuntidem esse atque eternitatem, et
μη αγέννητος ο Υιός, ουδέ αΐδιον είναι ομολογούσι. quoniam Filius non estingenitus, ne eternum qui
Πλείστον δε διαφέρει κατά την έννοιαν . 'Αγέννητον dem esse profitentur. Sed tamen hæc differunt plu
μεν γάρ λέγεται το μηδε μίαν άρχήν εαυτού, μηδε rimum significatione. Nam ingenilum dicitur, quod
αιτίαν έχον του είναι: αίδιον δε το χρόνου παντός και neque principium sui ipsius, neque causam ut sit
αιώνος κατά το είναι πρεσβύτερον. "Οθεν και ο Υιός, habel : ælernum vero, quod tempore omni el ævo
και ουκ αγέννητος , και αΐδιος . "Ήδη δε και τους secundum esse antiquius est. Unde el Filius ut est
αιώνας άξιουσί τινες της του αιδίου προσηγο non ingenitus, ita æternus est. Jam vero sæcula etiam
ρίας, ως εκ του αεί είναι της κλήσεως ταύτης τετυ æterni appellatione nonnulli dignantur, quasi ex co
χηκότας. Ημείς δε της αυτής λογιζόμεθα παρα- quod semper sint , hoc nominis adepta sini. Nos au
νοίας και τη κτίσει προσμαρτυρείν το αΐδιον, και τονtem et creaturis æternitatis testimonium præbere,
Δεσπότης της κτίσεως της ομολογίας ταύτης αποστε- D el creaturarum Dominum hac confessione privare,
ρείν. ejusdein esse amentiæ arbitramur.
Εκ του αυτού λόγου . Ex eodem libro .
Τον μονογενή Υιον υπουργών προσηγόρευσε , τούτο Unigenitum Filium ministrum appellavil , noc ei
αυτή προστιθείς μέγα , ότι εύθετος προς την διακο- magnum allribuens, quod ad eorum quæ præcipiun
νίαν τών επιτασσομένων εστίν. Ει γάρ ουκ εν τω tur ministerium idoneus est . Si eniin nou in eo
Θεώ είναι τέλειος την δόξαν κέκτηται , αλλ ' εν τω συod Deus perfectus sit , majestatem possilet , sed
υπουργός ακριβής, τι διοίσει των λειτουργικών πνευ . in eo quod sedulus sil minister, jam a ministrato -
μάτων αμέμπτως το έργον της διακονίας επιτελούν- riis spirilibus, qui inculpale ministerii opus perfi
των ; Διά ταύτα τα γεννηθείς το κτισθείς συνήψεν , ciuni, qua in re differel ? His de causis voci genitus
ένα καντεύθεν μηδεμίαν ούσαν Υιού και κτίσματος vocem creatus conjunxii, 111 etiam hinc nullam inter
διαφοράν επιδειξη . "Αξιον δε ακούσει και της παρα : - Filium el creaturam diversitatem esse ostendal. Jam

• Joan . 1 , 1. 31 Psal. Cis , 3 .

PATHOL , GR. CXXX . 17
523 EUTHYMII ZIGABENI 524

vero opera pretium fuerit illius quoque admonitio . Ανέσεως. Ου χρή , φησί , τή του Πατρός και του Υιού
nem audire. Non oportet, inquit, cum Patris'ac Fi-
lii appellationem audimus, ejus generationem huma.
nam intelligere : nec hominum generatione addu-
clos, Deum communionis nominibus aut passionibus
subjicere. Mooer Filium Patrisecunduin substantiam
similem intelligi non oportere. Hoc enim sibi vult
illa participationis négalio, quasi substantia Patris
cum substantia Filii non queal communionein ullam
habere. Eo tendebant graves illæ, quarum nos lor-
bam prætermisimus , nominum distinctiones, ut
propter eos qui in terra patres nominantur, negel
Deum Filii Patrem esse. Ego vero , cum multa sint
quæ Christianismum a gentili errore ac Judaica
ignorantia dirimant , nulluni arbitror in nosiræ sa-
iutis Evangelio inesse potius ac majus dogma, quam
in Patrem el Filiuni lidem . Nam vel ii qui quocun-
que errore scissi sunt, Deum creatorem ac
« ρίficem esse confidentur. Qui vero falso appellat
Palrei, ei Filiuin nuda appellatione predicat, ni-
προσέχοντας προσηγορία , ανθρωπικήν αυτού την
γέννησιν εννοείν , και εκ των εν ανθρώπους γενέσεων
αναγομένους τους της μετουσίας ονόμασι και πάθε
σιν υπάγειν τον Θεόν. Η μεν παραίνεσις μη δείν την
κατ ' ουσίαν του Υιού και Πατρός ομοιότητα εννοείν.
Τούτο γάρ αυτώ βούλεται και της μετουσίας απαγό
ρευσις, ώς άκοινωνήτου της του Πατρός ουσίας περί
την του Μονογενούς υπαρχούσης . Διά τούτο αι
σεμναι εκείναι των ονομάτων διαστολαί , ών τον όχλον
ημείς υπερέβημεν , ίνα το Πατέρα είναι του Υιού τον
Θεόν διά τους επί γής πατέρας ονομαζομένους αφέ
ληται. 'Εγώ δε πολλών όντων, και τον Χριστιανισμόν
από της Ελληνικής πλάνης και της Ιουδαϊκής αγνω
σίας διίστησιν, ουδέν ηγούμαι κυριώτερον δόγμα της
B
εις Πατέρα και Υιόν πίστεως τω Ευαγγελία της σω
τηρίας ημών ενυπάρχον . Επεί το γε κτίστης και δη.
μιουργόν είναι τόν Θεόν και οι καθ' οποιανδήποτε
πλάνην απεσχισμένοι συντίθενται . Ο δε Πατέρα
ψευδώνυμον , και Υιόν μέχρι προσηγορίας ψιλής
>

liilque differre arbitralur, vel Patrem vel creatorem καταγγέλλων , και ουδέν ηγούμενος διαφέρειν ή
profiteri, ei aut Filium aut facluran dicere, ubi a no- Πατέρα ομολογείν, ή κτίστην, και ήτοι Υιον λέγειν,
bis collocabitur, aut qua in secta numerabitur ? Ju- ή ποίημα , που τετάξεται παρ' ημών ; ή της ποια ;
«læorunine an gentium ? Nec enim Christianis se μερίδος αριθμηθήσεται και της Ιουδαίων , ή της Ελ
adjungel, qui pietatis robur et velul religionis no- λήνων ; Ου γαρ δή Xριτσιανοίς εαυτόν εισποιήσει και
stre cliaraclerem inficialur . Non enim in opificem την δύναμιν της ευσεβείας, και τον οιονεί χαρακτήρα
credidimus , et in factural :: sed in Patrem etei Fi .. της λατρείας ημών αρνούμενος. Ου γαρ εις δημιουρ
lium per baptisi gratiam obsignali sumus . Quanm- γόν και ποίημα επιστεύσαμεν, αλλ' εις Πατέρα και
obrem qui has rejicere voces audel, omnem simul Υιόν διά της εν τω βαπτίσματι χάριτος έσφραγίσθημεν .
Evangeliorum vien facit irritam , cum nec Patrem C " Ωστε ο ταύτας αθετών τας φωνάς πάσαν ομού των
generantem , nec Filium genitum prædicel . Sed Ευαγγελίων παραγράφεται την δύναμιν, Πατέρα μη
hæc dico, inquit, ut passionis intelligentiam e γεννήσαντα , και Υιόν μή γεννηθέντα κηρύσσων.
Patris voce enascentem fugiam . Verum oportebat 'Αλλά ταύτα λέγων, φησί , την του πάθους έννοιαν
eum qui pie agere slaluisset, absonum horum ver- την έκ τής του Πατρός φωνής έγινομένην εκκλίνω.
borum sensum , si qui lanen ineral, respuere, non 'Εχρήν δε δή που τον γε ευσεβείν έγνωκότα το
lolam simul vocem reprobare ; neque iudecori απεμφαίνον της εν τοις ρήμασι τούτοις διανοίας ,
εί τι άρα και ενυπήρχε παραιτησάμενον, μή πάσαν
oblentu , quidquid ab ea accedit utilitatis , id simul
rejicere ; sed , humili carnis intelligentia postha- αθρόως την φωνήν άθετείν, μηδε προφάσει του
bita, puram de Deo sententiam tueri , el gene- απρεπούς και το όσον απ' αυτής χρήσιμον συνεκ .
l'alionein sanctitali alque apathiæ Dei conve- βάλλειν , αλλ' από μέν των ταπεινών και σαρκι
wieniem intelligere : adeo ul modum quidem quo κών νοημάτων εν τοις περί Θεού δόγμασι καθα.
Deus genuit, tanquam qui ineffabilis acincompre. ρευειν, γέννησιν δε τη αγιωσύνη του Θεού , και τη
hensibilis sil, prætermillerei, ad substantiæ vero απαθεία πρέπουσαν εννοείν , τον μέν τρόπον, καθ'
similitudinem per generandi appellationem dedu- δν εγέννησεν ο Θεός, ώς άρρητον, και απερινόητον
ceretur . Quanquam perspicium est reputanti , nec p αφιέντα, προς δε την κατ' ουσίαν ομοιότητα εκ της
nomina, Paler et Filius, corporalium affectionum του γεννάν προσηγορίας οδηγούμενον. Καίτοι γε φα
cogitationem proprie ac primario parere non so- νερόν σκοπoυμένω, ότι ου σωματικών παθών κυ
lere, sed cuni per se sula dicuntur, solum babi- ρίως και πρώτως έννοιαν έμποιείν ταυτί πέφυκε τα
cum mutuum indicaré. Pater enim est, qui alleri ονόματα , ο Πατήρ, λέγω, και ο Υιός, αλλά καθ'
exsistendi principium secundum similem sibiipsi εαυτα λεγόμενα την προς άλληλα σχέσιν ενδείκνυ.
paturaui contulit : filius vero, qui ex alio per gene- ται μόνην. Πατήρ μέν γάρ έστιν ο έτέρα του είναι
rationem principium ut sit liabuil . ltaque, cum κατά την ομοίαν αυτώ φύσιν την αρχήν παρασχών,
audimus, hominem patrein esse, lùnc incidit Υιός δε ο εξ ετέρου του γεννητος είναι την αρχήν
nobis affeclus cogitatio : at vero cuin Deum εσχηκώς. "Οταν μεν ούν ακούσωμεν , άνθρωπος πα
Patrem , tum ad impassibilem causam mente της, τότε και την του πάθους έννο:αν προσλαμβά
.
aliollimur. Eunomius autem hanc appellationem de νομεν · όταν δε, ότι ο Θεός Πατήρ, επί την απαθή
subjccta alkectionibus nalura accipere assuetus, αιτίαν τοις λογισμούς ανατρέχομεν. Ο δε επί της
quod rationis ejus captu superat , id ut impossi- εμπαθούς φύσεως τή προσηγορία ταύτη συνετισθεί ;
bile pernegal. No: enim par erat eum , corrupti- το υπέρ την κατάληψιν των εαυτού λογισμών ως
525 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. XI . 526
αδύνατον απαρνείται . Ου γαρ τω πάθει των φθαρ- A biliumn afectionem altendentem, atque sulbstan
των προσέχοντα τη απαθεια του Θεού απιστείς ciam immutabilea ac inalterabilem naluræ Duxa
προσήκον, ουδε τη ρευστη φύσει , και μυρίαις el inuumeris mutationibus obnoxiæ comparantem ,
υποκειμένη μεταβολαίς την άτρεπτoν και αναλλοίω- Deum non credere affectionibus immunem . Nec
τον ουσίαν παρατιθέναι . Μηδε ότι τα θνητά ζώα διά φτoniam mortalia animalia per afectum generant ,
πάθους γεννά , και τον Θεόν έχρήν ούτως οίεσθαι , ila qnoque de Deo sentire oportebal, seu hinc
αλλ' εντεύθεν μάλλον οδηγείσθαι προς την αλήθειαν, magis deduci ad verilaieni, quod quoniam corru •
ότι επειδή τα φθαρτά ούτως, ο άφθαρτος εναντίως. ptibilies mole , is qui incorruptibilis est , modo
Και μήν ουδε εκείνό γε αν είπoιμι , ως κυρίως και contrario general. Neque vero illud dixerit, no
πρώτως επί των ανθρώπων τεταγμένων των ονομά- mina hæc quæ proprio ac primario de homi.
των τούτων, καταχρηστικώς ήμείς επιλέγομεν τω nibus usurpata sunt, de Deo a nobis dici per abia
Θεώ. Ο γάρ τοι Κύριος ημών Ιησούς Χριστός προς usum . Etenim Dominus noster Jesus Christus, ad
την πάντων αρχών και την αληθή των όντων αιτίαν ominium principium et veram rerum causam nos
επανάγων ημάς, Υμείς δε μή καλέσητε , φησί , πα . reducens : Vos autem nolite vocare, inquit, patrem
τέρα υμών επί της γης εις γάρ έστιν ο Πατήρ
.
vestrum in terra ; unus enim est Paler vesler co
υμών ο ουράνιος. Πώς oύν ως σαρκικών παθών Blestis 1.. Quomodo igitur voces has,, tanquana si
προηγουμένως ενδεικτικά , ταύτας ημάς άξιοι τας praecipue carnales affectus significarent , repu
φωνές αποπέμπεσθαι , ας ο Κύριος ημών ως τη diandas censet : quas Dominus noster velul Dei
απαθεία του Θεού πρεπούσας από των ανθρώπων apathiam deceites ab hominibus ad ipsum trans
προς εαυτόν μετατίθησιν ; Ει δε και των κτισμάτων fert ? Quod si et creaturarum nominatur Pater, id
Πατήρ ονομάζεται, ούπω τούτο τω λόγω τω ήμε huic nostre sententiæ nequaquam repuguat. Qui
τέρω μάχεται. Ο γάρ τετοκώς βώλους δρόσου , κατά enim genuit glebas roris secundum verba Job ? ,
τον του Ιώβ λόγον, ουχ ομοίως τάς τε βώλους και non coiiem modo glebas et filium genuit. Aut si
τον Υιόν έτεκνώσατο," Ηεί τούτο λέγειν τολμήσουσιν, hoc dicere audebunt, si utroris etiam substan
ώστε εν ίση τάξει και την ουσίαν της δρόσου Υιον tiam Filium pari ordine nominent, ab omni nos
ονομάζειν, παντός ημάς του προς αυτούς απαλλά adversum ipsos oratione liberabunt, cum blasphe
ξουσι λόγου εις περιφανεστάτην αναισχυντίαν την miam ad manifestissimam impudentiam provese
βλασφημίαν προαγαγόντες. Ουδε γάρ ότε Πατήρ rint. Neque enim cum Pater omnium nostrum di
ημων πάντων λέγεται ο Θεός, κατά τον αυτόν τρό cilur Deus, eodem modo et noster et Unigeniti
πον ημών τε και του Μονογενούς έστι Πατήρ. Ει δέ , C Parer est : si vero quod primogenitus lotius crea
ότι πρωτότοκος πάσης κτίσεως, και πρωτότοκος εν luræ ', el primogenitas in multis fratribus ", Do
πολλοίς αδελφοίς ο Κύριος προσηγόρευται , τούτο αυ minus appellatus esi, id eos ad impietalem crudit ,
τους παιδοτριβεί προς ασέβειαν , διδασκέσθωσαν εκ discant ex Evangelio , quod Dominus eos qui sibi
του Ευαγγελίου, ότι και πατέρα αυτού και άδελ ex virtulis operibus conjuncti sunt, etiam matrem
φους ο Κύριος τους εκ των έργων της αρετής οικειω el fratres suos appellat. Quæ enim est, inquit,
θέντας προσαγορεύει . Τίς γάρ έστι , φησίν, ή μήτηρ maler mea , el qui fratres mei, nisi qui faciunt vo
μου , και τίνες οι αδελφοί μου άλλ' ή οι ποιoύντες luntatem Patris mei qui in cælis est * ? Quare Pater
το θέλημα του Πατρός μου του εν τοις ουρανούς ; poster Deos, neque abusu , neque translatione, sed
“Ωστε Πατήρ ημών ο Θεός ου καταχρηστικώς, ουδε εκ proprie el prinario el vere nominalur : quippe qui
μεταφοράς , αλλά κυρίως και πρώτως και αληθινώς nos per corporeos parentes ex nihilo ad esse pro
ονομάζεται , διά των σωματικών γονέων εις το είναι duxcrit, nobisque sua in nos providentia conjunga
ημάς εκ του μη όντος παραγαγών, και ταις κηδε lur. Quod si nostrum, qui per gratiam adoptione
μονίαις προσοικειούμενος. Ει δε ημών των χάριτι digni efecti sumus , vere vocatum esse Patrum
της υιοθεσίας ήξιωμένων αληθώς κέκληται Πατήρ D Deum dicimus, quæ ratio prohibebit ne ipse ejus,
ο Θεός, τις αφαιρέσεται λόγος , του κατά φύσιν Yίου qui valura Filius est, el es substantia ipsius pro
και εκ της ουσίας αυτού πριελθόντος , το μή ούχι venit, Paler jure ac merito vocelur ?
πρεπόντως αυτον Πατέρα προσαγορεύεσθαι :
'Εκ του αυτού λόγου . Ex evdem libro .
EYN . Πότερον άλλο τι σημαίνει , φησί, το φώς επ' Eun . Utrum aliud quid significat, inquit, lux in
αγεννήτου παρά το γεννητον, και ταυτόν εκάτερον ; ingenilo praeter gentum , an idem utrumque ? Νam,
Ει μεν γάρ έτερόν τι και έτερον , εύδηλον , ότι si aliud atque aliud , palam est etiam compositum
και σύνθετον το εξ ετέρου και ετέρου συγκείμενον id esse Σ, quod ex alio atque alio constal. Quod au
το δε σύνθετον ουκ αγέννητον · ει δε ταυτόν, όσον lem compositum est , ingeniium non est . Si vero
παράλλακται το γεννητών προς το αγέννητον, τοσού- idem , quantum discrsum cst genitum ab ingenilo ,
τον ανάγκη παρηλλάχθαι το φώς προς το φώς, και tantui necesse est lucem a luce diversam csse, el
την ζωήν προς την ζωήν, και την δύναμιν προς την vitam a vita , et potentiam a potentia.
δύναμιν.
1 Μatth . ΧΧιι , 9. · Job XXXVIII , 28 . 3 Coloss , 1 , 15. • Rom. Vυ , 29 . 5 Mall! . ΧΙΙ , 48, 30.
 527 EUTILYMIT ZIGABENI
Bas. Videte et intelligite horrendam iinpieratem . A
Quantum , inquit , ingenitum a genito differt, lan-
tum differel lux a luce, el vila a vita , et potentia
a potentia . Interrogemus igitur ipsum , Quanto in-
1 ζωή προς την ζωήν, και η δύναμις προς την δύνα
tervallo ingenituin a genilo sejunctum est ? utrum
parvo aliquo, et tali , ut queant tandem aliquando
' in idem inter se convenire ? an hoc omnino impos
sibile, et magis, quam eumdem mortuum esse simul
et vivere , quam sanuin simul esse et ægrotare ,
quam vigilare simul ei dormire ? Talia namque sunt
quæcunque sibi invicem summa oppositione adver-
santur, adeo ut præsente altero alterum abesse ne .
cesse sil : quæ ila comparata sunt, ut omnino ncc
simul esse, nec inter se conciliari possint.
Jiaque cum ad hunc molum genito ingeri-
un opponatur , qui ΡatremIuceim nominat , lucem Bνητόν τώ αγεννήτη της αντιθέσεως ούσης, και τον Πα
ilidem Filium , quique hanc lucem ab illa luce lan-
ingenito
lum distare dicit, quantum genitum ab ingeniio
distal , ille quanquam humaniorem se verbo simu-
> όσον το γεννητών από του αγεννήτου διώρισται, ουχί
lal , luceni scilicei Filium quoque nominans, nonne
sallem vi verboruin sententiam in contrarium aperte
abducit ? Considerate enim quid opponatur ingenito,
aliudne ingenitum , an genitum ? Genitum utique.
Quid vero opponilur luci ? luxne alia , an tenebræ ?
Tenebre profecto . Itaque , si quantum diferi geni-
cum ab ingenilo, tantum necesse est lucem a luce
dilerre, cui ex omnibus impietas comperla non esi ,
quod in appellatione lucis intersereus quod luci
oppositum est , Unigeniti substantiam naturæ lucis
contrariam esse submonet ? Aut ostendal nobis
lucem que luci opponatur, quæque eum oppositio
nis modum babeal, qui geniw cum ingenilo inter-
cedit. Quod si hæc nec est , nec ipse unquam exco-
gitare poterit; ne ignoretur ars, qua blasplie-
miam alte adornai . Nam , quoniam putat ingenium
Benito ex adverso opponi , eamdem luci cum luce
oppositionem adaplal : ut Patris substantiam osten-
dai substantiæ Unigerili per omnia contrariam esse
atque adversam.. Ρropterea nova nec
hæc est dogmaluns
sanctio , qua dicit : Quantum diversum est genitum
ab ingenito ,, tantum necesse est lucem aluce diver-
Sani esse. Αι ingenitum cum genito habet quandam ,
positione verborum , non natura rerum , oppositio-
niem , quod tamen bi affirmant :: lucis autem cum luce
nec secundum prolationem nec secundurointelligen- D νητα προς το γεννητον εστί τις, κατά την θέσιν των
liam contrarietas ulla excogitari potest. Sed videlur
fucatis cavillationibus se ipsum decipere. Putat enim ,
quæ ex contrariis sequuntur, eamdem inter se pu-
guam babere, quam liabent el principalia contraria ,
et cum contrarium inest alteri contrariorum , ex
aliero etjam contrarium necessario secullrum . li ,
si ex visu lux scquitur, ex cæcilale tenebræ : si ex
vila sensus, ex morie privatio sensuum . Hæc au-
lem observatio quam debilis sil , quamque evanida,
cuibel vel paululum allendenti perspicuum est.
Nec enim quoniam ex vigiliis viia sequitur , ne-
cessario cx somno mors sequitur. Sed nec con-
irisio modo se habet genitum cum ingenilo . El-
528
ΒΑΣ . “Οράτε και συνίετε το της ασεβείας φρι
κτόν. "Οσον, φησί , το αγέννητον του γεννητου διενή
νοχε, τοσούτον διοίσει το φως προς το φως, και η
μιν. Ερωτήσωμεν τοίνυν αυτόν: Το δε αγέννητον
του γεννητου πόσω μέτρω διώρισται και άρα μικρώ τινι,
και τοσούτω , ώστε δύνασθαι πότε και εις ταυτόν
αλλήλοις συμβήναι; ή τούτο παντελώς αμήχανον , και
πλέον αδυνατώτερον του τον αυτόν ζήν εν τω αυτό
και τεθνάναι , και υγιαίνειν κατά ταυτόν και νοσείν,
και εγρηγορέναι ομού και καθεύδειν ; Τοιαύτα γάρ
όσα κατά την άκραν αντίθεσιν αλλήλοις αντικαθίστη
κεν, ώστε παρόντος του ετέρου αναγκαίως απείναι
θάτερον , ά και ασυνύπαρκτα παντελώς και ασύμ
βατα είναι πέφυκε.
Κατά δή ούν τούτον τον τρόπον προς το γεν
τέρα φώς ονομάζων, φώς δε και τον Υιόν, τοσούτον
δε τούτο το φώς εκείνου του φωτός διωρίσθαι λέγων,
δηλός έστι , κάν τα βήματα προσποιήται φιλανθρω
πεύεσθαι , φώς ονομάζων δήθεν και τον Υιόν, αλλά
τη γε δυνάμει των λεγομένων προς το εναντίον
άπάγων την έννοιαν ; Σκοπείτε γάρ τι αντίκειται το
αγεννήτω, άλλο αγέννητον , ή το γεννητόν; Το γε
νητόν δηλονότι. Τι δε αντίκειται το φωτί; φώς έτε
ρον, ή το σκότος ; Το σκότος πάντως . Εί τοίνυν όσον
παρήλλακται το γεννητών προς το αγέννητον , τοσού
τον ανάγκη παρελλάχθαι το φως προς το φώς, τίνι
των απάντων άδηλος ή ασέβεια, ότι, εν προσηγορία
φωτός το αντικείμενον τώ φωτί παρεισάγων , έναν
C
τίαν είναι τη του φωτός φύσει την ουσίαν του Μονο
γενούς υποβάλλει ; " Η δεικνύτω ημίν φώς αντικείμε
νον τώ φωτί, κακείνο το μέτρον της αντιθέσεως
έχον, και τα γεννητα προς το αγέννητον έστιν . Ει δε
τούτο ούτε έστιν , ούτ' αν αυτός επινοήσειε , μη
αγνοείσθω η τέχνη μεθ' ής βαθέως κατασκευάζει το
βλάσφημον. Επειδή γαρ οίεται το αγεννήτη το γεν
νητον κατ' εναντίωσιν αντικείσθαι, την αυτήν τη
φωτί προς το φώς αντίθεσιν εφαρμόζει, ίνα διά πάν
των τήν του Πατρός ουσίαν αντίπαλον και πολεμίαν
τη του Μονογενούς επιδειξη . Διά ταύτα ή καινή
αύτη τών δογμάτων νομοθεσία : "Όσον παράλλακται
το γεννητών του αγεννήτου, τοσούτον ανάγκη παρηλ .
λάχθαι το φώς προς το φώς. Καίτοι τω μεν αγεν
ρημάτων, εί και μή κατά την φύσιν των πραγμάτων,
αντίθεσις, όπερ ούτοι κατασκευάζουσι φωτί δε προς
.
το φώς ούτε κατά την προφοράν ούτε κατά την έν
νοιαν επινοήσαι τινα δυνατόν εναντίωσιν . Αλλά γάρ
έoικε σοφίσμασιν απατηλοίς εαυτόν παρακρού
εσθαι . Ούεται γάρ, ότι τα τοις εναντίοις επόμενα
την αυτήν έχει προς άλληλα μάχην, ήνπερ αν έχει
και τα ηγούμενα και όταν το έτέρω των εναντίων
το εναντίον υπάρχη , και το έτέρω πάντως το έναν
τίον ακολουθήσει . Οίον , εί τη οράσει το φως έπεται,
τη τυφλότητι το σκότος : εί το ζήν το αισθάνεσθαι ,
το τεθνηκέναι το αναισθητεί . Τούτο δε ώς ασθε
νές και διαπίπτουν το παρατήρημα , παντί γνώριμον
529 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ . ΧΙ . 530

τω και μικρών επιστήσαντι. Ου γαρ επειδή τα εγρη- A enim si contraria sunt , jam nmutuo se destrient
γορέναι το ζήν έπεται, το καθεύδειν ακολουθεί πάν- (quod
( in caput blasphemantium vertatur),, ino
τως το τεθνάναι . Αλλ' ούτε εναντίως έχει το γεννη- neque natura adversa sunt , neque quæ consequun
τον προς το αγέννητον. Ει γάρ εναντία και φθαρτικά, ιur, eamdem necessario habebunt distantiam, quam
αλλήλων , όπερ εις κεφαλήν τοις βλασφημούσι τρέ- el principalia demonstrabantur habere.
ποιτο , αλλ ' ούτε τη φύσει πολέμια , ούτε μην τα επόμενα τούτοις την αυτήν αναγκαίως έξει διάστασιν, ην
εδείκνυτο έχεις και τα ηγούμενα .
" Η τοίνυν απάλειψόν σου το ρήματα , ή μη Aut igitur tua ipsius veroa expunge, aut
αρνού την ασέβειαν. Σή γάρ έστιν η βλασφημία του noli impietatem negare. Est enim blasphemia lua ,
ειπόντος :" Οσον παράλλακται του γεννητου το αγέν- φui dixisti : Quantum diferi genitum ab ingenito ,
μητον, τοσούτον ανάγκη παρηλλάχθαι το φως προς tantum necesse est lucem a luce differre. Quare
το φώς. Ουκούν ώς ουδέποτε μεθέξει της αγεννη- quemadmodum qui genitus est , nunquam ingene
σίας ο γεννητός , ούτως ουδέποτε αυτό του φωτός rationis erit particeps :: sic eum Iucis participern
μεταδώσεις. Και έσται, κατά σε , η ουσία του nunquam facies. Atque Unigeniti substantia ex tua
Μονογενούς ίσον απέχουσα του γε αγέννητος είναι , sententia æque aberit ab eo ul ingeoita sit , alque
και του φως νοείσθαι και ονομάζεσθαι.. Αλλά Ιωάν- Bκαι abest ab eo ul
ut lux esse intelligatur,, et nominetur .
νης μέν τη μεγαλοφωνία του Πνεύματος εμβοά σου Al Joannes magna Spiritus voce inclamat tibi , di
λέγων · " Ην το φως το αληθινόν · σοι δε ουκ έστιν
•

cens : Erat lux vera 1. Tibi tamen aures non sunt

ώτα του ακούειν, ουδέ καρδία του συνιέναι » αλλά ad audiendum , neque cor ad intelligendum . Imo luis
προς την αντίπαλον φύσιν , και ασυνύπαρκτον το cavillationibus Unigenili substantiam ad contra
φωτί την ουσίαν του Μονογενούς, τοίς σοφίσμασιν riam naturam 9, et quæ cum luce esse non possit ,
απελαύνεις . Ου γαρ δή εκείνο ισχυρών έρείς, detrudis. Nec enim profecto validum illud dices ,
ότι και επί του Μονογενούς την προσηγορίας του quod ab Unigenilo appellationem lucis non stule
φωτός ουκ αφείλου. Ου γαρ εν ψόφο αέρος , αλλ' εν ris. Non enim in sono aeris , sed in vi rerum signi
τη δυνάμει των σημαινομένων το ευσεβές. Ο δε ουκ ficatarum pietas est. Hic vero non in his quievit ,
επί τούτων έστη , αλλά και την ζωήν και την sed simul et vilam el polentiam inter se eadem
δύναμιν τώ αυτό μέτρο της εις εναντίον απο- distantiæ inensura contrarias inducit , cum ait :
στάσεως συνεπάγει , ειπών : " Όσον παρήλλακται το Quantum differt genitum ab ingenilo , tanlum ne
γεννητών προς το αγέννητον , τοσούτον ανάγκη παρ- cesse est lucem a luce differre, el vitam a vita , et
ηλλάχθαι το φώς προς το φως, και την ζωήν προς potentiam a potentia . Ergo Unigenilus secun
την ζωήν, και την δύναμιν προς την δύναμιν. Ουκούν c dum le nec vita est, nec potentia. Αι spernis Domi
ούτε ζωή , κατά σε, ούτε δύναμις ο Μονογενής. Αλλά num ipsiun, qui dicit : Ego sum vila ' ; spernis ili
παραγράφη μεν αυτόν τον Κύριον λέγοντα : Εγώ dem Ρaulum , qui dixit : Christus Dei potentia 1.
είμι η ζωή : παραγράφη δε Παύλον τον είπόντα : Nam quæcunque in superioribus demonstrata sunt,
Χριστός Θεού δύναμις. "A γάρ εν τοίς κατόπιν εδεί- ea his quoque nunc accommodabuntur. Nam neque
κουτο, ταύτα και τοις νύν εφαρμόσει. Ούτε γάρ ζωήν viin , neque potentiam vitae ac potentiae oppoi
ούτε δύναμιν τη ζωή και τη δυνάμει αντικείσθαι φαίη Tuisquam dixerit : sed mortem et impotentiam
τις άν · αλλά θάνατον και αδυναμίαν την τελευτά- oppositionem integerrimam explere. Quibus hic
την αντίθεσιν εκπληρούν. "Απερ ούτος, εν παν . iste , per verborum versutiam dolum occullans, alle
Γυργία δόλον τον λόγων αποκρυψάμενος , βα- ac lecte horrendam impietatem concinnal, atque
έως και περικεκαλυμμένως το φρικτών της ασεβείας eluquentiæ artibus Unigeniti naluram ad contra
«ατασκευάζει , και τοις των λόγων τεχνάσμασι προς rfum paternæ naluræ avocans, solam noninum
και εναντίον τω Πατρί τήν φύσιν του Μονογενούς commendationem relinquit. Quid igitur nos ? quo
αποστήσας, μόνην καταλείπει την ευφημίαν των ονο- modo el ingenitum Patrem el genitum Filium con
μάτων . Τί ούν ήμείς ; πως, και αγέννητον τον Πα- fiientes , secundum ipsum esse contrarietalem effu
τέρα και γεννητόν τον Υιόν ομολογούντες, την κατ' D gerinus ? quid dicturi sumus ? Quod ut boni Patris
αυτό το είναι διαφύγουμεν εναντίωσιν ; τι λέγον- bonus Filius, ila ex ingenita luce lux ælerna effulsit,
τες ; " Οτι αγαθού μεν Πατρός αγαθός ο Υιός : φωτός exque vera vila vivificans fons prodiil, el ex ipsa
δε του αγεννήτου φώς εξέλαμψε το αΐδιον , και εκ per se potentia Dei polentia emersil : tenebræ vero,
της όντως ζωής ή ζωοποιός προήλθε πηγή , και εκ της mors el imbecillitas una cum hujus mundi principe
αυτοδυνάμεως ή του Θεού δύναμις εξεφάνη : tenebrarumque principibus, et spiritualibus pravi
σκότος δε , και θάνατος , και ασθένεια το αρχοντι του latis ministris el omui poleslale divinæ naluræ ini
κόσμου τούτου , και τους κοσμοκράτορσι του σκότους, mica collocalæ sunt: quanquam ne quidem secundumi
και τους πνευματικούς της πονηρίας, και πάση τη ipsam substantiam sortili sunt contrarielalem ad
έχθρα της θείας φύσεως δυνάμει συντέτακται , ουδε bonum ullam ( sic coin reprehensio ad Creatorem
τούτοις κατ' αυτήν την ουσίαν προς το αγαθόν λα redirel ) , sed sua ipsorum voluntate per boni pri
χουσι την εναντίωσιν (ούτω γαρ αν η μέμψις επί τον valionem in vilium inciderunt. Neque enim in
Joan . 1, 9. 1 Joan, λιν , 6. 31 Cor . 1 , 2 !.
531 EUTIIYMII ZIGABENI 532
essentia contrarium esse potest . Quid si quis , Α Δημιουργόν επονίοι) , αλλ' εκ της οικείας πρααιρέ
ut veruin est. genituin el ingenilum sic acce- σεως εν τη του καλού στερήσει προς την κακίαν
perit , ut in essentia proprietales esse intelligat, απορρυείσιν αμήχανον υπάρχειν εν ουσία της έναν
quibus. tanquam nolis mens ad veram ac mi- τίωσ!ν. Ει δ', όπερ έστιν αληθές, γνωριστικές ιδιότη
nime confusam Palris a Filio distinctionem cognos- τας επιθεωρουμένης τη ουσία δέχoιτό τις είναι το
cendam perducatur, is et impielalis periculum γεννητών και το αγέννητον προς την τρανήν και
evitabi , et rationis ordinem tuebitur. Proprietates ασύγχυτον Πατρός και Υιού χειραγωγούσας έννοιαν,
enim sunt quædam veluti nolæ alque formæ , quæ τον τε της ασεβείας διαφεύξεται κίνδυνον, και το εν
quod commune est, ila distinguunt, ut essenliæ na- τοις λογισμούς ακόλουθον διασώσει . Αί γάρ τοι ιδιό
luram non dirimanı, Commune Divinitas est. Pro- τητες ως χαρακτήρες τινες , και μορφα επιθεωρού
prietates sunt illæ, quibus Pater hic, illc Filius di- μεκαι την ουσία, διαιρούσι μεν το κοινόν τοίς ιδιάζουσι
citur. Ex horum complexu, nempe ex eo quod com- χαρακτήρσι, το δε ομοφυές της ουσίας ου διακόπτου
mune el ex eo quod proprium est, cognitio veri- σιν , οίον κοινόν μεν θεότης , ιδιώματα δε πατρότης
Talis in nobis innascilur, ut cum lucem ingenitam και υιότης. Εκ δε της εκατέρου συμπλοκής του τε
audiinus, Patrem ; cum lucem genilam , Filium κοινού και του ιδίου η κατάληψις ημίν της αληθείας
B
intelligamus.. Quatenus lux et lux,, nihil in se con- Βεγγίνεται, ώστε αγέννητον μεν φως ακούσαντες τον
trariuin admillunt ; quatenus autem genitus el in- Πατέρα νοείν , γεννητών δε φώς την Yίου λαμβάνειν
genitus, accipiunt distinctionem. Hæc est enim na- έννοιαν καθο μεν φώς, και φώς ουδεμιάς αυτής
lura proprielalum , ut in eadem essentia diversita- έναντιότητος υπαρχούσης, καθο δε γεννητών, και
Lem uslendant, el sæpe cum ipse inter se distincle αγέννητον επιθεωρουμένης της αντιθέσεως . Αυτή γάρ
sint, alque in contrariuin lendant, essentiae tamen των ιδιωμάτων ή φύσις · εν τή της ουσίας ταυτότητα
non distrahant upitalei . δεικνύει την ετερότητα , και αυτά μεν προς άλληλα
αντιδιαιρούμενα πολλάκις τά ιδιώματα προς το εναντίον διίσταται, την γε μην ενότητα της ουσίας
ου διασπά.
Ex eodem libro . Εκ του αυτού λόγου .
Eun . Si quis enim , inquit, rem ex creaturis con- EYN. Είτε γάρ, φησίν , εκ των δημιουργημάτων
siderans , one harum ad substantias perducatur, σκοπούμενός τις, εκ τούτων επί της ουσίας ανάγοιτο
propierea quod ingeviti crealuram Filium inveniat, του μεν αγεννήτου τον Υιόν εύρίσκων ποίημα , του δε
Unigeniti vero, Paracletum , item propterea quod ex Μονογενούς τον Παράκλητον , και της του Μονογενούς
Unigeniti præstantia , operationis confirmel diver- υπεροχής τήν της ενεργείας διαφοράν πιστού
sittenι , ejus etiam diversitatis que secundum sub- C μενος, αναμφισβήτητον λαμβάνει και της κατ ' ουσίαν
slantiam est, argumentum certissimum accipil. παραλλαγής την απόδειξιν.
Bas. Primum igitur quomodo substantiæ ex crea- ΒΑΣ . Πρώτον μεν ούν πώς δυνατόν εκ των δη
Iuris xstimari possint, ego quidem non video . Enim μιουργημάτων τάς ουσίας αναλογίζεσθαι , εγώ μεν
vero potentiam , sapientiamque el arlem , non sub- ουχ ορώ . Δυνάμεως γαρ, και σοφίας, και τέχνης,
siantiam ipsam indicant crealuræ . Ino ne ipsam ουχί δε της ουσίας αυτής ενδεικτικά εστι ποιήματα.
quidem opificis potentiam lolam necessario decla- Και ουδε αυτήν πάσαν του δημιουργού την δύναμιν
ranl ; cum nonnunquam fieri possit , ut artifex non αναγκαίως παρίστησιν, εκδεχομένου ποτέ τον τεχνί
omnes vires suas in agendo exseral, sed sæpe re- την μη πάσαν εαυτού την ισχύν εναποθέσθαι ταις
missiorem conatum in operibus ariis adhibeat. Quod ενεργείαις, αλλ ' ύφειμένοις πολλάκις επί των έργων της
si lolam etiam potentiam Transmoveril in opus , ila τέχνης τους τόνους χρήσασθαι. Ει δε και όλην την
demum ſulurumi csi , ut ejus vires operibus melia- δύναμιν επί το έργον ανακινήσεις, και ούτως αν
mur, non autem fiel lil substantiam , quæ tandem υπάρχοι την ισχύν αυτού διά των έργων αναμετρεί
ea sit, intelligamus. Quod si , quoniam divina na σθαι, ουχί δε την ουσίαν, ήτις ποτέ εστι , καταλαμ
lura simplex est aigle incomposila , substantiam βάνεσθαι . Ει δε διά το απλούν και ασύνθετον της
existimet una cum potestate concurrere, ci , propler θείας φύσεως τη μεν δυνάμει σύνδρομον τίθεται την
innalam Deo Doritatem, dical 10t.in Patris poten- D ουσίαν, και διά την προσούσαν αγαθότητα τω Θεώ
tiam ad generationem Filii coinmolan !, atque ile- όλην μεν κεκινήσθαι λέγοι την του Πατρός δύναμιν
rum lotain Unigenili ad substantiam Spiritus san εις την γέννησιν του Υιού , ύλην δε πάλιν την του
cti, adeo ut ex Spiritu quidem potentia Uuigeniti Μονογενούς εις την υπόστασιν του αγίου Πνεύματος ,
conspiciatur , simulque etiam substantia : rursus ώστε εκ μέν του Πνεύματος της του Μονογενούς δύ
vero ex Unigenito, l'atris intelligatur el potentia et να μεν θεωρείσθαι , ομού δε και την ουσίαν, εκ δε του
substantia , adverlile quid binc colligatur. Nam e Μονογενούς πάλιν την του Πατρός δύναμίν τε και
quibus conatus est substantiæ dissimilitudinem os- ουσίαν καταλαμβάνεσθαι · σκοπείτε το συναγόμενον .
tendere, ex jis comperitur similitudinem astruere . "Εξ ών γάρ επεχείρησε το ανόμοιον συστήσαι της
Etenim si poreslas wihil cum substantia habet com- ουσίας, εκ τούτων εφάνη κατασκευάζων την ομοιότη
mune , quomodo ex opiliciis quæ effectis sunt po- τα . Ει μεν γάρ ουδέν έχει κοινόν η δύναμης προς την
ire:alis, ail comprehensionem ipsius deducius est ? ουσίαν, πώς εκ των δημιουργημάτων , άπερ δυνά
contra , si idem si substantia et potestas : quod μεώς έστιν αποτελέσματα , προς την κατάληψιν αυτής
533 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XI .

potestatem designal, id profecto substantiam etiam Α ωδηγήθη ; ει δε ταυτόν ουσία τέ εστι και δύναμις,
designabit. Proinde opilicia non ad substantie dis- το την δύναμιν χαρακτηρίζον χαρακτηρίσει πάντως,
similitudinem , ut lu dicis, sed ad perſeclam simi- και την ουσίαν. "Ωστε τα δημιουργήματα , ως συ
litudinem ducunt. Rursus cerle el hic conalus no- φής, ου προς το ανόμοιον της ουσίας , αλλά προς την
stram magis quam ipsius sententiam stabilit. Αut ακρίβειαν της ομοιότητος φέρει. Πάλιν μέντοι και
enim non babel unde ea quæ dixit demonstre! : aul, τούτο το εγχείρημα τον ημέτερον μάλλον ή τον αυτού
si e rebus humanis exempla mulualur, inveniet non λόγον συνίστησιν. "Η γάρ ουδαμόθεν έχει παρασχέ
ex artiGcis operibus intelligi a nobis ejus essen- σθαι των ειρημένων τάς αποδείξεις , ή είπερ εκ των
tiam, sed ex genito genitoris naturam cognosci . Nec ανθρωπίνων τας εικόνας λαμβάνου, ευρήσει ουκ εκ
enim fieri potest, ul ejus qui domum construxit es- των έργων του τεχνίτου εν περινοία της ουσίας αυ
sentia comprehendalur ex domo : al difficile non του γινομένους ημάς , αλλ' εκ του γεννηθέντος την
est es genitura genitoris naturam intelligere. Quare του γεγεννηκότος φύσιν επιγινώσκοντας. Ου γαρ εκ
si Unigenitus creatura est , Patris nobis essentiam της οικίας την ουσίαν του οικοδόμου καταλαβεϊν
non exhibel : si vero Patrem nobis nolum per se- δυνατόν · εκ μέντοι του γεννήματος νοήσαι ράδιον
ipsum facit, non creatura est, sed Filius verus, του γεγεννηκότος την φύσιν. " Ώστε ει μεν δημιούρ
Deique imago, et substantie character . Atque haec B γημα ο Μονογενής , ου παρίστησιν ημίν του Πατρός
quidem sunt hujusmodi. την ουσίαν· ει δε γνωρίζει ημϊν δι' εαυτού τον Πα
τέρα , ουχί δημιούργημα , αλλά Yίδος αληθής, και εικών του Θεού, και υποστάσεως χαρακτήρ .
Και ταύτα μεν τοιαύτα .
Ejusdem ex eodem quarto libro. Του αυτού εκ τούδ λόγου .
Si unigenitum constituis non ex eo quod genitus Ει μη γεννήσεως το μονογενές , αλλά διά το
est , sed ex eo quod nihil ei comparatur , et Pater, ασύγκριτον, μονογενής και ο Πατήρ. Ασύγκρι
cui nihil comparari potest , erit unigenitus. τος γάρ .
Er eodem libro . Εκ του αυτού λόγου .
Si Filius non simpliciter est Unigenilus , sed Fi- Ει ο Υιός ουχ απλώς Μονογενής έστιν , αλλ' Υιός
lius urligenitus ,, et a Palre unigenitus ,, est uuigeni- μονογενής, και παρά Πατρός μονογενής , Υιός μονο
llis Filius, non autem res creala unigenila. γενής έστι , και ου κτίσμα μονογενές .
Ex eodem libro . 'Εκ του αυτού λόγου .
Si communione concessuque Patris, non autem Εί κατά μετάδοσιν και συγχώρησιν. του Πατρός , και
Dalura Filius est procrealor, nihil est ab ipso na- ου κατά φύσιν δημιουργός ο Υιός , ουδέν αν είη υπ'
>

lura procrealum . Quorum enim natura procreator
ille non est , quomodo ea sint nalura procreala ?
Ex eodem libro.
Si Deus agit ratione singulari, ratione item gi-
ghii singulari; Deus enim nulla in re cum ullo com-
parari polesi .
Ex eodem libro .
Quod fit, non ex natura facientis est . Quod au-
lem gignitur, est ex gignentis essentia . Non igitur
idem est facere, el gignere.
Ex eodem libro .
Quod in forma Dei esl, est in essentia Dei. Non
enim aliud est Dei forma, aliud ejus essentia . Alio-
quin essel compositus. Quamobrem qui forına
qualis est , et essentia est æqualis.
Et eodem libro .
D
Si Pater avle Filium erat, alterius omnino eral
Filij Pater. Nam sine Filio Pater non potuisset dici. Πατήρ ήν χωρίς γάρ Υιού Πατήρ ουκ αν λεχθείη .
Ex eodem libro .
Si is qui Filium per essentiam novit, Patrem no-
vil : Și me enim, inquit, cognovisselis , el Patrem
meum utique cognovisselis ', ejusdem prorsus es-
αυτού δημιουργηθέν κατά φύσιν · ών γάρ ο δη
μιουργός ου κατά φύσιν, πώς τα δημιουργηθέντα
C κατά φύσιν ;
Εκ του αυτού λόγου .
Εί ενεργεί ο Θεός, ώς ουδείς έτερος , και γεννών,
ως ουχ έτερος γεννήσει . Ασύγκριτος γάρ προς πάντα
κατά πάντα ο Θεός.
'Εκ του αυτού λόγου .
Το ποιούμενον ουκ εκ της ουσίας του ποιoύντος ,
το δε γεννώμενον εκ της αυτής ουσίας του γεννώντος .
Ου ταυτόν άρα το ποιείν και το γεννάν.
'Εκ του αυτού λόγου .
Το έν μορφή Θεού εν ουσία Θεού εστιν . Ου γαρ
άλλο μορφή, και άλλο ουσία Θεού , ίνα μή σύνθετος .
“Ο κατά μορφήν ούν ίσος και κατ' ουσίαν έστιν
ίσος .
'Εκ του αυτού λόγου .
Ει ο Πατήρ προ του Υιού ήν, ετέρου τινός πάντως
'Εκ του αυτού λόγου . !
Εί και τον Υιόν γνούς κατ' ουσίαν, έγνω και τον
Πατέρα: Eί εμέ γάρ, φησίν , ήδειτε , και τον Πατέρα
μου ήδειτε άν • ομοούσιο ; πάντως το Πατρι
O

senlie cum Patre Filius est . Nam ex dissimili es- ο Υιός . Ουδέν γάρ εξ ανομοίου ουσίας γνωρίζεσαι
sentia non posset agnosci . δύναται .
Ex eodem libro . "Εκ του αυτού λόγου .
Si is, qui credit Christum esse Filium Dei , vilain Εί το πιστεύειν τον Χριστόν Yέον είναι Θεού , ζωή ,
• Jol. XIV , 7 .
535 EUTIIYMII ZIGABENI
elernam habet, necesse est ut qui non credit , mor- Λ αιώνιον έχει, το άπιστείν εξ ανάγκης θάνατον .
tem habeat alern an) .
Ex eodem libro .
Quorum actiones eædem sunt, eorum una essen-
lia . Actio autem Patris ct Filii una est , ut ex illis
verbis intelligirur : Faciamus hominem 1' ; et ex
ilis : Quα Paler facil , eadem et Filius similiter facit 8.
Una igi'ur est essentia Patris et Filii .
Ex eodem libro.
Si Patris Filiique cognitio vita æterna est, ne-
cesse est ul sint ejusdem essentiæ. Quæ enim es-
sentia diversa sunt, nec eadem cognitione compre-
henduntur, nec vitam possunt elargiri .
Ex eodem libro .
B
Si isti, qui Filium crealam dicunt, aliquam ex
rebus, quæ creatæ sunt , esse negant, cur nobis eum
genitum esse dicentibus, similem aliorum, qui ge-
nili suni, esse cogitant ?
Ex eodem libro .
Si Dews non general, ne fluxum sustineat, ne-
que creal , ne subeat laborem . Ai si nulla perlurba-
vione creat, multo magis gignit sine perturbatione .
Ex eodem libro .
Si omnis lucis splendor ab ipsa gignitur luce,
nullo lamen cerlo spalio , sed sine tempore, el
perpetuo simul cum ipsa est : non enim sine splen-
dore lux est : et Filius, qui splendor est, nullo 'cerlo
signitur spatio, sed ab omni æternitate splendor
est Di et Patris, qui estlux. David eniin In luce, c Δαβίδ φησιν , 'Εν τω φωτί σου οψόμεθα φως και
inquit, lua videbimus lucem ' ; el Daniel : El lux,
inquit, cum ipso est .
Ex eodem libro ,
Si Deus non gigoil, it lil vel quia nequit vel quia
Hon vult. Si nequit, præterquain quod imbecillus
el, nature gignenti perfectæque cedin. Şin polesi,
sed non vult, quod natura habei, cohibel voluntale.
Quare licet nunquam genucrit, gignet tamen ali-
quando , cum volet.
Ex eolem ! ibro.
Quia 1103 exsistente Patre Filiu i dicimus exsistere
necessario , isti , Quoniam igitur, inquiunt, et Filius
semper est procrealor, semper erit et procreatio,
alque ita simul cum Patre el Filio erit ülerna .
Minime vero : nam qui procreatoren dicit, non D Πατρί και Υιω. 'Αλλ' ο ειπών δημιουργόν ούχ άμα
continuo dicit etiam procreationem. Neque enim si- και την δημιουργίαν λέγει. Ου γαρ το οικοδόμη
inul cum architerio ædificium exsistit, neque navis
simul cum illo qui navium est ædilicalor.
το δε δημιουργούμενον μετά τον δημιουργόν . Πατέρα δε ειπείν αδύνατον , μη όντος υιού. Και ο ειπών
πατέρα ουχ απλώς πατέρα , αλλά τινος λέγει πατέρα .
Ex eodem libro.
Rursum quærunt, utrum Filius exsistens, an non
exsistens genilus sit. Quie sane quæstio obscura
el callida est. Cum enim pude it eos quierere , utrum
aliquando el in tempore genitus sit , dicunt iilrum
exsistens an non exsistens sii genitus, Tu igitur ab
illis vicissim quære utrum Deus Pater exsislens, an
» Oen. 1. 26 . 1 Joan. V, 19 . * Psal . XXIV , 10.
536
'Εκ του αυτού λόγου.
"Ων αι αύται ενέργειαι , τούτων και η ουσία μία.
Ενέργεια δε Πατρός και Υιού μία, ως το , Ποιήσω
μεν άνθρωπον , και πάλιν: " A γάρ αν ο Πατήρ
ποιή, ταύτα και ο Υιός ομοίως ποιεί: άρα και ουσία
μία Πατρός και Υιού.
'Εκ του αυτού λόγου .
Ει η γνώσις Πατρός και Υιού ζωή αιώνιος , ανάγκη
και μιάς ουσίας είναι. Τα γαρ έτεροούσια ου μια
γνώσει καταλαμβάνεται , ούτε ομοίως ζωοποιείν
δύναται .
'Εκ του αυτού λόγου .
Εί κτίσμα λέγοντες τον Υιόν, ουχ ώς εν των
κτισμάτων λέγουσι, διατί, γέννημα λεγόντων ημών,
ως έν των γεννημάτων νοούσιν ;
'Εκ του αυτού λόγου .
Εί ου γεννά Θεός , ίνα μή ρεύσιν υπομείνη , ουδε
9
κτίζει, ίνα μή κάμη. Ει δε κτίζει απαθως , πολλώ
μάλλον γεννά απαθως.
'Εκ του αυτού λόγου .
Εί απαύγασμα παντός φωτός γεννάται μεν εκ του
φωτός, ου ποτέ δε, αλλ' άχρόνως και συναϊδίως
9
εκείνω " ου γάρ έστι φώς χωρίς απαυγάσματος και
ο Υιός απαύγασμα τυγχάνων ου ποτέ έσται, αλλά
συναϊδίως , φωτός όντος του Θεού και Πατρός , ώς
.
Δανιήλ, Και το φως μετ ' αυτού έστιν.
'Εκ του αυτού λόγου.
Ει Θεός ου γεννά, ή διά το μή δύνασθαι, ή διά το
μή βούλεσθαι . 'Αλλ' ει μεν ου δύναται, ήττων εστι
γεννητικής και τελείας φύσεως προς το και αδυνα.
τείν·ει δέ δυνάμενος ουκ ήβουλήθη , και φύσει έσχε ,.
βουλήσει κατέσχεν, ώστε , ει και μήπω εγέννησε,
βουληθείς άρα γεννήσει ποτέ .
'Εκ του αυτού λόγοι .
"Ημών λεγόντων , Του Πατρός όντος αεί , ανάγκη
και τον Υιόν αεί είναι, εκείνοι φασιν, Ούκούν επειδή
και ο Υιός αει δημιουργός , και η δημιουργία αει
έσται, και ούτως έσται και η δημιουργία συναΐδιος
συνυπάρχει και το οικοδόμημα , ουδέ τα ναυπηγώ το
σκάφος . Η μεν γαρ δημιουργία εν τη δημιουργώ ,
Εκ του αυτού λόγου .
Πάλιν ερωτώσιν, "Ων εγεννήθη ο Υιός, ή μή ών ;
ασαφούς και κακοτέχνου της ερωτήσεως αυτών ού
σης . Αίσχυνόμενοι γάρ το ποτέ και ένα χρόνω ερωτή
σαι, το ων λέγουσιν. 'Αντερώτησον ούν αυτούς, " Ων
Πατήρ ο Θεός τον Υιόν εγέννησεν , ή μή ών Πατήρ ;
E ! μέν γάρ ών Πατήρ, ών όντα εγέννησεν· ει δε ουκ
137 PANOPLIA DOGMATICA.
ών , γεννητος , και ου φύσει Πατήρ. Πάσαν δε φιλο- Α non ersistens Paler Filium genuerit . Si enim cisi
ν::κίαν αυτών αποκλείουσιν αι θείαι Γραφαί , Μω-
σίως μεν βοώντος περί του Υιού, ο ών με απέ-
στειλε , του δέ ευαγγελιστού Ιωάννου, Εν αρχή ην
ο Λόγος , και ουχ άπαξ το ήν, αλλά τέταρτον. Και
πάλιν αλλαχού , " Ο ών εκ του Θεού, και , ο ών εν τοις
κό.λποις του Πατρός . Και εν ετέροις, ο ών εν τω
ουρανό και εν τη Αποκαλύψει , “Ο ών , και ο ήν,
O
και ο ερχόμενος . Και ο Παύλος, "Ος ών απαύ-
γασμα της δόξης, και η μορφή Θεού υπάρχων.
Και πάλιν , ο ών επί πάντων Θεός ευλογητός .
'Εκ του αυτού λόγου.
Εί το αίτιον του αιτιατού μείζον και διάφορον κατ'
ουσίαν, πάς δε πατήρ αίτιος , και πάς υιός αιτιατoς, Β per essentiam difert , omnis pater cum alii causa sit,
μείζoυς και διάφοροι κατ' ουσίαν οι πατέρες των major est flio , el patres a filiis essentia diversi sunt,
υιών, και ου μιάς ουσίας. 'Αλλ' ουκ αληθές.
'Εκ του αυτού λόγου .
Ερωτώσιν, ει γεννήσας ο Πατήρ τον Υιόν επαύ-
σατο γεννάν αυτόν ; κάν λάβωσιν, ότι επαύσατο,
επάγουσιν, Ουκούν και ήρξατο γενναν . Πάν γάρ το
τέλος έχουν και αρχήν έχει. Ουκ άρα ήν αεί ο Υιός .
Ερούμεν ούν , Ει το παυόμενον ανάγκη και αρχήν
έχειν, και το αρχήν έχον ανάγκη και παύεσθαι,
άγγελοι ούν, και πάντα τα ασώματα αρχήν του εί-
ναι έχοντα , αναγκαίως και τέλος του είναι έξει . 'Αλλ'
άτοπον . Δυνατόν ούν και αρξάμενος του είναι μη
πς παύσθαι , και παυσάμενον μή ήρχθαι. Ει δε μή ,
9 7
και αυτός ο Υιός, ει αρχήν του είναι έχει, και τέλος
εξ ανάγκης έχει κατ' αυτούς. Επειδή πάν το αρχήν C necesse est, ut Filius etiam , si principium habet
έχoν και τέλος έχειν βούλονται. Και πώς oύ βλάσφη-
μον ; Και η πρόγνωσις δε του Θεού αρχήν ουκ έχουσα,
μετά το γενέσθαι τα περί ών προέγνω , τέλος έχει .
"Ωστε ού το τέλος έχουν ανάγκη και αρχήν έχειν.
venerunt ea quæ ante cognoscebantur futura, desinit. Quamobrem palet, non esse necessarium , ui prinº
opium habeant omnia quæ finem habent.,
'Εκ του αυτού λόγου περί αγεννήτου .
Εί ο αγέννητος προς τον γεννητονΥιόν αντιδια
στελλόμενος ουσία εστι , και ο άκτιστος προς την
κτίσιν αντιδιαστελλόμενος ουσία εστίν » έσται ούν και
ο αγέννητος ουσία , και ο άκτιστος ουσία. Δύο ούν και
Θεός, και ου μία ουσία. Ούτω δε και το άτρεπτον αυ-
του και το άναρχον και πολλά έτερα ουσία έσονται .
'Εκ του αυτού λόγου .
Εί αγέννητον τον Πατέρα , και γεννητόν τον Υιόν
είπών τις, τάς ουσίας εδήλωσε, τον τρόπον της
υπάρξεως αυτών ειπείν τις θελήσας, πως αν ετέρως
ειπείν δυνήσεται και ούτως ; Υπάρξεως ούν τρόπος το
αγέννητος, και ουκ ουσίας όνομα . Ει δε τα διάφορον
την ύπαρξιν του είναι έχοντα διάφορον έχει και την
ουσίαν, ουδε οι άνθρωποι ομοούσιοι. "Αλλη γαρ
ύπαρξις 'Αδάμ εκ γής πλασθέντος , άλλη δε Εύας εκ
πλευράς γενομένης , άλλη δε "Αβελ, εκ συνδυασμού
γάρ • άλλη δε του εκ Μαρίας , εκ παρθένου γάρ μό-
ντης . Ωσαύτως δε και επί των πτηνών τε και
τετραπόδων .
1 Εκod . μι , 11 . 2 Jo ... 1 , 1. 3 iii . 13 . • ! il
• l'hilipp. 11, 6 , 9 Ikon. Ox , 3 .
TIT . XI . 538
siens Pater , exsistens exsistentein genuil. Si
non exsisteus, facius est, non autem natura Pater.
Sed omnes istorum quæstiones excludunt divine
Scripturar, cum Moses de Filio clara voce testeluir :
Qui esl, inquiens, misit me'. Joannes autem evange
lista :: In principio, dicat , erat Verbum ' ; qualer illam
vocem , eral , repelens. Et alibi : Qui est et Deo ' ;
el : Qui esl in sinu Patris * ; et alio loco : Qui est in
cælo " . El in Apocalypsi : Qui est , qui eral, el
qui venturus est . Et Paulus : Qui cum sit splendor
glorive ' ; el : Qui cum in forma Dei esset 8 ; el :
Qui est in omnibus Deus benedictus ,
Ex eodem libro .
Si causa major est eo, cujus est causa , el ab ipso
non autein ejusdem essentiæ ; quod falsum est .
Ex eodem libro .
Quærunt an Pater qui Filium genuit, ipsum gi.
gnere desierii, et si desiisse concesserimus : Ergo,
inquiunt, gignere etiam cæpit ; quidquid enim habet
finem , liabel eliain principiuiu. Filius igitur non fuit
semper. Quæramus el nos, num quia id , quod desinit,
principίum habere necesse est, et quod principium
habel, desinere, angeli el quæcunque sunt corporis
expertia quoniam principium habent,, finem quoque
sint habilura necessario. Quod si absurdum est, con
stal , el quod copil esse, posse don desinere : et quod
desinit, non cæpisse. Alioquin ex ipsorum sententia
exsistendi, finem quoque habeat, siquidem omnia
quie habent principium , finem ilem habere volunt.
Quod quidem dictu nefarium est. Dei cerle præco
guilio , quæ principium non habet, posteaquam ad
Ex eodem libro , De ingenito.
Si genitus , υι a genito distinguitur, essentia
est ; et increalus, ut à creato separatur, essentia
esi , el ingenitus erit essentia , eu increatus essentia,
atque ita non una eril essentia Deus, sed duæ.
kemque ut iuimutabilis , ut principium non habens,
ul alia multa , multas habebit essentias.
Er eodem libro .
D
Si is qui Palrem ingenitum , el Filium genitum
dicit , essentias Ostendit ,, is,, qui eorum exsistendi
modun volet declarare, quonam alio pacto loqui
poterit ? Ingenitus exsistendi rationem indical , non
autem est nomen essentie . Quod si ea quæ diver
sam exsistendi rationem habent, diversam oliinent
elian essentiam , nec homines ejusdem essentiz
sual. Alia enim est exsisiendi ralio Adæ ex lerra con
Nati , alia Evæ ex cosla formatir , alia Abelis ex maris
el feminæ conjunctione nati, alia Domini ex Maria
Virgine orti . Idem etiam de volatilibus et quadru
pedibus intellige.
6
18 . O
9. , 13 . • Αpoc. 1 , 8 . 1 llebr . 1, 3.
539 EUTHYMII ZIGABENI
Ex eodem libro.
Si id , quod fieri nequil, ei, quod fieri polest, con-
urarium est, el insipicns insipienti, et quæcunque
evdem pacto distinguuntur, inter se contraria sunt ,
ingenituen eliam genito contrariuin erit, el Paler
Filio. Quod quidem sequeretur, si ingenitum non
exsistendi modunı, sed essentiam significaret.
Ex eodem libro .
Si Filius creatus est, non autem genitus, et res
ilem omnes crealæ sunt , frustra Paler vocalur inge-
nilus, cum genitus non adsit, quicum comparalus
ingenilus appelletur. Itaque rectius increalus dicere-
tur quam ingenitus. Si eniin ingenitus nomen esi,
non essentia . Nomina enim essentias significani,
non autem ipsa sunt essenliæ. Quod si ingenitum
dicunt essentiam esse, ipsius aferant nomen . Non B ου γαρ εκ των ουσιών, αλλ' εκ των ονομάτων
enim ex essentia, sed ex nomine actioneque res
cognoscimus, eas præsertim quæ corporis sunt
experles .
En eodem .
Siingenitus est nomen essentiæ Dei , aut essentiam
cognoscens suam Deus essentiae nomen ignoravit,
aul nomen etiam sciens audientes decepit : Domi-
pus enim omnipotens, inquit, esl nomen meum ' .
El Mosi quærenti nomen ipsius : Ego, inquit, sum,
qui sum . Et rursum : Deus , inquit, Abraham, et
Dexs Isaac, et Deus Jacob , hoc mihi nonien æler-
nuin . El David : Dominus, inquil , esl nomen ejus ".
Ingenitum autem esse nomen illius nec ipse dixit,
nec ullus sanctorum hominum. Quod si neque dece- Cc είρηκεν. Ει δε ούτε ηπάτησεν , ούτε ήγνόησεν, ασε
pit, neque ignoravit (id enim nelas e - t dicere ), in-
genitus non est nomen ejus.
Ex eodem .
Ingenitus aut essentia , aut accidens est, nihil enim
aliud esse potest. Essentia non est , quando ne id
quidem , quod ab eo distinctim ei ex altera parte
respondet, nempe genilus, non est essentia . Genitus
enim dicitur Filius , non qualenus essentia est , sed
quatenus gignillir . Sin est accidens , aut natura
conjunctum , aut ejusmodi, ut adesse possil el abes-
se . Si natura conjunctum , necesse est Deo, ut
essentia , el accidens sit : necessario enim hæc
accidunt illis quibus accidunt. Sin ejusmodi, ut
adesse possit el abesse, erit el ingenitus aliquando ,
el genitus.
Ex eodein .
Siingenitus non est nomen essentir, sed essentia ,
ei Filius est essentia, ingenitus et Filius est, et
omnis essentia est ingenita.
Ex codem .
Si ingenitum esse est essentia Dei , el genitum
esse est essentia Filii , essentia ejus non est esse
erealum , nec factum , Filius enim est essentia una ,
non plures.
Ex eodem ,
Qui hominem , aut lapidein , aut lignum dixil, essen-
tiam aliquam significat. Qui autem genitum dicit,
ιοι significat essentiam simpliciter , quoniam , έπει πάν γέννημα ουσία μία, Ει δε ουκ ουσίας
1 Fχο . , . 2 Εxod . 141 , 14 . 3 1bil . 15 .
540
A 'Εκ του αυτού λόγου .
Εί το αδύνατον εναντίον τη δυνατό, και το άσοφου
τη σοφώ , και πάντα τα αντιδιαστελλόμενα εναντία
αλλήλους, εναντίον και το αγέννητον τα γεννητώ .
Εναντίος ούν ο Πατήρ τω Υιώ κατ' ουσίαν, εί γε μη
τρόπος υπάρξεως το αγέννητον, αλλ' ουσία .
'Εκ του αυτού λόγου .
Εί κτίσμα, και ου γέννημα ο Υιός , και πάντα δε
τα όντα κτίσματα , μάτην αγέννητος ο Πατήρ λέγεται ,
ουκ όντος όλως γεννήματος , προς και καλείται αγέννη
τος. Δικαιότερον ούν άκτιστος , η αγέννητος λέγοιτο
άν. Το γάρ αγέννητος ει όνομα, ουκ ουσία. Τών γάρ
ουσιών σημαντικά τα ονόματα, ουκ αυτά ουσία . Ει δε
αυτό ουσία το αγέννητος, λεγέτωσαν το όνομα αυτής.
και των ενεργειών γνωρίζομεν, και μάλιστα τα
ασώματα .
'Εκ του αυτού.
Ει το αγέννητος όνομα της ουσίας του Θεού ,
ή την ουσίαν ειδώς την ιδίαν ο Θεός το όνομα της
ουσίας ήγνόησεν, ή και το όνομα ειδώς τους ακούον
τας πάτησε. Κύριος γάρ , φησί , παντοκράτωρ
όνομά μου . Και παρά Μωσέως ερωτηθείς , τι όνομα
αυτώ , φησίν, Εγώ είμι ο ών . Και πάλιν , ο Θεός
Ισαάκ, και ο Θεός Ιακώβ , τούτό μου όνομα
αιώνιον . Και ο Δαβίδ, Κύριος όνομα αυτώ . 'Aγέν
νητον δε όνομα ούτε αυτός εαυτώ, ούτε τις των αγίων
βές γάρ τι τούτων είπείν , το αγέννητος ουκ όνομα
αυτού .
'Εκ του αυτού.
Το αγέννητος η ουσία εστίν , ή συμβεβηκός . Παρά
ταύτα γαρ ουκ αν είη . 'Αλλ ουσία μεν ουκ έστιν :
ούτε γάρ το αντιδιαστελλόμενον αυτώ γεννητος γάρ
ο Υιός, ου καθό ουσία, αλλά καθό εγεννήθη · ει δε
συμβεβηκός, ή συμπέφυκεν , ή ενδέχεται υπάρχειν
και μη υπάρχειν. Αλλ' ει μεν συμπέφυκεν, ανάγκη
τω Θεώ και ουσία, και συμβεβηκός είναι εξ ανάγ
κης γάρ τα τοιαύτα συμβαίνει oις συμβέβηκεν ει δε
ενδεχομένως, έσται και αγέννητός ποτε και γεν
νητός .
D
'Εκ του αυτού .
Εί το αγέννητος ουκ όνομα ουσίας , αλλ' αυτό ουσία,
ουσία δε και ο Υιός, αγέννητος και ο Υιός, και πάσα
δε ουσία αγέννητος .
'Εκ του αυτού.
Εί το αγέννητον ουσία του Θεού , και το γέννημα
ουσία του Υιού, το κτίσμα ή ποίημα ουκ ουσία αυτού.
Μία γάρ , και ου πολλαί ουσίαι ο Υιός.
Εκ του αυτού λόγου .
"Ανθρωπόν τις είπών, ή λίθον , ή ξύλον, ουσίαν τινά
δηλοί. Γέννημα δε είπων ουκ ουσίαν απλώς δηλοί ,
* Psal. xvii, 5 .
541 PANOPLIA DOGMATICA.
τινός το γέννημα , σημαντικόν , ουδε το αγέννητος Α omne genitum est una essentia. Quod si certainm
δηλονότι . aliquam essentiarn genitus non significat, ne inge
Dilus quidem .
' Εκ του αυτού.
Εί φύσει αγέννητος ο Πατήρ , φύσει γεννητος και
Σ
ο Υιός, Ει δε φύσει γέννημα , ουκ έστι κτίσμα .
"Όντος ούν του φύσει γεννήματος, ανάγκη και τον
γεννήσαντα είναι. Γέννημα γάρ χωρίς γεννήσαντος
ουκ αν είη . Λεγέτωσαν ούν τον γεννήσαντα , εί ο Πα-
τήρ ουκ έγέννησεν.
Εκ του αυτού .
Ει ομοούσιος , φασίν , ο Υιός τω Πατρί , ο Πατήρ
δε αγέννητος , ο δε Υιός γεννητός, ή αυτή άρα ουσία
αγέννητος και γεννητή . 'Αλλ' ου μέρος φαμεν
τον Υιόν του Πατρός, ώς διαιρουμένην την ουσίαν
αγέννητον και γεννητών είναι, αλλ' όλον εξ όλου , γεννη- BB ingenitus genitusque proveniant ,,sed Lotuin ex ιοιο,
τον εξ αγεννήτου , τέλεια δύο, και ου δύο μέρη
εξ ενός τινος .
Εκ του αυτού.
Ει εφανέρωσεν ο Υιός το όνομα του Πατρός τούς
ανθρώπους , ως αυτός φησιν , 'Eφανέρωσα σου το
όνομα τους ανθρώποις , κύριον δε της ουσίας αυτού
όνομα το αγέννητος, δεικνύτωσαν που αγέννητονία -
τον ο Σωτήρ είρηκεν .
'Εκ του αυτού .
Το αγέννητος ούτε όρος εστί Θεού , ούτε ίδιον .
Ταύτα γάρ αντιστρέφει εκείνοις ών όρος , ή ίδιον
τυγχάνουσιν. " Ανθρωπος γαρ ζώον λογικόν, θνητόν,
και εί τι ζώον λογικόν, θνητόν, άνθρωπος τούτο.
"Ιδιον δε ανθρώπου το γελαστικών, και εί τι γελαστι-
κον, άνθρωπος. Το δε αγέννητος, εί τις συγχωρήσει
επί μόνου Θεού λέγεσθαι, ουχ άμα και εν τέ Θεός,
τούτο αγέννητον . Ο ούν Υιός Θεός ών , ουκ αγέννη-
τός εστιν . Ούτε ούν όρος, ούτε ίδιον το αγέννητον . Ού
γάρ αντιστρέφει .
Εκ του αυτού.
Εί κτίσμα Θεού ο Υιός , πάν δε κτίσμα δούλον του
χτίστου , δούλος άρα ο Χριστός , και ουχ Υιός Θεού .
Ουκ έλαβεν ούν μορφήν δούλου Κύριος ών, αλλ' ήν
δούλος.
Εκ του αυτού .
τα ελάττονα υπό ελάττ ονος υργείται και
τα Είμείζονα πολλών άρα η , κτί-
δε υπό μείζονος, διά δημιο
σες , έπει ού πάσα ίση .
'Εκ του αυτού.
Ει δημιουργικός ο Θεός φύσει, ουχ ενός έσται,
αλλά πολλών. "Η γάρ ασθενεία άλλο ου δημιουργεί ,
ή οθόνη και βασκανία.
Εκ του αυτού .
Εί την δημιουργίας της ούσης κτίσεως επησχύνθη
δι' εαυτού ποιήσαι ο Θεός , και την δοξολογίαν αυτής
oυ πρoσίεται . " A γάρ ποιήσαι επησχύνετο, γενόμενα
ίδια νομισθήνα: ου θελήσει .
'Εκ του αυτού.
Εί ταυτόν το κτίζειν και γεννάν τον Θεόν, επειδή
Joan . ν11 , 6.
TIT. XI. 542
Ex eodem .
Si naiura Pater ingenitus est, et Filius nalura
est genilus. Quod si nalora genitus , non est creatus.
Cum autem genitus sil natura, el genitorei esse
necesse est. Nam sine genitore genitus esse non
polesi. Dicant igitur genitorem , si Pater non genuil.,
Et eodem .
Si Filius, inquiunt, est ejusdem essentiæ cum Patre,
el Paler ingenitus est, Filius autem genitus, eadem
essentia est ingenila el genila . Nos autem non dici
mus Filium esse partem Patris , ul essentia divisa
1010,
genitum ex ingenito, ut duo perfecti sint, non au
lem duæ partes ex uno aliquo .
Ex eodem.
Si Filius nomen Patris hominibus patefecit, ipse
enim , Maniſestavi, inquil, nomen luum hominibus ',
proprium autem ipsius essenliæ nomen ingenilus,
Ostendant , ubi ipsum ingenitum nominaverit .
E. eodem .
Ingenilus neque definitio Dei esl, neque pro
prium . Hæc enim cum illis, quorum sunt definitio et
proprium , convertuntur, et eis ex quo respondent.
Horno enim animal est ratione præditum et mor
tale. Et si quod animal est ratione præditum ac
C mortale , illud est homo. Hominis autem proprium
est, esse ad ridendum aplum . Quare si quid est ejus
moli, id est lionυ. Αι ingenitum si quis de solo
Deo dici concesserit , non continuo si quid Deus
esi, id sit ingenilum . Filius enim cum Deus sit ,
non est ingenilus. Quamobrem ingenitus nec defi .
nitio, nec proprium est ; non enim conseriuntur .
Er eodem .
Si Filius a D.:0 сrealus est, el qui crealus est ,
servus est creaioris, servus utique est Chrislus ,
non autem Filius Dei . Non ergo servi formami
assumpsit , eum esset Doininus, sed eral servus.
Ex eodem .
Si minora a minore creantur , el majora a ma
Djore, per pulιος universitas creata est, et non est
æqualis.
Ex codein ,
Si natura Deus creator est , non unius est, sed
multorum . Alioquin aut impolentia non creat aliud,
aut invidentia .
Ex eodem .
Si rerum universitatem Deum per secondere
puluisset, nelaudem quidem ejus adrnilleret . Que
enim facere erubuisset , ea sibi ut propria nollel
attribui.
Et eodem
Si idem est Deuin creare et gignere, quoniam
 513 EUTHYMII ZIGABENI
simplex est, idlein etiam est servare el perdere , vi- A απλώς ταυτόν και το σώζειν αυτόν και απολλύειν,
lain largiri atque interficere , alque ita iden erit
salus el interilus, vila el mors.
Et eodem .
Si Christus Dei virtus est, et sapientia , et bæ
crral non sunt, sed æterne simul cum Deo : nun-
1111::m enim sapientia virtuleque caruil : Christus
: και αδύναμος • άκτιστος και συναΐδιος ο Χριστός τω
crealus non est, el esl sio :ul alernus cum Deo.
Qiod si qualenus actiones sunt, dicitur virtis et
sapientia , nos item Christi, ut ipse Dei , virtus
sapientiaque dicemur, quod absurdum est.
Ex eodem .
Si Filius æternus Deus non esi, recens est . Si
verus non est, falsus. Si natura non est , hominum
est instituto . Impium autem est dcos novos , falsos ,
non naturales adorare : Non erit, inquit, tibi deus B
recens '. Et Paulus : Sed lunc , inquit, ignorantes τρεύειν . Ουκ έσται γάρ σοι, φησί , θεός πρόσ
Deum , serviebalis illis qui natura dii non suni ' .
Ex eodem.
Si unigenitus est Filius, propterea quod solus a
solo factus est, cur magis proprie unicrealus non
dicitur ? Quando non vere creatum illum Eunomius
allirmal, el falso genitum appellari ?
Ex eodein .
Si Patri similis est Filius , non nalura tamen ,
figura igitur, aut actione. Figura similis dici non
potest. Nain res quæ non habent corpus, figuram
non habent. Siu actione, non est commutabilis .
Talis enim illum egit, qualis ip:e est. Siquideni a
Palre factus est, non autem genitus . Quanquam C σεν άν, είπερ ποίημα του Πατρός , και ου γέννημα .
etiam diclum est anlea, id , quod est actione simile ,
essentia item esse simile .
Ex eodem .
Si Dei opera , ut David ail ', in fide, non autemi
in demonstratione consistunt, quanto magis gene-
ratio Filii, quæ est ante sæcula, lide, non autem
demonstratione percipitur ?
Ex eodem .
Si ex nihilo Deus Filium fecil, et Filius ex nihilo
fecit omnia, eadem est virlus el actio eorum, qui
quod volunt , ex nihilo creare queunt, cum nulla
sitinter illa que creantur, differentia . Quandoqui-
dem et in rerum universitate licet multiplex varie-
1as sit, non varii tamen sunt conditores, sed unus , D λοίς κατά πολλά διαφόρου τυγχανούσης, ου διάφοροι
neipe Filius, per quem omnia facta sunt . At
quoruin una virtus et actio est , corum , ut diximus ,
una est etiam essentia atque natura.
Ex eodem .
Si lides in Filium nostra est opus Dei : Hoc
enim , inquit, est opus Dei, ul credatis in eum , quem
ille misit •, Filius esse μοι polest opus Dei. Neque
enim idem est fides in Filium , et ipse Filius .
Ex eodem
Si filius, qualemnis est Deus, subjicietur Pairi,
bilio subjectus fuil, nimirum ex quo Deus est . Quod
$
* 'sal . LΧΧΧ , 10. • Galaι . 19 , 6. • Psar . AXXII , 9.
546
και ζωογονείν, και αποκτείνειν. Ει δε τούτο, ταυτόν
άρα σωτηρία και απώλεια, και ζωή και θάνατος.
Εκ του αυτού.
Εί Χριστός Θεού δύναμις, και σοφία, ταύτα δε
άκτιστα, και συναΐδια Θεώ : ου γάρ ήν ποτε άσοφος
Θεώ. Ει δε καθε ενέργεια, δύναμις, και σοφία Θεού
λέγεται, και εμείς δύναμις και σοφία Χριστού λε
γοίμεθα αν, ώς αυτός Θεού . Αλλ' άτοπον .
'Εκ του αυτού . πρόσφατος .
Ει μη αίδιος Θεός ο Υιός, εξ ανάγκης
! μηδε αληθινός,
Eβών ψευδής
προσφάτους Eί μή φύσει,
, και . ψευδέσι, και μηθέσει.
φύσει'Ασε.
λα
φατος. Και ο Παύλος, Αλλά τότε μεν ουκ ειδο
τες θεόν έδoυλεύσατε τοις μη φύσει ούσι θεοίς .
'Εκ του αυτού .
Ει μονογενής ο Υιός διά το μόνος εκ μόνου γε
γεννήσθαι , μονόκτιστος κυριώτερον αν λέγοιτο ,
κτίσμα μή αληθώς κατ ’ Ευνόμιον ών, γέννημα δε
ψευδωνύμως καλούμενος.
'Εκ του αυτού.
Εί όμοιός έστιν ο Υιός τω Πατρί, ού κατ' ουσίαν
δε, λείπεται η κατά μορφήν , και κατ' ενέργειαν. Αλλά
>
μορφήν μεν αδύνατον ειπείν ουδέν γάρ ασώματος
.
εν μορφή : ει δε κατ' ενέργειαν, ουκ αν και αυτό,
αλλοίόν τι, αλλά τοιούτον, οίος αυτός έστιν, ενήργη
Και άλλως δε και προείρηται το κατ' ενέργειας
όμοιον εξ ανάγκης και κατ' ουσίαν όμοιον είναι .
'Εκ του αυτού .
Εί τα έργα του Θεού εν πίστει ., και ουκ εν απο .
δείξει κατά τον Δαβίδ είπόντα, Και πάντα τα έργα
αυτού εν πίστει , πόσω μάλλον και του Υιού τρό
αιώνων έκ Πατρός γέννησις εν πίστει, και ουκ εν
αποδείξει ;
'Εκ του αυτού .
Εί εξ ουκ όντων ο Θεός τον Υιόν εποίησε , και ο
Υιός δε εξ ουκ όντων τα πάντα , ή αυτή δύναμις και
ενέργεια των εξ ουκ όντων και βούλονται δημιουργείν
δυναμένων, ουδαμού της διαφοράς των δημιουργου
μένων σκοπoυμένης . Επει και της κτίσεως εν πολ
οι δημιουργοί , αλλ' εις Yίος δι' ού τα πάντα εγένετο.
αν δε αυτή ενέργεια και δύναμις , τούτων , ως
προείρηται , και ουσία και φύσις ή αυτή.
' Εκ του αυτού .
Εί η πίστις ημών και εις τον Υιόν έργον εστι του
Θεού· Τούτο γάρ έστι, φησί, το έργον του Θεού,
εις ον απέστειλεν εκείνος , ίνα πιστεύσητε αυ
της έργον ου δύναται είναι Θεού. Ου ταυτόν γάρ ή
εις αυτόν πίστις, και αυτός .
'Εκ του αυτού .
Εί θεϊκώς ο Υιός το {Πατρί υποταγήσεται, εξ
αρχής αν υπoτέταχτο , εξ ου και Θεός ή , Ει δε ουχ
10.16) , VI, 29.
515 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XI. 5 :6
υπoτέτακτο , αλλ' ύστερον υποταγήσεται , ανθρωπί- A si subjectus non fuit, sed subjicietur , ut homo
νως υπέρ ημών, και ου θεϊκώς υπέρ εαυτού. subjicietur pro nobis, non aulem ut Deus pro se.
'Εκ του αυτού . Ex eodem .
E! μετά την ενανθρώπησιν διά την υπακοήν το Si Pater Filio Deo, posteaquam factus est homo,
υπέρ πάν όνομα τω Υιώ Θεώ όντι ο Πατήρ έχαρί- propter quod obediens fuit , donavit nonmen super
σατο , και πάσα γλώσσα έξωμολογήσατο Κύριον , προ omne nomen , lil omnis lingua Dominum confitere
της ενανθρωπήσεως ούτε το όνομα το υπέρ πάν tur, antequam hoino fieret, non habebat nomen
όνομα είχεν , ούτε παρά πάντων την ομολογίαν του super omne nomen ', neque illum omnes Dominum
είναι Κύριος. Μείζων ούν εγένετο μετά την ενανθρώ- confitebantur . Major igirur evasil postquam homo
πησιν, ή προ της ενανθρωπήσεως , όπερ άτοπον . factus est, quam erat priusquam homo fieret.
Τοιούτον δε εστι και το, 'Εδόθη μοι πάσα εξουσία Quod absurdum est . Ιdem argumentum sumi po
εν ουρανό και επί γης. Εις την ενανθρώπησιν lest ex illis verbis : Dala est mihi omnis poleslas
ούν, και ουκ εις τήν θεότητα ταύτα νοείν δεί . in cælo el in terra ". Quainobrem hæc ad humani
talen ejus , non autem ad divinitatem referenda sunil .
'Εκ του αυτού . Ex eodem .
Ει δημιουργός των όλων ο Υιός, τον δε χρόνον B Si mundi conditor est Filius,, etel ten pas judicii
lempiis
της κρίσεως ουκ οίδεν , ο εδημιούργησεν ουκ οίδεν . ignorat, quod a se conditum est , ignoral. Neque
Ου γαρ την κρίσιν είπεν αγνοείν, αλλά τον χρόνον • enim negavit se judicium scire , sed lempus . lloc
και πώς ουκ άτοπον , absurdum est .
'Εκ του αυτού . Ex eode:n.
Εί την γνώσιν πάντων ών ο Πατήρ έχει, ο Υιός Si cognitionem omnium quze Pater babel, non
ουκ έχει , εψεύσατο είπών, Πάντα όσα έχει ο Πα habet Filius, mentillis est, inqniens : Omnia , que
τήρ, εμά εστι · και , καθώς ο Πατήρ γινώσκει με, Paler habet, miea suni '. El : Quemadmodum
καγώ γινώσκω τον Πατέρα. Ει δ' έτερον το τον cognoscit me Paler, sic ego cognosco Patrem . Sin
Πατέρα ειδέναι , και έτερον τό τα του Πατρός, μεί- aliud est , Patrem nosse, aliud nosse quæ Patris suni,
ζον δε το ειδέναι τον Πατέρα του τα αυτού είδέναι, el majus est nosse Patrem , quam ea quae sint ipsius,
καθ' όσον έκαστος αυτός των εαυτού μείζων , το cum unusquisque major ipse sil , quam ea quæ sunt
μείζον ο Υιός ειδώς , Ουδείς γαρ, φησίν , είδε τον ipsius : quod majus est noscens Filius, Nullus enim ,
Πατέρα ει μή ο Υιός , το έλαττον ουκ ήδει, όπερ inquit , πουit Ρatrem nisi Filius , id quod mi
αδύνατον . Διά το μή συμφέρον ούν τους ανθρώποις c nus est ignoravit . Ηoc autem fieri non potest. Reticuit
ακούσαι τον καιρόν της κρίσεως απεσιώπησεν . Η igitur, quoniam hominibus judicii lempus scire non
μεν γάρ αεί προσδοκία θερμοτέρους περί την ευσέ- expediebat . Νam assidua exspectatio illos ad pie
βειαν απεργάζεται και η δε του πολυν τον μεταξύ talem excolendam prompliores reddit. Quod si
χρόνον έσεσθαι γνώσις ολιγωροτέρους αν εποίησεν Ιonguin temporis spalium intercessurum cognovis
ελπίδι του και ύστερον μεταβαλλομένους δυνηθήναι sent, negligentiores effecti essent,, sperantes fore,,
ευαρεστήσαι. Έπει πως και πάντα μέχρι της ώρας ul post etiam , si resipiscerent, placerent. Nam qui
εκείνης ειδώς ουχί κακείνην την ώραν ήδει ; Μά fieri potest , ul eum illa hora laleat, qui usque ad
την δε ο Απόστολος έλεγεν , εν ώ εισι πάντες οι ipsarn horam novit omnia ? Frustra praeterea dixis
θησαυροί της σοφίας , και της γνώσεως οι από sel Apostolus : In quo sunt omnes thesauri sapien
κρυφοι . liæ el cognitionis recondili ..
'Εκ του αυτού . Ex eodem .
Ει διά τον Πατέρα ο Υιός ζή , δι' έτερον , και ου
9 Si propter Patrem Filius vivit , per alium , non
δι' εαυτόν ζή . Ο δε δι' έτερον ζών αυτοζωή είναι per se vivit. Qui autem per alium vivit , non est
ου δύναται. Ουδε γάρ κατά χάριν άγιος αυτο ipsa vila nam el qui per alium sanctus est , non
άγιος . 'Εψεύσατο ουν ο Υιός είπών, 'Εγώ ειμι ή Destipsa sanctitas. Mentiuus est igitur Filius , Ego,
ζωή · και πάλιν, Ούτω και ο Υιός ους θέλει ζωο- inquiens , sum vita ; et : Sic et Filius quos υull, υini
.

ποιεί . Εις την ενανθρώπησιν ούν, και ουκ εις την βcal 8. Quare dictum illud now al divinitatem
θεότητα το ειρημένον δεί νοείν . pertinet , sed ad humanitatem . |

'Εκ του αυτού . Ex eodem .

Ει άμπελος , φασίν , ο Σωτήρ , κλήματα δε
ημείς , γεωργός δε ο Πατήρ, τα δε κλήματα ομοφυή
μεν τη αμπέλω, ή δέ άμπελος ουχ ομοφυής το
γεωργώ, ομοφυής μεν ημίν ο Υιός, και μέρος ημείς
αυτού , ουχ ομοφυής δε τω Πατρί, αλλά κατά πάντα
αλλότριος . Προς ούς έρούμεν• Oύ της θεότητος αυ .
του, αλλά της σαρκός είρηκεν ημάς κλήματα. Κατά
Si vitis est, inquiunt, Servalor, pos aulem pal
miles, Paler autein agricola ', palmites autem vili
Nalura cunjuncti sunt, vilis autem agriculæ nalura
liter non est conjuncla , Filius nalura nobiscum
conjunctus est , non autem ejusdem est naturæ cumi
Patre , sed ab eo penitus alienus. Respondemus,
Dominum non divinitatis, sed carnis sur nos palmi

Philip. 1 , 9 . 1
• Η Πh . ΧΧν , 18 . Joan. XV1 , 15. • Ibid . και Matili . 3 , 27 . • Coloss. 10, 3.
1 Joan. ΧΙV , 6. • Joi 0 V , 21. ' Joan. XV, 1 , 5.
547 EUTHYMII ZIGABENI 518
les esse dixisse. Quemadmodum Apostolus : Nos , A δε τον Απόστολον ειπόντα, Ημείς δε εσμεν σώμα
inquil, sumus corpus Christi, et membra e. parle ! . Χριστού, και μέλη εκ μέρους. Και πάλιν, Ουκ
Et alibi : Nescitis , inquit, corpora vestra esse οίδατε , ότι τα σώματα υμών μέλη Χριστού έστι ;
Christi membra ?? Et alio loco : Qualis, inquit, και έν άλλοις , οίος ο χοϊκός , τοιούτοι και οι χοί
Terrenus, tales et lerreni ; el qualis cælestis, tales el κοί , και οίος και επουράνιος , τοιούτοι και οι επ
celestes . Ει : Sicut portavimus imaginens terreni , ουράνιοι . Καθώς εφορέσαμεν την εικόνα του
porlemus et imaginem cælestis 3 . χοϊκού , φορέσωμεν και την εικόνα του επουρα
γίου .
Ex eodem .
'Εκ του αυτού .
Si Filius de se ipso loquebatur , Pater, inquiens, Εί περί εαυτού ο Υιός έλεγε , Πάτερ , ει δυνατόν ,
si fieri potest, Iranseal a me calix iste " , non modo παρελθέτω απ' εμού το ποτήριον τούτο, ου μόνον
limorem et imbecillitatem suam declarabal , sed
εαυτού δειλίαν και ασθένειαν κατηγορεί, αλλ ' είναι
aliquid eliam a Palre fieri non posse arbitrabatur .
Nain illa verba : Si fieri potest, ambigentis sunt. τι και αδύνατον τω Πατρί ενόμιζε . Το γάρ ει δυνα .
τον αμφιβάλλοντος ήν. Ουχ υπέρ εαυτού ούν ητείτο
Non igitur pro se ipso ita loquens postulabat , sed τούτο λέγων , αλλ ' υπέρ των μελλόντων ανελείν αυτόν,
pro illis qui ipsum erant occisuri , ne tantum scelus B ίνα μή ούτως αμάρτω σιν , υπέρ ών αύθις ητείτο και
ailwillerent, pro quibus etiam in crucem sublatus σταυρωθείς , Πάτερ , λέγων , άφες αυτοίς .
orabal : Paler, inquiens, dimille illis 8.
Ex eodem . 'Εκ του αυτού .
Si hominis caput est Christus, et Christi caput Εί ανδρός κεφαλή ο Χριστός, κεφαλή δε Χριστού
est Deus , homo autem non est ejusdem essentia
2 ο Θεός, άνθρωπος δε τω Θεώ ούχ ομοούσιος ου γάρ
cum Deo, neque enim Deus est , Christus antem est Θεός, Χριστός δε τω Θεώ ομοούσιος • Θεός γάρ ουκ
ejusdem essentiæ cum Deo , nempe Deus, non eo . άρα ώς άνδρός κεφαλή Χριστός, ούτω και Θεός
dein modo caput hominis Christus est , quo Deus Χριστού. Η γάρ κτιστη φύσις και η άκτιστος θεό
osi Christi. Viatura enim creala et divinitas in της εις εν και ταυτόν ου συμβαίνουσ.ν . Ουκούν και
Unum non concurrunt . Ergo Deus, ut Pater , c'st μεν ως Πατήρ κεφαλή Χριστού , ο δε ως ποιητής
Christi capul, Christus autem , ut effector, caput est κεφαλή ημών.
Ιιοιnidis .
Ex eodem . 'Εκ του αυτού .
Si ut Dens, non autem ut homo pelebal : Clarif. C Ει δοξασθήναι παρά του Πατρός αιτών ο Υιός ,
ca me, inquiens, Paler , non habebat id quod μο- θεϊκώς, και ουκ ανθρωπίνως ήτει, και ουκ είχεν ήτει,
stulabat. Elevangelista , qui , Vidimus, inquit, gloriam και ψεύδεται ο Ευαγγελιστής είπών , Εθεασάμεθα
ejus 8 , mellitur; et Apostolus, Dominum, inquicns , την δόξαν αυτού · και ο Απόστολος , Ουκ αν τον
gloria non crucifaissent ; et David, Ει indroibit, Κύριον της δόξης έσταύρωσαν και ο Δαβίδ, Και
inquiens, Rex glorive . Non petebat igitur accus . εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης. Ου προσθή
sionem gloriæ , sed humanæ salutis consilium κην ούν δόξης αιτεί, αλλά της οικονομίας την φα.
patefieri. νέρωσιν γενέσθαι.
Ex eodem . Εκ του αυτού .
Si gloriam , quam habebal antequam mundus Εί την δόξαν την είχε προ του τον κόσμον γενέσθαι
fierct , vere flagitalbat a Patre, illam amissam lagi- αληθώς παρά του Πατρός ήτει, ουκ αν και είχε λαβείν
abat : neque enim id quod habebat, flagilasset . επεζήτει. Ει δε τούτο, ου την δόξαν αποβεβλήκει
Quod si ita est, non gloriam solum , sed divinila- μόνον , αλλά και την θεότητα . 'Αχώριστος γάρ ή δόξα
lem a :viserat. Gloria enim a divinitate sejungi non της θεότητος . Ψιλος ούν κατά Φωτεινόν ήν άνθρωπος
polest. Ergo, ut Photinus sentiebal, erat homo άρα. Φαίνεται ούν τα τοιαύτα κατ' οίκονομίαν την
purus. Cons!ai igitur hæc ad bumanitatem ejus, non D της ανθρωπότητος , ού κατ' έλλειψιν της θεότητος
autem ad divinitatem referri . ειρηχώς .
Ex eodem . Εκ του αυτού .
Si ex eo quod primogenilus creaturde dictus est " , Εί το πρωτότοκον ειρήσθαι της κτίσεως πρώτον
colligiluir eum primum creatum esse, Apostolus, εκτίσθαι δείκνυσιν ο Απόστολος είπών, Πάντα δι'
qui dixit, per ipsum et in ipsum creala esse omuia , αυτού, και εις αυτόν έκτισται, ώφειλεν ειπείν,
dicere debuil, et ipsuni ante omnia creatum ſuis- Και αυτός εγένετο προ πάντων . Ειπών δε, Και αυτός
sc ' ' . Nunc autem dixit : Et ipse est ante omnia 'S. εστι προ πάντων, έδειξε τον μέν αεί όντα, την δε
Ex quo declaravit , el illum semper esse, eļ rerum κτίσιν γενομένην. Το γάρ έστι τω, 'Εν αρχή ην ο
universitalem esse factam . Hlud enim est conso- Λόγος, συνάδει .
nat illis verbis : In principio erat Verbum.

11 Cor. x0 , 27. 1 Cor. νι , 13. 1 Cor . XV , 48 , 49. • Matth. ΧΧνι , 39. Luc. Xxur , 34. • 1 Cor . ΧΙ,
3. • Joan. Χν1, 1 . και Joan . 1 , 14 . 91 Cor. 1 , 8 . 10 Psal . Στι , 9. 11 Coloss , 1 , 15. 11 ibid . 16.
3. ibid . 17 .
6.49 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XI .
Εκ του αυτού .
Εί πρωτότοκος, φασίν , ο Υιός, ουκ έστι μονογε-
νής, αλλ' οφείλει και άλλος είναι ού πρωτότοκος λέ-
γεται. Καίτοι γε, ώ σοφέ, και εκ Μαρίας της παρ-
θένου μόνος γεννηθείς πρωτότοκος αυτής είρηται.
"Εως cύ γάρ έτεκε , φησι, τον Υιόν αυτής τον
πρωτότοκον ." Ώστε ουκ ανάγκη αδελφού πρωτότοκον
λέγεσθαι . Λεχθείη αν, ότι και ο προ πάσης γεννή-
σεως πρωτότοκος ελέγετο . "Ετι δε και προς τους
διά υιοθεσίας του αγίου Πνεύματος εκ Θεού γεννω-
μένους ως Παύλος φησιν,ότι Ούς προέγνω , και προώ-
ρισε συμμόρφους της εικόνος του Υιού αυτού εις
το είναι αυτόν πρωτότοκον εν πολλοίς αδελφούς .
Εκ του αυτού.
Εί και εν σαρκί φησιν, Εγώ ειμι η οδός , και ο Β
αυτός , Ουδείς έρχεται προς τον Πατέρα ει μή δι'
εμού , αυτός έστι και ο ειπών , Κύριος έκτισε με
αρχήν οδών αυτού · λέγεται δε και επί γεννήμα-
τος κτίσμα και ποίημα, ώς το , 'Εκτισάμην άνθρω-
πον διά του Θεού και πάλιν , Έποίησεν υιούς
και θυγατέρας και ο Δαβίδ, Καρδίαν καθαράν
κτίσον εν εμοι ο Θεός , ουκ άλλην αιτών , αλλά την
ούσαν καθαρθήναι δηλονότι . Είρηται δε και καινή
κτίσις , ουχ ώς άλλης κτίσεως γενομένης , αλλά τών
φωτιζομένων επί βελτίοσιν έργοις κατασκευαζομέ-
νων .
550
A Ex eodem .
Si primogenitus, inquiunt, Fijus, non est eni.
genitus , sed est alius propter quem dicitur prin.o.
genitus. Αtqui, o sapientes viri , cum solus etia
ex Maria genitus sit, dictus est ejus primogenitus.
Donec, inquit, peperit Filium suum primogenitum ,
Ex quo apparet, non esse fratrem necessarium , ut
quis primogenitus dicatur . Responderi etiam potest,
quod anle oinnium ortum primogenitus dicebalur .
Præterea primogenitus appellatus est propter eos
φαί per Spiritus sancti adoptionen er Deo geniti
sunt : Quos, ut ait Paulus, præscivil, et prædestina
oil , conformes feri imaginis Filii εμί, κι είι ipse
primogenitus in multis fratribus
Ex eodem .
Si in carnedegens dixit : Ego sum via, el : Nemo
venit ad Patrem nisi per me , idem etiam dixit :
Dominus creavit me initium viarum suarum , Porro
eriam de filio dicitur, creari et fieri, ut ibi : Creavi
hominem per Deum ; et rursam : Fecit filios et plias.
Ei David : Cor mundum , inquit , crea in me,
Deus 1, nil aliud petens, nisi ut quod jan) erat, cor
mundum purumque fieret. Dicta est etiam nova
creatura , non quod alia facta esset creatura , sed
habita eorum ratione, qui ad recie pieque vivendum
jl.ustrantur .

'Εκ του αυτού . Ex eodem .

Εις [f. ει εις] έργα τον Υιόν ο Πατήρ έκτισε το δε $i Filium ad opera creavit Paler : qui aulem pro
δι' έτερον, και ου δι' εαυτο γινόμενον ή μέρος εκείνου C pler aliud , non autem propter se ft,aut pars est ejus ,
δε' και εγένετο , ή ήττον αυτού έσται ή μέρος ο Σωτήρ aut winor est eo, cujus causa fit: Filius aut creaturæ
της κτίσεως , ή ήττων αυτής. Ανάγκη ούν εις την pars esl, aul ca minor. Necesse est igitur, ut ad
ανθρωπότητα αυτού τούτο νοεί » . Είπoι δ' άν τις και ejus humanitatem illa verba referamus. Dixerit
τον Σολομώντα περί της σοφίας εκείνης ειρηκέναι,, aliquis, Salomonem eo Ioco sapientiam illam in
ής και ο Παύλος μέμνηται ειπών, Επειδή γαρ εν lellexisse, cujus mentionem fecit Paulus : Quo
τη σοφία του Θεού ουκ έγνω ο κόσμος διά της κiam,, inquieus , in sapientia Dei non cognovit mun
σοφίας τον Θεόν . "Αλλως τε και ουδέ προφήτης και dus per sapientiam Deum 6. Quanquani ne propheta
ειπών , αλλά παροιμιαστής · αι δε παροιμίαι εικόνες quidem fuit, qui ita loculus est, sed proverbiorum
ετέρων , και ουκ αυτά τα λεγόμενα. scriptor. Proverbia auleni sunt reruin imagines, non
ipsæ res .
Εκ του αυτού. Et eodem .
Ει ο Θεού Υιός ην ο λέγων, Κύριος έκτισε με, Si Dei Filius erat , qui dixit : Dominus creavit
μάλλον αν είπεν, ο Πατήρ έκτισε με. Ουδαμού γάρ me , dixissel potius : Paler creavit me. Nunquam
αυτόν Κύριον εαυτού , αεί δε Πατέρα εκάλει. Λη- enim illum Dominum suum, sed Palrem semper
πτέον ούν το μέν έγέννησεν επί του Υιού του Θεού, D appellat. Reliquum igitur est, ut de Filio dictum
το δε έκτισεν επί της μορφής του δούλου . Εν πάσι illud genuit accipiamus , dc servi aulem forma
. ournibus autein ejusmodi Scripturae
δε τούτοις ου δύο λέγομεν, Θεόν ιδία , και άνθρωπον illud creavit .In
ιδία, είς γάρ ήν , αλλά κατ' επίνοιαν την εκάστου locis non duo sic accipimus, ut Deum per se , et
φύσιν λογιζόμενοι. Ουδε γάρ ο Πέτρος δύο ενόησεν per seforminein intelligamus, unus enim est . Sed
ειπών, Χριστού ούν παθόντος υπέρ ημών σαρκι. cogitatione separalarm utriusque naturam colligi
mus. Edellini ne Petrus quidem duo intelligebal,
cum diceret : Christo igitur pro nobis passo carne ' .
'Εκ του αυτού . Ex eodem .
Ει γέννημα , φασίν , ο Υιός έστι , και ου ποίημα , Si genitus, inquiuni, est Filius, non autem fa
πώς η Γραφή λέγει , 'Ασφαλώς γινωσκέτω πάς
cius, cur scriptum est ad hunc modum : Certissime
οίκος Ισραήμ , ότι Κύριον αυτόν και Χριστόν ο sciat omnis domus Israel, quod et Dominum ipsum
Θεός έποίησε ; Ρητέον ούν και ενταύθα περί του εκ el Christum Deus ſecil " ? Et hic igitur dicendum
1 Mauh. 1, 25. * Ron. VI , 29. 3 Joan . XIV , * ibid . * Proν. VΙΙΙ, 32. • Gen. IV , 1 . 1 Psil . L, 12 .
* 1Cor .1, 21. 9 Pelr . IV , 1 . 10 Αιι . μ , 30.
551 EUTHYMII ZIGABENI 552
est , hac verba de illo intelligi , quatenus ex Maria A Mαρίας το κατά σάρκα ειρήσθαι. "Ωσπερ ούν και ο
natus est ,, etel ad humanitatem illius pertinere.. άγγελος ευαγγελιζόμενος τους ποιμένας λέγει , ότι
Quemadmodum el angelus pastoribus bonum illud 'Ετέχθη υμίν σήμερον Σωτήρ , ός έστι Χριστός
nuntium ferens : Nalus est , inquil , vobis hodie Κύριος . Το γαρ σήμερον ουκ άν περί του προ αιώ
Servator , qui est Christus Dominus. Ea namque νων νομισθείη . Σαφέστερον δε το εξής δείκνυσι λέ
vox , hodie , ad eum , ut est ante sæcula , referri non γων, Τούτον τον Ιησούν, όν υμείς εσταυρώσατε .
polest. Hoc autem clarius palel ex verbis illis, quæ deinceps sequuntur : Hunc ipsum , quem vos crucifi
aistis
Ex eodem. 'Εκ του αυτού.
Si com nalus est Filius, tunc sapientia fuclus Εί ότε εγεννήθη ο Υιός, τότε σοφία εγένετο , ψευ
est , falsum est illud : Christus Dei virius et Dei sa- δές το , Χριστός Θεού δύναμις , και Θεού σοφία.
pientia. Nam Dei sapientia non est facia , sel sem- " Η γάρ του Θεού σοφία ουκ εγένετο, αλλ' ήν αεί. Το
per fuil. Quanquam fieri de Patre etiam dicitur. Da- γίνεσθαι ούν και επί του Πατρός λεγόμενόν έστι
vid enim : Fias , inquit, mihi in Deum protectorem παρά Δαβίδ , Γενου μοι εις Θεόν υπερασπιστη ,
Et Paulus : Fiat , inquit , Deus verax, omnis au- Και ο Παύλος , Γενέσθω δε ο Θεός αληθής " πάς
tem homo mendar . Sic etian Dominus factus est B δε άνθρωπος ψεύστης. Ούτω και ο Κύριος εγενήθη
tiobis a Deo sapientia, et sanctitas, et redemptio. Si ημίν από Θεού σοφία , και αγιασμός , και απολύτρω
Pater igitur faclus protector et verax , non est res σις. Ει ούν ο Πατήρ γενόμενος υπερασπιστής και
creata aut facta , nec Filius,, factus sapientia et αληθής, ου ποίημα, και ο Υιός , γενόμενος σοφία
sanctilas, res creata factave intelligitur. και αγιασμός , ου ποίημα .
'Εκ του αυτού.
Ex eodem .
Si verum est illud : Unus Deus Pater , verum
Ε: αληθές το, Εις Θεός ο Πατήρ , αληθές δηλον
est et illud ; Unus Dominus Jesus Christus ότι και το Εις Κύριος Ιησούς Χριστός ο Σωτήρ.
Serra
lore. Neque igi:ur, lil isti sentiunt, Servalor est Ούτε ούν Θεός ο Σωτήρ κατ' αυτούς , ούτε ο Πατήρ
Deus, neque Paier est Dominus, ut frustra dictum Κύριος , και μάτην τo , Είπεν ο Κύριος τω Κυρίω
μου. Ψευδές δε και το , Διά τούτο έχρισε σε ο Θεός
sil : Dixit Dominus Domino meo ' , el id sit tal ο Θεός
sum : Proplerea until le Deus Deus luus , et σου , και το, " Εβρεξε Κύριος παρά Κυρίου ,
και το 'Εποίησεν ο Θεός κατ' εικόνα Θεού τον
illud : Pluit Dominus a Domino ' , et illud : Fecit άνθρωπον , και, Τίς Θεός παρέξ του Κυρίου ; κα' ,
Deus hominem ad imaginem Dei ' o. Et illud : Ecquis Τίς Θεός πλήν του Θεού ημών ; Και ο Ιωάννης ,
Deus prater Dominum ? Ecquis Deus prater Deum C και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν , και Θεός ή ο Α'
nostrum ' ' ? et illud Joannis : Et Verbum erat apud
γος και ο Θωμάς επί του Υιού, ο Κύριός μου , και
Deum , et Deus erat Verbum " . El illud Thomæ de
ο Θεός μου . Προς τα κτίσματα ούν , και τους ψευ
Filio : Dominus meus, et Deus meus '8. Quamobrem δώς θεούς και ου κυρίως ειρημένους νοείν τας αν
inter res procreatas, fillsosque deos , el qui impro τιδιαστολάς δεί , ουκ εις τον Πατέρα και τον Υιόν.
prie dicuntur dji diferentiæ sunt excogitandæ, non
inter Patrem ei Filium , qui verus dicitur , ut a “Ο αληθινός προς τους ψευδείς αντιδιαστελλόμενος
λέγεται · ο δε ασύγκριτος προς πάντα κατά πάντα
falsis sejungatur. Cum illo aulem nihil comparatur,
quia ante omnia est , et omnibus antecellit.
υπερέχων .
Ejusdem ex Epistola ad Maximum philosophum . Τού αυτού εκ της προς Μάξιμον τον φιλόσοφος
επιστολής .
Ego, si dicendum est quod sentio, vocem illam Εγώ δε, ει χρή τούμον ίδιον ειπείν , το όμοιον
όμοιον, hoc est , simile, si ita accipiatur, ut nullarm κατ' ουσίαν, ει μεν προσκείμενος έχει το απαραλλά
admiitat diversitalem , probandam suscipiendam- κτως, δέχομαι την φωνήν, ώς εις ταυτόν το ομοου
Guie censeo. In idem enim cum altera illa voce, σίω φέρουσαν , κατά την υγια δηλονότι του ομοουσίου
ομοούσιον, si sana illius sententia capiatur, ut ejus- διάνοιαν , όπερ και οι εν Νικαία νοήσαντες , φώς εκ
D
dem essentiæ seu consubstantiale significet, concur- φωτός , και Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού, και τα
ril , quemadmodum Patres Nicææ congregati lumen τοιαύτα τον Μονογενή προσειπόντες, επήγαγον ακο
de lumine et Deum verum de Deo vero intelligenles λούθως το ομοούσιον . Ούτε ούν φωτός προς φως,
ομοούσιον induxerunt . Νeque igitur inter Iumen ούτε αληθείας προς αλήθειάν ποτε , ούτε της του
et lumen neque inter veritatem et veritalem, ne Μονογενούς ουσίας προς την του Πατρός επινοήσα !
que inter Unigeniti el Patris essentiam , discrimen τινα παραλλαγήν δυνατόν . Εί τις oύν ούτως, ώς εί
ullum cogitari potest. Si quis, inquam, hoc sensu πον , εκδέχoιτο, πρoσίεμαι την φωνήν. Ει δέ τις του
vocem illam ouocov, hoc est similem , accipiat, eam ομοίου το απαράλλακτον αποτέμνει, όπερ οι κατά
approbo , Si quis autem non omnem ab illa diversi την Κωνσταντινούπολιν πεποιήκασιν , υποπτεύω το
tatem abjungit, ut illi qui Constantinopoli coacti δημα, ώς του Μονογενούς την δόξαν κατασμικρύνον.
suni, vocem suspectam existimo, utpote qua Uni Και γάρ και αμυδραις εμφερείαις , και πλείστον των

1 Luc . 1 , 11 . 5 Act. , 36. 1 Cor. 1 , 24. Psal. ΣΥΝ, 3. * Rom , 1 , 4. * T Cor . Vυ , 6 1 Psal .
Joan . ΧΣ , 28.
C , 3 . & Psal . SLIV , 8. * Gen. ΧΙ» , 24. 16 Gen. 1, 1 . * Psal . XVu , 32. 11 Joan .3 , 4 . 18
5 3 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT . XI.. 5354
άχετύπων αποδεούσαις το όμοιον πολλάκις επιλέ- Ageniti gloria imminiatur. Scius enim verlain
γεν ειώθαμεν. Επεί ούν ήττον οίμαι κακουργείσθαι hoc, similem , solere in eas etiam res conferri , quie
το ομοούσιον , ούτω και αυτός τίθεμαι . lenilem el obscuram aliquain præ se ferunt simi
litudinem , licet ab exemplaribus plurimum distent. Quamobrem quoniam in hac voce, 6.00 -GOV, mi.
nus timenda fraus esi , ilcirco illam ego quoque magis a pleclor et probo.
Τού αυτού εκ της προς κανονικούς επιστολής. Ejusilem ex epistola ad canonicos.
'Εν αμφοτέροις ημίν το της πίστεως φρόνημα , In utroque nobis de ade sententia : siqui
επειδή και των αυτών Πατέρων εσμέν κληρονόμοι den el corumdem Parrum Ilaredes sumus ,
των κατά την Νίκαιαν ποτε το μέγα της ευσε . qui quondam Nicææ magnum pietatis præco
Θείας εξαγγειλάντων κήρυγμα , ού τα μεν άλλα nium promulgarum : cujus relique quiilem perles
παντάπασιν εστιν ασυκοφάντητα , την δε του ομίου- calumniie nulli obnoxiæ suit ; sed rocem con
σίου φωνήν κακώς παρά τινων εκληφθείσάν εισι substantialis male a nonnullis accrplam , sunt qui
τινες οι μήπω παραδεξάμενοι, ούς και μεμψαιτ' nondum receperint :: quos quis et jure repreliein ..
αν τις δικαίως , και πάλιν μέν τις συγγνώμης αυ- derii , ac rursus venia dignos judicaril. Nam Pa .
τους αξιώσειεν. Το μεν γάρ Πατράσι μή ακολου- trum vestigiis non insistere , nec sua sententia
θείν , και την εκείνων φωνήν κυριωτέραν τίθε- B vocem illorum potiorem ducere, res est reprehen
σθαι της εαυτών γνώμης, εγκλήματος άξιον 1, ώς sione digna, ut plena arrogantiæ . Rursus autem
αυθαδείας γέμoν • το δε πάλιν υφ' ετέρων δια- rituperatain ab aliis vocem suspectam habere ,
.

βληθείσαν αυτήν ύποπτον έχειν , τούτο πως δοκεί videlur id quodam modo mediocrem illis exeusa
του εγκλήματος αυτούς μετρίως ελευθερούν. Και γάρ lionis veniam conciliare. Nam revera qui in Pauli
τω όντι , οι επί Παύλω τώ Σαμοσατεί συνελ Samosatensis causa convenerant, vocem hanc quası
θόντες , διέβαλον την λέξιν ώς ουκ εύηχον. "Έφασαν male sonantem culparunt. Dixerunt enim consub
γάρ εκείνοι την του ομοουσίου φωνήν παριστάν έν. stantialis voce exbiberi nolioniem substantiæ et
νοιαν ουσίας τε και των απ' αυτής · ώστε καταμε- eorum quæ ex substantia ; adeo lil divisa subslan
ρισθείσαν την ουσίαν παρέχειν του ομοουσίου την lia appellationem consubstantialis conciliet jis in
προσηγορίαν τοίς εις & διηρέθη . Τούτο δε επί χαλκού quæ divisa est. Que quidem cogliatio locum ali .
μεν και των απ' αυτού νομισμάτων έχει τινά λόγον quem babel in aere et in conflatis ex eo numisma
το διανόημα : επι δε Θεού Πατρός και Θεού Υιού tibus : al in Deo Patre et in Deo Filio substantia
ουκ ουσία πρεσβυτέρα , ουδ' υπερκειμένη αμφοίν non est antiquior, neque utrique superposila in
>

θεωρείται • ασεβείας γάρ επέκεινα τούτο και νοήσαι c telligitur: hoc enim cogitare , aut dicere, omnen »
και φθέγξασθαι . Τί γάρ αν γένοιτο του αγεννήτου
πρεσβύτερον ;; 'Αναιρείται δε εκ της βλασφημίας
ταύτης και η εις τον Πατέρα και Υιόν πίστις : αδελφά
γάρ αλλήλους τα εξ ενός υφεστώτα.
Και επειδή εξ ουκ όντων εις το είναι παρήχθαι τον
Yίον έτι τότε ήσαν οι λέγοντες , ένα και ταύτην εκτέ
μωσι την ασέβειαν, το ομοούσιον προσειρήκασιν .
"Αχρονος γάρ και αδιάστατος και του Υιού προς τον
Πατέρα συνάφεια. Δηλοι δε και τα προλαβόντα δή-
ματα ταύτην είναι των ανδρών την διάνοιαν . Είπόν-
τες γάρ φώς εκ φωτός, και εκ της ουσίας του Πατρός
τον Υιόν γεγεννήσθαι, ουχί δέ πεποιήσθαι, επήγαγον
τούτοις το ομοούσιον · παραδεικνύντες , ότι όνπερ άν
τις αποδα φωτός λόγον επί Πατρός, ούτος αρμόσει
και επί Υιού. Φώς γάρ αληθινόν πρός φώς αληθινόν,
impietatis modum excedit.. Quid enim ingenito
antiquins sit ? Tollitur etiam hac blasphemia fides
in Patrein et Filium : nam inter se fratrum ratio
nem habent quæ ex uno subsistunt.
El quia Filium ex nihilo produclum adhuc
liinc erant qui dicerent ; ul hanc quoque præci
derent ' inpietatem , consubstantiale usurparunt ..
Nam sine tempore est el sine intervallo Filii cum
Patre conjunctio. Demonstrant autem el superiora
verba hanc illorum esse mentem . Postquam enim
dixerunt Iuien de lunline,, atque Filium ex Patris
substantia penitum esse , non vero faclum ; his
consubstantiale subjunxerunt : indicantes , quam
quis luminis rationem in Patre reddiderit , eam et
Filio aplam et congruentem futuram : siquidem
:

κατ' αυτήν του φωτός την έννοιαν, ουδεμίαν έξει D lumen verum cum vero lumine , secundum ipsam
παραλλαγήν . Επεν ούν έστιν άναρχον φώς ο Πατήρ, luminis notionem , dissimilitudinem nullam habe
γεννητών δε φώς ο Υιός , φώς δε και φώς εκάτε- bit. Cum igitur Pa:er lumen sit principii expers,
ρος , ομοούσιον είπαν δικαίως, ένα το της φύσεως Filius vero lumen genitum , ac uterque lumen et
ομότιμον παραστήσωσιν . Ου γαρ τα αδελφά αλλήλους lumen , jure consubstantialem dixerunt , ut naturæ
ομοούσια λέγεται , όπερ τινές υπειλήφασιν· æqualeni dignitatem demonstrarent . Non enim que
ααalent
αλλ ' όταν και το αίτιον και το εκ του αιτίου την fratrum inter se rationem habent , dicuntur con
ύπαρξιν έχον της αυτής υπάρχη φύσεως, ομοούσια substantialia ,,id quod quidan existimant ;; sed cus
λέγεται . et causa , et id quod ex causa exsistentiam habel ,
ejusdem sunt naturæ , consubstantialia dicuntur.
Αύτη δε η φωνή και το του Σαβελλίου κακόν Cæterum vox eadem Sabellii quoque praviiatem
επανορθούται: αναιρεί γάρ την ταυτότητα της υπο- corrigil : tollit enim hyposiasis identitatem , et
στάσεως, και εισάγει τελείαν των προσώπων την perfectam personarum notionem inducit.. Νeque
έννοιαν. Ου γαρ αυτο τί έστιν εαυτο ομοούσιον, αλλ' enim quinquam sibi ipsi consubstantiale est ,
PATROL . GR . CXXX . 18
 555 EUTOYMII ZIGABENI
seil alterium alteri : φuare preclare ac pie se habet Α έτερονετέρω ώστε καλώς έχει και ευσεβώς, των τε
illa vox , et hypostasewv proprietatem definiens,
el naluræ sine ullo discrimine similitudinem de .
monstrans. Cum autem ex Patris substantia Filium
esse dicimus, eumque genitum , non autem facium ,
ne prolabam's in corporales perpessionan cogi-
tationes . Non enim divisa est substantia a Polre in
Filium :: neque fluendo dilapsa generavit ,, neque
proferens,, quemadmodum arbores fructus profe-
runt : sed inenarrabilis et indeprebensus cogila-
vionibus bonvinum divinae generationis modis. Nu-
milis enim revera et carnalis est mentis, caducis
ac temporalibus assimilare æterna , ac existimare ,
quemadmodum corporalia, ila el Deum generare.
Ejusdem ex epistola ad Eustachium Armenium , ad-
versus quosdam , qui viilebantur Arianorum opi-
nionibus (avere .
Oportet igitur ut aperie couliteantur se crede.
re, queinadmodum verba a Patribus nostris Ni-
cææ exposita prescribunt,, si tamen sana ipsoruin
ceae
verborum sententia accipiatur. Sunt enim quidam
in bac eliam fide, qui veritatis orationem lepra-
vant, et eorum verborum sensum ad opinioncm
suam confirmandam trahunt. Quandoquidem et
Marcellus impie sentiers de persona Domini nostri
Jesu Christi , eumque puruin esse Verbum prædi-
caus, ausus est dicere, se ut ita sentiret, adducium' αυτόν εξηγούμενος λόγος εκείθεν προφασίσασθαι τάς
esse propter illam vocem ομοούσιον , cujus vim male
intelligebat . Et qui Sabellii Libyci defendunt im
pietatem , personam et essentiam idem existimane
les , ad eam confirmandam simulant se proplerea
compulsos esse , quod in ea fide ila scriplum sit :
Si quis Filium ex alia essentia sive hypostasi esse
dixerit, eum exsecralur et delestatur catholica el
apostolica Ecclesia . Non autein Patres illi idem
esse dixerunt essentiam et hypostasim : si enim hæ
duæ voces unum et eumdern sensum haberent, utra-
que uti non eral opus. Cum igitur alii Filium esse
negarent ex Patris essentia , alii ipsum non eX
essentia, sed ex alia hypostasi eonstare dicerent, uit
utrainque istorum opinionem tanquam falsain re
probarent, ambas illas voces adhibuerunt. Nam
ubi declararunt sententiam suam , Filium ex Pa-
tris essentia dixerunt, ibique alteram illam vocem
typostasiin non addiderunt , que quidem ut ad pra- D της υποστάσεως , ώστε εκείνο μεν επ' αθετήσει κεί
vam opinionem condemnandam adhibita est , sic ad
Patrum sensum explicanduin , essentiam solam
9 έχει του πατρικού δόγματος . Δεί τοίνυν ομολογείν
pronuntiare satis ſuit . Oportet igitur confiteri Filium
ομοούσιον,, id est,, ejusilenn essentie sive consulbstan-. ομολογείν δε εν ιδία μεν υποστάσει τον Πατέρα ,
lialem , ut scriplum est ; confiteri præterea Pa.
Trem in propria persona, et Filium in propria et in
propria Spirituin sanctum . Quemadmodum el ipsi
Patres perspicue tradiderunt ; dicentes enim :: « Lu .
men de lumine, satis aperic declararunt, sic aliud
esse lumen gignens, el aliud esse luinen genitium ),
W ! 11.a lamen eadenique sit essentiæ ratio.
Ejusdem ex capile sexlo ad amplilochium .
Non cum Patre, inquiunt, sed post Patrem est
556
υποστάσεων τηνιδιότητα διορίζουσα , και της φύσεως
το απαράλλακτον παριστώτα ( 39) . "Οταν δε εκ της
ουσίας του Πατρός τον Υιόν είναι διδασκώμεθα, και
γεννηθέντα, αλλ' ουχί ποιηθέντα, μη καταπί :τωμεν
επί τάς σωματικές των παθών εννοίας. Ου γαρ
εμερίσθη η ουσία από Πατρός εις Υιόν: ουδε ρυείσα
εγέννησεν, ουδε προβαλούσα , ώς τα φυτά τους καρ
πούς, αλλ ' άρρητος και ανεπινόητος λογισμoίς αν
θρώπων της θείας γεννήσεως και τρόπος. Ταπεινής
γάρ τω όντι και σαρκίνης έστι διανοίας τους φθαρτοις
και προσκαίροις αφομοιούν τα αΐδια, και οίεσθαι,
ότι, ώς τα σωματικά , ούτω γεννα και ο Θεός .
B
Τού αυτού εκ της προς Ευστάθιον τον 'Αρμένιον
επιστολής , κατά τινων υποπτευομένων αρεια
γίζειν .
Προσήκει τοίνυν εναργώς αυτούς ομολογείν , ότι
πιστεύουσι κατά τα βήματα τα υπό των Πατέρων
ημών εκτεθέντα εν τη Νικαία , και κατά την υγιώς
υπό των ρημάτων τούτων έμφαινομένην διάνοιαν.
Εισί γάρ τινες οι και εν ταύτη τη πίστει δηλούντες
τον λόγον της αληθείας, και προς το εαυτών βού
λημα τον νούν τών εν αυτή ρημάτων έλκοντες · όπου
γε και Μάρκελλος ετόλμησεν ασεβών εις την υπό
στασιν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , και ψιλον
αρχάς ειληφέναι του ομοουσίου , την διάνοιαν κιχώς
εξηγούμενος. Και τινες τών από της δυσσεβείας του
Λίβυος Σαβελλίου , υπόστασιν και ουσίαν ταυτόν είναι
C υπολαμβάνοντες , εκείθεν έλκουσι τας αφορμές προς
την κατασκευής της εαυτών βλασφημίας, εκ του
εγγεγράφθαι τη πίστει , ότι Έάν δέ τις λέγη εξ ετέ .
ρας ουσίας και υποστάσεως τον Υιόν, τούτον αναθε
ματίζει η καθολική και αποστολική Εκκλησία . Ού
γάρ ταυτόν είπον εκεί ουσίαν και υπόστασιν. Ει γάρ
μίαν και την αυτήν εδήλουν έννοιαν αι φωναι , τις
χρεία ήν εκατέρων ; Αλλά δήλον ώς των μεν αρνου
μένων εκ της ουσίας είναι του Πατρός, των δε
λεγόντων ουκ εκ της ουσίας, αλλ' εξ άλλης τινός
υποστάσεως , ούτως αμφότερα ώς αλλότρια του εκ
κλησιαστικού φρονήματος απηγόρευσαν. Επεί όπου
γε το εαυτών εδήλουν φρόνημα, είπον εκ της ουσίας
του Πατρός τον Υιόν , ουκέτι προσθέντες και το έx
ται του πονηρού φρονήματος , τούτο δε φανέρωσιν
ομοούσιον τω Πατρί τον Υιόν, καθώς γέγραπται·
εν ιδία δε τον Υιόν, και εν ιδία δε το Πνεύμα το
άγιον , καθά και αυτοί σαφώς εκδεδώκασιν . Αυτάρ
κως γάρ και σαφώς ενεδείξαντο είπόντες , « Φώς εκ
φωτός , και ότι έτερον μέν τό γεννήσαν φώς, έτερον δε
το γεννηθέν, φως μέντοι, και φώς, ώστε ένα και τον
αυτόν είναι τόν της ουσίας λόγον .
Τού αυτού από του έκτου κεφαλαίου των προς
'Αμφιλόχιον .
Ου μετά Πατρός , φησίν, ο Υιός, αλλά μετά τον Πα
557 PANOPI.IA DOGMATICA .. - ΤΙΤ .. ΧΙ ..
-
553

τέρα . Διόπερ ακόλουθον δι' αυτού την δόξαν τη Πατρί A Filius. Quare consentaneum est , αι honor exhillea
προσάγειν , αλλ' ουχί μετ' αυτού. Το μεν γάρ μετ' lur Pairi per ipsum , non cum ipso. Cum ipso enim
αυτού την ισοτιμίαν δηλοί , το δε δι' ου την υπουρ- parem dignitatem signat ; per ipsum aulem osten
γίαν παρίστησιν. Ούτε μην συν τω Πατρί, φησί , dit ministerium . Nec vero cum Patre, inquiunt, et
και το Υιό το Πνεύμα τακτέον , αλλ' υπό τον Υιόν ,
. Filio Spiritus collocandus est, sed post Filium et
και τον Πατέρα , ού συντεταγμένον, αλλ' υποτεταγ . Palrem constituendus, neque cum illis, sed sub illis
μένον , ουδέ συναριθμούμενον , αλλ ' υπαριθμούμε- numerandus . Istiusmodi verborum artificio puram
νον . Και τοιαύταις τισι τεχνολογίαις ρημάτων το fidei simplicitatem perverlunl. Quibus responden .
απλούν και ακατάσχευον της πίστεως ενδιαστρέ- dum est , nos cum amplitudinem nature Unige
φoυσι . Προς ούς απολογητέον , ώς ήμείς , όταν μέν niki, et lignitatis ejus excellentiam contenaplamar,
το μεγαλείον της φύσεως του Μονογενούς , και την gloriam illi simul cum Patre, et una cum Patre esse
της αξίας υπεροχήν θεωρώμεν , μετά Πατρός και testari : al cum bonorum largitionem nobis factam el
συν Πατρί είναι αυτή την δόξαν μαρτυρούμεν · όταν conciliationem, atque conjunctionein nostrafm cum
δε την εις ημάς χορηγίαν των αγαθών εννοήσωμεν , Deo cogitamus, per ipsum et in ipso nos eam graliam
ή την ημών αυτών προσαγωγής και οικείωσιν προς B asseculos conlileri.
τον Θεόν , δι' αυτού και εν αυτώ ενεργείσθαι την χά
ριν ημίν ταύτην ομολογούμεν.
" Ετι κατά 'Αρειανών τε και Ευνομιανών του llem contra Arianos el Eunomianos. magni Grego
μεγάλου Γρηγορίου του Θεολόγου εκ του περί rii Theologi ex oralione prima de Filio.
Υιού α λόγου .
Πώς oύν ουκ εμπαθής η γέννησις ; "Οτι ασώμα- Quomodo ergo a passione immunis est hæc
τος . Ει γάρ ή ενσώματος εμπαθής, απαθής ή ασώ- generatio ? Quia inco:porea. Si enim corporea ge
ματος. Εγώ δε σε αντερήσομαι • Πώς Θεός, ει neralio passionem conjunctam babet, expers utique
κτίσμα ; Ου γαρ θεός το κτιζόμενον · ίνα μη λέγω, passionis erit incorporea generandi ratio. Atque
ότι κάνταύθα πάθος , αν σωματικώς λαμβάνεται , ego ez le vicissim quæram : Quomodo Deus erit.
οξον χρόνος , έφεσις, ανατύπωσις , φροντίς , ελπίς, si creatura est ? Non enim Deus esse potest, quod
κύπη, κίνδυνος , αποτυχία, διόρθωσις · και πάντα και crealur ; ne dicam , quod hic quoque passio sil, i
πλείω τούτων περί την κτίσιν , ώς πάσιν εύδηλον corporeo modo id accipiatur , hoc est, tempus, cu
θαυμάζω δε, ότι μή και τούτο τολμάς, συνδυασμούς piditas , informatio,, cura , spes , mæror,
neror , periculum,,
τινας εννοείν , και χρόνους κυήσεως, και κινδύνους C spei frustratio , correctio : que omnia , atque his
1

αμβλώσεως , ώς ουδέ γεννάν εγχωρούν, ει μη ούτω plura , circa creaturam accidere nemo est qui non
γεγέννηχεν: η πάλιν πτηνών τινας, και χερσαίων facile perspicial. Deniiror autem , quin tu eo quo
και ενυδρων γεννήσεις απαριθμούμενος , τούτων : que audaciæ, prorumpas , ut coilus quosdam , et
τινί των γεννήσεων υπάγειν την θείαν και ανεκλά. prægnationis lempora , et abortus pericula cogiles ,
λητον, ή και τον Υιόν αναιρείν εκ της καινής σου perinde ac non aliter gignere potuerit Paler, si non
υποθέσεως. Και ουδ' εκείνο δύνασαι συνιδείν, ότι ila genuerit : ant rursus avium quarumdam , alio .
διάφορος και κατά σάρκα γέννησις (πού γάρ εν ruinque animalium , quæ vel in lerra , vel in aquis
τοις σοίς έγνως Θεοτόκον Παρθένον), τούτω και degunt, generationes enumeres, ac cuipiam lia
η πνευματική γέννησις έξαλλάττουσα μάλλον rum generationum divinam illam et ineffabiiene
δε , ώ το είναι μη ταυτόν , τούτο και το γεννάν subjicias, aut ctiam Filium per hanc novam lypo
διάφορον . thesim de medio tollas. Ac ne illud quidem perspi
cere poles, cujus diversa sit carnalis generatio (alicubi enim apud homines Deiparam Virginem nosti ),
hujus diversam quoque atque ab aliis discrepantem esse spiritualem generationem :: vel , lit rectius di
cam , cujus esse ipsum minime idem sit, ejus diversam quoque esso gererandi rationem .
Τίς ούν έστι Πατήρ ουκ ήρεμένος ; "Οστις ουδέ D Quisnam ergo est Pater ille principii expers ?
του είναι ήρξατο · ώ δε το είναι ήρξατο, τούτω Is nempe, cujus ne illa quidem ipsius essentia
και το είναι Πατρί . Ουκούν Πατήρ ύστερον , ου origo reperiri potest . Qui autem aliquando esse
γάρ ήρξατο και Πατήρ κυρίως , ότι μή και
. cæpit, hic quoque paternitatis suæ principum ba
Υιός ώσπερ και Υιός κυρίως, ότι μή και Ιατήρ. buit . Non igitur Paler postea exstilit , quando
Τα γαρ ημέτερα, ου κυρίως , ότι και άμφω ου quidem nec esse aliquando ccepit : et Paler pro
.

γάρ τόδε μάλλον, ή τόδε " και εξ αμφοίν ημείς, ουχ prie est , quia non etiain Filius : quemadmodum vi
ενός, ώστε μερίζεσθαι , και κατ' ολίγον άνθρω- cissim Filius proprie filius, quia non etiam Pater.
70 ! •
και ίσως ουδε άνθρωποι , και οίον μη τεθε- Nam quod ad nos allinet, neutro nomine proprie
λήμεθα , και αφιέντες, και αφιέμενοι, ώς μόνα ; τάς appellari possumus ,, quoniam utrumque Suimus;;
σχέσεις λείπεσθαι ορφανάς των πραγμάτων . Αλλά το neque boc polius , quam illud ; nec ex uno, sed ex
εγέννησε , φησίν, αυτό, και το γεγέννηται, τι άλλο utroque parente nascimur, ac proinde dividimur,
ή ορχήν εισάγει γεννήσεως ; Τί ούν αν μηδε τούτο paulatimque homines ellicimur ; imo ne homines
λέγωμεν , αλλ' ήν απ' αρχής γεγεννημένος, ίνα σου quidem fortasse, et quales noluimus, lum dimillen
ραδίως φύγωμεν τας περιέργους ενστάσεις, και φι- les, tum dimissi, adeo ul solæ relationes rebus ipsis
 539 EUTHYMII ZIGABENI 560
orbe relinquantur . Αι , inquies, ipsum hoc, genuit A λοχρόους ; "Αρα γραφήν απoίσεις καθ' ημών, ως
el genitus est , quid aliud quam generationis princi- παραχαραττόντων τι της Γραφής και της αληθείας ;
pium inducit ? Ego vero ita respondeo : Quid si nie " Η πάσιν εύδηλον ότι πολλά τών χρονικώς λεγομέ-
hoc quidem dixerimus, sed , a principio genitus νων, ενηλλαγμένως τους χρόνους προφέρεται , και
erat,, ut curiosas ipsas ac temporis auticas objectio- μάλιστα παρά τη συνηθεία της θείας Γραφής , ουκ
nes nullo negotio fugiamus ? An lu crimen nobis όσα του παρεληλυθότος χρόνου μόνον εστίν, ή του
inferes, quasi Scripturæ ac veritatis aliquid adol. παρόντος , αλλά και όσα του μέλλοντος , ώς το, " Ira
'
præ τι έφρύαξαν έθνη ; ούπω γάρ εφρυάξαντο' κα' ,'Εν.
Ieremur ?? Nonne civis perspicuum est ,, ac prie-
sertim in Scripture usi positum , ut pleraque ex ποταμώ διελεύσονται ποδί» όπερ έστι, διαβεβήκα
bis, quæ temporaliter dicuntur, inversa lemporum σιν. Και μακρόν αν είη πάσας απαριθμείν τας τοιαύ
ratione proferantur, nec ea solum, qui prailerini τας φωνάς, αί τοις φιλοπόνους τετηρηνται .
temporis sunt, aut præsentis, sed etiam quæ futurí significationem habent ?Quo in genere illud est : Quare
fremuerunt gentes ' ? ( Nondum enim fremuerant.) Et , lu flumine pertransibunt pede !, id est , pertransie
runt. Nimis longum foret omnes hujusmodi voces recensere, quæ a studiosis observalæ sunt.
Ex eadem oratione, 'Εκ του αυτού λόγου .
Alque ad hune modum se habet hæc illorum B Τούτο μεν δή τοιούτον . Οίον δε αυτών κακείνο,
objectio . Jam quale illud eorum est, cujusque ως λίανδυσερι και αναίσχυντον ; Βουληθείς, φασί , γε
rizandi libidinis el impudentiæ ? Vel volens, in- γέννηκε τον Υιόν, ή μή βουλόμενος . Είτα δεσμoύσιν,
quiunt, filium genuil, vel nolens. Ac deinde lexi . ως οίονται, αμφοτέρωθεν άμμασιν, ούκ έσχυροίς,
bus, ut quidem ipsi putant, utrinque adversarios αλλά και λίαν σαθροίς . Ει μεν γαρ ου θέλων,
illigant , non tamen firmis, sed perquam etiam in- φασί, τετυράννηται. Και τις και τυραννήσας ; Και
becillis . Si enim nolens, inquiunt, vis ergo ei allala πως και τυραννηθείς, Θεός ; Ει δε θέλων , θελήσεως
.
est. El quisoam est qui vim intulit ? Et rursus, Υιος, ο Υιός : πώς oύν εκ του Πατρός ; Και καινήν
quomodo , cui vis allata est , Deus esse polest ? Si τινα μητέρα την θέλησιν αντί του Πατρός αναπλάτ
autem volens, ergo Filius , voluntatis est Filius. Quio τουσιν. "Εν μέν ούν τούτο χάριεν αυτών , αν τούτο
igitur modo ex Patre progenitus est ? Ita novam λέγωσιν, ότι του πάθους αποστάντες , επί την βούλη
quamdam malrem , voluntatem , palris loco commi- σιν καταφεύγουσιν· ου γάρ πάθος , ή βούλησις.
niscuntur. In hoc quidem argumento , primum hoc Δεύτερον δε , ίδωμεν το ισχυρόν αυτών , ό τι λέγουσιν
scilum ac lepidum est, quod a passione illa , quam άριστον δε αυτούς συμπλακήναι πρότερον έγγυτέρω.
lantopere urgebant , abscedentes , ad voluntatem Συ δε αυτός ο λέγων ευχερώς ό τι αν θέλης , 3 ÈX
confugiunt ; non enim passio est voluntas . Deinde C θέλοντος υπέστης του σου πατρός, ή μη θέλοντος; Εί
videamus , olisecro, quam vim liabeat quod μεν γαρ εξ ου θέλοντος, τετυράννηται. Της βίας !
dicunt. Optimum autem ſuerit , prius cum ipsis Και τις και τυραννήσας αυτόν ; Ου γαρ δή την φύσιν
pedem propius conferre. Dic ergo ipse, quisquis es , έρείς : εκείνη γάρ έχει και το σωφρονείν. Ει δε θέ .
qui lemere , quidquid libido lua tulerit , effutis. Ex λοντος , απόλωλέ σοι δι' ολίγας συλλαβάς ο πατήρ
volente patre luo procrealus es , an nolenle ? Si ex θελήσεως γάρ υιός, αλλ' ου πατρός αναπέφηνας .
nolente , vis ergo ei allata est . O indignum facinus ! 'Αλλ' επί τον Θεόν μέτειμι και τα κτίσματα, και
Ει quis tandem ei vim allulit ? Non enim profecto το σόν ερώτημα προσάγω τη ση σοφία : Θέλων
naturam dixeris. Νain ei quoque sua constal casti- υπέστησεν ο Θεός τα πάντα, η βιασθείς; Εί
tas. Si autem ex volente patre , paler tibi propler μεν βιασθείς, κάνταύθα ή τυραννίς και ο τυραννήσας
paucas syllabas periil : voluntatis siquidem filius , ει δε βουλόμενος, εστέρηται του Θεού , και τα κτί
ac non patris exstitisti . Sed ai Deum et crealuras σματα , και συ μεν προ των άλλων , και τοιούτους
Transeo , ac luammet quæstionem sapientiæ lux
. ανευρίσκων λογισμούς, και τοιαύτα σοφιζόμενος · θε
admoveo . Volensne Deus universam banc rerum λήσει γάρ μέση του κτίστου διατειχίζεται.
molem condidit , an nolens et coactus ? Si coacius,
. 'Αλλ' έτερον , οίμαι θέλων εστι και θέλησις ,
D
hic quoque vis adhibita , et quidam qui vim adhi- γεννών και γέννησις, λέγων και λόγος , ει μή μεθύο.
buit. Si aulein volens , orbantur Deo , lum aliæ μεν ' τα μεν και κινούμενος , τα δε οίον ή κίνησις .
creaturæ , tum lui præ cæteris , qui tales ratjocina Ούκουν θελήσεως , το θεληθέν ( ουδέ γάρ έπετα :
liones , lalesque verborum capliones excogitas. In · πάντως ) : ουδε το γεννηθέν , γεννήσεως : ουδέ το
termedia quippe voluntate a Creatore disjungentur. ακουσθέν, εκφωνήσεως · αλλά του θέλοντος, και του
Verum aliud , ni fallor, est volens, aliud voluntas : γεννώντος , και του λέγοντος . Τα του Θεού δε
aliud gignens, aliad generatio : aliud qui loquitur, και υπέρ ταύτα πάντα , η γέννησίς έστιν ίσως και του
aliud sermo , nisi forle temulenti simus. Horun γεννάν θέλησις · αλλ' ουδέν μέσον , εί γε και τούτο
enim alterum est >, is qui novel , alterum velut mo- δεξώμεθα όλως , αλλά μή και θελήσεως κρείττων
tus ipse. Νon ergo voluntatis est , volitum ( neque η γέννησις.
enim hoc prorsus sequitur) ; nec generationis, quod genitum est, nec locutionis , quod auditum O

est, scd volentis, et gignentis, el loquentis. Atque in Deo considerantur, supra hæc quoq'le omnia
1 Psil . 1 , 1 . · Psal . LXV , 6 .
- ! 61 PANOPLIJ DOGMATICA . TIT . VI. C2
sunt, utpote cui generatio fortasse sit ipsa gignendi voluntas ; verum nibil est intermedium , si modo
hoc quoque omnino admillimus , ac non potius slaluimus generationein hanc voluntale sublimiorem
el præstantiorem esse .
Βούλει τι προσπαίξω και τον Πατέρα; Παρά Α Visne in Patrem quoque ipsının cavillis
σου γαρ έχω τα τοιαύτα τολμάν : Θέλων Θεός ο Πα- nonnihil ludai ? Tu mihi ausili: Talia audendi
τήρ, ή μη θέλων . Και όπως αποφεύξη το σον περι- przebis. Piter itaque vel volens Deus est , vel no .
δεξιον . Ει μεν δή θέλων, πότε του θέλειν ήρεμένος ; lens. Ac vide qua lantlem ratione scilum illud illum
Ου γαρ πριν είναι ουδέ γάρ ήν τι πρότερον. "Η το el aculuin argumentum effugies. Si volens, quando
μεν αυτού θελήσαν , το δε θεληθέν ; Μεριστος ούν. velle cæpit ? Non enim priusquam essel . Neque
Πώς δε ου θελήσεως και ούτος, κατά σε , πρόβλημα ; enim prius quisquam eral . An partim in eo quid
Ει δε ου θέλων , τι το βιασάμενον εις το είναι ; Και laim fuit quod voluit, partim quildim quod in νο
πως Θεός , εί βεβίασται , και ταύτα ούκ άλλο τι . ή Ιuntilem cecidii ? Divisib.lisigitur erit. Quid autem
αυτό το είναι Θεός ; Πώς oύν , φησι , γεγέννη- afferri poterit , quin juxta 10am argumentandi ri
ται ; Πώς έκτισται , είπερ έκτισται κατά σε; Και lionein , ipse quoque voluntatis ſetus sit ? Quod sa
γάρ και τούτο της αυτής απορίας. Τάχα αν είπoις , nolens , quis eum coegit ut esset ? Quo etiam πιο ! ο
ότι βουλήσει και λόγω. Αλλ ' ούπω λέγεις το παν. Deus, si coactus est ; el coactus quidem non ad
Πώς γαρ έργου δύναμιν έσχεν η βούλησης και aliud quidquam , quam ad hoc, ut Deus esset ?
ο λόγος; "Έτι λείπεται λέγειν. Ου γαρ ούτως και Quomodo, inquis, Filius genitus est? Verum 11
άνθρωπος . quoque responde, quomodo creatus est ? siquidem ,
ut ipse asseris, creatus est. Nam id quoque cadem difficultate laborat. Dices forlasse, voluntale et ser
mione. At nondum rem lolam expedis. Quomodo enim operis vim voluntas el sermo habuerint ? Hoc ex .
plicandum adhuc tibi superest. Neque eniin homo ila fabricatur.
Πώς oύν γεγεννηται ; Ουκ αν ήν μεγάλη και Quomodo ergo , inquies, genitus est ? Haut
γέννησις, ει σοι καταλαμβάνετο , ός ουδε την ιδίαν magna esset hæc generatio , si a le percipi possel ,
επίστη γέννησιν, ή μικρόν τι ταύτης κατειληφας, και quippe qui ne tuam quidem noris , aut certe exi
όσον αισχύνη λέγειν · έπειτα οίει το παν γινώσκειν ;guam quamdam partem percepisti , quantumque te
Πολλά αν κάμους πρότερον , ή εύρους λόγους συμπή- dicere pudeat. Et postea eam plene tibi cognitam
ξεως , μορφώσεως, φανερώσεως , ψυχής προς σώμα δε . esse censes ? Magnus tibi labor prius subeundus esi ,
σμών, νου προς ψυχήν, λόγου προς νούν, κίνησιν, αύξη- quain ut rationes eas invenias , quibus constitutus ,
σιν , τροφής εξομοίωσιν, αίσθησιν, μνήμην, ανάμνησιν, formalus , ac manifestatus fueris , quibus etiam
9

τάλλα εξ ών συνέστηκας και τίνα μέν του συναμφοτέ- anima cum corpore , mens cum anima , ratio cum
ρου , ψυχής, καισώματος τίνα δε τα με μερισμένα, τίνα mente quasi vinculis quibusdam astringatur : lum
δέ ά παρ' αλλήλων λαμβάνουσιν . "Ων γάρ ύστερον η τε- C quomodo corpus noveatur , et augeatur , atque ali
λείωσις , τούτων οι λόγοι μετά της γεννήσεως. Είπε τί- mentum ipsi assimilelur : ad hæc quæ sit sensuurin
νες και μηδε τότε φιλοσοφήσης OcOū yévvr,olv" ratio , quæ memoriæ , quæ reminiscentiir , rerum
ου γάρ ασφαλές. Ει μεν γαρ την σην γινώσκεις , ου πάν que ca: lerarum , ex quibus constas : ac præ
τως και την του Θεού · ει δε μηδε την σην , πως την lerea quæ conjunction utriusque partis sint , quie
του Θεού ; " Οσω γάρ Θεός ανθρώπου δυστεκμαρτότε- divisa et separala , quæ rursus a se invicem acci
ρος και.
τοσούτω και της σής γεννήσεως αληπτο- piant .. Que enim temporis progressu per fectionem
τέρα και άνω γέννησις. Ει δε ότι μή σοι κατειληπται , suam consequuntur, eorum cerie rationes ipsie
διά τούτο ουδέ γεγέννηται ώρα σου πολλά δια- simul cum generatione exstiteruni. Dicas , veliin ,
γράφειν των όντων, και μη κατείληφας, και πρό γε quæ sint hæ rationes ; sed ne uit quidem de Dei
πάντων τον Θεόν αυτόν · ου γάρ ő tí Toté écneratione per racia. Nec enim id periculo vacal.
έστιν ειπείν έχεις, και εί λίαν τολμηρός εί, και τα Si eniin luam cognoscis, non protinus sequitur, Dei
περιττά μεγαλόψυχος . Κατάβαλέ σου τάς δεύσεις, quoque generationem tibi cognitam etel exploralam
και τας διαιρέσεις , και τας τομάς, και το ως περί esse. Si autem lua tibi igniola est , quo tandle ::1
σώματος διανοείσθαι της ασωμάτου φύσεως και moilo Dei generatio libi nola erit ? Quanto enim
D
τάχα αν άξιόν τι διανοηθείης Θεού γεννήσεως . difficilius est Dei naturam , quain hominis, inilagare ,
Πώς γεγέννηται ; Πάλιν γάρ το αυτό φθέγξομαι tanto quoque difficilius percipi potest superna illa
δυσχεραίνων : Θεού γέννησις σιωπή τιμάσθω. Μέγα et divina generatio, quam tua. Quod si , quia eam
σοι το μαθείν, ότι γεγέννηται . Το δε πως , ουδε αγγέ- , idcirco ne genitum φui
cognitione assequi nequis,
λοις , μη ότι γε σοι εννοείς συγχωρήσωμεν. dem esse conlendis, lempus jam libi fuerit, mulla ,
Βούλει παραστήσω το πώς ; Ως οίδεν ο γεννήσας quæ 111 minime percepisti, alque ante omnia Deum
Πατήρ, και ο γεννηθείς Υιός : το δε υπέρ ταύτα , quoque ipsum , e rerum natura delere aique obli
νέφει κρύπτεται , την σην διαφεύγον αμβλυωπίαν . lerare. Neque enim , quid tandem sil , explicare
poles, quamlibet audas sis, atque in supervacancis rebus strendus el magnanimus. Tuas illas fluxio
nes, el divisiones, el secriones prius abjice, ac de incorporea illa natura , quasi de corporea , disputare
(lesine ; atque i!a fortasse digium aliquid generatione divina concipere animo queas. Quomolo ge
niius est ? Idcin enim indignabundus repelo. Dei generalio silentii honore decorelur. Abumle
 563 EUTHYMII ZIGABENI 564
magnum tibi esl scire, eum genitum esse. Quo autem modo genitus sit, nè ipsis quidem angelis, nedum
libi intelligere concesserim. Vis declarem quomodo ? Ut scil Paler, qui genuit , et Filius qui genilus est.
Quod supra hæc est, nube oblegitur, animique lui bebetudinem fugit.
Sed argillari pergunt. Exsistentei , vel nou ex. A "Όντα ούν γεγέννηκεν , και ουκ όντα. Των ληρη
sistentem genuit Paler. O futiles nurgas ! Hæc enim μάτων! Περί εμε και σε ταύτα, οι τό μέν τι ήμεν,.

mihi ac tibi conveniunt, qui parlim eramus, ut
Levi ille, in lumbis Abralize !, partim procreati
sumus ; ac proinde partim ex entibus, partim ex
non entibus sumus : contra quam in primigena illa
Haleria accidit, quæ haud dubie ex non ente pro
creata est , utcunque eam nonnulli ælernam esse
confingant. Al hic generalio cum essentia ipsa con
currit, atque a principio exstitit . Ubi ergo anceps
illud luum , atque utrinque præceps argumentum
pones ? Quid enim eo, quod a principio erat, anti-
ώσπερ εν τη οσφυϊ του Αβραάμ , ο Λευt • το δέ γεγο
ναμεν. "Ωστε εξ όντων, τρόπον τινά το ημέτερον, και
ουκ όντων: εναντίως περί την αρχέγονον ύλην υπο
στάσαν σαφώς εξ ουκ όντων , κάν τινες αγέννη
TOY αναπλάττωσιν . Ενταύθα δε σύνδρομον τω
είναι το γεγεννήσθαι , και απ ' αρχής. " Ωστε που
θήσεις το αμφίκρημνον τούτο ερώτημα ; Τί γάρ
του απ' αρχής πρεσβύτερον , ίν ' εκεί θώμεν το είναι
ποτε του Υιού , ή το μή είναι ; 'Αμφοτέρως γάρ το,
.

απ' αρχής , λυθήσεται · ει μή σου και ο Πατήρ, πάλιν

quius esse potest , ut illic tempus collocemus , vel έρωτώντων ημών , εξ όντων , ή εξ ουκ όντων, κινδυ
quo erat Filius , vel quo non erat ? Viroque enim νεύσειεν ή δις είναι, ό μεν προών, ο δε ών, η ταυτόν
modo illud , a principio, dissolvelur el everlelur , B το Υιω παθείν , εξ ουκ όντων είναι, διά τα σα των
nisi forte libi quoque Paler, percunctantibus rursus ερωτημάτων παίγνια , και τας εκ ψαμμων olxo
nobis , ex entibusne , an ex non entibus sit , bis δομάς , αι μηδέ αύραις ίστανται . Εγώ μεν ούν ουδ
esse periclitetur, alter pimirum præexsistens, alter έτερον τούτων δέχομαι , και την ερώτησίν φημι το
easistens ; aut certe propler ludicras luas interro- άτοπον έχειν, ουχί τό άπορον την απάντησιν. Ει δε
galiones, alque ex arena constructas domos, quæ σοι φαίνεται αναγκαίον είναι το έτερον αλη
ne levibus quidem ventis resistere possunt, idem θεύειν επί παντός , κατά τάς σας διαλεκτικάς υπολή
ei, quod Filio, accidat, hoc est , ex non ente sil. ψεις , δέξαι μου τι μικρόν ερώτημα : Ο χρόνος εν
Ego quidem neutrum liorum admitto,, questionein-. χρόνω, ή ουκ εν χρόνω ; Ει μεν ούν εν χρόνω, τίνι
que hanc luam absurditatis multum , dilliculialis τούτω; και τι παρά τούτον όντι ; και πώς περιέχοντι ;
nihil habere aio. Quod si lu juxta tuas dialecticas Ει δε ουκ εν χρόνω , τίς ή περιττή σοφία, χρόνον εισ
sententias in omni argumento alterulrain disjun- άγειν άχρονον ; Του δε, Νύν εγώ ψεύδομαι, δός το
clionum veram esse oportere existimas , parvam έτερον , ή αληθεύεσθαι μόνον, ή ψεύδεσθαι · ου
quamdam interrogaliunculam a me accipe. Temps γαρ αμφότερα δώσομεν . 'Αλλ' ουκ ενδέχεται. " Η γάρ
esine in tempore, annon ? Si in lempore, quo lan- ψευδόμενος αληθεύσει, η αληθεύων ψεύσεται • πάσα
den ? Quidquc supra hoc exsistente ? Ac quomodo C
ανάγκη. Τί ούν θαυμαστόν, ώσπερ ενταύθα συμβαί
hoc continente ? Si autem non in tempore, quæ νει τα εναντία , ούτως εκείσε αμφότερα ψεύδεσθαι ,
bæc eximia sapientia, lempus temporis expers in- και ούτω σοι το σοφών ηλίθιον αναφανήσεται ; "Εν
ducere ? Age , bujus sermonis, Nunc ego mentior, έτι μοι λύσον των αινιγμάτων: Σεαυτώ δε γεννωμένω
da alterum , aut dunlaxal veruin esse, aut falsum : παρής ; πάρει δε νύν ; ή ουδέτερον ; Ει μεν γαρ και
non enim utrumque dabimus. Aiqui nullo modo παρής, και πάρει , ώς τις, και τίνι ; και πως ο εις
hoc fieri potest. Vel enim mentiens veruin dicet , άμφω γεγόνατε; Ει δε μηδέτερον των ειρημένων ,
vel mentielur verum dicens. lla prorsus necesse πώς σεαυτού χωρίζης και τις η αιτία της δια
est . Quid igitur mirum , si quemadmodum hic con- ζεύξεως ; 'Αλλ' απαίδευτον το περί του ενός ,
Traria concurrunt , ita etiam illic utraque pars a ει εαυτώ πάρεστιν, ή μή, πολυπραγμονείν. Ταύτα
• vero aberrel, alque ila scilum illud et eruditum γάρ επ' άλλων , ουχ εαυτού λέγεται . 'Aπαιδευτότερον,
Tuum argumenlum stultum atque ineplum appa- ευ ίσθι , το απ' αρχής γεγεννημένον , εί ήν προ
reat ? Ac velios wibi lioc etiam ænigma solvas : της γεννήσεως , η ουκ ήν, διευθύνεσθαι . Ούτος γάρ
Aderasne tibi cum gignereris ? Adesne etiam nunc περί των χρόνω διαιρετών ο λόγος .
tibi ? An neutrum horum ? Si enim aderas, el ades, quisnam tandem , et cui ? Et quomodo unus duo
effeclus es ? Si autem neutrum horum quæ diximus, quomodo a leipso disjungeris ? Et quæ disjunctionis
hujusce causa ? Sed ineplum est, inquies, cum de uno dispu'atur , adsitne sibi , necne, curiosius
inquirere. Hæc enim de aliis, non de seipso dicuntur. Ineplinis, m hi crede, est, id , quod a principio
eral, iitrum ante generationem éral , necne, in quæstionem vocare. Hæc enim disputatio iis demuun
convenit, qnæ lenipore dividi possunt.
At eniin , inquiunt, non idem sunt genitum et D Αλλ' ου ταυτόν, φησί , το αγέννητον και το γεν
ingenitum ; ac proinde, nec Filius cuin Palre νητόν . Ει δε τούτο, ουδε ο Υιός τω Πατρί ταυτόν.
idem est. Quid opus est dicere, hoc arguneulo "Οτι μεν φανερώς ο λόγος ούτος εκβάλλει τον Υιόν
rel Paírem vel Filium a divinitate manifeste sub- της θεότητος , ή τον Πατέρα , τι χρή λέγειν ; Ει γάρ
moveri ? Si enim ingenitum essentia Dei est, pio- το αγέννητον ουσία Θεού , το γ - ννητον ουκ ουσία :

52 Πer, 11 , 10 s14 .
565 PANOILIA DOGMATICA , - TIT. VII.. 500
ει δε τούτο ουκ εκείνο . Τις αντερεί λόγος ; Ελού τοι- A fecto genitum essentia non erit : aut si hoc , pro
νυν των ασεβειών όποτέραν βούλει, ώ καινε (80) θεο- cul dubio non illud . Quis enim esl qui contrar.11911
λόγε , είπερ ασεβείν πάντως έσπούδακας . Επειτα, disputando lueri queat ? Quandobrem , ulram e
πως ου ταυτόν λέγεις το αγέννητον και το γεν- duabus impietatibus malis, elige, o nove incologe,
νητόν ; Ει μεν το μή έκτισμένον, και έκτισμένον, κα- siquidcni inspiain doctrinam omnino amplecti tibi
γώ δέχομαι · ου γάρ ταυτόν τη φύσει το άναρχον και propositum est. Deinde, quomodo ingenitum el ge
το κτιζόμενον. Ει δε το γεγεννηκός , και το γεγεννη- nitum non idem esse dicis ? Si per hæc verba nihil
μένον , ου ταυτόν λέγεις , ουκ ορθώς λέγεται. Ταυτόν aliud intelligis, quam id quod increatum et quod
γάρ είναι πάσα ανάγκη αύτη γάρ φύσις γεννήτορος creatum , in eadem ipse quoque sain sententia .
και γεννήματος , ταυτόν είναι το γεγεννηκότι Neque enim nalura idem est quod principio carei,
κατά την φύσιν το γέννημα. " Η ούτω πάλιν el quod procreatum est. Sin autem his verbis eum ,
Πώς λέγεις το αγέννητον και το γεννητόν ; Ει μεν qui genuil, el eum , qui genitiis esi , accipis, bamla
yà, την αγεννησίαν αυτήν και την γέννησιν , ου quaquam recie id abs te Jicitur. Idem enim
ταυτόν ει δε οίς υπάρχει ταύτα, πώς ου ταυ- omnino esse necesse esi . Ihxc quippe geniti natura
τόν ; Επεί και το άσοφον, και το σοφών, αλλήλοις μεν est , ut idem , si naluram spectes, sit cum co qui
ου ταυτά , περί ταυτόν δε τον άνθρωπον» και ουκ ου- Β genuit. Vel ad hunc rursus modum agamus : Quid
σίας τέμνει, περί δε την αυτήν ουσίαν τέμνεται. " Η per ingenitum ac genitum intelligis ? Si ipsam in
και το αθάνατον, και το άκακον , και το αναλλοίωτον genili et geniti proprietalem , non idem sunt. Sin
ουσία Θεού ; 'Αλλ ' εί τούτο, πολλαί ουσίαι Θεού , και au'en ea , quibus hæc insunt, quid velat juoninus
ου μία: η σύνθετον εκ τούτων το Θείον: ου γαρ ασυν- idem sint? Quandoquidem quod insipiens est , et
θέτως ταύτα , είπερ ουσίαι. sapiens, inter se quidem non idem sunt; Visilm
circa eumdem hominem considerantur : nec substantias scindunt, sed circa eamdem substantiana
scinduntur. Quid ? An etiam immortalitas, et innocentia , el immutabilitas, essentia Dei sunt ? Ai si
ita est , mullie Dei essentiæ erunt, non una : aul cerle compositus ex his Deus erit. Neque enim
hæc ciira compositionem esse queunt, si moilo essentiæ sunt.
Ταύτα μεν ου φασι • κοινά γάρ και άλ- 11.cc quidem haud dicunt. Communia quippe
λων . “Ο δε μόνου Θεού και ίδιον , τούτο ουσία. aliorum quoque suul. Quod autem solius Dei est,
Ουκ αν μεν συγχωρήσαιεν είναι μόνου Θεού το αγέννη- ipsique proprie convenil, hoc ipsi essentia
τον, οί και την ύλην και την ιδέαν συνεισάγοντες , est. Álqui solius Dei ingenitum esse, minime illi
ως αγέννητα . Το γάρ Μανιχαίων πορριωτέρω ρύψωμεν concesserint,, φui materiam quoque el formam,, ut με
σκότος . Πλήν έστω μόνου Θεού . Τί δε ο 'Αδάμ ; C ingenilas, induxerunt. Manichiporum eniin tenebras
ου μόνος πλάσμα Θεού ; Και πάνυ , φήσεις. Αρ' ούν “ longius adlius projicianus.. Sed sit sane solius Dei
και μόνος άνθρωπος; Ουδαμώς. Τι δή ποτε ; " Οτι ingenitun. Quid Adam ? None solus a Deo efficius
μη ανθρωπότης ή πλάσις · και γάρ το γεννηθέν, est ? Moixime, inquies. Uirum ergo solus quoque
άνθρωπος . Ούτως ουδε το αγέννητον μόνον Θεός , ει lionio ? Minime. Quare ? Quia ellictio humanitas
και μόνου Πατρός . Αλλά δέξαι και το γεννητών είναι non esi . Nam is quoyue , qui progenitus est, homo
θεόν · εκ Θεού γάρ, ει και λίαν ει φιλαγέννητος. est. Eodem modo nec ingenitan solum Deus est,
"Έπειτα , πώς ουσίαν Θεου λέγεις, ου την τού όντος elsi solinis Patris. Verum admillc etiam eum qui
θέσιν , αλλά την του μη όντος αναίρεσιν ; Το γάρ μη genilus est, Deum esse. Ex Deo quippe est, quan
υπάρχειν αυτώ γέννησιν, ο λόγος δηλοί, ούχ και την libel tu ingeniio faveas. Ad hæc 'quomodo Dei essen
φύσιν εστι παρίστησιν , ουδ' και υπάρχει το μή Liam dicis, non ejus, quod est, positioneni, sed
έχoν γέννησιν . Τίς ούν ουσία Θεού ; Της σης απονοίας ejus ,, quod non est detractionenm ?? Vox enim ingeniti
τούτο λέγειν, ός πολυπραγμονείς και την γέννησιν· 8gnifical,, eum quidem generationis experlem esse ,,
ημίν δε μέγα , κάν είποτε και εις ύστερον non autem declarat quidnam natura sua sit id quod
τούτο μάθουμεν , λυθέντος ημίν του ζόφου και της πα- generatione caret . Quænam crgo est Dei essentia ?
χύτητος , ώς ή του άψευδούς υπόσχεσις . Τούτο Tuæ est dementiæ hoc dicere , qui generationem
D
μεν ούν και νοείσθω, και ελπιζέσθω τοις επί τούτω quoque ipsam anxie perscrutaris : nobis allem
καθαιρομένοις . Ημείς δε τοσούτον ειπείν θαρρήσω- abunde magnam alque amplum fuerit, si in posteruin
μεν , ότι εί και μέγα τω Πατρί , το μηδαμόθεν quoque discams, soluta videlicet bac caligine et
1
ώρμήσθαι, ουκ έλαττον τω Υιο , το έκ τοιούτου Πα- crassilie ' , ut pollicitus est is , qui non mentitur ?.
τρός. Της τε γάρ του αναιτίου δόξης μετέχοι αν, ότι Ergo hoc ab his, qui ad eam rem sese perpurgant,
εκ του αναιτίου, και πρόσεστι το της γεννήσεως cogitelur, ac sperelur . Nos autem hoc duntaxat di
πράγμα τοσούτον , και ούτω σεβάσμιον τοίς cere non dubitabimus, si magnuin Patri est a nullo
μή πάντη χαμαιπετέσι και υλικoίς την διά- profectum esse, non minus illustre Filio esse , ex
νο ! αν .
tali Patre prodiisse. Nam pripterquam quod gloriæ
illius, qui causam a nullo habet, particeps est , quia ex eo esi, accedit Pliam generationis decus, res lanta,
lan que veneranda, iis utique , qui non omnino huni provoluti sunt, crassoque animo præditi.
1 Joan. 1ι ,
1
2. 1 Tit . 1 , 2.
57 EUTA
Sed si Filius, inquiunt, essentie alione item A
cum Paire est , profecto, cum ingenilus sit Pater,
ingeniliis quoque Filius erit. Recte, si ingenitum
essentia Dei esset , ul sic nova quaedam mislio esset
genito -ingenitum . Cum autem hoc discrimen circa
essentiam consideretur, quid in hoc quasi (irmum
quiddam profers ? An lu quoque patris paler es,
ut nulla re a patre 110 supereris, quandoquidem
essentia idem cum eo es ? Nonne perspicuum esi ,
proprielale lixa el slabili permanente, quærendom
uobis esse quæ sit Dei essentia, si lamen ea ullo
modo quærenda est ? Quod autem ingenitum el Beus
idem non sint, binc fere intelliges. Si enim idem
11 ZIG.IBESI 5.3
'Αλλ εί ταυτό », φασίν, ο Υιός τω Πατρί κα . '
ουσίαν, αγέννητος δε ο Πατήρ , έσται τούτο και
ο Υιός . Καλώς, είπερ ουσία Θεού το αγέννητον, ίν ' η
τις καινή μιξις, γεννητοαγέννητον (98). Ει δε περί
ουσίαν η διαφορά, τι τούτο , ώς ισχυρόν , λέγεις ; Η
και συ πατήρ του πατρός, ίνα μηδενί λείπη του σου
πατρος, επειδή ταυτόν εί κατ' ουσίαν; "Η δήλον, ότι,
της ιδιότητος ακινήτου μενούσης, ζητήσομεν ου
σίαν Θεού, ήτις ποτέ έστιν , είπερ ζητήσομεν; "Οτι δε
ου ταυτόν αγέννητος και Θεός, ώδε αν μάθους : Εί
ταυτόν ήν, έδει πάντως , επειδή τινών Θεός ο Θεός,
τινών είναι και το αγέννητον· ή επεί μηδενός το αγέν
νητον, μηδέ τόν Θεόν είναι τινών • τα γάρ πάντη ταυ
.

essent, prorsus sporlerei , quoniam Deus τά, και ομοίως εκφέρεται. Αλλά μήν ου τινών το αγέν.
quorumdam Deus est , quorundam quoque ingeni- νητον, τίνων γάρ ; και τινών Θεός ο Θεός, πάντων γάρ.
Il esse : aut contra , quoniam ingenitum nullius B Πώς oύν αν είη ταυτόν Θεός και αγέννηνον ; Και πά
esi , nec Deum quoque quorumdam esse. Nam que λιν, επειδή το αγέννητον, και το γεννητον αντίκειται
omnino eadem sunt, similiter eliam efferuntur. Al αλλήλους, ως έξις και στέρησις , ανάγκη και ουσίας
ingenitum non quorumdam esi (quorum enim ?), εισαχθήναι αντικειμένας άλλήλαις, όπερ ου δέδοται.
Duus vero quorumdam Deus est , omnium quippe. "H, επειδή πάλιν αι έξεις των στερήσεων προτεραι , και
Quo ergo modo idem erunt Deus el ingenitum ? AC αναιρετικαί τών έξεων αι στερήσεις, μή μόνον πρε
rursus, quoniam ingenitum el genitum inter se op- σβυτέραν είναι της του Πατρός ουσίας την του Υιού ,
ponuntur, ut babilus el privalio, substantias quoque αλλά και αναιρουμένην υπό του Πατρός, όσον επί ταίς
inter se opposilas induci necesse est, quod nemo σαις υποθέσεσι .
concesserit. Aut rursus, quoniam habitus privationibus priores sunt, ac privationes habilus ipsos ex
stinguunt, non solum antiquior erit Filii essentia quam Patris, sed etiam, juxta hypotheses luas, a
Paire exstinguelur, ac de medio tollelur.
Quid adhuc nunc superest ex ineluctabilibus Τίς έτι λόγος αυτούς των αφύκτων ; Τάχα αν
μεoruun , ut putant, argumentis ? Fortasse ad illud c επ' εκείνο καταφύγοιεν τελευταίον, ως Ει μεν ου πέ
postremum confugient : Si Deus gignendi finem non παυται του γεννάν και Θεός, ατελής η γέννησις. Και
fecit, imperfecta est generatio . Et quando finem πότε ταύσεται ; Ει δε πέπαυται, πάντως και ήρξατο.
facturus est ? Si autem gignere cessavil, omnino Πάλιν οι σωματικοί τα σωματικά. Εγώ δε , ει
quoque coepit. Sic rursus crassi el corporis rebus μεν αίδιον αυτό το γεννάσθαι ή μή , ούπω λέγω , έως
atlixi liomines corporeas ratiocinationes afferunt. αν το, Προ πάντων βουνών γεννα με, ακριβέστε
Ego vero sic respondeo : Sempiternumbe sit Filio ρον επισκέψωμαι. Ούχ ορώ δε, τίς η ανάγκη του
Hasci, vecne, nondui dico, quoadusque illud Scri- λόγου. Ει γάρ ήρκται κατ' αυτούς το παυσόμενον ,
plura : Ante omnes colles gignil me ' , accuratius
1
» ουκ ήρκται πάντως το μή παυσόμενον . Τί τοίνυν απο
expendero . Illud autem non video , quam necessa- φανούνται περί ψυχής, ή της αγγελικής φύσεως; Εί
rium sit hoc eorum argumentum . Si enim , ut ipsi μεν ήρκται , και παύσεται· ει δε ου παύσεται , δηλον ,
aiunt, aliquando il cæpit , quod finem habiturum ότι κατ' αυτούς ουδε ήρκται. Αλλά μήν και ήρκται,
esi, profecto id non cæpit, quod finem non est ha- και ου παυσεται . Ουκ άρα ηρεται κατ' αυτούς το
bilurum . Quid ergo de anima vel de angelica na- παυσόμενον. Ο μεν ούν ημέτερος λόγος : " Ωσπερ ίπ
tura pronuntiabunt ? Si principium habuit , finem που , και βοός , και ανθρώπου, και εκάστου των υπό
quoque habebit : si autem fine carebil , secundum D το αυτό είδος , είς λόγος εστίν · και ο μεν άν μετέχη
.

eos ulique principio quoque hanc caruisse constat. του λόγου, τούτο και κυρίως λέγεσθαι : δδ' αν μη
Alqui el principium babuit, nec unquam esse desi- μετέχη , τούτο ή μή λέγεσθαι, ή μή κυρίως λέγεσθαι :
vel . Falsum est itaque quod aiunt, id , quod finem ούτω δε και Θεού μίαν ουσίαν είναι και φύσιν , και κλή
habiturum est , principium quoque habuisse . Eniin- σιν , κάν επινοίαις τισι διαιρουμέναις συνδιαιρηται και
vero doctrina nostra hæc est : Ut equi , el bovis , el τα ονόματα και ο μέν αν κυρίως λέγηται , τούτο και
hominis , ac denique uniuscujusque earum rerum , είναι Θεόν · δ δ' άν ή κατά φύσιν , τούτο και αληθώς
quie sub idem genus cadunt, eadem est definitio ; ονομάζεσθαι » είπερ μή εν ονόμασιν , αλλ ' εν πράγμα
ac quidquid definitionis hujusce particeps esi , boc σίν έστιν ημίν η αλήθεια . Οι δε, ώσπερ δεδoικότες ,
etiain proprie dicitur ; quidquid autem particeps μή πάντα κινείν κατά της αληθείας , Θεόν μεν είναι
non est , Iloe vel non dicitur , vel certe improprie τον Υιόν ομολογούσιν , όταν βιασθώσι τω λόγω και ταϊς
dicitur : eodem modo unam quoque Dei essentiant, raptupiais ομώνυμον δε και μόνης κοινωνούντα
el paluram , el appellationem esse, tametsi per co- της κλήσεως .
gilariones quasdam distinctas , nomina quoque simul distinguantur : el quod quidem proprie dicitur,
4 ν . VΙΙΙ , 25 .
 59 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . VII . 510
id etiam Deum esse ; el rursus quod natura sua sit , hoc quoque proprie nuncupari : siquidem
non in nudis nominibus, sed in rebus nobis veritas sila est . At isli, parinde ac perlimescant ne quid
adversus veritatem immolum relinquant, Deurn quidem Filium esse fatentur, cum Scripturæ ac au .
ctoritatum lestimoniis opprimantur; sed æquivoce Deum dici , ac nominis solius participem esse con
tendunt.
"Οταν δε ανθυποφέρωμεν αυτοίς, Τί ούν ; ου Α Cum autcm hanc ipsis objectionem subjici.
κυρίως Θεός ο Υιός, ώσπερ ουδε ζώον το γεγραμ mus : Quid ergo ? non proprie Deus est Filius,
. μένον ; πώς oύν Θεός, ει μή κυρίως Θεός ; Τί γάρ quemadmodum id quod pictum est , non est animal ?
κωλύει , φασί, και ομώνυμα ταύτα είναι, και κυρίως Quomodo ergo Deus, si Deus proprie non est ? Re
αμφότερα λέγεσθαι; Και προσοίσουσιν ημίν τον κύ spondent : Quid prohibel, quominus, et hæc æqui
να, τον χερσαίον, και τον θαλάττιον , ομώνυμά τε όν» voca sint, et proprie utrumque dicatur ? Ac nobis ,
τα, και κυρίως λεγόμενα (έστι γάρ τι και τοιού- et lerrestrem, el marinum canım proferent, qui,
τον είδος εν τοις ομωνύμοις · και είτε τι άλλο τη αυτή cum sub eodem nomine diversam significationem
προσχρήται προσηγορία, και μετέχει ταύτης επ- habeant, proprie tamen dicuntur. ( Est enim hujus
ίσης, τη φύσει διεστηκός ) . Αλλ ' εκεί μεν, ώ βέλτιστε , modi quoque species quædam inter æquivoca ; el si
δύο φύσεις τιθείς υπό την αυτήν προσηγορίαν , ουδέν quid aliud, quod eadem appellatione utatur, ejusque
αμείνω την ετέραν της ετέρας εισάγεις , ουδέ τήν μεν pera que particeps sit, cum interim naturæ ratione
πρότερον, την δε ύστερον , ουδέ τήν μεν μάλλον , την dissident.) Αι , νir otime , cum illic duas nalaras
δε ήττον ούσαν τούθ' όπερ λέγεται. Ουδε γάρ τι συν sub eadem appellatione collocas, neutrain allera
έζευκται το ταύτην παρέχον αυταίς την ανάγκην. 03 præstantiorem inirodicis ; nec alteram priorem ,
γάρ ό μεν μάλλον κύων, ο δε ήττον του ετέρου κυνός, B alteram posteriorem ; nec denique aliera qua:
οίον ο θαλάττιος του χερσαίου , ή ο χερσαίος έμπαλιν magis, alteram quæ minus sit id quod esse dicitur.
του θαλαττίου · διά τί γάρ , ή κατά τίνα λόγον; Αλλ' Neque enim quidquam conjunclum est , quod hanc
εν ομοτίμοις πράγμασι και διαφόρους, η κοινωνία ipsis necessitatem afferal. Non enim hic canis ma
της κλήσεως. 'Ενταύθα δε τω Θεώ παραζευγνύς το gis canis est, quam ille canis, hoc est , marinus
σεβάσμιον, και το υπέρ πάσαν ουσίαν είναι και φύσιν, magis quam terrestris, vel contra , lerrestris magis
ο μόνου Θεού και οιονεί φύσις θεότητος , είτα το Πα. quam marinus ; cur enim , aut qua ratione ? Sel
τρί μεν τούτο διδούς, τον Υιόν δε αποστερών και υπο- in rebus, diversis quidem illis, verum pari honore
τιθείς , και τα δεύτερα νέμων αυτώ της τιμής και της praditis , communis est appellatio. Hic vero , can
προσκυνήσεως , κάν ταϊς συλλαβαίς χαρίζη το όμοιον, Deo venerationem adjungas, eumque supra omnem
τα πράγματι την θεότητα περικόπτεις , και μεταβαί- essentiam et nálaram esse dicas ( quod Dei solins
νεις κακούργως από της το ίσον εχούσης ομωνυμίας, est , et velut divinitatis nalura ) , ac deinde Patri
επί τήν τα μή ίσα συνδέουσαν. "Ωστε ο γραπτός σου, quidem boc tribuas, Filium autem prives , atque
και ο ζων άνθρωπος μάλλον , ή οι του υποδείγματος subjicias, secundasque illi honoris el adorationis
κύνες τη θεότητι πλησιάζουσιν . " Η δο; αμφοτέ- partes assignes, quamvis verborum syllabis æqua
ροις, ώσπερ την κοινωνίας της κλήσεως, ούτω δε και C litatem ipsi largiaris, re ipsa tamen divinitatem ei
την ομοτιμίαν των φύσεων , ει και διαφόρους amputas, ac veteratorie ab hoc homonymiæ genere ,
ταύτας εισάγεις και καταλέλυκάς σου τους κύνας, quod æqualitatem complectitur, ad genus illud
ούς εξεύρες κατά της ανισότητος . Τί γάρ όφελος της transis, quod res equales miniine connectit . Ac
ομωνυμίας , εί το ισότιμον μη έχοιεν οι παρά σου proinde, ut quidem argumentari instiluis , pictus
διαιρούμενοι . Ου γαρ έν' ισότιμα δείξης , αλλ ' ille ac vivus homo, ad divinitalem adumbrandam
ένα ανισότιμα , προς την ομωνυμίαν, και τους κύνας propius accedunt , quam canes, quos exempli causa
κατέφυγες . Πώς άν τις ελεγχθείη μάλλον , και εαυτό proposuisti . Alioqui utrique , ut nomen commune ,
μαχόμενος , και θεότητι ; sic etiam parem naluræ dignitatem tribue, etiamsi
diversas eas inducis ; atque ila canes illos tuos deleveris, quos ad probandam Patris ac Filii inæqua
lilalem excogitasti . Quis enim homonymiæ fructus, si dignitale pares sint, qui a le dividuntur ?
Nec enim , ut eos bonore æquales, sed ut dispares ostenderes, ad homonyiniam illam , el canes con
fugisti. Quonam modo quispiam magis convinci queat, et secum ipse, et com divinitate pugnare ?
Εάν δε λεγόντων ημών, ότι τα αιτίω μείζων D Jam si dicentibus nobis, Patrem, quantum
ο Πατήρ του Υιού, προσλαβόντες την , Το δε αι . ad causam , Filio majorem esse, ipsi hanc proposi
τιον φύσει , πρότασιν · έπειτα, Το μείζον τη φύσει , tionem assumanl : Al causa natura ; posteaque con
συνάγωσιν · ουκ οίδα πότερον εαυτούς παραλογίζον- clusionem hanc subnectant : Ergo major natura ;
ται, ή τους προς ούς ο λόγος . Ου γαραπλώς , όσα baud scio , seipsosne polius, an eos, cum quibus
κατά τινος λέγεται, ταύτα και κατά του υποκειμένου disputant, captiosa hac argumentatione circumve
τούτω δηθήσεται » αλλά δηλον κατά τινος, και τίνα . niant. Neqne enim sinipliciter, quæcunque de ali
Επεί τί κωλύει κάμε ταύτην πρότασιν ποιησάμενον , quo dicuntur, eliam de eo, quod ipsi subjectum est ,
την , ότι ο Πατήρ μείζωντη φύσει , έπειτα προσλα- dicuntur ; sed perspicuum est de quo , el quenam
βόντα το, Φύσει δε ου πάντως μείζων ουδέ Πατήρ dicantur. Alioqui quid prohibet, quominus ipse
εντεύθεν συναγαγείν : Το μείζον ου πάντως μείζον quoque allata hac propositione : Paler major lla
571 EUTNYMII ZIGABENI 57

Tura est ; ac deinde assumpta altera : Νatura au- Α ή , “Ο Πατήρ ου πάντως Πατήρ. Ει βούλει δε ούτως :
lem non omnino major, neque Paler ; ita postremo “Ο Θεός, ουσία : Η ουσία δε, ου πάντως Θεός: το
cancludam : Majus igitur non omnino majus ; vel , εξής αυτός συνάγαγε : “ Ο Θεός ου πάντως Θεός .
Pater non omnino Paler. Aut si mavis, ad hunc 'Αλλ' οίμαι , παρά το πή και απλώς ο παραλογι
modum agam : Deus est essentia : Essentia non σμός ούτος , ως τους περί ταύτα τεχνολογείν σύνηθες.
omnino est Deus ; quod sequitur ipse conclude : Ημών γάρ το μείζον τη του αιτίου φύσει διδόντων,
Ergo Deus non omnino Deus. Verum , ni fallor, ab αυτοί το τη φύσει μείζον επάγουσιν· ώσπερ αν ει
eo, quod secundum rationem quamdam dicitur, ad και λεγόντων ημών, ότι ο δείνα νεκρός άνθρωπος ,
id quod simpliciter dicitur, captiose progreditur haec απλώς επηγoν αυτοί τον άνθρωπον .
argumentalio, quod artis hujus studiosis usitalum est et l'amiliare . Nam cum nos hanc vocem , majus,
causæ naturæ tribuamus, inferunt ipsi , causam naturamajorem esse. Quod perinde est, ac si dicentibus
nobis : Hic mortuus homo ; inferrent ipsi : Ergo homo .
Quomodo autem istud, quod certe non mi- Εκείνο δε πως παραδράμωμεν, ουδενός ήττον
nori admiratione dignum est, quain que superius και των ειρημένων όν αξιαγαστον ; Ο Πατήρ, φησίν, ου
dicta sunt,, prelerimitlemus ?? Pater ,, inquiunt , vel σίας, η ενεργείας όνομα : ώς αμφοτέρωθεν ημάς δή
essentir , vel actionis nomen est : sic eniin nos σοντες. Ει μεν ουσίας φήσομεν, συνθησομένους ετερο
utrinque ila astriclos pulant, ut nulla ratione ex ουσιον είναι τον Υιόν : επειδή μία μεν ουσία Θεού , ταύ
5

corum vinculis elabi possimus. Si enim essentiæ την δε, ώς ούτοι , προκατειληφεν ο Πατήρ ει δε ενερ
Momen esse dixerimus ,, assentiermur,, utul existinant ,, γείας, ποίημα σαφώς ομολογήσοντας , άλλ' ου γέννημα :
Filium diversam a Patre essentiain habere : quan - ού γάρο ενεργών, εκεί πάντως και το ενεργούμενον.
doquidem una sit Dei essentia, quam Paler, ut Και πως το πεποιηκότι ταυτόν το πεποιημένον, θαυμά
censent, jam ante occuparit. Sin autem actionis, ζειν φήσουσιν. Σφόδρα αν ήδέσθην υμών και αυτός την
creatum esse falebimur , non genitum . Ubi διαίρεσιν, ει των δύο το έτερον δέξασθαι ήν αναγκαίον ,
enim est agens , illic quoque omnino id quod agitur , αλλά μή τα δύο διαφυγόντα , τρίτον ειπείν αληθέστε
esse necesse est . Ac mirari se dicent, quo pacto ρον · ότι ούτε ουσίας όνομα ο Πατήρ, ώ σοφώτατοι,
factum cum faclore idem esse queat. Me quoque ούτε ενεργείας : σχέσεως δε και του πως έχει προς
ipsum vehementer hæc distinctio vestra permove- τον Υιόν ο Πατήρ, ή ο Υιός προς τον Πατέρα. Ως
rel, si mihi duorum alterutrum necessario admillen- γάρ παρ' ημίν αι κλήσεις αύται το γνήσιον και οι
dum essel , ac von polius, utraque disjunctionis κείον γνωρίζουσιν , ούτω κακεί την του γεγεννημένου
C
parle vilata , tertium aliquid verius dicere liceret . προς το γεγεννηκός ομοφυΐαν σημαίνουσιν. "Έστω δε,
Nec enim e - sentiæ nomen est Paler, o viri aculis- υμών χάριν, και ουσίας τις ο Πατήρ συνεισάξει
siini, nec actionis ; sed relationein eam indicat, τον Υιόν , ουκ αλλοτριώσει , κατά τις κοινές εν
quam Pater erga Filium habel, vel Filius erga Pa νοίας , και την των κλήσεων τούτων δύναμιν.
Irem . Ut enim apud nos hæc nomina gerinanam " Έστω και ενεργείας, εί τούτο δοκεί : ουδε ούτω ημάς
quamdam eonjunctionem et necessitudinein decla- αιρήσετε. Αυτο δε τούτο ενηργηκώς αν είη
rant : ad eumdem moduin illic quoque genitorem το ομοούσιον, ή και άτοπος άλλως και της περί
ac genitum eamdem naturam habere significant. τούτο ενεργείας υπόληψις . Οράς όπως υμών , και κα
Sed sit sane, in vestri gratiam , Paler essentiæ no- κομαχεϊν εθελόντων , τάς στροφάς διαφεύγομεν ;
men : Filium utique simul introducet, non autem 'Επει δε σου το εν τοις λογισμούς και ταις στρο
removebit, et alienabit, ut el communes notiones φαίς άμαχον έγνωμεν, ίδωμεν σου και την εκ των
ferunt, el ipsa horum nominum vis ac facultas. Sit θείων λογίων ισχύν, αν άοα δέξη κάντεύθεν πείθειν
ctiam actionis, si ila videtur : nec sic quideni can- ημάς.
sam obtinebilis. Eodem enim modo dicemus hoc ipsum egisse Patrem, ut consubstantialis ipsi Filius
essel ; etsi alioqui absurdilale non caret hujusmodi actionis opinio. Videsne quo pacto, quamlibel im
probe ac maligne pugnare studeatis , captiones tamen vestras effugiamus ? Quoniam autem invictum
illud luum in ratiocinationibus et arguliis robur cognovimus, videamus jam quam vim in divinis
oraculis positam babeas, si modo hinc quoque nobis dogma luum persuadere non grave ducas.
Nos quippe ex magnis et excelsis voci- D "Ημείς μεν γαρ εκ μεγάλων και υψηλών των
bus Filii divinitatem percepianus, ac predicamus.. φωνών, του Υιού την θεότητα και κατειλήφαμεν, και
Quilbus landem ?? His nimirunn ,, Deus ,, Verlbum,, quod κηρύσσομεν. Τίνων τούτων; Της Θεός, της Λόγος , ο
in principio erat, el cum principio , el principium : εν αρχή , και μετά της αρχής, η αρχή : 'Εν αρχή ην ο
lit in his locis : In principio erat Verbum , el Ver- Λόγος , και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν, και Θεός
.

bum eral apud Deum, et Deus eral Verbum 1' ; el , ήν ο Λόγος · και, Μετά σου ή αρχή και , Ο κα
Tecum principium ' ; el, Qui vocat eam a genera λών αυτών από γενεών αρχήν . Επειδή Υιός
tionibus principium '. Ad hæc Filius unigenitus di- μονογενής, “Ο μονογενής Υιός , ο ών εις τον κόλ
.

citur : Unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse πον του Πατρός , εκείνος εξηγήσατο. “Οδός, Αλή
enarravit . Via , Veritas, Vila , Lux : Ego sum via , θεια, Ζωή , Φως : 'Εγώ είμαι η οδός , και η αλή .

• Joan. 1 , 1. 1 Ps ) . ει » , 3. * Isa . XLI , 4. • Joan . 1 , 18 .

573 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT . XI. 574
θεια, και η ζωή · και , Εγώ ειμι το φως του κό- A veritas et vita ; el, Ego sum lux mundi '. Sapien
σμου. Σοφία, Δύναμις : Χριστός Θεού δύναμις , και tia , Polentia ; Christus Dei polentia el Dei sapientia '.
Θεού σοφία. Απαύγασμα , Χαρακτήρ, Εικών, Σφρα- Splendor , Character, Imago, Sigillum, ut in this
γίς : "Ος ών απαύγασμα της δόξης · και, Χα- verbis : Qui cum sil splendor gloriæ ; el , Cha
ρικτήρ της υποστάσεως αυτού· και , Εικών της racier substaniiæ ipsius ' ; el , Imago bonitatis . ;
αγαθότητος και , Τούτον γάρ ο Πατήρ έσφράγι- et alio loco : Quem Pater signavit Deus " . Domi
σεν ο Θεός. Κύριος , Βασιλεύς , ο " Ων , ο Παντοκρά- nus, Rer, Ens, Omnipotens : Pluit Dominus
τωρ : "Έβρεξε Κύριος πύρ παρά Κυρίου · και, Ρά ignem a Domino 8 ; el, Virga directionis virga regni
έδος ευθύτητος , ή ράβδος της βασιλείας σου : lui , el, Qui eral, qui est , et qui renlurus est omni
και , ο ών, και ο ήν, και ο ερχόμενος , και ο παν . polens ille "o. Qux perspicue de Filio dicuntur, sicut
.

τοκράτωρ . Σαφώς περί του Υιού λεγόμενα , και
όσα της αυτής τούτοις έστι δυνάμεως, ών ουδέν έπι-
κτητον, ουδε ύστερον τω Υιώ προσγενόμενον, ή το
Πνεύματι , ώσπερ ουδε αυτώ τω Πατρί• ου γαρ εκ
προσθήκης το τέλειον . Ου γαρ ήν, ότε άλογος
ήν ουδε ήν, ότε ου Πατήρ ουδε ήν, ότε ουκ αληθής, ΒB unquam fuit quia Paler essel ; τιec deniqueunqua
ή άσοφος , η αδυνατος , η ζωής ενδεής, η λαμπρότη-
τος , ή αγαθότητος .
Συ δε μοι καταρίθμει προς ταύτα, τα της άγνω
μοσύνης ρήματα , το, Θεός μου , και Θεός υμών, το
μείζων, το έχτισε , το έποίησε, το ήγίασεν . Ει βούλει
δε , και το δούλον , και το υπήκοον· το δέδωκε , το έμα-
θε , το εντεταλται το απεσταλται, το μή δύνα-
σθαι αφ' εαυτού τι ποιείν, ή λέγειν, ή κρίνειν, ή δω-
ρείσθαι , ή βούλεσθαι. "Ετι δε και ταύτα: την
άγνοιαν , την υποταγήν , την ευχήν, την ερώτησιν , την
προκοπήν , την τελείωσιν . Πρόσθες , ει βούλει, και
όσα τούτων ταπεινότερα , το υπνούν , το πεινήν, το
κοπιάν , το δακρύειν , το αγωνιάν , το υποδύεσθαι .
Τάχα δ' αν ονειδίσαις και τον σταυρόν, και τον θάνα-
τον. Την γαρ έγερσιν, και την ανάληψιν παρήσειν C" pavore afici " , ac dejecto animo esse . Forlasse
et alia plura, quæ eamdem vim habent, quorum
nibil ascitiliumi est, ncc Filio , aul Spiritui sancto
posterius accessit, quemadmodum nec Patri. Neque
enim ex accessione perfectio ipsis comparata est.
Non enim Pater Verbi unquam expers fuit ; nec
veritate, Sapientia, viribus, vita , splendore , aut bo
nilale caruit.
Tu mihi contra , illas ingrati animi lui
voces enumera , has videlicet : Deus meus et Deus
vester " , major " , creavit's , fecit " , sanctifica
νit 1816 ; servum 16 eliain , siita labet, et obedientem "
adjunge ; atque hæc etiam , dedit 18, didicit 195,
80
mandatum est missus est : illud etiam , quod
a seipso quidquam facere non possil " aut loqui " ,
aul judicare “ , aut donare 38 , aut velle " . Huc
adde ignorationem , subjectionem , precem , interro
gationem, profectum, consummationem . Adde etiam ,
si ita placer, quæ his adhuc abjectiora sunt : Dor.
mire " , esurire ' , fatigari " , lacrymari " , mortis
9

μοι δοκείς , επειδή τι και προς ημών εν τούτοις ευρί- etiam probri causa crucem quoque ipsam el mortem
σκεται . Πολλά δ' αν έτι προς τούτοις σπερμολογή- , objicies . Resurrectionen eim, ipsiusque in ce
σαις , ει βούλoιο συντιθέναι τον ομώνυμόν σου lum ascensionem, consulto mihi prætermissurus
Θεόν και παρέγγραπτον, ημίν δε αληθινόν , και ομό- videris : quoniam in his quidpiam, quod causae
τιμον τω Πατρί. Τούτων γάρ έκαστον , ου nostræ faveat, reperitur . Multa etiam alia conge
χαλεπόν μεν, και κατά μέρος επεξιόντα εξηγείσθαι rere queas, si componere velis æquivocum illuin de
σου προς το ευσεβέστατον , και ανακαθαίρειν το εν tua sententia et ascriplitium Deum , ul autem ipsi
τοίς γράμμασι πρόσκομμα , εί γε προσπταίεις όν- slaluimus , verum , Patrique bonore æqualemn . Ho
τως , αλλά μή εκών κακουργείς . Ένί δε κεφαλαίω , τα rum enim unumquodque sigillatim persequi, pioque
μέν υψηλότερα πράσαγε τη θεότητι , και τη κρείττο- sensu explicare minime difficile est, atque offendi
νι φύσει παθών και σώματος : τα δε ταπεινότερα το culum illud , quod in lilleris exsistit , repurgare el
συνθέτω , και το διά σε κενωθέντι και σαρκωθέντε , eximere , si modo vere offendis, ac non potius de
ουδέν δε χείρον ειπείν , και ανθρωπισθέντι , είτα και industria peccas. Ut autem rem summalim
D
υψωθέντι, ένα σύ το των δογμάτων σου σαρκικών και contraham , hoc libi faciendum est , ut sublimiores
χαμερπές καταλύσας, μάθης υψηλότερος είναι , roces divinilali , ac illi naluræ, passionibus el cor
και συνανιέναι θεότητι , και με τους όρωμένοις εναπο- pore præstantiori , attribuas : humiliores vero, com
μένους , αλλά συνεπαίρη τοις νοουμένοις, και γινώ . posito , et tua causa inanilo atque incarnato , ino
σκης , τις μεν φύσεως λόγος, τίς δε λόγος eliam ( non enim minus commode boc a me dice
lur) humanalo , ac deinde exaltato, ul tu videlicet,
οικονομίας.
abjecta hac dogmatum humilitate et crassitie, sublimior esse , simulque cum divinitate ascendere,
non aulem rebus in aspectum cadentibus inhærescere condiscas ; imo potius cum intellectibilibus rebus
assurgas, atque intelligas, quæ naluræ ratio, quæ ratio Incarnationis.

Ibid . 6 Sap . vii , 26. 1 Joan . VI ,

Joan . siv, 6 . • Joan . VΙΙ , 12. 3 I Cor . 1 , 24 . • flebr. 1 , 3 . o 14 Joan . Αιν , 28. 18 Proν . Υλι ,
27 . 8 Gen. ΧΙΧ , 24 . • Psal . xliv , 7 . 10 Αp oc. 1 , 8. 11 Joan . ΧΧ , 17.
22 . 16 Act . 11 , 36 . 18 Joan . Χ , 36 . 16 Jsa . XLII, 1. 11 Phil . 1 , 8 . 18 Joan . Χν1, 9 ; Matth . x5 , 23 .
23 John . ΧΙΙ , 49. ' Joan . viii, 15 .
19 Joan . VI , 45 . 20 1 Cor . xv ,28 21 Joan. ΙΧ , 4 . 35 Joan . V , 19 . Jo
14 Marc . x , 40 . 16 Μ.ιιι. ΧΧνι , 59 . 17 Malii . VII , 2 . 93 Malih. IV , 2 . 10 in . 1 , 6 . 30 Joan . ΧΙ , 33
#1 Marc . xiv , 33.
5:5 EUTHYMII ZIGABE NI 516

fic enim,, quem nunc aspernaris, quondam erat ,, A Ούτος γάρ ο νυν σοι καταφρονούμενος, ήν ότε
el supra le erat : qui nunc homo est , compositio- και υπέρ σε ή · ο νυν άνθρωπος , και ασύνθετος ήν .
nis espers eral . Qlod eral, permansit : quod non “Ο μεν ήν , διέμεινεν· ο δε ουκ ήν, προσέλαβεν. Εν
eral , assumpsit. In principio sine causa erat. Qire αρχή ην αναιτίως τις γαρ αιτία Θεού και αλλά και
enim Dei causa afferri queat ? At postea quoque ύστερον γέγονε δι' αιτίαν. Η δε ήν, το σε σωθή
certa de causa naliis est . Ea aulell eral , ul tu , ναι τον υβριστήν, ός διά τούτο περιφρονείς θεότητα ,
insolens ac prolerve, salutem consequereris , qui ότι την σην παχύτητα κατεδέξατο, διά μέσου νοός
deilalem idcirco contemnis, quia crassitiein quam ομιλήσας σαρκι, και γενόμενος άνθρωπος και κάτω
suscrpil, per intermediam mentem cum carne con- Θεός, επειδή συνανεκράθη Θεώ, και γέγονεν εις
junclus, alque inferior hic hoi110 Deus effectus , του κρείττονος εκνικήσαντος, ένα γένωμαι τοσούτον
posteaquain cum Deo coaluit, præstantiorique parle θεός, όσον εκείνος άνθρωπος .
superante , unus facilis est , it ipse quoque tantum dels elliciar, quantum ille homo.
Ejusdem in eosdem . Ex ii oratione de Filio. Β Τού αυτού προς τους αυτοίς εκ του περί Υιού
δευτέρου λόγου .
Illud quidem unum ipsis fere in promptu est : "Εσιι γαρ εν μέν αυτοίς εκείνο και λίαν πρό
Dominus creavil me principium viarum suarum ad opero χειρον το, Κύριος έκτισε με αρχήν οδών αυτού εις
sua ' . Cui argomento quo tandem modo occurre- έργα αυτού. Προς και πως απαντησόμεθα; Ου Σολο
mus ?? Num Salomonem accusabimus ? Num pristina μώντος κατηγορήσομεν ; ου τα πρίν αθετήσομεν,
ipsi:1s licia ob po -tremumipsius lapsum abrogabi- διά την τελευταίαν παράπτωσιν ; ουχί της σοφίας
us ?? Num ipsiusnet sapientie,, ac velut scientice ,, αυτής έρούμεν είναι τον λόγον, της οίον επιστήμης
artifici que rationis, secundum quam omnia condila και του τεχνίτου λόγου , καθ' όν τα πάντα συν
suni, hunc sermonem esse dicemus ? Pleraque enim έστη; Πολλά γαρ ή Γραφή προσωποποιείν οίδε και
ex his, qua anima carent, Scriplura per prosopo- των αψύχων , ως το, Η θάλασσα είπε τάδε και τάδε.
pii Ioquentia inducere consuevil,, juxta ill:: Και, Η άβυσσος είπεν : Ούκ έστιν εν εμοί • και ,
Mare hac aique illa dixil ; el, Abyssus dixit : Non Οι ουρανοί διηγούμενοι δόξαν Θεού. Και πά
est in me : ; ei , Cæli enarrant gloriam Dei * ; et λιν ρομφαία τι διακελεύεται, και όρη και βουνοί λό
rursus, frameæ aliquid imperatur , el montes ac γους έρωτώνται σκιρτήσεως . Τούτων ουδέν φαμεν,
colles exsultationis causam ex poscuntur . Florum C εί και τισι των προ ημών ώς ισχυρά τέθειται . 'Αλλ'
wihil proferre libel , eliamsi alioqui a nonnullis eo- έστω του Σωτήρος αυτού, της αληθινής Σοφίας , ο λό
rum , qui ante nos exstilerunt, pro firmis el validis γος. Μικρόν δε συνδιασκεψώμεθα · Τί των όντων
allata suni. Sed demus hoc sane S : Ivaloris ipsius, αναίτιον ; Θεότης. Ουδείς γαρ αιτίαν ειπείν έχει Θεού :
hoc est , veræ Sapientiæ , hæc verba esse . Illud vero ή τούτο αν είη Θεού πρεσβύτερον. Τις δε της ανθρω
aliquantisper una consideremus. Quid est ex om- πότητος , ήν δι ' ημάς υπέστη Θεός , αιτία ; Το σωθή -
nibus rebus quod causæ sit expers ? Divinitas . Nemo ναι πάντως ημάς. Τί γάρ έτερον ; Επειδή τοί
enini ei, qui Dei causam dicere queal : alio νυν ενταύθα , και το έκτισε, και το γεννά με , σα
qui id Deo antiquius essel. Quæ autem bumanitatis φώς ευρίσκομεν, απλούς ο λόγος. "Ο μεν άν μετά της
a Deo propter nos susceplæ causa exstitii ? Pro- αιτίας ευρίσκωμεν, προσθώμεν τη ανθρωπότητι και
ſecto ul nobis salus pararetur. Quid enim aliud δε απλούν και αναίτιον, τη θεότητι λογισώμεθα . Αρ'
caus:e afferri possit ? Ergo quoniam hic aperle, et ούν ου το μεν έκτισεν είρηται μετά της αιτίας ;
creavit , et gignil me, reperimus, hoc simpliciler " Εκτισε γάρ με, φησίν, αρχήν οδών αυτού εις
dictum censealnus . Quod enim cun : causa conjun- έργα αυτού. "Έργα δε χειρών αυτού , αλήθεια και
, humanitati assignaudumest:: Dp κρίσις, ών ένεκεν εχρίσθη θεότητι. Χρίσις γαρ αύτη
ciunt inveuimus,id
quod autem simplex causæque expers , divinitati της ανθρωπότητος . Το δε γεννα με, χωρίς αιτίας :
ascribendum . Age igitur , annon illud ,7 creavit, ad- δείξόν τι τούτο προσκείμενον. Τίς ούν αντ
nexam causam habet ? Creavit enim me , inquit, ερεί λόγος, κτίσμα μεν λέγεσθαι την σοφίαν, κατά
principium υιarum suarum ad opera suα 1. Opera την κάτω γέννησιν, γέννημα δε, κατά την πρώτην
autem ipsius, veritas et judicium , quorum causa και πλέον άληπτον ;
divinitate delibulus est . Hæc enim humanitatis unctio est. At illud , gignit me, causam non habel. Alioqui
ostende quidnam ipsi adjunctum sit . Quis igitur inficias ibit, quin sapientia , secundum inferiorem quidten
generationem creata , secundum autem primum illain magisque inico prehensibilem genila dicatur ?
Huic velut consectarium est , quod etiam ser- Τούτω δε έπεται και το, δούλον ακούειν εύ
vus dicitur , el moliis bene serviens ::00 ; illud- δουλεύοντα πολλοίς . Και το, μέγα είναι αυτό κλη
que item , quod magnum atque amplum ipsi sit θήναι Παϊδα Θεού. Τα όντι γαρ εδούλευσε σαρκι ,
Filium Dei vocari " . Haud dubie quippe carni, el και γενέσει, και πάθεσι τοις ημετέροις , διά τήν
generationi, el affectionibus nostris , libertatis no- ημετέραν ελευθερίαν, και πάσιν οίς σέσωκεν υπό
stræ causa servivit , ac denique omnibus illis, per της αμαρτίας κατεχομένοις. Τί δε μείζον ανθρώπου

• Job ΧΧν11, 14. 8 ibid . " Psal. xv ! ll , 1 . o Zich . till ,

και
1 Proν . ν10 , 22. 17 . * Psal . cxill , 4.
Proν . VΙΙΙ , 22 . Psal . Cx , 7 . ; Isa . XLIX , 6 . 16 Isa . LII , 11 . 11 Luc . 1 , 33 .
517 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. XI . - 573

ταπεινότητι , η Θεώ πλακήναι , και γενέσθαι Θεόν εκ A que eos , qui a peccato deinebantur, in salutem
της μίξεως, και τοσούτον επισκεφθήναι Ανατολή εξ
ύψους , ώστε και το γεννώμενον άγιον Υιόν Υψίστου
κληθήναι , και χαρισθήναι αυτό όνομα το υπέρ
πάν ό.ομα ; Τούτο δε τι ποτε άλλο έστιν ή Θεός ;
Και τό, παν γόνυ κάμψαι το κενωθέντι δι' ημάς,
και την θείαν εικόνα δουλική μορφή συγκεράσαντι,
και γνώναι πάντα οικον Ισραήλ, ότι και Κύριον
αυτόν και Χριστόν ο Θεός εποίησεν. Γέγονε γάρ
ταύτα ενεργεία μεν του γεννήματος, ευδοκία δε του
asseruit. Quid autein majus et honorificentius bo
minis bumilitati contingere queat, quam Deo cupu
lari, atque ex illa mistione Deum ellici , lantumque
ab Oriente ex allo visitari ", lilillut eliam salcium ,
quod gignebatur, Allissimi Filius vocaretur , eo
que nomine donaretur, quod est super omne no
men • ? Quod porro aliud nomen illud est, quam
Deus ? Alque istud, omne genu alile euin llecla
lur * , qui nostra causa exinanitus est , ac divinam
1

γεννήτορος . imaginem servili formæ conjunxit, sciatque omnis

domus Israel, quia et Tominum eum el Christum fecit Deus ". IIæc enim factus est, opera quidem ejus
qui genitus est, bona autem voluntate genitoris.
Δεύτερον δε τι των μεγίστων αυτούς και αμά- Quid secundo loco , tanquam maximi alque
χων ; Δεί γάρ αυτον βασιλεύειν άχρι τούδε, και υπ' B invicti cujusdam roboris , opponunt ?? Οportet enim
6
ουρανού δεχθήναι άχρι χρόνων αποκαταστάσεως , και illum regnare huc usque, el a ca :lo suscipi usque
την εκ δεξιών καθέδραν έχειν, έως της των εχθρών ad restitutionis tempora ’ , el a dextris sedere ,
επικρατήσεως. Το μετά τούτο δε τί ; Λήξαι της βα- donec hostes in potestatem relegeril. Quid vero
σιλείας, ή των ουρανών αποστήναι και Τίνος παυ- postea ? Regnandi finem facere, aut e cælis er
σοντος ; ή δι' ήντινα την αιτίαν ; “Ως τολμηρός pelli ? Et quisnam , obsecro, eum e regno ejiciet ?
εξηγητής σύ, και λίαν αβασίλευτος ! Και μην Aut quam ob causamı ? Quam audax enarrator es ,
ακούεις της βασιλείας αυτού μή είναι πέρας . Αλλά nimiumque a regio jugo abhorrens ! Al regni illius
τούτο πάσχεις , παρά το μή γινώσκειν, ότι το, έως, nullum finem fore audis . Verum hæc tibi
ου πάντως αντιδιαιρεί το μέλλοντι , αλλά το μέχρι erroris causa est, quod non intelligis hanc vocein ,
μεν τούδε τίθησι · το υπέρ τούτο δε , ουκ Ěws (id est , usque ) , non semper futuro tempori
αναίνεται. " Η πώς νοήσεις, ίνα μη τάλλα λέγω, το : opponi, sed ita interjectum tempus stalvere, ut ini.
" Εσομαι μεθ' υμών έως της συντελείας του αιώ- lerimi sequens lempus non excludat. Nam nisi ila
νος ; Αρ' ως μετά τούτο ουκ έτι έσομένου ; res se habeat, quonam modo illud , ut alia præler
Καί τίς ο λόγος ; Ού μόνον δε, αλλά και παρά το μή eam, intelliges : Ero vobiscum usque ad consumma
διαιρείν τα σημαινόμενα . Βασιλεύειν γάρ λέγεται, α tionem sculi 10 ? An quasi poslea minime futuris
καθ' εν μέν, ως Παντοκράτωρ, και θελόντων , και sil ? El qnæ hæc ratio esset ? Nec vero hac soluin
μή, βασιλεύς· καθ' έτερον δε , ώς ενεργών την υπο- de causa in errorem incidis , sed etiam quia sigui
ταγήν , και υπό την εαυτού βασιλείαν τιθείς ficationes ipsas non distinguis. Regnare enim due
ημάς, εκόντας δεχομένους το βασιλεύεσθαι. Της μέν lil Omnipotris ,, ac volen
plici modo dicitur ,, uno , ut
ούν εκείνως νοουμένης βασιλείας ουκ έσται πέρας : lioni nolentiumque Rex : aliero , ut subjectionem in
της δευτέρας δε , τί ; Το λαβείν ημάς υπό χείρα nobis gignens, et sub imperium suum ac ditionem
σωζομένους . Τί γάρ δει την υποταγήν ενεργείν nos redigens, utpote qui lubenter ipsius regno colla
υποτεταγμένων ; Μεθ' ήν ανίσταται κρίνων την γην, submittimus . Quod ergo ad priorem significationem
και διαιρών το σωζόμενον, και το απολλύμενον μεθ ' .
allinel, regni ipsius finis nullus erit. Quod autem ad
ήν ίσταται Θεός εν μέσω θεών, των σωζομένων, secundam , quis erit finis ? Ul nus subjectos leneal,
διακρίνων και διαστέλλων, τίνος έκαστος τιμής και servetque. Quid enim opus erit subjectionem in
μονής άξιος . nobis moliri, cuin jam ipsi subjecti fuerimus ? Quod
postquam effecerit, surreclurus est ad judicium de terra ferendam , et secernendos eos qui salutem con
sequuntur, ab iis qui pereunt ; stabilque Deus in medio deorum " , hoc est, beatorum hominum , ut di
judicet ac distinguat, quo quisque honoris gradu, quaque mansione dignus sit.
Τούτω σύναπτε και την υποταγήν, ήν υποτάσ- D Buic subjectioneni quoque istaii adjunge, qua
σεις τω Πατρί τον Υιόν. Τί λέγεις, ώς νυν ουχ Filium Pairi subjicis. Quid ais , quasi jam nunc
υποτεταγμένου ; Δείται δε όλως υποταγήναι Θεό subjectus non sit ' ' ? Aut etiam omnino opus est ut
Θεός ών ; "Ως περί ληστού τινος, η αντιθέου, ποιή Deo subjiciatur, qui ct ipse Deus est ? Ergo quasi
την λόγον . 'Αλλ' ούτω σκόπει · έτι ώσπερ κατάρα de latrone quodam , aut Di hoste, verba facis . Ve .
ήκουσε δι' εμέ , και την εμήν λύων κατάραν και rum ita rem expende. Quemadmoduin salutis meæ
αμαρτία, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου και Calisa maledictum vocatis est '13 , qui maledictionem
'Αδάμ αντί του παλαιού γίνεται νέος: ούτω και το mea in solvil ; el prccalum , qui mondi peccatum
εμόν ανυπότακτον εαυτου ποιείται, ως κεφαλή του delet " ; ac pro veleri Adamo, novus Adamus etfici
παντός σώματος . "Εως μέν ούν ανυπότακτος εγώ και lur 18 : ad eundein quoque moduw contumaciain et
στασιώδης , τη τε αρνήσει του Θεού , και τοις πάθε- rebellionem meam sibi asciscit, ut lotius corporis

1 bid . 78 . 1 ibid . 32 . S
Philipp. 11, 9. 4 ibid . 10. 5 Act . 1 , 36. 1 Cor . XV, 25. 1 Act . 11 , 21 .
8 Psal . Cix , 1. " Luc . 1 , 32. 10 Malib . XXVII, 20 . 11 Psal . ιΧΧΧΙ, 1. 121 Cor. XV , 28. 13 Gala1. J11, 13.
10 II Cor . v, 21 18 1 Cor . 1 , 45 .
579 EUTOYMII ZIGABENI 580
caput. Proinde quandia iuolbediens ipse sum ac tur- Α σιν, ανυπότακτος το κατ' εμέ και ο Χριστός
bulentus, tum per Dei abnegationem , lum per vitin- λέγεται όταν δε υποταγή αυτώ τα πάντα , υποταγή
sas animi permotiones, tandiu inobediens quoque , σεται δε και τη επιγνώσει , και τη μεταποιήσει, τότε
quantum ad me allinet, Christus dicitur. Cum autem και αυτός την υποταγήν πεπλήρωκε , προσάγων έμε
ei omnia subjecta fuerint (subjicientur autem , et per τον σεσωσμένον . Τούτο γάρ ή υποταγή Χριστού ,
agnitionen , el per immulationem ), tum ipse quo- κατά γε τον εμόν λόγον , ή του Πατρικού θελήματος
que subjectionem impleveril, adducens me, salu - πλήρωσις . Υποτάσσει δε και Υιός Πατρί, και Υιώ
lem conseculum . Nec enim quidquam aliud est, mea Πατήρ ό μεν ενεργών, ο δε ευδοκών, ό και πρότερον
quidem sententia , Christi subjectio , quam paterna είπομεν · και ούτω το υποτεταγμένον ο υποτάξας
voluntatis explelio. Subjicit aulem , el Fil : 11s Θεώ παρίστησιν , εαυτού ποιούμενος το ημέτερον.
Patri, et vicissim Filio Paler : ille opera sua , hic Τοιούτον είναι μου φαίνεται και το : “ Ο Θεός. Ο Θεός
beneplacilo, quemadmodum ante a nobis dictum μου , πρόσχες μοι, ίνα τι εγκατέλιπές με; Ου γαρ
est . Atque ita eos , qui subjecti sunt, Deo sistit ac αυτός εγκαταλελειπται , ή υπό του Πατρός , η υπό
repræsental is , qui subjecit, nostra videlicet sibi της εαυτού θεότητος , και δοκεί τισιν, ώς αν φοβουμένης
vindicans. Eodem in genere mihi illud quoque esse το πάθος, και διά τούτο συστελλομένης από του
videtur : Deus, Deus meus, respice in me, φuare me Β πάσχοντος» (τίς γάρ ή γεννηθήναι κάτω την αρ
1
dereliquisti' ? Νeque enim, quod quidam opinan- χήν, ή επί τον σταυρόν ανελθείν ηνάγκασεν;) Εν
tur , ipse, vel a Palre, vel a sua divinilale, quasi εαυτώ δε, όπερ είπον, τυποι το ημέτερον . Ημείς
passionem extimuisset, ac propterea sese a perpe- γάρ ήμεν οι εγκαταλελειμμένοι και παρεωραμένοι
liente corpore collegissel, derelictus est. (Quis enim πρότερον, είτα νύν προσειλημμένοι και σεσωσμένοι
eum , vel primum bumanilus gigni, vel in crucem τοις του απαθούς πάθεσιν' ώσπερ και την αφροσύ
ascendere coegit ?) Verum in seipso, ut dictum est, νην ημών , και το πλημμελές οικειούμενος , τα εξής
nostra repræsentavit. Nos enim eramus derelicti illi διά του ψαλμού φησιν · επειδή προδήλως εις Χριστόν
prius alque contempli ; nunc vero per impatibilis ο εικοστος πρώτος ψαλμός αναφέρεται.
illius passiones, assumpti ac servali sumus ; quemadmodum nostram quoque insipientiam ac pecca
cum sibi arrogavit , ui ea, quæ deinceps in psalmo sequuntur, pronuntiant. Siquidem vicesimus pri
mus psalmus manifeste ad Christum reſerlur .
Ejusdem speculationis illud etiam est, quod Της δε αυτής έχεται θεωρίας, και το μαθείν
ex his, quæ passus est , obedientiam didicit ; quod αυτήν την υπακοήν εξ ών έπαθεν · ή τε κραυγή, και
rum clamore et lacrymis supplicarit ; quod exau- τα δάκρυα , και το ικετεύσαι, και το εισακουσθήναι,
dilus sit pro sua reverentia ' ; quæ omnia nomine και το ευλαβές & δραματουργείται και πλέκε
C
nostro mirabiliter efficiuntur el contexuntur. Nam, ται θαυμασίως υπέρ ημών. “Ως μέν γάρ Λόγος ,
uit Verbum , nec obediens erat, nec inobediens. Hæc ούτε υπήκοος ήν, ούτε ανήκοος . Τών γάρ υπό χείρα
namque iis, qui aliorum imperio tenentur , quίque ταύτα, και των δευτέρων • το μεν των ευγνωμονεστε
secundæ classis suni, conveniunt; illud scilicel , pro- ρων, το δε των αξίων κολάσεως. Ως δε δούλου
Dis atφue honestis , istud vero , improbis ac suppli- μορφή , συγκαταβαίνει τους όμοδούλους και δούλοις ,
cio dignis. Ut autem servi forma, ad conservos, και μορφούται το αλλότριον, όλον εν εαυτώ εμε φέρων
inno ad servos sese demittit , atque alienam formam μετά των εμών , ίνα εν εαυτώ δαπανήση το
suscipit, loluin me simul, cuin iis quæ mea sunt, xeipov , ως κηρόν πυρ , ή ως ατμίδα γης ήλιος ,
in seipso fereus, ut , quod deterius est, in seips0 καγώ μεταλάβω των εκείνου διά την σύγκρασιν. Διά
absumat, et conficial, non secus ac ceram ignis, auι τούτο έργω τιμά την υπακοήν, και πειράται ταύ
Terre vaporem solis radius, atque ipse ob hujus- της , εκ του παθείν ου γάρ ικανόν η διάθεσις,
riodi conjunctionen bonorum illius particeps fiam. ώσπερ ουδε ημίν, ει μή και διά των πραγμάτων
Quocirca re ipsa obedientiain Lionore aficit , eam- χωρήσαιμεν· έργον γάρ, απόδειξις διαθέσεως. Ου χεί
que perpeliendis doloribus experitur ; neque enim ρον δε ίσως κακείνο υπολαβείν, ότι δοκιμάζει την ημε .
sufficiebat animi affectio, quemadmodum nec nobis , pD τέραν υπακοήν , και πάντα μετρεί τους εαυτού
nisi manum quoque operibus admoveamus : opus πάθεσι τέχνη φιλανθρωπίας ώστε έχειν ειδέναι
enim , affectionis animi declaratio est. Nec forte pe . τους εαυτού τα ημέτερα , και πόσον μεν απαιτού
jus fuerit existimare, quod obedientiam nostram μεθα , πόσον δε συγχωρούμεθα, λογιζομένης μετά
exploret , passionibusque suis oninia merialur, arle του πάσχειν και της ασθενείας. "Έτι δε προσθήσω
quadam humanitatis el benevolentia erga genus τοίς ειρημένους εκείνο, ενθυμηθείς το, 'Εν ώ γάρ
nostrum : ita ut ex suis noslra æstimare quel, πέπoνθεν , αυτός πειρασθείς, δύναται τους πειρα
quantumque et a nobis exigi et condonari debeat , ζομένοις βοηθήσαι , σαφώς προς την αυτήν φέρον
expensa nimirum cum passionibus virium nostra διάνοιαν .
rum imbecillitale. Addam illud quoque iis quæ dicia sunt, locum hunc mecum reputans : In quo enim pas
sus est, ipse ienlaius, polese iis, qui tentantur, migiliari •, quod perspicue ad eumdem sensum lendis.

* Psal . Σχι , 1. 1 1ler. V , 8, 7. 111elr. 11 , 18.

581 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. XI.
582
'Εκ του αυτού λόγου . A Er endem oratione .
"Εσται δε ο Θεός τα πάντα εν πάσιν, εν τω Sicut eliain : Erit aulem Deus omnia in omnibus :
καιρό της αποκαταστάσεως " ουχ ο Πατήρ, πάν . illo restilulionis lempore ; non utique Pater , resolu
τως εις αυτόν αναλυθέντος του Υιού , ώσπερ εις lo videlicet in ipsum Filio , non secus ac si fas ali
πυράν μεγάλην λαμπάδος προς καιρόν αποσπα- qua ad aliquod tempus ab ingenti rogo abstracia,
σθείσης, είτα συναφθείσης , μηδέ γάρ Σαβέλλιου in eum rursus ( adjungalur neque enim . Sabelliani bis
το ρητιν τούτω παραφθειρέσθωσαν , αλλ' όλος verbis abutantur ) , sed lolus Deus ; lum nenipe ,
Θεός, όταν μηκέτι πολλά ωμεν, ώσπερ νυν τοις cum jam non multi erimus, sicul nunc sumus ra :
κινήμασι και τοις πάθεσιν, ουδέν όλως Θεού , η lione moruum et affectionum , nibil ompino Dei
ολίγον εν ημίν αυτοίς φέροντες , αλλ' όλοι θεοειδείς, gestantes in nobis, aut saliem parum, sed loti dei
όλου Θεού χωρητικοί και μόνου τούτο γάρ ή formes , lotiusque ac solius Dei capaces : harc
τελείωσις , πρός ήν σπεύδομεν · τεκμηριοί δε μά- enim ea perfectio est , ad quam omni celeritale
λιστα Παύλος αυτός ο γάρ ενταύθα περί Θεού properamus ; quod quidem Paulus ipse maxime
φησιν αορίστως, αλλαχού σαφώς περιορίζει Χριστώ. conjicit ; quod enim hic de Des indefinite ait, alio
Τί λέγων ; "Οπου ούκ ένι " Ελλην, ουδέ 'Ιουδαίος , loco apertissimis verbis Christo sigillatim auribuit.
περιτομή και ακροβυστία , βάρβαρος , Σκύθης , οB Quibus verbis ?? Ubi non est Grαcus , non Judrus,
,
δουλος , ελεύθερος ' αλλά τα πάντα και εν πάσι circumcisio et præputium, barbarus et Scytha , servus,
Χριστός . el liber ; sed omnia el in omnibus Christus '.
Τρίτον , αρίθμει το, μείζον τέταρτον το , Tertio loco locem hanc , major
Σ
name -
Θεόν μου και Θεόν υμών . Ει μεν ούν μείζων ranil : quarto ilem , Deum meum el Deum vestrum“.
μεν ελέγετο , μή ίσος δε, τάχα αν ήν τι τούτο Sane, si major quidem diceretur, non item æqualis ,
αυτοίς · ει δε αμφότερα σαφώς ευρίσκομεν, τι φή-
.
fortasse vim aliquam haberet quoil afferunt . Cum
σουσιν οι γεννάδαι ; τι το ισχυρόν αυτοίς ; πώς συμ- autem utrumque inveniri liquido conslet, quid lan
βήσεται τα ασύμβατα ; το γάρ αυτό του αυτού ομοίως dem generosi homines dicent ? Quid roboris habe
μείζον και ίσον είναι, των αδυνάτων · ή δηλον, ότι το bunt ? Quomodo convenient , que convenire ne
μείζον μέν έστι της αιτίας, το δε ίσον, της φύσεωςκαι queunt? Idein enim seipso majus, pariterque sibi
και τούτο υπό πολλής ευγνωμοσύνης ομολογούμεν ipsi zequale, fieri non potest. Nonne ergo perspicuum
ημείς . Τάχα δ' άν είπoι τις άλλος το ημετέ- est majoris vocem ad causam , æqualis autem ad
ρω λόγω προσφιλονεικών , μή έλαττον είναι Dalurain referendam esse ? Ac nos istud ingenue
το έκ τοιαύτης αιτίας είναι του αναιτίου . Της τε C admodum el candide confitemur. Forlasse auleni
γάρ του ανάρχου δόξης μετέχοι αν, ότι εκ του ανάρ- dixerit alius quispiam , sermonem nostrum
χου και πρόσεστιν η γέννησις, πράγμα τοσούτο , acriori animi contentione prosequens, inferius ha
τοις γε νούν έχουσι, και ούτω σεβάσμιον. Το bendum non esse, ab bujusmodi causa , causæ om
γαρ δή λέγειν, ότι του κατά τον άνθρωπον νοουμένου nis experle , proficisci. Nam el quia ab eo, qui prin
μείζων , αληθές μεν, ου μέγα δε · τί γάρ θαυ-
> cipio carel , originem trahit, ejus quoque glori:
μαστόν , εί μείζων ανθρώπου Θεός; Ταύτα μεν ούν parlem sibi vindical : el accedit insuper generatio
ειρήσθω προς τους το μείζον κομπάζοντας . nis prærogativa, res lanta , lamque veneranda, iis
quidem cerle, qui niente practiti sunt. Nam , quod ratione humanitatis Pater Filio major intelligendus
sit, vere quidem dici potest, sed non perinde honorifice : quid eniin mirum , Deum bomine majorem
csse ? Atque hæc mihi dicta sint adversus eos, qui majoris vocem insolentius jactant.
Θεός δε λέγοιτο αν, ου του Λόγου, του όρωμέ Quod autein ad alteram partem allinel ,
.

νου δε · πώς γαρ αν είη του κυρίως Θεού Θεός ; " Ωσ- Deus dicitur, non ratione Verbi , sed partis quæ in
περ και Πατήρ, ου του όρωμένου , του Λόγου δε : oculorum sensum cadit (quo eniin modo illius,
και γάρ ήν διπλούς ώστε το μεν κυρίως επ' αμ- φui proprie Deus est , Deus dici queal ?) . Quenmad
φοίν , το δε ου κυρίως , εναντίως η εφ' ημών έχει . modum Paler , non humanitatis, sed Verbi respectu ;
Ήμών γάρ κυρίως μεν Θεός ο Θεός , où xupiws D duplici quippe natura constabal ; quo fit ut allerum
δέ Πατήρ . Και τούτο εστιν ο ποιεί τους αιρετικούς de eo proprie dicalur , alterum improprie : contra
την πλάνην , ή των ονομάτων επιζευξις, επαλλαττο- quam in nobis se res habet. Deus enim proprie Deus
μένων των ονομάτων διά την σύγκρασιν . Σημείον δε, noster est , non autem proprie Pater. Atque hoc est
ηνίκα αι φύσεις διίστανται ταϊς επινοίαις , συν- quod hæreticos in errorem inducil, nempe nomi
διαιρείται και τα ονόματα . Παύλου λέγοντος άκουσον : num horum conjunctio , permutatis videlicet inter
"Ινα ο Θεός του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , ο se nominibus propter utriusque naturæ connexion
Πατήρ της δόξης . Χριστού μεν Θεός , της δε δόξης nem . Argumento est , quod cum naturæ animo ad
Πατήρ ει γαρ και το συναμφότερον έν , αλλ ' ου cogitatione distinguuntur , simul quoque nomina
τη φύσει, τη δε συνόδω τούτων . Τι αν γένοιτο γνω- dividuntur . Audi Paulum bis verbis loquentem ,
ριμώτερον ; Ui Deus Domini nostri Jesu Christi, Pater ille gla
riæ '.Viles quomo:lo Christi quidem Deus, glorie autem Pater dicalur : quamvis enim biec duo unum
efficiant, i tamen non natura fit , sed corum coilione. Quid his apertius el manifestius esse queat?
Πέμπτον λεγέσθω το , λαμβάνειν αυτόν ζωήν , Quir:lun numeretur, quod vilam ', aut ju

11 Cor. XV, 28. ' Calat. ii , 28. 3 Joan . ΧΙV, 28. • Joan . ΧΣ , 17. Eplies. 1, 17. • Ioan. 1, 26.
583 EUTHYMII ZIGABENI 594
1
dicium ' , aut gentium hæreditatem aut carnis A η κρίσιν, ή κληρονομίαν εθνών, η εξουσίαν πάσης
omnis polestatem , aut gloriam , aut discipulos , σαρκός, ή δόξαν, ή μαθητές, ή όσα λέγεται , και τού
9

caleraque ejusdem generis, accipere dicitur ; hoc TO της ανθρωπότητος. Ει δε και τώ Θεώ δοίης ,
quoque ad humanitatem special . Quanquam ut hæc ουκ άτοπον · ου γάρ ώς επίκτητα δώσεις , αλλ' ώς
ctiam Deo tribuamus, nulla inde absurditas conse- απ' αρχής συνυπάρχοντα , και λόγω φύσεως ,
quelur : non enim velut ascilitia ei tribuemus, sed αλλ' ου χάριτος .
velui quæ a principio una cum ipso exstiterint, non
ratione gratiæ , sed naluræ .
Sexto loco ponatur, quod Non polest Filius a "Έκτον τιθέσθω το μή δύνασθαι τον Υιόν
seipso facere quidquam , nisi id viderit Patrem facien- αφ' εαυτού ποιείν μηδέν , εάν μή τι βλέπη
lem ' . Quæ verba ejusmodi sensu explicanda sunt : τον Πατέρα ποιούντα. Τούτο δε τοιουτόν έστιν ου
Posse, velnon posse, non uno modo dicitur ; variam των καθ' ένα τρόπον λεγομένων, το δύνασθαι, ή μη
enim ac niultiplicem significationein habel. Non- δύνασθαι· πολύσημον δε. Το μεν γάρ τι λέγεται
nunquam enim secundum virium defectum κατά δυνάμεως έλλειψιν , και ποτέ , και πρός τι, ως
dicitur, el certi temporis ac personæ ratione ba- το, μη δύνασθαι το παιδίον αθλείν , ή το σκυλάκιον
Lila : αι φuod puer luctari non possit, aut calulus B βλέπειν, ή πρός τόνδε διαγωνίζεσθαι · αθλήσει γάρ
cernere , aut cum aliquo dimicare : luciabitur enim ίσως ποτέ, και όψεται , και διαγωνιείται πρός τόνδε ,
furlasse aliquando, et ceruel, el cum troc dimica- κάν προς έτερον αδυνάτως έχη . Το δε, ως επί πλεί
liit, etiamsi cum altero nequeat. Interdum de eo στον , ώς τό: Ου δύναται πόλις κρυβηναι επ' άνω
dicitur, quod srpenumero contingit, ut illud : Non όρους κειμένη . Τάχα γάρ αν και κρυφθείη τις , επι
polest civilas abscondi supra montem posila •. Fieri προσθούντος μείζονος . Το δε , ώς ουκ εύλογον , ώς το
enim potest, ut quædam civitas abscondaiur , ma- Ου δύνανται οι υιοί του νυμφώνος νηστεύειν,
jori nimirum aliquo noile Ipsius aspectumimpe- εφ' όσον ένδημος ο νυμφίος · είτε και σωματικώς
diente. Impossibile etiam dicitur, quod mininie æ- δρώμενος( ού γάρ κακοπαθείας , αλλ' ευφροσύνης και
quum est,, ratiοnique consentaneum;; cujus generiς ρος και της επιδημίας) , είτε ως ο Λόγος νοούμενος :
est illud : Non possunt ilii sponsi jejunare, quandia τί γάρ δεί νηστεύειν σωματικώς τους λόγω καθαι
præsens est sponsus ' ; sive eum intelligas , qui ρομένους και Το δε, ώς άβούλητον, ώς το , Μή δύ
corporeis oculis cernitur (neque enim ærumne al- νασθαι εκεί σημεία ποιήσαι, διά την απιστίαν των
que afflictionis tempus erat illud lempus, quo Chri- δεχομένων» επειδή γάρ του συναμφοτέρου χρεία προς
stus cum discipulis versabalur ), sive eum iit Ver- τας ιάσεις, και της των θεραπευομένων πίστεως, και
loum species: φuid enim eos corporeo modo jejunare C της του θεραπευτού δυνάμεως , ούκ ενεδέχετο το
necesse est, qui a Verbo purgantur? Quarta signi- έτερον του συζύγου ελλείποντος. Ουκ οίδα δε , ει
ficatione hoc fieri non posse dicitur, a quo nostra μή και τούτο το ευλόγω προσθετέον' ου γαρ εύλο
voluntas abhorret; cujusinodi est illud : Non poteral γος ίασις τοίς βλαβησομένοις εξ απιστίας. Του δε
illic signa facere propter incredulitatem eorum , qui αυτού λόγου , και το • Oύ δύναται ο κόσμος μισείν
ea excipiebant : quoniam enim ad morborum de- υμάς · και , Πώς δύνασθε αγαθά λαλείν , πονηροί
pulsiones utrumque accedere necesse esi , nempe ut όντες ; Πώς γάρ αδύνατον τι τούτων, ή ότι άβούλη
et ægroli filem , el medici vim el facultatem medendi τον ; "Έστι δέ τι και τοιούτον εν τοις λεγομένοις, και
afferant, idcirco alterum , deficiente allero, minime τη φύσει μεν αδύνατον, Θεώ δε δυνατόν βουλη.
contingebat. Haud scio aulem , an hoc quoque non θέντι, ώς το, μη δύνασθαι τον αυτόν γεννηθήναι δεύ
adjungendum sit, ad id quod rationi consentaneum τερον , και ραφις ουκ εισδεχομένη κάμηλον · τί γαρ
est : neque enim iis medicina in afferre conveniebal, αν και κωλύσειε γενέσθαι ταύτα, Θεού θελήσαντος :
quibus incredulitas detrimentum allatura erat. Quio eliam in ordine ponendum est illud : Non poles!
mundus odisse vos 9 ; el , Quomodo polestis bona loqui, cum silis mali 10 ? Quo enim pacio quidquam
horum impossibile esi , nisi quia voluntas repugnar ? Jam illud quoque impossibile dicitur, quol
natura quidem impossibile est , Deo alilem volenti possibile ; quo in genere est illud · Eumdeui homi
nem bis nasci non posse " , nec acu camelum admilli ": : quid enim probibeat quominus hirc fiant,
si Dei voluntas ita tulerit ?
Præter hos omnes modos impossibile dicitur D Τούτων δε πάντων εκτός , το παντελώς αδύνα
quod nulla omnino ratione fieri potest , ut quod τον και ανεπίδεκτον , ώς ο νυν εξετάζομεν . "Ως γάρ
nunc exquirimus. Ut enini impossibile esse dicimus αδύνατον είναι λέγομεν , πονηρόν είναι Θεόν , ή μη
Deum maluin és e, aut omnino non esse (hoc είναι • τούτο γάρ αδυναμίας αν είη μάλλον Θεού , ήπερ
enim Dei impotentiam potius alque imbecilli- δυνάμεως ή το μή όν είναι, και τα δις δύο και τέσσαρα
latem , quam potentiam argueril ); all ut sit, είναι και δέκα ούτως αδύνατον και ανεγχώρη
quod non est , aut ut bis duo simul ei quatuor τον ποιείν τι τον Υιόν, ών ου ποιεί ο Πατήρ. Πάντα
sint el derem : ita nec fieri ullo modo polesi , γάρ όσα έχει ο Πατήρ, του Υιού έστιν · ώς έμπαλιν
ut Filius aliquid facial, quod Paier non facial. Orn- τα του Υιού, του Πατρός. Ουδέν ούν ίδιον , ότι κοινά
nin enim qure Pater habel , suni Filii 31 . quemail- έπει και αυτό το είναι κοινών και ομότιμον , ει και
1 Joan . V , 27 . 1 Psal . 1 , 8. 3 Joan . XVII , 2. • Αpoc . V , 12 . * Joan . V , 23 . 6 Μ .:( 1) , V , 14 . 1 : 10'..
18 , 15 . 8 Malli . 111 , 58 . 9 Joan . VΙΙ, 7. 10 Mall . XI, 33 . 11 Join , 131 , 4. 12 Mali, ΑΙΑ , 24 .
13 Joan. Χν1 , 15 .
585 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ. ΧΙ. 186
τω Υιώ παρά του Πατρός . Καθ' ό και λέγεται και A moduin rursus omnia , que Filias, Patris . Nihilergo
το : 'Εγώ ζω διά τον Πατέρα· ουχ ώς εκείθεν αυτώ peculiare, quia comannia omnia , quandoquidem
του ζήν, και του είναι συνεχομένου , αλλ' ώς εκείθεν ipsum quoque esse, commune alone equale est ipsi
υπάρχοντος άχρόνως και αναιτίως. Βλέπει δε τον cum Patre, licet alioqui hoc a Paire Filins habeat.
Πατέρα ποιούντα , πώς, και ούτω ποιεί ; άρα ως οι Quo etiam sensu dictum est : Ego vivo propter Pa
τάς μορφάς γράφοντες, και τα γράμματα, διά το μή trem 1 ; non quod al, illo ipsius vita atque essentia
είναι της αληθείας άλλως επιτυχείν, ει μή προς Snstineatar , verum quod ex illo ciira Tempus ullurn
το αρχέτυπον βλέποντας, κακείθεν χειραγωγουμέ- atque causam exsistat . Sed quomodo illud acci
νους ; Και πως η Σοφία δείται του διδάξοντος και piendum ,? quod Ρatrem facientem videre dicitur,
ή ου ποιήσει τι μη διδασκομένη ; Ποιεί δε πως ο Πα- atque ita facere ?? an ut qui forinas ac lilleras
τήρ, ή πεποίηκεν ; Αρα άλλον προυπέστησε κόσμον pingunt , eo quod veritatem aliter assequi nequeant ,
αντί του παρόντος , και υποστήσει τον μέλλοντα , και nisi exemplar suum intueantur, atque iude velul
προς εκείνα βλέπων ο Υιός , τον μεν υπέστησε , τον manu ducantur ? Qui vero quadrat, ut Sapientia ma
δε υποστήσει ; Τέσσαρες ούν κόσμοι κατά τον gistro opus habeat ? nibilne eſliciet, nisi edocla ?
λόγον τούτον, οι μεν Πατρός, οι δε Υιού ποιήματα. Bη Quid , Palerne aliquid facit , aut fecit ? Urum
" Ω της αλογίας ! Καθαίρει δε λέπρας , και δαι- Tandem alium mundum ante hunc coagmen
μόνων , και νόσων απαλλάττει και ζωοποιεί νε- lavit, atque alivin rursus in posterum coagmenta
κρούς , και υπέρ θαλάσσης οδεύει , και τάλλα ποιεί bil , quos Filius sibi anle oculos proponens, alterum
όσα πεποίηκεν, επί τίνος, ή πότε του Πατρός ταύτα quidem jam procreaverit , alterum aulem procreatu
προενεργήσαντος ; "Η δήλον , ότι τών αυτών πραγμά- rus sil ? Qualuor ergo hac ratione mundi erunt, duo
των τους τύπους ένσημαίνεται μεν ο Πατήρ, επιτε- a Patre, duo a Filio effecti ? O supinam vecor
λεί δε ο Λόγος, ου δουλικώς, ουδέ αμαθώς, αλλ' επι- diani i Age, cum lepras purgal, dæmones et mor
στημονικώς τε και δεσποτικώς , και οικειότερον ει- bos profligal, mortuos ad vitam revocal , mare pe
πείν, πατρικώς ; Ούτω γαρ εγώ δέχομαι το, άπερ υπό dibus peragrat , aliaque omnia facit, in quo lan
του Πατρός γίνεται , ταύτα και τον Υιόν ομοίως dem, aut quando Paler haec ante fecit ? None per .
ποιείν • ου κατά την των γινομένων ομοίωσιν , αλλά spicuum est, earumdem rerum formas a Patre qui
κατά την της εξουσίας ομοτιμίαν και τούτο αν dem velut designari , a Filio aulem peragi, non ser
είη το, έως άρτι και τον Πατέρα εργάζεσθαι, και τον vililer arque indocle, sed perile el heriliter, alque,
Υιον · ου μόνον δε, αλλά και την, ών πεποίηκεν , ut aptius loquar, paterne ? In hunc quippe sensum
οικονομίαν τε και συντήρησιν, ώς δηλοί τό , ποιείσθαι Cc verba hæc
hac accipio :: Quacunque Pater facil,, eadent
τους αγγέλους αυτού πνεύματα , και, θεμελιούσθαι sine ulri
ei Filius similiter (acit * ; non quod sinilia
την γην επίτην ασφάλειας αυτής • άπαξ ήδρασμένα usque opera, sed quod par sit utriusque potestas
τε και γενόμενα και στερεούσθαι βροντήν, και κτί- atque auctoritas ; atque hoc fortasse esse queal ,
ζεσθαι πνεύμα, ών άπαξ μεν ο λόγος υπέστη, συν- quod et Pater usque mudo operari dicitur, et Fi
εχής δε και νυν η ενέργεια. lius ; non autem hoc duntaxat nomine, sed etiam
ratione gubernationis et conservationis eorum, quæ facta sunt, ut indicat illud : Qui facil angelos suos
spirilus 5 ; el , Qui fundal terram super stabilitatem 6 : cum semel et hæc firmala alque stabilita
sil , et illi procreali . Quo etiam pertinet : quod firmare lonitru dicitur ’, et venlum creare 8 : quΟ
sum ipsa quidem ratio semel condita est , cæterum nunc quoque perpetua vis est ac facullas .
"Έβδομον λεγέσθω το καταβεβηκέναι εκ του Septimum proferatur, quod Filius e cælo
ουρανού τον Υιόν, ουχ ίνα ποιή το θέλημα το εαυ- descendisse dicitur, non ut voluntatem shamn

του, αλλά το του πέμψαντος. Ει μεν ούν μη facial, sed ejus a quo missus est 3. Sane nisi ath
παρά του κατεληλυθότος αυτού ταύτα ελέγετο, είπο- illo ipso , qui descendii, hic sermo haberetur, dicere
μεν άν ως παρά του ανθρώπου τυπούσθαι τον λόγον, possemus ,, nechæc verba velut 2ab Inomine exprinti,,non
ού του κατά τον Σωτήρα νοουμένου ( το γαρ εκείνου D φui de Salvatore intelligatur (illius enim volunlas,
θέλειν ουδέ υπεναντίον Θεώ, θεωθεν όλον) αλλά του cum lola deilicala sil , Deo procul dubio non adver
καθ' ημάς , ώς του ανθρωπίνου θελήματος ου salur) ; sed qui nostre conditionis sit. Humana
πάντως επομένου το θείω , αλλ' αντιπίπτοντος, ως quippe voluntas divinam non continuo sequitur, ve
τα πολλά , και αντιπαλαίοντος. Και γάρ εκείνο ούτως rum ut plurimum ei resistil alque obluclatur. Nam illud
ενοήσαμεν το · Πάτερ , ει δυνατόν , παρελθέτω απ' quoque eodem modo intelligimus : Paler , si possi
έμου το ποτήριον τούτο πλήν ουχ ο εγώ θέλω, bile est , transeal a me calix isle ; verumtamen non
αλλά το σον ισχυέτω θέλημα . Ούτε γάρ , ει δυνα- mea , sed lua voluntas vincal " 0. Neque enim possi
τον, ή μή, τούτο αγνοείν εκείνον είκός, ούτε τω θε- bile essel , necne ipsum ignorasse verisimile esi,
λήματι αντεισφέρειν το θέλημα. Επει δε , ώς nec voluntati voluntatem opposuisse . Sed quoniam
παρά του προσλαβόντος ο λόγος (τούτο γάρ το κατ- partis illius , quæ assumpsit (hoc enim est , quod
εληλυθός),ού του προσλήμματος, ούτωςαπαντησόμεθα: descendit) , non allen pariis assumple, hic serimo
ουχ ώς όντος ιδίου του Υιού θελήματος παρά est , ad hunc modum respondebimus : hæc nou ila
1 Joan . VI , 38 . • Joan . V , 19. ; Ibid . 33 . • Ιbid . 11 . o Psal . Cil, 4. 0
Mid . 5. 7
' Job xxxvIII , 25 .
3 Amos TV , 13 . 9 Joan . VI , 38 . 10 Matt! » . ΧΧνι , 39 .
PATROL. GR . CXXX . 19
587 ELTHYMII ZIGABENI 588
dici , quasi propriam voluntaiein Filius liabeat , al- Α το του Πατρός , αλλ ' ώς ουκ όντος ο λόγος• ίν' η
que a Patris voluntale separatam , sed polius quod τε τοιούτον το συναγόμενον · Ούχ ίνα ποιώ το θέ
non Italbeat , quod colligitur, sit hujusmoli : Νon λημα το εμόν ουδέ γάρ έστι το εμόν του σου κεχω
ut fačiam voluntatem meam ' ; nec enim voluntas ρισμένον, αλλά το κοινόν εμού τε και σου, ών ως μία
mea a tua disjuncta est , sed communis utriusque θεότης, ούτω και βούλησις. Πολλά γάρ των ούτω λε
nostrum , quorum , ut una est deitas, ita una quo- γομένων από κοινού λέγεται και ου θετικώς ,
que voluntas . Perraulta enim ex iis , que ita di- αρνητικώς δε, ώς τό: Ου γαρ εκ μέτρου δίδω
cuntur, a communi diconiur, nec afirmationis σιν ο Θεός το Πνεύμα. Ούτε γάρ δίδωσιν, ούτε μεμε
modo, sed inficialionis, ut illud : Non enim ad men- τρημένον· ου γάρ μετρείται παρά Θεού Θεός. Και το
suram dat Deus Spiritum *. Neque enim dal, nee Ούτε η αμαρτία μου, ούτε η ανομία μου. Ου γαρ
mensura definitum : nec enim Deus Deum metilur. ώς ούσης ο λόγος, αλλ' ώς ουκ ούσης. Και πάλιν το
Ui item illud : Neque iniquitas mea, neque peccatum Ού διά τάς δικαιοσύνας ημών, άς εποιήσαμεν
mmeum 1. Non enim, φuod in eo peccatum sit, hoc ου γάρ εποιήσαμεν. Δηλον δε τούτο καν τους εξής :
sermone uljur, sed quod non sit. Ac rursus : Non Τί γάρ , φησί , το θέλημα του Πατρός ; ίνα πάς ο
propter justitias noslras,quasfecinuus . . Neque enim πιστεύων εις τον Υιόν σώζηται , και τυγχάνη της
fecimus. Quod etiam perspicue colligi polest ex iis B τελευταίας αναστάσεως . "Αρ' ούν του Πατρός
que sequuntur. Que est enim, inquit, voluntas Pa- μεν τούτο θέλημα , του Υιού δε ουδαμώς; ή άκων
Iris mei ? Ut omnis qui credit in eum , salutem con- ευαγγελίζεται και πιστεύεται; Και τις αν τούτο
sequatur 6, ae postremæ resurrectionis compos πιστεύσειεν , έπει και το , τον λόγον τον ακουόμενον
fiat. An igitur Patris quidem haec est voluntas , Filii μή είναι του Υιού , του Πατρός δε, την αυτήν έχει
>

autem minime ? an invitus Evangelium predical, δύναμιν. Πώς γαρ ίδιόν τινος το κοινόν, ή μόνου ,
fidemque apud homines nanciscitur ? Quis vero hoc τούτο συνιδείν ουκ έχω, πολλά σκοπών · οίμαι δε,
credat ? quandoquidem illud quoque, quod ait Filius, ουδέ άλλος τις. "Αν ούτω διανοής (29) περί του θέ
sernionem , qui ab auditoribus excipiatur, suum non λειν , ορθώς νοήσεις και λίαν ευσεβώς, ώς ο έμός
esse, sed Patris 4 , eandem omnino vim habet , λόγος , και παντός του ευγνώμονος.
>

Quomodo enim hoc eujusquam propriam , ant solius esse qiieat , quod commune esi , licet diu , multum
qui mecum eonsid rem, perspicere nequeo, ac ne alius quidem quisquam , nisi mea me opinio fallit.
Si hoc modo voluntatem intell gis, recte intelligis pieque admodum el orihodoxe, ul quidem
mea est sententia , imo etiam cujusvis , modo rucio judicio præditus sit.
Octavo illud afferunt : Ut cognoscant le so . C "Όγδοον έστιν αυτούς το· "Ινα γινώσκωσι σε
lum Deum verum, el quem misisti Jesum Chri- τον μόνον αληθινόν Θεόν, και όν απέστειλας
stum ' ; et, Nemo bonus, nisi solus Deus 8. Cujus Ιησούν Χριστόν · και το: Ουδείς αγαθές, ει μη
argumenti perfacilis mihi videtur esse solutio . Si είς ο Θεός. Τούτο δε και πάντη ράστης έχειν την
cnim hæc verba, Solum verum , Patri duntaxat iri- λύσιν μου φαίνεται. Ει γάρ το μόνον αληθινόν επί
bneris, ubi tandein Veritatem ipsam collocabis ? του Πατρός θήσεις, που θήσεις την αυτοαλήθειαν ,
Etenim si illud, Soli sapienti Deo 9 ; aut illud, Soli Και γάρ ει τω μόνη σοφία Θεώ, ή το μόνο έχονται
immortalitatem habenti, lucemque inaccessibilem ha- αθανασίαν, φως oικoύντι απρόσιτο , η βασιλεί
biranli 10 ; aut illud denique, Regi saculorum ima των αιώνων άφθάρτω, αοράτω , και μόνι
moriali , invisibili, soli sapienti Deo " , ad hunc mo- Θεώ, νοήσεις ούτως, οιχήσεταί σοι θάνατον κατακρι
dum intellexeris, peribit utique tibi Filius , vel θείς ο Υιός, η σκότος , ή το μη σοφός είναι , μηδέ βα
morte, vel tenebris mulialis, vel in hoc condem- σιλεύς, μηδέ αόρατος, μηδε όλως Θεός, και των ειρη
natis, ut nec sapiens sit, nec rex , nec in visibilis , μένων κεφάλαιον . Πώς δαι ουκ απολεί μετά των
imo nec omnino Deus, quod cap !il est eorum , quie άλλων και την αγαθότητα , και μάλιστα μόνου Θεού ;
diximus. Quid autem afferri poterit, quin simul cum 'Αλλ' οίμαι το μεν , "Ινα γινώσκωσι σε τόν μόνον
cateris rebus, bonitatis quoque, quæ maxinie solius D αληθινόν Θεόν, επ' αναιρέσει λέγεσθαι των ουκ
Dei est , jacturam facial ? Verum hæc verba : le όντων μεν θεών , λεγομένων δε · ου γάρ αν προσ
tognoscani le solum verum Deum , ad eorum , qui, έκειτο, και όν απέστειλας Ιησούν Χριστίν , ει προς
quanquam falso, dii lamen appellantur, sublatio- εκείνον αντιδιήρητο το, μόνον αληθινόν , αλλά
nem dici existimo : neque enim ailjectum fuissel, μή κατά κοινού της θεότητος ήν ο λόγος. Το δε ,
el queir misisti, Jesum Christum , si , ad eum oppo- Ουδείς αγαθός , απάντησιν έχει προς τον πειράζοντα
sila distinelione submovendum , illa , solum t'erum , νομικών , ως ανθρώπω , την αγαθότητα μαρτυρί
pertinerent, ac non de communi utriusque divini- σαντα . Το γάρ άκρως αγαθόν, φησί , μόνου Θεού,
Tate sermo essel . Illa autcm Christi verba , Nemo κάν τούτο και άνθρωπος ονομάζηται , ως το ,
bonus, eo speciabant, ut lenlalori legisperilo, qui Ο αγαθός άνθρωπος εκ του αγαθού θησαυρού
bonitatem ipsi, tanquain homini , tribuebat, uccur- προβάλλει το αγαθόν · και, Δώσω την βασιλείαν
rerei . Summe enim bonum e: se, inquil, solius Dei το αγαθό υπέρ σέ , του Θεού λόγος προς τον

Jo ΣΙV ,
* Joan. νι , 38 . * Joan . 11ι , 33 . 2 P. al . 1911 , 3 . και ΠΑn . 1Χ , 18 . και J0911 , VI , 40. ο on. 24 .

1 Jooη . Χν14 , 5 . • Luc , XVI, 19 . 9 Jo 10. XVI , 27 . 16 | Tian . VI , 10 . 11ΙΤ1 , 1 , 17.

589 PANOPLII DOGMATICA., - TIT.. XI ,. 99

Σαούλ περί του Δαβίδ λέγοντος και το, 'Αγαθυνο », A csl 1 : tametsi hoc quoque nomine homo nuncupc .
Κύριε , τοίς αγαθοίς · και όσα άλλα τοιαύτα λέγεται lir, ut illud : Bonus homo de bono thesauro profert
περί των εν ημίν έπαινουμένων , εφ' ους ή απόρροια bonum , et Deus ad Saulem de Davide verba fir
του πρώτου καλού , και κατά δεύτερον λόγον έφθασεν. ciens : Dabo regnum tuum meliori le 3. Tum illud :
Ει μεν ούν πείθοι μεν τούτο, άριστον : ει δε μή, τί Benefac, Domine, bonis * ; ac denique en i genus
φήσεις προς τους λέγοντας έτέρωθι, τον Υιόν μόνον omnia, que le his dicuntur , φui honiinim laude
ειρήσθαι Θεόν , κατά τας σας υποθέσεις . Εν τίσι ac prædicatione florent , ad quos primi illius boni
τοίς ρήμασιν ; εν εκείνοις: Ούτός σου Θεός , rivus secundario cursu dimanavit. llæc si tibi per
ου λογισθήσεται έτερος προς αυτόν. Και μετ' suasimus, commodissime se res habet . Sin minus ,
ολίγα : Μετά τούτο επί της Γης ώφθη , και τους φοί dicturus es ad eos, qui ex altera parte, juxta
ανθρώπους συνανεστράφη. "Οτι μέν γάρ ου περί id, quod pro causetue fundamento posuisti , Filium
του Πατρός , αλλά του Υιού το λεγόμενον , ή solum Deum dictum esse contendunt. In quibus
προσθήκη σαφώς παρίστησιν. Ούτος γάρ έστιν ο σω- autem verbis ? in istis nimirum : Ilic Deus tuus ,
ματικώς όμιλήσας ημίν, και μετά των κάτω γενά- el non æstimabitur alius praler eum 5. Et paucis
μενος . Ει δε νικήσειε , κατά του Πατρός λέγεσθαι interjectis : Post hac in terra risus est, et cum
τούτο, μή των νομιζομένων θεών, ηττήμεθα τον Πα- B hominibus concersatus est 6. Nam quod, non
τέρα, δι' ών του Υιού κατεσπουδάσαμεν . Και de Patre, sed de Filio, serimo Italieatur , adjectio
τί αν της νίκης ταύτης γένοιτο αθλιώτερον ή borc aperie declarat. Hic enim est , qui corporeana
ζημιωδέστερον ; nobiscum consuetudinem habuit, lerrenisque rebus
conjuncius est. Quod si illud oblineatur, hæc verba, El non æstimabitur alius, ailversus Patrem dici, no:1 auf
versus eos, qui ſalsa mortalium opinione dii habentur, quod ad Patrem atlinel , per ea utiqne victi suinus ,
quibus adversus Filium obnixe contendimus; Qua victoria quid calamitosius et perniciosius esse qneat ?
"Έννατον εκείνο φήσουσι το, Πάντοτε ζων , Nono illud producent : Semper vivens ad
εις το έντυγχάνειν υπέρ ημών . Εύ γε και λίαν interpellandum pro nobis ? . Optime sane ac per
μυστικώς τε και φιλανθρώπως . Το γάρ εντυγχά- quam mystice et benigne. Interpellalio namque nou ,
γειν , ουχ, ώς ή των πολλών συνήθεια , το ζητείν νulgi more , id sonal , quod est vindiclam querere
εκδίκησεν έχει τούτο γάρ πως και ταπεινότητος · (Ιιοc enim humilitatis quodammodo essel) ; sell
αλλά το πρεσβεύειν υπέρ ημών τα λόγω της μεσι- idem significat , quod pro nobis, mediationis
τείας » ως και το Πνεύμα υπέρ ημών εντυγχάνειν ratione , supplicare ; quemadmodum et Spiri
λέγεται. Είς γάρ Θεός, εις και μεσίτης Θεού και lus pro nobis intercedere dicitur. Unus enim Deus
ανθρώπων , άνθρωπος Ιησούς Χριστός . Πρεσβεύει C unus etiain medialor Dei el hominum, homo Jesus
γάρ έτι και νύν, ώς άνθρωπος , υπέρ της έμής σω- Christus 8. Intercedit enim nunc quoque, ut home,
τηρίας , ότι μετά του σώματός έστιν , ου προσέλαβεν, pro mea salute ; quoniam cum eo corpore est , quo:l
έως αν εμέ ποιήση Θεόν τη δυνάμει της ενανθρωπή- assumpsit , donce me , assumpte humanitatis vir
σεως , κάν μηκέτι κατά σάρκα γινώσκηται, τα lite , Deum effecerit, lamelsi non jam secundum
σαρκικά λέγω πάθη, και, χωρίς της αμαρτίας , ημέ- Carnein cognoscalur, hoc esi , secundum carnales
τερα. Ούτω δε και παράκλητον έχομεν Ιησούν affectiones , ae , citra peccatum, nostras . Εodern
Χριστόν , oux ios Útiêp nuwy tepoxa..vôoulevov modo adrocarum quoque habemus Jesum Christum ',
του Πατρός, και προσπίπτοντα δουλικώς. "Απαγε την non uit nostra cans , sese ad Patris pedes advol
δούλην όντως υπόνοιαν , και αναξίας του Πνεύματος. vcntcm, Servilique modo abjicientem. Procal sit
Ούτε γάρ του Πατρός τούτο επιζητεϊν, ούτε του Υιού isla servi ! is sane suspicio, Spirituque indigna. Nc
πάσχειν, ή ως περί Θεού διανοείσθαι δίκαιον : que euim Fatris est hoc exposcere , aut Filii pati :
αλλ' οίς πέπoνθεν, ώς άνθρωπος, πείθει καρτερείν, nec de Deo hoc cogirare pium atque equum est .
ως Λόγος και παραινέτης. Τούτο νοείται μοι ή παρά- Sed ex his, que limanilus perpessus est , all to
lerantiain me, il Verbuni el exhortator, inducii.
κλησις .
Sie ego advocationem hanc intelligendam arbitror.
D
Δέκατον αυτοις εστιν ή άγνοια, και το μηδενα Deciino loco ignorantiam ponunt, illinique ,
γινώσκειν την τελευταίαν ημέραν, ή ώραν, μηδε τον φιod extremlin diem alue horam nemo cogno
Υιόν αυτόν, ει μή τον Πατέρα. Καίτοι πως αγνοεί Scar , ac ne Filius quidem ipse, sed solus e.ter 10.
τι των όντων η Σοφία , ο ποιητής των αιώνων , Al qui fieri poiest, ut Sapientia quidquam eorum ,
ο συντελεστής και μεταποιητής , το πέρας των γενο- 4: , ignoret, ille, inquam, seculorum fi tor ,
μένων , και ούτω τα του Θεού γινώσκων, ως το ille consummalor alque injnulator, ille eorum quie
πνεύμα του ανθρώπου τα εν αυτώ ; Τί γάρ ταύ- facta siinilinis, quique ea , quæ Dei sunt, per
της της γνώσεως τελεύτερον ; Πώς δαι cã uey in le novil , ac spiritus hominis ea , quæ in ipso
πρό της ώρας ακριβώς επίσταται , και τα οίον εν S' !!! [ " ? ? Quid enim hac cognitione plenius ac per
χρόνω του τέλους, αυτήν δε αγνοεί Thiv Öpan ; ſectius ? Qui vero constat , ipsum , ea quidem , quie
Αινίγματι γάρ το πράγμα όμοιον, ώσπερ αν εί τις horam illam antccedunt, ac quæ velut in ipso linis
6
• Luc . Σνι, 19. • Malib . XII , 33 . * IReg. IV, 28. Psal . CΧΧΙV, 4 . ; Barueh Hi, 30 . Ibid . 38 .
lebr. VΙΙ , 23. ΙΤim. 11 , 3. 2 Joan . 11 , Τ . 10 Mar ". ΧΙΙ , 32 . 11 ΙCor, 1 , 11 .
 501 EUTHYMII ZIGABENI 592

articulo sunt , exactissime scire, ipsam autem ho- Α τα μεν προ του τείχους ακριβώς επίστασθαι λέγοι ,
ram ignorare ? Ænigmati quippe res hæc similis est: αυτό δε αγνοείν το τείχος · ή το της ημέρας τέλος εν
perinde videlicel ac si quis ea , quæ antc muruin επιστάμενος , την αρχήν της νυκτός μη γινώσκειν ·
sunt, certissime se nosse allirmet, murum aulen ένθα ή του ετέρου γνώσις, αναγκαίως συνεισάγει το
ipsum ignorare se fateatur : aut diei finem probe έτερον. " Η πάσιν εύδηλον , ότι γινώσκει μεν , ώς
sciens, noctis principium minime cognoscal : ubi Θεός , αγνοείν δέ φησιν, ως άνθρωπος , άν τις το φαι
allerius cognitio alierum necessario secum ducit. νόμενον χωρίση του νοουμένου ; Το γάρ απόλυτον
Eccui igitur dubium esse poiesi , quin loram qui- είναι του Υιού την προσηγορίαν και άσχετον , ου
denn , 1il Deus, cognitam habeat, ignorei autem uit προσκειμένου το Υιό του τινός , ταύτην ημίν
homo, si quis partem aspectabilem ab ea disjungal, δίδωσι την υπόνοιαν, ώστε την άγνοιαν υπολαμβάνειν
quæ mente sola perspici potest ? Nam quia abso- επί το ευσεβέστερον, τα ανθρωπίνω , μή τω θείω ταύ
lule hoc loco ac sine relatione , Filii pomen poni- την λογιζομένους.
tur, ncc adjungitur, cujus, idcirco binc nobis ansa porrigitur ita existimandi , ut ignorantiam hanc
sensu maxime pio interpretemur, eamque humanitati, non divinitati ascribamus .
Si igitur hæc ratio adversariis satisfacit , Ει μεν ούν ούτος αυτάρκης ο λόγος, ενταύθα
hic pedem figemus, nec quidquam amplius a nobis Botnsoucla , και μηδέν πλέον επιζητείσθω · ει
inquiratur.. Sin secus,, hanc secundam expositionein δε μή , τό γε δεύτερον, ώσπερ των άλλων έκαστον,
afferemus ; quod quemadmodura singula alia , ila ούτω δή και η γνώσις των μεγίστων, επί την
rerum quoque maximaruin cognitio in Genitoris αιτίαν αναφερέσθω τιμή του γεννήτορος . Δοκεί δε
honorem ad causam ipsam reſerenda est . Quin ne μοί τις, μηδ' αν εκείνως αναγνούς, ώς των καθ' ημάς
exiguum quidem mihi intellecturus videtur, qui sic φιλολόγων τις ( 56), μικρόν έννοήσαι , ότι ουδε ο Υιός
legerit , ut nostræ menioriæ vir quidam litterarum άλλως οίδε την ημέραν, ή την ώραν , ή ως ότι
studiosis, nempe Filium non aliter diem illum vel ο Πατήρ. Το γάρ συναγόμενον , όποιον ; Επειδή και
horam nosse, quam ut Pater. Quid enim binc colli- Πατήρ γινώσκει , διά τούτο και ο Υιός , ώς δηλον ,
gitur ? Quoniam Pater cognoscil, idleo etiam Filius : ότι μηδενί γνωστόν τούτο, μηδε ληπτών , πλήν της
tanquam videlicet nemo hoc cognoscere ac perci . πρώτης φύσεως. 'Έλείπετο περί του εντετάλθαι , και
pere queal, præter principem illam naturam . Super- τετηρηκέναι τας εντολάς , και τα άρεστα αυτω . πάν
erat jam de hoc verbo : Mandatum est, de eo
: τοτε πεποιηκέναι, διαλαβείν ημάς · έτι δε τελειώ
etiam , quod Pairis mandala servasse, el, quae pla- σεως , και υψώσεως , και του μαθείν, εξ ών έπαθε ,
cila sunt ei,, seinper fecisse dicitur 1 ;; ac insuper , την υπακοήν, και αρχιερωσύνης τε και προσφοράς,,
de consummatione et exallatione, ac de eo, quod ex C και παραδόσεως , και δεήσεως της προς τον δυ
his , quæ passus est , obedientiam didicisse scribi- νάμενον σώζειν αυτόν εκ θανάτου , και αγωνίας, και
lur , de sacerdotio ' item , et oblatione *, et ira . θρόμβων, και προσευχής, και εί τι άλλο τοιούτον :
ditione 8, et oratione ad eum qui a morte salvum ει μη πάσι πρόδηλον ήν, ότι περί το πάσχον τα
eum facere poleral ; ad hæc de agonia , et sangui. τοιαύτα των ονομάτων, ου περί την άτρε πτον φυ
neo sudore, alque oratione , el si quid aliud ejns- σιν, και του πάσχειν υψηλοτέραν .
dem est generis, pertractare : nisi cuivis exploratum esset , hujusmodi nomina perpetienti humani
taij allribuenda esse, non autem immutabili illi naluræ, atque omni dolore et crucialu sublimiori.
Ejusdem de dogmale el ordinatione episco- 'Εκ του αυτού λόγου του περί δόγματος και κα
porum . ταστάσεως επισκόπων .
Pater quidem sine principio est , el principalus Πατρός μεν, και ανάρχου , και αρχής επινοουμέ
νου και λεγομένου (αρχής δε, ως αιτίου , και ως πη
esse intelligitur ac dicitur ; principiuin , inquam, ut
.

cals3 el fous luminis sempilerni . Filius autem non p γής, και ως αϊδίου φωτός) : Υιού δε , ανάρχου μέν
•

est ille quide.n omnino sine principo , sed tamen ουδαμώς, αρχής δε τών όλων ' αρχήν δε όταν είπω,
est rerum omnium principium ; principiuin porro μη χρόνος παρενθής, μηδέ μέσον τι τάξης του γε
cum dico,, ne tempus interjicias,, necinter genito- γεννηκότος και του γεννήματος, μηδε διέλης την
rem ci genitum medium aliquid constiluas , nec per φύσιν τα κακώς παρεντεθέντι τους συναιδίοις και
id , quod inter ea , quæ camdem ülernitatem ha- συνημμένοις. Ει γάρ χρόνος Υιού πρεσβύτερος ,
bent , et conjuncla sunt, male interponis, naluram εκείνου δηλαδή πρώτως αν είη αίτιος ο Πατήρ. Και
dividas. Nam si tempus filio est antiquius, illius πώς ποιητής χρόνων και υπο χρόνον; Πώς δε και
.

procul dubio primum Pater causa fuerit necesse esi . Κύριος πάντων, ει υπό χρόνου προείληπταί τε και
Quod si ita est , quo tandeio modo temporum fa- κυριεύεται ; "Αναρχος ούν ο Πατήρ' ου γαρ έτέρω
clor eril ', qui sub lempus cadii ? Quo ilem modo θεν αυτώ, ουδέ παρ' εαυτού το είναι . Ο δε Υιός,
Dominus omnium ®, si eum tempus præcesserit , εάν μεν ως αίτιον τον Πατέρα λαμβάνης, ουκ αναρ
eique dominetur ? Principii igitur expers est Pater : χος : αρχή γάρ Yίου Πατήρ ως αίτιος : εάν δε την
nec enim aliunde, nec a se ipso esse babel. Filius από χρόνου νοής αρχήν , και άναρχος· ουκ άρχεται
aulem , si quidem Patrem ut causam accipias , ne- γάρ υπό χρόνου και χρόνων Δεσπότης.
• Joan . Χ , 18 ; XV, 10 ; ναι, 29. llebr. v , 9 et seqq . * Ηebr. VΙΙ , 1 seqq . * Rom . ιν, 25. Ο Ga
Bat . 11 , 20 . 6 Lic. ixli , 44 sey . 1 Ηebr . 1 , 2 . 8 Ron) . 8 , 12.
593 PANOPLIA DOGMATICA . — TIT. XI . 594

quaquam principio carct ; principium enim Filii Pater est , ul causa ; sin de tempore principium
intellexeris, principii quoque omnis est expers. Neque enim temporum Dominus tempori subjeclus
est.
Ει δε, ότι τα σώματα υπό χρόνον, διά τούτο Α Quod si, quia corpora temporisujacent,
αξιώσεις κείσθαι και τον Υιόν υπό χρόνον, περιθή- idcirco Filium quoque lempori subesse slaluas ,
σεις και σώμα το ασωμάτω " και εί ότι τα παρ' lunc rei incorporeæ corpus altribues; el si , quo
ημίν γεννώμενα , ουκ όντα ποτέ , είτα γινόμενα , διά niam ea quæ apud nos gignuntur, cum ante non
τούτο και τον Υιόν αναγκάσεις εξ ουκ όντων εις το essent, postea oria sunt, ideo Filium quoque ne
είναι παρεληλυθέναι, συγκρίνεις τα ασύγκριτα , ( essario ex nihilo in rerum naluram prodiissc
Θεόν και άνθρωπον, σώμα και το ασώματος · ουκούν contendis, comparas ea , que comparationem om
και πείσεται και λυθήσεται , ότι και τα ημέτερα σώ- nem respuuni, Deuin nempe et hominem , corpus,
ματα . Συ μεν ούν αξιoίς διά τούτο ούτω γεννάσθαι el id quod corpore vacat. Ergo el paliclur, el disa
Θεόν, διότι τα σώματα εγώ δε διά τούτο ουχ ούτως, sulvelur, atque interibil, quemadmodum el nostra
ότι ούτω τα σώματα. "Ων γάρ το είναι ουχ όμοιον. corpora. Τα φuidem idcirco Deum ita generiri cen
τούτων ουδε το γεννάν όμοιον ' ει μή και τάλλα ses, quod corpora ila generentur : ego vero oli
δουλεύση ταϊς ύλαις, οίον πάσχων, και λυπού- id non ila gigni affirmo, quod ea sit corporum
μενος , και πεινών, και διψών , και όσα ή σώματος , gignendorum ratio (quorum cnim natura diversa
9

ή του συναμφοτέρου πάθη. Αλλά ταύτα ου παραδέ- Best, Eorum dispar «Γιοφue generandi mollus) ; nisi
χεται σου ο νούς περί Θεού γάρ οο λόγος. Μη τοίνυν eum in omuibus aliis quoque rebus corporeæ ma
μηδέ την γέννησιν άλλως , ή ως θεϊκής παραδέ- teria servire contendas, hoc est, ut patitur, et in
χου . inærore verselur, el fame ac sili laborel , omnes
denique eas affectiones, quibus, vel corporis , vel conjunctim utriusque partis natura subjecta est ,
esperiatur. Hec enim vero mens lua non admittit. De Deo quippe sermo esi . Ne iu igitur genera
tionem aliter quam ut divinam admille.
'Αλλ' εί γεγέννηται, πώς γεγέννηται , φησίν ; Verum si generalus est , inquis, quomodo geno
'Απόκριναί μοι, ώ διαλεκτικέ συ και άφυκτε. Εί ralus est? Responde la quoque mili, o acule el invicte
έκτισται , πώς έκτισταικαι κάμε απαίτει το , Πώς γε- Sophista. Si creatus est, quoniodo creatus esi ? Arpost
γέννηται; Πάθος περί την γέννησιν ; Πάθος και ea ex me sciscitare , quomodo generalus sil ? Passio
περί την κτίσιν· ή γάρ ου πάθος η ανατύπωσις , και est, inquies , circa generationein ? Estel passio etiam,
ή φροντίς, και η του νοηθέντος αθρόως εις το κατά inquam ego, circa creationem. (Αη μου enim pas
μέρος εξάπλωσις ; Χρόνος περί την γέννησιν ; Εν siouis rationem halbet informatio, el cura, el ejus
χρόνο και τα κτιζόμενα . Τόπος ενταύθα ; Τόπος , rei , que Iota simul ac repente cogitata est, in par
εκεί. 'Αποτυχία περί την γέννησιν ; Α' ποτυχία και C“ tes extensio ?)?) Tempus ,, addes ,, circa generationen ?
περί την κτίσιν. Ταύτα ήκουσα φιλοσοφούντων υμών : In tempore etiani sunt quæ creantur. Locus illic ?
& γάρ ο νούς υπέγραψε, πολλάκις ταύτα ή χειρ ουκ Ηic quoque Iocus . Spei frustratio circa genera -
ετέλεσεν . 'Αλλά λόγω, φησί, το πάν υπέστησε και tionem ? Creatio quoque interdum spem frustraliir.
βουλήματα. Αυτός γάρ είπε, και εγενήθησαν : Hæc a vobis disserentibus audivi; elenim quæ
αυτός ενετείλατο, και εκτίσθησαν. "Οταν είπης mens delineavil, ea plerumque manus perficcre non
το λόγο του Θεού τα πάντα εκτίσθαι, ου την ανθρω- potuit . Αι dices : verbo et voluntate omnia condi
Ipse enim dixit,, etel facta sunt :: ipse mandari ,,
πίνην κτίσιν εισάγεις · ουδείς γαρ ημών λόγω πράτ- dit :: Ιμse
τει τα γινόμενα . Ουδέν γαρ άν ήν υψηλότερον ημών, ει creata sunt 1. Αtqui,, comcan ais omnia Dei verlbo
ουδέ απονώτερον , εί το λέγειν έργου συμπλήρωσις creala fuisse , non humanain scilicet creationein
ήν • ώστε εί και λόγω κτίζει Θεός τα κτιζόμενα, inducis ; nec enim qinisquam nostruin , ca , quæ
ουκ ανθρώπινον αυτό το κτίζειν . "Η γάρ δείξον fiunt, verbo efficit. Nihil quippe nobis sublimius
και άνθρωπον λόγω τι πράττοντα · ή δέξαι, ότι ουχ ac præstantius essel , minusque laboriosum , si
ως άνθρωπος κτίζει Θεός. Επει διάγραψον βουλή sermone solo aliquid conficere possemus. Quamob
ματι πόλιν , και παραστήτω πόλις θέλησον γε rein , cisi Denis, ea , quæ creantur , verbo creat ,
νέσθαι σου υιον, και παραστήτω παίς • θέλησον D non tamen humana est cjus creandi ratio. Ααι
άλλο τι των πραττομένων , και εις έργον ή βούλησις enim hominem quoque sermone aliquid efficien
χωρησάτω. Ει δε τούτων ουδέν έπεται το βούλεσθαι, tem ostende : aut mibi concede Deum non humano
Θεού δε το βούλεσθαι πράξις έστιν , άλλως μεν άν more creare . Quod si secus existimas, age, volun
θρωπος κτίζει , άλλως δε και πάντων κτίστης Θεός. tale civitatem describe, et statim civilas repræ .
Πώς oύν κτίζει μεν ουκ ανθρωπικώς, γεννάν δε sentetur. Opla tibi filium nasci , et protinus libi
αναγκάζεται ανθρωπικώς ; Συ μεν ουκ ών, έπειτα puer exsistat. Velis aliud quidpiam eorum , quic
εγένου, είτα γεννάς· διά τούτο ουκ όντα εις το είναι
.

manibus elliciuntur, el conſeslim voluntas in opus

παράγεις . "H, ίνα τι βαθύτερον εί πω, τάχα ουδε prodeat . Quod si quidem nihil horum voluntatem
αυτος εξ ουκ όντων παράγεις · έπει και ο Λευτ , φη- nostram sequatur, Dei vero voluntas actio sit ;
σιν, έτι εν τη οσφύ του πατρός ήν, πριν εις το είναι perspicuum utique est, alio quidem nodo lomi
· Psal . GALVIII , 5.
393 EUTHYMII ZIGABENI 596
len creare, alio autem rerum omnium creato- Α παρελθείν . Και μηδείς επηρεαζέτω τώ λόγω. Ου γαρ
rem Deum . Quæ igitur est liæc ralio, ut cumi ούτως εκ του Πατρός φημι τον Υιόν υπάρχειν, ώς εν
Deus alio quam buniano more procreet, hu- τω Πατρί πρότερον όντα, μετά δε τούτο εις το είναι
mano tamen more gignere cogatur ? Tu quideni, οδεύσαντα ουδέ γάρ ατελή πρότερον , είτα τέλειον,
cum prius non esses, deinde factus es, postea ώσπερ νόμος της ημετέρας γεννήσεως .
gignis ; ac proinde, eum qui non erat, in rerum naturam producis. Ali, ul profundius aliquid di
cam , fortasse ne ipse quidem ex nihilo producis ; quandoquidem et Levi, ut ille ait, adhuc in lum
bis patris erat , antequam in lucem prodiret ! Nec vero quisquam huic orationi caluniniam con
flet. Non enim Filium ita ex Patre exsistere dico, quasi in Patre prius quidem fuerit, postea autena
in esse prodierit. Neque enim imperfectum prius, ac postea perfectum dico , quemadmodum fert lex
nostra generationis.
Hæc Sunil eorum , qui obirectalioue et ( 2 Ταύτα των επηρεαζόντων εστίν· ταύτα των
lumniis gaudent : hæc eorum , qui adversus omnia επιπηδώντων προχείρως πάσι τοίς λεγομένοις . Ημείς
que dicuntur promple insiliunt. Nos autem non δε ουχ ούτω φρονούμεν, ουχ ούτω δοξάζομεν · αλλ'
ita sentimus, non ita censemus : verum hoc doce- ομού τω τον Πατέρα είναι αγεννήτως ( ιεί δε ήν,
imus, et profilenmur, quod simul atque Paler inge- Β ουχ υπερπίπτει γαρ εις το μή είναι ποτε ο νους),
nilo modo crat ( semper autem erat, nec enim euin και ο Υιός ήν γεννητώς . " Ωστε συντρέχει το είναι
aliquando non ſuisse concipit mens nostra , quan- του Πατρός το γεγεννήσθαι του Μονογενούς, εξ αυ- '
lumvis se allissime efferal), et Filius quoque per του τε υπάρχοντος, και ου μετ' αυτόν, η επινοία
generationem erat ; ita ut Patris essentia concur- μόνη τη της αρχής αρχής δε , ώς αιτίου. Πολλάκις
rat cum Unigeniti generatione, qui ex ip o quidem γάρ τον αυτόν αναστρέφω λόγον, το παχύ σου και
est , non autem post ipsum , aut sallem sola princi- υλικών της διανοίας φοβούμενος .
pii cogitatione. Principium vero hic pro causa accipio. Identidem enim eadem verba repeio, ut animi tui
hebetudini el crassitiei occurram .
Ejusdem de oratione in de pace. Τού αυτού εκ του β' ειρηνικού λόγου .
Mirgno libi , atque adeo maximo honori ducis, 'Αλλά σοι μέν εις τιμήν μέγα και μέγιστον ο σς
quod (ilium babeas, eoque magis, si patris mores υιός , και τοσούτω μάλλον , όσο περ αν τα πάντα
el clligiem ut vera imago omnibus exprimat, liec πατρώζη , και χαρακτήρ ή γνήσιος του γεννήσαντος,
si detur oplio, malis habere decem servorum και ουκ άν δέξαιο μυρίων ανδραπόδων είναι δεσπό
millia , quam unius esse filii pater, et in Deo C της μάλλον η ενός γεννήτωρ παιδός , το Θείο δε άλλο
majus aliquid opinaberis, quam quod sit unius ge- τι μείζον και Υιού τυγχάνειν Πατέρα , και προσθήκη
nilor Filii, qui gloriam illi non adimil, sed ad δόξης εστίν, ουχ υφαίρεσις, ώς δε και προβολέα
jungit, quodque ab eo procedat Spiritus salicius ? Πνεύματος ; " Η άγνοείς, ότι συ μεν κτισμάτων τιθείς
Noune animadvertis, le , dum rerum crea la run αρχήν, την αρχήν λέγω δε Υιού και Πνεύματος,
principium slaluis, nempe Filii et Spiritus, quos ούτε την αρχήν τιμάς, και ατιμάζεις τα εξ αυτής :
creatos esse contendis, nec principium honorare, την μεν, ότι μικρών εισάγεις την αρχήν, και ανα
el ea quæ ex ipso exstant principio, allicere cou ξίαν θεότητος, τα δε ότι μικρά, και μη κτίσματα
Tumelia ? Illud quidem , quoniam rerum , quæ par- μόνον , αλλά και πάντων κτισμάτων ποιείς άτιμότερα ,
vie, nec satis divina majestate sunt dignæ, prin- είγε τούτων υπέστη , και ποτε , ώσπερόργανα τεχνίτη
cipium asseris : illos vero, quoniam el parvos fiue προ των τεχνιτών πρότερον ουκ όντα, ουδ ' άν άλλως
gis, el non solum crealos, verum eliain rerum γενόμενα , ει μή τι κτίσαι δι' αυτών ήβουλήθη Θεός ,
omnium , quæe crealæ sunt , abjeclissimos ? Si ώς ουκ αρκούντος του βούλεσθαι ; Πάν γαρ ο τενός
quidem el earum causa , et in lempore, tanquam ένεκεν , άτιμότερον εκείνου, δι' ό γεγέννηται . Εγώ
instrumenta artifici ante res quas ex artefa δε θεότητος αρχήν εισάγων άχρονον, και αχώριστοι,
cturus est , cum prius non esseni , ob id exsti D και αόριστον, τήν τε αρχήν τιμώ, και τα εκ της
lerun ! , ut per illa crearel et faceret, si quid αρχής επίσης την μεν, ότι τοιούτων αρχή, τα δε ,
vellet Deus, lanquam ad id præslanduia voluntas ότι ούτω , και τοιαύτα , και εκ τοιούτου, μήτε το
ejus non esset salis. Quidquid enim alterius ποτέ, μήτε τη φύσει, μήτε το σεπτό διειργόμενα ,
( AllSO lit, eo cujus lit gratia , vilius et dete- εν όντα διηρημένως , και διαιρούμενα συνημμένως,
rius est . Ego vero, qui divinitatis principium ita εί και παράδοξον τούτο ειπείν , ουχ ήττον επαινε και
constiruo , ut sine tempore sit , nec separari, aut της προς άλληλα σχέσεως, ή καθ' εαυτό έκαστον
ullo termino circumscribi queat, el principium , et νοούμενόν τε και λαμβανόμενον , Τριάδα τελείαν εκ
ea quæ ex ipso exsistunt principio, pariter hono τελείων τριών, μονάδος μέν κινηθείσης διά το πλού
le prosequor. Illud , quia talium priocipiuin sil ; σιον, δυάδος δε υπερβαθείσης υπέρ γαρ την ύλην
bæc quod ila sint, el lalia , el ex tali , nec lemi- και το είδος εξ ών τα σώματα: Τριάδος δε ορισθεί..
pore , nec nalura, nes majestate disjuncia, sed ( quam- σης διά το τέλειον . Πρώτη γάρ υπερβαίνει δυάδος
vis hoc sit admirabile ) ila unum , ut distincta siut : σύνθεσιν, ίνα μήτε στενή μένη ή θεότης , μήτε εις
illebr. vii, 10 .
 PANOPLIA DOGMATICA. ΤΙΤ. ΧΙ. 598
537
άπειρον χέηται. Το μεν γαρ αφιλότιμον , το δε άτα- Α ita distincta, ut unum sint , nec minus mutuo loc
κτον και το μεν Ιουδαϊκόν παντελώς , το δε Ελλη- inter se babilu simul omnia laudanda, quam unum .
νικόν και πολύθεον . Σκοπώ δε κακείνο , και ίσως ουκ quodque eorum per se, si sigillatim cogitatione at:
απαιδεύτως , ουδέ αμαθώς, αλλά και λίαν επεσκεμ- que animo comprehendantur . Trinitas perfecta ex
μένως, ότι σοι μέν κίνδυνος ουδε εις γεννητών εισ- tribus constat perfectis, ex unitate commota pro
αγοντι τον Υιόν · ου γάρ μη πάθη τι γεννών ο αγέν- pler divities bonitatis : ex binario Supergrediente,
νητος των σωματικών τε και υλικών, ότι μηδε σώμα : propterea φuod super amateriam et foruna ex qui
και τούτο αι κoιναι περί Θεού παραχωρούσιν υπο- bus corpora consistunt, egreditur : ex ternario deli
λήψεις, ώστε τί φοβούμεθα φόβον , ου μή έστι φόβος ; nilo propter perfectionem ( nurnerus enim lerna.
και ασεβούμεν δια κενής , ο δή λέγεται; Έμοι δε rius binarii compositionem primus transcendit ) ,
κίνδυνος ζημιωθήναι θεότητα , εί, το κτίσμα παραδε- ul neque anguista divinitas maneat, neque in infi
χοίμην· ου γαρ Θεός το κτιζόμενον, ουδε δεσποτικόν nitum diffundatur : id enim esset indecorum, hoc
το ομόδουλον, κάν τα πρώτα φέρηται δουλείας και autem confusum ; illud Judæorum omnino , hoc
κτίσεως, και τούτο μόνον φιλανθρωπεύηται υβριζό- Grecorum multiplicein deorum turbim confingen
μενον. Ο γάρ της οφειλομένης αποστερών τιμής ου tium . Ad hæc non inerudile fortasse , nec slulle, sed
μάλλον τιμά τη διδομένω, η ατιμάζει το αφαιρου- Β valde consilerale perpendo atque perspicio , tibi
μένο , κάν προσποίησιν έχη τιμής το γινόμενον. Και quidem , si Filium genitum aliailias, nullum peri
εί σο: πλάττεται πάθη περί την γέννησιν, κάμοι culum imminere, ut qui general, in earu'ui quæ in
περί την κτίσιν, Ουδέ γάρ το κτιζόμενον απαθώς corpora el materiam cadunt, affectionem aliquam
εδα κτιζόμενον , ει και μή γεγέννηται κατά σε , incurral, cum non sit corpus. Procul enim absce
(ιτδε έκτισται κατά τον αληθή λόγον. Δέξαι του λό- dant, cum de Deu loquimur, coinmunes istæ suspi -
γου σου το λειπόμενον καιο μικρού το ίσον λέγειν τολ ciones, ul limeamus ubi nullus est timor, et quod
μών διά της προσηγορίας του κτίσαντος. dici solet , frustra impii simus. Mihi vero, si crei.
luin aduisero, illud instare periculum video , ut divinitalem offendam . Neque enim Deus est is qui
creatus est, nec Dominus, qui conservus, licet in eorum qui creati el servi sunt numero primas fo.
ral, el bac ma re se contumelia affectiom demulceal. Nam qui debilo honore aliquem prival, nou
magis eum decorat, quod ei aliquid aliud impartiatur, quain ignominia afficit ex eo quod illi adimil,
licet ea res , quam attribuit, honoris speciem præf rat. Quod si ribi in generatione affectiones occure
ruul, occurrunt etiam inihi in creatione, sine quibus nibil creatum animadverlo , sf lu non esse ge.
nitum aflirmas ex opinione ina, el ego non esse creatum assero ex veritate. Sed jam reliquam orationis
parlem accipe tu , qui creatum appellans audes eum , qui parvus esl, æqualem dicere.
Του αυτού εκ τού εις το Πάσχα β ' λόγου. C Ejusdem ex oratione in in Pascha .
Ταύτα εγκαλείς Θεό ; Διά ταύτα υπολαμβάνεις llæc objicis Deo ? Propleres putas illuin abjc
χειρονα , ότι λεντίω διαζώννυται , και νίπτει τους cliorem , quod linteo siccingitur, cl discipuloruin
πόδας των μαθητών, και δείκνυσιν αρίστην οδών pedes laval , optimamque ad esaltationem el glo
υψώσεως την ταπείνωσιν ; " Οτι διά την συγκύπτου- riain viam , humilitaleil, demissionem esse decla.
σαν χαμαι ψυχήν ταπεινούται, ίνα και συνυψώση το rat ? quod propter animam humi dejeciam depri
κάτω νεύον υπό της αμαρτίας; Εκείνο δε πως ού . milur, ut id quod peccato atticum deorsum ten
κατηγορείς, ότι και μετά τελωνών εσθίει, και παρά debat, excited atque exiollat ? Cur non ei simu
τελώναις , και μαθητεύει τελώνας , ίνα και αυτός τι etiam crimini veriis, quod cum publicanis et
κερδάνη ; Τί τούτο ; Την των αμαρτωλών σωτηρίαν apud publicanos comedit, ut ipse quoque Iueretur
ει μη και τον ιατρών αιτιατό τις, ότι συγκύπτει aliquid ? Quiduam ? Salaleur peccatorum. Uι si quis
επί τα πάθη , και δυσωδίαν ανέχεται, ίνα δω την medicum accusel, quod ad ægrotantium morbos
υγίειαν τοις κάμνουσι, και τον επικλινόμενον βόθρω el vulnera inspicienda sese demillit, cælorcinque
δια φιλανθρωπίαν, ίνα το έμπεπτωκός κτήνος κατά perſeri, ut eos curet . Aut si quis reprehendat
τον νόμον ανασώσηται . 'Απεστάλη μεν , αλλ' ώς eum qui humanitate compulsus in fossam descen
άνθρωπος . Διπλούς γάρ ήν. Επει και εκοπίασε, και D dit , jumentum prolapsum, quemadmodum lex
επείνησε, και εδίψησε, και ηγωνίασε , και εδάκρυσε principit , excited ac Sublevel . Missus ille quiden»
νόμω σώματος. Ει δε και ως Θεός, τι τούτο ; Την est , sed ut liomo . Duplex enim erat . Quamobre
ευδοκίαν του Πατρός αποστολής είναι νόμισον, εφ' el esurivil, et sitivil, et mærore affectus est , el
ου αναφέρει τα εαυτού, και ως αρχήν τιμών άχρο. lacrymavit corporis lege . Quid si etiam uι Deus ?
νον, και του μη δοκείν είναι αντίθεος. Επει και Quid tum ? Missionem ac legationem illam bonam
παραδεδέσθαι λέγεται, αλλά και εαυτόν παραδεδω- Patris voluntatem interpretare , cui sua ile refert
κέναι γέγραπται, και έγηγέρθαι παρά του Πατρός, accepta , eumque lempore carentem colit, 116 prin
και ανειλήφθαι , αλλά και εαυτόν άνεστηκέναι , και cipium, ne ab ipso discrepare videatur. Quando
ανεληλυθέναι πάλιν. Εκείνα της ευδοκίας, ταύτα quidem et traditus dicitur, et se ipse tradidisse
της εξουσίας. Συ δε τα μεν έλαττούντα λέγεις, τα scribitur et suscilalus atque assumplus a Patre, et
ύψούντα δε παρατρέχεις. Και ότι μεν έπαθε, λογίζη, se ipse suscitasse, atque in cælum ascendisse. Ia
ότι δε έκών, ου προστίθης: οία πάσχει και νυν και bonæ voluntatis sunt, hæc potestatis. Tu autem
593 EUTHYMII ZIGABENI 69 )
we lunmilia et aljecta sunt commermoras ; sulli- Α Λόγος, υπό μέν των ως Θεός τιμάται, και συναλεί
mia vero atque præclara prælermittis. Quod mor- φεται, υπό δε τών ώς σαρξ ατιμάζεται, και χωρίζε
luus sit expendis, quod autem ultro morlem oppe- ται . Τίσιν οργισθή πλέον , μάλλον δε τίσιν αφή , τις
sicril , non consideras. Talia Verbum nunc etiam pa - συναιρούσι κακώς , ή τοίς τέμνουσι ; Και γάρ κα
libur, dum ab aliis ut Deus colitur atque confun- κείνους διαιρείν έδει, και τούτους συνάπτειν τους
ditur, ali alijs ut caro despicitur el separatur. μεν τώ αριθμώ, τους δε τη θεότητι. Προσκόπτεις
Uιris magis irascalur, aut polius ignoscal ? Illistic, τη σαρκί ; Τούτο και Ιουδαίοι . "Η και Σαμαρείτην
a quibus male contrahitur, an illis , a quibus di- αποκαλείς ; και το εξής σιωπήσομαι. 'Απιστείς τη
scinditur ? Oportebat enim ut et illi personas nume θεότητι ; Τούτο ουδέ οι δαίμονες , ώ και δαιμόνων
Το distinguerent , et lii ens divinitale conjungerent . άπιστότερε συ, και
. Ιουδαίων αγνωμονέστερε !
Carne ipsius oſTenderis ? Id Judæis eliam accidebat. Εκείνοι την του Υιού προσηγορίαν ομοτιμίας φωνήν
Num et Samaritanum ( ut quod sequitur taceam ) ενόμισαν, ούτοι τον ελαύνοντα Θεόν ήδεσαν. Επεί
illuin appellas ? Tu Divinitati non credis. Quoj ne θοντο γαρ εξ ών έπασχον . Συ δε ουδε την ισότητα
« emones quidem faciebant . O demonibus magiς δέχη , ουδε ομολογείς τήν θεότητα.
incredule, et Judæis magis ingrate ! Hi Filii appellationem æqualis honoris vocem existimabant, illi
eum , a quo ejiciebantuir, Denm agnoscebant : ex iis enim quæ paliebantur, id sibi persuadebant. Ti
ailem nee æqualitatem suscipis, nec divinitatem confiteris.
Item adversus Arianos el Eunomianos Gregorii Nys- "Ετι κατά 'Αρειανών τε και Ευνομιανών , του
ser pontificis ex oratione ad Simplicium scripla Νύσσης εκ του β' λόγου του προς Σιμπλί
de Filio . κιον περί Υιού .

Deus per Prophetam præcipil ne ullum dcum no .
vum Deum esse existimemus, neque deum adore-
mus alienum !. Manifestum est autem quod novum
dicitur id quod a sempiterno non est ; ac rursus ex
contrario, sempiternum dicitur quod novum non
est.. Igitur qui non ex sempite rno Unigeni
sempilerno tum
Unigenitum
Κελεύει ο Θεός διά του Προφήτου μηδένα πρόσφα
τον θεόν Θεόν είναι νομίζειν , μηδε προσκυνείν αλ
λοτρίω θεώ. Ουκούν δηλόν έστιν, ότι πρόσφατον λέ.
γεται aο μή εξ αϊδίου εστί • και εκ του εναντίου πάλιν
αιδιον λέγεται και με πρόσφατόν έστιν. Ο τοίνυν μη
εξ αϊδίου τον Μονογενή Θεόν εκ του Πατρός είναι πι
.

Deum ex Patre esse credit, novum eum esse non στεύων, πρόσφατον αυτόν είναι ουκ αρνείται• το γάρ
negat ; quod enim non sempiternuin , novum pror- μη αΐδιον , πρόσφατον πάντως πάν δε το πρόσφατον,
sus est ; quodcunque autem novum est , Deus non Θεός ουκ έστιν , καθώς είπεν η Γραφή , ότι « Ουκ
est, quemadmodum dicit Scriptura : « Non erit in έσται εν σοι Θεός πρόσφατος. » "Αρα ο λέγων, ότι
le Deus novus. • Ergo qui dicit, quod aliquando ποτέ ουκ ήν, ούτος αρνείται αυτού τήν θεότητα. Πά
Filius non crat , is negal ejus deitatem . Rursus CO
λιν αλλότριον Θεόν προσκυνείν κωλύει ο λέγων, ιού.
alicnum Deum vetat adorare, qui dicit : « Nunquain δέποτε προσκυνήσεις θεώ αλλοτρίων" ,> ο δε αλλότριος
aviorabis deum alienum ' : , alienus autem collala τη προς τον ίδιον ημών Θεόν αντιδιαστολή θεωρείται .
cum nostro proprio Deo distinctione consuleralur. Τίς ούν ο ίδιος ημών εστι Θεός ; Δηλον ότι ο αληθινός
Quis igitur noster preprius est Deus ? Palam est Θεός . Τίς δε ο αλλότριος ; Πάντως και της του αληθι :
quod verus Deus . Quis ilem alienus ? prorsus is, νου Θεού φύσεως αλλοτρίως έχων. Ει ούν ίδιος ημών
qui a natura Dei veri alienus est . Si igitur proprius έστιν ο αληθινός Θεός , άν μή ή της του αληθινού Θεού
noster Deus, Deus verus est , si Unigenitus Deus φύσεως ο Μονογενής Θεός, καθώς λέγουσιν οι αιρετι
ex natura veri Dei non sit, quemadmodum hære- κοί , αλλότριος Θεός έστι, και ουχ ημέτερος. Λέγει
tici dicuni, alienus Deus est, et noster Deus non δε το Ευαγγέλιον ότι τα πρόβατα αλλοτρίω ου μη
est . Evangelium autem dicit quod oves alieno non υπακούση . Ο λέγων κτιστον αυτόν είναι , αλλότριον
obediant ". Qui crealum eum esse dicit, alienum a της του αληθινού Θεού φύσεως είναι κατασκευάσει .
veri Dei nalura facit. Quid igitur faciunt qui dicunt , Τί ούν ποιούσιν οι λέγοντες , ότι κτιστός έστι ; Προσ
quod creatus sit ? Adorabuninc eum , qui creatiis κυνούσι τον κτιστον αυτόν, ή ουχί ; Ει μεν γάρ ου
sit, annon ? Nam si non adorant , Judæos sequuntur, προσκυνούσιν, Ιουδαίζουσιν , αρνούμενοι του Χριστού
negantes adorationem Christi ; sin autem adorant, D την προσκύνησιν· ει δε προσκυνούσιν , ειδωλολα
idololatre sunt , adorant enim eum, qui alienus sit τρούσι • τον γάρ αλλότριον του αληθινού Θεού προ
a Deo vero. Alqui æque impium est vel non ad- ευνούσιν . Αλλά μήν επίσης ασεβές, και μη προσκυ
orare Filium , vel adorare Deum alienum . Oportet νεϊν τον Υιόν, και προσκυνείν τον αλλότριον Θεόν.
Xρή άρα του αληθινού Πατρός αληθινόν τον Υιόν λέ
ergo veri Patris verum Filium dicere , ut adoremus
eum , el non condemnemur tanquam Deum alie- γειν, ίνα προσκυνώμεν αυτόν, και μη κατακριθώμεν
num adorantes. Adversus eos autein qui dicunt ώς αλλότριον προσκυνούντες θεόν . Προς δε τους λέγον
illud ex Proverbio, ! Dominus creavitme " , , et per τας τοέκ της Παροιμίαςότι « Κύριος έκτισε με » , και
hoc putani, se aliquod firmum afferre argumentum διά τούτο νομίζοντας ισχυρόν τι λέγειν περί του κτι
ad probandum quod crealus sit omnium conditor στον είναι τον πάντων κτίστης και δημιουργών, ταύτα
et creator, haec convenit dicere, quod multa pro- προσήκει λέγειν, ότι πολλά δι' ημάς εγένετο ο Μονο
3
• Psal, LΧΕΣ , 10. 1 Εxod . ΧΧΧιν, 11. 2 Εxod. Xx , 3. • Ioan. 1 , 27. * Prων . VΙΙ, 22.
6:31 PANOPLIA DOGMATICA .
γενής Θεός . Και γάρ και Λόγος ών, σαρξ εγένετο · A pler nos factus sit Unigenitus Deus. Εtenim cum
και Θεός ών, άνθρωπος εγένετο · και ασώματος ών,
σώμα εγένετο και έτι προς τούτους και αμαρτία ,
και κατάρα , και λίθος , και αξίνη , και άρτος , και
πρόβατον , και οδός , και θύρα, και πέτρα , και πολλά
τοιαύτα εγένετο, ουδέν τούτων τη φύσει ών, αλλά δι'
ημάς κατ ' οίκονομίαν γενόμενος .
-
TIT . XI . 602
Verbum sit , caro factus est , el cum Deus sit , homo
factus est ; et cum incorporalis essct , corpus
ſactus est ; alque his etiam amplius el peccatum ,
et maledictio , et lapis, et securis, et panis, et ovis,
et via, et ostium , et petra , et ejusmodi mulia ſa
ctus est, cum natura nihil horum sit, sed propter
nos per dispensationem et administrationein lalis
evaserit.

" Ωσπερ ούν Λόγος ών , δι' ημάς εγένετο σάρξ και Quemadmodum igitur cum Verbum sit, propler
Θεός ών , άνθρωπος εγένετο · ούτω και κτίστης ών, nos caro factus est ; et Deus cum sit, homo fact!ls
δι' ημάς κτίσμα έγένετο, κτιστή γαρ ή σάρξ . Ως ούν est : ita creator cum sit, propter nos creatura fa
είπεν διά του προφήτου , ότι « Ούτως λέγει Κύριος , cliis est, quippe cum caro res creata sit. Quem
ο πλάσας με εκ κοιλίας δούλον αυτού, και ούτως είπεν admodum igitur per prophetam dixit : « Sic dicit
και διά του Σολομώντος , το « Κύριος έκτισε με άρ-
9
Dominus , qui formavit me ex ventre servum suum',
χήν οδών αυτού, εις έργα αυτού.. Ουκούν και ο εν ita etiam dixit illud per Salomonem : « Dominus
τη κοιλία της παρθένου πλασθείς κατά τον λόγον του creavit me principium viarum suarum ad opera ..
προφήτου , και δούλός εστιν, ουχ ο Κύριος · τουτέστιν , Omnis enim creatura servit, ut inquit Apostolus.
και κατά σάρκα άνθρωπος εν ώ ο Θεός εφανερώθη, ,,
Proinde et is qui in ventre virginis formatus est
και ενταύθα και κτισθείς εις άρχήν οδών αυτού , ουχ ο secundum verbum prophet:r , servus est, non Do
Θεός έστιν, αλλ ' ο άνθρωπος ενώ ήμίν ο Θεόςέφα. minus : hoc est, is qui secundum carnem homo
νερώθη , επί το την καταφθαρείσαν οδών της ανθρω- est, in quo Deus maniſestalus est, el is, qui illic
τίνης σωτηρίας πάλιν ανανεώσασθαι. "Ωστε επειδή creatus est in principium viarum ejus , non Deus
δύο περί του Χριστού γινώσκομεν, το μεν θείον , το est, sed bomo : in quo nobis Deus maniſesialiis est,
δε ανθρώπινον , εν μέν τη φύσει το θείον, εν δε τη ut corrupta ac labefactata via salutis humanæ ilc
οικονομία το κατά άνθρωπον, ακολούθως το μεν ίδιον rum renovarelur. llaque quoniam res duas de
τη θεότητι προσμαρτυρούμεν, το δε κτιστον τη αν- Christo statuimus et sentimus, unum quidem divi
θρωπίνη λογιζόμεθα φύσει. Ως γάρ κατά τον προ- num , alterum vero humanum , in nalura quidem
φήτην εν τη κοιλία έπλάσθη δούλος , ούτως και κατά divinum, in administratione ac dispensatione id
τον Σολομώντα, διά της δουλικής ταύτης κτίσεως έν quod secundum hominem est : consequenter sem
σαρκι εφανερώθη . "Οταν δε λέγωσιν • Eί ήν ,ουκ εγεν. C pilernum deitati allestamur , creatum vero humante
νήθη · και , Ει εγεννήθη, ουκ ήν, διδαχθήτωσαν ότι nalura assignainus. Quemadınoduin en secun
ου χρή τα της σαρκικής γεννήσεως ιδιώματα εφαρμό- dum prophetain in ventre forniatus est servus, ita
ζειν τη θεία φύσει. Σώματα μέν γάρ μη όντα γεν- eliam secundum Salomonem , per hanc servilem
νάται · ο δε Θεός τα μη όντα είναι ποιεί • ουκ αυτός creaturam in carne manifestatus est . Porro cum
εκ του μη όντος γίνεται. Διό και ο Παύλος απαύγα- dicunt : Si erat, non est genitus ; et, Si natus est,
σμα δόξης αυτών ονομάζει , ίνα διδαχθώμεν, ότι ώστερ non eral : doceantur quod non oporteat carnalis
το εκ του λύχνου φώς και εκ της φύσεώς έστι του nativitatis proprietates accommodare divine na
απαυγάζοντος , και μετ' εκείνου εστίν (ομού τε γάρ turx.. Nam corpora quidem quæ non erant, gi
εξεφάνη ο λύχνος, και το φώς το εξ αυτού συνεξέλαμ- gnuntur : Deus auten efficit ut ea que non. sunt
ψεν), ούτω κελεύει και έντο θα νοείν ο Απόστολος , exsistant : non ipse ex eo quod non est exsistit .
ότι και εκ του Πατρός και Υιος, και ουδέποτε χωρίς του Idcirco Paulus quoque eum splendorem glorie
Υιού ο Πατήρ ουκ εγχωρεί γάρ αλαμπή είναι nominal ', ut doceaniur, quod sicut lumen de li
την δόξαν , ώς ουκ εγχωρεί άνευ απαυγάσματος cerna ct ex natura lumen edentis est , et una cuan
είναι τον λύχνον. Δήλον δε ότι ώσπερ το είναι απαύ- D illa est (simul enim atque emicuit Iucerna, lumen
γασμα μαρτυρία εστί του κατά την δόξαν είναι ( μη quoque quod ab ea exsistit pariter effulget ),), ila
γάρ ούσης της δόξης ουκ αν είη το εκ ταύτης απαυ . hic quoque jubet Apostolus intelligere quod el ex
γαζόμενον) , ούτως το λέγειν μή είναι τε απαύγασμα, Patre sit Filius , et absque Filio niinquam sit Pater :
απόδειξις έστι του μηδε την δόξαν είναι, ότε ουκ ήν nam fieri non potest , ut gloria sit absque splendore,
το απαύγασμα την γάρ δόξαν άνευ απαυγάσματος quemadmodum fieri non potest, ut absque splen
είναι αμήχανον. "Ωσπερ ούν ουκ έστιν επί του απαυ- dore lucerna sit. Manifestum est autem quod sicuti
γάσματος λέγειν ότι , Ει ήν,ουκ εγένετο, και, Ει εγέ- splendorem esse , testimonium est ejus quod in
νετο, ουκ ήν, ούτως μάταιόν εστι περί του Υιού ταύτα
gloria est ((si enim non sit gloria,non
, fuerit is qui
λέγειν, διότι ο Υιός έστι το απαύγασμα. ab hac editur splendor), ita si quis dicat quod
nunquam erat splendor, demonstrat quod neque gloria esset, cum non esset splendor ; fieri enim
non potest, ut gloria sit absque splendore. Ut igitur de splendore dici non potest : Si eral, non
editus est, et, Si editus est , non erat ; ila vanum et absurdum est hæc de Filio dicere, quippe cum
Filius sit splendor.
Isa. SLIX, 5. • Prov. VIII, 22 . • lebr . 1 , 3.
603 EUTHYMII ZIGIBENI CO !

Cælerum qui minus el majus de Filio et Patre A Οι δε το μικρότερον και το μείζον επί του Υιού και
dicunt, discant a Paulo ne metiantur ea quæ nemo του Πατρός λέγοντες , διδαχθήτωσαν παρά του Παύ
polest meliri ' ; nam Apostolus Filium dicit elli λου μή μετρεϊν τα αμέτρητα: ο γαρ 'Απόστολος τον
giem esse Patris substantie.. Planum est igitur quod Yίον χαρακτήρα λέγει της του Πατρός υποστάσεως .
quanta fuerit substantia Patris, tanta est etiam Δήλον ούν ότι όση αν η υπόστασης ή του Πατρός,
effigies substantiæ : fieri enim non potest, ut mi- τοσούτος και ο χαρακτηρέστι της υποστάσεως· ου γάρ
nor sit eſligies quam substantia quæ per eam con- ενδέχεται είναι μικρότερον τον χαρακτήρα της θεω
sideratur. Quin etiam magnus Joannes eadem docet ρουμένης εν αυτώ υποστάσεως . Αλλά και ο μέγας
cum dicit, « In principio erat Verbum , et Verbum Ιωάννης ταύτα διδάσκει λέγων, « 'Εν αρχή ην ο
erat apud Deum ,, Ex eo namque quod dixit, Λόγος, και ο Λόγος ήν προς τον Θεόν. » Εκ γάρ του
quod in principio erat , et non post principium , ειπείν , ότι ο εν αρχή ήν, και ου μετά την αρχήν,
ostendit quod nunquam absque Verbo principium έδειξεν ότι ουδέποτε άλογος ήν η αρχή . 'Εκ δε του
erat . Ex eo vero quod ostendit, quod Verbum αποδείξει ότι και ο λόγος ήν προς τον Θεόν, το ανελ
eljam erat apud Deum , significavit quod whil desil λιπές του Υιού ως προς τον Πατέρα εσήμανεν, όλω
Filio in comparatione Patris ; cum 1oto namque o γάρ τώ Θεώ όλως συνθεωρείται ο λόγος. Ει γάρ ελ
Deo lolum , simul consideratur Verbuin . Nam si λιπής ήν εν τω ιδίω μεγέθει ο Λόγος, ώστε μη δύνα
quid Verbo deessel in sua magnitudine, ut non σθαι προς όλον τον Θεόν είναι 7, ανάγκη πάσα άλογον
posset apud lolum esse Deum , prorsus necesse είναι του Θεού νομίζεις το υπερπίπτον του Λόγου.
esset ut existimaremus absque Verbo esse eamı 'Αλλά μην πάση του Θεού μεγαλειότητα ή του Λόγου
Dei partem , qua Verbo superior ac major esset. μεγαλειότης συνθεωρείται. "Αρα ουκ έχει χώραν επί
Atqui cum lola Di i majestate Verbi majestas simul των θείων δογμάτων το μείζον λέγειν και το μικρό
consideratur. Ergo in divinis doctrinis locum non τερον . Οι δε λέγοντες το γεννητών τώ αγεννήτη εί
habet, ut vel majus vel minus esse dicamus. Nam ναι κατά την φύσιν ανόμοιον, διδαχθήτωσαν μή μω
qui dicunt quod genitum non genito natura dissi- ραίνειν εκ του κατά τον "Αβελ και τον 'Αδάμ υποδεί
mile sit, et similitudine et exemplo Abelis el Adami γματος . Και γάρ και ο Αδάμ κατά την φυσικήν των
discant baud stulte judicare. Etenim Adam quoque ανθρώπων γέννησιν ουκ εγεννήθη · ο δε "Αβελ εκ
secundum naturalem hominum nativitatem non ge- του 'Αδάμ εγεννήθη . Ουδέν δε εκώλυσε τον 'Αδάμ
nilus fuil : Abel vero ex Adamo genitus est . Sed το μή γεννηθήναι προς τον άνθρωπος είναι ουδέ ή
nihil prohibuit Adamum esse hominem, quod geni- C γέννησις τον "Αβελ άλλο τι παρά την ανθρωπίνην
ius non eral ; neque nativitas Abelem aliud ac di-φύσιν εποίησεν, αλλά και ούτος άνθρωπος κακείνος,
versum quiddam ab humana reddidit natura, sed ει και ο μεν γεννηθείς ήν, ο δε δίχα γεννήσεως.
lam hic quam ille homo fuit, elsi hic quidem natus
erat, ille vero absque nativitate exstiterat .
Igitur in divinis quoque dogmatibus nullam nalu- "Αρα και επί των θείων δογμάτων το μή γεννη
ræ differentiam efficit genitum vel non genitum esse, Oήναι και το γεννηθήναι διαφοράν ουκ έξεργάζεται
sed quemadmodum in Adamo el Abele una bumani- φύσεως, αλλ' ώσπερ επί του Αδάμ και του "Αβελ
las, sive natura humana, eodem modo in Patre ανθρωπότης μία, ούτω και επί του Πατρός και επί
quoque ac Filio deitas, seu divina palura una est . του Υιού θεότης μία.
Ejusdem ex oratione de Filii et Spiritus. divinitale . Του αυτού εκ του λόγου του περί θεότητος Υιού
και Πνεύματος.
Eunonii discipuli, Filius, inquiunt, aliquando Λέγουσιν οι περί τον Ευνόμιον, ότι ο Υιός ποτε
non eral . Si Filius non erat, ne Pater quidem om- ουκ ήν . Ει ουκ ήν ο Υιός, πάντως ουδε ο Πατήρ ήν.
sino . Si splendor non erat, ne splendens quidein. Εί ουκ ήν ο χαρακτήρ, ουδε ή υπόστασις ήν. Ει ουκ
Si figura non erat,, ne substantia quidem.. Si potein- ήν το απαύγασμα, ουδε το απαυγάζον ήν. Εί ουκ
lia non eral , si sapientia lion eral , sine quibus non ήν δύναμις, ει ουκ ήν σοφία, ών άνευ Θεός ουκ
est Deus,, ne Deus quidem erat. Νeque enim cogi- D έστιν, ουδε Θεός ήν. Ου γαρ έστιν εννοήσαι δόξαν
Lare possuinus gloriani sine splendore , 3ul
aut substan- αλαμπή, ή υπόστασιν άχαρακτήριστον, ή άνευ σοφίας
liam sine figura , aut sine sapientia sapientein , σοφών, ή άνευ δυνάμεως δύναμιν, ή άπαιδα πατέρα.
aul sine polentia polentem , aul denique sine filio Ουκούν αποδεδεικται διά των ειρημένων, ότι και τον
patrem . Ex his igitur, quæ dicta sunt, demonstra - Yίον αθετών συναθετει και τον Πατέρα . " Οπου δε
tum est , eum qui filiuin tollit, et Patrem lollere. ούτε ο Υιός δοξάζεται, ούτε ο Πατήρ είναι πιστεύεται,
Ubi autem Filius non colitur, nec Pater esse cre καθόλου η θεότης ήθέωται . Το δε άθετείν τήν θεότητα
dilur, lola Divinilas aufertur. Porro Divinitatem ουδενός άλλου ή Επικούρου εστίν. Ουκούν 'Επι
auferre nullius est , nisi Epicurei. Palei ergo istius κούρειοι οι νύν δογματισται της ασεβείας αναπε
opinionis auctores esse Epicureos. φήνασιν.
Ex eadem oratione. 'Εκ του αυτού λόγου.
Sententius quasdam abscinduni e Scriptura, quas Τινας ρήσεις εκ της Γραφής αποσπαράσσοντες
imperitioribus objiciant. Dicunt enim , ipsum Do- τοις ανοήτους προτείνονται, και φασιν αυτόν ομολο
1 Ron. ΧΙ , 31 . 1 Joan. 1 , 1 ,
605 PANOPLIA DOGMATICA. – TIT. XI . Ε03
γείν τον Κύριον, ότι επέμφθη παρά του Πατρός. A minum se missum esse confleri. Tu ergo illum a
Είτα , ότι μεν επέμφθη , γινώσκεις , ότι δε ο πέμ- Patre missuin nosii, et eum a quo missus est , si
ψας μετ' αυτού έστιν , ουκ ακήκοας . Ο πέμψας με mul esse cum illo pon accepisti ? Qui misit me, in
γάρ, φησί , μετ ' εμού έστι . Και ουκ εδιδάχθης διά quii, mecum esl ' . Ex quibus verbis poteras intele
των ειρημένων, ότι και αποστέλλεται , και ου χωρίς ligere illum ita nitti , ut non disjungalur. Mitilur
ζεται . Αποστέλλεται μεν γαρ δια φιλανθρωπίαν, ου enim pro sua in homines benevolentia. Non sepa
χωρίζεται δε διά τό της φύσεως ατμητον . ratur, quia natura secari non potest.
'Εκ του αυτού λόγου . Er eadem oratione.
Φασί πάλιν διά του Μονογενούς ομολογείσθαι το Aiunt rursiis, Filium se Patri minorem confiteri.
είναι μείζονα αυτού τον Πατέρα • "Ο Πατήρ μου Pater enim , inquit, major me esi ?. Atqui idem ipse
γάρ, φησί , μείζωη μου εστι. Και μήν και αυτός τούτο illud etiam dixit : Ego in Patre, et Pater in me
φησιν · 'Εγώ εν τω Πατρί και ο Πατήρ εν εμοί.
.

ests. Si major est Filio Paler , quomodo quod

Eί με έζων ο Πατήρ του Υιού , πώς χωρείται το μεί . majos est, a minore capitar ? Si minor Filius Patre ,
ζoν εν τώ ελάττονι ; Ε! ελάττων ο Υιός του Πατρός, ηuomodo ab eo quod minus est majus impletur ?
πως πληρούται το μείζον υπό του λείποντος ; " Ο τε Major enim in minore vimis anguste concluditur.
B
γάρ μείζων στενοχωρείται πάντως εν τώ ελάττονι , Minor autem majorem ut compleat non assequitur.
και ο ελάττων επεκτανθήναι προς το υπερβάλλον Uι necesse sit deficere Filium in Patre, el Palrein
ου δύναται. " Ωστε ανάγκη ελλείπειν μεν εν τω Πα- in Filio redundare, alque ita ex sententia istorum
τρί τον Υιόν, περισσεύειν δε εν τω Υιώ τον Πατέρα, mentiri, qui , Ego , inquil, in Patre, el Pater in me
και ψεύδεται κατ' αυτούς και είπών 1, ότι 'Εγώ εν τω est, cum deberel ( si minor est ) , Ego in parie P.
Πατρί , δέον ειπείν, είπερ ελάττων εστίν , ότι Εγώ εν Iris, et pars Patris in me est. Sin lolus Paler in
μέρει του Πατρός, και μέρος του Πατρός εν εμοί. Εί toio Filio est , el totus Filius in lolo Patre , ubinam
δε όλος ο Πατήρ εν όλω τω Υιο ., και όλος ο Υιός εν csl quod redundal ? ubinam id quod delicit ? Ve
έλω τώ Πατρί , που το πλέον , και που το λείπον ; rum quid multis opus est, cum uno verbo possu
Και τι δεί τα πολλά λέγειν , δέον μια φωνή περιγρά- UUS omines ipsorum nugas confulare : Qui cuin
ψαι πάσαν την φλυαρίαν αυτών, τω : " Ος έν μορφή in forma Dei esset , non rapinam arbitralis est esse
Θεού υπάρχων ούχ άρπαγμόν ηγήσατο το είναι se a qualem Deo * ? Dic mihi. Tu æqualem audis,
ίσα Θεώ ; Είτε μου , το ίσον ακούσας, το μή ίσον ενό- el cogitas inæqualem ? inanem doctrinam , quæ
τσας , "Ώ κενής διδασκαλίας διά τού ίσου το άνισον quod æquale est , inæquale interpretatur ! Dixit igi
ερμηνευούσης ! Είρηται τοίνυν, ότι ο πέμψας με ρ ιur : Qui misil me, major me est. Consideremus
μείζων μου έστιν. Ουκούν σκοπήσωμεν παρά τίνος cujus sit hæc oratio et quomodo missus sit, in
ο λόγος, και πώς επέμφθη έν μορφή Θεού υπάρχων, furmane Dei manens, an servi formam accipiens ;
ή μορφήν δούλου λαβών , εν τώ πληρώματι ών της in plenitudine divinitatis, an in servi forma semet
θεότητος, η κενώσας εαυτόν εν τη του δούλου μορφή ; ipsum erina niens ? Divina profecto virtus et Ηa
Παντί γάρ , oίμαι , πρόδηλον , ότι η θεία δύναμις τε
. tura, quæ ubique est, quæ per omnia commical,
και φύσις πανταχού ούσα , και διά πάντων διήκουσα, quæ complectitur omnia , merito miuti non dice
και του παντός περιδεδραγμένη ουκ αν είκότως relur. Nihil enim ipsa vacuum est, ut si millalur,
πέμπεσθαι λέγοιτο. Ου γάρ έστι τι κενον έξω αυτής, alicubi esse possit , ubi antea non fuerit. Νam vi
ενώ μή πρότερον ούσα , όταν πεμφθή παραγίνεται, $ va moderatrice conservatriceque cuncta conipre
αλλά τη συντηρητική δυνάμει διακρατούσα το πών , hendens, non babet quo tanquam in vacuum trans
ουκ έχει εις 8και μεταχωρήσει , αυτή του παντός ούσα scendat, sed implel omnia . Quare Filii ex sententia
το πλήρωμα . Η τοίνυν προς το ημέτερον ταπεινόν Patris ad imbecillitatem infirmitatemque nostrani
τε και ασθενές του Υιού κάθοδος και συγκατάβασις , descensus aique profectio missio dicilur. Trans
κατά γνώμην του Πατρός γεγενημένη , αποστολή ilus enim ab immortali natura ad morialem hanc
λέγεται. Η γαρ εκ της ακράτoυ φύσεως προς την D vitam non Domini motum in loco, sed excelsa di
ημετέραν ζωήν μετάστασις ου τοπικιν ποιείται του vinitatis ad carnem abjectam atque humilemn susci
Κυρίου την κίνησιν, αλλά και την από του ύψους piendan accessum indicat . Descendit igitur non
της θεότητος προς το ταπεινόν της σαρκός ενδεί . Verbum nudum apparens, sed caro factum . Ita
κνυται κάθοδον . Κατέβη τοίνυν ου γυμνός Λόγος φα- que humanitatis habita ratione inajorem eum qui
νείς , αλλά σαρξ γενόμενος . " Οταν μεν ούν προς το non cernitur, illo qui conspicitur, esse confitetur,
ανθρώπινον ο λόγος βλέπη , μείζονα ομολογεί του διά Ai cum ad divinilalem cognoscendam nos ducit, ea
σαρκός όρωμένου τον μή ορώμενον · όταν δε προς το majoris el minoris cessat comparatio. Et pro bis
Θείον χειραγωγή την διάνοιαν, αργεί του μείζονος unitas prædicatur : Ego enim , inquil, et Pater unum
και του ελάττονος και συγκριτική αύτη αντιπαράθε- sumus .
σις, αντί δε τούτων ενότης κηρύσσεται . 'Εγώ γάρ ,
φτσι , και ο Πατήρ έν έσμεν .

1 Joan V , 29. 1 Joan . ΧΙV , 28 . 5 ii . . • Philip . 1 , 5 . 8 Joan . x , 30.

( 07 EUTHYMI ZIGABENI 608
Item contra Arianos. Magni Joannis Chrysostomi A "Ετι κατά 'Αρειανών του μεγάλου Ιωάννου του
ex interpretatione illorum verborum , Facianus Χρυσοστόμου εκ της ερμηνείας της εις το
hominem ' . ) « Ποιήσωμεν άνθρωπον. )
Hic el Arii opinionem approbantibus lethale vul- 'Ενταύθα και τους τα 'Αρείου φρονούσι καιρίαν
pus infligit. Non enim imperantis more dixit : Fa- δίδωσι την πληγήν . Ουδε γάρ τροστακτικώς είπε :
cito, lanquain minorem , aut essentia inferiorem Ποίησον , ώς υποδεεστέρω ή ελάττονι κατά την ού.
alloqueretur, sed parem honoris gradum osten- σίαν , αλλά μετά πολλής της ισοτιμίας, Ποιήσωμεν .
dens : Faciamus, inquit. Et quæ deinceps sequun Και το εξής δε πολλήν δείκνυσιν ημίν της ουσίας την
tur magnam nobis essentiæ declarant similitudi. ομοιότητα.
nei .

Ejusdem ex interprelatione illorum verborum : «1 El
assumpsit Deus hominem , quem formaveral
In ipso stati principio duo posuit. Neque enim
dixit : Dominus, el lacuil, sed adjecit : Deus, duo-
bus hisce verbis : Dominus Deus , recondiium
'Εκ της ερμηνείας της εις το , « " Έλαβε Κύριος ο
Θείος τον άνθρωπον όν έπλασεν. )
Ευθέως εκ προοιμίων τα δύο τέθεικεν. Ουδε γάρ
είπε ο Κύριος , και και εσίγησεν, αλλά προσέθηκε ο Κύ
el ριος ο Θεός, ο λανθάνον τι και κεκρυμμένον εντεύθεν
>

arcanum quildam nos docens, ut scire possimus, Β διδάσκων ημάς, ίνα είδέναι έχωμεν , ότι κάν τε Κύ .
sive Dominum , sive Deum audiverimus, inter hæc ριον ακούσωμεν, κάν τε Θεόν , ουδεμία εν τοις ονόμα .
duo nomina nihil interesse. Ne igitur audiens σίν έστι διαφορά. Γούτου δε νύν ούχ απλώς εμνημό
Paulum ita dicentem : Unus Deus Paler, ex quo νευσα, άλλ ' ίνα, όταν ακούσης Παύλου λέγοντος · Εις
omnia , el unus Dominus Jesus Christus, per quem Θεός ο Πατήρ, εξ ου τα πάντα , και εις Κύριος
omnia , pules in his vocibus discrimen aliquod , et 'Ιησούς Χριστός , δι' ού τα πάντα , μη νομίσης δια
una quidem majus, altera minus indicari. Idcirco φοράν είναι εν ταις λέξεσι, και την μεν μειζόν τ .
utraque promiscue el communiter utitur Scriρια- δηλούν , την δε έλαττον. Διά τούτο και αδιαφόρως και
ra, ne liceat hominibus pugnacibus rectam doctri- Γραφή τούτοις κέχρηται τους ονόμασιν, ίνα μη εξη
nam contentionibus suis pervertcre el conturbare. τοις φιλονείκως διακειμένοις τα έξ οικείας υπονοίας
επεισφέρειν τη των δογμάτων ορθότητι .
Ejusdem ex interprela :ione in illa verba : 1In prin Του αυτού εκ της ερμηνείας της είς τό: « Εν αρχή
cipio erat Verbum .. ) ήν ο Λόγος . »
Hlud : In principio eral Verbum , non significal , Το, 'Εν αρχή ην ο Λόγος , ού το αΐδιον , φασι , δεί
inquiunt, eternitatea : idem enim de celo el ter- C κνυσι . Και γάρ και περί ουρανού τούτο ελέχθη και
ra dictum est. O insignem impudentiam , el ma- περί γης. "Ώ της αναισχυντίας και της ανευλαβείας
gnam temeritalem ! Ego tibi de Dco loquor, el lu της πολλής! Περί Θεού σοι διαλέγομαι , και συ μου
mibi terram et homines e terra conflatos in me- την γήν φέρεις είς μέσον, και τους από της γης αν
dium affers ? Ergo quoniam liomines filii Dei vi- θρώπους ; Ουκούν επειδή και ο άνθρωπος υιός Θεού
cuntur et dii : Ego enim , inquit, dixi, Dii estis, et λέγεται, και Θεός, Εγώ γαρ, φησίν, είπα , θεοί
filii Excelsi omnes ", Unigeniti divinitatem in du- έστε, και υιοί Υψίστου πάντες, φιλονεικήσεις τω
bium vocabis , eumque nibil amplius habere, quam Μονογενεί της υιότητος , και ουδέν φήσεις αυτόν έχειν
le, dices ? Minime vero, inquis. Atqui sic agis, li- κατά τούτο σου πλέον ; Ουδαμώς, φής. Και μην τούτο
cel verbis haud ita loquaris. Cum enim ipsuin na- ποιείς , κάν μή τα λόγω λέγης . Το γάρ μή φύσ..
lura Filiuin neges, quid aliud moliris, nisi ut fi- είναι λέγειν αυτόν Υιόν ουδέν έτερον ή χάριτι είναι
lium esse per gratiam probes ? Sed lestimonia , τούτον κατασκευάζεις. Πλήν αλλ' ίδωμεν και τα;
que ab istis afferuntur, consideremus . In prin- μαρτυρίας , ας παράγουσιν ημίν. Εν αρχή , φησίν,
cipio, inquil, fecit Deus cælum el terram . Terra εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν και την γην . Ή δε
αulem εται αυisibilis et incomposita 6. Ει , Fuit ,D γή ήν αόρατος και ακατασκεύαστος. Και· "Ην άν.
.

vir de Ramalhaimsobim ?. Hiec isti pulalil adme
dua firma et valida argumenta , el sunt illa sane
firma et valida ad doctrinain nostrain con pro-
bandam . Nain ad confirmandain delestabilem ipso-
rum opinionem nihil polest infirmius cogitari . Dic
enim , obsecro, quid commune habet illud, Fecit,
cum hoc : Erat ? Quid rursum Deus cum bomine ?
cur commisces ea quæ misceri nequeunt ? cur ea
quæ sunt divisa confundis , el ea quæ superiora
sunt, inferiora constituis ? Ilic enim non solum il-
lud : Eral, indicat æternitatem , sed etiam illud :
Verbum eral ; et illud : In principio erat. Quemad-
θρωπος εξ 'Αρμαθαλμ Σιφά. Ταυτά έστιν, ά νομί
ζουσιν ισχυρά. Και ισχυρά, αλλ' εις το δείξαι την
παρ' ημών ορθότητα των δογμάτων ασθενέστερα όντα
πάντων , προς το στήσαι την βλασφημίαν αυτών. Τ!
γάρ, είπέ μοι, κοινόν έχει προς το έποίησε το ή ; Τι
δε ο Θεός προς τον άνθρωπον ; Τι τα άμικτα μι.
γνύεις, και συγχεις τα διαιρούμενα, και τα άνω
κάτω ποιείς ; Ενταύθα γαρ ού το ήν δείκνυσι το αί
διον μόνον, αλλά και το, 'Εν αρχή ην. "Ωσπερ ούν το
ών όταν μεν περί ανθρώπου λέγηται, τον ενεστώτα
χρόνον δηλοί μόνον , όταν δε περί Θεού , το αΐδιον
δείκνυσιν ούτω και το ήν, περί μεν της ημετέρας
.

modum enim illud : Qui est, cum de homine dici- λεγόμενον φύσεως, τον παρελθόντα χρόνον σημαίνει
1 Gen. 1 , 2€ . 1 Gen. 1 , 15. o I Cor viii , 6. • Joan . 1, 1. * Psal. LΧΧΧΙ , 6 . • Gen. 1 , 1 , 2.
TRẢg. 1, 1 .
609 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT.. XI.. 610
ημίν, και τούτον πεπερατωμένον · όταν δε περί Θεού A tur, instans duntaxat tempus significat , cum autem
ρηθείη , το αίδιον εμφαίνει. de Deo alernilaiem declaral, sic el illud, Erat, si
ad naturam nostram referatur, tempus præteritum idque terminatum ostendit, sin referatur ad Deum,
ælernitatem .
'Εκ της αυτής ακολουθίας . Ex eodem loco .
Ναι , φησίν , αλλ' ο Πέτρος είπε τούτο σαφώς και Næ, ail , sed Petrus dixit hoc plane et palam . Ubi
διαρρήδην . Πού , και πότε ; "Οταν Ιουδαίους διαλεγό- et quando ? Cum Judæos alloquens : Dominum ip
μενος έλεγεν, ότι Κύριον αυτόν και Χριστόν ο Θεός sum , inquit, el Christum Deus fecil ' . Cur non et
εποίησε . Τί ούν και το εξής ου προσέθηκας , ότι Τού- id , quod ordine statim sequitur addidisti , Denipe,,
τον τον Ιησούν δν υμείς εσταυρώσατε ; "Η άγνοείς , Hunc Jesum quem ros crucifirislis ' ? An ignoraś
ότι των λεγομένων τα μεν της ακηράτου φύσεως, τα ea quæ dicta sunt partim ad immortalem na
δε της οικονομίας εστίν ; Ει δε μή έστιν, αλλά πάντα luram , partim ad curandæ salutis humanæ consi .
απλώς επί της θεότητος έκδέξη, και παθητών εισ- lium pertinere ? Quæ si secus habent, el lu simpli
άγεις το Θείον . Ει δε μή παθητών, ουδέ ποιητόν. Ει μεν ciler omnia refers ad divinitatem, Deum etiam pali
γαρ εκ της θείας αυτού και αρρήτου φύσεως το αίμα Β νίς ; sin pati illum negas, ne factum quidem esse
έρδευσε , και αντί της σαρκός αυτή τους κατά τον concedis. Si enim ex divina illa natura , quæ ver
σταυρόν ήλοις διηρείτο και έτέμνετο, λόγον αν είχε bis explicari non potest, sanguis fluxisset , et ipsa
σου κατά τούτο το σοφισμα . Ει δε τούτο ουδ' αν pro carne clavis in cruce dilaniata et conscissa
αυτός ο διάβολος βλασφημήσεις , τίνος ένεκεν αυτός essel, argumentum tuum hoc loco probabile vide
αγνοείν προσποιή, ασύγγνωστον ούτως άγνοιαν , και relur. Quod si hæc lam exsecranda ne diabolus
ήν ουδ' αν οι δαίμονες υπεκρίναντο ; "Αλλως τε το iu nulla venia di
quidem ipse diceret,, cur islam tu
Κύριος και Χριστός ουκ έστιν ουσίας, αλλ' αξιώμα- gnam fingis ignorantiam , quam ne dæmones qui
τος. Το μέν γάρ της εξουσίας έστι , το δε του χρισθή- dem ipsi præ se ferrent ? Quanquam verba illa :
ναι. Τί ούν αν είπoις περί του Υιού του Θεού ; Εί Dominus et Christus, non essentiæ sunt, sed digni
γάρ και κτιστός ήν καθ' υμάς, τούτο ουκ άν έχοι talis. Dominus enim poleslalem , Christis victio
χώραν. Ου γαρ δή πρότερον εγένετο, και τότε αυτόν nem significat. Quid igitur dices de Filio Dei ? Si
εχειροτόνησεν ο Θεός, ουδε επίκτητον έχει την αρχήν, enim , quemadmodum vos sentitis, creatus essel,
αλλά φύσει και ουσιωμένην. Ερωτηθείς γάρ, ει βα- hoc non baberet locum . Non enim cum prius fa
σιλεύς είη , 'Εγώ εις τούτο γεγέννημαι , φησίν. " Ο clus , elegil lunc Deus. Nec adventitiuin ille ,
δε Πέτρος, ώς περί τινος χειροτονηθέντος , ούτω δια- C sed per naturam el essentiam label impe
λέγεται. Περί γάρ της οικονομίας ο λόγος αυτώ πά- riumi. Interrogalus enim , an esset rex ,
σης. Και τί θαυμάζει ; ει τούτο ο Πέτρος φησίν ; "Αθη- Ego, inquit, ad hoc nalus sum . Petrus autem de
ναίοις γάρ διαλεγόμενος ο Παύλος, άνδρα καλεί μόνον illo tanquam electo el cooplato verba facit. Tola
ούτω λέγων· 'Εν ανδρί ώ ώρισε πίστιν παρασχών enim illius oratio ad explicandum divinum salutis
πάσιν, αναστήσας αυτόν εκ νεκρών , και ουδέν humanae consilium pertinet . Jam quid miraris Pe
περί της του Θεού λέγει μορφής , ουδε ότι ίσος αυτώ, Irum ita loqui , cum Paulus alloquens Athe
ουδ ' ότι απαύγασμα της δόξης αυτού, είκότως. Ούπω nienses eum hominein solum appellet : In riro,
γάρ καιρός τούτων των ρημάτων ήν. Αγαπητόν δε ήν inquieus ,, quent statuerat,, fidem omnibus prabens,
αυτούς παραδέξασθαι τέως , ότι άνθωπρός έστι , και
9 cum illuni a mortuis suscilaril ". Nibil aulem de
ότι ανέστη. Ούτω και αυτός ο Χριστός εποίησε , παρ'
forma Dei loquitur, nec euin ipsi æqualem , nec
ου και Παύλος μαθών , ούτω τα πράγματα οικονομεί. gloriæ splendorem ipsum esse dicit, ac merilo id
Ου γαρ ευθέως ημίν εαυτού την θεότητα εξεκάλυψεν, quidem facil .. Neque enimtempus ejusiouli verba
αλλά πρώτον μεν ένομίζετο προφήτης , και Χριστός postulabat,, cuni satis tunc essel Paulo ,, si illis pei
απλώς άνθρωπος » ύστερον δε εφάνη διά των έργων D suasissel, euin ct hominem esse, el surrexisse. Sic
και των ρημάτων τούτο όπερ ήν. Διά τούτο και ο egil el ipse Christus, a quo Paulus edoctus ita rem
Πέτρος εν αρχή τούτω κέχρηται το τρόπο. Και γάρ gerit. Neque enim statim divinitatem suain nobis
ταύτην πρώτην πρός Ιουδαίους εδημηγόρει την δη- palefecit;; sed primo quidem putabatur esse pro
μηγορίαν. Και επειδή ουδέν περί της θεότητος αυτού phela , et Christussimpliciter homo ; deinde ex farlis
σαφές μαθείν ίσχυον , διά τούτο τοίς περί της οικο- el verbis apparuit id quod eral, Idcirco et Petrus
νομίας ενδιατρίβει λόγοις, ίνα τούτοις η ακοή γυ . principio hac ratione utitur. Hanc enim primam ad
μνασθείσα τη λοιπη προοδοποιήση διδασκαλία . Και ει Judæos concionem habuit. Et quia nihil de divini
βούλοιτο τις την δημηγορίαν πάσαν άνωθεν διελθείν, lale perspicuum discere poterant, ob id in eo com
ευρήσει τούτο και λέγω σφόδρα διαλάμπον . Και γάρ moralur, ut divinum humani generis servandi con.
άνδρα αυτόν καλεί και αυτός , και τους του πάθους silium esplicet, quo sibi ad reliqua docenda adiluin
και της αναστάσεως και τους κατά σάρκα γεννήσεως patefacial. Ac si quis tolam concionem ipsam a
ενδιατρίβει λόγοις . Και Παύλος δε όταν λέγη , Τού principio perlegal, reperiet id quod dicimus essa
γενομένου εκ σπέρματος Δαβίδ κατά σάρκα , ου- clarissimum . Nam el ipse virum eum vocal, et in
δεν έτερον ημάς παιδεύει, αλλ' ή ότι το εποίησεν επί ejus morte ,, etresurrectione,et
, laumano ortu explican
“ Aci. 1, 36. 11 ibid . • Joan . XXII, 37. • Act. VΙΙ , 31 ,
611 EUTHYMII ZIGABENI 612
«lis immoratur . Ει Ρaulus cum dicerel eumfactum ex Α της οικονομίας παρείληπται , o και ημείς ομολογου
semine David secundum carnem ', nihilaliud nos do- μεν . Αλλ' ο της βροντής υίος περί της αρρήτου και
cuit, nisi verbum illud, Fecil, ad humanitatem ejus προαιωνίου υπάρξεως διαλέγεται νύν, διά τούτο το
esse referendum . Quod nos item confitemur . Sed εποίησεν αφείς , το ήν έθηκεν.
filius tonitrui de natura illius quæ verbis explicari non polest, quæque est ante sæcula , nunc loquitur.
Quamobrcm verbuin illud : Fecil, Omillens, dixit : Eral.
Ex eodem libro , Εκ της αυτής ακολουθίας .
Audivi : In principio erat Verbum. Quid intelligis " Ήκουσα ότι 'Εν αρχή ην ο Λόγος. Τι νοείς από
ex hoc principio ? Nonne id : plane , nempe ips1 m της αρχής ταύτης ; " Η δήλον, ότι το προ πάντων αυτών
esse ante res quæ mente solum comprehenduntur , είναι των νοητών, και προ των αιώνων ; Ει δε λέγου
el ante sæcula ? Quod si aliquis dical : Quomoilo τις, Και πώς έστιν Υιόν όντα μη νεώτερον είναι του
polesi, si Filius est, non esse junior Patre ? quod Πατρός ; το γάρ έκ τινος δν ανάγκη πάσα ύστερον
enim ex aliquo est, id illo, ex quo est , necessario είναι του εξ ού έστιν έρούμεν , ότε μάλιστα μεν
posterius esse dicimus : hæc sunt hominum argu ταύτα λογισμών ανθρωπίνων έστι , και ο τούτα ζη
menda rebus humanis convenientia. Et qui hoc quæ- των και έτερα τούτων ατοπώτερα ζητήσει , καίτου
rit , alia magis etiam absurda quæret. Itaque nos ne B ουδε τη ακοή τα τοιαύτα παραδέχεσθαι έδει. Περί
audisie quidem hæc oportebat. De Deo enim nunc non Θεού γάρ νύν ημίν ο λόγος εστίν, ου περί της τών
bis est sermo, non de hominum nalura , quz istius . ανθρώπων φύσεως υποκειμένης τη των λογισμών
modi arguinenlorum ordini el necessitati obnoxia τούτων ακολουθία τε και ανάγκη. Πλήν αλλ' υπέρ
est. Veroin ut infirmioribus satisfiat, ad hæc item πληροφορίας των ασθενεστέρων και προς ταύτα
respondebimus.. Dic milhi : Splendor solis ex ipsane έρούμεν. Είπε γάρ μοι, το απαύγασμα του ηλίου εξ
solis natura , an aliunde manal ? Necesse prorsus est, αυτής εκπηδά της του ηλίου φύσεως , ή άλλοθέν πο
nisi plane sensibus etiam cares, ut cuin es solis θεν ; 'Ανάγκη πάσα ομολογήσαι τον μή και τις αι
nalura manare falearis . Aliamen cum ex solis na σθήσεις πεπρωμένον, ότι εξ αυτής. Αλλ ' όμως και
tura splendor proveniat, non dicemus illum nalura εξ αυτής δν του ηλίου το απαύγασμα, ούκ άν ποτε
solis esse posterioren . Naugram enim sine splen. ύστερον είναι φαίημεν της ηλιακής φύσεως, επειδή
dore sol exstitissci . Quod si in corporibus istis quie μηδέ χωρίς απαυγάσματος ήλιος εφάνη ποτέ . Ει δε
sensibus percipimus et intuemur , aliquid ex aliquo επί των σωμάτων τούτων των αισθητών και ορα
sic esse consial , ul co, ex quo est, pos'erius non των , και έκ τινος ον, και ουχ ύστερον του εξ ου
sit, non credis in ipsa natura, que nec cerni potest έστιν εφάνη τι δόν , τι άπιστείς , ε ! επί της αοράτου
nec enarrari, iden esse, ea quidem ratione , que tali C και άρρήτου φύσεως το αυτό δη τούτό εστιν ούτως,
naluræ conveniat ? Hac cnim de causa el Paulus ως εκείνη τη ουσία πρέπον ήν ; Διά γάρ τοι τούτο
cum splendorem appellavit, ut illum et ex Patre et και ο Παύλος αυτόν ούτως εκάλεσε , και το εξ αυ .
simul cum Patre ælernum demonstrarel. Quid ? non του , και το συναΐδιον παριστών. Τί δε, είπε μου ,
sæcula per ipsum lacia sunt omnia , et omne spa- ουχί οι αιώνες δι' αυτού γεγόνασι πάντες , και
lium ? Necesse est le , nisi desipis, id confiteri. Nihil διάστημα άπαν ; 'Ανάγκη πάσα ομολογήσαι τον μη
igitur medium inter Filium ei Patreio. Quod si nihil παραπαίοντα . Ουκούν ουδέν μέσον Υιού και Πατρός
inter eos mediuni intercedit, Filius non est poste ει δε ουδέν, ουχ ύστερος, αλλά συναΐδιος . Το χάρ
vior , sed æiernus cuin Pälre. At illa verba , ante et προ , και το μετά , χρόνων εισίν έννοιαι δηλωτικαί.
post, temporum differentias indicant, el sine sp Χωρίς γάρ αιώνος και χρόνου ουκ αν δυνηθείη τις
culo et lempore nulla sunt. Temporibus aulem et ταύτα νοήσαι τα βήματα. Χρόνων δε και αιώνων
sæculis superior est Deus. Jam si Filii principium ais ανώτερος ο Θεός. Ει δε όλως του Υιού φής αρχήν
omnino comprebensum esse, vide ne eadem rationc κατειληφέναι , άρα μή και τον Πατέρα υπό αρχή
el argumento cogaris el Patrem sub principio an αναγκασθής αγαγείν κατά τούτον τον λόγον και τον
tiquiore quidem, sed principio tamen constituere.. , λογισμόν, πρεσβυτέραν μεν, αρχήν δε όμως. Είπε
Dic enim mihi, nonne Ierwinun quemdam el prin- D γάρ μοι, ουχ όρον τινά και αρχήν προτιθείς του
cipium ila præponis Filio, ut ab eo sursum pro Υιού , ούτω προϊών απ' αυτής επί το άνω τον Πατέρα
grediaris ad Patremi ? Sic apparet. Dic igitur et illud προϊέναι λέγεις; Εύδηλον. Είπε ούν μοι πάλιν , πό
mihi, quanto spatio Pater antecedat. Nam sive σον ο Πατήρ προϋπάρχει ; "Αν τε γάρ ολίγον , άν τε
parvum sive nagnum protulcris intervallum , sub πολύ διάστημα είπoις , υπό άρχήν τον Πατέρα ήγα
princ pio Patrem collocabis. Perspicuum enim est γες. Μετρή σας γάρ, είδηλον, ότι το μέσον ούτως
le spaliom in medio interjectum , seu magnum seu ολίγον έρείς, ή πολύ . Μετρήσαι δε ουκ άν γένοιτο,
parvim sil , dimetiri . Quod fieri nequit, nisi εκατέρωθεν ούσης αρχής. "Ωστε και το Πατρι δέ
ulraque parte principium aliquod sil . Quamobrem δωκας αρχήν τό γε εις σε ήκον , και ουκ έσται λοι
et •Patri, quantum in le est, principium dedisti. πόν ουδε ο Πατήρ άναρχος καθ ' υμάς .
Ul jam per vos ne Pater quidem s'ne principio sit.
Ex eodem libro . 'Εκ τής αυτής ακολουθίας .
Libenter ab istis qui contradicunt et illud audirem " Ηδέω ; δ' αν κακείνο εροίμην τους αντιλέγοντας
i Rom. 1, 3.
613 PANOPLIA DOGMATICA , - TIT. XI.. 614
ημίν τί ποτέ εστι το παρά το προφήτη λεγόμενον, Α quid siti velint ca prolhetis ver! 2 : Ame me non
τό, “Εμπροσθέν μου ουκ εγένετο άλλος Θεός, ſuit alius Deus, nec erit post me " . Num essentiam rc
και μετ ' εμέ ουκ έσται ; Αρα αναιρήσετε και αυ- gabilis Vuigeniti ? Necesse enim est ut vel hoe
την του Μονογενούς την ουσίαν ; Ανάγκη γαρ ή audealis, vel un:am suscipialis in personis propriis
τούτο τολμάν , ή μίαν παραδέξασθαι την θεότητα Pairis et Filii divinitatem . Quo autem pacto veruin
εν ιδίαις υποστάσεσι Γιατρός και Υιού . Που δε όλως illud : Omnia per ipsum facta sunt ? Nam si illo
το : Πάντα δι' αυτού εγένετο, αληθές ; Ει γάρ έστιν sæculum est antiquius, quomodo quod ante ipsum
αιών αυτού πρεσβύτερος, πώς αν και προ αυτού δι' est, per eum fieri potuit ? Videte ad quantam au
αυτού γεγενημένος είη ; "Οράτε εις όσην τόλμαν αυ- daciam semel a veritatis ratione declinantes perve
τους, άπαξ παρακινηθείσης της αληθείας, ο λόγος werint. Cur enim evangelista non dixit, eum cum
εξήγαγε ; Διατί γάρ ουκ είπεν ο ευαγγελιστής. ότι antea non esset , fuisse faclum ? id quod de omni
εξ ουκ όντων εγένετο, καθάπερ περί πάντων και Παύ- bus pronunijat Paulus : Vocans, inquiens, ea quæ non
λος αποφαίνεται λέγων ούτως: “Ο καλέσας τα όντα ως sunt, tanquam sini : ? sed quod huic contrarium est :
μη όντα, αλλ ', 'Εν αρχή ην, φησί ; Τούτο γάρ έναν- In principio , inquil, erat ? Quia res ita poscebal .
τίον εκείνω , και μάλα είκότως. Θεός γαρ ούτε γίνε- B
Deus enim nec fil , nec habet quidquam antiquius.
ται, ούτε έχει τι πρεσβύτερον . 'Αλλά ταύτα Ελλή- Sed hæc Græcorum sunt verba . Dic igitur et illud
νων ρήματα . Είπε δή μοι κακείνο, τον κτίστην των mihi : Nonne procreator rebus procreatis sic an .
έργων ασυγκρίτως υπερέχειν είποις άν ; "Οταν ούν tecellit, ut cum illis nequeal comparari ? Ubinam
αυτοίς όμοιον ή το εξ ουκ όντων , που η ασύγκριτος igitur erit nec excellentia , si quod ex nihilo factum
υπεροχή ; Ει ουκ έστι συναΐδιος τη Πατρί , πώς esi, ei dicatur simile ? Si Filius non est ælernus cum
άπειρον αυτού την ζωήν έρείς; Ει γάρ αρχήν άνω- Patre, quomodo infinitam esse dices vitam illius ?
θεν έχει, κάν ατελεύτητος Ξ, άπειρος όμως ουκ έστι Si enim a parte superiori principium habel, licet
Το γαρ άπειρον εκατέρωθεν είναι χρή . "Οπερ ούν και non habeat finem, non est infinitus. Infinitum enim
Παύλος δηλών έλεγε : Μήτε αρχήν ημερών, μήτε utrinque termino carest, necesse est. Quod quidem
ζωής τέλος έχων , τό τε άναρχον και ατελεύτητον Paulus declaravit, cum dicerel : Neque initium die
δηλών. " Ωσπερ γάρ τούτο ουκ έχει πέρας, ούτως rum neque vilæ finem habens *. Sic enim infinitum ,
ουδε εκείνο. Ούτε γάρ ενταύθα τέλος , ούτε εκεί quod el principii et finis expers esset ostendil, cum
αρχή. Πώς δε ζωή ών, ήν ότε ουκ ήν ; Την γάρ neutra ex parte termino concludatur, quoniam ex
ζωήν αεί τε είναι , και ανάρχως είναι , και ατελευ- altera fine, ex altera principio careat . Jam cum vila
τήτως, πάντες αν ομολογήσαιεν, εί γε όντως είη ζωή , C sit, quomodo fuit unquam cuum non esset ? Vitain
ώσπερ ούν και έστιν. Ει δε έστιν, ότε ουκ έστι, πώς enim et semper esse, el principio ac fine carele
αν είη ζωή των άλλων αυτή ποτέ ουκ ούσα ; Πώς omnes confitebuntur. Qui enim esset aliorum vila ,
ούν, φησίν, αρχήν έθηκεν ο ευαγγελιστής είπών : si ipsa aliquando non esset ? Cur igitur, inquis, prin
'Εν αρχή ην ; Το εν αρχή προσέσχες, και το και ο cipium slaluil evangelista : In principio erat, dicens ?
Λόγος ήν ούκ εννοείς . Τι δε , όταν περί του Πατρός
. Tu vocem illam : In principio, consileras, nec al
ο Προφήτης λέγη : Από τού αιώνος και έως του lendis quid sequatur. In principio enim , inquit, erat
αιώνος σύ εί, άρα όρους αυτώ τιθείς ούτω φησίν ; Verbum . Quid ? cum de Paire Propheta dicit : A
Ουδαμώς, αλλά το αΐδιον δηλών. Ούτω τοίνυν και sæculo usque in sæculum tu es ", num terminos illi
ενταύθα νόει . Ου γαρ δρους τιθείς τούτο είρηκεν. statuens ita loquitur ? Minime vero, sed ælernum
Ουδε γαρ είπεν, 'Aρχήν έσχεν, αλλ', 'Εν αρχή ην, significat. Sic etiam hoc loco cogita . Nullos enim
παραπέμπων σε επί το άναρχον εννοείν τον Υιόν . fines præscribers ita loculus est. Neque enim dixit :
'Αλλ' ιδού, φησίν, ο Πατήρ Θεός μετά της του άρ- Habebat principiuun,> sed : In principio erai, du
θρου προσθήκης είρηται , ο δε Υιός χωρίς ταύτης. cens te illuc , ut sine principio Filiuin cogiles. See
Τί ούν και όταν ο Απόστολος λέγη : Του μεγάλου p cce, inquis, cuin Patrem dicit Deu , articular
Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού και adlil, quem de Filio loquens prelermittit. Quid !
πάλιν , ο ών επί πάντων Θεός. Ιδού γάρ ενταύθα cum Apostolus dicit , magni Dei el Servatoris nostri
ου χωρίς του άρθρου του Υιού εμνημόνευσε . Ποιεί Jesu Christi ' ; el rursum : Qui est in omnibus Deus ,
δε και τούτο και επί του Πατρός. Τοιγαρούν Φιλιπ- nonne articulum adjnngit de Filio loquens ? Con
πησίους επιστέλλων ούτω φησίν : "0 ; έν μορφή Θεού tra de Palre verba faciens illumi omillit, ut cum
υπάρχων, ούχ άρπαγμών ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ. aj Philippenses scribit ad hunc modum : Qui cum in
Και Ρωμαίοις δε πάλιν : Χάρις υμίν και ειρήνη forma Dei essel, non rapinam arbitralus est esse se
από Θεού Πατρός ημών, και Κυρίου Ιησού Χρι- αφualem Deo 1. Ει ad Romanos : Gratia vobis, inquit,
στου . "Αλλως τε και περιττόν ήν ενταύθα αυτό el pax a Deo Patre nostro, el Domino Jesu Christo ..
προστεθήναι άνω συνεχώς προστεθέν τω λόγω. Quanquam et supervacaneum erat, hic articulum
"Ωσπερ γαρ περί του Πατρός λέγων φησί : Πνεύμα apponere cum antea semper adjunctus sit verbo.
ο Θεός , και ουκ επειδή το Πνεύματι το άρθρον ου Quemalınodum enim cun de Patre loquens dicit ,
πρόσκειται, αθετούμεν διά τούτο το ασώματος του Spiritus est Deus, quamvis ad illam vocem , Spiri
1 Isa , XL1, 10. • Joan . 1 , 3. 3 Rom. 19, 17. • Ηebr. V1, 5. και1 Psal . LΧΧΧΙΧ , * Tit . I ' , { } , ' Phi
lipp. 11 , 6 . * Ro12) . 1 , 7 .
65 EUTHYMII ZIGABENI
Ius non addal articulum , Deum tamen non ne- A Θεού · ούτω και ενταύθα, κάν μή προσκέηται τα
gamus corporis experiem esse, sic etiam hic, li .
cel Filio non adhibealur articulus , non proplerea
Filius non ostenditur Deus. Cum enim dical Deum,
et Deum , inter hanc divinitalem nihil medium nobis
esse signilical. Quin etiam cum antea dixisset : El
Deus eral l'erbum , ne quis divinitatem Filii mino-
rem existimarei, slaliin veræ divinitatis indicium ac
ιοιam effert etiam eternilalem : Ηoc enim , inquit,
erat in principio apud Deum , et procreatorem indi-
cal esse, Omnia per ipsum , inquiens, facta sunt, et
sine ipso factum est ne unum quidem , quod ſa-
clum est. Quam quidem divinitatis et essentiæ suæ
notam et Paler per prophetas ubique adhibet.. Ει hoc
demonstrationis genere semper uluntur prophielä
B
non simpliciter, sed simulacrorum gloriam impu-
gnanles : Dii enim , inquil, qui cælum ei lerram non
fecerunt perdantur '. El rursum , Ego, inquit, manu
mea cælum extendi '. El hoc divinitatis indicio pas-
sin utilur. At evangelista ne bis quidem verbis con-
lenlus, Vilam præterea , el Lucem ipsuin appella-
vil. Quamobrem si semper cum Patre eral ; si
oinnia ipse fabricatus est ; si omnia procreavil , el
omnia fovel, id enim per verbum illud, vitam ,
siguilicalur : si omnia illustrat, quis adeo slultus est ,
ui dical evangelistam his verbis voluisse minorem
Filii divinitatem ostendere, quibus maxima po'est
#qualitas el similitudo demonstrari ? Ne confunda-
mus res procreatas cum ipsarum procrealore , alio-
quin illud item in n0s usurpabitur :: Ει coluerunt c ίνα μή και ημείς ακούσωμεν, ότι 'Εσεβάσθησαν
creaturam magis quam Crealorem '.
Ejusdem in illa verba : « Omnia per ipsum facta
sunt . )
Si præpositionem illam , per, imminutionis no.
laill existimas, audi Paulum dicentem : Tu, Do-
mine, in principio lerrum ſundasti, el opera ma-
nuum tuarum sunt celi .. Quod igitur de Patre με
.
ut
procrealore dictum est, id de Filio dicit item ut
procreatore, non autem cuipiam subministrante.
Porro dictum est lic illud, per ipsum, nulla alia
de causa nisi ut ne Filium unigenitum esse suspi-
ceris. Nam quod Filius non sit joſerior Palie,
quantum pertinet ad mundi procreationem , audi
ipsum dicentem : Queniadmodum Pater suscilat
mortuos i trificaι , εic Filius quos full υitifi- D ποιεί, ούτω και ο Υιός ους θέλει ζωοποιεί. Εί
cal " . Si igitur de Filio el in Veteri Testamento
dicturn pulias : Tuin principίο, Domine, terram fun-
dasti , perspicua est ipsius dignitas procreatio .
nis. Quod si de Patre vis lice Proplhelain dixisse,
cuin ea Paulus Filio tribuat, ideo conficitur. Ne-
que enim illa Filio congruere Paulus statuisset ,
nisi communem illius dignitatis honorem existimas-
set. Sumne enim fuisset audacie quod nature
illi , cui nihil coniparari potest, convenil, id nalu-
ræ inferiori deleriorique tribuere. Verum inferior
non est Filius, neque deterior Palre. liaque non
bæc solum Paulus ausus est dicere, sed alia his
Jerem.1 , 11. 'Isa . ΧLΙV, 24 . 3 Rom. 1, 23. • Psal . Cι , 26 ; Ηebr . 1 , 10. * Joan . V, 21. “ Psal . c , 25.
616
.
Υιώ το άρθρον, ου διά τούτο ήττων Θεός ο Υιό ;.
Θεόν γάρ και Θεόν είπών, ουκ εμφαίνει τι μέσον
ημίν της θεότητος ταύτης, αλλά και τουναντίον.
Προειπών γαρ, Και Θεός ην ο Λόγος , ίνα μη νομίση
τις ελάττονα είναι την θεότητα του Υιού, ευθέως
αυτού και τα γνωριστικά της γνησίας τίθησι θεότη
τος, τό τε αΐδιον . Ούτος γάρ ήν , φησίν , εν αρχή
προς τον Θεόν, και το δημιουργικών προστιθείς :
Πάντα γάρ , φησί, δι' αυτού εγένετο , και χωρίς
αυτού εγένετο ουδέ έν, ο γέγονεν . “Ο μάλιστα και
ο Πατήρ αυτού δια των προφητών απανταχού της
ουσίας της αυτού γνωριστικών είναι φησι . Και συν
εχώς τούτο της αποδείξεως το είδος περιστρέφου
σιν οι προφήται, και ουχ απλώς, αλλά προς την των
ειδώλων αγωνιζόμενοι δοξαν Θεοί γάρ, φησίν, οι τιν
ουρανόν και την γην ουκ εποίησαν, απωλέσθω
σαν. Και πάλιν, 'Εγώ τη χειρί μου εξέτεινα τον
ουρανόν . Και δεικνύς θεότητος είναι δηλωτικών
πανταχού αυτό τίθησιν. Αυτός δε ο ευαγγελιστής
ουδε τούτοις ηρκέσθη τοίς ρήμασιν, αλλά και ζωήν
αυτόν εκάλεσε και φώς. Εί τοίνυν αεί μετά του
Πατρός ην, ει πάντα αυτός εδημιούργησεν, ει πάντα
αυτός παρήγαγε, και συγκροτεί , τούτο γάρ διά της
ζωής ήνίξατο, ει πάντα φωτίζει τις ούτως ανόητος,
ως ειπείν τον ευαγγελιστήν διά τούτων εσπουδαπέ
ναι ελάττωσιν θεότητος εισηγήσασθαι, δι' ών μάλι
στα ισότητα και απαραλλαξίαν ενδείξασθαι δυνατόν
εστι ; Μή συγχέωμεν την κτίσιν μετά του κτίσαντος,
την κτίσιν παρά τον κτίσαντα .
Τού αυτού εκ της ερμηνείας της εις το • Πάντα
δι' αυτού εγένετο. )
Ει το διά νομίζεις ελαττώσεως είναι , άκουσον
Παύλου λέγοντος · Συ κατ' αρχάς, Κύριε , την γην
εθεμελίωσας , και έργα των χειρών σου εισιν οι
ουρανοί και περί του Πατρός ως δημιουργού είρηται ,
τούτο περί του Υιού λέγει, ουκ αν ειπών, ει μή ως
περί δημιουργού, αλλ' ουχ υπουργούντός τινι. Ει δε
ενταύθα το δι' αυτού είρηται , δι' ουδέν έτερον τέθει
ται, αλλ' ίνα μή αγέννητον υποπτεύση τις τον Υιόν .
Επει, όταν κατά το της δημιουργίας αξίωμα ουδέν
έλαττον έχη του Πατρός, άκουσον αυτου λέγοντας :
" Ωσπερ ο Πατήρ εγείρει τους νεκρούς, και ζωο :
μεν ούν περί του Υιού και εν τη παλαιά το κατ'
αρχάς • Συ την γήν έθεμελίωσας, Κύριε , είρηται,
σαφές το της δημιουργίας αξίωμα · ει δε περί του
Πατρός τούτο τον προφήτην ειρηκέναι λέγεις, τον δε
Παύλον τω Υιώ προσθενεμηκέναι το περί εκείνου
λεχθέν, και ούτω το αυτό γίνεται πάλιν. Ουδέ γάρ αν
και τω Υιώ πρέπειν αυτό ο Παύλος ένομοθέτησεν, ει
μη σφόδρα εθάρρει, ότι τα της αξίας ομότιμα ήν. Και
γάρ ήν τόλμης εσχάτης τά τη ασυγκρίτο πρέποντα
φύσει , επί την ελάττω και αποδέουσαν εκείνης άγα:
γείν. 'Αλλ ' ούτε ελάττων εστιν, ούτε αποδέει της του
Πατρός ουσίας, ο Υιός. Διόπερ ου ταύτα μόνον έθάρ
617 PANOPLIA DOGMATICA. -- TIT. XI . 618
ρησεν ειπείν ο Παύλος περί αυτού , αλλά και έτερα A similia . Nam illud : Er quo, quod tu soli Patri tall .
τοιαύτα. Το γαρ 'Εξ ου , δήμα , όπερ ώς άξίαν τινά quam dignitatem atque hæreditatem quamdam
μόνον το Πατρί απονέμεις, και κλήρον, και περί του ascribis, ipse de Filio etiam dicit : Ex quo, in
Yίου φησιν ούτω λέγων · 'Εξ ού πάν το σώμα διά quiens, 10lum corpus per nexus el conjunctiones sub
των αφών και συνδέσμων επιχορηγούμενον , ministrulum crescit in augmentum Dei ' . Neque hoc
και συμβιβαζόμενον αύξει εις την αύξησιν του illi salis esi , sed alia quoque ratione obstruit ora
θεού. Και ουκ αρκείται τούτο μόνον, αλλά και έτί- vestra , cum illud : Per quem , quod lu diminutio
ρωθεν υμίν αποφράττει τα στόματα. Το Δι' ού τούτο vem significare dicis, tribuit etiam Patri : Fidelis ,
υπέρ ελαττώσεως είναι λέγεις τη Πατρί προσνέμων : inquienis, Deus, per quem vocali eslis in societatem
Πιστός γάρ ο Θεός, φησί , δι' ου εκλήθητε εις κοι- Filii ejus '. Et rursuin : Per voluntatem ejus '. Et
γωνίαν του Υιού αυτού και πάλιν • Διά τού θε- alibi : Quoniam ex ipso , et per ipsum , el in ipsum
λήματος αυτού · και αλλαχού • "Οτι εξ αυτού, και
.
omnia ". Action Filio solum ascribitur illud, Ex quo,
δι' αυτού, και εις αυτόν τα πάντα. Και ου τα sed etiam Spiritui. Siquidein angelus ad Joseph :
Υιώ μόνο το 'Εξ ού, αλλά και το Πνεύματι προσνε- Ne timeas, inquit, accipere Mariam conjugem luam ,
νέμηται. Και γάρ τώ Ιωσήφ ο άγγελος έλεγε • Μή quod enim in ipsa conceplum est, et Spiritu sancto
φοβηθής παραλαβείν Μαριάμ την γυναίκα σου, Best .. Quemadmodum igitur illud :.: In φuo,, cum
to rerrnoér éx llreúpatóçèorir
το ràpéraùth γεννηθέν Πνεύματός áflov. Spiritus sit,, non alienum pulat Propheta, ut triblia
"Ωσπερ ούν και το ενώ του Πνεύματος όν , ουκ άπα- tur Deo, el propterea dicit : In Deo faciemus vir
ξιοί και τώ Θεώ προανέμειν ο προφήτης, ούτω λέ- Tulem . Et Paulus optans : Si quo modo, inquit,
γων· 'Εν τω Θεώ ποιήσωμεν δύναμιν . Και ο Παύ- jam aliquando prosperum iler habeant in voluntate
λος δεόμενός φησιν · Ει πως ήδη ποτέ ευοδωθήσο- Dei venire ad vos ?. Et de Christo item loqueus
μαι εν τω θελήματι του Θεού ελθείν προς υμάς. eodem ulitur verbo, In Christo , inquiens, Jesu .
'Επί του Χριστού δε πάλιν τούτο τίθησι λέγων , hæc verba sepe atque adeo assidue aab!»
Denique liac
'Εν Χριστώ Ιησού . Και όλως πολλάκις , και συν- .

una in aliam personam translala comperies. Quod

εχέστερον εύρουμεν άν μεθισταμένας ταύτας τις
λέξεις . Ταύτα δε ουκ αν συνέβη, μή πανταχού της
αυτής ουσίας υποκειμένης.
Του αυτού εκ της ερμηνείας της εις το, « 'Ο ών εν
τους κόλπους του Πατρός. )
C
"Ο Ευαγγελιστής του κόλπου μέμνηται διά του
ενός ρήματος τούτου ημίν εμφαίνων ότι πολλή της
ουσίας ή συγγένεια και εγγύτης : ότι απαράλλα-
κτος ή γνώσις , ότι ίση ή εξουσία . Ου γάρ τον έτε-
ροούσιον εν τοις κόλποις αν έσχεν ο Πατήρ , αλλ' ουδ'
αν αυτός ετά , μησε δούλος ών, και των πολλών εις
εν τους κόλπους στρέφεσθαι του Δεσπότου . Τούτο
γάρ Υιού γνησίου μόνου , και πολλή παρρησία προς
τον γεγεννηκότα χρωμένου , και ουδέν έλαττον έχον-
τος. Βούλει και το αίδιον μαθείν ; "Ακουσον τι φησιν
ο Μωϋσής περί του Πατρός . Ερωτήσας γάρ ει ερω
τηθείη παρά των Ιουδαίων τίς ο απεσταλκώς αυτόν
είη , τι κελεύεται αποκρίνασθαι προς αυτούς, ήκου
σεν • Είπε ότι ο ών απέσταλκέ με. Το δε Ο ών του
αει σημαντικών , και του ανάρχως είναι, και του D Qui est autem nihil aliud significal , nisi qui sein -
όντως είναι , και κυρίως . Τούτο και το , Εν αρχή per est , qui sine principio est, qui vere el proprie
ήν , εμφαίνει του αεί δηλωτικών ον . Τούτω δή και
ενταύθα τα ρητώ κέχρηται ο Ιωάννης , δεικνύς ότι
ανάρχως και αϊδίως εν τω κόλπο του Πατρός έστιν
ο Υιός. "Ινα γάρ μή διά τήν του ονόματος κοινωνίας
ένα τινά των χάριτι γενομένων υιών είναι νομίσης,
πρώτον μεν πρόσκειναι το άρθρον, διαιρούν αυτόν
των κατά χάριν. Ει δε μή τούτο αρκεί σοι, αλλ' έτι
κάτω κύπτεις, τούτου κυριώτερον όνομα άκουε το,
Μονογενής . Ει δε και μετά τούτο κάτω βλέπεις , Ού
ταραιτήσομαι , φησί, και ανθρωπίνην τινά ρήσιν ει-
φuidem non ferei , nisi in omnibus una atque ea
dem esset natura alque essentia.
Ejusdem ex interpretatione illius sententiæ : « Qui est
in sinu Patris &. >,
Evangelista de sinu mentionem facit, ut hoc uno
verbo nobis ostendat , magnamn essentize cognatio
nem ésse , et propinquitatem , similenque esse cogni.
tionem et æqualem potestatem . Eum eniin , si alle
rius esset essentiæ , non teneret in sinu Paler . Ac
ne ipsc quidem , si essel servus . et unus e mullis ,
auderet in Domini sinu versari . Hoc enim
germani solius Filii proprium est , qui magna
fiducia in Patrein utitur, eoque nulla re minor est .
Vis el æternitatem ejus intelligere ? Audi quid No
ses de Patre dical. Quierens eniin si a Judicis
interrogarelur, ecquod esset nomen ipsius, quisnam
essct ille qui se misissel, quid illis esset respon
dendum , audivit illud : Dicilo , Qui est , misit me '.
est. Idem autem et verbis illis significalur : In prin
cipio eral. Eodem verbo et hic Joannes ulitur : Qui
esi , inquiens, in sinu Patris, ul sine principio el ab
oinni æternitale deinonstret esse. Ac ne er nomi
nis similitudine, aliquem ex iis qui gratia filii sunt
intelligeres, primum adjunxit articuluin , ut eum
filiis per gratiam adoplatis separarel. Deinde, ne
forte id libi deorsum intuenti non esset satis , 110
men adhuc magis proprium addidii, hoc esi , Unige
nitus. Quod si post boc oculos adhuc bumi delixos

1 Coloss . 1 , 19. 11 Cor. 1 , 9 . : Galal . 1, 4 • Roin . 1 , 36 . * Μatth . 1 , 20 . * Psal . LIx , 14. ' Roro . 1 ,
10. Joan . 1, 18 . 9 Exod . μι , 14.
PATROL . GR. CXXX . 20
 EUTHYMI ZIGABENI
( 19
h::bs : Νon gravabor , inquit , aliquod eli: nm verbuiή Α πείν περί του Θεού, την του κόλπου λέγω μόνον, ίνα
hominibus congruens usurpare, quamvis loquar de μηδέν υποπτεύσης ταπεινόν .
Deo. Altamen, ne quid humile abjectumque cogites,
in sinu tantum dicam .
Ilem in Arianos, sancti Cyrilli Alexandrini. Ex
commentariis ejus in Joannis Evangelium .
Quid ad hæc dicilis, qui novum nobis ac re-
centem inducitis Filium , ut ne omnino quidem jam
amplius credatur Deus ? « Non enim erit in le Dexs
recens, ) ait Scriptura 1. Quomodo autem non
erit recens, si novissimis natus est temporibus ?
Quomodo vero non mentitus sit ad Judæos dicens :
1 Anien dico vobis, antequam Abraham fieret, ego
sum 9' ? , Neminem enim fugit multis post beatum
Abraham sacudis Christum ex sancta Virgine ge B ύστερον χρόνοις μετά τον μακάριον Αβραάμ εγεν
nitum . Quomodo denique illud,, In principio erat, ,
manebit incolume, et recte quadrabit , si in fine
sæculorum natus est Unigenitus ? Vide enim vel ex
iis quæ sequuntur , quantæ sit absurdilalis æternam
Filii exsistentiam mutilare , et novissimis tempo-
ribus ipsum natum suspicari.. Illud vero subtilius
rursus explicandum nobis venit quod dixit beatus
evangelista :
In principio erat Verbum.
Principio nihil est antiquius, si principii defini-
tionem in se relineat. Principium enim principii
nusquam fuerit : aut si quiddam aliud ante ipsum
intelligatur oriaturve, vere principium esse de-
sinet. Alioqui, si fieri potest ut aliquid ante illud
quod vere principium est exsistat,, in infinitum C“ δέχεται τι προϋπάρχειν της όντως αρχής , επ ' άπει
nostra de illo abitura est oratio , alio prius semper
exoriente , el post se rejieiente illud quod quære
tur. Ιtaque principium quidem principii non erit ,
si vere et exacte ratiocinari volumus, sed in in-
finitum et incomprehensibile procedet id quod de
ipso dicelur. Cumque fine careat illa retro acla
perpetuo conversio, et secula percurrat, non exsi-
slere in tempore Filius , sed ab æterno potius esse
cum Patre comperietur. Erit enim in principio.
Quod si erat in principio, quæ mens, amabo, po-
terit vim illius verbi , eral, transvolare ? Quando
denique illud , erat, velut in fine consistet, cum
prosequentem cogitationem semper antecedal ,
mentemque precurral ? Quanm o rem allonitus D λογισμού , και της επομένης αυτό προαναπηδών
propheta Isaias inquit : « Generalionem ejus quis
enarrabit ? Quia tollitur a terra vila ejus 3. , Tol-
Jitur enim profecto a terra generationis Unigeniti
ratio, hoc est , omnium mortalium mentem exce-
dil, omnemque rationem superal, adeo ul enarrari
nequeat. Quod si mentem et rationem nostram
excedil, quomodo crealus erit, cum el lempore et
ratione circumscribere res crealas ingenii nostri
vires non excedat ?
Alia observatio , in illud, « In principio
erat Verbum . 1
Principium utique illud quod in tempore intel-
11 Psal. LΧΧΧ , 10. 1 Joan . VΙΙΙ, 58. 3 Isa . L1, 8.
620
"Ετι κατά 'Αρειανών τε και Ευνομιανών του εν
αγίοις Κυρίλλου Αλεξανδρείας εκ των κατά
Ιωάννην Ευαγγέλιον εξηγητικών .
Τι προς τούτο φατε , οι νέον ημίν και πρόσφατον
εισφέροντες τον Υιόν, ίνα μηδε όλως υπάρχειν έτι
7
πιστεύεται Θεός ; « Ου γαρ έσται, και φησίν , ο εν σοι
Θεός πρόσφατος , και η θεία Γραφή. Πώς oύν ού πρόσ
φατος , ει εν υστέροις εγεννήθη καιροίς; Πώς δε ουκ
έψεύδετο λέγων προς Ιουδαίους : « ''Αμήν λέγω
.
υμίν, πρίν 'Αβραάμ γενέσθαι, εγώ είμι• και πρόδηλον
γαρ δή που και πάσιν ομολογούμενον , ώς πολλοίς
νήθη Χριστός διά της αγίας Παρθένου . Πού δε όλως
το, « 'Εν αρχή ην, και σωθήσεται και χωρήσει καλώς .
είπερ επί τέλει των αιώνων γέγονεν ο Μονογενής ;
“Ορα γάρ μοι και διά των εφεξής , όσην έχει την
άτοπίαν το κολοβούν του Υιού την αΐδιον ύπαρξιν,
και εν υστέροις αυτόν γενέσθαι χρόνοις υπονσεϊν .
Αυτό δε δή πάλιν ημίν εις λεπτοτέραν παρακείσε
ται βάσανον , όπερ έφη ο μακάριος ευαγγελιστής :
'Εν αρχή ην ο Λόγος .
Της αρχής ουδέν έστι το πρεσβύτατον , είπερ έχοι
σωζόμενον εφ' εαυτή τον της αρχής όρον. 'Αρχή
γαρ αρχής ουκ αν είη ποτέ , η πάντως εχθήσεται
το είναι κατά αλήθειαν αρχή, προεπινοουμένου τινός
ετέρου και προανίσχοντος αυτής · άλλως τε ει εν
9
ρον ημίν ο περί αυτής οιχήσεται λόγος , αεί προανα
τελλούσης ετέρας , και δευτέραν αποφαινούσης την
εφ' ήπερ αν η παρ' ημών γένοιτο ζήτησις. Ουκούν
αρχή μεν αρχής ουκ έσται, κατά τον ακριβή τε και
αληθή λογισμόν , αλλ' εις αμήρυτον μέντοι και
ακατάληπτον και περί αυτής αποδημήσει λόγος . Τέλος
δε ουκ εχούσης της αεί προς το ανόπιν φυγής , και
το των αιώνων αναφoιτώσης μέτρον , ουκ εν χρόνο
γεγονος ο Υιός , αϊδίως δε μάλλον υπάρχων μετά
Πατρός ευρεθήσεται. " Ην γαρ εν αρχή. Ει δε ήν εν
αρχή , ποίος , είπέ μοι , δυνήσεται τους την τού ήν
.
υπερανίπτασθαι δύναμιν; Πότε δε όλω ; το ήν ώς έν
τέλει στήσεται , προανατρέχον αεί του διώκοντο ,
εννοίας ; Επί τούτω δή άρα καταπεπληγμένος ο
προφήτης φησίν Ησαΐας : « Την γενεάν αυτού τις
διηγήσεται και ότι αίρεται από της γης η ζωή αυτού . )
Αίρεται γάρ όντως από της γης και περί της γεννήσεως
λόγος του Μονογενούς , τούτ' έστιν, υπέρ πάσαν εστι
διάνοιαν των όντων επί της γης , και υπέρ πάντα
λόγον , ώς είναι λοιπόν ανεξήγητον · ει δε υπέρ νούν
εστι και λόγους τους εν ημίν , πως αν είη γενητός ,
ουκ ατονούσης της ενούσης ή μίν διανοίας , και χρόνο
και λόγω περιορίζειν τα γενητά ;
Ετέρως εις το αυτό θεωρητέον , « 'Εν αρχή ην
ο Λόγος . »
'Αρχήν όλως την εν χρόνο νοουμένην ουκ έστι
621 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XI. 69

λιβείν επί του Μονογενούς. Έπει γάρ έστι προ Α !igitur nulatenus capere licet de Unigenito . Nam
χρόνου παντός , και προαιώνιον έχει την ύπαρξιν, ciw sit ante omne lempus et sæculis priorem
έτι τε προς τούτοις το καταλήγειν εις τέλος η θεία exsistentiam habeat, ac præterea finem attingere
παραιτείται φύσις (έξει γάρ ώσαύτως αει , κατά το nalura divina nesciat (eodem enim modo se sem
έν Ψαλμοίς μελωδούμενον, Συ δε και αυτός εί, και per habebit, juxta illud Psalmistæ : « Tu autein
τα έτη σου ουκ εκλείψουσιν . ) : από ποίας ημίν αρχής idlem ipse es , et anni lui non deficient 1! » ), quo
της εν χρόνια και ποσο μετρουμένης ο Υιός έκβήσε nao a principio tempore et quantitate defi
ται , τρέχειν είς τέλος ουκ ανεχόμενος , άτε δή και
> nilo Filius prodibil , qui ad finem tendere re
κατά φύσιν υπάρχων Θεός , και διά τούτο βοών : scil , utpole secundum naturam exsistens Deus, ac
• Εγώ είμαι η ζωή ;» Αρχή γάρ αυτή καθ' εαυτήν propterea clamans : « Ego stin vita ' ? » Princi
ουκ άν όλως υπάρχειν νοοίτο ποτε , μή προς το οικείον piuin enim in se neutiquam intelligelur esse , nec
βλέπουσα τέλος · επείπερ ως προς τέλος μεν αρχή , ad finem suum respicere, cum principium respectu
τέλος δ' αυ πάλιν ως προς άρχήν ονομάζεται. 'Αρ- ad finein, rursus autem inis respectu ad princi
χήν δε πάλιν εν τούτοις την κατά χρόνον , ήτοι πο- 9 pium nuncupetur. Principium vero hic rursus lelles
σότητα, σημαίνομεν. Ουκούν επειδήπερ και αυτών B poris, sive quantitatem signiſicamus. Cum igitur
εστι των αιώνων πρεσβύτερος ο Υιός , το μεν εν 5 ipsis etiam sæculis antiquior sit Filius, in tempore
γούνα γεγενησθαι διαφεύξεται : ήν δε και δια παντός
.

genitus esse non poterit, sed erat seinper in Palre

ως εν πηγή τη Πατρί , κατά το παρ' αυτού λελεγμέ- velut in Ionte , sicuti ab ipso dictum est : • Ego ex
νον : « Εγώ εκ του Πατρός εξήλθον, και ήκω.» Πηγής Paire exivi et veni •.. Cum ergo Pater fons in .
τοιγαρούν νοουμένου του Πατρός , ήν ο Λόγος εν αυτώ telligatur , erat Verbum in ipso , sapientia , et vir
σοφία , και δύναμες , και χαρακτήρ , και απαύγασμα , lus, et character , et splendor , et imago ejus ex
και εικών υπάρχων αυτού . Και ει χρόνος ήν ουδείς , sistens. Et si tempus nullum erat quando ahs
ότε λόγου χωρίς , και σοφίας , και χαρακτήρος , και que Verbo, el sapientia , et charactere, et splen
απαυγάσματος ήν ο Πατήρ ανάγκη συνομολογείν dore erat Pater , simul etiam fateri necesse est æ
αίδιον υπάρχειν τον Υιόν , ός ταυτά εστι τώ αϊδία
7 lernum esse Filium , qui eadem est cuin æterno
Πατρί. Πώς γαρ όλως εστί χαρακτήρ , πως δε εικών Patre . Quomodo enini, amabo , character est, aut
ακριβής , ει μή προς εκείνο μεμορφωμένος οράται φuomodo exacta imago, nisi adillan pulchritudi
το κάλλος , ού και έστιν εικών , Αδικήσει δε όλως nem expressus videatur cujus etiam est imago ?
ουδέν, το ως εν πηγή τω Πατρί τον Υιόν υπάρχειν Νihil obstabit porro , quod Filium in Patre tanquam
εννοείν μόνον γάρ το, εξ ού, το της πηγή, εν τούτοις Ccin fonte esse intelligimus . Nomen fontis enim hic
όνομα σημαίνει. "Έστι δε ο Υιός εν Πατρί και εκ εolum, id ex quo, significal. Est awlein Filius in
Πατρός , ουκ έξωθεν ή εν χρόνω γεγονώς , αλλ' εν Ρatre , et ex Patre , non extrinsecus , autin tem
τη του Πατρός υπάρχων ουσία , και εξ αυτής ανα- pore genitus, sed in Patris exsistens substantia,
λάμψας , ώσπερ εξ ηλίου τυχόν το απαύγασμα αυ-
1 et ex ipsa effulgens, velut ex sole splendor, aut
του, ή καθάπερ εκ πυρός η έμφυτος αυτού θερμότης . tanquam ab igne innatus ei calor. In this enim
Εν γάρ τοις τοιούτοις παραδείγμασιν, εν μέν εξ ενός exeioplis unurs quidem ex alio prognatum videre
γεννώμενον ένεστιν ιδείν , αεί δ' ούν όμως συνυπάρ- est, verumtamen semper coexsistens , et insepara
χον, και αχωρίστως προσόν , ως δίχα του ετέρου μη bliter insitum, ita ut absque altero alterum per
είναι δύνασθαι καθ' εαυτό το έτερον, και διασώζειν se nequeat esse, et veram suae nature rationem
αληθή τον της οικείας φύσεως λόγον. Πώς γαρ όλως retinere. Quomodo enim denum sol erit, si splen
ήλιος ουκ έχων απαύγασμα ; ή πώς απαύγασμα μη dore sit destitutus, aut quomodo splendor, si non
όντος ηλίου του απαυγάζοντος αυτό ; Πώς δε και sit sola φuo illustrelur ? Quomodo vero ignis, ει
πυρ, εί το θερμαίνειν ουκ έχει ; πόθεν δε το θερμόν, calefaciendi virtule careat ? Unde autem calor, nisi
ει μη εκ πυρός , ή παρά τινος ετέρου τυχόν , της του ex igne, aut ab alia quadim re quæ a substantiali
πυρός ουσιώδους ποιότητος ου μακράν που κειμένου ; D qualitateignis haud procul absit ? Quemadmodum
"Ωσπερ ούν εν τούτοις , το ενυπάρχειν τα εξ αυτών , igitur in his , quod simul exsistant ea qua sunt ex
ουκ αναιρεί την συνύπαρξιν , αεί δε συντρέχοντα ipsis , eorum coexsistentia non tollitur, sed quod
τοις γεννώσι δεικνύει τα γεννώμενα , και μίαν ώς semper concurrant cum productoribus suis , palato
προς αυτά τήν φύσιν κληρωσάμενα • ούτω και έφ lit esse producia et unam cum ipsis habere natu-
Υιού. Κάν γάρ έν Πατρί και εκ Πατρός νοηται και ram : ita quoque in Filio ; licet enim in Patre et
λέγηται , ουκ έκφυλος ημίν και ξένος , ή ως μετ' ex Patre intelligatur ac dicatur, non alienus no .
αυτόν δεύτερος εισβήσεται , αλλ' ών εν αυτώ , και bis aut externus , aut tanquam ab ipso secundus
συνυπάρχων αεί, και εξ αυτού πεφανώς , κατά τον prodibit, sed exsistens in ipso, et semper coexsi
άρρητον της θείας γεννήσεως τρόπον. "Οτι δε και ως stens, et ex ipso edulgens secundum ineffabilem
αρχή του Υιού κατά μόνον το, εξ ού , λέγεται και divine generationis modum. Quod autem etiain a
παρά τοις αγίοις ο Θεός και Πατήρ, άκουε του Ψαλμ- sanctis Deus et Pater tanquam principium solun
φδού την δευτέραν του Σωτήρος ημών επιφάνειας ex quo Filii dicatur, audi Psalmistam secundum
Psal, CI , 28. · Joan . XIV , 0 . 3 Joan . XVI , 28.
 EUTHYMI ZIGABENI
023
nostri Servatoris adventum prienuntianlem , et al Α δια του αγίου Πνεύματος προκηρύττοντος , και προς
ipsum Filiuin dicentem : « Tecum principium in αυτόν λέγοντος τον Υιόν : • Μετά σου η αρχή εν
ημέρα της δυνάμεώς σου , εν τη λαμπρότητα των
die virtulis tuæ , in splendore sanctorum luo
rum ! . ),orbem
versum Dies enini
judicatvirlutis Filii
urus est, et ea est, qua
unicuiq uni
ue mer-
cedem secundum opera sua redditurus. Veniet
autem omnino etiam ipse exsistens in Patre, et
habens in seipso Patrem, sue nature quodam-
modo principii expers principium , scilicel ex quo
duntaxat, propterea quod est ex Patre.
In principio erat l'erbum .
Principii de quo hic quærimus, mulla ac variæ
significationes se nobis offerunt undique quæ utilia
sint investigantibus , et canum instar veram divi-
norum dogmalum comprehensionem , et accuratam
mysteriorum rationem indagantibus : Serulanini , B των, και την εν τοις μυστηρίοις ακρίβειαν κυνός
cnim • sanctas Scripturas , alicubi Salvator ait, δίκην ιχνηλατών : « 'Ερευνάτε γάρ που τας αγίας
I quia vos pulatis in ipsis vilain æternam babere :
et illæ sunt quæ testimonium perhibent de me ' . ,
Videtur itaque Deatus evangelista principii nomine
hic potestatem supra omnia positani significare,
Patrem nimirum , ut et supra omnia collocata
natura divina apparcat, quæ quodcunque creatum
est sub pedibus habet, et rebus a se in rerum
naturam editis propemodum insidet. In hocigitur
principio quod est in omnes et supra omnes , erat
Verbum , non cum omnibus sub pedibus ejus, sed
iter,
extra omnia in ipso natural , ceu fructus coæ
fernus , locum , ut ila dicam habens omnibus
9
antiquiorem, Patris nimirum naturam . Idcirco
C
eliam liber libero Patre genitus , universi impe-
rium una cum ipso habet. Quænam ergo sit dein-
ceps horum verborum structura , operæ pretium
est animadvertere. Nonnulli audacter , ut antea
diximus, Dei Verbum lum primum in rerum natu
ram edilum asserebant, cum assumplo sanclæ
Virginis templo propler nos factus est homo. Quid
ergo demum erit , si aut creatus aut factus , et
ejusdem cum aliis omnibus naturæ, de quibus et
e nihilo creatio , et servitutis nomen et res ipsa
jure dicuntur ? Quid enim creatum .cunclipolenti
Deo servire impune delreclabil ? Quid autem con-
clipotenti principio , potestati, et dominationi non
subjacebit , quam ipse alicubi quoque significat
Salomon dicens : « Cum justitia enim praeparatur D που σημαίνει λέγων ο Σολομών: « Μετά γάρ δικαιο
solium polestatis : . , Paralus enim est præclare
ad justitiam ille ihronus ejus nimirum quæ supra
omnes est poleslalis. Et quis ille thronus sil, de
quo hic loquimur, audi Deum per unum sanctorum
dicentem : « Coelum mibi thronus .' » Ilaque pa-
Talum est ad justitiam cælum , hoc est, qui cælos
incolunt sancti spiritus . Quoniam ergo necesse
eral conſileri una cum aliis creaturis subjici Den
ac Patri Filium , tanquam servili conditione præ-
ditum , et principii potestati perinde ac alia
subditum , si , ut illi volunt , sero genitus, et eorum
qui in lempore facti sunt unus est : necessario
1
Psal. cix , 3. 1 Joan V , 59 . 3 Proν . XVI , 19 .
024
αγίων σου. 5 Ημέρα γάρ δυνάμεως του Υιού , καθ'
ην όλην κρινει την οικουμένην , και αποδίδωσιν εκά .
στο κατά τα έργα αυτού · ήξει δε πάντως και τότε
αυτός τε ών έν Πατρί, και έχων εν εαυτό τον Πα.
τέρα , την άναρχον της οικείας φύσεως οιονεί πως
αρχήν , κατά μόνον το, εξ ού , διά το υπάρχειν εκ
Πατρός .
Εν αρχή ην ο Λόγος .
Εις πολλές ημϊν και διαφόρους εννοίας και περί της
ενθάδε σημαινομένης αρχής καταποικίλλεται λόγος,
πανταχόθεν θηράσθαι σπουδάζων τα εις ωφέλειαν
συντείνοντα , και κατάληψιν αληθή των θείων δογμά
Γραφάς , φησίν ο Σωτήρ' ότι εν αυταίς υμείς
δοκείτε ζωήν αιώνιον έχειν , και αυταί εισιν αι μαρ
τυρούσαι περί εμού. » "Έοικε τοίνυν και μακάριος
ευαγγελιστής αρχήν ενθάδε , την κατά πάντων εξου
σίαν, τούτ' έστι , τον Πατέρα σημαίνειν· ίνα δή και
επάνω πάντων η θεία φαίνεται φύσις , πάν όπερ έστι
γενητόν υπό πόδας έχουσα , μονονουχί και εποχευμένη
τοίς δι' αυτής εις το είναι κεκλημένοις. Εν ταύτη
τοιγαρούν τη αρχή , τη κατά πάντων και επί πάντας.
ήν ο Λόγος , ου μετά πάντων υπό πόδας αυτής, αλλ '
έξω πάντων εν αυτή φυσικώς , ως καρπός συναΐδιος .
τόπον ώσπερ έχων των απάντων αρχαιότερον την του
γεννήσαντος φύσιν . Διό δη και ελεύθερος ελευθέρου
Πατρός πεφυκώς, την κατά πάντων αρχών συν αυτώ
κεκτήσεται. Τίς ούν άρα και νύν και της εν τούτω
κατασκευής γενήσεται λόγος , ακόλουθον συνιδείν . Ρι.
ψοκινδύνως τινές, καθάπερ έφημεν εν τοις ανωτέρω,
εον του Θεού Λόγον τότε δή πρώτον εις το είναι κε
κλήσθαι διισχυρίζοντο, ότε τον εκ της αγίας Παρθέ
νου ναών λαβών, άνθρωπος γέγονε δι' ημάς Τ. ! ούν
αν είη λοιπόν , είπερ ή γενητός και πεποιημένος ,
και τοις άλλοις άπασιν ομοφυής, οις εξ ουκ όντων ή
γένεσις , και το της δουλείας όνομά τε και πράγμα
δικαίως επαληθεύεται ; Τί γάρ των πεποιημένων την
υπό το πάντων κρατούντι Θεώ δουλείαν ακινδύνως
παραιτήσεται και τι δε ουχ υποκύψει τη κατά πάντων
αρχή τε και εξουσία , και κυριότητι, ήν και αυτός
σύνης ετοιμάζεται θρόνος αρχής ; " Έτοιμος γάρ
και πολύ λίαν ευπρεπής εις δικαιοσύνης και της αρχής
θρόνος , της επί πάντας δηλαδή . Και τίς ο θρόνος περί
ου νύν ο λόγος , άκουε λέγοντος του Θεού δι' ενός των
αγίων: « Ο ουρανός μου θρόνος . • Ουκούν έτοιμος
εις δικαιοσύνην ο ουρανός , τούτ' έστι, τα εν τοις ου
ρανοίς άγια πνεύματα. Επειδή τοίνυν ήν ανάγκη
συνομολογείν, μετά των άλλων ποιημάτων υποκείσθαι
τω Θεώ και Πατρί τον Υιόν, ως οικετικήν έχοντα
τάξιν, και υπό την της αρχής εξουσίαν ομοίως
πίπτοντα τοις άλλοις , είπερ έστι κατ' εκείνους όψι
γενής , και των εν χρόνω πεποιημένων είς : αναγκαίως
625 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT, XI. 626

ο μακάριος ευαγγελιστής δριμύτερον τοίς ετεροδι- A beatus evangelista acrius insultat hereticis, et al»
δασκαλούσιν επιπηδά και δουλείας μεν απάσης εξ- omni quidem scrvitule Filium vindicat, et ab om
έλκει τον Υιόν · έκ δε της ελευθέρας και πάντων. nipotente substantia manare ostendit , in eague
αρχούσης ουσίας εκπεφηνότα δεικνύει, και εν αυτή naturaliter ipsum exsistere asserit ,, dicens :: In
φυσικώς υπάρχειν ισχυρίζεται , λέγων· 'Εν αρχή ην principio erat Verbum.
ο Λόγος .
Έπιπλέκει δε τώ της αρχής ονόματι χρησίμως Principii aulem vocabulo illud , erat , subjungit,
το ήν, ίνα μή μόνον ευκλεής , αλλά νοήται και προ ut non solum gloriosus, verum etiam ante sæcula
αιώνιος τέθειται γάρ εν τούτοις το ήν, εις βαθείαν genitus intelligatur. Illud enim , erat , hic positum
7

τινα, και ακατάληπτον, και την έξω χρόνων άρρητον est , quo contemplantis animus in profundam
"γέννησιν ανατείνον του θεωρούντος την έννοιαν . Το quamdam et incomprehensibilem , et ineffabilem
γάρ ήν, αδιορίστως εκφωνηθέν, εις ποίον ημίν κατα quæ cuncta superat lempora generationem inten
λήξει τόπον , αεί προελαύνειν του διώκοντος νου datur. « Erat , enim , indefinite prolatum , quonam
πεφυκός , και ήν οίηται τις έχειν αυτού την κατάπαυ in loco nos sistet , cum prosequentem mentem
7

σιν, ταύτην του επέκεινα δρόμου ποιούμενον άρχήν;
« "Ην ούν ο Λόγος εν αρχή , και τούτ' έστιν , ώς εν
αρχή της επί πάντα , και εξ αυτής υπάρχων φυσικώς
το δεσποτικόν έχων αξίωμα. Ει δε τούτο αληθές, πώς
έτι γενητός , η πεποιημένος ; "Όπου δε όλως το ήν,
κατά τινα τρόπον το ουκ ήν εισβήσεται και η ποίον preditum. Quod si ita est , quomodo creatus de
έξει λοιπόν τον κατά του Υιού τόπον ;
Τού αυτού εκ του περί Τριάδος λόγου .
Είπερ μή ήν ποτε ότε ουκ ήν, φησίν, αλλά αδιές
άστιν ο Υιός, και συνυπάρχει το Πατρί, ουκ έτι Υιόν,
ελλ’ αδελφόν λέγε τούτον, συναΐδιον είναι λέγοντες,
και Υιόν είναι φαμεν. Ει μεν ούν απλώς ήν συναί-
διος, και ουχί Υιός, χώραν είχεν υμών ή υπόνοια .
Επειδή δε προς το αϊδία και Υιόν ομολογούμεν, C autern Filium , locum haberet vestra suspicio . Cum
πως ο Υιός αδελφός έστι του γεννήσαντος ;
Εκ του αυτού λόγου .
Είπερ ή πίστις ημών εις Πατέρα και Υιόν έστι ,
και ούτω βαπτιζόμεθα, ποία αδελφότης εν τούτο
φαίνεται ; ή πως ο Λόγος αδελφός είναι δύναται ού
εστι Λόγος ;
Και τούτο .
Ούκ έκ τινος αρχής προϋπαρχούσης εγεννήθησαν
ο Πατήρ και ο Υιός, ίνα και αδελφοί νομισθώσιν,,
όλλ' ο Πατήρ αρχή του Υιού, και τίκτει τον Υιόν,
και μένει Πατήρ , και ουχ Υιός τινος λέγεται και
ο Υιός υιός έστι , και όπερ έστι μένει, και ουκ άδελ-
φός τινος κατά φύσιν λέγεται , ποίον ούν έξει τόπον D cujusquam natura dicitur. Quisigitur in his fra
αδελφότης εν τούτοις ;
Και τούτο .
Ει τέλειος ο Πατήρ , τέλειον έσται και το εξ αυτού .
Και ει προς τούτο το αΐδιον έχει , άιδιον έσται και
το εξ αϊδίου Πατρός , ουκ επισυμβεβηκός τή του
γεννήσαντος ουσία , αλλ' αεί συνυπάρχον αυτή , και
ουκ ατελές διά το εν χρόνω γενέσθαι κατά τινας,
αλλά τέλειον διά το προ παντός είναι χρόνου.
Και τούτο .
"Αντίθεσις ουκ αληθής ανατρέπειν δοκούσα του
Υιού το αΐδιον ούτως. Εί τομήν φησιν ή θεία φύσις
ουκ επιδέχεται , διά το μή είναι πάθους δεκτική. Oις
γάρ το πάσχειν κατά φύσιν υπάρχει, τούτοις έστιν
B natura sua semper anlevertat, el quam illius quie
tem esse putaveris , hanc ulterioris cursus faciat
initium ? « Erat , igitur • Verbum in principio , ,
hoc est , in polestate quæ est supra omnia , el ex
ipsa exsistens naturaliter , Dominique majestate
mum aut factus erit ? Ubi denique illud erat ali
quo modo non eral, inibit, aut quem tandem locum
habebit in Filio ?
Ejusdem ex libro de Trinitale.
Si nunquam fuit, inquiunt, cum non essel , scd
proprius est Filius, el simul exsistil cum Patre, cur
Filius ac non fraler potius appellatur ? Eum cum
Patre æternum dicentes, Filium etiam dicimus.
Si æternum igitur simul cum Patre diceremus, non
aulem pariter etternuni, et Filium fateamur,
quomodo Filius genitoris frater esse queat?
El hæc ex eodem libro .
Si fides nostra in Palrem el Filium est , atque ita
baptizamur, quenarm hic fraternitis , ut ita dicam ,
apparet ? Aut quomodo Verbum frater esse potest
illius , cujus est Verbum ?
Et hæc
Non ex ullo antecedente principio geniti sunt
Pater et Filius,, ut fratres etiam possit existinari..
Sed Pater est Filii principium , et Filium paril, et
manel Paler , nec ullius esse Filius dicitur. Filius
item Filius est , et quod est manel, nec frater
lernitati locus ?
Et hæc.
Si perfectus est Paler, perfectum erit et quod ex
ipso est. Si alernus præterea est , æternum erit et
id , quod ex Patre ælerno est. Neque gignentis
adjunctum essentiæ , sed cum ipsa simul exsistens,
nec , ut quidam volunt, in perfectum erit, utpote
factum in tempore sed perfectum , quod ante omne
lempus exsisial ..
El hac .
Argumenta , quibus Filii conantur ælernilalem
everlere , falsa sunt. Si divina, inquiunt, natura
secari 110n potest, quia in illam affectiones non
cadunt. Qui enim natura affectiones adnuillunt ,
621 EUTIIYMII ZIGABENI
sectionem etiam suscipiunt , non debenmus dicere, Α οικείον και το τέμνεσθαι. Ου χρή λέγειν εκ της ου
Filium essc ex Patris essentia , ne qua affectio , aui
divisio in simplici illa natura appareat: Si enim
quod ex alio est numero , diversum est ab illo , es
quo est, et provenit , sectio et partitio quædam in
nalura divina perspicietur. Sin extrinsecus est,
adventitius accessit, el non est simul æternus cum
Patre. Inepte atque imperite quæ corporum propria
601131, ea ialuræ corporis experti quadrare volunt.
Corpora enim affectiones, et sectiones, et divisio-
nes suscipiunt , in naturam autem corporis exper-
lem nihil cadit ejusmodi. Quare cum Deus corpore
rareal, sine partitione parit, gignit sine sectione .
Quandoquidem el ignis ex se lucem parit, nec
ullam tamen suscipit divisionem, licet cogitatione τεμνόμενος . Επειδή και το πυρ εξ εαυτού τίκτει το
lux ab eo provenieus ab ipso sejuncta videatur . B φώς ουδέ μίαν υπομένον διαίρεσιν , κάν τη επινοία
Quod si quis non potest , quod corpore vacal, con-
lemplari, quin illud corporeis necessitatibus sub-
jiciat, is propriæ mentis accuset imbecillitatem ,
qua impeditus naturæ corporis experti congruentia
non potest intelligere. Et rursum , qui Filiuin æter-
num ex Patre æterno genitum nequeuut intelligere,
al idcirco, quod corpore caret, corporum conditio-
nibus subjiciunt, iidem Patrem cliam negent,
quoniam quid natura sit, aut quantus sit invenire
11on possunt. Quod si ea , quæ supra nos sunt, lide
comprehenduntur, supra nos autem est Filii gene-
l'alio. Generalionem enim illius, ut inquit Prophela,
quis enarrabil ? Fide item hæc percipialur, cessel-
que illud : Non erat, quod promitur ex humanæ
C
rationis infirmitate.
Ει ιαc .
Si lumen est Deus et Paler, in ipso erat splendor
ipsius. Si figura substantiæ Patris est Filius, ut Pau.
lus ait , qui de ipso audent allirmare illud, Non
eral, dicant , quando sine figura Patris substantia
fuerit. Simul enim cum substantia et figura ipsius
exsistit. Si veritas et sapientia Filius est , quando
non fuit cum Paire, in que semper est veritas et sa-
pientia ?
El hurc.
Si in Filio cernitur Paler, el Filius est Patris essen-
tieimago certissima , et ideo : Qui vidit me, inquit ,
υidit Palrem, necessarium est ut natura habeat D λεγόμενον παρ' αυτού · Ο έωρακώς εμε εώρακε τον
omnia que Pater label. Sic enim imago erit abso- Πατέρα • προσείναι πάντως αναγκαίον αυτώ κατά
Hilissima. Pater autem est immortalis, rer , procrea- φύσιν, όσα και τη Πατρί. "Έσται γαρ ούτως ακριβής
lor, omnipotens, Deus, effector, itidem et Filius .
Alioquin si factus esset, aut aliquando non fuissel,
id quod æternum , et semper est , in eo non ceine
retur expressum . Imagines autem semper exen-
plaris similitudinem referunt.
Ejusdem ex secundo Thesauri libro , in ea verba :
Considerale Apostolum et Pontificem conſessio
vis vestræ Jesum . )
Non naluram Verbi declarans Paulus hic dixit,
1
IS , X1, 8 .
623
σίας του Πατρός είναι τον Υιόν , ίνα μή τι πάθος και
διαίρεσις περί την απλήν φαίνεται φύσιν. Ει γάρ
το έκ τινος προελθόν έτερόν τι πάντως εστί τω αρι
θμό παρ' εκείνο εξ ου και προήλθε , μερισμός τις
και διακοπή περί την θείαν οράται φύσιν, ει μή έξω
θεν , αλλ' όντως εξ αυτής δοίημεν προελθείν τον
Υιόν . Ει δε εξωθέν έστιν , επισυμβέβηκεν άρα, και
ουκ έστι τω Πατρί συναΐδιος . Κακώς και απαιδεύτως
τα σωμάτων ίδια , τη ασωμάτω τινές προσάπτουσιν
ουσία. Επί σωμάτων μεν γαρ αρμόσει λέγειν πά
θος γίνεσθαι , και τομής και διαίρεσιν επί δε της
ασωμάτου φύσεως ουδέν έστι των τοιούτων . Ει δε
ασώματος ο Θεός , τίκτει μη μεριζόμενος, γεννά μή
δοχή, πώς χωρίζεσθαι τούτου το εξ αυτού προελθόν ;
Ει δέ τις ταις σωματικαίς ανάγκαις υποβάλλει το
ασώματος, αιτιάσθω του οικείου νου την ασθένειαν
ου δυναμένου νοείν τά τη ασωμάτη πρέποντα φύσει.
Και πάλιν ει ασθενούσί τινες περί το νοήσαι την εξ
άϊδίου Πατρός αιδιον του Υιού γέννησιν , διά τε τούτο
ταις σωματικαίς ακολουθίαις υποβάλλου το ασώσι
ματος, επειδή και τι εστιν , ή ποταπός ο Πατήρ κατά
φύσιν ουχ εύρίσκουσιν , αρνείσθωσαν και αυτόν. Ει
δε πίστει τα υπέρ ημάς παραλαμβάνεται , υπέρ
ημάς δε και του Υιού γέννησις , ουδείς γαρ αυτου την
γενεάν διηγήσεται , καθώς φησιν ο προφήτης . Πίστει
και δεχέσθω και τούτο , και αργείτω το ουκ ήν, εξ
ανθρωπίνων λογισμών ασθενώς εισφερόμενον .
Και τούτο.
Εί φώς έστιν ο Θεός και Πατήρ , εν αυτώ το απαύ
γασμα αυτού ήν. Ει χαρακτήρ έστιν ο Υιός της
του Πατρός υποστάσεως κατά την του Παύλου φω
νήν, λεγέτωσαν οι επ' αυτού το Ουκ ήν τολμώντες
φέρειν, πότε χαρακτήρος χωρίς ήν ή υπόστασης του
Πατρός. Ομoύ γάρ τη υποστάσει και ο ταύτης χα
ρακτήρ συνεισάγεται. Ει αλήθεια και σοφία εστιν
ο Υιός, πότε ουκ ήν εν τω Πατρί; Αεί γάρ ή αλή
θεια και σοφία εν Θεό και Πατρί.
Και ταύτα .
Ει εν Υιό θεωρείται ο Πατήρ, και εικών εστιν
απαράλλακτος της τού γεννήσαντος ουσίας κατά το
και χαρακτήρ, αΐδιος δε ο Πατήρ, αθάνατος , βασιλείς ,
κτίστης , παντοκράτωρ, Θεός, ποιητής, ταυτό και
Υιός. Επεί τώς εν τω γεννητώ το αίδιον φαίνεται,
εν τω ποτε όντι το αει ον, ή εν τω ποιήματα και
ποιητήςκαι Αί γάρ εικόνες αεί προς τα αρχέτυπα την
έμφέρειαν έχουσιν,
Του αυτού εκ του δευτέρου βιβλίου του Θησαυ·
ρού εις το, « Κατανοήσατε τον Απόστολον ,
και Αρχηγός της ομολογίας ημών Χριστόν
Ιησούν. )
Ου την τού Λόγου φύσιν εξηγούμενος ο Απόστολος,
 PANOPLIA DOGMATICA , TIT . XI . 60
629
τοιαύτά φησιν , αλλά την μετά σαρκός οικονομίαν . A sed illius incarnationem. Quando enim factus et
Πότε γάρ γέγονεν αρχιερεύς της ομολογίας ημών ; pontifex confessionis nostre ?? quando apostolius??
Πότε δε απόστολος ; Πότε δε πιστός τω ποιήσαντ: quando idelis ei qui ipsum fecit ? Nonne quando
αυτόν ; Η ότε δι' ημάς και υπέρ ημών γέγονεν άν- propter nos el pro nobis factus est homo, el ul
θρωπος , και κατά την Ιωάννου φωνήν, « Ο Λόγος Juannes scribit, - Verbum caro factum esl ' ? ,
σαρξ εγένετο. ) Τότε τα ποιήσαντι αυτόν , ώς άν- Tunc factori suo, ul homu, Gidelis faclus est, perli -
θρωπος , και πιστός εγένετο πληρών αυτού το έργον, ciens opus illius, sicut ipse testatur : : tunc etiam
καθάπερ αυτος έλεγε : τότε γέγονεν απόστολος υπέρ apostolus factus est, pro nobis et propter nos missus:
ημών και δι' ημάς αποσταλείς τότε γέγονε της ομολο- lunc factus est pontiſex coufessionis nostræ , offerens
γιας ημών αρχιερεύς, προσφέρων της πίστεως ημών confessionem fidei nostræ Patri , el corpus suum ,
την ομολογίαν τω Πατρί, και το ίδιον σώμα, καθά- veluti immaculatam quandam bostiam adducens,
περ τι θύμα προσάγων άμωμον, ίνα πάντας ημάς ut omnes nos per ipsum mundaret. Si ergo de Fi
δι' αυτού καθαρίση . "Αν τοίνυν λέγηται περί Υιού lio dicitur, quod faclus sit lidelis, quod factus sit
ότι γέγονε πιστός , ότι γέγονεν απόστολος, γέγονεν apostolus , facias pontifex;; μοn
non ad essentiam ipsius
αρχιερεύς , μή κατά της ουσίας αυτού φερέσθω το dictum referenduin est , sed ad qualitalem Γe
B
βήμα , αλλά κατά της των πραγμάτων ποιότητος . rum . Siquidem et Paulus homo cum esset, el janı
Επειδή και Παύλος , άνθρωπος ών και υπάρχων ήδη, exsisteret, factus est apostolus:: etel Moses eadem
γέγονεν απόστολος , και Μωσής ώσαύτως γέγονε πι Lione factus est fidelis,' in lola donio ejus : . Simili
στος εν όλω τώ οίκω αυτού, και 'Ααρών ώσαύτως modo etiam Aaron factus est pontilex, Salvatoris
γέγονεν αρχιερεύς εν εαυτώ και πάλαι τον Σωτήρα typum jam olim in se referens .. Quemadmodult
μορφών. " Ονπερ γαρ τρόπον ο Ααρών ουκ εγεννήθη enim Aaron non est natus pontifex,sed multis post
μεν αρχιερεύς, πολλοίς δε ύστερον χρόνοις τούτο γέ- ea lemporibus id faclus est, lalarem vestein indu
γονε , τον ποδήρη περιβαλόμενος , και την επωμίδα , lus, el superliumerale, reliquaque poutificalis habi
και τα άλλα της ιερατικής εσθήτος σχήματα , άπερ lus ornamenta a mulieribus confecla : idem plane
ήν έργα γυναικών : τον αυτόν δη τρόπον και επί de Christo etiam censenduni est . Erat enim Verbum
Χριστού . "Ην μέν γάρ ο Λόγος εν αρχή, πολλώ δε in principio : multis vero poslea lemporibus factus
ύστερον χρόνο γέγονεν υπέρ ημών αρχιερεύς , ώσπερ est pro nobis pontifex , hoininem ex muliere, veluti
τινά ποδήρη τον εκ γυναικός άνθρωπον ήτοι παθη- Lalarem vestem , passibilem assumens, ul proprio
τον αναλαβών : ένα .
ιδίω αίματι καθαρίση του C suo sanguine populum mundarel, ul seipsum veluti
λαόν, εαυτόν προσενεγκών ως αμνόν άμωμον τω agnum immaculatum Deo offerret : « Neque enim
Θεώ · ι Ου γαρ εποίησεν αμαρτίαν, ουδε ευρέθη fecit peccatum , neque inventus est dolus in ore
όλος εν τω στόματι αυτού. Ο ejus . ,
'Εκ του αυτού βιβλίου εις το, « Κύριον και Ex eodem libro in ea verba : « Et Dominum ipsum
Χριστον αυτόν εποίησεν ο Θεός. » el Christum fecit Deus , ,
Κύριον αυτόν και Χριστόν εποίησεν ο Θεός, ουκ Deus ipsum fecit Dominum el unclum , non ex
non exsistente ad esse traducens : eral enim sem
από του μη όντος εις το είναι παράγων· ήν γάρ αεί
και προ της σαρκώσεως και του Θεού Λόγος , και ουκ per, eliam anle incarnationem Dei Verbum , neque
αν τις ευ φρονών το • εποίησεν ,> ενθάδε κατά της quisquam recte sentiens verburn illud , « fecit , • eo
ουσίας εκλάβοι , ίνα μή ασεβείν αναγκάζηται · τότε loco de essentia interpreletur, ne impium se
πρώτον διδούς υπάρξαι τον του Θεού Λόγον, ότε declarei , qui lum primum Verbum Dei esse cæpisse
γέγονεν άνθρωπος · αλλά το εποίησεν , και αντί του, dicat , quando factum est homo : sed « fecit , ac
απέδειξε , νοητέον . Ούτω και αυτός ο Πέτρος τοίς Ιου- cipiendum es! pro declaravit,, vel ostendit .. Ita ei
el
δαίοις προσδιαλεγόμενος έφασκεν Ιησούν τον Να- Petrus cum Judæis disserens dixit : « Jesum Naza
ζωραίον άνδρα αποδεδειγμένον από του Θεού εις D renuin , qui declaratus est vir a Deo in vos virtuti
υμάς δυνάμεσι και τέρασε και σημείοις , καθώς αυτοί bus , et prodigiis, et signis quæ fecit, sicut ipsi sci
οίδατε. Ουκούν διά των έργων δεικνύων ενυπάρχον tis 5. » Quocirca cum per opera ostendit dignitatem
αυτή του Πατρός το αξίωμα , Κύριος γίνεται των Patris sibi inexsistentem , Doninus fit credentium
πιστευσάντων εις αυτόν · αναδείκνυται δε ότι και in ipsum : ostenditur vero quod ipse eliam sil Chri
αυτός έστιν ο Χριστός. Διά γάρ τούτο τοίς Ιουδαίοις slus. Nam idcirco Judzis incredulis dixit : « Eliamsi
απειθούσιν έλεγε : « Κάν εμοί μή πιστεύετε , τοίς mili non crclatis, operibus meis credite, ut cogno
έργοις μου πιστεύσατε , ίνα γνώτε ότι εγώ εν τω scalis quia ego in Patre, el Paler in me est ; ret
Πατρί , και ο Πατήρ εν εμοί , και πάλιν: « Εί ου rursum : « Si ego non facio opera Patris mei, non
ποιώ τα έργα του Πατρός μου , μη πιστεύετε μου. » credatis mibi 8. » Si ergo, quia potest facere opera
Ει δε διά του δύνασθαι ποιείν τα έργα του Πατρός Patris, el quia babel iu se Patrem , ipseque vicissimu
και έχειν εν εαυτό τον Πατέρα, είναι τε ομοίως εν est in Palre , verus Deus esse declaralur : hac ra
Πατρί , Θεός ών αληθινός αναδείκνυται , κατά τούτο lione factus est Dominus credentium in ipsum , ile

1 Joan . I , 14 . Joan . XVII , 4 . 8 Νυ. Χυ , 7. • Petr . U , 22 . 8 Act . 1 , 92 . 6.1 Joan . Χ , 58 .

bid. 57.
631 EUTUYMII ZIGABEN
claratusque est ctiam ipse esse Clarislus ; si vero a A γέγονε τών εις αυτόν πιστευσάντων Κύριος , εφάνη
Deo factus esse Dominus dicitur, etiam hoc recte
habel. Cognitus enim per opera esse scrus Dei Fi-
lius, dominatur in eos qui olim non credideruni,
propria sua dignitate et Patris nobilitate ipsi testi-
monium perhibente ut Deo. Cum enim omnino
cognitus sit esse Filius Dei, facliis eliam est Do-
minus : non quod tunc primum exsistendi initium
acceperit (semper enim erat ei Deus el Dominus),
sed quando a credentibus cognitus est , lum facius
est eis Dominus.
Ex eodem libro in illa verba : . Clarifica
Filium tuum . )
Servator alicubi ad Patrem suum ila ait : « Paler ,
B
venit hora, glorifica Filium luum ' , ; Si ergo
exacte novit horam , quain venisse dicit, quid obstal
quominus et illam noril, quam , ut homo, ignorare
se inquit, quod id humanitati conveniat, noril autem
onmino uis Deus ? Al non oporlel ob hanc vocem
Verbum Dei incusare, el ignorantiam temere illi
objicere ; sed potius mirari amorem quo erga huma-
num genus flagravit, quo impulsus non recusavit ad
tanlam humilitatem sese demillere, ut omnia nostra
susciperet, quorum etiam unum est ignorantia.
Interrogandi sunt bostes Christi , quamobrem
Servalor cum angelos el Filium nominarit, Spirituς Σωτήρ αγγέλους και Υιον ονομάσας, ουδαμού του
τnentionem husquam fecerit ? Non enim dixit : C Πνεύματος εποιήσατο μνήμην; Ου γαρ είρηκεν : Ουκ
Non novit Spiritus , sed , « Nou, norunt angeli , ne-
632
δε και αυτός ών ο Χριστό ; · ει δε παρά Θεού πε-
ποιήσθαι Κύριος λέγεται, και τούτο έχει καλώς.
'Επιγινωσκόμενος γάρ διά των έργων γνήσιόν τε
και αληθινον του Θεού γέννημα, κυριεύει τον απει
θούντων πάλαι, τώ τε οικεία αξιώματα και τη εκ
Πατρός ευγενεία μαρτυρούμενος ως Θεός. Επειδή
γάρ όλως εγνώσθη Θεού υπάρχων Υιός, γέγονε και
Κύριος , ου τότε πρώτος του είναι Κύριος αρξάμενος
(ήν γάρ αεί και Θεός και Κύριος), αλλ ' ότε παρά
τοίς πεπιστευκόσιν εγνώσθη , τότε γεγονώς και επ '
αυτούς Κύριος .
'Εκ του αυτού βιβλίου είς τό : « Δόξασόν σου
τον Υιόν .
Λέγει που προς τον εαυτου Πατέρα διαλεγόμενος :
• Πάτερ, ελήλυθεν η ώρα, δόξασόν σου τον Υιόν. »
Εί τοίνυν οίδεν ακριβώς την ώραν , ήν εληλυθέναι
λέγει, τι το κωλύον είδέναι κακείνην, ήν ώς άνθρωπος
αγνοείν μεν φησι διά το τη ανθρωπότητι πρέπον ,
οίδε δε πάντως ως Θεός ; Xρή δε ου διά την τοιαύ
την φωνήν κατηγορείν του Θεού Λόχου , και ριψοκιν
δυνω ; άγνοιαν αυτό προσάπτειν τινά • αλλά μάλλον
θαυμάζειν αυτού την φιλανθρωπίαν, ου παραιτησα
μένου διά τήν εις ημάς αγάπησιν εις τοσαύτην εαυ
τον ταπείνωσιν καταγαγείν, ώς πάντα φορέσει τα
ημών, ών έν υπάρχει και η άγνοια.
Έρωτητέον τους χριστομάχους, ότου δή χάρνο
οίδε το Πνεύμα, αλλ' « Ουκ ίσασιν οι άγγελοι , ουδ'
.

que novit Filius ; ) atque hoc quider, simpliciter :
non enim adjecit,, Dei.. Manifestum igitur est quod
angelos ignorasse dixerit, ut creaturas. Cum vero
discipulis id dicere nollet, ob ineffabilem, quamdam
divinæ administrationis et consilii rationem : « Quis
enim novit mentem Domini, aut quis consiliariiis
ejus fuit ' ? , ne viderelur illos boc celare velle
eoque nomine illos morore allicere, dixit , ne filium
οίδεν ο Υιός , και τούτο απολελυμένως : ου γάρ
προστέθεικε , του Θεού. Δήλον ούν ότι αγγέλους μεν
έφησεν αγνοείν ως κτίσματα. Ειπείν δε τους μαθη .
ταις ου θελήσας, διά τινα λόγον οικονομίας απόρρη
τον: « Τίς γάρ έγνω νούν Κυρίου , και τις συμβουλος
αυτού εγένετο ;, ίνα μή φαίνεται κρύπτων αυτούς,
και διά τούτο λυπήση , και τον Υιόν έφησε μή εί
δέναι, ανθρωπινώτερον μεν περί εαυτού λέγων , ώσπερ
.

quidem hoc nosse ; bumano more de se loquens, lil περί ανθρώπου ' φυλάττων δε εαυτό το είδέναι πάλιν
homo : el omnium interim notitiam sibi servans, lil τπάντα ως Θεός . Διά γάρ τούτο ουδε το Πνεύμα έφησεν
Deus.. dcirco enim non dixit ,, Spiritum ignor:ure.. άγνοείν. Ει γάρ το Πνεύμα πάντα έρευνα , και τα
Nam si spiritus omnia scrutatur , etiam occulla Dei , βάθη του Θεού, καθά γέγραπται, οίδε δηλονότι πάντα
lil scriptum est , novil profecto omnia quze in ipso τα εν αυτώ. Και εί το Πνεύμα το πάντα είδος , και
sint . Quod si Spiritus qui omnia scit, omniaque D τα πάντα περιεργάζεσθαι δυνάμενον, παρά του Υιού
inquirere potest , a Filio accipit : « Ille enim , in- λαμβάνει: « Εκείνο γάρ, φησίν, εξ εμού λήψεται ,
πως ο Λόγος αγνοεί, και του πάντα ειδότος Πνεύματος
quil,de meo accipiel " , » quomodo Filius censebilur
ignorare, qui Spiritui omnia scienti suppeditat ?χρηγός;
Ex eodem libro in ea verba : ( De illa autem Εκ του αυτού βιβλίου είς τό: « Περί της ημέρας
die aut hora . , εκείνης και της ώρας. )
Si omnia quæ habet Paler, sunt Filii, ui ipse Ει πάντα όσα έχει ο Πατήρ του Υιού έστι , καθά
lestatur : at Pater ultimuin illum diem et horam φησιν αυτός, έχει δε ο Πατήρ την γνώσιν της ημέρας
novit : cerle elian Filius norit. Ita enim vere dixe- και της ώρας εκείνης, έχει δηλονότι ταύτην και ο
ril : « Omnia quæ habet Paler, mea sunt. ) Υιός. Ούτω γάρ αληθεύσει λέγων · « Πάντα όσα έχει
ο Πατήρ, εμά εστιν.
Ex eodem libro in ea verba : 1 El omnia dedit Τού αυτού βιβλίου είς τό : « Και πάντα δέδωκεν
in manu ejus. ) εν τη χειρί αυτού. )
Non ideo dicitur Filius a Patre accepisse, quod Ου διά το μή έχειν ο Υιός , ειληφέναι λέγεται
antea non babuerit. llabet enim naturaliter, cum sit παρά του Πατρός . "Έχει γάρ φυσικώ :, ίδιος ών αυτού
1 Joan . ΧVΙΙ . 1 . 1 Isa . IL , 13 ; Ron. ΧΙ , 3. 3 1 C1. Π , 10. •Joan. XVI , 14. * ibil 15 ,
633 PANOPLIA DOGMATICA. ΤΙΤ. ΧΙ. 631
Λόγος και απαύγασμα , πάντα τα αυτού, δίχα μόνου A proprium ejus Verbum et splendor , omnia que Pa
του είναι και λέγεσθαι Πατήρ. Λέγει δε ειληφέναι Iris : excepto eo quod neque sit , neque dicatur Paler.
παρά του Πατρός , προαναιρών ως Θεός τας των αι- Dicit autem se accepisse a Palre, præoccupans et
ρετικών υπονοίας . "Ινα γάρ μή τις τον Υιόν θεωρών Iollens , ut Deus, thereticorum suspicionein . Nam ne
πάντα τα του Πατρός έχοντα εκ της πολλής λίαν quispiam , Filium contemplans diabentem omnia quæ
ομοιότητος και απαραλλάκτου ταυτότητος νομίση τον Paler , existimet ob sumiram banc similitudinem el
αυτόν είναι Πατέρα και Υιόν, και εις την Σαβελλίου omnimodam identitatem ipsum esse Patreni simul
πλάνην εκπέση, αναγκαίως ειληφέναι φησί παρά el Filium , el in Sabellii errorem incidat, utililer
Πατρός , φυσικώς τούτο έχων: ίν' ο λόγος εισφέρων admodum se a Patre accepisse dicit , cum nalura
ένα μεν τον διδόντα , δεύτερον δε τον δεχόμενον, εν liter id habeat, ul ralio ipsa inferevs unum quidem
ιδιαζούσαις υποστάσεσι δυάδα δεικνύη ου μόνοις ονό- esse qui dal , alterum qui suscipil, dualitatein per
μασι διαστελλομένην . "Ίδιος δε ών του Πατρός ο Λό- sonarum maniſeste ostendal non solis nominibus
γος, και εκ της ουσίας αυτού προελθών , πάντα μεν B distinctam . Com vero sii proprium Patris Verbum ,
τα του Πατρός αϊδίως έχει. Παρ' αυτού δέ φησιν εί- el ex essentia ipsius procedal , certe omnia quae
ληφέναι διά το εξ αυτού προελθεϊν , φυσικώς έχων τα Pairis suni, ab ælerno habet. Dicit autem se ab
πάντα προσόντα αυτώ. illo accepisse, quia ex ipso procedit ; cu alioqui
naturaliter habcat omnia quæ Patri insunt.
Και τούτο. Ei hæc .
Ευρίσκεται που λέγων ο Σωτήρ " « "Ωσπερ ο Πα- Servator alicubi inquit, I Sicut Paler habet
τήρ έχει ζωήν εν εαυτώ, ούτω και το Υιώ δέδωκε vitain in seipso, sic dedit et Filio habere vitam in
ζωήν έχειν εν εαυτών όπερ ακόλουθον ούτω νοείν. seipso ' : , quod sic intelligi par est. Nam cum dicit,
Διά μέν γάρ του λέγειν, « Δέδωκες και το εκ Πατρός dedit, » quod ex Patre naturaliter habeat signi
έχειν φυσικώς σημαίνει , και καθ' υπόστασιν έτερον fical, el hypostalice ab eo qui dedit alium esse :
εαυτόν προς τον δεδωκότα δεικνύει • έτερον δε λέγω alium , inquam , numero solum . Cum vero dicit,
μόνον τώ αριθμό. Διά δε του λέγειν, " Ωσπερ έχει « Sicut habetPaler, ila habet et Filius , , manifesie
ο Πατήρ , ούτως έχει και ο Υιός, και δηλός εστιν εκείνο hoc significat, quod , quemadmodum Pater h : bet in
διδάσκων, ότι ώσπερ αϊδίως έχει ο Πατήρ εν εαυτώ se vitam ab æterno, ila et Filius vitam ab elerno
την ζωήν, ούτω και ο Υιός αϊδίως έχει ζωήν εν in se habet.
εαυτώ.
Και τούτο . Et hæc.
Εί τις τώ εν του φωτός απαυγάσματι περιθείη Si quis splendori luminis sermonem tribual, et
φωνήν , είτα τούτο λέγοι : Πάντα μοι δέδωκε το φώς
.
dicat : Lumen mihi dedit omnia quæ habet : illu
τα εαυτού, φωτίζω γάρ ώσπερ εκείνο • άρ' ευλόγως mino enim perinde atque illud ; anne recie quispiam
αν είπoι μη εσχηκέναι ποτέ το απαύγασμα του φω- dixerit splendorem illum aliquando non babuisse
τίζειν την δύναμιν , και πως απαύγασμα ήν ; Ει δε illuminandi facullatem ? et quomodo splendor eral ?
και φωτίζειν δυνάμενον διά το πάντα τα του φωτός Si vero cum semper illuminandi facultatem habeat,
έχειν, και γεννάσθαι πάλιν εξ εαυτού, ειληφέναι λέ . quia omnia quæ in lumine sunt , habet, el qui gi
γει παρ ' αυτού, πώς ουκ άτοπον μή και πλέον τι gnitur ex ipso, accepisse ab ipso dicitur : quomodo
του παραδείγματος νοείν επί του Θεού Λόγου ; Πάντα non absurdum fuerit nolle amplius aliquid de Verbo
γάρ έχων φυσικώς έκ Πατρός , ειληφέναι φησίν εξ Dei, quam de hoc exemplo intelligere ? Cum enim
αυτού διά το εξ αυτού γεγεννήσθαι, μετά πάντων Omnia naluraliter habeat ex Patre , accepisse se es
ών έχει . ipso dicit, quia ex ipso genitus est , cum omnibus
quæ habet .
D
'Εκ τού αυτού βιβλίου αντίθεσις 'Αρειανών εις Ex eodem libro adversus Arianos responsio ex istis
το · " Ινα γινώσκωσί σε τόν μόνον αληθινόν verbis : « Ut cognoscant le solum rerum Deum ' . ,
Θεόν ,
Ιδού , φασίν, αυτος ο Υιός μόνον είναι Θεόν αλη- Ecce, inquit, Filius ipse solum esse verum Deum
Οινόν ομολογεί τον Πατέρα. Και αυτός δε ευρίσκε . Patrem ipsum confitetur. Quin etiam Paler ipse ila
ται ο Πατήρ λέγων · 'Εγώ Θεός πρώτος, εγώ και locuitus reperitur : Eyo Deus primus ; ego el post
μετά ταύτα, και ουκ έστι Θεός πλήν εμού . Πώς hæc, el non est Deus præler me 3. Quomodo igitur
ούν εισάγετε το πρώτο και μόνο και κατά αλήθειαν vos primo, et soli , el vero Deo >, el Pilri, Filium ,
όντι Θεώ και Πατρί τον Υιόν ως όντα και αυτόν κατά tanquam et ipse sit Deus , adjungitis ? Illud primum
φύσιν Θεόν ; Είδέναι χρή πρώτον, ότιπερ ουκ εις sciendum est, Patrem non ideo ila loculum esse, ut
αναίρεσιν του Υιού τα τοιαύτα φησιν ο Πατήρ. Τί Filium tollerel. Qua enim ratione queat ad hoc in
γάρ ήν το εις ταύτα ελθείν παροτρύνον αυτόν ; Εί cilari ? Nisi forle hominum more cum Filio pugnat,
μεν γάρ ώς άνθρωπος το εξ αυτού προελθόντι φιλο- ui David cum filiis suis. Tunc cnim ejusmodi indi
Ρέικεί , ώσπερ ο Δαβίδ πολεμούμενος υπό των οι- gnatio probabilis videatur. Quod si nulla in natura
• Joon . ν, 26 . • Joan . ΧVΙΙ, 3.
1
* Isa . XLV1, 10 .
635 EUTHYMII ZIGABENI 636
divina seditio, nulla pugna esse potest , sed potius Α κείων παίδων, έχει τινά λόγον ίσως ο τοιούτος θυμός :
apparet , Filium semper tribuere gloriam Patri, quæ ει δε στασιάζειν καθ' εαυτής ή θεία φύσις ουκ οίδε ,
ratio est, ut Patrem , quo Filium tollerel, ca verba φαίνεται δε μάλλον ο Υιός αεί τω Πατρί την δόξαν
dixisse suspiceiur, ac non potius, ut falsos duos αποδιδούς , ποιον έχει λόγον το είς αναίρεσιν αυτού
everleret ita loculum esse fateamur ? Quid ? Quod τοιαύτα φάναι τον Πατέρα ; Ούκούν προς ανατροπής
Serralor, cum dixisset : Ut cognoscant le verum μάλλον των ψευδωνύμων θεών ειρήσθαι τα τοιαύτα
Deum , de se stalim subjicit : Et quen misisti, Jesum δώσομεν. Είτα προς τούτοις λέγων ο Σωτήρ , "Ινα
Christuin , ut qui non sit a Patris essentia separa - γινώσκωσί σε τόν μόνον αληθινόν Θεόν, εαυτόν
lus, quantum ad divinitatis rationen allinet, sed ευθύς συνάπτει , Και δεν απέστειλας Ιησούν Χρι
semper cum Patre conjunctis ? στον, ώς τής του Πατρός ουσίας αδιαίρετος ών,
όσον ήκεν εις θεότητος λόγον, και πάντως μετά Πα
τρός νοούμενος.
Ec eodem libro in illa verba : 1 Jesus anlem profi Τού αυτού βιβλίου εις το · ' Ιησούς προέκοπτε ,
ciebal . 1
Quod in aliqua re proficit, ab illa diversum est. Το έν τινι προκόπτον έτερόν εστι παρ' εκείνο,
Quare si in sapientia proficere dicitur, non ipsa Bενώ προκόπτειν λέγεται. Εί τοίνυν εν σοφία προ
crescebat sapientia , sed in ea crescebal ejus huma- κόπτειν είρηται , ουχ ή σοφία προέκοπτεν , αλλ' εν
nilas .. Cum enim quotidie nigis in ipso divinilas αυτή το ανθρώπινον. 'Αποκαλυπτομένης γάρ και
pateberct et declararetur , ipse seniper admirabilior φανερουμένης όσημέραι της θεότητος εν αυτώ, αει
spectantilus videbatur . Ηoc autem significant illa θαυμαστότερος παρά τους ορώσιν εγίνετο. Και τούτο
verba : Proficiebat in sapientia ' . εστι το Προέκοπτεν εν σοφία.
In eadem verba . Εις το αυτο.
In sapientia proficiebal humanitas hoc modo : 'Εν σοφία προέκοπτε το ανθρώπινον κατά τόνδε
Sapientia (id est Dei Verlbum ) hominis naturam in- τον τρόπον. Τήν του ανθρώπου φύσιν ένδυσαμένη ή
dula factis et operibus admirandis templum a se σοφία , τουτέστιν και του Θεού Λόγος , κατά βραχύ διά
deleclum , et assumptum oculis intuentium divinum των έργων και των παραδόξων αποτελεσμάτων θεο
reddens, proficere faciebat. Alque ita humanitas ποιούσα παρά τοις ορώσι τον αναληφθέντα ναών , προ
divina per sapientiam effecta proficiebat. κόπτειν αυτόν επoίει . Κατά τούτο ούν εν σοφία
προέκοπτεν η ανθρωπότης θεοποιουμένη δι' αυτής.
Et hæc. C Και τούτο.
Quoniam crescere carnis est proprium , in ipsa Επειδή τη σαρκι το προκόπτειν οφείλεται, λέγε
dicitur crescere, cujus affectiones proprias acce- ται προκόπτειν ώς εν αυτή γενόμενος , και τα αυτής
peral ; nullius enim , nisi ipsius Verbi, eral caro . ιδιοποιούμενος πάθη. Ου γαρ ετέρου τινός ήν η σάρξ,
Quamobrem ul ipsuin dicimus carne passum, licet αλλ' αυτού του Λόγου. Και ώσπερ λέγομεν αυτόν
caro sola passa sii , quia quanquam uti Deus passum πεπονθέναι σαρκι , καίτοι μόνης παθούσης της
non ,
est , caro tamea , que
quæ passa est,, ipsiusfuit;; sic σαρκός, επειδή περ και ει μη πέπoνθεν ως θεός , αλλ '
etiam dicitur crescere, nullum uti Deus accipiens ίδιον ήν αυτού το πάσχον σώμα , ούτω , κάν προκό
incrementum , sed quoniam in ipso proprium cre- πτειν λέγηται προκοπήν ουδεμίαν επιδεχόμενος ως
scit corpus ipsilis. Θεός, διά το προκόπτειν εν αυτή την ιδίαν σάρκα
προκόπτειν λέγεται ,
Ex eodem libro, in ea verba , « Pater , clarifica me. ) Τού αυτού βιβλίου εις τό : « Πάτερ , δόξασόν με . »
Al quo pacio, inquiunt, non sit absurdum dicere Και πώς, φασίν , ουκ άτοπον όμοιον είναι λέγειν
Filium secundum essentiam similem esse Patri , κατ' ουσίαν τον Υιόν τω Πατρί, ός γε δόξαν αιτών
cum ipse glorianm a Patre petal ? Dicit enim : Pater, ευρίσκεται παρ' αυτού ; Λέγει γάρ : « Πάτερ, δόξα .
glorifca me ea gloria quam labelarm apud le ante- D σόν με τη δόξη ή είχαν προ του τον κόσμον είναι
quam mundus esset '. , Nam si habens pelii, temere παρά σο!. » Ει μεν γαρ έχων αιτεί , περιττώς τούτο
ac supervacanee id facere videtur ; si vero non ha - φανείται ποιών · ει δε μη έχων, δηλος εντεύθεν
bens, manifeste hoc ipso declarat se non tantum έστιν, ουκ ών τοσούτος όσος και χορηγός ών εζήτει
esse atque est largitor ille a quo sibi dari pelit λαβείν .
Qui nominum vim accurate inquirunt, et uniuscu- Οι των ονομάτων ακριβείς εξετασται , και το εξ
jusque significationem diligenter excutiunt , δόξης εκάστου σημαινόμενον σαφώς δοκιμάζοντες, το της
nomen dupliciter accipiunt.. Aliquando enim id pro δόξης όνομα νοούσι διχώς. 11η
Πή μέν γάρ επί τιμής αυτό
honore accipi debere censent , aliquando pro opinione λαμβάνειν υπειλήφασι δείν, πη δε πάλιν επί της
sive notilia : ut si quis roget quid aliquis δοξάσαι, γνώσεως τάττουσιν · ώσπερ αν εί τις λέγοι, τί άν τις
hoc est, opinelur ac sential de sole, aut alio quodam δοξάσαι περί του ηλίου τυχόν , ή περ! τινος ετέρου
elemento , ulrum creala hæc sint necoe , dicet pro- στοιχείου , πότερον γενητά ταύτα ή αγένητα; ερεί
fecio , qui recle opinatur ac sentit, esse creata. Ergo γούν πάντως ο δοξάζων ορθώς, ως είη γενητά. Ούκ
* Luc. 1 , 5 .
631 PANOPLIA DOGMATICA. – TIT. XI , 68
ούν και η περί τι των όντων γνώσις , δόξα καλείται A et cognitio alicujus rei , ab iis qui nominum pro
παρά τους ταύτα σοφοίς." Οταν ούν ευρίσκεται λέγων prietales ac significationes tenent ,, δόξαa vocatur ..
ο Υιός : Πάτερ , δόξασόν με τη δόξη ή είχαν προ του Quando igitur Filius dicit : « Πάτερ , δόξασόν με ea
.

τον κόσμον είναι παρά σοι , 1 νοείν ακόλουθον τοιώστε
το λεγόμενον · επειδήπερ, φησιν , ώ Πάτερ, άνθρωπος
δι' οικονομίαν γεγονώς , αυτό δή τούτο νομίζομαι
μόνον όπερ ορωμαι, και ου πολλούς προαιώνιος ών
Υιός γινώσκομαι , δόξασόν με, αντί του, Φανέρωσόν
με , τοιαύτην ένθείς περί εμού γνώσιν τους ανθρώπους ,
οποίαν αν δέχoιντο περί εμού , και πρίν γενέσθαι τον
κόσμον υπάρχειν ακούοντες , Θεόν δηλαδή κατά φύσιν,
φως εκ φωτός , αλήθειαν εξ αληθινού προελθόντα Πα.
τρός. Γνωσόμεθα δε τούτο μάλιστα διά της επαγωγής.
• Δόξασόν με » γάρ, φησίν, αντί του, Φανερόν με κα-
τάστησον, επειδή σου καγώ το όνομα πεφανέρωχα
τους ανθρώπους. Εί τοίνυν όπερ πεποίηκε γενέσθαι Β glorifca me , pro , manifesta me, siquidem et ego
βούλεται , εδόξασε δε τον Πατέρα φανερώσας αυτόν
τους ανθρώποις , δοξάζεσθαι βούλεται και αυτός , φα-
νερός υπό του Πατρός τους ανθρώπους γινόμενος . Και
περιττός των χριστομάχων ο λόγος, τιμής ήτοι δόξης
ενδεά τον Υιόν εισφέρων.
Τού αυτού βιβλίου εκλογαί ρητών αποστόλων
ις', συλλογιζόμεναι ότι Θεός κατά φύσιν ο
Υιός , ου ποίημα , ούδέ κτίσμα .
Προς τους επί τοις οικείοις πταίσμασιν ουκ ειδότας
μετανοείν , άρρηκτον δε ώσπερ επιθέντας εαυτούς
της φαυλότητος τον δεσμών , ο Παύλος φησι• Κατά
δε την σκληρότητά σου και αμετανόητον καρδίαν θη-
σαυρίζεις σεαυτώ οργήν εν ημέρα οργής και απο- C tibi thesaurizas in die ire el revelationis justi ju
καλύψεως δικαιοκρισίας του Θεού , ός αποδώσει εκά-
>
στα κατά τα έργα αυτού . » Είτα πάλιν ετέροις
• Τους γάρ πάντας ημάς δεί φανερωθήναι ενώπιον
του Χριστού , ίνα κομίσηται έκαστος τα διά του σώ-
ματος προς & έπραξεν , είτε αγαθόν, είτε φαύλον. )
0659 quam habui apud te ante constitutionem mun
di ' , ) diclum hoc ita intelligendum est : Quoniam,
inquit, o Pater, homo per incarnationem factus, id
solum esse existimor quod appareo, nullique me
non ut Filium fuum ab æterno exsistentem agno
scunι, δόξασόν με , lioc est , manifesta me, talen ho
minibus opinionem atque notitiam de me indens,
qualem haberent de me audienles me etiam ante
constitutionem mundi esse, nimirum natura Deum ,
lumen ex lumine, veritatem ex vero Patre proce
denlem . lia vero intelligendum esse ex sequentium
Serie facile constabil. Inquit enim δόξασόν με ,
nomen luum maniſestavi hominibus. Si ergo id quod
ipse ſecil, fieri sibi cupit, glorificavit autem Patrem
maniſeslans eum hominibus, glorificari etiam ipsi
cupit, nimirum a Patre hominibus manifestalus. Ale
que ita inanis ac vanus est hæreticorum cavillus,
qui bonore sive gloria indiguisse Filium censent.
Ex eodem libro, Apostolorum sententiæ sexdecin ,
quibus Filium natura Deum , non autem factum
aul crealum esse demonstrat .
De iis qui nullam de peccatis suis pænitentiam
agunt, sed indissolubili quodam vinculo viliis suis
annexi sunt, Paulus ita loquitur : Secundum au
tein duritiem tuam, et cor luum impenitens, iram
dicii Dei , qui retribuet singulis secundum
opera ipsorum . , Rursum aliis : « Omnes nos opor
let manifestari coram Christo, ut unusquisque acci
piat propria corporis ,, prout gessit ,, sive bonum ,,
sive malumº . Si ergo omnes sistemur ante tri
.

Ούκούν ει παραστησόμεθα πάντες τα βήματα του
Χριστού ( « Ουδέ γάρ ο Πατήρ κρίνει ουδένα, αλλά
την κρίσιν πάσαν δέδωκε το Υιό) , και αυτός αποδώ-
σει εκάστο κατά τα έργα αυτού · πώς ουκ έσται
φύσει Θεός , του Παύλου λέγοντας αποκάλυψιν έσεσθαι
δικαιοκρισίας Θεού , την εφ' εκάστω των κρινομένων
παρ' αυτού τιθεμένην ψήφον δηλαδή , ως τοις μεν
φαύλους ειπείν : « Πορεύεσθε απ ' εμού, οι κατηρα-
μένου , εις το πυρ το αιώνιον και> τους δε της εις αυ-
.
bunal Christi , « Neque enim Paler judicat quem
quam, sed omne judicium dedit Filio, el ipse re
tribuet unicuique secundum opera ipsorum ; )
quomodo non erit naturaliter Deus, cum Paulus
dicat revelationem justi judicii Dei ſuluram, sen
tentiam nimirum quam ipse de singulorum faciis
est lalurus : ila ul malis quidem sit dicturus : « Dis
cedite a me, maledicti , in ignem æternum 3 ; ) pie

D latis vero cultoribus : , Venile , bencdicli Patris

τον ευσεβείας εργάταις : « Δεύτε , οι ευλογημένοι του niei 6 , ) etc.
Πατρός μου , και και τα εξής.
Τους δικαιουμένοις διά της πίστεωςτής εις Χριστον Præterea Paulus iis qui per Adem in Christum ju
συναγορεύων Παύλος φησι • Λογιζόμεθαγάρ δικαιού- stificati sunt patrocinans : « Putamus , inquit,, fide
.

σθαι άνθρωπος χωρίς έργων νομου • ή Ιουδαίων ο

O
θεός μόνων, ουχί και εθνών ; ναι και εθνών. Είπερ
είς Θεός ός δικαιώσει περιτομήν εκ πίστεως, και
ακροβυστίαν διά της πίστεως. » Τούτο ποιoύντα Χρι-
στον ευρίσκομεν. Δικαιούν γάρ υπισχνούμενος τους
πιστεύοντας εις αυτόν, 'Αμήν , φησί, λέγω υμίν
ο πιστεύων εις εμέ, ου κρίνεται, αλλ ' έχει ζωήν αιώ-
νιον . » Ει δε πρέπει μόνο το δικαιούν τώ Θεώ , δι-
justificari hominem sine operibus legis : an Judeo
rum solum est Deus, non aulem etiam gentium ?
cerle et gentium . Siquidem unus Deus qui justifica
bit circumcisionem ex fide, et præputiuni per li
dem '. , Hoc Christum præstare invenimus. Pro
mittens enim se justificalurum credentes io se ,
inquil. « Amen dico vobis, qui credil in me non jina
dicalur, sed habel vitam ælernam *. , Si vero justi .

Σ
jual) . XVII , 5. * Ron . 1 , 5, 6. 3 II Cor . V , 10. • 30a . V , 22 . * Μatth . ΧΧV , 41 . ibid . 5 .
* Rons. I , 28-30 . 8 Joan. 1, 18 ; νι , 47 .
 639 EUTHYMII ZIGABENI 010
hcare soli Deo convenit, justifcat autem Clhristus , Α καιοι δε Χριστός, πώς ουκ έστι φύσει Θεός ; Ε: εε
quomodo non eril natura Deus ? Al, si hoc est , quo- τούτο, ου ποίημα ;
modo non sit creatura ?
Paulus alicubi de parente nostro Abrahain ita Φησί που πάλιν ο Παύλος περί του προπάτορος
dicit : « Qui est pater omnium nostrum, ut scri- ημών 'Αβραάμ: "Ος έστι πατήρ πάντων ημών, κα
bitur ' : quia Patrem multaruin gentium posui te θώς γέγραπται , ότι Πατέρα πολλών εθνών τέθεικά
coram Deo qui vivificat mortuos ! . , Cum igitur σε κατέναντι Θεού του ζωοποιούντος τους νεκρούς . »
Deus dicatur vivificare mortuos, cumque Filius di- Θεού τοιγαρούν ζωογονείν τους νεκρούς λεγομένου,
cal : « Ego sum vila 33 , et, Qui credil in me, habel είτα του Υιού φάσκοντος • ' Εγώ είμι ή ζωή ) πά.
vitam elerinam,el ego resuscitalio eumin novissimo λιν, “Ο πιστεύων εις εμέ, έχει ζωήν αιώνιον, καγώ
die . ; , el rursum : Ego sum resurrectio et αναστήσω αυτόν εν τη εσχάτη ημέρα και πάλιν ,
vita s ; , quis non confilealur, modo sanæ mentis « Έγώ είμι η ανάστασις και η ζωή και τις ουκ αν
sit , ipsum ex essentia Palris esse , proprium ac ve- ομολογήσειεν , εί γε νούν έχοι , της ουσίας αυτόν
rum ipsius Filium , omnes Patris proprietates nalu- υπάρχειν της του Πατρός γνήσιόν τε και αληθέστα.
raliter in se gestantem ? Quod si verum est , ergo B τον γέννημα , πάντα φέρον εν εαυτώ φυσικώς τα του
Deus ex Deo est , non vero opis vel crealura . γεννήσαντος ίδια ; Ει δε τούτο , Θεός άρα το εκ Θεού ,
και οι κτίσμα ή ποίημα .
Paulus divinorum arcanor.im administratorem ac Των θείων μυστηρίων οικονόμον και λειτουργών
ministrum seipsum esse declarans : « Audacius, in- εαυτόν αναδεικνύων ο Παύλος, ο Τολμηρότερον δε ,
quit, scripsi vobis ex parte in memoriam vos redu- φησίν, έγραψα υμίν από μέρους , ώς επαναμιμνήσκων
cens per gratiam dalam mihi a Deo, ut essem mi- υμάς διά την χάριν την δοθείσάν μοι υπό του Θεού,
nister Jesu Christi ad gentes , ministrans Evange- εις το είναι με λειτουργών Ιησού Χριστού, εις τα έθνη
lium Dei , ut fiat oblatio gentium acceptabilis, san- ιερουργούντα το Ευαγγέλιον του Θεού, ίνα γένηται η
cuiſicala in Spiritu sancto . , Ecce etiam hic ma- προσφορά των εθνών ευπρόσδεκτος ηγιασμένη εν
nifeste se per gratiam alirmat a Deo accepisse Πνεύματι αγίω.» Ιδού πάλιν ενθάδε σαφώς ειληφέναι
quod sil minister Jesu Christi. Deinde sacri sui mi- μεν έν χάριτος μέρει παρά του Θεού διίσχυρίζεται
isterii rationem declarans , «in Evangelium,, inquit,, το είναι λειτουργός Ιησού Χριστού. Είτα της ιερουρ
Dui ? . 1 Alqui Christum Jesum prædicans alque γίας τον τρόπον εξηγούμενος , εις το Ευαγγέλιον ,
evangelizalis , ita novit Filium naturaliter Deum esse. C φησί, του Θεού . » Καίτοι Xριστον Ιησούν κηρύσσων
Neque enim nominassel Deum , qui id ex natura και ευαγγελιζόμενος , ούτως οίδε φύσει Θεόν όντα τον
sua non essel ; neque hac de re tantopere gloriare- Υιόν. Ου γαρ αν ώνόμασε Θεόν μή τούτο κατά φύσιν
tur dicenς : «« Beneplacitum fuit Deo revelare υπάρχοντα ουδ' άν εφ' εαυτώ πολύ λίαν εκαυχήσατο
Filium suum per me 8 , ) si crealura el opus fuis- λέγων, Ευδόκησεν ο Θεόςαποκαλύψαι τον Υιόν αυτού
sel . δι' εμού , και είπερ ήν κτίσμα και ποίημα .
Si enim cognovissent,inquit,nunquam Dominum glo- Ει γάρ έγνωσαν , φησίν , ουκ αντον Κύριον της δό
riæ crucifixissentº; si gloriæ Dominus esse, qui cruci ξης έσταύρωσαν . Ουκούν ει της δόξης Κύριός έστιν
suffixus fuit pro nobis, quomodo non el natura και τον σταυρόν υπομείνας υπέρ ημών Υιός , πώς ουκ
Deus est ? Aut quomodo crealus , aut factus est ille, έστι φύσει Θεός ; πως δε κτίσμα , η ποίημα ο και
quiem Seraphim decantant, et celebrant, dicentes υπό των Σεραφίμ υμνούμενος ; πλήρη γάρ είναι φασι
plenum esse cælum , el terram gloria ejus, eumque τον τε ουρανόν , και την γήν της δόξης αυτού , και
Dominuin Sabaoth appellantes ' . Nain quod hæc Κύριον Σαβαώθ ονομάζουσι. Δηλον γαρ, ότι περί αυ
de ipso dicant, non est dubium , siquidem , ut Paulus του τα τοιαύτά φασιν , είπέρ έστι της δόξης Κύριος
ait , est gloriæ Dominus. κατά την του Παύλου φωνήν .
« Ila , inquit , nos existimet homo ut ministros D « Ούτω , φησίν , ημάς λογιζέσθω άνθρωπος ως
Christi , et dispensatores mysteriorum Dei " . , Si υπηρέτας Χριστού, και οικονόμους μυστηρίων Θεού.»
ergo mysterium Filii, mysterium Dei Paulus vocat, Εί τοίνυν το περί του Υιού μυστήριον, Θεού μυστή
quomodo non erit nalura Deus , aut quomodo crea- ριον ο Παύλος αποκαλεί, πως ουκ έσται φύσει Θεός ,
turis annumerabitur is cui apostoli ministrant ? ή πως εν ποιήμασι τετάξεται ο δια των αποστόλων
Quomodo autem non verum dical , Dei mysterium υπηρετούμενος ; Πώς δε ουκ αληθεύσει, Θεού μυ
appellans Evangelium Christi, quique magna animi στήριον ονομάζων το Ευαγγέλιον Χριστού , και μετά
fiducia dixit : «« Ego enim non accepi alab homine,, πολλής παρρησίας ειπών : « Ουδέ γάρ εγώ παρά αν
neque doctus sum, sed a Deo 11 ? , Cum igitur a Deo θρώπου παρέλαβον αυτό, ουδέ εδιδάχθην , αλλ' υπό
cloclus, Filium Dcuin esse agnoscal, quis hæreticos του Θεού δηλαδή ; » "Οτε τοίνυν θεοδίδακτος ών, Θεόν
andial ? όντα τον Υιόν επιγινώσκει , τίς των έτερα διδασκόν
των ανέξεται ;
« Quocirca, inquit, nolite ante tempus aliquid " Ωστε , φησί , μή προ καιρού τι κρίνετε , έως αν
judicare, donec venerit Dominus, qui et illuminabit έλθη ο Κύριος, ός και φωτίσει τα κρυπτά του σκ
• Gen. Χνι , 4. 1 Rom, 10 , 16 , 17. 3 Joan , xiv , 6. " Joan , vi , 40. * Joan . VI , 25. • Rom . xv, 15 , 16 .
? Που, 1, 1. 8Galat. 1 , 15:16. 1 Cor. 1 , 8. 16 Ηeb. XII , 2 ; Isa . VI , 3. " Tor.IV , 1 . 15 Galat, 1 , 12 .
641 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ. ΧΙ . 612

τους , και φανερώσει τας βουλής των καρδιών, και Α occulla tenebrarum , el manifestabit consilia cor
τότε ο έπαινος γενήσεται εκάστω από του Θεού . diuni, el tunic unicuique laus fet ab eo ! .. In
Εν δε τοίς Ευαγγελίοις, στήσειν μεν εκ δεξιών τα Evangeliis autem scribitur, quod in novissimo die
πρόβατα, εξ ευωνύμων δε τα ερίφια Χριστός επαγ- Christus oves ab hædis separabil, rique oves qui
γέλλεται, κατά τον καιρόν της δευτέρας αυτού παρου- dem a dextris, hædos autem a sinistris collocabit :
σίας και τους μεν της ανομίας εργάτας εκπέμψειν :los quidem nissurus in ignen lernum ; a
εις το πυρ το αιώνιον, τοις δέ γε τον δεξιον επέχουσι dextra vero constilulis laudes una cum præmiis lar .
τόπον τους επαίνους όμου τους μισθούς αποδώσειν, gilurus, dicens : « Venite , beneficii Patris mei , et
λέγων το, « Δεύτε , οι ευλογημένοι του Πατρός μου , possidele regnum quod paratum est vobis a con
κληρονομήσατε την ετοιμασμένην υμίν βασιλείαν stilutione mundi '. , Si ergo cum virtutis cultores
από καταβολής κόσμου . Ουκούν ει τον της αρετής laudibus affecturus est Deus, Christus est qui lau
εργάτης και επιστήμονα επαινέσειν μέλλοντος του dat, quomodo sil creatura , el non potius Deus ex
θεου, Χριστός εστιν ο έπαινών, πώς έσται ποίημα , Deo, universam paternæ essentiæ proprietatem in
και ουχί μάλλον Θεός εκ Θεού , της πατρώας ουσίας se habens alque idcirco Deus exsistens, perinde al
όλον έχων το ίδιον , και ών διά τούτο φύσει Θεός, Β que ipse Paler ?
ώσπερ και ο γεννήσας αυτόν ;
« Ου γαρ θέλομεν υμάς, φησίν, αγνοείν , αδελφοί, « Nolumus, inquit, vos ignorare, fratres, de tribu
υπέρ της θλίψεως ημών της γενομένης εν τη Ασία , lalione nostra facta in Asia , quoniam supra modura
ότι καθ' υπερβολήν υπέρ δύναμιν έβαρήθημεν, ώστε gravali sumus supra virtutem , ila ut læderet etiam
εξαπορηθήναι ημάς και του ζήν · αλλ' αυτοι εν αυ . nos vivere : sed ipsi in nobismelipsis responsum
τοίς το απόκριμα του θανάτου έσχήκαμεν, ίνα μή mortis babuiinus, ut non simus (identes in nobis, seil
πεποιθότες ώμεν εφ ' εαυτοίς , αλλ ' επί τω Θεώ το in Deo qui suscital mortuos 9. , Ecce rursus bic
εγείροντι τους νεκρούς. Ιδού πάλιν ενθάδε σαφώς aperle ail Deum esse qui suscilat mortuos. Id an
Θεόν είναι φησι τον εγείροντα τους νεκρούς. Τούτο lem Christus facit, alicubi quidem dicens : « Ego
δε Χριστός εργάζεται, λέγων, κοτέ μέν : « Εγώ sum resurrectio el vila " ; » alicubi vero : « Qui
είμι η ανάστασις και η ζωή και ποτέ δε πάλιν : « Ο credii in me, habel vitam æternam , el ego susci
πιστεύων εις εμέ , έχει ζωήν αιώνιον, καγώ αναστήσω Labo eum in novissimo die ' . , Filius itaquc est
αυτόν εν τη εσχάτη ημέρα. Ο Θεός ούν άρα κατά natura Deus, quippe qui ea faciendi potestatem
φύσιν ο Υιός , ενεργείν δυνάμενος , και μόνο πρέπει habet quæ soli Deo convenil. Non est ergo crealu
Θεώ . Ουκούν ου ποίημα , ουδέ κτίσμα. C ra , neque opus.
Το δε Θεώ χάρις τα πάντοτε θριαμβεύοντι ημάς Deo , inquit , gratias qui semper triumphal nos in
εν τώ Χριστώ , και την οσμήν της γνώσεως αυτού Christo Jesu, ol odorem noritiæ suæ manifestat per
φανερούντι δι' ημών. Ο φανερούμενος διά τε των nos . Qui apostolicis et evangelicis prædicationibus
αποστολικών και ευαγγελικών κηρυγμάτων τίς αν είη manifestatur ,, qui alius est,, iisi Christus ?? ipse ni
έτερος παρά Χριστόν ; Αυτός τοιγαρούν έστιν ή οσμή mirum est odor notitiæ Dei , ei Patris : Nemo enim ,
της γνώσεως του Θεού και Πατρός κατά το ειρημέ- inquit, venit ad Ρatrem, nisi per me 1. Ει rursu : n :
νον παρ' αυτού Ουδείς έρχεται προς τον Πατέρα εί odor
Qui vidit me, inquit, vidit Ρatrem 8. Cum igitur sit
μη δι' εμού. Και πάλιν, ο έωρακώς εμε εώρακε Patris, non est essentia diversus ab eo , sed
τον Πατέρα. 'Οσμή τοιγαρούν υπάρχων του Πατρός quemadmodum bonus odor forum naturaliter al,
ου κάν είη προς αυτόν έτεροούσιος , αλλ' ώσπερ ή εξ ipsis proveniens indicat doris genus , unde tanquam
ανθέων ευωδία φυσικώς τε και ουσιωδώς προεκκύ- ex patre nalus est, sic et Filius essentiæ paterna
πτουσα του γεννήσαντος αυτήν είδους εστίν έκφαν- ex qua ipse quidam veluti odor genitorew declarat
τική, ούτω και ο Υιός οσμή τις ώσπερ της πατρώας suum . Non igitur fuctus, nec crealus , quando nec
Σ

υπάρχων ουσίας, αφ' ής έστιν , αυτός τον γεννήσαντα D ejustioli Paler est.
δηλοί. Ουκούν ου ποίημα, ουδέ κτίσμα , επεί μή τουτο
έστιν ο Πατήρ .
« Γνωρίζω δε υμίν , αδελφοί , το Ευαγγέλιον το · Significo, inquit, vobis, fratres , quod Evange
ευαγγελισθεν υπ' εμού, ότι ουκ έστι κατά άνθρω- lium, quod a ne vobis evangelizatum est , non est
πον. Ουδε γάρ εγώ παρά ανθρώπου παρέλαβον αυτό, secundum hominen . Ego enim non accepi illud ab
ουδε εδιδάχθην, αλλά δι' αποκαλύψεως Ιησού Χρ:- ιοιnine, sed per revelationem Jesu Christi '..
στού . » "Ιδωμεν τοίνυν τι περί του Υιού φησιν και Videamus itaque quid de Filio dicat, qui a Christo
παρ' αυτού το περί αυτού μεμαθηκώς μυστήριον • mysterium Christi didicit : « Jesus, inquit , heri et
ο Ιησούς Χριστός, φησί, χθες και σήμερον ο αυτός hodie , ipse etiam in secula 10. » Ecce quam aperte
και εις τους αιώνας. Ο 'Ιδού σαφώς το εν άτρέπτω profilelur, Christum immutabilis nature esse ; quod
και αμεταποιήτο φύσει κείσθαι τον Υιόν ομολογεί : quidem soli Deo ac Patri proprium est, neque cui
όπερ ίδιον μόνου Θεού και Πατρός, ετέρω δε πρόσ- quam creature congruit. Quocirca , si solus Deus
εστι των γενητων ουδενί. Ουκούν ει μόνος άτρε- ac Paier est immutabilis , Filius autem ejus.

• 1 Cor . 1V, 5 . • Matth . XX , 31 seqq. ' I Thess. iv ,12. • Joan . ΧΙ , 23 , * Joan . VI , 40.
O 6 II Cor ,
11 , 14 , 15. 1 Joan . ΧΙV , 6. 8ii
8 . 9 . 9 Galat , 1 , 11 , 12. 10 Ηebr . Χιιι , 8.
613 EUTAYMII ZIGABENI
de plane naturae , quippe qui seniper ilipsum est A πεος ο Θεός και Πατήρ, εν ταυτότητι δε φύσεως και
quod Pater, quomodo possit esse crealura , qui ο Υιός, αει τούτο ών όπερ έστιν και γεννήσας αυτόν,
solus ineffabilis essentiæ ratione Patri consimilis πως αν είη των γενητών είς , ο μόνος τη φύσαντι
est , idemque secundum naturam suam est quod κατά τον άφραστος της ουσίας λόγον άμιλλώμενος,
Paler, eo solo excepto quod non sit Pater ? και τούτο ών κατά φύσιν, όπερ εστίν ο Πατήρ δία
μόνου του είναι Πατήρ ;
Fralres, obsecro vos , nihil me læsistis : scitis « 'Αδελφοί , δέομαι υμών , ουδέν με ήδικήσατε,
aalent quoniam per infirmilaleim carnis evangeli- οίδατε δε ότι δι' ασθένειαν της σαρκός ευηγγελισά
zaverim vobis jampridem , et lentationem ve
ve- μην υμίν το πρότερον , και τον πειρασμόν υμών τον
Stramin carne inea non sprevistis, neque respuistis : εν τη σαρκί μου ούκ εξουθενήσατε , ουδε εξεπτύσατε ,
sed sicut angeln Dei recepistis me sicut Jesun αλλ' ώς άγγελος Θεού εδέξασθέ με ως Χριστόν Ιη
Christum 1.5 Paulus exosculans , multumque add- σουν. • Υποδεξάμενος και λίαν θαυμάσας των εν
9

mirans pietatem Galatarum erga Deum , et adnorein Γαλατία τήν τε εις Θεόν ευλάβειαν , και την εις αυ
erga se, cum dixisset , « Sicut angeluna Dei recepistis τον αγάπησιν, είρηκώς τε , ότι « Ως άγγελος Θεού
me, » ad aliud Ionge majus conscendit , addendo , εδέξασθέ με , » και επί πολύ μείζον αναβαίνει , προσ.
« sicut Jesum Christun. » Quomodo autem sit ex- Βθείς , ως Χριστόν Ιησούν. Τις ούν υπεροχή
cellentior angelis Christus , ipsemel docet dicens : Χριστού προς αγγέλους, αυτός διδασκέτω, λέγων·
• Quando primogenitum in orbein terrarum intro- « "Οταν δε εισαγάγη τον πρωτότοκον εις την οικου
duxit, dicit : Ει adorent eum oιones angeli Dei 1. μένην, λέγει : Και προσκυνησάτωσαν αυτό πάντες
Ει rursuin : « Cui unquam angelorum dixit : Filius άγγελοι Θεού. 5 Και πάλιν : « Τίνι γάρ είπε ποτε
(neus es lu, ego holie genui le : et , Sede a dextris των αγγέλων : Υιός μου εί σύ, εγώ σήμερον γεγέν
meis, donec penam inimicos tuos scabellum pedunυ νηκά σε · και, Κάθου εκ δεξιών μου, έως αν θώ
luorum ' ? Scriptum eliam est de angelis : « Qui ούς εχθρούς σου υποπόδιον των ποδιών σου ; » Γε .
facit angelos suos spiritus, el ministros suos lam- γραπται δε πάλιν περί αυτών : « Ο ποιών τους
mam ignis . « Cum igitur tantum inter eos sit αγγέλους αυτού πνεύματα , και τους λειτουργούς αυ
differentiae , αι Filius quillem adoretur, angeli vero του πυρός φλόγα. Τοσαύτης τοιγαρούν μεταξύ
ei ministrent, atque ille instar regis et Filii κειμένης διαφοράς , ώς τον μεν Υιόν προσκυνείσθαι ,
ac Donini sedeat , hi vero ad ministeria allegentur, λειτουργείν δε αυτό τους αγγέλους και τον μεν εν
quomodo non erit Deus , qui etiam ab angelis 12- τάξει βασιλέως και Υιού και Δεσπότου καθέζεσθαι ,
turaliter Ialis esse cognoscitur ? Nani si creatura c τους δε αποστέλλεσθαι εις διακονίαν· πώς ουκ έσται
cst, juxla vesanam hæreticorum opinionem , oppor- Θεός ο και υπό των αγγέλων ως τούτο ών κατά φύ
tune dici poterit non solum nos,, sed etiamipsas σιν γινωσκόμενος κα;ι Ει γάρ ποίημά έστι, κατά την
poleslales coelestes errasse, quippe quæ creaturam των ετεροδοξούντων άβουλίαν, ώρα λέγειν ου μόνον
pro Creatore coluerunt .1. At si hoc absurdum est
ημάς, αλλά και αυτάς τας εν ουρανούς πεπλανήσθαι
(ueque
( enim quisquam sanctos angelos errasse δυνάμεις, ώς λατρεύειν τη κτίσει παρά τον κτί
dicet, imo potius vera Dei cognitione prædili sant, σαντα. Ει δε τούτο άτοπον (ού γάρ άν τις πλανάσθαι
et adorant Filium tanquain natura Deum), non est φήσειε τους αγίους αγγέλους, αληθής δε μάλλον εν
igitur Filius creatura vel opus. Quod enim factum αυτοίς ή περί του Θεού γνώσις, και προσκυνούσιν
est , Deus nalura esse non polesi . ώς τούτο κατά φύσιν όντα τον Υιόν), ουκ άρα κτίσμα
έστιν , ουδέ ποίημα . Το γαρ όλως ποιηθέν, ουκ αν είη
φύσει Θεός .
Quamobrem , fratres, non sumus ancillæ filii, sea . Διό αδελφοί ουκ εσμέν παιδίσκης τέκνα , αλλά
liberæ, qua libertate Christus nos liberavilº, stale. της ελευθέρας.Τη ελευθερία ήΧριστός ημάς ηλευ
Si Domini est liberare, Christus autem liberal nos, D θέρωσε στήκετε. Ει Δεσπότου το ελευθερούν , ελευ
a jugo servitutis eximit, in adoptionein vocans, non θεροί δε ημάς ο Χριστός, και των ζυγών της δουλείας
est ipse servus sed Filius, et Dominus , et quodipse ηνίησιν, εις υιότητα καλών, ουκ άρα δούλο: αυτός,
per naturam est , id dignis per gratiam elargitur. αλλ' Υιός, και Δεσπότης, όπερ έστι κατά φύσιν, του ο
τοις αξίοις κατά χάριν επιτιθείς.
« Unus Dominus, una lides, unus baptismus, • Εις Κύριος, μία πίστις, έν βάπτισμα , είς Θεός
unus Deus et Pater omnium , qui est super omnia , και Πατήρ πάντων , και επί πάντων, και διά πάντων,
et per omnia , el in omnibus ? . » Cum unus sit Do- και εν πάσιν. » Ένός όντος Κυρίου του Θεού και Πα.
minus Deus Paler, quomodo erit Filius Donlinus τρός, πως έσται Κύριος ο Υιός, εί γε ποίημα ή κτίσμα
εστί ; Πρόδηλον γαρ ότι τα πε ποιημένα δούλην έχει
si est crealura ? Manifestum enim est creata omnia
servilis esse nature . Quomodo autem , cum sit una την φύσιν. Πώς δε και πίστεως ούσης μιας και πιστεύων
files, qui credil in Filium credit in Patrem , si , εις τον Υιόν, εις τον Πατέρα πιστεύει, εί γε κατά
juxta quorumdamn insaniam, a naturali cum Patre την τινων άβουλίαν διακέκοπται της προς τον Πα .
conjunctione sejunctus est ? Alqui, cuin Paler sit τέρα κοινωνίας φυσικής ; Αλλ' όντος Κυρίου του
1 Calat. IV , 15 , 14 . • Hebr , 1 , 6. * ibid . 6 , 7 , 13. • Psal . C., 4. * Rom . 1 , 25. * Galat . IV , 31 .
Εpίies. 19, 3, 6.
645 L'ANO'LIA DOGMATICA . ΤΙΤ. ΧΙ . 046

Θεού και Πατρός , Κύριός έστι και ο Υιός, και ο πι- A Dominus , Filius quoque esi Dominus, et qui credit
στεύων εις αυτόν , εις τον Πατέρα πιστεύει. Εκ Πα- in ipsum , in Patrem credil . Ex Patre enim mani.
τρός γαρ δηλονότι και εν Πατρί φυσικώς υπάρχων feste el in Patre naturaliter exsistens Filius, ha
Υιός, έχων τε αυ πάλιν εν εαυτό τον Πατέρα , συν- bensque vicissim in se Patrem , simul cum eo Deus
θεολογείται και συνδοξάζεται . Και ούτως εις μίαν dicitur, et simul glorificatur . Αtque ita credentium
αναβαίνει θεότητα των προσιόντων ή πίστις . Πώς fides in unam deitatem tendit. Quomodo igitur aq
ούν εν ποιήμασιν, και πάντα έχων κοινά προς τον Πα- numerabitur creaturis qui omnia habet communia
τέρα, ώς αληθής αυτού της ουσίας καρπός, και ου cum Patre, ut verus essentiæ ipsius fructus, non
καθάπερ ημείς θετοί προς υιότητα και εγκεκεντρι- autem sicut nos adoptilii filii atque inserti sur
σμένα βλαστήματα και culi ?

« Γίνεσθε ούν μιμηται του Θεού , ώς τέκνα αγα- « Sitis ergo , inquit, imitatores Dei , sicut esin
πητα, και περιπατείτε εν αγάπη , καθώς και ο Χρι- dilecli, el ambulate in cliarilale, sicut el Claristas
στός ηγάπησεν ημάς, και παρέδωκεν εαυτόν υπέρ dilexit nos , et tradidit seipsum pro nobis1.5 Vide
ημών . » "Ορα δή πάλιν όπως Θεόν οίδε τε και ονο- rursiis quomodo Christum Deum ac Dominm 10
B
μάζει Χριστόν . Ειρηχώς γαρ δείν ημάς μιμητάς γε- minet. Cum eniin lixissel delete nos fieri imilalo
νέσθαι Θεού , ευθύς παρατίθησιν αυτόν , και όπως res Dei , statim , Seipsum , adjungit, el quo pacto
μιμείσθαι προσήκει, διδάσκει λέγων · « Καθώς και 1milaudus sit , docet dicens : « Sicut et Christus di
ο Χριστός ηγάπησεν ημάς, και εαυτόν έδωκεν υπέρ lexit nos , el tradidit seipsum pro nobis ". Cum ila
ημών. » Θεού τοιγαρούν όντος τε φύσει και ονομαζο- que Christus sit revera et vocelur Deus , ab eo cli
μένου Χριστού , και τούτο ταρά του πεπιστευμένου creditum est Deo ac Patre Evangelium, quis feral
το Ευαγγέλιον παρά Θεού και Πατρός , τις τών έτερα eos qui contra sentiunt ? Qui vero est natura Deus,
λεγόντων ανέξεται ; Ο δε φύσει Θεός, πως αν είη quomolo sit opus vel creatura ?
κτίσμα ή ποίημα :

• Τούτο γάρ ίστε γινώσκοντες ότι πάς πόρνος , η « Hoc enim, inquil, scitote, quod omris forni
ακάθαρτος , η πλεονέκτης, ός έστιν ειδωλολάτρης, ουκ cator, aut immundus, aut avarius, qui est idolorum
έχει κληρονομίαν εν τη βασιλεία του Χριστού και cellor, non habet hereditatemin regno Christi ac
Θεού. » "Ιδού πάλιν Χριστόν ονομάσας, ευθύς αυτόν C: Dei 1.5 Ecce rursus cum Christum nominavit ,
εισφέρει και Θεόν, ώς του Θεού και Πατρός έν statim suljungit et Deum, utpote Deo et Ρatre in
αυτώ βασιλεύοντος , αυτού τε αν πάλιν εν τω ipso regnanle , ipseque rursuin in Patre, juxta il
Πατρί , κατά το παρ' αυτου λεγόμενον ως προς τον Ind a se ad Patrem dictum : , 0innia mea lua
Πατέρα, ότι « Πάντα τα έμά σα εστι, και τα σα sunt, et tua mea . Unum autem omnium est
εμά. “Εν δε των πάντων και βασιλεία, κοινή μεν regnum : commune quidem Patri cum Filio , com
Υιώ προς Πατέρα, κοινή δέ Πατρί προς Υιον , συμ- mune vero Filio cum Patre , conregnanle nimirum
βασιλεύοντος δηλαδή του αγίου Πνεύματος : ούτω γαρ et Spiritu Sancto : ita enim sanela el adoranda
η αγία και προσκυνουμένη Τριάς, εις την μίαν της Trinitas in unam deiialis naturam colligίtur. Quo
θεότητος αναφέρεται φύσιν . Πώς oύν ποίημα ο βασι- modo igitur sit creatura Deus Verbum in Palre et
λεύων εν Πατρί και μετά Πατρός Θεός Λόγος ; cum Patre regnans ?

• Μηδείς υμάς απατάτω κενούς λόγους. Διά ταύτα Nullus, inquit, vos inanibus decipiat verbis.
γάρ έρχεται η οργή του Θεού επί τους υιούς της απει . Ρropter bec enim venit ira Dei in ilios isobedien
θείας . Και τίνες αν είεν οί της απειθείας υιοί, ει tiæ 5.1 Quinam vero sint filii inobedientiæ , nisi
D
μη πάντως οι διά του πλημμελείν των του Σωτήρος ° qui per peccata 2 Servatoris nostri legibus resilie
αποσκιρτήσαντες νόμων; Ει δε τούτοις επάγων την runt? Si vero is qui iram in illos immillit est ipse
οργήν, αυτός έστιν ο Σωτήρ διά του λέγειν· « Πο- Christus,, dicens :: Discedite
« a me,, maledicti,, in
ρεύεσθε απ' εμού, οι κατηραμένοι , εις το πυρ το ignem eternum ; et beatus Paulus Deum ipsum
αιώνιον· και Θεόν αυτόν ο μακάριος Παύλος οίδε τε esse novil, Lalemque inducit, quisnam eos ferat
όντα, και εισφέρει διά τούτων· τίς των ποίημα λεγόν- qui ipsum creaturam esse dicunt ?
των ανέξεται ;
Τού αυτού εκ των κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον Ejusdem ea Evangelium
commentariis in Joannism inlimu
ας
εξηγητικών πρός 'Αρειανούς λέγοντ έτερον s
adversu Arianos dicentes diversu m Dei
είναι τον ενδιάθετοντου Θεού Λόγον , και έτε- Verbum o Filio.
por tor Yiór ,
"Ετερον, φασίν , όντα τον Υιόν παρά τον ενδιάθετον Alium , inquit, esse deprehendimus Filiom ,
λόγον ευρίσκομεν, ου ταίς εαυτών εννοίαις εις τούτο quain sil intimum Verbum . Idque non propriis
προσέχοντες , αλλά τους από της θείας Γραφής θεω- nobis opinionibus, sed Scripturæ testimoniis ad
ρήμασιν . " Οταν γάρ ακούσωμεν του Υιού λέγον- ducti persuademus. Cum enim Filium audimus ita
6
1 Eplies. V, 1 , 2, 1 ibid. 3 ibid. 3. . Joan. xvii , 10. • Ephes . v , 6. Malih . xxv, 41 .
1
617 EUTHYMII ZIGABENI 613
Plren alloquentem : Paler, clarifica Filium tuum, Α τος προς τον Πατέρα : Δοξασόν σου τον Υιόν , του
Patrenique vicissim ita respondentem : Et cla- δε Πατρός αυ πάλιν αποκρινομένου, και λέγοντος ·
rificavi, et iterum clarificabo !, nonne in Verbo res- Και εδόξασα , και πάλιν δοξάσω : άρ' ουχί πάν
pondisse Patrem Filio concedimus ? Quomodo igitur τως εν λόγω δώσομεν απολογείσθαι τω Υιώ τον Πα
Verbum illud , quo Paler Filio respondet, non diver- τέρα; Πώς oύν ούχ έτερος παρά τον Υιόν και δι' ου
sum sil ab ipso Filio ? Quid istis miserius esse potest, προς αυτόν ο Πατήρ αντιφθέγγεται ; Τι γένοιτ' αν
si proprie, el vere fuisse Patris putant illam vocem των τοιούτων αθλιώτερον, εί γε κυρίως τε και αλη
quam non Servator solus, sed ipsa Judicorum mula θώς ταύτην είναι του Πατρός υπε τόπασαν την φωνήν,
cælus audivit ? Equius erat,,
titudo,, el discipulorum cetus ής ου μόνος υπήκουσεν ο Σωτήρ, αλλά και αυτή
præstantiora quædam , et Deo magis convenientia co- ή των Ιουδαίων περιεστώτα πληθύς, και ο τών μα
gilare, quam ea quæ supra nos suni, legibus nostris θητών χορός : "Έδει γάρ μάλλον αυτούς τα θεοπρεπή
subjicere? Nam aures corporeas ictu suo vox corporea φαντάζεσθαι πλεονεκτήματα , και μη τους καθ' ημάς
verberal ; consilium autern Patris,, quod inexplica- νόμους πειράσθαι υπάγειν τα υπέρ ημάς. Τήν γάρ
bili voce tacite et tanquam in mente versalur, solus του σώματος ακοήν σωματική προσαράσσει φωνή ,
Filius, qui inipso naturaliter,
, utpole sapientiaipsius την δε εν αρρήτοις φωναίς ηρέμα και οιονεί κατά
est, novit . Deum vero νοce, que cum strepidu pro- Β νούν στρεφομένην βούλησιν του Πατρός μόνος οίδεν
nuntietur, uti plane est incredibile, si lamen voll- εν αυτώ φυσικώς υπάρχων ο Υιός, ώς σοφία αυτού.
mus, præstantissimam illam naturam rebus procrea- Φωνή δε τη διά κτύπου κεχρήσθαι τον Θεόν υπολαμ .
lis antecellere. Quanquam el ipse Dominus noster βάνειν, παντελώς απίθανον, είπερ οιόμεθα δείν απο
Jesus Christus non dixit, eam esse Dei et Palris, σώζειν τη υπέρ πάντα φύσει τα υπέρ την κτίσιν.
neque se , ut Patris consilium intelligeret , interpre- "Αλλως τε και αυτός ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός
lis indigere. Itaque : Non propier me, inquit, hæc vox ουκ έφησεν αυτήν είναι του Θεού και Πατρός , αλλ'
facla est, sed propler vos '. Alioquin debuisset dice- ουδέ παρ' ετέρου δεόμενον ερμηνείας προς το δύ
le : Audivisus mecum vocem Patris ? Nunc autem νασθαι μαθείν τήν του Πατρός βούλησιν εαυτόν επι
dicit, se illius vocis non egoisse, sed propter ipsos δεικνύει λέγων • Oύ δι' εμέ η φωνή αύτη γέγονεν ,
faciam esse aflirmal, non autem a Palre pronuntia. αλλά δι' υμάς. 'Εχρήν δε μάλλον ειπείν, "Ηκούσα
lam . Quod si omnia per ipsum Deus, el Paler agit, τε μετ' εμού της φωνής του Πατρός. Νύν δε ου φω
per ipsum nimirum ci illa facta est . Ipse enim erat νής αυτόν δεδεήσθαι προσομολογεί, γεγενησθαι δε
vox non sibi Patris voluntatem explicans, quani uli μάλλον αυτήν δι' εκείνους ισχυρίζεται, ουκ εκπεφω
Filius noverat , sed auribus circumstantium , ut cre- νησθαι παρά του Πατρός. Και ει πάντα δι' αυτού και
derenl. Θεός και Πατήρ εργάζεται , δι' αυτού δή πάντως και
τούτο. Αυτός γάρ ήν η φωνή, ουχ εαυτό την του γεννήσαντος ερμηνεύων διάθεσιν , ήδει γαρ ως Υιός ,
αλλά ταις των περιεστώτων ακοαίς , ίνα πιστεύσωσιν.
Ei hæc. Και τούτο.
Audi evangelislam diceniem : Hoc erat in principio "Άκους του Ευαγγελιστού λέγοντος · Ούτος ήν εν
.

apud Deum '. Sic enim ea quæ supra dixeral tan-
quain in summam quamdam redegil. Addens autem
illud : Hoc, videtur quodam modo clamare : Quod
est in principio , quod est apud Patrem Verbum , el
Denis ex Deo , hoc illud est, de quo in præsentia
scribere constituimus. Non frustra mihi videtur
hæc verba addidisse : Hoc erat in principio apud
Deum. Divino enim Spirilu ad eorum quæ futura
erant, cognitionem percipiendam illustratus, non
ignoravit , ut milii quidern videtur , et ut vere licet Dμενος ουκ ήγνόησεν, ώς έμοιγε δοκεί, και ώς έστ.ν
loqui, quosdam fore perditionis operarios, diaboli
laqueos, filios mortis, qui dicereni aliud esse inti-
munı illud in Deo et Patre Verbum , cui similis
admodum sit Filius,, el Verlbum hoc ,, per quod
omnia Deus agit,, ut verbi verbum,, et imago inaginis,,
el splendoris splendor intelligatur. Proinde quasi
jam tum impios istos homines audirel, exsecrandis
ipsorum opinionibus scriplisque merito comniulus
beatus evangelista , cuin definisset, el copiose, ut
oportebat, declarasset, unum , el solum , et verum
ex Deo , el in Deo, el apud Deum esse Verbum ,
αρχή προς τον Θεόν. Ανακεφαλαίωσιν γάρ ώσπερ
τινά των ήδη προειρημένων εν τούτοις ο Ευαγγελιστής
εποιήσατο . Προσθείς δε το Ούτος, μονονουχί βοήσας
δράται , “Ο ών εν αρχή και παρά τω Πατρί Λόγος, ο
υπάρχων Θεός εκ Θεού ούτός έστι, και ουχ έτερος
περί ου το σεμνόν ημίν πρόκειται σύγγραμμα. "Εοικε
δε πάλιν ου μάτην τοίς ειρημένους προσθείς το
Ούτος ήν εν αρχή προς τον Θεόν. Ως γάρ υπό θείου
Πνεύματος εις την των εσομένων γνώσιν φωταγωγού
ειπείν αληθεύοντας, ότι περ αναφανούνται τινες απω
λείας εργάται, διαβόλου θήρατρα, θανάτου παγίδες ,
λέγοντες έτερον μεν είναι τον ενδιάθετον εν τω Θεώ
και Πατρί Λόγον, έτερον δέ τινα τον το ενδιαθέτω λίαν
εμφερέστατον τε και ομοιότατον Υιόν και Λόγον, δι'
ου ο Θεός τα πάντα εργάζεται , ίνα λόγος λόγου νοή
ται, και εικών εικόνος, και απαύγασμα απαυγάσμα
τος . "Ωσπερ ούν ήδη δυσφημούντων ακούσας αυτών,
και προς τας ατόπους απονοίας των παρ' αυτούς
συγγραμμάτων ευλόγως κεκινημένος και μακάριος
Ευαγγελιστής, ορισάμενος ήδη, και διά πολλών, ως 1

lerribili voce clamat : Hoc , inquiens, in principio έδει , καταστημάνας τον ένα και μόνον και αληθινόν
1

1
Joan . Y11, 28. Ιbid . 50 . 8 Joan . 1 , 2 .
 PANOPLJA DOGMATICA. ΤΙΤ. ΧΙ. 65
649
εκ Θεού, και εν Θεώ , και προς Θεόν όντα Λόγον, Α erat apud Deum, ut Filius nimirum apud Palrein ,
επιφέρει γοργώς, Ούτος ήν εν αρχή προς τον Θεόν , ut intimus, et ex ipsius essentia, ut Unigenitus.
ως Υιός δηλαδή προς τον Πατέρα , ώς έμφυτος , ως Hoc , inquam , cum Dei nullum sit aliud verbum.
εκ της ουσίας αυτού και Μονογενής ούτος , ουκ όντος
.

δευτέρου .
Τού αυτού εκ του ιδ' κεφαλαίου του α ' βιβλίου Ejusdem ex Thesauri libro primo in ea verba : 1 Sic
του Θησαυρού εις το, « Ούτω και το Υιώδέδωκε dedit et Filio vilam habere in semelipso. )
ζωήν έχειν εν εαυτώ. .
'Αλλά πώς αν δύναιτο κατ' ουσίαν όμοιος είναι ο Sed quomodo potest , inquiunt, Filius esse similis
Υιός τώ Πατρί ; ή πώς ουκ έσται μετ' αυτόν εξ αυ- Pairi , aut post`ipsum non esse, cum ab eo aliquid
του δεχόμενός τι, καθά φησιν και αυτός • Ωσπερ γάρ ο accipiat ? sic enim ipsemel Ioquitur : Quemadmo
Πατήρ ζωή έχει εν εαυτώ, ούτω και το Υιώ δέδωκε dum Paler vitam habet in semelipso , sic dedir el
ζωήν έχειν εν εαυτώ. Ουδέν , ώ βέλτιστοι, του λόγου Filio vilam habere in semelipso ' . Essentiæ Verbi
την ουσίαν αδικήσει το δέχεσθαι τι παρά του Πατρός . nihil oflicil, o viri optimi, quod a Patre aliquid
Ου γαρ εν τω δέχεσθαι το είναι έχει, αλλ ' ών και , accipiat.. Νeque enim in eo ,, quod accipit , habet
B
υπάρχων πρότερον, δέχεται τι, καθό εκ Πατρός φυ- ut sit. Sed cum prius exsistat el sit, accipit. Ex
σικώς γεγεννημένος επάγεται πάντα τα ίδια του Πα- Palre enim genitus accipit omnia quae Patris sunt
τρός , ώσπερ αν και το φως εξ ηλίου προελθόν , δέχε- propria. Uι si lux e sole proveniens aliquid ab eo
σθαι τι λέγοιτο παρ' αυτού, επειδή περ παν όπερ dicatur accipere , quoniam quidquid in ipsa est, id
έστιν εν αυτώ, τούτο φαίνεται του τεκόντος ηλίου, solis eam parientis esse constat. Νeque solea
και ουδέν που τον ήλιον προ του απαυγάσματος ante splendorem esse concludent necessario,, γιο quos
είναι καταναγκάσει το την εξ αυτού προελθούσαν niam ipse ab illo sine alla divisione progrediens
εκλαμψιν άμερίστως , ώσπερ παρ' αυτού λαμβάνου- quodammodo accipit, ut ipsius ferat proprieta
σαν φορείς το ίδιος αυτού , αλλ' ήν αει συν αυτώ, καν tem. Seinper enim cum ipso erat lux , et ex ipso
ως εξ αυτού προελθούσα τα αυτά προσόντα φορη manans , quæ illi adsunt, naturaliter tulit .
φυσικώς. Ουκούν ού το λαβείν τι παρά του Πατρός Non igitur ex eo quod accipit aliquid a Patre ad
αναγκάσει πάντως δεύτερον είναι το χρόνο τον Υιόν. cessario sequitur, ut Patre sit Filius tempore po
Τω γάρ όντι και υφεστώτι δώσει τις, ου τα μη όντι , slerior. Nam ei , qui est atque exsistit, dabit
και μήπω γενομένη. aliquis, non ei qui nondum exsistit, nec natus
C est .
Εις το αυτό. In eadem verba .
Ει μη ζωή κατά φύσιν εστίν ο Υιός , πως επαλη- Si Filius non est vita secundum naturam, quo
θεύσει λέγων· « Ο πιστεύων εις εμέ, έχει ζωήν αιώ- pacto vere dicit : « Qui credit in me, habet vi
γιον ; » Και πάλιν: « Τα πρόβατα τα έμα της έμής tam alernain ' ? , Et rursus : 1 Oves meæ voccm
ακούει φωνής.» - «Καγώ δίδωμι αυτοις ζωήν αιώνιον . » meam audiunt ; » et : « Ego do ipsis vitam æter .
Και πάλιν : « Ο πιστεύων εις εμέ ου μή γεύσηται nam ; i el rursus : « Qui credit in me, non gust::
θανάτου εις τον αιώνα . " Εδει γαρ λέγειν · “Ο πι .
0
bit mortem in ælernum ... Oportebat enim dicc
στεύων εις εμέ λήψεται παρ' εμού ζωήν, ήν δέδωκε re : Qui credit in me, accipiet vitam, quam dedit
μου ο Πατήρ. Και πάλιν : Τον εις εμέ πιστεύοντα mihi Pater. liem : Eum qui crediderit in me, non
ου συγχωρήσει ο Πατήρ γεύσασθαι θανάτου . Ει δε sinet Pater gustare mortem . Si vero id non dixisse
τούτο μεν ειρηχώς ου φαίνεται, ώς δε φύσει προσού. cernitur ,, sell promittit se daturum iis qui cre
σαν εαυτό την ζωήν, και ως ουσιωδώς υπάρχουσαν dunt in ipsum vitam que naluraliter el essentialiter
εν εαυτώ, δώσειν τοις εις αυτόν πιστεύουσιν επαγ- sibi ipsi inest, quomodo intelligi potest Filium vi
γέλλεται, πώς ενδέχεται νοείν ουκ έχοντα τον Υιόν lam non habentem eam a Patre accepisse ? Hoc
ειληφέναι ταύτην παρά του Πατρός ; Και γάρ αν είη D enim quavis blasphemia gravius est .. Sed ,, ut
ul nolo
,
πάσης επέκεινα δυσφημίας τούτό γε . 'Αλλ' , ώσπερ dictum est ,procede ex Patre,, omnia quæ
ns es qua illius sunt
ήδη προείρηται, προελθών εκ Πατρός , πάντα τα αυ- simul secundum naturam secum affert , et ea ratione
του κατά φύσιν επάγεται, και ως ειληφώς, κατά qua accepit, dieitur splendor el imago ipsius.
τούτο νοείται, και απαύγασμα και εικών υπάρχων Unum autem eorum quæ Patri insunt etiam est
αυτού. "Εν δε των προσόντων τώ Πατρί και η vita ,
ζωή .
Εις το αυτό . In eadem verba .
Λέγων ο Υιός το, « "Ωσπερ γάρ ο Πατήρ έχει Com Filius dicit , « Sicut enim Patr habet
ζωήν εν εαυτώ, ούτω και το Υιώ δέδωκεν έχειν ζωήν vitam in seipso ,. ita etiam Filio dedit liabere
εν εαυτώ, και την απαράλλακτον ομοιότητα δεικνύει vitam in seipio ' , , aperte omnimodam similitudi
σαφώς , ήν έχει προς τον γεννήσαντα. " Εχει γάρ nem ostendit , quam habet cum Patre. Habet enim
ούτω την ζωήν , ώσπερ και ο Πατήρ, φυσικήν δηλον- ila vilam , sicut et Paler, naturalem nimirumi et esa

1 Joan . V , 26. 1 Joan . VI , 47 . 1 Joan . x , 97 . Juan . viii, 52 . και Joal ν, 26.

PATROL . GR . CXXX . 21
 EUTIIYMII ZIG.IBENI 652
sentialem. Cum auten additillud , dedit , naturalem A ότι και ουσιώδη . Το δέ , δέδωκε, προσθείς, την εξ
alque essentialem progressum significat. Non enim αυτού φυσικήν τε και ουσιώδη σημαίνει πρόοδον . Ού
dedil Paler, tanquain aliquid ex iis que sibi insunt, γάρ δή που δέδωκεν ο Πατήρ , ώσπερ τι των αυτο
adimens, el non habenti Filio adjiciens, quemad- προσόντων αφελόμενος , και ουκ έχοντι προστεθε:
modum in sectionibus acdistantiis corporeis fil , et κώς το Υιό , κατά σωματικής αποτομής ή διά
localilor divisum aliquid ab alio in aliud transfertur : στασιν την έκ τινος ετέρου προς έτερον, ή τοπικώς
sed sicut planta in fructum , qui ex se procedit , na- ή διαιρετικώς νοουμένην. 'Αλλ ' ώσπερ δίδωσι το
luralem suam qualitatem propagal, ita el Filius a φυτόν τω εξ αυτού προελθόντι καρπό την αυτό κατά
Patre accepisse quæ ipsi insunt intelligitur, omnia φύσιν προσούσαν ποιότητα φορείν, ούτως ο Υιός
exsistens quæ el Pater, præler id solum quod sit ειληφέναι παρά Πατρός τα αυτά προσόντα νοείται ,
Taler. πάντα ών όσα και ο Πατήρ , δίχα μόνου του είναι
Πατήρ.
In eadem verba. Και τούτο ,
Qui ridil me, inquit Christus, vidit Patrem. Φησί που Χριστός , "Ο έωρακώς εμε εώρακε τον
Quamobrem si, quemadmodum colligis, per gra- Πατέρα . Eί τοίνυν επείσακτον , ήτοι κατά μετοχής ,
tiam, non autem per essentiam habet , ut vita sit, Β και ουχί ουσιωδώς έχει το είναι η ζωή , έσται τούτο
idem dicetur etiam de Patre. Quam quidem ratio- και ο Πατήρ. Φυγών δε του λόγου την ατοπίαν
nem si ut absurdum vis evitare, contrarium ſa- εξ ανάγκης ομολογήσεις το έτερον. Ζωή γάρ κατά
learis necesse est , nempe Filium vitam esse per φύσιν ο Υιός .
naturam .
In eadem verba . Και τούτο.
Si Filius non , ul Paler, per naturam est vita , Ει ζωής όντος κατά φύσιν του Πατρός , ουκ έστι
9

quomodo eamdem , quam ipse Paler,, actionem τούτο κατ' ουσίαν ο Υιός , ώσπερ τοις χριστομάχοις
habet ? Quodam enim loco Christus ait : Sicut δοκεί, πως την αυτήν ενέργειαν έχει τη Πατρί ;
Pater, quos vull , rivifical, sic et Filius , quos vull, Φησί γάρ που ο Χριστός , ότι "Ώσπερ ο Πατήρ ούς
vivificat . Neque enim dicent aliter illos vivificari, θέλει ζωοποιεί, ούτω και ο Υιός ους θέλει ζωοποιεί .
qui a Palre vivificantur, quam eos qui idem acci- Ου γαρ δή ζωοποιείσθαι μεν ετέρως ερoύσι τους όσου
piunt a Filio. Sic enim inquil Patrem vivificare, παρά του Πατρός τούτο λαμβάνουσι, ζωοποιείσθαι δε
sicut Filius vivitical, quam Pater habel, eamdem πάλιν καθ' έτερον τρόπον τους παρά του Υιού τούτο
habere se actionem significans .. Now igitur ei qui δεχομένους . Ούτω γάρ έφησε ζωοποιείν τον Πατέρα,
se genuit, dissimilis est , sed uι Pater, sic et Filius C ώς αν ζωοποιήσειεν ο Υιός, πανταχού την αυτήν ενέρ
vila per naturam dicitur. γειαν τω Πατρί έχοντα εαυτόν οριζόμενος. Ουκούν
ουκ ανόμοιος έσται προς τον γεγεννηκότα, αλλ' ώσπε ο εκείνος φύσει ζωή λέγεται και έστιν, ούτω και
ο Υιός .
In eadem verba. Και τούτο.
Quæ Deo ac Palri insunt, naturales et essentiales Τα προσόντα τω Θεώ και Πατρί φυσικά τε και ου
proprietates vocans Paulus, alicubi ila ail : « Qui σιώδη λέγων ιδιώματα, φησί που Παύλος : « Ο μό
solus habet immortalitatem ',, Si vero quispiam νος έχων αθανασίαν. » Εί τοίνυν ουδέν έτερόν τις
diceus immortalitatein , ihil aliud per id intelligat oριείται λέγων την αθανασίαν παρά την ζωήν, αύτη
quam vitam, vita autem est Filius dicens : Ego sum δέ έστιν ο Υιός ο λέγων: Εγώ είμι ή ζωή, ο Πα
vila * ; ergo Paler habet in seipso vilam , nimirum τήρ έχει ζωήν εν εαυτώ, τον Υιόν δηλονότι, και ουχ
Filium : neque diversum quid a se. Ipse etiam si- έτερόν τι παρ' αυτόν. Αυτός τε ομοίως υπάρχων ζωή,
inililer exsistens vila, dedit seipsum Filio ; non lan- δέδωκεν εαυτόν το Υιω · ουχ ώς σώμα χωρήσας εν
quam corpus corpori commillens, neque tanquam σώματι, ουδ' ώς το Yίο παραχωρήσας την ιδίαν υπό
cedens Filio suam liypostasim ,el deinceps esse suum στασιν , και εν αυτώ λοιπόν το είναι έχων · αλλ ' υπάρ .

in Filio habens ; sed exsistens id quod semper esi χων μεν τούθ' όπερ έστιν αεί Πατήρ και Θεός. Τη
Paler ac Deus . Essentie vero identitate , el nature D δε της ουσίας ταυτότητα και τη της φύσεως ενότητα
unilale incffabiliter cum Verbo quod ex se proc: ssil προς τον εξ αυτού προελθόντα Λόγον απορρήτως συν
copulatus. δούμενος.
In eamdem sententiam . Και τούτο,
Quacunque naluraliter ac essentialiter Palri in . "Οσα προσείναι λέγεται το Πατρί φυσικώς τε και
esse dicuntur, illa oninia est Filius. Solus Pater ve. ουσιωδώς, ταύτα πάντα εστίν ο Υιός. Μόνος αληθινός
rius Deus est, quia solis babet Filium dicentem : λέγεται Θεός ο Πατήρ, επειδή μόνος έχει τον Υιόν
Ego sum verilas ' . Sapiens ac polens similiter , τον λέγοντα : Εγώ είμαι η αλήθεια. Σοφός και δυ
quia Chrisius Dei potentia, el Dei sapientia . Solus νατος ομοίως, επεί Χριστός Θεού δύναμις, και Θεού
dirirur inbabilare lucem inaccessibilem ' : habet σοφία . Μόνος λέγεται φως οικείν απρόσιτον : έχει
enim in seipso dicentem : Ego sum lux . Solus im . γάρ εν εαυτό τον λέγοντα . Εγώ ειμι το φώς . Μόνς

1 Joan . IV , 9 . * Joan. V , I. 8Ι Τimot! Τι 16. Iann . ΧΙV , 6 . 8 ibid. 1 Timoth . vi, 10 .

633 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT . XI . 651
έχειν αθανασίαν λέγεται · έχει γαρ εν εαυτώ τον λέ- A mortalitatem talere dicitur, quia liabet in se Flium
γοντα Υιόν: Εγώ είμ: η ζωή . Εί τοίνυν σύμπαν το dicentem : Ego sum vila. Si ergo quidquid Patri
του Πατρός ίδιον, τούτό έστιν ο Υιός, όταν λέγηται proprium est, hoc ipsum et Filius : cum Pater di
ζωήν έχειν ο Πατήρ εν εαυτώ, τον Υιόν σημαίνει, calur babere vitam in seipso, Filium significat , non
και ουχ έτερόν τι παρ' αυτόν. Υπάρχων δε και aliquid a se diversum . Exsistens vero etiam
αυτός εν Υιώ κατά το της ουσίας απαράλλακτον , ipse in Filio propter omninodam essentie si
και ζωή κατά φύσιν ών, δέδωκεν εαυτόν αυτώ. militudinem , cum etiam naturaliter sit vita, dedit
illi seipsum .
Και τούτο. In eamdem sententiam .
Ζωή κατά φύσιν υπάρχων ο Υιός , δέχεσθαι παρά filius vila naturaliter essistens, eam se a Patro
του Πατρός ταύτην φησίν, ουχ ή Λόγος εστίν ή accipere dicit, non quatenus Verbum est, autsplen
απαύγασμα φυσικώς έχει τα του Πατρός ίδια , αλλά dor naturaliter habens qua : Patris propria sunt,
καθό γέγονεν άνθρωπος, ώ πάντα θεόσδοτα. Κατα . sed qualenus factus est born, cui omnia a Deo data
στήσει δε τούτο σαφές εν τοις έφεξής, του δεδόσθαι siint. Quod ipsum in sequentibus aperle declarat,
την αιτίαν εξηγούμενος . Εξουσίαν γάρ, φησίν, έδω- B causam cur data sil explicans. Potestalein enim ,
κεν αυτώ κρίσιν ποιείν , ότι Υιός ανθρώπου εστίν . Ει inquit, dedit ei judicium facere, quia Flius Ιιοιuinis
δε επειδή περ Υιός ανθρώπου εστι, την επί τω κρί- esl '. Si vero quia Filius hominis est, poleslalem
νειν εξουσίαν ειληφέναι λέγεται, τον αυτόν ανακυ . judicandi accepisse dicitur , eodern modorevelentes
κλώσαντες λόγον έρούμεν • Επειδή Υιός ανθρώπου dicemus Quia Filius liominis factus est ,, similita
γέγονε , την ομοιότητα φορέσας των παρά Θεού δέ- dinem gerens eorum qui quidquid habeni, a Deo ac .
χεσθαι τα πάντα πεφυκότων, και ζωήν ειληφέναι cipiunt ,, vitam quoque accepisse dicitur ;; soli ac
λέγεται, μόνη και γυμνή τη θεία φύσει τηρών, κα! nudæ divinæ naturæ id reservans, quod nullius par .
το μετοχής τινος ανεπίδεκτον και το δύνασθαι τοις ticipationis capax sit, quodque omnia omnibus lar
πάσι τα πάντα χορηγείν. gialur atque suppedilet.
Του αυτού εκ του περί της αγίας Τριάδος Ejusdem ex libro de sancia Trinitate.
λόγου .
" Οτι δε τα αυτά δύναται τω Πατρί και [ο Υιός], Quod tantumdem ac Pater Filius possil , aliunde
μαθείν έστιν ετέρωθεν ποτέ μεν γαρ, « "Ο Πατήρ discere licct. Nunc enim : « Pater meus, inquil, us
. 3
μου, λέγει, έως άρτι εργάζεται, καγώ εργάζομαι » C que modo operatur, et ego operor 1 ; 5 nunc an.
ποτέ δε "Ωσπερ ο Πατήρ εγείρει τους νεκρούς και lom : Sicuti faler suscital inorluos et vivifical, ila
ζωοποιεί, ούτω και ο Υιός ους θέλει ζωοποιεί. ) - el Filius quos vult vivificat ". i Quos vult ,
« Ούς θέλει καιείπεν , ουχ ούς κελεύεται » ούς βούλεται, dixit , non quos jubetur ; quos ipse deliberat , non
ουχ ούς προστάσσεται το μεν γάρ δουλείας , το δε δε- quos mandalur ; namqne illud scrvilulis esl , loc
σποτείας ίδιον . Και πάλιν ετέρωθεν Είου ποιώ τα
. dominalionis. Et rursus alibi : « Si non facio opera
έργα του Πατρός μου , μή πιστεύετε μοι · ει δε Patris mei , ηuilii non credite : sin facio, etiamsi
ποιώ , κάν εμοί μή θέλητε πιστεύειν, τοίς έργους mihi credere nolueritis, operibus credile, el scilole
πιστεύετε , και γινώσκετε ότι ο Πατήρ εν εμοί , καγώ quod Pater in une sit , et ego in illo 1.5 Videle
>

εν αυτώ. » Οράτε πάλιν κάντεύθεν Πατρός και Υιού hinc denuo Patris ac Filii æqualitatem : nam « Pa
την ισότητα: « Ο Πατήρ γάρ, φησίν, εν εμοί , κάγώ ler, inquil, in me esi , el cgo in illo 8. , Id autem
εν αυτω. » Έπί δε του μείζονος και του μείονος τούτο in majore ac minore reperiri prorsus non potest.
ευρεθήναι αδύνατον' οίόν τι λέγω: Πάσαν ομού την 1lque jam demonstralho . Universam simul creaturam
κτίσιν όρωμένην τε και αόρατον εν εαυτώ περιγράφει visibilem atque invisibilem in se circumscribit unie
ο τωνόλων Θεός, μάλλον δε εν τη χειρί κατέχει: « Εν D versalis Deus, vel potius and sua tener : Nanique
γάρ τή χειρί αυτού, φησί, τα πέρατα της γης. • Και in mauibus ejus sunt, inquit, omnes fines terræ , .
πάλιν : « Ο κατέχων τον γύρος της γης , και τους El insuper : Qui continet gyrum lerräe , incolas
ενοικούντας εν αυτή ώσει ακρίδας. . Και αλλαχού : quc ejus sicul locusias '. » Et alibi : « Qulis men
« Τίς εμέτρησεν τη χειρί αυτού το ύδωρ, και τον ουρα- sus ešl manu sua aquas, el cælum palmo, et uni
8
νον σπιθαμή , και πάσαν την γην δρακί; » Πάσαν μεν versam lerram pugillo 8 ? , Universam itaque, ut
ούν , ώςέφην, την κτίσιν εν τη χειρί κατέχει των όλων dixi, creaturam manu continet universalis Creator ;
ο ποιητής : αυτόν δε υπό της κτίσεως περιληφθήναι ipsum autem a creatura contineri impossibile est :
αδύνατον : ουκούν αμήχανον υπ' αλλήλων τα άνισα ergo fieri nequit ul inæqualia invicem contineant.
χωρηθήναι · ει δε τούτο αληθές, ώσπερ και αληθές, Quod si verum est , ut reapse est, Filius autem con
χωρεί δε ο Υιός τον Πατέρα, ώσπερ ο Πατήρ τον linet Patrem , ut Pater Filium : inæqualitatis asser
Υιον, εύδηλον και της ανισότητος λόγος εκβεβληται , και lio cvidenter explodilir, et aqualilas in Patre Fi.
ισότης εν Πατρί και Υιώ γνωρίζεται. lioque : gloscitur.

• Joan . x , 37. 5 ili 3. 38. “ Psal, xcιν, 4. 1 Isa . XL , 22 .

5
1 Joan . V , 22. 1 Jean , v, 17 . 8 jbi4 . 21 .
bid . 12 .
655 EUTHYMII ZIGABENI
Ejusdem et hæc .
Quanto laborant insaniæ morbo , qui deerilinde
Arii et Eunomji doctrinæ sunt heredes ? Magna
preterea in eorum stupore atque insania Vigel im-
pudentia. Missionem enim , seu legationem divinain
humanamque commemorant, el eum qui misit, illo,
qui n'issus est , honoratiorem esse contendunt.
Tanta est ipsorum in Scripturis imperitia ! Nec
anima:lvertunt Jacob in Mesopotamiam ab Isaac
quidem missuin esse , nec tamen ob idl , quantum ad
6:56
A Και τούτο .
Βαβα: πόση των αιρετικών ή παραπληξία , πό
σην νοσούσιν έμβροντησίαν οί της 'Αρείου και Ευνο
μίου βλασφημίας κληρονόμοι. Προς δε τη παραπληξία
πολλήν έστιν ιδείν εν αυτοίς επανθούσαν αναισχυν .
τίαν. Της γαρ αποστολής άνω και κάτω μνημο .
νεύουσι , και τον αποστείλαντα του αποσταλέντος φα .
σιν είναι τιμιώτερον. Τοσαύτην έχουσι των Γραφών
αμαθίαν ! Και ου λογίζονται , ως υπό του Ισαάκ
και Ιακώβ ήν απεσταλμένος εις την Μεσοποταμίαν , .

naturam pertinet, minorem eo, a quo missus fueral,
exstitisse. Joseph rursum a Jacob ille quidem missuis
esi , lit fratres inviseret , nec propterea lamen elin
quisquam natura patre inferiorem dicet, φuol patriς
mindalo obediens, quo missus fueral, profectus esi .
Al licet naturæ ratione milleniibiis inferiores ,
inquient , non sint illi , quos fuisse nissos dicis ,
paternæ tamen cedunt dignirati . Imo reperimus , o
stului , et dignitate prest antiores 25 inferioribus
nitti ; neque tamen idcirco Snam amittunt dignita-
Icm . Jonathas enim regis filius a Divide missus est ,
is qui cum patre regnabal, ab co qui ne servuni
φuidem jam andlebat se profiteri Quoniam igitur
hic quidem misit , ille autem missus est , nec qui
missus est , alhue eral rex , 11 vos definitis , nec
qui misit , adhuc erat exsul , sed missi dignitas ad
ου μήν διά τούτο ελάττων εστί του αποστείλαντος
κατά τον της φύσεως λόγον. Ωσαύτως δε και Ιωσήφ
απεστάλη μέν υπό του Ιακώβ επισκέψασθαι τους
αδελφούς αυτού, και ουδείς αν φαίη της του πατρός
B φύσεως αυτόν μή μετέχειν, επειδή τώ πατρί πειθό
μενος κατεδέξατο την αποστολήν.
"Αλλ' ίσως φασίν, ει και μή κατά τον της φύσεως
λόγον μείζoυς ενταύθα των αποστελλόντων οι αποστα
λέντες, κατά γούν το πατρικόν αξίωμα έχουσι της
τιμής τα πρεσβεία . 'Αλλ' ευρίσκομεν, ώ ανόητοι,
φαίην αν προς αυτούς, και τους μείζoυς υπό των
ελαττόνων αποσταλέντας, και ουχί διά τούτο της
οικείας τιμής τους αποσταλέντας γυμνώσομεν. 'Απε
στάλη γάρ υπό του Δαβίδ Ιωνάθαν , και του βασιλέως
υος υπό φυγάδος, ο τω πατρί συμβασιλεύων υπό
του μηδε εν οίκέτου τάξει φανήναι τολμώντος.
' Επειδή τοίνυν ο μεν απεστάλη, ουκ έτι μεν βασιλεύς
0

miltenlem se Davidem discendit, et milientis cala · ο πεμφθείς κατά τον υμέτερον όρον • ουκ έτι δε φυ
witas descendit ad missum Jonatham . Sed quid γάς και αποστείλας , αλλά μεταβέβηκεν επί των αποστεί
oportet lunana recensere , cum inveniamus Deuno C
.
λαντα Δαβίδ το του πεμφθέντος αξίωμα. Μεταβέβηκε
ab bomine milli ? Qui enim cum Jacob luciabatur, δε επί τον αποσταλέντα Ιωνάθαν ή του πέμψαντος
Dimille me, inquit, quia crepusculum ascendil. Jacob δυσκληρία. Αλλ' ουχ ούτω ταύτ' έχει. Και τι δεί τα
autem ad eum , Non dimillam le , respondit , nisi ανθρώπινα λέγειν ; Ευρίσκομεν γαρ Θεόν αποστα .
benedixeris mihil. Quid ail biec sapienles isti fidei λέντα, και ανθρωπον αποστείλαντα. Ο γάρ τώ
artifices respondebant? Quanquam ex Domini verbis Ιακώβ συμπαλαίσας φησίν , Απόστειλόν με " ανέβη
animadvertimus, ei Patrem ipsum qui miserat, simul γάρ ο όρθρος . Προς ον έφη ο Ιακώβ , Ου μη σε
esse cum Filio qui missus fueral. Solus enim , in- . αποστείλω, εάν μή με ευλογήσης . Τί προς ταύτα
quit, non sum, sed ego , el qui misil me Paler " , E1 : λέγειν έχουσιν οι σοφοί της πίστεως τεχνολόγοι ;
Non dimisit me solum Pater meus . Et alio loco : : "Αλλως δένεύρίσκομεν εκ των δεσποτικών ρημάτων
Paler in me manens ipse facil opera *. Si igitur in και αυτόν τον πέμψαντα Πατέρα το πεμφθέντι Υιώ
ipso , el cum ipso eral , qui illum miscral , ubi est συνόντα . Μόνος γάρ, φησίν, ουκ ειμι , αλλ' εγώ,
abjectior ejus, qui missus est , conditio ? Unde autem , και ο πέμψας με Πατήρ. Και αλλαχού, Ουκ ανήκε
aut quo mittalur is qui implet omnia ? Milli enim με μόνον ο Πατήρ μου . Και ετέρωθεν, ο Πατήρ
significat loci mutationem . Quod si Pater et Filius μου ο εν εμοί μένων, αυτός ποιεί τα έργα. Ε:
D
omnia continent, nec Pater procul abest ab illis , ad τοίνυν εν αυτώ και συν αυτώ ήν ο πέμψας, που του
quos missus est Filius , nec Filius ex uno in alium πεμφθέντος ή ευτέλεια ; “Ο δε τα πάντα πληρών που
locum transcendit. Reliquum igitur est, ut per banc και ποθεν απεστάλη ; Η γάρ αποστολή τόπων αλλαγών
legationem , seu missionem nihil aliud cogitemus , αινίττεται. Ει δε τα πάντα Πατήρ και Υιός περιέχει,
nisi humanitatem assumptain indicari ούτε ο Πατήρ ώς πόρρω τυγχάνων εκείνων , πρός ούς
απέστειλεν, έπεμψε τον Υιόν, ούτε ο Υιός εξ ετέρου εις έτερον μεταβέβηκε τόπον. Ουκούν λείπεται νοείν
της αναληφθείσης ανθρωπότητος την αποστολής είναι.
Ejusdem el haec Και τούτο .
Paler, renil hora, clarifica Filium luum , ut el Πάτερ , ελήλυθεν η ώρα , δόξασόν σου τον Υιόν ,
Filius luus clarificet let . O singularem algie ίνα και ο Υιός σου δοξάσησε. " Ω της υπερβαλλούσης
incredibilem hæreticorum stolidiralem ! Major, in- των αιρετικών αβελτηρίας ! Μείζων, φησίν, ο δοξάζων
quiuni, est qui gloria allicil, quam ille qui a Nicilur του δοξαζομένου , και δοξάζει μεν ο Πατήρ, δοξάζεται
floria . Pater autem allicit, Filius aficitur, major δε ο Υιός. Μείζων ούν άρα του Υιού ο Πατήρ. Ε : το
* Gen. ΧΧΧιι , 26 , 27. 2Jan. 11 , 16. 33 .bid. 29. J512 χιν , 10 . 3 Jan. YY1, 1 .
657 PANOPLIA DOGMATICA .
νυν ο Υιός ουκ εδοξάσθη μόνον, αλλά και εδόξασε τον A igirur Filio Pater. Si Filius non solum afferilis ( st
δοξάσαντα , ποίαν σχολη χώραν το μείζον, και το
έλαττον ; Ει δε άρα κατά την των ειρημένων ακολου
θ : αν προς τον δοξάσαντα μεταβαίνει το μείζον , εύ .
ρεθήσεται ελάττων μεν ο Υιός , ηνίκα άν δοξάζηται,
1
μείζων δε , ηνίκα άν δοξάζη . Αλλά το ταύτα λέγειν
παραπληξίας και μανίας εσχάτης. Ου γαρ το μεί-
ζον και το έλαττον εντεύθεν, το δε ίσον Πατρός και
Yίου διδασκόμεθα. 'Ακούομεν γαρ ώς και ο Πατήρ
δοξάζει τον Υιόν, και δοξάζεται υπό του Υιού και ο
Υις δοξάζεται υπό του Πατρός , και δοξάζει τον Πα-
τέρα. "Οτι δε δοξαζόμενος ουχ ο μή είχεν έλαβεν,
αλλ' και είχεν, εν αυτώ τω χωρίω τούτο διδάσκει .
Δεξασόν με γάρ, φησί, Πάτερ, παρά σεαυτώ τη
δόξη, ή είχον , προ του τον κόσμον είναι , παρά , quam habui, antequam mundus feret, apud ie 1. Si
τοί. Ει δε προ του τον κόσμον γενέσθαι ταύτην είχε και allem antequam mundus fierct , hanc gloriam habuit,
την δόξαν, πώς αιτει λαβείν και έχει αεί ;
Και τούτο .
Είτα δεικνύς, ώς ου δοξάζεται μόνον , αλλά και δο-
ξάζει , επήγαγεν , 'Eφανέρωσα σου το όνομα τους
ανθρώπους . Και μετ' ολίγον των αιρετικών εμφράτ-
των τα στόματα, Τα εμά πάντα, φησί , σά εστι, και
τα σα εμά, ου διαιρών την κοινήν δεσποτείαν , ουδε
έτερα μεν τα αυτή προσήκοντα, έτερα δε τα τώ Πα-
τρί διαφέροντα δείξαι βουλόμενος , αλλ' επειδή οι πά-
σαν βλάσφημον κατά του Μονογενούς αφιέντες φω-
την αυτον μεν λαμβάνειν , τον δέ Πατέρα διδόναι
φασι, δείκνυσιν , ότι την αυτήν έχει τη Πατρί των
απάντων δεσποτείαν . Τα γάρ εμά πάντα , φησί, σά
έστι, και τα σα εμά , ου την διαίρεσιν της δεσποτείας,
(C
αλλά το κοινόν της εξουσίας παιδεύων .
Του αυτού εκ του ε' κεφαλαίου του α ' βιβλίου του
θησαυρού .
Ου πάντως το τίκτειν πεφυκός εκ του μη τίκτειν
εις τούτο πρόεισιν ουδε επειδή τίκτειν οίδε , και
καταπαύειν. Και γούν γεννά μεν εξ εαυτού το πυρ
την τε κατά φύσιν προσούσαν αυτή θερμότητα , και
τον φωτισμόν , ούτε δε εκ του μη είναι θερμόν εις
τούτο προήλθεν, ούτε παύσεται γεννάν το κατά
φύσιν αυτό προσόν, αλλ' άμα γέγονε πύρ, και ήν εν
αυτά τα αυτού. Εί τοίνυν και επί των πεποιημένων
παρά Θεού τοιούτος φαίνεται γεννήσεως τρόπος ,
πώς ουκ ασεβές μη τα μείζω παραχωρείν αυτώ,
κάν μή φθάνη προς κατάληψιν της μεγάλης αυτού
φύσεως ο ανθρώπινος νους ;
Και τούτο .
Eί μή συνήν ο Υιός τω Πατρί εξ αυτού τε ών
κατά φύσιν, και συναΐδιος ών, συμβέβηκε δε αυτώ
το είναι, συνέβη δηλονότι και το τεχόντι το γενέσθαι
Πατέρα , και μεταβολή της περί αυτόν και αλλοίωσις
φαίνεται γενόμενος . Ει γάρ ουκ ήν, καθ' υμάς, τούτο
γέγονεν ύστερον. Τροπής δε πάσης και αλλοιώσεως
ανεπίδεκτος ή θεία φύσις. Ουκ άρα συνέβη τω Θεώ
το γενέσθαι Πατέρα, αλλ' ήν αυτό συναίδιος ο εξ
αυτού προελθών Λόγος, καθάπερ η θερμότης εν πυρί
5 caliditas, quae ex igne proveniens cum illo seni
γεννητικώς εξ αυτού προϊούσα και αεί συνυπάρχουσιν.
Και τούτο .
Εί τέλειος , φησίν , εστίν ο Πατήρ εν τη ιδία μεγα .
• Joan. Χνιι , 5. 1 Ibid . 6.
TIT. XI. ( 38
gloria , sed ipse vicissim gloria Patrem alleci',
quomodo unus altero major dici potest ? Nam si er
istorum sententia sequitur, ut qui gloria aflicil,
major sit,, minor quidem est Filius,, dum efficitur
gloria , major autem dum Patrem allicit. Verum læc
dicere summi stuporis atque dementiæ est . Ex his
enim verliis non Patrem Filio majorem esse disci
miis, aut contra , sed Patris et Filii æqualitatem in
telligimus. Nam ut Pater gloria ci afficit Filium , et
aſficitur a Filio, sic Filius gloria lum afficitur a
Palre, lum Patrem allicit. Quod autem dum allicitur
gloria, nihil accipiat, quod antea non haberel , docet
hoc loco : Clarifica me, inquiens, Paler , ea gloria ,
quomodo pelit ul accipiat quod semper habuit ?
Ejusdem et hæc.
Deinde se non solum gloria afliçi declarans, seit
etiam Patrem allicere , Manisſestavi, inquit, nomer
fuum hominibus '. Et paulo post ora obstruens
hæreticorum , Omnia mea, inquit, lua sunt, el lua
mea Conimuuem non dividit principatum, ncc alia
Palri dicit convenire. Sed quoniam isti contumeliis
exsecrandis Unigenitum alicientes dicunt ipsuni
quidem accipere, Palrem autem dare, demonstrat
se una cum Patre rerum omnium imperium obtinere :
Omnia mea , inquiens, lua sunt, el lua mea. Quibus
verbis non regnum divisum , sed conimunem signi
fical poleslalem .
Ejusdem er Thesauri cap. 6 libri primi.
Quod pariendi naturam habet, non asseculus est ,
cum aliquando non haberet, nec illam amittel, et
desinel parere. Ignis quidem natura sibi insilam
gignit caliditatem atque splendorem , neque ex nou
calido calidus efficitur, neque cessat gignere, quæ
naturaliter ipsius sunt propria. Sed simul atque
ignis est, et ea cum ipso sunt. Quod si in rebus
procreatis a Deo 1alis perspicitur signendi ratio ,
nonue impium est non ipsi Deo omnibus parti
bus majora tribuere ?
D
Ejusdem el hæc.
Si Filius ex Paire nascens cum ipso per naturam
elernus non erat, sed ei contigit, ut esset , et gi
gnenti nimirum contigit, ut fieret Paler, atque
ita in illo mutatio quedam apparet. Quod enim,
secundum vos, non erat , id poslea factus est. A na
lura divina nullam immutationem admillit . Non
igitur Deo contigit, ut heret Pater, sed Verbun ex
ipso progrediens semper cum illo fuit , ut in igne
per exsistit.
Ejusdem et hæc .
Si Deus, inquiunt, in sua amplitudine perfecliis
659 EUTNYMII ZIGABENI
est , et nihil deest naturse ipsius, supervacaneum A λειότητα, και ουδέν ελλείπει προς τούτο το φι.....
est , Filium languan divinilatis ejus penitudinem περιττώς ως πλήρωμα της θεότητος αυτού ο Υιός
,
anjungere. επεισφέρεται .
Ejusdem et hæc. Και τούτο.
Perfeclus quidem est Paler in ampliudine Τέλειος μέν ο Πατήρ εν τη αυτού μεγαλειότητι ,
propria, nec ullus , qui sapial, hoc negabil, και ουκ άν τις τούτο των ευ φρονούντων εξαρνήση
sed perſeclus esi , non quia Deus solum est , sed ται τέλειος δε, ουχ ότι μόνον εστι Θεός , αλλ' ότι και
etiam Pater . Quod si illi ademeris ut Pater sit, Πατήρ. Ει γάρ αφέλης του Θεού το είναι Πατέρα ,
divine nature tolles fecunditlena , nec plius αναιρήσεις της μιάς φύσεως το καρπογόνον , ίνα
Perfectionem habebit, si desit illi gignendi vis ; μηκέτι το τέλειον έχη, λείποντας αυτή του γεννάν.
dicunditas ergo perfectionis indicium est, et Fi- Γνώρισμα τοίνυν της τελειότητος και καρπογονία , και
lius a Patre sine lønpore genitus declarat ipsum σφραγίς τη Πατρί του είναι τέλειος ο εξ αυτού
esse perfectum . προϊών άχρόνως Υιός .
Ejusdem el hæc . Και τούτο .
Si Patris essentia natura non adest, ut Filium
B
Ει μη κατά φύσιν πρόσεστι τη του Πατρός ουσία
Tanquam fructum arbor fecunda gignat, atque ut το καρπογόνον , τέλειος δέ έστι και δίχα του δύνασθαι
eum non gignat, perfecta lamen est, supervacaneum γενιάν, περιττόν άρα και επείσακτον αυτώ γέγονε
fiiit hoc illi adılere. Imo vero hoc illa indiguit. τούτο, μάλλον δε έδεήθη τούτου . Και πώς έστι τέ
Quomodo autein perfectus sil , qui aliqua egel re ? λειος ο δεηθείς τινος; Πώς δε ουκ άτοπον το επεισά
Aul quomodo absurdum non est, naturæ divinae, γεσθαι τι τη θεία φύσει, ώς ουκ εχούση το τέλειον
quasi nature perfectioneri non habeat,, quidquam εξ εαυτής φυσικώς ;
adjungere ?
Ea capite sexlo ejusdem libri. Από τους κεφαλαίου του αυτού βιβλίου.
Cogitationem tuam , vir optime, parumper a cor- Μικρόν, ώ βέλτιστε , σαυτόν άνω σωμάτων έχε,
poribus et corporum afectionibus revoca . De Deo και των περί τα σώματα παθών. Περί Θεού γάρ ο
eniin nobis est sermo. Ne opineris Deum hominum λόγος. Ει γάρ οίει καθάπερ άνθρωπον τίκτοντα Θεόν
more parientem fluxa diminui, nec posse parere έλαττούσθαι πως ταις απορροίαις , και δίχα τινός
sine detrimento,, aut in Verlum ex se proveniens ζημίας μη δύνασθαι τούτο ποιείν , μεριζόμενον ώσ.
podlawmodo dividi . Quid enim hac exsecranda περ τον εξ αυτού προελθόντα Λόγον, τί κωλύσει την
ratione prollibebitin reliquis etiam, que ille habet, C αυτήν επαγαγείν βλασφημίαν και τοις άλλοις άπασι
uti ? Si enim ut homo cum Duxo parii , creabit etiam τους προσούσιν αυτώ ; Ει γάρ ώς άνθρωπος τίκτει
ut homo cum labore. Quod si absurdum est : neque ρευστώς, δημιουργήσει και ως άνθρωπος μετά
e'nin ul homo creal : nec profecio gignit ut homo, πόνου . Ει δε τούτο άτοπον · ου γάρ ώς άνθρωπος δη
sed in hoc etiam naturam hominis superal, sine μιουργεί: ουδέ ως άνθρωπος άρα γεννήσει, αλλά την
«!ivisione gignens ut Deus. ανθρώπου φύσιν καν τούτω πάλιν υπεραναζήσεται
γεννων άμερίστως ως Θεός.
Ejusdem et hæc Και τούτο .
Pater Filium ex scipso absque divisione ant in- "Ο Πατήρ εξέλαμψεν εξ εαυτού τον Υιόν αμερι.
fcrvallo produxit, quemadmodum et sul splendo- στως τε και αδιαστάτως , ώσπερ ούν και ο ήλιος το
rem ax se emissum . Quamvis splendor solis non εξ αυτού πεμπόμενον απαύγασμα. 'Αλλ' εκείνο μεν
habeal propriam hypostasim , neque perfecle ipse ουκ ιδιοσύστατον ουδε την ουσίαν εντελές αυτό καθ'
in seipso essentia sit : babet enim suum esse in αυτό έχει γαρ εν τώ ηλίω το είναι το δε θείον
sole ; divinum vero genimen hoc tantum ex hoc γέννημα μόνον έχον εκ του παραδείγματος το εκ
exeniplo Isabel quod ex Patre procedat citra divi- D Πατρός προελθείν άμερίστως και αδιαστάτως, ιδίαν
sionem ullam el absque spatio , propriamque habet έχει την ύπαρξιν ου κεχωρισμένην του Πατρός , αλλ '
hypostasim non separalan a Patre, sed in Patre et έν Πατρί και μετά Πατρός νοουμένην και υπάρχου
cum Palre intellectain atque exsistenlem . Dicere σαν . Το δε λέγειν ότι τομή και αποκοπή περί την
ενulem sectionem el decisionem in divina genera- γέννησιν αυτού γέγονε , μανίας αμέτρου σημείον
rione faclam fuisse, immanis insaniæ est documen- εστιν. Επειδή γάρ ουκ εν τόπω περιείληπται το
dum . Cum enim divinitas loco non circumscriballir, θείον, ουδε εν τόπω τοιούτω το εξ αυτού. Το δε μη
ne id quidem quod ex eo procedit in loco erit . Quo: δν εν τόπω , ή και μη είναι δυνάμενον, πώς επιδέ
vero neque in loco est , neque esse potest , quomodo χεται μερισμόν ; Πού γάρ χωρήσει το τεμνόμενον ;
mparari polest ? Quonam enim ibit quod seclum est ? η εκ τίνος εις τί με τοιχήσεται και ταύτα γάρ σωμάτων
it's e quo in quem transferetur ? bæc siquidem cor- μεν ίδια , της δε ασωμάτου φύσεως παντελώς αλλό
porum sunt propria , ab incorporea vero nalura τρια, Μή τοίνυν δυσσεβώς αναπλάττωσάν τινες περί
prorsus aliena. No igitur inipie in divina genera- την θείαν γέννησιν τάς τε καλουμένας απορροίας, >

ligne defluxus , separationes, atque his similia και μερισμούς, και όσα προς ταύτα την συγγένειαν
comminiscantur. Suprema enim illa omuium na . έχει . "Ανω γάρ πάθους και μερισμού και τομής, η
wra nulli passioni, separationi aut sectioni est ob- των πάντων τερκεμένη φύσις, και ουκ επιδέξεται
 PANOPLIA DOGMATICA.
τα σωμάτων ίδια . 'Αλλ ' ώσπερ δημιουργεί παραδί- Anya, neque corporum proprietates recipit. Sed
ξιως , ου κατά τον της κρατούσης παρ' ημίν συ ηθείας ημcinallmodum. creat nmirabilizer , Iongeque alio
νόμον , ούτω και γεννήσει το εξ αυτής ξεως ή καθ' giam nostra consuetudo fert modo, ila etiam ge
ημών.
Και τούτο .
Ο λόγος ούτος και προφορικός και κεχρήμεθα , εις
νούν και εκ νού γεννάται , και δοκεί μέν έτερος εί-
ναι παρά τον εν καρδία στρεφόμενον , καθδ έξω στο .
ματος γίγνεται πεμπόμενος ώσπερ εκ βάθους εις
φως . "Έστι δε πάλιν εν αυτώ, και όμοιος αυτό κατά
πάντα. "Εστι γαρ ιδείν εν αυτώ λόγω τον εν καρδία
κληθέντα λογισμών, και πάλιν εν τω να τον λόγον έτι
σιωπώμενον . Ούτω και ο Υιός του Θεού , άμερίστως
εκ Πατρός προελθών , χαρακτήρ έστι και ομοίωμα
της ιδιότητος αυτού, Λόγος ών ενυπόστατος και ζών
>
B
εκ ζώντος Πατρός.
Και τούτο.
Ούτως εγέννησεν εξ εαυτού τον Υιόν ο Πατήρ
αμερίστως , ώς αν ει σοφός αποτέκοι νόημα σοφών,
μηχανικών τυχόν , η γεωμετρίαν, ή έτερόν τι των
τοιούτων. Δοκεί μέν γάρ πως σοφίας είναι καρπός
τα τοιαύτα, και ούτως έχει την φύσιν · αλλ' ου με -
μέρισται της σοφίας ή εξ αυτής επινοηθείσα τέχνης
αλλ ' έστιν εξ αυτής και εν αυτή την τεκούσαν εξει-
κονίζουσα , και άμερίστως έτερόν τι παρ' αυτήν εί-
ναι δοκούσα. Ούτως ή Υιού γέννησις, άμερίστως ούσα
TIT . XI . 662
neral ex se alia ratione quam nos.
Ejusdem et hæc.
Scrmo enuntiativus, quo ulimur, in meute et ex
menle gignitur, atque alius quidem videtur esse ab
eo qui in corde agitatur, quatenus extra os velu : i
e lenebris in lucem emititur ;; est autem rursus in
co, similisque ei est per omnia. In sermone enim
videtur cogitatio cordis, el rursus in inenle sermo
nondum loquendo expressus. Ita etiam F.lius Dui,
alsue separatione e Plre procellens, clia
racler est et expressa figura proprielaitis suæ : Ver
buin enim est hypostatice exsistens et vivens ex
vivo Patre.
Ejusdem el har .
Ila genuil ex se Paler Filiuin absque separationi',
ac si sapiens aliquis gignat aliquod in venlyin , sive
mechanicum , sive geometricum , sive ejusmodi ali
quid. Yidentur enim quodammodo sapientise fruclus
esse, atque ita natura se habent; alqui non est sc
parata a sapientia ars quæ es ea est excogitata :
scd est ex ipsa et in ipsa genitricis suæ imaginem
exprimens , et citra separationem aliud quidpiam
esse videlur. Ita el generalio Filii , cum sit absque
.

εκ Πατρός , εν ιδία υποστάσει σώζεται, τήν του πα- separatione ex Patre, in sua hypostasi servatur .
ραδείγματος υπεραίρουσα δύναμιν. longe lamen bujus exempli sive similitudinis vin
excelens .
"Από τού ζ κεφαλαίου του αυτού βιβλίου. Ex capite spplimo ejusdem libri.
Εί βουλήσει γεγεννήσθαι φατε τον Υιόν, και βιά- ο Si consilio dicitis Filium genitum , el voluntatein
ζεσθε την περί αυτού θέλησιν προϋπάρχειν της ortum ejus antecessisse contenditis, cur non hæc
γεννήσεως αυτού, τί μή ταύτά φησιν ή Γραφή περί a Scriplura dici declaratis , qur. de aliis rebus om .
αυτού , και δη και περί των άλλων ποιημάτων λέγουσα nibus procrealis dicuntur ? In bis enim voluntas
φαίνεται ; Επί μεν γάρ των γεγονότων παρά Θεού præcedit, ut ex illis Scripturæ verbis colligi po
προηγείται θέλησις, ώς εν τώ, « Ποιήσωμεν άνθρω lest : Faciamus hominem : et : Oninia, ' quæcunque
πον ,και και εν τώ, « Πάντα όσα ήθέλησεν εποίησεν . Επί voluit fecil. In Dei autem Verbo nec voluntas, nec
δε του Θεού Λόγου ουδαμού θέλησις ήτοι βούλησις consiliar præcessit. Itaque de illo non dicuntur
προηγουμένη φαίνεται, αλλ' ότι μόνον ήν και έστιν ea, sed hæc potius : Erat, el est.
ακούομεν .
Και τούτο . Ejusdem et hæc.
Λέγει ο Παύλος περί του Σωτήρος ημών Ιησού Paulus Servatorem nostruin Jesuin Christum Dci
Χριστού, ότι τε Θεού δύναμις είη , και Θεού σοφία. virtutem et sapientiam appellat " . Si igitur sapientia
Εί τοίνυν σοφία και δύναμις έστι του Πατρός και εξ el virus est Patris Verbum ex ipso el in ipso exsi
αυτού και εν αυτώ υπάρχων Λόγος, αυτός έστιν ενώ stens, in eo nimirum el per illud ipse voll et facit
D
βούλεται, και δι' ου πάντα εργάζεται . Πώς oύν εν omnia. Quomodo igitur consilio él voluntate factum
βουλήσει γέγονεν, εν ώπερ ή βούλησίς έστι του est id , in quio Patris consilium voluntasque consistil .
Πατρός ; ή γάρ ετέραν η μάς σοφίαν αναπλάττειν Aut enim aliam verbis sapientiam confingere ne
ανάγκη ,έν ή βουλευσάμενος πεποίηκε τον Υιόν, καθώς cesse est, qua Pater 'consulens et volens Filiom
υμείς φατε, ή εξ ετέρα ουκ έστιν , αλλ' έστι μόνος fecerit ( quod tamen vos non pudel comminisci):
αυτός ή σοφία του Πατρός , αυτός έστιν άρα και η aul si alia sapientia no: 1 est , sed ipse solus est
βούλησις. 'Εν γάρ σοφία πάντως το βούλεσθαι του Patris sapientia , ipse nimiruin est etiain Patris
Θεού , και μάταιος υμίν ο λόγος, και κενόν εδείχθη voluntas atqué consilium , in sapientia enim sita est
το επιχείρημα , voluntas Dei . Quamolirein rationes vesire fuiles
sunt, et argumenta vestra mania stuliaque ruuni.
Και τούτο. Ejusdem el hac.
Σ των εν βουλήσει γενομένων προηγείται χρόνος , Si ea , quæ voluntate fiunt, egent tempore, quo
» αθ' ον η περί αυτόν σκέψις εγένετο, και ει μικρόν de illis consilium capiatur, licet spatium illud sit
1
Cor . 1 , 24.
633 EUTHYMIT ZIGABENI 664
perquam exigram , quomodo temporum effector Α τινα και ακαριαίων δοίημεν αυτόν, πώς έσται χρό
Filius erii, cujus orlum voluntas el consilium an- νων ποιητής και Υιος , ει βούλησις προηγείτα της
lccedit ? Sed temporum auctor est . Erat igitur, γεννήσεως αυτού ; 'Αλλ ' έστι χρόνων ποιητής : ήν άρα ,
et ante orlum illius est nihil. και ουδέν έστι προ της γεννήσεως αυτού
Ejusdem et hæc. Και τούτο .
Si sapientia Patris est Filius, ut vere est, quo- Eί σοφία του Πατρός έστιν ο Υιός, ώσπερ ούν και
modo lempus esse poluil, cum in ipso non essel έστι, πώς έστι χρόνος, ότε ουκ ήν εν αυτώ σοφία ;
sapientia ? Quod si ab omni :eternitate in Patre est, Ει δέ έστιν αϊδίως εν τω Πατρί , άει γάρ σοφός ο
semper enim sapiens est Paler , quomodo cogitari Πατήρ πως ηγήσεται τι του αεί όντος ; Πώς δε καιή
potest quidquam antiquius eo , quod semper esi , βούλησες χωρήσει μεταξύ μη όντα ποτέ τον Υιόν
aut quomodo voluntas intercedere, quæ Filium ali εισφέρουσα, τον τα γεννήσαντι συναΐδιον , ώς σοφίαν
quando non exsistentem adducal, qui simul ciim αυτού ; Ου βουλήσει άρα γεννά τον Υιόν , αλλά φύσει.
Genitore ipsius ut ejus sapientia alernus est ? Non Πρέπει γάρ τούτο μάλλον αυτώ.
voluntale igitur, sed natura Filium gignit. Hoc enim
illi magis congruit.
B
Ejusdem et hæc. Και τούτο .
Si pulla voluntas in ullo est sine verbo, hoc est, Εί πάσα βούλησις ή έν τισι γινομένη ου δίχα λόγου
sine ratione illa, quæ facile in animo versalur, γίνεται , λόγος γάρ έστιν αφανώς εν καρδία στρέ
Filius autem est Verbum Patris, illius ergo volun- φόμενος ή βούλησις, έστι δε ο Υιός Λόγος του Πα .
las est. Quomodo igitur voluntas in voluntale erit, τρός · αυτός άρα έστιν η βούλησις . Είτα πώς η βού
ant Verbum in Verbo ? Omnia ergo est Filius Patri , λησις εν βουλήσει γίνεται ; ή πως ο Λόγος εν Λόγο;
et Verbum , et voluntas , et sapientia , et nihil Πάντα τοίνυν εστίν ο Υιός τω Πατρί , και Λόγος, και
ante ipsum in Patre. βουλή, και σοφία , και ουδέν έστιν εν Πατρί προ αυτού.
Ejusdem et hæc. Και τούτο .
Quemadmodum non ex voluntate habemus nos "Ωσπερ ουκ εκ βουλήσεως ημείς έχομεν το είναι
ul patres simus eorum qui ex nobis sunt, sed ex πατέρες των εξ ημών, αλλά φυσικώς, ούτω και ο
Rilura ; sic etiam Deus non voluntate, sed nalura Θεός και Πατήρ ουκ εκ βούλησεως Πατήρ έστιν ,
Pater esi. Et quemadmodum filii ex nobis procreali αλλά φυσικώς. Και ώσπερ οι εξ ημών τικτόμενοι
ciobis nalura similes omnino sunt, sic etiam Filius όμοιοι πάντως ημίν κατ' ουσίαν εισιν , ούτω και ο
HOn extrinsecus, sed ex essentia Patris genitus, si- C Υιός ουκ έξωθεν τω Πατρί προσγενόμενος, αλλ'
milis est in omnibus Genitori . Et quemadmodum όντως εκ της ουσίας αυτού προελθών , όμοιός έστι
Paler non ex voluntale Pater est, ila nec. Filius κατά πάντα το γεγεννηκότι . Και ώσπερ ο Πατήρ ουκ
est ex voluntate, sed per naturam , cum sit splen- εκ βουλήσεώς έστι Πατήρ, ούτω και ο Υιός ουκ εκ
for et figura illius ' , qui se genuit. βουλήσεώς έστιν Υιός, αλλά κατά φύσιν απαύγασμα
και χαρακτήρ υπάρχων του γεννήσαντος αυτόν.
Ejusdem el hæc. Και τούτο.
Vehementer absurdum et periculosum est dice " Άτοπον σφόδρα , και επικίνδυνον εφ' Υιού λέγειν
re Filium voluntale genilum esse . Qui enim non το, Βουλήσει άρα, η παρά βούλησιν εγεννήθη . Ο γάρ
voluntate Pater et Deus est, is nec voluntate habet ουκ εκ βουλήσεως υπάρχων Πατήρ και Θεός ουδε εκ
ex essentia sua proveniens Verbum , sed naturali- βουλήσεως έχει τον εκ της ουσίας αυτού προελθόντα
ler. Sic enim est figura ipsius, et imago non falsa . Λόγον, αλλά φυσικώς . Είη γάρ αν και ούτως εικών
αυτού, και χαρακτήρ ου διεψευσμένος.
Ετ εodem libro , cap. 20. 'Από κεφαλαίου και του αυτού βιβλίου .
David aliculi ita canil : « Sedes tua , Deus, in D Ψάλλει που Δαβίδ: « Ο θρόνος σου , ο Θεός, εις τον
sieculum sæculi. , Deinde ail : « Propterea unait le αιώνα του αιώνος. • Είτά φησι • Διά τούτο έχρισε
Deus. Deus tuus, oleo exsullationis præ participibus σε ο Θεός, ο Θεός σου, έλαιον αγαλλιάσεως. Και
Tuis '. , Aiqui erat Verbum etiam ante unctionem ήν ο Λόγος και προ της χρίσεως βασιλεύων μετά
regnans cum Palre ., Quomodo igitur in regem ungi . Πατρός. Πώς oύν εις βασιλέα χρίεται και αγιάζεται ο
lur el sancțificatur, qui semper regnat sanclusque αεί βασιλεύων και άγιος ών ; "Ωσπερ τοίνυν αεί
exsistit ? Quemadmodum igitur cum semper id sil, τούτο ών, εν εσχάτους καιρούς βεβασιλευκέναι λέγεται
ullimis lamen temporibus regnasse dicitur : ila ούτω και ύψιστος ών, ύψούσθαι λέγεται διά την
cum sil altissimus, exaltalus esse dicitur, propter ένσαρκον οικονομίαν. Υψούται δε και χρίεται και
incarnationem . Exallatur autem , et ungitur, et san αγιάζεται δι' ημάς, ίνα δι' αυτού τρέχη λοιπόν εις
clificatur propter nos , ut per ipsum gratia in omnes πάντας ή χάρις, ώς ήδη δοθείσα τη φύσει , και λοιπόν
derivelur , οι jam nature collata Tolique generi όλα σωζομένη τη γένει. Ούτω και ο Σωτήρ έλεγες
Diargila . Sic cnini Servalor ipse in Evangelio Joannis εν τώ κατά Ιωάννην Ευαγγελίω· Υπέρ αυτών εγώ
ail : « Pro ipsis ego sanctifico meipsum , ut sint et αγιάζω εμαυτόν, ίνα ώσι και αυτοι ηγιασμένοι, )
3
* Πelr.1 , 3. 91 Psill. XLίν, 7 , 8.
665 PANOPLIA DOGJJATICA . – TIT. XI . 66
"Όσα γαρ εν Χριστώ, ταύτα και εις ημάς . Ούχ Α ipsi sanctificati 1. » Quecunque enim Christo insunt ,
εαυτο δεχομένου τον αγιασμόν (αυτός γάρ ήν και eadem in nos derivantur. Quippe qui sanctificationem
αγιόζων), αλλ' ίνα τούτον τη φύσει δι' εαυτού προ- von sibiipsi accepit ( ipse enim erat sanctificans),
ξενίση , οδός ώσπερ και αρχή των εις ημάς αγαθών sed ut per se eam bumanæ naturæ conciliarel : via
γινόμενος . Διό δή και φησιν : « Εγώ είμι ή οδός και quodammodo el principium bonornm quæ in nos
δι' ής ώσπερ προς ημάς η θεία καταβέβηκε χάρις, Duserunt effclus. Idcirco etiam ait : « Ego sum vino . )
ύψούσα και αγιάζουσα και δοξάζουσα , και θεοποιούσα per quam divina gratia quodainmodo in nos descen
την φύσιν εν πρώτων Χριστό . dit , exaltans el sanctificans et glorificans, atque
adeo edificans naturam humanam in primo Christo .
'Εκ του β ' βιβλίου του Θησαυρού , κεφά Ex secundo Thesauri libro, cap. 29.
λαιον κθ' .
Πανταχόθεν αναισχυντούντες οι χριστομάχοι φα- Ondique impietatis occasionem arripiunt Christi
νούνται , και σκοπόν έχοντες ένα το μάτην διαλοιδο- adversarii, et unum illud sibi tanquam signum pro
ρείσθαι τω Υιώ του θεού. Ακούοντες μέν γάρ λέ- ponunt, ul lemere convicia jacient in Filium Dei.
γοντος αυτού , Εγώ και ο Πατήρ έν εσμεν , άπει . B
Audientes eniin ipsum dicentem : Ego el Paler unuin
θούσε , και πειρώντας το ειρημένον εις ετέρας παρ- sumus ', von credunt, et conantur ea verba in alium
έλκειν εννοίας , ουκ αποδιδόντες το έν είναι προς τον sensum torquere, non concedenles, ut unum cum
Πατέρα , αλλά το καλώς τε και ορθώς ειρημένον Patre sit, atque ita quod præclare recteque dictum
επιχειρούντες παραλύειν . Ευρίσκοντες δε πάλιν εν est, demoliri sludent atque per verlere . Quæ vero
τους Ευαγγελίοις όσα περ αν ώς άνθρωπος ή πέπον- in Evangeliis ab eo tanquam homine vel tolerata, vel
θεν, ή είρηκώς φαίνεται, η ποιών , το έκλαυσε , και dicta, vel facta repererint, ut flere, nærore afici
ελυπήθη, και τα τούτοις όμοια, και όσα περ αν- el reliqua ejusdem generis humanæ naluræ conve
θρωποπρεπή , ου φέρουσιν επί την ανθρωπότητα , nientia , ea ion reſerunt ad humanitatem , sed
αλλ' ευθύς τω Λόγω ταύτα προσάπτοντες απόδειξιν Verbo stalim tribuenies, ex his colligunt , enni non
ποιούνται του μή είναι Θεόν τον ταύτα πεπονθότα, esse Deum , qui talia perpessus sii , alque ita in
ώστε και αυτόν συναριθμείσθαι τη κτίσει τον ταύ- rerun quæ creatæ sunt, numero locant earum
της όντα ποιητήν. " Η τοίνυν απόδος τω Υιώ το εν ellectoren , Aut igitur Filio concele, lil sit unum
είναι προς τον Πατέρα, και ουχ εύρήσεις τον εν cum Patre, nec Verbum , qualenus per se Verbum
ισότητα του Πατρός όντα Λόγον καθ' εαυτόν, ή Λό- est , ex inæqualitale cum Patre lugere alil pirvere
γο ; εστίν, κλαίοντα , ή λυπούμενον , ή φόβω βαλλό- c deprehendles , aut si non credis , o al Judeorum
μενον , ή ει μη πιστεύεις , και ούτως έση μετά των oumerum ascribe. Si enim non credis ei dicenti,
απίστων Ιουδαίων . Ει λέγοντι γάρ αυτώ , ότι περ se esse unum cum Patre, nec si mærere se dixerit
έν έστι προς τον εαυτου Πατέρα, μη πιστεύεις, credes. Sic igitur , ut dictum est, in Jud:rorum nu
μηδε ότι λελύπηται λέγοντι πιστεύσης . Ούτως ούν nero deprehenderis, nihil eorum omnino, que a
φανήση , ώς είρηται , μετ' εκείνων, ουδέν όλως των
9 Servalore dicta sunt, suscipiens.
παρά του Σωτήρος ειρημένων δεχόμενος .
Το κατά Ιωάννην Ευαγγελίου , ότι ουκ έστιν Ejusdem ex Commentariis in Evangelium Jounnis,
ο Υιός ελάττων του Πατρός . Filium Purre non esse minorem .
Εί ελάττων εστίν ο Υιός, μείζων δε ο Πατήρ, δια- Si minor est Filius, major autem l'aler, diversa
φόρως δηλονότι και αναλογούντως, οις εκάτερος ratione el pro sua uterque miensura sinilil..ben in
έχει μέτρoις ενεργήσουσι περί τον εις ημάς αγια . nobis efficiet .. Ει Paler quidem magis,, Filius autem
σμόν. Και αγιάσει μεν μειζόνως οο Πατήρ, έλαττον minus, el pro viribus suis nos sanctos rediet. Erit
δε και καθ' εαυτόν ο Υιός . "Έσται τοιγαρούν και το igitur el Spirilus duplex, minor in Filio, in Patre
Πνεύμα διπλούν, και μείον μεν εν Υιό , μείζον δε ρ major.. Et alii perfecle sancti reddeutura Patre ,, alii
έν Πατρί. Και τελείως μεν οι παρά Πατρός άγια- a Filio minus perfecte. Hæc el alia multa income
σθήσονται, ου τελείως δε πάλιν οι δι ' Υιού . Αλλά moda consequentur. Unus enim est Spiritus san
πολλή τι ; εστιν εν τούτοις η των λογισμών ατοπία. clus; una perſecta sanclilas, quæ a Palre per Filium
"Εν γάρ το Πνεύμα το άγιον εστιν, εί, και τέλειος ο naturaliter exbibelur . Non ergo minor, qui ram
αγιασμός παρά Πατρός , δι'
' ού φυσικώς χορηγούμε- den periectam cum Patre perfecto actionem Italbel ,
νος. Ουκ άρα ελάττων εστιν και την αυτήν ενέργειας eumdemque in seipso gignentis spirituin bonum ,
έχων το τελείω Πατρί, και το του γεννήσαντος rivum , in sua subsistentem persona quem habet
Πνεύμα εν εαυτώ έχων, αγαθόν, ζων, και ενυπόστα- Pater .
τον, ώσπερ ούν αμέλει και ο Πατήρ .
Και τούτο . Ejus lem et hoc.
Εί έν μορφή και ισότητα του Πατρός υπήρχεν ο Si in forma el a qualitate Patris cral Filius, 111
Yίος, κατά την του Παύλου φωνήν, πω; ελάττων Paulus ait , quomodo minor est ? Neque enim
αυτού έστιν ; Ου γαρ δή που της μετά σαρκός οικονο- humane carvis assumptio el exinanitio spoliul
9
1 Joan. Χνιι , 19. • Joan . ΧΙV , 6. Joan. 8 , 30. • Philip . 11 , 6.
667 EUTEYMII ZIGAPENI 668
naturali Filium dignitate , cuum illam secundo suo e A μίας ο λόγος , και η διά τούτο κένωσις του κατά
celis adventu sit habiturus . Veniet enim, ut ipse- φύσιν προσόντος αξιώματος απογυμνώσει τον Υιόν,
mel dixit, in gloria Patris sui 4. Quomodo igitur λύσιν έχουσα την δευτέραν εξ ουρανού παρουσίαν.
Patre minor, qui in gloria est perfecti Patris ? "Ηξει γάρ πάντως , ώς ηκούσαμεν λέγοντος , εν τη
δόξη του Πατρός αυτού. Πώς oύν όλως εν τη δόξη του
τελείου Πατρός και ελάττων αυτού;
Ejusdem el hæc. Και τούτο .
Si Dominus esi Paler, el Filius est Doniinus, Ει Κύριός έστιν ο Πατήρ, Κύριος δε ομοίως και
quomo lo Patre Filius minor ? Non erit perfecte liber , ο Υιός, πώς ελάττων αυτού έστιν ; "Έσται γάρ ου
si minor est imperio, nec plenain in se obtinet di τελείως ελεύθερος, είπερ έστιν ελάττων εν κυριό
gnitatem . Præterea si lux est Paler , ellus similiter τητι, και ο πλήρες έχων εν εαυτό το αξίωμα. Και
est Filius, quomoilo minor est Patre ? Lux eniin ( si εί φώς έστιν ο Πατήρ, φώς δε ομοίως και ο Υιός,
minor est) erit imperfecta , el parie aliqua a lene- πώς ελάττων αυτού έστιν; "Έσται γάρ ου τελείως
bris occupabitur. Et mendax eril evangelista, Ec φώς, καταληφθήσεται δε από μέρους υπό της σκο
lenebræ, inquiens, eam non comprehenderunt '. Ad τίας, και γεύσεται λέγων ο Ευαγγελιστής , Η σκο
hæc si Paler est vita , ei Filius item est vila, q110 B τία αυτό ου κατέλαβε . Και ει ζωή έστιν ο Πατήρ,
moito Patre minor est Filius ? Sin imperfecte vita , ζωή δε ομοίως και ο Υιός, πώς ελάττων αυτού έστιν ;
et ideo minor, perlecta in nobis vila non erit , licet Ου γαρ έσται τελείως εν ημίν η ζωή , κάν εις τον
in interiori hoinine Christus inhabitet . Et aliqua par έσω άνθρωπος κατοικήση ο Χριστός . Νεκροί δε πως
le quodammodo erunt mortui, qui in ipsum crediden κατά το μέρος οι πιστεύσαντες, είπερ έστιν ου τε
runt. Quæ quidem quoniam a nobis, ut absurda, sunt λείως ζωή το έλαττον έχων ο Υιός . Επειδή δε χρή
procul rejicienda, perfectum esse dicimus Filium , την εν τούτοις άτοπίαν ώς πορρωτάτω ποιείσθαι ,
et Patri perfecto æqualem propter essentiæ pulla τέλειον είναι φαμεν τον Υιόν τον το τελείω Πατρί
in parte diversam similitudinem . παρισούμενον διά τό της ουσίας απαράλλακτον.
Ejusdem el hæc . Και τούτο.
Æqualem se Deo el Patri declarans Christus quu- "Ισον εαυτόν επιδεικνύων τώ Θεώ και Πατρί ,
cam loco discipulos suos sic alloquitur : Qui vidit φησί που Χριστός προς τους οικείους μαθητές, “Ο
me vidit Patrem 2. Quomodo qui natura talis est ut ipse δωρακώς εμε εώρακε τον Πατέρα . Είτα πως ο κατά
vera dicers affirmat , Patre nuinor erit, ut quidam φύσιν τοιούτος, ούτω τε υπάρχων, ώς αυτός αλη .
lemere opinantur ? Si enim minor exsistens in se- θεύων διισχυρίζεται, το έλαττον εξει κατά την τι
C
ipso Patrem exprimit, cum nulla intercedat immuta- νων άβουλίαν ; Ει γάρ υπάρχων ελάττων εν εαυτό
lio, illud ipsum in Patrem recidei, quippe qui in δεικνύει τον Πατέρα , μηδεμιάς μεσολαβούσης παρ
imagine, nempe in Filio cernalur expressiis. Sed hoc αλλαγής, επί τον Πατέρα το έλαττον αναβήσεται, ώς
absurduum est. Non igitur Filius niinor ,in quo Paler . εν αμεταποιήτο φαινόμενον εικόνα τω Υιώ. Αλλά
perſeclus exprimilur. τούτο άτοπον. Ουκούν ουκ ελάττων ο Υιός , εν ώπερ
εξεικονίζεται τέλειος ο Πατήρ ών.
Ejusdem et hæc. Και τούτο .
Quomodo Filius injnor, quem ea quæ Patris sunt, Και πως αν το έλαττον, εν οίσπέρ έστιν ο Πατήρ
habere constat ? Vere enim dicit : Omnia quæ Pater ών ο Υιός επιδέξηται , λέγων ανεγκλήτως , Πάντα
habel, mea sunt. Et rursum Deumi, el Palrem allo- όσα έχει ο Πατήρ εμά εστι ; και πάλιν ώς προς
quens , Omnia, inquit, ea lua sunt , 1 tua mea ". Si τον Θεόν και Πατέρα , ότι πάντα τα έμά σα εστι,
enim , ul lemere quidam sentiuni, minor est Filius, και τα σα εμά . Ει γάρ όντως έστι κατά την τινων
cua vere pronuntiet bic Patreni alloquens : Omnia άβουλίαν ελάττων ο Υιός, επειδή περ αληθεύει λέ
misa lua sunt , el lua mea , cadet et in Patrem , ut mi. γων προς τον Πατέρα , Τα εμά σα εστι, και τα σά
10r sit, et in Flium, ut major , cum reruun ordo D εμά , χωρήσει και επί τον Πατέρα το έλαττον , και
diversus non sit , ei in utroque ca cernantur, quæ το μείζον ομοίως επί τον Υιόν, αδιαφορούσης της
alierius sunt, et quod Patris est , id etiam Filii sii, των πραγμάτων τάξεως , είπερ εν εκατέρω τα έκα
el conira. Nihil igitur prohibebil el Patrem Filio τέρω προσόντα φαίνεται, και όπερ αν είη του Πα.
uinorem dicere, el Palre majoren Filium. Quα τρός, τούτο εστι και του Υιού, και πάλιν όπερ αν
φuidem cum vel cogitare sit absurdissimum, segui- υπάρχον του Υιού ίδιον φαίνεται , τούτο εστι και
lur ut æqualis Palri sii Filius, qui omnes cum Pa- του Πατρός . Ουδέν ούν κωλύσει λέγειν ελάττονα του
ire communes habel essentiæ dignitates. Υιού τον Πατέρα , και μείζονα του Πατρό , τον Υιόν.
'Αλλ' έστι των ατοπωτάτων και μόνον εννοείν τι τοιούτον. "Ισος άρα , και ουκ ελάττων και κοινά προς
τον Πατέρα τα της ουσίας έχων πλεονεκτήματα.
Ejusden el hæc. Και τούτο .
Quodam loco Servalor, sicut ipse in Patre esi , sic Ούτω πού φησιν ο Σωτήρ , ώς είη μεν αυτός εν
Petrea in se esse dicit. Nullo autein pacto cogi- Πατρί, και ο Πατήρ δε ομοίως εν αυτώ. 'Αλλ' έστι
1
1 Malib . XVI , 27. 2 Joan . I , 5. 3 Joan . Χιν, 9. Joan . ΧVΙΙ , 10,
 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ. ΧΙ . 670
66 )
παντί που δηλον , ώς oύ προσήκει νοείν καθάπερ και tantum est , el corpus in corpore, aut vas in v1se,
σώμα εν σώματι , η σκεύος εν σχεύει , ούτω χωρητών sic Filium in Patre aut Patrem in Filio esse. Sic
εν Υιώ τον Πατέρα, ή αν πάλιν τον Υιόν αντεμβι. igitur Paler in Frlio , et Filius in Patre est, ut in
βάζεσθαι τρόπον τινά τω Πατρί, και ούτος δε εν ejusdein essentiæ ejustlemque naturæ certissima
εκείνη, κακείνος εν τούτω φαίνεται, ώς εν ταυτότητα similitudine. Ut si quis propriam in imagine sim
της ουσίας απαραλλάκτη , και τη κατά φύσιν ενό- litudinem vere el singulariter expressam intuens
τητί τε και ομοιότητι· ώσπερ αν εί τις και εν εί- admirationerne plenus aliquos alloqueretur : Hier' ,
κίνι την οικείαν καταθεώμενος μορφήν, λέγοι πρός inquieus , efigies in the est , et ego in illa . Αut si
τινας αληθεύων, και την εις άκρον έξη σκημένην caliditas cx igne naturaliter proveniens vocem ad
έμφέρειαν του οικείου σχήματος αποθαυμάζοι bunc modum emilleret : Ego in igne, et ignis in me
βοών, Εγώ εν τήδε τη γραφή , και η γραφή δε εν est. Utrumque enim eorum quæ dicta sunt, cogi
έμοι » ή και ώσπερ πάλιν, ει ή εκ πυρος φυσικώς Talione quidem dividi potest , natura tamen unum
ποιούσα θερμότης φωνήν αφιείσα λέγοι, Εγώ εν τω ezt, el unum ex altero sine ulla sectione proficisc :
πυρί , και το πυρ δε εν εμοί. "Εστι μέν γάρ πως tur. Quiainvis enim animis ea vicissim distingual,
των ειρημένων έκαστον επινοία μεριστον, εν δε τη unum tamen arque iidem utraque esse perspiciuntur,
φύσει, και εν εξ ενός άμερίστη τινί προόδω προ- Β quantum ad essentiam pertinet . Si igitur : opter
κύπτον, ώσπερ και χωρίζεσθαι δικούς του εν υπέρ ejustler essentie perfectissiniam atque: immutabilen
έστιν · όμως δ' ούν, ει και τούτον έχει τον τύπον των in imagine similitudinem Pater in Filio est , quo
επ' αυτούς νοημάτων ή δύναμις, αλλ' εν εν ετέρω modo major Pater, al isti putant, in imore Filio
φαίνεται, και ταυτόν εισιν όσον είς ουσίαν αμφό- esse et perspici polest ? Can ergo Pater oιnnino
τερα. Είπερ ούν διά τό της ουσίας απαράλλακτον και sit in Filio, Filius plane perfectus est , qui perfi
το εν τω χαρακτηρι παντελώς απαραποίητον ο Πα- chun capiens, ſigara it imago est magni Patris.
τήρ εν Υιώ έστι, πώς και μείζων εν ελάττονι κατ' εκείνους όντι τω Υιώ χωρήσει , και οφθήσεται ; >

Επειδή δε όλως έστιν εν αυτώ τέλειος, άρα πάντως εστίν ο Υιός και του τελείου χωρητικός , και χαρακτήρ
του μεγάλου Πατρός.
Του αυτού εκ του περί της αγίας Τριάδος λόγου . Ejusdem ex libro de sancta Trinilale .
"Ινα δε Πατρός και Υιού την ισότητα δείξωμεν, Verum ut Patris et Filii demonstremus æqualita
επ' αυτήν έλθωμεν τήν του Κυρίου διδασκαλίαν . lem , ad Domini doctrinam acceilamus : Nemo, in
Ουδείς , φησίν , οίδε τον Υιών ει μή ο Πατήρ , ουδε quil, norit Filium nisi Pater, neque Paliem novil
τον Πατέρα της επιγινώσκει ει μή ο Υιός , και ώ quisquam nisi Filius, el cui voluerit Filius revelare1.
αν βούληται ο Υιός αποκαλύψαι Τί τούτων σα- c Quid hisee verbis clarius ? Par, inquit , nobis cognitio
φέστερον των ρημάτων ; "Ιση , φησίν, ημίν έστιν est. Cognosco Patrem a Patre cognitus; cognosci
ή γνώσις. Γινώσκω γάρ τον Πατέρα γινωσκόμε- me Pater a me cognitus. Omnes aulem res procreali
νος υπ' αυτού , και γινώσκει με ο Πατήρ γινω- ab hac arcentur cognitione. Quomodo enim quie
σκόμενος υπ' εμού . Πάσα δε ή κτίσις της ημετέ- naturæ nostræ non sunt participes, cognitionis
ρας εκβεβληται γνώσεως : πώς γαρ οίόν τε της participes sint ? Parvam tamen quidsIn HoliticizΝ
φύσεως ημών ου κοινωνούσαν κοινωνήσαι της γνώ- assequuntur. Ego enim illis, quoad eorum natura
σεως; Μεταλαγχάνουσι δ' όμως τινές βραχείας τινός capit, tanquam in speculo atque enigmate Patris
θεωρίας. Αποκαλύπτω γαρ ως οίόν τε οίς αν εθέλω notitiam imperiio. Hæc ex Domini doctrina didici
την περί του Πατρός γνώσιν ώς εν εσόπτρα και mus. Quem igitur hic majus el minus locum hia
αινιγματι. Ταύτα εκ των Δεσποτικών εμάθομεν bel ?
διδαγμάτων. Ποίαν ενταύθα χώραν έχει το μείζον
και το έλαττον ;
Τού αυτού εκ τούι' κεφαλαίου του α' βιβλίου του Ejusde:n er Thesauri cap . 10) primi libri.
Θησαυρού .
Λέγει που Χριστός : « Ο Πατήρ ο πέμψας με , μεί- D Christus alicubi ail : Paler qui misit me, inajor
ζων μού έστι . » Μαρτυρεί δε πάλιν η θεία Γραφή me est ' . , Divina eliam Scriplura hoc de eo le
περί αυτού ότι « Ούχ άρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα slalur, quoil « Non rapinam arbitratus est se esse
Θεώ. » Πώς oύν έσται και ίσος, και μείζονα έξει τον æqualem Deo '. , Quonam igilur paclo fulurus sit
Πατέρα , ζητητέον ακριβώς · εναντία γάρ αλλήλοις αqualis , el majorem se habiturus Patrem, accurale
τα τοιαύτα εστιν . Επειδή δε δοκιμάζειν ευσεβώς nobis inquirendum est : prignare enim hæc inier
πρόκειται τα ρητά, ούτε το ίσον εκβαλούμεν διά το se videntur. Cum autem nobis propositum sit pie
μείζον, ούτε μην το μείζον διά τό ίσον αναιρήσομεν : hæc dicia examinare , neque æqualitale cum priva
κρατήσει δ' αμφότερα θεωρίας ευσεβώς εισφερομέ- bimus, co quod major sit Paler ; neque rursus ina
νης επ' αυτοίς . Ουκούν απλή τις ούσα και ασύνθετος jorem esse Palrem negabimus ob qualita:em Filii .
και της θεότητος φύσις , ουκ αν ετμήθη ποτέ ταϊς Utrumque enim locum habebii, si ea pie considerare
επινοίαις εις δυάδα Πατρός και Υιού, ει μή τις ευ- intelligereque velimus. Simplex itaque et non com
3
1
Μιιι. ΧΙ, 27 . * Jo . Χιν , 28 , 8 Philipp . 1 , 6.
61 EUTHYMII ZIGABENI 6 :2

posita leitatis natura nunquam in dualitatem Ρο- Α δόκει προκείσθαι διαφορά, ου κατά την ουσίαν φτμ' ,
Iris el Filii secla fuisset, nisi prius aliqua diferen- αλλ' έξωθεν επινοουμένη , δι' ής το εκατέρου πρόσ
1 :1 fuisse visa esset, non scrundum essentiam , sed ωπον εισφέρεται εν ιδιαζούση μεν υποστάσει κείμε
wstrinsecus intellecta , per quam utriusque persona νον , εις ενότητα δε θεότητος διά ταυτότητος φυσικής
inducilor peculiari quidem byposlasi constans , sed σφιγγόμενον , ίνα μή τις ανάχυσις και οιονεί φυρμός
in unitatem divinitatis per naturalem identitatein γένηται Πατρός και Υιού , εις μόνην ενάδα τρεχούσης
constricta ; ne aliqua coulusio lil Patris et Filii, της υποστάσεως , της πολλής λίαν ομοιότητος ουκ
concurrente in solam unitalem laypostasi , cum mag- εώσης φαίνεσθαι δυάδα ως εντεύθεν ήδη και τον
na quæ inter eos intercedit similitudo dualitatem αυτον Πατέρα και Υιόν υπονοείσθαι παρά τισιν εις
apparere non sinal : adeo ut hinc nonnulli inter δυάδα μηδαμόθεν χωριζομένους. Επειδή δε έχρήν
Pillem et Filium nullam plane dualitatem consti. ειδέναι και την γεννήσασαν φύσιν και την γεννηθεί .
luerint. Cum vero oporterei el generantem naluram , σαν εξ αυτής, τέθεικεν η θεία Γραφή τo του Πατρός -

el eam quæ ex ea genila est cognoscere, sacra Scri-
plura Patris el Filii nomina constituit, ut luinen
ex lumine intelligerelur, utrique propriam suam ac
B
peculiarem lıyposlasim trib:lens, servala lamen in
utroque Raluræ identitale. Nostræ vero consuetil-
dini sese accommodaus, Patri hoc tribuit ut piajor
sit : ut nimirum undequaquc dualiias personarum
giglientis el genile significelur; tribuit autem æqua-
όνομα και το του Υιού , ίνα φως εκ φωτός νοηται ,
και εκάτερον εν ιδία υποστάσει σωζομένης επ' αμ
φοίν της ταυτότητος προς τον έτερον. Ακολουθούσα
δε πάλιν τη καθ' ημάς συνηθεία , το μείζονα απο .
δίδωσι τω Πατρί , ένα πανταχόθεν ή δυάς και το εξ
ου σημαίνεται προσμαρτυρεί δε το ίσον , ίνα μή τις
περί την ουσίαν ανομοιότης νοήται Πατρός και Υιού .
Ίσος τοιγαρούν κατά τον της ουσίας λόγον υπάρχων 3

litatem , ne aliqua Patris a Filio essentize dissimili- ο Υιός τω Πατρί και όμοιος κατά πάντα, μείζονα
Tudo intelligatur. Æqualis itaque essentie ratione αυτόν φησιν ώς άναρχον , έχων άρχήν κατά μόνον
exsistens cum Paire Filius, similisque per omnia , το εξ ού , ει και σύνδρομον αυτώ την ύπαρξιν έχει
majorem illum vocal, tanquam principio carentem , ipse principium habens ca tanlum ratione quod
ex Patre est, tamelsi exsistentiæ ratione cum eo conveniat.
Ejusdem el hæc. Και τούτο.
Que ejusdem subslantiæ sunt ct nalurr, niagis Tα της αυτής ουσίας όντα και φύσεως και την
etiam proprie inter se conferri possunt : quæ vero προς άλληλα σύγκρισιν κυριωτέραν επιδέχεται τα
ila sese non habent, sed viversa naturae sunt, atque δε μή ούτως έχοντα, ετεροφυή δε όντα , και διά τούτο
ea de causa diversitate quaclaim inter se distincla, τεμνόμενα προς αλλοτριότητα , ουκ αν αλλήλους
comparari sibi invicem non possunt. Neque enim συγκρίνοιτο · απαιδευσία γάρ τούτό γε. Ου γαρ αν
quisquam nisi judicii inops, hominis naturam inqui- τις είπoι νούν έχων , μείζονα του ανθρώπου τον βουν,
rens dicat , bovem homine majorem esse, aut vicis- την ανθρώπου φύσιν ερευνών» ουδ' αυ πάλιν την του
sim bovis naluram nosse volens, dicat hominem co βος εκμαθείν βούλοιτο , μείζονα τούτου τον άνθρω
majorem esse. Quæ enim ejusdem naturæ ac spe. πον λέγοι. Τα γάρ ομοφυή τε και ομοειδή, καθάπερ
ciei sunt, ut dictum est, ea commode apleque inler είρηται, την προς άλληλα σύγκρισιν ακόλουθόν τε
se conferuntur . Si itaque confelur, secondum vos, και πρέπουσαν έχει. Ει τοίνυν συγκρίνεται, καθ '
Filius cuin Paire, ratione majoris el ininoris, con- υμάς, ο Υιός τω Πατρί κατά το μείζον και έλαττον,
substantialis certe neque diversus ab eo eril. Con- ομοούσιος άρα και ουκ αλλότριος αυτού εστιν. Ομοού
subiantiale aulem non potest consubstantiali ma- σιον δε ομοουσίου ουκ άν γένοιτο μείζον και έλαττον
jus aut minus esse ratione substantiæ : neqne enim κατά τον της ουσίας λόγον ου γάρ μείζων άνθρω
homo homine major est , quatenus homo est. Æqua- τος ανθρώπου, καθό άνθρωπος. "Ισος άρα το Ιατρι
lis igitur est et consubst:intialis Patri Filius ; ra- και ο Υιός και ομοούσιος οικονομικώς δε ειρήσθαι
tione vero incarnationis credimus Patrem majoren πιστεύομεν επί του Πατρός το μείζον. "Οτε γάρ
a Filio vocatum. Quando enim humanitatem assuinp- DD ενανθρωπήσως φαίνεται, τότε και τούτο φησιν ως
sil , lùm ctian ut homo hoc dixit . άνθρωπος .
E.c primo Thesauri libro cap. 9. Τού αυτού εκ τού θ' κεφαλαίου του α' βιβλίου
του Θησαυρού περί ομοουσίου .
Quod ex causa aliqua est, vel genitum est, inquit,,
? Το εξ αιτίου τινός ον, ή γεγεννημένον, φησίν,
necessarium est ut sit secundum ab illo quod ci ανάγκη δεύτερον είναι τούτου, ο δή και γέγονεν αυτώ
causa exsistentiæ ſuit. Secundus itaque eril Filius του είναι αίτιον. Ουκούν δεύτερος έσται του Πατρός
a Palre, quippe qui Patrem ut causam habet :: alque ο Υιός αίτιον αυτόν έχων » και διά τούτο ουχομοού
jdcirco ne consubstantialis quidem ei erit. Aut si σιος. "Η αφιλονεικότερον ενστήσεται τις ομοούσιον
quis contentiosius urgeal, consubstantialem eum αυτόν είναι λέγων , η μία θεότης, άρα, τομήν τινα
esse dicens, una cerle deitas sectionem admittens χωρήσασα, γέγονεν εις δυάδα • ου γαρ έτέρως όμο
in dualitatem divisa erit : neque enim aliter con- ούσιος είναι δύναται .
substantialis esse potest.
Debacchatur rursum Christi loslis, lemereque Ουκ αισθάνεται πάλιν μεθύων ο χριστομάχος, και
adversus divinam csscntiam blateral. Secari cnim μάτην καταφλυαρών της θείας ουσίας. Το μεν γάρ
8
673 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XI. 6 :4
τέμνεσθαι και διάστασίν τινα μεταξύ της προς άλληλα Aet divisionena aliquam recipere posse , corporn
δύνασθαι λαβείν , σωμάτων ίδιον . Η δε θεία του proprium est . Divina autein Palris essentia , cum sit
Ιατρός ουσία, ασώματος ούσα, τομής τε και διαιρέ- incorporea , sectionis aut divisionis capas non est ;
σεως ανεπίδεκτός έστιν ούτε δε εν τόπο μένουσα, neque in loco exsistit , neque a quoquam contine :
ούτε υπό τινος ούσα χωρητή, αλλ' εν αρρήτω τιι lir ; sed in arcano alque ineffabili slalu corsistens,
και αφράστη καταστάσει κειμένη , τον Υιόν εξ εαυτήςFilium ex se immediate prolulit ; neque alia ratione
άδιαστάτως εξέλαμψεν ουκ αν ετέρως έχειν το είναι perfecta esse potest , nisi Filium genuerit , et fecunda
τελεία δυναμένη , ει μη έγέννησε τον Υιόν, και αν ostensa sit , neque rursum creatrix esse polest, nisi
εδείχθη καρπογόνος και πάλιν ουκ άν ετέρως έσομένη genueril es se indivulse Filium , per quein omnia
δημιουργός, ει μη τέτοκεν εξ εαυτής άμερίστως τον operatur. Est igitur genitus ex Patre Filius, non
Υιον, δι' ού τα πάντα εργάζεται. "Έστιν ουν ο Υιός sectione ant deluxe1 aliquo , sicut vos imaginamini;
γεννηθείς εκ Πατρός, ου κατά τινα τομήν, ή απόρ- sed quemadmodu ill calidilis ex igne , indivulse ex
ροιαν, καθάπερ υμείς φαντάζεσθε · αλλ' ώσπερ εκ ('ssential gignenti, procellit.
πυρος θερμότης, άμερίστως εκ της του τεκόντος
προελθών ουσία ;. B
Και τούτο. Ejusdein el harc,
Ει ομοούσιος έστι , φησίν, ο Υιός τώ Πατρί, τι μη Si, inquil, Fiius est consubstatialis Palri , cur
και αυτός έστιν αγαθώς ούτως ώς ο Πατήρ ; Λέγει non etiam ipse est bonus il . , 111 l'aler ? Chrislus en'm
γάρ που πρός τινα ο Χριστός : Τί με λέγεις άγα- alicubi ad quemdami ila ail : Cur me dicis bo
θόν ; Ουδείς αγαθός ει μή εις ο Θεός. » “Ένα δε ει- num ? Nemo bonus nisi unus Deus. 1 Umum vero
τ.ών , εαυτόν έξω τέθεικεν , ώς αγαθόν μεν όντα και cum dixit, seipsum excepit, quippe qui bonus cliai
αυτόν, ουχ ούτω δε ώσπερ αν είη και ο Πατήρ. ipse sil, non laneni ila bonus ut Paler .
Κύριον αποκαλούσης τον Υιόν της θείας Γραφής , Cum sacra Scriptura Filium Doninum vocel, ſa
δώσεις άρα και αυτόν είναι Κύριον, και τούτο κατά leberis profccto eiiam ipsum Dominum esse, el
αλήθειαν, ή προς τοις άλλοις άρνηση και τόδε. Ει μεν quidem vere, aut una cum aliis etiam hoc negabis.
γάρ ουχ είναι Κύριον έρείς , ταναντία φρονείς ταίς Al si negabis Dominum esse, contrarium plane
θείαις Γραφείς και τα ταύτα λαλήσαντι Πνεύματι. sulllis a Scripluris cl a Spirilu hoc loquente. Si
Συντεθειμένος δε και φάσκων αυτών είναι Κύριον, ConcesStris likerisque Donuinn esse, impie agere
ασεβώς ελεγχθήση και Κύριον λέγων και προσκυνών depreclienderis , quippe qui Dominum voces et afores
όν ου φής ομοούσιον είναι τώ Θεώ και Πατρί, και c eum que consubstantialem esse Deo ac Patri ne
κτίσματι μάλλον η Θεώ κατά φύσιν λατρεύεις. Το gas, el creaturam potius quam verum Deum colis,
γάρ ετέρας υπάρχον ουσίας παρά τον όντα Θεόν, ουκ Quod enim alterius natura : est ab eo qui vore est
αν είη φύσει Θεός . Και τούτου μάρτυς ή θεία λέγουσα Deus, id natura Deus esse non potest. Quod etiam
Γραφή : « Κύριος ο Θεός ημών, Κύριος είς έστι : ipsa sacra Scriptura lestalur, dicens : 1 Dominus
μία γαρ θεότητος φύσις. Και ότι ταύτη μόνη δεί Deus noster, Dominus unus est ' : , una enim est
προσκυνείν , ακούση τάλιν : « Κύριον τον Θεόν σου deitatis natura . Quod vero hanc solam adorare
προσκυνήσεις , και αυτό μόνο λατρεύσεις . » Ει τοί- oporteal , au lies rursum : « Dominum Deum lluin
νυν διά το μόνον αγαθόν λέγεσθαι τον Θεόν και Πατέ. adorabis, el ei soli servies '. , Si igitur quia Deus
ρα, εκπεσείται του είναι αγαθός ο Υιός ούτως ώς και ac Paler solus dicitur bonus, Filius bonus esse 1100
Πατήρ, και διά το ένα λέγεσθαι Κύριον και Θεόν polesl sicut Paler, eademque ratione cum unus P :
τον Πατέρα , εκπεσείται του είναι Κύριος και Θεός ter dicilur Donimus el Deus, sequillir etiam neces
ο Υιός, κατά την του νοήματος ακολουθίαν πως sario ex eodem argumento Fil neque Dominuin
O

ούν προσκυνείς τω μήτε Κυρίω μήτε Θεώ ; Ει δε Κυ neque Deum esse : quo pacto igitur adoras cum qui
ρίου και Θεού του Πατρός όντος , συνεπάγεται και nec Doniinus, ncc Deus est? Si vero, cum Paler sit
ο Υιός την εκείθεν ιδιότητα έχων ώς εξ αυτού κατά D Dominus el Deus, simul etiam inducitur Filius ,
φύσιν υπάρχων ., και έστι μετά Πατρός Κύριος και eamdem liabens proprielalem , utpole cx ipso nalu
Θεός, έξει πάντως και το είναι αγαθος ώς ο Πατήρ, raliter procedens, el est cum Patre Dominus ac
της πατρικής ιδιότητος καν τούτω πάλιν υπαρχούσης Deus, necessario etiam bonus erit, ut Pater, chin
εν αυτώ , καθάπερ και εν εκείνω . palerna proprielas etiam hac in parte in ipso exsi
slat, perinde atque in illo.
Και τούτο. Ejusdem et hæc.
Πολλά περί τε του Πατρός και του Υιού λέγουσιν αι Muilia de Palre el Filio sacra Scriptura prædi
θείαι Γραφαι, και ου το των ονομάτων διάφορον δια- cal, neque tamen dillerentia nominum essentiæ
στέλλει πάντως αυτοίς και της ουσίας τον λόγον, ώ ; rationem in universum distinguil , ila ut inde dis
ανομοιότητά τινα διά τούτων χωρήσαι μεταξύ. "Ετι similitudo quædam eos separet. Una enim est deilas
γαρ μία θεότης Πατρός και Υιού , κάν εκάτερος τη Patris el Filii, eliamsi uterque per varia nomina
των ονομάτων ποικιλία διαφόρως σημαίνητοι , ουχ ώ ; ditlerenter significetur : non quod alteruter pro
ίδιον έχων τι και καθ' εαυτόν, και μη το έτέρω πρόσ- prium aliquid in se babeat, quod alteri non
εστιν, αλλ' ώς επ' αμφοίν χωρείν δυναμένου παντός insit, sed quod de utroque dici possit quidquid de
1 Deut . 1 , 4 . 1 Deut. x , ; Matili . IV , 10 .
675 EUTNYMII ZIGABENI 676

uno dicitur, excepla solummodo Patris et Filii ap- ΑA όπερ άν έφ' ενός λέγοιτο , δίχα μόνης της του Πατρός
pellatione ac re. Nam Paler semper est Pater, ne . και του Υιού προσηγορίας τε και πράγματος. "Εστι
que unquam fuerit Filius ; Filius contra semper γάρ ο Πατήρ αεί Πατήρ, και Υιός ουκ αν γένοιτό
est Filius, neque unquam fuerit Paler. Si quis TTOTE και έστιν ο Υιός αει Υιός, και Πατήρ ουκ αν
vero voluerit dicere non posse utriφue convenire είη ποτέ . Ει δέ τις βούλοιτο φάσκειν μή δύνασθαι
appellationein quæ uni tribualur, in maximum ma- χωρείν επ ' αμφοίν όπερ αν έφ' ενός φέρoιτο πρόσρη
lum inciilet. Quid enim faciat , dicente Paulo : μα , μεγάλη περιπεσείται κακό. Τί γάρ αν ποιήσου ,
Unus Deus Paler cx quo omnia , el unus Dominus λέγοντος του Παύλου : « Είς ο Θεός ο Πατήρ εξ ού τα
Jesus Christus per quem omnia ' ? , Ecce qnam πάντα και εις Κύριος Ιησούς Χριστός δι' ού τα
aperte Pairi iribuat Drum esse et unum esse , Filio πάντα . Ιδού γάρ τω Πατρί το είναι Θεόν και ένα
autem Dominum esse et unum . Num igitur idcirco δέδωκε• το δε το είναι Κύριον και ένα . Αρ'
Filius non erit Dens, quia Pater vocalur Deus el ούν διά τούτο Θεός μεν ουκ έσται ο Υιός, επειδή Θεός
ans? ant Paler non erit Dominus, quia Filius και είς ο Πατήρ κατωνόμασταν ; Κύριος δε ουκ έσται
appellatus est Dominus el unus ? Minime vero, ab- ο Πατήρ, επειδή Κύριος και είς ο Υιός εκλήθη ; Αλλ'
sit ! Cum enim Paler sit Deus , Filius etiam est B ουκ έστι τούτο, μη γένοιτο. Θεού γάρ όντος του Πα
Deus : el rursus, cum Dominus sit Filius , Domi- τρός , Θεός έστι και ο Υιός και Κυρίου πάλιν όντος
nus est el Paler. Alqui si que esset essentie diſle- του Υιού , Κύριός έστιν ο Πατήρ . 'Αλλ ' είπερ ήν τις
rentia quæ illos in duo divideret, neque naturali ουσίας διαφορά την δυάδα διατειχίζουσα , και ουκ
identitate convenire permitteret, unius appellatio έωσα μίσγεσθαι φυσικώς εις ταυτότητα , ουκ άν , οί .
alteri proprie tribui non posset. Quocirca cum oin- μαι , κυρίως το του ετέρου πρόσρημα τω ετέρω προσ
nia quæ Patris sunt Filio insint, et contra, quæ Filii ήν. Επειδή δε πάντα τα του Πατρός εν Υιώ φαίνε
sunt, insint Palri, ila il mulla ratio identitatem ται, και τα του Υιού πάλιν εν Πατρί , ώς ουδενός έτι
impedire possil, eril etiam ipse bonus, quemadmo- τον της ταυτότητος διείργοντος λόγον, έσται και αυ
dum Poler, atque ideo eliam consubstantialis. τoς αγαθός, ώς ο Πατήρ, και διά τούτο ομοούσιος .
Et hæc . Και τούτο.
Si discrimen aliquod nalurale Filium arcet, cumi- Εί φυσική της διάστασις είργει τον Υιόν, και άλλο
que a Palre essentia alienum esse declarat, quo- τριον της του Πατρός ουσία ; όντα δεικνύει , πώς
modo vel ea ipse quæ Patris propria sunt, vel τα του Πατρός ίδια παινεται φορών ; Πώς δε ο Πα.
Paler que Filii sunt, propria gerit ? Vera enim dicit C τήρ, είπερ αλλότριος κατά φύσιν του Υιού, τα αυτού
Filius Palrem alloquens ad hunc modum : Omnia ίδια φορεί; 'Αληθεύει γάρ λέγων ο Σωτήρ ώς προ
illa mea sunt et mea tua '.Quod si omnia, el unum τον εαυτου Πατέρα ότι πάντα τα σα εμά έστι, και
omnium est id , quod est summe bonum , Filius τα εμα σά. Τοίνυν πάντα , εν δε των πάντων έστι
habebit etiam hoc, quod naluræ palcinæ proprium και το άκρως αγαθόν, έξι6 τούτο και ο Υιός , Βίωμα
est, ul qui ex ipso Patre exsistit. Qui autem ea, φύσεως υπάρχων πατρική : ο εξ αυτού προελθών . Ο
quæ essenli palernæ propria sunt, habel, is ejus- δε της πατρώας ουσίας έχων τα ίδια είη πάντως αν
dem est prorsus essentiæ . και ομοούσιος .
Et hæc. Και τούτο .

Si idcirco Filius non est secundum csseiljain
similis Patri neque consubstantialis, quia Pater
ex nulla causa sive principio est, Filius vero Pa-
trem principίum halbet , quid obstilerit quominus
dicamus Cain eliam patri suo consubstantialem non
ſuisse ? Si quidem Adam a nemine generalus fuit :
primus enim hominuni ſuit. Cain vero ipsum alle
clorem et principiuin habuit, nam ex ipso genitus
est . Atqui si hoc falsum est ( consubstantialis enim
Adamo est Cain ), erit profecto consubstantialis Pa-
tri Filius, tanetsi illum causam exsistendi habent ,
procedens ex ipso absque tempore , el ab alerno
cum ipso exsistens.
Et haec .
Arilua scilicet hostium Christi objectio non elli-
ciet uit Filius non sit consubstantialis Patri, ideo
quia Paler ingenilus est , Filius vero genitus. Si
enim differre in aliquo facit uit diversa sit in rebus
natura, el genera a mutua inter se convenientia na .
Ει διά τούτο κατ' ουσίαν ο Υιός ουκ έσται το Πα.
τρί προσεoικώς ουδε ομοούσιος ,επειδή περό μεν Πα
τηρ ουκ εξ αιτίου τινός έστιν, ο δε Υιός αίτιον αυτόν
έχει, τί κωλύσει λέγειν ότι και ο Κάϊν ουκ αν είη τω
πατρί ομοούσιος ; Επειδήπερ ο μεν Αδάμ υπ' ου .
D δενός εγεννήθη πρώτος γάρ ήν άνθρωπος. Ο δε Κάϊν
αίτιον έσχεν αυτόν εξ αυτού γάρ γέγονεν. Ει δε ψεύ
σεται πάντως και τούτο λέγων (ομοούσιος γάρ τώ 'Αδάμ
ο Κάϊν ) , έσται τη Πατρί πάντως ομοούσιος ο Υιός,
κάν αίτιον αυτόν έχη του είναι , εξ αυτού προελθών
άχρόνως , και αϊδίως ών συν αυτώ .
Και τούτο ,
Ουκ ανατρέψει το σοφόν των χριστομάχων προβλη
μα το είναι τον Υιόν ομοούσιον τω Πατρί , επειδή περ
ο μεν Πατήρ αγέννητός εστιν, Υιός δε γεννητός. Ε:
γάρ το κατά τι διαφέρειν, πάντως και διάφορον εν
τοίς ούσι την φύσιν απεργάζεται, και της προς άλληλα

! | Cor. vill , 6 . 1 Ioal. XVII , 10.

671 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XI.. 678
κοινωνίας τε και φυσικής ομοιότητος αποτέμνει τα A luralique similitudine separat , distinguant etiam
γένη » διοριζέτωσαν, φέρε ειπείν, και τον Παύλον από Paulum a Petro ratione essentiae , siguidern parti
του Πέτρου κατά τον της ουσίας λόγον, επειδήπερ τινά cularem quamdam habent ac veluti in individuo
μερικήνέχουσι και ως ένα άτομο προς αλλήλους την δια- inter se diferentiam, juxta quam hic quidem est
φοράν, καθ' ην ο μέν έστι Πέτρος, ο δε Παύλος. Oρώ- Petrus , hic vero Paulus. Videmus autem spenu
μεν δε ότι πολλάκις και τα καθ' έτερόν τινα τρόπον uero etiam ea quae alio modo a mutua inter se
της αλλήλων ομοιότητος πολύ διεστηκότα , κοινωνεί similitudine multum dissident , essentiae ratione
κατά τον της ουσίας λόγον. Ο μεν γάρ μέλας άνθρω- convenire. Νain homo niger nullum difert ab albo,
πος τυχόν ως προς τον λευκών πολλήν έχει την δια- sed haec differentia eorum substantiam non facit
φοράν, αλλ' ού τούτο την ουσίαν αυτοίς διατέμνει. Ει diversam . Si ergo etiam in uobis ipsis differentia
τοίνυν και εφ' ημών αυτών και κατά τι διαφορά το είναι secundum aliquid non immutat esse ipsum sub
της αυτής ουσίας ούκ ανατρέπει , ής αν είεν κακείνοι stantie , ex qua constant illi qui a nobis diferunt,
προς τους αν διακρινοίμεθα· τί κωλύει και τον Υιόν φuid obstal quominus etian Filius sit consubstan
ομοούσιον είναι το Πατρί , κατά τούτο διαφέροντα ιialis Patri, etiasi in eo inter se diferant quod
καθ' ό μεν Πατήρ αγέννητός εστιν, ο δε Υιός γεννη- Paler sil ingenitus, Filius aulein genitus ? Una enim
τός ; Μία γαρ εν αυτοίς ή θεότης, εκ Πατρός αγεν- in ipsis est deitas, ex Patre ingenuito naturaliter in
νήτου τρέχουσα φυσικώς επί το γέννημα . B Filium procedens.
Και τούτο. Et hæc.
Ει ήρξατο του γεννάν τον Υιόν ο Πατήρ και κατ- Si cæpil generare Filium Pater et desiit, juxta
έπαυσε , κατά την των χριστομάχων μανίαν, αλλοίω- insanam Christi hostium opinionem , alteratio quæ
σις τις και μεταβολή περί αυτον γέγονεν. “Ο γάρ ουκ dam et inutatio ei accidit . Nam quod non erat an
ήν πριν γεννήση, γέγονε μετά το γεννήσαι . Ει δε των lequain generaret , factus est postquam generavit.
τοιούτων ανωτέρω το θεϊόν εστι τροπής τε και αλ- Atqui si divinitas nulli alterationi mutationive ob
λοιώσεως ανεπίδεκτον , ουκ ήρξατο του γεννάν, ουδε noxia est, non ergo cæpit generare, neque etiam
κατέπαυσε , καθάπερ ούτο! φασιν · αλλ' ήν άχρόνως desiit, quemadmodum isti opinantur, sed erat
έν Πατρί και των αιώνων και χρόνων ποιητής Υιός. absque tempore in Patre, seculorum et temporum
'Επειδή δε συναΐδιος , διά τούτο και ομοούσιος. omoium conditor Filius. Cum vero coæternus sit ,
necessario etiam consubstantialis.
Και τούτο. Et hæc,
Ει ήρξατο του γεννάν ο Πατήρ τον Υιόν, προσγέ- Si Paler cæpit generare Filium , accessit omniuo
γονεν άρα τη ουσία αυτού τούτο, και όπερ ουκ είχεν Ιιοc ad essentiam ipsius, et quod initio non habe
εν αρχή, προσέλαβεν ύστερον . Το δε προσθήκην επι- c bat, postea accepit . Quod vero incrementi alicujus
δεχόμενόν τινα, ατελές αν είη , και ου τέλειον. Αλλά est capax , imperfectuin censeri debel, non aulem
τούτο άτοπον • τελεία γάρ ή του Πατρός ουσία. Ούκ perfeclum . Sed boc absurdum est : perfecta
άρα προσγέγονεν αυτή το γεννάν, αλλ' ήν εν, αυτή enim est Patris essentia . Generare igitur non fuit
τούτο ουκ αρξάμενον. Ει δε ουκ ήρξατο γεννάν, συν- in eo accessorium , sed infuit hoc ei ab æterno,
αίδιος άρα εστί τω Πατρί και εξ αυτού γεννηθείς Υιός. neque unquain esse cæpit. Si autem noui cæpit ge
Και ώσπερεί αρχήν έσχε του είναι, ουκ αν ήνομοού- nerare, coælernus ergo est Patri Filius ex ipso ge
σιος , ούτως επεί μή έσχεν αρχήν την εν χρόνο, pilus, Et quemadmodum , si initium exsistendi ha .
buisset, non essel consubstantialis Patri : ita , quia
έσται πάντως ομοούσιος.
non habuit initium in leupore , consubstantialis
omnino erit.
Και τούτο. El harc .
"Ωσπερ οι τη αληθεία μαχόμενοι , αρχήν και τέλος Quemadmodum illi qui verilali repugnant, prin
τη του Υιού γεννήσει περιτιθέντες, εκβάλλουσιν αυτόν cipium et linew generationi Filii ascribentes, ipsum
D
της ομοιότητες της προς τον Γεγεννηκότα · ούτω και ab similitudine cum Patre excludunt ; ita nos ,
ημείς ούτε αρχήν , ούτε τέλος περί την του Υιού γέν- neque principiuin neque finem generationis Fita
νησιν παραδεχόμενοι, εισφέρομεν αυτόν εις άπαράλ- agnoscentes , omniuodam ei similitudinem cum
λακτον ομοιότητα την προς τον Πατέρα. Το δε όμοιον Patre tribuimus. Quod vero per omnia siguile est ,
κατά πάντα, και ομοούσιον . consubstantiale etiam est.
Και τούτο. El hæc.
Και πώς αν δύναιτο , φησί , ταυτότης ουσίας επί Quo pacto possit servari , inquit, identitas essen
τε Πατρός και Υιού σώζεσθαι, εί γε ο μεν Πατήρ liæ in Patre el Filio, si Pater quidem ingenitus
αγέννη -ός έστι, γεννητός δε ο Υιός ; 'Ανάγκη γάρ est, Filius autem genitus ? Neressarium enim est
πάσα λέγειν εν ουδε και παραλλάττειν το αγέννητον» plane fateri ιulla ex parte similia esse ingenitum
προς το γεννητόν. Ει δε τούτο, ουδέν κωλύσει και τον el genitum . Al si similia sunt, nihil obstiterit quo
Πατέρα γ : ννητών είναι λέγειν και τον Υιόν αγέννη- minus el Patrem genitum , el Filium ingenituin
τον, και συγκέχυται το πιν appellemus omniaque confundamus.
679 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XI.
Er hæc.
Qui hæc ita imperile objicil , vicissim a nobis A
audiel : Quo pacto non possit servari identitas es .
sentiae in Palre el Filio, si Filius est imago Patris ,
el in seipso ostendit Patrem ? Maniſestumi enim est
el ab omnibus admissum , neminem in alia natura
aliam cernere ; neque quisquam dicere possil se ,
cum equum viderii, hominum aliquem vidisse. Nam
in iis quæ ejusdem naturæ sunt similia etiam cer-
untur , non in iis quae inter se dissident , ratione
modi quo exsistunt. Si ergo Philippo cupienii Pa-
Trém videre Christus seipsum ostendit, dicens :
« Qui vidil me, vidit el Patrem ' ; , necesse est
omuino ut ejusdem essentiæ dicamus esse Filium
cum Palre , oι onlinodium imaginem el clearacte- Β τον Υιόν τω Πατρί, ως απαράλλακτον εικόνα και χα
rem suæ bypostaseos.
Ει hac.
Si, quemadmodum vos errantes, et in errorem
alios adducentes opinamini, non ex essentia Palris
Filius prodiit , sed extrinsecus , est autem ipse
sapientia el polentia Patris, Pater natura nec sa-
piens, nec potens est, si quidem , ut erronee pulatis ,
Filium extrinsecus produxit, qui est ejus sapien-
lia el potentia. At Paler nalura sapiens, el potens
esi, Filium igitur ex Patris essentia , el idcirco ejus.
dem etiain essentiæ cum illo esse, necesse est con-
Gleri .
El qualuor sequentia capila Filium esse demon.
strant ejusdem essentiæ cum Paire.
In lege, inquit, vestra scriptum est : Duorum ho-
minum testimonium esse verum. Deinde subjicit :: C
Ego sum , qui leslimoninm perhibeo de me ipso, et
testimonium perhibet de me,, φui misit me ,, Paler ..
Imaginem igitur contuentes agnoscemus exemplar
ejus. Duorum, inquit, hominum testimonium verum
esi, duorum autem hominum naturam esse unam
omnes confidentur . Quare Patris et Filii essentiam
esse unam omnes agnoscere possunt et confiteri.
Sicut enim illic duo homines, ita hic Deus, et Deus,
Pater et Filius, qui ipsis etiam hominibus eandem
naturarm Ostendunt. Νeque enim verus Deus di-
versam a vero Deo naluram habeat, neque Filius
ab illo differentem , cum Dei sit Filius. His auditis
Judei quesiverunt : Ubi est Pater ιαμε ? Quibus
respondit Jesus .: Neque me nostis, neque Patrem
meum . Si me novisselis , et Patrem meum ulique
cognorisselis.
Videlę rursus quomodo hinc consubstantialitas
deilonstralur. Si me, inquit, scirelis, Patrem quo-
quo meum sciretis. Al vero ex eo quod diversum
esi natura, alterum item naturaliter diversum non
dignoscitur. Namque aliena invicem el extranea
invicein non demonstrant : sed naturæ communione
conjuncta, ex alterutro poscullur. Ex uno honine
universam hominum naturam cognoscere licet ; el
es una ove universuni ovium genus : non latuen
1 Jan. ΧΙV , 9.
G80
Και τούτο.
Ο ταύτα προτείνων αμαθώς , αντακούσεται παρ'
ημών: Και πως αν δύναιτο ταυτότης ουσίας μη σώ
ζεσθαι επί τε Πατρός και Υιού , εί γε του Πατρός
εικών εστιν ο Υιός, και εν εαυτο δείκνυσι τον Πατέ
ρα ; Εύδηλον γαρ δή πουθέν έστι και πάσιν ομολο
γούμενον, ώς ουδείς εν ετέρα φύσει την ετέραν όψε.
ται • ουδ' άν τις έχoι λέγειν ίππον έωρακώς, ότι δη
τινα των ανθρώπων τεθέαται . Εν γάρ τοις ομοφυέσιν
ή των ομοίων απόδειξις , ουκ εν τοις άλλήλων διεστη
κόσι , κατά τον του πως είναι λόγον. Εί τοίνυν ζητούντι
τω Φιλίππω τον Πατέρα ιδείν , εαυτόν επιδεικνύει
Χριστός, λέγων· « Ο έωρακώς εμέ, εώρακε τον Πα
τέρα , και ανάγκη πάσα της αυτής ουσίας είναι λέγειν
ρακτήρα της υποστάσεως αυτού.
Και τούτο .
Ει , καθάπερ υμείς οίεσθε πλανώντες και πλανώμε
νοι, ουκ εκ της ουσίας του Πατρός προήλθεν ο Υιός ,
υπέστη δε έξωθεν, και έστιν αυτός ή σοφία και δύνα
μις του Πατρός , ούτε σοφός κατά φύσιν εστίν
ο Πατήρ , ούτε μην δυνατός , εί γε κατά την αμαθε
στάτην υμών πρότασιν έξωθεν υπέστησε τον Υιόν , ός
έστιν αυτώ σοφία και δύναμις. 'Αλλ ' έστι κατά φύ
σιν σοφός τε και δυνατός. 'Ανάγκη πάσα και τον
Υιον εκ της του Πατρός ουσίας είναι λέγειν. Ει δε
τούτο, και ομοούσιος .
Και τα υποτεταγμένα δ' κεφάλαια τοις άνω συμ
φθέγγονται περί του ομοουσίου.
Εν τω νόμω ,φησί,τώ υμετέρω γέγραπται , ότι
δύο ανθρώπων ή μαρτυρία αληθής εστιν. Είτα επάγει,
'Εγώ ειμι ο μαρτυρών περί εμαυτού και μαρτυρεί
περί εμού ο πέμψας με Πατήρ. 'Αποβλέψαντες τοί
νυν εις την εικόνα, νοήσωμεν το αρχέτυπον . Δύο,
φησίν , ανθρώπων και μαρτυρία αληθής εστι . Των δε
δύο ανθρώπων ή φύσις μία δηλονότι παρά πάσιν
ώμολόγηται. Ουκούν Πατρός και Υιού η ουσία μία
εκ της εικόνος νοηθήσεταί τε και ομολογηθήσεται.
" Ωσπερ γαρ εκεί δύο άνθρωποι , ούτως ενταύθα Θεός,
και Θεός, Πατήρ, και Υιος , και αυτούς τους ονόμασι
δηλούντες της φύσεως της ταυτότητα. Ούτε γάρ
και αληθώς θεός ετέρας αν είη φύσεως παρά τον
αληθή Θεόν, ούτε ο Υιός άλλης παρ' εκείνον Θεού
υπάρχων Υιός. Τούτων ακούσαντες οι Ιουδαίοι ,
D
ήρώτησαν αυτόν , Πού έστιν ο Πατήρ σου; απεκρίθη
τοίνυν ο Ιησούς , Ούτε εμε οίδατε , ούτε τον Πατέρα
μου. Εί εμε ήδειτε , και τον Πατέρα μου ήδειτε άν.
“Οράτε πάλιν πως εντεύθεν το ομοούσιον δείκνυται.
Εί εμε γαρ, φησίν, ήδειτε, και τον Πατέρα μου ήδειτε
άν • εκ δε του έτεροουσίου το έτεροούσιον ου γνωρί
ζεται • τα γάρ αλλόφυλα και ξένα, αλλήλων ουκ εισί
O
δηλωτικά » τα δε φύσεως κοινωνούντα , δι' αλλήλων
γινώσκεται• δι' ενός μεν ανθρώπου πάσαν των αν
θρώπων την φύσιν ιδείν έστι και δι' ενός προβάτου
των προβάτων άπαν το γένος " ου μήν διά προβάτων
τους λέοντας , ουδε διά λεόντων τα πρόβατα, ουδ ' αγ
 6 1 PANOPLIA DOGMATICA. – TIT. XI. 682
γέλους διά ανθρώπων , ουδε διά αγγέλων ανθρώπους: A ex ovibus leones , neque ex leonilbus oves : neque
ζώον γάρ έκαστοντης οικείας δηλωτικόν εστι φύσεως . angelos ex hominibus,, neque ex angelis homines ::
Εί τοίνυν ο μονογενής Λόγος του Θεού κτίσμα, και εξ nam unumquoilque animal propriæ naluræ demon
ουκ όντων , και εξ ετέρας τινός γεγένηται φύσεως , strativam est. Si ergo unigenitim Verbum Dei
πως εν αυτώ τον Πατέρα δείκνυσι πιστευόμενος και ει creatura csi , ei ex non antea exstantibus, el ex alia
δε ο Πατήρ διά του Υιού γινώσκεται, και και τον Υιόν quadam natura nalum , quomodo in se l'a
γινώσκων , και τον Πατέρα γινώσκει , πεδηθείη μεν trem demonstral , si ei credatur ? Jam si Pater per
πάσα βλάσφημος γλώσσα, και το λάρυγγι κατά τον Filium agnoscitur, et qui Filium novil , novil et Pa
προφήτην κολληθείη ημείς δε οι της Τριάδος προσ- trem , impediatur sane quævis lingua blasphema, el,
κυνηται ακριβή του ομοουσίου εντεύθεν την γνώσιν ut ait Propheta, faucibus adhærcat ' . Nos autein
λαμβάνομεν λογιζόμενοι ως ουκ αν ετέρως εν Υιό Trinitatis adoratores accuralam binc consubstantia
Πατήρ εγνωρίσθη , ει μή της αυτής ουσίας ετύγχανε: litatis notionem adipiscamur ; reputantes, non ali
και προσκυνούμεν τον Σωτήρα τον ημέτερον , της ter Filium in Patre fore agnoscendum, nisi ejus
προσκυνήσεως τον καρπόν αναμένοντες, ου χορηγός dem esset substantiæ : adoremusque Servalorem
αυτός ο Πατήριτυγχάνει κατά την του Κυρίου φωνήν. nostrum , cultus nostri fructum, præstolantes, cujus
B
« Εάν τις γαρ, φησίν, εμοί διακονήση, τιμήσει αυ- dator Paler est, secundum Domini dictum : « Si
τονο Πατήρ μου , και ο θαυμάσιος δε Ιωάννης ο θεο- quis enim, inquit, mihi ministra verit, honorificabit
λογών, « Ο πιστεύων εις τον Υιόν, φησίν, έχει eum Pater meus. ' , llemque admirandus Joau
ζωήν αιώνιον · ο δε άπειθών τω Υιώ, ουκ όψεται την nes theologus ; • Qui credit in Filium , inquit, ha
ζωήν, αλλ' η οργή του Θεού μενει επ ' αυτόν. » bet vitam æternam ; qui autem incredulus est fi
liv, vilam non videbit, sed ira Dei manebit super
ipsum ' . ,
Ει ομοούσιος έστιν ο Λόγος τω Πατρί, φησί , Si ejusdem , inquiunt , essentiæ est Verbuw
.

και ο Πατήρ τω Λόγω, ουδέν έτι το κωλύον οράται, cum Patre, quid prohibel Palrem , lit ejusdein es
Λόγον είναι τε και καλείσθαι τον Πατέρα, ώς ομοού- sentiae cum Verlo, Verbum esse ? Que sunt ejusdem
σιον Λόγω. Ου πάντως τα της αυτής όντα φύσεως naturæ vicissim unum in aliud non commutanlur . 1

εις άλληλα μεταστήσεται . Ουδέ γάρ ο 'Αδάμ ομοού- Neque enim Adam , quod ejusdem essentia sit cura
σιος ών τώ υιώ αυτου Κάϊν , εις τον Κάϊν μεταστάς , Cain , ideo mutatur in Cain , nec rursus Cain in
γέγονε Κάιν. Αλλ ' ουδε ο Κάϊν εις τον 'Αδάμ διά Adain transferlur, ut ex Cain evadat Adam ., sed
το ομοούσιος αυτή είναι μεταχωρήσας 'Αδάμ έγέ- Cc cum unum sint propier ejusdein nature rationes,,
νετο , αλλ ' εν όντες τη φύσει διά την ομοιότητα δύο dnæ tamen , in sua utraque bypostasi, mancnt per
μεμενήκασι πρόσωπα ιδιούπόστατα . Διότι ο μεν sonæ, secundum quaın ille quidem genuit, hic au
εγέννησεν, ο δε εγεννήθη καθ ' υπόστασιν . tem est genitus.
To , Zώ εγώ διά τον Πατέρα , ου παρίστησιν Illud , Vivó ego propler Palrem , non di
ετεροούσιον τον Υιόν, ει μή μάλλον ομοούσιον. " Ωσ- versæ Filium essentia , sed ejusdem polius indi
περ γαρ εί τις υιός ανθρώπου φήσει , Λογικός είμι cal esse cum Patre. Ut enim si quis hominis li
διά τον πατέρα , ήγουν διά το είναι λογικόν τον πα- lius diceret, Ego sum ratione prædilu6 proplir
τέρα μου , ούτω και ο Υιός και Θεός, Ζώ , φησίν , εγώ patrem , et patrein ulique ratione prædilum de
διά το είναι ζωήν τον Πατέρα . Διά δε του τοιούτου clararel, sic et Filius el Bens, Vivo, inquit, ego
λόγου το πατρικόν αίτιον ο Υιός και Λόγος εδή- propler Patrem , qui vita vimirum est, quibus verbis
λωσεν . Filius et Verbum Patrem causam indicavit.
Πόθεν ο Υιός ωνομάσθη ομοούσιος τω Πατρί , φη- Unde Filius dictus est ejusdein essentiæ cum
σιν ο Απόστολος, "Ος έν μορφή Θεού υπάρχων ουχ Palre ? Paulus ait : Qui cum in forma Dei esset,
άρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ . Μορφής ούν non rapinam arbitratus est, esse se æqualem Deo .
Θεού της θείας φύσεως νοουμένης, προσκειμένης δε p Cum Dei forma , divinaintelligatur natura , adjuncta
και της ισότητος , ευλόγως ομοούσιος ωνομάσθη . Ο eliam æqualitate, merito dictus est ejusdein essen
γάρ της ίσης τω Πατρί φύσεως, της ίσης άρα και liæ. Qui enim æqualem naturam habet, æqualem ilim
ουσίας . Και αυτός δε ο Χριστός είρηκώς. Εγώ και ο habet essentiam . Et ipse Christus , Ego, inquiens, et
Πατήρ έν εσμεν , το ταυτόν της φύσεως , ήγουν ού- Pater unum sumus , eandem naluram,5 et ideo
σίας ενέφηνεν. æqualeın item essentiam ostendit.
Τού αυτού εκ του α' κεφαλαίου του α ' βιβλίου Ejusdem ex Thesauri cap . 1 , lib . 1. De ingenilo,
του θησαυρού περί αγεννήτου κεφαλαίου Cap . 8 .
ογδόου .
α' . Κατά πολλά σημαινόμενα το αγένητον εκλαμ- 1. Ingenitum multis modis accipitur : significat
6άνεται . 'Aγένητόν εστι το μήπω γενόμενον , ενδε- enim el id , quod nondum factum est, sed tamen fieri
χόμενον δε γενέσθαι, ώς από ξύλου σκάφος, η εκ potest, ut ex ligno navigiuin, aut ex ære stalua ;
1 • Joan .
1 Psal . CΧΧΧνι , 6. • Joan. ΧΙ:, 26 . • Joan. 1 , 36 . Joan . vi, 58. * Philipp . 11 , 6.
1 , 30.
PATROL . GR . CXXX . 22
 683 EUTHYMII ZIGABENI
ct id, quod nec factum est unquam, nec fieri A χαλκού ανδριάς. Και πάλιν αγένητον λέγεται το
polest . Exempli gratia , triangulum nunquam la-
clim est quadrangulum , nec polest fieri. Simul
enim et trianguli figura deletur , et aliud quiddam
præler illud , quod eral , fit et appellatur. Et
id quod cum sit , a nullo lamen genitum est.
2. Vox bæc, ingenitum , est ex earuin numero
que multiplici ratione pronuntiantur, et inter illa
quæ sunt ambigua merito collocatur. Essentiarum
autem definitiones non ex verbis ambiguis et
multa significantibus conficiuntur. Neque enim ex
his perspicuum , et certum, ac definitum quidquam
esse potest.. Proinde cum ingenitum,, ut diximus,, sit
ejusmodi, non potest esse definitio .
3. Si definitio est , quæ quid , quidque natura
sit, non autem quid non sit explicat : bæc autem
vox , ingenitum, non φuid Deus sit, sed quid τιon sit
aperit. Non enim quod non genitus est, ideo in-
genitus est : 110n est igitur definitio .
4. Si vocabuluin hoc ingenitum est definitin, de-
finitionis formam , nempe mutuam cum definito
conversionem suscipiat. Exempli gratia, si quiς
honminem definiat , esse animal ratione preditum
mortique obnoxium , oratio ex altera parte com .
mulata respondet hoc modo : si quod animal
ratione præditum est , mortique obnoxium , id
prorsus est homo. Si ingenilumigilur, ut diximus,est
685
μήτε γενόμενον πώποτε , μήτε μην γενέσθαι δυνάμε
νον, ώς φέρε ειπείν , το τρίγωνον σχήμα τετράγωνον .
Ούτε γάρ γέγονε ποτε τετράγωνον , ούτε γενέσθαι
δύναται. "Αμα γάρ άφανίζεται του τριγώνου το σχήμα ,
και έτερόν τι παρ' όπερ ήν λέγεται τε και γίνεται.
Λέγεται πάλιν αγένητον το υπάρχον μεν και υφεστη .
κός , ου μην γεγενημένον υπό τινος .
β'. Ή αγένητος φωνή των πολλαχώς λεγομένων
νοοϊτ ' αν κυρίως , και εν τοις ομωνύμους ευλόγως αν
κατατάττοιτο . Ει τοίνυν οι των ουσιών όροι ουκ εκ
των ομωνύμων , ουδε εκ των πολλαχώς νοουμένων
λαμβάνονται : ουδέ γάρ έσται σαφές το οριζόμενον ,
ει εκ τούτων λαμβάνεται. Η δε αγένητος φωνή , κα
θάπερ ήδη προείπομεν, των ομωνύμων εστίν . Ουκ αν
Β είη όρος το αγένητον .
γ' . Εί πάς άρος το τι εστι κατά φύσιν των σημαι
νομένων έκαστον εισφέρει, και ουχί τι ουκ έστιν , ή
αγένητος φωνή ου τι εστιν ο Θεός , αλλά τι ουκ έστι
δηλοί. "Οτι γάρ ουκ εγενήθη , διά τούτο αγένητος :
ουκ άν ούν είη προς το αγένητος όνομα .
δ'. Ει δρος εστί το αγένητος όνομα, ήτοι φωνή ,
δέξαι δηλονότι και το των όρων σχήμα την αντιστρο
φήν · ώσπερ εί τις τον άνθρωπον ορίζων, ώς είη ζώον
λογικών θνητόν , αντιστρέφει πάλιν αυτό λέγων ,
εί τι ζώον λογικών θνητόν τούτο πάντως και άνθρω
πος . Εί τοίνυν το αγένητον , καθάπερ ήδη προείπο
μεν , όρος έστι , μή παραιτείσθω την αντιστροφήν . Εί
γαρ το αγένητον, ουσία , πάν εί τι εστιν ουσία , τούτο
9

definitio , ne reciisel mutuam hanc conversionem . και αγέννητον. 'Αλλ' ουκ αντιστρέφει . Ου γαρ πάσα
Si enim ingenitum est essenti .., quidquid est es C ουσία πάντως έστι και αγένητος . Μόνο δε Θεώ κατ'
sentia , erit ingenituum . Quod non est verum. Neque εξαίρετον τούτο εστιν. " Ορος ούν ουκ αν είη το αγέ
enim omnis essentia ingenita, sed Deus solus hoc νητον, αλλ' ότι μή γεγένηται μόνον σημαίνει.
habel eximium . Non ergo ingenitum definitio, sed id tantum significat, nempe Deum non esse
genitum .
5. Si ingenitum est essentia, essentiæ vero nihil ε'. Ει το αγένητoν ουσία , τη δε ουσία ουδέν έναν
contrarium , nihil ingenilo contrarium . Al contra- τίον , ουδέν άρα το αγενήτη έσται εναντίον . Ει δε
rium ingenilo genitum , essenliæ vero contrarium έστιν εναντίον τω αγενήτω το γενητόν, τη δε ουσία
nihil, non ergo ingenitum essentia . ουδέν εναντίον , το αγένητον ουκ έστιν ουσία.
6. Si ingenitum essentia est, el genilum essentia ς ', ΕΙ το αγένηταν. ουσία , εξ ανάγκης έσται και
erit necessario. Quod si utrumque essentia , non το γενητόν ουσία. Ει δε ουσία εκάτερα, ουκ έστιν
erit ingeniio contrarium genitum , sed idein , es . εναντίον τώ αγενήτη το γενητών , αλλά ταυτόν. Οι
sentia enim essentiæ non esi contraria , γάρ εναντίον ουσία πρός ουσίαν.
7. Și ingenilum , el immortale, el alia ejusmoil ζ'. Εί το αγένητον, και το αθάνατον, και τα λοιπά
sunt essentia Dei, hoc autem vocibus diversa sunt , D ουσία Θεού , έτερα δέ εισι ταύτα ταις φωναίς , ανάγκη
necesse est illam essentiam ex diversis. illis vocibus την ουσίαν εκείνην ούτω συγκείσθαι κατά τας διαφό
ita componi, ul ipsa de illa proprie dicanlur. Aut ρους φωνάς , ίνα οικείως αι φωναι κατ' αυτής λέγων
si non coinponitur, sequitur ul voces hæ 100 ται, ή μή συγκειμένης αυτής, ακόλουθον είναι ταύτα
essentiam ejus, sed quæ adsunt essentif, siguili- των προσόντων τη ουσία σημαντικά , αλλ' ουκ αυτά
cent. ουσίας.
$. Si in Deo tantum, ut aiunt, ingenitum est η'. Ει επί Θεού μόνον το αγένητον , ώς φασιν , ού.
essentia, iilius erit etiam delinitio, cujus solum est σία έστιν, είη αν αυτής και όρος, ής μόνον ίδιον το
proprium ingenitum . At essentia Dei non potest αγένητον . Ει δε μηδείς έστιν όρος , και υποβάλλεται
deliniri : non ergo Dei proprium nomen est illud , ουσία Θεού , ουδ' όνομα άρα κύριόν έστιν επί Θεού το
ingenitum . αγένητον ,
Jlem contra Arianos Damasceni cap. 85 "Ετι κατά 'Αρειανών του Δαμασκηνού . Κεφάλαιον
valde necessarium . πε' πάνυ αναγκαιότατον .
Sciendum est , Filium naturam ignorantem et Δεί γινώσκειν, ότι την μεν αγνοούσαν και δούλης
servanlı assumpsissse. Hominis namque Dalura ανέλαβε φύσιν , Και γάρ δούλη έστιν ή ανθρώπου
 685 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XII. 686
φύσις του ποιήσαντος αυτήν Θεού, και ουκ έχει την A serva esi Dei effecloris sui, nec rerum futurarum
των μελλόντων γνώσιν . Εάν γαρ, κατά τον Θεολόγος notitian haliet.. Quamobrem si ((usat scribin Crego
Γρηγόριον , χωρίσης το δρώμενον του νοουμένου, rius ille Theologus) cogitatione sejunxeris id, quod
δούλη τε λέγεται και αγνοούσα ή σάρξ . Διά δε την videlur, ab eo quod intelligitur, serva el ignara di
της υποστάσεως ταυτότητα , και την αδιάσπαστον cenda est illa caro . Allamen ob indissolubilem
ένωσιν κατεπλούτησεν ή του Κυρίου ψυχή και την ejusdem persona conjunctionem , anima Domini
των μελλόντων γνώσιν , ώς και τας λοιπάς θεοσημείας . futurorum cognitionem lucrala est, quemadmodum
" Ωσπερ γάρ ή σαρξ των ανθρώπων κατά την οικείαν el reliquas divinas doles. Sicut enim hominum
φύσιν ουκ έστι ζωοποιός , ή δε του Κυρίου σαρξ ενω- caro natura sua non vivifical , Domini autem caro ipsi
θείσα καθ' υπόστασιν αυτώ τω Θεώ Λόγω, της μεν Deo Verbo per personant copulata a naturali qui
κατά φύσιν θνητότητος ουκ απέστη, ζωοποιός δε dem non recessit mortalitate , sed tamen propter il
γέγονε διά τήν προς τον Λόγον καθ' υπόστασιν ένο lam cum Verbo personæ conjunctionem vivificans
σιν , και ου δυνάμεθα λέγειν , ότι ουκ ήν και έστιν reddila est, nec possumus negare illam el fuisse, et
αεί ζωοποιός • ούτως ή μεν ανθρωπίνη φύσις ουσιω- semper esse vivificam ; sic bumana nalura per es
δώς oύ κέκτηται των μελλόντων την γνώσιν, ή sentiam non habet ut fulura cognoscat, sed anima
δε του Κυρίου ψυχή διά τήν προς αυτόν τον Θεόν B Domini cuin Deo l'erbo in eadem persona conjuncia
Λόγον ένωσιν και υποστατικής ταυτότητα κατεπλού- futurorum,, ut dixi,, periliarm una cum reliquis di
τησεν , ώς έφην , μετά των λοιπών θεοσημειών και vinis dotibus est consecuta . Neque tamen ignoran
την των μελλόντων γνώσιν . Ιστέον δε , ότι ούτε δου dum est, non posse nos illum servum appellare.
λον αυτόν λέγειν δυνάμεθα. Το γάρ της δουλείας και Hæc eniin vocabula servus et dominus , ut paler
της δεσποτείας όνομα συ φύσεώς είσι γνωρίσματα ,
et filius, eorum sunt propria, quæ cum altero con
καθάπερ ουδε το της πατρότητος και της υιότητος , feruntur , nec essentiam, sed habitum signidcant .
αλλά τών πρός τι, ταύτα δε ουκ ουσίας, αλλά σχέσεώς Νam((quemadmodum etiain de ignorantia diximus ))
εισι δηλωτικά• ώσπερ ούν επί της άγνοίας είπομεν , si tenui ac subtili qnadam animi cogitatione, quod
εάν ισχναίς επινοίαις , ήτοι του νου λεπταϊς φαντασίαις crealum est ab eo quod creatum non est separaveris,
διέλης το κτιστόν εκ του ακτίστου , δούλη εστίν ή σαρξ , servam invenies carnem , nisi cum Deo Verbo con
ει μη ηνωτο τω Θεώ Λόγω , άπαξ δε ενωθείσα καθ'
jungatur, Semel autem ei in persona conjuncia ,
υπόστασιν , πώς έσται δούλη ; Είς γαρ ών ο Χριστός quomodo amplius serva sit ? Unus enim est Christus,
ου δύναται δούλος εαυτού είναι , και Κύριος . Ταύτα
proplereaque non potest idem esse servus el domi
γαρ ού των απλώς λεγομένων εστίν , αλλά τών προς τους. Ηec enim non simpliciter dici solent, sed ha
έτερον . Τίνος ούν έσται δούλος ; Του Πατρός; Ούκούν bita alterius ratione, quocum conferuntur. Cujus
ου πάντα όσα έχε : ο Πατήρ και του Υιού εισιν , είπερ ergo servus erit ? Patrisne ? Non igitur omnia quæ
του Πατρός έστι δούλος , εαυτού δε ουδαμώς . Πώς δε Pater babet, Filii sunt, si Patris est servus, sui
O

περί ημών λέγει ο Απόστολος • " Ώστε ουκ έτι ει
δούλος , αλλ ' υιός, δι' αυτού υιοθετηθέντων , είπερ
αυτός δούλός έστι ; Προσηγορικώς oύν λέγεται δου-
λος, ουκ αυτός ών τούτο, δι' ημάς δε δούλου μορφήν
ειληφώς , και δούλος μεθ ' ημών κεκλημένος . 'Απα-
θής γαρ ών, δι' ημάς εδούλευσε πάθεσι, και διάκονος
της ημών σωτηρίας γέγονεν . 0: δε λέγοντες αυτόν
δούλον , διιστώσι τον ένα Χριστόν εις δύο, καθάπερ
Νεστόριος . "Ημείς δε δεσπότην αυτόν φαμεν , και
Κύριον πάσης της κτίσεως, τον ένα Χριστόν , τον
αυτόν Θεόν ομού και ανθρωπον , και πάντα ειδέναι .
Εν αυτώ γάρ εισι πάντες οι θησαυροί της σοφίας , Diem Dominum ipsum, et rerum omnium principem ,
και της γνώσεως οι απόκρυφοι (9).
ΤΙΤΛΟΣ ΙΒ '.
Περί του αγίου Πνεύματος , του μεγάλου Αθανα-
σίου εκ του λόγου του περί της ενσάρκου επι
φανείας του Χριστού .
"Οταν λέγη ο Κύριος εν τω Ησαΐα : Υιούς εγέν-
νησα , και ύψωσα, εν τω Ευαγγελίω λέγει: Το γε- .
γεννημένον εκ της σαρκός σάρξ έστι , και το γε-
γεννημένον εκ του Πνεύματος πνεύμα εστι . Και
1 Galat. IV, 7. Coloss . 11 , 3, Isa . 1 , 2 .
(9) Ηic desinil coles Mosquensis η. 5. In ultimo 1olio est to a scribe . χειρών πόνημα Παμφίλου
Γεωργίου.
autem ipsius minime. Quomodo autem de nobis
dicit Apostolus : Quare non amplius servus es, sed
filius ', eorum nimirum unus, qui per illum ado
pati sunt, si ipse servus est ? Ηac igitur servi ap
pellatione nominatur , non quod ipse sil servus,
seul quia propter nos servi formam suscepit, el
nobiscum servus voluit appellari. Cum enim . esset
affectionum expers, illis factus est pro obis ob
uoxius, et noslræ salutis minister fuil. Qui vero
servum illum asserunt, Christum unum in duos
dissecant, quemadınodum Nestorius fecit. Nos au
Christum unum, eumdem Deum simul atque homi
nem, omnia scienlem (in eo eniin sunt omnes. thesau .
ri sapientiæ el scientiæ. " ) confitemur .
TITULUS XII.
De Spiritu sancio, magni Analhasii, ex oratione de
Christi adventu in carne.
Cum in Isaia dixisset Dominus : Filios genui,
el exallavi, ipsi autem spreverunt me ', in Evan .
gelio dicit : Quod genitum est ex carne, caro esl ,
quod genitum est ex spiritu, spiritus est * : Ei rursum ,
Joan . 11 , 6 .
637 EUTIIYMII ZIGABENT ( 88
Spiritus ubi null, spirat, et vocem ejus audis , sed ne A πάλιν : Το Πνεύμα όπου θέλει πνει, και την
scis unde venial, aul quo vadal ! . Sic est omnis, φωνήν αυτού ακούεις , αλλ' ουκ οίδας πόθεν έρ
qui genitus est ex Spiritu. Et cum Scriplura Deurn χεται , και που υπάγει · ούτως έστι πάς ο γεγεν .
.

ignein vocet, Deus (inquiens) nosler ignis consumens νημένος εκ του Πνεύματος και ότι τον Θεόν καλεί
est 1, eadem loquens le Spiritu sancto : Apparuerunt πυρ η Γραφή , ώς το, ο Θεός ημών πυρ κατανα
(inquit) disperlilæ linguæ tanquam ignis , sederuntque Δίσκον · και περί του αγίου Πνεύματος λέγει, ότι
super singulos eorum , et repleti sunt omnes Spiritu " Ωφθησαν τους αποστόλοις διαμεριζόμενοι γλώσ
sanclo, el cæperunt loqui aliis linguis, proul Spiritus σαι ωσεί πυρός , εκάθισάν τε ε ' ένα έκαστον αύ
dabal illis eloqui . Ac Dominus quidem se, qua- των, και επλήσθησαν άπαντες αγίου Πνεύματος ,
tenus homo est , vocare bonum recusal, Quid me, και ήρξαντο λαλείν ετέραις γλώσσαις , καθώς το
inquiens, bonum dicis ? némo borils, nisi unus Deus . Πνεύμα εδίδου αυτοίς αποφθέγγεσθαι . Και ο μεν
Scriplura autem non verelur bonum vocare Spiritum Κύριος παραιτείται το καλείσθαι αγαθός, καθό άνθρω .
sanclum : Spirilus , inquiens, luus ille bunus deducet πος γέγονε, λέγων · Τί με λέγεις αγαθόν ; Ουδείς
me in terra recta 6. El Ezechiel prophela velerem αγαθώς ει μή εις ο Θεός . Η δε Γραφή ου παραιτεί
populum accusans dicebal : Contrisluverunt me in ται καλείν αγαθόν το Πνεύμα το άγιον : Το Πνεύμα
B
omnibus his , dicit Dominus S. Paulus autem ad 110- γάρ σου , φησίν , το αγαθόν οδηγήσει με ένα γή
vum populuni scribens : Nolile , inquil, contrist are ευθεία. Και ο μεν προφήτης Ιεζεκιήλ αιτιώμενος τον
Spiritum sanctum , in quo signali estis ?. Ei David πάλαι λαόν έλεγεν : 'Ελύπησάν με έν άπασι του:
de Judæis, Irritaverunt, inquil, Deum in deserlo 8. τοις, λέγει Κύριος . Ο δε Παύλος γράφει το νέο λαώ
Isaias autem de eisdem loquens, Non obedieruni, Και μη λυπείτε το Πνεύμα το άγιον , ενώέσφρα.
inquit, et irrilaverunt Spiritum sanctum . El Doini γίσθητε . Και ο μεν Δαβίδ περί των Ιουδαίων φησί :
nus de se loquens ad Satanam : Non lentabis, inquit, Παρώξυναν τον Θεόν εν τη ερήμω · ο δε Ησαΐας
Dominum Deum luum 10. Perus ad Saphiram : Quid περί αυτών · Ηπείθησαν , και παρώξυναν το
convenil, inquit , robis lentare Spiritum Domini "!? Πνεύμα το άγιον . Και ο μεν Κύριος τω Σατανά λέ
Alque adeo , quo clarius intelligas Spiritum γει περί εαυτού • Ουκ εκπειράσεις Κύριον τον Θεόν
.

sanctum esse Deum , audi Petrum ita loquentem : σου · ο δε Πέτρος είπε προς την Σαπφείραν · Τί ότι
Anania, cur iniplevit Satanas cor tuum, út mentireris συνεφωνήθη υμίν πειράσαι το Πνεύμα Κυρίου ;
Spiritui sancto, et (raudares de prelio agri ? Non Εκδηλότερον δε , ότι Θεός το Πνεύμα το άγιον, άκου
os mentilus hominibus, sed Deo " . Si is, quimen- σον του Πέτρου λέγοντος · 'Ανανία, διατί ο Σατανάς
είtur Spiritui sanclo , Buentitur Deo, Spiritus sal1- c επλήρωσε την καρδίαν σου ψεύσασθαι σε το
cius nimirum est Deus . Πνεύμα το άγιον , και νοσφίσασθαι σε από της
τιμής του χωρίου ; Ούκ έψευσω άνθρωποις , αλλά τώ Θεώ. Ει δε ο ψευσάμενος τώ αγίω Πνεύματι
τω Θεώ ψεύδεται, Θεός άρα το Πνεύμα το άγιον,
Ejusdem Athanasii epistola ad Serapionem, episco- Τού αυτού επιστολή προς Σεραπίωνα , επίσκοπος
pum Thermupolis, de Spiritu sancio . Θερμουπόλεως , περί του αγίου Πνεύματος .
Non sine dulore mihi significasli, dilecte ve . "Εγραψας , αγαπητέ και αληθώς ποθειό
reque opłatissime, quosdam impiam Ariano- τατε, λυπούμενος και αυτός, ώς εξελθόντων μέν
rum in Dei Filium hæresin detestantes , ab τινων από των 'Αρειανών διά την κατά του Υιού
illis quidem discessisse, sed eosdem de Spi- του Θεού βλασφημίαν, φρονούντων δε κατά του
ritu sancto prave sentire, contender que i ). αγίου Πνεύματος , και λεγόντων αυτο μή μόνον
luni non tantum rem creatain , sed etiam ununi κτίσμα , αλλά και των λειτουργικών πνευμάτων
ex administris spiritibus esse , soloque gradu έν αυτό είναι , και βαθμώ μόνον αυτό διαφέρειν
ab angelis differre. Mira eniin profecto videa . των αγγέλων . Τούτων γάρ και θαυμάσειεν άν
tur ipsorum amentia , quod scilicet ii qui fi- τις την άνοιαν , ότι τον Υιόν του Θεού μη θέλοντες
lium Dei rem creatam esse nolunt , (qua qui- κτίσμα είναι, και καλώς γε κατά τούτο φρονούν
dem in re recte sentiunt , ) Spiritum Filii rem τες, πως το Πνεύμα του Υιού κτίσμα καν ακού
creatam esse vel etiam audire patiantur. Si enim . σαι ήνέσχοντο ; Και γάρ ει διά τήν προς τον Πατέρα
propler Verbi CU ) Patre unilatem nolunt του Λόγου ενότητα , ου θέλουσιν είναι των γενητών
Filium esse e rebus factis ; sell , quod qui- αυτόν τον Υιόν, αλλ' , όπερ έστιν αληθώς , δημιουρ
dem verum est, ipsum rerun faclarum opifi- γον αυτόν είναι των ποιημάτων φρονούσι: διά τί το
cem esse sentiunt: quare Spiritum sanctum , Πνεύμα το άγιον το την αυτήν έχον ενότητα προς τον
qui eamdem habct cum Filio unitatevi quanı Fi- Yίον , ήν αυτός έχει προς τον Πατέρα , κτίσμα λέγου
lius cum Patre, rem crealam esse audeni di . σι, και ήγνόησαν, ότι , ώσπερ μή διαιρούντες τον
cere ? Cur ignorant quod quemadmodum Fi- Υιον από του Πατρός, σώζουσι το ένα Θεόν είναι,
lium a Patre non dividendo, Dei unitalem ser- ούτω, διαιρούντες από του Λόγου το Πνεύμα, ουκέτι
vant, ila dividendo Spiritum a Verbo , non a ) μίαν την εν Τριάδι θεότητα σώζουσι, σχίζοντες αυτήν

1 Joan . 111 , 8 . 2 Deut . IV , 24 . 8 Act . 1 , 3 , 4 . Math. ΧΙΧ , 17. * Psal . CXL1 , 10 . 6 Εzecli . X5 , 21.
* Eplies. IV, 50. 8 Psal . V , 11 . * 151. ΙΣΠ1 , 10 . 10 Malin , 7 . 18 Act . V , 9 . 11 Ivid . 5, 4 .
(8 ) PANOPLIA DOGMATICA . – TIT.. XI .-
690
και επιμίσγοντες αυτή αλλοτρίαν και ετεροειδή φύσιν, A plius unam in Trinitate servant divinitatem, quam
και τους κτίσμασι συνεξισούντες αυτήν ; Τούτο δε nempe diffindunt, et cui alienam ac diversam natu
πάλιν ουκέτι εν είναι δείκνυσι την Τριάδα , αλλά εκ rám admiscent, quam denique inter res creatas
δύο και διαφόρων φύσεων συγκειμένην αυτήν, διά το collocant ? Id sane probat non jam rem unam esse
ετεροούσιον του Πνεύματος , ως αυτοί εαυτοίς ανε- Trinitatem , sed ipsam ex duabus ac diversis natu
πλάσαντο . Ποία ούν αύτη θεολογία εκ δημιουρ- ris constare, ob diversam videlicet Spiritus sub
γού και κτίσματος συγκειμένη ; " Η γάρ ου Τριάς slantiam, quam illi sibi ipsis commenti sunt. Quæ .
έστιν , αλλά δυάς, και λοιπόν η κτίσις, ή, ει Τριάς nam ergo ista tandem est theologia ex creatore et
έστιν, ώσπερ ούν και έστι, πώς τους μετά την Τριάδα re creata conflata ? Vel enim non est Trinitas,sed
κτίσμασι συντάττουσι το της Τριάδος Πνεύμα ; Τούτο dualitas, ac deinde res creata : vel si Trinitas est,
γάρ εστί πάλιν διαιρείν και διαλύειν την Τριάδα . Ουκ- uti vere est, quomodo cum rebus creatis quæ post
ούν, κακώς φρονούντες περί του Πνεύματος του Trinitatem exsistunt, Trinitatis Spiritum aulent
αγίου και ουδε περί του Υιού καλώς φρονούσιν. enllocare ? Id enim rursus est dividere ac dissolvere
Ει γάρ εφρόνoυν ορθώς περί του Λόγου , εφρώνουν Trinitatem . Itaque si male de Spiritu sancto sen
υγιώς και περί του Πνεύματος, και παρά του Πατρός B tiant, bene de Filio sentire non queunt. Nam
εκπορεύεται , και του Υιού ίδιον δν, παρ' αυτού si recte de Verbo sentirent, recte quoque de Spiritu
δίδοται τους μαθηταίς και πάσι τοίς πιστεύουσιν εις sancto qui a l'atre procedit sentirent, qui cum
αυτόν . Ούτω δε πλανώμενοι , ουδε περί του Πατρός Filii sit proprius,, ab illo discipulis omnibusque in
υγιή την πίστιν έχουσιν . Οι γάρ αντικείμενοι τω eum credentibus dalur. Quinetiam qui in hujus
Πνεύματι , ως είπεν ο μέγας μάρτυς Στέφανος , ούτου modi errore versanlur, neque in Patrem sanamn
και τον Υιόν αρνούνται . Τον δε Υιόν αρνούμενοι ,ουδε fidem habere possint. Nam qui Spiritui resistunt,
τον Πατέρα έχoυσι. uti insignis martyr Stephanus dixit , iidem et
Filium negant. Filium autem negantes, neque Patrem profecto habuerint ".
Πόθεν τοίνυν υμίν , ω ουτοι , της τοσαύτης Undenanı ergo lantæ vobis temeritatis causa ,
τόλμης ή πρόφασις, ώστε μη φοβηθήναι το οπο του ut nec illud a Salvatore dictum vereamini : . Qui
Κυρίου ειρημένον· « "Ος δ' άν βλασφημήση εις το blasphemaverit in Spiritum sanctum,, non habebit
Πνεύμα το άγιον , ουκ έχει άφεσιν ούτε εν τω αιώνι remissionem neque in hoc sæculo neque in ſu
τούτω , ούτε εν τω μέλλοντε ; -> Οι μεν γαρ 'Αρειανοί , turo . ? , Ariani quidem , etsi corpoream Verbi præ
καίτοι την ενσαρκoν τoαρουσίας του Λόγου και τα δι' sentiam , et quæ ejus causa dicta sunt, non intellige
C
αυτήν ειρημένα μη νοήσαντες, όμως εξ αυτών προ rent, ex his tamen occasionem suæ comminiscendæ
φασιν λαβόντες εις την εαυτών αίρεσιν , και ούτως hæresis improbissime nacti , Dei hostes esse et vere
ηλέγχθησαν θεομάχοι και ως αληθώς από γής κενο- de terra inania loqui convicti sunt. Vos vero
λογούντες . Υμείς δε πόθεν ηπατήθητε και παρά undenam, quæso, in errorem inducti estis ? Quis
τίνων ακούσαντες, ή τίς ο τρόπος της τοιαύτης υμών vos ita docuit, vel quis landem modus vestri erro
πλάνης ; 'Ανέγνωμεν , φασίν, εν τω προφήτη 'Αμώς , ris ? Legiinus, inquiunt , in propheta Amos hæc Dei
λέγοντος του Θεού , « " Οτι Ιδού εγώ στερεών βρον- verba : « Quia ecce ego firmans tonitru , el creans
την , και κτίζων πνεύμα , και απαγγέλλων εις αν spiritum , et annuntians ad homines Christum ejus,
θρώπους τον Χριστόν αυτού ποιών όρθρον και faciens diluculum et nebulam, et grasliens super
ομίχλης , και επιβαίνων επί τα υψηλά της γής, excelsa terræ : Dominus Deus omnipotens, nomen
Κύριος ο Θεός και παντοκράτωρ όνομα αυτώ . » Και έν- ipsi 0, , Inde adducti fuimus ut Arianis, qui Spiri
θεν επείσθημεν τοις 'Αρειανούς λέγουσι κτίσμα είναι tum sanctum rem creatam esse docent , assentire
το Πνεύμα το άγιον . Είτα το μεν παρά το "Αμώς mur. An ergo quod apud Amos exstat legistis :
ανέγνωσε το δε εν ταις Παροιμίαις λεγόμενον , quod autem in Proverbiis dicitur : « Dominus crea
« Κύριος έκτισε με αρχήν οδών αυτού εις έργα αυ- D vit me initium viarum suarum in opera sua , »
τού, και ουκ ανέγνωτε , ή ανέγνωτε ; Και τούτο μεν , an legistis necne ? Ergone istud Proverbiorum ex
ως έχει αληθείας, ερμηνεύετε , ίνα μή είπητε κτίσμα veritate interpretamini, ne videlicet Verbuin rem
τον Λόγον » το δε εν τω προφήτη ουχ ερμηνεύετε , crealam dicatis : illud autem prophetæ nulla inter
αλλά απλώς ακούοντες ( πνεύμα , και ένομίσατε λέ- pretatione explicatis, sed voce « spiritus » tantum -
γεσθαι κτίσμα το Πνεύμα το άγιον ; Καίτοι εν μέν modo audita, Spiritum sanctum rem creatam dici
ταϊς Παροιμίαις φανερώς η Σοφία λέγουσα εστι existimatis ? Atqui in Proverbiis Sapientia aperte
τό, ο έκτισέ με » και όμως καλώς γε ποιoύντες, έρ- cicit : « Creavit me. , Verumtamen recte vos di
μηνεύετε το ρητόν , ίνα μή την δημιουργόν Σοφίαν Climm illud ita excipitis, ut non creatricem Sapien
εν τοις κτίσμασι συναριθμήτε. Το δε εν τω προ- liam rebus creatis annumeretis. Sic igitur vox illa
φήτη ρητόν ουκ έχει γνώρισμα περί του αγίου Πνεύ- prophetæ non Spiritum sanctum denotat, sed lan
ματος , αλλ ' απλώς είρηται περί πνεύματος. Πώς lam de spiritu dicitur. Cum ergo mulla sit in Seri
ούν, καίτοι πλείστης ούσης διαφοράς εν ταις Γραφείς pluris spirituum diferentia , rectumque sensuu
περί πνευμάτων , και δυναμένου του ρητου την habere possit iste Scripturæ locus, cur vos velut

* Act . ν1 31 . 1Joan. 1 , 23 . 3 Afaith . Χη , 32 ; Μarc . 10, 29. • Joan . 1, 31. 8 Amoς Ιν, 13 .
6 Prov. yiu , 22.
691 EUTHYMII ZIGABENI 692

litigiosi aut serpentis Ariani morsu ulcerati , de A ιδίαν διάνοιαν έχεις δροήν, υμείς, ως φιλονεικούντες
Spiritu sancto prophetam Amos loqui arbi- ή ως υπό δήγματος του 'Αρειανού όφεως βλαβέντες,
Iramini, ne scilicet credere desislalis Spiritum το Πνεύμα το άγιον ειρήσθαι παρά του 'Αμώς
sanclum rem crealam esse ? νομίζετε , ίνα μόνον του φρονείν κτίσμα μή επι
λάθησθε ;
Dicite, amabo, an in aliquo divinæ Scripluræ Είπατε γούν εί που της θείας Γραφής ευρίσκε
loco Spiritum sanctum simpliciter spiritum dici TE το Πνεύμα το άγιον απλώς ειρημένον πνεύμα ,
reperialis , siue addita voce vel Dei , vel Patris, vel χωρίς προσθήκης του λέγεσθαι και του Θεού, ή του
Biei, vel ipsius Christi et Filii , vel a me , φuod est Πατρός , ή ότι εμού , η αυτού του Χριστού και
a Peo , vel nisi cum articulo, ita ut non spiritus του Υιού , η παρ' εμού , ό εστι παρά του Θεού, ή μετά
3olum dicatur , sed vel ille Spiritus, vel Spirituς του άρθρου, ένα μή απλώς λέγεται πνεύμα , αλλά το
sanctus, vel Paracletus, vel veritatis, id est Filii Ilveõja . ή αυτό τούτο το Πνεύμα το άγιον, ή
dicentis scilicet : « Ego sum veritas 1 ; » ut vos, nuda Παράκλητον , η αληθείας , και εστι του Υιού, του λέ
voce « spiritus , audita, sanctum Spiritum esse γοντος . « Εγώ είμι η αλήθεια , ένα , ακούσαντες
suspicaremini ? Ex Mac tamen regala eos velim ex- Βαπλώς « πνεύμα , καιυπονοήσητε είναι το Πνεύμα το
eipi, qui eum Spiritum sanctum jam accepissent, άγιον; Εξηρήσθωσαν δε του Λόγου νύν οίτινες ήδη
de iisdem it postea ilerum mentio , vel qui cum λαβόντες , πάλιν ονομάζονται , και όσοι, προμαθόντες
prius quid de Spiritu sancto credendum sit didi- περί του αγίου Πνεύματος , ύστερον ώς εν επαναλή
eerint, deinde repetitionis et commonitionis ergo YEL και υπομνήσει , και μόνον λεγομένου του
mera voce • spiritus prolata , quis ille intelligen- πνεύματος , και ουκ αγνοούσι περί τίνος ακούουσι και
dus sit non ignorant , maxime quia Sic etiam cum μάλιστα , ότι και ούτω μετά του άρθρου λέγεται .
articulo exprimatur . Denique sine articulo vel prae-. Και όλως άνευ του άρθρου , και της προειρημένης
dicto addilamento nunquam Spiritum sanctum si- προσθήκης , ουκ αν είη σημαινόμενον το Πνεύμα
gnificari inveneritis . Ηujusmodi sunt ea que Pau- το άγιον οίά εστιν & γράφει Παύλος τοϊς Γαλάταις:
lus ad Galatas scribit : « Hoc solum a vobis volo « Τούτο μόνον θέλω μαθείν αφ' υμών , εξ έργων νο
discere : Ex operibus legis Spiritum accepistis, an μου το Πνεύμα ελάβετε, ή εξ ακοής πίστεως ; » Ποίον
ex auditu fidei » ? » Quem vero alium acceperant , δε ήσαν λαβόντες και το Πνεύμα το άγιον , το διδόμενον
quam Spiritum sanctum qui credentibus et per re- τοίς πιστεύουσι και αναγεννωμένους διά λουτρού πα
generationis lavacrum renascentibus datur ? Ad λιγγενεσίας ; Και Θεσσαλονικεύσι δε γράφων • « Το
Thessalonicenses autem serilit : « Spiritum no - C Πνεύμα μη σβέννυτε:, ειδόσι και αυτούς όπερ έλαβαν
lite existinguere 1. Nempe eos, qui alique nove- έλεγεν, ίνα μη σβέσωσιν εξ αμελείας την εν αυτοίς
rant quem acceperant Spiritum, admonebat, ne ac- αναφθείσαν του Πνεύματος χάριν. Εν δε τους Ευαγ
censam inipsis Spiritus gratiam ex negligentia ex . γελίοις περί του Σωτήρος ανθρωπίνως διά την σάρκα
slinguerent. Quod si evangeliste in Evangeliis de ήν προσέλαβεν, εάν λέγωσιν οι ευαγγελισται ,
Salvatore humano more, propter carnem ab eo • Ιησούς δε, πλήρης (6) Πνεύματος ών , υπέστρεψεν
2ssumptam Itec habent : Jesus autem plenuς από του Ιορδάνου » και το, « Τότε ο Ιησούς ανήχθη
Spiritu regressus a Jordane * ; el : Tunc Jesus υπό του Πνεύματος εις την έρημον και τον αυτόν έχει
duelus est in desertum a Spiritu 5" ; , idem quo- νούν. Προείρητο γάρ υπό του Λουκά : « Εγένετο δε εν
que sensus hic observandus est . Siquidem prius a τώ βαπτισθήναι άπαντα τον λαόν , και Ιησού βαπτισθέ
Luca dictum fuerat : « Factum est autem cilin ντος , και προσευχομένου , ανεωθήναι τον ουρανόν,
laplizaretur omnis populas , ct Jesu baptizalo et και καταβήναι το Πνεύμα το άγιον σωματικό είδει ,
orante , apertum est cælum : el descendit Spirilus Noel περιστεράν , επ' αυτόν. 5 Και δηλον ήν, ότι ,
Sanctus corporali specie sicul coluniba in ipsum 6. » λεγομένου του Πνεύματος , το Πνεύμα το άγιον ήν
Quocirca patet ipsum Spiritum sanctum, Spiritus , σημαινόμενον . Ούτω μεν ούν παρ' οίς έστι το Πνεύ
D μα το άγιον καν μόνον το Πνεύμα λέγηται χωρίς
vocabulo illie significari . Similiter apud quos est
Spiritus sanctus, licet sine additamento Spiritus της επ' αυτώ προσθήκης και ουκ αμφίβολον , ότι το
Lantum dicatur , non dubitandum tamen est quin Spi- Γενεύμα το άγιον σημαίνεται, έχουν μάλιστα το άρθρον .
rilus sanctus denotetur, præsertim si adsit articulus.
Vos aulem ostendite quod vobis proposuimus, Υμείς δε είπατε το προταθέν υμίν , ει ευρή
si nempe alicubi in Scriptura divina Spiritum san- κατε που της θείας Γραφής το Πνεύμα το άγιον
ctum invenistis tantummello Spiritum appellari λεγόμενον απλώς Πνεύμα , χωρίς της προειρημένης
sine predicto additamento el observatione cujus επ' αυτό προσθήκης , και πλην της παρατηρήσεως
meminimus. Id certe nunquam praestare potueritis ; ής γε εμνημονεύσαμεν. Αλλ' ουκ αν είπoιτε · ου γαρ
siquidem nunquain ita scriptum vobis occurret. Nam εύρήσετε γεγραμμένον. Λέγεται γάρ και ανθρώπου
et ipsius quoque hominis spiritus dicitur, uti canit πνεύμα , ώς ψάλλει Δαβίδ: ι Νυκτός μετά της καρ
David ; Nocte cum cordemeo meditabar, et tri- δίας μου ηδολέσχουν, και ήσχαλλε το πνεύμα μου . »
stis erat spiritus mens ' . )
· Joann . xiv , 6 . * Galat . III, 2. 31 Thess . V, 19. Luc. IV , 1 . * Μatth. IV, 1 , 6 Luc . 10 , 21 , 22.
* Psal . LSIVI , 7 .
693 PANOPLIA DOGMATICA. - ΤΙΤ. ΧΙΙ . 694

Λέγεται δε και ανέμων πνεύματα. A Dicilur elram ventorum spiritus.

Έντυγχάνοντες δε και υμείς ταϊς αγίαις (58 ) Γρα- Quin etiam si vobis sanelas Litteras legere lu
φαίς , ευρήσετε λεγόμενον πνεύμα και τον εν αυ- beat, ipsum divinorum verborum seusum , spiritum
τούς τους θείοις λόγοις νούν , γράφοντος του Παύλου : quoque appellari reperietis. Sic enim Paulus scri
« "Ος και εκάνωσεν ημάς διακόνους Καινής Δια- bit : « Qui et idoneos nos fecit ministros Novi Tesla
θήκης , ου γράμματος , αλλά πνεύματος . Το γαρ γράμ- menti , non liliere, sed spiritus. Littera erim occi
μα αποκτείνει , το δε πνεύμα ζωοποιεί . » Το μεν γάρ dit, spiritus autem vivifical 1.5 Siquidem dictum ,
ρητόν γράμματα κεχάρακται » ο δε νούς και εν αυτώ littera exaralum est : sensus vero quem continet ,
πνεύμα λέγεται . Ούτως και ο νόμος πνευματικός spiritus dicitur. Ita et • les spiritualis est 1,5 τε ,
έστιν, ίν ' ως πάλιν είρηκε , μη δουλεύωμεν εν quemadmodum idem dixit, non serviamus in vetu
παλαιότητα γράμματος, αλλ' εν καινότητα πνεύματος. state litteræ , sed in rrovilate spiritus. Idem quoque
Και αυτός μεν ευχαριστών έλεγεν· « "Αρα ούν αυτός gratias agens dicebat 3 : • 1gitur ego ipse mente ser
εγώ τω μεν νοί δουλεύω νόμω Θεού , τη δε σαρκί νό- vio legi Dei : carne auteni , legi peccáti. Nihil ergo
μη αμαρτίας · ουδέν νυν άρα
.
κατάκριμα τους εν nunc damnationis est iis qui sunt in Christo Jesu.
Χριστώ Ιησού . Ο γάρ νόμος του πνεύματος της ζωής Lex enim spiritus vitæ in Christo Jesu liberavit me
B
εν Χριστώ Ιησού ήλευθέρωσέ με από του νόμου της a lege peccati *. , Philippus etiam eunuchum a lit
αμαρτίας , ο δε Φίλιππος , τον ευνούχον από του
.
tera ad spiritum convertere volens aiebat : « Intel -
γράμματος εις το πνεύμα θέλων επιστρέφειν , έλε- ligis quæ legis * ? » Talem quoque spiritum Ca.
γεν : « 'Αρά γε γινώσκεις & αναγινώσκεις ; » τοιού- leb habuisse ex Numeris constat , Deo dicente :
τον εσχηκώς μαρτυρείται και ο Χάλε6 εν τοις « Servus meus Caleb, quia factus est alius spiritus
'Αριθμούς, του Θεού λέγοντος · « Ο δε παίς μου Χά-
.
in eo , et secutus est me, inducam ipsum in terram
λεβ , ότι εγενήθη έτερον πνεύμα εν αυτώ , και επηκο- in quam illic ingressus est . » Nempe quia ille
λούθησέ μοι · εισάξω αυτόν εις την γήν εις ην εισήλ- alia ab illis mente locutus sit , Deo fuit acceptus .
θεν εκεί . • "Αλλη γάρ διανοία παρά την εκείνων Tale item cor populum habere jussit Deus per Eze
αυτός λαλήσας , ευάρεστος τω Θεώ γέγονε . Τοιαύτην chielem : « Facite vobis cor novum et spiri
έχειν προέτρεψεν ο Θεός τον λαόν καρδίαν διά Ιεζε- lum novum '. , Quæ cum ita sint, et lamta sit , ut
κιήλ λέγων· « Ποιήσατε εαυτούς καρδίαν καινήν και ostendimus , spirituam differentia , æquius profecto
πνεύμα καινόν . και Τούτων τοίνυν ούτως όντων , και ageretis, si , ubi de creato spiritu mentio facta fue
τοσαύτης διαφοράς περί των πνευμάτων δεικνυμένης, rit, id de alique predictorum spirituum intellige
βελτίoυς αν ητε , εί, περί κτιζομένου πνεύματος , retis . Ηujusriodi ille est de quo apud Isaiam legi
ακούοντες , περί ενός των προειρημένων έφρονείτε , C tur : « Consensit Aram cum Ephraim , et obstupuit
οίον ήν περί ου εν Ησαΐα γέγραπται · « Συνεφώνη- anima ejus, et anima populi ejus, quemadmodum
σεν 'Αράμ προς τον Εφραίμ , και εξέστη ή ψυχή αυ- in silva arbor a spiritu concutitur 6.5 Ιdem items
του , και η ψυχή του λαού αυτού , όν τρόπον εν his verbis indicatur : « Excitavit Dominus spiritum
δρυμώ ξύλον υπό πνεύματος σαλευθή . » Τοιούτον δε in mare 2 , 5 propter Jonam . Tonitru siquidem se
ήν και , « "Ο εξήγειρε Κύριος πνεύμα επί την θάλασ- quuntur spiritus ventorum , uti contigit in pluvia
σαν και διά τον Ιωνών . Ακολουθεί γαρ τη βροντή και que contra Achab cecidit, quemadmodum scri
τα των ανέμων πνεύματα , ως επί του υετού TOū ptum est : « Et factus est usque huc et usque huc,
κατά τον 'Αχαάβ, ως γέγραπται · « Και εγένετο ώδε, et celi obscurati sunt nubibus et spiritu 10. »
και έως ώδε , και ο ουρανός συνεσκότασε νεφέλαις και πνεύματι .
'Αλλ ' επείπερ Χριστού , φησι , >μνημονεύει Verum quia Christi , inquiunt , meminit Scri
το Λόγιον , ακολούθως και το λεγόμενον πνεύμα ουδέν ptura , hinc fit ut spiritus de quo hic est quæstio,
έτερον ή το Πνεύμα το άγιον χρή νοείν . Είτα το nullus alius intelligendus sit præier Spiritam san
μεν συνονομάζεσθαι τώ Χριστώ το Πνεύμα το άγιον ctum . Itane ergo Spiritum sanctum una quidem
εθεωρήσατε · το δε διαιρείν αυτό τη φύσει , και απο- D cum Christo nominari alleidistis ? at ubinam illum
ξενίζειν από του Υιού , που κατανοήσατε , ότι τον μεν natura a Filio dividi et separari intellexistis, qui
Χριστόν λέγετε μη είναι κτίσμα , το δε αγιον Christum quidem rem creatam non esse , sed Spi
Πνεύμα κτίσμα λέγετε ; Και άτοπον εστι τα ανόμοια ritum sanctum rem creatanm esse audelis dicere ?
τη φύσει συνονομάζειν, και συνδοξάζειν . Ποια γαρ Absurdum sane fuerit ea que natura dissimilia
κοινωνία , η ποία ομοιότης τα κτίσματα προς τον κτί- sunt simul nominare eadeinque gloria celebrare.
στην ; Επει ώρα υμάς και το Υιώ συναριθμείν κα ! Quæ enim communio vel quæ similitudo rei creatæ
συνάπτειν τα δι' αυτού γενόμενα κτίσματα. "Ηρκει cum Creatore ? Profecto si ila est , nihil aliud su
μεν ούν περί πνεύματος ανέμων νοείν το γε- perest quam ut Filio res quas ipse creavit ännu
γραμμένον , ώσπερ είρηται· επειδή δε προφασίζεσθε meretis el conjungatis. Itaque satis quidem esse
την εν τω ρητώ περί του Χριστού μνήμην, αναγκαίον videbatur φuod apud proplietam scriptum est de
ιδείν ακριβώς το λεγόμενον , μή άρα και περί του λε- spiritu ventorum , ut jam dictum est , intelligere.

11 Cor . 1 , 6 . • Rom . Vn , 14 . * ibid . 6. • ibid . 25 ; νιι , 1 , 2 . και Act . VΙΙ , 30 . 6 Νum . XIV , 24 .
1 Ecli . XVII , 31 . * 1sa . VII , 2 . • Jol . 1 , 4 . 10 II Reg. ΧVil , 45 .
695 EUTHYMNI ZIGABENI 696

Verum quandoquidem factam ibidem de Christo A γομένου κτίζεσθαι πνεύματος οικειοτέραν εύρωμεν
την διάνοιαν. Τι τοίνυν εστί το απαγγέλλειν εις αν
mentionem objicitis, accurate res est nobis expli-
canda , si Corte quid melius de isto spiritu ,, qui
θρώπους τον Χριστόν αυτού , ή το γίνεσθαι αυτόν άν
creari dicitur ,, ostendere possimus.. Quidest igitur
θρωπον , και ίσον είναι τούτο το φάναι : • Ιδού
annuntiare inter homines Christum ejus ', quam η παρθένος εν γαστρί εξει , και τέξεται υιόν · και
ipsum hominem fieri, idem que esse ac illud : « Ecce καλέσουσι το όνομα αυτού 'Εμμανουήλ » και τα άλλα ,
virgo in ulero habebit, et pariet Blium , et voca- όσα περί της επιδημίας αυτού γέγραπται ; της δε
Dunt nomen eius Emmanuel 1,, ; et alia que
quæ de ejus ενσάρκου παρουσίας απαγγελλομένης περί του Λόγου ,
adventu scripla sunt ? Cum igitur eo loci Verbi in ποίον χρή πνεύμα κτιζόμενον νοείν , ει μη το
carnem adventus annuntietur ,, qualem creatum spi- ανακτιζόμενον των ανθρώπων και ανακαινιζόμενον
ritum intelligere debemus, præter hominum spiri πνεύμα; Τούτο γάρ και διά Ιεζεκιήλ επεγγείλατο και
lumn qui efficilur el renovalur, quemadmodum Deus Θεός λέγων · « Και δώσω υμίν καρδίαν καινήν , και
Ει dabo
per Ezechielenm pollicitus est , dices :: « Et πνεύμα καινον δώσω υμίν » και αφελώ την καρδίαν
vobis cor novum , et spirilum novum dabo vobis : την λιθίνηνεκ της σαρκός υμών και δώσω υμίν καρ
et auſeram cor lapideum de carne vestra, et dabo δίαν σαρκίνης και το Πνεύμα μου δώσω εν υμίν .
vobis cor carneum , et Spiritum meum dabo in B Πότε δή τούτο πεπλήρωται , ει μή ότε παραγενό
vobis 5. » Quando ergo id inaplelum est, nisi cum μενος ο Κύριος ανεκαίνισε τα πάντα τη χάριτι ; Ιδού
advenit Dominus, et sua gratia omnia renovavit ? γάρ και εν τω ρητώ τούτω ή διαφορά των πνευμά
Porro hoc etiam in loco spirituum differentia osten- των δείκνυται • και το μεν πνεύμα το ημών ανακαι
ditur. Nam spiritus noster, is est qui renovalur : νιζόμενόν έστι : το δε Πνεύμα το άγιον ουχ απλώς
sed Spiritum sanctum,, non simpliciter spiritum,, πνεύμα , αλλ' εαυτού φησιν αυτό είναι ο Θεός, εν
sed suum esse Spiritum Deus declarat, in quo sci- ώ και τα ημών ανακαινίζεται • ως και ο ψάλλων εν
licet spiritus noster renovatur,,uti Psalmista psalmo τα εκατοστώ και τρίτο ψαλμω λέγει : « 'Αντανελείς
centesimo tertio luculenter docet : « Auferes spi- το πνεύμα αυτών , και εκλείψουσι , και εις τον χούν
7

rituin eorum el deficient, et in pulverem suuni re- αυτών επιστρέψουσιν. Εξαποστελείς το Πνεύμα σου ,
vertentur. Emittes Spirilum tuum et creabuntur, και κτισθήσονται , και ανακαινιείς το πρόσωπον της
et renovabis faciem terræ '. , Quod si in Spirilu γής. • Ει δε εν τω Πνεύματι του Θεού ανακαινιζό
Dei renovamur : non ergo Spiritus sanctus is est μεθα · ουκ άρα το Πνεύμα το άγιον εστι το νύν λεγό
qui creari dicitur, sed noster spiritus. Si item μενον πνεύμα κτίζεσθαι, αλλά το ημέτερον . Και είπερ,
« ia omnia per Verbum facta sunt, recte sentitis C διά το πάντα γενέσθαι διά του Λόγου , φρονείτε
Filium non esse rem creatam : an non itidem καλώς μή είναι κτίσμα τον Υιόν : πώς oύ βλάσφημών
.

impίum est vos Spiritum sanctum, in quo Paler εστι λέγειν υμάς κτίσμα το Πνεύμα, ενώ τα πάντα
per Verbum omnia perficit et renovat, contendere
rem esse creatam ? Si igitur quod simpliciter scri-
plum sit spiritum creari , illum idcirco Spiritum
sanctum esse sibi ipsis finxere : jam persuasum illis
esse debet, non Spiritum sanctum illum esse qui
crealur, sed nostrum esse qui in eo renovalur ; qua
de re et ipse David hoc modo precabatur : 1 Cor
mundum crea in me , Deus , et spiritum recium in-
nova in visceribus meis 3.1
Cum igitur ila sentiendum sit de illo spiritu
φui creatur, congruenter quoque intelligi potest εο-
nitru, quod firmari ibidem dicitur, fidelis sermo et p στερεουμένη βροντή ο πιστός λόγος , και ασάλευτος
immobilis lex spiritus : cujus cum Jacobum et
Joannem ministros esse vellet Dominus, illos Boa-
nerges uominavit, quod est, filii tonitrui . Hinc
6
Joannes vere e cælis clamat : « In principio eral
Verbum , ct Verbum crat apud Deum , et Deus erat
Verbum 1.1. Lex quippe prius umbrarm futurorum
bonoruin habuit. Cum autem Christus hominibus
annuutialus est ; et ipse adfuit dicens : « Ipse qui
loquor adsum ; tunc, , ut dixit Paulus , 1 ejus
vox terram concussit ,, cuum id prius pollicitus
essel : Adhuc semel ego movebo. von solum ler-
ram , sed et cælum . Quod autem adhuc semel di-
Σ
cil , declarat mobilium translationcm , lit maneant
Ακος ΙV , 13. 1 Isa vu , 14 , 2 Execli . ΧΧΧνι , 26.
7
Joan . I , 1 . 8 Joalι. Ν , 26 .
ο Πατήρ δια του λόγου τελειοί και ανακαινίζει ; Και
ει, διά το γεγράφθαι απλώς πνεύμα κτίζεσθαι , αν
επλάσαντο εαυτούς είναι τούτο το Πνεύμα το άγιον :
πεισθήναι λοιπόν οφείλουσιν, ότι μή το Πνεύμα το
άγιον εστι το κτιζόμενον , αλλά το ημέτερόν εστι το
εν αυτώ ανακαινιζόμενον· περί ου και ο Δα
6ιδ ηύχετο ψάλλων • • Καρδίαν καθαράν κτίσον εν
έμου , ο Θεός , και πνεύμα ευθές εγκαινισον εν τοις
εγκάτοις μου . »
Ουκούν του κτιζομένου πνεύματος τοιαύτην
έχοντος την διάνοιαν , πρεπόντως αν νοηθείη και η
του πνεύματος ο νόμος. Τούτου γάρ υπηρέτας είναι
θέλων τον Ιακώβ και τον Ιωάννην , εκάλεσεν ο Κύ .
ριος Βοανεργές , ό έστιν , υιοι βροντής : όγ' ούν Ιωάν
νης αληθώς απ ' ουρανού βοά: Εν αρχή ην ο Λόγος,
και ο λόγος ήν προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος . »
Πρότερον μέν γάρ σκιάν είχεν ο νόμος των μελλόν
των αγαθών· ότε δε ο Χριστός απηγγέλη τους ανθρώ
πους και παρεγένετο λέγων · « Αυτός ο λαλών πάρ
ειμι · τότε , και ώς είπεν ο Παύλος , « η τούτου φωνή
την γήν εσάλευσεν, επαγγειλαμένου πρότερον : "Ετι
άπαξ εγώ σείσω ου μόνον την γην, αλλά και τον
ουρανόν. Το δε έτι άπαξ δηλοί των σαλευομένων την
μετάθεσιν , ίνα μείνη τα μη σαλευόμενα. Διό βασι
• Psa . ειιι, 29 , 30. * Psal. L, 12. * Μarc . 115, 17.
.
697 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XI. 698

λείαν ασάλευτον παραλαμβάνοντες , έχομεν χάριν , δι' A ea quae sunt immobilia . Itaque regnum immobile
ής λατρεύομεν ευαρέστως τω Θεώ. » "Ην δε λέ- suscipientes, habemus gratiam , per quam servimus
γει βασιλείαν ούτος ασάλευτον , ταύτην στερεωθείσαν placentes Deo ' . , Quod autem hic immobile re
ψάλλει Δαβίδ : « Ο Κύριος εβασίλευσεν , ευπρέπειαν guum dicit, idem firmatum canit David : « Domi
ενεδύσατο · ενεδύσατο Κύριος δύναμιν και περιεζώ- nus regnavit, decorem induit, induit Dominus for
σατο . Και γάρ έστερέωσε την οικουμένην , ήτις ου σα- litudinem et ea præcinxit se. Elenim firmavit orbem
λευθήσεται. • Το άρα παρά τω προφήτη ρητόν την lerræ , qui non commovebitur ' . , ltaque quod a
επιδημίας του Σωτήρος σημαίνει, εν ή και ημείς αν- propheta dictum est, Salvatoris adventum signifi
εκαινίσθημεν, και ο νόμος του πνεύματος ασάλευ- cal, in quo et nos renovati sumus , et lex spiritus
τος διαμένει . Αλλ' οι τω όντι τροπικοί , συνθέ
9 immobilis perseverat. Sed illi vere tropici seu ver
μενοι τους 'Αρειανούς , και μερισάμενοι μετ' αυτών satiles fædere cum Arianis inilo, ac inter se im
την εις την θεότητα βλασφημίαν , ίνα εκείνοι μεν τον . pietate adversus Divinitalem divisa, ut videlicet illi
Υιον, ούτοι δε το Πνεύμα κτίσμα λέγωσιν · ετόλμη- Filium, ipsi Spiritum rem creatam esse pugnent ; tro
σαν, ως αυτοί φασι, τρόπους πάλιν εαυτοίς εφευρείν pos , ut iidem loquunlur, effingere, atque illud etiam
και παρεξηγείσθαι και το του Αποστόλου ρητόν , και 1 guod recte ad Timotheum scripsit Apostolus , malein
καλώς μεν αυτός έγραφε Τιμοθέω λέγων · « Δια- B terpretari ausi sunt : Testor , inquit Ρaulus, « co
μαρτύρομαι ενώπιον του Θεού και Ιησού Χριστού ram Deo et Cbristo Jesu , et electis angelis, ut hæc
και των εκλεκτών αγγέλων , ίνα ταύτα φυλάξης χω- custodias sine præjudicio, nibil faciens ex in
ρίς προκρίματος , μηδέν ποιών κατά πρόσκλησιν. » vitatione . Ex quibus illi concludunt, quod cum
Εκείνοι δε φάσκουσιν , επειδή τον Θεόν και τον Χρι- Deum et Christum noininaverit, deindeque angelos,
στον ώνόμασεν , είτα τους αγγέλους , ανάγκη τοις αγ- necesse est spiritum inter angelos annumerari, eum
γέλοις συναριθμείσθαι το Πνεύμα , της τε αυτών que ex illorum esse ordine, atque angelum aliismajo
είναι συστοιχίας και αυτό , και άγγελον είναι rem esse. Primo , hoc impii Valentini inventum est,
μείζονα των άλλων. Πρώτον μεν ούν της ασεβείας neque latet ipsos eadem ac illum loqui. Ille siquidem
εστίν Ουαλεντίνου τούτο το εύρημα και ουκ έλαθον dixit, quod misso Paracleto , una cum illo coævi
ούτου τα εκείνου φθεγγόμενοι. Εκείνος γάρ έφη- ejus angeli missi fuerint. Deinde, dum Spiritum ad
σεν , ότι , πεμφθέντος του Παρακλήτου , συναπεστάλη- Angelorum naturam deducunt , non advertunt St:
σαν αυτό οι ηλικιώται αυτού άγγελοι • έπειτα δε το angelos in Trinitate collocare . Nam si secundum
Πνεύμα κατάγοντες είς τους αγγέλους εις την illos post Patrem et Filium sequuntur angeli : certe
Τριάδα συντάσσοντες . Ει γάρ μετά Πατέρα και Υιόν e Trinitale sunt angeli , nec jam sunt admini.
κατ' αυτούς οι άγγελοι , δηλονότι την Τριάδος εισίν C stratores spiritus in ministerium missi , » nec ipsi
οι άγγελοι, και ουκ έτι «ο λειτουργικά πνεύματα sancti elliciuntur, sed potius alios sancios clliciunt,
εις διακονίαν αποστελλόμενου, και ουδέ αγιαζόμενοι , αλλ' αυτοί μάλλον αγιάζοντες άλλους αν είεν.
Τις ούν η τοσαύτη τούτων απόνοια ; Πού των Quænam tandem hæc tam absurda illorum
Γραφών πάλιν εύρον άγγελος το Πνεύμα λεγόμε- dementia est ? Quo in loco rursus Scripturæ sacræ
νον ; Τα αυτά δέ μοι τοίς προειρημένους ειπείν invenerunt Spirilum angelum dici ? Eadem enim
ανάγκη . Παράκλητος ελέχθη και πνεύμα υιοθεσίας , quæ jam dixi , mihi repetere necesse est. Paracle
και πνεύμα άγιασμού , και πνεύμα Θεού, και πνεύμα tus dictus est et spiritus adoplionis, spiritus san
Χριστού ελέχθη · ουδαμού δε άγγελος , ουδε αρχάγ- ctimoniae, et Christi spiritus. Αι nunquam vel an
γελος , ουδε πνεύμα διακονίας , οίοι εισιν οι άγ- gelus aut archangelus, aut spiritus ministerii quales
γελοι » αλλά μάλλον συν τω Υιώ και αυτό διακονείται sunt angeli, appellatus est. Quin imo eidem et Fi
παρά του Γαβριήλ λέγοντος τη Μαρία Πνεύμα lio ministrat Gabriel cum Marie ait : « Spiritus
άγιον επελεύσεται επί σε και δύναμις Υψίστου επι- sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obum
σκιάσει σοι . » Τών δε Γραφών μη λεγουσών άγγελον brabit tibi 1. Cum igitur Scripture Spiritum an
το Πνεύμα , ποία τούτοις απολογία γένοιτ' άν της gelum non appellent, quid excusationis habere pos
τοσαύτης αλογίστου τόλμης και όπου γε και ο την τοι- D sint in tanta tamque absurda lemeritate , maxime
αυτην αυτοίς κακόνοιαν επισπείρας Ουαλεντίνος το cum ipse Valentinus, qui impiam hanc mentem illis
μεν« Παράκλητον , τους δε αγγέλους ώνόμασεν· inseruit , illumn quidem, Paracletum, hos vero , an
ει και εν τω ίσω χρόνω, ηλικιώτην τους αγγέλους συν- gelos nominaverit, licet idem stultissimus Spirilum
τάσσει και αυτός το Πνεύμα ο άφρονέστατος. 'Αλλ ' angelis coætaneum eodemque duntaxat tempore ac
Ιδού , φασίν , εν τω προφήτη Ζαχαρία γέγραπται · illos exstitisse senserit. Sed ecce, inquiunt, apud
« Τάδε λέγει ο άγγελος , ο λαλών εν εμοί. » Και δηλών prophetam Zachariam scriptum est : « Hæc dicil
έστιν, ότι άγγελον είναι το Πνεύμα σημαίνει τον angelus qui loquitur in me . , Atqui perspicuum
εν αυτώ λαλούντα . Τούτο δε ουκ αν είπον, εί τη ανα- est bic spiritus nomine angelum in ipso loquentem
γνώσει προσέχοντες ήσαν. Αυτός γαρ ο Ζαχαρίας , significari.. Verum id miniue dicerent,, si quod le
ηνίκα την οπτασίαν περί της λυχνίας εώρακε , φησί • gunt vellent altendere. Nam Zacharias in cande
• Και απεκρίθη ο άγγελος ο λαλών εν εμοί , και είπεν : labri visione ait : « Et respondit angelus qui loque
1 Agg. 11 , 7 ; Η Dr. XII, 26-28 . 1 Psal . 1οιι , 1. I Timoth. V , 21. • Ηebr . 1 , 14. • Luc . 1 , 33 .
6 Zacli. IV, 3.
6.99 EUTİTYMI ZIGABENI 700

Datar in me, et dixit ; Numquid nescis φuid sunt A Ου γινώσκεις τι εστι ταύτα ; Και είπον · Ούχι , Κύ
læc ? Et dixi : Non , Domine. Et respondit, et ait ad ριε . Και απεκρίθη, και είπε πρός με λέγων· Ού
me, dicens ; Hoc est verbum Domini ad Zorobabel, τος ο λόγος Κυρίου προς Ζοροβάβελ , λέγων· ουκ
dicens : Non in virtute magna, nec in robore, sed εν δυνάμει μεγάλη , ουδε εν ισχύϊ, αλλ' εν Πνεύματι
in Spiritu meo , dicit Dominus omnipotens '. , Ex μου , λέγει Κύριος παντοκράτωρ. Εύδηλον ούν ,
quibus liquet angelum qui prophetæ loquebatur, ως ο λαλών άγγελος των προφήτη ουκ ήν το
non fuisse Spiritum sanctum , sed illum quidem Πνεύμα το άγιον, αλλ' αυτός μεν άγγελος, το δε το
esse angelum , bunc autem esse Spiritum Dei omni- Πνεύμα του Θεού εστι του παντοκράτορος» και
polentis, cui et angelus ministral, quique a divini- διακονείται μεν παρ’ αγγέλου , αδιαίρετον δε της
tale dividi nequit, ac verbi proprius est . Quod si θεότητός έστι , και ίδιον του λόγου. Επει εί το απο
Apostoli verba nobis opposuerint, qui scilicet post στολικόν προφασίζονται ρητον , διά το ειρήσθαι μετά
Chrislum eleclos angelos nominavit ; dicant quinam τον Χριστόν τους εκλεκτούς αγγέλους , είπάτωσαν τις
ex illis omnibus Trinitati adjungendus sit ? Nec enim εκ πάντων τούτων εστίνο τη Τριάδι συντασσόμε
omnes unus sunt numero. Aut quis illorum in co- νος ; Ου γαρ δή πάντες είς είσι το αριθμό και τις
lumbæ specie in Jordanem descendit ? Nam millia B αυτών εστιν και κατελθών εις τον Ιορδάνην εν είδει
millium et decies millies dena millia ministrant περιστεράςκαι Χίλιαι γάρ χιλιάδες εισί και μύριαι μυ
ei 1. vel quare celis apertis non dictum est, , Ει ριάδες οι λειτουργούντες. "Η διά τί, ανοιγομένων των
descendit aliquis ex electis angelis,, sed,, Spirituς ουρανών , ούκ είρηται, Και κατήλθεν εκ των εκλε
sanclus ? Vel quare ipse Dominus de fine tempo- κτων αγγέλων, αλλά , το Πνεύμα το άγιον; "Η διά τι
rum cum discipulis disserens, distincle ait : αυτός ο Κύριος περί μεν της συντελείας διαλεγόμενος
« Mittet Filius hominis angelos suos • ?, Item et an- τους μαθηταίς, διαστέλλων μεν έλεγεν· « 'Αποστελεί
tea dictum fuerat : 1 Angeli ministrabant ei ". ) και γιος του ανθρώπου τους αγγέλους αυτού ; Και
Iterum quoque dixit : « Exibunt angeli 8. » Cum πρό τούτων είρητο: τ οι άγγελοι διηκόνουν αυτώ. »
vero discipulis sanctum Spiritum daret, ait : « Ac.
. Και πάλιν αυτός λέγει : Εξελεύσονται οι άγγελοι. »
cipite Spiritum sanctum . Rursus et cum eos- Τοις δε μαθηταίς διδούς έλεγε ο Λάβετε Πνεύμα
dem ad predicandum misil :: « Eunles, inquit , do- άγιον» και αποστέλλων τε αυτούς έλεγε : « Πορευθέν
cele omnes gentes, baplizantes eos in nomine Pa- τες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη , βαπτίζοντες
tris et Filii et Spiritus sancti '. , Nec enim ange- αυτούς εις το όνομα του Πατρός , και του Υιού , και
lum cum divinitale copulavit , neque nos sibi ipsi του αγίου Πνεύματος . 5 Ου γαρ άγγελον συνέτασσε
et Patri in re creata conjunxit, sed in Spiritu san- € τη θεότητι , ουδε εν κτίσματι συνήπτεν ημάς εαυτό
clo, quem cum promitteret, non ait se angelum τε και το Πατρί, αλλ' εν τω Πνεύματι τω αγίω, δπερ
mitlere, sed « Spiritum veritatis qui a Patre pro- αυτός επαγγελλόμενος ουκ είρηκεν άγγελον απο
cedit, 8 , qui idem ex ipso accipit et datur. στέλλειν , αλλά και το Πνεύμα της αληθείας, και παρά του
Πατρός εκπορεύεται , και και εκ του αυτού λαμβάνει
και δίδοται .
Moyses quoque qui angelos quidem res crea Και Μωσής γ ' ούν, γινώσκων τους μεν αγγέ
las esse, Spiritum autem sanctum Filio et Patri λους κτίσματα, το δε Πνεύμα το άγιον ηνωμένον το
conjunctum noverat,, Deo ipsi dicente :: «« Vade ,, Υιώ και το Πατρι, λέγοντας αυτό του Θεού · « Πο
ascende de loco isto tu et populus luus quem ρεύου , ανάβηθι εντεύθεν συ και ο λαός σου , ούς
eduxisti de terra Egypti ,, in terram quam juravi εξήγαγες εκ γης Αιγύπτου εις την γην, ήν ώμοσα
Abraham , Isaac et Jacob, dicens :: Semini vestro το 'Αβραάμ, και το Ισαάκ , και το Ιακώβ λέγων ·
dabo eam : et millam ante faciem tuam angelum Το σπέρματι υμών δώσω αυτήν και συναποστελω
meum , et ejiciet Chananæum ' ; , id recusavit, ita προ προσώπου σου τον άγγελός μου, και εκβαλει τον
respondens : « Nisi ipse proficiscaris nobiscum , ne Χαναναίον " ) παραιτείται λέγων · « Εί μή αυτός
me ex isto loco educas 10 , Nolebat nempe popu- D συμπορεύη μεθ' ημών, μή με αναγάγης εντεύθεν. »
lum a re creara duci , ne rei creatæ potius quam Ουκ έβούλετο γάρ κτίσμα προηγείσθαι του λαού,
Deo omnium Creatori servire discerent . Certe idein ίνα μη μάθωσι λατρεύειν τη κτίσει παρά τον κτί
ille qui angelum ducem habere renuerat , Deum σαντα τα πάντα Θεόν. 'Αμέλει , τον άγγελον παραιτη
ipsum ut sui dux esset rogavit . Quod cum Deus σάμενος, παρεκάλει αυτόν τον Θεόν καθηγείσθαι αυ
pollicitus ipsi responderit : « Et istud verbum των. Του δε Θεού επαγγειλαμένου και ειπόντος προς
luum , quod locutus es, faciam : invenisti enim αυτόν • « Και τούτον σου τον λόγον ,> ον είρηκας ,
gratiam coram me, et novi le præ omnibus !! :) ποιήσω ' εύρηκας γάρ χάριν ενώπιόν μου, και οίδα σε
cum item inde in Isaia scriplum iegamus : « Qui e
:
παρά πάντας" γέγραπται εν τω Ησαΐα : Ο ανα
terra eduxit pastorem ovium :: ubi est qui posuit in βιβάσας εκ της γης τον ποιμένα των προβάτων που
ipsis Spiritum sanctum , qui Moysen dextera de- έστιν ο θεός εν αυτοίς το Πνεύμα το άγιον, και ανα
duxit '' ? , et paulo post : « Descendit Spiritus a γαγών τη δεξιά Μωσήν ; » και μετ' ολίγα φησί:
• Zachar. IV, 5, 6 . 1 Dan . VΙΙ, 10. 8 Matili . Xu1 , 41 . * Malih . IV , 11 . Maill . xii, 49. Joan . 1x ,
22. * Malih . xvIII, 19. 8 Juan . xv , 26 ; XVI , 14 . 9 Exod . XXXI, 1 , 2. 10 ibid . 13 , 1 " ibid , 17 , 18,
13 Isl LXIII , 11 ,1 12 .
701 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XI . 702

• Κατέβη Πνεύμα παρά Κυρίου και ώδήγησεν αυτούς. A Domino et ductor illorum fuit . Sic duxisti populum
Ούτως ήγαγες τον λαόν σου ποιήσας σεαυτώ luum , ut faceres tibi nomen gloriæ ' : » quis ex
όνομα δόξης και τις εκ τούτων ου συνορά την αλήθειαν, his veritatem non perspicit ? Nam cum Deus se du
Του γάρ Θεού επαγγείλαμένου καθηγείσθαι, ιδού ουκ cem populi fore esset pollicitus, ecce non jam an
έτι άγγελον επαγγέλλεται πέμπειν , αλλά το Πνεύμα gelum, sed suum Spiritum, qui angelis superior est,
αυτού , ό εστιν υπέρ τους αγγέλους, και αυτό καθ- duclorem populi se missurum promittit. Quare
1
ηγούμενόν εστι του λαού . Και δείκνυται, ότι ου των palet Spiritum non ex rebus creatis neque ange
κτισμάτων , ουδέ άγγελός έστι το Πνεύμα , αλλά άνω lum esse, sed rebus omnibus creatis superiorem et
της κτίσεώς έστιν ήνωμένον τη θεότητι του Patris divinitati conjunclum esse. Namque ipse
Πατρός . Αυτός γάρ ο Θεός διά του Λόγου εν Πνεύ- Deus per Verbum in Spiritu populum ducebat ;
ματι καθηγείτο του λαού · όθεν και διά πάσης της unde per totam Scripturam testatur : « Ego eduxi
Γραφής φησιν: Έγώ ανήγαγον υμάς εκ γής vos de terra Ægypti : testes vos estis, si Deus alie
Αιγύπτου μάρτυρες υμείς έστε , ει Θεός ήν αλλό- nus erat in vobis præter me . , Sancti quoque ita
B
τριος εν υμίν πλήν εμού. 5 Και οι άγιοι δε προσφω Deo loquuntur : . Deduxisti sicut oves populum
νούσι τω Θεώ : Ωδήγησας ως πρόβατα τον λαόν tuum * . , Et : « Deduxit eos Doininus in spe, et non
σου και , « Ωδήγησεν αυτούς Κύριος επ' ελπίδι ,
>
liinuerunt '. , Huic eidem hymnum oſferunt qui
και ουκ έδειλίασαν . Ο Τούτω και τον ύμνον ανατι- aiuut : « Qui traduxit populum suum per desertum ,
.
θέασε λέγοντες · Τα διαγαγόντι τον λαόν αυτού εν quoniam in sæculum misericordia ejus 5. , Ma
τη ερήμω, ότι εις τον αιώνα το έλεος αυτού , και ο δε gnus vero Moyses identidem repetit : « Dominus
μέγας Μωσής συνεχώς διηγείται : ο Κύριος ο Deus qui præit ante faciem vestram ,, Itaque
Θεός και προπορευόμενος προ προσώπου υμών. Το Dei Spiritus non est angelus neque res creata, sed
άρα του Θεού Πνεύμα ουκ αν είη άγγελος , ουδε κτί- ejus divinilatis est proprius. Νam cum Spiritus in
σμα , αλλ ' ίδιον της θεότητος αυτού. Του γάρ Πνεύ- populo esset , Deus per Filium in Spiritu in iisdeu
ματος όντος εν τω λαώ, ο Θεός δι' Υιού εν Πνεύματι erat.
ήν εν αυτοίς .
'Αλλ ' έστω ταύτα, φασί και αυτοί • διά τί ούν Verum hæc ita sint, inquiunt illi : cur igitur
ο Απόστολος μετά τον Χριστόν ουχ ώνόμασε το Apostolus post Christum, non Spiritum san -
Πνεύμα το άγιον , αλλά τους εκλεκτούς αγγέλους ; Το C clum, sed electos angelos nominavit ? Atqui idem ab
αυτό δ' άν τις αυτούς ερωτήσεις Διά τί μη αρχαγγέ- Alis merito quis scisciletur : Quare non arclangelos,
λους , μηδε χερουβίμ , μηδέ σεραφίμ , μηδέ κυριό- nequecherubin, neque seraphin, neque dominalie
τητας , μηδέ θρόνους , μηδε έτερόν τι, αλλ ' εκλεκτούς nes , neque thronos, neque quid aliud, sed solos ele
μόνους αγγέλους ώνόμασεν ο Παύλος ; Αρ' ούν, επει clos angelos Paulus nominavit ? Num ergo, quia non
μη ούτως ώνόμασεν, οι άγγελοι αρχάγγελοί εισιν , ή ita nominavit , angeli sunt archangeli , aut soli angeli
μόνοι άγγελοι εισι, και ούτε σεραφίμ , ή χερουβίμ , exsistunt, nullique sunt seraphim aut cherubim,
ουκ αρχάγγελοι, ουδε κυριότητες , ου θρόνου, ουκ αρ- nulli archangeli et dominationes , nulli throni et
χαι, ουχ έτερόν τι εστίν ; Αλλά τούτό εστιν ανάγκην principalus , nihil denique aliud exsistit ? Verum
μεν επιβάλλειν το 'Αποστόλω , διά τι μή ούτως , αλλ ' id inquirere nihil aliud est, quam Apostolo neces
ούτως έγραψεν , αγνοείν δε τας θείας Γραφάς , και διά sitalem hoc vel illo modo scribendi imponere, nec
τούτο πλανάσθαι περί την αλήθειαν . Ιδού γάρ non divinas Scripturas ignorare, ac proinde a ve
παρά μεν τω Ησαία γέγραπται· « Προσαγάγετε προς ritate aberrare. Ecce enim apud Isaiam scriptum
με , και ακούσατε ταύτα : Ουκ απ ' αρχής εν κρυφή legimus : • Accedite ad me et audite lec : Νon ab
λελάληκα · ηνίκαέγένετο,εκεί ήμην και νυν Κύριος initio in abscondito locutus sum ; cum Heret, ili
απεσταλκέ με , και το Πνεύμα αυτού και παρά δε τη D erarm : et nunc Dominus misit me et Spiritus
'Αγγαίο : « Και νύν κατίσχυε Ζοροβάβελ , λέγει cjus 1.5 Ει apud Aggeum : « Ει nunc confortare,
Κύριος, και κατίσχυε Ιησού και του Ιωσεδέκ, ο ιερεύς Zorobabel , dicit Dominus , et confortare , Jesu fili
ο μέγας , λέγει Κύριος. Και κατισχυέτω πάς ο λαός Josedec , sacerdos magne, et confortetur omnis po
της γης , λέγει Κύριος και ποιείτε , διότι μεθ' υμών pulus terre, dieit Dominus, et facite , quoniam
εγώ είμι, λέγει Κύριος παντοκράτωρ , και το Πνεύμα ego vobiscum sum , dicit Dominus omnipotens . Εε
μου εφέστηκεν εν μέσω υμών. 5 Και παρ' αμφοτέ- Spiritus mous stetit in medio restri 8.5 Hie >

ρους τους προφήταις περί μόνου του Κυρίου και του apud utrumque prophetam , solius Domini et Spi
Πνεύματος μνήμη γέγονε . Τι τοίνυν και περί τού- ritus fit mentio : quid igitur ad id dicturi sunt ?
του φήσουσιν; Ει γάρ, επειδή του Χριστού μνη- Nam si eo quod Ρaulus Christi mentionem faciens ,
μονεύσας ο Παύλος περί μεν του Πνεύματος εσιώπησε , de Spiritu tacuerit , et electorum angelorum memi
των δε εκλεκτών αγγέλων εμνημόνευσε, διά τούτο εν nerit ; si, inquam, eam ob causam Spiritum inter
αγγέλοις το Πνεύμα συντάττουσιν · ώρα , και τοις angelos collocare nihil verentur : restat ut ex his
προφητικούς τούτοις εντυγχάνοντας , τολμηρό. propheticis verbis , iidem de illo qui ibi silentio
τερον αυτούς διαλογίζεσθαι και περί του σεσιωπημέ- omittitur audacius dispulent. Νam si dicant Domi
* Isa. LΧιιι , 14. 1 Levit . ΧΙ , 45 ; Deut . XXII . 39 ; Isa . Χιν, 21 ; Ose. 8Tιι , 4. Psal. LXXVI , 21.
* Psal. Liivii , 53. 8
Psal . cxxxv , 16 . 6 D. ιι . 1 , 30, 33. * Isa. XLVII , 16 . Agg . 14 , 5, 6 ,
703 EUTHYMII ZIGABENI 701
num esse, idem esse ac Filium esse : quid de Patre Α νου . "Αν τε γάρ τον Κύριον είναι, φήσουσιν είναι τον
dicturi sunt ? Si vero illud de Patre intelligant, Υιον, τί αν είπoιεν περί του Πατρός ; άν τε τον Πα
quid dicturi sunt de Filio ? Procul autem absit vel τέρα είπωσι, τί αν είπoιεν περί του Υιού ; Την γάρ
a sola cogitatione, ea quæ ex illorum sententia con- ακολουθούσαν κατ' εκείνους δυσφημίαν μηδε λογίσα
sequitur impietas. Nempe illos respondere necesse σθαί τινα γένοιτο · ανάγκη γαρ αυτούς είπείν , ή ότι
est, vel nullum illum esse, vel , quod silentio præ- ουκ έστιν , ή τοις ποιήμασι συναριθμείν το σεσιωπη
lermissus sit , eum inter res crcatas annumerare. μένον.
Quid item dicturi sunt , si ipsum etiam Do- Τί δ' άν είπoιεν , εάν ακούσουσι και του
minum dicentem audierint : « Judex quidam erat Κυρίου λέγοντας : « Κριτής τις ήν έν τινι χώρα , τον
in quadam civitate, qui Deum non timebat, et ho- Θεόν μη φοβούμενος , και άνθρωπον μή εντρεπόμε
Ε
minem non reverebatur " . ) Nunquid quia post νος . >» Αρα , επειδή μετά τον Θεόν ωνόμασεν
Deum hominem nominavit, ille homo est Filius άνθρωπον, ο Υιός έστιν ούτος ο άνθρωπος, ον ουκ εν.
quem injustus judex non reveretur ? An forte quia ετράπη ο άδικος κριτής ; "Η επειδή μετά τον Θεόν ωνό
post Deum , hominem subdiderit , tertius esi Filius μασε τον άνθρωπον , τρίτος εστίν ο Υιός μετά τον
post hominem ,, et quartus Spiritus sanctus ?? Quil ,, ΒB άνθρωπον , και τέταρτον το Πνεύμα το άγιον ; Τι δε
si Apostolum eadem Epistola rursus dicentem au- άρα, εάν και του Αποστόλου εν τη αυτή επιστολή πά
diant « Præcipio tibi coram Deo , qui vivificat λιν λέγοντος ακούσωσι - Παραγγέλλω σοι ενώπιον
omnia, et Christo Jesu, qui testimonium reddidit του Θεού του ζωογονούντος τα πάντα , και Κυρίου
sub Pontio Pilato bonam confessionem , ul serves Ιησού Χριστού , του μαρτυρήσαντος επί Ποντίου Πι
mandatum sine macula, irreprehensibile : , ? Num λάτου , την καλήν ομολογίαν , τηρήσαι σε την εντολήν
quia hic de angelis et Spiritu siluit, de Spiritu et άσπιλον , ανεπίληπτον ; » 'Αρα ούν , επειδή σεσιώ
de angelis utrum sint dubitant ? Ila sane dubitave- πηκε νύν περί αγγέλων και Πνεύματος , αμφιβάλλουσι
rint , quandiu haec adeo impia contra Spiritum περί Πνεύματος, ει έστι , και περί αγγέλων , εί 7

meditabuntur. Si præterea ad hæc libri Exodi verba είσι ; Ναι αμφιβάλλουσιν έως τοιαύτα δυσφημείν περί
attendant , Timuit aulem populus Dominum , et του Πνεύματος με μελετήκασιν . Εάν δε ακούσωσι
crediderunt Deo et Moysi servo ejus : , ) an Moy- της Γραφής λεγούσης εν τη Εξόδω, 'Εφοβήθη
sem Deo annumeraturi sunt, neque post Deum , Fi- δε ο λαός τον Κύριον, και επιστευσαν τω Θεώ, και
lium sed solum Moysem sunt intellecturi ? Quid si Mωση, τη θεραπόντι αυτού , και άρα συναριθμήσουσι
etiam patriarcham Jacob Josepho his ver τω Θεώ τον Μωσήν , και μετά τον Θεόν ου νοήσουσι
bis benedicere meminerint • Deus qui pascit me ab c τον Υιόν, αλλά μόνον τον Μωσήν ; Τι δε, εάν ακού
adolescentia mea usque in præsentem diem ; ange • σωσι και του πατριάρχου Ιακώβ ευλογούντος τον
lus, qui eruit me de cunctis malis, benedicat pue- Ιωσήφ και λέγοντος · « Ο Θεός και τρέφων με εκ νεό
ris istis 5 ? Num quia post Deum angelum nomi- τητός μου έως της ημέρας ταύτης : ο άγγελος ο δυό
navit , prior est angelus Filio, aut Filius inter an- μενος με εκ πάντων των κακών ευλογήσαι τά
gelos annumeratur ?? Ita profecto senserint ,, quippe παιδία ταύτα » ; 'Αρα, επειδή μετά τον Θεόν ωνό
quibus cor corruptum sit. Verum non haec est apo- μασεν άγγελον, πρώτος εστιν ο άγγελος του
stolica fides, neque ea ferre licet Christiano . Nam Υιού , ή αγγέλοις συναριθμείται ο Υιός ; Ναι , πάλιν
sancta et beata Trinitas individua atque ipsa se- ούτω νοήσουσι , διεφθαρμένην έχοντες την καρδίαν.
cum unita est , ita ut ubi Patris mentio fiat, ejus- 'Αλλ' ουχ η αποστολική πίστις εστί τοιαύτη , ουδ'
dem statim Verbum , ac in Filio Spiritus debeat όλως Χριστιανός ανάσχοιτο αν τούτων . Η γαρ αγία
intelligi . Quod si Filius nominetur, similiter in και μακαρία Τριάς, αδιαίρετος και ηνωμένη προς
Filio est Pater,, nec extra Verbum est Spiritus san- έαυτήν εστι · και λεγομένου του Πατρός , πρόσεστι
ctus. Siquidem una est Patris gratia quæ per Filium και ο τούτου Λόγος και το εν τω Υιώ Πνεύμα. Εάν
in Spiritu sancto completur. Una pariter divinilas δε και ο Υιός ονομάζηται, εν τω Υιώ έστιν ο Πατήρ ,
et unus Deus est qui est super omnia, et per D και το Πνεύμα ουκ έστιν εκτός του Λόγου . Μία γάρ
omnia , atque in omnibus .. Νamqueipse etiam Pau-. έστινεκ του Πατρός χάρις δι' Υιού εν Πνεύματι αγίω
Tus cujus hac sunt verba , • Testificor coram Deo et πληρουμένη και μία θεότης έστι , και εις Θεός
Jesu Christo 8,5 Spiritum a Filio neutiquam dividi, έστιν και επί πάντων , και διά πάντων , και εν πά
sed ipsum in Christo esse, quemadmodum Filius in σιν. Ούτω γαρ και ο Παύλος , είρηκώς , • Διαμαρτύ
Patre est , optime noverat. Convenienter tamen ele- ρομαι ενώπιον του Θεού και Ιησού Χριστού , και εγί
clos angelos una adjunxit, ul, quoniam hæc ad di- νωσκεν , ότι ου διηρείτο του Υιού το Πνεύμα , αλλ' εν
scipulum scribebat , ille cui minime latebat ea que Χριστώ ήν και αυτό, ώσπερ ο Υιός εν τω Πατρί :
a Deo dicta sunt per Christum in Spiritu dicta τους δε εκλεκτούς αγγέλους συνεπήγαγεν είκότως,
esse, et angelos res nostras administrare , singulo- ίνα, επειδή διαμαρτυρία ήν το μαθητή λεγομένη,
rumque aclus speculari, magistri exhortationes cul- γινώσκων, ως τα μεν λεγόμενα παρά Θεού διά
stodiret, ut cui persuasum esset omnium que Χριστού εν Πνεύματι λελάληται , οι δε άγγελοι δια
diceret ipsos angelos speculatores lesles habere. κονούσι τα παρ' ημών, επισκοπούντες τας εκάστου

Luc . XVIII , 2. ' I Tim. vi , 13. • Exod . xiv , 31. 6

Gen. XLVIJI, 15. Il Timoth . iv, 1 .
705 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT . XI . 706
πράξεις , φυλάξη τας του διδασκάλου traparvédels , A An furie angelos qui semper vident faciem Patris,
ως έχων τους εφορώντας των λεγομένων μάρτυρας. qui in cælis est, propter Ecclesiæ pusillos, lestes
“Η τάχα και διά τους διά παντός θεωρούντας το appellat, ut discipulus, cognitis populorum cura
πρόσωπος του Πατρός, του εν τοις ουρανοίς, δια- loribus, Apostoli admonitiones non negligeret.
μαρτύρεται νυν αγγέλους, ένεκά γε των εν τη Εκκλησία μικρών , ίνα , γινώσκων ο μαθητής τους
κηδεμόνας των λαών, μη αμελήση των παραινέσεων του Αποστόλου .
Των μεν ούν θείων λογίων τοιούτος ο νούς εμοί Itaque is mihi videlur esse sensus Scripluræ
φαίνεται, διελέγχων την των αλόγων κατά του Πνεύ- sacræ , quo plane illorum adversus Spiritum impie
ματος δυσφημίαν αυτοί δε την φιλονεικίαν έμμονον tas validissime refulatur. Verum iidem illi veritati
έχοντες προς την αλήθειαν, ως γράφεις , ουκέτι μεν adversari pergunt, ut scribis , non jam ex Scripluris,
από των Γραφών ( ούχ εύρίσκουσι γαρ ), από δε του quippe qui nihil ibi inveniant, sed ex proprii cordis
περισσεύματος της καρδίας της ιδίας έρευγόμενοι, redundantia hæc rursus eructant : Si Spiritus res
πάλιν φάσκουσιν· Ει μη κτίσμα εστί, μηδε των αγ- creata non est , neque unus ex angelis , sed ex Pa
γέλων είς έστιν, αλλ' εκ του Πατρός εκπορεύεται tre procedit : igitur Filius quoque ipse dicendus
ουκούν Υιός έστι και αυτό , και δύο αδελφοί εισιν Best, proindeque duo sunt fratres, ipse scilicet el
αυτό τε και ο Λόγος. Και εί αδελφός έστι, πώς μονο- Verium. Quod si frater est , qui fieri potest με
γενής ο Λόγος , ή πώς ουκ ίσοι , άλλ' ο μεν μετά τον unigenitum sit Verbum , vel ut equales non sint,
Πατέρα , το δε μετά τον Υιόν ονομάζεται και Πώς sed hic post Patrem , ille post Filium nominelur ?
δε, ει εκ του Πατρός έστιν, ου λέγεται και αυτό γε Si item ex Patre est, cur non et ipse genituis, aut
γεννήσθαι , ή ότι Υιός έστιν , αλλ ' απλώς Πνεύμα Filius esse, sed simpliciter Spiritus sanctus dicitur ?
άγιον ; Ει δε του Υιού έστι το Πνεύμα , o'xoūv Denique, si Filii dicatur esse Spiriiuis : Pater ergo
πάππος εστίν ο Πατήρ του Πνεύματος. Τοιαύτα παί avus est Spiritus sancti. Hiec lurpissimi homines
ζουσιν οι άτιμοι, περιεργαζόμενοι και θέλοντες έρευ- Cavillando efatiunt , qui curiosius profunda Dei
νάν τα βάθη του Θεού, και μηδείς οίδεν , ει μή το scrutari conantur, que nemo novit nisi Spiritus
5

Πνεύμα του Θεού το δυσφημούμενον υπό τούτων. Dei , de quo illi tam impie sentiunt , quillus nihil
"Εδει μεν ούν μηκέτι τούτοις αποκρίνασθαι , κατά δε amplius respondere equum sane esset ; sed secun
την αποστολικής παραγγελίας , μετά την εκ των προ- Jum Apostoli precepίum , post predictam admo
ειρημένων νουθεσίαν ως αιρετικούς αυτούς παραι- nitionem,tanquam heretici vitaridi essent : vel cerle
τείσθαι , ή άξια ών ερωτώσιν έρωτάν αυτούς , και ut nos interrogant, sic eos a nobis interrogari ope
απαιτεϊν παρ' αυτών απόκρισιν, οίαν αυτοί παρ' C re pretium fuerit ,, idemque nos ab illis responsum
ημών απαιτούσιν . Είπάτωσαν τοίνυν · ει ο Πατήρ εκ eflagitare, quod illi a nolis exigunt. Respondeant
πατρός έστι , και ει άλλος συν αυτώ γεγέννηται , και igitur, utrum Paler ex palre sit, et num alius cunn
και illo genitus fuerit, sintque ex uno fratres ,
είσιν αδελφοί εξ ενός , και τι όνομα αυτούς ,
τις και τούτων Πατήρ και πάππος , κακείνων οι qualeque nomen illis sit ? Quis item eorum paler et
πρόγονοι ; Αλλ ' ουκ είναι φήσουσι . Πώς oύν Πατήρ, avus, φui proavi ? Αιφuί nullos esse respondebunt .
λεγέτωσαν , αυτός μη γενόμενος εκ Πατρός ; " Η Quare ergo Paler ab illis dicitur, φui idem ex Patre
πώς ηδυνήθη Υιον έχειν , μή πρότερον αυτός Υιός non sit ortus? Vel qui Filium habere potuit, qui
γεννηθείς ; Οίδα , ότι ασεβής ή ερώτησις αλλά τοιαύτα ipse prius Filius non fuit genitus ? Equidem non
παίζοντας αυτούς παίζειν δίκαιον , ίνα καν εκ της Γme fugit ista inquirere nefas omnino esse. Verum
τοιαύτης ατοπίας και ασεβούς ερωτήσεως αισθάνεσθαι haud ab re fuerit ita illudentibus vicissim illudere,
της ιδίας αφροσύνης δύνωνται . Ουκ έστι γαρ ταύτα: ut sallem ex hujusmodi absurda et impia interro
μη γένοιτο ! ουδ' ούτως έρωτών περί της θεότητος gatione propriam insipientiam percipere valeant .
πρέπει. Ουκ έστι γάρ ώς άνθρωπος ο Θεός, ίνα και Νec enim illa ullo modo sunt : absit ! neque haec
ανθρώπινα περί αυτού τις τολμήση ερωτάν. de divinitate sciscitari decel. Siquidem non est
D Deus similis hominum, ut ista humana de illo per
contari quis audcat.
Σιωπών μεν ούν , ως προείπον , επί τούτοις, Itaque, ut jam monui, silentium in his quæ
και μη προσποιείσθαι τους τοιούτους έδει · ίνα δε εtionibus servare, et hujusmodi illorum argutias
μη η ημών σιωπή πρόφασιν αναισχυντίας αυτούς dissianulare satius certe fuerit . Verumtamen ne no
έμποιήση , ακουέτωσαν : "Ωσπερ ουκ έστιν επί του strum silentium majoris ipsis fiat impudentiæ oc
Πατρός είπείν πατέρα , ούτως ουκ έστιν επί του casio , live illis reponere non gravabor. Nempe
Υιού είπείν αδελφόν. Του μεν γάρ Πατρός, ως γέ- quemadmodum Patris patrem dicere non possu
γραπται έμπροσθεν, άλλος Θεός ου γέγονεν • Υιός δε mus, ita nec Filii fratrem . Namque Patris, ut antea
ουκ έστιν άλλος • μονογενής γάρ έστι · διό και μό- dictum est, alius Deus nullus fuit : nec ullus simi
νος και εις ο Πατήρ ,Σ μόνου και ενός Υιού Πα- liter alius est filius : unigenitus enim est. Proinde
τήρ έστι • και επί μόνης της θεότητος το Πατήρ και et soliis et unus Pater, solius et unius Filii est Pa
.

το Υιός έστηκεν αεί και έστι . Των μεν γάρ ανθρώ- ter, atque adeo in sola divinitate seumper et est et
πων ει πατήρ λέγεται τις, αλλ' ετέρου γέγονεν υιός: fuit Pater ac Filius . Nam tametsi inter homines

1 Tit. II , 10.
707 EUTHYMII ZIGABENI 798

pater aliquis dicitur, tamen idem alterius filius fuit . A και ει υιός λέγεται , αλλ ' ετέρου γέγονε πα

Tanietsi similiter flius quis dicitur, tamen idem al- τήρ · ώστε επ' ανθρώπων μη σώζεσθαι κυρίως το
terius est pater. Unde non proprie in hominibus πατρός και υιού όνομα . 'Αβραάμ γούν , υιός ών
patris et filii nomen servatur. Sic Abraham qui fuit του Θάρρου , πατήρ γέγονε του Ισαάκ και Ισαάκ,
filius Tharæ, idem fuit pater Isaac. Similiter Isaac υιός ών του Αβραάμ , πατήρ γέγονε του Ιακώβ :
qui filius erat Abrahæ, fuit pater Jacob, eaque est και τούτον τον τρόπον η φύσις των ανθρώπων έχει
humanæ naturæ conditio. Nam sibi invicem sunt μέρη γάρ εισιν αλλήλων και έκαστος γεννώμενος
partes, et quisquis gignitur, patris partem habet, έχει του πατρός μέρος, ίνα και αυτός ετέρου γένη
ut et ipse alterius fiat pater. At non ita se res habet ται πατήρ. Επί δε της θεότητος ουκ έστιν ούτως.
in divinitate. Nec enim hominum similis est Deus , Ου γαρ ως άνθρωπος ο Θεός, ουδε μεριζομένην έχει
nec divisam habet naturam. Quapropter neque sui φύσιν · διό ουδέ γεννά Υιόν μεριζόμενος , ένα
divisione filium generat, ut et ipse alterius pater και αυτός γένηται Πατήρ ετέρου , έπει μηδ ' αυτός
fiat, cum neque ipse sit ex patre, neque Filius pars έστιν εκ Πατρός · ούτε ο Υιός δε μέρος εστί του Πα
sit Patris. Itaque Filius pon generat, ut ipse geni- tpos . 8id xal ουδέ γεννά , ώσπερ γεγέννηται
lus est, sed lotus est totius imago el splendor : al- αυτός, αλλά όλος εστίν όλου εικών και απαύγασμα :
B
Β και επί της θεότητος μόνης ο Πατήρ κυρίως εστί
que in sola divinitate Paler proprie est Paler,, et
Filius proprie est Filius : qui Paler semper fuit Πατήρ και ο Υιός, κυρίως Υιός έστιν · και επί τού
Pater, et Filius pariter semper fuit Filius. Quepiad- των έστηκε το Πατήρ αεί Πατήρ, και το Υιός
modum item nunquam Paler fulurus est Filius, sic αει Υιός. Και ώσπερ ουκ αν είη ποτέ ο Πατήρ Υιός,
nunquam Filius futurus est Pater. Et ut nunquam ούτως ουκ άν ποτε γένοιτο ο Υιός Πατήρ . Και ώσπερ
Paler desinet solus esse Pater : ita Filius nunquam ου παύσεται ποτε ο Πατήρ μόνος ών Πατήρ, ούτως
desinet esse solus Filius. Nemo igitur nisi mente ου παύσεται ποτε ο Υιός μόνος ών Υιός. Mανία άρα
captus dixerit vel cogitaverit fratrem esse Filio, et κάν όλως ενθυμείσθαι και λέγειν επί μεν Υιού αδελ
nomen avi Patri convenire . Hinc enim nusquam in φόν, επί δε Πατρός το πάππου όνομα . Ουδε γάρ
Scripluris sacris Spiritus filius diclus est, ne fra- ωνομάσθη εν ταις Γραφείς υιός το Πνεύμα , ίνα μη
ter esse existimaretur : uti nec filius Filii , ne Pa- αδελφός νομισή ουδε υιός του Υιού, ίνα μή πάπ
ler avus crederetur . Sed Filius, Patris est llius ; πος νοοίτο ο Πατήρ αλλ ' ο Υιός, του Πατρός

Ex eadem epistola. Εκ της αυτής επιστολής.

Fons et lux dicitur Pater . Me enim , inquit,
reliquerunt fontem aquæ vivæ '. Et rursum in Baruch ,
Quid est, inquit, Israel, quod in terra inimicorum
es ? Reliquisti fontem sapientire. Et Joannes, Deus,
inquit, noster lux est . Sed Filius etiam, quo fonti
respondeat, luvius dicitur. Fluoίus , inquit , Dei
repletus est αφuis :. Splendor autem , quo respoudeat
luci . Qui cum είt, inquit Ρaulus, splendor gloriα ,
et igura substantia ejus . Cum igitur Pater sit Iux,
Filius autem splendor ipsius (eadem enim de bis
sepius dicere non gravaimur) , licet etiam in Filio
videre Spiritum, in quo illuminamur . Ui det, in-
quil, vobis Spiritum sapientiæ, et revelationis in
cognitione ipsius illuminatos oculos cordis .:. Ρorro
cum illuminanair Spiritu, Christus est, qui in ipso DB υμίν Πνεύμα σοφίας και αποκαλύψεως εν επι
illuminat .. Eral enim,, inquit ,luo quæ illuminat γνώσει αυτού πεφωτισμένους τους οφθαλμούς
, vera ,, qua
omnem hominem , venientem in mundum . Præterea
cum Pater sit fons, Filius auteni (luvius dicatur,
nos dicimur Spiritum bibere ; scriptum enim est :
Quoniam omnes nos uno Spiritu potati sumus '. Cum
autem polamur Spiritu , Christum bibimus. Bibe-
bant enim , inquit, ex consequenti eos pelra , pelra
autem erat Christus 8. Ad hæc cum Christus verus
sit Filius, nos Spiritum accipientes , eflicimur flii .
Non enim accepistis, inquit, Spiritum servitutis in
timorem , sed accepistis Spiritum adoptionis filio-
rum . Cum autem per Spiritum adoptemur, in
1 Jerem. 1 , 13. 1 Baruch II , 10, 12. 2 Joan . 1 ,
17. 1 Joan . 1, 9. 8 1Cor. XII , 13. 9 1 Cor. Χ , 4.
C
Πηγή, και φώς λέγεται ο Πατήρ. Εμέ γάρ, φη
σιν , εγκατέλιπον πηγήν ύδατος ζώντος . Και πά .
λιν εν τω Βαρούχ : Τι έστιν Ισραήλ , ότι εν τη γη
των εχθρών ει ; Εγκατέλιπες την πηγήν της
σοφίας . Και κατά τον Ιωάννην, ο Θεός ημών
φώς έστι . Λέγεται δε και ο Υιός, ως μεν προς την
πηγήν ποταμός . Ο ποταμός γάρ, φησί , του Θεού
επληρώθη υδάτων, προς δε το φως απαύγασμα,
λέγοντος του Παύλου , ός ών απαύγασμα της δόξης,
και χαρακτήρα της υποστάσεως αυτού . Του τοίνυν
Πατρός φωτός όντος , του δε Υιού απαυγάσματος
αυτού· τα αυτά γάρ περί τούτων ουκ οκνητέον λέ
γειν πολλάκις : έξεστιν οράν και εν τω Υιώ το
Πνεύμα , ενώ φωτιζόμεθα. "Ινα γαρ, φησί, δώη
της καρδίας. Το δε Πνεύματι φωτιζομένων ημών,
ο Χριστός εστιν ο εν αυτώ φωτίζων . " Ην γαρ,
φησι , το φως το αληθινόν , και φωτίζει πάντα άν
θρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον. Πάλιν τε του
Πατρός όντος πηγής , του δε Υιού ποταμού λεγομέ
νου , πίνειν λεγόμεθα το Πνεύμα. Γέγραπται γάρ,
"Οτι ημείς πάντες εν Πνεύμα εποτίσθημεν , το δε
Πνεύμα ποτιζόμενοι τον Χριστόν πίνομεν. " Επινον
γάρ εκ πνευματικής ακολουθούσης πέτρας , η δε
πέτρα ήν ο Χριστός. Και πάλιν του Χριστού όντος
αληθινού Υιού , ημείς το Πνεύμα λαμβάνοντες υιο
5. • Psal . LΧΙν , 10. 6
* Ηebr . 1 , 3. Ephes. ),
709 PANOPLIA DOGMATICA , – TIT. XII. 710
τοιούμεθα . Ου γαρ ε.λάβετε , φησί , πνεύμα δου- A Christo nimirum declaramur Glii Dei. Quoίσκοι
Δείας είςφόβον , αλλ ' ελάβετε πνεύμα υιοθεσίας . enim acceperunt eum, potestatem dedit eis filios
Υιοποιούμενοι δε τω Πνεύματι, δηλονότι εν Χριστώ Dei feri ' . Deinde cum Pater , ut Paulus ait, sit so
χρηματίζομεν τέκνα Θεού . "Όσοι γάρ έλαβον αυ- Jus sapiens Deus, Filius est sapientia ipsius. Chri
τόν, έδωκεν αυτοίς εξουσίαν τέκνα Θεού γενέ- stus enim Dei virius el Dei sapientia !. Jam cum
σθαι. Είτα του Πατρός , ώς ο Παύλος είπε, μόνου Filius sapientia sit, nos sapientiæ Spiritum cci
σοφού όντος Θεού , ο Υιός έστιν η σοφία αυτού . Χρι. pieales Filiuαι habemus , et in ipso sapientes
.

στος γάρ Θεού δύναμις , και Θεού σοφία . Του δε evadimus. Sic enim scriplum est in psalmo cente
Υιού όντος της σοφίας, ημείς Πνεύμα σοφίας λαμ- simo quadragesiino quinto : Dominus solvil compe
:

βάνοντες τον Υιόν έχομεν, και εν αυτώ σοφοί γινό- dilos, Dominus sapientes eficit cecos 1. Ει cum
μεθα. Ούτω γαρ και γέγραπται εν τω ρμε ' ψαλμώ · Spiritus dalus sit nobis (nam Servator , Accipite ,
Κύριος δύει πεπεδημένους , Κύριος σοφοί τυ- inquit, Spiritum sanctum *) , Deus in nobis est ; sic
φλούς . Και του Πνεύματος δεδομένου εις ημάς, enim Joannes scripsit : Si diligimus invicem , Deus
Λάβετε Πνεύμα άγιον έλεγεν ο Σωτήρ, ο Θεός εν in nobis. manet. In hoc cognoscimus, quod in ipso
ημίν έστιν · ούτω γαρ ο Ιωάννης έγραψεν, Εάν manemus, et ipse in nobis, quod ex Spiritu suo
B
αγαπώμεν αλλήλους , ο Θεός εν ημίν μένει . ' Εν dedit nobis . Sed cum Deus in nobis sit, erit et
τούτω γινώσκομεν ότι εν αυτώ μένομεν , και αυ- Filius in nobis, dicente Filio : Ego et Pater venie
της εν ημίν, ότι εκ του Πνεύματος αυτού έδω- mus et mansionem apud eum faciemus 6. Præterea
κεν ημίν . Του δε Θεού όντος εν ημίν , έσται και ο cum Filius sit vila, Ego enim, inquit, sum vita ' ,
Υιός εν ημίν, λέγοντος αυτού του Υιού • ' Εγώ και
.
vilam accipere dicimur in Spiritu . Qui enim sus
ο Πατήρ έλευσόμεθα , και μονήν παρ ' αυτώ ποιή- citavit, inquit, Jesum Christum a mortuis vivifica
συμεν . "Έπειτα ζωής ούσης του Υιού , Εγώ γάρ, bil el mortalia corpora vestra per inhabitantem
φησιν, ειμί η ζωή , ζωοποιείσθαι λεγόμεθα εν τω ipsius Spiritum in mobis :. Αι cum per Spiritum
Πνεύματι. Ο γάρ εγείρας , φησίν , Ιησούς Χριστόν vivificemur , ipse Christus dicitur in nobis vivere.
εκ νεκρών , ζωοποιήσει και τα θνητά σώματα Vivo autem, inquit, non amplius ego, sed vivit in
ημών διά του ενοικούντος αυτού Πνεύματος εν mie Christus ". Et rursum , quemadmodum Filius
ημίν , Ζωοποιουμένων δε ημών εν τω Πνεύματι, ζην quæ quidem faciebat opera, ea dicebat Patrem
αυτός ο Χριστός εν ημίν λέγεται. Zώ δε ουκ έτι facere. Pater enim, inquit, in me manens ipse facit
εγώ , φησί , ζή δε εν εμοί Χριστός . Και πάλιν , ώσ-opera. Credile mihi, quod ego in Patre, et Pater in
περ ο Υιός άπερ επoίει έργα τον Πατέρα έλεγεν έρ- C me est, sin minus, propter έρεα opera mihi credite 10.
γάζεσθαι . Ό Πατήρ γάρ, φησίν , ο εν εμοί μένων , Sic Paulus, quæ quidem in virtute Spiritus facie
αυτός ποιεί τα έργα . Πιστεύετε μοι , ότι εγώ εν τω bat, ea dicebat esse Christi opera. Non enim aude
Πατρί και ο Πατήρ εν εμοί • ει δε μή, διά τα buni, inquit, aliquid loqui eorum , quæ operatus est
έργα αυτά πιστεύετέ μοι . Ούτως άπερ εν δυνάμει Christus per me ad obedientiam gentium in opere ,
Πνεύματος είργάζετο ο Παύλος, έλεγε του Χριστού el sermone, in virtute signorum et prodigiorum , in
είναι έργα : Ου γαρ τολμήσουσι , φησί , τι λαλείν , virlule Spiritus sanori " . Qui sane ordo alque con
ών ου κατειργάσατο Χριστός εν εμοί εις υπακοήν juuctio cum in Trinitate sit, ecquis posthac Fi
εθνών έργω και λόγω εν δυνάμει Πνεύματος tiam a Patre, aut a Filio Patris Spiritum separa
αγίου . Τοιαύτης δε συστοιχίας , και ενότητος της εν bit ? Aut quis erit tam audas ut Trinitatem sibi
τη Τριάδι ούσης, τις αν είη λοιπόν τον Υιόν από του ipsi dissimilem naturaque diversam dicat ! aut
Πατρός , ή το Πνεύμα από του Υιού , η αυτού του aliam habere Patrem essentiam , aliam Filium ,
Πατρός χωρίζων ; "Η τίς ούτω τολμηρός , ώς ειπείν aul a Filio Spiritum esse alienum ?
ανόμοιον , και ετεροφυή την Τριάδα προς εαυτήν ,
ή αλλοτριοούσιον του Πατρός τον Υιόν, ή ξένον
το Πνεύμα του Υιού ;
Εκ της αυτής επιστολής. Ex eadem epistola .
" Ωσπερ γέννημα μονογενές ο Υιός έστιν , ούτω Sicut unigena proles est Filius, sic etiam Spirie
το Πνεύμα παρά του Υιού διδόμενον , και πεμπό- lus a Filio dalus, et missus, est unus, ipse quoque
μενον , και αυτό εν και ου πολλά , ουδε εκ πολλών non multi, neque e multis unus, sed solus ipse
έν, αλλά μόνον αυτό Πνεύμα άγιον. Ενός γάρ όν- Spiritus sanctus. Nain com unus sit Filius, Verbum
τος του Υιού του ζώντος Λόγου, μίαν είναι δεί τε . vivens, oportet, una quoque sit vita, perfecta , el
λείαν, και πλήρη την αγιαστικών και φωτιστικών plena , sanctifeans , et illustrans, que ipsius est
ζωήν, ούσαν ενέργειας αυτού και δωρεάν . 'Αμέλει actio atque munus. Filius quidem a Patre mittitur ,
ο μεν Υιός παρά του Πατρός αποστέλλεται , ο δε sed ' pse mittit Spiritum : Si enim , inquit, ego abiem
Υιός το Πνεύμα αποστέλλει . Εάν γάρ , φησίν , Εγώ ro, millam Paraclelum " . Ac Filius quidem clarificat
• Ioan. 1 , 12. 1 Cor. 1 , 24 . • Psal . cxιν , 7 . • Joan . Xx , 20 . 8 Joan . IV, 12, 13. • Joan. ΧΙν. 25.
: jbid . 6 . * Rom . νιιι , 11. * Galat. , 19 , 20 10 Joan . ΧΙν, 10, 12. 11 Rom . XV , 18 , 19 . 10 Joan .
Σv1 , 7.
711 EUTHYMII ZIGABENI 712

Patrem. Pater , inquiens, ego te clarifcati 1, Spi- Α απέλθω, αποστέλλω τον Παράκλητον . Και ο μεν
rilus autem Filium clarificat :: Ille enim , inquit , me Yίος τον Πατέρα δοξάζει λέγων, Πάτερ, εγώ σε
clarifcabit 1.Ει Filius : Que, inquit, audivi α Palre , εδόξασα, το δε Πνεύμα δοξάζει τον Υιόν . Εκεί
illa eriam loquor in mundo . Spiritus autem a Filio νος γάρ, φησίν, έμε δοξάσει . Και ο μεν Υιός φη
accipit : Ex me enim, inquil, accipiel, et annunliadil σιν, " A ήκουσα παρά του Πατρός , εκείνα και
robis . Et Filius quidem venit in nomine Patris. λαλώ εις τον κόσμον, το δε Πνεύμα εκ του Υιού
Be Spiritu sancto autem, Quem millet, inquit , λαμβάνει . 'Εκ τού εμού γαρ, φησί , λήψεται , και
Pater in nomine meo . llaque cum talem babeat αναγγελεί υμίν . Και ο μεν Υιός εν τω ονόματι του
ordinem et naturam cum Filio Spiritus, qualem Πατρός ηλθε • περί δε του Πνεύματος του αγίου,
Izabet cum Palre Filius, qui fieri potest , ut qui φησίν, “ Ο πέμψει ο Πατήρ εν τω ονόματί μου .
Spiritum creatnim dicit, non idem necessario de Τοιαύτην δε τάξιν και φύσιν έχοντος του Πνεύματος
Filio sential ? Nam si Filii Spiritus crealus est, se- προς τον Υιόν, οίαν ο Υιός έχει προς τον Πατέρα,
quitur ul Patris quoque Verbum creatum asserant. πώς ο τούτο κτίσμα λέγων ου το αυτό και περί
Quod si cum Ario quidem sentire se negant, de του Υιού εξ ανάγκης φρονήσει ; Ει γάρ έστι το
Spiritu autern talia dicunt , fugiant etiam ipsius , Πνεύμα του Υιού κτίσμα, ακόλουθον αν είη λέγειν
verba, nec impie de Spiritu sentiant. Quemadmo- B αυτούς και τον Λόγον του Πατρός είναι κτίσμα. Οι
dum enim Filius in Patre exsistens, in quo est δε τα 'Αρείου μεν μη προσποιούμενοι φρονείν, περί
etiam Paler, creatus non est, sed proprius essentiæ δε του Πνεύματος τοιαύτα λέγοντες , φευγέτωσαν
Patris , id enim et vos dicere simulatis, sic item και τα εκείνου ρήματα, και μη ασεβήτωσαν εις το
Spiritum in Filio exsistentem , in quo et Filius est, Πνεύμα. "Ωσπερ γάρ ο Υιός εν τω Πατρί ών, ενώ
nefas est inter res procreatas numerare , a Filioque και ο Πατήρ έστι, ουκ έστι κτίσμα, αλλ' ίδιος της
sejungere, atque in Trinitatem imperfectam consti- του Πατρός ουσίας. Τούτο γάρ υμείς προσποίεσθο
luere. λέγειν. Ούτω και το Πνεύμα το εν τω Υιο , ενώ και
ο Υιός έστι, ου θέμις τοις κτίσμασι, συντάσσειν ,
ουδε διαιρείν αυτό από του Λόγου, και ατελή την
Τριάδα κατασκευάζειν .
Ex eadem epistola. 'Εκ της αυτής επιστολής .
Spiritus vivificare dicitur : Qui suscitavit, inquit, Το Πνεύμα ζωοποιούν λέγεται : « Ο εγείρας, φη
Jesum Christum a mortuis, vivificabit et mor- σιν , « Ιησούν Χριστόν εκ νεκρών , ζωοποιήσει και τα
talia Corpora vestra perinhabitantem ejus Spiritum e θνητά σώματα ημών διά του ενοικούντος αυτού Πνεύ
in vobis , Et Dominus quidem ipsa est vita et ματος εν ημίν. 5 Και ο μεν Κύριός έστιν ή αυτοζωή
( auctor vitæ , , ut ait Petrus . Idem tamen Domi- και αρχηγός της ζωής, ώς είπεν ο Πέτρος έλεγε
nus ait : « Aqua quain ego dabo ei , fiet in eo fons δε αυτός ο Κύριος: « Το ύδωρ , και εγώ δώσω αυ
aquæ salientis in vitam æternam . Hoc autem dixit τη, γενήσεται εν αυτώ πηγή ύδατος αλλομένου εις
de Spiritu quem accepturi erant credentes in eum 9.1 ζωήν αιώνιον. Τούτο δε έλεγε περί του Πνεύματος ,
Res autem creatæ , uti dictum est, vitam per ipsum ου έμελλον λαμβάνειν οί πιστεύοντες εις αυτόν. » Τα
accipiunt. Qui igitur vite non fit particeps, δε κτίσματα , ως είρηται, ζωοποιούμενα έστι δι '
sed ipse alios participes facit, et vitam rebus crea- αυτού . Το δε μή μετέχον ζωής, αλλ' αυτό μετεχό
iis impertil, qualem , quæso, cognationem cum re- μενον και ζωοποιούν τα κτίσματα , ποίαν έχει συγ
bus factis habere potest ? Aut qua landem ratione γένειαν προς τα γενητά ; " Η πώς όλως αν είη των
inter res crealas censendus sit, cum ipsæ in illo vi- κτισμάτων , άπερεν εκείνω παρά του λόγου ζωοποιεί
lam a Verbo accipiant ? Unctio quoque Spiritus di- ται ; Χρίσμα λέγεται το Πνεύμα , και έστι σφραγίς .
citur , et est item sigillum ; unde Joannes scribit : Ο μεν γάρ Ιωάννης γράφει : « Και υμείς το χρίσμα
« Et vos unctionem quam accepistis ab eo manet D και ελάβετε παρ' αυτού, μένει εν υμίν. Και ου χρείαν
in vobis. Et non necesse babelis, ut aliquis doceat έχετε , ένα τις διδάσκη υμάς · αλλ' ώς το αυτου
vos :: sed sicut unctio ejus, , nempe ejus Spiritus, χρίσμα , » το Πνεύμα αυτού , « διδάσκει υμάς περ!
i docet vos de omnibus 10?'. » Et apud Isaiam prophe- πάντων . » Εν δε το προφήτη Ησαΐα γέγραπται ·
iam legitur : « Spiritus Domini super me, cujus « Πνεύμα Κυρίου επ' εμέ, ού είνεκεν έχρισέ με.
causa unxit me " . , Paulus etiam ait : « In quo et “Ο δε Παυλός φησιν · « Εν ώ και πιστεύσαντες ,
credentes signati estis in diem redemptionis". , At
. εσφραγίσθητε εις ημέραν απολυτρώσεως. ) Τα δε
res creatæ illo signantur et unguntur, ac de omni- κτίσματα τούτω σφραγίζεται και χρίεται, και
bus docentur. Si igitur Spiritus unctio sive une περί πάντων διδάσκεται. Ει δε το Πνεύμα χρίσμα
guentum et sigillum est, in quo omnia ungit et si- και σφραγίς έστιν , εν ώ χρίει και σφραγίζει πάντα
gnat Verbum : quænam similitudo aut convenientia ο Λόγος " ποία ομοιότης ή ιδιότης του χρίσματος και

1 Joan . XII , 28 . 9
• Joan . YVI , 14. • Joan . VII, 2. Joan . XVI , 14 . και Joan . 13 , 26. . Rom .
vΟΙ , 11 . 1 Act . , 15 . & Juani. IV , 14 . * Joan , VII , 39 . 10 1 Joan . 11 , 27. 11 Isa. LXI, 1 .
11 Ερlies . , 13.
713 PANOPLIA DOGMATICA . -- TIT . XII. 714
της σφραγίδος πρό, τα χριόμενα και σφραγιζόμενα ; A unguenti et sigilli esse potest cum his rebus que
Ούκούν και κατά τούτο ουκ αν είη των πάντων . unguntur et signantur ? Nequit proinde fieri ut ipse
Ου γαρ αν είη ή σφραγίς εκ των σφραγιζο- inter res omnes numeretur. Nec enim aliquis ex his qui
μένων, ουδε το χρίσμα εκ των χριoμένων · αλλ' ιδιόν signantur, sigillum ipse dicendus sit : nec similiter
εστι τούτο του χρέοντος και σφραγίζοντος Λόγου . Το aliquis ex his qui unguntur, unguentum idem erit .
μεν γάρ χρίσμα την ευωδίαν και πνοήν του χρέοντοος Sed id proprium est ungentis et signantis Verbi.
έχει , και οι χριόμενοι τούτου μεταλαμβάνοντες λέ. Unguentum quidem ungentis suavitatem et odorem
γυσι : « Χριστού ευωδία εσμέν • , ή δέ σφραγίς την retinet, cujus participes facii qui unguntur ,, dicunt ::
μορφήν Χριστού του σφραγίζοντος έχει, και ταυ- « Christi bonus odor sumus 1. ) Sigillum vero si
της οι σφραγιζόμενοι μετέχουσι, μορφούμενοι κατ' gnantis Christi efligiem servat, cujus qui signantur
cυτήν, λέγοντος του Αποστόλου • Τεκνία μου, ούς participes effecti , ad eam conformantur, ut ait Apo
πάλιν ωδίνω, άχρις ού μορφωθή Χριστός εν υμίν. και stolus : « Filioli mei, quos iterum parturio, donec
Ούτω δε σφραγιζόμενοι , είκότως και κοινωνοί formetur Christus in vobis '. , Hoc autem modo
Cείας φύσεως γινόμεθα , ώς είπεν ο Πέτρος , και signati, convenienter divinæ naturæ consortes red
ούτω μετέχει πάσα ή κτίσις του Λόγου εν τω ρB dimur, uti docet Petrus 1 : atque ita universe res
Πνεύματι [ Πατρί ed. Moldav .] creatæ Verbi in Spiritu fiunt participes.
Και διά του Πνεύματος λεγόμεθα πάντες μέτ- Omnes similiter per Spiritum Dei participes
οχοι του Θεού: « Ουκ οίδατε , γάρ φησιν, ότι ναός dicimur. « Nercilis, inquit , quia templum Dei estis ,
Θεού εστε , και το Πνεύμα του Θεού εν υμίν οικεί ; Εί et Spiritus Dei babitat in vobis ? Si quis templum Dei
τις τον ναόν του Θεού φθείρει, φθερεί τούτον ο Θεός. violaverit, disperdet illum Deus . Templum enim Dei
"Ο γάρ ναός του Θεού άγιός έστιν , οίτινές εστε sanctum est, quod estis vos 6. , Sed si Spiritus san
υμείς .» Ει κτίσμα δε ήν το Πνεύμα το άγιον , ουκ ctus res creata esset , nulla sane Dei communicatio
αν τις εν αυτώ μετουσία του Θεού γένοιτο ημίν : nobis in ipso esset ; sed rei creatæ conjungeremur ,
αλλ' ή άρα κτίσματι μεν συνηπτόμεθα, αλλότριοι δε el divinæ valuræ alieni essemus , utpole nulla in parte
της θείας φύσεως έγινόμεθα , ώς κατά μηδέν αυ- ejus facti participes. Nunc vero cum Christi et Dei
της μετέχοντες . Νύν δε , ότε λεγόμεθα μέτοχοι participes dicamur ,, utique constat unguentum et si
Χριστού και μέτοχοι Θεού, δείκνυται το εν ημίν gillum,, quod in nobis est, non ad rerum factarum,,
χρίσμα και η σφραγίς μη ούσα της των γενητών sed ad Filii naturam pertinere , qui nos per Spiri
φύσεως , αλλά της του Υιού, διά του εν αυτώ Πνεύ- lum , qui in ipso est, Patri conjungit. Idipsum nos
ματος συνάπτοντος ημάς τα Πατρί. Τούτο γάρ ο C Joannes, uti supra dictum est , his verbis docel : ( In
Ιωάννης , ώς εν τοις έμπροσθεν είρηται , διδάσκων hoc cognoscimus quia in Deo manemus, et ipse in no
έγραψεν: « Εν τούτω γινώσκομεν, ότι εν τω Θεώ bis ; quoniam deSpiritu suo dedit nobis 5. , Si porro
μένομεν, και αυτός εν ημίν , ότι εκ του Πνεύματος Spiritus communicatione divinæ naluræ consortes
αυτού αυτός έδωκεν ημίν . και Ει δέ τή του Πνεύματος eſlicimur, nemo certe nisi insanus dixerit Spiritum
μετουσία γινόμεθα κοινωνοί θείας φύσεως, μαίνοιτ' non Dei , sed crcalæ esse naturæ . Nec enim alia de
άν τις λέγων το Πνεύμα της κτιστης φύσεως, και μη causa hi in quibus ille est, dii eficiuntur . Quod si
της του Θεού . Διά τούτο γάρ και εν οίς γίνεται, ούτοι deos efficit, dubium non est , quin ejus natura Dei
θεοποιούνται ει δε θεοποιεί, ουκ αμφίβολον, ότι sit. Quod item centesimo tertio psalmo habetur,
ή τούτου φύσις Θεού εστι. Και έτι δε φανερώτε- clarius adhuc argumentum ad hancce hæresim ever
ρον εις αναίρεσιν της αιρέσεως ταύτης εν τω έκα- tendam nobis suppeditat , ut jam monuimus : « Au .
τοστώ τρίτω ψαλμω άδεται, ώς έμπροσθεν είπομεν fires spiritum eorum , et deficient, et in pul
• Αντανελείς το πνεύμα αυτών, και εκλείψουσι , και verem suum revertentur. Einiltes Spiritum tuum , et
εις τον χούν αυτών επιστρέψουσιν . Εξαποστελείς το creabuntur, et renovabis faciem terræ 6. , Et Pau
Πνεύμά σου , και κτισθήσονται , και ανακαινιείς το lus hæc Tilo scribit : « Per lavacrum regenerationis
πρόσωπος της γης. Ο δε Παύλος γράφει Titu • D et renovationis Spiritus sancti , quem effudit in nos
« Διά λουτρού παλιγγενεσίας και ανακαινώσεως Πνεύ- abunde per Jesum Christum ?. » Si igitur Pater om
ματος αγίου , ού εξέχεεν εφ' ημάς πλουσίως διά Ιη- nia per Verbum in Spiritui creat et renovat : que
σού Χριστού . » Ει δε ο Πατήρ διά του Λόγου εν Πνεύ- similitudo aut cognatio creantis cum rebus creatis ?
ματι αγίω κτίζει τα πάντα , και ανακαινίζει: Vel qui omnino fieri queat ut ille res sit creata
ποία ομοιότης ή συγγένεια των κτίζονται προς τα in quo omnia creantur ? Sane cum impia hac sen
κτίσματα ; " Η όλως πως αν είη , εν ώ κτίζεται τα sentia illa cohæret quæ Filii divinitatem impugnat,
πάντα, κτίσμα ; Ακολουθεί γαρ τη τοιαύτη δυσφη- ila ut qui Spiritum rem creatam esse contenderint,
μία και η εις τον Υιόν βλασφημία : ώστε τους eosdem faleri necesse sit Verbum , per quoil omnia
λέγοντας το Πνεύμα κτίσμα ειπείν, ότι και ο Λόγος, creantur , rem quoque crealam esse. Addam Spiri
δι' ού τα πάντα κτίζεται, κτίσμα εστίν . Εικών του cum imaginem Filii el dici et esse. Nam , Quos prae
Υιού λέγεται και έστι το Πνεύμα τους και γάρ « προ- scivit et prædestinavil conformes lieri iniaginis Filii
1 2
If Cor. 11 , 15. 3 Galat . IV , 19. 3 Ι Petr. 1 , 4. • 1 Cor. 11 , 16 , 17. 8 Joan . IV, 13. * Psal . c 11 , 29,
50. • Tit . 1 , 3 .
PATROL . GR . CXXX . 23
 75 EUTHYMII ZIGABENT 716

sui ' Ιtaque cum ipsi fateantur Filium rem creatam A έγνω και προώρισε συμμόρφους της εικόνος του
4 non esse, nec etiam ejus imago res creata censenda Yίου αυτού . ) Ούκούν του Υιού και κατ' εκείνους
est. Qualis enim fuerit imago , lalem necesse est eum ομολογουμένου μή είναι κτίσματος , ουκ αν είη ουδε
esse cujus imago fuerit . Unde quemadmodum jure ή τούτου εικών κτίσμα. 'Οποία γάρ αν είη η εικών,
merito ac convenienter Verbum res creata esse ne- τοιούτον ανάγκη και τον, ού έστιν η εικών , είναι.
gatur, quia est imago Patris : ila qui Spiritum inter "Οθεν είκότως και πρεπόντως ο Λόγος ομολογείται
res creatas collocare non dubitaverit, non potest μή ών κτίσμα, εικών του Πατρός υπαρχων και άρα
quin Filium cum iisdem annurneret : ac proinde τοις κτίσμασι συναριθμών το Πνεύμα πάντως
ad ipsum Patrem refertur quidquid impie de hujus που και τον Υιόν εν τούτοις συναριθμήσει , δυσφημών
imagine senserit dixeritve . εν τούτω και τον Πατέρα διά τήν εις την εικόνα τού
το) δυσφημίαν.
Itaque manifestum est Spiritum alium omnino "Αλλο άρα των κτισμάτων εστι το νεύμα , και
esse a rebus creatis , eumque ostendimus proprium δεδεικται μάλλον ίδιον είναι του Υιού , και ου ξένον
Filii esse, non autem a Deo alienum . Namque quod του Θεού. Και γάρ κακείνο το σοφόν αυτών ερώ
ad hancce acutam illorum interrogationem spectat : τημα: Eί εκ του Θεού εστι το Πνεύμα, διά τι μή
Si Spiritus ex Deo esi, quare non ipse quoque Fi. B λέγεται και αυτο Υιός ; Δέδεικται μεν εν τοις
lius dicitur ? Hanc, inquam , quæstiunculam auda- έμπροσθεν ήδη προπετες και τολμηρόν , δείκνυται δε
com et temerariam esse supra jam ostensum est ; και νύν ουδέν ήττον. Ει γάρ και μή Υιός ελέχθη εν
sed idem nihilominus rursus ostendere non grava- ταις Γραφείς, αλλά Πνεύμα του Θεού , εν αυτό
bimur. Tametsi enim Spiritus in Scripluris Filius τω Θεώ και εξ αυτού του Θεού είρηται, ώς ο 'Από
non dicitur, sed Spiritus Dei , tamen in ipso Deo, στολος έγραψεν. Ει δε ο Υιός, επειδή εκ του Πατρός
et ex ipso Deo esse diclus est, uti scripsit Aposto- έστιν, ίδιος της ουσίας αυτού έστιν , ανάγκη και
fas '. Porro si Filius quia est ex Patre, proprius το Πνεύμα , εκ του Θεού λεγόμενον, ίδιον είναι κατ'
idcirco ejusdem substantiæ est ; necesse est simili- ουσίαν του Υιού . Αμέλει του Κυρίου όντος Υιού, αυτό
ier Spiritum qui ex Deo esse dicitur, proprium το Πνεύμα είρηται Πνεύμα υιοθεσίας . • Ου γαρ ελά
quoque Filii esse secunda ili substantiam . Cerle βετε πνεύμα δουλείας πάλιν εις φόβον· αλλ' ελάβετε
quemadmodum Dominus est Filins,, ita ipse Spi- Πνεύμα υιοθεσίας ' ,1 και αύθις: Εξαπέστειλεν ο
ri'us spiritus adoplionis dictus est. « Non enim Θεός το Πνεύμα του Υιού αυτού εις τας καρδίας
accepistis Spiritum servitutis iterum in timorem , υμών, κράζον· 'A663, ο Πατήρ. ) Ο δε Πέτρος
sed accepistis Spiritum adoplionis : ; » el ile . έγραφεν: « Εί ονειδίζεσθε εν ονόματι Χριστού , μα
rum : « Misit Deus Spiritum Filii sui in corda ve : ο κάριοι ότι το της δόξης και δυνάμεως και το του
stra , clamantem : Abba, Paler. , Petrus item scri- Θεού Πνεύμα εφ' υμάς αναπέπαυται. » Ο δε Κύριος
bit : « ei exprobramini in nomine Christi, beari , είρηκε Πνεύμα της αληθείας και Παράκλητον είναι
quoniaın gloriæ el virtutis el Dei Spiritus super vos το Πνεύμα εξ ού δείκνυται τελείαν είναι εν τούτο
requievil ', , lpsc autem Dominus Spiritum verila- την Τριάδα . 'Εν τούτω γ' ούν ο Λόγος την κτί
lis Spiritum et Paracletum esse aperte testatur º. σιν δοξάζει , θεοποιών δε και υλοποιών προσάγειτο
Ex quibus palel perfectam in illo esse Trinitatem . In Πατρί. Το δε συνάπτον τώ λόγω την κτίσιν ουκ αν
illo itaque Verbuno res crealas glorifical, hominesque είη αυτό των κτισμάτων και το υλοποιούν δε την
deos ci lilios elliciens Palri adducit. Atqui is qui res κτίσιν , ουκ άν είη ξένον του Υιού επεί ζητείν έτε
crcalas cum Verbo conjungit, ipse cerle res crealia ρον ανάγκη Πνεύμα, ένα και τούτο εν εκείνη συνα
('sse non potest. Qui ilem res crealas filios efficit, non φθη το Λόγω. 'Αλλ' άτοπον τούτο. Ουκ άρα των γε
potest a Filio alienus esse . Alioquin alium Spirit on νητων εστι το Πνεύμα , αλλ' ίδιον της του Πατρός
quærere necesse essel, viisle in illo cum Verbo cune θεότητος, ενώ και τα γενητά ο Λόγος θεοποιεί. Εν
ungi posset. Verum id peralbsurdum est. Quapro- ώ δε θεοποιείται η κτίσις, ουκ αν είη εκτός αυτό
pler falendum est non ex rebus ſacris esse Spiritum , της του Πατρός θεότητος.
sed divinitatis Patris proprium esse, in quo et ipsum Verbuin res faciai divinæ natura : consorles redilit.
Atqui is in quo natura creata divinitatis ſit particeps, extra Pairis divinitatem ipse esse non potest.
Calerum ex bis quoque percipere licct Spiri- D "Οτι δε άνω της κτίσεώς έστι το Πνεύμα, και
lum rebus crcalis superiorem aliumque a rebus άλλο μεν παρά την των γενητών φύσιν, ίδιον δε
factis esse. Nempe immutabilis el varietatis expers της θεότητος , έξεστι και εκ τούτου πάλιν συνιδεί .
est Spiritus sancius : « Spiritus sanclus , inquit, "Ατρεπτoν και αναλλοίωτόν εστι το Πνεύμα το άγιον :
disciplinic fugiet dolum , el auſeret se a cogitationi- « "Αγιον γάρ , φησί, Πνεύμα παιδείας φεύγεται
bus quae sunt sinc intellectu ' .. El Perrus ail :: la δόλον , και άπαναστήσεται από λογισμών ασυνέτων.»
incorruptibilitate quieti et molesti Spiritus. 8 , El Και ο μεν Πέτρος φησίν: « ' Εν τω άφθάρτω του
iterum in Sapientia legitur : « Tunis enim incorru- πραέος και ήσυχίου Πνεύματος , και πάλιν εν τη Σο
pius Spiriliis est in omnibus '.3 ltem sie 10
φία: « Το γάρ άφθαρτόν σου Πνεύμα έστινέν πάσι , και
7
1 Rom. νιι, 29. 1 Cor . ΙΙ , 12. 2 Ποι » . ν11 , 13. • Galat . V1 , 6. 6 IPetr, VI , 14. 6 Joan . Χιν , 19 .
Sap . 1 , 13. 8 Tetr . 11, 4 . 5 Sap . Στι , 1 .
 117 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ. ΧΙΙ . 713

ει ουδείς οίδε τα του Θεού , ei un IlveŪua A cognovit quæ sunt Dei, nisi Spiritus Dei, qui est in
του Θεού το εν αυτώ , ουκ έστι δε παρά τω Θεώ, ως ipso 1; non est autcm apud Deum , ut docet Ja
είπεν ο Ιάκωβος , « παραλλαγή ή τροπής αποσκιασμα cobus , « transmutatio nec vicissitudinis obummlura
.
εν τω Θεώ ον το Πνεύμα το άγιον, είκότως αν είη ειο 1 : jure ac merito Spiritus Sanctus , qui in Deo
άτρεπτον και απαράλλακτος και άφθαρτον. Η δε των est, immutabilis etincorruptus omnisque vicissila
γενητών και των κτιστων φύσις εστί τρεπτή , άτε δή dinis expers esse censendus est . At rerum faclarum
έξωθεν ούσα της του Θεού ουσίας, και εξ ουκ όν- et creatarum nalura mutabilis est , utpote quæ sit
των υποστάσα : « πάς » μέν γάρ άνθρωπος , » φησί , extra Dei substantiaim , et e nilhilo exslilerit. Siqui
ψεύστης . » Και, « πάντες ήμαρτον, και υστερούν- dem « omnis homo, inquit , mendax 1.5 Ει, « om-
ται της δόξης του Θεού . 'Αγγέλους δε tous un nes peccaverunt et egent gloria Dei .. Angelos vero
τηρήσαντας την έαυτών αρχήν, αλλ' απολιπόντας το qui non servaverunt suum principatum, sed dereli
ίδιον οικητήριον , εις κρίσιν μεγάλης ημέρας δεσμούς guerunt suum domiciliuo , in judicium magni diei ,
άϊδίοις υπό ζόφον τετήρηκεν. » Εν δε τω Ιώβ : « Ει vinculis eternis sub caligine reservavit 5.5 Ει apu . !
κατά αγίων αγγέλων αυτού ου πιστεύει, κατά δε Job :: « Si sanctis angelis suis non fidit , sell contra
αγγέλων αυτού σκολιόν τι επενόησεν · άστρα δε ου Bangelos pravum φuil cogitavit ; stelle vero non
καθαρά ενώπιον αυτού· >ο δε Παύλος γράφει: « Ουκ sunt inunde in conspectu ejus ' . Paulus autem
οίδατε , ότι αγγέλους κρινούμεν, μήτιγε βιωτικά ; » scribit : « Nescilis quoniam angelos judicabimus ?
'Αλλά γάρ και ηκούσαμεν, ότι ο διάβολος , èv més quanto magis sæcularia & ? , Quin eliam audivimus
σω των χερουβίμ ών, και αποσφράγισμα ομοιώσεως diabolum, qui in medio clierubim stalat , et signa
γενόμενος , εξέπεσεν εκ του ουρανού ως αστραπή . culum similitudinis erat, e colo quasi fulgur ceci
Ει δε τα μεν κτίσματα τοιαύτην έχει φύσιν , και disse 2. Si porro ea est rerum creatarum natura , et
γέγραπται περί αγγέλων τοιαύτα: το δε Πνεύμα το haec de angelis scripta sunt ; si contra Spiritus idem
αυτό έστι και αναλλοίωτον, και της του Υιού ατρε- semper etomnis mutationis expers est, qui et Fili
ψίας έστι , μένον αεί συν αυτώ άτρεπτον: ποία immutabilitatis particeps, cum ipso semper immu
ομοιότης τώ ατρέπτω προς τα τρεπόμενα ; Δήλον γάρ tabilis manet : quenam, amabo, similitulo immula
αν είη, ώς ούτε κτίσμα εστίν, ούτε όλως της των αγ- bilis cum mutabilibus ? Hinc enim perspicuum est ,
γέλων ουσίας έστι , διά το εκείνους είναι τρεπτούς : neque rem creatanm esse , neque ad angelorum , ut .

αλλ ' εικών του Λόγου, και του Πατρός ίδιόν έστι . pole qui mutabiles sint, naturatn pertinere , sed Verbi
Πάλιν τε το μεν Πνεύμα Κυρίου πεπλήρωκε την οι- imaginem et Patris proprium esse. Praeterea Spiritus
κουμένην. Ούτω γαρ και ο Δαβίδ ψάλλει : « ΠούςC Domini universum orbem replevit. Ita enim Davit!
πορευθώ από του Πνεύματός σου ; » Και πάλινεν τη cecinit : Quo ibo a Spiritu tuo 107 » Et in Sapien
Σοφία γέγραπται: « Το γαρ άφθαρτόν σου Πνεύμα tia scriptum est : « Tuus enim incorrupίus Spiritus
έστιν εν πάσι. » Τα δε γενητά πάντα έν με μερισμέ- est in omnibus " . · Alqui universæ res facta in di
νους τόπους εισίν , ήλιος μεν, και σελήνη , και αστέ- visis locis exsistunt, verbi gratia , sol, luna el astra ,
ρες εν τω στερεώματι, νεφέλαι δε εν τω αέρι» και in firmamento, et nubes in aere. In hominibus quo
τους ανθρώπους έστησεν όρια εθνών οί τε άγγελοι que nationum terminos constituit 11. Angeli simili
αποστέλλονται εις διακονίας : « Και ήλθον οι άγγελοι ler in ministeria mittuntur : « Ει venerunt aigeli
παραστήναι ενώπιον του Κυρίου, » ώς εν τω Ιώβ γέ- Dei ut assisterent coram Domino , » uti in Job legi
γραπται· και, « ενυπνιάσθη δε Ιακώβ ο πατριάρχης mus '3. Et , « somniavit Jacob patriarcha. Et ecce
και , ιδού κλίμαξ έστηριγμένη εν τη γή , ής ή κε scala innixa in terra , cujus cacumen ad cælum
φαλή αφικνείτο εις τον ουρανόν, και οι άγγελοι του pervediclat : et Angeli Dei Ascendebant et lescentle
Θεού ανέβαινον και κατέβαινον επ' αυτής . Ει δε το bant per ipsam ' . , Si igitur Spiritus omnia implet,
μεν Πνεύμα πάντα πληροί , και εν τω Λόγω πάρεστιν cu in Verso prescns est in medio omnium ; si con-
εν μέσω πάντων , οι δε άγγελοι έλαττούνται tra angeli hac in re illi cedunt, atque illic lanjum
τούτω , και ένθα αποστέλλονται , και πάρεισιν ουκ D alsunt quo mittuntur :: dubium utique non est, quin
αμφίβολον ούν, ότι ούτε των γενητών, ούτε όλως Spiritus nec res facta nec angelus sit , uti coiler
άγγελός έστιν, ώς υμείς λέγετε , το Πνεύμα, αλλ' derc audetis, seil angelorum natura superior cerle
άνω της των αγγέλων φύσεώς εστιν. censendus est.
Πάλιν γάρ και εκ τούτων άν τις ίδοι το Πνεύμα Enimvero rursus ex his quæ subjicimus Scii .
το άγιον, ως μεθεκτόν εστι και ου μετέχον (τα αυτά pίure verbis evidens fuerit Spiritum sancturm alios
γάρ λέγειν ουκ οκνητέον). « 'Αδύνατον γάρ, φησί, slui participes facere , non vero participem aliorum
• τους άπαξ φωτισθέντας , γευσαμένους τε της δωρεάς fieri (nam eadein repetere ne sit molestum). Neope ,
της επουρανίου , και μετόχους Πνεύματος αγίου γενο- «Impossibile est enim eos qui semel sunt illuminati,
μένους , και καλόν γευσαμένους Θεού ρήμα, και τα gustaveruul etiam donum cæleste el participes facti
εξής. Οι δε άγγελοι , και τα άλλα κτίσματα μετέχοντά Stml Spiritus sancti , gustaverunique bou: n Dei ver
έστιν αυτού του Πνεύματος : διά τούτο γάρ ταύτα μεν bunn16, » el cietera . Alangeli et celere res create ipsius-
1T Cor. II , 11 . 3 Jac. 1 , 17 . 3 Psal . CΧV , 11 . • Rom . Πι , 25. ο Jud . 6. 6 Job Tv , 18 . 1 Joίν
XXX , 5. 8 I Cor. vi , 3. 9 Ezech . XXVIII , 12 . 10 Psal . CXXXVIII, 7 . 11 Sp . Al ' , 1 . Act , XII , 26. 13
1 , 6 . 16 Geries . XXV11 , 12. 15 ευr . VI , 1 .
7719 EUTITYMII ZIGABENI 720
.

Spiritus fiunt participes. Vec enim ipsa est ratio A εκπίπτειν ου μετέσχον δύναται το δε Πνεύμα αει
cur ab eo cujus sunt participes possint excidere. το αυτό εστιν .
Spiritus vero idein profecto semper esl.
Ex eadem et hoc . 'Εκ της αυτής και τούτο.
Euntes, inquit , docete omnes gentes, baplizantes Πορευθέντες, φησί, μαθητεύσατε πάντα τα
eos in nomine Ratris, el Filii, el Spiritus sancii. έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πα .
Apostoli autem profecti sic docuerunt. Et hæc in τρος, και του Υιού, και του αγίου Πνεύματος .
omnem terram , quæ sub cælo esi, promulgata est Οι δε απόστολοι πορευθέντες ούτως εδίδαξαν , και
prædicalio , Itaque cum fidei fundamentum hoc ba- τούτο εστιν εις πάσαν την υπ' ουρανόν το κήρυγμα.
beat Erclesia , dicant nobis rursum isti →, atque re Ούκούν τούτον εχούσης της Εκκλησίας τον θεμέλιον
spondeant, Estne Trinitas, an dualitas ? si dualitas, της πίστεως , είπάτωσαν πάλιν ημίν εκείνοι , και
cum rebus procrcatis spiritus a vobis numerelur. αποκρινάσθωσαν, Τριάς έστιν, ή δυάσ ; Ει μεν ούν
Sin Trinitas est , ut vere esl , ostensuni autem csl, δυάς έστι, συναριθμείσθω παρ' υμών τοϊς κτίσμασι
hanc non esse distractai , neque dissimileni , ne- το Πνεύμα. Ει δε Τριά ; έστιν, ώσπερ ούν και έστι,
cesse est , unam hujus esse sanctitatem , el unam δεδεικται δε αδιαίρετος ούσα , και ουκ ανόμοιος ,
Injus eternitatem , immutabilenmque naturan. B ανάγκη μίαν είναι ταυτης την αγιότητα, και μιαν
Quemadmodum enim fides, quæ in ipsam tra- ταύτης την αϊδιότητα, και την της άτρεψίας φύσιν.
ditur, Deo conjungit. Qui vero subtrahit aliquid "Ωσπερ γάρ ή εις αυτήν παραδιδομένη πίστις συν
e Trinitale, et qui in solo patris nomine, aut άπτει Θεώ, ο δε ύφαιρούμενος τι της Τριάδος, και
in solo filii nomine, aut in patris , et filii no- έν μόνο τα του Πατρός ονόματι βαπτιζόμενος, ή
mine , remolo spiritu baplizalur, nihil accipit, έν μόνο τα ονόματι του Υιού , ή χωρίς του Πνεύ
sed inanis et imperfectus tum ipse, tum qui ματος εν Πατρί , και Υιώ, ουδέν λαμβάνει , αλλά
videtur tradere , permanet , siquidem in Triui- κενός, και ατελής αυτός τε , και ο δοκών διδόναι
tale perfectio est, ita qui Filium a Patre segre- διαμένει. Εν τη Τριάδι γάρ τελείωσις έστιν · ού
gal , aut spirilun collocal inter res procreatas, τως ο διαιρών τον Υιόν από του Πατρός, ή το
is nec filium , nec patrem habet, sed impius est, et Πνεύμα κατάγων εις τα κτίσματα, ούτε τον Υιόν
infideli delerior, et quidvis potius , quam Clhristia- έχει, ούτε τον Πατέρα, αλλ' έστιν άθεος, και απί
nus , et jure in quidem . Sicut enim unum est στου χείρων , και πάντα μάλλον, η Χρικτιανός, και
bapilisina in Palre, et Filio, el Spiritu sancto tra. δικαίως τε . Καθάπερ γάρ έν έστι το βάπτισμα εν
ditum , el una fides est in ipsam nimirum Trinita- C Πατρί και Υιώ και Πνεύματι αγίω διδόμενον , και
lem , ut ait Apostolus ',sio sancia Trinitas quæ ea- μία πίστις εστίν εις αυτήν, ώς είπεν ο Απόστολος,
dem in seipsa est, et secuni ipsa conjuncta est, nihil ούτως ή αγία Τριάς, ή αυτή ούσα εαυτή , και
in se rerum factarum habet; hæcque Trinitatis uni - ήνωμένη προς εαυτήν, ουδέν έχει εν εαυτή των γενη
tas individua esl, unaque in eamdem fides est. Quod των· και αύτη της Τριάδος ή αδιαίρετος ενότης ,
si ali vos, Tropici , commenti estis , non ita se res και μία ή εις ταύτην πίστις εστίν . Ει δε κατά την
habet, sed , ul somniastis, Spiritus sanctus res creata υμών των Τροπικών επεξεύρεσιν ουχ ούτως έστιν ,
a vobis dicitur : jam non una est fides vestra , non αλλ' ενυπνιάσθητε κτίσμα λέγειν το Πνεύμα το
unum baplisma, sed duo : unum scilicet in Patrem άγιον · ουκέτι μία πίστις εστίν υμών , ουδε εν βά
el Filium , aliud in angelum qui res creala est ; ni- πτισμα, αλλά δύο εν μέν εις Πατέρα και Υιόν: έτε
liilque jam vobis firmuir , nihil verum superfuerit. ρον δε εις άγγελον κτίσμα όντα και ουδέν λοιπόν
Quae enim communio inter rem factam et ejus ef- υμών ασφαλές ούδε αληθές. Ποια γάρ κοινωνία γε
ſeclorem ? Vel que societas inter les inferiores νητώ και δημιουργώ ; " Η ποία ενότης τους κάτω
crealas el Verbum a quo producte sunt ? Cerle bea- κτίσμασι και τα ταύτα δημιουργήσαντι Λόγω ;
lus Paulus, qui ista minime ignorabat, non ul vos, Τούτο είδος και μακάριος Παύλος , ου διαιρεί την
Trinitalenn dividit , sed ejus unitalem Iuculenler lo- D Τριάδα, ώσπερ υμείς, αλλά την ενότητα ταύτης δι
cet cum de spiritualibus rebus ad Corinthios scribit δάσκων έγραψε Κορινθίους περί των πνευματικών,
et omnia ad unum Deum Patrem lanquam ad caput και τα πάντα εις ένα Θεόν τον Πατέρα ανακεφαλαιου
lioc pacto reducit : « Divisiones vero gratiarum sunt, λέγων· « Διαιρέσεις δε χαρισμάτων εισι, το δε αυτό
i lem allem Spirilus : cl divisiones ministrationum Πνεύμα και διαιρέσεις διακονιών εισιν , ο δε αυτός
sunt, idem autem Dominus : et divisiones operatio- Κύριος και διαιρέσεις ενεργημάτων εισίν, ο δε
num sunt, idem vero Deus, qui operalıır omnia in αυτός Θεός και ενεργών τα πάντα εν πάσιν. ») "A γάρ
omnibus ". , Quæ enim Spirilus singulis distribuit, το Πνεύμα εκάστω διαιρεϊ, ταύτα παρά του Πατρός
ca a Patre per Verbum dantur. Nam omnia quæ Pa- διά του Λόγου χορηγείται . Πάντα γάρ τα του Πα
lris sunt, sunt item Filii : unde ea que a Filio in τρός , του Υιού εστι · διό και τα παρά του Υιού εν
Spiritu darītur, vera sunt Patris munera . Similiter Πνεύματι διδόμενα του Πατρός έστι χαρίσματα. Και
cum Spiritus in nobis est, Verbum , a quo illum ac- του Πνεύματος δε ήντος ενημίν, και ο λόγος ο τούτο

• Γplies. 19 , 5. 21 1 Cor . x1, 4-6.

721 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. XII . 7.2
διδούς εστιν εν ημίν, και εν τω Λόγω εστίν ο A cipimus, in nobis etiam est, et in Verbo est quoque
Πατήρ και ούτως έστι το, « Ελευσόμεθα εγώ και Pater, atque ita ft istud : Veniemus ego el Paler ,
ο Πατήρ, και μονήν παρ' αυτώ ποιήσομεν, καθάπερ el mansionem apud eum faciemus 1 , uti jani di- 2

είρηται. "Ενθα γαρ το φώς, εκεί και το απαύ- clum est. Ubi enim lux est, illic et splendor quoque
γασμα και ένθα το απαύγασμα, έχει και η τούτου est : ubi item splendor est , ibi similiter et ejus eſli
ενέργεια και αυγοειδής χάρις. Και τούτο πάλιν δι- cientia el splendida est gralia. Quod idem Ρaulusin
δάσκων ο Παύλος έγράφεν αύθις Kopivolous xal secunda Epistola ad Corinthios his verbis docel :
εν τη δευτέρα Επιστολή λέγων· « Η χάρις του Κυ- « Gralia Domini nostri Jesu Clhristi,, el
et charitas Dei,, et
ρίου ημών Ιησού Χριστού , και η αγάπη του Θεού, communicatio sancti Spiritus sit cum omnibus vo
και η κοινωνία του αγίου Πνεύματος, μετά πάντων bis 1.5 Gralia enim et donum quod in Trini
υμών. » Η γάρ διδομένη χάρις και δωρεά εν Τριάδι tale datur, datur a Palre per Filium in Spiritu san
δίδοται παρά του Πατρός δι' Υιού εν Πνεύματι αγίω. cto. Nam quemadmodum ex Patre per Filium datur
" Ωσπερ γαρ εκ του Πατρός έστι δι' Υιού + 86- gratia , ita in nobis fieri non potest doni communi
δομένη χάρις, ούτως ουκ άν γένοιτο κοινωνία της catio nisiin Spiritu sancto. Ηujus siguidem partici
δόσεως εν ημίν, ει μη εν τω Πνεύματι τώ αγίω. Β pes efficii , Patris charitatem, Filii gratianm ct ipsius
Τούτου γάρ μετέχοντες, έχομεν του Πατρός την Spiritus communicationem halbemus ..
αγάπην , και του Υιού την χάριν, και αυτού του
Πνεύματος την κοινωνίαν.
Μία άρα και εκ τούτων και της Τριάδος ενέρ- Ex his igitur una Trinitatis ellicientia esse
γεια δείκνυται . Ου γαρ ώς παρ' εκάστου διάφορα και oslenditur. Nec enim diversa et divisa dari a singua
διηρημένα τα διδόμενα σημαίνει ο Απόστολος ·· αλλ' lis significat Apostolus ,, sed ea que lantur, in Tri
ότι τα διδόμενα εν Τριάδι δίδοται , και τα πάντα vitale dari , omniaque ex uno Deo esse. Ille igitur
εξ ενός Θεού εστι . Το τοίνυν μή δν κτίσμα , αλλ ' ήνω- qui res creata non est, sed cum Filio non secus
μένον τω Υιω , ώς ο Υιός ήνωται τη Πατρί , το συν- conjunctus est, ae ipse Filius cum Patre : qui iter
δοξαζόμενον Πατρί και Υιώ, και θεολογούμενον μετά cum Patre et Filio honoratur , et cum Verbo Deus
του Λόγου , ενεργούν τε άπερ ο Πατήρ διά του Υιού agnoscitur, necnon ea ipsa agit que per Verbum
εργάζεται , πως ο λέγων κτίσμα ουκ άντικρυς εις αυ- Paler ellicit ; qui res creata dici possit, nisi ab eo
τόν τον Υιόν ασεβεί ; Ουδέν γάρ έστιν ο μή διά του plane quiin Filium ipsum impius fuerit ? Siquidem
Λόγου εν τω Πνεύματι γίνεται και ενεργείται . Τούτο nihil prorsus est, quod non per Verbum fiat et aga
και εν Ψαλμοίς άδεται : Τα Λόγω Κυρίου οι ουρα- ε ιur in Spiritu : quermadniodum etiam in Psalmis
νοι έστερεώθησαν , και το Πνεύματι του στόματος Canitur :: « Verbo Domini c @li firmati sunt , ct Spi
αυτού πάσα ή δύναμις αυτών , και εν τώ εκατοστώ ritu oris ejusomnis virtus eorum 8 ; etin centesimo
2

τεσσαρακοστή εβδόμη ψαλμώ 'Αποστελεί τον quadragesimo septimo psalmo : (« Emillet Verbum
Λόγον αυτού , και τήξει αυτά πνεύσει το Πνεύμα suum , et liquefaciet ea ; flabit Spiritus ejus, el fluent
αυτού, και ρυήσεται ύδατα . 5 Και εδικαιώθημεν δε, aquæ *. » Et, ut ait Apostolus, « justificati sumus
ως είπεν ο Απόστολος , « εν τω ονόματι του Κυρίου in nomine Domini nostri Jesu Christi et in Spi
ημών Ιησού Χριστού, και εν τω Πνεύματι του Θεού ritu Dei nostri 6. , Namyue Spiritus a Verbo ne .
ημών. » 'Αδιαίρετον γάρ έστι του Λόγου το Πνεύμα. quit dividi . Profecto cum Christus ait, « Venienus
'Αμέλει λέγοντος του Κυρίου « Ελευσόμεθα ego et Pater , , una quoque intrat Spiritus non
εγώ και ο Πατήρ , και συνεισέρχεται το Πνεύμα ουκ alio modo quam Filius in nobis habilalurus, ut
άλλως ή ως ο Υιός εν ημίν oικήσων , γράφοντος Paulus ad Ephesios scribit : « Ul det vobis secun
'Εφεσίους του Παύλου : « "Ινα δώη υμίν κατά τον dum divitias gloriæ suæ, virtute corroborari per
πλούτον της δόξης αυτού, δυνάμει κραταιωθήναι διά Spirilum ejus in interiorem hominem , Christum
του Πνεύματος αυτού εις τον έσω άνθρωπον, κατοι- habitare " , Porro cum Filius in nobis est , Paler
κήσαι τον Χριστόν . » Του δε Υιού εν ημίν όντος, έτι D quoque simul est , ut Filius ipse ita testatur : « Ego
)

και ο Πατήρ , λέγοντος του Υιού• Εγώ εν τω Πα- in Patre, et Pater in me 8. , Hinc cum Verbum in
τρί, και ο Πατήρ εν εμοί. » Διό και , γινομένου του prophetis adest, illi in ipso Spiritu sancto vatici
Λόγου εν τοις προφήταις, εν αυτώ τω Πνεύματι το nantur. Unde cum Scriptura dicit, « El factum est
αγίω προφητεύουσα . Της γούν Γραφής λεγούσης , Verbum ») ad lalem prophetam , illum in Spiritu san
« Και εγένετο Λόγος Κυρίου και πρός τόνδε τον clo valicinari significat. Nam in Zacharia scriptum
προφήτην, δείκνυται προφητεύων εν τω Πνεύματι το est : « Verumtamen verba mea et legitima mea su
αγίω . Εν μέν γάρ τω Ζαχαρία γέγραπται · scipite , que ego mandoin Spiritu mco servis meis
9
« Ιλήν τους λόγους μου και τα νόμιμά μου δέχεσθε, prophetis ? .ν Paulo post ctiam populum his ver
όσα εγώ εντέλλομαι εν Πνεύματι μου τους δούλους μου bis objurgal : « Et cor suum obstinalum staluerunt,
τους προφήταις " , ότε και μετ' ολίγα αιτιώμενος τον ne audirent legem meam , ct verba quæ misil Do
λαον έλεγε: « Και την καρδίαν αυτών έταξαν απειθή , minus omnipotens in Spiritu suo in manibus pro
1 Joan . xiv , 23. 1 11 Cor. xu , 13. 3 Psal . XXXII , 6 * Psal. CXLVII , 18. * 1 Cor . 1 , 11 . 6 Joan .
Χιν , 25. 1 Ephes . V, 16. 8 Joan . ΑΙν , 10 . 9 Zacli . 3 , 6 .
7 3 EUTHYMII ZIGABEXI 724
phetarum ejus priorun. » Petrus item in Actis Λ του μή εισακούειν τους νόμους μου και τους λόγους ,
ούς εξαπέστειλε Κύριος παντοκράτωρ εν Πνεύματι
ita loquitur : , Viri fratres, oportebat impleri Scri-
pluram quam prædixit Spiritus sanclus !. » At ab- αυτού. Ο δε Πέτρος εν ταις Πράξεσιν έλεγεν, « "Αν
surdæ Tropicorum fabulæ a Scripturis valde dissen- δρες αδελφοί, έδει πληρωθήναι της Γραφήν, ήν
liunt, consentiuntque omnino cum Arianorum προείπε το Πνεύμα το άγιον. » Και μετ' ολίγα: « Των
baresi : unde verisimile sit illos non alia de causa δε τροπικών ή αλλόπιστος μυθολογία διαφωνεί μεν
ita dissimulare,, nisi quo facilius simplices decipe- προς τας Γραφάς, συμφωνεί δέ τή των αρειομανιτών
rent. Sed gratiæ Dumino habendæ , quod , ut scribis, αλογία, και εικός αυτούς ούτως αποκρίνεσθαι απάτης
fictam suam cum Arianis contentionem obtegere ένεκεν των ακεραιοτέρων . Αλλά χάρις τώ Κυρίω,
non poluerint. Siquidem et illorum odium in se ότι , ως γράφεις, ουκ έλαθον σκέποντες εαυτούς τη
ipsos concitaverunt, ut qui solum Spiritum , non προς τους 'Αρειανούς προσποιήτο αντιλογία και
autem Verbum rem creatam esse dicant : el ab aliis γάρ και παρ' εκείνων εμισήθησαν, ώς τω όντι πνευ
omnibus reprobantur, quod ligueal vere eos bel- ματομαχούντες. 5 Και μετ' ολίγον, « Γινόμενοι νε
lum contra sanctum Spiritum gerere, ac proinde κροι έρημοι και κενοί του Πνεύματος όντες, και Κατά
brevi ſore mortuos, utpote Spiritu vacuos el desti- γάρ τον μακάριον Απόστολον ψυχικοί άνθρωποι όντες,
tilos. Neir pe quia sunt animales homines, non po- ουκ ηδυνήθησαν δέξασθαι τα του Πνεύματος του Θεού,
tuerunt, ut docet Deatus Apostolus ', percipere B ότι πνευματικώς απεκρίνοντο. Οι δε τα της αλη
quie sunt Spiritus Dei , utpole qui spiritualiter diju- θείας φρονούντες ανακρίνουσι μεν πάντα, αυτοί δε
dicarentur. Al qui ea quae sunt veritatis sapiunt, υπ' ουδενός ανακρίνονται , έχοντες εν εαυτοίς τον Κύ
omnia quidem dijudicant, ipsi vero a nemine diju- ριoν αποκαλύπτοντα αυτοίς εν τω Πνεύματι εαυτόν
dicantur, quandoquidem Dominum in seipsis habent, τε, και δι' εαυτού τον Πατέρα. Αυτός γαρ ο Κύριος
qui illis el seipsum et per seipsum Patrem in Spi- Ιησούς Χριστός δι' εαυτού εδίδασκε την Σαμαρείτιν,
rilu patefacit. Sed ipse Dominus Jesus Christus και δι' αυτής ημάς, την της αγίας Τριάδος τελειό
per seipsum quidem Saniaritanam , ac nos per illain τητα αδιαίρετον υπάρχουσαν, και μίαν θεότητα λέ
deinde docuit , quam perfecta el absoluta sit sancta γων, « Πίστευε μοι , γύναι , ότι έρχεται ώρα , και νύν
Trinitas, eamque individuanı ac unam Divinitatem έστιν, ότε οι αληθινοί προσκυνηται προσκυνήσουσι
cssistere. Id , inquam , ipsa testatur veritas, ubi Sa- τω Πατρί εν Πνεύματι και αληθεία . • Και γάρ ο
maritana ait ; 1 Crede mihi, mulier, quia venit Πατήρ τοιούτους ζητεί τους προσκυνούντας αυτόν,
hora, el nunc est, cum veri adoratores adorabunt ότι Πνεύμα ο Θεός, και τους προσκυνούντας αυτόν
Patrem in Spiritu el veritale . Nam et Paler tales εν Πνεύματι και αληθεία δεί προσκυνείν. Δέδεικτα:
quärrit qui adorent eum . Spiritus est Deus, et eos τοίνυν εντεύθεν ώς αλήθεια μεν αυτός ο Υιός έστιν,
qui adorant eum , in Spirilu et verilale oportet ado- ως αυτός φησιν, « Εγώ είμαι η αλήθεια. » Περί ου
rare 1. » Inde enim perspicuum est veritatem ipsum C και ο προφήτης Δαβίδ επεκαλείτο λέγων, « Εξαπό
1 ssc Filium , ut ipse ail , « Ego sum veritas , , στειλαν το φώς σου και την αλήθειάν σου . και οι δε
quem et prophela David his verbis in vocabat : αληθινοί προσκυνηται προσκυνούσι μεν τω Πατρί,
· Emille lui em luam et veritatem tuam '. , Veri αλλ ' εν Πνεύματι και αληθεία ομολογούντες Υιον,
igitur a'loralores Palrem quidem adorabunt, sed και εν αυτώ το Πνεύμα. Ως αχώριστος ο Υιός του
in Spiritu el verilale, Filium videlicel , et in Filio Πατρός , αυτή η αλήθεια μαρτυρεί λέγουσα: « Πέμψω
Spirilual conlitendo . Nam a Filio separari non po- υμίν τον Παράκλητον το Πνεύμα της αληθείας, και
lest Spiritus, uti nec a Patre Filius , quemadmodum παρά του Πατρός εκπορεύεται , και ο κόσμος ου δύνα
ipsa Verilas his verbis docet : « Miltam vobis Pa- ται λαβείν. )
raclelum , Spiritum veritatis, qui a Patre procedit,
quiem mundus non potest accipere , ,
llem de Spirilu sancio , Basilii Magni ex oralione "Ετι περί του αγίου Πνεύματος , του μεγάλου
quurta , qua contra Eunomiuin disputaril. Βασιλείου εκ του δ' λόγου των προς Ευνόμιον
αντιρρητικών .
Quemadmodum Filius Patre posterior est ordine : "Ωσπερ ο Υιός τάξει μεν δεύτερος του Πατρός.
in enumeratione eniin præpositus est Pater : Bap- προτέτακται γαρ ο Πατήρ εν τη συναριθμήσει »
είχαλles eos , inquit , in uomine Patris, el Filii , et D Βαπτίζοντες γάρ, φησίν, αυτούς εις το όνομα
Spiritus sancli "; dignitate præterea , ex Patre enim του Πατρός , και του Υιού , και του αγίου Πνεύ
Filius, non ex Filio Pater ; nalura vero æqualis : ματος · έτι δε και αξιώματι εκ Πατρός γαρ ο Υιός,
Ego enim , inquit, el Paler unum sumus 8 : sic et ουκ εκ του Υιού ο Πατήρ, φύσει δε ίσος • 'Εγώ γάρ ,
Spiritus sanclus ordine quidem Filio posterior est, φησί , και ο Πατήρ έν εσμεν ούτω και το Πνεύμα
ut ex connumeratione declaralum est, dignilale το άγιον τάξει μεν δεύτερον του Υιού, καθώς εν
etiam profecto.. Spiritus enim Filii dicitur, ut qui τη συναριθμήσει δεδήλωται , ναι μήν και αξιώ
per Filium præbelur : Misit enim , inquit, Deus ματι. Πνεύμα γάρ Υιού λέγεται , ως διά του Υιού
Spiritum Filii sui in corda nostra '. Non autem χορηγούμενον. 'Εξαπέστειλε γάρ, φησίν, ο Θεός το
Filius dicitur ipsius Spirilus. Natura tamen æqualis Πνεύμα του Υιού αυτού εις τας καρδίας ημών :
est Pairi et Filio . Quibus enim eadem est actio, iis ου μήν ο Υιός Πνεύματος. Φύσει δέ ίσον και Πατρί
eadem est etiam natura . Al Eunomius eum annu- και Υιώ. Οίς γάρ ή αυτή ενέργεια, τούτοις και φύσις
merationis ordini adjungens, tertie ipsum naturæ η αυτή . Ευνόμιος δε τη τάξει προσοχών της συναρ:
pronuntiavil. θμήσεως, τρίτης αυτο φύσεως απεφήνατο .
3 Joan . IV , 21 , 22 . Joan . XIV , 6 . * P: al . XLII , 3 . • Joan . XV ,
1 Act , 1 , 16 . 21 Cor. 1 , 11 . 1

25 ; ΧΙV , 17 . 7 Malill. XXVIII , 19 . 8 Joan . x , 30 . • Galal. iv , 6 .

725 PANOPLIA DOGMATICA .
Εκ του αυτού .
Τών γενητών τα μεν ουσία, τα δε γνώμη τροπής
έστι δεκτικά. Το δε Πνεύμα το άγιον ούτε κατ'
ουσίαν ούτε κατ' ενέργειαν τροπής , ή αλλοιώσεώς
έστι δεκτικόν. Ουκ άρα κτίσμα το Πνεύμα.
Εκ του αυτού .
Πάν κτίσμα άγιαζόμενόν έστιν άγιον. Το δε
Πνεύμα το άγιον ού των αγιαζομένων , αλλά των
αγιαζόντων . Ουκ άρα κτίσμα .
'Εκ του αυτού.
Ουδέν κτιστον κατ' ουσίαν άγιον. Το γάρ κατ'
ουσίαν άγιον ού δείται του εξωθεν αγιασμού . Ου δεί-
ται δε αγιασμού το Πνεύμα, ότι άγιον κατ' ουσίαν.
Ουκ άρα κτίσμα .
'Εκ του αυτού.
Σαν κτίσμα δούλόν εστι του δημιουργού , κατά
τον λέγοντα τω Θεώ Προφήτην : Τα σύμπαντα δού-
1α σά. Το δε δούλον ελευθερίας και υιοθεσίαν ετέρω
ορέγειν ου δύναται , ής αυτο ουκ έτυχε κατ' ουσίαν.
Το δε Πνεύμα ελευθερίαν ορέγει και υιοθεσίαν. Το
γάρ Πνεύμα κράζει εν ταις καρδίαις ημών, Acta
ο Πατήρ. "Ωστε ουκ έτι εί δούλος , αλλά υιός. Ουκ
άρα κτίσμα .
'Εκ του αυτού.
Ποίησιν δε χειρων αυτού αναγγέλλει , φησί,
το στερέωμα . Και εν ετέρων και έργα των χειρών
του εισιν οι ουρανοί . Και τίνες αν είεν Θεού
ασώματοι χείρες, αι το στερέωμα και τους ουρα .
νους δημιουργήσασαι, αυτός ο Προφήτης ερμηνεύει
λέγων : Τα λόγω Κυρίου οι ουρανοί έστερεώθησαν ,
και το Πνεύματι του στόματος αυτού πάσα η C oris ejus omnis virius eorum 5. Αc quemadmodum
δύναμις αυτών. 'Αλλ' ώσπερ ου Προφορικός λόγος
ουτος εν τω θεώ, αλλά ζών, και ύφεστηκώς, και
των όλων δραστήριος , ούτως εν Θεώ ού πνεύμα
διαχεόμενον, ου διαλυόμενος αήρ, αλλά δύναμις άγι-
αστική ενούσιος , ενύπαρκτος , ενυπόστατος .
'Εκ του αυτού.
"Ο δάκτυλος του Θεού , ο μεταβαλών εν Αιγύπτω
τον χούν εις ζώα, την αρχήθεν των ζώων αναδείξας
γένεσιν , ο Παράκλητος ήν, το Πνεύμα της αληθείας.
Τών γάρ τριών ευαγγελιστών φησάντων προς Ίου .
δαίους ειρηκέναι τον Υιόν, Ει δε εγώ εν Πνεύματι
Θεσύ εκβάλλω τα δαιμόνια, άρα έφθασεν εφ'
υμάς η βασιλεία του Θεού, ο Λουκάς φησιν ειρη-
κέναι αυτόν : Ει δε εν δακτύλω Θεού έκβάλλω τα
δαιμόνια , άρα έφθασεν εφ' υμάς η βασιλεία των p Itaque el que per Mosem in Egypto facta sunt
ουρανών. Ουκούν και τα διά Μωσέως γενόμενα εν
Αιγύπτω σημεία δακτύλω Θεού εγένετο, και τα
παράδοξα του Θεού σημεία ετελεσιουργείτο συν τω
Πνεύματι. Δάκτυλος δε Θεού εν τούτοις τοις υπό
Μωσέως, και τους του Κυρίου σημείοις είρηται το
11νεύμα , ουχ ότι μικρά τις έστι τω Θεώ συνουσα
δύναμις, καθάπερ σώματι δάκτυλος, αλλ' επειδή
έν τι των κατά διαίρεσιν χαρισμάτων αυτού έστι το
χάρισμα των σημείων και ιαμάτων, το έντι, και ουχί
τα όλα χαρίσματα του Πνεύματος δάκτυλον καλεί. Ω
μεν γαρ διά του Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας ,
α.λω δε λόγος γνώσεως κατά το αυτο Πνεύμα
άλλω δε χαρίσματα ιαμάτων εν τώ εν Πνεύματι
1 Ps:11 . CΧν1, 91. 1 Galat . 1ν, 6. * Psal . XVII, 2.
1 Luc . x1, 20,
ΤΙΤ. ΧΙΑ , * 26 .
A Ex eadem oratione.
Quæ creata sunt, aul essentia, aut consilio muta
lionem aumillunt. At Spiritus nec essentia, niec
actione mutari vertive polest . Non igitur creatus
est .
Ea eadem oralione.
Quæ creata sunt , ideo sunt sancta , quia sanctit
fiunt. Al Spiritus sanclus non est ex eorum nume
ro, quæ sanctitatem accipiunt, sed ipsc tribuit sane
clitatem . Non igitur creatus est .
Ex eadem oralione.
Nibil creatum est , quod per essentiam sanctum
sil . Quod eniin essentia sanctum est, externa non :
egel sanctificatione. Hac autem non eget Spiritus,
qui per essentiam sanctus est : non ergo crealus.
B Ex eadem oratione.
Quæ creala sunt, creatoris sunt serva . Sic enim
Proplieta Deum alloquitur : Omnia serriunt tibi 1 .
Porro qui servus est, libertatem alteri, et adoptio
neni ' quarn ipse natura non habel, largiri non po
test . Al Spirilus sanctus libertatem el adoptionem
elargitur. Quippe qui clamat in cordibus nostris .
Abba Paters. Quare non jam servus, sed liber,
atque ideo crealus non esi .
Ex eadem oratione.
Opus aulein , inquit, manuum ejus annuntint
firmamentum '3 ; el alio loco : Opera manuum
quarum sunt cæli '. Quæ vero sint Dei corpore
(arentis incorporeæ manus, quibus firinamentum ,
celosque constituit, ipse Propleta declarat : Ver
bo , inquiens, Domini cæli firma!i sunt, et spiritu
huc in Deo Verbum non pronuntiatur, sed vivit
alque subsislit, cl omnia facit, sic etiam Spirilus
in Deo non est aer, qui diffundalur et dissolvatur,
sed virtus sanctificalls, quæ inesi, el exsislil , el in
sua constal persona .
Ex eadem oratione.
Digilus ille Dei , qui in Ægypto pulverein in an
malia coinmulavit, primam animalium declaralis
generationem , Paracletus erat, Spiritus ille verita
tis. Cum enim tres evangelistæ scribant, Filiumi
ad Judæos dixisse : Si ego in Spiritu Dei ejicio dæ
monia, profecto pervenit in vos regnum Dei , Lucas
refert eum dixisse : Si ego in digito Dei ejicio dar
monia, profecto pervenil in ros regnum coelorum '.
signa, igito facta sunt Dei , el admiranda Dei
signa Spiritu perfecta sunt. Porro Dei digilus in
.
liis siguis que a Mose et a Domino sunt confectin,
dictus est Spiritus, non quod parva quædam virius
sil in Deo , ut in corpore digitus, sed quod in divi .
sione gratiarum ejus, una quædam illarum est
gratia signorum et curationum ; idcirco unam
hanc, non autem universas Spiritus gratias appel
lai digitum Dei : Alii enim per Spiritun datur sermo
σαυientia , alii sermo scientic secundum eundent
Spiritum; alii gratia curationum in uno Spiritu , alii
pro, helia, alii discretio spiriluum , alii genera lira
guarum, alii interpretatio sermonum : hæc aulem
$
* Psal . CI , 26. 88 Psal . XXX4, 6. 6 Mitili . N21 , 3 .
727 EUTHYMII ZIGABENI
omnia operatur unus el idem Spiritus, dividens A 8.11Q && apoynteia : il.lu dě dráxplois arevpå
singulis prout vull ! Dixerit aliquis has om-
nes, et alias, quæcunque sunt Spiritus gratiie, esse
Lanquam corpus ipsius, singulas autein ipsarum
digitum appellari . Alque hunc quidem hujusce
verbi usum ne despexeris . Nam cum dixisset : Hæc
omnia Spirilus operalur , ut vull , de Deo idem
ail : Divisiones operationum sunt , idem autem
Deus , qui operalur omnia in omnibus . Quod si
operatur omnia Denis ut vult, et hico omyjan ope-
ratur unus et idem Spiritus, dividens singulis proud
viili , quomo:lo diversitas essentiæ sil , ubi eadem
actionis vis ? Diversis enim essentiis ex Eunomii
sententia diversas esse actiones oportebal. At
eamdem Spiritui auctoritatem ac poleslalem Sir-
valor esse testifica : is, Spiritus, inquit , ubi vult ,
spirut .
Ex eadem oratione .
Dei proprium est dimittere peccala , cum ipse
dical : Ego sum , qui deleo peccata lua * . Et : Si
ſuerint peccata vesira uli vermiculus, dealbabuntur
Tanquam nix, sin fuerint ul coccinum , tanquam
lana alba eruni " . Dominus vero insumans apostolis :
Accipite , inquit, Spiritum sanctum : quorum remi-
serilis peccata , remittuntur cis 6. Si nullius igitur
csi, remittere peccata , ul protecto non est, nisi so-
lius Dei, Spirillis autem sanctus ea per apostolos
dimiliil : Spiritus sanctus nimirum est Deus, et
eamdem , quam Pater et Filius, actionem habet.
Ex eadem orativne.
Vade Damascum , et ibi dicelur tibi , quoniam C
vas electionis mihi es ? . Dominus igitur Paulo cum
apparuissel , loculiis esi . Al eidem Damascum
ingresso Ananias ait : Saule frater, respice, Denis
patruin elegil le 8. Ac ne vox illa Deus de Christo
intelligatur, subjicit : Ul facias voluntatem ejus, et
cognoscas juslum ipsius Jesum . Ipse vere vocalio-
nem et electionein scriptam relinquens : Paulus ,
inquil, servusJesu Christi , vocalus apostolus . Deinde
vocationi aliud quiddam adjungit : Segregalus, in .
quiens, in Evangelium Dei 10. Quod autem ille, a
quo segregatus est , fuerit Spiritus sanctus, Actus
apostolorum ostenderunt , ubi scriptum est : Jeju-
nantibus autem apostolis , et orantibus dicit Spiritus
sanclus : Segreyale mihi Paulum el Barnabarn in
opus , ad quod vocavi eos " . Quod si Paulum elegit
Dominius Deus palrum, quem autem hic elegit, D το έργον , και προσκεκλημαι αυτούς. Ει δε εκλέγε
hunc segregat Spiritus sanctus, naturæ uilens auc-
toritate, quomodo essentiæ diversitas in Trinitale ,
in qua eadem actionis vis invenilur ?
Ex eadem oratione.
Isaias propheta : Vidi , inquit, Dominum Sabaoth
sedentem in solio alto , el sublinii , et seraphim sta.
bant in circuitu ejus. Sex alæ uni, et sex alæ alle-
ri " . Et paulo post : Et ail Dominus ad me : Va.
de , et dic populo huic : Aure audite , el nolile
intelligere ; el villentes videle, el nolite cognoscere.
Incrassalum enim est cor populi hujus, el que se-
11 Cor. ΧΙΙ , 8-11 . 1 1bil. 6. 2 Joan . 111. 8. * Isa .
• Ibid . Rom . 1,1 . 10 bid . 11 Acl . XII , 2 18 Isa . VI , 1 , 2 .
728
των , άλλα δε γένη γλωσσών , άλλω δε ερμηνεία
γλωσσών . Ταύτα δε πάντα ενεργεί το εν και το
αυτό Πνεύμα διαιρούν ιδία εκάστω καθώς βούλε
ται . Είπoι ούν τις αν , ότι ταύτα πάντα , και όσα άλλα
χαρίσματα είσι του Πνεύματος, ώσπερτι σώμα αυτού
τυγχάνει , το δε καθ ' έν τών χαρισμάτων δάκτυλος.
Και τούτο δε το χρήσιμον της λέξεως μή παρίδης :
Πάντα γάρ , φήσας , ταύτα ενεργεί το Πνεύμα ,
καθώς βούλεται , και περί Θεού και αυτός έφη : Και
.
διαιρέσεις ενεργημάτων εισίν · ο δε αυτός Θεός,
ο ενεργών τα πάντα εν πάσιν. Ει δε πάντα ενερ
γει ο Θεός, καθώς βούλεται, πώς ετερότης ουσίας,
ένθα ταυτότης ενεργείας γνωρίζεται ; Παραλλαγμέ
νων γάρ των ουσιών, παρηλλαγμένας είναι έδει και
τας ενεργείας κατά τον ασεβέστατον Ευνόμιον . Την
Β δε αυτήν αυθεντίαν και εξουσίαν μαρτυρών τω
Πνεύματι ο Σωτήρ , Το Πνεύμα , έφη , όπου θέλει
πνεί .
Εκ του αυτού.
"Ιδιον Θεού αφιέναι αμαρτίας, αυτού λέγοντος ·
'Εγώ είμι ο εξαλείφων τας αμαρτίας σου, και •
'Εάν ώσιν αι αμαρτίαι υμών ως φοινικούν, ως
χιόνα λευκανω, εάν δε ώσιν ως κόκκινον, ως
έριον λευκανώ . Ο δε Κύριος εμφυσών τοις άπο
στόλοις έφη : Λάβετε Πνεύμα άγιον. "Αν τινων
αφήτε τας αμαρτίας , αφίενται αυτοίς . Εί τοίνυν
ουδενός εστιν αφιέναι αμαρτίας, ώσπερ ουκ έστιν
ει μη μόνου Θεού, αφίησι δε το Πνεύμα το άγιον
διά των αποστόλων , Θεός άρα το Πνεύμα το άγιον,
και της αυτής ενεργείας τω Πατρί και το Υιό.
' Εκ του αυτού .
Πορεύου εις Δαμασκον , κακεί σοι λαληθήσε
ται , ότι σκεύος εκλογής μοι ει , ουρανόθεν έπι.
φανείς ο Κύριος τω Παύλω έφη . Είσιόντι δε εις
Δαμασκών Ανανίας έφη • Σαούλ αδελφέ, ανάβλε
θαι , ο Θεός των πατέρων προεχειρίσατό σε . Και
για μή περί Χριστού νομισθη το δημα , επιλέγει :
Του ποιήσαι το θέλημα αυτού , και γνώναι τον
δίκαιον αυτού Ιησούν. "Ος δή την κλήσιν, και την
προχείρισιν ανάγραπτον ποιούμενος έφη : Παύλος
δουλος Ιησού Χριστού κ.λητός απόστολος . Είτα
και άλλο τι προς τη κλήσει λέγει : 'Αφωρισμένος
εις Ευαγγέλιον Θεού. Το δε αφορίσαν το Πνεύμα
τυγχάνειν αι Πράξεις των αποστόλων εδίδαξαν :
Νηστευόντων γάρ, φησί, των αποστόλων , και
στη οσευχομένων , είπε το Πνεύμα το άγιον · 'Aφορί
σατε δή μοι τον Παύλον, και τον Βαρνάβαν εις
ται μεν αυτόν Κύριος ο Θεός των πατέρων , δν
δε ούτος προεχειρίσατο , τον αυτόν αφορίζει το
Πνεύμα, αυθεντία φύσεως χρώμενον , πώς ετερότης
ουσίας εν τη Τριάδι , εν ή ταυτότης ενεργείας ευρί
σκεται και
'Εκ του αυτού.
"Ησαΐας και προφήτης Eίδον , έφη , τον Κύριον
Σαβαώθ καθήμενον επί θρόνου υψηλού, και επ
ηρμένου , και τα Σεραφίμ ειστήκεισαν κύκλω αυ
του, έξ πτέρυγες τω ενί, και έξ πτέρυγες τω
ενί. Και μετ' ολίγα φησί • Και είπε Κύριος πρός
με, Πορεύου , και είπον τω λαώ τούτω · 'Ακοή
ακούσετε, και ου μή συνήτε , και βλέποντες
XLII , 25. 3 Isa . V 9, 18. • Joan . Xx , 23 1 Act. IX , 15.
>
729 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. XI . 720

β.1έψετε, και ου μη ίδητε. Εταχύνθη γάρ ή καρ- A quuntur 1 , Ex situ quidem atque ordine verborum
δία του λαού τούτου, και τα εξής. "Οσον μεν ούν prophetæ constal eum qui super omnia Paler esl ,
κατά την θέσιν και ακολουθίαν του προφητικού illi apparuisse, et ipsum fuisse allocutum . Al filius
γράμματος , και επί πάντων έστι Πατήρ, ο όφθείς, lonitrus, qui sublimia lonilruque derribiliora loqui
και χρησμοδοτήσας το προφήτη . Ο μέντοι της lur , cujus proprium est non illud : Non erat, sed
βροντής υιός εξαίσια φθεγξάμενος, και βροντής φο- illud : In principio erat Verbum , Filium dicit appa
:

βερώτερα , ού ίδιον ουχί το ουκ ήν , αλλά το ήν ο
Λόγος , Υιον έφη τον όφθέντα, και χρησμοδοτήσαντα
το προφήτη . Λέγει γάρ εν τω ιδίω συγγράμματα :
Διά τούτο ουκ ηδύναντο οι Ιουδαίοι πιστεύειν
εις την Ιησούν, διότι είπεν Ησαΐας περί αυτών ,
Τετύφλωνται αυτών οι οφθαλμοί, και πεπώρωται
αυτών ή καρδία, όπως μή ίδωσι τοις οφθαλμοίς .
και συνωσι τη καρδία , και επιστρέψωσι , και ιά .
σωμαι αυτούς . Ταύτα είπεν Ησαΐας , ότε είδε την
δόξαν αυτού. Ο δε Παύλος του Πνεύματος απεφή- Isaiam prophetam ad patres vestros : Aure audie
νατο την οπτασίαν είναι, και την χρησμωδίαν, λέ- B tis , et non intelligetis , et sidentes videbilis , et non
γων , Καλώς έφη το Πνεύμα το άγιον διά του προ-
φήτου Ησαΐου προς τους πατέρας υμών : 'Ακοή
ακούσετε, και ου μή συνήτε, και βλέποντες
β.λέψετε, και ου μή ίδητε. 'Επαχύνθη γάρ ή
καρδία του λαού τούτου. Ει δε ταύτα συνίεσαν, και καλώς υπήκουον οι καθ' εαυτών κακώς σοφιζό
μενοι, ουκ αν το Πνεύμα της θεότητος ήλλοτρίoυν.
Έκ του αυτού .
Το Πνεύμα το άγιον Χριστός και Κύριος ονομά-
ζεται, λέγοντος μέν του Αποστόλου , Ει δέ τις
Πνεύμα Χριστού ουκ έχει , ούτος ουκ έστιν αυ-
του · ει δε Χριστός εν υμίν , τήν του Πνεύματος
ενοίκησιν αποφαίνοντος Χριστού, λέγοντος δε πάλιν,
“Ο δε Κύριος το Πνεύμα εστιν, ού το Πνεύμα δε
.
Κυρίου ελευθερία : ώστε του Κυρίου Πνεύμα Κύ .
ριος " ουκ άρα κτήμα ή κτίσμα Κυρίου ,
Εκ του αυτού .
Αλλά λέγεις, Ει Θεού μέν εικών ο Υιός , Υιού δε
ειχών το Πνεύμα, διατί μή Υιός του Υιού το Ινεύμα
είρηται; Τούτω γάρ ισχυροτάτω προς την ασέβειαν
εχρήσω . " Η γάρ Yίον , ή κτίσμα κελεύεις νοείν. Και
ότι μη Yίος ωνόμασται, διά τούτο κτίσμα είναι
βλασφημείς το της κτίσεως αίτιον . Λέγομεν γούν,
ότι το ειπείν Υιόν εξ Υιού την Τριάδα της θεότητος
είς πλήθους υποψίαν προσηγεν . "Έτοιμον γάρ ήν
υπολαβείν, ώς είπερ Υιός εξ Υιού γεγένηται , και εκ
τούτου πάλιν έτερος αν είη γεγεννημένος , και πάλιν
άλλος , και επί πλήθος εξής . Διά δή τούτο το μεν εκ
Θεού το Πνεύμα είναι τρανώς εκήρυξεν ο Απόστολος
λέγων, ότι το Πνεύμα του Θεού ελάβομεν , και το
διά του Υιού πεφηνέναι σαφές πεποίηκεν , Υιού
Πνεύμα ονομάσας αυτό, καθάπερ και Θεού, και νούν D Spiritum qui er Deo est accepisse, el Iune fuisse
Χριστού προσειπών, καθάπερ και Θεού Πνεύμα .
Yίον δε του Υιού προσειπείν εφυλάξατο, ίνα είς μεν
είη Πατήρ ο Θεός, αεί Πατήρ διαμένων, και ών αϊ-
δίως, ό έστιν εις δε Yίος αϊδία γεννήσει γεγεννη
μένος, ο άνάρχως συν τω Πατρί Υιός αληθινός Θεού,
αεί ών, ό έστι , Θεός Λόγος, και Kύριος · εν δε και
το Πνεύμα το άγιον, αληθώς άγιον Πνεύμα , κατά το
γεγραμμένον, το μετά Πατρός και Υιού συνδοξα .
ζόμενον .
'Εκαι του αυτού.
'Αλλά ποιεί το Πνεύμα , φής , ο Θεός, και ποιεί δι'
Is :1 . VI , 9 , 10 ; Mall . XIV , 13.
1 1 Joan X1 , 39-41 .
ruisse et prophetam allocutum esse. Sic enim in
Evangelio a se conscripto dicit : Propierea non
poterani Judæi credere in Jesum , quia de ipsis dixit
Isaias : Excæcali sunt oculi eorum , el induralum
est ipsorum cor , re videant oculis, el corde intelli
gant , el converlantiir, el sanem eos . Hæc dixit
Isaias , quando vidit gloriam ejus . Paulus vero vi
sionem hanc el vaticinium tribuit Spiritui sancto :
Bene, inquiens, Spiritus sanctus loculus est per
perspicielis. Incrassalum est enim cor populi hy
jus :, Hæc si cognovissent, el recle iniellexissent
qui in perniciem suam sapientes sunt, Spiritum
sanctum a divinitale non sejunxissent.
Ex eadem oratione.
Spiritus sanctus, Christus et Dominus appel
Jalur, dicente Paulo apostolo : Si quis autem Spiri
cum Christi non habet , hic non est ejus . Si autem
Christus in vobis, Spiritus habitationem Christi
demonstral. Dicit autein rursum : Dominus auiem
Spiritus est , ubi autem Spiritus Domini, ibi liberlas “.
Quare Domini Spiritus Dominus, non igitur ser
C viis , nec creatus .
Ex eadem .
At si Dei quidem imago filius est , inquiens,
Spiritus autem imago Filii , cur non Filius Filii
Spiritus dictus est ? Hoc enim ul argumento lirmis
simo ad impietatem tuam confirmandan usus es.
Vis enim ul aut Filius, aut crealus intelligatur.
Et quoniam Filius non est appellatus, impie crea
luin asseris rerum procrealarum auctorem el pro
creatorem . Respondemus igitur, Si Filii Filius
appellarelur, ca loquendi ratio trinitalem Divini
talis el suspicionem multitudinis parerel. Promp
lum enim essel suspicari, si Filius ex Filio genitus
essel , alium rursus ex bor , alque ita mullos dein
ceps filios esse genilos. Idcirco Spiritum quidem ex
Deo esse Paulus aperle pronuntiavit, dicens , nos
per Filium declaralımı, planum fecit, dum eum
Filii Spiritum , quemadmodum el Patris appellavit,
el Christi mentem , quemadmodum et Dei Spirituin .
At Filii Filiumi nominare noluit, ut unus sit Paler
Deus, qui semper maneat Paler, el semper exsista !
id , quod est , unus item Filius æterna genilus gene
ratione, qui sine principio cum Patre esl , verus
Dei Filius, semper id quod cst inanens, nempe
Deus, Verbum , el Dominus, unus quoque Spiri
lus sanctus, vere Spiritus sanclus, ul scriplum est ,
qui cum Palre et Filio collaudalur.
Ex eadem oralione.
Al Spirilum , inquis, Deus facil, et facil per Filium ,
3 Act.X8, 25-27 . • Rom . VΙΙ , 9. ο Η Cor. 1 , 17 .
 731 EUTHYMII ZIGABENT 7:12
et illis verbis : Omnia per ipsum (acta sunt , Spiri- A Yίου, και το, Πάντα δι' αυτού εγένετο συμπεριειλη
lus etiam tibi videlur contineri, atque ita Trinitas φέναι σοι δοκεί και το Πνεύμα . Ουκούν σοι δυός ή
tibi redigirur ad dualilalem . Si enim cum aliis re- Τριάς αποδεδεικται . Ει γάρ μετά πάντων το
bus Spiritus numeratur, quomodo com Paire et Πνεύμα , πώς μετά Πατρός και Υιού ; Ει δε ου μετά
Filio ? aut quomodo Trinitas est Trinitas, nisi cum
Πατρός και Υιού το Πνεύμα, πώς τριάς ή Τριάς,
Paire et Filio Spiritus nuneralur ? Et quomodo per
και πως από της Τριάδος το βάπτισμα, το κόσμου
Trinitatem baptismus constituitur ex qua mundus παντός αγιαστικόν ; Αλλά και τω ύδατι συναριθ
sanctitatem suscipit universus? Quin etiain cum aqua μείσθαι αυτό φής, ώς της κτίσεως ον , ώσπερ και
numerari Spiritum asseris, quod ul aqua, sic ipse quo- το ύδωρ εστί. Λέγειν γάρ τον Κύριον , 'Εάν μή τις
que creatus sit . Sic enim Dominum Ioqui : Νίεί φuis αναγεννηθη εξ ύδατος, και Πνεύματος και
renalus fuerit ex aqua et Spiritu '. El quasi hoc pa
τούτο έτι μικρόν · συ δε και το πυρί της γεέννης
rum sit , lui Spiritum etiam cum gehennæ igne collo το Πνεύμα το θείον συγκατατάττεις , διά το λέγειν
cas, propterea quoi Joannes dixerit : 1pse vos baplin τον Ιωάννην , Αυτός υμάς βαπτίσει εν Πνεύματι
zabil in Spiritu sancio et igne :. Si dignitalein aquie
αγίω και πυρί. Ταύτα ποίαν υπερβολήν ασεβείας
Spiritui sancio tribuis, quoniam Spiritus advenli καταλέλοιπεν ; εί την ύδατος αξίας των αγίω Πνεύ
aqua eflicilur sancta , quem impielali relinquis locum ?
ματι περιάπτεις
Eodem enim numero labes id quodsanctificat,et quod BB αγιάζεται , επειδή
και ισάζειν γάρ σοιΠνεύματος
έδοξε το εφίδω το ύδωρ
αγιάζoντι το
sanctilicalur. Et quoniam ad nostrorum corporum pur. αγιαζόμενον · ότι ύδατι χρήται προς τον των σωμά .
gationem aquam adhibet, eodem quo aquam pretio των καθαρμών , διά τούτο της του ύδατος ισοτιμίας
Spiritum estimandum putas. Medendi facultater
άξιον ελογίσω το Πνεύμα . Και την μεν ιατρικής
quanivis rebus ex maleria constantibus utalur, non
tamen iis æqualem ducis, sed earum dominam , et divi
ύλαις χρωμένην ουκισάξιον ταίς ύλαις λέγεις, αλλά
num Spiritum utenlem aqua, ad peccatorum maculas
κυριευτικήν των υλών, το δε θείον Πνεύμα χρώμε
νον ύδατι προς την τών της αμαρτίας ρύπων κάθ
expurg.iudas, in abjectam aquæ humilitatem deturbas ? αρσιν , εις τήν του ύδατος άδοξίαν και ταπεινότητα
El cum apostoli dicant : llæc dicit Spirilus sanclus ; καταβεβληκας. Και λεγόντων των αποστόλων : Τάδε
prophetæ dicunt : Hæc dicil Dominus ; et Domini λέγει το Πνεύμα το άγιον , ώς οι τροφήται , Τάδε
tentationem appellant Spiritus tentationem : cum λέγει Κύριος , και Κυρίου πείραν λεγόντων την
cos , qui tentabani, sic alloquitur Petrus : Quid con-
του Πνεύματος πείραν, ότε φησί προς τους πει
renil vobis lentare Spiritum sanctum * ? el ad eosdem : ράσαντας ο Πέτρος , Τι ότι συνεφωνήθη υμίν
Non mentitus es , inquit,, hominibus ,, sed Deo '.. Quod πειράσαι το Πνεύμα το άγιον ; και προς τους
si rursus apostoli dicant : Visum est Spiritui sancio, αυτούς • Ουκ εψεύσω ανθρώπους , αλλά τώ Θεώ,
el nobis 6, non auctoritalem Spiritus sibi arrogantes, εάν πάλιν οι απόστολοι λέγωσιν · "Εδοξε τώ αγίω .

srl ei sese subjicientes , ut qui ab ipso Spiritu acce- C Πνεύματι , και ημίν, ου συντάττοντες εαυτούς τη
perint auctoritalem , lu quasi unum judicium el sen-
s ! m suum esse dixerint et Spirilus, alque unam
auctoritatem , conaris Spiritum ipsum in rerum crca-
La rum ordinem redigere, quod perinde est ac si
Peum Mosi diceres equillerm esse, quoniam scriptum
est : Credidit populus Deo, et Mosi servo ejus ' . At
magna est inter dominum et servum differentia .
Quam quidem et scriptor indicavit subjiciens : Mosi
servo ejus. Deus enim, ut Dominus est, et qui Μο-
sem millit : Moses vero ut servis, el qui millilur,
sic etiam Spiritui, tanquam Domino visam esi , leges
Ecclesiæ præscribere, apostolis vero tanquam ser-
vis ejus visum est , ca quæ pronuntiarunt, mandala
dare. Non autem Spiritus servus, sed Dominus, in-
quil, est ; el ubi Spiritus Domini, ibi liberlas 8. AC
preceptis quidem in servitatem redigitur Israel cum D φησι , το Πνεύμα εστι , και ού το Πνεύμα Κυρίου,
limore commoniliis, Ecclesia vero Cliristianorum
adoptatur, sancti per charitalem effecta . Hileo Pau
Jis : Non enim , inquit, accepistis spiritum servirutis
iterum in timorem, sed accepistis Spiritum adoptio-
nis, in quo clamamus : Abba Paler ' . Non is profecto ,
qui servum accipit, filius ipse e servo constituitur:
nec quisquam ex eo quod servi particeps factus esset,
Deum aulerel Patrem appellare. Nec qui servus est ,
Tue Dei sunt, omnia facit ut νult. Νec Spiritus
presentiam , si servus el crealus essel , ad omnia
pervenire dicerel David , faciem ipsum ac Dei ma-
um appellans : Quo ibo a Spiritu quo ? el quo a
facie lua fugiam ? Si ascendero in cælum , lu illic es,
1 Jo . 1 , 3. • Joan . ΠΙ , 5. 3 Martl. 111, 11.
* !! Cor. JII , 17 9 Roυ, VII , 15 .
του Πνεύματος εξουσία, αλλ ' υποτάσσοντες , ώς υπ'
αυτου χορηγούμενοι τότε , καθάπερ μίαν γνώσιν και
φρόνησιν λεγόντων εαυτών τε και του Πνεύματος,
και μίαν εξουσίαν εις κτίσιν το Πνεύμα κατάγειν
βιάζη , ώσπερ ει και το Μωϋσή τον Θεόν ισάζειν
έφασκεν , ακούων ότι , 'Eπίστευσεν ο λαός τω Θεώ ,
και Μωϋση των θεράποντι αυτού . Αλλά πολλή δια
φορά δεσπότου και δούλου , ηνπερ και δεικνύς ο γράφων
είρηκε , Μωϋσή τη θεράποντι αυτού. Θεός μεν γάρ,
ως Δεσπότης , και ως αποστείλας Μωϋσέα πιστευε
ται , Μωσής δε , ως θεράπων, και ως αποσταλείς
ούτω δή και το Πνεύματι μεν έδοξε δεσποτικώς τα
της Εκκλησίας δοθέντα νόμιμα, τοις δε αποστόλους
υπηρετικώς τα δι αυτών εκφωνηθέντα προστάγ
ματα · αλλ' ού το Πνεύμα δούλον , ο δε Κύριος,
εκεί ελευθερία . Και δουλαγωγείται μεν επιτάγμασι
τοίς του Πνεύματος και Ισραήλ συν φόβο νουθετού
μενος , υιοθετείται δε η Χριστιανών Εκκλησία δε
αγάπης αγιαζομένη . Διό φησιν ο Παύλος : Ου γαρ
ελάβετε πνεύμα δουλείας πάλιν είς φόβον , αλλ'
ελάβετε Πνεύμα υιοθεσίας, ενώ κράζομεν , 'Atta
ο Πατήρ . Ου δή και το δούλον ειληφώ ; Yίος εκ δού .
λου καθίσταται , ουδε διά τήν του δούλου μετουσίαν
Πατέρα τον Θεόν παρρησιάζεται, ουδε το δούλον τα
του Θεού πάντα ενεργεί καθώς βούλεται , ουδ' αν την
του Πνεύματος παρουσίαν δούλου και κτίσματος
όντος επι πάντων διήκειν έφασκεν ο Υμνωδος , πρόσ
ωπον αυτό και χείρα Θεού προσαγορεύων: Πού
• Act . V , 9 . * Ibill . 4 . 6 Act . XV , 28. ? Exod. xiv , 31 .
9:33 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT . XII.. 734
πορευθώ από του Πνεύματός σου , και από του A si lesce::clero in infernum , ades. Si sumpsero pennas
προσώπου σου πού φύγω ; Εάν αναίω εις τον meas diluculo , el liabilarero in profundum maris, el
οι ρανόν , σύ εκεί ει. Εάν καταθώ εις τον άδην, enim illic manus tua delucel me, el deducel me dex
παρει . Εάν αναλάβουμε τας πτέρυγάς μου κατ ' lera lua ' . Spirituseni:n est , qui replet universa, sicut
έρθρον , και κατασκηνώσω είς τα έσχατα της scriptum est : Spiritus Domini replevit orbem terra
θαλάσσης , και γαρ εκεί η χείρ σου οδηγήσει με , run 3 .
και καθέξει με ή δεξιά σου. Πνεύμα γάρ έστι το πεπληρωκώς τα σύμπαντα, κατά το γεγραμμένος :
νεύμα Κυρίου πεπλήρωκε την οικουμένην .
' Εκ του αυτού . E.c eadem .
Αλλά διατί, φής, ουχί προστέθεικε τω ίνα γινώ- Sed cur , inquis, cui dixisset : Ui cognoscant le
σκωσί σε τον μόνον αληθινόν Θεόν, και αν απέστει- solum verum Deum , el quem misisti Jesum Christum ,
εας Ιησούν Χριστόν, και το άγιον Πνεύμα ; ουκ non addidit : et Spiritum sanctum , non sejungens
αφορίζων το Πνεύμα της δυάδος, αλλά τουναντίον eum ab ipsis duobus, sed po :ius cum illis conjungens.
ενών , και δηλών εν Πατρί και Υιώ και το Πνεύμα ostendeusque a Patre et Filio Spiritum non sepa
το αχώριστον. Επεί και ότε φησίν ο Παύλος •" Οσοι rari ? Quoniam et quando Paulus ail : Quicunque in
εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε , Christum baptizati eslis , Christum induistis , nullo
ου δήπου και χωρίς του Πατρός τον αγιασμόν εισ- 8 pacto siue Palre e anciitalem induxit , sed in Filio
τγήσατο, αλλ' εν Υιό και τον Πατέρα δεδήλωκε : Patrem etiam indicavit. El quando dixit : Vobis
και ότε φησίν • Ημίν γάρ απεκάλυψεν ο Θεός διά enim revelavit Deus per Spiritum suum , non sub
του Πατρός αυτού , ουχ υπεξήρηκε τον Υιόν τον Iraxii Filium dicentem : Nec Patrem novit quisquam ,
λέγοντα , Ουδε τον Πατέρα τις επιγινώσκει ει μη nisi Filius, et cui Filius revelaverit.Quamvis anteni
ο Υιός , και η αν δYίος αποκαλύψη: ει δε και μη Patrem non nominel, tamen in Filii appellatione
ονομάζων τον Πατέρα δηλοί μετά της του Υιού Genilorem etiam indical. El quamvis non nomine
προσηγορίας και τον γεννήτορα, και μη ονομάζων Filium , eum tamen in Patris nomine demonstrat .
τον Υιόν δηλού μετά του πατρώου ονόματος και τον Ita cum Spiritus non nominalur, in Christo, qui lar
γεγεννημένον · ούτω και ένθα το Πνεύμα μή ονο- gitur ipsum atque impertit, intelligitur. An quando
μάζεται εν τω χορηγούντι αυτό και μεταδιδόντι dicunt apostoli : llæc dicit Spiritus sanctus, solum
Χριστώ νοηται · ή και ότε φασίν οι απόστολοι • Τάδε Spiritum sanctum nobis præcipere el futura præ
λέγει το Πνεύμα το άγιον, μόνον υποληψόμεθα το nuntiare existimamus, ac non ex Patre, per Filium ,
Πνεύμα νομοθετειν ημίν, και τροαγορεύειν τα in Spiritu sanclo decrela el valicinia pervenire ? Et
μέλλοντα , και μη εκ Πατρός δι' Υιού εν Πνεύματι cum legimus puerum ex Spiritu sancto natum ,
την νομοθεσίας και προφητείαν κατέρχεσθαι ; και arbitramurne Spiritum sine Verbo ad pueri perso
ότε λέγεται το παιδίον άγιον εκ Πνεύματος αγίου C nam constituendam accessisse ? Αιφui Joannes dicit :
γεγεννήσθαι , χωρίς του Λόγου το Πνεύμα παρα- Verbum caro (actum est, et Verbo carnis assumplio
γεγονός εις την του βρέφους υπόστασιν υποληψό- nen ascribid., Ιtaque ex liis Curtilius
cmribus palet,, et in Verbo
μεθα ; καίτοι γε λέγοντος του Ιωάννου , ότι ο Λόγος Spiritum esse, et Verbum in Spiritu, cum Divinitatis
σάρξ εγένετο, και το Λόγω της σαρκώσεως επι. unitas non distrahatur ; Trinitalem enim irium nomi
γραφομένης . Αλλά διά πάντων δηλον, ότι και εν num distinctio numerat atque constituit. Quani
τω Λόγω το Πνεύμα , και ο λόγος εν τω Πνεύματι, obrem illud, Ex ipso, el per ipsum , el in ipsum omnia,
της Ενώσεως της κατά την Θεότητα μή διαιρουμέ- in uno nomine conjunxil, et Parris et Filii et Spirilis
νης . Τριάδα μεν γάρ ή των τριών ονομάτων παρά- sancii proprietatem . Unus enim Deus , ex quo omniu,
ληψις εξαριθμεί, και παρίστησι της δέ Τριάδος el unus Dominus Jesus, per quem omnia, el unus
έχει την ένωσιν ή και καθ' εν όνομα δήλωσις, ώς Spiritus sanctus, in quo omnia '.
το εξ αυτού , και δι' αυτού , και εις αυτόν τα πάντα , συνήγαγεν εις έν όνομα τό τε του Πατρός ιδίωμα, και
του Υιού, και του αγίου Πνεύματος. Είς γάρ Θεός εξ ού τα πάντα, και εις Κύριος Ιησούς , δι' ου
πάντα, και εν Πνεύμα άγιον, ενώ τα πάντα.
'Εκ του αυτού . D Ex eadem .
'Αλλά πνεύμα, φησί , λέγεται ανθρώπου, ως το, At spiritus, inquis , hominis dicitur, ill eo loco :
Αντανε.λείς το πνεύμα αυτών, και εκλείψουσι. Auſeres spiriium eorum, et deficient 8, ei Dei Spi
Πνεύμα και το του Θεού, ώς το, Ου μη καταμείνη rilus dicitur, ut ibi : Non permanebit Spiritus meus in
το Πνεύμα μου εν τούς ανθρώποις τούτοις και hominibus istis '. Et ventus dicitur spiritus , ut illud :
το άνεμιαίον , ώς το, Πνεύσει το Πνεύμα αυτού, Flabii spiritus ejus, el fluent aquæ ' . Et alia mulia
και ρυήσεται ύδατα , και έτερα πολλά εύροι reperies spiritum appellari .. Ad Ihoc igitur,, quod
τις άν. Λέγομεν ούν προς την τών εναντίων αν- adversarii objicient, respondemus, non lieri nomi
τίθεσιν, ότι ει νομίσειε τις ταυτότητα εισάγειν num similitudine, ut res quoque idem sint. Mulla
από των ομωνύμων, τί ποιήσειεν αν, ότε όντα πολλά enim sunt, quæ eodem nomine appellantur, quod
λέγεται , ή καλείται και ενός δέ εστι τούτο κυρίως του Lamen nomen uni proprie convenil. Exempli gratia ,
.

λέγοντος Κυρίου και αληθώς Θεού • 'Εγώ είμι ο Dominus, el vere Deus est , qui dicit : Ego sum qui
ών ; Λέγονται δε και πατέρες πολλοί , και θεού, και sum " , mulli lamen dicuntur dii el patres , el sa
σοφοί , και δυνατοί, και δημιουργοί, ά τω Θεώ μόνο pientes, el polentes, el effectores, quæ Leo soli
φύσει πρόσεστιν αεί. Και αγέννητα ώσαύτως λέ- nalura semper adsunt. I :Igenita item dicuntur, quie
γονται τα μηδέπω γεννηθέντα , μέλλοντα δε γεννά- nondum sunt genita , sed lainen fulurum est , ut
• Ps1. ΧΧΧν11, 7. 1 Sap . 1 , 7 . Join , ΧΥΙΙ , 3. • G .. ! :11 . 111 , 21. 5 | Cor. 1 , 10. * Μatth. Χ1 , 17 .
1TCor . VΙΙ, 6 . 8 Psal . cu, 21 . 9 Gen. VI, 3 . 10 Psal . CXLII , 18. 11 Εxod . H , 94
735 EUTHYMII ZIGABENI 736

gignantur et sint. Uι πmortuorum resurrectio nondum Ασθαι , ή γίνεσθαι, ώς και των νεκρών ανάστασις ούτω
est , sed tamen est futura . Et annulus, qui ex ferro γεγονυΐα αγένητος, μέλλουσα δε είναι, ή ως και από
conficiendus est , nondum est . Ingenila rursus di- σιδήρου δακτύλιος μέλλων γίνεσθαι , έτι αγένητός
cuntur, quæ nullo pacio sunt. Verba ilem multis εστιν. Πάλιν αγένητον το ανούσιον νοούμεν, το μη
accipiuntur modis, sed unum est Dei Verbum sem- δαμή μηδαμώς όν. Αλλά μεν ούν και λόγοι πολλοί
piternum , quod et Deus in Evangelio dicitur, per προσαγορεύονται , εις δε και του Θεού αΐδιος, ο και
quod omoja facta sunt. Et Dei filii in Scriplura dicun . Θεός εν Ευαγγελία κηρυσσόμενος , δι' ού τα πάντα
tur mulli, ul : Filios genui , el educavi '. Et : Filius εγένετο . Και υιοι Θεού λέγονται εν τη Γραφή πολ .
meus primogenitus Israel ?, qui tamen adoptione et λοι , κατά το, Υιούς εγέννησα, και ύψωσα και
gratia per verum Filium dicuntur filii, non tamen πάλιν, Υιός πρωτότοκος μου Ισραήλ , θέσει μέν.
veri naluraque filii ; ex nalura enim el veritale res του , και χάριτι τινι υιοθετούμενοι από του αληθινού
ipsze censentur . Θεού , υιοι θετοί και μη αληθινοί . Από γάρ φύσεως
και αληθείας ορμάται τα πράγματα.
Ex eadem . 'Εκ του αυτού.
Imago Filii dictus est, el digitus Dei , et Dei Spiri- Εικών του Υιού είρηται , και δάκτυλος Θεού , και
lus, et Verbum , et bonus Spiritus , et reclus, et Θεού Πνεύμα, και ρήμα , και αγαθόν Πνεύμα , και
principalis, et Spiritus virtutis, ei Dominus, et Deus B ευθές, και ηγεμονικόν, και Πνεύμα δυνάμεως, και
«dictus est Dei Spiritus , quemadmodumo el Verlbum .. Κύριος, και ΕιΘεός είρηται το του Θεού Πνεύμα, ως
Si enim cum Dco ct Verbo virtutes cælorum firinat και ο Λόγος. γάρ μετά του Θεού και Λόγου στερεοί
Spiritùs, quomodo alienus, quem qui accipiunt, sunt τάς δυνάμεις των ουρανών το Πνεύμα, πώς αλλό
Dei templum ? Qui et Spiritus oris Dei appellatur , et τριον , όπερ οι λαβόντες Θεού ναός εισιν , ο δή και
mundi creationis causa simul cum Verbo demonstra- Πνεύμα στόματος Θεού προσαγορεύεται , και της
Tur , qui facit omnia tanquain Deus, quemadmodum δημουργίας αίτιον μετά του Λόγου δείκνυται, το έν
vult , ut Apostolus ait 1. lle adoptionis Spiritus, ille εργούν τα πάντα ως Θεός, καθώς βούλεται, ώς φη
libertatis auclor, qui ubi vull , spiral divinitatem , σιν ο Απόστολος, το της υιοθεσίας Πνεύμα, το της
quem quidem et Spiritum rerilatis aperle rerum ελευθερίας αίτιον , το όπου θέλει πνέον θειότητα, και
omniuin Doosinus vocal. Qui in columbæe specie su- δη και Πνεύμα της αληθείας και των όλων Kύριος
per ipsuin e cælo descendit. Qui Domini carnem σαφώς ονομάζει, το εν είδει περιστεράς επ' αυτόν
sanctificavit cum virtute nunquam a Dco separalus. εξ ουρανού καταβάν, το αγιάζουν την κυριακήν
Qui novit, quæ Dei sunt omnia, ul spiritus qui in no- σάρκα μετά της δυνάμεως , το την οικουμένην πλη
bis est, que nostra sunt ; liuinanus, inquam , spiri- ρούν, το παντί παρόν, ως Θεός, μετά του Θεού
liis, qui in nobis esi. Sicet, Quæ Dei sunt, inquit, nemo αχωρίστως ον αεί, το γινώσκον τα του Θεού πάντα.
Holit, nisi Spiritus Dei •. Ειrursum Servator : Ne- c "Ως το πνεύμα το εν ημίνταημών,το ανθρώπινον
mo , inquil, novil Filium , nisiPaler, neque Patrem λέγω πνεύμα το εν ημίν, ούτω, φησί, και τα του
novit quisquam , nisi Filius el cui voluer ii Filius rere- Θεού ουδείς έγνωκεν , ει μή το Πνεύμα του Θεού.
lare . lloc illi simile est, et illud huic par : Nobis Και πάλιν φησίν ο Σωτήρ Ουδείς επιγινώσκειτον
enim , inquit, Deus per Spirilum suum revelavit . Vide Yίων , ει μή ο Πατήρ , ουδε τον Πατέρα τις επιγι
igitur, quomodo Pater aliquando revelat Filium , νώσκει ει μή ο Υιός , και ώ αν βούληται ο Υιός
aliquando Filius Patrem , aliquando Spiritus Patrem αποκαλύψαι . Τούτο εκείνη όμοιον, κακείνο τούτου
simul et Filium . ισοδύναμον: Ημϊν γάρ, φησίν , ο Θεός απεκάλυψε
διά του Πνεύματος αυτού . "Ορα τοιγαρούν πως ποτέ μεν Πατήρ Υιον αποκαλύπτει , ποτέ δε Υιός
Πατέρα , ποτέ δε το Πνεύμα Υιόν, και Πατέρα ώσαύτως.
Ex eadem oratione. 'Εκ του αυτού .
In mundi procreatione perspicuum est , Patrem Κατά την κοσμοποιίαν προς τον Υιόν και Πατέρα
cum Filio et Spiritu colloqui, quemadmodum Moses διαλεγόμενος δηλός εστιν ο Θεός, ως ανθρωπιχωτέρω
humano more colloquentem ipsum inducit alque τυπη παρέστησεν ο Μωϋσής, διαλεγόμενον αυτόν
dicentem : Faciamus hominem ad imaginem el si . D εισάγων, και φάσκοντα • Ποιήσωμεν άνθρωπον
militudinem nostram . Cui enim dicil, Faciamus, κατ' εικόνα ημετέραν , και καθ' ομοίωσιν . Τίνι
nisi Verbo, el unigenito Filic , per quem omnia facta γάρ λέγει το ποιήσωμεν ή τω Λόγω και μονογενεί
Sunt , quemadmoduin scribit evangelista , et Spiritui Yίω, δι' ου τα πάντα εγένετο κατά τον Ευαγγελι
de quo scriplum est : Spiritus divinus, qui fecit me ' ? στην, και το Πνεύματι , περί ου γέγραπται, Πνεύμα
Ac quamvis oratione non declaraveril, de quibus θείον το ποιησάν με ; Ει δε και μη ρητώς δεδή
dical, aul quos alloquatur, tamen quod de ipso solum λωκε , περί τίνων, ή προς τίνας διαλέγεται, όμως
non dical, palet ex eo, quod , Ecce, inquit, Adam ut μη περί εαυτού μόνον λέγειν δηλόν έστιν, ότε φησιν,
1. Nus nobis factus eslo. Et rursum : Venile, inquit, Ιδού 'Αδάμ γέγονεν ώς εις εξ ημών και πάλιν
el descendentes confundamus linguas ipsorum ', ut Δεύτε καταβάντες συγχέωμεν αυτών τας γλώσ
el numerum eorum intelligas. Nemo enim audeat σας, ίνα και συναριθμουμένους νοήσης. Ούτε
angelos cun Creatore et Domino collocare. Neque γάρ εις ισοτιμίαν αγγέλους συντάξαι τολμήσει τις
rursum Dei persona una polest intelligi, cum dical : τη Δημιουργώ, και Δεσπότη , ούτε Θεού πάλιν εν
Tanquam unus e nobis , el : Venite, ei descendentes con- πρόσωπον οίόν τε νοείν το λέγεσθαι, ώς εις εξ ημών,
fundamusto. Perspicuum el illud est quod de Sodomo .
.
και, Δεύτε και καταβάντες συγχέωμεν . 'Έναργές δε
* Isa. 1 , 2, 1 Εxod . Ιν 22 . 3 Coloss . 1 , 16. • Cor. 1, 11 . * Μattli . X1 , 27. • Gen. 1, 25.
1 Joan , ι , 3. 8 Job . XXX11 , 21 . • Cero . ΠΙ , 22 . 10 . , 7.
737 PAXOPLIA DOGMATICA . TIT . XI . 738
και το περί της καταστροφής Σοδόμων λεγόμενον, A rum eversione dictum est : Ρluit Domminus a Domino
το "Εβρεξε Κύριος παρά Κυρίου θείον και πυρ ignem , el sulphur e cælo ' . Et quod his simile Pro
εκ του ουρανού . Και το εν προφήτη παραπλησίως phela dixit e persona Dei : Everti eos ut everlit
τούτοις ειρημένον εκ προσώπου του Θεού , Κατ- Deus Sodomam el Gomorrham . El aliter humanio
έστι εψα αυτούς, ώς κατέστρεψεν ο Θεός Σίδυμα more loquitur Deus :: Serrabo eos in Domino Deo ipso
και Γόμορρα. Και ετέρως φιλανθρωπευόμενος λέγει rum . Quod quidem non est dissimile verborum Apo
ο Θεός, Σώσω αυτούς εν Κυρίω τω Θεώ αυτών, stoli , cum ait : Del ipsi Dominus invenire gralian a
όπερ ουκ απέoικε της αποστολικής λέξεως, της λε- Domino in illa die 1 .
γούσης, Δώη αυτώ Κύριος εύρει » έλεος παρά Κυρίου εν εκείνη τη μέρα.
Τού αυτού . Προς τους λέγοντας, ότι πολλά Ejusdem ad eos qui dicunt sxpe de Filio el Paire
κις γέγραπται περί Υιού, και Πατρός, περί δε scriptum esse , de Spirilu autem in baptismo lan
του Πνεύματος εν τω β : πτίσματι μόνον. lum .

Εάν δε λέγη ο Πατήρ , Έν ταις εσχάταις Quod si Pater dixit : In ultimis diebus eſſuno
ημέραις εκχεώ από του Πνεύματός μου επί πάσαν dam de Spiritu meo super omnem carnem : , quid
σάρκα , τί είπωμεν περί του Υιού ; Ου γέγραπται de Filio sumus dicturi ? Hic enim de eo scriptuin
γάρ ενταύθα. Εάν δε λέγη ο προφήτης : 'Εκεί συν- B
non est. Si vero propiela dicit: Ibi convenerunt
ήντησαν έλαφοι, και είδον τα πρόσωπα α...λή cervæ, el viderunt facies altera alterius : Iransierunt
λων : αριθμό παρήλθον, και μία αυτών ουχ υπ numero, el una earum relicla non est , quoniam Do
ελείφθη , διότι Κύριος ενετείλατο αυταίς , και το minus præcepit ipsis, et Spirilus ejus congregavit .
Πνεύμα αυτού συνήγαγεν αυτάς : που ο Υιός ; eas Ε
; ubi Filius ? Si itidem dicit : Spiritus
Εάν δε λέγη: Πνεύμα παρ' εμού εξελεύσεται , και exibil a me, el patuni omnem ego ſeci 5 ; ubi Filius ?
πνοήν πάσαν εγώ εποίησα που ο Υιός ; Εάν δε Si vero David dicit : Et Spiritum luum sanctum ne
λέγη ο Δαβίδ : Και το Πνεύμα σου το άγιον μη auſeras a me 6 ; ubi Filius ? l em si ille ipse dicit :
αντανέλης απ' εμού που ο Υιός ; Εάν λέγη και Cor mundum crea in me, Deus , et Spiritum recium
αυτός " Καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοι ο Θεός , innova in visceribus meis 1 ; ubi Filius ? Rursus
και Πνεύμα ευθές εγκαινισον εν τοις εγκάτοις si idem dicat : Et Spiritus tuus bonus deducet me
μου ' που ο Υιός ; Εάν δε λέγη ο αυτός πάλιν Και in lerra recta 88 ; ubi Filius ? Si idem dicit : El Spi
το Πνεύμα σου το αγαθόν οδηγήσει με έν γη ritu principali confirma me ; ubi Filius ? Quod
ευθεία που ο Υιός ; Εάν δε λέγη ο αυτός : Και si Job dicit : Spiritus divinus qui me ſecil 10 , ubi
Πνεύματι ηγεμονική στήριξόν με » που ο Υιός ; Filius ? Si rursus idem Job dicit : Spirilus est in
'Exy oś déyn Ó 'lub . IlreŪua dɛlor rò noñicár C hominibus , falus aulem Omnipolentis est qui me
με που ο Υιός; Εάν δε λέγη ο αυτός Ιώβ : Πνεύμα ducel " ; ubi Filius ? Quod si David dicit : Emilles
έστιν εν βροτοίς , πνοή δε παντοκράτορός έστιν Spiritum fuum , et creatuntur , et renovabis faciem
ή διδάσκουσά με · που ο Υιός ; Εάν δε λέγη ο Δα- lerræ "s ; ubi Filius ? liein si dicit : Quo ibo a Spi
βίδ : 'Εξαποστελείς το Πνεύμα σου , και κτισθή . rilu luo, el quo a focie lua fugiam " * ? ubi Filius ?
σονται , και ανακαινιείς το πρόσωπον της γης Quod si dicit : Vie filii deserlores, hæc dicit Domi.
που ο Υιός ; Εάν δε λέγη: Πού πορευθώ από του nus : Fecistis consilium non per me, el pactiones non
Πνεύματός σου , και από του προσώπου σου που per Spiritum meum " ; ubi Filius ? Rursus si dicit :
φύγω ; που ο Υιός ; Εάν δε λέγη : Ούαι τέκνα απο Ei egredietur virga de radice Jesse, el plos de radice
στάται , τάδε λέγει Κύριος • Εποιήσατε βουλήν ( scendet , et τequiescet super eum Spiritus sapientic
ου δι' εμού, και συνθήκας ου διά του Πνεύματός el intellectus, Spirilus consilii el forritudinis, Spiri
μου » που ο Υιός ; 'Εάν δε λέγη : Και εξελεύσεται lus cognitionis el pietatis , el replebit ipsum Spiritus
ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί , και άνθος εκ της limoris Dei 15 : quomodo separabo Spiritum ? Si iti
ρίζης αναβήσεται , και επαναπαύσεται επ' αυτόν dem dicit : Spiritus Domini super me , propter quod
Πνεύμα σοφίας και συνέσεως, Πνεύμα βουλής D, unsit me ; misit me uι γαuperibus evangelizarem :
και ισχύος, Πνεύμα γνώσεως και ευσεβείας , και ut prædicarem captivis remissionem , et cæcis vi
εμπλήσει αυτόν Πνεύμα φόβου Θεού · πώς χω- sum 16 : quomodo separabo Spirilum ? Et quæcunque
ρίσω το Πνεύμα ; Εάν δε λέγη : Πνεύμα Κυρίου licet cum studio ac labore invenire tum e Veteri
επ' εμέ , ού είνεκεν έχρισε με, ευαγγελίσασθαι Scriptura, tum e Novo Testamento , de Spiritu et
πτωχοίς απέσταλκέ με , κηρύξαι αιχμαλώτους Filio et Ρatre. Αυe, gratia plena, Dominus lecum :
άφεσιν, και τυφλοίς ανάβλεψιν • πώς χωρίσω το ecce enim concipies in ulero , el paries filium " . El
Πνεύμα ; Και όσα φιλοπόνως δυνατόν από της Γρα . cuni Maria diceret : Quomodo cognoscam islud ,
φής της τε Παλαιάς ευρείν και από της Καινής quandoquidem virum non cognosco ? licit ei angelus :
τε Διαθήκης περί του Πνεύματος και του Υιού και Spiritus sanctus supervenied in le, et virtus Allissimi
του Πατρός. Χαίρε , κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά obumbrabit tibi 18. Ει rursus iden angelus ad Josepli
σου : ιδού γαρ συλλήψη εν γαστρί , και τέξη υιόν. dicit : Ne timeas accipere Mariam conjugem tuam ;
Και της Μαρίας λεγούσης: Κατά τη γνώσομαι τούτο , nam quod in ea conceplum esl , a Spiritu sancio
* Gn. ΧΙΧ , 24. 1 IU Tun . 1 , 18. 3 Joel . II , 28 . και Isa. XXIV , 15 , 16 . 5 Isa . L'11 , 16. 6 Psal . L , 13.
Ps
1 : hid . 12 . 8 P ...l. CLII , 10 . 9 Psal . L , 11 . 10 Job XXXIII , 4 . il Jul xxril , 8 1: Psal . cu, 30 . 13 al .
CXXXVIIT , 7 , 15 Isa . ΧΧΧ , 1 . 13 J52 . Χ1 , 1-3 . 16 Isa . LXI , 1 . 17 Luc . 1 , 28 , 31 . 18 ibid . 51, 55.
 739 EUTIYXII ZIGBENI 7.0
est 1. Ει rursus propiele verba exponens evan- Α επεί άνδρα ου γινώσκω ; λέγει αυτή ο άγγελος
.

gelista ail : Ui adimplerelur quod scriptum est : Πνεύμα άγιον επελεύσεται επί σε, και δύναμις
Ecce Filius meus electus , dilectus meus , in quo bene Υψίστου επισκιάσει σοι . Και πάλιν ο αυτός ά
complacitum est animæ meæ , ponam Spiritum meum γελος λέγων τώ Ιωσήφ : Μή φοβηθής παραλαβείν.
super ipsum ' . Aique in Evangelio scriptuin est : Μαριάμ την γυναίκα σου το γαρ εν αυτή γει
Spiritus ubi vull, spiral, el vocem ejus audis : sed νηθέν εκ Πνεύματός έστιν αγίου. Και πάλιν ο
nescis unde venial , aut quo vadat. Sic est omnis qui ευαγγελιστής ερμηνεύων τα εν τω προφήτη λέγει :
natus est e Spirilu '. El similiter in Evangelio : Si "Ινα πληρωθή το γεγραμμένον · 'Ιδού ο Παίς
rero ego in Spiritu Dei ejicio dæmonia , iyilur perve- μου ο εκλεκτός , ο αγαπητός μου , εις ον ηυδό
nit in vos reynun Dei " . Et rursus scriptum est : κησεν η ψυχή μου, θήσω το Πνεύμα μου ει'
Omne peccatum el blasphemia remiltelur hominibus : αυτών . Και εν Ευαγγελία γέγραπται • Το Πνεύμα
al Spiritus blasphemia non habel remissionem 8. El όπου θέλει πνεϊ, και την φωνήν αυτού ακούεις,
in baptismo descendit Spiritus sancius , el mansil αλλ' ουκ οίδας πόθεν έρχεται , και που υπάγει.
6
super eum ; angeli vero descendentes ministra- Ούτως έστι πάς ο γεγεννημένος εκ του Πνεύ .
bant ei '. Quo cognoscas angelos quidem descen- B ματος και ομοίως εν τώ Ευαγγελία : Ει δε εγώ
dentes ministrare, servitulem lil ostendant : Spiri- εν Πνεύματι Θεού εκβάλλω τα δαιμόνια , άρα
lum vero super ipsum mansisse , ut, mansione audila, έφθασεν εφ' υμάς η βασιλεία του Θεού. Και πάλιν
naturæ ejus libertatem intelligas. Scriptum sulein γέγραπται · Πάσα αμαρτία και βλασφημία α
est : El Puter in me manens , ipse facil opera 8 εθήσεται τοις ανθρώποις, ή δε του Πνεύματος
El rursus scriptum est ; Jesus aulem plenus Spiritu Blacyngia ουκ έχει άμεση . Και εν τω
sancio rei'ersus est α Jordane , el actus est per βαπτίσματι κατήλθε το Πνεύμα το άγιον , και έμε! -
Spirilum in desertun , diebus quadraginta lintalus a νεν επ' αυτόν • οι δε άγγελοι κατελθόντες διηκόνουν
diabolo " . El ilerum : Accipite Spiritum sanciune . αυτώ. " Ινα γνως , ότι οι άγγελοι κατελθόντες δια
Quorumcunque remiserilis peccala , remilluntur ; κονούσιν, ίνα την δουλείαν δείξωσι • το δε Πνεύμα
quorumcunque retinueritis , relenta sunt 10. Et rur- έμεινεν επ' αυτόν, ένα την μονήν ακούσας, ελευθε
sus : Verilalem vobis dico , expedit vobis ul ego va- ρίαν νοήσης της φύσεως αυτού .
dam ; etenim si ego non abiero, Paracletus non ve- Τέγραπται
Και ο Πατήρ εν εμοί μένων , ποιεί τα δέ •
έργα αυτός.
niel ad vos . Spirilus veritatis , qui a Patre pro- Και πάλιν γέγραπται· Ιησούς δε πλήρης Πνεύ
cedit 11 ,
C ματος αγίου υπέστρεψεν από Ιορδάνου , και
ήγετο εν τω Πνεύματι εις την έρημον, ήμέρας τεσσαράκοντα πειραζόμενος υπό του διαβόλου » και
τάλιν:Λάβετε Πνεύμα άγιον ."Αν τινων αφήτε τας αμαρτίας, αφέωνται : άντινων κρατητε, κεκράτηνται .
1

Και πάλιν : Την αλήθειαν υμίν λέγω, συμφέρει υμίν ίνα εγώ απέλθω εανγαρεγώ μή απέλθω , ο Παράκ.1η
τος ουκ ε.ιεύσεται προς υμάς, το Πνεύμα της αληθείας , και παρά του Πατρός εκπορεύεται .
Quod si dicant : Non loqui!ur a seipso Spiri ! us, Εάν δε λέγωσιν : Ου λαλεί αφ' εαυτού το
sed quecunque audierit loquetur 11 ; ipsis dicinις : Πνεύμα , αλλ ' όσα αν ακούση λαλήσει • λέγομεν
Νeque Filius a seipso Ioquitur : Sed qui me sisit αυτούς : Ουδε ο Υιός αφ' εαυτού λαλεί · 'Αλλ ο πέμ
Pater , inquit , ille mihi dirit quid dicam el quit ψας με, φησί, Πατήρ , εκείνος μου είπε τί είπω
Ioguar 1319 : omnia enim φurcunque Spiritus et Filius και τί λαλήσω · πάντα γάρ όσα λαλεί το Πνεύμα
loquuntur, Dei sunt oracula. El cam ob causam και ο Υιός , του Θεού εισι λόγια . Και διά τούτο Παc .
Omnis Scriptura divinilus inspirata , etiam utilis Γραφή θεόπνευστος και ωφέλιμός εστιν , από του
est " , quippe quarm Ioculus sit Spiritus . Ηoc nam- Πνεύματος λαληθείσα. Και γάρ αληθώς τούτο δεί
que vere ostendit Spiritum non esse creaturama , κνυσι μή είναι το Πνεύμα κτίσμα , επειδή πάσα ή
quoniam ralionalis omnis crealura modo a seipsa λογική κτίσις ποτέ αφ' εαυτής λαλεί, ποτέ τα
Ioquitur , modo ea que Dei sunt , ut cum dicit Pau- D του Θεού, ώς όταν λέγη Παύλος: Περί των παρθέ
lus : De virginibus autem prarceplum Domini non νων επιταγήν Κυρίου ουκ έχω, γνώμην δε δίδωμι
habeo ; consilium lamen do tanquam misericordiam ώς ήλεημένος υπό Κυρίου . Τοις δε γεγαμη
κόσι παραγγέλλω ούκ εγώ, αλλ' ο Κύριος και ο
consecullls a Domino 18. At iis qui ma'rimonio juncii
sunt præcipio non ego , sed Dominus 16. Et propheta :
προφήτης : " Ώ Κύριε , πλήν κρίματα λαλήσω πρύς
0 Domine , nihilominus judicia loquar ad te ; quidcé • ri örı dcereis ευοδoύνται ; και πάλιν :
est quod impii prospere agunt 17 ? Et rursus : Οί μοι, μήτερ, ώς τίνα
μ' έτεκες ; Ποτέ δε λέγει
leu me , maler ! qualem me reperisti 18 ! Nonnun: Τάδε λέγει Κύριος . Και ποτέ Μωσης : Ισχνόφωνος
quam autem ait : Hec dicit Dominus 12. Ει aliquando και βραδύγλωσσός είμι εγώ. Ποτέ δε ο αυτός : Τάδε
Moyses : Gracili υoce et larda lingua ego sum 20 , λέγει Κύριος : Εξαπέστειλον τον λαόν μου, 7ra
Aliquando vero is ipse :: lec dicit Dominus : Emille μοι λατρεύση. Το δε Πνεύμα ούχ ούτως . Ου γαρ
populum meum , ut mihi servial " , Spiritus autem ποτέ τα εαυτου λέγει, ποτέ δε τα του Θεού · τούτο
Που sic. Non enim modo sua, ηιodo que Dei sunt γάρ ήν κτίσματος. Αλλά πάντα τα του Πνεύματος
>

1 Μatth . 1 , 20. 1 Mattli. χη, 17 ; Isa. XLII, 1. Joan . 1πι , 8. • Matth . Χ1 , 28. * jbid . 31 .
3

7 Matth. Iv , 1. 8 Joan. Χιν , 10. 2 Luc . 10 , 1 , 2. 10 Joan . Xx 22 , 25. 11 Joan . Χ1, 7. 12 Ma

6
16 . lih. . ΠIII!,.
Joan
13 . 13 Jan. ΧΙΙ , 49. 1 * 1 Tin . JI , 16. 18 ΙCor . VI, 25. 10 ibid . 10. 17 Jrein . XII , 1 .
7

19 Jercλι. ΧΧΧ , 2 . 20 Exo !. ΙV , 10 , 21 Εxod . V , 1 . 18 Jerem. XV , 11 ).

741 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XII. 742
του Θεού εισι λόγια : ομοίως και τα του Υιού . Διά Α Ιoutur ; id namque pertinet adcreaturam. Verum
τούτο ουδέ ο ! ς λαλεί αφ' εαυτού . Ο γάρ πέμψας omnia Spiritus verba, Dei oracula sol : similiter
με , φησί, Πατήρ, εκείνος μου είπε τί είπω και τι ci Filii dicta . Quapropler ne Filius qu d'm a seipso
λαλήσω lo juilur. Qui enim misit me Pater inqnit, ille mihi
dixit quid dicam el quid loquar.
Τού αυτού εκ των πρός 'Αμφιλόχιον τριάκοντα Ejusdem ex triginta capium ad Amphilochium ca
κεφαλαίων , κεφάλαιον θ'. 'Αφοριστικαι έννοαι pile 9. Separate de Spiritu sancto sententia , Scri
περί του Πνεύματος τη των Γραφών ακολου- plurarum doctrinae consentaner '.
θούσαι διδασκαλία .
"Ήδη δε και περί του Πνεύματος τάς κοινές Jam vero etiam de Spirilu communes 10
ημών εννοίας οποίαί τινές εισιν εξετάσωμεν, τάς τε stre notiones cujusmodi sint expendamus, tum
εκ των Γραφών περί αυτού συναχθείσας ημίν, και eas que nobis de illo e Scripturis collecta sunt ,
ας εκ της άγράφου παραδόσεως των Πατέρων διεδε- Eurn eas quis Patrum traditione non scripta acce
ξάμεθα. Πρώτον μεν ούν , τίς , ακούσας των προσ- pimus. Primum igitur , quis , auditis Spiritus appel
ηγοριών του Πνεύματος , ου διανίσταται τη ψυχή, lationibus, animo non erigitur, et ad supremarm
και προς την ανωτάτω φύσιν την έννοιαν υπεραίρει ; Bnatural cogitationein non allollit ? Nanm Spiritus
Πνεύμα γάρ Θεού είρηται , και Πνεύμα της αληθείας, Dei dictus est, el Spiritus veritatis, qui ex Patre
%
και παρά του Πατρός εκπορεύεται: Πνεύμα ευθές , procedit 1 : Spiritus rectus, Spiritus principalis 1.
.

Πνεύμα ηγεμονικόν. Πνεύμα άγιον η κυρία Spiritus sanclus , propria est illius ac peculiaris
αυτού και ιδιάζουσα κλήσις · όπερ δή μάλιστα παν- appellatio : quod sane nomen omnium maxime
τος του ασωμάτου , και καθαρός αθλου τε και reno incorpoream et ab omni naleria puram etin
αμερούς όνομά εστι. Διό και ο Κύριος, την εν τόπω compositam declarat . Quapropier et Dominus cun
προσκυνείσθαι τον Θεόν ηγουμένην διδάσκων, ότι ea: n , que Deum in loco adorari existimabat, ello
απερίληπτον το ασώματος, Πνεύμα , φησίν, ο Θεός. ceret , rem incorpoream comprehendi non poss »,
Ου τοίνυν δυνατόν, Πνεύμα ακούσαντα , περιγεγραμ- Spiritus ,inquit, est Deus . Proinde fieri non potest ,
.

μένην φύσιν εντυπώσαι τη διανοία, ή τροπαίς και ut qui audit Spiritum, naturam loco circunscri
αλλοιώσεσιν υποκειμένην , ή όλως ομοίαν τη κτίσει » plam, aut mutationibus et alterationibus obnoxian:,
αλλά προς το ανωτάτω ταϊς εννοίαις χωρούντα, νοεράν aut omnino creature simile. sibi animo fingal :
ουσίαν επάναγκες εννοείν , άπειρον κατά δύναμιν , sed ad id quod summum est cogitatione progre:
μεγέθει απεριόριστον, χρόνοις ή αιώσιν αμέτρητον, !iens,intelligente substantiam cogitet necesse est ,
άφθονον ών έχει καλών. Προς και πάντα επέστραπται ( virtule infinilan , magnitudine incircunscriptaili ,
τα αγιασμού προσδεόμενα · ου πάντα έφίεται τα κατ' nec temporum nec seculorum dimensionem reci
αρετήν ζώντα , οίον έπαρδόμενα τη επιπνοία και pientem, ea que habet na large snipartienteli.
βοηθούμενα προς το οικείον εαυτούς και κατά φύσιν Ad quem omnia convertuntur que egent sanctifica
τέλος. Τελειωτικόν των άλλων , αυτό δε ουδαμού tione : quem omnia appelunt juxta virtutem viven .
ελλείπον · ουκ επισκευαστής ζών , αλλά ζωής tia, cujus aflatu velut irrigantur et adjuvantur , ut
χορηγόν ' ου προσθήκαις αυξανόμενον, αλλά πλήρες perveniant ad proprium suum naturalemque fine »..
ευθύς , εν εαυτώ ιδρυμένον, και πανταχού όν. Qui periicit celera , ipse vero in nullo deficit : qui
"Αγιασμού
" γένεσις, φως νοητόν, πάση δυνάμει λο- non vivii per instaurationem,, sed vitam suppedita! ;
γική προς την της αληθείας εύρεσιν οιόν τινα κατα- nec accessionibus augescit , sed slatim plenus est :
φάνειαν δι' εαυτού παρεχόμενον. Απρόσιτον τη φύ- qui in seipso firmatur, el husquam non adest.
σει" χωρητόν δι' αγαθότητα πάντα μεν πληρούν τη Origo sanctificationis , Iux intelligibilis : universe
δυνάμει, μόνοις δε όν μεθεκτόν τοϊς αξίοις, ουχ εν potentiae rationali ad veritatis investigationem ve
μέτρω μετεχόμενον, αλλά κατ' αναλογίαν της πίστεως Iut illustrationem quandam ex sese prebens. Ν: •
διαιρούν την ενέργειαν . Απλούν τη ουσία, ποικίλον D lura inaccessus , sed qui capi possil ob benignita
ταις δυνάμεσιν ' όλον εκάστο παρόν, και όλον απαν- lem ; oinnia quidem implens virtute, sed solis iis
ταχού όν. Απαθώς μεριζόμενον, και ολοσχερώς με- φui digni stunt communicabilis,, quibus sese non
τεχόμενον : κατά την εικόνα της ηλιακής ακτί- eadem iniperlit ircnsura , sed juxta proportionem
νος, ης η χάρις, το απολαύοντι ως μόνη παρούσα, fidei dispertilur vim suam . Simplex essentia, va .
και την εντιλάμπει και θάλασσαν, και το αέρι έγκέ- rius polentiis ; qui singulis totus adest, el lotus
κραται. Ούτω δή και το Πνεύμα εκάστα των δεκτι- ubique est . Qui sic dividitur ut ipse nihil patialur ;
γών, ώς μόνιο παρόν, διαρκή τοις πάσι την χάριν cujus sic omnes participes sunt, ut ipse maneat
ολόκληρον επαφίησιν· ού απολαύει τα μετέχοντα , integer,, radii solaris in morem,, cujus beneficium
όσον αυτά πέφυκεν , ουχ όσον εκείνο δύναται . frucnti tanquain uni adest, et tamen terram ac
are illustrat , miscelurque aeri. Sic et Spiritus sanctus, unicuique capacium cum adsit quasi
soli , sullicientem omnibus gratiam ac integrain infundit : quo fruuntur quæcunque de illo partici
palil, quantum ipsis fas est natura , non quantum ille polest .
οικείωσις δε Πνεύματος προς ψυχήν ούχο διά Spiritus autem cum anima conjunctio non lit
τόπου προσεγγισμός (πώς γαρ αν πλησιάσαις το loci propinquitate (nam qui fat ut ad incorporeum
1 Jan. ΧΙ !, 49. 1 Jon :. Σ , 26 . 3 Psal . 1 , 12 , 13. • Joan . IV, 24
713 EUTHYMI ZIGABENI
corporaliter accellas ?), sed a cupiditatibus recessu , Α ασωμάτων σωματικώς ;), αλλ' ο χωρισμός των παθών,
que post accesserunt anime propter amicitiam erga άπερ, από της προς την σάρκα φιλίας ύστερονεπι
carnem , et a Dei consortio alienarunt.. Itaque , si quis γινόμενα τη ψυχή , της από του Θεού οικειότητος
ab eo, quod vitii 1abe contraxerat , probro purgetur , ηλλοτρίωσε. Καθαρθέντα δή ούν από του αίσχους, και
atque ad nativam pulchriludinem reversus velul re- άνεμάξατο διά της κακίας, και προς το εκ φύσεως
gieimagini formam veteren per puritatem reddit , κάλλος επανελθόντα, και οίον εικόνα βασιλική την
hoc uno demum modo potest ad Paraclelum appro- αρχαίαν μορφήν διά καθαρότητος αποδόντα , ούτως
pinquare. Ille aulem , veluti sol, purum nactus εστί μόνως προσεγγίσαι το Παρακλήτω. Ο δ', ώσπερ
1

Oculum , ostendet tibi in seipsoimaginem illius qui ήλιος, κεκαθαρμένον όμμα παραλαβών, δείξει σοι εν
videri non potest .. In Denta autem hujus imaginis εαυτό την εικόνα του αοράτου. Εν δε τα μακαρίες
contemplatione videbis ineffalbilem arclietypi pal- της εικόνος θεάματι το άρρητον όψει του αρχετύπου
chritudinem . Per hunc corda sustolluntur in allum, κάλλος. Διά τούτου καρδιών ανάβασις , χειραγω
9

manu ducuntur infirmi, proficientes perficiuntur. γία των ασθενούντων, των προκοπτόντων τελείωσις.
Hic eis qui ab omni sorde purzati sunt illucescens, Τούτο, τοίς από πάσης κηλίδος κεκαθαρμένους ελ
per communionem quam cum ipso habent , spiritua- B3 λάμπον, τη προς εαυτό κοινωνία πνευματικούς απο
les reddit. Ειquemadmodum corpora nitida , pellu- " δείκνυσι. Και ώσπερ τα λαμπρά και διαφανή των
αυτά τε
cidaque, contacla radio, fiunt et ipsa supra modum σωμάτων, ακτίνος αυτούς εμπεσούσης ,
splendida, et alium fulgorem ex sese profundunt , γίνεται περιλαμπή , και ετέραν αυγήν αφ' εαυτών
ita animæ quæ Spiritum ferunt, illustranturque a αποστίλβει ούτως αι πνευματοφόροι ψυχαι, ελλαμ
Spiritu, fiunt el ipsæ spirituales, el in alios gratiam φθείσαι παρά του Πνεύματος, αυταί τε αποτελούνται
emittunt.. Ηinc futurorum przscientia, mysteriorum πνευματικαί , και εις ετέρους την χάριν εξαποστέλ
intelligentia , occullorum comprehensio , donorum λουσιν. Εντεύθεν μελλόντων πρόγνωσις , μυστηρίων
distributiones ,, celestis conversatio , cum angelis σύνεσις, κεκρυμμένων κατάληψις, χαρισμάτων διανο
chorea : binc gaudium nunquam finiendum , binc in μαι , το ουράνιον πολίτευμα, η μετά αγγέλων χορεία,
Deo perseverantia , hinc similitudo cuum Deo, et quo ή ατελεύτητος ευφροσύνη , ή εν Θεώ διαμονή, η
nibil sublimius expeti polest, hinc est ut deus fias. προς Θεόν ομοίωσις, το ακρότατον των ορεκτών,
Θεόν γενέσθαι.
Ejusdem adversus eos quilicit ηυη oportere Patri
dicunt non Τού αυτού προς τους λέγοντας μη χρήναι συντάσ .
el Filio adjungere Spirilum sunclum . Cap . 10 . σειν Πατρί και Υιώ το άγιον liνεύμα. Κεφαλ . ε' .
Non oportet, inquiunt, Patri el Filio adjunge. Ο χρή , φασι , Πατρί και Υιώ συντετάχθαι το
re Spiritum sanctuum : partim eo quod sit alienz C άγιον Πνεύμα, διά τε το της φύσεως αλλότριον , και
nature,, partim quod dignitate sit inferior.. Quibus το της αξίας καταδεές . Προς τους δίκαιον τήν τών άπο
æquum est ut apostolorum verbis respondcamus : στόλων φωνήν αποκρίνασθαι , ότι Πειθαρχειν
Deo oportel obedire magis quam hominibus ' . Nam Θεώ δείμάλλον ή ανθρώπους. Ει γάρ ο μεν Κύριος
si Dominus aperle in tradendo salutifero baptismale σαφώς εν τη παραδόσει του σωτηρίου βαπτίσματος
præcepit discipulis, ut baptizarent omnes gentes in προσέταξε τους μαθηταίς βαπτίζειν πάντα τα έθνη
nomine Patris el Filii et Spiritus sancti " , haud είς όνομα Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος,
dedignalus cum illo consortium : contra isti di- ουκ απαξιών την προς αυτό κοινωνίαν , ούτοι δε μή
cunt , non oportere Spiritum Patri Filioque χρήναι αυτό Πατρί και Υιώ συντάσσειν λέγουσι πως
conjungere; an non Dei præcepto palam adversan- ουχί τη του Θεού διαταγή προδήλως ανθίστανται ; Εί
tur ? Etenim , si dicunt hujusmodi conjunctione non μεν γάρ ουκ είναι φασι την τοιαύτην σύνταξιν κοι
declarari ullam cominunionem aut consortium ; di- νωνίας τινός και συναφείας δηλωτικήν, είπάτωσαν,
cant quidnam conveniat hoc existinare , et quam τί μεν νομίζειν τούτο προσήκει ; τίνα δε έτερον συν
aliam eſlerant magis peculiarem consorlii rationem ? αφείας τρόπον οικειότερον έχουσι ; Καίτοιγε ει μη
Et quidem si Dominus sibi et Patri non adjunxit συνήψεν ο Κύριος εαυτό και το Πατρί το Πνεύμα
Spiritum in baptismo , neque etiam nobis vitio ver- D κατά το βάπτισμα, μηδε ημίν την συνάφειαν
lant quod eos conjungimus. Nihil enim nos diver- εγκαλείτωσαν. Ουδέν γάρ ήμείς αλλoιότερον ούτε
sum neque sentimus , neque loquimur. Sin autem φρονούμεν, ούτε φθεγγόμεθα . Ει δε συνηπται εκεί το
illic conjunctus est Patri el Filio Spiritus, nec Πατρί και το Υιό, και ουδείς ούτως αναιδής ώστε
quisquam est aleo impudens , ut aliud quidquam άλλο τι φήσαι, μηδ' ούτως ήμίν εγκαλείτωσαν, ει
cicat, ne sic quidem nos in jus vocent, si Scriplu- τους γεγραμμένους ακολουθούμεν.
ras sequimur.
Sed belli adversum nos apparatus instructus "Αλλ' η μεν παρασκευή του καθ' ημών πολέμου
est, omnisque cogitalio intenta est in nos , el lingue εξήρτυται , και πάσα διάνοια προς ημάς τέταται,
maledicorum hic vehementius jaculantur quam ii , και γλώσσαι βλασφήμων ώδε τοξεύουσι σφοδρότερον
qui Christum occiderint , olim lapidibus impelie- βάλλουσαι ή τον Στέφανον τότε τοϊς λίθοις οι χριστοφό
runt Stephanum . Verum ne consequantur, ut laleat νοι · μή λανθανέτωσαν δε , ότι πρόσχημα μεν ημάς
1 Acl . V, 29 . 2 Matth . XXVIII , 19.
 745 PANOPLIA DOGMATICA . -TIT. XI .
ΤΙΤ. ΧΙΙ. 716
ο πόλεμος έχει , η δε αλήθεια των γινομένων προς το Α nos quidem esse belli occasionem , sed quae agun
ύψος βλέπει. " Ωστε εφ' ημάς μεν δήθεν τάς μηχανές lur revera ad excelsum spectare. Ilaque in nos
και τας ενέδρας διασκευάζονται, και αλλήλους έγκε- φuidem machinas etinsidias instruunt , seque mu
λεύονται επιβοηθείν, ώς έκαστος έχει εμπειρίας και luo exhortantur ad ferendas suppetias , ut quisque
ρώμης . Πίστις δέ εστι το πολεμούμενον , και κοινός perilia aut robore valet.. Ceterum id quod oppu
σκοπός άπασι τοις εναντίοις και εχθρούς της υγιαι- gnantur , ides est , isque scopus communis est om.
νούσης διδασκαλίας το στερέωμα της εις Χριστον πί- nibus adversariis, el sanæ doctrinæ inimicis, ut so
στεως κατασείσαι , εκ του την αποστολικής παράδοσιν liditalem fidei in Christum concutiant, apostolicam
έδαφισθείσαν αφανισθήναι. Διά τούτο, ώς των χρεω- traditionem solo æquatam abolendo. Eapropler, sic
φειλετών οι δηθεν ευγνώμονες , τας εκ των εγ- ut solent qui bonæ fidei debitores sunt, probatio
γράφων αποδείξεις επιβοώνται, την άγραφον των nes e Scriplura clamore exigunt, Patrum testimo
Πατέρων μαρτυρίαν ώς ουδενός άξίαν αποπεμπόμε- nium , quod scriptum non est , velut nullius mo
νοι . 'Αλλ' ου γάρ υφησόμεθα της αληθείας , ουδε menli rejicientes. At de tuenda veritale nihil remit
δειλία την συμμαχίαν προδώσομεν. Ει γάρ ο μεν Κύ- temus, neque ignavia a ſerendis illi auxiliis desisle
ριος ως αναγκαίον και σωτήριον δόγμα την μετά p mus. Εtenim si Dominus nobis , ut necessarium ae
Πατρός σύνταξιν του αγίου Πνεύματος παραδέδωκε , salutare dogma, Spiritus cuin Patre conjunctionem
τοίς δε ουχ ούτω δοκεί , αλλά διαιρείν και διασπάν tradidit; his autem non ita videtur, sed dividere ac
και επί την φύσιν την λειτουργικής μετοικίζειν • distrahere Spiritum et ad servilein naturam de
πώς ουκ αληθές , ότι την έαυτών βλασφημίαν κυριω trudere : an non verum est, apud illos blasphemiam
τέραν ποιούνται της του Δεσπότου νομοθεσίας ; Φέρε ipsorum plus habere ponderis, quam Domini præ
δή ούν, πάσαν φιλονεικίαν καταβαλόντες , ούτω περί scriptum ? Agedum igitur omni contentione depo
των εν χερσι προς αλλήλους διασκεψώμεθα . sita, ita de iis quæ in manibus sunt , inter nos dis
ceplemus.
Χριστιανοί πόθεν ημείς; Διά της πίστεως , πάς Christiani unde nos ? Per fidem , dicet quili
τις αν είποι . Σωζόμεθα δε τίνα τρόπον ; Αναγεννη- bet. Salvi autem fimus , quo modo ? Nimirum rege
θέντες δηλονότι διά της εν τω βαπτίσματι χάριτος. nerati per gratiam quæ confertur in baptismo. Nam
Πόθεν γάρ άλλοθεν ; Είτα την σωτηρίαν ταύτην διά unde alioqui ? Ergone postquam hanc salutem per
Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος βεβαιουμένην Patrem et Filium et Spiritum sanctum ratam ac
γνωρίσαντες , όν παρελάβομεν τύπον διδαχής προ- firmalam noverimus, traditam nubis doctrinæ for
ησόμεθα ; "Η μεγάλων αν είη στεναγμών άξιον, είπερ C mam abjicienmus ? Id profecto multis dignum suspi
ευρισκόμεθα νύν μακρυνόμενοι μάλλον από της σω- riis fuerit, si comperiamur nunc longius abesse a
τηρίας ημών , ή ότε επιστεύσαμεν» είπερ και τότε salule nostra, quam tum cum credidimus ; si quæ
προσεδεξάμεθα , νύν απαρνούμεθα . "Ίση εστίν η ζη- tunc recepimus, nunc abnegamus. Par et æquale
μία ή άμοιρόν τινα του βαπτίσματος απελθείν , ή έν damnum est ,, sive quis baptismatis expers de
τι των εκ της παραδόσεως ελλείπον δέξασθαι. Την τε cedat de vila sive recipiat baptisma, cui unum ali
ομολογίαν, ήνεπί της πρώτης εισαγωγήςκατεθέμεθα, quod eorum que tradita sunt desit .. Εt Et quis
ότε , ρυσθέντες από των ειδώλων , προσήλθομεν Θεώ quis professionem ,, quam in primainstitutione de
ζωντι , ο μή επί παντός φυλάσσων καιρού , και διά posuimus, cum liberati a simulacris accessimus ad
πάσης εαυτού της ζωής ως ασφαλούς φυλακτηρίου Deum vivum, in omni tempore non servat, nec eam
περιεχόμενος , ξένον εαυτόν καθίστησι των επαγγε- quasi lutissimum præsidium per tolanı suam vitam
λιών του Θεού, το ιδίω χειρογράφω μαχόμενος , και επί complectitur, seipsum alienum reddit a promissis
της κατά την πίστιν ομολογίας κατέθετο. Ει γάρ Dei,, suo ipsius chirograplho repugnans ,, quod in pro
αρχή μου ζωής το βάπτισμα , και πρώτη ημερών ſessione fidei deposuit. Nam si mihi vitæ initium
εκείνη η της παλιγγενεσίας ημέρα , δηλον, ότι και est baplismus, ad dierum omnium primus est dies re
φωνή τιμιωτάτη πασών και εν τη χάριτι της υιο- D generationis ; perspicuum est et vocem illam om
θεσίας εκφωνηθείσα . Την ούν εισάγουσάν με εις το nium pretiosissimam esse, quæ in adoptionis gratia
φώς, την γνώσιν (40) Θεού μοι χαρισαμένην παράδο- prolata est. Itane igitur traditionem, que me addu
σιν , δι' ής τέκνον απεδείχθην Θεού , ο τέως διά την cit ad lucem , quæ Dei cognitionem largita est , per
αμαρτίαν εχθρός, ταύτην προδώ, ταϊς τούτων πιθα- quam factus sum filius Dei, qui prius propler pec
νολογίαις παρατραπείς ; Αλλά και εμαυτώ συνεύχο- catum eram hostis, deseram , seductus istorum spe
μαι μετά της ομολογίας ταύτης απελθείν τρός τον ciosis sermonibus ? Quin potius et illud mihi precor,
Κύριον , και αυτοίς παραινώ, άσυλον διατηρήσει την ut cum bac professione contingat binc decedere ad
πίστιν, εις ήμέραν Χριστού , και αχώριστον από Πα- Dominum : et ipsos hortor, ut inviolatam servent
τρός και Υιού φυλάξαι το Πνεύμα , την επί του fidem usque ad diem Christi, et indivulsum a Patre
βαπτίσματος διδασκαλίαν έν τε τη ομολογία της πί- et Filio custodiant Spiritum : doctrinam baptisma
στεως διατηρούντας και εν τη της δόξης αποπλη- tis tum in fdei professione , tum in glorie persolu
ρώσει . tione servantes .
Του αυτού . Ejusdem .
Τίνι ουαί ; τίνι θλίψις ; τίνι απορία και σκότος ; Cui væ ? cui afflictio ? cui angustia ac tene
τίνι αιωνία κατάκρισις ; Ου τους παραβάταις ; ού τοις bræ ? cui sempiterna condemnatio ? Nonne præva
PATROL . CXXX .
24
737 EUTHYMII ZIGABENI 748

ricaloribus ? nonne iis qui fidem abnegarunt ? Sed Α την πίστιν άρνησαμένους; Τίς δε της αρνήσεως έλεγ
unde probanlur abnegasse ? Nonne hinc, quod suas χος ; Ουχ ότι τάς οικείας ομολογίας ήθέτησαν ; Ωμο 29

ipsi professiones irritas fecerunt ? Quid autem pro- λόγησαν δε τί , ή πότε ; Πιστεύειν εις Πατέρα και Υιον
ſessi sunt, aut quando ? Professi sunt credere se in και άγιον Πνεύμα, ότε, αποταξάμενοι το διαβόλω και
Patrem et Filium et Spiritum sanclum , liim cumi τοις αγγέλους αυτού , την σωτήριον εκείνην αφήκαν
renuntiantes diabolo et angelis ejus salutiferam il- φωνήν. Τίς ούν πρέπουσα τούτοις προσηγορία παρά
laun
Jam vocem ediderunt.. Quod igitur istis dignum των τέκνων του φωτός εξευρέθη ; Ουχί παραβάται
vocabulum excogitatum est a filiis lucis ?? Nonne προσαγορεύονται , ώς εις τας της σωτηρίας αυ
perfugæ ac prævaricalores appellantur , ut qui sa . των συνθήκας παρασπονδήσαντες ; Τί ούν είπω τον
lutis suæ pacta violarint ? Quio igitur nomine eum αρνησίθεον ; τί δε τον αρνησίχριστον ; Τι άλλο γε η
qui Deus abnegavit, quo eum qui Christum alno- παραβάτης ; Το δε το Πνεύμα άρνησαμένω τίνα με
gavil , appellem ? Quonam alio , quam prævaricato- βούλει προσηγορίαν θέσθαι ; Ου την αυτήν ταύτην,
ris ac desertoris ? Al ei qui negavit Spiritum , quod ώς τας προς Θεόν παραβάντι συνθήκας ; Ουκούν οπότε
mic vis nomen imponere ? Nonne hoc idem , quippe και η ομολογία της εις αυτό πίστεως τών της
qui paclum cum Deo initum violarit ? Ergo cum et ευσεβείας μακαρισμόν προξενεί, και η άρνησις τη
fidei in Spiritum professio Deatitudinem pietatis B κατακρίσει της αθεότητος υποβάλλει , πώς oύ φοβε
nobis conciliet , et abnegativ crimini abnegati Dei ρόν τούτο νυν αθετήσαι, ου πυρ, ου ξίφος, ο
Sacial obnoxios : an non horrendum est ipsum nunc σταυρόν, ου μάστιγας, ου τροχών, ου στρεβλωτήρια
rejicere, non ignem , non gladium , non crucem , non φοβηθέντας, αλλά σοφίσμασι μόνους και παραγωγαίς
flagella , non rolam , non tormenta meluentes , sed των πνευματoμάχων παρακρουσθέντας ; Μαρτύρομα :
solis sophismatibus seductionibusque istorum , qui παντί ανθρώπω ομολογούντι Χριστόν , και τον Θεόν
Spiritui rebelles sunt, deceplos ? Testiſicor omni αρνουμένω, ότι Χριστός αυτον ουδέν ωφελήσει η
homini Christum profilenti , el Deum neganti , quod Θεόν επικαλουμένη , τον δε Υιόν άθετούντι , ότι
Christus nihil illi proderil ; aut Deuin invocanti, ματαία εστίν η πίστις αυτού και το το Πνεύμα
Filium vero spernenti, quod inanis est fides illius. παραιτουμένω , ότι η εις Πατέρα και Υιόν πίστις αυ *

Item ei qui Spiritum rejicit ,, testificor quod fides τώ εις κενών αποβήσεται, ήν ουδέ έχειν δύναται, μη
ejus qua profiletur Palrem el Filium , inanis erit : συμπαρόντος του Πνεύματος. Ου πιστεύει μεν γάρ
quam nec habere potest nisi simul adsit Spi- εις Υιον ο μή πιστεύων το Πνεύματι » ου πιστεύει δε
rilus. Non enim credit in Filium , qui non credit εις Πατέρα και μη πιστεύσας το Υιό . Ούτε για
Spiritui; nec credit in Patrem , qui non credit Filio. C δύναται είπείν Κύριο Ιησού » ει μή εν Πνεύματι
Nec enim potest dicere Dominum Jesum, nisi in Spi- " αγίω και, Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε, αλλ ' ο
ritu sanclo ^ ; el, Deum nemo vidil unquam ,sed unige- florogerija Yids, o ör tr rois ról.toIÇ ToŨ la
nilus Filius , qui est in sinu Patris, hic nobis enar- τρός, ούτος ημίν εξηγήσατο. "Αμοιρός έστι
ravil ". Insuper talis expers est veræ adorationis . και της αληθινής προσκυνήσεως και τοιούτος. Ούτε γάρ
Neque enim fieri potest, ut quis Filium adorel, nisi Yίον προσκυνήσαι δυνατόν ει μη εν Πνεύματι
in Spiritu sancto , aut ut Patrem invocet , nisi in αγίω, ούτε επικαλέσασθαι δυνατόν τον Πατέρα ει μη
adoptionis Spiritu. εν τω της υιοθεσίας Πνεύματι.

Τού αυτού προς τους λέγοντας εξαρκείς και μό

Ejusdem adversus eos qui dicunt sufficere baptisma νον το εις τον Κύριον βάπτισμα. Κεφά... ιβ'.
tantum in nomine Domini. Cap. 12 .
Neminem vero in fraudem inducat illud Apo Και μηδένα παρακρουέσθω το του Αποστόλου ,
sloli , quod Patris et Spiritus sancti nomen in ba ώς το όνομα του Πατρός και του αγίου Πνεύμα
plismo commemorationem frequenler omiliit : ne τος επί της του βαπτίσματος μνήμης πολλάκις
quie ideo putet indifferentem esse nominum invoca παραλιμπάνοντος, μηδε διά τούτο απαρατήρητον
cationem. Quicunque, inquit, in Christum baptizati Ο οίέσθω την επίκλησιν είναι των ονομάτων. "Οσοι .
estis, Christum induistis ; et rursus : Quicunque φησίν, εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύ
σασθε και πάλιν: " Οσοι εις Χριστόν εβαπτί
in Christo baptizati estis , in mortem illius baptizali
eslis . Nam Cliristi appellatio , lotius est professio : σθητε, εις τον θάνατον αυτού εβαπτίσθητε . " Η γάρ
declarat siquidem et Deum qui unxit, et Filium qui του Χριστού προσηγορία του παντός εστιν ομολογία :
unctus est , et Spiritum sanclum qui est unctiv : δηλοί γάρ τόν τε χρίσαντα Θεόν, και τον χρισθέντα
quemadmodum aa Petro in Actis didicimus, Jesum Yίον , και το χρίσμα το Πνεύμα , ως παρά Πέτρου εν
Nazarenum , quem unxit Deus Spirilli sancios. Item τοίς Πράξεσι με μαθήκαμεν, Ιησούν τον από Να .
in Isaia, Spiritus Domini super me, eo quod unxil ζαρέτ , δν έχρισεν ο Θεός το Πνεύματι το
ine 6 : el Psalmicus ille cantor ; Propierea unzil te αγίων και εν τω Ησαία , Πνεύμα Κυρίου επ' εμέ,
Deus Deus tuus oleo exsultationis prae consoriibus cύ είνεκεν έχρισέ με » και ο Ψαλμωδός : Διά τούτο
quis ? . Videtur tamen interlu Apustolus cliam έχρισε σε ο Θεις του Ë.ελαιον αγαλλιάσεως

3
1
I Cor. si, 3. 1 Jos. n . 1 , 18. 3 Gal . μι , 27 . Rom , V , 3 . Act. X , 38 . 6 Is2 LI, 1 .
" I'sal . xliv, 8 .
789 TAXOPLIA DOGMATICA. - TIT XU . 710

παράτους μετόχους του.Φαίνεται μέντου[ Απόστολος] A solius Spiritus fecisse mentionem in baptismate.
ποτε και μόνου του Πνεύματος επί του βαπτίσματος Omnes enim , inquit, in uno corpore in unum Spiri
μνημονεύσας . Πάντες γάρ, φησίν, εν εν σώματι lum baptizali sumus '. His et illud consonat, l'os
εις εν Πνεύμα εβαπτίσθημεν . Συμφωνεί δε τούτο aulem baptizabimini in Spiritu sancto ' ; et, Ipse
λαι το, Υμείς δε βαπτισθήσεσθε εν Πνεύματι vos baptizabit in Spirilu sancto 3. At non ideo quis
αγίων και το, Αυτός υμάς βαπτίσει εν Πνεύματι dixerit perfectum esse baptisma , in quo solum Spi
αγίω. 'Αλλ' ου παρά τούτο τέλειον άν τις είπου ritus nomen in vocalum est. Oportet enim inviola
βάπτισμα , και μόνον το όνομα του Πνεύματος επ- bilem semper manere traditionem , quæ in vivifica
εκλήθη . Xρή γάρ απαράβατον μένειν άει την εν gratia data est. Νam vitam nostram de corruptione
τη ζωοποιώ χάριτι δεδομένην παράδοσιν. Ο γάρ φui liberavit, polestatem nobis renovationis dedit :
λυτρωσάμενος εκ φθοράς την ζωήν ημών έδωκε δύ- quae potestas causam habet ineffabilem , et in my
ναμιν ημίν ανακαινώσεως , άρρητον μεν έχουσαν την slerio reconditam , sed magnam animabus salutem
αιτίαν και εν μυστηρίων κατεχομένην, μεγάλην δε B conferentem, ut quidquam addere aut detrahere
ταις ψυχαίς την σωτηρίαν φέρουσαν· ώστε το προσ- plane sit ab alerna vita excidere. Proinde si in
Θείναι τι η αφελείν ζωής έστι της αϊδίου προδήλως baptismo separare Spiritum a Patre et Filio, με
έκπτωσις. Eί τοίνυν εν τω βαπτίσματι ο χωρισμός periculosum est baptizanti, ila baptismum acci
του Πνεύματος από Πατρός και Υιού επικίνδυνος μέν pienti inutile ; quomodo nobis tulum fuerit a Pa
το βαπτίζοντι, ανωφελής δε τω δεχομένω, πώς ημίν tre et Filio distrahere Spiritum ? Fides aulem et
ασφαλές από Πατρός και Υιού διασπάν το Πνεύμα ; baptisma duo sunt modi parande salutis,inter se
Πίστις δε και βάπτισμα δύο τρόποι της σωτηρίας , cognati et inseparabiles. Νam fides perficitur per
συμφυείς αλλήλους και αδιαίρετοι . Πίστις μεν γάρ baptismum , baplismus vero ſundalur per fi
τελειούται διά βαπτίσματος, βάπτισμα δε θεμελιού- dem, et utraque res per eadem nomina impletur.
διά της πίστεως, και διά των αυτών ονομά- Sicut enim credimus in Patrem et Filian et Spi ..
των εκάτερα πληρούται. Ως γάρ πιστεύομεν εις Πα- ritum sanclum , sic et baplizamur in nomine Patris
τέρα και Υιόν και άγιον Πνεύμα , ούτω και βαπτι- et Filii et Spiritus sancti . Ac præcedit quidem pro ·
ζόμεθα εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και fessio ad salutem perducens ; sequitur autem ba
του αγίου Πνεύματος. Και προάγει μεν ή ομολογία C, ptisma consignans assensum nostrum.
προς την σωτηρίαν εισάγουσα · επακολουθεί δε το
βάπτισμα επισφραγίζον ημών την συγκατάθεσιν .
Αιτίας απόδοσις διά τί οι άγγελοι Πατρί και Υιώ Quare apud Paulum angeli simul cum Paire el filio
παρά τω Παύλωσυμπαρελήφθησαν . Κεφάλ . ιγ'. adjunguntur. Cap. 13 .
'Αλλά και έτερα, φησί , συναριθμούμενα Πατρί Alqui et alia sunt, inquiunt, quz simui Pa
και Υιώ , ουχί και συνδοξάζεται πάντως . Ως ο Από- tri et Filio annumerantur, nec tamen continuo si
στολος αγγέλους συμπαρελάβετο, εις την διαμαρτυ- mul cum illis glorificantur. Veluti cum Apostolus
ρίαν την επί Τιμοθέου λέγων· Διαμαρτύρομαι obtestans Timotheum,, angelos simul adducit,, di
σοι ενώπιον του Θεού και Χριστού Ιησού, και cens : Obtestor le in conspectu Dei, el Christi Jesu ,
των εκλεκτών αυτού αγγέλων • ούς ούτε αλλοτριού et eleclorum ejus angelorum : quos tamen non
μεν της λοιπής κτίσεως , ούτε Πατρί και Υιώ συν- minime separamus a reliquis creaturis, neque sus
αριθμείν ανεχόμεθα . Εγώ δε, εί και μηδεμιάς αποκρί- tinemus eos Patri et Filio annumerare . Ego vero,
σεως άξιος ο λόγος , ούτω πρόχειρον την ατοπίαν lametsi hic sermo nulla dignus est responsione ,
έχων , όμως εκείνο λέγω , ότι μάρτυρα μεν και ομό- D tam manifestam preferens absurditatem, tamen
δουλον άν τις τυχόν παραστήσαιτο πράω κριτή και illud dico, quod conservum etiam testem forte ali
ημέρω, και μάλιστα δή εν τη προς τους κρινομένους quis adducat apud mansuetum ac placabilem judi
επιεικεία το αναντίρρητον της των κριμάτων δικαιο- cem , quique maxime sua in eos qui judicentur le
σύνης επιδεικνύντι. Ελεύθερος δε είναι από δούλου , nitate minime dubiam et controversam judiciorum
και Υιός κληθήναι Θεού, και ζωοποιηθήναι από θα- æquilatem demonstrat. Cæterum ut aliquis fiat li
νάτου , παρ' ουδενός ετέρου δύναται η παρά του την ber e servo, atque vocetur Filius Dei , et a morte
κατά φύσιν οικειότητα κεκτημένου , και της δουλικής revocelur ad vitam , a nullo alio potest dari, nisi
αξιας απηλλαγμένου . Πώς γαρ οικειώσει Θεώ ο αλ- ab eo qui naturalem habet societatem el a servili
λότριος ; πως δε ελευθερώσει , αυτός ένοχος ών το conditione est alienus. Quomodo enim sociabit
ζυγο της δουλείας; "Ώστε ουκ εφ' ομοίοις Πνευ- Deo, qui ipse esl alienus ? quomodo liberos red
ματός έστι και αγγέλων ή μνήμη, αλλά το μεν det , qui ipse est jugo servitutis obnoxius ? Itaque
Πνεύμα , ως ζωής κύριον, οι δ' άγγελοι ως βοηθοί non ob cadem lit Spiritus et angelorum nicntio :
των όμοδούλων , και πιστοί μάρτυρες της αληθείας sed Spiritus commemoralur tanquam auctor ac
παραλαμβάνονται. "Έθος γάρ τοις αγίοις , τας εντο- Dominus vitæ , angeli vero tanquam conservorumi
λάς του Θεού επί μαρτύρων διδόναι · ώς και αυτός adjutores , fidelesque veritatis testes adhibentur.
ούτός φησι Τιμοθέω : "A παρέλαβες παρ' εμού επί Siquidem mos esl sanctis, Dei præcepta lestibus

: 1 Cor . vll , 13 . 1 Act. 1 , 3. * Luc . 11 , 16. ΙΤim. V, 21 .

751 EUTHYMII ZIGABENI 752
alliibitis tradere; sient etiam hic ipse ad Timo- Α πολλών μαρτύρων, ταύτα παράθου πιστούς ανθρώ
theum loquitur : Quce arcepisti a me coram multis ποις. Και νύν τους αγγέλους επιμαρτύρεται · οίδε
testibus, ea depone apud fideles homines ! Et nunc γάρ, ότι συμπαρέσονται άγγελοι τα κριτή , όταν έλθη .

angelos altestalur, sciens angelos pariter affulu- εν τη δόξη του Πατρός κρίνει την οικουμένην εν δι
ros judici ,, cum venerit in gloria Patris,, ut judicet καιοσύνη. "Ος γαρ αν, φησίν , ομολογήση (57) εν
orben terrarium in justitia .. Quisquis enim ,, inquit ,, εμοί έμπροσθεν των ανθρώπων , και ο Υιός του
confessus fuerit me corum hominibus, et Filius ho- ανθρώπου ομολογήσει εν αυτώ έμπροσθεν των
ininis confitebitur eum coram angelis Dei : qui vero αγγέλων του Θεού ο δε απαρνησάμενός με
abnegaveril me coram hominibus, abnegabitur in con- ενώπιον των ανθρώπων απαρνηθήσεται ενώπιον
spectu angelorum Dei ?. Et Paulus alibi dicit, In re- των αγγέλων του Θεού. Και Παύλος ετέρωθι φη
velalione Domini Jesu de cælo cum angelis '. Hanc σιν • Εν τη αποκαλύψει του Κυρίου Ιησού από
.

ob causam hic jam contestatur coram angelis, ουρανού (59) μετ ' αγγέλων . Τούτου χάριν εντεύ
eximias sibi præparans probationes ad magnum il- θεν ήδη διαμαρτύρεται επί των αγγέλων , εις το μέγα
dud tribunal. κριτήριον ευπρεπείς εαυτώ τας αποδείξεις πα
Β ρασκευάζων .
Cap : 14. Κεφάλ . ιδ'.
Veruni, inquiunt, tanietsi baplizamur in 'Αλλ' ουδε ει βαπτιζόμεθα , φησιν , εις αυτό, ουδ'
Spirilu , non inde par est ut Spiritus cum Deo nu. ούτω δίκαιον μετά Θεού τετάχθαι . Και γάρ και εις
meretur , quando et in Moysen nonnulli baptizati τον Μωϋσήν τινες εβαπτίσθησαν , εν τη νεφέλη και
siint in nube el in mari * . Similiter autem el in εν τη θαλάσση . Ομοίως δε και η πίστις ομολογεί
confesso est jam fuisse etiam in homines fidem . ται ήδη και εις ανθρώπους γεγενήσθαι . Επί
Credidit enim populus Deo et Moysi famulo ejus στευσε γιρ ο λαός τω Θεώ και Μωϋσει το θερά
Quid igitur, inquiunt, ex fide ac baptismo Spiri- ποντι αυτού. Τί ούν, φησίν , εκ της πίστεως και
tum sanctum usque adeo altollis ac magnificas su- του βαπτίσματος το άγιον Πνεύμα τοσούτον ανυψούς
pra creaturam , cum eadem jam Scripturarum lesti- και μεγαλύνεις υπέρ την κτίσιν, οπότε τα αυτά και
moniis tribuantur etiam liominibus . Quid igitur ανθρώποις ήδη προσμεμαρτύρηται ; Τί ούν έρού
dicemus ? Νimirum illud , quod in Spiritum quidem μεν ; " Οτι εις μεν το Πνεύμα και πίστις ώς εις τον
files est eque atque in Patrem et Filium ; simili- Πατέρα και εις τον Υιόν ομοίως δε και το βάπτι
1er etiam baptisma. Quod si et in Moysen et na- C σμα · ει δε εις τον Μωϋσήν , και την νεφέλην , ως
bem , velut in umbram et figuram . Neque vero, είς σκιάν και τύπον . Ου δήπου δε , επειδή μικρούς
quoniam divina rebus humilibus et humanis και ανθρωπίνοις προδιαμορφούται τα θεία,
præſigurantur , ideo et divinorum humilis est na- μικρά τις έστι και η των θείων φύσις , ήν ή των
tura , quam figurarum adumbratio Spe presigni- τύπων σκιαγραφία πολλάκις προαπεσήμανεν . "Εστι
ficavit. Est enim figura rerum , que exspectantur , γαρ ο τύπος προσδοκωμένων δήλωσις διά μιμήσεως,
«leclaratio perimitationem, quod futurum est in . ενδεικτικώς το μέλλον προϋποφαίνων . Ως ο Αδάμ
dicando prænionstrans. Velul Adam ſigura ſuluri ", τύπος του μέλλοντος , και η πέτρα τυπικώς και
et petra figurate Christus : et aqua promanans Χριστός και το της πέτρας ύδωρ της ζωτικής του
c petra 8, 6gura vivifice potentiae Verbi . Si quis Λόγου δυνάμεως. Εί τις γαρ , φησί , διψα , έρχεσθω
eniin , inquit , oitit , veniat ad me, et bibαι 1. Ει πρός με , και πινέτω. Και το μάννα του ζώντος
manna lypus vivi panis, qui de coelo descendit to :άρτου , του εκ του ουρανού καταβάντος και ο επί
el serpens super vexillo positus, salutiferae pas- σημείου κείμενος όφις του σωτηρίου πάθους του
sionis per crucem consummata , eoque qui respi- διά του σταυρού τελεσθέντος · διό και οι αποβλέπον
ciebant ad illum, servabantur 11 , Similiter et que D τες εις αυτόν διεσώζοντο . Ούτω δή και τα περί της
.

de eductis Israelitis scripta , ad significationem εξαγωγής του Ισραήλ εις ένδειξιν των διά του
eorum qui baptismo salvi Gunt, narrala sunt " . βαπτίσματος σωζομένων ιστόρηται. Διεσώθη γάρ
Servalá sunt enim Israelitarum primogenila , quem- των Ισραηλιτών τα πρωτότοκα , ώς και των βαπτι
almo etel baptizalorum corpora ,, cum gratia da- ζομένων τα σώματα , διδομένης της χάριτος
: iisdum
tur qui sanguin e signali fuerunt . Sanguis enim τοις σημειωθείσιν υπό του αίματος. Το μεν γαρ
pecudis, ligura sanguinis Christi ; primogenita vero αίμα του προβάτου τύπος του αίματος του Χριστού
Typus bominis, qui primus conditus est ; qui quo- τα δε πρωτότοκα τύπος του πρωτοπλάστου : ός
nam necessario in nobis est , dum successionis επειδή αναγκαίως ημίν ενυπάρχει τη ακολουθία της
scric usquc ad linen transmillilur , ideo in Adam διαδοχής μέχρι τέλους παραπεμπόμενος , διά τούτο
omnes morimur 13, el regnavit mors usque ad le- εν τω 'Αδάμ πάντες αποθνήσκομεν , και εβασίλευσεν
gis consummationem , et Christi adventum . Con- ο θάνατος μέχρι της του νόμου πληρώσεως , και

• 1 Cor . x, 2 . • Exol. XIV , 31 . 6 Rom . V , 1 .

11 Τim . 11, 2 . 1 Luc . Χυ , 8, 9. 3 If Thess. 1 , 7 . 11 Ex03 ,
? | Cor . Χ , και .
8 Exod . XVII , 6 . Joan . vii, 37 . so Deut. v , 3 ; Joan II , 41. " Num . 181 , 9.
AI , 13. 13 | Cor . XV, 22 .
753 PANOPLIA DOGMATICA , ΤΙΤ. ΧΙΙ. 754

της του Χριστού παρουσίας . Διετηρήθη δε ÚTO). A scrvala aulem sunt a Deo primogenita, ne ea lan
του Θεού τα πρωτότοκα , του μη θίγειν τον όλο- geret exstinctor, ut ostenderetur, nos jam non an
θρεύοντα, εις ένδειξιν του μηκέτι ημάς αποθνήσκειν plius mori in Adam , qui in Christo vivificati S1
εν τω 'Αδάμ , τους ζωοποιηθέντας εν τώ Χριστώ . Imus. Ceterum mare et nebula , in presenti quidem ,
Ή δε θάλασσα και η νεφέλη πρός μεν το παρόν inducebat ad fidem per admirationem ; in futurum.
είς πίστιν ενήγε διά της καταπλήξεως " προς δε το autem, tanquam typus gratiam venturain presi
μέλλον ώς τύπος την εσομένην χάριν προϋπεσή- gnabat. Quis sapiens, et intelligel hac 1 ? quomolo
μαινε . Τίς σοφός , και συνήσει ταύτα ; πως η mare, per figurain baptisma, separans a Pharaone ,
θάλασσα βάπτισμα τυπικώς , χωρισμών ποιούσα του quemadmodum et lavacrum hoc a diaboli tyrannide.
Φαραώ , ως και το λουτρόν τούτο της τυραννίδος του Illud occidit lostem in sese , moritur et hic inimi
διαβόλου. 'Απέκτεινεν εκείνη εν εαυτή τον εχθρόν : citia , que nobis fuit cum Deo. Ab illo populus
αποθνήσκει και ώδε η έχθρα ήμών ή εις Θεόν. exist illesus;; ascendimus et nos ab aquis lanquam
Εξήλθεν 'απ' εκείνης απαθής ο λαός · αναβαίνομεν ex mortuis vivi , servati per gratiam ejus qui vo
και ημείς ως εκ νεκρών ζώντες από του ύδατος , cavit n0s. Nubes autem umbra doni Spiritus , qui
χάριτι σωθέντες τη του καλέσαντος ημάς. Η δε Βlibidinum
B laminam mortificando membra refri
νεφέλη σκιά της εκ του Πνεύματος δωρεάς , του την gerat.
φλόγα των παθών διά της νεκρώσεως των μελών κα
ταψύχοντος.
Τί ούν ; επειδή τυπικώς εις Μωϋσήν εβαπτί . Quid igitur ? num quia typice in Moysen ba
σθησαν , διά τούτο μικρά( 74) ή του βαπτίσματος ptizati sunt, ideo exigua est gralia baptisimatis ?
χάρις ; Ούτω μεν ούν ουδ' άν άλλο τι μέγα είη των Sane hoc pacto nec aliud quidquam in nostris my
ημετέρων , είπερ το εν εκάστω σεμνον τους τύπους sleriis fuerit magnum , si quod in singulis augu
προδιαβάλλουμεν . Ούτε γάρ ή εις ανθρώπους του stum est, per precedentes iguras deprimarmus. Ac
Θεού αγάπη μέγα τι και υπερφυές, ός τον μονογενή nc Dei quidem erga homines charitas magnum
Yίον έδωκεν υπέρ των αμαρτιών ημών » επειδή και quildani et eximium, qui unigenium Filium dedit
'Αβραάμ του ιδίου υιού ουκ εφείσατο · ουδε το πά- pro peccalis nostris : quandoquidem et Abraham
θος του Κυρίου ένδοξον • επειδή πρόβατον αντί Ισαάκ ilio suo non pepercit : . Nec Domini passio glo
τον τύπον επλήρου της προσφοράς : ούτε ή εις άδου riosa ; siquidem aries Ioco Isaac victimse iguram
κάθοδος φοβερά• επειδή Ιωνάς έν τρισιν ημέραις explevit :. Neque descensus adinferos horribilis ;
και τοσαύταις νυξί του θανάτου τον τύπον προεξε-Cquando quidem Jonas tribus diebus , ac totidem
πλήρου. Ταυτόν τοίνυν ποιεί και επί του βαπτί- noctibus, mortis figuram prius explevit . Ιdem
σματος και τη σκιά συγκρίνων την αλήθειαν , και τοις ergo facit et de baptismale, qui veritatem cum um
τύπους παραβάλλων τα παρ' αυτών σημαινόμενα , bra comparat , et cum figuris confert ea que figu
και διά Μωϋσέως και της θαλάσσης πάσαν ομού ris significantur , ac per Moysen et mare lolam
διασύρειν την ευαγγελικής οικονομίαν επιχειρών. simul evangelicam dispensationen elevare aggre
Ποία γάρ άφεσις παραπτωμάτων και Tola wñiç ditur. Nam quæ peccalorum remissio, quæ viac
ανανέωσις εν θαλάσση; ποιον χαρισμα πνευματικών renovatio in mari,, quod donum spirituale per Moy
διά Μωϋσέως ; ποία νέκρωσις αμαρτίας εκεί ; 00 sen ? quæ illic peccati interemptio ? Non illi Christo
.

συναπέθανον εκείνοι Χριστό · διόπερ ουδε συνηγέρ- commortui sunt , eoque ice cum illo resuscitati
θησαν. Ουκ εφάρσηαν την εικόνα του επουρανίου , ου sunt ". Non portabant imaginem illius coelestis ,
την νέκρωσιν του Ιησού εν τω σώματι περιήνεγκαν, non mortificationem Jesu in corpore circumſerc
ουκ απεδύσαντο τον παλαιών άνθρωπον , ουκ bant , non exuerunt veterem homincm , non in
ενεδύσαντο τον νέον , τον ανακαινούμενον εις επίγνω- duerunt novum , qui renovatur in agnitionem se
σιν , κατ ' εικόνα του κτίσαντος αυτόν. Τι oỦv cundum imaginem illius qui eum condidit . Quid
συγκρίνεις τα βαπτίσματα , ών ή προσηγορία μόνη D igitur confers baptismata , quorum sola communis
κοινή , η δε των πραγμάτων διαφορά τοσαύτη , όση appellatio ; rerum autem tanta differentia , quanta
αν γένοιτο ονείρου προς την αλήθειαν , και σκιάς Somnii a veritate , ac umbria et imaginum, ab his
και εικόνων προς τα κατ' ουσίαν ύφεστηκότα και quæ revera subsistunt .
'Αλλά και η εις τον Μωϋσέα πίστις ου την εις Sed et ipsa fides in Moysen non lidem in Spi
το Πνεύμα πίστιν ολίγου τινός άξίαν δείκνυσιν · αλλά ritum parvæ esse dignitatis ostendit ; sed secun
κατά τον τούτων λόγον , μάλλον την εις τον Θεόν dum istoruin ratiocinationem , ca potius, quæ de
των όλων ομολογίαν κατασμικρύνει. Επίστευσε Deo universorum profilemur, extenuat. Credidit
γάρ , φησίν , ο λαός τω Θεώ , και Μωϋσει τη θε-
9 enim , inquit, populus Deo, et Moysi famulo ejus
1

ράποντι αυτού. Θεώ τοίνυν συνέζευκται , ουχί το Deo itaque copulatus est Moyses, non Spiritui;
Πνεύματι » και τύπος ήν ουχί του Πνεύματος , αλλά eratque lypus, non Spirilus, sed Christi . Nam Dei e!
του Χριστού . Τον γάρ μεσίτην Θεού και ανθρώπων hominum mediatorem 10 per se ipsum lunc in mi.
δι' εαυτού τότε προαπετύπου εν τη του νόμου misterio legis præligurabat. Neque enim Spiritus ,
1 Ose. XI , 10. 1 (ien . XXII , 15 . 3 ibid . 15. • Jon . II 1. ' Rom. V1 , 8. • 1 Cor. XV, 49 ,
11 Cor. 1ν, 10. 8 Coloss . , 9 , 10. • Εxod . X1 , 51. 10I Tim . 1 , 3.
135 EUTITYMII ZIGABENI
figura erat Moyses, inter Deum el populuminter- A
cedens. Data est enim lex disposita per angelos,
in manu mediatoris · (videlicet Moysis), secundum
1
provocationen populi dicenlis :: Loquere tu nobis , etel
non loquatur nolis Deus 1.. Ιtaque fidesin Moysen ad
Dominum reſerlur, mediatorem inter Deum et ho-
mines, qui dixit : Si crederelis Moysi, crederelis
utique mihi : . An igitur parvi momenti fides in
3
Dominum , quia per Moysen præsignala est ? Sic si
quis in Moysen baptizatus est, non idcirco exigua
Spiritus gratia in baptismale. Quanquam alioqui
possum dicere consuetudinem esse Scripture, Moy-
sis nomine etiam significare legem , velut illud :
Πalent Moysen el prophetas :.". Ιtaque de legali la-
ba -
plismale loquens, Baptizati sunt, inquit, in Moyse '.
Cur igitur gloriationen nostre spei , el dives illud Β γων , Εβαπτίσθησαν , είπεν , εις τον Μωϋσήν . Τι
Dei ac Servatoris nostri donum , qui per regenc-
rationem renovat, velut aquilæ, juventutem no-
stram , contemplibile reddere conantur ii , qui ex
umbra et figuris calumniantur veritatem ? Profecto
animi omnino infantilis est, puerique cui revera
Jacte est opus , ignorare magnum illud mysterium
nostra salutis : quod quemadmodum ad discipli-
nas discendas introduci solemus, ila in exercila.
tione pietatis, dum ad perfectionem inducimur,
primum rebus que facilius percipiuntur, el qua-
rum cognitio nobis congruit, ceu primis quibusdam
elementis instituiti sumuis ; Deo qui nostra guber-
Bial , quasi oculos in tenebris enutrilos, ad magnum
1eritatis Iumen, paula:in assuefaciendo , sulive- C σκότω τραφέντας , τώ κατ' ολίγον εθισμό προς το
hente . Dum enim infirmiti li nostræ parcit , in pro-
funda sapientiæ suæ opulentia , inque imperscruta-
bilibus intelligentie sue judiciis placidam hanc
nobisque accomodam adhibuil instilutionem ,
prius corporum umbras inlucri,, et in 1ηuis
solem cernere consueſaciens, ne protinus specia-
culo pura lucis offensi caligaremus. Ad consimi.
lem enim rationem lum lex umbram babers 111111-
rorum , tum per prophetas facta olim delincalio ,
> γον ό τε νόμος , σκιάν έχων των μελλόντων, και η
quæ est veritatis ænigma, exercitamenta oculorum
cordis excogitata sunt : quod videlicet ab his fu-
turus eral nobis tansilus facilis ad reconditam in
mysterio sapientiam .
D
Ejusdem quod in omni nosione Spiritus sancius inse-
parabilis est a Patre et Filio, sire in creatione
intelligibilium creaturarum , sive in humana .
rum rerum dispensatione, sive in judicio quod ex-
specialur. Cap . 16 .
Ad id igitur quod initio institutum est
deamus,
, quod videlicet in omnibus Spiritus
sanctus inseparabilis et prorsus indistractus sit a
Patre et Filio . Paulus Corinibiis scribens co in
loco in quo de dono linguarum tracial, ail : Si
omues propheiis , ingrediatur autem aliquis infide-
lis, aut idiota , arguitur ab omnibus, dijudicatur
και
Gal , 11 , 19 . 2 Εxod . Xx , 19. 3 Jou, V , 46 .
756
διακονία. Ου γαρ του Πνεύματος τύπος ήν Μωϋσής,
τα προς τον Θεόν τω λαώ μεσιτεύων. Εδόθη γάρ
νόμος διαταγείς δι' αγγέλων , εν χειρί μεσίτου ( δη
λαδή του Μωϋσέως ) , κατά την πρόκλησιν του λαού
λέγοντος · Λάλησον σύ , φησί , προς ημάς, και μη
1
λαλείτω προς ημάς ο Θεός. "Ωστε ή εις αυτόν πί
στις επι τον Κύριον αναφέρεται και τον μεσίτην Θεού
και ανθρώπων , τον είπόντα : Ει επιστεύετε Μωϋσει ,
επιστεύετε αν έμοί. Αρα ούν μικρών και εις τον
Κύριον πίστις , επειδή διά Μωϋσέως προεσημάνθη;
Ούτως ουδε εί τις εις Μωϋσήν εβαπτίσθη , μικρά
ή ατο του Πνεύματος επί το βάπτισμα χάρις. Και
τοιγε έχω λέγειν , ότι Μωϋσήν και τον νόμον τη
Γραφή λέγειν σύνηθες : ως το , "Έχουσι Μωϋσέα
και τους προφήτας. Το ούν νομικών βάπτισμα λέ
>
ούν το καύχημα της ελπίδος ημών , και την πλουσίαν
του Θεού και Σωτήρος ημών δωρεάν, του διά της
τ.αλιγγενεσίας ανακαινίζοντος ημών, ώς αετού , την
>
νεότητα , ευκαταφρόνητον δεικνύουσιν οι από
της σκιάς και των τύπων την αλήθειαν διαβάλλοντες;
“ Ηπου νηπίας φρενός παντελώς τούτο , και παιδός
τινος ώς αληθώς γάλακτος δεομένου , αγνοείν το
μέγα της σωτηρίας ημών μυστήριον , ότι κατά τον
εισαγωγικών της διδασκαλίας τρόπον , εν τη κατά
την ευσέβειαν γυμνασία προς την τελείωσιν εναγό
μενοι, τοίς εύληπτοτέροις πρώτος και συμμέτρους
ημίν κατά την γνώσιν εστοιχειώθημεν του ο
κονομούντος τα ημέτερα, ώσπερ οφθαλμούς εν
μέγα φώς της αληθείας ανάγοντος . Φειδοι γάρ της
ασθενείας ημών , εν τω βάθει του πλούτου της σο
φίας αυτού , και τους ανεξιχνιάστoις κρίμασι της
συνέσεως την προσηνή ταυτην και ευάρμοστον
ημίν υπέδειξεν αγωγήν , τας σκιάς πρότερον οράν
των σωμάτων, και εν ύδατι βλέπειν τον ήλιον
προεθίζων, ως μή ευθύς τη θέα του άκρατου φωτός
προσβαλόντας αμαυρωθήναι . Κατά γάρ τον ίσον λό
δια των προφητών προτύπωσις αίνιγμα ούσα της
αληθείας , γυμναστήρια των οφθαλμών της καρδίας
επινενόηται· ώς άπό τούτων ραδίας της μεταβά
σεως ημίν προς την αποκεκρυμμένην εν μυστηρίω
σοφίαν γενησομένης .
Τού αυτού ότι αχώριστον επί πάσης έννοιας
Πατρός και Υιού το άγιον Πνεύμα , επ τε της
των νοητών δημιουργίας, και επί της των αγ
θρώπων οικονομίας , και επί της προσδοκωμέ
της κρίσεως. Κεφάλ . ις'.
'Επί ούν το εξ αρχής επανίωμεν , όπως εν πά.
σιν αχώριστόν εστι και αδιάστατον παντελώς Πατρίς
και Υιού το άγιον Πνεύμα . Εν τω περί του χαρί
σματος των γλωσσών τόπιν , Κορινθίους επιστέλλων
ο Παύλος : Εάν πάντες, φησί, προφητεύετε ,
εισέλθη δέ τις άπιστος ή ιδιώτης , ελέγχεται
υπό πάντων , ανακρίνεται από πάντων , τα κρυ
10. XVI , 29 . $ I Cor . x , 2 . 6 Πο 8, 1,
7:7 PANOPLIA DOGMATICA. -- TIT . XI . 7 :3

πτά της καρδίας αυτού φανερά γίνεται και ούτω Α αθ omnibus : occulta cordis ejus manifesta fiunt,
πεσών επί πρόσωπον , προσκυνήσει τω Θεώ , alque ila procidens in faciem , adorabil Deum , re
απαγγέλλων , ότι ο Θεός όντως εν υμίν έστιν . Εί nuntians quod Deus sil vere in vobis ' . li: que, si
τοίνυν εκ της προφητείας , της κατά την διαίρεσιν ex prophetia , quæ juxta distributionem donoruni
των χαρισμάτων του Πνεύματος ενεργουμένης , επι- Spiritus editur, agnoscitur Deus in prophetis
γινώσκεται ο Θεός εν τοις προφήταις είναι , βουλευ- esse, consultent isti quem locum allributuri sint
σάσθωσαν ούτοι ποίαν χώραν αποδώσουσι το Πνεύ- Spiritui sanclo : utrum æquius sit illum cum Deo
ματι το αγίω : πότερον μετά Θεού τάσσειν , jungere, an ad creaturarum ordinem extrudere.
προς την κτίσιν έξωθείν δικαιότερον . Και το πρός Quin el ista Petri ad Sapphiram verlba , Quid est
Σάπφειραν υπό Πέτρου : Τί ότι συνεφωνήθη υμϊν φuod convenit inter vos lentare Spiritum sanctum?
πειράται το Πνεύμα το άγιον ; ουκ εψεύσασθε non mentiti csiis hominibus, sed Deo ' ; ostendunt
ανθρώπους , αλλά θεω · δείκνυσιν, ότι τα αυτά είς eadem in Spiritum sanclum , el in Deum esse pec
το Πνεύμα το άγιον και εις Θεόν εστι τα αμαρτήματα. cala. Alque hoc etiam pacto discere poteris, Spi
Και ούτω δ' άν το συναφές και αδιαίρετον κατά πά- rilum sanctum in omni operatione conjunctum ct
σαν ενέργειας από Πατρός και Υιού του Πνεύματος καBι inseparallilem esse a Patre et Filio. Cum Deus
διδαχθείης . 'Ενεργούντος του Θεού τας διαιρέσεις cfficit distributiones operationum , ac Dominus
των ενεργημάτων , και του Κυρίου τάς διαιρέσεις divisiones ministrationum , simul addest Spiritus
των διακονιών , συμπάρεστι το άγιον Πνεύμα , την sanctus, partitionem donorum pro cujusque di
διανομής των χαρισμάτων προς την αξίαν εκάστου gaitale proprio arbitrio dispensar.s. Nam , inquit,
αυτεξουσίως οικονομούν. Διαιρέσεις γάρ , φησί , χα- dirisivnes donorum sunt, idem autein Spiritus. El
γισμάτων εισί , το δε αυτό Πνεύμα . Και διαιρέ- divisiones administrationum sunt, idem aulem Do.
σεις διακονιών εισιν, ο δε αυτός Κύριος . Και minus. El divisiones operationum suni, idem autora
διαιρέσεις ενεργημάτων εισίν , ο δε αιτίς Θεός , Deus , qui operatur omnia in omnibus . llæc auleue
ο ενεργών τα πάντα εν πάσι . Ταύτα δε πάντα , omnia , inquit, operatur unus el idem Spirilus, di
φησίν , ενεργεί το έν και το αυτό Πνεύμα , διαι- videns seursim cuique, proul vull . Allamen non
ρούν ιδία εκάστω , καθώς βούλεται . Ου μήν επειδή ηιoniam Apostotus primo loco mentini Spiritus ,
πρώτον ενταύθα του Πνεύματος ο Απόστολος επε- secundo Filii , tertio Dei et Pairis, protinuis oportet
μνήσθη , και δεύτερον του Υιού , και τρίτον του Θεού suspicari ordinem omnino inversum esse . A postca
και Πατρός , ήδη χρή καθόλου νομίζειν αντεστρα- siquidem habitudine sumpsit exordium . Nam cunι
φθαι την τάξιν. 'Από γαρ της ημετέρας σχέσεως της C dona accipimus ; nolis is qui distribuit , occurrit
αρχήν έλαβεν · επειδή υποδεχόμενοι τα δώρα , πρώ- primum ; Ox cogitamus eum qui misit ; po
τον έντυγχάνομεν τη διανέμονται είτα εννοούμεν τον stremo cogitationem perducimus ad fontem aucto
αποστείλαντα· είτα ανάγομεν την ενθύμησιν επί την rcmquc bonorum .
πηγήν και αιτίας των αγαθών .
Jam etiam ex rebus initio condilis discas
Μάθοις δ' αν την προς Πατέρα και Υιόν του
Πνεύματος κοινωνίας και εκ των δημιουργημά- licet Spiritus cum Patre et Filio communionem .
των των εξ αρχής. Αί γάρ καθαραι και νοεραι και Nam puræ et intelligentes et supermundana vir
υπερκόσμιοι δυνάμεις άγιας και είσι και ονομάζον- tules , sanclæ lum sul, lum nominantur , ex
ται, εκ της παρά του αγίου Πνεύματος ενδοθείσης gratia a Spiritu sancto infusa sanctimoniam con
χάριτος τον αγιασμόν κεκτημέναι. " Ωστε αποσε- secutæ . Quare silentio præternissus est modus
σιώπηται μεν ο τρόπος της κτίσεως των ουρανίων creationis cælestium virtutum ; nam ex sensibi
δυνάμεων από γάρ των αισθητών μόνον τον Δη- libus ianlum creatorem nobis aperuit is qui con
μιουργών ημίν και την κοσμογονίαν συγγραψάμενος diti orbis conscripsit historiam . Tu vero , qui
απεκάλυψε. Συ δε , έχων δύναμιν εκ των ορατών facultatem habes ex visibilibus invisibilia depre
αναλογίζεσθαι τα αόρατα, δόξαζε τον Ποιητήν εν ώD hendendi , glorifica Conditorem in quo condita
εκτίσθη τα πάντα , είτε ορατά, είτε αόρατα , είτε sunt omnia , sive visibilia , sive invisibilia , sive
αρχαι , είτε εξουσίαι , είτε δυνάμεις, είτε θρόνοι, είτε principatus , sive polestales , sive virtutes , sive
κυριότητες, και εί τινές εισιν έτεραι λογικαί φύσεις, throni, sive dominationes , et si quæ aliæ sunt
ακατονόμαστοι (5) . Εν δε τη τούτων κτίσει εννόησόν rationales naturæ , quæ nominari non possunt .
μου την προκαταρκτικήν αιτίαν των γινομένων, τον In horum autem creatione cogita mihi prima
Πατέρα • την δημιουργικήν, τον Υιόν την τελειωτι . riam causam eorum quæ fiunt , Patrem ; condi
χήν , το Πνεύμα · ώστε βουλήματι μεν του Πατρός τα tricem , Filium ; perfectricem , Spiritum sanctum :
λειτουργικά πνεύματα υπάρχειν, ενεργεία δε Yίου ut voluntate quidem Patris sint administratorii
εις το είναι παράγεσθαι, παρουσία δε του Πνεύματος spiritus , Filii vero operatione perducantur ut
τελειούσθαι. Τελείωσις δε αγγέλων αγιασμός , και η sint, Spiritus autem præsentia perficiantur. Porro
εν τούτω διαμονή . Και μηδείς οιέσθω με ή τρείς angelorum perfectio est sanctificatio , et in hac
είναι λέγειν αρχικής υποστάσεις, ή ατελή φάσκειν perseveranlia . Ac nemo me credal tres origina
του Σεού την ενέργειαν. Αρχή γάρ τών όντων μία, les hypostascs ponere, aut Filii operationem diccre

• 1 Cor. ΧΙV, 25 , 23. 1 Act . V , 0 , 4 . 81 Cor . 1 , 4 10 . 5 Col. 1 , 16.

 759 EUTIYMII ZIGABENI 760

imperfeclam. Principium enim eorum quae sunt, Αδι' Υιού δημιουργούσα , και τελειούσα εν Πνεύματι.
unum est, per Filium condens el perficiens in Spi Και ούτε Πατήρ, και τα πάντα εν πάσιν ενεργών,
rilu . Ac nec Paler, qui operatur omnia in om- ατελή έχει την ενέργειαν· ούτε Υιός ελλιπή την δη
nibus , imperfectam habeat operationen : ne (ue
5 μιουργίαν, μή τελειουμένην παρά του Πνεύματος .
Filius inconsummalam creationem, nisi a Spiritu Ούτω γαρ αν ούτε Πατήρ προσδεθείη Υιού , μόνο
perficialur. lloc cnim pacto nec Pater opus ha- το θέλειν δημιουργών , αλλ' όμως θέλει διά Υιού :
bebit Filio , sola voluntate creans ; allamen
ούτ' αν συνεργίας προσδεηθείη , καθ' ομοιότητα του
vult creare per Filium . Neque Filius egebit ausi Πατρός ενεργών αλλά και Υιός θέλει διά του Πνεύ
lio , juxta Patris similitudinem opcrans , sed et Fi- ματος τελειούν : Το Λόγω γάρ Κυρίου οι ουρανοί
lius vult per Spiritum perficere : nam Verbo Do- έστερεώθησαν , και το Πνεύματι του στόματος
anini cæli firmati sunt, el Spirilu oris ejus onnis αυτού πάσα ή δύναμις αυτών. Ούτε ούν Λόγος
virtus eorum .1. Ιtaque nec Verbum est significa- αέρους τύπωσις σημαντική, διά φωνητικών οργάνων
li aeris percussio per vocis instrumenta prolata ::
tiva έκφερομένη » ούτε Πνεύμα στόματος ατμός, εκ των
nec Spiritus oris halitus partibus respiratoriis αναπνευστικών μερών εξωθούμενος · αλλά Λόγος
ellatus : sed Verbum est quod in principio eral B μεν ο πρός Θεόν ών εν αρχή , και Θεός ών : Πνεύμα
apud Deum, et Deus erat ?. Spiritus autem oris δε στόματος Θεού το Πνεύμα της αληθείας, και παρά
Dei , Spiritus est veritatis, qui a Patre procedit 1. του Πατρός εκπορεύεται . Τρία τοίνυν νοείς, τον
Ilaque tria intelligis , mandantem Dominum , προστάσσοντα Κύριον, τον δημιουργούντα Λόγον , το
creanis Vcrbum , et confirmantem Spiritum . Quæ στερεούν το Πνεύμα. Τί δ' άν άλλο είη στερέωσις
porro alia possil esse confirmatio , quam in san- ή ή κατά τον αγιασμόν τελείωσις , το ανένδοτον και
climonia perſectio ; confirinationis voce significante άτρεπτoν και παγίως ερηρεισμένον εν αγαθό της
constantiam , immutabilitalem et soliditalem in στερεώσεως εμφαινούσης και Αγιασμός δε ουκ άνευ
bono ? Sanctificatio autem non est absque Spi- Πνεύματος. Ου γαρ φύσει άγιαι αι των ουρανών δυ
ritu. Neque enim coelorum virtutes suapte nalura νάμεις : ή ούτω γ' αν ουδεμίαν προς το άγιον
Saucle sunt ; alioquin nihil differrent & Spiritu Πνεύμα την διαφοράν έχοιεν· αλλά κατά αναλογίαν
Sancto ; sell juxta proportionem qua se invicem της προς αλλήλας υπεροχής , του αγιασμού το μέ
sliperant , a Spiritu habent sanctificationis men
suram . Quemadmodum enim cauterium non sine τηρ τρον παρά του Πνεύματος έχουσαι. Ως γάρ ο καυ
μετά του πυρός νοείται , και άλλο μέντοι η υπο
igne intelligitur , cum aliud sit subjecta materia , κειμένη ύλη, και άλλο το πυρ ' ούτω και επί των
et aliud ignis : itidem et in celestibus virtutibus , C ουρανίων δυνάμεων , η μεν ουσία αυτών , αέριον
substantia quidenn earum , puta spiritus est aerius , πνεύμα , ει τύχοι , η πύρ άϋλον , κατά το γεγραμ
aut ignis immaterialis , juxta il quod scriptum μένον • Ο, ποιών τους αγγέλους αυτού πνεύματα,.
9

est, Qui facit angelos suos spiritus , et ministros

suos flammam ignis ; quapropter et in loco και και
διό τουςενλειτουργούς
τόπο εισί, αυτού πυρόςγίνονται,φλόγα
και ορατοί εν τω:
sunt , cl fiunt visibiles , dum iis qui digni sunt , είδει των οικείων αυτών σωμάτων τοίς αξίοις έμ
apparent in specie propriorum corporum . Sed φανιζόμενοι . Ο μέντοι αγιασμός, έξωθεν ών της
Sanctificatio , que est extra substantiam illorum , ουσίας, την τελείωσιν αυτοίς επάγει διά της κοινω
perfectionem illis affert per communionem Spi- νίας του Πνεύματος . Φυλάσσουσι δε την αξίαν τη
ritus. Conservant autem dignitatem per perseve · επιμονή του καλού , έχουσαι μεν έν προαιρέσει το
rantiam in bono , habentes quidem in cligendo αυτεξούσιον , ουδέποτε δε εκ της του όντως αγαθού
9

liberum arbitrium , nunquam tamen ab ejus qui προσεδρείας εκπίπτουσαι · ώς εάν υφέλης τώ λόγω
vere bonus est consortio excidentes : ita ut si το Πνεύμα , λέλυνται μεν αγγέλων χορείαι,
subduxeris ratione Spiritum , perierint angelo- ανήρηνται δε αρχαγγέλων επιστασίαι , συγκέχυται
rum chorea , sublatæ sint quoque archangelorum
δε τα πάντα ανομοθέτητος , άτακτος, αόριστος αυτών
præſecluræ , alique confusa fuerint omnia : vita D
η ζωή . Πώς μέν γάρ είπωσιν άγγελοι · Δόξα εν
ipsorum nulli legi , nulli ordini , nulli regule υψίστοις
. Θεώ, μή δυναμωθέντες υπό του Πνεύμα
subjaceat . Quomodo enim dicent angeli : Gloria
in excelsis Deos , nisi a Spiritu accepta pole- τοςμη
ει ; Ουδείς γαρ δύναται
εν Πνεύματι ειπείν
αγίω, και Κύριον
ουδείς Ιησούν,
εν Πνεύματι
state ? Nemo siquidem potest dicere Dominum Je- Θεού λαλών λέγει ανάθεμα 'Ιησούν όπερ είπoι
sum , nisi in Spiritu sancto , el nullus in Spiritu äv τα πονηρά και αντικείμενα πνεύματα , ών ή
Dei loquens dixit Jesum anathema ; quod sane απόπτωσις συνίστησι τον λόγον, του αυτεξουσίους
dixerint pravi et adversarii spiritus , quorum la- είναι τας αοράτους δυνάμεις , ισορρόπως έχουσας
psus comprobat quod dicimus , virtutes invisi- πρός αρετήν και κακίαν, και διά τούτο δεομένας της
biles esse sui arbitrii , æque ad virtutem atque του Πνεύματος βοηθείας. Εγώ και τον Γαβριήλ
ad vitium vertibiles , el ob id opus habentes προλέγειν τα μέλλοντα ουδαμώς άλλως φημί ή τη
auxilio Spiritis. Ego vero ipsum Gabrielem haud προγνώσει του Πνεύματος. Διότι έν των εκ της
alio modo arbitror prædicere ſulura ? , quam præ- διαιρέσεως του Πνεύματος χαρισμάτων εστιν ή προ
1
1 Psal. XXX1, 6. 1 Joan . 1 , 1 . 3 Joan . XV, 25. • Psal . C111 , 4. 6
Luc . 11, 14. • 1 Cor. ΣΙΙ , 3.
7 Luc . 1, 26 .
761 PANOPLIA DOGMATICA. TIT. XII. 762

φητεία . Ο δε τα μυστήρια της οπτασίας των ανδρί A scientia Spiritus , eo quod unum ex divisione
των επιθυμιών επιταχθείς διαγγείλαι , πόθεν σοφι- donorum Spiritus sit prophetia. Purro qui myste
σθείς είχε διδάσκειν τα κεκρυμμένα , ει μή τη ria visionis viro desideriorum jussus erat annan
Πνεύματι τώ αγίω ; της αποκαλύψεως των μυστη- tiare ' , unde nactus erat sapientiain , ut posset
ρίων ιδίως τω Πνεύματι προσηκούσης , κατά το γε- docere arcana , nisi per Spiritum sanclum ?
γραμμένον , ότι Ημίν απεκάλυψεν ο Θεός διά του cum patefactio mysteriorum peculiariter ad Spiri
Πνεύματος . Θρόνοι δε και κυριότητες , και αρχαι tum sanctum pertineat, juxta id quod scriptum
και εξουσίαι , πως αν την μακαρίαν διεξήγαν est : Nobis reseravit Deus per Spiritum ' Throni
ζωήν, ει μή δια παντός έβλεπον το πρόσωπον του vero et dominationes , principalus el polestales,
Πατρός του εν ουρανούς ; Το δε βλέπειν ουκ άνευ quomodo beatam traducerent vilam , nisi semper
του Πνεύματος. "Ωσπερ γαρ εν νυκτί , εάν υφέλης viderent νultum Patris qui in celis est 1 ? At visio
το φως από της οικίας, τυφλαι μεν αι όψεις , ανενέρ- non est absque Spiritu . Quemadmodum enim si
γητοι δε καταλείπονται αι δυνάμεις, ανεπίγνωστοι in nocte tollas lucernam e domo, cæci sunt oculi ,
δε αι αξίαι, και χρυσού και σιδήρου ομοίως πατου- facultates relinguuntur inerles , nec agnoscitur
μένων διά την άγνοιαν · ούτως επί της νοητής δια- B rerum dignitas , sed per ignorantiam aurum
κοσμήσεως, αμήχανον την ένθεσμον εκείνην διαμεί- perinde au ferrum conculeatur : sic in spirituali
ναι ζωήν άνευ του Πνεύματος : ου μάλλον γε η στρατο- ordine , impossibile est piam illam ac sanctain
πέδου την ευταξίαν, του ταξιάρχου μή παρόντος • vilarm permanere citra Spiritum : nihilo profecto
ή χορού την συμφωνίας, του κορυφαίου μή συναρμό- magis quam exercitus in recto ordine manere
ζοντος . Πώς [αν] είπη τα σεραφίμ, "Αγιος , άγιος, polest absente duce, aut chorus in consonantia ,
άγιος , μη διδαχθέντα παρά του Πνεύματος , ποσάκις nisi chori prefectus tempered harmoniam. Qui
έστιν ευσεβές την δοξολογίαν ταύτην αναφωνείν ; possent dicere seraphim, Sanctus, sanctus, san
Είτε ούν αινούσι τον Θεόν πάντες οι άγγελοι αυτού, ctus , nisi docti per Spiritum , quoties pium
και αινούσιν αυτόν πάσαι αι δυνάμεις αυτού , διά της fuerit hujus glorificationis verba canere ? Sive
του Πνεύματος συνεργείας : είτε παρεστήκασι igitur laudant Deum omnes angeli ejus ac omnes
χίλιαι χιλιάδες αγγέλων , και μύριαι μυριάδες λει- vit lutes ejus , fit Spiritus ope. Sive aslant millies
τουργούντων , εν τη δυνάμει του Πνεύματος το mille angeli, ac centies centum millia roinistran
οικείον έργον αμώμως επιτελούσι. Πάσαν ούν την ίium , υficium suum citra reprehensionem in
9

υπερουράνιον εκείνην και άρρητον αρμονίαν, έν τε virtule Spirilus perficiunt. ltaque lola illa siiper
τη λειτουργία Θεού και τη προς αλλήλας των υπερ- C celestis et ineffabilis harmonia , tum in cultu
κοσμίων δυνάμεων συμφωνία, αδύνατον φυλαχθήναι Dei , turn in ultramundanarum virtutum inter
[ειγμή της επιστασία του Πνεύματος. Ούτω μεν ούν έν ipsas consonantia nequaquam servari posset , nisi
δημιουργία πάρεστι το Πνεύμα το άγιον τοις ουκ εκ preesset Spiritus. Sic igitur in creatione iis, que
προκοπής τελειουμένοις, αλλ' απ' αυτής της κτίσεως non proficiendo perveniunt ad perfectionem ,
ευθύς τελείoις, εις τον απαρτισμών και συμπλήρωσιν sed ab ipsa protinus creatione perfecta sunt , adest
της υποστάσεως αυτών την παρ' εαυτού χάριν Spiritus sanctus ; in hoc, at perficiatur compleatur
συνεισφερόμενον. que illorum substantia , gratiam suam conferens.
Τάς δε περί τον άνθρωπον οικονομίας , τας Cæterum dispensationes circa hominem
υπό του μεγάλου Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού quae facta sunt a magno Deo, et Servatore no
Χριστού κατά την αγαθότητα του Θεού γενομένας , stro Jesu Christo juxta bonitalem Dei , quis ne
τις αντερεί μή ουχί διά της του Πνεύματος χάριτος gabit per Spiritus gratiam esse adimpletas ? Sive
πεπληρούσθαι ; Είτε βούλει τα παλαιά σκοπείν τας velis prisca speclare, patriarcharum benedictio
των πατριαρχών ευλογίας, την εκ της νομοθεσίας nes , auxilium per legem datum, figuras, prophe
δεδομένην βοήθειαν, τους τύπους , τας προφητείας, εias, foriiler in bellis gesta, miracula per sanclos
τα εν πολέμοις ανδραγαθήματα, τα διά των δικαίων D edita : sive que circa Dominiin carne adventum
σημεία · είτε τα περί την ένσαρκον του Κυρίου dispensata sunt : per Spiritum gesta sunt. Primo
παρουσίαν οικονομηθέντα · διά του Πνεύματος. Πρώ- enim adfuit ipsi carni Domini, duin factus un
τον μεν γαρ αυτή τη σαρκι του Κυρίου συνήν, ctio, et inseparabiliter conjunctus , sicut scri
χρίσμα γενόμενον, και αχωρίστως παρόν κατά το ptum est : Super quem videris Spiritum descenden
γεγραμμένος: Εφ' όν άν ίδης το Πνεύμα καταβαί- lem, el manentem super eum, hic est Filius meus
νον , και μένον επ' αυτόν, ούτός έστιν ο Υιός dilectus ; et , Jesum o Nazareth, quem unxit
μου ο αγαπητός · και, 'Ιησούν τον από Ναζαρέτ , Deus Spiritu sancto “ . Deinceps omnis actio pre
όν έχρισεν ο Θεός το Πνεύματι τώ αγίω. "Έπειτα Senle Spiritu peragebatur . Ηic presens aderat
πάσα ενέργεια συμπαρόντος του Πνεύματος ενηρ• cum et a diabolo tentaretur. Deducius est enim,
γείτο . Τούτο και υπό του διαβόλου πειραζομένω inquit , Jesus α Spiritu in desertum , ut lenlare
παρήν. Ανήχθη γάρ , φησίν , ο Ιησούς υπό του lur ' . Tum edenti miracula indivulse aderat . Si
Πνεύματος εις την έρημον του πειρασθήναι. enim ego, inquit, in Spiritua Dei ejicio demonia '.
1 Dan. 3, 10. 51 Cor . 1, 10. • Matili . XV111, 10. • Isa. VI, 3. * Joan. 1, 35. • Αει. 3, 38
i Malih . iv , 1 . • Maith . XII, 28
763 EUTNYMII ZIGABENI 764
Nec deseruit excitatum a mortuis . Douninus enim Α Και ενεργούντι τάς δυνάμεις αχωρίστως συνήν . EL
renovans hominem , eique ilerum reddens gra- γαρ εγώ , φησίν , εν Πνεύματι Θεού εκβάλλω τα
tiam , quam ex allatu Dei acceptain amiserat ,, δαιμόνια και εκ νεκρών αναστάντος ουκ απελεί
cum inspirasset in faciem discipulorum , quid πετο . Ανακαινίζων γάρ τον άνθρωπον ο Κύριος,
ail ? Accipile Spiritum sanctum . Quorumcunque και ήν απώλεσε χάριν εκ του εμφυσήματος του
remiseritis peccala , remittuntur ; et quoruincun- Θεού , ταύτην πάλιν αποδιδούς , εμφυσήσας εις το
que retinueritis , relenta sunt ' . Jam vero Eccle- πρόσωπος των μαθητών , τί φησι ; Λάβετε Πνεύμα
siæ ordo et gubernalio nonne palam ct citia άγιον. " Αν τινων αφήτε τας αμαρτίας, αφίεν.
contradictionem per Spiritum sanctum peragi- ται · και άν τινων κρατώτε , κεκράτηνται . Η δε της
tur ? Ipse enim , inquit , dedit Ecclesiæ primum Εκκλησίας διακόσμησις ουχί σαφώς και αναντιρρή
apostolos , deinde prophetus , lerlio doctores : ad τως διά του Πνεύματος ενεργείται ; Αυτός γάρ
hac virtutes, præterea dona sanationum , subsidia, έδωκε, φησί, τη 'Εκκλησία πρώτον αποστόλους,
gubernationes , genera linguarum . Hic enim δεύτερον προφήτας , τρίτον διδασκάλους, έπειτα
ordo juxta distributionem donorum Spiritus di- δυνάμεις , έπειτα χαρίσματα ιαμάτων , αντιλή
gestus esi . ψεις, κυβερνήσεις, γένη γλωσσών . Αύτη γάρ ή
Β τάξις κατά την διαίρεσιν τών εκ του Πνεύματος δω
ρεών διατέτακται.
Quin , si quis accuratius perpendal , compe- Εύροι δε άν τις, ακριβώς λογιζόμενος , και επί
riet, ne in tempore quidem illo, quo exspectala του καιρού της προσδοκωμένης επιφανείας της εξ ου
Domini apparitio lieu de colo , oliosum Γore Spi. ρανών του Κυρίου μή ασυντελές το Πνεύμα το άγιον ,
rilum sanctum , ut quidam arbitrantur : sed si ώς τινες οίονται αλλά συμπαρέσται και εν τη
mul aderit in illo etiam die revelationis illius ,
ημέρα της αποκαλύψεως αυτού, καθ' ήν κρινεί την οι
quo judicalurus est orbem terrarum in justitia κουμένην εν δικαιοσύνη και μακάριος και μόνος δυ
ille Lealus el solus polens. Quis enim adeo igna- νάστης. Τίς γάρ ούτως ανήκοος των ετοιμασμένων
ruis est bonorum , quæ Deus præparavit dignis, παρά Θεού αγαθών τοϊς αξίοις , ώς άγνοείν, ότι και
ut nescial justorum coronam esse Spiritus gratiam , των δικαίων και στέφανος και του Πνεύματός έστι χάρις,
que largius Iunc perfeeliusque dabitur , spirituali δαψιλεστέρα τότε και τελειοτέρα παρεχομένη , κατά
gloria cuique pro recte gestis distributa:: In splen- την αναλογίαν των ανδραγαθημάτων της πνευματικής
doribus enim sanctorum mansiones multæ sunt
δόξης διανεμομένης εκάστω; 'Εν γάρ ταις λαμπρό.
apud Patrem , hoc est, dignitatis discrimina. Sicut σ τησι των αγίων μοναι πολλαι παρά τω Πατρί · τουτ
enim stella a stella differt in cluritate , ila el resur . έστιν, αξιωμάτων διαφοραί . Ως γάρ αστήρ αστέρος
reclio mortuorum . Itaque qui consignati sunt διαφέρει εν δόξη , ούτω και η ανάστασις των
Spiritu sancto in diem reilemptionis,, quique Spiri- νεκρών. Οι τοίνυν σφραγισθέντες το Πνεύματι το
liis primitias, quas accepere, puras et integras ser αγίω εις ημέραν απολυτρώσεως, και ήν έλαβον απαρ
vaverint , ii sunt qui audient:: Euge,, serve bone et χήν του Πνεύματος ακέραιον και αμείωτον δια
fidelis , super pauca fuisti fidelis , super multa 19 σώσαντες, ούτοι εισιν οι ακούσοντες : Εύ, δούλε αγαθά
constituam 6. Similiter et qui contristaverint Spi- και πιστε, επί ολίγα ής πιστός, επί πολλών σε
rilum sanctum pravitate studiorum suorum , aut καταστήσω . Ομοίως δε και οι λυπήσαντες το Πνεύμα
qui non fecerint lucrum e sorte data, ab iis aufere- το άγιον τη πονηρία των επιτηδευμάτων αυτών, ή οι
tur id quod acceperunt , beneficio in alios translato : μη επεργασάμενοι τα δοθέντι , αφαιρεθήσονται και
aut , secundum aliquem ex evangelistis , etiam ειλήφασιν , εις ετέρους μετατιθεμένης της χάριτος "
penitus discindentur : dissectio siquidem intelli- ή , κατά τινα των ευαγγελιστών, και διχοτομηθή -
genda est in hoc, quod prorsus a Spiritu sancio σονται παντελώς της διχοτομίας νοουμένης κατά
alienabuntur. Neque enim corpus dividitur, ut una την εις το παντελές από του Πνεύματος αλλοτρίωσιν.
pars traditur supplicio , altera alisolvalur. Naim id D Ούτε γάρ σώμα διαιρείται , ώς το μεν παραδίδοσθαι
quidem fabulosum , neque justo dignum judice , cum τη κολάσει , το δε άφίεσθαι : μυθικόν γάρ τούτό γε ,
Loturn peccaverit , dimidium addici pene. Nec ani- και ου κατά δίκαιον κριτήν, όλου ήμαρτηκότος , εξ
ma in duas partes Secatur , cuin Iota per tolunι ημισείας είναι την κόλασιν · ούτε ψυχή διχή τέμνε
babuerit peccandi affectum , simulque cum corpore ται όλη δι' όλου το αμαρτωλόν φρόνημα κεκτη
malum operelur. Sed dissectio , ut dixi , perpetua μένη , και συγκατεργαζομένη τω σώματι το κακόν.
est animæ a Spiritu alienatio . Nunc enim , lawelsi 'Αλλά διχοτομία, ώσπερ έφην, ή από του Πνεύματος
non adniscetur indignis , attamen aliquo pacto vi- εις το διηνεκές της ψυχής αλλοτρίωσις. Νύν μέν γάρ,
detur adesse semel baptizatis, exspectans ul salu- εί και μη ανακέκραται τους αναξίοις, αλλ' ούν παρεί
tem per conversionem consequantur ; tum vero in ναι δοκεί πως τοις άπαξ εσφραγισμένους , την εκ της
1otum ab anima , quae gratiam ipsius profanaverit , επιστροφής σωτηρίαν αυτών αναμένον : τότε δε
resecabitur. Eoque non est in inferno qui confilea- εξ όλου της βεβηλωσάσης αυτού την χάριν ψυχής
3
1 Joan . Xx , 22, 23. 5 1 Cor. XII , 28. 3. Πι, ΧΙV , 2 . • 1 Cor. XV , 41 , 42 . o Malth . XXV , 21 .
• Maith . SALV , 51 .
 PANOPLIA DOGJATICA . TIT. XII. 46
763
1
αποτμηθήσεται. Διά τούτο ουκ έστιν εν τω άδη ο A tur , ncque in morte qui memor sit Dei , cum jam
εξομολογούμενος , ουδε εν τώ θανάτω ο μνημονεύων non adsit sancti Spiritus adjntorium . Quomodo
Θεού , ουκέτι της βοηθείας του Πνεύματος συμπαρ- igitur intelligi potest absque Spiritu sancto fieri ju
ουσης. Πώς oύν δυνατόν νοήσαι χωρίς του αγίου dicium,, cum Scriptura declaret ipsum esse et
Πνεύματος επιτελείσθαι την κρίσιν, όπου γε ο λόγος justorum premium , quando pro arrhabone exhi
δείκνυσιν, ότι αυτό έστι και το των δικαίων βραβείον, bebitur quod perfectum est ; et primam peccalo
όταν αντί του αρραβώνος παρασχεθή το τέλειον » και rum condemnationem , cuni eo etiam quod habere
η πρώτη των αμαρτωλών καταδίκη , όταν και ο δο- videntur, spoliati fuerint ? Porro maximum argli
κούσιν έχειν αφαιρεθώσι ; Το δε μέγιστον τεκμήριον mentum conjunctionis illius , quam Spiriius cum
της προς Πατέρα και Υιόν του Πνεύματος συναφείας , Paire et Filio habet , illud est , quod codem modo
ότι ούτως έχειν λέγεται προς Θεόν, ως προς έκαστον dicitur habere se erga Deum , quo erga unumquein
έχει το πνεύμα το εν ημίν . Τίς γιρ οίδε, φησιν, que nostrum se babet spiritus , qui est in nobis. Quis
ανθρώπων τα του ανθρώπου , ει μη το πνεύμα το onim , inquit , hominum novit ea quæ sunt hominis ,
εν αυτώ ; Ούτω και τα του Θεού ουδείς έγνωκεν , nisi spirilus qui est in ipso ? Sic el quæ Dei sunt ,
ει μη το Πνεύμα το εκ του Θεού . B nemo novil , nisi Spiritus qui ex Deo est .
Κεφάλ . ιθ'. Caput 19.
"Έστω ταύτα, φησίν, αλλ' ουχί και δόξα πάν- Sit ita, inquiunt , at ea gloria nullo pacto
τως όφειλομένη εστί τω Πνεύματι , ώστε δοξολογίαις debetur Spiritui , ut a nobis glorificationibus sit
ανυψούσθαι παρ' ημών . Πόθεν άν ούν της υπερ extollendus. Unde igitur probaturi sumus Spirilis
εχούσης πάντα νούν αξίας του Πνεύματος τάς dignitatem intellectum omnem superantein , si
αποδείξεις λάβουμεν , είπερ η Πατρός και Υιού Patris et Filii communio visa est istis minime sulli
κοινωνία μη αξιόπιστος αυτούς πρός μαρτυρίαν ciens ad id testificandum ? Sane possumus et ad ea
αξιώματος ενoμίσθη ; "Εξεστι γε μην πρός τε τα quæ nominibus significantur respicicnles , et ad
εκ των ονομάτων αποβλέψαντας σημαινόμενα , και operationum ejus magnitudinem , et ad beneficia
προς τα των ενεργειών αυτού μεγέθη, και προς τας quæ in nos , imo quæ in oinnem creaturam con
εις ημάς , μάλλον δε εις πάσαν την κτίσιν χορηγου ſert, pro modulo nostro naturæ illius sublimitatem
μένας ευεργεσίας , της μεγαλοφυίας αυτού και ac potentiam incomprehensibilem percipere. Spi
της ανεφίκτου δυνάμεως επί ποσόν γούν έν περινοία ritus vocatus est, ut est illud, Spiritus Deus ; et,
γενέσθαι. Πνεύμα ώνόμασται· ώς, Πνεύμα ο Θεός · Spiritus vulius nostri , Christus Dominus 1. Sanctus
και, Πνεύμα του προσώπου ήμών, Χριστός Κύ- C dicitur, quemadmodum sanctus Paler, el sanctus
ριος. "Αγιον · ώς άγιος ο Πατήρ, και άγιος ο Υιός. Filius..Creature siquidem inducta est aliunde same ti
sanıli
Τη μεν γάρ κτίσει ετέρωθεν επεισήχθη ο αγιασμός : monia ;; Spiritui vero sanctitas completivo est la na
το δε Πνεύματι συμπληρωτική της φύσεώς έστιν ή ture
luræ .. leoque non sanctificatur,, sed sanctificat ..
αγιότης. Διόπερ ουχί άγιαζόμενόν έστιν, αλλ' αγιά- Bonus item dicitur sicut Paler bonus est , et sicut
ζον . Αγαθόν · ώς άγαθος οο Πατήρ, και αγαθός και εκ bonus est is qui ex bono natus est : cui bonitas est
του αγαθού γεννηθείς · ουσίαν έχον την αγαθό- ipsa essentia. Rectus vocatur, ut rectus Dominus
τητα . Ευθες : ως ευθής Κύριος ο Θεός · τω είνα : Deus , eo quod per se sit ipsa veritas , et ipsa
αυτοαλήθεια, και αυτοδικαιοσύνη , παρεκτροπάς επί justitia, nec in hanc necin illam partem se vertens
θάτερα και εκκλίσεις ούκ έχον, διά το άτρεπτον της aut ſectens, propler naturæ immutabilitatem . Para
:
ουσίας. Παράκλητος · ώς ο Μονογενής καθώς αυ clelus nuncupatur velut Unigenitus : sicut ipse ail,
φησιν, ότι 'Εγώ ερωτήσω τον Πατέρα μου , Ego rogabo Patrem meum , et dabit vobis alium
τός
και δώσει υμίν άλλον Παράκλητον. Ούτω κοινά τα Paracletum ' . Hoc pacto communia sunt nomina
ονόματα προς Πατέρα και Υιόν τω Πνεύματι , εκ της Patri, Filio et Spiritui sancto , qui has appellatio
nes ex naturæ consortio habet. Unde enim aliunde ?
κατά την φύσιν οικειότητος των προσηγοριών τού
των τυχόντι. Πόθεν γάρ άλλοθεν ; Πάλιν ήγεμονικόν, Dη Rursum Spiritus principalis , et Spiritus veritatis ,,
και Πνεύμα της αληθείας, και Πνεύμα σοφίας ώνό- et Spiritus sapienlie dictus est. Spiritus divinus
μασται . Πνεύμα θείον το ποιησάν με. Και , Τον φui me fecit ';; etel ,, Beseleel ,, inquit ,, implevit Deus
, δε , φησίν , ενέπλησεν ο Θεός Πνεύμα
Βεσελεήλ Spirits divino sapientiæ el intellectus el scien
θείον σοφίας και συνέσεως και επιστήμης. Τα tiæ . Talia igitur nomina eximia illa quidem et
μεν ούν ονόματα τοιαύτα υπερφυή και με magna , nec tamen , quod ad gloriam altinet, exagge
γάλα ούμενουν έχοντά τινα εις δόξαν υπερβολήν. rationem ullam habentia,
Αι δε ενέργειαι τίνες ; "Αρόητοι μεν διά το μέ- At vperationes quales sunt ? Ineffabiles qui
γεθος , ανεξαρίθμητοι δε διά το πλήθος . Πώς μέν γάρ dem ob magnitudinem , innumerabiles vero ob
νοήσομεν τά των αιώνων επέκεινα; τίνες ήσαν αυ multitudinem . Nam quo pacto intelligemus ea que
του προ της νοητής κτίσεως αι ενέργειαςκαι πόσαι fuerunt ante sæcula ? quæ erant illius operaliones
δ ' απ' αυτού περί την κτίσιν χάριτες ; τίς δέ ή anle crealuram intelligibilem ? quanta autem ab
προς τους αιώνας τους επερχομένους δύναμις ; " Ην illo beneficia in creaturam ? ad ber , quæ potestas ad
1 Psai . VI , 6 . 1 ΤΡetr. 1 , 12. 8 1 Cor . 1 , 11. • Joan . IV , 24 . 8 Thren . IV, 20. 6 Psal . XCI , 16 .
1 Jan. 19 , 16 . & Job 3XXIII , 4 . 9 Εκod. XXXI , 3.
7
 767 EUTAYMII ZIGABENI 163
ventura secuula ? Erat enim , et ante erat, et simul A μεν γαρ και προήν, και συμπαρήν τω Πατρί και
aderat cum Palre et Filio anle sæcula . Quare το Υιώ προ των αιώνων . " Ωστε , κάν τι νοήσης
eliamsi quid cogitarisſante sæcula , boc lamen repe- των αιώνων επέκεινα , τούτο εύρήσεις του Πνεύματος
rias Spiritu esse posterius. Quod si creationein κατωτέρω . Εάν τε την κτίσιν ενθυμηθής , έστερεώ
repules, consolidate sunt cælorum virtutes a Spi- θησαν αι των ουρανών δυνάμεις παρά του Πνεύμα
rilu , ita ut consolidationem intelligas firmitatem , τος της στερεώσεως δηλονότι επί το δυσμετάπτω
quæ non facile bonorum habilu excidat. Etenim τον της από των αγαθών έξεως νοουμένης . Η γάρ
quod Deo conjunctæ sunt , quodque ad malitiam προς Θεόν οικείωσις, και το πρός κακίαν άτρεπτον ,
verli non queunt, quodque in beatitudine perpetuo και το έν μακαριότητα διαρκές, παρά του Πνεύματος
perseverant virtutes , id illis a Spiritu accedit. ταις δυνάμεσι . Χριστού επιδημία και το
Christi adventus ; Spiritus praecurrit.In
. carne ad- Πνεύμα προτρέχει. "Ένσαρκος παρουσία και το
venlus, et Spiritus inseparabilis. Operationes virtu- Πνεύμα αχώριστον. 'Ενεργήματα δυνάμεων, χαρί
lum , dona sanationum ; sed per Spiritum sanctum. σματαιαμάτων, διά του Πνεύματος του αγίου. Δαίμο.
Demones expulsi in Spiritu Dei . Diabolus spolia- νες απολαύνοντο εν τω Πνεύματι του Θεού. Διάβο
Tus
lis estimperio simul presente Spiritu.. Peccatorum λος κατηργείτο συμπαρόντος του Πνεύματος.
facta remissio , sed in gratia Spiritus . Abluli enim. Β 'Αμαρτιών απολύτρωσις εν τη χάριτι του Πνεύμα .
slis et sanctificati in nomine Domini nostri Jesu τος . 'Απελούσασθε γάρ και ηγιάσθητε εν τω ονό
Christi , et in Spiritu sancto '. Conjunctio cum Deo ματι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , και εν
fit per Spiritum . Misit enim Deus Spiritum Filii το Πνεύματι τω αγίω . Οικείωσις προς Θεόν διά
sui in corda nostra , clamantem , Abba Paler . Re- του Πνεύματος . Εξαπέστειλε γάρ ο Θεός το Πνεύ
surrectio a mortuis , Spiritus virlule . Emitles siqui- μα του Υιού αυτού εν ταις καρδίαις ημών , κρά
dem Spirilum tuum , el creabuntur , el renovabis ſa- ζον · 'Αββά ο Πατήρ. Η εκ νεκρών εξανάστασις ,
ciem terra: .1. Sive quis creationem accipiat de τη ενεργεία του Πνεύματος . Εξαποστείλεις γάρ το
exstinctorum reviviscentia ; an non magna Spiritus Πνεύμα σου, και κτισθήσονται , και ανακαινιείς
operatio , qui nobis suppeditat vilam ex resurre- το πρόσωπον της γης. Είτε την κτίσιν τις εκλαμ.
9

ctione, el ad spiritualem illam vilamu animas nostras βάνου επί της των διαλυθέντων αναβιώσεως , πως
adaplat ? Sive creatio dicatur esse eorum , qui hic ου μεγάλη του Πνεύματος και ενέργεια, του οικονο
per peccatum lapsi sunt , in meliorem statuin mu μούντος ημίν τον εξ αναστάσεως βίον, και προς την
( ita quoque nonnunquan usurpatur juxta πνευματικής εκείνην ζωήν τας ψυχάς ημών μετα
Lalio (nam
Scripturae consuetudinem,, velut cum Paulus dicit,, ρυθμίζοντος ; Είτε λέγοιτο κτίσις ή ενταύθα των εξ
Si quα in Christo πουα Creatura ) , renovatio quae C αμαρτίας διαπεπτωκότων επί το βέλτιον μετα
hic fit , et a vita terrestri ac turbulentis affectibus κόσμησις ( λέγεται γάρ και ούτω κατά την συνήθειαν
obnoxia ad celestem conversationem transmutatio , της Γραφής , ώς όταν Παύλος λέγη : Εί τις εν Χρι
yuæ fit in nobis per Spiritum , ad summain admi- στω καινή κτίσις ) , και ο ενταύθα τοίνυν ανακαι
raliorem deducit animos nostros. In his utrum me- νισμός, και η από της γηίνης και εμπαθούς ζωής
luere debemus, ne dignitatem immodicis honoribus επί της ουράνιον πολιτείαν μεταβολή , διά του Πνεύ
transgrediamur ? an contra , ne illius notionem ad hu
ματος ημίν γινομένη, επί πάσαν υπερβολήν θαύμα
milia deprimamus,etiamsi videamur maxima deeolo- τoς τας ψυχάς ημών ανάγει. Επί τούτοις πότερον
qui , que quidem humana mente concipi , huinanaque φοβηθώμεν μη την αξίαν υπερθώμεν ταίς υπερβολαις
lingua proferri possunt ? Hec dicit Spiritus sanctus, των τιμών: ή το εναντίον, μή εις ταπεινόν κατ

sicut haec dicit Dominus : Descende , et perge cum illis , αγάγωμεν την περί αυτού έννοιαν, κάν τα μέγιστα
nihil hesitans , φuoniam ego misi illos '. Νum haec sunt δόξωμεν επ ' αυτώ των εξ ανθρωπίνης διανοίας και
abjecli ac metu consternali verba ? Separale miki Bar- γλώττης προφερομένων φθέγγεσθαι ; Τάδε λέγει το
nabam el Saulum in opus ad φuod accersivi illos . Πνεύμα το άγιον, ώς τάδε λέγει Κύριος : Κατάληθι ,
Num servus ila Ioquitur ? Ει Isaias : Dominus nisit oD και πορεύoυ συν αυτοίς , μηδέν διακρινόμενος ,
me,, et Spiritus ejus 1' ; ,
et , Descendit Spiritus a Do- διότι εγώ αυτούς απέστα.κα. Μη ταπεινού ταύτα
mino , el deduxit illos 1. At ne rursus mili dedu- και κατεπτηχότος τα βήματα ; Αγορίσατε δή μοι
ctionen accipias pro humili ministerio . Nam hoc Βαρνάβαν και τον Σαϊλον εις το έργον και προ
opus etiam Dei esse lestatur Scriptura. Deduristi, κέκλημαι αυτούς . Μή δούλος ούτω φθέγγεται ; Και
inquit , sicut owes populum fuum ? ; et , Qui deducis ο Ησαΐας : Κύριος απέσταλκέ με , και το Πνεύμα
-

velul ovem Joseph 10 ; et, Deduxit eos in spe , et non αυτού · και , Κατέβη Πνεύμα παρά Κυρίου , και
limuerunt " . Proinde cum audieris, Cum venerit ωδήγησεν αυτούς. Και μη μου την οδηγίαν πάλιν
Paracletus, ille vobis suggerei, ac vos ducet in om- εις ταπεινήν διακονίαν εκλάβης. Τούτο γάρ και Θεού
nem verilalem " : cogita deductionem , sicuti doctus έργον είναι ο λόγος διαμαρτύρεται. "Ωδήγησας,
es ; ne calumuieris cogilalum . φησίν , ώς πρόβατα τον λαόν σου" και , Ο οδηγών
ώσει πρόβατον τον Ιωσήφ και Ωδήγησεν αυτούς επ' ελπίδι, και ουκ έδει.λίασαν . "Ωστε όταν
11 Cor. VI , 11 . 1 Galat . IV , 6. 1 Psal . c1, 30 . • II Cor . V , 17. * Art . Χ , 20. 6 Act . Χι, 2.
? Isa . XLII , 16 . 8 Isa . LXII , 14 . • Γsl. LΧΧνι , 21 . 10 Psal. lxxix , 1 . 11 Psal. LΧΧνι, 53 . 15 Jo II.
Χιν, 26 ; XVI , 13 .
769 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ. ΧΙΙ . 70

ακούσης, ότι "Οταν έλθη ο Παράκλητος, εκείνος υμας αναμνήσει και οδηγήσει προς πάσαν την
αλήθειαν , την οδηγίαν, ώς εδιδάχθης, νάει" μή συκοφάντει την έννοιαν .
' Αλλά και εντυγχάνει, φησίν, υπέρ ημών: A Al, inquies , Eliam interpellat pro nobis ' ;
" Ωστε όσον ικέτης του ευεργέτου λείπεται, τοσούτον το proinde quantum is qui supplex est , beneficii au
Πνεύμα κατά την αξίαν αποπέπτωκε του Θεού . Σύ clore inferior est , tantum quoque Spiritus raiione
δε ούπω ήκουσας περί του Μονογενούς , ότι έστιν εν dignitatis a Deo remotus. At lu nondum audisti de
δεξιά του Θεού , και εντυγχάνει υπέρ ημών ; Μή ούν Unigenito,, quod is estin dextera Dei ,, et interpellat
ότι το Πνεύμα εν σοι (είπερ δή όλως εν σοι ), μηδ' ότι pro nobis ' ? Ilaque quia Spiritus in le est , si
αποτυφλωθέντας ημάς προς την εκλογής του συμ- tamen omnino in le est, et quia nos excæcalos ad
φέροντος διδάσκει , και οδηγεί , τούτου ένεκεν την eligenduin quod utile est , docet , deducitque , ne
ευσεβή και οσίας περί αυτού δόξαν ζημιωθής. eam ob causam piam ac sançlain de eo opinionem
Υπερβολή γάρ αγνωμοσύνης τούτό γε , την φιλαν . amitlas. Nam profecto simmus fuerit ingrati animi
θρωπίαν του ευεργέτου αφορμήν αχαριστίας ποιεί- gradus, benefacientis bumanitatem ad ingrati animi
σθαι. Μή ούν λυπείτε το Πνεύμα το άγιον. Ακού- occasionem vertere. Nolite igitur contristare Spi
σατε τι φησιν ή απαρχή των μαρτύρων Στέφανος , ritum sanctuin . Audile quid dicat martyrum pri
το δυσπειθες και ανυπότακτον τω λαώ ονειδίζων . mitize Stephanus , inobedientiam ac rebellionem
Υμείς , φησίν , άει το Πνεύματι τώ αγίω αντι- exprobrans populo. Vos , inquit, semper Spirilui
πίπτετε. Και πάλιν ο Ησαΐας : Παρώξυναν το sancto resistitis ". Et rursum Isaias : Exacerbave
B runt Spirilum sanctum , et versus est illis in inimi
Πνεύμα το άγιον , και εστράφη αυτοίς εις έχθραν ·
και ετέρωθι : Ο οίκος του Ιακώβ παρώργισε citiam ". Et alibi , Domus Jacob irrilavil Spirilum
το Πνεύμα Κυρίου · ει μη εξουσιαστικής δυνάμεως Domini • Audile , inquam , an non hæc summam
παραστατικά τα τοιαύτα ; Τη των εντυγχανόντων potentiam declarent ? Judicio legentium permitto ,
κρίσει παρίημι ,
Κεφάλ . κ' . Caput 20.
Ούτε δούλόν φησιν , ούτε δεσπότην , αλλ' ελεύ- Neque servus , inquit, neque doniinus , sed
θερον. "Ω της δεινής αναλγησίας , και της ελεεινής liber. O mirum stuporem , o miserandam au
αφ' βίας των ταύτα λεγόντων ! Τ! πλέον αυτών daciain ista loquentium ! Quid amplius deplo
οδύρωμαι και; το αμαθες , ή το βλάσφημον ; οι γε τα rein : utrum inscitiam , an blasphemiam islo
της θεολογίας δόγματα ανθρωπίνοις παραδεί- rum ? qui quidem de Deo dogmala huinavis
γμασι καθυβρίζουσι, και την ώδε συνήθειαν, παρ- exemplis dedecorant ; ac hominuin consueludi
ηλλαγμένην έχουσαν των αξιωμάτων την διαφο- nem , per quam dispar est dignitatum excellen
ραν , τη θεία και αρρήτω φύσει προσαρμόζειν επι- tia , ad divinam et ineffabilem naturam accom010
χειρούσιν · ουκ εννοούντες, ότι παρά μέν ανθρώπους dare nituntur : haud reputantes apud homines
τη φύσει δούλος ουδείς. " Η γάρ καταδυναστευθέντες C quidem nullum esse natura servum . Αut enim po
υπό ζυγόν δουλείας ήχθησαν , 9 ως εν αιχμαλω- lentia oppressi , sub jugum servitutis inducti
σίαις · η διά πενίαν κατεδουλώθησαν , ώς οι Αιγύπτιοι sunt, velut in bello capli : aut ob pauperatein in
.
το Φαραώ ή κατά τινα σοφήν και απόρρητον οικο- servitutem adacti sunt , velut Ægyptii Pharaoni :
νομίαν οι χείρους των παίδων έκ τής των πατέρων aut juxta sapientem quamdam el arcanam dispen
φωνής τοϊς φρονιμωτέροις και βελτίοσι δουλεύειν κατ- šationem , qui inter filios deteriores sunt, parentum
εδικάσθησαν· ήν ουδε καταδίκην , αλλ ' ευεργεσίαν voce , sapientioribus ac melioribus in servilutem
είπoι τις αν δίκαιος των γινομένων εξεταστής . Τον addicti sunt ; quam haudquaquam condemnationem ,
γάρ δι' ένδειαν του φρονείν ουκ έχοντα εν εαυ το sed beneficium polius dixerit æquus rerum æstima
κατά φύσιν άρχον , τούτον ετέρου κτημα γενέσθαι
9 tor. Nam qui ob sensus inopiam , non habet in se
λυσιτελέστερον , ίνα, τω του κρατούντος λογισμό se id quod natura imperat, huic utilius est alterius
διευθυνόμενος , όμοιος ή άρματι ηνίοχον αναλαβόντι , fieri mancipium , ut dum dominantis prudentia di
και πλοίο κυβερνήτης έχονται επί ολάκων καθήμενον . rigitur, similis sit currui qui aurigam recepit , aut
Διά τούτο Ιακώβ κύριος του Ησαύ εκ της ευλογίας navi quæ nauclerum habet clavo assidentem . Hanc
του πατρός , ίνα και μη βουλόμενος παρά του φρονί- D ob causam Jacob dominus Esau ex benedictione
μου ευεργετήται οο άφρων, ουκ έχων τον οικείον κηδε- patris 1 , ut stilllus a sapiente vel invilus beneficio
μόνα τον νούν. Και Χαναάν παίς οικέτης έσται afficerelur, quippe non habens proprium curato .
τους αδελφοίς , επειδή αδίδακτος ήν της αρετής, ασυν- rem , videlicel mentem . Et Chanaan filius servus erit
ετον έχων τον εαυτου πατέρα τον Χάμ. "Ωδε μεν ούν fratribus suis 8 , quonianı indocilis erat ad virtu
ούτως οι δούλοι ελεύθεροι δε , οι διαφυγόντες πενίαν ή lem , imprudentem habens patrem, videlicet Cham .
7

πόλεμον , ή της ετέρων κηδεμονίας απροσδεείς . " Ωστε Ad hunc igitur modum hic fiunt servi ; liberi vero
κάν ο μεν δεσπότης , ο δε οικέτης λέγηται, αλλ' ούν πάν- sunt, qui effugerunt paupertatem , aut bellum , aut
τες και κατά την προς αλλήλους ομοτιμίαν, και ως qui aliorum cura non egent . Itaque quamvis hic
κτήματα (76) του πεποιηκότος ημάς, ομόδουλου. Εκεί herus, ille servus appelletur, omnes tamen et qua
1 Rono . VΙΙΙ , 34 . • jbid . Eplies . IV, 30 . • Act. να, 31. 6 Isa, XLIII, 10. • Γsal . cv, 32. 1 Gen.
ΧΧVΙΙ , 57 . • Gen. IX , 25.
771 EUTIIYMII ZIGABEXT 772

Iesus sumus ejusdem inter nos conditionis , et tan- Α δε τι δύνασαι της δουλείας υπεξαγαγείν ; Ομού τε
quam illius qui nos condidit mancipia , conservi γάρ εκτίσθη , και το δούλον είναι συγκατ
Sumus . Illic porro quid poles e servitute eximere ? εσκεύασται. 'Αλλήλων μεν γαρ ου κατάρχουσιν ,
Nam statium ac condita sunt,, simul cum eis condita επειδή πλεονεξίας άμοιρα τα ουράνια : Θεώ δε πάντα
Servitus. Sibi enim invicem non imperant, eo quod υποκύπτει, και ως δεσπότη τον οφειλόμενον φόβον,
cælestia plus habendi non tenentur desiderio. Deo και ως δημιουργώ την επιβάλλουσαν δόξαν αποδι
autein subjecta omnia , ac tanquam domino de- · δόντα . Υιός γάρ δοξάζει πατέρα , και δούλος τον
bilum timorem , ac tanquam conditori dcbi. κύριον αυτοί . Και απαιτεί πάντως των δύο το
lam glorian persolvunt . Filius enim gloria aficit έτερον ο Θεός . Ει γάρ Πατήρ είμι εγώ, που έστι ,
palrem , et servus dominum suum 1. Et ex his duo- φησίν, ή δόξα μου ; και ει Κύριός είμι εγώ, που
bus alterum omnino Deus requirit. Nam si Pater, έστιν ο φόβος μου ; Η πάντων αν είη ελεεινοτάτη
inquil, sum ego , ubi est gloria mea ? Si Dominus ζωή , μη υπό την επισκοπήν του Δεσπότου κει
sum eyo , ubi est limor meus ' ? Alioqui vila custo- μένη οποίαί εισιν αι αποστατικαι δυνάμεις, αι διά
die ac inspectioni Domini non sullita , omnium το τραχηλιάται κατά Θεού παντοκράτορος , άφηνιά
maxime miserabilis foret .. Cujusmodi sunt virtutes ζουσαι της δουλείας: ού το έτέρως πεφυκέναι , αλλά
desertrices , que quod cervicem crexerunt adversus B τώ ανυποτάκτως έχειν προς τον ποιήσαντα. Τίνα ούν
Deum omnipotentem , servitulem delreclant , non
λέγεις ελεύθερον ; Τον αβασίλευτον και τον μήτε άρχειν
quod aliter natura comparatæ sint, sed quod sub- ετέρου δύναμιν έχοντα , μήτε άρχεσθαι καταδεχόμε
dilæ esse nolint Creatori. Quem igitur appellas li. νον ; 'Αλλ' ούτε έστι τις τοιαύτη φύσις εν τοις ούσι,
berum ? Eum qui sine rege esi ? qui neque in.pe- xal toūTO εννοήσαι κατά του Πνεύματος ασέβεια
randi alteri potestatem habet, neque alterius impe- περιφανής. "Ωστε ει μεν έκτισται , δουλεύει δηλαδή
rium adiitlit ? Al nec est istiusmodi natura in rebus μετά πάντων : Τα γάρ σύμπαντα , φησί, δούλα σά:
conditis, et hoc de Spiritu cogitare aperta impielas ει δε υπέρ την κτίσιν εστί , της βασιλείας εστί κου-
est . Quare si Spiritus creatus est , profecto servit νωνόν.
cum omnibus. Omnia enim , inquit, serviunt libi : ; sin supra creaturam est, regni quoque consors est.
Testimonia ex Scripturis Spiritum appellari Domi- Μαρτυρίαι εκ των Γραφών του κυριολογείσθαι
num . Caput 21 . το Πνεύμα . Κεφ . κα'.
Sed quid opus est ex rebus humilibus pugnan- Και τι δεί, εκ των ταπεινών απομαχομένους ,
les , doctrinæ turpiter parare victoriam , cum αισχρώς την νίκην κατακτάσθαι τώ λόγω, εξόν τη
liceatillustriorum appositione, glorie excellentiam , : παραθέσει των σεμνοτέρων αναντίρρητον την υπερ
cui contradici non possit , demonstrare ? Quod si βολήν της δόξης επιδεικνύναι ; Ει δε λέγοιμενά ταρά
proferemus ea quæ nos Scriptura docuit , forsilan της Γραφής εδιδάχθημεν , τάχα που μέγα και σφο
magno vehementique clainore vociferabuntur , et δρον ανακράξονται, και συσχόντες τα ώτα , αράμενοι
auribus obturatis Pneumalomachi tollenles lapides, λίθους, και ότι αν τύχοι παραφανέν , τούτο των Πνευ
aul quidquid forte occurrerit, in arma quisque ver- ματoμάχων έκαστος όπλον ποιησάμενος , εφ' ημάς
tentes,, in nos irruent. Sed non est nobis incolumi- ήξουσιν. Ου μην πρό γε της αληθείας τιμητέα ημίν
1:ns anteponenda veritati .. Invenimus igitur apud ή ασφάλεια. Εύρομεν τοίνυν παρά το Αποστόλη :
A postolum : Dominus autem dirigat corda vestra in Ο δε Κύριος κατευθύναι υμών τας καρδίας εις
dilectionem Dei, et in patientiam Christi pro tribula- την αγάπην του Θεού, και εις την υπομονήν του
lionibus * . Quis est Dominus dirigens in dilectio- Χριστού υπέρ των θλίψεων . Τίς ο κατευθύ
nem Dei, el in patientiam Christi pro tribulationi- νων Κύριος εις την του Θεού αγάπην, και εις την
lus ?? Respondeant nobis ,, qui Spirituin in servilu- υπέρ των θλίψεων του Χριστού υπομονήν ;; 'Αποκρι
lem adigunt. Sive enim de Deo et Patre ſuisset νάσθωσαν ημίν οι το Πνεύμα καταδoυλoύμενοι . Είτε
sermo , omnino dixisset : Dominus vos dirigat in γάρ περί του Θεού και Πατρός ο λόγος , πάντως
D
dilectionem sui : sive de Filio, addidisset , in suam αν είρητο : Ο δε Κύριος υμάς κατευθύναι εις την
ipsius patientiam . Quærant igitur quænam sit alia εαυτού αγάπη είτε περί του Υιού , προσέκειτο
persona, quam Domini vocabulo deceat honorari. άν, εις την έαυτού υπομονήν . Ζητείτωσαν ούν τι
Huic aſline est et illud , quod alibi positum est : έστιν άλλο πρόσωπον , και τη προσηγορία του Κυρίου
Dominus tοs
vos impleat et abundare faciαι charitate,,in τιμάσθαι άξιον. Παραπλήσιον δε τούτω και το
vos invicem et in onines , quemadmodum et nos in vos, ετέρωθι κείμενον , το • Υμάς δε ο Κύριος πλεονά
ad confirmandum corda vestra irreprehensibilia in σαι και περισσεύσαι τη αγάπη είς αλλήλους και
sanctificatione, coram Deo el Palre nostro , in ad εις πάντας, καθάπερ και ημείς εις υμάς, εις το
ventu Domini nostri Jesu Christi cum omnibus san στηρίξαι υμών τας καρδίας αμέμπτους εν αγιω
clis suis 8. Quem Dominum precatur , coram Deo σύνη έμπροσθεν του Θεού και Πατρός ημών εν
ct Paire nostro in adventu Domini nostri irrepre- τη παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού
hensibilia fidelium Thessalonicensium corda , con- μετά πάντων των αγίων αυτού . Ποίον Κύριον εύ
firmala in sanctitate constabilire ? Respondeant no- χεται έμπροσθεν του Θεού και Πατρός ημών εν τη
1
· Malachi. l, 6 . ibid . 3 Psal . CΧVΙ, 91. • II Thess. ι , 3. 1 Thess . 11 , 12, 13 .
773 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT. XII . 11
παρουσία του Κυρίου ημών αμέμπτους τας καρδίας A bis, qui cum ministratoriis spiritibus, qui mittunter
έστηριγμένας εν αγιωσύνη των εν Θεσσαλονίκη ad ministerium , collocant Spiritum sanctum . At
πιστών στηρίξαι ; 'Αποκρινάσθωσαν ημίν οι μετά non habent quod respondeant. Quapropter audiant
των λειτουργικών πνευμάτων των προς διακονίαν et aliud testimonium , evidenter Spiritum sanctum
αποστελλομένων το άγιον Πνεύμα τιθέντες. 'Αλλ' ουκ appellans Dominum . Dominus , inquit , Spiritus
έχoυσι . Διόπερ άκουέτωσαν και ετέρας μαρτυρίας est ' ; et rursum : Tanquam a Domino Spiritu ' .
διαρρήδην και αυτής κυριολογούσης το Πνεύμα. Ο Ne vero ulla relinqualur occasio contradicendi, ipsa
δε Κύριος , φησί, το Πνεύμα εστι · και πάλιν : Καθά-
.
Apostoli verba proſeram in medium : Usque ad ho
περ από Κυρίου Πνεύματος. "Ωστε δε μηδε- diernum enim diem idem velamen in lectione Veteris
μίαν αντιλογίας αφορμήν καταλιπείν, αυτήν πα- Testamenti manet , non revelatum ,> quod in Christo
.

ραθήσομαι του Αποστόλου την λέξιν : "Αχρι γάρ της abrogalur. Cum autem conversus fuerit ad Dominum,
σήμερον το αυτό κάλυμμα επί τη αναγνώσει της tolletur velumen . Dominus aulem Spiritus est : . Cur
Παλαιάς Διαθήκης μένει , μη ανακαλυπτόμενον , hoc dicil ? Quoniam qui nudo intellectui litteræ as
ότι εν Χριστώ καταργείται. " Οταν δε επιστρέη silei , et illic circa legales observationes occupatus
προς Κύριον , περιαιρείται est, Judaica lilleræ interpretatione quasi velo le
το κάλυμμα. Ο
Κύριος το Πνεύμα εστι . Τι τούτο λέγων; "Οτι ο B ctum habet cor : atque id illi accidit, eo quod igno
ψιλή τη διανοία του γράμματος προσκαθήμενος, και rel corporalem legis observationem in adventu
αυτού που περί τα νομικά παρατηρήματα διατρίβων, Christi abolitam esse, jam ſiguris ad veritatem trans
υιόν τινι παραπετάσματι τη Ιουδαϊκή του γράμμα- Jalis. Sunt enim supervacaneæ lucernæ solis ad
τος εκδοχή την καρδίαν εαυτου συγκεκάλυπται · κοι ventu ; et cessat lex , et prophetiæ silent , simul uit >

τούτο πάσχει παρά το αγνοείν, ότι η σωματική του illuxit veritas. At qui poluit ad profunda lega
νόμου τήρησις εν τη επιδημία του Χριστού κατ- Jis sensus penelrare , ae discussa legis obscuritate,
αργείται , των τύπων λοιπόν μεταληφθέντων εις την ceu velamento , introire ad arcana, hic Mosen imi.
αλήθειαν. 'Αργoύσι γάρ λύχνοι τη του ηλίου παρου- talus est, velamen , dum loquitur cum Deo, lollen
κα
σία και σχολάζει ο νόμος , και προφητείαι lem ; ipse se eliam convertens a littera ad spiri
τασιγάζονται, της αληθείας αναφανείσης. Ο μέντοι ιum. . Quare velamini quod impositum est super fa
δυνηθείς έτι το βάθος διακύψαι της νομικής εννοίας, ciem Mosi, respondet legalium documentorum ob
και την εκ του γράμματος ασάφειαν , οίύν τι κατα- scurilas ;και conversioni autem ad Dominum respon
πέτασμα, διασχών, είσω γενέσθαι των απορρήτων, det spiritualis intelligentia. Ergo qui in lectione
ούτος εμιμήσατο τον Μωϋσήν εν τω διαλέγεσθαι τω C. legis aufert litteram , convertit sese ad Dominum
Θεώ περιαιρούντα το κάλυμμα , επιστρέφων και αυ- " (Dominus autem nunc Spiritus dicitur) , ac similis
τός από του γράμματος προς το πνεύμα . "Ωστε redditur Mosi , ex apparitione Dei faciem glorifica
αναλογείν τω μεν επί του προσώπου Μωϋσέως κα- tam habenti . Sicut enim quæ juxta floridos colores
λύμματι την των νομικών διδαγμάτων ασάφειαν , posita sunt, e splendore promanante colorantur et
τη δε επιστροφή τη προς τον Κύριον την πνευμα ipsa : sic qui evidenter intendit oculos in Spiritum ,
τικής θεωρίαν. Ο ούν εν τη αναγνώσει του νόμου ex illius gloria quodammodo transformatur ut fiat
περιελών το γράμμα επιστρέφει προς τον Κύριον ( ο lustrior , dum veritate a Spiritu promanante , ceu
δε Κύριος νύν το Πνεύμα λέγεται ), και όμοιος γίνε- luce quadam , corde illuminatur. Ει hoc est trans
ται Μωύσει εκ της επιφανείας του Θεού το πρόσ- formari a gloria Spiritus ad propriam gloriam,
ωπον δεδοξασμένον έχοντι. Ως γάρ τα τοις ανθηροίς Inaud parce, neque tenuiler, sed in tantum , quan .
χρώμασι παρακείμενα εκ της περιρρεούσης αυγής Lum par est illustrari eum qui a Spiritu illumina
και αυτά καταχρώννυται ούτως ο εναργώς lur. Non vereris , o homo, Apostolum dicentem " :
ένατενίσας το Πνεύματι εκ της εκείνου δόξης μετα- Templum Dei eslis , el Spiritus Dei habitat in vobis ?
μορφούται πως προς το φανότερον , οίον τινι φωτί, Num potuisset unquam servile domicilium appella
τη εκ του Πνεύματος αληθεία την καρδίαν καταλαμ- 5 tione templi honorare ? Quid qui Scripturant divi
πόμενος . Και τούτο εστι το, μεταμορφούται από της nitus inspiratam appellat , eo quod afflatu Spiritus
δόξης του Πνεύματος εις την οικείαν δόξαν , ου μι- scripla sil , num contumeliosis el Spiritum atte
κρολόγως , ουδέ αμυδρός · αλλ' επί τοσούτον, εφ' όσον nuantibus verbis ulitur ?
έστιν είκός τον από του Πνεύματος φωτιζόμενον. Ου δυσωπή και άνθρωπε , τον Απόστολον λέγοντα , ότι
Ναός Θεού εστε , και το Πνεύμα του Θεού οικεί εν υμίν ; 'Αρα το δουλικών οικητήριον κατεδέξατο αν
ποτε τη του ναού προσηγορία τιμήσαι ; Τί δε ο θεόπνευστον την Γραφήν ονομάζων, δια της επιπνοίας
του αγίου Πνεύματος συγγραφείσαν, μή τους του καθυβρίζονος και κατασμικρύνοντος αυτό προσρή μασι
κέχρηται ;
Τού αυτού σύστασης κατά την φύσιν κοινωνίας Ejusdem confirmatio naturalis communionis Spiri
του Πνεύματος , εκ τουομοίως είναι Πατρί και lus, eo quod æqueac Pater et tilius incomprehen .
Υιώ προς θεωρίαν δυσέφικτον . Κεφάλ . κ'. sibilis est . Caput 22 .
Ου μόνον δε εξ ών τας αυτάς προσηγορίας Non solum autem ex hoc quod easdem h :

1 II Co:. μι, 17. 9

1 ibid . 18. 1 ibid . 14, 16, 17. Εxod . XXX10 , 34. 1 Cor. 10, 16. 6 II Fim . 11, 16.
1
 775 FUTHYMII ZIGABENI ,
bet appellationes , et in operationibus consors est A έχει, και κοινωνόν εστι των ενεργειών Πατρί και
Patri et Filio, dilucel naturæ illius excellentia ; ve-
rum etiam ex eo quod pariter incomprehensibilis
est intellectu.. Que enim de Patre Ioquitur, quod
sit supra cogitationem humanam , quæque de Filio,
eadem Dominus et de Spiritu sancio dicit ; Paler
juste, elmundus le non cognovil ' ; mundum appel-
lans hic non globum e cælo et terra constantem ,
sed caducam banc innumerisque mutationibus ob-
noxiam vitam . Ac de seipso loquens, Adhuc modi-
cum , inquit, el mundus me jam non videt, vos autem
videlis me . Rursus bic eos qui materiali carnalique
vila devincti sunt, et oculis tantum expendunt ve
ritatem,, nundum appellans,,qui non amplius oculis
cordis visuri erant Dominum nostrum , eo quod re
surrectionem non crederent. Hæc autem eadem
dixit et de Spiritu : Spiritum , inquit, veritatis, quem
mundus non potest accipere, quod non videat il-
lum, neque cognoscai eum : vos aute;n cognoscilis il-
lum , quod apud vos manet : . Carnalis siquidem ho-
.
0 mentem habens ad conleinplationem haud
exercitatam, imo vero totam in affectu carnis velut
in cæno defossam gerens, non potest ad spirituale
linnen veritatis altollere oculos . Quapropler mun-
dus, hoc est, carnis cupiditatibus addicta vita, vel-
ut oculus imbecillis non ſerens radii solaris lunen ,
Spiritus gratiam non recipit. Αι Dominus cum hoc
discipulis testimonium dedisset , quod mundæ es-
sent vilæ ob doctrinam ipsius, dat etiam , ut jam ad
speculationem contenplationemque Spiritus sint C& ζωής εκ των διδαγμάτων αυτού μαρτυρήσας ο Κύ
idonei. Jam enim , inquit , vos mundi eslis propler ser-
monem quem loculus sum vobis .Unde mundus quidem
non polest illum accipere, quandoquidem non videt
illum : vos autem novistis eum , quonian apud vos
manet 8. Eadem dicit et Isaias : Qui stabilivit ler-
ταm, el que in ea sunt, deditque spirationem populo,
qui est super illam , et Spiritum calcantibus eam 6.
Nain qui conculcant terrena , iisque superiores eva-
serunt, digni prædicati sunt dono Spiritus sancti.
Quem ergo mundus capere non potest , quique a >
solis Sanctis per cordis puritatem videri potest ,
qualem esse existimandum est, aut quales illi ho-
nores competere ?
Et reliquae quidem virtutes singulie in loco D
circumseriριο esse creduntur. Νam angelus qui
astabat Cornelio ', non in eodem nomento asla-
' ; neque qui locutus est Zaclia-
bat et Philippo ';
riæ ab altari ", per idem tempus etiam in cælo
silam implebal slationem . Al Spiritus creditur si-
mul ' el in Abacuc et in Daniele in Babylonia ope-
rari; et cum Jeremia in catarrhacia " , et cum Eze-
chiele super Chobar versari " . Spiritus enim Domini
τεplevit orbent terrarum 1813 ; et, Quo ibo 4 Spiritu
luo, et a facie lua quo ſugiam * ? Et propheta , Quo-
niam ego vobiscum sum , dicit Dominus : el Spiritus
1 Joan . Χν11 , 25 . • Joan . Υιν, 49. 3 ibid . 17. • Joan . XV , 3. * Joan . Χιν, 17. * Isa XL1 , 5. Ac
x , 3. 8 Act. ν1 , 26. 9 Luc . 1, 14.
13
10 Dan . xιν , 33 . 11 Jerem, xx , 2, apud LXX. 1 Ezech . 1 V , t. 1.
Sap. 1 , 7 . Psal. cxxxvIII , 7.
776
Υιώ, το υπερέχον αυτού της φύσεως γνώριμον,
αλλά και εξ ών ομοίως έστι προς θεωρίαν υυ
εφικτον. ""A γάρ περί του Πατρός φησιν, ώς επέκεινα
όντος ανθρωπίνης εννοίας, και και περί του ιού ,
ταύτα ο Κύριος και περί του αγίου Πνεύματος λέγει:
Πάτερ δίκαιε, και ο κόσμος σε ουκ έγνω τον
κόσμον λέγων νυν ουχί το εξ ουρανού και γης
σύστημα , αλλά την επίκη ρον ταύτην και μυρίαις
μεταβολαίς υποκειμένην ζωήν. Και περί εαυτού
διαλεγόμενος, "Ετι μικρόν , φησί , και ο κόσμος με
ουκέτι θεωρεί , υμείς δε θεωρείτε με. Πάλιν εν
ταύθα τους τη υλική και σαρκική προσδεδεμένους
ζωή , και μόνοις οφθαλμοίς την αλήθειαν επιτρέπον
τας, κόσμον προσαγορεύων, οι τη απιστία της αναστά
B
σεως ουκέτι έμελλον τοίς οφθαλμούς της καρδίας τον
Κύριον ημών όψεσθαι . Τα δε αυτά και περί του
Πνεύματος είπε : Το Πνεύμα, φησί, της αληθείας ,
.
και ο κόσμος ου δύναται λαβείν , ότι ου θεωρεί αυτό,
ουδε γινώσκει αυτό. Υμείς δε γινώσκετε αυτό,
ότι παρ' υμίν μένει. Ο μεν γαρ σάρκινος άν
θρωπος , αγύμναστον έχων προς θεωρίαν τον νούν ,
μάλλον δε όλον , ώσπερ εν βορβόρω , το φρονήματι
της σαρκός κατορωρυγμένον φέρων (97), αδυνατεί
προς το πνευματικών φώς της αληθείας αναβλέψαι.
Διό ο κόσμος , τουτέστιν , ή τοις πάθεσι της σαρκός
δεδουλωμένη ζωή , οίον οφθαλμός ασθενής φώς ήλια
κής ακτίνος , τήν του Πνεύματος χάριν ουχ υποδέ
χεται. Τούς μέντοι μαθηταίς εαυτού καθαρότητα
ριος , τό και εποπτικούς ήδη είναι και θεωρητικούς
του Πνεύματος αποδίδωσιν . "Ηδη γάρ, φησίν , υμείς
καθαροί εστε δια τον λόγον όν λελάληκα υμίν .
"Όθεν ο μεν κόσμος ου δύναται λαβείν ου γάρ
θεωρεί αυτό : ύμείς δε γινώσκετε αυτό 1, ότι παρ '
υμίν μένει . Ταυτά λέγει και Ησαΐας : 'Ο στερεώ
σας την γην και τα εν αυτή, και διδουδιδούς
πνοήν τω λαώ τω επ' αυτής, και Πνεύμα τους
πατούσιν αυτήν . Οι γάρ καταπατούντες τα γήινα
και υπεράνω αυτών γενόμενοι, άξιοι της δωρεάς του
αγίου Πνεύματος μεμαρτύρηνται . Το ούν αχώρητον
μεν το κόσμο , τοις αγίοις δε μόνοις διά καθαρότητα
της καρδίας θεωρητόν, τι χρή νομίζεσθαι , ή ποτα
πάς τιμάς συμμέτρους υπάρχειν αυτό :
Των μεν ούν άλλων εκάστη δυνάμεων έν πε
ριγράπτω τόπω τυγχάνειν πεπίστευται . Ο γάρ τώ
Κορνηλία επιστάς άγγελος ουκ ήν εν ταυτώ και
παρά τω Φιλίππω, ουδε και από του θυσιαστηρίου τη
Ζαχαρία διαλεγόμενος κατά τον αυτόν καιρών και εν
ουρανό την οικείαν στάσιν έπλήρου . Το μέντου
Πνεύμα ομού τε εν 'Αββακούμ ενεργείν και εν Δα
νιήλ επί της Βαβυλωνίας πεπίστευται · και εν τω
καταρράκτη είναι μετά Ιερεμίου, και μετα Ιεζε
κιήλ επί του Χοβάρ. Πνεύμα γάρ Κυρίου πεπλή .
ρωκε την οικουμένην · και, Πού πορευθώ από του
Πνεύματός σου, και από του προσώπου σου που
777 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT . YU . 778

φύγω ; και ο προφήτης: Διότι εγώ μεθ ' υμών A mes slat in medio vestri 1. Εum vero qui ubique
είμι , λέγει Κύριος " και το Πνεύμα μου εφέστη- est , ac una cum Deo adest, cujus esse naturæ cre
κεν εν μέσω υμών. Το δε πανταχού ον, και Θεό dere oportet ? utrum omnia complectentis, an par
συμπαρόν, της ποίας προσήκει νομίζειν φύσεως ; licularibus arctatæ locis, qualem esse naturam an
της πάντα περιεχούσης, ή της μερικούς εμπεριει- gelorum patet ex dictis ? Verum hoc dixerit nemo.
λημμένηςχωρίοις, όποίαν τήν των αγγέλων ο λόγος igitur qui natura divinus est, qui magnitudine in
έδειξεν ; 'Αλλ' ουκ άν τις είπoι . Το ούν θείον τη φύ . comprehensus, qui potens in operationibus, qui
σει, το αχώρητον τω μεγέθει, το δυνατόν εν ταις bonus in beneficentiis, hunc non supra modum ef
ενεργείαις , το αγαθόν εν ταις ευεργεσίαις μη υπερ- feremus ? non supra modum glorificabimus !
υψώσομεν ; μη δοξάσο μεν ;
"Οτι δοξολογίαΠνεύματός εστινή των προσόν .
των αυτώ απαρίθμησις . Κεμάλ . κγ'.
Ejusdem. Gloriam Spiritus esse enumerationem eorum
φuα εμεί αdsunt . Caput 23.
Εγώ δε ουδε άλλο τι την δόξαν τίθεμαι , ή των Ego vero nihil aliud esse gloriam censeo, nisi
προσόντων αυτών θαυμάτων την έξαρίθμησιν. " Ωστε η rerum , quæ ipsi adsunt, adinirabilium cnumera
ουδε μεμνήσθαι ημάς των παρ' αυτού αγαθών επι- Lionem . Quamobrem isti aut non permitieni, us
τάξουσιν ούτοι , ή πάντως και των προσόντων διέξοδος BΒ bonorum, que ab ipso proficiscuntur, memineri
της μεγίστης έστι δοξολογίας πλήρωσις . Ουδε γάρ mus, auteorum plane quæ illi adsunt, enumeratio
τον Θεόν και Πατέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χρι- maxime glorie est absolutio .. Quandoquidem nec
στού , και τον μονογενή αυτού Υόν άλλω ; δοξάζειν Deum ei Patrem Domini nostri Jesu Christi, ec
έχομεν, ή το κατά την ημετέραν δύναμιν δεξιέναι unigenituin illius Filium, aliier possumus glorifica
αυτού τα θαύματα . re , nisi pro viribus operain demus, ut ejus mira
cula recenseamus .

Τού αυτού. "Ελεγχος της ατοπίας των μη δοξα- Ejusdem . Redargulio absurditatis eorum qui non glo
ζόντων : το Πνεύμα εκ της προς τα εν τη κτί. rificant Spirilum , ex collatione eorum quæ in crea
σει δοξαστά παραθέσεως . Κεφάλ. κδ' . turis gloria afficiuntur. Capul 24.
Είτα δόξη μεν και τιμή εστεφάνωτας και κοινός Deinde vero gloria et honore coronatus est
άνθρωπος (8), και δόξα και τιμή και ειρήνη Taval quilibet homo, et gloria et honor et pax cuivis fa
τω ποιoύντι το αγαθόν έν επαγγελίαις απόκειται . C cienti bonum in promissis reposita sunt. Est au
" Έστι δε τις και ιδίως του Ισραήλ δόξα: ών ή tém et peculiaris' quædam Israelitici populi gloria,
υιοθεσία, φησί, και η δόξα, και η λατρεία. Και εαυ- quorum , inquit , est adoptio et gloria et cultura 1 :
του τινα δόξαν ο Ψαλμωδός λέγει: “ Όταν ψάλη σόι et suam ipsius gloriam quamdam commemorat
η δόξα μου και πάλιν: 'Εξεγέρθητι, ή δόξα Psalmorum cantor : Dum cantaverit tibi gloria
μου . "Έστι δε τις δόξα ηλίου, και σελήνης , και méa' ; et rursus , Exsurge; gloria meu ". Est an
αστέρων : κατά δε τον Απόστολος και η διακονία lem quædam gloria solis, lunæ et stellarum .. Ac
της κατακρίσεως διά δόξης. Τοσούτων ουν δοξαζομέ- juxta Apostolurm etiam administratio darnnatio
νων , το Πνεύμα μόνον των πάντων αδόξασταν είναι nis cum gloria '. Itaque cum lain multa sint quæ
βούλει ; Καίτοιγε Η διακονία του Πνεύματος , gloria potiuitar, vis Spiritum unum ex omnibus
φησίν , έστιν εν δόξη. Πώς oύν αυτό ανάξιον του inglorium esse ? Et lamen Ministratio, inquit, Spi
δοξάζεσθαι ; Και μεγάλη μεν η δόξα του δι- ritus est in gloria . Qui fil igitur ut ille indignus
καίου , κατά τον Ψαλμωδόν · δόξα δε του Πνεύματος , sit qui glorificetur ? Ει magna quidern est gloria
κατά σε, ουδεμία . Πώς oύν ου πρόδηλος ο κίνδυ- justijuxta Psalmorum cantorem 5. At gloria Spi
νος εκ των τοιούτων λόγων την άφυκτον αμαρτίαν ritus juxta tuam opinione nulla est. Annon igi
εφ ' εαυτούς επισπάσθαι ; Ει ο ow Gójuevos èx tūv D tur evidens periculum est ne talibus dictis inevila
της δικαιοσύνης έργων άνθρωπος , και τους φοβου- bile crimen in nosmetipsos accersaintus ? Si home
μένους τον Κύριον δοξάζει , τοσούτου άν δέοι το qui salvus fil ex operibus justiliæ, etiam timentes
Πνεύμα της οφειλομένης δόξης αποστερείν. "Έστω, Dominum glorificat, multo minus Spiritum debita
φησι , 1 δοξαστόν , αλλ' ουχί μετά Πατρός και gloria fraudabit . Sit, inquitunt, glorificandus, sed
Υιού . Και τίνα έχει λόγον ετέραν χώραν επινοείν τω non cum Patre et Filio. Et qui consentaneum est
Πνεύματι , την παρά του Κυρίου τεταγμένην κατα- rationi, alium locum imaginatione designare Spiri
λιπόντας , και της κατά την δόξαν κοινωνίας απο- lui, eo relicto, quem slatuit Dominus ; et gloriæ
στερείν το πανταχού συναναληφθέν τη θεότητι, consortio spoliare eum qui ubique conjunctus est
εν τη ομολογία της πίστεως, εν τω βαπτίσματι της divinilali , in professione fidei , in baptismale re
απολυτρώσεως , εν τη ενεργεία των δυνάμεων , εν demptionis, in operatione virtutum , in indiabitatione
τη ενοικήσει των αγίων, εν ταϊς εις το υπήκοον χά- sanctorum, in beneficiis in subditos conferendis ?
ρισιν ; Ουδέ γάρ έστιν όλως δωρεά τις άνευ του Νeque enim est ullam omnino donum absque san
αγίου Πνεύματος εις την κτίσιν αφικνουμένη » όπου cto Spirilu ad creaturam perveniens ; quando ne
Agg . 3 , 5, 6. 1 Rom . 11 , 10. * Rom . , 4. • Psal. Σχιν , 13. • Psal . Cνι, 2. 61 Cor . 10 , 11 .
I Cor . 1 , 9. ibid. 8. 9 Psal . 1 , 6.
PATROL, GR , CXXX . 25
 779 EUTHYMII ZIGABENT 780
simplex quidem verbum in defensionibus pro Chri- Α γε ουδέ ρημα ψιλόν εν ταις υπέρ Χριστού απολο
sto quis possit dicere ,, nisi adjuvante Spiritu ,, quem- γίαις δυνατόν λαλήσαι μή συνεργουμένους παρά
admodum in Evangeliis a Domino et Servatore no- του Πνεύματος, ώς εν Ευαγγελίοις παρά του Κυ
stro didicimus 1. Porro αι his omnibus neglectis, ρίου και Σωτήρος ημών με μαθήκαμεν. "Απαντα δε
atque ea communione, quam in omnibus habet, ταύτα παριδόντας , και της εν πάσι κοινωνίας επι
oblivioni tradita, a Patre et Filio ipsum avellamus, λαθομένους, από Πατρός και Υιού διασπάν , ουκ
nescio an quisquani sancti Spiritus particeps as- οίδα εί τις μέτοχος Πνεύματος αγίου συνθήσεται .
sensurus sit. In quo igitur ordine illum collocabi- Πού τοίνυν φέροντες αυτό τάξομεν και μετά της κτί
mus ? creaturarum ? At universa creatura servit : σεως ; Αλλ' ή κτίσις πάσα δουλεύει το δε Πνεύμα
Spiritus autem liberum reddit : Ubi enim Spi- ελευθεροί. Ου γαρ το Πνεύμα Κυρίου , εκεί ελευθε
ritus Donmini , ibi libertας 1. Αtque cum multa sint ρία . Και πολλών ενόντων ειπείν , όπως ου προσήκει
quæ possim hic commernorare, quam non conve- τη κτιστη φύσει το Πνεύμα το άγιον συγκαταρι
niat Spiritum sanctum annumerare rebus creatis, θμεϊν , τον περί τούτων νυν υπερθήσομαι λόγον .
de , his dicere nunc supersedebo. Nam si incipiam Ει γάρ μέλλουμεν προς αξίας του προβλήματος τάς
pro argumenti dignitate, et que pro nobis faciunt, Β τε παρ' εαυτών κατασκευάς επάγειν, και τα παρά
probationes adducere, et quæ ab adversariis obji- των εναντίων προβαλλόμενα διαλύειν, πολλών ημίν
ciuntur, diluere , prolixo sermone erit opus, Ioqua- δεήσει λόγων, και αποκναίσαιμεν τη πολυφω
citaleque voluminis deterrebimus lectores. Idcirco, νια της βίβλου τους εντυγχάνοντας. Διόπερ ιδία πρα
lioc alteri proprio tractatui reservato , proposilis γματεία εκείνο ταμιευσάμενοι , των προκειμένων
wadhæreamus. εχώμεθα.
Consideremus igitur singulatim . Natura bo- Σκεψώμεθα ούν τα καθέκαστον. Φύσει έστιν
. : nus est, ut bonus Pater, et bonus Filius. Creatura αγαθόν, ώς άγαθος ο Πατήρ , και αγαθός ο Υιός .
vero per electionem ejus quod bonum est, parii- Η κτίσις δε εν τη εκλογή του αγαθού μέτοχός έστι
ceps est bonitatis . Profunda Dei novit : sed crea- της αγαθότητος . Οίδε τα βάθη του Θεού : ή κτί
lura per Spiritum accipit arcanorum reserationem . σις δε λαμβάνει την φανέρωσιν των απορρήτων διά
Vivificat .cum Deo qui vivificat omnia , cum Filio του Πνεύματος . Ζωοποιεί μετά του Θεού του τα
qui dat vitam . Qui enim excitavit , inquit, Chrislum πάντα ζωογονούντος , μετά του Υιού του διδόν
a mortuis, vivificabit et mortalia corpora vesira, τoς ζωήν . Ο γάρ εγείρας Χριστόν εκ νεκρών ζωο
per ipsius Spiritum qui inhabitat in vobis '3 ; atque ποιήσει , φησί , και τα θνητά υμών σώματα
ite rum s æ em
: Ove me voc me aud am iun t , et ego vi- Col à roũ éro ixo urt os aut oū lir eíf iut og ér vuir .
ιαα αternam do illis :. Sed Spiritus quoque vivi- και πάλιν : Τα πρόβατα τα έμα της φωνής μου
ficat , inquit 1. Αc rursum : Spiritus autem , inquit , ακούει , καγώ ζωήν αιώνιον δίδωμι αυτοίς . Αλλά
υλια propter justitiam 6. Quin et Dominus testatur και το Πνεύμα , φησί , ζωοποιεί . Και πάλιν : Το δε
Spiritum esse qui vivifeat . Caro non prodest quid- Πνεύμα , φησί , ζωή δια δικαιοσύνη ». Και ο
quam 1. Quomodo igitur Spiritum a vivificandi Κύριος μαρτυρεί το Πνεύμα είναι το ζωοποιούν: Ή
potestate submoventes eum naturae conjungemus , σαρξ ουκ ωφελεί ουδέν . Πώς oύν, της ζωοποιού
que ipsa vita egeat ? Quis adeo contentiosus , quis δυνάμεως αποξενώσαντες το Πνεύμα , τη επιδεομένη
adeo exsors doni celestis , et absque guslu bono- της ζωής φύσει προσοικειώσομεν ; Τίς ούτω δύσερις ,
runa Dei verborum , quis adeo spei eterne expers , τις ούτω δωρεάς επουρανίου αμέτοχος , και των κα
τιι. Spiritu ) a Deilale distracture creature copulet ? λών του Θεού ρημάτων άγευστος , τίς ούτως ελπίδων
άμοιρος , ώς τη κτίσει συντάξαι το
αιωνίων
Πνεύμα , της Θεότητος αποστήσας ;
In nobis, inquiunt , Spiritus est tanquam 'Εν ημίν, φησί , το Πνεύμα , ως δώρον εστι
donum a Deo. At donum nequaquam iisdem ho- παρά του Θεού. Ου δή που δε το δώρον ταϊς ίσαις τι
noribus alicitur , φuibus is qui dedit. Donum qui- D μαϊς τω δεδωκότι σεμνύνεται. Δώρον μεν ούν Θεού
eleni Dei Spiritus est, sed donum vile. Let enim, το Πνεύμα, αλλά δώρον ζωής. Ο γάρ νόμος , φησί ,
inquit , Spiritus υile liberavit nos 1. Ει donut po- του Πνεύματος της ζωής ή.λευθέρωσεν ημάς .
tentiæ : Accipietis enim virlulem Spiritus sancti su- Και δώρον δυνάμεως : Λήψεσθε γάρ δύναμιν επ
pervenientis in vos '. Num igitur ob id contemnen ελθόντος του αγίου Πνεύματος εφ' υμάς. Αρ' ούν
tus est ? Annou et Filium dedit hominibus? Qui, διά τούτο ευκαταφρόνητον ; ή ουχί και τον Υιόν
inquit, proprio Filio non pepercil, sed pro nobis om- έχαρίσατο τους ανθρώπους ; "Ος γε , φησί , του ιδίου
nibus tradidit illum , quomodo etiam non una cum Yioύ ουκ εφείσατο , αλλ' υπέρ ημών πάντων παρ
co omnia nobis donabit 10 ? Ει alibi : Uι sciamus έδωκεν αυτόν, πώς ουχί και συν αυτώ τα πάντα
que a Deo nobis donata sunt 11 , de mysterio as- ημϊν χαρίσεται ; Και ετέρωθι • "Ινα ειδώμεν τα
sumpti hominis Ioquens . Itaque qui ista loquuntur , υπό του Θεού χαρισθέντα ημϊν περί του μυστη
annon Judeorum ingratum animum anmentiamque ρίου της ενανθρωπήσεως λέγων . "Ωστε πως οι ταύτα
superant, qui scilicet excellentiam divine bonitatis λέγοντες ουχί την Ιουδαϊκήν άγνωμοσύνην παρελη
1 Μatth . Χ , 19. 1 1 Cor, 11 , 17 . * Rom . Υι, 11 . • Joan . Χ , 27 . • Joan . νι , 64 . • Rom . VΙΙ, 10.
' Joan . pi , 64 . 8 Rom . viii , 2. ° Act . 1 , 8. 10 Ron VII , 52 . 11T Cor . 1 , 12 .
 781 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT . XII .
λύθασι την υπερβολήν της χρηστότητος εφόδιον εις A vertant in occasionem blasplienise ? Αccusant eni1 :
βλασφημίαν λαμβάνοντεςκαι; Εγκαλούσι γάρ τώ Spiritum , quod nobis dat fiducian Deutn app l..
Πνεύματι , ότι παρρησίαν ημίν δίδωσι καλείν πατέρα landi patrem nostrum. Emisil enim Deus Spiritum
εαυτών τον Θεόν. 'Εξαπέστειλε γάρ ο Θεός το Filii sui in corda nostra clamantem , Abba , Pa
Πνεύμα του Υιού αυτού εις τας καρδίας ημών , ter '',, ut ilius vox propria fat liat corum qui ipsule
κράζον , 'Αββά ο Πατήρ, ίνα ή εκείνου φωνή των acceperunt.
δεξαμένων ιδία γένηται.
“Οτι τη « εν και συλλαβή αντί της « συν » η Γρα-
D
Quod Scriptura hac syllaba «in » pro e cùm » ulatur :
φή κέχρηται· εν ώ και ότι η και »> ισοδυναμεί ubi etiam probatur ieli idem pollere quod cum .
τη « σύν . ) Κεφάλ . κε'. Caput 25 .
Πώς oύν, φησίν, η Γραφή ουδαμού συνδοξαζή- Qui fit igitur , inquiunt , ut Scriptura nus
μενον Πατρί και Υιώ το Πνεύμα παρέδωκεν, αλλά quam tradat Spiritum glorificari cum Patre et Fi
πεφυλαγμένως εξέκλινε το, συν τω Πνεύματι , εί- lio, sed studiose vitet ne dicat , cum Spirilu , ac
πεϊν; πανταχού δε το εν αυτώ δοξάζειν ώς αρμο- ubique malit glorificare in ipso, quasi hoc con
διώτερον προετίμησεν ; Εγώ δε ουδ' αν αυτός φαίην Β gruentius judicet ? Αι ego nequaquam dixerim thane
άτιμοτέρας είναι διανοίας παραστατικήν την εν συλ- syllabam in exhibere sensum minus honorificum ,
λαβήν , αλλ' υγιώς εκλαμβανομένης προς το μέγι- imo potius, si sane accipiatur , ad maximam celsi
στον ύψος ανάγειν τας διανοίας· όπου γε και αντί tudinem erigere mentem , quandoquidem observa
της συν πολλαχού κειμένην αυτήν τετηρήκαμεν . vimus hanc frequenter usurpari pro cum. Quod
“Ως το , Εισελεύσομαι εις τον οίκόν σου εν όλο- genus est illud , Ingrediar domum tuam in holocau
καυτώμασιν · αντί του, μετά ολοκαυτωμάτων . Και tomalibus ; : pro his vocibus, cum holocautomalia
εξήγαγεν αυτούς εν αργυρία και χρυσίω , τουτ bus. Et eduxit eos in argento el auro , hoc eslo
έστι , μετά αργυρίου και χρυσίου και το , Ουκ cum argenlo et auro . ltem illud , Non egredieris in
εξελεύση εν ταϊς δυνάμεσιν ημών , αντί του, virtutibus nostris , pro, cum virtutibus nostris,
συν ταϊς δυνάμεσιν ημών , και μυρία τοιαύτα . aliaque hujus generis innumerabilia. Oinnino lu
“Ολως δε ήδέως αν μάθουμι παρά της νέας σοφίας, bens ab ista nova sapientia didicero, qualem glori.
ποίαν δοξολογίαν ο Απόστολος διά του, έν , ρήματος ficationem Apostolus absolverit per hanc dictionem
απεπλήρωσε , κατά τον τύπον όν ούτοι νύν ως εκ της in, juxta formam quam isti nunc tanquam e Scri
Γραφής αναφέρουσιν. Ουδαμού γάρ εύρον λεγόμενον plura proferunt.. Nusquam enim inveni dictum ::
το, Σοί τω Πατρί ή τιμή και η δόξα διά του μονο- c Tibi Patri honor et gloria per unigenitunι Filium
γενούς σου Υιού εν τώ αγίω Πνεύματι» όπερ τούτοις luum in Spiritu sancto : qui sermo nunc istis usi
εστι νύν και αυτής, ως ειπείν , της αναπνοής συν- lalior est ipsa, ul ita loquar, respiratione. Horuni
ηθέστερον . Διεσπασμένως μεν γάρ τούτων έκαστον quidem singula separatim invenire licet, conjun
έστιν ευρείν : συνημμένως δε εν τη συντάξει ctim vero posita in hac constructione nusquant
ταύτη ουδαμού δεικνύειν έξουσιν . " Ωστε ει μεν ακρι- poterunt ostendere. Itaque si exacte urgent ea quæ
βολογούνται περί τα έγγραφα, δειξάτωσαν πόθεν λέ- in Scripturis habentur, ostendant unde ista dicant.
γουσιν· ει δε συγχωρούσε τη συνηθεία , μηδε ημάς Quod si concedunt consuetudini , neque nos ab ea
εξειργέτωσαν. excludant.
"Ημείς γάρ , αμφοτέρας εν τη των πιστών Nos enim ambas dictiones in fidelium usu
χρήσει καταλαμβάνοντες τας ρήσεις, αμφοτέραις deprehendentes , ambabus ulimur : gloriam qui
κεχρήμεθα· την μεν δόξαν το Πνεύματι ομοίως αφ' dem Spiritui ex æquo per utramque persolvi rali,
εκατέρας πληρούσθαι πεπιστευκότες, τους δε κα- eis vero qui depravant veritatem , credimus 'magis
κουργούντας την αλήθειαν επιστομίζεσθαι μάλλον os obturari per eam præpositionem , quæ cum sen
διά της προκειμένης λέξεως , ήτις, την δύναμιν των sum in Scripluris similem habeat, non ita facile
Γραφών παραπλησίαν έχουσα, ουκέτι εστίν ομοίως ab adversariis expugnari potest ( est autem ipsa
τοίς εναντίοις ευεπιχείρητος (έστι δε αύτη ή αντιλεγο- illa cui nunc ab istis contradicitur ) utpote quæ
μένη νύν παρά τούτων) αντί του και συνδέσμου παρ- pro et conjunctione sumatur . Nam idem est di
ειλημμένη. "Ισον γάρ έστιν ειπείν : Παύλος και Σι- cere, Paulus el Silvanus , el Timotheus ® , alque,
>
λουανός και Τιμόθεος, και, Παύλος συν Τιμοθέη και Paulus cum Timotheo et Silvano . Nominum enim
Σιλουανό . Η γαρ συμπλοκή των ονομάτων δι' έκα- connexio , utraque pronuntiatione similiter ser
τέρας ομοίως της έκφωνήσεως σώζεται. Ει τοίνυν , valur. Itaque si cum Dominus dixerit Patrem et
του Κυρίου ειπόντος Πατέρα και Υιόν και άγιον Filium et sanctum Spiritum , ipse dicam , Patreny
Πνεύμα , αυτός είπoιμι Πατέρα και Υιον συν τω et Filium cum Spirilų sancto ; aliudne , quod
αγίω Πνεύματι, άλλο τι ειρηκώς κατά την δύ- ad sententiæ vim altinet , dixero ? Porro per con
ναμιν έσομαι ; Της δε διά του και συνδέσμου συμπλο- junctionem etel connecti nomina ,, multis testimo
κης των ονομάτων πολλά τα μαρτύρια. Η χάρις niis probari potest. Gratia enim , inquit, Domini

Galat. iv, 6. 1 Psal. LXV , 13. 3 Psal . cιν , 37. • Psal. XLIII , 10. Thess .1, 1 .
}
783 EUTHYMII ZIGIBENI
nostri Jesu Christi , et charitas Dei , el com- A γάρ, φησί ,του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , και η
manic Spiritus sancti ' ; ac rursus, Obsecro au-
tem vos per Dominum nostrum Jesum Chri-
slum , et per charitalem Spirilus '. Itaque si
pro conjunctione et voluerimus uti prepositione του Πνεύματος. Εί τοίνυν αντί της και τη συν εθε
cum, quid fecerimus diversi ? Ego sane non vi-
9 λήσαιμες χρήσασθαι, τι διάφορον πεποιηκότες εσό
deo, nisi quis ob frigidas grammatica regulas
conjunctionern tanquam copulativam , ac majo-
rem unionem facientem præſerens , prepositio
nem rejiciat, quasi non obtineat parem vim. Sed
si de his a nobis ratio exposceretur , forte multis
verbis non opus esset nobis ad respondendum .
Nunc vero neque de syllabis, neque hoc aut illo
dictionis sono disputant , sed de rebus juxta vim
ac veritatem maximo inter se discrimine dissi-
dentibus . Qua de causa , cum indiferens sit syl- B μεγίστην εχόντων διαφοράν . "Ων ένεκεν, απαρατη
labarum usus, isti has quidem admittere , illas
vero ab Ecclesia submovere moliuntur. Ego vero
etsi primo statim auditu prepositio evidentem
utilitatem habet , allamen etiam rationem red-
dam , juxta quam patres nostri non oliose illius
quoque usum amplexi sint . Nam præterquam
quod hiec idem valet quod el , ad reſellendam
Sabellii malitiam , similiterque atque illa conjun-
ctio hypostaseon proprietatem declarat , velut,
Ego ei Paler veniemus ' , et : Ego et Pater unum su-
mus ; præterea eximium habet sempiternæ com-
munionis ac perpetuæ conjunctionis testimonium .
Nam qui dixii , cum Patre Filium esse , simul et
hypostaseon proprietatem et inseparabile con-
sortium expressit. Quod idem etiam in rebus hu C
manis videre est, in quibus el conjunctio decla-
ral communem operationem : et præpositio cum
quodammodo etiam significat communionem.
Quod genus est, Navigarunt in Macedoniam Pau
Jus et Timotheus , sed et Tychicus et Onesi-
mus missi sunt Colossensibus : ex his discimus
illos rem eamdem fecisse. Sed si audierimus , con
navigarunt , et simul missi sunt , eliam illud ad
discimus, alterum cum altero aclionem absol
visse. Ila Sabellii errorem destruens hæc vox ut
non alia æque, addit illis et eos qui directe op-
posilo impietatis genere insaniunt. De his loquor,
qui temporalibus intervallis Filium a Patre, et Spi-
ritum sanctum a Filio distrahunt .
Cælerum a syllaba in eo maxime differt , D
quod præpositio cum mutuam conjunctionem
corum qui communiter aliquid agunt exhibet,
velut connavigantium , aut cohabitantium , aut
quidvis aliud communiter perficientium : at præ-
positio in declarat relationem ad id in quo sunt
operantes. Siquidem cum audimus , innavigant ,
aut inhabitant ; protinus cogitamus scapham aut
domum . ltaque justa communem usum , haruni
syllabarum talis est inter ipsas differentia , major-
que inveniri poterit a studiosis . Neque enim
mihi vacat de ratione syllabarum exquirere. Quo-
1 J1 Cor . XIII , 13. • Roin . JV , 30. 3
Joan . XIV , 23 .
784
αγάπη του Θεού, και η κοινωνία του αγίου Πνεύ
ματος και πάλιν: Παρακαλώ δε υμάς διά του
Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και δια της αγάπης
μεθα ; Εγώ μεν ούχ ορώ, πλήν ει μή ψυχραις γραμ
ματικαίς τις τον μέν σύνδεσμον ως συμπλεκτικόν
και πλείονα ποιούνται την ένωσιν προτιμών, την δε
πρόθεσιν, ώς ουκ έχουσαν την ίσην δύναμιν, απο
πέμπουτο. 'Αλλ ' εί γε περί τούτων τας ευθύνας υπεί
χομεν, ίσως ουκ αν πολλού λόγου προς την
απολογίαν επεδεήθημεν. Νύν δε ου περί συλλαβών,
ουδε περί τοιούδε ή τοιουδε φωνής ήχου ο λόγος αυ
τοίς, αλλά περί πραγμάτων εν δυνάμει και αληθεία
ρήτου της χρήσεως των συλλαβών ούσης, ούτοι τας
μέν εγγράφειν, τάς δε αποδιώκειν της Εκκλησίας
επιχειρούσιν . Εγώ δε, ει και εκ της πρώτης ακοής
εναργές έχει το χρήσιμον, αλλ ' ούν και τον λόγον
παρέξομαι καθ' όν οι πατέρες ημών ούκ αργώς συμ .
παρέλαβον την χρήσιν της προθέσεως ταύτης. Προς
γάρ το το του Σαβελλίου κακόν ισοσθενώς τη και
συλλαβή διελέγχειν , και παραπλησίως εκείνη το των
υποστάσεων ίδιον παριστάν, ώς τό : Εγώ και ο Πα
της έλευσόμεθα και το • Εγώ και ο Πατήρ έν
έσμεν • εξαίρετον έχει της αϊδίου κοινωνίας και απαύ
στου συναρείας το μαρτύριον. Ο γάρ ειπών
συν τω Πατρί τον Υιόν είναι ομού τήν τε των υπο
στάσεων ιδιότητα και το αχώριστος της κοινωνίας
έδειξεν. "Οπερ και επί των ανθρωπίνων έστιν
ιδείν • ο μεν και σύνδεσμος το κοινόν της ενερ
γείας παρίστησιν · η δε συν πρόθεσις την κοινωνίας
πως συνενδείκνυται . Οίον , "Έπλευσαν εις Μακεδονίας
Παύλος και Τιμόθεος · αλλά και Τυχικός και Ονήσι
μος απεστάλησαν Κολοσσαεύσιν· εκ τούτων, ότι μεν
ταυτόν ενήργησαν, μεμαθήκαμεν · εάν δε ακούσω
μεν, ότι συνέπλευσαν και συναπεστάλησαν , ότι και
μετ' αλλήλων την πράξιν επλήρωσαν προσεδιδάχθη
μεν.. Ούτω το του Σαβελλίου κακόν, ώς ουδεμία των
άλλων φωνών καταλύουσα , προστίθησιν εκείνους
και τους κατά διάμετρον ασεβούντας . Λέγω δή του
τους οι χρονικούς διαστήμασι του μεν Πατρός τον
Υιον, του δε Υιού το Πνεύμα το άγιον διαιρούσι .
Προς δε την εν συλλαβήν εκείνο μάλιστα το
διάφορον έχει, ότι η μεν συν την προς αλλήλους συν
αφειαν των κοινωνούντων παρίστησιν , οίον των
συμπλεόντων, ή συνοικούντων, ή οτιούν των πάντων
κοινώς εκτελούντων· η δε εν την σχέσιν την προς το
εν ώ τυγχάνουσιν ενεργούντες δηλοί. Εμπλέουσι
γάρ και ενοικούσιν ακούσαντες , το σκάφος και την
οικίαν ευθύς εννοήσαμεν. Κατά μέν ούν την κοινήν
χρήσιν , ή προς αλλήλας αυτών διαφορά τοιαύτη , και
έτι πλείον αν ευρεθείη παρά των φιλοπόνων . Ού
γάρ εμοί σχολή τα περί των συλλαβών εξετάζειν .
'Επεί ών δεδεικται η σύν» εύσημότατα αποδιδουσα
• Joan . 3 , 30.
785 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XII . 786
της συναφείας την έννοιαν, γενέσθω υμίν ένσπονδος, A nianigitur demonstratum est prepositionem cum
ει δοκεί, και παύσασθε του χαλεπού προς αυτήν και significantissime reddere conjunctionis intelli
ακηρύκτου πολέμου . "Ομως μέντοι ούτως ευσήμου genliain , inducias a vobis, si videtur, impetret,
της φωνής υπαρχούσης, εί το φίλον εν δοξολογίαις ac desistite atrox et implacabile bellum cum illa
έν Ευαγγελίοις επί του βαπτίσματος μεμαθήκαμεν, gerere. Sed lamen ,, quamvis haec vox tam
Πατέρα και Υιόν και άγιον Πνεύμα και ούτω γινέ- apla sit ad significandum, si cui cordi fuerit in
σθω , ουδείς αντερεί . Επί τούτοις, ει δοκεί, κατα- glorificationibus per syllabam el nomina conne
θώμεθα. 'Αλλά τας γλώσσας αν πρόοιντο μάλλον, και ctere et glorificare , quemadmodum in Evangeliis,
την φωνήν ταύτην δέξαιντο . Τούτο μεν ούν έστιν, και ubi de baptismate, didicinius, Patrem et Filium et
τον ακήρυκτον ημίν και άσπονδον πόλεμον επεγείρει. Spiritum sanctum ; etiam ita fat, nemo contradi
Εν τω Πνεύματι , φησί , τώ αγίω την δοξολογίαν clurus est. Hac conditione, si videtur, inter nos
αποδοτέον τω Θεώ , ουχί δε και το Πνεύματι · και εκ consentiamus. Sed isti citius abjecerint Jinguas,
θυμότατα της φωνής ταύτης ως ταπεινωτικής quam banc vocem recipiant. Hoc igitur est, quod
του Πνεύματος περιέχονται . Περί ης ουκ άχρηστον nobis acerrimum ac irreconciliabile bellum ex
και διά μακροτέρων ειπείν . "Ων ακούσαντες ούτοι , B citat. In Spiritu sancto , inquiunt , danda est glo
αυμάσαιμεν άν, ει μη ως προδόταν αυτήν, και προς ria Deo, non autem et Spiritui : atque acerrime
τήν του Πνεύματος δόξαν αυτομολούσαν αποκηρύ- huic voci tanquam Spiritum deprimenti adhse
ξιωσεν . rescunt. De qua non inutile fuerit prolixius dicere.
Quæ cum audieriut isti, demirabor, si non eam
ut proditricem el ad Spiritus gloriam ultro trans
fugam repudiabunt.
Τού αυτού ." Οτι όσαχώς λέγεται το « έν >και τοσαυτα- Ejusdem . Quot modis dicitur sin,, totidem modis de
χώς και επί του Πνεύματος λαμβάνεται . Spiritu accipi . Capul 26.
Κεφάλ . κς ' .
"Οσαχώς λέγεται το έν, τοσαυταχώς ευρίσκομεν Quot modis dicitur in , totidem modis invenimus
ταις περί του Πνεύματος εννοίαις υπηρετούμενον . eam syllabam conceptibus de Spirilu subservire.
Λέγεται μεν ούν το είδος εν τη ύλη είναι, και η δύναμις Nam forma dicitur esse in materia , et potentia in eo
εν τώ δεκτικό, και η έξις εν τώ κατ' αυτήν διακειμέ- guod ejus capax est, et liabitus in eo qui secun
νω , και πολλά τοιαύτα. Ούκούν, καθο μεν τελειωτικών dum illum affeclus est ,Σ aliaque hujus generis
το άγιον Πνεύμα των λογικών, απαρτιζον αυτών τήν C multa . Ιtaque quatenus Spiritus sanctus vim
ακρότητα , τον του είδους λόγον επέχει . Ο γάρ μη- habet perficiendi creaturam rationalem , absol
κέτι κατά σάρκα ζών, αλλά Πνεύματι Θεού αγόμε- Vens illius fastigium , forme rationem obtinet.
2

νος, και υιός Θεού χρηματίζων, και σύμμορφος της Nano qui jam non vivit secundum carnem , sed
εικόνος του Υιού του Θεού γενόμενος , πνευματικός Spiritua Dei agitur , ac Filius Dei nominatur , et
ονομάζεται. Και ως η δύναμης του οράν εν τω υγιαι. conforinisimagini Filii Dei factus est,, spiritualis
νοντι οφθαλμώ, ούτως ή ενέργεια του Πνεύματος εν dicitur . Et sicut cernendi vis est in oculo sauo ,
τη κεκαθαρμένη ψυχή . Διό και Παύλος εύχεται Έφε- εic operatio Spiritus in anima purgata. Eoque
σίοις, πεφωτισμένους οφθαλμούς αυτών είναι εν τω Ρaulus optat Ephesiis , ut oculos habeant illumi
Πνεύματι της σοφίας. Και ως η τέχνη εν τω αναλα- natos in Spirilu sapientiæ ' . Et quemadmodum
βόντι αυτήν, ούτως ή χάρις του Πνεύματος εν τω ars est in eo qui illam adeptus est , ila gratia
υποδεξαμένω, αεί μεν συμπαρούσα, ουχί δε και ενερ- Spiritus in eu qui recepit eam , semper quidem
γούσα διηνεκώς . Επει και η τέχνη δυνάμει μεν εν præsens, at non perpetuo operans . Nam et ars
το τεχνίτη εστίν » ενεργεία δε τότε , όταν κατ' αυτήν polentia quidem est in artifice ;; actu vero tum ,
ενεργή . Ούτω και το Πνεύμα αει μεν συμπάρεστι cum secundum illam operatur : ilidem Spiritus
τοις αξίοις , ενεργεί δε κατά την χρείαν , ή εν προ D semper quidem adest dignis , sed operatur prout
φητείαις , ή εν ιάμασιν, ή έν άλλοις τισί δυνάμεων opus est, aut in propheliis , aut in sanationibus ,
ενεργήμασιν. "Έτι ώς εν σώμασιν υγίεια, η θερμό- art in aliis miraculorum operationibus . Praeterea
της , η όλως αι ευκίνητοι διαθέσεις ούτω και εν sicut in corporibus est sanitas, aut calor, aut in
ψυχή πολλάκις υπάρχει το Πνεύμα , τοίς διά τό της genere affectiones facile mobiles ; sic et in anima
γνώμης ανέδρυτον ευκόλως , ήν εδέξαντο χάριν απω- frequenter est Spiritus , in iis qui propter mentis
θουμένοις , μη παραμένον (39), οίος ήν ο Σαούλ , και instabilitatem facile gratiam acceptam expellunt ,
οι εβδομήκοντα πρεσβύτεροι των υιών Ισραήλ , πλην nequaquam permanens: qualis erat Saul , et
του Έλδάδ και Μωδάδ (τούτοις γαρ μόνοις εκ πάν- sepluaginta seniores filiorum Israel, præler El
των φαίνεται παραμείναν το Πνεύμα) , και όλως ει dad et Modad ' (nam apud hos solos ex omnibus
τις τούτους την προαίρεσιν παραπλήσιος. Και ως Spiritum mansisse apparei ), et in genere , si quis
ο λόγος δε εν ψυχή, ποτέ μεν ως το εγκάρδιον est istis animi propisilo consimilis . llem quem

1 Eplies . 1, 17 , 18. * Num. XI , 25, 26.

781 EUTIYAVIT ZIGABENI
783
admodum verbum est in animo , interdum ut Ανόημα, ποτέ δε ως ο προφερόμενος διά γλώσσης , ούτω
in corde cogitatum , interdum ut lingua prola- το Πνεύμα το άγιον νύν μεν όταν συμμαρτυρή τη
tum : sic et Spiritus sanctus, vel cum testi- Πνεύματι , και όταν κράζη εν ταις καρδίαις ημών »
monium præbel spiritui nostro, et clamat in cordi- 'Αββά ο Πατήρ νύν δε όταν λαλή υπέρ ημών, κατά
bus nostiis , Abba, Paler 1 , vel cum loquitur pro το ειρημένον, ότι Ουχ υμείς εστε οι λαλούντες ,
nobis, juxta id quod dictum est , Non vos estis αλλά το Πνεύμα του Πατρός το λαλούν εν υμίν ,
qui loquiuini , sed Spiritus Patris , qui Ioquitur " Ήδη δε και ως όλον εν μέρεσι, νοείται το Πνεύμα
in vobis '. Jam vero el ut totum in partibus, Spi- κατά την των χαρισμάτων διανομήν. Πάντες γάρ
ritus intelligitur juxta donorum distributionem . άλλήλων εσμέν μέλη , έχοντες δε χαρίσματα κατά την
Omnes enim invicem sumus membra , sed ha- χάριν του Θεού την δοθείσαν ημίν διάφορα. Διά τούτο
Dentes doia secundum Dei gratiam nobis dalam Ου δύναται ο οφθαλμός ειπείν τη χειρί , Xρείαν
diversa . Ea propter Non polest dicere oculus ma- σου ουκ έχω · ή πάλιν ή κεφαλή τοις ποσί ,
ημι : Νon opus habeo le ; aut rursus caput pe- Xρείαν υμών ουκ έχω . Αλλά πάντα μέν ομού συμ
dibus : Non est mihi vobis opus 1. Sed omnia qui- πληροί το σώμα του Χριστού εν τη ενότητα του Πνεύ .
den simul complent corpus Christi in unitate ματος αλλήλοις δε αναγκαίαν την έκ τών χαρισμά
Spiritus ; necessariam autem utilitatem sibi invi- Βτων αντιδίδωσιν ωφέλειαν. Ο μεν γάρ Θεός έθετο τα
cem reddunt ex donis. Deus enim posuit mem- μέλη εν τω σώματι, εν έκαστον αυτών καθώς ήθε .
Isra in corpore , unumquodque illoruno u voluit. λησε. Τα μέντοι μέλη το αυτό μεριμνώσιν υπέρ αλ
9

Membra autem eamdem habent pro se mutuo sol- λήλων, κατά την πνευματικής κοινωνίας της συμ
licitudinem , juxta spiritualem mutuae afectionis παθείας αυτοίς υπαρχούσης . Διόπερ Είτε πάσχει εν
ipsis insile communionem . Eoque Sive patitur μέλος , συμπάσχει πάντα τα μέλη είτε δοξάζεται
unum membrum , una cum ο patiuntur omnia έν μέλος , συγχαίρει πάντα τα μέλη. Και ως μέρη
membra : sive glorificatur unum membrum , εί- δε εν όλω, οι καθ' ένα εσμεν εν τω Πνεύματι ότι
1

mul gaudent omnia membra :. Rursus quemad • οι πάντες εν εν σώματι , εις εν Πνεύμα εβαπτί
modum partes sunt in loto, ila singuli sumus in σθημεν,
Spiritu , eo quod omnes in uno corpore in unum
Spiritum baptizati sumus .
Porro quod mirum dicli videbitur, nihilo “Ο δε παράδοξον μεν ειπείν , αληθές δε ουδενός
tamen minus verum est ; etiam veluti locus eo- Elattov , ότι και ως χώρα των αγιαζομένων πολ
rum qui sanctificantur , sepenumero dicitur Spi- λάκις το Πνεύμα λέγεται. Και φανήσεται ουδέ ούτος
ritus. Et constabit ne hoc quidem loquendi ge- Co tpótos κατασμικρύνων το Πνεύμα, αλλά μάλ .
nere diminui Spiritum , sed glorificari potius. λον δοξάζων. Τα γάρ τοι σωματικά των ονομάτων
Nam nomina corporalia etiam ad spirituales in- και επί τας πνευματικές εννοίας εναργείας ένεκεν
telligentias, evidentiae gratia, frequenter Scriptura πολλάκις ο λόγος μετακομίζει . Τετηρήκαμεν ούν και
transfert . Observavimus igitur et Psalmodum de επί του Θεού τον Ψαλμωδόν λέγοντα • Γενού μοι εις
Deo Ioquentem , Esto mihi in Deum protectorein , Θεόν υπερασπιστών , και εις τόπον οχυρόν του
et in locum munitum , κι εαιυum me acias 1. σώσαι με . Περί δε του Πνεύματος , Ιδού τόπος ,
De Spiritu vero , Ecce locus , inquit , apud me , φησί, παρ' εμοί , και στήθι επί της πέτρας : τι
et sta super petram : quid aliud appellans lo- άλλο λέγων τον τόπον και την εν Πνεύματι θεωρίαν,
cum , nisi visionem in Spiritu , in qua cum es- εν ή γενόμενος , εδύνατο ιδείν γνωστώς εμφανιζόμε
set Moyses,, potuit videre Deum evidenler ipsi ap- νον αυτώ τον Θεόν ο Μωϋσής; Ούτός έστιν ο τόπος
prentem ? Ηic est Iocus vere adorationis pro- και της αληθινής λατρείας ίδιος . Πρόσεχε γάρ,
prius . Attende enim , inquit , ne oferas holocau- φησί, μή ανενέγκης τα ολοκαυτώματά σου εν
tomata tua in φuouis loco, sed in loco quemcun- παντί τόπω, αλλ' εν τω τόπω, ώ αν εκλέξηται
que elegerii Dominus Deus tius '. Quod igitur D Κύριος ο Θεός σου. Ποίον ούν έστιν ολοκαύτωμα
8
est holocautoma spirituale ? Sacrificium laudis 8 πνευματικόν; Η θυσία της αινέσεως. Εν ποία δε
.

Quo in loco hoc offeremus , nisi in Spiritu san- τόπω ταύτην προσφέρομεν, ή εν τω Πνεύματι
clo ? Ubi hoc didicimus ? Ab ipso Domino di τώ αγίω; Πού τούτο με μαθήκαμεν ; Παρ' αυτού του
cente , Yeri adoratores adorabunt Patrem in Spi- Κυρίου λέγοντος , ότι οι αληθινοί προσκυνηται εν
.

rilu et veritate . Hunc locum cum vidisset Ja- Πνεύματι και αληθεία προσκυνήσουσι τω Πατρί .
cob dixit : Dominus est in loco hoc ' . Itaque Spi-
. Τούτον τον τόπον ιδών ο Ιακώβ, έφη, ότι Κύριος
ritus vere locus est sanctorum . Sanctus itidem , εν τω τόπω τούτω. " Ώστε το Πνεύμα τόπος αληθώς
locus est. Spiritui proprius , ac præbet şeipsum των αγίων. Και ο άγιος τόπος οικείος τω Πνεύ
lit inhabilet cum Deo , ac templum illius voca- ματι εμπαρέχων εαυτόν προς ενοίκησιν την μετά
lur. Sicut enim in Christo loquitur Paulus , Co- Θεού, και ναός αυτού χρηματίζων . Ως γάρ εν Χρι
ram Deo , inquit , in Christo loquimur : et Chri στο λαλεί Παύλος : Κατενώπιον γάρ , φησι, Θεού
stus in Paulo , velut ipse ait , An experimentum εν Χριστώ λαλούμεν · και Χριστός εν Παύλο, ως
1 Rom. ναι , 16, 15. * Μatth . Χ , 20 . • 1 Cor Οιι , 21 . ibid. 26 . και Psal. XXX , 3 . • Εxod .
SIX !!! , 21 , 1 Deut, XTI , 13. Psal. XLIX, 14. • Joan, 19, 23 . 10 Gen.xxvu, 16. 11 11 Cor. 1 , 17.
 789 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XII. 790
αυτός λέγει : " Η δοκιμήν Chteite toŰ Év énol A quæritis qui loquitur in me Christi ? sic et in
μαλούντος Χριστού , ούτω και εν Πνεύματι λαλεί Spiritu loquitur mysteria ,1 ae Spiritus rursum lo
τα μυστήρια , και το Πνεύμα πάλιν λαλεί εν αυτώ . quitur in eo .
Εν μέν ούν τους γεννητοίς ούτω πολυμερώς In rebus ergo conditis ad hunc modum
και πολυτρόπως ενείναι λέγεται το Πνεύμα• Πατρί δε multifariam variisque rationibus dicitur Spiritus- *
και Υιώ ουχί ενείναι μάλλον , αλλά συνείναι ειπείν inesse : verum magis pium est dicere , eum :
ευσεβέστερον . Η μεν γαρ παρ ' αυτού χάρις οικούν- esse cum Patre et Filio, quam illis inesse. Nam
τος εν τοις αξίοις , και ενεργούντος τα εαυτού , κα- gratia ab eo manans, habitante in iis qui digni
λως ενυπάρχειν τοις δεκτικοίς αυτού λέγεται η δε δunt, ac suas operationes in illis exercente , recte
προαιώνιος ύπαρξις , και άπαυστος διαμονή , μεθ' dicitur inesse iis qui sunt illius capaces . At illius 5
Υιού και Πατρός θεωρουμένη , τας της αϊδίου συν- subsistentia quæ fuit ante sæcula, ac perpetuitas
αφείας προσηγορίας επιζητεί. Το γαρ κυρίως nunquam desitura cum Filio et Ρatre considerata ,
και αληθώς συνυπάρχειν επί των αχωρίστως αλ- sempiternæ conjunctionis requirit appellationes.
λήλους συνόντων λέγεται. Την γαρ θερμότητα τω μεν Νam coεεεε proprie ac vere dicitur de iis, quae sibi
πυρακτωθέντι σιδήρη ενυπάρχειν φαμέν • αυτό δε invicem inseparabiliter adsunt. Nam calorem ferro
το πυρί συνυπάρχειν . Και την μέν υγίειαν τω σώ- B2 quidem ignito inesse dicimus :: at una simul cuin
ματι ενυπάρχειν , την δε ζωήν τη ψυχή συνυπάρχειν . ipso igne esse . Item corpori sanitatem inesse diei
" Ωστε όπου μέν οικεία και συμφυής και αχώριστος ή Nius, vitain autem simul cum anima esse. Quare
κοινωνία , σημαντικωτέρα φωνή ή συν , 9 της αχω- ubi propria et connaturalis alque inseparabilis
ρίστου κοινωνίας την διάνοιαν υποβάλλουσα · όπου δε communio est, hæc vox cum significantior est, iit
προσγίνεσθαι ή , απ' αυτού χάρις και πάλιν απογί- quæ inseparabilis conjunctionis cogitationem sug
νεσθαι πέφυκεν, οικείως και αληθώς το ενυπάρχειν gerat intellectui. Ubi autem gratia ab ipso profi
λέγεται , κάν τοις δεξαμένους πολλάκις διά το εδραίον ciscens , accedere ac rursus decedere potest , pro
της περί το καλόν διαθέσεως και απ ' αυτού χάρις prie et vere inesse dicitur ; etiamsi illius gratia in
διαρκής παραμένη . " Ωστε όταν μέν την οικείαν αξίαν
iis qui receperunt, sæpenumero propter affectus in
του Πνεύματος εννοώμεν , μετά Πατρός και Υιού bono perseverantiam perpetua permaneat. Proinde
αυτο θεωρούμεν · όταν δε την εις τους μετόχους ενερ- quoties propriam Spiritus dignitatem intelligious ,
γουμένην χάριν ενθυμηθώμεν, εν ημίν είναι το Πνεύ cum Patre et Filio ipsum contemplamur : ubi vero
μα λέγομεν. Και η γε προσαγομένη δοξολογία παρ' gratiam in eos, qui illius sunt participes , operan
ημών εν τω Πνεύματι ουχί της εκείνου αξίας ομολο
e reputamus, in nobis esse Spiritum dicimus ..
γίαν έχει, αλλά της ημετέρας αυτών ασθενείας εξ. Cc len
ομολόγησιν · δεικνύντων, ότι ούτε δοξάσαι αφ' εαυτών Et quæ a nobis defertur glorificatio in Spiritu , non
ικανοί εσμεν , αλλ ' ή ιωνότης ημών εν τω Πνεύματι habet professionem dignitatis illius, sed nostræ
τώ αγίω, εν ώ δυναμωθέντες , την υπέρ ών ευηργε ipsorum imbecillitatis confessionem , dunr ostendi
τηθημεν , τω Θεώ ημών ευχαριστίαν αποπληρούμεν · mus nos ex nobis ipsis ad glorificandum sufficien
κατά το μέτρον της από κακίας καθαρότητος , έτερος les non esse , sed sufficientiam nostram esse in
ετέρου πλέον η έλαττον της έκ του Πνεύματος Spiritu sancio , in quo corroborati, pro beneficiis
βοηθείας μεταλαμβάνοντες, εις το προσφέρειν τας acceptis Deo nostro gratias absolvimus : juxta quod
θυσίας της αινέσεως τω Θεώ. Καθ' ένα μεν ούν τρό a malitia purgali sumus ; quippe alius alio plus
aut minus, auxilio Spiritus adjuti ad offerenduinº
πον ούτως ευσεβώς εν Πνεύματι την ευχαριστίαν hostias laudis Deo . Secundum unum igitur mu
αποπληρούμεν. Καίτοι και τούτο ουκ αβαρές, αυτόν dum sic pie graliarum actionem in Spiritu persol- ,
τινα εαυτό μαρτυρείν , ότι Πνεύμα Θεού εν εμοί , και vimus. Quanquam et hoc invidia non caret, ut ali *
διά της απ' αυτού χάριτος σοφισθείς αναφέρω την quis de seipso testificetur, dicatque : Spiritus Dei ,
δόξαν . Παύλο γαρ πρέπουσα η φωνή: Δοκώ γάρ in me est , et per gratiam illius sapiens factus re- και
καγώ Πνεύμα Θεού έχειν " και πάλιν : Την καλήν D fero gloriam . Nam hac vox Paulum decet : Videor .
παρακαταθήκην φύλαξον διά Πνεύματος αγίου οι et mihi Spiritum Dei habere 1";; el rursus , Egre- .
του ενοικούντος εν ημίν και περί του Δανιήλ : ότι .

gium depositum servα per Spiritum sanctum φui ha

Πνεύμα Θεού άγιον εν αυτό και εί τις εκείνους την
αρετήν παραπλήσιος .
Δεύτερος δε νούς, ουδε αυτός απόλητος · ότι
ώσπερ εν τω Υιώ οράται ο Πατήρ , ούτως ο Υιός εν
τω Πνεύματι . Η τοίνυν εν τω Πνεύματι προσκύνη-
σις τήν ώς εν φωτί γινομένης της διανοίας ημών
ενέργειαν υποβάλλει , ως εκ των προς την Σαμαρείτιν
ειρημένων αν μάθους . Εν τόπω γάρ είναι την προσ-
κύνησιν εκ της εγχωρίου συνηθείας ήπατημένην και
bitat in nobis & . ltem de Daniele legimus , quod
Spiritus Dei sanctus fuerit in eo ; et si quis illis .
assimilis sit virtute .
Alter autem intellectus est, nec ipse reji
ciendus, quod sicut in Filio cernitur Paler, sic
Filius cernitur in Spiritu . Itaque adoratio quae sit
in Spiritu, mentis nostre operationem ut in luce
factam indicat, ut discere licet ex iis quæ Samari
tanæ dicta sunt. Nam cum illa consuetudine regio
nis decepta existimaret in loco esse adorationem ;

1 1 Cor. , 3. 1 Cor. ν11 , 40. 8

Τim. 1, 14. • Dan. V. 11 .
791 EUTIIYNI ZIGABENI 792

Doininus eam dedocens dixit in Spiritu et veritate A Κύριος ημών μεταδιδάσκων, εν Πνεύματι και αληθεία
adorare oportere : nimirum seipsum appellans χρήναι προσκυνείν έφησεν, εαυτόν λέγων δηλαδή την
verilalem. Quemadmodum igitur in Filio dicimus αλήθειαν . "Ωσπερ ούν εν τω Υιό προσκύνησιν λέγο
adorationem, velut in imagine Dei ac Patris : sic et μεν , την ώς έν εικόνα του Θεού και Πατρός , ούτω
in Spiritu tanquam in seipso Domini divinitatem και εν τω Πνεύματι , ώς εν εαυτώ δεικνύντι την του
exprimente. Unde et in adoratione inseparabilis Kυρίου θεότητα. Διό και εν τη προσκυνήσει αχώρι
est a Patre et Filio Spiritus sanclus. Nam si sis στον από Πατρός και Υιού το Πνεύμα το άγιον. "Έξω
extra illum, nullo pacto es adoralurus : contra , μέν γάρ υπάρχων αυτού , ουδε πρόσκυνήσεις το πα
si in illo fueris, nullo modo eum separabis a ράπαν• εν αυτώ δε γενόμενος ουδενί τρόπο
Deo , nihilo profecto magis quam lumen separabis αποχωρίσεις από Θεού · ου μάλλον γε , ή των ορατών
.

ab iis que visui patent : impossibile siquidem est αποστήσεις το φώς · αδύνατον γάρ ιδείν την εικόνα
cernere Imaginem Dei invisibilis, nisi in lumine του Θεού του αοράτου , μη εν τω φωτισμό του Πνεύ
Et qui intuetur imaginem , buncimpossi-
Spiritus.. Εt ματος . Και τον ένατενίζοντα τη εικόνα αμήχανον της
bile est lumen ab imagine separare . Quod enim ut εικόνος αποχωρίσαι το φώς. Το γάρ του οράν αίτιον
videas in causa est, id necesse est, ut simul cuni εξ ανάγκης συγκαθοράται τοίς ορατοίς. " Ωστε οικείως
iis que cernuntur, videatur. Ιtaque proprie et B? και ακολούθως διά μέν του φωτισμού του Πνεύματος
congruenler per illuminationem Spiritus conspici- το απαύγασμα της δόξης του Θεού καθορώμεν· διά
inus splendorem gloriæ Dei ; per characterem au . δε του χαρακτήρος έπί τήν ού έστιν ο χαρακτήρα και
term ad eum, cujus est character el quale sigil . ή ισότυπος σφραγίς αναγόμεθα .
lum , subvehimur.
Quam igitur ob causam , inquiunt, cum pro- Τίνος ούν ένεκεν, φασίν , ιδίως προσηκούσης τη
prie conveniat bæc syllaba, in, Spirilui , ac nobis Πνεύματι της έν συλλαβής , και εις πάσαν ημίν
ad exprimaendum quemvis de Spiritu intellectum την περί αυτού έννοιαν εξαρκούσης την καινήν ταύ
suliciat, vos novam istam syllabam induxistis , qui την υμείς συλλαβήν έπεισηγάγετε , συν τω Πνεύ
ματι λέγοντες , και ουκ, εν τω Πνεύματι τώ αγίω ,
dicitis, Cum Spirilu , non , In Spiri!u sanclo ; alio-
quin nec necessariis, nec ab Ecclesia probatis yo- ούτε άλλως αναγκαία, ούτε νενομισμένα ταίς Εκ
cibus vlenles ? κλησίαις φθεγγόμενοι και
Unde initium habet syllaba, icum, ) el quam vim ka. Τού αυτού. Πόθεν η « συν » ήρξατο συλλαβή ,
beat; ubi de Ecclesiæ legibus nullo scripto pro- και ποίαν δύναμιν έχει • ενώ και τα περί των
dilis. Caput 27. C αγράφων της Εκκλησίας νομίμων . Κεφάλ. κζ' .
Quod igitur hæc syllaba , in , Spiritui san- Ως μεν ούν ούχί αποκληρωτικώς τώ αγίω
Cι0 non in sorlem proprie cessit , sed Patris Πνεύματι η εν συλλαβή διενήνoχεν , αλλά κοινή
Filiique communis est, in superioribus dictum est. Πατρός έστι και Υιού , εν τοις κατόπιν είρη
Arbitror autcm et illud satis demonstralum , quod ται . Οίμαι δε κακείνο αρκούντως ειρήσθαι, ότι ου
in non solum nihil detrahit dignitati Spirilus, ve- μόνον ουκ αφαιρείται τι της αξίας του Πνεύμα
rum etiam ad summam celsitudinem erigit cogita - τος, αλλά και προς το μέγιστον ύψος των μη πάντη
tiones eorum , qui non prorsus mente corrupti sunt. ενδιαστρόφων τους λογισμούς επανάγει. Λειπόμενον
Superest aulem disserere de syllaba cun , unde δε εστι περί της συν, οπόθεν ήρξατο , και τίνα δύ
cæperit, el quam vim habeal, et quomodo Scri- ναμιν έχει, και όπως
> σύμφωνός έστι τη Γραφή ,
pturæ concordet. διηγήσασθαι.
Ex asservatis in Ecclesia dogmatibus et præ Των εν τη Εκκλησία πεφυλαγμένων δογμάτων
dicationibus, alia quidem habemus e doctrina scri . και κηρυγμάτων τα μεν εκ της εγγράφου διδασκα
pto prodita ; alia vero nobis in mysterio tradita λίας έχομεν , τα δε εκ της των αποστόλων παραδό
recepimus ex traditione apostolorum : quorum σεως διαδοθέντα ημίν εν μυστηρίω παρεδεξάμεθα :
utraque vim eamden habent ad pietatem ; nec iis PD άπερ αμφότερα την αυτήν ισχύν έχει προς την ευ
quisquam contradicet : nullus certe , qui vel tenui σέβειαν . Και τούτοις ουδείς αντερεί , ουκούν όστις
experientia noverit quæ sint Ecclesiae instituta . γε κατά μικρόν γούν θεσμών εκκλησιαστικών πε
Nam si consuetudines quæ scripto prodilæ non πείραται . Ει γάρ επιχειρήσαιμεν τα άγραφα των
sunt, Lanquam haud multum habentes momenti ag- εθών ώς μη μεγάλην έχοντα την δύναμιν παραιτεί
grediamur rejicere , imprudentes Evangelium in σθαι, λάθουμεν άν εις αυτά τα καίρια ζημιoύντες το
ipsis rebus praecipuis ledemus, imo potius predi- Ευαγγέλιον μάλλον δε εις όνομα ψιλόν περιιστώντες
calionem ad nudum nomen contrabemus. Verbi το κήρυγμα . Οίον , ίνα του πρώτου και κοινοτάτου
gratia, ut ejus quod primum est et ναlgatissimum πρώτον μνησθώ , το τύπο του σταυρού τους εις
primo loco commemorem : ut signo crucis eos qui το όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ήλπικότας
spem collocant in Christo signeunus, quis scripίο κατασημαίνεσθαι τις και διά γράμματος διδάξας ; Το
docuit ? Ut ad orientom versi precemur , quæ nos προς ανατολάς τετράφθαι κατά την προσευχήν ποίον

Juan . iv , 24 .
793 PANOPLIA DOSMATICA. TIT . XII . 794

έδίδαξεν ημάς γράμμα ; Tα της επικλήσεως δήματα A locuit Scriptura ? Invocalionis verba cum confcitur
επί τη αναδείξει του άρτου της Ευχαριστίας και paris Eucharistia el poculum benedictionis,
του ποτηρίου της ευλογίας τις των αγίων εγγράφως quis sanctorum in scriplo nobis reliquit? Nec enim
ημίν καταλέλοιπεν ; Ου γαρ δή τούτοις αρκούμεθα, his contenti sumus, qua commemoral Apostolus
ών ο Απόστολος και το Ευαγγέλιον επεμνήσθη, αλλά aut Eyangelium, verum alia quoque el ante el post
και προλέγομεν και επιλέγομεν έτερα, ως μεγάλην dicimus, tanquam multum habentia momenti ad
έχοντα προς το μυστήριον την ισχύν, εκ της άγράφου mysterium , que ex traditione non scripta accepi
διδασκαλίας παραλαβόντες . Εύλογούμεν δε τό τε ύδωρ mus. Benedicimus autem et aquam baptismatis , et
του βαπτίσματος , και το έλαιον της χρίσεως , και oleum unctionis, imo ipsum etiam qui baptismum
προσέτι αυτόν τον βαπτιζόμενον. 'Από ποίων εγγρά- accipit . Ex quibus scriptis ? Nonne alacila secre
φων; Ουχ από της σιωπωμένης και μυστικής παρα- aque traditione ? Ipsarm vero olei unctionem , φuis
δόσεως ; Τι δε και αυτήν του ελαίου την χρίσιν τις sermo scriplo prodilus docuit ? Jam ter immergi
λόγος γεγραμμένος εδίδαξε • Το δε τρις βαπτίζεσθαι hominem, unde haustum ? Reliqua autein que lunt
τον άνθρωπον πόθεν ; "Αλλα δε όσα περί το βάπτισμα , in baptismo, veluti renuntiare Satanæ et angelis
αποτάσσεσθαι τω Σατανά και τους αγγέλους αυτού, εκ Bx ejus, ex qua scripturn habemus ? Nonne ex minime
ποίας έστι γραφής και Ουκ εκ της αδημοσιεύτου ταύτης publicata et arcana hac doctrina, quam patres no
και απορρήτου διδασκαλίας , ήν εν απολυπραγμονήτα stri silentio quieto minimeque curios0 servarunt ?
και απεριεργάστω σιγή οι πατέρες ημών έφύ- Quippe illud probe didicerant , mysteriorum reve
λαξαν , καλώς εκείνο δεδιδαγμένοι, των μυστηρίων reoliam silentio conservari . Nam quæ nec inlueri
το σεμνόν σιωπή διασώζεσθαι; “A γάρ ουδε fas est non inițialis, qui conveniebat horum do
εποπτεύειν έξεστι τοίς αμυήτοις , τούτων πως αν ήν ctrinam scriptis vulgari ? aut quid tandem sibi νο
εικός την διδασκαλίαν εκθριαμβεύειν εν γράμμασιν ; Iuit magnus ille Μoyses,, qui non omnia que erant
ή τίποτε βουλόμενος ο μέγας Μωϋσής , ου πάσι βά- in templo passus sit omnibus esse pervia ' ?
σιμα είναι τα του ιερού πάντα πεποίηκεν , αλλ' έξω sed profanos extra sacros cancellos statuit ; ac
μεν αγίων έστησε περιβόλων τους βεβήλους, τάς δε priora quidem atria purioribus permillens, Levitas
9
πρώτας αυλές τους καθαρωτέροις ανείς, τους Λευΐτας solos dignos censuit numinis ministerio 1' : macta
μόνους αξίους έκρινε του θείου θεραπευτάς σφάγια tiones autem holocautomatumque oblationes , et
δε , και ολοκαυτώσεις, και την λοιπήν ιερουργίαν reliqua que ad rem sacram pertinent sacerdotibus
τοις ιερεύσιν αποκληρώσας, ένα των πάντων έκκρι- assignavit ; atque unum ex omnibus selectum in
TOV
εις τα άδυτα παραδέχεται και ουδε τούτον C adyta admisit , et ne hunc quidem semper , sed
διά παντός , αλλά κατά μίαν μόνην του ενιαυτού ημέ- uno tantum die quotannis : quin et hujus diei
ραν, και ταύτης ώραν τακτών εισιτητών αυτώ κατα- . certam horam qua fas esset ingredi, prestituit ,
στήσας , ώστε διά το αποξενωμένον και άηθες θαμβού- quo propter novitatem et insolentiam , cum stu
μενον εποπτεύειν τα "Αγια των αγίων· ευ ειδώς υπό pore intueretur Sancta sanctorum Ι' : probe sciens
σοφίας τω μεν πεπατημένη και αυτόθεν λη πτώ πρό- pro sua sapientia , res usu Tritas et ex se obvias,
χειρον ούσαν την καταφρόνησιν, τώ δε ανακεχωρηκότι expositas esse contemptui : rebus vero que sepo
και σπανίω φυσικώς πως παρεζευγμένον το περι- sitæ sunt ac raræ quodammodo naturaliter con
σπούδαστον . Κατά τον αυτόν δη τρόπον και οι τα περί junctam esse summam admirationem ac studium.
τας Εκκλησίας εξαρχής διαθεσμοθετήσαντες από- Ad eumdem profecto modum, el qui inilio cerlos
στολοι και Πατέρες εν τώ κεκρυμμένη και άφθέγκτη Ecclesia.ritus prescripserunt apostoli et Ρatres,
το σεμνόν τοις μυστηρίοις εφύλασσον . Ουδε γάρ όλως in occulto silentioque mysteriis suam servavere
μυστήριον το εις την δημώδη και εικαίαν ακοήν έκ- dignitatem. Neque enim omnino mysterium est,
φορον . Ούτος ο λόγος της των αγράφων παραδό- φuod ad populares ac vulgares aures efertur .
σεως , ώς μη καταμεληθείσαν των δογμάτων της , Hec est ratio, cur quedam citra scripίum tradi
D
γνώσιν ευκαταφρόνητον τοίς πολλοίς γενέσθαι διά ta sint , ne dogmatum nolitia neglecta , propler
συνήθειαν. "Αλλο γάρ δόγμα , και άλλο κήρυγμα To assuetudinem vulgo veniret in contempίum.. Αliud
μεν γάρ σιωπάται , τα δε κηρύγματα δη- utique est dogma , aliud praedicatio. Nam dogmata
μοσιεύεται. Σιωπής δε είδος και η ασάφεια , ή κέχρη- silentιr, praedicationes vero publicantur . Est al
ται η Γραφή , δυσθεώρητον κατασκευάζουσα των tem silentii species eliam obscuritas qua ulitur
δογμάτων τον νούν προς το των εντυγχανόντων λυ- Scriptura , intelleclu difficilem reddens, dogma
σιτελές. Τούτου χάριν πάντες μεν ορώμεν κατ ' ανα- lum sententiam , idque ad legentium utilitatem .
τολάς επί των προσευχών : λίγοι δε ίσμεν, ότι την Hanc ob causam omnes spectamus ad orientem ,
αρχαίαν επιζητούμεν πατρίδα, τον παράδεισον , όν cum precamur, pauci tamen novimus, quod id
εφύτευσεν ο Θεός εν Εδέμ κατ ' ανατολάς . 'Ορθοι facientes antiquam requirimus patriam , videlice:
1

μεν πληρούμεν τας ευχάς εν τη μιά του Σαββάτου: paradisu!n, quem plantavit Deus in Eden ad orien
τον δε λόγον ού πάντες οίδαμεν. ου γάρ μόνον ώς lem 6. Erecti itidem perficimus deprecationes in
συναναστάντες Χριστώ, και τα άνω ζητείν οφείλοντες, una Sabbali , sed rationem non ompes novimus.

* Nuυι . 16, 20 . • Νum . XVII , 21 , 22 .

3 3 ibid . 7 . • Εxod . XXX, 10 . 8 Levil . XVI , 2 . • Gen. 1 , 8.
795 EUTIIYMII ZIGA BENI 7: 6
Non enim solum quod veluti simul cum Christo A εν τη αναστασίμη ημέρα της δεδομένης ημίν χάρι
resuscitali , quæ sursum sunt quærere debeamus, της διά της κατά την προσευχήν στάσεως εαυτούς
in die resurrectionis dalæ nobis gratiæ stando υπομιμνήσκομεν · αλλ' ότι δοκεί πως του προσδο
precantes nosmetipsos commonefacimus, sed quod κωμένου αιώνος είναι ειχών . Διό και αρχή ούσα ημε
is dies videatur aliquo modo imago venturi sæculi. ρών, ουχί πρώτη παρά Μωϋσέως, αλλά μία ώνόμα
Eoque cum sit principium dierum, non primus a σται. Εγένετο γάρ , φησίν, εσπέρα , και εγένετο
Moyse, sed unus appellatus est. Facla est enim , in- πρωΐ , ημέρα μία ώς της αυτής ανακυκλoυμένης
quit, vespera, el factum esl mane , dies unus 1 : πολλάκις. Και μία τοίνυν ή αυτή , και ογδόη , την
tanquam qui sæpe recurrat. Igitur unus est idem μίαν όντως εκείνην και αληθινήν ογδόην, ής και ο
et oclavus , unum illum singularem ac verum Ψαλμωδός έν τισιν επιγραφείς των ψαλμών επεμνη
octavum , cujus et Psalmista in quibusdam Psalmo- σθη, δι' εαυτής εμφανίζουσα , την μετά τον χρόνον
run inscriptionibus meminit 1,', per se significans,, τούτον κατάστασιν, τήν άπαυστον ημέραν , την αν
2

statum videlicet hoc tempus secuturum , diem έσπερον , την αδιάδοχον , τον άληκτον εκείνον και
non desilurum , vesperæ nescium , successoris ex- αγήρω αιώνα . Αναγκαίως ούν τας εν αυτή προσευχάς
perlem , ævum illud nunquam Sniendum nec un- B εστώτας αποπληρούν τους εαυτης τροφίμους η Εκ
quam senescens . Necessario igitur in hoc die Ec- κλησία παιδεύει, ίνα τη συνεχει υπομνήσει της ατε
clesia suos alumnos docet , preces suas stando λευτήτου ζωής των προς την μετάστασιν εκείνην
absolvere , ut assidua commonitione vitæ illius εφοδίων μη αμελώμεν. Και πάσα δε η πεντηκοστή
nunquam desituræ , non negligamus ad eam demi- tñs įv to alwve προσδοκιωμένης αναστάσεως
grationem parare viaticum . Quin et tolum illud έστιν υπόμνημα . Ή γάρ μία εκείνη και πρώτη
quinquaginta dierum tempus admonitio est resur- ημέρα , επτάκις επταπλασιασθείσα , τας επτά της
rectionis , quam in altero seculo exspectamus.. ιεράς πεντηκοστής εβδομάδας αποτελεί . Εκ πρώτης
Νam unus ille et primus dies septies multiplicatus, γάρ άρχομένη , εις την αυτήν καταλήγει, δι' ομοίων
septem sacræ Pentecostes hebdomadas absolvit. των εν τω μέσω εξελιττομένη πεντηκοντάκις . Διο
A primo enim incipiens, in eumdem desinit, per και αιώνα μιμείται τη ομοιότητι, ώσπερ εν κυ
similes, qui in inedio intercedunt , dies quinqua- κλική κινήσει από των αυτών αρχομένη σημείων ,
gies evolutus. Unde et ælernilalem similitudine και εις τα αυτά καταλήγουσα. Εν ή το όρθιον σχήμα
reſert, dum velut in molu circulari, ab iisdem or- της προσευχής προτιμάν οι θεσμοί της Εκκλησίας
sus signis in eadem desinit. Quo in die, corporis ημάς εξεπαίδευσαν , εκ της εναργούς υπομνήσεως
erecto habitu precari potius nos Ecclesiae ritus C οιονεί μετοικίζοντες ημών τον νούν από των παρόν
docuerunt, nimirum per evidentem commonitio- των επί τα μέλλοντα. Και καθ' εκάστην δε γονυκλι
nem quasi transferentes mentem nostram a præsen- σίαν και διανάστασιν έργω δείκνυμεν, ότι διά διά
tilus ad futura . Insuper et quoties genua lectimus , της αμαρτίας εις γην κατερρύη μεν, και διά της φιλ
et rursus erigimur, ipso facto ostendimus, quod ανθρωπίας του κτίσαντος ημάς εις ουρανόν ανεκλή
ob pecealum in terram delapsi sumus , et per hu- θημεν.
manilalem ejus qui creavit nos in cælum revocali
suinus .
Deficiet me dies, si Ecclesiae mysteria ci Επιλείψει με η ημέρα, τα άγραφα της
tra scriplum tradita pergam recensere. Omitlo Εκκλησίας μυστήρια διηγούμενον . Έώ τάλλα· αυ
cöplera : ipsam fidei professionem in Patrem την δε την ομολογίαν της πίστεως εις Πατέρα
et Filium et Spiritum sanctum , e quibus habe- και Υιόν και άγιον Πνεύμα εκ ποίων γραμμάτων
mus scriptis ?? Εtenim si quoniam ex baptismi έχομεν; Ει μεν γαρ εκ της του βαπτίσματος πα .
traditione, juxta pietatis consecutionem , ut bapti- ραδόσεως, κατά το της ευσεβείας ακόλουθον, ως βα
Zamur, ita et credere debemus, similem baptismo D, πτιζόμεθα ούτω και πιστεύειν οφείλοντες, ουσίαν το
professionem exhibemus : concedant etiam nobis, βαπτίσματα την ομολογίαν κατατιθέμεθα , συγ
em
ut juxta eamd cons eque ntia m glori ficat ionem χωρη σάτω σαν και ημίν εκ της αυτής ακολουθίας
fidei consimilem persolvamus . Quod si glorificandi όμοίαν τη πίστει την δόξαν αποδιδόναι · ει δε τον
molum veluti scripto non traditum rejiciunt , pro- τρόπον της δοξολογίας ώς άγραφον παραιτούνται ,
ſerant nobis et professionis fidei et cæterorum δότωσαν ημίν της τε κατά την πίστιν ομολογίας και
quæ commemoravimus probationem e Scripturis . των λοιπών , ών απηριθμησάμεθα , εγγράφους τάς
Adhec cum tam multa sint que scripto prodita αποδείξεις . Είτα τοσούτων όντων άγράφων , και το
non sunt, et tantum habent momenti ad pietatis σαύτην εχόντων την ισχύν εις το της ευσεβείας μυ
mysterium , unicam dictiunculam que a majo- στήριoν , μίαν λέξιν ημίν εκ πατέρων εις ημάς ελθού
ribus ad nos devenit , non concedent , quam nos ex σαν ου συγχωρήσουσιν , ην ημείς εκ της ανεπιτη
inaſſectala consuetudine in Ecclesiis , quæ per- δεύτου συνηθείας ταίς αδιαστρόφους των Εκκλησιών
versæ et corruplæ non sunt , permanentem inveni- εναπομείνασαν εύρομεν , ου μικρόν τον λόγον έχουσαν ,
mus, haud mediocrem rationem habentem , neque ουδέ βραχείαν συντέλειαν εις την του μυστηρίου
mediocre adjumentum ad mysterij vim ailerentcm ? δύναμιν εισφερομένην ;
Gen. 1 , 5 . ? Psal. vi et Xll .
797 PANOPLIA DOGMATICA . -TIT., XI.. 798
Σίρηται μεν ούν , ότι ταυτόν έστι προς διάνοιαν εί- A
Dictum est quidem nihil referre ad sensuna ,
πείν , Δόξα Πατρί και Υιώ και αγίω Πνεύματι » και sive dicas, Gloria Palri et Filio et Spiritui sancto ,
.

Δόξα Πατρί και Υιώ συν τω αγίω Πνεύματι. Ούτε ούν sive dicas, Gloria Pairi et Filio cum sancto Spi
την και συλλαβήν εξ αυτής του Κυρίου φωνής προελ- rilu . Non igitur fas est cuiquain syllabam el, ex
θουσαν αθετήσαί τινι ή διαγράφειν οίόν τε, και την ore Domini profeclam , rejicere aut expungere :
ισοδυναμούσαν αυτή ουδέν το κωλύον καταδεχθή- nec quidquam velat alteram quæ idem pollet, reci
.
ναι : ήν όπως έχει προς εκείνην διαφοράς τε και pere ; quæ quomodo cum illa vel conveniat vel
ομοιότητος, εν τοίς κατόπιν εδείξαμεν . Βεβαιοι δε discrepet, superius demonstravimus. Confirmat
ημίν τον λόγον και ο Απόστολος αδιαφόρως εκατέρα autem sententiam nobis et Apostolus, indiffe
τη φωνή κεχρημένος , νύν μεν λέγων, Εν τω ονόματι renter utraque voce ulens interdum ita loquens :
του Κυρίου Ιησού Χριστού, και εν τω Πνεύματι Ιη ποmine Domini Jess Christi , et in Spiritu Dei
του Θεού ημών » πάλιν δε , Συναχθέντων υμών και nostri ' ; ac rursus, Congregatis vobis et meo Spi
του εμού Πνεύματος συν τη δυνάμει του Κυρίου ritu cum virtule Domini Jesu ' ; nihil interesse
Ιησού ουδέν διαφέρειν ηγούμενος , τω συνδέσμω ratus, sive conjunctione, sive præpositione ad no
ή τη προσθέσει προς την των ονομάτων συμπλοκήν minum conjunctionem ularis.
B
αποφρήσασθαι .
Του αυτού. "Οτι α περί των ανθρώπων λέγει η Ejusdem . Quod quæ de hominibus dicit Scriptura
Γραφή ως συμβασιλευόντων Χριστώ , ταύτα lanquam una cum Christo regnantibus, ea de
περί του Πνεύματος ου συγχωρούσιν οι αντι- Spirilu dici non concedunt adversarii. Ca
λέγοντες. Κεφάλ. κθ'. pαι 28.
"Ίδωμεν δε και εί τινα απολογίαν τοις πατρά. Videamus porro an defensionem aliquam
σιν ημών της χρήσεως ταύτης επινοήσομεν . Οι γάρ patribus nostris super hujusmodi usu possimus
την αρχήν παρασχόντες τω λόγω μάλλον ημών υπό- excogitare. Νam qui nobis ita loquendi fuerunt
κεινται τους εγκλήμασι. Παύλος τοίνυν Κολοσσαεύσε auctores, magis quam nos hærent in crimine.
Paulus igitur Colossensibus scribens : Et vos ,
γράφων: Και υμάς , φησί , νεκρούς όντας τους πα-
ραπτώμασι και τη ακροβυστία, συνεζωοποίησε το inquit, cum essetis mortui delictis ac prapulio ,
Χριστώ. "Αρα ούν λαώ μεν όλω και Εκκλησία vivifcavit simul cum Christo 1. Νum igitur toti
έχαρίσατο ο Θεός την συν Χριστώ ζωήν , το δε αγίω populo et Ecclesia donavit Deus vitam que est
Πνεύματι ουχί συν Χριστώ τη ζωή ; Ει δε τούτο cum Christo , sancto autem Spiritui non est via
και διανοία λαβείν ασεβές, πως ουχ όσιον, ώς cum Christo ? Quod si istud vel animo concipere
έχει φύσεως, ούτω και την ομολογίαν συνημμένως C impium est , annon pium fuerit , ut habet na
αποδιδόναι ; Είτα , πώς oύ της εσχάτης αναλγησίας tura , ita etiam professionem conjunctim persol
τους μεν αγίους ομολογείν συν Χριστώ είναι ( είπερ vere ? Adhæc , annon extremi stuporis est, fa
δη Παύλος εκδημήσας από του σώματος ενδημεί teri sanctos esse cum Christo (siquidem Paulus
προς τον Κύριον, και αναλύσας συν Χριστώ εστιν ήδη), peregrinans a corpore presens est apud Domi
το δε Πνεύματι τούτους μηδε τους ανθρώπους εξίσου num ; et ubi emigravit, jam cum Christo est) :
μετά Χριστού είναι , τότε είς αυτούς ήκον, μεταδι- hos vero Spiritui , quantum quidem in ipsis est, ne
δόναι ; Και Παύλος Θεού μεν συνεργών εαυτόν εν τη que hoc tribuere , ut æque saltem atque homines
οικονομία του Ευαγγελίου καλεί το δε Πνεύμα το cum Christo sit ? Quin et Paulus seipsum Dei coo
άγιον , δι' ού εν πάση κτίσει τη υπό τον ουρανόν καρ- peratorem appellat in administratione Evangelii :
ποφορείται το Ευαγγέλιον , εάν συνεργών είπωμεν , sed Spiritum sanctum , per quem in omni creatura
κάνταύθα ασεβείας γραφήν καθ' ημών απενέγ- quæ sub cælo est, fructificat Evangelium , si coope
καιντο ; Και ως έoικεν, η μεν ζωή των ήλπικότων ralorem appellemus , hic quoque impietatis nos reos
επί Κύριον κέκρυπται συν τα Χριστώ εν τω Θεώ» και peragent ? Et ut videtur, vita sperantium in Domino
όταν ο Χριστός φανερωθή , η ζωή ημών, τότε και D
abscondita est cum Christo in Deo , cumque Chri
αυτοι συν αυτώ φανερωθήσονται εν δόξη : αυτό δε το slus apparuerit vita nostra , tum et ipsi cum eo ap
Πνεύμα της ζωής, το ελευθερώσαν ημάς από του νό- parebunt in gloria ' : ipse autem Spiritus vitæ , qui
μου της αμαρτίας, ουδαμώς εστι συν Χριστό, ούτε liberavit nos a lege peccati " , nequaquam est cum
εν λανθάνουση και κεκρυμμένη συν αυτώ ζωή , ούτε Christo , neque in vita latente et abscondita cum
εν τη φανερώσει της δόξης, ήν ημείς επί τοις αγίοις illo, neque in manifestatione gloria, quam nos in
έκφανήσεσθαι προσδοκώμεν; Κληρονόμοι Θεού, και sanctis patefaciendam esse exspectamus ? Hæredes
συγκληρονόμοι Χριστού ημείς · το δε Πνεύμα από- Dei et cohæredes Christi nos sumus ' : Spirilus
κληρον και άμοιρον της κοινωνίας του Θεού και του vero exbæres est , et exsors communionis Dei et
Χριστού αυτού ; Και αυτό μεν το Πνεύμα συμμαρ- Christi ejus ? Et ipse quidem Spiritus testimonium
τυρεί τω πνεύματι ημών, ότι εσμεν τέκνα Θεού · perhibet spiritui nostro, quod simus ilii Dei * :
ημείς δε τω Πνεύματι ουδε ήν παρά του Κυρίου με nos vero Spiritui, ne ejus quidem societatis, quam

1 Cor . VI , 1 . 41Cor. ν, 4. 1 Coloss.

1 , 13. 1 Cor. 1, 8. • Coloss. Iυ , 3, 4 . * Rom . vill , 2.
9 Rom . viii, 17 . 1 ibid . 16 .
793 EUTHYMII ZIGABENI 800

illi cum Deo esse a Domino didicimus , testimonium A μαθήκαμεν της προς Θεόν κοινωνίας την μαρτυρίας
prebemus ? Porro quod est amentie caput, nos per κατατιθέμεθα; Το δε κεφάλαιον της ανοίας , ημείς
fidem in Christum quæ est in Spiritu , resurrecturos μεν διά της εις Χριστόν πίστεως της εν Πνεύματι
cum illo el simul cum illo sessuros esse in super- συνεγερθήσεσθαι αυτό και συγκαθεδείσθαι εν
cælestibus speramus, cum transformaverit corpus τοις επουρανίοις ελπίζομεν , όταν μετασχηματίση το
humilitatis nostra ab animali ad spirituale; Spiritui σώμα της ταπεινώσεως ημών από του ψυχικού προς
vero non consessum , non gloriam, non aliud quid- το πνευματικών • τώ δε Πνεύματι ου συνεδρίας , ου
φuam eorum que ab ipso habemus , impertimus ? sed δόξης , ουκ άλλου τινός, ών έχομεν παρ' αυτού , μετα
quibus nos ipsos esse dignos, ex ejus qui pro- δίδομεν ; αλλ' ών εαυτούς αξίους είναι, κατά την
misit non mendaci munere, credimus, horum ni- αψευδή του επαγγειλαμένου δωρεάν, πεπιστεύκαμεν ,
bil Spiritui sancto, quasi superent illius dignitatem τούτων ουδενός το Πνεύματι τω αγίω ως υπερβαί
coucedimus? Et tibi quidem pro merito licet semper νοντος αυτού την αξίαν παραχωρούμεν; Και σοι μεν
esse cum Domino : et exspectas, ut raptus in nu- κατά την αξίαν έστι πάντοτε είναι συν τω Κυρίω,
bibus in occursum in aerem , semper sis cum Do- και προσδοκάς , άρπαγείς εν νεφέλαις εις απάντησιν
mino ' : Spiritum autem nunc esse cum Christo B εις αέρα , πάντοτε συνέσεσθαι τω Κυρίω το δε Πνεύ
negas ? Qui scilicel eum , qui ipsum cum Patre ac μα νυν αντιλέγεις είναι συν τω Χριστώ ; ός γε
Filio numerat ac Iocat, expellis et ejicis , velut qui τον συναριθμούντα αυτό και συντάσσοντα Πατρί και
impielatem non ferendam admiserit . Υιώ εξόριστον τίθεσαι, ώς αφόρητα δυσσεβούντα .
Pudel reliqua adjungere; quod lu quidem ex- Αισχύνομαι επαγαγείν τα λειπόμενα , ότι συ
speclas fore, ut cum Christo glorificeris : siquidem μεν συνδοξασθήσεσθαι Χριστώ προσδοκάς (είπερ γάρ
simul afligiour , ut simul quoque glorificemur 1 : συμπάσχομεν ίνα και συνδοξασθώμεν) : το δε Πνεύμα
Spiritum autem sanctificationis non glorificas simul της αγιωσύνης oύ συνδοξάζεις Χριστώ, ώς ουδέ σοι
cum Christo, quasi ne pari quidem lecum honore των ίσων τυγχάνειν άξιον. Και συ μεν ελπίζεις
dignum.. Ει ιu quiden speras te
to cum eo regnatu- συμβασιλεύειν· το δε Πνεύμα της χάριτος ενυβρίζεις,
Για, Spiritum vero gratise atticis contumelia, servi την δούλου αυτό και υπηρέτου τάξιν αποκληρών . Και
fanialique Iocum illi assignans.. Atque haec
hæc dico ,, ταύτα λέγω, ουχ ένα τοσούτον δείξω οφειλόμενον
non ut duntaxat ostendam tantumdem honoris de. είναι εις δοξολογίαν τω Πνεύματι · αλλ' ίνα την αγνω
beri Spiritui in glorificatione, sed ut illorum demen- μοσύνην ελέγξω των μηδε τοσούτον διδόντων , αλλ '
tiam redarguam , qui ne hoc quidem illi concedunt, ως ασέβειαν φευγόντων την του Πνεύματος προς
sed velut impietatem horrent , Spiritus cum Patre C Υιόν και Πατέρα κοινωνίας της δόξης. Τις δύναται
et Filio in gloria consortium . Quis polest hæc abs ταύτα αστενακτί παρελθείν ; "Η γάρ ουχί προδήλως
que gemilu commemorare ? Annon manifeslum est, ώστε κάν παιδί γενέσθαι γνώριμον, την απει
ita ut vel puer intelligat, ea que nunc fiunt poe- ληθείσαν της πίστεως έκλειψιν προοιμιάζονται τα παρ
nja esse defectionis fidei , quam minatus est Do όντα ; 'Αμφίβολα γέγονε τα αναντίρρητα. Πιστεύομεν
minus ? Quibus contradici fas non erat , ea facta εις το Πνεύμα και ταϊς ημετέραις αυτών ομολογίαις
sunt ambigua. Credimus in Spiritum , et nostris . ζυγομαχούμεν. Βαπτιζόμεθα και πάλιν μαχόμεθα.
ipsorum professionibus repugnamus. Baptizamur, "Ως αρχηγός της ζωής επικαλούμεθα· και ως ομο
el rursum pugnamus. Ut vilæ auctorem invocamus , δούλου καταφρονούμεν . Μετά Πατρός και Υιού παρ
et ut conservum despicimus. Cum Patre et Filio ελάβομεν και ως μέρος της κτίσεως ατιμάζομεν . Οι
Spirilum accepimus , et eum ut creaturæ partem δε, τι προσεύξονται μή ειδότες , εάν τι και φθέγξασθαι
contemplui habemus. Isti aulem , quid orare de- σεμνόν περί του Πνεύματος προαχθώσιν , ώς
beant nescientes , si eo adducuntur , ut aliquid 1 εφικνούμενοι της αξίας, κολάζουσι του λόγου το υπερ
eliam magnifice loquantur de Spiritu , perinde quasi πίπτουν την συμμετρίαν . Ούς έχρήν οδύρεσθαι την
dignitatemipsius assequantur; quod in dictis mo- D ασθένειαν· ότι ών έργω πάσχομεν, λόγους αντιπλη
dum excedit , reprimunt. Quos suam infirmitatem ρούν την χάριν ουκ εξαρκούμεν. Υπερέχει γάρ πάντα
deplorare oportebat : quoniam idonei non sumus, νούν , και λόγου φύσιν ελέγχει, ουδε πολλοστώ μέρει
qui pro beneficiis , quibus reipsa aficimur , verbis της αξίας παρισουμένην κατά τον λόγον της
gralias agamus. Superat enim omnemintellectum επιγραφομένης Σοφίας: Υψώσατε γάρ, φησί , καθ
ac sermonis naluram redarguit, cum ea ne mini-
1 όσον αν δύνησθε · υπερέχει γάρ και έτι » και
mam quidem dignitatis illius partem adequet, juxta ύψούντες αυτόν πληθύνατε. Μή κοπιάτε : ου γαρ
verba libri qui inscribitur Sapientia : Eraltale μη εφρίκησθε . " Η που φοβεραι υμίν αι υπέρ των
:

enim , inquit , quantumcunque potueritis : superat τοιουτων λόγων ευθύναι τοϊς παρά του αψευδούς
enim et adhuc; el exallanles eum multiplicate. Nolite ακηκοόσι Θεού ασυγχώρητον είναι την εις το Πνεύμα
laborare : non enim assequemini ", Profecto ferri- το άγιον βλασφημίαν.
biles vobis istiusmodi sermonum reddendæ rationes qui a Deo mentiri nescio audistis, irremissibilem
esse blasphemiam in Spiritum sanctum 8 .
Sane contra id quod dicunt , glorificationem Πρός γε μην το αμάρτυρον και άγραφον είναι

1 | Thess . JV , 16 . 1 Rob. , 17 . 3 Rom . vill , 26 . • Εccli . XLII, 30 , 5 . 8 Luc . x1 , 10.

801 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT. XII .. 802

την συν τω Πνεύματι δοξολογίαν εκείνο λέγομεν · A cum Spirits carere testimonio , nec in Scripturis
7

ότι , ει μεν μηδέν έτερον άγραφον, μηδε τούτο παρα- exstare, illud dicimus : si nihil aliud est rece
δεχθήτω· ει δε τα πλείστα των μυστικών άγράφως plum absque Scripturis, ne hoc quidem recipiatur ;
ημίν εμπολιτεύεται , μετά πολλών των ετέρων και sin plurima arcana citra scriptum recepta sunl no
τούτο παραδεξόμεθα . 'Αποστολικόν δε οίμαι και bis, cum aliis pluribus et hoc recipiemus. Arbitror
το ταίς άγράφοις παραδόσεσι παραμένειν. 'Επαινω autem apostolicum esse, eliain non scriptis tradi
γάρ, φησίν , υμάς , ότι πάντα μου μέμνησθε , και tionibus inhærere. Laudo enim, inquit , vos , quod
καθώς παρέδωκα υμίν , τας παραδόσεις κατέχετε oninia mea meministis, et quemadmodum tradidi να
και το, Κρατείτε τις παραδόσεις ας παρελάβετε bis , traditiones tenelis 1. Ει illud , Tenele traditio
.

είτε διά λόγου, είτε δι' επιστολής • ών μία nes quas accepistis sive per sermonem sive per episto
εστί και η παρούσα αύτη , ήν οι εξ αρχής διαταξά- Iam 1 : quarum una est et liec de qua nunc agimus,
μενοι παραδιδόντες τους έφεξής, συμπροϊούσης αει quam qui ab initio præscripserunt, tradideruntque
τω χρόνω της χρήσεως, δια μακράς της συνηθείας posteris, usu semper simul cum tempore progre
ταις Εκκλησίαις εγκατερρίζωσαν. Αρ' ούν εί, ώς εν diente , ipsam Ionga consuetudine in Ecclesiis
δικαστηρίων της διά των εγγράφων αποδείξεως άπο- Birradicarunt. Ergo si velut in tribunali , probatic
ρούντες, μαρτύρων υμίν πλήθος Teapaorngalueoa , nibus e scripto destiluti , mullos vobis lesles pro
ουκ άν της αφιείσης παρ' υμών ψήφου τύχοιμεν ; ducamus, nonne sententiam absolventem a vobis
Εγώ μεν ούτως oίμαι· 'Επί στόματος γάρ δύο και consequemur ? Ego quidem arbitror : Inore siquidem
τριών μαρτύρων σταθήσεται πάν ρήμα. Ει δε και duorum ac trium teslium stabit omne verbum ".
τον πολύν χρόνον προς ημών όντα εναργώς υμίν επ . Quod si etiain temporis diuturnitatem pro nobis
εδείκνυμεν , ουκ αν έδόξαμεν υμίν είκότα λέγειν, μη facientem vobis evidenter ostendamus , annon 5

είναι καθ' ημών την δίκην εισαγώγιμον ταύτην ; Δυσ- videbimnur vobis probabilia dicere, non posse litem
ωπητικά γάρ πως τα παλαιά των δογμάτων, οιονεί islam jure nobis intendi ? Veneranda enim sunt
πολιά τινι τη αρχαιότητι το αιδέσιμον έχοντα. Απ- quodammodo vetusta dogmata, que ob antiquitatem ,
αριθμήσομαιούνύμϊν τους προστάτης του λόγου(συμ- ceu canitiem quamdam , habent quiddam reveren
παραμετρείται δε πάντως κατά το σιωπώμενον και ο dum . Enumerabo itaque vobis hujus dictionis patro
Τού αυτού. Απαρίθμησις των εν τη Εκκλησία Ejusdem . Enumeratio virorum in Ecclesia illu
διαφανών , όσοι έχρήσαντο εν τοίς συγγράμ- strium , qui in scriptis suis usi sunt hac voce ,
μασιν εαυτών τη φωνή σύν .. Κεφάλ . κθ' . 1 cum . » Capuι 29.
ι
*Απαριθμήσομα ούν υμίν τους προστάτης του Enumerabo itaque vobis hujus dictionis patro
λόγου (συμπαραμετρείται δε πάντως κατά το σιω- C nos vindicesque ( simul enim æstimatur in eo , quod
πώμενον και οχρόνος): ου γαρ εξ ημών ώρμηται πρώ- lacelur, eliam tempus) ; neque enim ex nobis pri
τον. Πόθεν και χθιζοί τινες όντως ημείς, κατά τον του mum initium sumpsil. Qui potuit ? Nimirum nos re
"Ιώβ λόγον, πρός γε τοσούτον χρόνον , τον της συν- vera hesterni sumus, quemadmoilum dicitJob ", sal
ηθείας ταύτης ηλικιώτης. Εγώ μεν ούν αυτός, ει tem si tam longi lemporis, quod huic consuetudini
χρή με τουμόν ίδιον ειπείν , ώσπερ τινά κλήρον πα- equale est, habeatur ratio. Equidem ipse , si modo
τρώον την φωνήν ταύτην διαφυλάττω , παραλαβών par sit me quod mihi proprium esl dicere , vocem
παρά ανδρός μακρόν εν τη λειτουργία του Θεού δια- hanc lanquam paternam quamdam hæreditatem con
ζήσαντος χρόνον , δι ' ού και εβαπτίσθην , και τη υπη- servo, acceptam a viro mullum lemporis in servitio
ρεσία της Εκκλησίας προσήχθην. Αναζητών δε Dei versato , per quem et baptizatus sum , et Eccle
κατ ' εμαυτόν εί τις άρα των παλαιών και μακαρίων siæ ministerio admotus. Caplerum cum apud me
ανδρών έχρήσατο ταύταις ταις νύν αντιλεγομέναις reputo , an quis veterum ac healorum virorum his ,
φωναίς, πολλούς εύρον και το αρχαιότητι το αξιό: quibus nunc reclamatur vocibus, usus sit ; multos
πιστον έχοντας , και τη της γνώσεωςακριβεία ου κατά reperio, et ob antiquitatem fide dignos , et accurata ,
τους νυν όντας » ών οι μεν τή προθέσει, οι δε το non secundum hos homines , scientia ornatos ;
συνδέσμω κατά την δοξολογίαν τον λόγον ενώσαντες; D quorum alii prepositione , alii conjunctione in glo
ουδέν διάφορον δράν, ώς γε προς την ορθήν της rificatione sermonem copulantes, nibil diversum
ευσεβείας έννοιαν, ένομίσθησαν. sane quod ad rectam attinet pietatis intelligentiam ,
*existimati sunt facere .
Ειρηναίος εκείνος, και Κλήμης ο Ρωμαίος και Irenæus ille, él Clemens Romanus , et Dio
Διονύσιος ο Ρωμαίος , και ο Αλεξανδρεύς Διονύ- nysius Romanus, et Alexandrinus Dionysius , id
σιος , ο και παράδοξον ακούσαι , εν τη δευτέρα προς quod etiam auditu mirum est , in secunda ad sibi
τον ομώνυμον εαυτού επιστολή Περί ελέγχου και cognominem epistola De accusatione ac defen
απολογίας ούτω τον λόγον ανέπαυσε. Γράψω δε sione , hunc in modun finivit sermonem . Tran
υμίν αυτά του ανδρός τα βήματα. Τούτοις , φησί , scribam autem vobis ipsa hoininis verba . His om
πάσιν ακολούθως και ημείς , και δη παρά των nibus, inquit, conyruenter et nos, forma eriam ac

11 Cor. 1 , 2, 3 11 Tiliess . 1, 14. 3 Deut . ΧΙΧ , 15. 4 Job. VΙΙ , 9 .

803 EUTHYMII ZIGABENI 804

regula a presbyteris, φui ante nos ricerunt, accepta , A προ ημών» πρεσβυτέρων τύπον και κανόνα παρει
concordibus vocibus cum illis gratias agentes , tan- ληφότες, ομοφώνως αυτοίς προσευχαριστούντες :
dem nunc vobis scribere desinimus . Deo autem Patri και δη και νύν υμϊν επιστέλλοντες καταπαύο
ει Filio Domino nostro Jesu Christo cum sancto Spi- μεν . Το δε Θεό Πατρί και Υιώ τω Κυρίω
ritu gloria et imperium in sacula saculorum, αmen . ημών Ιησού Χριστώ συν τω αγίω Πνεύματι δόξα
Nec quisquam ere possit hæc correcta fuisse και κράτος εις τους αιώνας των αιώνων , αμήν .
ac immutata . Neque enim ita sermonem confrmas- Και ταύτα ουκ άν τις είπoι μεταγεγράφθαι . Ου γαρ
set, dicens videlicet accepisse se formam ac regu- αν ούτω διετείνατο, τύπον και κανόνα παρειληφέναι
lam , si in Spiritu dixissel : bujus enim vocis usus λέγων, είπερ εν τω Πνεύματι ειρη κώς ήν .
creber est. At illud erat, quod egebat defensione . ταύτης γάρ της φωνής ή χρήσις πολλή. 'Αλλ ' εκείνο
Qui quidem et in medio scripti , sic Ioquitur ad- ήν το της απολογίας δεόμενον . "Ος γε και κατά μέσον
>

versus Sabellianos : Si eo quod tres sunt hyposta- που της γραφής, ούτως είρηκε προς τους Σαβελλια
ses , divisas esse dicunt , tres sunt etiamsi notint : νoύς : Ει, τω τρείς είναι τας υποστάσεις, μεμερι
αut divinam Trinitatem prorsus e medio 1ollant. Αc σμένας είναι λέγουσι, τρείς εισι, κάν μή θέλωσιν
rursum , Divinissima enim ob id etiam post unitatem ή την θείαν Τριάδα παντελώς ανελέτωσαν · και
Trinitas est. Sed et Clemens simplicius , Visit, in. Β πάλιν · Θειοτάτη γάρ διά τούτο μετά την μονάδα
.

quit , Deus ei Dominus Jesus Christus et Spiritus και η Τριάς . Αλλά και ο Κλήμης αρχαϊκώτερον ,
sanctus. Ireneus autem , qui vicinus fuit apostolo- Ζη, φησίν , ο Θεός, και ο Κύριος Ιησούς Χριστός ,
rum temporibus, quomodo facial mentionem Spiri . και το Πνεύμα το άγιον. Ειρηναίος δε , ο εγγύς
lus , disputans adversus hereses , audiamus . Eos των αποστόλων γενόμενος , πώς εμνήσθη του Πνεύ
vero, inquit , qui effrenes sunt , el feruntur ad suas ματος εν τω προς τας αιρέσεις λόγω, ακούσωμεν.
concupiscentias , nullum habentes divini Spiritus Τους δε αχαλιναγωγήτους, φησί , και καταφερο
desiderium , merito Apostolus carnales νοcaι 1. Ει μένους εις τας εαυτών επιθυμίας , μηδεμίαν έχον
alibi dicit idem . Ne experles facti divini Spiritus,
.
τας επιθυμίαν θείου Πνεύματος , δικαίως ο 'Από
frustremur regno cælorum , inclamat Apostolus ! στολος σαρκικούς καλεί . Και εν άλλοις και αυτός
quod caro non possit hæreditatem capere regni cælo- φησιν· "Ινα μή, άμοιροι θείου Πνεύματος γενό
rum. Quod si cui et Eusebius Palestinus propter μενοι , αποτύχωμεν της βασιλείας των ουρανών ,
multiplicem experientiam idoneus videtur , cui ha- επεβόησεν ο Απόστολος , μη δύνασθαι την σάρκα
beamur ides ; et ex illo voces easdem ostendinus βασιλείαν ουρανών κληρονομήσαι . Ει δε τω και
in dubitationibus de priscorum multiplici conjugio. C. ο Παλαιστινός Ευσέβιος αξιόπιστος διά πολυπειρίαν ,
Loquilur enim hunc in modum , se ad dicendum κακείνου τας αυτάς φωνάς επιδείκνυμεν εν τοις έπ
excitans : Sanctum prophetarum Deum lucis auclo- απορήμασι περί της των αρχαίων πολυγαμίας. Λέγει
rem per Salvatorem nostrum Jesum Christum cum γάρ ούτω παρορμών εαυτόν επί τον λόγον : Τον των
sanclo Spiritu invocantes. προφητών άγιον Θεόν φωταγωγόν διά του Σωτή
ρος ημών Ιησού Χριστού συν αγίω Πνεύματι
καλέσαντες .
ain vero et Origenem in multis Psalmorum "Ήδη δε και Ωριγένην εν πολλαίς των εις τους
expositionibus deprehendimus , cum sancto Spiritu Ψαλμούς διαλέξεων εύρομεν συν τω αγίω Πνεύ
gloriam deferentem Deo , virum qui non omnino ματι την δόξαν αποδιδόντα , άνδρα ουδε πάνυ τι υγιείς
sanas habet in omnibus de Spirit opiniones κ;αι περί του Πνεύματος τάς υπολήψεις εν πάσιν έχοντας
nihilominus el hic multis in locis reveritus con- πλήν αλλά πολλαχού και αυτός , της συνηθείας το
suetudinis robur, pias voces enisit de Spiritu : ισχυρόν δυσωπούμενος , τας ευσεβείς φωνάς αφήκε
qui quidem in sexto , ni fallor, libro Enarrationum περί του Πνεύματος. "Ος γε, κατά το έκτον , oίμαι ,
in Ευangelium Joannis,, etiam adorandum Spiritum τών εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον Εξηγητι
έη
evidenler pronuntiat, ita scribens ad verbum : Quo- D κών , και προσκυνητών αυτο φανερώς απεφήνατο ,
niam aquæ laracrum significat purgationem animæ ούτωσι γράφων κατά λέξιν: "Ότι το του ύδατος λου
ab omnibus maliliæ sordibus ablutæ , nihilo lamen τρόν σύμβολον τυγχάνει καθαρσίου ψυχής, πάν
minus et per seipsum ei qui seipsum præbet divini τα ρύπον τον από κακίας αποπλυνομένης •
lali adorandæ Trinitatis, per virtutem invocationum, ουδέν δε ήττον και καθ' εαυτό το έμπαρέχονται
donorum principium ac fontem habet. Ac rursus εαυτόν τη θεότητι της προσκυνητής Τριάδος διά
in commentariis , quibus exponit Epistolam ad της δυνάμεως των επικλήσεων χαρισμάτων αρ
Romanos , Sacræ , inquit , virtutes capaces sunt χήν έχει και πηγήν. Και πάλιν εν τοις εις την
Unigenili et sancti Spiritus deitatis. Ad hunc mo- προς Ρωμαίους Επιστολήν εξηγητικούς , Αι ιεραι ,
dum , opinor, traditionis vis sæpe compulit homi. φησί, δυνάμεις χωρητικαι του Μονογενούς και
nes etiam suis ipsorum dogmatibus contradicere. της του αγίου Πνεύματος θεότητος . Ούτως , οίμαι,
A: nec Africanum historicum talis glorificandi το της παραδόσεως ισχυρον ενήγε πολλάκις τους άν
forma præleriil. Siquidem constat in quinto libro δρας και τους οικείοις αυτών δόγμασιν αντιλέ

11 Cor. 11, 3. • 1 Cor. XV, 50. 2

805 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. XII. -
806
γειν. 'Αλλ ' ουδέ 'Αφρικανόν τον ιστοριογράφος το Α de temporibus Epitomes , et ipsum ad hunc loqui
τοιούτον είδος της δοξολογίας παρέλαθε . Φαίνεται γάρ modum :: Nos enim qui et illorum verborum
εν τω πέμπτη της των χρόνων Επιτομής ούτω modum didicimus, nec ignoramus fidei gratiam ,
και αυτός λέγων · “Ημείς γάρ οι κακείνων των gratias agimus Patri, qui nobis suis creaturis præbuit
ρημάτων το μέτρον επιστάμενοι , και της πι- universorum Salvalorem ac Dominum nostrum Jesum
στεως ουκ αγνοούντες την χάριν , ευχαριστούμε » Christum , cui gloria , majestas cum sancto Spiritu in
τω παρασχoμένω τοίς ιδίοις ημϊν Πατρι τον sæcula . At de cæteris ſortassis dubitari possit , aut
των όλων: Σωτήρα και Κύριον ημών Ιησούν Χρι- credi possint immulata eam rationem babere , ut
στόν· ώ ή δόξα, μεγαλωσύνη συν αγίω Πνεύματι fraus egre deprehendi possit, cum in unica syllaba
εις τους αιώνας. Τα μεν ούν άλλα τυχόν και απι- positum sit discrimen. Verum quæ pluribus verbis
στηθήναι δύναται, ή και μεταγραφέντα δυσφόρατον dicta cilavimus , ea nec insidias admittunt , et ab
έχειν την κακουργίαν, εν μιά συλλαβή της διαφοράς ipsis libris paratum habent Testimonium. Porro
υπαρχούσης & δε διά μακρoτέρας της λέξεως παρεθε- quod alioqui fortassis humilius foret, quam ut in
μεθα , και την επιβουλήν διαφεύγει, και την μαρτυρίαν medium adducatur, sed ei tamen qui de novitate
απ' αυτών των συγγραμμάτων εναπόδεικτον έχει. “Ο δε accusatur, perutile propter temporis antiquitatem ,
άλλως μενίσως μικροπρεπές ήν εις μέσον άγεσθαι, τώ Βhoc quoque nunc adjicimus . Visum est patribus
δε καινοτομίαν εγκαλουμένων αναγκαίον εις μαρτυρίαν nostris, vespertini Iurninis gratiam haudquaquam
7

διά του χρόνου την αρχαιότητα , τούτο δή και προσθήσω. silentio accipere , sed mox ut apparuil agere gra
"Εδοξε τοίς πατράσιν ημών μη σιωπή την χάριν του tias. Quis aulem ſuerit auctor illorum verborum ,
εσπερινού φωτός δέχεσθαι , αλλ' ευθύς φανέντος ευ- quæ dicuntur in graliarum actione ad lucernas,
χαριστείν .Και όστις μένο πατήρ των ρημάτων εκείνων dicere non possumus. Populus tamen antiquam
της επιλυχνίου ευχαριστίας , ειπείν ουκ έχομεν · ο μέν- profert vocem ,9 neque cuiquain unquam visi sunt
του λαός αρχαίαναφίησι την φωνήν , και ουδενί πώποτε impietatem committere,, qui dicunt ,, Laudamus
ασεβεϊν ένομίσθησαν οι λέγοντες: Αινούμεν Πατέρα , Palrem et Filium et Spiritum sanctum Dei. Quod
και Υιδν , και άγιον Πνεύμα Θεού . Ει δέ τις και τον si quis etiam novit Athenogenis hymnum , quem
ύμνον 'Αθηνογένους έγνω, όν ώσπερ τι αλεξητή- tanquam aliquod amuletum discipulis suis reliquit,
ριον τους συνουσιν αυτώ καταλέλοιπεν , ορμών festinans jam ad consummationem per ignem ; is
ήδη προς την διά πυρός τελείωσιν , οίδε και την των novit et martyrum sententiam de Spiritu. Et hæc
μαρτύρων γνώμην όπως είχαν περί του Πνεύματος . quidem hactenus .
Και ταύτα μεν εις τοσούτον .
Γρηγόριον δε τον Μέγαν, και τας εκείνου C Cæterum Gregorium Magnum , et illius voces
φωνάς που θήσομεν ; άρ' ουχί μετά των αποστόλων quo loco ponam ? aynon cum apostolis el prophe
και προφητών ; άνδρα τω αυτώ Πνεύματι εκείνους tis ? virum qui eodem Spiritu quo illi versaius, qui
περιπατήσαντα , και τοίς των αγίων ίχνεσι διά que sanctorum vestigiis per omnem vitam inhæsit,
παντός του βίου στοιχήσαντα , και της ευαγγελικής quique evangelice conversationis vigorem , quan
πολιτείας το ακριβές διά πάσης αυτού της ζωής diu visit, prestitit. Equidem hoc dixerim: Injuria
κατορθώσαντα. Εγώ μεν τούτο φημι : Η αδικήσο- affecerimus veritatem , si non animam illam annu
μεν την αλήθειαν, μή τοίς ωκειωμένοις Θεώ την ψυ . meremus iis qui Deo juncti sunt, qui velul insignis
χήν εκείνην συναριθμούντες, οιόν τινα λαμπτήρα magnaque lucerna in Ecclesia Dei resplenduit, qui
περιφανή μέγαν εν τη Εκκλησία του Θεού διαλάμ- e Spirilus ope tremendam habuit adversus dæmo
ψαντα · ός φοβερον μεν είχεν εκ της του Πνεύματος nes potestatem ; lanlam vero sermonis gratiam
συνεργίας κατά δαιμόνων το κράτος τοσαύτην δε acceperat ad obedientiam fidei inler genles , ut
έλαβε του λόγου την χάριν είς υπακοήν πίστεως εν acceptis non plus septemdecim Christianis uni
τοις έθνεσιν , ώστε , επτακαίδεκα μόνους Χριστιανούς versum populum et urbanum et rusticanum per
παραλαβών, όλον τον λαόν τόν τε αστικών και τον D
agnitionem adjunxerit Deo. Ille et fluminum aquas
χωριτικόν διά της επιγνώσεως προσήγαγε τω Θεώ. in diversum vertit, præcipiens illis in magno no
Εκείνος και ποταμών ρείθρα μετέστησεν, επιτά- mine Christi , et paludem exsiccavit , belli causam
ξας αυτούς εν τω ονόματι το μεγάλο του Χριστού• prebentem fratribus avaris. Ceterum predictiones
και λίμνην εξήρανεν υπόθεσιν πολέμου φέρουσαν de futuris ejusmodi sunt , ut nihilo sit inferior ce
αδελφούς πλεονέκταις . Αι δε των μελλόντων προαγο- teris prophetis. Sed omnino perlongum ſuerit viri
ρεύσεις τοιαύται , ώς μηδέν των άλλων αποδείν προ- percensere miracula : qui propter donorum excel
φητών . Και όλως μακρόν αν είη του ανδρός διηγεί.. lentiam quæ
quae in ipso operabatur Spiritus in omni
σθαι τα θαύματα , ός τη υπερβολή των εν αυτώ χαρι- virtule et signis ac prodigiis , ab ipsis veritatis
σμάτων, των ενεργουμένων υπό του Πνεύματος εν hostibus aller Moses appellabatur. In lantum
πάση δυνάμει και σημείοις και τερασι , δεύτερος in illo in omnibus tum dictis tum factis , quæ per
Μωϋσής παρ' αυτών των εχθρών της αληθείας αν - gratiam peragebantur, veluti lumen quoddam reful
ηγορεύετο (7). Ούτως αυτώ εν παντί λόγω και έργω gebat, celestis virtutis indicium , quae ex occulto
των επιτελουμένων διά της χάριτος οίόν τι φώς επ- assectabatur illum . Hujus adhuc etiamnum magna
έλαμπε , μήνυμα της ουρανίου δυνάμεως, της εκ του est apud ejus regionis homines admiratio , novaque
807 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ . Χ . 808
ac semper recens memoria sic infixa est Ecclesiis , A αφανούς παρεπομένης αυτώ . Τούτου μέγα έτι και νύν
ut nullo tempore obsolescat. Itaque non factum τοίς εγχωρίοις το θαύμα, και νεαρά και αεί πρόσφα
aliquod , non dictum , non ritum ullum mysticum , τος η μνήμη ταις Εκκλησίαις ενέδρυται, ουδενί χρό
ultra quanm ille reliquit, Ecclesiae adjecerunt . Qua- να αμαυρουμένη. Ουκούν ού πραξίν τινα, ου λόγον,
propler etiam multa ex his quæ apud illos aguntur, ου τύπον τινά μυστικόν, παρ' όν εκείνος κατέλιπε ,
imperſecta esse videntur , propter instilutionis τη Εκκλησία προσέθηκαν. Ταύτη του και πολλά των
antiquitatem . Nam qui in Ecclesiarum administra- παρ' αυτοίς τελουμένων ελλειπώς έχειν δοκεί διά το
tionem successerant , nibil ex his quæ post illum της καταστάσεως αρχαιότροπον . Ουδέν γάρ ήνέσχοντο
excogitata sunt , loco addilamenti voluerunt reci- οι κατά διαδοχήν τας Εκκλησίας οικονομήσαντες
pere. Unum itaque ex Gregorii institutis est, etiam των μετ' εκείνον εφευρεθέντων παραδέξασθαι εις
ille ipse glorificationis modus , cui nunc contradi προσθήκην. "Εν τοίνυν των Γρηγορίου και ο νυν αν
citur, ex illius traditione in Ecclesia custodilus. τιλεγόμενος τρόπος της δοξολογίας εστίν, εκ της
Nec multum fueril negotii, ei , qui iter breve susce- εκείνου παραδόσεως τη Εκκλησία πεφυλαγμένος .
perit , super his certitudinem accipere . Ηanc idem Β Και ου πολύς ο πόνος μικρών κινηθέντι την επίτού
et Firmiliano nostro ſuisse , lestanlur libri quos τοις πληροφορίαν λαβείν . Ταύτην και Φιρμιλιανώ το
reliquit. Insuper et Meletium illum admirandum ημετέρω μαρτυρούσι την πίστιν οι λόγοι ούς καταλέ
in eadem fuisse sententia , narrant qui cum illo λοιπε . Και Μελέτιον τον πανυ επί ταύτης
vixerunt. Sed quid opus est vetera commemorare ? είναι της γνώμης οι συγγεγονότες φασί . Και τι δει
sed et nunc in Oriente, nonne hoc uno potissimum τα παλαιά λέγειν ; αλλά νύν επί της ένας ουχ
eos qui pie sentiunt agnoscunt , hac voce veluti ενι μάλιστα τούτω τους ευσεβούντας γνωρίζουσιν,
quodam signo suos ab alienis dijudicantes ? UtUι οίόν τινι σημείο τη φωνή ταύτη φιλοκρινούντες ;;
autem ego e quodam Mesopotamio audivi , viro et "Ως δε εγώ τινος των εκ Μεσοποταμίας ήκουσα ,
lingue perito, et sententia incorrupto, ne fieri qui- ανδρος και της γλώσσης εμπείρως έχοντος, και αδια
dem potest ut aliter lingua vernacula Ioquantur , στρόφου την γνώμην, ουδε δυνατόν ετέριως ειπείν τη
etiamsi velint : sed necesse illis est ut per sylla- εγχωρίω φωνή , κάν εθέλωσιν , αλλά διά της , και ,
bam et , vel potius per voces que idem pollent συλλαβής, μάλλον δε των ισοδυναμουσών αυτή φωνών,
quod illa , juxta proprietatem linguæ regionis illius κατά τι ιδίωμα πάτριον, ανάγκην αυτοίς είναι την
glorificationem proferant. Quin et Cappadoces sic C, δοξολογίαν προφέρειν. Και Καππαδόκαι δε ούτω λέ
juxla regionis morem loquimur, jam tum in lin- γομεν εγχωρίως , έτι τότε εν τη των γλωσσων διαι
guarum divisione, dictionum utilitatem providente ρέσει το εκ της λέξεως χρήσιμον προβλεψαμένου του
Spiritur . Quid porro Occidens totus , propemodum Πνεύματος. Τί δε ή δύσις άπασα , μικρού δείν , από
ab lyrico usque ad fines nostri orbis ? nonne hanc του Ιλλυρικού μέχρι των όρων της καθ' ημάς οίκου.
vocem luelur ? μένης ; ουχί την φωνήν ταύτην πρεσβεύει ;
Qui fit igitur , ut ego sim innovalor, et recen- Πώς oύν καινοτόμος εγώ, και νεωτέρων ρη
tiorum verborum architectus ? cum tolas nationes , μάτων δημιουργός, έθνή όλα και πόλεις , και έθος
civitates, et consuetudinem omni hominum memo- πάσης μνήμης ανθρωπίνης πρεσβύτερον , και άνδρας
ria velustiorem , insuper et viros Ecclesiæ columnas, στύλους της Εκκλησίας , εν πάση γνώσει και δυνά
omni scientia ac virtute Spiritus claros , duces ac μει Πνεύματος διαπρεπείς, αρχηγούς και προστάτας
patronos hujus vocis exhibeam της φωνής παρεχόμενος;
Ejusdem , ex Epistola ad Eustathium Armenium . Τού αυτού εκ της προς Ευστάθιον τον 'Αρμένιον
επιστολής.
Exsecrari oportet eos qui Spirituin sanctum crea- 'Αναθεματίζεσθαι χρή τούς τε λέγοντας κτίσμα το
tum esse dicunt, quique sicut natura sanctus est Πνεύμα το άγιον , και τους μη ομολογούντας αυτό
Paler, el natura sanctus est Filius, non item ip- φύσει άγιον είναι , ώς έστι φύσει άγιος ο Πατήρ , και
sum natura sanctum esse confidentur , sed a divina D
" φύσει άγιος ο Υιός, αλλ' αποξενούντας αυτό της θείας
bealaque natura alienum asserunt. Recte allem και μακαρίας φύσεως . 'Αποδείξεις δε του ορθού φρο
setulientis indicium est, si ipsum a Patre Filioque νήματος το μή χωρίζειν αυτό Πατρός και Υιού. Δεί
non separes. Oportet enim nos ita baptizari, sicut γάρ ημάς βαπτίζεσθαι μεν , ώς παρελάβομεν, πιο
instiluli sumus , sic aulem credere, ut baptizainur; στεύειν δε , ως βαπτιζόμεθα, δοξάζειν δε , ως πεπι
atque ita glorificare, sicut credimus Patrem et στεύκαμεν Πατέρα , και Υιον , και άγιον Πνεύμα ,
Filium et Spiritum Sanctum. Ab illis vero qui αφίστασθαι δε της κοινωνίας των κτίσμα λεγόντων ,
Spiritun) crealum asserunt, ut ab hominibus aperte' ώς φανερώς βλασφημούντων, εκείνου διωμολογημέ
maledicentibus abhorrere, illo conſesso. Necessa- νου . Αναγκαία γαρ η επίσημείωσις διά τους συκο
ria enim est notatio propter calumnialores , quod φάντας • ότι ούτε αγέννητον λέγομεν το Πνεύμα το
.

nec ingenitum dicimus Spiritum sanctum . Unum άγιον • ένα γαρ οίδαμεν αγέννητον και μίαν των όν
enim ingenitum novimus et unum rerum princi- των αρχών τον Πατέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χρι
pium Patrem Domini nostri Jesu Christi. Neque στου • ούτε γεννήτόν. "Ένα γάρ Μονογενή εν τη πα
genitun. Unum enim in fidei institutione Unigeni - ραδόσει της πίστεως δεδιδάγμεθα , το δε Πνεύμα της
809 PANOPLIA DOGMATICA. -- TIT.. XII.. 810
αλη,θείας εκ τύ Ιατρός εκπορεύεσθαι διδαχθέντες A tum didicimus . Porro cum Spiritum veritatis a Patre
εκ του Θεού είναι ομολογούμεν ακτίστως . 'Αναθεμα- procedere didicerimus, ex Deo quidem esse, non
τίζειν δε χρή και τους λειτουργικών λέγοντας το tamen creationis ratione conliteniur. Exsecrari etiam
Πνεύμα το άγιον , ώς διά της φωνής ταύτης εις την oportet eos qui Spiritum sanctum dicunt esse mi
του κτίσματος καταγαγόντας τάξιν. Τα γαρ λειτουρ- nistratorium , ut eum hoc verbo in rerum procrea
γικά πνεύματα κτίσματα ημίν η Γραφή παρέδωκεν larum ordinem redigant. Ministratorios enim spi
ειπούσα , ότι πάντες εισί λειτουργικά πνεύματα εις ritus creatos esse Scriptura nos docuit ', om
διακονίαν αποστελλόμενα . Διά δε τους πάντα φύρον- tes , in quiens esse ministratorios spiritusin mini
, ,
τας, και μή φυλάσσοντας την εν τοις Ευαγγελίοις sterium missos. Ac propler eos qui omnia miscent,
διδασκαλίαν αναγκαιόν εστι και τούτο προδιαστείλα- nec Evangelii doctrinam observant, necessarium
σθαι, ότι φεύγειν δει και τους την ακολουθίαν, ήν est et illud explicare. Fugiendos nimirum etiam
παρέδωκεν ημίν ο Κύριος , έναμείβοντας , ως φανε- illos qui seriem quam Dominus tradidit, immutant,
ρώς μαχομένους τη ευσεβεία, και Υιόν μεν προτάσ- cum perspicue veritalem oppugnent, et Filium
σοντας του Πατρός, Υιού δε το Πνεύμα το άγιον quidem ante Patrem constituant, Filio vero Spiri
προτιθέντας. 'Ακίνητον γάρ , και απαρεγχείρητον B lum anteponant. Firmum enim et in violatım ob
φυλάσσειν την ακολουθίαν , ήν εξ αυτής της φωνής servare debemus ordinem , quem ex ipso Domini
του Κυρίου παρελάβομεν , ειπόντος, Πορευθέντες ore percepimus dicentis : Euntes baplizate om
μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς nes gentes in nomine Patris et Filii et Spiritus
εις το όνομα του Πατρός , και του Υιού , και του sancii .
αγίου Πνεύματος.

Του αυτού εκ τού γ' πρός Ευνόμιον αντιρρητικού Ejusdem ex tertia adversus Eunomium oratione.
λόγου .
Δύο λεγομένων πραγμάτων, θεότητός τε και Cum res duæ dicantur, deilas el cre :: lura , donija
κτίσεως , και δεσποτείας και δουλείας, και αγιαστικής nium et servitus, potentia sanctificans, el quæ sancti
δυνάμεως , και της αγιαζομένης , της τε εκ φύσεως licatur, potentia possidens suapte natura virturem , et
εχούσης την αρετήν και της εκ προαιρέσεως κα- quæ eam ex arbitrio coniparat ; qua in parte Spiri.
τoρθούσης , εν ποία μερίδι το Πνεύμα τάξομεν ; Εν lum locabimus ? Inter eos qui sanctificantur ? al ipse
τοίς αγιαζομένοις ; αλλ' αυτό έστιν αγιασμός . 'Αλλ' est sanctilicalio . An inter eos qui præclaris ac
εν τοις εξ ανδραγαθημάτων την αρετήν κτομένοις ; e egregiis facinoribus virtuten adepti sunt ? at bo
αλλά φύσει έστιν αγαθόν. 'Αλλ ' εν τοις λειτουρ- nus nalura est . An inter eos qui ministrant ? at
γικούς και αλλ' έτερά εισι λειτουργικά πνεύματα alii sunt spirilus ministratorii, qui ad ministerim
προς διακονίαν αποστελλόμενα. Ού τοίνυν ομόδου- mittuntur 1. Νοτι ergo principalem natura Spiri
λον ημίν λέγειν αυτό θεμιτόν , το ηγεμονικόν ιum , fas est nobis conservum dicere, neque una
τη φύσει , ούτε τη κτίσει συναριθμείν , το τη cum creaturis minerare eum , qui in divina ct
θεία και μακαρία Τριάδι συναριθμούμενον. 'Αρ- beala Trinitale pariler numeratur. Principalis
χαι μεν γάρ, και εξουσίαι , και πάσα ή τοιαύτη κτί- enim et polestales, ac relique ejusinodi creature,
σις, εκ προσοχής και επιμελείας τον αγιασμόν έχου- que ex attentione at studio sanctificationem lia
σαι , ουκ αν είκότως φύσει άγιαι είναι λέγοιντο. Επ- Irent , dici natura saucle jure non possunt . Ita eiii
ορεγόμεναι γάρ του καλού , κατά την αναλογίαν της bonum appetunt, ut pro ratione amoris in Denτι
προς τον Θεόν αγάπης, και του μέτρου της αγιωσύ- sui , sanctilatis mensurain accipiant. Ει sicuti fer
νης μεταλαμβάνουσι. Και ώσπερο σίδηρος , εν μέσω rum in medio igue positum,, ferrum quillenn esse
το πυρί κείμενος, το μεν σίδηρος είναι ουκ αποβέ- non desinit, sed ob vehementissimam cum igning
€ληκε, τη δέ σφοδροτάτη προς το πυρ ομιλία εκπυρ- Conjunctionem ignitum facium , omnemque ignis
ακτωθείς, και πάσαν εις εαυτόν τήν του πυρός φύ- D naturam in se ipsum recipiens, tum colore, ιuυ
σιν υποδεξάμενος, και χρώματα και ενεργία προς το efficacia in ignem Transit : sic et sanctæ potestates
πυρ μεταβέβηκεν' ούτω και αι άγιαι δυνάμεις εκ της ex communicalione quam habent cum eo qui nali
προς το φύσει άγιον κοινωνίας δι' όλης της εαυτών ra sanctus est, ejusmodi sanctimoniam habent quiu
υποστάσεως κεχωρηκότα ήδη και συμπεφυσιωμένον jam pervaserit per totam earum substantia , in
τον αγιασμόν έχουσι. Διαφορά δε αυταίς προς το eaque coaluerit , Ipsä aulem in eo a sancto Spiriin
Πνεύμα το άγιον αύτη , ότι το μέν φύσις ή αγιωσύ- differunt , quod hujus natura sanctilas est : illis
νη , ταις δε εκ μετουσίας υπάρχει το αγιάζεσθαι . vero es participatione inest sanctimonia. Quibus
Οίς δε επισκευαστών και ετέρωθεν επιδεδομένον υπ. autem inest honum instauratitium et aliunde colla
άρχει το αγαθόν, της μεταπτωτής εισι φύσεως . 111111 , ea sunt mutabilis naluræ . Non enim excidis.
Ου γαρ αν εξέπεσεν ο Εωσφόρος ο πρωί ανα- sci Lucifer, qui mane oritur " , nec esset in terra
τέλλων, ούτε συνετρίβη επί της γης, ει φύσει υπέρ- contritus,
, si deterioris conditionis recipiendie non
χε του χείρονος ανεπίδεκτος. Πώς oύν ευσεβες τη luisset capax nalura . Quomo lo igilur pium est in
1 Helir. II , 14 . · Matth . XXVIII , 19 . • Ηebr . 1 , Isa . XIV, 12 .

PATROL. GR . CXXX , 26
811 EUTHYMII ZIGABENI 812

1er creaturag Spiritum collocare, qui intervallo A κτίσει αυτό συντάττειν, τοσούτω μέτρο διωρισμένον
tanto a crealuris separatus est ? Crealura eniin ila της κτίσεως; Ή μέν γάρ κτίσις πέφυκεν άθλον προ
comparata est,, ut si progressum aliqueim fircerit,, κοπής και της προς Θεόν ευαρεστήσεως τον αγια
placueritque Deo, pro mercede sanctificationem σμών έχουσα, φύσει δε χρωμένη αυτεξουσίω, και
accipiat, quandoquidem libero ulitur arbitrio, po- μεταρρέπειν εφ' εκάτερα δυναμένη , προς εκλο>

lesique in utramque parlem inclinari, ad boni ac γήν του αγαθού και του χείρονος· το δε Πνεύμα
mali electionem ; Spiritus autem sanctus fons est το άγιον πηγή αγιασμού. Και ώσπερ φύσει άγιος ο
sanctificationis. Et quemadmodum natura sancius Πατήρ, και φύσει άγιος ο Υιός, ούτω φύσει άγιον
est Paler , nalura itidem sanctus est Filius : ita quo). και το Πνεύμα το της αληθείας· διό και εξαι
que Spiritus ille verilalis natura sanclus est ; ob ρέτου και ιδιαζούσης της του αγίου προσηγορίας
idque donatus est etiam sancti appellatione, eaque Flora!.
ήξίωται
peculiari ac propria .
Itaque , si sanctitas ei natura est, sicuti Patri Ει ούν φύσις αυτώ ο αγιασμός εστιν, ώσπερ
el Filio, quomodo tertiæ ac alienæ naturæ est ? Ob Πατρί και Υιώ, πώς τρίτης εστι και αλλοτρίας
id enim, opinor, et apud Isaiam etiam scriptum est BR φύσεως ; Διά τούτο γάρ, oίμαι , και παρά τω Ησαΐα
Seraphim ter sanctus exclamare ,' , quod naturalis " τα Σεραφίμ τρίτον εκβοώντα το άγιος αναγέγραπται,
sanctitas tribus in hypostasibus perspicitur
.. Nee ότι έν τρισι ταϊς υποστάσεσιν οκαι κατά φύσιν αγιασμός
vero hoc sanctitatis nomen ci solum commune est θεωρείται. Ου τούτο δε μόνον αυτώ κοινόν πρός Πα
cum Patre el Filio, sed ipsa est etiam spiritus ap- τέρα και Υιόν το της αγιωσύνης όνομα, αλλά και αυ
pellatio .. Deus enim est spiritus ;; et eos qui ipsum τή ή του πνεύματος προσηγορία .. Πνεύμα γάρ ο
adoranı , in spirilu et veritate adorare oporlet ». Et Θεός, και τους προσκυνούντας αυτόν εν πνεύμα
prophela ail : Spiritus ante faciem nostram Christus τι και αληθεία δεί προσκυνείν . Και ο προφήτης
Dominus, , ubi diximus :: In umbra alarum ipsius vie φησί
onsi • Πνεύμα
Iręūpia προ
Apd προσώπου
apocónov ημών: Χριστός
3
remus 1.. Quin et Apostolus appellationem spiritus Κύριος,, ού είπαμεν ·: 'Εν τη σκιά των πτερύγων
in Dominuin transfert, cum dicit : Dominus autem αυτού ζησόμεθα . Και ο Απόστολος της του πνεύ
spirilus est . Ex his autem cuilibet compertuin est ματος προσηγορίαν επί τον Κύριον αναφέρει λέγων :
ac perspectum, non naturæ alienationem , sed con- “Ο δε Κύριος το πνεύμα εστιν. Εκ δε τούτων παν
junctionem cum Patre et Filio per nominum com- τι δηλον, ότι ουχί άλλοτρίωσιν της φύσεως, αλλ'
municationem commonstrari. Et Deus dictus est οικείωσιν προς τον Πατέρα και Υιον ή κοινωνία των
bonus, et est : bonus autem est et Spiritus sanctus, ς ονομάτων παρίστησι. Και αγαθός ο Θεός είρηται ,
bonitalem habens non adventitiam , sed natura sibi και έστιν · αγαθόν δε και το Πνεύμα το άγιον, ουκ
innatam.. Αlioqui fuerit omnium absurdissimum, si επισκευαστής έχον την αγαθότητα, αλλ' εκ φύσεως
quis dicat eum qui natura sanctus est , bonila- αυτό συνυπάρχουσαν. " Η πάντων αν είη αλογώτατον
lem natura non habere, sed quamdam deinceps το φύσει άγιον μή φύσει λέγειν την αγαθότητα έχειν,
Supervenientem,, eique forinsecus accedentem.. Quin αλλ ' επιγεννηματικήν και έξωθεν προσγεγενημέ
etiam cum Dominus disil : Ego rogabo Patrem , et νην αυτώ. Ενώ δε είπεν ο Κύριος ότι , Εγώ ερωτή
alium Paracletum dabit vobis , et ipse Paracletus σω τον Πατέρα , και άλλον Παράκλητον δώσει
noster esse ostenditur. Quare paracleti quoque ap υμίν , και αυτός είναι Παράκλητος ημών ενδείκνυται .
pellatio non parum ad demonstrandam Spirilus " Ωστε και η του παρακλήτου προσηγορία ου μικρών
sancti majeslalem confert, προς απόδειξιν της δόξης του αγίου Πνεύματος
συντελεί .
El nomina quidem quae majestatem naturæ Και τα μεν ονόματα τοιαύτα του μεγαλείου της
indlient , sunt ejusmodi :: operationes Vero Spiritus φύσεως ενδεικτικά : αι δε ενέργειας του αγίου Πνεύ
sancti quales ? Verbo Domini, inquit, cæli firmati ματος οίαι ; Τα λόγω του Κυρίου, φησίν , οι ου
sunt , et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum 6. Οι D ρανοί έστερεώθησαν , και το Πνεύματι του στό
igi'ur Deus Verbum crelor est cælorum , ita et ματος αυτού πάσα ή δύναμις αυτών. Ως τοίνυν και
Spiritus sancius stabilem ac firmam virtutem pole- Θεός Λόγος δημιουργός έστι των ουρανών, ούτω και
statibus cælestibus imperiit. El rursus Job : Spiri. το Πνεύμα το άγιον το στερεών και πάγιον της άρε
tus Domini, qui ſecil me ? : non de creatione, ut της παρέχεται ταϊς ουρανίαις δυνάμεσι . Και πά
arbitror, sed de humanæ virtutis perfectione dis- λιν ο Ιώβ : Πνεύμα Κυρίου το ποιησάν με· ουκ
serens. Quiin etiam loquens Isaias ex Domini per- επί της δημιουργίας, ώς oίμαι, αλλ' επί της κατά
sona , videlicet secundum ejus humanitalem : Domi- την ανθρωπείαν αρετήν τελειώσεως λέγων. Ο δε
nus, inquil, misil me, et Spiriius ejus 8. Et rursun "Ησαΐας έκ προσώπου Κυρίου διαλεγόμενος, κατά το
Spiritus virtutem universa pervasisse declarus ανθρώπινον αυτού δηλονότι, Κύριος απέσταλκέ με ,
psalmus : Quo ibo , inquil, a Spiritu tuo, el quo a φησί , και το Πνεύμα αυτού. Και πάλιν ο ψαλμός,
jacie lua ſugiam • ? Benclicentiae autem qnae al) co δι' όλων κεχωρηκέναι δύναμιν του Πνεύματος παρ
1 ] sa . VI , 3 . 1 Joan , IV , 24 . 3 Tren . IV , 10. 4 !! for. ΠΙ , 17. 3 Joan . ΧΙV , 16.
3 6 Psal . XXXII ,
6
6.
Isa . xlilli, 16 . s Psal, exXXVIII , 7 .
8
? Job XXXIII , 4.
813 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XII . 811
ιστάς, Πού πορευθώ, φησί, και από του Πνεύ- A ad nos deveniunt, quales sint et quants ? Sicus
ματός σου , και από του προσώπου σου που φύ- Dominus ipse iis qui ipsam suscepere, istuc dedit
γω ; Αι δε εις ημάς απ' αυτού φθάνουσαι ευεργεσίαι ut licerel filios Dei fieri ' , sic et Spirilus sanctus
οποίαί τινές εισι και ήλίκαι;" Ωσπερ αυτός ο Κύριος Spiritus et adoptionis 1. Ει quemadmodum Domi
έδωκεν εξουσίαν τοις δεξαμένοις αυτόν τέκνα Θεού nus noster inagisler verus est , juxta id quod dictum
γενέσθαι , ούτω και το Πνεύμα άγιον Πνεύμα est : Vos autem nolite vocare magistrum vestrum
υιοθεσίας εστί. Και ώσπερ διδάσκαλός έστιν in lerra ; unus enim 1.sister vesier est Chri
αληθινός ο Κύριος ημών κατά το ειρημένον · Υμείς sius ' ; sic et Spiritum Sanc!!!!! omnes, quol
δε μή καλέσατε διδάσκαλος υμών επί της γης : φιοι in nomine Domini crediderint , docere te
είς γάρ καθηγητής υμών έστιν ο Χριστός · ούτω stalus est Dominus. ipse , cum dixit : Paracletus
και το Πνεύμα το άγιον διδάσκειν πάντας τους εις mulem Spiriius sanctus quem Paler millet, ille vos
το όνομα του Κυρίου πεπιστευκότας , υπ' αυτού του docebit omnia . Et sicut Pater operationes in eos
Κυρίου μεμαρτύρηται, ειπόντος · ο δε Παράκ.λη- qui operationibus suscipienfis ligni sunt , dicitur
τος το Πνεύμα το άγιον ο πέμψει ο lating , dividere, itemque dividere Filius administrationes
εκείνος υμάς διδάξει πάντα. Και ώσπερ διαιρείν η dignitatibus ministerii : sic dividere etiam Ion:
τα ενεργήματα εις τους αξίους της υποδοχής των Bin eos qui donis excipiendis digni sunt , perhidetur
ενεργημάτων ο Πατήρ λέγεται , και διαιρείν τας δια. Spiritus sanctus . Divisiones enim donorum sunt , sed
κονίας ο Υιός εν τοις της διακονίας αξιώμασιν· ούτω idem Spiritus : et divisiones ministeriorum suni, seil
διαιρείν και τα χαρίσματα το Πνεύμα το άγιον εις dem Dominus :: etel divisiones operationum sunt,, sed
τους αξίους της των χαρισμάτων υποδοχής μαρτυ ideni est Deus , efficiens omnia in omnibus 8. Vides
ρείται. Διαιρέσεις γάρ χαρισμάτων εισιν , το 9
quomodo bic quoque Spiritus sancti operatio ope.
δε αυτο Πνεύμα και διαιρέσεις διακονιών είco, rationi Patris ac Filii conjuncta sit ! Deinde ex eo
ο δε αυτός Κύριος · και διαιρέσεις ενεργημάτων etiam quod sequitur , livinilas nature sancti Spi
είσιν , ο δε αυτός Θεός έστιν ο ενεργών τα rilus amplius declaratur. Quid enim ait ? Sed omnia
πάντα εν πάσιν. "Οράς πώς και ενταύθα ή του hæc efficil unus et idem Spiritus, dividens privative
αγίου Πνεύματος ενέργεια συντεταγμένη εστί τη εκicnique, sicuti vulu . Νihil aliud ei Ascribit , fuisi
Ιατρός και Υιού ενεργεία ; Είτα και εκ του επ- auctoritati ac dominio adjunctain potestatem.. Qua
propler Novo Testamento prop ! ete clamariant ::
αγομένου μειζόνως το θείον της φύσεως του αγίου ρτορίerin
Πνεύματος φανερούται. Τί γάρ φησι ; Ταύτα δε llæc lace dicit Spirilus sancius . Unde anlem scrii
πάντα ενεργεί το έν και το αυτο Πνεύμα διαι cilio profundlilalim Dei adest. Spiritui? Quemad
ρούν ιδία εκάστο, καθώς βούλεται. Ουδέν έτερον C modum, inquit, nemo hominum novit et qια ho
η αυθεντικής και δεσποτικής εξουσίαν αυτό μαρτυ minis sunt, nisi spiritus hominis qui est in eo : sic
ρεί. Διόπερ εν τη Καινή Διαθήκη οι προφήται el ea quæ suni Dei , nemo cognovit , nisi Spiritis
κεκράγασι : Τάδε λέγει το Πνεύμα το άγιον . Το δε Dei 8. Ut enim nullus alienus aut peregrinus in
έρευνάν τα βάθη του Θεού, πόθεν τω Πνεύματι πρόσ lernas animæ cogitationes potest inspicere : sic
εστιν ; " Ωσπερ, φησίν , ουδείς οίδεν ανθρώπων τα ρrofecto si arcani aliquid cum Deo commune halvet
του ανθρώπου ει μη το πνεύμα του ανθρώπου το Spiritus , cum ab eo neque alienus sit, neque pere
εν αυτώ ούτω και τα του Θεού ουδείς έγνωκεν grinis , profunda judiciorum Dei perscrutari po
ει μη το Πνεύμα του Θεού. Ως γάρ ουδείς αλλό- lesi . Prælerea et vita nobis a Deo per Chiristi!!!
τριος ουδε ξένος τους ένδον λογισμούς εποπτεύειν δύ- in sancio Spirisu suppeditatur. Vivitical enim Dens,
ναται της ψυχής, ούτω δηλονότι, και εί τι των απορ- lil ait Paulus : Præcipio libi coram Deo , qui vivi
ήτων κοινωνεί τω Θεώ , ουκ αλλότριον αυτού , pical omnia '. Vilam anlem largitur Christus : Oves
ουδε ξένον , διερευνάν τα βάθη των κριμάτων του en m mere , inquil, vocem10 mean audiunt, el ego vi
Θεου δύναται . Είτα και η ζωή ήμίν από του Θεού δια tam æternum do illis ^ . Vivilicamur itidem per
Χριστού εν αγίω Πνεύματι χορηγείται . Ζωοποιεί μεν D
Spiritun:, quemadmodum ait Ρaulus :: Qui ercitauit
γάρ ο Θεός, ώς φησι Παύλος Παραγγέλλω σοι εν- Christum e mortvis, vivificabit etiam morialin cor
ώπιον του Θεού του ζωοποιούντος τα πάντα ζωής pora vestra , per ipsius Spiri!um inhabilaniem in
δε δίδωσιν ο Χριστός Τα πρόβατα γάρ, φησί, robis 11.
τα έμα της φωνής μου ακούουσι , και εγώ ζωήν αιώνιον δίδωμι αυτοίς. Ζωοποιούμεθα δε διά Πνευ
ματος , ώς φησι Παύλος : “Ο εγείρας Χριστόν εκ νεκρών ζωοποιήσει και τα θνητά σώματα υμών
διά του ενοικούντος αυτού Πνεύματος εν υμίν» .
'Αλλ ' ο πάντα τολμηρός ούτος , και μη ύποπτήσ Veruin hic isle cum audeat omnia , neque
σων τον επηρτημένον κίνδυνον τοις τολμώσι periculum , quod cuilibet blasphemum aliquod ver
βλάσφημον τι ρήμα εις το Πνεύμα το άγιον απορ- bum in Spiritum sanctum emittere aulenti impen -
δίψαι, αμέτοχον αυτό θεότητος αποφαίνεται , γράφων let , timeat, expertem eum deitatis prontulit, sic
ούτω περί του Πνεύματος: de Spiritu scribens :

• Joan . 1 , 12. 1 Rom . VΙΙ , 15 . * Μatth . ΧΧ11 , 10. • Joan . ΧΙV, 20. * 1 Cor. ΧΙΙ , 4-5 . 6 ib . 11 .
8
" Ατι. ΧΧΙ , 11 . 8 1 Cor . 1 , 10 , 11. 9 Tin. 1 , 15 . 10 John x , 27 . 15 Rom. VΙΙ , 11 .
 815 EUTUYHIT ZIGABEN 8:6
Eun . Tertius ordine et natura , Patris quidem . ΕΥΝ . Τρίτον τάξει και φύσει, προστάγματι
præceplo , operatione vero Filii faclus, lertio loco μεν του Πατρός , ενεργεία δε του Υιού γενόμενον ,
honoratus, tanquam qui sit primum , omniumque τρίτη χώρα τιμώμενον, ως πρώτος και μείζον απάν
maximum , el solum hujusmodi opiſicium Unige- των , και μόνον τοιούτον του Μονογενούς ποίημα,
nili, deilale ac creandi polentia carens. 0εότητος και δημιουργικής δυνάμεως απολειπόμενον .
Bas. Hoc qui dicit , nec deitatem habitare in 10- ΒΑΣ. Ο δε τούτο λέγων έoικε μηδέ τήν θεότητα
bis videtur credere, elsi de Deo Joannes dicit : πε πιστευκέναι εν ημίν οικείν , του Ιωάννου λέ
E.x hoc scimus, quod in nobis esi , ex Spiritu, quem γοντος περί Θεού : Εκ τούτου γινώσκομεν, ότι εν
nobis dedit ' ; el Apostolus : Nescitis quod templum ημίν έστιν , εκ του Πνεύματος ού ημίν έδωκε :
Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis ' ? el rursus : και του Αποστόλου : Ουκ οίδατε , ότι ναός Θεού
In quo omnis ædificatio coagmentata crescil in lem- έστε, και το Πνεύμα του Θεού οικεί εν υμίν , και
plum sanctum in Domino, in quo et vos couedificu- πάλιν: Ενώ η πάσα οικοδομή συναρμολογουμένη
mini in habilaculum Dei in Spiritu '. ltaque , si αύξει είς ναών άγιον εν Κυρίω , ενώ και υμείς
Deus in nobis per Spiritum habitare dicitur, nonne συνοικοδομείσθε εις κατοικητήριον του Θεού ε .
maniſesta impietas est , ipsum Spiritum dicere dei Πνεύματι . Ε : τοίνυν εν ημίν ο Θεός ενοικείν λέγεται
talis exsories ? Ει , si eos qui virtute perfecti sunt , B διά του Πνεύματος , πως ουχί φανεράς ασεβείας εστί ,
deos nominamus, perſectio autem est per Spiritum ; αυτό το Πνεύμα λέγειν αμέτοχος της θεότητος ; Και,
quomodo qui alios ellicit deos, ille ipse destilulus ει θεούς ονομάζομεν τους κατ' αρετήν τελείους , η δε
deitale est ? Nec vero pium ſuerit dicere, ut in ho- τελείωσις διά του Πνεύματος , πως το ετέρους θεο
minibus, ita el in Spirilu deitalem quæ participa - ποιούν αυτό της θεότητος απολείπεται ; 'Αλλά μην
lione acquisita sil , honorari, non autem nalura ei ουδέ ευσεβές, ώσπερ επί των ανθρώπων , ούτω και
competere. Qui enim dono elicitur Deus , mutabi επί του Πνεύματος , μεθεκτήν λέγειν αυτού τήν θεό
lis est naturæ , quæ nonnunquam per negligentiam τητα τετιμήσθαι , και ουχί φύσει αυτό συνυπάρ
a bonitate excidat. Id autem aperte salutaris ba- χειν . Ο γάρ χάριτι θεοποιούμενος της μεταπτωτής
plismi repuguat traditioni . Euules, inquit, baptizate εστι φύσεως, εξ απροσεξίας ποτε και απορρεούσης
in nomine Patris, et Filii, el Spiritus sancti . . Est του κρείττονος . Τούτο δε σαφώς μάχεται τη παρα
enim baptisma sigillum lidei, lides vero assensus δόσει του σωτηρίου βαπτίσματος . Πορευθέντες , φησί,
est deilali . Nam credere prius oportel , deinde βαπτίζετε εις το όνομα του Πατρός , και του Υιού,
baptismale obsignari. Est autem noster baptismus και του αγίου Πνεύματος . "Έστι γάρ το βά .
ex Domini traditione, in nomen Patris, et Filii,
πτισμα σφραγίς της πίστεως , ή δέ πίστις θεότητος
et Spiritus sancti , nulla creatura , neque servo C συγκατάθεσις. Πιστεύσαι γάρ δεί πρότερον, είτα το
Patri ac Filio conjuncto, cum deilas in Trinitate βαπτίσματι επισφραγίσασθαι . Το δε βάπτισμα ημών
compleatur. Nam quidquid extra hos est , id omne εστι κατά την του Κυρίου παράδοσιν , εις όνομα
conservuni esl, etiamsi maxime ob dignilalum prie .
Ιατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος : ουδενός
slantiam alia aliis anteponantur.
κτίσματος, ουδε δούλου Πατρί και Υιώ συντεταγμέ
νου , ώς της θεότητος εν Τριάδι συμπληρουμένης. Το δε έξω τούτων ομόδουλον άπαν εστί , κάν τα μά
λιστα υπερβολαίς αξιωμάτων άλλα άλλων προτετιμημένα τυγχάνη
Nec mihi rursus sapientia illa verba objicias : Και μή μου πάλιν τα σοφά ταύτα :
Eun. Si creatura non est, igitur genitura aut ΕΥΝ . Εάν μή κτίσμα έστιν, ουκούν γέννημα , η
ingenitus. Unus autem Deus est principio carens · αγέννητον . Είς δε άναρχος Θεός και αγέννητος .
atque ingenitus. Neque vero genitura est. Restat Ούτε μην γέννημα. Λείπεται ούν κτίσμα και ποίημα
ergo ut ipse creatura facturaque nominelur. αυτό ονομάζεσθαι .
Bas . Ego vero , si cuncia judicarem cognitione ΒΑΣ. 'Εγώ δε, ει μεν πάντα διωριζόμην κατα
Iostra coιnprehendi posse , me fortasse puderet ληπτά ημών είναι τη γνώσει , ήσχύνθην άν ίσως όμο
ignorantiam confiteri . Nunc autem innumera , non λογήσαι την άγνοιαν » νύν δε μυρία ου των εν
solum ex iis que nobis in futuro seculo recondui- D το μέλλονται αιώνι αποκειμένων ημίν μόνον, ούτε των
lur, et ex iis quæ nunc in cælis sunt , lalent nos : νύν όντων εν τοις ουρανούς αποκέκρυπται , αλλ' ούτε
sed neque ea quæ in nostro corpore insunt, clare των υπαρχόντων ημίν εν τω σώματι τρανή και αναν
20 evidenler comprehendiimus . Exerpli causa de τιρρητός εστιν ή κατάληψις. Οίον αμέλει περί της
visu , utrum , dum rerum visibiliumn susceptis ima-
όψεως, πότερον εισδεχόμενοι τας εικόνας των ορατών,
giuibus, ila deonum objecta percipiamus : el quo- ούτω τας αντιλήψεις ποιούμεθα και πώς ορών τε
modo maximorum montium , immensæque terræ , παμμεγεθών, γής τε απλέτου, και απείρου θαλάσσης,
et infiniti maris , ac cæli ipsius imago in exigua · ÉT : και αυτού του ουρανού η εικών τω βραχεί
nostræ pupillü mensura contineatur : an cum i
μέτρα της κόρης ήμών περιέχεται η εκπέμποντές
nobis quidpiam emillimus, idque ad visibilia acce- τι παρ' εαυτών, και προσπελάζοντος τούτου τοίς
dit, sic cadant sul sensum : et quid id sit el quan- ορατοίς, ούτως αυτών την αίσθησιν έχομεν, και τι
tum ; adeo ut expansum suflicial lerra marique, ac εστι τούτο και πόσον , ώστε γη και θαλάσση εξαρχειν

1 Jan. , 21. 21 Cor . 111 , 16 . 3 Eplies. I, 21 , 22.. * !!!llo . ΧΧ! 11, 19 . :

817 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XI .
ΤΙΤ. ΧΙ. 818

εφαπλούμενον, και περάν μεν τον μεταξύ γης και A locum inter terram el celum intercedenleu pe
ουρανού τόπον , αυτό τε προσβάλλειν τώ ουρανό το- nelret , iino ad ipsum cælum pervenial , lantaque
.

σούτω τάχει κινούμενον, ώστε εν ίσο χρόνο το τε πε- moveatur celeritate , ut æquali lempore el corpus
ρικείμενον σώμα , και τους εν ουρανό αστέρας κα- circumposiluin , el stellæ quæ in cælo sunt , cogno
ταμανθάνεσθαι. Και τι δεί τάλλα λέγειν ; Αλλά scantur. Et quid attinet reliqua dicere ? Imo ipsos
αυτά τα του νου κινήματα, πότερον κτίζειν ή γεν- mentis motus creare an generare soleat anima, quis.
νάν πέφυκεν η ψυχή 9, τίς αν ακριβώς είπoι ; Τί ούν cerlo dicat ? Quid igitur miri fuerit, si quoque de
θαυμαστών και περί του αγίου Πνεύματος ανεπαι · Spiritu sancto citra ruborem ignorantiam confiteia
σχύντως ημάς την άγνοιαν ομολογείν ; τήν μέντοι μιur, et tamen glorificationem, que ei testimonio
αναντιρρήτως αυτή προσμαρτυρουμένην δοξολογίαν invicio tribuitur, persolvamus ? Eleniin que per
αποδιδόναι ; "Οτι μεν γαρ υπέρ την κτίσιν εστίν, Scripturas traduntur , ea ipsum supra creal
έκανώς ημίν παρίστησι τα διά των Γραφών παραδι- ram esse salis nobis demonstrant , quandoquidem
δόμενα και επειδή γε αδύνατον της αυτής είναι feri non potest , ut id quod sanctificat, et ea quae
φύσεως τό τε αγιάζουν και τα άγιαζόμενα , το διδά- sanctilicantur, id quod docet , el ea quae doccalur,
σκαν και τα διδασκόμενα, το αποκαλύπτουν και τα id quod revelat, et ea quie revelationc indigent,
B
της αποκαλύψεως προσδεόμενα. 'Αγέννητον δε ουδείς " ejusdem sint nature. Nemo autem sic prorsus
ούτως έξω παντελώς εστι του φρονείν, ώστε τολμή- denens est , ut alium praler Deum universorum
σαι έτερον πλήν του Θεού των όλων προσαγορεύσαι , udeal ingenitum appellare , at neque Filium ,
αλλά μήν ουδέ Υιον, το ένα είναι τον Μονογενή. Τί quod unus sit Unigenitus. Quomodo igitur cum
ούν αυτό χρή καλείν ; Πνεύμα άγιον , και Πνεύμα vocari oportet ? Spirilun Sanctum , Spiritum Dei,
Θεού , και Πνεύμα αληθείας, αποστελλόμενον παρά Spiritum veritatis, qui mittitur a Deo, suppedi
Θεού, διά Yίου χορηγούμενον , ου δούλον, αλλ' άγιον, tatur per Filium : non servum , sed sanctum , bo
αγαθόν, ηγεμονικόν Πνεύμα ζωοποιούν, Πνεύμα num, principalem, Spiritum vivificantein , Spiritun
υιοθεσίας, επιστάμενον πάντα τα του Θεού. Ούτω δή adoptionis, omnium quc Dei sunt gnarum. Sic pro
και εν τη Τριάδι και της μονάδος διασωθήσεται fecio in Trinilale conservabitur unilatis ratio , si.

λόγος, ένα μεν Πατέρα ομολογούντων , και ένα Yίον,
και εν Πνεύμα άγιον.
Κομίζουσι δε αποδείξεις , προς το κτίσμα ειρή-
σθαι το Πνεύμα το άγιον, μίαν μεν εκ του προφήτου
λέγοντος · Ο στερεών βροντήν , και κτίζων πνεύμα
ετέραν δε την εκ του Ευαγγελίου ότι, Πάντα δι' αυ- Cd truum, crearspiritum 1 : allerum vero cx Evall
του εγένετο. Ημείς δε τον προφητικόν λόγον ουκ εις
το Πνεύμα το άγιον, αλλ' εις την κοινήν ταύτην
πνοήν , το τού αέρος πνεύμα , πεπεισμεθα φέρειν.
Δήλον δε εκείθεν. Ου γαρ είπεν , Ο κτίσας πνεύμα ,
αλλ' Ο κτίζων πνευμα . Ως γάρ ή βροντή ουκ εν
υποστάσει τινί έστι σωματική άπαξ κτισθείσα, αλλ'
αεί προς το του Θεού βούλημα επί φόβω των ανθρώ-
των ενεργουμένη γίνεσθαι και διαλύεσθαι πέφυκεν,
ούτω και το πνεύμα : .
unum Patrem, unum Filium, unum Spiritum san
clum confiteamur .
Jamvero afferunt argumenta , quibus demon
strent Spiritum sanctum dictum fuisse creaturam :
unum quidem ex propheta dicente : Qui firmai loni
gelio : Omnia per ipsum facla sunt ' . Al prophe
licum dicluin non ad sanclum Spiritum , sed ad
communem hunc flatum , aeris videlicet spiritum ,
credimus perlinere. Quod inde palet. Non enim
dixit , Qui creavit spiritum , sed , Qui creat spiritum .
Queinadmodum enim lonilruum ubi seinel est crea
lum , in substantia quadam corporali non est ; sed
semper voluntate Dei ad lerrendos homines pro

νυν μεν γίνεται δίκην ductum, fieri ac dissolvi solet : ita el spiritus nunc
ποταμού ρέοντος του αέρος πάλιν δε παύεται ατρε- quidem fit , fuente instar fluminis aere : rursus vero
μούντος του πρότερον κινουμένου , κατά το βούλημα cessal lum , cum quod prius movebatur quiescit ,
του τα πάντα επί σωτηρία και συστάσει των όλων sccundum voluntatem ejus , qui ad universorum
οικονομούντος ώστε δια πάσης της κτίσεως , έκ τε incolumitatem conservationeinque gubernat omnia,
βροντών και ανέμων και της λοιπης δημιουργίας τον ul per omnem crealuran el tonitruis et ventis et
δημιουργών αναγγέλλεσθαι. Διόπερ μετά το ειπείν D reliquis operibus conditor annuntietur . Quapropter
"Ο στερεών βροντήν , και κτίζων πνεύμα, φη- postquam dixit : Qui firmal lonitruum et creat spi
9

σίν. Και απαγγέλλων τους ανθρώποις τον Χρι-
στον αυτού. Ως γάρ οι ουρανοί διηγούνται δόξαν
Θεού τοίς δυναμένοις εξ αυτών των του δημιουργού
τέχνην αναλογίζεσθαι , ούτω και βροντής ήχοι , και
πνευμάτων κινήσεις, τον δημιουργών αυτών ανα-
κηρύττουσι. Τάχα δ' άν τούτο και προφητεία είη ,
προς την ενανθρώπησιν του Κυρίου φέρουσα :
ότε η μεν φωνή , η γενομένη εξ ουρανού ,
βροντή έδόκει τοίς ακούσασιν είναι , ήντινα αφήκεν
ο Θεός και Πατήρ , ώστε δι' αυτής αναγγείλει
rilum : , ait : El qui annuntiat hominibus Christum
suum * . Sicut enim coeli enarrant gloriam Dei iis :
qui ex ipsis possunt conditoris arlein æstimare : sic
etiam tonitrui fragor ac spirituum molas conditirem
suum prædicant. Fortasse auleni hoc ipsum prophetia
est , quæ ad Domini incarnationem spectat ; siquidem
vox que de cælo facta est , lonitruum esse vide
batur audientibus : quam Deus el Paler eini il;
Il per eam Christum hominibus annuntiarel. Spi
riliis autem qui cxcitati sunt, et mare conturbas

1 Au: 05 , 15 . 1 Joan. 1 , 3 . 3 3mos iv , 13. ibil, s Psil XVIII , 2 , 6 Jo13. , 29.

 819 EUTHYMII ZIGABENI 820
Σ
runt , sed postmodum quieverunt jussu Donini , vel A τον Χριστόν τους ανθρώπους » τα δε πνεύματα τα
ipsi ejus Christum hominibus palam annuntia- κινούμενα , και την θάλασσαν συνταράσσοντα , είτα
bant. ' . At vero illud, Omnia per ipsum facta sunt , κοπάσαντα το προστάγματι του Κυρίου , σαφώς και
nequaquam creatum esse Spiritum sanelem nobis αυτά ανήγγειλε τους ανθρώπους τον Χριστόν αυτού .
ostendit, quasi Spiritus una cum omnibus numere- Το δέ, Πάντα δι' αυτού εγένετο , ουδαμώς ήμίν κτι
iur. Etenim si unus est Spiritus sanelus et solus, στόν είναι το Πνεύμα το άγιον παρίστησιν , ώς συν
quomodo qui singularis cujusdam naturæ est, uga αριθμουμένου τοις πάσι του Πνεύματος. Ει γάρ εν
c'uin omnibus comprehendi polesi? Et nemo pulet Πνεύμα άγιον και μόνον, πως και της μοναδικής εστε
hypostasjon aboleri , si Spiritum creaturam esse φύσεως, τοις πάσι συμπαραλαμβάνεσθαι δύναται ;
negemus. Nam piæ mentis est , quæ a Scripturis Και μηδείς οιέσθω αθέτησιν είναι της υποστάσεως
sanctis relicentur, ea vereri de Spirish sancto di- την άρνησιν του κτίσμα είναι το Πνεύμα. Ευσεβούς
cere : credere vero notitiam ejus , atque accura- γάρ έστι διανοίας τα αποσιωπηθέντα εν ταις αγίαις
vam comprehensionem in futurum sæculum uobis Γραφείς ευλαβείσθαι έπεφημίζειν τώ αγίω Πνεύματι,
reservari, cum, lempore hoc, in quo veritas per πεπείσθαι δε την εμπειρίας αυτού και ακριβή κα
speculum et ænigma videtur , transacio, eam con τάληψιν εις τον ύστερον ημίν αποκείσθαι αιώνα,
semplationem quæ ad faciem est fuerimus conse B όταν, διαβάντες το δι' εσόπτρου και αινίγματος οράν
1+ uli . την αλήθειας, της προς πρόσωπον θεωρίας αξιω
θώμεν.
llem de Spiritu sancio contra Pneumatomachos, "Ετι περί του αγίου Πνεύματος κατά των
S. Gregorii Theologi ex orulione de Spiritu sancio . ΙΠνευματoμάχων , του αγίου Γρηγορίου του
Θεολόγου εκ του περί του αγίου Πνεύματος
λόγου .
Si ſuit lempus cum non essel Pater , fuit Εί ήν ότε ουκ ήν ο Πατήρ , ήν ότε ουκ ήν και
quoque cum non esset Filius. Si fuil tempus Υιός . Eί ήν ότε ουκ ήν ο Υιός, ήν ότε ουδέ τό Πνευ
Cun ) non
esset Filius, fuit. quoque eum ne μα το άγιον. Εί το αν ήν απ' αρχής, και τα τρία
Spiri!us quidem esset . Si vaum a principio eral, ήν. Ει το εν κάτω βάλλεις , τολμώ, και λέγω,
lique el tria . Si unum dejicis, audax hoc dicam , ne μηδε τα δύο Oής άνω. Τίς γάρ ατελούς θεότητος
duo quilem superiore loco colloces. Qua enim im- όνησις ; Μάλλον δε τίς θεότης , ει μή τελεία ;
perfecta deilalis utilitas ? Imo quæ deilas, si imper Τελεία δε πως , ή λείπε τι πρός τελείωσιν ; Λείπει
fecia ? Perfecta autem quoinodu eril, in qua ad per- δε πως, μή έχoυση το άγιον . "Έχοι δ' αν πώς , μή
feelionem aliquid desideretur ? Desideratur euian , Si c τούτο έχουσα ; Ει γάρ άλλη τις παρά τούτο ή
sanelitale eareal. Hanc porro quomodo habere queal αγιότης , και ήτις αύτη νοείται, λεγέτω τις" ή είπερ
Hi Spiritum habeat ?? S: enim alia quedam prieter
ni præler ηή αυτή, πώς ουκ απ' αρχής; ώσπερ άμεινον ον
illum sanelitas est , que tandern illa intelligenda τω Θεώ, είναι ποτε ατελεί, και δίχα του Πνεύματος .
sil dicat quispiam : aut , si quidem eadem hiec est, Ει μη απ' αρχής ήν, μετ' εμού τέτακται , και ει μ :
quid afferri potest, quamobrem non jam inde a κρόν προ εμου χρόνω γάρ από Θεού τεμνόμεθα.
principio fuerit ? Quasi vero præstiterit Deo, aliquan- Εί τέτακται μετ' εμού , πώς εμέ ποιεί θεόν ; ή πώς
lo imperfectum exstitisse , ac Spiritus expertem . Si a συνάπτει θεότητι ;
principio non eral , meæ classis atque ordinis esi , etiamsi me nonnihil antecedat . Temporis enim in
terstitio a Deo dirimimur . Porro si ejusdem mecum classis est , quo pacto me deuin ellicit ? aut quo
pacto con deitate conjungit ?
Ex eadelda oratiune. ' Εκ του αυτού λόγου .
Spiritum sanctum Sadducæi penitus non esse Το Πνεύμα το άγιον Σαδδουκαίου μεν ουδε είναι το
censuerunt ; quenmadmodum nec angelos, nec resur- D παράπαν ενόμισαν» ουδέ γάρ αγγέλους, ουδε ανάστλ
rectionem : quibus haud scio quid acciderit , ul tot σιν· ουκ οίδ ' 3θεν τάς τοσαύτας περί αυτού μαρτυρίας
aclanta de eo in Instrumento Veteri lestimonia pro εν τη Παλαιά διαπτύσαντες. “Ελλήνων δε οι θεολογι
nihilo haberent. Qui autem apud ethnicos theolo- κώτεροι , και μάλλον ημίν προσεγγίσαντες, εφαντάσ
fiæ laude magis excelluerunt, propiusque ad nos θησαν μεν, ώς έμοι δοκεί περί δε την κλήσιν διηνέχ
accesserunt, per imaginem quamdam ipsum , meo θησαν, νούν του παντός, και τον θύραθεν νούν, και τα
quidem judicio , conceperunt, lametsi in nomine τοιαύτα προσαγορεύσαντες. Τών δε καθ' ημάς σοφών,
dissenserint, Universitatis nempe mentem , et ex- οι μεν ενέργειαν τούτο ύπέλαβον , οι δε κτίσμα, οι δε
Trinsecam mentem , aliisque id genus nominibus euin Θεόν, οι δε ουκ έγνωσαν οπότερον τούτων, αιδοί της
appellantes. Nostrales vero sapientes, partim vim Γραφής ώς φασιν, ώς ουδέν έτερον σαφώς δηλωσά .
quamdam et facultatem ipsum existimarunt, partin σης . Και διά τούτο , ούτε σέβουσιν, ούτε ατιμάζουσι ,
trealuram , partim Deum , partim , utro) po-
Σ
μέσως πως περί αυτου διακείμενοι, μάλλον δε και
is nomine vocandus ( Svel , minime certum λίαν άθλίως. Και τών Θεόν υπειληφότων , οι μεν άχρι

Mat ! VII , 25 , 27. * Jo 1 , 1 , ύ . 31 Cor . N31, 32 .

 821 PANOPLIA DOGMATIC.I . TIT. XI !.
-
Boo
διανοίας εισίν ευσεβείς , οι δε τολμώσιν ευσεβεϊν και Α el exploralum liabuerunt, ea , υι aiant , ratione
τοις χείλεσιν. "Αλλων δε ήκουσα μετρούντων θεότητα ducti , quod Scriptura neutrum horum pline
σοφωτέρων , 9 οι τρία μεν είναι καθ' ημάς ομολο- aperleque lemonstrasset .. Αc
Ac proinde nec ipsuin
γουσι τα νοούμενα, τοσούτον δε αλλήλων διέστησαν , venerantur, nec contemnuni, sed medio quodamn
ώς το μεν, και ουσία και δυνάμει ποιείν αόριστον" nrolo ,, vel potius misere perditeque erga eum afi
.
το δε, δυνάμει μεν, ουκ ουσία δε • το δε αμφοτέροις ciuntur. Ex his porro qui Deum ipsum credunt, alii
περιγραπτόν· άλλον τρόπον μιμούμενοι , τους δη- animo tenus pii atque orthodoxi sunt ; alii labiis
μιουργών, και συνεργών , και λειτουργών ονομάζοντας, quoque ipsis pietatem profiteri non verentur . Alios
και την εν τοις ονόμασι τάξιν και χάριν, των πρα- etiam quosdam sapientiores audivi, qui divinitatem
γμάτων ακολουθίαν είναι νομίζοντας . meliuntur, ac tria quidem , perinde ac nos , intelligi
confitentur, sed ea ita inter se disjungant, ut unum eorum et essentia et potestate , infinitum slaluanı ,
allerum poleslale , non item essemia , postremuin lilroque circuinscripluin . Sic alio quodam modo eos
imitantur, qui opificem , et cooperarium , el ministrum nominant, alque ordinem et gratiaill, Grie
nominibus inest, rerum quoque seriem esse arbitrantur.
"Ημίν δε πρός μεν τους ουδέ είναι υπειληφό- 3 Nos vero, nec cum iis qui ne Spiriiuni qui
τας ,ουδείς λόγος, ή τους ληρούντας εν "Ελλη- den esse censent , nec cum nugatoribus ethnicis
σιν. Μηδέ γάρ αμαρτωλών ελαίω πιανθείημεν εις verba illa commutabimus . Absit enim ut peccato
τον λόγον. Προς δε τους άλλους ούτω διαλεξόμε- rum oleo sermonem nostrum impinguemus 1. Car
θα •.
το Πνεύμα το άγιον , ή των καθ εαυτό cüleris autem ad hunc modum disputabimus : Spi
ύφεστηκότων, πάντως υποθετέον , ή των εν ετέρω ritus sanctus , vel ex eoruΟι μumero , que per St:
θεωρουμένων· ών το μεν, ουσίαν καλούσιν οι περι sullsistunt , omnino statuendus est , vel inler e:
ταύτα δεινοί , το δε , συμβεβηκός. Ει μεν ούν collocandas , que in alio considerantur ; quorun
7

συμβέβηκεν , ενέργεια τούτο αν είη Θεού. Τί γάρ alterum substantiam, alterum accidens vocant , qui
έτερον , ή τίνος ; τούτο γάρ πως μάλλον, και φεύ- liarum rerum scientiam callent. Αc si quidem ac
γει σύνθεσιν. Και ει ενέργεια , ενεργηθήσεται cilens, vis utique et facultas quedam Dei fuerit.
δηλονότι και ουκ ενεργήσει, και ομού τω ενερ- Quid enim aliud , aut cujus ? Hoc profecto magίς
γηθήναι, παύσεται. Τοιούτον γάρ ή ενέργεια. Πώς consentaneum , compositionisque expers . Si vis et
ούν ενεργεί, και τάδε λέγει , και αφορίζει, και λυ- facultas , agetur hand dubie, non agel : simulque,
πείται, και παροξύνεται, και όσα κινουμένου σαφώς ul actus fuerit, desinet . Ejusmodi quippe est ac
έστιν, ού κινήσεως; Ει δε ουσία της, ου των περί την Cc tus natura. Qui fit ergo , ut agat ipse, atque
ουσίαν, ήτοι κτίσμα ύποληφθήσεται hæc
ή Θεός: segrege
et illa dicai, et t ' , el contristelur 3
μέσον γάρ τι τούτων , ήτοι μηδετέρου μετέχον , ή εξ et ad iram incidetur, et quecunque rei uolu agi
αμφούν σύνθετον, ουδ' αν οι τους τραγελάφους πλάτ- talæ perspicue sunt, non autem motionis ipsius?
τοντες έννοήσαιεν. 'Αλλ' ει μεν κτίσμα , πως εις αυτό Sin autem substantia est , non accidens , vel creatura
πιστεύομεν, ή εν αυτώ τελειούμεθα ; ου γάρ ταυτόν ccnsebitur, vel Deus. Medium enim aliquid inter
εστι πιστεύειν είς τι, και περί αυτού πιστεύειν. Το hæc, aut quod neutrius particeps sit , aut ex utroque
μέν γάρ έστι θεότητος , το δε παντός πράγματος . compositum
( atque conflatum , ne ii quidem ,
Ει δε Θεός, αλλ' ου κτίσμα, ουδέ ποίημα, ουδέ σύν- qui tragelaphos confuxerunt , intelligere queant. Si
δουλον, ουδ' όλως τι των ταπεινών ονομάτων. creatura , quomodo in eum credimus, aut in co per
ficimur ? Neque enim idem est , credere in aliquid , el credere de aliquo. Illud enim divinitati convenit,
loc cuilibet rei . Si aulem Deus , cerle nec creatura est , nec faclura , nec conservus , nec denique ullum
aliud humile atque abjectum nomen .
Ενταύθα σος ο λόγος, αι σφενδόναι πεμπέσθω. Jam lingua tua ad disputandumi prosilial,
σαν, οι συλλογισμοί πλεκέσθωσαν . " Η αγέννητον πάν- fundze jaclenlur, argumenta nectantur. Aul ingeni
τως, η γεννητόν. Και ει μεν αγέννητον , δύο τα υ tus omnino est, inquis, aut genitus . Si ingenitus ,
άναρχα . Ει δε γεννητών , υποδιαίρει πάλιν : η εκ ergo duo erunt principii expertes. Si autem geni
του Πατρός τούτο , ή εκ του Υιού. Και ει μεν εκ του tus, rursus subdividis : aut ex Patre genitus est,
Πατρός, Υιοι δύο και αδελφοί. Συ δε μοι πλάττε και aut ex Filio. Si ex Patre, duo igitur sunt Filii ac
διδύμους , ει βούλει, ή τον μεν πρεσβύτερον, τον δε fratres. Gemellos etiain linge, si lubel, aut alterum
νεώτερον· επειδή λίαν ει φιλοσώματος . Ει δε εκ του natu majorem , alterum minorem ; cum ita corporeis
Yίου , πέφηνε , φησί, και υψωνός ημίν Θεός · ου τι αν rebus immersus es . Si autem ex Filio , jam nobis,
γένοιτο παραδοξότερον ; ταύτα μεν ούν οι σοφοί του inquies, nepos Deus exstitit. Quo quid absurdius
κακοποιήσαι , τα δε αγαθά γράφειν ου θέλοντες . Εγώ fingi possii ? Πεvc Iiomines ad maleficienduro Sa-
δε ει μεν εώρων αναγκαίαν την διαίρεσιν , εδεξάμην pientes et ingeniosi, bona autem scribere recil
αν τα πράγματα , ου φοβηθείς τα ονόματα . Ου γαρ, santes. Ego vero , si divisionem hanc necessarian
επειδή κατά τινα σχέσιν υψηλοτέραν Υιός και rids , viderem , res ipsas profccio excepissem , nomina
ου δυνηθέντων ημών άλλως , ή ούτως ενδείξασθαι το εκ nihil verilus. Non cnim , quia sccundum excelsio-
· Psal. cxL , 5. * Act . ΧΙΙΙ , . Ephes. iv, 30. Jerem . iv , 22 .
31 EUTHYMIT ZIGABENI 824
ren quamdan relationen Filius est Filius ( 4 :od Α του Θεού και ομοούσιον , ήδη και πάσας οίητέον
videlicet aliter, quam hoc modo, indicare nequea- αναγκαίον είναι τάς κάτω κλήσεις, και της ημετέ
inus id quod ex Deo est , essentiaque idem cum ρας συγγενείας, μεταφέρειν επί το θείον. " Η τάχα
ipso) , idcirco terrena quoque omnia cognationisque αν σύ γε και άρρενα τον Θεόν ημίν υπολάβοις, κατά
nostrie nomina ad Deum necessario transferenda τον λόγον τούτον, ότι Θεός ονομάζεται , και Πατήρ ;
esse putandum est. Alioqui , quid impedit, quomi- και θηλύ τι την θεότητα, όσον επι ταις κλήσεσι , >

nus eadem ratione masculum , Deum nostrum exi- και το Πνεύμα ουδέτερον , ότι μή γεννητικών και ει
stimes, quoniam Deus et Pater nominatur ? Ac fe- δε σου και τούτο παιχθείη, τη εαυτού θελήσει τον
mineum quiddam , Deitatem, quantum quidem ex Θεόν συγγενόμενον, κατά τους παλαιούς λήρους και
vocis genere æstimari potest ? Et denique Spiritum , μύθους, γεννήσασθαι τον Υιόν, εισήχθη τις ημίν
neutrum , quoniam nibil gignit ? Quod si juxta ve . και Μαρκίωνος , και Βαλεντίνου Θεός αρρενοθηλυς,
leres fabulas et nugas hoc quoque modo luseris, ut του τους και
καινούς αιώνας ανατυπώσαντος .
dicas, Deum cum voluntate sua congressum Filium genuisse, Marcionis quidem ac Valentini , qui novos
æcnas commenlus esi , liermaphroditum quemdam Deum induxeris .
Quoniam porro divisionem luam priman, ΒB 'Επει δε σου την πρώτην διαίρεσιν ου δεχό
qua inter ingenitun el genitunn nilil medium esse μεθα, την μηδεν αγεννήτου και γεννητου μέσον υπο
arbitraris, Inaufquaquam admittinus , protinus tilbi λαμβάνουσαν , αυτίκα οιχήσονταί σοι μετά της σεμνής
εum preclara tua divisione fratres illi et nepoles διαιρέσεως οι αδελφοί και οι υιωνοί , ώσπερ τινός
perilhunt , ut qui , primo illo disputationis fun ca- δεσμού πολυπλόκου της πρώτης αρχής διαλυθεί
pile, quasi multiplicis cujusdam nexus initio primo 675 , συνδιαλυθέντες, και της θεολογίας υποχω
soluto ,simul quoque soluti ac dilapsi sint, atque ρήσαντες . Πού γάρ θήσεις το εκπορευτόν , είπέ μοι,
at divinitatis doctrina sese subduxerint. Ubi enim , désov åvacavèy tñs ons διαιρέσεως, και παρά
res0 , Jones id , quod procedit , quod quidein irter κρείσσονος ή κατά σε θεολόγου, του Σωτήρος ημών,
duas divisionis tuæ partes interjectum esse con- cicayóuevov ; Eί μή την φωνήν εκείνην των σων
stat , atque a leologo , multo te praestantiori , Di- εξείλες Ευαγγελίων, διά την τρίτην σου Διαθήκην,
iirun a Salvatore nostro , introducitur ? Nisi forte , το Πνεύμα το άγιον , και παρά του Πατρός εκπορεύε
propter leilium lium Testamentum , vocem illam ται · και καθ' όσον μεν εκείθεν εκπορεύεται , ου κτί
ex Evangeliis sustuleris , Spiritus sanctus , qui o σμα : καθ' όσον δε ου γεννητών , ουχ Υιός• καθ' όσον
Patre procedit 1 ;qui, qualenus all illo procedit, δε αγεννήτου και γεννητου μέσον , Θεός. Και
1
ούτω
creatura non est : qualenus rursus genitus non est, C σου τας των συλλογισμών άρκυς διαφυγών , Θεός
Filius non est : qualenus autem inter ingenitum et αναπέφηνε , των σων διαιρέσεων ισχυρότερος .
geilun niedias est, Deus est. Αtque ita vitatis syllo- Τίς ούν η εκπόρευσις ; Είπε συ την αγεννησίαν του
gismorum luoruna laqueis, Deus manifeste appa- Πατρός, καγώ την γέννησιν του Υιού φυσιολογήσω ,
ruit , divisionibus fuis firnior et valentior . Que ergo και την εκπόρευσιν του Πνεύματος, και παραπληκτί
est hæc processio ? inquies. Dic lu que Patris inge- Joue άμφω εις Θεού μυστήρια παρακύπτοντες:
nitura sit, el ego Filii generationem, et Spiritus και ταύτα τίνες ; Οι μηδε τα έν ποσίν ειδέναι δυνά
processione explicare aggrediar , quo fict ut aubo μενοι , μηδέ ψέμμον θαλασσών , και σταγόνας υετού,
delireus , in Dei mysteria oculos injicientes: idque και ημέρας αιώνος εξαριθμείσθαι, μη ότι γε Θεού
:

qui 1: ndem ? Nempe qui ne ei guilera , que ante βάθεσιν εμβατούειν , και λόγον υπέχειν της ούτως
pedes stunt , scire, nec arenam maris , aut pluvie άρρήτου και υπέρ λόγον φύσεως .
gullas , el dics sæculi enumerare possumus, nedum in Dei profunda penetrare, naluræque adeo arcanæ ,
alque omnem rationis facultatem usque adco superantis rationes reddere.
Ex eadem oratione. 'Εκ του αυτού λόγου .

Quid ergo est , inquiunt, quod Spiritui decst, ad D
hoc ut sit Filius ? Nisi enim aliquid deesset, Filius
essel. Deesse nihil dicimus. Non enim Deo quidquam
deest . Veruin manifestationis , ut ita dicam , nu
turque eorum relationis differentia, diversa quoque
ipsis nomina procreavit. Neque enim Filio aliquid
deest, ad hoc ut sil Paler (nec enim deſeclus est
filiatio), nec proptereatamen Paler est. Alioqui ea- ψις ή υιότης), αλλ' ού παρά τούτο Πατήρ. “Η ούτω
dem ra :ione Patri aliquid decril , ad hoc ut sit Filius .
Nec enim Pater Filius est . Sed hæc defeclum procul
dubio undequaque non arguunt, nec essentiæ sub-
missionem : quin potiusex bis verbis : Quod geni-
Ius non sil , el quod genilus, et quod procedat, hoc
Τί ούν έστι , φησίν, και λείπει το Πνεύματι,
προς το είναι Υιόν ; Ει γάρ μη λείπόν τι ήν,
Υιός αν ήν. Ου λείπειν φαμέν ουδε γαρ έλλει
πής Θεός· το δε της εκφάνσεως , ίν' ούτως εί
πω, ή της προς άλληλα σχέσεως διάφορον, διάφορον
αυτών και την κλήσιν πεποίηκεν . Ουδε γάρ τώ Yία
λείπει τι προς το είναι Πατέρα (ουδέ γάρ έλλει
γε και το Πατρί λείπει τι προς το είναι Υιον»
ου γάρ Yίος ο Πατήρ. 'Αλλ' ουκ ελλείψεως ταύτα
τοθεν, ουδε της κατά την ουσίαν υφέσεως αυτό δε
το, Μή γεγενησθαι , και το γεγενήσθαι , και το
εκπορεύεσθαι , τον μεν Πατέρα, τον δε Υιον, το

5 Ιου. , 26 .
825 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XII . 826
δε , τούθ' όπερ λεγεται , Πνεύμα άγιον προσ- Aellectum est , ut alius Pater , alius Filius , alius Spi
ηγόρευσεν, ένα το άσύγχυτον σώζηται των τριών υπο- ritus sanctus appelletur, atque ita inconfusa trium
στάσεων εν τη μιά φύσει τε και αξία της θεότητος . personarum distinctio in una divinitalis natura et
Ούτε γάρ ο Υιός Πατήρ (είς γάρ Πατήρ) , αλλ' όπερ dignitate conservelur . Neque enim Filius est Pater
ο Πατήρ ούτε το Πνεύμα Υιός . Ötl Èx toŨ Ocou ( umus enim est Paler ) , sed est id quod Pater : nce
είς γάρ ο Μονογενής) , αλλ' όπερ ο Υιός : έν τα Spiritus est Filius , quia ex Deo est ( unus enim
τρία τη θεότητι, και το ένα τρία ταις ιδιότησιν· ίνα Unigenilus ) , sed est id quod Filius : tria hec
μήτε το έν Σαβέλλιον ή , μήτε τα τρία της πονηράς unum, si divinitatem species , el inuin tria , si
νυν διαιρέσεως. proprietatum rationem habeas; ut nec unum Sabel
lio faveal , nec tria pestiſera divisioni, que bac
lempesiale vigel .
Τί ούν ; Θεός το Πνεύμα ; Πάνυ γε. Τί ούν, Quid ergo ? Spiritus sanctus est Deus ? Maxime.
ομοούσιον; Είπερ Θεός. Δος ούν μοι , φησίν , εκ του Consubstantialis igitur ? Prorsus , siuidem Deus .
αυτού, το μεν Υιόν, το δε ουχ Υιόν, είτα ομοούσια, Da igitur mihi, inquis, ex codem aliud esse Filium » ,
και δέχομαι Θεόν , και Θεόν. Δός μοι και συ aliud , quod Filius non sit, et tamen ejusileim cum
άλλον Θεόν, και φύσιν Θεού, και δώσω Jol try Billo substan!j:r, ac Deum , et Deum admittam . Da 1.1
αυτήν Τριάδα μετά των αυτών ονομάτων τε και quoque mihi Deum alium, Deique naturam,, «et tibi
πραγμάτων. Ει δε εις ο Θεός τε και μία φύσις eamdem Trinitalem cum iisdemi 10minibus ac rebus
η ανωτάτω, πόθεν παραστήσω σοι την ομοίωσιν ; " I dabo . Cum vero Deus unus , atque una suprema ia
ζητείς πάλιν εκ των κάτω και των περί σε ; tura sit, unde tandem similitudinem tibi represen
Λίαν μεν αισχρών, και ουκ αισχρόν μόνον, αλλά tabo ? An rursus postalas ex terrenis et lunanis
και μάταιον επιεικώς, εκ των κάτω των άνω την eani duci ? Valde profecto lurpe est , nec lurpe modo ,
εικασίαν λαμβάνειν, και των ακινήτων εκ της δευ- sed etiam valde stullum et inane , ex humilibus re
στής φύσεως, και , ό φησιν Ησαΐας, εκζητείσθαι bus, superarum celestiamque simulacrum Suiere ,
τα ζώντα εν τους νεκρούς. "Όμως δε πειράσο- rerumque certarum atque constantium ex luxa fra
μαι, σην χάριν, κάντεύθεν δούναι τινα το λόγω gilique nalura , quodque Isaias ail viventia in mor
βοήθειαν. Τα μεν ούν άλλα παρήσειν μοι δοκώ, uis requirere 1.Ειιanien Aduitar, quando ita vis,line
1

πολλά αν έχων εκ της περί ζώων ιστορίας ειπείν, quoque nonnullam orationi nostre opem afferrc.
τα μεν ημίν γνώριμα , τα δε τοις ολίγοις· όσα περί Aque alia quidem pretermillenda luco , etsi multa
τάς των ζώων γενέσεις ή φύσις εφιλοτεχνήσατο . lo animalium historia connenorare quean, par
Γεννάσθαι γάρ λέγεται , ουκ εκ των αυτών τα αυτά C ' lim nobis nola , parlim paucis cognita, quæ circa
μόνον , ουδε εξ ετέρων έτερα , αλλά και εξ ετέ animantium ortus ac generationes natura miro ar
ρων τα αυτά, και εκ των αυτών έτερα, Ει δε τω lilicio edidit. Gigni elenim dicuntur, non modo ex
πιστός ο λόγος, και άλλος έστι τρόπος γεννήσεως, iisdem ealem, atque ex diversis diversa ; sed etiam
αυτό τι υφ' εαυτού δαπανώμενον και τικτόμενον. eadem ex diversis , ac diversa ex iisler. Quod si
"Έστι δε & και εξίσταται πως έαυτών, εξ άλλων elian cuiquam dderm facit hic sermo, alius est ge
ζώων είς άλλα μεθιστάμενά τε και μεταποιούμενα , nerationis modus , οι idean animal a seipso consu
φιλοτιμία φύσεως. "Ηδη δε και του αυτού , το μεν 12tur el procreetur. Sunt etian que, velut qualarm
ου γέννημα, το δε γέννημα , πλήν ομοούσια και και nature magnificentia,, a seipsis quodammodo de
τω παρόντι πως μάλλον προσέoικεν . “Εν δε τι των siscani, atque ex aliis animalibus in alia transeant
ημετέρων ειπών, και πάσι γνώριμον , εφ' έτερον alueimmutentur. Quinetian idem animal, parliam
μεταβήσομαι λόγον. non genilgin , partim genitum , el tamen ejusdem
substantiæ reperire est : quod quidem ad præscntis quæstionis similitudinem propius accedii. Unum
quiddam ex nostris ubi coinmemoravero , quod eriam nemini igrotum est , alio postea transibil
oralio.
Ο Αδάμ τι ποτε ήν ; Πλάσμα Θεού. Τι δαι D Quid tandem Adamnus erat ? Dei figmentum.
η Εύα ; Τμήμα του πλάσματος. Τι δαι ο Σήθ; 'Αμ- Quid Eva ? Figmenti segmentum . Quid Setli ? Ulrius
φοτέρων γέννημα. Αρ' ούν ταυτόν σου φαίνεται que soboles. Idemne porro tibi esse videntur, lig
πλάσμα, και τμήμα, και γέννημα; Πώς ού ; “Ομοού- mentum , segmentum, et soboles ? Quidui ? Age, cjus
σια δε ταύτα , ή τί ; Πώς δ' ού ; 'Ωμολόγηται ούν demne hæc essentiæ inter se sunt, an diver
και τα διαφόρως υποστάντα της αυτής είναι ου- sæ ? Ejusdem . In confesso igitur est, ut, quæ varie
σίας ενδέχεσθαι. Λέγω δε ταύτα, ουκ επί την θεό- exsistunt , eamdem tamen essentiam habeant. Nec
τητα φέρων την πλάσιν, ή την τομήν, ή τι των όσα
7
vero hæc eo a me dicuntur, quod fictionem , av: }
σώματος (μή μoί τις επιφυέσθω πάλιν των λογομά- Sectionem , aut aliquid aliud ex his, que corporis
χων) , έπει δε τούτων θεωρών, ως επί σκηνής, τα natura ſert, in divinitatem conferain ( nec enim
νοούμενα. Ουδε γαρ οίόν τε των εικαζομένων ουδέν mihi rursus pugnax quispiam argulalor insidiose in
προς πάσαν εξιχνείσθαι καθαρώς την αλήθειαν . Και mineal), sed ut in his rebus ea , velut in scena, spe
1 Isa . VΙΙ , 19.
827 EUTITYMII ZIGABENT 893
clem, que non nisi intellectu percipiuntur. Neque Ατί ταύτα , φασίν ; Ου γαρ του ενός, το μέν γέννημα .
enim fieri potest, ut imago ulla el similitudo, rei το δε άλλο τι. Τί ούν ; Η Εύα και ο Σηθ, ουχί του
veritalem plane perſecteque assequatur. Sed dicunt, αυτού του Αδάμ ; Τίνος γάρ άλλου ; “Η και αμφό
quorsum hæc ? Nec enim unius ejusdemque, aller τεροι γεννήματα ; Ουδαμώς. Αλλά τι ; Το μεν τμή
Filius, alter aliud quidquam . Quid igitur ? Eva el μα, το δε γέννημα και μην αμφότεροι ταυτόν αλ .
Seih , nonne ex eodem Adamo sunt ? Ex quo cnim λήλοις άνθρωποι γάρ ουδείς αντερεί. Παύση ούν
alio ? Utrum autem ambo ex eo geniti sunt ? Minime. απομαχόμενος προς το Πνεύμα, ώς ή γέννημα
Quid ergo ? Altera segmentum est , aller filius : πάντως, ή μή ομοούσιον, μηδε Θεόν, και εκ των αν
algui ambo inter se idem sunt : homines enjm : θρωπίνων το δυνατόν λαβών της ημετέρας υπολή
nemo est qui inficietur. Desinesne igitur 'adversus ψεως ;
Spiritum dimicare, quasi videlicet aut genitus omnino sit, aut consubstantialis non sit, pec Delis ,
præsertim cum ex humana quoque similitudine sententiam nostram haudquaquam impossibilem esse
intellexeris ?

Ex eadem oratione . B 'Εκ του αυτού λόγου .

Sed quis, inquies , Spiritum adoravit ? Quis,
vel veterum, vel recentiuin ? Quis eum oravit ? Quo
Scripturæ loco eum adorandum alil orandum esse
prodilum esi ? Unde hoc hausisti ? Nos hujus rei
pleniorem causam posiea reddemus , cum de non
'Αλλά τις προσεκύνησε το Πνεύματι, φησίν ;
τίς ή των παλαιών , και των νέων ; τίς δέ προσηύ
ξατο ; του δαι το χρήναι προσκυνείν η προσ
εύχεσθαι γέγραπται και και πόθεν τούτο λαβών
έχεις; Την μεν τελεωτέραν αιτίαν αποδώσομεν
.

Scritis dogmatilus disseremus.. Nunc vero hoc di- ύστερον, ηνίκα άν περί του αγράφου διαλεγόμεθα :
cere sufficiel. Spirilus est , in quo adoramus, el per νύν δε τοσούτον ειπείν εξαρκέσει : Το Πνεύμα εστιν
quem oranus . Spiritus enim, inquit, est Deus : atque ενώ προσκυνούμεν , και δι' ού προσευχόμεθα. Πνεύμα
eos,, qui ipsum adorant ,, in Spiritu el veritate opor-. γάρ, φησίν, ο Θεός, και τους προσκυνούντας αυ
let adorare !, Ac rursus , Quid enim oremus, quem τόν, εν Πνεύματι και αληθεία δεί προσκυνεί :
ailmolum oportet, nescimus. Sed Spiritus ipse in- και πάλιν : Το γάρ τι προσευξόμεθα, καθ' ο δεί,
terpellat pro nobis gemilibus inenarrabilibus * . Et alio ουκ οίδαμεν , αλλ' αυτό το Πνεύμα υπερεντυ
3
loco : Orabo Spirilu , orabo el menle , id esi , in χάνει υπέρ ημών στεναγμοίς άλαλήτοις ·
nente et Spiritu . Ergo Spiritu adorare , vel orare , C και, Προσεύξομαι το Πνεύματι , προσεύξομαι δε
mihi nihil aliud esse videlur , quam ipsum sibiipsi και τη νοΐ · τούτ' έστιν, εν νου και Πνεύματι. Το
orationem vel adorationem offerre. Eamque senten- ούν προσκυνείν τω Πνεύματι, η προσεύχεσθαι, ουδέν
Liam quis est qui non comprobaturus sit, de ma άλλο είναι μου φαίνεται, και αυτό εαυτό την ευχήν
gnis ac divinis viris loquor, quique probe norunt, προσάγειν και την προσκύνησιν . “Ο τίς ουκ αν
unius adorationem trium adorationem esse , propter επαινέσεις των ενθέων, και των ευ ειδότων, ότι και
equalein trivo personarum dignitatem ac divinila- ή του ενός προσκύνησις , των τριών εστι προσκυ
tem ? Sed ne illiid quidem extimescam , quod omnia νησις, διά το εν τοις τρισίν ομότιμος της αξίας, και
per Filium facta esse dicuntur , lanquam in rerum της θεότητος; Και μήν ουδε εκείνο φοβηθήσομαι ,
universitalein Spiritus quoque sanctus aggregandus το πάντα διά του Υιού γεγονέναι λέγεσθαι , ως ενός
sit. Omnia enim , quæcunque facta sunt, dicit dicit των πάντων όντος και του αγίου Πνεύματος . Πάντα
evangelista , non omnia simpliciter. Νam ne ipse γάρ όσα γέγονεν, είρηται, ουχ απλώς άπαντα ουδε
quidem Paler , nec omnia ea , quæ facta non sunt. γάρ ο Πατήρ, ουδ ' όσα μη γέγονεν . Δείξουν ούν ,
Proba ergo Spiritum faclum ac procreatum esse, ac ότι γέγονε , και τότε το Υιώ δος , και τοις κτίσμασι
tum Filio eum da , et in creaturarum numero colloca. D συναρίθμησον. "Έως δ' άν μή τούτο δεικνύεις ,
Quandiu autem id probare atque ostendere nequi- ουδέν τή περιληπτικά βοηθή προς ασέβειαν. Ει μεν
veris, nihil tibi ad impietatem adjumenti comple- γάρ γέγονε, διά Χριστού πάντως · ουδέ αυτός αρ
xio illa allatura est . Si enim factus est , per Chri- νήσωμαι . Ει δε ου γέγονε , πώς και των πάντων
sium ulique : ne ipse quidem inficias ivero. Si au- έν, ή διά Χριστού ; Παυσαι ούν και τον Πατέρα κα
1611 l'actus non est , quosuodo, aut rerum universa- κώς τιμών κατά του Μονογενούς (κακή δε τιμή
rum mumero includelur , aos per Christum factus κτίσμα διδόντα το τιμιώτερον αποστερείν Yίδν) , και
crii ? Proinde desine, at Paireni, in Filii conlume. τον Υιόν κατά του Πνεύματος . Ου γάρ ομοδούλου
Ti: 11:21. honorare ( malus enim honor est, Pa- δημιουργός, αλλ' ομοτίμω συνδοξαζόμενος. Μηδέν
1r... Filio privare, ulcunque eum priestantioren μετά σεαυτού Oής της Τριάδος , μή της Τριάδος έχει
creaturam esse concesseris ), ct Filium in Spiritus πέσης. Μηδενί περικόψης την μίαν ομοίως σε
sancti ignominiam . Non enim conservi opifex est, βάσμιον. Ως ότι αν των τριών καθέλης, το πάν έση
seul cuin co, qui pari dignitate est, glorificalur. Ni- καθηρηκώς, μάλλον δε του παντός εκπεπτωκώς. Βέλ
hil Trinitati ex teipso tribue, ne a Trinitate excidas. τιον μικράν της Ενώσεως φαντασίαν λαβείν , ή παν
Nullo modo unam illam naturam ac peræque vene- τελή τολμήσαι δυσσέβειαν.
5 !! .
1 ioan. IV , 21 . 1 Ron VII, 26. 3 1 Cor. Χ1ν, 15 . • Jol. 1 , 3.
829 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ. ΧΟ . 830
randam Irunea. Alioqui si quid ex tribus everteris, lolum everleris , imo a toto excideris . Pristal esi
guum quoddam unionis illius simulacrum capere, quam profligala quadam audacia in onmem impe a
len prorumpere .
“Ηχει δε ημίν ο λόγος επ' αυτό το κεφάλαιον : Α Venit jam ad præcipuum disputationis caput
και στένω μεν, ότι πάλαι τεθνηκός ζήτημα , και τη Oralio ; ac questionein quidem, que jamprident op
πίστει παραχωρήσαν, νυν ανακαινίζεται στηναι δε pressa est et existincta , atque fidei cessit , Ιιοc tela
όμως αναγκαίον προς τους λογολέσχας , και μη pore renovari doleo el ingenisco : adversus rabu
ερήμην αλώναι, Λόγον έχοντας, και συνηγορούντας las tamen stare necesse est , ac providere, ne velut
Πνεύματι . Ει Θεός, φασί , και Θεός, και Θεός, deserta causa vincanur , qui Verbum habeinus , Spi
πως ουχί τρείς θεοι ; ή πώς ου πολυαρχία το δοξα- rilasque piatrocinium suscipimus. Si Deus,inquiunt,
ζόμενον ; Ταύτα τίνες ; Οι τελεώτεροι Thy åsé- ei Deus, et Deus, quid causæ esse potest, quin tres
6ειαν , ή και οι της δευτέρας lepiõos, abyw & sint dii, aul quin plurium deorum principatum co
τους περί τον Υιόν πως ευγνώμονας . Ο μεν γάρ lamus ? Quinam Itec ? 1li nempe , qui perfectioresin
κοινός μοι προς αμφοτέρους λόγος , ο δε προς του ipietale suit , aut etiam qui secundas partes le
τους ίδιος . Ο μεν ούν προς τούτους , τοιούτος. Τι nel, hoc est , qui de Filio reclius sentiunt . Serma
φατα τοίς τριθείταις Muiv, oi sdy ridy gélov- enim mibi, partim adversus ambos communis est ,
τες , ει και του Πνεύματος αφεστήκατε ; Υμείς δε partim adversus thos proprius et peculiaris. Ac cum
ου διθείται ; El uèv ydp åpveista xal toù Mo- his quidem ad bunc modum agemus. Quid iridei.
νογενούς την προσκύνησιν, σαφώς τέταχθε μετά των θB tis zois dicilis , qui Filium colitis, etsi a Spirit
εναντίων και τη φιλανθρωπευόμεθα προς υμάς, deseivistis ? Vos autem non bideite ? Nano si Unige
ως ου πάντη νενεκρωμένους ; Ει δε σέβεσθε , και uiti quoque cultumn el adorationem abjuralis , Inaul
μέχρι τούτου διάκεισθε σωτηρίως , uuãs èpw . dubie ab adversarioruin partibus statis : ac proin :le
τήσομεν : Τίς ο λόγος της διθεΐας υμίν, αν τούτο quid est, φuamobrem lenius humaniusque vobiscun
εγκαλησθε ; Ει έστι λόγος συνέσεως, αποκρίθητε , 2ganus, Lanquam non omnino mortuis et exstin
δότε και ημίν οδόν αποκρίσεως . οίς γάρ αν υμείς. clis ? Si autein colitis, atque hactenus sallem
την διθείαν αποκρούσησθε λόγοις , ούτοι και ημίν salulbriter affecti estis, ex vobis queremus , qua ra
κατά της τριθείας αρκέσουσιν · και ούτω νικώμεν, lione a bideitalis crimine vosmel vindicare quealis,
υμίν τοίς κατηγόροις, συνηγόροις χρώμενου · ου τι si quis eam vobis objicial ? Si est vobis sermo pru
γενναιότερον ; dentice , respondele, nobisque etiam respondendi an
sam præbele. Ilæ enim rationes, quibus bideilalis crimen propulsabilis , eædem quoque nobis ad tri
deitalis crimen propellendum sufficient. Atque ila causam oblinebimus, vos , qui accusalores estis,
patronos habiluri. Quo quid fortius et generosius ?
Ο δε κοινός ημίν προς αμφοτέρους τίς αγώνα At vero quodna : nobis est cum utrisque
τε και λόγος ; Ημίν είς Θεός , ότι μία θεότης: certamen , el quænam oralio ? Nobis Deus unus est.
και προς έν τα εξ αυτού την αναφοράν έχει, κάν Α quoniam una deitas ; atque ad unum, ea que ex eo
τρία πιστεύεται. Ου γαρ, το μεν μάλλον , το δε sunt, referuntur, etiainsi ires personas credamus.
ήττον Θεός · ουδε το μέν πρότερον, το δε ύστερον : Νeque enim hoc magis , illudrminus est Deus, nec hoc
7

ουδέ βουλήσει τέμνεται, ουδέ δυνάμει μερίζεται, ουδε
τι των όσα τοις μεριστούς υπάρχει, κανταύθα
λαβείν έστιν · αλλά αμέριστος έν μεμερισμένους ,
ει δεί συντόμως ειπείν, ή θεότης και οίον εν ηλίοις
τρισίν εχομένοις αλλήλων , μία του φωτός σύγκρασις .
“Όταν μεν ούν προς την θεότητα βλέψωμεν, και την
πρώτην αιτίαν, και την μοναρχίαν, εν ημίν το φαν-
ταζόμενον · όταν δε προς τα εν οίς ή θεότης, και τα
εκ της πρώτης αιτίας άχρόνως εκείθεν όντα και ομο-
δόξως , τρία τα προσκυνούμενα .
Τι δαι ; ουχί και παρ' "Έλλησι, φαϊεν αν, μία
θεότης, ώς οι τα τελεώτερα παρ' εκείνους φιλοσοφούν-
τες , και παρ' ημίν ανθρωπότης μία, το γένος άπαν ;
'Αλλ' όμως θεοι πολλοί , και ουχ είς, ώς δή και άν- apud n0s genus universum , humanitas una ? Ει
θρωποι; Αλλ' εκεί μέν ή κοινότης το έν έχει μόνον
επινοία θεωρητόν : τα δε καθ' έκαστον πλείστον
αλλήλων , και τω χρόνω , και τοις πάθεσι, και τη δυ-
κάμει μεμερισμένα. Ήμείς τε γάρ ου σύνθετοι μό.
ν » , αλλά και αντίθετοι , και αλλήλοις, και ημίν
αυτοίς , ουδε επί μιάς ημέρας οι αυτοί καθαρώς
prius, illud posterius. Nec voluntate scinduntur, nec
potentia dividuntur, nec denique quidquam eorum ,
quæ dividuis rebus contingunt , hic quoque reperi
tur. Sed individua in Jividuis , ut uno verbo dicam ,esl
divinilas ,, ac velutin tribus solibusinter secolleren
tilus una Iucis commistio et temperatio. Cum ergo
ad divinitatem , primamque illam causam , uniusque
principatum et imperium respexerimus, unum est
guod mentis nostre oculis obversatur. Cum rursus art
D ea , in quibus est divinitas, et quæ ex prima illir
causa , citra ullam temporis intercapedinem , ac
pari gloria sunt, iria sunt quæ adorantur.
Quid autem , dixerint fortasse, nonne apud
ethnicos quoque deitas una est, ut docent qui ple
nius apud illos perfectiusque philosophantur, atque
tamen plures sunt dii , et non unus, sicut etiam
multi homines ? At illic communitas unitalem ha
bei , quæ cogitatione sola considerari possit : sin
gularia autem , et tempore, et affectionibus, atque
adeo potentia et facultate plurimum inter se divis :
suunt. Nam nos, non solum compositi sumus, seal
831 EUTHYMII ZIGABENI 832
etiam, tum ituter nos mutuo , tum nobis etiam ipsis A μένοντες , μή ότι τον άπαντα βίον αλλά και
oppositi ;; ut
ul qui ne unius quidem diei spalio ,, σώματι και ψυχαίς αεί δέοντές τε και μεταπίπτον
neduru lolum vitæ curriculo, plane iidem maneamus, τες . Ουκ οίδα δε , ει μή και άγγελοι , και πάσα
verum et corporibus, et animis, perpetuo dimua- φύσις ή άνω, και μετά την Τριάδα, κάν απλοί τινες
nius et immutemur. Atque haud scio, num idem ώσι , και προς το καλόν παγιώτερου , τη προς το
quoque in angelis locum babeat, ac in omni illa άκρον καλόν εγγύτητι.
cælesti natura , el Trinitati proxima ; tametsi alioqui simplici quadam natura præditi sint, atque ob vici
nilalem eam , quam ad summum bonuin habent, in bonum firmius detixi.
Jam deos illus, quos eibnici colunt, ac dze- 07 τε παρ’ Ελλήνων σεβόμενοι θεοί τε και
miones , ut ipsimet vocant, nihil a nobis accusiri δαίμονες , ώς αυτοί λέγουσιν, ουδέν ημών δέονται
piecesse esi , cum a suismel theologis convincantur, κατηγόρων, αλλά τους σφών αυτών αλίσκονται θεο
quam fædis affectibus obnoxii, quam turbulenti λόγοις ώς μεν εμπαθείς, ώς δε στασιώδεις , όσων
: !!!! , quot malis scareant, quod mutationes supeant, δε κακών γέμοντες, και μεταβολών και ου προς
alique non muluo solum inter se , sed etiain primis αλλήλους μόνον, αλλά και προς τας πρώτας αιτίας
illis causis adversentur, quos Oceanos, et Tethidas, B
αντιθέτως έχοντες · ους δή και Ωκεανούς , και
el Planetas, et nescio quo alio nomine appellant ; Τηθύας, και Φάνητας , και ουκ οίδα ούστινας
: c postremo Deum quemilam ob principalus amo- ονομάζουσι • και τελευταίόν τινα θεόν μισότε
rem liberis suis inſestum , atque alios omnes præ κνον διά φιλαρχίαν, πάντας καταπίνοντα τους άλλους
inexplebili cupiditate devoraniem , ut el hominum εξ απληστίας, ίνα γένηται πάντων ανδρών τε θεών
omnium Paler sil , el deorum , quos misere come- τε πατήρ, στυχώς εσθιομένων και εμουμένων. Ε :
derit, et evomuerit. Quod si hæc ipsi, ul sermo- δε ταύτα μύθοι, και υπόνοιαι τινες, ώς αυτοί φασι,
is turpiludinem fugiant , fabulosa , atque allego- το αισχρόν του λόγου διαδιδράσκοντες , τι φήσουσι
rico sensu interprelanda esse cenlenderint , φuid προς το, Τριχθά δε πάντα δέδασται , και το άλλον
tandem ad illud dicent, Irifariam omnia divisa esse " , άλλω τινι των όντων επιστατείν , διηρημένους και
aliumque alii cuipiam orbis parti præesse, atque ταις ύλαις και
Σ
και τους αξιώμασι; Το δε ημέτερον,
el materiis et dignitatibus distinclos esse ? At no- ου τοιούτον : Ουδέ αύτη μερίς τω Ιακώβ (99) . φησίν
stræ doctrinæ non eadem est ratio ; nec pars haec και έμός θεολόγος : αλλά το έν έκαστον αυτών έχει
Jacoi), ut inquit meus theologus '. Sed horum προς το συγκείμενον, ουχ ήττον ή προς εαυτό, τα
quodlibet voitatem habet, non minus ejus, cum quo ταυτώ της ουσίας και της δυνάμεως . Και ούτος και
conjungitur , quam suiipsius respecta , propter C της Ενώσεως λόγος, όσον εφ' οίς ημείς κατειλή
essentiie et potentiæ identitatem . Atque hæc unio- φαμεν . Ει μεν ούν ισχυρός ούτος ο λόγος, το Θεό
is liujus ratio est ,, quantum quidem ipsi percipί-. χάρις της θεωρίας· ει δε μή, ζητώμεν τον ισχυρό
mus . Ac si quidem firma est hæc ratio , Deo ob bu- τερον.

Ex eadem oratione. 'Εκ του αυτού λόγου .

Quodnam cnim est hoc argumentum ? Ea , que Τίς γαρ δή και ο λόγος ; Τα ομοούσια συναριθμεί
ejusdem essentiæ sunt , connumerantur ,9 inquis
9 ται, φής (συναρίθμησιν λέγων την εις αριθμόν ένα
(connumerationem videlicet appellans in numerum συναίρεσιν): ου συναριθμείται δε τα μη ομοούσια .
num contractionem ), quæ autem disparem "Ωστε υμείς μεν ου φεύξεσθε το λέγειν τρείς θεούς
substantiam habent, minime connumeranlur . Unde κατά τον λόγοντούτον ημίν δε ουδε είς κίνδυνος ου
vos quidem ex en elabi non potestis, quin juxta γάρ ομοούσια λέγομεν. Συ μεν ούν απήλλαξας σεαυτόν
hanc rationem , tres deos asseratis. Nobis autem πραγμάτων μιά φωνή , και την κακήν νίκην νενίκηκας:
nullum lale periculum imminet. Non eniin ea con- όμοιον τι ποιήσας τους διά θανάτου φόβον απαγχομέ
substantialia esse profilemur. Respondeo :: Unica D νοις. "Ινα γάρ μή κάμης τη μοναρχία συνιστάμενος,
yoce leipsum negotio ac molestia liberasti , ma- ηρνήσω θεότητα, και προδέδωκας τους εχθρούς τόζη
lainque victoriam adeplus es : idemque tibi acci- τούμενον. 'Εγώ δε κάν τι δέη καμείν, ου προήσομαι το
dit, quod iis, qui mortis melu , sibiipsis laqueo vi- προσκυνούμενον. 'Ενταύθα δε, ουδέ ορώ τις ο πόνος .
lam adimunt. Etenim , ne in defendendo unius principalu desudes, deitatem negasti , hostibusque
id , quod quærebant, prodidisti . Ego vero, eliam si quid laboris subeundum sil , non tamen prodam id
quod adoratur. Quanquam ne hic quidem video, quis labor suscipiendus sit.
Connumerantur, inquis, ea , quæ eamdem Συναριθμείται , φής, τα ομοούσια τα δε ουχ
substantiam habent : quic autem substantia inter ούτως έχοντα, μοναδικήν έχει την δήλωσιν . Πόθεν σοι
se dierunt, singularem indicationem babent. Un- τούτο , και παρά τίνων δογματιστών και μυθολό
de hoc, et a quibus doctoribus aut fabulatoribus γων ; " Η άγνοείς , ότι πάς αριθμός , της ποσότητος
accepisti ? Illudne te fugit, numerum oninem hanc των υποκειμένων εστι δηλωτικός , ου της φύσεως των
vim habere , ut subjectorum quantitatem , non item πραγμάτων ; Εγώ δε ούτως αρχαίως έχω, μάλλον
rerum naluram , explicet ? Ego vero ila simplex, δε αμαθώς, ώστε τρία μέν ονομάζω τα τοσαύτα τα
i llomer . Iliad . xiv , rers, 189 . 2 Jr. Χ , 16 .
833 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XII.
-
834

αριθμό, κάν διέστηκε την φύσιν έν δε, και έν , και A vcl imperitus potiris sum , ut tria quidem ea nomi
έν, άλλως τας τοσαύτας μονάδας, κάν τη ουσία συν- nem , que . lolidem numero sunt, etiamsi substancia
άπτωνται , ου προς τα πράγματα μάλλον αφορών, η differant : unum autem , et unum , el unum , lolidem
το ποσόν των πραγμάτων , καθ' ών ή åpiounions. unitates, eriamsi substantia conjungantur, non ma
Επει δε λίαν περιέχη του γράμματος , καίτοιγε gis videlicet res ipsas intuens, quam rerum quan
πολεμών τα γράμματα , εκείθεν μου λάβε τάς litatem , juxta quam enumeratio ipsa sil. Quoniam
αποδείξεις : Τρία εν ταις Παροιμίαις εστίν , ά ευ- autem mordicus lillerain relines, elsi alioqui lille
όδως πορεύεται » λέων, και τράγος, και άλλεκ- ræ bellum inferens, illinc mihi probationes hasce
τρυών · και , βασιλεύς δημηγορών: έν έθνει , το accipe. Tria in Proverbiis suni, quæ recle inceduni,
τέταρτον : ένα μη λέγω τας άλλας εκεί τετράδας Ιεο , hircus , et gallus , et quario loco , res apud po
αριθμουμένας, τη δε φύσει διηρημένας. Και δύο το pulares suos concionem habens 1 ; ut reliquas illas
Μωσεϊ χερουβίμ ευρίσκω μοναδικώς αριθμούμε- natura distinctas quaternilales, quæ illic recen
να. Πώς oύν , ή εκείνα τρία, κατά την σην τεχνολο- sentur', silentio præteream . Duos etiam cherubim
γίαν , τοσούτον αλλήλων απερρηγμένα ταίς φύσεσιν ; apud Moysem invenio , qui separalim numerantur 1.
ή ταύτα μοναδικά, τοσούτον αλλήλοις ομοφυή και Quomodo ergo, vel illa tria sunt, sicut ars lui præ
συγκείμενα; Ει γάρ λέγοιμι Θεόν και Μαμωνάν , δύο Β scribit, cum natura atque substantia aleo inter se
κυρίους εις έν άριθμουμένους , τοσούτω μακράν όντας discrepent : aut hæc singularia, quæ natura inter
αλλήλων, τάχα αν και μάλλον γελασθείην της συν- se adeo æqualia sunt, el copulata ? Nam si dominos
αριθμήσεως. illos duos Deum el mammonam 3 commemorare
velim , qui numero uno efferuntur, cum vsqueadeo inter se disjuncii sint, magis quoque fortasse me
ob hanc connumerationem ridendium propinarem .
'Αλλ' εμοί , φησίν , εκείνα συναριθμούμενα At, inquis, ea connumerari dicuntur, ejusdem
λέγεται, και της αυτής ουσίας , οίς συνεκφωνείται que essentiæ esse, quibus nomina ipsa respondent,
καταλλήλως , και τα ονόματα · οίον, άνθρωποι τρείς, cuin efferuntur ul homines ires , et dii ires ,
και θεοι τρείς, ουχί τρία τάδε , και τάδε. Τίς γάρ ή non autem tria hæc, aut illa. Quæ enim est hæc re
αντίδοσις ; τούτο νομοθετούντός έστι τοις ονόμα- lala responsio ? Nimirum hoc jam hominis est legem
σιν, ουκ αληθεύοντος . Επει κάμο ! Πέτρος , και Παύ- nominibus præscribentis, 110 : verum dicere insti
λος, και Ιωάννης, ου τρείς, ουδε ομοούσιοι, έως αν Tuentis. Alioqui mibi quoque pari eadem ratione Pe
μη τρείς Πέτρου, και τρεις Παύλοι , και Ιωάνναι το- Iriis, et Paulus, el Joannes non tres erunt, nec con
σούτοι λέγονται . "O ydp où tethonxas ėti tūv C substantiales, quandiu non lres Peiri, aut tres
γενικωτέρων ονομάτων , τούτο και ημείς απαιτήσο Pauli, aut lotidem Joannes non dicentur. Quod
μεν επί των ειδικωτέρων κατά την σην ανάπλα . enim lu in generalibus nominibus reliuuisti, hoc
σιν : ή αδικήσεις, μη διδούς όπερ είληφας . Τί δαι και nos quoque juxta commenlum luni in specialibus
Ιωάννης ; Τρείς είναι τους μαρτυρούντας λέγων εν postulamus. Injuste enim feceris, nisi, quod acce
ταις Καθολικαίς , το Πνεύμα, το ύδωρ , το alua , pisli , dederis. Quid Joannes ? Cum in Catholicis
αρά σου ληρείν φαίνεται ; Πρώτον μεν, ότι τα μή epistolis suis tres esse ait , qui testimonium dant ,
ομοούσια συναριθμήσαι τετόλμηκεν, και τοϊς ομοουσίοις Spiritum, aquam, et sanguinem, videturne tibi de
συ δίδως . (Τίς γάρ αν είπoι ταύτα μιάς ουσίας;) Δεύ- lirare ? Primum , quia res substantia diversas con
τερον δε, ότι μη καταλλήλως έχων απήντησεν· αλλά numerare ausus est , quod lu consubstantialibus
το τρείς άρρενικώς προθείς, τα τρία ουδετέρως επ. tantum tribuis. Quis enim hæc unius ejusdemque
ήνεγκε, παρά τους σούς, και της σής γραμματι substantiæ esse dixerit ? Alterum , quia modo mini
κής όρους και νόμους . Καίτοι τι διαφέρει , ή τρείς me congruenti voces sequentes subjunxerit ; sed
προθέντα , έν, και εν , και εν επενεγκείν , ή ένα, και cum tres masculino genere proposuisset, tria nen
ένα, και ένα λέγοντα, μη τρείς, αλλά τρία προσαγο D Tro genere subjunxit, contra quam lä , atque ip
ρεύειν ;, όπερ αυτός απαξιούς επί της θεότητος. ΤΤί: O sius etiam grammaticae leges ferant.. Verum quid
και σοι ο καρκίνος, τό τε ζώον, τό τε όργανον, ό τε interest, aut cum tres masculino genere prepostie .
>

αστήρ ; τί δαι ο κύων , ό τε χερσαίος, και ο ένυδρος, ris, unum , et unum , el unum suljicere : aut cum
και ο ουράνιος ; ού τρείς λέγεσθαί σοι δοκούσι καρ unum , et unum , et unum dixeris, non ires, sed
κίνοι και χύνες ; Πάντως γε . 'Αρα ούν παρά τουτο tria appellare ! Id quod lu in deitale admittere gra
και ομοούσιοι ; Τις φήσει των νούν εχόντων ; Όράς , varis. Jam , quid tibi cancer, qui et animal esl, et
όπως σοι διαπεπτωκεν ο περί της συναριθμήσεως organum , el sidus ? Quid canis, qui terrestris est ,
λόγος, τοσούτοις εληλεγμένος ; Ει γάρ μήτε τα ομοού- el marinus, et coelestis ? Nonne lies cancri, aut
σια πάντως συναριθμείται , και συναριθμείται τα μη canes tibi dici videntur ? Ila profecto. An ergo
ομοούσια , ή τε των ονομάτων συνεκφώνησι , επ' αμ- proinde quoque consubstantiales sunt ? Quis sanus
φοίν , τί σοι πλέον ών έδογμάτισας. hoc dixerit ? Videsne quomodo tibi hoc connumera
ljonis argumentum , lot lantisque rationibus confutatum , corruerit ? Nam cum nec consubstantialia
semper connuinerentur, et qu :e disparis essentiæ sunt, interdum connuinerentur, el lamen in utrisque
vomina simul efferri perspiciamus, ex tuis dogmatibus quid libi accessit ?
• Proν . ΧΧΧ, 29, 30. *3 Exol. XXXVI , 7. se11. 3 Malf ! . , 2. * 1 Joan. V , 8.
ε35 EUTIIYMII ZIG BENI 836
Quin illud etiam expendo, nec fortasse le- A Σκοτώ δε κακείνο , και ίσως ουκ έξω λόγου .
mere atque absurde. Unum et unum , nonne com- Το εν, και το έν , ουκ εις δύο συντίθεται και τα δύο δε ,
posita duo constituυηι ? Duo rursus , nonne in ουκ εις έν, και έν , αναλύεται ; Δηλον ότι .
.
Ει ούν
unum et inom resolvuntur ? Ila sane. Si ergo con- ομοούσια μεν τα συντιθέμενα κατά τον σον λόγον,
substantialia quidem sunt, quæ componuntur , lil έτερούσια δε τα τεμνόμενα, τι συμβαίνει ; Τα
ipse arguaris, diverse autein substantiie sunt, quic αυτά ομοούσια τε είναι και ετεροούσια. Γελώ σου και
secantur, quid ex eo consequelur ? Nimirum res τάς προαριθμήσεις , και τας υπαριθμήσεις, αίς
easdem , et ejusdem , et diversæ essentiz esse . Nec vero συ μέγα φρονείς, ώσπερ εν τη τάξει των ονομάτων ,
ſacere possun , quin luas prænumeraliones ac κειμένων των πραγμάτων. Ει γάρ τούτο, τί κωλύει
subnumerationes rideam , quibus lu perinde gloriaris, κατά τον αυτόν λόγον , επειδή τα αυτά και προαρι
ac si res ipsæ in vocabulorum ordine sitæ sint. Non θμείται , και υπαριθμείται παρά τη θεία Γραφή,
si ila est, quid impedit, quominus eadem ratione , quo. δια την ισοτιμίαν της φύσεως , αυτά έαυτών είναι
niam eadem . propler æqualem naluræ præstantiam , in τιμιώτερά τε και ατιμότερα ; Ο δε αυτός μοι , και
sacra Scriptura nunc priori , nunc posteriori loco περί της Θεός φωνής και Κύριος, λόγος · έτι δε των
numerantur, sint quoque ipsa seipsis , tum excellen προθέσεων , της εξ ού , και δι' ού , και ενώ , ας συ
B
Liora , lum abjectiora ? Quod idem dicendum cliain κατατεχνολογείς ήμίν το θείον, την μεν τω Πατρί
Insileo le his vocibus , Deus et Dominus , atque insuper διδούς, την δε το Yία , την δε τώ αγίω Πνεύματι . Τι
de his pr:rpositionibus, ex quo, per quem , el in γάρ άν εποίησας , παγίως εκάστου τούτων εκάστο
quo ' , quibus III divinum illud nomen ad ariis νενεμημένου · οπότε πάντων πάσι συντεταγμένων,
praescripuin exigis , primam scilicet Patri, alteram
ως δήλον τοίς φιλοπόνοις , τοσαύτην συ διά τούτων
Filio, tertiam Spirilui sancio assignans. Quid enim εισάγεις και της αξίας , και της φύσεως ανισότητα :
fecisses, si quælibet ex his prepositionibus unicui *Απόχρη και ταύτα τοις μή λίαν αγνώμοσιν. Επειδή
que persona constanter tribuerelor ; cum , tametsi omnes cum omnibus promiscuie construantur, ut
.

studiosis et accuratis lectoribus perspicuum esi , tanlam ipse per eas, el dignitatis, el Naluræ di.
Versilalem inducas ? Sulliciunt birc quidem liominibus non nimis iniquis ac præpusleris .
Ex eadem oratione. Εκ του αυτού λόγου .
Quod si , quia non admodum dilucide in Scriptura, Ει δε το μή λίαν σαφώς γεγράφθαι Θεόν, μηδε
nec sæpe nominatiu Dells appelletur, quemadmodum πολλάκις ονομαστί, ώσπερ τον Πατέρα πρότερον , και
Paler prius , el postea Filius, blasplienise ac super- C τον Υιόν ύστερον, αίτιόν σου γίνεται βλασφημίας ,
vacanea hujus loquacitatis et impietatis ansam præ- και της περιττής ταύτης γλωσσαλγίας και ασεβείας "
Det ,, nos tibi hoc in oniodum depellemus ,, poslea- ημείς σου λύσομεν ταύτην την βλάβην, μικρά περί
quam de rebus el nominibus, ac potissimum de πραγμάτων και ονομάτων, και μάλιστα πιρά τη
Scripturæ more atque usu nonnihil dixerimus. της Γραφής συνήθεια φιλοσοφήσαντες.
Rerum crgo aliæ non sunt, sed dicuntur ; Των πραγμάτων, τα μεν ουκ έστι, λέγεται δέ
aliæ CIJ ) sint , minime dicuntur ; aliæ τα δε όντα , ου λέγεται » τα δε ούτε έστιν , ούτε λέ
nec suni, nec dicuntur ; aliæ denique et sunt el γεται» τα δε άμφω , και έστι , και λέγεται. Τούτων
«licuntur . Ηorum prolationes a Me exposcis ? Inμί- απαιτείς με τις αποδείξειςκαι παρασχεϊν έτοιμος.
ger exhibeto. Dorail : in Scriptura Deus , et vigi- Υπνοϊ τη Γραφή Θεός, και γρηγορεί, και οργίζεται ,
lal * , et irascious , el proficiscitur , et pro
9 και βαδίζει, και θρόνον έχει τα χερουβίμ καίτοι ,
lirono cherubinos 6 halei. Quid audio ? Fuiine πότε γέγονεν εμπαθήςκαι τότε δε σωμα Θεόν ακήκοαις;
nquam ille affectionibus olhnoxins ? Quando Deuin Τούτο ουκ όν ανεπλάσθη . Ωνομάσαμεν γάρ, ως ημίν
esse corpus allisti ? Ergo hoc , cum non sit , efficitum εφικτόν, εκ των ημετέρων τα του Θεού. Το μενήρε
est . Εx nostris enin relius ea , quo Dei sunt, ut μείν αυτόν αφ' ημών , και οίον αμελεϊν, δι' άς αυτός
potuimus , no: ninavimus . Cum scorsin quidem a D οίδεν αιτίας, υπνούν. Το γαρ ημέτερον ύπνούν
nobis quiescit , ac velut nostri curam , ου cus , quaς τοιούτον, ανενεργητόν τε και άπρακτον. Το δε αθρόως
ipse perspectas habet, causas , abjicit , dorrire εύ ποιείν εκ μεταβολής, γρηγορείν. "Ύπνου γάρ λύ
dicitur. Nam nos quoque , dum dorinimus, omni σις , εγρήγορσις, ώσπερ αποστροφής , επίσκεψις . Το
agendi facultale carerrus . Jiem , cum repentina δε κολάζειν, οργίζεσθαι πεποιήκαμεν ούτω γαρ ημίν
mutatione beneficiis nos allicit, vigilare dicitur. εξ οργής ή κόλασις . Το δε νύν μεν τηδε , νύν δε
Soni enim depulsio est vigilia , quemadmo.! ι τήδε ενεργείν, βαδίζειν. Η γάρ απ' άλλου προς άλλο
Aversationis visitatio, Jan cum in alique animal- μετάβασις, βαδισμός. Το δε αναπαύεσθαι ταις
vertil , irasci eum finximus. Sic enim nos ira ad
αγίαις δυνάμεσι, και οίον εμφιλοχωρείν , καθέζεσθαι
puniendum incitamur. Quod autem nunc liic, NUC και θρονίζεσθαι, και τούτο ημέτερον. Ουδενί γάρ ού
illic operatur, incedere dicitur . Ab alio enim ad τως , ως τοις αγίοις το θείον εναναπαύεται . Το δε
aliud iransilis, profectio est . Quod vero in sanctis οξυκίνητον ,, πτησιν· την δε επισκοπήν , πρόσωπον το
illis et cælestibus mentibus conquiescai, ac velul διδόναι δε και προσέεσθαι , χείρα και άλλη τις

1 Ro » . Χ1 , 36. * Psal . LxxvII, 63. 3 Pan. 18 , 14. και

Isa , V , 23. Ľ Gen xi , 5. o Isa . XXXVII , 16.
837 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XI . 838

όλως των του Θεού δυνάμεων και ενεργειών : άλλο τι A libenter immoretur, sedere atque in 1lhrono ess
των σωματικών ημίν ανεξωγράφησεν. nuncupavinius; quod ipsum quoque nostrum est.
Deus enija nulla in re perinde ut in sanctis , acquiescit. Jam levitalem ejus motusquc celeritatein,
volalum appellat Scriplura ; visitationem , vultum , largitionem eliam el acceptionem , manum ; atque, 116
in summa dicam , alia quædam Dei vis el facultas, aliud quidpiam rerum corporearum nobis depinxit.
Πάλιν συ πόθεν το αγέννητον λαβών έχεις, ή το Rursum undenan lu arces illas tuas , ingo
άναρχον, τάς σας ακροπόλεις , ή και ημείς, το nitum all anarchum (hoc est principii expers ) ,
αθάνατον ; Δείξον ταύτα ονομαστι, ή αθετήσομεν , accepisti, aut nos etiam inmortalis vocem ? Hiec
επειδή ου γέγραπται, ή διαγράψομεν, Και τέθνη- nominatim et espresse ostende, ea vel rejiciemus,
κας εκ των σων υποθέσεων, καθαιρεθέντων σοι των quia in Scriptura non exstant, vel expungemus.
ονομάτων, και του τείχους της καταφυγής εφ' ώ Αιφueita fuismet ipse principiis oppressus inter
επεποίθεις. "Η δήλον, ότι εκ των ταύτα συναγόντων, ibis, eversis nimirum tibi vocabulis illis, perfugiiquc
κάν μή ταύτα λέγηται ; Τίνων τούτων ; 'Εγώ είμι mænibus, in quibus confidebas. Nonne perspicuum
πρώτος, και εγώ μετά ταύτα και, Πρό εμού ουκ B est, haec de iis sumpta esse, ex quibus colliguntur,
έστιν αλ.λος Θεός, και μετ' εμέ ουκ έσται . "Ολον tametsi niinine dicantur ? Quibus tandem ? Ego suni
γάρ το έστιν , εμόν: ούτε ήρεμένον, ούτε παυσόμε- hac 1.. Ει,, Ante me non εει
primus,, et ego post hæc
νον . Ταύτα λαβών, το μεν, μή είναι τι προ αυτού, μη- alius Deus, el posl me non erit ' . Tolum enim il
δε πρεσβυτέραν αιτίαν έχειν, άναρχον προσηγόρευ- lud esi , meum est ; nec principium habens, nec
σας , και αγέννητον · το δε, μή στήσεσθαι του είναι , linem habiturum . His a Scriptura acceptis , illud
αθάνατον και άνωλεθρον. Αι μεν δή πρώται συζυγίαι, quidem , quod anle euin nibil sil, nec antiquioreni
τοιαύται, και ούτως έχουσαι. Τίνα δε ούτε έστιν, ullam ipse causam habeat, anarchum et ingenitum
ούτε λέγεται; Πονηρόν το θείον , η σφαίρα τετράγω- appellasli : quod aulem nunquain esse desilurus
νος, το παρελθόν ενέστηκεν ου σύνθετονο άνθρωπος sit, inimortale, alque interitis expers. Ac doo
Τίνα γάρ εις τοσούτον έμπληξίας ποτέ αφικόμενον prima rerum genera ad hunc modim se babent.
έγνως, ώστε τι τοιούτον, η έννοήσαι τολμήσαι , ή Quænam aulem , nec suni , nec dicuntur ? Improbris
απoφήνασθαι ; Λείπεται δείξαι τίνα και έστι , και Deus , quadrata sphæra, præteritum tempus præsens
λέγεται: Θεός, άνθρωπος , άγγελος, κρίσις , ματαιό- est, homo compositus non est. Ecqucm enim mm
της, οι τοιούτοι συλλογισμού, και της πίστεως ανα- quam eo sluporis progressum cognovisli, ut aliquid
τροπή , και του μυστηρίου κένωσις. Clale vel cogitare vel pronuntiare ausus sit ? Reli
quum est ut ostendam quæ sint ea quæ et sunt et dicuntur, Deus, homo, angelus, judicium , vanitas,
qua hujusmodi argumenta conficiuntur, fideiqne subversio , et mysterii evacuatio.
Τοσαύτης ούν ούσης διαφοράς εν τοις ονόμασι Cum ergo in nominibus et rebus tantum
και τοις πράγμασι, πώς ούτω συ λίαν δουλεύεις τα discrimen reperiatur, quid causæ est cur lillerie:
γράμματα,, και γίνη μετά της Ιουδαϊκής σοφίας, tantopere servias,, Judaiceque sapientie leipsum
και συλλαβαίς ακολουθείς, αφεις τα πράγματα; Ει adjurgas , relictisque relius syllabas consecteris ?
δε σου τα δις πέντε λέγοντος, ή τάδος επτά, τα δέκα Quod si te bis quinque, ant bis seplem dicente,
συνήγον, ή τέσσαρες και δέκα εκ των λεγομένων ή decem aut quatuordecim ex verbis tuis colligerein;;
εκ τού, ζώον λογικόν, θνητόν, τον άνθρωπον, άρα aut ex eo, quod auimal ratione præditum et mor
αν σοι ληρείν ένομίσθην , και πως , τα σα λέγων ; lale diceres, hominem esse concluderem , an tibi
Ου γάρ του λέγοντας μάλλον οι λόγοι , ή του λέγειν nugari viderer ? Et quo pacto id fieri possel , cum
συναναγκάζοντος . "Ωσπερ ούν ενταύθα ουκ αν τα lua dicam ? Neque enim verba magis sunt ejus qui
λεγόμενα μάλλον εσκόπουν, ή τα νοούμενα ούτως loquilur, quain illius qui loquendi necessitaleni
ουδε εί τι άλλο των μη λεγομένων, ή μή σαφώς εκ Dafert. Quemadmodum igitur hic, non ea magis
της Γραφής νοούμενον εύρισκον, έφυγαν αν την quae dicuntur, quam quæ intelliguntur, respicerem ;
εκφώνησιν, φοβούμενος σε τον συκοφάντης την eodem modo nec, si quid aliud eorum quæ vil
ονομάτων. nullo modo, vel certe non satis aperte dicuntur, ex
Scriplura tamen intelligi colligique reperirem , adeo le vocabulorum sycophantam pertimescerem ,
utab enuntiatione ipsa refugerem .
Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oratione.
'Eκήρυσσε φανερώς ή Παλαιά τον Πατέρα , τον Vetus Testamentum Patrem aperle, Filium ob
Υιόν αμυδρότερον . Εφανέρωσεν η Καινή τον Υιόν , scurius prædicavit. Novum aulem cum Filium
υπέδειξε του Πνεύματος την θεότητα • εμπολιτεύεται manifeste ostenderit, Spiritus divinitalem subindi
νυν το Πνεύμα σαφεστέραν ήμίν παρέχουν την εαυτού cavit. At nunc Spirilis nobiscum versans clario
δήλωσιν . Ου γαρ ήν ασφαλές, μή πω της του Πατρός rem sui ipsius demonstrationem praebel. Neque
θεότητος ομολογηθείσης, τον Υιόν εκδήλως κηρύτ- enim luluin eral, cum Patris divinitas nondum
τεσθαι , μηδέ της του Υιού παραδεχθείσης, το Πνεύμα recepla essel, Filium aperte prædicari, neque Spi
το άγιον, ίν' είπω τι και τολμηρότερον, επιφορτίζε- ritus sancti onus , ut audacius etiam aliquid dicant,

1
* Isa . XLI , 4 . 2 Isa . XLII, 10 .
 EUTHYMII ZIGABENI 810
839
imponi, divinitate Filii nondum approbata , ne tan- A 002 , un xaláTep tpoon unepoúvajeev B2.07,0fv
quam cibo gravius , quam ſerre possent onerati, τες, και ηλιακό φωτί σαθροτέραν έτι προσβαλόντες
aut imbecillam oculorum aciem solis admoventes την όψιν, και εις το κατά δύναμιν κινδυνεύσωσι •
splendori, illud etiam, quod haberent virtutis, in ταις δε κατά μέρος προσθήκαις και , ως είπε Δαβίδ,
periculum adducerent, sed paulatim per accessio- αναβάσεσι , και εκ δόξης εις δόξαν προόδοις, και
nes ,, el gradus ,, ut ait David,, et ex gloria in glo- προκοπαίς το τής Τριάδος φώς εκλάμψαι τοις λαμ
rian progredientes et
el proficientes ,, splendidan Tri- προτέροις. Διά ταύτην oίμαι την αιτίαν και τους
nitatis lucem illustriores adenillerent.. Ηanc ol, μαθηταίς κατά μέρος επιδημεί τη των δεχομένων
alsan
causam ,, ιι arbitror,, et al discipulos per parles δυνάμει παραμετρούμενον , εν αρχή του Ευαγγελίου ,
accedil , sese pro suscipientium facullale dimetiens, μετά το πάθος, μετά την άνοδον , τας δυνάμεις επι
iu Evangelii principio, post mortem , post ascensio- τελούν, εμφυσώμενον, εν γλώσσαις πυρίναις φαινό
neni, dum virlules operatur, dum insulfatur, dum in μενον, και υπό Ιησού κατ' ολίγον εκφαίνεται , ως
linguis igneis apparel, el a Jesu paulatim decla- επιστήσεις και αυτός εντυγχάνων επιμελέστερον :
ralur, ut ipse quoique, si diligentius allenderis, in- Ερωτήσω, φησί, τον Πατέρα, και άλλον Παρά
telliges : Rogabo , inquil, Patrem , et alium Para- κλητον πέμψει υμίν, το Πνεύμα της αληθείας ,
cletum mittel υobis, Spiritum veritatis 1 , ne aliquis B ίνα μή αντίθεος είναι δόξη τις, και ώς από άλλης
Dei adversarius essel , aut ab aliqua alia polestale τινος εξουσίας ποιείσθαι τους λόγους. Είτα , Πέμψει
verba facere viderellir . Deinde, Millel quidem , sed μεν , εν δε τα ονόματί μου . Το έρωτήσω παρεις,
in nomine meo . Rogabo omillens , illud mitlel το πέμψει τετήρηκεν. Είτα πέμψω, το οικείον αξίω
servavit. Tum , millam , inquit, ut dignitatem suam μα. Είτα ήξει, ή του Πνεύματος εξουσία . Οράς φω
ostenderet . Μox ait , veniet, quo quidem vertio ip- τισμούς κατά μέρος ημίν ελλάμποντας , και ταξιν
sius Spiritus polestas indicatur.. Cernis gradatim Οεολογίας , ήν και ημάς τηρείν άμεινον, μήτε αθρόως
nobis illucentes splendores ? el ordinem lieologie ?? έκφαίνοντας, μήτε εις τέλος κρύπτοντας; το μεν
quem nos ilcm expedil observare, ut neque statiin γάρ άτεχνον, το δε άθεον και το μεν τους αλλο
cunctam patefaciamus , neque perpeluo celemus ; τρίους πλήξαι δυνάμενον , το δε αλλοτριώσαι τους
illud enim imperiti , hoc impii est ; illud alienos ημετέρους . "Ο δε ίσως μέν τισιν ήλθεν ήδη επί νούν
lerrere potest, hoc nostros etiain alienare . His quæ και των άλλων, εγώ δε της εμαυτού διανοίας υπο
victa sunt adjiciam quod aliis etiam fortasse in men- λαμβάνω καρπόν, προσθήσω τοίς ειρημένους. Ην
tem venit , ego autem cogitationis meæ fructum τινα τώ Σωτήρι , και ει πολλών ενεπίμπλαντο μα
existimo. Habebat Servalor quedam , φue a disci- C θημάτων, και μη δύνασθαι τότε βασταχθήναι τοις μα.
pulis, licet multis essent doctrinis imbuti, dicebat θηταίς ελέγετο, δι' ας είπαν ίσως αιτίας , και διά
non posse portari , ob eas fortasse causas, quas τούτο παρεκαλύπτετο. Και πάλιν, πάντα διδαχθήσε
dixi , el idcirco illa celabat. Præterea cum fore σθαι ημάς υπό του Πνεύματος ενδημήσαντος , τού
dixisset, ut a Spirilu, cum venisset, omnia docere- των εν είναι νομίζω και αυτήν του Πνεύματος την
mur , eorum unam esse puto et ipsani Spiritus θεότητα τρανoυμένην εις ύστερον, ώς τηνικαύτα
livinitatem,, que postea esset perspicua futura ,, ωρίμου , και χωρητής ήδη τυγχανούσης της γνώσεως,
cum post Servaloris resurrectionem ejns cognitio μετά την του Σωτήρος αποκατάστασιν ουκέτι απι
lempestiva jam essel, et percipi possel, el propler στουμένου τα θαύματι • τί γάρ αν τούτου μείζον, η
miraculuni non amplius fidem superarel. Quid eniin εκείνος υπέσχετο, ή το Πνεύμα εδίδαξεν ; είπερ τι
lac re majus aut ille pollicitus est ,, and
aut Spiritus μέγα οίεσθαι χρή και Θεού μεγαλοπρεπείας άξιον το
docuit ? siquidem magnum aliquid putandum est , υπισχνούμενον, ή το διδασκόμενον. "Έχω μεν ούτω
el Dei magnificentia dignum id , quod unus promi- περί τούτων , και έχουμεν, και στις εμοί φίλος σέ.
sit , et alter edocuil. Sic ego de his senlio , el βειν Θεόν τον Πατέρα , Θεόν τον Υιόν, Θεόν το
sentiam, et quicunque mili amicus est, ita sentiet , Πνεύμα το άγιον , τρείς ιδιότητας, Θεότητα μίαν,
calenduro Deum Patrem, Deum Filium , Denim D δόξη και τιμή και ουσία και βασιλεία μή μεριζομέ
Spiritum sanctum , tres proprietates, sed Divini- νην, ώς τις των μικρώ πρόσθεν θεοφόρων έφιλοσό
lalem unam, quae nec gloria , nec honore, nec es- φησεν. " Η μή ίδοι 'Εωσφόρον ανατέλλοντα, ώς φη
sentia , nec regno dividalur, ut vir quidam divinus σιν ήΓραφή, μηδε δόξαν της εκείθεν λαμπρότητος,
paulo ante disseruit. Qui aliter sentil, quive lem- όστις μη ούτως έχει, και συμφέρεται τις καιρούς
pori serviens alias alius fi , el masimis de rebus άλλοτε άλλος γινόμενος , και περί των μεγίστων σα
putide consulit, is luciferum exorientem nec vi- θρώς βουλευόμενος. Ει μεν γαρ ου προσκυνητών,
deal, ut ait Scriptura , nec splendoris ab illo pro- πώς έμε “ θεοί διά του βαπτίσματος ; ει δε προσ
venientis decus. Nam si adorandus non est , quomodo κυνητών , πώς oύ σεπτόν ; ει δε σεπτόν , πώς ου
per baptismum ine divinum reddit ? Sim adorandus Θεός ; “Εν ήρτητας του ενός , η χρυσή τις όντως σειρά ,
est , cur non el colendus ? Quod si colendus, cur και σωτήριος. Και παρά μέν του Πνεύματος ημίν ή
non et Deus ?? Unum enim ex alio penler,, tanqu: tn αναγέννησης, παρά δε της αναγεννήσεως και ανάπλα
aurea quædam catena et salutaris ; ac per Spirit: m σις, παρά δε της αναπλάσεως ή επίγνωσις της
1 Joan . χιν , 16 .
841 PANOPLIA DOGMATICA TIT, XII . 812
αξίας του αναπλάσαντος , Ταύτα μεν ούν είπoι τις Aquillem nobis est regeneratie , per regenerationem
αν το άγραφον υποθέμενος . "Ηδη δε ήξει σοι και ο autem reformatio, per reformationem vero ipsins,
των μαρτυριών έσμός , εξ ών ότι και λίαν έγγραφος qui reformnat cognitio dignitatis. Haec diceret ali
ή του Πνεύματος θεότης επιδειχθήσεται τους μη quis, qui nibil de Spirilus divinitate scriptum esse
λίαν σκαιoίς, μηδ' αλλοτρίοις του Πνεύματος . Σκό- concederet. Verum jam aderit testimoniorum exa
πει δε ούτως : Γεννάται Χριστός, προτρέχει βαπτί- men ex quibus ii qui non omnino crassi erunt, et ab
ζεται , μαρτυρεί • πειράζεται , ανάγει : δυνάμεις ipso Spiritu alieni, admodum celebrein Spiritus
επιτελεί, συμπαρομαρτεί • ανέρχεται, διαδέχεται. divinilalem in Scripturis intelligent. Sic auiem esse
Τί γάρ ου δύναται των μεγάλων , και αν θεός ; Τι ita considera . Nascitur Christus , ille præcurril . Ba
δε ου προσαγορεύεται, ών Θεός ; πλήν αγεννησίας, ptizatur,, ille testimonium affert . Tentatur, ille du
και της γεννήσεως . "Εδει γάρ τάς ιδιότητας μείναι cit. Virtutes operatur, ille contestatur. Ascendit
Πατρί , και Υιώ, ίνα μή σύγχυσις ή παρά θεότητι, ad Patrem , ille succedit . Quid enim eorum quæ
τη και τα άλλα είς τάξιν αγούση και ευκοσμίαν. magna sunt, non possit, cum sit Delis ? Aut cuin
sit Deus, quo non appellelur nomine, præter id quod nec ingenitus, nec genitus dicitur ? Oportebat
enim ut proprietates Patri Filioque permanerent , ne apud Divinitatem , quæ rebus aliis ordinem orna
lumque iribuit , esset confusio. B

Εκ του αυτού λόγου . E x eadem oralione.

Εγώ μεν φρίττω, τον πλούτον εννοών των κλή-
σεων, και καθ' όσων ονομάτων αναισχυντούσιν οι το
Πνεύματι αντιπίπτοντες. •« Πνεύμα Θεού λέγεται ,
Ηνεύμα Χριστού , νούς Χριστού , Πνεύμα Κυρίου ,
αυτοκύριος , Πνεύμα υιοθεσίας, αληθείας, ελευ-
θερίας, Πνεύμα σοφίας , συνέσεως, βουλής, ισχύος,
γνώσεως , ευσεβείας, φόβου Θεού , 5 Και γάρ ποιη
τικόν τούτων απάντων, πάντα τη ουσία πληρούν,
πάντα συνέχoν , πληρωτικός κόσμου κατά την
ουσίαν, αχώρητον κόσμο κατά την δύναμιν · άγα-
θόν, ευθές, ηγεμονικών, φύσει, ου θέσει» αγιάζον, c princeps natura, non gratia, sanctificat , non sanctifi -
Ego quidem oblupesco, dum appellationum di
vitias considero , el quibus nominibus confundantur,
qui Spiritui adversantur.. Spiritus Dei dicitur,, Spiri .
lus Christi, Spiritus Domini, ipse Dominus, Spiritus
adoptionis, veritatis, libertatis, Spiritus sapientiæ ,
intellectus, consili , fortitudinis, scientiæ , pielalis,
limoris Domini. Elenim horum est omnium auctor.
Qui omnia complet essentia sua , omnia continet ,
cujus essentia replet orbem terrarium , cujus poten
Liam mundus non capit, qui bonus est, rectus ,
5

ουχ αγιαζόμενον· μετρούν, ου μετρούμενον" μετ.
εχόμενον, ου μετέχον πληρούν, ου πληρούμενον ·
συνέχoν , ου συνεχόμενον · κληρονομούμενον , δοξα-
ζόμενον, συναριθμούμενον ,επαπειλούμενον · δάκτυ-
λος Θεού · πύρ, ως Θεός, εις έμφασιν οίμαι του
ομοουσίου • Πνεύμα το ποιήσαν, το ανακτίζον διά
του βαπτίσματος , δι' αναστάσεως • ΣΙνεύμα το γινώ-
σχον άπαντα , το διδάσκον , το πνέον όπου θέλει και
όσον · οδηγούν, λαλούν, αποστέλλον, αφορίζον, παρ-
οξυνόμενον , πειραζόμενον , αποκαλυπτικόν, φωτι-
στικών , ζωτικών , μάλλον δε αυτοφώς και ζωή :
ναοποιούν , θεοποιούν, τελειούν, ώστε και προλαμ-
βάνειν το βάπτισμα, και επιζητείσθαι μετά το βά-
πεισμα: ενεργούν όσα Θεός" μεριζόμενον εν γλώσ-
σαις πυρήναις , διαιρούν χαρίσματα, ποιούν αποστό- D ret , et post baptismurn requiralur . Qui facil omnia
λους , προφήτας, ευαγγελιστάς, ποιμένας και διδα-
σκάλους " νοερόν, πολυμερές, σαφές , τρανόν, ακώ.
.
catur, meliunr, sed eum nulla comprehendit men
slira , se aliis communicat, sed nibil a quoque
accipit,, impler,, non impletur,, continet,, non contine
tur ; hæreditale percipitur, glorificatur, connume
ratur , comminatur, est digitus Dei , ignis, quemail
modum et Deus, quo significanlius, ut arbitror,
ejusdem essentie declaretur :: Spiritus qui facil,, qui
per baptismum recreat, per resurrectionem : Sni
ritus qui novit omnia , qui docet, qui spiral ubi
el quantum vult. Qui dirigit, qui loquitur, qui mil
til, qui segregat, qui frritatur, qui lentatur, qlli re
velat,, qui illuminat,, qui vivificat ,, imo qui ipse lux
est et vita . Qui homines Dei domicilia facil, divinos.
que reddit, qui initial, ut et baplismum pra:ocen -
quie Deus. Qui in linguis igneis dispertitur. Qui

minera dilargitur, facit apostolos, prophetas, evan

λυτον, αμόλυντον, όπερ ίσον δύναται σοφώτατον ,
και πολύτροπον ταις ενεργείαις, και σαφηνιστικών
πάντων , και τρανωτικών , και αυτεξούσιον, και αναλ-
λοίωτον , παντοδύναμον, παντεπίσκοπος διά πάν-
των χωρούν πνευμάτων, νοερων , καθαρών, λεπτοτά-
των , αγγελικών οίμαι δυνάμεων, ώσπερ και προφητι
κών, και αποστολικών, κατά ταυτόν, και ουκ εν τοις
αυτούς τόπους. "Αλλων δε αλλαχού νενεμημένων, ώ
δηλούται το απερίγραπτον, οι ταύτα λέγοντες , και
διδάσκοντες , και πρός γε άλλον Παράκλητον , οίον
PATROL . GR . CXXX .
gelistas , pastores el doctores. Intelligibilis, mul.
viplex, sapiens, manifestus, qui nullo polest impe
dimento probiberi , nullo inquinamento maculari.
Quod perinde est , ac si dicas, sapientissimus, et
actionibus varius , omnia illustrans el patefaciens,
sui juris, immutabilis, omnipotens, cuncta perspi
ciens, per onines spiritus intelligibiles, puros el
sublilissimos perineans, nempe angelicos et pro
phelicos, atque apostolicos , idque codcm lempore,
el aliis alibi distributis; quo perspicuam fit, ipsum
27
843 EUTHYMII ZIGABENI
nuaquam comprelieudi nec circumseribi . Qui haec Α άλλον Θεόν ονομάζοντες, οι τήν εις αυτό βλασφημίαν
loquuntur, el docent, eumque Paracletum alium ,
tanquam aliam Deum appellant , qui blaspliermiam
in ipsum solam non remilli sciunt, qui Ananiam
et
el Saphiram,, quod Spiritui sancto , Deo nimirum,,
non auteni homini, mentiti essent, tam horrendo
reprehensionis el infimiæ genere confixerunt, ut
inortui conciderent, iine libi Spiritum sanctum ,
11t Deum, an ut aliud quidpiam videntur prædicare ?
Næ iu ralde rudis es, et ab ipso Spiritu remolissi-
inus, si hac de re dubitas, atque indiges præcep-
Iore.. Tam multa igitur sunt,, atque ita spirantes
appellationes. Quid enim opus est verborun, lestimo-
nia proferre ? Cæterum quæ hic dicuntur humili ora ,
ut dari, milli, disperliri, donum , munus , insufflatio,
B μεμερισμέναι πολυθέως παραδεχθώσιν . "Ισον γάρ
promissio, intercessio , et ( ne singula enumerem )
si quid aliud ejusmodi est, ea ad primam causam
smal referenda, ut illud, ex quo esi , ostendatur, et
ne iria divisa principia, et inultiplex deorum numerus suscipialur; par enim impietas esi, vel cum Salellio
personas conſundere, vel cum Ario naturas dividere.
Ejusdem ex oratione in Epiphaniam .
Quod si magnitudine et gradibus Divinitatem
metiris, et idcirco Spiritum parvum existimas,
quod in colume specie se conspicuum prebuit,
o pusille maximis de rebus dispulator, poles ea-
dem ratione regnum cælorum etiam contemnere el
aspernari, quoniam sinapis granulo comparatum
est, et Jesu amplitudini adversarium anteferre ,
quod hic quidem mons magnus, et Levialban , et
eorum quæ in aquis sunt, rex appelletur , ille C τοιαύτα προσαγορεύεται .
vero agnus, el margarila , el gulla , et aliis ejus
morti nominibus parvis vocetur.
Ejusdem et oratione in Pentecosten .
Qui Spiritum sanctum in rerum creatarum
ordinem dejiciunt, contumeliosi sunt et mali
servi, atque adeo malorum pessimi. Malorum eniin
servorum est, imperium rejicere, et adversus do-
minationem insurgere, atque id , quod liberum est,
in eamdem secum servilatis classem redigere.
Qui autem Deum eum censeit , divini profecto viri
sunt , ac splendido animo prediti . Qui vero etiam
appellant, si quidem apud viros probos, sublimes
el excelsi sunt : sin aulem apud abjeclos et humi
provolulos , haud salis prudenter agunt ; utpote qui D δέον κατά μικρόν προάγειν
luto margaritam , el imbecillæ auri tonitrui sonum ,
841
μόνην ειδότες ασυγχώρητον, οι τον 'Ανανίαν και την
Σάπφειραν ούτω φοβερώς στηλιτεύσαντες , επειδή
έψεύσαντο το Πνεύμα το άγιον ως Θεόν ψευσαμένους ,
ουκ άνθρωπον· ούτοι τί σοι δοκούσι , πότερον Θεόν το
Πνεύμα κηρύσσειν, ή άλλο τι ; Ως λίαν όντως παχύς
τις εί, και πόρρω του Πνεύματος , εί τούτο απορείς ,
και δέη του διδάξοντος. Αί μεν ούν κλήσεις τοσαύται ,
και ούτως έμψυχοι. Τί γάρ δεί σοι τας επί των δημά
των μαρτυρίας παρατίθεσθαι ; "Οσα δε κάνταύθα λέ .
γεται ταπεινότερον, το δίδοσθαι, το αποστέλλεσθαι ,
το μερίζεσθαι, το χάρισμα,το δώρημα, το εμφύσημα , ή
επαγγελία , η υπερέντευξις, εί τε τι άλλο τοιούτο ,
ίνα μή καθ' έκαστον λέγω, επί την πρώτην αιτίαν
ανενεκτέον, ίνα το εξ ου δειχθή , και μη τρείς αρχαι
εις ασέβειαν και Σαβελλίως συνάψαι, και 'Αρειανώς
διαστήσαι, το μεν τώ τερoσώπω , το δε ταίς φύσεσιν.
Τού αυτού εκ τού εις τα φωτα λόγου.
Ει δε όγκους, και σταθμοίς κρίνεις Θεότητα, και
διά τούτο μικρόν σοι το Πνεύμα, ότι εν είδει περιστε
ράς, ώ μικρολόγε περί τα μέγιστα, ώρα σου και βα -
σιλείαν ουρανών ατιμάζειν , ότι κόκκο σινάπεως
απεικάζεται , και της Ιησού μεγαλειότητος υπεραί
ρειν τον αντικείμενον , ότι ο μεν όρος μέγα καλεί -
ται , και Λευϊαθαν, και βασιλεύς των εν τοίς ύδασιν,
ο δε αμνός, και μαργαρίτης , και σταγών, και τα
Τού αυτού εκ του λόγου του εις την Πεντηκο
στην .
Το Πνεύμα το άγιον οι μεν εις κτίσμα κατ.
άγοντες, υβρισται, και δούλοι κακοί , και κακών
κάκιστοι . Δούλων γάρ κακών, άθετείν δεσποτείαν ,
και επανίστασθαι κυριότητι , και ομόδουλον ποιείν
εαυτούς το ελεύθερον . Οι δε Θεόν νομίζοντες, ένθεοι
και λαμπροί την διάνοιαν. Οι δε και ονομάζοντες , ει
μεν ευγνώμοσιν, υψηλοί • ει δε ταπεινοίς, ούκ οικονο
μικoί • πηλό μαργαρίτην πιστεύοντες , και ακοή σα -
θρά βροντής ήχον, και οφθαλμοίς ασθενεστέροις ήλιον,
και τροφήν στερεαν τοίς έτι γάλα ποτιζομένους :
αυτούς εις το έμπρο
σθεν, και προβιβάζειν τοϊς υψηλοτέροις , φωτί φώς
9

et solenn infirmis oculis, et lacle adhuc utentibus χαριζομένους, και αληθεία προξενούντας αλήθειαν ·
solidum cibum commitiant ; cum eos paulatim ad διό και ημείς τον τελεώτερον τέως αφέντες λόγον
ulieriora promovere, atque ad sublimiora provehere ( ούπω γάρ καιρός ) , ούτως αυτοίς διαλεξόμεθα.
couvenial, lumini lumen largiendo, ac veritali veritatem conciliando . Quocirca nos quoque, perfectiori
interim sermone misso facio (nondum enim lempiis it postulat), ad hunc modum cum ipsis dissere.
mus.

Si quidem , o viri, nec increatum , nec leme
poris experierm Spiritum sanctum creditis,
, spiritu
adversario haud dubie aflamini : dabilis enim ve-
viam , si zelo coinmolus, asperius aliquod verbum
extülero. Quod si hactenus sallem recie sentitis, ac
belle valetis, ut maniſestam impielatem fugialis,
alque eum , qui nos quoque liberos ellicit, a servili
Ει μεν ουδέ άκτιστον , ώ ουτοι, ομολογείτε το
Πνεύμα το άγιον, ουδέ άχρονον, του εναντίου πνεύ
ματος σαφώς η ενέργεια δότε γάρ τώ ζήλο τι και
παράτολμήσαι μικρόν. Ει δε τοσούτον γούν υγιαίνετε,
ώστε την πρόδηλον φεύγειν ασέβειαν , και της δου
λείας έξω τιθέναι το και ημάς ποιούν ελευθέ
ρους, το εξής αυτοι σκέψασθε , μετά του αγίου Πνεύ
845 PANO'LIA DCGMATICA . ΤΙΤ . Χι . 846
ματος , και ημών. Πείθομαι γάρ ποσώς τούτου μετ- A ordline eximatis , quod sequitur , una cum Spirit
έχειν υμάς , και ως οικείους ήδη συνδιασκέψομαι . sanclo ac nobis, expendite. Vos quippe quadamte
" Η δύτε μου το μέσον της δουλείας , και της δε- nus ipsius participes ' esse confido, ac jam velit
σποτείας, έν ' εκεί θα την αξίαν του Πνεύματος και Cum nostris simul rcm considerabo. Aut mihi ali
την δουλείαν φεύγοντες , ουκ άδηλον , όπου τάξετε το quid, quod inter servitulem et dominationem ili
ζητούμενον. 'Αλλά ταϊς συλλαβαίς δυσχεραίνετε, 1erjectum ,
sit, date , ut
lil illic Spirits liguitatem col
και προσπταίετε τη φωνή, και λίθος προσκόμματος locem : ani, cum servitulis nomen fugiatis , non
υμίν τούτο γίνεται, και πέτρα σκανδάλου , έπει και obscurum erit, quo loco alyne ordine id , quod ex
Χριστός τισίν. 'Ανθρώπινον το πάθος. Συμβώμεν φuiritur,, ponelis . At syllabas moleste fertis , atφτι::;
αλλήλους πνευματικώς . Γενώμεθα φιλάδελφοι μάλ- ad vocem impingilis, lapisque offensionis el peira
λον , ή φίλαυτοι. Δότε την δύναμιν της θεότητος , και scandali hoc vobis ellicitur ' , nec mirum , cum
δώσομεν υμίν , της φωνής την συγχώρησιν · όμο- Cristus quoque nonnalis scandalo fuerit . Hunantis
λογήσατε την φύσιν εν άλλαις φωναίς , αίς αιδείσθε is quidem affectus. Verum spiritnaliter inter nos
μάλλον : .
και ώς ασθενείς υμάς latpsú sople ·. hanc controversiam transigamus : fraterne potius
έστιν ά και των προς ηδονήν παρακλέψαντες . Αισχρόν charitatis studiam , quam nostri amorem pri nobis
μεν γάρ, αισχρών , και ικανώς άλογον, κατά ψυχήν B ſeramus. Vim divinitatis ac potentiam nobis daie,
έδρωμένους 5, μικρολογείσθαι περί τον ήχον , και el nos vicission divinitatis vocem vobis conccdemus.
κρύπτειν τον θησαυρών , ώσπερ άλλοις βασκαίνοντας , Naturam aliis vocibus, quibus plus tribuitis ,
ή μη και την γλώσσαν αγιάσητε δεδoικότας : confiteamini; ac vos , ut infirnios curabimus, non
αίσχιον δε ημίν και εγκαλούμεν παθείν, και μακρολο- nulla vobis grata et jncnnda suffurantes. Etenint
γίαν καταγινώσκοντας , αυτούς μικρολογείσθαι περί lurpe quidem illud esi , lurpe, inquam , ac perabs ır.
τα γράμματα. dum , cum inimio raleatis , circa vocis sonum jejis.
nos et minutos vos præbere, ac thesaurum occullare , quasi aliis eum invidentes, aut melenles, l'e,
linguam quoque vestram sanctificelis ; turpius autem nobis est, codem virio teneri , quod vobis obji
cimus, atque, cum vestram de minutis rebus contentionem amoenus, minile criam de lilieris dis
putare .
Μιάς Θεότητος, ώούτου, την Τριάδα ομολογή Trinitatem , o viri , onius Deitalis esse file : -
σατε, ει δε βούλεσθε , μιάς φύσεως και την θεός niini, ani, si magis placet , muius nalila ; alqis
φωνήν παρά του Πνεύματος υμίν αιτήσομεν. Δώσει hanc vocem , Delis, a Spiritu vobis postulabimus.
γάρ, εύ οίδα, και το πρώτον δούς, και το δεύτερον, και ο Dabit enim profecto secundum, qui primum dedit ,
μάλιστα, ει δειλία τις είη πνευματική , και un
μή idque potissimum , si id de quo pugnalur, spiritua
ένστασις διαβολική, το μαχόμενον. "Ετι σαφέστερον lis quædam timilitas fuerit , non autem diabolic :
είπω και συντομώτερον : Μήτε υμείς ημάς ευθύ contentio . Aique, ut apertius et compendiosius lo
νητε της υψηλοτέρας φωνής ( φθόνος γάρ ουδείς ανα- quar , sic inter nos agamus, ut nec vos, sublinioris
βάσεως ), ούτε εμείς την έφικτήν τέως υμίν εγκαλέ- vocis causa, nos in crimen vocelis (nec enim invidia
σομεν , έως αν και δι' άλλης οδού προς το αυτό et reprehensione premidebet hujusmodi ascensus) ;
φέρησθε καταγώγιον. Ου γαρ νικήσαι ζητούμεν, nec nos vicissim eam vocem , cujus modo capaces
αλλά προσλαβείν αδελφούς, ών το χωρισμό σπαρασ- eslis, vobis objiciemus , quandiu alio itinere ad
σόμεθα . Ταύτα υμίν, παρ' οίς τι και ζωτικών ευρί- idem hospitium feremini. Non enim victoriam ambi
σκομεν , τους περί τον Υιόν υγιαίνουσιν ' ών τον βίον mus, sed, ul fralres, quorum disjunctione cruciamur,
θαυμάζοντες , ουκ επαινούμεν πάντη τον λόγον ad nos cdeant, laboramus. Atque hæc ad vos dici..
οι τα του Πνεύματος έχοντες, και το Πνεύμα προσ- sint , apud qnos vitale quidpiam reperimus , quipp:
λάβετε, ίνα μή αθλήτε μόνον , αλλά και νομίμως , εξ qui sane atque integre de Filio sentiatis ; quoruni,
ου και ο στέφανος . Ούτος υμίν δοθείη της πολιτείας cum vilain inirifice probemus, doctrinam tamen non
μισθός, ομολογήσαι το Πνεύμα τελείως, και κηρύξαι o omni ex parte laudlants ; φui cuin ea , que sunt
συν ημίν τε και προ ημών όσον άξιον. Τολμώ τι και Spiritus, habeatis, Spiritum quoque insuper assu
mile, ul non solain certelis, sed etiam legitime, cum hinc quoque coronæ decus comparetur. Hoc vobis *

morum el vitæ præmium delur , ut Spiritum plene perfecteque conlilcaniini , ac nobiscum , imo elian
ante nos , quantum æquum est, pradicciis.
'Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oratione.
Το Πνεύμα το άγιον ήν μέν αεί, και έστι , και Spiritus sanctus semper quidem eral el est , ( l
έσται , ούτε αρξάμενον, ούτε παυσόμενον, αλλ' α:
> erit, nec ullo ortu generalus, nec finem halitur
Πατρί και Υιώ συντεταγμένον , και συναριθμού- sed semper cum Patre et Filio conjunclus, atque
μενον· ουδε γαρ έπρεπεν ελλείπειν ποτέ , η Υιόν Πα- conduineralos : nec enim conveniebat ut vel Pater
τρί, η Πνεύμα Yίω. Το μεγίστω γαρ αν ήν άδοξος Filio , vel Filius Spiritu sancto inquam carerel .
ή θεότης, ώσπερ εκ μεταμελείας έλθούσα εις συμ- Nain alioqui maximum divinitati dedecus conflare
πλήρωσιν τελειότητος. "Ην ούν αεί μεταληπτόν, ου lur, ut quæ ad perfectionem tanquam ex pæniten .
1 Isa . 1 , 14 ; iion. 1x , 33.
 847 EUTHYMII ZIGABENI
818
lia venisset . Erat igitur semper perceptilulis , Που Α μεταληπτικόν » τελειούν, ου τελειούμενον πληρούν,
particeps; perficiens,non ab alio perfeclus ; explens, ου πληρούμενον ' αγιάζον , ουχ αγιαζόμενον · θεούν,
•

non explelus ; sanctificans, non sanctificalus ; deili-
cans, non deilicalus : ipse semper , el secum , el
cum iis, quibus adjunctus est , idem et æqualis ;
invisibilis, leniporis expers , nullo loco inclusus,
immutabilis ; qualitate, quantitate, forma el lactu
carens, seipsum movens, ac sempiternum molum
habens, arbitrii liber, per se potens, onnipotens
( lamelsi ad primam causam, ut omnia ea quæ Uni-
geniti sunt, ita etiam que Spiritus sancti sunt, rele-
rantur) ; vila , el vivificaos ; lux , et lucis largilor ;
bonitas ipsa , el fons bonitatis ; Spirilus reclus,
principalis, dominus, millens, segregans, templum
sibi exstruens, viam præmonstrans, arbitralu suo λής, ισχύος , φόβου , των απαριθμημένων
ου θεούμενον · αυτό εαυτό ταυτον αεί, και οίς συν
τέτακται « αόρατον, άχρονον, αχώρητον, αναλλοίωτον,
άποιον , άπoσoν , ανείδεον, αναφές, αυτοκίνητον , αει
κίνητον , αυτεξούσιον , αυτοδύναμον , παντοδύναμον
( εί και προς την πρώτην αιτίαν, ώσπερ τα του Μο
νογενούς άπαντα , ούτω δή και τα του Πνεύματος
αναπέμπεται ) : ζωή, και ζωοποιόν : φώς , και χορη
γον φωτός : αυτοαγαθόν , και πηγή αγαθότητος :
Πνεύμα ευθές, ηγεμονικόν , κύριον, αποστέλλον , αφ
ορίζον, ναοποιούν εαυτώ, οδηγούν, ενεργούν ως βούλε
ται, διαιρούν χαρίσματα : Πνεύμα υιοθεσίας , αλη
θείας, σοφίας , συνέσεως, γνώσεως , ευσεβείας, βου
δι' ου
.

operans, gratiasque dividens ; Spiritus adoptionis , B Πατήρ γινώσκεται και Υιός δοξάζεται , και
veritatis, sapientize, intellectus, scientiæ , pietatis, παρ' ών μόνων γινώσκεται , μία σύνταξις , λατρεία
consilii, fortitudinis ' >, timoris, quemadmodum nu- μία, προσκύνησις, δύναμις , τελειότης , αγιασμός. Το
merantur ; per quern Paler cognoscitur, et Filius μου μακρολογείν ; Πάντα όσα ο Πατήρ , του Υιού ,
glorificalur, el a quibus solis ipsc cognoscitur, una πλήν της αγεννησίας . Πάντα όσα ο Υιός, του
classis, unus culluis , una adoratio , polentia , pero Πνεύματος , πλήν της γεννήσεως . Ταύτα δε ουκ ου
fectin , sanctilas. Quid pluribus. verbis opus est ? σίας αφορίζει , κατά γε τον εμόν λόγον , περί ουσίαν
Omnia , quæcunque Paler babel, sunt Filii , præler- δε αφορίζεται.
quam quod ingenitus non est. Omnia quæcunque Filius, Spiritus sancti sunt, si generationem es
ceperis. Hæc porro substantiam non secernunt, ut quidem ipse sentio , verum circa substantiam se .
eernuntur .
Ex eadem oratione. 'Εκ του αυτού λόγου.
Primum igitur Spiritus sanclus in angelicis , Τούτο ενέργει, πρότερον μεν εν ταις αγγελ: καις
el cælestibus virtutibus , iisque, quæ post Deum και ουρανίοις δυνάμεσι , και όσαι πρώται μετά
primæ sunt , cumque circumstant, viw suam exer Θεόν , και περί Θεόν. Ου γαρ άλλοθεν αυταίς η τε
cebat . Νeque enim aliunde perfectionem et splen- Cς λείωσις και η ελλαμψις , και το πρός κακίαν δυσκί
dorem habent, idque prælerea, ul ad malum ægre, νητον, και ακίνητον, ή παρά του αγίου Πνεύματος.
vel nullo prorsus modo moveri queant, quam a "Έπειτα εν τοις Πατράσι, και εν τοις προφήταις, ών
Spiritu sancto. Deinde in Patribus el prophetis, οι μεν εφαντάσθησαν Θεόν, η έγνωσαν, οι δε και το
quorum alii Deum per imaginem viderunt , aut CO μέλλον προέγνωσαν τυπούμενοι το Πνεύματι το ηγε
gioverunt, alii autem etiam res futuras prescive- μoνικών, και ως παρουσι συνοντες τοίς εσομένοις. Τοι
runt, impressam nimirum per Spiritum sanctum αύτη γάρ ή του Πνεύματος δύναμις. "Έπειτα εν τοις
principem animi partem habentes, et cum futuris Χριστού μαθηταίς (έω γάρ Χριστόν ειπείν , ώ παρών,
tanquam cum presentibus versantes. Ηujusmodi ουχώς ενεργούν , αλλ' ώς ομοτίμω συμπαρομαρτούν):
φαίρpe Spiritus vis ac polentia est. Tum in Christi και τούτοις τρισσώς, καθ ' όσον οίοί τε ήσαν χωρείν, και
discipulis (Christum enim prætermitto , cui aderal, κατά καιρούςτρείς πρίν δοξασθήναι Χριστόν το μάθει
non ul operans , sell ut equalem comilans) ; iisque μετά το δοξασθήναι της Αναστάσει : μετά την εις ου
tr farium , prout ipsorum capίusferebat, tribusque ρανoύς Ανάβασιν, ή αποκατάστασιν , ή ό τι χρή λέγειν.
lemporibus : nempe , antequam Christus per Pas- Δηλοί δε η πρώτη των νόσων, και ή των πνευμάτων
sionem glorificatus essel : postquam per Resurre- κάθαρσις , ουκ άνευ Πνεύματος δηλαδή γενομένη :
«tionent glorificatus fuit : ac leuίque post ejus ad D και το μετά την οικονομίαν εμφύσημα, σαφώς όν έμ
cælos Ascensionem , sive restituijonem , sive quo- πνευσις θειοτέρα και ο νυν μερισμός των πυρίνων
cunque alio nomine res ea sit appellanda . Hoc γλωσσών , ό και πανηγυρίζομεν . Αλλά το μεν
autem perspicue ostendit , tum prima illa morbo- πρώτον , αμυδρός • το δε δεύτερον, εκτυπώτερον : το
rum spirituiumque depulsio, quæ scilicet non absque δε νύν, τελεώτερον , ουκ έτι ενεργεία παρόν , ώς
Spirilus numine ſiebal ; lum illa post conſectum sa- πρότερον , ουσιωδώς δε, ώς άν είπoι τις, συγγινόμε
Tutis nostræ negotium insumatio, quæ divinioris νόν τε και συμπολιτευόμενον . "Έπρεπε γάρ, Υιού
proculdubio inspirationis specimen habebat ; lum σωματικώς ήμίν όμιλήσαντος , και αυτό φανήναι σω
postremo presens hæc ignearum linguarum divi- ματικώς και Χριστού προς εαυτόν επανελθόντος ,
sio , quam etiam solemvi l'esto celebramus . Verum εκείνο προς ημάς κατελθείν » έρχόμενον μεν ώς Κύ
primo quidem , obscure ; deinde , expressius ; nunc ριον , πεμπόμενον δε ώς ουκ αντίθεον. Αί γάρ τοιαύ
vero , perfectius , utpote qui non jam operatio :le ται φωναι ουχ ήττον την ομόνοιαν δηλούσιν , ή φύ
sola præsens sit , nit prius, sed essentiali, ut sic lo- σεις χωρίζουσιν.
1 Isa . Α1 , 12.
819 PANOPLIA DOGMATICA . -- TIT. XII . 8.50
qar, modo adsil, simulque verselur. Nam cum Fius corporcam nobiscum consuetudinem habuis
sel, Spiritum quoque corporeo modo cerni conveniebat ; et cum Christum ad sese reversus essel ,
eum aut Ros descendere et quidem ita , ut et, tanquam Dominus, veniret, el , lanquam Deo nequaquam
oppositus , mitteretur. Etenim hujusmodi voces non minus concordiam declarant , quam naturam ,
distrahunt.
Διά τούτο , μετά Χριστόν μεν, ίνα Παράκλη- Idcirco , post Christum quidem accedit , ne Pa
τος ημίν μή λείπη : "Άλλος δε, ένα σύ την ομοτι- raclelus nobis desit : Alius autem , ut tu honoris
μίαν ενθυμηθής. Το γάρ, άλλος, άλλος οίος εγώ, εqualitatem cogites.. Quod enim ait , alius,, alium ,
καθίσταται. Τούτο δε συνδεσποτείας , αλλ' ουκ ατι- qualis ego sum , constituit. lloc porro nomen pa
μίας όνομα. Το γάρ, άλλος , ουκ επί των αλλοτρίων, rem imperii gradum indical, non ignominiam , Vox
αλλ' επί των ομοουσίων οίδα λεγόμενον. enim , alius, non de alienis, sed de iis , quorum
eadem substantia est , usurpatur.

Κ.Πηδόνιον λογοειδούς Ejusdem er altera ad Cledonium epistola, qua prit

' προς
Τού αυτού εκ της επιστολής
"Ημείς της κατά Νίκαιαν πίστεως των αγίων
B
Πατέρων , των εκείσε συνελθότων επί καθαιρέσει
της '' Αρειανής αιρέσεως ουδέν ούτε προετοιμήσαμεν
πώποτε , ούτε προτιμάν δυνάμεθα , αλλ' εκείνης
> miis, nec anteponere possumus : sed ex illa sumus
εσμέν της πίστεως , και εσόμεθα , συν Θεώ , προσ-
διαρθρoύντες το έλλειπώς ειρημένον εκείνους περί
του αγίου Πνεύματος , διά το μή κεκινήσθαι το τηνι-
καύτα τουτί το ζήτημα, ότι μιάς Θεότητος ειδέναι
χρή τον Πατέρα , και τον Υιόν , και το Πνεύμα το
άγιον, Θεόν και το Πνεύμα γινώσκοντας .
"Ετι κατά των Πνευματoμάχων του Νύσσης εκ
του λόγου του προς Σιμπλίκιον.
Περί δε του Πνεύματος του αγίου οι βλασφημούν-
τες το αυτό λέγουσιν, ο και περί του Κυρίου , ότι
εστί και τούτο κτιστόν . Η δε Εκκλησία επίσης, ως c creatum esse. Ecclesia vero αι de Filio , sic etiam
περί του Υιού , ούτω και περί του αγίου Πνεύματος
πιστεύει , ότι έστιν άκτιστον, και ότι πάσα ή κτίσις
εκ της του υπερκειμένου αγαθού μετουσίας γίνεται
αγαθή. Το δε Πνεύμα το άγιον απροσδεές εστι του
αγαθύνοντος . 'Αγαθόν γάρ φύσει έστι , καθώς η
Γραφή μαρτυρεί. Και ότι η κτίσις οδηγείται παρά
του Πνεύματος, το δε Πνεύμα την οδηγίαν χαρίζεται.
“Η κτίσις ηγεμονεύεται , το δε Πνεύμα ηγεμονεύει.
Η κτίσις παρακαλείται, το δε Πνεύμα παρακαλεί.
"Η κτίσις δουλεύει, το δε Πνεύμα ελευθεροί . Η κτίσις
σοφίζεται , το δε Πνεύμα την της σοφίας δίδωσι
χάριν. Η κτίσις μεταλαμβάνει τον χαρισμάτων , το
δε Πνεύμα κατ' εξουσίαν χαρίζεται . Πάντα γάρ
ενεργεί ταύτα το εν και το αυτο Πνεύμα , διαιρούν
ιδία εκάστο , καθώς βούλεται. Και μυρίας άλλας Dbilia possunt alia ex Scripturis1estimonia depromi ,
.
longitudine instar est libri .
Nos fidei , quæ in concilio Nicæno a sanciis Pile
tribus, illic ad everlendam hæresim Arianam
congregalis,, declarata est,, nihil unquam antepositi
lide, alque erimus, Deoque auxiliante quod ab .
illis audita absolule de Spiritu sancio , propterea
quod hæc questio tunc non traciabatur, diction
est , explicabimus. Cum enim decrevissent, oporte
re credere unius esse divinitatis Patreni, et Filium
Spiritum sanctum Deum utique et Spiritum sanc
tum agnoscebani.
llem adversum Spirilus oppugnalores, Gregorii Nysse
pontificis er oratione ad Simplicium .
Quod autem de Domino, idem de Spiritu sancto
contumeliosi homines dicunt, nempe ipsum quoque
de Spirilli sancto pariter credit, crealum non csse ;
el res omnes creatas ex supremi boni comnir.v
nione fieri bonas, Spiritum sanctum aulem nemine, it
quo bonus fial, indigere : nalura enim es e bu .
num , ui Scriptura testatur. Res crealas a Spirilli
sanclo dirigi , ipsum eis directionem largiri ; res
procrealas duci, Spiritum esse ductorem ; res crea
las consolationem accipere, Spiritum esse consola
lorem ; res creatas esse servas, Spiritum eas in
libertatem vindicare ; res creatas sapientes fieri ,
Spiritum sapientiæ gratiam elargiri ; res creatas
munerum participes eſlici, Spirituin munera tribue
re ; hæc enim omnia agit unus et idem Spiriluis ,
dividens sigillatim unicuique, uli vult. Innumera

εκ των Γραφών έστιν αποδείξεις ευρείν, ότι πάντα quibus perspicuum fit, omnia sublimia divinaque
τα υψηλά και θεοπρεπή νοήματα , όσα παρά της nomina, quæ Patri Filioque tribuuntur, ad Spiri •
Γραφής τω Πατρί και Υιώ εφαρμόζεται , ταύτα και lum sanctum etiam pertinere, cujusmodi sunt in
περί το άγιον θεωρείται Πνεύμα , η αφθορία, η mortalitas , beatitudo , bonitas , sapientia , polentia,
μακαριότης , το αγαθόν , το σοφών , το δυνατόν , το justitia , sanctitas, quidquid denique præclarum de
δίκαιον , η αγιότης, πάν τίμιον όνομα ούτω λέγεται Patre et Filio dicitur, id iteni de Spiritu sancto ,
επί του αγίου Πνεύματος , ώς και επί του Πατρός exceptis iis quibus vere et sine confusione distin
και του Υιού λέγεται, πλήν τούτων, δι' ών αι υπο- guuntur ipsæ personæ . Exempli gratia, nec Paler
στάσεις τρανώς τε και ασυγχύτως απ' αλλήλων δια- dicitur, nec Filius. Reliqua vero nomina, quibus
χωρίζονται. Λέγω δε , ότι ούτε Πατήρ λέγεται το Pater Filiusque vocantur, a Seriplura in Spiritum
Πνεύμα το άγιον , ούτε Υιός , τα δε άλλα , όσα ο sanctum etiam conferuntur. Ev bij ergo colligimus,
Πατήρ και ο Υιός ονομάζεται , ταύτα και το αγίω Spiritum sanctum rebus crealis esse præstantio .
1Πνεύματι παρά της Γραφής εφαρμόζεται . Διά τού- rem . Quapropter ubi Paler et filius intelligitur.
των ουν καταλαμβάνομεν , ότι άνω τής κτίσεώς έστ ! illic ctiam intelligitur Spiritus sanctus. l'orro re
851 ECTIIYMII ZIGABEN 8.2
bus cretis prestΑntior est P.11er el Filius , ex quo Α το Πνεύμα το άγιον . Ουκούν όπου Πατήρ, και που
sequitur ut præslantior il - 011 sil Spiiiliis sancius. Υιός νοείται , εκεί νοείται και το Πνεύμα το άγιον.
Haque qui rebus creatis Spiriium sanctum ante . " Ανω γάρ της κτίσεως ο Πατήρ και ο Υιός , όπερ
ponis, is rectam el sanam doctrinam complexus est. και το αγίω Πνεύματι η ακολουθία του λόγου
Unam enim aliran increatam in Patre , el Filio , προσεμαρτύρησεν . Ο τοίνυν υπερτιθείς της κτίσεως
el Spiritu sancto confiebitur. Verum quoniam , vt το Πνεύμα το άγιον ακολούθως τον ορθόν τε και
probent Spiritum sanctum esse creatum , allerunt υγιή παρεδέξατο λόγον . Μίαν γάρ ομολογήσει την
verba Prophet dicentis : Qui firmat ionilraum , el άκτιστον φύσιν , την εν Πατρί και Υιώ και αγία
rrent spiritum , el e:tuntial ad homines Christum Πνεύματι θεωρουμένην. Επει δε είς απόδειξιν , ως
σuumm 1, seiendum est , alium a Propheta dici spiri . oίoνται , του κτιστόν είναι το Πνεύμα το άγιον την
1 in in Ionitruo firmarlo creari, non autein Spiri- του Προφήτου φωνήν ημίν προφέρουσε, την λέγουσαν
Tilm sanctum . Mystica enim ratione per tonitruum “Ο στερεών βροντήν, και κτίζων πνεύμα , και
intelligitu : Evangelium. In quibus igitur firina gi- απαγγέλλων ανθρώποις τον Χριστόν αύτου, του
guitur el immobilis ia Evangelium lides, ii per fidem το προσήκει νοήσαι , ότι άλλο κτίζεσθαι πνεύμα εν
" X eo, quod caro sunt, spiritus fiunt. Nam , ut Do. τη στερεότητι της βροντής ο Προφήτης λέγει , και
7

linus ait : Quod natum esl ex earne , caro est : el B ουχί το άγιον Πνεύμα . Βροντήν γάρ και μυστικός
φuod natum est ca Spiritu, spiritus est . Deus igitur ονομάζει λόγος το Ευαγγέλιον. Εν οίς ούν γίνεται
•st , qui vocem evangelicali credentibus confirmans,. βεβαια και αμετάθετος και εις το Ευαγγέλιον πίστις ,
eum, qui credit , spiritum elicit . Qui autem ex Spi- ούτοι διά της πίστεως μεταβαίνουσιν από του είναι
ritu intns est, per ejussoli vocem effectus est spi- σάρκες είς τό γίνεσθαι πνεύμα , καθώς λέγει ο Κύ
Filus, Christum enuntiat : quoniam , inquit Apo . ριος , ότι το γεγεννημένον εκ της σαρκός σάρξ έστι ,
slolus, nemo po : est dicere Dominum Jesum, nisi in και το γεγεννημένον εκ του Πνεύματος πνεύμα εστι .
Spiritu sancto 1. Θεός ούν και διά του στερεοποιείν την ευαγγελικήν
φωνήν τοίς πιστεύουσι πνεύμα ποιών τον πιστεύοντα . Ο δε εκ του Πνεύματος γεννηθείς , και πνεύμα διά
της τοιαύτης βροντής γενόμενος απαγγέλλει τον Χριστόν, καθώς ο Απόστολος λέγει , Ουδείς δύναται
ειπείν Κύριον Ιησούν ει μη εν Πνεύματι αγίω .
Ejusdem ex oratione de Filii et Spiritus divinitale. Τού αυτού εκ του λόγου του περί θεότητος
Υιού και Πνεύματος .
Spirilus oppugnalore ; eum in Scriptura Deu ! apie Φασιν οι Πνευματομάχοι μήτε προσειρήσθαι Κύς
pellatuni negani, ainutque divinitatis vocabulo ha C ριον το Πνεύμα παρά της αγίας Γραφής , ως αυτοί
intrain signilicari. Quod quidem cuin Spiritui triline νομίζουσι , και φασι φύσεως μεν σημαντικήν είναι
PIN non sit , colligunt ejusde! ) non esse nalurie com την θεότητα , του δε ονόματος τούτου μη επικειμέ-
faire et Filiu Spiritum sanctum . Sed sculli male- νου το Πνεύματι , το μή της αυτής φύσεως είναι το
vicii si serpentem accusatorem accipiahl . Osten- Πατρί και το Υιώ το Πνεύμα κατασκευάζουσι.
dit cnim divinitatis vocabulo non naturam divinant, Λαβέτωσαν δε της ανοήτου αυτών βλασφημίας τον
sell spectindi vino significari , cum primis parenti- όφιν κατήγορον . Δεικνύς γάρ , ότι το της θεότητος
Ebus consu'eus , ut arborem velitain attingereill : Ape- όνομα της ορατικής ενεργείας έχει την σημασίαν,
rientur, inqul, oculi vestri, el erilis sicul dii ' . Dia αλλ' ού της θείας έστι δηλωτικόν φύσεως , συμβου
vinitatis ergo) vocabulis non naturam , sel viidens- λεύων άψαθαι του απαγορευμένου φυτού τοίς πρω
di imical facultatiu , Negabuni igitur videri Spi- τοπλάστοις είρηκεν , ότι 'Ανοιγήσονται υμών οι
ε. Sanctum et lace de re decertalunι ? Si igi- οφθαλμοί , και έσεσθε ως θεοί. Ουκούν ου την
bir viet reipsa nominatus est Deus. Quod si id θείαν φύσιν , αλλά την θεατικήν δύναμιν ή της
quærunt ex Scriplura intelligere, quis Ananiæ sa- θεότητος προσηγορία παρέστησεν . 'Αρ' ούν ούχ ομο
cilegium vidit, quodis occullo cum conjuge solus D λογούσι θεάσθαι το Πνεύμα το άγιον , ή και περί
commisit ? Quis illud Peiro denuntiavit ? nonne Spi- τούτου ζυγομαχήσουσιν ; Ει μεν ούν τεθέαται τη
riius sanctus ? Qui el in Petro eral , el Ananiæ ade ενεργεία, πάντως επονομάζεται ει δε και τούτο
rat ?? Idcirco Petrus :: Ad φuid , ιτιquit , implevit Sa- ζητούσι λόγω μαθείν , τις Ανανίου την ιεροσυλίαν
lanas cor (uum ul mentireris Spirilui sancio ? Non es τεθέαται , ήν εν παραβύστω μετά της ομοζύγου
mentilus hominibus, sed Deo . Quemadmodum igi » μόνος ειργάσατο ; Τίς αυτήν ανήγγειλε τω Πέτρο ;
tur, qui ratione præditum conlumelia allicit, homi ουχί το Πνεύμα το άγιον και εν Πέτρο ήν , και το
nem allicit conlumelia , el nou in duos illam conleri; 'Ανανία τιαρήν ; Διά τούτο φησιν ο Πέτρος • Εις τι
ad unam enim personam duobus nominibus delinin επλήρωσεν ο Σατανάς την καρδίαν σου ψεύ
lam id refertur : sic el Petrus cum et Spiritui et Deo σασθαι σε το Πνεύμα το άγιον ; Ούκ έψευσω αν
dicerel Ananiam esse mentinum , umum , non duos θρώπους, αλλά τώ Θεώ. "Ωσπερ τοίνυν ο λέγων,
pic sentientibus demonstravil. ότι και το λογικόν υβρίσας τον άνθρωπον ύβρισεν ,
ουκ εις δύο τινάς φέρει την ύβριν , αλλά προς ένα πρόσωπόν έστιν η αναφορά, διαφόρους ονόμασι γνωρ:
ζομένη » ούτω και ο Πέτρος, και Πνεύμα , και Θεόν ειπών παρά τού Ανανίου διεψευσμένον , ταυτόν τα
δύο τοις νοούσιν ευσεβώς αποδείκνυσιν .
15. ! . CΧΧΧΙ , 17. 11 Cor. 1 , 5. 33 (Hein , 131 , 3. Act , V , 3, 4,
853 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XII . 854
Τού αυτού εκ του περί προσευχής τρίτου Α Ejusdem ex oratione tertia de precatione.
λόγου .
"Ο μεν ευαγγελιστής Ματθαίος , Ελθέτω η βασι- Adveniat , Malihus inquit , regnum luum .
.1εία σου, φησίν · ο δε Λουκάς αντί του, « 'Ελθέτω ή
(
Quorum verborum loco: Advaniat , inquit Lucas, Spi
βασιλεία σου,και Ελθέτω το άγιόν σου Πνεύμα εφ' ritus sunctus luus in nos, et nos expurget . Quid ad
ημάς, και καθαρισάτω ημάς, είρηκε . Τι έρούσι htec respondebunt qui ore impudenti andent Spiri
προς ταύτα οι θρασυστομούντες κατά του Πνεύματος lum sanctum impugnare ? Qua mente regni subli .
του αγίου ; Ποία διανοία το της βασιλείας ύψος εις mitatem in servitutis transferent humilitatem ? Re
ταπεινότητα δουλείας μετασκευάζουσι ; Βασιλεία το gnum est, ut Lucas aperle clamat, Spiritus san
Πνεύμα το άγιον εστιν, ώς ο ευαγγελιστής Λουκάς clus, quod quidem regnum omnibus imperat, non all
βοά διαρρήδην . Η δε βασιλεία βασιλεύει πάντως , tem imperio subjectum est. Quod si Spiritus impe
ου βασιλεύεται . Ει ούν βασιλεύει το Πνεύμα , πως ral, quomodo illum denientes isti cum natura ser
τη δουλευούση φύσει του το συναριθμούσιν οι ματαιό- vienle connuinerant ?
φρονες ;
Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oralione.
B
' Ελθέτω το άγιόν σου Πνεύμα εφ' ημάς , και Adveniat, inquit Lucas, Spiritus sanclus (uus in
καθαρισάτω ημάς , φησίν ο Λουκάς. Ει ούν το αφ- nos, et nos emundet. Quod si solius est Dei pecca
είναι αμαρτίας μόνου του Θεού εστιν , ώς και αυτοί la dimillere, id quod ipsi quoque Judei increduli
έλεγον οι άπιστοι Ιουδαίοι , και την δύναμιν της αφ-
5 dixerunt, qui lestimonio suo tribuit Spiritui sancto
έσεως των αμαρτιών τώ αγίω Πνεύματι προσμαρ remittendi peccala facultatem , is eidem etiam di
τυρήσας συνεμαρτύρησε πάντως αυτό και την θεό- vinitatem attribuit. Atqui eamdem facultateni Apo
τητα. Αλλά μήν αυτό τούτο και το Μονογενεί προσ stolus tribuit Unigenito: Purgationem, inquiens. pec
μαρτυρεί ο Απόστολος . Καθαρισμόν γάρ, φησί , των calorum nostrorum faciens sedit in dexlera magnitu
αμαρτιών ημών ποιησάμενος , εκάθισεν εν δεξιά dinis Dei ". Unum igitur est opus utriusque, tum
της μεγαλωσύνης του Πατρός . Ουκούν εν εκατέρων Spiritus peccala expurganlis, tum Christi purgatio...
το έργον, του τε καθαρίζοντος τας αμαρτίας Πνεύ- nem facientis. Quorum allem una est actio, eorum
ματος , και του τον καθαρισμός πεποιηκότος Χρι- et vis eadem omnino . Omnis enim actio facultatis
στού. "Ων δε η ενέργεια μία , τούτων και η δύναμις perfectio est. Quamobrem si actio et vis est ea
.
πάντως ή αυτή . Πάσα γάρ ενέργεια δυνάμεώς έστιν dem, quomodo naluræ diversitas intelligi potest in
αποτέλεσμα. Ει ούν και ενέργεια, και δύναμις μία, C illis,in quibus nullarnfacultatis actionisque dis
πώς έστιν ετερότητα φύσεως νοήσαι , εν οις ουδε- crimen deprehendimus ?
μίαν κατά την δύναμιν τε και ενέργειαν διαφοράν
εξευρίσκομεν ;
Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oratione .
Το μεν άγιον Πνεύμα το εκ του Θεού ον και Spiritus sanctus et ex Deo est, el Christi Spi
Χριστού Πνεύμα έστι και λέγεται , ο δε Υιός εκ του ritus est atque dicitur. Filius autem cum ex Deo
Θεού ών , ουκέτι και του Πνεύματος έστιν , ουδε sil, non Spiritus etiam est, neque dicitur. Hire
λέγεται , ουδε αντιστρέφει η σχετική αύτη ακολου- enim ordinis series non sequitur, ut ex aequo per
θία , ως δύνασθαι κατά το ίσον δ ' αναλύσεως αντ- resolutionem sibi vicissim ratio respondeal, et quenra
ιστραφήναι τον λόγον , και ώσπερ Χριστού το Πνεύμα admodum Christi Spiritum dicimus,, sie etiam i
ipse
λέγομεν , ούτω και του Πνεύματος Χριστόν ονομάζειν . sius Spiritus Christum appellemus .
Του αυτού εκ του περί βαπτίσματος λόγου . Ejusdem ex oratione de baptismo.
Βαπτίζοντες αυτούς, φησί , εις το όνομα του Πα- Baplizantes, inquit, eos in nomine Patris el Fil ;
τρος, και του Υιού, και του αγίου Πνεύματος. Πώς petrerum
εις το όνομα του Πατρός ; Επειδή αρχή των πάντων .
Spiritus sancti 1. Car in nomine Patris ? Quin
est omnium principium . Cur in nomineFilii ?
Πώς εις το του Υιού ; Επειδή δημιουργός της Quia est rerum omniunt procreatarium efector . (Cir
κτίσεως . Πώς εις το του αγίου Πνεύματος ; Επειδή in nomine Spiritus sancti ?; Quia res perficit univer
τελειωτικών των πάντων. Διατί τας τρεις υπο- zas. Quid igitur lui , cum unam ab omnibus cam
στάσεις κατακερματίζεις εις διαφόρους φύσεις , και demque gratiam accipias, has tres personas in na
τρείς εργάζη θεούς ανομοίους αλλήλων , μίαν παρά litras diversas dividis, tresque inter se dissimiles
πάντων και την αυτήν χάριν δεχόμενος ; deos racis ?
'Εκ του αυτού λόγου . E.c eadem oratione.
Φησί το άγιον Πνεύμα διά του Δαβίδ • Σήμερον Spiritus sanctus per Davidem : Hodie, inquil, si
εάν της φωνής αυτού ακούσητε , μη σκληρύνετε vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra ,
τας καρδίας υμών, ώς εν τω παραπικρασμώ κατά sicut in exacerbalione, secundum diem ientationis
την ημέραν του πειρασμού εν τη ερήμω, ού επεί- in desirlo, ubi tentaverunt me patres vestri " Bes
*
Math . vi , 10 . i llebrit, 3 . a Malib . xxvili , 19 . • ... χειν, 8 , 9.
855 EUTHYMII ZIGABENI 855

divus Apostolus commemorans : Sic dicit, inquit, Α ρασάν με οι πατέρες υμών . Τούτων μεμνημένος
Spi ilus sanctus , atque ita verba hæc recitat, tri- ο θείος απόστολός φησι • Διό, καθώς λέγει το Πνευ
buens ea Spiritui sancio ! . Quis igitur est ille, μα το άγιον . Και τούτο είπών, ταύτας του προ
quem tentaverunt patres ipsorum in deserto, quem φήτου τας ρήσεις επήγαγεν , εφαρμόζων αυτάς τα
irritaverunt ? Accipe ab ipso Propheta dicente : προσώπων του Πνεύματος . Τίς ούν έστιν ον επεί
Deun allissimum lenlaverunt '. Alqui Apostolus ρασαν οι πατέρες αυτών εν τη ερήμω , τις ον παρ
Cum Spiritus sancti personam ante nominassel, illi ώργισαν; Μάθε παρ' αυτού του Προφήτου λέγοντος,
verba hæc tribuit ; Quapropler, inquiens, sicut di- ότι « Επείρασαν τον Θεόν τον ύψιστον . Σ'Αλλά μήν και
cit Spiritus sancius : Secundum diem ientationis in 'Απόστολος προτάξας το πρόσωπος του αγίου Πνεύ
deserio, ubi tentaverunt me patres vestri. Quare ματος, εκείνω ταύτας τας φωνάς ανατίθησι λέγων·
quem Deum altissimum appellavit Propheta , buric Διό, καθώς λέγει το Πνεύμα το άγιον , ότι κατά
D. Apostolus Spiritum sanctum esse dicit. Itaque si την ημέραν του πειρασμού εν τη ερήμω, ου επεί
Spiritus sanclus , Tentaverunt, inquit, me patres ρασάν με οι πατέρες υμών . Ουκούν όν ο Προφήτης
vestri in deserto; Prophela vero enm , qui tentalus "Υψιστον κατωνόμασε, τούτον ο θείος Απόστολος το
251 in deserin , Deum aliissimum esse teslalur, Πνεύμα το άγιον είναι λέγει . Ει ούν το Πνεύμα το
obstrumur ora Spiritum oppugnantium , et Ioquen- Β άγιον λέγει , ότι Επείρασάν με οι πατέρες υμών
tium iniqua ,, cum aperle tum Apostolus,, tum Pro- εν τη ερήμω, ο δε Προφήτης διαμαρτύρεται, ότι εν
plheia, ex iis quae dicta sunt, Spirilus predicent τη ερήμω πειρασθείς ύψιστός έστι Θεός , εμφράτ
divinitatem . τονται τα στόματα των Πνευματoμάχων των λαλούν
των κατά του Κυρίου αδικίαν , σαφώς του τε 'Αποστόλου και του Προφήτου διά των ειρημένων την
θεότητα του Πνεύματος κηρυσσόντων .
Ejusdem ex oratione ad Eustathium , scripla in eos Τού αυτού εκ του προς Ευστάθιος κατά των
qui Spiritum sanctum impugnant. Πνευματoμάχων λόγου .
Cum apostolis de baptismo Dominus mandala da- Εντελλόμενος ο Κύριος τους μαθηταίς περί του
rel, Patri et Filio conjunsii Spiritum . Proinde qui in θείου βαπτίσματος, τη Πατρί και το Υιώ συνήψε
ea facullale, qua vila tribuitur, el per quiain natura και το Πνεύμα το άγιον. Το ούν συνημμένον εν τη
nostra ex corrupta redilitur incorrupta, conjun- ζωοποιώ δυνάμει , καθ' ήν εκ φθοράς εις αφθαρσίαν
gitur, in omnibus habebil cum Paire et Filio con- η φύσις ημών μετασκευάζεται , διά πάντων έξει
junctionein . C προς τον Πατέρα και τον Υιόν την συνάφειαν.
Ex eadem oratione. ' Εκ του αυτού λόγου .
Si diversas inter se viderimus actiones, quie a Εάν ίδωμεν διαφερούσας αλλήλων τας ενεργείας
Paire, et Filio, et Spirilu sancto proficiscuntur, di- τας παρά του Πατρός , και του Υιού , και του αγίου
versas ilei agentium naturas ex aciionum diversi Πνεύματος ενεργουμένας , διαφόρους είναι και τας
tale conjiciamus. Neque enim fieri potest , ut quie ενεργούσας φύσεις εκ της ετερότητας των ενεργειών
nature diferunt ratione, actionum genere copulen- στοχασόμεθα. Ου γαρ ενδέχεται τα διεστώτα κατά
lur. Sin unam Patris et Filii et Spirilus sancti ac- τον της φύσεως λόγον προς το των ενεργειών είδος
tionem esse cognoverimus, necessario ex eadein ac. αλλήλοις συνενεχθήναι. Εάν δε μίαν νοήσωμεν
lionum vi naturæ conjunctionem colligemus. San- ενέργειαν Πατρός, και Υιού , και αγίου Πνεύματος ,
elos efficit, consolatur , vitam prelet , alia ejus- ανάγκη τη ταυτότητα της ενεργείας το ηνωμένον
s'em generis sine ullo discrimine präslat tum Pa- της φύσεως συλλογίζεσθαι . 'Αγιάζει και παραλαλεί ,
ler, lum Filius, lum Spiritus sanctus . Itaque quo και ζωοποιεί , και πάντα τα τοιαύτα κατά το απαρ
sum una alque eadem est actio , eoruin ilein una est άλλακτον και ο Πατήρ, και ο Υιός 1, και το Πνεύμα
eademque natura . το άγιον. "Ων ούν ή ενέργεια μία και η αυτή , τούτων
D και η φύσις ώσαύτως.
Ex eadem oratione. 'Εκ του αυτού λόγου .
Si is, qui ugil, est Paler, et ille, qui ungitur, Εί χρίστης μέν ο Πατήρ , χριστος δε ο Υιός ,
Filius, et ipsa unctio Spiritus Sanctus
,, regi porro χρίσμα δε το Πνεύμα το άγιον , βασιλείας δε συμ
signum et nola esl unciio, tie a regia quidem actione βολον το χρίσμα , ουδε της βασιλικής ενεργείας το
Spiritus sejunctus est . Πνεύμα το άγιον απεξένωται .
liem adrersum Spiritus oppugnatores sancli Cyrilli "Ετι κατά Πνευματoμάχων του αγίου Κυρίλλου
dictorum Scripiura dirersis ex libris collectio , ex συλλογή ρητών εκ των αγίων Γραφών, δι' ών
quibus Spiriluis sanctus Deus esse demonstralur. αποδείκνυταιΘεός το Πνεύμα το άγιον . Εκ
Ex Thesauro autem collectio hæc deprompla est, του Θησαυρού δε αύτη μετεγράφη, πλήν σπο
sed spursim , el per epilogum . ράδην και κατ ' επιλογήν.
Ex Epistola ad Corinthios . 'Εκ της προς Κορινθίους 'Επιστολής .
Qui Domino conjungitur, unus Spiritus est. Ecce “Ο κολλώμενος τω Κυρίω εν Πνεύμα εστιν. Ιδού
perspicue hic Spiritum dicit Dominuni. Planius au- σαφώς ενθάδε το Πνεύμα λέγει Κύριον. Σαφέστερον
lein id facit, dum loquillir de Judæis :: Ad hunc us- δε τούτο ποιών επιστέλλει περί των Ιουδαίων •
Ηebr . IV , 7 ,
> 8. : Psal . LasVI , 40.
857 PANOPLIA DOGMATICA ,
"Αχρι γάρ της σήμερον ημέρας το αυτό κάλυμμα A que diem, inquiens, idem velamen in lectione Veteris
επί τη αναγνώσει της Παλαιάς Διαθήκης μένει
μη ανακαλυπτόμενον , ότι εν Χριστώ καταργείται ,
'Αλλ' έως σήμερον ηνίκα άν αναγινώσκηται Μω-
σής, κάλυμμα επι την καρδίαν αυτών κείται .
" Ηνίκα δ' αν επιστρέψη προς Κύριον , περιαιρεί-
ται το κάλυμμα . Ο δε Κύριος το Πνεύμα εστιν.
Ού δε το Πνεύμα Κυρίου , εκεί ελευθερία . Και
πάλιν , " Ημείς δε πάντες ανακεκαλυμμένη προ-
σώπω την δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι την
αυτήν εικόνα μεταμορφούμεθα από δόξης εις δό
ξαν , καθάπερ από Κυρίου Πνεύματος .
'Εκ της αυτής
Ο Παύλος επιστέλλων περί αυτού φησιν εν αρ ·
χή της Επιστολής : Παύλος απόστολος Ιησού
B
Χριστού . Ιδού σαφώς ενθάδε το της αποστολής
όνομα και πράγμα παρά Χριστού, και δι' Υιού
διισχυρίζεται λαμβάνειν. Εν δε ταις Πράξεσι των
αγίων αποστόλων γέγραπται τι τοιούτον : Λειτουρ-
γούντων δε αυτών τω Κυρίω , και νηστευόντων,
είπε το Πνεύμα το άγιον : Άφορίσατε δή μοι τον
Παύλον , και τον Βαρναβαν εις το έργον , και προσ .
κέκλημαι αυτούς . Εί τοίνυν κεκληκότος αυτόν εις
αποστολής του Πνεύματος παρά Ιησού Χριστού
κεκλήσθαί φησι, δείκνυσι σαφώς ουκ αλλότριον της
ουσίας του Υιού το Πνεύμα το άγιον.
Έκ της αυτής .
Τίς γάρ οίδεν ανθρώπων ει μή το πνεύμα του
ανθρώπου το εν αυτώ ; Ούτω και τα του Θεού ου
δεις έγνωκεν ει μη το Πνεύμα του Θεού . Ημίν γάρ c sunt Dei, nemo πουit , nisi Spiritus Dei 1. Nobis
απεκάλυψεν ο Θεός δια του Πνεύματος αυτού . Το
γάρ Πνεύμα πάντα έρευνα, και τα βάθη του Θεού.
Εί το πνεύμα του ανθρώπου ουκ εξ αποκαλύψεώς
τινος οίδεν ετέρου τα εν αυτώ, αλλ' ώς φυσικώς και
κυρίως υπάρχον αυτώ, και το Πνεύμα του Θεού ούτω
πάντα έρευνα , και γινώσκει και τα βάθη του
Θεού • άρα εν Θεώ και Πατρί το Πνεύμα το άγιον,
και της φύσεως της Θείας έσται, καθάπερ και της
του ανθρώπου το ανθρώπινον .
'Εκ της αυτής.
Εκ Θεού το Πνεύμα το άγιον είναι φαμεν, και
ούτω πεπιστεύκαμεν . 'Αλλ' οι πρός μόνον το δύσ-
φημον ετοιμότατοι και τα άλλα πάντα εκ Θεού
γενέσθαι φασι , του Παύλου γράφοντος • Εις Θεός
ο Πατήρ , εξ ου τα πάντα . Είτα νομίζουσιν ανα
τρέπειν το εκ της ουσίας του Πατρός είναι το
Πνεύμα , διά το φέρεσθαι και κατά των ποιημάτων
το εξ ού, όπερ επί τω Πνεύματι κείμενον εκ της
ουσίας αυτού φυσικώς υπάρχουν αποδεικνύει . 'Αλλ'
έστι προς τούτο λέγειν, ότι και εφ' Υιώ κυρίως
μεν κείται το Υιός όνομα, κείται δε και επ' ανθρώ-
των καταχρηστικώς, και ου δήπου το θέσει τισι ,
και κατά χάριν προσκείμενον ανατρέψει τον έχοντα
φυσικώς. Ούτω και το εξ ού των ποιημάτων κατ-
η ορούμενον ουκ εποίσει προς την οικείαν ταπείνω-
σίν τε και ομοουσιότητα του Πνεύματος το υψηλόν
τε ναι θεϊκόν, αλλά μενει μεν αυτώ κυρίως το εξ
1 Cor. 131 , 14-17 . 5 ibid . 15. ST Cor. 1 , 1 .
* Cor. VΙΙΙ , 6 .
- ΤΙΤ . ΧΙ . 858
Testamenti manel, non revelulum , quoniam in Chri
sio destruirur. Sed ad hunc usque dient quando legi:
our Moses, velamen super cor ipsorum posilum esla
Ubi vero se converlerint ad Dominum , velamen au
ſerelur. Dominus uulem Spiritus est. Ubi aulen Spi
ritus Domini, ibi liberlas ' . Et rursum : Nos que
tem omnes revelata facie gloriam Domini contem
plantes secundum eamdem imaginem transforma
mur de gloria in gloriam , tanquam a Domini Spi
ritu 1.
Er eadem .
Paulus de se ipso scribens in principio Epistolæ :
Paulus , inquit, apostolus Jesu Christi '. Aperle vi
des bic Apostoli nomen el munus a Christo, et per
Filium se illud affirmat accipere. In Actibus autem
sanctorum apostolorum ita scriplum est : Sacrifi
cantibus illis Domino el jejunantibus dixit Spiritus
sanctus : Segregale mihi Paulum et Barnabam in
opus , ad quod advocavi eos *. Si igitur cum a Spi
rilu vocalus sil, a Christo se voca lum dicil, perspi
cile demonstral non alienum ab essentia Filii Spiri
tam sanctum .
Ex eadem .
Quis enim hominum novit ea quæ sunt hominis,
nisi spirilus hominis, qui in ipso est ? Sic el quce,
enim revelavit Deus per Spiritum suum, Spiritus
enim omnia scrutalur, eliam profunda Dei º. Si
spiritus Ιιominis nemine palefaciente novit, qua
sunt in homine, cum naturalis sit, et proprius
ipsius , et Spiritus Dei sic omnia scrutalur, et 10
vit etiam profunda Dei, in Deo nimirum et Patre
est Spiritus sanctus; et naturæ divinæ est, quem -
admoduin hominis spiritus est naturæ humanæ .
Ex eadem .
Ex Deo Spiritum sanctum esse dicimus, atque ita
credimus. At isti qui ad caluingiandum tantummo
do sunt paratissimi , etiam alia omnia ex Deo esse
dicunt, cum Paulus scribat : Unus Deus Pater, ea
D quo omnia ?. Atque ila probare se pilait, ex Pa
Iris essentia non esse Spiritum sanctum , quod illa
vox : ex quo, ad res etiam procrealas referatur.
Que quidem vox cum de Spiritu sancto dicitur, eum
ex ipsius essentia esse declarat . Verum sic istis
possuinus respondere, de Filio item proprie nomen
hoc Filius dici , quod lainen improprie de bomini
bus etiam dicatur. Nec si concessu et gratia aliqu
bus tribuatur, propierea lollitur, quominus si
ipsius naturale. Sic eliam illud , ex quo, licet relius
quoque procreatis ascribatur, idcirco lamen subl
mis et divina Spiritus dignitas non aufertur, nec ea
rc fit, quominus sit ejusdem essentiæ . Sed cum
• Acl . ΣΙΙ, 2 1 Cor. 1, 11 . Ibid . 10
859 EUTITYMII ZIGABENI 8 )
ipsi Spirituri proprie congreat illud et quo , quoniam Α ου, διά το εκ της ουσίας είναι του Πατρός. Χωρή
est ex Pairis essentia, refertur tamen etiam ad res σει δε και επ' εκείνα, διά το εκ Θεού προς το είναι
procreatas, quoniam cuin non essent, ex Deo lia- τα ουκ όντα δραμείν δι' Υιού δηλονότι .
buerint ut sint, per Filium utique.
Ex eadem. Εκ της αυτής .
Rursum scribit ad Corinthios Paulus : Nos,inquiens, 'Επιστέλλει πάλιν Κορινθίους ο Παύλος : "Ημείς
sumus templum Dei viventis , quemadmodum dixit γάρ ναός Θεού εσμεν ζωντος , καθώς είπεν ο Θεός
Deus : Quoniam inhabitabo in ipsis, el inambuiabo, ότι 'Ενοικήσω εν αυτοίς , και εμπεριπατήσω , και
Il erunt mihi in populum , et ego ero ipsis in Deum '. έσονταί μοι εις ναόν , καγώ αυτοίς έσομαι εις
Il rursum post bæc : Nolile contristare Spiritum Θεόν. Και πάλιν: Επί τούτοις μη λυπείτε το Πνεύ .
sanctum Dei inhabilantem in vobis . Et rursum : μαι το άγιον του Θεού το ένοικούν υμίν . Και πάλιν
Si quis lemplum Dei corrumpit, corrumpel hunc Deus. Εί τις τον ναόν του Θεού φθείρει , φθερεί τούτον
Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos •. Si ο Θεός. Ο γάρ ναός του Θεού άγιός έστιν, οίτι
igitur Spiriium accipientes, et lemplum et domici- νές εστε υμείς . Ουκούν ει το Πνεύμα λαβόντες ,
1 um Dei declaramur, quippe qui Deum habemus in και ναός και οικος του Θεού χρηματιζομεν , ώς
robis ipsis inliabitantem et inambulantem, ut scri- Β Θεόν έχοντες εν αυτοίς οικούντα και εμπεριπα
plum est, quomodo non est Deus Spiritus sauclus , τούντα , καθώς γέγραπται, πως ο Θεός το Πνεύμα
I tiam si nolint, qui contra sentiunt ? το άγιον, κάν μή βούληται ο δι' εναντίας;
Em Epistola ad Romanos. 'Εκ της προς Ρωμαίους Επιστολής .
Scribit quibusdain Paulus recle adınodum sen- Επιστέλλει τισιν ο Παύλος, και μάλα δή φρονών
tiens et loquens : Quicunque Spiritu Dei aguntur, hi τε και λέγων ορθώς : “Όσοι γάρ εν Πνεύματι Θεού
S !lul filii Dei. Non enim accepistis spiritum serrilya άγονται , ούτοι εισιν υιοί Θεού. Ου γαρ ελάβετε
lis iterum in timore , sed accepistis Spiritum adop- πνεύμα δουλείας είς φόβον , αλλ' ελάβετε Πνεύμα
ionis , in quo clamamus : Abba Pater s. Si igitur υιοθεσίας , εν ώ κράζομεν , 'Αββά ο Πατήρ . Ουκούν
Spiritus sanctus eos Dei filios esse demonstrat, in εί το Ινεύμα το άγιον υιούς αποδεικνύει Θεού τους
quibus inhabilal, et divinæ naluræ participes facit, εν οις κατοικεί, και θείας εργάζεται φύσεως κοι
adeo, ut qui propterea conjuncti sunt Deo super νωνούς, ώς εντεύθεν ηνωμένους το υπέρ πάντα
umnes exsistenti , cum fiducia clament : Abba Paler, όντι Θεώ μετά παρρησίας αναβοάν, « 'Αββά ο Πατήρ, »
non inter servos , neque inter res procrealas collo- ουκ εν δούλοις, ουδε εν τοις ποιήμασι τετάξεται ,
« andus est , sed illi potius divine essentia dignitas c φορέσει δε μάλλον φυσικώς το της θείας ουσίας
Tr.buenila, cun el ex ipsa sil, et ab ipsa sanctis αξίωμα εξ αυτής τε υπάρχον, και παρ' αύτής τοις
per Filium præbealur, atque ita deos faciat et fi- αγίους δι' Υιού χορηγούμενον, διά τε τούτο θεοποι .
! : os Dei illos in quibus est. ούν, και εις υιότητα καλούν εν οίς εν γένοιτο.
Ex Aclibus apostolorum . 'Εκ των Πράξεων των αποστόλων .
Princeps apostoloru ni, cui divinum mysterium , Ο των αποστόλων πρόκριτος και το θείον μυστήριον ,
bel Servator ait, non caro , el sanguis revelavit , sed καθά φησιν ο Σωτήρ, σάρξ , και αιμα ουκ απεκάλυ
Pater, φui in cαlis est 8, Ananiam afferentem agri ψεν, αλλ ' ο Πατήρ ο εν τοις ουρανοίς , λέγει προς
pretium , ex quo partem sibi reservaral , sic allo- 'Ανανίαν , προσάγοντα μέν τήν του χωρίου τιμήν, απο
quitur : Anania , cur implevil Satanas cor tuum , ut νοσφισάμενον δέ τι μέρος απ' αυτής : 'Ανανία , διατί
mentireris Spiritui sancio, el auferres ex pretio agri ? επλήρωσεν ο Σατανάς την καρδίαν σου ψεύσα .
Ac deinde subjicil : Non es mentitus hominibus sed σθαι το Πνεύμα το άγιον , και νοσφίσασθαι από
Deo 1. Ιtaque si Spiritui sancto mentiens , Deo men- της τιμής του χωρίου ; Είτα συνάπτει τούτοις το,
litur, Deus nimirum est Spiritus sanctus , et in Deo Ουκ εψεύσω ανθρώπους , αλλά τώ Θεώ . Ουκούν
naluraliter . ει και το αγίω Πνεύματι ψευδόμενος, τω Θεώ ψεύδε
D
ται , Θεός άρα το Πνεύμα, και εν Θεώ φυσικώς.
Et eodem libro . Εκ των αυτών.
Quae ex Servaloris nostri adventu promulgata Τα εκ τής του Σωτήρος ημών επιδημίας ευαγγελι -
sunt bona , ea quoddam in loco de ouibus suis lo- ζόμενος αγαθά φησί που ο Θεός περί των εαυτού ποι-
quens Dens ila commemorat : Suscitubo illis pasto. μνίων, ότι 'Aναστήσω αυτούς ποιμένας κατά την
res secundum cor meum , et pascent eas , pascentes καρδίαν μου και ποιμανoύσιν αυτά ποιμαίνοντες
cum scientia ' . Paulus autem veritatis præco senin- μετ ' επιστήμης . Παύλος δε και της αληθείας κήρυξ τοις
re's Epliesiorum alloquens : Atlendire, inquil, vobis 'Εφεσίων πρεσβυτέροις προσομιλών, Προσέχετε , φη
ipsis , el universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus σιν, εαυτοίς , και παντί τω ποιμνίω, ενώύμας το
posuil episcopos . Quando igitur quæ se facturum Πνεύμα το άγιον έθετο επισκόπους. "Οτε τοίνυνάπερ
pollicitus est Deus, cum porestale Spiritus perficit, υπέσχετο δράν ο Θεός μετ' εξουσίας , το Πνεύμα πληροί ,
el pastores constituit, ut in prophetis promissum και ποιμένας εγείρει κατά την εν προφήταις επαγ
cs!, ab essentia divina non est alienus, sed lill- γελίαν, ουκ αλλότριον άρα της θείας ουσίας εστίν,
11 Cor. VI , 16 . 1 Eplies. IV , 30 . 31 Cor. 10 , 16 , 17 . • Roo. VII , 14 , 15. o Malih . XV !, 17 .
6 Act. V , 3. ? Ibid . 4. & Jerem . XXIII , 4. 9 Acl. XX , 28 .
801 PANOPLIA DOGMATICA .
αλλ ' ώς ενέργεια φυσική τε και ουσιώδης, και εν- Aquam vis naturalis, et ex essentia constans , atque
» πύστατος εξ αυτής προϊούσα, και εν αυτή μένουσα ,
πάντα εργάζεται τα του Θεού.
'Εκ των αυτών.
'Αθηναίοις ο Παύλος τα προς ευσέβειαν διαλεγό .
μενος, και τον αληθή καταγγέλων Θεών έφασκεν,
ότι 'Εν αυτό ζωμεν , και κινούμεθα, και εσμέν .
"Ο δέ γε Κύριος ημών Ιησούς Χριστός την τοιαύτην
ενέργειαν την γενομένην παρά του Θεού τώ αγίω
ΙΠνεύματι περιτίθησι λέγων : Το Πνεύμα εστι το
ζωοποιούν. Θεός άρα το Πνεύμα το εν ώ ζωμεν,
και κινούμεθα, και εσμεν, κατά την του Παύλου
φωνήν, και την του Σωτήρος ημών μαρτυρίαν.
'Εκ των Ψαλμών .
Λέγει που ψάλλων και μακάριος Δαβίδ, και τους
λόγους ανατείνων προς Θεόν • Πού πορευθώ από
του Πνεύματός σου, και από του προσώπου σου
που φύγω ; 'Εάν αναβω εις τον ουρανόν , σύ
εκεί εί. Εάν καταβώ εις τον άδην , πάρει . Εάν
αναλάβουμε τάς πτέρυγάς μου κατ' όρθρον , και
κατασκηνώσω εις τα έσχατα της θαλάσσης. Και
γάρ εκεί η χείρ σου οδηγήσει με , και καθέξει με
ή δεξιά σου. "Οτε τοίνυν το Πνεύμα και πρόσωπον
αποκαλείται του Πατρός, ώς εξεικονίζον διά της
θεοπρεπούς ενεργείας την εξής εστιν ουσίαν, απο-
καλεί δή και χείρα διά την ενυπάρχουσαν αυτώ
παντουργόν δύναμιν, πώς ουκ αν είη Θεός, και κατ'
ουσίαν τη Πατρί συνημμένον, εξ αυτού τε ον , και
εν αυτώ ; ώσπερ ούν και η χειρ του ανθρωπείου σώ-
ματος ου κεχώρισται , δέδεται δε μάλλον εν αυτώ, C
και ερρίζωνται φυσικώς .
'Εκ της προς Κορινθίους
'Επιστέλλει ο Παύλος τοιώσδε Γνωρίζω δε υμίν ,
ότι ουδείς εκ Πνεύματι Θεού λαλών λέγει ανάθεμα
Ιησούν . Και , Ουδείς δύναται ειπείν Κύριον Ιη-
σούν, ει μή εν Πνεύματι αγίω . Πρόδηλον ούν, ότι ο
μετέχων του αγίου Πνεύματος οίδεν όντα Κύριον Ιη-
σούν."Ωσπεροι μέλιτος απογευσάμενοι διά της εξ αυ-
του ποιότητος οίδασιν , ότι γλυκύ το μέλι , ούτω και ο
του Πνεύματος μέτοχος . Ουκούν εκ της ουσίας του
Υιού το Πνεύμα ποιότης τις, ίνα ούτως είπωμεν,
υπάρχον του κυριεύοντος απάντων Θεού . Ει δε τούτο,
Θεός άρα, και ου γενητόν, ώσπερ τοις ετεροδόξοις
δοκεί.
exsisiit Dei, qui omnibus dominalır. Quod si ita est, Dens est, non autem faetus, ut aliter sentientibus
videtur .
'Εκ της αυτής.
Τάς των θείων χαρισμάτων διανομής και μακάριος
Παύλος τη του αγίου Πνεύματος ανατιθείς ενεργεία
γράφει πάλιν : " Ω μεν διά του Πνεύματος δίδοται
λόγος σοφίας , ώ δε λόγος γνώσεως κατά το αυτό
Πνεύμα , άλλω δε πίστις εν τω αυτώ Πνεύματι
άλλω δε χαρίσματα ιαμάτων εν τω ενί Πνεύματι»
άλλω δε γένη γλωσσών . Ταύτα δε πάντα ενεργεί τatur unus atque idem Spiritus , dieidens sigillatim
το έν και το αυτο Πνεύμα , διαιρούν ιδία εκάστω,
καθώς βούλεται . 'Αλλ ' ειδώς , ότι το Πνεύμα Θεός
έστιν, εν τη αυτή πάλιν Επιστολή φησιν• Καιούς μεν
1
' Act. Χν11, 28. 1 Joan. VI , 63. Psil . CΧΧΧνΙΙ , 7-10.
ΤΙΤ . ΧΙΙ . 852
subsistens, el ex ipsa proveniens, er in ipsa manens
omnia facit, quæ Dei sunt.
Ex eodem libro.
Paulus ad Athenienses de religione verba fa
ciens : Quoniam in ipso , inquit, vivimus, et inove -
mur , el sumus ' . At Dominus noster Jesus Christus
banc vim , quæ nobis a Deo , esi, ascribit Spirilui
sancto : Spirilus , iuquiens, est , qui vivifical ' .
Deus ergo Spirilus ille, in'guo vivimus, movemur,
el sumus , ut Paulus dicit, el Servalor noster le
stalur.
Ex Psalmis .
B
Canens quodam loco bealus David , verbaque sua
ad Deum dirigens : Quo, inquit, ibo a !Spiritu luo ,
el quo a facie tun fugiam ? Si ascendero in cælum , iu
illic es . Si descendero in infernum , ades . Si cumpse
10 pennas meas diluculo , el habila vero in extremis
maris . Elenim illuc manus (ua deducel me,et lene
bil dexlera lua 3. Cum igitur Spiritum et faciem
Patris nominet, lanquam exprimentem per divinama
actionem essentiam , ex qua est, nominel eliana ma
nulli propter rerum omnium effectricem , quæ in
ipso est, poleslalemn , quomodo Deus non est, et pa .
Iri per essentiam conjunctus , cum el ex ipso, el in
ipsosii, quemadmodum el manus ab humano cor
pore 11011 esl sejuncta , sed in ipso potius vincia, el
pallisaliter iuha rel ?
Ex Epistola ad Corinthios.
Scribit Paulus ad hunc inodum : Notum facio vobis
οποίl wemoin Spiritu Dei Ioquens dicit anathenia
Jisum . El : Nemo polest dicere Dominum Jesum , nisi
in Spiritu sancto *. Quibus ex verbis facile con
sial , eum , qui particeps sit Spiritus sancti, nosse
Dominum Jesum ; qui auteni sancti Spiritus expers
sit, eum ignorare. Quomodo igitur, qui Spiritum
assecutus est, novit Domimum esse Jesom ? Quien
admodum qui mel degustarunt, propter qualita
tem ipsius , cognoscunt mel esse dulce, sic etiain
φui Spiritus participes facti sunt. Ex essentia igi
tur Filii Spiritus qualitas quædam , ut ita dicam,
D Ex eadem .
Vivinorum mulierum distributiones bealus Pau
jus sancti Spiritus ascribens aclioni : Alii , inquit,
per Spirilum datur s.rmo sapientiæ, alii autem ser
mo scientiæ secundum eumdem Spiritum ; alii fides
in eodem Spiritu ; alii graria sanilalum in uno Spi
Hæc αutem omnia ope
ritu;; alii genera linguarum. Ηαε
unicuique , prout vult 8. derm Apostolus cum seires
Spiritum esse Deum , in eadem Epistola : El alios
σκίdem,, inquit,, Deus in Ecclesia constituit ,, primum
quidem
1 Cor. Χυ , 3. * ibid. 8-11.
863 EUTHYMII ZIGABENI .
apostolos, deinde prophetas, tertio doctores , deinde A έθετο ο Θεός εν τη Εκκλησία πρώτον αποστό
Birtutes , postea gratias curationum, opitulationes,
gubernationes , genera linguarum ' . Quid igitur du-
bitant, an Spiritus sit Deus per essentiam , qui so-
lum ad calumniandum sunt paratissimi, cum Palle
lus apertissime dicat, Spiritum esse qui gratiarum
genera dividat, quemadmodum vult , deinde vero
subjiciat Deum esse, qui in ecclesiis hiec ipsa dis-
Tribuat ? Nonne aulein absurdum est , eos qui recle
rolunt sentire, noy Pauli yerbis , sed stultis aliorum
dictis attendere ? Deus ergo Spiritus esi, licet amen .
les homines nolint.
Ex eadem .
B
Scribit rursus idem Apostolus : Si nos, inquiens,
vobis spiritualia seminavimus, magnum est, si car-
nulia vestra melamus ' ? spiritualia nimirum appel-
lar divina , sicut carnalia . que ad carneim pertinent .
Quamobrem si divina , hoc est, Dei mysteria recte
appellavit spiritualia , Deus profecto Spiritus est,
cujus mysteria vocavit spiritualia.
Ex- Joannis Evangelio .
Quojam loco de seipso loquens in Evangeliis Ser-
vaior : Ego, inquit, sum veritas 3. Bealus autem
Joannes, ex Patris essentia alque Filii Spiritum
esse demonstrans, Spiritum , inquit , veritatis , qui a
Patre procedit . In Epistola autem : Spiritus , in-
quit , est veritas 1. Quomodo igitur, cum ex Patre C εκπορεύεται» εν δε τή επιστολή : Το Πνεύμα εστιν
894
λους , δεύτερον προφήτας, τρίτον διδασκάλους ,
είτα δυνάμεις, έπειτα χαρίσματα ιαμάτων , αντι
λήψεις , κυβερνήσεις , γένη γλωσσών . Τι τοίνυν
αμφιβάλλουσιν , ει Θεός το Πνεύμα υπάρχει κατ'
ουσίαν, οι πρός μόνον το δυσφημείν ετοιμότατοι ,
Παύλου σαφέστατα διειπόντος μεν , ώς το Πνεύμα
εστι το διαιρούν, καθώς αν αυτό βούληται, τα των
χαρισμάτων είδη , είτα πάλιν Θεόν είναι φάσκοντος
τον εν ταις εκκλησίαις τα τοιαύτα χορηγούντα τοις
αγίοις ; Πώς δε ουκ άτοπον τους ορθώς εθέλοντας
φρονείν μή ταις του Παύλου φωναίς , αλλά ταις
άλλων προσέχειν άβουλίαις ; Θεός ούν το Πνεύμα,
καν οι αμαθείς μή βούλωνται .
'Εκ της αυτής.
Επιστέλλει πάλιν ο Παυλός τισιν· El ήμείς υμίν
τα πνευματικά έσπείραμεν , μέγα ει ημείς υμών
τα σαρκικά θερίσομεν ; 'Αλλ' έστι δήλον, ότι πνευ .
ματικά τα θεία πάντα είναι φησιν, ώσπερ ούν και
τα σαρκικά τα της σαρκός. Εί τοίνυν τα θεία ,
τουτέστι τα περί Θεού μυστήρια , καλώς δή μάλα
ποιών αποκέκληκε πνευματικά, Θεός αν είη το
Πνεύμα, ού και μυστήρια κέκληκε πνευματικά .
Εκ του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου.
Εν τοίς Ευαγγελίοις πού φησιν ο Σωτήρ περί
εαυτού,« Εγώ είμαι η αλήθεια.» ο δε μακάριος Ιωάν
νης έκ τε της του Πατρός ουσίας και του Υιού το
Πνεύμα δεικνύων, εν μέν τοίς Ευαγγελίοις φησί •
Το Πνεύμα της αληθείας , και παρά του Πατρός
.

procedat, et Spiritus veritatis sit propter similitu-
dinern et ejusdem essentiæ naturam , adeo, ut ipse
quoque veritas appelletur, factus et crealus sil ?
Absurdum id quidem est . Itaque Deus est Spiritus ,
siquidem veritas est, et a Patre procedit.
η αλήθεια . Πώς oύν το εκ του Πατρός εκπορευό
μενον, και Πνεύμα της αληθείας υπάρχον διά τήν ,
έμφέρειαν, και την της ουσίας ταυτότητα , ώς αλή
θειαν καλείσθαι, και αυτό γένητόν αν είη και πε
ποιημένον ; Αλλά τούτο άτοπον. Ουκούν το Πνεύμα
Θεός, είπερ όντως αλήθεια, και εκ Πατρός εκπορεύε .
ται .

Ex eodem . 'Εκ του αυτού.

Beatus Joannes de Verbo Dei loquens ipsum esse “Ο μακάριος Ιωάννης περί του Θεού Λόγου δια
dixit lucem veram , quæ illuminat omnem hominem λαμβάνων, αυτόν είναι φησι το φως το αληθινόν ,
venientem in hunc mundum . Al sapientissimus και φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κό
Paulus Spiritum sanctum splendere in cordibus σμον. Ο δε σοφώτατος Παύλος το Πνεύμα το άγιον
nostris affirmavit ad illustrationem gloriæ Dei in ελλάμπειν εν ταις καρδίαις ημών διισχυρίσατο προς
persona Christi. '. Proinde cum Verbum sit lux φωτισμός της γνώσεως της δόσεως του Θεού εν
vera, splendeat autem Spiritus sanctus , necessario D προσώπω Ιησού Χριστού. "Οτου τοίνυν ο λόγος μεν
falenduin est, e sentiä Verbi esse etiam Spiritum έστι το φώς το αληθινόν, έλλάμπει δε το Πνεύμα το
sanctum , per quem illuminat omnem liominem , cum άγιον, ανάγκη πάσα της ουσίας του Λόγου και το
Spiritus sancti splendorem tanquam essentix pro- Πνεύμα συνομολογείν , δι' ου φωτίζει πάντα άνθρω
priæ radium quemdam emillal. πον , ώσπερ τινά της οικείας φύσεως ακτίνα προτεί
νων την διά Πνεύματος ελλαμψιν.
Objectio hæreticorum . 'Αντίθεσις αιρετικών .
Si sanctorum, inquiunt, aninios Spiritu sancio Εί τας των αγίων, φησίν, ψυχάς καταχρίεσθαι
Deum ungere affirmatis, unguenti locum el ordi- φατε παρά Θεού τω αγίω Πνεύματι , εν τάξει μύρου
nem Spiritus obtinebit. Porro qui fieri potest, ut το Πνεύμα κείσεται. Και πως αν είη της αυτής ου
ejusdem essentiæ sit unguentum , et ille qui ungit, σίας το χρίoντι το μύρον, μηδέ της καθ' ημάς συν
cum consuetudo nostra id non patiatur ? o omni ηθείας το τοιούτον επιδεχόμενον ; ώ πάση μεθύοντες
Biulij ja ebrii , et omnium lurpissima plcni lenierila- ανοία, και της απασών αισχίστης άβουλίας ανάπλεω !
1
Eplies, 10, 11 , 11 Cor. IX, 11 . 3 Joan . Χ1ν , 6 . Joan . XV , 26. 5 I Joan . v, 6 . • Joan . 1 , 9.
' Il Cor. iv , 6.
863 PANOPLIA DOGMATICA .. - TIT.. XII .. 866
Ου βραχύ διανήψαντες , και τας περί σωμάτων αφέν- Ale ! Nonne parumper resipiscelis, et corporeas cogi
τες εννοίας , ανελεύσεσθε προς τα μεγάλα της θεολο. tationes omillentes, ad sublimem Theologiæ ma
γίας υψώματα , και θεοπρεπώς τα περί της θείας gnitudinem conscendelis, et qua de natura divissa
φύσεως λαλούμενα διαλήψεσθε, κάν ανθρωπίνοις προ- dicta sunt, licet humanis verbis enuntientur, no
φέρηται ρήμασι , και της προς ημάς συνηθείας ουχ streque consuetudinis rationem,, quol vix ita pos .
υπερβαίνη το σχήμα, διά το μόλις ούτω δύνασθαι sint ab audientibus percipi , non superant, ratione
νοείν τους ακροωμένους ; "Ινα δέ τι ταις υμών ευη- lamen Deo conveniente intelligetis ? Verum slult
θείαις είπωμεν συγγενές , ει εν τάξει μύρου το liæ vestræ congruens aliquid respondeamus. Si per
Πνεύμα κείσεται καθ' υμάς , επειδή το χρίσμα του vos unguenti locuin aiqne ordinem Spiritus obline
χρίoντoς δεί πάντως είναι ετεροούσιον , ανάγκη λέ- bit , quoniain unguentum ab eo qui ungil, diversam
γειν , επειδή το μύρον εκ πολλών συντέθειται παρά babere naluram necesse est, uum etiam quoniain
των εις τούτο σοφών , ανάγκη και το Πνεύμα το άγιον unguentum ab artificibus ex multis conficitur, e

διά πολλών ημίν και ποικίλων συγκείσθαι μερών. Και cesse erit vobis el Spiritum sanctum multis ex par
πάλιν επειδή το μύρον άλογον , άλογον έστω και το libus esse compositum ? Prælerea cum unguentum
Πνεύμα το άγιον. Η μεν επί τούτω δυσφημία δρα- rationis sil expers, rationis expers sit etiain Spiri
B
μείται πάντως εις τας εκείνων κεφαλάς • ημείς δε lus sanctus. Quod hoc in re male dicluin est , in co
αυτοίς αντεπαγάγωμεν, Ει ετεροούσιον το Πνεύμα το rum capila omnino decurret. Nos autem contra sic
άγιον του εν αυτώ χρέοντος τους αγίους Θεού, πώς, oljicielmus :: Si diversa Spiritus essentia est 2a Des,,
του Πνεύματος οικούντος εν ημίν, Χριστός οικών qui sancios ungit ipso Spiritu , cur Spirilu in nobis
αποδείκνυται ο τω Πατρί κατ' ουσίαν ουχ έτερον ών ; habitante Chrisius habitare demonstratur, qui nou
“Οπερ ειδώς και ο Παύλος επιστέλλει : "Ινα δώη ημίν est essentia diversus a Paire ? Quod quidem Pun
κατά τον πλούτος της δοο εως αυτου δυνάμει luis intelligens : Ul det , inquit, nobis secundum divi .
κραταιωθήναι διά του Πνεύματος αυτού, εις τον rias gloriæ sure vir ule corroborari per Spiritum
έσω άνθρωπος κατοικήσαι τον Χριστόν διά της suum , in interiore homine, habitare Christum per
πίστεως εν ταις καρδίαις ημών. "Οιε τοίνυν διά fidem in cordibus nostris ' . Cum igitur Christus
του Πνεύματος εις τον έσω άνθρωπον ο Χριστός κατ . per Spiritum habitel in homine interiore, perspi.
οικεί, πρόδηλον δήπουθεν, ώς ουκ αλλότριον εστι cuum est , ipsum essentia non differre ab eo per
της ουσίας αυτού το δι' ου τοις αγίοις ενοικών quem in saliciis videlur bibilare.
φαίνεται .
Εκ του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου . C Ex Joannis Evangelio.
" Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός τιμήν αποσώ- Dominus noster Jesus Christus, divine nalli
ζων τη θεία φύσει , αφεθήσεσθαι μεν διισχυρίζεται το ræ lionorem servans, ei qui verbum adversus Fi
λέγοντι λόγον κατά του Υιού του ανθρώπου , τώ δε εις lium hoininis dixerit , veniam aſlirn al datum iri . Al
το άγιον Πνεύμα δυσφημήσαντι ουκ αφεθήσεται ούτε qui in Spiritum sanctum maledicia conjecerit, ei nce
εν τω νύν αιώνι , ούτε εν τω μελλοντι . 'Αλλ' είπερ quein hoc sæculo ignotum iri,neque in futuro. Quod
ήν ποίημα το Πνεύμα το άγιον , και μη της θείας ού- si creatus est Spiritus sanclus, cui maledicla in ipsuni
σίας υπήρχε Πατρί συνθεολογούμενον , πώς ή εις αυτό conjicienii ianlum proponitur suppliciunr, quar
δυσφημία τοσαύτην έχει την κόλασιν , όση κατά των lum Deo maledicentibus est definitum ? Constai igirur
εις Θεόν δυσφημούντων ορίζεται ; 'Αλλ ' έστι δηλον , Deum ex Deo esse Spiritum sanctum , qui ut Deus ho e
ότι Θεός εκ Θεού, και εν Θεώ το Πνεύμα, το ως Θεός noratur in Scripturis divinis , atque ita natura est
τιμώμενον παρά ταις θείαις Γραφείς , και ούτως Deus.
υπάρχον τη φύσει .
Εκ του αυτού . Ex eodem .
Ει, καθάπερ φησίν ο Σωτήρ , « Όγεννώμενος εκ του Si, quemadmodum Servalor ail : Qui natus est ex
Πνεύματος πνεύμα εστινό δε τοιούτος ουκ εξ αι- D Spiritu, spiritus est , hujusmodi autem non ex san
μάτων , ουδε εκ θελήματος ανδρός, ή γυναικός, αλλ' guinibus neque ex voluntate viri , aut ferninæ, sed
εκ Θεού εγεννήθη• Θεός άρα το Πνεύμα εστι κατά es voluntalc Dei nalus est , Deus utique natura
φύσιν το τους υιούς αναγεννών εις ενότητα την προς est Spiritus sanctus, qui lilios regeneral, ut cumi
Θεόν διά το κατοικείν εν αυτοίς, και της ιδίας φύσεως Deo conjungantur, quod quidem præslal, dum in
εργάζεσθαι κοινωνούς . illis habital, naturæque suæ participes facil.
Ει θεοποιεί το Πνεύμα τους εν οίς αν γένοιτο , και Si Spiritus eos in quibus est deos reddit, divinæ
μετόχους θείας εργάζεται φύσεως , άρα έστι και εκ que ialuræ participes facit, ex divina nimirum
της θείας ουσίας φυσικώς δι' Υιού τη κτίσει χορη essentia est naturaliter, et rebus procréatis per
γούμενον , και αναμορφούν αυτήν , ως προς εαυτό. Filium dalus, eas lanquam sibi ipsi similes ellicit.
" Ωσπερ γάρ φωτός οικείον έργον εστι το φωτίζειν , Quemadmodum proprium lucipus os est illo -trare,
.

και ουκ άν τι δύναιτο φωτίζειν, ει μή υπάρχει φως nec possel quidquain illustrare, nisi esset lux, ila
ούτω και του θείου Πνεύματος έργον το θείους εργά- sancti Spiritus opus est divinos eficere, a quibus
ζεσθαι τους δεξαμένους αυτό, και ουδ ' αν φύσεως ipse suscipitur, nec eos, qui ipsum habent, divja
11 Eplies . 111, 16, 17. 1 Matth . Χαι , 52. 33 Jan. , 6. • Jan . 1. 18 .
867 EUTHYMII ZIGABENI 868
He nature participes demonstraret , nisi divint ipse A θείας εδείκνυε κοινωνούς τους έχοντας αυτό , ει μη .

e : yel naturæ . της θείας ουσίας υπήρχεν αυτό.

Objectio hærelicorum .
Spiritum , inquiunt, sanctificare, vos quoque con-
filebimini, Vernim id facit non per se , quod nalu-
ra sit ejusmoodi, sed ut instrumentum ex ferro aljave
confectum materia ab igne sumpta caliditatc ignis
monere fungitur, sic ipse accepia a Deo sanctitale
rebus etiam prorrearis impertitur. Quod quidem de
illius, qui mentiri non potest, testimonio compro-
balur, nempe Servaloris nostri : Qui de meo, in-
quil, accipiet ' .
Non , De meo , inquit, accipiel , et sanctificabit vos
(quod tamen si dictum essel, uihil inde offensio-
nis auditores perciperent) , sed : De meo , Servalor
inquit, accipiet,, etel annuntiabit vobis.. Quippe qui .
ni . B σεν άν την ζημίαν) : πλήν, 'Εκ του έμού λήψεται,
hil a se Ioquelar , sed que audierii , Ioquetur. Quo-
niam peracto in carne humani generis redimendi
consilio ad Palrem erat ascensurus, et discipulis
suis se Paraclelum esse vissurum promiserat, ne
quis Spiritum sanctum aliquid præler sententiam
ipsius instituturum suspicaretur, aperte demon-
Siral, eum , cum Spiritus suus sit, ex se item verba
110llaturum : A se , inquiens, non loquetur, sed
quæcunque audiel, loquelur, quoniam de meo ucci-
viel ! . Non aliter, quam si mel de naturali sua
dulcedine loquens, diceret : Nihil a se ipsa guslan-
libus injiciel, sed de meo accipiel : cum naturali-
ter qualitas es essentiis, ut ita dicam , in ea quæ
ex ipsis suit ,, progredlisatur,, ut dulcedo ,, queuad- Cc διαβαινούσης,, ίν' ούτως είπω , της εκ των ουσιών
modum diximus, es melle , aut ex igne calid las , aut
ex aqua frigiditas. Non igitur Spiritui sanciilas im-
periitur, sed illi est naluralis et per essentiam ) .
Ουκούν ου μετοχικώς άγιον το Πνεύμα κατά τον εκείνων λόγον , φυσικώς δε μάλλον και ου
σιωδώς
Cui sanctitas comunicatur ,cam lanquam yas sus-
cipii, cum antea in propria natura consisterei, cu-
jusmodi sunt tum homo, tum angelus, aut si qua
sit alia natura ratione prædila. Dicant igitur 110-
bis, qui Spiritum ita sanctum audent aflirinare, ut
ei sanctitas a Patre el Filio fuerit irnperlita , quid-
nam ipse per se privation sit. Al nihil aliud ipsumn
e se ex divinis Scripturis dicimus. Non igitur ex
communione , neque ex compositione Sinctus est ; D ταις θείαις Γραφείς. Ουκ άρα εκ μετοχής , ουδέ έχ
sed est essentia naturaque sanctiſicans, el Dei ac συνθέσεως άγιον , αλλ' ουσία και φύσις αγιαστική .
Patris, oil ila dicam , qualitas, quemadmodum dula
cedo mellis, et Doris suavilas,
Quod ex communione cuipiam accedit uldo-
num , auferri etiam poiesi. Ea namque sula, quæ
per essentiam inhærent, nequeunt separari. Quant
obrem , si accessione, el accidente dicunt inesse
Spiritui sanctitaleni, cur non eadem ratione et sine
Salclilale Spiritum allirmant esse posse ? Al im-
pium id sil. Non igiur ex communione sanctus est
Spiritus, sed ut ex Deo naluraliter.
1 Jul!) . XVI , 14. 1 ibid . 13.
"Αντίθεσις αιρετικών .
"Αγιαστικόν φασιν είναι το Πνεύμα , και αυτοί
συνομολογήσετε, ουκ αυτό καθ' εαυτο φύσει τοιούτον
υπάρχον, αλλ ' ώσπερ τι σκεύος, έκ σιδήρου τυχόν η
και ετέρας ύλης της, εκ πυρός μετασχόν θερμότητος
τα του πυρός εξεργάζεται, ούτω και αυτό της παρά
Θεού πληρούμενων αγιότητος μεταδίδωσι τη κτίσει
του αγιασμού, και επί τούτοις ημίν αψευδής μάρτυς
αυτός ο Σωτήρ γενήσεται λέγων περί αυτού, ότι
Εκ του εμου λήψεται.
Ούκ, Εκ του εμού λήψεται,και αγιάσει υμάς , φτ
σιν ο Σωτήρ ζει και ότι μάλιστα και ει κατά τούτον
είρητο τον τρόπον, ουδεμίαν τους ακροωμένους εποίη
φησίν ο Σωτήρ, και αναγγελεί ημίν , ότι ου λα.λή
σει αφ' εαυτού ουδεν, αλλά α ακούσει , λαλήσει.
Επειδή γαρ έμελλε την μετά σαρκός αποπληρώσας
οικονομίαν αναβαίνειν προς τον Πατέρα, πέμψειν τε
υπέσχετο τον Παράκλητον τους εαυτού μαθηταίς, ένα
μή τις υπoλάθη τα μή κατά γνώμην αυτώ διατάξα
σθαι το Πνεύμα το άγιον, δεικνύει σαφώς ότι Πνεύμα
αυτού υπάρχουν τα εξ αυτού πάλιν διακονήσει ρή
ματα • Oύ λαλήσει ,. φησίν, αφ' εαυτού , αλλ' ότι
ακούει, λαλήσει , ότι έκ τού εμού λήψεται . "Ομοιων
γάρ, ώς ει και το μέλι περί της ενούσης αυτο ποι
τητος φυσικής λέγει, Ουκ ενθήσει τι αφ' εαυτής τους
απογευομένους, αλλ ' εκ τού εμού λήψεται, φυσικά ,
ποιότητος επί τα εξ αυτών άμερίστως προερχόμενα :
οίον , καθάπερ ήδη προείπομεν , εκ μέλιτος η γλυκύ -
της , εκ πυρός και θερμότις , εξ ύδατος ή ψύξις.
Το εκ μετοχής άγιον , δοχείον ώσπερ υπάρχον τύ
προγεγονότος αγιασμού , αυτό καθ' εαυτό πρότερον εν
ιδία φύσει κείτεται, ώσπερ ούν και ο άνθρωπος , η
και άγγελος τυχόν, ή και τις ετέρα φύσις λογική.
Λεγέτωσαν τοίνυν ημίν οι εκ μετοχής της του Θεού
και Πατρός το Πνεύμα τολμώντες λέγειν άγιον είναι ,
και ου φυσικώς, τί ποτε άρα αυτό καθ' εαυτό και
ιδιαζόντως έστιν ; Αλλ' ουδέν έτερον ηκούσαμεν παρί
και της του Θεού και Πατρός , ίν ' ούτως είπω, πο:ό .
τητος, ώσπερ ούν και ο γλυκασμός του μέλιτος, και
η εξ άνθους ευωδία .
Το εκ μετοχής προσγινόμενον τισιν ως δοτών έσται
και αφαιρετόν . Μόνα γαρ τα ουσιωδώς προσόντα τοί;
έχoυσιν αχωρίστως προσπεφυκότα φαίνονται . Εί τοί
νυν εν προσθήκης τάξει και συμβεβηκότος κείσθαι
φασιν εν τω Πνεύματι τον αγιασμόν, ομολογήσουσι
πάντως, ότι και αποσυμβήναι δυνήσεται . "Ωρα δε και
αγιότητος δίχα το Πνεύμα λέγειν είναι δύνασθαι
ποτε , κατά το έκείνων επιχείρημα. Αλλά τούτο δυσ
σεβές. Ουκ άρα εκ μετοχής άγιον το Πνεύμα , 1 Α'
ως εκ Θεού φυσικούς .
 869 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XII. 870
Εκ της προς Ρωμαίους Επιστολής . A Ex Epistola ad Romanos.
Οίδαμεν , φησίν , ότι ο νόμος πνευματικός εστιν .
1 Scimus, inquit, legem esse spiritualem " . De nde
Είτα βραχύ επιλέγει: Συνήδομαι το νόμο του Θεού parumper progressus subjicit : Consentio legi Dei
κατά τον έσω άνθρωπον » και πάλιν• "Ο γάρ νόμος secundum interiorem hominem ? . Et rursum : Lix
του Πνεύματος της ζωής εν Χριστώ Ιησού enim Spiritus vila in Christo Jesu liberavil me a lege
ήλευθέρωσέ με από του νόμου της αμαρτίας peccati et mortis :. Εcce, cum legen appellassel
και του θανάτου. Ιδού τον νόμον ονομάσας πνευμα- spiritualem, hoc est per Spiritur, statim ips:
τικών, τουτέστι τον διά του Πνεύματος, ευθύς αυτόν et Dei legem appellar. A perlius autem ex iis quæ
και Θεού νόμον αποκαλεί . Γυμνότερον δε διά των sequuntur, Deum esse Spiritum ostendit : Les, in
:

εφεξής, ότι Θεός είη το Πνεύμα, δεικνύει βοών,
« Ο νόμος του Πνεύματος της ζωής, ίνα μή μόνον νο-
μοθετούν ευρίσκεται το Πνεύμα το άγιον , αλλ' ήδη
και Πνεύμα υπάρχον ζωής. Και τίς η ζωή, ή πάν-
τω; ο λέγων Χριστός • Εγώ είμι η αλήθεια , και
O
quiens , Spiritus vilæ , ut Spiritum sanctum non so
lum legislatorem, verum etiam vitæe Spiritum esse
constel. Quæ porro est vila ? Christus nimirum , qui
dicit : Ego sum veritas el vilu ..

η ζωή ;
B
'Εκ της προς Κορινθίους .
Ex Epistola ad Corinthios.
Αλλά απελούσασθε , φησιν , αλλά ηγιάσθητε , Sed abluti estis, inquit, sed sanctificali estis, sed
αλλά εδικαιώθητε εν τω ονόματι του Κυρίου ημών justifcati estis, in nomine Domini nostri Jesu Chris
Ιησού Χριστού , και εν τω Πνεύματι του Θεού ημών , sli, el in Spirilu Dei nostri s . ltaque si soli Deo li
Ουκούν ει μόνω Θεώ το εξείναι συγχωρείν αμαρτίας
cere peccata dimillere concedemus, dimiuit autem
δώσομεν, αφίησι δε και δικαιοί και το Πνεύμα, αγίους el justificat ipse Spiritus, sancios declarans cos ,
αποδεικνύουν τους εν οίς αν γένοιτο, θεός άρα το την in quibus est, Deus utique esi, qui divinam actio
θείαν ενέργειαν έχoν εν εαυτώ φυσικώς. nem habet in se valuraliter .
'Εκ του Ευαγγελίου . Ex Evangelio .
'Αμήν λέγω υμίν, ότι, εάν μή ο Υιός υμάς Amen dico vobis , vos esse serves , nisi vos Fi .
ελευθερώση , δούλοί εστε. Ποιήματι μεν γάρ το lius liberaverit . Hanc enim res procre:il man
δύνασθαι τούτο ποιείν ου πρόσεστι, μόνο δε ως Υιώ babent facultatem , sed solum Verbum , ut Filius,
και κληρονόμω τώ εκ Θεού Πατρός προελθόντι Λόγω. et hæres, el a Deo Patre proveniens. Si igitur Fi
Εί τοίνυν μόνου προς ελευθερίαν καλούντος ημάς
lius solus nos ila vocat ad libertatem , ut el Spi
του Υιού φαίνεται και το Πνεύμα τούτο ποιούν , πώς
C'rilus idem eflicial, quomodo non eril essentiæ ip
οία έσται της ουσίας αυτού το ως αυτός πάντα sius, qui ut ipsemet omnia facit cum polestits
πράττον μετά δυνάμεως θεοπρεπούς; Ει δε τούτο ου Deo conveniente ? Quod si ita est, nec facius, nec
κτίσμα εστίν, ουδέ ποίημα το Πνεύμα Κυρίου. Πολ crealus est Spiritus Domini. Id enim dicere valde
λήν γάρ ο λόγος την ασέβειαν έχει. impium est .
Εκ της Ιακώβου Επιστολής. Ex Jacobi Epistola .
Μή πλανάσθε , αδελφοί μου αγαπητοί . Πάσα δό Nolile errure, fratres dilecti, omne dalum ba
σις αγαθή , και πάν δώρημα τέλειον άνωθέν έστι nuni , el omne donum perſeclum , e sursum est, de
καταβαίνον εκ του Πατρός των φώτων. Ει εκ του Πα scendens a Paire luminum ? . Si varia divinarum
τρός των φώτων και ποικίλη των θείων χαρισμάτων κα gratiarum largitio a Paire deniliitur < llæc aule's
ταπέμπεται δόσις, φησί δε ο Παύλος, Ταύτα πάντα omnia , ut Paulus ait, Spiritus agil, dividens siyi -
νεργεί το Πνεύμα διαιρούν ιδία εκάστο, καθώς
latim unicuique, ut vult '. quomodo Deus non est ,
βούλεται πως ο Θεός , και εκ Θεού , και εν Θεό el ex Deo, et in Dco Spiritus ipse, qui facit oir
το Πνεύμα, το τα πάντα ενεργούν τα τω Θεώ πρέ nia quæ congruunt Deo, idque cum puleslale ? Non
ποντα, και τούτο εξουσιαστικώς ; Ούχουν κτίσμα , ergo crealus est, ut isti nugis suis affirmant.
καθάπερ εκείνοι ληρούντές φασιν. D
'Εκ της Πέτρου Επιστολής . E Petri Epistola .
Σωφρονήσατε ούν, και νήψατε εις προσευχάς, Estole ilaque prudentes , el vigilate in orationi.
προ πάντων δε την εις εαυτούς αγάπην εκτενή bus . Ante omnia autem muinam in robismetipsis cha
έχοντες , ότι η αγάπη καλύπτει πλήθος αμαρτιών . rilalem continuam habentes, quia charitas operit
Φιλόξενοι εις αλλήλους άνευ γογγυσμού , έκαστος multitudinem peccatorum . Hospitales invicem sine
καθ' δ έλαβε χάρισμα , εις εαυτούς αυτό διακονούν- murmurulione : unusquisque sicul accepit gratiam ,
τες , ως καλοί οικονόμοι ποικίλης χάριτος Θεού . inter ros illam administrantes, ut boni dispensalores
"Ορα δή μοι πάλιν, ότι του αγίου Πνεύματος εξουσια . multiformis gralice Dei . Hic mihi rursuin animad
στικώς , καθώς αν βούληται , τα θεία χαρίσματα δια- verte, cum Spiritus sanctus potesſate sua , quemail
νέμοντός τε και εκάστω των αγίων επιμερίζοντος, και moiium vult, divina munera largialur, atque sanci s
θαυμάσιος Πέτρος εκ Θεού της τοιάσδε χάριτος την sigil :a.ir, distribuat , Petrum admirabilem alliri2 -
1 Ποιη . 11 , 14. 2 ibil ). 22. 3 Rom . VIII , 2 . * J.1. ΧΙV , 6. 8
* 1 Cor . 1 , 11 . 6 Joan . VIII, 36 .
1 J.c. 1 , 17. 8 1 Cor . 1 , 11 . 9 ΙPelr . 19 , 7- 10.
871 EU. HYNI ZIGABENI
re variam hanc talis gratie largilionem a Deo pro- Α ποικιλίαν τε και δόσιν είναι διισχυρίζεται , ουκ αλλό
ficisci, quippe qui sciret, Spiritum sanciu a na
lura divina non esse alienum . Cuin igitur Petrus
Deum Spiritum sanctum appellel, nonne impins el
teinerarius est, qui illum inter res collocans pro-
creatas , manifestis sanclorom apostolorum lesti-
moniis periculose audel adversari ?
Ex Joannis Epistola .
Eliqui servai mandala ejus in ipso manel , et ipse
in illo , et in hoc cognoscimus, quod in nobis manel, ex
Spiritu , quem dedit nobis '. Si Spiritu sancto in
.
nobis habitante, Deus est qui in nobis habital, quo-
modo non Deus ex Deo Spiritus, quem si quis ha-
bet, Deum inhabitantem gerit ? qui etiam per Pro-
phetam : Inhabilabo, inquit, in eis, et inambulabo, et
2 του προφήτου φησίν • 'Ενοικήσω εν αυτοίς , και
B
ero ipsorum Deus 1 ? Ει si Deus ex Deo Spiritus και περιπατήσω, και έσομαι αυτών Θεός. Και ει Θεός,
est , quis eum temere crealum dicens supplicium
evitel sempiternum ?
Ex eadem .
Et Spiritus est , qui Deum Spiritum veritalem esse
teslatur. Quoniam tres sunt, qui testimonium afe-
runt in cælo, Paler, Verbum el Spiritus, el hi tres
unum suni . El ires sunt qui testimonium dant in ler-
ra , Spirilus, aqua , uis. El hi Ires unum sunt.
Si lestimonium hominum accipimus, testimonium
Dei majus est 3. Veritatis preco rursum , οι vides,
et Deum et ex Deo naturaliter Spiritum vocat.
Cum enim dixissel, Spiritum esse, qui lestatur, θείας και κήρυξ Θεόν τε και εκ Θεού φυσικώς το
paululuin progrediens : Testimonium , inquit, Dei Πνεύμα καλεί. Ειρηκώς γάρ, ότι το Πνεύμα εστι του
. Quomodoigitur creatus est, qui una cunicC Θεού το μαρτυρούν , μικρόν τι προελθών επιφέρει ,
majus est.
Paire rerum omnium Deus dicitur, et sanctam ex-
plei Trinitalem ?
Ex Evangelio secundum Matthæum .
Jesu Christi aulem generatio sic erat : Cum es-
sel desponsala maler ipsius Maria Joseph , antequam
convenirent , inventa est in uiero habens de Spiritu
sancio . Si creandi facultas soli adest naturze', el
hoc ipsius est eximum , simul cum aliis dignitati-
bus divinis illi congruentibus, Spiritus aulein in Vir-
gine divinuin templum creal, nonne si quis eum
creatum dicit,,is impίus simul atque anens depre-
hendelur ?
Ex Evangelio secundum Joannem .
D
Quoiquot aulem acceperunt eum , potestatem dedil
eis ul filii Dei ferent, qui non ex sanguinibus, ne-
que ex voluntale hominis, neque ex voluntate carnis,
sed ex Deo nati sunt '. Si Spiritus est , qui per
lidem in Christum regeneral nos ad salutem , adeo
υι ejus gratia nos filii declaretour Dei, quoιnodo
Spiritus non erit Deus ? Quod autem vos , qui cre-
dinius, es Spiritu simus, lestatur Servalor , sic al-
loquens Nicodemum : Spiritus ubi vult spiral, el
vocem ejus audis, sed nescis unde venial, aut quo va-
dal. Sic eril omnis, qui nalus est ex Spirilu .
• Joan. 1. 24. • Levil . ΧΧνι , 12 ; 1 Cor. VI , 16.
12, 13, 6 Junυ . Πι, 8.
872
τριον της θείας φύσεως το Πνεύμα ειδώς. Θεόν ούν
το Πνεύμα καλούντος του Πέτρου , πώς ου δυσσεβής
και παράφρων ό τοις ποιήμασιν ενάριθμον τούτο τι
θείς, και τοις των αγίων αποστόλων κηρύγμασιν
αντιφθέγγεσθα: ριψοκινδύνως κατατoλμών και
Εκ της Ιωάννου Επιστολής .
Και ο τηρών τας εντολάς αυτού εν αυτώ μένει,
και αυτός εν αυτώ. Και εν τούτω γινώσκομεν , ότι
εν ημίν μένει, εκ του Πνεύματος ού έδωκεν ημίν.
Εί του αγίου Πνεύματος εν ημίν οικούντος Θεός έστιν
ο κατοικών, πως ο Θεός, και εκ Θεού το Πνεύμα ;
όπερεί τις έχει, Θεόν ενοικούντα φορεί , ός και διά
και εκ Θεού το Πνεύμα, τις αυτό δίψοκινδύνως , ότι
γενητών είη λέγων , την αιώνιον εκβήσεταικόλασιν ;
'Εκ της αυτής.
Και το Πνεύμα εστι το μαρτυρούν , ότι το Πνεύ .
μα εστιν η αλήθεια . "Οτι τρείς εισιν οι μαρτυρούν
τες εν τω ουρανώ, ο Πατήρ , ο Λόγος , και το άγιον
Πνεύμα και ούτοι οιτρεις έν εισι . Και τρείς είσιν
οι μαρτυρούντες εν τη γη, το Πνεύμα , και το ύδωρ ,
και το αίμα και οι τρείς εις το έν εισιν. Ει την
μαρτυρίαν των ανθρώπων λαμβάνομεν, η μαρτυρία
του Θεού μείζων εστί. Θέα δή πάλιν, ότι της αλη
« Η μαρτυρία του Θεού μείζων εστί. » Πώς oύν
εστι ποίημα το τών όλων Πατρί συνθεολογούμενον,
και της αγίας Τριάδος συμπληρωτικόν ;
'Εκ του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου.
Του δε Ιησού Χριστού η γέννησις ούτως ήν. Μνη
στευθείσης γάρ της μητρός αυτού Μαρίας τω Ιω
σήφ, πρίν η συνελθεϊν αυτούς, ευρέθη εν γαστρί
έχουσα εκ Πνεύματος αγίου . Ει μόνη το δύνασθαι
κτίζειν τη θεία πρόσεστι φύσει , και τούτο αυτής
μετά των άλλων αυτής θεοπρεπών το εξαίρετον,
κτίζει δε το Πνεύμα το θείον έν τη Παρθένο ναόν,
τις αυτό πεποιήσθαι λέγων ουχί δυσσεβής τε ομού
και παράφρων ευρεθήσεται ;
'Εκ του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου .
"Οσοι δε έλαβον αυτόν, έδωκεν αυτοίς εξουσιαν
9
τέκνα Θεού γενέσθαι , οι ουκ εξ αιμάτων , ουδε εκ
θελήματος ανδρός , ουδε εκ θελήματος σαρκός ,
αλλ' εκ Θεού εγεννήθησαν . Ει το Πνεύμα έστι διά
της πίστεως της εις Χριστόν αναγεννών ημάς εις σω
τηρίαν, ως αυτού δή τούτου χάριν γεννητούς ημάς
χρηματίζειν Θεού , πώς ουκ αν είη Θεός το Πνεύμα;
"Οτι δε γεννητοι Πνεύματος ημείς οι πιστεύσαντες,
μαρτυρήσει λέγων ο Σωτήρ προς Νικόδημος : Το
Πνεύμα όπου θέλει πνει, και την φωνήν αυτού
ακούεις, αλλ' ουκ οίδας πόθεν έρχεται , ή που
υπάει. Ούτως έσται πάς ο γεννώμενος εκ του
Πνεύματος.
Join. , 5- ) Malih . I, 18. s Joail , I ,
873 PANOPLIA DOGMATICA TIT . XII . 871
'Εκ του αυτού . A Ejusdem .
"Οταν δε έλθη ο Παράκλητος , όν εγώ πέμψω Cum autem venerit Paruclelys, quein ego mittam
υμίν παρά του Πατρός , το Πνεύμα της αληθείας , vobis a Patre, Spiritum veritatis, qui a Patre pro .
και παρά του Πατρός εκπορεύεται , εκείνος μαρ- cedii, ille lestimonium perhibebit de me ' . Si a Deo
τυρήσει περί εμού . Εί παρά του Θεού και Πατρός et Patre procedit Spiritus sanclus, el lanqu ::m
εκπορεύεται το Πνεύμα το άγιον , και ώσπερ τις fructus quidam essentiæ ipsius est, Paler autem
καρπός της ουσίας αυτού έστιν, αγέννητος δε, και non est factus nec crealus, quomodo crealus oli
άκτιστος ο Πατήρ, πώς αν είη γεννητών το εξ αυτού celur Spiritus, qui ab ipso procedit , aut quomodo
προερχόμενον Πνεύμα ; Πώς δε ναός Θεού χρημα- nos Dei templa vocabimur, Spiritum accipientes,
τίζομεν ημείς το ΙΠνεύμα λαβόντες, είπερ ουκ έστι si non est Deus, ul lemerarii quidam asserunt ?
Θεός κατά την τινών άβουλίαν ;
Του αυτού . Ejusdem.
Εί το Πνεύμα πάντα έρευνα και τα βάθη του Si Spiritus omnia scrutatur ' etiam profunda
θεού, εύδηλον ώς ουκ αλλόφυλον , ουδε έτεροούσιον, Dei ’, perspicuum est, Spiritum sanctum non essa
αλλά της θείας εστί φύσεως το Πνεύμα το άγιον. naturæ diverse, neque diversæ essentiæ , sed na
Διό και τα βάθη του Θεού γινώσκει, και επίσταται Β ιurae divine . Ideo etiam profunda Dei cognoscil ,
τα του Θεού , ώς η ημετέρα ψυχή τα οικεία . Ει δε el scit quæ Dei sunt , ut apinus noster, quæ no
τις άγνοιαν την έρευναν νομίζει , τούτο και επί του stra sunt. Quod si scrulari ad ignorantiam refers,
Πατρός κείμενον εύρήσει • Ο γάρ ερευνών , φησί, hoc etiam de Palre dici comperies : Qui enin , in .
τας καρδίας οίδε τι το φρόνημα του Πνεύματος . quit, corda scrulatur , novil quid spiritus sential '.
Ει δε και των όλων Θεός ουκ αγνοών ερευνά, αλλά σα Quod si rerum omnium Deus non ex ignorantia
φώς επίσταται πριν γενέσθαι τα πάντα , και το scrutalur,Σ sed plane scit omnia antequam liani, niec
Πνεύμα το άγιον ού δι' άγνοιαν έρευνα του Θεού τα Spiritus sanctus propter ignorantiam scrulatur pro
βάθη. Πώς γάρ αν αρμόσειε τω αγνοούντι το “Ως funda Dei. Alioquin quomodo ignoranti congruet illa
οίδε το πνεύμα του ανθρώπου τα εν αυτώ, ούτω comparatio : Quemadmodum lovil spiritus hominis
και τα του Θεού ουδείς οίδεν ει μη το Πνεύμα ea quæ in ipso sunt, sic el quæ sunt: Dei nemo
του Θεού ; 'Εναντίον γάρ τη ερεύνη η είδησις. Η novit nisi Spiritus Dei ? Nosse enim et scrutari con
δε ψυχή ουκ έρευνά τα εαυτής, αλλ' ακριβώς επ- Traria sunl. Animnus aulem non scrulatur quæ suli
ίσταται. Ουκούν το Πνεύμα το άγιον ακριβή την sunt, sed novil omnino. Quare Spiritus sanctus
γνώσιν του Θεού έχει " και "Ώσπερ ουδείς οίδε τον C
exquisilam habet cognitionem Dei . Et, Quemadmoduul
Πατέρα ει μή ο Υιός , ουδε τον Υιόν ει μή ο nemo norit Patrem , nisi Filius, neque Filium ni i
Πατήρ , ούτω, φησίν , ουδείς οίδε τα του Θεού εί Paler “, sic nemo, inquil , novil , quæ Dei sunt, niie
μή το Πνεύμα του Θεού. Εκ δε των ειρημένων Spiritus Dei " . Ex his que dicta sunt, quid nalura
το κοινόν της φύσεως διδασκόμεθα . Επειδή δε commune sil , intelligimus. Verum quouiam , qui
οι πάσαν αναισχυντίαν νοσούντες , οι της 'Αρείου , omni impudentip morbo laborant ( islos maledice
φημί , και Ευνομίου μαθηται βλασφημίας, αυτόν φα Arii et Eunomii doctrinæ discipalos dico ) ipsumn
σιν είναι τόν Θεόν το Πνεύμα του Θεού, αναγκαίως Deum esse dicunt Spiritum , non aulem person :
ο μακάριος Παύλος δείκνυσι το του Πνεύματος πρόσ- distinctum, necessario beatus Paulus personal
ωπον : Ημείς γάρ, φησίν, ου το Πνεύμα του κό- Spirilus ostendit : Nos enim , inquiens, non inundi
σμου ελάβομεν , αλλά το Πνεύμα το εκ Θεού, spiritum accepimus, sed Spiritum , qui ex Deo est, ut
ίνα ειδώμεν τα υπό του Θεού χαρισθέντα ημίν , sciamus, quα α Deo donata sunt nobis, non in do
α και λαλούμεν ουκ εν διδακτούς ανθρωπίνης clis humanæ sapientiæ verbis , sed in doctrina Spiri .
σοφίας λόγοις , αλλά διδακτοϊς Πνεύματος αγίου , lus sancti , spiritualibus spiritualia comparantes.
πνευματικούς πνευματικά συγκρίνοντες . Ψυχικός Animalis autem homo non percipit, quæ sunt Spi
δε άνθρωπος ου δέχεται τα του Πνεύματος . Μωρία D ritus , stultitia enim est illi, et non potest intelli
γάραυτώ έστι, και ου δύναται γνώναι , ότι πνευμα- gere,, φuia spiritualiter judicatur .. Quis enim novit
πουit
τικώς ανακρίνεται . Τίς γάρ έγνω νούν Κυρίου , ός sensum Domini, alil quis instruxit eum ? Nos aurcm
συμβιβάσει αυτόν ; Ημείς δε νούν Χριστού έχο- sensum Christi habemus . Cum igitur dicat, nos
μεν. Ουκούν το ειπείν, ότι ου το πνεύμα του κόσμου non mundi spiritum accepisse, sed Spiritum , qui
ελάβομεν, αλλά το Πνεύμα το εκ του Θεού , εδίδαξεν ex Deo esl, Spiritum sanctum non huic miundo
ουχ ομογενές τω κόσμο , αλλά της θείας υπάρχον conjunclum , sed essentia: docet esse divinas . Docer
ουσίας το Πνεύμα το άγιον • και προς τούτο εδίδα. pr.eterea , se non de Dco el Paire loqui, sed de Spi
ξεν, ώς oύ περί του Θεού και Πατρός ποιείται τον ritu sancto , cujus gratiam credentes accipiunt.
λόγον, αλλά περί του αγίου Πνεύματος, ού την χά- Itaque , Spiritum, φui Deo est, inquit , dorens
ριν λαμβάνουσιν οι πιστεύοντες . Διό το Πνεύμα το eum a Patre essentiam habere , el esse illius natura ',
εκ του Θεού , είπε διδάσκων, ως εκ του Πατρός έχει non co modo quo res faclæ et procreatæ , sed ut
Jan. Αν , 26 . 11 Cor. 1 , 10 . • Rom . VIII , 27. + Mall . , 27. * ] Cor. 1 , 11 . ,
12-1.1 .
PATROL . GR . CXXX . 28
8775 EUTLIYMIT ZIGABENI 876

novit ille solus, qui Filium cognoscit , et solus ille, A την ύπαρξιν, κακείνηςυπάρχει της φύσεως ου δη
qui Patrem novit, el is solus qui Patrem et Filium μιουργικώς, ουδέ γεννητικώς, αλλ' ώς οίδεν ο μόνος
novit. Hoc ex Deo didicimus, modum autem edo . τον Υιόν επιστάμενος, και ο μόνος τον Πατέρα γι.
cti non sumus ; sed contenti sumus ea cognitionis νώσκων, και το μόνον Πατέρα, και Υιον επιστάμε
mensura quæ data est nobis, nec sollicite exqni- νον. Εκ Θεού τούτο μεμαθήκαμεν, τον δε τρόπον
rimus ea quæ a nobis nequent comprebendi. ουκ εδιδάχθημεν . 'Αρκούμεθα δε τους δοθείσι μέ
τρους της γνώσεως, και ου πολυπραγμονούμεν ανοή
τως τα ανέφικτα .
Ejusdem . Του αυτού.
Cum dixissel Lucas in Actibus : Sacrificantibus au- Ειπών ο Λουκάς εν ταις Πράξεσιν , ότι Λειτουρ
tem et jejunantibus fratribus Antiochia, dirit Spiritus γούντων τω Κυρίω,.και νηστευόντωντων αδελφών
sanctus : Segregate mihi Paulum et Barnubam in opus, εν Αντιοχεία, είπετοΙνεύματο άγιον: Αφορίσατε
ad quod vocari eos ; cumque subjecissel: Missi a Spiri. Oni foi tór ſlačilor , real sör Baprábar sis to
tusancto detenerunt Seleuciam ; el: Abeules Cyprum, έργον , και προσκεκλημαι αυτούς και επαγαγών,
el Lyciam et Lycaoniam , Pamphyliam ,1 el Bithyniam , ότι 'Eκπεμφθέντες υπό του αγίου Πνεύματος κατήλ
predicarerunt Evangelium , addidit : Ει Bude navi. Β θον εις την Σελεύκειαν, και διηγησάμενος όπως
ganies Barnabas el Paulus Antiochiam,undeerant tra- περινοστήσαντες την Κύπρον, και την Λυκίαν, και
diri gratia Dei in opus, quod compleverunt. Cum au- Λυκαονίαν, και Παμφυλίαν, και Βιθυνίαν εκήρυξαν
Tem renissent, et congregassent Ecclesiam , retulerunt, το Ευαγγέλιον, επιφέρει • Κακείθεν αποπλεύσαντες
quanta fecisset Deus cum illis : Cum antea men- εις Αντιόχειαν οι περί Βαρνάβαν , και Παύλου ,
lionem fecissel de Spirilii, ut qui Paulum et B.ir. όθεν ήσαν παραδεδομένοι τη χάριτι του Θεού εις
nabam segregasset in opus, all quo : cos voca- το έργον , ο επλήρωσαν, παραγενόμενοι και συνα .
veral, exam post reditum appellat Deum , el bis Dei γαγόντες την εκκλησίαν, ανήγγειλαν όσα εποίησε
nomen ponil. Primum , Dev. nerunt , inquiens, Antio- μετ' αυτών ο Θεός . Μνημονεύσας άνω του Πνεύματος
chiam , unde iradili eraill gratiæ Dei in opus, quod ως αφορίσαντος τον Παύλον, και τον Βαρνάβαν εις και
impleverunt ; deinde, Cum autem , inquiens, venis προσεκέκλητο αυτους έργον, Θεόν τούτο μετά την άνο .
sent, el congregassent Ecelesiam , retulerunt, quanta δον αποκαλεί, και δες την του Θεούτίθησι προσηγορίαν
ſocissel cum ipsis Deus . πρώτον μεν λέγων, ότι απέπλευσαν εις 'Αντιόχεια ,
όθεν ήσαν παραδεδομένοι τη χάριτι του Θεού εις το έργον, και επλήρωσαν δεύτερον δε, ότι συναγαγόντες
την εκκλησίαν, ανήγγειλαν όσα εποίησε μετ' αυτών ο Θεός.
Ejusdem . C Τού αυτού ,
Digitum Dei Spiritum sanctum vocal divina Scri- Δάκτυλον Θεού καλείν οίδεν η θεία Γραφή το θείον
plura, quemadmodum el Clirislus ait : Si ego, in- Πνεύμα , καθάπερ και ο Χριστός είρηκεν, Ει εγώ έν
quiens, in digito Dei ejicio dæmonia ; quod alius evan- δακτύλω Θεού εκβάλλω τα δαιμόνια , όπερ άλλος
gelista in Spiritu Dei dixil '. Filiumilem dexteram ευαγγελιστής εν Πνεύματι Θεού είπεν ομοίως δε
el brachium appellat, 111.co loco : Salravil cos dexiera και δεξιάν και βραχίονα τον Υιόν , ως το "Έσωσεν
ipsius, ei brachium sanctus ejus 6. Quemadmo:lum αυτούς ή δεξιά αυτού , και ο βραχίων ο άγιος
igitur brachium ejusdem esscntiæ cum illo esi, cil- αυτού. "Ωσπερ ούν ο βραχίων ομοούσιος έστι τώ ου
jus est brachium , sic el digitus cum illo , cujus est εστι βραχίων , ούτω και ο δάκτυλο : τηού έστι δάκτυ
digilus. Ejusdem igitur essentiæ est Spiritus san- λος. “Ομοούσιον άρα το άγιον Πνεύμα τώ Ιατρί το
clus eum Patre et Filio : si aulem ejusdem est essen- και το Υιώ. Ει δε ομοούσιον, και Θεός.
liæ, et Deus esi .
TITULUS XIII . ΤΙΤΛΟΣ Γ ' .
Photii patriarchæ, contra Romce asseclas : quod Φωτίου πατριάρχου κατά των της Ρώμης , ότι
ex svlo Patre procedit Spiritus sanctus , non a εκ του Πατρός μόνου εκπορεύεται το Πνεύμα
Tem el ex Filio . D το άγιον, αλλ' ρύχι και εκ του Υιού .
Hunc brevissimum Tractatum theologica crisi suljectiim nuper Græce el Latine recudit J. llergerie
roether, in Universitale Wirceburgensi proſessor, posi Photii librum de Spiritus sancii myslagogia ,
quem complectitur lowus noster CII. Vide ad col. 273 que prælatus est doctus edilor, el col . 391 opu .
sculi ipsius textum cum Latina interpretatione; nam salis superque est Phol.i hærelica placita semel ex
hibuisse. EDIT.PATR.
TITULUS XIV . ΤΙΤΛΟΣ ΙΔ '.
Ailversus Apollinarium . Magni Athanasii ex dispu - Κατά 'Απολλιναρίου , του μεγάλου Αθανασίου
lalione contra Macedonianum Apollinarislam ha . εκ της προς Μακεδονιανόν τον 'Απιλλιναρι
bila. στην διαλέξεως.
MACEDONIANUS. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΝΟΣ .
Non erratis lauluni, quod consubstantialem Pa . Ου μόνον σφάλλεσθε λέγοντες , ότι ομοούσιος έστιν
tri Filium esse dicatis : sed etiam quod Dominum ο Υιός τώ Πατρί, αλλ' ότι και ψυχήν είχε σαρκωθείς
1 Aci ΣΤΗ , 2-4, 1 ibid , 5 seqq. * Act. 1 , 20-23 . Luc . x1 , 20. * Μatth . Χιι , 28. “ Psal . XCII , 1 .
 877 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XIV. 878

ο Κύριος . ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ. ου μόνον ευσεβούμεν λέ- A incarnatum animam φuoque habuisse affirmelis.
γοντες , ότι ομοούσιος έστιν ο Υιός τω Πατρί, αλλ' ORTHODOXUS . Non modo religiose sentimus, cuna
ότι και ψυχήν είχε σαρκωθείς . Ουδέν δε μέγα ποιείς Patri consubstantialem esse Filium : sed et cum
αρνούμενος το ομοούσιον , ει ψυχήν αυτόν έχειν αρνή. eum incarnatum animam habuisse confitemur. Ne
Τούτο γάρ έστιν ίδιον των το έτερούσιον και το αν- que vero magni quid feceris consubstantialitatenu
όμοιον λεγόντων . "Ινα γαρ παθητήν την ουσίαν του negans, si animam eum habere negaveris. Hoc enin
Μονογενούς είπωσιν , άψυχον λέγουσι, και εκ τούτου eorum est proprium , qui substantiæ diversitatem
κατασκευάζουσι το ανόμοιον . Μακεδ . 'Αλλ' ήμείς αν el dissimilitudinem asserunt. Ut enim substantiam
όμοιον μεν ου λέγομεν, άψυχον δε λέγομεν. 'Ορθ . 'Ομο- Unigeniti dicant esse palibilem , inanimalam eam di
λογείς, ότι παρά τω θανάτω ήρξατο λυπείσθαι και cunt, atque inde dissimilitudinem substantiæ com
αδημονείν, ώς εν τώ κατά Ματθαίον Ευαγγελία γέ miniscuntur. Maced . Nos vero dissimilitudinem sub
γραπται , και εν τώ κατά Μάρκον , "Ηρξατο θαμβεί stantiæ non dicimus, sed anima carere dicimus . Orta .
σθαι και αδημονείν ; Μακεδ . Ναί. Ορθ . 'Αδη- Falerisne Cbristum in mortis agone cæpisse contri
μονεί δε και εκθαμβείται θεότης τον θάνατον , ή το slari et mestus esse, ut in Evangelio Mallhæus
άψυχον σώμα ; Μακεδ . Δηλονότι η θεότης σεσαρκω- B babet, Coepit contristari et maestus esse, et ut
μένη . Όρθ. 'Ανόμοιος άρα και του Υιού θεότης τη Marcus, Cæpit pavere et lædere ? Maced. Etiam.
του Πατρός θεότητι ; Μακεδ . Μή γένοιτο ! Ορθ. Orih. Utrum mæsta est et mortem pavet divinitas,
Εί αδημονεί και εκθαμβείται τον θάνατον, πως au corpus animatum ? Maced . Divinitas cerle incar
δύναται όμοιος είναι και απαράλλακτος τω μήτε nala. Orih. Filii igitur divinitas dissiinilis est dei.
αδημονούντι , μήτε λυπoυμένω, μήτε εκθαμβουμένω ; tati Patris ? Maced. Absil ! Orih . Si mæsta est et
Μακεδ . Επειδή σώμα ανθρώπινον έσχεν, αδημονεί . pavet mortem , quomodo similis per omnia erit ei
Ορθ . Σώμα δε άψυχον ουκ αδημονεί, ούκ εκθαμ- qui nec angitur , nec contristatur, nec turbatur ?
6είται, ου λυπείται. Μακεδ. 'Αλλ' είχε θεότητα αντί Maced . Corpus habuit, et idcirco contristatur. Orth.
της ψυχής . Όρθ . Το σώμα επoίει την θεότητα Aε corpus sine anima non angitur, non turbatur, non
εκθαμβείσθαι , ή η θεότης το σώμα ; Μακεδ . Διά το tristalar ? Maced . Sed loco anime divinitatem habuit.
σώμα ή θεότης εξεθαμβείτο. Όρθόδ . Εθoλούτο ούν Orth. An corpus divinilati pavorem incussit, aut divi
η θεότης υπό σώματος , ώς το ηγεμονικόν ημών. nitas corpori ? Maced . Propter corpus divinitasexpa
Μακεδ . Μή γένοιτο ειπείν1 Όρθ . 'Ανάγκη ούν vescebat. Orth . Νimirum με principalus animi nostri,
δούναι ψυχήν την θολουμένην. Μακεδ . Μή γένοιτο ! ita et divinitas a corpore turbabatur. Maced . Absit
Ορθ . Πώς oύν ακούση του αγγέλου λέγοντας το cut hoc dicam! Orth. Concedas igitur oportet animani
.

Ιωσήφ : « Παράλαβε την μητέρα και το παιδίον , fuisse que turbata est. Maced. Albsit ! Orth . Quomodo
και φεύγε εις Αίγυπτον μέλλει γάρ ο Ηρώδης ergo angelum audies Josepho dicenlem : « Accipe :

ζητείν την ψυχήν του παιδίου , και πάλιν: « Έγερ- puerum et matrem ejus , et fuge in Egyptum : fa
θείς παράλαβε Μαριάμ την γυναίκα σου , και δεύρο turum est enim ut Herodes querat animam pueri ; )
εις γην Ισραήλ : τεθνήκασι γάρ οι ζητούντες την et iterum : « Surge et accipe Mariam conjugem
.

ψυχήν του παιδίου , και αυτός ο Κύριος λέγει • tuam, et vade in terran Israel : defuncti sunt enina,
« Εγώ είμι ο ποιμήν ο καλός : ο ποιμήν ο καλός qui querebant animam pueri ' ; et Dominus ipse
την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των προβάτων » και ait : Ego sum pastor Donus : bonus pastor ani
πάλιν: « "Οτε θέλω , τίθημι αυτήν, και ότε θέλω, mam suam ponit pro ovibus s ; et iterum : « Cum
λαμβάνω αυτήν ; » Μακεδ . Επειδή και ο Πατήρ λέ- volo, pono eam, et cum volo, resumo eam •. • Maccd.
γει , « Τας νεομηνίας υμών και τα Σάββατα μισεί η Quando vero et Ρatrem audiinus loquentem, « Sab
ψυχή μου , και άρα διά τούτο και τον Πατέρα ψυχήν Data et neomenias vestras odit anima mea 3, 5 ideone
έχειν λέξομεν; Ορθ . Πρώτος και παρήγαγες ρητόν et ipsuin Patrem animam habere dicemus ? Orili .
ουκενότ σας. Ου γαρ έχεις δείξαι , ότι Πατήρ έστιν Νonconsiderasti eum ,, quem adduxisti Iocuam.. Neque
.

και λέγων. Μακεδ . 'Αλλά τίνος εστίν η φωνή ; Ορθ. D

Του Υιού του Θεού του είρηκότος: " Έγνω βούς τον ° Ιοquatur . Maced. Cujus ergo est vox ista ? Ortli .
κτησάμενον αυτόν , και όνος την φάτνην του κυρίου
αυτού · Ισραήλ δε με ουκ έγνω, και ο λαός μου ου
συνήκε. » Μακεδ . Ούτος ούν έστιν ο λέγων · « Τάς
νεομηνίας υμών και τα Σάββατα μισεί η ψυχή
μου ; » 'Ορθ. Και πάνυ. Τότε γάρ αυτά εμίσησεν,
ότε ενηνθρώπησε , και την Καινής Διαθήκην διέθετο ,
Μακεδ . Και είχε ψυχήν, ότε ώφθη το Ησαΐα ; αρθ.
" Ωσπερ ουκ είχε χείρας και πόδας σωματικούς , ούτε
μήν ιμάτια σωματικά προ της ενανθρωπήσεως, ότε
έλεγεν , « "Ώρυξαν χείράς μου και πόδας μου , και
επί τον ιματισμόν μου έβαλον κλήρους, > αλλά τα
enim deinonslrare poteris Patrem esse, qui isihac
Filii Dei, qui dixit :: «Cognovit
« bos possessorem
suum , et asinus presepe domini sui : Israel allem
me non cognovit , et populus meus non intellexit . ,
Maced . Hiccine est qui dicit : « Neomenias vestras
el Sabbata odit anima mea ? , Orth . Sane quidem .
Tum enim odit ea , quando incarnatus est , et re
dus novum instituit. Maced. Alqui animam habuit,
cum Isaiæ visus est ? Orih. Quemadmodum nec ma
nus, nec pedes corporcos, neque etiam vestimenta
corporea habuit, ante incarnationem , quando dixit ,
« Folerunt manus meas et pedes meos : et super

O
1 Milli . 1 , 13. ibid. 20 . • Joan , 8 , 11 . * ibid . 18. 3 Ι:a . 1 , 13. • ibid . 3.
879 EUTHYMII ZIGABENI 882

vestem meam nmiserunt sorten , sed que futura Α μέλλοντα γίνεσθαι έλεγεν ούτω και περί ψυχής λέ
eranit pronuntiavit : sic et de anima loquens dixit : γων είπε : « Μισεί η ψυχή μου . » Μακεδ . Δωμεν ,
Odit anima mea. , Maced. Sit sane Filii vox hæc : ότι η φωνή του Υιού έστι : μη και ότε έλεγεν ,
nunquid el lum Filius loquitur, cum dicit : « Ecce • Ιδού ο Παίς μου ο αγαπητός μου , εις ον ηυδό
puer meus dilectus, in quent complacuit anima κησεν η ψυχή μου · θήσω το Πνεύμα μου επ ' αυ
mea , ponam Spiritom meum super eum ' ! , Orih . τον , και ο Υιός έστιν ο λέγων ; 'Ορθ . Ουκ έστιν ο
Patrern hic , non Filium , loqui in confesso est : al- Υιός ο λέγων , αλλ' ομολογουμένως ο Πατήρ. Ου μην
lamen non quod animam babeat sic loquitur Pa- ως αυτός ψυχήν έχων ταύτα λαλεί · αλλά πάσαν
ler, sed cujusque sancti animam , suam animam ψυχήν αγίαν, εαυτού ψυχήν λέγει. "Ήτις oύν ψυχή
dicit. Quæcunque igitur anima sibi complacuerit εις τον Υιόν ηυδόκησε , αύτη μου , φησίν , έστιν ή
in Filio, isla , inquit, est anima mea . Etenim ul ψυχή . Ως γάρ ό δίκαιος άνθρωπος , του Θεού λέγεται
homo justus, Dei ho:no dicitur : ila anima justa , άνθρωπος » ούτω και η δικαία ψυχή του Θεού λέγεται
Dei anima nuncupatur et est. aced. Quid igitur και έστι ψυχή . Μακεδ . Τί ούν έστιν ευδοκία ; Όρθ .
est beneplacitum ? Orih . Verbum complacuit, pro- "Ο προφήτης Ησαΐας το ηυδόκησε , προσεδέξατο,
pheta Isaias interpretatur suscepit, ubi scribit : B είπε, λέγων · « Ιακώβ ο παίς μου , αντιλήψομαι αυ
1 Jacob servus meus, suscipiam eum : Israel ele- του Ισραήλ ο εκλεκτός μου , προσεδέξατο αυτόν και
ctus meus, quem benigne suscepit anima mea. Po ψυχή μου έδωκα το Πνεύμα μου επ' αυτόν . » "Ήτις
sui Spiritum neum super cum . • Quecunque igitur oύν ψυχή τούτον , ον δείκνυμι υμίν παίδα μου , προσ
anima hunc, quem ostendo , servum meum susce- εδέξατο, αύτη μου εστι ψυχή. Μακεδ . Ημείς κατα
pit, ea est mea anima. Maced. Nos improprie Pa- χρηστικώς τον Πατέρα λέγομεν ειρηκέναι την φω
trem ista Iocutum fuisse dicimus . Νeque enim guod νήν. Ούτε γάρ ψυχήν έχων ο Πατήρ λέγει· « Εις
animam habeat , dicit : « In quo sibi complacuit ον ηυδόκησεν η ψυχή μου , ούτε , ως σύ νενόηκας ,
anima mea : neque de alima horminum loquitur , περί της των ανθρώπων ψυχής λέγει . Ορθ . Δώμεν,
τιι tu quidem existimas. Orth. Improprie animam ότι καταχρηστικώς είρηται περί του Πατρός: άρα
Patri tribui concedamus , nunquid et de Filio im- και περί του Υιού καταχρηστικώς είρηται ; Μακεδ .
proprie ? Maced. Etiam. Orth. Quid si autem Paler Ναι. 'Ορθ . Εάν ούν και άνθρωπος λέγηται ο Πα-,
homo dicatur , et si improprie Pater dicitur , num et τήρ, καταχρηστικώς είρηται· και ει περί του Πα
Filiusimproprie Irono dicetar ? Maced. Ubi scri- τρός, άρα και τον Υιόν καταχρηστικώς άνθρωπον
plum est Ρatrem improprie esse ioniinem ? Orth. λέξομεν ; Μακεδ . Πού γέγραπται καταχρηστικώς ο
Filius ipse in Evangeliis hominem ipsum vo- Cc Πατήρ άνθρωπος ; 'Ορθ . Αυτός ο Υιός εν τοις
cat. Maccd. Locum Aege , quo ipsum hominem vo. Ευαγγελίοις λέγει αυτόν άνθρωπον . Μακεδ . 'Ανά
cat.. Orth. Quando dicit,, «« Homo quidani fecit nu- γνωθι μοι που αυτόν λέγει άνθρωπον . 'Ορθ. "Οταν
plias ilio suo , qualem hominem dicit ? Ει quan- λέγη , "Ανθρωπός τις εποίησε γάμους τώ υιώ αυ
do dicit, • Homo quidam plantavit vineam, et Io . του, και ποιον λέγει άνθρωπον ; Και όταν λέγη : « "Αν.
>

cavit eam agricolis , qualem intelligis hominem ! θρωπός τις εφύτευσεν αμπελώνα , και εξέδοτο αυτόν
Maced. In parabola Patrem. Orth. Ergone igitur , γεωργούς , και ποιον νοείς άνθρωπος και Μακεδ . Εν
cum in paraliolis Patrem dical hominem , et in ea- παραβολή τον Πατέρα. 'Ορο . " Αρα ούν , επειδή εν
derm illa parabola seipsum dical hominem post ser- παραβολαίς τον Πατέρα λέγει άνθρωπον, και εν
vos maissum , Filium ipsum iproprie Ihominem fa- αυτή τη παραβολή και εαυτόν Χριστόν άνθρωπον
clum fuisse dixerimus ? Maced. Absit. Orth. Si μετά τους δούλους απεσταλμένον , είποιμεν αν και
ergo audierimus faciem Patris, quam puerorum an- αυτόν τον Υιόν καταχρηστικώς ενηνθρωπηκέναι;
geli vident : si ilen audierimus faciem Filii , que Μακεδ. Μη γένοιτο ! Ορθ. Εάν δε ακούσωμεν
in monte resplenduit,, et quam minister Pontificis πρόσωπον Πατρός , και βλέπουσιν άγγελοι των παιδίων ,
percussil : ilame propria utrobique significatione fa- D ώς εν Ευαγγελίοις γέγραπται · ακούσωμεν δε και
ciein accipiemus ,, aut hanc quidem corporis facien», πρόσωπον Υιού , και έλαμψεν εν τω όρει,, και έρρά
illam improprie appellabimus faciem ,, que
quæ est hypo- τισεν ο υπηρέτης :• ούτως ακούσομεν των σημαινο
stasis ? Maced . Omnium consensu aliter Patri , ali- μένων ; ή το μεν σώματος πρόσωπον , το δε κατα
ter Filio tribuitur.. Orth.. Non ergo si improprie χρηστικώς ονομάσομεν πρόσωπον, ό έστιν υπόστασις;
aniina Palri , continuo et Filio improprie tribuitur. Μακεδ . Ομολογουμένως άλλως επί του Πατρός, και
Est hæc Manichæorum insania , docere Filium Dei άλλως επί του Υιού. 'Ορθ . Ουκ άρα , και ει περί
non fuisse hominem factuin . Maced . llominem cum του Πατρός καταχρηστικώς είρηται ψυχή , πάντως
faclum confilemur ; sed animam assumpsisse non και περί του Υιού » Μανιχαίων γάρ αύτη ή μανία ,
item . Orth . Non hominem solum dic, sed et care το λέγειν μή ενηνθρωπηκέναι τον Υιόν του Θεού.
nern factum . Neque enim homo facliis est, si cor- Μακεδ . Ενηνθρωπηκέναι λέγομεν · αλλ' ουχί ψυχήν
pus animatum non assumpsil. Maced . Quid ila ? ειληφέναι. 'Ορθ . Μή λέγε ενηνθρωπηκέναι μόνον,
Orth. Quia corpus exanime, quod ab animr ratio- αλλά και σεσαρκώσθαι. Ει γάρ ουκ έλαβεν έμψυχον
nalis communione sejunctilin est , non est co : piis σώμα , ουδε ενηνθρώπησε . Μακεδ. Διά τί ; Ορθ .

1 Psal. I , 17 19 . 1 Isa . XL11 , 1. 3 Mal !.. XXII , 2. • Mall !» . Αχι , 3 .

881 PANOPLIA DOGMATICA. – TIT. XIV. - 882

" Οτι σώμα άψυχον , το μή κοινωνήσαν ψυχή λογική, A humanum . Cur auteminstar aspidissurde et obtu
ουκ έστιν ανθρώπινου σώμα . Πώς δε ως « ασπίδος rantis aures suas, quæ non exaudiet vocem incan
κωφής και βυούσης τα ώτα αυτής , ήτις ουκ εισ- tantis ! ,, ita vos et Petrum auditis, in Actis apos
ακούσεται φωνής επέδοντος, και ούτως ακούετε του stolorum dicenlein : « Non derelictam esse apud in
Πέτρου λέγοντος εν ταις Πράξεσι των αποστόλων, ότι feros animam ejus, neque carnem ejus sensisse cor
« Ούτε η ψυχή αυτού κατελείφθη εις άδου, ούτε η σάρξ ruptionem ? ?? ,, et Isaiam clamanlem :: 1 Si dabitis
αυτού οίδε διαφθοράν ; Και ο προφήτης Ησαΐας pro peccato animam vestram , videbitis semen lon
βοά : « Εάν δώτε περί αμαρτίας την ψυχήν υμών, gævum . Et vult Dominus in manu ejus auſerre do
όψεσθε σπέρμα μακρόβιον. » Και βουλεύσεται Κύριος lorem animæ ejus, ostendere ei lucem , et formare
εν χειρί αυτού αφελείν του πόνου της ψυχής αυτού , intelligentiam , innocentem efficere juslum , bene
δείξαι αυτό φώς, και πλάσαι τη συνέσει , δικαιώσαι servientem multis ; et peccala eorum ipsc portabila
δίκαιον εν δουλεύοντα πολλοίς · και τας αμαρτίας Quapropter ipse possidebit multos, et fortium di
αυτών αυτός ανοίσει. Διά τούτο αυτός κληρονομήσει videt spolia . Pro eo autem quod tradita est in mor
πολλούς , και των ισχυρών μεριεί σκύλα . 'Ανθ' ών lem anima ejus, el inler iniquos reputatus est, et
παρεδόθη εις θάνατον η ψυχή αυτού, και εν τοις B
ipse peccata multorum lulit, el propter iniquitates
ανόμοις ελογίσθη , και αυτός αμαρτίας πολλών αν- eorum traditus esl '. Maced . Scimus sæpe in
ήνεγκε, και δια της ανομίας αυτών παρεδόθη.»» Scriptura dici,, ipsum habere animam,, sed impro
Μακεδ . Και ημείς εσμεν, ότι πολλαχού είρηται εν prie, non vere, dictum est. Orth. Quæcunque
τη Γραφή, ότι ψυχήν είχεν· αλλά καταχρηστικώς igitur humana de ipso sunt dicta,, qualia sunt au
είρηται, και ουκ αληθεία . ' Ορθ. Πάντα ούν όσα dicus, visus , olfactus, yox , gustus , concupiscentia ,
είρηται περί αυτού ανθρώπινα , οίον ακοή , όρασις , dolor, stupor, anxielas, obambulatio, ligurale, non
όσφρησις , φωνή , γεύσις, επιθυμία, λύπη, θάμβος, άδη proprie, dicta fuerint ? Maced . Imo ea quæ modo
μονία , περίπατος , καταχρηστικώς είρηται , και ουκ recensita sunt, omnia proprie ipsi com pelunt : scd
αληθεία ; Μακεδ. Πάντα ταύτα τα προειρημένα αλη- anima improprie. Orth . Nimirum qui illi laboranti,
θώς είρηται, ψυχή δε καταχρηστικώς . 'Ορθ . Και ο exque ossibus, nervis, venis, arteriis aliisque
καταξιώσας κοπιώντι τω σώματι, και εξ οστέων , και membris et partibus compacto corpori se unire
νεύρων , και φλεβών, και αρτηριών , και άλλων μελών dignatus est, is animain non habuit ? Maced. Quor
του σώματος και μερών συμπαγέντι ενωθήναι , ουκ είχε sum Vila opus habuit anima ? Orth. Et quid carne illi
ψυχήν ;. Μακεδ . Τι χρείαν είχε ψυχής η Ζωή; ' Ορθ. opus fuit, qui patribus nostris etiam absque carne
Τί δε χρείαν είχε της σαρκός, ο άνευ σαρκός όφθείς C visus est ? Maced. Carne opus habuit , ut crucifigi
προς τους πατέρας ημών και Μακεδ . Εις το σταυρω- possct . Orth. Sic anima opus habuit, ut dolere,
θήναι χρείαν είχε σαρκός . 'Ορθ. Και εις το λυπη contristari , ut expavescere, ut apud inferos esse
θήναι, και αδημονήσαι, και εκθαμβηθήναι, και εν posset. Hoc est enim, formam servi accipiens , non
άδου γενέσθαι, χρείαν είχε ψυχής. Τούτο γάρ έστι in corpore duntaxat apparere , sed servitutis etiam
το μορφήν δούλου λαβών , ου το εν σώματι φανή- passiones assumere. Maced. Formam servi assum .
ναι μόνον, αλλά και το τα πάθη της δουλείας λαβείν . psit, quando carnem assumpsit. Orth. Forma Dei
Μακεδ . Μορφήν δούλου έλαβε, σάρκα λαβών. Ορθ. estne perfecta Dei forma ? Maced . Etiam . Orth . Ergo
“Η μορφή του Θεού τελεία εστί μορφή Θεού ; Μακεδ. el forma servi , perfecta servi forma est. Hinc enim et
Ναι. 'Ορθ . Και η μορφή άρα του δούλου τελεία stupor et dolor el angor, quod forma servi perſecla sit.
μορφή του δούλου εστί . Διά τούτο γάρ και θάμβος, hæc est ovis illa quam qui querit etinvenit,,slu
Αtque hoc
και λύπη , και αδημονία , διά το τελειαν είναι την per humeros ſert, non ut rem inanem , sed animal ani
του δούλου μορφήν . Και τούτο εστι το πρόβατον, matum , periniltens illi ut passiones habeat, non illas
και ζητήσας και ευρών, επί των ώμων φέρει , ουκ quidem peccati, sed naluræ : nc phantasia esse existi
ασκών άψυχον, αλλ' έμψυχον ζώον, συγχωρών αυτώ melur, el insaniat Manichæus . Maced . Concedamus
έχειν τα πάθη , ου τα της αμαρτίας , αλλά τα της D de anima pulchre te disserere ; sed quid cau
φύσεως · ίνα μή φαντασία νομισθή , και Μανι- sæ est cur consubstantialem Filium Patri dicatis ?
χαίος μανή . Μακεδ . Δώμεν, ότι περί ψυχής καλώς Orth. Quia quam dixeris esse rationem substantia
λέγεις , διά τι και ομοούσιον λέγετε τον Υιόν τω Patris , eam ipsam et substantiæ Filii esse statui
Πατρί ; 'Ορθ . " Οτι όν εάν είπης λόγον της ουσίας mus. Maced. Sed illud non est consubstantiale , seu
του Πατρός, τούτον αυτόν τον λόγον είναι τιθέμεθα εubstantia simile . eh . Simile substantia est, ut
και της του Υιού ουσίας . Μακεδ. 'Αλλά τούτο ita dicam , agrestis sapientia : ut si quis dixerit,
ουκ έστιν ομοούσιον , αλλά όμοιοούσιον . 'Ορθ, Το quod idem sit unius moris et similis moris, idem
ομοιοούσιον , ίν ' ούτως είπω, άγροικος σοφία εστίν » que unius generis el similis generis, unius gloriæ
ως εάν λέγη τις τον ομότροπον ομοιότροπον, ή τον et similis gloriæ, unius sententia et similis sen
ομογενή ομοιογενή, ή τον ομόδοξον ομοιόδοξον, ή τον tentiæ. Maced . Nequaquam , sed substantia simile de
ομόφρονα ομοιόφρονα. Μακεδ. Ούκ αλλά το όμοιοού incorporeis, consubstantiale de corporibus dicitur.
σιον επί των ασωμάτων: το δε ομοούσιον επί των 0.th. Dixi agrestem esse sapientiam : polius quippe

1
• Psal . L911 , 5, 6. 1 Act, 1 , 31 ; Psal . Χν , 10. * Isa. Eι, 10-12.
883 EUTHYMII ZIGABENI 484
dicere τoς oportuit substantia simile de corporibus A σωμάτων . 'Ορθ. Είπον ότι άγροικος σοφία εστί » μάλλον
in quæ calit similitudo, consubstantiale vero de γάρ το όμοιοούσιον» έδει λέγεσθαι παρ ' υμών επί των
ipcorporeis dici , in quæ cadit identitas : nam con- σωμάτων , εφ' ών και ομοιότης , το δε ομοούσιον επί
substantiale est ejusdem substantiæ . Maced. At con- των ασωμάτων, εφ' ών ή ταυτότης : το γάρ ομοούσιον
substantialia præjacentem habent substantiam . εστι το ταυτοούσιον. Μακεδ. Αλλά τα ομοούσια
Orih. Nequaquam vere dicis : nam consubstantia- έχoυσι προϋποκειμένην ουσίαν. 'Ορο. Ούκ αληθώς
lis est Eva Adamo, neque tamen habent præjacen- λέγεις και γάρ ομοούσιος έστιν η Εύα το' Αδάμ, και
lem hominum substantiam . Maced. Sed terram habent ουκέχουσι προϋποκειμένην ουσίαν ανθρώπων. Μακεδ .
præjacentem . Orih . Nec tamen ideo sunt consube 'Αλλά την γην έχουσι προϋποκειμένην. 'Ορθ . 'Αλλ ' ου
stantiales, quia ex terra sunt, sed quia eamdem ad- διά τούτο εισιν ομοούσιοι, επειδή εκ της γης εισιν,
millant substantie rationem . Maced . Verum ego id- αλλ' ότι τον αυτόν επιδέχονται λόγον της ουσίας.
circo consubstantiales esse dico, quia ex eadem Μακεδ. Εγώ δε διά τούτο λέγω ομοουσίους , επειδή
plane sunt substantia, ex terra nempe. Dic igitur et εκ της αυτής είσιν ουσίας, εκ της γης. 'Ορθ . Είπε ούν
canes , et serpentes et cuncta cætera animantia ho και τους κύνας, και τους όφεις, και πάντα τα άλλα
minibus esse consubstantialia , neque solum bruta B ζώα , ομοούσια τους ανθρώπους και ου μόνον τα άλο
aninantia , sed etiam plantas et si quid aliud ex lerra γα ζώα, αλλά και τα φυτά, και εί τι έτερόν έστιν εκ
ortum habet . Uno quippe nomine omnia terrena της γης. Όμωνύμως γάρ πάντα γήϊνα καλούνται :
vocantur, sed non eamdem admittunt substantiæ αλλ ' ου τον αυτόν επιδέχονται λόγον της ουσίας.
rationem . Maced . Ego non sum sectator Aristotelis. Μακεδ. Εγώ ουκ ακολουθώ 'Αριστοτέλει . 'Ορθ . Ουδε
Orih. Neque ego. Maced. Sed Aristoteles inquit, ho- γαρ εγώ . Μακεδ . 'Αλλά 'Αριστοτέλης είπς των ομ
nonymorum , seu quorum commune nomen , diver- ωνύμων τον λόγον της ουσίας έτερον ειναι. 'Ορθ . Σύ
sam essc substantiæ rationem . Orih. At tu dicis δε τον αυτόν είναι λόγον λέγεις της ουσίας ανθρώπων
camdem esse rationem substantiæ hominum , asi- και όνων, και βοών, και ίππων, και των άλλων
norum , boum , equorum et aliorum animantium ? ζώων ; Μακεδ. Ναί. 'Ορθ. Τον αυτόν άρα λόγον έχεις
Maced . Etiam . Orth. Eamdem ergo substantiæ ratio- της ουσίας τους αλόγους ; Μακεδ . Να!. 'Εκ της γής γάρ
nem habes quam bruta animantia ? Maced . Etiam . εγενόμεθα πάντες. 'Ορθ . Εγώ μεν ουκ 'Αριστοτέλει
Orih. Ego quidem non Aristotelem , sed veritatem ακολουθών, αλλ' αυτή τη αληθεία, των ομωνύμων
consectatus, non dico eorum quorum commune no- τον λόγον της ουσίας ου τον αυτόν λέγω, ουδε ταυτά
men , camdem esse substantiae rationem , neque ea- τοίς αλόγους τα λογικά. Πάς δε αιρετικός « παρα
dem esse irrationabilia quæ rationabilia . Oinnis συνεβλήθη τοις κτήνεσι τοις ανοήτους , και ώμοιώθη
autem haereticus 1 comparatus est jumentis insi- C αυτούς. Μακεδ. Μή υβριζε διαλεγόμενος. 'Ορθ. Εγώ
ουχ υβρίζω , αλλ' ή ση φωνή τούτο συνήγαγε .
pientibus, et similis factus est illis ' . ,Maced . Ab- .

stine a contumeliis inter disputandum . Orth . Ego contumeliose non azº, scd illud ex dictis tuis con
sequitur.
liem udversus Apolinarium, magni Gregorii Theologi "Ετι κατά Απολλιναρίου, του μεγάλου Γρηγορίου
ex epistola prima ad Cledonium , quæ est libri του Θεολόγου εκ της προς Κληδόνιον λογοει
instar . δούς πρώτης επιστολή .
Ne homines isti alios decipiant , vicissimque ipsi Μή άπατάτωσαν οι άνθρωποι, μηδε απατάσθωσαν,
decipiantur, honrinem Dominicum , ut ipsi loquun- άνθρωπον άνoυν δεχόμενοι την Κυριακον, ώς αυτοί
1148, vel potius Dominum nostrum el Deum , mentis λέγουσι, μάλλον δε τον Κύριον ημών και Θεόν.
( x perlem esse asserentes. Neque enim hominem a Ουδέ γάρ τον άνθρωπος χωρίζομεν της θεότητος,
divinitate separamus, sed unuun el cumdem profi- αλλ' ένα και τον αυτόν δογματίζομεν, πρότερον μεν
lemur, prius quidem non hominem , sed Deum et ουκ άνθρωπον, αλλά Θεόν και Υιον μόνον προαι
Filium unicum , ac sæculis omnibus antiquiorem , ώνιον , αμιγή σώματος, και των όσα σώματος , επί
a corpore rebusque omnibus corporeis purunm et D τέλει δε και άνθρωπον, προσληφθέντα υπέρ της σω
secretum ; in line autem etiam hominem , propter τηρίας της ημετέρα ;, παθητών σαρκι, απαθή θεότητι,
5

salutem nostram assimplum , carne passibilem ,
divinilale impassibilem , corpore circumscriplum ,
spiritu incircumscriptum , lerrcnum eumdem el
cælestem , visibilem et intellig bilem , comprehen-
sibilem et incomprehensibilem , ut per eumdem ,
5 Úted την
lolum hominem simul ac Deum , lolus homo in
peccalumn lapsus relingalur.
Si quis sanctam Mariain Deiparam non credil,
extra divinitatem est. Si quis Christum per Virgi .
nem tanquam per carnalem Nuxisse , non autem in
ca divino simul el huinano modo formalum esse
• Psal . ΧLVΙΙ , 13 .
περιγραπτον σώματι , απερίγραπτον πνεύματι, τον
αυτόν επίγειος και ουράνιον, ορώμενον και νοούμε
νον, χωρητών και αχώρητον , ίν' όλφ ανθρώπω το
αυτό και Θεώ όλος άνθρωπος αναπλασθή πεσών
υπό flotlav.
the αμαρτία ν.
Εί τις ου Θεοτόκον την αγίαν Μαρίαν υπολαμ
βάνει , χωρίς εστι της θεότητος. Εί τις ως διά
σωλήνος της Παρθένου δραμείν , αλλά μη εν
αυτή διαπε πλάσθαι λέγοι θεϊκώς άμα και ανθρω
895 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT.. XIV. ε85
.

πικώς · θεϊκώς μεν, ότι χωρίς ανδρός · ανθρωπι- A dixerit , divino , quia 2Dsque viri opera ; humano ,
κώς δε , ότι νόμω κυήσεω " , ομοίω; άθεος . Εί quia humani conceptus lege , æque atheus est. Si
τις διαπεπλάσθαι τον άνθρωπον, ει0' υποδεδυκέναι quis formatum hominem fuisse, Deumquc postea
λέγοι Θεόν, κατάκριτος . Ου γαρ γέννησις Θεού subiisse dicat, damnalioni obnoxius est. iloc enim
τούτο εστιν , αλλά φυγή γεννήσεως . Εί τις εισάγει non Dei generatio fuerit, sed generationis fuga. Si
δύο γιους, ένα μεν τον εκ Θεού και Πατρός , δεύτερον quis duos filios, alterum ex Deo el Palre, alterum
δε τον εκ της μητρός, αλλ' ουχί ένα και τον αυτόν , ex matre, non autem unum atque eumdem induxc
1
και της υιοθεσίας εκπέσου της επαγγελμένης τους ril, is ab ea quoque filiorum adoptione ' excidat,
ορθώς πιστεύουσι . Φύσεις μεν γάρ δύο Θεός και que recie credentibus promissa est . Quamvis enim
άνθρωπος, επεί και ψυχή και σώμα : υιοι δε ου duæ nalurie sint Deus et ho10, quippe qui anima
δύο, ουδε Θεοί. Ουδε γάρ ενταύθα δύο άνθρωποι , ει xil et corpus, non tamen duo filii et dii : quemad
και ούτως ο Παύλος το εντός του ανθρώπου, και το modum ne hic quidem duo homines , lanielsi Pau 9

εκτός προσηγόρευσε. Και ει δεί συντόμως ειπείν ,
άλλο μέν και άλλο τα εξ ών ο Σωτήρ (είπερ μή ταυτόν
το αόρατον το όρατα , και το άχρονον τώ υπό χρό-
νον), ουκ άλλος δε και άλλος μη γένοιτο. Τα γάρ
αμφότερα έν τη συγκράσει , Θεού μεν ενανθρω-
lus ad hunc niodum internam el externam hominis
parlem appellaverit !. Atque, ut paucis rem com
B plectar , aliud quidem atque aliud sunt ea , ex qui
bus Salvator, (ilippe cum non idem sil quocl
cerni non potest , cum eo quod in aspectum cadil;
7

πήσαντος , ανθρώπου δε θεωθέντος, ή όπως άν τις et quod temporis expers est , cum co quod tem
ονομάσειε. Λέγω δε άλλο και άλλο , έμπαλιν ή pori subest ) : non tamen alius atque alius : absit.
επί της Τριάδος έχει . Εκεί μέν γάρ άλλος και Ambo eniru hæc connexione unum sunt , Deo nimi
άλλος , ίνα μή τας υποστάσεις συγχέωμεν· ουκ άλλο rum humanilatem , atque homine divinitatem susci
δε και άλλο, έν γάρ τα τρία και ταυτόν τη θεότητι. piente, aul quocunque tandem nomine quispiam
uli malil. Porro aliud et aliud dico, contra quam in Trinilale res habet . Illic enim alius alque alius,
ne personas confundamus : non autem aliud alque aliud, quoniam tria quoad divinitatem unym et
idem sunt.
Εί τις, ώς εν προφήτη, λέγοι κατά χάριν ενηργη- Si quis divinitatem in eo, velut in prophela, per
κέναι , αλλά μή κατ ' ουσίαν συνήφθαί τε και συν- gratiam operalam ſuisse, non autem secundum
άπτεσθαι, είη κενος της κρείττονος ενεργείας, μάλλον essentiain copulatam fuisse atque copulari dixerit,
δε πλήρης της εναντίας. Εί τις μη προσκυνεί τον a præstantiori allatii vacuus sit, imo contrario
εσταυρωμένον , ανάθεμα έστω, και τετάχθω μετά Impleatur . Si quis crucifixum non adorat , anathema
των θεοκτόνων. Εί τις εξ έργων τετελειωμένον, C sit, atque in eorum qui Deum interemerunt nu
και μετά το βάπτισμα, ή μετά την εκ νεκρών ανάστα- merum ascribatur. Si quis eum ex operibus perfe
σιν υιοθεσίας ήξιώσθαι λέγοι, καθάπερ ούς "Έλληνες clumfuisse, aut post baptismum , vel resurrectionem
παρεγγραπτους εισάγουσιν , 9 ανάθεμα έστω . Το a'niortuis, in filium adoplatum dixeril . quemad
γάρ ήρεμένον , ή προκόπτον , και τελειούμενον, ου modum quos Græci ascriptitios indueunt, anathema
Θεός , καν διά την κατά μικρών ανάδειξιν ούτω sit. Neque enim id , quod initium habuit, aut pro
λέγηται. Εί τις αποτεθείσθαι νύν την αγίαν σάρκα ficit , aut perficitur , Deus est : 1amelsi haec de eo
λέγοι, και γυμνήν είναι την θεότητα του σώματος , idcirco dicantur , quod paulatim sese patefecerit.
αλλά μή μετά του προσλήμματος και είναι , και Si quis sanctam carnem nunc depositam esse,
ή ξειν, μή ίδοι την δόξαν της παρουσίας αυτού . Που nudamque ac corpore vacuam divinilalem esse,
γάρ το σώμα νύν, ει μή μετά του προσλαβόντος ; non autem cum assumpla carne , et esse , el ven
Ου γαρ δή κατά τους Μανιχαίων λήρους τώ ηλίω turam esse dixerit, adventus illius gloriam non
εναποτέθειται , ίνα τιμηθή δια της ατιμίας ή cernat. Ubi enim nunc corpus ſuerit , nisi cum ea
εις τον αέρα εχέθη και διελύθη , ώς φωνής φύσις, natura , a qua assumptum est ? Non enim scilicet
και οδμής ρύσις , και αστραπής δρόμος ουχ ισταμέ- D juxta Manichaeorum deliria soli impositum est,
νης . Που δε και το ψηλαφηθήναι αυτόν μετά την ul per dedecus bonorelur : aut in aerem ſusum et
ανάστασιν , ή οφθήσεσθαι ποτε υπό των εκκεντησάν- dissolutum est, ut vocis natura, el odoris Auxio, et
των ; θεότης γάρ καθ' εαυτήν αόρατος. 'Αλλ' ήξει fulguris cursus minime consistentis. Ubi etiam
μεν μετά του σώματος, ώς έμος λόγος, τοιούτος δε illud ponemus quod ipse post resurrectionem
οίος ώφθη τους μαθηταίς εν τω όρει, ή παρεδείχθη , contaclus fuisse scribitur 1 , aut ab iis, a quibus
υπερνικώσης το σαρκίον της θεότητος. "Ωσπερ δε confixus est , aliquando videbitur ? Divinitas enim
ταύτα λέγομεν αποσκευαζόμενοι την υπόνοιαν , ούτω per se oculorum ublutum ſuyil. Verum cum cor
κακείνα γράφομεν διορθούμενοι την καινοτομίαν. pore quidem , ut sentio, veniel ; talis autem , qua
lis discipulis in monte apparuit, aut obiicr ostensus est , divinitale carnem superante. Quemadmodum
autem hæc amoliendæ suspicionis causa dicimus, sic illa quoque corrigendi novi erroris studio scri
bimus.

1 Ephes . 1 , 5. • I Cor. xv, 45 ; II Cor. iv, 16 ; Ephes. Ill , 16 . 3 Luc . XXIV , 59 . • Zacth. , 10.
6 Malih , XVII , 2.
 B97 EUTIIYMII ZIGABENI 888

Si quis carnem a cælo descendisse, non autem A Εί τις λέγοι την σάρκα εξ ουρανού κατεληλυθέναι ,
hinc alque a nobis esse dixerit, etiamsi supra nos, αλλά μη εντεύθεν είναι και παρ' ημών , ει και υπέρ
analliem : sit . Illud enim , Secundus homo de cælo ' , ημάς (43) , ανάθεμα έστω. Το γάρ, Ο δεύτερος άν
9
ei , Qualis cælestis , tales et cælestes ; et , Nemo θρωπος εξ ουρανού , και όλος ο επουράνιος , τοιού
ascendit in cælum , nisi qui descendit de cælo Filius τοι και οι επουράνιοι , και, Ουδείς αναβέβηκεν εις
hominis ' , et si quid aliud ejusdem generis, pro- τον ουρανόν, ει μή ο εκ του ουρανού καταβάς ο
pler unionem cum cælesti dici existimandum est : Υιός του ανθρώπου, και εί τι άλλο τοιούτο, νη
quemadmodum et illud , Per Christum omnia facta μιστέον λέγεσθαι διά την προς τον ουράνιον ένω
esse 2 et Christum in cordibus vestris habitare , σιν . ώσπερ και το δια Χριστού γεγονέναι τα
non secundum id Dei , quod oculis cernitur, sed πάντα , και κατοικείν Χριστόν εν ταις καρδίαις
secundum id , quod intellectu percipitur , commistis υμών , ού κατά το φαινόμενον του Θεού , αλλά
videlicet, ut naturis, ita etiam nominibus, atque κατά το νοούμενον, κιρναμένων ώσπερ των φύσεων,
ob arctissimaru conjunctionem inter se vicissim ούτω δή και των κλήσεων , και περιχωρουσών εις
commeantibus. άλλήλας τα λόγω της συμφυΐας .
Si quis in hominem mente carentern sperat, Εί τις είς άνουν άνθρωπον ήλπικεν , ανόητος όντως
anens profecto est , nec dignus , cui omni ex parte B εστί, και ουκ άξιος όλως σώζεσθαι. Το γάρ
salus afferatur. Nam quod assumplum non est, απρόσληπτον , αθεράπευτον» και δε ήνωται τω Θεώ,
curationis esl expers : quod autem Deo unilun τούτο και σώζεται . Εί ήμισυς έπταισεν ο Αδάμ,
esl, hoc quoque salutem consequitur. Si dimidia ήμισυ και το προσειλημμένον και το σωζόμενον. Εί
lantum ex parle Adainus lapsus est, dimidiatum δε όλος , όλα τα γεννηθέντι ήνωται , και όλως
quoque sit quod assumptum est , et quod salulem σώζεται . Μη τοίνυν βασκαινέτωσαν ημίν της
accipit ; si autem tolus peccavit , toli quoque ge- παντελούς σωτηρίας , μηδέ οστά μόνον , και νεύρα
nito unilus est , atque omni ex parte salutem con- και ζωγραφίας ανθρώπου τώ Σωτήρι περιτιθέτωσαν.
sequitur. Quocirca ne perfectam salutem isti nobis Ει μεν γάρ άψυχος ο άνθρωπος, τούτο και 'Αρειανσι
invideant, aul ossa soluin , el nervos , atque homi- λέγουσιν, ίν' επί την θεότητα το πάθος ενέγκωσιν, ως
nis picturan Salvatori tribuant. Nam si ipse inani- του κινούντος το σώμα , τούτου και πάσχοντος .
inalus homo est , hoc etiam Ariani aiunt , il pas- Ει δε έμψυχος, ει μεν ου νοερός , πως και άνθρωπος ;
sionein divinitati tribuant , tanquam videlicet ου γαρ άνουν ζώον ο άνθρωπος . Και ανάγκη το
quod corpus movel, idem quoque patiatur. Si au- σχήμα μέν ανθρώπειον είναι και την σκηνήν, την
lem animalus quideni, verum mentis expers, quo C
δε ψυχήν ίππου τινός, ή βοδς, ή άλλου των ανοήτων.
tandem modo bominis nomen sustinebit ? Neque Τούτο γούν έσται και το σωζόμενον · και διεψεύσθην
cnim homo animal est menle carens . Atque illud εγώ παρά της αληθείας, άλλου τιμηθέντος , άλλος με
necesse est, ul species quidem el larva humana sil , γαλαυχούμενος. Ει δε νοερός, αλλ' ουκ άνoυς ο άνθρω
anima autem equi cujuspiam , aut bovis , aut alius πος , παυσάσθωσαν όντως ανοηταίνοντες .
animalis mentem non habentis. Ac proinde illud quoque erit, cui siklus afferatur : atque ego ab ipsa
Veritate delusus sum , ut qui, alio honore affecto, ipse glorier, meque jaciem . Si autem nientis partj.
ceps, non autem mente carens lomo est, desipere vere ac mentis inopia laborare desinant.
Al , inquit, divinitas mentis loco sufficiebat. 'Αλλ' ήρκει , φησίν, ή θεότης αντί του νου . Τί ούν
Quid autem hoc ad me ? Divinitas enim cum sola προς εμέ τούτο ; Θεότης γάρ μετά σαρκός μόνης ουκ
carne homo non cst , i:no nec cum sola anima, nec άνθρωπος, αλλ' ουδε ψυχής μόνης , ουδε αμφοτέρων
cum utraque, si mens absit , quæ eliam magis homo χωρίς του νου, ο και μάλλον άνθρωπος . Τήρει
censeri debet. Quamobrem lolum hominem retine, ούν τον άνθρωπον όλον,1 και μίξον τήν θεότητα , ένα
ac divinitatem adjunge, ui me plene ac perfecte με τελέως ευεργετής .
beneficio aflicias .
Ex eadem . 'Εκ της αυτής .
Ab, inquis, duo perfecta non capiebat. Non sane ; D 'Αλλ ' ουκ εχώρει, φησί, δύο τέλεια. Ουδε γάρ, είπερ
si quidem corporeo modo reni expendis. Vas enim σωματικώ ; σκοπείς. 'Αγγείον γάρ μεδιμναίον ου
unius modii capas duos modius minime continebil, χωρήσει διμέδιμνον, ουδέ σώματος ενός τόπος δύο η
nec corporis unius locus duo aut plura corpora . πλείω σώματα · ει δε ως νοητά και ασώματα, σκόπει
Si autem ut intelligibilia et incorporea ea consi- ότι και ψυχήν, και λόγον, και νούν, και Πνεύμα
deres, illud animadverte, quod idem ipse, et ani- άγιον και αυτός εχώρησα, και προ εμού τον Πατέρα,
mun , et ralionem , et mentem , el Spiritum sanctum και τον Υιόν, και το άγιον Πνεύμα, ο κόσμος ούτος,
continui, alque etiam ante me mundus bic (hoc est το εξ ορατών λέγω και αοράτων σύστημα. Τοιαύτη
quod ex visib libus et invisibilibus rebus constat), γάρ ή των νοητών φύσις, ασωμάτως και άμερίστως,
Patrem , Filium et Spiritum sanctum . Hæc enim και αλλήλοις , και σώμασι μίγνυσθαι. Επει και φων
eorum , quæ in intellectum cadunt, natura est, ut ναι πλείους ακοή μιά χωρηται, και όψεις πολλών
incorporeo atque invisibili modo , et inter se el τοίς αυτοίς ορατούς, και οσφραντοίς όσφρησις, ούτε
cum corporibus misceantur, quandoquidem et plu . των αισθήσεων στενοχωρουμένων υπ' αλλήλων, ή
11 Cor. Χν , 47. ibid. 48. 3 Juan. μι , 13 . και Joall . I , 3. • Eties.. μι
,, 17..
999 PANOPLIA DOGMATICA. TIT XIV. 89
έκθλιβομένων, ούτε των αισθητων ελαττουμένων τω A rinum vocuτη auris una capax est, et multorm ora
πνήθει της αντιλήψεως. iisdem aspectari oculis possunt, odoresque olfactu
endem percipi , ila ul nec sensus muluo comprimantur, vel extrudanlur , nec res sensiles ob perceptionis
copiam imminuanlur.
Που δε και τέλειος νους ανθρώπου και αγγέλου, Jam vero quonam pacio mens hominis, aut an
συγκρίσει θεότητος , ίνα το έτερον εκθλιβή παρουσία geli , si cum divinitate comparetur , perfecta dici
του μείζονος ; ουδέ γάρ αυγή τι πρός ήλιον , ουδε queat , ul alteruin loco cedere cogatur majoris præ
νοτός ολίγη προς ποταμόν , ίνα τα μικρά προανέλω- scntia ? Neque enim splendor aliquid , si cum sole
μεν , οίκου μέν αυγήν, γής δε νοτίδα , και ούτω conſeralur, nec humor exiguus, si cum fluvio ;
χωρηθή τα μείζω και τελεώτερα. Πώς γαρ χωρήσει ut quæ parva sunt prius subuioveainus , e domo
δύο τέλεια, οίκος μεν αυγήν και ήλιον, γη δε νοτίδα splendorem , e lerra humorem , atque ita quæ ma
και ποταμόν , τούτο διασκεψώμεθα και γαρ πολλής el perfectiora capiantur.. Quonam enim
jora sunt et
όντως το πράγμα φροντίδος άξιον. "Η αγνοούσιν , ότι modo duo perfecta continebunt, binc nempe domus
το πρός τι τέλειον προς έτερον αιελές, ως βουνός splendorem et solem , binc rursum lerra humorem
προς όρος , και κόκκος νάττυος προς κύαμον , και τι et fluvium , hoc consideremus ; magna enim pro
άλλο των μειζόνων σπερμάτων , κάν των ομογενών ſecto cura et animadversione res digna est. An il
μείζον λέγηται · ει δε βούλει, και άγγελος προς Θεόν, lud eos fugit, quod res eadem , quæ cum aliqua
και προς άγγελον άνθρωπος ; Τέλειον ούν ημέτερος collata perfecta est, alterius ratione imperfecta sit,
νούς , και ηγεμονικόν , αλλά ψυχής και σώματος, ουχ ut collis cum monte collatus, et granum sinapis
απλώς τέλειον, Θεού δε δούλον και υποχείριον, αλλ' B cum faba , aut alio quopian majori semine , etiamsi
ου συνηγεμονικόν , ουδε ομότιμου. Επεί και Μωϋσής, iis,, que
quæ ejusdem sunt generis,, majus dicitur : an
Φαραώ μεν θεός, Θεού δε θεράπων, ώς αναγέγραπται· gelus etiam si ita Iuliet , cum Deo, etel homo cum
και αστέρες νύκτα μεν περιλάμπουσιν , ηλίω δε angelo ? Quocirca mens nostra , perfecta illa quidem
κρύπτονται , ώς , μηδ' ότι είσιν , ημέρα γνωρίζεσθαι: est, et principatum tenet, verum in animam et
και λαμπάς ολίγη μεγάλη πυρκαϊά προσχωρή- corpus ; non autem simpliciter perfecta ; Dei vero
σασα , ούτε απόλλυται , ούτε φαίνεται, ούτε χωρίζε- serva el subdita est, non principatus socia , nec
ται αλλ' όλον εστί πυρκαϊά και του υπερ pari bonore pra:dita. Quandoquidem etiam Moses ,
έχοντος εκνικήσαντος . Pharaonis quidenı deus ' , Dei autem famulus est ' ,
ril Litteris sacris prodilum babetur ; et stellæ noclem illustrant , a sole aulem occultantur, ita ut in .
Σ

terdiu ne eas quidem esse agnosci possit ; et exigua lucerna magno accedens accenso rogo, nec
exstinguitur, nec lucet, nec disjungitur, sed lolum rogus est ac ſlamma , superante nimirum co quod
præstantius est,
'Αλλά κατάκριτος , φησίν , ο ημέτερος νους. Τι Al mens nostra, inquit, damnala cst. Quid auleni
δαν η σάρξ ; ού κατάκριτος ; " Η και ταύτην άπο- C caro ? annon damnata ? Quare aut hanc quoque
σκεύασαι διά την αμαρτίαν, ή κακείνον προσαγε propter peccalum abjice, aut illam etiam propter
δια την σωτηρίαν. Ει το χείρον προσείληπται , ίν ' salutem adjunge. Si quod delerius est, assumptum
αγιασθή δια της σαρκώσεως , το κρείττον ου προσ- esl, ut per incarnationem sanctilicetur ; annon ,
ληφθήσεται, ίν ' αγιασθή δια τηςενανθρωπήσεως ; εί quod prestantius est, assumetur, ut per humanita
ο πηλός εζυμώθη και νέον φύραμα γέγονεν, ώ σο- tis susceprionem sanctitale afficiatur ? Si lutum
φοί , η εικών ου ζυμωθήσεται , και προς Θεόν ανα- ſermentalum est, o sapientes viri , ac nova con
κραθήσεται , θεωθείσα διά της θεότητος ; Κά- spersio exstitit , imago ipsa non fermentabitur,
xείνη δε προσθήσομεν· ει διέπτυσται πάντως και et cum Deo lemperabitur, per divinitatem deificata?
νούς ώς αμαρτητικός και κατάκριτος , και διά τούτο Quin hoc quoque adjiciemus : si mens, ut pecca
σώμα μεν προσείληπται, νούς δε παραλέλειπται , trix et damnata,, omnino spreta et rejecta est,, ob
συγγνώμη τοις πταίoυσι περί νούν . Μαρτυρία γάρ eamque causam omissa mente corpus assumptum
Θεού κατά σε σαφώς έδειξε το της θεραπείας est, ignosci utique par est iis, qui circa mentem
αδύνατον . Είπω το μείζον · συ μεν διά τούτο ατι- peccant. Dei cnim lestinonio, de lua sententia,
μάζεις , ώ βέλτιστε, τον εμόν νούν (ως σαρκο - D aperie demonstratum est, eam nulla ratione curari
λάτρης, είπερ ανθρωπολάτρης εγώ , ένα συνδησης posse. Dicamne quod majus est? Tu quidem, op
Θεόν προς σάρκα, ως ουκ άλλως δεθήναι δυνάμενον , time vir (lanquam sarcolatra , siquidemr ego anthro
και διά τούτο εξαιρείς το μεσότοιχον . Ο δε έμός polaura sum),idcirco
) mentem mean contennis,, ut
λόγος τίς, του αφιλοσόφου και απαιδεύτου ; ο νους Deum cum carne devincias perinde atque aliler
το νου μίγνυται, ως εγγυτέρω και οικειοτέρω,, και astringi nequeat,, ob idque intermedium parietem
διά τούτου σαρκί μεσιτεύοντος θεότητι και πα- lollis . Mea autem ratio, hoc est, hominis minime sa
χύτητι . pientis et eruditi , quænam est ? Mens menti , ut pro
pinquiori et conjunctiori, jungitur, ac per eam carni ,
inler divinitalem et carnis molem , intervenientem .
Τίς δε και ο λόγος αυτούς της ενανθρωπήσεως, Porro autem , quam humanitatis assumplæ , vel,
• Εου . 1 , 1 . 05. 1 , 15 . 4 1 Cor . 4 , 7 . • Elles. 11, 14.
 891 EUTIIYMII ZIGABENI 8:12
nt ipsi Ioquuntur , incarnationis , causam afferant , A ίδωμεν , είτουν σαρκώσεως, ως αυτοί λέγουσιν. Ει
videamus . Siquidem υι Deus alioqui incomprehen- μεν ίνα χωρηθή Θεός , άλλως αχώρητος ών, και ως
sibilis , comprehendatur, ac sub carne, quasi velo υπό παραπετάσματι τη σαρκί τους ανθρώποις προσ
quodam , cum hominibus versetur, scita sane hæc ομιλήση , κομψον το προσωπείον αυτοίς , και το
ipsis larva est, et hypocrisis fabula : ut interim non δράμα της υποκρίσεως • ίνα μή λέγω ότι και άλλως
.

dicam alio quoque modo fieri poluisse, ut nobiscum
versarelur , quemadmodum prius in ignis rubo ,
ct forma humana 1. Si autem ut simili per simile
sanctificato peccati damnationem solval, profecto
quemail :odum carne propter carnein dannatam,
et anima propler animam opus habuit, ita etiam
menic propler mentem , utpote quae in Adamo non
solum peccaverit ,, sed et prima affecta fuerit ,,
quemadmodum medici in morbis loquuntur. Quod
enim mandalum accepit, hoc mandato quoque mi- Β
nirne paruit :: quod autem minime paruit ,, hoc
etiam eo audacie progressuin est , ut illud violaret; της σωτηρίας εδείτο, τούτο και προσελήφθη ο νους
ομιλήσαι ημίν οίόν τε ήν, ώσπερ εν βάτω πυρός
και ανθρωπίνω είδει το πρότερον. Ει δε ένα
λύση το κατάκριμα της αμαρτίας το ομοίω το
όμοιον αγιάσας, ώσπερ σαρκός εδέησε διά την σάρκα
κατακριθείσαν , και ψυχής διά την ψυχήν, ούτω και
νού διά τον νούν, ου πταίσαντα μόνον εν τω 'Αδάμ,
αλλά και πρωτοπαθήσαντα , ώσπερ οι ιατροί λέγουσιν
επί των αρρωστημάτων. “ Ο γάρ την εντολήν εδέξατο,
τούτο και την εντολήν ούκ εφύλαξεν · ο δε ουκ έφυ
λαξε , τούτο και την παράβασιν ετόλμησεν · ο δε
παρέβη , τούτο και σωτηρίας εδείτο μάλιστακαι ο δε
.

quod autem violavit, hoc in primis quoque salute άρα προσείληπται .

indigebat ; quod autem salute indigebal, hoc etiam assumplum est ; ita fit, ut mens assumpla sit.
Hoc nunc , velint nolint , demonstratum
geometricis, ut ipsi aiunt, ac necessariis demon-
slrationibus. Tu veru prinde facis , ac si , læso
hominis oculo , ac pede insuper ofenso , pedi qui-
dem medicinam adhibcres, oculum aulem
tum relinqueres :: aut,, cum pictor aliquid minus
recle pinxisset, picturam quidem immutares , pi-
clorem autem , velut munere suo recle functum ,
prælcrires .
est , Τούτο νυν αποδεδεικται , κάν μή βούλωνται , γεω
μετρικαίς , ώς φασιν αυτοί, και αναγκαίαις απο
δειξεσι. Συ δε ποιείς παραπλήσιον , ώσπερ αν ει
οφθαλμού ανθρώπου πταίσαντος και ποδός προσ
incura- πταίσαντος , τον πόδα μεν εθεράπευες, τον δε οφθαλ
μον αθεράπευτον είας · η ζωγράφου τι μή καλώς
γράψαντος , το μεν γραφέν μετεπoίεις , τον δε ζωγρά
φον ώς κατορθoύντα παρέτρεχες.

Ex eadem .
C
"Εκ της αυτής.
Quod si, his rationibus prohibiti eo confugiunt, Ει δε υπό τούτων εξειργόμενοι των λογισμών,
ul Deum , remota etiam mente , homini salutem καταφεύγουσιν επί το δυνατόν είναι Θεώ , και χωρίς
afferre posse dicant, utique poluit etiam , remota νού , σώσαι τον άνθρωπον , δυνατόν δή που και χωρίς
carne per solam voluntatem , quemadmodum alia
. σαρκός, μόνο το βούλεσθαι, ώσπερ και τα άλλα
quoque omnia citra corporis operam operalus est, πάντα ενεργεί, και ενήργηκεν ασωμάτως . "Ανελε ούν
el operatur. Quare cum mente carnem quoque tolle , μετά του νου και την σάρκα, ίν ' η σοι τέλειον το της
al plena el perfecta tibi sit teinerilas. Sed scilicet a απονοίας . 'Αλλ ' απατώνται υπό του γράμματος , και
lillera decipiuntur, proptereaque ad carnem accur- διά τούτο τη σαρκι προστρέχουσι , την συνήθειαν
runt, Scripturæ constetudinein ignorantes : nos της Γραφής αγνοούντες. Ημείς αυτούς και τούτο
hoc quoque eos docebimus. Nam quod Christus διδάξομεν . "Οτι μεν γαρ πανταχού της Γραφής άν
passis in Scriptura ,, Ilomo,, elet Filius hominis ap- θρωπος και Υιός ανθρώπου προσαγορεύεται, τι δει
pelletur, quid apud eos conmemorare allinel, qui- προς ειδότας και λέγειν ;
bus hoc cognitum est et exploratum ?
Quod si huic loco innituntur , Verbum caro fa - D) Ει δε διισχυρίζονται τα . "Ο Λόγος σαρξ
cίum est, et habitavit in nobis 1 , ob idque, ut su- εγένετο, και έσκήνωσεν εν ημίν , και διά τούτο
Iores que in pellibus crassiora sunt, itaipsi, quod περιξέoυσι του ανθρώπου το κάλλιστον, ώσπερ οι
in homine prestantissimum est, abradunt, ut Deum σκυτείς τα παχύτερα των δερμάτων , ίνα Θεόν
cum carne conglutinent : 1empus est ut ipsi di- σαρκί συγκολλήσωσιν, ώρα λέγειν αυτούς και σαρ
canl, carnium quoque duntaxat Deum esse Deum , xüv uovov τον Θεόν είναι Θεόν, αλλ ' ουχί και
non) autem etiam arimarum, quoniam scriptum ψυχών, διά το γεγράφθαι, Καθώς έδωκας αυτώ
est, Sicut dedisti ei polesalem omnis carnis ; εξουσίαν πάσης σαρκός , και , Πρός σε πάσα
8
st, Ad le omnis caro veniet ; el, Benedicat omnis σάρξ ήξει , και Εύλογείτω πάσα σαρξ το όνομα
6
caro nomini sancto ejus 6;lioc est, omnis hot! ο : το άγιον αυτού, τούτ' έστι πας άνθρωπος • ή πάλιν
aut rursum patres nostrosincorporeos et invisibiles ασωμάτους, και αοράτους καταβεβηκέναι τους πατέ
in Egyptum descendisse, solanque Josephi animam ρας ημών εις Αίγυπτον, και την ψυχήν του Ιωσήφ
a Pharaone in vincula conjeclam fuisse , quoniam δεδέσθαι μόνην υπό του Φαραώ , διά το γεγρά
Scriptum est : In septuaginta quinque animalus φθαι , 'Εν εβδομήκοντα πέντε ψυχαίς κατέβησαν
* Εxod . 11 , 2 . ; Gen. xvui, 1 sqi. 8 Jo . 1 , 14 . Joan . XVII , 2. Psal . Liiv, 3. Psal cxliv, 21 .
893 PANOPLIA DOGMATICA. -- TIT. XIV . - 894
εις Αίγυπτον, και , Σίδηρος διήλθεν η ψυχή αύ- A descenderunt in Egyptum ; et , Ferrum pertransiil 1

του , πράγμα δεθήναι μη δυνάμενον . 'Αγνοούσι anima ejus ° , res profecto ejusmodi, quæ nullis
γάρ οι ταύτα λέγοντες , ότι συνεκδοχικώς τα τοιαύτα vinculis astringi queat . Ignorant enim , qui hæc
ονομάζεται , από μέρους του παντός δηλουμένου : dicunt, res basce per synecdochen enuntiari, loto
ώσπερ και , Νεοσσοί των κοράκων επικαλούνται
1
nempe per partem indicato ; ut cum ail Scriptura,
τον Θείν, ίν' η πτηνή δηλωθή φύσις , και Πλειάς Et pulli corrorum Deum invocant ' , ut avium na
και "Έσπερος και Αρκτούρος μνημονεύονται αντί tura designetur, el Pleias et Vesperus et Arcturus
πάντων αστέρων , και της περί τούτους οικονο memorantur , pro eo , ac si diceret omnia sidera ,
μίας. Deique circa ea providentiam .
Και άμα ούκ άλλως οίόν τε ήν την του Θεού δη- Huc accedit , quod non aliter Dei erga nos amor
λωθήναι περί ημάς αγάπην, ή εκ του μνημονευθή- leslalus esse poterat, quam es eo quod caro in
ναι την σάρκα , και ότι δι' ημάς κατέβη και memoria fuerit, et quia nostri causa ipse etiam
μέχρι του χείρονος. Σάρκα γάρ είναι ψυχής ευτε- usque ad deleriorem parlem sese demisit. Carnem
λέστερον , πάς των ευ φρονούντων οπολογήσει . enim anima viliorem esse nemo sanæ mentis inficia -
Το ούν, "Ο Λόγος σαρξ εγένετο , ίσον δοκεί μοι δύ B bitur. Itaque hic locus, Verbum caro factum est ,
νασθαι τώ και αμαρτίαν αυτόν γεγονέναι λέγεσθαι eamdem vim el significationem mihi babere vide
και κατάραν· ουκ εις ταύτα του Κυρίου μεταποιη- tur cum eo, quod peccatum quoque ipsum el male
θέντος , πως γάρ ; αλλ' ως δια του ταύτα δέξασθαι dicium factus esse dicitur 6 ; non quod Dominus
τας ανομίας ημών αναλαβόντος, και τας νόσους βα- in hæc immutalus sit ; qui enim id fieri possel ?
στάσαντος . sed quia per id quod hæc suscepit , iniquitates
nostras sustulil, et morbos portavit.
'Εκ της αυτής. Er eadem .
Εκείνο δε γινώσκειν αναγκαίον, ότι 'Απολινάριος Mod scire necesse est , Apollinarium , quamvis vlei
μεν το της Θεότητος όνομα τωναγίω Πνεύματι δου , talis nomen Spiritni sancto dederit, vim tamen dei
την δύναμιν. της Θεότητος ουκ εφυλαξε . Το γαρ εκ tatis minime custoiliisse. Siquidem ex magno, et
μεγάλου , και μείζονος, και μεγίστου συνιστών τη majori, el maximo, hoc est , ex Spiritil sancio , et
Τριάδα, ώσπερ εξ αυγής και ακτίνος και Ηλίου Filio , et Patre , tanquam er splendore, el radio,
του Πνεύματος, και του Υιού, και του Πατρός, όπερ et sole, Trinitatem constituere ( quod quidem in
σαφώς εν τοις εκείνου γέγραπται λόγοις , και κλίμαξ illius libris aperte seripluin est) , deitatis scala est ,
έστι Θεότητος ουκ εις ουρανόν ανάγουσα , αλλ' εξ non in coelum subvehens , sed e coelo dejiciens .
ουρανού κατάγουσα. Ημείς δε Θεόν γινώσκομεν τον C Al nos Deum quidem Patrem et Filium et Spiritum
Πατέρα, και τον Υιόν, και το άγιον Πνεύμα . Ταύτα sanctum agnoscimus : rc autem non nuda no
δε ουκλήσεις ψιλάς τεμνούσας αξιώμάτων, και δυνά- mina, dispares dignitates aut potentias sccantia ,
μεων ανισότητας, αλλά μίαν και την αυτήν ώσπερ sell unam eandemque, nt appellationem, ita divini
προσηγορίαν , ούτω και Θεότητος φύσιν ,1 και ουσίαν. 1atis naturam, et essentiam , ac potentiam.
και δύναμιν .
Τού αυτού εκ της προς τον αυτόν δευτέρας έπι. Ejusdem ex altera ad eumdem Epistola.
στο.λής .
Ούτοι γάρ ήνίκα μεν άν τοις γνησίους αυτών μα. Isti enim, cum apud fidos suos discipulos et ar .
θηταίς , και μύσταις των αποβλήτων θεολογώσιν , canorum conscios, quemadmoduin Manichæi, apud
ώσπερ οι Μανιχαίοι τους εκλεκτούς λεγομένοις , όλην eos quos elecios vocant, de divinitate disputani, 10
την νόσον αυτών εκκαλύπτοντες, μόλις και την tum suum morbum detegentes , vix ctiam carnem
σάρκα τώ Σωτήρι διδόασιν. "Οταν δε ταις κοιναΐς Salvatori iribuunt. Cuin autem cominunibus de
υπολήψεσι περί της ενανθρωπήσεως , ας ή Γραφή huvanitatis assumptione sententiis, quas Scriptura
παρίστησιν , ελέγχωνται και πιέζωνται , τάς μεν καιD exhibet , convincuntur ac preinuntur , pias quidem
ευσεβείς λέξεις ομολογούσι , περί δε τον νούν κα- dictiones confitentur , verum circa sensum et intel
κουργούσιν , ουκ άψυχον μέν , ουδέ άλογον, ουδε ligentiam dolos neclunt, non quidem animæ, nec
άουν , ουδέ ατελή ομολογούντες τον άνθρωπον , ψυχήν rationis ac mentis expertem nec imperfectum ho
δε και λόγον, και νούν, αυτήν εισάγοντες την θεό- minein confitentes : ceterum animæ , et rationis ,
τητα, ώς αυτής τη σαρκί συγκραθείσης μόνης , αλλ' ac mentis loco divinitalem inducentes, perinde alque
ουχί και των ημετέρων και ανθρωπίνων , ει και το ipsa sola cum carne temperata et copulata fuerit,
αναμάρτητον κρείττον ή καθ' ημάς ήν, και των al non etiam humanæ nostræ res et proprietates ;
ημετέρων παθών καθάρσιον . eliamsi illi ab omni peccato puritas humana con
ditione sublimnior esset, ac vitiosarum nostrarum
a lectionum cxpiatrix .
Ούτω γούν και το, "Ημείς δε νούν Χριστού έκο- Sic quippe illud quoque , Vos autem mentem
μεν , παρεξηγούνται κακώς και λίαν ευήθως , νούν Christi habemus ' , prave ac perquanu stolide in
• Act . VΙΙ , 14. 1 Ρ-al . Cιν, 18. * Psal , CXL1, 9 , • Joύ ΧΧΧVΙΙΙ , 31 , 32 . * Ioan . 1 , 14 . Il Cor . v,
7
12 ; Gal . 1 , 15. 1 Cor . 1 , 16.
895 EUTNYMII ZIGABENI 896

terpretan ?ur , nimirum per Christi mentem divi . ΑΧριστού την θεότητα λέγοντες , ουχ , όπερ ημείς ,
nilalem significari contendentes; non autem hunc υπολαμβάνοντες , ότι οι τον εαυτών νούν καθήραντες
locum more nostro exponentes , nempe quod ii, μιμήσει του νοός εκείνου , όνπερ ημών ο Σωτήρ
.

qui mentem suam ad illius mentis , diadi Salvator ανεδέξατο, και προς αυτόν ρυθμίζοντες , ώς έφικτον,
pro nobis assumpsit , imitationem purgarunt, ούτοι νούν Χριστού έχειν λέγονται και ως και σάρκα
.

alue ad eam, quantum fieri potest, composuerunt , Χριστού μαρτυρηθείεν αν έχειν εκείνοι οι την
alenlem Christi habere dicuntur : quemadmodum σάρκα παιδαγωγήσαντες , και σύσσωμοι και
et illi carnem Christi habere dici possent, qui car- συμμέτοχοι Χριστού κατά τούτο γενόμενοι και ,
nem domuerunt , atque hac ratione concorporei
5 "Ως έφορέσαμεν την εικόνα του χοϊκού , ούτω,
et comprticipes Christi facti sunt ' , et , Sicut9 1
enol , copécouer και την του επουρανίου .
pirlavimus imaginem terreni, ila , inquit , poria- Ούτω δε και τέλειος αυτούς άνθρωπος , ουχ ό πεπει
bimus imaginem el cælestis . Eodem quoque modo ρασμένος κατά πάντα τα ημέτερα χωρίς αμαρ
ipsis perfectus liomo, non qui omni ex parte res τ'ας, αλλά το εκ Θεού και σαρκός σύγκραμα δογμα
diostras , excepto peccalo , experlus est , sed illud7 τίζεται . Τούτου γάρ, φασί , τί τελειότερον ;
ex Deo el carne teniperamentum esse s'aluitur. B
lloc enim , aiunt, quid perfectius ?
Ιdem autem etiain circa ενανθρωπήσεως vocean Το δ ' αυτό και περί τήν της ενανθρωπήσεως
improlie ac versule usurpant , hoc verbum ενην- κακουργούσι φωνήν , το ενανθρώπησεν, ουκ εν
θρώπησεν non ita explicantes , ut idem sit , quod, ανθρώπω γέγονεν , ον εαυτό περιέπηξεν, εξ
in hormine , quem sibi ipsi afixit , exstitit, juxta 10 ηγούμενοι , κατά το ειρημένον , Αυτός γαρ εγίνωσκε
quod ait Scriptura, Ipse enim sciebat quid essel in τί ήν εν τώ ανθρώπω , αλλ' ανθρώποις ωμίλησε ,
homine ; verun idein esse dicentes et docentes , και συνεπολιτεύσατο , λέγοντες , και διδάσκοντες, και
φuod , cum hominibus consuetudinen habuit ac προς εκείνην καταφεύγοντες την φωνήν, την• Μετά
versalus est , atque ad hæc verba confugientes : TJŪTO επί της γης ώφθη, και τους ανθρώπους
Post hoc in terra risus est, et cum ioninibus con- συνεστράφη , λέγουσαν . Και τι άν τις αγωνίζοιτο
versalus est . Quid autem diutius quispiam con επι πλείον ; Οι τον άνθρωπον αποσκευαζόμε
certel ? Sane dum hominem alque internam ima- νοι , και την εντός εικόνα , το εκτός ημών καθαρί
ginen submovent, id duntaxat nostri, quod deforis ζουσι μόνον διά του καινού προσωπείου , και του
est, per novam hanc larvain , el aspectabilean spe- όρωμένου , τοσούτον εαυτούς μαχόμενοι, ως ποτέ μεν
cienm nmandant , adeo secum ipsi pugnantes , ut C διά την σάρκα και τα άλλα παχέως και σαρκικώς .
.

nunc quidem propter carnem celera etiam crasso εξηγείσθαι ( εντεύθεν γαρ αυτοίς ο δεύτερος Ίου
ac carnali modo exponant (hinc enim illis secun- δαϊσμός ώρμηται, και η χιλιοέτης και ληρώδης
dus Judaismus manavil , el delira mille annorum εν τω παραδείσω τρυφή , και σχεδόν το τα αυτά
in paradiso voluplas , illudque propenmodum , πάλιν επί τοίς αυτούς αναλαμβάνειν ημάς ), ποτέ δε
1ος eadem rursus post eadern resumere ) : nunc δόκησιν μάλλον η αλήθειαν της σαρκός εισάγειν, ως
autem opinionem potius quam veritatem carnis ουδέν των ημετέρων παθούσης, ουδέ όσα της αμαρ
inducant , tanquam nihil humani passa fuerit , ne τίας έστιν ελεύθερα , και κεχρήσθαι προς τούτο τη
earum quidem rerum , qua peccato vacant ; atque αποστολική φωνή , ουκ αποστολικώς νοουμένη , η
ad hujusmodi dogmatis confirimationem , apostoli- λεγομένη, εν ομοιώματα ανθρώπων τον Σωτήρα ημών
.

cam quandam vocem adhibeant , nec apostolice in- γεγενήσθαι , και σχήματι εύρήσθαι ως άνθρωπον,
telleclam, nec pronuntialaum , nimiruto 3 in similitu- ως ουχί του ανθρωπίνου είδους εν τούτοις δηλου
dinem hominum Salvatorem factum esse, el ha- μένου , φαντασίας δέ τινος απατηλής και δοκή
bilu inventum ut hon :inem : quasi his verbis non σεως.
humana forma siguilice:ur, sed ſallax quædam spe
cies et opinio.
Ejusdem er Epistola ad Neclarium . D Τού αυτού εκ της προς Νεκτάριον.
In manus meas incidit libellus quidam Apollina- Εμοί πυκτίον ήλθεν εν χερσί του Απολλιναρίου ,
rii, in quo que disputanlur hæreticain omnem ενώ τα κατασκευαζόμενα πάσαν αιρετικήν κακίαν
exhibent improbitatem . Negat enim carnem assum- παρέρχεται. Διαβεβαιούται γάρ μή επίκτητον είναι
plam ab Unigenito ex naturæ nostræ ordine secun- την σάρκα κατ' οίκονομίαν υπό του μονογενούς Υιού
dun dispositionem , sed ab initio illam carnis na- προσληφθείσαν επί μεταστοιχειώσει της φύσεως
turam in Filio esse, el albsurdam istain opinionem ημών, αλλ' εξ αρχής εν τω Υιώ την σαρκώδη εκεί.
quodam Evangelii testimonio prave intelleció cona- νην φύσιν είναι , και κακώς έκλαβών ευαγγελικήν
lur comprobare : Nemo enim , inquil, uscendii in τινα ρήσιν εις μαρτυρίαν της τοιαύτης ατοπίας ,
cælum , nisi qui descendii de cælo, Eilius hominis e. τροβάλλεται λέγων, ότι « Ουδείς αναβέβηκεν εις τον
Ex his colligil , ct antequam descenderei, Filium ho- ουρανόν ει μή ο εκ του ουρανού καταβάς, ο Υιός
minis exstitisse, ei cum descenderet propriam car . του ανθρώπου και ώς και πριν του κατελθείν αυτόν
1 Ehes . Πι , 6. 2 | Cor . XV, 49 . 3 Jol. 1 , 25 . * Biruch . II, 58 . * Pilipp. II, 7. 6 Ιφι 0 .
121 , 13.
897 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ . ΧΙV . 893
Yίον ανθρώπου είναι , και κατελθείν ιδίαν επαγόμενον A nein allulisse , illain nimirum, quam in celis habe
σάρκα , εκείνην, ήν εν τοις ουρανούς έχων ετύγχανε bat alle srcula ex propria ipsius essentia consi
προαιώνιόν τινα , και συνουσιωμένην . Λέγει γάρ πά- slentem . Prirlerea dictum quoddam Apostoli ex toto
λιν αποστολικήν τινα ρήσιν του όλου σώματος της corporis avellens consensu , secundum e cælo ho
συμφράσεως αποκνίσας , ότι ο δεύτερος άνθρωπος εξ minem afirm.al esse, atque ita concludit hominem
ουρανού. Είτα κατασκευάζει τον άνθρωπος εκείνον illum , qui e coelo descendit, mentem non habere ,
τον άνωθεν ήκοντα τον νούν μή έχειν, αλλά την θεό- sed Unigeniti divinitatein meniis naturam explere ,
τητα του Μονογενούς , την του νου φύσιν αναπληρώ- el tertiam illius concreti honrinis partem obiinere ,
σασαν μέρος γενέσθαι του ανθρωπίνου συγκρίματος , cum duæ reliquæ ipsius parles anima el corpus
το τριτημόριον ψυχής τε και σώματος κατά το άν- exsistarrt, mens vero non adsit, sed locuin ejus ex
θρώπινον περί αυτόν όντων, νού δε μη όντος, αλλά pleat Dei Verbum . Quæ cum gravia absurdaque
τον εκείνου τόπον του Θεού Λόγου αναπληρούντος. sint, illud lamen omnium gravissimum et absurilis
Και ούπω τούτο δεινόν, αλλά το πάντων χαλεπώτα- simum, quod ipsum Deum Unigenitum , judicera
τον , ότι αυτόν τον μονογενή Θεόν, τον κριτήν των omnium , vitae principem, et mortis expulsoreni
πάντων , τον αρχηγών της ζωής , τον καθαιρέτης του aflirmat esse mortalem , el propria ipsius divinitale
θανάτου θνητόν είναι κατασκευάζει , και τη ιδία αυ- "B cruciatus norlemque subiisse , Iriduίque illius spa
του θεότητι και πάθος δέξασθαι, και εν τη τριη- lio, quo corpus morluum mansii, simul cum ipso
μέρα εκείνη νεκρώσει του σώματος και την θεότητα corpore mortuam quoque divinitalem permansissc,
συναπονεκρωθήναι τω σώματι , και ούτω παρά του cl a Palre rursum ex morte in vitam fuisse revo
Ιατρός πάλιν από του θανάτου διαναστήναι . calam .

"Ετι κατά Α' πολλιναρίου του Νύσσης εκ τού
λόγου του προς Θεόφιλον τον Αλεξανδρείας .
Οι τοις 'Απολλιναρίου δόγμασι συνιστάμενοι σάρ-
κινον λέγουσι τον Λόγον, και δημιουργών των αιώνων
τον του ανθρώπου Υιον , και άνουν τον Κυριακόν άν-
θρωπον , και θνητήν την του Υιού κατασκευάζουσι
θεότητα .
Εκ του αυτού λόγου .
"Ημείς δε σωθήναι μεν την ανθρωπίνην φύσιν
ενωθείσαν τη Δόγω παρά του μυστηρίου και μεμα- C
θήκαμεν , και πιστεύομεν • Υιόν δε Θεού σάρκινον
ιδιαζόντως εφ' εαυτού θεωρούμενον ούτε εμάθομεν ,
ούτε εξ ακολουθίας τινός νοείν εναγόμεθα .
Τού αυτού εκ του προς 'Απολλινάριων αντιρ-
'ρητικού λόγου .
Ει γάρ ο 'Απολλινάριος στηρίζεται το δήματι το
ειρηκότι: Ουδείς αναβέβηκεν εις τον ουρανόν εί
μή ο εκ του ουρανού κατατάς, ο Υιός του ανθρώ-
που, και διά τούτο της προς τον γήϊνον άνθρωπον
συγγενείας αυτών αποσχίζει, και εξ ουρανού επάγε-
σθαι την ανθρωπότητα λέγει , δώσει τινά πάντως εν
ουρανώ ανθρώπινον πατέρα του προς ημάς κατα .
βάντος ανθρώπου. « Ο υιός γάρ, 1 φησί , « του ανθρώ-
που . Πώς δε και επ ' εσχάτων των ημερών εκ της Παρ- Dest ? ul laceam incommoda , que es absurdis istis
θένου σεσάρκωται, και γεγέννηται; Και σιωπώ τα niigis consequuntur.
λίαν απεμφαίνοντα, πρός & κατά το ακόλουθον ή
άτοπία της φλυαρίας εκφέρεται .
' Εκ του αυτού λόγου.
E! προαιώνιος ή σαρξ, ου κεκένωται η θεότης, ουχ
υπήρχεν έν μορφή Θεού Υιος, ου μορφήν έλαβε
δούλου , αλλ' όπερ ήν τη φύσει, τούτο εφανερώθη
νυν .
' Εκ του αυτού λόγου .
Ει προ του καταβήναι προς ημάς είχεν εν ουρανό
την σάρκα , είχε πάντως εν ουρανό και πάντα τα της
σαρκώς ίδια , την πείναν , την δίψαν, τον ύπνον, τον
κόπον, την λύπην, το δάκρυον. Ποίας δε και ηλικίας
ήν, ότε εις γην καταβέβηκεν; « Παιδίον γάρ, και κατά
Jtem adversus Apollinarium Gregorii Nysse pontif
cis , ex oratione ad Theophilam Alexandriæ pon
tificem ,
Qui Apollinarii placitis favent, Verbuin dicunt ex
carne constare, el sæculorum auctorem esse liominis
Filium,, el Domini humanitatem mentis experleil,
ci Filii mortalem esse divinitatem ,
En eadem oratione.
Nos aulem nalurain quidem humanam Verlo
conjunclam servatam esse ex mysterio didicimus
el cridimus. Dei aulem Filiun ex carne consları ,
et privatim in seipso vivere neque didicimus, oc
que unde id colligi possit intelligiinus .
Ejusdem et ex oratione, qun
φua confulat Apollinarii oi
niones.
Si Apollinarius verbis illis innititur : Nemo as :
cendit in cælum , nisi qui descendit de cælo , Filius
hominis, et idcirco illum a lerreni hominis con
junctione sejurgii, el e cælo traxisse dicit huma
vitalem , dabit aliquem prorsus in cælo hominein
palrein illius hominis, qui ad nos descendit : Filius
enis , inquit, hominis. Præleres quomodo diebus
extremis ex Virgine carnem assumpsit, et natus
Ex eadem oratione.
Si caro fuit ante sæcula, non exinanita est divi
nitas, Filius non erat in forma Dei , servi formam
non accepit, sed quod eral palura , id nunc appa•
ruil.
Ex eadem oratione.
Si antequam ad nos descenderet , carnem habebat in
culo , babebat prorsus in cælo etiam omnia quæ car
nis sunt propria, nempe famem , sitim, somnum , las
situdinem, tristitiam, 1acrymas.. Qualis autem eral
ülalis, cum descendit in lerram ? Puer enim , ut in
899 EUTHYMII ZIGABENI 900
φuitIsaias, natus est nobis, et flius datus est nobis ' , et Α την Ησαίου φωνήν, « γεννήθη , και υιός εδόθη ημίν, »
per omnım transiil ætalem , quoad in lerra versans και δια πάσης ηλικίας ελήλυθεν, άχρις άν απέθανεν
mortuus est. Sin perfeclum hominem ex Virgine επί γής πολιτευόμενος. Ει δε τέλειον άνδρα εκ της
matum dicunt, quomodo in matris uiero contractus Παρθένου γεννηθήναι λέγουσι , πώς εν τη νηδύ της
est ? Quomodo noles ipsius jam nati sie est in- μητρός συνεστάλη ; Πώς δε και γεννηθέντος εις ολί
minuti , ut lerminis exiguis circumscriberelur ? γην περιγραφήν ο όγκος απεσμικρύνθη ; Πώς δε και
Quomodo palatian crescens in nominein perfe- εις άνδρα τέλειον ηύξήθη κατά μικρόν ; Πότερον
clum evasil ? Eamne, quain prius habebat carnem ήν είχε σάρκα κατά μικρόν αναλαμβάνων , ή ετέραν
iterum sumens, an aliam in seipso per cibum ad- εαυτώ διά της τροφής προστιθείς ; Αλλ ' ει μεν την
jungens ? Si pristinam dixerint, ostendent plane, αρχαίαν φήσουσι , περιττήν πάντως την τροφήν
Supervacaneum illi fuisse nutrimentuin ;; sia Domi- αποδείξουσιν · ει δε ουκ αρνούνται τροφής μετεσχη
num nutrimenti participem fuisse concesserint, κέναι τον Κύριον, τί ερούσι περί της άνω καταλει
quid dicent de carne in colo relicta ? Magain φθείσης σαρκός ; ής το πολύ κατά το εικος καταλέ .
enim, ut par est , partem reliquit , et tantum eX λειπται , μόνον δε τοσούτον απ' αυτής είληπται ,
illa sibi duntaxal servavil , quantam Virginis :uterus όσον η νηδύς εχώρησε της Παρθένου.
B
capiebat.
Ex eadem . 'Εκ του αυτού λόγου .
Si carnem circa seipsum semper babuit in cælo, Ει πάντοτε την σάρκα περί αυτόν είχεν εν ουρανό ,
Deuin aulem carnem esse dicunt, qui sequuntur Θεόν είναι την σάρκα φασιν οι περί τον Απολλινά
Apollinarium : omnis autem caro laclui resistit ; ριον • πάσα δε σάρξ αντιτυπεί το απτομένω , το δε
quod autem resistit ex maleria constal et compo- αντίτυπον υλώδες και σύνθετον, το δε σύνθετον δια .
silum est, et quod compositum est, dissolvitur : λυτόν ανάγκη πάσα και υλικών αυτών είναι προ της
.

necesse est ipsum et ex inaleria coustitisse anle- εξ ουρανού καταβάσεως , και εκ διαφόρων συγκείμε .
quam e cælo descenderet, el diversis e rebus esse νον, και αναμένοντα φυσικώς την διάλυσιν.
compositum , el dissolutionem naturaliter exspe
clare .
Ex eadem oratione. Εκ του αυτού λόγου .
Ut probel Unigenitum ante sæcula caruiem assum- Θέλων βεβαιώσαι, ότι προαιώνιος ήν η σάρκωσης
psisse, allerl lestimonia quæ de ipsius divinitale του Μονογενούς , επάγει μαρτυρίας τας περί της
dicta sunt, et ea conalur ad ejus humanitatem re- θεότητος αυτού ρηθείσας , και πειράται ταύτας εφαρ
ſerre, ut illud : Antequam Abraham fieret ego sum ' ; C μόζειντή αυτού ανθρωπότητι , οίον το, Πρίν 'Αβραάμ
et illud Præcursoris dictuin :: Prior me erat , γενέσθαι εγώ είμι • και την του Προδρόμου φωνήν,
el illud Apostoli : El unus Dominus, per quem 011- το, Πρώτος ήν · και την του Αποστόλου, το, Και
nia ; et ipse esl onte omnia '. Si igitur, ut ipse cen- εις Κύριος , δι' ού τα πάντα και αυτός έστι πρό
sel , ante sæcula est illius caro, estremis aulem πάντων. Ει ούν προαιώνιος έστι κατ' αυτόν η σάρξ,
diebus e Virgine natum fatelur, anle sæcula nimi- ομολογείται δε επ ' εσχάτου των ημερών έκ της Παρ
ruin fuit et Virgo quæ ipsum peperii, naluque θένου γεννηθήναι , προαιώνιος άρα και η Παρθένος
major qnam ille qui ex ipsa orlus est. Ut taceam ή τούτον τεκούσα, και πρεσβυτέρα του τεχθέντος εξ
de extremis diebus, qui ipsi quoque ante sæcula αυτής , ίνα μη λέγω περί των εσχάτων ημερών, ότι
considerabuntur. τρο των αιώνων επινοηθήσονται και αύται .
Ex eadem oratione. 'Εκ του αυτού λόγου .
Si Patreni asserit incorporeum , et Filii divini- Ει μεν ασώματος τον Πατέρα λέγει, σαρκώδη δε
latem ex carue constare, diversas utique Jicet eo- την του Υιού θεότητα, πάντως ετεροουσίους αυτούς
rum essentias ; sin horum communem , el caudem έρεί · ει δε κοινήν την τούτου φύσιν και την αυτήν εί
esse naturam confitelnur, cogelar dicere Palrea D ναι ομολογήσει , σαρκώδη και τον Πατέρα λέγειν
item ex carne constare . αναγκασθήσεται.
Ex eadcm oralione. 'Εκ του αυτού λόγου.
Qui vere ex aliquo est, illud planc secundum Το αληθώς έκ τινος ον εκείνο πάντως έσται κατά
essentiam est, quod est ille qui genuit . Αtqui Paler την ουσίαν, όπερό γεννήσας εστίν. 'Αλλά μήν ο Πα.
caro non esi , nec ille prorsus, qui ex ipso est , eril τήρ ουκ έστι σαρξ, ουδ' ο εξ εκείνου πάντως αν είη
caro. Quod enim nalum est ex spiritu , nou caro, σάρξ. Το δε γεγεννημένον εκ του πνεύματος πνευμα ,
sed spiritus esse dicitur. Quod autem cx carne και ουχί σαρξ είναι λέγεται. Το δε γεγεννημένον εκ
natum est, caro est . Dei igitur patrein istius Dei της σαρκός σάρξ έστι: και δότω πατέρα του σαρκίνου
es carne consiantis. τούτου Θεού.
Ex eadem oratione , Εκ του αυτού λόγου .
Dicit præterea , cælestem illum bominem esse Λέγει πάλιν τον ουράνιον εκείνον άνθρωπος είναι
paternæ gloriæ splendorem , et liguram substantia απαύγασμα της πατρικής δόξης , και χαρακτήρα της

* Isa . Ix , 6. 1 Joan . Υμι , 58. , 1, 27. I Cor. νιι , 6, 7.

901 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT. XIV. 902
υποστάσεως αυτού . Ει ούν συγγενώς έχει προς τον Α ipsius. Quamobrem si lax a sole splendeus eogna
ήλιον το απαύγαζόμενον εξ εκείνου φώς, και ο του Lionem habet cum sole, et hominis figura substan .
ανθρώπου χαρακτήρ ανθρώπινον υπόστασιν δείκνυ- Liam declarat humanam , ex istius ratione sequitur,
σιν , έσται κατ' αυτόν σαρκώδης και ο Πατήρ, ού το ut Paler etiam ex carne constel . Qualis enim est
απαύγασμα , και ο χαρακτήρ σάρκινός εστιν . Οία gloria, talis est et splendor ipsius. Et qualis est fi
γάρ ή δόξα , τοιούτον και το ταύτης απαύγασμα : gura, talis utique el substantii . Haque si hoc
και οίος ο χαρακτήρ , τοιαύτη πάντως και η υπόστασις , corpus est, ne illud quidem incorporeum .
ώστε εί τούτο σώμα, ουδε εκείνο πάντως ασώματον.
'Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oratione.
Παρά των Ιουδαίων βρώσει τε και πόσει ονειδιζό- Christus, cui cibum el potum objiciebant Julæi,
μενος ο Χριστός, μετείχε τούτων ή αμέτοχος ήν ; cibo ei polu vescelalur , a0 non ? si non vesceb1
Ει μεν μη μετείχε, δόκησις ήν το γινόμενον ' ει δε lur, iuanis el simulala species illud eral ; sin ves
μετείχεν , ουχ ουράνιον σώμα το μετέχον ·• γήϊνος cebatur,, haud celeste corpus habebat ;; cum ipse
γάρ ήν η βρώσις αύτη, και πόσις. cibus et polus e terra constarel.
'Εκ του αυτού λόγου , Ex eadem orarione.
. B
Ει μεν θεία τις ήν ή σαρξ, δήλον ότι και άτρεπτος : Si qua fuit divina caro , ea nimirum el immula
ει δε τρεπτή , πάντως ου θεία . Τις αν ανάσχοιτο το bilis : nani si mutabilis, divina .non est. Quis luer i
συγκεχυμένον τούτο , και ασύστατον των αιρετικών queat confusam illam hærcticarum opinionum , quæ
δογμάτων , και κατά τάς ενυπνίους φαντασίας άλλοτε alias aliæ ipsis in somnis videtur, inconstantiam ?
άλλο φαινόμενον ; Νύν μέν φησι θείαν είναι του Λο- Nunc Verbi carnem divinam , alque una cum illo
γου την σάρκα , και συναΐδιον, νύν δε επίκτητον, sempiternain asserunt : nunc ascitam atque assume
και προσειλημμένην, είτα αλλοτρίως έχουσαν προς plami dicunt : nunc a natura nostra differentem :
την ημετέραν φύσιν, πάλιν επιδεά του ευθύνοντος, nunc recloris egentein , et mutationibus obno
siam ,
και τροπή και αλλοιώσει υποκειμένην.
'Εκ του αυτού λόγου. Ex eudem oratione.
Εί τότε ο Λόγος σαρξ εγένετο, ότε έσκήνωσεν εν Si lunc Verbum caro factum est, cum habitavil
ημίν , άρα προ του προς την Παρθένον ευαγγελισμού in uobis ,, caro profecto non erat,, antequam ange
σαρξ ουκ ήν ο Λόγος " και ψευδής ο λέγων καταβεβη- lus Virgini evangelicum afferret nuntium . Et ille qui
κέναι προς ημάς το ανθρώπιον , και προ της ανθρω- dicit hominem ad nos e cælo descendisse , el an :
πίνης φύσεως, εκείνον είναι τον άνθρωπον , δι' ου το C (equam laumana essel natura procreala , exstitisse ,
θείον τη ανθρωπίνη κατεμίχθη ζωή . el per illum ,bumanæ naturæ Divinitalem fuisse con
junclam , mendax est.
Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oralione .
Ή σαρξ του Κυρίου, φησί , προσκυνείται, καθ' και Caro, inquil, Domini adoratur, qualenus est una
έν έστι πρόσωπον, και εν ζωον μετ' αυτού. " Ώ της persona, alyue unum animal cuin ipso. O absurdam
των λόγων ατοπίας ! " Ωσπερ τον άνθρωπον έκ ψυχής Orationenm !! Quentalmollum nos dicimus , housinein ex
νοεράς και σώματος συνεστάναι λέγομεν, ούτω και anima ratione predila el corpore cunstare, sic et
αυτός τον Κύριον οίεται συνεστάναι , τήν μεν θεότητα ipsum Dominum componit, ut anime loco divinila
λαμβάνων αντί ψυχής, το σώμα δε αντί σώματος , και sem accipiat, el carnem calesiem pro corpore,
ούτως αυτόν ζώον ονομάζων. atque ila ipsum appellat animal.
'Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oratione .
Ποίαν ψυχήν λέγετε έχειν τον Κύριον ; είπoιμι αν Ab istis 'ergo, qui animam mentis experieni cum
προς τους ανόητον ψυχήν τη προσληφθείση σαρκι carne assumpla conjungunt, quæsiveriin , ecquam
συγκομίζοντας . Ει μεν ούν άλογον , κτήνος έρείτε animam Dominum habere dicant ? Si ratione ca
D
είναι περί τον Χριστόν, και ουκ άνθρωπον ει δε rentem responderint , Christo nou hominem , sed
λογικήν , τι άλλο παρά τον λόγον την διάνοιαν οίονται; Junmentum aliungent , sin utenlein ratione , rationes
Ουκούν ο λογικήν ψυχήν ειπών και διανοητικήν ώμο- sequitur cogitatio .. Quare qui aniinam ratione pre præ
λόγησεν. Η δε διάνοια νου κίνησις έστι, και ενέρ- dilam dicil, el cogitationis compolem confitebitur.
γεια. "Ωστε ει ψυχήν λογικήν ο Κύριος έχει , πάντως Cogilatio vero mentis est motus , et actio.. Ιtaque so
si
και νοεράν αυτήν έχει, και κατά μηδέν τι λειπομένην Dominus anjinam babet ratione præditam , eam
της ανθρωπίνης φύσεως . utique et mente præditam habel, et nulla in re a
batura hominis discrepantem .
Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oratione.
'Απρεπές , φησίν , ανθρώπινον νούν περί το πρόσ- llaud decet, inquil, menlem humanam cum Dei
λημμα του Μονογενούς εννοείν. Και την αιτίαν geniti carne conjunctam existimare. Ei causar!
προστίθησιν , ότι τρεπτός ο νούς και ανθρώπινος . Ουκ- subjicit : Quoniam , inquit, mens hominis est mu
ουν μηδε την σάρκα τω Θεώ συγχωρείτω . Το γάρ tabilis. Quid igitur Deo carnem concedii ? Nam quod
τρεπτήν αυτών είναι ουδ' αν αυτός ο ταύτα ληρών caro mutabilis sil , ne ipse quidem , qui istas con
αρνήσαιτο, από νεότητος μέχρι τελειώσεως μετεν- lingil nugas, negabil, cuin ab adolescentia usque ad
903 EUTHYMII ZIGABENT 93 !
perfectur augmentum varias alales indunt , ut A δυομένην τας ηλικίας, ίνα τα λοιπά της τροπής
reliquis utationes omillamus . Atque ita sequetur εάσωμεν , και ούτω ψευδές κατ' αυτόν δειχθήσεται το
uit falsum sit Evangelium , ei inanis prædicatio, el Ευαγγέλιον , και κενόν το κήρυγμα , και ματαία η
slulla lides. Quemadmodum igitur carnem assu- πίστις . 'Αλλ' ώσπερ εν σαρκί γενόμενος ουκ ετρά
mens inulains non esi, sic mentem suscipieus non πη, ούτως ουδέ τον νούν παραδεξάμενος ήλλοιώθη .
est immutatus .
Er eadem oralione . 'Εκ του αυτού λόγου.
Si divinæ bumanitatis assumptioni mentem ſuisse " Ωσπερ εμπόδιον ηγείται τον νούν της θείας εν
pulat impedimento , el libentius eam sine neule ανθρωπήσεως , και προσφιλέστερον νομίζει το Θεό
.Deum existimal assumpsisse , ergo sine mente esse το ανόητον, ουκούν μακαριστότερον οίεται το μή έχειν
bealius arbitratur. νουν.
Ex eadem oratione. Εκ του αυτού λόγου .
Uira magis propria , qu : e Deo conjungeretur, in- Τί ούν οικειότερον ευρεθείη προς το συναρμοσθή
venla esi , crassane terrena que caro, an mens, quæ ναι θεώ, το παχύ και γεώδες της σαρκός ή το άνα.
ncc taclum nec figuram admillit ? B
φές τε και άσχημάτιστον του νοός ;
Ex eudem oratione. 'Εκ του αυτού λόγου .
Si nos homines sumus, ovis illa quæ aberraveral , Είπερ ημείς οι άνθρωποι το πεπλανημένον προ
el is qui cam invenil, esl Filius , Dei ; quoniam lolam βατόν εσμεν, ο δε ευρών τούτο ποιμήν και του Θεού
seduxit, lot ? m eriam assumpsit . Nec quod intra il- Υιος, επειδή όλον απεφοίτησε , και όλον πάλιν αν
lam eral, reliquit , quod autem foris gestavit , id , έλαβε και ου το μεν εντόσθιον καταλέλοιπε , το δε
quod vull Apollinarii dementia . Quod autem pas- εκτός εδάστασεν, ώς ή του 'Απολλιναρίου άνοια
luris humeris gestalum , hoc est, Domini Divini- βούλεται. Τούτο δε εν τοίς ώμους του ποιμένος
lati adhibitum est, id unum cum ipso per assum- βασταχθέν, τουτέστιν εν τη θεότητι του Κυρίου γε
prionem elci luni est. νόμενον , εν προς εκείνον διά της αναλήψεως γέ
γονεν .
Ex eadem oratione, " Εκ του αυτού λόγου .
Doniinum in scrvili figura apparuissc concedil. Τον Κύριον φησιν εν δουλική φανήναι τα σχήματι.
Servus igitur, cujus figuram Dominus induit , inte . "Αρα ο δούλος , ού το σχήμα υπέδυ ο Κύριος, άρτιος
ger erat, an mutilatus ? id est, corpusne , el animam ήν, ή ηκρωτηριασμένος , τουτέστι σώμα και ψυχήν
rationis, seu nieritis coupolem lialiebat ? si aliqua C λογικήν, ήτοι νοεράν κεκτημένος ; Ει μεν ουν
tharum partium lancus erat,, id ostendant , neque ηκρωτηριασμένος εν τούτων, δειξάτω τούτο :· ου
en aniina rationis experien liabuit ,, qui per ca »• γάρ άλογον ψυχήν είχεν ο αμαρτήσας 'Αδάμ,ου την
veral ,, cujus ipse formal suscepit.. Sin eral integer , μορφήν ανεδέξατο' ει δε άρτιος , άρτιον άρα και το
el integrum illud fuii,
fait , quod assumptum est .. Αι Ιιο- πρόσλημμα. 'Αλλ ' ουκ άνθρωπος, φησίν, ήν, αλλ'
mo, inquit, non erat , sed quasi homo, quia non ως άνθρωπος , διότι ουχ ομοούσιος ήν των ανθρώπω
eral ejusdem cuin homine essenliæ , quantuin ad κατά τον νούν. Ει μη ομοούσιος , ετεροούσιος πάνω
mentem pertinet. Si ejusdem non eral essentia', ergo τως . "Ων δε ο λόγος της ουσίας έτερος, τούτων ούτε
diversæ. Quoruns aulem essentiæ ratio diversa , lio- η φύσις κοινή, ούτε η κλήσεις . Εί ούν άλλο τι κατά
rum nec eadein nalura oec nomen . Qnare si aliud την ουσίαν ήν, και ουκ άνθρωπος , αλλά μέχρι του
quid per essentiam erat, non autem homo , nisi qua- φαινομένου κατ’ άνθρωπον εσχηματίζετο, τη δε
tenus speciem el figuram bominis præferebal, re αληθεία κατά την φύσιν παρήλλακτο , συνομολογεί
autem vera secundum naturam diversus erat , ex ται τούτοις, ότι δόκησις ήν, και απατηλή φαντασία
τις ή επί γης πολιτεία πάσα της ενανθρωπήσεως
his colligitur, ficia simulalaqne fuisse, quæ ad Uni-
geniti vitam humanitatemque assumptam spectant, του Μονογενούς από γεννήσεως μέχρι της ταφής
D
ab ortu ejus, usque ad sepulturam el resurrectio και της αναστάσεως .
nem .
Ex eadem oratione . 'Εκ του αυτού λόγου.
Qui quod maxime proprium est hominis , id est "Ο το κυριώτατον αφαιρών του ανθρώπου, τούτο
mentem, auſerl, id quod reliquuin est, jumentum δε εστι νούς, κτήνος αποδείκνυσι το λειπόμενο ».
ostendit ; junientuin autem non est homo Το δε κτήνος ουκ άνθρωπος .
Ex eaden. oralione . 'Εκ του αυτού λόγου .
Si , quemadmodum inquit Apollinarius , mens Είπερ, καθώς φησιν ο 'Απολλινάριος, νούς ανθρώ .
liominis divina natura facta esset, magnitudine του η θεία φύσις εγένετο, ισομεγέθη ταύτα αν είη
æquales el pares inter se essent divinilas et MCAS αλλήλοις , και ισοστάσια , θεότης και νούς ανθρώπι
humana. Quod enim locum explel alterius, æquale νος. Το γάρ αναπληρούν τόπον τινός ίσον εστι τώ
illi est. Sin divjuilale mens est inferior , id quod in ενδέοντι . Ει δε καταδεέστερον ο νούς παρά την
eain conversum est, in deterius est Commuta- θεότητα, και τούτο εξ εκείνου γενόμενος προς το ευ
tun , τελέστερον ήλλοιώθη .
905 PANOPLIA DOGMATICA . · TIT . XIV. 906
Εκ του αυτού λόγου . A Ex eadem oratione,
"Ανθρώτβου , φησί , θάνατος ου καταργεί τον θά- Mors , inquit, hominis mortem non destroit . Quid
νατον . Τι κατασκευάζων τούτό φησιν ; ή πάντως, autem colligens hoc asscruit ? Illudne , Unigeniti
ότι αυτή τέθνηκε του Μονογενούς ή θεότης ; Πώς η divinitalem occidisse ? Sed quonam pacto vita queat
ζωή τέθνηκεν, είπάτωσαν οι μή ειδότες & λέγουσιν. interire el mori , dicant, qui nesciunt quid loquantur.
'Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oratione .
Είπερ, κατά τον Απολλινάριον, αυτή τέθνηκε του Si, quemadmodum sentit Apollinarius, Unige
Μονογενούς η θεότης, συναπέθανε ταύτη πάντως niti divinilas occidit, cum illa nimirum occidit et
και η ζωή , και η αλήθεια, και η δικαιοσύνη , και η vila, et veritas, cl justilia , et bonitas, et lux , et
αγαθότης , και το φως,, και η δύναμις , και απλώς potentia , el uno verbo ,, quidquid est Filius et!
όσα ο Υιός έστι τε και ονομάζεται . "Οτε ούν ταύτα nominalur. Quando igitur hæc cum Filii divinitatc
τη θεότητι του Υιού διά του θανάτου συγκατεσβέσθη . per mortem exstincta sunt, non erat apud Patrem
ουκ ήν λοιπόν παρά τω Πατρί σοφία, η δύναμις, η sapientia , aut potentia , aut vita,, aut aliud eorum
ζωή, ή άλλο τι των όσα ο Μονογενής έστι τε και quidquam, quæ Filius el est et appellatur.
ονομάζεται.
Εκ τού αυτού λόγου . B Ex eadem oralione.
Είπερ ή δύναμις του Πατρός, ήγουν ο Υιός και Si polentia Patris, seu Filius, aut Verbum: occidit,
Λόγος απέθανε, ποία δύναμις ετέρα τήν τεθνηκυίαν quænam alia potentia potentiam mortuam in vitam
δύναμιν ανεζώωσεν , ένα τάλλα παρήσω των ατοπη- revocavit, ut alia incommoda prætereamus ?
μάτων ;
Εκ του αυτού λόγου. Ex eadem oratione .
Ει πάντα όσα έχει ο Πατήρ του Υιού έστιν, ο Si omnia, que Pater habet, Filii sunt , qui Patris
πάντα τα του Πατρός έχων έχει πάντως και την habet omnia, ipsius niinirum liabet etiam immorta
αθανασίαν αυτού . Και πώς ή αθανασία τέθνηκεν ; Titatem . Quiautem mori poluit immortalitas ?
Εκ του αυτού λόγου. Ex eadem oralione.
" Ωσπερ Χριστός απέθανε, και ανέστη , ούτω και Quemadmodum Christus morluus est, el resurrexil,
ημείς, φησίν ο Απόστολος . Τι όντες ήμείς κατά την sic el nos , inquit Apostolus ! . Quid nos ? Qui na
εαυτών φύσιν, θεία δύναμις, ή αίμα, και σαρξ , lura propria sumus divina polenlia , an caro et
sumus
καθώς φησιν η Γραφή ; Ουκούν όπερ ημείς εσμεν sanguis, ut scriptum est ? Quod ergo nos
κατ' ουσίαν, τούτο και ο υπέρ ημών αποθανών ήν , per essentiam , id erat el is qui pro nobis mortuus
ού πρόκειται τους ομογενέσιν ή μίμησις. Τι το C est, cujus similitulo nobis , qui ejusdem generis
αποθνήσκόν έστι και φθειρόμενον ; Ουχ ή σάρξ μεν cum illo sumus, proposita est ad imitandum , Quid
εις την γην αναλύεται, ο δε νους τη ψυχή παραμέ- est illud , quoi morilor, el corrumpitur ? Nonne
νει, ουδε τη μεταστάσει του σώματος προς το είναι caro quidem in terram resolvitur , mens autcını
βλαπτόμενος ; Τεκμήριον δε , ότι μέμνηται των επί cumi anima permanel, neque corporis mulaliolie,
γης ο πλούσιος, και δείται του Αβραάμ περί των quantum ad esseritiam perlinel, lærlitur ? Id argu
συγγενών αυτού. Τούτο δε ουκ άν τις ανοίας είπον , mento sit quod eorum quæ in terra geruntur, dives
το ποιείσθαι πρόνοιαν των επιτηδείων , ένα μή και ille meminit, et precatur Abraham pro fratribus suis.
αυτοί τα όμοια πάθωσιν. Ε! τοίνυν ο ημέτερος νου ; Hoc autem amentiac nemo ascripserit, quod ne.
διαμένει και μετά θάνατον απαθής τε και αναλλοίω- cessariorum curam geral , eisque prospicial, ne el
τος, πώς εικό ; τον τριτημόριον εκείνον του 'Απολ . ipsis similia contingant. Quemadmodum si mens
λιναρίου Θεόν τον σαρκώδη θάνατον υπομείναι ; nostra permanet etiam post mortem , nullis obnoxia
mulationibus, quomodo consentaneum sit , illum Apollinarii trium partium Deum carnis mortein opperiisse ?
'Εκ του αυτού λόγου . Ex eadem oralione.
Νούν (1 ) φησιν ενσαρκον όντα τον Υιόν εκ της Παρ : D Filium ail, qui carne prædila mens eral, ex Virgilio
θένου τεχθήναι, ουκ εν αυτή σάρκα γενόμενον, αλλά genitum fuisse ,non autem in ipsa faclum essecarnem ,
παροδικώς δι' αυτής διεξελθόντα. Ιδού προδήλω ; sed per ipsam lanquam per viain aliquam pertrans .
άθετεί το της καθ' ημάς οικονομίας μυστήριον. Ταύ- isse. Ecce quomodo salutis nostræ mysterium op .
την ουν την δυσσεβεστάτην φωνήν, ώς αυτέλεγκτον, pugnal . Sed islius Oratio adeo est impia , el absurda ,
και τοϊς οπωσούν έχουσιν ευσεβή νούν απαράδεκτον , et omnibus, qui pic recieque sentiunt, exsecranda
αφήσομεν ανεξέταστον. Ακολούθως γάρ πάντα κατά ul ne responsione quidem et confutatione dignam
φαντασίας και μάταιος γεγονέναι οίεται . existimemus. Nihil eniin ex illa colligitur, nisi ut
omnia non vere, sed simulate acla vidcantur,
"Ετι κατά 'Απολ.1ιναριαστών του εν αγίοις Κυ- llem adversus Apollinarium . Sancli Cyrilli exora
ρίλλου εκ του περί ενανθρωπήσεως λόγου. lione de humanitale a Verbo assumple .
“Ο τον Εθλον προτιμήσας της αληθείας 'Aπο. Qui nugas magis quam veritatem æstimat Apoi
• 1 Cor . XV, 20 .
( 1 ) Zinus logebat Nov...... verlit enim : Nunc ail Virginem Filium peperisse cum jam essel caro. Al in edit. Tergn
hyst nsi et in opere Nysseni adv . A poliinarium quod edidit Laur. Zacagui (apud nos tom . XLV , col . 1173 B) legiiue
Novy, ut'edimus et interpretamur. Edit. Pain
29
PATROL . GR , CXXX .
 907 EUTIIYMII ZIGABENI 903

linaris, rectisque ad piis dogmalibus suam anteponit A λινάριος , και των ευσεβών δογμάτων την οικείαν
garrulitatem,carnem quidem a Deo Verbo assumptam προτάξας άδολεσχίαν , την μεν σάρκα τον Θεόν Λόγου
ail, atque hac ceu velo quodam essc uzum ; mente ανειληφέναι φησί , και ταύτη καθάπερ τινι παραπε
autem non indignisse , sed ipsum vice mentis cor- τάσματι χρήσασθαι • του δε νου μη δεηθήναι , αυτόν
pori exstitisse. Sed, o sodes , dicct ei aliquis , ne δε αντί νού γενέσθαι τω σώματι . 'Αλλ', ώ βέλτιστε,
corpore quidem Deus Verbum egebal ; nihil enim είπου τις αν προς αυτόν, ουδέ του σώματος ο Θεός
prorsus requirit : polerat aulem solo mandato no- Λόγος έχρηζεν, απροσδεής γάρ ήδύνατο δε και μόνο
slram operari salulem. Sed tamen voluit los quoque προστάγματι την ημετέραν πραγματεύσασθαι σω
communionem aliquam recle factorum liabere:: quod τηρίαν · αλλ' ηθέλησεν έχειν τινά και ημάς εις το
ut elliceret, peccatricem assumplam naturam , eam- κατορθούμενον κοινωνίαν , ού χάριν λαβών φύσιν την
Gre suislalioribus justificatam, acerbis expedivitty- ημαρτηκυίαν, πόνοις αυτήν οικείους δικαιώτας, των
rannis peccato el diabolo ac morle , el cælestibus τε πικρών τυράννων απήλλαξεν αμαρτίας, και διαβό
selibus donavil : et per earn quam ipse sumpsit λου, και θανάτου, και των επουρανίων θρόνων ήξίωσε,
humanitatem , universo generi libertatem commu- και διά του ληφθέντος παντί τω γένει της ελευθερίας
nicavit . Selenim nihil liorum reputans hic sapien • ρ μετέδωκεν αλλ ' ουδέν τούτων εις νούν λαβών ο σοφώτα
B
lissimus , vocalissimum theologiæ præconein Joan- τος τον μεγαλοφωνότατον κήρυκα της θεολογίας, τόνεύ
nem evangelistam , amenliie suie leslem habcre se αγγελιστής Ιωάννην, μάρτυρα της οικείας ανοίας έχειν
julicat.. « Verbuum enim, inquit,, caro factum est,, ηγείται: « Ο Λόγος γάρ, φησί, σάρξ έγένετο, και έσκή
o't habitavil in nobis ' . , Alqui omnino sciebal, alibi νωσεν εν ημίν και ταύτα σαφώς ειδώς , ώς πολλαχού
γιoque parlenm pro ιοιο divinam Scripturam appex το πάν από μέρους ή θεία Γραφή προσαγορεύει , και
Vare solere : quæ modo quidem ex anima tolim πή μεν από της ψυχής πάντα καλεί τον άνθρωπον , πή
hominem nimcupal, modo autem ex carne lohim δε από της σαρκός όλον το ζώον δηλοί : « Πάσαι γάρ
animal denolal : « Omnes enim , inquit, animæ. quæ αι ψυχαι , αι εισελθούσαι, φησίν , άμα Ιακώβ εις Αί
ingresse sunt cum Jacobo in Ægyptum , septua . γυπτον έβδομήκοντα πέντε . Εύδηλον δε ώς ουκ
ginta quinque fuere 1. Constal autem non fuisse ασώματοι ήσαν οι του Ιακώβ υιοί τε και έκγονοι ,
.ucorporcos Jacobi filios atque nepoles ; sed ex parte αλλ ' από μέρους το πάν και ιστοριογράφος εδήλωσε.
follm historicus demonstravit. Et rursus : ( Anima
Και πάλιν : « Ψυχή ή αμαρτάνουσα , αυτή αποθανεί
que peccaverii , ipsa moriellir : „ Nemo vero unquam αι . • Ουδείς δε έγνω πώποτε ψυχήν άνευ σώματος
scivit animam absque corpore in culpam incidisse. αμαρτία περιπεσούσαν και αύθις, « ου μή κατα
Ει denuo : « Non permanelbit Spiritus nieus in homi- C μείνη το Πνεύμα μου εν τοις ανθρώπους τούτοις, διά
nibus islis , quia caro sunt * » Ει alibi pro- το είναι αυτούς σάρκα. 5 Και ο προφήτης ετέρωθ :,
pheta :: « Omnis caro pulvis , et omnis hominum gloria
« Πάσα σάρξ χούς[ it cod . , που χόρτος) , και πάσα δόξα
>

ceu ſeni ſos 8. , Beatus quoque David : liecordaliis
est, inquit, quod caro sunt, spiritus vadens et non
rediens 6. » Est autem unicuique exploratum , non
ſuisse hos inanimes quos reprehendit, vel qui
bus legeni constituit, vel quorum naturam describil.
Neque solum de vituperatis ita loquitur Scri
plur. , verum etiam de laudatissimis. Testis Paulus,
qui in Epistola ad Galatas ait : « Cum autem placuil
ci , qui me segregavit ex utero matris meæ , el vo-
cavit per gratiam suam , ut revelaret Filium suum
in me, continuo non acquievi carni el sanguini,
seil ad præcessores meos apostolos accessi '. , Si
ergo non tantum de carnali affectu , et de mortali- D προς τους προ εμού αποστόλους ανήλθον . » Ει δε ου
ανθρώπου ως άνθος χόρτου , και ο μακάριος Δαβίδ ,
Εμνήσθη, φησίν, ότι σάρξ εισι, πνεύμα πορευόμε
νον, και ουκ επιστρέφον . » Παντί δε δήπουθεν γνώρι
μον , ώς ουκ άψυχοι ήσαν ούτοι ών κατηγορεί, και οίς
νομοθετεί, και ών ερμηνεύει την φύσιν.
Ου μόνον δε τους κατηγορουμένους [ λέγει η Γρα
φή], αλλά και των επαινουμένων τους κορυφαίους
και τούτων μάρτυς και μακάριος Παύλος εν τη προς
Γαλάτας λέγων · « "Οτε δε ευδόκησεν ο Θεός και αφορί
σας με εκ κοιλίας μητρός μου , και καλέσας διά της
χάριτος αυτού αποκαλύψαι τον Υιόν αυτού εν εμοί ,
ευθέως ού προσανεθέμην σαρκί και αίματι, αλλά
)

tale , carnis sensus intelligit !ır , verum etiam de
universa hominis natura, palet dictionem , ı Ver-
bum caro factum est , , non quod visibile animantis
est lauluminodo , seil lorum hominem significare.
Neque conversionem quamdam divine substantia
in carnem evenisse dicit, sed assumptam a Deo
Verbu lumanam naturam prædical. Sicil enim
incurio , · Chrisiiis redemit nos de maledicto legis,
Carlus pro nobis maledictum , , nequaquam innui'
20talioncm fontis bonorum in maledictam , sed
potius ficiali per ipsum peccali sire inaledicii de-
μόνον επί του σαρκικού φρονήματος και της θνητό
τητος, το της σαρκός φρόνημα λαμβάνεται, αλλά και
επί πάσης της του ανθρώπου φύσεως, εύδηλον ώς το,
• Ο Λόγος σάρξ εγένετο, » ού το φαινόμενον του ζώου
μόνον, αλλ ' όλον σημαίνει τον άνθρωπον · ουδε τρο
πήν τινα της θείας ουσίας εις σάρκα φησί γεγενή
οθοι:, αλλά την υπό του Θεού Λόγου ανάληψιν της
άνθρωπείας κηρύττει φύσεως ' ώσπερ γάρ το, «Χρ:
στός ημάς εξηγόρασεν εκ της κατάρας του νόμου ,
γενόμενος υπέρ ημών κατάρα , νου την είς κατάραν
μεταβολής της των αγαθών πηγής αινίττεται, αλλά

1 Joan . 1 , 1 % . 1 Gen. ΧLVΙ , 27 . $ Ezich . xviii , 4. • ( en. VI , 3, 11 . * Isa . XL , 6. • Psal. LXVI, 39.
Gal : it . 1 , 15. 8 Gal :11 , 111 , 13 .
903 PANOPLIA DOGMATIGA . – TIT. XIV. 910

την δι' αυτού γενομένης της αμαρτίας ήγουν της Α pulsionem ; et sicuti verba , « factum esse peccatum
κατάρας απαλλαγήν, και το , « Γενέσθαι αμαρτίαν pro nobis eum qui peccalum non noverat ' , , ne .
υπέρ ημών τον μή γνόντα αμαρτίαν , και ου την της quaquam justitiæ mutationem significant (esi enim
δικαιοσύνηςσημαίνει τροπήν (άτρεπτον γάρ το Θείον, invertibilis Dens et immutabilis , sicuti per prophe
και αναλλοίωτον, ως διά του προφήτου βοά : « Εγώ lam clamat: « Ego sum , et non mulor ? , »)sed pec
είμι, και ουκ ήλλοίωμαι , » ) αλλά την των ημετέρων calorum nostrorum assumprionem : « Ecce enim ,
αμαρτημάτων ανάληψιν : « "Ιδε γάρ, φησίν, ο 'Αμνός ait, Agnus Dei , ecce qui tollit peccatum mundiή 3 ; )
του Θεού, ίδε ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου , sic , inquam , dictio, « Verbuin caro factum est , ,
ούτω το, « Ο Λόγος σάρξ εγένετο, ου την αλλοίωσιν non mutationem dicit Deilalis , sed humanæ naturæ
λέγει της Θεότητος, αλλά της ανθρωπίνης φύσεως assumptionem . Namque ineffabilein Dei erga ho
ανάληψιν .
την άφατον γάρ του Θεού φιλανθρωπίαν inines charitateni prædicare volens evangelista ,
ο ευαγγελιστής κηρύττων , ώς εδίδαξεν ώς ο εν αρχή postquam docuit , eum qui ab initio eral, et
ών , και Θεός ών, και προς τον Θεόν ών , και ου- qui Deus eral, et qui apud Deum erat, et qui nun
δέποτε μη ών, ο δημιουργήσας πάντα , και τα μη όντα quam non fueral , qui omnia creaverat , qui non
εις το είναι ποιήσας , η ζωή , το φως το αληθινόν, την Bexsistentia ad exsistendum traxerit , qui vita erat
φθαρτήν ανέλαβε φύσιν, και τα των ανθρώπων ωκειώ- et lux vera ; bic , ail, horninum suas fecit passiones ,
σατο πάθη , την των ανθρώπων πραγματευόμενος dam hominum saluten operaretur . Cumque adhuc
σωτηρίαν. Και μειζόνως αυτού δείξαι της ευεργεσίας 1nagis beneficiorum illius magnitudinein demon
το μέγεθος εθελήσας , ού της ψυχής εμνημόνευσε της strare vellet , nequaquam de immortali anima verba
αθανάτου , αλλά της σαρκός της παθητής , της θνη- fecit, sed de passibili carne, mortali et corruptilili ,
της, της φθειρομένης , της εκ πηλού γεγενημένης : ex limo facta ; atque a parte totan naturam de
και από του μέρους την πάσαν φύσιν εδήλωσεν , ώς claravit , ut sequentia testantur : « Verburn .enim ,
9

μαρτυρεί τα επαγόμενα : « Ο Λόγος γάρ, φησίν , inquit , caro facium est , et habitavit in no
1

σαρξ εγένετο , και έσκήνωσεν εν ημίν. » bis

"Ετερος δε και κατοικήσας κατά τον λόγον της φύ
σεως , και έτερος ο ναός. Διό και τους Ιουδαίοις έλεγε:
• Λύσατε τον ναόν τούτον, και εν τρισίν ημέραις
έγερό αυτόν. » Λύσις δε του ναού, ψυχής και σώμα- tato illud. 5.5 Templi vero solutio erat anime a
τος ή διάζευξις · θάνατος γάρ έστι ψυχής από σώ- 'c
ματος αναχώρησις · ουκούν την λύσιν του ναού και της recessus . Ergo templi solutionem operatur animæ.
ψυχής εργάζεται χωρισμός · ε ! τοίνυν Ιουδαίοι τον
ναόν έλυσαν σταυρώ και θανάτω παραδεδωκότες ,
λύσις δε ναού των συνημμένων ο χωρισμός , ο δε Θεός
Λόγος τούτον λυθέντα ανέστησε , σαφές oίμαι τοίς
έμφροσιν , ώς ουκ άψυχον ουδέ άνουν , αλλά τέλειον
άνθρωπον ο Θεός ανελάβετο Λόγος · ει γάρ αντί της
αθανάτου ψυχής , εν τω αναληφθέντι σώματι γέγονεν
ο Θεός Λόγος, είπεν άν τοις Ιουδαίοις : Λύσατέ με ,
και εν τρισίν ημέραις αναστήσομαι · νύν δε διδά-
σκων, και του ναού το τηνικαύτα το θνητόν, και το
δυνατόν της ενοικούσης Θεότητος , « Λύσατε, φησί,
τον ναόν τούτον , και εν τρισίν ημέραις έγερώ αύ-
τον 5 ου γαρ εγώ, φησίν, υφ' υμών λυθήσομαι , αλλ'
ο ληφθείς υπ' εμού ναός και ούτος δε λύεται , ίνα D sed assumplum a me templum ; et hoc quidem ip
κρείττονος αναστάσεως απολαύση , να την θνητών
απύθηται φύσιν , ίνα την φθοράν αποδύσηται και την
αφθαρσίαν ενδυσηται ,ίνα του θανάτου καταλύση το
κράτος , ίνα των κεκοιμημένων απαρχή γένηται, ένα
λύσας της φθοράς τάς ωδίνας αναδειχθή των νεκρών
πρωτότοκος, και διά της οικείας αναστάσεως ευαγ
γελίσηται την πάντων ανθρώπων ανάστασιν.
'Εκ του αυτού λόγου .
“Οτι δε ταύτα ούτως έχει, μαρτυρεί των ατοστό
λων και κορυφαίος εν ταις Πράξεσι λέγων, ότι ουκ
εγκατελείφθη η ψυχή αυτού εις άδου , ουδε ή σαρξ
αυτού οίδε διαφθοράν. Λύσις τοιγαρούν του ναού ,
Alius vero is erat , qui modo naturali inbabila
bat , aliud vero templumn . Quare et Judais aiebat :
< Solvile leniplum loc, et ego tribus diebus exci .
corpore dissolutio : nam mors est animæ a corpore
a corpore separatio . Igitur si Judæi templum sol
verunt , cruci mortique tradentes , solatio. vero
templi conjunctorum separatio fuit , Dens antent
Verbum boc dissolulum resuscitavit , exploratumi
arbitror esse prudentibus , non inanimern neque
niente carentem , sed perfectum hominem a Deo
Verbo assumplum fuisse. Nam si pro immortali
anima, in assumpto corpore Deus Verbum exsti .
tisset , lilique Judæis dixisset : Dissolvilc me, et
iriduo resurgam . Nunc vero cum doceat, et templi
illius mortalilatein ,elinlhabitantis Deilalis potentian,
< Solvile , inquit, templum hoc, et ego triduo exci .
labo illud. , Non enim ego, ail , a vobis dissolvar ,
som ila dissolvitur , ut meliore resurrectione posl
ea frualur, ul mortalem deponal naturam , uil cor
ruptionem exuat et indual incorruptionem ,, ut
mortis imperium destruat, ut liat dormientium
primitiæ , ut corruptionis doloribus solutis ap
pareat mortuorum primogenitus, et propria resur
rectione omnium hominum l'esurrectionem por
Tendat .
Ex eadem oratione.
Quod autem bec ita se habeant, testatur apo
stolorum princeps in Actibus dicens, non fuisse de
reliciam animam ejus in inferno , neque carnemi
ejus vidisse corruptionem . Templi ergo solutio est

6
1 1 Cor . V, 21. 2 Malach . Πι , 6. 31 Joan. 1 , 29. • Joal. 1 , 14. 5 Joan . 1 , 19. * Act . 1 , 27 .
.
 9: 1 EUTIIYMIT ZIGABENI 912
Anime a corpore separatio ; «icissimque resurre- A ψυχής και σώματος χωρισμός και πάλιν ανάστασης,
clio est ad propriam carnem redilus. Si ergo , ut προς την σάρκα την οικείαν επάνοδος : εί τοίνυν, ώς
herescos anlesignani aiunt, animas duas unus- φασιν οί της αιρέσεως προστάται , ψυχάς δύο των αν.
ημ.isque liomo halbet , vitalem scilicet et rationalenm, θρώπων έκαστος έχει , τήν τε ζωτικήν, και την λογι
ei ne caro quidem absque vitali anima cogilari un . κήν, και σάρξ άνευ ψυχής ουκ άν ποτε νοηθείη της
quam polest ; nani corpus, non caro, inquit, quod est ζωτικής (σώμα γάρ, αλλ' ου σαρξ, φησί , το τοιούτον
19 juismodi, appellatur 5; el si Petrus ail , non corpus προσαγορεύεται): Πέτρος δε έφη, ου το σώμα του Κυ .
Burnini, sed Domini carnem haud vidisse corru- ρίου , αλλά την σάρκα του Κυρίου μή ιδείν διαφθο
pilionem , neque animam ejus in inferno dereliclam , ραν, και την ψυχήν αυτού μη εγκαταλειφθήναι εις
Sare constat vilalem (quam quomodo astruant ne- άδου : εύδηλον ώς την μεν ζωτικήν , ήν ουκ οίδ ' όπως
scio) exstitisse in carne corrupla animam , sine λέγουσιν, είχεν η διαφθαρείσα σαρξ, ής άνευ ουκ αν
jta ne caro quidem , ut aiunt, appellarelur. lin- προσαγορευθείη, ώς φασι, σάρξ · η δε αθάνατος και
13. Orialis autem et rationalis, cui animanlis regi- λογική και του ζώου την ηγεμονίαν πεπιστευμένη ,
men esl commissum , non est in inferno dere- ου κατελείφθη εις άδου , αλλά προς την οικείαν επαν
Ιιειι, sell ad snano relii carnerm : ideoque fru- , ήκε σάρκα και μάτην άδολεσχουσιν , άψυχον ή
B
stranugantur bi, qui inanime et rationis expers άνουν του Θεού Λόγου τον ναόν προσαγορεύοντες .
luisse dicunt Dei Verbi templum . Nos autem Petro "Ημείς δε Πέτρο εψόμεθα, και σάρκα κηρύττοντι μη
28- Sentiemur qui et Carnem praedicat corruptione δεξαμένην διαφθοράν, και ψυχήν μή καταλειφθείσαν
•x per team , et animaln in inferno non derelictam , εις άδου , αλλ' επανελθούσαν και το οικείο σώματι
sd reducem atque ad corpus suum recolleclam . συναφθείσαν πιστεύομεν δε και αυτώ τω Κυρίω λέ
Credimus etiam Domino ipsi dicenti : « Trislis est γοντι : « Περίλυπός εστιν η ψυχή μου έως θανάτου. »
ima mea usque ad mortem ' ; , nam Irisliliæ Της γάρ λύπης την αίσθησιν το εν ημίν λογικόνύπο .
51 1.sum pars nostra rationalis excipit. Quod si in δέχεται · ει δέ αντί νου ο Θεός Λόγος υπάρχων, τα
!!* tis loco Deus Verbum exsistens , mentis pas.
>
του νου κατεδέχετο πάθη , αυτός ην ο λυπηθείς, και
$!» ts excipiebat, utiqueipsum Verburn trist:abatur , φοβηθείς , και αγνοήσας, και αγωνιάσας, και αγγε
Η »1elbat , ignorabat, agonizabat , et angelica ope λική συμμαχία ρωσθείς· ει δε και ταύτα φήσουσιν οι
19μίortabatur. Jai si hac quoque dicant Apollina- της 'Απολιναρίου ματαιολογίας κληρονόμοι , μετά
i næslullitie hæredes, ii profecto cum Christi ho-
'Αρείου και Ευνομίου των χριστομάχων ταχθήτωσαν :
tibus Ario atque Eunomio collocentur.Nam
ών γάρ ίση ή βλασφημία , τούτων μίαν είναι την
.
illorum par est blasphemia , horum unam esse C &talpiav õixalov η μείς δε ακούσωμεν του Κυρίου
Swalitatem aquum est . Nos vero Dominum dicen- λέγοντος : Εξουσίαν έχω θείναι την ψυχήν μου , και
To audiamus : Polestalem habeo ponendi εξουσίαν έχω πάλιν λαβείν αυτήν » ουδείς αίρει αυτήν
animam meam , et polcstalem habeo ilerom su- απ'εμού . Εκ γάρ των λόγων τούτων μαθησόμεθα,
wendi eam ; nemo tollit eam a me ' . , Namque ex ως έτερος μεν ό τιθείς, έτερον δε το τιθέμενον· και
sermonibus his discimus alium esse qui ponil , Θεός μεν ο τιθείς και λαμβάνων, ψυχή δε ή τιθεμένη
aliud quod est positum ; Deumque esse qui ponit, el και λαμβανομένης και Θεός μεν την εξουσίαν έχων,
qui sumit;; animam autem el positam el sumplam ; ψυχή δε η υπό την εξουσίαν εκείνην τεταγμένη .
ei Dei quidem esse potestatem , animam aulem sub
ta potcstatc localami.
1. jarsdum ex oratione quam Theodosio imperatori 1ου αυτού εκ του προς τον βασιλέα Θεοδόσιος
nuncuγαυil. προσφωνητικού .
Sunt qui carnem Verbo unitam anima rationis Είσί τινες οι τησάσθαι λέγουσι ψυχής λογικής την
participe destitutam arbitrati , Verbum carne , quæ ενωθείσαν τα λόγω σάρκα. Σαρκί γάρ που μόνην την
it: lem tantum et sensilem motionem sortila sit, η ζωτικήν τε και αισθητικήν λαχούση κίνησιν αμφιε
indulum introducunt : lotam vero mentis et in : νύντες τον λόγον, παραφέρουσιν εις κόσμου, την νου
telligentis animæ vim energiamque Unigenito at- και ψυχής ενέργειαν απονέμοντες τω Μονογενεί . Κα.
tribuunt ; fateri enim , nescio quomodo verenlur ,
7 ταπεφρίκασι γαρ, ουκ οίδ ' όπως , ψυχωθείση λογική
Vertim carni humane , anima intelligente perficle ψυχή τη ανθρωπίνη σαρκί κατά φύσιν ηνώσθαι τον
a informale secundum naturam uniluin eSse . Λόγου ομολογείν : της μεν άνωθέν τε και αρχαιοτά
Verum , dum ita philosophantur, antiqui el olim της πίστεως την παράδοσιν ολίγου παντελώς άξιούν
traditie fidei rationem omnino negligunt, et volun- τες λόγου , θελήσει δε μόνη τη κατά σφάς αυτούς και
atis sux judicio male sano ( ul quod humanas τοις ανθρωπίνοις δείν έπεσθαι λογισμούς, αμαθώς
antum rationes et conjecturas sejui solcat) prave ήρημένοι, και φρονούντες αληθώς παρ' ο δεί φρονείν .
urinixi, secus quam revera oportueral, sapiunt et Και τις ο λόγος αυτούς του τοιούδε δόγματος , εγώ
sentiunt. El quænam , obsecro, dogmatis hujus est φράσω. Τον Θεού μεσίτης και ανθρώπων, κατά τας
ratio ? Dicam . Medialorem Dei et hominum , hoc Γραφής, συγκείσθαι φαμεν έκ τε της καθ' ημάς άν
9
1 Matili . XXVI, 38. 1 Joan . Χ , 18 . 3 TTino . 1 , 5.
913 PANOPLIA DOGMATICA . ΤΙΤ . ΧΙV . 911

θρωπότητος τελείως εχούσης κατά τον ίδιον λόγον , Α est Clarislum, ex humanitate numeris omnibus se
και εκ του πεφηνότος εκ Θεού κατά φύσιν Yίου , cundum propriain rationem perſecta et absoluta
τουτέστι του Μονογενούς. Διαβεβαιούμεθα δε σύνοδον naturalique Dei Filio, hoc est Unigenito, constituie
μέν τινα, και την υπέρ λόγον συνδρομήν, είς ένωσιν lum , Scripluris convenientcr prædicamus. Afirm :d
ανίσων τε και ανομοίων πεπράχθαι φύσεων.“ Ενα δ ' nius autem naturas dispares, ac inter se dissimiles,
ούν όμως Χριστόν, και Κύριον Ιησούν, και Υιόν quadam coilione el concursu qui verbis explicari
ονομάζεσθαι επιγινώσκομεν, εν ταυτώ και υπάρ- non polesi , in unum convenisse . Agnoscimus tamen
χοντα, και νοούμενον Θεόν τε ομού και άνθρωπον. unum Christum , ci Dominum Jesum , et Filium
'Aδιάσπαστον δε παντελώς την ένωσιν διατηρείν εί- vocalum ; quippe cum simul Deus el homo exsisial
θέσμεθα, τον αυτόν είναι και Μονογενή πιστεύοντες, mentique se offerat. Etenim unio illa nalurarum
και πρωτότοκον: Μονογενή μεν, ώς Θεού Πατρός μsque adeo individua indivulsaque est ut
ul unum
Λόγον, και εκ της ουσίας αυτού πεφηνότα : πρωτό- eundemque unigenitum simul et primogenitum
τοκον δ' αύ , καθό γέγονεν άνθρωπος, και εν πολλοίς credams: unigenitum quidem , lanquam ei Patris
αδελφοίς. "Ωσπερ γάρ είς έστι Θεός ο Πατήρ, εξ ου Verbuin , ex illius substantia natum ; primogenitum
τα πάντα : ούτω και είς Κύριος Ιησούς Χριστός, δι'B vero, qualenus inter multos fratres Ιιοιιο exsticit :
ου τα πάντα. Θεόν γάρ όντα κατά φύσιν επιγινώσκο- quandoquidem ul unus est Deus Paler, er quo
μεν τον δι' ού τα πάντα, Λόγον, και ει γέγονε σαρξ , omnia ; ita unus quoque est Dominus Jesus Chri
τουτέστιν άνθρωπος. slus, per quem omnia ! , Nam Verbum illul, per
quod omnia consistunt, secundum natura ! Dean csse novimus, eliamsi caro, hoc est homo facium
est.

'Αλλ' ούτι που σφόδρα ταίς εν ημίν περί τού Cielerum , eorum dicia cum nostris non
του δοξαις τα εκείνων συμφέρεται."Ένα μέν γάρ salis congruunt. Nam et ipsi quoque unum solum
ομολογουμένως παραδέχονται και αυτοι Ιησουν Christum aperle constituuut, el Umumi Eume
Χριστόν, παρωθούνται δε λίαν, ώς δυσσεβές ότι μά- nuelem in duos divellere , tanquam rein Summa
λιστα, καταδιιστάν εις δύο τον Εμμανουήλ. Ψυχής cum impietate conjunclam , summopere exsecradle
δ' ούν όμως της ανθρωπίνης και λογικής την σάρκα lur : sed Verbum interim carni, quæ humana, lioc
χωρίσαντες και γυμνώσαντες , ηνώσθαι φασιν αυτή est, ratione prædita anima exula destilutaque sii ,
τον εκ Θεού Λόγον • εξεύρηται δέ τις αυτούς και πι- unilum prædicant; el cur istud prædicare debeant,
θανός, ώς oίoνται , προς τούτο λόγος . Τα γάρ του , rationem admodum plausibilem comperisse se auius ·
φασι , κατά σύνθεσιν προς ενός τελείου σύστασιν C nman!. Αίunt enim, quae ad unius perfecti constiti
συνδεδραμηκότα , μέρη τε και εξ ατελών οράσθαι lionem per compositionem concurrunt, ea partes
φιλεί: του τελείως έχοντος καθ' εαυτό , και ώς έν esse et imperfectorum rationem obtinere ; nam quod
ιδία φύσει , της εκ μερών συνθέσεως ου δεδεημένου . perfectum est per se, atque ut in propria natura ,
Τοιγάρτοι, φασί , παραιτητέον είκότως , άνθρωπον non opus habet, ut ad partialem compositionen
δούναι τέλειον, τον συνενωθέντα το Λόγο ναόν, ίνα veniat : atque ideo cavendum esse selulo ne leme
και η ένωσις , ήπερ άν επί Χριστώ νοοίτο τυχόν , plum, quod Yerbo unilun est , perfectum hominen
ακριβή τε και αδιάβλητον τον επ' αυτής απoσώζοι exstilisse concedentes, exaclam illam unius ratio
λόγον. Και μην κακείνο προσθείεν άν, ώσπερ ούν nem , quæ in Christo accidisse dignoscitur, merilie
ηγούμαι , πάλιν. Ει γάρ εξ ανθρώπου τελείου, φασί,
1 calumniac exponamus. Quin el illud quoque luc
και του εκ του Πατρός όντος Λόγου φήσομεν είναι adjecturos suspicor ; nempe, si ex homine perſecio ,
τον Εμμανουήλ, ου βραχύ το δείμα , μάλλον δε el Dei Patris Verbo Emmanuelem coaluisje dica
αδιάφυκτον ήδη πως αναφανείται λοιπόν, το και mus, in illud uos el magnum , el plane inevitabile
αβουλήτως δείν δύο μεν υιούς, Χριστούς δ' αυ δύο periculum venturos esse, ut vel inviti duos Cluristos ,
φρονείν τε και λέγειν. Είτα τι τούτοις αντερούμεν el duos itidein alios lencre et profiteri cogamur.
ημείς ; Πρώτον μεν , ότι της πίστεως τήν ούτως αρ- D Ceilo , quid nos al Insec resonllelbimus ?Apprise
χαιοτάτην , και εξ αυτών των αγίων αποστόλων δι- indignum esso nos antiquissiniam fidei traditionem
ήκουσαν εις ημάς παράδοσιν, ου ταίς υπερμέτρους ( ut quae ab ipsis sanctis apostolis profecia ad nos
ακριβείαις καταλύειν άξιον, ούτε μην ταϊς εις άκρον
usque pervenii) propter curiosas quasclain acsuper
ερεύναις υποφέρειν τα υπέρ νούν, αλλ' ουδε ήκειν vacaneus rationes ac disceptationes deserere , vel
είς μέσον οίάπερ τινάς οριστάς , και ριψοκινδύνως nimiis inquisitionibus laumans mentis captum exce
λέγοντας , ώς το δείνα μέν ορθώς, το δείνα δ' αν dentia subjicere ; vel in niedinill exsilire veliidi
ετέρως έχειν. 'Εχρήν δή που, και ήν άμεινον αληθώς, Judices , ut nostro sensu, contempio periculo, quid
απονέμειν μάλλον τω πανσόφω Θεώ των ιδίων δια- vis metientes, dicamus : lloc recte se habet, illud
σκέψεων την οδον, και μη τοις εύ έχειν παρ' αυτό vero secus. Quanto satius, quantoque utilius foret,
δεδοκιμασμένοις , ανοσίως επιτιμών. 'Ακουσόμεθα sapientissimo Deo consiliorin suorum rationes in
γάρ λέγοντος εναργώς : ου γάρ εισιν αι βουλαί μου tegre permittere, et ea que ipsi probatissinia sunt ,
ώσπερ αι βουλαί υμών , ουδε ώσπερ αι οδοί υμών αι inρίe 1on reprelieidlere , praesertim cum illumaperte
11 Cor . VΙΙ , 6.
915 EUTHYMII ZIGABENI 9.6
dicenlem, et quasi expostulanleil audianus: Νου Α οδοί μου ' αλλ' ώς απέχει ο ουρανός από της γης ,
.

ούτως απέχει η οδός μου από των οδών υμών, και τα

sunt consilia mea sicui consilia vestra , nec viäe mere
ul viæ vestræ : sed sicut distal cælum a terra, ita διανοήματα υμών από της διανοίας μου . »
viæ meæ a viis vestris, et cogitationes meæ a cogi
tationibus vestris !. )
Quare licel leinplun , quod Verbo unilom
esi , anima humana perlecium et informatum certo
credamus, non duos lauren filios adoranus, nec
duos Chrisios agnoscimus. Ui enim lamelsi Emma-
ιuelem ex sola carne etel Dei Patris Verbo,, juxta
opinionem quam illi compleciuntur,, compositum
statuant, nulla adhuc tamen ratione liuc illi adigi
se palerenlur, ut carne seorsum , el Unigenito rur-
sum scorsum posito, duos Christos profilerentur ;
ila nos quoque , quamvis Dei Verbum, humanitati B τον της ιδίας φύσεως λόγον, οιονεί συνενηνέχθαι το
siostræ sccundum firopriæ naturæ rationem omnino
perfecle unitum, inefalbiliφue ac incomprehens0
plane modo socialum aflirmamus, non duos tamen
filios mente concipimus, sed unum eundemque ,
qui quidem natura Deus exsislens, utpole ex Dei
el Patris substantia ortus, et in extremis Sirculi
Teinporibus homo facius ' , el ex sacra deipara
Virgine natus , cuu a nobis , tum ab ipsis quoque
sanctis angelis, secundum Scripluras ' , colitur el
adoratur .
Quod si diserint genus nostrum sofo Uni-
genili adventu indiguisse atque ideo illum, quod
ab iis qui in terris degunt, cerni, amiceque cum
hominibus conversari, et vitæ evangelica viam no-
C
bis præmonstrare vellet , dispensatoria quadam ra-
ιίone solum carnen nobis similein induisse ( Deus
namque secundum suam naturam sub as im 11on1
cadil ) , illi incarnationis scopum se ignorare, ma-
gnumque illud pietatis mysterium prorsus non
intelligere, aperte ostendunt. Nam si Unigenitus ea
soluno de causa incarnatus ,, loc est,, hoινo factus
est , quo ab iis qui in terris ælalcm agunt, conspici
possel, nihilque aliud præterea commodi illius in-
Υιούς δέ ούτε που δύο προσκυνήσομεν , αλλ '
ουδέ Χριστούς έρούμεν δύο, κάν εψυχώσθαι πιστεύω
μεν ψυχή λογική τον ενωθέντα το Λόγο ναόν. "Ωσπερ
γάρ , κατά γε το εκείνοις εύ έχειν δοκούν, κάν ει ει
μόνης λέγοιτο της σαρκός , καίτου εκ Θεού Πατρός
πεφηνότος Λόγου, ουδείς αυτούς αναπείσει τρόπος,
ανά μέρος την σάρκα τιθέντας, και ανά μέρος αυτόν
Μονογενή , δυάδα δε Χριστών ομολογείν : ούτω κάν
τη καθ ' ημάς ανθρωπότητι τελείως εχούση, κατά γε
και ηνώσθαι λέγωμεν απορρήτως τε και υπέρ νούν
τον εκ Θεού Λόγον, ουχ υιών δυάδα νοήσομεν, αλλ '
ένα και τον αυτόν , φύσει μεν όντα Θεόν, και εξ αυ
της πεφηνότα της ουσίας του Θεού και Πατρός · εν
εσχάτοις δε του αιώνος καιρούς γενόμενον άνθρωπον ,
και διά της αγίας και Θεοτόκου Παρθένου γεγεννη
μένον, και πρός τε ημών αυτών και των αγίων αγ
γέλων προσκυνούμενον, κατά τας Γραφάς .
Ει δε δή φαίεν, ότι μόνης μεν εδείτο τα καθ '
ημάς της του Μονογενούς επιδημίας: εθελήσας δε
οφθήναι τοίς επί γης, και ανθρώπους συναναστραφή
ναι, παραδείξαι τε ημίν της αγγελικής πολιτείας
την οδόν, οικονομικώς ήμπίσχετο την ομοίαν ημίν
σάρκα (το γάρ τοι Θείον κατά φύσιν ιδίαν ουχ όρα
τον): ήγνοηκότες αλώσονται της ενανθρωπήσεως τον
σκοπών, και συνιέντες ουδαμώς το μέγα της ευσεβεία ;
μυστήριον. Ει γαρ δή μόνην έχει την αφορμήν του
οφθήναι τους επί γής του Μονογενούς ή σάρκωσις,
ήγουν ενανθρώπησις , προσετέθη γε μην έτερον
ουδέν τή ανθρώπου φύσει πώς ουκ άμεινον ήδη πως
και σοφών , τή των Δοκητών συμφέρεσθαι δόξη και
>

carnatio humant naluræ allulit : cur illoruni sen- ημάς αυτούς, οι σαρκός τε ομού και γινου σώματος
tentiæ subscribere non
μου pigeal,, quί phantastica απαμφιεννύντες τον Λόγον, ώφθαι μεν επί γης ως
tantum carne el corpore l'erbum indulum , neque άνθρωπον μυθοπλαστούσιν οι δείλαιοι ; Ήμαρτηκότες
in hominis natura , sell in hominis tantum siniilitu- δε ταληθούς αλοιεν αν και οι συν ιδρώτι μακρύ . Η
line in terris apparuisse fabulantur ? Verum quan- ουκ άμεινον έρoύσιν, ει μηδέν ονίνησε την ανθρώπου
1um lii miseri a veritatis scopo aberrent , facili ne- D φύσιν ο εκ Θεού Λόγος , ει και γέγονε σαρξ, απαλ
gotio ostendi potest. Si, inquam, Dei Verbum, λάττεσθαι μεν ακαθαρσίας σαρκικής , δόξα: [δ ] ούν
eliamsi caro factum est , nullum aliud human : e na- άπαξ το γηίνω προσκεχρήσθαι σώματι, διαπεράνα :
tura : commodum allulit, an non rectius slalverelur τε ούτω τον προτεθέντα σκοπόν ; Τίς ών άν γένοιτο
a cariis quidem immunditia onlino abstinuisse, λοιπόν της επιδημίας ο λόγος , ή τίς ο τρόπος της
9

Terreno nihilominus corpore uti visiton esse, atque ενανθρωπήσεως , πέπρακται δε ότου χάριν, εί τις
Dic ratione quod decreveral perfecisse ? Cieterum έρoιτο τυχόν, αντακούσεται παρ' ημών : Η θεία διδά
φuis adventus illius fuerit usus, et qualis incarna» ξει Γραφή . "10ι δη ούν , ώ γενναίε , πυθού των ιερών
ionis mollus , si quis forte a nobis scisciletur , cujus- Γραμμάτων , και ταις των αγίων αποστόλων φωναίς
« ue rei gratia patrata sit ; ille responsi Ioco Ιιος ενερείσας εύ μάλα της διανοίας του οφθαλμον, άθρε!
paucis lisabeat : Age, istud diving Scriptura tibί δή καλώς το ζητούμενον. "Έφη τοίνυν ο σοφός ημίν
palefaciet. Vnde ergo el sacras Lilleras consule , Παύλος, αυτόν έχων εν εαυτώ λαλούντα Χριστόν
mentisque oculuin sanctorum apostolorum vocibus « Επειδή δε τα παιδία κεκοινώνηκεν αίματος και
infer ; el quod queritur , dilucide hic mox inluelere . σαρκός, και αυτός παραπλησίως μετέσχε των αυτών,
1 Isa. Lν, 8. Ηebr . 1 , 1 , 2. 3 Psal . Cνι , 8. Tit!. ! 1 , 16 .
917 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XIV. 9: 8

ένα διά του θανάτου καταργηση των το κράτος έχοντα Α Igitur sapientissimus apostolas Paulus, φui Cliri
του θανάτου , τουτέστι τον διάβολον , και απαλλάξη stum in se loquenteus habebat, ad hunc modum con
τούτους, όσοι φόβω θανάτου δια παντός του ζήν cionarur : 1 Quia ergo prieri communicaverunt
ένοχοι ήσαν δουλείας.» Και μήν και ετέρωθι τρόπον carni et sanguini, et ipse similiter participavit eis
ημίν αφηγούμενος , « Το γάρ αδύνατον του νόμου, dem , lil per mortem destrueret eum qui habebat
φησίν, ενώ ήσθένει διά της σαρκός , ο Θεός τον εαυ- mortis imperium , id est diaboloni, et liberarel ens
του Υιον εκπέμψας εν ομοιώματα σαρκός αμαρτίας , qui per lolam vitam obnoxii eralit servituti so
και περί αμαρτίας, κατέκρινε την αμαρτίαν εν τη Alibi idem aliam quoque hujus rei causam aperit,
σαρκί, ίνα το δικαίωμα του νόμου πληρωθή εν ημίν, Scribit enim : « Quod impossibile eral levi, in quo
τοίς μή κατά σάρκα περιπατούσιν , αλλά κατά πνεύ- infirmabatur per carnem , Deus Filium suum inite
μα . ) lens in similitudinem carnis peccati , el de peccalo
damnavit peccatum in carne, ut justificatio legis impleretur in nobis, qni non secundum carnem a !!! "
bulamus, sed secundum spirilim !. )
'Αρ' ούν, ουχί προδηλότατον, και ουδενί των Annon apertissimum est , obsecro , inige
όντων άσυμφανές , ότι καθ' ημάς γέγονεν ο Μονογε- B nitum Dei Filium similenm nobis , hoc est , perfectura
νής , τουτέστι τέλειος άνθρωπος , ίνα της μέν έπεισ- hominem factum esse, quo nimirum terreuum hoc
άκτου φθοράς το γήϊνον ημών απαλλάξη σώμα, τη nostrum corpus, vila propria per aconomicam unio
καθ' ένωσιν οικονομία την ιδίαν αυτώ ζωήν ένιείς : nem illi imurissa , ab inducla corruptione liberaret ;
m, posteaquam illan pro
ψυχήν δε ιδίαν την ανθρωπίνην ποιούμενος, αμαρτίας aiman rursum humana ,
αυτήν απoφήνη κρείττονα , της ιδίας φύσεως το πε- priam sibi reddidissel , suæque naturæ firmilale ac
πηγός τε και άτρεπτον, οίάπερ ερίω βαφήν, εγκατα- immutabilitate perinde ac vellus colore imbuisser,
χρώσας αυτή ; Δεϊν γάρ οίμαι τους περί τούτων λό . peccato superiorem declararel ? Arbitror enim exem
γοις παραδειγμάτων, πολύ λίαν έχουσι το ασυμφανές: plis , que rem per se obscuram nonnihil illustreal,
ορώ μεν γάρ μόλις εν εσόπτρω τε και αινίγματι τα in hac doctrina opus esse : siquidem inysteria
θεία τε και υπέρ νούν μυστήρια . Είη δ' αν ουκ άτο. divina , tanquam humanæ mentis sensum exceden
πον , oίμαι , το χρήμα φέρει γάρ εν εαυτώ τον εί. tia , vix in speculo el ænigmatice videinus " . Est
κότα, μάλλον δε και τον αληθή λογισμόν." Ωσπερ ούν, autem exemplum allatum ad rem perapporlunum ,
επειδή γέγονε σάρξ του ζωοποιούντος τα πάντα Λόγου, φuippe quod verum potius, quam verisimile rei , dis
το φθοράς και θανάτου υπερφέρεται κράτος κατά qua sermo est, symbolu præ se feral. Quemail
τον αυτόν, oίμαι, τρόπον, επεί γέγονε ψυχή του C πιodum ergo caro , posleanan Verbi omnia vivifi -
πλημμελείν ουκ ειδότος , ερηρεισμένην έχει λοιπόν cantis caro effecla est, mortis el corruptionis inpe .
την εφ' άπασι τοις αγαθοίς αμεταποίητον στάσιν, rio superior evasit : sic anima, lit ego quidem senlio,
και της πάλαι καθ' ημών τυραννευούσης αμαρτίας posteaquam illius effecta est qui peccatum non nun
ασυγκρίτως εύσθενεστέραν . Πρώτος τε γάρ και μόνος vit, e restigio stalui lirnium , ac in oinnibus bonis
άνθρωπος επί της γης ο Χριστός « ουκ εποίησεν stabilem, peccatoque quod olim tyranniden exercer
αμαρτίαν, ουδε ευρέθη δόλος εν τω στόματι αυτού. ) bal, multis partibus potentiorem nacta est . Chri
Ρίζα δε ώσπερ και απαρχή τεθειμένος τών εις και- slus namque primus el solus es omuibus in terra
νόνητα ζωής αναμορφουμένων εν Πνεύματι, και την ' peccalum non ſecil, nec dolus inventus est in ore
του σώματος αφθαρσίαν, και το της θεότητος ασφαλές illius . , Qui uus proinde positus tanquam 13
έρησεισμένον, ώς έν μεθέξει και κατά χάριν, και εις dix el inilium quoddam cunctorum , qui in Spiritu
άπαν ήδη το ανθρώπινου παραπέμψει γένος. Και ad vite novitatem instaurantur , el corporis illi
τούτο ειδώς ο θεσπέσιος γράφει Παύλος : "Ωσπερ mortalitatem , et eam quæ ex divinitatc proficiscilur,
γάρ εφορέσαμεν την εικόνα του χοϊκού , φορέσωμεν securitatem ac firmitatem , secundum quamdain
και την εικόνα του επουρανίου . - Εικόνα μεν γάρ του gratie communicationem in universum honvinuin
χοϊκού , το ευόλισθον έφη προς αμαρτίαν, και τον genus transmittet. Cujus quidem rei divin's Pireles
D
εντεύθεν ημίν επιρριφέντα θάνατον » εικόνα δε αυ non ignarus , ita scribil : , Sicut portavimus imat
του επουρανίου , τουτέστι Χριστού , το εδραίον εις ginem lerreni, porleinus et imaginem coelestis s . ,
αγιασμόν, και την εκ θανάτου και φθοράς ανακομι . Imaginem lerreni, peccandi propensionem , et mor
δήν τε και ανακαίνισιν εις αφθαρσίας και ζωήν . lem que hinc oritur, vocat : al vero per imaginem
cælestis, hoc est , Christi , constantiam in sanctitatc, reditumque et instaurationem ex morle el corril
ptione ad vilain et immortalitatem designat.
" Ολον ούν όλη συνηνώσθαι φαμεν τη καθ' ημάς Tolum itaque Dei Verbuni inti naturie nostre
ανθρωπότητι τον εκ Θεού Λόγον. Ου γάρ που το humanæ unituin asserimus . Nulla enini ratione
άμεινον εν ημίν, τουτέστι ψυχήν , ουδενός αν ήξίω- putanılum est , principe nosiri parte , hoc el .
1

σε λόγου , μόνη δωρούμενος τη σαρκι της επιδη- aniină neglecia , peregrinationis sur molestias carni
μίας τους πόνους . Έπράττετο δε καλώς δι' άμφω largiri voluisse.. Pulclire autem per utramque pape
alr -
της οικονομίας το μυστήριον· προσεχρήσατο δε, lem dispensationis sacramentum perſecil : Carne

• lelr, 11, 14 , 15 . * Rom. VΙΙ , 3, 4. 31 Cor. 311 , 12. 4 1 Petr. 11 , 22 . • 1 Cor. XV, 40 .
919 EUTUYNIT ZIGABENI 920

Sna tanquam organo all cariis opera , nailuralesφue A καθάπερ οργάνω, τη μεν ιδία σαρκι , [τά] προς τα
agritudines, ac cætera oflicia viluperalionis exper. σαρκός έργα τε και άρρωστήματα φυσικά, και όσα
tia ; animna rursum ad humanas inculpatasque al- μώμου μακράν : ψυχή δ' αυ τη ιδία, προς τα ανθρώ
ſectiones utebatur. Nam et esuriem , el longioris πινά τε και ανυπαίτια πάθη. Πεινήσαι γάρ λέγεται,
itineris laborem , et pavorem ac inelum , et tristi- κόπους υπενεγκείν τους εκ μακρών οδοιποριών,
liam , el angorem , et ipsam denique in cruce mor- πτοίας τε και φόβους , και λύπην, και αγωνίαν, και
tem pertulisse traditur. Etenim nullo cogente , ani- τον επί το σταυρό θάνατον. Επαναγκάζοντος γάρ
mam suam vostri causa posuit , quo nimirum et ουδενός, τέθεικεν αφ' εαυτού την ιδίαν ψυχήν υπέρ
vivis et morluis dominaretur . Et quidem car
ημών, ίνα και νεκρών και ζώντων κυριεύση σάρκα
new sual citra controversian liberationis pretium μεν την ιδίαν , της απάντων σαρκός ανταποτιννύς,
pro omnium carne dependit ; animam vero jusluυ δώρον αληθώς αντάξιον· ψυχήν δε , ψυχής αντίλυτρον
pro mortalium omnium animabus prelim exhi. της απάντων ποιούμενος, ει και ανεβίω πάλιν, ζωή
buit , lamelsi viiam quam posuerat (nam vita eral κατά φύσιν υπάρχων ως Θεός. Και γούν ο θεσπέσιος
κι Deus secundum natural denuo resumpserit. Πέτρος , « "Ανδρες αδελφοί , φησίν, εξόν ειπείν μετά
Ηinc divinus Petrus :: «« Viri,, inquit ,, fratres,, liceal B παρρησίας προς υμάς περί του πατριάρχου Δαβίδ,
audenter dicere ad vos de patriarcha David , quo- ότι και ετελεύτησε και ετάφη , και το μνήμα αυτού
niam el defunclus est, et sepultus est , el sepulcrum έστιν εν ημίν άχρι της ημέρας ταύτης. Προφήτης
ejus est apud nos usque in hodiernum diem . Pro ούν υπάρχων , και ειδώς , ότι όρκω ώμοσεν αυτώ και
plieta igitur cum esset, et sciret φuia jurejarando Θεός, εκ καρπού της οσφύος αυτού καθίσαι επί του
jurasset illi Deus, de fruclu lumbi ejus sedere θρόνου αυτού, προειδώς ελάλησε περί της αναστά.
super sedem ejus, providens loculus est de resur- σεως του Χριστού , ότι ούτε εγκατελείφθη η ψυχή
lectione Christi, quia neque derelictus est in in- αυτού εις άδην, ούθ' ή σάρξ αυτού οίδε διαφθοράν. »
ferno, neque caro ejus vidit corruptionem ). » Nec Ου γάρ του θέμις ειπείν, φθορά μέν δύνασθαι κρα
enim fas est dicere, carnem Verbo upilam ali τείσθαι ποτε την ενωθείσαν τώ λόγω σάρκα, κάτ
quando potuisse corrumpi, aut divinam illam ani οχον δ' αυ ταίς άδου πύλαις την θείαν γενέσθαι ψυχήν
Jhain intra inſerui portas delineri. Nam , ul divi ουκ εγκατελείφθη γάρ εις άδην, καθά και ο θεσπέσιος
Dils Petrus ait, anima ejus in inferno relicia non έφη Πέτρος. Ου γάρ που την τε άληπτον παντελώς,
fuit. Neque vero naluram illam , quæ nec mente και ανάλωτον τη θανάτω φύσιν, τουτέστι την θεό
comprehendi, neque per mortem ullatenus capi τητα του Μονογενούς , των υπό χθόνα μυχών ανα
C
polest, hoc est Unigeniti divinitatem , e subterraneis κεκομίσθαι φήσομεν · ούτε γάρ αν ήξιώθη το χρήμα
yllis specubus rursun emersisse dicemus : quando- θαύματος , ει μή μεμένηκεν εις τον άδην ο εκ Θεού
quidem nulla admiratione dignum essel , si Dei Λόγος, τη της θεότητος ενεργεία τε και φύσει,
Verbum divinitatis vi ejusdemque ellicacia nixum , παραδόξως τε και υπέρ λόγον, πληρών μεν τα
apud inferos non mausissel, cuin admirabiliter om- πάντα, και τοις πάσιν επιδημών . 'Ανώτερον γάρ που
sibus adsil, impleatque omnia . Deitas namque και περιορισμού και τόπου και μεγέθους μετρητου
omni loco el circumscriptionc , el mensurabili ma- το Θείον , αυτό δε υπό μηδενός χωρούμενον.
guiludine superior, a nullo capi comprehendive
polest .
Mirum vero videri debet , quod corpus Παράδοξον δε και ουδενί των όντων θαυμα
snaple natura interilui el morti obnoxium ad vi στον , ότι σώμα μεν ανεβίω το τη φύσει φθαρτόν :
1am denuo redieril : id enim immortalis Verbi ήν γάρ ίδιον του αφθάρτου Λόγου. Ψυχή δε δή πάλιν,
proprium erat.. Sic quoque anima, que
quæ cum illo την προς αυτόν λαχούσα συνδρομήν τε και ένωσιν,
conjuncta copulataque fuerat, ad inferos descendit , καταπεφοίτηκε μεν εις άδου , θεοπρεπει δε δυνάμει
divinaque virtute ac polentia ulens, spiritibus quo- και εξουσία χρωμένη , και τοις εκείσε πνεύμασι
D
que ibidem captivis sese exhibil 5. Elenim iis qui ° κατεφαίνετο. Τοιγάρτου και έφασκε τοις εν δε
vinculis ibi constricti detinebantur : « Exite , ait : σμούς : Εξέλθετε και τοις εν τω σκότει : 'Ανακα
jis vero qui tenebris operiebantur : Revela mini 5 . ) λύπτεσθε . 5 Και μοι δοκεί φάναι τι τοιούταν και ο
Atque huc mihi magnus ille Perrus respexisse θεσπέσιος Πέτρος περί του Θεού Λόγου, και της
videlur, cum de Dei Verbo, ejusdem que secundum καθ' ένωσιν οικονομίας 1 γεγενημένης αυτού ψυχής :
dispensatoriam unionem anima, hunc in modum • Κρείττον γάρ αγαθοποιουντας , ει θέλοι το θέλημα
concionatur : Melius est enim benefacientes (si του Θεού , πάσχειν , ή κακοποιούντας ότι και ο Χρι
voluntas Dei velit) pali , quam malefacientes : quia στος άπαξ υπέρ αμαρτωλών απέθανε , δίκαιος υπέρ
el Christus semel pro peccatis nostris morluus est , αδίκων, ίν' ημάς προσαγάγη τω Θεώ, θανατωθείς
jusius pro injustis , ul nos offerret Deo ; mor- μεν σαρκι , ζωοποιηθείς δε το πνεύματι » εν ώ ,
tificatus quidem carne , vivificatus autein -pi- φησί, και τοις εν φυλακή πνεύμασι πορευθείς
ritu , in quo et liis qui in circere erant spiri- εκήρυξεν , απειθήσασί ποτε . Ουδέ γάρ , oίμαι , φαιεν
libus veniens prædicavil , qui increduli fuerant άν, ώς γυμνή και καθ' εαυτήν ή θεότης του Μονο
aliquando .» Nec vero dicent divinitalem per se solamı γενούς καταπεφοίτηκε μεν εις άδου, διεκήρυξε δε
and inferos descendisse , spiritibusque ibidem cune τοις εκείσε πνεύμασιν , άποπτος ούσα παντελώς
6
1 1 Joan . , 16. 1 Ron. XIV, 9. 8 Act 11 , 29-31 . 5 !!r . 111 , 19. * Isa . XL:: , 9. 6 1 Petr. 1 , 17, 18 .
3
021 PANOPLIA DOGMATIC.A . - ΤΙΤ . ΧΙV . 922

clusis predicasse ; cum ipsa omnino sub oculos

κρείττον γάρ αεί του οράσθαι το Θείον. Αλλ ' ου δο- Α
κήσει και εσχηματισμένως εις το ψυχής είδος αυτήν non cadal , præstantiorque sil , quam ut ab ullo
μεμορφώσθαι δώσομεν παραιτητέον γάρ πανταχή cerni queat. Nec etiain concedendum est ipsam in
την δόκησιν . Αλλ ' ώσπερ τοίς επί γης συνανεστράφη apparentem animæ speciem transformatam esse :
μετά σαρκός, ούτω και ταις εις άδου ψυχαίς διεκή- siquidem exlerie istius apparentice commentum
ρυξεν, ίδιον έχων φόρημα , την ενωθείσαν αυτό omnino repudiari debel. Sed quemadmodum Uni
ψυχήν. genitus cum iis , qui in corporibus suis adhuc
degebant, versalus est in corpore ; ila spiritibus, qui apud inferos tenebantur , animam mente el
ratione præditam sibi conjunctam habens, concionatus est.
Και βαθύς μεν ίσως και απόρρητος αληθώς Esl sine incarnationis modus admodum
και ταϊς ημετέραις διανοίαις ουχ αλώσιμος και της subtilis , vereque inexplicalbilis ; talis lenum, qui
ενανθρωπήσεως τρόπος . Εκείνο δ' ούν όμως αναλο- cogitationis captusque nostri angustias multis par
γίζεσθαι πρέπει τα γάρ τοι μή καθ' ημάς πολι-
.
libus excedal . Quapropter illud iterum iterumque
πραγμονείν, ουκ αζήμιον · ανούστατον δε παντελώς expendere nos decet : nempe , ut periculo nou
το βασάνοις υποφέρειν τα υπέρ νούν , και πειράσθαι vacat curiosius in ea inquirere, quie humana non
νοείν & ουχ οίόν τε . "Η ουκ οίσθα, ότι το βαθύ δη B sunt : il extreme deinentice videri e: φue mentis
τούτο μυστήριον, και νούν υπερέχον τον εν ημίν, τη nostræ aciem excedunt , humani judicii trutina
ημών απεριεργάστω πίστει τετίμηται ; Το δε ασυν- subjicere moliri : vel ad eorum rursum cognitin
έτως λέγειν , « Πώς δύναται ταύτα γενέσθαι ; » Νι- nein eniti, quæ nullo pacto nostra intelligentia
χοδήμω τε εκείνη και τους κατ' αυτόν απονέμοντες , con preliendi possunt.. Nescis profundum hoc sy miy
ανενδοιάστως παραδεξύμεθα τα δια του θείου Πνεύ- slerium , omnique liumano sensu sublimius, lide ab
ματος χρησμωδούμενα , και αυτό δε πιστεύσωμεν omni curiosa indagine aliena honorari a nobis ?
λέγοντι Χριστώ : ' Αμήν , αμήν λέγω υμίν, ά οίδα- Quamobrem stullam illam quæstionem : « Quomodo
μεν , λαλούμεν, και ά έωράκαμεν, μαρτυρούμεν. και possunt hæc fieri " ? , Nicodemo ejusque similibus
0:χέσθω δή ούν λήρος μεν άπας, μυθός τε αδρανής , relinquentes , citra ullam bæsilationem Spiritus
και ψευδοδοξία , και κεκομψευμένων ρημάτων και φε- sancti oracula suscipiamus, ipsique Christo de se
ναχισμός : προσιέμεθα ούτι που το κατασίνεσθαι Joquenti lidem habeamus : « Amen, inquil, amen
πεφυκός , κάν εί τοίς άγαν εξασκημένοις, και μην dico vobis , quia quæ scimus, loquimur ; el que
και πικροίς ημάς κατακροτοίεν Υλόγοις οι δι' έναν- vidimus, lestamur '. , Valeant igitur deliria , faces.
τίας . "Έστι γαρ το θείον ημών μυστήριον ουκ εν sant omnes infirmæ ad persuadendum fabuliw , opi
πειθούς σοφίας ανθρωπίνης λόγοις , αλλ ' εν αποδείξει cC uioresque false,, ac chalerallarum vocularum inροimpo
sluræ : nihil enim quod detrimentum afferre sol 1,
Πνεύματος .
admillimus ; etiamsi adversarii exercitalissimis acerrimisque rationibus nos pulsaverint. Est cuim
divinun loc nostrum sacramentum , non in persuasibilibus humana sapientiæ verbis : sed in Spiritus :

ostensione positum . Unigenitus igitur, qui et Deus , et univer

Θεός ούν υπάρχων , και των όλων Kύριος ,
κατά τας Γραφάς , ο Μονογενής , επέφανεν ημίν : sorum secundum Scripluras Dominus est , nobis
9
ώφθη γάρ επί γης , και επέλαμψε τοίς εν σκότει , apparuit :: visus est in terra 1,, et homo factus , his
γενόμενος άνθρωπος , ου δοκήσει , μη γένοιτο ! μανία qui in tenebris versabantur , illuxit, non phanta
γάρ τούτό γε φρονείν, ή λέγειν' ούτε μήν εις σάρκα
. sinate , aut externo lanlum schemale , absit ! hoc
παρενεχθείς κατά μετάστασιν , ή τροπήν αναλλοίω- enim sentire , aut dicere, est aperle insanire . Neque
τος γαρ αεί κατά το αυτό και ωσαύτως έχων ο εκ rursum per sui mulationem , aul conversionem , in
Θεού Λόγος . 'Αλλ ' ουδε ομόχρονον τη σαρκί την ύπ- carnem transformalus est : Dei enim Verbuat
αρξιν έχων' αυτός γάρ έστι των αιώνων ο Ποιητής. omnis mulationis expers, uno semper eodemque
Ούτε μήν ώς λόγος ανυπόστατος , ουδε ώς βήμα ψιλον modo se habet . Neque coævam cum carne sub
εν ανθρώπω γεγονός και ο γάρ τοι καλών τα ουκ όντα D slantiam sortilus est : ipse namque seculorum con
ποτέ προς ύπαρξιν και γένεσιν , προϋφέστηκεν ditor est. Νeque hypostaseos exsors, ut sermo aut
αναγκαίως : αυτός γάρ έστιν η ζωή , πεφηνως εκ nudum tantum simplesque verbum , quod in homine
ζωής του Θεού και Πατρός , όντος τε και νοουμένου
>
inhabitavit : nam qui ea quæ non sunt, evocal ut
κατ' ιδίαν υπόστασιν . Αλλ' ουδε μόνην εμπέσχετο sint etel exsistant , is necessario preexsistil :: ipse
σάρκα ψυχής ερήμην της λογικής γεγέννηται γάρ enim est vita ex vita Deo Patre procedens, qui
κατά αλήθειαν εκ γυναικός , και πέφηνες άνθρωπος , φuidem secundum propriam Iiypostasin et est et
ο ζων και υπάρχων, και συναΐδιος τώ Θεώ και Πατρί intelligitur. Sed neque carnem quoque, que anima
Θεός Λόγος, μορφήν δούλου λαβών » και έστιν ώσπερ ratione predita vacaret ,, induit :: quandoquidern vi
εν θεότητι τέλειος , ούτω και έν ανθρωπότητι τέ- vuin illud subsistensque , ac Deo Patri coæternuin
λειος " ουκ εκ μόνης θεότητος και σαρκός εις ένα Deus Verbum servili forma suscepla , vere ex mu
Χριστόν και Κύριον και Υιον συγκείμενος , αλλ' εκ liere natum,, et homo factum est , estque perinde

1 Joan . 1 , 9. 1 Ιbid . 11 . 3 Baruch 111 , 38 .

923 EUTUYNU ZIGABENI 924
perfectum inlunargil:ale 5c in deitate . Νon enim A δυοίν τελείoιν, ανθρωπότητα δή λέγω και θεότητα ,
ex sola carne et deitate, sed ex perfeclit liunanj. εις ένα και τον αυτόν παραδόξως συνδούμενος.
lale et divinitale in unum cumdemque Dominum et Filium cl Christum admirabili quodam modo con
Crevit coaluitque.
Ejusdem ex oralione ad Reginas habila . Του αυτού εκ τού πρός Δεσποινας προσφωνητι
κού λόγου .
« Nunc anima mea Curhala est. Et quid di- « Νυν η ψυχή μου τετάρακται . Και τί είπω ;
? Pater , salva nie ex hac iora . Sed propter Πάτερ, σωσόν με έκ της ώρας ταύτης. Αλλά διά
hoc veui in lioram hanc ' . , « Paler , clarifica τούτο ήλθον εις την ώραν ταύτην.» - Πάτερ. δόξασόν
Filium luum ?. , El alio loco rursum : « Et cæpil σου τον Υιόν. » Και πάλιν : " Ηρξατο λυπείσθαι, και
contristari el mæslus esse , el dixit : Tristis est .

αδημονείν, και λέγειν · Περίλυπός εστιν η ψυχή μου

anima mea iisque ad mortem d. , Et rursum : « Et έως θανάτου . Και πάλιν : « Και φωνή σας φωνή
clamans voce magna Jesus, ait : Paler, in manus μεγάλη ο Ιησούς , είπε: Πάτερ , εις χείράς σου 9

1uas comiendo spiritum meum . » Qui Apollinarii
opinionen sequuntur , ejusderque sententiae sub-
scribunt; hi templum Deo unitum , inanime : c ra-
lione destilulliu fuisse contendunt : sed quid illi ,
obsecro, respondere possunt, cum sancios evange-
listas lalia de omnium nostrum Salvatore lilleris
prodidisse legunt ? Nau cujus, quæso , Iristi-
tia , aut eorum omnium qui melum arguunt,
summa illa divinaque Verlii naiura laudem capax
esse queil ? Major est euit, qualii que isliusmodi
rebus ulla parle allici, aut illis onminio liumanis
perturbationibus commoveri valial. Al
corpus sensisque realisque expers , tristitia: dolo-
risve sensus calere non potest : sed neque mole-
παρατίθημι ή το πνεύμα μου . • Oι της Απολιναρίου
B
δόξης ήττώμενοι και τα αυτώ δοκούντα φρονείν
ηρημένοι , ενιστάμενοί τε και λέγοντες , άψυχόν τε
και άνουν υπάρχειν τον ενωθέντα το Λόγο ναόν, τι
δη άρα φαιεν άν, γεγραφότων ημίν τα τοιάδε των
αγίων ευαγγελιστών περί του πάντων ημών Σωτήρος
Χριστού ; Πτοίας μεν γάρ , και λύπης , και των εις
δειλίαν αιτιαμάτων ανεπίδεκτος παντελώς είη αν,
κατά γε το είκός, η θεία τε και ανωτάτω του Λόγου
φύσις. Παραιτήσεται γάρ εις άπαν το έν γε τούτοις
είναι ποτε , και παθών όλως των καθ' ημάς ουκ άν
vero in εξεται . Σώμα δε πάλιν άψυχόν τε και άνουν ουκ αν
εισδέξαιτo λύπην, αλλ' ουδ' άν έννοήσειε τι των σκυ .
θρωπών , και τον εκ των έσεσθαι προσδιχωμένων
>

stian ullum , aut all ourino μιαrol en ex immi- προαναθρήσει φόβον. Πάθοι δ' αν τα τοιάδε κατά γε
concipiel το πάσιν , ώς γε oίμαι , δοκούν. Ψυχή λογική κατα
neutium incommodiorum provisione cociiet
aliquando ; ejustioli autem, duo que praesentia C, σκεπτομένη τω να τα τε ήδη παρόντα , και προς γε
sunt,, et aliuc futura tralhuntur , neute periractat , " τούτοις τα συμβησόμενα . Πώς oύν άρα φησίν ο Εμ
sit
anima rationis et intelligentie compos pati sulet : μανουήλ: « Νύν η ψυχή μου τετάρακται και πώς δε
id quod omnes , ut puto , falentur . Quomodo itaque και ήρξατο λυπείσθαι και αδημονείν ; ή και ποίον
Emmanuel ail : « Nunc anima mea lurbata est?, όλως εις χείρας του Θεού και Πατρός παρέθετο [το ]
quomodo idem lædere ac @ = 1115 ( ' sse crepil, all πνεύμα , εί και της θεότητος το χρήμα έστιν αλλό
qualem tandem spiritum in manus Patris commen- τριον, και μηδέ μόνης αψύχου σαρκός ; Πρόδηλον ούν,
davii, si lioc ei a divinitale prorsus alienum esl , el ότι γέγονεν άνθρωπος ο Μονογενής , ουκ άψυχόν τε
a carne svia inaninia ? Perspicuum est crgo, Uni- και άνουν σώμα λαβών , εμψυχωμένον δε μάλλον
genitum corpore assuno, non quillem illo inanimi, ψυχή και λογική , και τελείως εχούση κατά γε τον
tul nente destituto , sel aniura ratione predit » , αυτή πρέποντα λόγον. Και ώσπερ οικειούται πάντα
eademque perfecta , hoc est, omnia que ad illius τα του ιδίου σώματος , ούτω και τα της ψυχής. "Εδει
rationem pertinent ,, sortila , vivificielo etel inforinolo,, γάρ αυτόν διά παντός οράσθαι πράγματος σαρκικού
hominem factum esse. Et quemadmodu omnia και ψυχικού δι' ημάς γεγονότος . 'Εσμεν δε και
«για
quæ sui corporis sunt silhi 1scribit,, ita et en que ημείς εκ ψυχής λογικής τε και σώματος. "Ωσπερ δε
add animam spectani. Necesse enim fuil 11 ili on- οικονομικώς συγκεχώρηκε τη ιδία σαρκι και παθείν
D
pibus, sive ea ad animam , sive ad corpus pertine- έσθ' ότε τα ίδια , ούτω πάλιν και τη ψυχή συνεχώ
.

rent, nobis assimilaretur. Constamus autem et 11015
ca anima rationali el corpore. Quamobrem ut 11001 -
Banquain proprie carni ea pati dispensatorie pero
Duillebat que carnis sunt propria , ila animam
sua quoque pari permisil. Denique licet nalura Deus
essel , omnique creatura superior, quæ lamen exina
milionis erant, ea semper accurate observavil.
Porro aulem spiritu siuni, hoc est , animum sibi
unitam , Deo el Patri commental, lil novo rursun
beneficio per hoc nos cumulei. Quondam namque
humanae anima corporibus exutæ ad subterrancos
• Joan . Χ ! 1 , 27 . ? Join. XVII , 1 . 3 Mall ! . XXV1 , 27 .
ρησε τα οικεία παθείν και το της κενώσεως μέτρων
τετήρηκε πανταχού , καίτοι Θεός ών φύσει , και υπέρ
πάσαν την κτίσιν. Παρατίθεται δε το ίδιον πνεύμα
το Θεό και Πατρί , τουτέστι την ενωθείσαν αυτό
ψυχήν , ίνα ήμάς και διά τούτου πάλιν ευεργετηση .
Πάλαι μεν γάρ απαλλαττόμεναι των σωμάτων εν τοις
υπό χθόνα μυχούς αι των ανθρώπων ψυχαί κατεπέμ
ποντο , πληρούσαν τα του θανάτου ταμιεία. Επειδή
δε Χριστός το ίδιον Πνεύμα παρέθετο τώ Πατρί , και
ταύτην ήμίν ένεκαίνισε την οδόν. Βαδιούμεθα γάρ
ουκ εις άδου ποθεν , έψόμεθα δε μάλλον και κατά
• Luc . ΧΧΙV , 46 .
 926
PANOPLIA DOGMATICA . – TIT . XIV. -

925
Djūto auto TÚ TELSTÒ xilson ti; É OUTIV Tou par : 0 : - A carceres demillebantur, mortis receptacula illic
μενοι ψυχάς , εν ελπίσιν εσμέν άγαθαίς : εγερεί γάρ incluri : at vero poste:iquin Cliristus spirituυ
suum in inanus Patris commendavil, etiam banc
άπαντα ς ο Χριστός.
existimare , hæc ila habere , hoc est , imagiwari ad inferos, sed ducem nostrum pone subsequimur ,
animisqne nostris illi veluti filo condilori commissis, tantisper bona spe vivimus quoad Christus uni
versos tandem ad vitam revocabil .
Τού αυτού εκ του περί ενανθρωπήσεως λόγου . Ejusdem ex oralione de humanitale a Verbo
assumια ,
Ταύτα την Απολλιναρίου ματαιολογίας ελέγχει, Vec slullas Apollinarii nugas coarguunt, qui
ός αντί νού τον Θεόν Λόγον ενοικήσαι λέγει τη mentis loco Deum Verbum in carne assumpla dicit
προσληφθείση σαρκί. Ει γάρ ουκ είχεν ανθρώπινον ubabitare . Nisi enim mentem humanam hiahuis
νούν ή αναληφθείσα φύσις, Θεός μεν ήν και προς διά sel assumpla natura , Deus fuissel is , qui cu diabolo
βολον αγωνισάμενος , Θεός δε και την νίκην αναδυσά dccertassel , Deus vieloriam reportassel . Es qua
μενος . Θεού δε νενικηκότος , εγώ μεν ουδέν άπωνά- quidem victoria Dei nihil ego cmolumenti perci
perem , quippe qui nihil ail eam coululissem . Quin
μην της νίκης , ώς ουδέν εις ταύτην εισενεγκών , Β
αλλά γάρ της εντεύθεν ευφροσύνη : γεγύμνωμαι επί etiam nihil inde lipirip degistir'em , cum alienis
τροπαίοις γαυριών αλλοτρίοις , αυχεί δε ο διάβολος , tropeis gauderen . Jan vero el diabolus exsultatele
και κομπάζει , και μέγα φρονεί , και σεμνύνεται , et gloriaretur , sibique ipse pla: erel , el planderei,
ως Θεό παλαίσας , και υπό Θεού ηττηθείς . Μέγα γαρ qui cum Deo luctalus essel , et a Deo vicius fuissct .
l’ræclarum enim foret illi a Deo vel superari.
αυτό και το ηττηθήναι υπό του Θεού , Ex eadem orazione ,
υ.
'Εκ του
'Απολογίαν έχουσ αμαρτύάνοντ
ιν οι αυτο λόγοες , εί ο ασθενή Escusationem haberent peccalures , si Deus vero
τον νούν ουκ ανέλαβεν ο Θεός Λόγος . Ει γάρ ουκ ήν bumi weulem uipole imbecillam non suscepissel.
εν τη προσλήμματι νούς ανθρώπινος , ο Θεός δε αντί Si enim assumptæ carni mens humana non inerid,
νού υπάρχων τα τώ να ενήργει προσήκοντα , Θεός sed Deus ea quæ mentis suini , exsequebarur, Denis
in corpore esuriebat, Deus sitiebal, Delis defatigaba
μεν ην οo τω σώμα τι συμπεινήσας , Θεός δε ο διψή
σας , και κοπιάσας , και καθευδήσας, και λυπηθείς , lur, Deus dormiebal, Deus tristabilur , Deus parebal,
και δειλιάσας , και πάντα τάλλα τα ανθρώπινα υπο- Deus denique reliquas omnes allucl oncs sustinebat ,
μείνας παθήματα . Ει Θεός δε ο παλαίσας , και νική- Quo! si Deusipse certavit et vicit,, ego victoria pri
σας , εγώ μέν της νίκης εστέρημαι , Θεός δε και την δι- 0 valus sun, Deus autem justitiani omnem peregit . Qui
καιοσύνην άπασαν κατορθώσας . Οι τούτο δε λέγοντες live Ioquuntur , primum non exiguan Deo Verbo
hæc ,
πρώτον μεν ατονίαν τώ Θεώ Λόγω προσάπτουσιν ου tribuunt infirmitatem , siquidem , ut ipsi asserunt,
την τυχο ύσαν ρ
, είπε , ώς φασι ν , ουχ οίός τε ήν, του non pole rat hum ana mente suscepta homim's justum
νου του άνθρωπε ίου συνόντος , δικαιώσαι τον άν- ellicere. Deinde omnibus peccantibus divinasque
θρωπον · έπεσα δε και πάσι τοις αμαρτάνουσι , και leges violautibus excusationis aditum prefaciun .
τους θείους παραβαίνουσι νόμους απολογίας υπα- Sic enim nec immerito Deum omnium alloquuntur :
νοίγουσι θύραν. Είπωσι γάρ αν είκότως προς τον Domine, nos non admisimus ea quibus venia non
των όλων Θεόν, Ουκ ασύγγνωστα , ώ Δέσποτα , πε- debeatur, aut quæ supplicio digna cint, cum men
πλημμελήκαμεν , ουδε τιμωρίας άξια , νούν ηγεμόνα tem , cujus ductu regimur , imbecillam acceperimus , .

λαβόντες ασθενή , και φυλάττειν τους σούς ου δυνά- quæ leges luas observare non potest. Al lil quidem
μενον νόμους . Και συ δε αυτός , ώ Δέσποτα , εν σαρκί ipse, Donine , in carne adveniens , Cari.eu quidem
παραγεγονώς σάρκα μεν την ημετέραν ανέλαβες , 110strain suscepisti , menlem vero, quze asse
a qucniliv
τον δε νούν ώς της αρετής την κτησιν κωλύοντα , virtuti affert impedimenlum , el peccali dolo fa
και της αμαρτίας την απάτην ραδίως υποδεχόμενον B cilesuccumbit, rejecisti , et accipere recusasti , el
απέρριψας , και λαβείν ουκ ήνέσχου , γέγονας δε lu in carne memlis munere functus es, el hoc modo
αντί νού τη σαρκι , και τούτο το τρόπο την δικαιο- justitiam inoplevisti , ιος μιodo peccatum superasti ,
σύνην κατώρθωσις , τούτο το τρόπο την αμαρτίαν Deus enim es, el voluntale , quod vis, exsequeris ,
νενίκηκας . Θεός γάρ υπάρχεις , βουλή το δοκούν el nulu res conſicis . Nos autem , qui mentem babe
τoιών, νεύματι κατασκευάζων τα πράγματα . Ημείς mus, quam lui accipere noluisti , necessario peccatis
δε τον ανθρώπινος νουν έχοντες , όν αναλαβείν ουκ cedimus, cum vestigia lua sequi nequeamus. Quid
1,θέλησας , αναγκαίως υπό την αμαρτίαν τυγχάνομεν , enim bumana est mens, si cum Dei virtute , el cum
τοίς σοίς ίχνεσιν ακολουθήσαι ουκ ισχύσαντες, Τι Dei sapientia , et luce , et justitia , el vita, et aliis
γαρ νους ανθρώπινος προς Θεού δύναμιν , και σοφίαν, cssentiæ luz dotibus , quæ tanquam radii el faces
και φως , και δικαιοσύνην , και ζωήν, και τας άλλας ex natura lua fulgent , conferatur ? Hiec merilo dia
της σής ουσίας ενεργείας , α? καθάπερ ακτίνες και cere poterunt qui peccato sibi serviendum judica
λαμπηδόνες εκ της σής ανίσχoυσι φύσεως ; Ταύτα runt, si vere Deus Verbum hominem mentis ex
αν είπoιεν είκότως οι τη αμαρτία δουλεύειν αίρου. pertem assumpsit, ct hocmodo vitandi peccati ralio
μενοι , είπερ αληθώς ο Θεός Λόγος άνουν έλαβεν άν. nem invenil.
θρωπον , τούτο το τρόπο το αναμάρτητον μηχανησαμενος .
927 EUTUYVIL ZIGABENT. 928
Ex eadem oralione. A Εκτού αυτού λόγου» .
Sed jam istorum nugas in præseni omillamus. 'Αλλά την μεν άδολεσχίαν εκείνων καταλίπωμεν
Nos vero ad propositum argumentum revertamur , επί του παρόντος : ημείς δε επί την τροκειμένην
alque demonstremus necessariam fuisse Servatoris υπόθεσιν επανέλθωμεν , και δείξωμεν τήν του Σωτή
nostri incarnationem . Quia enim lolus homo dece- ρος ημών οικονομίαν αναγκαίως γεγενημένην. Επει
plus fuerat, tolusque sub peccalum deciderat, et δή γαρ άπας ο άνθρωπος ήπατήθη , και άπας υπό την
ante ipsum corpus mens errorem admiserat ; nam- αμαρτίαν εγένετο, και προ του σώματος δε την απάτην
qise antea mentis consensus peccalum delincal, dein- ο νους υπεδέξατο ή του νου γάρ πρότερον συγκατάθε
de id corpus per suam actionem figural, merilo σις την αμαρτίαν σκιαγραφεί, εί0' ούτως διά της ενερ
Christus Dominus lapsam naluram erigere volens, γείας το σώμα ταύτην μορφοί, είκότως ο Δεσπότης
utrique simul manum porrigit , et jacentem erigit,, Χριστός την πεπτωκυίαν φύσιν αναστήσαι βουλόμε
carnem , inquam , ac mentem , quæ ad Creatoris ima- νος, πάσι χείρα ορέγει , και κειμένην εγείρει την
ginem facta fuit. Est enim inens invisibilis, incon- σάρκα , φημι , και τον νούν , ός εγεγόνει κατ' εικόνα του
1emplabilis, impervia et incompreliensibilis
,, neque Κτίσαντος : αόρατός τε γάρ έστι, και αθέατος, ανέφ
se ipsam cogr: scens , et insuper incircumscripta : Βικτός τε και ακατάληπτος, ουδ' εαυτόν επιστάμενος,
etel si cogitationum plh:
phantasiam
nlasian spectamus ,, ducatu προς δε τούτοις και απερίγραφος · είπερ είς τήν τών
el poleslale præditi, artibus et scientiis ornata , λογισμών αποβλέψαι μεν φαντασίαν, ήγεμονία τε και
parva quædam ac nova creatrix , vel , ul verius dicam , εξουσία τετιμημένος , τέχναις και επιστήμοις κεκο
Creatorisinitiatrix,, regina creature visibilis, vel σμημένος, βραχύς τις και νέος δημιουργός, ή , το γε
regis inago , Tribula «le Terra colligens,, ex niari,, αληθέστερον ειπείν,, του Δημιουργού μιμητής, βασι
alque aere, ex sole ac luna et stellis, ex coelo et λεύς της όρωμένης κτίσεως, ή βασιλέως εικών, φόρους
nubibus, ex ovibus, bobus, aliisque vect..
pecu συλλέγων εκ γής, εκ θαλάττης, εξ αέρος, εξ ηλίου και
dibus ; imo vero omnium fructus carpens : cjus eni. σελήνης και αστέρων , εξ ουρανού και νεφών, εκ προ 1

gratia visibilia cuucta sunt facla : nam Deus horum βάτων και βοών και των άλλων κτηνών, μάλλον δε .
4

non est indig is . πάντας αυτών τους καρπούς δρεπόμενος δι' αυτόν
γάρ εγένετο τα δρώμενα: Θεός γάρ τούτων απροσδεής.
Non ergo contempsitiam pretiosam partem medelaΟύχουν ήτίμασε τον ούτω τίμιον , τον θεραπείας
egelleni ;; morlioque el senecta corruptam mortique
δεόμενον· ουδε το φθειρόμενον, καινόσο και γήρα δου
mancipatam humanitatem non ita assumpsit, ut λεύουν και θανάτω ανέλαβε , το δε λογικών και αθάνατον
partem ipsius rationalem et immortaleni atque ad C και κατ' εικόνα γεγενημένονυπερείδε, και ταυτα κακώς ,
imaginem suam faciam despexeril ; præsertim quia ώς φασι,διακείμενον · αλλά πάσαν την φύσιν παλαιωθεί
male, ut aiunt, se habebat : sed universam naturam σαν ενεοποίησε . Και το μεν αυτής καινόν άπειργά
antiqualam renovavil. Anne enim partem ejus no- σατο, το δε πεπαλαιωμένος και διεφθαρμένον ανίατον
vam fecisset, illam vero, quæ . inveterata erat et είασε ; και ταύτα τιμιώτατον υπάρχον, και αθανασία
corrupla , sine reniedio esse sivisset ? cum præser- τετιμημένον, και λόγω κεκοσμημένον, και της των
lim pars bæc pretiosissima essel, el immortalitate νοητών μοίρας τυγχάνον · των ατοπωτάτων γάρ το
pollens, el rationis usu exornala , el ad intellectua- μεν σώμα το πήλινον, και χοϊκόν , και πάθεσι συνε
lium ordinem pertinens. Absurdissimum quippe ζευγμένον , και προσληφθήναι , και αναληφθήναι , και
ſuissel, corpus luteum el pulvereum , et passionibus εκ δεξιών της μεγαλωσύνης καθιδρυνθήναι • τον δε
.

implicitum sibi assumere atjue adjungere, el in νούν τον αόρατον, τον αθάνατον , τον ηγεμόνα του
dextera majestatis collocare : nientem vero invisibi- ζώου, τον κατ ' εικόνα θείαν γεγενημένον , τον άφθαρ
lem , immortalem , animantis rectricem , ad lei fa- σία τετιμημένον, τον του σώματος ηνίοχον και κυ
clam imaginem , incorruptibilitate præditam , cor- βερνήτης και μουσικών, δι' όν ουκ άλογος και ανθρω
poris veluti aurigam , gubernalricem , et quasi con- πεία φύσις, αλλά σοφίας και τέχνης και επιστήμης
centu temperantein , per quam humana natura non D ανάπλεως, τούτον απερρίφθαι κάτω , και της τυο
est bruta , sed sapientia, artibus el quavis peritia σώματος μη μεταλαγχάνειν τιμής : δι' ον το σώμα
.

abundat : hanc, inquam , mentem ad inferiorem της λογικής εγένετο κτίσεως • δι' όν νομοθεσίαι , και
gradum deprimi, nec parem saliem cum corpore προφητείαι • δι' ον αγώνες, και πάλαι, και νίκαι, και
honorem participare ; cum tamen ejus causa corpus αναρτήσεις, και στέφανοι • δι' ον και το σώμα το
rationalis creatura cvaserit ; cuni ejusdem causa συναθλούν , αθλον των πόνων έχει την των ουρανών
datæ fuerint leges ac prophetiæ ; per quam fiunt βασιλείαν· δι' ον και αυτή του Σωτήρος ημών ή παρ
certamina, luctæ, victoriæ , laudaliones, coronæ ; ουσία γεγένηται, και το της οικονομίας έπραγμα
per quam corpus cum ea decerlans, præniuin la- τεύθη μυστήριον · ου γάρ υπέρ αψύχων ή ανοήτων
borum consequilur cælorum regnum ; ob quamu τα σωτήρια κατεδέξατο πάθη , ουδ ' υπέρ αλόγων
ipse quoque Servatoris nostri adventus contigil, etκτηνών ή λίθων ψυχής έστερημένων, αλλ ' υπέρ αν
incarnationis peractum mysterium est. Non enim θρώπων ψυχήν αθάνατον ένοικον κεκτημένων.
pro rebus animæ ac mentis experlibus, aut pro jumentis insipientibus, aut lapidibus inanimis, scd pro
hominibus immortalem in se animam incolentem oblinentibus, crucialus perlulit salutares.
929 PANOPLIA DOGMATICA TIT XIV. 930
"Erı xurà "A.20.1.1.rapiaorür Toù Jajı toxnro . A ltem adversus Apollinaristas Damasceni. Cap . 82.
Κεφά.1 . π3' .
Θεόν τέλειον και άνθρωπον τέλειον λέγοντες τον Assumpla nalura humana, ut ipsa in Christo
Χριστόν, πάντως πάντα δώσομεν, τά τε του Πατρός ricirix fieret diaboli . Quandoquidem Christum
φυσικά, τά τε της Μητρός :· γέγονε γάρ άνθρωπος , perfectum Dunt
Deum ac perfectum hominem dicinus ,
να το νικηθεν νικήση . Ουκ αδύνατος γάρ ήν και plane omnia qn: 1::m Patri, lum Mairi naturalia
τα πάντα δυνάμενος , και τη παντοδυνάμω αυτού sunt, ei tribuamus. Homo quippc factus est , ut
εξουσία και δυνάμει εξελέσθαι του τυραννούντος τον quod victum ſuerat vincerei. Jaud enim ejus ini
άνθρωπον · αλλ' ήν εγκλήματος το τυραννούντι becillitatis erat ille , qui omnia potest, quin omni
υπόθεσις , άνθρωπον νικήσαντι , και υπό Θεού βια- potenti sua virlute hominem ex tyranni dominalu
σθέντι . Αυτόν ούν τον πεσόντα νικητής αναδείξει eripere valeret. Verum Tyrannus querelie occasio
βουληθείς και συμπαθής Θεός και φιλάνθρωπος, pem habuisset, si postquam hominem ipse vicerat,
άνθρωπος γίνεται το ομοίω το όμοιον ανακαλού- illata vi a Deo spolialus esset . Quocirca Deus pro
μενος . sua misericordia, el crga homines benevolentia ,
homo fit, quo simile similis opera instauret.
“ Οτι δε λογικών και νοερών ζώον ο άνθρωπος, B Assumpla anima atque mens humana , contra
ουδείς αντερεί πώς oύν άνθρωπος γέγονεν , ει σάρκα Apollinaristas . Quod autem homo sit animal ra
-

άψυχον ή ψυχήν άνουν έλαβεν ; Ού τούτο γάρ άνθρω- lione el intelligentia præditum , nemo ierit inficias.
πος. Τί δε και της ενανθρωπήσεως άπωνάμεθα, του Quinam igitur factus est homo, si carnem inani
πρωτοπαθήσαντος μη σεσωσμένου , μηδε τη συνα- malam , aul expertem mentis animam suscepit ?
φεία της θεότητος ανακεκαινισμένου τε και νενευ- Hoc enim nequaquam homo est. Quid vero rursum
ρωμένου ; Το γάρ απρόσληπτον, αθεράπευτον . 'Ανα- ex assumpta ab eo humanitate eniolumenti ad nos
λαμβάνει τοίνυν όλον τον άνθρωπον , και το τούτου rediit, si illi qui primario contraxit labem , salus
κάλλιστον , υπό αίρωστίαν πεσόν, ίνα όλη την σω- allata non est ; neque id actum fuit , ut per con
τηρίαν χαρίσηται · νους δε άσοφος, έστερημένος junctionem cum divinitate innovaretur ,, el robur
γνώσεως, ουκ αν είη ποτέ . Ει γάρ ανενεργητος και obtineret ? Nam curalum non fuit, quod assumptum
ακίνητος, και ανύπαρκτος πάντως. non est ; quapropter totum hominem assumpsit,
illamque adeo ipsius pariem quæ obnoxia morbo fuerat, ut toti salutem largirelir '. Nulla porro
mens usquam fuerit, que sapientia el cognitione destituta sit. Nam si iners et sine molu , nulla prorsus
ratione exsistil.

Το ούν κατ' εικόνα ανακαινίσαι βουλόμενος o C Mens in homine te nat' eixóra Verbi el carn's
Θεός Λόγος, γέγονεν άνθρωπος . Τί δε το κατ' εικόνα , media . Itaque Deus Verbum ' id quod ad si
εί μή ο νους; Το κρείττον ουν παρεις, το χειρον imaginem erat instaurare volens, facilis est homo.
ανέλαβε; Nούς γάρ έν μεταιχμίω εστι Θεού και Quid vero illud fuit quod esset ad imaginem , prir
σαρκός , της μεν ως σύνοικος, του Θεού δε, ως εί.lerquanı mens ? Ilane omisso potiori , quod de
κών . Νούς ούν νου μίγνυται , και μεσιτεύει ο νους
terius erat assunipsit ! Mens siquidem in Dci cc
Θεού καθαρότητα και σαρκός παχύτητι · ει γαρ carnis meditullio est : carnis nimirum , ut contu
ψυχήν άνουν ο Κύριος ανέλαβεν, αλόγου ζώου ψυχήν bernalis ; Dei autem , ut imago. Mens itaque menti
ανέλαβεν. jungitur, atque inter Dei puritatem el carnis cras
sitiem intercedii. Nam si Dominus animam mente vacuam assumipsit , bruli ulique animam as
sumpsit.
Ει δε σάρκα γενέσθαι ο ευαγγελιστής έφη τον Apollinaristarum objeclio solvitur. Anima et caro
Λόγον, ιστέον ώς παρά τη αγία Γραφή , ποτέ μεν pro homine in Scriplura. -- Quod si evangelista
ψυχή λέγεται ο άνθρωπος, ώς το · 'Εν εβδομήκοντα D Verbum carnem factum fuisse divit, sciendum est
πέντε ψυχαίς εισήλθεν Ιακώβ. εις Αίγυπτος : in sacra Scriptura animam nonnunquam homincm
ποτέ δε σαρξ, ώς το • "Οψεται πάσα σάρξ το σω- appellari , ut in illo loco : In septuaginta quinque
τήριον του Θεού. Ού σάρξ τοίνυν άψυχος, ουδέ άνους, animabus ingressus est Jacob in Ægyptum '. Non
αλλ' άνθρωπος γέγονεν ο Κύριος. Φησι γούν αυτός nunquam item carnem , ut est illud : Videbit omnis
Τι με δέρεις άνθρωπον , ός την αλήθειαν υμίν λε- caro sulutare Dei ". Ac proinde Dominus , non caro
λάληκα ; 'Ανέλαβε τοίνυν σάρκα εψυχωμένην ψυχή inanima, nec menle vacua , sed homo factus est .
λογική τε και νοερά, ηγεμονική μεν της σαρκός, Ait quippe ipsc : Quid me cædis, hominem qui veri .
ηγεμονευομένη δε υπό της του Λόγου θεότητος . latem loculus sum vobis 5 ? Assumpsit igitur car
nem anima rationali el intelligente animalam , quæque, sicut carnis principatum tenebal , ila rursus
divinitati parebat, ab eaque regebatur.

2
"Greg. Naz. All Cledon . Greg . Naz. carm . senar . adv. Apollin ., epist. ad. Cled. et alisi. 8 (Gen.
$
XLVI , 27, ap. LXX ; Act . vii , 14 . Isa . XL, 5 ; Luc . ΙΙ !, 6 . και Joi:1 . VΙΙ , 40 .
931 !
EUTUYMII ZIGABEN
Ex scholiis Anastasii.
Calunnianlur Apollinarista luon bealulu dilania-
suum , tum Julium Romæ pontificem . Athanasium
quidem , quod ad Jovianum in puratorem scripseril
Filimonum esse,non dous natur:'s,unamadorandam ,
ci alteram non adorandani, seil D. i Verii unam esse
naturali, quæ carnem assumpserii, adorandaque
sii cum ipsa carne . Julium vero Rod pontificem ,
quod ail Dionysium scripserit ad hunc modum :
Neccssc enim est, ut qui duas asserunt esse nalu
ras, il! am quidein adoreni, alteram allem non ado-
reni. Quod si in mortem Doinini baptizamur, unain
conlileinur esse naturam impaljbilis divinitatis, et
pariliilis humanitatis. Al Timotheus Polemonis dis-
cipulos, qui quiilem Polemon Apollinarium habuit
praeeeptoriin , librorum Apollinarii conscripsii ill
dicem , el has epistolas, in quibus reperiu :: lur
Ιιεc duo , quic: dicta sunt , in ipso inclice ipse Apolli-
Wario ascripsit.
TITULUS XV.
Adversus Nestorianos, sancti Cyrilli ex sancti
Symboli interpretatione .
Qui Chrisium in duos filios dividunt, audenique
dicere Deum Verbuin sibi ex semine Davidis homi-
nem adjunxisse, eique gloriam , el bonorem , ado-
prionis dignitalein tribuisse , alique ila eum præpa
rasse, ill crucem sustinerel, et moreretur, el revi-
visceret, et in cælum ascenderet, el sederet ad dex
Terain Pairis , ut ab omnibus relius procreauis ado
retur , et Dei nomine honores percipit, isti έπος C τρός, ίνα προσκυνήται παρά τάσης κτίσεως , αναφορά
Tím ... filios constiruunt, deinde mysterii vim
insipienler invertunt. Non enim ex hominibus Denis
facilis est Christus, sed cum Deus esset Verbum
factum est caro , id est , lomo, et exinanisse di-
cilur seipsum , quod ante exinanitionem in nila
Turi propria uti Deus plenitudinem liaberet. Νeque
enim ex co quoil inoncessel, plenum evasil . Esi-
sanivil semetipsum ex divina sublimitale et inn-
mensa gloria , non autem homo humilis et abjectus
exsistens exaltalus et gloria affectus est . Servi for-
olan suscepit, ut qui liber essel, non auteni il ser-
vus ad libertatis gloriam ascendil.
Ejus:lem coacervatio diciorum evangelicorum el npo. Τού αυτού συλλογή ρητων ευαγγελικών τε και
solo, um , quibus Christut esse Deum , non autem αποστολικών δεικνυόντων , ότι Θεός έστιν ε
modum homine!!, comprobatur. Hec au!em to - D Χριστός , και ου ψιλις άνθρωπος . Η δε συλ
ceroulio er Thesauro cum delcctu deprompla esi . λογή εκ του Θησαυρού κατ' επιλογήν .
Cuind autem nalus essel , Jesus in Berhieem Ju-
dwa ' . Nalus est in Bethleem Judair', qui ex rite
dice Jesse. Ai per unum e prophetis de ip : 0 loqui-
qur Deus et Puler : El 1u , Belhleem , domus Ephrala,
non minima es in millibus Juda : ex le enim eribit
qui sit princeps in Israe'e. El exilus ejus a princi.
piu er diebus sæculi " . Quomodo iglur, qui in
Buthleca Jude nallis est i principio sæculi ,
crium , id esi , exsisiendi principium habere vi-
ciliur,, prinsertim can Peculi Teuporill,
cum extremis sæculi :
malus sit ? Deus er;o nimirum est Christils . El en
1 Α111th . 1 , 1 . Mich . v , 2 ; Manllı. !! , 6 .
932
A 'Εκ των σχολίων- Αναστάσεως .
Συκοφαντούσιν οι 'Απολλιναριασταί τόν τε μακά .
ριον 'Αθανάσιον , και Ιούλιον τον Ρώμης : 'Αθανά.
σ:ον μεν , ώς γράψαντα προς Ιουσιανίν τον βασίλειον
είναι ου δύο φύσεις τον ένα Yίδν , μίαν προσκυνη
την , και μίαν απροσκύνητον , αλλά μίαν φύσιν του
Θεού Λόγου σεσαρκωμένην , και τροσκυνου μένην
μετά της σαρκός αυτου μια προσκυνήσει τον δε
“Ρώμης Ιούλιον , ώς γράψαντα προς Διονύσιον τον
επίσκοπον ούτως : 'Ανάγκη γάρ δύο λέγοντας φύσεις,
την μεν προσκυνείν , την δε μη προσκυνείν. Ει δε
εις τον θάνατον του Κυρίου βαπτιζόμεθα , μίαν όμο
λογούμεν φύσιν της απαθούς θεότητος , και της πα
Οητής ανθρωπότητος . Τιμόθεος δε ο μαθητής Πολέ
μωνος μαθητού Απολλιναρίου , και τον πίνακα των
B λόγων Απολλιναρίου συντάξος , και τας επιστολές
ταύτας , εν αίς ευρίσκονται τα προρρηθέντα δύο
ρητά, τώ δηλωθέντι πίνακι ενέγραψε , και του 'Απολ
λιναρίου είναι και ταύτας εντεύθεν ανωμoλόγησεν .
ΤΙΤΛΟΣ ΙΕ'.
Κατά Νεστοριανών του εν αγίοις Κυρίλλου εκ
της ερμηνείας του αγίου Συμβόλου.
Οι τον Χριστόν εις υιούς μερίζοντες δύο, και τολ.
μώντες λέγειν, ότι τον και σπέρματος του Δαβίδ άν
Ορωπον εαυτό συνήψεν ? Θείς Λόγος, και μετέδωκεν
αυτό της αξίας , και της τιμής , και του της υιότη
τος αξιώματος , και παρεσκεύασεν αυτόν υπομείναι
σταυρόν , και αποθανείν , και αναβιώνει , και ανελ.
>
θείν εις τον ουρανόν , και ο αθίσαι εν δεξιά του Πα
Θεού δεχόμενος τάς τιμές , πρώτον μεν υιούς πρε
σβεύουσι δύο, είτα του μυστηρίου την δύναμιν αντι
στρέφουσιν αμαθώς . Ου γαρ εξ ανθρώπων Θεός γε
γονεν ο Χριστός , αλλά Θεός ών ο Λόγος γέγονε σαρξ.
τουτέστιν άνθρωπος . Κεκενώσθαι λέγεται , ώς προ
της κενώσεως το πλήρες έχων εν ιδία φύσει , καθό
νοείται Θεός. Ου γαρ εκ του κενος είναι εις το πλή
ρες ανέβη. 'Εταπείνωσεν εαυτόν εξ υψωμάτων θεί
κών και αρρήτου δόξης " ου ταπεινός ών άνθρωπος
.
υψώθη δεδοξασμένος . " Ελαβε δούλου μορφήν , ώς
ελεύθερος, ουχί δούλος ών εις την της ελευθερίας
ανεπήδησε δόξαν.
Του δε Ιησού Χριστού γεννηθέντος εν Βηθλεέμ
της Ιουδαίας. Γεγέννηται εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας
ο εκ ρίζης Ιεσσαί . Φησί δε περί αυτού δι' ενός των
προφητών ο Θεός , και Πατήρ Και συ , Βηθλεέμ
>
οικος του Εραθα , ουκ ολιγοστός εί , του είναι
έν χι.ιιάσιν Ιούδα . Εκ σου για εξελεύσεται του
είναι άρχοντα εν Ισ, αρ.1 , και οι έξοδοι αυτού
απ ' αρχής εξ ημερών αιώνος . Πώς oύν ο γεγεννη
μένος εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας απ' αρχής αιώνος
τας εξόδους έχειν λέγεται , τουτέστι της υπάρξειως
την αρχήν , καίτοι γεννηθείς εν εσχάτοις του αιώνος
933 PAXOPLIA DOGMATICA . TIT . XV. 931

καιρούς ; Θεός ούν άρα ο Χριστός, και πρέπoι αν A congruit, quolia eupore estantiquissimum. Deus
αυτό το του χρόνου πρεσβύτατον. Θεός ήν δι' ημά ; enim cral, qui propter nos ca mis ortum ex mulere
σαρκικήν υπομείνα , γέννησιν την εκ γυναικός . Sunbire voluil.
Και ιδού λεπρός προσελθών προσεκύνει αυτό El ecce leprosus acce:lens allorabal eum dicens :
λέγων , Κύριε , ει θέλεις , δύνασαι με καθαρίσαι. Domine, si vis, poles me mundure. El ex !ensa manu
και εκτείνας την χείρα ήψατο αυτού λέγων , letigil eum dicens : Volv , mundalor ! Ei slalim
Θέλω , καθαρίσθητι. Και ευθέως εκαθαρίσθη αύ- curala est lepra ejus ? . Sic agere , ut Deum decei ,
του η λέξτρα. Το ενεργείν δύνασθαι θεοπρεπώς ουκ 11011 est hominis proprium . Si eam potius el so .
ίδιον ανθρώπου , αυτή δε μάλλον όποιτο αν και μόνη la : naturam sequilur, quæ rebus omnibus præstal .
τη πάντων επέκεινα φύσει . Eνεργεί δε ούτω Χρι- Sic autem Christus agit, non ergo simples est
στός , ουκ άρα ψιλός άνθρωπος καθ' ημάς , Θεός δε 9 homo, quales vos sumus, sed Deus in form four
μάλλον έν άνθρωπεία μορφή . Ούτω νοήσεις και επί mana . Sic etiam intelliges de socru Petri. El rum
της πενθεράς Πέτρου, κάν τους ανέμους επιτιμών venlos, ei mare, el aquain increpuit , ex quo divini
όριώτο , θαλάσση τε και ύδασιν. "Οθεν και οι θεσπέ- discipuli vellos el mare quiescere videntes ad
σιοι μαθηται , και θάλασσαν και ανέμους υποκειμέ- mirati sunt, el diserunt : Quis est hic ? Non enini
νους δρώντες, τεθαυμάκασι λέγοντες , Ποταπός εστιν Β simplicis erat hominis , tai posse perficere. Dus
ούτος ; Ου γάρ ήν ανθρώπου ψιλού το τοιαύτα δύνα- igitur idem atque homo Christus.
σθαι δράν. Θεός ούν άρα κατά ταυτόν και άνθρω
πος ο Χριστός.
Τότε λέγει τους μαθηταίς αυτού , ο μεν θερι- Tunc dicit discipulis suis :: Hessis quidem mulia ,
σμός πολύς, οι δε εργάται κ.λίγοι. Δεήθητε ούν του operarii aulem pauci. Rogale igitur Dominum messis,
Κυρίου του Θε ; ισμού , όπως εκβάλη εργάτας εις ui millil operarios in Niessew suam . El cum adına
τον θε ισμόν αυτού. Και προσκαλεσάμενος τους cassel duodecim discipulos suos , dedit eis polesíutem
δώδεκα μαθητάς αυτού έδωκεν αυτοίς εξουσίαν adversus immundos spirilus, ut ejicerenl eos , el 016
κατά πνευμάτων ακαθάρτων , ώστε αυτά εκβά,1- rarent omnem morbum , el omnem infirmitatem '.
λει», και θεραπεύειν πάσαν νόσον , και πάσαν Novil esse Dominum messis eiun qui rerum csl uno!
μαλακίων . Οίδεν όντα του θερισμού Κύριον τον των nium Deus. Ipsius cuim est area intelligibilis, hoc
όλων Θεόν. Αύτου γάρ ή άλως η νοητή , τουτέστιν ή est humanitas. Ipsiis est et messis. Sed ecce ,
ανθρωπότης αυτού και ο θερισμός . 'Αλλ ' ιδού δεη- cum præcepisset ul orarent Dominum messis,
θήναι προστάξας του Κυρίου του θερισμού , εαυτόν stalim seipsum illum esse demonstravit, millens
απέδειξεν ευθύς όντα τούτο , εκβαλών τους εργάτας , C operarios, Iloc est Sauctos apostolos , quibus dedit
τουτέστι τους αγίους αποστόλους, οίς και έδωκεν etiam potestatem in spiritus immundos, tanquam
εξουσίαν κατά πνευμάτων ακαθάρτων , ως Θεός . Ού Deus. Non est humanitatis mensurie tribuere sancti
γάρ έστι των της ανθρωπότητος μέτρων διδόναι του Spiritus aclionem . Tribuit auiem Ciirisluis. Est
αγίου Πνεύματος την ενέργειαν. Δέδωκε δε Χριστός. igitur et natura el verilale Deus. Verbum enim caro
Είτα πω ; ου φύσει τε και αληθεία έστι Θεός; Γέ- factum est.
γονε γάρ σάρξ ο Λόγος.
Πάς ούν όστις ομολογήσει εν εμοί έμπροσθεν των Omnis qui confitebitur me coram hominibus, con.
ανθρώπων , ομολογήσω κάγώ αυτόν έμπροσθεν του fitebor et ego eum coram Patre meo , qui in cælis
Πατρός μου του εν ουρανοίς . Πολλοί κέκληνται των est . Mulli sanctorum ad martyrii gloriam vocali
αγίων προς την του μαρτυρίου δόξαν , και τετελείων- suut ei evaserull perfecti per crucialus et moriem
και διά παθημάτων και θανάτου , Χριστον ώμολογη- coulitchies Chrisium . Coronaline igitur suril,
κότες. Αφ' ούν εστεφάνωνται , διαβεβαιούμενοι τε allirmarles el dicentes, Christuin esse communem
και λέγοντες άνθρωπος είναι κοινόν αυτόν, ή μάλλον hoιuinear, an potius confessionibus suis eum οι
«ύς Θεόν ταίς έμολογίαις τετιμηκότες ; Αλλ' έστι δη- D Deum venerantes ? Non est dubium , cum et illi qui
λον. Οι γάρ τούτο αρνησάμενοι και της του μαρτυ- id negarunt, miriyrii gloriam amiserint, el se ne .
ρίου δόξης απώλισθον , και αυτούς εύρήσουσιν αρνού- g:los invenient a Christo in die judicii .. Quomolo
μενον εν ημέρα κρίσεως τον Χριστόν. Είτα πως ου igitur Deus non sit qui mariyrii gloria coronai eos qui
Θεός και τη του μαρτυρίου δόξη στεφανών τους ότι Deum ipsum esse vere conlileolur?
τούτο έστιν αληθώς ομολογούντας αυτόν;
Ούκ ανέγνωσε εν τω νύμφ, ότι εν τοις Σάβασιν Nonne legistis in lege , quoil in Sabbatis succrilo es
οι ιερείς εν τώ ιερώ το Σάββατον βεβηλούσι , και vio'ani Sabbatum , el siue culp: sunt ? Dico autem
αναίτιοί είσι ; Λέγω δε υμίν ότι του ιερού μειζών τουis, quod templo major est hic 1. Si sacerclo: es
εστιν ώδε. Ει βεβηλούντες το Σάββατον οιιερείς αντι- Sabialun violantes sine culpa' sunt, quia Deo mi
τοί είσιν, ώς Θείο προσάγοντες τας θεραπείας, πώς nistrail , quomodo iis quæ in templo fiun!, majus
των εν τω ιερό δρωμένων νοείται μείζων ή Χριστού est Christi ministerium ? Nonne quoniam illi in lege,
θεραπεία ; Αλλ' έστι δηλον. Οι μεν εν νόμω σκιά el imbra, el exemplari cælestium culluin exhibue.
1 Η. i . VII , 2 , 3 . 2 Ibid . 27 . 3 Matth . Χ , 57, 58 ; 1 , 1 . • Matth . Χ , 12 . * Μatth . , 5.
935 EUTIIYMII ZIGABEST
runt ? Divi antenn discipuli assidentes et ministrandes A και υποδείγματα των επουρανίων λελατρεύκασιν · οι
Cliristomajorem cliam gloriam babuerunt ? Et si legis δε θεσπέσιοι μαθηται προσεδρεύοντές τε και λειτουρ.
cultu præstantior est is qui Christo exhibetur, cur γούντες το Χριστό μείζονα και την δόξαν είχον . Και
non vere puiclur Deus ? ει της εν νόμω λατρείας άμεινον το λειτουργείν τω
Χριστώ, πώς ουκ αν νοοίτο Θεός αληθώς ;
Q :1011 si ego, inquit, in Beelzebub ejicio dæmorin , Ει δε εγώ έν Βεελζεβού.0 , φησίν, εκβάλλω τα
filii vestri in quo ejiciunt ? Propleren ipsi judices l'e- δαιμόνια , οι υιοί υμών εν τίνι εκβάλλουσι ; Διά
siri erunt ' . Si in Christi nomine a dæmoniis τούτο αυτοί κριται υμών έσονται. Ει εν ονόματι
vexatus curabant discipuli ; pronuntiabant enim : Χριστού τεθεραπεύκασε τους δαιμονιώντας οι μαθη
In nomine Jesu Christi Nazareni ; cur non intelli- ται · εφώνουν γάρ, 'Εν ονόματι Ιησού Χριστού του
gitur esse Deus verus? Non enim lionminis gloria Ναζωραίου · πώς ουκ αν νοοίτο Θεός αληθής ; Ού
el vis fuisset salis ad Satanam expignandum . γάρ αν εξήρκεσεν ανθρώπου δόξα και δύναμις εις
το κατισχύσαι του Σατανά.
Quemadmodum zizania colliguntur, el igni com- "Ωσπερ ούν συλλέγεται τα ζιζάνια , και περί
buruntur , sic eliam erit in consummatione sæculi. κατακαίεται , ούτω και εν τη συντελεία του αιώ
B
Bliller filius homini angelos suos, el colligent ex regno νος έσται. 'Αποστελεί ο Υιός του ανθρώπου τους
ipsius omnia scandala ,, et facientesiniquitatem,,etcon». αγγέλους αυτού , και συλλέξουσιν εκ της βασι
> .

jicient eos in caminum ignis " . Scriptum est de Deo : λείας αυτού πάντα τα σκάνδαλα , και τους ποιούν.
Laudate Dominum , omnes angeli ejus 8. Non enim τας την ανομίαν , και βαλούσιν αυτούς εις την
9

est singelus angeli ; sed Dei polius sunt omnia . κάμινον του πυρός . Περί Θεού γέγραπται , Εύλο
Quomodo igitur dixit de Filio hominis :: Miller γείτε τον Κύριον πάντες οι άγγελοι αυτού . Ού
angelos suos ? Quia Deus est, sicut Dominus, γάρ άγγελος αγγέλου έστι , Θεού δε μάλλον τα πάντα .
habens angelos el cælestes spiritus, qui serviunt ei . Πώς oύν φησι περί του Υιού του ανθρώπου, ότι 'Απο
στελεί τους αγγέλους αυτού και Θεός ούν άρα εστιν ώς Κύριος, δούλους έχων τους αγγέλους , και διά των
άνω πνευμάτων υπηρετούμενος.
Venturus est enim Filius hominis in gloria Palris Μέ.λ.λει γάρ ο Υιός του ανθρώπου έρχεσθαι εν τη
sui cum angelis suis *. Ecce rursum angelos suos δόξη του Πατρός αυτού μετά των αγγέλων αυτού.
appellat cælestes spiritns. lique, cum dixisset, Ιδού πάλιν αγγέλους αυτού φησι τα άνω πνεύματα ,
Filius liominis. καίτοι λεγομένου Υιού ανθρώπου.
C "Οταν δε έλθη ο Υιός του ανθρώπου εν τη δόξη
Cum autem venerit Filius hominis in gloria sna ,
el omnes sancti angeli cum ipso, lunc sedebit in 80- αυτού , και πάντες οι άγιοι άγγελοι μετ ' αυτού, τότε
lio yloriæ suæ . Numi ut unus eorum hominum καθίσει επί θρόνου δόξης αυτού. Αρα ως άνθρωπος
quales nos sumus sedebil Christus, ipsi astantibus των καθ' ημάς εις κάθηται ο Χριστός , παρεστηκότων
omnibus angelis , alone ita mundum judicabit ?? Qat
Qui αυτό πάντων των αγγέλων , ούτω τε κρινει τον κό
fieri id queal, cum scripium sit unum esse legisla • σμον ; Είτα ποίον αν έχη λόγον ; Γέγραπται γάρ, ότι
torem et judicem ? Deus ergo Christus qui el solium Είς έστιν ο νομοθέτης και κριτής . Θεός ούν άρα
habel, elastanles angelos, el terram judicat in ο Χριστός, ο εν δόξη Θεού και θρόνον έχων, και παρ
εστώτας αγγέλους , και κρίνων την οικουμένην εν
justitia .
δικαιοσύνη .
Ei princeps sacerdotuni dicit ei : Adjuro le per Και ο αρχιερεύς , φησίν , είπεν αυτώ , ' Ορκίζω σε
Deum viventem , ut dicas nobis , si 111 es Christus κατά του Θεού του ζωντος , ίνα ημίν είπης, ει συ
Filius Dei. Dicit ei Jesus : Tu diristi. Amen dico ει ο Χριστός , ο Υιός του Θεού . Λέγει αυτώ ο Ιη
vobis , amodo videbitis Filium hominis sedentem a σούς , Συ είπας. Αμήν λέγω υμίν , απάρτι όψεσθε
destris Yirtutis Dei , el venientem in nubibus cαli 6. D τον Υιόν του ανθρώπου καθήμενον εκ δεξιών της
Quomodo Filius hominis sedet a dextris virtutis δυνάμεων του Θεού , και ερχόμενον επί των νεφε
Dei ? Nonne quia , licet Verbuin Dei faclili sit λών του ουρανού . Πώς ο Υιός του ανθρώπου κάθη
Filius hominis, est tamen id quod eral ? Idcirco con- ται εκ δεξιών της δυνάμεως ; Αλλ ' έστι δηλον , ότι
κάνει γέγονεν Υιός ανθρώπου και εκ Θεού Λόγος ,
sidel cum Genitore et divinitatis dignitatibus ſulgens αλλ' έστιν ο ήν. Ταύτη του και συνεδρεύει το φυ
cernitur, quamvis caro faciun sil.
σαντι , και τοις της θεότητος αξιώμασιν έμπρέπων
οράται, κάνει γέγονε σάρξ.
Jesus autem clamans voce magna emisit spiritum . “ Ο δε Ιησούς κράξας φωνή μεγάλη αφήκε το
Et ecce relum sempli scissum est sursum in duo usque πνεύμα, και ιδού το καταπέτασμα του ναού εσχί .
deorsum . Ellerra mola est , el pelræ scissæ sunt . σθη άνωθεν εις δύο έως κάτω, και η γη εσείσθη ,
Et monumenta aperta sunt. Ei mulla corpora san- και αι πέτραι εσχίσθησαν, και τα μνημεία ήνεώ
ciorum qui dormierant, surrexerunt ?. Si communis χθησα » , και πολλά σώματα των κεκοιμημένων
inomo erat Christus, quomodo ipso moriente canta αγίων ηγέρθη . Ει κοινός ήν άνθρωπος ο Χριστός ,
1 ΜΑιι! . ΧΙ , 27 . 1 1: 11h . ΧΙΙΙ , 41 , 42 . : Psal . csLVNI, 2 . • Matth , XV1 , 27 . 5 Mail » , ΣΧΥ , .
6 Μ . !!! , XXVI, 63 , 64 . 1 Malli , XXSH , 50-12 .
 937 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XIV . 9 :8
πως τεθνεώτος αυτού τοσούτος ήν εν τοις στοιχείοις A fait elementis perturbatio ? Sol enim rados coi
ο θόρυβος ; Ο μεν γάρ ήλιος τας ακτίνας συνέστελλε, traxit , et in die tenebras effudit. Terra auten
και εν ημέρα σκότος εργάζετο , ή δε γη τον εαυτής suum ipsius Dominum cernens a Judæis vesalum ,
Δεσπότην ορώσα παρά των Ιουδαίων εμπαροινούμε- scissa esi . El infernus sanctorum animas emisil .
νου εσχίζετο · αφήκε δε και ο άδης τας των αγίων Quonam haec perficiente, nisi Deo ? Deus enim erat
ψυχάς. Τίνος ταύτα ποιoύντος; άρ' ουχί Θεού ; Θεός in carne : qui cum afficerelur contumelia, res elian
γάρ ήν εν σαρκι , ώ και η κτίσις ύβριζομένο τρόπον procrealæ commovebantur.
τινά συνωρίζετο .
Και συ , παιδίον , προφήτης Υψίστου κληθήση . Et tu , puer, prophela Allissimi vocaberis , præibia
Προπορεύση γάρ προ προσώπου Κυρίου ετοιμά- enim ante faciem Domini parare vias ejus , ad danda »
σαι οδούς αυτού, του δούναι γνώσιν σωτηρίας scientiam salutis populo ejus in remissionem pecen.
τω λαώ αυτού εν αρέσει αμαρτιών αυτών . Προε- lorum ipsorum ' . Præivit enim Christo , el ejus
βάδιζε γάρ του Χριστού , και αυτού γέγονε πρόδρο- precursor factus est..Et edixit,, ut pararentur vie ejtis..
μος, και αυτά τας οδούς προετοιμάζεσθαι διεκήρυτ- Et verbum de ipso vaticinalus est , converters
τε , και τον επ ' αυτώ προεφήτευε λόγον επιστρέφων tanquam ad Deum , qui poteslijusios eficere eos
B
ως επί Θεόν , δικαιούν ισχύοντα τους εν αμαρτίαις. " φuiin peccatis vergab.ntur . Quomodo igitur Chri
Είτα πώς oύ Θεός ο Χριστός ; stus non est Deus ?
Επιγνους δε ο Ιησούς τους διαλογισμούς αυ- Cognoscens autem Jesus cogitationes eorum , re
των, είπε προς αυτούς , τι διαλογίζεσθε εν ταις εpondit dicens ad eos : Quid est facilius dicere, Di
καρδίαις υμών ; Τι έστιν ευκοπώτερον , ειπείν , milluntur libi peccula lua , an dicere, Surge, el am
'Αφέωνταί σοι αι αμαρτίαι σου , ή ειπείν , "Εγειραι , bula ? Ul aulem scial's, Filium hominis habere po
και περιπάτει ; "Ίνα δέ ειδητε, ότι εξουσίαν έχει ο lestalem in terra dimillendi peccala , dizil paraly .
Υιός του ανθρώπου επί της γης αφιέναι αμαρ- tico : Tibi dico, surge , el ambula , el grabalo sublalo
τίας , είπε το παραλυτικά, Σοι λέγω, έγειραι , και vade in domum tuam ' . Si solus nos rerum omnium
περιπάτει , και άρας το κλινίδιον σου πορεύου Deus liberal a peccatis, quod alii præler ipsum con
εις τον οίκον σου. Ει μόνος ημάς και των όλων Θεός gruit nemini , hoc autem elargitur Christus cum au
απαλλάττει πλημμελημάτων , ετέρω πρέποντος του- cloritate Deo congruente, qui fieri potest, ut Deus non
του μηδενί , χαρίζεται δε και τούτο Χριστός μετ' sil ! Vocalus est autem Filius hominis, quia quan
ex muliere Verbun»,,
εξουσίας θεοπρεπούς, πώς ουκ αν είη Θεός ; Κέκλη- ιum ad carnem altinet,,natum est es
και δε Υιός ανθρώπου γεννηθείς εκ γυναικός κατά C exsistens Dens .
σάρκα , καίτοι Θεός ών ο Λόγος.
Αυτός δε ο Ιησούς ουκ επίστευσεν αυτόν αύ- Ipse auiem Jesus non credebat se ipsum eis , quia
τοϊς διά το αυτδν γινώσκειν πάντας , και ότι ου cognoscebal omnes, nec opus habebat, ut quisquam
χρείαν είχεν , ίκα τις μαρτυρήση περί του ανθρώ- Testimonium illi de homine perhiberel. Ipse eniin
που . Αυτός γαρ εγίνωσκε , τι ήν εν τώ ανθρώπω. sciebat , quid esset in homine . De Deo scriptum
Περί Θεού γέγραπται, Ο πλάσας κατά μόνας τάς est : Qui finxil sigillatim corda ipsorum " . Et ip
καρδίας αυτών . Και αυτός δε πού φησι, Μή απ' se quodam loco : Num, inquit, a me quisquam abs
έμου κρυβήσεται τις; Ει δε πάντας επίσταται, και conditur : ? Quod si omnes habet cognilos, el no
οίδε τα εν τώ ανθρώπω , πώς ουκ αν είη Θεός , ώς vit quæ sunt in homine, nonne Deus est, qui corda
καρδίας ετάζων και νεφρούς ; scrulaluir et renes ?
'Αμήν , αμήν, λέγω υμίν, και πιστεύων εις εμέ, Amen , amen dico vobis , qui credil in me , opera ,
τα έργα και εγώ ποιώ, κακείνος ποιήσει, και μεί- quæ ego facio, el ipse faciel, el majora his faciel.
ζονα τούτων ποιήσει , ότι εγώ προς τον Πατέρα Quoniam ego ad Ρatrem vado, et quodcunφue pelie
μου πορεύομαι , και ότι αν αιτήσητε εν τω ονό- risis in nomine meo , faciam vobis . Proficisci se
ματί μου, τούτο ποιήσω. Πορεύεσθαι φησι προς D dicit ad Ρatrein Filius. Αιφui , αι Deus , implet on» .
τον Πατέρα, καίτοι φύσει Θεός υπάρχων ο Υιός, και nia . ltaque proficiscitur tanquam homo. Assumptus
αυτός και τα πάντα πληρών. Πορεύεται τοίνυν άνθρω- enim est in cælum . Verum ut Deus pollicelur im
πίνως. 'Ανελήφθη γάρ εις τον ουρανόν. Αλλ ' ως Θεός pletarum se precantium postulata , si in nomine suo
επαγγέλλεται πληρούν τα αιτήματα των προσερχο- preces effuderint. Cui autein convenit vola sancio
μένων , ει εν τω ονόματι αυτού ποιούντο τάς λιτάς. rum explere, el qnæ postulantur, elargiri , nisi ei
Είτα τίνι αν πρέπoι το πληρούν ευχάς αγίων , και qui solus et natura et veritate est Deus ?
χαρίζεσθαι τα αιτήματα , πλήν ότι μόνο το κατά
φύσιν και αληθει όντι Θεώ ;
Αύτη δε εστιν ή αιώνιος ζωή , ίνα γινώσκωσί Hæc autem est vita æterna , ut cognoscant te solum
σε τον μόνον αληθινόν Θεόν , και ον απέστειλας rerum Deum , et quem misisti , Jesum Christum '.
'Ιησούν Χριστόν . Εί τη επιγνώσει του μόνου Θεού Si igitur solius Dei cognitionem Jesu Christi co
συνεζεύχθαι τε και συνεισθαίνειν ανάγκη την επί- gnitio sequitur necessario , cique conjuncta est, et
1 Luc . 1 , 76 , 77 . · Malıb . ix , 4.6 . 8 Joan, μ , 24 , 25 .
1 • Psal . Xxx " , 13 . · Eccli . XXXIX , 24.
• Join. ΧΙν , 12 , 13 . 7 Joan . XVII, 3 .
PATROL. GR . CXXX . 30
939 EUTUYMII ZIGABENO 940
διος νitain eternam praestabίt , cui perspicum noι Α γνωσιν Ιησού Χριστού , και ζωήν τούτο την εις αιώνα
sit Christum esse verum Deuin ? Verbum enim ca- προξενεί , πως ούχ άπασιν εναργές εστιν , ότι θεός
ro factuun est, a Verbum perniansit. έστιν αληθής ο Χριστός ; Γέγονε χάρ σαρξ και Λόγος ,
και μεμένηκε Λόγος .
Et hoc loculus insufflavil, et dicit eis : Accipile Και τούτο ειπών ενεφύσησε, και λέγει αυτούς
Spiricum sanctum . Quorum remiseritis peccala, re- Λάβετε Πνεύμα άγιον . "Αν τινων αφήτε τας αμαρ
milluntur eis, el quorum retinueritis, relenla suni '. τίας , αφίενται αυτοίς · αν τινων κρατώτε , κεκρά .
.

Tolum loc faclum Deo congruit, atque omni est τηνται. "Ολον εστι θεοπρεπές το γεγενημένον , και
ratione dignum. Primum enim insuflare el Spiri- του παντός άξιον λόγου . Πρώτον μεν γαρ ουκ ανθρώ
lum apostolis tribuere, humanum non est. Præterea πινον το έμφυσήσαι τους αποστόλους , και δούναι το
magna res est, et reram procrealarum facultate Πνεύμα · είτα και μέγα , και υπέρ την κτίσιν το
præstantior eam auctoritatem largiri, ut quorum τοιαύτην εξουσίαν παρασχείν , ώστε κρατείν ών έλoιντο
voluerint, peccala relineant, et quorum voluerint, τάς αμαρτίας , αφιέναι δε οίς αν βούλoιντο τυχείν. Διά
remillant. Ob id autem per carnis insufflationem τούτο και διά σαρκικού εμφυσήματος το Πνεύμα δί
Spiritum dal , quia caro a Verbo non est aliena, sed δωσιν , ότι μή αλλοτρία του λόγου γέγονεν η αυτού
propria ipsius. Et humanum quidem fuit, per car- B σαρξ, αλλ' ιδικώς αυτού. Και ανθρώπινον μεν το διά
nean insuflare, divinum autem et auctoritate ple- σαρκός εμφύσημα , θεϊκόν δε και δυνάμεως έργον ,
ouin opus, eos Spiritus participes declarare , quos το μετόχους απoφήναι του Πνεύματος τους ήξιωμέ
ipse dignos judicasset. νους .
Cum exaltaveritis Filium ' hominis , lunc cogno . " Οταν υψώσετε τον Υιόν του ανθρώπου , τότε
scelis, quia ego sum ', Arrogantiæ, quam Chrisio γνώσεσθε , ότι εγώ είμι . Της Ιουδαϊκής απονοίας ,
ascribebant Jadei, magnus Joannes causas expli-
> ήν επί Χριστώ πεποίηνται , τας αιτίας ημίν εξηγού
cans : Idcirco, inquit, persequebuntur Jesum Judæi, μενος και θεσπέσιος Ιωάννης , Διά τούτο , φησίν ,
quia non solum solvebul Sabbalum , sed etiam Pa . εδίωκον οι Ιουδαίοι τον Ιησούν , ότι ου μόνον
irem suum dicebai Deum , æqualem seipsum faciens έλυε το Σάββατον , αλλά και Πατέρα ίδιον έλεγε
Deo :. Quedam etiam loco introduxit cos impie di. τον Θεόν , ίσον εαυτόν ποιών τώ Θεώ. Είσκεκί
centes : De bono opere non lapidamus te, sed de blas- μικε δε που και αυτούς λέγοντας ανοσίως, Περί κα
phemia, quia lu humo cum sis,facis te ipsum Deum . λού έργου ου λιθάζομέν σε , αλλά περί βλασφη
Non recipiendam igitur de ipso fidein faciunt, μίας, ότι συ άνθρωπος ών , ποιείς σεαυτόν Θεόν .
nudum esse lionlinemipsum existimantes, ignoran- c Ούκούν απαράδεκτον την επ' αυτώ πεποίηνται πί
les allem , Verbum , cum Deus sit, ita semen Abra- στιν, άνθρωπον ψιλόν είναι νομίζο τες αυτόν, ήγνο
carnis ac sanguinis ,, quemadmo-
baru suscepisse ,, et easis
han nxótes δε,, ότι Θεός ών Λόγος , επελάβετο σπέρματος
ηκότες
dum nos, particep : fuisse, ut Deus esse non desine- 'Αβραάμ , και κεκοινώνη κε μεν αίματος , και σαρκός
ret,, cum inuutabilis sit Balura Deus , et perpetuo παραπλησίως ημίν , πλήν ουκ άπέστη του είναι Θεός .
idem . Itaque cum eraltaveritis, inquil, Filium homi- "Ατρεπτος γάρ κατά φύσιν εστί , και διηνεκώς ο αυ
nis, lunc cognoscetis, quia ego sum . Crucifixus τος. "Οταν ούν υψώσητε , φησί, τον Υιόν του αν
enim ſuit bumaniius, divinitus autem revisit, et θρώπου, τότε γνώσεσθε , ότι εγώ είμι. Εσταυρώθη
per resurrectionem denionstravil se esse etiam μεν γάρ ανθρωπίνως , ανεβίω δε θεϊκώς , και πεπί . και

Deuni, el vere Filium Dei . Quod si non alium , sed
se ipse potius suscilavil, ul credidimus, necesse est
ul corpus ejus proprium intelligamus, quod mor-
lem perlulit, ut ipse quoque dicatur resurrexisse.
Alqui immortalis exsistit, ut Deus. Unius enim Chri-
sli et Filii morioul nuntiantes et resurrectionem
Confiteules justiticalnur per fideiή. Quapropter ipse D αθάνατος ών ως Θεός. Ένός γάρ Χριστού και Υιού
ui unus et solus exsistens Christus Jesus huinana
quiilem ratione per carnem norluus est , resurrexit
aulem ut vila .
Adhuc modicum tempus vobiscum sum , el vado ad
eum qui misit me 6. Ubi non est Dei Verbum , si di.
vinitatis natura replet omnia ? Quomodo igitur, a
Patre miilitur, aut quoniodo ad ipsuni vadil ? Mil-
lilur humana quidem ralione, quatenus ad missio-
his modum perlivet, ut prædicet caplivis liberatio-
nem , ciecis auieiu visum . Vadit autem ad Patrem
στευται διά της αναστάσεως, ότι και Θεός έστι, και
Θεού κατά αλήθειαν Υιός. Ει δε πεπίστευται προς
ημών ουχ ώς έτερον αναστήσας , έγηγερμένος δε
μάλλον αυτός, πάσα πως ανάγκη δια την οικονομίας
ίδιον αυτού σώμα νοείσθαι το πε πονθός τον θάνατον,
ένα και αυτός αναστήναι λέγοιτο , καίτοι την φύσιν
τον θάνατον καταγγέλλοντές , και ομολογούντες την
ανάστασιν , δικαιούμεθα διά πίστεως. Ουκούν και αυ
τος, ώς είς τε και μόνος υπάρχων Χριστός Ιησούς,
αποθανείν μεν ανθρωπίνως κατά την σάρκα λέγεται,
έγηγέρθαι δε ώς ζωή .
"Ετι μικρόν χρόνον μεθ ' υμών ειμι , και υπάγω
προς τον πέμψαντά με. Πού γάρ ουκ έστιν ο του
Θεού Λόγος, ει πληροί τα πάντα τη της θεότητος
φύσει ; Πώς oύν πέμπεται παρά του Πατρός ; πως
δε υπάγει προς αυτόν ; Ούκούν πέμπεται μεν αν .
θρωπίνως κατά γε τον της αποστολής τρόπον τε και
λόγον , ίνα κηρύξη μεν αιχμαλώτους άφεσιν, τυφλοίς

1 30.11 . ΧΑ , 22, 23 . 1 Jo: n. VII , 28 . 3 Ιοιι, , 18 . • Join. 1. 55. * Joan . ΧΙΙ , 33.
 941 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT.. XIV .. .
942
δε ανάβλεψιν . Υπάγει γε μην προς τον Πατέρα και Aet Deum, non pari ratione, sed ut cum corport:
θεόν ουκ έτι κατά τον ίσον τρόπον , αλλ' οίον εν σώ- proficiscens in cælum pro nobis seipsim
. oslenidai
ματι αναφοιτήσας εις ουρανούς , ν υπέρ ημών εαυ- in Parris conspectu, sicut scriplum est '. Quod si
τον εμφανίση τα προσώπου του Θεού και Πατρός, de ipso item Verbo milli accipiatur , nenio id gra
καθώς γέγραπται . Ει δε δή και επ ' αυτού του Λόγου re putel. Divinæ enim Scripluræ mos est, ejusmo
το απεστάλθαι λαμβάνουτο , χαλεπαινέτω μηδείς. di etiam vocibus uti, nec tamen proplerea divina.
"Εθος γαρ τη θεοπνεύστη Γραφή και ταις τοιαύταις naluram , quæ mundo superior est locis circum
εσθ' ότε κεχρήσθαι φωναίς , και ου τόπους και περι- scribere ; scit enim illam esse incorpoream el
γραφαίς την θείαν τε και υπερκόσμιον υποφέρειν praes/antiorem quam nt ullis Iocorum spaliis c0er
φυτιν. Οίδε γαρ ούσαν ασώματος , και περιορισμών ceri concludique possit. Sed vocabulis humanis ca
επέκεινα , και του εν τόπω νοείσθαι μακράν, φωναίς quæ mentem nostram superant, sludet explicare,
δε μάλλον ταις ανθρωπιναις τα υπέρ νούν όντα των quandoquidem et Serválor noster se wissurum ad
εν ημίν πειράται καταδηλούν έπει και αυτός ο Σω- nos Spiritum dicit, cum lamen Spiritus sanclus
τηρ πέμπειν έρασκε προς ημάς τον Παράκλητον, impleal omnia : Spiritus enim, inquit, Domini reple
και του πληρούντος τα πάντα του αγίου Πνεύματος. vil orbem terrarum .
Πνεύμα γάρΚυρίου ,φησί, πεπλήρωκε την οικουμένην.
Πάντα μοι παρεδόθη υπό του Πατρός μου, και Omnia mihi tradita sunt a Paire meo, el nemo no
ουδείς γινώσκει τον Υιόν ει μή ο Πατήρ, ουδε vil Filium , nisi Paler, néque Pulrem quisquam no
Σ
τον Πατέρα τις επιγινώσκει ει μή ο Υιός , και ώ εάν vil, nisi Filius , el cui voluerit Filius revelare . Cuin
βούληται ο Υιός αποκαλύψαι . Ουδενός γινώσκοντος Filium nemo cognoscal, nisi Pater solus, quomodo
τον Υιόν ει μή μόνου του Πατρός, πώς αθετούσε τι . respuunt quidam Patris Testimonium ? Ostendit
νες τήν του Πατρός μαρτυρίαν ; υπέδειξε γάρ τον enim proprium Filiun in Jordane : Hic i
es , in
ίδιον Υιόν εν τω Ιορδάνη , λέγων· Ούτός έστιν ο Υιός quiens, Flius meus dilectus, in quo mihi lene com
μου ο αγαπητός εν ώ ευδόκησα , αλλ' ου γυμνόν γίacui 2. Αι non nudum nobis o-lendit Verbum,
ημίν τον ίδιον παρέδειξε Λόγον, αλλ' ενωθέντα sed carni conjunctum . El non dixit : In hoc est Fi
σαρκί. Και ουκ είρηκεν, ότι 'Εν τούτω εστίν ο Υιός lius meus, sed : Hic est, qui cum carne nimirumi
μου , αλλ', Ούτός έστιν , και μετά σαρκός . Είς άρα Υιός conjunctus est. Unus ergo Filius et Dominus .
και Κύριος .
Και είπε , φησίν, ή μήτηρ αυτού • Τέκνον , τι Et dixit materejus : Fili, quid fecisti nobis sic ?
εποίησας ημίν ούτως ; Ιδού ο πατήρ σου κα- Ecce paler (uus el ego dolentes quærebamus id. Ei
γώ οδυνώμενοι έζητουμέν σε . Και είπε προς αυ- dixit ad eos : Quid esi, quod me quærebatis ! Ne
τους. Τί ότι έζητείτε με ; Ουκ ήδειτε, ότι εν τοίς C scietatis , φuod in iis, quα Patris mei sunt, oportet
του Πατρός μου δεί είναι με ; "Αβρει δή ούν, όπως me esse ? Vide quomodo proprium Patremn appel
ίδιον εαυτου Πατέρα τον εν τοις ουρανοίς ονομάζει . let suum , qui in cælis est. Quod si homo duntaxat
'Αλλ ' είπερ ήν άνθρωπος κατά μόνας, και αυτό δή fuisset , ut nos , nonne potius eum dicere oportebat :
τούτο νοούμενος καθ' ημάς, πώς ουκ έδει μάλλον Nesciebatis , quod in iis que Patris omnium sunt ,
ειπείν , Ουκ ήδειτε τι εν τοίς του πάντων Πατρός oportel me esse ? Al proprium ipsum facit. Solus
είναι με δεί ; 'Αλλ' ίδιον αυτόν ποιείται μόνος γάρ enim ex ipso divinilus per naturan genitus est .
εξ αυτού κατά φύσιν γεγέννηται θεϊκώς .
*Ης το φως το αληθινόν , ο φωτίζει πάντα άν . Erat luxinlunc
vera, quæ illuminat omnem hominem
θρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον. Εν τω κόσμω venientes mundum.. In mundo erat, el mun.
ήν, και ο κόσμος δι' αυτού εγένετο , και ο κόσμος dus per ipsum factus est, el mundus eum non cognovil.
αυτόν ουκ έγνω. Εις τα ίδια ήλθε , και οι ίδιοι αυτόν In propria venit, el sui cum non receperuni ". Clini
ου παρέλαβον. Θεολογήσας αρκούντως και διά του salis de rebus divinis disseruissel, el per lucem ve .
φωτός του αληθινού πεφωτίσθαι τε και ηγιάσθαι ram illuminari el salictiſicari omnem hominem ve
πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον ειπών , D nielateia in Itunc mundum dixisset , el mundum per
και μήν και αυτών πεποιήσθαι τον κόσμον, εις τα ipsum factum esse, in propria , ait , eum venisse.
ίδιά φησιν αυτόν ελθείν. "Ηλθε δέ γεγονώς άνθρω- Venit autem homo ſaclus Unigenitus languam ad
πος ο Μονογενής ως προς ιδίους, και πρό γε των proprios,, inprimisque ad eos qui erant ex sangui
άλλων τους εξ αίματος Ισραήλ . "Οτε τοίνυν αυτός ne Israelis. Quando igitur qui cst lux vera , el per
εστι το φως το αληθινόν, δι ου τα πάντα , και αυτός quem omnia facta sunt, ille ipse carne indulis in
έστιν και μετά σαρκός ελθών εις τα ίδια , πώς ουκ propria venit, quomodo non necesse esi unum et
ανάγκη ένα Χριστόν και Υιόν ομολογήσαι ; eumdeni Christum et Filium confileri ?
Ιωάννης μαρτυρεί περί αυτού , και κεκραγε λέ- Joannes testimonium perhibel de ipso, el clamat :
γων • Oύτός έστιν , δν είπον , ο οπίσω μου ερχό- Hic est, de quo dixi, qui post me venit, anle me fac
μενος έμπροσθέν μου γέγονεν ότι πρώτος μου
.

lus est , quia prior me erat , et quia ex plenitu.

1 Helir . 18 , 21 . · Matth . XI, 27. • Matth . 1111 , 5. • Luc. 1 , 48 , 49. Ο Joan. 1, 9, 10.
• Ιbid . 30 .
'913 EUTHYMII ZIGABENI
line ejus nos omnes accepίνιας 1. 00: nnes ait de Αήν · και ότι εκ του πληρώματος αυτού πάντες
Christo : Qui post me venil, id est , qui post me
apparuit. Quem ipse nimirum prædicavil, Anle ip-
silin factus esi , hoc est , gloria antecellens. Etenim
erat in essentia prior, ut Deus. Quomodo igilir,
qui post ipsum , is lempore ante ipsum ſuit ? Q1o-
niam Deus erat Verbum , el caro factum est . Præ-
ccdit igitur quatenus est Verbum , posterior autein
est, quatenus ad carnein pprtinel. Quod si ex pleni
lirdine cjus omnes homines accepcruni, plenus au-
lem solus est Deus, ul ail per os Isaiz , el ipsi
soli convenil, tanquam ex propria plenitudine aliis
ipertiri ,, quod quidem Christus effecit ,, unus pro-
ſecto est Filius et Dominus ex Deo Verbum , quod
factum est caro, et ipse Deus est siinul el homo.
B
Nemo ascendit in cælum , nisi qui descendit de
cælo, Filius hominis ó. Quomodo descendit de
cælo Filius hominis, cum sancta illius caro ex Vir.
gine sumpta sil, nisi quia proprium erat corpus
Verbi , quod de cælo descenderat , et factum est
Filius hominis ? Unus igitur Christus et Filins ;
sic quæ Verbi sunt , propria carnis sunt facta, et
φια sunt caruis , propria Verti facta sunt praeter
solum peccatum .
Pueri habentes ramos palmarum egressi sunt ob-
viam illi et clamabant : Benedictus qui venit in
nomine Domini rex Israel '. Quomodo ipsum in
nomine Domioi venturum dicunt sacræ Lilleræ ? Si
enin privalim οι hominem cx sancta Virgine, cui C ρίου παραγενήσεσθαι το Γράμμα το ιερόν ; Ει μεν
Verbum Dei per personam conjunclum non sit,
commune crit ipsi dominationis nomen , quemad-
modum et nobis , el nihil in Christo magnum . Sin
ut vere Dominus esse venturus prænuntiatus est ,
quod quidem est verum , vcoit aurem non sinc carne
in hunc mundum Cnigeniills, unus nimirum est
natura , el vere Dominus, e! Christus, ei Filius .
Mulia quidem el aliu siyna ſecil Jesus coram di
scipulis suis , quæ non sunt scripla in libro hoc. llac
autem scripια sunt , ul credatis quia Jesus est Chri..
slus Filius Dei, el ul crcdenles vilam habeatis in
nomine ipsius . Qui ex sancta Virgine nalus est
Emmanuel, Angeli vore nominatus est Jesus .. Quo-: D
niam igitur ipse esl, et ' non alius Filius Dei , et
qui credil, habel vilam æternam in nomine ejus ,
nonne insaniuni, qui delininul, et dicunt alium
e -se Filium , alqne aliud ex Deo Verbum , quam ex
suncia nalum Virgine ? In his enim evangelista et
valle quidem aperle declaral, se unum et solum ex
ambobus nosse el prædicare Jesum Christum , id
est, ex Deo Patre Verbum carnem et sanguinem
assumpsisse, perinde atque nos, ut scriptum est.
Hoc ſecil initium signorum Jesus in Cana Gali-
lææ , el maniſestavil gloriam suam , et crediderunt
1 Ioan , 1, 16 . 1 Isa . 1 , 11 . 3 Joan . II , 13. • Matili . XII , 9. και Joan . Xx , 30 ,
944
ε.λάβομεν . Ιωάννης φησί και περί του Χριστού , ότι
“ Ο οπίσω μου ερχόμενος , τουτέστιν, ο μετ' εμέ φα
νερούμενος, όν αυτός εκήρυξε δηλονότι, έμπροσθεν
αυτού γέγονε , τουτέστι πρωτεύων κατά την δόξαν.
Και γάρ ήν και εν υπάρξει πρώτος ως Θεός. Πώς
ούν και μετ' αυτόν προ αυτού κατά χρόνον ; " Οτι Θεός
ήν ο Λόγος, και γέγονε σάρξ, έχων μέν το πρωτεύειν
καθο Λόγος εστί, δευτερεύων δε κατά σάρκα . Ει δε
και εκ του πληρώματος αυτού πάντες μετεσχήκασιν
οι άγιοι , πλήρες δε μόνον εστί το Θείον, καθά φησι
διά της Ησαίου φωνής , πρέπoι δ' άν αυτώ τε και
μόνο το εξ ιδίου πληρώματος μετόχους αποτελεί
ετέρους, πεπραχε δε τούτο Χριστός είς άρα εστιν
Υιός και Κύριος ο εκ Θεού Λόγος γενόμενος σάρξ , ο
αυτός Θεός τε ομού και άνθρωπος.
Ουδείς ανατέθηκεν εις τον ουρανόν ει μή ο εκ
του ουρανού καταβάς , ο Υιός του ανθρώπου. Πώς
καταβέβηκεν εκ του ουρανού ο Υιός του ανθρώπου ,
καίτοι της αγίας σαρκός γεννηθείσης έx γυναικός;
'Αλλ ' ίδιον ήν το σώμα του εξ ουρανού καταφοιτή
σαντος Λόγου, ός και γέγονεν Υιός ανθρώπου . Εις
ούν άρα Χριστός και Υιός. Ούτως ίδια μεν της σαρ
κος τα τού Λόγου γέγονεν, ίδια δε του Λόγου τα της
σαρκός δίχα μόνης αμαρτίας .
οι παίδες έχοντες τα βαϊα των φοινίκων εξη...
θον εις απάντησιν αυτού, και έκραζον • Εύλογη
μένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου βασιλεύς
του Ισραήλ . Πώς άρα φησίν αυτόν εν ονόματι Κυ
ούν ως άνθρωπος ιδικώς τον εκ της αγίας Παρθένου ,
μη ενωθέντος αυτό καθ' υπόστασιν του Θεού Λόγου,
κοινόν έσται το της κυριότητος όνομα αυτώ, καθά
και ημίν, και ουδέν έπι Χριστού το μέγα: ει δε ως
αληθώς Κύριος ήξειν προαπηγγέλλετο , όπερ έστι και
αληθές , ελήλυθε δε ου δίχα σαρκός εις τόνδε τον
κόσμον ο Μονογενής, είς άρα εστι φύσει , και αλη
θώς Κύριος, και Χριστός, και Υιός.
Πολλά μέν ούν και άλλα σημεία εποίησεν ο Ιη
σους ενώπιον των μαθητών αυτού , α ουκ έστι γε .
γραμμένα εντω βιβλίω τούτω. Ταύτα δε γέγραπται
ίνα πιστεύσητε, ότι 'Ιησούς έστιν ο Χριστός ο Υιός
του Θεού και ένα πιστεύοντες ζωήν έχητε εν τω
ονόματι αυτού. Ο εκ της αγίας Παρθένου γενόμενος
'Εμμανουήλ διά της του αγγέλου φωνής Ιησούς
ωνόμασται. "Οτε τοίνυν αυτός έστι , και ουχ έτερος
ο Υιός του Θεού , και ο πιστεύων έχει ζωήν αιώνιον
εν τώ ονόματι αυτού, πώς oύ μεμήνασιν οι διορίζον
τες , και φάσκοντες έτερον Υιόν είναι, και έτερον
D
τον εκ Θεού Λόγον, και τον εκ της αγίας Παρθέ
νου ; Φαίνεται γαρ εν τούτοις ο Ευαγγελιστής
και μάλα σαφώς ένα και μόνον τον εξ αμφοίν εί
δώς , και κηρύττων Ιησούν Χριστόν, τουτέστι τον
εκ Θεού Πατρός Λόγον αίματος και σαρκός κεκοι
νωνηκότα παραπλησίως ημίν , καθά γέγραπται.
Ταύτην εποίησε την αρχήν των σημείων ο Ιη
σούς εν Κανά της Γαλιλαίας , και εφανέρωσε την
51 .
945 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT., Xy. C45
δόξανα του, και επίστευσαν εις αυτόν οι μαθηται Α ' in cum discipuli ejus 1. Νum ut in hominem sane
αιτού . Γεγονότος άρα του σημείου , και φανερώσαν- Tuτό simpliciter ? Minime. Νain ct alle sigoun se
τος την δόξαν αυτού , ως εις τίνα πε πιστεύκασιν οι culi erant illum , ut virum sanclum . Conspecta au
μαθηταί αυτού , άρ' ώς εις, άνθρωπον άγιον απλώς ; tem per signum virtute et potentia majore, quain lil
Και μην και προ του σημείου ήκολούθησαν αυτό in lioninem caderel , in ipsum tanquam Deum cre
τεθαυμακότες ως άγιον. 'Αλλά τεθέανται διά του diderunt. Porro sciendum est, multos Sanctos vi .
σημείου την υπεράνθρωπον δύναμιν τε και εξουσίαν ros res multas admirandas fecisse, admiralioni
έχoντα. Ουκούν πεπιστεύκασιν ώς εις Θεόν. Ιστέον que fuisse, sed nemo lamen' in illos credidit. Idem
δε ότι πολλοί των αγίων πολλά πεποιήκασι παράδο- ex illis colligendum est verbis : Ut autem fuit lie .
ξα , και έθαυμάσθησαν μεν, επίστευε δε εις αυτούς rosolymis in Paschate, in celebrilale, mulli credide .
ουδέ είς . "Έχοι δ' αν την ίσην διάνοιαν και το, Ως
runt in numen ejus, videntes signa, que facie
δε ήν εν τοίς Ιεροσολύμοις εν τω Πάσχα , εν τη bat '
εορτή , πολλοί επίστευσαν εις το όνομα αυτού,
θεωρούντες αυτού τα σημεία , α επoίει .
'Ανέστησεν εκ νεκρών του βασιλικού τον υιόν ο B Excitavil a mortuis reguli flium Cbrislus : Va
,
Χριστός, ειρηκώς αυτώ: Πορεύου, ο υιός σου ζη. " de,inquiens, flius tuus vivit.. Deinde
Do credidil do .
Είτα πεπίστευχε πανοικι. "Αρ' ούν διά της ούτω mus ejus lola :. Propter magnam igitur et divi
μεγάλης και θεοπρεπούς εξουσίας ώς εις άνθρωπον nam potestatem tanquam in hominem credidit rc
πεπίστευχεν ο βασιλικός , ή Θεόν έγνω κατά φύσιν gulus ? an ipsuin natura Deum agnovit , et in vitam
όντα αυτόν , και ζωοποιούντα μετ' εξουσίας , ούς αν revocantem , quos vellet , idque verbo solo ? Scd
έλoιτο και μόνο το δήματι ; 'Αλλ' έστι δηλον , ότι cum tanquam in Deum credidisse, non est dubium .
πε πίστευκεν ώς εις Θεόν .
" Υμείς προσκυνείτε και ουκ οίδατε ήμείς προσ- Vos adoratis, quod nescilis, nos adoramus, quod
κινούμεν ό οίδαμεν , ότι η σωτηρία εκ των scimus, quia salus ex Judæis est ". Dical aliquis
Ιουδαίων εστί. Φαίη τις αν ίσως ανάρμοστον εί- ſorlasse, divinæ ac supremæ Verbi naturæ non
να: τη θεία τε και ανωτάτη του Λόγου φύ- convenire , οι adoret. Praeterea si vere Deus est
σει το προσκυνείν. Είτα πώς , είπερ έστι Θεός Christus, cur sc in adorantium numero constituit ?
αληθώς ο Χριστός, εαυτον τοίς οφείλουσι προσ- Quid nos ad hæc ? Si Verbum ex Deo nuda divini
κυνείν οράται συντεταχώς ; Τί ούν άρα προς late venisse in hunc mundum crederemus, ei pro
τούτό φαμεν ; Ει μεν γυμνή τη θεότητι τον εκ Θεού C fecto non conveniret adorare. Adoratur eniin po
Πατρός πεφηνότα Λόγον αφίχθαι πιστεύομεν εις lius, quam adorat alium . Veram cum servi forma
τόνδε τον κόσμον, ανάρμοστον κομιδή το χρήμα αυ . suscepla , adorantisque hum :initatis mensuram non
των προσκυνείται δε μάλλον, ήπερ αυτός ετέρια despieiens declaratum sit uominis Filius, dispen
τροσκυνεί · ει δε μορφήν δούλου λαβών , και της sationis est adoratio , el mensliræ polius exinani
προσκυνούσης ανθρωπότητος το μέτρον ουκ ατιμά.. ιιωni
lioni conveniens,, quam naturae Verlbi,, si per se
σας κεχρημάτικες Υιός ανθρώπου ,, η προσκύνησις consideretur . Νam quomodo es Judais est salus ?
έσται της οικονομίας,, και πρέπουσα μάλλον τοις Neque enim qualenus Verbum intelligitur , dixerit
της κενώσεως μέτροις, ουκ αυτή κατά μόνας τη φυ- quisquam ipsum ex Juleis esse, scd quatenus 60
σει του Λόγου : επεί πως εκ των Ιουδαίων εστίν η rum frater, qui ex carne constat et sanguine, prop
σωτηρία ; Ου γάρ που φαίη τις αν καθο νοείται και lerea quod semen Abraham assumpsit. Unus ergo
έστι Λόγος, εξ Ιουδαίων υπάρχειν αυτόν , αλλά κα- Christiis, licet quatenus est homo, dicatur adora
θάπερ έστι των εν σαρκί τε και αίματι γεγονώς άδελ- re , ut Deus ab omnibus rebus procreatis ado
φος, διά το επιλαβέσθαι σπέρματος 'Αβραάμ. Είς ralur.
ούν άρα Χριστός, κάν προσκυνείν λέγηται διά το ανθρώπινον, καίτοι παρά πάσης της κτίσεως προσ
κυνούμενος , ως Θεός.
Καθώς απέστειλε με ο ζων Πατήρ, κάγώ ζω διά D Sicut misit me virens Paler , et ego vivo propler
τον Πατέρα , και ο τρώγων με , κακείνος ζήσει δι' Patrem , el qui manducal me, el ipse rivet propler
εμέ. Ηδέως αν επυθόμην των εις δύο Χριστούς διο . me 5. Ab istis ego, qui Christum unum in duos
ριζόντων τον ένα , τις δή άρα εστιν ο απεσταλμένος dividunt ,, libenter didicerim quinam ille sit qui
παρά του Θεού και Πατρός, και ζών δι' αυτόν, missus est a Deo et Palre , el qui vivit propter
υπάρχων τε διά τούτο ζωοποιός ; Ει μεν ούν γυμνός, ipsum , et idcirco vitie est ipse largitor. Si enim
και καθ' εαυτόν ο εξ αυτού Λόγος , πώς έσθίεται Verbum , quod ex ipso est nudum el per se, quo
πρός ημών , ίνα ζήσωμεν δι' αυτόν ; 'Ασώματον γάρ modo a nobis manuncalur, ut per ipsum vivamus ?
τη φύσει το Θείον. Ει δε μόνον, και καθ' εαυτόν άν- Natura enim in corporeus est Deus. Sin solus et
θρωπος είναι φασι τον απεσταλμένον, πώς άρα εστ! per' se homo est,, qui missus est ,, quomodo ville
vitæ
ζωοποιός , ότι ζή διά τον Πατέρα ; καίτοι πώς ουχ largitor est , quia vivit propter Palrem ? Ει quo:
άπαντες οι επί της γης εν ζωσιν εσμεν, ζωοποιούν- modo non omnes, qui sumus in terra , inter viven.

3
Joan ., , 50. 53. και υid . 22 . Joan , vi, 58.
1 Ioan . 11 , 14 , 3 Ιbid . 23 .
947 EUTHYMII ZIGABENI 948

les essistimus, cum Deus eu Paler nobls vitam pre- Α τος ημάς του Θεού και Πατρός , είπερ έστιν αληθές ,
beat , siquidem illud est verum , nos in ipso vive-
rc, el moveri , et esse ? Cum igitur vivamus omnes
propter Patrem, quomodo solum unius hominis
corpus id efficiat ? El cur non eamdem habent vim
aliaruin etiain corpora , si omnes, ut dixi, sumus,
ei vivimus propter Patrem ? Quid ergo dicimus all
hirc ? lei Verbum in forma apparens humana, le-
gationis manere fungebatur. Missum enim est, ut
prædicaret captivis redemptionem , et cæcis visuo.
Vivil autem propter Paltrem , cum ex vivente Patra
sit ginium . Oportebat enim, oportebat omnino et
omni ratione, ut qui ex vivente Deo et Patre geni
Tus esset Filius, nalura essel vila . El quoniam cor
pas ex sancta Virgine assumptum sibi proprioτου B2 σώμα το έκ της αγίας Παρθένου ληφθέν, ζωοποιόν
fecit, ipsum vitam elargiens reddidit. Idqne merito .
Est enim corpus vitæ cuncta viviſicantis . Unus
ergo Filius, et Christus, et Dominus non est in
duos ilios dividendus , quandoquidem ipse qui-
dem est vita, utpole er vila et vivente Patre, vi
Lam autem elargiens etiam per proprium corpus,
ul qui Deus exsistens, factus sit, quales nos su
mus, et humanitatem assumpserit.
Accesserunt quondam ad Christum Judæi dicen
Ies : Si iu es Christus dic nobis. Respondií Jesus :
*
Dixi vobis, ei non creditis. Opera, quæ ego facio in
nomine Pairis mei ipsa " lestimonium perhibent de
ότι ζώμεν εν αυτώ, και κινούμεθα, και εσμέν; " Οτε
τοίνυν ζωμεν άπαντες διά τον Πατέρα , πώς δη μό
νον το ενός ανθρώπου σώμα το ποιούν εστι τούτο ,
και ουχί δή μάλλον την αυτήν ενέργειαν έχει και τα
ετέρων , είπερ άπαντες, ώς έφην, εσμέν τε και ζώ
μεν διά τον Πατέρα ; Τί ούν προς ταύτά φαμεν ;
Απόστολος κεχρημάτικες και του Θεού Λόγος , εν ανθρω
πεία μορφή πεφηνώς. Απεστάλη γάρ κηρύξαι αιχμα
λιώτοις άφεσιν , και τυφλοίς ανάβλεψιν. Ζή δε διά τον
Πατέρα • γεγέννηται γάρ εκ ζώντος Πατρός. "Εδει
γάρ, έδει πάντη τε και πάντως κατά φύσιν είναι
ζωήν τον έκ ζωντός τε και ζωής του Θεού και Πα.
τρός εκπεφυκότα Υιόν. Επει δε ίδιον εποιήσατο
απέφηνεν αυτό , και μάλα είκότως • σώμα γάρ έστι
της τα πάντα ζωογονούσης ζωής . Ουκούν ου διαιρε
τέον εις δύο υιούς τον ένα Υιόν και Χριστόν και
Κύριον, είπερ έστιν ο αυτός ζωή μεν εκ ζωής, και
ζώντος : Πατρός , ζωοποιός δε και διά του ιδίου σώ .
ματος , ώς καθ' ημάς γεγονώς , και ενανθρωπήσας
Θεός .
Προσήεσαν ποτε το Χριστό λέγοντες οι Ιουδαίοι •
Ει συ ει ο Χριστός , είπε ημίν παρρησία . Απε
κρίθη αυτοίς ο Ιησούς • Είπον υμίν , και ου
πιστεύετε τα έργα, ά εγώ ποιώ εν τω ονόματι
.

me ' . Quid hic dicunt, qui in duos filios et duos του Πατρός μου , ταύτα μαρτυρεί περί εμού . Τι
Christos stulle dividunt unum Dominum Jesum δη άρα καν τούτω φασιν οι διορίζοντες αμαθώς εις
Christum De quo dicebantJudai : Situ es Chri- 6 υιών δυάδα , και εις δύο Χριστους τον ένα Κύριον
sius, dic nobis libere ? Quis porro ille, qui respon Ιησούν Χριστόν ; Περί τίνος έφασκoν οι Ιουδαίοι ,
dit : Opera quæ ego facio in nomine Patris mei, Ει συ ει ο Χριστός, είπε ημϊν παρρησία και τις δε
ipsa lestimonium perhibent de me ? Cujus esse dicemus ο λέγων, Τα έργα, ά εγώ ποιώ εν τω ονόματι του
proprium Patrem Deum ? illiusne, qui ex muliere Πατρός μου, ταύτα μαρτυρεί περί εμού ; Τίνος
privatim el proprie natus sit, an Unigeniti ? At pos . είναι φαμεν ίδιον Πατέρα τον Θεόν ; 'Αρα του εκ
se Divinitatis opera perficere, non cadit in natu γυναικός ανά μέρος τε και ιδικώς νοουμένου , ή του
rám humanam : longe enim abesi ab ea facultate. Μονογενούς ; Καίτοι το δύνασθαι κατορθούν τα της
Proinde cum Christus opera Patris effecerit, non θεότητος έργα πρέπoι αν ουκ άνθρωπεία φύσει. Πό
esi bomo nudus existimandus, sed Deus potius, θεν ; πολλού γε και δεί. Επειδή δε επλήρου ο Χρι »
in carne el sanguine manens id quod eral. Sic στος τα έργα του Πατρός , ουκ άνθρωπος αν νοοίτο
cnim se habens aequalia cum proprio Patre opera ψιλός , Θεός δε μάλλον , εν αίματι και σαρκι μεμενη
porficiet, et 'nemo, qui sanus sil, mysterii notio κώς όπερ ήν. Ισουργήσει γαρ ούτως έχων το ιδίω
nem reprehenderit. γεννήτορι, και τον του μυστηρίου λόγον καταμωμή -
σαιτο αν ουδείς των ευ φρονούντων.
Et testimonium perbibuit Joanncs : Vidi, in- D Και εμαρτύρησεν ο Ιωάννης λέγων, ότι Τεθέα
quiens , Spiritum descendentem tanquam colum- μαι το Πνεύμα καταβαίνον ώσει περιστερών εξ
bam e cælo, et slelit super ipsum . Ει εgo ne- ουρανού , και έμεινεν επ ' αυτόν. Καγώ ουκ ήδειν
sciebam eum, sed qui misil me baplizare in aqua , αυτόν, αλλ', ο πέμψας με βαπτίζειν εν ύδατι, εκεί
ipse mihi dixit : Super quem videris Spirilum descen- νός μοι είπεν : 'Εφ ' όν αν ίδης το Πνεύμα καταβαί
dentem ,, et slantem super eum, hic est qui baptizαι νον , και μένον επ ' αυτόν, ούτός έστινό βαπτίζων
εκ Spiritu sancto .. Ει ego eidi ,, etel testimonium perli-
in εν Πνεύματι αγίω. Κάγώ εώρακα ,και μεμαρτύρηκα ,
bui, quod hic est Filius Dei !. Unum ostendit Pa. ότι ούτός έστιν ο Υιός του Θεού . “Ένα δέδειχεν και
ter, et de uno beatus loquitur evangelista : Dic Πατήρ , και περί ενός φησιν ο μακάριος Ευαγγελι
quod στης , Ούτός έστιν ο Υιός του Θεού. Περί τίνος ουν
est Filius Dei , De quo igitur intelligelur id quod
dictum est ? Si de proprio el solo Unigenito , boc έσται το ειρημένον ; Ει μεν ούν ιδικώς , και κατά
est , de Verbo , quod est ex Patre,, quomodo Spiri- μόνας, τουτέστι του και Πατρός : όντος μονογενούς
,
com accipit, cum sit nalura Deus, et Spiritum la- Λόγου , πως το Πνεύμα δέχεται , καίτοι Θεός ών φύ

Ioan. 1, 21,23. 5 Jo2 12. , 1234

 949 PANOPLIA DOGMATICA
σει, και ίδιον έχων αυτο ; ει δέ ανά μέρος και ιδικώς,
ήγουν κατά μόνας τον εκ γυναικός άνθρωπον δεδεή-
σθαι φασι της του Πνεύματος μετοχής, πως αυτός
έστιν ο βαπτίζων εν αυτώ, καίτοι μόνη πρέποντος
τη ανωτάτη φύσει του και αποφαίνειν δύνασθαι
μετεσχηκότας του Πνεύματος τους προσιόντας αυτή ;
Ει δε δέχεται και δίδωσιν και αυτός , πρόδηλον , ότι
κατά γε τους της μετά σαρκός οικονομίας λόγους,
και καθο φύσει , και αληθώς έστι Θεός . Δέχεται μεν
γαρ ανθρωπίνως ουχ εαυτό μάλλον, αλλά τη ανθρώ-
πων φύσει δι ' εαυτού , και εν εαυτώ πρώτον προξενών
αυτό • δίδωσι δε θεϊκώς εξ ιδίας αυτού φύσεως τοις
.
αξίοις του λαβείν ένιείς. "Ην μεν ούν τα προκειμέ-
νω ρητή προσεοικότα τε και τον ίσον έχοντα νούν
παραθείναι και έτερα • το δέ γε ταυτοεπείν φορτικόν
.
ειδότες , εκείνο φαμεν, ώς απόχρη τοις νουνεχεστε-
ρους και ενός εξήγησις εις την των ομοίως εχόντων
ακριβή διασάφησιν. Ουκούν οσάκις αν λέγοιτο Χρι-
στος αγιάζεσθαι τυχείν, ήγουν το Πνεύμα λαβείν,
κατά τούτον αυτόν τον τρόπον προσήκει νοεϊν .
Περί δε της ημέρας , ή της ώρας εκείνης ουδείς
οίδεν , ούτε οι άγγελοι των ουρανών , ούτε ο Υιός ,
ει μή ο Πατήρ. Ει Χριστον ένα, φασίν, ομολογείν, Christum unuin,, inquiunt,, conβtendum senseris
εγνώκατε τον του Θεού Λόγον σεσαρκωμένον , ήγουν
ένηνθρωπηκότα , πώς ήγνόει την της συντελείας
ημέραν ; Φαμέν ούν , ότι αγνοήσαι τυχόν τα εν Θεώ
μυστήρια ούτε ασύνηθες, ούτε μην ετέρως απρεπές
αν είη τη κτίσει. Τίς γάρ έγνω κούν Κυρίου ; κατά
το γεγραμμένον . Και ει λέγεται βραχύ παρ’ αγγέλους
ο Υιός ελαττώσθαι , καθό γέγονεν άνθρωπος δηλον- C aus homo factus est, quamvis ut Deus rebus prae
ότι , καίτοι κτίσεως απάσης ών επέκεινα θεϊκώς , τι
το θαύμα, κάν όμου τους αγγέλοις αγνοείν λέγεται το
εν Θεώ μυστήριον , καίτοι σοφία και δύναμις υπάρ-
χων αυτού ; Είτα πως αν ήγνόησεν η σοφία του Θεού
και Πατρός τα εν αυτώ κεκρυμμένα ; Και ει το
Πνεύμα λέγεται πάντα ερευνών , και τα βάθη του
Θεού , το Πνεύμα δε εστι του Χριστού , πώς αν αυτός
ήγνόησεν,άπερ οίδεν ακριβώς το Πνεύμα αυτού;
Ουκούν καν άγνοείν ανθρωπίνως λέγηται, αλλ' οίδε
θεϊκώς . Και γούν, Πού τέθειται Λάζαρος και ερωτών ,
ως εξον αυτώ μή ειδέναι κατά το ανθρώπινον , ενήρ-
γει θεϊκώς , αναστήσας αυτόν εκ νεκρών. 'Απονέμον-
τες τοίνυν τη μετά σαρκός οικονομία τα ανθρώπινα ,
τηρήσομεν ευσεβώς και καθ ' ημάς γεγονότι τώ έx p est , illa quae sunt humana , Verbo ex Deo genito
Θεού φύντι Λόγω τα θεοπρεπή.
Βαπτιζόμεθα ώσπερ εις έν όνομα του Πατρός ,ούτω
και τις εν όνομα του Υιού, και εις τον θάνατον αυ-
του , και εις το Πνεύμα το άγιον. Διδασκέτωσαν τοί-
νυν οι διορίζοντες εις υιούς δύο πόν ένα Χριστόν και
Υιον , άνθρωπόν τε Θεώ συναφθήναι λέγοντες , κατά
μόνην την ισότητα της αξίας, ήγουν αυθεντίας ,
διηρημένων των φύσεων , εις τον τίνος θάνατον έβα»
πτίσθημεν ; Ει μεν ιδικώς εις τον του Θεού Λόγον,
κατηγορήσομεν εναργώς της ακηράτου φύσεως την
φθοράν , και καθοριούμεν θάνατος της κατά φύσιν
ζωής . ει δε δή φαίεν εις τον τού εκ γυναικός ιδία
.
1
Matth . XXIV , 36. * Rom . XI , 34.
TIT. XV. 050
A beat proprium ac sugin ? Shι lionlinen privatum,
et soluin , qui es muliere natus sit , Spiritu dixc
rint indigere, quomodo ipse est qui baptizat in
ipso Spiritu , cum soli supremæ naturæ con VC
nial posse declarare Spiritus participes eos qui
ad ipsum acceduot ? Quod si unus alqué ident
est, qui suscipit, el qui largitur, perspicuum est ,
hæc fieri, quatenus pertinet ad assumple carnis
dispensationem,, et qualenus natura et vere Deus
esi , Suscipit enim ut homo, non magis sibi quam
bumanæ naturæ per seipsum et in seipeo priino
Spiritum concilians. Dat autem ut Deus , ex pro
pria natura tribuens illis qui digni sunt, ut euin
accipiant . Poteram huic sententia multas alias
similes et eandem habentes vim in medium pro
B
ferre, verum cum idem repetere molestum sit, ex .
unius loci declaratione prodentes homines, cætera
similia loca facile dicimus intellecturos. ltaque
quoties Christus, aut sanctificari dicelur, aut Spi
ritum accipere, hoc modo convenit intelligere.
De die aulem, aut hora illu nemo novit, neque
αngeli celestes ,, neque Filius , nisi Paler 1. Si
Dei Verbum , quod carnem , seu hominem assump
sil, qnomodo.consummalionis diem igaoravit ? Re
spondeous nec insolitum esse ,, nec dedecere il
res procrealæ ignorent mysteria , quæ sunt in Deo .
Quis enim , inquit, novit sensum Domini : ? Et si
Filius dicitur,paulum ab angelis imminutus, quate
slet omnibus procreatis, quid miruin, si una cum
angelis ignorare dicatur mysteria, quæ sunt in Deo ?
Alqui
Αιqui sapientia est, et virtusipsius. Quomodo au
lem ignoret sapientia Dei el Patris. quæ sunt iu
ipso abscondila ? Et si Spiritus diciturcuncta scru
tari, etiam profunda Dei, Spiritus autem est. Cbri .
sti , quomodo Christus ignoravit ea que plane no
vil Spiritus ipsius ? Dicendum igitur est, eum quam
vis ignoret ut homo, scire l'amen ut Deum. Nam
cum etiam quæsisset, ubi Lazarus esset posilus,
tanquam ipsi ut bomini licerel nescire , ut Deus tä
men illum a mortnis excitans in vitam revocavil.
Tribuentes igitur dispensationi, quae in carne facia
et secundum nos facto ea quæ Deo sunt digna con
servabimus.
Queinadmoduin in onum Patris nomen , sic et in
unum Filii nomen, et in mortem ipsius, et in Spi
ritum sanctam baptizanur. Qui duos in filios unum
Christuin el Filium dividunt, Deoque hominem
conjunctum asserunt, doceant , divisis secundum
solain ' dignitatis,, seu auctoritatis equalitatem nalei
ris , in cujus mortem : baptizati sumus. Si separa
tim in Verbi Dei mortem , aperte naluræ immortali
mortalitatem ascribemus, tribuenasque morten ei
qui per naturam est vita. Quod si dixerini , in nmor
1cm illius separalim , et sigilalim, et per se, qui ex
 EUTHYMII ZIGABENI
miuliere natus est, nonne perspicue dicent, eum Α τε και ανά μέρος , και καθ' εαυτόν νοουμένου , πώς
omni ratione omnique modo cum Palre et Spiritu ουκ εκείνο φασιν αναφανδόν, ότι πάντη τε και πάν
sanclo conjunctum esse , expulso etiam fortasse ex
veri Filii loco , Verbo ex Deo genito ? Sed vide plane
tu, qui mentem babes excilalam , 'absurdas hoini-
num cogitationes . Necessarium igitur est, ut intel-
ligamus, Del Verbum ut nos, natum , sponte pas
sum esse carne. Sic enim in mortem ipsius bapti-
zali sumus, ut qui unus sil Filius, quanlum ad
Jivinitalis naturam pertinet, impatibilis , quantuni
aliem ad carnem , patibilis.
Apparuil gralia Dei illa salutaris omnibus homi-
nibus, erudiens nos, ut abnegantes impietatem , et
sæcularia desideria , sobrie, el jusle, el pie vivamus
in hoc saculo, exspectanles bealam spem el adventum
gloria magni Dei, etel Salvatoris nostri Jesu Christi,, Β
qui dedil semetipsum ul nos redimerel ab omni ini-
φuitate,
quilale, et mandarel sibi populum acceptabilem, ημών Ιησού Χριστού , ός δέδωκεν εαυτόν υπέρ
sectatorem bonorum operum '. Quænani est hæc
gratia , et cujus Dei , quæ nobis apparuit , et saluta-
ris esse dicitur omnibus hominibus ? Nonne Deus
El
a Dominus,, ut ex beati Davidis verbis perspicue
patel, apparuit nobis, et ejus e cælis adventum
suscepimus, el ipse est Deus et Servalor noster,
Jesus Christus, qui dedit semetipsum pro nobis , ut
nos ab omni peccato liberatos veros sibi adoratores
adhiberet ? Quis igitur Deum verum Emmanuelem
esse negel , cuin beatus Paulus cum magnum
Deum et Salvatorem nostrum Jesum Christum
appellet ?
C
Et sinc controversia magnum est pietatis myste .
rium .. Deus manifestatus est in carne , justificatus
est in Spirilo ,, visus est ab angelis ,, praedicatus est
in gentibus, creditus est in mundo, assumplus est
in gloria. Ecquis manifestatus est in carne ? nonne
plane atque omnino Verbuin ex Deo Palre ? Sic enins
erit magnum pietatis mysterium. Visus autem est
ab angelis in cælum ascendens ; prædicalus est in
gentibus per sanctos apostolos, creditus est in
mundo. El nullo modo amplius dicimus, eum esse
simpliciter hominem , quales nos sumus, sed Deum ,
qui in carne, uti nos, nalus est , assuniplus autem est
in gloria , ut Deum el Patrem audiat dicentem :
Sede 4 desiris meis , donec ponam inimicos tuos
scabellum pedum luorum '
Ex Epistola ad Romanos.
Ei autem , qui polest nos coufirmare secundum
Evangelium meum, el prædicationem Jesu Christi
secundum revelationem myslerii, lemporibus æternis
Iacili ,, Manifestati autem nunc per Scripturas pro-
phelarum secundum mandatum ælerni Dei ad obe-
dientiam fidei, in omnes gentes cognili, soli sapienti
Deo ,, per Jesus Christum,, cui gloria etel imperium
in sæcula sæculorum. Amen . Ecce palam dicit
Evangelium, et prædicationein esse Jesu Christi, et
occultatum ac lacitum fuisse mysterium le de ipso
5 Tit. 1 , 11-14. 1 Psal . CIx , 1 . 2 Ποιη . ΣYI , 25-27 .
952
τως αυτός είη αν ο συντεταγμένος τω Πατρί και τα
αγίω Πνεύματι ; τάχα που και εξωσθέντος της αλη
θούς υιότητος του εκ Θεού φύντος Λόγου. 'Αλλ ' όρα
που πάντως , ο νούν έχων διεγηγερμένον , τήν τών εν
νοιών ατοπίαν. Ούχουν ανάγκη νοείν, ότι γεγονώς
καθ' ημάς και του Θεού Λόγος, σαρκί πέπoνθεν εκών.
Βεβαπτίσμεθα γαρ ούτως εις τον αυτού θάνατον, ώς
ενός όντος Υιού, κατά μέν τήν της θεότητος φύσιν
απαθούς, παθητού δε κατά σάρκα .
'Επεφάνη η χάρις του Θεού η σωτήριος πάσιν αν
θρώποις , παιδεύουσα ημάς, ίνα αρνησάμενοι την
ασέβειαν και τις κοσμικές επιθυμίας , σωφρόνως ,
και δικαίως , και ευσεβως ζήσωμεν εν τω νύν
αιώνι, προσδεχόμενοι την α αρίαν ελπίδα και επι
φάνειαν της δόξης του μεγάλου Θεού και Σωτήρος
ημών , ίνα λυτρώσηται ημάς από πάσης ανομίας,
και καθαρίση εαυτώ λαών περιούσιον , ζηλωτήν κα
λων έργων . Ποια χάρις επέφανεν ημίν , ή ποίου Θεού,
καίτοι γε λεγομένη σωτήριος είναι πάσιν ανθρώπους ;
'Αλλ ' έστιδηλον , ότι Θεός ών ο Κύριος επέφανεν ημίν ,
κατά τον μακάριον Δαβίδ, και αυτού την εξ ουρανών
της δόξης επιφάνειαν προσδεχόμεθα , και αυτός έστιν
ο Θεός και Σωτήρ ημών Ιησούς Χριστός , ός δέδωκεν
εαυτόν υπέρ ημών , ένα πάσης αμαρτίας ημάς απαλ .
λάξας εαυτώ παραστήση γνησίους προσκυνητάς .
Είτα τις λέγων ουκ είναι Θεόν αληθή τον Εμμα
νουήλ , του μακαρίου Παύλου περί αυτού λέγοντος ,
του μεγάλου Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού ,
Και ομολογουμένως μέγα εστί το της ευσεβεία;
μυστήριον. Θεός εφανερώθη εν σαρκι , εδικαιώθη εν
Πνεύματι , ώφθη αγγέλοις, εκηρύχθη εν έθνεσιν,
επιστεύθη εν κόσμω, ανελήφθη εν δόξη . Τις και εν
σαρκι φανερωθείς ; η δήλον, ότι πάντη τε και πάντως
ο εκ Θεού Πατρός Λόγος ; Ούτω γαρ έσται μέγα το
της ευσεβείας μυστήριον. "Ωφθη δε αγγέλοις αναβαί
νων εις ουρανούς , εκηρύχθη εν έθνεσι διά των αγίων
αποστόλων , επιστεύθη δε και ένα κόσμο, και ούτε που
φαμεν , ότι καθ' ημάς άνθρωπος απλώς, αλλά θεός
εν σαρκι και καθ' ημάς γεγονώς , ανελήφθη δε και
εν δόξη, ίνα λέγοντος ακούση του Θεού και Πατρός ,
Κάθου εκ δεξιών μου, έως αν θα τους εχθρούς
σου υποπόδιον των ποδών σου .
'Εκ της προς Ρωμαίους επιστολής .
Τάδε δυναμένω υμάς στηρίξαι κατά το Ευαγγέ
Αιόν μου, και το κήρυγμα 'Ιησού Χριστού , κατά
αποκάλυψιν μυστηρίου χρόνους αιωνίοις σεσιγη
μένου, φανερωθέντος δε νύν διά τε Γραφών π , ο
φητικών , κατ' επιταγήν του αιωνίου Θεού, είς υπα
κοήν πίστεως , εις πάντα τα έθνη γνωρισθέντος
μόνωσοφώ Θεώ διά Ιησού Χριστού , ώ ηή δόξα και
το κράτος εις τουςαιώνας των αιώνων . Αμήν. Ιδού
δή σαφώς το Ευαγγέλιον , και το κήρυγμα Ιησού
Χριστού φησιν είναι , και κεκρύφθαι μεν το επ ' αυτώ
953 PANOPLJA DOGMATICA. – TIT. XV. C
μυστήριον, και σεσιγήσθαι χρόνους αιωνίοις , απο- A Seculis eternis , reveatum autem esse nunc al
καλυφθήναι δε εις υπακοήν πίστεως νυν. Έπεστράφη obedientiam fidei . Converse enium sunt gentes ad
γάρ εις Χριστον τα έθνη, της ψευδωνύμου λατρείας Christom, Quoniam largitus est nobis, inquit , Apo
εξηρημένα , και ως Θεόν αυτόν επεγνωκότα τον φύ- stolus, non solum, ut in ipsum credanis, veran
σει και αληθώς. Και ει σοφός διά Ιησού Χριστού , etiam οι pro ipso patiamur. Si in mmueris Ioco
εγνώσθη Θεός, πως ου μέγα το Χριστού μυστήριον ; Deo accepimus, ut in Christum credamus, no er
ει δε νοείται καθ' υμάς άνθρωπος απλώς , και ουχί Favimus autem ob id, sed novious natura et vere
δή μάλλον Θεός ενηνθρωπηκώς , ουκέτι σοφόν το Deum exsistentem , quomodo quisquam Deum esse
Χριστού μυστήριον. Christum dubitabil ?
Ο Θεός τον εαυτου Υιον πέμψας εν εμοιώματα Deus Filium suum mitiens in similitudine
σαρκός αμαρτίας κατέκρινε την αμαρτίαν εν τη carnis peccati , damnavit peccatuin in carne ,
σαρκί, ίνα το δικαίωμα του νόμου πληρωθή εν ημίν , ut justilia legis impleatur in nobis non secunduin
τοις μή κατά σάρκα περιπατούσαν , αλλά κατά πνεύ- carnem ambulantibus, sed secundum spiritum . Por
μα. Μάχονται μεν γάρ ομολογουμένως αλλήλους ή gnant enim profecto inter se caro et spiritus , hoc
σαρξ και το πνεύμα, τουτέστι το φρόνημα το φυσι- esi, carnis sensus, et voluptatum , quæ in nobis
κον, και των εμφύτων και εν ημίν ηδονών το κίνη- Binsita sunt , πιotus, et vitae virtus, que est secun
μα, και της κατά πνεύμα ζωής και δύναμις» κάν και dum Spirilum . Et quanquam divina ler eo nos ro
θείος ημάς αναφέρη νόμος είς γε το δείν ελέσθαι το cel , ut bonum eliganus, tamen carnis cupiditas
αγαθόν, αλλ ' ή της σαρκός επιθυμία καταβιάζεται nos in contrarium trahit. Nunc aulem in Chris:0
προς το εναντίον. Λέλυται δε νύν εν Χριστώ το αν- contentio soluta est , et peccati les est debilirala ,
τιστατούν, και ήτόνησε μεν της αμαρτίας ο νόμος, Spiritus vero les convaluit, ecquam ob causar» ?
κεκράτηκε δε και του Πνεύματος , διά ποίαν αιτίαν ; Misit enim Deus Filium suum in similitudine carnis
Πέπομφε γάρ ο Θεός τον εαυτού Υιόν εν ομοιώματι peccati , ut peccatum damnaret in carne 1. Note
σαρκός αμαρτίας, ίνα κατακρίνη την αμαρτίαν εν igitur carinis assumptio fuit necessaria, cum per
τη σαρκί . Είτα πως ου χρειωδεστάτη λίαν ή του Λό- illam in carne nos!ra peccalum damnatum sit ?
γου σάρκωσις και κατακέκριται γάρ ούτως εν τη σαρκι Quod si Verbum caro factum non est, rebus nostris
ημών ή αμαρτία. Ει δε ου γέγονε σαρξ και Λόγος , non est consullum, servimus carni lege peccati ,
απομεμένηκεν αν έδιόρθωτα τα καθ' ημάς , και cum illam in nobis destruserit nemo. Ilaque neces
εδουλεύομεν τη σαρκί νόμω αμαρτίας , ουδενός εν sariam esse dicimus Verbi cum carne conjunctionem
ημίν αυτήν καταργήσαντος. Ουκούν αναγκαίαν είναι C in persona, el non solum volunlale , sive contractu
φαμεν την καθ' υπόστασιν ένωσιν του Λόγου προς simplici, ut quidam asserunt.
την σάρκα, και ουχί δή μόνην την εν προσώποις , και κατά θέλησιν, ήτοι συνάφειαν απλήν, καθα φαει
τινες .
Τί ούν έρούσι προς ταύτα ; Εί ο Θεις υπέρ ημών , Quid ergo dicent ad hæc ? Si Deus pro nobis, quis
τις καθ' ημών ; ός γε του ιδίου Υιού ουκ έφεύσατο, contra nos ? Qui proprio quidem Filio non pepercil,
αλλ' υπέρ ημων πάντων παρέδωκεν αυτόν, πώς sed pro nobis omnibus tradidit illum , quomodo
ούχι και συν αυτώ τα πάντα ήμίν χαρίσεται, ει τον non etiam cum ilia nobis omnia donabil · ? Pro
διον Υιόν ; Δήλον δε , ότι τον εκ της ουσίας αυτού δέ- prium Filiuin, eum nimirum , qui er ejus essentia
δωκεν υπέρ ημών ο Θεός και Πατήρ. Πέπoνθε δε κατά est, tradidit pro nobis Deus el Piler, passlis est
σάρκα, και ου φύσει θεότητος. "Ιδιων άρα αυτού το autem carne , non natura divinitatis. Proprium
πεπονθός σώμα ήν, ίνα και αυτός νοηται παθών οικο- ejus corpus passum est, ut ipse quoque, qui pari
νομικώς και παθείν ουκ ειδώς. Το τοίνυν απομερίζειν nou polesl, dispersalionis ordine pali intelligatur,
εις δύο τον ένα δυσσεβές. Ούκέτι γάρ ίδιον Υιόνευρί- Quamobrem upum in duos dividere impium est.
σκεται δούς υπέρ ημών ο Πατήρ, είπε , εστίν ο Χρι. Neque enim proprium dcdisse Filium pro pobis
στος άνθρωπος διηρημένος. D Pater deprehenditur, siquidcın est Christus homo
divisus.
Θεός ο δικαιών, τίς ο κατακρίνων ; Χριστός Ιη- Leus, qui justifical , quis est , qui condemnel ?
σούς και αποθανών, μάλλον δε και εγερθείς εκ νε. Christus Jesus, qui mortuus est , imo, vere el a
κρών , ός έστιν εν δεξία του Θεού, ός και εντυγχά- mortuis resurrexit , qui est in dexlera Dei, qui
νει υπέρ ημών . Ειδικαιοί τη πίστει Χριστός, Θεός δε el interpellat pro nobis :. Si hide juslilicat
έστιν ο δικαιών , Θεός άρα αληθής ο Χριστός. Και είπερ Clhristus, Deus autem est, qui justifcil , Deις
έστιν εν δεξιά του Θεού, καίτοι τεθνεώς, και εγγερ- ulique Yerus est Christus. Ei si est in dextera
μένος , συγκάθηταί τε τω Πατρί, ίδιον άρα του Λό- Dei , is qui mortuus est, el resurrexit, et cum
γου σώμά εστι . Συνεδρεύει γάρ τώ Πατρί μετά της Patre considel, corpus nimirum cst Verbi pro
αναληφθείσης σαρκός , ως Υιός κατά φύσιν, ει και prium. Considet enim cum Patre situl can carne
γέγονε σαρξ και Λόγος. assumpla , tanquam Filius per naturam , licet Verbum
caro factum sil.

Rom . VΙΙ , 3. Ιbid . 32. Ιbid . 34.

955 EUTHYMII ZIGABENI 956
Ex orationg ad reginas habita. A Εκ του πρός τάς βασιλίδας προσφωνητικού .
Cognoscite enim gratiam Domini nostri Jesu Γινώσκετε γάρ την χάριν του Κυρίου ημών Ιησού
Christi, quia,propter nos pauper factus est, ut nos Χριστού , ότι δι' υμάς επτώχευσε πλούσιος ών, ένα
illius paupertale diviles efficiamur. Vide in his υμείς τη εκείνου πτωχεία πλουτήσητε . "Αθρει δη
mibi, et valde perspicue, tum naluræ divinæ μου και μάλα σαφώς έν γε τουτοισι και της θείας
atque immortalis, excellentiam , tum abjeclan και ακηράτου φύσεως την υπεροχήν, και των της
algue, humilem humaoilalis mensuram , et cum ανθρωπότητος μέτρων το ύφειμένον , και προσέτι
hac cunjunctionem alque congressum , ad eumu sese τούτω την εν ενότητι συμβασιν εαυτόν καθέντος εις
Unigenito demillente . Nulla enim oratio queat τούτο του Μονογενούς . Ουδείς μεν γαρ λόγος διερ
divinitatis divitias explicare, contra vero humani- μηνεύσειεν αν τον της θεότητος πλούτον . Πτωχή δε
las pauper admoduin est, qui omnia sunt divino et λίαν η ανθρωπότης , ή πάντα έστι θεόσδoτά τε και
cælesti munere dala, etiam illud ipsum, quod est. άνωθεν , και αυτό δε προ πάντων το είναι. Κέκληται
Vocaļa eniin e$t a Deo, uç essel, cum ali γάρ παρά του Θεού προς ύπαρξιν μή ούσα ποτε .
quando non essel. Al ipse dives, utpote Deus, 'Αλλ ' ο πλούσιος ως Θεός εθελοντής επτώχευσε, και
volens evasit pauper, et factus est homo, ul γέγονε καθ ' ημάς , ένα λοιπόν η ανθρώπου φύσις εν
hominis natura deinceps in, divine preslanlis B9 τοις της θείας υπεροχής υψώμασιν εν Χριστώ γενο
Sublimitatibus , in. Christo ex Sistes, paupertalis μένη το της πτωχείας αίσχος αποσκευάσηται . Συν -
ιισρίιudinein exueret. Nos enim Deus et Paler ήγειρε γαρ ημάς ο Θεός και Πατήρ εν Χριστώ, και
in Christo suscilavil, el consedere fecit. in συνεκάθισεν εν τοις επουρανίσις , καθά γέγραπται ·
cælestibus, ut scriptum est. In quibus profe- αλλ' ουκ άν γεγόναμεν εν τούτοις, ει μή την πτω .
ftcio nunquam fuisseous constituti , nisi natura ipse χεύσασαν ημπέσχετο φύσιν ο πλούσιος ως Θεός. Ού
dives , utpote Deus, pauperen induisset. Ωuomodo. γάρ που πτωχεύσειεν αν και κατά φύσινιδίαν πτω
enim pauper ieri potuisset, homo, φuί propria, na: χεύων άνθρωπος. Πάθος δ' αν τούτο πρεπωδέστερον
lura egenus el pauperest ? Æquius ergo id ο πλούσιος αληθώς, τουτέστιν ο εκ Θεού Πατρός Λό
pertulit vere Jiyes, hoc est, Verbum ex Deo γος, ότε γέγονε καθ' ημάς. Είς ούν άρα έστι Χρι
Pairo genitum , quando est homo facium . στος και Υιός .
Ex eadem oratione. 'Εκ του αυτού λόγου .
At in ipso, inquil , habitavit omnis pleniludo di 'Αλλ ' ιδοί , φησίν , εν αυτώ κατώκησε πάν το πλή
vinitatis corporaliter ! Ecce perspicue Christum ρωμα της θεότητος σωματικώς . Ιδού σαφώς Χριστόν
novit alterum separatim, nempe houinea na- C έτερον οίδεν εδικώς τον έκ γυναικός άνθρωπον, ενώ
tum ex mulierc, in quo Verbum ab eo di- κατώκησεν ως έτερος παρ' αυτόν ο Λόγος, ήτοι πάν
versum, id est, omnis plenitudo divinitatis ha- το πλήρωμα της θεότητος σωματικώς . Προς δή τα
bitavit corporaliter. Ad hæc respondenus, Paulum , τοιαύτά φαμεν , ότι δύο Χριστούς και Πνευματοφόρος
divino amalum Spiritu duos Christos non agnio ουκ οίδεν , αλλ' ένα κηρύττει, καθάπερ αμέλει και
scere , sed udum prædicare, quemadmodum et ένα Πατέρα. Ήμϊν γάρ, φησίν , εις Θεός ο Πατήρ ,
Patrem unum : Nobis enim , inquit, unus Deus εξ ού τα πάντα, και ημείς εις αυτόν, και εις Κύριος
et Paler, a quo omnia, el nos in ipsum , el unus Do- ΙησούςΧριστός, δι' ου τα πάντα , και ημείς δι' αυ
minus Jesus Christus, per quem omnia , el nos per του. Εν τίνι δη ούν κατώκηκε πάν το πλήρωμα της
έρεum 1. In quo igitur habitavit omnis plenitudo θεότητος σωματικώς ; Ιδικώς μεν ούν, και κατά
diviuitatis corporaliter ? « Si privatin et sigillatim μόνας εν τη του Θεού Λόγου φύσει τούτο πεπράχθαι
in Dei Verbi natura id factum dixeris, non minus νομίζειν ενηθες κομιδή • ίσον γάρ ώς αυτός εν
.
stulte senties, quam si ipsum Unigenitum iu sei- εαυτώ κατώκησεν ο Μονογενής • πιστεύοντας δε ότι
pso habitasse contenderes. Qui autem Verbum γέγονε σάρξ ο Λόγος ου κατά μετάστασιν, ή τροπήν,
caruem factum ita credunt, ut non immulalum D αλλ ' ότι μάλλον έσκήνωσεν εν ημίν , και ναόν ίδιον
conversumque sit, sed ut in nobis habitarii et pro- εποιήσατο το ενωθεν αυτώ κατά αλήθειαν σώμα ,
prium sibi lemplum feceril, corpus animam ratione ψυχήν έχουν την λογικήν , ευσεβές ειπείν, ότι την εν
præditam habens, quod sibi vere conjunxit, pie di- τη αγία σαρκι του Λόγου κατοίκησιν, ήγουν ένωσιν ,
admirabilean Paulum, cum vellet iudicare αληθή καταστημαίνων ημίν ο θεσπέσιος Παύλος ,
Verbi habitationem in carne ,, seu veran conjunc- εν αυτή φησι κατοικήσαι πάν το πλήρωμα της θεό
Lionem, dixisse , in ipso habitare omnem plenitudi- τητος, ου μεθεκτώς μάλλον , η σχετικώς, ήγουν ως
nem divinitatis, non magis quod ejus essel pare εν δόσει χάριτος , αλλά σωματικώς , ό έστιν ουσιω
ticeps , aut habitu et gratise munere earn haberet, δως, ώς αν ει και εν ανθρώπω λέγοιτο κατοικείν το
quam corporaliter, id est per essentiam , non πνεύμα αυτού , ούχ έτερον όν παρ' αυτόν . Εφ' ενός δε
aliter , quam si in homine dicatur spiritus ejus προσώπου πολλάκις διπρόσωπον ημίν εισφέρεται λό
habitare, cum ab eo diversus non sil. Sæpe lamen γου σχήμα , και κατ' ουδένα τρόπον αδικεί την αλή
.

in una persona duplicem nobis loquendi ratio et θειαν· οίον φέρε ειπείν, ώς ει λίγοιτο περί Θεού
Δgura personan affect , nec propterea quidquam παρά της θεοπνεύστου Γραφής, Ο πλάσσων πνεύμα
· Coloss. 11, 9. • 1 Cor . VΙΙΙ, 6 .
957 FA.XOPLIA DOGMATICA . -- TIT. XV . 938
ανθρώπου εν αυτώ . Καίτοι πώς ούχ άπασιν εναργές , A detrahit veritati . Esempli gratia si de Deo Striple
ως ουκ αν νοοίτο παράτον άνθρωπον έτερον το εν ra diving dicat : Qui ingil spiritum hominis in
αυτώ πλαττόμενον αυτού πνεύμα ; Φησί δε που και έρεο 1. Cui enim perspicuum noι είε, ορίritum qui
και μακάριος Δαβίδ , Νυκτός μετά της καρδίας μου in homine fingatur, non esse diversum ab ipso
ηδολέσχουν , και έσκαλλε το πνεύμα μου . Είτα τις hoanine ? Dicit etiam quodam loco Dealus David :
ήν και μετά της εαυτού καρδίας αδολεσχών , και το ίδιον. Νeditatus sum nocte cum corde meo , α εοορεται
πνεύμα σκαλεύων ; Xρή τοιγαρούν τα μεν των λόγων εpiritus mous 1. Qui est , qui meditatur cum corde
.

σχήματα μη σφόδρα φιλοκρινείν , αφοράν δε μάλλον suo , et proprius spiritus: scopeis? Non.admodum
εις αυτών των πραγμάτων τας φύσεις, και εξ Ιgitur curandae sunt figuram verborum , sed ipse po
αυτών ευ μάλα ποδηγουμένους επ' αυτήν ιέναι την Lius rerum nature consideraille , el ex ipsis ad ve
αλήθειαν . rilalem progrediendum est,
'Εκ της προς Γαλάτας . Ex Epistola ad Galatas.
Χριστός ημάς εξηγόρασεν εκ της κατάρας του Christus liberavit nos a malediclo legis, factus
νόμου, γενόμενος υπέρ ημών κατάρα . Γέγραπται ήρες pro nobis maledictum. Scriptum est enim : Ma
γάρ, Επικατάρατος πάς ο κρεμάμενος επί ξύλου . ledictus omnis, qui pendet in ligno Legalis lil
Του νομικού γράμματος επάρατον αποφαίνοντος τον B teræ, quæ detestabilem et exsecrandum declarat.
εν παραβάσει και αμαρτία, ο μή ειδώς αμαρτίαν , eum qui in transgressione, et peccato esi, ille qui
τουτέστι Χριστός,υπενήνεκται τη δίκη, ψήφον άδικον peccatuin non novil, nempe Christus, judicium sub
iil , sententiam sustinens injustam , ei ea quic
υπομείνας , και τα τοις εν άρα πρέποντα παθών , ένα maledictis atque essecrandis conveniunt, perferens,
και των όλων αντάξιος υπέρ πάντων αποθανών , της ui quia amplum est salutis omnium pretium , pro
απάντων απειθείας λύση τα έπαθλα , και αγοράση
omnibus moriens debita oniniuin contumaciæ sup :
την υπ' ουρανόν αίματι το ιδίω, Ουκ άν ούν γέγονεν
είς απάντων αντάξιος , είπερ ήν άνθρωπος απλώς plicia solverel, el proprio sanguinc in cælum re
Ει δε δή νοοίτο Θεός ενηνθρωπικώς, και σαρκι dilum compararet. Non aulem unius fuissel am lum
τη ιδία παθών, ολίγη προς αυτόν η σύμπασα κτίσις , salutis omnium pretium , si essel homio simpliciler,
Sin Deus hominem indulus el propria carne passus
+
και απόχρη προς λύτρον της υπ ' ουρανόν , μιάς
σαρκός θάνατος . Ιδία γαρ ήν του εκ θεού Πατρός intelligatur, exiguus est pro tanto pretio rerula ou
φύντος Λόγου, nium , procrealarum numerus, satişque, ſuit, ad re
ditum in cælum recuperandum , unins carois mors,
quæ propria esset Verbi ex Patre geniti.
C
"Εκ της προς Εβραίους . Ex Epistola ad Hebræos,
1ον δε βραχύ τι παρ' αγγέλους ηλαττωμένος Eum autem , qui paulum quid ab , angelis imminu .
βλέπομεν Ιησούν διά το πάθημα του θανάτου , lus est, videmus Jesum per passionem mortis gloria
δοξη και τιμή εστεφανωμένον, Και πάλιν, "Οταν el honore coronalum " . Et rursum : Cum aulem in
δε εισαγάγη τονπρωτότοκον ειςτηνοικουμένην , troducit Primogenitum in orbem terrarum , El ado
λέγει, Και προσκυνησάτωσαν αυτώ πάντες άγγε- rent, inquit, cum omnes angeli Dei '. Et rursum :
λοι Θεού. Και αύθις, " Ος ών απαύγασμα της δο- Qui cum sil splendor gloriæ et figura sul siantie ejus
ξης, και χαρακτήρα της υποστάσεως αυτού , φέρων portansque omnia verbo virtutis suesuæ,, per seipsum
τε τα πάντα τηρήματι της δυνάμεως αυτού, δι' εαυ- purgationem peccalorum nostrorum faciens , sedel in
του καθαρισμός των αμαρτιών ημών ποιησάμενος , dextera sedis majestatis in excelsis, lanlo præsian
εκάθισεν εν δεξιά του θρόνου της μεγαλωσύνης tior angelis faclus, quanto differentius, præ . illis no
έν υψηλοίς , τοσούτω κρείττων γενόμενος , όσο men hæreditavit. Cui enim dixit aliquando angela .
διαφορώτερον παρ' αυτούς κεκληρονόμηκεςόνομα. rum : Filius meus es in, ego hquie genui le $ 2 : Cum
Τίνι γάρ είπε ποτε των αγγέλων , Υιός μου ει συ, igitur natus est priznogeitus Emmanuel in multis
εγώ σήμερον γεγέννηκά σε ; Ούκούν ότε γέγονε πρω- D frairibus , tunc ipsu , introducium fuisse dieil inor
τότοκος ο Εμμανουήλ εν πολλοίς αδελφοίς , τότε και bem terrarum . Extra eniin res procreaças eral
είσκεκομίσθαι φησίν αυτόν εις την οικουμένην . Έξω Deus natura sua . Tunc et minorem angelis factuin
γάρ ήν κατά φύσιν ιδίαν της κτίσεως ο Θεός . Τότε ait , cum lainen excellentius , quam illi, nomen hae
και ελαττώσθαι φησιν αυτόν παρά τους αγγέλους , reditarit. Angelus enjın , est officii nomen , quod
καίτοι διαφορώτερον παρ' αυτούς λαχόντα το όνομα . supplicem nobis mensuram indical, Milluntur eniin
Το μεν γαρ άγγελος λειτουργίας εστι σημαντικών, in ministerium , propter eos qui salutis hæredita
οικετικόν τε ημίν υπεμφαίνει μέτρον . Αποστέλλον lep sunt adepturi. Filius autem exsistentiain nalu
και γαρ εις διακονίαν διά τους μέλλοντας κληρονομείν raDique signifcat , quoniam et vero orium credi
σωτηρίαν. Ο δέ γε Υιός την έκ Πατρός ύπαρξιν mus . Quonodo igitur minor angelis factus est ,
ουσιώδη τε και φυσικών καταστημάνειεν αν , ότι και qui ab ipsis adoratur ? . qui cuin Patre considet ?
αληθώς την γέννησιν πεπράχθαι πιστεύομεν . Πώς Sed clara est propositio. Descendit enim in nen
ούν ηλάττωται παρά τους αγγέλους και προς αυτών sura humanitatis, assumens corpus mortale, sibique
1
1 Zachar . III, 1 . 1 Psal, ισχι , 7. * Galat. μι , 13. • lebr. 1 , 9. * Ηebr . 1, 6. • ibid . 3-6 .
939 EUTHYMII ZIGABENT , . 960
ipsani proprium faciens, in ipso sponte sia pissas A προσκυνούμενος ; ο σύνεδρος τω Πατρί ; 'Αλλ ' έστι
esi , el propter mortem suprema gloria coronatur, σαφής η πρότασις. Καθίκετο γαρ εν τοίς της ανθρω
lil qui morte sua mortem destruxerit , et corrup- πότητος μέτρους και το αποθνήσκειν πεφυκός σώμα
ionem. invalidam efecerit , quippe qui ipsa est incor- λαβών, ίδιόν τε αυτό ποιησάμενος, εν αυτώ πέπον
ruplio atque vita . Quando igitur Jesum nominal, et θεν εκών, και ταις ανωτάτω δόξαις στεφανούται διά
minorem angelis factum dicit, ipsum non bominem το πάθος , ως δι' αυτού καταργήσας τον θάνατον, και
per se sigillatim intelligimus, sed Unigenitum , salutis άπρακτον απoφήνας την φθοράν , άτε δή και υπάρχων
humanæ consilio, præstantia sanclis angelis ceden- αφθαρσία και ζωή . "Οταν ούν Ιησούν ονομάζη , και
tem , quia vere factus est homo , qui angelorum ήλαττώσθαι λέγη παρά τους αγγέλους αυτόν, ουκ άν
vincitur exceller.tia. Quæ quidem excellentia in eo θρωπον ανά μέρος και ιδικώς , αλλ' αυτόν νοούμεν
sita est , quod et carnis el mortis experies sunt, cum τον Μονογενή παραχωρούντα το προύχειν οικονομι
utriusque propter voluntariam exinanitionem Filius χώς τοις αγίοις αγγέλοις, ότι αληθεία γέγονεν άνθρω
particeps esse voluerit. Al qui propler humanitatis πος και της εκείνων υπεροχής ήττώμενος . Τα δε της
conditionem angelis paulo minor etlecliis est, is in υπεροχής τοις αγίοις αγγέλοις , ότι και έξω σαρκός, και
excellentia divinitatis exsistens ab illis adorallir et του τεθνάναι κρείττους εισί, γεγονότος εν τούτοις του
st det in scdibus, quas illi constituunt, eum sermper B Yίου δια την εκούσιον κένωσιν. 'Αλλ' ο βραχύ τι
collaudantes et polestatum Dominum appellantes. παρ' αγγέλους ελαττωμένος διά γε το της αν
θρωπότητος μέτρον , έν υπεροχή θεότητος ών , προσκυνείται παρ' αυτών, και ενιδρυται θώκους, ούς
περιεστάσιν εκείνο: δοξολογούντες αεί , και των δυνάμεων αυτών ονομάζοντες Κύριον.
Ejusdem ex libro, qui ct interrogatione resp. nsione- Τού αυτού εκ τού κατά πεύσιν και απόκρισιν
one constai. λόγου .
Nam genuit quidem Deus ac later Filium er seipso, Γεγέννηκε μεν γαρ ο Θεός και Πατήρ τον Υιόν εξ
generatione una . Ca terum placuit ei instaurare in εαυτού , γεννήσει μια πλήν ευδόκησεν εν αυτό το αν
ipso genus humanum per incarnationicm sive buina- θρώπινον ανασώσαι γένος, τρόπο το κατά την σάρ
nationem , quam omnino fieri oporiuil per wali- κωσιν, ήγουν ενανθρώπησιν, ήν πάντη τε και πάντως
vitatem ex muliere ,, ut per similitudinem gonni
quam γενέσθαι έχρήν,. διά γεννήσεως δηλονότι την εx γυναι
nobiscum habet Verbum ex Deo ortum , condemne- κός, Για τη προς ημάς ομοιώσει τού εκ Θεού φύντος
tur quidem in membris carnis nostre lex peccati ; . Λόγου , κατακρίνεται μεν εν τοις μέλεσι της σαρκός
in sinilitudine autem mortis ejus qui mortem non C της αμαρτίας ο νόμος, εν ομοιώματι δε θανάτου του
novit, evacuelur mors. « Si enim complantati facti μή ειδότος αυτών καταργήται θάνατος. Ει γάρ
sumus, inquit, similitudini mortis ejus : simul et σύμφυτοι γεγόναμεν , φησί , το ομοιώματα του θα
resurrectioni erimus ' . , Necessario itaque is qui νάτου αυτού , αλλά και της αναστάσεως εσόμεθα.
semper exsistit, natus est secundum carnem , nostra Ουκούν αναγκαίως ο ών και ο υπάρχων γεγέννηται
in seipsum transferens, ut nimirum genimina car- κατά σάρκα, τα ημών εις εαυτόν μεταθείς, ίνα τα
nis, hoc est, nos, corruptioni perditionique obnoxii, σαρκός γεννήματα, τουτέστιν, ημείς οι φθαρτοι τε
maneamus in ipso, quippe qui, quæ nostra suni, και απολλύμενοι , μένωμεν εν αυτώ, ίδια λοιπόν
propria sibi feceril, el sua nobis . Propter nos eniin έχoντι τα ημών, ίνα και ημείς τα αυτού. Δι' ημάς
eguit, cum esset dives , ul nos ipsius inopia diles γάρ επτώχευσε πλούσιος ών, ίνα ήμείς τη εκείνου
evaderemus ". Qui vero asserunt non ipsum Ver- πτωχεία πλουτήσωμεν. Φάσκοντες γε μην, ουκ αυτόν
bun ex Deo factum esse carnem ex muliere, omnem γενέσθαι σάρκα τον εκ Θεού Λόγον, ήτοι γέννησιν
salutis nostra dispensationem tollunt. Nisi enim υπομείναι την κατά σάρκα εκ γυναικός, αναιρούσι
dives cum esset eguit , pre immensa sua benignitate την οικονομίαν. Ει γάρ μή πλούσιος ών επτώχευσε,
se ad nostra demillens, ne nos quidem que ipsius D καθείς εαυτόν τοϊς καθ' ημάς εκ φιλανθρωπίας , ουδε
sunt conseculi sumus : sed adhuc in veleri egeslale ημείς τα αυτού πεπλουτήκαμεν, αλλ' εσμεν εν τω
versamur, exsecrationique et morti ac peecalo πτωχεύειν έτι και άρα και θανάτω και αμαρτία
obnoxii sumus. Nam eo ipso quod Verbum earo ενισχημένοι . Το γάρτοι γενέσθαι σάρκα τον Λόγον,
factum est, sublata sunt ea quæ ex maledictione et λύσιν έχει και ανατροπής των εξ αράς και δίκης τη
condemnatione humanæ naturæ acciderant. Quo- του ανθρώπου φύσει συμβεβηκότων. Ουκούν , ει
circa si salutis nostræ radicem convellunt, et spei αναβοθρεύουσι της σωτηρίας ημών την ρίζαν , και
nostræ fundamentum subverlunt, quid deinceps de τον της ελπίδος θεμέλιον ανορύττουσι , που τα μετ'
nobis fiet ? Nam si Verbum caro factum non est , ut ' αυτόν έτι κείσεται ; Ου γαρ γεγονότος , ως έφην,
dixi, ne mortis quizlem imperium excussum est, et σαρκός του Λόγου , ούτε του θανάτου κατεσείσθη το
peccatum nullaratione: abolitum fuerit , sed adhue ' κράτος , κατήργηται δε κατ' ουδένα τρόπον η αμαρ
primi parentis, hoc est, Adami , prævaricationi ob- τία, και εσμέν έτε ταϊς του πρώτου παραβάσεσιν
noxii sumus, neque in meliorem statum translati », ένοχου , τουτέστιν : Αδάμ , ουδεμίαν αναφοίτησιν
sumus , per Christum , inquam ,. οιmnium. Serva- . έχοντες εις το άμεινον, τήν διά γε φημι του πάντων
torem . ημών Σωτήρος Χριστού.

I Rom . , 5. ' ll Cor . VIII, I.

961 PANOPLIA DOGMATICA.
Β . Συνίημι και φής.
Α. Τίς δ ' αν και νοοίτο πρός ημών και παραπλη-
σίως ημίν μετεσχηκώς αίματος και σαρκός , ώς έτε-
ρος ών παρ' ημάς κατά φύσιν ; Ου γάρ τοι φαίη τις
αν ανθρώπω πρέπειν, το ανθρωπότητος μετασχεϊν. que ein quisini dixerit couvenire homini,
"Ο γάρ έστι κατά φύσιν, πώς άν τις νοοίτο λαβών,
ως έτερον όν τι παρ' όπερ εστίν ; Αρ' ου πολύ το
εικός ο λόγος έχει ;
Β . Πάνυ μεν ούν.
Α . " Αύρει δε δή και ετέρως, ώς ανόσιόν τε έστι
και απηχές, το αναιρείν πειράσθαι του Θεού Λόγου
την εκ γυναικός κατά σάρκα γέννησιν. Τίνι γάρ
τρόπιο ζωοποιήσειεν αν το σώμα αυτού, ει μή έστιν D vivificare possil corpus sum, nisi sit proprium ip
ίδιον αυτού, ός έστι ζωήκαι πώς το αίμα Ιησού καθα-
ρίζει ημάς από πάσης αμαρτίας, είπερ έστιν ανθρώ .
που κοινού και όντος υφ' αμαρτίαν ; πώς απέστειλεν
ο Θεός και Πατήρ τον Υιόν αυτού , γενόμενον εκ γυ-
ναικός, γενόμενον υπό νόμον ; πώς κατέκρινε την
αμαρτίαν εν τη σαρκί ; Ου γαρ ήν ανθρώπου κοινού,
και τυραννoυμένην έχοντος μεθ' ημών υπό της
αμαρτίας τήν φύσιν, το κατακρίνει την αμαρτίαν.
Επει δε σώμα γέγονε του πλημμελεϊν ουκ ειδότος,
ταύτητοι και μάλα είκότως την της αμαρτίας απ-
εσείσατο τυραννίδα, και την ιδιότητα πλουτεί του
αφράστως αυτή και ως ουκ έστιν ενωθέντος Λόγου ,
άγιόν τε και ζωοποιόν έστι, και της θεοπρεπούς
ενεργείας έμπλεων. Ως έν απαρχή δε Χριστώ, μετ-
εστοιχειώμεθα και ημείς , εις το είναι και φθοράς και C formali etiam sumus , etinteritu atque peccatoSu
αμαρτίας κρείττονες. Και αληθές, ότι, κατά την του
. TIT. XV. 962
A B. Intelligo quid velis.
A. Quis vero intelligatur a nobis qui perime üle
que los sanguinis ac carnis particeps laetus sil ,
languam diversus a nobis secundum naturam ? Ne.
liguini , hillo
manitatis participem fieri. Nam id quod naturali
ler est , quo pacto quis accepisse intelligalur, quasi
alind sit quam quod est ? Nounc tibi consentaneus
vero sermo meus videtur ?
Β . Oino,
A. Vide autein etiam alia ratione quam impimi,
quamque absurdum sit Verbi ex muliere secundum
carnem nalivitalem tollere conari. Quo enim picto
sius, qui est vila ? aut quomodo sanguis Christi mun
si sit lioninis
dibil nos ab omni peccato ,
communis el peccato obnoxii ? quo pacto misit Deus
ac Paler Filium suum factum ex muliere, facium
sub lege ' ? quomodo condemnat peccalum in carne?
Neque enim erat lioninis vulgaris , el cujus natura
una nobiscum sub peccati imperio ac jugo teneba
lur, condemnare peccalum . Cum vero corpus factum
sit ejus qui peccatum non novit, idcirco, el quidem
oplimo jure peccati lyrannidem excussii, commu
nicatisque cum illo proprietatibus Verisi quod in
effabili modo ipsi unitum est , sanclum ac vivilicum
effectum est, el divine facultatis operationisue
plenum. Nos vero in Christo tanquam primitiis trans
periores declarali . Ac verum omnino est , juxta beinli
>

μακαρίου Παύλου φωνήν, " Ωσπερέφορέσαμεν την Pauli sententiam , quod « Quemadmodum portavi
εικόνα του χοϊκού , φορέσομεν και την εικόνα του mus imaginem lerreni, portabimus etiam imaginem
επουρανίου , και τουτέστι Χριστού. Επουράνιος δε άν- ca :lestis, ' ,) hoc est , Christi. Coelestis allein bo.110
θρωπος νοείται Χριστός, ουχ ώς άνωθεν ημίν και εξ intelligitur Christus ; non tanqualsuperne atque 4
ουρανού την σάρκα κατενεγκών , αλλ' ότι Θεός ών ο celo carnem ad nos delulerit , sed quod Deus ed
Λόγος , καταβέβηκεν εξ ουρανών , και την προς ημάς sistens Verbum, descendii e celis ; el similitudinein
ομοίωσιν υπελθών, τουτέστι, γέννησιν υπομείνας την nostri sibiens, hoc est , sei undum carnem e muliere
κατά σάρκα εκ γυναικός , μεμένηκεν όπερ ήν, άνωθεν sicut nos palus, permansıl id quod eral, e supernis
δηλονότι και εξ ουρανών, και επάνω πάντων ως Θεός , nimirum atque e cælis , el supra omnes uit Deus ,
και μετά σαρκός . Ούτω γάρ που φησιν ο θεσπέσιος cliam cum carne. Ila enini alibi divinas Joannes in
Ιωάννης περί αυτου : « Ο άνωθεν ερχόμενος , επάνω quit : ? Qui e supernis venil, supra omnes est !
πάντων εστίν. ν 'Απομεμένηκε γάρ τών όλων. Κύ- Permansit enim lolius Wiversi Dominus, tametsi
ριος, και εν τή του δούλου μορφή γεγονώς οικονο- ratione incarnationis formam ser vi acceperii, ale
D
μικώς, και παράδοξον αληθώς διά ταύτα εστι το Χρι- que admirandum revera est ob hiec Christi mysle
στου μυστήριον. Και γούν έφη που προς Ιουδαίους rium . Jdcirco Deus ac Paler alibi ad Judæos per
δι' ενός των προφητών ο Θεός και Πατήρ « "Ιδετε, οι quemdam proplielam ail : 1 Videle, contemptores,
καταφρονηται , και αφανίσθητε , και θαυμάσατε, ότι el admiramini, el disperdimini : quia opus operor
έργον εγώ εργάζομαι εν ταις ημέραις υμών, έργον ego in diebus vestris , opus quod non creditis si
ώ ου μή πιστεύσητε , εάν τις εκδιηγήσηται υμίν, και quis enarraverit vobis ". , Periculum enim eril ne
Κινδυνεύσει γάρ άπιστείσθαι το Χριστού μυστήριον , derogelur ſides mysterio Christi, ob miraculi ma
διά τήν του θαύματος υπερβολήν . Θεός ήν εν ανθρωπό- guitudinem . Dcus erat homo nostri similis faclus ,
τητα και εν τοίς, καθ' ημάς , ο υπέρ πάσαν την κτί- qui supra omnem creaturam esl ; invisibilis, factus
σιν· αορατος, ορατός κατά σάρκα, ο εξ ουρανού και est visibilis secundum carnem : qui ex cælo alyue
.

άνωθεν, εν είδει των χοϊκών: απτός , ο αναφής : ο e supernis, formam lerrestrium induil : tangibilis
κατά φύσιν ιδίαν ελεύθερος , εν δούλου μορφή και est, qui langi nequit : qui es propria sua balina
ευλογών την κτίσιν, επάρατος, και εν τοις ανόμοις, lilier est , servi formam accepit : qui creaturis be
ή πάσα δικαιοσύνη, και εν δοκήσει θανάτου γέγονεν nedicit, fartus est exsecrabilis ;; numeralusque est

1 Galat. IV, 4. 1 1 (Cor. XV, 49. 3 Jo : η. 1 , 51. • 1:30:1c . 1 , 5 ; 4ιι. ΧΙΙ, 41 .

 963 EUTHYMII ZIGARENI 964
Inter prevaricatores legis is qui est omnis justitia , Aη ζωή . Ου γαρ ήν ετέρου τινός, αυτού δε μάλλον του
mortemquesubiit vita ipsa. Neque enim erat alterius κατά φύσιν Υιού , το του θανάτου γευσάμενον σώμα.
rejaspiam, sed potius ipsius secundum naturam Fi- "Αρ' ώς ουκ ευ γεγονόσιν, ήγουν προς ημών ειρη
lii corpus, id quod morlem subiil . Anne vero μένοις έχεις τι τούτοις επιτιμάν ;
lanquam non recte faciis, sive a nobis dictis, ali
quid habes quod his objicias ?
B. Nequaquam. Β. Ουδαμώς .
A. Ceterum hoc mihi praeterea animadverte . Α. " Αθρει δή μοι κακείνο προς τούτους .
B. Quidnam , obsecro ? Β. Το τι δή φής ;
A. Chrislus alicubi ad eos qui resurrectionem Α. "Έφη που Χριστός τους αναιρείν εθέλουσι την
mortuorum tollere nituntur, dixit : « Non legislis ανάστασιν των νεκρών : « Ουκ ανέγνωσε, ότι ο ποιή
quia qui fecit hominem ab initio, masculum el fe- σας τον άνθρωπον εν αρχαίς , άρσεν και θήλυ εποίη
minam fecit eos ' ? ; Scribit vero etiam divinus σεν αυτούς ; » Γράφει δε και ο θεσπέσιος Παύλος
Paulus: « llonorabile connubium in omnibus, el IO- B « Τίμιος ο γάμος εν πάσι, και η κοίτη αμίαντος .» Είτα
rus Immaculalus '. , Quo pacio vero unigenitum πως ο μονογενής του Θεού Λόγος , την προς ημάς
Dei Verbum , cum nostrain similitudinem subire vel- ομοίωσιν επελθείν εθελήσας, ου τοίς της ανθρωπό
let, ai constitutionem sive generationem suæ carnis, τητος νόμους εφήκε κρατείν , εις σύστασιν, ήτοι γέν
humanæ naturæ leges valere noluit ? Neque eniin νησιν της ιδίας αυτού σαρκός ; Ου γαρ εκ κοίτης και
ex toro et conjugio nasci voluit,, sed ex Virgine viri γάμων ήνέσχετο λαβείν αυτήν , αλλ' εκ Παρθένου
'nescia ,, pregnante ex Spiritu,, obumbrante ipsi σεμνής και απειρογάμου, κυοφορησάσης εκ Πνεύ
virtute Dei , sicut scriplum est . Cum itaque Deus ματος , επισκιασάσης αυτή δυνάμεως Θεού , καθά
conjugium non aspernelar,, sed potius benedictione γέγραπται . Θεού τοιγαρούν τον γάμον ουκ ατιμά
sua illud decorel, quamobrem Virginem prægnantem σαντος, μάλλον δε και ευλογία τιμήσαντος, ανθότου
ex Spiritu,, carnis sue
suæ matrem esse voluerit Deus Παρθένον κυοφορούσαν εκ Πνεύματος, της ιδίαςσαρ
exsistens Verbum , non facile discrim . Tametsi quo- κός εποιήσατο μητέρα Θεού και Λόγος, ουκ έχω φρά
moilo nón cuivis manifesta fuerit ejus rei óccasio, σαι. Καίτοι πως ούχ άπάσιν εναργής γένοιτ' άν η
illud consideranti ? Descendit enim , sive homo fa τούδε πρόφασις , εκείνο διεσκεμμένους; Αφίκετο γάρ,
clus est Filius , instauralurus nostra tanquam in ως έφην, ήγουν ένανθρώπησεν ο Υιός, αναστοιχειώ
seipso ; ac primum quidem in sanctam quamdam C σων τα καθ' ημάς ώς εν εαυτώ, και πρώτον είς αγίαν
atque admirabilem nalivitatem et vitam . Factus τινά και τεθαυμασμένην ώς εν εαυτώ , και παράδο
allem est eliain primus ipse nalus ex Spiritu (se ξον αληθώς απότεξιν και ζωήν · γέγονε δε και πρω
cundum carnem inquam ), ut hac tanquam via τος αυτός γεννητός του αγίου Πνεύματος (κατά γε ,
eliam in nos ipsos transeunte gratia , non ex san φημι, την σάρκα), ν' ώσπερ οδώ και εις ημάς αυτούς
guinibus, neque ex voluntate carnis, neque ex volun- διαβαινούσης της χάριτος , ουκ εξ αιμάτων, ουδε εν
late viri , sed ex Deo per Spiritum regenerationem θελήματος σαρκός, ουδε εκ θελήματος ανδρός , αλλ ' έx
intellectualein consecuti , et conformilaleum spi- Θεού διά Πνεύματος την νοητήν έχοντες αναγέννη
rilualeiv cum eo qui natura ac vere est Filius adep- σιν, και την πρός γε τον φύσει και αληθώς Υιον
li , Deum vocemus Patrem , atque ita incorruptibi- συμμορφίαν πνευματικήν , Πατέρα καλώμεν τον Θεόν,
les permaneamus ; non jam amplius priorem illum , ούτω τε άφθαρτοι διαμένωμεν, ώς ουκ έτι πατέρα
boc est, Adamum patrem babentes, in quo el cor- τον πρώτον έχοντες, τουτέστιν 'Αδάμ, εν ώ και έφ
rupti eramus . Idcirco et Christus mquit, alibi qui- θάρμεθα. Και γούν έφη Χριστός , πη μεν, ότι « Και
dem : « Nolile vocare patreni vestruni in terris. Unus πατέρα μή καλέσητε υμών επί της γης, είς γάρ έστιν
eniin est Paler vester in celis 5,5 alibi vero, ut p ο Πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς. Πή δε δή ,ώς εν τοις
qui idcirco ad nos descendit, ut nos transferat ad καθ' ημάς διά τούτο καθιγμένος, ίν ' ημάς αγάγη προς
propriam suam ac divinam dignitatem : « Vado ad το ίδιον αυτού και θεοπρεπές αξίωμα : Πορεύομαι
Patrem meum , et Palrem vestrum 1, et Deum meum προς τον Πατέρα μου και Πατέρα υμών,και Θεόν μου
6
et Deum vestrum º . .
Ipsius enim est natura Pa- και Θεόν υμών. » Αυτού μεν γαρ φύσει Πατήρ ο εν
ler, qui in cælis est , noster autein Deus. Cum ve- τοίς ουρανοίς , ημών δε Θεός. Επειδή δε ο φύσει
ro qui natura ac vere est Filius, faclus est homo και αληθώς Υιός γέγονε καθ ' ημάς, Θεόν εσχηκέναι
nostri similis, Deum ipsum habuisse dicit, nimirum φησίν αυτόν , κατά γε τον τη κενώσει πρέποντα λό
ratione exinanitionis. Dedit autem etiam no- γον. Δέδωκε δε και ημίν τον εαυτου Πατέρα : γέγρα
bis suum Patrem . Scriplum est enim : 1 Quoiquot πται γάρ , ότι « "Οσοι δε έλαβον αυτόν ., έδωκεν αυ
aulem receperunt eum , dedit eis poleslalem filios τοίς εξουσίαν τέκνα Θεού γενέσθαι τοίς πιστεύουσιν
Dei fieri, his qui credunt in nomine ipsius 1. Αι εις το όνομα αυτού. » Ει δε αναιρήσομεν αμαθώς το
vero si imperite negcmus ad nostram similitudinem εν αποτέξει γενέσθαι τη καθ' ημάς τον έκ Πατρός
natum esse Verbum Dei ex Patre, quod in omnibus Θεού Λόγον, τον εν πάσι πρωτεύοντα , κατά την του
3
· Maith . XIX , 4. ' llebr. IIII , 4 . * Luc. 1 , 30-35 . • Joan . 1 , 13. B Matth . XXIII, 9. • Joan . 1 , 47.
' Joan. 1, 12.
965 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XV. 9C6

σοφωτάτου Παύλου φωνήν , πρός τινα λοιπόν μορ- A primas obtinel 1, juxta Pauli sapientissimi νοcein ,
φούμενου , γεννητοι Θεού διά Πνεύματος χρηματιού- ad quem tandem conformati, ex Deo geniti per
μεν ημείς ; τίνα του πράγματος λαβόντες την απαρ- Spiritum appellabimur , aut quem hujus negotii
χήν , ή και τίνος όλως εις ημάς πέμποντας το αξίω- principem ac caput habebimus ? aut quis omnino
μα ; Φαίεν αν, ώς γε oίμαι, και αυτοί • Tού ενανθρω- hanc dignitatem in nos transmiserit ? Dicent pro
πήσαντος Λόγου. Είτα πως έσται τούτο αληθές , ει μη fecto , ut arbitror , etiam ipsi : Verbum incarnatum .
αυτός γέγονε σαρξ , τουτέστιν άνθρωπος , ίδιον ποιη- Alqui quo pacto verum hoc erit, nisi ipsum Verbum
σάμενος σώμα το ανθρώπινον, καθ ' ένωσιν αδιάσπα- factum est caro , hoc est, homo , quippe quod pro
στον, ίνα και αυτού νοηται , και [μή ] εξ ετέρου τινός; prium sibifecerit corpus ea unitate que divelli nella
Πέμψει γαρ ούτω και εις ημάς της υιοθεσίας την ratione queat: ita nimirum ut ipsius Verbi censea
χάριν, και γεννητοι Πνεύματος εσόμεθα και ημείς , tur, et non alterius cujuspiam ? Hoc enim pacto etiam
άτε δη της ανθρώπου φύσεως εν αυτώ και πρώτη in nos transmittet filiationis gratiam, genitique
λαχούσης τούτο . Και μοι δοκεί τοιούτον τι καθ' εαυτόν Spiritu erimus etiam nos, utpote natura humana
έννενοηκώς , φάναι που και μάλα ορθώς ο θεσπέσιος boc in ipso et quidem primo consecuta. Ac mihi qui
Παύλος: " Ωσπερ γάρ εφορέσαμεν την εικόνα του Β dern videtur etiam divinus Paulus, hujuscenhodi
χοϊκού , φορέσομεν και την εικόνα του επουρανίου , quidpiam sentiens, alibi ila recte admodum dixis
και τον μεν πρώτον άνθρωπον εκ γης εφη χοϊκόν , se : Quemadmodum enim portavimus imaginem
τον δε δεύτερον εξ ουρανού : « Αλλ' ολος ο χοϊκός , terreni , portabimus etiam imagineim celestis 1.5
τοιούτοι και οι χοϊκοί , φησι, και οίος και επουράνιος , Et primum quidem hominem ex terra, dixit terre
τοιούτοι και οι επουράνιοι , ο Χοϊκοί γάρ εσμεν, ώς num ; secundum vero ex coelo, cueleslem . « Sed qua
εκ χοϊκού του Αδάμ παρεμπεσούσης εις ημάς της lis tcrrenus, tales et terreni ; et qualis cælestis,
αράς της φθοράς, δι' ής και ο της αμαρτίας εισέδυ tales et cælestes. 1 Terreni eniin sumus, utpole
νόμος, ο εν τοις μέλεσι τοις της σαρκός . Επουράνιοι transinissa in nos es terreno Adam maledictione
δε γεγόναμεν , ώς εν Χριστώ λαβόντες το χρήμα. corruptionis, per quam et les peccati irrepsit, quae
Θεός γάρ ών φύσει και εκ Θεού και άνωθεν, κατα . est in membris carnis . Cælestes autem facti sumus ,
πεφοίτηκεν εν τοις καθ' ημάς ασυνήθως τε και in Christo id consecuti. Deu's enim exsistens natura ,
ξένως, γεννητος κατά σάρκα γεγονώς του πνεύματος , et er Deo atque és supernis, descendit ad nostra ,
ένα άγιοί τε και άφθαρτοι και ημείς κατ ' αυτόν novo álque inusitato more genitus secunduin car
διαμείνωμεν ως εξ αρχής και ρίζης δευτέρας αυτού, C nem factus est Spiritus, ni videlicet sancti atque
δηλονότι καταβαινούσης εις ημάς της χάριτος. incorruptibiles cujan nos in ipso maneamius ex
ipso, tanquam ex principio 'el radice secunda, in
nos transmissa gratia.
Β. " Άριστα εφης . Β. Οριitie dixisti .
Α . Τίνα δε τρόπον και ώμοιώσθαι φασιν αυτόν Λ. Quonam vero pacto etiam similem ipsum fa
κατά πάντα τους αδελφούς , τουτέστιν ημίν ; ή και ctum esse aiunt per omnia fratribus, hoc est, nobis ?
τις όλως νοοϊτ ' αν και την ομοίωσιν υπελθών , ει μη aut qoisnain oninino censeatur fuisse is qúi simili .
κατά φύσιν έτερος ήν, και ουκ έν γε τοίς καθ' ημάς ; ludinem nostram subiit, nisi secundum naturam di
Το γάρ γε τισιν ομοιούμενον , είναι που πάντως versus erat, et non nobis similis ? Quod enim ali
ανάγκη διάφορον παρ' αυτούς, και ουκ έoικός αυτούς , φuibus simile efficitur , necesse est υι diversum ab
ετεροειδές δε μάλλον , είτουν ετεροφυές . 'Ανόμοιός iis exstiterit , neque siniile ipsis, sed potius alterius
τοίνυν υπάρχων ημϊν κατά φύσιν o Μονογενής , 9 Speciei , sive nature. Dissimilis itaque natura
ώμοιώσθαι λέγεται γεγονώς καθ' ημάς , τουτέστιν a nobis exsisten's Unigenitus, similis factus esse di .
άνθρωπος. Γένοιτο και αν τούτο και μάλα ορθώς και citur, factus id quod nos, hoc est, homo. Factum
μόνως, εν αποτέξει τη καθ' ημάς , ει και παραδόξως, D autem fuit hoc, el recle admodum ac solummodo in
επ' αυτού. Θεός γάρ ήν ο σαρκούμενος . 'Ομολογείσθω nálivilale nostre simili, låmelsi admirabiliter quod
γε μήν ως εψύχωτο νοερώς το ενωθεν αυτώ σώμα . ad ipsum attinet. Deus enim erat, qui incarnalus
Ου γάρ τοι το κρείττον των εν ημίν αφείς, τουτέστι est. Profileamur utique animatum esse intellectua
ψυχήν, μόνου πεποίηται φειδώ γηίνου σώματος , αλλ' liter corpus ipsi unitum . Neque enim praestantiore
όμου ψυχής και σώματος προενόησε σοφώς Θεός ών nostri parle, hoc est, aniina neglecta , solius terreni
ο Λόγος . corporis cura habita est, sed simul animae et cor
pori sapienter prosperit Deus exsistens Verbum .
" Οτι δε ουκ ήλλοίωται γεγονώς άνθρωπος καθ' Quod autem Verbum homo nostri similis la
ημάς ο Λόγος, διαμεμήνυχε λέγων ο Πνευματο- ctum immutatum non sit, significavit Paulus Spi
φόρος : « Ιησούς Χριστός χθες και σήμενος και αυ- rilu afflatis dicens : 1 Jesus Christus hodie et
τος , και εις τους αιώνας. Και σημαντικών μεν beri; ipse et in sæcula ; i ac per heri, präeleritum
του παρωχηκότος χρόνου ποιείται , το χθές, του γε tempus indical ; per hodie , præsens ; per sæcula
μην ενεστώτος , το σήμερον , τού δε ενεστώτος και vero, præsens et futurum . At si putant se magnum

11 Cor. ΣΥ, 23. Ιbid . 49.

967 EUPHYMII ZIGABENI 568
aliquid excogitasser, guod per heri et hodie, recen- Α μέλλοντος , το, εις τους αιώνας. Ει δέ οίονται τι σοφήν
dum intelligunt, ila contendentes : Qui heri el hodie έννενοηκέναι, το χθες και σήμερα, αντί του προσ
est, quomodo sit etiam in sæcula ? transferemus et φάτου δεχόμενοι, διατεινόμενοί τε και λέγοντες, ο
ros interrogationis, vim in contrarium : Verbum χθες και σήμερον, πώς αν είη και εις τους αιώνα και
inim exsistens in sæcula; quo pacio recipial in μεταστήσομεν και ημείς τήν της ερωτήσεως δύναμιν,
se heri et hodie ? Siquidem est unus Chrislus, el είς το έχουν εναντίως. " Ο γάρ εις τους αιώνας ών
non est divisus, juxta divini illius Pauli vocem . λόγος , πώς αν λάβοι το χθες και σήμερον εφ' εαυτώ ,
Scriplum eniin est de bealo Baptista, quod « Pos· είπερ έστιν είς ο Χριστός , και ου μεμέγισται κατά
Iridie videl Jesum venientem ad se, el dicit : Ecce την του θεσπεσίου Παύλου φωνήν. Γέγραπται γούν
Agnus Dei, qui tollii peccainm mundi. Hic est de περί του μακαρίου Βαπτιστού , ότι « Τή επαύριον
quo dixi : Post me venit vir, qui ante me factus βλέπει τον Ιησούν ερχόμενον προς αυτόν, και λέγει :
est, quia prior me erat, et ego nesciebam eum , "Ιδε ο'Αμνός του Θεού , ο αίρων αμαρτίαν του κόσμου ,
sed ut manifestetur in Israel , propterea venii ego B ούτός έστι περί ου εγώ είπον· 'Οπίσω μου έρχεται
in aqua baptizans '. , Intelligis itaque quoinodo ανήρ, ός έμπροσθέν μου γέγονεν , ότι πρώτος μου
virum vocans, agnumque ipsum appellans, non έστι , καγώ ουκ είδον αυτόν, αλλ' ίνα φανερωθή τω
alium esse dicit qui lollit peccata mundi, el ma- Ισραήλ , διά τούτο ήλθον εγώ εν ύδατι βαπτίζων . )
gnam hanc atque immensam divinasque dignita- Συνες ούν όπως άνδρα λέγων , και αμνών ονομάζων
lem ei tribuit. Anle vero ac priorem se factum ait, αυτόν, ουχ έτερον είναι φησι τον αίροντα την αμαρ
licet posterior fuerit , ratione nimirum temporis τίαν του κόσμου , και το μέγα τούτο και εξαίσιον
quo secundum carnem nalus est. Quamvis enine αληθώς και θεοπρεπές αξίωμα προστενέμτχεν
Emmanuel qualenus homo post illum naliis fuit, αυτώ. "Εμπροσθεν δε και πρώτον γενέσθαι φησιν
eral tamen ante omnia secula, αι Deus. Ejusdem c αυτού, καίτοι κατόπιν γενόμενον, κατά γέ φημι τον
jlaque est el recentem esse ratione huinana na της κατά σάρκα γεννήσεως χρόνον . Ει γάρ έστιν
Turie , et eternum, ratione divine. Idcirco et prae- όψιγενής καθο άνθρωπος ο Εμμανουήλ, αλλ' ήν προ
stantissimus ille Petrus , non nudum et absque παντός αιώνος ως Θεός. Αυτού τοιγαρούν και το
carne respiciens Verbum, sed quod in carne et πρόσφατον ανθρωπίνως, και το αΐδιον θεϊκώς, ταύ
sanguine apparueral , manifestam et certissimam τη του και ο πανάριστος Πέτρος , ου γυμνόν, ουδε
fidei in ipsum professionem edil , dicens : « Tu es άσαρκον καταθεώμενον τον λόγον, αλλ' εν σαρκί και
Christus Filius Dei vivi. » Cui Christus respondit : αίματι πεφηνότα, σαφώς τε και απλανώς της εις
Bealus es, Simon , lili Jonæ , quia caro el sanguis uon
4
αυτόν πίστεως την απόδοσιν έποιείτο, λέγων . • Σύ
revelavit tibi, sed Paler meus qui est in cælis . , 3
ει ο Χριστός, ο Υιός του Θεού του ζώντος . 'Aκήκος
Ai nisi alium revera est mysterium , el Deus erat δε προς τούτο: « Μακάριος εί, Σίμων, Βάρ Ιωνά , ότι
in carne : homo aulem , ut ipsi volunt, filiationem σάρξ και αίμα ουκ απεκάλυψέ σοι, αλλ ' ο Πατήρ
per gratiam conseculus , quomodo indiguit lanto μου, και εν τοις ουρανοίς .) 'Αλλ ' ει μή βαθύ το
niysterii doctore , adeo ut nemo mortalium disci . μυστήριον , και Θεός ήν εν σαρκι , άνθρωπος δε κατ'
polo revelarit,, sed a Patre ipsoid edoclus sit ? Quin αυτούς,, χάριτι την υιοθεσίαν έχων, πως αν έδεήθη
et discipuli cum illum aliquando in mari obambu- D τοσούτου μυσταγωγού, ως μηδένα μεν των επί της
Inlent conspicali essent , attorniti nmiraculo profes- γης αποκαλύψαι το μαθητή , παιδευτήν δε προς
sionem lidei suæ ediderunt, dicentes : « Vere Filius μήν και οι
τούτο λαχείν αυτόν τον Πατέρα ; Και
Dei es 2. » Αι si notlius et falsi nominis est, et ad- · θεσπέσιοι μαθηται, διαθέοντα ποτέ της θαλάττης τα
ventitium ei est quod sit filius, mendacii illos νωτα βλέποντες , κατατεθήπεσαν μεν την θεοσημίαν,
argiant , quod et jurejurando confirmarunt. Adjece- ώμολόγους δε την πίστιν, λέγοντες· « Αληθώς Θεού
runt enim , i vere, ) assever : ntes ipsum esse Filium Yίος εί. ν 'Αλλ' ει νόθος εστί και ψευδώνυμος, και
Dei ac Patris . είσποιητόν έχει το είναι Υιός, εγκαλείτωσαν αυτοίς
την ψευδηγορίαν , και τούτο ομωμοκόσι. Προστεθείκασι γάρ το, αληθώς, Υιον αυτόν είναι διαβεβαιού
μενοι του Θεού και Πατρός.
B. Oplime dixisti . Β . "Αριστα έφης.
A. Quo pacto autem etiam proprios habet ange- Α. Πώς δε και ιδίους έχει τους αγγέλους : Yίες
los Filius hominis, el splendel in gloria Patris sui του ανθρώπου , διαπρέπει δε και εν τη δόξη του
cum angelis suis * ? Et rursus : • Ει nmittel Fi Πατρός αυτού μετά των αγγέλων αυτού , Και πάλιν
lius hominis angelos suos ' . , Si vero adbuc fi- « Και αποστελεί ο Υιός του ανθρώπου τους αγγέλους
dem derogant et increduli sunt , cum euin divina αυτού , και Ει δε και απιστούσιν έτι , και δόξη θεοπρε
gloria adeoque splendida atque eximia diguilale πεί και τοίς ούτω λαμπρούς και υπερτάτοις αξιώ
ornalum videant, audient ipsummel diceniem : Si μασιν ορώντες κατεστεμμένον, ακούσονται λέγοντος
mihi non creditis , operibus meis credite . , El αυτού · Ει έμο! ου πιστεύετε , τοις έργοις μου
rursus : 1 Si non facio opera Pauris mei, ne creda- πιστεύετε . » Και πάλιν ι Ε: ου ποιώ τα έργα του

Joan . 1 , 29-31 . 1 Μatth . Χνι, 16, 17. * Μatth . Σιν , 33. • Matth . XVI, 27. * Matill. III , 41 .
• Ioan . x , 38,
96) PANOPLIA DOGMATICA. TIT. XV, 970
Πατρός μου, μή πιστεύετε μοι. Ει δε ποιώ , κάν A tis mihi . Sed si facio , et si mihi non creditis , ope
εμοι μη πιστεύετε , τοις έργοις μου πιστεύετε. » Το
ribus ineis credite '. , Cum enim ineffabilis gloria
γαρ εν ανθρώπω βλέπεις της αφράστου δόξης την excellentia in homine cernatur , non ut aliena ab
υπεροχήν, ουχ ώς αλλοτρίαν μάλλον ήγουν έν χάρι. ipso aut per gratiam collata, sed propria ipsius ,
τος μέρει προσπεπορισμένην, αλλ' ιδίαν αυτού, πως quomodo non persuadeat nobis quod Deus erat in
ουκ αναπείσει, ότι Θεός ήν εν είδει το καθ' ημάς, forma nostræ simili et Filius vere supremi Dei ?
και Υιός αληθώς του επί πάντας Θεού ;
Β. Εαυτού , φησί , τους αγγέλους είναι διίσχυρί- B. Suos, inquiunt, angelos esse dixit, et miracula
σάτο, και τώνδε των σημείων γέγονεν αποτελεστής, edidit , ob inhabitans in se Verbum , gloriam suam
ενοικούντος αυτή του Λόγου , δόξαν δε την ιδίαν et vim alque ellicaciam ipsi tribuens. Scriplum est
αυτό και το ενεργές εκνενε μηκότος . Γέγραπται γάρ, enim : « Jesum Nazarenum , unxit ipsum Deus
ότι « Ιησούν τον από Ναζαρέτ ώς έχρισεν αυτόν και Spirilu sanclo el virlule, el transivit juvans et sanans
θεός Πνεύματι αγίω και δυνάμει , ός διήλθεν ευεργε- omnes obsessos a diabolo '. , Unctus itaque vir
τών, και ιώμενος πάντας τους καταδυναστευομένους lule et Spiritu , miracula edebat.
υπό του διαβόλου . » Κεχρισμένος ούν και δυνάμει
B
και Πνεύματι , τερατουργός ήν.
Φησιν ο πάνσοφος Παύλος: « 'Αλλ' ημίν εις Θεός και Ait sapientissimus Paulus : « Sed nobis unos
Πατήρ , εξ ου τα πάντα , και ημείς δι' αυτού , και εις Deus Pater, ex quo omnia, et nos ex ipso : et
Κύριος Ιησούς Χριστός , δι' ού τα πάντα, και ημείς unus Dominus Jesus Christus , per quem omnia ,
δι' αυτού. • Πώς oύν, ειπέ μοι, δι' ανθρώπου τα et nos per ipsum. >» Quomodo igitur, obsecro,
πάντα ; ανθότου δε και αμέσως ως Υιός Πατρί συν» per hominem sunt omnia ? qnam vero ob cau .
τάττεται , μεσολαβούντος ουδενός ; Είτα όπου ποτέ sam immediate ut Filius Patri adjungitur , ne
τον Μονογενή θήσομεν εις τον αυτού τόπον αναβιβά- eine interveniente ? deinde ubinam landem Unige
ζοντες τον άνθρωπον , και τούτο , καθά φησιν, ενερ- nilum collocabimus , si hominem in ipsius Iocean
γούμενον παρ' αυτού, και δι' αυτών τιμώμενον ; 'Αρ' eveliimus ; et quidem , ut ipsi volunt , vi ac virtute
ουκ εκβέβηκε το εικός ο λόγος αυτοίς ; ουκ έξω φέ- ab ipso insignitum , gloriaque per ipsumn afectain !
ρεται σκοπού , και ώς της αληθείας ολοτρόπως Anne tibi illorum rationes absurdæ el a scopo aber
ημαρτηκώς , γελωτο αν ενδίκως ; rantes , atque adeo a veritale prorsus aliena , risu
inerilo excipiendae videntur?
Β. "Ανθρωπος, φησίν,και του Θεού Λόγος ωνόμασται ο cemodi
Β. Verbuni Dei , inquiunt , vocatur homo , hujus
1

quadam ratione. Quemadınodum eniin homo

κατά τοιόνδε τινά τρόπον. "Ωσπερ γάρ ο παρ' αυτού
ληφθείς άνθρωπος , εγεννήθη μεν εν Βηθλεέμ της φui ab ipso assuunplus est natus quidem est in
Ιουδαίας, είρηται δε Ναζωραίος , διά το οικήσαι την Bellhlehem Judaeae • : dictus autem est Nazaræus,
Ναζαρέτ, ούτω και ο Θεός Λόγος, άνθρωπος ονομά- quod in Nazareth habitaret * ; ita et Deus Yerbum
ζεται , διά το κατοικήσαι εν ανθρώπω. vocatur homo, quia inhabitat in homine.
Α . " Ω φρενός γραοπρεπούς , και νού παρειμένου, A.O anilia commenta, merasque nugas, verba, voces 9

και βατταρίζειν ειδότος , και έτερον ουδέν . Εκνήψατε,
οι μεθύοντες, εξ οίνου αυτών , επιφωνείτω τις τοις
διεναντίας , τί παραβιάζεσθε ταληθές , και των θείων
δογμάτων την δύναμιν παρευθύνοντες, έξω φέρεσθε
τρίβου της βασιλικής ; Γέγονε γαρ , ώς έoικεν , ουκ
prælereaque nihil ! Evigilale, lemulenti, ex vino ve
stro, merilo quis hæreticis occlamet. Quid veri
tati vim infertis ? el divinorum dogmalum virtutem
silverlenles, avia regia deflectitis ? Νeque enim , ut
videtur , Verbum carofaciun est,sed potius ανθρωπο
.

έτι μεν σάρξ και Λόγος κατά τας Γραφάς , άνθρωπο- πολίτης, Ιιοc est , honiinisincola, et conveniens fixerit
πολίτης δε μάλλον, και ήν ακόλουθον αυτόν άνθρω- illum non Ιιοιninem sed humanum vocare : quemad
παίον μάλλον, ουκ άνθρωπον ονομάζεσθαι, καθάπερ modum et qui Nazareth inhabitavil Nazarenus dictus
αμέλει και ο κατοικήσας την Ναζαρέτ , Ναζωραίος D" est , non Nazarell . Quinimo nihil prorsus obstilerit,
ωνόμασται , και ου Ναζαρέτ. Εύργει δε , oίμαι , παν- si commentum illorum vcrum est , hominem vocari
τελώς ουδεν, είπερ εύ έχειν οίονται το σφίσιν αυτοίς una cum Filio etiam Patrem et Spiritum sanctum.lla
ασυνέτως εξευρημένον, άνθρωπον ονομάζεσθαι συν bitat enim in nobis per Spiritum , Saucle et consuli
Υιώ τον Πατέρα και προσέτι το Πνεύμα το άγιον . stantialis Trinilalis plenitudo.Unde et Ρaulus inquil :
Κατοικεί γάρ εν ημίν διά του Πνεύματος , της αγίας An nescilis quod leiop
« Αη lani Dei estis , et Spiritus
templum
τε και ομοουσίου Τριάδος το πλήρωμα . Και γούν ο Dei ioliabitat in volbis 6 ? » Quin et ipsemel Chri
Παυλός φησιν : « Ουκ οίδατε ότι ναός Θεού έστε , και slus : « Si quis amal me , sermonem meum servabil,
το Πνεύμα του Θεού κατοικεί εν υμίν ; » Και μην et Pater nmeus diligei eum , et veniemus , ac mansio
και αυτός ο Χριστός , « Εάν τις αγαπά με, τον λόγον
2
new apud eum facienmus 1.5 Ceterum Paler nulla
μου τηρήσει, και ο Πατήρ μου αγαπήσει αυτόν, και ratione dictus est lioNio , ut nec Spiritus sanctus,
ελευσόμεθα, και μονήν παρ' αυτώ ποιησόμεθα . ) quia in nobis habitarunt. Sed irrident isti incarna
8
1 Joan . και , 37. ' Act . λ , 38. I Cor . viii , 6 . • Maitli , I , 5. Lucε.. 1ι, 51. “ I Cor. μι, 16: 11 Joan.
Xiv , 3 .
PATROL . GR . CXXX . 31
971 EUTHYMII Z.GABENT 972
tonis mysterium adeo recta atque veneranda Eccle- Α 'Αλλ' είρηται μεν ουδαμώς άνθρωπος ο Πατήρ, ούτε
siæ dogwala ad absurdum delorquentes. Al nostra μην το Πνεύμα το άγιον, διά το κατοικείν εν ημίν.
rursum procedat oratio , omissis illoruin deliriis . Γελώσι δε ούτοι της ενανθρωπήσεως το μυστήριον,
Si enim ideo iracula edidit , quia Verbum in ipso περιτρέποντες εις το απηχές τα ούτως ορθά και
eral , unum aliquen) Sauctorun proglietarum ipsum αξιάκουστα της Εκκλησίας δόγματα . Πλήν έτω πάλιν
esse slaluunt . Νam et niracula per manus proplie- ημίν κατά δούν ο λόγος , τους εκείνων εμετούς το
larum edidil. Si vero in bis Filiuro slaluunt, pro- χαιρείν ειπών . Ει γάρ, επείπερ ην ο Λόγος εν αυτώ ,
σημείων γέγονεν αποτελεστής, ένα που τάχα των
pheticae sive apostolicae conditionis ipsum faciunt.
αγίων προφητών φασιν αυτόν. 'Ενήργηκε γαρ δια χειρός αγίων τάς θεοσημίας. Ει δε εν τούτοις είναι
φασι τον Υιόν, εν προφητικοίς αυτόν ήγουν αποστολικούς κατακομίζουσι μέτρους .
B. Nonne enim , inquiunt, dictus est prophela el Β. Ου γαρ είρηται, φασί , προφήτης και απόστολος ;
apostolus ? Neque enim falleris. ουκ άν διαψεύσαιο .
A. Moyses quidem dixit iis qui erant ex sanguive Α. Ο Μωσής μέν έφη τοις εξ αίματος Ισραήλ :
Israel : 1 Prophetam vobis suscitabit Dominus Deus « Προφήτην υμίν αναστήσει Κύριος ο Θεός υμών εκ
vester ex fratribus vestris , sicut nie 1. » Quim el B των αδελφών υμών , ως εμέ. » Γέγραφε δε και ο
>

divinus Paulus scribit : « Unde , fratres sancti, θεσπέσιος Παύλος « " Ώστε , αδελφοί άγιοι, κλήσεως
νοcationis celestis participes, considerate apostolum επουρανίου μέτοχοι, κατανοήσατε τον απόστολον και
el pontificem confessionis nostra Jesum ', , αρχιερέα της ομολογίας ημών Ιησούν. »
Queinadmodum vero cum sit nalura Deus, el " Ωσπερ δε Θεός ών φύσει και Kύριος αληθώς, έλαβε
vere Dominus, formam servi arcepil, utpote in ea δούλου μορφήν, και εν αυτή γεγονώς, και εν προσλή
natus , et nostra assumpsit: ita quoque el proplue- ψει των καθ' ημάς, ούτω και της προφητείας το
tiæ spiritum dedil, el apostolos constituens, el pon · Πνεύμα διδούς , και αποστόλους αναδεικνύς, και κα
Lifices creans, factus est per omnia similis fratri . θιστάς ιερουργούς, ομοιώθη κατά πάντα τοις άδελ
bus. Ita eniin voralus est et proplieta , et apostolus, φοίς · ωνομάσθη γάρ ούτω, και προφήτης, και από
et pontiſex. στολος , και αρχιερεύς .
B. Cæterum , ut etiam dent ipsum esse prophetam , Β. 'Αλλ ' ει και δοξεν αυτόν είναι προφήτην , ουχ
non tanquain unum ex prophetis factum dicunt, ως ένα των προφητών γενέσθαι φασίν , υπερκείσθαι
sed potius longe illos superare. Hi enim ceriam ac δε μάλλον πολύ τα εκείνων. Οι μεν γάρ, με μετρη
definilam pro eo ac visum fuit Deo gratiam conse- μένης κατά το τώ Θεώ δοκούν έσχήκασι χάριν, και
cuti sunt, et quein tenipore ipsis accidit : hic vero C εν χρόνο προσγενομένην αυτοίς · ο δε πλήρης ήν της
plenus erat Deilatis etiam ex ipsa statim nativitale . θεότητος, και εξ αυτής ευθύς της γεννήσεως : συνήν
Aderal enim ipsi Deus exsistens Verbum . γάρ αυτώ Θεός ών ο Λόγος.
A. Ergo quantitate gratiæ , el longinquilale tempo . Λ. Ουκούν έν ποσότητα χάριτος , και εν μήκει
ris superuvit Christus eos qui ante ipsum exstite- καιρού πεπλεονέκτηκεν ο Χριστός , τους προ αυτού
runt sanctos prophetas : atque hoc est in ipso exi- γεγονότας αγίους προφήτας , και τούτο εστιν εν
niumn . Propositum vero estinquirere, num proplhe- αυτό το εξαίρετον. Πρόκειται δε πολυπραγμονείν ,
ta omnino fuerit, non autem an major all minor , ει προφήτης όλως , και ούτε που το μάλλον ή το
aul superior :: ita ut in eo quod sit propheta ,, et μείον έχων, ή και υπερκείμενος , ώς έν γε τω είναι
quod non excelal nostram conditionem , humilitas προφήτην, και τη μη πέρα μέτρου του καθ' ημάς ,
ejus consis !al, lametsi id ab initio exstitisse cenie το σμικροπρεπές εστιν αυτώ, κάν εί απαρχής νοοίτο
sealur, sicut et divinus Baptista , de quo dicit bealus τούτο υπάρχων, καθάπερ αμέλει και ο θαυμάσιος
angelus : « Ει Spirila sancto replebitur adhuc in Βαπτιστής περί ου φησιν ο μακάριος άγγελος: « Και
ulero matris sur 1.5 Deinde quomodo hic quidem Πνεύματος αγίου πλησθήσεται έτι εκ κοιλίας μητρός
eral servus, ille vero Dominica dignitale illustris ; D αυτού. » Είτα πως ο μεν ην οικέτης, ο δε τους δε.
Ac de seipso beatus Joannes ita ail : ? Qui ex lerra σποτικούς αξιώμασιν έναθρύνεται ; Και εαυτού μεν
est, terrena Ioquitur ; » de Emmanuele vero : Qni πέρι , φησίν ο μακάριος Ιωάννης · Ο ών εκ της
e supernis venit, supra omnes est . , γης, έκ τής γής λαλεί. » Περί δέ γε του Εμμανουήλ
« Ο άνωθεν ερχόμενος, επάνω πάντων εστί . »
B. Atqui dixerint ſorlasse e supernis, el supra Β. Καίτοι φαιεν αν ίσως, άνωθέν τε είναι , και μην
omnes esse Verbum ex Deo Patre genitum ; veren- και επάνω πάντων, τον εκ Θεού Πατρός πεφηνότα
tur autem illi tribuere liumana , ne ipsum injuria όγον , δεδίασι δε προσνέμειν αυτά τα ανθρώπινα,
aſlicere, gloriamque ipsius imminuere videantur. μή άρα πως άδικούτο δι' αυτών, και κατακομίζοιτο
lucirco contendunt ipsum assumere hominein , eun ). προς το δυσκλεές . Ταύτη του διατείνονται λαβειν
que sibi conjungere, in quem cadant el de quo di. αυτόν άνθρωπον , εαυτώ τε τούτον συνάψαι , περί όν
cantur hominis proprietates ; ita ut Yerbi ipsius αν γένοιτό τε και λέγοιτο τα ανθρώπινα . "Έσται δε
palura nullum omnino detrimentum accipial. όλως εις την αυτού του Λόγου φύσιν , το βλάβος
ουδέν .
Aiunt itaque Cliristum sanctificatum a Patre. Φασι τοιγαρούν, Χριστόν ηγιάσθαι παρά του Πα
i Devt , xvill , 15, 1 Helr . 1 , 1. 3 Luc . 1 , 15 . Joan 111 , 51 .
373 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XV . 974
τρός : γέγραπται γάρ, ότικαι ο Εμαρτύρησεν Ιωάννης A Scriptum est enim : « Et
Ει testimonium perliilies
λέγων · ότι Γεθέαμαι το Πνεύμα καταβαίνον εξ ου- Joannes , dicens : Vidi Spiritum descendentem
.

ρανού , και έμεινεν επ' αυτόν, καγώ ουκ είδον αυτόν, quasi columbam de celo, et mansit super eum,
αλλ ' ο πέμψας με βαπτίζειν εν ύδατι, εκείνος μου et ego nesciebam eum : sed qui misit me baptizare
είπεν : Εφ' όν αν ίδης το Πνεύμα καταβαίνον και in aqua, ille mihi dixit : Super quem videris Spi .
μένον επ' αυτόν , ούτός έστιν ο βαπτίζων εν τω Πνεύ- ricuin descendentem , el manentem super eun , hic

ματι τώ αγίω. Κάγω εώρακα και μεμαρτύρηκα , ότι est qui baplizat in Spiritu sancto. Et ego vidi , et
ούτός έστιν ο Υιός του Θεού. Γέγραφε δε και ο lestimoniuja perhibui quia hic est Filius Dei ' . ,
.
Παύλος περί αυτού : « "Ο τε γάρ αγιάζων και οι Quin et Paulus de ipso scripsit : « Sanctiſicans
αγιαζόμενοι εξ ενός πάντες. • Αγιασθείη γάρ ήκιστά enim et sanctificati ex uno omnes '. , Neque enim
γε Θεός ών ο Λόγος και άγιο , κατά φύσιν. Λείπεται Verbum , cum sit Deus, et ex sua natura san
δή ούν ήγιάσθαι λέγειν τον ληφθέντα παρ' αυτού cus, sanctificatum fuit. Superest igitur sanctifi.
κατά συνάφειαν άνθρωπον. catum fuisse hominem quem per conjunctionem
assumpsit.
Α . Είτα πώς ο βεβαπτισμένος , και την εμφανή A. Alqui quomodo is qui baptizalus est , et in
B
του Πνεύματος λαβών κατάφοίτησιν , εν αγίω βαπτί- " quem Spiritus manifeste descendit , in sancto Spi
ζει Πνεύματι, και τα μόνη πρέποντα και έoικότα τη ritu baptizal , eaque prestal que soli divine na
θεία φύσει πληροί ; Χορηγός γάρ έστιν αγιασμού , turæ sunt propria ? Sanclificationem enim largitiir
και τούτο δεικνύς, ώς ίδιον αγαθόν ο ενανθρωπήσας atque suppelitar. Quod quidem demonstrans Verbini
Λόγος, σωματικώς , ενεφυση σε τοις αγίους αποστόλους proprium suam bonum esse , inspiravit sanctis
λέγων· « Λάβετε Πνεύμα άγιον ' άν τινων αφήτε τος apostolis , licenς : « Accipite Spiritum sanctumn :
αμαρτίας , αφίενται άν τινων κρατήτε , κεκράτηνται.» φuorumcunque remiseritis peccata , reunillantur :
Πώς δε τον ηγιασμένον εναργέστατα καταδεικνύς και quorumcunque retinucrilis , retenta sunt '. , Qun
θεσπέσιος Βαπτιστής , μεμαρτύρηκεν , ότι Ούτός έστιν pacto autem sanctificalum manifeslissime osten lens
ο Υιός του Θεού , μοναδικώς και ενάρθρως ; "Έδει divinus Baptista , testatus est, quod hic sit Filius
γάρ όντα της υφ' ηλίω μυσταγωγών , εί πω έτερον Dei , singulariter ac solus ? Οportebat enim hune
όντα παρά γε τον αληθώς Υιον ή πίστατο , κατα- orbis terrarum doclorem , si modo alium a vero
σημάναι το αληθές , λέγοντα σαφώς , ούτός έστιν, και Filio cognoscebat , rei veritalem explicare, aperte
κατά συνάφειαν την προς τον φύσει και αληθώς que, dicere : Ilic est qui ratione conjunctionis cum
Yίδν, δόσει τε και χάριτι γεγονώς Υιός• αλλ' ουδέν
!
eo qui natura ac vere Filins esi , beneficio el gra
μεν έφη τοιούτον, ένα δε και τον αυτόν όντα γινώ- C0 tia factus est Filius . Cuterum nihil Injusmodi
σκων , και εκ Θεού Πατρός Λόγον, και εκ σπέρματος dixit : seil noum atque eumilem esse sciens, et ex
του Δαβίδ κατά σάρκα, αγιασθήναι μεν φησι, καθο Deo Patre Verbumi, el ex semine David secunduin
άνθρωπος , αγιάζειν δε αύ, καθο νοείται Θεός. " Ην carnem, sanctificatum quidem ait, quatenus homo
γάρ, ώς έφην, εν αυτώ τούτο κακείνο . Ει μεν ούν οι est ; ac rursus sanctificare, qualenus est Deus. Erat
γέγονεν άνθρωπος, ει μή γεγέννηται κατά σάρκα εκ enjin , ut dixi , el hoc el illud. Si ergo non est
γυναικός , αποσοβούμεν αυτού τα ανθρώπινα. Ει δε
9 factus homo, si non natus est ex muliere secundum
αληθές , ότι καθείς εαυτόν εις κένωσιν γέγονε καθ' carnem , avellimus ab ipso humanæ naturæ
ημάς, ανθότου τα δι' ών αν νοοίτο κεχενωμένος , praprielales. Al si verum est quod se demiserit ad
αφιστάσιν αυτού , της μετά σαρκός οικονομίας το exinanitionem , el factus sit nostri similis, quam.
ευτεχνές άβουλότατα παραλύοντες ; obrem ea per quæ exinanitionem subiil, ipsi deira.
liunt administrationis in carne artificium imperi.
lissime convellentes ?
Β. Εάν ούν λέγηται , και δόξαν λαβείν, και γενέ
B. Si ergo dicalur eliam gloriam accepisse, et
σθαι Κύριος, υψωθήναι τε παρά του Πατρός , κατα- factus est Dominus, alque exaltalus esse a Patre,
στηναι δε και βασιλεύς , ανάψεις άρα και ταύτα το «declaratusque esse rex, ascribesne etiain haec Deo
Θεώ Λόγω , και ου πάντη τε και πάντως αδικήσεις Verbo citra ullam gloriæ ipsius imminutionem ?
αυτού την δόξαν ;
Α . "Οτι μεν ούν, δόξης τε και βασιλείας και κυ- A. Quod quidem Dei Verbi nalura omni gloria el
ριότητος αληθούς , και του Θεού Λόγου μεμεστωται φύ- regno alque dominatione vera referla sit, quonami
σις , πώς αν ενδοιάσειε τις; αραρότως δε ότι και εν pacio cuipiam dubium esse queal, qnodque divina
υψώμασι νοείται τοις θεοπρεπεστάτοις ; επειδή δε dignitas convenienter ei tribuatur ? Cum vero faclus
πέφηνες άνθρωπος , ώ πάντα έστι δοτα και είσκεκρι est homo, cui omnia sunt dala atque ascititia , ea
μένα , ταύτη του πλήρης υπάρχων και εξ ιδίου πλη ratione lametsi omnibus abundet, el ex sua ple
ρώματος πάσι διδούς , ανθρωπίνως δέχεται, την ημών pitudine omnibus impartialur, humano more acci
πτωχείαν οικειούμενος, και ήν άηθές τε και ξένον εν pit, norumque est et inauditum in Cbrislo mira .
Χριστώ το παράδοξον , εν οίκετική μορφή, κυριότης , culum , in servili forma , dominatio ; in humana

Joan. 1, 32-34. • Ηebr. 11 , 13. 3 Joan . xx , 22-23 .

375 EUTIIYMII ZIGABENI 976
tenuifale , gloria divina, ct regia dignitas in servi- Α εν ανθρωπίνη σμικροπρεπεία , δόξα θεοπρεπής , και
lule , quantum ad humanæ naluræ conditionem βασιλείας αυχήμασιν εστεφανωμένον , το υπό ζυγών .
attinet κ;αι et humilitas summa eminentia prædita . το γε ήκον εις ανθρωπότητος μέτρον , και εν υπερτά .
Faclus est enim homo Unigenitus, non ' ul in exina- ταις υπεροχαίς , το ταπεινόν . Γεγονε γάρ άνθρωπος και
cuin ea ejus
nitione permaneat , sed ut accipiens can Μονογενής, ουχ ένα τους της κενώσεως εναπομείνη
proprietales ; Deus tamen naluraliter esse etiam μέτρους , αλλ ' ένα λαβών συν αυτή τα αυτής, Θεός ών
hoc pacto intelligatur,, hominisque naturam in seipso φύσει, και ούτω γνωρίζηται, και την του ανθρώπου
illustrel , sacraruin ac divinarum dignilalum parti- κατασεμνύνη φύσιν εφ' εαυτώ, μέτοχον αυτήν απο
cipem ipsam declarans . Νam et ' sancti Filium,, φήνας ιερών και θείων αξιωμάτων' ευρήσομεν δε
etiam postquam factus est homo, gloriam Dei ac και αυτούς τους αγίους, δόξαν ονομάζοντας του Θεού
Patris, et regeni ac Dominum appellant. Isaias και Πατρός , και μέντοι και βασιλέα, και προσέτι
enim ita ait : « Sicut homo vindemiat oleam , ita Κύριον, τον Υιόν , και ότε γέγονεν άνθρωπος . Ησαΐας
videniabant eos, etel quando cessaveric vindeinia,, μέν γάρ ώδε πη φησίν: « "Ον τρόπον εάν άνθρωπος
isti voce clamabunt. Qui vero relicti fuerint super καλαμάται ελαίαν, ούτω καλαμήσονται αυτούς , και
lerram , exsultabunt cum gloria Domini !. Et εάν παύσηται ο τρυγητός , ούτοι φωνή βοήσονται οι
B
rursus alius quidam ee sanctis : « Illuminare,, inquit,, " δε καταλειφθέντες επί της γης, ευφρανθήσονται άμα
Jerusalem .. Venii enim lumen tuum ,, et gloria Do- τη δόξη Κυρίου . » Και πάλιν έτερος των αγίων ,
mini super le orla esi . Quia ecce lenebræ operient • Φωτίζου, φησίν , Ιερουσαλήμ ήκει γάρ σου το φώς ,
lerrarn, el caligo populos: super le aulem orielur και η δόξα Κυρίου επί σε ανατέταλκεν . Ιδού σκότος
Dominus,, etel gloria ejus in le videlbitur 1.5, Ει Et και γνόφος καλύψει γην, επί δε σε φανήσεται Κύριος ,
Jacobus ejus discipulus :: « Fratres,, inquit , nolite και δόξα Κυρίου επί σε οφθήσεται.» Ιάκωβός γε
in personarum acceptione liabere idem Domini μήν ο αυτου μαθητής, « 'Αδελφοί ,, φησί , μή εν προσ
nostri Jesu Christi glorie 1.5, Petrus vero :: «« Si ωποληψίαις έχετε την πίστιν του Κυρίου ημών Ιη
exproliramini in Christo ,, beati eritis, quoniarm quod σου Χριστού της δόξης.. • Πέτρος δε αυ ο θεσπέσιος ,
est honoris gloriæ et virlulis Dei, et qui est ejus • Ει ονειδίζεσθε εν Χριστώ, μακάριοι έστε της δο
Spiritus super vos requiescet . ) ξης , και το του Θεού Πνεύμα εφ' υμάς αναπέπαυ ·
Tal . )

Sulliciunt jam hæc. Cielerum hoc mibi di- "Αλις μεν δη των τοιούτων ημίν , ώ γενναίε .
cas velim , quomodo intelligendum sit illud de Φράζε δε όπως προς ημών νοείσθαι πρέπει το
Christo scriptum :: ! Qui in diebus carnis sue
suæ oC περί Χριστού γεγραμμένον , « "Ος εν ταις ημέραις
preces supplicationesque ad eum qui possit ipsum της σαρκός αυτού , δεήσεις τε και ικετηρίας προς .
salvum facere a morte cuum clanmore valido el la- ιον δυνάμενον σώζειν αυτόν εκ θανάτου, μετά κραυ
crysis offereus ,, exauditus est pro sua reverentia.. γης ισχυράς και δακρύων προσενέγκας, και εισακου
Et quidem cum esset Filius Dei , didicit ex iis quæ σθείς από της ευλαβείας , καίπερ ών Υιός, έμαθεν,
passus est, obedientiam. Ει consummatus factus αφ' ών έπαθε, την υπακοήν, και τελειωθείς, εγένετο
est omnibus obtemperantibus sili causa salatiς τοίς υπακούουσιν αυτώ αίτιος σωτηρίας ακαταλύ
ælernæ *. , Albjiciam vero dictis etiam illud : του
1
προσεπoίσω δε κακείνο οίς έφην, το , « Θεέ
Deus meus , Deus meus, quare me dereliquisti po μου , Θεέ μου , ίνα τι με εγκατέλιπες ; » Απεοικότα
Aliena enim hæc esse dicunt a Deo Verbo, alque γάρ είναι φασι τα τοιάδε το Θείο Λόγω, και ηττη
ego quidem digitale ipsius atque excellentia Ionge σθαι πολύ της ενούσης υπεροχής αυτώ φαίην άν.
inferiora ea esse judicaverim .
A. Quin el ego ipse facile intelligo hæc non Α. "Ισημι και αυτός εγώ, μή αν αρμόσαι ταυτί
convenire Verbo genito ex Deo Palre, si illud ab τω εκ Θεού Πατρός φύντι Λόγω, εξωσθέντος του
administratione in carne removeamus, neque ad- τρόπου της οικονομίας , και ουκ εισδεχθέντος προς
mittimus id quod Scriptura teslatur, quod nimi- Dήμών του , ότι γέγονε σαρξ κατά τας Γραφάς.
7

rum faclus sil caro. Cum vero hoc firmiter lcnea-

Επειδή δε προς τούτο διερηρείσμεθα, και το ενδοιά.
mus et dubitatio hac in re cum impietale sit ζειν όλως δυσσεβείας έχει γραφήν , φέρε της οικο
conjuncta , incarnationis mysterium quantum fieri νομίας το βάθος , ώς ένι, κατασκεπτώμεθα . Επέφανε
polest perpendamus. Apparuit itaque nobis Verbum τοίνυν ημίν εν είδει το καθ' ημάς ο εκ Κυρίου
ex Deo in forma nostræ simili, innumeris modis Πατρός Λόγος , κατά μυρίους όσους ανήσων τρό
humanam naturam juvans, optimeque nobis de- που τα ανθρώπινα, και καταδείξων ευ μάλα την
1110nstrans viam quæ ad optima quæque deducit. εις παν οτιούν τών τεθαυμασμένων αποκομίζουσαν
Necesse itaque erat ut diceremus, cum lentalio τρίβον. "Ην ούν αναγκαίον αναμαθείν, πειρασμού
invadit eos qui ob dilectionem Dei periclitantur , καταθέοντος τους της εις Θεόν αγάπης ένεκα κινδυ
quales oportcat esse eos qui laudabilem atque exi- νεύοντας , οποίους τινάς είναι χρή τους την ευκλεά
pliam vitam instituere veliml :: utrum ad ignaviam και εξαίρετον πολιτείας και ζωήν κατορθούν ήρημέ

* Isa. ΧΧΙν, 13, 14. 1 Isa . LX, 1 , 2, 3 Jac . 1 , 1 . • I Petr . IV, 14. 5 Ηebr . V, 7 9 . • Ρal . XX:, 1 ;
Maith . XXVII , 46 .
977 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XV. -
973
νους , πότερα μεθιεμένους και αναπίπτοντας εις το A pronos , et deliciis deditos , lilaritatique el gaudio
ράθυμον , και ουκ εν καιρώ τρυφώντας και ευρυνο- animum laxantes : an potius una precibus intentos ,
μένους εις ευθυμίαν, ή συντεινομένους εις λιτάς , και et lacrymanles coram Salvalore cerni, el ipsius
δεδακρυμένους οράσθαι τώ σώζονται , και την παρ' auxilium avide appelenles, forlique animo præ
αυτού διψώντας επικουρίαν , και μέντοι και ευαν- ditos esse, si eliam nos pali volueril. Consullum
δρίαν, είπερ έλoιτο και παθείν ημάς. "Έδει τε προς prælerea erat scire quis sil obedientiæ finis, et
τούτοις ειδέναι χρησίμως , όπου ποτέ άρα το της qualis quantaque tolerantie merces sit proposita .
υπακοής διέξεισι πέρας , και διά ποίων έρχεται γε- Horum itaque omnium figura atque exemplum
ρών , όσος τε και οίος της υπομονής ο μισθός . Γεγονε nobis factus est Christus, quod et divinus ille
τοίνυν υποτύπωσις των τοιούτων ημίν ο Χριστός , και Petrus confirmat dicens : « Quæ enim est laus, si
πρός γε τούτο ημάς εμπεδοί λέγων ο θεσπέσιος Πέ peccanles el colaphizali sufferlis ? Sed si bene
τρος : « Ποίον γάρ κλέος, ει αμαρτάνοντες και κολα- facientes patienter sustinetis, bæc est gratia apud
φιζόμενοι υπομένετε ; Αλλ' ει αγαθοποιoύντες υπο- Deum : quia et Christus passus est pro vobis, relin
μένετε , τούτο χάρις παρά Θεώ , ότι και Χριστός quens vobis exemplum ut sequamini vestigia cjus '. ,
απέθανεν υπέρ υμών, υμίν υπολιμπάνων υπογραμ- Proinde, non nudum et exinanitionis expers Dei
B
μον , ίνα επακολουθήσητε τοίς ίχνεσιν αυτού. • Ουκ- Verbum , sed in diebus carnis suz factum est
ούν, ου γυμνός ών έτι και των της κενώσεως αμέτ- nobis exemplum ; adeo ut citra repreliensionem
οχος τρόπων και του Θεού Λόγος , αλλ ' εν ταις ημέραις liceat ei hurnanis moribus oli , el preces offerre , el
της σαρκός αυτού γέγονεν ημίν υπογραμμός , άτε lacrymas profundere , et Salvatorem exspectre
και ανεπιπλήκτως εξον αυτώ τούς της ανθρωπότητος Αιφue implorare, et obedientiam discere, tametsi
χρήσθαι μέτρους, και ανατείναι λιτήν, και καταστά- sit Filius. Atlonilus enim quodammodo fuit mysterii
ξαι δάκρυον, και δοκείν ήδη πως και δείσθαι του magnitudine Apostolus Spiritu alalus, quod na •
σώζοντος , και μανθάνειν την υπακοήν, καίπερ όντα Tura ac vere exsistens Filius, et divina gloria emi
Υιον . Κατατέθηκε γάρ ώσπερ το μυστήριον ο πνευ- nens, seipsum ad eam humilitatem demiserit, ut
ματοφόρος , ότι φύσει τε και αληθώς υπάρχων Υιός , humanæ inopiæ vilitatem subire non recusarit. Sed ,
και τοίς της θεότητος αυχήμασιν έμπρεπής , καθήκες ut dixi, negotii hujus exeinplum ad nos magno
εαυτόν εις ταπείνωσιν , ώς της ανθρωπίνης πτωχείας nostro commodo spectabat : ut doceremur non
υπελθείν το σμικροπρεπές . Αλλ' ήν εις ημάς , ως debere nos in alium viam defleclere , cum tempus
έφην, και του πράγματος τύπος , καλός και δνησιφόρος " fortitudinem poscat ; quod vel hinc optime quispiani
ως το τοι μη χρήναι διάττειν ημάς εις ετέραν οδον, C intellexerit. Christus enim alibi quidein inquit :
και ου γρ. καιρού ] καλούντος εις εύανδρίαν , αναμά- « Nolile limere eos qui interficiunt corpus , animam
θοι τις αν εντεύθεν , και ράστα γε δή . Και γούν έφη autem non possunt occidere :: sed potius timele
Χριστός , ποτέ μεν, ότι και ο Μη φοβείσθε από των eum qui polest el animam et corpus perdere in
αποκτιννύντων το σώμα, την δε ψυχήν μή δυναμέ- geliennam 68. » Alibi vero : « Si quis vult post me
νων αποκτείναι φοβήθητε δε μάλλον των δυνάμενον venire, albneget semelipsium, et tollar crucem glam.
>

και ψυχήν και σώμα απολέσαι εν γεέννη" , ποτέ δε et sequatur me 69.1 Quod autem oporteat ipsum
αύ, « Εί τις θέλει οπίσω μου ελθείν , απαρνησάσθω sequi, quidnam aliud significet, quam debere nos
εαυτόν , και αράτω τον σταυρόν εαυτού, και ακολου- Sortiler obsistere tentationibus, cum invocatione
θείτω μοι . » Το δε δείν οίεσθαι κατακολουθείν αυτώ, auxilii divini , non negligenter ac remisse, sed potius
τι αν έτερον είη παρά γε το χρήναι κατανδρίζεσθαι vlentes precibus ferventissimis, pias nobis ex oculis
πειρασμών , μετά του την άνωθεν επικουρίαν αιτείν , lacrymas excutientibus .
ουκ ατημελώς τε και παρειμένως , κεχρημένους δε μάλλον λιταις ταις εκτενεστάταις και καθιέντας ομ
μάτων το εξ ευλαβείας δάκρυον ;
Τού αυτού εκ των περί της Ενώσεως Σχολίων . Ejusdent ex Scholiis de unione.
Το της Ενώσεως χρήμα κατά πολλούς επιτελείται Adunatio multis modis impletur : sejuncti enim
τρόπους · διηρημένοι γάρ τινες κατά διάθεσιν και nonnulli afeatu vel voluntale, et discordantes inter
γνώμην , και διχονοούντες προς αλλήλους , ενούσθαι se, adunari dicuntur, per reconciliationem s cia
λέγονται κατά συμβασιν φιλικήν, εκ μέσου ποιoύντες lem, deposita simullate. Adunari item dicimus ea
τάς διαφοράς• ενούσθαι δε φαμεν και τα άλλήλους quæ sibi conglutinantur, sive modis aliis conferun .
κολλώμενα , ήγουν συνηνεγμένα καθ' ετέρους τρό- tur, aut per compositionem , aut per mistionem , aut
πους , ή κατά παράθεσιν, ή μίξιν, ή κράσιν · όταν per temperationem . Quoties aulem adunatum esse
ούν ενούσθαι λέγομεν τη καθ' ημάς φύσει τον του noslræ naturæ Dei Verbum dicimus; omni humana
Θεού Λόγον , κρείττων οράται της ανθρώπου διανοίας cogitatione adunationis ejus modus ' videtur esse
και της ενώσεως τρόπος• ου γάρ τοι καθ' ένα των superior. Neque enim per supra scriptos modos
ειρημένων εστίν » απόρρητος δε παντελώς, και ουδενί facta est arcana illa , et nulli penitus nola, nisi ei
τάχα των όντων διεγνωσμένος , πλήν ότι μόνο το cui omnia nota sunt,, unio ..
πάντα ειδότι Θεώ .

ΠPetr, 1, 20, 21 .
)
979 EUTHYMII ZIGABENI ΩΝΟ
Et nihil mirum , si in hujusmodi cogitatione A Και Cαυμαστόν ουδεν , ει των τοιούτων εννοιών
vincamur, cuin res nostras, quomodo se habeant, ήττώμεθα · ότε τα καθ' ημάς αυτούς όπως αν έχει
inquirentes, ultra moduin nostræ ineulis inventio- διερευνώμενου, της ενούσης ημίν διανοίας επέκεινα
nem esse confiteamur ; quonamque modo animam την κατάληψιν ομολογούμεν υπάρχειν. Τίνα γάρ τρό
hominis suo corpori adunalam esse pulemus ? Quis πον ηνώσθαι νοούμεν τήν του ανθρώπου ψυχήν τω
est qui id possit expritnere ?? Sed si oportet eos ,, qui ιδίω σώματι ; Τίς και φράσαι δυνάμενος : Ει δε χρή ,
parva ea vix intelligere soleant ; imo el cos qui μικρά και μόλις εννοείν ειωθότας, και λαλείν ισχύον
valeant intelligere, lam subtiles res el omnem ra-τας , των ούτως ισχνών , και υπέρ νούν και λόγον
tionein transcendentes conjectare : dicimus quod πραγμάτων κατατεκμήρασθαι , φαμεν, ότι πρέπoι αν
deceat cogitare (quamvis minor sil oratio ad veri-εννοείν μείων δε πάντως της αληθείας ο λόγος τοι
lalem)) talem esse adunationem ipsius Emmanuel,, αύτην είναι την ένωσιν του Εμμανουήλ , όποίανπερ
qualem quis intelligat animam hominis ad suum αν λογίσαιτό τις και την [ίσ . της του ανθρ. ψυχής ]
corpus habere . [ Anima enim omnia quæ sunt του ανθρώπου ψυχήν προς το ίδιον σώμα . Οικειούται
corporis , esse reputat sua, licet per naturam pro- ' γαρ η ψυχή τα του σώματος, καίτοι κατά φύσιν ιδίαν
priim expers sit passionibus corporis , et valu- αμέτοχος ούσα των αυτού παθών φυσικών τε άμα,
B
ralibus, et quä extrinsecus accedunt : movelur enim και των έξωθεν επαγομένων. Κινείται μεν γάρ εις
corpus in concupiscentias naturales,, elet consentic ορέξεις το σώμα φυσικάς, και συναισθάνεται διά την
anima , el nullo licet modo participans, concupi- ένωσιν ή ενούσα ψυχή συμμετάσχει δε κατ ' ουδένα
scentiae tamen exitum delectatioiein. propriain du- τρόπον · οίεται γε μην ιδίαν απόλαυσιν είναι το της
cit. Ει si forte ferro corpus perculiatur, aut IOr- ορέξεως αποτέλεσμα κάνει καταξαίνοιτο τυχόν το
queatur, condolet illa quidem, quod sauro corpus σώμα, και σιδήρω καταξαίνοιτο συναλγεί μεν, ώς
patiatur : ipsa vero in sua natura nullum palilar ιδίου πάσχοντος σώματος: αυτή γε μην εις ιδίαν φύ
omnino tormentum . σιν ουκ άν τι πάθοι των επενηνεγμένων .
Tamen super hoc quoque dicimus esse aduna- Πλήν και υπέρ τούτό φαμεν επί του Εμμανουήλ
Τionem , quae est in Emmanuele facta : erat enim την ένωσιν. "Ην μεν γαρ αναγκαίον, τώ ιδίω σώματι
recesse cum suo corpore adunalam ei animam do- συναλγείν την ενωθείσαν ψυχήν: ένα φεύγουσα τας
lere , ut dum timebat passiones, subditain cer- αικίας, ευήνιον υποφέροι τω Θεώ τον αυχένα . Επί
vicein Deo submitleret). De Deo aulen Verbo con- δέ γε του Θεού Λόγου το συναισθάνεσθαι των αικιών
dolere passionibus nefas est dicere : iinpassic άτοπον ειπείν • απαθές γάρ το Θείον, και ουκ εν γε
bilis enim Deus est, et nostrarum rerum Ionge dis. C τοίς καθ' ημάς· αλλ ' ηνωτο μεν σαρκι , ψυχήν εχούση
similis ; sed adunatus quidem erat carni habenti την λογικήν πασχούσης δέ αυτής, απαθώς ήν εν εί
animam rationabilem,, qua paliente ipse impassibi- δήσει των εις αυτήν γινομένων και ηφάνιζε μεν ως
lis, ea quæ animæ contingerent, cognoscebat, et Θεός τάς της σαρκός ασθενείας , ώκειούτό γε μην
contundebat quidem , ut Deus , carnis infirmliales ; αυτάς ως ιδίου σώματος και ούτω και πεινήσαι λέγεται
suas tamen eas , tanquam sui corporis , esse duce- και καμεϊν , και παθείν υπέρ ημών.
bat . Itaque esuriisse dicitur, fatigatus esse , passus
fuisse pro nobis.
Ergo Verbi adunalio, quæ est cum humanilate Ουκούν παρεικάζοιτο αν η ένωσις του Λόγου προς
facia, non irrationabiliter rebus nastris conipare το ανθρώπινον ούκ από σκοπού τους καθ' ημάς . "Ωs
lur. Nam sicut corpus alterius est naluræ præler περ γαρ ετεροφυές μεν το σώμα προς την ψυχήν , είς
animam , et unus tamen ex utroque homo efficitur γε μήν εξ αμφοίν άνθρωπος αποτελείται και λέγε
el vocalur ; ita etiam ex perfecla Dei Verbi subsi- ται • ούτω και έκ τελείας υποστάσεως του Θεού Λό
stentia et ex humanitate perfecta unus est Chri- γου , και μην και εξ ανθρωπότητος τελείως εχούσης
slus, idem in eodem Deus simul et homo ; et sua
D
κατά τον ίδιον λόγον , εις ο Χριστός , ο αυτός υπάρχων
quidem ducit Deus Verbum , ut ante dixi , ea quæ εν ταυτώ Θεός τε ομού και άνθρωπος . Και οικειούται
sunt carnis propria, quia ipsius est corpus, non μεν oο Λόγος , ώς έφην, τα της ιδίας σαρκός, ότι και
alterius. Coinmunes autem facit tanquam cum sua αυτού το σώμα, και ουχ ετέρου κοινοποιείται δε
carne divinæ suæ majestatis operationes, ut pos- ώσπερ τη ιδία σαρκι της ενούσης αυτώ θεοπρεπούς
sel etiam vivificare mortuos, el sanare infirmios . δυνάμεως την ενέργειαν· ώστε δύνασθαι και ζωο
ποιείν τους νεκρούς , και ιάσθαι τους εν αρρω
στίαις .

Al si convenit exemplis etiam divinæ Scriptu
rie, quasi per figuram , adunationem demonslrare,
age , dicamus, ut possumus. Bealns Isaias : « Mis
sus est, inquit, ad me unus ex Seraphim , el in
manu liabelial carbonem , quem forcipe accepit ab
aliari , el venit ad me , ci tetigit labia mea , et
dixit ad me : Ecce tetigit lioc labia lua, el adimer
Ει δε χρή , και τοις εκ της θεοπνεύστου Γραφής
παραδείγμασι κεχρημένους, καθάπερ εν τύποις τον
τη ενώσεως καταδείξαι τρόπον, φέρε λέγωμεν. "Ο
μακάριος Ησαΐας , «'Απεστάλη , φησί , πρός με έν των
Σεραφίμ και εν τη χειρί είχεν άνθρακα, όν τη λα
βίδι έλαβεν από του θυσιαστηρίου και ήλθε πρός με,
και ήατο των χειλέων μου , και είπεν: Ιδού ήψατο
981 PANOPLJA DOGMATICA .
τούτο των χειλέων σου, και αφελεί τάς ανομίας σου, A iniquitates tuas,
και τας αμαρτίας σου περικαθαριεί, ο Φαμεν δε τον
άνθρακα τύπον ημίν και εικόνα πληρούν του έναν-
θρωτήσαντος Λόγου ός, είπερ άψαιτο των χειλέων
ημών , τούτ' έστιν, όταν την εις αυτόν ομολογήσωμεν
πίστιν, τότε και απάσης αμαρτίας αποφαίνει καθα-
ρους, και των αρχαίων αιτιαμάτων ελευθεροι .
Πλήν έστινιδείν , ώς εν είκόνι τον άνθρακα (το άν-
θρακι ), ενωθέντα μεν τη ανθρωπότητι τον του Θεού
Λόγον, ου μην αποβεβληκότα το είναι και εστι, μετα-
στοιχειώσαντι [ μεταστοιχειώσαντα ] δε μάλλον το
ληφθέν, ήγουν ενωθεν , εις την εαυτού δόξαν τε και
ενέργειαν. " Ονπερ γάρ τρόπον το πυρ ομιλήσαν ξύλιν,
και εισδεδυκός αυτό, καταδράττεται μεν αυτού , και
ουκ εξίστησι μεν του είναι ξύλον , μεθίστησι δε μάλ-
λον εις την του πυρός όψιν τε και δύναμιν , και πάν
αυτώ το ίδιον ενεργάζεται , και ώς έν ήδη λελο-
γισται μετ' αυτού · ούτω νοήσης και επι Χριστού .
"Ένωθείς γαρ απορρήτως ανθρωπότητι Θεός, τετή-
ρηκε μεν αυτήν τούθ' όπερ είναι φαμεν » μεμένηκε
δε και αυτός όπερ ήν ενωθείς δε άπαξ , ώς εις λε-
λόγισται μετ' αυτής, οικειούμενος μεν τα αυτής ,
εμποιήσας δε και αυτός αυτή της ιδίας φύσεως την
ενέργειαν .
Τού αυτού εκ της περί ενός Yίου ομιλίας .
Υπό κατάραν εσμέν οι εις Χριστόν πιστεύοντες ,
ει μη φύσει τε και αληθώς έστι Θεός και εκ Παρθένου
γεννηθείς . "Έφη γάρ που περί αυτού και προφήτης
"Ησαΐας • Και έσται η ρίζα του Ιεσσαί , και
. radi.c Jesse, et qui exsurgal -imperare gentibus, in ipsu
ο ανιστάμενος άρχειν εθνών , επ' αυτώ έθνη ελ .
πιούσι . Πώς oύν επ' αυτά τας ελπίδας έχοντες ουκ C
εσμέν επάρατοι, είπερ έστιν αληθής ο προφήτης
"Ιερεμίας λέγων, Επικατάρατος , όστις την ελπίδα
επ' άνθρωπος έχει ; Αλλ' ουκ επ' ανθρώπω τας ελ .
πίδας έσχήκαμεν οι εις Χριστόν πιστεύσαντες . Θεός
άρα εστιν είς και μόνος , και κατά αλήθειαν Υιός και
πρό σαρκός , και μετά σαρκός , δ; εποχος ών τω
πώλη , κατά την των Ευαγγελίων πίστιν, ανέβαινεν
εις Ιεροσόλυμα . Είτα προϋπήντων ευφημούντα μει-
ράκια, και δη και έφασκον· Ωσαννά τω Υιώ Δαβίδ •
TIT . XV. 982
peccata tua repurgallit, Car
bonem autem dicimus liguram et imaginem no .
bis exhibere Verbi hominis facti : quoi , si fabia
nostra letigerii , id est , si fidem in ipsum confessi
ſuerimus, tunc nos ab omni peccalo puros eflicit,
el pristinis criminibus liberal .
Cieterum, tanquam in imagine, licet in carbono
conspicere adunalum quidem humanitati Dei Ver
bum , non tamen projecisse quod fuerat, transfor
Niasse autem magis assumptam naturam in suam
gloriam et operationem . Quemadmodum enim ignis
ligno affixus , et id penetrans , comprehendit quidem
ipsum, el quamvis lignum esse non desinat, vim
tamen saam speciemque transmulat , ci omnem
B
se confert in lignum, et cum ipso jam quasi unum
aliquod æstimatur : idem intellige de Christo. Ad
unalus enim inæstimabiliter humanitali Deus ser
vavit quidem ipsam in eo quod fuerat, el ipse per
mansit quod erat ; semel tamen adunalus, quasi
unus jam cum ipsa pulalur, ea quæ sunt illius
sua faciens ; couferens aulem ei etiam ipse naturæ
sua operationem .
Ejusdem ex oralionie de uno filio.
Sub exsecratione sumus, qui in Christum credimus,
nisi natura et vere Filius est , qui ualus est ex Vir
gine . De loc enim Isaias ait quolam loco : Ει erit
gentes sperabunt ' . Quomodo igitur nos, qui spera
in ipso positan habetmus , non sumus exsecrabiles,
siquidem Jeremias est verus proprieta , qui, Male
dictus , inquit,, φuί
qui openm habet in homine*' ? Αι vos,
μου ,
qui in Christum credidimus, in homine spes nostras
1100 collocavimus : Dcus enim est unus et solus, el
vere Filius, et antequam carnem assumeret, et
postquam carnem assumpsit, qui insidens pullo, ut
evangeliste tradiderunt ,, ascendit in Jerusalem..
Tunc obviam processerunt pueri, qui et dicebant :
.

Hosanna Filio David. Benedictus, qui venit in nomi

ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου . Προς ne Domini'. Ad hanc puerorum vocem indignati sunt
ταυτην την των παίδων φωνήν ηγανάκτουν οι Φαρι- Pbarisæi. Cum enim in hominis forma conspicuus
σαίοι . Επειδή γάρ ορώμενος άνθρωπος τήν Θεό Deo convenientem laudem adinisisset, audacter ac
πρέπουσαν ύμνολογίαν εδέχετο , προσήεσαν οι θρασείς cesserunt et tantuin non testati sunt , dicentes : Non
μονονουχί διαμαρτυρόμενοί τε και λέγοντες , Ουκ audis, quid isti dicunt * ? Nihil abest, inquiunt, quo
ακούεις τι ούτοι λέγουσι , μονονουχί γάρ φασιν , D minus homo cum sis, paliaris te Lanquain Delin
"Ανθρωπος ών, ανέχη δοξολογούμενος , και ως Θεός gloria et laudibus adici . Num his auditis Christos
ύμνούμενος. Και τι προς ταύτα Χριστός ; Ηγα- pueris indignatus est ? num laudes ipsorum recusa
νάκτησεν άρα κατά των παιδων ; άπεσείσατο την vil ? succensuilne illis, a quibus laudabalur ut Deus ?
δοξολογίαν ; επετίμησε τοίς ευφημούσιν αυτόν ως Nequaquanm . Quin etiam ad eos , φui criminatioribus.
Θεόν ; Ουδαμώς. "Έφη γαρ μάλλον προς τους φιλ. delectabantur : Nonne, inquit, legistis : Ex ore in
εγκλήμονας : Ουκ ανέγνωσε, ότι 'Εκ στόματος fantium et lactentium perfecisti laudem ? Amen
νηπίων και θηλαζόντων κατηρτίσω αίνον ; 'Αμήν dico vobis,, si hi tacuerint,, lapides clamabant 3.. Vules
λέγω υμίν , εάν ούτοι σιωπήσωσιν , οι λίθοι κα- quomodo qui pullo insederal, secundum carnein
κράξονται . Οράς όπως προσμεμαρτύρηκεν εαυτό filius Davidis, divinitatis gloriam ut suam agnovit
τήν της θεότητος δόξαν και εποχούμενος τη πώλη, lestimonio suo ? Non igitor eral alienæ gloriæ so
και κατά σάρκα Υιος Δαβίδ ; 'Αλλ ' ουκ ήν δόξης αλ- cius, ut isii dicunt, neque diversus a Verbo Dei, υι

1 Isa . x1 , 10 ; Rom . XV , 12 . : Jerem , XVII , 5 . * Μatth . ΧΧν, 15. • Ιbid . 16 . * Luc . ΣΙx , 40.
983 EUTHYMII ZIGABENI 984
Filius sigillalim . Ει idcirco ci Deus, el Dominus, Α λοτρίας κοινωνός , ως αυτοί φασιν . 'Αλλ ' ουδ ' έτερος
et Alissimus angelorum ellam voce nominalur. παρά τον εκ Θεού Πατρός Λόγον , ως Υιός κατά μό.
Nam Lealus quidem Gabriel cum Joannis orluni νας , διά τούτο και Θεός , και Κύριος , και "Ύψιστος
nuntiarel, el munus ipsius 'aperte indicaret, al ονομάζεται και διά της αγγέλων φωνής . Και γούν ο
Zachariam : Multi, inquit, in nalivitate ejus gau μακάριος Γαβριήλ την Ιωάννου γέννησιν ευαγγελι
debunt, et multos filiorum Israelis convertet ad ζόμενος , και την εσομένην αυτου διακονίαν εναργή
Dominum Deum ipsorum ' . Quomodo igitur conver- καθιστάς, το Ζαχαρία φησίν, ότι πολλοί επί τη
lit ad Dominum Deum ipsorum filios Israelis ? Nun- γεννέσει αυτού χαρήσονται , και πολλούς τωνυιών
liavit eis : Post me, inquiens, venit, qui anle me fac- 'Ισραήλ επιστρέψει επί Κύριον τον Θεόν αυτών .
lus est, quia prior me erat, el ego nesciebam eum , Πώς oύν επέστρεφεν έπί Κύριον τον Θεόν αυτών τους
sed qui misil me baplizare in aqua, ille dixit mihi : υιούς Ισραήλ ; Ευηγγελίζετο γάρ αυτοίς λέγων ·
Super quem videris Spirilum descendentem el ma . Οπίσω μου έρχεται ανήρ, ός έμπροσθέν μου γέ .
uentem, ille est qui baptizat in Spiritu sancto. El ego γονεν , ότι πρώτος μου ήν. Κάγώ ουκ ήδειν αυ.
vidi, el leslalus sum , hunc es : e Filium Dei '. Non τον, αλλ' ο πέμψας με βαπτίζειν εν ύδατι, εκεί
dixit, cum illo, vel, in illo esse Filium Dei, sed, νος μου είπεν , Εφ' όν αν ίδης το Πνεύμα κατα
hunc esse Filium Dei .
βαίνον εξ ουρανού , και μένον επ' αυτόν , ούτός
έστιν ο βαπτίζων εν Πνεύματι αγίω . Καγώ εώρακα , και μεμαρτύρηκα , ότι ούτός έστιν ο Υιός του
Θεού . Ουκ είπε , Μετά τούτου εστίν ο Υιός του Θεού, αλλ' ουδ', 'Εν τούτω έστιν , αλλ', "Οτι ούτός εστιν .
Ejusdem anaihemalismus 6. B Του αυτού αναθεματισμός ς'.
Si quis dicit, Verbum Dei Patris esse Deum aut Εί τις λέγει Θεόν , η Δεσπότης είναι του Χριστού
Doininum Christi, ac non potius ipsum et Deum τον του Θεού Πατρός Λόγον, και ουχί δή τον αυτόν
simul et hominem confitetur, cum Verbum caro μάλλον ομολογεί Θεόν τε ομού και ανθρωπον , ως γε
factum sit , ut Scripturæ leslaulur , anathema sil. γονότος σαρκός του Λόγου, κατά τας Γραφάς , ανά
Dominus eniin nosler Jesus Christus, qui el unus θεμα έστω. Ο γάρ Κύριος ημών Ιησούς Χριστός ,
et solus vere Filius est Dei et Patris, factus est caro, ο είς τε και μόνος κατά αλήθειαν Υιός υπάρχων του
et una cum proprio Genitore rebus omnibus domi- Θεού και Πατρός , γέγονε σαρξ, και συγκατάρχει των
natur, eique omne genu flectitur cælestium , terre- όλων όμου τω ιδέα γεννήτορι, κάμπτει τε αυτώ πάν
strium et infernorum ; et oιnnis lingua coufeter γόνυ επουρανίων , και επιγείων , και καταχθονίων ,
Dominum Jesum Christum esse in gloria Dei και εξομολογείται πάσα γλώσσα, ότι Κύριος Ιησούς
Patris. Χριστός εις δόξαν Θεού Πατρός .
Ejusdem anathemalismus 7. Τού αυτού αναθεματισμός ζ .
Si quis dicit Jesum ut hominem a Dei Verbo regi, Εί τις φησιν ώς άνθρωπον ενεργείσθαι υπό του
et Unigeniti gloriam ei tanquam ab ipso differenti Θεού Λόγου τον Ιησούν , και την του Μονογενούς ευ
circumdari , anathema sit. Quando etiam beatus C δοξίαν περιήφθαι αυτώ ώς έτέρω παρ' αυτόν υπάρ
Gabriel unigeniti Filii Dei ortum in carne sanclä χοντα , ανάθεμα έστω . " Οτε γαρ την κατά σάρκα
Virgini nuntiavit : Paries , inquit , Filium, et vocabis γέννησιν του μονογενούς Υιού του Θεού ευαγγελίζετο
nomen ejus Jesum. Ipse enim εαιυunt faciet populum τη αγία Παρθένη και μακάριος Γαβριήλ, Τέξη, φησίν,
suum a peccatis ipsius . Vocatus autein est Chri. υιόν , και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησοϊr, Αυ
stus quia nobiscum unelus est humaniler. τος γαρ σώσει τον λαόν αυτού από των αμαρτιών
αυτών . Ωνόμασται δε Χριστός διά το κεχρίσθαι
μεθ' ημών ανθρωπίνως .
Ejusdem ex epistola ad Nestorium . Τού αυτού εκ της προς Νεστόριον επιστολής .
Neque eniin dicimus Verbi naluran per sui mula- Ου γάρ φαμεν ότι ή του Λόγου φύσις μεταποιηθεί
lionem carnem esse factam ; sed neque in lolun σα γέγονε σαρξ· αλλ ' ουδε ότι εις όλον άνθρωπον μετ
hominem transformalam ex anima et corpore consti- εβλήθη, τον έκ ψυχής και σώματος : εκείνο δε μάλλον,
tulum ; asserimus aulem Verbuni , unita sibi secun- ότι σάρκα εμψυχωμένην ψυχή λογική ενώσας ο Λόγος
dum hypostasim carne animala rationali anima , in- εαυτώ καθ' υπόστασιν , αφράστως τε και απερινοήτως
explicabili incomprehensibilique modo hominem D γέγονεν άνθρωπος , και κεχρημάτικες Υιός ανθρώπου ,
factum, et hominis Filium exstitisse , non per solam ου κατά θέλησιν μόνην, ή ευδοκίαν · αλλ' ουδε ώς εν
voluntatem aut beneplacitum, sive per solano per- προσλήψει προσώπου μόνου και ότι διάφοροι μεν αι
Sona assumptionerm, Et quamvis naturae sint di- προς ενότητα την αληθινήν συναχθείσαι φύσεις εις
verse , vera Lamen unione coeuntes , unum nobis δε εξ αμφοτέρων Χριστός και Υιός ουχ ώς της των
Christum et Filium efecerunt ; non quod natura- φύσεων διαφοράς ανηρημένης διά την ένωσιν· απο
rum differentia propter unionem sublata sit, verum τελεσασών δε μάλλον ημίν τον ένα Κύριον Ιησούν
quod divinitas et humanitas secreta quadaminefa- Χριστόν και Υιον, θεότητός τε και ανθρωπότητας , διά
bilique conjunctione in una persona unum nobis της αφράστου και απορρήτου προς ενότητα συνδρο .
Jesum Christum ei Filium constituerint . Αd hunc μής. Ούτω τε λέγεται , καίτοι πρό αιώνων έχων την
modum, qui ante omne seculum exsistit, et ex Pa . ύπαρξιν, και γεννηθείς εκ Πατρός , γεννηθήναι και
8
+ Luc. 1, 14. 1 Joan . 1, 30, 34 , 1 Ioan. 1,14. • Luc. 1, 31 .
985 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XV. 986
κατά σάρκα εκ γυναικος , ουχ ώς της θείας αυτού φύ- A tre genitus fuit, secundum carnem ex muliere natus
σεως αρχήν του είναι λαβούσης εν τη αγία Παρ- dicitur : non quod divina illius natura exsistentiæ
θένω ούτε μην δεηθείσης αναγκαίως δι' εαυτήν δου- suæ initium in sacra Virgine sumpserit, aut quod
τέρας γεννήσεως , μετά την εκ Πατρός. "Έστι γάρ post primam ex Patre, altera propter seipsam ge
είκαιόν τε ομού και αμαθες τον υπάρχοντα προ παν- neratione necessario indiguerit : slultum est enim
τoς αιώνος , και συναΐδιον τω Πατρί , δείσθαι λέγειν planeque ineptum asserere eum qui ante omnia
αρχής της εις το είναι δευτέρας. Επειδή δε δι' ημάς , sæcula Patri coæternus exsistit, altera denuo, quo
και διά την ημετέραν σωτηρίαν ενώσας εαυτό καθ' exsistere queat , generatione indiguisse : sed quod
υπόστασιν το ανθρώπινον , προήλθεν εκ γυναικός , propter nos , et propter nostram salutem humana
ταύτη του λέγεται γεννηθήναι σαρκικώς . Ου γαρ πρώ- natura secundum hypostasim sibi unita, ex muliere
τον άνθρωπος εγεννήθη κοινός εκ της αγίας Παρθέ- natus est : bine est quod secundum carnem natus
νου είθ' ούτω καταπεφοίτηκεν επ' αυτόν ο Λόγος: praedicatur.. Non enim primo vulgaris quispiam
αλλ' εξ αυτης μήτρας ενωθείς , υπομείναι λέγεται homo ex Virgine ortus est, in quem Dei Verbum
γέννησιν σαρκικήν, ώ ; της ιδίας σαρκός την γέννη- deinde sese derniserit ; sed in ipso utero carni uni
σιν οικειούμενος . Ούτω φαμεν αυτόν και παθείν, και lum secundum carnem progenitum dicitur, utpote Σ

αναστήναι , ουχ ώς του Θεού Λόγου παθόντος εις ιδίαν Β sure carnis generationem sibi ut propriam vindi
φύσιν , ή πληγάς , η διατρήσεις ήλων, ήγουν τα έτερα cans . Ad eundem modum illud passum et resusci
των τραυμάτων απαθές γάρ το Θείον , ότι και ασώ- tatunm dicimus, non quod Dei Verbum aut plagas,
ματος επειδή δε το γεγονός αυτου ίδιον σώμα πέ- aut clavorum perforationes , aut alia id genus val
πoνθε ταύτα,9 πάλιν αυτός λέγεται παθείν υπέρ ημών. nera in propriam naturam acceperit : nam ut divi
"Ην γαρ ο απαθής εν τω πάσχοντι σώματι. Κατά τον num numen corporis expers est ,, ita perpeti quoque
ίσον δε τρόπον , και επί του τεθνάναι νοούμεν · αθά- nihil potest ; sed quia corpus quod sibi ascive
νατος γάρ κατά φύσιν, και άφθαρτος , και ζωή και rat, haec fuit expertum , eam ob rem ipsum nostri
ζωοποιός έστιν και του Θεού ο Λόγος. Επειδή δε πάλιν causa illa perpessum asseritur. Impatibile eniin
το ίδιον αυτού σώμα χάριτι Θεού, καθά φησιν ο Παύ- Verbum in corpore patibili exsistebat . Ιdem et de
λος, υπέρ παντός εγεύσατο θανάτου , λέγεται παθείν ejusdem quoque nmorte sentimus , siguidem Dei
αυτός τον υπέρ ημών θάνατον ουχ ώς εις πείραν Verbum, suaple natura immortale et a corruptione
ελθών του θανάτου, τό γε ήκον εις την αυτού φύσιν alienum, et vita rursum et vivificans est . Verum quia
(αποπληξία γάρ τούτο λέγειν ή φρονείν) , αλλ ' ότι, suum ipsius corpus gratuito Dei munere mortem,,
καθάπερ έφην αρτίως , η σαρξ αυτού εγεύσατο θα- allestante Paulo 1 , omnium causa degustavit, fit ut
νάτου. Ούτω και έγηγερμένης αυτού της σαρκός, πά- Cipsum mortem propter nos perpessum dicatur : non
λιν η ανάστασις αυτού λέγεται» ούχ ως πεσόντος εις quod ipsum, quod quidem ad propriam naturam al
φθοράν: μη γένοιτο· αλλ ' ότι το αυτου πάλιν εγήγερ- linel, mortem exceperit ( insania namque mera es
ται σώμα . Ούτω Χριστον ένα και Κύριον ομολογή- sel,, 1stud vel dicere ,, vel cogitare ),), sed quia caro
σομεν» ούχ ως άνθρωπον συμπροσκυνούντες τη Λόγω , illius mortem ,, ut modo aiebam ,, degustavit.. Pari
ένα μή τομής φαντασία παρεισκρίνεται , διά τού modo, quia caro illius resurrexit,, et ipsi resurrectio
λέγειν το , συν · αλλ' ώς ένα και τον αυτόν προσκυ-
.
tribuitur : non quod ipsum ceciderit in corruptio
νούντες , ότι μή αλλότριον του Λόγου το σώμα αυτού, nem, absit ! sed quia rursus corpus illius exsuscila
μεθ' ου και αυτό συνεδρεύει τη Πατρί · ουχ ώς δύο lum est. Ila unum Christum et Dominum confitemur ;
πάλιν συνεδρευόντων υιών , αλλ ' ώς ενός καθ ' ένωσιν non quod hominem una cum Verbo adoremus, ne
μετά της ιδίας σαρκός . Εάν δε την καθ' υπόστασιν illud cum Verbo, aliquam divisionis imaginationem
menti objiciat; sed unum eumdemque adoramus , quandoquidem corpus suum non est alienum a Verbo,
.

cum quo Palri assidet : non quod duo filii Patri assideant : assidet enim unus laulum, per unioneru cum
propria carne .
Τού αυτού εκ της πρός Ευλόγιον επιστολής . D Ejusdem ex epistola ad Eulogium .
Επιλαμβάνονται τινες της εκθέσεως , ην πεποίην . Orientaliumn expositionen reprehendunt quidam
ται οι ανατολικοί , και φασι, Διατί , φύσεις ονομαζόν- el dicunt : Cur cum naluras nominarint, episcopus
των αυτών, ανέσχετο και επήνεσεν ο της Αλεξαν- Alexandriæ perlulit et laudavit, cum illi, qui Ne 1

δρείας , οι δε τα Νεστορίου φρονούντες λέγουσι storio favent, eum dicant idem sentire, atque ita
κακείνον ούτω φρονείν , συναρπάζοντες τους ουκ corripiant eos , qui rem haud ila plane norunt ? Istis
ειδότας το ακριβές ; Xρή δε τοις μεμφομένοις εκείνα reprehensoribus respondendum est, non omnia ,
λέγειν, ότι ου πάντα όσα λέγουσιν οι αιρετικοί , φεύ- quæ dicunt hæretici, fugere et accusare oportere :
γειν και παραιτείσθαι χρή. Πολλά γάρ ομολογούσιν , mulla enim confitentur, quæ nos ilem confilemur.
ών και ημείς ομολογούμεν · οίον 'Αρειανοί όταν λέ- Ui cum Ariani Patrem rerum omnium auctorem et
γωσι τον Πατέρα, ότι δημιουργός έστι των όλων και Dominum dicunt, non debemus nos id negare. Sic
Κύριος, μή διά τούτο φεύγειν ημάς ακόλουθον τας etiam de Nestorio sentiendum est, quamvis duas
τοσαύτας ομολογίας. Ούτω και επί Νεστορίου, κάν dical naluras, differentiam ostcndens carnis et Verbi
1
1 Ηebr . 1 , 9.
987 EUTHYMII ZIGABENI 983
Dei ; alia enim est Verbi natura , et alia carnis : A δύο φύσεις λέγη την διαφοράν σημαίνων της σαρκός,
verum nobiscum non conſilelur etiam unionem et και του Θεού Λόγου · ετέρα γάρ ή του Λόγου φύσις,
conjunctionem . Nos eniin hæc copulantes unum και ετέρα και της σαρκός · αλλ' ουκέτι την ένωσιν
Christini, iinum Dominum eumdem confitemur, et ομολογεί μεθ' ημών. Ημείς γαρ ενώσαντες ταύτα ,
linam Verbi Dei naturam carnem assumpsisse . Et ένα Χριστόν, ένα Κύριον τον αυτόν ομολογούμεν,
paucis verbis interjectis : Naturarum discrimen και μίαν φύσιν του Θεού Λόγου σεσαρκωμένην. Και
aglo -cere, non est unum Christum in duo sccare . μετ' ελίγα• Oύ το είδέναι των φύσεων την διαφοράν
διατέμνειν εστιν εις δύο τον ένα Χριστόν .
Ejusdem ex epistola ad Acacium . Τού αυτού εκ της προς 'Ακάκιον επιστολής.
Nestorius ergo tollit omnino unigeniti Filii Dei Ουκούν Νεστόριος μεν αναιρεί εις άπαν του μο
Ollum in carne . Negal enim ipsum esse natum ex νογενούς Υιού του Θεού την κατά σάρκα γέννησιν .
muliere secundum Scriptiiras. Sic enim ait : Deum Ου γαρ τετέχθαι φησίν αυτόν εκ γυναικός κατά τας
ex Christi genitrice Virgine processisse ex divina Γραφάς . "Έφη γαρ ούτω · Το παρελθείν τον Θεόν εξ
Scriprura didici, nalum autem ex ipsa Deum nus- αυτής της Χριστοτόκου Παρθένου παρά της θείας
quam dilici. Ei in altera rursum expositione : Nul- B εδιδάχθην Γραφής • το δε γεννηθήναι Θεόν εξ αυτής
Io igitur noclo Scriptura Deum ex Christi genitrice ° ουδαμού εδιδάχθην. Εν έτέρα δε πάλιν εξηγήσει :
Virgine natunι «licit, sell Jesu Christum, Filium , Ουδαμού τοίνυν ή Γραφή Θεόν εκ της Χριστοτόκου
ei Dominum . Quod allem hæc Line diceus , in duos Παρθένου λέγει γεγεννήσθαι , αλλά Ιησούν Χριστόν,
li jos vnum dividal, et alteruin per se Filium , et Υιον , Κύριον. "Οτι δε ταύτα λέγων εις δύο υιούς
Christum, et Dominuin , nempe ex Deo Patre geni- μερίζει τον ένα, και έτερον ιδικώς φησιν Ιησούν
Ian Verb , alterun rursus proprie sigillatim , Χριστόν και Κύριον τον εκ Θεού Πατρός γεννηθέντα
el per se Filium , et Christum , et Dominum cousti- Λόγον , έτερον δε πάλιν ανά μέρος και ιδικώς Υιον
lual, quis dubilel, cum ipse id clara voce fateatur ? και Χριστόν και Κύριον τον εκ της Παρθένου, τεώς
At fratres Antioclieni Dei genitricem appellant αν ενδοιάσειε τις , αυτό δή τούτο σαφώς μονονουχί
sanctam Virginem , et unum esse dicunt Filium , et βοώντος εκείνου ; Οι δε κατά την Αντιόχειαν άδελ
Christum , et Dominum , perfecluto in divinitate, et φοι Θεοτόκον ονομάζουσι την αγίαν Παρθένον, και
in hunanitale perfectum eumdem , quippe cum ένα φασίν είναι Υιών και Κύριον τέλειον εν θεότητι ,
illius caro sit animata anima ratione prædita. και τέλειον εν ανθρωπότητι τον αυτόν, άτε δή και
ενεψυχωμένης της σαρκός αυτού ψυχή νοερά.
Ex eadem Epistola . C 'Εκ της αυτής επιστολής.
Nestorius simulat se confiteri Der Verbum liomi- Υποκρίνεται μεν ο Νεστόριος ομολογείν , ότι και
no , seu careem assumpsisse , sed assumptionis εσαρκώθη , και ενηνθρώπησεν και του Θεού Λόγος
ignurans vim , duas quidem naturas nominat, eas- την δε του σεσαρκώσθαι δύναμιν ουκ ειδώς , δύο μεν
que vicissirm separat , Deum separatim statuens , et ονομάζει φύσεις, αποδιίστησι δε αλλήλων αυτάς,
bominem itidem separatim, qui habitu et sola ho- Θεόν ιδία τιθείς , και ομοίως άνθρωπος ανά μέρος
noris æqualitate , seu auctoritate conjunctus sit συναφθέντα Θεώ μετεσχηκώς κατά μόνην την ισοτι
Deo . Sic enim ait : Ab eo quod cernitur, non est μίαν, ήγουν αυθεντίαν . "Έφη γαρ ούτως : 'Αχώρι
separatus Deus. Itaque cum separatus non sit , nec στον του φαινομένου Θεός · διά τούτο του μή χωρι
honorein sep:ro. Naturas separo , sed adorationem ζομένου την τιμήν του χωρίζω . Χωρίζω τας φύσεις ,
conjungo. Al fratres Antiocheni ea , ex quibus intel- αλλ' ενώ την προσκύνησιν. Οι δέ γε κατά την Αντιό
ligitur Christus, in nudis et solis notionibus susci- χειαν αδελφοί τα μεν εξ ών νοείται Χριστός , ώς έν
pientes, naturasıım quidem differentiam staluerunt, ψιλαίς και μόναις έννοίαις δεχόμενοι , φύσεων μεν
quod idem in qualitate naturali non sit divinitas ειρήκασι διαφοράν, ότι μή ταυτόν εν ποιότητι φυσική
alque humanitas, unum lamen Filium, et Christum , θεότης τε και ανθρωπότης , ένα γε μην Υιόν, και
el Dominum, et unain ipsius unius exsistentis perso- D Χριστόν, και Κύριον , και ως ενός όντος αληθώς , εν
nam asserunt, el aulla ratione dividuni, quæ sumt αυτού και πρόσωπον είναι φασι , μερίζουσι δε κατ '
conjuncta , neque ninturalem admittunt divisionem , ουδένα τρόπον τα ηνωμένα, ούτε μην φυσικής παρα
quemadmodum sentire videbalur iste decretorum δέχονται την διαίρεσιν, καθά φρονείν έδοξε τω των
infelicium introductor ; sed dividi solas coiilendimt άθλίων δογμάτων εισηγητή . Διηρήσθαι δε κατά μό
voces, quæ de Domino dictæ sunt, easque convenire νας διατείνονται τας επί τω Κυρίω φωνάς, πρέπειν
dicunt, non partim quidem Filio, qui separatim con- δέ φασιν αυτάς ου τάς μεν Υιώ κατά μόνας το εκ
sideretur Verbum Dei, parsim rursum alteri Filio, Θεού Πατρός Λόγω, τάς δε ετέρω πάλιν Yίω τω εκ
qui ex muliere valus sit ; sed alias quidem ipsius γυναικός, αλλά τας μεν τη θεότητι αυτού , τάς δε τη
divinitati, alias rursum ejusdem humanitati. Eum- αυτού πάλιν ανθρωπότητι . Θεός δε έστιν και αυτός
dein enim esse Deum atque hominem . Alias autem και άνθρωπος . Είναι δε φασι και ετέρας κοινοποιη .
di unt esse communes quodammodo , et al: divini- θείσας τρόπον τινά , και οίον επ' άμφω βλεπούσας ,
talem atque humanitatem respicienies. Nam aliæ θεότητα λέγω και ανθρωπότητα . Οιον δή τι φημι · αι
quidem vuces maxime Deo congruentes, ali.c con- μεν γάρ οίσι των φωνών ότι μάλιστα θεοπρεπείς.
Ira homini, aliæ medio quodam se barent modo, αι δε ούτω πάλιν άνθρωποπρεπείς, αι δε μέσην τινά
 989 PANÜL'LIA DOGMATICA . TIT. XV. 990
τάξιν επέχουσιν εμφανίζουσαι Υιον Θεού όντα, και A que Filius Dei simul , et lioninem, et in eode .
άνθρωπον ομού τε και εν ταυτό. Και μεθ ' έτερα : pariier ostendunt. Et post alia : Neque enim co de
Ου γαρ εις τούτο προήλθον αποπληξίας , ως παρα- mentiæ processerunt, nt se transgressores consta
βάτας εαυτούς συνιστάνειν και κατέλυσαν ορθώς , οικο. lucrent, ea quæ recie dissolverunt, inconsiderate
νομούντες άβούλως . Ει γάρ ταις Νεστορίου συμφέ . construentes. Nam si Nestorii probant opiniones,
ρονται δόξαις , πώς αυτάς αναθεματίζουσιν ώς φιomodo illas υι adulterinas et exsecratelas lete
βεβήλους και μυσαράς; Οίμαι δε δείν και τας αιτίας s antur ? Causas autem arbitror explicardas, quani
ειπείν ,9 δι' ας εις τούτο προήλθον ισχνομυθίας. obrem ad ejusmodi nugaruin subtilitatem piog essi
Επειδή γαροι της 'Αρείου ασεβείας υπασπισται την sunt. Quoniam enim Arianie impietatis
defensores
αλήθειαν ανοσίως εκκαπηλεύοντες, τον του Θεού φασι veritatem neſarie venditantes, Dei quidem Verbum
Λόγον γενέσθαι μεν άνθρωπον , πλήν αψύχω προσκε- farlum hominem dicunt, sed tamen inanimation
χρήσθαι σώματι, ίνα τας ανθρωπίνας αυτω φωνές corpus assumpsisse, ut humanas ipsi voces tri
προσνέμοντες , έλαττούσθαι της του Πατρός υπερο- buentes ostendant jis quos deceperunt, ipsom Patris
χής τοίς παρ' αυτών πλανωμένους καταδεικνύωσιν , excellentiæ celere, el diversæ ab ipso dicant esse
ετεροφυά τε παρ' αυτόν είναι λέγωσι • δεδιότες οι εκ naturæ : Orientales veriti , ne Dei Verbi gloria natu
της ανατολής μη άρα πως και του Θεού Λόγου κατα. B raque minualur ob ea quæ, propler dispensationem
σμικρύνηται δόξα και φύσις, από γε των ανθρωπίνως in carne factam , humana ratione dicta sunt, voces
ειρημένων διά την μετά σαρκός οικονομίαν διορίζουσι definiunt , non untin Christum ct Dominται , οι
τας φωνάς , ουκ εις πρόσωπα δύο τέμνοντες , ώς έφην, diximus , in duas dividentes personas , sed alius
τον ένα Χριστόν και Κύριον, αλλά τας μέν τή θεό- quidem ipsius tribuentes divinitati, alias sutem
τητι αυτού προσνέμοντες , τας δε τη ανθρωπότητι humanitati , universas lainen uni .
πάλιν τή αυτού , πλήν τάς πάσας ενί .
Τού αυτού εκ του περί της ενανθρωπήσεως λό- Ejusdem ex oratione de assumpla a Verbo humuni
γου , ότι Θεοτόκος η Παρθένος . late : Virginem esse Dei Geniiricem .
"Υποκλέπτειν οίονται τινες των ακροωμένων τας Audientium animos decepturos se quidem existi
ψυχάς , άνθρωπον λέγοντες ανειληφέναι τόν Θεόν Λό- mant, dicentes, Deum Verbum hominem assumpsisse,
γον, και διά τούτου πρίοδον πεποιήσθα: εκ της αγίας el per ipsum ex Virgine prodiisse, el euin ipsum ho
Παρθένου , και τούτον αυτόν τον άνθρωπον αποτε- minem a Dco Verbo divinum esse redditum . Qui
θεώσθαι τω Θεώ Λόγω, ου συνιέντες το της ευσε- sane homines pietatis mysterium ignorant , et Uni
βείας μυστήριον, και της μετά σαρκός οικονομίας , geniti gratiam ei susceple cariis consilio profe
C
του Μονογενούς την χάριν μετριαν ποιούμενοι . Ημείς clam mediocrein elliciunt. Nos autem haud ita su
δε ουχ ούτω δεδιδάγμεθα. “ Ενα και τον αυτόν εσμεν, mus edocti, sed unum eumdemque scimus, fratres,
αδελφοί , τον διά της αγίας Παρθένου της Θεοτόκου
per sanctam Virginem Dei Genitricem genitum Deurn
Μαρίας γεννηθέντα Θεόν τέλειον , και άνθρωπος έμ- perfectum,et hominem animalum anima ratiοncpria
ψυχον, λογικόν • ταύτη του και Θεοτόκον λέγομεν την dila. Sic el Dei Genitricem dicimus S. Virgine ,
αγίαν Παρθένον , και ενακηκέναι ουσιωδώς τον Θεόν in eaque Deum Verbum per essentiam non opinione ,
Λόγον εν αυτή ου δοκήσει , αλλά ενεργεία, Υιόν τε sed reipsa Filium Dei simul et Filiuin hominis
Θεού άμα, και Υιον ανθρώπου. Αλλά γαρ και τας habitasse. Quin etiam divinitatis humanitatisque
της ανθρωπότητος, ου μήν και τας της θεότητο ; voces, quas nobis de ipso divinæ tradunt Scrip: uræ,
φωνάς, ας διαγορεύουσιν ημίν αι θείαι Γραφαί περί in unam personam dicimus convenire . Eundum
αυτού , εις ένα πρόσωπον συνήχθαι φαμεν. Τον αυτόν enim scimus esse, qui in pulvinari dormiebat, el
γάρ ίσμεν επί το προσκεφάλαιον καθεύδοντα , τον qui cum potestate mari et venlis imperabal ; eam
αυτόν τη θαλάσση επιτιμώντα εν εξουσία και τους dem , qui in itineribus defatigabatur, et qui propria
ανέμους , τον αυτόν επί της οδοιπορίας κεκμηκότα , auctoritale super mare tanquam super solidam
τον αυτόν επί της θαλάσσης περιπατούντα , ώς επί D terram ambulabal. Eumdem igitur Dcum el eundem
στερεά γής ιδία εξουσία. Ο αυτός τοίνυν Θεός, ο αυ- Dominum confitemur . Quid enim mirum, si homo
τος άνθρωπος ομολογουμένως . Τί γάρ το θαύμα, ει quispiam , quales nos sumus, Dei poleslale miracu
άνθρωπός τις των καθ' ημάς εν εξουσία Θεού δυνά la facere dicalur ? Veruin ut Deum ipsum Verbum
μεις ενεργείν λέγεται ; Αλλ' ίνα τον αυτόν Θεόν Λό sese exinanisse nobis ostendant divinæ Scripture ,
γον κεκενώσθαι υποδείξωσιν ημίν αι θείαι Γραφαι , ου non opinione, sed verilale, unum atque euundem
δοκήσει, αλλά ενεργεία, ένα και τον αυτόν ημίν δια- nobis allirmant in prædicationibus prophetarum
γορεύουσιν εν προφητικοίς , και μην και αποστολι apostolorum .
κοίς κηρύγμασιν .
'Εκ της προς Ιωάννην τον Αντιοχέα επιστολής. Ex Epistola ad Joannem Antiochenum.
"Ομολογούμεν τοιγαρούν τον Κύριον ημών Ιησούν Confitemur igitur Dominum nostrum Jesum Chri
Χριστόν, τον Υιόν του Θεού τον μονογενή , Θεόν τέ- slum , Filium Dei unigenitum , Deum perfectum , et
λειον, και άνθρωπον τέλειον, έκ ψυχής λογικής και perſectum hominem , es anima ratione prædita cor
σώματος , προ αιώνων μεν έν του Πατρός γεννηθέντα poreque constanlem , anle sæcula quidem ex Patre
1

κατά την θεότητα , επ' εσχάτων δε των ημερών τον

5 gonilum secundum divinitalen , in extremis autem
991 EUTHYMII ZIGABENI 992

liebus eundem propter nos el propter nostrain A αυτόν δι' ημάς και διά την ημετέραν σωτηρίαν εκ
salutem ex Maria Malum Virgine secunlun lunani- Μαρίας της Παρθένου κατά την ανθρωπότητα, Δύο
O

tilem . Duarum enim naluraruni conjunctio facta γάρ φύσεων ένωσις γέγονε · διό ένα Χριστόν, ένα
est . Quamobrem unum Christum , unuin Filium , Υιον , ένα Κύριον ομολογούμεν . Κατά ταύτην την της
wnuan Dominum confitemur : et liac quidein incon- ασυγχύτου ενώσεως . έννοιαν ομολογούμεν την αγίαν
ſusæ conjunctionis notione confitemur sanclam Παρθένον Θεοτόκον , διά τό τον Θεόν Λόγον σαρκω
Virginem esse Dei Genitricem : quoniam Deus Ver- θήναι, και ενανθρωπήσαι, και εξ αυτής της συλλή
bum caro ei hono factus est, et ex ips : conceptio- ψεως ενώσαι εαυτό τον εξ αυτής ληφθέντα ναόν .
ne sibi templum ex illa sumplum adjunxit et
capulavit.
Ex oralione at augustissimas dominas habita. Τού αυτού εκ του προς τας ευσεβεστάτας
δεσποινας προσφωνητικού.
Si sacra Virgo Deum incarnalum secundum Ει μη τέτοιχε σαρκικώς σαρκωθέντα Θεόν η
carnem peperit , vel inviti concedant
non αγία Παρθένος , πάσα πως ανάγκη και ουχ εκόντας
oportet , hominem lantum vulgareni, nobisque αυτούς ομολογείν, ότι κοινόν γεγέννηκεν άνθρωπον ,
nihilo excellentiorem in lucem edidisse. Quod si B ουδέν έχοντα παρ' ημάς το πλείον. Είτα πως αυτό
res ita se habel , qua obsecro ratione , omne κάμψει πάν γόνυ , και πάσα γλώσσα εξομολογή
genu illi incurvabilur , omnisque lingua confite- σεται, ότι Κύριος Ιησούς Χριστός εις δόξαν Θεού
bitur , guod Dominus nosler Jesus est in gloria Πατρός ; Πώς αυτό προσκυνούσιν άγγελοι, και των
Dei Patris ' ? Quomodo angeli , el sacer ille co- ανωτάτω δυνάμεων και αγία πληθύς ; 'Αρ' ούν αν
lestium virtutum celus illum adoret ' ? Numi- θρώπια κοινή λελάτρευχε μεθ' ημών και συμπας
quid hominem communem , et nos et universum ο ουρανός; Μή γένοιτο· προσκυνούμεν γαρ ως Θεόν
cælum hactenus percolimus ? Absit : adoramus αληθινόν τον Εμμανουήλ . "Εσται δε ουχ έτέρως
cnim Emmanuelem tanquain veruin Deum. Αtqui προσκυνητος, εάν μη πιστεύωμεν, ότι αυτός και εκ
nulla ratione adorari potest, nisi crcdamus ipsum Θεού Λόγος, ο παρά πάσης της κτίσεως προσκυνού
Dei Patris Verbum, quod ab universa creatura ado- μενος, σαρξ εγένετο κατά τας Γραφάς • ουκ εις
ratur, secundumu Scripluras carnem factum esse : σάρκα μεταβεβλημένος , αλλ ' εκ της αγίας Παρθένου
non quod in carnem demulalum Transieril, sed σάρκα λαβών, ώς έφην, και ανθρωπίνην μεθ' ημών
quod ex ipsa sacra Virgine carnem susceperit, hu- υπομείνας γέννησιν : ένα και άνθρωπος γεγονώς
manamque, ut ante expositum est , nativitatem, C υπέρ ημών, αποθάνη μεν ανθρωπίνως, αναστη δε
perinde ac nos, subiverit; quo nimirum homo no . θεϊκώς, πατήσας του θανάτου το κράτος . Ούτω γάρ
stri causa facium, more quidem aliorum liominum ήν δύνασθαι και ημάς ώς εν Χριστώ νικήσαντας
norterm paleretur, proculcalo autem mortis impe- κατευμεγεθησαι μεν της αμαρτίας, αποδύσασθαι δε
rio , divina vi rursum resurgeret. Hoc enim modo την φθοράν, και διαδράναι θάνατον, ούτω τε ειπείν
factum est, ut nos quoque per Christum vincere, εκ περιχαρείας της εν Χριστώ " « Πού η νίκη σου ,
peccatoque debellato, ac posita corruptione , mor- θάνατε ; που το κέντρον σου, άδη ; » "Ωσπερ γαρ εν
1em efugere possemus , latitiaque in Cliristo pleni 'Αδάμ πεπτώκαμεν, ούτω νενικήκαμεν εν Χριστώ.
diceremus : « Ubi esi , mors, victoria tua ? ubi esl stimulus luus, inferne 68 ? , UL enim ini Adain devicti
sumus, ita rursuin in Christo devicimus.
Quod si vulgaris lanlum bomo essel Emma- Ει δε άνθρωπος ήν κοινός ο Εμμανουήλ, πως
nuel, quomodo mors hominis humanæ naturæ opem αν ωφέλησε την ανθρώπου φύσιν και ανθρώπου θάνα .
lulisset ? Enimvero non pauci sanctorum prophe- τος; Καίτοι πολλοί προαπέθανον άγιοι προφήται ,
larum mortem obierunt, ut laudatissimus ille Abra- 'Αβραάμ εκείνος ο διαβόητος , Ισαάκ, και Ιακώβ,
lian , Isaac , Jacob , Moyses , Samuel , reliquique Μωσής τε, και Σαμουήλ , και οι καθεξής γεγονότες
deinceps, qui vite sanctimonia claruerunt ; verum- D άγιοι· αλλ' ώνησε μεν ουδέν το επί γής των ανθρώ
tamen mors illorum generi humano nihil omnino πων γένος και εκείνων θάνατος, σέσωκε δε ο Χριστού
contulit : al vero mors Christi salutem prestitis ; προσκεκόμικε γάρ υπέρ ημών την ιδίαν σάρκα, και
siquidem propriam pro nobis carneim obtulit, δούς αυτήν τη θανάτω δι' ημάς, πάντας εξείλετο
mortique semetipsum nostri causa contradens, om- 9 των του θανάτου δεσμών . "Ηρκεσε γάρ εις υπέρ
nes ex mortis laqueis exemit. Unu's enim pro om- πάντων αποθανών και πάντων αξιώτερος , ότι και
nibus moriens satisfecit, ut qui plurimum cæteris φύσει Θεός ο εκ Πατρός έστι Λόγος, και ιδιον αυτού
omnibus dignitate præstarel. Nam et Dei Patris σώμα, το υπέρ ημών εις οσμήν ευωδίας τω Θεώ και
Verbum est , et natura Deus, el corpus quod pro Πατρί προσκεκομισμένον . Ουκούν ασεβές , και των
nobis in odorem suavitalis Deo et Patri offerebal, λίαν εκτοπωτάτων, το τέμνειν εις τους δύο τον ένα
illius proprium fuit. Inpίum est ergo , longeque Κύριον Ιησούν Χριστόν. Αντιτάξεται δε αυτούς και
absurdissimum , unum Dominum nostrum Jesum ο σοφώτατος Παύλος λέγων: Εις Κύριος , μία πί -
Christum in duos filios divellere, maxime cum sa- στις, εν βάπτισμα . » Ει γάρ έστι Κύριος είς είτα

1
1 Philipp. 11 , 10, ΠΙΙ . 1 1 : lir . 1, 6. 1 Cor. Xv , 13.
993 PANOPLIA DOGMATICA. – TIT. XV. 994
τέμνουσι τινες εις δύο υιούς τον ένα , τίνι την της Α pientissimus Paulus huic sententiae diserte recla
κυριότητος δόξαν περιθήσομεν ; άρα το εκ Πατρός met . Ait enim : « Unus Dominus, una lides, unum
φύντι Λόγω ; πρέπει γάρ αυτό το της κυριότητος ' , Nani si unus dunlaxat est Dominus ,,
baptisina 1.5
όνομά τε μάλιστα και χρήμα, και έστιν αληθώς των quem illi in duos filios distraliunt , utri, quæso , ex
Όλων Δεσπότης. Είτα ότεoι ποτέ τον έτερον θήσομεν ; illis dominationis gloriam assignabimus ? An Dei
έξω γάρ κείσεται του είναι Κύριος , παραχωρών τω Patris genilo Verbo ? in hunc namque, eum univer
προϋπάρχοντι, και ασυγκρίτως. υπερηρμένω. Αλλά sorum Dominus reipsa sit , et dominalus nomen , et
τω εκ γυναικός, ως αυτοί φασιν αποδειστάντες , την res ipsa quoque multo maxime convenit. Cedo au
της κυριότητος ανάψομεν δόξαν. Είτα πώς έσται lem , quo interiin loco alterum illum habebimus ?
Κύριος ο εκ Θεού Πατρός Λόγος, είπερ όντος ενός Nam cum hic priori illi , utpote infinitis partibus
Κυρίου, κατά τας Γραφάς , ανθρώπω ψιλώ το της excelsiori, jure meritoque cessurus sit, necessum
κυριότητος όνομα χαριούμεθα ; Πώς δε και μία πί- est ut doninationis litulum prorsus amillai. At
στις , ή πώς έν το βάπτισμα ; Ει γάρ υιοί δύο , κατά dominationis gloria , ut illi ipsi qui separanı, di
τινας, εις τίνα πιστεύομεν ; Της εκείνων αμαθίας cunt, c muliere prognalo tribuetur. Cum igitur sa
έργον αν είη λέγειν, εις γε τίνος όνομα βεβαπτί- crarum Lillerarum testimonio , unus tantum sit
σμεθα , καίτοι βαπτίσματος όντος ενός. B Dominus ; si dominationis vocabulum nudo homini
imparlimur, quomodo Dei Palris Verbum dominationis appellatione cohonestabimus ? Quomodo rur
sum una erit fides, et unum item baptisma ? Nam si duo sunt filii, ut quidam opinantur, in quem ex
illis credimus ? Illorum inscitiæ erit dicere, in cujus etiam nomine baptizati sumus, cum unum sit
baptisina .
'Αλλ ' έρα που πάντως η εν υμίν αγχίνοια με- Intelligit prudentia vestra perspicie , insanam
θύοντά τε τον επί τούτω λόγον, και κατασειόμε.ον hanc doctrinam in magnam absurditatem incli
είς γε το ακαλλές, μάλλον ήδη και προς εσχάτην nare, imo vero in estremam impietatem præcipi
ασέβειαν αποννευκότα . Οίμαι δε δείν υμάς, το θείον tem ferri. Esislimo autem vos, quæ divinum illud
αυτού πολυπραγμονούσας μυστήριον , οξεί διανοίας Christi mysterium accuratius expenditis , perspi
όμματι καθoράν τους συναρπάζειν εθέλοντας , και caci mentis oculo illos internoscere, qui imposium
προσωπείον μεν ευσεβές τους ιδίοις περιπλάττοντας ram inoliuntur, oralionique suæ pielalis personam
λόγοις, βολίδος γε μην απάσης οξύτερον έχοντας αυ- inducunt, cum quovis interiin venenalo jaculo ina
τους . 'Αρνούνται μεν γάρ, όσον ήκεν ειπείν εις δύ- gis ſeriant : nam si quod res ipsa est, palam dicere
ναμιν αληθείας , τον αγοράσαντα αυτούς Δεσπότην , C licet, Donminum qui eos redemit, hoc est, Cliri
τουτέστι Χριστόν . Δεδιότες δε των ευσεβείν ειωθό- slum , inficiantur. Verumtanten piorum ob hanc
των τας επί τώδε λύπας , και μέντοι ζήλον τον rem ofensionein , zelumque æmulatione dignum
αξιάγαστον , ομολογούσιν, ότι και Θεός έστιν ο εκ meluentes, eum qui ex sacra Virgine natus est , el
της αγίας Παρθένου γεγεννημένος, και μήν ότι και Deum el Dominum , el Dei Filium esse profitentur.
Κύριος , και Υιός του Θεού. Και ει μέν τις των Quod si qui ex rudioribus illorum scrinones forte
ατλών τους παρ' αυτών δέξηται λόγους, νομιεί που, hauriunt, recla mox , ul probabile est , et con ve

κατά το εικός, ορθά και είκότα λέγειν, και τοις της nientia , el que a veritate non dissentiant , illos Io
αληθείας ουκ απάδοντα δόγμασιν . Ει δε δή τις έλoιτο qui arbitrantur. Verum qui dicta illorum exactius
κατισχνούν ταίς ερεύναις αυτούς , και το ακριβή perscrutantur, et justis ponderibus examinant, ni
ποιείσθαι των ειρημένων την βάσανον , ουχ απλούν hil non fucalum ac perplexum comperiunt : sunt
ευρήσει. Είσι μεν γαρ θεοι πολλοί , και κύριοι πολλοί enim dii mulli el domini muli, el in cælo et in
έν τε ουρανό και επί της γης, καθά και ο μακάριος terra,, quemadmodum divinus Paulus scriptum no
ημίν γράφει Παύλος. « 'Αλλά ήμίν εις Θεός ο Πα- bis reliquit : « Nobis tamen uous est Deus Paler,
τήρ , εξ ού τα πάντα , και ημείς εις αυτόν και εις
9 ex quo omnia , el nos in illum : el unus Dominus
Κύριος Ιησούς Χριστός, δι' ού τα πάντα , και ημείς D nosler Jesus Christus , per quem omnia , et nos per
δι' αυτού. » Πλήν όταν Ιησούν Χριστόν ονομάζωμεν, ipsum 10. » Ceterum cum Dei Patris Verti hu
)

τον εκ Θεού Πατρός Λόγον έν άνθρωπεία μορφή
πεφηνότα σημαίνομεν, ουκ εν χάριτος μέρει και επ-
ακτών έξωθεν έχoντα το αξίωμα , αλλά όντα τούτο
κατά αλήθειαν, όπερ είναι πεπίστευται. Θεός γάρ
ων φύσει και δίχα σαρκός, με μένηκε Θεός και μετά
σαρκός και Υιός ών φύσει και τρό σαρκός, με μέ-
νηκεν Υιός και όπερ γέγονε σάρξ και Κύριος ών
αληθώς των όλων , εν τοιάδε πάλιν οράται δόξη
και εν ανθρωπότητι γεγονώς. Ουκούν ει Θεόν αληθι-
νόν είναι λέγουσι τον εκ της αγίας Παρθένου γεγεν-
νημένον , τουτέστι τον εκ Θεού Πατρός Λόγον, κατά
mana forma indulum , Jesum Christum nominamus,
dignitatem hanc non muneri dalam , aut ei extrine
secus adventiliani obtigisse significamus; sed quod
creditum est esse , hoc ipsum secundum verilalein
esse indicamus. Nam cum extra carnem suapte na
lura Deus esset, posteaquam carnem induil, Deus
esse non destitit . Rursum cum anle assumplam
carnem naturalis Dei Filius esset , quando caro
jam factum est , Filii rationem non amisit. Tandern
cum universorum Dominus ante exsisteret, poslea
quam humana nalura ornalum prodiit , ab eo ordine

· Eplies. iv, 5.
995 EUTHYMII ZIGABENI
el dignitate non excidit . Igitur si eum, φui ex sacra A φύσιν ενωθέντα σαρκι, διά τί δεδίασιν ομολογείν , ότι
Virgine prodiit, hoc est Dei Patris Verbum carni se-
cundum naturam unilum , verum Deum esse agno-
Scrunt , cur eamdem Virginenm esse Deiparamfieri
verenlur ? Verum ipsis propositum est haud ex animo
profiteri Virginis Filium Deum ac Dominum,, calein-.
que cum Patre auctoritate prædilum esse, sed verbis
tantum hoc ipsum simulare. Existimantenimi, homini
ad nostrain similitudinem ex sancta Virgine prognalo,
cum filiationis, lun dominationis quoque gloriam per
modum cujusdam gratiæ , ac per progressus obvenisse .
Ejusdem .
Dicimus igitur Dei Verbum , cum spirilus sit Deus ,
pro salute omnium , ut Scripturæ testantur, carnem el
bouinem factum esse , non ex propria natura sibi
corpus accipiens, neque desinens csse id quod eral,
nec ullam subiens mutationem , sed ex salicia Vir-
gine immaculatum corpus assumens animalım
anima mente prædita, illudque proprium reildens
per conjui:ctionem minime corfusam , quæ nec ani-
no comprehendi, nec verbis omnino potest expli-
cari, adeo, ut non alterius , sed proprium ipsius cor-
pus intelligatur.. Sic ingressus est in mundum
Unigenitus, qui primogenitus et in multis fratribus
ſaclus est , qui lainen ut Deus inter res procrealas
uoni polisi collocari. Quare cum dicitur narus, et
cx nuliere , nec essario secundum carneni adjicitur,
He exsistendi principium ex sancia Virgine intelli-
gatur accepisse , cum anle sæculuin omne sil , et
seniplieruus, el semper exstilerit cum Patre Deus C Αλλ' ότε κατ' ευδοκίαν Πατρός τήν του δούλου μορ
Verbuíi . Verumquando ex voluntale Patris for
nam servi sumere voluit , lunc el orlum ex mulie-
re secundum carnem subiisse dicitur. Sine contro
versia igitur quod ex carne esl , est caro, el quod
ex Deo Deus, ex utroque autem in idem Christus
qui unus est Filius, et Dominus cuin propria carne
non inanimala, sed animala anima, ut dixi, mene
le prædili. Non igitur unum vobis Filium in duos
scieni, seorsum constituentcs Verbum et Filiumi,
el alterum seorsum el separatim hominem ex nu
licre , ut ipsi aiunt ; sed cogitent non magis Deum
Verbum homini conjunctum esse, quam ipsum esse
fact hominem dici , duin semen Abraham assu-
mit , ut dicunt Scripturae , et in omnibus, excepίο η τας Γραφάς, και ομοιωθεις κατά πάντα τους αδελφούς
pe calo , fratribus assimilatur " . Absoluta aulens
similitudo in primis habebit orlum ex muliere, et si
intelligitur supra nos , humane lamien el secundum
nos , nam de Unigenito quidem est super hoc. Deus
enim crat caro factus. Quapropter el Dei Genitrix
sanla vocalur Virgo. Quod si dixerint Deum el
hominem congressos in idem , unum Christum
effecisse , servala nimirum utriusque persona sine
confusione, nihil eos proplerea exquisite sentire,
aut dicere possumus intelligere . Νon enim, μι ipsi
aiuni, Deus et homo congredientes Christum unuin
efecerunt , sed,ut jam dixi, Deris exsistens Verbinin
similiter atque nos , sanguinis et carnis partices
* Ηebr. II , 16 . • Ibid . 17.
006
Θεοτόκος εστίν η αγία Παρθένος ; Αλλά σκοπός αυ
τοίς ύποπλάττεσθαι μεν , και λέγειν , ότι ναι και Θεός
έστι , και Κύριος , και συνεδρεύει τη Πατρί. Φρο
νούσί γε μην ουχ ούτω κατα αλήθειαν , αλλ' ώς εν
χάριτος μέρει, και ως εκ προκοπής δεδόσθαι φασί
τώ εκ της αγίας Παρθένου κοινό καθ' ημάς αν
θρώπω γεγεννημένη τήν τε της υιότητος και της
κυριότητος δόξαν.
Του αυτού.
Φαμεν ούν, ως και του Θεού Λόγος πνεύμα ών ως
θεός, κατά τας Γραφάς , επί σωτηρία των όλων εσαρ .
B κώθη και ένανθρώπησεν , ουκ εκ της ιδίας φύσεως
αυτός εαυτο σώμα μεταλαβών , αλλ' ουδε έκστάς του
είναι ο ήν, ου τροπήν ή αλλοίωσιν υπομείνας, αλλ'
εκ της αγίας Παρθένου το άχραντον σώμα λαβών
ενεψυχωμένον νοερώς , και ίδιον απoφήνας αυτό καθ '
ένωσιν απερινότητον , ασύγχυτον, και άφραστον παν
τελώς , ως μήτε ετέρου τινός , αλλ' ίδιον αυτού νοεί .
σθαι, ούτως εισήλθεν εις τον κόσμον ο Μονογενής,
ός πρωτότοκος και εν πολλοίς γέγονεν αδελφούς και
ασύντακτος τη κτίσει, καθο νοείται Θεός . " Οταν
τοίνυν γεγεννήσθαι λέγηται, και εκ γυναικός αναγ
καίως το κατά σάρκα προσεπιφέρεται , ίνα μή υπάρ
ξεως αρχήν νοοίτο λαβών εκ της αγίας Παρθένου ,
καίτοι προ παντός αιώνος υπάρχων και συναίδιος ,
και αεί συνεφεστηκώς τώ ιδίω Πατρί Θεός Λόγος .
φήν ηθέλησε λαβείν, τότε και από:εξιν την εκ γυ
ναικός κατά σάρκα μεθ' ημών υπομείναι λέγεται.
Ουκούν ομολογουμένως μεν το από σαρκός σάρξ
έστι , το δε εκ Θεού Θεός έστι. Κατ' αυτόν δε αμφο
τερα Χριστός, είς ών Υιός και Κύριος μετά της ιδίας
σαρκός αυτού, ουκ αψύχου μάλλον, ώς έφην, αλλ '
ενεψυχωμένης νοερώς. Μη τοίνυν διατεμνέτωσαν
εί , δύο γιους τον ένα Υιον ημίν, ανά μέρος στάν .
τες τον Λόγον και Υιον , και έτερον ιδικώς τε και
κατά μέρος άνθρωπον τον εκ γυναικός, καθά φασιν
αυτοί· αλλ' εννοείτωσαν , ότι ουκ ανθρώπω συνήφθη
μάλλον ο Θεός λόγος, αλλ' αυτός άνθρωπος γενέσθαι
λέγεται , σπέρματος 'Αβραάμ επιλαβόμενος , κατά
δίχα μόνης αμαρτίας. Η δε εις άπαν ομοίωσις έχει
αν είκότως και πρό γε των άλλων την εκ γυναικός
απότεξιν. Ει και νοείται μεν εφ' ημών ανθρωπίνως
και καθ' ημάς , επί δέ γε του Μονογενούς υπέρ
τούτο: Θεός γάρ ήν σαρκούμενος . Τοιγάρτοι και
Θεοτόκος ή αγία καλείται Παρθένος . Εάν δε λέγω
σιν, ότι Θεός και άνθρωπος συνελθόντες κατά ταυ
τόν, απετέλεσαν ένα Χριστόν, φυλαττομένης δηλον
ότι της υποστάσεως εκατέρου ασυγχύτως , ουδέν
ακριβές επί τούτιν φρονούντας και λέγοντας ενεστιν
ιδείν . Ου γαρ , καθά φασι , Θεός και άνθρωπος συν
ελθόντες απετέλεσαν ένα Χριστόν , αλλ' , ώς έφην,
ήδη Θεός ών ο Λόγος παραπλησίως ήμίν μετέσχεν
937 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XV . 998
αίματος και σαρκός , ίνα ο Θεός ενανθρωπήσας νοή- A factum est , ut Deus homo factus et carnen: assuump
ται, και την ημετέραν σάρκα λαβών, και ιδίαν αυ- sisse nostram intelligatur, et propriam effecisse : ut
του ποιησάμενος , ίνα , καθάπερ ο καθ ' ημάς νοούμε- quemadmodum ex anima el corpore unus homo
νος άνθρωπος έκ ψυχής και σώματος είς έστιν, ούτω consurgit, sic ipsum unum Filium el Dominum
και αυτος εις ομολογήται υπάρχειν Υιός και Κύριος . conlileamur. Una enim hominis est natura el colle
Μία γάρ ομολογείται φύσις ανθρώπου και σύστασις, stitutio, licet ex diversis el differentibus rebus con
καν εκ διαφόρων νοηται και ετεροειδών πραγμάτων . sislal. Alierius enini nalure confitemur esse corpus,
"Ετεροφυές μεν γάρ ομολογουμένως ως πρός γε ψυχήν si cum anima comparelur. Sed proprium tamen est
το σώμα εστιν · αλλ' ίδιον αυτής και συναποτελεστικών corpus ipsius et hominis unius personim perficiens.
της υποστάσεως του ενός ανθρώπου. Και να μεν και Αιφue auino quidem et cogitatione utriusque per
θεωρία το διάφορον των ώνομασμένων ουκ ασυμφα- cipiur differentia , congressus autem et concursus ,
νές, ή δέ γε σύνοδος , ήτοι συνδρομή , το αδιάτμητον non admittens divisionem , unum absolvit animal
έχουσα, εν αποτελεί ζώον τον άνθρωπον . Ο τοίνυν hominem . Unigenitus ergo, Dei Verbum , non homi
μονογενής του Θεού Λόγος ουκ άνθρωπον προσλαβών nem accipiens prodiit homo, sed arcanum habens
προήλθεν άνθρωπος , αλλά, και του την εκ Θεού Πα- cx Patre orluni, per sanctum et ejusdem essentie
τρός απόρρητον έχων γέννησιν, δια του αγίου και 8 Spiritum sibi templum faliricans , factum est hono .
ομοουσίου Πνεύματος εαυτό δημιουργήσα ; ναόν, Quamobrem ct unum intelligitur.
γέγονεν άνθρωπος . Τοιγάρτου και είς νοείται .
Τού αυτού εκ του προς τους πρεσβυτέρους και Ejusdem ex oralione ad presbyteros el diaconos.
διακόνους λόγου.
Γεγέννηται μεν ομολογουμένως,εξ αυτής της ου- Ex ipsa prolecto Patris essentia genitum est vi
σίας του Πατρός και ζων τε και ενυπόστατος αυτού yens Verbum rt in sua consistens persona . Sed in
Λόγος, εν εσχάτοις δε του αιώνος καιρούς, επειδή extremis sæculi lemporibus, cum factum est caro,
γέγονε σαρξ, τουτέστιν ηνώθη σαρκί ψυχήν εχούση id est, cum carnem assumpsit, animam babentem
την λογικήν, γεγεννήσθαι λέγεται σαρκικώς και διά ratione præditam , nalum esse dicitur in carne, et
γυναικός . " Εο: κε δε πως τα καθ' ημάς τόκω το επ ' per mulierem . Quod quidein mysterium humano
αυτο μυστήριον . Αι μεν γαρ των επί γης μητέρες partui videtur simile.. Naun matres quilent terrence
υπηρετούσαι τη φύσει ποος γέννησιν, έχουσι μεν εν serviunt ad generationem , compactain ad breve
μήτρα πηγνυμένην κατά βραχύ την σάρκα , και lempus carnem in ulero geruni , el inedibili qua
αφράστoις τισιν ενεργείαις Θεού προϊούσαν τε και ο dan Dei virtule progredienteum ad perfectain for
τελειουμένην εις είδος το ανθρώπινον · ενίησι δε τώ mam humanam . Deus autem animali spiritum injicir.
ζώω το πνεύμα Θεός καθ' όν οίδε τρόπον . Πλάττει Formal enim spiritum hominis in ipso, ut ait Pro
γάρ πνεύμα ανθρώπου εν αυτώ κατά την του Προφή phela !. Alia autem est carnis, el alia animæ ratio.
του φωνήν . "Ετερος δε σαρκός , και ομοίως έτερος και Verum quamvis solius terreni corporis matres sint,
της ψυχής έστι λόγος . 'Αλλ' ει και γεγόνασιν αύται lamen lolum animal ex anima el corpore constans,
μόνων των από γης σωμάτων μητέρες , αλλ ' ούν όλον non autem parlem dicunlur peperisse. Nemo enim
αποτεκούσαι το ζώον , το έκ ψυχής δε λέγω και σώ exempli gratia dixerit , Elisabeth carnemi, non autem
ματος, ουχ μέρος λέγονται τεκείν, ουδ ' αν είπoι τις, animian peperisse, quippe quæ animalun Baptistih
φέρε ειπείν, την Ελισάβετ σαρκοτόκον μεν, ου μην peperil. Tale quiddain ei in Emmanuelis orlu acluin
esse dicimus . Genilum enim est ex Dei el Parris
έτι και ψυχοτόκον . 'Εκτέτοκε γάρ ψυχωθέντα τον
Βαπτιοτήν . Τοιουτόν τι πεπράχθαι παραδεξόμεθα essentia , ut diximus,, unigenilum ipsius Verum..
και επι τη γενέσει του Εμμανουήλ. Γεγέννηται μεν Sed posteaquam carnem assumens, eamque sibi
γάρ, ώς έφην, εκ της του Θεού και Πατρός ουσίας propriam faciens, declaralum est eliaiu Filius ho
ο μονογενή αυτού Λόγος επειδή δε σάρκα λαβών, minis, et factum est, quales nos sumus , non alienum
και ιδίαν αυτήν ποιησάμενος , κεχρημάτικε και Υιός D est, ut arbitror, dicere , iamo vero necessarium est
ανθρώπου, και γέγονε καθ' ημάς , ουδέν, oίμαι , άτο- coufiteri , ipsuni per mulierein genitum esse secun
.

πον ειπείν , μάλλον δε αναγκαίον ομολογείν, ότι γε- dum carnem . Quemadniodun el anima hominis
γέννηται κατά σάρκα δια γυναικός » καθάπερ αμέλει niinirum siniul cum proprio corpore nascitur, et
και η του ανθρώπου ψυχή των ιδίω συναπογεννάται unum cum ipso censelur, quamvis natura dirersa
σώματι, και ώς εν λελόγισται προς αυτό, καίτοι την cognoscalur, el sit ratione propria . Quod si quis
φύσιν ετέρα παρ' αυτό νοουμένη τε και υπάρχουσα A alrem alicujus, carnem ipsius , nou autem anj.
κατά τον ίδιον λόγον. Κάνει βούλοιτο τις τήν του δεί- mam peperisse dixerit , ineptus el vallus existima
νος μητέρα λέγειν , ώς έστι μεν σαρκοτόκος , ου μην bitur. Peperil evim , ut dixi, conipositum plane
έτι και ψυχοτόκος, περισσοεπήσει λίαν. Τέτοκς γάρ, ex dissimilibus animal, ex duobus nimirum in
ως έφην, συντεθειμένος εντέχνως εξ ανομοίων το unum hominem , cuin utrumque maneat id
ζώον , εκ δυοίν μεν , πλήν άνθρωπον ένα, μένοντος quod esi, concurrant tamen quasi in unilalem
μεν εκατέρου τούθ' όπερ έστι , συνδεδραμηκότων δε naturalem , atque inter se commisceant, quod

1 Psal. CΧΧΧν11 , 5.
 EUTHYMII ZIGABENI
999
utrique proprium est . Quod . autem uni- A ώσπερ εις ενότητα φυσικήν, και οίον ανακιρναμένων
.
tas in Christo sit maxime necessaria , cuin αλλήλουν, όπερ αν ώς ίδιον εκατέρω προσή . " Οτι δε
aliis multis rationibus perspicere facillimum sit , έστιν αναγκαιοτάτη λίαν ή ένωσις επί Χριστού , κα
nos tamen , si videtur, beati Pauli verba perpen-
damus, eaque diligenter pro viribus consideremus.
De Unigenito igitur dicit : Qui cum in forma Dei
esseli non rapinam arbitratus est esse se æqualem
Deo ; sed semelipsum exinanivil, formam servi acci-
piens, et habilu inventus ul homo, humiliavit se
ipsum ' . Quis igilur est, qui cum in forina Dei
esset, non rapinam arbitralus est esse se æqualem
Deo, aut quo exinanitus est modo, aut quomodo
sese humiliavil, et in servi forma inventus est ?
Qui in duo secant unum Dominum Jesum Christum ,
nempe in hominem , et in Verbum Dei, dicunt eum
qui natus est es Virgine eximanitionem subiisse , ab B και εν τη του δούλου γέγονε μορφή και οι μεν ούν εις
illo videlicet separantes Dei Verbum . Ostendant
igitur prius illum in forma el æqualitale Patris
exstitisse, ut et exinanitionis modum subierit, in
qua non erat . Verum nulla res est procreala , quæ
natura propria sit in Patris equalitate . Quomodo
igitur dicitur exinanitus, si natura homo exsistens
natus est ex muliere, quemadmodum nos ? Dic
mihi, ex qua antiquiore conditione, quæ sit humana
præstantior, eo descendit, ut homo fieret ? Aut
quomodo intelligatur servi forma: 11 suscepisse, quam
principio non habuerit, qui natura est inter ser-
vos , el manet sub jugo servitutis ? At enim ,
inquiunt, qui natura, et vere, et liber est Filius,
Patris Verbum, in ejus , a quo genitus est, Torma C λαβείν ώς ουκ έχων εν αρχή την του δούλου μορφής
exsistens, el illi æqualis habitavit in homine
per mulierem genilo, et boc est exinanilio, et
humilitas, et servi formam accepisse. Quid ? o viri
optimi, satisne fuit ad Verbi Dei exinanitionein ,
ut in homine habitaret ? el lutum est dicere , ip-
sum hoc pacto servi formam subiisse , atque
ita exinanitionis rationem peregisse ! Alqui
audio ipsum sanctos apostolos lunc in modum
alloquentem : Si quis diligi: me, sermonem meum
servabit, et Pater meus diligel eum, et ad eum ve-
niemus , el mansionem apud eum faciemus ' . Aulis
quomodo dixerit Deum el Patrem secilin in illis
habitaturum , a quibus diligitur ? Patremne igitur
exinanitum , el eamdem , quam Filius subiil , humi- D
litatem tulisse, et servi formam accepisse conce
demus, quoniam sanctas animas diligentium Filium
domicilia sibi constiluit ? Qui ? ipse Spirilus san-
clus, qui in nobis inhabitat, humanæ carnis assu .
mendæ consilium explevit , quod Filium solumn
omnium salutis el vila gratia exseculum dicimus ?
Facessal lam supervacanea et slulla plane atque
inanis lemerilas. Humiliavit ergo seipsum in Dei
et Patris forma et equalitate exsistens Verbum,
quando, ut Joannes ait, caro factum , ex muliere
natum est, et cuin ortum haberet ex Deo Patre,
ortum etiam nostrum pati voluit propter nos.
Doceant nos isti qua ratione Verbum ex Deo Patre
1
Philipp . 1 , 6 - 8. • Joan . ΧΙV, 23.
1000
ταυρήσαι ράον και αταλαίπωρον παντελώς και διά
πολλών ετέρων . Φέρε γαρ , ει δοκεί , τα ; του μακαρίου
Παύλου πολυπραγμονώμεν φωνάς , ακριβώς τον νούν
και ως ένα λεπτώς ενερείδοντες . "Έφη τοίνυν περί
του Μονογενούς : "Ος έν μορφή Θεού υπάρχων ουχ
άρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ , αλλ ' εαυ
τον έκένωσε, μορφήν δούλου λαβών , εν ομοιώ
ματι ανθρώπου γενόμενος , και σχήμαει ευρεθείς
ως άνθρωπος εταπείνωσεν εαυτόν . Τις oύν άρα
εστίν ο υπάρχων έν μορφή του Θεού, και ουχ αρπαγ
μον ήγησάμενος το είναι ίσα Θεώ ; “Η τίνα κεκέ
νωται τρόπον , καθίκετό τε όπως εις ταπείνωσιν,
δύο τέμνοντες τον ένα Κύριον Ιησούν Χριστόν , είς
τε άνθρωπόν φημι και τον εκ Θεού Πατρός Λόγον ,
τον εκ της αγίας Παρθένου φασιν υπομείναι την
κένωσιν αποδιιστάντες αυτού τον εκ Θεού Λόγον .
Προαποδεικνύτωσαν ούν, ότι και έν μορφή και ισό
τητι νοείται τε και ήν του Πατρός , ίνα και τον της
κενώσεως υπομείνη τρόπον, εις όπερ ουκ ήν καθικό
μενο;. 'Αλλ' ουδέν έστι των πεποιημένων , και κατ'
ιδίαν νοοίτο φύσιν το εν ισότητα του Πατρός . Πώς
ούν κ: κενώσθαι λέγεται, ει την φύσιν άνθρωπος ών
γεγέννηται καθ' ημάς εκ γυναικός ; 'Εκ ποίας , είπε
μοι, πρεσβυτέρας υπεροχής της ανθρώπου μείζονος
εις το άνθρωπος είναι κατέβη ; "Η πώς αν νοεί.ο
και φύσει τελών εν οίκέταις, και υπό ζυγω δουλείας
κείμενος ; 'Αλλά ναι φασιν , “Ο φύσει τε αληθώς, και
ελεύθερος Υιός και εκ Θεού Πατρός Λόγος , έν μορφή
του γεγεννηκότος υπάρχων, και ίσος ών αυτώ, κατ
ώκησεν εν ανθρώπω γεννηθέντι δια γυναικός , και
τούτό έστιν ή κένωσις , και το της ταπεινώσεως
χρήμα , και το είς τήν του δούλου καθικέσθαι μορ
φήν. Είτα, ώ βέλτιστοι, το κατοικήσαι μόνον εν αν
θρώπω τον εκ Θεού Λόγον αρκέσειεν αν είς κένωσιν
αυτό • και ασφαλές ειπείν, ότι τε ούτως υπέδυ την
του δούλου μορφήν, και ούτως αυτο γένοιτ' άν και της
ταπεινώσεως τρόπος, καίτοι λέγοντος ακούω τους
αγίους αποστόλοις , Εάν τις αγαπά με, τον λόγον
μου τηρήσει , και ο Πατήρ μου αγαπήσει αυτόν,
και προς αυτόν έλευσόμεθα, και μονήν παρ' αυτώ
ποιήσομεν. Ακούεις πως εν τοις αγαπώσιν αυτόν
συγκατοικήσεις αυτό και αυτόν έφη τον Θεόν και
Πατέρα ; ' Αρ' ούν και αυτόν κε κενώσθαι δώσομεν,
και την ομοίαν ανατλήναι ταπείνωσιν τω Υιω, και
την τού δούλου μορφήν αναλαβείν, ότι τας των αγα
πώντων αυτόν ψυχάς αγίας ποιείται μονάς ιδίας ; Τι
δε το Πνεύμα το κατοικούν εν ημίν ; άρα και αυτό
της ενανθρωπήσεως αποπληροί την οικονομίαν, ήν
διά μόνου του Υιού πε πράχθαι φαμεν της απάντων
σωτηρίας ένεκα και ζωής ; "Απαγε της ούτω περιττης
και ανοήτου παντελώς είκαιοβουλίας. Τειαπείνωκε
τοίνυν εαυτόν ο έν μορφή και ισότητα του Πατρός
1001 PAXOPLIA DOGMATICA. - TIT.. XV.. 1002
υπάρχων Λόγος , ότε γενόμενος σαρξ, καθά φησιν A Clarislus intelligatur, et dicatur 2 μουis, nisi pro
Ιωάννης γεγέννηται δια γυναικός, και ο γέννησιν pierea quod unclus est. Quem untit Pater oleo
έχων την εκ Θεού Πατρός, και την καθ' ημάς υπέ- exsultationis, sive Spiritu sancio . Si separatiin
μεινε παθείν δι ' ημάς. Επει διδασκέτωσαν αυτοί , ex se genitum Deum Verbum , ct id verum esse
κατά τινα τρόπον 3 εκ Θεού Πατρός Λόγος Χριστός dicunt, ignorant se Unigeniti naturam injuria aft
αν νοοίτο και λέγοιτο προς ημών, ει μή από γε του cere, et assuniptæ carnis mysterium negant. Nam
κεχρίσθαι Χριστός ονομάζεται ; Τίνα κέχρικαν και si Spiritu sancto unctum est Verbum exsistéis
Πατήρ τω ελαία της αγαλλιάσεως, ήτοι τώ αγίω Deus , sanctificationis ipsum prorsus indignisse
Πνευματι ; Ει μεν ούνιδικώς τον εξ αυτού και μόνον vel inviti fatebuntur, superioribus temporibus,
γεννηθέντα Θεόν Λόγον, και τούτο είναι φασιν αλη- quibus nondum unclum expers erat adhuc hujus
Oές, αγνοούσιν , ότι και την του Μονογενούς αδι- muneris , quod illi postea datum est. Quod autein
κούσι φύσιν, και της μετά σαρκός οικονομίας αρ- sanctificatione privalum erat, natura mutatum est.
νούνται το μυστήριον . Ει γάρ κέχρισται τώ αγίω Ρraeterea Inaud plane peccati expers intelligatar ,
Πνεύματι Θεός ών ο Λόγος , επιδεά πάντως αγιασμού neque peccare non potuisse. Mulalionem igitur
και ουχ έκόντες ομολογήσουσι κατά τους άνωθεν ad meliora fortasse pertulit Verbum. Quod si ila
χρόνους υπάρχειν αυτόν , καθ' ους ούπω κεχρισμέ. B est, quomodo est idem , et iminulatum non est ?
νος , αμέτοχος ήν έτι της ύστερον αυτώ δοθείσης Quod si Verbum Deus exsistens el informa el
δωρεάς . Το δε αγιασμού στερούμενον σεσάλευται æqualitale Patris unclum el sanctificatum est, dicat
κατά φύσιν, και ουκ αν νοοίτο παντελώς ήμοιρηκός aliquis fortasse, a re proposita ad exiles cogitatio
αμαρτίας , ήτοι του δύνασθαι πλημμελείν. Υπομε- nes divertens, el Palrem ipsum sanctificationis
μένηκεν ούν άρα και τροπήν την εις τα αμείνω τυχόν egere atque adeo minorem esse Filio, siquides
ο Λόγος . Πώς oύν και αυτός έστι, και ουκ ήλλοίωται ; sanctificatus cst Filius, cuin Patri esset æqualis et in
Και ει Θεός ών ο Λόγος και έν μορφή και ισότητα forma ejus, ante sanclificationem ; Palerautein mansit
του Πατρός εχρίετό τε και ηγιάζετο , φαίη τις αν in quibus erat semper, et est, et erit, et nondum ad
ίσως , ώς από γε του πράγματος εις εξιτηλους εν- ireliora augmentum accepit, :sanctificalus videlicet
νοίας απενηνεγμένος , ότι τάχα που και αυτός ο Πα- quemadmodum Filius. El ambobus major Spiritus,
τήρ δέοιτ ' άν αγιασμού , μάλλον δε ήδη και μείζων quiipsos Sanctificat , apparebit.. Nemini enim dubium
αυτού πέφηνεν ο Υιός, είπερ ήγίασται αυτός ίσος ών est, quin minori a majore benedicalur. Verum
αυτώ, και εν μορφή αυτού προ του αγιασμού , ο δε inanes istæ sunt nuga , el dementiæ atque stuporis
απομεμένηκεν εν οίς ήν αεί, και έστι, και έσται, C
indicia . Sancta enim per naluram est ejusdem
ούπω την εις τα αμείνω λαβών επίδοσιν, διά γε του essentiæ Trinilas. Sanclus est Paler, sanctus et
ηγιάσθαι καθ' ομοιότητα του Υιού. Μείζον δε ήδη Filius per essentiam eodem modo, similiter el
και αμφοίν οράται το Πνεύμα το αγιάζουν αυτούς, Spiritus sanclus. llaque, quantum pertinet ad
είπερ εστίν ουκ ενδοιαστον, ως απάσης αντιλογίας naturam propriam , separatim sanctificatum non
δίχα το έλαττον υπό του κρείττονος ευλογείται . 'Αλλ ' est Verbum Dei . Sin aliquis pulel , solum ex
Εστι ταύτα λήρος , και τερθρία, και αποπληξίας έγ- sancia nalum Virgine fuisse unctum et sauciifica
κλήματα . 'Aγία γάρ κατά φύσιν η ομοούσιος Τριάς . tum, atque ita vocalum esse Christum,, in piedium
"Αγιος ο Πατήρ , άγιος δε και ο Υιός ουσιωδώς κατά prodeal iste, atque dicat, an salis fuerit unctio ad
τον ίσον τρόπον, ομοίως και το Πνεύμα . Ουκούν declarandum illum, qui unclus est, gloria et impe
όσον ήκεν εις ιδίαν φύσιν ουχ ήγίασται κατά μόνας rio æqualem illi qui omnibus antecellit. Quod si
και του θεού Πατρός Λόγο;. Ει δε δή τις οίο: το τον έκαι id satis esse dixerit, cum uncti simus et nos , alqu ;
της αγίας Παρθένου γεγεννημένον κεχρίσθαι τε και ita tesletur divus Joannes : Et ros, inquiens, un
ηγιάσθαι μόνον , ταύτη του και ωνομάσθαι Χριστόν , clionem habelis a sancio ' , num erimus el 1105
λεγέτω παρελθών εί απόχρη το χρίσμα προς το forlasse æquales Deo ? Ecquid erit impedimento,
απoφήναι τον χριόμενον ισοκλεά και ομόθρονον τωD quoιnious et nos cum ipso consideamus , quemad
πάντων επέκεινα Θεώ. Και ει μεν απόχρη , και τούτο modum et ipse Emmanuel ? Sic enim ad inuir
έρουσιν ώς έστιν αληθές , κεχρίσμεθα και ημείς, και dictum est : Sede a dextris meis, donec ponam
μαρτυρήσει λέγων ο θεσπέσιος Ιωάννης, Και υμείς εnimicos tuos scabellum pedum tuorum 2. Adores
χρίσμα έχετε από του αγίου , Εσόμεθα δή ούν εν etiam nos sancta cælestium spirituum multitudo.
ίσω τάχα που και ημείς αυτοί τω Θεώ. Είργει δε , Quando enim , inquit, introducit Primogenitum in
oίμαι , παντελώς ουδέν και συνεδρεύειν αυτώ, καθά- orbem terrarum , dicit : El adorent eum onnes

περ αμέλει και αυτός ο Εμμανουήλ . Είρηται γάρ αngeli Dei . Αι nos , licet Spiritu sancto uncti
προς αυτόν, Κάθου εκ δεξιών μου , έως αν θώ τους sinus , et adoptionis gratiam obtinuerimus , vo
εχθρούς σου υποπόδιον των ποδών σου. Προσ- cemurque dii, non tamen naturæ nostræ condi .
κυνείτω και ημάς ή των αγίων αγγέλων αγία πλη- lionem ignoramus. Sumus enim e terra, et inter
θύς. "Οταν γαρ , φησίν , εισαγάγη τον πρωτότοκον scrvos numeramur . llle vero non est in quibus
εις την οικουμένην , λέγει· Και προσκυνησάτω nos sumus, sed, natura vereque Filius, ctomnium
1 ] Joan . 1 , 20. • Psil. cx , 1 . 3 Η. r . 1, 6 .
PATROL . GR . CXXX . 32
 EUTIIYMII ZIGABENI 104
1003
onlinus , et e celo. Nec si rccle sentire volueri- Ασαν αυτώ πάντες άγγελοι Θεού . 'Αλλ' ημείς μέν.
mus, unquam dicemus, carnem Deum effectum ει και το αγίω κεχρίσμεθα Πνεύματι, την μεν της
esse, neque ipsam Divinitatis naturam genilam υιοθεσίας καταπλουτούμεν χάριν, κεκλήμεθα δε και
esse per mulierem, cum bumanitatem nondum θεοί , τό γε μην της εαυτών φύσεως μέτρον ουκ
assumpserit. Sed potius Verbum ex Deo et ex ήγνοήσαμεν. Εσμεν γαρ εκ γής, και τελούμεν εν
sancla Virgine perfectum hominem in unum con- οικέταις, ο δε έστιν ουκ εν οίς ημείς, αλλά φύσει τε
ferentes , unum Christum Jesum Dominum adora- και αληθώς Υιός , και των όλων Kύριος, και εξ ου
bimus, neque divinitalis lerminis propter caracm ρανών. Και ου δή που φαμέν ορθά φρονείν ήρημένοι
excludentes, neque propter similitudinem nostram σάρκα γενέσθαι που τον Θεόν, ουδε αυτήν την της
ad nudam humanitatem redigentes. Sic intelliges, θεότητος φύσιν γεγεννήσθαι δια γυναικός, ούπω
Verbum ex Deo genitum voluntariam exinanitioncm προσλαβούσαν το ανθρώπινον. Συνενεγκόντες δε
pertulisse. Sie humiliavit semetipsum formam μάλλον είς ένωσιν τον τε εκ Θεού φύντα Λόγον, και
servi accipiens, qui natura propria liber esi. Sic τον εκ της αγίας Παρθένου τελείως άνθρωπον ένα
Abraham semen apprehendit, et sanguinis caruis. Χριστόν Ιησούν και Κύριον προσκυνήσομεν , ούτε
que particeps faclus est. Si enim homo nudus των της θεότητος όρων έξω τιθέντες διά την σάρκα,
intelligitur, quales nos sumus, quomodo alterius B ούτε μήν εις ανθρωπότητα ψιλήν καταβιβάζοντες διά
præter se naluraliter apprehendit semen Abrahæ , την προς ημάς ομοίωσιν. Ούτω νοήσεις τον εκ Θεού
et quomodo propriæ carnis particeps per omnia φύντα Λόγον την εκούσιον υπομείναι κένωσιν · ούτω
fratribus similis factus est ? Quod enim cuipiam si- τεταπεινωκέναι [λέγεται] εαυτόν μορφήν δούλου λα .
mile fil, id es dissimili , eo decurrit, ul simile βών και κατά φύσιν ιδίαν ελεύθερος ούτω σπέρματος
eilicialur. Apprehendit igitur semen Abrahæ , et 'Αβραάμ επελάβετο , και κεκοινώνηκεν αίματος και
sanguinis carnisque particeps factum est Dei Ver- σαρκός . Ει γάρ άνθρωπος νοείται ψιλός καθ ' ημάς ,
bum , proprium corpus efficiens, quod ex muliere πως έτέρου παρ' αυτόν φυσικώς επελάβετο σπέρμα
assumpsit , ut jam non solum esse Deus, verum τος 'Αβραάμ ; Πώς δε της ιδίας σαρκός κεκοινωνη
etiam bomo, quales nos sumus, per unionem in- κέναι λέγεται κατά πάντα τους αδελφοίς ομοιωθείς ;
telligatur. Ex duabus ergo rebus, divinilale niini- Το γάρ τισιν ομοιούσθαι λεγόμενον εξ ανομοίου
rum alque humanitale, constat Emmanuel, sed τινός επί το δείν όμοιούσθαι τρέχει. Έπελάβετο τοί
unus tamen est Dominus Jesus Chrislus, et unus νυν σπέρματος 'Αβραάμ και κεκοινώνηκεν αίματος
8C vere Filius, Deus simul atque homo, nec και σαρκός και του Θεού Λόγος, ίδιον ποιησάμενος
homo Deus eſfeclus, æqualis iis qui per gratiam σώμα το εκ γυναικός , ίνα μή μόνον υπάρχων Θεός ,
C
sunt, sed Deus verus , in forma humana apparens αλλ' ήδη και άνθρωπος καθ' ημάς γεγονώς νοοίτο
propter nos. Id nobis persuadeal divus Paulus : διά την ένωσιν . Ουκούν εκ δυοίν μεν πραγμάτων
Quando venit, inquieus, plenitudo temporis , misil ομολογουμένως θεότητός τε και ανθρωπότητος και
Deus Filium factum ex muliere, factum sub lege, ut Εμμανουήλ , πλήν εις Κύριος Ιησούς Χριστός , εις
qui sub lege erant, redimerel, ul nos filiorum adoprio- τε και αληθώς Υιος , Θεός τε ομού και άνθρωπος,
nem reciperemus '.- Ecquis est ille qui inissus est και ουκ άνθρωπος θεοποιηθείς εν ίσο τους κατά
sub lege et ex muliere factus est , ut dixi,, nisits χάριν, Θεός δε μάλλον αληθινός εν ανθρωπεία μορφή
φι:i supra legein erat , ut Deus.? Sed posteaquarm πεφηνώς δι' ημάς. Πιστώσεται δε τούτο ημάς και
declaralis est homo, faclis csl sub lege, ut per ο θεσπέσιος Παύλος λέγων, " Οτε δε ήλθε το πλή .
omnia fratribus assimilaretur , Iliquc simul cilin ρωμα του χρόνου , εξαπέστειλεν ο Θεός τον Υιών
Petro didrachinum solvit secundum legem Mosis . αυτού γενόμενον εκ γυναικός , γενόμενον υπό
Quod autem sit liber ut Filius, et lege superior νόμον , ίνα τους υπό νόμον εξαγοράση, ίνα την
ut Deus, elsi factus est sub lege ut homo , do- υιοθεσίαν απολάβωμεν ημείς . Είτα τίς ο απεσταλ .
cuit ipse , Reges, inquiens , terræ a quibus acci- μένος , υπό νόμον τε και έκαι γυναικός , ώς έφη , γε .
piunt censum, aut tribulum , a filiis suis , an ab νόμενος ; Πλήν ότι πάλιν αυτός και πέρα μεν νόμων
alienis 1?Petra
'? autem :: Ab alienis,, respondenle,sul-
, Dώς Θεός, επειδή δε κεχρημάτικες άνθρωπος, γέγονε
jecit ipse : Ergo liberi sunt filii 8. Porro Dei Geni- και υπό νόμον, ίνα κατά πάντα τους αδελφούς
iricem, non autem Christi Genitricenm Virgiein ομοιωθή. Και γούν συντελεί μεν ομού τω Πετρώ το
appellamus, quod alio modo christi , hoc est δίδραχμον κατά τον του Μωσέως νόμον : ότι δε έστιν
uncti, dicantur un reges, tum sacerdotes, nec ελεύθερος ως Υιός και νόμου κρείττων ως Θεός, και
solum qui oleo cornu quondani ungebantur, seu ει γέγονεν υπό νόμον ως άνθρωπος , εδίδασκε λέ
etiam Spiritu sancio . llorun malres Christi geni- γων , Οι βασιλείς της γης από τίνων λαμβάνουσι
trices , non auleim Dei genitrices dici possunt . κήνσον , ή τέλη , από των υιών αυτών , ή από των
Atqui dii quoque dicuntur alia ratione, ut illud : αλλοτρίων ; Πέτρου δε φάσκοντος , Από των αλλο
Deus stelil in synagoga deorum ". Ne igitur ex τρίων, επήνεγκεν αυτός , "Αρα γε ελεύθεροι εισιν
sancta Virgine genilus unus ex his, qui christi οι υιοί. Θεοτόκον δε , και ου χριστοτόκον λέγομεν
dicuntur, existimellir, cam non dicinius Christi την Παρθένον, και καθ' έτερον λόγον χριστών λε
1 Galal . IV , 4 , 5. 1 Μ : ιιι . 11, 24 . 3 DiJ . 25. 5 Psal . LΧΧΧΙ , 1 .
 1005 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XV . 1005
γομένων των τε ιερέων και βασιλέων, και ου μόνον A Genitricem , quanquam Christum genuit, sel Di
των τα ελαίω του κέρατος πάλαι χριoμένων, αλλά potius Genitricem appellamus ; ne nudum hominem ,
και των τώ αγίω Πνεύματικεχρισμένων. Αι μητέρες quales illi sunt ,, ab illa genitunt Concelanus ,, ean
αυτών χριστοτόχοι μεν γαρ ρηθείεν , Θεοτόκοι δε ου- separantes ab aliis matribus, quæ christos, id esi,
δαμώς, καίτοι και θεών ετέρως λεγομένων κατά το, unclo3 regos , seu sacerdotes gemerunt, Dei
" Ο Θεός έστη εν συναγωγή θεών . "Ινα ούν μη Genitricem nominainus .
κατ' εκείνους τους χριστους και γεννηθείς εκ της αγίας Παρθένου νομισθείη, χριστοτόκον μεν ουκ αν
είποιμεν αυτήν, καίτοι τον Χριστόν γεννήσασαν , Θεοτόκον δε μάλλον , ίνα μη ψιλόν άνθρωπος και
κατ' εκείνους τους χριστους τον γεννηθέντα νοείσθαι δοίημεν. 'Αποδιαστέλλοντες δε αυτήν των άλλων
χριστοτόχων μητέρων , ιδικώς τε και εξαιρέτως κατονομάζομεν αυτήν Θεοτόκον .
" Ετι κατά Νεστοριανών», του Δαμασκηνού . Κεφά- liem adversus Nestorianos , Damasceni. Cap . 76.
λαιον ος '.
Θεοτόκον δε κυρίως και αληθώς την αγίαν Sancta Maria Dei Mater proprie. Contra Valenti
Παρθένον κηρύττομεν · ώς γαρ Θεός αληθής και εξ num et alios : ortam ex Maria Christi carnem , —
αυτής γεννηθείς , αληθής Θεοτόκος ή τον αληθινών Β Sanctam porro Virginem Dei proprie et vere ge
Θεόν εξ αυτής σεσαρκωμένον γεννήσασα · Θεόν γάρ nitricem prædicamus. Sicut enim verus est
φαμεν εξ αυτής γεγεννήσθαι , ουχ ώς της θεότητος Deus , qui ex ipsa natus est ; ita perinde Dei Ma
του Λόγου αρχήν του είναι λαβούσης εξ αυτής, αλλ' ter est, quæ verum Deum ex se incarnaluin ge
ως αυτού του Θεού Λόγου, το πρό αιώνων άχρόνως nuil . Deum porro ex ea natum esse dicimus, non
εκ Πατρός γεννηθέντος , και ανάρχως και αϊδίως , quod Verbi divinilas exsistendi principium ex ipsa
υπάρχοντος και συν τω Πατρί και το Πνεύματι, επ' traxerit ; sed quia Verbum ipsum , quod ante sæ
εσχάτων των ημερών διά την ημετέραν σωτηρίαν , cula citra ullum tempus genilum est, ac sire
εν τη γαστρί αυτής ενοικήσαντος , και εξ αυτής exordio et sempiterne una cum Patre et Spirilit
αμεταβλήτως σαρκωθέντος και γεννηθέντος . Ου γαρ sanclo est, in extremis diebus salutis nostræ causa ,
άνθρωπον ψιλόν εγέννησεν η αγία Παρθένος , αλλά in utero ipsius habitavit, et assumpla carne ex ea
Θεόν αληθινόν ου γυμνόν, αλλά σεσαρκωμένον· ουκ genitum est sine sui demutatione. Non enim hó
ουρανόθεν το σώμα καταγαγόντα , και ως διά σωλή minem purum sancta Virgo genuit, sed Deum ve
νος δι' αυτής παρελθόντα , αλλ' εξ αυτής ομοούσιον rum ; non nudum, sed carne vestitum ; nec ita ut
ημίν σάρκα αναλαβόντα , και εν εαυτώ υποστήσαντα . corpore de ccelis allalo, per eam velut per cana
Ει γάρ ουρανόθεν το σώμα κεκόμισται, και ου της c lem transierit , sed ex ipsa cartem ejusdem ac nos
καθ' ημάς φύσεως είληπται , τίς χρεία της ενανθρω- substantiæ acceperit, quæ in seipso subsisterer .
πήσεως ; Ή γάρ ενανθρώπησις του Θεού Λόγου διά Nam si corpus e cælo derectum est, ac non ex
τούτο γέγονεν, ένα αυτή η αμαρτήσασα , και πεσούσα , natura nostra acceptum , quid tandem inhumana
και φθαρείσα φύσις, νικήση τον απατήσαντα τύραν- tione opus erat ? Etenim Dei Verbum humanita
νον , και ούτω της φθοράς ελευθερωθή , καθώς φησιν tem idcirco induit , ut ipsam et natura quæ pec
όθείος Απόστολος . Επειδή δι' ανθρώπου ο θάνατος , caverat, cecideratque, et corrupla erat, tyrannuin
και δι' ανθρώπου ανάστασις νεκρών " εί το πρώτον φui se deceperat , superaret, sicque a corruptione
αληθές , και το δεύτερον , vindicaretur, ut divinus Apostolus ait : Quoniam
per hoininem mors, el per hominem resurrectio morluorum '. Si primum illud vere exstitit, sane et
secundum .
Ει δε και λέγει: Ο πρώτος 'Αδάμ εκ γης Elsi antem his verbis utitur, Primus Adam
χοκός, ο δε δεύτερος Αδάμ , ο Κύριος εξ ουρα- de terra , lerrenus, secundus Adam , Dominus de
νού , ου το σώμα φησιν εξ ουρανού , αλλά δήλον της cælo ' , non innuit, corpus ejus de cælo fluxisse,
ου ψιλός άνθρωπός εστιν. Ιδού γάρ και 'Αδάμ αυτόν sed eum nudum hominem non esse ostendit. Nam ,
ώνόμασε, και Κύριον, το συναμφότερον σημαίνων. p ut vides, et Adamum, et Dominum, eun)

'Αδάμ μεν γάρ ερμηνεύεται γηγενής · γηγενής δε appellavit, utrumque simul indicans .. Allainus
δηλον ότι έστιν ή του ανθρώπου φύσις, ή εκ χοος φυϊppe terrigenam Sonat. Liquet autem terrigenam
πλασθείσα• το Κύριος δε , της θείας ουσίας εστί πα-
9 esse hominis naluram , ut quæ ex terra efficia
ραστατικών. sit. Domini autem vocabulum , divinam naturam
declaral .
Πάλιν δέ φησιν ο Απόστολος : εξαπέστειλεν ο Ac rursus ita loquitur Apostolus ::Misil Deus
Θείς τον Υιόν αυτού του μονογενή , γενόμενον εκ Filium suunn unigenitum factum ex muliere. Non
1
γυναικός . Ουκ είπε , δια γυναικός, αλλ' εκ γυναι- dixit, per mulierem , sed , ex muliere. Quocirca
κός . 'Εσήμανεν ούν ο θείος Απόστολος , ώς αυτός significavit eum ipsum esse unigenitum Dei Fi
έστιν ο μονογενής Υιός του Θεού και Θεός, ο εκ της lium ac Deum , qui ex Virgine faclus est homo :
Παρθένου γενόμενος άνθρωπος , και αυτός έστιν ο εκ atque item eum ipsum ex Virgine genitum esse,
της Παρθένου γεννηθείς, ο Υιός του Θεού και Θεός : qui Dei Filius ac Deus est . Genitum porro cor
11 Cor . XV , 21 1 1 Cor. 1 , 47 . 3 Galat. IV , 4 .
1007 EUTAYMII ZIGABENI 1008

poreo modo , qua scilicet ratione homo factus est : Α γεννηθείς δε σωματικώς, καθό γέγονεν άνθρωπος ,
ita nimirum, ut non in homine prius condito, oυ πρoδιαπλασθέντι ανθρώπων ενοικήσας, ώς εν προ
tanquamin propheta habitaverit , verum ipse sub- φήτη, αλλ' αυτός ουσιωδώς και αληθώς γενόμενος
stantialiter ac vere factus sit homυ ; hoc est, in άνθρωπος , ήτοι εν τη υποστάσει αυτού εψυχωμέ
sua hypostasi carnem anima rationali et intelli- νην 4 σάρκα ψυχή λογική τε και νοερά υποστήσας ,
gente animalam substare fecerit, seipsum illius και αυτός γεγονώς αυτή υπόστασις. Τούτο γάρ ση
praebens hypostasim. Ηanc enim significationem μαίνει το , γενόμενον εκ γυναικός : πώς γαρ αν
habet illud , factum ex muliere. Nam quo tan- αυτός και του Θεού Λόγος υπό νόμον γέγονεν, ει μη
dem pacto ipsummel Dei Verbum sub lege fa- άνθρωπος ημίν ομοούσιος γέγονεν.
clum esset , nisi homo ejusdem ac nos substantiæ
exstitisset ?
Dei Genitricis nomen, lotum mysterium declarat. "Οθεν δικαίως και αληθώς Θεοτόκον την αγίαν
– Merilo igitur et vere sanctam Mariam Deipa- Μαρίαν ονομάζομεν· τούτο γάρ το όνομα άπαν το
ram appellarmus. Hoc enim nomen totum incar- μυστήριον της οικονομίας συνίστησι. Ει γάρ Θεοτό
nationis mysterium astruit. Nam , si Dei Mater κος η γεννήσασα , πάντως Θεός ο εξ αυτής γεννη
est que genuit , profecto. Deus est qui ex ipsa B θείς , πάντως δε και άνθρωπος. Πώς γαρ αν εκ γυ
genitus est : profecto etiam liomo. Nam qui fieri ναικός γεννηθείη Θεός , ο πρό αιώνων έχων την
potuisset, ut Deus, qui ante sæcula exstabat, ex ύπαρξιν, ει μή άνθρωπος γέγονεν ; Ο γάρ Υιός άν
muliere nasceretur , nisi homo factus essel ? Qui θρώπου , άνθρωπος δηλονότι. Ει δε αυτός ο γεννηθείς
enim alius est hominis,, homo etiam ipse sit ne- εκ γυναικός Θεός έστιν, είς έστι δηλονότι ο εκ Θεού
cessum est.. Quod si ille ipse qui ex muliere na
ma- Πατρός γεννηθείς κατά την θείαν και άναρχον ου
tus est , Deus est, unus procul dubio atque idem σίαν, και επ' εσχάτων των χρόνων εκ της Παρθένου
est, qui ex Deo Patre genitus est, quod ad divi- τεχθείς κατά την ήρεμένην και υπό χρόνoν ουσίαν,
uam et initii experienm substantiam allinet , qui- ήτοι την ανθρωπίνην. Τούτο δε μίαν υπόστασιν , και
que extremis lemporibus ea substantia quæ ini. δύο φύσεις , και δύο γεννήσεις σημαίνει του Κυρίου
lium habuit, temporique subjecta est, hoc est, ημών Ιησού Χριστού .
humana, ex Virgine natus est . Hoc vero unam Domini nostri Jesu personam , duasque naloras,
el duas generationes significat.
Christiparam Patres dicere detrectarunt. Nestorii Χριστοτόκον δε ουδαμώς φαμεν την αγίαν
υοα, κι dicatur Christus Θεοφόρος , recle senlien- C Παρθένον, διότι επ' αναιρέσει της Θεοτόκος φωνής
tium , ut Deus incarnalus. Nalura humana in ipsa ο μιαρός , και βδελυρός, και Ιουδαιόφρων Νεστόριος
conceplione Verbo unita. — At vero sanctam Vir-
-
το σκεύος της ατιμίας , και επί ατιμία της μόνης
ginem neutiquam Christiparam nuncupamus , quia όντως τετιμημένης υπέρ πάσαν κτίσιν Θεοτόκου ,
ad abolendum Deiparæ vocabulum Nestorius , καν ούτος διαρρήγνυται 4 συν τω πατρί αυτού το
imprus ille et exsccrandus, animoque Judeus , Σατανά, ταύτην την προσηγορίαν εξηύρατο , ώς επ
illud ignominia vas , in contemplum ejus quæ su. ηρεαζομένην • χριστος γάρ και ο Δαβίδ ο βασιλεύς ,
C

per creaturam omnem sola vere colenda est, Dei
Genitricis ( disrumpalur licet ille cum patre suo
Salana ), hoc nominis excogitavil , quod obtruderel.
Enimvero rex David chrislus quoque dicitur , el
pontifex Aaron , quippe cum reges et sacerdotes
lingi solerent : quinimo quivis homo pius, el cui
Deus aspiraverit , Christus dici possit, al non per-
indle natura Deus ; juxta ac exiliabilis ille Nesto- D νετο, κυηθείς μεν εκ της Παρθένου, προελθών δε
rius eum qui de Virgine natus est , Deiſerum ore
fremiebundo pronuntiavit. Verum hoc absit a
nobis, ut eum alllaluin a Deo , Deiſerumve dica-
mus, vel cogitemus ; imo potius incarnalum
Deum . Ipsummel enim Verbum ſaclum est caro,
ul conceplum quidem de Virgine fuerit, Deus
vero prodierit cum assumpta nalura quam deiſi-
carat simul atque producta est. Exiude tria pari-
ter una contigerunt, nimirum quod assumpla sit ,
quod exstiterit, quod deilicata a Verbo fuerit.
Hinc fil ut Virgo sancta , Dei Genitrix lum intelli-
galur, lum appelletur, non modo propler naturam
Verbi, sed etiam ob humanitatem deitate donalam ,
stupendo miraculo patralis simul horum et con-
ceptione et exsistentia , verbi quidem conceptione,
και ο ' Ααρών ο αρχιερεύς · ταύτα γαρ τα χριόμενα ,
βασιλεία τε και ιερωσύνη » και πάς θεοφόρος άνθρω
πος Χριστός λέγεσθαι δύναται , αλλ ' ού Θεός φύσει,
ώς και Νεστόριος ο Θεήλατος , τον εκ Παρθένου
τεχθέντα Θεοφόρον ειπείν έφρυάξατο . Ημάς δε
μη γένοιτο θεοφόρον αυτόν και ειπείν ή νοήσαι , αλλά
Θεόν σεσαρκωμένον. Αυτός γάρ ο Λόγος σαρξ εγέ
Θεός μετά της προσλήψεως , ήδη και αυτής υπ' αυ
του θεωθείσης , άμα τη εις το είναι ταύτης παρ
αγωγή , ως ομού γενέσθαι τα τρία, την πρόσληψιν ,
την ύπαρξιν , την θέωσιν αυτής υπό του Λόγου και
ούτω νοείσθαι , και λέγεσθαι Θεοτόκον την αγίαν Παρ
θένον, ου μόνον διά τήν φύσιν του Λόγου, αλλά και
διά την θέωσιν του ανθρωπίνου, ών άμα , και η σύλ .
ληψις , και η ύπαρξις τεθαυματουργηται · μεν
σύλληψις . του Λόγου, της δε σαρκός , ή εν αυτή τη
Λόγω ύπαρξις , αυτής της Θεομήτορος υπερφυώς
χορηγούσης το πλασθήναι το πλάστη , και το αν
θρωπισθήναι τω Θεώ και ποιητή του παντός , θεούντι
το πρόσλημμα , σωζούσης της ενώσεως τα ενωθέντα
τοιαύτα , οία και ήνωνται · ου το θείον λέγω μόνον ,
αλλά και το ανθρώπινον του Χριστού , το υπέρ ημάς,
1009 PANOPLIA DOGMATICA. TIT . XV. 1010
και καθ' ημάς. Ούτε γάρ γενόμενον πρότερον καθ' A carnis vero exsistentiain ipso Verbo. Ips1 raque
ημάς, ύστερον γέγονεν υπέρ ημάς αλλά αεί εκ Dei Genitrix supra naturæ leges rerum omniuni
πρώτης υπάρξεως άμφω υπήρξε , διά το εξ άκρας fictori subministrabat, unde ipse quoque fingere
συλλήψεως εν αυτώ τω Λόγω την ύπαρξιν εσχηκε- tur, universorumque conditori Deo, ui assumptain
ναι ανθρώπινον μεν ούν εστι κατά την οικείαν humanitatem deitate donans , homo ipse fieret,
φύσιν, Θεού δε και θείον , υπερφυώς, "Ετι δε και cum interim unio, quæ unita sunt, talia servaret,
της εμψύχου σαρκός τά ιδιώματα έσχε κατεδέξατο qualia unita essent, hoc est, non divinitalem so
γάρ αυτά ο Λόγος, οικονομίας λόγω , φυσικής κινή- lum, sed etiam Christi humanitatem ;; nec illud
σεως τάξει κατά αλήθειαν φυσικώς γινόμενα. solum quod supra nos, sed et id quod nostrum
est. Non enim cum ante nostri similis extitisset, postea superior nobis evasit : sed semper a primo
orla utrumque exstitit : quoniam a primordiis conceptionis in ipso Verbo exsistentiam habuit. Quocirca ,
quod assumptum fuit suapte quidem natura humanum est, Dei autem et divinum supernaturali quodam
modo. Quin animatæ quidem carnis proprietates habuit : eas enim dispensationis suæ ratione Verbum
suscepit, quæ secundum naturalis molus ordinem vere naturales sunt.
B
Τού αυτού . Κεφάλαιον πς . Ejusdem . Cap. 86.
Προκόπτειν λέγεται σοφία, και ηλικία, και χάριτι· Proficere dicitur sapientia , et ælale, et gratia ;
τη μεν ηλικία αύξων , διά δε της αυξήσεως της ηλι- ætale quideni crescens , et per incrementum
κίας την ενυπάρχουσαν αυτό σοφίαν εις φανέρωσιν ælatis, sapientiam, quae ipsi inerat, in apexum
άγων · έτι δε την των ανθρώπων εν σοφία και proferens; præterea hominuin in sapientia et gratia
χάριτι προκοπήν, και την τελείωσιν τής του Πατρός progressum,, etel bone Patris voluntatis perfectio
ευδοκίας , ήγουν την των ανθρώπων θεογνωσίαν τε nem , seu hominum de rebus divinis cognitionem
και σωτηρίαν , οικείαν προκοπήν ποιούμενος , και et salutem , proprium profectum faciens, el quod
οικειούμενος πανταχού το ημέτερον . Οι δε προκό- nostrum est, suum plane reddens. Qui vero ipsum
πτειν αυτόν λέγοντες σοφία , και χάριτι ως προσθή- sapientia et gratia ita dicunt profecisse ,, ut earum
χην τούτων δεχόμενον, Νεστορία των ματαιόφρονι augmenta susceperit , ii Nestorium stulle sentientem
πειθόμενοι, σχετικήν ένωσιν και ψιλήν ενοίκησιν seculi, unionem quamdam secundum affectionen el
τερατεύονται , μη γινώσκοντες μήτε & λέγουσι, μήτε respeclum et nudam habitationem prodigiose tingunt,
περί τίνων διαβεβαιούνται. Ει γάρ αληθώς ηνώθη C nec que dicant , nec de quibus affirment , cognoscen
τω Θεώ Λόγω η σάρξ εξ άκρας υπάρξεως , μάλλον δε les '. Nam si caro vere conjuncta est Verbo, simul
εν αυτώ υπήρξε , και την υποστατικήν προς αυτόν atque esse cæpit, el eamdem cum ipso in persona
έσχε ταυτότητα , πως ου τελείως κατεπλούτησε πάσαν essentiam buit, qui fieri poluit, ut perfecte cun.
σοφίαν και χάριν ; ctas sapientiæ et gratiæ divilias non habuerit ?
Τού αυτού . Κεφάλαιον ,η'. Ejusdem. Cap. 98.

"Αναμάρτητος ών ο Κύριος ημών Ιησούς Χρι- Cum sine peccato esset Dominus noster Jesus
στος , αμαρτίαν γαρ ουκ εποίησεν ο αίρων του Christus, peccatum enim non fecit , qui sustulit
κόσμου την αμαρτίαν, ουδε ευρέθη δόλος εν τω στό- peccalum mundi, nec inventus est dolus in ore
ματι αυτού, ουχ υπέκειτο θανάτω, είπερ διά της ejus 1, morti non fuit obnoxius. Siquidem per
αμαρτίας εις τον κόσμον εισήλθεν ο θάνατος. Θνή- peccatum in mundum mors introivit . Mortuus est
σκει τοίνυν, τον υπέρ ημών αναδεχόμενος θάνατον ,
igitur, oorlem pro nobis subiens, el se ipsuin
και εαυτόν τω Πατρί προσφέρει θυσίαν υπέρ ημών.Patri pro nobis hostiam obtulit. Nos enim in
Αυτώ γάρ πεπλημμελήκαμεν , και αυτόν έδει το D eum peccaveramus, el ipsum oportebat pro nobis
υπέρ ημών λύτρον δέξασθαι , και ούτως ήμάς λυ- pretium accipere,, atque ita nos condemnatione
θήναι της κατακρίσεως. 'Αλλ' ει και τέθνηκεν ώς liberari. Quod si mortuus est etiam at homo ,
άνθρωπος , και η αγία αυτού ψυχή διηρέθη του ei sancta ipsius anima ab immaculato corpore
αχράντου σώματος , αλλ'' ή θεότης αχώριστος αμφο- separala est,, divinilas tamen aa neutro discessit,,
τέρων διέμεινε, της τε ψυχής, φημι , και του σώμα- nec ab anima, nec a corpore. Neque propterca
τος. Και ουδ' ούτως ή μία υπόστασις εις δύο υπο- persona una in duas divisa est. Nam corpus
στάσεις διήρηται. Το τε γάρ σώμα και η ψυχή κατά el anima, quæ eodem tempore a principio in
ταυτόν εξ αρχής έν τή του Λόγου υποστάσει έχοντα Verbi persona essentiam habuerunt , licet in
την ύπαρξιν, και εν τώ θανάτω αλλήλων διαιρεθέντα morte sejuncta fuerint, unam tamen Verbi per
έμεινε την μίαν του Λόγου υπόστασιν έχοντα , και sonam habentia et sine divisione cum ipso con
αδιαιρέτως ηνωμένα αυτώ . juncta permanserunt.

I Tim . 1, 7. ' I Petr. II, 22.

 1011 EUTHYMII ZIGABENI
TITULUS XVI .
Magni Athanasii adversus illos , qui Christum unam
esse dicunt naturam composilam . Licet enim poslo
ea ab Eutyche, Dioscoro, et Monophysitis hæc
hæresis fuerit propagata, fuerunt tamen antea
quidam , qui nefariæ istius opinionis semina pro-
jeceruni . Sancius aulein Maximus eam dicit Apol-
linarium disseminasse.
Quid est argumentum illud, quo veluti ariete ani-
was petunt ? Parlem, inquiunt, essentice proprie
Neus fecit carnem assumptam : ut to pacto una
utrumque essentia intelligatur,, quæ
que impatibilis sit
,,
quatenus Verbum est, patiatur autem parte carnis,
quæ cum Verbo ad unam essentiam absolvendam
concurrit. Hoc autem absurdum esse et maxime
exseerandum facile quivis intelligal . Pars, inquiunt, Β άτοπον, και το πάσης βλασφημίας επέκεινα ράδιον
divinæ essentiæ earo , et quod magis adhuc riden-
dum est, pars illius, qui nullas habel partes. Com-
positain faciunt, que simplex est. Nam si hæ míu .
luæ inter se partes ad unum aliquod concurrunt ,
compositum diversum ostenditur, quod e partibus
couslat differentibus . Præterea suscipit incremen
lum ex carne addita, quæ non in natura propria
spectalur, sed pars esse essentiæ carnem ipsam ac-
cipientis. Quin etiam ex his mutatio palet, cum
Verbum amplius secundum æternam essentiam
non maneat, sed aliud quiddam propter augmen-
lam esse contingat, Deum nalurain mutabilem iin-
mutabilis naluræ parlem constituis , el unam
istam ex utraque novann compositionem, el muta - cC καινοτομίας ουσίας, και αποβολήν αποφαίνεται,
, et
magna difficultas
tionem ostendis, adeo ut ani- in
mo oborialur, cuin nec quid inde sequalur videri
queat, neque rei propositæ nomen reperiatur. Quo
enim nomine unam ex utrisque essentiam appelle-
manus ? Verbum tanlum ? As carnis pars id non per-
milit. Carnem lautummodo ? At id Verbi nalura
non concedit . Christumne ? Dispensationis , non
autem essentiæ istud est nomen. Proh impίο.
rum hominum insaniam , qui dum immutabilem au-
dent essentiam tractare, proprio etiam nomine ip-
tam spoliarunt. Ista enim ratione Filio ne illud
quidem servabilur, ut ejusdem cum Patre sil essen-
liæ. Qui enim essentiæ propriæ accessionem et mu-
Talionem ex alterius admittit admistione, is cum
* illo qui in eadem manel essentia , non est ejusdem
essentiæ . Pater enim præler gloriam propriam in
Halura nihil possidel . Filius autem nalurie carnem
adjungens, ut carnis et Verbi una sit essentia, mul-
lum abesse deprehendilur ab eo qui nullam acces-
sioneni ad essentiæ propriæ incrementum aul
mutationem acceperit . Necesse igitur est, ut unam
essentiam Verbi el carnis non confusam agnoscas , aul
in eorum qui Arium secuti sunt, errorem incidas,
el illorum essenliæ diversitatem introducas, el
sacris Domini vocibus adverseris , et magno cum
periculo respuas illud : Ego el Paler unum sumus 1' ;
el : Qui vidit me, Patrem vidil '. Quomodo umum ,
1 Joan , 3 , 50 . : Joan . XIV , 9 .
( 1 ) llæc Latine tantum exstant inter Athanasii opera , editiouis Dostræ tom . !! , col . 1223 .
1012
A ΤΙΤΛΟΣ ΙΘ '.
Του μεγάλου Αθανασίου (1) κατά των λεγόντων
μίαν σύνθετου φύσιν γεγονέναι τον Χριστόν . Εί
γάρ ύστερον επί Ευτυχούς και Διοσκόρου των
Μονοφυσιτών ή αίρεσις ήκμασεν , αλλ ' ήσαν
τινες και πρότερον οι του πονηρού τούτου δό
γματος τα σπέρματα καταβάλλοντες . Ο δε
άγιος Μάξιμος σπορέα ταύτης τον Απολλινά
ριον γεγονέναι λέγει .
Τι το μηνυθέν επιχείρημα, δίκην όρμητηρίου
ταις ψυχαίς λυμαινόμενον ; Μέρος , φησί , της οικείας
ουσίας ο Θεός Λόγος την αναληφθείσαν σάρκα πε
ποίηται, ως εκ τούτου μίαν ουσίαν νοείσθαι το
συναμφότερον , μένουσαν μεν απαθή καθο Λόγος ήν,
πάσχουσαν δε τώ μέρει της σαρκός της μετά του
Λόγου συντελούσης εις μίαν ουσίαν . Τούτου δε το
το βουλομένη καταμαθείν . Μέρος της θείας ουσίας
η σάρξ , και το γελοιότερον μέρος της αμερούς,
ποιείν τε σύνθετουν την απλήν. Ει γάρ αλλήλων
τοιαύτα μέρη , εις έν τι συντελούντα, έτερον το σύν
θετον δείκνυται το εκ διαφόρων συνεστάναι λεγό
μενον , είτα δεχόμενον αύξησιν εκ της προστεθείσης
σαρκός, ουκ εν τη ιδία φύσει θεωρουμένης , αλλά
μέρος της του λαβόντος ουσίας γεγενημένης, μάλ Σ
λον δε και μεταποίησις εντεύθεν μηνύεται, μηκέτι
του Λόγου κατά την αίδιον ύπαρξιν μένοντος, αλλά
τινός ετέρου διά της προσθήκης τυγχάνειν έλεγχο
μένου . Το γαρ την τρεττήν φύσιν μέρος ποιήσασ
θαι της ατρέπτου , και μίαν ταύτην εξ αμφοτέρων
διάνοιαν φύεσθαι,
αμηχανίαν
ώς πολλήν κατά την
μη δυναμένην μήτε τι ακόλουθον συνιδείν, μήτε
του προκειμένου προσηγορίαν ευρείν. " Η τι άν τις
είπου την μίαν εξ αμφοτέρων ουσίαν ; Λόγον μό.
νον ; 'Αλλ' ουκ έα της σαρκός το μέρος. Σάρκα μου
νον ; Αλλ' ου συγχωρεί του Λόγου η φύσις. Αλλά
Χριστόν ; Οικονομίας, αλλ' ουκ ουσίας έδωκας δ.ομα.
Φεύ της θεομάχου μανίας ! κατά της ατρέπτου ουσίας
τολμήσαντες, και προσηγορίας ταύτην κυρίας έστε
ρησαν, ώς μηκέτι κατά τούτον τον λόγον μηδε το
ομοούσιον του Υιώ προς τον Πατέρα φυλάττεσθαι.
Το γαρ εν τη ταυτότητα της ουσίας γινωσκομένω
και προσθήκης και μεταβολής της οικείας εργασάμε
νος εξ επιμιξίας άλλης ουκ έτι σώζει το ομοούσιον .
D
“Ο μεν γάρ Πατήρ ουδέν έξωθεν της οικείας δόξης
εν τη φύσει κέκτηται, ο δε Υιός προσκτησάμενος
εν τη φύσει την σάρκα, και μίαν ουσίαν αυτής ,
και του Λόγου δεικνύων, πάμπολυ διεστώς απελέγ
χεται του μηδεμίαν προσθήκην εις αύξησιν, ή με
ταβολής της οικείας ουσίας κομισαμένου. 'Ανάγκη
τοίνυν ή μή μίαν ουσίαν ειδέναι του Λόγου και της
σαρκός, αλλά ασύγχυτον ένωσιν, ή τοις 'Αρείου
κληρονόμοις συγκαταπίπτειν, και το εκείνων ετε
ροούσιον παρεισάγειν, ταις ιεραις τε του Δεσπότου
φωναίς αντιπίπτειν, και παρωθεϊσθαι λίαν επικιν .
δύνως το , Εγώ και ο Πατήρ έν έσμεν · και , Ο έωρα .
κώς έγιέ, εώρακε τον Πατέρα . Πώς έν, όπου το
 1013 PANOPLIA DOGMATICA ,. - TIT.
ΤΙΤ XVI.. 1014
τούτον ευρίσκεται το διάφορον, του μεν εις τέλος A ubi tanta diferentia reperitur, ut unus quidem all
εύτω μένοντος ως πεφυκώς εξ αϊδίου πιστεύεται , Ginem usque manserit, qualis ab omni æternitale
του δε τη συνθέσει της σαρκός την οικείαν ουσίαν creditur fuisse , aller autem carnis compositione
>

περάσαντος , η αυξήσαντος , η κατά σύγχυσιν εις propriam essentiam miscuerit, aut auserit, allt
άλλο μεταπεσόντος : Πώς ο τούτον βλέπων εκείνον per confusionem in aliud commutarii ? Quomo lo qui
βλέπει, είπερ Πατρίς μεν ουσίαν δηλοί μόνον θεό- hunc videt, vidcı illum , si Patris quidem essentiam
της, Υιού δε θεότης και ανθρωπότης, έν τι τη divinilas duntaxat indical, Filii vero divinilas et
φύσει γενόμενα , και Πατρός μεν ουσία μέρος ουκ humanitas, quæ unum quiddam natura sunı ? Et
έχει το πάσχον , του Λόγου δε η φύσις τώ μέρει της Patris quidem essentia parlem non habet, que pa
σαρκός υπομένει το πάθος ; Τι της δυσσεβείας ταύ- lialur ; Verbi autem nalura carnis parlen habel,
της ανοσιώτερον , μίαν μεν λέγειν ουσίαν, τέμνειν que patiatur. Quid ista impietate magis nefarium ,
δε ταύτην είς ποικίλα τε και διάφορα, και φέρειν unam essentiam dicere , et hanc in parles secare
φωνάς εφ' ύβρει μεν λεγομένας , συναρμοσθήναι varias et differentes, el voces dicere contumeliosas ,
δε τη υποθέσει μή δυναμένας ; Ει μη τελείας φύ- quæ rei proposite accommodari nequeunt , nisi per
σεως το απαθές, και τελείας φύσεως το παθητών , lecte naturx pars patibilis, et pars sil impatibilis ;
και μέρος πάσχει , και μέρος ου πάσχει, και το μεν ζή, B
el pars paliatur, pars autem non paliatur ; et pars
το δε τέθνηκεν , ελεεινότερον άρα το ζων τάς εκ τού vival, pars intereal ? Magis profecto miserandum
τεθνηκότος οδύνας εν αισθήσει καρπούμενον , είπερ animal, cujus mortui dolores pars sensu percipial,
της μιάς ουσίας άμα το τεθνάναι , και το ζην. siquiilem unius essentiz sit simul et interire el vi.
"Αλλ' άπαγε της τοσαύτης κενοφωνίας . Ούτε με . vere. Sed rejicialur hæc inanis docirina . Nec par
ρος αμερούς, και απλής φύσεως παρειλήφαμεν , lem naturæ simplicis, el quæ dividi non potest , ac
ούτε μέρει μεν πάσχειν , μέρει δε μή πάσχειν το cepimus ; nec quod est impatibile parle quidem pati,
ο πανές εδιδάχθημεν, ούτε μιάς ουσίας όρον parle autem non pati didiciinus ; neque usius natu
επι ταις δύο γινώσκομεν , ούτε του έτεροουσίου , ræ definitionem in duabus agnoscimus, neque
κάν τούνομα προσιέμεθα , άτινα πάντα εις μίαν diverse , olsi nonien admisiinns. Qua quidem
ουσίαν οι λέγοντες συντελείν τον λόγον και την omnia constituere deprehenduntur , qui Verbum
σάρκα νομοθετούντες ευρίσκονται. Πώς oύν και η et carnem in unam essentiam convenisse dicuni.
σάρξ ελήφθη , και ο λαβών ουκ άλλοιώθη, σώζει τε Quomodo igitur el caro sumpla est, et qui illam
και ηνωμένος ταύτη προς τον εαυτου Πατέρα την Cc sumpsit , non est imimulatus , et φui cum illa «On
της ουσίας ταυτότητα ; Πώς εκ του την σάρκα λαβείν, " junctus est , serval teamdem essentiani cumPatre suo ?
και κατ' αυτήν οικονομήσαι σοφώς τε και υπέρ λόγον, Quomodo ex carnis assumptione , et ex iis que per
ουκ εις αυξησιν, ή μεταποίησιν της ίδιας ουσίας, ipsam sapienter , supra quam dici pote -1, gesta san ,
αλλ' εις κοινωνίας της εμφύτου αξίας, ήν ή της αρ- non ad incrementum , aut mutationein essenliäe proud
ρήτου συναφείας ειργάσατο χάρις : "Αλλο γάρ το priæ pervenit , sed ad communicationem naturalis
λέγειν δύο φύσεων τελείων εις ένα πρόσωπον σύνοδον , dignitatis , quanm arcane conjunctionis gratia per
και άλλο το φάσκειν εκ δύο μερών μίαν ουσίαν. Της feeil ? Aliud enim est dicere, duas naturas perfec
μεν γαρ θείας ουσίας ο λόγος απλούς, της δε φιλαν- las in unam personam convenisse, et aliud ex dua
θρώπου οικονομίας το θαύμα διπλούν. Ούτε ούν το bus partibus unam essentiam esse confatam . Nam
απλούν της ουσίας είς ποικιλίαν τέμνεται , ούτε το divinæ quidem essentiæ ralio simplex est , humanæ
διπλούν της οικονομίας εις μίαν ουσίαν μεταχωνεύε- autem dispensationis miraculum duplex. Quare nec
ται. Πώς γαρ οίόν τε το αίδιον και το πρόσφατον εν essentiæ simplicitas in varias parles secalur, neque
μια θεωρείσθαι φύσει ; Μή άρα και το εκ της πλευ- duplex dispensationis ratio in unam confatur esseli
ράς αίμα και ύδωρ Θεότητος ουσία , κρουνηδόν δέου- liain . Qui eniin fieri potest, ut quod æternum est
σα ; Εί της αυτής το πάσχειν και το μή πάσχειν, D el quod est recens in una considerentur natura ?
ανάγκη και θελήματα είναι διάφορα , και ενεργείας Nuru etel sanguis et aqua fuit divinitatis essentia,,
μη της αυτάς. "Αλλα γαρ προσήκει μορφή Θεού, quæ fontis instar deſluxit e lalere ? Si ejusdem est
και άλλα μορφή δούλου . " Ετερα ναώ, και έτερα el pati et non pati , necesse est et voluntates esse
το ενοικούντι Θεώ. Στάσιν τοίνυν επεισάγουσιν diversos, et non easderm actiones . Αlia enim con
άπαυστον τη μιά ουσία, ής το μεν ετέραν βούλησιν venit forme Dei ,, etel alia forme servi ;; alia Ieraplo ,
έχει, το δε ετέραν. Ει μία ουσία , πώς λέγει, Ου τι et alia inhabitanti Deo. Perpetuam igitur in uvant
εγώ θέλω , αλλά τι σύ ; Πώς ή αυτή έστι και ποιη- essentiam introducunt seditionem , cujus essentia
της, και ποίημα; Πώς ή αυτή και πάντα οίδε πρίν pars unuin vult, pars aliud. Si una essentia , cur
γενέσεως, και την εσχάτην ημέραν και ώραν dicit :: Νon quod ego τolo, sed quod tu 1 ? Qιο
αγνοεί ; Πώς ή αυτή και προσεύχεται, και τας δεήσεις modo eadem est , quæ fecit, et quæ facla est ? Quo
δέχεται ; Πώς λέγει , Θεέ μου , Θεέ μου , ένατι με modo eadem et omuia novit antequam fierent, el
εγκατέλειπες ; Τίς οίδεν ουσίαν αυτήν υφ' εαυτής extremum diem et horam ignoral ? Quomodo ea -
εγκαταλιμπανομένην , και εαυτήν ώς άλλον επικα- demi el precatur, et preces suscipit ? Quomodo dicit :
111; ASV , 39.
 1015 EUTIIYMII ZIGABENI 1016
Deus meus, Deus meus , cur me dereliquisti 1 ? Quis Αλουμένην , άπερ το διπλό των φύσεων ακόλουθου
1ovit eamden a se ipsa natural derelinqui , el seip- δείκνυται ; 'Αλλ' επειδή και το υπόδειγμα της του
sam ut alium invocare ? quæ quidem omnia naturam ανθρώπου φύσεως ημείς μεν προς το ευσεβές παρει
duplicem consequunlur. Verum quoniam et hunia- λήφαμεν, έτεροι δε προς διαστροφήν εκλαμβάνου
næ naturæ exemplum nos quidem ad pielalem con- σιν, αναγκαίον ποιήσασθαι και την περί τούτου
firmandam attulimus, alii aulem illud ad eversio- διάλεξιν .
nem detorquent, necesse est ul de hac item disse
ramus,
Ejusdem adversus eosdem . Τού αυτού κατά των αυτών.
Ecce enim falsam alleram cum impietate ratioci. "Ιδού γαρ και έτερον παραλογισμών μετά της ασε
nationem pepererunt : Quemadmodum , inquiunt, βείας εγέννησαν . "Ωσπερ, φησίν , ο άνθρωπος έx δύο
homo ex duobus consistens una dicitur nalura, sic συνεστώς , μία φύσις λέγεται, ούτω και ο Δεσπότης
etiam Dominum Christum ex Verbo et carne exsi- Χριστός εκ Λόγου και σαρκός υπάρχων , μία ουσία
$ tenten unam esse constal essentiam . Quod duo tan- δείκνυται . Το μεν ουν μή δύνασθαι τα τοσούτον αλ
tum inter se differentia perfectam unam nequeant . λήλων παρηλλαγμένα και τελείαν μίαν ουσίαν άπο
essentiam condicere, el quæ non sit mutabilis, pau B
τελείν , και τρεπτήν μη ποιείν , συντόμως προείρη
cis antea demonstralum est. Quod autem exemplum ται . Το δε μηδεν αυτοίς κατά σκοπόν απαντάν, εκ
hoc rei ab ipsis propositæ nihil prosil, statim os- τούδε του παραδείγματος αυτίκα δειχθήσεται . " Αν
iendelur . Homo ex anima mente prædita , et cor- θρωπος μεν γαρ εκ ψυχής νοητής και σώματος αι.
pore sensibus affecto animai jure censetur . Quoniam σθητου ζώον γνωρίζεται είκότως , διά τούτο μηδέτε
horum neutruin sine altero prius consistil , neque ρον χωρίς του ετέρου προάγουσαν έχειν υπόστασιν
naturæ terminum conservat, cum exsistendi prin- μηδε σώζειν τον όρον της φύσεως , κατά ταυτόν μεν
cipium sumant ex ulero, atque ita in vitam exeant αρχήν του είναι λαβόντα εκ γαστρος , και ούτως εις
et unius animalis constitutionem eliciant . Ai Domi. τον βίον ερχόμενα, ενός δε ζώου σύστασιν εργαζό
nus Jesus non imperfectis e rebus exsistendi prin- μενα. Ο δε Κύριος Ιησούς ουκ εξ ατελών πραγμά
cipium accipit , sed naturarum perfectarum in se των το είναι δέχεται , αλλά τελείων σύνοδον εν εαυ .
principium ostendit. Atque illic quidem hominis το φύσεων δείκνυσι . Κακεί μεν μέρη ανθρώπου ψυχή
parles sunt anima et corpus ; hic aulem neque και σώμα, ενταύθα δε ούτε η σάρξ μέρος του λόγου,
caro pars Verbi est, neque Verbunm pars carnis . C ούτε ο Λόγος μέρος της σαρκός. Εκάτερον γάρ αυ
floruin enim utrumque , priusquam conjungantur, των και προ της γνώσεως τελείαν δείκνυσι την φύ
porfectam naturam ostendit, ut nihil omnino neque σιν, ώς μηδέν όλως λείπειν μήτε τη θεότητι εις τον
divinitati ad rationem propriam , neque humanitati ίδιον λόγον, μήτε τη ανθρωπότητι. " Αλλο γάρ έστι
gesit. Aliud enim est duabus ex partibus essentiam το αναπληρούσθαι ουσίαν εκ δύο μερών, και άλλο το
absolvi, et aliud duas essentias conjungi , quarum τέλειον · διό και μορφή Θεού λέγεται , και μορφή δου
ulraque perſecta sil. Quamobrem et forma Dei di- λου . Επί δε του ανθρώπου ούτε ψυχή μόνη άνθρω
citur , el forma servi. In homine vero neque anima πος, ούτε η σάρξ. Ει γάρ ήν τι τούτων τελεία φυ
sola est homo, neque caro. Nam si harum altera σις, εις ενέργειαν έπραξεν άν τι και δίχα του άλλου.
reipsa perfecta foret natura , aliquid etiam sine al . Και τούτο σαφές ου μόνον παρά τοις θείοις νόμοις,
lera perfecisset , Et lioc perspicuuin est, non so αλλ' ήδη και παρά τους ανθρωπίνοις λόγοις. “Ορίζον
Jum ex divinis legibus, verum etiam ex verbis ται γούν τον άνθρωπον οι περί ταύτα δεινοί ζώον
humanis . Etenim qui hæc profitentur, sic hominem λογικών θνητόν : το μεν λογικόν εκ της ψυχής ερμη
dcfiniunt , esse animal ratione prædiluin , mortale ,
νεύοντες, το δε θνητόν εκ του σώματος αποφαίνον
ut ratione prædiluin ad animam , mortalc spectet τες. Ούτως αμφότερα ενός προσώπου , ου δύο ενό .
ail corpus. Sic utrumque unius esse personæ , non D μισαν. Τον ίσον τρόπον και η θεία Γραφή . Τον
autem duaruin censuerunt. Pari ratione et divina γάρ αυτον άνθρωπος και κατ' εικόνα Θεού μηνύει
Scriplura hominem ipsuin et ad imaginem Dei si. κατά το εξαίρετον της νοεράς ψυχής, και άρσεν και
gnifical, propter animæ ratione præditæ excellen- θήλυ προσαγορεύει κατά το ιδίωμα της σαρκός , ίνα
iam,, et nasculum appellat ,, et feminam propter δείξη την ψυχήν και το σώμα μέρη ενός προσώπου,,
carnis proprietatem , ut animam et corpus unius ου δύο . Πώς oύν κέχρηνται τώδε το υποδείγματι
personæ , non autem duarum partes esse declarel . μηδέν όμοιον έχοντι ; Ει δύο πρόσωπα τέλεια υπέδει
Cur igitur hoc utuntur exemplo, quod nullam habet ξαν εις μίαν μεθαρμοσθέντα ουσίαν, καλώς προέφε
similitudinem ? Si enim duas personas perfectis ρον το υπόδειγμα . Δύο δε μέρη ενός προσώπου λέγον
ostenderent in unam conclusas essentiam , recie τες, δύο πρόσωπα λέγουσι , του Δεσπότου Χριστού τα
exemplum prolulissent. Sed unius persona duas δύο τέλεια καλουμένου , και Θεού και ανθρώπου, διά
parles dicentes, duas dicunt personas, cum Domi το τέλειον αμφοτέρων . Ούτω γούν ή σωτήριος του
is Cluristus duo vocetur perfecta,, el Deus etelIho-
sus Χριστού προσηγορία νύν μεν δηλοί μόνην την θεό.
mo , propter utriusque perſeclionem . Sic enim Ser- τητα, ώς ανενδεή και τελείαν , νύν δε την ανθρωπό
• Malih . XXVII, 46.
1017 PANOPLIA DOGMATICA. – TIT. XVI. 1018
τητα, ώς μηδέν έχουσαν τη κατασκευή ελλιπές , νυν A valoris Christi nomeri nunc quidem solam osten
δε το συναμφότερον , ίνα δειχθή και των δύο φύσεων dit divinitalem utpole absolutam et perfectam , nunc
το διάφορόν τε και τέλειον , και της ξένης ενώ. autem humanitatem, quippe cujus perfectioni nihil
σεως το πρόσωπον άτμητον. Εκείνοι μεν εις τρο- desit ; nunc autem cum ipsa persona ulramque dua
πήν Θεότητος, και ανατροπής των συνόντων ταίς φύ- rum naturarum differentiam et perfectionem nova
σεσι και εις αναρμόστους φλυαρίας έχρήσαντο τη conjunctione suscipiat. lli quidem ad divinitatis ima
κατά τον άνθρωπον θεωρία , ημείς δε εις "απόδειξιν tationem et eversionein humanitatem adhibuerunt ;
και μαρτυρίαν του δυνατόν είναι και δύο τινών συνο . nos autem ut ostenderemus et lestaremur, fieri
δον νοείσθαι , και ένα πρόσωπον δι' αμφοτέρων δράσθαι. posse , οι duarum rerum congressus sit , et una per
Ει γάρ ανθρώπου φύσις ουκ έχωλύθη δύο μεν έχειν sona. Nam si nihil prohibet quominus hominis
μέρη τα εξ ών το πρόσωπον, εν δε δεικνύναι πρόσ- natura duas babeat partes, ex quibus una consur
ωπον τον ούτω συνεστώτα ανθρωπον , πόσω μάλλον gir persona , hono nimirum , qui ita constat , quan
η θεία χάρις ικανή δείξαι δυνατόν και ακόλουθον το 10 magis divina gratia valet efficere ut et duæ na
και δύο φύσεις τελείας είς ένωσιν ασύγχυτον συνδρα turæ perfeclæ in conjunctionem minime confusam
μείν , και του προσώπου το μοναδικόν μηδαμώς αν . concurrant, nec tamen una singularis lollatur per
B
ελεϊν ; "Ωσπερ δε ακούσαντες, Εις Κύριος Ιησούς sona ? Quemadmodum autem cum andimus : Unus
Χριστός, δι' ού τα πάντα, τη θεότητι μόνη το Dominus Jesus Chrislus , per quem omnia ', reruin
ποιήσαι τα πάντα κατά το εικός επιγράφομεν · ούτως omnium procreationem , ut par esi , soli tribuimus
ακούσαντες το, Εις παθητός ο Χριστός , της ηνωμέ- divinitati ; sie audientes : Unus patibilis Christus ,
νης σαρκός το πάθος γινώσκομεν · επεί πως νοή- conjunctae carnis afectionem agnoscimus. Qui enim
σομεν της αυτής ουσίας και ασθένειαν εν ταυτω, possimus ejusdem essentiae et in? eodem inbecilli
και την δύναμιν; Το πνεύμα πρόθυμον, ή δε σαρξ Spiritus, inquit,
tatem et virtutem intelligere
ασθενής · ου μέρο ; πνεύματος , ουδε μέρος σαρκός . promplus, caro autem infirma ', non autem pars
Και πάλιν, Ει γάρ έσταυρώθη εξ ασθενείας , αλλά carnis , aut pars spirilus. El rursum : Si enim , ille
ζή εκ δυνάμεως Θεού · όρα τα ονόματα , και τα quil, crucifixus est ex infirmilale, vivit ex virtute
πράγματα πνεύμα και σάρξ, δύναμις και ασθένεια, Dei ». Cernis nomina et res : spiritus el caro,
σταυρός και ζωή, το εγείρον και το εγειρόμενον , το virtus et indirmitas, crux et vita , qui suscital
υπερυψούν και το υπερυψούμενον · εν ενί δε προσ- et qui suscitalur , qui exaltal el qui exaltatur.
ώπω ου κατά σύνθεσιν μερών, αλλά καθ' ένωσιν Cernis autem in una persona non parlium coin
τελείων φύσεων, ου μίαν ουσίαν τάς δύο ποιούσαν, C positionem, sed perfectarum naturarum conjun
αλλά μίαν άξίαν και δόξαν δηλούσαν · ούτως ουκ ctionem, qua non duæ una fiunt essentia , sed una
αρνούμεθα την ένωσιν, παραιτούμεθα δε την συνου diguilas et gloria declaratur. Non igilur palurarum
σίωσιν . "Οτι γάρ αδύνατον τάς δύο ουσίας γενέσθαι negainus conjunctionem , sed in unam essentiaru
μίαν, διδάσκει μεν και της φύσεως νόμος, διδάσκει δε dicimus non confluxisse. Fieri non posse, ut duæ
και του κηρύγματος λόγος, πείθει δε δια παντός γένους una fiant essentia, docet naturæ lex , docet et præ
ή πείρα, θεσπίζει δε προδήλως ο Κύριος. Μετά γούν dicationis ratio, suadet in omni rerum genere ex
την ανάστασιν άπιστούντων έτι των μαθητών φησι, perientia ; aperte etiam ipse Dominus indicat , qui
Ψηλαφήσατε με, και ίδετε, ότι πνεύμα σάρκα post resurrectionem suam non credentibus adhuc
και οστέα ούκ έχει , καθώς εμε θεωρείτε έχοντα. discipulis : Palpate , inquit, me , οι υidete , φuία ερί
Ψηλαφήσατε πρότερον, ίνα δειχθή ου φαντασία rilus carnem el ossa non habet, sicut me videlis ha
πνεύματος απατώσα τους θεωμένους , αλλ' αντιτυ bere. Palpate, inquit prius, ut ostenderet se spi
πία σώματος πληροφορούσα τους απτομένους . Τις ritus non esse spectrum quo spectantes deciperen
ούν ούχ ορά τα των φύσεων ίδια , ότι του πνεύματοςlur, sed corpus laclui resistens. Quis non videat
μεν το μή έχειν σάρκα μήτε οστά, του σώματος δε naturarum proprietates, cum spiritus quidem car
D
το έχειν, και του μεν το θεωρείσθαι , του δε το μήnem el ossa non habeat , quæ corpori adsunt ; et
δράσθαι, τούτου το αφή υποβάλλεσθαι , εκείνου το corpus quidem videalur, spiritus autem non cerna
αφήν μή πρoσίεσθαι; Πώς oύν μία ουσία, και τοσαύ tur ; corpus laclui sit obnoxium , spiritus autem sub
της ούσης παραλλαγής ; Laciuni non cadat ? Quomodo igicur essentia una ,
cui tanta sit differentia ?
Τού αυτού κατά των αυτών. Ejusdem adversus eosdem .
Τι λέγετ:; τι αποφαίνεσθε ; Οϊχεται της φύσεως Quid dicitis ? quid demonstralis ? Abil nalura
το διάφορον, και ουδέν φέρεται τούτων γνώρισμα ; rum differentia, et nullum earum indicium re
Τί ούν ονομάσομεν το προκείμενον ; Λόγον μόνον ; Ού linquitur ? Quomodo igitur subjectum appellabi
γάρ φαίη τις σάρκα τούτο τιμάν δήθεν οιόμενος . mus ? Verbumine solum ? Neque enim id quispiam
Και πώς ούχ υβρίζετε τοιαύτην αυτού την ουσίαν carnein dixerit, qui eo nomine se illud pulel hono
νομίζοντες είναι , ως δυνατόν ετέρα ουσία κτιστή rare . Al quoniodo non ipsum afficitis contumelia ,
προς αυτήν μεταστήναι ; Το γάρ τοις ήττοσι χω- cum lalem ipsius essentiam putalis esse, ut alteri
11 Cor . VΙΙΙ , 6 . 8 Matili . XXI, 1. 3 II Cor . 111, 4 . • Luc . XIV , 39 .
1019 EUTIIYMII ZIGABENI 10.0
liceal essentiae procrealie in eam comutari ? Quod Α ρητόν, κοινόν των πολλών, ουχ ενός εξαίρετον . " δε
enim a deterioribus capi potest commune multorum μόνο το απρόσιτον ίδιον, τούτω πως προστίθετε
csi, el non unius eximium . Cui aulem id proprium απρόσιτον έτερον ; Και ου μόνον τον Λόγον υβρίζε .
est , ut sil inaccessum , huic quomodo alterum ail- τε , αλλά και της σαρκός την υπόστασιν άφανίζετε .
jungalur ? Al non modo Verbuin allicitis con :ume- “Ης γάρ μηδέν έτι λείπεται γνώρισμα, ταύτης ποία
lia , verum etiam carnis personam tollitis . Cujus τρόπο την δόξαν κατανοήσομεν ; Ει εν τώ είναι
eniin indicium amplius non relinquitur, hujus γνωρίζεται, είκότως δοξάζετε . Ει δε μή έχει το είναι,
gloriam quomodo cognoscemus ? Si enim cogno- πως καρπούται της δόξης το μέγεθος ; Εάν μή δείξατε
scitur , quoniam est, merito earn honoralis. Si non το τιμώμενον , ου μηνύεται της δόξης το υπέρογκον.
est, quomodo gloriæ fruitur amplitudine ? Nisi os- "Ανάγκη τοίνυν ομολογείν ασύγχυτον των δύο την
, non apparebit glorie
Tenderitis id quod! ! ιοιιοralis, ένωσιν , ούτε εις τροπήν του λαβόντος, ούτε είς αφα
magnitudo. Necessarium igitur est confiteri duo- νισμών του ληφθέντος, αλλ' εις κοινωνίαν δόξης,
rum minime confusan conjunctionem , nec ad ac- εφ' ενός προσώπου κηρυσσομένης. Και γάρ υπομεί
cipientis mutationem , nec ad accepli interilum esse νητε Λόγον μόνον ονομάζειν το συναμφότερον, και
factain, sed ad gloriæ societalem , quæ in unius per- τοι της φύσεως αντανισταμένης, ουδ' ούτω κρύψετε
Sona declaratur. Quamvis enim utrumque Verbum Β το διάφορον, οπόταν το μεν αόρατον και αψηλάφη
solum natura etiam repugnante vocari paliamini, τον εξ απείρου εις άπειρον, το δε εξ ορατού και ψη
Aon tamen discrimen abscondelis .. Quandoquidem λαφητου προς το αόρατον και αναφές μεταβέθηκε.
ulum erat a principio, alterum autem factum est. Και το μεν αναλλοίωτον άπαξ , το δε δι' αλλοιώσεως
Unum , quod nec cerni nec tangi potest , ex infini- επί την κρείττονα λήξιν ελήλυθεν . Eτα ει μόνον
to infinitum ; alteruin aulem ex eo quod cerni Λόγος το μένον, πώς ουκ ερδήθη , ότι η σάρξ Λόγος
tangique polest in id quod nec cernitur, nec tan εγένετο, αλλ' ο Λόγος σάρξ ; Τίς δε ούτω μεμηνώς
gilur, lransiit. El ununi quidem semel immutabile , και φρενόπληξ, ώς τολμήσαι είπείν την θείαν προτ
alterum aulem ex mulabili ad præstantiorein per- λαβείν άλλην θεότητος ουσίαν εξ ετέρας φύσεως
venit conditionem . Prælerea si hoc est S0
επιγενομένην, ένα αύξησιν παρασκευάση νοείσθαι
Jean Verbum , cur non invenimus : Caro facla est διά της τοιαύτης προσθήκης του κατά φύσιν ανεν
Verbum , sed : Verbum caro factum es! ' ? Quis por- δεούς και τελείου ; Πώς δε οι θείοι λόγοι και μετά
ro adeo insanis el mente caplus est, ut audeal dicere την ξένην άνοδον έτι κηρύσσουσι τα τη σαρκι δια
divinai essentiam assumpsisse aliam divinitatis es- C φέροντα, το πάλιν ελθείν, το κατά τον αυτόν οφθήναι
sentiam ex altera provenientem natura , ut per la- τρόπον ; " Η και τους αγγέλοις εναντία νομοθετήσετε
lem accessionem incrementum illius, quod natura τοις είρηκόσι σαφώς, Ούτος ο Ιησούς και αναλη
nullius indigei, et perfecturm est, compararet ? Αd hac φθείς, αφ' υμών , ούτος ελεύσεται όν τρόπον
quomodo divina Scriptura etiam post miram ascen- εθεάσασθε αυτόν πορευόμενον εις τον ουρανό ;
sionem prædical, quæ carnis sunt propria, nempe Πάντα προς έμφασιν της σαρκός, το , ούτος, το
rursum venturum, eodemque inodo visum iri ? Num ελεύσεται, ώς εν σώματι νύν μεν ώδε , νύν δε ώδε
angelis etiam repugnabilis, qui aperie dixerunt : θεωρουμένω . "Ον τρόπον εθεάσασθε, τουτέστι τοις
llic Jesus , qui assumptus esl a vobis, sic reniet, quem- της σαρκός οφθαλμοίς, άπερ ο μη δεχόμενος ούτως
admodum vidistis eum ascendentem in cælumn " ? ου μόνον τους αγγέλοις μάχεται , αλλά και τους του
Omnia ad carnem signilicandam plane spectant. αγίου Πνεύματος ιερούς λόγους αντικαθίσταται . Πώς
Πlud : Ηic veniet, sicutin corpore, nunc quidem lhic , εντυγχάνει υπέρ πολλών και Δεσπότης Χριστός ; Ως
3: 11nc autem illic perspecto, Quemadmodum vidistis, Λόγος μόνος ; και που τα της ομοτίμου προς τον
ijesi, caruis oculis , llæc qui ila non accipit, is Πατέρα αξίας, είπερ εντυγχάνων καθάπερ υποδεέ
Non solum angelis repugnal, veruin etiam sacris στερος , και ου μετά αυθεντίας ευεργετεί, ίσον έχων
Spiritus sancti Oracuiis adversatur. Quomodo in- D το παντοδύναμον ; ή δήλον ότι της απαρχής το εν
Tercedit pro multis Dominis Cliristus ? Uι Verbum τυγχάνειν υπέρ του οικείου φυράματος , ίνα δειξη
solum ?? el ubi est equalis cum Palre dignitas , si πόση περί την της σαρκός φύσιν η σχέσις ; Τίνα δε
linquam inferior intercedit, non autem cum auc- ουκ εντρέπει του πανσόφου Παύλου το τρανότατον
Laritale largitur, cum sit pariler Omnipoteus ? Nonna κήρυγμα, ότι Τούς χρόνους της άγνοιας υπεριδων
perspicuum est , ejus esse qui primitiie dici'ur, .pro ο Θεός, παραγγέλλει πάσι πανταχού μετανοεί ,
Hussa propria intercedere, ut suam erga carnis nalila καθότι έστησεν ημέραν , εν ή μέλλει κρίναι την οι.
Yian affectionem ostendam ? Quem autem που πιoνeat κουμένην εν δικαιοσύνη, εν ανδριώώρισε, πίστιν
clarissima Sapientissimi Pauli predicatio, qui : Deu» , παρασχών πάσιν, αναστήσας αυτόν εκ νεκρών . Μη
inquit, ignorantiæ tempora despiciens denuntial oni- ανήρηται η διαφορά ; Μή ουκ είπε , Θεόν εν ανδρί ;
nibus ubique, ut pænitentiam agant, quoniam con- Μή ούκ έδειξε τον εγείραντα Θεόν, και τον αναστάντα
sliluil diem in qua judicaturus esl orbem terrarum , άνδρα ; 'Αλλ' ει και το διάφορον έδειξε, το αχώριστον
in justilia, in viro , quo definivil, pilem omnibus fa- ου παρέλειψεν. Ου γαρ είπε, Θεόν μετ' ανδρός, αλλά,
ciens, ipsum a morinis suscilasse 3. Nomine Jille- Θεόν εν ανδρί. Πώς δε νοήσομεν και το, " Όψονται

* Ioan, 1 , 14. 1 Act, 1, 11. 3 Act. XV1 , 30, 31 .

1021 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XVI. 1022
εις ον εξεκέντησαν , ει μη της σαρκός ή φύσις ή A rentiam sustulit ? Nonna dixit, Deum in viro ?
δεξαμένη τους ήλους , αυτή σαφώς επιδείξει τους τύ . Nome demonstravit Deum , qui suscitavit, el lomi.
πους ; Ου γαρ θεότητος ουσία ή αόρατος, και αν- nem qui suscitatus est ? Verum quanquam differen
επαφής, ίχνη παθών εις έλεγχος επιφέρεσθαι έμελλεν, tiam ostendit, non tamen conjunctionem insepara- ;
αλλ' ή εκ του παθητου γένους ληφθείσα την των bilem prætermisii. Non enim dixil , Deum cum viro,
ήσ: βηκότων ελέγξει παρανομίαν, γνωρίζειν συνωθου- sed , Deum in viro. Jam quomodo illud intellige
μένων εν τη τρωθείση καρκί τα οικεία τολμήματα . mus : Videbunt , in quem Iransfixerunt ' , nisi car
.

Ούτω δέδεικται και τα ιδιώματα των φύσεων αναφαί- nis nalura, quæ clavos suscepil, aperie foramina
ετα , και το κέρδος της ενανθρωπήσεως αναντίρρη- demonstrei ? Neque enim divinitatis essentia, quæ
του και το επιχείρημα των αντιλεγόντων αναίσχυν- nec videtur, nec langitur, vestigia vulnerum in
τον , και το δυνατόν της αληθείας ακαταμάχητον. lestimonium est allatura ; sed natura ex patibili ge
nere suscepta impiorum scelus redarguel, qui cogentur propria Nagilia agnoscere in carne, qualu
vuluerarunt. Sic get naturarum proprietales non esse sublalas, el certum bumane carnis assuinplæ
lucrum , el inipildens adversautium argumentum , et vim veritatis inexpugnabilem demonstravilans.
B
Του αγίου Μαξίμου κατά Ευτυχούς, και Διοσκό- Sancti Maximi adrersus Eutychem , el Dioscorum ,
ρου, των τας δύο του Χριστού φύσεις εις μίαν duas naturas in unam confundentes , quos quidam
φύσιν ανακιρνώντων , ούς οι μεν Συγχυτικούς, Synchyticos, quidam Monophysitas appellaverunt.
οι δε Μονοφυσίτας ώνόμασαν . Τούτων δε ο μεν Eutyches autem ſuit archimandrita , Dioscorus
Ευτυχής αρχιμανδρίτης ήν , ο δε Διόσκορος vero archiepiscopus Alexandrin . Ex interprela
πάππας Αλεξανδρείας . Από της εκθέσεως tione orationis de recta confessione.
του περί της ορθής ομολογίας λόγου.
Τους λόγους των συνελθόντων σωζομένους αεί ο! Duarum naturarnın conjunctarum rationes ita
Πατέρες διδάσκουσιν · αυτά δε ταύτα τα συνελθόντα servari docent Patres, ut illæ ipsæ convenientes, in
προς έν άμφω συντελείν πρόσωπος του Υιού και μίαν unam ambe Filii personam atque unam hypostasime
υπόστασιν. Ει δε τούτο, πώς oύ χρεών πάλιν κατά concurrerint. Quod si ista est Patrum doctrina ,
τους Πατέρας διά μεν το είδέναι σωζομένους τους necessarium est, ut cum rationes ipsæ serventur,
λόγους την διαφοράν λέγειν και μετά την ένωσιν differentia ilem appareat, quæ post conjunctionem in
σώζειν εν ιδιότητα τη κατά φύσιν των συνελθόντων naturali proprietale utramque conservei. Ex eo aulein
εκάτερον, διά δε το ομολογείν , ώς προς έν άμφω quod in unain personam atque hypostasim naturas
συντελούσε πρόσωπος του Υιού, και μίαν υπόστα- cC ambas convenisse confinemur , has dividi sejan
σιν, ακριβώς γινώσκειν, ώς αδιαίρετα ταύτα πεφύ- gique non posse plane cogioscimus.. Quod autem etel
κασιν ; "Οτι δε και των συνελθόντων διαφορά, και nalurarum differentia , el ipse naturæ post con •
αυτά δε ταύτα τα συνελθόντα σώζονται μετά την junctionem sine ulla mulatione aut confusione
ένωσιν πάσης τριτής εκτός, και συγχύσεως, ο άγιώ- serventur, sanctissimus Ecclesiæ splendor Cyrillus,
τατος της Εκκλησίας φωστήρ Κύριλλος, ή και cui vel adui quidquam supervacaneum esse simile
προστεθείσθαι περισσως υποκρίνονται !οι τη αγία lant,, qui frustra sanctam |Dei oppugnant Ecclesiam,,
του Θεού διακενής πολεμούντες Εκκλησία , αρκέσει satis testatur in secundo lomo eorum quæ contra
μαρτυρών · εν μέν γάρ τώ δευτέρα των κατά Νε . Neslorii maledicta conscripsit, loquens ad hunc mo
στoρίου δυσφημιών τόμο γράφων τάδε , Παρενηνεγ . dum : « Cum autem Christi myslerium in medium
μένου γε μην είς μέσον μυστηρίου του κατά affertur, conjunctionis ratio non ignorat differentiam,
Χριστόν , ο της Ενώσεως 1όγος ούκ αγνοεί μεν sed rejicit divisionein ; liec nalliras contundit alquc
την διαφοράν , εξίστησι δε την διαίρεσιν , ου commiscet, sed Dei Verbum sic esse facium carnis
συγχέων αλλήλαις , και ανακιρνων τας φύσεις, et sanguinis particeps dicit , ut unus tamen atque
αλ.t' ότι σαρκός και αίματος μετεσχηκως και του iden Filius intelligatur et nominetur. , At in Apo
Θεού Λόγος εις πάλιν και ο αυτός νοείται και D logia ad Andream , goi caput tertium riprehende
ονομάζεται •« εν δε τη προς 'Ανδρέαν
' , , absit reprehensione,, si quis
bal,, « Ab omni ,inquit,
τον μεμψάμε- Dat
νον το τρίτον των κεφαλαίων απολογία ούτω λέγων · carnem natura propria a Verbo ex Deo Patre genito
'Αμοιρήσειε δ' αν και μώμου παντός το ειδέναι diversam esse sential, itemque naturæ propria ra
τυχόν , ώς ετέρα μέν έστι κατά φύσιν ιδίαν η tione diversum Unigenitum . Nec tamen hæc ila
σα , ξ παρά γε τον εκ Θεού Πατρός σύντα Λόγον, Conleniplari,, est naturas post conjunctionem divi
έτερος δ' αυ κατά γε τον της ιδίας φύσεως λόγον dere. , Ecce quam aperte a magno Cyrillo posiluill
ο Μονογενής, αλλ ' ού το είδέναι ταύτα μερίζει » est post conjunctionem , in quo pie cum lidelibus
εστί τας φύσεις μετά την ένωσιν. Ιδού και το el sentit el loquitur. Nam quod corum quæ con .
μετά την ένωσιν σαφώς τίθενται το μεγάλο Κυ- juncta sunt, ratio nihil lædalur, ex conjunctione
ρίλλω, ευσεβώς τους πιστούς και νοούμενον κατ' αυ- dcclaral. Quod autem neutrudi cui allero miscea
τόν, και λεγόμενον. Το γάρ μηδαμώς τι βεβλάφθαι lur et confundatur, ex eo quod ex utroqne unum
τον του είναι των ενωθέντων λόγον εκ της Ενώσεως in persona lieri dicit , servari aulem et manere sic
δηλοί και το μή θατέρω θάτερον φυρθήναι διά το εξ ut ulrumjue est per csscntiam . Id enim cum sa
• Ζ..cliar. Χυ , 10 ; Joan . X13 , 37.
>
1023 EUTHYMII ZIGABENI 1024
piens Cyrillus sciret , perspicue dicit, neque inter Α αμφοίν κατά την υπόστασιν έν, σώζεσθαι δε μάλλον .
se naturas confundi, quod in unam personam και μένειν καθο εκάτερον είναι τη ουσία πέφυκε.
convenerint ; neque vicissim dividi , quamvis utra- Τούτο γάρ και ο σοφός επιστάμενος Κύριλλος διαρ
que secundum rationem essentie post conjunctio- δήδην φησί μήτε συγκεχυσθαι αλλήλαις τας φύσεις
nem el sit, el maneal, el intelligatur cuni naturali τω προς μίαν συντελείν υπόστασιν του Υιού , μήτε
proprielale el diſſerentia , qua el Verbum natura διηρήσθαι αλλήλων το έτερον και έτερον κατά τον
Deus est,, non autem caro,, licet per dispensationein ουσιώδη λόγον είναι τε , και μένειν, και νοείσθαι
carnein propriam effecerit, el caro est natura caro, μετά την ένωσιν και εκάστην μετά της φυσικής
non autem Deus, licet Dei Verbi propria facta sit. ιδιότητος και διαφοράς, καθ' ήν και τε Λόγος θεός
Nonne igitur necessarium , et pium , el congruum est εστι κατά φύσιν, και ου σαρξ, ει και οικείαν εποι
dicere ex Patrum doctrina, post conjunctionem ήσατο την σάρκα οικονομικώς. Και η σάρξ σάρξ εστι
differentiam servari , el duas in uno Christo nalu- κατά φύσιν, και ο Θεός, ει και ιδία γέγονε του Θεού
ras, ex quibus , esl lenere post earum conjunctio- Λόγου διά την ένωσιν. Πώς oύν ούκ αναγκαίον, ευ
nem , quarum est differentia ? Necesse enim est, σεβές τε , και πρέπον κατά την των Πατέρων διδα
cum quædam differant, esse differentiain , et ubi σκαλίαν λέγοντας την διαφοράν μετά την ένωσιν σώ
lifferentia est ,ibi aliqua differre ; hec enim quodam- Β ζεσθαι και τας δύο φύσεις είναι τε και σώζεσθαι εν
moilo sese vicissiin introducunt : uti sunt causæ , τω εν Χριστώ , εξ ών και έστι δοξάζειν μετά την
el quæ a causis proficiscuntur , quippe quæ sunt ex ένωσιν, ών ή διαφορά; Πάσα γάρ πως ανάγκη τινών
eorum numero, que cum aliquo conferuntur. Si διαφερόντων είναι πάσαν διαφοράν, και όπου νοείται
cnim essentiæ diversitas eoruin ex quibus constat είναι διαφοράν , δυνατόν εκεί υπάρχειν πάντως και
Christus tanqnam causa in eo constituit differen- τα διαφέροντα. Συνεισαγωγικά γάρ τινα αλλήλων
liam , et ipsa prorsus differentia tanquam ab illa τρόπον τινά τα τοιαύτα όντα τυγχάνει , ώσπερ τα
causa proveniens indical Daluralein eorum quæ αίτια και τα αιτιατά, ως πρός τι νοούμενα . Ει γάρ
conjuncta sunt, diversitatem . Hæc enim , ut diximus, ποιητικόν έστι της εν Χριστώ διαφοράς το έτεροού
sese muluo respiciunt et consequuntur , ut cum unum σιον των εξ ών συνέστηκεν , ώς αιτιον, πάντως και η
,dicalur, necesse sit allerum etiam confiteri , el uno διαφορά δηλωτική τυγχάνει, ώς αιτιατόν της των
sublato alterum ctiani lolli . Oporiei igitur, ut duas ενωθέντων φυσικής ετερότητος , ώς ιδίας αιτίας.
dicamus naluras, le nudam differentiam introduca- Συνεισάγεσθαι γάρ, ώς είρηται , αλλήλοις τα τοιαύτα
mus , el ,in hoc sulo adhibeanius numerum , quo πέφυκε, και λεγομένου θατέρου, ανάγκη πάντως
differentiam eorum quæ conjuncta sunt, ita mane- ομολογείν και το έτερον. Και αναιρουμένου πάλιν
re demonstreamus, ut ea post conjunctionem ser- c ενός, μηδε το έτερον λέγειν είναι ακόλουθον . Δεί ούν
ventur, non autem dividanlur. και δύο λέγειν φύσεις, ίνα μη ψιλήν την διαφορών
εισαγάγωμεν, και επί τούτω μόνο κεχρήσθαι των αριθμό προς δήλωσιν του μεμενηκέναι των συν
ελθόντων την διαφοράν, ως σωζομένων μετά την ένωσιν, και ου διηρημένων.
Ejusdem , ezt oratione, qua demonstral, eam non esse Του αυτού εκ του λόγου του ότι ο αριθμός ου
rationem numeri, ut divisionem eorum de quibus διαίρεσιν εισάγει κατά τον ίδιον οίς επιλέ
dicitur, afferat. γεται .
Omnis numerus qui res, quæ exsislendi, subsi- Πάς αριθμός ποσού τινων διαφερόντων κατά τον
s'endive ratione inter se differunt, quol sint, osteo- του πώς είναι και τον του υφεστάναι λόγον υπάρχων
dil earum differentiam , non autem habitum indicat. δηλωτικός , της διαφοράς των υποκειμένων, και οι
lloc autem vere sic habere , omnemque numerum της σχέσεώς έστιν επαγωγικός . "Οτι δε ταύθ' ούτως
differentiam , non autem divisionem indicare, sanc- έχει επ' αυτής της αληθείας, και ότι πάς αριθμός
tissimus item Cyrillas in epistola ad Eulogium διαφοράς , και ου διαιρέσεώςέστι δηλωτικός , μαρτυ
scripta sic ad verbum scribens testatur : Εodem και ρεί τω λόγω πάλιν ο άγιώτατος Κύριλλος , και εν τη
modo loquimur et de Nestorio, qui licet duas natu- πρός Ευλόγιον επιστολή γράφων ούτως επί λέξεως :
ras dical , significans differentiam carnis atque Dei Ούτω και επί Νεστορίου , κάν λέγη δύο φύσεις ,
Verbi , a nobis fanmen dissentit,, quia conjunctio- σημαίνων την διαφορά της σαρκός και του
nem non confitetur ; nos enim hæc conjungentes, Θεού Λόγου , αλλ' ουκέτι την ένωσιν ομολογεί
unum Chrislun , unum Dominum confilemur, et μεθ' ημών. "Ημείς γαρ ενώσαντες ταύτα , ένα
deinceps , unani Verbi naluram carnem assum
> Χριστόν , ένα Κύριον ομολογούμεν, και λοιπόν
psisse. » Quod perinde est ac si diceret : Nos sa- μίαν τήν του Λόγου φύσιν σεσαρκωμένην . Ωσ .
pientissimum mysterii consilium considerantes cum ανει έλεγεν, ότι ήμείς την του μυστηρίου διασκο
concurrentium nalurarum differentiam servare vo- πούντες πάνσοφον οικονομίαν, όταν μεν σώζεσθαι
lumus post conjunctionem , duas in hoc el solo na- δεικνύναι βουλώμεθα των συνελθόντων την διαφοράν
turas dicimus, contemplatione duntaxal, numerum μετά την ένωσιν, δύο κατά τούτο και μόνον τας φύ .
adhibentes ad differentiam demonstrandam , cuin σεις λέγομεν κατά μόνην την θεωρίαν προς δήλωσιν
autem arcanam mysterii conjunctionis rationem της διαφοράς τον αριθμόν παραλαμβάνοντες · ότε
accuralius proponimis, unam Dei Verbi valurom δε τον άρρητον του μυστηρίου διακριβούμεν της
carnem dicimus assumpsisse. Id eniin arbitror ea ενώσεως τρόπον, μίαν του Θεού Λόγου φύσιν σεσαρ
1623 PANOPLIA DOGMATICA.
κωμένην φαμέν. Τούτο γάρ ώς oίμαι αυτό βούλεται A Cyrilli verba significare . Nos autem haec con -
δηλούν το, Ημείς δε ενώσαντες αυτά, ένα Χριστόν,
ένα Κύριον ομολογούμεν, και λοιπόν μίαν του Λόγου
φύσιν σεσαρκωμένην. Τουτέστιν, Ημείς ομολογούντες
την ένωσιν και τον αυτής ακριβώς μετ' ευσεβείας
διαρθρoύντες τρόπον , ουκ έχρήμεθα τη σημαντική
φωνή της διαφοράς προς δήλωσιν της Ενώσεως , αλλά
την μεν επί της διαφοράς, την δε επί της ενώσεως
προσφόρως εκλαμβάνοντες, ασύγχυτον φυλάττομεν
των σημαινομένων τον νούν. Ως λοιπόν εντεύθεν
είναι δήλον, ότι κοινόν αυτό και το Νεστορία του
λέγειν δύο φύσεις μέχρι του γινώσκειν την διαφο-
ραν, ουκέτι δε κοινόν ήν το και την ένωσιν ομολογείν
το λέγειν ένα Υιον, ένα Κύριον, και μίαν του Λόγου
φύσιν σεσαρκωμένην , όπερ Νεστόριος ειπείν ου
κατεδέχετο. Τω γάρ φάσκειν, Ούτω και επί Νεστο-
ρίου , κάν λέγη δύο φύσεις την διαφοράν σημαί-
rJr της σαρκός , και του Θεού Λόγου, αλλ' ού-
κέτι την ένωσιν ομολογεί μεθ' ημών, ουκ άλλο η
τούτο βούλεται δηλούν, ότι Νεστόριος την μεν δια-
φοράν μεθ ' ημών ομολογεί δύο φύσεις, την δε έ-
νωσιν ουκ έτι μεθ' ημών ομολογεί, μή λέγων ένα
Χριστόν, ένα Yίον, ένα Κύριον, και μίαν του Λόγου
φύσιν σεσαρκωμένην. Και σαφές τούτο καθεστηκε
τοις του καλού ερασταίς , και το αληθές αγαπάν
εσπουδακόσιν εκ του μηδαμου φαίνεσθαι τον διδάσκα.
λον ή κωλύοντα λέγειν δύο φύσεις μετά την ένωσιν,
ή ανηρήσθαι διδάσκοντα την διαφοράν των συνελθόν-
των μετά την ένωσιν, ώς έστιν εκ μυρίων αυτού
συγγραμμάτων καταμαθείν. Ει τοίνυν αει μεν ή C numerabilibus ipsius scriptis licet intelligere. Si
ένιωσις έστηκεν, αεί δε και τα ενωθέντα μένει ασύγ- igitur semper nansit conjunctio , el sernper qua:
χυτα, αει δε και η των ενωθέντων σώζεται διαφορά,
δι' ήν ο αριθμός παρελήφθη κατά τους Πατέρας •
πώς ουκ ανάγκη , είπερ άρα αεί η ένωσις, και τα
ενωθέντα , και η τούτων διαφορά έστηκε , και μένει,
και σώζεται, και δύο φύσεις λέγειν επί δηλώσει της
των συνελθόντων διαφοράς , και πάλιν μίαν φύσιν
του Θεού Λόγου σεσαρκωμένην ομολογείν προς έν-
δειξιν της καθ ' υπόστασιν ενώσεως , μηδ ' ετέρας των
φωνών τούτων δηλονότι διά της ετέρας αναιρουμέ
νης , ως δοκεί τισιν υπόθεσιν σοφίας ποιουμένους το
άσoφoν ;
Του αυτού περί της ρήσεως του αγίου Κυρίλλου Dη Ejusdem, de sancti Cyrilli dicto, φuod positum est in
της προς Σούκενσον κειμένης επιστολής.
Ούχ απλώς φαίνεται την του αδιαιρέτου απαγο-
ρεύων φωνήν ο μακάριος Κύριλλος , αλλά και την
Νεστορίου κακόνοιαν προφερομένην, σχετικήν φά-
σκοντος γεγενήσθαι την ένωσιν , ώς αυτός εαυτό
Κύριλλος και μακάριος μαρτυρών δείκνυται επί τέλει
της προς Σούκενσον δευτέρας επιστολής , και τοις
άγαν φιλονείκοις τον εαυτού σκοπόν ποιούμενος φα-
νερίν, ούτω λέγων · « Το δε αδιαιρέτως προστεθέν
δοκεί πως παρ' ημίν ορθής δόξης είναι σημαντι-
.
κόν • αυτοί δε ουχ ούτω νοούσι . Το γαρ αδιαίρετον
παρ ' αυτούς κατά τας Νεστορίου κενοφωνίας καθ'
έτερον λαμβάνεται τρόπον. Φασί γάρ, ότι τη ισοτι
μία, τη ταυτοβουλία , το αυθεντία αδιαίρετος εστι
του Θεού Λόγου εν ώ κατώκησεν ο άνθρωπος.
TIT. XVI . 1026
jungentes unum Cliristum , unuin Dominum confi
temur, el deinceps inain Verbi naturam carnem
assumpsisse. 10 est, nos conjunctionem confiden
tes, ejusque rationem diligenter et pie explicantes,
diferentia vocem non adhibuimus, ut conjunctio
nem ostenderemus, sed aliam quidem in differen
lia , aliam in conjunctione rationem congrue sus
cipientes minine confusum reruun significantarum
sensım servamus ; ut inde perspicuum jam sis, illud
Cyrillo fuisse cum Nestorio commune, ut duas na
Luras diceret, calenus ut differentia ' cognosceret ;
proprium autem illud, μι conjunctionem confitere
lur, et diceret unum Christum , unum Filium ,
B
upum Dominum , et unam Verbi nallıram carnem
assumpsisse, quod quidem Nestorius dicere recui
sabat. Dicendo enim sic et de Nestorio : Licet duas
asserat naluras, differentiam significans carnis et Dei
Verbi, non tamen conjunctionem nobiscum confite
lur, nihil aliud vult significare nisi : Nestorius dille
rentiam quidem nobiscum confitetur, cum duas
naturas dical ; al conjunctioneni nobiscum non
coafitelur, cum unum Christum , unum Filium , linum
Dominum non dical, nec unain Verbi naturam car
nem assunrpsisse, et hoc perspicue patet honest:l
lis veritatisque studiosis ex eo quod nusquam
apparel magistrnm aut prohibuisse dicerc duas natu
ras post conjunctionem , aut docuisse conjunciarum
differentiam tolli post conjunctionem , quod ex in
conjuncta sunt , manent sine confusione , semperque
conjunctorum differentia servatur , propter quam
numerus a partibus susceptus est, nonne necesse
esi, si semper el conjunelio, el quæ conjuncta sunt,
et eorum diferentia wansit, et manel ac conser
ralur, el duas taluras dicere ad declarandam eo .
rum quæ conjuncla sunt, dillerentiam , el rursum
unaw Dei Verbi naturam carnem assumpsisse, quo
demonstrelur secundum personan conjunctio, neu
tra nimirum istarum vocum per alteram sublata ,
ut quibusdam videtur, qui insipientiam sapientiæ
faciant argumentum ?
epistola ad Succensum .
Non simpliciter indivisibilis vocabulo usus esse vi
delur bealus Cyrillus, sed adversus versutiam Neslo
rii, qui conjunctionen habita dicebat constare. Sic
enim suo Testimonio confirmat bealus ipse Cyrillus,
in extrema parte alterius ad Succensum epistolæ ,
sententiamque suam litigiosis hominibus paleſacit,
his verbis : « Illud autem , indivisibile, adjunclum ,
videtur apud nos reclam significationem relineie.
At isti haud ila sentiunt. Indivisibile enim apud ipsos
ex inani doctrina Nestorii alia ratione accipitur.
Aiunt enim hominem , in quo Verbum habitavil ,
lum dignilale, lum voluntale, lum auctoritale ab
ipso Deu Verbo esse indivisibilem . Ex quo patel, eo
non simpliciter verba proferre, sed cum dolo et
 1027 EUTIYMII ZIGABENI
1128
calliditalc. ) Dupliciter accipi vocalsoluta lioc Α " Ωστε ουχ απλώς τάς λέξεις προφέρουσιν, αλλά μετά
indivisibile aperle docet , ut vides, magister almi- τινος δόλου και κακουργίας. Ιδού σαφώς διττόν
rabilis, vel ut conjunctionem in persona significet, υπάρχειν τον του αδιαιρέτου τρόπον υπέθετο ο θαυ
quam quidem ipse significationcm probal ; vel ut μάσιος ούτος διδάσκαλος, τον μεν την καθ' υπόστασιν
conjunctionem in babilu declaret, quam ipsc si. σημαίνοντα ένωσιν, αν και ασπαζόμενος ορθής δξης
gnificationem improbat , et ab omnibus piis im- είναι φησι σημαντικόν τον δε μόνης της κατά σχέ
probandam monet , cum ex ejusdem vocis pronun- σιν συναφείας δηλωτικόν, ον και αποστρέφεται, και
liatione clam hærelice impietatis venenum simpli- τοίς πιστούς τούτο αυτό ποιεϊν παραινεί εκ της κατά
cioribus queat obreperc. Quare se duas naturas την λέξιν ομοίας προφοράς πολλάκις τον της αίρε
indivisibiles recte elixisse declarat , goniam ipse τικής δυσσεβείας ιον τοίς ακεραιοτέροις λελθότως
conjunctionem in persona intellerit ; at a Nestorii εμβάλλειν δυνάμενον, όθεν παρ' εαυτώ μεν το δύο
sludiosis ila vocem , indivisibile, adhiberi, ut su- λέγειν αδιαιρέτους φύσεις ορθόδοξον τίθεται , επειδή
specta esse debeat, quippe qui conjunctionem hobi- αυτός καθ' υπόστασιν είναι την ένωσιν έλεγε • παρά
811 tantummodo facl: in gentiant. Conjunctio igitur δε των κατά Νεστόριον προφερομένην ύποπτον ποι
in persona ex Patrum sententia est c essentia diffe- είται την φωνήν του αδιαιρέτου , επειδή κατά μόνην
ventium concursusin unarm personam, cum utrum- Β την σχετικής συνάφειαν την ένωσιν γεγενησθαι
que corum quæ conjuncia sint, naturalem habeat, έδόξαζε . Καθ' υπόστασιν μεν ούν ένωσίς έστι κατά
el veram, et immutalbilem, ci indivisibilem proprie- τους Πατέρας και των ετεροφυσίων εις μίαν υπόστα .
lalcm . ; Conjur:clio autem , qua habitu lil, esl ( eo- σιν σύνοδος, εκατέρου των κατ' αυτήν συγκειμένων
run que per se proporia in singulari subsistant perso- προς το έτερον την φυσικήν ιδιότητα ανόθευτόν το
na ; par voluntatis motus, ei immutabilis animorum και αμετάβλητον έχοντος και αδιαίρετον . Σχετική δε
consensus. Quamobrem qui conjunctionem in persona ένωσίς έστιν ή των κατ' αυτούς ιδικώς έν μονάσι
confitelur, licet duas in Christo dicat naturas post προσωπικαίς ύφεστώτων ίση θελήματος κίνησις, και
conjunctionem ratione indivisibili copulalas, con- γνωμικής ταυτότητος απαραλλαξία. Ο τοίνυν ομο
junctione nimirum in persona, is nihil aberrat a λογών την καθ' υπόστασιν ένωσιν , καν δύο λέγη
veritate . Ea enim ex quibus coustal Christus , mi- φύσεις επί Χριστού μετά την ένωσιν ηνωμένας αδια:
nime confusa propier diflereutiam servalam ex Pa- ρέτως , ενώσει δηλονότι τη καθ' υπόστασιν , της
lrum sententia confitetur, cum naturali ratione αληθείας καθ' οτιούν ου διαμαρτάνει. Τα γάρ εξ ών
differentia unum esse non desinant secundum per- συγκειται ο Χριστός ασύγχυτα μεμενηκέναι διά την
sonain . Qui vero conjunctionem asserit habilu con σωζομένην διαφοράν κατά τους Πατέρας ομολογεί,
slare , licet millies dicat indivisibile, reprehensionem C του καθ' υπόστασιν ενός ουδαμώς τα το φυσικό
non vitat . Mulua enim et benevola quadam affcc- λόγω αλλήλων διαφέροντα εκτός είναι, και χωρίς
lione conjuncta alque indivisibilia dicit esse ea quæ καθ' οιονδήποτε τρόπον γινώσκειν δυνάμενος . Ο δε
significantur, nnllo aulem modo polest dicere unam την κατά σχέσιν πρεσβεύων ένωσιν , κάν ει μυριά
esse personam Deum Verbum cum ipsius propria κις λέγη το αδιαίρετον, το επίψογον κέκτηται. Κατά
ex nobis sumpla carne animata menleque prædita . τινα γάρ αγαπητικήν συνδιάθεσιν ηνώσθαι , και το
Ex duabus enini propriis personis, quae ad unins αδιαίρετον έχειν λέγει τα σημαινόμενα , ουδαμώς
specici individua, propria ratione dividantur, una μιαν υπόστασιν είναι τον Θεόν Λόγον μετά της εξ
fieri persona non potest . Quamobrem non simpli- ημών ιδίας αυτού εμψύχου τε και έννου σαρκός εί
ciler eos reprehendit et rejicji bealns Pater noster πείν οίός τε ών. Εκ δύο γάρ υποστάσεων ιδικών των
Cyrillus, qui ratione indivisibili duas naturas con- προς τα ομοειδή άτομα ιδικώ λόγω με μερισμένων
junctas dicunt post conjunctionem ; sed eorum qui μίαν γενέσθαι υπόστασιν αμήχανον . "Ωστε ουχαπλώς
verbis his abutuntur, sententiam . Si igitur numc- διαβάλλει , και αποπέμπεται ο άγιος Πατήρ ημών
rus, kit tum ex sanctorum Patrum scriptis, lum exΚύριλλος το λέγειν δύο φύσεις ηνωμένας αδιαιρέτως
communi cogitationum consensu demonstravimus , η μετά την ένωσιν , αλλά την σημαινομένην διά της
nullam nec facil, nec patitur, nec inducit divisio τοιαύτης φωνής των κακώς χρησαμένων έννοιαν .
ném , sed simpliciter ostendit qnol quæque sint, non Εί τοίνυν δέδεικται έκ τε των αγίων Πατέρων . και
autem quomodo se habitu habeant, quænain sec- της των κοινών εννοιών ακολουθίας, ως την οιανούν
tionis , aut divisionis reliqua polest esse suspicio διαίρεσιν ούτε ποιείν , ούτε πάσχειν , ούτε εισάγειν και
istis , qui in sancla Dei Eeclesia cominiovent αριθμός δύναται , αλλ' απλώς μεν δηλοί τα ποσά, της
seditiones ?
δε σχέσεως, ώς αν έχοντα τυχωσιν, ου προσάπτετα
ποία λοιπόν υπολέλειπται τομής υπόνοια και διαιρέσεως τους προς την αγίαν του Θεού στασιάζουσιν Εκκλιη
σίαν ;
Ex eadem oralione .
Εκ του αυτού λόγου
.
Nam si hoc verum non est, et si differentiam -nu- "Εδει γάρ αυτούς, είπερ αληθώς τούτο μή ήν,
dam el solam pronunciatione, vipole quæ nulla de μηδε την διαφοράν ψιλή και μόνη τη προφορά , ως
re sil, ail simpliciorum animas decipiendas simulate κατά μηδενός κειμένην, προς εξαπάτης των αφενε
proferunt , cur recusant dicere, quir et quol sint ca στέρων ειρωνευτικώς προφέρoυσι , μή παραιτείσθαι
quae differunt , quorum esse differentiam coulincolur ? λέγειν , τίνα , και πόσα τα διαφέροντα τυγχάνει όντα ,
1129 PANOPLIA DOGMATICA.
ών είναι την διαφοράν ομολογούσιν. Ει γάρ σώζεσθαι A Si enim ea ex quilius conjunctio fit, post coi
μετά την ένωσιν τα εξ ών η ένωσις πιστεύουσι , δύο
πάντως τα σωζόμενα ομολογήσαιεν άν. Τοσαύτα γάρ
τα συνελθόντα προς ένωσιν την αδιάσπαστον, την
οιανουν τροπήν , η σύγχυσιν, η μείωσιν , ή συναίρε-
σιν, ή μεταβολήν την είς άλληλα εκ της Ενώσεως
ου δεξάμενα. Νυνί δε τούτο μη δοξάζοντες, ώς ήρνη-
μένοι τας φύσεις μετά την ένωσιν σώζεσθαι , υπευ-
θύνους εαυτούς ελέγχους πεποίηνται, κάν μή βού-
λωνται , μόνη ποιότητι λέγοντες την διαφοράν σώζε-
σθαι των πραγμάτων χωρίς, ώσπερ ανθρώπων παι-
ζόντων προδήλως εστί,και το μή γελάσθαι , ώς είκός,
ύβριν είναι λογιζομένων, και σοφώς κενούντων, το
Ευαγγέλιον, άνευ ουσιών υποκειμένων είναι ποιότη-
τας δύνασθαι νομοθετούντων, και ποσού χωρίς επι-
B
γνωσθήναι διαφοράν υποτιθεμένων. 'Ηγνόησαν γάρ,
ως έoικεν, οι σοφώτατοι , ότι πάσα ποιότης υποκει-
μένης πάντως ουσίας εστί, περί ήν και θεωρείται,
και λέγεται το κατ ' αυτήν είναι ουδαμώς έχουσα ,
και πάσα διαφορά της άλλων προς άλλα κατά τον
του πως είναι λόγον ανομοιότητός τε και ετερότητος
ούσα δηλωτική , το ποσόν των διαφερόντων πραγμά-
των συνεισάγειν εαυτή πέφυκεν είτε ουσιών, είτε
ποιοτήτων , είτε ιδιοτήτων , και απλώς, ένα συνελών
είπω , παντός ετέρου τινός των όσα διαφέρειν αλλή-
λων υπολαμβάνοντες είπoιεν είναι διαφοράν, πάντως
έν ποσό τα διαφέροντα θεωρήσαντες είτε αισθήσει,
είτε νοήσει την διαφοράν εγνώρισαν . ' Ανευ γάρ
ποσού δύνασθαι διαβεβαιούσθαι δεικνύναι διαφοράν nimirum , sive natura cum natura , aut qualitas
ανένδεικτον, επειδή τα μή αλλήλοις πάντη ταυτά ένα c cum qualitate , aut proprietas cuni proprietate ,
και τον αυτόν του είναι ουδαμώς επιδέξεται λόγον .
Ουσίας γάρ ήτοι φύσεως , φέρε ειπείν, πρός ουσίαν,
η ποιότητος προς ποιότητα , η ιδιότητος προς ιδιό-
τητα, και και εί τι έτερον των όσα μη πάντα ταυτά
και διαφοράς ανεπίδεκτα , ένα και τον αυτόν του πως
είναι λόγον ουδέποτε λέγειν δυναίμεθα.
'Εκ του αυτού λόγου .
Ει μεν αναλλοίωτος ο κατ' ουσίαν θατέρου των
ενωθέντων διέμεινε λόγος μετά την ένωσιν προς τον
θατέρου της ουσίας όρον μή μεταπίπτων, προδήλως
ή του Χριστού θεότης με μένηκε κατ' ουσίαν θεότης
προς την σαρκός ουσίαν ου μεταφοιτήσασα · και η
.
του αυτού πάλιν ανθρωπότης μεμένηκε κατ' ουσίαν
ανθρωπότης προς την της θεότητος φύσιν μή πα-
D
θούσα μεταβολήν . Ει δε ούτε η θεότης του Χριστού,
ούτε η ανθρωπότης εις ελληλα μεταπεφοιτήκασι
διά τήν καθ' υπόστασιν ένωσιν, αλλ' ασύγχυτοι κατά
τον μέγαν Κύριλλον μεμενήκασιν αι φύσεις, σαφώς
ή μετά την ένωσιν διαφορά των σωζομένων εν Χρι-
στο καθεστηκε φύσεων , και ουδείς αντερεί λόγος .
Ει δε των ασυγχύτως εν Χριστώ σωζομένων έστιν ή
διαφορά μετά την ένωσιν , διαφοράν δε γνωσθήναι δίχα
ποσού παντελώς κεχωρισμένην αμήχανον , λεγέσθω
προς δήλωσιν της διαφοράς το ποσόν των διαφερόν .
των, ίνα μή ψιλήν πως , και ουκ αληθή την διαφοράν
υποπτευθώμεν πρεσβεύοντες . Ψιλήν γάρ πάσαν δια-
φορέν οίδεν ο λόγος την ουκ έχουσαν υπαρκτικώς
υποκειμένην την ών εστι διαφορά πραγμάτων αλή .
θειαν. Ημείς μεν ούν ταυτόν υπόστασίν τε και φύ-
TIT. XVI. 1030
junctionem servari credunt, duo plane servata con
filebuntur, lot enim ad conjunctionem indivisibilem
concurruni , que nec inversionem , nec confusionem ,
nec imminutionem , nec mutationem ullanı inter se
ex conjunctione suscipiunt. Nunc autem hoc in
probantes, ut qui negent naturas post conjunctio
nem servari, seipsos reprehensionibus obnoxios
constituerunt, etiamsi nolint, cum dicant sola qua
litale differentiam servari, sine rebus. Quod quidein
est hominum aperte ludentium nec liirpe , ul par
est, existimantium , se derideri, el plane Evange
lium inane ellicientium , cum sine subjectis essentiis
asserant esse posse qualitates , et sine quantitate diſſe :
rentiam cognosci tradant. Ignorant eniui, ni videliir,
homines sapientissimi, omnem qualitatem babere
.
subjectain essenliaill, circa quam consideralur et
dicitur , cum per se consistere nequeal . Ει omnem
differentiam , cum dissimilitudinem et diversidale »,
quam variæ res habent inter se, qualenus aliquo
moclo sunt, significet, rerum differentium quantili
lem constituere, sive essentiæ , sive qualilalos, sive
proprietates sint, seu quidvis aliud eorum quæ in
ter sc differunt, sive sensu sive cogilatione dille
rentiam intelligant. Sine quantitate enim posse
differentiam con Girmari non est admittendum ; nam
quæ inter se eadem plane non suni, nullo modo upan
el eamdem exsistendi rationem suscipiuni, essentit
aut si quid aliud est corum quæ non omnino
sini eadem . Nam quæ plane sunt eadem et diffes .
rentiam non adinilluni, unam et eamdem aliquo
modo exsislendi rationem nunquam dicere pole
rimus .
Er endem oratione.
Si utriusque conjunctorum ratio mansit incom
mutabilis post conjunctionem in alterius non in
cidens essentiæ terminum , Christi profecto divi.
nilas secundum essentiam divinilas mansit, in car
nis essentiam non commulala : et ejusdem rursus
humanitas secundum essentiam mansit huinanitas
in divinitatis naluram non conimulala . Quoii si
propter conjunctionem in persona nec Cliristi di
vinitas nec humanitas vicissim immulalæ simit, sed
sine confusione, ul scribit magnus Cyrillus , nalu
ræ permanserunt, differentia piane servatarum in
Christo nalurarum post conjunctionem perstitit .
El nulla ratio repugnabit . Al si naturarum , quæ
sine confusione in Christo servalæ sunt, post con
junctionern est differentia , nec sine quantitate dir
ferentia cognosci potest oinnino, ad differentiam
declarandam dicatur quantitas differentium , ne nu
dam quodammodo el non veram differentiam asse
rere deprehendumur. Nuda porro omnis est differen
lia quæ re ipsa subjeciam non habet eorum quo
rum est differentia , veritatem . Nos igitur, qui per
sonam et naturam idem esse proprie nunquam
1031 EUTHYMII ZIGABENI 10: 9
dieeremus, ex Patrum doctrina pie de Christo idem Ασιν κυρίως μηδέποτε λέγοντες κατά την των Πατέ .
et differens asserimus : idem ratione unius personæ, ρων διδασκαλίαν , ευσεβώς επί Χριστού το ταυτόν
qua ilena cum propria carne Deum Verbum confi-. πρεσβεύομεν, και το διάφορον, το μεν τω λόγω της
lemur, ne accessionem pcrsonæ sanctissima Trinitas μιάς υποστάσεως , καθ' όν ταυτόν τη οικεία σαρκ!
accipiat, el quateruitas eficiatur ; differens autem τον Θεόν Λόγον ομολογούμεν , ίνα μή προσθήκης
ratione diversitatis essentice eorum , ex quibus con- προσωπικήν ή πανεύφημος λάβη Τριάς , γενομένη
slat, qua Christi partes vicissim non commutantur τετράς : το δε τώ λόγω της κατ' ουσίαν των εξ ών
omnino. Neque enim jilem unquam eril per essen- έστιν ετερότητος, καθ' ήν εις άλληλα τα μέρη του
tiam divinitas et humanitas, ne aliquid creatum Χριστού παντελώς ου μεταπίπτουσιν . Ου γαρ ταυ
ejusdein cum divinitale per conjunctionem sil es- τον ποτε κατ' ουσίαν γένοιτ' άν θεότης, και ανθρω
sentiæ atque naturæ . Furentis enim animi pulamuis πότης, ένα μηδέν ή κτιστον τη θεότητι καθ' ένωσιν
esse , naluram dicere ejusdem esse cum natura ομοφυές και ομοούσιον» επειδή φύσει φύσιν ομοού
sentiæ ; nunquam enim nalura eamdem habet cum σιον είναι λέγειν μαινομένης διανοίας υπάρχειν
nalura essentiam atque naturam . Idem enim nalu- γινώσκομεν. Ουκ έστι γαρ φύσει ποτ' άν φύσις όμο
ra essentiaque de solis dicitur ejusdein specici φυής και ομοούσιος. Το γάρ ομοφυές και ομοούσιον
individuis , que ad unam essentiam referri consue- Β επί μόνων των κατά το αυτό είδος προς μίαν ουσίαν
verunt . αναγομένων ατόμων λέγεσθαι πέφυκεν.
Ex eadem oratione. 'Εκ του αυτού λόγου .
Cum hæc sit nostra sententia, neque naturarum Ταύτην έχοντες την ομολογίαν ημείς, ούτε την
differentiam post conjunctionem negamus, ex qui- των φύσεων διαφοράν αρνούμεθα μετά την ένωσιν,
bus constat Christus, ipsas naturas minime couſu- εξ ών ο εις συνετέθη Χριστός, ασυγχύτους μεμενη
sas mansisse credentes. Neque conjunctionem in κέναι τας φύσεις πιστεύοντες, ούτε την καθ' υπόστα
persona ignoramus, unum Christum sanctæ et ejus- σιν αγνοούμεν ένωσιν, ένα τον Χριστόν της αγίας,
dem essentiæ et adorandæ Trinitatis conſilentes, και ομοουσίου, και προσκυνητής Τριάδος ομολογούν
sed eorum etiam ex quibus est Christus, ui quæ in τες, αλλά και την διαφοράν των εξ ών έστιν ο Χρι
ipso vere sine inversione et mutatione servantur, στός ως εν αυτώ κατ' αλήθειαν σωζομένων δίχα τρο
posl conjunctionem , perspicuam numero dille πης και συγχύσεως μετά την ένωσιν διά του αριθμού
rentiam , quo Eutychis confusio lollatur, constituie ποιούμεν κατάδηλον προς αναίρεσιν τής του Ευτυ
mus. El in persona conjunctionem agnoscentes, χούς συγχύσεως , και την καθ' υπόστασιν ένωσιν
clara voce unam Dei Verbi naluram assumpsisse C
επιγινώσκοντες διαπρυσίω τη φωνή την μίαν του
carnem , habentem aniniam menle præditam , asse- Θεού Λόγου φύσιν σεσαρκωμένην σαρκί ψυχήν έχου
rimus contra Nestorii divisionem , qui persona dila ση την νοεράν κατά της Νεστορίου προβαλλόμεθα
ferentiam in Christo pronuntiabal, el eaindem διαιρέσεως, υποστατικήν επί Χριστού την διαφορών
personæ rationem quæ csl carnis cum Verbo dis καταγγέλλοντος, και σαρκός καθ' υπόστασιν προς
secabal. τον Λόγον ταυτότητα διατέμνοντος.
Ex eadem oralione. Εκ του αυτού λόγου .
Nam si Christus post conjunctionem est Deus et Ει γάρ Θεός και άνθρωπός έστι μετά την ένωσιν
homo, juxta communem nimirum cunfessioneri, res ο Χριστός, κατά την κοινήν ομολογίαν, δηλονότι τα
nominibus congruentes vere habet post conjunc-. πράγματα τους ονόμασιν έχων επαληθεύει μετά την
tionem.. Res enim nominibus propriis precedunt , ένωσιν . Τα γάρ πράγματα προεπινοούνται των οι
nec quisquam nomen esse dixeril sine re, qı per κείων ονομάτων , και ουδ' αν είναι δυνηθείη πώποτε
se nomini prebel occasionem , et ipsa vicissian reci- χωρίς πράγματος όνομα του παρέχοντος δι' εαυτού
μίι declarationem . Quod si Christus post conjunc- τω ονόματι θέσιν, και αντιλαμβάνοντος δήλωσιν. Εί
Lionem non habel res, quarum sunt nomina, palet δε τα πράγματα , ών εισι τα ονόματα , ουκ έχει μετά
euni nudas habere appellationes , quippe que de D την ένωσιν ο Χριστός , ψιλάς κατ ' αυτούς , ως κατά
nomine dicantur , el rebus ipsis privalæ sint. El eril μηδενός κειμένος, έχων δειχθήσεται τάς προσηγο
Deus et homo noinine tantum Christus, non autem ρίας, και πραγμάτων ερήμους, και έται Θεός , και
re, ut ipsi sentiunt. Quo quid Deo minus congru άνθρωπος μόνον ονόματι κατ' αυτούς ο Χριστός , και
ens esse queat ? Sin hanc insaniam evilantes voca ου πράγματι . Ού τι γένοιτ' αν αθεώτερον ; Ει δε
bula in Christo rebus spoliala negabunt post con- τοσούτον μανήναι παραιτούμενει, φαίες ιη ερήμους
junctionem , quemaduiodum non recusant dicere είναι πραγμάτων επί Χριστού τάς προσηγορίας μετά
duas Christi post conjunctionem appellationes, την ένωσιν, ώσπερου παραιτούνται λέγειν τας δύο
duas item Christi post conjunctionem naturus di- του Χριστού μετά την ένωσιν προσηγορίας, ούτω
cant, ex quibus et in quibus consistit, quarum sunt και τάς δύο του Χριστού φύσεις, εξ ών, και εν εις
appellationes. συνέστηκε, λεγέτωσαν μετά την ένωσιν , ών αι προσ
ηγορίαι.
Ejusdem de diferentia et quantitate. Τού αυτού περί διαφοράς και ποσότητος.
Quare sic numerus, ex Patrum sententia , non Εί τοίνυν, κατά τους Πατέρας, ο αριθμός του πο
babilum , sed reruin quantitalem Jesigual. Oninis σου των πραγμάτων, αλλ' ου της σχέσεώς έστι δη
1033 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT. XVI. 1031
λωτικός , πάν δε ποσόν ετερότητι φυσική θεωρούμε- A autem quantitas naturali diversitate considerati
νον, διαφοράν πάντως επιδέχεται, διαφοράν δε λέ- differentiam omnino suscipit, differentiam vero in
γουσιν επί Χριστού φυσικήν μετά την ένωσιν και Christo naturalem post conjunctionein , veritatis
οι τη αληθεία μαχόμενοι, και το ποσόν των διαφε- etiam oppugnatores conccdunt, differentium quoque
ρόντων , ου χωρίς αμήχανον είναι διαφοράν, μετά quantitate ,sine qua diferentia cognosci non potest ,,
του δηλούντος αυτό αριθμού, ού χωρίς ποσόν καθόλου una cum numero quantitatem declarante, siue quo
γνωσθήναι αδύνατον, λέγειν αυτούς ανάγκη μετά quantitas ipsa cognosci nequit , post conjunctionem
την ένωσιν, είπερ κατά την εύτακτον ακολουθίαν dicant, necesse est , si modo recto disputandi orili
ευσυνάρτητον τον του οικείου δόγματος αποδείξει nie aplam (proprii) dogmalis rationem volunt denioni
βούλονται λόγον . Ει δε το ποσόν των σωζομένων εν strare : quod si naturarum in Christo servatarum
Χριστη φύσεως αρνούνται μετά την ένωσιν, μηδε post conjunctionem , quantitatem negant, ne dille
την διαφοράν λέγειν τολμάτωσαν των, εξ ών ο Χρι- rentiam quidem nalurarum ex quibus est Christus,
στός έστι, φύσεων μετά την ένωσιν , γινώσκοντες, post conjunctionem audeant dicere :: scientes ,, quid
ότι πάν εί τι καθ' ότιoύν έχει διαφοράν, εν κατά quid aliqua in re differentiam habet, unum omni
πάντα λόγον τε και τρόπος είναι ου δύναται. Το δε ratione et modo esse non posse. Quod autein unum
B
μη δυνάμενον είναι κατά πάντα λόγον τε και τρό omni ratione el modo esse non potest, id aliqua pla
πον έν, δηλονότι κατά τινα λόγον τε και τρόπον , δύο ne ratione et modo saltem est duo aut plura . Quo
το ελάχιστον έστιν η πλείονα. Ουκούν εν Χριστώ circa qui in Christo post conjunctionem dicunt esse
μετά την ένωσιν λέγοντες είναι διαφοράν, εν κατά diferen !jaur, unum omni ratione et modo Cliristuin
πάντα λόγον τε και τρόπον τον Χριστόν είναι μετά esse non possunt dicere. Quod si non omni ratione
την ένωσιν λέγειν ου δύνανται. Ει δε μή κατά πάντα el modo unus est Christus posi conjunctionem , pers
λόγον τε και τρόπον έν έστιν ο Χριστός μετά την picuum est Christum aliqua ratione et modo post
ένωσιν, δήλον, ότι κατά τινα λόγον τε και τρόπον conjunctionein omnino esse duo. A si ratione ali
δύο πάντως έστιν ο Χριστός μετά την ένωσιν . Ει δε qua el modo Christus post conjunctionem est duo ,
κατά τινα λόγον τε και τρόπον δύο εστίν ο Χριστός probler naturarum,, ex quibus, etel in quibus est,,
μετά την ένωσιν, διά την εν αυτώ, και εξ ών , και differentiam , ut ratione demonstratum est, constat
αις εστι φύσεων, διαφοράν, ώς έδειξεν ο λόγος, δή eos prorsus impie seutire, qui differentiam quidem
λον, ώς ασεβούσι διακενής οι τήν μεν διαφοράν τών walurarum , ex quibus est Christus, pośl conjunctio
εξ ών έστι φύσεων ο Χριστός μετά την ένωσιν λέ nein dicunt, ipsas aulem naluras quarum est differen
γοντες, αυτά ; δε τας φύσεις ών ή διαφορά προφανώς c lia, aperte silentio tollant post conjunctionem. Vere
enim tollunt, qui ea que sunt et servanlur, negant.
αναιρούντες τη σιωπή μετά την ένωσιν. 'Αναίρεσις
γάρ έστιν αληθώς και των όντων και σωζομένων Nam si naturas post conjunctionem : ublatas 10 :1
arbitrantur, sed eas esse servarique sentiunt, æquum
εξάρντσες. Ει γάρ ουκ ανήρηνται κατ' αυτούς αι
φύσεις μετά την ένωσιν, και εισι, και σώζονται, και est ut eas post conjunctionem servatas confileantur.
δίκαιόν έστιν αυτάς σωζομένας ομολογείσθαι μετά Aut si æquum non est ut eas post conjunctionein ser
την ένωσιν, ή , είπερ μή δίκαιόν έστιν αυτάς σωζο valas fateantur, neque esse neque servari illis in
Christo per illos æquum est dicere, el sublatæ sunt.
μένας ομολογείσθαι μετά την ένωσιν, μήτε είναι,
μήτε σώζεσθαι λέγειν αυτάς εν Χριστώ δίκαιόν εστι Quod enim omnino nominari æquum non est , id ne
κατ' αυτόν, και ανήρηνται. “Ο γάρ μή δίκαιόν εστι esse quidem , ul ego senlio, salius et sequius est
πάντως ονομάζεσθαι, μηδε το παράπαν υπάρχειν dicere ; verum ut omni ratione et modo Christus non
πολλώ κρείττόν έστιν, ώς oίμαι , και δικαιότερον λέ est uuum post conjunctionem , ila rursus omni ratio
γειν . "Ωσπερ δε κατά πάντα λόγον τε και τρόπον εν ne el modo Cbrislus non est duo post conjunctioncm .
ουκ έστιν ο Χριστός μετά την ένωσιν, ούτω πάλιν Quod si non omni ratione el modo post conjunctio .
κατά πάντα λόγον τε και τρόπον ουκ έστιν ο Χρι nem , Christus est duo, aliqua omnino ratione et
στός δύο μετά την ένωσιν. Ει δε μή κατά πάντα λό modo , nempe per unam eamdemque personam , per
γον τε και τρόπον εστίν ο Χριστός δύο μετά την quam habere differentiam non potest , Christus est
ένωσιν , πάντως κατά τινα λόγον τε και τρόπον διά unum . Quamobrem cum alia atque alia ratione et
την υποστατικής ταυτότητα , ήγουν την μίαν υπό modo uium el duo idenı sil, necessarium est, qua
στασιν, καθ' ήν διαφοράν έχειν ου δύναται, έν έστιν ratione unum , el qua duo idem sil , considerare.
ο Χριστός. Επεί ούν κατ' άλλον και άλλον λόγον τε και τρόπον έν, και δύο εστίν ο αυτός , αναγκαίον
σκοπήσαι κατά ποίον, και ποίον λόγον έν έστιν ο αυτός , και δύο .
Τού αυτού εκ της προς Θαλάσσιον ξβ' αποκρί- Ejusdem ex responsione sexagesima secunda ud
σεως . Thalassium.
Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ο τού Θεού μο- Dominus noster Jesus Christus unigenitus Dei
νογενής Υιός και Λόγος , ο δι' εαυτόν μέν κατά φύσιν Filius et Verbum, qui per se ipsum natura Simplex
απλούς ών, και αεί διαμένων , δι' εμέ δε κατά πρόσ. esi , et semper permanet, propler me autem carnem
ληψιν σαρκός νοερώς ενεψυχωμένης , ως οίδεν αυτός, assumenis anima rationeque præditam , fuclus ea ra
γενόμενος καθ' υπόστασιν σύνθετος , ούτε τη κατ' lione, quam ipse novit, in persona compositus, neque
άκρον προς την σάρκα καθ' υπόστασιν ενώσει την summa cum carne in persona conjunctione confusio
PATROL GR . CXXX . 33
1035 EUTHYMII ZIGABENI
nem in naturaln unano suscepit, neque summa cum Α εις μίαν φύσιν προσεδέξατο σύγχυσιν , ούτε τη κατ'
carne per naturam differentia in geminos divisus
est Glios. Summam appello in persona conjunc-
tionem quæ nullo pacto dividi polesi ; summain au-
lem cum carne differentiam quan confundi prorsus
nequit , aut immutari. Quoniam carnis a Deo suscep-
la mysterium non admittit in persona differentiam
propler naturalem eorunu ex quibus constat, diver-
sitatem , ne vel Trinitatis mysterium accessionem
accipiat, vel quidquam sit ejusdem cum Divinitale
generis, aut essentia por valuram . Duarum enim
naturarum in unam personam , non au :em in unam
naturam concursus est factus , ul et unum in perso-
na ex naturis mutuo concurrentibus per conjunc-
Lionem perfectum ostendatur, et earuin ad conjunc-
tionem indivisibileum per naturalent proprietalenn B συνελθόντων προς την αδιάσπαστον ένωσιν , κατά
convenientium differentia credatur, quæ siue mu-
latione confusioneque maneat. Si enim ad alius
naturæ generationem , nalurarum concursus factus
est, salutis nostra inysterium nobis omnino sit in-
cognitum . Neque enim habemus, unde , aut quomo .
do possimus Dei descensum ad nos intelligere, carne
per conjunctionem in naturam divinam mulala , aut
datura divina in carnis essentiam conversa , aut ulra-
que in alius a se diversæ nalurie generationem per
Blijstionem couſusa , neulra illaruin ex quibus est,
natura ralionein suam inlegram conservante. Nam
sive in divinitatis naturam caro conversa sil, sive in
carnem natura divinitatis, sive conjunctionis in una
nalura modus ad alius naturæ ab ipsis diversæ ge-
nerationem naturas compulerit, ego carnis a Deo C τας φύσεις συνώθησεν , εγώ το μυστήριον της θείας
assumptæ mysterium non cognosco , cum post con-
junctionem in myslerio naluralem carnis el divini-
Talis differentiam oon inveniaru), Al si carnis el divi-
pitalis in Cbrislo post conjunctionem differentia
manel, neque enim unquam idem per essentiam sit
divinilas el caro , concurrentium conjunctio non in
unam maluram , sed in unam personam facta est , qu a
nullam in Christo ullo modo differentiam reperimus.
Verbum enim cum propria carne per personam
upun ) est.
Ejusdem de duabus Christi naturis.
Tres personas Arius confitetur, sed unitatem
negal, et sanctam Trivitatem non ejusdem esse liæ
dicil. Sabellius autem unitatem confilelur, sed Tri
D
wilalemu negai. Eumdem enim esse dicit Patrem , et
Filium , et Spiritum sanctum ; al Ecclesia ei unila-
lem confitetur, et prædical Trinitatem . Sic el in
uno sanctæ Trinitatis Nestorius paluralem asserit
differenliani, sed unilalem non confitetur. Hanc enim
in persona factam negai. Eutyches contra lalelur uni-
Talem , sed essentiæ differentiain pegal e natura-
rum confusionem inducit. Ecclesia vero et unila ! em
in persona tradit indivisibilem , et minime confusam
e - senlia differentiam .
Et hæc eodem ex loco.
In sancia Tripitale eadem est essentia, et diversæ
CrsuBiLn Unani com esscntiam , el tres personas
10 6
άκρον προς την σάρκα κατά φύσιν διαφορά προς
υιών δυάδα ετμήθη . "Ακρον δε φημι της μεν καθ'
υπόστασιν ενώσεως το παντελώς αδιαίρετον, της δε
κατά φύσιν διαφοράς άκρον το παντελώς ασύγχυ
τον και αναλλοίωτον • ίτι μηδέ συνεπάγεται παντε.
λώς τη κατά φύσιν των εξ ών συνέστηκεν ετερότητα
και την καθ' υπόστασιν διαφοράν το μυστήριον της
θείας σαρκώσεως • το μεν, ίνα μή προσθήκην λάθη
το της Τριάδος μυστήριον , το δε, ένα μηδέν ή τη
Θεότητι κατά φύσιν ομογενές και ομοούσιον. Δύο
γάρ φύσεων προς υπόστασιν , αλλ' ου προς φύσιν
μίαν γέγονε σύνοδος • ίνα και το καθ' υπόστασιν ενη,
εκ των άλλήλαις συνδραμουσών φύσεων δειχθή κατά
την ένωσιν αποτελούμενον · και το διάφορον των
1
την φυσικήν ιδιότητα πιστευθή πάσης εκτός μένον
τροπής και συγχύσεως . Ει γάρ προς φύσεως γένεσιν
η των φύσεων γέγονε σύνοδος , αδιάγνωστος αν ήν
7
ημίν παντελώς το της ημών σωτηρίας μυστήριον
ουκ έχουσι πόθεν, ή πώς δυνηθήναι μαθείν την προς
ημάς του Θεού συγκατάβασιν, εις την θείαν φύσιν διά
την ένωσιν της σαρκός μεταβληθείσης, και της θείας
εις την της σαρκός ουσίαν μετατραπείσης, η αμφοίν
προς άλλης παρ' εαυτάς γένεσιν κατά τινα μίξιν
συμφυρθεισών, μηδ' ετέρας των εξ ών εστι φύσεων
τον λόγον αλώβητον φερούσης . Είτε γάρ εις θεότητος
φύσιν η σάρξ, είτε προς σάρκα και της θεότητος μετ
εβλήθη φύσις , είτε προς άλλης γένεσιν φύσεως
παρά ταύτας και της προς φύσιν μίαν ενώσεως τρόπος
σαρκώσεως ουκ επιγινώσκω , φυσικήν ουχ εύρίσκων
μετά την ένωσιν εν τω μυστηρίω διαφοράν σαρκός
και θεότητος . Ει δε σαρκός εν Χριστώ , και θεότη
τος μετά την ένωσιν υπάρχει κατά φύσιν διαφορ ,
ου γάρ ταυτόν κατ' ουσίαν ποτέ θεότης και σάρξ,
προς φύσεως μιάς γένεσιν ή των συνελθόν των ού.
δαμου γέγονεν ένωσις , αλλά προς μίαν υπόστασιν,
καθ' ήν ουδεμίαν εν Χριστώ καθ' οιονδήποτε τρόπον
ευρίσκομεν διαφοράν. Ταυτόν γάρ τη οικεία σαρκι
κατά την υπόστασιν ο Λόγος.
Του αυτού περί των δύο του Χριστού φύσεων .
"Ο "Αρειος τις τρεις υποστάσεις ομολογεί, αλλά
την μονάδα αρνείται, και ου λέγει ομοούσιον την
αγίας Τριάδα. Ο δε Σαβέλλιος την μονάδα ομολογεί,
αλλά την Τριάδα αρνείται . Τον γάρ αυτόν λέγει Πα .
τέρα, και Υιόν, και άγιον Πνεύμα. Η δε Εκκλησία
και μονάδα ομολογεί , και Τριάδα κηρύσσει. Ομοίως
και επί του ενός της αγίας Τριάδος Νεστόριος τη
φυσικήν διαφορών λέγει , αλλά την ένωσιν ουχ όμο
λογεί. Ου γαρ λέγει ταύτην καθ' υπόστασιν γεγο
νέναι. Ο δε Ευτυχής την μεν ένωσιν ομολογεί , την
δε κατ' ουσίαν διαφοράν αρνείται, και σύγχυσιν των
φύσεων εισάγει . Η δε Εκκλησία και την καθ' υπό
στασιν ένωσιν διά το αδιαίρετον , και την κατ ' ου
σίαν διαφοράν διά το ασύγχυτον πρεσβεύει,
Εκείθεν και τούτο.
Επί της αγίας Τριάδος ταυτότης μεν ουσίας,
ετι ρώτης δε προσώπων. Αίαν γάρ ουσίαν ομολογου
 PANOPLIA DOGMATICA .
1037
μεν, τρείς δε υποστάσεις . Επί δε του ανθρώπου A conftemer . In homine autem eadem et persona .
ταυτότης μέν έστι προσώπου , ετερότης δε ουσιών .
Ενός γάρ όντος ανθρώπου , άλλης εστίν ουσίας ή
ψυχή, και άλλης το σώμα. Ομοίως δε και επί του
Δεσπότου Χριστού ταυτότης μέν έστι προσώπου ,
ετερότης δε ουσιών. Ενός γάρ όντος προσώπου , ήτοι
υποστάσεως , ετέρας ουσίας εστιν ή θεότης , και ετέ.
ρας η ανθρωπότης . " Ωσπερ δε αδύνατον επί της αγίας
Τριάδος ομολογείν μεν την ένωσιν, μή εκφω νείν δε
την διαφοράν• ούτω και επί της οικονομίας ανάγκη
.
πάσα και την ένωσιν, και την διαφοράν κηρύττειν.
Και τούτο .
" Ωσπερ Σαβέλλιον αναθεματίζομεν κηρύττοντα επί
της αγίας Τριάδος την φυσικήν ένωσιν, αλλά μη λέ-
γοντα την καθ ' υπόστασιν διαφοράν , ούτως Ευτυχή
αναθεματίζομεν ομολογούντα την καθ' υπόστασιν
B
ένωσιν επί του Χριστού, αλλά μη γνωρίζονται την
φυσικήν διαφοράν .
Και τούτο.
" Ωσπερ της αγίας Τριάδος την μίαν ουσίαν ουκ έπι
συγχύσει των τριών υποστάσεων λέγομεν, ούτε τας
τρείς υποστάσεις επί αναιρέσει της μιάς ουσίας :
ούτως επί του ενός της αγίας Τριάδο , την μίαν υπό-
στασιν ουκ επί συγχύσει των δύο φύσεων αυτού λέ-
γομεν , ούτε τις δύο φύσεις επί διαιρέσει της μιάς
υποστάσεως
Και τούτο .
"Ο μη λέγων επί Χριστού διά τήν των φύσεων
διαφοράν την καθ' υπόστασιν ένωσιν Νεστοριανός
έστι. Και ο μή λέγων εν τη καθ' υπόστασιν ενώσει est . Et qui in personæ unitate naluratem non con
την φυσικήν διαφορών Ευτυχιανιστής έστιν , ο δε C cedit differentiam , est Eutychianista. At qni persona
την καθ' υπόστασιν ένωσιν , και την φυσικήν διαφο unitatem , el naturalem differentiam in uno sanctæ
ραν κηρύττων επί του ενός της αγίας Τριάδος , την
βασιλικήν και αμώμητον πίστιν κρατεί.
Και τούτο.
“ Ο λέγων και διαφοράν και ένωσιν επί Χριστού
ούτε την διαφοράν αναιρεί , ούτε την ένωσιν συγχέει.
Και γάρ Κύριλλος αναθεματίζει τους την διαφοράν
αναιρούντες διά την καθ ' υπόστασιν ένωσιν, και η
οικουμενική σύνοδος αναθεματίζει τους διά την καθ'
υπόστασιν ένωσιν την φυσικών διαφορών αναιρούντας
επί του ενός της Αγίας Τριάδος.
Τού αυτού, ότι βλάσφημον το λέγειν τον Χρι-
στον μίαν απλώς φύσιν.
Ει δε κατ ' αυτούς εκείνους και Χριστός σύνθετός
εστι φύσις , η θαυμαστή των Σευήρου λόγων ακρόπο- D in quo mirabilis Severi rationum arx est constituta ,
Αις, και γενική πάντως έστιν, η μοναδική . Τούτων γάρ
άλλην επινοήσαι μέσην αμήχανον . Και ει μεν γενική
φύσις εστίν ο Χριστός, κατά πολλών έσται δηλονότι,
και διαφερόντων αριθμώ κατηγορούμενος , και κατ'
επίνοιαν έσται μόνην, εν οίς την ύπαρξιν έχει, και
ου καθ ' εαυτόν εν ιδία τινι υποστάσει γνωριζόμενος,
χωρίς των επιθεωρουμένων τοίς υπ' αυτόν ατόμοις
συμβεβηκότων. Τοιούτος γάρ και πάσης γενικής φύ-
σεως όρος τε και λόγος . Και εισήχθη πλήθος ημίν
Χριστών ανθ' ενός κατά μηδένα τρόπον την οιανούν
εχόντων προς τον Θεόν και τους ανθρώπους ταυτότη-
τα διά την Σελήρου κατά της αληθείας περιττήν
και ακάθεκτον μανίαν. Ει δε μοναδική φύσις έστιν ο
Χριστός , ένα παρωμεν λέγειν , ώς ουδαμώς εστι το
- ΤΙΤ. ΧVΙ. 1058
et diversitas essentiarum . Elenim cum unus sit
homo, aliam anima, aliam eorpus babet essentiam .
Similiter in Christo Domino eadem est persona, et
essentiarum diversitas ; nam cum una persona sik,
alia est divinitatis essentia, et alia humanitatis.
Quemadmodum autem in sancta Trinitate fieri non
potest, ut unitatem confiteamur , et differentiam non
pronmentiemus, sie et in ipsa dispensatione necessa
rium est, et unilalem , et differentiam enuntiare .
Et hæc.
Quemadmodum Sabellium naturalem in sancia
Trinitale prædicantem unitatem , sed personarum
differentiam negantem exsecraniur, sic exsecramur
Eutychem , qui in Christo unitatem persone con •
filelor, sed naluralem differentiam non agnoscit.
Et hac .
Ul in sancia Trinitale non cum triuin person : rum
confusione anam essentiam dicimus, nec tres per
sonas cum unius essentiæ interitu , sic in uno sanc
tæ Trinitatis nec unam personam dicimus cum dua
rum personarum confusione, nec cum onius essen
liæ interitu naturas duas.
Et hæc .
Qui propter duarum in Christo naturarum diffe.
rentiam personae unitatem non agnoscit , Nestorianies
Trinitatis predicat, is regiam et nulli obnoxiann
reprehensioni fidem amplectitur.
Ει kee .
Qui et unitatem et differentiam in Christo dicit, nec
diferentiam tolis, nec unitatem confundit , Eleni
Cyrillus deieslalur eos qui propter personie unilateia
differentiam follunt , et εynodus ocumenica illos
exsecratur, qui propter unitatem personæ naturalem
differentiaan tollunt in uno sancta Trinitalis,
Ejusdem : impium esse, Christum unam simpliciler
naluram dicere .
Sin Christus, ut illi sentiunt, est natura composita ,
aul generalis omnino est, aut singularis ; 'lerijum
enim cogitare non possumus .. Si generalis est
Christus natura, de multis nimirum numero dile .
rentibus dicelur, el cogitatione tantum erit in jis , in
quibus habel essentiam, non autem per se in propria
ulla persona cognoscetur, sine accidentibus indivi
duorum , quæ in individuis ipsi subjectis conside
rantur . Hæc enim est omnis nalura generalis definitio
alque ratio. Et supervacanea ista Severi adversus
reritatem insania pro uno Christo multitudo Semi .
miristorum , qui nullam nec eum Dem , nec coin
hominibus rativnem eamdein habeant, inducetur.
Sin natira singularis est Christus, 1it illud omitla
mus , nullam esse naturam , quæ unici1 sit persona
1039 EUTHYMII ZIGABENI 1040
circumscript2 , quamvis a fabulis decanlalani volu : A σύνολον φύσις εν προσώπω περιγεγραμμένη , κάν
crem isti plienicem ad extremum tanquam exemplam ει τα μάλιστα τον μυθευόμενον όρνιθα τον φοίνικα
inexpugnabile, quo innitatur ipsorum opinio, propo- καθάπερ τι και άμαχον παράδειγμα της εαυτών δό
pant. Nam si volucris cst plenix, et animal prorsus ξης συστατικών τελευταίον προβάλλονται . Ει γάρ
est ; si animal ,, primum non omni modo singulare,, όρνις; έστιν ο φοίνιξ , και ζώον πάντως εστίν. Ει δε
; s
quatenu est animal, non enim solun animal ; præ- ζώον, πρώτον μεν ου πάντη μοναδικών καθε ζώον ου
Ierea ,, si animal ,, etel corpus animatum sensu predi- γάρ μόνον ζώον • έπειτα δε, είπερ ζώον, και σώμα
Luna . Quod si corpus animatum ac sensu preditum
luni. έμψυχον αισθητικόν . Ει δε σώμα έμψυχον αισθητι
csl plicnix, etortui proleclo atque interitui obnoxia . κόν έστιν ο φοίνιξ, και υπό γένεσίν έστι δηλονότι και
Quod si lalis est , quærainus .es sapientibus istis φθοράν. Ει δε υπό γένεσιν έστιν, αυτούς έρωτήσωμεν
rerum spectatoribus, an fieri possit ut quod ex eorum τους σοφούς των όντων θεάμονας , ει δυνατόν έστι, τι
esl numero , quæ sunt animala schsuque prædita , των υπό γένεσιν και φθοράν εμψύχων και αισθητι
quodque ortum atque interitum sentil, singularis κών σωμάτων μοναδικής υπάρχειν καθ ' υπόστασιν
Haluræ sil, quantum pertinet ad per: opam , cum φύσεως , ών ή εξ αλλήλων κατ' είδος διαδοχή αρίδη
mulua ipsorum in specie successio perspicua silessi B λος χαρακτήρα του είναι. Είπερ δε, μοναδική φύσις
slendi nota . Ad hæc si nalura singularis est Christus, εστίν ο Χριστός , ούτε τω Θεώ και Πατρί ομοούσιος
nec ejus :lem cuin Deo el Palie, nec ejusdem cum έστιν , ούτε τους ανθρώποις . Το γάρ πάντη κατά την
hominibus est essentiæ . Quod enim omnino esl na φύσιν μοναδικών της προς ότιoύν άλλο παντελώς φυ
Lura singulare, naturali cognatione nulli conjunctum σικής ηλλοτρίωται συγγενείας. Ει δε κατ ' αυτούς
est . Quod si ab omuibus, ul eus sentire probavimus, εκείνους, ώς έδειξεν ο λόγος , πάντη κατά την φύσιν
natura diversus est Christus, luciles ipsos opinionum ο Χριστός πάντων ηλλοτρίωται των όντων, αυτούς
inventores rogemus , ui nobis dicant, qualem nallira ειπείν προτρεψόμεθα τους καινούς δογματιστάς , τι
Cbrislum , el qua ratione vcnerentur . Itaque cum όντα κατά την φύσιν, και ποιο λόγο σέβoυσι τον
inagnum alque horrendum necessario periculum ex Χριστόν. Εί τοίνυν μέγας και φοβερός εξ ανάγκης
rationis , quæ reddila esi vi, consequalur eos qui έπεται κίνδυνος , κατά την αποδοθείσαν του λόγου
Christum natura ununi, aul naturam esse unam con δύναμιν , τοίς λέγουσιν εν κατά την φύσιν είναι τον
lendunt, sive simples, sive composita , eaque sive Χριστόν , ήγουν μίαν φύσιν, είτε απλώς λεγομένην ,
generalis , aut communis, sive singularis dicalur , είτε σύνθετον , και ταύτην είτε γενικήν , ήγουν κοι
animos nostros Omii custodia al ejusmodi opinione νήν, είτε μοναδικήν, ήγουν ιδικήν , πάση φυλακή τάς
remolos servemus , ut el a minis ipsi impendentibus C εαυτών καρδίας της τοιαύτης δόξης τηρήσωμεν κα
liberi simus. θαράς , ίνα και της επ' αυτή μελλούσης απειλής ελευ
θερωθώμεν.
Τού αυτού .
Ejusdem .
Quamobrem si Dei Veiburn non lege atque ordine Εί τοίνυν μή κατά νόμον και τάξιν της των συνόν
naturæ rerum compositarum , sed alia ratione divina , των φύσεως , αλλ' ετέρω παρά την φύσιν των συνθέ
et quæ verbis explicari non potest, nempe per carnis των θεσμώ » κατά πρόσληψιν γάρ αφράστως και του
assumptionem compositum est , non autem per ge- Θεού προς την σάρκα συνετέθη Λόγος, αλλ' ου κατά
nerationem simul curn carne compositionis accepit γένεσιν άμα τη σαρκι προς σύνθεσιν το είναι λαβών
essentiam , ul tolum aliquod specie compleret, ut εις όλου τινός κατ' είδος συμπλήρωσιν , καθώς και της
veritatis oralio omuibus aperte significat, fruslia αληθείας διαπρυσίως πάσιν εμβοά λόγος · μάτην
conantur insipientes isti compositionem , quæ omnem τοίς υπό φύσιν θεσμοίς ύπαγαγείν αθέσμός επιχει
naluræ terminuin rationeque superal, legibus naluº ρούσιν οι αμαθείς την πάντα φύσεως όρον τε και λό
ralibus impie subjicere. Quamobrem qui per carnis γον έμβαίνουσαν σύνθεσιν. Διά τούτο κατά πρόσλη
assumptionein Verbum esse factum hominem dicii , ψιν σαρκός ο λέγων γενέσθαι την ενανθρώπησιν την
is el alerinam Dei ante sacula essentiam servat , et D τε του Θεού Λόγου προαιώνιον ύπαρξιν διασώζει, και
voluntariam pic conlilelur, sponleque susceptam in την εκούσιον ευσεβώς ομολογεί, και αυθαίρετον αυτού
teu pore carnis indutionem , et differentiam Verbi κατά χρόνον σάρκωσιν, και την διαφοράν αυτού τε
suscipientis, alque carnis suscepte sine confusione του προσλαβόντος Λόγου, και της τροσληφθείσης σαρ
lliclur eijam post conjunctionem . Qui vero Dei Ver- κός ασύγχυτον φυλάττειν και μετά την ένωσιν. Ο δε
bum non per carnis assumptionem immutabili ra- μή κατά πρόσληψιν σαρκός ομολογων άτρέπτως
tione factum esse hominem dicit, nihil eorum quae ενανθρωπήσαι τον του Θεού Λόγον ουδέν των ειρη
dicta sunt, ullo modo vere poterit confiteri. μένων κατ' ουδένα τρόπον αληθώς ομολογείν δύναται.
Ejusdem de voce hac : « In duabus naturis, i Του αυτού περί της φωνής : « Εν δύο φύσεσι.»
Ju duabus naluris ratione indivisibili ipsum esse 'Εν δύο φύσεσιν αδιαιρέτως τον αυτόν όντα πι
credimus , ul divinitale el humanilale . Qucmadmo- στεύομεν ώς εν θεότητι και ανθρωπότητι. "Ωσπερ εκ
dum enim cum ex duabus naturis constare Christum δύο φύσεων λέγοντες τον Χριστόν εκ θεότητος και
dicimus, ex divinitale et humanitale , ut duabus e ανθρωπότητος όντα νοούμεν ώς εκ μερών όλον , ούτω
partibus ' lolum intelligimus ,ita cum post conjunc- και εν δύο φύσεσι λέγοντες μετά την ένωσιν εν θεό.
tionem eum duibusin naturis esse dicimus, is divi- τητι και ανθρωπότητι όντα πιστεύομεν ώς άλον εν
 1041 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XVI. 1012
μέρεσι . Μέρη δε Χριστού και θεότης αυτού έστι και η Anitate atque lunauitate esse credimus , ut totum in
ανθρωπότης , εξ ών και εν αίς υφέστηκε . Και αύθις parribus. Parles enim Christi sunt divinitas et huma
του Θεού Λόγου φύσιν σεσαρκωμένην σαρκί νοεράν nitas, ex quibus, el in quibus consistit. Præterea
τε και λογικήν εχούση ψυχήν πιστεύειν, λέγειν τε, unam Dej Verbi naturam carncm assumpsissc ani .
και κηρύττειν εδιδάχθημεν κατά τον άγιον Κύριλ- malam anima niente rationequc prædita dicere et
λον, διά του σε σαρκωμένην ειπείν , της καθ' ημάς predicare didicimus ex doctrina sancti Cyrilli, ut
φύσεως είσκεκομισμένην ορώντες την ουσίαν, και ex eo quod dicimus carnem assumpsisse, essentiam
πάλιν του αυτού και ενός Χριστού τα τα θαύματα , naturæ nostre illatam intelligamus. Itemque unius
και τα πάθη, και του αυτού τάς δύο γεννήσεις , την el ejusdem Christilam miracula, quam crucialus esse
τε προαιώνιον ασωμάτως εκ του Πατρός, και την dicimus, duosque ejusdem ortus , unum ante secula
χρονικήν εκ Μητρός και Παρθένου σωματικώς δι' sine corpore ex Palre , et alterum in tempore ex
ημάς γεγενημένην. Διό μάλιστα και κατά αλήθειαν Mitre el Virginc ratione corporea atque humana ; ex
κυρίως Θεοτόκον αυτήν ομολογούμεν, ώς τον έκ Πα- quo maxime el vere proprie ipsam Dei Genitricem
τρός γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων Θεόν Λόγον confitemur, lil quæ genitum ante sæcula ex Patre
ετ' εσχάτων των χρόνων εξ αυτής σαρκωθέντα γεν- Deum Verbum , in extremis temporibus ex ipsa care
νήσασαν. Μίαν δε φύσιν σύνθετον τον Χριστόν παν- B ne 21ssurientem genuerit . A naturaln unam compe
τελώς παραιτούμεθα λέγειν ου μόνον διά τάς είρημένας silam Christum dicere omnino recusanus, non soluja
αιτίας, αλλ' ότι και μηδείς καθόλου των εγκρίτων Πα- propler causas, quas diximus, verum etiain quia nemo
τερων πέφανται μέχρι του δεύρο ταύτην είρηκώς την Patrum probatorium ad hunc usque lien vocem lanc
φωνήν, και ως προδήλως Απολλιναρίου του αιρετικού prolalisse deprehenditur, et quoniam ab Apollinario
και των αυτού φοιτητών υπάρχουσαν γέννημα. et discipulis ejus perspicue videtur esse profecta ,
Τού αυτού περί συνθέτου υποστάσεως . Ejusdein de persona composila .
Ει δε , ότι πάσα υπόστασις σύνθετος εαυτή τε και Verum ,siquoniam omnis persona composiia pro.
αλλήλοις τα ίδια μέρη ομόχρονα σχουσα δείκνυται , prias parles, et secum et inter ipsas ejusdem ten
υπόστασιν δε σύνθετον είναι λέγειν τον Χριστόν poris habere deprehenditur , nos antenn Clhristina
ουκ αρνούμεθα , είπoιεν και ημάς οι αντιλέγοντες personam esse composilam dicere non recusamus,
μη δύνασθαι την επί τούτω μομφήν εκτινάξασθαι , proplerea nos adversarii propriis caplos rationibus
ως τοις ιδίοις εαλωκότας λόγοις φαμεν αληθώς repreliensionem vitare posse nega verint, respoile
ούτως έχειν , είπερ σύνθετος είναι, ως είδος αυτής bimus, vere sic rein habituram , si compositain, tan
κατηγορούμεν έχουσαν υποτιθέμεθα. Νύν δε τούτο c quam speciem, quæ de ipsa diceretur, habentem con
μη λέγοντες , ουδαμώς την οιανούν έξομεν μομφήν, " cederemus . Nunc autem laud ita loquimur, itaque
σαφώς γινώσκοντες μή δι' εαυτήν σύνθετων είναι in nullam incidimus reprehensionein . Scimus enim
πάσαν σύνθετον υπόστασιν την υπό τι τελούσαν plane omne:n personam compositam sub specie con
είδος, αλλά διά τήν φύσιν την περιέχουσαν, όταν slilulam non sui ipsam ratione compositam esse ,
σύνθετος ή , και το κατηγορούμενον είδος, υφ' και sed propter naluran ) , quæ , cum sit composita.
ανάγεσθαι πέφυκεν, ώς του μερικού , ήγουν ίδικού , etiam speciem quæ predicatur contineat, et sub
όλον έχοντος έν εαυτό το καθόλου , ήτοι το κοινόν, quam illi comparaluni esl ut reducatur; lanquam
και γενικών πληρέστατον , του δε ιδίου το σύνολον nimirum particulare , seu singulare, quidquid uni
λόγου τω γενικά μεταδιδόντος ουδέν. "Οπερ επι versale est seu commune ac generic: m in se plc
Χριστού ουδείς ουδαμώς των ανέκαθεν μέχρις ημών nissimum babcal, nec quidquam prorsus suæ ra
γενομένων του λόγου της ευσεβείας υφηγητών φρο- lionis universali ac generico iribuat : quod quie
νων ανηγύρευται, εφ' ου ούτε γένος ούτε είδος ως dem de Christo nemo prorsus eorun qui ad hanc
Χριστού κατηγορούμενον ευρείν τις δυνήσεται. Ού usque:elalem pietatis doctrinam tradiderunt mentis
γάρ φύσεως λόγω προς ημάς διά σαρκός ο Οεαρχικός compos dixerit. De quo ut de Christo nemo negale
Λόγος ενεδήμησεν , αλλά τρόπω οικονομίας ανελλι- D genus neque speciem dici cooperier ; non enim 13
πώς εαυτό καθ' υπόστασιν ενώσας , την ημετέραν turæ ratione, ad nos Dei Verbum per carnem descena
ανακαίνισε φύσιν. "Ωστε ουδέν αυτών της πολλής dii , sei ratione dispensationis sibi sine delrimenilo
περινοίας απέναντο, πάλιν εις το ποσόν, όπερ πε naturam nostram conjungens, eam renovavil, Quam ;
φεύγασι, περιτραπέντος αυτούς του σοφού, ως μη obrem migna dementia sua nihil profecerunt, cum
δυναμένοις ουδ' αυτήν την εν τω ποια διαφοράν άνευ ipsorum sapientia ad quantitatem ,, quam negaverunt ,
ποσού είναι λέγειν. 'Ανάγκη γάρ πάσα πολλάς είναι , reilierit , quippe qui ne ipsam quidem in qualitate
ή το μέτριον δύο, ών την διαφοράν είναι υπολαμβά- differentiain, sine quantitate dicere valeant. Necessa
νoυσι. Μόνην γάρ ποιότητα προς άλλην παντελώς
enim esi , lil mullæ sint, all duæ saltem qualitales,
αμιγώς έχουσαν προς εαυτήν διαφέρειν ουκ άν τις ut dictum est, quarum differentia constituant ;
νούν έχων είπoι ποτέ. Λοιπόν ούν ή και αυτής παύ
unam enim qualitatem , quæ cum alia prorsus misa
σονται της ψιλής διαφοράς , ποσού πάντως τινών non sil, secuin ipsum differre, nemo salus, unquam
διαφερόντων δηλωτικήν αυτήν ούσαν μαθόντες, ή dixerit. Reliquum igitur es !, ul vel ab ipsa nuda rece
συν ημϊν της αληθείας την ομολογίαν καταδεξάσθω
dint d :Perentia , cum intelligast, ipsam omnino si .
σαν τα λόγω της διαφοράς και μόνον προς γνώσιν
guificare aliquoran diferentiam , quantitateni, rei
1043 EUTHYMII ZIGABENT 1014
veritatis confessionein nobiscum recipiant, qui dir- Α του ασύγχυτα μεμενηκέναι τα συνελθόντα τον αριθ
ferentiæ rationc tanquam modo numerum ex Patrim μον ευσεβώς κατά τους Πατέρας παραλαμβάνουσιν .
s'ntentia pie idcirco suscepimus , ut que conjuncta Επεί το γε ειπάτωσαν αγαπητικώς ερέσθαι βουλo
simi, sine confusione mansisse cognosceremus. Illud μένοις , είπερ ένεστιν αυτοίς λόγος σοφίας ουκ αγεν
autem benevole nobis exponant, siquidem una est νής, πώς δύο μεν τα συνδεδραμηκότα προς ένωσιν
: pud ipsos sapientiæ non ignava ratio, cum ad con- λέγοντες, ταύτα δε αυτά μεμενηκέναι ασύγχυτα μετά
junctionem duo concurrisse dicani , eaque post con την ένωσιν ουκ αρνούμενοι, ώς μηδ' ετέρου του
junctionem sine confusione perinansisse non negent, κατά φύσιν όρου τε και λόγου έκστάντος , κάνει
Linquam neutro ipsorum a naturæ termino el ratione προς έν άμφω συντελούσε πρόσωπον του Υιού, και
recelente, licet ad unam utrumque Filii personam μίαν υπόστασιν, δύο και τα κατ' αυτούς σωζόμενα ,
a que unaimbypostasim concurrerit , cur duo peripsos ώς φασιν, είπερ αληθεύουσιν, ουχ ομολογούσι ; Και
$ 'rvata , ut dicunt, si tamen vere loquuolur, non con- τις αυτοίς της μειώσεως λόγος, και δι' ήντινα την
fieantur ; et quæ sil ratio el causa, quamobrem uu- αιτίαν ; Και πώς άμφω αι φύσεις μία γεγόνασιν ;
merum minuant, el quomodo duæ naluræ factæ sint " Η είπερ μειώσεως καθαρά διέμεινεν η ένωσις, τις
una. Aut si conjunclio sine ulla mansit inminu :ione, και του μη λέγεσθαι τα αμειώτως σωζόμενα λόγος ;
quæ ratio sit, cur ea non dicant sine imminutione B Και στέρξομεν ευπειθώς την στέρησιν της μιάς, και
serva'a. Quod si perſecerint, unins jacturam æquo θαυμάσομεν αυτών της ευπαιδείας το εύτονον , ώς
anino patienιur, admirabimurque bone ipsorum μόνον της των αρρήτων γνώσεως εκφανθέντων ημίν
discipline constantiain , qui nobis reruin arcanarum χωρητικών. 'Αλλ' ου δυνήσονται πώποτε τον τούτο
cognitionem soli percipere videantur. At nunquam πείθοντα παραστήσαι λόγον,
poterunt rationem , qua id persuadeant invenire.
Ejusdem solutio questionis Severi. Τού αυτού λύσις της απορίας Σευήρου .
Ad illud postremo Severi putre atque inanc con- Επ' εκείνο καταφεύγουσι τελευταίον το σαθρών
fugiunt inventuin, quod ab eo passim jactatur, et και διάκενον του Σευήρου εύρεμα , το πάνυ παρ'
decantatur. Dicunt enim ridiculum ,esse, dicere αυτού ώσπερ τι σοφόν πανταχού φερόμενον και άδο .
dias naturas duabus e nainris constitui , tanquam μενον, φάσκοντες γελοίον είναι εκ δύο φύσεων δύο
argumentum captiosuin a nobis propositum recle φύσεις πάλιν αναδειχθήνα : λέγειν, ώσπερ λήμματι
confulent. Quem enim ex iis qui divina callent τα είκότα επισυνάγοντες παρ' ημών δοθέντι . Τίνος
Ecclesiæ instituta, audierunt dicentem duarum na- γάρ ήκουσαν των τά θεία της Εκκλησίας πεπαιδευ
turarum conjunctionem duas naturas constituere ? C α μένων δόγματα , ώς ή ένωσις εκ δύο φύσεων δύο
Id audi visse nullo modo polerunt dicere, si veritatis απετέλεσε φύσεις ; Αλλ ' ουδαμώς ακηκοέναι ειπείν
studiosi sunt. Duabus quident e naturis conjunc- δυνήσονται αληθείας φροντίζοντες . Λέγομεν δε εκ
tionem factam dicimus, sed unam ex ipsis Christi δύο φύσεων μεν την ένωσιν γεγενή σθαι , μίαν δε
personam Constare Compositam , que illas ipsis την εξ αυτών υπόστασιν αποτελείν του Χριστού συν .
naluras, ex quibus composita est, ut lolum pro- θετον, εκείνας αυτάς τας εξ ών συνετέθη φύσεις,
prias partes siue defectu cum proprietatibus nalu- ως όλον ίδια μέρη ανελλιπώς μετά των φυσικών
ralibus el sine mutatione tuetur atque conserval, ιδιωμάτων , και ατρέπτως φυλάττουσάν τε και δια
et in ipsis conservatur et custoditur ul lolum in σώζουσαν , και εν αυταίς φυλαττομένην , και σωζο .
partibus. Quare duabus e naturis , non duas nalu μένην ώ; δλον εν μέρεσιν. Εκ δύο ούν φύσεων ου
ras, sed unam Christi personain composilam dici - δύο φύσεις , αλλά μίαν υπόστασιν λέγομεν Χριστού
mus, quæ naluras has ul proprias partes com- σύνθετον , τούτων ως ιδίων μερών περιεκτικήν των
plectitur, et eas ul parles proprias continet, el in φύσεων, και ταύτας ώς ίδια και συμπληρωτικά
psis, tanquam in partibus et est,, et cognoscitar. μέρη περιέχουσαν , και εν αυταίς ώς εν μέρεσι και
liaque cum vnum el duo idem dicimus , non ea ούσαν και γνωριζομένην. Διό και έν, και δύο το αυτο
dem, sed alia, atque alia ratione de uno et eodein D λέγοντες , ου κατά το αυτό φαμεν επί του αυτού και
utraque pronuntiamus. Duo quidem , quantum ad ενός αμφότερα, κατ ' άλλο δε και άλλο. Οίον κατά
rationem pertinct naturarum , ex quibus est con μεν τον των φύσεων λόγον των εξ ών η ένωσις τα
junctio ; neque enim jiei natura Deum Verbum
δύο· ου γαρ ταυτόν κατά την φύσιν τη ιδία σαρκι
esse cum propria carne cognoscimus ; unum autem τον Θεόν Λόγον γινώσκομεν· κατά δε τον της υπο
quantum attinet ad personam . llem enim cum στάσεως λόγον το έν. Ταυτόν γάρ τον Θεόν Λόγον τη
propria carne Deum Verbum per personam esse ιδία σαρκί κατά την υπόστασιν επιστάμεθα. Ούτε
scimus. Quamobrem neque naturas unam in natu ούν τας φυσεις αφρόνως εις μίαν συναλείφομεν φύ
ram slulte confundiinui, naluralem in Christo diffe σιν τώ ανηρήσθαι λέγειν επί Χριστού την φυσικήν
rentiam auferentes , ne Verbi el carnis commiula · διαφοράν, ίνα μή τροπήν του Λόγου και της σαρκός
lionem inducamis, neque rursus in duas personas εισαγάγωμεν · ούτε εις δύο πάλιν ιδιοσυστάτους
proprie consistenles insane dividinnis, in personæ υποστάσεις μανικώς διαιρούμεν τα κατά τον της
ipsius ratione differentium collo antes, ne salutem υποστάσεως λόγον τιθέναι διαφοράν, ίνα μή την
nostrain negemus . Quemadmodum ex diametro in ημών άρνώμεθα σωτηρίαν, ώσπερ οι εκ διαμέτρου
icr se in impietate discrep intes Apolinarius el προς αλλήλους μερισάμενοι την ασέβειαν'Απολλι .
 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT.. XVI. 1046
1045
νάριο ς άμα Ευτυχεί , και Νεστόριος εποίησαν , οι μεν Α Εutyclies una ex parle, ct Nestorius ex alieria fece
φυσικήν διαφοράν επί Χριστού ουκ ειδότες , ο δε runt : illi dum natur: lem in Christo ignorant diſle
προς ταύτη και προσωπικήν προσεπάγων · όθεν και rentiam ; hic vero dum persor: æ quoque diferentiam
.

της αληθείας εξέπεσαν. Αλλ ' ειδότες και εν τη καθ ' inducit. Quapropter exciderunt a verilale. Seit in
υπόστασιν ενώσει την φυσικήν ιδιότητα άτρεπτο » , persona etiam unitate naturalem proprieta! em
και την σύγχυσιν ομοίως, και την διαίρεσιν απο- immobilens agnoscentes , pariter el confusionem , vt
στρεφόμεθα , μήτε την ένωσιν σύγχυσιν , ώς αγνοούν- divisionem repudiamus. Neque enim conjunctionis
τες τα ενωθέντα , μήτε διαίρεσιν την διαφοράν , ως loco confusionem constituimus, ut qui ea quæ con
καθ' εαυτά υφεστάναι με μερισμένως ειδότες τα δια- janela sunt, ignoremus, neque pro diflerentia divin.
φέροντα , εργαζόμενοι . Τούτο μεν ούν, ώς oίμαι , και sioneni, fit qui ea quæ differuni, separatim per se .
ο μέγας Θεολόγος Γρηγόριος διδάσκων φαίνεται εν consistere asseramus. Hoc el magnus ille theologus
τα λόγω των απολογητικά , εν εξ αμφοίν λέγων, και Gregorins, mea quidem sententia, docel, cuin in
δι' ενός αμφότερα , όπερ εν τω δευτέρω περι Υιού magno Apologetico dicit linum er mtrisque, el per
λόγω τρανότερον διεξιών φησιν· « Ει γάρ και το συν- unum utraque . Quod in secunda oratione de Filia
αμφότερον έν, αλλ' ου τη φύσει , τη δε συνόδω . ) clarins exponens, « Etsi enim, inquit, utrumque
B unum , non tamen nalura, sed conjunctione. )
"Ετι κατά Μονοφυσιτών » του Δαμασκηνού . llem adrersus illos, qui unam in Christo naturam
Κεφάλαιον ξς'. esse dicunt : Damasceni . Cap. 66 .
'Ατρέπτως γαρ, και αναλλοιώτως ηνώθησαν αλλή- Naluræ duæ in una Christi persona. Enimvero
λαις αι φύσεις, μήτε της θείας φύσεως εκστάσης της sine conversione ac mutatione unite mutuo na
οικείας απλότητος , μήτε μην της ανθρωπίνης , και ιurae sunt, sic videlicet ut nec a sua simplicitate
τραπείσης εις θεότητος φύσιν, ή εις ανυπαρξίαν χω- divina nalura desciverit ; uec rursus bumana ; aut
ρησάσης , μήτε εκ των δύο μιάς γεγενημένης συνθέ- in Deilalis naluram conversa , aut in nihilum re .
του φύσεως. Η γάρ σύνθετος φύσις , oºo' OTOTÉPZ dacta , aut denique una ex duabus naluris compo
των εξ ών συνετέθη φύσεων ομοούσιος υπάρχειν δύ- sila natura effecta sit. Siquidem composita natura ,
ναται , εξ ετέρων αποτελεσθείσα έτερον· οίον το σώ cum neutra illarum naturarum , ex quibus conflata
μα το εκ των τεσσάρων στοιχείων συντεθείμενον, est , consubstantialis esse polest ; ut que ex aliis
ούτε τώ πυρί λέγεται ομοούσιον , ούτε πυρ ονομάζε- aliud facia sil. Exempli gratia : corpus , quod ex
ται, ούτε αήρ λέγεται, ούτε ύδωρ, ούτε γή, ουδέ τινί quatuor elementis constat , nec ejusdem esse cum
τούτων εστιν ομοούσιον. Εί τοίνυν κατά τους αιρετι- t igne substantiae dicitur ; nec ignis appellatur, nec
κούς , μιάς φύσεως συνθέτου ο Χριστός μετά την aer vocatur , nec aqua , nec terra , nec eandem.
ένωσιν εχρημάτισεν, εξ απλής φύσεως ετράπη είς cum ullo hörun substantiam habet . Quo
σύνθετον, και ούτε το Πατρί απλής φύσεως όντι circa , si post unionem Christus, ut haereticis pla-.
έστιν ομοούσιος , ούτε τη Mητρί. Ου γαρ εκ θεότητος cet , uuius composite nature exsistit , ex simplici
και ανθρωπότητος αύτη συντέθειται ούτε μην εν natura in compositam versus est " . Ila nec Patri ,
θεότητι εστι και ανθρωπότητα • ούτε δε Θεός ονομα- cujus simplex natura est , consubstantialis erit .
σθήσεται, ουδε άνθρωπος, αλλά Χριστός μόνον · και nec matri, quippe quæ ex deilale et humanilale
έσται τον Χριστός, ου της υποστάσεως όνομα, αλλά composita non est ; nec item in deitate et humani
της μιάς κατ ' αυτούς φύσεως. tale erit , nec Deus nuncupabilur, nec homo , sesi
Christus duntaxat : eritque Christi vocabulum , non personæ ipsius nomen , scd unius, ut illi censent,
naturæ .
Ημείς δε, συνθέτου φύσεως τον Χριστόν δογματί- Nos vero Chrislum haudquaquam unius compo
ζομεν, ουδε εξ ετέρων έτερον , ώσπερ εκ ψυχής και sitæ nalurie esse prædicamus, neque ex aliis aliud ,
σώματος άνθρωπον , ή ως εκ τεσσάρων στοιχείων σώ- D quemadmodum ex anima et corpore hominem , aut
μα, αλλ' εξ ετέρων τα αυτά • εκ θεότητος γάρ ex quatuor elementis , corpus ; verum ex diversis
και ανθρωπότητος Θεόν τέλειον, τον αυτόν, και εί- eadem * . Siquidem ex deilale et humanitale eum
ναι, και λέγεσθαι, εκ δύο τε , και εν δυσι φύσεσιν dem Deum perfectum , el hominem perfectum , et
ομολογούμεν . Το δε , Χριστός, όνομα της υποστάσεως esse , et dici, atque ex duabus , et in duabus na
λέγομεν , ου μονοτρόπως λεγόμενον , αλλά των δύο luris essc confitemur. Christi porro vocabulum
φύσεων υπάρχον σημαντικόν. Αυτός γαρ εαυτόν personæ esse dicimus , quod pon unimode dicitur,
1

έχρισε" χρίων μεν ως Θεός το σώμα τη θεότητι αυ- sed duplicem naluram significat. Ipse siquidem se
του, χριόμενος δε , ως άνθρωπος αυτός γάρ έστι ipsum μηxit, corpus videlicet suum divinitale sua
τούτο κακείνο. Χρίσις δε ή θεότης της ανθρωπότη- ungendo , tanquam Peus , unclus autem , ut lio
τος. Ει γάρ μιάς φύσεως συνθέτου ών ο Χριστός , πιο ; quandoquidem ipse , et hoc , et illud est. Uι
ομοούσιος έστι τω Πατρί, έσται άρα και ο Πατήρ clio porro humanitatis est divinitas. Epileverosi
σύνθετος, και τη σαρκι ομοούσιος , όπερ άτοπον, και Christus una tantum composila natura præditus ,
πάσης βλασφημίας ανάπλεον. Palri consubstantialis est , erit et Pater composi
lus , et carni consubstantialis ; quod dictu absur
dum est , et omni impietate plenum .
1047 EUTHYMII ZIGA BENI 1018
Ad bær, quonain pacio una eademque natura a Πώς δε και μία φύσις των εναντίων ουσιωδών δια
substantialium differentiarum muluo pugnantium φορών δεκτική γενήσεται ; Πώς γαρ δυνατόν την
capax erit ? Qui enim fieri potest , ut eadem natura αυτήν φύσιν κατά ταυτόν κτιστής είναι και άκτι
siinul, el creata sit. et increala ; mortalis, et im- στον, θνητών και αθάνατον , περιγραπτήν και απε :
mortalis ; circumscripta , et iucircumscripta ? ρίγραπτον ;
Monophysilæ Christum ulraque natura perſeclum Ει δέ μιάς λέγοντες τον Χριστόν φύσεως, απλών
falentur. Quod si etiam Christum naturæ unius ταύτην είπoιεν, ή γυμνόν αυτόν Θεόν ομολογήσουσι,
esse dicenles , simplicem hanc csse asserant , aut και φαντασίαν εισέξουσιν , ουκ ενανθρώπησιν , ή ψι
nindum illum Deum conlilebuntur , proque incar- λον άνθρωπον κατά Νεστόριον .
natione moram speciem inducent, aut certe veluti
Nestorius, hominem purumi.
Mouophysilarum error, quod naturam a per. Αλλά τούτο εστι το ποιούν τους αιρετικούς την
sona non distinguunt , — Verum lioc demum est πλάνην, το ταυτό λέγειν την φύσιν, και την υπό
quod hæreticis errandi causa est , quod naturam στασιν. Επειδή δε μίαν των ανθρώπων φύσιν
et hypostasini esse idem slaluant. Etsi vero φαμεν , ιστέον ώς ουκ αφορώντες εις τον της ψυχής
nam hominum esse dictitamus , at non anima el και του σώματος λόγον, τούτο λέγομεν · αδύνατον
corpore speciatis ; cum fieri non possit , ut corpus γάρ μιάς φύσεως λέγειν την ψυχήν και το σώμα προς
et animam simul comparando unius en esse nature B άλληλα συγκρινόμενα . 'Αλλ ' επειδή πλείσται υπο
alirmemus : sed quia plurimæ hominum hyposta- στάσεις των ανθρώπων εισί , πάντες δε τον αυτόν
ses et personæ sunt , eamdem omnes rationem επιδέχονται λόγος της φύσεως πάντες γάρ εκ ψυχής
naturæ recipiunt. Omnes quippe corpore et anima είσι συντεθειμένοι , και σώματος, και πάντες της
constant , omnesque , cum anime naturam parti- φύσεως της ψυχής μετειλήφασι , και την ουσίαν του
cipant , lum corporis subslantiam habent , com- σώματος κέκτηνται , και το κοινόν είδος των πλεί
miunemque speciem . Quo fit ut plurimarum diver- στων και διαφόρων υποστάσεων μίαν φύσιν φα μέν :
Sarumque personarum unam naturam dicamus , εκάστης δηλαδή υποστάσεως δύο φύσεις εχούσης,
cilni videlicet singulæ personæ duplicem naturam και εν δυσί τελούσης ταϊς φύσεσι, ψυχής λέγω, και
habeant , et in duabus naturis , corporis scilicet σώματος .
el animæ , exstare censeantur .
At vero 46 in Domino nostro Jesu Christo non "Επί δε του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ουκ έστι
potest accipi communis species . Neque enim fuit , C κοινον είδος λαβείν. Ούτε γάρ εγένετο , ουδέ έστιν ,
Bicc est , nec unquam erit alius Christus ex deilale ούτε ποτε γενήσεται άλλος Χριστός εκ θεότητός τε
et humanitate , inguc deilate et humanitate idem και ανθρωπότητος , εν θεότητι και ανθρωπότητι,
perfectus Deus , et perfeclus homo. llinc fit, ut in Θεός τέλειος και αυτός, και άνθρωπος τέλειος. 'Εντεύ
Domino nostro Jesu Christo natura una dicenda θεν ουκ έστιν ειπείν μίαν φύσιν επί του Κυρίου
non sit , ul codem modo de Christo qui ex deitate ημών Ιησού Χριστού, ώσπερ επί του ατόμου x
et humanitale compositus est', Ioquamur, veluti do
9 ψυχής και σώματος συγκειμένου , ούτω και επί του
individuo quod corpore el anima constat. illic si- Χριστού εκ θεότητος και ανθρωπότητος. Εκεί μέν
quidem individuum est ; al Clhristus nequaquam γάρ άτομον, ο δε Χριστός ουκ άτομον ουδέ γάρ έχει
est individuum : neque enim Christitatis , ut ita κατηγορούμενον είδος Χριστότητος Διο δη εκ δύο
dicam , speciem ejusmodi habet , de qua pradice- φύσεων τελείων , θείας τε και ανθρωπίνης, φαμεν
tur. Αc proinde ex dualsus naturis perfectis , hoc γεγενήσθαι την ένωσιν ' ού κατά φυρμόν , ή σύγχυ
est , divina el humana , unionem esse factam dici- σιν , ή σύγκρασιν , ή ανάκρασιν, ώς ο θεήλατος έφη
mus , non ad modum conspersionis , nec per con : Διόσκορος, Ευτυχής το τε , και Σευήρος , και η τού
fusionen , vel commistionem , aut lemperationem , των εναγής συμμορία: ουδε προσωπικήν, ή σχετι
quemadmodum ille Numinis ira inimissus Diosco- D κήν, ή κατ' αξίαν, ή ταυτοβουλίαν, ή ομοτιμίαν, ή
rus , Eutyclies item, el Severus , quique impie " ομωνυμίαν, ή ευδοκίαν, ώς ο θεοττυγής έφη Νεστό
corum classis sunt , asseruerunt : nec personalem , ριος , Διόδωρός τε , και ο Μοψουεστίας Θεόδωρος,
aul secundum relationem , aut in ratione dignita- και η τούτων δαιμονιώδης ομήγυρις, αλλά κατά συν
tis , aut in una voluntatis conspiratione , aut ho .
Σ θεσιν, ήγουν καθ' υπόστασιν , άτρέπτως , και ασυγ
ioris qualitate , aut eadem ac promiscua nuncupa- χύτως, και αναλλοιώτως , και αδιαιρέτως , και αδια
lione , aut benevolentia positam , ut Deo invisus στάτως , και εν δυσί φύσεσι τελείως εχούσαις, μίαν
Nestorius , Diodorusque , et Mopsiestiensis Theo- υπόστασιν ομολογούμεν του Υιού του Θεού , και σε
dorus , cum diabolica sua calerva censuerunt : sed σαρκωμένου , την αυτήν υπόστασιν λέγοντες της θεό
per compositionem , hoc est secundum hypostasim , τητος και της ανθρωπότητος αυτού, και τας δύο
sine ulla conversione , nec confusione , nec mula- φύσεις ομολογούντες σώζεσθαι εν αυτώ μετά την
tione , nec divisione , nec distantia , inque duabus
Σ ένωσιν ουκ ιδία και αναμέρος τιθέντες εκάστην ,
perſectis naluris unam Filii Dei et incarnali per- αλλ' ηνωμένας άλλήλαις εν τη μιά συνθέτη υποστά
sonain confitemur ; unam dicentes divinitatis σει. Ουσιώδη γάρ φαμεν την ένωσιν , τουτέστιν αλης
ipsius et humanitatis loypostasim , duas au θη , και ου κατά φαντασίαν. Ουσιώδη δε , ουχ ώς των
9 2
1049 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. XVI. 1062
δύο φύσεων αποτελεσασών μίαν σύνθετον φύσιν, A tem post unitionem naturas in ipso incolunmes ser
αλλ' ενωθεισών αλλήλαις κατ' αλήθειαν εις μίαν υπό vari confitentes : non ita tamen ut utramque ha
στασιν σύνθετων του Υιού του Θεού , και σώζεσθαι rum seorsim ponamus , verum in una composita
αυτών την ουσιώδη διαφοράν οριζόμεθα. Το γαρ persona inter se. copulatas. Substantialem enim
κτιστον, μεμένηκε κτιστον, και το άκτιστον, άκτι- esse hanc unionem dicimus , hoc est , veram et
στον . Το θνητόν έμεινε θνητόν, και το αθάνατον , non imaginariam . Substantialem autem , non

αθάνατον το περιγραπτόν, περιγραπτόν · το απερί- quod due nature unain composita ) naturam eΠe
γραπτον, απερίγραπτον » το ορατόν , ορατόν, και το cerint ; sed quod in unani Filii Dei compositam liyo
.
αόρατον, αόρατον : « Το μεν διαλάμπει τους θαυμασι, postasim inter se units sint . Quinimo substantia
το δε ταις ύβρεσιν υποπέπτωκεν. ) lem earwn differentiam integram el incolumem ser
vari slaluimus. Nam creatum mansit quod creatum est , et increatum , quod increatum ; quod mortale
est , mortalem permansit , el inmortale quod immortale ; circumscriptum , quod circumscriptum ,
incircumscriptum , quod incircumscriptum ; visibile , quod visibile ; el invisibile , quod invisibile :
« Unum quidem horum coruscat miraculis , aliud succumbit injuriis. ,
Οικειούται δε τα ανθρώπινα ο Λόγος αυτού γάρ Communicatio idiomatum . - Verbum porro, quia
εστι τα της αγίας αυτού σαρκός όντα και μεταδί- B ipsius sunt , quae sancte ejus carnis sunt , ea que
humanitati conveniunt , sibi vindical, et vicissimi
δωσι και τη σαρκι των ιδίων, κατά τον αντιδόσεως τρό-
πον, διά την είς άλληλα ( 12) των μερών περιχώρη- carni , que sua sunt ,impertit ; illo nimirum al
9

σιν, και την καθ ' υπόστασιν ένωσιν, και ότι είς ήν, ternae communicationis modo , ob autuam inter se
και ο αυτός , ο και τα θεία και τα ανθρώπινα ενερ-
7
partium commeationem , unionemve hypostali
γών εν εκατέρα μορφή μετά της θατέρου κοινωνίας και cam ; et qua unus idemque eral , qui et divina et bus
Διο δή και ο Κύριος της δόξης εσταυρώσθαι λέγεται, nana , in utraque forma cum allerius communione
καίτοι της θείας αυτού μη παθούσης φύσεως , και ο ageret. » Eo porro nomine Dominus ipse gloriæ
Υιός του ανθρώπου , προ του πάθους εν τω ουρανό crucifixus dicitur , quamvis alioqui divina ipsius
είναι ώμολόγηται, ως αυτός ο Κύριος έφησεν. Εις natura minime passa sit : et rursum , Filius ioni
γάρ ήν, και ο αυτός ο Κύριος της δόξης, ο φύσει και nis ante passionem in celo esse di tus est , veluti
αληθεία Υιός ανθρώπου , ήτοι άνθρωπος γενόμενος , Dominus ipse asseruit 1. Erat enim ille iden Do
και αυτού τά τε θαύματα και τα πάθη γινώσκομεν, minus gloria , qui etiam natura et vere Filius ho
ει και κατ' άλλο έθαυματουργει, και κατ' άλλο τα πά- minis , hoc est , homo exsistebat . Αιφui ipsiustum
θη ο αυτός υπέμενεν(15). "Ισμεν γάρ ώσπερ μίαν αυ- miracula , tum supplicia esse 30gnoscius, etsi ra
του την υπόστασιν, ούτω την των φύσεων ουσιώδη Ctione alterius nature miracula edelbat , el alterius
διαφοράν σώζεσθαι . Πώς δε σωθείη διαφορά, μη σω- rationc idem ipse supplicia perferebat. Scimus
ζομένων των την διαφοράν εχόντων προς άλληλα ; enim , ut unam ipsius hypostasim , ita substantia
Διαφορά γάρ των διαφερόντων εστι διαφορά το μέν leum harum differentiain incolumnem servari . Quo
ούν λόγω, ώ διαφέρουσιν αλλήλων αι φύσεις του Χρι- autem pacto salva erit diferentia , non servatis il
στού, τουτέστι τώ λόγω της ουσίας, φαμεν συνάιτε- lis que mutuo discrepant . Differentia siφuidem est
σθαι αυτόν τοις άκροις · κατά μέν τήν θεότητα , το τε earum rerum quæ diversæ sunt. Qua igirur ratione
Πατρί και το Πνεύματι, κατά δε την ανθρωπότητα, Christi nature inter se diferunt , Ιιοε est essentia
τη τε Μητρί, και πάσι τοις ανθρώπους . "Ω δε λόγω ratione , hac cum extremis conjungi dicimus , puta
συνάπτονται αι φύσεις αυτού, διαφέρειν αυτόν φαμέν φuantum ad deilale ) quidem allinet , cum Patre
του τε Πατρός και του Πνεύματος , της τε Μητρός et Spiritu sancto , quantum vero ad humanitatem ,
και των λοιπών ανθρώπων : συνάπτονται γάρ αι φύ- cum nmalre , et nobis . Ιdem quippe quoad divinila
σεις αυτού τη υποστάσει , μίαν υπόστασιν σύνθετον tem Patri et Spiritui sancto consubstantialis est ;
έχουσαι, καθ' ήν διαφέρει του τε Πατρός και του quoad vero laumanitatem, tum matri, tuum ceteris
Πνεύματος, της τε Μητρός και ημών . D hominibus. Quia ratione vero ejus naturæ mutuo
copulantur, eum , lum a Palre et Spiritu sancio, tum a malre el reliquis hominibus differre dicimus.
Ipsius enim natura per hypostasim cupulantur, lit quæ unam composi am bypostasim habeani, cujus
ratione lui a Patre el Spirilli sanilo tim a malre el nobis differl.

Του αυτού . Κεφάλαιον ξυ'. Ejusdem. Cap. 69.

"Ωσπερ δε επί της θεότητος, μίαν μεν φύσιν ομο-
λογούμεν , τρείς δε υποστάσεις κατ' αλήθειαν ούσας
φαμεν, και πάντα μεν τα φυσικά και ουσιώδη, απλά
φαμεν, την δε διαφοράν των υποστάσεων έν μόναις
ταις τρισίν ιδιότησι, τη αναιτία και πατρική και τη
αιτιατη και υεϊκή , και τη αιτιατη και εκπορευτή
επιγινώσκομεν · ανεκφοιτήτους δε αυτές , και αδια-
Personarum in Deo , nalurarum in Christo nume
rus . Unio numerum non lollil. Caterum veluti
unam in Divinitate naturam confitemur, tres au
lem personas vere exsistentes dicimus ; atque ea
quidem omnia quæ naturalia essentialiaque sunt,
vero
esse simplicia pronuntiamus, porsonarum
discrimen in solis tribus proprietatibus, scilicet

11 Cor . 11 , 8. J.530. 11, 13 ,

1051 ELTHUI Z GABEN 1052
quod unus sine causa sit et Pater, aller a causa A στάτους αλλήλων, και ηνωμένας , και εν αλλήλαις
et Filius, alter item ασυγχύτως περιχωρούσας επιστάμεθα και ηνωμέ
a causa et procedens, esse .

positum agnoscimus , νας μεν ασυγχύτως : τρείς γάρ εισιν , ει και ήνων
ut ab invicem nec excedere, .

nec disjungi queant ; ται · διαιρουμένας δε αδιαστάτως . Ει γάρ και εκά

quinimo inter se unila sint,
aliæque alias eitra στη καθ ' εαυτήν υφέστηκεν , ήγουν τελεία εστίν
confusionem pervadant : ut,
inquam, eas quidem nulla confusione unites , υπόστασις, και την οικείαν ιδιότητα, ήτοι τον της
quoniam tres sunt, tametsi unitæ ; verum et abs- υπάρξεως τρόπον διάφορον κέκτηται, αλλ ' ήνωνται
que sejunctione discretas (quanquam enim quæ- τη τε ουσία και τους φυσικούς ιδιώμασι, και το μή
libet illarum per se subsistil , sive perfecta hypo- διίστασθαι, μηδέ εκφοιτάν της πατρικής υποστάσεως ,
slasis est, suamque proprietalem , hoc est exsi- και είς Θεός εισί τε , και λέγονται τον αυτον τρόπον
slentiæ modum disparem habel ; at essentiæ la- και επί της θείας και απορρήτου, και πάντα νούν,
men,, naturaliumque proprietatum ratione conjun- και κατάληψιν υπερεχούσης οικονομίας, του ενός της
guntur, el co quod a persona Patris non divel- αγίας Τριάδος Θεού Λόγου, Κυρίου τε ημών Ιησού
Juitur , nec excedunt , idcirco Deus unus , et sunt, Χριστού , δύο μέν φύσεις ομολογούμεν, θείαν τε και
el dicuntur ) : consimili modo in divina el arcana , ανθρωπίνην , συνεληλυθείας αλλήλαις , και καθ'
onnemque nmentis acietn el capίum exsuperante B υπόστασιν ενωθείσας , μία δε την υπόστασιν εκ των
Dei Verbi et Domini nostri Jesu Christi, unins φύσεων αποτελεσθείσαν σύνθετον » σώζεσθαι δε φα .
sanctæ Trinitatis hypostasis incarnatione, duas μεν τας δύο φύσεις , και μετά την ένωσιν , εν τη
quidem naturas, divinam scilicet et humanam , μιά συνθέτη υποστάσει , ήγουν εν τω εν Χριστώ,
una coi visse, el secundum hypostasim unitas esse και κατ' αλήθειαν αυτές είναι, και τα τούτων φυ
confitemur , ut una hypostasis et persona ex σικά ιδιώματα : ηνωμένας μέντοι ασυγχύτως , και
naluris duabus composita facia fuerit . Inte- αδιαιρέτως διαφερούσας τε , και αριθμουμένας .
gras porro , etiani post unitionem , naturas ambas Και ώσπερ αι τρεις υποστάσεις της αγίας Τριάδος
iu una composita persona , hoc est in uno Christo,
> ασυγχύτως τε ήνωνται , και αδιαιρέτως διήρης
servari dicimus, easque vere esse cupi naturalibus ται, και αριθμούνται, και ο αριθμός διαίρεσιν, ή
ipsarum proprietatibus : quia nimirum citra con- διάστασιν , ή αλλοτρίωσιν , και διατομήν εν αυταίς
ſusionem unitæ sunt, el rursus citra divisionem ουκ εργάζεται ένα γάρ Θεόν επιγινώσκομεν τον
distinguuntur et numerantur . Et quemadmodum Πατέρα , και τον Υιόν, και το Πνεύμα το άγιον· τον
Ires sanciæ Trinitatis personæ ita sine confusione αυτόν τρόπον, και αι του Χριστού φύσεις, ει και
unitae sunt , ut lainen sine divisione distinguan- ήνωνται , αλλ' ασυγχύτως ήνωνται και ει εν αλλή
tur et numerentur ; quia neipe numerus nec di- C λαις περιχωρούσιν, αλλά την είς άλλήλας τροπήν τε ,
visionem,, nec disjunctionen,, nec alienationen,, και μεταβολήν oυ πρoσίενται . Φυλάττει γάρ εκατέρα
nec sectionemin ipsis facit (( una
unom quippe Deum,, την έαυτής φυσικήν ιδιότητα αμετάβλητον. Διό και
Palien,, el
et Filium,, et Spiritum sanctum novinius)) :: αριθμούνται, και ο αριθμός ουκ εισάγει διαίρεσιν.
Είς γάρ έστιν ο Χριστός , έν τε θεότητι και ανθρω
ita quoque Christi naluræ , quamvis invicem unile
sini, celerum nulla confusione , el quamlibel πύλητι τέλειος : ο γάρ αριθμός, ου διαιρέσεως, ή
aliæ alias permeent, non tamen conversionem et ενώσεως αίτιος πέφυκεν , αλλά της ποσότητος των
transmutationem alterius in alleram admittunt. αριθμουμένων σημαντικός, είτε ηνωμένων, είτε διηρη
Utraque enim naturalem proprietale ) suam im- μένων ' ηνωμένων μεν, ώς ότι πεντήκοντα λίθους
motal luetur . Ηinc quoque it ut numerentur , έχει ο τοίχος ούτος " διηρημένων δε, ώς ότι πεντή
mec tamen numerus divisionen inducal. Unus κοντα λίθοι κείνται εν τω πεδίω τούτω και ηνωμέ
siquidem Christus est, lain in divinilale , quam in νων μεν , ότι δύο φύσεις εισίν εν τώ άνθρακι, πυρός
humanitale perfectus . Νeque enim nunieri ca λέγω και ξύλου • διηρημένων δε, ότι η φύσις του
natura est , ut divisionem aut unionem afferat, πυρός ετέρα έστι , και η του ξύλου ετέρα· άλλου τρό
sed quantitatem duntaxal earum rerum quae in D που ενούντος, και διαιρούντος αυτά , και ού του
numerum cadunt, signilical, sive illæ unilæ sint, αριθμού . "Ωσπερ τοίνυν αδύνατον τάς τρείς υποστά
sive divise : unitæ quidem , ut quod quinquaginta σεις της θεότητος, ει και ήνωνται αλλήλαις, μίαν
lapidibus hic paries coustet ; divise autem , uι υπόστασιν ειπείν διά το μή σύγχυσιν και αφανισμόν
quod quinquaginta lapides in campo jaceail : ac της των υποστάσεων διαφοράς εργάσασθαι , ούτω
rursum unitæ , ut quod in carbone duæ nature και τα δύο φύσεις του Χριστού, τας καθ' υπόστασιν
sint,, ignis nimirum et ligni;; discrete vero,, quod ηνωμένας, αδύνατον μίαν φύσιν ειπείν, ίνα μή αφα
Alia ignis natura sil, alia ligni; alio neipe modo νισμόν, και σύγχυσιν, και ανυπαρξίαν της αυτών
nice copulante et dividente , non autem numero. διαφοράς εργασώμεθα.
Quemadmodum igitur fieri nequit , ul tres divinitatis personas , lametsi inler se juncte sunt,
unami personam dic::mus, ne alioqui personarum discrimen confunilamus et c medio tollanus , ia
nec fieri potest , ut duas Christi naturas secundum hyposlasim unita : unaill naturam dicamus , ne di
scrimen earum lollanus et confundamus, atque ad nihilum redigamus.
Ejusden cap. 72. Τού αυτού . Κεφάλαιον ο6' .
Aliud solvit argumentum Severi . Quod si quis Ει δέ τις ερωτ3 περί των του Κυρίου φύσεων ,
1053 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XVI. 1:54
οι υπό το συνεχές ποσόν ανάγονται , και υπό το Α de Donini naturis pertentetur , ad continuarmne
διωρισμένον , έρούμεν , ότι αι του Κυρίου φύσεις, quantitatem,, an ad discretan referantur, sic re
ούτε εν σώμά εισιν , ούτε μία επιφάνεια , ούτε μία spondebimus:: Domini naturas neque corpus
γραμμή , ού χρόνος , ού τόπος , ίνα υπό το συνεχές unum esse, neque lineam unam , neque tempus,
αναχθώσι ποσόν • ταύτα γάρ εισι τα συνεχώς αρι- neque Iocum,, ut ad continuam quantitatem redu
θμούμενα . cantur. Hæc enim sunt, quæ continue quanta cen
sentur.
Ιστέον δε ώς ο αριθμός , των διαφερόντων εστί • Sciendum porro est ea in numerum cadere quæ
και αδύνατον αριθμείσθαι , τα κατά μηδεν διαφέ- inter se distinguuntur , nec numerari ea possein
9

ροντα καθ ' δε διαφέρουσι , κατά τούτο και άρι- ler quæ nulla distinctio est : sed qualenus distin
θμούνται • οίον ο Πέτρος και ο Παύλος, καθ ' ο μεν guunlur, ealenus nuinerari; ex . gr., Pelrus et Pau
ήνωνται , ουκ αριθμούνται . Τα λόγω γάρ της ουσίας lus, qua ratione uniti sunt, non numerantur ; uani,
ενούμενοι , δύο φύσεις ου δύνανται λέγεσθαι » καθ' cum secunduin essentiam copulentur, dici non
οπόστασιν δε διαφέροντες , δύο υποστάσεις λέγονται. possunt duæ naturæ : al vero , cum ratione personæ
" Ωστε ο αριθμός των διαφερόντων εστί , και ο τρόπω , diferunt,due proinde personae dicuntur .. Ex quo patel
διαφέρουσι τα διαφέροντα , τούτω τώ τρόπο και Β numerum iis convenire, qua inter se diferunt ; el
αριθμούνται. qualenus differunt, hactenus quoque ea numerari.
" Ηνωνται μεν ούν αι του Κυρίου φύσεις ασυγχύ- Duæ Christi nalur« discrelæ. — Quocirca Domini
-

τως καθ' υπόστασιν , διηρηνται δε αδιαιρέτως λόγω naluræ , quantum ad personam allinel, absque
και τρόπο της διαφοράς. Και ό μεν τρόπο ήνωνται , confusione unitæ sunt ; quantum autem ad diffe
ουκ αριθμούνται οι γάρ καθ' υπόστασιν δύο είναι
o

rentize rationem , absque divisione distinguuntur.

φαμεν τας φύσεις του Χριστού : ώ δε τρόπο αδιαιρέ
τως διηρηνται, αριθμούνται• δύο γάρ εισιν αι φύσεις
του Χριστού , λόγω και τρόπο της διαφοράς . " Ηνω-
μέναι γάρ καθ' υπόστασιν , και την εν αλλήλαις
περιχώρησιν έχουσαι, ασυγχύτως ήνωνται, την οι
κείαν εκάστη φυσικής διαφοράν διασώζουσα . Το
τρόπο τοιγαρούν της διαφοράς , και μόνο αρι
θμούμεναι , υπό το διωρισμένον ποσόν αναχθή
σονται .
C Quare, cum distinctionis modo, ejusque sola ra
Εις τοίνυν εστιν ο Χριστός , Θεός τέλειος και αν-
θρωπος τέλειος : ον προσκυνούμεν συν Πατρί και
Πνεύματι , μια προσκυνήσει μετά της αχράντου
σαρκός αυτού , ουκ απροσκύνητον την σάρκα λέ-
γοντες προσκυνείται γαρ εν τη μια του Λόγου
υποστάσει , ήτις αυτή υπόστασις γέγονεν ου τη
κτίσει λατρεύοντες. Ου γαρ ώς ψιλήν σάρκα 1 προσ-
κυνούμεν , αλλ' ώς ηνωμένην θεότητι , και εις εν
πρόσωπον και μίαν υπόστασιν του Θεού Λόγου , των
δύο αυτού αναγομένων φύσεων . Δέδοικα του άνθρα-
κος άψασθαι διά τό το ξύλο συνημμένον πυρ. Προσ-
κυνώ του Χριστού το συναμφότερον , διά τήν τη
σαρκι ηνωμένην θεότητα. Ου γαρ τέταρτον παρ- Dignem cum ligno conjunctum vereor . Ambas Cliri
εντίθημι πρόσωπον εν τή Τριάδι» μη γένοιτο ; αλλ'
εν . πρόσωπον ομολογώ του Θεού Λόγου και της
σαρκός αυτού. Τριάς γαρ έμεινεν η Τριάς, και
μετά την του Λόγου σάρκωσιν .
Τού αυτού . Κεφάλαιον ις '.
Τον Υιόν του Θεού συν τω Πατρί και τώ αγίω
Πνεύματι προσκυνούμεν ' ασώματον μεν προ της
ανθρωπήσεως , και νυν τον αυτόν σεσαρκωμένον και
γενόμενον άνθρωπον, μετά του είναι θεόν. Ή τοί-
νυν σάρξ αυτού, κατά μεν την έαυτής φύσιν, αν
διέλης ισχναις επινοίαις το δρώμενον εκ του νοουμέ-
νου , απροσκύνητός εστιν , ως κτιστή : ενωθείσα δε
Ac quidem qua ratione unilæ sunt, minime nume
rantur ( neque enim duas quantum ad personām
dicimus esse Christi naluras ), qua autem cilra
divisionem distinclæ sunt , numerantur. Duze
enim Christi naluræ sunt, distinctionis ratione et
modo : nam quia ratione personæ uuil sunl, et
invicem se pervadunt, citra confusionem uniuntur,
suam naturalem differentiam ambæ retinenles ,
lione numerentur, ad discretam quantitatein re
digentur.
Quomodo Christi caro adoretur. Quapropter
unus est Christus, Deus perfeclus, et homo per
feetus, cui unam eandemque adorationem cum
Patre et Spirilu, non exclusa immaculata ejus car
ne, adhibemus. Neque enim adorandam esse car
nem ejus negamus : quippe quæ adoralur in una
Yerbi persona, quæ quidem ipsi persona el hypo
stasis facta est. Qua in re non creaturæ servimus ;
non enim illam , ceu nudam carnem adoramus,
şed velut divinilati unitam : et quia duæ ipsius
naturæ ad unam Dci Verbi personam reducuntur,
unamque subsistentiam.. Carbonem tangere ol,
sli naluras 'ob unitam carni divinitalem adoro.
Non quartam Trinitati personam inſero : absill
sed unam Dei Verbi, carnisque ipsius personam
confiteor, Trinitas quippe etiam post Verbi incar
nationem Trinitas mansit .
Ejusdem, cap. 96 .
Christi caro , ut Verbi caro adoranda , non ratione
sui. - Dei Filium simul cum Patre el Spirilu sancio
adoramus, corpore quidem nudum antequam hlin
inanitalem assumpsisset , nunc aulem eumdem in
carnatum hominemque factum , cum eo quod Deus
est . Ac proinde ipsius caro suapte quidem natura ,
si subtili quadam consideratione id quod visi
 1055 EUTUYMII ZIGABENI
1056
bile est, ab eo quod ratione tantum intelligitur, Α τω Θεώ Λόγω, δι' αυτόν και εν αυτώ προσκυνείται.
distinxeris , nequaquam adoranda est , utpole creati , "Ονπερ γάρ τρόπον ο βασιλεύς και γυμνός προσ
7

el cum Deo Verlbo unila sit, propter ipsum et κυνείται και ενδεδυμένος , και η αλουργίς , ως μεν
in ipso adoratur . Quemadmodum enim rex , cl nu- ψιλή άλoυργίς, πατείται και περιρρίπτεται, βασιλι
dus, el vestibus indulus aloratur ; ac purpura κον δε γενομένη ένδυμα , τιμάται και δοξάζεται , και
quidem velut simplex purpura calcatur et projici- εί τις αυτήν παροικτρώσεις , θάνατον, ώς τα πολλά,
tor ; postquam autem in regium indimentum alii- κατακρίνεται ως δε και ξύλον ψιλόν ουκ έστι τη
bita est , atm honore et gloria alicitur, eaque con- αφή απρόσιτον, πυρί δε προσομιλήσαν και άνθραξ
ditione est , ut qui ean indecore tractarit , morte γενόμενον, ου δι' εαυτό, διά δε το συνημμένον πύρ,
plerumque multelur : velut eliam sinplex lignum απρόσιτος γίνεται ., και ουχ ή του ξύλου φύσις υπ
1100 sic comparatum est ut langi non possit , αρχει απρόσιτος , αλλ' ο άνθραξ, ήτοι το πεπυρακτω
caterum ubi adiolo igne carbo evasil, non quiden μένον ξύλον , ούτω και η σάρξ , κατά μεν την
staple , sed ob adjunctum igne , nec proprius εαυτης φύσιν, ουκ έστι προσκυνητή , προσκυνείται
adiri, nec langi omnino potest : non quod en ligni δε εν τω σεσαρκωμένη Θείο Λόγω , ου δι' εαυτήν,
natura sit, ut propiorem ad se accessum non ferat , BΒ αλλά διά τον ηνωμένον αυτή καθ' υπόστασιν
sed quod jam carbo sit, seu lignum accensum : ad Θεόν Λόγον · και ου φαμεν , ότι σάρκα προσκυ
eumdem quoque modum caro Snaple quidem na- νούμεν ψιλήν, αλλά σάρκα Θεού, ήτοι σεσαρκωμένον
lura nequaquam est adoranda : sed cum incarnato O: 6v.
Verbo adoratur , non quidem propler seipsani, sed propter Deum Verbum , quod secundum hypostasim
ipsi copulatum est . Neque enim falemur nudam simplicem carnem adorari, verum Dei carnem , sive
Deum incarnatum .

Ejusdem. Cap. 73. Τού αυτού . Κεφάλαιον ογ .

Quamvis enim nulla sit natura que subsisten- Ει γάρ και μή εστι φύσις ανυπόστατος , ή
lia careat , nec ulla substantia quæ personæ expers ουσία απρόσωπος εν υποστάσεσι γάρ και προσώπους
exsistat (quippe cuin et substantia et natura in 1, τε ουσία και η φύσις θεωρείται · αλλ' ουκ ανάγκη
subsistentiis considerentur et personis ) , at non τας αλλήλαις ενωθείσας φύσεις καθ' υπόστασιν ,
.

jilcirco necesse ul naturae illæ , quæ secundum εκάστην ιδίαν κεκτησθαι υπόστασιν δύνανται γάρ εις
hypostasiin inter se unile sunt , suam sin..μίαν συνδραμούσαι υπόστασιν , μήτε ανυπόστατου
galeIypostasium liabeant . Fieri enim potest , ut in "O είναι, μήτε ιδιάζουσαν εκάστη έχειν υπόστασιν, αλλά
wuam personam convenientes , nec substantia ca- μιαν και την αυτήν αμφότεραι "Η αυτή γάρ του
rent , nec rursus separalam ac propriath sulbsi- Λόγου υπόστασις , άμφοτέρων των φύσεων υπόστασις
stentiam habeant, sed amb unam et eadein . χρηματίσασα , ούτε ανυπόστατον αυτών μίαν είναι
Num , cum un el enden Verbi persona amiarum συγχωρεί, ούτε μην ετεροϋποστάτους άλλήλων είναι
nalulrirum persona exstiterit, nec utramvis harum παραχωρεί , ουδέ [είναι ] ποτε μεν τήσδε , ποτέ δε
sulsistentia carere sinit , nec rursus eas diversal εκείνης, αλλ' αει αμφοτέρων αδιαιρέτως , και έχω
inter se sulsistentiam habere concedit , nec de- ρίστως υπάρχει υπόστασις " ου μεριζομένη και
mm ut nunc lujus , nunc illius, persona sit, sed διαιρουμένη , και μέρος μεν εαυτής τήδε , μέρος
utriusque seper citra livisione et separationem δέ τήδε διανέμουσα, αλλά πάσα ταύτης και πάσα
hypostasis exsistit : sic nimirum ut non in partes εκείνης, αμερώς και ολοσχερώς υπάρχουσα. Ου γαρ
sectetur ac lividatur , suique partem huic , partem- ιδιοσυστάτως υπέστη ή του Θεού Λόγου σάρξ , ουδε 9

que illi tribual , sed tota Injus , ac tota illius indi- ετέρα υπόστασις γέγονε παρά την του Θεού Λό
vise , atque in totum sil . Neque enim ut searsim D γου υπόστασιν, αλλ' εν αυτή υποστάσα, ενυπόστα
subsisterel , Dei Verlhi caro condita est , aut praeter της μάλλον, και ου καθ' εαυτήν ιδιοσύστατος υπό
Dei Verbi personam alia facta fuit persona : sed στασις γέγονε . Διο ουδε ανυπόστατός έστιν , ουδε
cum in ea silisisterel, facta est poliις ενυπόστα- ετέραν εν τη Τριάδι παρεισφέρει υπόστασιν.
tos , id est , in alio substans, quani scorsim in scipsa substans hypostasis. Quamobrem nec caret subsi
sientia , nec alteram in Trinitale persona: inducit.
Ejusdem . Cap. 74. Τού αυτού . Κεφάλαιον . οδ'.
Divina uominn communia . - Quæ cum ita sint, 'Εντεύθεν και την εν τω Τρισαγίω προσθήκης
appendicem illam , quam Petrus Cnapleus, seu υπό του ματαιόφρονος Πέτρου του Κναφέως γεγενη
Fullo, Trisagio hymno adjecit, impian esse stalni- μένην, βλάσφημον οριζόμεθα , ώ ; τέταρτον παρεισ
mus, ut que quariam inducat personam , ac Dei άγουσαν πρόσωπον, και αναμέρος τιθείσαν τον του
Filium , vim illam nimirum Pairis vere subsisten- Θεού Υιόν , τήν του Πατρός ενυπόστατον δύναμιν,
tel, Scorsi collocet,, et
ci searsim rursus eum,, φuί
qui και αναμέρος τον εσταυρωμένον ώς άλλον όντα παρά
cruci affixus esl , ac si ab illo forli diversus essel, τον ισχυρόν, ή παθητήν την αγίας Τριάδα δοξάζου
vel Trinitalein sanctam passioni obnoxiam opine. σαν, και συσταυρούσαν το Υιόν τον Πατέρα και το
lur, Puiremque ac Spiritum sanctum in crucem If.εύμα το άγιον. "Απαγε ταύτην την βλάσφημος
1057 PANOPLIA DOGMATICA. - ΤΙΤ . ΧVΙ. 1058

και παρέγγραπτον φλυαρίαν. Ημείς γαρ το , άγιος A agat . Procul sit blaspliema Liec et adulterina nu
ο Θεός, επί του Πατρός εκλαμβάνομεν , ουκ αυτο gacitas. Nos quippe illud , sanctus Deus le Palre
μόνο το της θεότητος αφορίζοντες όνομα, αλλά και accipimus : non quod ipsi soli divinitatis assigne
τον Υιόν Θεόν ειδότες ., και το Πνεύμα το άγιον » και mus nomen . Nam et Filium , et Spiritum sanctum
τό, άγιος ισχυρός , επί του Υιού τίθεμεν , ουκ απ. Deum agnoscimus. Ilidem illud , sanctus fortis, Fi
αμφιεννύντες της ισχύος τον Πατέρα και το Πνεύμα lio tribuimus : non quod Ρatrem et Spiritum san
το άγιον » και το, άγιος αθάνατος, επί του αγίου clum virtute spoliemus. Ac denique illud , sanctus
Πνεύματος τάττομεν, ουκ έξω της αθανασίας τιθέν- immorlalis , Spiritui sancto ascribinus : non ut
τες τον Πατέρα και τον Υιόν, αλλ' εφ' εκάστης των Patrem et Filium ab immortalitate excludamus,
υποστάσεων πάσας τας θεωνυμίας απλώς και απο- seil ut in unoquaque persona omnia divina nomina
λύτως εκλαμβάνοντες , και τον θείον Απόστολον εκ- simpliciter et absolute sumamus, divinum scilicet
μιμούμενοι , φάσκοντα : Ημίν δε εις Θεός ο Πά.
.
Apostolum imitantis, cujus hæc verba sunt : Nobis
τήρ, εξ ού τα πάντα, και ημείς εξ αυτού · και εις aulem unus Deus Paler , ex quo omnia, el nos ex
Κύριος Ιησούς Χριστός , δι' ού τα πάντα , και ipso ; el unus Dominus Jesus Christus, per quell
.
ημείς δι' αυτού · και εν Πνεύμα άγιον , ενώ τα B. omnia, el nos per ipsum : el unus Spirilus
πάντα και ημείς εν αυτώ m . Ου μην αλλά και τον sanctus, in quo omnia, el nos in ipso ! Ilemque
Θεολόγος Γρηγόριον, ώδε πη , λέγοντα : Ημίν δε εις Gregorium : illum Tlicologum ad hunc modium
Θεός ο Πατήρ, εξ ού τα πάντα , και εις Κύριος Ιοquentem : Nobis auten unus Deus Paler, et quo
'Ιησούς Χριστός , δι' ου τα πάντα, και εν Πνεύμα omnia ; et unus Dominus Jesus Christus, per quem
άγιον, ενώ τα πάντα , του, εξ ού , και, δι' ού , και , omnia ; el unus Spiritus sanctus , in quo omnia :
ενώ, μή φύσεις τεμνόντων · ουδέ γάρ αν μετέπι- his vocalis , et quo,, per
ex quem ,, et in quo , non scin
πτον αι προθέσεις , ή αι τάξεις των ονομάτων αλλά dentibus naturas ( neque enim alioqui præpositiones
χαρακτηριζόντων μιάς και ασυγχύτου φύσεως ιδιότη- illie , aut nominum ordines unquam ulareislur ) ,
τας και τούτο δηλον εξ ών εις εν συνάγονται πάλιν, verum unius ac inconfusæ naluri proprietales
εί το μή παρέργως εκείνο αναγινώσκεται παρά το exprimentibus. Ιdque liquet ex eo quod rursus in
αυτώ Αποστόλφ, το , εξ αυτού , και δι' αυτού και unum colliguntur, si modo quispiam illud a ;ud
εν αυτώ τα πάντα αυτό δόξα εις τους αιώνας Er ipso,, etel
Apostolius haud negligenter legit :: Ex
των αιώνων . Αμήν . per ipsum , el in ipso sunt omnia, ipsi gloria in sa
cula sæculorum . Amen ' .
"Οτι γάρ ουκ εις τον Υιόν μόνον λέλεκται το τρισ. C
Nam quod non de Filio duntaxat , sed de san
άγιον, αλλ' εις την αγίας Τριάδα, μάρτυς ο θείος και cta Trinitate dictus sit ter sanctis hymnus, le
ιερός 'Αθανάσιος , Βασίλειος τε , και Γρηγόριος, και slantur divinus sacerque Athanasius , Basilius, et
πάς και των θεοφόρων Πατέρων χορός · ότιπερ δια της Gregorius , ac folus Palrum a Deo aflatorum clio
τρισσής αγιότητος, τάς τρεις της υπερουσίου θεότη- rus ; nempe quod sancta illa Seraphim pas trinain
τους υποστάσεις , τα άγια Σεραφίμ ημίν υπεμφαι- sanctic:nlein , res superessentialis divinitatis per
νoυσι. Διά δε της μιάς κυριότητος, την μίαν της sonas robis indicent ; per unam aulein domina
Θεαρχικής Τριάδος ουσίαν τε και βασιλείαν γνωρί- tionem , unam divine Trinitatis substantiam , in
ζoυσι . Φησί γούν ο Θεολόγος Γρηγόριος : Ούτω μεν periumque declarent .. Ait quippe Gregorius Theo
ούν τα "Αγια των αγίων, ά και τους Σεραφίμ συγ- logus : Sic porro Sancta sanctorum , quæ etiam
καλύπτεται , και δοξάζεται τρισίν αγιασμούς , εις a Seraphim obleguntur ,, ac trilis Sanctificationibus
μίαν συνιούσι κυριότητα και θεότητα . "Ο και άλλων celebrantur , in unam dominationem et divinilalem
τινι των προ ημών πεφιλοσόφηται κάλλιστά τε και conveniunt; id quod et alius quispiam majorum
υψηλότατα . postrorum pulcherrime ac sublimissime edisse
ruit .
Φασι δε και οι την εκκλησιαστικής ιστορίαν Trisagii traditio , sub Proclo pontifice . -- Jam vero
συντάξαντες , ότι λιτανεύοντος του εν Κωνσταν . D narrant ecclesiastica historia scriptores , cum
τινουπόλει λαού , διά τινα θεήλατον απειλήν , επί plebs Constantinopolitana, Proclo archiepiscopum
Πρόκλου του αρχιεπισκόπου γεγενημένην , συνέβη agente, minaci quadamimmissa divinilus tempe
αρπαγήναι παιδίον εκ του λαού, και ούτω μυηθήναι state conterrito , supplex Deo preces adhiberet ,
υπ' αγγελικής τινος διδασκαλίας τον Τρισάγιον ύμνον, puerum quemdam e plebe in sublime raplum , an
"Αγιος ο Θεός, "Αγιος ισχυρός , "Αγιος αθάνατος gelis quibusalam magistris Trisngium hunclymnum
ε.λέησον ημάς " και αύθις επιστραφέντος του παιδίου, didicisse : Sanclus Deus, Sanclus fortis , Saneliis
και το μυηθέν απαγγείλαντος , άσαι τον ύμνον άπαν το immortalis, miserere nobis . Cumque loco suo puer
πλήθος , και ούτω κοπάσαι την απειλήν. Και εν τη redditus id quod didicerat , relulissel, multiludi
>

αγία δε, και μεγάλη, και οικουμενική τετάρτη συν-
οδο, τη εν Χαλκηδόνι φημι , ούτως υμνηθήναι ο τρισ-
άγιος ούτος ύμνος παραδέδοται · ούτω γάρ τοις πε-
πραγμένους και της αυτής αγίας συνόδου εμφέρεται και
•. 1 1 Cor . V : 11 , 5. 1 Οrat . 39. 3 Που. Σ1 , 36.
nem universam hymnuin hunc cecinisse, atque hoc
pacto imminentem calamitatem quievisse. Quin in
sancto magnoque, et universali quarto illo conci.
lio, quod Chalcedone coactum est, ita cantalus
 1059 EUTHYMII ZIGABEN
fuisse hic hymnus traditur , quemadmodum in A γέλως oύν όντως και παίγνιον, την δι' αγγέλων μυη
sancte hujus synodi actis recitatur. Quamobrem
ridiculum prorsus et ludicrum ſuerit , canticum
istud Trisagium ab angelis acceptum,, ingruen- θεϊσάν τε και βεβαιωθείσαν , και πρότερον υπό των
liumque malorum depulsione firmatum , quod con-
ferta sanctorum Patrum synodus comprobavit,
quin et Seraphim pridem cecinerant , velut
quo tres deitatis persone exprimerentur, Cnaphei
iniqua opinationc, quasi ille Ser: phim antecelle-
ret, pedibus proculcari, aut saltem emendari. Proh
insignem arrogantiam , ne dicam amentiam ! Nos
vero (rumpantur licet etiam dæmones) ila dici-
mus : Sanclus Deus, Sancius forlis, Sanctus int
mortalis , miserere nobis.
Ejusdem adversus eos, qui dicuni, si duns habel
homo naturas et actiones , necesse est , tres in B
Christo naturas et totidem actiones asserere . Cap .
80 .
Singuli quidem homines cum binis naturis anima
nimirum et corpore constent, easque in se immu-
Labiles servent , binæ merito dicuntur naturæ .
Utraque enim cliam post conjunctionem naturalem
servat proprietatem . Neque enim corpus immor-
tale, sed interitum sentiens. Neque mortalis anima,
. αθάνατον , αλλά φθαρτον, ούτε η ψυχή θνητή, αλλ'
sed immortalis. Quod si unius aliquando naturæ
homo dicitur, nalurie vocabulum pro specie acci-
pitur. Negamus enim natura differentia hominem
ab homine discrepare, sed eamdem omnes homines
habere constilulionem , cum ex anima el corpore
compositi sint, et binas singuli naturas absolvant ,
et sub unam omnes definitioncm cadant . Ac ne illud
quidem falsum est , cum rerum omnium procrea-
tarum , quod generalæ sint, nalurain unam appellat
sacer Athanasius, in ea oratione, quam adversum
illos scripsit, qui Spiritui sancto maledicunt, lo-
quens ad hunc modum : Rebus omnibus procrealis
præsture Spiritum sanclum , et ab eorum , quæ facla
suni, nalura diversum esse, divinitalisque proprium ,
ex hoc rursum possumus intelligere . Cum igitur omnis
homo ex anima el corpore compositus sit , idcirco una
dicitur hominum natura . Al in Domini persona na-
luram unam dicere non possumus, cum utraque na-
bura etiam post conjunctionem naturalem propriela-
lem conservel. Porro Christorum species inveniri non
polest, neque enim fuil alius Christus , qui ex divi-
nilale alque humanitule Deus idem sil ei homo. El
rursum , Non est idem secundum hominis speciem ,
unum et unum , quantum ad animæ el corporis essen-
tiam pertinet. Nam unum secundum hominis specie: N
significat eam, quæ est in omnibus hominibus simili .
tudinem. Unum rero quantum ad animα ει corporis
essenriam pertinet, eo ipso, quod esl, lædit, cum ea
plane ad ihilum redigat. Aul enim unum in alterius
?
essentiam commutabilut , aut ex diversis diversum
fiel, el ulraque mulabuntur, aut si propriis in ter-
minis manserini, duæ erunt naluræ . Non enim essen-
liæ ratione idem est corpus cum eo , quod est incur.
poreum . Quare non esl necesse , ut qui non propter
eamden essentie corporis ci animir qualitatem , sed
1060
Θείσαν , και τη της επαγωγής λήξει πιστωθείσαν
και τη τoσώνδε των αγίων Πατέρων συνόδω κυρω
Σεραφίμ υμνηθείσαν τρισάγιον ωδήν , ώς της τρισ .
υποστάτου θεότητος εμφαντικήν , τη του καναφέως
1
οίον καταπατηθήναι άλόγω οιήσει, και δήθεν διορθω
θήναι, ώς των Σεραφίμ υπερβάλλοντος . 'Αλλ ' ώ της
αυθαδείας , ίνα μη λέγω της ανοίας ! Ήμείς δε και
ούτω φαμεν , κάν δαίμονες διαρρήγνυνται : " Αγιος
ο Θεός ,"Αγιος Ισχυρός , "Αγιος αθάνατος , ελέησον
ημάς .
Τού αυτού προς τους λέγοντας, ει δύο φύσεων
και ενεργειών και άνθρωπος, ανάγκη επί Χριστού
τρείς φύσεις λέγειν , και τοσαύτας πάλιν
ενεργείας . Κεφάλ . π ' .
“ Ο μεν καθ' έκαστα άνθρωπος εκ δύο συγκεί
μενος φύσεων , ψυχής τε και σώματος , και ταύτας
αμεταβλήτους έχων εν εαυτώ , δύο φύσεις είκότως
λεχθήσεται. Σώζει γάρ εκατέρων και μετά την
ένωσιν την φυσικήν ιδιότητα . Ούτε γάρ το σώμα
αθάνατος Ει δε λέγοιτο ποτε μιας φύσεως ο άνθρω
πος , αντί του είδους το της φύσεως παραλαμβάνεται
όνομα, λεγόντων ημών , ότι ου διαλλάττει άνθρωπον
ανθρώπου κατά τινα φύσεως διαφοράν, αλλά την
αυ ήν σύστασιν έχοντες πάντες οι άνθρωποι , και
C εκ ψυχής συντεθειμένοι και σώματος , και δύο
έκαστος φύσεις τελούντες , υφ' ένα πάντως ορισμών
ανάγονται . Και οι παράλογον τούτο, οπότε και
πάντων των κτιστών ως γενητών, μίαν φύσιν ο
Ιερός 'Αθανάσιος έφησεν εν τω κατά των βλασφη
μούντων το άγιον Πνεύμα λόγω ούτωσι λέγων • “Οτι
δε άνω της κτίσεώς έστι το Πνεύμα το άγιον ,
και άλλο μέν παρά την των γενητών φύσιν ,
ίδιον δε της θεότητος , έξεστι πάλιν συνιδείν .
Επεί ούν πάς άνθρωπος έκ ψυχής και σώμα
τός έστι συντεθειμένος , κατά τούτο μία φύσις
των ανθρώπων λέγεται • επί δε της υποστάσεως
του Κυρίου λέγειν ου δυνάμεθα μία φύσιν.
Αί τε γάρ ψύσεις σώζουσι και μετά την ένωσιν
εκάστη την φυσικήν ιδιότητα, και είδος Χριστών
ουκ έστιν ευρείν . Ου γαρ εγένετο άλλος Χριστός
εκ θεότητός τε και ανθρωπότητος , Θεός τε και άr
θρωπος και αυτός. Και πάλιν : Ου ταυτόν εστι το κατ '
είδος του ανθρώπου ει , και το κατ' ουσίαν ψυχής
τε και σώματος έν. Το μέν γάρ κατ' είδος του αν
θρώπου εν την εν πάσι τοις ανθρώποις απαραλλα
ξίαν ενδείκνυται το δε κατ' ουσίαν ψυχής και
σώματος εν αυτό το είναι αυτών λυμαίνεται ,
εις ανυπαρξίαν αυτά παντελή άγον . "Η γάρ το
έν μεταποιηθήσεται εις τήν του ετέρου οι σίαν ,
ή εξ ετέρων έτερον γενήσεται , και αμφότερα
τραπήσονται , ή επί των ιδίων όρων μένοντα,
δύο φύσεις έσονται . Ου γαρ ταυτόν κατά τις
της ουσίας λόγον το σώμα τη ασωμάτω. Ox
ανάγκη τοίνυν επί του ανθρώπου μίαν φύσιν λέγον
1961 PANOPLIA DOGMATICA.
τας , ου διά το ταυτόν της ουσιώδους ποιότητος A propter similitudinem individuorum , que sub
.
ψυχής τε και σώματος , αλλά διά το απαράλ-
λακτον τών υπό το είδος αναγομένων ατόμων,
μίαν και επί Χριστού λέγειν φύσιν, ένθα είδος
περιεκτικών πολλών υποστάσεων ουκ έστιν . " Ετι
δε πάσα σύνθεσις εκ των προσεχώς συντς.
θέντων συντεθείσθαι λέγεται . Ου γαρ λέγομεν τον
οίκον εκ γής και ύδατος , και των άλλων συντε-
Οείσθαι, αλλ' εκ λίθων και ξύλων. Επει ανάγκη και
τον άνθρωπον λέγειν εκ πέντε τουλάχιστον συγκεί-
σθαι φύσεων, έκ τε των τεσσάρων στοιχείων και
της ψυχής. Ούτω και επί του Κυρίου ημών Ιησού
Χριστού ου τα μέρη των μερών σκοπούμεν, αλλά τα
προσεχώς συντεθέντα , θεότητά τε και ανθρωπό-
> Al hiec si duas in homine naturas dicimus, lres in
τητα. "Έτι δε ει δύο φύσεις τον άνθρωπον λέγοντες ,
τρείς φύσεις επί του Χριστού λέγειν αναγκασθησό. Be unliris hominem constare dicitis , ex tribus na-
μεθα, και υμείς εκ δύο φύσεων τον άνθρωπον λέ
γοντες , εκ τριών φύσεων τον Χριστόν δογματίζετε ,
ομοίως και περί ενεργειών. Κατάλληλον γαρ ανά-
γκη τη φύσει την ενέργειας είναι. "Οτι δε δύο φύ-
σεων ο άνθρωπος λέγεται τε και έστι, μάρτυς και
Θεολόγος Γρηγόριος , ούτω λέγων, Διττών δε όντων
ημών, έκ ψυχής και σώματος , και της μεν ορατής,
της δε αοράτου φύσεως, διττή και η κάθαρσις δι'
ύδατός τε και Πνεύματος. »
Τού αυτού προς τους ερωτώντας , ει δύο φύσεις
εγέννησεν ή αγία Θεοτόκος , και ει δύο φύσεις
επί σταυρού έκρέμαντο. Κεφάλ. θ'.
Φύσεως μέν έστι το αγένητον και το γ : νητών διά
του ενός ν γραφόμενον, όπερ δηλοί το άκτιστον και
κτιστον• το δε αγέννητον και γεννητον ου φύσεως,
αλλ ' υποστάσεως , ήτοι το μή γεννηθήναι , και το
γεννηθήναι, άπερ δια των δύο νν εκφέρεται. "Έστιν
ούν ημίν θεία φύσις αγένητος, ήτοι άκτιστς. Πάντα
δε τα μετά την θείαν φύσιν γενητά, ήτοι κτιστά .
Θεωρείται τοίνυν εν τη θεία και ακτίστη φύσει το
μεν αγέννητον εν τω Πατρί , ου γαρ εγεννήθη , το
► ælernitale genitus ost. Procedens vero consideratur
δε γεννητον εν τω Υιο, εκ Πατρός γαρ αϊδίως γε
γέννηται, το δε εκπορευτών εν τώ αγίω Πνεύματι.
"Εκάστου δε είδους ζώων τα πρώτα αγέννητα, αλλ '
ουκ αγένητα . Γεγόνασι γάρ υπό του δημιουργού ,
ουκ εγεν ήθησαν δε εξ ομοίων . Γένεσις μεν γάρ
κτίσεώς έστι : γέννησις δε επί μεν Θεού εκ μόνου
Πατρός ομοουσίου Υιού πρόοδος , επί δε των κτισμά
των ή εκ συναφείας άρρενος τε και θηλείας ομοου D bentes ejusdem essentie. Ex quo intelligianus, gigni
σίου υποστάσεως πρόοδος . "Οθεν γινώσκομεν, ώς
ουκ έστι φύσεως το γεννάσθαι, αλλ' υποστάσεως .
Ει γάρ φύσεως ήν, ουκ αν εν τη αυτή φύσει το
γεννητον εθεωρείτο, και το αγέννητον . Υπόστασιν
τοίνυν εγέννησεν η αγία Θεοτόκος , εν δυσί γνωριζο
μένην ταίς φύσεσι, θεότητι μεν εκ Πατρός γεννη
θείσαν άχρόνως, επ' εσχάτων δε των χρόνων εξ αυ
της σαρκωθείσαν , και σαρκί τικτομένην. Ομοίως
και περί της σταυρώσεως , αναστάσεώς τε , και
αναλήψεως . Ου φύσεως γάρ ταύτα εστιν , αλλ'
υποστάσεως . "Έπαθεν ούν ο Χριστός εν δυσι
φύσεσιν ών τη παθητή φύσει , και εσταυρώθη σαρκι
επί του σταυρού κρεμάμενος , και ου θεότητι.
'Εγεννήθη τοίνυν ο Θεός Λόγος ενανθρωπήσας σαρκι ,
TIT. XVI. 1062
unam speciem reducuntur, unam in homine natu
ram dicunt, unam item in Christo naturam asse
rant, ubi una natura plures non complectitur per
sonas. Præterea omnis compositio ex proxime
componentibus conficitur. Neque enim dicimus,
domum ex terra , el aqua , et reliquis elementis
componi, sed ex lapidibus et lignis. Alioqui necesse
sit et hominem ex quinque saliem naluris composi
lum aflirinare, nempe ex quatuor elementis et
anima. Sic et in Domino nostro Jesu Christo non
partes partium , sed que proxime componunt,,
nempe divinitalem et hmanitatem consideramus.
Christo naturas dicere cogemur. Et vos, qui duabus
7
luris Christum constituitis. Idem de actionibus in
telligitur, necesse enim est , ut actio naturæ mutuo
respondeat. Hominein antem duas dici debere na
luras lestis est Gregorius Theologus, ita loquens,
Sed cum duplices simus, hoc est, ex anima corpo
reque consiemus , ex natura nimirum visibili et
invisibili, duplex est item expurgatio, nempe per
aquam et spiritum .
Ejusdem ad eos qui quærunt, utrum sancta Dei Ge
nitrir duas naiuras genuerit, el utrum duæ naturæ
in cruce pependerini. Cap. 99.
Factum , et non factum , quod creatum , increa
C
limjue significat, ad naturain refertur. Genitum
autem et ingenicom non ad naturam , sed ad per
sonam . Natura igilur divina increata est. Omnia
vero post naturam divinam facta creataque sunt .
Ilaque in natura divina atque increata ingenitum
quidem in Patre consideralur, neque eniin genitus
est, genitum autem in Filio, ex Patre enim ab
in Spiritu sancio . Cujusque speciei animalium
prima generata non sunt , aby opifice enim facia
sunt Deo, non autem ex similibus prognala . Fieri
enim ad res pertinel procreatas. Gigni autem ad
Deum Filium, qui ex solo Patre ejusdem essentiæ
genitus est. Ipsæ vero res procreatæ ex conjun
clione maris el feminæ generantur personam ha
non ad naturam , sed ad personain pertinere. Nam
si ad naturam pertineret, in eadem natura geni
lum el ingenitum non considerarelur . Sancia
igitur Dei Genitrix personam genuit duabus in na
turis declaratam , quæ ex Patre quidem , quanluin
ad divinilalem pertinet, sine lempore genita est ;
in extremis aulem temporibus ex ipsa Virgine car
nem assumpsit, el carne nala est. Idemque dicitur
de crucifixione, el resurrectione , et assumptioné.
Hiec enim non ad naturam referuntur, sed ad per
sonam . Christus igilur duabus in naturis exsistens
passus est natura patibili , et crucifixus est , et in
cruce pependit carne, non autem divinitale. Itaque
genitus est Deus Verbum hominem induens Carme .
1063 EUTHYMII ZIGABENI
Ει crucifxus est carne, et mortuus est carne, divi. A και εσταυρώθη σαρκι, και απέθανε σαρκί , άπαθούς
nilale ipsius impatibili permanente .
Ejusdem ex cap . 73.
Quamobrem Dei Verbi naluram carnem assum
psisse, all carni conjunclam esse dicimus. Verbi
aulem naturam carne passam nondum audivimus .
Sed Christum carne passum didicimus. Restat
igitur, ut dicamus , carnem assumpsisse, nihil aliud
esse, nisi carni esse conjunctum . Carnem vero ſa
ctum Verbum , ipsam Verli personam sine mula
lione factam esse carnis personam . El Deus homo
factus, et homo Deus dicilur. Divinitas vero liomo
ſacla, aut hominem induta nullo modo dicitur. Al
divinitaten Ihumanitati conjunctam in una ipsius
personarum didicimus . Deum item formam , aut
essentiam accipere alienum , allt nostrum est . Ac
singulis quidem personis convenit nomen hoc
Deus. Divinitalem vero personam dicere non pos
sumus . Divinilalem eniin Patrem solum , aut solum
Filium , aut Spiritum sanctum dici non accepimus.
Divinitatis enim naliiram significat , Deus vero
etiam communitatem naturæ declaral, et singulis
personis denominative tribuitur, quemadmodum et
homo. Deus enim est qui divinam habet naturam ,
et homo, qui humanam . Mud præterea sciendum
est, Palrem el Spiritum sanctum nulla ratione
carnis assumple a Verbu fuisse parlicipes , nisi di
vino vaticinio , et approbatione , el voluntale.
τήρ , και το Πνεύμα το άγιον κατ' ουδένα τρόπον τη σαρκώσει του Λόγου κεκοινωνήκασιν , ει μη
→
κατά τάς θεοσημείας , και κατ' ευδοκίαν και βούλησιν.
C Τού αυτού. Κεφάλαιον Ε '.
Ejusdem. Cap . 90.
Ipsum Dei Verbum omnia carne sustinuit, divina
et sola ipsius natura inpatibili permanente . Nam
anima quidem , utpole patibilis , cum corpus lace-
raretur, ipsa quoque simul cum laceralo corpore
angebatur et patiebatur.. Divinitas autem, utpote
impatibilis, una cum illo non patiebatur . Illud item
sciendum esi , nos dicere Deum carne passum , di .
vinitalem vero carne passam , aut Deum per car-
nem passum nullo modo. Nam si, cum arborem
securis secet , dum illustratur a sole , non secatur
ipse sol,, neque patitur,, quanto magis impatibilis
7 διαμένει ο ήλιος , πολλώ μάλλον ή απαθής του
Vorbi divinitas per personam carni conjuncta , carne
patiente, mansit impatibilis ? Non est autem ne-
cesse , ut exempla sic omnino similia sint, ut nihil D ανάγκη δε παντελώ , και ανελλιπώς έoικέναι τα
desit . Sed in exemplis el similitudo et diversitas
consideratur. Quod enim in omnibus simile est ,
non exemplum , sed idem est .
liem adreesus eos , qui unam in Christo naluram
asseruni . Diversorum aliorum Patrum .
In quastionibus suis Eutychianista disputant ad
hunc modum : Si duæ sunt in Christo naturæ , duce
erunt ei loypostases. Neque enim natura ulla sine
persona. Atque ita duo prorsus erunt Filii , Respon-
demus, hyposlasim aul personam (ut in sancia
Trinitale, el angelis et hominibus) significare, ant
, quae quoquo modo sunt, ad
exsistentiam , ut in rebus,
1054
μεινάσης αυτού της θεότητος.
Του αυτού από κεφαλαίου οε'.
"Οτι μεν ούν ή φύσις του Λόγου εσαρκώθη ήτοι
ηνώθη σαρκι, είρηται · φύσιν δε του Λόγου παθου .
σαν σαρκί ουδέπω και νύν ακηκόαμεν Χριστόν δε
παθόντα σαρκί εδιδάχθημεν . Λείπεται τοίνυν εί
πείν, ότι το σεσαρκώσθαι μεν ηνώσθαι εστι σαρκι,
το δε σάρκα γενέσθαι τον Λόγον αυτήν την τού Λό
γου υπόστασιν άτρέπτως γενέσθαι τη σαρκί υπό
στασιν. Και ότι μεν ο Θεός άνθρωπος γέγονε , και ο
άνθρωπος Θεός, είρηται · ότι δε η θεότης άνθρωπος
γέγονεν , ή εσαρκώθη , ή ενανθρώπησεν , ουδαμώς
ακηκόαμεν. " Ότι δε η Θεότης ηνώθη τη ανθρωπί.
B
τητι εν μιά των έαυτής υποστάσεων, με μαθήκαμεν ,
και ότι ο Θεός μορφούται , ήτοι ουσιούται το άλλο
τριον, ήγουν το καθ' ημάς, είρηται . Εφ' εκάστης
μεν γάρ τών υποστάσεων το Θεός όνομα τάττεται :
Θεότητα δε την υπόστασιν ειπείν ου δυνάμεθα . Θεό
τητα γάρ τον Πατέρα μόνον , ή τον Υιόν μόνον, ή
μόνον το Πνεύμα το άγιον ουκ ακηκόαμεν . Θεότης
μεν γάρ τήν φύσιν δηλοί, το δ! Πατήρ την υπόστα
σεν, ώσπερ και ανθρωπότης την φύσιν, Πέτρος δε
την υπόστασιν . Θεός δε και το κοινόν της φύσεως
σημαίνει , και εφ' εκάστης των υποστάσεων τάττε
ται παρωνύμως, ώσπερ και το άνθρωπος. Θεός
γάρ έστιν ο θείαν έχων φύσιν, και άνθρωπος και
ανθρωπίνην . Επί πάσι δε τούτοις ιστέον, ώς ο Πα
Αυτός ο τού Θεού Λόγος πάντα υπέμεινε σαρκ ,
της θείας και μόνης αυτού φύσεως άπαθούς με.
νού ρης. Η μεν γάρ ψυχή παθητή ούσα , του
σώματος τεμνομένου , και αυτή τεμνομένω συνή
λγει , και συνέπασχε τω σώματι · η δε Θεότης
9
απαθής ούσα ου συνέπασχεν αυτώ. Ιστέον δε, ότι
Θεός σαρκί μέν παθόντα φαμεν , Θεότητα δε
σαρκι παθούσαν , ή Θεόν διά της σαρκός παθόντα
ουδαμώς . Ει γάρ ηλίου δένδρω επιλάμποντος , ει
αξίνη τέμνοι το δένδρον , άτμητος και απαθής
Λόγου Θεότης καθ' υπόστασιν ηνωμένη σαρκι ,
της σαρκός πασχούσης, απαθής διέμεινεν. Ουκ
παραδείγματα , αλλ' εν τοις παραδείγμασι και το
όμοιον θεωρείσθαι , και το παραλλαγμένον . Το γαρ
εν άπασιν όμοιον ταυτόν αν είη, και ου παρά
δειγμα .
"Ετι κατά Μονοφυσιτών » ετέρων Πατέρων διαφό
ρων .
'Aπoρoυσιν Ευτυχιανισ : αι λέγοντες· Ει δύο φύσεις
εν Χριστώ , δύο και υποστάσεις έσονται • ου γάρ έστι
φύσις ανυπόστατος και ούτω δυο πάντως Υιοί , Προς
ούς αντιλέγομεν, ότι των υποστάσεων αι μεν εισι
προσωπικαι, τουτέστι προσώπων σημαντικαί , ώς
επί της αγίας Τριάδος και των αγγέλων, και των
ανθρώπων · αι δε υπαρκτικαί, ως επί των ετεωσδή
 PANOPLIA DOGMATICA .
1065
ποτε όντων πραγμάτων προς αντιδιαστολής των αν- Α earum qua non sunt , differentiam . Quanolbreu
υπάρκτων. "Οθεν επί του Χριστού προσωπικήν μεν Iypostasim quis personan significet , unam esse,
μίαν υπόστασίν φαμεν , υπαρκτικάς δε και δύο λέ .
γειν ουκ ακίνδυνον, ίνα μή θατέρας των εν αυτώ
φύσεων ανύπαρκτον είπωμεν. Υπαρκτικήν μεν γάρ
υπόστασιν επί πάσης φύσεως ευρήσομεν , προσωπι
κιν δε ουκ επί πάσης . "Αλλως τε ή του Χριστού
προσωπική
έστιν
υπόστασις αμφοτέρων αυτού των φύσεών
υπόστασις. Απλή γάρ ούσα γέγονε σύνθετος .
Και η μεν θεία αυτού φύσις ιδιοϋπόστατος , η δε αν-
θρωπίνη ούτε ανυπόστατος , ούτε ιδιούπόστατος, αλλ '
ενυπόστατος , ώς εν τη θεία υποστάσει.
Διαβάλλουσι την δυάδα, ως πρώτην ούσαν διαίρε
σιν , ευθύς μετά την μονάδα προσαπαντωσαν, καίτοι 5 sit, que statim post unilaleno occurrat , cum potius
συνάφειαν ούσαν μάλλον δύο μονάδων, και την συλ-
ληπτικήν εαυτής δύναμιν ευθύς παριστωσαν. Ου γαρ
διαίρεσιν μονάδων τον αριθμόν, αλλά τουναντίον σω-
φείαν μονάδων οι περί τα τοιαύτα δεινοί ώρίσαντο ,
Ει μεν γάρ είπωσιν , ότι η των δύο εις τα εξ ών συνε-
τέθη ανάλυσις διαιρεί την ένωσιν, είτε κατ' επίνοιαν
είτε κατ' ενέργειαν γένηται, είκότα ίσως έρούσι •
μένουσα δε εφ' εαυτής ή δυάς ουκ έστι τομή , ουδε
μονάδων διαίρεσις, ει μή και μάλλον ένωσις αυτών
και συνάφεια . Η γάρ τοι φύσις του αριθμού καθ '
εαυτήν ούτε διαιρείν πέφυκεν, ούτε συνάπτειν, αλλ '
αμφοτέρων εστί δεκτική κατά τον λόγον του χρω
μένου . Ούτε γάρ το δίπηχυ ξύλον διείλεν ο αριθμός
των δύο πήχεων, αλλ' ουδέν ήττον και μετρηθέν έχει C lem . Nec decein modii irilici divisi sunt, propterea
το συνεχές• ούτε οι δέκα μόδιοι του σίτου διηρέθη
σαν, ότι εμετρήθησαν. Αλλά και ο Κύριος δώδεκα
ώρας της ημέρας είπών ου διεμέρισε την ταύτης
συνέχειαν. Και ο Απόστολος δε ειρηκώς, Πολλά
μέλη, εν δε σώμα, ου διέτε με τα μέλη . Και ο φή
σας, Πάντα τα οστά μου έρούσι , Κύριε , Κύριε , τις
όμοιός σοι ; ου διείλε τα οστά αυτού. Ει δε δώ
δεκα , και το πολλά , και το πάντα, ίνα τάλλα παρώ
μεν , αριθμού προδήλως όντα σημαντικά , ουδεμίαν
πεποίηνται διαίρεσιν , τίς ή αποκλήρωσης του μόνον
τον δύο αριθμόν ως διαιρετικών διαβάλλεσθαι, ήμών
μάλιστα ώ ; ουκ επί διαιρέσει των εν Χριστώ φύ
σεων τούτον λαμβανόντων, αλλά προς μόνην δήλω
σιν της τούτων διαφοράς, και ένδειξιν σαφή του με-
νειν αυτάς άτρέπτους και ασυγχύτους μετά την
ακραιφνή και αδιαίρετον ένωσιν ; όπου γε και επί
του σώματος τρείς λέγοντες διαστάσεις ου διασπώ
μεν το σώμα εις τρία τμήματα . "Ωσπερ ούν επί της
μιάς Θεότητος ή τριάς των υποστάσεων ου διαίρεσιν
αλλοτριούσαν απ' αλλήλων εισήγαγε · διαιρούνται
μεν γάρ, αλλ ' αδιαστάτως, και ήνωνται μεν, αλλ'
ασυγχύτως · εν αλλήλαις γάρ αφύρτως περιχωρούσι ,
σωζομένων των ιδιοτήτων εκάστης " ούτως άρα και
επί του ενός Χριστού ή δυάς των φύσεων ου διάστασιν
αυτών απετέλεσεν.
Αί δύο φύσεις είς εισι Χριστός, και ο εις Χριστός
* Joan . ΧΙ , 9. Σ 1 Cor. X1, 20. • Psal . ΧΧΧιν , 10.
LATEOL. GR . CXXX .
TIT. XVI . 1065
dicimus : duas vero, quæ significent exsistentiani,
eljam concedere , non carere periculo aflirmamus,
quo neutram in ipso naturam esse sine exsisientia
demonstremus. Exsistentiæ eniin hypostasim , onini .
bus in rebus reperiemus, personæ vero hyposta -
sim non iu omnibus. Quamobrem hypostasis Christi
personam significans , utriusque naturæ ipsius est
typostasis ; nano cuin simplex esset , est facta cou
posita. Ac divina φuidein ejus natura proprian Iria
bet bypostasim, humana vero neque sine hypostasi
esi, neque propriam habet hypostasim , sed in by
postaşi divina nimirum subsistit.
Falso dualitalein accusant, tanquam prima divisia
duaruin sil unilaluin conjunctio, el suam compre
hendendi vim statim constitual. Numerus enim non
est unitalum divisio, sed potius cumulus, lit qui in
ea facultate præstani , defiuiverunt. Quod si Juali
la is in ea , ex quibus consial, resolutionem dividere
co junctionem dixerint , sive cogitatione , sive reipsa
id fial, vere fortassc luquentur. Dualilassvero in se
ipsa inanens non est sectio , neque unilalum divisio,
sed potius ipsarum conjunctio el copulatio . Quille
quam nalura numeri per se neque dividit, neque
conjungit, sed utrumque suscipit pro ratione illius,
quieo utitur. Neque enim bicubitale lignum secat
numeris duorum cubitorum , sed quamvis dimen
sum sit , continuam lanien suam retinet quant'ta -
quod dimensi sint. Sed et Dominus cum duodecim
esse dicerel horas diei ' , non ejus divisit conti
puam quantitaleni. Et cum Apostolus dicerel, Mul
la membra , unum autem corpus ', membra non dis .
secuit. Nec qui dixit : Omnia ossa mea diceris,
Domine, Domine, quis similis tibi ' ? divisil meille
bra sua . Quod si illud, duodecim , et illon , mula
1a, et illud , omnia, ut reliqua prætereamus, cum
signifirent numerum , nullam tamen divisionem
efficiunt, quis duorum numero so i singulare munus
hoc tribual, ul dividendi vim habeat, cum praser
tim eum nos non in divisione Christi naturarum
adhibeamus, sed ut solam ipsarum differentiam
claram significemus, et ostendamus,eas sine multi
tione et confusione post veram et indivisibilem con
junctionem permanere ? Nam et in corpore licet tres
dimensiones dicamus, non tamen ipsum corpus in
tres sectiones dividimus, Quemadmodum igitur
personarum trinitas non ipsarum divisionem eas
distrahentem in Divinitate parit ; disiinguuntur
enim , sed sine distractione , el conjunguntur sine
confusione, inter se enim coinmeant sile comi
stione, servatis singularuin proprietatibus : sic et in
Christo naturarum dualitas non ellicit ipsarum disº
Tractionem .
Duæ naturæ sunt unus Christus, et unus Christus
34
1067 EUTIIYMI ZIGA BENI
est due nature. Ilem igitur est dicere , Christus A δύο φύσεις. Ταυτόν ούν ειπείν , Ένεργεί Χριστός εν
agit in duabus naturis secunduin alteram nalura- ταις δύο φύσεσι καθ' έκατέραν των φύσεων, και ,
rum , et altera natura agit in Christo. 'Ενεργεί εκατέρα φύσις εν τώ Χριστώ.
Et duabus ee naluris Christum , ut ex divinitale et
humanilale ,tanquam ex partibus lolum vicinius; et
in duabus naturis , ut in divinitale et humanitale ; et
dus maluras, ut Deum et hominem . Et hoc est
illud : Ea ex quibus , tlin quibus , el que est.
Post doarum valirarun in Christo conjunctionem ,
non oportet dicere divisionem , sed differenti : m .
Differentia enim est rario , qua inter se differuit
subjeclin. Divisio vero esl lotius sectio , qua illa vi-
cissim separan :ur.
Cum anima a proprio corpore separata esset, di-
vinitas in atrisque eral indivisibilis, que el cor-
pus a corruprione perpelvio liberum conservabat, et
animam inferis terribilem et mortis vim everten
1eu oslettlebat. Νeque enim 115 co , γιol composi-
tume.1 , id quod non est compositum , seinditur,
sed contra potius conjungit composituin et quæ se-
parala sil, copulal, et in vilain revocat .
llem odrersus eos qui unam in Christo naturam
asserant. Leontii Byzullii ex triyilla capitibus conie
18 Sererum .
CΑΡ . Ι .
Si ca quic omnino sunt caulem , unius malurie sunl,
et bæc ipsa dicumtur una natura , 4110modo qu: e non
sunt cadem omnino secundum naturaill, unius crund
naturæ , aut una dicentur malilia ? Alqui nunquam
idem erit omnino Christi divinilas el ejus humani- C του Χριστού θεότης τη κατ' αυτόν ανθρωπότητα • ουκ
las . Quapropler hec unius non erunt naturit, le-
que natura una dicentur post conjunctionem .
CΑΡ . ΙΙ .
Quorn una est natura , corum ratio communis
est , il quorum communis est ratio, ea sunt ejus-
dem essentiæ . Ai Christi divinitas nunquam erit
ejusdem essentiæ cuin ipsius humanitate . Nunquam
izidur una earuin ratio . Quorum aulem nunquam
una ratio , borum utique nalure semper dille-
renies .
CΑΡ. 111 .
Si ex divinitate alque humanitate dicentes ex
duabus etiain naluris dicunl, el idem ipsis ulrum-
que vivelur significare, quomodo qui in divinitale
al que diumani ale dicunt posl conjunclionem , non
ex iis qui ab ipsis concessa suni, duabus in naturis
cogentur dicere ? Idem enim ethic est illud , quod ex
urlisque siguilicatur.
CAP. IV .
Si duabus e naluris Christum dicentes ex divinita-
te atque humanitate dicunt, el ex divinitale atque
hmanitate dicentes duabus e naturis ipsum dicunt,
ai divinitalem atque humanitalem dicunt eliam
post conjunctionem : duas igitur et ipsi post con-
jun, tionem Christi naturas concedunt. Quod si
duas iu Cbrislo post conjunctionem naturas negalit,
18
Τον Χριστόν και εκ δύο φύσεων λέγομεν, ως εκ
θεότητος και ανθρωπότητος , καθάπερ εκ μερών όλον
.
και εν δυσί φύσεσιν ώς εν θεότητι και ανθρω ·.ό .
τηει , και δύο φύσει , ως Θεόν και άνρωπον. Κα!
τούτο εστι τό τα εξ ών, και εν οίς, και άπερ εστί.
Μετά την ένωσιν των εν Χριστώ δύο φύσεων ου
χρή διαίρεσιν λέγειν, αλλά διαφοράν . Διαφορά μεν
γάρ έστι λόγος, καθ' όν αλλήλων διαφέρει τα ύπο.
κείμενα · διαίρεσις δε το μή, δι ' όλου απ' αλλήλων
ταύτα χωρίζουσα.
Τής του Χριστού ψυχής διαιρεθείσης του ιδίου σώ
B
ματος , η θεότης εν αμφοτέροις, ήν αδιαίρετος , το μεν
σώμα τηρούσα παντελώς αδιάφθορον , την δε ψυχήν
δεικνύουσα φοβεράν το άδη . και την του θανάτου
δύναμιν καταλύουσα. Ου γαρ τω συνθέτω διασχίζε
ται το ασύνθετον, αλλά τουναντίον ενοί πάλιν το σύν»
θετον, και τα διαστάντα συνάπτει , και εις παλιν
ζωΐαν ανίστησιν .
"Ετι κατά 11ονοφυσιτών Λεοντίου Βυζαντίου εκ
των 3' κεφαλαίων των κατά Σευτήρυ.
ΚΕΦ . Α'.
Εί τα πάντη ταυτά μιάς έστι φύσεως, αυτά δε
ταύτα και μία φύσις λέγεται πως τα μη πάντα
ταυτά κατά φύσιν μιάς αν είη φύσεως , ή μία φύσις
λεχθήσεται ; Αλλά μήν ουδέποτε πάντη ταυτόν η
άρα μιάς ταύτα αν είη φύσεως, ή μία φύσις λεχθή
σεται ταύτα μετά την ένωσιν .
ΚΕΦ . Β ' .
"Ων μία ή φύσις, κοινός ο λόγος. "Ων δε κοινός
ο λόγος, και η ύπαρξις ομοούσιος . Ουδέποτε δε έστιν
ομοούσιος ή θεότης του Χριστού τη κατ' αυτόν αν
θρωπότητα ουκ άρα είς ποτε τούτων ο λόγος . "Ων δε
μηδέποτε εις ο λόγος, τούτων αεί αι φύσεις δηλονότι
διάφοροι.
ΚΕΦ . Γ'.
Εί εκ θεότητος και ανθρωπότητος λέγοντες και εκ
D
δύο φύσεων λέγουσι, και ταυτόν αυτοίς σημαίνειν
άμφω δοκεί • πώς, εν θεότητι και ανθρωπότητι λέ
•
γοντες μετά την ένωσιν , ουκ εν δύο φύσεσι λέγειν
εκ των παρ' αυτών δοθέντων αναγκασθήσονται και
Ταυτόν γάρ και ενταύθα το εξ αμφοίν δηλούμενον .
ΚΕΦ . Α '.
E! εκ δύο φύσεων τον Χριστόν λέγοντες εκ θετη .
τος και ανθρωπότητος λέγουσι, και εκ θεότητος και
ανθρωπότητος λέγοντες εκ δύο φύσεων αυτών λέ
γουσι , θεότητα δε και ανθρωπότητα και μετά την
ένωσιν λέγουσι • δύο άρα φύσεις και αυτοί του Χρι
στου και μετά την ένωσιν λέγουσιν . Ει δε το λέγειν
δύο φύσεις εν τω Χριστό μετά την ένωσιν αρνούν .
 1069 PANOPLIA DOGMATICA .
ται, το άρα λέγειν θεότητα Χριστού και ανθρωπό- A divinitatem et humanitalein Christi negant post ce: -
τητα μετά την ένωσιν αρνούνται .
ΚΕΦ . Ε' ,
Εί ασύγχυτα εν τη ενώσει τα συνελθόντα γινώ-
σκoυσι, δύο δε τα συνελθόντα και κατ' αυτούς είσι •
πώς τα εν τη ενώσει μή συγχυθέντα δύο και μετά
την ένωσιν ου δύο γνωρίζονται ; Ει δε δύο γνωρίζου-
σι, πας αριθμείν ταύτα παραιτούνται , ών τήν της
φύσεως ιδιότητα ασύγχυτον και μετά την ένωσιν επί-
στανται ; "Ο γάρ ομολογούσι , φησίν ο θείος Βασί-
λειος , και αριθμείτωσαν .
ΚΕΦ . '.
Εί πάντη τε και πάντως ο αριθμός των διαίρεσιν
συνεισφέρει , ο αριθμός άρα έσται της διαιρέσεως αϊ- Β
τιος , ουχί ή διαίρεσις του αριθμού, και δυοίν ανάγκη
θάτερον, η μηδέν αριθμείσθαι των ηνωμένων, και μη- nihil eorum que conjuncta sunt, ή uneretur , vel lui
δεν ηνώσθαι των αριθμουμένων. Και πώς ου κατα-
γέλαστον τοιαύτην εξουσίας των αριθμώ διδόναι , παν-
τος αριθμού το ποσόν των πραγμάτων , ου την φύ .
σιν, ή την ποιάν τούτων σχέσιν παριστάν πεφυκό-
τους και
ΚΕΦ . Θ'.
Ει έμπαλιν , κατά τον θείον Γρηγόριον, της Τριά-
δος έχει και κατά τον Σωτήρα οικονομία, τρείς δε άει
τις υποστάσεις , μίαν δε φύσιν επί της θεολογίας
ομολογούμεν · πώς ου δύο μέν φύσεις , μίαν δε υπό
στασιν επί της κατά τον Σωτήρα οικονομίας δώσομεν ,
είπερ το έμπαλιν του παντός έστι κατά το όλον άν
C Contario e im inodo se res halent,
τιστροφή ;
ΚΕΦ . ΙΒ' .
Ει το άλλος και άλλος αντωνυμίαι υποστάσεων ,
κατά τον Θεολόγου , το δε άλλο και άλλο αντωνυμίαι
φύσεων, αεί δε το πρότερον επί της θεολογίας , αει
άρα το δεύτερον επί της οικονομίας • αεί άρα αι φύ-
σεις, επεί αεί και αι κατ ' αυτών αντωνυμίαι.
ΚΕΦ. 1Α' .
Εί ου ταυτόν ή απλή φύσις τη συνθέτη φύσει , ή
δε απλή του Λόγου φύσις μίαν μόνην φύσιν δηλοί, η
σύνθετος κατ' αυτούς φύσις του Χριστού ου μίαν
φύσιν δηλοί. Ει δε η απλή και σύνθετος μίαν κατ'
αυτούς φύσιν δηλοί , λεγέτωσαν την διαφοράν της
συνθέτου κατ' αυτούς Χριστού φύσεως , και της D simplex
raro unam el composi ta, ut
απλής του Λόγου φύσεως.
positæ , ut ipsi sentiunt, Christi naturæ, et simplicis
KE , 111 '.
Τα κυρίως αλλήλοις αντικείμενα όλην την από
φασιν καθ' όλης της καταφάσεως αντιστρέφουσιν,
οίον τη λεγούση καταφάσει , Παύλος απόστολος
έστιν, ή λέγουσα απόφασις, Παύλος απόστολος ουκ
έστιν . Ούτω δε ταις δύο φύσεσιν ή μία φύσις αντί-
κειται. Ει γάρ μία φύσις εστίν ο Χριστός , ου δύο •
και ει δύο, ου μία . Ει δε μίαν λέγοντες άλλο τι προσ-
τιθέασιν, ουκ έτι αυτούς αντιφατικώς λέγεται , αλλ'
ετεροίως και κατά περίφρασιν . Και συνέστηκεν αυ.
τοί, εξ ονόματος και όρου και των δύο φύσεων ομολο-
για : έκ μεν ονόματος της φύσεως του Λόγου , εκ δε
.
TIT. XVI . 10.0
junctionem .
CAP . V.
Si ea quae concurrunt in coujunctione, conciliant
non esse confusa , duo autem ip.i quoque illa di
cunt esse, quæ concurruni, rlir ea duo, que in
conjunctione confus: non sunt , etiam post conjunc
tionem non agnoscunt ? Quod si agnosciini, ciir 11011
confitentur ? Sin confitentur, cur ea recusant e11?
merare, quorum minine confusam proprielideen
etiam post conjunelionem esse sciunt ? Quoi cuin
confitentur, inquit divus Basilius, id etiam conde
rent.
CAP . IIII .
Si numerus omni ratione divisi nein affert, nie
meros divisionis est causa , non autem divisio mu
meri . Et alterum c duobus erii necessarium , mi vel
hil eorum quiie numerala suni conjungatur. Seil
nonne ridiqui est eam tribuere numero polesta .
iem , cum omnis numerus non rerum naturani,
aut qualitatem , sed quantitatem constitual ?
CIP IX .
Si , juxta Gregorium , Christi dispensario contra
rio mostu se habet, alqne divinitas, in divinitale
antem fres semper personas et valliram inimi
coufitemur, quomodo in Christi dispensationid nå
Il ras duas, el personain nam non dabiinus ?
cum tot
inter se ordine conimulantur .
CΑΡ . ΧΙΙ .
Si alins et alius sunt pronomina personarum , ut
Theologus ait, aliud autem et aliud sunl: naturarum
pronomina, prius allein semper est in divinitate ,
posleriis itidem semper est in dispensatione : sem :
per igitur naturæ , siquidlem el earum pronomina
semper sunt
CAP . XIV .
Si non est idem natura simples , el natura compo .
sila , simplex aniem Verbi natura unum solam na
turam declaral , composita Christi natura , ex isin
rum sententia , unam nauram non indicat. Quod si
significant voluntostenda
ipsi ntiam
, differe , Christint nali
cont
nitrie ipsius Verbi.
CAP . XVUI.
Quæ proprie inter se contraria sunt, totam ne
gationem loti opponunt afirmacioni. Uł si allirnia .
tio dicat : Paulus apostolus est, ncgatio dicel :
Paulus apostolus non est . Doc modo duabus balls.
ris a est natura contrariit. Si enim 1113 Dalura
e- Chrisius, non dvæ ; el siduæ , non ina . Qui alle
tem umam dicentes aliquid aliud adjunguni, non
amplius contrario mo: lo ab ipsis dicitur, sed diver
so, el per circumscriptionen . El consial ipsis ex
nomine et definitione duarum naturarum confessio .
Ex noimine quidem nalura Verbi, ex delimitivne ye
 1071 EUTRYMII ZIGABENI
1072
το carne animata anime ratione mentee predi- Α όρου της ένεψυχωμένης σαρκός ψυχή λογική και
la. Hec enim est humane nature definitio . Car νοερά . “Ορος γάρ ανθρωπίνης φύσεως ούτος. Πώς
igitur qui naturæ definitionem dicunt , appellationem τοίνυν τον όρον της φύσεως λέγοντες την κλήσαν
ipsius rejiciunt, dicant isti , qui ne consentanea αυτής παραιτούνται, λεγέτωσαν οι μηδε τα συμφέ
quidem inter se a repugnantibus possunt discer- ροντα εαυτούς και τα μαχόμενα συνοράν δυνάμε
ucre .
νοι .
CAP . XIX .
ΚΕΦ . ΙΘ'.
Simplex natura non est ejusdem essetiliæ cum
composita ; simpler aulem est Patris nalura, Chri Η απλή φύσις τη συνθέτω φύσει ούχ ομοούσιος .
sli vero composita ; non igitur ejusdem essentiæ est Ει δε απλή μεν και του Πατρός φύσις, σύνθετος δε ή
του Χριστού , ουκ άρα ομοούσιος και του Χριστού φύσις
Christi nalura cum nalura Patris. Atqui Christuin
τη φύσει του Πατρός . Αλλά μήν ομοούσιον τω Πα
et ejusalem cum Patre essentia , et eundem ejusdem τρί τον Χριστόν, και ημίν ομοούσιον τον αυτόν λέ
essentiz nobiscum affirmare se inguni. Dicant
γειν προσποιούνται , Λεγέτωσαν
μίαν, ώς αυτοί φασι, σύνθετοντοίνυν ει ενδέχεται
igitur an fieri possit ut una, quemadmodum ipsi την του Χριστού φύ
aiunt, composita Christi natura oinni ex parte sit
ejusdem essentiæ cum Patre, et omni cursum ex B σιν εξ όλου είναι το Πατρί ομοούσιον , και ει μή εις
parte ejusdem nobiscum essenliæ , ut non ad eam την του Πατρός ομοουσιότητα τούτο και ημάς ανα .
dem nos etiain adducant essentiam , quam babet φέρει . Ει δε λέγοιεν μή κατά το όλον την μίαν του
Paler. Quod si dixerint, non omni ex parle unam Χριστού φύσιν τώ τε Πατρί και ημίν ομοούσιον, λεί.
Christi naturam esse et cum Palre et nobiscum ejus- πεται
τρί , τοτηςδε ήμισυ
μιάς φύσεως το μεν ήμισυ
ημίν ομοούσιον Και είναι
τούτο το έτε
Πα.
. τί
dem esseutiæ , reliquum esl ut unius naturæ dimi
ρόν έστιν, ή μερίζειν ήν αυτοί λέγουσι μίαν Χριστού .
dium cum Patre, el dimidium sit ejusdem nobiscuin
essentiæ . lloc autem quid aliud est , nisi dividere φύσιν είς τε ομοουσιότητα και ετεροουσιότητα , και
εις ποστημόρια των συμπληρούντων αυτοίς την
unam , ut ipsi dicunt, Cbristi naturam in eamdem et
diversali essentiam , et in lotidem.parles quot unam μίαν του Χριστού φύσιν την σύνθετον; Της δε 'Απολ
λιναρίου εσ:ι δυσσεβείας και της 'Αρείου αρνείσθαι
Christi naturam compositam absolvunt ? Est aulem
impielas Arii el Apollinarii , quæ divinitatis et hu το τέλειον της θεότητος του Χριστού και της κατ'
αυτόν ανθρωπότητος .
manitatis Cliristi negal perfectionem .
CΑΡ. ΧΧ. ΚΕΦ . Κ ' .
Si Chrislus, ut ipsi quoque concedunt etiam C ΕΙ Θεός και άνθρωπος και κατ' αυτούς ο Χρι .
post conjunctionem Deus el honio dicitur, et hæc στος και μετά την ένωσιν λέγεται, φύσεις δε αμ
ipsa naluræ sunt, quomodo in Christo duie naturæ φότερα, πώς ου δύο φύσεις ο Χριστός και μετά την
non sunt, siquidem idem natura non est Deus ένωσιν, είπερ μηδε ταυτόν τη φύσει Θεός και άν .
el homo, nec quid nalura Deus est, eadem est ho- θρωπος, μηδέ τή αυτή φύσει , ήπέρ έστι Θεός , ταύτη
mo ? εστί και άνθρωπος ;
CAP . XXIV . ΚΕΦ . ΚΔ'.
Si vera ratione et sanctorum Patrum sententia Εί κατά τον αληθή λόγον και τους αγίους Πατέ .
ρας ταύτην έχει την διαφοράν η ουσία προς την
co:!em modo a persona differt essentia, quo commu-
ne a proprio, una Verbi nalura 11on cum carne, sed
υπόστασιν, ήν έχει το κοινόν προς το ίδιον , η μία
cum Paire una nalura dicitur. Cum ipso enim ha- φύσις του Λόγου ου προς την σάρκα μία φύσις λέ
bel eamdem naluræ rationem . Sin una ejus et est γεται, αλλά προς τον Πατέρα . Προς αυτόν γάρ έχει
et dicitur nalura cum Patre, nunquam dicetur una την της φύσεως ενότητα και ταυτότητα. Ει δε προς
cum carne natura. Quod si non una prorsus cum τον Πατέρα μία φύσις έστι τε και λέγεται, εύδηλον,
carne nalura dicitur, nec caro quidem cuin ipso di- ως ου μία φύσις ποτέ προς την σάρκα λεχθήσεται.
cellar una natura . Αι si nec caro cum Verbo , μec D ει δε όλως ου μία φύσις προς την σάρκα λέγεται,
Verbum cuin carne una natura dicitur, duas este con- εύδηλον, ώς ουδε ή σαρξ προς αυτόν ποτε μία φύ
slal in Cliristo naluras . σις λεχθήσεται . Ει δε μηδε ή σαρξ προς τον Λόγον ,
μηδέ ο Λόγος προς την σάρκα μία φύσις λέγεται , σαφές, ότι η αναίρεσις της μιας φύσεως της των
δύο φύσεων συνεισάγει ομολογίαν.
CAP . XXVI. ΚΕΦ . KG' .
Si omnia quæ sunt ejusdem essentiæ , naluræ ra- Ει πάντα τα ομοούσια τα της φύσεως λόγω συνά
rione conjunguntur, et idcirco dicuntur una nalura , πτεται , και διά τούτο λέγονται μία φύσις , τα δε
quæ vero diversæ sunt essentie conjunctione, non ετεροούσια ενώσει , και ου φύσει συνάπτεσθαι πέφυ .
autem nalura copulantur, conjunctio antem el na- κεν , ου ταυτόν δέ ένωσις και φύσις · ου ταυτόν άρα
lura idem non sunt, ne idem quidem est, quod ex το εξ αμφοίν αποτέλεσμα . Ει δέ & η φύσις συνάπτει ,
ipsis condicitur . Quod si ea quae natura conjungit , μία φύσις λέγεται , τα τη ενώσει συναπτόμενα υπο
dicuntur una valura , que conjunctione copulala στάσει μεν , ου μην φύσει και ουσία εν είναι λε
sunt, persona , non autem natura alque esscntia χθήσεται .
unum esse dicentur.

.
1073 PANOPIJA DOGMATICA . TIT . XVI 1072
ΚΕΦ. ΚΖ' . A CAP . XXVII .
Κοινώς παρά πάντων ώμολόγηται το ο άνθρωπος» Communi omnes consensu falentur, nomen hoc,
όνομα την φύσιν δηλούν, το δε ο Παύλος » ή « Πέτρος » homo, natural significare , Paulus autem, aut Pe
την υπόστασιν. Κατά δε τον μακάριον Κύριλλον το Irus, personam . At nomen hoc, Christus , ut bealus
« Χριστόςκαι όνομα ούτε δύναμιν όρου έχει, ούτε την Cyrillus docet , nee vim habet definitionis, nec ali
τινός ουσίαν δηλοί, ως ανθρώπου , και ίππου , και cujus declarat essentiam . 11t hominis , aut bovis,
βοος , και εκάστου των υπό το αυτό είδος . Ουκούν aul equi, aut cujusque corum quæ sub eamdem .
ου ταυτον άνθρωπόν τε απλώς ειπείν, και Χριστόν. speciem cadunt . Itaque non idem est hominen»
Πώς τοίνυν το του ανθρώπου παράδειγμα της φύσεως simpliciter dicere , et Christum. Quomodo igitur
όν δηλωτικών μετάγετε επί το του Χριστού πρόσω- hominis exemplum , quo natura significatur, ad
πον , του ονόματος του Χριστούν κατά τον διδάσκαλον Christi personam referri potest , cum nomen hoc ,
ου φύσιν δηλούντος, αλλ' υπόστασιν; Ει δε λέγητε Christus, ex preceptoris cloctrina non naturaln in
αυτόν τε και τους άλλους Πατέρας χρήσασθαι το του dicel, sed pərsonam ? Quod si dixeritis et ipsum ,
ανθρώπου παραδείγματι εις τον της Ενώσεως el alios Patres ad conjunctionis rationem expli
λόγον, ου τον απλώς άνθρωπον , αλλά τον τινά πα- candam hominis exemplum adhibere, respondemus.
ριλαμβάνουσιν. Υπόστασις δε ούτος. Επιστήσατε B eos non simpliciter hominem accipere, sed aliquer
δε , ότι και εν δυσιν αυτόν τοις χιμάροις διαγράφει hominem ; aliquis autem et singularis homo esc
τω λόγω. "Ωσπερ ούν εκεί ου πρός τάς υποστά- persona. Al duorum etiam hircorum ipsum descri .
σεις των χιμάρων φέρει το παράδειγμα, αλλά bit exemplo. Quamobrein ut eo loco personas hirco
προς το διάφορον του τε ζώντος και του τεθυμένου rum exemplum non respicit, sed viventis, et iinmo
την αναφοράν έχει ούτω και ενταύθα ου προς την lati differentiam ; sic etiam hoc loco sumilur alicu
.

αναίρεσιν των φύσεων , αλλά προς την ενότητα jus hominis similitudo, non ut tollantur naturæ , sed
του προσώπου , ή του τινός ανθρώπου εικών παρα- ut personæ unitas ostendatur . Quod autem aliyris
λαμβάνεται . "Οτι δε και και τις άνθρωπος παρά τοις seu singularis homo ex Patrum sententia duabus e na
αυτοίς Πατράσιν εκ δύο, και δύο φύσεις εστί, καθο luris constel, el sil duæ naluræ , qualenus est anima
1

ψυχή και σώμα, εκ των συγγεγραμμένων αυτοίς et corpus, ex eorum scriplis multis in locis intelligi
πολλαχόθεν έστι πιστώσαθαι . potest .
"Ετι κατά Μονοφυσιτών, Αναστασίου μοναχού liem adversus eos qui unam in Christo naturam asse
του Σιναΐτου εκ της βιβλου της καλουμένης runl, Anastasii monachi Sinaitæ, ex libro , qui
« Οδηγού. ) C ( Viæ dux inscribitur.
Σευήρος ο 'Αντιοχείας εκείθεν διωχθείς , ήλθεν εις Severus episcopus Antiochiæ , inde expulsiis
'Αλεξάνδρειαν , και βίβλον συνέταξε πάσης βλασφη- Alexandriam venil, et libruip composuil omni exse
μίας μεστήν , κατατρέχουσαν μέν της εν Χαλκηδόνι cratione plenum, quo Chalcedonensi concilio adver
δ ' συνόδου , συνιστωσαν δε το δόγμα το λέγον μίαν salur, dognaque constituit, quo Christum post
φύσιν γενέσθαι μετά την ένωσιν τον Χριστόν, ήντινα conjunctionem unam esse naluram factum asserit.
βίβλον Φιλαλήθη παρ' αυτού κληθείσαν υπέρ τα Hunc ille librum Philalethen inscripsit, quem in
Ευαγγέλια τιμώσι κατά τε Συρίας και Αίγυπτον Syria et in Egypto Severiani,, et Jacobile , et qui
Σευηριανοί και Ιακωβίται , και οι από Ευτυχούς ab Eutyche et Dioscoro, et Theodosio, et Timo
και Διοσκόρου , και Θεοδοσίου και Τιμοθέου , και theo instituti sunt, el reliqui unani in Christo
των λοιπών Μονοφυσιτών. Ου πρότερον ούν διαλε . naturam asserentes, Evangeliis anleponunt. Non
κτέον τοις τοιούτοις Μονοφυσίταις , πριν αν διορίσων- est autem cum istis prius disputandum , quam
ται,, τι εστι φύσις, και τι ουσία, και το πρόσωπον , quid natura , quidessentia , quid bypostasis,, etel quid
και τι υπόστασις . Επειδή γαρ εν πρόσωπον ο Χρι- persona sil, defuierint. Nain quia Christus est una
στος διά την μίαν υπόστασιν , μίαν φύσιν αυτόν εί- persona , ipsi pro una persona unam naluram di
ναι λέγουσι, ταυτόν είναι πρόσωπον και φύσιν διενε- D cunt , idemque personam et naturam esse consti
στάμενοι. Ερωτάσθωσαν ούν, αποθανόντος τινός tuunt. Queralur igitur ab ipsis, cum moritur aliquis
ανθρώπου, φύσις απέθανεν, ή πρόσωπον;'Αλλ ' ουκ homo, utrum natura moriatur, an persona . Nalram
αν ποτε φύσιν είποιεν. Ου ταυτόν άρα φύσις και quidem mori non respondebunt. Non izilur idem
πρόσωπον . Και πάλιν, επεί πολλά και αναρίθμητα est natura el persona . Prælerea cuin multe sint
πρόσωπα ανθρώπων, πολλαι και αναρίθμητοι φύ- atque adeo innumerabiles hominum persona, mul
σεις ανθρώπων δηθείεν άν ; Αλλά μην μία τού- lasne item atque innumerabiles naturas hominum
των ή φύσις. "Ωστε ου ταυτόν πρόσωπον και dicent ? Atqui una est hominum natura. Non ergo
φύσις. idem esl persona et natura .
Της αυτής. Ejusdem .
Φασιν οι Μονοφυσίται τον μέγαν 'Αθανάσιος Qui unam in Christo naluram esse contendunt,
γράψαι πρός Ιοβιανόν τον βασιλέα, ότι ο Λόγος Aibanasium ad Jovianum imperatorem scripsisse
σάρξ εγένετο, ίνα και η σάρξ γένηται Λόγος. Προς dicunt Verbum factum esse carnein , ut el caru
ούς αντιλέγομεν , ότι πρώτον μεν άδηλον, ει του fieret Verbum . Respondemus, primuin non conslare,
μεγάλου Αθανασίου εστίν αύτη ή φωνή, πολλαχού an hæc verba sint Athanasii, cum multis in locis dim
1075 EUTILYMII Z ! GABENI
c31 , nullo prorsus mollo fieri posse at caro in Ver- Α λέγοντος, ότι αμήχανος και παντελώς αδύνατον την
ki naturam convertatur. Deinde ex aliis ejus scrip- σάρκα εις την του Λόγου μεταστήναι φύσιν · έπειτα
lis piam ipsius sententiam agnoscentes, et hirc
Athanasii esse verla concedeinns. Verbum enim
accepit pro Deo, quandoquidem et Deus est Ver
huni. Non aliter ac si dixissel, Deum factum esse
carnem , ut caro fierei Deus, non natura , sed con
junctione in persona , el deificatione, ut ita dicam .
Aiunt et Theologun Gregorium de carne Domini
leilicata dixisse : « Facta est ii , quod eam nxit,
et audacier 111 loquar, simul Denis . 1 Non dixit,
Farta est divinitas, sed Deus, idque non natura, sed
deificatione . Idem enim rursum , « Et hoc, inquit ,
deificatione Deus . » liemque in alia oralione, ( Li-
cel inquit, utrumque sit unum , non tamen natura ,
Σ ετέρω λόγω « Ει γάρ και το συναμφότερον έν, αλλ'
sed conjunctione ..•, Nam et ferrum igni conjun-
cum spe ignis dicitur, non tamen natura , sed in-
Nammatione ; non enim ferrum esse destitii. Aiunt
etGregorium Nyssæ pontificem dixisse : « Quemad .
modum si aceti gutta conjiciatur in mare , non am-
pilius ace'i proprietates retinebit , sed immutabitur,
et in aquacun maris proprietatibus commiscebitur,
sic el sanctissimum illud corpus divinitali commi-
sum non est amplius in carnis proprietatibus, o Di-
scant a nobis sanctum hunc non confusionem et
commistionem duarum nalurarum docuisse, sed
illud Domini corpus posi resurrectionein non am-
plius corrumpi, nec fiere, nec defatigari, nec indi-
gøre, nec mori, sed ab eo quod ex materia constat,
(quod
prod patibile
a ma :erjaetremouin
crassum, est,
quodatque mortale,et insublie
impatibile id, Ġ αλλά
de ?81 , atque immortale , fuisse conversuni. Non
Littlest in iil , quod circumscriptione figuraquecareat,
:: lil quod sub tactum aspectumque non cadat, aut
creatum non sil , et quæcunque divinitatis sunil
piropria . Alioqui quomodo a discipulis post rcsur-
rectionem perspectim ſuisset ? Aut quomodo dixis-
set ipse : Palpale, el videle , quia spiritus carnem et
Ossa non habei , sicut ine videlis habere ' ? Quomodo
Thomæ clavorun vestigia demonstrassel ? et alia
ejusmodi fecissei, quo se veram carnein et humani-
Talein , 1100 aulem fictam carnis humanitatisqire spee
ciem assumipsisse significaret ? Porro gullæ aceti et
maris exemplum adhibuit divus hic Gregorius, quo
aljeclan limane nature conditionem, et infinitian Dθρωπίνης φύσεως, και το άπειρομέγεθες της θεό
divinitatis magnitudine:n indicaret, divin : mue
esse redditam propter personin conjunctionen , et
quantum capere poierai, id est personæ Verbi con-
junctione percepisse, ul unicanı duarum naturarum
personam intelligeremus, quantum autem capere
sion poleral, ejus experiem perinansisse, ut dua-
rum malurarum differentia servarelur. Nam si duas
Christi naluras non cognovisset, quomodo adversus
Eunomium scribens dixissel, alteram Christi nalu-
ram crucialus el verliera pirulisse, alteram ab
alerno luisse gloriosa .. ?
Ejusdem.
Si Christinssola divinitas esde qiiod lumanat 10
Luc . XIV. 39 .
1076
δε από τών άλλων αυτού συγγραμμάτων τον ευσεβή
σκοπόν αυτού διαγινώσκοντες, συμβιβάζομεν και
ταύτην την φωνήν . Τον Λόγον γάρ αντί του Θεού
έλαβεν , έπει και Θεός και Λόγος • ώσανεί λέγων,
.
ότι ο Θεός σάρξ γέγονεν, ίνα και η σάρξ γένηται
Θεός, ου τη φύσει , αλλά τη καθ' υπόστασιν ενώσει
και τη θεώσει . Λέγουσι δε και τον Θεολόγου Γρηγό
ριον ειπείν περί της θεωθείσης του Κυρίου σαρκός,
ότι και γενομένην όπερ το χρίσαν , και θαρρώ λέγειν
ομόθεον . » Ουκ είπεν , ότι θεότης γέγονεν, αλλ' ότι
Θεός, ου φύσει, αλλά θεώσει . Φησί γάρ και αυτός πά
λιν, ότι « Και τούτο τη θεώσει Θεός . » Και αύθις εν
B
Βού τη φύσει, τη δε συνόδω.» Και γάρ και ο σίδηρος
τη προς το πυρ ενώσει πυρ λέγεται πολλάκις, ου
τη φύσει δε πάντως, αλλά τή πυρώσει. Ου γαρ απέ
στη του είναι σίδηρος . Λέγουσι και Γρηγόριον τον
Νύσσης ειπείν, ότι ο Καθάπερ σταγών όξους εμβλη
θείσα τα πελάγει της θαλάσσης ουκ έτι έστιν εν
τοίς του όξους ιδιώμασιν , αλλά μετεποιήθη , και
συνανεκράθη εις το του πελάγους των υδάτων ιδίω
μα• ούτω δή και το πανάγιον εκείνο σώμα συνα
νακραθεν τη θεότητι ουκ έτι έστιν εν τοις της σαρ
κός ιδιώμασι.» Μανθανέτωσαν ούν παρ' ημών, ότι ου
σύγχυσιν των δύο φύσεων και φυρμόν ο άγιος
ούτος εδίδαξεν , αλλ' ότι ουκ έτι έστιν εκείνο το Δε
σποτικών σωμα μετά την ανάστασιν φθαρτον, ουδε
Seustov, oudtErxonov,
μετεποιήθη outυλικού
λοιπόν από Èvords,ειςOudtOvTEOV
άυ ον , από
παθητού εις απαθές, από παχυμερούς εις λεπτομερές,
από θνητού εις αθάνατον , ου μέντοι καιείς απερίγρα
πτον, ή άσχημάτιστον, ή αψηλάφητον, ή αόρατον , η1
άκτιστον, και όσα της θεότητος ιδιώματα : επεί πως
έωράθη τους μαθηταίς μετά την ανάστασιν ; Πώς έλε
γε , Ψηλαφήσατέ με, και ίδετε, ότι πνεύμα σάρκα
και οστέα ούκ έχει , καθώς έμε θεωρείτε έχοντα ;
Πώς τους τύπους των ήλων υπεδείκνυε τω Θωμά,
και άλλα τοιαύτα προς πίστωσιν της αληθείας, και
αφαντάστου σαρκώσεως αυτού , και ενανθρωπήσεως ;
Παραδειγματικώς δε ο θείος ούτος Γρηγόριος τη
σταγόνι του όξους και τα πελάγει της θαλάσσης
εχρήσατο, βουλόμενος ενδείξασθαι το ευτελές της αν
τητος , και ότι έθεώθη τη καθ' υπόστασιν ενώσει,
και καθ' όσον μεν ήν δεκτικόν τούτο μετέλαβεν
εκ της καθ' υπόστασιν ενώσεως του Λόγου , ένα
το μοναδικών της υποστάσεως των δύο φύσεων
διδαχθώμεν : καθ' όσον δε ήν αδύνατον, τινών
αμέτυχον έμεινεν , ίνα το διαφορον των δύο φύσεων
φυλαχθείη . Ει γάρ μή δύο τάς του Χριστού φύσεις
εγίνωσκε, πως έλεγε προς Ευνόμιον, ότι ποια επί
Χριστού φύσις επί του πάθους ραπίζεται, και ποία
εξ αιδίου δοξάζεται και
Ι
Της αυτής .
Ε : μόνη θεό της εστίν ο Χριστός, οίον καταποθεί
1077 PANOPLIA DOGMATICA , TIT . XT. 1078
σης της ανθρωπίνης φύσεως υπό της θείας, πώς εν Αtura 2 Niving fuerit absorpta, car in cruce penden8
μεν το σταυρό κρεμάμενος ουκ είχεν είδος, ουδε non habuil speciem , nec decorem ? Cur in sepulcro
κάλλος , εν δε τω τάφιο κείμενος ουκ είχε ψυχήν , jaecos non hab :il animam ? Car ad inferos descen
εις τον άδην δε κατελθών ουκ είχε σώμα και και ο dens non babuit corpus ? Ac sepulcram quidem
μεν τάφος αυτού σωμα μόνον υπεδέξατο, ψυχήν δε ipsius solum corpus suscepit , iuferi allient solam
μόνην ο άδης , ούτε του σώματος το υλικών, και animam , cum nec corpus maleriam abjeeerii, nec
ορατόν, και απτον αποβάλλοντος , ούτε της ψυχής qualitatem, que cerni 1angique posset, nec anima
τά ιδιώματα, ει και αμφοτέροις ή θεότης συν- proprietales animæ deposueril, licet cum utrisque di
ήν. vinilas essel .
Της αυτής . Ejusdem .
Είπερ ή φύσις του Χριστού μόνη θεότη : εστίν, Si Christi natura soli , ut dicitis , divinitas est ,
ώς υμείς φατε , πώς ο Χριστός, ο πανταχού ών κατά quomodo Christiis , qui divinitatis se natura ulei .
τήν της θεότητος αυτού φύσιν, είπε προς τους μα- que esl , dixit ad discipulos suos : Lazurus: mor
θητάς, Λάζαρος απέθανε, και χαίρω , ότι ουκ ήμην luus esl , el gaudeo, quod non eram ibi ' ? Quomodo
εκεί ; Πώς δε και ο άγγελος έλεγε περί του σώμα- β
el angelus de corpore ipsius, Surrexit, inquil, non
.

τος αυτού , ότι Ηγέρθη ούκ έστιν ώδε ; est hic ??

Της αυτής . Ejusdem .
Διά τούτο, φασίν , ου λέγομεν δύο φύσεις εν Propterca duas non dicimus, inquiuni, in Christo
Χριστώ, διότι πάντα, όσα αν εν Χριστώ ομολογή- naturas , quoniam que confitemur in Clhristo , ea
σωμεν , ταύτα επί πάσης της αγίας Τριάδος αναγ- nobis omnia necessarium est in lola Trinitate
καίον ημίν ομολογείν. Τί δέ; ουχ ομολογείτε εν Χρι- sancta confiteri. Quid ? non confitemini in Christo
στη σάρκωσιν , και γέννησιν, και όσα της θείας εν- carnis susceptionem et orlum , et quidquid de divina
ανθρωπήσεως ; Λοιπόν επί πάσης της αγίας Τριά- ipsius humanitatis susceptione dicitur ? Reliquunn
δος και ταύτα ομολογείτε . igitur esi , ut hæc in tota sanela Trinitate conli
leamini .
Της αυτής . Ejusdem .
Εάν έρωτήσωμεν αυτούς, κατά ποίαν φύσιν και Si quieramus ex ipsis , qua natura Christus ver
Χριστός τα ανθρωποπρεπή δήματα έφθέγγετο, ba homini congruentia dixerit, ne naturam non
φεύγοντες ειπείν φύσιν το ανθρώπινον τού Χρι- nent iil , quod est humanum in Chrisko, eo confile
στού, λέγουσιν, ότι κατά την ανθρωπότητα, κατά C giunt, ut dicant, Ι:umanitate, assumptione, eo quo!
το πρόσλημμα, κατά το δρώμενον , κατά το σώμα, cernebatur, corpore , carne, el si quid esų aliud
ejus.nodi. Tum si rursum quæramus : Cur ita ca
κατά την σάρκα , και εί τι τοιούτον. Ει δε προσερω-
yeris dicere naturam de eo quod assumptum est ?
τήσομεν • Διατί φεύγετε το λέγειν φύσιν επί του προσ-
λήμματος, αποκρίνονται , ότι "Ίνα μη δύο φύσεις respondent :: Ne duas in Christo naturas confitentes
επί του Χριστού συνομολογούντες, δύο πρόσωπα duas personas dicere deprehendamur; nulla enim
λέγοντες ευρεθώμεν . Ου γάρ έστι φύσις απρόσω- est, inquiunt, natura sine persona . At illi qui duas
πος, πάντες δε οι λέγοντες δύο φύσεις εν Χριστώ in Christo ialuras dicunt, Nestoriani sunt, cum
Νεστοριανοί εισιν, ώς εις δύο πρόσωπα τον ένα Christum unum in duas personas dividant. Jam
Χριστόν διαιρούντες . Είτα προφέρωμεν αυτοίς τας igitur illis sanctorum Patrum promamus senlen
χρήσεις των αγίων Πατέρων , όσα : διαρρή δην δύο tias, quæ duas in Christo naluras aperie couli .
φύσεις εν Χριστώ συνομολογούσι . lentur.
Χρήσεις περί των δύο του Χριστού φύσεων. Sanctorum Patrum de duabus in Christo naturis
Testimonia .
Του μεγάλου Γρηγορίου του Θαυματουργού εκ της D. Magni ( Gregorii rerum mirabilium efectoris in
κατά μέρος πίστεως : « Και έστι Θεός αληθινός ο oriilione de sirgulari ſide : 1 Ei est Deus verus, qui
άσαρκος εν σαρκί φανερωθείς, ου δύο πρόσωπα , cum essel carnis expers, in carne apparuil, uon
αλλά δύο φύσεις . » tamen duas habei personas , sed nalliras duas . 1
Της πρώτης οικουμενικής συνόδου από της Primi æcumenici concilii, ex Expositione adla
εκθέσεως της κατά Παύλου του Σαμοσατέως Ταύτα versus Paulum Samosalensem : « Ilæc explicata sunt
διώρθωται , και σεσαφήνισται ουκ εις διαίρεσιν του el declarala , non ut una , qux indivisibilis esi , pero
ενός προσώπου του αδιαιρέτου , αλλ' εις δήλωσιν του sona dividalur, sed ut delinitie naturæ carnis it
ασυγχύτου των διορισθεισών φύσεων της σαρκός και Verbi sine confusione demonstrentur . 1
του Λόγου . »
'Αθανασίου Αλεξανδρείας εκ του περί πίστεως Athanasii archiepiscopi Alexandrini es oratione
λόγου . « Τών γάρ ουσιών αυτού και μέν έστιν άναρχος , de fide : « Εx ipsius essentiis una est sine prin
και αίδιος , και απερίδρακτος τώ νω: η δε εν χρόνω cipio el scrupiterna , que mente comprehendi που
γέγονε , και και τα εξής. polesl , aliera in tempore facta est. )

* Joan. x 13. Luc . ΧΧιν 6 .

1079 EUTHYMII ZIGABENI
Justini pbilosophi et Martyris, cz libro de Gde : a Ιουστίνου φιλοσόφου και μάρτυρος εκ του 1080περί
« Dicile nobis, qui cum νος Cliristiane religionis πίστεως λόγου : « Είπατε ημίν, οι τον Χριστιανισμών
sludiosos fingatis, hæc duabus in Christo naturis σχηματιζόμενοι , οι επ ' αναιρέσει των δύο φύσεων
sublatis quæritis, el simulatis. > του Χριστού τα τοιαύτα και ζητούντες και προϊσχό
μενοι . )
Basilii Magni , ex cpistola ad Sozopolitas : « Si Του μεγάλου Βασιλείου εκ της προς Σωζοπολίτες
quis igitur audet dicere , duas in Christo naturas επιστολής . Ει μεν ούν και τολμά τις λέγειν , ότι
commistas, et corpus omnino cum ossibus in Dci συνεκράθησαν αι Χριστού φύσεις, και παρελύθη
conversum esse dignilalem , » et qux sequntur. παντελώς το σώμα συν τοις οστέους τραπέν εις
Θεού φύσεως αξίωμα , και τα εξής .
Magni Gregorii Theologi, ex epistola ad Cledo- Του μεγάλου Γρηγορίου του Θεολόγου εκ της
nium : « Dux enim naturæ , Deus et homo. ) προς Κληδόνιον επιστολής : « Φύσεις μεν γαρ δύο,
Θεός και άνθρωπος. »
Ejusdem ex sccunda oratione de Filio : « Indi- Τού αυτού εκ του β' λόγου του περί Υιού : Ση
cium autem illud est , cum animo et cogitatione B μείον δε , ηνίκα αι φύσεις διίστανται ταϊς επινοίαις ,
1

natura sejunguntur , etiam nomina separan- διαιρείται και τα ονόματα . )

tur. ,
Amphilochii Iconii episcopi ex epistola ad Se- 'Αμφιλοχίου Ικονίου εκ της προς Σέλευκον επι
Jeucium : « Ila Deum et hominem Christum con- στολής : Ούτω Θεών και άνθρωπον τον Χριστόν
fiteor Filium Dei , unum Filium ex duabus naturis, ομολογώ τον Υιόν του Θεού , ένα Υιον εκ δύο φύ
patibili et impatibili. Et paulo post : « Unum igitur σεων, παθητής τε καιαπαθούς και μετ' ολίγα ,
Filium et duas ejus naturas confiteor. , Et paucis " Ένα ούν Υιόν δύο φύσεών φημι. Και αύθις μετ ' ολί
verbis interjectis : « Quæ assumpta est natura pa- γα : “ Η ληφθείσα πάσχει φύσις, η δε λαβούσα απαθής
litur, natura vero quæ illam assumpsit, impa- μένει.
tibilis manet . )
Ambrosii episcopi Mediolanensis ex oratione "Αμβροσίου Μεδιολάνων εκ του λόγου του κατά
adversus Apollinarium :: 1Apparuerunt alii qui 'Απολλιναριου • 'Ανεφάνησαν έτεροι την σάρκα
Domini carnem et divinitatem unius dixerunt esse του Κυρίου , και την θεότητα μιας είναι φύσεως
natura.. Quis infernus tam impium maledictum ς
ο λέγοντες. Ποίος άδης την τοσαύτην βλασφημίαν εξή
levomuit ?,
μεσε . )
Ejusdem ad Gratianum imperatorem : « Divini Τού αυτού εκ των προς Γρατιανον τον βασιλέα :
tatis et carnis differentiam servemus . Unus enim • Φυλάξωμεν την διαφοράν της θεότητος και της
est, qui in utraque loquitur, Filius Dei. Quoniam σαρκός. Είς γαρ εν εκατέρα λαλεί και του Θεού Υιός,
in ipso est utraque natura . > επειδή εν αυτώ εκατέρα φύσις εστί , και
Gregorii Nyssä pontificis in oratione adversus Γρηγορίου Νύσσης εκ του λόγου του κατά 'Απολ
Apollinarium : « Si igitur in duabus contrariis pro λιναριου • Eί ούν τους υπεναντίοις ιδιώμασιν ή θα
prietatibus natura carnis et divinitatis consideratur, τέρου τούτων θεωρείται φύσις, της γάρ σαρκός ,
quomodo una nalura duæ sunt ? , λέγω, και της θεότητος , πως μία αι δύο εισίν.»
Joannis Chrysostomi ex priina epistola ad Acacium : Ιωάννου του Χρυσοστόμου εκ της προς 'Ακά
Unum Filium , unam personam utraque absolve κιον α' επιστολής : "Ένα Υιον, έν πρόσωπον τα
runt , quæ ratione indivisibili sine confusione συναμφότερα απετέλεσε, γνωριζόμενον μέντοι ασυγ
cognoscitur , non in una sola natura,, sed in duabus χύτως αδιαιρέτω λόγω ουκ εν μιά μόνη φύσει,
perfectis. » D αλλ' εν δυσι τελείαις .
Ex eadem epistola : « Unum Filium unigenitum , Εκ της αυτής επιστολής: « " Ένα Υιόν μονογενή ου
non in geminos divisum Glios , sed duaruni tamen διαιρούμενον εις υιών δυάδα , φέροντα δε όμως έν
naturarum inseparabilium minime confusas in se αυτών των αχωρίστων δύο φύσεων ασυγχύτους τας
proprietales conservantem . ιδιότητας.»
Ejusdem ex oratione in Latronem : « Duæ 0.2- Του αυτού εκ τού εις τον Αηστών λόγου:: Δύο
Luræ el actiones in- Christo sunt , sed una persona , , φύσεις και ενέργειαι εισιν εν Χριστώ, μία δε υπό
στασις . )
Cyrilli Alexandriæ archiepiscopi , ex secunda ad Κυρίλλου Αλεξανδρείας εκ της β' προς Σούκεν
Succensum epistola : « Post conjunctionein na- σον επιστολής : « Μετά μέντοι την ένωσιν ου διαιρού
Turas non separamus. » Et paulo post : 1 Duas n :- μεν τας φύσεις απ' αλλήλων, 5 Και μετ' ολίγα • Δύο
.

Turas esse conjuncias dicimus. · El rursum pro- τας φύσεις είναι φαμενενωθείσας . Και αύθις παρα .
grediens interpretatur , quo sensu alibi dixerit κατιών ερμηνεύει , πώς είπεν αλλαχού μίαν φύσιν
unain Do Verbi naturam carncm a SSI
ssumpsisse : του Θεού Λόγου σεσαρκωμένην, « Ει μεν γαρ μίαν
1081 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XVI. 1082
εν,
επόντες του Λόγου την φύσιν σε σιγήκαμ ουκ επε- Α « Si enim , inquit , dicente s enam Verli natura r
νεγκόντες το σεσαρκω μένην , αλλ' οίον έξω τιθέντε ς laceren ius, nec subjice remus illud carnem assum
την οικονομίαν, ήν αυτοίς τάχα που και ουκ απί- psisse, sed dispensationem quodammodo exclude
taνος ο λόγος , ερωτάν που το τέλειον εν ανθρωπό- remus, merito fortasse quarerent , ubinam esset in
στι , ή πως υφέστηκεν η καθ' ημάς ουσία: επειδή humanitate perfectio , aut quomodo humana essentia
δε και η εν ανθρωπότητε τελειότης, και της καθ'η- subsisteret . Αι quoniam et humanitatis perfectio ,
μάς ουσίας η δήλωσης εισκεκόμισται διά του λέ- et essentiæ nostræ declaratio ex verbis illis, carnem
γειν σεσαρκωμένην , παυσάσθωσαν καλαμίνην βά- assumpsisse, demonstrata est , cessent sibique ipsis
6ον εαυτοίς υποστήσαντες. » arundineam virgam objiciant. )

" Εκ της αυτής επιστολής • • Ορθότατα δε και Ex eadem epistola : e Rectissime et prudentis
πάνυ συνετώτατο και ση τελειότης τον περί του σω- sime perfectio lva de salutari cruciatu et morte
τηρίου πάθους εκτίθεται λόγον, ουκ αυτόν τον μο rationein exponii ,dum ipsum unigenitum Filium Dei,
νογενή Υιον του Θεού , καθο νοείται και εστι Θεόςquatenus intelligitur et est Deus, in natura propria
ταθείν εις την ιδίαν φύσιν του σώματος ισχυριζο passuin esse illa , quae corporis sunt, negill , sed ea
B polins terrestri natura pertulisse confirmal . 1
μένη , παθείν δε μάλλον τη χοϊκή φύσει. »
Τού αυτού εκ του προς Αλεξανδρους προσφωνη- Ex oralione, quam ad Alexandrinos habuit :
τικού λόγου • Η μεν συγκρασις αφανισμός των Corumistio adducit interitum nalurarum , arcana
φύσεων εργάζεται, ή δε άρρητος ένωσις παρά των vero conjunctio , quam recte sentient- s confilenlur,
έρθώς φρονούντων ομολογουμένη αμφοτέρας ασυγ- ultrasque sine confusione naturas fuetur.
τας φύσεις. • » Των δύο φύσεων των
χύτους σώζει αυτού Ex cadem oratione : ( Duæ naluire diversas ha
'Εκ του λόγου
έτεροουσίων έν ' ενί Χριστώ Υιώ όντι του Θεού benles essentias in uno Christo Filio Dei servani
σωζομένων , και μήτε συγκεχυμένων , μήτε απολλυ- lur, et non confunduntur, nec perduntur, aut distra
huntur. )
μένων , ή διαιρεθεισών. »
Τού αυτού εκ της ερμηνείας προς Εβραίους Ejusdem ex Commentariis iu Epistolam ad He
Επιστολής • • Και ου δήπου φαμέν ανάχυσιν ώσ bræos : « El non dicimus quamdam veluti confusio
περ τινά συμβήναι περί τας ώς μεταστή nem in naluris accidisse , ut Verbi nalura in hominis
ναι μεν τήν του Λόγου φύσιν φύσεις,
εις την του ανθρώπου C naliisam commutala sit,el hominis natura in naturam
τυχόν, μεταποιηθήναι δε την ανθρωπίνην εις την του Verbi . )
Λόγου , και
"Εκ της αυτής επιστολής • « Φάσκοντες είναι σο
. Ex eadem Epistola : « Dicentes se esse sapientes
φοι έμωράνθησαν , αποδιεστώντες αλλήλων τας φύ- slulii lacli sunt, naluras distrahentes. 1

Gεις. ) llæc sunt de duabus Christi naluris sanctorum

Τοσούτων μεν ούν αγίων χρήσεις αύται περί των
δύο του Χριστού φύσεων, ίνα τας των άλλων παρώ- Patrum testimonia, υι alia, que multa sunt, omit
μεν πολλές ούσας · ο δε θεήλατος Σευήρος εν τη
.
lamus . At a Deo rejectus Severus, ubi lidem
εκθέσει της πίστεως αυτού τοιάδε φησί • « Το δε suam explical, loquitur ad hunc modum : 1 Sed duas
λέγειν δύο φύσεις επί Χριστού πάσης κατηγορίας in Cliristo naturas dicere omni ratione cavendum
esi, licet a compluribus sanctis Patribus sine re
εστι μεστον , ει και υπό μετ'
άμεμπτ ως είρηται. » Και πλειόνων
ολίγα•αγίων
« Και Πατέρων
μη πάλιν preliensione dictumn sit. » Ει paulo post : Ει ne
είπης , ώς τη λέξει των δύο φύσεών τινες των Πατέ . dixeris , quosdam e sanctis Patribus duarum nalu
ρων έχρήσαντο . Εχρήσαντο γάρ αδιαβλήτως , ως D rarum dictione fuisse usos. Id enim sine repre
bensione et culpa fecerunt, ut ante diximus. A'
προείπομεν , κατά δε τον χρόνον του αγίου Κυρίλλου sancti Cyrilli tempore cum inanium Nestorii ver
της νόσου των Νεστορίου κενοφωνιών τας εκκλησίας borum pestis Ecclesias depascerelur, hæc dictio
επινεμομένης , η λέξις απεδοκιμάσθη . Εύγε , ώ κατά-
ρατε , ότι τέως χρήσασθαι τη λέξει των δύο φύσεων fuit improbata.., Euge ,, homo elsecrande,, quando
mullos sanctorum Patrum duarum nalurarum die
αμέμπτως πολλούς των αγίων Πατέρων και άκων
ώμολόγησας , ευλαβούμενος , ώς έoικε, την πρόδηλον clione usos vel invilus confessus es, perspicuam , ut
apparei, verilus veritalein , ostende jam quo lemporu
αλήθειαν , δείξον δε λοιπόν, πότε και παρά ποίων
.
et a quibus sanctis Patribus hæc dictio fuerit im .
αγίων Πατέρων η λέξις απεδοκιμάσθη , πως δε προ probala , el quomodo duas ante Nestorium naluras
μέν του Νεστορίου δύο φύσεις είχεν ο Χριστός , μετά
δε τον Νεστόριον αι δύο μία γεγόνασιν, ατοπώτατε Christus habueril, post Nestorium autem du
una faci sint , homo ineptissime el inconstantis
και αλλόκοτε .
sinie .
108.1 EUTHYMIE ZIGABENT 18 !

Leon:ii Byzantii : murr maledicia Severus, el qui con A Aecrriov Buçıvrlov . ola 8.1acengiai Lernpoç, xul
seculi inam in Chris'o naluran asserunt, in Chal- οι κατ ' αυτόν Μονοφυσίται κατά της εν Χαλ .
cerlorens ' cunicilium conjiciant. κηδόνι συνόδου ,
Cli ) edo !!esc concilium suscipiendum negaul, Λέγουσιν, ότι ου χρή δέχεσθαι την εν Χαλκηδόν:
quoniam qui illud culebraruni, mutabiles fuervot σύνοδον, διότι οι ταύτης παλίμβολοι ήσαν και αει
el inconstantes. Etenim cum Byzantii Eutychem κτο ! •
και γάρ οι αυτοί εν Βυζαντίω μεν καθείλον
improbassent, eum Ephesi susceperunt, cum Dio . τον Ευτυχή , εν Εφέσω δε τούτον εδέξαντο μετά
scoro Flavianum rejicient s. Et iidem rursu Chal- Διοσκόρου, τον Φλαβιανόν αποβαλόμενοι . Και πάλιν
cedone flivinil.m susceperunt, Dioscorin allein οι αυτοί εν Χαλκηδόνι μεν εδέξαντο Φλαβιανόν , τον
ja probrunl. Respondemus mulios sppe justis le δε Διόσκορον αποβάλοντο . Προς τούτοις δε αντιλέγο
causis , ut ipsi plant, inulare senteuna!. Ar lic . t μεν , ότι πολλοί πολλάκις μεταβάλλονται διά τινας
decen , allt viginti, ant plures eti: O's sexcent's tri- οικονομίας , ευλόγους φαινομένας αυτοίς. Πλήν ει
gina consilium mutaverint, 116 vos asserisi-, 100 la- και πέντε τυχόν , ή δέκα , ή και πλείους από των
men idcirco sexcenlorum triginta virorum concili- εξ κοτίων τριάκοντα παλίμβολοι γεγόνασιν, ώς
uir ( sl rejir en lumi el propter paucos tol hominum υμείς φατε , ου χρή διά τούτο την των εξακοσίων
suft:agi repaiiansla , φuanalosilein et Epliesi una Βανδρών σύνοδον αποβάλλεσθαι, και διά τους λίγους
cum Dioscoro conse lerull, nec tamen propter illos άθετείν τας τοσούτων ψήφους, όπου γε οι αυτοί και
conciliul Epliesi celebratin chi Dioscorus prrerat εν Εφέσω συνέδρευσαν μετά Διοσκόρου , και ου διά
rejic liş. Diciul prelerea , Si Dioscoris, 111 lestalır τούτους αποβάλλεσθε την εν Εφέσω σύνοδον, ής
Anatolius patriarcha Constantinopolitanus , non . ήρχε Διόσκορος . Πάλιν λέγουσιν, ότι Eί κατά την
propler lidem depositus est, cur euin non recipilis ? φωνήν 'Ανατολίου Κωνσταντινουπόλεως ού διά πί
Respondemus, eum propler fidem vere non fuisse στον καθηγέθη Διόσκορος , τι μη δέχεσθε αυτόν ; Και
depositum . Idcirco enim in concilio non aluil, lie λέγομεν, ότι επ' αληθείας ου διά πίστιν καθρέθη:
contra ipsum quæstio liaberetur. Quod si re sset διά τούτο γάρ ου συνήλθεν εν τη συνόδω , ίνα μη
el quæstio habita essel, ipse ut leresicus condemna- ζητηθή τα κατ' αυτόν· ει δε ανήλθε , και ζήτησις γέ
.

lus fuissei , elenim eral : sed quoniam tertio voratus
non affuii , et eam condemnationis ipsius causien
pronuntiarunt, ideo 101 propter fidem fuisse coile
demnatum dixit Analolius. Ad hæc dicunt, hæreticos
ab eo concilio fuisse susceplos, nempe Theodoretum
et Iban . Respondenus lios non prius fuisse suscepίος C εδέξατο ή αυτή σύνοδος . Φασί δε περί Θεοδωρήτου
quam Ne corium deleslandum el exsecrabilem
pronuntiassent. Seil rursum objiciuni, cur a Theo .
doreio μου postularint ut sua adversus Cyrillaun
scripta condemnarei ? Respondemus eos non de-
buisse hoc crimini verlerc concili'), sed sancio
Cyrilio , qui cum essel reconcilialus cum orienialibus
el cum ipsa Theodoreto , non postulavit al que
contra se scripseral condenmar el . Quamol,rem
quod sanctus Cyrillus non fecii , id a concilio non
Pisc factum , ipsi concilio crimini vertendum non
fiil . Quanquam quod ipso non ſecil a concilio fa
clim est , cuni ab eo postulavii, iit Nestorium dele .
glarelur. Quoil sicos fuisse læreticos conces-
serimus, uc pro ; ter illos quidem conciliuin erit
repudiandum . Nam et Nicænum concilium septem
hirrelicos suscepit, quietantea fuerant, ci posle : per-
manserunt Ariani. Nec tamen ob id vocalur con :
cilium centum et umecim , scii centum el decem
el octo episcoporum appellatur. Siquidein et Ji-
venalis Hierosolymorum episcopus, el alii idonei
episcopi, qui in concilio Ephesino com Dioscoro
inventi suni, ctiani Chaledonensi interſucrunt, nec
Tamen ob id concilium illud rejiciunt, sed velie-
menter probant el compleciuntur.
γονε , και ώς αιρετικός καθηρείτο. Και γάρ ήν.
'Επειδή δε κληθείς εκ τρίτου ου παρεγένετο, και
ταύτην εποιήσατο την αιτίαν της καθαιρέσεως αυ
του , τούτου ένεκα είπεν ο 'Ανατόλιος, ότι ου διά
πίστιν καθηρέθη . Πάλιν λέγουσιν, ότι αιρετικούς
και "16α . Και λέγομεν , ότι ου πρότερον εδέξαντο
αυτούς , έως ανεθεμάτισαν Νεστόριον . Αλλά πάλιν
αντιλέγουσιν , ότι Διατί μη απήτησαν Θεοδώρητον
αναθεματίσαι και τα οικεία συγγράμματα τα κατά
Κυρίλλου ; Και λέγομεν περί τούτου , ότι ουκ έδει
αυτους τη συνόδω τούτο εγκαλέσαι, αλλά το αγίω
Κυρίλλω . Κοινωνίαν γάρ ποιήσας προς τους 'Ανα
τολικούς και προς αυτόν Θεοδώρητον, ουκ απήτησεν
αυτόν αναθεματίσαι τα οικεία συγγράμματα. “ Ο
ούν ουκ εποίησεν ο άγιος Κύριλλος, η σύνοδος μη
ποιήσασα εγκαλείσθαι ουκ ώφειλε. Καίτοι ο ουκ
εποίησεν εκείνος, εποίησεν αύτη απαιτήσασα αυτόν
αναθεματίσαι Νεστόριον. Ει δε και θώμεν, ότι
D αιρετικοί ήσαν , ουδε ούτως ή σύνοδος διά τούτους
απόβλητος . Ιδού γάρ και η εν Νικαία εδέξατο επτά
αιρετικούς πρό τούτου 'Αρειανούς , και μετά ταύτα
επιμείναντας τη αιρέσει, και ου διά τούτο λέγεται
ή σύνοδος των τια' , αλλά τών τιη'' όπου γε και
Ιουβενάλιος ο Ιεροσολύμων, και άλλοι ικανοί επί
σκοποι εις την εν Εφέσω συνοδον ευρεθέντες μετά
Διοσκόρου ευρέθησαν εν Χαλκηδόνι , και ου διά
τούτο αποβάλλονται εκείνοι την σύνοδον εκείνην,
αλλά και λίαν ασπάζονται .

Sed qui Chalcedonense concilium caluinnianlur, Γνώτωσαν οι την εν Χαλκηδόν : διαβάλλοντες συν
audiant quod hæreses decrelis suis condemnavit οδον όσας αιρέσεις απώσατο, και τα δογματισθέντα
el quæ dogmata san isit . αυτή τη εν Χαλκηδόνι συνδέω .
18 , PANOPLIA DOGMATICI.
« " Ενα και τον αυτόν και ολογείν Υιόν τον Κύριον ημών Α « Lrum et eumdein confileri Dominum nostrum
Ιησούν Χριστόν συμφώνως άπαντες εκδιδάσκομεν . » Jesum Christuin uno omnes consenso docemus. ,
Εν τούτοις τον Σαμοσατέα Παύλον και Νεστόριον
τους ανθρωπολάτρας επιστομίζει τους εις υμών δυ
άδα τολμώντας αυτόν διαιρείν, και άλλον μεν λέγον-
τας Yίον φύσει τον Λόγον , άλλον δε πάλιν Υιόν χάριτι
τον Χριστόν Ιησούν ενώσει και συναφεία τη προς
την κατά φύσιν Υιόν την υιότητα κεκτημένον , και
ουχ ομολογούντας ένα και τον αυτόν Υιόν άσαρ-
κον μεν προ της καταβάσεως και ενανθρωπήσεως ,
τεσαρκωμένον δε τον αυτόν μετά την δι ' ημάς κατά-
ισίν τε και ενανθρώπησιν .
« Τέλειον εν θεότητι, και τέλειον τον αυτόν εν αν-
θρωπότητι.Τελειον εν θεότητι ειπούσα, την 'Αρεια-
νών απωθείται βλασφημίαν . Ούτοι γάρ Θεόν μέν B perfectum, exclulit exsecrillbile naleilicium Aria
είναι λέγουσι τον Χριστόν, ατελή δε και ελάττονα του
Πατρός Θεόν αυτόν δογματίζουσιν . Εν δε το ειπείν,
και τέλειον τον αυτόν εν ανθρωπότητι , ου μόνον
την 'Αρειανών , αλλά και Απολλιναριαστών διε-
λέγχει άνοιαν . Ο μεν γαρ "Αρειος άψυχον παντελώς coargiil.. Nail Arias quilen Verbum assunmpsisse
σάρκα ανειληφέναι τον Λόγον ληριωδεί· ο δε Απολ-
λινάριoς έμψυχον μεν, άνουν δε, ως αμφοτέρους
ατελη την ανθρωπότητα του Κυρίου δογματίζειν
άμαθω ;.
« Θεόν αληθώς, και άνθρωπον αληθώς τον αυτόν ,
Ταύτα διά Μάνεντα, ός Θεόν ψιλόν αυτόν ομολογεί,
και ουκ άνθρωπον • και διά Παύλον τον Σαμοσατέα ,
και 'Αρτεμάν, οίτινες αρνούνται αυτού τήν θεότητα C pler Paulan Samosatensen, et Artetnam qui ne
ψιλον άνθρωπον αυτόν ομολογούντες εκ ψυχής λογικής
και σώματος. Εκ τούτου και Απολλιναρίω πολεμεί
τη λέγοντι μη εσχηκέναι νοεράν ψυχήν τον Κύριον
ημών Ιησούν Χριστόν, αλλά ζωτικήν μόνον · και
διά Μανεντα και Ουαλεντίνον τους αρνουμένους την
σάρκωσιν .
• Ομοούσιον τω Πατρί κατά την θεότητα, και δι’ Ευ-
νόμιον και 'Αρειον του , τον μονογενή Λόγον του Πα-
τρός κτίσμα και δούλον ασεβώς καταγγέλλοντας .
« 'Ομοούσιον τον αυτόν ημίν κατά την ανθρωπότη-
τα , και διά Μαρκίωνα , και Μάνεντα , και Ουαλεντίνον , και
Ευτυχή , τούς δοκήσει και φαντασία ψιλή λέγοντας
αυτον άνθρωπον οφθήναι , ου μην αληθεια , και κατά
φύσιν ανθρωπίνην ομολογούντας άνθρωπον αυτόν
γεγονέναι .
« Προ αιώνων μεν εκ Πατρός γεννηθέντα κατά την
θεότητα. • Διά Σίμωνα , και Ευνόμιον, και "Αρειον,
τους αρνουμένους αυτού την έκ Πατρός πρό αιώνων
γέννησιν .
« Επ' εσχάτων δε των ημερών τον αυτόν δι' ημάς
και διά την ημετέραν σωτηρίαν εκ Μαρίας της Παρ-
θένου και Θεοτόκου κατά την ανθρωπότητα . »Διά Φω»
τεινόν , και Θεόδωρον, και Διόδωρον , και Νεστόριον ,
τους λέγοντας αυτόν άνθρωπον εξ αρετής κατά
τροκοπήν θεοποιηθέντα , και ουχί Θεόν εκ Θεού
όντα , και δια φιλανθρωπίαν άτρέπτως άνθρωπον
γεγενημένον.
Τ . ΧΙΙ . 1086
Quibus verbis Paulo Saninsalensi et Nestorio Chri
stum et hominem p'rum colentibus eumque geminos
in . Filios dividentibus, aliumie naura Filium Ver
bum , el alium rursus gratia Filiun Christum Jesuin ,
qui propter Filii naturalis conjunctionem el copu
lationem adoptatus sil Filius, asserentibus, nec
unum et emndem Filium confilentibus, qui cuin
an equam descemilerel el bomo tierel, carnis expers
es el , ile posteaquam descendit et homo fac !us
esi , carnem babuit, os obstruilir.
« Perfectum eundem in divinitale , el eumdem
in humanitale perfectum , » Dicens in divinitale
norum , qui Christum Deum esse , seit imperfeclinin
el Deo Patre minorem iadulll. Dicens autem
eumdem in humanitate perfectul, non solum
Arianorur , seil ctiam Apollinarisiarum stultitiam
carnem prorsus animæ expertem dicit , Apollinarius
vero animalam quidem , sed mente carentem in
duisse contendii. Ambo igitur damnantur, ut qui
suulie Domini humanitatem imperfectam tradide
rinl.
c fimilem vere Deum , el vere hominem . » Ilirc
propter Manelem dicta sunt, qui Deum purum , et
non hominem esse Christo confitelur. El pro
gant ipsius divinitatem , el purum aiunt esse ho
ninem , ex anima ratione priedila el corpore con
stanlent. Apollinarium item impugnant, qui ani
mam mente præditam habuisse negal Dominuin
nostrum Jesum Christ!ım , sed carnem aninæ
tantum participen habuisse conceitit. El contra
Manelem et Valentinum , qui carnis negant assume
ptionem .
Consubstantialer Patri secundum divini
talem . Propier Emomiul e! Arium , qui u
nigeriilum Patris Verbum creatum el servum esse
pronuntiant.
Eumdem nobis consulsiantialem secundo.id
D humanitatem . » Propiler Marcionem , ct Manelem , el
Valentinum , et Eutychem , qui ipsum specie et
opinione lintum nuda visum essc homineon diciuni,
non autem veritale el humana nalura ipsum lacium
esse hominem confitentur'.
« Ante secula quidem ex Patre genitum secundum
divinitalen, Propier Simonem , et Eunomium,
el Arium , qui ortuin ipsius ex Patre negant ante
siecula .
« In extremis autem diebus eumdem propter
nos el propter nostrain salutem nalum ex Maria
Virgine et Dei Genitrice secundum humanitatem . ,
Propler Photinum , et Theodoruin , el Diodorum ,
el Nestorjuin , qui dicunt ipsum hominem ,sed virtute
el progressu esse Deum factum , non autein esse Deum
ex Deo, el propler suain erga homines charitatem
factum esse hominem .
 5087 EUTHYMII ZIGABENI 1089
Qui duabus in naturis sine confusione, sine mul- A « Εν δύο φύσεσιν ασυγχύτως , ατρέπτως , αδιαιρέ
tatione, sine divisione cognoscitur, nullo modo na- τως γνωριζόμενον , ουδαμού της των φύσεων δια
Iurarum differentia sublata propter carnem assum- φοράς ανηρημένης διά την ένωσιν, σωζομένης δε
plam, sed utriusque naturæ servala propriclate, et in μάλλον της ιδιότητος εκατέρας φύσεως , και εις έν
unam personam atque unain hypostasin concur . πρόσωπον , και μίαν υπόστασιν συντρεχούσης . • Δι '
rente . o Propier Asterium et Apollinarium et Euly- "Αστέριον, και 'Απολλινάριον, και Ευτυχή , οι τας
chem , qui naturas differentes, nempe Verbi el carnis διαφόρους φύσεις, του Λόγου λέγω και της σαρκός
ipsius a sua proprietate recessisse , et unam facias αυτού , μίαν φύσιν αποτετελεκέναι φασίν, εκστάσης
esse naturam dicunt. Ex quorum opinione sequit ur δηλονότι της εαυτών ιδιότητος, ως κατά τον εκείνων
ut in Christo nec serveur quod palibile est, pro- λόγον μηκέτι δύνασθαι σώζεσθαι του Χριστού μήτε το
pler impatibilem ejus divinitatem, nec quod est παθητών διά το απαθές αυτού της θεότητος, μήτε το
inopatibile , propter patibilem ipsius humanitalem. απαθές διά το παθητών αυτού πάλιν της ανθρωπότητος.
TITULUS XVII . ΤΙΤΛΟΣ ΙΖ'.
Κατά 'Αφθαρτοδοκιτών των απο Ιουλιανού του
adversus Aphihartodocilas,qui duces habuerunt Julia-
num Halicarnasseum el Gainum Alexandrinum , "Αλικαρνασσέως , και Γαϊανού του 'Αλεξαν .
B δρέως , εκ των σχολίων Λεοντίου Βυζαντίου .
ex scholiis Leontii Byzantini .
Qui Juliano Gaianoque auctoribus Aphtharlodo- Οι απο Ιουλιανού και Γαϊανού 'Αφθαρτοδοχίται
citæ appellati sunt, cum aliis in opinionibus cum λεγόμενοι εν μέν τοις άλλοις δόγμασι συμφέρονται
Severi discipulis conveniant, hoc tantum ab illis τοϊς Σευήρου , εν τούτω δε μόνον διαφέρονται προς
dissentiunt, quod cum Severiani differentiam in αυτούς, εν τω λέγειν εκείνους μεν διαφοράν μετά
Christo constituant post conjunctionem , Julianista την ένωσιν επί Χριστού , τους δέ Ιουλιανιστάς και
et Gaianistæ non solum duarum in Christo na- Γαλανίτας μή μόνον αρνείσθαι την διαφοράν των δύο .

lurarum differentiain negant, veruin etianı Domini του Χριστού φύσεων , αλλά και άφθαρτον δογματί
corpus jam inde ab ipsa formatione incorruptibile ζειν το σώμα του Χριστού εξ αυτής διαπλάσεως .
Suisse opinantur, ex quo sunt cognomen consecu ! i. Και τα μεν πάθη λέγουσιν υπομείναι τον Κύριον,
Ac Dominum quidem molestias et crucialus perlu- πεϊνάν φημι, και δίψαν, και κόπον , και τα εξής, ου
lisse dicunt, ut famem , el sition, et lassitudinein , et τον αυτόν δε τρόπον ημίν ταύτα πεπονθέναι. Ημείς
reliqua , non lamen eodem quo nos modo ea per- μεν γάρ, φασίν , εξ ανάγκης φυσικής ταύτα πάσχομεν,
tulisse. Nos enim , inquiuni , naturali necessitale per. ο δε Χριστός εκουσίως πάντα υπέμεινεν . Ου γαρ
Merimus, Christus autem sponte cuncta Sustinuit . C εδούλευε τους νόμους της φύσεως. Πρός ούς φαμεν ,
Non enim naturæ legibus erat obnoxius. Respon- ότι Ουδε αυτοί λέγομεν ακούσια τα πάθη του Χρ:
demus ne nos quidein dicere Chrişlum invilum στού , αλλ' ότι εκουσίως εδούλευε τους νόμους της
molestias el crucialus pertulisse, sed sponte et volun- φύσεως επίσης ημίν . Ο μεν γάρ μακάριος Αθανά .
Gale naturæ legibus inservisse, quemadmodum el σιος ερμηνεύων το, Νύν η ψυχή μου τετάρακται,
nos . Nam bealus quidcm Alhanasius exponens illud : φησίν, ότι το νύν τούτο εστιν, ότε ηθέλησεν · ου
Nunc autem anima mea turbata est : « Nunc , γάρ το μη όν ως παρόν ωνόμαζεν, ώς δοκήσει γε
inquit ,, id est quando voluit .. Non enim φuod νομένων των λεγομένων:: φύσει γάρ και αληθεία
1100 essel lanquam esset dixit, quasi opinione et τα πάντα εγίνετο. » Ο δε Θεολόγος πάλιν Γρηγόριος,
specie , non autem reipsa el vere fierent, quæ dice- ότι εδίδου τη φύσει καιρόν, ότε έβούλετο, ενεργείν
bantur. Nalura enim el veritate ornnia facta sunt . ) τα ίδια . Κύριλλος δε και θαυμάσιος είρηκεν αφιέναι
Theologus ilem Gregorius : « Quoniam , inquit, αυτόν τη σαρκι διά τών της φύσεως ιέναι νόμων.
naluræ tempus tribuit quando voluit, ut quæ pro- Και αύθις ετέρωθι έλεγεν, ώς επιτρέπει τω σώματι
pria sunt appeterel.. ) Sed admirandus Cyrillus και τη ανθρωπότητι τα τη φύσει προσόντα πάθη
« ipsum carni «dicit concessisse , ut per nature leges p είς απόδειξιν του κατά αλήθειαν φορήσαι σάρκα,
-

pertransiret .. »» Ει alili :: « Permittit ,, inquit corpori

.

και άνθρωπον γενέσθαι κατά τας Γραφάς . Εί τοί

et humanitiili, ul patiatur, quae naturæ conveniunt, νυν κατά τον σκοπόν των θεοφόρων Πατέρων τον
quo vcre se carnem geslasse, el hominem faciun αυτόν ημίν τρόπον έπασχεν, ει και εκουσίως , και
esse demonstret, αι Scripture testantur . » Quain- ότε ήθελε πώς δυνάμεθα το πάσχον σώμα άφθαρτον
obrein si ex divinorum Patrum sententia eodem ειπείν, και μή φθαρτόν τη φύσει , ώσπερ και το
nolo quo nos passum dicimus,licet sponte et quando ημέτερον ; 'Ανταποκρίνονται δε πάλιν , ότι “Ον τρόπον
voluit,, quoιnodo possumus corpus , quod passum est μετά την ανάστασιν άφθαρτον λέγοντες το σώμα
dicere fuisse incorruptibile,etnon potius corrup : ibile , του Χριστού ομοούσιον αυτό λέγετε είναι ημίν, τον
quemadmodum et nostra sull ? Ai illi rursum : αυτόν τρόπον και ημείς προ της αναστάσεως άφθαρ
Sicil, iniquiuni, post resurrectionem incorruptibile τον λέγοντες, ομοούσιον αυτο ομολογούμεν είναι.
dicilis corpus Christi, et lamen ejusdem essentide "Ημείς δε λέγομεν, ότι Eί και άφθαρτον ομολογού
qua nos sumus , sic et nos ante resurrectionem μεν αυτό μετά την ανάστασιν, ου τη φύσει λέγο
ipsum incorruptibile el tamen ejusdem nobiscum μεν αυτό άφθαρτον, τη χάριτι δε . Ει δε είπoιεν , ότι
' Joan . XII , 27
1089 PANOPLIA DOGMATICA .
και προ της αναστάσεως άφθαρτον χάριτι, λέγομεν Α essentia . Respouderus , quamvis post resurrectio
ότι ου συγχωρεί τούτο τα περί Χριστου λεγόμενα .
Προ μεν γαρ της αναστάσεως και πεινήσαι λέγεται,
.
και διψήσαι, και τάλλα παθείν και πώς αν είη το
ταύτα πεπονθός άφθαρτον και μετά δε την ανάστασιν
ουδέν τούτων έπαθεν · ώς δηλον , ότι πρό μέν της
αναστάσεως φθαρτον ήν το σώμα, μετά δε την
ανάστασιν άφθαρτον. Ει γάρ και λέγεται φαγείν
μετά την ανάστασιν, τούτο δι' οικονομίαν εποίησεν,
ουχ ώς τω όντι πεινών , αλλ ' ίνα δείξη τους μαθηταίς
αυτού, ότι αυτός έστιν ο αναστάς εκ νεκρών, ον τρό-
πον και τους τύπους των ήλων λέγεται επιδείξει
αυτούς . Καίτοι ημείς ουδέν των προ της αναστάσεως
παθών ανιστάμεθα έχοντες. Απαρχή δε της εκ νε .
κρων ημών αναστάσεως ο Χριστός και όμως αυτός
B
ευρέθη έχων , ώς δηλον , ότι δι' οικονομίαν τούτο
γέγονε. 'Αμέλει ουδε λέγει η Γραφή , ότι επείνησεν,
αλλ ' ότι έφαγε. Δέον δε επιστήσαι, ότι παραφέρουσα
χρήσεις τινάς από των Πατέρων άφθαρτον το σώμα
του Χριστού λεγούσας, ώσπερ και τον μακάριον
Κύριλλον ειπόντα, ότι ουχ υπεδέξατο φθοράν ή του
Λόγου σάρξ. "Οταν δε τάς τοιαύτας παράγωσι χρή-
σεις , διαιρετέον τα σημαινόμενα της φθοράς, και
εφαρμοστέον τω σώματι του Χριστού τά πρέποντα
των σημαινομένων .
TIT. XVII. 1030
nem ipsum incorruplibile fateamur, non tamen
incorruptibile natura «licimus, sed gratia . Quod si
dixerint : Esteliam ante resurrectionem gratia incor
ruptibile , respondebimus id non concedi propler illa
quæ dicuntur de Christo. Nam ante resurrectionem
dicitur courisse, et silisse , et alia perlulisse, quae cum
pertulerit, quomodo dici queat incorruptibile ? Post
resurrectionem autem pibil tale pertulit. Ex quo
facile constat, ipsum anle resurrectionem fuisse
corruptibile , post resurrectionein auleur incorruptibil :.
Nam ct si post re:urrectionem etiam dicitur come
disse, id fecit non proplei ea quod esurirel , sed eo
consilio ul discipulis suis ostenderel se ex 11oriuis,
surrexisse, quemadmodum et clavorum vesligi
ipsis dicitur demonstrasse . Nos vero, nihil eorum
quæ anle resurrectionem pissi erinus habenles,
resurgemus. Al primiliæ nostræ resurrectionis a
mortuis Christus, el lamen ipse habuit. Eo nimirum
consilio quod dicimus id faclum est. Nec Scriptura
dicit eum esuriisse, sed comedisse . Scicndum est
autem eos quxdam Patrum afferre testimonia, quæ
Christi corpus dicunt incorruptibile, ut berli
etiam Cyrilli, qui dixit Christi carnem non susce
pisse corruptionem . Cum igitur ea protulerint testi
monia ,significationes corruptionis sunt distinguenda ,
el quæ Christi corpori conveniunt acco: modandæ

Του Δαμασκηνού κατά των αυτών . Κεφ . β '. Damasceni contra eosdem , cap. 92.
Το της φθοράς όνομα δύο σημαίνει. Σημαίνει γάρ C Corruptionis nomen duplicem habet signifcatio
τα ανθρώπινα ταύτα πάθη , πείναν, δίψαν , κόπον, nem. Significat enim humanas affectiones, lamem ,
την των ήλων διάτρησιν , θάνατον, ήτοι χωρισμών sitim , laborem, clavoi um ictus , mortem seu animæ
της ψυχής και του σώματος, και τα τοιαύτα . Κατά a corpore sejunctionem , et alia ejusdem generis.
τούτο το σημαινόμενον φθαρτον το του Κυρίου σωμά Qua quidem significatione corpus Domini dicimus
φαμεν. Πάντα γάρ ταύτα εκουσίως ανέλαβε . Ση- corruptibile. Hæc enim omnia sponte suscepil.
μαίνει δε η φθορά και την τελείαν του σώματος εις Significant etiam corruptio perfectain corporis in
τα εξ ών συνετέθη στοιχεία διάλυσιν και αφανισμών, elementa , ex quibus composilumi esl, dissolutionem
ήτις υπό πολλών διαφθορά ονομάζεται. Ταύτης πεί- et interilum . Hanc Domini corpus non est exper
ραν το του Κυρίου σωμα ουκ έσχεν, ώς φησιν ο lum , ut ait propheta David : Quoniam non relinques
προφήτης Δαβίδ, " Οτι ουκ εγκαταλείψεις την animam meam in inferno, nec dabis sanclum luum
ψυχήν μου εις άδην, ουδε δώσεις τον όσιόν σου videre corruptionem ". Priore significatione dicere
ιδείν διαφθοράν . "Αφθαρτον μεν ούν κατά τον πα- Christi corpus ante resurrectionem incorruptibile,
ράφρονα Ιουλιανόν και Γαϊανόν το σώμα του Χρι- Ut stulti homines Julianus Gajanusque sentiunt,
στου λέγειν κατά το πρώτον της φθοράς σημαινόμε- η impium est. Νam si est iucorruptibile, non est
νον προ της αναστάσεως , ασεβές. Ει γάρ άφθαρτον, ejusdem essentiae qua nos I0S sumus ,, et opinione,
ουχ ομοούσιον ημίν. Αλλά και δοκήσει , και ουκ αλη- non veritale facta sunt, quæ narrat Evangelium ,
θεία γεγονέναι φησι το Ευαγγέλιον την πείναν, την nempe lames , sitis , clavi , lateris vulnus, et
δίψαν, τους ήλους, της πλευράς την νυξιν, και τον mors. Quæ si opinione facta sunt, fictio el si
θάνατον. Ει δε δοκήσει γέγονε, φενακισμός και σκηνή mulatio est humanæ salutis mysterium , et opi
το της οικονομίας μυστήριον, και δοκήσει, και ουκ nione, non verilale factus est homo, el opinione,
αληθεία γέγονεν άνθρωπος και δοκήσει , και ουκ non veritale servati sumus. Sed abeant , qui hæc
αληθεία σεσώσμεθα. 'Αλλ' άπαγε. Οι ταύτα λέγον- dicunt,, et el salute spolientur .. Allera vero corru
τες της σωτηρίας άμοιρείτωσαν. Κατά δε το δεύτε. ptionis significatione Domini corpus incorruptibile
ρον της φθοράς σημαινόμενον, άφθαρτον ήτοι αδι- et ab interitu liberum confitemur, quemadmodum
άφθορον ομολογούμεν τό του Κυρίου σώμα , καθώς divini vobis Patres tradiderunt. Quanquam post
ημίν οι θεοφόροι Πατέρες παραδεδώκασι . Μετά μέν- resurrectionem priori etiam significatione Donini cor-.
του την εκ νεκρών του Σωτήρος ανάστασιν και κατά puis incorruptibile dicimus. Dominus enim per corpus
το πρώτον σημαινόμενον άφθαρτον το του Κυρίου proprium nostro etiam corpori resurrectionem , ut
1 Psal . IV , 10.
 1091 EUTITYMII ZIGABENI 1092
post nec incorruptione largitus est. Ipse reslif- A σώμα φαμεν. Και τώ ημετερω γάρ σώματι την τε
rectionis, et incorruptionis, et impatibilitatis pri- ανάστασιν και την μετά ταύτα αφθαρσίαν ο Κύρος
milie nobis faclus est. Oportel enim corruptibile διά του ιδίου εδωρήσατο σώματος, αυτός απαρχή
διοc induere incorruptionem και οι δίνεις ait Αμο- της τε αναστάσεως και της αφθαρσίας, και της
Slolus . απαθείας ημίν γενόμενος . Δεί γάρ το φθιορτών τούτο
ενδύσασθαι αφθαρσίαν, φησίν ο θείος 'Α : 6ιτος.
Alterius contra eosdem.
"Ετέρου κατά των αιτών .
Corruptio ab animæ morie , sive it pecc: lo , l'ro . Φθορά μέν ή από του ψυχικού θανάτου λύμη της
ficiscens est animæ pernicies. Corruptio vero a ψυχής, ήγουν ή από της αμαρτίας φθορά δε και η
corporis morte , sive a putredine proveniens, est από του σωματικού θανάτου λύμη του σώματος ,
pernicies corporis. Quie quidem interitus magis ήγουν ή από της σηπεδόνος, ήτις και διαφθορά κυ
etiam proprie dicitur. Corruptio significat etiam ριώτερον ονομάζεται . Φθορά δε και τα σωματικά
corporeas, seli nalurales, et criminis experies πάθη, ήτοι τα φυσικά και αδιάβλητα, οίον πείνα ,
>
affertiones, it ſamein , sitim , laborem , melum , δίψα, κόπος , δειλία , διάτρησης ήλων, θάνατος, και
clavorum vulnera, et mortem , et aliis ult: , que B προ τούτου πολλά τοιαύτα. Κατά μέν ούν την πρώ
antecedunt. Quanto ad primaid el secundam την και δευτέραν φθοράν άφθαρτον ήν το πρόσλημμα:
pertinet coriuip'ionem , noinini corpus dicinus in- ούτε γάρ αμαρτίαν εποίησεν, ούτε διεφθάρη το
corruplibile. Neque enim peccalun alminii, neque σώμα μετά την διάζευξιν της ψυχής. Ου γαρ δώ
corruplum est post inimic sejunctionem . Nam , Non
σεις, φησί, τον όσιόν σου ιδείν διαφθοράν. Κατά
dabis, inquit, sancium tuum videre corruptionem '. δε το τρίτον σημαινόμενον φθαρτον ήν και τούτο.
Quandum autem ad tertiam pertinel, el corpus Do- Χάσι γάρ τοις φυσικούς υπέκειτο πάθεσι . Μετά δε
mini fuit corruptibile ; omnibus enini naturalibus
affectionibus erat obunxim . Seil post restrieclio την ανάστασιν άφθαρτον εγένετο και κατά τούτο το
Nem σημαινόμενον .
ab hoc ctiam genere corruptionis haberum
exsti : it .

TITULUS XVIII. ΤΙΤΛΟΣ ΑΠ ' .

Adversus Thoupaschilas, qui Filii et Dei divinitatem
patibilem Iradiilerunt. Quamuis autem hæc hære-
sis postea riyuerit , anen tamen fuerunt etiam
quidam , qui improba illius semina spurserint.
Suncii Cyrilli ex Oralione ad Alexandrinos ha-
bila .
Peperit nobis Virgo Emmanuelew ejusilem es-
sentia cum Patre, quantum pertinet ad divinitatem ,
ejusdem nobiscum essentiæ quantum ad humani-
Falem , Licet enim proprii corporis affectiones sibi
proprias ſecerit Deus Verbum , et in se transtule-
ril , ipse in terminis in.patibilitatis permansit.
Quod si ipsilili audieris dicentem : Didi dorsum
Κατά Θεοπασχίτων , οι παθητήν εδογμάτιζον την
του Υιού και Θεού θεότητα. Ει γάρ ύστερων
c ήκμασεν ή αίρεσις αύτη, αλλ' ήσαν και πρ .
τερόν τινες τα πονηρά σπέρματα καταβάλλον .
τες. Του αγίου Κυρίλλου εκ της προς 'Aλε
ξανδρείς ομιλίας .
"Ετεκεν ημίν η Παρθένος τον Εμμανουήλ κατά
μεν την θεότητα ομοούσιον τω Πατρί, κατά δε την
ανθρωπότητα ημίν ομοούσιον » κατά την θεότητα
απαθή, κατά την ανθρωπότητα παθη τόν. Ει γάρ και
οικειούται του οικείου σώματος τα πάθη και Θεός Λό .
γος, και εις εαυτόν αναφέρει , αλλά γε αυτός με :
μένηκεν εν τοις της απαθείας όροις καν ακούστης
.

meum ad flagella, el genns meus ad alapas, el fa-
cizm meam non averli a læditale spulorum , nihil
eum in propria nalura passuum esse putaveris, sed
potius corporis sui verbera sibi aliribuisse. Cujus
enim propriam est corpus , ei merito quae corpo- D κείαν φύσιν υπολάβης , οικειώσασθαι δε μάλλον του
ris sunt omnia prieter peccatum ascribi possunt.
Quoniam igitur Verbum assumpla hamanitate divi-
nilus mansil impaljbile, quamvis quæ carnis sunt
sibi propria faciens necessario pali dicalur secun-
duin carnem , longe limen abluis, ul palerelur ,
qualenus esl Dens. Non cogitant igitur illi land-
quam Deo conservalluin esse, il non paleretur ,
tribulum lamen ipsi esse, ut pateremur pro nobis
carne, quatenus Dens Dalura exsistens factus est
caro, seu perfectus !ionio. Quis enim Patreum ce-
lestem alloquitur illis verois : Sacrificium el obla-
signem noluisti, corpus autem perfecisti mihi ;
11 Cor . XV , 50 . * Aci . 11 , 27 3 Isa . Ι , .
αυτού λέγοντος, " Εδωκα τον νωτόν μου εις μάστι
γας, τάς δε σιαγόνας μου εις ραπίσματα , το δε
πρόσωπόν μου ουκ απέστρεψα από αισχύνης
έμπτυσμάτων , μηδέν αυτόν πεπονθέναι εις την οι
ιδίου σώματος τας μάστιγας . Ου γαρ ιδιόν εστι το
σώμα, τούτω αν είκότως προσγράφοιτο και τα αυ .
του πάντα δίχα μόνης αμαρτίας. Ουκούν επειδή περ
ενανθρωπήσας ην ο Λόγος , μεμένηκε μεν θε κώς
απαθής, οικειούμενος δε αναγκαίως τα της εαυτού
σαρκός, παθείν λέγεται κατά σάρκα , καίτοι του πα
θεϊν απείρατος ών , καθο νοείται Θεός . Ουκ εννοού .
σιν ούν, ότι τετήρηται μεν το απαθές αυτώ, καθο
Θεός έστι , προσγράφεσθαι δε και το παθείν υπέρ
ημών κατά σάρκα, καθο Θεός ών φύσει γέγονε σας,
ήτοι τέλειος άνθρωπος. Τίς γάρ ήν ο λέγων προς τον
εν ουρανοίς Πατέρα και Θεόν, Θυσίαν και προυφο
 PANOPLIA DOGMATICA .
1093
ραν ουκ ήθέλησας , σώμα δε κατηρτίσω μοι · A hoίotansfomata et pro peccato noil postulas!i,
.
ολοκαυτώματα και περί αμαρτίας ούκ εζήτησας ;
Τότε είπον , 'Ιδού ήκω του ποιήσαι , ο Θεός, το
θέλημά σου ; Ο γάρ έξω σώματος ως θεός εαυτώ
σώμα κατηρτίσθαι φησίν, ίνα τούτο υπέρ ημών
προσενέγκας τω ιδέω μώλωπι πάντας ημάς θερα-
πεύση κατά την του προφήτου φωνήν .
Τού αυτού εκ της περί του αποπομπαίου προς
'Ακάκιον επιστολής.
Τούτο προεδηλούτο και εν τω νόμω. Γέγραπται
γάρ εν τω Λευϊτικό : Και λήψεται τους δύο χιμά
ρους, και στήσει αυτούς έναντι Κυρίου παρά την
θύραν της σκηνής του μαρτυρίου και επιθήσει
.
'Ααρών επί τους δύο χιμάρους κλήρους , ένα το
Κυρίω , και κλήρον ένα τώ αποπομπαίο . Και
προσοίσει περί αμαρτίας. Και τον χίμαρον, εφ' B sors Domini , et faciet pro peccato. Ει lircum super
όν επήλθεν επ' αυτόν ο κλήρος του αποπομ-
παίου , στήσει αυτόν ζώντα έναντι Κυρίου
του εξιλάσασθαι επ ' αυτού , ώστε αποστείλει
αυτόν εις την αποπομπήν , αφήσει αυτόν εις την
έρημον . Και σφίξει τον χίμαρος τον περί αμαρ
τίας των περί του λαού έναντι Κυρίου , και είσαι-
σει του αίματος αυτού εσώτερον του καταπετά-
σματος , και ποιήσει το αίμα αυτού όν τρόπον
εποίησε το αίμα του μόσχου , και δανει το
αίμα επί το θυσιαστήριον κατά πρόσωπον του
1λαστηρίου . Και μεθ' έτερα , και προσέξει τον
χίμαρον τον ζωντα , και επιθήσει 'Ααρών την
χείρα αυτού επί την κεφαλήν του χιμάρου του
ζωντος . Φέρε τοίνυν περιελόντες του νόμου το
σκίασμα γυμνήν ίδωμεν την αλήθειαν . Δύο μέν γάρ C
χιμάρους προσκομισθίναι προστέταχε, και δύο γρά-
φεσθαι κλήρους επ' αυτούς, ώς τον μεν ένα των χι-
μάρων ονομασθήναι Κύριον , τόν γε μην έτερον
αποπομπαίον . Ουκούν όνομα τοις χιμάροις Κύριός
τε και αποπομπαίος . Σημαίνεται δε δι' αμφοίν και εις
και μόνος Υιός , και Κύριος Ιησούς Χριστός και .
τίνα τρόπον , έρούμεν . Τράγος υπέρ αμαρτίας έθετο :
ούτος τύπος ήν του Χριστού υπέρ των αμαρτιών
ημών τυθέντος, κατά τας Γραφάς • ταύτης ένεκα της
αιτίας και αμαρτίαν ωνομάσθαι τούτον φαμεν.
Γράφει γούν και πάνσοφος Παύλος , ότι Τον μή γνόντα
αμαρτίαν υπέρ ημών αμαρτίαν εποίησεν , ο Θεός
και Πατήρ δηλονότι. Και ου φαμεν αμαρτωλόν
γενέσθαι Χριστόν , μη γένοιτο, αλλ' όντα δίκαιον , P tem. Impendelhat enim mortis sententia iis qui
μάλλον δε αυτοχρημα δικαιοσύνην, σφάγιον εποίησεν sunt in lerra , propler Adami transgressionem el
ο Πατήρ υπέρ των του κόσμου πλημμελημάτων και
εν τοις ανόμοις ελογίσθη, ψήφον υπομείνας την τοις
ανόμοις πρετωδεστάτην . Επεκρέματο γάρ τοις επί
γης ο κλήρος του χρήναι παθείν τον θάνατον διά τε την
εν Αδάμ παράβασιν , και την εξ εκείνου μέχρις ημών
τυραννή,σασαν αμαρτίαν. 'Αλλ' ο εκ Θεού Πατρός
Λόγος, ο πολύς εις ημερότητα και φιλανθρωπίαν , γέ-
γονε σάρξ , τουτέ τιν άνθρωπος σύμμορφος ημίν τοις
υφ' αμαρτίαν, και τον ημών υπέστη κλήρον . "Ως γάρ
πανάριστος γράφε : Παύλος , Χάριτι Θεού υπέρ παν-
Γsil . ΣΧxix , 7 9 ; Helhr. x , 5-7. • Isa , L1, 5 .
y , 21. * Πebr . 1 , 9. 7 II Cor . V , 11 , 13 .
TIT . XVIIT. 1094
lunc dixi : Ecce venio ul faciam , Deus, volunia
tem tuan " ? Qui enita est corporis expers ut
Dens, sibi corpus perfect :10 ticit , με illurf : Ο
nobis offerens proprio livore uos omnes curaret ,
ut ait propheta '.
et epistola ad Acaciκin scripια de
Ejusdent ex δο
emissario .
lit præsignificatum est etiarn in lege. In Levitico
eirim scriplumi es!: Et accipiet duos hircos, et
constituet eos coran Domino juxta ostium taberna
cult testimonii. Et imponel Auron super duos hircos
sorles , Winiem soriem Domino , el unam emissario.
Ei adolucet Aaron hircum super quem supervenit
quem sàpervenit sors emissarii, staluel viceniem co
rain Domino, ut propicielur super eum , ut dimittat
rum in emissionem , el dimittel eum in desertuin .
Ei immolabit hircum , qui est pro peccato , qui est
pro populo coram Domino, el inſerel de sanguine
ejus interius velum , el ſaciet sanguinem ejus, quem .
admodum fecit- sangninen vituli, el asperget san
guinem ejus super propitiatorium, in faciem propi
liatorii & . Et paulo post : Etadducel hircum -vivuin ,
el imponei Aaron manus suas super cupul hirci
vientis Age igitur, legis umbra sublata verila
lein nudam videamus. Duos quidem hireos oflerri
jussil, el duas sortes super ipsos imponit : ut alier
quidem Dominus appellaretur, alter autem emis
sarius. Vircorum ergo nomina Dominus et enis .
sarius . Ambo aulem significant unum et solum
Filium , et Domjuuin , desum Christuin, el qna id
ratione, explicabimus . Hircus pro peccato immo
Ι ::laus Christi iguram gerit , qui pro pecc. is nostris
inimolalus est , ut Scripluræ leslantur. Quamobrem
el peccarum appellatım dicimus . Nam , uil sapien ·
lissimus Paulus ait : Eum , qui non novit peccatum ,
pro nobis peccatum ſecil ", Deus nimirum et Puja
ler. El non dicimus Christum factum esse pecca
torem , Alisil ! Sed juslim exsis enle!, imo
vero ipsam justitiam Paier villimam fece peu
mundi peccatis . El intor iniquos reptilallis est,
sententiamque sustinuit iniquis maxime convenien
propter peccatuin , quod ab illo usque ad Nos
dominabalur. Sed Dei Pairis Verbiin mallsvelile
dine alque benignitate multum abimda is fucium
est caro, id est homo, el nobis sim le, qui sisty
péccato suimus, et sortem nostram subiit. Nam , ut
options Paulus aii , Gratia Dei pro omnibus mor.
tem gustavil 6 ; el suam ipsius animam pro ous
mium vita pretium constituil. Ei unus pro eonnibus
mortuus est , lit omnes Deu vivant, sanctificaties
vivificati per sanguinem ipsius ' , et gratis justifs
• Did . 10. 51 Cor.
3 Levi :. 81, 5- 15 .
1095 EUTHYMII ZIGABENI 1093

cati per gratiam ejus . Sic enim ait Dealus evan • Α τος έγευσατο θανάτου, και της απάντων ζωης αντάλ
gelista Joannes : Sunguis . Jesu Christi emundat λαγμα την εαυτού ψυχήν εποιήσατο , και εις υπέρ
nos ab omni peccato ! . Nomem igitur birci imno . πάντων απέθανεν , ίνα οι πάντες Θεώ ζήσωσιν άγια
Jati Dominus. El sorte illi obtiging uit immolarelur, ζόμενοί τε και ζωοποιούμενοι διά του αίματος αυ
eralque sanctum el sacrum Sacrificiuin , Christi του , δικαιούμενοί τε δωρεάν τη αυτού χάριτι. Ω ;
figuram gerens, qui non pro se , sed pro nobis, ut γάρ φησιν ο μακάριος Ευαγγελιστής Ιωάννης, Το
dixi, mortuus est, el Ecclesiam sanguine proprio αιμα Ιησού Χρστου καθαρίζει ημάς από πάσης
Sanctificavit .. Im molabit enim,, inquit,, Mircuni φuί
qui αμαρτίας . " Όνομα δή ούν τη σφαζομένω χιμάρω
est pro peccato,, φui est pro populo, coram Domino ,, Κύριος, και κληρωτήν εδέχετο την σφαγήν, άγιόν τε
et inferel de sanguine ejus interius ve!um, el asper- θύμα και ιερόν ήν εις τύπον Χριστού , ου δι' εαυτήν
get sanguinem ejus in propitiatorium . Ingressus αποθνήσκοντος , αλλ ' υπέρ ημών, ώς έφην, και αγιά
enim est Christus in Silicta sancturuni, non per ζοντος την Εκκλησίαν τώ ιδέες αίματι . Σφάξει γάρ
sanguinem hircorunı el Laurorum , sed per pro- τον χίμαρον , φησί, τον περί αμαρτίας, τον περί του
prium sanguinem æterna reilemptione inventa , el λαού έναντι Κυρίου , και είσοίσει τουαίματος αυ
sanctificans, ut dixi, verius tabernaculum , id est του εσώτερον του καταπετάσματος , και δανει το
Ecclesiaτι, et omnes, qui in ea Sunt. Sic enim B αιμα αυτού επίτο λαστήριον.Εισήλθε γάρο Χριστός
scribil divus Paulus : Quapropler el Jesus , ut εις τα 'Aγια των αγίων , ου δι' αίματος τράγων και
proprio sanguine populum sancιάβcaret ,, extra por- μόσχων , διά δε του ιδίου αίματος αιωνίαν λύτρωσιν
tam passus est '. Vide rursus Emmanuelem wor- ευράμενος , και αγιάζων, ώς έφην, την αληθεστέραν
100ml carne , quo morlein et peccatum everleret. σκηνήν, τουτέστι την Εκκλησίαν, και άπαντας δε
Erat enim apud inferos lliber, id est non peccatis τους εν αυτή . Γράφει γούν και θεσπέσιος Παύλος, Διο
obnoxius, nec nostræ i condemnationi. Idque in al- και Ιησούς , ίνα αγιάση το ιδίω αίματι τον λαόν ,
Lero hirco perspicimus , qui vivus eunittitur . Cour- έξω της πύλης έπαθεν . “Ορα δε πάλιν γενόμενον
slal enim ipsum , cum Palerelur ut homo, non μεν έν θανάτω τον Εμμανουήλ σαρκός , πλήν επί
esse pissum ut Deuin, cumque essel mortuus θανάτου λύσει και αμαρτίας . "Ην γαρ εν νεκρούς
carne , fuisse tamen norte præstantiorem , neque, ελεύθερος , τουτέστιν ανάλωτος αμαρτίαις , και ουκ
#11 Judiei suspicabablur , nobiscuin in monumento
1 ένοχος τη μεθ ' ημών δίκη . Και τούτο κατίδωμεν εν
mansisse, aut intra portas inferni, aliorum more cap- τώ ετέρω χιμάρω τη ζωντι και αφιεμένω. Αθρη :
livum fuisse. Nam, ut ejus ait discipulus : Non esi τέον γάρ αυτόν εν τω παθείν ανθρωπίνως μη
relicta anima ejus in inferno, neque caro ejus vidil cor C πάσχοντα θεϊκώς, και εν τω τεθνάναι σαρκί θανάτου
risprionem • ; spolians enim infernum revixit . Illud κρείττονα , και ου κατά την Ιουδαίων υπόνοιαν
animadverte, cum prior hircus immolalus sit , alle- απομείναντα μεθ' ημών εν μνήματι, και κάτοχος
rum ubique vivum nominari. Erat enim in ulro- γεγονότα ταίς άδου πύλαις τοις άλλοις ομού . Ως γάρ
que figuralus solus Filius 1, el Dompus Jesus και αυτού φησι μαθητής, Ουκ εγκατελείφθη η ψυχή
Christus , ut qui carine sil passus propria , et procul αυτο εις άδου, ούτε η σάρξ αυτο είδε διαφθο
tamen abfuerit, ut pateretur, ut qui mortuus sit , ράν. Ανεβίω γαρ σκυλεύσας ι ν άδην. Βλέπε δε,
el mortem superaverit.
superaverit. Vivebat enim Verbum Dei , ότι, καίτοι του πρώτου σφαγέντος χιμάρου, ζωντα
licet sancta ipsius caro morlem gustaril. El man- πανταχού τον έτερον ονομάζει. Ην γαρ , ώς έφην ,
.

sit impatibile, licel id, quod sanclum ipsius cor- εν αμφοίν γραφόμενος και είς και μόνος Υιος, και Kύ
pus patiebatur, sibi proprium faceret, et ad se ριος Ιησούς Χριστός, ώς εν πάθει σαρκός ιδίας και
ipsum referrel. Adducet enim , inquit, hircum vi- έξω πάθους ώς έν θανάτω , και υπέρ θάνατον . "Έζη
ventem , el imponet Aaron manus suας δuper caput γαρ και του Θεού Λόγος , και γενομένης θανάτου της
hirci viventis, et confuebitur omnes iniquitates fliorum
αγίας αυτού σαρκός , και μεμένηκεν απαθής , καίτοι
Israel, et imponei ipsas super caput hirci viventis.
του ιδίου σώματος το πάθος οικειούμενος , και
εις εαυτόν αναφέρων αυτό . Προσάξει γάρ τον χίμαρον τον ζωντα , φησί, και επιθήσει Ααρών τας χείρας
αυτού επί την κεφαλήν του χιμάρου του ζώντος , και εξαγορεύσει επ' αυτού πάσας τας ανομίας
των υιών Ισραήλ , και επιθήσει αυτάς επί την κεφαλήν του χιμάρου του ζώντος .
Anastasi monachi Sinails, ex libro, qui Fie D 'Αναστασίου μοναχού του Σιναΐτου εκ της βί
dus » inscriplus est , lestimonia , quæ proferunt 6.λου της καλουμένης Οδηγού χρήσεις, ας
Theodosiani, et quicunque cum illis consenlienies προσφέρουσι Θεοδοσιανοί , και όσοι τούτοις
Filii divinilalem conantur esse patibileni demon ομόφρονες , βουλόμενοι δείξαι παθητήν την του
strare . Er quo vocali sunt Theopaschiæ . El Yίου θεότητα ,ούς δια τούτο Θεοπασχίτας προσ
hi quoque sunt pars Monophysilarum , qui
unam lantum in Christonaluranli esse con
ηγόρευσαν μέρος δε των Μονοφυσιτών και
ούτοι .
lendunt.
Apostoli. Του Αποστόλου .
( Si enim cognovisselil,nunquam Dominuin gloriæ « Ει γάρ έγνωσαν , ουκ αν τον Κύριον της δόξης
crucifixissent . ) εσταύρωσαν, και

1
: | Joan . 1 , 7 . 1 leDr . 1111 , 12. 3 Act, 1 , 31. • 1 Cor. 1, 8.
 1097 PANOPLIA DOGMATICA .
Του αγίου Ιγνατίου επισκόπου Αντιοχείας .
Εάσατε με μιμητήν γενέσθαι του πάθους του
Θεού μου .
Του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου .
"Ολίγαι ρανίδες αίματος Θεού κόσμον όλον
υγίασαν.
Ιουλίου Ρώμης.
Ιουδαίοι το σώμα σταυρώσαντες , τον Λόγον
απέκτειναν.
Του αγίου Κυρίλλου κατά Νεστορίου.
Θεού το πάθος , Θεού ο σταυρός, Θεού ο θάνατος.
. Dui crucialus, Dei crux , Dei mors, Dei resur
Θεού η ανάστασις .
Μελίτωνος Σάρδεων.
"Ο Θεό ; πέπoνθεν υπό δεξιάς Ισραηλίτιδος.
Προβάλλονται δε και άλλα πολλάτοιαύτα προς πάν-
τα δε ημίν μία λύσις αρκέσει , φησίν ο Θεολόγος Γρη-
γόριος. Μή που τον λογισμόν οκλάσης αίμα Θεού
και πάθος ακούων, και θάνατον. Μή που περιενεχθής
αθέως ως ου συνήγορος. Επει γάρ ή του Υιού και
Θεού υπόστασις , αυτή και του προσλήμματος υπό-
στασις γέγονεν, αυτός λέγεται πάντα και δράσαι ,
και παθείν και τα μεν θεία ενεργείν κατά την θείαν
φύσιν, τα δε ανθρώπινα και ποιείν , και πάσχειν κατά
την ανθρωπίνην φύσιν. Και ετέρως δέ • επεί μία
των δύο του Χριστού φύσεων υπόστασις, αντιδιδόασιν
άλλήλαις αύται πολλαχή των οικείων προσηγοριών
διά τήν καθ' υπόστασιν ένωσιν, και την εντεύθεν
άκραν οικείωσιν. Ούτω μεν ούν ερμηνευομένου και
λυομένου του προβλήματος, ουδέν άτοπον απαντά.
Κατά δε την των Θεοπασχιτών υπόληψιν, ει ο Υιός t si , ut Tlieopaschile opinantur, Filius sua ipsius
έπαθε , και απέθανε κατά την θείαν εαυτού φύσιν , nalura divina passus et morluus esi , Filio mor
.
δυάς γέγονεν η αγία Τριάς, του Υιού αποθανόντος , και luo Trinitas ad dualitatem redacta est. El dualitas
ήν άρα δυάς μέχρι της εκ νεκρών αναστάσεως αυ-
του. Και τίς αυτούς ουκ ελεήσει της αμαθίας, και το-
σούτης αγροικίας και άλoγίας ; Είτα την μεν ψυχήν του
προσλήμματος αθάνατον λέγουσι, τον δε προσλαβόντα
τούτο Θεόν θνητόν, και τους μεν αγγέλους αθανάτους,
τον Δημιουργόν δε και Δεσπότην αυτώνθνητόν .
Xρή παραθεϊναι τούτοις κατά του μεγάλου Αθα-
νασίου προς τους λέγοντας , ότι έπαθεν απα-
θως ο Λόγος .
Πρίν ακούσω το έπαθε , φεύγει της διανοίας
το έπαθαν. 'Επαγόμενον γάρ το απαθώς ουκ έα
μένειν το έπαθε . Στάσιν ο λόγος άστατον έχει. Εί
έπαθε, πως απαθώς; Εί απαθως , πως έπαθε ; Λα- D inst : bilein . Si passus est, quomodo ratione impa
λήσωμεν αλαλήτως , ίνα νοηθη ανοήτως ; Τις είδε
πίπτοντα απτώτως ; εγειρόμενον ανεγέρτως ; πο-
νούντα απόνως και φρονούντα αφρόνω ; ; ωφελούμενον
ανωφελώς ; λυόμενον αλυτως ένα δεξωμαι το έπαθεν
απαθώς; Τίς ή της αφροσύνης επίστασις , τις ή
της ανοίας παραπληξία , περί μυστηρίου φρικώδε-
στάτου φέρειν ρήματα γέλωτα πλατύν εργαζόμενα ;
λόγον επαγγέλλεσθαι , και αλογίαν προβάλλεσθαι ;
απόκρισιν διδόναι του μη δούναι; ασαφεστέραν ερμη-
νείαν παρέχειν μείζονος απορίας μητέρα ; Πώς ου-
δεις των αγίων εις τοσούτον ύψος θεωρίας αναδρα-
μείν, ή ειπείν εδυνήθη το πολυθρύλλητον εκείνο βήμα,
"Έπαθεν απαθως ; Παύλος και εις τρίτον ουρανόν ανελ-
θών, και των αρρήτων έν παραδείσω ρημάτων ακού-
PATROL . GR . CXXX .
TIT. XVIII, 1098
Α Sancti Ignalii Antiochiæ episcopi.
Sinile me llomini mei cruciatum et mortem
imitari.
Sancti Gregorii Theologi.
Paucæ grille sa : guinis Dei mundum sanctifica
runt universim .
Julii Romæ pontificis.
Judæi corpus crucifigentes, Verbum occiderunt.
Sancli Cyrilli adversus Nestorium .
rectio.
Velilonis Sardorum episcopi.
Deus passus est a dealera Israelitica.
B
Objiciunt el alia multa his similia, ad quæ quidem
oinnia confutanda unica salis erit responsio : Vide ,
inquit Gregorius ille Theologus, ne sanguinem Dei
el cruciatus audiens, ullo modo rationein infectas,
neve ul Dei palronus impie supereris. Nam quia
Filii et Dei persona facia est eliam assumplæ
carnis persona, ipse dicitur omnia facere el pali ,
alque illa quidem , quæ divina suni , nalura di
vina perficere , ea vero quæ sunt humana , et
agere et pali natura humana. El aliler : quoniam
una esl duaruin Christi naturarum persona , ipsie
sibi vicissim suas sæpe communicant appellationes
propter persona conjunctionem et summam ex
illa necessitudinem . Quamobrem si quæstio sic
exponatur, nullum inconmodum consequetur. Αε
fuit quousque resurrexit a mortuis. Quis absurdain
et agrestem isturum stultitiam non miserealur,
qui animam quidem assumptain immortalenm, eule
vero qui illain assumpsit, wortalem ; angelos im
mortales, angelorum autem procrcalorem el Du
miinuin mortalem asserant ?
Bis adjicienda sunt eu qum Magnus Athanasins
in eos dicil , qui Verbum rutione impatibili dicunt
esse possum .
A :1lequin audiam iiluil , Pussils esi, cogitationem
effugit . Cum enim adjiciant , ratione impatibili ,
non sinit consistere, passus est . Oraliu slaluin habet
Libili ? Si ratione impatibili , quomodo passus est ?
Magno loquemur clamore, ut insipienter intelligatur ?
Quis vidil aliquem non labentem labi, non surgen
lem surgere, non laborantem laborare, insipientem
sapere, non adjuvantem juvare, non solventem sol
vere, ut illud etiam admillanius : Impalibili ratione
passus est ? Quæ stultitiæ magnitudo est , qui
mentis stupor , de mysterio maxime venerando
disserentem , verba quæ magnum moveanl risum ,
pronuntiare ? rationem afferre, quæ le rationis
expertem indicet ? ita respondere, ut insipientius
agas , quam si nibil omnino respondeas ? interpre
lationem afferre, que majorem pariat dubitationem ?
Cur nemo sanctorum ad laulam contemplationis
35
3099 HUTIYMII ZIGABENI 1100
sublimitatem ascendit ? Car dicere non potuit A σας ούκ είπεν, "Έπαθεν απαθως, αλλ', "Έμαθε.
verbum illud celebratissimum Impatibili ratione φησίν, αφ' ών έπαθε, και πεπειραμένος κατά
passus est ? Paulus, qui tertium in cælum sublatus, πάντα καθ' ομοιότητα χωρίς αμαρτίας . Ειπών ούν
in paradiso audivit arcana verba , non dixit : Impa- κατά πάντα καθ' ομοιότητα πεπειραμένος , πόρρω.
tibili ratione passus est : sed , Didicil , inquit, ex θεν ανείλε των τοιούτων λόγων την ληρωδίαν . Ο γάρ
quibus passus est ' . Et tentalus per omnia, ad κατά πάντα πεπειραμένος καθ' ομοιότητα ή πέπον
similitudinem , sine peccalo '. Dicens , per omnia, θεν ουκ απαθως , ίνα φυλάξη το κατά πάντα καθ'
ad similitudinem , sine peccalo lentalus, istiusmodi ομοιότητα , ή και τους άλλους δείκνυσι παθόντας
verborum nugas procul removit. Qui enim per απαθως, ίνα σώση την προς αυτούς ομοιότητα . "Ωστε
omnia tentalii $ est ad similitudineni, alil non ή και τον Σωτήρα πεπονθέναι αληθώς ομολογητέον ,
impatibili ratione passus est, ul servarel illud : ή και τους άλλους απαθως πεπονθέναι , ών καθ'
per omnia, ad similitudinem , aut alios etiam ομοιότητα πεπειραμένος ο Δεσπότης κηρύσσεται. Τις
impatibili ratione passos ostendit, ut similitudinem δε και υπομονής απόδειξις εκ του παθείν άπαθώς και
eum illis conservarel. Quapropter aut confiteri Πώς λέγεται υπομονή του Χριστού , ει μη πόνων
oporiet Servalorem vere passim esse , aut alios αίσθησιν έλαβε ; Πώς δε δείκνυται η άφραστος και
item ratione passos impatilili, quorum ad sinili- Β απαράκλητος περί τους ανθρώπους φιλοστοργία , ει
Ludinem tentatus dicitur . Jam quæ patientia δίχα πόνου το πάθος εγένετο ; Τίς ούχ αιρείται πα
demonstratio, si impatibili ratione passus est ? θείν ου μόνον υπέρ φίλων, αλλ' ήδη και υπέρ αντιδί
Quomodo vocalur patientia Christi , si dolorum κων , είπερ έξεστι παθείν άπαθώς ; Του δε χάριν
sensum non habuil ? Quomodo ineffabilis alque έλεγεν ο Δεσπότης, Το πνεύμα πρόθυμον, ή δε σαρξ
incomparabilis ejus erga nos ostenditur benevolen ασθενής, είπερ έμελλεν αναλγήτως το πάθος προσ
lia , si sine dolore crucialus mortemque pertulit ? Γεσθαι ; Ινατί προς τον Πατέρα εβόα, Πάτερ , ει δι
Quis non eligal pati non solum pro amicis, verum νατόν , παρελθέτω απ' εμού το ποτήριον τούτο;
eliam pro inimicis , si ratione pati licet impatibili ? Τίνος δε ένεκεν ευχάς και ικετηρίας μετά κραυγής
Cur dixit Dominus : Spiritus quidem promptus est , ισχυράς και δακρύων προς τον δυνάμενον σώζειν
caro autem infirmas, si sine dolore crucialus el αυτόν εκ θανάτου προσέφερεν ; " Η γούν πάντα αληθή
mortem erat subiturus ? Cur ad Patrem c ):lnavil : πιστευτέον, και το πάθος αληθινών λογιστέον , η
l'aler, inquiens, si fieri potest, transeal a me calix του πάθους απαθως γεγενήσθαι λεγομένου , σχήμα
isle ? Cur vota precesque cum clamore magno ct ανάγκη, και δόκησιν , και φαντασίαν πάντα λογί
lacrymis fudit ad eum , qui servare ipsum poterat C
ζεσθαι. Ει ούν ού πέπoνθεν αληθώς, ουδε ανέστη
a morle ? Omnia igitur vera credenda sunt, el vera αληθώς . Ει μη όντως εγεύσατο θανάτου , ουδε
mors existiinanda. Aut si sine dolore passus dicitur, τα κέντρα έσβεσε του θανάτου. " Έτι εσμεν εν ταις
necesse est ut ſiguram , e' opinionem , et fictionem αμαρτίαις ημών, έτι βασιλεύει πάντων ο θάνατος , έτι
omnia fuisse existimemus. Quod si vere passus non της κληρονομίας αλλότριοι καθεστήκαμεν . Ει γάρ ο
csl, e quidem resurrexit ; si morlem non vere θάνατος απατηλός , και η διαθήκη ψευδής , και
9 .

gustavii, nec vere quidem morris aculeos cxstinxit. η κληρονομία ουκ αληθής. Νόμος ημίν ταύτα διαγο
Adhuc sunius in peccatis nostris . Adhuc mors om ρεύει» Διαθήκη , φησίν, επί νεκροίς βεβαία.Ει ούνου
nibus dominalur. Adhuc hæreditatis experles simills. τέθνηκεν όντως και την καινής Διαθήκην προς ημάς
Nam si inors ficticia, el lestamentum falsuin , el διαθέμενος, άκυρα τα της Διαθήκης, απόβλητοι
haereditas non vera . Hxc nobis declarat lex : οι λεγόμενοι κληρονόμοι. 'Αλλ ' άπαγε της τοιαύτης
Testamentum , inquii, in mortuis confirmatur 5 . φλυαρίας, ώ άνθρωπε . Και ο διαθέμενος τέθνηκε,
Quare si non est mortuius vere , qui Testamentum και η Διαθήκη κεκυρωται, και η κληρονομία τους
nobis noruin instituit, irrila sunt, quæ πιστεύουσι πρόκειται, και η τιμωρία τους συκοφάν
lesla-
meulo continentur. Qui scripli sunt beredles, D tais n soluastal.
jejiciuntur. Verum abeant islæ nugæ , vir bone. Nain et leslalor vere mortuus est, el iestamentum est col
firmalum , el hareditas credentibus dalur, el calumniantibus paralum est supplicium .
Ejusdem udversus illos qui dicunt, Passus est , ul Του αυτού προς τους λέγοντας , ότι έπαθεν ο
ipse voluit . Θεός , ώς ήθέλησεν .
Com patibilem non possent naturam ostendere, Μη δυνάμενοι δείξαι την φύσιν παθητήν , την
voluntatem non sunt verili calumniari. Atque ita βούλησιν συκοφαντήσαι ουκ οκνησαν. Και περί
cum de natura ab illis quærilur, respondent de φύσεως ερωτώμενοι , περί βουλήσεως απεκρίναντο.
voluntale . Si natura passa esl , locum voluptas la . Ει δεκτική πάθους ή φύσις, εχέτω χώραν η βούλησις.
lieal . Licet 'enim millies voluntas concedatur, 1ita Ει δε , κάν μυριάκις δοθείη το θέλειν, αμήχανον
lire les inverli non poiest. Nonne insani hominis ανατραπήναι φύσεως νόμον πώς oύ μανία το λέγειν,
est dicere ; Passus est , ut ipse voluit ? Quis enim "Έπαθεν, ώς ήθέλησεν ; " Η τίς των ευ φρονούντων
sinus ignorel csse necessarium , ul naturam volun- ουκ οίδεν , ότι σύμφωνον δεί τη φύσει την βούλησιν
lis sequatur ? non autem ut illa unam in partem είναι, και ου την μεν προς άλλο ρέπειν, την δε προ ;
3
llebr . v , 8. • Ηebr . IV , 15. * Μatth. ΧΧνι , 41. • Ιbid . s llebr . IX , 17 .
1101 PANOPLIA DOGMATICA . TIT. XVIU . 1102
έτερον σπεύδειν , αλλά μένειν μεν τήν φύσιν εν τοις A inclinet , hoc autem alia ) in partem contenclat ,
ιδίοις όροις , θέλειν δε την βούλησιν και πρέπει τη sed potius ut natura propriis in terminis maneal ,
φύσει και συνεστιν ; Ως εί τις άλλο μεν ταύτην voluntas autem velit quoil naluræ convenit el
έχειν λέγοι , άλλο δε θέλειν εκείνην, μάχην έπεισάγει congruens est ? Quod si quis aliud illam habere ,
και πόλεμον, της μεν εγχειρούσης εις 3 μή δεί, της aliud hanc velle dixerit, μιgnam et bellan intro
δε δεχομένης όσα μη πέφυκε . Το πάσχειν πεφυκός, ducel, cum el voluntas ea cupiat , quæ non opor
και θέλον , και μη θέλον τω πάσχειν υπόκειται. Το δε lel, et natura suscipiat, quæ non debet. Quod pa
του πάσχειν κατά φύσιν εκτός, κάν τις συγχωρήση tiendi naluram babet, seu velit, seu nolit, paliendi
το θέλεις , όπερ ουχ οίόν τε , τις πείσει δέξασθαι ,
9 conditioni obnoxium est. Quod autem a palieadi
όπερ ου πέφυκεν; Πάν γένος ζώων φυλάσσει τον conditione natura reniolum esi, licet aliquis con
της οικείας ουσίας νόμον ασάλευτον, και ώς γέγονεν cedat velle , quod tamen fieri nequil , quis
απ' αρχής, ούτω διαιτάται διά παντός , και ουδαμού ipsum adducel , αι suscipiint il a quo natura alie
το θέλειν ανατρέπει την τάξιν. Κάν μυριάκις άνθρω- num est ? Omne animantium genus essentiæ pro
πος θέλη γενέσθαι πτηνών , αργεί τα της βουλήσεως, prielegean serval inviolasileia ; el quemadmodum
επειδή νικά τα της φύσεως κάν θελήση ψυχήν B ab initio natum est, ita perpetuo vivit , ct pullo
λογικήν έχειν έν τι των αλόγων, γελάται το θέλειν, pacio voluntas ordinem mutat. Licel willies home
ου πληρούται το έργον . Είτα πάσα μεν φύσις έχει velit babere alas, voluntas tamen illius erit ina
το άτυράννητον , και κρείττων εστι πάσης εναντίας nis. Natura enim superior est . lleru si quod ani
βουλήσεως , μόνη δε η άτρεπτος του Θεού και αθά- malium ratione carentium velit animam habere
νατος ουσία δέχεται βούλησιν εναντίαν, και ηττάται ratione præditam , voluntas ejus irridealur, nou
τη της θελήσεω; ανάγκη ; "Ω του θαύματος ! ή πά- re esplealur. Prælerea cup omuis nalura libera sil,
σαν ουσίαν εν τοις οικείοις όροις φυλάττουσα, αυτή praestantiorque omni contraria voluntate , Dei 12
των της απαθείας όρων ούτω ραδίως εξίσταται . Και lura, que sola est immutabilis et iminortalis, vo
ουδέν τοσούτον ο κτίσας άπαντα έχει , όσον τοίς luntatem contrariam habebil, el succumbel volun
κτίσμασι δέδωκεν . Ούτε το έπαθεν ο Θεός είρηται, talis necessitati ? O rem admirandam ! Ea pamira ,
ούτε το ως ηθέλησε γέγραπται . " Οτι εποίησεν quæ naluras orones propriis in lerminis conserval,
όσα ήθέλησεν ακηκόαμεν, ότι δε έπαθεν , ώς ήθε-
9 ipsa ex impatibilitatis teruinis ita facile decid ;
λησεν, ουδαμού με μαθήκαμεν. Τί ούν αδήλου βε- et qui res omnes procreavil, ne tantum quidean
βαίωσιν το άδηλον φέρoυσι ; Ταύτα προσθήκη της habet, quantum illis est elargitus. Νeque dicta
απονοίας , ουκ απόδειξις αληθείας. 'Αλλ' έπαθεν και C est : Passus est Deus. Neque scriplum est : Ut 10
Δεσπότης Χριστός κατά την θνητήν σάρκα, ου κατά luil. Audivimus eum fecisse , quæcunque voluit.
τον Θεόν Λόγον .
Passum autem esse , ut voluit, niisquan didicimus.
Cur quod incertum est, ad rem incertam probandam allerunt? Hæc dementjae sunt argumenta , non veri
laus testimonia. Passus est Christus Dominus, non divinilale Verbi , sed carne mortali .
Τού αυτού προς τους λέγοντας, "Επαθεν ο Θεός Ejusden adversus cos, qui dicunt : Passus est Deus
Λόγος σαρκί. Verbum carne.
Πάλιν ενταύθα πολύ μεν το άλογον , πολύ δε Hæc rursum vehementer a ratione abhorrentia
πλέον το άτοπον . 'Αλογίας μεν γάρ λέγειν έτερον atque absurda , Abhorret eniin a ratione dicere ,
ετέρω πάσχειν , ατοπίας δε το έπαθεν ο Λόγος. "Όπερ unum alio pali. Absurdum est autem dicere Vera
γυμνόν προκαλύμματος ειπείν ου τολμώντες , επή- bum esse passum . Quod tamen nudum nou sunt
γαγον το σαρκί , καθάπερ πρόσωπον αισχρόν το ausi pronuntiare : ilague addiderunt carne, senten
απρεπές του φρονήματος δολερό προσωπεία περι- liam incplam tanquam lurpem facieio fallaci per
καλύπτοντες . Ει ο λόγος έπαθεν , εαυτό έπαθεν. sona conlegentes. Si Verhuin est passum , seipso
Ει δε έτερον το παθόν , ουδέν προς τον Λόγον . Το δε D passum est; sin aliud passum est, nihil ad Ver
λέγειν, “Ο Λόγος έπαθε σαρκί , άγραφον, ανοίκειον, bum . Dicere aulem Verbum esse passum carne , ucc
ασύστατον , ανακόλουθον . Ούτε το παθητών ετέρω scriptum est , nec proprium , nec drum, nec con
πάσχει , ούτε το απαθές δι' ετέρου πάσχει. Ούτε και sentaneum . Nec quod palibile est, alio palilur.
Δόγος παθητός τη σαρκι, ούτε η σάρξ απαθής το Νec quod impatibile ,, per aliud patitur.. Nec Ver
Λόγω , αλλά και η σαρξ κατά την οικείαν φύσιν το bum esl carne palibile ; nec caro impatibilis Verbo.
πάθος πρoσίεται , και ο Λόγος αχώριστος της οικείας Sed el caro natura propria patitur, el naturæ ,Verbi
ουσίας έχει το απαθές. Ει ούν ούτος τη σαρκί πάσχει, proprium est, ut non paliatur. Νam si Verbunt
περί της σαρκός τί αν είποιμεν ; πάσχει το Λόγω, ή ου carne patitur, quid de ipsa carne dicemus ? eam
πάσχει; Ει μεν ου πάσχει, ταύτη το απαθές έχαρίσθη pati Verbo , an ton pali ? Si non patitur , ei dona
είδε πάσχει, των δύο το πάθος κατεψηφίσατο , είπερ, tum esl lit non palialur. Sin patitur,> duo patiuntur;
καθώς φασιν , ο μεν Λόγος πάσχει τη σαρκι , η δε si quidem , ut ipsi aiunt, Verbum carne patilur, et
σάρξ πάσχει το Λόγω . 'Αλλ ' ίσως έρούσι , Πώς oύν caro patitur Verbo. Al quomodo, inquieni fortasse,
είρηται, 'Εξ ών ο Χριστός το κατά σάρκα ; Λέγε dictum esl : Ex quibus Christus secundum carnem " ?
Χριστόν παθόντα , και σύνδρομον εύρήσεις το όνομα Dic Christum esse passum , el oratio erit consen
1 Roin . IX , 5 .
1103 EUTHYMII
1anca . Νam qui Deum Verlbum dicit , simplicem na- Α
furam significat. Qui vero Christum nominat, dua-
rum indical naturarum conjunctionem . Alue ila
congrue polest dicere : Passus est Chrislos, q.1o.
niam hoc nomen duo significal, nempe Verbuio
impatibile, el carnem patibilem , quae mortem
guslavil. Quando nec Paulus dixil : Ex quibus nil-
dus Deus , sed , e : c quibus Christus secundum car-
nem , ut declararel id quod memoravimus , se-
cundum carnem quidem ex Israelitis, secunduin
divinitatem vero ex Patre sempiterno. Non dixit :
Ex quibus Deus serundum carnem . Idem dic
etiam , et assentiemur Christum esse passim se-
ZIGABENI 1:01
της σαρκός. Ο μεν γάρ είπών τον Θεόν Αόγου,
απλήν ουσίαν εσήμανεν · ο δε προσαγορεύσας Χρι
στόν , την συνάφειαν των δύο φύσεων εφανέρωσε . Και
ούτως αρμόζειν δύναται το λέγειν, " Έπαθεν ο Χρι
στος, διά το την προσηγορίαν ταύτην τα δύο σημαί
νειν άμα , και τον απαθή Λόγον, και την παθητών
σάρκα την γευομένην Cανάτου . Επει και Παύλος
ουκ είπεν, Εξ ών γυμνος ο Θεός, αλλ', 'Εξ ών ο Χρι
στές το κατά σάρκα , ο ών επί πάντων Θεός, ένα
δειξη των μνημονευόμενον κατά μέν την σάρκα εκ
των Ισραηλιτών , κατά δε την θεότητα εκ του αιω
νίου Πατρός. Μή είπεν, Εξ ών ο Θεός το κατά σάρκα.
Το αυτό και συ λέγε , και πείθομαι : "Έπαθεν ο
.

cundum carnem . At si dixeris. l'assus est Deus Χριστός κατά σάρκα. Ει δε λέγεις, "Έπαθεν ο Θεός
carne, aperle doceas me utrum idein sit Deus, τη σαρκι , δίδαξόν με σαφώς, πότερον ταυτόν κατά
et caro , an aliud atque aliud . Nam si idem , passus B. φύσιν Θεός, και σάρξ, ή άλλο, και άλλο ; Ει μεν ταυ
esi Deus seipso . Idem enim esse Deum el carnem τον , έπαθεν ο Θεός εαυτώ ταυτόν γάρ τώ Θεώ
asseris. Sin aliud atquc aliud, quomodo boc illo pa- λέγεις την σάρκα : ει δε έτερον και έτερον , πως
titur, cum omnis natura seipsa , non alia essentia τούτο εκείνη πάσχει, πάσης φύσεως έαυτή πασχούσης
paliatur? Homo non patitur equo, nec anima 00 : ουχ έτέρα ουσία; Ου πάσχει άνθρωπος ίππω. Ούκ
riluir carne, sed caro quidem solvitur, anima vero αποθνήσκει ψυχή σαρκι , αλλά λύεται μεν σάρξ , χωρί .
separalur. Homo autem mortuus esse dicitur, quod ζεται δε ψυχή. Λέγεται δε , Τέθνηκεν άνθρωπος , το
duo significat, animam nimirum et carnem . Et in- των δύο δηλωτικός ψυχής και σαρκός , και νοείται
telligiiur mortuus ea parte, quæ mortem suscipit, κατά το ενδεχόμενον τεθνηκέναι , τουτέστι κατά
id est carne, non autem anima , quæ est immorta- την σάρκα , ού κατά την αθάνατον ψυχήν. Τοιγαρούν
lis. Cur igitur nemo dicit : Hujus aut illius anima ουδείς είπεν ότι Του δείνος ή ψυχή τέθνηκε τη
mortua est carne , seil , Hic aut ille morluus est , σαρκι, αλλ', 'Ο δείνα τέθνηκεν, ο εκ ψυχής και σώ
qui ex aniina ci corpore constabal ? Quoniam etiain ματος συνεστώς ; Την δε ψυχήν και μετά θάνατον
post mortem animam indicat immortalem . Nusquam μηνύων αθάνατον , ουδαμού της Γραφής ή τοιαύτη
vocem hanc admiilit Scriptura, at Christum esse φωνή . Το δε, Χριστός έπαθε , πανταχού προδήλως
C
passum ubique prædicat apertissime : Pascha no- κεκήρυκται • το, Πάσχα ημών υπέρ ημών ετύθη
strum pro nobis immolatus est Christus 1. Si pali- Χριστός . Εί παθητός ο Χριστός , Χριστός απέ
bilis Christus ' , Christus passus est pro peccatis θανεν υπέρ των αμαρτιών ημών κατά τας Γρα
nostris secundum Scripturas 1.' Crux Christi,, corpus φάς. Ο σταυρός του Χριστού , το αίμα του
Christi , sanguis Christi. Quomodo tantam lestium Χριστού. Πώς τοσούτον νέφος μαρτύρων πα
pubem prælereunt , nec animadvertunt, sacrumΣ ρατρέχουσι μή προσέχοντες , ότι και των κατά
illum sanctorum Patruin coelum in concilio Nicæno Νίκαιαν αγίων Πατέρων ο ιερός και μέγας χορός
statim post Dei et Patris confessionem subjecisse : μετά την του Θεού και Πατρός ομολογίαν ευθύς
ti in unum Dominum Jesum Christum, deinceps- έταξε το όνομα του Δεσπότου Χριστού , και εις ένα
que pronuntiasse quæ ad nudam pertinent divi- Κύριον Ιησούν Χριστόν , είθ' ούτως επήγαγον τα τε
nitatem , quæque ad humanitatis assumptæ dis- υψηλά της θεότητος, τά τε οικονομικά της αυτού
pensationen,, tanquain nomen hoc solutn proprie ανθρωπότητος, ώς τούτου μόνον του ονόματος οί
convenienler diversa complectalur, ut bealus ipse κείως και προσφόρως τα διάφορα δεχομένου κατά
Paulus testatur :: Nemo,, inquiens,, fundamentum την του μακαρίου Παύλου φωνήν. Θεμέλιον άλλον
aliud potest ponere, praeter id, quod positum est , D ουδείς δύναται θείναι παρά τον κείμενον , ός έστιν
quod est Christus Jesus ..Ne relinquamus fundamen- Ιησούς Χριστός . Μή καταλείψωμεν τον θεμέλιον ,
lum , quod omnia vere suscipit utraque natura, tum ος πάντων εστί δεκτικός καθ' ετέραν και ετέραν
gloriam , ium cruciatum et mortem . Si Deum so- φύσιν , τήν τε δόξαν τό τε πάθος αληθινώς προσιέ
lum dixeris, ubi cruciatuum constitues necessita- μενος. Εάν είπης Θεόν μόνον , πού των παθών
lem ? Si hominem solum dixeris , ubi incomprehen- εποικοδομήσεις την χρείαν ; Εάν είπης άνθρωπον
sas glorie divilias collocabis ? Al Christum dicere μόνον , που της ακαταλήπτου δόξης επιθήσεις τον
convenit ,, qui divinitate quidem gloria perfruitur ,, πλούτον ; 'Αλλά Χριστόν λέγειν καλόν, τη μεν θεό
humanitale vero conjuncia crucialus mortem que τητι την δόξαν καρπούμενον, τη ηνωμένη δε αν
sustineat, et inseparabili conjunctione omne mira- θρωπότητι το πάθος δεχόμενον , τη δε αχωρίστω
culum perlicial, omne donum fidelibus largiatur. ενώσει πάν θαύμα κατεργαζόμενον , πάν δώρον τοις
fioc modo et divinitas ostenditur impatibilis, et πιστούς χαριζόμενον. Ούτω δείκνυται και το θείον
veri crucialus atque mois, et commune lominum απαθές , και το πάθος αληθινόν, και των ανθρώπων
Incrum et perspicua veritatis ratio . το κέρδος κοινόν, και ο λόγος της αληθείας σαφής.
1

11 Cor. 1 , 7. 2 Act . XXV1 , 25. 31 Cor . XV , 3. • 1 Cor . 1 , 11 .

1101 PANOPLIA DOGMATICA .
ΤΙΤΛΟΣ ΙΘ ' ( 1 ) .
Κατά 'Αγνοητών , λεγόντων αγνοείν τον Υιόν και
Θεόν την ημέραν και ώραν της παγκοσμίου
συντελείας, ως ελάττω του Πατρός . Του μεγά-
λου Βασιλείου .
Εί την γνώσιν πάντων , ών ο Πατήρ έχει, ο Υιός ουκ
έχει, εψεύσατο είπών• Πάντα, όσα έχει ο Πατήρ,
εμά εστι. Και , καθώς ο Πατήρ γινώσκει με , κάγώ
TIT . XIX- XX. 1106
A TITULUS XIX .
Contra Agnoelas , qui aiunt Filium ul Palre mino
rem diem el horam ignorare consummationis
mundi. Magni Basilii.
Si cognitionem omniuui quæ Pater habet, non ha
bet Filius, mentilus est , inquiens : Omnia qure Pa.
ter habel , mea sunt ' El : Quemadmodum cognoscit
1

γινώσκω αυτόν . Ει δε έτερον το τον Πατέρα είδε- me Paler, sic ego cognosco Patrem '. Sin aliud est,
ναι , και έτερον τό τα του Πατρός, μείζον δε το ει- Palrem nosse, aliud nosse quæ Patris sunt, et inajus
δέναι τον Πατέρα, καθόσον έκαστος αυτός των εαυ . est nosse Palrem , quam ea quæ sunt įpsius, cum
του μείζων , το μείζον ειδώς: Ουδείς γαρ , φησίν , 1 unusquisque ποjor ipse sit quamea quae suntipsius :
οίδε τον Πατέρα , ει μή ο Υιός : το έλαττον ουκ ήδει, φuod majus est noscens Filius, Nullus, enini inquit ,
όπερ αδύνατον. Διά το μή συμφέρειν ούν τους ανθρώ . novitPatrem nisiFilius',id quod minus est ignoravit.
ποις ακούσει τον καιρόν της κρίσεως, παρεσιώπη . Ηoc autem fieri non potest. Relicuitigitur, quoniam
σεν. Η μεν γαρ εισαεί προσδοκία θερμοτέρους περί ΒB Ιιominibus judicii tempus scire non expediebat. Νam
.

την ευσέβειαν απεργάζεται • η δε του πολυν τον με- assidua exspectatio illos ad pielalem escolendam
ταξύ χρόνον έσεσθαι γνώσις , ολιγωροτέρους αν promptiores reddit. Quod si longum temporis spa
εποίησεν, ελπίδα του και ύστερον μεταβαλομένους tium intercessurum cognovissent, negligentiores ef
δυνηθήναι σωθήναι . Έπει , πως και πάντα μέχρι της fecii essent , sperantes fore , ut post etiam, si resipi
ώρας εκείνης ειδώς , ουχί κακείνην την ώραν ήδει ; scerunt, placerent. Nam qui fieri potest, ul eum illa
μάτην δε και ο Παύλος έλεγεν: Ενώ είσι πάντες οι bora laleat , qui usque ad ipsam horam novit omnia ?
θησαυροί της σοφίας και γνώσεως απόκρυφοι. Frustra prælerca dixissel Apostolus : In quo sunt
" Ωστε τη φύσει της ανθρωπότητος αυτού την τοιαύ . omnes thesauri sapientiæ el cognitionis recordili ".
την άγνοιαν λογιστέον. Dicenduin ergo hujusmodi ignorauliam ad huma
nilalem pertinere.
ΤΙΤΛΟΣ Κ' (2) . TITULUS XX.
Κατά 'Ωριγένους , Contra Origenem ,
'Ασώματος προ της παραβάσεως κτισθήναι τον πρω- Qui incorporeum ante lapsum creatum esse primun
τόπλαστον δογματίσαντος , μετά δε την έκπτωσιν hominem slaluit, posi lapsum autem ,pellice : s
τους δερματίνους αυτή περιτεθήναι χιτώνας ήτοι C vesles , id est corpus, induisse ; animam anle cor
την σάρκα • προϋπάρχειν τε την ψυχήν του σώμα- pus exsistere, camdemque aniinam multis corpo
τος, και την αυτήν ψυχήν πολλά σώματα μετεν- ribus amiciri ; linein habituras esse post resurrec
δύεσθαι» και τέλος έχειν τας μετά την κοινήν άνά- tionem generalem pænas ; dæmones in pristinum
στασιν κολάσεις και τους δαίμονας αποκαταστήναι slaium restitutun iri ; homines peccatores justifi
πάλιν εις την προτέραν τάξιν και τους αμαρτωλούς calum iri ; corpora mortuorum haud resurrec
ανθρώπους δικαιωθήναι» και μη ανίστασθαι τασώ lura esse ; Christi regnum aliquando finem habi.
ματα των αποθνησκόντων και παυθήναι ποτε την lurum , el alia quædam augalus est.
του Χριστού βασιλείαν και άλλα τινά ληρήσαντος.
Ει ασώματος ήν προ της παραβάσεως και πρωτό- Si primus lionio incorporeus fuisset ante lapsum ,
πλαστος , πως έλεγεν, ιδών την γυναίκα προσαχθεί- φuomodo , conspecta muliere ad ipsum adducts,
σαν αυτώ Τουτο μου οστούν εκ των οστών μου , και dixissel : lloc os ex ossibus meis , el caro e carre
σαρξ εκ της σαρκός μου ; Ιδού γάρ, σαφώς προ της meas ? Videlicet luculenter anla lapsum cl ossa et
παραβάσεως και οστά και σάρκα φαίνεται κεκτημέ- carnem habuisse apparet. Quod cum Gregorius
νος . Τούτο ούν και ο Θεολόγος Γρηγόριος ειδώς , « Και Theologus sciret, dixit : Pelliceis induitur vestibus,
τους δερματίνους, φησίν, άμφιέννυται χιτώνας, την crassiore forlasse carne el mortali et (nostræ ) si
παχυτέραν ίσως σάρκα , και θνητήν, και αντίτυπον , mili ; docens eum el prius babuisse carnem , sed
δ.δάσκων , ώς είχε μεν και πρότερον σάρκα , λεπτο . Plenuioren, immortalitatem inter el mortalitatem
τέραν δε και μέσην αθανασίας και θνητότητος , και positam atque molliorem : voce fortasse autem
μαλακωτέραν • έκόλασε δε τον λόγον διά του ίσως. ellatum suum castigavil.
Εί των πρός τι ψυχή και σώμα • ψυχή γάρ, σωμα- Si anima el corpus recensentur inter ea quæ ail
τός έστι ψυχή , και σώμα , ψυχής εστι σώμα • τα δε aliquid referuntur: anima enim cst corporis anima,
πρός τι , τών άμα ουδέτερον ετέρου προϋπάρχον ή el corpus est animæ corpus : si porro ea quæ ad
μεθυπάρχον εστίν, aliquid referuntur, simul subsistunt, neutrum anle
aul post alterutrun exsistil .
Ει ούκ έστιν επί ψυχής και σώματος προϋπαρξις ή Si, quantum ad animam el corpis attinet, non
μεθύπαρξις, ουδε μετενσωμάτωσης της μιας ψυχής , est exsistentia anterior aut posterior, neque unius
ήγουν μετεγγισμός έσται . Πυθαγόρειος δε τούτο animæ erit in alia corpora migratio seu appropin
φλυαρία, και πάσης της θείας Γραφής αλλότριον. " Η quatio . He nugæ sunt Pythagoricx omnique sacra
3
1 Joan . XVI , 15. 1 Joan . x , 15. Μatth . Χ , 27. * Coloss . 11 , 3 . 8 Gen. 1 , 23 .
( ! ) Hunc li'ulum ut ineditum dedit Matthæius in Prolegomenis ad Euthymii Commentarios in Evangelia, sed jum
legitur supra col. 546 B. Ibi tamen desunt verba , őOTE TVQuoel, ele , quæ in fine leguutur. Evis. PATROL.
(2) Ex Malthæio ubi supra , Deest in edilione Tergobystcusi el Zuiana .
 1137 EUTHYMII ZIGABENI 1108
Suριura indigne . Tola enim Scriptura divina A μεν γαρ θεία Γραφή συμφώνως πάσα διδάσκει , σώ
*

constanter docel animam quamlibet unius esse ματος ενός εκάστης είναι ψυχήν. Των Ελλήνων δε οι
corporis. E gentilibus autem nonnulli animas ratio- μεν τας λογικές ψυχάς εις αλογίαν κατήγαγον , ώς
nales ad irrationabilium slalum reduxerunt, ut Pytha- οι περί τον Πυθαγόραν , άλλοις τε των αλόγων , και
goras ejusque asseclip, et in diversis irrationabili - χοίροις και κυσί και μυσιν , εγκατοικίζοντες · οι δε
>

bus, velut porcis et canibus et muribus collocave- τάς των αλόγων ψυχάς λογικές αντέπλαττον , ώς
runt; alii autem , ut Porphyrius, irrationabilium
animas ratione præditas contenderunt, dicentes
aquilam et corvum et cornicem el multa ejus gene-
ris rationis ac vaticimi participes esse.
Si file digmus est Christus qui et ipsa est veritas :
Ego enim , inquil, sum verilas ' : pænæ finem non
habebunt. Ubi enim de ſutaro judicio disseruit, et
quid eis qui a dextera ejus et qui a sinistra sunt,
dicturus sit , subjecit : Ει αbitunt hi in supplicium Bκαι
Relernum , justi vero in vitam ælernam . Ac rursum
dixit : Vermis eorum non morietur , et ignis eorum
non exstinguetur
Si infinita sunt ævi illius supplicia, quemadmo-
dum demonstralum est, neque dæmonuni erit res-
titutio , ireque peccatorum revocatio.
Resurrectio erit corporum in terra jacentium
resurrectio, nequaquam animarum quæ consis-
ο Πορφύριος , τον αετόν και τον κόρακα και την κο .
ρώνης και πολλά τοιαύτα λόγου και μαντείας μετέ
χειν λέγοντες .
Ει αληθής καιο Χριστός, η αυτοαλήθεια : 'Εγώ γάρ ,
φησίν, είμι ή αλήθεια · ουκ έχουσι τέλος αι κολάσεις.
Ειπών γαρ τα περί της μελλούσης κρίσεως , τι τε
έρεί τοις εκ δεξιών αυτού , και τι τοις εξ ευωνύμων ,
επήγαγε · Και απελεύσονται ούτοι εις κόλασιν
αιώνιον » οι δε δίκαιοι εις ζωήν αιώνιον . Και πά
λιν είρηκεν, ότι “Ο σκώληξ αυτών ου τελευτήσει,
και το πυρ αυτών ού σβεσθήσεται .
Εί ατελεύτητοι εισιν αι του αιώνος εκείνου κολα
σεις, ώς αποδεδεικται, ούτε των δαιμόνων έσται απο
κατάστασις , ούτε των αμαρτωλών ανάκλησις.
Η ανάστασις, των κειμένων εις γην σωμάτων
έσται ανάστασις , ου των ψυχών , αίτινες ίστανται ,
>

tunt, id est, propriam naturam habent constantem τουτέστι , την οικείαν φύσιν έχουσι συνεστωσαν και
et indissolubilem secundum ipsarum essentiam . αδιάλυτον τώ λόγω της ουσίας αυτών . Εσχάτης δε
Cæterum summæ foret injustitiæ , corpora que cum και άλλως αδικίας , τα μεν συναθλήσαντα σώματα ταις
animis in virlutis laboribus concertant, communi- ψυχαίς εν τοις κατ' αρετήν πόνοις, των κοινών επάθ
bus privare præniis, ea contra quæ simul pecca- λων αποστερείν : τα δ' αυ πάλιν συνεξαμαρτόντα μέ
runt, liaud punire, solas vero animas, sine con- νειν άνε πιτίμητα, μόνας δε τας ψυχάς , χωρίς των
currentibus corporibus, aut duplici pena aficere , ο συνδιαπραξαμένων σωμάτων , η διπλήνεισπράττεσθαι
aut duplici præinio dignari. Quod aulem corporum τιμωρίαν , ή διπλής αξιoύν μισθαποδοσίας. " Οτι
erit resurrectio, ipsa Evangelia aperte pronuntiant, δε των σωμάτων έσται ανάστασις , αυτά τα Ευαγγέλια
sicut el magnus Paulus lalius in Epistolis suis . τρα ώς απαγγέλλουσι, και ο μέγας Παύλος πλατύτε .
ρον εν ταις ιδίαις Επιστολαίς.
Daniel, manifesto de Christi regno vaticinans, Προδήλως περί της του Χριστού βασιλείας προφη .
dixit : Poleslas ejus, poleslas æterna que non trans- τεύων ο Δανιήλ , είρηκεν · ότιΉ εξουσία αυτού, εξου
ibit, el regnum ejus non corrumpetur *. Gabriel σία αιώνιος, ήτις ου παρελεύσεται , και η βασιλεία
autem , postquam sanctæ Virgini lælum de Christi αυτού, ου διαφθαρήσεται. Και ο Γαβριήλ δε τη αγία
generatione nuntium attulit,, subdidit :: Ει regni Παρθένη τήν του Χριστού γέννησιν ευαγγελιζόμενος ,
ejus non erit finis 8. El nostræ incontaminala; fidei προσέθηκεν, ότι και της βασιλείας αυτού ουκ
sanctum symboluni, a seplem æcumenicis synodis έσται τέλος . Και το ιερόν δε σύμβολον της άμωμή
receplum el conservalum , dicit : « Cujus regni non του πίστεως ήμών , υπό των επτά οικουμενικών
erit finis, » scilicet regni Christi, de quo sermo συνόδων δεχθέν τε και φυλαχθέν , φησίν• Oύ της
est. Quam multo igitur isti lide digniores sunt βασιλείας ούκ έσται τέλος , δηλονότι της του
Origene qui finem habiturum esse Clhristi regnum Φ Χριστού, περί ου ο λόγος. Πόσον ούν ούτοι πάντες
fabulatus est ? αξιοπιστότεροι είσιν Ωριγένους, τέλος έχειν την του
Χριστού βασιλείαν μυθολογήσαντος ;
Origenes dixit Deum qui a non creando processit "Ελεγεν Ωριγένης , ότι ο Θεός από του μή κτίζειν
ad creandum rationabilia alque sensibilia , omnino ελθών εις το κτίζειν τά τε νοερά και τα αισθητά,
ab alio ad aliud conversum esse . Nos autem dici . πάντως ετράπη αφ ' ετέρου εις έτερον. Λέγομεν
mus eum non quoad naturam , sed quoad operatio- δε ημείς, ότι ου κατά την φύσιν έτράπη , αλλά κατά
hem esse conversum , vel polius, ne quoad hanc την ενέργειαν μάλλον δε , ουδε κατά ταύτην . Είχε
.

quidem , habuil enim semper polestatem creandi el μέν γάρ άει την δύναμιν του κτίζειν και δημιουρ
hoc potestas,, quando
μro luceudi : operala autem est hæc γείν: ενηργήθη δε ή τοιαύτη δύναμις , ότε ήν εικός.
ipsi conveniebai.
Antiquus quidem Origenes, anathemale autem Παλαιός μεν ο Ωριγένης , αναθεματίσθη δε παρά
confixus est a quinta syio.o. Quare eiiam opporli- της πέμπτης συνόδου . Διό και ευλόγως ενταύθα τα
se hic quæ ad eum pertinent, commemorala sunt. περί αυτού τέθειται .
• Joon . χιν , 6 . 3 Mitili . XXV , 46. 3
3 Μarc . 11 , 44 . Dan . VI , 14 . * Luc . 1, 33 .
1109 PANOPLIA DOGMATICA .
ΤΙΤΛΟΣ ΚΑ' .
Κατά Μονοθελητών Σεργίου , Πύρρου , Παύλου
γεγονότων πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως ,
και των άλλων , όσοι της αυτής συμμορίας
και ταύτης δε της αιρέσεως ο θεοστυγής Σευ-
ηρος παρέσχε πάλαι τις αφορμές του αγίου
Μαξίμου εκ του λόγου του , ότι ουκ είπον οι
Πατέρες επί Χριστού ποσότητα γνωμικών θε
λημάτων , αλλά φυσικών.
Θέλημά έστι φυσικόν δύναμις του κατά φύσιν όντος
ορεκτική , και των ουσιωδώς τη φύσει προσόντων
συνεκτική πάντων ιδιωμάτων, καθ' ήν αεί το φύσει
θελητικό το πεφυκέναι θέλειν εμπέφυκεν , ου ταυ-
τον δε το πεφυκέναι θέλειν , και θέλειν εστίν, ώς
ουδε το πεφυκέναι λαλείν , και λαλείν. Πέφυκε μεν
γάρ αεί το λαλητικόν λαλείν,, λαλεί δε ουκ άει, επειδή
το μεν ουσίας εστι λόγω φύσεως συνεχόμενον , το δε
βουλής τή του λαλούντος γλώσση τυπούμενον· ώστε
φύσεως μέν αεί το πεφυκέναι λαλείν , υποστάσεως δε
το πώς λαλείν, ώσπερ και το πεφυκέναι θέλειν, και
θέλειν. Ει δε το πεφυκέναι θέλεις και θέλειν ουκ έστι
ταυτόν το μεν γάρ, ώς έφην, ουσίας, το δε της του
θέλοντος υπάρχει βουλής » είχεν άρα το πεφυκέναι
θέλειν ο σαρκωθείς Λόγος ως άνθρωπος των αυτού
θεϊκή θελήματι κινούμενόν τε και τυπούμενον .
Το γάρ εκείνου θέλειν , φησίν ο μέγας Γρηγόριος,
. lentis consilii : habuit ulique naluralen voleudi vim
ουδέ υπεναντίον τω Θεώ, θεωθεν όλον. Ει δε τεθέω-
το, τη του θεούντος δηλονότι συμφυΐα τεθέωτο. Το
δε θεούς και θεούμενον δύο πάντως , αλλ' ουχ έν,
και φύσει ταυτόν , είτερ των πρός τι τό τε θεούν,
και το θεούμενον . Τα δε πρός τι πάντως αλλήλοις
συνεισάγεσθαι πέφυκε , και θατέρω συνεπινοείσθαι C divinam effecit . Quod autem divinum fit , et quod
θάτερον . Και μετ' ολίγα Είχεν ούν θέλημα φυσικών
ως άνθρωπος ο Σωτήρ , τώ αυτού θεϊκή θελήματι
τυπούμενον, ουκ έναντιούμενον . Ουδέν γάρ ήναντίω-
ται παντάπασι Θεώ φυσικόν, οπόταν ούτε γνωμικών,
Ενθα και προσωπική θεωρείται διαίρεσις, άνπερ
η κατά φύσιν , έπει τον ποιητήν αιτιατέον πεποιη-
κότα το φύσει μαχόμενον. Πώς δε γέγονε κατ' αλή-
θειαν άνθρωπος σαρκωθείς ο Λόγος , του μάλιστα
την φύσιν ώς λογικήν χαρακτηρίζοντος έρημος ών ;
Το γάρ της κατ' έφεσιν ορεκτικής εστερημένον κινή-
σεως , και πάσης ζωτικής δυνάμεως άμοιρήσειεν
άν. Το δε ζωτικήν ουκ έχον εκ φύσεως δύναμιν
ουδε την οιανουν δηλονότι ψυχήν. Ούκούν ψιλή
μορφώσει σαρκός την οικονομίαν εφάντασεν , αλλ' lem Verbum carne assumpta vere factum esset
ου φύσιν σαρκός νοερώς τε και λογικώς ενεψυχω- Dionio , si eo quod naturam ut ratione preditum in
μένην καθ' υπόστασιν σαρκωθείς ο λόγος πεπλή-
ρωκε , θέλημα φυσικών κατά Σευήρον ουκ έχων ώς
άνθρωπος. Ει γάρ φυσική θελήματι κατ ' αλήθειαν
ώς άνθρωπος ήν ελλιπής, τέλειος κατ' αλήθειαν ου
γέγονεν άνθρωπος , ουδ' όλως άνθρωπος γέγονε . Τις
γάρ ατελούς φύσεως ύπαρξις , ής ουδέ λόγος εστί;
Σκοπό , ούν Σευή ρω , και τοις αμφ' αυτόν διά τινος
πάντως ελλείψεως φυσικής την προσληφθείσαν καθ'
ένωσιν άρρητον εξώσασθαι φύσιν, της τε Μάνεντος
φαντασίας , και της Απολλιναρίου συγχύσεως, και
της Ευτυχούς συνουσιώσεως επικυρώσει το μίσος.
Μέμνημαι γάρ κατά την των Κρητών νήσον διάγων
τινών ψευδεπισκόπων προς εμέ διενεχθέντων εκ
της Σευήρου μερίδος ακούσας , ως διά τούτο δύο
TIT. XXI 1110
A TITULUS XXI
Adversus Blonothelelas, Sergium . Pyrrhum , Paulum ,
Constantinopolis patriarchus, aliosque ejusdem ge
neris . Alque istius item hæresis Deo invisus Seve
r'us præbuil occasionevi. Sancti Maximi, ex ora
lione, qua declaral , Patres non dixisse de Christo
voluntarum sensu discrepantium quantitalem .
Voluntas naturalis est vis, appelens id quod 18
luræ convenil , et quæ continet omnes proprietales,
que per essentiam adsunt natura , per quam sen
per naluræ volenti insitum est, ut velit . Non est
autem idem habere volendi vim , el velle. Quemaul
modum nec idem est habere loquendi viili, el lojui.
Semper enim allest loquendi vis naturalis,, sell Ποτα
non
B semper loquitur. Nam illud cssentis est, el est cuin
ratione naturæ conjunclum . Hoc autem est volunta
tis,, el est linguae Ioquentis impressia.
in . Quamobre
naluræ quidem est, habere semper insilam loquendi
facultatem ; personæ aulem , hoc aut illo modo loqui,
quemadmodum et insitam habere volendi vim , el
hoc aut illud velle. Quod si non idem est , natura
lem habere volendi porestalem , el velle : illud enim ,
ut diximus, est essentiæ, hoc autem est ipsius vo
Verbuin carne indulum , ut homo, divinæ ipsius
voluntati consentientem et impressam . Voluntas
enim ejus, ut magnus ait Gregorius, non est Deo
contraria , cum lola sit divina reldita . Talis alitem
ellecta est propier conjunctionem illius, qui ipsamı
divinum facit , duo plane sunt, el non unum atque
idew natura. Siquidem id quod divinum facii, et
quod divinum eflicitur, sunt ex eorum numero , que
ad aliquid referuntur. Quæ autem sunt ejusmodi,
sese mutuo inducunt, ei ex uno alterum cogitatur.
El paulo post : Habebat igitur voluntaten nalura
lem Servalor, ut homo, quæ tamen divinæ ipsius vo
luntari sic erat impressa, ul ei non repugnaret. Nihil
enim oalurale adversalur Deo, cum -ab illo ne sew
lentia quidem discrepet, ubi el persona distinctio
consideratur, siquidem sil secundum naluram . Alio
qui opifex ipse accusandus esset, si fecisset ali
quid , quod natura secunm pugnaret . Quomodo au
primis insignii , careret ? Quod enim cupiendi appe
lendique molu caret, id vitali etiain omni carel
facultate. Quod autem vitalem a natura facultatem
non habel, id ne animam quidem habet ullam ? Nuda
igitur carnis assumpla specie, non aulem natura
carnis menle rationeque pr:editæ per personain sus
cepla , Verbum humanæ salutis consilium explevil,
si , ut sentit Severus, voluntatem naturalem , quae
lenus est homo, non habel. Nam si ul lomo nalila
rali vere caruit voluntaie, vere perfectus homo
non est factum . Quod si vere perfectus homo ſa
clum non est , ne hono quidem . Quæ enim imper
feclæ naturæ essentia sil , cujus pe ratio quidem
exsistat ? Illud Severo el discipulis ejus propositum
 1111 EUTHYMII ZIGABENI 1112
fuft, ut per defectum quendam naturalem arcana Α κατά τον Λέοντος τόμον ενεργείας ου λέγομεν επί
conjunctione susceptam naturam excluderent, fi- Χριστού , διά τα επόμενα ταύταις θελήματα , οις
clamque Manelis speciem , et Apollinarii confusio- εξ ανάγκης προσώπων συνεισάγεται δυάς. Ει ούν
nem , et Eutychetis mutationem duarum in unam κατά τον Σεβήρον ταϊς ενεργείαις έπεσθαι τα θελή.
essentiam confirmarent . Memini enim , cum essem ματα πέφυκε, τοις δε θελήμασι συνεισάγεσθαι πρίσ.
in Cretensium insula, falsos quosdam episcopos ωπα , καθάπερ αιτίοις αιτιατα, και παντί προσώπη
Severi opinionem defendentesita mecum disputasse,, δηλονότι κατ' αυτόν θέλημα , και τούτω πάντως
nt dicerent , nos ideo duas in Cliristo actiones juxta
uit ενέργεια συνεισαχθήσεται πρόσφορος . “Ο γάρ των
Leonis lomum negare , quoniam voluntales inde πρός τι λόγος άλυτον έχων την σχέσιν ίσην ποιείται
consequuntur, ex quibus gemina persona colligitur. την των σχετών ακολούθως αντιστροφήν . Ουκούν ει
Si igitur, ut Severus opinatur , ex actionibus volun- μεν φυσικά τα κατά αντιστροφήν συνεισαγόμενα
tales, et ex voluntatibus personæ Lanquam res suis τοις προσώπους είεν θελήματα , η μακαρία Μονάς
ex causis provenientes colliguntur, el ex persona κατά Σευήρον και φύσεων έσται Τριάς · ει δε γνω
nimirum voluntas ,, atque es voluntate,, quemadmo- μικά, στασιάσει πάντως προς εαυτήν μη συμβαίνουσα
dum ipse argumentatur, actio illi congruens colli- Β τοίς θελήμασιν , ώς προσώπων Τριάς.. "Η πάντως
getur . Eorum enim quæ inter se vicissim referun- είπερ εν θέλημα της υπερουσίου Τριάδος έστι ,
lur, mulua est conversio . Quamobrem si natura μονοπρόσωπος έσται Θεότης τριώνυμος.
mutuus essel inter personas voluntatesque respectus atque conversio, beala illa Divinitatis unitas,
ut Severus docet, irez item voluntates haberet. Sin autem sententia constaret, secum ipsa dissen
tiret , voluntatibus non conveniens, ut Trinitas personarum . Aut omnino, siquidem una 'sumnæ
Trinitatis voluntas est. Divinitas unam tantum habel personam , el triplici nomine appellatur.
Ex eadeni oratione, 'Εκ του αυτού λόγου.
Tu qui unam Christi voluntatem asseris, vir op- "Εν δε Χριστού θέλημα λέγων, ώ βέλτιστε, πώς,
time, quomodo, el qualem eam dicis esse? Si ut και ποίον τούτο φής ; Ει μεν ως Χριστού φυσικόν,
Christi naturalem , euin a Patre el a Matre nalura Πατρός φύσει και μητρος αυτόν ήλλοτρίωσας, ουδ'
sejungis , quippe qui neutri ipsorum per essentiam ετέρω κατ' ουσίαν ενούμενον· ουδ' έτερον γαρ αυ
conjunctus sit. Neuter enim ipsorum natura Chri- τοϊν φύσει Χριστός και πώς εκφεύξη τούτο λέγων
slus. Id aulem si dixeris, nonne periculum erit, ne της πολυθείας τον κίνδυνον ; ει δε γνωμικών, μό
plures deos constituas ? Quod si sententia solius νης έσται της αυτού χαρακτηριστικών υποστάσεως .
erit indicium persone : voluntatis enim sententia c Προσώπου γαρ αφοριστικών υπάρχει το γνωμικόν ,
persona describitur el definitur : demonstrabis eum και δειχθήσεται σαφώς ετερόβουλος Πατρί τε και
a Paire et Spiritu voluntate dissidere et discrepare. Πνεύματι κατά σε, και μαχόμενος. Ει δε της αυτού
Sin solius divinitatis ipsius, patibilis erit divinilas , μόνης θεότητος , εμπαθής έσται θεότης παρά φύσιν
et præler naturam polum et cibum appetel. Al si βρώσεως και πόσεως εφιεμένη . Ει δε της αυτο
bumanitatis ejus solius,non erit efficax natura, cum μόνης ανθρωπότητος, ουκ έσται φύσει δραστήριον .
sit humana ; el monstra plane videbuntur esse mi- Πώς γαρ, είπερ ανθρώπινον ; Και τερατώδης δει.
racula . Quod si naturæ utriusque communem dixe- χθήσεται σαφώς και των θαυμάτων επίδειξις. Ει δε
ris, quomodo voluntas eorum natura communis erit αμφοτέρων φύσει κοινόν, πώς έσται θέλημα φύσει
quorum est natura diversa ? Sin ut lotius composi- κοινόν , ών ή φύσις διάφορος ; Ει δε ώς όλου συνθε.
tum ,ut novitatem el absurditatem fabulä omillamus τον , προς το καινώ μύθο και πλάσματ ( τις γάρ
(quæ enim polest esse composilio voluntatis ?) rursus θελήματος σύνθεσις) ;; πάλιν αυτόν του Πατρός ηλ
ipsum a Palre alienum constituis ,cum voluntale com- λοτρίωσας , συνθέτω θελήματι μόνην χαρακτηρίσας
posila solam personam compositani exprimas. Qua υπόστασιν σύνθετον . Ούτω μεν ούν πάσαν φυτείαν
quidem ratione omnis plantatio, quam non planta- εκριζοί προελθών ο λόγος , ήν ο Πατήρ ουκ έφύτευ
νιι Paler eradicatur. Nova enim ingi non potest D σεν , επεί μή πέφυκε το ξένον περιποιείσθαι γεώρ
agricultura, sed naturalem in Christo humanitatis γιον. 'Αλλ' ώς έoικε , το φυσικόν θέλημα της κατά
voluntalem Severus suslulil, ul videtur, cum omnis Χριστον ανθρωπότητος Σευήρος ανείλεν, ουκ ειδώς,
naturæ præsertim ratione præditæ maxime proprium ότι κυριώτερόν τε και πρώτον ιδίωμα πάσης μά
el primum esse ignoraret appelendi molum . Quod λιστα φύσεως λογικής και κατ' έφεσιν αυτής καθ
Patres animadverlenles voluntates in Christo na- έστηκε κίνησις, ήν οι Πατέρες σκοπήσαντες, φυσιο
llira , non aulem sententia dillerenles confessi sunt . κών, αλλ' ου γνωμικών επί Χριστού θελημάτων
Nunquam enim iu Chiristo voluntades sententia dif- διαφοράν λαμπρώς ώμολόγησαν . Ου γαρ αν έλεγαν
fcrenles dixerunt, ne ipsum diversa sentire, et τοτε γνωμικών επι Χριστού θελημάτων διαφορών,
en relle, el rationum seditione secum pugnare, a que ίνα μη δίγνωμον, και δίβoυλoν, και οίον ειπείν μα
ita duplicem babere personam prædicarent. Intelli- χόμενον εαυτό τη στάσει των λογισμών, και διά
gebant enim hac sula voluntálum sententia dissidene τούτο διπρόσωπον αυτόν κηρύττωσιν οι γε κατά
tium differentia , luin peccalo in hanc vilam adi- μόνην ταύτην γινώσκοντες την των γνωμικών θε
lum esse patefaclum , lum inimicitias nobis exorlas λημάτων διαφοράν εν τω βίω γεγενήσθαι την τε
esse cum Deo. Nulla enim alia in re malung COI της αμαρτίας είσοδον , και την προς τον Θεόν ημε
1113 PANOPLIA DOGMATICA . - ΤΙΤ. ΧΧΙ. 1114
τέραν διάστασιν. Εν ουδενί γαρ άλλω καθεστηκε το A sistit, nisi in eo discrimine , quod est inter volunta
κακόν, ει μή μόνον εν τή προς το θείον θέλημα δια- tem Dei et volunlatem nostram . Quo quidem con
φορά του κατά γνώμην ημετέρου θελήματος, ήτινι traria prorsus quantilas constituitur, et illius index
πάντως αντικειμένη συνεισάγεται ποσότης , και ο numerus, qui nobis ostendit voluntatis a Deo dis
ταύτης δηλωτικός αριθμός δεικνύς ημίν προς τον crepantis diversitatem . Idem igitur Nestorio el Se
Θεόν του γνωμικου θελήματος αντιπάθειαν. Είς ούν vero ad impietatem propositum est, cet ratio
Νεστορίω τε και Σευήρη περί του δυσσεβείν υπάρ- diversa sit . Ille enim dum confusionein vitat , SIC
χει σκοπός, κάν ο τρόπος διάφορος . Ο μεν γαρ effugit unitatem persone , ut pro differentia nale
διά την σύγχυσιν φεύγων την καθ ' υπόστασιν ένω- rali personæ divisionem constituat. Hic vero dum
σιν, την ουσιώδη διαφοράν προσωπικής διαίρεσιν divisionem declinat, ila natura negat differentiam
ποιείται • ο δε διά την διαίρεσιν την ουσιώδη μη in persona conjunctionem , ut naturalem elliciat
λέγων διαφοράν, την καθ ' υπόστασιν ένωσιν φυσι- confusionem . Cum nec confusio in Christo, nec
κήν εργάζεται σύγχυουν, δέον μήτε σύγχυσιν επί divisio, sed essentia differentium conjunctio, el in
Χριστού , μήτε διαίρεσιν, αλλ' ένωσιν των κατ' ου persona conjunctorum differentia sit confitenda :
σίαν διαφερόντων , και διαφοράν των καθ' υπόστασιν B
lil et naturarum ratio , el conjunctionis modus pie
ήνωμένων ομολογείν, ίνα και των ουσιών και λόγος, pronuntietur. Quorum illi utrumque perfregerunt,
και της ενώσεως ο τρόπος ευσεβώς καταγγέλληται· dum unus qualitatum in sententia tantum conjun
ών άμφω διαρραγέντες , ο μεν τήν των γνωμικών clionem , alter naturalium tantummodo post conjun
μόνων ποιοτήτων ένωσιν , ο δε την των φυσικών clionem differentiam asserit . Atque ita ambo a ve
μόνων μετά την ένωσιν επικυρώσας διαφοράν, rilate exciderunt, dum unus mysterii divisionem ,
άμφω της των πραγμάτων αληθείας απέπεσαν, και aller confusionem audacter dijudical.
μεν διαίρεσιν, ο δε σύγχυσιν του μυστηρίου τολμηρώς κατακρίναντες.
Τού αυτού εκ τού ίσου της προς Νίκανδρον επ Ejusdem et epistola ad Nicandrum .
στολής.
Ουδε γάρ την θείαν φύσιν και άκτιστον ανύ- Neque divinam el increalam maloram non
παρκτόν τε και αθέλητον ή ανενεργητον καθορώ . vere exsistentem videmus , voluntatisque ac
μεν ούτε μην την κτιστήν καθ' ημάς και ανθρω- Operationis experiem ; al neque rursus crea
πίνην ουσίαν ανύπαρκτόν τε και αθέλητον ή ανεν lain nobis similem atque humanain substan :
έργητον επιγινώσκομεν . Και ει μηδεμίαν τούτων έρη- lim , ipsam non vere exsistentem novimus,
μον επιστάμεθα φυσικής υπάρξεως, θελήσεώς τε α et voluntate sive operatione earentem . Sin
και ενεργείας , εκ τούτων δε , θείας φύσεως και αν- autem neutram Jelici scimus vera naturali
θρωπίνης φύσεως λέγω, και εν ταύταις , και τούτων exsistentia ac substantia , necnon voluntate ac ope
υπόστασίς έστι κατ' αλήθειαν και είς και μόνος Χρι- ratione ; atque ex his (divina scilicet humanaque
στος και Υιός, πώς, είπερ φύσει κυρίως Θεός, και natura ) et in his, atque harum vere persona est,
φύσει κυρίως άνθρωπος και αυτός , ουχί και θείον θέ- unus ac solus Christus atque Filius ; quomodo ,
λημα και ενέργειας φύσει κυρίως , και ανθρώπινον ac cum natura proprie Deus , idemque natura pro
θέλημα, και ενέργειας φύσει κυρίως είχε , μηδετέρου prie homo esset , non etiam divinam natura proprie
τούτων κατά φύσιν ών ελλιπής , δι' ών επαληθεύων voluntatem et operationem , humanamque natura
τοις πράγμασι τα ονόματα , και τούτοις αύθις επι- proprie voluntatem et operationem habebat , neutro
κυρών τα πράγματα , προδήλως και αυτός εγνωρίζετο , horum natura carens ; quibus , faciendo ut nomina
τα τε θεία και ανθρώπινα φυσικώς έχων και θέλων rebus vere convenirent , atque his rursus easdem
και ενεργών , κάκ τούτου τα εξ ών, και εν οίς , και
+ astruendo , manifeste idem ipse, cum divina lum
άπερ υπήρχε, πιστευόμενος ; Επει, του φυσικού humana naturaliter habens , Yolensque ac operans
θελήματος και της ουσιώδους ενεργείας αναιρουμέ - Dp noscebatur ; ac qui inde, ea, ex quibus, et in qui-
2

νων, της τε θείας και ανθρωπίνης ουσίας, του εκ
τούτων και ταύτας όντος και σώζοντος κατά μίαν
υπόστασιν, πως Θεός και άνθρωπος έσται και και πως his, ac he est, servatque in una persona, quomodo
τούτο , ή εκείνο κατ' ουσίαν υπάρχων δειχθήσεται,
μη σώζων εκατέρας φύσεως ανελλιπώς την ιδιότητα,
πάσης αμαρτίας χωρίς ; Το γάρ των κατά φύσιν
έκστάν, κάν της έξω της ουσίας γεγένηται, μηδεμίαν
ύπαρξιν έχον · ότι μηδε κίνησιν φυσικήν. « Το γάρ
μηδεμίαν κίνησιν έχον , και η φησιν ο θεοφάντωρ και
μέγας άγιος Διονύσιος 88, ούτε έστιν, ούτε τι εστιν
ούτε έστι τις αυτού παντελώς θέσεις. Ο Διά του
τούτο τάς Χριστού του Θεού φύσεις ομολογούντας
ημάς, την θείαν φημι και την καθ' ημάς ανθρωπί-
νην, προς βεβαίαν της τε τούτων υπάρξεως πίστω-
σιν, και της ημών περί αυτών ομολογίας αλήθειαν,
bus, et quæ erat, crederetur . Naturali enim volun
tate ac essentiali operatione sublatis, ejus, qui ex
Deus el homo futurus est ? Ac quomodo boc illudve
essentialiter esse monstrabitur , qui utriusque na
ture proprietatem ,, absque omni peccato,indefecti
,
biliter non servet ? Quod enim excessitiis que sunt
ex natura, ab ipsa quoque essentia, nullam exsi
stentiam habeas ac substantiam ( quod neque mo
lum ) extraneus factus est. Nam ut divini magnique
doctoris beatı Dionysii sententia est : « Quod nul
lum habet motum , neque est, neque aliquid est, nec
ulla prorsus ejus affirmatio est. » Igitur, qui Christi
Dei naturas (tum scilicet divinam , lum quæ nostri
similis est , humanam ) confiteamur , ad earum exsi
 1115 EUTHYMII ZIGABENI 1116
stentiae certam astruendam fidem , veramque no- A και τα φυσικά τούτων ίσαρίθμως δεί πάντως πρε
stram de illis confessionem , omnino quoque nalu- σβεύειν θελήματα, και τας ουσιώδεις τοσαύτας ενερ
rales ipsarum pari numero voluntales profileamur γείας ομολογείν: και μηδέν αυτών προφάσει δήθεν
necesse est , lotidemque essentiales operationes; της καθ' υπόστασιν θείας ενώσεως απομειούν ή εξαρ
nec harum aliquid prorsus minuamus ant nege- νείσθαι το σύνολον γινώσκοντας, ώς ή καθ ' υπό
mus, eo prætextu , hincque nobis fucum facientes, στασιν ένωσις ουδέν παραβλάπτει των φυσικών, κα
quod in persona divinitus unilz sint ; cum nos θάπερ ουδε τας φύσεις αυτάς · ει και ταύτας εις έν
minime lateat, quæ in persona unio est, nihil illis άγει δι' εαυτής κατά την μίαν υπόστασιν του δύο,
que naturalia sunt , uti nec naturis ipsis officere ; το φυσικό λόγο υπάρχειν ουδαμώς εξιστώσα • ώσ
tametsi illa vi sua, unius personæ ratione , in unum περ ούν καυτά δή λέγω τα φυσικά ιδιώματα, τη
eas cogal (haud tamen eximat , guin nature ipsa τρός άλληλα συμφυΐα διόλου πάλιν ενίζουσα, και
ratione due exsistant) , uti etiam naturales ipsas μηδέτερον του ετέρου χωρίς , ή της θατέρου προς
proprielales, carum inter se cohæsione ac necessi- θάτερον κοινωνίας εκτός, κατά τον των Ρωμαίων
Ludine, unius rursus prorsus nexu astringens, neu- πάπαν αοίδιμον Λέοντα θεωρείσθαι καθοτιούν
tramque sine altera , extrave alterius communio- συγχωρούσα , την τούτων ουσιώδη και φυσικήν ουκ
nem, ullo modo , uti clarissimus urbis Rome papa B αμαυροί παντελώς, αλλά τελείως φυλάττει διαφοράν
Leo sentit, speclari sinens, essentialem ac na- τώ γάρ φυλάττειν φυλάττεται, και το συντηρείν
luralem earum distinctionem non prorsus abolet, συντηρείται. Μέχρι γάρ τότε σαφώς ένωσις πραγ
sed perfecte servat. Servando enim servalur ; ac, μάτων εστιν , έως αν η τούτων σώζηται φυσική δια
qua præstat incoluipem , ipsa incolumis perstat. φορά: επεί ταύτης παυσαμένης , παύεται πάντως
Hactenus enim manifeste exstat rerum unio, quan- κακείνη , τη συγχύσει τελείως αφανισθείσα.
diu incolumis esl naluralis earum distinctio . Nam bac cessante , cessat omnino et illa , confusionis labe
prorsus a bolila .
Cum hæc itaque ( nempe unio ) nullam rebus Ταύτης τοιγαρούν, λέγω δε της Ενώσεως , ου λυ
labem inferat , nec illarium distinctionem quidquam μαινομένης τοις πράγμασιν, ουδε τη τούτων διαφο
lædat, sed solummodo accommodale ad nominis ρά , αλλά μόνον τη κλήσει προσφυώς ένοποιούσης
nuncupationem , quæ ea copulantur, unitate cogat ; τα κατ ' αυτήν , εισί πάντοτε και πάντως αμειώτως
omnino prorsusque nullo desiderato atque perfecte εν αυτή και τελείως σωζόμενα , τα κατά φύσιν διά
in ea incolumia sunt, quæ natura distincta sunt, φορα, την οιανούν παρατροπήν ου παθόντα και συν
ne vel minimaim inde eversionem ac confusionem, c χυσιν ουκ εν ουσίαις αυταίς, ου θελήμασιν, ουκενερ
in ipsis essentiis seu naturis, in voluntatibus, in γείαις, ουκ άλλα τινί φυσικώ. Πώς oύν επικάλυμμα
operationibus , ullove alio quod spectet ad naturam , της ιδίας, ουκ οίδ' όπως ευφήμως ειπείν, καλοφρο
passa . Quonam igitur modo (qua honesta voce con- σύνης (Ρ) , ταύτην τινές τροφασίζονται και τον
vestiam nescio) probæ mentis suæ ac verecunde σαρκωθέντα Λόγον αθέλητον φύσει, και ανεγέργητον
velamen , hanc quidam prætexunt, ac Verbum in- τω καθ' ημάς, ήγουν την ανθρωπίνω , φασί : άι κυ
carnatum natura voluntatis expers ac operationis , ρίως αψύχου και αλόγου της εξ ημών προσληφθεί
nostra natura (id est, bumana) asserunt ; tanquam σης ουσίας εν αυτώ τυγχανούσης. Το γάρ ανενέρ .

vere inanima ac carente ratione , quæ ex nobis
assumpla in eo substantia est. Quod enim opera-
lionis ac motus expers est, plane etiam inanime est ;
quodque nulla rationis voluntate præditum est ,
palam eliam ratione menleque caret. Sin autem
absque his natura erat incarnatum Verbum , qua
commercium nobiscum inierat, quonam etiam modo
credetur bominem ipsum exstitisse ? Qui vero non
potius, divina demulalum natura, ea quoque mon-
sırabitur carnis affectibus invitum succubuisse ?
γητον, ακίνητόν τε και άψυχον προδήλως εστί» και
το μηδεμίαν λογικήν θέλησιν έχον, άλογον σαφώς και
ανόητον. Και εί τούτων χωρίς κατά φύσιν υπήρχεν
ο σαρκωθείς Λόγος το καθ' ημάς, πως ότι και άν
θρωπος γέγονε πιστευθήσεται ; πώς δε μάλλον ουχί
τραπείς την θείαν φύσιν , και σαρκός πάθεσιν άκου
σίως ύποπεσών δειχθήσεται κατ' αυτήν ; Τη γάρ των
φυσικών αναιρέσει, την των τοιούτων καταδρομών,
"Αρειος τε και 'Απολινάριoς κατ' αυτού πεποιήκα
σιν. Ο μεν γάρ , άψυχον, ο δε, άλογον , όπερ αν
.

Naturalium enim interemptione , Arius Apollina-
riusque , tali in ipsum acie impressionem fecerunt.
Alter enim anima, alter ratione destitulum (quod
cst operationis expers ac voluntatis) professi , crea-
luram atque facturaw ipsum secundum se blasphe
marant. Uterque enim Unigenitum natura divinila-
lis patibilem , non carnis natura , diserunt; lameisi
majori adhuc impietale Apollinarius, perfectam quoque in carnem conversionem , ipsius divinitatis oc
casu ac mutatione sanixit.
Operæ pretium igilur, ut quibus constitulum sit
pietatem colere, confessionem ejusmodi everlamus ,
sanctorumque Patrum doctrinam leneamus ; atque
ενέργητόν έστι και αθέλητον , αυτόν δογματίσαντες,
κτίσμα τούτον και ποίημα καθ' εαυτόν έβλασφήμη
σαν. Εκάτερος γάρ παθητών φύσει θεότητος , αλλ'
ου φύσει σαρκός είπον τον Μονογενή κάν Απολινά
ριος έτι κατ' ασέβειαν δαψιλευόμενος , και τελείαν
την εις σάρκα μεταβολήν κατ ' έκπτωσιν και τρυπήν
της αυτού θεότητος απεφήνατο.
Xρή τουγαρούν ευσεβούντας ημάς, την τοιαύτην
ομολογίαν διώσασθαι , και την των αγίων Πατέρων
κρατύνειν διδασκαλίας και δύο φυσικά θελήματα
1117 PANOPLIA DOGMATICA. - TIT.. XXI .
κατ' αυτούς, και ουσιώδεις ενεργείας, επί του αυ- A
του και ενός ομολογείν.. Ει γάρ έν επ' αυτού θέλημα
και μίαν ενέργειας είποιμεν , ή τούτον ουκ όντα φύ-
σει και άνθρωπον , αλλά μόνον Θεόν · και φύσει μόνον
άνθρωπον , και ου Θεόν · ή ούτε άνθρωπον ούτε Θεόν
σαφώς δογματίσομεν. Οίον, ει μεν φυσικόν το θέλη-
μα τυχόν είποιμεν , ή θείον πάντως, ή ανθρώπινον
τούτο εστι· και ει θείον , τα θεία κατ' αυτο θελήσει
φυσικώς ο Λόγος • Θεόν φύσει μόνον και συνθελη-
την τώ ιδίω γεννήτορι δεικνύς εαυτόν , και ουκ άν-
1118
duas naturales voluntates , ex eorum mente ac sen
tentia , essentialesque operationes in uno eodemque
confiteamur ac admittamus. Nam , si unam in eo
voluntatem unamque operationem dixerimus ,
aut eum non etiam natura hominem , sed solum
Deum,, aut natura tantum hominem,, et non Deum ;;
aut neque hominem , neque Deum esse , palam
profilebimur. Puta , si naturalem forte voluntatem
dixerimus, hæc aut divina prorsus est, aut humana.
Si divina, ea Verbum natura volet quæ sunt divina ;
>

θρωπον · ου γάρ πέφυκε δια του φύσει θείου, το αν se nalura Deum , eademque ac Pater præditum
θρώπινον φύσει χαρακτηρίζεσθαι · ώσπερ ουδε διά voluntale , solummodo obtendens; non autem honi
του κατ' ουσίαν ανθρωπίνου , το κατ' ουσίαν θείον nem . Non enim res patilur, ut quod natura huma
γνωρίζεσθαι. Τούτο δε , και ει ανθρώπινον φώμεν το num est, nota sit ac insigne ejus quod est nalura
θέλημα φύσει, κατά το ακόλουθον συναχθήσεται . divinum : uti neque , ut quod divinum est, per id
B
Ει δε υποστατικών , της αυτού μόνης υποστάσεως quod est essentialiter humanum cognoscalur. Hoc
έσται χαρακτηριστικόν» και ούποτ ' άν κατ' αυτό vero ipsum consequenter fiat, si el natura humanam
κοινωνήση Πατρί και ημίν των γάρ άκρων υπο- voluntatem dixerimus. Sin autem personalem dica
στάσει διαστέλλεται και χωρίζεται. Τα αυτά δε mus ; ejus duntaxat personæ nota atque insigne
πάλιν και περί ενεργειών έστιν ειπείν. erit ; nec secundum eam cum Patre atque nobis
cum quidquam communicabit. Persona enim ab extremis discernitur ac sejungitur. Quæ ipsa etiam
de operationibus dicenda sunt.
'Αλλ ' ου διά τούτο , μη γένοιτο , τας των θεοφόρων Al non propterea (apage) divinorum Patrum sin
Πατέρων περί αυτών , φημι των ενεργειών, μονα- glulares de his voces (id est , operationibus) nempe
δικάς εξαρνούμεθα , τήν τε του λεχθέντος θεοφάντο- unum quid significantes repudiamus; tum neinpe
ρος αγίου Διονυσίου • Θεανδρικής ενέργειαν , και ejus,, cujus facia mentio est,, divini interpretis beati
και την Κυρίλλου του σοφού • μίαν τε και συγ- Dionysii « Deivirilem operationen , tum sapien
γενή δι' αμφοίν επιδεδειγμένην ενέργειαν . Αύται tissimi Cyrilli , « Unam atque afinen utriusque
μεν γάρ διά την ένωσιν , και την προς αλλήλας δι- munere editam operationem, » Has enim illi pro
όλου των φυσικών ενεργειών συμφυΐαν, ευσεβώς C pter unionem, naturaliumque operationum inter se
αυτοίς εκηρύχθησαν» ώσπερ και αι δυϊκαι, διά την prorsus quasi natura consertam colisesionem , pie
ουσιώδη και φυσικήν τούτων διαφοράν. Η γάρ praedicarunt ; uli et duplices ( que scilicet duo
θεανδρική της θείας ομού και ανδρικής ενεργείας significant ) ob essentialem ac naturalem earum
υπάρχει περίληψις . Κατάλληλος γάρ ο διδάσκαλος distinctionem. Vox enim Deivirilis divinai simul
επινοήσας φωνήν , εκατέραν , ώς έφην, τη προφορά humanamque operationem complectitur. Conve
συλλαμβάνουσαν, και ταύτην μοναδικώς εκφωνήσας , nientem enim doctor Connentus vocem , que
την διπλήν, του διπλού την φύσιν, ενέργειαν περι- utramque operationem , uti dicebam , singulariler
φραστικώς παρεδήλωσεν, prolata complecterelur , duplicem operationem ,
ejus qui duplex natura sit, cireumlocutione signifi
cavit .
Και η Κυρίλλου δε του σοφού ιμια τε και συγ- Sed et illa sapientissimi Cyrilli : « Una et allinis
γενής δι' αμφοίν επιδεδειγμένη ενέργεια , και της του utriusque munere edila operatio , magni hujus
μεγάλου τούτου Πατρός μεγίστης έχεται διανοίας . Patris maximæ intelligentiæ proxima est. Nam ipse
Την γάρ των φυσικών ενεργειών καυτός συμφυΐαν quoque summain quandam naluralium operatia
και ένωσιν δι' αυτής εκπαιδεύει . Θέλων γάρ δείξει D num, cohæsionem ac unionem per illam docet. Cum
και ο πανεύφημος ούτος ανήρ , ώς ή τε σάρξ Θεός , enim etiam viro huic clarissimo constitutum essel,
και η κατ ' αυτήν ουσιώδης ενέργεια, θεία τη προς ut ostenderet carnem Deum , ejusque essentialem
τη φύσει Θεόν Λόγον ενώσει γεγένηται • και τα operationem, unione cum Verbo natura Doo, divi
υπέρ άνθρωπον ενήργει, μή εκστάσα τούτου, ούπερ nam faciam esse , majoraque quam pro hominis
ήν κατά φύσιν · ώσπερ ούν και αυτός ο λόγος τη ratione esse operatam , cum ab eo quod erat patura,
ταύτης προσλήψει δι ' ημάς εκουσίως γέγονεν άνθρω- minime excessisset ,, μti etiam ipsum Verbum ,, ea
πος , τα κατά άνθρωπον ενεργών» καίπερ υπάρχων propter nos sponte assumpta , homo factum est ,
φύσει Θεός , διαγορεύει τούτον, μή παντουργώ προσ- humana operans , quanquam erat Deus natura ;
τάγματι μόνον ιάσθαι και ζωοποιείν, ώς μή Θεόν ipsum docet ,, nedum jussione omnium electric
όντα γυμνόν · αλλά συνεργάτιν ώσπερ τινά, προς curare ac vilam tribuere ; ut qui non sit nudus
τούτο δή μάλιστα , την αγίαν αυτού σάρκα λαμβά- Deus, sed velut operis sociam , ad hoc maxinue san
νειν επείγεσθαι» και ζωοποιείν και θεραπεύειν δι' clam carnem suam sedulo adhibere ; perque eam ,
0

αυτής και της κατ' αυτήν αφής και φωνής: ένα ταύ- ejusque tactu et voce vivificare atque curare , ut
την δεικνύη ζωοποιείν δυναμένην, διά τό προς αυ- eam ostendal viviticandi vi præditanı; idcirco nimi
1119 EUTUYMII ZIGABENI 1120
rum φuod unum cum ea per unionern factum est ; A την εν τη ενώσει γενέσθαι · και αυτού του φύσει
vereque ac proprie ipsius natura cunctis vitam lar- ζωογονούντος τα σύμπαντα, και ουχ έτερον σάρκα
gientis, non allerius caro est. Quamobrem etiam κυρίως υπάρχειν. Διό και μίαν αυτού και αυτής,
unam suam , ejusque (sancle scilicet carnis sue) , 5 φημι της αγίας σαρκός και συγγενή δι' αμφοίν επι
atque afinem utriusque munere edit operationem ; δεικνύει ενέργειαν μίαν μεν, τη ενώσει » συγγενή
unam quidem, unione ; rursus vero, partibus affi- δε πάλιν, τοις μέρεσιν · ώς την αυτήν ούσαν, έν τε
nem ; que videlicet tum in jussione omnium effe- παντουργώ προστάγματι , και αφή της αγίας σαρ
ctrice, tum in sanctis carnis contactu eadem ipsa κος • δι' αμφοίν γάρ, ως Θεός , ο Λόγος, ταύτην σα
exsisteret : utriusque enim munere , Verbum ut φώς επεδείκνυτο δεικνύς τω και δι' αυτής ζωο
Deus, hanc clare exhibebat; nempe ostendens, qua ποιείν , ώς και αυτή γέγονεν δι' όλου ζωοποιός :
per eam quoque vitam tribuebat , ipsam etiam καθάπερ και πυρ δια σιδήρου καίον, ενώσει τη προς
prorsus vivificam evasisse ; uti eliam ignis ferro αυτόν καυστικών αποφαίνει τον σίδηρον ώς είναι
adurens, unione cuin ipso, ferrum præstal urendi λοιπόν διά τούτο μή του πυρός κατά φύσιν μόνον
vi preditum : ita nimirum ut ustio nedum ignis την καύσιν, αλλά καυτού του σιδήρου διά την ένω
natura sit, sed et ipsius ferri , qua illi unitum est : B σιν και την εν τοις θαύμασι θείαν του Λόγου πά
divinaque rursus patrandis miraculis Verbi λιν ενέργειαν, μή του αυτού μόνον διά τήν φύσιν
operatio, non ipsius solum sit propter naturam , sed υπάρχειν, αλλά καυτής της αγίας σαρκός, διά την
et sanctae ipsius carnis, ob personalent ejus cum προς αυτήν καθ' υπόστασιν ένωσιν συνεργάτιν γάρ
.

ipsa unionem . Sibi enim in divinis, operis sociam εαυτού ταύτην εν τοις θείοις παρελάμβανεν, ή φησιν
cam adhibebat, uti loquitur magister, haud secus ac και διδάσκαλος , ώσπερ και ψυχή το ίδιον σώμα, προς
anima corpus adhibet , ut opera sua expleat. Ηaec την των οικείων έργων εκπλήρωσιν. Αύτη γούν ή
igitur una est ac affinis utriusque munere edita μία και συγγενής δι' αμφοίν επιδεδειγμένη ενέρ
operatio , quæ naturalium operationum unionem γεια, των κατά φύσιν ενεργειών δηλούσα την ένω
declarans, diversi eas generis duasque, baud secus σιν · το ετερογενές τούτων και δυϊκόν, καθάπερ και
ac etiam Deivirilis operatio, vi sua a seque proprie ή Θεανδρική ενέργεια, δι' εαυτής κυρίως σημαίνει :
significet ; quod ad ambas referatur partes, ex qui- τω προς άμφω τα μέρη, των εξ ών και εν οις ο εις
bus et in quibus unum ac singulare Verbum incar- και μόνος εγνωρίζετο σεσαρκωμένος Λόγος , αναφέ
natum exsistebat ; spectetque ad utramque ; utrius- ρεσθαι » και αμφοτέρων υπάρχειν, ως δι' αμφοίν,
que scilicet munere edita ; tum nempe jussionis του τε παντουργου προστάγματος , και της αφής της
omnium effectricis, lum contactus sanctæ carnis. αγίας σαρκός επιδεδειγμένη .
Ne quem vero prorsus vox guyyeviis (sive allinem C Ου δεί δε τώ συγγενεί ξενίζεσθαι παντελώς επί
sive cognatam ac quasi ejusdem generis dicas) τε γάρ ομοουσίων και ετεροφυσίων λέλεκται τοις
quasi paulo insolentior offendat. Usurparunt enim αγίοις Πατράσι το συγγενές και μάρτυς ο Θεολόγος
sancti Patres , tum in iis quæ ejusdem essentie και μέγας Γρηγόριος, περί ψυχής λέγων ούτως εν
sunt , tum quae diverse. Testis magnus Gregorius τώ εις Καισάριον τον αυτού αδελφόν Επιταφίω λόγω,
Theologus, dum in haec verba de anima disserit , Μικρόν δε ύστερον και το συγγενές σαρκίον
in Oratione funebri in fratrem suum Cæsarium : απολαβούσα, ή τα εκείθεν συνεφιλοσόφησεν.
Post vero etiam aliquanto , cum cognatam carnem , 'Ενταύθα διά την ένωσιν, αλλ' ου την φύσιν συγγενή
quacum philosophata celestia est, receperit, Quo τη ψυχή την σάρκα κέκληκεν και διδάσκαλος. Και πά
loco Gregorius, carnem animo cognatam , seu affi- λιν, 'Εν τω Εις τα φώτα , περί του μονογενούς Υιού
nem , vocavit, non ratione naturæ , sed unionis . διδάσκων, φησί • Και ο υπό του συγγενούς μαρ
Rursusque Oratione in sancta lumina de unigenito τυρούμενος Πνεύματος. Νυν το συγγενες διά
Filio docens : « Cui et cognatus Spiritus testimonium την φύσιν , αλλ' ού την ένωσιν ειρηκεν. Αυτός δε Κύ
perhibebat . » Quo loco cognatum , non ratione ριλλος ο σοφός καπί τή ουσία και υποστάσει διηρη
unionis dixit, sed ratione nature . Quin et ipse sa- Dμένων το συγγενες απαρατηρήτως λαμβάνει και τα.
pientissimus Cyrillus , tum de rebus essentia seu δε λέγει τον ευαγγελιστής Ιωάννην υπομνηματί
nalura , tum persona discretis , nullo discrimine, ζων 8920,. περί της κατά το θείον βάπτισμα θερα
cognali vocem atque aflinis usurpal ; alque hæc ait πείας , « Συγγενώς πως εχούσης προς άμφω των δε
Coinmentariis suis in Joannis Evangelium , de cu- δηλωμένων. Πνεύματι μέν γάρ αγιάζει του ανθρώ
ratione, quæ est per divinum baptisnia, Utrique που το πνεύμα ύδατι δε αύ , το σώμα. » Τίς δε, και
quodammodo allini et amica. Spiritu enim sancti- ποία συγγένεια Πνεύματος αγίου και ύδατος κατά
ficat hominis spiritum ; aqua vero corpus . » Quæ τε ουσίαν ή υπόστασιν, προς το ημέτερον πνεύμα
vero ac qualis affinitas seu cognatio Spiritus sancti και σώμα ; εί και τα μάλιστα κατά χάριν ημίν και
el aquæ, sive essentiam ac naluram species, sive subsistentiam personamque cum spiritu nostro ac
corpore .
Ejusdem ex epistola ad Nicandrum Cypri episcopum Του αυτού εκ της επιστολής της προς Νίκανδρος
el ad præſeclos eorum qui soliluriam in Sicilia τον Κύπριον, και τους κατά Σικελίαν ηγουμέ
vilam degunt. νους, και μονάζοντας .
Unde natura Deum , cumdemque vere ac pro Φύσει Θεόν και άνθρωπον τον αυτόν κυρίως, ού,
1121 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XXI. - 1122
ετέρι.θεν όντα διαγινώσκομεν , ή εκ των θεϊκώς Aprie hominem , non aliunde quam ex proprie
1

άμα και ανθρωπικός χαρακτηριζόντων αυτών , εμ- talibus natura insitis , quibus divina simul
φύτων ιδιωμάτων της τε θείας , ως έφην , θε- humanaque ratione insignialur (lum scilicet ex
λήσεως και ενεργείας , και της ανθρωπικής του divina , ut dixi , voluntate et operatione, tum ex
αυτού θελήσεως και ενεργείας: αίς, και δι' ών, και bumana ejusdem voiuntaie et operatione ) digno
ήν και γέγονεν επισφραγίζει : θαυματουργών μεν scimus ; quibus ac per quas, quod erat factus .
υπέρ ημάς ως Θεός εκουσίως πάσχων δε δι' ημάς quc est , obsignat ; edens sponte miracula ut
και αυτός εκουσίως ως άνθρωπος ως ουκ άλλο τι Deus, humanaque majore potestate ; idemque
παρά των εξ ών, εν οίς τε και άπερ έστι γνωριζί- sponte patiens, ut homo , nostri causa : velut nimi
μενος, οίόν τι νόθον και μεταίχμιον, ήγουν τρίτον rum qui non aliud quid , præter ea ex quibus et in
αποτέλεσμα , κατά την των ημιόνων παράδειξιν • quæ exsistit,,esse noscatur,, ceu fere quid
quibus ac que
ώς και των κενολόγων 81 αιρετικών μυθοπλαστία τε- spurium mediumque (id est, tertium quid ac an
ρατολογεί, του ευσεβούς αποσφαλείσα των αγίων Πα . ceps mulorum instar) effectus , ut hæreticorum
B
τέρων κηρύγματος αλλ' αυτά κατ' αλήθειαν κυρίως vona loquentium fabulosa Joquacitas, a sanctorum
ών , τα ών , και εν οίς κατ' αλήθειαν κυρίως Patrum pia prædicatione devia, monstrose commi
εστίν. Εκ θεότητος γάρ και ανθρωπότητος , και εν niscitur ; sed illa ipsa revera proprie exsistat,
θεότητι και ανθρωπότητι κατά φύσιν υπάρχων Θεός ex quibus et in quibus revera proprie est. Ex dei
φύσει και άνθρωπός έστιν ο Χριστός και άλλο το lale enim et humanitate , atque in deitate et huma
παράπαν ουδέν. nitate natura exsistens , Deus natura et homo , nec
prorsus quidquam aliud , Christus est.
Και πώς, φασι, Κύριλλος και σοφός μέσην τινά Et quomodo, inquiunt , sapientissimus Cyrillus
τάξιν των επι Χριστού φωνών διαγορεύει φρονείν, medium quemdam ordinem vocum in Christo se
ούτωσι προς 'Ακάκιον γράφων : « Αν μέν γάρ εισι sentire profitetur, in hæc verba ad Acacium scri
των φωνών ότι μάλιστα θεοπρεπείς • αι δέ, ούτω bens : Inter voces, que Christo tribuuntur , que-
πάλιν άνθρωποπρεπείς • αι δε μέσην τινά τάξιν έχου- dam divinilati polissimum conveniunt ; aliæ autem
σι . Και τι τούτο συμβαλείται ποτ ' αν εκείνους magis ad humanitatem pertinent : aliæ denique
προς την οικείαν υπόληψιν; » Ου γαρ εκ μεταβολής, quasi medium quemdam ordinem obtinent..»» Quid
η αποβολής των άκρων, θεότητός φημι του Χριστού c vero hoc unquam, quo suam iueantur opinionem,
και ανθρωπότητος·· η θείας του αυτού και ανθρωπί- illis contulerit ?? Non enim ex mutatione,, aut repu
νης θελήσεως και ενεργείας , έτερόν τι μέσον, ήγουν dio ac amissione extremorum Christi (scilicet dei
μεταίχμιον αποτέλεσμα, μηδετέρα φύσει των εξ tatis ac humanitatis, sive divinæ ejus atque huma
ών εστι κοινωνούν και πάλιν, ενέργειάν τινα σύνθε- næ voluntatis ac operationis) aliud quid medium,
τον όντα κατ' αυτούς , ή έχοντα παραδίδωσιν εν sive interjectum effectum , cum neutra partium ex
τούτοις ημίν και διδάσκαλος, αλλ ' ότι ταύτα , μέν κυ- quibus est , communicantem ; aut qui rursus in
.

ρέως έστι , τα εξ ών εστιν · ου διηρημένως δε ταύτα
κατονομάζεται « όμου δε , και εν ταυτώ τούτων εκά-
τερον, ώς είς ών και μόνος ο Χριστός . Και μαρτυρεί
περί τούτων αυτός υπαραπολογούμενος των Ανατο .
λικών επισκόπων , και γράφων προς 'Ακάκιον ούτως,
•« Oι δέ γε κατά την Αντιόχειαν αδελφοί, μερίζουσι
μεν κατ' ουδένα τρόπον τα ηνωμένα • διαιρείσθαι δε
μόναι διατείνονται τας επί του Κυρίου φωνάς : πρέ-
πειν τε τάς μεν τη θεότητα αυτού , τας δε τη αυτού
πάλιν ανθρωπότητι . Θεός γάρ έστιν ο αυτός και άν-
.
eorum sententia, operatio quædam composita sit,
vel ea præditus ; quibus sic loquitur, nobis tradit
Cyrillus; sed , esse eum vere, ea, ex quibus est ;
haud tamen ea seorsim divisisque partibus vocari,
sed simul utraque , ut qui unus Christus ac singu
laris sit.. Testatur haec ipse,, cum orientales episco
pos defendens, in hæc verba ad Acacium scribit :
" At vero Antiocheni fralres, quæ quidem inter se
D unita sunt, nullo pacto distrahunt : sed solas voces,
que de Christo dicuntur , secernendas contendunt ;

θρωπος είναι δέ φασι και ετέρας κοινοποιηθείσας
τρόπον τινά, και οίον επ' άμφω βλεπούσας · θεότητα
και ανθρωπότητα λέγω · οίόν τι φημι, αι μεν γάρ
είσι των φωνών ότι μάλιστα θεοπρεπείς , αι δε ούτω
πάλιν άνθρωποπρεπείς : αι δε μέσην τινά τάξιν
έχoυσιν , εμφανίζουσαι τον Υιόν του Θεού Θεόν όντα
και άνθρωπον όμου τε και εν ταυτω . δέδειχε τοι-
γαρούν ημίν ο διδάσκαλος , μέσην τάξιν είναι φω-
νών , ουχ έτερόν τι τον Χριστόν είναι , σημαι-
νουσών , παρά τα εξ ών, εν οίς τε και άπερ έστιν, ώς
τινες υπειλήφασιν · αλλά τον Θεόν ομού και άνθρωπον
.
τον αυτόν κατά φύσιν υπάρχειν. Και παρακομίζει
προς απόδειξιν τούτων τάς θεοπνεύστoυς Γραφάς ου-
τωσι φάσκων . « "Οταν μεν τώ Φιλίππω λέγη . Τοσού-
τον χρόνον μεθ' υμών ειμι , και ουκ έγνωκάς με, Φί-
.
atque alias quidem ejus divinitati,, alias vero eius
rursus humanitati congruere . Idem enim Deus et
homo est. Addunt nibilominus quasdam esse quo
dammodo communes , et velut ad utramque natu
ram spectantes, divinitatem scilicet et humanitatem .
Quod dico, ejusmodi est. Inter voces, quæ Christo
tribuuntur, quædam divinitati potissimum conve
niunt ; aliæ autem magis ad humanitatem perti
nent : aliæ denique quasi medie sunt, quæ Filium
Dei , Deum et hominem simul esse declarent. )
Oslendit igitur nobis ille esse mediam classem
vocum , non quæ significent esse Christum aliud
quid, præler illa ex quibus, et in quibus, ac quæ
est, ut quidam opinati suut ; sed quæ eumdem Deum
esse alque hominem natura ostendant. Hisque pro .
 1123 EUTHYMII ZIGABENI 1124
Dandis , divinas aert Scripturae, ita loquens : « Ει- Αλιππε ;; ου πιστεύεις ότι εγώ εν τω Πατρί, και ο
enim cum Philippo dicit : Tanto lempore vobiscum Πατήρ εν εμοί εστιν ; ο έωρακώς εμέ, εώρακε
sum, et non cognovisti me , Philippe ? Non credis quia και τον Πατέρα και, Εγώ, και ο Πατήρ έν εσ
ego in Paire, el Paler in me est ? Qui vidit mne, μέν , θεωπρεπεστάτης είναι διαβεβαιούμεθα την φω
vidit el Palrem 1' ; et : Ego, el Paler unum sumus ' : νήν. " Οτε δε τοίς των Ιουδαίων επιπλήττει δήμοις,
vocem divinitati maxime convenientem pro- εκείνο λέγων, Ει τέκνα ήτε του Αβραάμ, τα έργα
ferre affirmamus . Cum vero Judæorum lurbas in- του Αβραάμ έποιείτε άν · νύν δε ζητείτε με άπο
crepans, ait : Si filii Abrahæ esselis, opera Abrahæ κτείναι άνθρωπον , ός την αλήθειαν υμίν Πελά
utique facerelis . Nunc autem quæritis nie interficere, ληκα • τούτο 'Αβραάμ ουκ εποίησεν · ανθρωπο
hominem , qui veritatem loculus sum vobis : hoc πρεπώς ειρήσθαι τα τοιαύτα φαμεν. Πλήν του ενός
Abraham non ſecit ' : ejusmodi esponere dicimus, Υιού τάς θεοπρεπείς , και μέντοι τας ανθρωπίνας.
que uomini proprie competunt. Verumtamen hoc B Μέσας δεν είναι φωνάς εκείνας διαβεβαιούμεθα, οίον,
ila accipiendum est, ut et illæ quæ Divinilali con- όταν ο μακάριος γράφη Παύλος , Ιησούς Χριστός
veniunt , et illæ rursus quæ ad humanitatem per- χθες και σήμερον ο αυτός, και εις τους αιώνας.
tinent, uni tanlum Filio ascribanlur. Medias aulem Και πάλιν: Είς Θεός ο Πατήρ, εξ ου τα πάντα
voces illas esse asseveramus, ut cum bealus Paulus και ημείς εξ αυτού και εις Κύριος Ιησούς Χρι
scribit : Jesus Christus heri, et hodie ; idem et in στός, δι' ού τα πάντα, και ημείς δι' αυτού. Και
sæcula * . El rursus : Unus Deus Pater, ex quo om- πάλιν: "Ων οι πατέρες , και εξ ών ο Χριστός , το
nia , el nos ex ipso : et unus Dominus Jesus κατά σάρκα, ο ών επί πάντων Θεός, ευλογητός
Christus , per quem omnia , et nos per ipsum 6. εις τους αιώνας , αμήν . Ιδού γαρ, ιδού Χριστόν
Ac rursus : Quorum patres, et ex quibus Christus Ιησούν και ονομάσας , χθες και σήμερον τον αυτόν εί
secundum carnem , qui est super omnia Deus benedi- ναι φησι , και εις τους αιώνας και δι' αυτού γενέ
clus in sæcula . Amen 6. En enim , en , nominato σθαι τα πάντα και τον κατά σάρκα εξ Ιουδαίων,
Christo Jesu , eumdem illum heri et hodie esse επί πάντας ονομάζει Θεόν · και μήν ευλογητόν εις
dicit, et in sæcula ; ac per illum facta esse omnia. τους αιώνας , αμήν. Μή τοίνυν διέλης εν τούτοις τας
Illum quoque qui ex Judæis secundum carnem, C επί του Κυρίου φωνάς . "Έχουσι γαρ εν ταυτώ το θεοπρε
Deum super omnia appellat ; quin et in sæcula πές και ανθρώπινον εφάρμοσον δε μάλλον αυτάς ως
benedictum , Amen , dicit. Ne in bis igitur, quæ ενί το Υιό, τουτέστι , Θεώ Λόγω σεσαρκωμένω. »
de Domino dicuntur, voces diviseris. Simul enim Τούτοις δή τους λόγους του Πνεύματος και αυτές
complectuntur, et quod Deo convenit, et quod ho- ημίν αποδέδειχεν ο Διδάσκαλος τάς μέσας φωνάς,
mini. Quin potius illas tanquam uni , Filio tribue, μηδέν καθοτιούν έτερον επί Χριστού σημαινούσας, και
nempe Deo Verbo incarnato. » llis verbis Spiritus, το θεοπρεπές εν ταύτη και το ανθρώπινον • άθεν
docuit nos doctor , ipsas quoque medias voces nihil αυτά ταύτας και εφαρμόζειν αδιαιρέτως παρακελεύ
penitus aljıy] in Christo significare , quam quod ται δεϊν , ως Θεώ τω αυτή, και ανθρώπω φύσει τυγ
Deum simul, atque hominem deceat : unde et illi has χάνοντι και άλλο το παράπαν, ως έφην, ουδέν.
indivise tribuendas jubel, ut qui Deus idem et homo,
Dec aliud prorsus quidquam , uli dicebam , exsistat.
Ejusdein ex oratione qun duas in Christo voluntales Τού αυτού εκ του λόγου του περί των δύο θε.ζη
esse probat. μάτων του ενός Χριστού .
Nam nisi alia atque alia secundum essentiam Ει άλλο και άλλο κατά φύσιν ουκ έστι το θείον
est, divinilas et voluntas humana , liquet unam και το ανθρώπινον θέλημα , δηλον ώς έν φύσει και
natura .alque eamdem esse. Ac si ita est , na- ταυτόν . Και ει τούτο , και η φύσις εξ ανάγκης μία
Lura quoque necessario una , nullaque varie- και απαράλλακτος . Ου γαρ έτερότης φυσική θελη
Late dissimilis est. Ubi enim nulla naturalis vo- D μάτων ουκ έστιν, ουδ' ουσίας το παράπαν και φύ
turlatum diversitas est, nec esscntiae omnino ac
σεως. Ει δε άλλο φύσει και άλλο, διάφορα πάντως :
naturæ est. Sin autem alia atque alia natura , plane κοι ει διάφορα, πως τον εν πόσω τούτων αριθμών
distinctæ sunt. Ac si distinctæ , quomodo non ea- ουχ ομολογήσαι χρεών ; Η γάρ τούτου εξάρνησις,
rum necessario, qua pollent quantitaic, falendus αυτής τε πάμπαν αφανισμών, και των διαφερόντων,
sumerus est ? Sublata enim numeri ratio , tum dis
ως ουκ όντων , εργάζεται. Πώς γαρ και είναι δυνα
tisictionem tollet, lum quæ distincta sint, ac si ne τον και μή αριθμείσθαι , και δι ' ήντινα την αιτίαν ;
essent quidem, prorsus abolitura est. Νam φui ή πως όντα μεν κατά φύσιν, ουκ αριθμούμενα δε τα
etiam fiat , esse haec , el non numerari ? quidve θελήματα την αυτήν, είπερ ευλόγως μή παύσoιντο
demum causæ est, aut quomodo lit , lil quæ ex na . του αριθμείαθαι καυταί αι φύσεις ; Το γάρ επ'εκεί
tura sunt voluntates, non etiam ex nalura nume- νων καλόν, εμφύτων όντων και συστατικών των
rentur,7 cum et ipsa naturæ numerari merito nun- πραγμάτων , και επ' αυτούς υπάρχειν προσήκει τοις
quam destileriut ? Quod enim in voluntatibus πράγμασι , και η κακ τούτιων ανέλωσε τον αριθμών,
1 Joan. Χιν. 9, 10, 1 Joan. V, 50. • Joan . V , 39 , 40. * Hebr. XIII, 8. 1 Cor. viii , 6. 6 Rol .
ΙΣ, 5.
1125 PANOPLIA DOGMATICA . TIT , XXI. 1126
ως ότι κατ' αυτούς λυμαινόμενον, ή μηδαμώς παρα- A bonum ptumque est , quo innate sint resque cou
βλάπτοντα , και επ' εκείνων περιληφθή . Προς δήλω- stituant ae insigniant, in ipsis quoque rebus ut
σιν της ενούσης αυτούς εμφύτου διαφοράς, δι' ήν exsistat conveniens sit ; atque adeo vel ali bis
αυτώ κάν ταις ουσίαις προσχρώμεθα · ή δείξωσι , quoque numeriim auſerant, lil qui, per eos , la
πως μη αναίρεσιν πάντως η σύγχυσιν, του κατά bem asserat ; vel , cum nibil lædat, in illis quoque
άνθρωπον φυσικού του Σωτήρος θελήματος απεργά- assumatur ; ad hoc scilicet, ut quae illis natura
ζονται , διά της κατά τον αριθμόν παραιτήσεως . inest distinctio innotescat : quod unum in causa
est, nt et in natoris numerum surpemus ; aut certe ostendant, qui fiat ul naturalem Salvatoris volun .
latcm, qua ratione est hono, non oninino auſerant aut confundant, qui ejus censum ac numeruin
respuant.
Το γάρ θεωθήναι τη προς Θεόν ενώσει , καθά Non enim quod hæc , unione cum Deo
και την φύσιν αυτήν της λογικώς τε και νοε- deitate imbuta sit , haud secus ac ips2 12
ρως εψυχωμένης σαρκός, της κατ' ουσίαν οντότη- tura carnis, animæ præditæ utenle ratione et
τος ουκ εξίστησιν ώσπερ ουδέ της οικείας τον intelligente eo extrahit , quod illi essentiale
σίδηρον, η άκρα και δι' όλου προς το πυρ συν- B exsistit ; uti neque ferrum, ab eo quod illi ex
ανάκρασίς τε και ένωσις» αλλά πάσχει μεν τα essentia est , extrudil sumina ejus , lolaque mole
πυρός , επειδή πυρ τη ενώσει γεγένηται · βρίθει cum igne contemperatio atque unio : sed ignis qui
δε πάλιν κατά φύσιν, και τέμνει , ότι μή της οι, dem affectiones recipit, eo quod ex unione velut
κείας λώβην πέπoνθε φύσεως, η φυσικής ενεργείας ignis evasil ; graνι tamen rursus pondere natura
εξέστη το σύνολον· καίτοι μετά πυρός υπάρχων est , el secal, idcirco niinirum quod ejus nalurx
κατά την αυτήν και μιαν υπόστασιν, και αδιαστά- nulla labes illata est, nec a nalurali prorslis ope
τως δρών , τά τε κατά φύσιν ιδίαν· λέγω δε την το- ratione excessil ; etsi cuin igne, secundum quam
μήν· και τα καθ' ένωσιν αύθις, όπερ έστιν η καύ- eamdemque subsistentis rationem , una exsistil, ac
σις. Αυτού γάρ υπάρχει, καθάπερ και του πυρός και indivise operalur, lum que ex propria natura sunt
τομή , διά την άκραν τούτων είς άλληλα περιχώρη- (ut nempe secet ) lum rursus quod ex unione acce
σίν τε και αντίδoσιν· και ούτε την φύσιν αυτού , dil ( scilicet ut ural. Illius enim est, quod urit, uli
φημί δε του σιδήρου , κάν μετά πυρός οράται, κω- eliam ignis, quod secal, ob summam horum inter
λυόμεθα το παράπαν ονομάζειν ή αριθμείν , ούτε την se intimamque penetrationem ac reciprocationem .
φυσικής ενέργειαν, ει και μετά καύσεως καθοράται , Ac neque ejus naturam (ferri scilicet) etsi igni
και μηδεμίαν έχει προς ταύτην διάστασιν, αλλ' conjuncta conspicitur , ullo modo nominare prolii
ενοειδώς συν αυτή τε και εν αυτή διαφαίνεται και bemur aut numerare , neque naturalem operatio
γνωρίζεται . Τίς ούν ο λόγος, του το φυσικώς τη nem : quanquam hæc cernitur irendi actioni co
φύσει προσόν μή αριθμείν, τουτέστι το θέλημα, και mes, nec ab ea quidquam dividitur ; sed uniformiter
ταύτη το καθ' ημάς ατελές τω υπερτελεί και προτε- cum ea , atque in ea dilucet atque noscitur. Quæ
λείω Θεώ Λόγω σεσαρκωμένη προσμαρτυρείν, καί- igitur ratio ut id non numeremus quod natura inest
τοι πάντων επίσης , ευδοκία Πατρός, και συνεργεία naluræ ( nempe voluntatem ) caque ratione, Deo
Πνεύματος αγίου διά τήν ημών σωτηρίαν, καθ' ένω- Verbo incarnato, majori scilicet omni perfectione
σιν την αδιάστατον των της φύσεως κεκοινωνηκότι , cique anteriori , ut nec homo perfectus sil tribua
καθάπερ ούν καυτης τελείως της φύσεως , πλήν μό- mus ; quanquam omnium perinde , quæ naturæ
νης της αμαρτίας, ότι μηδε της φύσεως ήν , αλλά
sunt, nostræ salutis causa, per indivulsam unio
γνώμης, παρά τον λόγον και τον νόμον κεκινημέ- nem,, propensa Patris voluntale ac Spiritus sancti
νης της φύσεως , εκτροπή και ολίσθημα ; cooperatione, commercium iniit ; uti plane etiam
ipsius perfecte communionem naturæ, uno duntaxat excepło peccato, quod ipsum ne naluræ qui
dem attinens, animi voluntatis arbitriique contra rationem legemque naturæ moti , exerratio atque
lapsus exsistit .
Και μου δεόντως μάλιστα τούτου γε χάριν ο λεχ- Mihique maxime , cjus rei gratia convenienter
θείς επιστήσας φαίνεται μοναχός, του φυσικού το D advertisse videtur , monachus ille , cujus niemini ,
γνωμικών διαστείλας θελήματος. Το μεν γάρ, κατά dum animi voluntatem , arbitriumque ac senten
τον αυτού καλώς έχοντα ορισμόν, Δύναμις υπάρχει Hæc enim ,
tiam , a naturali voluntate distinxit.. Π.ec
του κατά φύσιν όντος ορεκτική. Πάν γάρ ει τι των juxta eam , quam rite tradidit, definitionem, Vis
όντων και μάλιστα λογικών , φυσικώς του κατά φύ- est ,, ejus appetens ,, quod est secundum nalu
σιν όντος ορέγεται , και τούτου παρά Θεού λαβών ram . Quidquid enim rerum usquam est, earum
κατ' ουσίαν έχει την δύναμιν, προς σύστασιν την maxime quæ ratione utuntur, id quod est ex nalura
εαυτού . Ει γάρ του κατά φύσιν όντος ουκ έχει την appetit, ejusque appetendi vim essentialiter a Deo,
όρεξιν , του μηδαμώς όντος , πόθεν και πώς, μηδόλως quo illi substantia sua, ac quod est, incolume sit,
ύπαρξιν ή κίνησιν έχοντος ; Μόνον γάρ αδρανές το indilam accepit. Nisi enim ejus quod ex natura est
μη όν και ανούσιον » και ουδαμώς ουδέ μία τούτου appetitionem babet, unde, quove modo ejus quod
δύναμις εν τοις oύσιν υπάρχει, και κίνησις. Το δε , non est, atque nihil est, habeat, quod omni pror
αυθαίρετος ορμή καθεστηκε , τας εφ' εκάτερα ποιου sus essentia moluque careat ? Solum enim imbe
μένη παρεκτροπάς " και ου φύσεως υπάρχον αφο . cille est , quod ne est quidem , omnique essentia
1127 EUTHYMII ZIGABENI 1123
caret ; nec ulla prorsus ejusin rebus vis motusque A ριστικών, αλλά προσώπου κυρίως και υποστάσεως.
est.. Ηaec porro libera arbieriique appetitio est,, in Και τούτό γε διαγνούς και διηρημένος και ανθρωπο
utrumque declinare preslans ; cujus muneris est, λάτρης Νεστόριος, γνωμών ένωσιν ασεβώς εδογμά
non ut naturam , sed ut personam ac hypostasim τισεν • ίν' εκατέραν δι' εκατέρας υπόστασιν επικυ
proprie discernat. Qua re perspecta , divisus ille ρώση , και ο ψιλός άνθρωπος αυτή τηρηθή, γνώμη
hominisque cultor Nestorius , animi voluntatum , τινί και αυθαιρέτων κινήσει τη προς τον Θεόν Λόγον,
seu sententiarum unionem impie docuit, ut altera ως αυτός φησι, την ένωσιν ποιησάμενος , εξ ης και
alteram subsistentiam personamque astrueret, nu την ταυτοβουλίαν συνίστησιν , ή πολυβουλίαν, ειπείν
.

dusque illi homo constaret ; nempe animi quadam οικειότερον · όσο και καθ ' εκάστην του γνωμικού
voluntate ac sententia, motuque libero in Deum θελήματος κίνησιν, κατά μέρος εκ των ατελών επί
Verbum , uti ipse loquitur, conflata unione ; ex qua, τα εντελή κατ' αυτόν ίεται , φερομένη τε και προ
eamdem consilii ac voluntatis rationem, seu ( at κόπτουσα · αλλ' ουκ εξ αυτής της αφράστου συλλή
verius magisque proprie loquar) multiplicem , sta- ψεως , όλης τελείως μετά των αυτής απάντων, προς
tuit; quanto etiam singulis paulatim voluntatis όλην και τα κατ' αυτήν άπαντα, την ημετέραν φύ
animi motibus , ex imperfectis ad perfecta , ten- Β σιν της του Λόγου θεότητος , καθ' υπόστασιν μίαν
dendo ac proficiendo, ut ille opinatur, procedit ; και την αυτήν ενωθείσης .
non quasi ex ipsa, nullis verbis explicabili conceptione, tota perfecte cum suis omnibus, cum lota
ejusque omnibus natura nostra , penes unam eamdemque subsistentiam ac personam , Verbi deilas
unita sit .
Ut igitur , quem dixi , monachus , tum naturæ "Ως αν τοίνυν και το εντελές διακριβώση της φύ
perfectionem in Deo incarnato exacte slatueret , σεως επί του σαρκωθέντος Θεού, και το αντικείμε
tum contrarietalem excluderet ; naturali in co con- νον διαρρίψη και λεχθείς μοναχός : το μεν φυσικών
stituta voluntate, arbitrariam dispunxit; ut neque ώρισεν επ' αυτού • το δε γνωμικόν αποδιώρισε θέ
divisioni Iocum , voluntatum in eo conflictu, daret, λημα, μήτε τη διαιρέσει χώραν δους τη στασιάζειν
neque inanem speciem nudamque imaginem,, per εν τούτω, μήτε τη φαντασία παρείσδυσιν, τη μη
absentiano illius arcesseret. Sin autem quis forsilan υπάρχειν εκείνο . Ει δέ τις τυχόν ισχυρίζεται, μή αν
affirmel, fieri non posse ut aliter duæ in eo dican- άλλως επ ' αυτού δυνατόν, και κατ' εναντίωσιν τα δύο
tur voluntates , quani per contrarietatem seu oppo . θελήματα λέγεσθαι · ει μεν ως κατ' ουσίαν διάφορα,
sitionem; siquidem ita intelligat, ut essentialiter κάγώ δέχομαι , ει δε ως αντικείμενα, ψευδής ο λόγος .
diversas atque distinctas velit, nec ego eam infi C Ου γαρ εί τι διάφορον πάντως και αντικείμενον. Το
cias ; sin autem contrarias et que inter se dissi- γάρ αντικείμενον, γνώμης παραλόγως δηλαδή κινου
leant, falsum est quod dicitur. Non enim si quid μένης · το δε διάφορον , φύσεως λόγω κρατουμένης
distinctum ac diversum , omnino etiam contrarium έργον καθεστηκε και το μέν φύσεως στασιαστικών,
est atque adversum . Adversum siquidem ac con- το δε προδήλως συστατικών. Διαφορά τοιγτοιγαρούν
1rarium, anirni voluntatis est, ac arbitri aliter ουσιώδης , εις σύστασιν των εν τη φύσει πραγμάτων
(juam ex ralione moli ; diversum vero seu di- εστίν, ου μη εναντίωσις, [αλλά ] προς την τούτων
stinctum , naturæ, quæ ratione regalur, opus exsi- διάλυσιν. Ου γαρ έχει η φύσις το παρά φύσιν » ουδε
siit : atque alterum quidem , naturam pugna com- λόγος ουδείς του στασιάζοντος .
millil; alterum cam palam conflat ac constituit. Essentialis itaque differentia ac distinctio, eo est,
ut res in natura consistant sintque incolumes ; non sic contrarietas, sed ut dissolvantur ac intereant.
Non enim habet natura quod naturæ rationibus adversum est ; nec ejus quod tumultualur ac dissi
det, ulla in rebus ratio est.
Præterea , si duæ voluntates omnino contrariæ ac "Αλλως τε , ει τα δύο θελήματα πάντως εναντία
oppositæ sunt, unde est ut nec in animis, natura ac και αντικείμενα , πώς επί τε των φύσει και υπο
persona discretis, id omnino ac prorsus contingal ? D στάσει διηρημένων λογικών, ου τούτο πάντη τε και
Etsi enim arbitrariæ animique voluntates sunt, πάντως συμβαίνει. Συννεύομεν γάρ έστιν ότε τούτοις,
quandoque illis consentimus, Deoque et angelis, καίτοι γνωμικοίς ούσι, και Θεώ, και αγγέλοις, και
ipsique alii aliis ; nec idcirco jam animum sui ar- αλλήλοις, αλλ ' ου διά τούτο της γνώμης ήδη, και
bitrum , ejusque voluntatem amisimus. Horum
9 του κατ' αυτήν θελήματος , διαπεπτώκαμεν . Ει γάρ
enim si jacturam fecissemus, ulique etiam concor- τούτων, και της προς τους άλλους δηλονότι συννεύ
diæ cum aliis ; quandiu enim illius compotes su- σεως, είπερ έως ταύτην έχομεν, και των άλλων
mus , etiam alia que volentis animi sunt suique γνωμικών αντεχόμεθα . Ει ούν ενταύθα τούτο, και
arbitri , 1enemus . Cum haec igitur sic se habeant , ουδαμώς αντίταξις καθoράται, καίτοι σωζομένων
nec usquam pugna appareat , tametsi arbitrariæ υπάρξει τε και αριθμό των γνωμικών θελημάτων,
voluntates, exsistentia atque numero incolumes και την φιλικήν εν σχέσει διάθεσιν · πώς επί του
sint, qua necessitudine animi amice consociantur ; αυτού και ενός σαρκωθέντος Θεού Λόγου , και τελείως
qui fit, ut in uno eodemque Deo Verbo incarnato, δι' ημάς ενανθρωπήσαντες , εν τοίς φυσικώς προσ
ac perfecte nostri causa facto homine, quæ ei cs- ουσιν αυτώ κατ' ουσίαν θελήμασιν, εναντίωσις έσται .
sentialiler natura voluntates insunt, contrariæ sint Πώς δε ταύτα φασιν εναντία, δι' αυτόν γε τον αριθ
1:29 PANOPLIA DOGMATICA. ΤΙΤ. ΧΧΙ. 1130
μόν, ή και δι' αυτό το υπάρχειν. Ει μεν διά τούτο, A atφue discordes ? Quo autem modo contrarias asse
και την φύσιν ανέλωσι της σαρκός, αντικειμένην το runt,, numeri ratione,, an et ipsa exsistentia ?? Ac
Λόγω δια την ύπαρξιν. Πολλώ γάρ ισχυρότερον, ώς siquidem hanc causam dicunt , etiam carnis natu
τ.ίσιν εύδηλον, εις αντίταξιν, το υποκείμενον , του εν ram, eo quod exsistit, Verbo adversantem sustule
υποκειμένω καθεστηκεν . Ει δε διά μόνον τον αριθμόν, rint.. Ionge eniin (ut
( cuivis exploralum est)) major
και τούτου τας φύσεις ερήμους ποιήσωσι , και μηδε contrarii vis in eo , quod ipsum subjectum est ,
μίαν αυτών αριθμείτωσαν ; παραιτείσθωσαν δε και quam quod in subjecto exsistentiam habet. Sin au
πάλιν αυτόν διά την αυτήν αιτίαν, καπί των της tem sola numeri ratio oflicit, hanc et naturis adi
μιάς και ανάρχου θεότητος τριών υποστάσεων , ίνα mant, neutramque corum in numeros ponant : ac
μή κακείνη στασιάζη προς εαυτήν, αλλ' άτοπον γε rursus ipsum ob eamdem causam , nec in tribus
το μηδέν όντι το σύνολον , ουκ ουσία , ου ποιόν, unius æternæque Deitatis personis, ne el illa ipsa
ουκ άλλο τι των όντων, ισχύν τοσαύτην αποκληρούν : secum dissideat, adıniltant . At sane absurdum , ei ,
ατοπώτερον δε, και την ύπαρξιν αυτήν του φυσικού
1 qui nihil prorsus sit, non substantia , non qualitas ,
θελήματος αιτιάσθαι, κάντεύθεν την αναίρεσιν αυ- non aliud quid eorum quibus rerum genera cen .
του κατασκευάζειν. Και ταύτα, των άλλων εν τη sentur, vim tantam ascribere ; longeque absurdius,
φύσει πρωτίστην ούσαν φυσικών ιδιωμάτων και κι- B ipsam naturalis voluntatis exsistentiam ac verila
νημάτων έμφυτον δύναμιν. Κατά ταύτην γάρ μό- lem ejus arcessere ; atque inde eam amoliendain
νην, του είναι και ζήν , και κινείσθαι , και νοείν, και astruere. Ac vel maxime, cum inter reliquas natu
λαλείν, και αισθάνεσθαι, και μετέχειν τροφής, ύπ- rales proprietales ac molis, innata bæc vis facile
νου τε και αναπαύσεως , και μή αλγύνεσθαι , μηδε princeps exsislai . Nam secundum hanc unam et
θνήσκειν, και απλώς απάντων των συνιστώντων την esse et vivere et moveri el intelligere, et loqui et
φύσιν, έχειν τελείως τάς έξεις, και των λυμαινο- sentire,, cibumque sumere , et somno recreari ac
μένων τάς στερίσεις, φυσικώς εφιέμεθα. quiete, el non dolere neque mcri ; prorsusque
( ul verbo dicam ) omnium ad naturæ incolumitatem facientiu .. perlecte babilus nancisci, iisque carere
que ad interitum ducunt, naturaliter appetimus.
Και μου φαίνεται καν τούτω προσηκόντως ποιή- Ac mihi quoque ea etiam parte consulto fecisse
σας, κατά τον αυτού ορισμών και ευλαβής μοναχός, videtur , in stua definitione, religiosissimus mona
και προσθείς τό: « Και των ουσιωδώς τη φύσει chus, dum et hac addidit : « Et earum omnium
προσόντων, συνεκτικήν πάντων ιδιωμάτων. Πάντα proprietatum , que essentialiter nature insunt, vim
γάρ αεί συνέχει, και συνέχειν έφιέται , και ουδενός conservatric
C em . » Omnia enim semper conservat
έχειν την στέρησιν , το ουσιώδες εν ημίν και έμφυτον ac continet , appetitque conservare ac nullo carere ,
θέλημα μάλλον δε ημείς , δι' αυτού τε και κατ ' que in nobis essentialis ac innala voluntas est ; seu
αυτό και οιμαι τον και ποσώς του όντος, αλλά μη nos potius per eam , exque illius ratione ; arbitror
του δοκούντος λόγον ποιούμενον , συνθήσεσθαι πάν . que omnino assensurum , qui ejus quod vere est
τως δή, και ως άνθρωπον τον σαρκωθέντα Θεόν, φυ- tantisper rationen habeat , non ejus quod inani so
σικόν έχεις και ανθρώπινον θέλημα και των απηρι. Ιum specie ; Deum incarnatum , ut etiam hominem ,
θμημένων έκαστον θέλειν κατ' αυτό φυσικώς , προς naturali atque humana volunlale preditum esse ;
πίστωσιν της νοερώς αυτού και λογικώς εψυχωμένης eaque singula que enumerata sunt , secundum s0
σαρκός , είπερ τέλειος άνθρωπος γέγονε , μηδενί των natura velle, ad carnis sue astruendam fidem, in
ημετέρων λειπόμενος , πλήν μόνης της αμαρτίας : 1elligentium more ac utentium ratione animals ; ut
αλλά πάντα έχων όσα και ημείς , απαραλείπτως τα qui ipse homo perfectus , nullo eorum , quis nostra
κατά φύσιν συστατικά της ημετέρας ουσίας , ώσπερ sunt , deficeretur , uno duntaxat dempio peccato ;
ούν και τα της ανάρχου και θείας, δι' ών άνθρωπον sed que nobis stuppetunt omnia , nostramque natu
εαυτόν ομού και Θεόν όντα κυρίως εγνώριζε , και raliler substantiam conflant , nullo desiderato lia
D et
την προς ημάς, και τον Πατέρα τελείως φυσικής Ρber ; uti plane etiam que sempilernani atque di
συγγένειαν διασώζοντα μετά την ένωσιν. vinam ; quibus se hominem simul Deumque vero
demonstravit, ac qui perfccte nobiscum et cum Patre naturalem afinitatem , post etiam unionem
servaret .
Το γάρ δή λέγειν, ώς εν τω καιρώ μόνο του σω- Quod enim quis dical, salutaris duntaxal passio
τηρίου πάθους, ηνίκα το ημέτερον ετύπου πραγμα- nis lempore (quando nimirum nostram in se reipsa
τικώς εν εαυτώ, και ως άνθρωπος παρη τείτο τον naturæ speciem præferebat, atque ut homo mor
θάνατον , δύο θελήματα έχων εδείκνυτο, αποφαντικόν, lem recusabat) duas prætulisse voluntates, sic ultro
ουκ αποδεικτικόν μοι δοκεί, Πώς γαρ εν τούτω μόνο dici existimo, neque veroulla certa ratione probari.
τω καιρώ, και μη προ τούτου , και δι' ήντινα την Cur enim illo duntaxat lemporis articulo , el non
αιτίαν. Ει μεν γάρ είχε τότε , και απ' αρχής είχεν ante, quamve o causan ? Si quiden enium tum ha
εξ ου γέγονεν άνθρωπος, αλλ' ουχ ύστερον έσχε- Debat , a principio etiam habuit , ex quo factus est
>

θίασεν ει δε απ' αρχής ουκ είχεν, ου δε κατά τον homo, non postea ascivil . Si enim a principio non
καιρόν του πάθους, αλλά μόνον εφάντασε την παραί- habuit , neque teinpore passionis ; sed solum opi
τησιν, και προς ταύτη τα λοιπά δι' ών σεσωσμεθα, nione hoc gessil, ut scilicel mortem gerci, al
PATROL , GR , CSSX . 36
 1131 EUTIIYMII ZIGABEN
1132
que etiam reliqua , quibus saluten adepli suits , Α οίον το δάκρυον , την ευχήν, την λύπην, την αγω
expleret; cujusmodi sunt llelus, preces, tristitia, νίαν , τον σταυρόν , τον θάνατον , την ταφήν ενός
1

mortis pavor, crux , mors, sepultura . Uno enim ex γάρ άκυρουμένου των εν αυτώ καθ' ημάς φυσικών
iis, quæ in eo pro humana ratione naluralia exsi- σωζομένων, ουδε τα άλλα στήσεται . Πώς γαρ ουκ
stunt, abrogato, neque reliqua consistent. Quomodo εκείνο μεν, ταύτα δε; Και τίς ο λόγος; εναντίωσις
enim non illud quidem , hæc vero ? quæve ratio ? δε ποία το προσεύχεσθαι , και φυσικής εκουσίως ;
1
aut quie rationum pugna, in eo quod orat , της κατά την σάρκα λέγω, πρόσδειξιν ασθενείας
naturalemque sponte infirmitatem carnis scilicct) ποιείσθαι δια της συστολής , και μη αντιτείνειν
timore ac pavore ostentat, nec prorsus obnititur , όλως , αλλά λέγειν · Ει δυνατόν . Και• Μή τί εγώ
sed ait : Si possibile est. Et : Non quid ego velim , θέλω , αλλ' εί τι σύ· και συνάπτειν τη συστολή
sed quid tu 1 ; forteimque adversus mortem, atque την ισχυράν κατά του θανάτου και πρόθυμον κίνη
alacrem timori molim appingill Informabat qui. σιν ; Ετύπου μεν γαρ πραγματικώς εν εαυτό το
dem in se reipsa quod nostrum est naturali lan- ημέτερον, διά της φυσικής προς μικρών αγωνίας
lisper mortis formidini ejusque anxio timori con ίνα και ταύτης ημάς ελευθερώση , και της οικείας
cedens, ut et ab illo nos liberaret, suæque carnis σαρκός τήν φύσιν πιστώσηται, και πάσι καθαράν
B την οικονομίαν φαντασίας εργάσηται· παρίστη δε
naturam astrueret , ac inani omni specic vacare
dispensationem monstraret . Mosque rursus maxi- πάλιν ευθυς την κατά του θανάτου μεγίστην ορμήν,
mam adversum mortem animi vim exserit, sum- και την άκραν του κατ' αυτόν ανθρωπικού , προς
mamque humanæ suæ voluntatis , cum propria sua, το οικείον αυτού και Πατρικών θέλημα, συμφυίαν
Patrisque voluntale, necessitudinem ac unionem και ένωσιν, το επικρίναι τούτο και φάσκειν: Μή
prodit, judicio suo approbans, dicensque : Non mea, το εμόν, αλλά το σον γενέσθω. Ταύτη μεν την
sed tua voluntas fiat ; hinc quidem divisionem ,
διαίρεσιν απωθούμενος , εκείνη δε πάλιν την σύγ
illincque rursus confusionem procul eliminans at χυσιν .
que submovens.
Sin autem idcirco hxc dicunt, quod non apparcat Ει δε, ότι μή άλλοτε φαίνεται τού θέλειν έμφα
alias, ejus quod est velle , quam passionis tempore, σιν πεποιημένος, ή κατά τον καιρόν του πάθους,
meminisse, idipsum dixerint et de innala intelli- ταύτά φασι , τούτο και περί της εμφύτου νοήσεως
gendi vi , mentisque experlem ipsum asscrent. είπoιεν, και άνουν αυτόν κατασκευάσουσιν . Ου γαρ
Non enim apparet dixisse, quod menic cogitaril aut φαίνεται λέξας ότι νενόηκα . Και περί όσφρήσεως
intellexerit. Simili quoque ratione de olfactu aliis. C ομοίως, και των λοιπών καθ' ημάς φυσικών, ών
que in nobis naturalibus, quorum nusquam scri- μνημονεύσας ουκ αναγέγραπται . " Η και περί της
plum est meminisse. Vel etiam de ipsa anima, ac si ψυχής αυτής, ως ου πρότερον ούσης καθ' ύπαρξιν,
prius reipsa non exstilerit, quo ex tempore homo αφ ' ου γέγονεν άνθρωπος , αλλ' ή μόνον όπόταν αυτής
la plus est, sed lunc solum cum ejus commeminit. έμνημόνευσεν. Ου προ πολλού γάρ του πάθους τούτο
Haud enim diu ante passionem illud præstitisse πεποιηκώς ανηγύρευται. Ή τοίνυν σχεδιασθείσαν
proditum est . Aut igitur lunc quasi ex tempore na- αυτήν αυτίκα είπωσιν , ότι μη πολλάκις και απ'
lam dicant, quod non sæpius ac jam lum initio αρχής αυτής εμνημόνευσεν · ή τούτο μη λέγοντες,
ejus facta mentio est ; aut cum hoc non dicant, sed αλλ' "Αμα σαρξ, άμα Θεού Λόγου σάρξ έμψυχος ,
ex magni Athanasii sententia : « Sjinul caro, simul λογική, και κατά τον μέγαν 'Αθανάσιον δογματίζουσι,
Dei Verbi caro animata , ratione utens, , doceant , και το φυσικόν ως ανθρώπου του Σωτήρος θέλημα,
naturalem quoque Salvatoris voluntalem , qua homo μή κατά τον καιρόν είναι του πάθους λέξoυσι μό
esset, non passionis duntaxat tempore exstitisse νον, ει και μνήμην αυτίκα τούτου πεποίηκεν· αλλ'
dicent, etsi illius tunc meminit, scd a principio απ' αρχής ως ανθρώπω καθ ημάς φυσικώς τώ Σω
velut in nobis , ac quæ illi lanquam homini nalura D tipi OUVOJOWW lévov
consubstantialis sit :
Subil aulem mirari et de operatione, quomodo in "Επεισι δέ μοι θαυμάζειν και περί ενεργείας, ως
Christo unam esse doceant, relate nimirum ad indi- μίαν ταύτην επί Χριστού δογματίζουσι , τη προς το
viduum , ejusque , ut ipsi loquuntur, conside- άτομον, ως αυτοί φασιν, αποσκοπήσει και αναφορά ,
ratione. Alque ut millam dicere, eorum quæ natura- Και να παρω λέγειν, ώς ουδέν των φυσικών ως εις
lia suni , nihil primo ad individuum relationem ha- άτομον προηγουμένως, αλλά την τούτου φύσιν τε
bere, sed ad naturain ipsius ac essentiam . Quid enim και ουσίαν έχει την αναφοράς. Τίς γάρ άνευ των
quis operari possit absque iis facultatibus, quae natu- φυσικώς προσόντων τη φύσει δυνάμεων, ενεργείν
rä insunt ? Undeve alicui ut operelur absque na- τι δύναιτ' άν ; ή πόθεν αυτό το ενεργείν η δύνασθαι,
lura , aut ut ejus præditus facultale exsistat ? πάρεξ της φύσεως: Εκείνο δε ερωτήσαι βούλομαι
Libensque ex iis quæsierim , num ut naturales Προς αναίρεσιν άρα των φυσικών ενεργειών ταύτην
operationes interimant, hanc objiciunt, necne ? προϊσχοντο, ή τι ; Ει γάρ επ' αναιρέσει, πώς , πότε
Si enim ut interimant, quomodo, qualisve lan- και ποία κατά την εκείνων απόπαυσιν είη το παρά
* Μatth . ΧΧVΙ , 59.
1133 PANOPLIA DOGMATICA , TIT. XXI . 1134
πιν ενέργεια και ως γάρ φύσεων ουκ ουσών, και το εξ A denυ , illis snnotis ac albrogatis , futura operatio ?
αυτων αφανίζεται πά τως , η σύνθετος λέγωυπόστα- Nain sicut naluris non exsistentibus prorsus eliani
σις· ούτω και των φυσικών ενεργειών ουκ ουσων , necesse est aboleri quod ex eis est (persunam
ουδ' άλλη το σύνολον έσται. Και ου λέγω τούτο , ώς scilicet composilam ), sic quoque cui non exs'ent
άλλης ενεργείας εκ των φυσικών συνισταμένης. nalurales operationes, nec ulla alia omnino futura
Ουδέ μία γάρ των εν υποκειμένω σύνθεσις : "Οτι est. Neque hoc ilico, quasi aliam ex naluralibus
μηδέ τήν καθ ' εαυτό το σύνολον ύπαρξιν, αλλά το condandam operationem velim , Eorum enim quæ
εικαίον παριστά. Ως ει τας κυρίως κατά φύσιν ού- sunt in subjecio, nulla est compositio ; quod sci
σας ούκ είναι λέγουσι, πώς υπάρξει το μηδαμώς όν ; licet non ipsa vere omnino ac per se exsistant,
Τίς γάρ έστι υποστατικήν λέγων ενέργειαν, και πό- sed debile quidpiam vanumque exhibeanl. Quocir
θεν τούτο, και παρά τίνος λαβόντες προσφέρουσιν ; ca si quæ vere sunt per naluram esse inficiantur,
Ει δε τούτο τυχόν αποφαίνονται, σύνθετον δε την qui fiat ut quod nusquam aliquid est , id vero
υπόστασιν ομολογούσε προς την αναφέρεται, και των reipsa exsistentiæ compos exsislat ? Quis enim est
εναντίων και αντικειμένων δεκτικήν θνητήν γάρ qui personalem operationem dical,, aut unde hoc
και αθάνατον, ορατών και αόρατον, περιγραπτήν et a quo acceplum proferant ? Sin autem forte
και απερίγραφον , άναρχον και υπό αρχήν , έσται του- Β 1stud asserunt, personamque ad quam refertur,
το κατά το είκός και η ενέργεια . Και πώς άλλως, ή fatentur compositam ; contrariorum scilicet ei eo
καθ'έξιν δηλονότι και στέρησιν ; και τα μεν, ώς ούσα , fui quæ opposita sint capacem ; nempe, mortalemet
πείσεται , τα δε , ώς μή ούσα, παρυποστήσει . Πώς δε immortalem , oculis conspicuam et inaspectabilem ,
και ο τοιαύτην έχων ενέργειαν, κατά το αυτό και ουκ circumscriptanı el incircumscriptam , carentein prin
άλλο και άλλο, ότι μηδε εκείνη , τα όμοια πείσεται ; cipio et quæ principio subisit ; istud merito erit ct
προσφυώς γαρ έχειν τη οικεία ενεργεία του ενεργούντα , operatio .. Quo vero alio modo,, quam secunduin
κακείνη τούτω , πάσα ανάγκη . Και πώς Θεός , ο έξει , habitum et privationem ? Ac partim quidem , ut
και μη φύσει Θεός; Πώς δε άνθρωπος, ο στερήσει, quæ exsislat, patietur ; partim vero , ut quæ ipsa
και μή ουσία κυρίως τούτο υπάρχων ; Τίς δε φύσις non exsistat, diminute et quasi umbra substabit.
ανενεργητος , ή φυσικής ενεργείας εκτός ; "Ως γάρ ου- Qui aulem fiat, ut tali præditus operatione, se
δαμώς υπάρξεως έρημος , ούτως ουδέ δυνάμεως φυσι cundum idem , et non aliud atque aliud (quando
κης . Ει δε ταύτης άμοιρεί, και της υπάρξεως αμοι- nec ipsa ) talia patialur ? Operantem enim suæ
ρήσειεν άν. Το γάρ αδύναμον, ώς αδρανές πάντη coaptari operationi, bancque illi congeneam ac
μόνον εστί το μή,όν. Πάν γάρ εί τι των όντων, συ- C allinem esse , prorsus necesse est. Ecquonam modo
στατικήν έχει διαφοράν , την έμφυτον κίνησιν τώ Deus, qui con natura, sed illius habitu sil ? Quore
γένει συμπαραλαμβανομένην , και ποιούσαν του υπο- modo homo, qui privatione , et non substantia
κειμένου τον ορισμόν , δι' ού ότι εστι και τι εστε vere islud exsistit ? Quænam vero natura ipsa
κυρίως γνωρίζεται, πρός τε τα ομοειδή το απαράλ- iners, aut quæ naturali deficiatur operatione ? Uli
λακτον έχον, και το διάφορον αύθις προς τα ετε- enim nusquam exsistentia vacat ac substantia ,
ροειδή και εί τούτο, πώς δυνατόν φυσική δυνάμει sic neque naturali caret operatione.. Sin aulera
άμοιρούνται κατά σάρκα, τον ενανθρωπήσαντα Λό- hujus expers est, utique etiam illius expers fu
γον άνθρωπον τέλειον, ή όλως άνθρωπον χρηματί- cura est. Quod eniin vi ac facultate caret, ut
ζειν. Ου γαρ δίχα φυσικής ενεργείας και άνθρωπος, prorsus imbecille atque obscurum , unum nihil
ώσπερ ουδ ' άλλη φύσις της οικείας και ουσιώδους. est . Si quid enim demum in rebus est, constituen
“Η γάρ έλλειψις ταύτης , ή ουδέ φύσιν είναι ποιεί tem sui ac insignientem differentiam habet (naturæ
την φύσιν, ή τας πάσας αλλήλαις ταυτόν, και αντί scilicet insilum molum ) qua, una cum genere
πάντων μίαν, τη απολείψει της συνιστώσης συμ- assumpta , subjecti delinitio strualur subjectumque
φυρείσας δι' όλου συγχυθείσας. Ει γάρ ουκ ανέργη- esse ac quidnam illud sit, manifestelur; ejusmodi
τον λέγουσι το καθ' ημάς τον Λόγον, δηλον ώς έμ- D scilicet, ut cuin cis que ejusdem generis sunt,
φυτον και ανθρωπίνην ενέργειαν έχοντα τούτόν φα- nulla dissimilitudine abhorrens, conveniat, ac rur
σι. Πώς γαρ άν άλλως; Ου γαρ ενεργείν δυνατόν sus ab eis, quie diversi generis sunt, differat. Ac
φυσικής ενεργείας χωρίς ώσπερ ουδε υπάρχειν , si ita est, qui omnino fiat, ut naturalis expers
ουσίας δίχα και φύσεως. 'Αλλ' ουδε μίαν μόνον, operationis (quod ad carnem attinet), Verbum homo
άν περ ή την φύσιν διπλούς , την έμφυτον έχειν factum , ipsum homo perfectus, aut prorsus homo
ενέργειαν τον ενεργούντα, πάσα ανάγκη επεί και exsistat ? Non enim est homo, qui naturali ope
ratione deficiatur, uti nec alia quævis natura, quæ propria ac essentiali careat facultale. Quod enim
hæc desil, aul id præstal, ul ne quidem nalura sil , aut ut naluræ omnes inter se idem sint, unaque vice
omnium habeatur, iis prorsus commistis alque confusis, per ejus vis absentiam ac facultatis, quæ con
stituit atque insignit. Si enim non iners expersque operationis, ea ratione quia est homo ,
Verbum dicunt, palam insitam ar, naturalem operationem illi ascribunt. Quo enim alio modo in
telligatur ? Ut enim aliquid operetur non naturali fultum operatione, baud unquam fiat, uli Derne ut
absque essentia et natura exsistat . Sed nec unain solun operationem naturalem habeat, qui operaiur,
prorsus necesse est, siquidem ipse duplicis naturæ exsistai .
1135 EUTNYMI ZIG BENI 11: 6
Mitto dicere , nec Christi composilam perso- A Και πορω λέγειν , ώς ουδέ άτομον κυρίως το κατά
ham individuum proprie esse. Non enim relatio- Χριστόν σύνθετου λέγεται πρόσωπον. Ου γαρ
nein habet, ea ratione quod ex generalissinio σχέσιν έχει προς την εκ του γενικωτάτου γέ
genere per genera suballerna in specialissimam νους διά των υπάλληλα καθιεμένην γενών προς
speciem dividalur, suumque in ea processum το ειδικώτατον είδος διαίρεσιν, και εν αυτώ την
definiat. Alque id causae est, cur, sapientissi- οικείαν πρόοδον περιγράφουσαν. "Οθεν διά τούτο,
mo Cyrillo auctore, nomen Christus delini- κατά τον σοφώτατον Κύριλλον, το Χριστός όνομα ,
lionis vim minime habeat . Neque enim spe- ούτε όρου δύναμιν έχει» ουδε γάρ είδος έστι πολύ
cies est, quæ de multis numero distinctis præ- λων αριθμό διαφερόντων κατηγορούμενον , ούτε
dicetur, neque vero essentiam cujusquam significat. μην την τινός ουσίαν δηλοί . Ούδέ γάρ άτομόν έστι ,
Neque enim individuum est , quod ad speciem aut πρός είδος ή γένος αναγόμενον, ή κατ' ουσίαν υπό
genus reducatur, vel secundum essentiam ab eis τούτων περιγραφόμενον · αλλ' υπόστασις σύνθετος ,
circumscribatur ; sed persona composita, naluralem την φυσικήν των άκρων διαίρεσιν εν εαυτή κατ'
extremorumi divisivnem , ad sunmam in seipsa άκρον ταυτίζουσα , και εις έν άγουσα τη των οικείων
identitalem atque unilatem , partium suarum unione ενώσει μερών.
trahens . B

Ejusdem in illa rerba , « Paler , si fieri potest, Trans-
eat a me calix iste. )
Si illud : Paler, si fieri poiesi , Iranseal a me
calix ļ , pavoris vim habens, sic hominis existi-
mas, ut Servatoris esse non pules , quod ejus vo-
Τού αυτού εκ τού εις το , « Πάτερ, ει δυνατόν ,
παρελθέτω απ' εμού το ποτήριον τούτο. »
Εί το, Πάτερ, ει δυνατόν , παρελθέτω απ' εμού
το ποτήριον , συστολής έμφασιν έχον του ανθρώπου
λαμβάνεις , ού του κατά τον Σωτήρα νοουμένου το •

luntas Deo non adverselur, quoniam ex Deo sit γάρ εκείνου θέλειν ουδέ υπεναντίον Θεώ, θεωθέν
lola, sed hominis meri, quales nos sumus, qui Deo όλον, αλλά του καθ' ημάς ως ου πάντως επομένου
in multis resistii, adversalur, ut divus ait Grego- τη Θείω, αλλ' αντιπίπτοντος ώς τα πολλά, και αν
rius, reliqua illa precationis pars : Non quod ego τιπαλαίοντος, ή φησιν ο θείος Γρηγόριος, το εξής
volo , sed lua voluntas valeal , formidinis an vir- της ευχής, ήγουν το Ουχ ο εγώ θέλω, αλλά το σόν
lulis, summæ conjunctionis an dissensionis vim ισχυέτω θέλημα, τι σοι δοκεί, συστολής υπάρχειν,
habere videtur tibi ? Nemo profecio, qui sanus ή ανδρίας και συννεύσεως άκρας, και διαστάσεως ; ' Αλλ'
sit , ea verba timori et repugnantie tribuet, sed ότι μεν ουκ αντιπτώσεως , ούτε δειλίας , συμφυίας
conjunctioni potius perfecte el consensioni. C δε μάλλον έντελούς και συννεύσεως , ουδείς αντερεί
των νούν εχόντων .
Quod si conjunctionis est perfectae atque consen- Και ει συμφυΐας εντελούς και συννεύσεως , εκ
sionis, ex quonam suscipit ? ex homine, quales nos τίνος ταύτην προσδέχη , του καθ' ημάς, ή του κατά
sumus, aut ex homine, qui secunduin Servalorem τον Σωτήρα νοουμένου ανθρώπου ; 'Αλλ' ει μεν του
intelligitur ? At si ex homine simplici, quales los καθ' ημάς, ήμάρτηται περί αυτού διαγορεύων και του
sumus, falsus esl sermo præceptoris, quem dixi ρηθέντος διδασκάλου λόγος, ώς ου πάντως επομένου
mus, cum divinam omnino voluntatem non sequa- το θείω θελήματι, αλλ' αντιπίπτοντος ώς τα πολλά,
lur, sed ei plerumque repugnet. Nam si sequitur, και αντιπαλαιοντος . Ει γάρ έπεται , ουκ αντιπίπτει ,
non repugnal, sin repugnat, non sequitur. Allerum και ει αντιπίπτει, ουχ έπεται. Θατέρω γάρ θάτερον
cnim ab altero ul a contrario lollitur et auſerlur. ως αντικείμενον αναιρείται και υπεξσταται · ει δε
Quod si homini, non quales nos sumus, mero et μή του καθ' ημάς, αλλά του κατά τον Σωτήρα νου
simplici, sed ut Servalori tribuis verba illa : Non μένου ανθρώπου λαμβάνεις το, Ούχ ο εγώ θέλω,
quod ego volo, sed lua voluntas valeal, summam αλλά το σον ισχυέτο θέλημα, την άκραν του αν
ulange volantatis cum divina ipsius voluntate pa- , θρωπικού προς το θείον αυτού θέλημα και πατρικόν
bumande
1erna consensionem conflieris,, etel duas voluites,, D" ώμολόγησης σύννευσιν, και δύο του διπλού την φύ
duasque actiones nalurales duplicem uabentis na- σιν τάς τε θελήσεις και ενεργείας κατά φύσιν ούσας
luram constituis, cum lamell earum neutra alteri παρέστησας εν ουδετέρα την οιανούν εναντίωσιν
adverselur, licel naturalem in omnibus differen- έχοντος, ει και την φυσικήν εν πάσιν είχε διαφοράν
tiam habueril eorum , ex quibus, el in quibus et των εξ ών , εν αις τε και άπερ ήν και αυτός κατά
quæ erat ipse secundum naturam . At si rationibus φύσιν. Ει δε τούτοις εξειργόμενος τοις λογισμούς επί
his victus eo profugeris, lil dicas, neque hominis το λέγειν προάγεις μήτε του καθ' ημάς, μήτε του
puri , quales nos sumus , neque Ioninis ut Serva-' κατά τον Σωτήρα νοουμένου ανθρώπου τυγχάνειν το,
foris esse ea verba : Non quod ego volo, sed per Ούχ και εγώ θέλω, αλλ' αρνητικώς επί της του Μονο
piegationem ad Unigeniti principio carentem divi- γενούς ανάρχου θεότητος φέρεσθαι του τι θέλειν αυ
nitatem referri, quod prirler Patrem ipse proprie τον ιδίως παρά τον Πατέρα διείργον · ουκούν και το
aliquid velle non possit:: ergo et quod uoluit ,, id est,, θεληθέν όπερ έστιν ή του ποτηρίου παραίτησις επί
calicis deprecatio, ad iusam principio carentem αυτής ανάγκη φέρειν της ανάρχου θεότητος. Ει γάρ
divinilalein ne essario referetur. Nam si negatio- και του τι θέλειν ιδίως αναίρεσιν τής έχειν την
* ιιΙι . ΙΙΙ , 59. 1 1/sil.
1137 PANOPLIA DOGMATICA ., - TIT.. XXI.. 1138
άρνησιν, αλλ' ου και του θεληθέντος αποσκευήν · ου A nem eam habere rim dicis, ιι Tollat, ne aliquid pra
γάρ επ' αμφοίν τίθεσθαι την άρνησιν δυνατόν, και prie velit, non autem ut auferat id quod vult : neque
του τι θέλειν ιδίως τον Μονογενή παρά τον Πατέρα, enim in utroque poni negatio polesl, lil tollal : ne
και του θεληθέντος . aliquid velit Unigenillis proprie præler Patrem , ct
auferat id quod vult .
Ει δε μή δυνατόν επ' αμφοίν τιθέναι την άρνησιν , Quod si in utroqne poni non potesi , perspicuum est,
δηλον , ώς εί ταύτην επί το τι θέλειν ιδίως άγεις, si eam in eo consliluis, ne aliquid proprie velil , quo
ίνα την του κοινού ποιήσης θέσιν θελήματος , ουκ voluntatem facias communis voluntatis, le non abla
αναιρήσεις το θεληθέν , ήγουν την του ποτηρίου turum id quod vult , nempe calicis deprecationem , sed
παραίτησιν, αλλά κατ' αυτής επoίσεις της ανάρχου relaturum illam ad principio carentem divinitalem , ad
Θεότητος , εφ' ήν αρνητικώς και το θέλειν ανήγα . quam per negationem et ipsum velle relulisti. Quoi si
γες. Ει δε τούτο καν εννοείν απευκτον , άρα γε σαφώ ; ita est , quamvis vel cogitatio id refugiat, et hic plane
ενταύθα ή άρνησις,ήγουν,το εγώ θέλω, » πάντη
> eril negalio : nempe, Non quod ego volo, quæ prorsus
την εναντίωσιν αποσκευαζομένη, τήν του ανθρωπι - adimat repugnantiam , el Servatoris cum divina ip .
κού του Σωτήρος προς το θείον αυτού θέλημα και sius el paterna voluntate consensionem constituill,
B
τατρικών συμφυΐαν παρίστησιν, ώς όλην όλου την cum loluin Verbun naluram suam elliciat, atque
φύσιν ουσιωθέντος του Λόγου, και όλην τη ουσιώσει ila tolain illam divinam reddat. Itaque cum pro
θεώσαντος . "Οθεν ως δι' ημάς καθ' ημάς γεγονός pier nos factum esset homo, ratione homini con
έλεγεν ανθρωποπρεπώς προς τον Θεόν και Πατέρα , gruente dicebat ad Deum et Patrem : Non quod ego
Mή το έμών, αλλά το σον ισχυσάτω θέλημα , άτε volo , sed lua voluntas valeal , tanquaill qualenus
θέλησιν και ως άνθρωπος έχων. homo voluntalein haberei,
Τού αυτού εκ της πρός Πύρρο τον πατριάρχην Ejusdem ex disputatione habita cum Pyrrho patri
Κωνσταντινουπόλεως διαλέξεως . archa Constantinopolitano.
Θεός φύσει και άνθρωπος υπάρχων ο Χριστός, Cum Chrisius Deus nalura et homo es -

ως Θεός και άνθρωπος και αυτός ήθελεν, ή ω ; Χρι- sei , ut Deus el homo idem volebat, an ut Chri
στος μόνον ; 'Αλλ' ει μεν προηγουμένως ως Θεός slus solummo, !o ? Ac si quiilem Christus principa -
και άνθρωπος ήθελεν ο Χριστός, δηλονότι δυϊκώς, liver ut Deus et homo volebal, utique duplici ra
και ου μοναδικώς, είς ών και αυτός , ήθελεν . Εί lione, non una el singulari, unus ipse idemque
γαρ ουδέν έτερόν έστιν ο Χριστός παρά τας αυ- volebat. Siquidem eniin Christus nibil est præter
του φύσεις, εξ ών, και εν αις υπάρχει προδήλως , ως c suas naturas , ex quibus, et in quibus exsistentiam
καταλλήλως ταϊς εαυτού φύσεσιν ήγουν, ώς έκάστη habel ; perspicuum est , qui unus et ipse essel, pro
πέφυκεν, είς ών και ο αυτός , ήθελέ τε και ενήργει : eo ac decebat suas naturas , id est, ut cuique com
είπερ ουδετέρα αυτών αθέλητός έστιν, ή ανενεργητος . paralum erat , luin voluisse , tum operatum esse .
Ει δε καταλλήλως ταϊς εαυτού φύσεσιν ο Χριστός, Neutra quippe earum voluntatis est ,, aut operatio
έγουν , ώς εκάστη πέφυκεν, ήθελέν τε και ενέργει : nis expers . Quod si Christus pro eo ac decebat suas
δύο δε αυτού αι φύσεις δύο αυτού πάντως και τα naturas (ut scilicet cuique comparatum erat) , et
φυσικά θελήματα και αί τούτων ισάριθμοι, και volebal el operabatur ; erat vero ejus duplex na
ουσιώδεις ενέργειαι. "Ωσπερ γάρ και των του αυτού tura ; omnino etiam duplex erat ipsius naturalis
και ενός Χριστού φύσεως αριθμός, ευσεβώς νοού- voluntas, parique his numero essenliales quoque
μενός τε και λεγόμενος , ου διαιρεί τον Χριστόν, - operationes. Quemadmodum enim unius ejusdent
αλλά σωζομένην καν τη ενώσει παρίστησι των φύ- que Christi naturarum numerus, si modo pie tum
σεων την διαφοράν • ούτω και ο αριθμός των ουσιω- intelligatur , tum dicatur, Christum non dividit,
δως προσόντων ταίς αυτού φύσεσι θελημάτων και sed incolumem , etiam in unione naturarum di
ενεργειών κατ' άμφω γάρ, ώς είρηται, τάς αυτού stinctionem ostendit : sic et numerus com
φύσεις θελητικός ήν και αυτός και ενεργητικός της DP pelentium essentialiter ejus naturis voluntatum
ημών σωτηρίας · ου διαίρεσιν εισάγει μη γένοιτοι atque operationum (secundum ambas enim , uti
αλλά την αυτών δηλοί και μόνον, κάν τη ενώσει dictum est, suas naturas, idem ipse volendi facul
φυλακήν και σωτηρίαν. lale præditus erat, ac operandi nostram salutem )
divisionem non inducit. Absit hoc ! sed ipsas ctiam in unione, idque solum , servari ostendit et inco
lumes esse.
'Εκ της αυτής διαλέξεως , ότι ουχ, ώς έλεγε ο E : eaaem disputatione. Carnem non, ut Pyrrhus di
Πύρρος, νεύματι του ενωθέντος Λόγου ή σαρξ cebui , nulu l'erbi conjuneli moveri.
έκινείτο .
Διαιρείς τον Χριστόν, ούτω λέγων . Νεύματι γάρ Dividis Christum , cum sic loqueris. Nam ci
αυτού εκινείτο και Μωϋσής, και Δαβίδ, και όσοι της Moyses ejus nulu movebalur, el David . et quol
θείας ενεργείας χωρητικοί, τη αποθέσει των ανθρω-
88
quot humanis ( terrenis) el carnalibus abjectis pro
πίνων και σαρκικών ιδιωμάτων γεγόνασιν . prietatibus, apti fuerunt ut capereni divinum aMa
"Ημείς δε τοις αγίοις Πατράσιν, ώς εν άπασι, καν lum . Nos autem , qui sicul in omnibus, in hoc quo
τούτο επόμενοι , φαμεν, ότιπερ αυτός και των όλων que divinos Patres sequiniur, dicimus, Quod idem
1139 EUTHYMII ZIGABENI
universorum Deus immutabiliter homo factus , non A Θεός, άτρέπτως γενόμενος άνθρωπος, ου μόνον ώς
solum ut Deus idem , ex suæ deitatis ratione vole-
bat, verum etiam idem ut decebat suam humanita-
tem . Si enim quæ ex non entibus facta sunt, ejus
quod est , non quod non est, ac nihilum est, vim
retinendi alque tiendi insitam habent : ejusque
natura proprium est , ut ea prosequantur quæ
tuendo sunt ac incolumitatem praestant,, fugianique
ea, quae ad interitum spectant ; igitur etiam quod
omni essentia superius Verbum , humana ratione
essentiam induit , etiam ejus quod est suæ huma-
nitatis retinendi atque tuendi vi præditus fuit ;2 cu-
jus prosequendi ac fugæ motum , voluntatis nutu
per operationem ostendit :: prosequendi quidenι
molum , eo usque naturalibus utendo omnique re-
prehensione carentibus,, ut et infideles Deum esse BΒ Θεού πέπραχεν Εκκλησία , μετά της ανθρωπίνης
non crederent : fugæ autem motum tempore pas-
sionis , cum se sponte metu mortis contraxit : Quid
igitur absoni fecit Dei Ecclesia ,, quod cum ipsius
humanitate et natura creata , ipsi quoque qua creata
est ab eo inserlas, nullo defectu , rationes confite
tur, sine quibus nec ut natura sit, fieri potest ?
Ex eadem .
SI ea tantum confiteri oportet, quæ a synodis
dicta sunt, nec una Dei Verbi nalura incarnata
dicenda sit , quæ omnem mysterii pietatem com-
plectitur ,, cum nullo synodi decreto edita sit. Quin-
imo sic quoque cum naturis earumque proprieta-
tibus , etiam voluntales confiteri necesse habebitis.
Si enim que naturaliler Christi naturis compe- cC βιασθήσεσθε . Ει γάρ τα φυσικών προσόντα ταίς
lunt, hæc earum proprietates esse dicitis ; natura
vcro utrique ejus natura insitum est velle ; igitur
piecesse vobis erit cum aliis naturalibus proprieta-
libus, cum naturis confiteri pariter voluntales.
Prælerea, si synodi propler vocem unius Apoli-
narium et Arium anathematizaverunt (cum uterque
eorum hac voce ad hæresim suam statuendam
abuterelur : Apolinarius quidem , ut carnem ejus-
dem substantiæ cum Verbo ostenderet ; Arius vero
ut Filium a Patre diversæ substantiæ introduceret),
quomodo possumus nos pii esse , qui voces here-
ticis contrarias non contiteamur ? Porro quinta
synodus, ut omnia missa faciam , cum ad verbum
ita sanxit, Amplecui se omnia sanctorum Athanasii, Pθεσπίσασα αυτολεξει, Πάντα τα των αγίων 'Αθα
Psilii,, utriusque Gregorii, ac quorumdam aliorum ,
cum adjectione vocis egregiorum doctorum , libros
ac lucubrationes, in quibus et duæ sitæ sunt vo-
luntates .
Er eadem .
In sacris Evangeliis dictum est : In crastinum vo-
luit Jesus ingredi in Galilæam : palam est, vo-
luisse ingredi , qua ratione non erat ibi . Non
erat autem humanitate : nam deitate nusquarn
abesi. Igitur ut hoino, non ut Deus, intrare voluit
ac proficisci.
.
1 Jean . 1, 43.
1140
Θεός και αυτός καταλλήλως τή αυτού θεότητι ήθελεν,
αλλά και ως άνθρωπος και αυτός καταλλήλως τη αυτού
ανθρωπότητι. Ει γάρ εξ ουκ όντων τα όντα γενόμε
να, και του όντος, ού του μη όντος έχουσι ανθεκτικήν
.
δύναμιν ταύτης δε κατά φύσιν ίδιον ή προς τα συ
στατικά 36 ορμή, και προς τα φθαρτικά αφορμή
άρα και ο υπερούσιος Λόγος, ανθρωπικώς ουσιωθείς,
έσχε και του όντος της αυτου ανθρωπότητος την αν
θεντικήν δύναμιν ' ης την ορμήν και αφορμήν θέλων
δι' ενεργείας έδειξε την μεν ορμήν εν τώ τοις φυσι
κούς και αδιαβλήτοις τοσούτον χρήσασθαι, ώς και μη
Θεόν τοϊς απίστοις νομίζεσθαι : την δε αφορμήν εν
τω καιρώ του πάθους, εκουσίως την προς τον θάνα
τον συστολήν ποιήσασθαι. Τί ούν των ατόπων και του
αυτού και κτιστής φύσεως, και τους δημιουργικώς
αυτή παρ' αυτού εντεθέντας εν αυτώ ανελλιπώς
ομολογούσα λόγους, ών και άνευ είναι την φύσιν
αδύνατον και
Γκ της αυτής.
Εί τα συνοδικώς και μόνον ειρημένα χρή όμο
λογείν, ούτε την μίαν του Θεού Λόγου φύσιν
σεσαρκωμένην, περιεκτικήν πάσης της του μυστη
ρίου ούσαν ευσεβείας, χρή 58 λέγειν, συνοδικώς ουκ
εκπεφωνημένην. Πλήν ότι και ούτω ταίς φύσεσι και
τοίς αυτών ιδιώμασι και τα θελήματα συνομολογείν
φύσεσι του Χριστού, ιδιώματα αυτών είναι λέγετε,
φυσικώς δε εκατέρα αυτού φύσει το θέλειν εμπέφυ
κεν, άρα μετά των άλλων φυσικών ιδιωμάτων, και
τα θελήματα ταϊς φύσεσι συνομολογείν αναγκα
σθήσεσθε .
"Αλλως τε δε , εί αι σύνοδοι επί τη του ενός θελή
ματος φωνή και Απολινάριον και "Αρειον ανεθεμά
τισαν, εκατέρου αυτών ταύτη προς σύστασιν της
ιδίας αιρέσεως αποχρησαμένου του μεν, ομοούσιον
το Λόγω διά τούτου την σάρκα βουλομένου δείξαι :
του δε, έτεροούσιον τον Υιόν προς τον Πατέρα εισ
αγαγείν αγωνιζωμένου, πώς ευσεβείν ημάς δυνατόν,
τας εναντίας τους αιρετικούς φωνάς ουχ ομολογούν
τας ; Η δε πέμπτη σύνοδος , ίνα πάντα παραλίπω,
νασίου , και Βασιλείου , και Γρηγορίων, και άλλων
τινών προσδιωρισμένως εγκρίτων [εκκρίτων1 διδα
σκάλων συντάγματα , εν οις και τα δύο έγκεινται
θελήματα , δέχεσθαι.
'Εκ της αυτής.
' Εν τοις αγίοις Ευαγγελίοις είρηται , περί του
Κυρίου, ότι Τη επαύριον ήθέλησεν ο Ιησούς εισ
ελθείν εις την Γαλιλα αν πρόδηλον δε , ότι
καθ' και ουκ ήν εκεί, ηθέλησεν εισελθείν ουκ ήν δε
ανθρωπότητα: θεότητι γαρ ουδενός απεστιν . "Αρα
ούν καθ' ο άνθρωπος, και ου καθ' ο Θεός ηθέλησεν
εισελθείν και θελητικός ήν καθ' ο άνθρωπος .
 PANOPLIN DOGMATICA . – TIT. XXI . 1142
1141 -

Και αλλαχού πάλιν : Θέλω, ίνα όπου είμι εγώ , A Alio item loco : Volo, ut ubiego sum, a illi sini ',
και αυτοί ώσιν . Ει καθ' ο Θεός ο Χριστός υπέρ το Cum Christus quatenus Deus supra ubi sit , omnem
1 που έστίν · ου γαρ εν τόπο καθ' ό Θεός υπέρ δε το que loci circumscriptionem (non enim est in loco ,
που αδύνατον την κτιστήν φύσιν υπάρχειν άρα καθ ' qua ratione est Deus), fieri autem non potest ut
ο άνθρωπος θέλει, ίνα όπου εστι και αυτοί ώσε και supra ubi exsistat natura creata ; ergo ut homo vult,
ut ubi est, sint ipsi ; atque ila idem quatenus homo
θελητικός ήν ο αυτός καθ' ο άνθρωπος.
erat facultate voluntatis præditus.
Et alias rursum : El cum venisset ad lo
Και αλλαχού πάλιν Και ελθών εις τόπον , είπε :
Διψώ. Και έδωκαν αυτώ οίνον μετά χολής με- cum, dixit : Silio. Et dederunt ei vinum cum felle
μιγμένον και γευσάμενος , ουκ ήθελε πιείν. Κατά mislum , et cum gustasset , noluit bibere . Secundum
ποίον αυτού μέρος διψήσαι αυτόν λέγεται ; Ει μεν Β quam ipsius partem, eum sitiisse dicitis ? Siquidem
κατά την θεότητα , εμπαθής έσται ή θεότης αυτού, enim secundum deitalem , erit ejus deitas libidi
πόσεως παρά φύσιν έφιεμένη. Ει δε κατά την αν- nosa, quæ præler naturam polum expetierit. Sin
θρωπότητα , άρα καθ ' ό εδίψησε , κατ' εκείνο και το
. autem secundum humanitatem , igitur ea parle siti
ακατάλληλον τη φύσει ουκ ήθέλησε πιείν • και θελη-
.
vit, quæ et quod naturæ dissentaneum crat, bibere
τικός ήν ο αυτός και καθ' ο άνθρωπος . noluit : atque adeo etiam ut homo, voluntatis facul
late erat præditus.
Και αλλαχού φησι: Και περιεπατει ο Ιησούς Et alibi ait :: Et ambulabat Jesus in Galilæa : non
εν τη Γαλιλαία : ου γάρ ήθελεν εν τη Ιουδαία enim volebat ambulare in Judæa, quia quærebant
περιπατείν , ότι εζήτουν αυτόν οι Ιουδαίοι απο- cum Judæi interficere. Cum ambulatio nalura car
κτείναι . Εί της σαρκός φύσει ο περίπατος, αλλ' ου nis sit, non deilalis ei unitæ secundum hypostasim ;
της καθ' υπόστασιν ηνωμένης αυτή θεότητος, άρα ergo qua homo erat in Galilea ambulans , nolellat
καθ' ο άνθρωπος και αυτός εν τη Γαλιλαία περιπατών, in Judæa ambulare : atque ita , idem etiam ut
ουκ ήθελεν εν τη Ιουδαία περιπατείν και θελητι- homo voluntatis facultate preditus erat.
κός και αυτός και καθ' ό άνθρωπος.
Και ετέρωθι πάλιν: Κάκείθεν εξελθόντες , παρ- C Rursus quoque alio loco :: El illinc egressi , trans
επορεύοντο διά της Γαλιλαίας και ουκ ήθελεν , ibant per Galilæam ; et non volebat ut quisquam
ένα τις γνώ. Ωμολόγηται παρά πάντων ή πορευσις sciret . Omnibus certum est iler nalura humanita
φύσει της ανθρωπότητος, ώς είρηται, είναι του Κυ- tis Christi , uti dictum est , non ejus divinitatis esse .
ρίου, αλλ ' ου της αυτού θεότητος: εί δε καθ' 8 άν- Sin autem illi quatenus homo, inerat itineris ratio ;
θρωπος , αλλ ' ου καθ' ο Θεός φύσει, προσήν αυτώ ή utique etiam quatenus homo cum discipulis trans
πόρευσις: άρα και καθ' ό άνθρωπος παραπορευόμε- iens iterque habens, nolebat ut quisquam sciret:
νος μετά των μαθητών, ουκ ήθελεν ίνα τις γνώ · και atque adeo eliam ut homo facultate voluntatis
θελητικός ήν ο αυτός και καθ' ο άνθρωπος. præditus erat .
Και ετέρωθι πάλιν Κάκείθεν αναστάς απήλθεν Item alias : Et inde surgens abiit in fines Tyri el
εις τα όρια Τύρου και Σιδώνος. Και εισελθών εις Sidonis . Et ingressus domum , neminem scire voluil :
οικίαν, ουδένα ήθελε γνώναι και ουκ ηδυνήθη et non poluit latere 6. Siquidem Christus in quantum
λαθείν . Ει καθ' ο Θεός ο Χριστός δύναμις ήν αυθυπο . Deus erat Virtus ipsa vere exsistens ; in quantum
στατος καθ' δε άνθρωπος, ασθένεια: Ει γάρ autem homo, infirmitas. Etsi enim , inquit divinus
και εσταυρώθη , φησίν ο θείος Απόστολος , εξ ασθε- Apostolus, crucifixus est ex infirmitate, sed vivil et
νείας , αλλά ζη εκ δυνάμεως Θεού : άρα καθ' ο D virtute Dei ® ; plane quatenus liomo , non ut Deus
άνθρωπος, και ου καθ' ο Θεός, εισελθών εις οικίαν, erat ingressus in domum , neminem scire voluit,
ουκ ήθελεν ίνα τις γνώ" και ουκ ηδυνήθη λαθείν et non potuit latere : atque adeo etiam ut homo,
και θελητικός ήν και αυτός, και καθ' ο άνθρωπος. voluntatis facultate præditus fuit .
Και αλλαχού φησι: Περί τετάρτην φυλακήν της Et alibi dicit : Circa quartam vigiliam noctis venit
νυκτός έρχεται προς αυτούς , περιπατών επί της ad eos, ambuluns supra mare : el volebat pertransire
θαλάσσης και ήθελε παρελθείν αυτούς. Ει μεν eos. ' Si quis hoc de illo, qua ratione Deus erat,
καθ' ο Θεός, τούτο τις περί αυτού ειρήσθαι εκλάβη, dictum acceperit, necesse habebit ut deitatem cor
πέρασε σωματικούς , τα άνω φημι, και το κάτω το poralibus terminis, sursum atque deοrsum, ante el
έμπροσθεν και τα οπίσω τα δεξιά και το αριστε- retro, dextrorsum ac sinistrorsum comprehensam
ρά διαλήφθαι την θεότητα λέγειν αναγκασθήσεται. dicat. Quod si de illo quatenus homo crat, dictum
Ει δε καθ ' ο άνθρωπος ταύτα ειρήσθαι περί αυτού velii, ergo idem ut homo facullale voluntatis præ
λέγει : άρα θελητικός ήν και αυτός και καθ' ο άνθρω. dilus ſuit.
πος .
Και αλλαχού φησι: Και προσήλθον οι μαθηται Alio item loco : El accesserun ! discipuli ejus
αυτού, λέγοντες αυτώ: Πού θέλεις , απελθόντες dicentes ei : Ubi vis eamus, et varenius libi mal
ετοιμάσομέν σοι το Πάσχα φαγείν ; Eί η βρώσις ducare Pascha ? Cum Pascha manducare corum
3 και
11 Joan . XV , 24 . 1 M5th. ΧΧVΙΙ , 33 . 3 Joan . F11 , 4. και Marc . 18 , 29, * Μarc . VI , 24. • II Cor .
ΧΙΙ, 1 Mrc VI , 18. 8 L1 . ΧΧΙΙ , 3 .
1143 EUTHYMII ZIGABENI 1144
sit , qui sub lege erant ; faciusque sit Dominus sub A του Πάσχα των υπό νόμον εστί γέγονε δε ο Κύριος
lege ',qualenus homo, non quatenus Deus erat ; καθ' ο άνθρωπος , και ου καθ' ο Θεός , υπό νόμον
ergo ut homo volens comedit Pascha, idemque etiam άρα καθ' ο άνθρωπος θέλων έφαγε το Πάσχα , και
ul lomo facullale voluntatis præditus erat. θελητικός ήν ο αυτός και καθ' ο άνθρωπος.
Ex eadem . Εκ της αυτής.
Magnum vero Noysen in hominis creatione Deum "Ο μέγας δε Μωύσης έν τή του ανθρώπου γ
introducere , dicentem : Faciamus hominem ad νέσει τον Θεόν εισάγει λέγοντα: Ποιήσωμεν άν
imaginem nostram el similitudinem :: Siquidem igi- θρωπον κατ' εικόνα ημετέραν και καθ 'όμοίω
tur hoino imago est divinæ naluræ ; nalura autem σιν. Ει ούν εικών και άνθρωπος της θείας φύ.
divina liberæ potestatis est ; igitur et imago, σεως: αυτεξούσιος δε η θεία φύσις" άρα και η
si modo similitudinem cum archetypo servel, li- εικών» είπερ την προς το αρχέτυπον σώζει όμο! ω
berze natura potestatis est. Quod si ita est , factum- σιν, αυτεξούσιος φύσει τυγχάνει . Ει δε τούτο,
que est nalura archetypum , etiam nalura iinago ; γέγονε δε το φύσει αρχέτυπον και εικών φύσει,
ergo idem secundum ambas suas naluras, volun- άρα κατ' άμφω τας αυτού φύσεις θελητικός φύσει
Lalis facullate natura præditus erat. Aute enim ex υπήρχεν και αυτός . Προαπεδείχθη γάρ εκ των
Patribus osteusum est, esse voluntalen, liberal B Πατέρων, το θέλημα είναι την κατά φύσιν αυτεξ
naluræ poiesialem . ουσιότητα .
Est autem sciendum liberam potestatem , seu Δεί δε ειδέναι ως η αυτεξουσιότης ομωνύμως λέ
Tiberium arbitrium ( αυτεξουσιότητα ) eorum esse γεται μεν, ώσπερ και η φύσις· άλλως δε επί θεοί
quae non uno modo dicuntur, ut et naturam : aliter λαμβάνεται , και άλλως επί αγγέλων, και άλλως επί
enim in Deo, aliter in angelis, et aliter in homini- ανθρώπων. Επί μεν Θεού υπερουσίως επί δε αγ.
bus sumilur .. In Deo quidem supersubstantialiter.. γέλων, ως συντρεχούσης τη έξει της προχειρήσεως.
In angelis autem , velut concurrente cum habitu και παρενθήκην όλως χρόνου μή παραδεχομένης
aggressione , nulla penitus interjecta temporis επί δε ανθρώπων , ως χρονικώς της έξεως επινοου
mora : in hominibus autem , ut in quibus habitus μένης της προχειρήσεως. Ει γάρ θέλων ο Αδάμ
tempore aggressioni preintelligatur.. Siquidem igi- υπήκουσε ,, και θέλων εθεώρησε , και θελήσας έφα.
lur Adamus volens aures præbuit ad audiendum , γεν: άρα πρωτοπαθής εν ημίν η θέλησις. Ει δε πρω
volensque aspexit, ac volunlale duce comedit; igi- τοπαθής εν ημίν η θέλησις, ταύτην δε μετά της φύ
lur voluntas est quæ prima crimini obnoxia fuit. σεως κατ' αυτούς ου προσείληφεν ο Λόγος ενανθρω
Cum igitur voluntas prima in nobis labem incurre- C πήσας· ουκ άρα εγώ χωρίς αμαρτίας γέγονα. Ει δε
rit, nec, ul isti sentiunt, Verbum homo factum eam εγώ χωρίς αμαρτίας ου γέγονα , ουκ άρα εσώθην
assumpserit, nec ego proinde a me peccatum ex- είπερ το απρόσληπτον, αθεράπευτον.
cussi . Quod si peccalum ejusque labem non excussi, nec salutem consecutus sum : quandoquidem id
quod non est assumptum , nec curalum est.
Deinde, si Dei opus el factura est liberæ polesla- "Έπειτα δε, ει έργον αυτού και ποίημα η αυτεξ
1

tis naturæ facultas ; hanc rero, ut ipsi opinantur,
Verbum incarnatum cum natura per unionem inef-
l'abilem non assumpsit , aut quia suam fabricam ,
tanquanm non bonam,, improbans ,, a se eam rejecit,,
aut quia ejus nobis salutem invidit ; lum nos perfe-
cta salute [integra curatiοne] privans, tum seipsum
haud a vitio immunem , quod aut nolit perfecte
sanare , aut vero non possit , monstrans.
Hæc quidem hactenus, ut Deus Verbum incarna
tum , etiam qua homo monstretur, natura volunta-
lis facultate prædilum esse . Ipsum vero , etiam qua
Deus erat , ca præditum , hinc noverimus. Ait enim
ipse Dominus ac Deus, sola Veritas, de seipso in
Evangeliis, ila : Jerusalem , Jerusalem , quae occidis
prophetas , et lapidas eos, qui ad le missi sunt ; quo-
lies volui congregare filios tuos , sicul gallina congre-
gal pullos suos sub alas , et noluistis ? Nunc autem
relinquetur vobis domus vestra deserta ' . Perspicuum
enim est, non hoc dixisse , quatenus homo erat :
siquidem recens homo exstiterat ; sed qualenus
jilem Deus erat ; ostendens diversos sapientis pro-
videntiæ suæ modos erga genus humanum ; quibus
ούσιος της φύσεως υπάρχει δύναμις, ταύτην δε και
Λόγος σαρκωθείς , κατ' αυτούς , μετά της φύσεως
καθ' ένωσιν άρρητον ου προσείληφεν, η καταγνούς
της οικείας δημιουργίας, ώς oύ καλής , ταύτην εαυ
του απεπέμψατο ή φθονή σας ημίν της κατ' αυτήν
θεραπείας , ημάς μεν της έντελούς αποστερών
σωτηρίας , και εαυτόν υπό πάθος όντα δεικνύς,
τώ μή θέλειν, ή τώ μή δύνασθαι τελείως σώζειν . 6
D Ταύτα μεν περί του θελητικών είναι φύσει τον
σαρκωθέντα Θεόν Λόγον, και καθ' ο άνθρωπος περί
δε του θελητικών φύσει είναι τον αυτόν, και καθ' ο
Θεός , ένθεν εισόμεθα. Φησί γάρ αυτός ο Κύριος ημών
και Θεός , η μόνη αλήθεια , περί εαυτού εν τοις
Ευαγγελίοις ούτως · Ιερουσαλήμ , Ιερουσαλήμ,
η αποκτένουσα τους προφήτας, και λιθοβολούσα
τους απεσταλμένους προς αυτήν ποσάκις ηθέ
1ησα επισυναγαγείν τα τέκνα σου, ώσπερ ερνις
επισυνάγει τα νοσσία εαυτής υπό τας πτέρυγας,
και ουκ ήθελήσατε ; Νύν αφίεται υμίν ο οίκος
υμών έρημος . Δήλον γάρ, ότι ου καθ' ο άνθρωπος
τούτο είρηκεν είπερ προσφάτως εγεγόνει άνθρωπος"
αλλά καθ ' ο Θεός , δείξας τους ποικίλους της σοφή;

1
1 G.1. ν1 . 1. Gen. 1 , 29. 3 .. . ΧΧ11 , 57 ; Luc. Xil , 5 .
1145 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XXI. 1146
αυτού περί τον άνθρωπον προνοίας τρόπους: δι' ών A cum ab exteriori errore naturam ad se congregare
θελήσας από της των εκτός πλάνης την φύσιν προς vellet, ipsa noluerit.
εαυτόν επισυνάξαι, αύτη ουκ ήθέλησε .
Και πάλιν φησίν. " Ωσπερο Πατήρ εγείρει τους νε- Rursumque ait : Sicut Pater suscitat morluos, el
κρούς , και ζωοποιεί ούτω και ο Υιός , ούς θέλει vivifical, sic et Filius quos vuli vivifical. ' Cum .
ωοποιεί. Εί το, ως επίρρημα συγκριτικόν έστιναι que vox illa sicut adverbium sit comparationis ,
δε συγκρίσεις των ομοουσίων· ουκ άρα τούτο δυνα- ac comparationes rerum sint ejusdem substantiæ ;
τον κατά το ανθρώπινον επί Χριστόν λέγεσθαι. Ού- non igitur de humana in Christo voluntale islyd
κούν εδίδαξεν ημάς ο Σωτήρ ότι, ώσπερ ο Πατήρ, accipi potest. Igitur docuit nos Christus, quod sical
Θεός ών, θελήματι τους νεκρούς ζωοποιεί, ούτω και Paier cum Deus sil, voluntale vivificat mortuos, sic
αυτός , ομοούσιος ών τω Πατρί και ομοθελής, ούς et ipse qui sit Patri consubstantialis, ejusdemque
θέλει ζωοποιεί. Ταύτα των ευαγγελιστών, και απο. acille voluntatis, quos vult, vivifical. Hec evange
στόλων, και προφητών τα δόγματα. Τίς ούν υπέρ listarum et apostolorum ac prophetarum decreia.
ταύτα μείζων απόδειξις περί του φύσει θελητικών Quenam igitur his major demonstratio, ut et qua
είναι τον αυτόν και καθ' ο Θεός έστι, και καθ' 3 ratione Deus est, el qua homo idem , voluntatis
B
άνθρωπος ; facultate præditus ostendatur ?
'Εκ τού ίσου της προς Νίκανδρον τον επίσκο- Item ex epistola ad Nicandrum episcopum .
πον επιστολής.
Πώς μίαν απλώς επί Χριστού του Θεού τι. Quomodo unam simpliciter in uno Christo
νές φασι την ενέργειαν ; 'Ανάγκη γαρ ή των αυ- Deo opcralionem nonnulli dicunt ? Necesse est
του ταύτην υπάρχειν μερών , ή αυτού πάντως ώς enim hanc, vel ipsius partium esse, vel ejus
όλου . Αλλ' ει μεν των μερών, με μισθήσεται προς omnino ut totius . Ac quide:n, si partium, in an
άμεω δηλαδή τεμνομένη: τούτο δε πάσχουσα , λυ- bas utique partes scissa dividetur : quod si fiat,
θήσεται πάντως, και συνδιαλύσει τα κατ' αυτήν omnino dissolvetur, ac una secum dissolvet , quæ
ενωμένα . Ει δε του όλου, των εναντίων έσται δεκ- secundum eam copulata sunt. Sin autem lotius,
τική , θνητή και αθάνατος ούσα, κτιστή και άκτι- : erit contrariorum capax; que mortalis et immor
στος , περιγραπτή και απερίγραφος. Και εί τούτο, lalis, creata et increata , comprehensa et incom
καθ' έξιν και στέρησιν ούσαν και μη ούσαν την prehensa exsistat . Dumque hoc dederimus, Chri
οικείαν ο Χριστός είχεν ενέργειαν · δι' ήν, ώς κατ ' slus ea propria operatione secundum habitum et
αυτήν προσφυώς ενεργών, των εναντίων κατά το C privationem preditus erat, que ipsa erat et non
.
αυτό δεκτικός · αλλ ' ου κατ’ άλλο και άλλο : ου τι erat ; ob quam , ut secundum eam exque ejus indole
δυσσεβέστερον ; convenienter operans, secundum idem , et non se
cundum aliud atque aliud , contrariorum capax
exsistebat : quo quid magis impium dici queat ?
Το αυτο δε και περί θελήματος έστιν ειπείν. Πώς Idem vero etiam dicendum de voluntale . Quo
δε άρα συνεργάτιν την οικείαν ο Λόγος παρελάμβανε nam autem modo Verbum , carnem propriam ad
σάρκα, κατά Κύριλλον τον σοφών, ουκ έχουσαν την hibebat operis sociam ,, ut sentit ac loquitur sapien
κατά φύσιν ενέργειαν; Το γάρ μη έχον ενέργειας tissimus Cyrillus , cum naturalis operatio eam
μήτε κίνησιν φυσικήν, νεκρόν πάντως και άψυχον : deficeret ? Quod enim operatione moluque naturali
και τίνι λόγω προσίετο το νεκρόν εις συνέργειαν ; deficitur ,, prorsus mortuum est et inanime.. Qua
Το γάρ ανενεργητον, τη παντελεί ακινησία καταρ- autem ratione quod mortuum esset , in operis
γεί. Πώς δε ταύτην εδείκνυε ζωοποιείν δυναμένην, partem asciscebat ? Quod enim expers est opera
ως αυτός πάλιν Κύριλλος εξεπαίδευσε , διά των κατά tionis, molu omni vacans inersque lorpet. Quonam
φύσιν αυτής κινημάτων · οίον της αφής , της φωνής, D vero modo posse hanc vivificare monstrabat , ut 5

του περιπάτου, τούτων ουκ όντων αυτής, ή εν αυτή jdem rursus Cyrillus docuit , per motus suos na
κατ' ουσίαν. Ει γάρ αυτής κατ' ουσίαν , φυσικών turales ; puta , taetum , vocem , ambulationem , si
πάντως η σάρξ είχεν ενέργειαν · ενεργείας γάρ αυ- hæc ejus, vel in ea essentialiter non erant ? Si
της ουσιώδους εστίν, ή τε κίνησις των χειρών και enim ejus essentialiter erant , naturalem plane case
των ποδών , και η κατά την προφοράν φωνή. Ει δε operationem habebat. Ad essentialem quippe ejus
ουκ αυτής κατά φύσιν ταύτα , ζωοποιείν δυναμένην operationem spectant , lum manuum pedumine
ταύτην ο Σωτήρ ουκ απέδειξε. molus ; tum vocis prolatio. Sin autem hæc per na
luram illius non erant , nec hanc quæ vitan præstare posset, Salvator exhibebat.
Τού αυτού προς τους λέγοντας , ότι μίαν του Ejusdem adversus illos , qui Christum habere dicunt
Χριστού χρή λέγειν την ενέργειας κατ' επι actionem unam per dominationem .
κράτειαν.
Πρώτον μεν,δύο ενεργείας και υμείς ομολογείτε , Primum quidem et vos duas acliones confile .
μίαν επικρατούσαν, την θείαν φημι , και μίαν επι- mini, unam quidem superantem , nempe divinam ,

1 Joan. V , 21 .
1147 EUTHYMII ZIGABENI 1148
alteratin autem superat: m , id est Ihumanam. Quod Α κρατουμένην την ανθρωπίνην δηλονότι, όπερ έστι
est eorum quæ cum aliquo conferuntur. Quæ autem των προς τι τα δε προς τι πάντως συνεισάγουσιν
sunt ejusmudi, sese mutuo inferunt. Præterea cum εαυτούς και τα αντιοιαιρούμενα . "Έπειτα δε, ότι εί
superiorem actionem dicatis, tanquam bumana vila κατ' επικράτειαν λέγετε την ενέργειαν, ώς της αν.
auferatur , damnuinipsis afertis. Νam et id , quod
.
ρωπίνης διά το επικράτηθηναι αναιρουμένης, μεί
superal ex eorum est numero , quæ patiuntur. Vin- σιν αυταίς εισάγετε . Το γαρ επικρατούν πάντως
citur enim el ipsum ab eo quod victum est. Licel ω αυτό των πασχόντων εστί . Και αυτό γάρ κρατεί
enim minus, vincitur tamen. Ut aurum licet ar- αι υπό του επικρατουμένου . Ει γάρ και έγασσαν,
genluni alque æs immistum superet, vincitur la- μως δε κρατείται πάντως ώσπερ χρυσός επικρατών
then ipsum quoque, licet minus , nempe propter μεν του καταμιγνυμένου αυτό αργύρου, και χαλ
admuistam quantitatem . κού, κρατούμενος δε και αυτός, ει κα . ήττον . Δηλον
δε, ότι κατά την ποσότητα την προσμιγείσαν
Ejusdem adrersus illos qui dicunt , quemadmodum Τού αυτού προς τους λέγοντας , ώσπερ οργά
instrumenti, et ejus qui utitur instrumento una est νου και κινούντος μία ενέργεια, ούτω και Θεό
actio, sic el divinitatis alque humanitatis unam τητος και ανθρωπότητος μία ενέργεια .
esse actionem. B

Si naturale dicitis instrumentum , ejusdem per
vos lemporis erit Verbum cum carne , aut caro
simul cum Verbo sempiterna. Quidquid enim ins-
trumento ulilurnalurali, ejusdeni temporis est cum
illo. Quemadmodum est anima cum corpore. Po-
testis igitur vel naturam divinam creatam dicere,
vel corpus increatum . Quod si instrumentum ariis
affirmatis, inanimalum illud introducitis , el separa-
tim consistens , atque sejunctum, et quod non
semper moveiur, sed quando artifici visum fuerit
illud in manus sumere, atque uti. Ad hæc demen-
li Nestorio vos assentiri constabil dividenti ac dis-
trahenti duas Christi Dei naluras in unan hypo-
stasium sive personam concurrentes . Αut esse inpii C 6ούς φοιτηταί, άψυχον και άν ούν το σώμα του Χρι
Apollinarii discipulos, Christi corpus aning ac στου λέγοντος .
mentis expers asserentis.
llem adversus Monothelelas, Damasceni. Cap . 77 .
Duæ in Christo voluntales et operationes . — Eum-
-
Ει μεν φυσικόν το όργανον φατε , συγχρόνος έσ.
ται καθ' υμάς ο Λόγος τη σαρκι, ή η σάρξ το Λόγω
συναΐδιος πάν γάρ το κεχρη μένον φυσικών οργάνω
σύγχρονον τούτο έχει, ώσπερ το σώμα ή ψυχή, και
ώρα υμάς και κτίσμα την θείαν φύσιν λέγειν, ή το
σώμα άκτιστον : ει δε τεχνικών το όργανον λέγετε ,
άψυχον τούτο εισάγετε , και ιδία εστηκός, και μεμε
ρισμένον, και ουκ αεί κινούμενον, αλλ' ότε τα έργα.
ζομένω δόξει τούτο μετά χείρας λαβείν, και εργά.
σασθαι, και λοιπόν η Νεστορίου του παράφρονος
σύμφρονες δειχθήσεσθε διαιρούντος , και διίστώντος
τάς εις μίαν υπόστασιν , ή και εν πρόσωπον Χρι
στου του Θεού δύο φύσεις, ή 'Απολλιναρίου του ασε»
"Ετι κατά Μονοθελητών του Δαμασκηνού . Κε
φάλαιον ος.

Τέλειον δε Θεόν ομολογούντες τον αυτόν Κύριον

den porro Dominum nostrum Jesu Chrislum , et ημών Ιησούν Χριστόν, και τέλειος άνθρωπον, φα
perfectum Deum, el perfectum hominem predi- μεν τον αυτόν πάντα έχειν όσα ο Πατήρ, πλήν της
cantes, hoc profitemur, eumdem et omnia habere, αγεννησίας και πάντα έχειν όσα ο Αδάμ ο πρώτος,
que Paler habet, excepta ingeniti proprietate ; et δίχα μόνης της αμαρτίας : άτινά εστι σώμα και
omnia item , que primus Alain , excepto solum ψυχή λογική τε και νοερά έχειν δε αυτόν καταλλή
peccato , hoc est, corpus et animam ratione et λως ταις δύο φύσεσι, διπλά τα των δύο φύσεων φυ
intelligentia præditam : quin habere etiam eum, σικά • δύο θελήσεις φυσικάς , τήν τε θείαν και την
uti duabus naturis consentaneum est, duplices , ανθρωπίνην , και ενεργείας δύο φυσικάς, θείαν τε
naturarum duarum naturales proprietates;; hoc D και ανθρωπίνην , και αυτεξούσια δύο φυσικά , θείον
est, duas naturales operationes, divinam et huma- τε και ανθρώπινον, και σοφίαν τε και γνώσιν, θείαν
nam ; duas naturales arbitrii libertates, divinam τε και ανθρωπίνην. Ομοούσιος γάρ ών τώ Θεώ και
el humanam : ac denique sapientiam et scientiam Πατρί , αυτεξουσίως θέλει και ενεργεί ως Θεός.
duplicem, divinam et humanam. Nam cum ejus- Ομοούσιος δε ών και ημίν, αυτεξουσίως θέλει και
dein ac Pater substantiae sit , libere vult et agit ενεργεί ως άνθρωπος και αυτός . Αυτού γάρ τα θαύ
ut Deus : rursus cum consubstantialis sit nobis, ματα , αυτού και τα παθήματα.
libere'item vult et agit, ut homo. Ipsius enim miracula sint, ipsius quoque passiones.
Ejusdem . Caput 78. Τού αυτού. Κεφάλαιον οη'.
Toluplex voluntas et actus, quotuplex substantia , Επειδή μέν ούν δύο φύσεις του Χριστού , δύο αυ
Quoniam igitur duæ Christi naluræ sunt, duas του και τα φυσικά θελήματα, και τας φυσικές ενερ
proinde ejus naturales voluntales et duas nalurales γείας φαμέν. Επειδή δή μία των δύο φύσεων αυτού
operationes dicimus . Quia vero una duarum natu- ή υπόστασις , ένα και τον αυτόν φαμεν θέλοντά τε
rarum ipsius est hypostasis , unum et eumdem και ενεργούντα φυσικώς κατ' άμφω τας φύσεις, εξ
esse dicimus qui , juxta eas naturas, ex quibus, ών, και εν ας, και άπερ έστι Χριστός ο Θεός ημών
et in quibus, et quæ est Christus Deus noster, θέλειν δε και ενεργείν , ου διηρημένως, αλλ' ηνωμέ
11 : 9 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. XXI . 1159

νως θέλει γάρ και ενεργεί εν εκατέρα μορφή μετά A naturaliter velit et agat ; eum autem insuper velle
της θατέρου κοινωνίας. "Ων γάρ ή ουσία ή αυτή , τού- el agere, non divise, sed conjuncte dicimus. < Vult
των και η θέλησης και η ενέργεια και αυτή · ών δε διά- enim et agit in utraque forma, cum alterius com
φορος η ουσία, τούτων διάφορος και η θέλησης και η munione . ) Quorum enim eadem substantia est ,
ενέργεια και το ανάπαλιν, ών η θέλησης και η ενέρ- eorum quoque eadem voluntas et actio sit necesse
γεια ή αυτή, τούτων και η ουσία και αυτή : ών δε διά . est : quorum autem diversa est, horum etiam diversa
φορος ή θέλησις και η ενέργεια , τούτων και η ουσία voluntas et actio sil, oportet . El contra quorum
διάφορος . voluntas et actio eadem est, eorum eadem quoque
substantia, esi : quoruin aulem dispar voluntas et
actio, horum etiam dispar est substantia.
Διο δή επί μεν Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύ- Quocirca in Patre quidem et Filio, el Spiritu
ματος , εκ της ταυτότητος της τε ενεργείας και του sancto , quia eadein voluntas atque actio est, eam
θελήματος , την ταυτότητα της φύσεως επιγινώσκο- dem quoque naturam esse agnoscimus. At in di
μεν. Επί δε της θείας οικονομίας, εκ της διαφοράς vina incarnatione ex actionum et voluntatum dis
των ενεργειών, και των θελημάτων , και την των φύ. B crimine naturarum quoque discrimen agnoscimus,
σεων διαφοράν επιγινώσκομεν, και την των φύσεων ac naturarum discrimen exploratum habentes, vo
διαφοράν ειδότες συνομολογούμεν, και το των θελη- luntatum etiam el actionum discrimen confitemur.
μάτων και ενεργειών διάφορον. "Ωσπερ γάρ τών του Quemadmodum enim unius et ejusdem Christi na
αυτού και ενός Χριστού φύσεων ο αριθμός, ευσεβώς εurarum numerus,, si pie intelligatur et praedicetur,,
νοούμενός τε και λεγόμενος , ου διαιρεί τον ένα Χρι- unum Christum nequaquam dividit ; verum inco
στον , αλλά σωζομένην, και εν τη ενώσειπαρίστησε Tumem eliani in unione differentiam ostendit : ita
των φύσεων την διαφοράν, ούτω και ο αριθμός των earum voluntatum et actionum numerus, quæ sub
ουσιωδώς προσόντων ταις αυτού φύσεσι θελημάτων slantialiter ipsis naluris conveniunt (elenim se
και ενεργειών κατ' άμφω γάρ τας φύσεις θελητικός cundum utraunque naluram ita comparatus erat
ήν, και ενεργητικός της ημών σωτηρίας" ου διαίρε- ut vellet et operaretur) , divisionem non inducit
σιν εισάγει μη γένοιτο· αλλά την αυτών δηλοί, και ( absit ) , sed earum duntaxat ctiam in unione
μόνον , καν τη ενώσει, φυλακήν και σωτηρίαν . Φυσι- conservationem et incolumitalem prodit. Naturales
κα γάρ, και ουχ υποστατικά φαμεν τα θελήματα και siquidem esse , ac non personales, voluntales et
τας ενεργείας. Λέγω δε αυτήν την θελητικής και actiones dicimus ; hoc est vim ipsam volendi et
ενεργητικήν δύναμιν, καθ' ην θέλει και ενεργεί τα τε agendi , per quam volunt et agunt. Si enim perso
θέλοντα και ενεργούντα. Ει γάρ υποστατικά δωμενο nales esse concesserimus, tres sanctæ Trinitatis
αυτά, ετεροθελείς και ετεροενεργείς τάς τρεις υπο- personas diverse inter se voluntatis atque actionis
στάσεις της αγίας Τριάδοςειπείν αναγκασθησόμεθα . necessario dicemus. Unius enim persona rationem
Μιάς γάρ υποστάσεως χαρακτηριστικών το υποστα- designal quod personale et gnomicum est.
τικόν τε και γνωμικόν.
Ιστέον γάρ ως ου ταυτόν έστι, θέλειν, και πώς Ui voluntas el aclio , naturæ ; sic talis voluntas
θέλειν. το μεν γαρ θέλειν, φύσεως , ώσπερ και το atque actio, persona . Sciendum enim est, non
δράν: πάσι γαρ ανδρώποις πρόσεστι • το δε πως θέ- idem esse velle , atque hoc vel illo modo velle . Velle
*

λειν , ου φύσεως, αλλά της ημετέρας γνώμης, ώσπερ siquidem nature est, ut et videre. Omnibus enim
και το πώς οράν, καλώς ή κακώς. Ου γαρ πάντες hominibus hoc convenit. Al cerlo modo velle , non
άνθρωποι ομοίως θέλουσιν, ουδ' ομοίως ορώσι. Τούτο naturæ est , sed nostri consilii et sententiæ : quem
δε και επί των ενεργειών δώσομεν. Το γαρ πώς θέ- admodum et certo modo videre, hoc est bene vel
λειν , πώς οράν, ή πώς ενεργείν, τρόπος εστί της male. Non enim omnes homines eodem modo vo .
του θέλειν, και οράν, και ενεργείν χρήσεως, μόνο Iunt, neque eodem modo vident. Ηoc autem etiam
το κεχρημένη προσών, και των άλλων αυτών κατά in actionibus concedemus . Nam certo modo velle ,
την κοινώς λεγομένην διαφοράν χωρίζων . D certo modo videre , certo modo agere, modus est
quo quis voluntate ulilur, necnon videndi atque agendi facullale, quæ soli utenti adest, euinque secun
dum rationem differentiæ communiter diciæ ab aliis secernit.

'Εκ του αυτού λόγου. Ex eodem capite.

Ει κατ' εικόνα της μακαρίας και υπερουσίου θεό-
τητος ο άνθρωπος γεγένηται · αυτεξούσιος δε φύ-
σει και θελητική η θεία φύσις, άρα και ο άνθρω-
πος , ώς αυτής εικών , αυτεξούσιος φύσει και θε-
λητικός . Το γάρ αυτεξούσιον , θέλησιν ωρίσαντο
Πατέρε
οι "Ετι δε εις. πάσιν ανθρώποις ενυπάρχει το θέλειν ,
και ου τοις μεν ενυπάρχει , τοις δε ουκ ενυπάρχει
το δε κοινώς πάσιν ενθεωρούμενον , φύσιν χαρακτη-
Si ad bealæ el superessentialis divinitatis ima
ginem conditus est hormo, profecto cum natura
divina libera sit, et virtule volendi suaple natura
polleat, homo quoque qui ejus imago est, iisdem
a natura præditus erit. Elenim Palres liberum ar
bitrium voluntatem esse definierunt.
Ad hæc insuper, si cunctis hominibus velle
inesl, ac non ut quibusdam insit, quibusdam non
insil; procul dubio , cum id quod communiter in
1151 EUTIIYMII ZIGABENI
οιηuibus consideratur , nature notam in sulljectis A ρίζει εν τοις υπ' αυτό ατόμοις: άρα φύσει θελητι
el individuis exprimat, homo voleudi facultatem κός ο άνθρωπος.
habet.
Ac rursus, si nalura nec magis, nec minus re-
cipit, sane cum omnibus peræque velle insit, ac non
aliis uberius, aliis parcius, ex natura sua proinde
volendi facultale præditus est honio : ex quo
ellicitur, ut cum horyo virtute volendi polleat ,
ea itidem naluraliter polleat Dominus, non modo
qua Deus est, sed etiam qua facius homo.
Ex eodem capite .
Rerum omnium Deus el Paler vult, vel quatenus
Pater, vel quatenus Deus. Si quatenus Paler, alia
crit ejus voluntas, alia Filii ; neque enim Paler
Filius est . Sin antem quatenus Deus, certe cum
B
Filius quoque Deus sit, itemque Spiritus sanctus
Deus , voluntatem naturæ esse , naluralemve, ſalen
dum est .
Insuper, quorum voluntas una est , horum
eliam , ut Patres senserunt, una est essentia : sane,
si una divinitatis Christi atque humanitatis volun-
las sit, una quoque el eadem earum substantia
erit .
Ac rursus, si de Palrum sententia , naluræ dis-
crimen in una voluntate non elucet, necesse est,
ut vel unam dicendo voluntatem , naturale discri-
men non dicamus, vel naturarum distinctionem
prædicantes, voluntalem unam non slaluamus.
Ac rursus , si ut in divino Evangelio habetur,
profeclus Dominus in partes Tyri et Sidonis, el
ingressus domum, neminem suire voluit, nec tamen c εισελθών εις οίκον , ουδένα ήθέλησε γνώναι, και
latere potuil ' , profecto cum divina ipsius voluntas
omnia possil , volens vero latere non potuerit,
sequitur , ut qualenus homo id voluerit,, nec po-
lueril, atque adeo , ut quatenus homo volendi facul-
lalem habuerit.
Ac rursus , Cum venissel , inquil, ad locum ,
dixit : Silio . El dederunt ei vinum felle mislum : el cum
gustusset , noluit bibere ' . Porro si , quatenus Deus ,
siti correptus est, et cum gustasset, noluit bibere ;
ergo etiam quatenus Deus passionibus obnoxius
erat : sunt enim , lum silis, lum giislalio , passio-
nes . Sin autem quatenus homo silivit, utique
quatenus homo voluntale instructus erat,
At vero sententiam et electionem in Domino
dicere non possumus,, si quidem proprie Ioqui stin- Dp αδύνατον , είπερ κυριολεκτείν βουλoίμεθα . Η γνώ
deamus . Sententia enim post igno!æ rei investiga-
εionem et deliberationem, consiliumve et judicium ,
allecrio el dispositio est in id quod decretum fuit.
Quam quidem allectionem sequitur eleclio , quæ
Αιφui Do-
alterum prae altero eligit etamplectitur.. Atqui
minus, cum purus homo non essel, verum etiam
Deus, omniaque perspecta haberet, nec considera -
tione, nec inquisitione, nec deliberatione egebat,
neque ctiam judicio ; quamobrem naluria compa-
ralus erat , ut necessitudine quadam bono adhx-
reret , ac rursus a malo averterelur. Sic enim et
Isaias propheta ait : Antequam sciαι puer prαcli-
1 Marc . V , 24 . Joan , xix 28 ; Matth . XXVII . JK .
1159
Και αύθις" εί το μάλλον και ήττον ή φύσις ουκ
επιδέχεται, επίσης δε πάσιν ενυπάρχει το θέλειν, και
ου τοις μεν πλέον, τοις δε έλαττον άρα φύσει θελη
τικός ο άνθρωπος ώστε εί φύσει θελητικός και αν
θρωπος, και ο Κύριος , ου μόνον καθο Θεός , αλλά και
καθο άνθρωπος γέγονε, φύσει θελητικός εστιν .
'Εκ του αυτού κεφαλαίου .
“Ο των όλων γάρ Θεός και Πατήρ, ή καθό Πα.
τήρ θέλει , η καθο Θεός. 'Αλλ' ει μεν καθο Πατήρ,
άλλο αυτού έσται το θέλημα παρά το του Υιού. Ο
γάρ Πατήρο Υιός . Ει δε καθο Θεός , Θεός δε ο Υιός,
Θεός και το Πνεύμα το άγιον· άρα το θέλημα φύ
σεως, ήγουν φυσικών.
"Ετι, ει κατά τους Πατέρας , ών το θέλημα εν, τού
των και η ουσία μία, εν και θέλημα της θεότητος του
Χριστού, και της ανθρωπότητος αυτού • άρα μία
και η αυτή τούτων έσται και η ουσία.
Και πάλιν ει , κατά τους Πατέρας, ή της φύσεως
διαφορά τω εν θελήματι ου διαφαίνεται , ανάγκη , ή
έν θέλημα λέγοντας φυσικήν εν Χριστώ μή λέγειν
διαφοράν, η φυσικήν λέγοντας διαφοράν, εν θέλημα
μή λέγειν .
Και αύθις· ει καθώς φησι το θείον Ευαγγέλιον,
ελθών ο Κύριος εις τα μέρη Τύρου και Σιδώνος, και
ουκ ηδυνήθη λαθεϊν · ει το θείον αυτού θέλημα παν
τοδύναμον, θελήσας δε λαθείν ου δεδύνηται· άρα καθο
άνθρωπος θελήσας ουκ ηδυνήθη, και θελητικός ήν
και καθό άνθρωπος .
Και πάλιν : Ελθών, φησιν, εις τον τόπον, είπε:
Διψώ. Και έδωκαν αυτώ οίνον μετά χολής μεμι
Τμένον, και γευσάμενος ουκ ήθελε πιείν . Ει μεν
ούν καθο Θεός εδίψησε, και γευσάμενος ουκ ήθελε
πιείν, εμπαθής άρα και καθο Θεός» πάθος γάρ , η
τε δίψα , και η γεύσις. Ει δε ου καθο Θεός, πάντως
καθο άνθρωπος εδίψησε, και θελητικός ήν και καθο
άνθρωπος .
Γνώμην δε και προαίρεσιν επί του Κυρίου λέγειν
μη γαρ μετά την περί του αγνοουμένου ζήτησιν και
βούλευσιν, ήτοι βουλήν και κρίσιν , προς το κριθέν
εστι διάθεσις. Μεθ' ήν ή προαίρεσις , εκλεγομένη,
και αιρουμένη προ του ετέρου το έτερον . Ο δε
Κύριος ού ψιλός ών άνθρωπος , αλλά και Θεός , και
πάντα ειδώς , ανενδεής σκέψεως, και ζητήσεως , και
βουλής υπήρχε, και κρίσεως, και φυσικώς την τε
προς το καλόν είχεν οικείωσιν, και την προς το κα
κον αλλοτρίωσιν. Ούτω γαρ και Ησαίας προφήτης
φησίν, ότι Πρίν ή γνώναι το παιδίον προελέ.
σθαι πονηρά, εκλέξεται το αγαθόν· διότι πριν
γνώναι το παιδίον αγαθών ή κακόν , απειθεί πο
11: 3 PANOPLIA DOGMATICA . –- Τ ! Τ. XXI..
TIT. 1155
mpia roù ÉxNCEagjai 70 dralir . Td yap, apir, A yere mala, eligel bonum : quoniam antequam co
δηλο ότι ου καθ ' ημάς ζητήσας και βουλευσάμενος, groscal puer bonum el malum , maliliam reproba
αλλά Θεός ών, και θεϊκώς κατά σάρκα υποστάς, bil , eligendo bonum . lec vox , antequam , hoc
τουτέστι καθ ' υπόστασιν ηνωμένος τη σαρκι, αυτό indical, quod non more nostro ex investigatione
τω είναι , και πάντα είδέναι, το εκ φύσεως είχεν et deliberatione prævia , sed, ut qui Deus esset,
αγαθόν . divinoque modo subsistentiam carni tribueret, cui
secundum hypostasim erat unitus, eo ipso quod
erat, omniaque noral , suapte natura bonum habebat.
Τού αυτού εκ του οθ' κεφαλαίου . Ejusdem ex capite 79.
" Ωσπερ επί της πεπυρακτωμένης μαχαίρας αι Quemadmodum in gladio ignito ignis et ferri
φύσεις σώζονται του πυρός, και του σιδήρου , και naluræ servantur, et actiones duæ , earumque per
αι δύο ενέργειαι, και τα τούτων αποτελέσματα : fectiones,, nam ferram quidem vim habet secandi,,
έχει μεν γάρο σίδηρος το τμητικόν , το δε πυρ το ignis autem urendi , ac sectio quidem ferri aclin
καυστικόν» και η τομή μεν της του σιδήρου ενέρ- nis perfectio est , ustio autem ignis, earumque diffe
γειας έστιν αποτέλεσμα, η δε καύσις της του πυρός, B reotja in usta sectione et in ustione secta servatur,
και σώζεται το τούτων διάφορων εν τη κεκαυμένη sic et in Christo, divinitatis quidem ejus divina
τομή , και εν τη τετμημένη καύσει ούτω και επί του atque omnipotens aclio est , humanitatis autem
Χριστού, της μεν θεότητος αυτού η θεία και παντο humana . Perfectio vero actionis humanæ quidem ,
δύναμος ενέργεια, της δε ανθρωπότητος αυτού και quod tenuit puellæ manum , et traxit, divinæ au
καθ' ημάς. Αποτέλεσμα δε της μέν ανθρωπίνης το lem, quod illam in vitam revocavit. Aliud enim
κρατησθήναι την χείρα του παιδός, και ελκυσθήναι, est hoc, el aliud aliud , licet inter se conjuncia
της δε θείας ή ζωοποίησις . "Αλλο γάρ τούτο, κά sint ac minime separata in actione divina simul
κείνο έτερον , ει και αλλήλων αχώριστοι υπάρχουσιν atque humana . Si unam in Christo actionem dixe
εν τη θεανδρική ενεργεία. Ε! μίαν ενέργειαν επί simus, aut divina, aut humana , aut neutra erit .
του Κυρίου είποιμεν , ή θείαν ταύτην λέξομεν , ή Si divina, eum duntaxat Deum nostræ expertem
ανθρωπίνην, ή ου δετέραν . 'Αλλ ' ει μεν θείαν , αυτόν humanitatis asseremus. Si humana , nuduin homi
μόνον γυμνόν της καθ' ημάς ανθρωπότητος λέξη- nem impie aflirmabimus. Si neque divina , neque
μεν· ει δε ανθρωπίνην, ψιλόν αυτόν βλασφημήσομεν humana,, nec Deum nec hominem ejusdem aut
άνθρωπον · ει δε ου θείαν, ουδε ανθρωπίνην, ουδε cum Patre, aut nobiscum essentiæ dicemus. Ex
Θεόν, ουδε άνθρωπον , ουδε τω Πατρί ουδε ημίν όμο- C conjunctione enim unus atque idem in persona
ούσιον. Εκ γαρ της Ενώσεως ή καθ' υπόστασιν ταυ- ſaclus est, non aulem sublata est differentia nalil
τότης γέγονεν, ου μεν δε η διαφορά των φύσεων rarum . Differentia autem nalurarum servata , et'
ανήρηται» της δε διαφοράς σωζομένης των φύσεων , earum actiones conservabuntur, Nalura enim non
σωθήσονται δηλαδή και αί τούτων ενέργειαι· ου γάρ est expers actionis.
φύσις ανενεργητος.
Τού αυτού εκ του πα ' κεφαλαίου . Ejusdem ex capite 81 .
Η του Κυρίου σαρξ της θείας ενεργείας έπλού- Domini caro propier verissimam verbi conjun
τησε διά τήν προς τον λόγον ακραιφνεστάτην ένωσιν, ctionem in persona divinæ actionis divitias est
ήτοι την καθ' υπόστασιν, ουδαμώς των κατά φύσιν consecuta, nullo modo excidens ab iis quæ na
ιδίων υποστάσα έκπτωσιν. Ου γάρ κατ' οικείαν luræ suæ sunt propria . Non enim actione sua, sed
ενέργειαν, αλλά διά τον ηνωμένον αυτή Λόγον τα propter conjunclum Verbum , quæ divina sunt,
θεία ενήργει, του Λόγου δι' αυτής την οικείαν εν facicbat, cnm Verbum per ipsam propriam actio
δεικνυμένου ενέργειαν. Και ει μεν γάρ και πεπυ- nem demonstraret. Urit enim ignitum ferrum , non
ρακτωμένος σίδηρος , ου φυσικά δε λόγω την καυ- lamen ratione naturali, sed ignis conjunctione vim
στικήν κεκτημένος ενέργειαν, αλλ' εκ της προς το D illam obtinuit comburendi. Ιtaque cum mortalis
πυρ ενώσεως τούτο κτησάμενος. Η αυτή τοιγαρούν essel per se, propter Verbi in persona conjunctio
θνητή τε ήν δε' εαυτήν, και ζωοποιός διά τήν προς nem , vila Iribuendæ habebal potestatem . Similiter
τον Λόγον καθ' υπόστασιν ένωσιν. Ομοίως την του et voluntatis divinitatem dicimus, non quod natu
θελήματος θέωσιν , ουχ ώς μεταβληθείσης της φυ- ralis mollis esset iminutalus, sed quod esset cum
σικής κινήσεως λέγομεν , αλλ' ώς ηνωμένου το divina atque omnipotenii ipsius voluntate con
θείω, και παντοδυνάμω αυτού θελήματι, και γεγο- juncla, effeclaque voluntas Dei hominem induli .
νότος Θεού ενανθρωπήσαντος θέλημα , όθεν θέλων Quamobrem cum vellet, latere non potuit propler
μεν λαθείν ουκ ηδυνήθη, δι' αυτό ευδοκήσαντος του ipsam , cum Deo Verbo placeret ostendere vere in
Θεού Λόγου δειχθήναι εν αυτώ αληθώς υπάρχον το se esse humanæ voluntalis infirinilalem . Volens
ασθενές του ανθρωπίνου θελημάτος . Θέλων δε την aulem , leprosum curavit propter conjunctionem
του λεπρου ενήργησε κάθαρσιν, διά την προς το cum divina voluntale . Sciendum est autem ex eo,
θείον θέλημα ένωσιν. Ιστέον δε , ως η θέωσις της quod natura , voluntasque divina reddita est, cla
τε φύσεως, και του θελήματο ' , εμφαντικώτατον, rissime, et apertissime duas naturas, el duas vo
και δεικτικώτατόν εστι τών τε δύο φύσεων, και των Juntales declarari. Quemadmodum enim ignitio
1 Isa . VΙΙ , 15. sec . LΧΧ .
1155 EUTHYMII ZIGABENI 1156
γιοι mutat igniti naturam ignis, sell ostendit et id, A δύο θελημάτων . "Ωσπερ γάρ ή πύρωσις ου μετ . βάλλει
quod ignitum est , et id quod ignivil, el non unum , την του πυρωθέντος φύσιν εις την του πυρός , αλλά
sed duo demonstrat, sic etiam deilicatio non unam δηλοί τό τε πυρωθέν και το πυρώσαν, και ουχ ενός ,
elicii naturam composilam , sed duas indicat, et αλλά δυοίν έστι δηλωτικόν , ούτω και η θέωσις ου μίαν
conjunctionem in persona. Quorum , inquit Grego- φύσιν αποτελεί σύνθετον , αλλά τας δύο δηλοί, και
rius ille Theologus, unuin effecit divinum , alle- την καθ' υπόστασιν ένωσιν. Φησί γούν ο θεολόγος
rum divinum, effectum est. Εx illis verliis . Quorum, Γρηγόριος , ών το μεν εθέωσε, το δε εθεώθη. "Ων γάρ
el unum , el alterum , duo esse demonstravit. είπών και το μεν, και το δέ, δύο έδειξεν.
9

Ejusdem ex capite 82. Τού αυτού εκ του πβ' Κεφαλαίου .

Voluntas humana Christi divince subdila . -
Αι-
qui ille quidem naturaliter, el ut Deus, el ut homo,
habebat ut vellet : cælerum divinam ipsius volun-
tatem humana sequebatur, eique subdita erat, ut
que propria sententia non moveretur, verum ea
demum vellet , quæ divina ejus voluntas ipsain
volebal velle . Permillenle siquidem divina volun-
tale , naturaliter ea que sibi propria erant patie-
batur. Etenim cum mortem detrectaret, hanc
Είχε μεν ούν φυσικώς, και ως Θεός, και ως άνθρω
πος , το θέλειν ' είπετο δε και υπετάσσετο τω αυτού
θελήματι το ανθρώπινον, μή κινούμενον γνώμη ιδία,
αλλά ταύτα θέλων, και το θείον αυτού ήθελε θέλημα.
Παραχωρούσης γάρ της θείας θελήσεως, έπασχε τα
B
ίδια φυσικώς. "Οτε μεν γάρ παρητείτο τον θάνατον ,
φυσικώς της θείας αυτού θελησάσης θελήσεως και
παραχωρησάσης, παρητήσατο τον θάνατον , ήγωνίασε
τε και έδειλίασε " και ότε ήθελεν η θεία αυτού θέλη
.

divina ipsius voluntate ita ferente et concedenle ; σις αιρείσθαι την ανθρωπίνην αυτού θέλησιν τον θά.
naturaliter detrectabat, atque in mortis agonia νατον, εκούσιον αυτή το πάθος εγένετο· ου γάρ
erat. Rursus divina ipsius voluntate volende, ut καθο Θεός μόνον εκουσίως εαυτόν παρέδωκεν εις θά
humana voluntas morlem amplecterelur, volunta- νατον , αλλά και καθο άνθρωπος . "Οθεν κατά θανάτου
ria ipsi possio fuil. Non enim qua Deus duntaxat τόλμαν και ημίν έχαρίσατο , ούτω γούν προ του σω
morli se sponte Tradidit , sed etiam quatenus homo. τηρίου πάθους φησί : Πάτερ , ει δυνατόν παρελθέ
Unde nobis etiam animi audaciam adversus nior- τω απ' εμού το ποτήριον τούτο: δηλονότι ως άνθρω
lera comparavit. Ita quippe ante salutiſeram pas- πος το ποτήριον πίνειν έμελλεν ου γάρ ως Θεός .
sionem suam loquitur : Pater, si fieri potest, Irans- "Ως άνθρωπος τοίνυν θέλει το ποτήριον παρελθείν :
eat a me calix isle . Illud porro constat, quod ut ταύτα της φυσικής δειλίας τα βήματα: Πλήν μή
homo calicem bibiturus erat : non enim ut Deus . το εμόν γενέσθω θέλημα, ήτοι καθ' ό σου έτεροού
Quare tanquain hono calicem transire vult . Hec C σιός είμι, αλλά το σον, ήτοι το εμόν και σον , καθ '
autem verba a naturali metu , et imbecillitale pro- ο σοι πέφυκα ομοούσιος : ταύτα της εντολμίας πάλιν
fecta sunt. Verumtamen, inquit, non mea volunlas δήματα : πρότερον γάρ της φυσικής ασθενείας πει
fiat ', hoc est, qua ratione diversæ a le sum sub- ραθείσα , κατ' αίσθησιν την επι το χωρισμό και του
stantiæ ; sed tua , hoc est mea , quatenus eadem σώματος και φυσικήν συμπάθειαν παθούσα ή του
mihi ac tibi substantia est.. Que quidemiterum for- Κυρίου ψυχή, ώς αληθώς ανθρώπου γενομένου κατ'
tis animi verba siini . Elenim anima Domini , ευδοκίαν αυτού · αύθις των θείω νευρωθείσα θελήματι ,
qui benigna sua voluntate homo vere factus erat , του θανάτου καταθαρρύνεται. Επειδή γαρ και αυτός
cum naturalem infirmitatem anle experta essel, όλος ήν Θεός μετά της ανθρωπότητος αυτού , και όλος
perceplo doloris sensu ex corporis disjunctione , άνθρωπος μετά της αυτού θεότητος , αυτός ως άν
divina rursum voluntate corroborata , adversus θρωπος εν εαυτό και δι' εαυτού υπέταξε το ανθρώ
mortem audaciam concipit. Nam quia el lotus πινον τώ Θεώ και Πατρί , τύπον ημίν εαυτόν άριστον
Deus erat cum sua bumanitale, et tolus homo cum και υπόγραμμον διδούς, και υπήκοος τω Πατρί γέ
sua divinitale, ipse tanquam bomo in se et per se γονεν.
id quod humanum erat, Deo et Patri subjecit, et Patri factus obediens, præstantissimam sese nobis
formam et exemplum praebuit.
Frustra ralio in homine, si desit illi libertas . D Αυτεξουσίως δε ήθελε το θείο και ανθρωπίνω
Libere porro volcbat lum divinæ , cum hunianæ θελήματι . Πάση γάρ λογική φύσει πάντως εμπέφυκε
voluntatis ratione. Omoi quippe naturæ rationali το αυτεξούσιον θέλημα . Είς τί γάρ εξει το λογικόν,
libera voluntas a natura insita est . Quorsuni enim μή αυτεξουσίως λογιζομένη ; τήν μέν γάρ φυσικήν
alioqui partem rationalen halbebit , si non libere όρεξιν και τοις άλόγοις ζώοις ο Δημιουργός ενέσπειρε
ratiocinalar ? Nam naturalein quidem appetitum προς σύστασιν της οικείας φύσεως ήναγκασμένος
summus Opiſex brutis etiam indidit, quo ad suæ αυτά άγουσαν . Λόγου γάρ άμοιρούντα • ου δύναται
naturæ conservationem necessitate ducuntur. Cum άγειν, αλλ' άγεται υπό της φυσικής ορέξεως. "Οθεν
enim ratione careant, ducere non possunt, verum άμα η όρεξις γένηται, ευθέως και η προς την πρά.
naturali ducuntur appelilli . Ex quo lit , ut simul ξιν ορμή · ου γαρ λόγω, ή βουλή , η σκέψει, η κρίσει
atque appetitus oritur , statim ad agendum prusi- κέχρηται. "Οθεν ούτε ως αρετήν μετιόντα επαινείται,
liant. Neque enim ratione all consilio, aut consi- και μακαρίζεται, ούτε ως κακίαν πράττοντα κολά
deratione , aut judicio utuntur. Ac proinde nec ζεται . Η δε λογική φύσις έχει μεν την φυσικήν όρε.
1
1 Matili . XXVI , 39 ; Luc. ΧΧΙΙ , 42 .
1:57 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XXI . 1159
ξιν κινουμένην, υπό δε του Λόγου αγομένην τε και A velut virtuti studentia laudantur , ae beala censen
ρυθμιζομένην επί των φυλασσόντων το κατά φύσιν · tur ; nec tanquam malum agentia plectuntur. Na
του γάρ Λόγου προτέρημα τούτο έστιν, ή αυτεξού- tura vero rationalis habet quidem naturalem ap
σιος θέλησις , ήντινα φυσικήν εν τω λογικό φα μεν petitum , qui moveatur ; ejusmodi tamen , ul in iis
κίνησιν· διό και ως αρετήν μετιούσα επαινείται και quæ naturæ consentaneam rectitudinem servant,
μακαρίζεται, και ως κακίαν μετιούσα κολάζεται. a ratione gubernelur ac componalur. Rationis enim
præcellentia hæc est , liberæ potestatis voluntas : quam quidem naturalem molum in substantia ralio
nali dicimus. Eaque de causa et cum virtutem colit , laudem obtinet, ac beata prædicatur ; el cum se
vitio dedit, punitur.
"Ωστε ήθελε μεν αυτεξουσίως κινουμένη και του Κυ. Dirince et humanæ voluntatis discrimen in Chri.
ρίου ψυχή, αλλ' εκείνα αυτεξουσίως ήθελεν, και η θεία sto . Ergo volebat quidem Domini anima libere
αυτού θέλησις ήθελε θέλειν αυτήν. Ου γαρ νεύματι excitala , sed ea libere demum volebat, quæ divina
του Λόγου ή σαρξ εκινείτο και Μωύσης γάρ και ipsius voluntas velle eam volebat. Non enim Verbi
πάντες οι άγιοι νεύματι θείω έκινούντο· αλλ' ο αυτός nulu caro movebatur , juxta ac Moses et sancti
είς ών Θεός τε και άνθρωπος, κατά τε την θείαν και B omries divino nutu movebantur : verum idem ipse
την ανθρωπίνην ήθελε θέλησιν· διό ου γνώμη, φυσι- cum el Deus et bomo esset, luin divina , tum hu
κή δε μάλλον δυνάμει , αι δύο του Κυρίου θελήσεις mana voluntale volebat. Ob eam causam non con
διέφερον αλλήλων . Η μεν γαρ θεία αυτού θέλησις silio ac sententia, sed paturalis potius facultatis
αναρχός τε και παντουργός ήν, επομένην έχουσα την ratione, due Domini voluntales inter se disside
δύναμιν, και απαθής η δε ανθρωπίνη αυτού θέλησις bant. Etenim divina ejus voluntas principii es
από χρόνου ήρξατο, και αυτή τα φυσικά και αδιά- pers omnisque rei effectrix erat ,ut pole comitem
βλητα πάθη υπέμεινε , και φυσικώς μεν ού παντοδύ- potentiam habens, et pali nescia . At humana ipsius
ναμος ήν, ώς δε του Θεού Λόγου αληθώς και κατά volunlas, lum ipsa in tempore initium habuit, lum
φύσιν γενομένη , και παντοδύναμος. eas passiones sustinuit, quæ naturales et innocuæ
erant. Ac natura quidem omnipotens non erat ; ut autem Dei Verbi vere ac naturalis facta erat, nihil
quoque ipsa non poterat.

"Τού αυτού Κεφαλαίον πγ . Ejusdem caput 83.

"Ο μακάριος Διονύσιος καινήν τινα θεανδρικήν C Cum beatus Dionysius Christum novam quamdam
ενέργειαν φήσας τον Χριστόν ημίν πεπολιτευμένον , theandricam , seu Dei simul et viri, actionem no
ουκ αναιρών τας φυσικάς ενεργείας, μιαν ενέργειας
έκ τε της ανθρωπίνης και θείας γεγενημένην φησίν:
ούτω γάρ αν και μίαν φύσιν είποιμεν καινήν, εκ
θείας τε και ανθρωπίνης γεγενημένην ' ών γάρ
ενέργεια μία, τούτων και η ουσία μία, κατά τους
αγίους • Πατέρας αλλά θέλων δείξαι τον καινόν και
απόρρητον τρόπον της των φυσικών του Χριστού
ενεργειών εκφάνσεως, το απορρήτο τρόπο της εις
άλληλα των του Χριστού φύσεων περιχωρήσεως προσ-
φόρως , και την κατά άνθρωπος αυτού πολιτείαν
ξένην και παράδοξον, και τη φύσει των όντων
άγνωστον, τόν τε τρόπον της κατά την απόρρητον
ένωσιν αντιδόσεως · ου γαρ διηρημένας φαμεν τάς D lionis , quae ex ineffabili unitione oritur , rationem
ενεργείας, ουδε διηρημένως ενεργούσας τας φύσεις ,
αλλ ' ήνωμένως εκάστην μετά της θατέρου κοινωνίας
ενεργούσαν τούθ' όπερ ίδιον έσχηκεν. Ούτε γάρ τα
ανθρώπινα ανθρωπίνως ενήργησεν· ου γαρ ψιλος
ήν άνθρωπος ούτε τα θεία κατά Θεόν μόνον ου
γάρ ήν γυμνός Θεός, αλλά Θεός όμου υπάρχων
και άνθρωπος. "Ωσπερ γάρ των φύσεων, και την
ένωσιν , και την φυσικήν διαφοράν επιστάμεθα ,
ούτω και των φυσικών θελημάτων τε και ενερ-
γειών.
Ιστέον τοιγαρούν , ως επί του Κυρίου ημών Ιη-
σού Χριστού, ποτέ μεν ως επί δύο φύσεων τον
λόγον ποιούμεθα , ποτέ δε ώς έφ' ενός προσώπου,
και τούτο δε κακείνο εις μίαν αναφέρεται έννοιαν αι
γάρ δύο φύσεις είς έστι Χριστός , και ο εις Χριστός
biscuin obiisse dicit, non ut naturales actiones
tollat , unam ex humana et divina actionem
conflatam docct (ad hunc enim modum unam quo
que nuvam naturam ex divina et humana electam
diceremus ; quia quorum actio una est, horunn
etiain , ut sentiunt Patres , una est essentia) , ve
rum ita loquitur, ul novum illud et arcanum mo
dum , quo nalurales Christi acliones se explicant,
arcano illi muluæ naluraruin ipsius immeationis
modo congruentem , humanum item vitae genus
novum el admirabile, inque reruin natura inco
gnitum ; ac denique alternæ illius communica
indicaret . Non enim aul sejuncias actiones , aut
naluras divisim operari dicinius , sed conjunctim
ulranique cum alterius communione illud quod
quæque proprium habel agere. Neque enim hu.
mana bumanitus efficiebat , cum purus bomo non
esset ; nec rursus divina divino duntaxat modo ,
quandoquidem non solum Deus erat , sed Deus si
mul et homo. Nam uti naturarum tum unionem ,
tum naturalem distinctionem habemus , ita etiam
naturalium voluntalum et operalionum .
Actionum Christi allerna communicatio . - Itaque
sciendum est , in Domino nostro Jesu Christo nos
interdum , tanquam de duabus naturis sermonein
habere , interdum tanquam de una persona : at.
que hoc et illud ad eumdem sensum refertur. Nam
1159 EUTUYMII ZIGABENI .
et due nature unus Christus est ; et unus Chri- A
stus , duæ naturæ . Itaque dicere : Agil Christus
secundum utramque naturam ; perinde est , ac
cum dicimus : Agit vtraque natura in Christo
cum alterius communione . Quare divina quidem
natura eo nomine cuni carne operante communi-
cat , quod caro divine voluntatis beneplacito ,, que
ipsi propria sunt ,, pati etel agere sinatur , quodque
carnis actio prorsus salutifera sit ; id quod non
humanæ , sed divinæ potius actionis est . Al caro
vicissim cum operante Verbi divinitale communi-
cabat , tum quia per corpus veluti pros instrumen-
tum quoddam , divinas actiones efficiebat ; lum
quia unus idemque erat , qui et divino simul , et
Lumano modo operabalur.
Mens humana, ui Verbo communicel. Scire au
Lein altinet , sanctam quoque ipsius mentem
naturales suas actiones exsequi. Nam et se Dei
mentein esse , atque ab omnibus rebus condiris
adorari cogitat el agnoscit , ac eorum quæ in terra
gessit et pertulit ,, recordatur.. Ceterum cum ope-
rante Verbi deitate , qua cuncta regiintur el gu-
bernantur, communicat , omnia intelligens , co-
gnoscens , et administrans , non ul simplex et
nuda mens hominis, sed ut quæ Deo secundum ly
poslasim unila sit, Deique mens exsistat .
Theandrica Christi acrio . — Nihil igitur aliucl the .
andrica actio declarat , quain quod Dco facto viro,
hoc est , incarnato , bumana quæque ipsius actio πίνη αυτού ενέργεια θεία ήν , ήγουν τεθεωμένη , και
divina erat , sive deificata , nec divine ipsius ope- C ουκ άμοιρος της θείας αυτού ενεργείας, και η θεία
rationis expers : rursunique divina ipsius actio
humanæ ipsius actionis exsors non eral ; verum
ulraque una cun altera considerabatur. Porro
produs hic loquendi περίφρασις dicitur,, quando τινά διά μιάς περιλάβη λέξεως , "Ωσπερ και μίαν
quis duo quaedamuna dictione complectitur.
Quemadmodum enim igniti gladii incisam unam
ustionem , atque inusiam sectionem dicinius , et
lamen sectionem distinctam ab ustione esse, nec
non alius aliusque naturæ asserimus ; ignis nempe
ustionem , ac ferri sectionem : ad eumdem modum
Theandricam unam Christi aclionem dicentes , duas
ambarum ipsius naturarum actiones intelligimus ;
divinitatis videlicet ipsius divinam , humanitatis
autem humanam actionem .
llem adversus Monotheletas . Ex aliis diversis Pa.
tribus .
Quoniam quz sul Cliristi nature , duas eliam
ipsius naturales voluntales, el duas naturales ac
liones dicimus ; utraque enim ipsius nalura el vult
el agit. Quod enim ratione prædilom est, id libe
ram habel volendi agendique facultatem . Verum
quoniam una est naturaruin ejus persona , unum
etiam ipsum esse dicimus, qui ex ulraque natura
el vult el agit naturaliter . Ac quemadmodum ex
cadem fidei ratione unamn el eamdem in sancta
Trinilale tum voluntatis, lum actionis rationem
dicimus : sic et in divina humanitatis assumptione
1.60
δύο φύσεις εστί • ταυτόν ούν έστιν ειπείν ενεργεί και
Χριστός καθ ' έκατέραν των αυτού φύσεων, και
ενεργεί εκατέρα φύσις εν τω Χριστώ μετά της βα
τέρου κοινωνίας. Κοινωνεί τοίνυν ή μεν θεία φύσις
τη σαρκί ενεργούση διά το ευδοκία της θείας θελή
σεως παραχωρείσθαι πάσχειν και πράττειν τα ίδια ,
και διά το την ενέργειας της σαρκός πάντως είναι
σωτήριον · όπερ ου της ανθρωπίνης ενεργείας εστίν,,
αλλά της θείας. Η δε σαρξ τη θεότητι του Λόγου
ενεργούση , διά τε το ως δι' οργάνου του σώματος τάς
θείας εκτελείσθαι ενεργείας, και διά το ένα εί
ναι τον ενεργούντα θεϊκώς τε άμα, και ανθρω
πίνως.
B
Είδέναι δε χρή ώς ο άγιος αυτού νους και
τας φυσικάς αυτού ενεργεί ενεργείας, νοών τε και
γινώσκων ότι έστι Θεού νους, και ότι υπό πάσης
προσκυνείται της κτίσεως, και μεμνημένος των επί
της γής αυτου διατριβών τε και παθών, κοινωνεί δε
ενεργούση τη του Λόγου θεότητι, και διεπούση και
κυβερνώση το πάν , νοών, και γινώσκων, και διέπων,
ουχ ώς ψιλός ανθρώπου νούς , αλλ' ώς Θεώ καθ'
υπόστασιν ηνωμένος , και Θεού νους χρηματίσας.
Τούτο ούν δηλοί ή θεανδρική ενέργεια , ότι ανδρω
θέντος Θεού , ήγουν ενανθρωπήσαντος , και η ανθρω
αυτού ενέργεια ουκ άμοιρος της ανθρωπίνης αυτού
ενεργείας, αλλ' εκατέρα συν τη ετέρα θεωρουμένη.
Λέγεται δε ο τρόπος ούτος περίφρασις, όταν τις δύο
την τετμημένην καύσιν λέγομεν, και την κεκαυμέ
νην τομήν της πεπυρακτωμένης μαχαίρας, άλλης
δε ενέργειάν φαμεν την τομήν, και άλλην την καύσιν,
και άλλης και άλλης φύσεως, του μεν πυρός την
καύσιν , του δε σιδήρου την τομήν, ούτω και μίαν
του Χριστού θεανδρικής ενέργειαν λέγοντες , δύο τάς
ενεργείας νοούμεν των δύο φύσεων αυτού, της μεν
θεότητος αυτού , την θείαν, της δε ανθρωπότητος
αυτού, την ανθρωπίνην ενέργειαν.
D
"Ετι κατά Μονοθελητών ετέρων Πατέρων δια
cepur .
Επεί δύο φύσεις του Χριστού , δύο αυτού και τα
φυσικά θελήματα, και τας φυσικές ενεργεία; λέ
γομεν. Εκατέρα γάρ αυτού φύσις θελητική τε και
ενεργητική . Πάν μέν γάρ λογικόν αυτεξούσιον, θε
λητικόν τε και ενεργητικόν . Επει δε μία των αυτού
φύσεων ή υπόστασις, ένα και τον αυτόν φαμεν θέ:
λοντά τε και ενεργούντα φυσικώς καθ' έκατέραν
των φύσεων . "Ωσπερ δε επί της αγίας Τριάδος της
ταυτότητα του τε θελήματος και της ενεργείας εκ
της ταυτότητος της φύσεως επιγινώσκομεν ούτω
και επί της θείας ενανθρωπήσεως την διαφορίν
 PANOPLIA DOGMATICA.- TIT . XXI. 1102
1161
του τε θελήματος και της ενεργείας εκ της διαφοράς A voluntatis et aclionis differentiam ex difereia
των φύσεων γνωρίζομεν· ών γάρ ή αυτή φύσις, τού- lia colligimus naturarum . Quorum eniin una est
των και η αυτή θέλησις, και ενέργεια. " Ων δε διά- nalura , coruni una est et voluntas el actio ; et
φορος ή φύσις, τούτων διάφορος και θέλησις, και quorum est nalura diversa, eorum et voluntas el
ενέργεια . Φυσικά δε, και ουχ υποστατικά , ουδέ προσ- actio diversa est . Voluntales autem el actiones
ωπικά ουδε γνωμικά φαμεν ταυτί τα θελήματα και non ad hypostasim , aul personam , sensumive re
τάς ενεργείας. Λέγω δε μίαν τήν θελητικήν τε και ferimus. Unam vero in sancta Trinitate voluntalem
ενεργητικήν δύναμιν, επί μεν της αγίας Τριάδος , ίνα el actionem dico, ne cogamur dicere tres personas
μη ετεροθελείς και ετεροενεργείς τάς τρεις υποστά- diversa velle atque agere ; duplicem autem in divi
σεις ειπείν αναγκασθώμεν, επί δε της θείας εναν- na humanitatis assumptione, ne diversas in u :10
θρωπήσεως διπλήν, ίνα μή έτεροϋπόστατον το πρόσ- Chrislo bypostases et personas duas confiteamur .
λημμα λέγειν δόξωμεν, και δύο συνομολογήσωμεν Voluntas enim , qui ad hypostasim , el personan.
υποστάσεις εν τώ εν Χριστώ . Το γάρ υποστατικών , sensumque refertur, propria est subjecti individui.
ή προσωπικόν , ή γνωμικόν θέλημαιδιού ποστάτου έστιν Verbum autem et Deus naturam quidem hominis
ατόμου . Ο δε λόγος και Θεός φύσιν μεν τελείαν αν- perfectam assumpsit , sed ei ipse persona fuit. At
θρώπου προσελάβετο, υπόστασις δε αυτός εγένετο Β queinadliodum assu nipla liumanitas sic evisit di
το προσλήμματι. Καθάπερ δε το πρόβλημα και vina , il propriæ naturæ non senserit mutationem :
τεθέωται, και μεταβολήν ού πέπoνθε της ιδίας φύ- sic ejus el voluntas el actio ita evaserunt divina ,
σεως : ούτω και το θέλημα και η ενέργεια τούτου ul a propriis terminis non recesserini ,
και τεθέωνται, και των ιδίων ουκ εξέστησαν όρων.
" Αλλο θέλησις κυρίως, και άλλο βούλησις, και Aliud est voluntas, el aliud est deliberatio, et
άλλο θελητών, και άλλο θελητικών, και έτερον ο θε- aliud est res, quam aliquid rull, el id , quod ruli,
λων. Θέλησις μεν γάρ ή του απλώς θέλειν δύναμις, el is qui vult. Voluntas enim simpliciter est vo
όπερ εστί φύσεως και καθολικόν. Θελητον δε το lendi vis, quæ naluræ est el communis. Deliberalio
τη θελήσει υποπίπτον πράγμα. Θελητικόν δε το autem est talis et lalis voluntas, el ad personain
έχoν την θελητικήν δύναμιν , οίον ο απλός άνθρω- refertur,, el singularis est.. Res autem quam ali
πος . Θέλων δε ο τοιόσδε άνθρωπος , ο χρώμενος τη quid vull, est voluntati subjecia; id vero quod vull ,
τοιάδε θελήσει. est quod habet volendi facultatem , exempli gratia
homo. Is porro, qui volt est aliquis bomo singu .
Claris, qui aliqua singulari ulitur voluntate.
“Η θέλησις , ήγουν το θέλημα, ποτέ μεν την θελητι- Voluntas aliquando significat volendi facultatem ,
κήν δύναμιν δηλοί, και λέγεται θέλημα φυσικών et dicitur voluntas naturalis et universalis ; ali
και καθολικόν ποτέ δε το θελητών, και καλείται quando auiem id , quod volumus, el voluntas sen
θέλημα γνωμικόν τε και ιδικόν . tentiæ atque singularis appellatur.
'Επί μεν των ανθρώπων μία μεν η φυσική θέλη- Una in hominibus voluntas esi naluralis, quo
σις, διότι και μια τούτων ή φύσις: πολλαι δε και niam borum una item est nalura . Muliæ autem et
διάφοροι αι γνωμικαι, είτουν υποστατικαί· διότι και diversæ sententiæ, quoniam multæ sunt etiam va
πολλαι και διάφοροι τούτων αι υποστάσεις και αι riæque personæ . At in Christo quia diversa nao
γνώμαι» επί δε του Χριστού, επειδή μεν διάφοροι αι luræ sunt divinitatis et humanitatis ipsius, diversa
φύσεις της τε θεότητος αυτού και ανθρωπότητος, sunt etiam nalurales earum voluntales. Verum
διάφοροι και αι φυσικαι θελήσεις αυτών· επειδή δε quia una est illarum persona, el unus qui vult,
μία τούτων ή υπόστασης και είς και θέλων , εν και το una eliam voluuias atque sententia est, cum illa
θέλημα τούτων , άτε του κρείττονος εκνικήσαντος, quæ præstantior esl vincal el dominetur, humana
ήγουν άρχοντος, και του ανθρωπίνου θελήματος D autem voluntas divinain sequatur, et ea velis
επομένου το θείο, και ταύτα θέλοντος, και εκείνο quæ divinæ placent voluntati.
θέλει .
'Επί Θεού θέλησιν μεν λέγομεν, και βουλήν, ήτοι Voluntatem in Deo dicimus , sententiam autem
βούλησιν, γνώμην δε ή προαίρεσιν ου λέγομεν. and electionem non dicimus. Senlenlia enim est
Γνώμη μέν γάρ ή μετά την περί του αγνοουμένου post rei ignoratæ quæstionem alque judicium ,
ζήτησιν και κρίσιν προς το κριθέν διάθεσις , μεθ ' ήν aưectio erga illud quod judicatum est, quam se
ή προαίρεσις εκλεγομένη και αιρουμένη προ ετε- quilur electio, quæ secernit el unum alteri anle
ρου το έτερον. Ο δε Θεός ανενδεής και σκέψεως, pouit. Deo autem non est opus ut consideret , aut
και ζητήσεως , και εκλογής , πάντα φυσικώς inquiral, aut eligal, cum omnia scial naturaliter.
ειδώς .
Διο ουδέ βουλήν , ήτοι βούλευσιν, επί Θεού φαμεν, Quamobreni nec consultationem in Deo poni
εί και ανθρωποπρεπώς βουλευόμενον πολλάκις ή mus, licel eum sæpe Scripturæ humano more con
Οεία Γραφή τούτον υπογράφει : Ποιήσωμεν γάρ , sulentem describanl : Faciamus enim , inquit, ho
PATPOL . GR. CXXX . 37
1163 EUTHYMII ZIGABENI
mminent 1 , cl si quid aliud eo consilio dictum est , Αφησίν, άνθρωπος , και εί τι τοιούτον οικονομι
quo significantius tres unius Divinitatis persona
declarentur. At in assumpla humanitale natura
quidem concedit ut consultationem et sententiam
dicamus el electionem , sed tamen hæc ilem de
ipsa haud proprie dicuntur. Nam cum in persona
cum Deo conjuncta sit, rerum ipsa quoque cogni-
tionem omnium est assecula . Sed naturilenm ejus
voluntatem dicimus. Quod si Christus aliquando
vidciur sententiæ propositum admillere, quantum
pertinet ad humanitatem , ut eo loco : Volo , munda
lor " , et quæ sunt huic similia, non tamen persona ,
aul sententiæ in illo voluntatem dicimus, sed dis
pensationis gratia hæc esse dicta intelligimus, ob
cam causam , quam ante commemoravimus.
B
In animalibus, qua rationis expertia sunt, appe .
lilum dicimus , non autem voluntatem , aut consi
lium . llæc enim slalin ab ipso appetitu ad agen-
dum impelluntur sine ratione. Voluntas autem et
consilium ratione præditis tantummodo convenit,
quippe quæ appelitui poiius imperant el doni-
nantur .
1/64
κώς, και προς έμφασιν των τριών υποστάσεων της
μίας Θεότητος . Επί δε του προσλήμματος δίδωσι
μεν η φύσις λέγειν και βούλευσιν, και γνώμην, και
προαίρεσιν · ου κυρίως δε λέγοιτ' άν ουδε επ' αυτού.
Διότι καθ ' υπόστασιν ενωθεν τω Θεώ συμμετέσχε
και του πάντα ειδέναι. Θέλησιν δε φυσικήν, ήτοι θέ
λημα, τούτου λέγομεν. Ει τάχα δε ο Χριστός ευρίσκε
ται και μερικών , ήγουν γνωμικόν εισάγων θέλημα
κατά το ανθρώπινον αυτού, ως το, Θέλω , καθαρί
σθητι, και άλλα τοιαύτα, αλλ' ούν ου λέγομεν υπο
στατικών επί τούτου , η γνωμικόν θέλημα οικονομι
κώς διά την προαποδοθείσαν αιτίαν.
Επί των αλόγων όρεξιν μεν λέγομεν, θέλησιν δε
ή βούλησιν ου λέγομεν. Διότι μετά την όρεξιν ευθύς
ορμά ταύτα προς την πράξιν αλογίστως υπό της φυ
σικής ορέξεως αγόμενα. Η δε θέλησις και η βούλη .
σις τών λογικών εστι , τών άγόντων μάλλον την όρε
ξιν, και κυριευόντων αυτής.

Si natura ratione præditus est homo, quod alle
tem palura ratione præditum est , natura liberum
babet arbitrium, quod quidem , lil Patres sen-
tiuni , nilil aliud est nisi voluntas : hoino nalura
voluntatem habet.
Si Deus Verbum me simul cum iis qux mea
sunt,, suscepit , ul
ut Gregoriusille Theologus ait : etel CC φεν, ώς ο Θεολόγος είρηκεν, άρα και το φυσικών
naturalem utique nieam suscepit voluntalem , el
meam naturalem actionem .
Si omnis humo nalura volendi agendique vim
habel : et Deus Verbum utique, homo nalura factus,
nalura volendi agendique vim habuit.
Ει φύσει λογικός ο άνθρωπος , το δε φύσει λογι
κον φύσει αυτεξούσιον, το δε αυτεξούσιον κατά τους
Πατέρας το θέλημά έστιν» άρα φύσει θελητικός και
άνθρωπος.
Ει έμε μετά των εμών ο Θεός Λόγος προσείλη
θέλημα, και την φυσικήν μου ενέργειαν.
Εί πάς άνθρωπος φύσει θελητικός τε και ενεργητι
κός έστιν,άρα και ο Θεός Λόγος άνθρωπος φύσει γενό
μενος , φύσει θελητικός τε και ενεργητικός εγέ
νετο .

Si Trinitas , quæ ejusdem essentiæ est, unam Είπερ εν θέλημα της ομοουσίου Τριάδος , άρα τα
labet voluntalem : ea que unam habent volunta . έχοντα εν θέλημα ομοούσια μέν εισιν, έτερουπόστατα
lem , eamdem babent essentiam , et diversas per- δέ . Και λοιπόν εί κατά τους άφρονας αι δύο φύσεις
sonas. Quamobrem si duæ Christi naluræ , ul de- του Χριστού έν έχουσι θέλημα , άρα ομοούσιοι μεν
menles isti sentiunt, unam voluntatem habeni, εισιν, ετεροϋπόστατοι δε, και ούτω τη συγχύσει
eaindem habebunt essentiam el diversas perso- υποπεσούνται, και την διαίρεσιν ουκ εκφεύξονται ,
nas : atque ita incident in confusionem , nec divi ήν η μία φύσις εν ταις υπ' αυτήν έχει υποστάσεσι.
sionem etugical, quaiu una natura in personis D
sibi subjectis habet,
TITULUS XXII . ΤΙΤΛΟΣ ΚΒ' .

Adversus imaginum oppugnatores epitome quædam
curs et actis sevlimi concilii, tum ex Germaniet
Nicephori Constantinopolis patriarcharum , tum ex
beali Theodori Studiolæ scriplis deprompla .
Κατά Εικονομάχων επιτομή τις ηκριβωμένη από
τε των πρακτικών της εβδόμης συνόδου , και
των Γερμανού , και Νικηφόρου των πατριαρ
χών Κωνσταντινουπόλεως , και των του μακα.
ρίου Θεοδώρου του Στουδιώτου .

Archetypum est principiuin el exemplar quoi per 'Αρχέτυπόν έστιν αρχή και παράδειγμα υφεστη:
se consial , el est forma a se desumptæ , deduclæ κός του απ' αυτού χαρακτηριζομένου είδους, και
que similitudinis causa . της παραγωγής του προσεοικότος αίτιον .
Imago est exemplaris similitudo , quæ lolam ip Εικών εστιν ομοίωμα αρχετύπου όλον εν εαυτή

• Gen. 1 , 26. · Mallh . Vin , 3.

1165 PANOPLIA DOGMATICA .
του έντυπουμένου το είδος διά της εμφερεία ; εναπο. A sius formam per efigiem cxpressnmin se continct ,
ματτομένη, τη διαφόρω της ουσίας κατά την ύλην et essentie differentia per maleriam ianlum discre .
μόνον παραλλάττουσα • η μίμησις αρχετύπου , και
.
απείκασμα, ή τέχνης αποτέλεσμα κατά μίμησιν του
αρχετύπου ειδοποιούμενον τη ουσία διαφέρον.
Εικώνλέγεται παρά τοέoικέναι. " Αλλο φυσική εικών
και άλλο μιμητική ή μεν ου φυσικήν διαφοράν έχουσα
τρός το αίτιον , αλλ'υποστατικήν , ώς ο Υιός προς τον
Πατέρα : μία μεν γάρ τούτων φύσις, δύο δε υποστά-
σεις · η δε τουναντίον ουχ υποστατικών διαφοράν
έχουσα προς το αρχέτυπον , αλλά φυσικήν, ώς ή εί-
κών του Χριστού προς τον Χριστόν . Μία μέν γάρ
τούτων υπόστασις , δύο δε φύσεις . "Αλλη γάρ φύσις
υλογραφίας , και άλλη Χριστού κατά το ανθρώπι . Νam alia est natura materiae Christi imagineia
νον , καθ ' 8 και περιγράφεται , και αρχέτυπον εικό- BΒ referentis, alia Clhristi quatenus homo
ως καθίσταται . Επί μεν της μιμητικής εικόνο ;
κατά την ιδέαν, ήτοι μορφήν ή ομοίωσις: επί δε της
φυσικής κατά την ουσίαν, ήτοι θεότητα ή ταυτότης :
και επί μεν της φυσικής, διότι μία φύσις Υιού
και Πατρός , διά τούτο μία και προσκύνησις τού .
των , αλλ' ου δύο κατά το διάφορον των υπο-
στάσεων επί δε της μιμητικής , διότι μία
υπόστασις εικόνος Χριστού , και αυτου Χριστού,
μία και προσκύνησις τούτων , αλλ ' ου δύο
κατά το διάφορον των φύσεων. Ου γαρ ίδιοϋπόστατος
έστιν ή μιμητική εικών, αλλά του αρχετύπου την
υπόστασιν φέρει, και κατά ταύτην εικών αυτού
εστιν. Υπόστασιν δε νύν λέγομεν ου το απλώς ύφε-
στώς , αλλ' ουσίαν τινά μετά ιδιωμάτων , καθ' & δια -
χωρίζεται των ομοειδών. Το γούν ιδιοϋπόστατον C se constat , sed essentiam quamdaim cum proprie
ουκ εικών , αλλ ' αρχέτυπον.
" Η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαί-
νει, και έστι τούτων μία προσκύνησις διά τον εν
αμφοίν ένα χαρακτήρα .
Παντός μιμητικώς εικονιζομένου ουχ ή φύσις, αλλ'
ή υπόστασις εικονίζεται , και διά τούτο ταυτόν τώ
αρχετύπω η εικών αυτού ου τη φύσει, αλλά τη
υποστάσει , ήγουν τη μιμήσει της υποστάσεως.
• Εν τή είκόνι ή εικονιζομένη του αρχετύπου υπό-
στασις προσκυνείται , και ουχ η ύλη της εικόνος και
εναποσφραγισθείς αυτή χαρακτήρ , και ούχ ή της
εικόνος ουσία .
"Οτε μεν προς την της εικόνος φύσιν άπέδου τις,
ου μόνον ού Χριστόν, αλλ ' ουδε εικόνα Χριστού είπου
αν το δρώμενον · έστι γαρ ξύλον τυχον , ή χρυσός ,
ή άργυρος, και τι των άλλων υλών · ότε δε προς την
δι' εκτυπώματος ομοίωσιν του αρχετύπου, και Χρι-
στον , και Χριστού, αλλά Χριστόν μεν καθ' ομωνυ-
μίαν , Χριστού δε κατά το πρός τι.
Η εικών σχέσιν έχει προς το αρχέτυπον , και αι-
τίου έστιν αιτιατόν. Ανάγκη ούν διά τούτο και των
πρός τι είναι ταυτην και λέγεσθαι . Των προς τι
γάρ ή σχέσις , τα δε πρός τι αυτά άπερ έστιν ετέ-
ρων είναι λέγεται , και αντιστρέφει την σχέσιν προς
άλληλα . Αρχέτυπον γάρ εικόνος αρχέτυπον » και
ικών αρχετύπου ειχών . Και ουκ άν τις άσχετον εί-
TIT. XXII, 1166
pal , sive exemplaris imitatio et adumbratio, sive
arlis opus quod sd exemplaris imitationem expres
SIN ('Sentia dilleri,
Iniago dicitur, quod imitetur , et similiendinem ex
primal . Imago naturalis differi ab imagine que arte
confecta est : naturalis cnim a causa distat persone
differentia, ut Filius a Paire, quoruin una natura
cum sit , duce sunt personæ . Contra vero imago
arte confecia discrepat ab exemplari non personæ
differentia , sed naturæ , ui imago Christi a Christo.
Una enim est ipsoruin personit , sed naturæ duæ .
Ιιοιmo est,, et qua
tenus describitur , el exemplar imaginis constitui
lur. Atque imaginis quidem arte confecla simili
ludo in specie formave consistii. Naluralis autem
in eadem essentia seu divinitale : el in Balurali
quidem, quoniam una est Filii Patrisqne natura ,
idcirco una est etiam horum adoratio, non autem
duæ propter differentiam personarum . In ea vero,
quæ ab arte profccta est , quoniam una est imagi
nis Christi et ipsius Christi persona , ideo una
est ipsorum adoratio, non autem duæ propter
differentiam nalurarum . Imago enim arle confecla
nullam habet propriam personai , sed exemplaris
personam gerit , propter quam imago ipsius est.
Personam hic accipimus non quæ simpliciter per
Latibus, per quas ab aliis differt ejusdem generis.
Quamobrem non imago, sed exemplar propriam
habet personam .
Imaginis honor in exemplar recidit , et una
est utriusque adoratio , quoniam una est elligies
utriusque.
Quidquid ab arte describitur, ejus non natura ,
sed persona describilur. Et idcirco imago ipsius idem
cst cum exemplari, non nalu : a , sed persona, seni
personæ similitudine.
Exemplaris persona imagine expressa , non imagin's
naleria adoralur , non imaginis esscutia , s d forma,
que in ipsa descripta est..
0
Cum quis ad imaginis nalurani respicii , 1:0:1 mo:!6
Christum , sed ne Christi quidem iinaginein vocat iil ,
quod videt; est enim lignum fortasse, aut aurum , aut
argentum, aut aliqua alia materia . Αι cum alexem
plaris similitu finem imagine expressalm Te picit, 16
Christum , et Christi imaginem appellat : Christum
quidem æquivoce, Christi . antem ex co quod ad ali
quid refertur .
Imago relationem habet ad exemplar , et ab ei
tanquam a causa dependel, liaque necesse est vit ex
coruin sit dicaturque numero , quæ ad aliquid refe
runlur . Quae autem ad aliquid ref ruitur , ea , qua
lenus sunt, aliorum dicuntur esse, motuoque sesc
respiciunt. Exemplar enim imaginis exemplar est. ct
imago est exemplaris imago . Nec quisquam ima.
 EUTHYMII ZIGABENI
1167
given a nulla re lependentem, rei alicujus imaginein Ακόνα την τινός εικόνα φαίη. Αμα γάρ συνεισάγε .
dixerit. Simul enim inducunt sese , vici: sinique ται, και συνεπιθεωρείται θατέρω θάτερον .
considerantur.
Quot nominibus exemplar vocalur, tulidem vocalur
et imago ipsius. Sed illud quidem ut exemplar, el per
se , el proprie; hæc autem ul ejus imago, el propter
ipsum , et improprie.
Cum adoralur imago, adoratur Christus, cujus illa
similitudinem gerit , non autem materia, in qua
similitudoimpressa est. Ει quemadmodum in speculo
persona quedammodo describitur ipsumintuentis,et
manel a maleria separata , ? c si quis propriam in
speculo conspicuam velit imaginem osculari, maie .
riæ quidem inhærel, sed imaginem osculatur, et
ipso recedente, simul etiam avolal imago, quoniam
a speculi materia ipsa persona separatur : eadein B το ίνδαλμα διά το κεχωρίσθαι της ύληςτου κατό
ratione qui Servaloris aut Dei Genitricis, aut alicu-
jus sanctorum imaginem osculatur, licel materiæ
inliærel, imaginem , non materiain osculatur. El
imagine deleta, propter quam exhibelbatur adoratio,
, τος, εφ' ώ η προσκύνησις , έμεινεν απροσκύνητος ή
maleria remanet non amplius adoranda, quippe quæ
cominune cum similitudine nihil habel.
Detur annulus, in quo imago sit regia. laprimalur
in cera , el in pice, el in lulo. In his quidem erit
signum , idque nulla ratione differens, licet maleriæ
divers:e siut. Cum bis enim signum nihil habel
commune, sed ab ipsis scparalum , el in annulo ma-
nens animo cogitationeque comprehenditur. Sie et
Christi similitudo , quamvis eam materie diversa
referant expressam , nihil habet tamen commune
C
cum illis , sed in Christi mapel persona .
Sacras imagines constituimus, ut , eas contemplan-
les, ipsarum exemplaria nobis videamur intueri, eo-
rumqne nobis tum memoriam renovent, lum deside-
rium leniani .
Beala Trinitati ab orthodoxis latria tribuitur in
spirilu cl veritate ; sanclis aulem imaginibus non
latria omnino, sed adoratio, et deosculatio, et honor.
Licet enim imaginis etiam honor transeat ad exem
plar, Iatrialanien που debetur venerandis imaginibus ,
sed suli beatæ Trinitati, ne rebus procreatis el ex
NAIeris constantibus laurice cultum tribuere videa- ν των σεπτών εικόνων , ίνα μή κτισματολάτραι και
mur .
In ipso Christo est adoratio iatriæ el naluralis; unus
enim est sanciæ Trinitatis per divinam ipsius nalurain .
lo imainne vero Christi est relativa el æquivoca : in
ipsa enim adoro Chrislum , qui quonisin carnem in-
duit, imagine exprimitur, quantum ad corporellin
ejus aspectun attinet, quæ quidem adoratio est rela-
tionis alque personæ .
Quemadmodum fides, sic el latria sanclæ tribuitur
Trinitati. Quare qui Christi igagini latriæ cultum
exhibet , is quaternitatem latria colere deprehenditur ,
etin sancia Trinitateimaginem collocare : Trinitali
enim , ut dictum est , latria debelur.
Si corporis umbra separari non potest, cum semper
1168
"Οσοις ονόμασι το αρχέτυπον καλείται , τοσούτοις
και η εικών αυτού . Αλλά το μεν ώς αρχέτυπον και
δι' εαυτό, και κυρίως η δε ώς εικών αυτού, και
δι' εκείνο, και καταχρηστικώς.
Προσκυνουμένης της εικόνος, ο Χριστός προσκυ
νείται, ού έστιν ομοίωσις, και ουχ η υποδεξαμένη
την ομοίωσιν ύλη . Και ώσπερ επί του κατόπτρου
διαγράφεται τρόπον τινά το πρόσωπον του βλέπου
τος αυτό, και μένει της ύλης κεχωρισμένον κών
θελήσειε τις ασπάσασθαι την εμφαινομένην ιδίαν
εικόνα, τη μεν ύλη προσέφυ , την εικόνα δε περιε
πτύξατο, και μεταστάντος αυτού , συναπέπτη και
πτρου • τον αυτόν τρόπον και την εικόνα του Σωτήρος,
ή της Θεομήτορος , ή τινος των αγίων ασπαζόμενος,
εί και προσφύεται τη ύλη, την εικόνα , και ου την
ύλην ασπάζεται, και αφανισθέντος του εκτυπώμα
ύλη , μηδέν τι κοινωνούσα τα ομοιώματι.
"Έστω δακτύλιος έγκεχαραγμένος εικόνα βασιλ ..
κήν , είτα εκτυπούτω εν κηρύ , και εν πίσση , και εν
πηλό. Η μεν ούν σφραγίς μία και απαράλλακτος
εν τούτοις , αι δε ύλαι διάφοροι , διά το μηδέν :
ταις ύλαις την σφραγίδα κοινωνείν , αλλ' είναι αυτήν
τη επινοία τούτων κεχωρισμένην εν τω δακτυλίω
μένουσαν. Ούτως ούν και το του Χριστού ομοίωμα,
ει και εν διαφόρους ύλαις εκτυπωθή , ακοινώνητον
έστι των υλών εν τη του Χριστού μένον υποστάσει.
Τας ιεράς εικόνας αναστηλούμεν, ίνα ταύτας
ορώντες δι' αυτών δοκώμεν οράν τα τούτων αρχέ
τυπα , και γίνονται ημίν υπομνήματα, και παρηγο
ρία του πόθου του προς τα τούτων πρωτότυπα.
" Οσον συνεχώς αι εικόνες ορώνται, τοσούτον οι
ταύτας ορώντες διανίστανται προς την των αρχετύ
πως μνήμης και επιπόθησιν.
Η μεν εν πνεύματι και αληθεία λατρεία τη μακαρία
Τριάδι παρά των ορθοδόξων απονενέμηται · ταις δε
αγίαις εικόσιν ου λατρεία πάντως , αλλά προσκύνη
σις, και ασπασμός, και τιμή. Ει γάρ και η τιμή
της εικόνος επί το πρωτότυπον διαβαίνει, αλλ' ή
λατρεία της μακαρίας εστ! μόνης Τριάδος, και ου
υλολάτραι δόξωμεν.
Επ' αυτού μεν του Χριστού λατρευτική η προσ
κύνησις και φυσική : είς γάρ έστι της αγίας Τρι
άδος κατά την θείαν αυτού φύσιν • επί δε της εικό
νος του Χριστού σχετική και ομωνυμική . Προσκυνώ
γάρ τον εν αυτή Χριστόν, τον διά το σαρκωθήναι εί.
κονιζόμενον κατά την σωματοειδή θέαν αυτού, όπερ
έστι σχετική προσκύνησις και υποστατική .
"Ωσπερ ή πίστις , ούτω και η λατρεία τη αγία
Τριάδι αποκεκλήρωται . Ο γούν λατρεύων τη εικόνα
Χριστού ευρεθήσεται τετράδι λατρεύων, και συνεισ
κρίνων τη αγία Τριάδι και την εικόνα. Της Τριά
δος γάρ, ώς είρηται, το λατρεύεσθαι .
Eί σώματος σκιάν μερισθήναι ουχ οίόν τε παρ
1169 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. XXII.
υφεστωσαν αυτό πάντοτε, κάν μή φαίνοιτο, ουδε την A adsit cum corpore, licet non videatur , ne imago
εικόνα Χριστού δυνατόν διαιρεθήναι αυτού . 'Αλλ'
ώσπερ ή σκιά τή του ηλίου βολίδι φαίνεται , ούτω
και η Χριστού εικών τη διατυπώσει της ύλης.
Δύο τούτων όντων περί το σώμα , σκιάς και εικό-
νος, η μεν σκιά σημασίαν αμυδράν τινα του αν-
θρώπου δείκνυσιν, ή δε εικών αριδηλοτέραν. Ει ούν
το αεί του ποτέ , και το καθ' ύπαρξιν του κατά
στέρησιν , και το τηλαυγές του αμυδρου βέλτιον , και
η εικών άρα βελτίων της σκιάς. 'Αλλά μην αι των quod est obscurum, praestantius est : San: torum autem
αγίων σκιαι και άγιοι και ονησιφόροι · αι εικόνες
αυτών άρα πολλά μάλλον άγιώτεραι και σεβασμιώ-
τεραι.
“Ο μεν Χριστός οράται εν τη εικόνα αυτού, αυτή
δε υφίσταται εν αυτώ .
Ούχ ως θεούς τας εικόνας προσκυνούμεν, ουδε
τάς ελπίδας της σωτηρίας εν αυταίς έχομεν, ουδε
το θείον σέβας απονέμομεν · τούτο γάρ οι "Έλληνες :
αλλά μόνον την σχέσιν και την αγάπην της ημών
ψυχής, ήν έχομεν προς τα πρωτότυπα , διά της
τοιαύτης προσκυνήσεως εμφανίζομεν. "Οθεν του
χαρακτήρος λειανθέντος , ώς ξύλον αργον την ποτε
κατακαίομεν εικόνα .
Τον του σταυρού τύπον εκ δύο ξύλων συνάπτον-
τες, ηνίκα τις ημίν των απίστων εγκαλέσειεν, ώς
ξύλον προσκυνούσι , δυνάμεθα τα δύο ξύλα χωρίσαν-
τες, και τον τύπον του σταυρού διαλύσαντες, ταύτα
νομίζειν αργά ξύλα , και τον άπιστον επιστομίζειν,
ότι ου το ξύλον, αλλά τον του σταυρού τύπον σε
βόμεθα.
Συν φόβο και αληθεία προσιτέον , και προσκυνη
τέον τας αγίας εικόνας, και πιστευτέον χάριν θείαν
επιφοιτάν αυταίς αγιασμού μεταδοτικήν.
"Ωσπερ κατά φύσιν αχωρίστου μενούσης της
αγίας Τριάδος , επειδή ο Υιός εσαρκώθη , ου διά τούτο
φήσει τις και τον Πατέρα, και το Πνεύμα σεσαρκώ .
cθαι· ούτω καθ' υπόστασιν ενωθείσης της θεότητος
τη ανθρωπότητι του Υιού, και αδιαιρέτου μενούσης ,
ουκ επειδή το ανθρώπινον αυτού περιγράφεται , και
γράφεται έν εικόνι, διά τούτο και την θεότητα αυτού
περιγράφεσθαι και γράφεσθαι φήσει τις , εκεί μέν
της κατά φύσιν συναφείας μη συγχεούσης τάς ύπο .
στάσεις, ενταύθα δε της καθ' υπόστασιν ενώσεως
μή εξιστώση , των οικείων όρων τας φύσεις. "Ορος
γαρ θεότητος μεν το αόρατόν τε και απερίγραπτον, D scribatur :: huntanitatis auten , ut et perspici possie
ανθρωπότητος δε το ορατών και περιγραπτόν . el circumscribi.
Εί διά τό τον Χριστόν σαρκί εσταυρώσθαι το
συμπεπονθέναι και την θεότητα λέγειν ασεβές, άρα
και διά το σαρκί περιγράφεσθαι αυτόν το συμπερι
γράφεσθαι και την θεότητα λέγειν ομοίως ασεβές,
κακείνο μεν Θεοπασχιτών, τούτο δε Εικονομάχων.
Τή πολλή και αφράστω προς τον Χριστόν στοργή
σεβόμεθα, και προσκυνούμεν και τους τόπους ένθα
περιεπάτησεν , η εκάθισεν, ου τους τόπους προσκυ-
νούντες απλώς , αλλά δι' αυτών των εν αυτοίς ανα .
στραφέντα, και διά των τόπων εκείνων την τιμήν
αναφέροντες .
1170
quidem Christi ab ipso sejungipolest, sed quemad
modum umbra solis accessu perspicitur, sic ct
imago Christi materiæ impressione.
Cum duo circa corpus considerentur, umbra el
imago, umbra quidem hominem obscurius , imago
autem clarius refert; itaque si id quod semper est, eo
quod est aliquando ; el id quod per essentiam est , co
quod cst per privationem ; et id quod est clarum , eo
umbræ el sancte sunt el salutiferæ, imagines ip
sorum utique sanctiorcs erunt mullo et venerabilio
res .
Christus in sua ipsius cernitur imagine; imago au
tem in ipso consistit.
B
Imagines non adoramus ut deos, nec salutis spein
in imaginibus posilam et collocatam habemus, nec
gentium more divinum illis honoreni tribuius ; sell
cas venerantes animi nostri alectionein et charita
lem erga exemplaria demonstramus. Id ex eo colligi
potest, quod imagine e ligno , quod cam aliquando
gerebat deleta , lignum ipsum ut inutile in ignem
conjicimus.
Cum crucis signum duobus e lignis conficianus,
quando nos infidelium aliquis reprehendit,, quod li
gnum adoreius, ligna separantes,, el crucis signatu
dissolventes , ea possumus ut ligna inutilia demon
strare ; atque ita os infidelium ipsorum obstrucre,
cum crucis signum , non autem lignum veneremui .
C
Cum timore et veritate sanctæ imagines sunt
adeundä el adorandæ , el credendum est divinam
gratiam sanctilatis largitrieem assiduam in illis esse.
Quemadmoilum cum sancta Trinitatis natura sic
inseparabilis, Filio carnem indulo, nemo Patrem et
Spiritum carnemu dixerit induisse, ila divinilalc per
personam Filii brumanitati conjuncia, el indivisibili
permanente, quamvis humanitas ejus circumscriba -
lur et exprimalur imagine, non tamen idcirco divis
nitas etiam ipsius circumscribi et imagine esprimi
polest. Illic enim conjunctio naturalis non confandil
personas ; hic autein unio per personam naturas e
propriis terminis non excludit. Divinitatis enim ter
minus est, ut sub aspectum non cadat, nec circuille
Si , quia Christus crucifixus est carne, divinilalenr
simul etiam passam esse dicere impium est, impióm
item est dicere divinitatem circumscribi, quoniam
ipse carne circumscribitur. IHad eniin ilti sentiunt
härelici, qui Deum patibilem asserunt, et propterea
vocantur Theopaschitæ . Hoc autem sentiunt imagi
num oppugnatores, qui Iconomachi noininantur.
Magoa atque incredibili erga Christum benevolentia
adducti veneramur et adoramus etiam loca, in qui
bus ipse ambulavit et sedit , non tamen ea loca
simpliciter adorantes, scd per ipsa eum qui in ipsis
versalus est. Aique ita per loca hcgorcm ipsi tribui
11ς
 1171 EUTHYMI ZIGABENI 1172
Damasceni , cap. 25 . Α . Του Δαμασκηνού κεφάλαιον κε'.
Verum , quoniam quidain nobis vitio vertunt, quod Επειδή τινες ημίν καταμέμφονται προσκυνούσε
Serva 01is, et Dominæ nostræ, el reliquorum san- τε και τιμώσι τήν τε του Σωτήρος , και της Δεσ
corum , ei Christi servorum imagines adoremus et ποίνης ημών εικόνα, έτι δε και των λοιπών αγίων
colamus, audiant Deum a principio fecisse hominem και θεραπόντων Χριστου : ακουέτωσαν, ώς εξ αρχής
ad insaginem suam . Cur eniin eos adoramus, nisi quia ο Θεός τον άνθρωπον κατ' οικείαν εικόνα εποίησε.
facti suni ad imaginem Dei ? Ilonor enim imaginis, Τίνος γάρ ένεκεν αλλήλους προσκυνούμεν, ει μη ως
ut inquit magnus ille el divinis in rebus explican- κατ' εικόνα Θεού πεποιημένους ; Ως γάρ φησιν ο
dis excellentissimus Basilius, transit ad exemplar. θεοφόρος και πολύς τα θεία Βασίλειος, ή της εικόνας
Etpipilus Mosaiciis tabernaculum , quod cælestium , τιμή εις το πρωτότυπον διαβαίνει. Και ο μωσαϊκός
imo vero totius orbis imaginem el formam gerebat, δε λαός τη σκηνή κυκλόθεν προσεκύνει εικόνα και
in circuitul adorabal. Deus quidein ad Mosem : Vide , τύπον φερούση των επουρανίων, μάλλον δε της
facias secundum exemplar φuod
inquit,, ut omnia facίας όλης κτίσεως. Φησί γούν ο Θεός τώ Μωυσή , “"Ορα,
iibi in mon’e monstrulum esi '. El seraphim obuni- ποιήσεις πάντα κατά τον τύπον τιν δειχθέντα σοι
brantia propitiatorium nonnc erant opera manuum B. εν τω όρει.Και τα Σεραφίμδε κατασκιάζονται το έλα
hominum ? Quid ? celebratissimum illudlierosolymo '' στήριoν ουχί έργα χειρών ανθρωπίνων ήν; Τι δε, ο
rimi templum nonne hominum opera el manu con- εν Ιεροσολύμοις περιώνυμος ναός ου χειροποίητος ,
siruclum est ? Divina Scriplura deleslalur eos qui και ανθρώπων τέχνη κατασκευασμένος ; Η δε θεία
2.lorant sculptilia ,, etel qui demoniis sacrificant .. Sa- Γραφή κατηγορεί των προσκυνούντων τοίς γλυπτοις,
crificabant eniin el Greci et Judæi ; sed Græci αλλά και των θυόντων τοίς δαιμονίοις . " Έθυον μεν
dæmoniis, Judæi autem Deo. El Græcorum quidem
γάρ και "Ελληνες, έθυον και Ιουδαίοι · αλλ ' "Ελλη
: acrificia delestabilia , Juditorum aulein grala Dvo. νες μέν δαίμοσιν, Ιουδαίοι δε τω Θεώ. Και από
Sacrificavit eniin Nve, el odoratus est Deus odorem
βλητος μέν ή των Ελλήνων θυσία ήν και κατάκρι
silavitatis , bonitatis propositum , el amoris erga se
τος ή δε των Ιουδαίων τώ Θεώ εναπόδεκτος . "Έθυσε
suavitatem suscipiens ; at Græcorun sculptilia,
quia dæmonibus confecia sunt, ideo rejiciuntur el γάρ Νώε, και ώσφράνθη Κύριος οσμήν ευωδίας,
της αγαθής προαιρέσεως και της προς αυτόν ευνοίας
improbantur. Præterea Dei, qui nec cernitur et
corporis expers est, et circumscribi non potest , L το ευώδες αποδεχόμενος. Αλλά τα μεν των Ελλή
νων γλυπτά , έπει δαιμόνων ήσαν εξεικονίσματα ,
figura carel, quis similitudine. queal ea primere ? Di
c απόβλητά τε και απαγορευμένα τυγχάνουσι προς
mentia igirur summæ atque impietatis est Dei for δε τούτοις του αοράτου , και ασωμάτου, και απερι
mam describere . Quamobrem in Veleri Teslamiento γραπτου , και άσχηματίστου Θεού , τις δύναται ποι
jmag num Usus non erat frequens ; sed postcaquam ήσασθαι μίμημα ; Παραφροσυνης τοίνυν άκρας και
Deus p::r viscera misericordiæ suæ vere factus est
ασεβείας το σχηματίζειν το θείον. Εντεύθεν εν τη
I omo propler salutem nostram ; neque enim ut appa Παλαιά ουκ ήν τετριμμένη ή των εικόνων χρήσις.
ruit Abraliam , si : in hominis forma visus est, neque 'Επειδή δε ο Θεός διά σπλάγχνα ελέους αυτού κατά
ul sese prophet's conspicuum præbuit, sed secundum αλήθειαν γέγονεν άνθρωπος διά την ημετέραν σω
e sen jam vere ſac us est homo, et in lerra nioralus
τηρίαν · ουχ ώς εφάνη γάρ τώ Αβραάμ, ώφθη εν
esi, ci cum hominibus est versalus, et res admiran . είδει ανθρώπου, ουδ' ώς τους προφήταις, αλλά κατ'
das gessit, passus est , crucifixus est, surrexit, as
ουσίαν αληθώς γέγονεν άνθρωπος, διέτρεψέ τε επί
simplus est : el læc omnia vere facta sunt, el als της γής, και τους ανθρώπους συνανεστράφη, έθαυ
hominibus ſuerunt perspecta , el ad memoriam no
ματούργησεν, έπαθεν, εσταυρώθη, ανέστη, ανελή
s rall, el doctrinam eorum qui tunc non affuerunt,
omnia litterarum monunientis cousignala, ul nos ea φθη , και ταύτα πάντα κατά αλήθειαν γέγονε, και
έωρόθη υπό των ανθρώπων , και εγράφη μεν πάντα
que non vidia us, audientes , Donini beatitudinem D εις υπόμνησιν ημών, και διδαχήν τών τηνικαύτα μη
consequainur . Verum quia non omnes lilleras παρόντων , ίνα μή έωρακότες, ακούσαντες δε, και
norunt, neque legendi studio incumbuni, censtierunt
πιστεύσαντες, τύχωμεν του μακαρισμού του Κυ.
Patres , it hac tanquam tropea quadam inimagini- ρίου. Επειδή δε ου πάντες ίσασι γράμματα, ουδε
Bus proponerentur, quæ compendio commoneface τη αναγνώσει σχολάζουσιν , οι Πατέρες συνείδον ,
9
re. l. Exempli gratia ; sæpe Domini crucialus el ώσπερ τινας αριστείας, εν είκοσι ταύτα γράφεσθαι
JAOIt miu memoria non habentes , imaginem Christi προς υπόμνησιν σύντομον. 'Αμέλει πολλάκις μη
in cruce expressam mulucmur , et procumbentes κατά νουν έχοντες το του Κυρίου πάθος, την εικόνα
a loramus, 10. materiam , sed eum qui imagine
του Χριστού εσταυρωμένην ορώντες, και του σωτη
expressus est : quemadmodum nec Evanglima ρίου πάθους είς υπόμνησιν ελθόντες, πεσόντες προσ
Icriany, nec crucis males an adoramus, sed eſligiem . κυνούμεν, ου τη ύλη, αλλά το εικονιζομένω, ώσπερ
Sic etde Genitrice Dei dicimus : honor enim illi babi
ουδε τη ύλη του Ευαγγελίου , ουδέ τή του σταυρου
liis ad eum qui ex ipsa carnem assu.psil, refuriur. ύλη προσκυνούμεν, αλλά το εκτυπώματι. Ωσαύτως
1 Εxod . Αν , 40.
1173 TIT . XXIII..
PANOPLIA DOGMATICA : - ΤΙΤ 1174

και επί της Θεομήτορος. Η γαρ εις αυτην τιμή εις A Similiter et res a sanctis fortiter gestas imaginibus
τον εξ αυτής σαρκωθέντα ανάγεται. Ομοίως δε και explicamus, tuin ut nos ad fortitudinem et virtillem
τα αγίων ανδραγαθήματα εικονίζομεν, επαλείφοντα ipsorum aimulandam atque initandam incident,,
ημάς προς ανδρίαν, και ζήλον, και μίμησιν της tum ad gloriam Dei. Nam honor, nil dixinius, quem
αυτών αρετής , και δόξαν Θεού. Ως γάρ έφημεν, ή gratis Dei conservis habemus, amoris erga coinmu
προς τους ευγνώμονας των όμοδούλων τιμή απόδει- uem Dominum indiciul est. Et imaginis honor
ξιν έχει της προς τον κοινόν Δεσπότην ευνοίας. Και transii ad esemplar. Est autem institutum non sori
ή της εικόνος τιμή εις το πρωτότυπον διαβαίνει, plum , sed per manus traditum ; quemadmodum et
"Έστι δε άγραφος ή παράδοσις , ώσπερ και το κατά illud, quod ad ' orientem conversi precamur, quodque
ανατολάς προσκυνείν, και το προσκυνείν τον σταυ . crucem adoramus, et alia plurima his similia.
ρόν, και έτερα πλείστα τούτοις όμοια.
Φέρεται δε και τις ιστορία , ώς ο Κύριος, Αυγά- Quanquam et historia quadam proditum est , cum
ρου του της Έδεσσηνών πόλεως βασιλεύοντος, ζω Edlessenorun civitatis rex Augarus pictorem misis
γράφoν αποστείλαντος της του Κυρίου ομοιογρα set, qui Domini imaginem pingerei, isque propter
φήσαι εικόνα , μή δυνηθέντος του ζωγράφου διά την fulgentem vultus splendorem id assequi non possel,
B
αποστίλβουσαν του προσώπου λαμπρότητα , αυτός Dominum ipsum ori suo divino alque almo pallium
ιμάτιον των οικείων προσώπω, τη θεία και ζωοποιώ adnovisse,in, eoque propriamimagine expressal
επιθεις , εναπεμάξατο τω ιματίω το εαυτού απεικό- ad Augarum misisse, qui illius desiderio tenebalur.
νισμα , και ούτως απέστειλε τούτο ποθούντι τω Αυ- Quod autem mulla ab apostolis non scripla , sed
γάρω . "Οτι δε και πλείστα οι απόστολοι αγράφως per manus tradita sint, Paulus gentium apostolus
παραδεδώκασι , γράφει Παύλος και των εθνών απόστο- scribit : Itaque, fratres, inquiens, stale el lenele tradi
λος: "Αρα ούν, αδελφοί, στήκετε εδραίοι , και κρα liones nostras, quas didicislis side per sermonem , sive
τείτε τις παραδόσεις ημών , ας εδιδάχθητε είτε per epistolam nostram '. Et ad Corinthi's : Laudo,
δια λόγου είτε δι' επιστολης ημών . Και προς Κο in qu't, vos, quod pcr omnia mci memores estis, el sicut
ρινθίους , ' Επαινω δε υμάς,άδελφοι, ότι πάντα μου tradidi vobis , Iraditiones meas lenetis '
μέμνησθε , και καθώς παρέδωκα υμίν τας παρα
δόσεις , κατέχετε .
"Ετέρου . Alterius.
Τών μεν βδελυκτών ειδώλων τα πρωτότυπα ψευδή, Delestabilium idolorum exemplaria sunt falsa : dii
θ : οι μεν ονομαζόμενα, δαίμονες δε όντα • των δε c enim vocantur , cum demones sint . Venerabilium
σεπτών εικόνων αληθή τα αρχέτυπα . Της μέν γάρ autem imaginum vera sunt esemplaria . Hujus eniin
ο Χριστός κατά το ανθρώπινον, της δε η Θεοτόκος, Chrisliis, quatenus homo est ; illius autem Dei Geni
και των άλλων εικόνων οι ταύταις επιφημιζόμενοι trix' ; aliarum imaginuto , qui per illas celebrantur
άγιοι . Και αύται μεν έοίκασι τοις πρωτοτύποις, διο sancti . Quamobrem ei imagines sunt tanquain si
και εικόνες ως ομοιώματα • εκείνα δε παντάπασιν militudines ; itlola vero cum illis, quorum esse di
ανοίκεια, ών είναι λέγονται , και αμέθεκτα. Ποίον cuntur simile, et commune nihil habent ompino.
γάρ του μη όντος είδωλον ; Είδωλα ούν ως εικότα Quale enim rei non exsistenlis simulacrum sit ?
όλλειν και διαφθείρειν τους τιμώντας αυτά. Και Είδωλα igitur dicta sunt , quasi dicantur είκότα
τα μέν είδωλα ύλαι μόνον, αι δε εικόνες ύλαι μεν 8 :2 €1v, quæ nempe eos perdere videantur qui ad
και αύται, ηγιασμέναι δε τοις εντετυπωμένοι ; orant ea . Idola maleria lantuin sunt; imagines vero
ομοιώμασι των αγίων. maleria quidem el ipsæ sunt, seil quæ sancta sit, pro
pter impressas sanctorum similitudines.
ΤΙΤΛΟΣ ΚΓ'. TITULUS XXIII.
Κατά 'Αρμενίων . Adversus Armenios .
D
Μετά την δ ' εν Χαλκηδόνι σύνοδον απορρήξαντες Post quartum concilium Chalcedonense Armenii
εαυτούς της καθολικής Εκκλησίας οι 'Αρμένιοι Echanii cujusdam,, qui etel Manilacuses appellabatur ,
διά τινος 'Εχανίου του και Μαντακουνή προσονομα- el profanorum , qui cum ipso erant , sacerdotum suia.
ζομένου , και των συν αυτώ βεβήλων ιερέων, και την su ab Ecclesia calbolica deficientes, el improbain
Ευτυχούς, και Διοσκόρου, και των άλλων Μονοφυ- Ε.lyclais, atque Dioscori , et aliorum Monoplaysila
σιτών κακοδοξίαν εισδεξάμενοι, προσθήκαις ασεβών rum , qui unam tantuin in Christo nalurau dicunt,
δογμάτων επηύξησαν αυτήν, και περιφανεστέραν opinionem secuti, impiorum dogmalum accessione
ειργάσαντο. Φασί γάρ μή αναλαβέσθαι τον Χριστόν illam cumulatiorcin el illustriorem reddiderunt. Die
ομοούσιον ημίν σώμα , αλλ' άφθαρτον τι, και απα- cunt coim Chris.um suscepisse corpus non ejusdem
θες, και λεπτόν, και άκτιστον , και ουράνιον: οπτά- csscntie, cujus noslra sunt corpora, sed incorru
νεσθαι δε , και έσθίον , και πίνον, και τάλλα των αν- plibile, et impatibile , et lenue, et increalum , et celc
θρωπίνων ποιείν κατά φαντασίαν. Πάλιν δε λέγουσιν, sle, quod el videre , el comedere, el bibere videalur,
ότι και αυτή η δηλωθείσα σάρξ αυτού εις φύσιν el aliis muneribus huraauis fungi, cum tamen nihil

* 1 ! Thess . 11 , 14. 1 1 Cor . XI , 2 .

 1125 EUTHYMII ZIGABENI
Διοrum faciat . Prreteren dicunt , carnem ipsius in di- A θεότητος ετράπη και ομοούσιος αυτή γέγονε . Και
vi 1 a ein esse conversain , el ejusdem factam essen .
ljp, cujus est ipsa divinitas. Et quemadmodum
mellis acelive gulla, si in mare demergalur, non
am lius cernitur, nec subsistil, sic etiam corpus
jllu l in divinitatis pelago commislum atque demer-
buin non aniplius suam ipsius naturam , aut propriela-
tem conservare , et idcirco non esse duas in Christo
Taluras, sed unam , et eamdem lolam quæ divinitatis
esi. Es quo sacrificiuin etiam panis carnis Christi ne-
gant esse corpus Christi, sed divinitatis corpus esse
dicunt. Quod si rationibus victi coactique, Christum
esse Deum atque hominem fateanlur, id simulatione
agunt. Quomodo enim hominem esse vere queant
coniecdere, cujus essentiam , ut diximus, a nostra di-
versain esse contendunt ? Verum quæ a sanctis Pa B
tribus nostris adversus Monophysitas excogitala
sunt ,ea nosin eo liujus operis titulo, quo Monoplaysi-
tas confu'avimus , breviter recensuimus . Quamobrem αιρέσεως ερούμεν δε και νυν ολίγα , και παντελώς
CX co titulo pelendæ sunt rationes variæ alijue
multipkices, quibus hæc hæresis evertatur. Pauca lamen quædam hic etiain commemorabimus, quo
penitus profligelur el convincatur.
Si Dei Verbi et carnis ipsius una natura est, Dei
autem Verbi et Patris una est nalura , qui fieri potest
ut non una sit Patris, et Verbi, et carnis natura ?
Si Christus post conjunctionen , est una natura
composita , Pater autem non est unius natur:e com-
posite, quomodo Clhristus post conjunctioneri ejus-
dem : il essentiæ cum Paire ?
Si Chilus post conjunctionem Deus et homo
esse concediluir, non autem qua natura Deus est, ea
est Inomo, quo: nodo non due nature sit Christus ,
quibus Deus est et homo ?
Si una Christus natura est, et hæc est lola divini.
tas, Christi altem nalura a Palre separari non po-
teral, perspicuum est carnem etiain Christi, cum
essel unum cum Christo nalura , mortis tempore
non fuisse separatam a Patre . Quomodo igitur hic
coinprehensa fuii , et verberala, el concisa , el hu .
manæ naturæ signa sanguinem et aquam profudit ,
et vere mortua esi, et in sepulcro mortua, atque
inmobilis el circumscripta jacuit ?
Si Christi care divinitas facla est, quomodo di-
xit ipse Christus : Deus meus , Deus meus, cur dere-
liquisti me ' ? Quomodo rursum dixit al Marii :
Ne me letigeris, nondum enim ascendi ad Patrem
meum * ? Aut quomodo dixit ad apostolos post
resurrectionem : Palpale me, et videte, quoniam
spiritus carnem el ossa non habet, sicul me videlis ha
bere ", el alia ejusmodi innumerabilia , quibushu-
manitas ab ipso assumpla perspicue el sine ulla
controversia declaratur, apud cos quidem qui prue
denies sunt, non autem plane stulti ?
Isti , qui Christi ortum in carne, veræquc bu-
manitatis assumpiæ mysterium rejiciunt, comment-
· Malih . xxvII , 46 . 9 Joan X1, 17. * Luc . XXIV , 39.
1176
καθάπερ σταγών μέλιτος ή όξους, καταποντισθείσα
τα πελάγει της θαλάσσης, ουκ έτι οράται, ούτε
υφίσταται ούτω και το σώμα εκείνο συνανακραθεν
και καταποντισθέν εν τω πελάγει της θεότητος
ουκ έτι σώζει την έαυτού φύσιν, ούτε φυλάττει την
οικείαν ιδιότητα, και διά τούτο ουκ εισίν εν τω
Χριστώ δύο φύσεις, αλλά μία και αυτή όλη θεότητος .
'Αλλά θεότητος σώμα λέγουσιν , ότε δε τοίς ελέγχους
βαλλόμενοι καταναγκασθώσιν, ομολογούσι μεν θεόν
και άνθρωπος τον Χριστόν, εν υποκρίσει δε τούτο
πράττουσι. Πώς γάρ άνθρωπον εν αληθεία λέγουσιν, αν
έτεροούσιον ημών, ως προείρηται, δογματίζουσιν;
'Αλλ' όσα μεν κατά των Μονοφυσιτών τοις αγίοις
ημών Πατράσιν έπονήθη, κεφαλαιωδώς προεγρά
εν τω κατά των Μονοφυσιτών
φησαν συντάγματος
ζητητέον τίτλο του παρ '
όντος και εν εκείνω τας
πολυειδείς και ποικίλας ανατροπές και της αυτής
avavtipenta.
Ει μία φύσις του Θεού Λόγου , και της σαρκός
αυτού, μία δε φύσις του Θεού Λόγου, και του Πα
τρός • πως ου μία φύσις του Πατρός , και του Λό
.
γου, και της σαρκός ;
Eί μία φύσις σύνθετος ο Χριστός μετά την ένωσιν ,
ου μιάς δε συνθέτου φύσεως και Πατήρ, πώς έσται
ομοούσιος τω Πατρί μετά την ένωσιν ο Χριστός ;
C Ει Θεός και άνθρωπος ο Χριστός μετά την ένω »
σιν ομολογείται , ου ιη αυτή δε φύσει, ή έστι Θεός,
ταύτη εστί και άνθρωπος πως ου δύο φύσεις, αίς
Θεός και άνθρωπος ο Χριστός και
Eί μία φύσις ο Χριστός , και αύτη όλη θεότης, η
δε του Χριστού φύσις του Πατρός αχώριστος ήν
πρόδηλον , ότι και η σαρξ του Χριστού κατά τον
καιρόν του πάθους εν ούσα προς την του Χριστού
φύσιν, αχώριστος ήν του Πατρός. Και πώς έπασχε
κάτω κρατουμένη, και μαστιζομένη , και τεμνο
μένη, και τα σύμβολα της ανθρωπίνης φύσεως ,
το αίμα και το ύδωρ απορρέουσα, και κατά αλή
θειαν αποθνήσκουσα, και εν τω τάφο νεκρά, και
ακίνητος , και περιγραπτή κειμένη ;
Είπερ ή σάρξ του Χριστού θεότης γέγονε , πως
D
αυτός ο Χριστός έλεγε: Θεέ μου, Θεέ μου ,
ένατι με εγκατέλιπες ; Πώς δε και προς την Μα.
ρίαν πάλιν
βέβηκα έλεγε,
προς τον Μή μου άπτου:
Πατέρα ούπωδε γάρ
μου ; Πώς και ανα
προς
τους αποστόλους μετά την ανάστασιν έλεγε, Ψηλα
φήσατε με, και ίδετε , ότι πνεύμα σαρκα και
οστέα ούκ έχει , καθώς εμέ θεωρείτε έχοντα ,
και
ματικώς τοιαύτα την ενανθρώπησιν
μυρία παριστώντα και αναμφισβήτως όσον:
αυτού πρα
προς συνιέντας, και μη πάντη μωραίνοντας και
'Αθετούντες ούτοι την κατά σάρκα γέννησιν του
Χριστού , και το της αληθούς ενανθρωπήσεως μι
1177 PANOPLIA DOGMÁTICA.. – TIT.. XXIII .. 178
στήριον , και φαντασιώδες γεγονέναι τούτο λέγοντες , Atitiamque ac simulatum fuisse dicunt, non eodem,
ουχ ότε ήμείς τον Ευαγγελισμός της Θεομήτορος quo nos, die Dei Genitricis annuntialionein cele .
εορτάζομεν, εορτάζουσιν , ήτοι κατά την κε' του brant : nos cnim eam , ut tradiderunt divini Patres
Μαρτίου μηνός , ώς οι θεοφόροι Πατέρες παραδε- magnus Athanasius el Joannes Chrysostomus, el
δώκασιν , ο μέγας Αθανάσιος , και Ιωάννης ο Χρυ- qui eodem tempore , quίque postea fuerunt , να
σόστομος , και οι κατ' εκείνους, και μετ' εκείνους Kal. Aprilis celebramus ; illi vero Nonis Januarii, in
αλλ' εν τη ε' του Ιανουαρίου μηνός εν βραχεί brevi sane tempore simulate atque obscure lum
πάνυ καιρώ φαντασιωδώς τε και αμυδρώς τον τε annuntiationem , lum Christi ortum , et baptismum
Ευαγγελισμόν, και την Χριστού γέν η τιν, και την βά- celebrare se fingunt, non quod vere id faciant, sed
πτισιν εορτάζειν υποκρίνονται προς εξαπάτης των ul decipiant simpliciores. Quod autem non e colo,
ακεραιοτέρων, και ου κατά αλήθειαν . "Οτι δε ουκ sed ex puris castissimæ Virginis Mariæ Dei Genitri
εξ ουρανού την σάρκα και Χριστός, αλλ' εκ των cis sanguinibiis carnem Christus assumpserit, aperte
αγνών και παρθενικών αιμάτων Μαρίας της πανάγνου docent evangelislæ. Malthæus enim , Christi autem ,
Θεομήτορος προσελάβετο, διδάσκουσιν οι ευαγγε- inquit, generatio sic eral : Cum esset desponsala
λισται φανερώς, Ματθαίος μεν λέγων: Του δε Ιη- maler ejus Maria Joseph , antequam convenirent, in
B
σού Χριστού η γέννησις ούτως ήν . Μνηστευ venta est in ulero habens de Spiritu sancio ' , el quæ
θείσης γάρ, φησί, της μητρός αυτού Μαρίας το sequunliir. Deinde cum ea recensuisset accurate
Ιωσήφ , πριν ή συνελθεϊν αυτούς 1, ευρέθη εν γα quæ ad ejus pertinent generationem usque ad Ma
gorum adventum : Iniranles , inquit, domun , invene.
στρί έχουσα εκ Πνεύματος αγίου , και τα εξής.
Είτα διεξελθών τα περί της γεννήσεως αυτού λε runt puerum cum Maria matre ejus, el proci:lenles
πτομερώς άχρι της των μάγων επιδημίας, λέγει πά adorarerunt eum . Lucas autem paulo aliius exor
λιν, ότι και ελθόντες εις την οικίαν είδον το παι diens, Exiil, inquit, edictum a Cæsare Augusto, al
διον μετά Μαρίας της μητεός αυτού, και πεσόν describeretur universus orbis . Hæc descripiio facia
τες προσεκύνησαν αυτώ . Λουκάς δε μικρόν άνω . est primum a præside Syriæ Cyrino ; el ibant omnes,
ul profilerentur, singuli in civitatem suam . Ascendit
τέρω τον λόγον αγαγών, Εξήλθε δόγμα, φησί , autem el Joseph a Galilæa de civitate Nazareth in
παρά Καίσαρος Αυγούστου απογράφεσθαι πά
σαν την οικουμένην. Αύτη ή απογραφή πρώτη Judram, in ciuitatem David que vocatur Bethleenm ,
eo quod essel de domo el familia David , ut profi
εγένετο, ηγεμονεύοντος της Συρίας Κυρηνίου ,
και επορεύοντο πάντες απογράφεσθαι εις την teretur cum Maria desponsata sibi uxore prægnanle.
ιδίαν πόλιν . 'Aνέβη δε και Ιωσήφ από της C Factum est autem , cum essent ibi, impleti sunt dies ut9

pareret, el peperit filium suum primogenitum el pannis

Γαλιλαίας εκ πόλεως Ναζαρέτ εις την Ιουδαίαν
εις πόλιν Δαβίδ ήτις καλείται Βηθλεέμ , δια το
είναι αυτόν εξ οίκου και πατριας Δαβίδ, απογρά
ψασθαι συν Μαριάμ τη μεμνηστευμένη αυτή
γυναικι, ούση εγκύω. Εγένετο δε εν τω είναι
αυτούς εκεί , επλήσθησαν αι ημέραι του τεκείν
αυτήν , και έτεκε τον υιόν αυτης τον πρωτότοκον ,
και εσπαργάνωσεν αυτόν, και ανέκλινεν αυτόν
εν τη φάτνη , ότι ουκ ήν αυτοίς τόπος εν τω κα
ταλύματι. Πολλά δε και άλλα μαρτύρια της εκ
Παρθένου γεννήσεως του Κυρίου και Σωτήρος ημών
έκ τε των ευαγγελικών βίβλων, και των αποστολικών ,
και των άλλων θεοπνεύστων Γραφών. Αυτός τε γάρ
ο Σωτήρ ημών πανταχού του Ευαγγελίου Υιον άν
θρώπου εαυτόν ονομάζει διά την άχραντον αυτού
μητέρα . Και ο θείος Παύλος, 'Εξαπέστειλε , φησίν ,
ο Θεός τον Υιόν αυτου γενόμενον εκ γυναικός ,
ένα τάλλα εάσωμεν. Ει δε ουράνιον ήν το σώμα του
Χριστού, ουκ αν τοις ανθρωπίνοις υπέκειτο πάθεσι,
τοίς αδιαβλήτοις λέγω, πείνη, και δίψη , και πάνω,
και ύπνω, και λύπη. και δάκρυσι, και όσα
τοιαύτα. Ε ! ουράνιος άνθρωπος ήν , ώ καθ'
υπόστασιν ο Λόγος ηνώθη, ουκ αν ήν φθαρτός και
θνητός επίσης τοίς επιγείοις. Οι φύσει γαρ ουράνιοι , και ζώντες πάντες άφθαρτοι και αθάνατοι. Eιρήσε
ται δε περί τούτου πλατύτερον εν τω εφεξής τίτλω τώ κατά των επονομαζομένων Παυλικιάνων εν τω
περί της Θεοτόκου κεφαλαίω, και το μετ' εκείνο. Κάκείνοι γάρ μετά των άλλων κακών και τη λύμη
της νόσου ταύτης ενέχονται.
1 και
1 Mith , , 18. 1 Matth. 1 , 11 . 3 Luc . 1 , 1-7 ,
eum involvil , el reclinavit in præsepio , quia non erat
eis locus in diversorio S. Sunt el alia mulia lesli
nionia tam ex libris evangelicis, quam ex apostoli
cis, atque alijs divinis scriptis , quibus Domini el
Servatoris nostri ortus ex Virgine comprobalurº
Nam et ipse Dominus noster ubique in Evangelio se
Filium hominis nominat propter veram matrem
suam ) .Et divus Apostolus, ut alia omillamus , Misil,
inguil, Dens Filium suum ſaclum ex muliere ". Quod
si Christi corpus fuisset cceleste, non fuissel obno
xium humanis affectionibus, eas intelligo quæ culpa
carent et reprehensione, qualis est fames, el sitis,
el somnus, el lassitudo, el mæror, et lacryinæ, et
D quze sunt his similia . Si lomo, cui Verbum in
persona conjunclum est, cælestis eral , corruptibilis
et mortalis non fuit sicut terreni homines. Cæle.
sles enim alque vivenles omnes incorruptibiles
sunt et immortales. Verum hac de re fusius in
sequenti lilulo disputabitur, quem adversus Pau
licianos composuimus, in capite de Dei Genitrice,
el in eo capite quod proxime sequitur. Namque
illi cum aliis morbis tum hoc etiam laborani.
Galat . 1 , 1,
1179 EUTHYMII ZIGABENI
Cum mortis tempore leganus Christum orasse, A
el stulores tanquam gutlas sanguinis ex proprio
corpore profudisse, quo naluram carnis suæ com-
robaret , Armenii callide sulores ex Evangeliorum
libris deleverunt, il argunientuin assumple carnis
ex Virgine, quod inde sumitur, evitarent, el Serva-
toris naturam hominuin valurz negarent esse
simileni. Verum eos aliter Paulus redarguil, dicens :
Qui in diebus carnis suæ precibus el obsecrationibus
ſusis ad eum , qui polera: ipsuin a morte servare ,
cum clamore magno et lacrymis el que sequuntur '.
Preces enim , el obsecrationes, el magni clamores,
et lacrymæ argumento certissimo probant , carnein
cus nostræ similem exstitisse , cum ipsa quoque
affectionibus esset obnoxia sine peccalo .
De additione, quam Trisagio cantico Petrus Follo
adhibuit in litulo adversus Theopaschitas, qui divi- τρου του Κναφέως προγέγραπται εν τω κατά των
nilalem passam asserunt , dictum est. Armenii au- Θεοπασχιτών τίτλω. Και γάρ και Αρμένιοι μετά της
tem hanc ipsi quoque additionem in eo cantito ασεβούς ταύτης προσθήκης τον ύμνον τούτον προ
pronuntiant, qua quidem in re sunt admodum ri .
diculi, qui cum Christi corpus dicant incorruptibile,
et impatibile, et impioriale, divinitatem ejus pa-
tibilem moralemque tradant. Aphtharlodocilaruin
enim simul el l'heopaschitarum morbo insaniunt;
de quibus quæ visa sunt opportuna, suis in litulis
disputavimas. In illis igitur quærendum est.
Origenem in primis impium partim rejiciunt, par-
tim of magnum doctorem in sacrificiis suis reci- C
piunt. Et cum ab orthodoxis reprehendunlur, el Ori-
gencm ipsum, et Eutychem , et Dioscorum exsecran-
lur, sed impias lamen eorum opiniones luentur,
doctrinæque credunt.
De azymis.
In officio sancto non adhibent panem, uti nos,
sed azyniui . Judaicum autem prorsus est azy-
mum . Quamvis Apostolus Paulus et Gregorius Thco.
logus dixerint : Antiqua prælerierunt ; ecce omnia
13 va . Et quamvis Chrysostomus de Vetere el Noro
Testamento dicat : Illic littera, hic spiritus : illic
arca , hic virgo : illic baculus Aaronis, hic crux :: il .
lic azyma, hic panis . At, inquiunt, panis quem
communicavit Christus apostolis , azymus fuit.
Hoc nimirum tunc requirebat tempus , el propter-
ea nos quoque azymum offerimus ad sacrilicium .
Quibus nos respondemus : Etiainsi concedimus
non fermentatum esse illum panem , Christus li-
men , pro temporis necessitudine, ne novæ cæna
mysterium incoipmunicatum maneret (paulo post
enim Judæis tradendus fuit), qualem invenit pa-
nem , talem distribuit, ul ne omnino lali salute
privaremur. Discipuli autem ejus ct deinceps qui
præfuerunt Ecclesiis Patres saniti panem ob !ule-
runt in sacrificium , quos nos quoque sequentes
1 Ηebr . ν , 7 .
1180
Του Χριστού κατά τον καιρόν του πάθους προσ
ευχομένου , και ιδρώτας ωσεί θρόμβους αίματος
εκ του ιδίου σώματος ρεύσαντος, και την φύσιν της
σαρκός αυτού βεβαιώσαντος, οι Αρμένιοι κακοήθως
απήλειψαν τους ιδρώτας εκ της βίβλου των Ευ
αγγελίων, φεύγοντες τον εντεύθεν έλεγχος της εκ
Παρθένου σαρκώσεως, και αθετούντες την ομογενή
τους ανθρώποις φύσιν του Σωτήρος. 'Αλλ ' ελέγχει
τούτους ετέρως ο απόστολος Παύλος λέγων, "Ος εν
ταις ημέραις της σαρκός αυτού δεήσεις τε καιεκε
τηρίας προς τον δυνάμενον σώζειν αυτόν εκ θα.
νάτου μετά κραυγής ισχυράς και δακρύων προσέ
νέγκας , και τα εξής. Αι δεήσεις γάρ, και αι ικετη
ρίαι, και αι ισχυραι κραυγαι, και τα δάκρυα πί
στωσις εισιν αναντίρρητος της συγγενούς ημίν σαρ
Ο κος αυτού, τους ομοίοις και αυτής πάθεσιν υποκει
μένης χωρίς αμαρτίας.
Περί της εν τω τρισαγίω ύμνω προσθήκης Πέ
φέρoυσι. Καταγέλαστοι δε πάντως , οϊ το μεν σώμα
του Χριστού λέγουσιν άφθαρτον, και απαθές, και
αθάνατον, τήν θεότητα δε αυτού παθητών και θνη »
την μάλιστα δογματίζoυσι. Και γάρ και την των
'Αφθαρτοδοκητών νοσούσι μανίαν, και την των Θεο
πασχιτών, περί ών εν τοις κατ' εκείνων τίτλους
προεγράφη τα δέοντα, και ζητητέον εκεί.
Τον δυσσεβέστατον Ωριγένη εν μέρει μεν απο:
βάλλονται , εν μέρει δε αναφέρουσιν εν ταις ιερουρ
γίαις αυτών, ως μέγαν διδάσκαλος. " Οταν δε παρά
των ενδόξων ελεγχθώσιν, αναθεματίζουσι μεν και
'Ωριγένη , και Ευτυχή , και Διόσκορον » τα δε τούτων
βλάσφημα δόγματα παρακατέχoυσι , και τούτοις πι
στεύουσιν .
Περί των 'Αζύμων .
'Εν ταις ιερουργίαις ου προσφέρουσιν άρτον, ώς
ημείς , αλλά άζυμον . Ιουδαϊκόν δε πάντως το άζυ
μον. Καίτοι του αποστόλου Παύλου , και του Θεολόγου
Γρηγορίου λεγόντων, Τα αρχαία παρήλθεν • ιδού
γέγονε τα πάντα καινά . Και του Χρυσοστόμου λέ.
γοντος περί της Παλαιάς και της Νέας , « 'Εκεί το
γράμμα , ώδε το πνεύμα • εκεί η κιβωτός , ώδε ή
.
D
Παρθένος · εκεί ράβδος 'Ααρών, ώδε ο Σταυρός
εκεί τα άζυμα , ώδε ο άρτος . 'Αλλ ' ο άρτος, φασιν,
ου μετέδωκεν ο Χριστός τους αποστόλους , άζυμον
ήν. Τούτο γάρ ο τηνικαύτα καιρός απήτει, και διά
τούτο και ημείς άζυμον προσφέρομεν εις θυσίαν.
Προς ούς αντιλέγομεν, ότι , ει και δωμεν άζυμον
είναι τον άρτον εκείνον, ο μεν Χριστός κατά στενο
χωρίαν του καιρού , ίνα μη απαράδοτον καταλειφθή
το του καινου δείπνου μυστήριον, μετά μικρόν γάρ
παραδοθήναι τοίς Ιουδαίοις έμελλεν, οίον εύρεν άρ:
τον, τοιούτον και μετεχειρίσατο , ώστε μη παντάπα
σιν ημάς αποστερηθήναι της τηλικαύτης σωτηρίας "
οι μαθηται δε τούτου και καθεξής οι των εκκλησιών
 PINOPLIA DOGMATICA , – TIT. XXIII . 1182
1181
προεδρεύοντες αγιοι Πατέρες αρτ ν εις θυσίαν προσ- A panem oferimus. Malta alia quoque Christus alio
έφερον, οίς και ημείς επακολουθούντες , άρτον προσ- modo tradidit, apostoli vero eorumque successo .
αγομεν. Πολλά δε και άλλα ο μεν Χριστός ετέρως res alio modo fieri hæc jusserunt, non contradi
παραδέδωκεν , οι απόστολοι δε και μετ' εκείνους οι centes Christo ; qui enim boc fieri possil ? - sed ,
διάδοχοι τούτων ετέρως διετάξαντο ταύτα γίνεσθαι , postquam fides jam propagata amplificataque erat,
ουκ εναντιούμενοι το Χριστό, πως γάρ ; αλλά πλα- amplificaturi et ipsi mysleria Christi ad ejus glo
τυνομένης ήδη και αυξανομένης της πίστεως, αυ- riam atque magnificentiam . Sic, e. g. , Christus
ξοντες και αυτοί κατά πάσαν άδειαν τα Χριστού cum baptizandus esset, non ad occidentem , ul
μυστήρια προς δόξαν και μεγαλωσύνην αυτού · οίον
. pole Satana renuntians clara voce, neque ad orien
ο μεν Χριστός βαπτισθήναι θέλων , ου προς δυσμάς lem conversus est , Deum nempe glorificans; neque
απεστράφη , το Σατανά διά γλώσσης αποταξάμενος, fidei symbolum pronuntiavit, neque orationem
ουδε προς ανατολάς απεστράφη , τω Θεώ συνδοξαζό- baptismalem dixit , neque in baptisterio baptiza
μενος · ουδε το Σύμβολον της πίστεως ανήγγειλεν, tus , neque oleo unguenlove esl · inunclus,
ουδέ τάς ευχάς υπεδέξατο του βαπτίσματος , ουδε εν nec slalim post baptismouin corpus el san
κολυμβήθρα εβαπτίσθη , ουδε εχρίσθη ελαίω, ουδε guinem Dominicum sumpsit. Nos autem quando
que modo memorata sunt omnia vel
μυρω, ουδε ευθύς βαπτισθείς του Δεσποτικού μετέ- B" baptizanmar quæ
λαβ : σώματος και αίματος. Ημείς δε τα ρηθέντα ſacimus , vel patimur. Porro Cbrislus mysterium
στάντα τα μεν δρώμεν, τα δε πάσχομεν βαπτιζόμες sacrificii spiritualis , id est Dominici corporis et
νοι . Και πάλιν ο μεν Χριστός το μυστήριον της πνευ- sanguinis non tradidit in Ecclesia , vel in cænaculo
ματικής θυσίας, ήτοι του Δεσποτικού σώματος και -superiori communi, el in mensa communi, et post
αίματος εν Εκκλησία ου παρέδωκεν, αλλά εν υπερώο quam alios cibos comedissel , et accumbens , et
κοινω, και ένα τραπέζη κοινή , και προφαγών έτερα neque stola sacerdotali indutus, neque per psal
βρώματα , και ανακείμενος , και ούτε στολήν ιερατι- mos et hymnos et cantus spirituales nostra sancti
κήν ενδεδυμένος , ούτε τη ακολουθία της ημετέρας ollicij ratione, usus . Nos contra el in ecclesia san
ιερουργίας χρησάμενος εν ψαλμοίς , και ύμνοις , clum officium peragimus, et in allari spirituali, in
και ωδαίς πνευματικαίς • ημείς δε εν εκκλησία τε sacra nimirum mensa, et jejuni, ci slanles, et stola
την ιερουργίαν επιτελούμεν , και επί του πνευματι- sacer.lotali amicli , et psalmis et hymnis el canti
κού θυσιαστηρίου , της Ιεράς φημι τραπέζης , και bus spiritualibus adhibilis . Teniporum enim vicis
νηστεις , και εστώτες , και τηνιερατικήν στολήν περι- situdines res sæpius immulare , et obsolela inno
βεβλημένοι , και ψαλμοίς , και ύμνοις , και ωδαίς C vare solent , non quidem quo illa aboleantur , sed
πνευματικαίς χρώμενοι . Αι καταστάσεις γάρ των polius lil in meliorem redigantur ordinam libertati
καιρών ειώθασι πολλάκις αμείβειν τα πράγματα , ac certis principiis magis convenienlem . Namque
και τα παλαιότερα καινοτομείν , ουκ εις αναίρεσιν opostoli et veri post illos pastores reclique
εκείνων , αλλ' εις ευπρεπεστέραν τάξιν, διά την ές Ecclesiarum inagistri, Spiritu Dei omnino ducti ab
ύστερον ελευθερίας και το της προαιρέσεως άνεμπό- eoque illuminati, alia imniutarunt , alia amplificave
διστον . Οι γάρ απόστολοι , και οι μετ' αυτούς αλη- runt , divinilus nacli talem gratiam, et in omnibus
Θείς ποιμένες , και ορθοί διδάσκαλοι των εκκλησιών utilitati prospicientes el amore Dei precipientes
Πνεύματι Θεού πάντως αγόμενοι , και την εκείθεν cuncta et ordinantes. Ubi autem accuratius rem
έλλαμψιν έχοντες , τα μεν ήμειψαν, τα δε ηύξησαν , investigaverimus , neque anymus fuit panis quem
άνωθεν δεξάμενοι την τοιαύτην χάριν, και πάντα Chrislus apostolis communicavit . Lex enim ue
προς το συμφέρον ενεργούντες , και θεοφιλώς οριζό- Paschale celebrando sie ail :: Quartodecimo printi
μενοι , και διατυπούντες . Ει δε ακριβώς κατανοήσο- mensis a vespere manducabitis azyma, usque ad vi
μεν, ουδε άζυμον ήν άρτος , ού μετέδωκεν ο Χριστός cesimum primum mensis ad vesperam.. Septem dies
τους αποστόλοις . Ο γάρ περί του Πάσχα νόμος ούτω fermentum non reperietur in domibus vestris . Ilire
διέξεισι: Τη τεσσαρεσκαιδεκάτη του μηνός του D lex quidem precipit :: Christus autem ante quar
« ' αφ' εσπέρας έδεσθε άζυμα , έως ημέρας μιάς lumdecimum diem , nimirum tertio decimo Pascha
εικάδος του μηνός έως εσπέρας. 'Επτά ημέρας legale celebravit , el mysticam cænam communica
ζύμη ουχ εύρεθήσεται εν ταις οικίαις υμών . Τα vit , quo die fermentalo pane uli omnibus omnino
μεν ούν του Νόμου τοιαύτα • ο δε Χριστός προ της licuit . Si quis vero dixerit : Alqui lunç Pascha
τεσσαρεσκαιδεκάτης ημέρας, ήγουν κατά την τρισ. legale celebrans azyma cum herbis amaris man
καιδεκάτην το νομικόν τε Πάσχα τετέλεκε , και τον ducavil ipse alque ejus discipuli ; unde igitur lunc
μυστικών παρέδωκε δείπνον , καθ' ην ημέραν ζυμίταις habuerunt azyma ? huic respondebimus : Probabile
άρτοις ακωλύτως πάντες έκέχρηντο . Ει δέ τις είποι, est illa jam antea præparata fuisse Salvaloris jus
Και μην το νομικόν τηνικαύτα Πάσχα τελών άζυμα su , au! benevolentia patrisfamilias qui et ipse lide
επί πικρίδων έφαγεν αυτός τε και οι μαθηταί • πό- lis erat.
θεν ούν έσχον τότε τα άζυμα ; ερούμεν προς αυτόν , ότι είκός ήν προετοιμασθήναι . ταύτα κατ' επιταγήν
του Σωτήρος, ή κατά πρόγνωσιν του οικοδεσπότου , πιστού και αυτού τυγχάν ντος .
'Εν ταϊς ί ρουργίαις πάλιν ου προσφέρουσιν οίνον Porro in sacra cena non offerunt vinum aqua
ύδατι μεμιγμένον, αλλ' άκρατον, και αμιγή παντά- lempcralum , sed mcrum neque ulla omnino aqua
 1183 EUTHYMII ZIGABENI 1134
Commistum, unam etiam per hoc naturam in A πασιν ύδατος , μίαν και διά τούτου φύσιν εν τω Χρι
Christo indicantes , et producunt Chrysostomum στα καταγγέλλοντες , και προβάλλονται τον Χρυσό.
qui aquam veluerit in Explicatione Evangelii στομον κωλύοντα το ύδωρ εν τη ερμηνεία του κατά
Matthæi. Nos vero vinum aqua temperantes, ad- Ματθαίον Ευαγγελίου . Ημείς δε τον οίνον ύδατι
ministramus et participamus, declarantes sie unio- κιρνώντες, ιερουργουμέν τε και μεταλαμβάνομεν,
nem duarum in Christo naturarum . Νamque εμφαίνοντες την ένωσιν των εν Χριστώ δύο φύσεων.
etiam Gregorius Theologus dicit : Sanguis el aqua Φησί γάρ και ο Θεολόγος Γρηγόριος , Αίμα και ύδωρ
que profluunt e latere, ille quidem υι hominis, της πλευράς χεόμενον, το μεν ως ανθρώπου, το δ!
htc autem quasi supra hominem. Chrysostomus ως υπέρ άνθρωπον. Ο δε Χρυσόστομος, ορών τους
porro videns Marcionis Pontici discipulos aquam Μαρκίωνος του Ποντικού μαθητάς ύδωρ μόνον προσ
solummodo offerre : propterea enim lyilroparastalie άγοντας (δι' αυτό γάρ τούτο Υδροπαραστάται προσ
appell:ati sunt : veluit aquam of :rre , prohibens ωνομάσθησαν) , εκώλυσε το προσφέρειν ύδωρ, αποδο
non vini et aquæ oblationem , sed aquæ solius κιμάσας ου το προσάγειν οίνον και ύδωρ, αλλά το
allhibitionem secundum illorum exemplum . Ipsum προσφέρειν ύδωρ μόνον κατά την εκείνων ομοίωσιν.
autem vinum et aquam temperala atque sic adni- "Οτι δε τον οίνον και το ύδωρ μιγνύμενα και ιερουρ
nistrala comprobiasse , luculenter ostendit, ubi in B γούμενα απεδέχετο , σαφώς εδήλωσεν εν τη ερμη
Explicatione Evangelii Joannis, Quando , inquit, ad νεία του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου λέγων, ότι
allare accedis et participas, sanguinem Christi e Ηνίκα προσέρχη το θυσιαστηρίω , και μεταλαμβά.
calice , repula le os tuum lateri Cliristi admo- νεις του αίματος του Χριστού εκ του ποτηρίου, νό
>

visse , atque ex ejus latere le bibere. E Chri- μιζε ότι το στόμα σου τη πλευρά του Χριστού
sli latere autem non solum sanguis, sed etiam προσέθηκας , και εκ της πλευράς αυτού πίνεις. Εκ
aqua profluxit ad confirmationem duarum in eo δε της πλευράς Χριστού ουχ αίμα μόνον, αλλά και
naturarum, quemadmodum supra diximus . Cali- ύδωρ έβλυσεν εις πίστωσιν των εν αυτώ δύο φύσεων,
cem autem ex quo Christus apostolis propinavit, καθώς προδεδήλωται. " Οτι δε και το ποτήριον , εξ
vino et aqua lemp ? ralum fuisse testalur Domini ου μετέδωκεν ο Χριστός τους αποστόλοις, συγκρατον
Irater Jacobus apostolus atque Marcus evangelista ήν εξ οίνου και ύδατος, μαρτυρεί ο αδελφόθεος Ιά
in liturgiis ipsorum sic dicentes : Sumplo calice κωβος ο απόστολος , και Μάρκος ο ευαγγελιστής εν
atque vino aqua temperato , gratias agens ac be- ταις λειτουργίαις αυτών, εκάτεροι λέγοντες ούτως,
nedicens, dedit illis, Bibile , inquiens, ex eo omnes , ότι, Λαβών ποτήριον , και κεράσας εξ οίνου και
hic est sanguis meus qui pro vobis atque multis c ύδατος ευχαριστήσας, ευλογήσας, έδωκεν αυ
profunditur. Prorsus enim mendacii expers el lan- τοίς ειπών, Πίετε εξ αυτού πάντες , τούτο εστι
quam Deus præsciens qualis profundi debebat , το αίμα μου το υπέρ υμών και πολλών εκχυνό
talem el discipulis communicavit . Alque synodus μενον . Πάντως γαρ ώς αψευδής και προγνώστης
Carthagenæ habita decrevit, ut in sacra cæna ni- Θεός οίον έμελλεν εκχυθήναι , τοιούτου και μεταδίδου
bil amplius offeratur, nisi ea tanlummodo quæ Do- τους μαθηταίς. Και η εν Καρθαγένη δε σύνοδος ού
minus communicavit, id est panis ac vinum aqua τως έκανόνισεν, ίνα εν τοις αγίοις μηδέν πλέον προσ
temperatum . αγηται η μόνα, άπερ ο Κύριος παρέδωκε , τουτέστιν
άρτον και οίνον ύδατι μεμιγμένον.
Dominus noster Jesus Christus animalium sacri. Του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τάς ζωοθυσίας
ficiis finem imposuit, cum mysticam discipulis co- παύσαντος εν τω μεταδούναι τοίς μαθηταίς του μυ
nam dedii , et dixit : Hoc facile in meum comme- στικού δείπνου , και είπείν , Τούτο ποιείτε εις την
moralionem , id est, non Judaicum , sed quod tunc εμήν ανάμνησιν , τουτέστιν ου το Ιουδαϊκόν,
ily slice trailitum fuit ; Arnienii tamen cultu Judaico αλλά το τηνικαύτα μυστικώς παραδεδομένον , του.
bves, el agnos, et oves sacrificanı, el victimaruin ναντίον οι 'Αρμένιοι διαπράττονται , βόας, και αμ
sanguine limina inungunt , salutis spenin his magis D νους , και πρόβατα θύοντες κατά την Ιουδαϊκήν λα
collocanles. Quamobrem nec in Paschalis celebri- τρείαν, και τας φλιάς τοίς των τεθυμένων αίμασε
lale corpus et sanguinem Dominicum sumunt, sed χρίoντες, και τας ελπίδας της σωτηρίας μάλλον εν
agnum , quem immolant more Judaico , et assum τούτοις έχοντες. "Οθεν και εν τη εορτή του Πάσχα
igni comedunt, atque ita sanctificari se sperant, el ου του Δεσποτικού σώματος και αίματος μεταλαμ
peccatorum veniam accipere . Quod autem ejusmodi 6άνουσιν , αλλά του αμνού, θύοντες αυτόν ιουδαϊκώς,
sacrificiis sit finis imposilus, reperies in eo litulo qui και οπτά πυρί ποιoύντες, και εξ αυτών αγιάζεσθαι
adversus Hebræos seriplus est. προσδοκώσι , και άφεσιν λαμβάνειν αμαρτημάτων.
" Οτι δε των τοιούτων θυσιών επαύθησαν οι προσαγωγαι , ζητήσας εύρήσεις εν τώ κατά των Εβραίων
τίτλω.
Crucem , quamvis e maleria constel, non prius vc- Τον σταυρόν οιασδήποτε ύλης όντα ου πρότερον
nerantur aut adorant, quam eam tanquam lonninera τιμώσιν, ουδε προσκυνούσιν , ει μη βαπτίσουσι τού
abluerini, et in ejus medio clavum fixerint, ci sa- τον ως άνθρωπον, και πηξουσιν ήλον εν μέσω τούτου,
crificii sanguiue ipsam inunxerint, cum tamen in και χρίσουσιν αυτόν αίματι θυσίας, καίτοι διά χει:
• Luc . Χαι, 19.
1185 PANOPLIA DOGMATICA ,
ρος τυπούντες τον σταυρόν επί του μετώπου , και A fronte crucem manυ designent, et in baptismo , et
επί του βαπτίσματος, και επί της ιερουργίας, και
έν άλλους πολλούς . 'Αλλ ', ώ μάταιοι και φρενοβλαβείς ,
φαίην αν προς αυτούς, είπερ ο δια χειρός αύλως
τυπούμενος σταυρός αγιάζεις πάντα, οίς επιβάλλε-
ται, το ύδωρ λέγω του βαπτίσματος , και το έλαιον,
και το μύρον , και τα πρόσωπα των ανθρώπων των
πιστευόντων, και τον μυστικών άρτον, και το ιερόν
ποτήριον, και τάλλα, ίνα μή καθ' έκαστον απαριθ .
μούμενος μηκύνω τον λόγον, πώς ο διά της οιασδή
ποτε ύλης τύπος του σταυρού , ως κοινόν τι και βέ
δηλον διά τε βαπτίσματος , και ήλου και αίματος καθ'
υμάς αγιάζεται ; Πώς δε ο και το βάπτισμα και την
ουσίαν αγιάζων σταυρός υπό των αγιαζομένων τούτων
αγιάζεται ; "Ωσπερ γαρ προ του σταυρωθήναι τον B
Χριστόν ο σταυρός όργανον ήν θανάτου κατηραμέ
νον, και ο τύπος αυτού φευκτός τε και αποτρόπαιος"
ούτω μετά το προσηλωθήναι τον Χριστόν αυτώ, και
καταρρανθήναι τούτον το Δεσποτική αίματι και
ύδατι, αυτός τε ηγιάσθη, και ο τύπος αυτού αγιαστή
ριον πάσι τοίς πιστούς κατέστη , πρότερον μέν ανθρώ
που ; αναιρούντος, ύστερον δε τους δαίμονας. Ει ούν
το πρωτότυπον γέγονεν άγιον, ώς είρηται, προσηλω
θέντος αυτό του Δεσπότου , καθώς ο Δαβίδ εδίδαξεν
είπών, Και προσκυνείτε το υποποδία των ποδών
αυτού, ότι άγιόν εστι • τούτο γάρ νύν ω.όμασεν
υποπόδιον διά το προσπαγήναι τούτο τους προσκυνη
τους αυτού πόδας · άγιος άρα και πάς τύπος αυτού ,
κάν δια χειρός αύλως τυπωθείη , κάν δι' ύλης τινός.
Εικόνες γάρ εισι • ταύτα του πρωτοτύπου , και ώσπερ ο
ή του Χριστού εικών αγία εστίν, ου διά την υποδεξα
μένην αυτή ύλην, αλλά διά τον χαρακτήρα και την
μορφήν του Χριστού ούτω και ο του σταυρού τύπος
ειχών εστι του πρωτοτύπου διά το σχήμα και την
ομοίωσιν, και διά τούτο σεπτός και τίμιος. Η γάρ
τιμή της εικόνος επί το πρωτότυπον διαβαίνει , διό
και ο θείος Γρηγόριος ο της Μεγάλης Αρμενίας προ
πάντων σταυρούς ξυλίνους έν τόποις τισι στήσας,
έκέλευε προσκυνείν, και καταφεύγειν επί τούτους ως
αγιαστήρια , καίτοι μη πω χειροτονηθείς αρχιερεύς ,
μήτε τινί βαπτίσματα , ή ήλω , ή αίματι καθοσιώσας
αυτούς. Εμπηγνύουσι δε τον ήλον το σταυρό εις
όνομα του Χριστού, δηλούντες , ότι εις της Τριάδος
εσταυρώθη , τουτέστιν η θεία φύσις αυτού. Επει δε
ή του Χριστού θεία φύσις, και του Πατρός , και του D Pitris etiam , et sancti Spiritus natura sit, Pauren
αγίου ΙΙνεύματός έστι φύσις, συσταυρούσιν αυτώ, etiati ,, et Spiriturm Sanctum, licet id aperte non
κάν μη φανερώς ομολογώσι, και τον Πατέρα και το
άγιον Πνεύμα. Ευρήσεις δε περί του σταυρού πλα
τύτερον εν τω έφεξής τίτλω κατά το κεφάλαιον, ώ
επιγέγραπται Περί του σταυρού .
Σταυρούς τρείς ξυλίνους ποιήσαντες, και συζεύ-
ξαντες αλλήλοις αγίας Τριάδα τούτους ονομάζουσιν,
ου φρίττοντες κατασκευάζειν εικόνας της μακαρίας
Τριάδος της μόνης ακτίστου , και απείρου , και αορί-
στου, και όλως ανεννοήτου. Αί γάρ εικόνες ορατών
και πεπερασμένων εισιν εικόνες. Πώς δ' άν τις ει-
κόνα κατασκευάσειεν, ού το πρωτότυπον αθέατόν
Psal . xcym , 5.
TIT. XXIII . 1186
in sacrilicio, et aliis multis in rebus. Verum , o slului
el mente capri , sic enim eos alloquar , si crux manu
designata res omnes sanctifical quibus adhibetur,
ul aquam baptismi, et oleum , el unguentum , el vul
lus hominum credentium , el panem mysticum , el
sacrum sanguinem , et reliqua, quæ non enumero
εigillatin, ne Iougior sim , cur apαι vos figura cru .
cis ex quavis materia confecta, lanquanı res aliqua
communis ac profana, ablutione el clavo el sangui
ne sanctificalur , aut quomodo crux, quæ el bapli:
muin , el sacrificium sanctiſic: t, ab eisdem ipsa
sanctificelur ? Quemodmodum enim antequam Chri
slus in crucem ageretur, ipsa mortis erat instru
mentum exsecrabile, cl ejus figura lugienda ac de
Leslauda, ila postea luam Christus ei fuil affixus,
sanguine et aqua Domini sanctificata per figuram
suam cunctis fidelibus exhibet sanctificationem .
Atque ita crux, quae prius homincs tollebal, poslea
dæmones ejecil atque expulit. Si igitur prima illa
crux , quæ fuit exemplar, facia est sancia , ut di
cum est, quoniam iu ea confisus Dominus pependii,
lil David ostendit , Adorale, inquiens, scabellunt
pedum ejus, quoniam sanctum esl ', eam enim hoc
loco scabellum appellavit, quia pedes ipsius adoran
di in eanı suſixi sunt; sancta nimirum est el omuis
figura illius, sive manu , sive maleria designelur,
sive ex materia aliqua conſiciatur. llec enim siinit
inayines exemplaris. Et quemadmodum imago Christi
sancta est , non proprer materiam quæ illam
suscepit, sed propter exemplar foimamque Christi,
sic et crucis figura imago est exemplaris proper
effigiem el similitudinem . Et idcirco venerabilis
est et pretiosa . flonor eniin babilus imagini, ut
maguus ait Basilius , ad exemplar transit. liaque
divus etiam Gregorius, Magnæ præsul Armenia , ante:
omnes jussil, cruces ligneas quibusdam in locis a
se collocatas adorari, ad easque tanquam ad sacra
prufugia concurri, idque cuin nondum essel ponie
tiſex declaralus, easque nec ablutions , nec clavo,
nec sanguine expiassel. Cæterum ideo clarum in
cruce ligunt in Christi nomine, ul ostendall uputH .
sanctæ Trinitatis esse crucifixum , id est , divinam
ejus naturam . Itaque cum divina Christi natura ,
falcantur , una cum ipso crucifigunt. Verum de cru
ce latius disseremus in sequenti titulo, in eo capite
quod inscriptum est De cruce.
Tres ligneas constituunt craces, easque inter se
conjuncla3 Trinilalem sanctam appellant.. Νec ex..
iorrescunt Deale Trinitatis imaginem conficere,,
quæ sola increala est, el infinita , el indefinita , et
prorsus incognila. Rerum enim , quæ finitæ sunt,
imagines conficiuntur. Cujus aulem rei exemplar
sub aspectum cognitionemque prorsus non cadit, ejus
*
1157 EUTHYMII ZIGABENI 1183
rei quomodo quis imaginem conficiat ? Quo , igitur Α έστι παντάπασι και ακατανόητον ; Πώς oύν τούτους
nowine hos appellabimus, liguorum , an idolorum προσαγορεύσομεν , ξυλολάτρας , ή ειδουλαλάτρις;
cultores ? Utrumque enim nomen illis congruit. αμφότερα γάρ αυτοίς αρμόζει . Καθ' έτερον δε λόγον
Αιφue hac item ratione crucifixam fuisse Trinita- σταυρωθήναι την Τριάδα καθομολογούσι , σταυρούς
lem confitentur, cum tres ita cruces coaptı'nt, et τρείς αλλήλους συνάπτοντες , και δι' έργων τούτο
eo facto id prædicent. Quid hoc errore stultius, aut κηρύττοντες . Τι της πλάνης ταύτης ανοητότερόν τε
magis impium sit ? και αθεώτερον ;
Quid ? quod cum tres, ut dictum esi , cruces, Τους τρείς, ως είρηται, σταυρούς ειδωλοποιούν
tanquam idola constituant, el venerandum incom- τες, και το φρικτόν όνομα της ακαταλήπτου Τριάδος
prehensæ Trinitatis nomen illis imponant, non eru- τούτοις επιθέντες, ουκ αισχύνονται προσαγορεύοντες
bescue tamen appellare nos idololatras , quod ήμάς μάλλον ειδωλολάτρας διά την σεπτήν εικόνα
Chrisli, qui humanitatem assumpsit, el videri com- του ενανθρωπήσαντος Ιησού Χριστού, και δραθέντος
prehendique ac circumscribi voluit, quantum per- και κρατηθέντος , και πεπερασμένου κατά σάρκα
linel ad humanitalem , Deique Genitricis et sanclo- τυγχάνοντος , έτι δε και διά τήν της Θεομήτορος,
rum , quorum corpora non solum conspicua el finita , και τας των αγίων, οίς ου μόνον ορατά και περιλη
B
verum etiam mortalia exstiterunt, imagines con- πτά, αλλά και θνητά τα σώματα . Είρηται δε πλατύ
ficiamus. Verum de sanctis imaginibus in eo τερον περί των αγίων εικόνων εν τω κατά των Ει
liinlo, quem adversus earum oppugnalores con- κονομάχων τίτλω, και ζήτησαν εκεί την διαφοράν
scripsimus, latius disputatur. Inde igitur pelatur των ειδώλων και των εικόνων.
idolorum et imaginum differentia.

Armeniorum ut adulterina atque impia fides est,
sic etiam baptismus , et omnisinitiatio el Imysteria » ,
Mala enim arbor bonos fructus non ſert 'o, ut Domi-
nus pronuntiavit.
Των Αρμενίων ώσπερ κίβδηλος και θεοστυγής
η πίστις , ούτω και το βάπτισμα τούτων, και πάσα
τελετή, και άπαν μυστήριον , Σαπρόν γάρ δένδρον
καρπούς καλούς ου ποιεί , καθώς ο Κύριος απεφή
νατο.

Si ab Armeniis quæratur quodnam sit jejunium , 'Ερωτώμενοι παρ' ημών οι 'Αρμένιοι τις έστιν ή
Ariziburtzi, respondent, Sergii cujusdam Armenii, νηστεία του 'Αρτζεβούτζη, φασι , Σεργίου τινός Αρ
qui illud lestimonio suo in ipsorum regione apprise μενίου μαρτυρήσαντος εν τη τούτων χώρα . Πρός οίς
Durit. Nos autem dicimus : Quomodo constat, Ser: c ημείς • Και τίς η απόδειξις , και πόθεν δηλον, ότι
.

gium ilum fuisse σrthodoxum, praesertim cum pra- ορθόδοξος ήν εκείνος ο Σέργιος, υμών κακοδόξων
vis opinionibus et institutis abundetis, nec ullins όντων, και μήτε προφήτου τινός, μήτε αποστόλου ,
prophieläe, aul apostoli , aut martyris, aut aliorum
sanctorum memoriam celebrelis, ne sanctis ini
quidem illius Gregorii, qui Magnae fuit Armenize
pontifex? At illi aliter se defendentes,Nimiva jejunium
esse dicunt. Nos autem ad eos : Ecquis vobis gentium
jejunium jussit observare , cujus nec sanctorum
apostolorum ullus, ncc ullum sanctorum Patrum
concilium mentionem fecit ? quod multis ante annis
fuit, quam Christus humanam carnem assumerel ?
Quod si Judæorum jejunia a Mose Dei mandato
constituita vobis jejunare non licet, multo minus
jejunia gentium , quæ lege carent. Hinc igitur facile
exclusi eo confugiunt, ut dicant , illad esse jejuniuin
Adam , quod egit cuin e paradiso fuit ejectus. Nos
autem ad hæc: Cum Mosna in mundi procreationis
descriptione nullain omninu de isto jejunio mentio .
nem fecerit, quomodo potestis dicere esse jejunium
Adam ? Tum illi alio se conſerunt, et Armenize Mag-
næe jejunium esse asserunt, quod jejunabant Arme-
nii, cum a magno Gregorio essent baplizandi. Ve-
rum hic quoque mendacium eorum coarguilur.
Cum enim a demonibus anle baptismum agitaren-
lur, decreverunt jejunare sexaginta dies. Deinde cum
essel eos baptizalurus, triginta dierum jejunium illis
præscripsit, ut in ipsis quoque Armeniorum libris
Malib . vil , 18 .
μήτε μάρτυρος , μήτε οσίου , μήθ' όλως τινός αγίων
μνήμην εορταζόντων, αλλά μηδέ αυτού του παμμά
καρος Γρηγορίου του της Μεγάλης Αρμενίας αρχιε
ρέως ; Και μεταβαλλόμενοι λέγουσιν, ότι της Νινευ !
έστιν η νηστεία . Και πάλιν ημείς φαμεν, ότι Μήτε
των αγίων αποστόλων, μήτε συνόδου τινός αγίων
Πατέρων μνημονευσάντων αυτής, τίς ο προστάξας
νηστεύειν υμάς νηστείαν εθνών προ πολλών ετών
της ενανθρωπήσεως του Χριστού γεγενημένην ; Εί
ούν τας Ιουδαϊκάς νηστείας τάς διά Μωσέως όρ:-
σθείσας υπό του Θεού νηστεύειν εκωλύθημεν , πολλά
μάλλον τας των ανόμων εθνών. Ούτω δε προδήλας
D
ελεγχόμενοι πάλιν αποκρίνονται , φάσκοντες , την
του 'Αδάμ νηστείαν είναι ταύτην , ότε της του πα .
ραδείσου τρυφής εξέπεσε. Και αύθις ημείς φαμεν,
ότι Περί της κοσμογενείας και πάντων των κατά
τον 'Αδάμ ο Μωϋσής συγγραψάμενος , ουδέν ούδα
μου περί της νηστείας ταύτης ενέφηνε. Και πόθεν
έχετε λεγειν του 'Αδάμ είναι ταύτην ; " Έπειτα με
ταβαίνουσιν εφ' έτερον , ότι της Μεγάλης 'Αρμενίας
ή νηστεία αύτη εστίν, ήν ένήστευσαν οι 'Αρμένιοι
βαπτισθήναι μέλλοντες υπό του μεγάλου Γρηγορίου.
Ελέγχονται δε κάνταύθα ψευδόμενοι. Ελαυνόμενοι
γάρ υπό των δαιμόνων προ του βαπτίσματος ωρί
σθησαν ημέρας εξήκοντα νηστεύσαι · ύστερον δε
 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XXIV .
1189
μέλλων αυτούς βαπτίσαι τριακονθήμερον αυτοίς A niemorio proditum est. Neutrum autem istorum
επέταξε νηστείαν , ώς κάν ταις 'Αρμενικαίς αναγέ-
γραπται βίβλοις, και ουδεμία τούτων ή του 'Αρτζι-
βούρτζη εστίν. Ανατρεπόμενοι δε κάντεύθεν του
μεγάλου Κωνσταντίνου ταύτην είναι φασιν, ήν ενή-
στευσε βαπτισθήνα : μέλλων . Και τούτο δε πάντη
ψευδές . Τί γάρ προς όλην την οικουμένην ή βασι-
λέως ενός νηστεία ; Πώς δε και ουδείς των μετά τον
Μέγας Κωνσταντίνον ή συνόδων ή Πατέρων άλλος
αγίων μνείαν αυτης εποιήσατο ; Τούτον δε τον τρό-
πον άλλοτε άλλα λέγοντες, και πανταχού περιτρε-
1190
Jejuniora Ariziburtzi vocatum est. Ηinc item de
pulsi dicunt esse jejunium Constantini, φuod ille
servavil cum esset baptismum suscrplurus. Et hoc
plane falsum est : quid cniαι unius imperatoris jeju
wium pertinet ad universain Ecclesiam ? Præterea
si ita res esi , cur hojus jejunii nec ullum concil oin ,
nec sanctorum Patrum quispiam mentionem ſecil ?
Cum igitur ita se gerant, et modo huc, modo ille
sese convertant, nec consistere valeant, facere non
possumus , quin suspicemur jejuniuin istud exsc

πόμενοι , και στήναι βεβαίως ου συγχωρούμενοι ,
διδόασιν ημίν εννοείν, ότι βδελυρά τις έστιν ή τοιαύτη
νηστεία και αναξία Χριστιανικής ακοής. Εγώ δε
τοιούτόν τι περί ταύτης ακήκοα , ότι Σέργιος τις
B
διδάσκαλος της Αρμενικής αιρέσεως γενόμενος, είχε
κύνα καλούμενον ούτως 'Αρτζιβούρτζην » δηλοί δε
η λέξις τον Προμιτάτωρα. Τούτω μηνυτή και ση-
μάντορι της επιδημίας αυτού πολλάκις ο Σέργιος
εκέχρητο παρά δαίμονος ενεργουμένω, μέλλων επι-
δημήσαί τινι των πολυχνίων, ή κωμών, ή χωρίων
εν οίς ώκουν οι μαθηται και μέτοχοι της λύμης
αυτού . Και ότε τον κύνα τούτον είδον, εξεχέοντο
μετά μίαν ημέραν προ μιλίων τινών εις απάντησιν
του διδασκάλου . Ποτέ δε προς την συνήθη ταύτην
λειτουργίαν ο κύων εκπεμφθείς υπό λύκων ε6ρώθη ,
και μετά την επιούσαν ημέραν εβάδισεν ο Σέργιος
crandum esse et Christianis auribus indignuir , Ego
auten, sic de illo accepi , ſuisse Sergium quemdam ,
Ai menicæ hæresis doctorem , qui cum haberet ca
nem , cui nomen hoc Artziburtzi imposuisset, eum
a dæmone reclum itineris sui ducem et lanquam
consiliarium habebat, quoties ad oppiduni, aut pa
gum , aut urbem aliquam erat profecturus, in qui
bus doctrinæ suæ pestiſeræ discipuli habitabant, et
cum illuin canem aspicerent, post diem unum ali
quot passuum nmillibus obvisun imagistro procedebant.
Verum cum aliquando ad illud munus canis mille
relur, a lupis devoratus est ; postridie aulem cuin
ad eos Sergius proficisceretur, ad quos canem mise .
rat, et nemo de more venirel obviam , indignalis
est, cumque ad illos pervenissel, intellexisselqu ",
canem præcursorem suum ad eos non accessiss 9

εφ' συς απέστειλε τον κύνα. Μηδενός δε κατά τον misit, qui illum quærerent, sed cum ex ossibus
τύπον προϋπαντήσαντος , έδεινοπάθησε, και επιδη- inventis agnovissel , cum a lupis fuisse dilanialum ,
μήσας αυτοίς, επειδή μεμαθηκεν, ότι ου παρεγένετο C indixit omnibus Armieniis jejunium pro canis Obil ,
προς αυτούς και πρόδρομος αυτού κύων, έπεμψεν εις jussiίque, ut prefinito dierum spatio singulis antis
αναζήτησιν , και διαγνούς αυτών από της των οστέων in lucili et squalore versarentur. Et jejunium illud
ευρέσεως λυκόβρωτον γεγονότα , προσέταξε πάσι Artziburlzi appellaverunt.
τοις 'Αρμενίοις νηστεύειν υπέρ της τελευτής αυτού και κατηφιαν, και σκυθρωπάζειν εφ ημέραις ώρι
σμέναις κατ' ενιαυτόν, και την νηστείαν ταύτην 'Αρτζιβούρτζην ώνόμασε.
ΤΙΤΛΟΣ ΚΔ'. TITULUS XXIV .
Κατά των λεγομένων Παυλικιάνων εκ των Φω- Adversus Paulicianos, ex scriptis Pholii palriarchie
τίου του μακαριωτάτου πατριάρχου Κωνσταν Constantinopolitani.
τινουπόλεως.
Σαμόσατα πόλις έστι της Συρίας , καθ' ης πάλαι Samosata est oppidum Syriæ , in qua quondam
το Μανιχαίων εισεκόμασε φρόνημα. Γυνή δέ τις εν viguit error Manichæorum . In hoc oppido mulier
ταύτη Καλλινίκη τούνομα τον βόρβορον της Μανι- quædam fuit nomine Callinice. Hæc cuni 10 :um
χαϊκής αιρέσεως όλον εκπιούσα, δύο τίκτει παίδας, Alanichæorum lulum hausissel, duos peperit tilios
11αύλον και Ιωάννην.Ούτοι την μητέρα ζηλώσαντες , Paulum et Joannem , qui matrem jinilati meruni
άκρατος της αποστασίας ταύτης τον ιον εισεδέξαντο, Distius apostasie venenum biberunt . Ηos reliqui ve
θεασάμενοι δε τούτους οι συναποστάται διαφέροντας ritatis desertores conspicati impietate eximios,, at
al
επί τη δυσσεβεία και δραστηρίους , κήρυκας προβάλ- que prxslantes, ac strenuos, constiluerunt eos p : X
λονται και μυσταγωγούς. Ούτοι δε και άλλα προσε- cones et duces. Isti cum alia absurda el exsecranda
πινοήσαντες άτοπα, και μιαρά , και ολέθρια δόγματα ac perniciosa dogmala , tum Paulicianorum hzeresim ,
την των Παυλικιάνων αίρεσιν συνεστήσαντο, μοίραν quæ Manichæorum insanie pars est, et quibusdam
μεν της Μανιχαίων μανίας ούσαν, τισι δε προσθήκαις etiam accessionibus cumulatior, excogitarunt. Ex
συναυξηθείσαν. Από τούτων δε των δύο, Παύλου και duobus autem istis nominibus Paulo el Joanne Pau
Ιωάννου , τους μαθηταίς αυτών και προσωνυμία των licianorum vocabulum bai bare sa ne compositum est ,
Παυλικιάνων επετέθη , συντεθείσα βαρβαρικώτερον , ut cum Pauli -Joannes appellari debeant, Pauliciani
και αντί του Παυλοϊωάννα, Παυλικιάνοι κατονομά- nominentur. Sed temporis progressu alim sibi apo
ζονται. Χρόνου δε δια ρουέντος, έτερον εαυτοίς το s ! asiz socium et inagistrum adhibuerunt, qui cum
της αποστασίας συνέδριον χειροτονούσι διδάσκαλον , vocarelur Constantinus, voluit Sylvanus apelari.
ό; Κωνσταντίνος ονομαζόμενος εις Σιλουανον εαυτόν El hunc quidem apo: lasiz sa'ellites Callwicæ lil is
μειωνόμασε, και γε τούτον πολλώ των Καλλινίκης longe auleponunt. Quippe qui ut aslutissimus ad ea,
1191 EUTHYMII ZIGABENI 1192
que sentiebat , propaganda , non est ausus opiniones A παίδων οι της αποστασίας υπασπιστα! επιπροσθεν
hwerelicas monumentis tradere, sed usu et assidua άγουσιν. Ούτος δή ούτος ο δεινότατος κακουργήσαι
doctrina discipulos suos erudiens, impietatis insti- τα ατόλμητα, τα μεν αιρετικά φρονήματα γραφή
luia ab oppugnatione lula servare conatus est. At- παραδούναι ουκ ετόλμησεν, έθει δε και συνεχει δι
que Evangeliuin quidem et Apostolum , quæ felis δασκαλία κατασφαλισάμενος , τοις μυσταγωγηθείσε
etiam Christianorum populus complectitur el colii , κατέχειν απαράτρωτα τα της ασεβείας παρακατα
scripta proposuit, nihil admodum quantum ad ver- τίθησιν όργια. 1ο μέντοι Ευαγγέλιον και τον 'Aπό
ba perlinel, mutans, nec , quemadmodum cgit Valen- στολον, ά και το θείον περιπτύσσεται και τιμά των
limus et alii , serinonis figuram perverlens, sed Χριστιανών συνταγμα, εγγράφως τούτοις παρέθετο,
ipsum pietatis sensum detorquens alque perfrin- τοίς ρήμασι μεν και ονόμασιν ουδέν μέγα παραλλάτ
gens, el ad apostasiæ suæ opinionem converiens et των, ουδε κατακιβδηλεύων του λόγου το σχήμα ,
Trabens. Ac verba quidem , ut diximus, divini Evans καθάπερ Ουαλεντίνος και έτεροι, όλον δε τον νούν της
gelii et Apostoli , concessil, ul baberent, ct nihil im- ευσεβείας διαστρέφων, και καταθραύων , και πάντα
pudenler subtraxit aut adjunxit ; verum eos illi ποιών, και περιέλκων προς το της αποστασίας αυτού
sensus attribuit el accommodavil, quibus nulla sa φρόνημα. Και τα μεν δήματα, ώς είρηται , δίδωσι
cra verba conveniunt. Pugnant enim inter se , mu- B κατέχειν του τε θείου Ευαγγελίου και του Αποστόλου,
tuoque se eveilunt, ut nihil inde consequi consen- μήτε προσθήκαις μήτε ύφαιρέσεσιν αναιδην λυμαι
Laneum possit. Hæc ille hoc modo constituit, nul- νόμενος προσάπτει δε τούτοις και υποβάλλει νοή
luinque dogma illis præier Evangelium et Paulum ματα, οίς αρμόζει μεν ουδέν των ιερών ρημάτων,
legere periisit . Verum et iste post siliquod tempus ουδεμία δε τούτοις ακολουθία ένοράται, μάχεται δε
interiit, et anima quidem magis quam corpore. προς άλληλα , και αντικαθίσταται. Ταύτα γούν παρα
Post Sylvanum Simeou qui se Titum vocari maluit,, καταθέμενος μηδέν έτερον αυτών αναγινώσκειν παρά
ilis impice doctrinæ magister fuit. Deinde Arme- τε το Ευαγγέλιον και τον Απόστολον δόγμα τίθησιν.
nius quidam nomine Genesius, qui suim in Tino 'Αλλ' ο μεν μετά χρόνον απεφθάρη την ψυχήν πλέον
tlieuter nomen commutavit . Tum Joseph, qui in Epa- του σώματος , μετά δε τον Σιλουανόν Συμεών αυτών
phroditum mutatus est. Post Zacharias, quem non του δυσσεβούς διδασκαλείου προΐσταται , Τίτον και
minima hæresis pars mercenariuin existimat, et αυτός εαυτόν μετονομασάμενος . Εξής δε 'Αρμένιος
indignum , qui docendi niunus apud ipsos obtinuerii. Γενέσιος τούνομα , μετακληθείς εις Τιμόθεον, και
Manes prælcrea homo sordidus accessit . Postremum τέταρτος Ιωσήφ ο εις 'Επαφρόδιτον μεταβεβλημέ
walum Sergius allulit, qui sibi Tychici nomen asci ο νος. Είτα Ζαχαρίας, όν ουκ ελαχίστη μοίρα της αι
vit. Ac defectionis quidem ipsorum magistri, ex
ρέσεως μισθωτόν τε ηγείται , και της διδασκαλικής
quo hæresis ista a Paulo el Joanne cognomen est αυτόν προεδρίας ανάξιον. "Εκτος αυτοίς επιγίνεται
consecula , ad hoc usque tempus lol exslilerunt. Il Βιάνης ο ρυπαρός , εφ' οίς έβδομον και τελευταίον
lud autem sciendum est , eos qui hæresis istius slu- κακόν Σέργιος αναφύεται • εις Τυχικόν δε και ούτος
diosi sunt, si quis pelat, ut auctores ejus nugatoriæ εαυτόν μετεκάλεσεν. 'Αλλ' οι μεν της αποστασίας
scctæ repudient alque improbent, facile Manelem , αυτών διδάσκαλοι , αφ' ού της Παύλου και Ιωάννου
ct Pauluin, el Joannem et quosdam alios de!eslari , μετωνυμίας έλαχε το αποστατικών τούτο και μισόχρι.
Constantinum autem , quem el Sylvanuin vocant, et στον σύνταγμα μέχρι του καθ' ημάς ήκοντος χρόνου ,
Simeonem seu Tilum , el Genesium siveTimotheum ,et επί τοσούτον προήχθησαν. Εκείνο δε δεί γινώσκειν,
!

Josephium seu Epaphroditum , et sordidum Baanem ώς οι νυν της αποστάσεως ταύτης παίδες, επειδάν
el Sergiom Tychicuuu nullo modo adduci posse ut αυτούς τις απαιτοίη τους εξάρχους της τοιαύτης απο
«letesteutar ; quin etiam illos ut Christi apostolos πέμπεσθαι βδελυρίας , Μάνεντα μεν, και Παύλον , και
existimare, el tanquam piše doctrinæ magistros am- Ιωάννην , καί τινας άλλους προθύμως αναθεματί
plecti atque suscipere. Nec universi lamen eos ζουσι • Κωνσταντίνον δε ήν και Σιλουανόν καλούσι,
quos commemoravimus, pariter complectuntur, sed D και Συμεώνα τον Τίτον, και Γενέσιον τον Τιμόθεον,
cuncti lanquain deo ; veneranturillos usque ad Baa- και Ιωσήφ τον Επαφρόδιτον , και τον ρυπαρόν Βx
nem el Sergium . Post aulem in duas partes con- ανην, και Σέργιον τον Τυχικόν ουδαμώς αναθεμα
trarias divisi , alii Baanem ,alii Sergium in divorum τίσαι καταδέχονται, αλλ ' οία δή Χριστου αποστόλους
numerum referunt, qua quidem in contentione eo και της ευσεβείας διδασκάλους ασπάζονται τε και
usque progrediuntur, ut ad arma cædesque veniani. αποδέχονται. Ου πάντες δε , ουδε τους ειρημένους
Sex autem Ecclesias recensent suas , quarum unam πάντας ομοίως περιέπουσιν, αλλά τους μέν μέχρι
Mai edoniam vocant , alteram Achaiain , tertiam Plui- Βαάνου και Σεργίου καταγομένους εξ ίσου θειάζου
lippensium , quarlam Laodicensiuin , quintam Ephe- σιν, εκείθεν δε ραγέντες εις αντιπάλους δύο μερίδας,
sioruni, Colossensium extremam . Verum hæc sunt οι μεν τον Βαάνην, οι δε θεοποιούσε τον Σέργιον επί
urbiuia nomina, de quibus lum velus historia, tum τοσούτον την κατ’ άλλήλων έριν και στάσιν κρατύ
Paulus meminit. Isti vero , qui nihil sine dolo et νοντες, ώς και μέχρι σφαγής αυτοί , προχωρείν το
quæslu conantur agere, ne illa quidem , quæ oculis φιλόνεικον. "Εξ δε αυτών ανομολογούσιν εκκλησίας,
coarguuntur, verentur afirmare. Macedoniam appel- ών την μεν Μακεδονίαν καλούσιν, 'Αχαΐαν δε την
lawi Coloniæ oppidulum , cui nomen esl Cimossa, δευτέραν, και τρίτην την Φιλιππησίων , εφ' οίς την
1193 PANOPLIA DOGMATICA , TIT. XXIV. 1194
Λαοδικέων , και πέμπτην τήν τών Εφεσίων , τελευ- Ain quo lefectionis doctrinam Sylvanus tradiclit .
ταίαν δε την των Κολοσσαίων. 'Αλλά τα μεν ονόματά Ρagus est Saniosatensium Manalis , ubi Genesius , qui
έστι πόλεων, ών και η παλαιά την γνώσιν είχεν el Timotheus, docendi ludum aperuit. Pagum hunc
ιστορία , και ο θείος εμνημόνευσε Παύλος • οι δε μη isti Achaiam vocant. Qui vero Josephi, seu Epa
δεν άδολον μηδ' άκαπήλευτον φιλονεικούντες κατα- phrodili, et Zachariæ mercenarii apud ipsos pasio.
λιπείν , μηδ' όσα όψει διελέγχεται , μηδε ταύτα δυσ- ris discipuli fuerunt, hi sibi Philippensium Eccle
ωπούμενοι Μακεδονίαν μεν ονομάζουσι πολίχνιόν sian arrogant . Αι illi qui in Argai oppidulo hali
τι Κολωνείας καλούμενον Κιβοσαν, εν ή Κωνσταν- lant, Laodicensium Ecclesiam sibi vindicant. Qui
τίνο ; ο Σιλουανός την αποστασίαν εδίδαξε . Κώμη δε autem in Mopsueslia , in Ephesiorum Ecclesiam
Σαμοσάτων εστιν η Μάναλις, ήτις της Γενεσίου του rediguntur. Islarum trium Ecclesiarum congrega
και Τιμοθέου διδασκαλίας έχρημάτισεν εργαστήριον. tionein doctrinamque Sergio item seu Tychico tri .
Ταύτη δε την Αχαΐαν επιφημίζουσιν . " Οσοι δε Ιω- buunt. Atque isti quidem eorum magistri et Ec
σήφ του Επαφροδίτου , και Ζαχαρίου του μισθωτού clesiæ dicuntur esse, multiplex autem ipsorum bit
κατ' αυτούς ποιμένος μαθηται εχρημάτισαν , τού- resis non ex uno errore , sed ex mullis variisque
τους την των Φιλιππησίων επιγράφoυσι. Τοις δε constat. Nam duo falentur principia , quemadmodum
εν Αργαι τη πολύχνη την Λαοδικέων επικηρύττουσι, Bel Manicliei . Atque alterum quidem dicunt esse
και τους εν Μοψουεστία εις την Εφεσίων μεταπλάτ- Deum , cælestem Palrem , quem et hujus rerum uni
τουσιν, ώσπερ και τους λεγομένους Κυνοχωρίτας εις versitalis poteslale präslautiorem asseruni ; alleri
την των Κολοσσαίων αναφέρoυσι. Τούτων δε των mundi tribuunt opilicium . Illi tantum futuri impe
τριών εκκλησιών και το σύστημα, και την διδασκα- rium ascribunt, buic mundi opiſici præsentis sæ
λίαν Σεργίω τω και Τυχική ανατιθέασιν. Αλλ ' οι culi potestatem concedunt. Et eos qui vere Chri
μεν διδάσκαλοι, και αι λεγόμεναι αυτών εκκλησίαι stiani sunt,, Ronanos appellant,, homines impii ,, sibi
εν τούτοις " ουκ εκ μιάς δέ τινος πλάνης, αλλ' εκ aulem Christianorum arrogant noinen , cuin ab co
πολλών και ποικίλων το πολύπλοκον τούτο της αιρέ- distent quam longissime. Dicunt illi quidem Pa
σεως συνέστηκε φρόνημα. Δύο μέν γάρ αρχάς ομο- trem , et Filium , el Spirituin sancluin , quæ quidem
λογούσιν , ώς οι Μανιχαίοι • φασί δε έτερον μεν είναι voces sunt piæ, sed illis extreinam addunt impie
Θεόν τον επουράνιον Πατέρα , ον και της τούδε τού latem. Non enim eodem sensu , quo catholica et
παντός εξουσίας υπερορίζουσι, του μέλλοντος μόνον apostolica Ecclesia, eas pronuntiant , sed admodum
το κράτος αυτό εγχειρίζοντες · έτερον δε τον δη- diverso ac delestando . Cum enin anathema esse
μιουργών του κόσμου , ώ και το κύρος του παρόντος C. dicant, quicunque non credit in Patrein el Filium
αιώνος χαρίζονται . Και τους μεν αληθώς όντας Χρι- et Spiritum sanctum , Patrem non pronuntiant on
στιανούς Ρωμαίους οι τρισαλιτήριοι ονομάζουσιν , nipoleutem , factorem celi et terre , visibilium et
εαυτοίς δε την κλησιν , ής αλλότριοι παντελώς καθε- invisibilium , sed cum Patrem dixerint , slalim subji
στήκασι , των Χριστιανών πεσιάπτουσι . Λέγουσι δε ciuni, cælestem , cui nullo modo cæli el eorum quæ
Πατέρα , και Υιον , και άγιον Πνεύμα , λέξεις μεν cæli ambilu continentur , dominalum tribuunt et
ευσεβείς , υποβάλλουσι δε ταύταις την εσχάτην ασέ- potestatem . Quidam tamen cæli etiam imperium
βειαν . Ου γαρ ώς ή του Θεού καθολική και αποστο- tribuuni , eorum vero quæ cælo comprehenduntur
λική Εκκλησία , ούτω και ούτοι φρονούντες λέγουσιν, non item . Ac primum quidem est hoc impietatis
αλλά τάς λέξεις εκείθεν αποσπαράξαντες , δυσσεβε- ipsorum capuit . In sanctissimam autem Dominam
στάταις εννοίαις ταύτας επιφημίζουσι , και φασι nostram Dei Genitricem ea maledicta conjiciunt ho
προθύμως , ως ανάθεμα είησαν όσοι μη πιστεύουσιν mines nefarii, quæ nec scribere, nec audire fas
εις Πατέρα, και Yίον, και άγιον Πνεύμα, Πατέρα ου est . Credimus, inquiunt, in sanclam Dei Genitri
τον παντοκράτορα , και ποιητήν ουρανού και γης, cem , in quam ingressus esi , et ex qua Dominus
ορατών τε πάντων και αοράτων ανακηρύττοντες , egressus est,, et his verbis celestern intelligunt
4

αλλά Πατέρα φάμενοι τον επουράνιον ευθύς επισυνά- D Jerusalem , in quam precursor pro nobis Christus
πτουσιν, ώ και την κυριότητα, και την εξουσίας του
ουρανού τε και των εν αυτώ ουδαμή ουδαμώς επι-
τρέπουσι . Τινές δε του μεν ουρανού την επιστασίαν
αυτό εγχειρίζουσι , των δε εμπεριεχομένων ουκ έτι.
Και το μεν πρώτον αυτών της δυσσεβείας τοιούτον :
βλασφημούντες δε την υπεραγίαν Δέσποιναν ημών
Θεοτόκον, & μήτε γραφή μήτε ακοή θεμιτόν παρα-
δούναι , ου πεφρίκασιν οι τρισαλιτήριοι λέγειν · Πι-
στεύομεν εις την παναγίας Θεοτόκον, εις ήν εισήλθε,
και εξήλθεν ο Κύριος. Και τοίς ρήμασι τούτοις την
άνω υποβάλλονται Ιερουσαλήμ, και φασιν εις αυτήν
πρόδρομον υπέρ ημών εισελθείν τον Χριστόν , ώς και
introiverit, quemadmodum etiam divus ait Apostolus.
Aliquando coacti confiteri es Virgine Christum pro
diisse, corpus e cælo suscepisse dicunt, per ipsam
que tanquam per canalem transiisse . Et immacu
latam et castissimam Virginem alios etiam ex Jo
Seph liberos post partuαι illu salutarem peperisse
contendunt. Similiter et communionem preliosi
corporis et sanguinis Christi Dei nostri innuinera
bilibus contumeliis aflicientes se dicunt suscipere ,
cum corpus el sanguinem dicant esse verba ilta ,Doinini
quæ cum discipulis traderet 9, dicunt prolulisse,
nempe : Accipite, comedile, el bibile ' ; neque enim

* Μatth. ΧΧν1 , 26 , 27.

PATROL. GR . CXXX . 38
1.95 EUTHYMII ZIGABENI 1196
p:nnerm aut vinum adhibuisse . Crucem item , quam ado- Α ο θείος απόστολος έφη . "Εσθ ' ότε δε συνελαυνόμενοι
rare se dicunt, afficiunt ignominia. Crucem enim διομολογείν εκ της Παρθένου προελθείν τον Χριστόν,
homines fraudulenti el impostores fingunt esse επειδάν όλως συναναγκασθώσιν , άνωθεν μεν το σώμα
Christum . Ipse enim , inquiunt, manus in crucis συγκατενεγκείν αυτόν τερατολογούσι , δι' αυτής δε ώς
figura :n extendit. Veram autem crucem lignum ap. διά σωλήνος διεληλυθέναι, και ταύτην την άσπιλον
pellant,'el sceleratorum instrumentum supplicii exse. και καθαράν Παρθένον μετά τον σωτήριον τόκον ετέ
crationibus obnoxium , et idcirco non esse adoran- ρους υιούς εκ του Ιωσήφ παιδοποιήσαι. Ωσαύτως
dam , nec suspiciendam . Sacros quin etiam prophe- και την κοινωνίας του τιμίου σώματος και αίματος
las el omnem antiquam Scripturam , et relignos Χριστου του Θεού ημών μυρίαις ύβρεσι πλύνοντες ,
sancios rejiciunt, et latrones ac fures appellant. αποδέχεσθαι φασι σώμα και αίμα τερατολογούντες
In primis autem apostolorum principem Petrum ex- τα δεσποτικά βήματα , & και φασι μεταδιδόντα τοις
9

secrantur, quod lidem in magistrum Christum ab- αποστόλοις ειπείν• Λάβετε , φάγετε, και πίετε :
negavit. Quamvis doctor ipsorum Manés aperle αλλ' ουκ άρτον ποθεν , ή οίνον προσαγαγόντα . Και τον
clamet ac dicat : Non sum ego a misericordia alie- ζωοποιόν δε σταυρόν δυσφημούντες , φασίν αυτόν
nus, quemadmodum Christus dixit : Quisquis me προσκυνείν , και αποδέχεσθαι σταυρόν , οι πλάνοι και
negaverit coram hominibus, negabo ipsum et ego : . Β γόητες , αυτόν αναπλάττοντες τον Χριστόν. Και γάρ
.

Sed ego dico : Quisquis me negaverit, eum cum αυτός , φασιν , εις σταυρού σχήμα τας χείρας εξή.
>

gaudio suscipiam , el negationem ipsius atque men- πλωσε. Τον αληθώς δε σταυρόν , άτε δη ξύλον φασί,
dacium tanquam cuslodiam et observationem meæ και κακούργων όργανον, και υπό αράν κείμενον, ου
professionis existimabo. Quamobrem cum ita se δεί προσκυνείν και ασπάζεσθαι. Αλλά και γάρ τους
gerant , miliesque suam ipsorum fidem abnegent, Ιερους προφήτας , και πάσαν την παλαιάν Γραφών ,
Petrum tamen, qui multis eodem tempore lerro- και τους άλλους αποστρέφονται αγίους , ληστές αυ
rem afferentibus, humanum nescio quid perpessus , τους και κλέπτας αποκαλούντες. Μάλιστα δε των
in negationem prolapsus est, rejiciunt et repudiant, αποστόλων των κορυφαίον Πέτρον δυσφημούσιν , ότι
atque aversantur , non eam ob causam quam simu- γέγονεν εξαρνος της εις τον διδάσκαλος και Χριστόν
lant, sed ob eam quam silent et celant : quia nimi- πίστεως, καίτοι γε του διδασκάλου αυτών Μάνεντος
rum de ipsorum defectione ante loculus est : Sala . διαπρυσίως αυτοίς εμβοώντος, και λέγοντος ως Ουκ
gite, inquit, immaculati el irreprehensibiles ei inve- είμι εγώ άσπλαγχνος, ώς ο Χριστός, ο ειπών, "Οσ
niri in pace ; et Domini nostri longanimilatem sa- τις με αρνήσηται έμπροσθεν των ανθρώπων , αρ
lulem arbitramini, sicut el charissimus fraler noster γήσομαι αυτόν κάγώ. Αλλ ' εγώ λέγω, Τον άρνησά.
Paulus secundum dalam sibi sapientian scripsil C μενον με μετά χαράς προσδέχομαι, και την άρνησιν
vobis, sicut et in omnibus epistolis loquens in eis el αυτού , και το ψεύδος , ώς φυλακής και συντήρησιν
de his , in quibus sunt quædam difficilia intellectu, της έμής ομολογίας ηγήσομαι . Αλλ' ούν ούτως έχον
quæ indocli el instabiles depravant, sicut et cæteras τες , και μυριάκις την εαυτών εξαρνούμενοι πίστιν
Scripturas ad suam ipsorum perditionem . Hæc αυτοί τον πρός βραχύ τι τοσούτων φόβων περιεστη
enim principis apostolorum oracula adversus islo- κότων ανθρώπινόν τι παθόντα Πέτρον, και προς άρ
rum audaciam el impietatem prædicta sunt, qui lam νησιν υπολισθήσαντα απόβλητον παντελώς και απο
Domini verba , quam apostolorum , et alias Scri- τρόπαιον τίθενται, ού δι' και προφασίζονται, αλλ' και
pluras, ut Acla apostolorum , et quas vocamus ca- σιγώσι και αποκρύπτονται · διότι περί της αποστα
tholicas Epistolas, exceptis illis quæ sunt Petri, σίας αυτών προανεκήρυξε λέγων • Σπουδάσατε
quas de verbo quidern, ut diximus, accipiunt, ad άσπιλοι και άμωμοι αυτώ ευρεθήναι εν ειρήνη ,
proprium ipsorum interitum depravant. Quanquam και την του Κυρίου ημών μακροθυμίαν σωτηρίαν
et Acta apostolorum et reliquas catholicas non om ηγείσθε , καθώς και ο αγαπητός ημών Παύλος
nes recipiunt, quidam tamen ea recipiunt, sed κατά την δοθείσαν αυτή σοφίαν έγραψεν υμίν ,
omnes uno consensu rejiciunt prophetas, et Velus D και εν πάσαις ταις επιστολαίς αυτού λαλών εν
Testamentum , et universos sancios, qui in ipso αυταίς περί τούτων, εν οις έστι δυσνόητά τινα ,
fiterint illustres, el principem apostolorum . Con- & οι αμαθείς και αστήρικτοι στρεβλούσιν , ώς και
sessus suos catholicam appellant Ecclesiam , præ- τας λοιπάς Γραφάς προς την ιδίαν αυτών απώ
sertim cum ad precandum et ad ea , quæ ail reli- λειαν . Τα γάρ του κορυφαίου ταύτα λόγια αντικρυς
gionem pertinent, inquirenda congregantur ; pre- την αυτών προανακηρύττει τόλμαν τε και δυσσέ.
cardines enim suas consessiis vocant. Quin etiam βειαν, οι αυτά τε τα Κυριακά λόγια , και τα αποστο
eum bapti mum aspernentur. illud tamen se fingunt λικά, και τας άλλας Γραφάς , φημί δή τάς τε Πρά
suscipere ;; nam Evangelii verba baptismus existi- ξεις των αποστόλων, και τας Καθολικάς λεγομένας,
mant, quoniam Dominus, Ego sumn , inquit, aqua πλήν των αναφερομένων εις τον κορυφαίον , εκείνας
viva .. Alan :en cum in graviorem aliquem niorbum γάρ ουδέ τοις ρήμασι παραδέχονται , στρεβλούσιν ,
inciderint, etjam pretiosam ac saluiarem crucem ώ ; είρηται , και διαστρέφουσι προς την ιδίαν απώ.
ex lignio confeclam sibi ipsis imponunt. Deinde si λειαν. Και τάς Πράξεις δε των αποστόλων , και τας
1 3
* Μatth.x , 33 . 1 H Pelr . ! , 14-16 . 3 Jan. 1V , 10 ; VII , 38 .
 1197 PANOPLJA DOGMATICA . TIT. XXIV. 1198
Καθολικάς ου πάντες αυτών συναρμόζουσι τοις άλ- A convaluerint , eam perfringunt, aut conculcant et
λοις, εισί δέ οϊ και συντάττουσιν . 'Αλλά περί μεν albjiciunt. Liberos etiam suos ab Ecclesiae presby :
των προφητών, και της παλαιάς Διαθήκης , και των leris salutari baptismo volunt aliquando lustrari :
κατ' αυτήν λοιπών αγίων διαλαμψάντων, και του κο- existimarit eniin crucem et baptismum corpori
ρυφαίου των αποστόλων ούτω με μήνασι : καθολικήν prodesse homines omni adjumento indigni . Horum
δε Εκκλησίαν τα εαυτών καλούσε συνέδρια , ηνίκα lanien vim ad animæ purgationem pervenire non
μάλιστα προς τους ευσεβείς λόγους και συζητήσεις putant, nec ullam alian afferre utilitatem . Non
κινούσι. Καθ' εαυτούς γάρ προσευχές καλούσιν αυ- nulli etiam ipsorum , quo simpliciores decipiant,
των τά συνέδρια. Ου μην αλλά και το σωτήριον δια- preliosi corporis el sanguinis Domini communionein
πτύoντες βάπτισμα , υποπλάττονται παραδέχεσθαι suscipiunt . Αd huc nec calliolice Ecclesiae pres
αυτό , τα του Ευαγγελίου ρήματα βάπτισμα νοούν- byteros , nec reliquos sacerdotes ricipiunt, quo
τες. Και γάρ , φασίν, ο Κύριος έφη : 'Εγώ είμι το niam Christi consessum saceriloles et presbyteri
ύδωρ το ζων . Πλήν επειδάν σφοδρoτέρω τινί σωμα. populi constituunt. Eos autem qui apud ipsos sacer •
τικά νοσήματα περιπέσωσι, και τον τίμιον και ζωο- dolum ordinem oblineni, non sacerdotes , sed socios
ποιον σταυρόν τον εκ του ξύλου πεποιημένον εαυτοίς et notarios vocant. Aique bi nec habitu , nec viciu ,
επιτιθέασιν. "Έπειτα τυγχάνοντες της ιάσεως δια- Β nec ulla alia ratione vivendi modum graviorem 03
Θλώσι τούτον, η συμπατούσι και απορρίπτουσιν. lendunt, quo a populo distinguantur. Evangelium
Αλλά και τους παίδας αυτών υπό των της εκκλησίας nostrum non dubitant adorare, ubi preliose crucis
πρεσβυτέρων πολλάκις τη σωτηρία αξιoύσι φωτι- figura non est impressa, non autem in ea parte
σθήναι βαπτίσματα, λυσιτελείν τω σώματι τον τε libri, in qua crucis imago sit. Dicunt autem se li.
σταυρόν και το βάπτισμα οι πάσης ωφελείας λογο- brum adorare lanquain Domini sermones continella
ποιούντες ανάξιοι , μη μέντοι γε διαβαίνειν την τού- tein. Atque ita quidem impii deprehenduntur in iis
των ενέργειαν εις ψυχής κάθαρσιν, ή τινα άλλην que ad dogmalum rationem pertinent, ul el a veri
ταύτην ωφέλειαν. Πολλοί δε αυτών και της κοινωνίας late et inter se omnino dissentiant. Vila aurem ip.o.
του τιμίου σώματος και αίματος Χριστου του Θεού rum plena est intemperantiæ , plena flagitiorum et
ημών μεταλαμβάνουσι προς εξαπάτης των απλου- scelerum , quæ nec dici possunt, nec cogitari . Ulrius
στέρων. Επί δε τοις ειρημένοις ουδέ τούς της καθο. que enim naluræ commistione sine ullo rubore
λικής Εκκλησίας πρεσβυτέρους , ουδε τους λοιπούς ad nefariam omnem impuritalem abiiluntur, adeo
ιερείς αποδέχονται · διότι, φασί, το κατά Χριστού ut ipsorum quidam etiam cum matribus consilelne
συνέδριον οι ιερείς και πρεσβύτεροι του λαού συνς- c dinem habere dicantur . Ebrielati et luxurie Iolism
στήσαντο. Τους μέντοι παρ' αυτοις ιερέων τάξιν επέ- vitam habent obnoxiam , et aliam omneni moru : 11
χοντας ουχ ιερείς , αλλά συνεκδήμους και νοταρίους corruptelam complectuntur . Quod auten deinfelici
επονομάζουσιν . Ούτοι δε ούτε σχήματι, ούτε διαίτη, illo Tychico vulgatum est, nunc conmemorabo .
ούτε τινί άλλο τρόπιν βίον σεμνότερον χαρακτηρί- Hic se Tychicum illum esse fingebat , qui in Apo
ζοντα το διάφορον αυτών προς το πλήθος επιδείκνυν sloli Epistolis sæpe memoratur, et de quo multis in
ται . Το δε παρ' ημίν Ευαγγέλιον ουκ επιδιστάζουσι locis cum laude mentio fit. Sibique a Paulo nulle
προσκυνείν , ου μήν ένθα του τιμίου σταυρού και tium fuisse unissum simulabat, ut quæcunque dice
τύπος εγκεχάρακται , αλλ ' εν τω λοιπο του βιβλίου rel el denuntiarel, ea noii sapientize suæ , seil do
μέρει, ενώ το απεικόνισμα του σταυρού μή διαση centis el mandantis Pauli præcepta esse viieren
μαίνεται. Φασί δε το βιβλίον προσκυνείν , ώς τους lur, cum tamen quingentis annis post Paulum et
δεσποτικούς περιέχον λόγους. 'Αλλ' όσα μεν εις δογ • Tychicum natus essel. Iud scienilano est , ie , qui
μάτων ανήκει λόγον , ούτως εισί δυσσεβείς , και capila hæc quæ in hoc litulo continenlur, collegi,
προς την αλήθειαν, και προς εαυτούς παντελώς partim integra pusuisse, partim ut longitudinem
ασύμφωνοι . Η δε πολιτεία τούτων γέμει μεν ακο- evitarem , compendio comprehendisse, et ex patri
λασίας , γέμει δε μιασμών αρρήτων, και ρυπασμά- D archie, quem ante commemoravi , scripiis ea pre
των ανεπινοήτων. Χρώνται μεν γάρ μιξεσιν εκατέρας termisisse , que vel profunliora, vel imperfectiora
φύσεως προς άπασαν άρρητουργίαν ανερυθριάστως paucis essent profutura , aut placitura . Sententing
έχοντες " πλήν ενίους αυτών φασι την πρός τάς γεν- lamen easden , licet aliis verbis, aliisque dicendi
νησαμένας αποκλίνειν συνάφειαν . Μέθη δε και άσω- rationibus relinui. Argimenta rero lum er Evange
τεία τον βίον όλον εκδοτον έχουσι , και πάσαν άλλην liis, tum ex Pauli apostoli verbis deprompta sunt .
ηθών διαφοράν περιέπουσιν. “Ο δε περί του άτυχούς Istius eniin heresis defensores liac sola veneran
τούτου Τυχικού παρήκεν ο λόγος, τούτο προσθήσω lur et probant. Verum duo non esse principia, licet
νυν. Ούτος γάρ εκείνον εαυτόν έτερατολόγει είναι in liculo contra Manichæos demonstratum sil , la
τον εν ταις επιστολαίς του Αποστόλου φερόμενόν τε , men in præsenti etiam demonstrabitur, sed pri
και πολλαχού μνήμης έπαινουμένης αξιούμενον, κή- mum de malo dicendum est , quod principium ma
ρυκά τε παρά του Παύλου προς αυτούς απεστάλθαι . luin , el eorum omnium , quæ in mundo sunt, alle
Και α διαγγέλει , και λέγει μή της εαυτού σοφίας εί- clorem iinpia ista mali progenies continxit.
ναι , του δε διδάξαντος και απεσταλκότος Παύλου παραγγέλματα , καίτοι πεντακοσίων ετών μεταγενέστε
ρο; Παύλου και Τυχικού γεγονώς. Xρή δε γινώσκειν, ώς και επιλεξάμενος εγώ τά τε ήδη ρηθέντα και τα
1191 EUTHYMII ZIGABENI 1200
εφεξής υποτεταγμένα τα παρόντι τίτλο κεφάλαια , τα μεν καθ ' ολόκληρον τέθεικα , τα δε κατ' επιτομής ,
το μήκος εκκλίνας. Τινά δε των εν τοίς συγγράμμασι του δηλωθέντος πατριάρχου και πάντη παρέ.
δραμον , όσα διά βαθύτητα νοημάτων , ή και διά το λίαν έμπερίβολόν τε και εγκατάσχευον ολίγοις μεν
ήσαν προσιτά και ευάρεστα , τας αυτάς δε σχεδόν παριστών εννοίας τοις εκλεγείσιν, ει και δι' άλλων
λέξεων και ετεροτρόπων επιχειρημάτων συνεπεραίνοντο . Πάντα δε τας αποδείξεις έχουσιν από τε των
Ευαγγελίων και των του αποστόλου Παύλου ρημάτων. Ταύτα γάρ μόνα καταδέχεται τιμών , και στέρ
γειν το της αποστασίας τούτο συνέδριον . "Οτι δε ου δύο αρχαι κατά τους άφρονας, αγαθή τε και πονηρά ,
δεδεικται μεν εν τω των Μανιχαίων τίτλω , δειχθήσεται δε κάν τώ παρόντι καθ' ετέρας επιβολάς . Ρη.
τέον δε πρώτον περί του πονηρού , ον πονηράν αρχών και δημιουργός των εγκοσμίων ούτοι τα του πονηρού
πλάσματα πάνυ δυσσεβώς ανεπλάσαντο.
Dicunt ex tenebris et igne malum isted natum A Λέγουσιν εκ του σκότους και του πυρός γεγονέναι
esse principium . Quærendum ex ipsis est, cur lene- τον πονηρόν. Ερωτητέον ούν αυτούς, πώς , ουκ ήρ
bræ solæ ad ipsum generandum non fuerint šalis, κεσε το σκότος μόνον εις γένεσιν αυτούκαι πως δε ου
aut cur ignis solus non satis fuerit ? Quis ea ad μόνον το πύρ ; τίς ο συναγαγών ταύτα προς γένεσιν
malum principium gignendum congregarit ? Car αρχής πονηράς ; Πώς ουκ αρχή ταύτα μάλλον , και
non ipsa sint potius principium . Cur ita factum sit, τι γέγονε , τι δε ποιεί του εξ αυτών προεληλυθότος
nt quod ex ipsis proveneris, sibi principίum άρπάσαντος την αρχήν ;
vindicarit ?
Si ignis sub sensum cadit, cujus est opus ? Si Είπερ αισθητόν το πυρ, τίνος εστίν έργον; Ει μεν
mali , quomodo ex ipso el ex tenebris malum esse του πονηρού, πώς εξ αυτού τε και του σκότους λέ
profectum dicunt ? Sin boni, quomodo negant sen- γουσι προελθείν τον πονηρόν ; ει δε του αγαθού ,
sibile quidquam a bono profectum esse ? Νeque πώς φασι μηδεν αισθητόν δημιουργήσαι τον αγαθόν ;
enim dicere possunt ab intelligibili provenisse ma- Νοητόν γάρ ουκ αν δυνηθείεν ειπείν το προαγαγών
lum, cuin intelligibilia cuncla bono auribuerint. τον πονηρόν . Τα νοητά γάρ πάντα το αγαθό διδόα
Necessarium igitur est, ut dum cavent ne imalo σιν. 'Ανάγκη ούν φεύγοντας αυτούς το δούναι το
B
Ignis orturn tribuant, ne deprehendantur, eumdem ? πονηρώ την γένεσιν του πυρός, ίνα μή νύν μεν πλά
modo effectorem , modo facluin dicere, vel invisi στην , νύν δε πλάσμα το αυτό διελέγχoιντο ληρούν
ſaleantur ignem quoque a bono provenisse. Cum τες , και άκοντας ομολογήσαι του αγαθού είναι και
enim ignis sensibilis exsislal, quamvis in tenebris το πυρ δημιούργημα . Πάντως γάρ το αισθητόν πυρ,
versentur, euin tamen nec principio carere, nec όσον αν εσκοτίσθησαν , ούτε άναρχον ούτε αΐδιον
æternum esse dicent. έρουσιν.
Duo non esse principia, sed unum esse cæli, el " Οτι ου δύο αρχαι , αλλ' εις δημιουργός ουρανού
terræ, el eorum quæ in medio suni , eſſeclorem . και γής, και των εν μέσω .
Quidain ipsorum Deum bonum cæli lantum aucto- Τινές μέν αυτών φασι τον αγαθόν Θεόν δημιουρ
rem esse concedunt, lerræ autem el eorum quæ in γον είναι του ουρανού μόνον, της δε γης και των εν
medio sunt , effeciorem alium afferunt . Αlii (ual μέσω ποιητήν έτερον επεισάγουσι • τινές δε τούτων
multiplex est istorum error) et cælum ipsum , et (πολυσχεδής γάρ ή πλάνη) και τον ουρανόν αυτόν και
quæ in medio sunt omnia, inimici aflirmant esse τα εν μέσω πάντα τετολμήκασι λέγειν ποιήματα του
εχθρού. 'Αλλ ' είπερ εστίν ο ουρανός κατά την εκεί
opere.. Quod si,, ut ipsi homines stupidiae demeules
affirmant celunm etiam est opus nali , quomodo . νων έμβροντησίαν έργον του πονηρού , πως ο αγαθός
bonus Deus in cælis conquiescil, qui a malo con- Θεός εν τοις επουρανίοις αναπαύεται τους δημιουρ
fucti sunt ? Quomodo Seryalor nosler, cum pre- γηθείσι παρά του πονηρού ; Πώς δε ο Σωτήρ ημών
candi rationem doceret, el admirabilem ac vene- εύχεσθαι την θαυμασίαν εκείνην και φρικτήν ευ
randam illam precationem traderet, dixit : Paler χήν εκδιδάσκων, και παραδιδούς φησι • Πάτερ ημών
noster, qui es in cælis ' . El : Fiat voluntas lua sicut δ εν τοις ουρανοίς , και ., Γενηθήτω το θέλημά σου
in cælo el in terra ' . El rursum : Si dimiseritis ho . ώς εν ουρανώ, και επί της γης , και αύθις , "Ος
minibus peccata eorum , dimillel vobis et Pater vester τις αν ποιήση το θέλημα του Πατρός μου του εν
cælestis .. El alibi , Quicunque fecerit voluntalem τοίς ουρανοίς , αυτός μου αδελφός , και αδελφή,
Patris mei, qui in cælis esi, ipse meus ( raler, el soror, και μήτηρ έστι ; Και τι άν τις αναλέγοιτο δι' ών
el maler est *. Sed ea longum essel ellumerare, in ουράνιον και εν ουρανοίς ο Σωτήρ τον Πατέρα δια
quillus celestem, et qui est in celis, Servator κηρύττει ; Αλλά πώς των πελαμναίων ού καταδύε
Pairem appellat. Miror lamen cur adversariorum ται το αναίσχυντον , φανερώτερον του Σωτήρος λέγον.
impudentia non obruatur, Servalore clarius dicenie :τος , Εξομολογούμαι σοι, Πάτερ , Κύριε του ουρα .
Confleor tibi , Paler, Domine cæli et lerræ 8. νου και της γης ; Ού μόνον γάρ ενταύθα του ουρα
Nou solum enim cæli Dominum , sed etiam lerræ D νού Κύριον, αλλά και της γης τρανολογεί . Τί ούν
perspicue dicit. Quid hoc lestimonio clarius ? quid ταύτης της μαρτυρίας σαφέστερον ; Τι δε δυνατότε .
1
* Μatth . 1 , 9. 1 ibid. 10. * ibid . 14. * Μatth. II, 50. bid . 25.
1201 PANOPLIA DOGMATICA , - "IT. XXIV. 1202
ρον και τον Πατέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού Α ad obstruenda Iτηρίorium istorum Ora qui a veritate
δημιουργών και Κύριον παραστήσαι του παντός , και delecerunt, validius quam locus hic, quo Paler
το θεομάχον της αποστασίας εμφράξαι στόμα ; Και Domini nostri Jesu Christi opifes el Dominus re
το Πέτρο δε φησιν ο Σωτήρ • Δώσω σοι τας κ.λείς rum omnium declaratur ? Pelro Dominus ait : Dabo
της βασιλείας των ουρανών , και τα εξής. " Ορα δε libi claves regni cælorum ' , el quæ sequuntur . Adile
και τούτο: Βαπτισθείς ο Ιησούς ανεισιν ευθύς από el illud : Buplizalus Jesus conſestiin uscendit de
του ύδατος • πώς εν τω πλάσματα του πονηρού, και aqua '. Quomodo in re a malo confecta boni il!e Pa
.

του αγαθού Πατρός αγαθός Υιός βαπτισθείς εκείθεν
άνεισι ; και , Ιδού ανεώχθησαν οι ουρανοί . "Αλλο
πάλιν πλάσμα πονηράς χειρός κατ ' αυτούς· διατί δε
ανεώχθησαν , και τίνος χάριν; Είδε το Πνεύμα του
Θεού , φησί , καταβαίνον ώσει περιστερών • τρίτος
ούτος της ασεβείας εν ολίγοις ρήμασι θρίαμβος . Πώς
γαρ εν τω πλάσματα του πονηρού το του Θεού
Ινεύμα τυπούται , και κατεισιν εκ των έργων του
εχθρού, κακείθεν κατιόν έρχεται επί τον Ιησούν; και Β operibus inimici , et venit super Jesum ? Quarius
τετάρτη στήλη της ασεβείας , φωνή δίδοται εκ των
ουρανών : Ούτός έστιν ο Υιός μου ο αγαπητός ,
εν ώ ευδόκησα . ' Επισκόπει μοι, αγαπητέ , καθ'
εκάστην λέξιν όπως αυταίς συμπρόεισιν και κατά της
ασεβείας αφυκτος έλεγχος . Ούτός έστι , φησίν , ο .
Υιός μου οo αγαπητός , εν ψευδόκησα. Τις ; Ούτος
ο εν ύδατι βαπτιζόμενος , ώ ήνεώχθησαν οι ουρανοί ,
εφ' όν το Πνεύμα το εμόν έν μορφή περιστεράς κα .
ταβαίνον εκ των ουρανών συνεπιμαρτύρεται του
βαπτιζομένου την υιότητα . Πάντα εμά διά των εμών
κτισμάτων . Ο έμος Υιός, το θέλημα πληρών το εμόν
την σωτηρίαν καταπράττεται του κόσμου , μόνης της
του Πνεύματος εξουσίας των ομοφυεί συμπαρούσης , naturæ , exsistente, el reipsa germanum ipsuin esso
και ανακηρυττούσης τα πράγματι το γνήσιον της ο Filium declarante.
υιότητος.
Εί θρόνον του Θεού τον ουρανόν καλεί ο μάλλον των
άλλων τον Πατέρα και τα του Πατρός ειδώς , υποπό
διον δε την γην , και πόλιν αυτού τα Ιεροσόλυμα :
πώς ουκ εσχάτης ασεβείας, ών μάρτυς ο Υιός, ταύτα
τινας περικόπτειν αυτού, και έτερον των περικοπές-
των ποιείν ποιητήν ; Ο γάρ πάντα προς σωτηρίαν
ημών και πράττων , και ποιών, και παραινών Χριστός
ο Θεός τον όρκον ως όντα της επιορκίας πύλην της
ανθρωπίνης αποκλείων πολιτείας φησίν: 'Εγώ δε
λέγω υμϊν μη ομόσαι άλως μήτε εν τω ουρανό ,
ότι θρόνος έστι του Θεού , μήτε εν τη γη , ότι υπο-
πόδιον των ποδών αυτού έστι, μήτε εις Ιεροσό- pedum ejus, neque per Hierosolyma, quia civitas est
λυμα , ότι πόλις έστιτου βασιλέως του μεγάλου
αλλά μηδε εν τη κεφαλή σου, φησίν , ότι ου δύνα .
σαι μίαν τρίχα λευκήν , ή μέλαιναν ποιήσαι, κε-
φαλήν, και Ιεροσόλυμα , και γήν, και ουρανόν τα
αισθητά τά όψει κρινόμενα λέγων, ά τοίς Ιουδαίοις
ήν έθος όρκον ποιήσαι . Μή δή πάλιν εις μύθους, και
λήρους την κεφαλήν, και τα Ιεροσόλυμα , και την
γην , και τον ουρανόν η μανία παρατρεπέτω, ώς εν
πολλοίς είωθεν εξ απορίας ποιείν . Τον γάρ ορώμενον
ούρα ον, και την αισθητήν γήν και τα Ιεροσόλυμα,
& πάλαι μεν ώκοδόμητο, γενεαίς δε ύστερον ο Δαβίδ
ανοικοδομεί , και πολίζει ταύτα , τον μέν θρόνον κα .
λεί , την δε υποπόδιον, τα δε πόλιν του μεγάλου βασι-
λέως , ποίου δε βασιλέως , αυτός ετέρωθι σαφέστερον
. inquiens, facere domum Patris inei domum negotia
* Μatth. YVI , 19. 1 Matili . 1 , 16. ibid . 17 .
tris Filius bonus baptizatus inde ascendit ? El : Ecce
aperti sunt cæli , res item a mala perfecta maoll,
ut isti volunt, Propter quid autem , et cujus rei
gralia aperti sunt cæli ? Audi : Vidil Spirilum Dei,
inquit, descendentem tanquam columbam «. Terlius
est hic paucis verbis conclusus adversus impieta
lem triumphus. Quomodo enim in ligura rei a malo
confectæ Spiritus Dei declaralur, el descendit ex
adversus impietatem triumphus, vox e cuelo editur :
Hic est Filius meus dileclus, in quo mihi bene com
placui 5. Considera , queso, amice, quomodo singu
la argumenta coarguunt impietalem atque convin
cunt : Hic est, inquil, Filius meus dilectus, in quo
mihi bene complacui . Quis ? Hic qui in aquis
baptizatus est, cui aperti sunt cæli , super quem Spi
ritus meus in columbue forma descendit e cælis ,
leslalurque illum esse vcrum Filium suum . Omnia
mea per res a me procreatas. Filius meus volunta
lem meam exsequens mundi salutem peragil, sola
Spiritus potestate simul cum illo, qui est ejusdem
Si is qui maxime omnium Patrem , et quæ Patris
sunt, novit , Dei thronum cælum appellat, terram
autem scabelluin, et civitalem ipsius Hierosolyma,
nonne summæ dementiæ est, quoruin testis est
Filius, ea quosdam illi adimere, el eoruin auctoreip
alium constituere ? Christus enim Deus, cujus om
nia ſacla dictaque pertinent ad salulem nostram ,
cum ab huinana vila jusjurandum , lanquain aditum
ad perjurium , removeret : Ego autem, inquit, dico
vobis, nie jurelis omnino , neque per cælum qui thro
nus est Dei , neque per terram, quia scabellum est
regis magni ; neque per capul luum , quia non poles
μηum capillun album facere aut nigrum. Caput, οι
Hierosolyma, et lerram, el cælum sensibus esse ob
noxia reipsa cernimus, quæ Judæi jurantes sole
banl nominare. Ac ne rursum ad fabulas el nugas ca
put et Hierosolyma, et lerram et cælum insania referal,
ul sæpe in rebus dubiis facere consuevit, cælum
hoc, quod oculis cernimus, el terram hanc, quam
calcamus, et Hierosolyma, quæ quidem urbs cilin
olim esset ædificala , mullis postea sæculis a Davide
inslaurata est et babitala , bæc thronum , et seabel
lum, et civitatem magni regis appellat; cujus au
lem regis, ipse clarius alibi demonstral : Nolile,
Joan . 1, 2. Mailhi. III , 17.
1203 EUTHYMI ZIGABENI 1204
tionis , ubi templum Hierosolymorum domum A εκδιδάσκει, Μή ποιήτε, λέγων, τον οίκον του Πα .
Dei vocat , propter quod el Hierosolymia regis civi. τρός μου οίκον εμπορίου, τον εν Ιεροσολύμοις ναόν
Irlem dicit . Quem enim dum velarel jurare , ma- του Πατρός οίκον ονομάζων, δι' ον και τα Ιεροσό
gnum appellavit regem , hic Patrern proprium no- λυμα του βασιλέως πόλιν καλεί. " Ον γάρ εν τη των
minal. Quamobrem el eos, qui boves et oves, el co- όρκων απαγορεύσει μέγαν ανείπε βασιλέα , ενταύθα
Inmbas vendebant, ejecit, ut ab ea mercaturæ col- Πατέρα ίδιον εθεολόγει. Διό και τους πωλούντας
luvione domum paternam expiaret, eisque justam τους βόας, και τα πρόβατα , και τας περιστεράς την
indignationem comminatus est, ut qui paternam do- πατρικών οικίαν της εμπορικής καθαίρων παροινίας
mum el mandalum paternum despicerent. απελαύνει, και την δικαίαν αυτοίς οργήν απειλεί, οία
δη καταφρονητές ευρών και του πατρικού οίκου και
της πατρικής εντολής .
Ditigile, inquit Servator, inimicos vestros, bene . Φησιν ο Σωτήρ' Αγαπάτε τους εχθρούς υμών ,
furile iis qui oderunt vos, ul silis filii Patris vestri, καλώς ποιείτε τους μισούσιν υμάς , όπως γένησθε
qui est in cælis, qui facit oriri solem suum super υιοί του Πατρός υμών του εν τοις ουρανοίς , δς
bonos el malos, et pluit super justos el injustos. ανατέλλει τον ήλιον αυτούεπί πονηρούς και αγα
Estole igitur perfecti , sicut eu Paler vester calestis B θούς , και βρέχει επί δικαίους και αδίκους.
perſeclus esl '. Pater ergo perfectus , quem naturalis "Εσεσθε ούν υμείς τέλειοι, ώσπερ ο Πατήρ υμών
ipse Filius ut imilemur nos coliorlalur, ille est , et ο εν ουρανοίς τελειός εστιν. Ο γουν τέλειος Πατήρ,
non alius, qui solem hunc, quem ceruimus, oriri ον ημάς μιμείσθαι ο φύσει παραινεί Yίος, αυτός ού
fucil, et lucem sensibilem nobis sensu prædilis τός έστι, και ουκ άλλος, και τον δρώμενον ανατέλλων
subministral , et pluil super justos el injustos, ut ήλιον, και το φώς ημίν τοις αισθητοίς το αισθητόν χο
terræ fructus percipi queant, et si quo modo aer ρηγών, και βρέχων επί δικαίους και αδίκους επί
400 respirantes utimur, propter siccitatem gravior καρποφορία της γης, και ώς αν έτι προς ακρασίας και
fial, es pluviæ humidiiale ad temperamentum re- αήρ, ώ χρώμεθα προς αναπνοήν, απέκλινε διά ξηρό
digalur. Ubi sunt igitur impii isti , regni Dei, quod τητα , διά της από των υετών νοτίδος προς εύκρασίαν
dividi non potest,, divisores , qui Terrie,, et aeris,, επαναχθή . Πού τοίνυν εισίν οι της αμερίστου του
el imbrium , el solis el aliarum rerum ejusdem ge- Θεού βασιλείας έκθεσμοι μερισται , οι της γης μεν ,
pieris effectorem ununi, rerum autem intelligibi- και του αέρος , και των ετών , και του ηλίου, και των
lium alium constiluunt?
ομοστοίχων έτερον αναπλάττοντες δημιουργών , άλλον
C δε τών νοητών ;
Si David primum , sancti Spiritus numine allatus, Εί πρότερον μέν υπό του παναγίου Πνεύματος εμ :
et divus Paulus deinde clara voce dicit Deum illum πνεόμενος ο Δαβίδ, ύστερον δε και ο θείος Παύλος
a Mose prædicatuju sic alloqui Dominum nostrum λαμπρά διακεκραγε τη φωνή, ως ο κηρυττόμενος υπό
Jesum Christum : Filius meus es tu, ego hodie genui Μωσέως Θεός προς τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν
le ' ,9 Paulus enim ad Hebræos scribens Servatori λέγει, Υιός μου εί σύ, εγώ σήμερον γεγέννηκά σε:
vostro paternum hoc tribuil testimonium , quoil a τω Σωτήρι γάρ ημών ο Παύλος προς Εβραίους γρά
Davide, ut diximus, ante fuit pronuntialum , et rur- φων , την πατρικήν ταύτην αρμόζει φωνήν , την διά
sum : El adorent eum omnes angeli Dei, ilerque : του Δαβίδ προφητευθείσαν , ώς είρηται και πάλιν ,
Et ab initio, Domine, terram fundasti, el opera Και προσκυνησάτωσαν αυτώ πάντες άγγελοι
in anuum luarum sunt cæli , et cælera ; si hæc in Θεού, και αύθις , Και συ κατ' αρχάς , Κύριε , την
Spiritu divirus Paler David pronuntiavit,, eaque γην έθεμελίωσας , και έργα των χειρών σου είσιν
arcanorum mysteriorum conscius doctorque com- οι ουρανοί, και τα εξής : εί ταύτα μεν προείπεν εν
probavil, afirmans Veteris Testamenti Deuin cuin- Πνεύματι ο θεοπάτωρ Δαβίδ, έπεσφράγισε δε και των
dem esse, qui el angelorum omnium ordines Filii άρρήτων μύστης και μυσταγωγός βεβαιών , ως
adoratores servosque constituit , eumdemque el non Do της παλαιάς νομοθεσίας Θεός αυτός έστιν, ο και τα
alium , qui terram fundavil, el cujus opera manuum των αγγέλων πάντων προσκυνητά και δούλα πεποιη.
sunt celi, noune omni sese olstringunt impietate,, κώς τάγματα του γεννήματος , και αυτός δε, και ουκ
qui alium esse dicunt Patrem Domini nostri Jesu άλλος και την τε γήν θεμελιώσας , και ού έργα χειρών
Christi, et alium illum , qui cælum el terram COil εισιν οι ουρανοί• πώς ού πάσαν ασέβειαν αποκύπτου
diderit ? σιν οι άλλον μεν τον Πατέρα λέγοντες του Κυρίου
ημών Ιησού Χριστού, άλλον δε τον δημιουργήσαντα
τον ουρανόν και την γήν ;
Explicans Servalor parabolam seminantis bonum 'Αναπτύσσων ο Σωτήρ τού σπείροντος το καλών
scmen in agro suo : Qui seminul, inquit, bonum se- σπέρμα εν τω αγρύ αυτού φησιν • Ο σπείρων
men , esl Filius hominis , ager autem est mundus; το καλών σπέρμα εστίν ο Υιός του ανθρώπου . Ο
semen autem bonum hi sunt filii regni; zizania δε αγρός έστιν ο κόσμος , το δε καλόν σπέρμα
autem sunt filii mali. Inimicus vero , qui illa seminal, ούτοι εισιν οι υιοί της βασιλείας . Τα δε ζιζίνια
3
4 Ioals , , 16 . • Mat h . ν, 44 , 45 . * Psa!. 1 , 7 : Ηebr . 1 , 5. • Puil . svi , 8 ; llebr . 1 , 6.
 1205 PANOPLIA DOGMATICA . – TIT. XXIV. -
1206
εισιν οι υιοί του πονηρού . Ο δε εχθρός ο σπείρας A est diabolus 1. Αudis quomodo mundum appellet
αυτά έστιν ο διάβολος . Ακούεις πως τον κόσμον suum , et semen item suum , eos qui in illo sunt,
μεν εαυτου λέγει, και σπέρμα πάλιν εαυτου τους εν quos el regni lilios vocat , et solam inimico zizanio
αυτώ , ούς και υιούς της βασιλείας λέγει , μόνον δε rum sationem tribuat ? Porro in iis quæ sequuntur,
την των ζιζανίων επισποράν εις τον εχθρόν απο. regnum sirum aperle mundum esse declarat . Quo
πέμπει. Εν δε τοις εφεξής περιφανώς εαυτού βασι- modo ? In consummatione,, inquit,, seculi hujus,, non
λείαν ανακηρύττει τον κόσμον. Πώς; Εν τη συν- autem fuluri, millel Filius hominis angelos suos , el col
τελεία , φησί, του αιώνος τούτου , αλλ' ουχί του ligent e regno suo, nempe ex hoc mundo, scandala ",
μέλλοντος, αποστείλει ο Υιός του ανθρώπου τους neque enim in fuluro strunlur nascunturve zizania ,
αγγέλους αυτού , και συλλέξουσιν εκ της βασι- neque consistun ! scandala , ut angeli Filii bominis ea
λείας αυτού, δηλονότι του παρόντος κόσμου , τα collerturi sint; sed posteaquam collecta fuerint,
σκάνδαλα . Ου γαρ εν τη μελλούση, και ατελευ- conjicient illa in caminum ignis, el lunc justi in
τήτω, ούμενον, ούτε ζιζάνια σπείρεται, και φύε- regno Patris sui fulgelbunt , ut sol . Quid his Donini
ται , ούτε συνίσταται σκάνδαλα , ένα εκ ταύτης οι verbis clarius, aut gravius, quibus et mundus, et
άγγελοι του Υιού του ανθρώπου συλλέξωσιν αυτά. quæ in mundo sunt omnia , Christi et Servaloris
'Eπει και μετά την εκ του κόσμου συλλογήν B nostri esse declarantur , et ipse Dominus et rex

αυτών ταύτα μεν εις την κάμινον του πυρός βάλ- tam futuri quam präsentis regni prædicatur ?
λονται, τότε δε και οι δίκαιοι εν τη βασιλεία του Πατρός αυτών εκλάμψουσιν ώς ο ήλιος. Τι τούτων 3

των Κυριακών φωνών λαμπρότερον η δυνατώτερον, δι' ών ο κόσμος τε και τα εν αυτώ του Χριστού
.

και Σωτήρος ημών ανακηρύττεται ; Δεσπότης δε και βασιλεύς ώσπερ της μελλούσης, ούτω και της
παρούσης αναγορεύεται βασιλείας.
Εδόθη μοι, φησί, πάσα εξουσία εν ουρανό και
επί γης. Πώς oύν παρά του Πατρός έλαβεν εξουσίαν
του ουρανού και της γης, ών ουκ ήν κύριος ο δι-
δούς, ως αυτοί ληρούσι ; Και ει οι αγροί, και αι οι-
και της χειρός είσι του πονηρού, πώς ο άγαθος Θεός
τοις προθύμως ήκολουθηκόσιν αυτώ μετά των αιω-
νίων αγαθών και αγρούς και οικίας επηγγείλατο πα-
ρασχείν, και φαυλά τε έστι , και φαύλου ποιητού, και C opificis mali , et quorum nec ipse potest esse domi
ών ούτε κύριος αυτός έχειν, ούτε άλλους παρα-
σχείς :
“ Ο αυτός 'Απόστολος, κηρύσσων κτίστην πάντων
τον τε Πατέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και
αυτόν τον αληθινόν Υιόν, ουδέν ήττον καταγγέλλει
τούτο και εν οίς υμνεί την χάριν την δοθείσαν αυτώ,
και του καταπιστευθέντος μυστηρίου την δύναμιν. Ε :-
πών γαρώς , 'Εμοι τώ ελαχιστοτέρω πάντων εδόθη
η χάρις αύτη εν τοις έθνεσιν ευαγγελίσασθαι τον
ανεξιχνίαστον πλούτος του Χριστού , και φωτίσαι
πάντας , τίς ή οικονομίατου μυστηρίου του αποκε-
κρυμμένου από των αιώνων εν τω Θεώ, αυτίκα
συνάπτει, τω τα πάντα κτίσαντι διά Ιησού Χρι-
στού . "Ωστε πάντων μεν κτίστης ο Πατήρ , πάντων
δε κτίστης ο Υιός. Κοινών γάρ και αδιάφορον ώσπερ
ή φύσις, και η εξουσία, και η βασιλεία, και η δύνα-
μις , ούτω και η δημιουργία των ορατών τε και αο-
ράτων πάντων, και εξ ουκ όντων εις το είναι προα
γωγή και ουσίωσις .
'Εν άλλοις θεολογων ο Παύλος φησιν : Είς Θεός
και Πατήρ πάντων, και επί πάντων, και διά πάντων,
και εν πάσιν ημίν . 'Aδιάστατον δε και αμέριστον
ώσπερ τήν φύσιν και το θέλημα, ούτω και την δη-
μιουργίας και το κράτος ειδώς του Πατρός και του
Υιού, τα αυτά και περί του Σωτήρος πεπαρρη-
.
Data est mihi, inquil, omnis poleslas in cælo el in
terra 1.. Qιonodo accepίt a Paire polestatem celi
et lerræ , quorum ipse , qui dedil, non erat Dominus,
ul isti nuganlur ? Ei si agri et domus sunt e manu
mali, quomodo bonus Deus jis qui alacri animo
ipsum secuti fuerint, præter ælerna bona, el agros
et domos se tribulurum promisit, si mala sunt , et
nus, nec alius constitueru ?
Idem Apostolus, cum reruin omnium procrealo
rem prædicarel Patrem Domini nostri Jesu Chși
sti , et ipsuin veruin Filium , tamen hoc etiam osten
dit in iis in quibus gratiam celebral , sibi dalam et
credilam mysterii potestatem. Cum enim dixisset :
Nihi autem omnium minimo dala est gratia hæc, in
gentibus evangelizare impervestigabiles divitias Chri
sli,
, et el illuminare omnes ,, quα
quæ είt
sil dispensatio sacra .
menti abscondili a sæculis in Deo,ʻslalim subjicit :
qui omnia creavit per Jesum Christum *. Itaque
rerum omnium procrealor est Paler, el rerum
D
ilem omnium procreator est Filius. Communes
enim et indifferentes lum natura , el potestas, et
regnum , el virlus, lum etiam rerum omnium , quæ
videntur, el quæ non videntur, procrealio, el earuin
ex nihilo deductio el conſorinatio .
Alibi Paulus de rebus divinis verba faciens ,
Unus, inquit, Deus el Paler omnium , qui super om
nia, el per omnia, et in omnibus nobis . Verum cuiu
sciret, ut naturam el voluntatem , sic etiam pro
creationem et imperium Patris et Filii :30n esse
sejuncla aut separata , idem etiam de Servalore

σιασμένη κράζει φωνή : 'Εν αυτώ γάρ, φησιν , audacter pronuntial : In ipso enim, inquit, creala
εκτίσθη τα πάντα, τα εν τοίς ουρανοίς δηλονότι, sunt omnia , nempe quæ in cælis, et quæ in terra
και τα επί της γης. "Ινα μή ή μανία λήρους άλλους sunt. Ac ne istorum insania his verbis alias nugas

* Μatth . ΧΙΙΙ , 37 , 3). Ιbid . 40 , 41 . . Matth . XXVIII, 18. *• Ephes.. 111, 8,

8, 9. 8 Eplies.. 1IV, 6. • Coloss. 1,1 16..
8
 1207 EUTHYMII ZIGABENI 1203
Ι

afingat , sequitur explicans illa que lo c@lis terra- Α ταϊς ιεραις φωναίς υποβάλλη , έτι κατά συνέχειαν Ι
que sunt: Et hæc, inquit, omnia in ipso creala sunt, επεξηγείται τίνα είσι τα εν τοίς ουρανοίς, και τα επί
el per ipsum , et in ipsum '. Quomodo igitur defe- της γής, ότι τα ορατά και τα αόρατα . Και ταύτα
clorum istorum rabies alium rerum visibilium , aliuin πάντα εν αυτώ φησιν εκτίσθαι, και δι' αυτού, και εις
invisibilium auctorem comminiscitur ? αυτόν. Πώς oύν και αποστατική λύσσα των μεν ορα.
των άλλον πλάττει ποιητήν , άλλον δε των αοράτων ;
Inrisibilia Dei, inquit divus Paulus, a creatura Φησιν ο θείος Παύλος, ότι Τα αόρατα αυτού, τουτ
mundi per ea quæ facla sunt, intellecla conspiciuntur ; έστι του αγαθού Θεού , από κτίσεως κόσμου τους
ca quæ facta snnt, orbem significaul universum , el ποιήμασι νοούμενα καθοράται , ποιήματα λέγων τον
quærunque sub sensum cadunt. Hæc enim nisi essent παρόντα
κόσμον , και όσα υπό την αίσθησιν. Ταύτα
boni, sed mali , quomodo fieri possel , ut per illa γάρ ει μή του αγαθού ήσαν, αλλά του πονηρού , ουκ
cernerentur invisibilia Dei, et seinpiterna ejus vir- αν εν τοις του πονηρού ποιήμασι τα αόρατα του
lus ac divinilas ?
αγαθού καθεωρώντο , ή τε αΐδιος αυτού δύναμις και
θεότης.
Si res terrenæ, ut maledica alque impia lingua Είπερ , ώς ή βλάσφημος και δυσσεβής θρασύνεται
audet dicere, sunt , nmali, quomodo dicuntur esse B γλώσσα, τα επίγεια του πονηρού , πώς λέγονται του
communis Domini ac Servaloris nostri ? In propria κοινού ημών Δεσπότου και Σωτήρος ; Είς τα ίδια
enim, inquit, venil, et sui eum non receperunt '. γάρ ήλθε, φησί, και οι ίδιοι αυτόν ου παρέλαβον.
Quod si desertores dixerint, per propria sermones
Ει δε λέγοιεν οι αποστάται ίδια μεν είναι τους προ
propheticos intelligi, ad eosque Christum venire, et φητικούς λόγους , ελθείν δε εις αυτούς τον Χριστόν ,
ab illis non recipi , animadvertile singularemipsorum εκείνους δε τούτον μήτε παραδέξασθαι · οράτε την
stullitia et impudentiam. Ρrimum quomodo υπερβάλλουσαν αυτών άνοιαν και αναισχυντίαν ;
serniones propheticos dicunt esse Christi proprios, Πρώτον μεν πώς λέγουσι τους προφητικούς λόγους
cuin prophetas ipsos dicant esse mali figmenta, et ίδια είναι του Χριστού , αυτούς τους προφήτας λέ
ab ipso inspirationem accepisse ? Deinde quomodo in
γοντες πλάσματα είναι του πονηρού, καίτοι επί
sermones propheticos venit Christus ? Ad alienos πνοιαν παρ' αυτού δέξασθαι ; Δεύτερον δε πως εις
enim , ut ipsi sentiuni, venisset , cum alienos esse
τους προφητικούς λόγους ήλθεν ο Χριστός ; Πρώτον
dicant sermones prophelicos , et ab alieno inspira- μεν γάρ εις αλλοτρίους ήλθε, κατά τον εκείνων
10s, non autem a bono Deo. Praeterea quibus pole- λόγον· αλλότριοι γάρ οι προφητικοί λόγοι, ως εξ
stalem dedit Deus, ut alii Dei ferint? Propheticisne , αλλοτρίου εμπνεόμενοι , και ουκ εκ του αγαθού
1
sermonibus ? Quæ nugæ sunt islæ ? Sermones enim C
Θεού · έπειτα δε τισιν έδωκεν ο Χριστός εξουσίαν
si ex Deo sunt, ab illo babeni, ut sint ipsius pro- τέκνα Θεού γενέσθαι και άρα τοις προφητικούς λόγους ;
prii ; sin ex malo, quomodo fieri possunt filii Dei ? Και πώς oύ μακρός λήρος τούτο ; οι λόγοι γάρ ει
Prælerea quis sermo propheticus ex sanguinibus, et μεν εκ του Θεού εισιν, αυτόθεν έχουσι το είναι
ex voluntale viri , et ex voluntale carnis nalus est ? οικείοι Θεού · ει δε εκ του πονηρού , πως αν τεχνω
Subjicit enim : Qui non et sanguinibus , nec ex θείεν Θεώ ; "Ετι δε ποίος λόγος προφητικός εξ
voluntale viri, nec ex voluntale carnis, sed ex Deo αιμάτων και εκ θελήματος ανδρός , και εκ θελή
nali sunt . Quinam igitur ex sanguinibus nati ser
.
ματος σαρκός εγεννήθη; Επάγει γάρ , οι ουκ εξ
mones , et qui non ? Restat ergo , ut per propriα αιμάτων , ουδε εκ θελήματος σαρκός , αλλ' εκ
.

mundus intelligatur ; quemadmodum et alibi disci Θεού εγεννήθησαν . Τίνες ούν οι εξαιμάτων γεγενη
pulos alloquitur : Ecce, inquit, venit hora , ut dis μένοι λόγοι , και τίνες οι μή ; Λοιπόν ούν ιδια
pergamini, unusquisque ad propria ". Quaenam hic
.
καλεί τον κόσμον , ώς που και αλλαχού φησι προς
appellat propria ? Propheticosne sermones ? an τους μαθητές , Ιδού έρχεται ώρα , και νύν έ.λή
possessiones el domos singulorum ? Quemadmodum λυθεν , ίνα σκορπισθήτε έκαστος εις τα ίδια.
igitur hic non , αι dementes isti pugantur, serinoues D Ποία ούν ίδια λέγει ενταύθα ; Αρα τους προφητι
propheticos appellat, sed propriam cujusque posses- κούς λόγους λέγει, ή δηλονότι την κατοικίας και το
sionein el domum, sic etiam quando dixit : 1η pro- κτήμα εκάστου; "Ωσπερ ούν ενταύθα ίδια ουχί
pria venit,, et sui eum non receperunt ,, per propriα κατά τον με μηνότα λήρον τους προφητικούς λόγους
nundum sensibilemintellexit, qui propria est ipsius λέγει, αλλά το εκάστου κτήμα και την ιδίαν οικίαν
possessio alque opus . Similiter et qui in ipso sunt, ούτω και επειδάν λέγη, Και εις τα ίδια ήλθε , και
quorum alii quidem doctrinam ejus susceperunt, οι ίδιοι αυτόν ου παρέλαβον , ίδια μεν τον αισθητόν
alii non . Et alibi : Non habel , inquit, honorem κόσμον λέγει· κτήμα γάρ αυτού και ποίημα ούτος
prophela in propria patria e. Quod autem per pro- ώσαύτως δέ οι εν αυτώ, ών οι μεν παρέλαβον αυτού
pria mundum significet, ex his verbis plane licet την μυσταγωγίαν , οι δε ού . Και αλλαχού πάλιν
intelligere. Erat enim , inquit, lux vera , quæ illu- φησίν , ότι Προφήτης εν τη ιδία πατρίδα τιμήν
minat omnem hominem venientem in hunc mundum ", ουκ έχει . " Οτι δε ίδια τον κόσμον φησί , και εκ
hunc, inquam , sensibus expositum . Quando autem τούτων εστί σαφώς συνοράν . "Ην γαρ, φησί , το
1 Coloss . 1 , 16. • Roιn . 1 , 20. • Joan. 1, 10. Joan . 1, 13 . και Joan . XVI . 52 . • Matth . , 57.
1 Joan. 1, 9.
1209 PANOPLIA DOGMATICA . TIT . XXIV. 1210
φως το αληθινόν , και φωτίζει πάντα ανθρωπον έρ- A illuminavit ? Quando natus est in illo. Quando enim
χόμενον εις τον κόσμον . Ποίον κόσμον ; Δηλονότι nalus sit, Evangelium clamat : In mundo, inquiens,
τον αισθητόν. Και πότε έφώτισεν ; "Οτε παραγέγονεν eral . Oranino enim in hoc mundo sensibili exsistens
εν αυτώ. Πότε δε παραγέγονε , το Ευαγγέλιον βοά. venientem in mundum sensibilem illuminabal. Porro
'Εν τω κόσμω γάρ ήν, φησί. Πάντως γαρ εν τω cujus ipse mundus sit opus, in quo el ille eral, el vc
αισθητω κόσμω ών, τον ερχόμενον εις τον αισθητόν nientem in eum illuminabat, non aliunde, sed ex
κόσμον έφώτιζεν . Είτα τίνος ήν ο κόσμος ποίημα , ipsis Evangelii verbis percipitur:: Et
Ει mundus , inquit,,
ενώ τε αυτός ήν , και τον ερχόμενον εις αυτόν per ipsum factus est, et mundus eum non cognovit “ .
εφώτιζεν , ουκ άλλοθεν έστι μαθείν αλλ' ή εξ αυτών Quod idem valet atque illa verba :: In propria venit,
των ευαγγελικών ρημάτων . Και ο κόσμος γάρ , el sui eum non receperunt .
φησί, δι' αυτού εγένετο , και ο κόσμος αυτόν ουκ έγνω, δ ίσον εστι τω , Εις τα ίδια ήλθε , και οι
ίδιοι αυτόν ου παρέλαβον.
Εί τα επίγειά έστι του πονηρού, πώς ήνέσχετο B Si res lerrenæ sunt mali , cur fructibus, quos
διά των καρπών , ά έφυσεν ή γή , το ποίημα του lerra, quæ mali opus est, lulit, niulta hominum
πονηρού τούτο μεν και εκ πέντε άρτων , τούτο δε millia satiavit ; seinel quidem panibus quinque,
εξ επτά πολλάς μυριάδας χορτάσαι ; Πόσω γάρ ήν iterum autem septem?? Quando enim melius , et Deo
άμεινον και θεοπρεπέστερον μη εξ αλλοτρίων καρ- dignius erat, non alienis fructibus, sed propriis,
πών 1, αλλ' εξ οικείων δημιουργημάτων τρέφειν τους eos quos instituebal, salurare ? Imo vero cur in
μυσταγωγουμένους αυτό ; Μάλλον δε τπως όλον τρο- cibum et potum adhibuit ea quæ fructus erant
φήν , ή ποτόν αυτός προσηνέγκατο , & καρπός ήν operum mali ? Aut cur præcepit nobis, ul a bono
των έργων του πονηρού ; Πώς δ' αν εκ του αγαθού Patre panem quotidianum peleremus ?? Preterea
Πατρός αιτείσθαι τον άρτον τον επιούσιον ημίν cur cæci oculos curans, non ex alia materia, sed ex
ενετείλατο ; και πώ ; πάλιν οφθαλμούς δημιουργών lerra el agua , quæ mali sunt, novam videndi vim
το τυφλώ ουκ εξ άλλης ύλης , αλλ' εκ γής και Iribuit? tanquam cum inimico ita rem partirelur,
ύδατος , άπερ ήν του πονηρού , την όψιν εκαινoπoίει, ul majorem ei partem relinqueret, ipse alteram
μονονουχί συμμεριζόμενος το εχθρό , και το μέν expleret ex aliena materia , tanquarm propria indi.
αφείς το πλέον ποιείν, αυτός δε το μέρος αναπληρών geret ? Quanquam si nihil aliud infelices istos hære
εξ αλλοτρίας ύλης , ώσπερ άπορων ιδίας ; Καίτοι ricos moveret, bac sola hujusce rei admirandæ
ει μη τι άλλο, αλλ ' αυτό γε τούτο τους αθλίους consideratione deberent resipiscere, quod qui vero
έδει δυσωπηθήναι , και κατανοήσαι , ότι όντως ο C Maxit oculum exlulo, ille ipse est, qui ab initio ho
πλάσας τον οφθαλμόν εκ πηλού. Οίας γάρ ύλης minem ex lulo formavit. Cujus enim materia, pars
εστί το μέρος , της αυτής και το άλον , και όν έσχε est, illius lolum est. Et quem locum habuit opificem ,
το όλον δημιουργών , τον αυτόν και το μέρος. illum habuit el pars.

" Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός επί το πάθος Dominus nusler Jesus Christus, cum ad mortem
παραγινόμενος Κύριον εαυτόν της όνου και του appropinquaret, se asini el pulli Dominum esse
πώλου απέφηνε προς τους μαθητές . Και γάρ δη- discipulis declaravit.. Εtenim opera illius sunt
μιουργήματα , και της εαυτού κυριότητος και δε- dominationis el polentiæ , ut muodus , el quæ in
σποτείας ώσπερ ο κόσμος , και τα εν αυτώ, ούτω mundo sunt, sic etianı hæc. Quamobrem ait : Si
και ταύτα . Διό φησιν , 'Εάν τις υμίν είπη τι, quis robis aliquid dixerit, respondele , Dominus
έρείτε ότι ο Κύριος αυτών χρείαν έχει. Η δε horum opus habet ". At hæresis islorum lioc pati
αποστασία ουκ ανέχεται τούτο , αλλά της αυτού εξ- non polest , sed hæc ipsius adimens poleslali , ca
ουσίας αρπάζουσα υπό την δημιουργίαν τάττει του mali attribuit opificio .
πονηρού . D
"Όπερ οι ασεβείς εις παράστασιν του οικείου Quod impii isti ad suam confirmandam aperun !
προβάλλονται δυσσεβήματος , ότιπερ άρχει των impielalem , qua malum rerum terrestriuin princi
επιγείων και πονηρός , πλανηθέντες από του είπείν pem esse contendunt, ea re decepti, quod ipse Chri
demonstratis omnibus mundi regnis dixerit : Hæc
αυτόν ότε το Χριστώ τάς επιγείους πάσας βα sto
σιλείας υπέδειξεν, ότι Ταύτα πάντα σου δώσω, omnia tibi dabo, si prostratus adoraveris me ?, illud
εάν πεσών προσκυνήσης μοι , τούτο αυτοίς εις ipsum deberet illis indicare ,, malum nulliusipsorum
esse dominum . Cuin eniin mnendax sil , el mendacii
το μηδενός αυτών άρχειν τον πονηρόν αντέστραπται.
Ψεύστης γαρ ών, και ψεύδους αρχηγός , και ού . princeps, cunique nunquain stelerit in verilile, ut
δέποτε εν τη αληθεία έστηκώς , ώς ο Κύριος ημών Dominus noster docuit ", ipse se rerum terrestrium
εδίδαξεν , αυτός εαυτόν ανείπεν άρχοντα των επι negavit esse principem .
γείων.

• Joan. 1, 10. * Μatth. ΧΧΙ, 3. * Μatth. IV , 9. Joan. VII, 44.

1211 EUTHYMII ZIGVBEN 1212
Unum esse corporis animæque effeciorem , hominis A "Οτι εις δημιουργός του σώματος και της
υidelicet . ψυχής , ήτοι του ανθρώπου.
Si , ut amentes isti sentiunt, bonus animain facit, Εί ο αγαθός μεν την ψυχήν δημιουργεί κατά
corpus aulem malus , quomodo patitur bonus cum τους ανοήτους , και δε πονηρός το σώμα , πώς ήνέσχετο
Wali opere opus suum conjungi, aut quomoilo ο αγαθός ενωθήναι το πλάσμα αυτού του πλάσματα
sustinet malus banc conjunctionem ? Conjunctio του πονηρού ; Πώς δε και υπέμεινε την ένωσιν ο
enim aut corpus bonum efficiet, cum æquum non πονηρός; Η γάρ ένωσις ή αγαθοποιήσει το σώμα ,
sil , ut bonus mali opus bonum reddat, aut animain ου χρή δε το αγαθόν του κακού το έργον αγαθών
malain , quod magis etiam absurdum est , ut boni ποιείν , ή κακοποιήσει την ψυχήν, όπερ ατοπώτερον,
opus ab opere mali depravelur. Quæ porro societas βλάπτεσθαι το αγαθόν δημιούργημα παρά του πονη
luci cum tenebris, aut quæ conjunctio Deo cum ρού πλάσματος. "Αλλως τε δε τις κοινωνία φωτί προς
Belial esse queat ' ? σκότος ; τίς δε συμφώνησις Θεώ προς Βελίαρ ;
S. malus polest nobis insidias moliri, nos autem " Ο μεν πονηρός δύναται ημάς ενοχλείν , ημείς δε
possuimus eas el anima et corpore declinare, corpus, δυνάμεθα διακρούεσθαι την όχλησιν αυτού διά τε
quod et insidias ejus cavere, et superare etiam ψυχής και σώματος. Ει δε το σώμα ημών ισχύει
alque dejicere omnem illius impetum potest , illius B διώσασθαι την προσβολήν αυτού , και ου τούτο
opus non est , nec ipse malus, si corpus ab eo fa- μόνον , αλλά και περιγενέσθαι , και καταβαλείν
c:um esset , adversus ipsum consurgeret. Animæ αυτού πάσαν μηχανής : πώς έστιν εκείνος πλάστης
igitur et corporis opificium ad contraria principia αυτού ; πώς δ' αν και πονηρός κατά του οικείου
referri non possunt . πλάσματος πονηρεύοιτο; 'Αδύνατον ούν εις αντικει
μένας αναφέρεσθαι την δημιουργίας της ψυχής και
του σώματος.
Si corpiis a malo confeclum est, quomodo maxi- Εί το σώμα εστι του πονηρού κτίσμα, πως δε
ma per illud bona peragimus, temperatique, el con- αυτού τα μέγιστα των κατορθωμάτων πράττομεν,
tinentes, et vigilantes, et ad pericula subeunda σωφροσύνην, εγκράτειαν, αγρυπνίαν , στάσιν, προς
martyriique labores perferendos fortes sumus ? Quæ τα δεινά καρτερίαν , μαρτυρίου πόνους, και πάντα
quidem omnia cum corporis potius quam animæ σώματος μάλλον όντα η ψυχής, εις δόξαν αναφέρε
siot, ad Procreatoris gloriam referunlur. Quomodo ται του δημιουργού ; Πώς oύν το ποίημα του πονηρού
igitur opus mali facit ca quæ bona sunt , seque ani- πράττει τα αγαθά, και συνεργεί τη ψυχή κατορ:
mie socium præbet ad ea perficienda , quæ nisi θώσαι , ά , μή παρόντος , ου μενουν ου κρίνεται
C
ipsum adessel, perficere non judicatur ? κατορθώματα ;
Si corpus figmentum est mali, quomodo qui ma- Εί το σώμα πλάσμα του πονηρού , πως και του
lum præclare oppugnai , Paulus ipsum appellat san- πονηρου λαμπρώς καταστρατηγών Παύλος άγιον
cium ? Innupla, inquit, quærit quæ sunt Domini, ul αυτό καλεί ; Η άγαμος γάρ , φησί , μεριμνά τατου
sil sancla el corpore el spiritu '. Quod si sanctum Κυρίου , ίνα ή αγία και σώματι και πνεύματι.
est corpus, quomodo malum , aut a malo confectum Ει δε άγιον το σώμα , πως πονηρόν, και πόθεν έργον
op.lice
ομ. fice ?? Actiones enim male figmentum boni Dei δημιουργίας πονηράς ;; Πράξεις μεν γάρ πονηραι
depravantes, subjiciunt illud malo , ut sit proprium κιβδηλεύουσαι το πλάσμα του αγαθού Θεού υποτάσ
ipsius. At si in opilicis sui legibus permanserii, vim σουσιν αυτό, και οικειούσι το πονηρώ εν δε τοις
habet polius, ut malum persequatur et superei, quam νόμους του πλάστου διατηρούμενον ισχύν έχει
ut in ejus redigatur servitutem . μάλλον διώκον τον πονηρόν , αλλ' ουκ αυτός έχείνο
δουλαγωγεί.
Si corpus a malo conflatum esi , cur propter Laza- Εί το σώμα εστιν εκ του πονηρού , πως επί του
ri corpus, quod interieral , luxit Christus ? cur mali Λαζάρου διαφθειρομένου του σώματος έκλαυσεν ο
opus dissolutumn constringere,, et excitare,, atque inpD Χριστός ; και πως ήθέλησε διαλυόμενον το έργον
vilam revocare voluii ? idque Patre proprio in voca- του πονηρού συσφίγξαι , και ζωοποιήσαι , και ανα
lo, ut mali lignientuin bene corruplum ipse revo στήσαι , και τότε τον ίδιον επικαλούμενος Πατέρα,
caret in vilan ? Quomodo et alios mortuos suscila . ένα το πλάσμα του πονηρού καλώς διαφθειρόμενον
vil, el cætera divina signa peregil, quibus hominum αυτός αναζωώση ; Πώς δε και άλλους τεθνεώτας
corpora curavit egrolantium? Quid ? Lepresi , para- ανέστησε ; Πώς δε και τας άλλας θεοσημείας, όσαις
lylici , claudi, surdi , cæci , et innumerabilia ægritudi- τα των ανθρώπων ευηργέτηκε σώματα, διεπράξατο ;
vium morborunique genera , quibus corpora liberavit, Οι δε λεπροί , οι παράλυτοι , οι χωλοί , και κωφοί,
nonne convincunt istorum impudentiam , qui homi- και τυφλοί ,9 και τα μυρία των παθών και των
num corpora a malo facta esse dicunt ? Quon:οίο νοσημάτων, ών απάντων καθαρών το σώμα απέλυεν,
enim inimici figmentum corruplum bonus Deus ουχ ικανά καταισχύνει τους λέγοντας τα των αν
instaurassel, nec solum curassel accedentes ad se, θρώπων σώματα πλάσματα είναι του πονηρού ; Πώς
sed ipse ad eos accessissel ? Circuibat enim Jesus γάρ το πλάσμα του εχθρού και αγαθος Θεός διαφθει

* II Cor . VI , 14, 13. 1 Cor . 1 , 14 .

 1213 PANOPLIA DOGMATICA. – TIT. XXIV. 1214
ρόμενον ανεκαίνιζε, ού προσιόντας μόνον, αλλά και A civilates , omnes et vicos , docens in synagogis
αυτός εκείνους φοιτών και παραγενόμενος ; Περιήγε ipsorum, el curans omnes infirmitates , et omnem
γάρ ο Ιησούς τας πόλεις πάσας- και τας κώμας, languorem. Neque vero hos curabat, curationem
και διδάσκων εν ταις συναγωγαίς αυτών , και θερα-
>
autein silebat, sed sæpe jubebat, ul enuntiarent :
πεύων πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν. Ουκ Eunles , inquit, renuntiale Joanni : Cæci videni, claudi
εθεράπευε μεν τούτους , έσίγα δε την θεραπείας , αιθulant , lenrosi mundantur,surdi audiunt, et mortui
αλλά πολλάκις και προσέτασσε διαγγέλλεσθαι. revocantur in vitam ! . Quin etiam discipulis virtutis ,
Πορευθέντες γαρ , φησίν , απαγγείλατε 'Ιωάννη : el potentiæ , gratiæque sue signum illud dedit, ut
Τυφλοί αναβλέπουσι , χωλοι περιπατούσι, λεπροί silper ægros manus imponerent et curarentur. Cire
καθαρίζονται , κωροι ακούουσι , και νεκροί έγιεί- ram igitur gerehal ligmenti sui Christus Deus noster,
γονται . Και τους μαθηταίς δε σημείον της αυτού quippe qui venerat ul animam el corpus servarer .
δυνάμεως , και ισχύος και χάριτος το επί αρρώ- Neque ipse solum nobis benefaciellat , sed eamdem
στους χείρας επιθεϊναι , και ιάσθαι δίδωσιν . Ούτως discipulis quoque benefaciendi dabat facultatem .
ώς οικείου πλάσματος έποιείτο την πρόνοιαν, ο και την ψυχήν και το σώμα παραγεγονώς σώσαι Χρι
στος ο Θεός ημών. Και ου μέχρις αυτού την ευεργεσίας περιγράφων, αλλά και τους μαθηταίς τα ίσα
ποιείν διδούς εξουσίαν .
Εί το σώμα ήν του πονηρού , πως ο Παύλος έλυ- Β
. Si corpus est mali, cur. ægrotante discipulo Pallo
πείτο , νοσούντος του μαθητού , και αύθις υγιάναντος liis angebalur, eoque couvalescente dicebat : Deus
έλεγεν, ότι Ή.λέησεν αυτόν ο Θεός , ουκ εκείνον miserlus esl lui, nec lui solum , verum eliam mei,
δε μόνον, αλλά και εμέ , ίνα μη λύπην επι λύπη ne Irisliniam super tristitiam habeam'1 .Quid enim
σχώ ; Τί γάρ έδει λυπείσθαι τον Παύλον ορώντα angi Paulum oportebal, cum opus mali dissolvi
λυόμενον το πλάσμα του πονηρού; Πώς δε επέστελλε perspiceret ? Cur item præcepit discipulo : Modico ,
Τιμοθέω γράφων, Οίνω ολίγω χρώ διά τον στό . inquiens, vino utere propter slomachum fuum, et fra
μαχών σου και τας πυκνάς σου ασθενείας ; "Έδει quentes infirmitates ? Contra potius scribendum fuit,
γάρ τουναντίον γράφειν, Μηδ' όλως κέχρησo oίνω , ne prorsus ulerelur vino , quo citius mali ligmentum
ένα θάττον ραγή το πλάσμα του πονηρού , και ελευ- everteretur, el discipulus ab ejus onere libera relur.
θερωθής του βάρους αυτού.
Εί το σώμα εστι του πονηρού , πώς εμεγαλύνετο
9 Si corpus est mali, quomodo Christus in Pauli
Χριστός εν τω του Παύλου σώματι ; Πώς δε πάλιν corpore magnificabatur ? Quomodo rursum ipse
ορι »
αυτός ο Παύλος, είπερ ουκ ήν το σώμα πλάσμα του Paulus , si corpus non est iguentum boni Dei ,, oplol
αγαθού Θεού , επεύχεται διατηρηθήναι σώον το ul integrum corpus conserverur , idque in adventu
σώμα και τότε εν τη παρουσία του Κυρίου, λέγων · C Domini? Integer, inquit, spirilus vesler, el anima,
"Ολόκληρον ύμών το σώμα , και η ψυχή , και το el corpus sine querela in adrentu Domini nostri Jesu
πνεύμα αμέμπτως εν τη παρουσία του Κυρίου Christi conserrelur " .
ημών Ιησού Χριστού διατηρηθείη ;
Εί άλλης μεν ήν άρχής έργον ή ψυχή , ετέρας δε Si ab alio principio anima, ab alio corpus proficis
το σώμα , πώς ο αληθής ημών πλάστης και Θεός citur, cur verus noster procrealor et Deus volers
1

απερισπάστους είναι βουλόμενος τους αυτού λατρευ- aloralores suos esse sine sollicitudine,, de utroque
τις παραινεί περί εκατέρου λέγων, Μή μεριμνάτε admonet eos : Nolite,, inquiens ,, solliciti esse,, nec
τη ψυχή υμών τί φάγητε, ή τι πίητε , μηδέ το animee vesiræ, quid edatis , qui quid bibalis , nec
σώματι υμών τί ενδύσησθε ; Είτα και πλέον corpori resiro , quid induamini 8 ? Deinde admoni
ημάς τα παραδείγματι προς την νουθεσίαν έλκων , tionem suani exemplo confirmans : Respicite, inquit,
"Εμβλέψατε , φησίν , εις τα πετεινά του ουρανού ,
. volatilia cæli , quia non serunt, neque melunt, el unde
ότι ου σπείρουσιν , ουδέ θερίζουσι, και πόθεν illis suppetil viclus ? Paler vester cælestis pascit illa 6.
αυτοίς η ζωή ; Ο Πατήρ υμών ο ουράνιος τρέμει Si veritatis fous Patrem nostrum cælestem cæli
αυτά. Ει ούν Πατέρα ημών ουράνιον τον τρέφοντα D voluci es pascere el novit et dicit , additque et fenum
τα πετεινά του ουρανού και οίδε και λέγει της Agri , quod in clilbaum conjicitur , ab ipso Deo tale
αληθείας ή πηγή , λέγει δε και τον χόρτον του pulchritudinis vestimentum accipere, quale ne So
αγρού τον εις τον κλίβανον βαλλόμενον υπό του lomon quidem induebat in omni gloria sua, quomo
αυτού Θεού κάλλος αμφιέννυσθαι, οίον ουδέ Σολομών do effrenala impietalis ora aliyın ſoni , el volucrum ,
εν όλη αυτού περιεβάλλετο τη δόξη : πώς τα απυλωτα el corporis et reliquaruni rerum quæ sensihus
της ασεβείας στόματα άλλον μεν του χόρτου , και percipiuntur esse procreatorem affirmant ? Quod
των πετεινών, και του σώματος , και των αισθητων aviem idem sil, qui el lemporaria hær , el regnum
απάντων χειροτονούσι δημιουργών , ετέρω δε την
5 cælorum tribuit, accuratius indical : Scit, inquiens,
ημίτομον χαρίζονται αρχήν ; "Οτι δε και αυτός έστιν Puler vesler cælestis , vos his omnibus indigere . Qux
ο και ταύτα τα πρόσκαιρα διδούς και την βασιλείαν rite autem primum regnum Dei et justilium ejus, el
των ουρανών, λεπτομερέστερον βεβαιών το δόγμα hæc omnia adjicientur robis ? .
1 Matth . Χ1 , 4. 1 Philipp. 11 , 27 . 31 Τim . V , 25 . * I Thess. II, 13 . 8 Nail . , 25 . 6 ibid . 25 ,
1

ibid . 8 ibid . 32, 33.

12 : 5 EUTHYMII ZIGABENI 1276
φησίν , οίδεν ο Πατήρ υμών ο ουράνιος , ότι χρήζετε τούτων απάντων. Ζητείτε δε πρώτον την
βασιλείαν του Θεού , και την δικαιοσύνην αυτού , και ταύτα πάντα προστεθήσεται υμίν.
Adversus eos qui ad dissolvendum matrimonium A Προς τους κεχηνότας περί την διάλυσιν των γά
eranı propensiores, sibique ad eam rem Mosis pa- μων, και τον Μωσήν εις συνηγορίαν του πάθους
trocinium assumebant, Servalor egregie pugnans προβαλλομένων και Σωτήρ λαμπρώς υπερμαχών του
pro legislatore : Moses, inquil, ob duriliam cordis νομοθέτου φησίν , ότι Προς την σκληροκαρδίαν
vestri permisit vobis dimillere uxores ; ab initio au- υμών Μωσής επέτρεψεν υμίν απολύσαι τας γυ
lem non fuil sic, sed qui fecit illos, masculum el ναίκας απ' αρχής δε, φησίν , ου γέγονεν ούτως .
feminam fecit eos !. Ostendit igitur Mosem conien- αλλ ' ο ποιήσας αυτούς άρσεν και θήλυ εποίησεν
lione ipsorum adduciuin ita scripsisse,, legem αυτούς εδήλωσεν ούν, ώς εκ περιστάσεως ο Μωσής
autem suam cum prima illa procrealionis lege con- έγραψεν ούτω. Τώ γάρ νόμο της απ' αρχής διαπλά .
gruere ; conjugii enim disjunctionem ab indulgentia σεως, φησίν, ο έμός συμφθέγγεται νόμος . Το δε
el Mosaica dispensatione provenisse. Verum ut cla- διαζύγιον συγκαταβάσεώς έστι και Μωσαϊκής οι
rius intelligas quis corpora ila formaril, ipse dum κονομίας. "Ινα δε σαφέστερον μάθης, τις και διαπλά
memorat eum qui conjunxit, indicat a quo formala σας ούτω τα σώματα, αυτός εισάγων τον ζεύξαντα
sint : Quod ergo, inquiens, Deus conjunxit, homo non συνεισάγει και τον πλάστης. Φησί γάρ , “Ο ούν και
separei '. Quomodo igitur humanum corpus ligmen- B
Θεός έζευξεν , άνθρωπος μη χωριζέτω . Πώς oύν το
lum est mali ? ανθρώπινου σώμα πλάσμα του πονηρού ;
Si duobus doininis servire non licet , ut ipse Do- Ει δυσί κυρίοις ουκ έστι δουλεύειν , κατά την Δε
minus ait , homo autem anima servit bono Deo , σποτικής απόφασιν, ο δε άνθρωπος κατά την ψυχήν
a quo procreala fuit, corpore autem , malo, nemo μεν δουλεύει τα πλάσαντι ταύτην αγαθώ Θεώ, κατά
hominum inlegre servit Deo, et mendax videbitur δε το σώμα το πονηρώ • ουδείς των ανθρώπων όλο
ipsa verilas, cum ea verba pronuntiavit : Yemite, κλήρως δουλεύει Θεώ, και ψευδής αυτοίς ή αλήθεια
φανήσεται λέγουσα, Δεύτε, οι ευλογημένοι του
benedicti Patris mei , percipile paralam vobis regni
Πατρός μου , κληρονομήσατε την ήτοιμασμένην
hæreditatemá. Neque enim vox illa Servatoris ad
υμίν βασιλείαν . Ου γάρ έσται προς ημιτόμους και
Louines dimidialos, sed ad integros, qui unius sunt
ευκταία αύτη φωνή του Σωτήρος, αλλά προς όλο
Domini figmenta, ejusque solius servi , proferetur,
κλήρους ανθρώπους ενός όντας Κυρίου και κατά ψυχήν και κατά σώμα δημιουργήματα, και τούτου
μόνου θεράποντας .
Si opinione lantum Christus factus est homo , aut Ει κατά φαντασίαν ενηνθρώπησεν ο Χριστός, ή
carnem e colo suunwsit, ut isti nugantur, quomodo , C άνωθεν επηγάγετο την σάρκα κατά τους λήρους των
cum essel octo dieruin, circumcisus est ut antiqua εναντίων, πως οκταήμερος περιετμήθη κατά τον
jubebat lex ? Hoc enim el solun satis est ad coar- παλαιον νόμον ; Τούτο γάρ και μόνον έκαναν επι
guendas ipsorum nugas . Quod enim fait amputatuin , στομίσαι τας φλυαρίας αυτών. Το γαρ αποτμηθέν
eral caro carni nostre similis . Νam, ut magnus ait σαρξ ήν συγγενής της ημετέρας σαρκός. Φησί δε
Paulus, Quoniam postea pueri communicaverunt και ο μέγας Παύλος, ότι Eπει τα παιδία κεκοινώ
carni et sanguini, et ipse similiter eorum particeps νηκεν αίματος και σαρκός, και αυτός παραπλη
facius est, el quia frater noster vocalus est, debuit σίως μετέσχε των αυτών και , ότι 'Επειδή αδελ
per omnia fratribus esse similis 8. Cum igitur aperle φος ημών εκλήθη, ώφειλε κατά πάντα τοις άδελ
demonstratum sit Christum vere carnem humanam φοίς ομοιωθήναι. Περιφανώς oύν αποδειχθέντος,
ex castis et virgineis sanguinibus suscepisse, cum ότι κατά αλήθειαν ενηνθρώπησεν εκ των αγνών και
«licis, audacissime, Domini corpus esse mali prin- παρθενικών αιμάτων, πότερον, ώ πάντολμε συ, το
cipii opus, ut reliqua corpora, an impietatis super- Κυριακόν τούτο σώμα της φαύλης λέγεις έργον αρ
biam evitabis ? Si enim et hoc nialo principio adju- χής, ώς και τα λοιπά σώματα , ή τον όγκον ευλαβη
dicare non erubescis, quomodo, dic, malum cum θηση του δυσσεβήματος ; Ει γάρ αποτολμήσεις τω
Dono miscebitur, quomodo per corpus malum mundi πονηρώ και τούτο προσαναθείναι, πως, είπε, το πο
salutem procurare Deus Donus poluerit, quomodo νηρόν συνήφθη των αγαθώς και πώς υπέστη ο αγα
ial throno Patri assidebil ? θος Θεός διά του πονηρού σώματος της του κόσμου
σωτηρίαν καταπράξασθαι και πώς δε το θρόνο συνεδριάζει το πατρικό ;
De Dei Genitrice. D Περί της Θεοτόκου.
Jain quomodo el Dei Genitricein Jerusalem appe.- Πώς δε και Θεοτόκον την άνω Ιερουσαλήμ όνο
latis ? quo Scripturæ divinæ , aut sanctorum lesti- μάζετε ; Ποίαν Γραφήν θείαν, τίνα των αγίων της
alionio id didicistis ? præserliin cum aperte dicat ανοίας ταύτης διδάσκαλον έχοντες και και ταύτα διαρ
evangelista Malilæus :: Jesu Christi autem genera- ήδην του ευαγγελιστού Ματθαίου λέγοντος, Του
lio sic erat : Cum desponsala esset mater ejus δε Ιησού Χριστού η γέννησις ούτως ήν. Μνη
Muria Joseph , priusquam convenirent, inventa est στευθείσης γάρ , φησί , της μητρός αυτού Μαρίας
.

in ulero habens de Spiritu sanclo º , el quæ sequun . τω Ιωσήφ , πριν ή συνε.λθείν αυτούς, ευρέθη εν
! Malih . XIX , 8 . 2 Ιbid. 6 . 3 Mitilh . VI , 24 . • Ηebr . 1 , 14 , 17 . * Μatth . ΧΧν , 31 . • Matth . 1 , 18 .
1217 PANOPLIA DOGMATICA . - TIT. XXIV. 1218
quæ ad ortum ejus
omnia, que
γαστρί έχουσα εκ Πνεύματος αγίου , και τα Α ιur. Cum enim omnia
εξής . Είτα διεξελθών τα περί της γεννήσεως αυτού pertinent, diligenter usque ad Magorum ad
λεπτομερώς άχρι της των μάγων επιδημίας , λέγει venlum persecutus esset : El intrantes, inquit,
πάλιν, ότι Και ελθόντες εις την οικίαν είδον το domum viderunt puerum cum Maria maire
παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού, και ejus, et procidentes adoraverunt curn ' . Ma
πεσόντες προσεκύνησαν αυτό . Ο δε μέγας Λου- gnus autem Lucas , aliius sermonis initium du
κάς ανωτέρω τον λόγον αγαγών , Εξήλθε δόγμα , cens : Exiit, inquil, edictum a Cæsare Augusto, ut
φησί , παρά Καίσαρος Αυγούστου του απογρά- describeretur universus orbis. Hec autem descriptio
φεσθαι πάσαν την οικουμένην . Αύτη ή απογραφή prima (acta est α ρταεide Syria Cyrino , et ibant
πρώτη εγένετο, ηγεμονεύοντος της Συρίας Κυρη- omnes , ul describerenlur singuli in propriam civi
γίου . Και επορεύοντο πάντες απογράφεσθαι lalem . Ascendit autem el Joseph e Galilæa ex civi.
έκαστος εις την ιδίαν πόλιν . 'Aνέβη δε και Ιω. tale Nazareth in Judæam in civitatem David, quæ
σήφ από της Γαλιλαίας εκ πόλεως Ναζαρέτ είς vocalur Bethleem, eo quod esset ipse de domo el
την Ιουδαίαν , εις πόλιν Δαβίδ, ήτις καλείται pa! ria David , ut describeretur cum Maria despon
Βηθλεέμ , διά το είναι αυτόν εξ οίκου και πα. sala sibi uxore prægnante. Factum est autem , cum
B essent ibi, imp!eli sunt dies, ut parerei, et peperit
τριάς Δαβίδ, απογράψασθαι συν Μαριάμ τη μεμ
.

νηστευμένη αυτού γυναικι, ούση εγκύω . 'Εγέ- Αlium suum primogenitum et pannis eum involvit,
γετο δε εν τω είναι αυτούς εκεί , επλήσθησαν αι el reclinavit in præsepio, quia non erat illis locus
ημέραι του τεκείν αυτήν, και έτεκε τον Υιόν in diversorio ' . Sunt etiam alia mulla lestiinonia ,
αυτης τον πρωτότοκον , και εσπαργάνωσεν αυ quibus constat sanctissimam Virginem Mariam
τόν, και ανέκλινεν αυτόν εν τη φάτνη, διότι ουκ genuisse secunduin carnen Dominum nostrum
ήν αυτοίς τόπος εν τω καταλύματι . Πολλά δε και Jesvin Christum Filium Dei et Deum , tam ex evan .
άλλα μαρτύρια του την πάναγνoν παρθένου Μαρίαν gelicis, quam ex apostolicis libris, quos solos sus
γεννήσαι κατά σάρκα τον Κύριον ημών Ιησούν cipitis, reliquos improbantes. Nam et ipse Servator
Χριστόν τον Υιόν του Θεού και Θεόν έκ τε της ευαγ noster ubique se in Evangelio Filium hominis vocal,
γελικής βίβλου και της αποστολικής, άστινας μόνας habita ratione vera natris sue. Ει divus Aposto
ασπάζεσθέ τε και καταδέχεσθε , των άλλων κατα lus : Misit, inquit, Deus Filium suum fuctum ex mu
φρονούντες . Αυτός τε γάρ ο Σωτήρ ημών πανταχού liere , ut cælera omillamus. Quod si his oppressi
του Ευαγγελίου Υιον ανθρώπου εαυτόν ονομάζει διά testimoniis Christum e cælo corpus detulisse con
την άχραντον αυτού Μητέρα, και ο θείος Παύλος, c fingent, illis occurremus ad hunc modum : Si
'Εξαπέστειλε, φησίν, ο Θεός τον Υιόν αυτού γε- Christi corpus fuisset coeleste, humanis affectioni
νόμενον εκ γυναικός , ίνα τάλλα εάσωμεν. Ει δε bus culpa tamen carentibus obnoxium non exstilisset,
στενοχωρούμενοι τούτοις άνωθεν το σώμα συγκατε . id est ſami, et siti , et somno , et lassitudini, et
νεγκείν τον Χριστόν τερατολογούσιν , απαντήσομεν niærori, et lacrymnis, el cæteris ejusdein generis.
αυτοίς ούτως: Ει ούν ουράνιον ήν το σώμα του Χρι Si cælestis homo fuisset ille, cui in persona con
στου, ουκ αν τους ανθρωπίνοις υπέκειτο πάθεσι, τοίς junctum est Verbum, non fuissel corruptibilis et
αδιαβλήτοις, λέγω , πείνη , και δίψη, και ύπνω, και mortalis, quemadmodum terrena sunt corpora .
κόπω, και λύπη, και δάκρυσι, και όσα τοιαύτα. Εί Quæ eniin cælestia vivaque sunt, ea nec corru
ουράνιος άνθρωπος ήν, ώ καθ' υπόστασιν ο Λόγος ptionem , nec mortem sentiunt. Præterea quid opus
ηνώθη , ουκ αν ήν φθαρτος και θνητός επίσης τοίς fuil c Virgine nasci, si nihil ex ea ad humanae
επιγείοις. Οι φύσει γάρ ουράνιοι και ζώντες πάντες natura constilutionem accepil ? Ad hæc cur cum
άφθαρτοι και αθάνατοι. Τίς δε χρεία της εκ Παρθ4 . Apostolos docuis se ess0 hominis Filium, pro
νου γεννήσεως, ει μηδε εκ ταύτης προσέλαβεν εις pier veram matrem suam el Dei genitricem , misit
τήν της ανθρωπίνης φύσεως σύστασιν ; Πώς δε τους eos præconies in universum orbem terrarum, qui
αποστόλους διδάξας, ότι Υιός έστιν ανθρώπου διά την D illud ipsum praedicarent, nempe se Carnean huma
άχραντον αυτού Μητέρα και Θεοτόκον, εξαπέστειλε nanı cı Virgine suscepisse atque liominem factum
κήρυκας εις την οικουμένην, αυτό τούτο βοώντας, esse ? Es doctrina enim istorum qui contraria
ότι ενηνθρώπησεν εκ Παρθένου γεννηθείς ; Ευρίσκε- docent,, deprehenditur non Servator noster ,, sed
ται γάρ, κατά τους ταναντία δογματίζοντας, ου Σω- inimicus, non bene, sed male de nobis meritus,
τήρ ημών, αλλά πολέμιος , ουδ' ευεργέτης, αλλά λοι- qui falsum nobis fidei fundamentum subjecerit,
μός, ψευδές ημίν υποθείς το θεμέλιον της πίστεως, suam nimirum carnis ex castis sanguinibus susce
ήτοι την εκ των αγνών και παρθενικών αιμάτων pionem humanamque similitudinem.. Sed nobis
ενανθρώπησιν αυτού , και τους ανθρώποις ομοίωσιν. propitius sit Deus , si iam exsecranda maledicta vel
'Αλλ ' ίλεως ημίν είη Κύριος ανεχομένοις όλως ακούειν audire, nedum lingua proferre sustineamus . Quan
της τηλικαύτης βλασφημίας, μή ότι γε και διά doquideni et apostolis fidem faciens ipse Servator
γλώττης ταύτην προφέρειν, έπει και τους αποστό- post resurrectionem , ne se spectrum existimarent,
λους αυτος πληροφορών ο Σωτήρ μετά την ανάστα- scd ipsum verum Deuio , qui ex matre Virgine
* Μatth. 1 , 11. • Luc. 11 , 1 7. Galat. iv, 4.
 1219 EUTHYMII ZIGABENI
Carnem suscepisset : Videle, inquit , manus meas et A σιν, ότι ου φάσμα θεωρούσιν, αλλ' αυτόν αληθώς
pedes meos , quin ego ipse sum . Palpale me, el vi .
dele , quia spiritus carnem et ossa non habel, sicut
me videris habere ' . Thomae vero vestigia clavorum
et latus ostendens firmius eliam veritatis lestimo-
nium dedit : caro enim et ossa , el manuum pedum.
que foramina, el lateris cicatrix, veri sunt corporis
propria ,
Quomodo cælestem , non autem humanam carnein
Chrisium dicitis induisse, cum Apostolus dical :
Qui sanctifical , el qui sanctificatur, ex uno omnes.
Qua de causa non erubescil , inquit, eos fratres ap
wellare : Nuniiato, inquiens, nomen tuum fratribus
meis " . Ex uno aulem , nimirum Adam , ul palel ex
Lucæ genealogia . Et rursum : Quoniam pueri
communicaverunt carni et sanguini , luctus est
eorum particeps S. Et quio cælestis carnis suspicio
tolleretur, subjecit : Non enim angelos apprehendit,
scd semel Abrahe apprehendit.. Quare debuit per
omnia fratribus similis teri . Ει alia ejusdem
generis multa . Al Doininus, inquiunt, dixit in
Evangelio : Nemo ascendit in cælum , nisi qui de-
scendit de cælo , Filius hominis, qui est in cælo 8.
Ei Apostolus : Primus homo de terra lerrenus ;
secundus homo Dominus de cαlo 6. Ecce utroque
in loco cælestis nominatur. Ad hæc responderus ,
quia duplicem Christus naluram habebat, el unam
personam , idcirco quæ unius nature sunt, alleri C
tribuisse. El quemadmodum Apostolus de cruci-
fixoribus dixit, Si cognovissent, nunquam Domi-
num gloriæ crucifixissent ', nec tamen divinitatem
passam intellexit,, que
quæ est domina gloriae ,, sell
assu.plam humanitatem : sic et in his quæ dicta
sunt, ipse quidein Filius, et Deus passus dicitur
propler upa: divinitatis personam , quæ el fiu-
manæ naturæ persona effecla est. Sed humana
natura sua passus intelligitur, e cælo aulem des-
cendisse, et in celo esse propter divinitalis per•
sonam , et Filius hominis esse propter naluram ,
quam deinde suscepit post descensum e cælo . Et
rursum ipse Domnibus propter unam personam se-
cundus est homo dictus ob assumplam hunani-
latein , de colo autein ob divinilatein . Nisi enim D που είναι κατά την ύστερον προσληφθείσαν φύσιν
utrumque proprie intellexerimus, repugnantia
Apostolum dicere concedemus. Quomodo enim per
omnia similis nobis, qui ex Terra constamus ?
1920
τον εκ παρθένου Μητρός ενανθρωπήσαντα Θεόν,
φησί προς αυτούς, "Ιδετε τας χείρας μου και
τους πόδας μου , ότι αυτός εγώ είμι. Ψηλαφήστε
με, και ίδετε, ότι πνεύμα σάρκα και οστέα ουκ
έχει , καθώς εμέ θεωρείτε έχοντα. Και το Θωμά
δε δούς τύπους των ήλων και την πλευράς υποδεί .
ξας βεβαιότερον εις την της αληθείας πίστιν ειργά
σατο. Σάρξ γάρ, και οστέα , και διατρήσεις χειρών
και ποδών, και νυξις πλευράς γηίνου σώματοςίδια
Πώς λέγετε τον Χριστόν ουρανίαν σάρκα περιθε
βλήσθαι , και ουκ ανθρωπίνην, καίτοι του Αποστόλου
φάσκοντος, "Ο αγιάζων και οι αγιαζόμενοι εξ
ενός πάντες • δι' ήν αιτίαν ουκ επαισχύνεται , φη
B
σιν, αδελφούς αυτούς καλείν λέγων ·'Aπαγγελωτο
όνομά σου τους αδελφούς μου . 'Εξ ενός δε τίνο;;
Του Αδάμ δηλονότι, κατά την Λουκά γενεαλογίαν,
Και πάλιν , 'Eπει τα παιδία κεκοινώνηκε σαρκός
και αίματος, και αυτός παραπλησίως μετέσχε
των αυτών. 'Αναιρών δε και την υπόληψιν της ου
ρανίου σαρκός επήγαγεν, Ου γαρ δήπου αγγέλων
επιλαμβάνεται , αλλά σπέρματος 'Αβραάμ επι
λαμβάνεται • όθεν όφειλε κατά πάντα τοις άδελ
φοις όμοιωθήναι. Και πολλά τοιαύτα. Αλλ' ο Κύ
ριος, φασίν, είρηκε εν τοις Ευαγγελίοις, Ουδείς
αναβέβηκεν εις τον ουρανόν, ει μή ο εκ του ού.
ρανού καταβάς , ο Υιός του ανθρώπου, ο ών εν
το ουρανό . Και ο Απόστολος δε πάλιν, "Ο πρώτος
άνθρωπος εκ γης χοϊκός , ο δεύτερος άνθρωπος
ο Κύριος εξ ουρανού. Ιδού γάρ άμφοτέρωθεν ου
ράνιος άνθρωπος ονομάζεται. Προς ους έρουμη,
ότι επεί διπλούς μεν ταίς φύσεσιν ο Χριστός, μου
δικός δε εστι την υπόστασιν, ιδιοποιείται τα της
εκατέρας φύσεως. Και καθάπερ ο Απόστολος, είπών
περί των προφητοκτόνων , ότι Ει έγνωσαν, ουκ αν
τον Κύριον της δόξης έσταύρωσαν , ου την θεότητα
πεπονθέναι φησίν, ήτις έστι Κύριος της δόξης, αλλά
το πρόσλημμα : ούτω και επί των ρητών τούτων
ούτος μεν ο Υιός και Θεός πεπονθέναι λέγεται διά
την μίαν υπόστασιν της θεότητος , ήτις και τη άν
θρωπίνη φύσει γέγονεν υπόστασις, πεπονθέναι δε
κατά την ανθρωπίνην φύσιν αυτού , και εκ του ου
ρανού μεν καταβεβηκέναι , και εν τω ουρανό είναι
κατά την υπόστασιν της θεότητος: Υιός δε ανθρώ
μετά την εξ ουρανού κάθοδον. Και πάλιν και αυτός
Κύριος διά την μίαν υπόστασιν δεύτερος μεν ά
θρωπος