De Motu Animalium

A propos de ce livre
Ceci est une copie numérique d’un ouvrage conservé depuis des générations dans les rayonnages d’une bibliothèque avant d’être numérisé avec
précaution par Google dans le cadre d’un projet visant à permettre aux internautes de découvrir l’ensemble du patrimoine littéraire mondial en
ligne.
Ce livre étant relativement ancien, il n’est plus protégé par la loi sur les droits d’auteur et appartient à présent au domaine public. L’expression
“appartenir au domaine public” signifie que le livre en question n’a jamais été soumis aux droits d’auteur ou que ses droits légaux sont arrivés à
expiration. Les conditions requises pour qu’un livre tombe dans le domaine public peuvent varier d’un pays à l’autre. Les livres libres de droit sont
autant de liens avec le passé. Ils sont les témoins de la richesse de notre histoire, de notre patrimoine culturel et de la connaissance humaine et sont
trop souvent difficilement accessibles au public.
Les notes de bas de page et autres annotations en marge du texte présentes dans le volume original sont reprises dans ce fichier, comme un souvenir
du long chemin parcouru par l’ouvrage depuis la maison d’édition en passant par la bibliothèque pour finalement se retrouver entre vos mains.
Consignes d’utilisation
Google est fier de travailler en partenariat avec des bibliothèques à la numérisation des ouvrages appartenant au domaine public et de les rendre
ainsi accessibles à tous. Ces livres sont en effet la propriété de tous et de toutes et nous sommes tout simplement les gardiens de ce patrimoine.
Il s’agit toutefois d’un projet coûteux. Par conséquent et en vue de poursuivre la diffusion de ces ressources inépuisables, nous avons pris les
dispositions nécessaires afin de prévenir les éventuels abus auxquels pourraient se livrer des sites marchands tiers, notamment en instaurant des
contraintes techniques relatives aux requêtes automatisées.
Nous vous demandons également de:
+ Ne pas utiliser les fichiers à des fins commerciales Nous avons conçu le programme Google Recherche de Livres à l’usage des particuliers.
Nous vous demandons donc d’utiliser uniquement ces fichiers à des fins personnelles. Ils ne sauraient en effet être employés dans un
quelconque but commercial.
+ Ne pas procéder à des requêtes automatisées N’envoyez aucune requête automatisée quelle qu’elle soit au système Google. Si vous effectuez
des recherches concernant les logiciels de traduction, la reconnaissance optique de caractères ou tout autre domaine nécessitant de disposer
d’importantes quantités de texte, n’hésitez pas à nous contacter. Nous encourageons pour la réalisation de ce type de travaux l’utilisation des
ouvrages et documents appartenant au domaine public et serions heureux de vous être utile.
+ Ne pas supprimer l’attribution Le filigrane Google contenu dans chaque fichier est indispensable pour informer les internautes de notre projet
et leur permettre d’accéder à davantage de documents par l’intermédiaire du Programme Google Recherche de Livres. Ne le supprimez en
aucun cas.
+ Rester dans la légalité Quelle que soit l’utilisation que vous comptez faire des fichiers, n’oubliez pas qu’il est de votre responsabilité de
veiller à respecter la loi. Si un ouvrage appartient au domaine public américain, n’en déduisez pas pour autant qu’il en va de même dans
les autres pays. La durée légale des droits d’auteur d’un livre varie d’un pays à l’autre. Nous ne sommes donc pas en mesure de répertorier
les ouvrages dont l’utilisation est autorisée et ceux dont elle ne l’est pas. Ne croyez pas que le simple fait d’afficher un livre sur Google
Recherche de Livres signifie que celui-ci peut être utilisé de quelque façon que ce soit dans le monde entier. La condamnation à laquelle vous
vous exposeriez en cas de violation des droits d’auteur peut être sévère.
À propos du service Google Recherche de Livres
En favorisant la recherche et l’accès à un nombre croissant de livres disponibles dans de nombreuses langues, dont le frano̧ais, Google souhaite
contribuer à promouvoir la diversité culturelle grâce à Google Recherche de Livres. En effet, le Programme Google Recherche de Livres permet
aux internautes de découvrir le patrimoine littéraire mondial, tout en aidant les auteurs et les éditeurs à élargir leur public. Vous pouvez effectuer
des recherches en ligne dans le texte intégral de cet ouvrage à l’adresse http://books.google.com
JF76Elle
BCU - Lausanne
1094787959
... .
JOH . ALPHONSI BORELLI
Neapolitani Matheſeos Profesoris
DE
M O T U
ANIMALIUM
PARS SECUNDA.
EDITIO NOVISSIMA ,
Ab innumeris mendis & erroribus repurgata.
P
retxani
LUGDUNI BATAVORUM ,
Apud PETRUM VANDER Aa , Bibliopolam ,
ANNO M DCC X.
IMPRIM ATUR,
Si videbitur Reverendiffimo Patri Magiftro Sacri Palatii
Apoſtolici.
1. de Ang. Archiep. Urbin. Vicelg.
IMPRIMATUR ,
Fr. Raymundus Capiſuccus Sac . Palatii Apoft. Magifter
Ordinis Predicatorum .
CAROLUS JO. A JESU
CLERICORUM REGULARIUM PAUPERUM MA
TRIS DEI SCHOLARUM PIARUM PRÆ
POSITUS GENERALIS
BENEVOLO LECTORI SALUTEM .
Nniverſarium pænè diem ,quo Clarißimum Vi

rum Joh. AlPHONSUM BORELLUM, è noftris
oculis biennioante ereptum , deflevimus,conſolatur
ALTERA Pars ejus Operis de Motu Anima
lium , quod & noſtræ ,& eruditorum hominum
memoria redivivum illum exhibet, &præſentem .
Quaenim vegetior & perennior vita ,quàm quæ doctis foliisman
ata,volitatjugiter per erudita ora, & manushominum citra for
midinem . Quod turbata volent , ràpidis ludibria ventis. Jam in
Prioris Partis ProoEMIO , quæ in Altera hac expromuntur , ipfe
Alctor inſinuavit, incenas nempè motiones examinat , muſculo
rum compoſitionem , cordis pulſationem ; quomodo fanguinis
fons
per venarum rivulos excurrat, univerſique corporis cam
pum perpetuomotu circumeat ; reſpirationis originem ,orga
na & uſum indagat ; fpiritus & nerveos ſuccos , quibuspræci
puas tribuit Animalis motiones , exfolvit ; digeſtionem & chy
lum deſcribit ; quomodo variis excrementis perplures canales
rejectis,efficiatur nutritio ; fomnum , vigilias', febrium cauſas
& periodos , cæteraſque vitæ & valetudinis, vel adverſæ , vel
proſperæaffectiones folertiffimè diſcutit ; & Theoria tam facili,
immo & Mechanica tam veriſimili, & evidenti, ut obſtruſos Natil
ræ calles ,nuirandamqueſenſitivorum & vegetantium compactio
nemab ipſa Naturaſub quadam fpecu , velit ab Ægeria Numam
edidiciffe,fabularentur Gentiles. Adid enim totus eſt, 11t Matrem
ipſam Naturam non otioſam , non ſuperfluocircuitu anxiam , nonce
cam ,ſed providam , compendiariam proclivique opificio omnia dif
porsentem & regentem oſtendat. Neque verò , quia*
mathematico
2 in
PR Æ FATI O.
incedit radio , perhorrefcasdifficultatem ,& Delio verearis nata

tore opus effe , ne quis in profundo pelago ſuffocetur , ut de
Heracliti libro , diferente de Natura, judicium SOCRATES
tulit; præclara enim æquè, ac claraſuntomnia,ita ut nihil Mathe
matici , niſi evidentiam tantùm & demonſtrationem agnoſcas , c &
tera Phyſico , & perſpicuo Anatome enucleata. Hanc Mathema.
ticæ partem non folùm ad fplendorem vitæ , ſed ad Medicinæ
uſum perdiſcendam proponebat Theſſalofilio HIPPOCRATES ,
Arithmeticam , quippè ad morborum periodos , Geometriam
verò ad membrorum fitum , luxationemque cognoſcendam
conferre teftatus. Nec ad ea folum Clariſſ. BORELLUS reſtrinxit;
fedadcætera , vitæ & valetudinis commoda ipſam extendere cona
tus eft , fortaſſehac methodo primus. Quare hujus operis lectione ,
duplici conſules vitæ , & Intelleétuali ,quæ recentium plerùmque
Inſtitutionumpafcitur novitate, ở Naturali, ad quam conſervan
dam , & quæ cavere debes , & quæ comparare poteris,‫ و‬non minis
fanus ,vel æger, quam Medicuspercipies.
Debes & hanc Partem , Optime Lector , Heroicæ CHRISTI .
NAE Reginæ beneficentiæ , quæ ficuti...... quod Reges habent
Magnificum, & ingens, nulla quod rapiat dies ,
Prodeffe miſeris, ſupplices fido lare
Protegere .
Anguſtiſſime in viventes, exercet ; ita extinctos Eruditorium cine

resinexhanſta munificentia novit excitare , & à lethæa caligine
vindicare .
Superfunt quædam alia ejuſdem Auctoris fragmenta , qı!æ vel
in Suprema ejuſdem REGINAE Academia diſputavit , vel aliis
temporibus elucubravit,& hæc,netanti Viri reliquiæ deperdantur,
in faſcem ruditer alligata, pıblicæ utilitati exponeremeditamır.
Interim his bene utere , &Vale, Romæ è Scholis Piis apud S.
Pantaleonem 22. Decembris 1681 .
PARS
Pag. I
PARS SECUNDA ,
DE
INTERNIS ANIMALIUM
MOTIONIBUS , EARUMQUE
IMMEDIATIS CAUSIS.
6
CA CAPUT I.
De Modis & Operationibus mechanicis , quibus muſculorum
contractiofieri poteft.
OSTQUAM egimus de robore virtutismoti
va , quam Naturaadhibet ad contrahen
dos muſculos & ad ſuperandas reſiſtencias
7
R eis appenſas , debent modò immediatè ho
rum mirabilium effectuum caufæ pro viri
bus exponi.
Et quia ſenſu conſtat , aétionem muſculi præcipuam &
primariam eſſe ejus contractionem , quæ decurtatiocùm mul
tismodis perfici poſſit , videndum eft primò , quinam ſint
poſſibiles & apti ad ſalvanda phænomena , quæ in mufculis
animalium obſervantur. Et primò ,
PROPOSITIO I.
SiFunis AGCB Fig. 1. TAB. XV. clavo X affixus in A,
deorſum trahaturdire&tè à pondere z, & à potentiis æqua
lium virium CDEF , punčta ejus intermedia impellantur
1
Surſumper eandem directionem BCA verſus A. Dico , quod
tota longitudo CB directa d tenſa abfque corrugatione re.
manebit ,atfolummodo Suprema ejus portio CGA laxa
curva efficietur; & omnes potentia CDEF,fimul æquales
erunt ponderi Z.
Quia omnes potentiæ inter fe æquales CDEF trahunt pondus
2 ,pereandem directionem BCA , & neutra earum alteri opponitur ,
cùm omnesæquali niſu&velocitate tendant ad eafdem partes verſus
Pars II, (A) A,
2 CAP. I. DE MODIS ET OPERAT. MECHANICIS,
CDB directa & tenfa remanebit, cùm corrugatio mo
A, ergo portio
tum partium funis, partim furſùm tendentem , partim deortùm re
quirat. Poftea , quia ante tractionem funis erat directe estenſus,
quando punctum C exiſtebat in ſitu D, ergo poſt tranſlationem pun
¿ ti C ſurſum , longitudo funis AGC æqualis eft intervallo AD , &
proptereà longitudo AGCmajor erit intervallo AC : quapropter fu
nis AGCerit incurvatus. Et quia non trahitur , nec luitinerur tenſe
à clavo X, ur priùs , igitur portio AGC laxa efficietur. Tandem ,
quia pondus Znon ampliùs retinetur à firmitudineclavi X, ſed tan
tummodo à ſublevantibus potentiis CDEF æqualibus inter ſe, ad
eaſdem partesæqualibus velocitatibus impellentibus. Ergo earum
potentiæ limul ſumptæ æquales ſunt integro ponderi Z. & c .
PROPOSITIO II.
Muſculus non contrahitur perfimplicem tra£tionem fibrarum
ejus eodem modo , quo àfunibus pondera ſublevantur.
TAB . XV . Fig 2.
Sit mufculus ACB alligatus in X termino fixo offis XT, & puncto
Z alterius oſſis articulum i componentis. Dico ,quòd contrahi non
poteft ad inftar funis tracti ſurſum . Fingamus à potentiis æqualibus
CEFD, trahi ſurſum fibras omnes verſus A, ut punctum Btranſfera
tur ad D, & punctum Dad F, & F ad E, & E ad C : tandem neceſſe
eſt, ut extrema muſculi pars CA « remaneat laxa & incurvara ; eò
quòd partes intermediæ non ftringuntur ad invicem , ſed ex hypo
theſi tendunt ad eafdem partes A , nec moventur moribus contra
riis , fine quibus corrugationes & contra &tiones effici non poſſunt:
fed hoc est impoſſibile, & repugnat ſenſatis experimentis , quia in
vivorum anatome poftrema pars cujuſlibet mufculi ACremaner du.
ra, tenla & directa. Prætereà videmus, quòd æquè benè terminus
X tranſfertur deorſum verſus B, manente offez fixo io eodem fitu .
Ergo omnes partes CEFD moverentur deorſum æquè velociter
verſus B, & ideò laxa & curva efficeretur extrema pars DB , quod
ett impoſſibile, priùs enim omnes aſcendebant verſus A, & proinde
moribus contrariis moverentur.
Sequeretur ulteriùs , quòd mufcali longitudo non ſecùs , ac funis
tractus non decurtaretur, quod ſenſui repugnat: videmus enim , quòd
muſculi intervallum AB laxum & elongatum diminuitur , efficitur.
que æquale longitudini AD; non quidem per unicum directum mo
* Prop. 1. bojus, tum
QUIBUS MUSC. CONTRACT. FIERI POTEST. 3
tum verfus alterum terminorum A ,vel B , ſed per veram contractio
nem , accedendo C verſus E , ac E verſus C. Et fic in reliquis. &c.
PROPOSITIO III.
Fibra , vel Arcus contrahibilis clavo affixus non poteſt elevare
altiúspondus alteri ejus extremo alligatum , & femagis con
ſtringere, aut decurtare, quam abſque pondere appenſo ex
tenſus fuerat. 'T AB. XV. Fig. 3 .
Sit fibra , vel arcus contrahibilis AB, clavo X affixus in A, fit
que ejus naturalis cxtenſionis longitudo AB, Dico , quod fi in B
luſpendatur pondusaliquod Z, non poteftaltiùs elevari à vi contra
&iva machinæ , ut terminus B propiùsaccedat ad A, ut in D. Quia
machina AB ex fui natura exigit extenſionem lineæ AB. Ergo non
potelt elongari, nec decurtari,niſ à vi externa , quæ fi retrahit ter
minum B verſùs C , elongabitur quidem intervallum priftinum AB
uſque adAC : (i verò impellit terminum B verſus A,tunc naturale in
tervallum AB decurtabitur , ut fiat AD . Modo , quia pondus Zeſt
vis externa ſuperans vim machinæ AB, cum ejus longitudinem au
gere valeat , & vim exerceat impellendo & recedendo ab A, id eft à
Bverſus C ,nempe dilatando arcum ad longitudinem AC, igitur G
fieri nonpoteft, ut vis contractiva arcusſuperetei æqualem vim
qua machina non tracta à pondere Z reſiſtit contractioni, multò
magiseritimpolibile, utvincat, trahatque ſurſum reſiſtentiam du
plomajoremſe ipſa, ſcilicet refiftentiam ejuſdem machinæ unà
cum pondere appenſo Z.
PROPOSITIO IV.
Iifdempoſitis ,ſiPondus appenſumZ elevatumfuerit ufque ad
D fupra naturalem machina extenſionem AB. Dico, quod
hoc efficietur à novapotentia , quæ quadrupla erit ponderis
appenfi. TAB. XV. Eig: 3 .
SitRS menſura propria & naturalis potentia , qua fibra,velarcus
AB vim facit, ut ſe contrahat, ſi diſtractus ab externa potentia fue
titufquead AC, & qua dilatarinititur,fi fortè violenter conſtri
& tus fuerit inſitu AD ; & conftringatur arcus AB à vi funis EF, ut
reducatur in compreſía poſitura AGD. patet ,quòd potentia funis
agitcontra arcus rigiditatem & renitentiam , ſcilicet contra poten
tiam RS, quæ non fecus, ac fi effet pondus appenſum in D, refiftit vi ,
( A) 2 qua
qua funis EG nititur conftringere arcum AGD; & quia idemarcus
AGD figitur clavo firmo X. Ergo potentia funis EF, quæ fit ST ,
dupla elt reſiſtentiæ RS rigiditatis ejuſdam arcus (ut deducitur ex
Propofitione 31. ) Poftea pondus Z æqualis RS ſuſpendatur in D, pa
tet, quòd potentia funisAEG agit nova vi , quæ ſit TY contra tra
tionem ponderis Z; & eft funis affixus clavo X. Igitur denuo ( ex
eadem Propofitione 31. prima partis) potentia funis AEG ,ſeu TY
dupla eſt ponderis Z , ſeu RS . Quare duæ vires ST, & TY, quæ
exercentur ab eodem fune AEG, quadruplæ ſunt reſiſtentiæ RS, ſeu
ponderis Z, quod erat &c.
PROPOSITIO V.
Muſculus , quando vitali motu ingentia pondera ſuſpendit,
noncontrahiturà vi propria machinarum,ex quibus fibræ ,
ad inftararcus tenſi, contrahuntur.
Quia machinæ ejus naturæ ſunt, ut nequeant contrahi,niſiprius
diſtractæ & poftea à potentia diftrahente derelictæ fuerint ; ergo
quamdiù catena mufculofa non diftrahitur , non contrahetur , nam
perſeverabit in ſua naturali elongatione. Secundò , fi diftrahitur à
pondere aliquo , quamdiù pondus appenſum eſt, conſervatur æqui
librium , & proinde quieſcit ; quare eftimpoſſibile, ut à fimplici vi
machinæ fibra muſculorum contrahantur ad libitum animalis. Sed
tunc ſolummodò fieri poterit contractio ,quando vis aliqua externa ,
vel fune , aut alio organo adhibeatur, quæ ſuperare poſſitin propor
tione dupla , ne dum reſiſtentiam ponderis appenli, fed etiam eam ,
qua machina reſtrictioni refiftit, ſcilicet eritquadrupla ponderis ap
penſi,a qui exceſſus toties multiplicari debet , quot lunt machinulie
contenta in catena mufculi. Ergo tantùm abeft, ut vis machinæ
elevare poſſit appenfa pondera, ut è contra impediat elevationem
ejuſdem , cum refiftat contractioni ſui ipſius.
Prætereà vis , quamachinæ fibrarum perſe contrahuntur ,æqua
lis eſt potentiæ contrariæ muſculi antagoniſta , & ideo æquatis viri
bus remanent vires utriuſque mufculi inertes, ſeu in quiete , non ſe
cus ac finullius roboris eflent, veluti pondera in bilance æquilibra
ta : fed à potentia aquilibrata ,ſeu nullius roborisnon poteſt reſiſten
tia ponderis vafti millenarum librarum tublevari . Ergo actiomuſcu
li vitalis non fit vi propria contractiva machinarum fibrofarum . Cùm
porrò talis vis contractiva mufculorum fit exigua & debilis ,erit im
# Prop.4 . hujus. рос,
poſſibile , ut grandem illam vim , quavitali mou immenſa pondera
ſuſpendunt, exercere queant.
Alia ratione id iplum oltenditur. Quia quò magis muſculi & co
rum fibre contrahuntur , & decurtantur, eòmagis flacceſcunt& la
xæ redduntur machinulæ , ex quibus componuntur : videmus enim
machinam tunc maximam vim exercere, quando violenter trahitur,
diftenditur ,elongaturque, ut fides citharæ tenſæ :at quando earum
longitudo & intervallum decurtatur , tuncflacceſcunt & nullam vim
exercent. Ergo vis mufculi, & machinarum ejus diminuta poft ejus
contra tionem non poterit ingentia pondera ſuſtinere.
Ex quo deducitur, quòd vis contractiva fibrarum muſculorumu
fum habet ad retinendum mufculum tenſum abſque ulla corrugatio
ne , ſcilicet in diſpoſitione & aptitudine , ut poffit à nova vi externa
violentiſſimè contrahi ad appetitus præceptum .
Inſuper ficontractio , decurtafio & inflatio mufculi eſſet propria
fuiipfius, fcilicet efficeretur à vi machinarum , ex quibusfibra con
texuntur , & non à vi externa ; quotieſcunque diſtanria terminorum
ejuſdem muſculi , quàm maximè fieri poteſt, diminuitur,ut con
tingit in maſetere, quando mandibula uniuntur & ftringuntur, tunc
ſponte ſua contrahi, tendi & indurari deberet dictus maſſerer , ſed
hoc fenfui repugnat , remanet enim laxus & mollis , quouſque ju
bente voluntate turgeat. Ergo contractio & tenfio non eſt pro
pria, nec penderà ſtructura machinæ ipfarum fibrarum , fed abalia
cauſa longè diverſa.
Iis non obftantibus,dicere quiſpiam poffet, quòd gradus ille vi
goris , quem mufculi vitalimotu exercent , ſit proprius machinula
rum , ex quibus fibra componuntur , qui ideò continenter non exer
cetur , quia impeditur contractio machinarum , quouſque appetens
facultas permiſeriteas operationem exercere , non ſecus acarcus ba
liftæ tenſo nervo impeditur ejus violentia ab axiculo , ſeu vinculo ,
quo ablat o ,aut ſoluto ſequitur violentiſſima diſtractio & projectio
teli: ideò oftendemus, quòd
PROPOSITIO VI.
Visingens contrattiva vitalis machinarum muſculorum non
quiefcit, nec ceſſat ab operatione , quia ab obſtaculoimpedi
tur, nec agit , quando impedimentumillud animalı facultaa
te tolli jubetur. TAB. XV . Fig. 4.
( A) 3 Sup
8 Cap. I. DE MODIS ET OPERAT. MECHANICIS ,
Supponamus vitalem vim illam grandem ,quam mufculi juſſu fa
cultatis motivæ exercent , elle naturalem & inſitam mufculis, ut
ſemper apti & diſpoſiti ſint ad operationem illam exercendam ; &
quando otiantur , non quieſcunt ob defectum roboris , ſed quia ab a
liqua externa cauſa impeditur ejus actio ; ut vis motiva deorſum in
gravibus corporibus femper viget , & ſuum conatum exercet , at
quieſcunt, quia à duritie pavimenti,velà vi manus ſubjectæ ‫و‬,corum
prohibetur deſcentus. Oftendendum , hanc pofitionem eſſe impoſ
fibilem & ineptam .
Ucque hypotheſis propoſitionis verificari poffit ,fcilicet,utmufcu
Lofa catena AD ex machinis compoſita , clavo A affixa, exercere va
leat ingentem vim contractivam , oportet , ut prius diftrahatur ab
extrinfeca aliqua potentia , ut à manu M ,cam elongando exDuſque
ad B; eò quod in naturali & æquilibrata elongatione AD nullam
vim habet , & tunc eadem potentia M, quamdiù catenam in ſitu di
Itracto retinet, ſua continua tractione impedit vim contractivam ma
chinularum catenæ : concipere ergo debemus , quòd muſculus AB
perpetuò diſtractus retineatur à potencia M,& tunc folummodò agat
ſublevando pondus appenſum R, quando voluntas, ſeu vis appetens
præcipit, ut potentia M ceflet ab actione, & derelinquat catenam ,
ut indolem fuam contractivam exercere valeat , & poftea toto tem
pore vitæ , quando mufculusotiatur , neceffe eft, ut præfto fit poten
tia M, &denuò eam diftendat , atque perſeveranti actione retineat.
Hoc pofito.
Conſidero, quòd vis impedimenti, ſeu potentiæ M ,ejus roboris
eſe debet, ut vim & operationem contractivam machinarum mufcu
lorum omninò prohibere valeat ; ergo a talis vis impedimenti ſubdu.
pla erit energiæ machinarum , cum unaalterinon prævaleat : ſed vis
contractivamachinularumſuperat pondus ducentarum librarum ,
quod muſculi ſuſpendunt. Igitur vis impedimenti æquè valida ,ac
pondus centum librarum , erit.
Verùm talis vis impedimenti eſt interna, & exercetur ab ipſo ani
mali, & agit decurſu totius vitæ exceptis pauſisbrevibus, quando
nimirum grandia pondera extollunturjuſſuvoluntatis ſeu appeten
tis facultatis ;cogeretur igitur animal ingenti & alliduo exercitio fa 2
tigari decurſu totius vitæ , non ut opus utile animali perficeret, ſci
licet , ut pondera ſublevaret fed tantummodò, ut conflictu continuo
impediret actionem machinarum mufculorum , nempe laboraret ,ut
Prop. 31. Part, 1 . ni.
QUIBUS MUSC. CONTRACT. FIERI POTEST Ý
nihil ageret , ſeu ut quietem animalis induceret : quæ ridicula , &
imprudens actio , abſurda prorſus & contraria effe videtur artificio
Gilimæ æconomiæ , qua animalis actiones excrcentus .
Inſuper, ſicut in tenſione arcus ſenſus laſſitudinis & languoris
non percipitur à machina materiali arcus , fed à manibus, fiipſum
tenſum continuo retinere cogerentur , fic ingens laſſitudo ferri de
beret à vi interna & organo animalis impediente actionem mufculi,
dum nempe violenter ejus machinas diſtractas retineret. Quare to
to vitæ decurſu , dum quieſcimus & fomno recreamur , tunc affiduo
& inſano labore & laſliiudine afficeremur; & è contra , ficut arcus
reftitutio ad naturalem contractionem non eſt laborioſa ,immò con
formis ejus naturæ , ſic naturalis reſtrictio machinularum muſculo
rum , qua ingentia pondera ſublevantur, non laboriofa , & languo.
rem creans , fed potiùsſuavis eſſe deberet, ficut quies à labore ,& à
diſtractione violenta , & reftitutio ad naturalem ftatum fummopere
jucundá eſt. Cùm porrò hoc fit falſum , & laſſitudo percipiatur,
quando grandia pondera ſuſtinemus, non quando quieſcimus, faren
dumeft ,vim contractivam mufculorum non impediri , quando quie
fcimus, & ideò non à vi machinæ , quando impedimentum ceſat ,
pondera grandia ſublevari.
Prætereà, fi:qua cauſa impediret vim contractivam mufculi , aut
talis cauſa ſemper continua actione ageret contra facultatem illam
contractivam perpetuò vigentem , utpondus in bilance æquilibra
tum ſemperconatur deſcendere, licet non moveatur , aut eam omni
nò deftrueret, & torpidam redderet. Si primum ergò muſculus,
etiam quando non agit trahendo reſiſtentiam perſeveraret turgidus,
tenſus & durus , quia actio machinarum exercetur trahendo , & ſe
decurcando quantum poſſunt & quantum impedimenta permittunt.
Si ſecundum , actione prolixiori & magis laborioſa conſequeretur id
ipſum , quod compendiofiùs effici potuifler. Ponerentur enim duæ
caufæ validiffimæ non eodem tempore exiſtentes, ſed una poft aliam
vicillim ſe conſequentes, quarum una , ſcilicet vis contri&tiva ma
chinarum exifteret in mufculis illo tempore præciſe , quando præ
cepro appetcntis facultatis ingentia pondera lublevantur , & tunc
visimpedimenti non extaret : e contra illa extincta , hæc poni debe
ret toto tempore , quo mufculi oriantur.
Modò G Narura nilaliud quærit , niſi ut ftatis temporibus ponde
ra ſuſpendantur , & hoc haberi poteſt compendiofiùs ab unica cauſa
ſci
,
8 Cap. I. DE MODIS ET OPERAT. MECHANICIS , QE
fcilicet à vi muſculos contrahente, ad quid fuperfluapoſitioalterius
caufæ impedientis illam actionem , fcilicet cauſa deſtinata ad nihila
gendum ,nempe ad quietem , & otium muſculorum efficiendum ?
Prætereà, quia ab appetitusdefectu , ut defectus eſt, ſcilicet à ni
hilo , non poteſt deftrui vis contractiva mufculi: ergo deficiente ap
petentia illa , adeflet cauſa impediens, quæ ageret deftruendo vim
contractivam , & pofteà, adveniente eadem cupiditate , deftruere
tur impedimentum illud . Hoc autem eſt multiplicare entia fruſtrà,
& abſque neceſſitate. Igitur abique ulla cauſa impediente fufficit po
ſitio unius caufæ , quæ muſculos jullu appetentis facultatiscontrahere
poſſit.
PROPOSITIO VII.
Muſculivitalimotu non tenduntur,induranturque ob quietem
partium eorum .
Scio , aliquos credere , aquam conftare ex virgulis quibuſdam ,
quæ dum flexuofæ , ad inftar anguillarum , excurruntinter glomos
compoſitos ex iiſdem fibrillis, aquam fuxibilem reddunt; at quan
do à frigore rigeſcunt , & omninò immobiles permanent, tunc duri
tiem glacialem adipiſcuntur. Eodem modo putant , quod ſola quies
partium componentium ſufficientiſſima caula ſit conĠftentiæ & fir
mitudinis omnium corporum durorum . Quia vero muſculi , quan
do agunt , tenduntur & indurantur , non verenturaffirmare , quòd
facultas anime jubentis quietem inducendo in mufculis, tenlionem
& rigiditatem in eis creet.
Verùm talis imaginatio falfa effe videtur , ut oftendimus libro de
motionibus naturalibus à gravitate pendentibusa. Pofteà in caſu no
ſtro dato , quòd à quiere partium fibra muſculoſa tenſionem & du
ritiem acquirerent, ex hoc ipſo fequeretur deſtructio propoſitionis
propofitæ
Quia fupponitur,quòd actio mufculi Git contractio ordinata ad
elevanda pondera ; & talis decurtationon à quiere partium , ſed ab
corummotu fieri debet, quo ſcilicet ſibi ipſis approximantur; cum
que talis motus abſolvi nequeat in muſculis,niſi exercendo ingentem
vim , ut poſſint pondera appenſa elevari , & toto tempore , quo par
tes mufculi moventur, mollities in eis perſeverat ex hypotheſi , nec
durities adhuc inducta eſt: ergo vis ingens, quaelevanturvaſta pon
dera , & actiomufculi, quæ clt contractio ejus, exercentur, quando
A Prop . 143 . ad.
QUIBUS MUSC. CONTRACT. FIERI POTEST . 9
adhuc molles ſunt, antequam duri reddantur, ſcilicet antequam par
tes muſculi quielcant. Quapropter quies non erit cauſa elevationis
ponderum , & actionis muſculi.
Nec , quia continuatio ſuſpenſionis fit tempore ſubſequenti, dum
muſculi durities perſeverat , dici poteft, quod energia quietis par
tium muſculi ſit caufa talis ſuſpenſionis; quia talis actio eft conatus
& impulſus continuus, quo partes mufculi madidæ , & ideò non du
ræ , vi quadam motiva laborioſa contrahuntur ; quod conjicitur ex
laflitudine ſubſequente, quando ex lucta illa conſequitur tremulus
motus , quo pondus ſuſpenſum retinetur.
PROPOSITIO VIII. ·
Muſculi vitali motu non contrahuntur per exſiccationem , aut
alterationem fimilem ei, qua in pilis & capillis torrefa
Etis contingit.
Non deſunt alii modi in Natura , quibus filamenta contrahuntur
& decurtantur. Videmus enim , quòd capilli , pili , fibra nervoſa &
tendinofa , inteftina ,pelles &omnes membrana ab ignis ardorecorru
gantur & decurtantur :immò ipſæmet muſculorum fibre , aſfatæ &
torrefa &tæ evidenter contrahuntur. Hinc ſuſpicantur aliqui , quòd
poſſent confimili modo mufculi animalis ad ejus libitum contrahi &
decurtari. Hoc autem omninò improbabile & abſurdum effe often
demus. Primò , quia hæoperationis fiunt ab igne exſiccante & com
burente , quatenus cducit à prædi &tis glutinoſis fubftantiis partes
fluidas & lubricas, ob quarum defectum reliquæ partes tenaces u
piuntur , & mutuò ſe colligant, & hinc diminutio molis eorum &
contractio ſubſequitur, utin luto & innumeris conGimilibus corpo
ribus contingit. At in caſu noftro talis operatio locum non habet ;
nam nulla exſiccatio , aut combuſtio efficitur in muſculis , quando
violenter contrahuntur. At fi dicant, quod non requiritur ariditas
& combuſtio ad hoc , ut nervi & tendines contrahantur , ſed ſüfficit
fimplex alteratio calefaciens ; nam in aqua ferventi mufculi elixati
valde decurtantur , licet ſemper madidi Gint.
lis reſpondeo , quòd revera in nervis & tendinibus elixatis interna
eorum partes ad invicem proximiores factæ ſunt folidiores & conſti
patiores ob expulſionemſuccorum , qui interſtitia fibrarum reple
bant, quæ expulſio à caliditate aquæ ambientis facta fuit.
Quodque Similiter talis operatio contractioni vitali muſculorum
Pars II. ( B) d a
1o CAP. I. DE MODIS ET OPERAT. MECHANICIS ,
adaptari non poffit, multipliciter fuaderipoteſt.
Primò , quia experientia conſtar, quòd à nimia caliditate per alla.
tionem & elixationem multò magis contrahuntur tendines & mem
brane , quàm mufculi ipſi; at, quando actione vitali fibræ carnea val.
de inflantur , tenduntur & contrahuntur, nullam prorſus tendines
& membrana contractionem patiuntur.
Secundò , quia in mufculis, dum volociſſimè moventur ſe contra
hendo , neque caliditas excedens naturalem teporem obſervatur ;
quæ affationem ,autfervorem elixantem producere queat : immò in
piſcibus & reptilibus valde frigidis motusegregiè fiunt.
Tertiò , ad producendam illam foliditatem in nervis afatis, aut e
lixatis requiritur prolixa actio caloris , qui ſtructuram &temperiem
eorum adeò alteret & tranſformer , ut non poſſint priſtinam molli
tiem , & laxitatem reallumere. Hoc autem in mufculisanimalium
dum moventur ,non verificatur, quia momento contrahuntur , &
ictu oculi facceſcunt: ex quo patet , quòd compoſitio & temperies
muſculorum non commutatur ; & ideò eorum contractio non fit per
alterationem fimilem ei , quafibra nervec torrentur ab igne , vel cor
rugantur per elixationem . Quod præterea ſenſuipro patet : nam cor
& mufculi reptilium diſſecti,& abſciſſi, diu moventur ſe contrahen
do & relaxando abſque ardore comburente, abſque ebullitione , abla
que torrefa &tione, aur duritie , & abſque ullaperſeverante alteratio
ne, & commutatione corporeæ fubftantiæ mufculorum , ſed à viqua
dam motiva & perceptiva doloris : ut patet in prædicto corde abſciſſo
paulò poft quietem & torporemejus , quandoextinctum apparet , G
acupungatur, autſuccoacri irritetur, fubitò reviviſcit, & pullatio
nes omiflas reaſſumit.
Deinde videndum eft , an mufculi per corrugationem fibrarum
contrahi poſſint; pro cujus indagine præmittuntur ſequencia lem
mata .
PROPOSITIO IX. .
Si Funis AB Fig. 5. TAB. XV. clavo X affixus à pondere Z
in B appenfotendatur, & intermedia pars à potentiis R & S
torqueatur, corrugeturque in eodem plano,ita ut à quatuor
tračtionibus tenſusfunisremaneat, & directionesintermediæ
DO , IC parellele fint inter fe,e bifariam fecent angulos
alternos funis.Dico,quodpotentia S &K od pondus Z
pro
QUIBUS MUSC. CONTRACT. FIERI POTEST.
proportionem eandem babent , quamquadruplum finus an
guli DGO complementiſemillis anguliflexionisfunis GDF
ad finumtotum .
Secerur funis DC bifariam in F , ducaturque linea GFE perpendi
cularis ad DO , CI, quia potentia Strahendo funes DG , DF per
directionem ODS agit contra duas reſiſtentias ipfius Z , & ejus ,
e impedit tra &tionem puncti F verſus D, & directiones DG ,DF
que
ſunt æquè inclinatæ ad ſublimitatem OD; atqueconcurſus D mobi
lis eſt perdisectionem OD : a ergo potentia Żæqualis eſt ei , quæ in
F trahit funem DF verfus F , & iis æquilibratur potentia S. Ergo
potencia S ad duas prædi&tas æqualesoppofitasreſiſtencias z ,&
in Foperantes ,eandem proportionem habet, quam ſublimitas OD
bis ſumpta ad duaslongitudines æquales DG , FD . Etſimili ratione
potencia R adduasreſiſtencias æquales, ſcilicet claviX ,& ejus, quæ
funem CF trahit verſus F, proportionem habet eandem , quam ſub
dimiras IC bis ad FCbis,feu quam DO bis ad DFbis. Ergo dux
potenciæ S&R fimul ſumptæ ad quatuorrefiftentias æquales inter
le ,ſcilicet ipſius Z , clavi X, ejus, quæ trahit fupem DF verfus , &
cjus, quæ trahit funem CF verfus D , proportionem habet eandem ,
quam quadruplum ſublimitaris DO ad quadruplum funis inclinati
DF; & quia quaruor potentiæ inter ſe æquales ZX , & duæ contrariæ
funem in Firahentes quadrupla ſunt ſingularis potentiæ Z :igitur
duæ potentiz S & R Gmul lumptæ ad refiftentiamZ eandem propor
rionem habent,quam quadruplum finûs DO ad finum totum DF & c.
Hinc patet , quòdpotentiarum S & R una pars quarta tantùm ſci
licet ſemiflis potentiæ S verè ſuſtinet pondus Z ; reliqua ſemiſlis S
opponitur ,æquilibraturque ſemiffi
R ; & reliquamedietasRagit
æquali momento contra clavi X reſiſtentiam , & fic funis tenſus re
tinetur.
Modò exiſtente angulo GDF graduum 31. erit quadruplum fi
nûs DO æqualis integro ſinu totoDG. Ergo tunc duæ potentiæ
RSæqualeserunt ponderi Z. Et, fi prædictus angulusfuerit obtu
fior ,tunc potentiæ RS minores erunt, quàm Z: at G acutiorfuerit,
RS fimul majores erunt , quàm Z.
PROPOSIT10 X.
Iiſdem poſitis Fig.6. TAB. XV. fi funis corrugatioperficia
1 Eadem
Lirectio bus
tser , ut DFC parallela fit BGC AE, necnon directioni
( B) 2
- Prop. 69. Part. 1 ,
bus DS, CR : potentiæ oppofitæ S & R quadrupla erunt
ponderis Z.
Quia directiones oppoſitæ RC, SD: nec non funis AC, CD, &
BD ſunt inter ſe parallelæ : ergo anguli & trianguliGDF, & FCE
omninò deſtruuntur ; & ideò linea DO , DG , DF, CF, CÍ,CE z
quales ſunt inter ſe ; quare ſinus D quater ſumptus quadruplum
erit unius DG. Ergo duæ potentiæ SR ad Z eandem proportionem
habent, quam 4. ad 1. &c.
SCHOLI U M.
Alia rationehujuſmodi corrugatio effici poteſt ,finimirum pars intermedia funis DFC
Fig . 7. TAB. XV. revolvatur circa virgam MN , O tunc pariter due potentia oppoſite
SR virgam torquendo , Spiram GDFCE efficiunt, & pariter due potentie Ser i qua
druple erunt ponderis Z.
PROPOSITIO XI.
Iiſdem pofitis,fiintermedius Funis multoties perfectècorruge
tur in CDEF, Fig. 8. TAB. XV . à potentiis SR ,HI,
KL, MN . Dico ,omnes potentias corrugantes ad refiften
tiam Z eandem proportionem habere , quam multitudo cor
rugationum , CDEF, quater ſumpta ad unitatem .
Exiſtente fune AB directè extenſo à pondere Z , quoniam in pri
ma corrugatione Cduæ potentiæ contrariæ SR oftenſæ ſunt a qua
druplæ reſiſtentiæ Z: ſed eædem potentiæ nil aliud efficiunt, quàm
decurtationem funis , & proinde agunteodem modo , ac fi in loco C
funis vinculo aliquo innodatus fuiſlet, eſſetque affixus clavo X, &
directè extenſus infra C uſque ad B à pondere Z , ſuperveniant poſt
ca duz aliæ potentiæ HI contrariæ , efficientes ſecundam contor
fionem integram D: & quia ſuperior funis pars DCA tenſa perſeve
rat , non obltante intermedia corrugatione C; pariterque inferior
portio DB tenditur à pondere Z ; igitur duæ potentiæ contrariæ HI
quadruplæ erunt ejuſdem refiftentiæ Z: quare quatuor potentiæ
SRHI limul ſumpræ octuplæ erunt reſiſtentiæ Z. Idem dicendum
eft de reliquis corrugationibus E & F. Ergo toties quadruplum re
fiftentiæ Zſumi debet , quot ſunt corrugationes &c.
Hinc conſtat , totam longitudinem funis corrugatam impelli qui
dem ſurſum ac deorſum à potentiis contrariis, ita ut medietas po
tentiarum impellat nodos corrugationum ſurſum tendentes ,reliqua
verò medietas impellat curvationes deorſum tendentes. His pre
millis. A Per apteced. Schol Pr os
PROPOSITIO XII .
Muſculi contractio vitalis non fitper corrugationem fibrarum ,
ut in lumbricis apparet.
Qui ab apparentiis ſubitò moventur abſque prævio examine,mul
toties decipiuntur ; non quidem , quia experientiæ utiles non ſunt
ad ſcientiam acquirendam , ſed quia ipfæ experientiæ , aut non ſunt
exactæ ob ſenſdum imperfectionem , qui nequeunt minimas rerum
differentias diſcernere ; vel quia ſenſus abſque rationis criterio mul
toties fallax eft.
Hoc contingitin lumbricis , qui moveri videntur per corrugatio
nem , feù inflexionem prolixi corporis eorum in minutiſſimas plicas
alternè ſe conſequentes . Et quia receptum eft , motum animalium
non fieri,niſi per mufculorum actionem , hinc ſuaderi quiſpiam por
ſet, fibras omnium mufculorum contrahi per conſimilem corrugatio
nem ad inſtar ſpirarum ſerpentium .
Verum , quia do &trina mechanica & ratio ipſa ſatis declarant ab
ſurditatem prædictæ corrugationis in fibris mufculorum , plane ſua
demur , necin lumbricis ,nequein cæteris animalibus mufculos con
trahi ſe corrugando.
Hoc deducitur ex tribus lemmatibus præcedentibus , in quibus
oftenfum eft ,quòd ad integram funis Fig. 6. TAB. XV. corruga
tionem GDCE efficiendam requiruntur duæpotentiæ S & R , quæ
· trahunt funes ad partes oppofitas , nempè S ſurſum & R deorſum ,
& ambarum vires quadruplæ ſunt reſiſtentiæ ponderis appenli Z.
Et quando multoties funis corrugatur , tunc quot ſunt corrugatio
nes, totparia potentiarum ad oppofitas partes retrahentium requi
runtur, & omnes prædictæ potentiæ corrugantes ad eandem reli
ftentiam Z eandem proportionem habent, quam' multitudo corru
gationum quatèr fumpta ad unitatem ; itaque,G fuerint centum cor
rugationes , & pondus Z fuerit unius libræ , vires omnium poten
tiarum contrahentium æquales erunt ponderi 400. libr. Et tam
grande virium diſpendium oritur ex inutili tractione contraria ſur
lum & deorfum , fine qua contractio funis effici non potuiſſet. Sed
non hiceſt finis abſurditatum. Conſidero ſecundo loco , quòd nul
la potentiamotiva animalis trahere reſiſtentiam poteft, nifi alicubi
innitatur & colligetur , non enim movetur ad inftar venti , ut often
ſum eft; fed neceliariòmacḥina , vel fibra SO, vel RG termino fixo,
ut
( B) 3
14 CAP. I. DE MODIS ET OPERAT. MECHANICIS, CC"
ut clavo S, vel R alligari debet , quæ fibre rurſus fi contrahi debent 14
per corrugationem in a,b, & c,d, Fig. 9. TAB.XV.denuò potentiæ

contrariæ f,g,h ,i, adhiberi debent,quæ quadruple quoque'erunt re
Giftentiæ , & toties multiplicandæ erunt, quot ſunt corrugationes in
tranſverſis filis SD.RC. Fig. 6. TAB. XV . Et quia Tertiò illæ po
tentiæ contrariæ corrugantes rurſus non moventurad inftar venti , 1
ſed contrahunt tranſverſales funes ramificatas novis corrugationi

bus; igiturquadruplæ pariter erunt reſiſtentiarum , & toties multi
plicandæ, quot ſuntcorrugationes novæ ,& ſic ulteriùs in infinitum ;
cùmque hoc fit abſurdum dicendum eft,fibras muſculorum non de
curtari per corrugationem , ſed per ſolam diminutionem longitudi
nis eorum.
PROPOSITIO XIII.
Declarandum modò eft , quo artificio mechanicolumbricirepe
re poſſint ; & quomodo corrugatio illa ,quam inlumbricisvi
demus , revera nonfit caufa ,fed effectus contractionis inter
norum muſculorum eorundem lumbricorum .
TAB. XV . Fig. 10.
Sit lumbrici longitudo AE cylindrica conſtans ex ſubftantia mol
li & membranoſa , quäe ambiarur à fibrismufculoſis brevibus per lon
gitudinem lumbrici extenſis & colligatis, ut ſunt MK , LI,KH, IG,
&c. Et quia duo motus in lumbricis obſervantur. Primò, innixo
corpore ABCD ſuper D, decurtatur pofterior pars DE, accedente
randa E verfus D; & tunc externa pellis DE corrugatur frequenti
bus plicis,deinde , dum Cluftentatur à folo ,contrahitur fubſequens
portio DC codem modo conſpicuis plicis & corragationibus; ex
qua abbreviatione poftrema pars tantumdem inflatur & tumeſcit,
quantum exigit diminutio longitudinis ejus. Eodem modo decur
tatur reliqua longitudo CB. Secundo loco , innixo venire BCluſ
penditur caput A , & erectus aliquantum elongari videtur,& ante
riùs promovetur ; poftea caput A innititur pavimento , & trahitur ,
ut prius B verſus A , &Cverſus B , & fic ulterius.
Oftendendum modò eft , quòd talis promotio lumbrici non fiat a
viſibilibus illis plicis & corrugationibus, quæ in ejus pelle apparent.
Quia fi pellis, & internæ membrana carnoſa per corrugationescon
tractionem lumbrici producerent, potentiæ motivæ contrariæ inter
fe ,talem corrugationem efficientes, in immenſum multiplicari de
berent,
QUIBUS MUSC. CONTRACT. FIERI POTEST. is
berent , quod eft abſurdum , ut oftenlum eft. « Et aliundè facillimè,
& expeditè eademoperatio perfici poteft per contractionem fibra
rum mufculorum , ficut fit in omnibus animalibus . Ergo non per ab
ſurdam illam corrugationem , ſed per hanc contractionem , quam
Natura paſlim exercet, lumbricorum motus abſolvitur.
Modus verò & ordo operationis talis erit. Fibra muſculofa EG,
ftabili principio G affixa , cùm pavimento innitatur & ejustermino
alligeturad inftar ponderis canda E ; ergo more muſculorum contra
& a & ubbreviara ejus longitudine, tranſferetur canda E verſus G,
& fic F verſus H. At quia pellis& membrane internæ non contra
huntur , ſed retinent ſemper eandem longitudinem ;ergo neceſſariò
corrugationem patientur, ſicuti contingit in muſculis majorum &
perfe &torum animalium : præcipuè in ſepto tranſverſo cuniculi,
quando internæ fibre muſculof& contrahuntur, evidenter ejus mem.
brana inveſtiens corrugatur in minutiſſimas plicas. Eodem modo
pars ED trahitur verſus C , & CD verſus B, & BC verſus A.
Tantummodò negotium faceflit erectio & promotiocapitis & an
terioris ejus partis MA, quæ li offea aut dura fuiffet , facile à fibris
muſculofis impelli& promoveri anterius poſſet, ut lingua cartilagi
noſa prolixaavis pici AB in hac figura , cujusoperatio tam bella &
artificiofa eft, utnon pigeat brevidigreſſiuncula eam declarare.
DIGRESSI O.
Sit lingua offea cartilaginoſa ABE Fig. 11. TAB. XV. quæ re
condi poteft intra rottri vaginam , eftque illius longitudo ABE una
cum radice offea dupla longitudinis roftri DO , ita ut retracta lingua,
duæ ejus appendices offee cartilaginea BHE circa occiput GM refle
& antur. Deinde ad terminum Croftri inferioris mandibule alligan
tur duo mufculi CFE , qui in Bterminis duorum officulorum BHE
anne & untur. Modò ex contractione muſculorum CFE trahuntur
radices cartilaginum offeurum BHE ( quæ appendices lingue ſunt )
verſus apicem roftri C, & fic tota linguaAB exporrigiturextra ro
Arum ,remanente poſtrema parte iplius BE intra id iplum roftrum .
Ut verò eadem lingua , completa venationeundique formicis, fti
para intra roftri vaginam rapidiflimè unà cum formicarum præda re
trahatur, quatuor mufculos huic avi Natura dedit. DuoEGMO ,
qui, ſuper caput reflexi uſque ad O, retrahunt duas appendices EB
officulorum cartilagineorum .
Ec duo alii mufculi BHIK , NPQR, qui directè retrahunt lingue
• Prop. 12. hujus, VC
veram radicem & principium appendicis ejus B , intra roftri DO ca
vitatem , uſque ad ejus terminum intimum L, & quia lingua eft ſa
tis prolixa , & quans ferè latitudinem trium digitorum ; ergo longi
tudo muſculorum magis quàm dupla eſſe debuit longitudinislingua,
quantum nempè fibræ rectæ mufculorum decurtari poflunt. At poſt
ea, ut tanta longitudo mufculorum in ſitu brevi capitis & colli avis
aptari & commodè operari poſiet, ſolerter Natura duos mufculos
EGMO circa capitis convexitatem circumduxit , eoſque alligavit
in O roftri fuperioris radice , & duos alios BHIK ſpiraliter circa tro
chleam cartilagineam revolvit in IKPQR.
;
Sed ne dum exiſtente lingua offeatalis motus fieri poteft nam fi
militer ,quando carnea & mollis eſt, ut in quadrupedibus & in ho
mine videmus eam erigi & exporrigi extra os : quo vero mechanico
opificio hoc peragi poffit, ex artificialibus operibus deduci poffe vi
detur. Videmus, quòd follis coriaceus cylindricus ab aëre indatusdi
rigitur & exporrigitur ; & multò faciliùs hoc contingit , li cavitas
follis ſpongioſa fuerit ,quia , ſpiritu violenter immiſto, tamquam à
cuneisrepleri debent ſpatia omnia , quouſque quàm maximè fieri po
teſt dilatêntur , unde , follis corrugationibusablatis, parietes omni
no extendantur , & ideò follis dirigitur , induratur & anteriùs pro
movetur. At fi mollis fuerit , non deſunt exempla in Natura , qui
bus moles tendinofa & molles eriguntur, indurantur & anteriùs pro
moventur Utgenitale equinum ne dumad inftar ſpongiæ à fanguine
& ab aliisfuccis ſpirituojis inflatur & turget , ampliataejus mole ſe
cundum trinas dimenſiones :ſed præcipuè notandum eft, quòd pa
rum creſcit in latum&valdè in longum exporrigitur , elongaturque
inſigni turgentia & duritie, quod pendere poteit ex configuratio
ne pororumpenis equini per totam longitudinem ejus diſpoſitorum :
& inſuper oportet, ut àfafciis circularibus tota ejus longitudocir
cumligetur , àquibus impediaturampliatio in latum ; & fic facile in
longumporiinflati promovere vaſtam ejusmolem poffunr.
Eodem artificio caput lumbrici,cochleæ , ejuſque cornua ante
riùs promoveri poſſunt. Patet igitur , quod motus lumbrici à fibris
muſculoſis fieri poteſt eodem modo ,ac mufculi contrahuntur in re
liquis animalibus , & corrugationes pellicula externæ funt effectus,
non cauſæ motus ejuſdem animalis. Unde concluditur, quòd nullo
modo per corrugationem mufculi ab imperio voluntatis corrugati
contrahi poſſunt.
PROT
PROPOSITIO XIV.
Muſculi non contrahuntur per condenſationem longitudinis fi
brarum , & approximationem extremarum partium ad invi.
cem , fed muſculidurities & tenſiofit per inflationem .
TAB . XV. Fig. 12 ,
Cùm video , quòd filum metallicum ignitum ,dum frigefcit, de
curtatur trahendo ſurfum pondus appenſum , comprehendo ,hoc fie
ri non poffe, niſi particulæ minimæ metallilongo ordinediſpoſitæ ,
una verſus alteram approximentur , & in tali caſu concedendum
eft , quòd quælibet particulæ ejuſdem fili motibus contrariis ad in
vicem accedant. Si igitur eodem modo fieret mufculi contractio ,
planè ejus vires contrariæ , aut internæ & naturales eſſent , qualis eſt
vis gravitatis,aut externæ ;propriæ& internæ mufculorum non erunt,
quia per ſe non agunt, niſi adveniat impulſus appetentis facultatisani
malisimmiſſis à fpiritibus,ſeu conſimili corpore : hoc verò abſque in
nixione ad inftar venticogeretur motibus contrariis impellere quam
libet minimam particulam fibrarum muſculorum , & unaquæque vim
quadruplam refiftentiæ ponderis appenGi exercere deberet ( ut ex
propofitione u . deducitur) talis autem operatio videtur abſurdiſſima
& incomprehenſibilis ; & proindedeſerere non debemus modos fa
ciles & perceptibiles, quibus paflim utitur Natura. Hic verò mo
dus facilis erit per ſtructuram catenæ (de qua egimus in prima parte
propofitionis 114.) cujus annuli , vel rhombi à cuneis dilatati facile
catenam fibrofam contrahere poflunt.
Circa ſecundum conſidero, quòd dicuntur inflari ea corpora, quo
rum cavitates replenturab aliquo corpore fluido , vel duro , utfpon
gia , urris & alia hujus generis ; at in his evidenter augeturmolesſe
cundum trinam dimenſionem , & præterea tenſio & duritiesaliqua
ſuboritur , atin muſculis diligenti inſpectione moles non videtur au
geri: nam longitudo muſculi potiùscontrahitur & decurtatur , lati
tudo verò & craſlities non videtur augeri, ſed retinet eandem dimen
fionem . Verum eft tamen, eum acquirere inſignem duritiem & ten
fionem : an verò ex hoc inferri debeat inflacio , multi negant. Ergo
contra confidenter ajo , duritiem cum contractione eſſe argumen
tum evidens inflationis. Primò , quia eadem moles corporea carnis ,
quæ continetur in muſculo flaccido & elongato , comprehenditur
quoque in eodem mufculo decurtato , quandoquidem eadem eſtmoles
Pars II. ( C)
18 Cap. I. DE MODIS ET OPERAT. MECHANICIS,
lescarnea & muſculoſa , quæ in utroque continetur : ergoconfurgunt
duo cylindri AB & DE Fig. 12. TAB. XV. omnino æquales inter
ſe , quorum altitudines ſunt inæquales ,quare quantolongitudo illius 144
CB ſuperat hujus longitudinem HE, tantò præciſe baſis areacircu.

laris, feu cralities hujus DH excedit illius craffitiem AC ,; && pro
inde ſi decurtatio fuerit pars tertia totius longitudinis , erit neceſſa
riò reciprocè incrementum plenitudinis tertia pars bafis, ſeu craſ
fitiei.
At inquiunt , & hoc verum eſt, quare non conſpicitur talis infla.
tio ? Reſpondeo, fieri poffe, ut poft laxitatem , quando tengi fiunt,
magis uniantur & reftringantur ad invicem fibra,craffiores redditæ
ob corrugationem , ut filamenta funis humore incraſſata ſtrictiùs
colligantur, & fic duritiem acquirunt & augentur in latum , quoad
molem ſcilicet inflantur abſque eo , quòd exterior ſuperficies dilate .
tur. Augeri mole enim dicuntur ne dum ea , quæ majorem latitudi.
nem externam occupant, ſed etiam ea , quorum interna moles in la
tum creſcit , ſcilicet cujus internæ cavitates & interſtitia replentur,
Craſſities enim corporis menſuratur, non ab interceptis corporibus,
fimul cum inanibus cavitatibus interceptis , ſed à ſolis plenis corpo
ribus , ut fpongia , panis fermentatus , & pumex , fi eorum innume
ræ porofitates arena ,vel ſucco concreſcibili replerentur , verè co
rum moles corporea augeretur , licèt apparentes trinæ dimenſiones
eandem menſuram , quam priùshabebant, retinerent.
Et quis quæſo capiet , fibram aliquam mollem decurtari poffe abf
que co, quòd contorqueatur ,autcorrugetur ad inſtar lumbricorum ,
velalio confimili modo ? In qua corrugatione neceſſariò fibra crala
fiores & inflatiores erunt.
Quod verò muſculorum inflatio & tenſio fiat ne dum ob corruga
tionem & decurtationem fibrarum , ſed etiam , quia integra moles
corporea muſculi verè creſcit , multiplicaturque ob additionem no
vi corporis ,patet experientia in muſculo cordis, cujus ampliſſimæ
cavitates , quæ in cordis ftatu laxo, dum oriatur , à ſanguine reple
bantur, poitea in ftatu tenſo , dum agunt, à fola carnofa fubftantia ,
expulſo Sanguine , replentur. Hoc ſenſu parer:nam immiffo digito
intra vulnus, in apice cordisinciſum ,vivente adhuc animali , in qua
libet cordis pulfarionedigitus tanquam à prælo violentam conſtrictio
nem & compreſfionem patitur. Quare in pulfu & tenſione cordis,li
cèt extrinſeca ejus ſuperficies ob duritiem & ob contractionem fin
bra
4 Excl. 6.32
QUIBUS MUSC . CONTRACT. FIERI POTEST. 19
brarum circularium non amplificetur , &proinde non augeri videa
tur , tamen ſuperficies cavæ internæ exacte replentur & uniuntur,
ita ut in a &tupulſationis moles carnea cordis duplo major Git ea , quam
in ſtatu quietis habebat , ut poſtea oftendemus. Id ipſum contingit
in ventriculis carnofis avium .
Præterea in mufculo maffetere tactu ipfo percipitur ampliatio &
inflatio , quotieſcunque mandibula contiguis dentibus ad invicem
violenter comprimuntur ad inſtar præli.
PROPOSITIO X V.
Muſculi contrahuntur vitali motu ingenti vi,quia eorum fi
bræ à corporeadveniente inflantur tanquam à cuneis.
Oftenfum jam eſt, duritiem & tenſionem , quam mufculus acqui
rit , dum agitvitali actione, fierinon poſſe, niſi per inflationem fi
brarum ejus. Senſu quoque conftat, quòd talis turgentia & inflatio
non fit fine contractione & diminutione longitudinis earumdem fi
brarum . Modò oftendendum eft, quòd hæc phænomenaſalvarinon
poſſunt, niſi pori fibrarum mufculorum inflentur ab alio corpore, tam
quam àcuneis. Conftat enim ex dictis, quòd actio vitalis mufculi,
qua contrahitur, fieri non poteft à Gmplicifibrarum corrugatione vel
condenſatione, ſive à vi machinæ , five ab impulſu Spirituum produ
eta. Quia fi hoc verum eſſet, non creſceret fubftantia corporea mul
culi, fed retineret candem molem , ſcilicetpoft contractionem craſ
lities ejus tantùm augeretur, quantùm ejus longitudo decurtatafuit:
at hoceſt evidenter falſum , cum carnoſa muſculi cordis fubftantia in
acupulfationis duplo majorſit mole laxa ejuſdem ; cò quòdnil pror.
ſus alterata externa quantitate & figura, cavitates ejus replentur ab
ipla carne , expulſo fanguine , qui ibidem continebatur. Porrò tale
augmentum molismufculi intelligi non poteft abfque additionenovi
corporis ibidem inſinuati,vel abſque rarefactione ipſius mufculi coro ,
dis, fcilicet , niſi ejus poridilacentur admittendo vacuitates. Hoc ſe
cundum videtur impoffibile ; nam cavitates vacua interceptæ ,mol
litiem & laxitatem potius, quàm duritiem in mufculo producerent.
Reſtat ergo , utin co vitaliter operante nova ſubftantia corporea ve
rè ſuperaddatur, quæ aut fua plenitudine poros impleat, vel vi per
cuſſiva eos dilacet. Quia poftea à tali nova fubftantia inflante non au
geturfibrarum longitudo, fed potiùs decurtatur. Ergo multo ma
gis lateraliter fibras inflando , craffitiem earum auget. Talis autem
in
(C) 2
20 CAP. II. CAUSÆ NON VERÆ MOTUS
inflatio eſſet impoffibilis , niſi particulæ corporis advenientis ad in
ftar cuneorum inſinuarentur intra porofitates earundem fibrarum , aut
illå ſpatia vipercuſſiva expanderent , quæ actio pariter ad vim , & a
&ionem cunei reducitur. Quare patet propoſitum .
Sed inquiunt , Naturam audere & poſſe aliquid ſupra legesme
chanicas. Egregiè profectò , quafi leges mechanicæ non ellentne
ceſſariæ , & proinde Natura contra leges neceſſitatis, à Divina Sapi
entia præſcriptas, ſcilicet impoffibilia agerepoſſet.
Alii poftea non verentur affirmare, non debere nos ex pufilla no
ſtra capacitate Naturæ thefauros dimetiri . Sicuti enim nos ne dum
trahimus pondera , ſed etiam variis motibus gladium impellimus ,
vibramus & agitamus , fic fpiritus animales poſle mufculos movere.
At hi Boni Viri,ficut in ſečtionibus anatomicisperitiſſimi ſunt, ficli
mathematicè , ſcilicet philoſophicè ratiocinarentur , perciperent,
quòd omnes gladii agitationesex circularibus componuntur,quo
rum ſingulæ fiunt ab illa prima immediata, & fimplici muſculorum
contractione , quæ per tenſionem & inflationem fit, & fic compre
henderent , vim motivam muſculorum non faltibus & tripudiis , ſed
fimplici impulſu , per incuneationem & contractionem mufculorum ,
produci.
CAPUT II..
De cauſis non veris contractionis Muſculorum , qua ab
aliis addu &tæfunt.
ICET Natura in omnibus fuis operationibus admira
Li bilis fit, nemo eſt , qui in ſtuporem ſummopere non
rapiatur, dum ingentem vim & energiam muſculorum con
templatur , atque intimiùs cauſas ,organa & artificia, qui
bus Natura talem operationem exſequitur , percipere fata
git. Et quia faciliùs falſi deformitas, quàm pulchritudo
veritatis , ab humana imbecillitate percipitur; ideò falfæ
opiniones priùs à nobis rejiciendæ erunt, cùm , quia hæc
non contemnenda , tùm etiam , quia falſi
eſt pars ſcientiæ
tatum excluſio nos ad veri inquiſitionem faciliùs manudu.
cit. Et Primò oſtendemus.
PROPOSITIO XVI.
A Facultate incorporea naturali muſculos immediatè
non moven . Omir
MUSCULORUM REJICIUNTUR. - 21
Omiſlis argumentis , quæ contra facultates naturales incorporeas,
à GALENO inculcatas, afferri ſolent; adverto ſolummodò , quòd
mufculi non agunt vitali motu ,niſi ſe contrahendo : talis autem con
tractio violenta non fit, niſi per duritiem & inflationem , quam mufa
culus acquirit. Jam talis inflatio concipi non poteft abſque adventu
& inſinuatione alterius corporis ; nam moles mufculi corporea, nem
pe illa, quæ trinam dimenlionem habet , augeri & inflari non poteſt
a facultate omnino incorporea , quæ ad inftar punctiindiviſibilis nul
lam magnitudinem habet.
Sed non deſunt aliqui , qui potiùs Aristotelis , quàm Naturæ
vocem audire velint ; & hi non verentur affirmare , muſculos inflari
poſle per rarefactionem partium in muſculo.contentarum ,quam ra
refactionem per fimplicem motum fieri poſſe à facultate incorporca
cenſent, ficuti ab impetu, ente incorporeo, immediatè gravia & pro
je&ta moveri putant. Sed iis me feciſſe ſatis cenſeo,oftendendo ,
quod impetus non eft aliud , a quàm motus ipſe, qui in ſubjectomo
bili viget; & ideò non eſt entitas diverſa à motu , quæ vim activam
continenter exerceat, impellendo gravia , aut projecta , ſed potiùs
impetus eſt ipfius projicientis effe &tus perſeverans , ſcilicet eitmo
tus , quo mobile agitatur. Et ideò non erit facultasincorporea per ſe
ſub Giftens,quæ naturaliter & immediate corpora movere valeat.
Sed contra hanc doctrinam afferri poteſt egregium experimen
cum doctiſſimi neoterici, qui obſervavit, quòd li pilæ ligneæ levis
penna gallinæ infinuetur, & pofteagrandi impetu projiciatur, excur
rit fanè pila retardato curſu ob pennæ volantis impedimentum , quod
ſi fortè àpila penna avellatur , ut fæpè accidit, tunc pila impedimen
to liberata , celeriùs per aërem currit ; non ſecus ac homo, rejecto
onere , quod raptabat, celeriùs currere poteft. Hinc deduci poſle
videtur, quòd cauſa motus accelerati in pila illa projecta , pendeat à
grandi conatu impetus in ea exiſtentis , qui vigebat , ſed non pote
rat ob pennæ impedimentum æqualem velocitatem exercere.
Cui difficultati reſpondeo , quòd re vera non retardatur motus
pilæ abimpedimento pennæ, nec acceleratur poſt pennæ disjunctio
nem ; ſed æquè velociter fit , licèt viſus in hoc criterio decipiatur,
quia pila à penna poſticè raptata & mirè circumvoluta , non fecùs ,
ac navis à remone agitato cogitur non directo , ſed itinere tortuoſo
& ſpirali tranſferri,quæ diverticula ob exiguitatem latere poſſunt,
& lic motus pilæ retardatus apparebit, dum æquèvelox eft, ac poft
* De vi percuſionis cap. 17. ( C) 3 pen
!
penne disjunctionem ,quando in directum extenſo curſu fertur. Ex
quo infertur, quòd cauſa motus pilæ non fit entitas impetus incor
porei , in ea exiftentis & continenter agentis , ſed ſit primus impul
ſus projicientis ; & proinde motus perſeverans in pila erit effectus il
liusprimæ percuſſionis, à corpore impellente factus.
Prætereà , aut rarefactio illa mufculi fit ſine admixtione , & tunc
mufculus plenus acquireretmajorem molem abſque additionenovi
corporis , quod eſt impoſſibile ; autrarefit per admixtionem plurium
vacuitatum ; & tunc intra poros cedentes corporis mollis , ut caroeſt,
Spatia vacua perſeveranter immanere poſſent in mufculi actione vita
li continuata , quodeſt impoſſibile: non quia Natura vacuum abhor
ret ſ, ed quia fluida corpora & mollia ſua gravitate ad invicem uniun
tur & conftringuntur. Unde ſequitur, quod inflatio infculorum à
fimplici facultate incorporea effici non poteft.
PROPOSITIO XVII.
Neque fpiritus ,feu aura corporea , ut aër eft, muſculos vi
tali actione movere poteſt.
Non defunt, quifpiritus animales corporeostenuiflimos , ut aura
eſt, cauſam motivam muſculorum eſſe pronuncient. At hi non pof
ſunt ab innumeris difficultatibus ſe expedire: oportet enim , ut aura
illaſpiritxofa , aut impellat muſculosexcurrendo intra eorum cavita
tes ad inftar venti , vel cos inflet ſua copia & plenitudine, aut potius
ebullitione & rarefactione quadam porofitares mufculorum amplian
do eorum contractionem efficiat. At hæc videntur impoffibilia, quia
actio mufculi eft mera contractio longitudinis ipfius, co quod ex
tremi termini motibus contrariis ad invicem accedunt, fe inflando
& turgendo ſecundum latitudinem , quæ actio concipi non poteft
abſque cuneioperatione , quatenus illi fpiritus, non ſecus ac cunci
ferrei , intra poros muſculorum in Gnuati, fibras contrahunt tanta vi,
ut grandia pondera ſuſpendere valeant. In tali porrò operatione pri
mò requiritur apparatus cuneorum , fecundò durities eorundem ,
tertiò vis motiva , quæ eos violentiſfimè impellat. Quoad primum
noa video , unde tanta copia aura ſpirituoja adveniat &, in quofpe
cu ſpiritusilli recondantur ; qui , licet adeſſe ſupponanturn, ullam
tamen duritiem habebunt , cum rariores & molliores ſint qualibet
ſpongia ;lanaaut goſſypio. Et quamvis aër in utre incluſus reliſtat
compreſſioni , quam efficit ingens pondus incumbens, non ſecus ac
maſla
MUSCULORUM REJICIUNTUR. 23
maſſa ferrea, nihilominus talis actio diverſa eſt à cunei & muſculi
actione , quia non elevat altiùs pondus incumbens , ſed tantummo.
do refiftit ejus compreſſioni. Oporteret ergo , ut inſufflari & infi
nuari poſſet nova copia aëris, vel in eiſdem poris generaretur,ut cu
nei actionem exerceret. Et proinde ſemper maxima illa difficultas
redit, à qua nempè cauſa pender grandis illa vis motiva , quæ impel
lit intra poros mufculi novam illam copiam aura ſpirituofe ; & ratio
difficultatis eſt, quia corporibus rariſſimis, utgoflypio & aëri , impri
mi non poteft vehementiflimus impetus projectitius; videmus enim
talia leviſſima corpora ,etiam à vi ignis tormenti bellici impulſa , ſu
bitò cadere & diſpergi ; pariterque videmus , quòd aër , à quocum
que vento impüllus, inſinuari non poteft intra ſpongiæ poroſitates
patulas , ut ejus molem inflet & turgidam reddat. Dicere poftea ,
quòd intra poros mufculi, juſſu voluntatis ſeu appetitus ſenſitivi in
actu tenfionis mufculi generetur nova illa copia aura fpirituofa , &
è contra abeat & deftruatur,quando muſculus relaxatur & quie
ſcit , eſt quid Gimile ſomnio. Præterea nec ebullirio in muſculis fie
ri poſſe videtur,nam ſenſu patet , nullum fervorem & ardorem tunc
temporis in muſculis excitari, præter conſuetum teporem : immò in
piſcibus nulla caliditas ſenſu percipitur. Tandem hac experientia
univerſa hæc fabula rejicitur:lectis enim in longum mufculis viven
tis animalis , intra aquam demerfis, in qua ob dolorem vehementif
fimè agitantur, in tam grandi, copiofo & vehementi fervore & e
bullitione illius aure ſpirirnofa ,in mufculis excitata , erumperent &
aſcenderent à cicatrice innumerabiles bullæ aéreæ per aquam , ut in
aheno ferventi contingit: quod prorſus nonapparet. Igitur non à
fpiritibus corporeis muſculi inflantur & moventur.
PROPOSITIO XVIII.
Nec à ſucco autfanguine, muſculi poroſitates inflante, fieri
poteft eorum vitalis contractio.
NondefuntClariffimi Viri ,quicredant, muſculos inflari à fangui
ne,copiofiùsex arteriis immiffo , qui per ſociam venam effluere & e
labi non poffit, non fecùs ac in pene contingit: & licet actio & effe
&tus diverGficencur in his organis, cum penis augeatur ne dum in la
tum , ſed etiam in longum ,& mufculus decurtetur, nihilominus ,
cum ambo à fanguine irrigentur & rubeſcant, oportet ,utturgeans
& indurentur à copia ejuſdem fucci fanguineiporos eorum repientis.
Vc .
Verùm , quia ſubſtantia ſpongioſapenisundique diftrahibiliseſt, fit,
ut fecundùm trinam dimenſionem augeri poſſit. At fibramuſculo
rum adeò tenaces & rigidæ ſunt, ut elongari nequeant , ut ſunt fides
nerveæ citharæ: & ideo , quando porofirates eorum ab effluvio fanguin
neo replentur, dilatantur ſolummodo in lacum , non in longum ; &
ideò corrugatis fibris decurtari debent. Sed facilè vanitas talis fen
tentiæ detegetur , ſeriò advertendo , in quonam conſiſtat difficultas
hujus operationis. Ut enim grande faxum ſuſpendatur, non fufficit
apparatus cuneorum ferreorum , ſed præcipuè inquirendæ ſunt vi
res motivæ , quæ ingenti vi cuncos percutiendo & impellendo fa
xum dimoveant. Sic pariter , ut muſculi ſuſpendant vaſta pondera,
facilè haberi poteft copia guttularum fanguinis,quæ ad inftar cuneo
rum intra porosfibrarum muſculorum inlinuari poflint. Sed unde re
periemus vires motivas tantæ energiæ , ut , cuneolos ſanguineos vali
diſſimè impellendo , ingentia pondera ſuperare queant ? Talis enim
ac tanta vis motiva neceſſariò ,aut erit propria ſanguinis, aut ab ex
terna cauſa impulſiva pendebit. Propria fanguinis eſſenon poteſt.
Primò , quia vis fanguinis exilis & debiliſſima efle videtur ; quod
conjiciturab obſcuro motu undulationis , qui tam torpidus & debilis
eit,ut feſtucæ pondus ægrè ſuperare valeat , & potius cenferipoffit
motus fermentativus ,quàm loco motivus. Igitur fi à fanguinisaf
fuentia mufculi contraherentur, tunc vis motiva minima immediatè
& abſque machina ſuperaret refiftentiam , centies & millies ſe ipſa
majorem : quod cum fit impoſſibile, fatendum eſt , ab effluvio fan
guinis muſculos non inflari nec contrahi.
Secundò , li fanguistam infigni vimotiva præditus eſſet ,ut , muf:
culos inflando ,tam vaſta pondera ſuſpenderet , profectò vi propria
minorum refiftentiam ſuperare poſſet , ſcilicet poflet ſe ipſumim
pellere perarterias & deinceps regredi per venas ,circulationes ejuſ
dem fanguinis efficiendo. Sed hoc eftfalſum ,nam cogitur Natura
adhibere vim impulſivam cordis,ut per arterias ſanguinem diſtribuat,
& indiget auxilio valvularum & compreſſione muſculorum , ut per
venas denuo ad cor fanguisreducatur.
Tertiò , quia , ut docet experientia , compreſſio muſculorum ab
dominis & eorum , qui reſpirationi inſerviunt, nec non arrunm ,una
cum periſtaltica compreſſione venarum , eſt cauſa impulſiva fanguinis
per venas , fine quaimpulſione ſtagnaret. Igitur effectus produceret
fuam cauſam , ſcilicet actio & comprelio mufculorum ,quæ cenſetef ur
MUSCULORUM REJICIUNTUR . 25
effectus, produceret motum fanguinis,qui ſupponebatur cauſa con.
tractionis eorundem muſculorum .
Quartò videmus, quòd fanguis per venas crurales & per brachia
pendula difficile aſcendit ob ejus gravitatem , & motu tam lento fer
tur furſum , ut ipfæ vena valdè inflentur & extra cutem rubicundæ
promineant; è contra, elevatis cruribus aut brachiis, ſubitò corum
vene detumeſcunt, & curis alba & explanata redditur , quia facilè
fuere deorſum poteft fanguis. Quare vis motiva , quæ fanguinispro
pria eſle cenſetur , eft tam debilis, ut ſuperare propriam gravitatem
nequeat; & proinde erit impoflibile , ut inflando muſculos, elevare
poflit pondera, centies & millies ſe ipſa majora. Et ideo muſculi
inflari & contrahi àvipropriafanguinis non poſſunt.
Hoc præterea confirmatur ex difficultate& impoſſibilitate ope
rationis, quia fanguis non eft omnino fluidus, fed majori ex parte
conſtat ex partibus craſſis, glutinoſis & fibroſis: & fiquidem aqua
fuidiflima per poros & canaliculos ftrictiflimos non momento , ſed
ſenſim inſtillat, multò difficiliùsſanguis,craſſiori & glutinoſiori
confiftentia præditus, per eofdem anguftiffimos poros ičtu oculi in
tromitti & exire in magna copia poterit. Quare muſculi glutei &
vafti coxendicum , qui , non niſi à grandi copia fanguinis aliquarum
librarum , à locis diffitis tranſferenda , repleri & infiari poffunt, non
ictu oculi , fed ſenſim poſt unum vel alterum minutum ſecundum
horarium intumeſcerent & detumefcerent.
Præterea memini, virum nudum me extendiſſe ſupra tabulam,
quæ innitebatur ſupra oblongum angulum ligni acuminati, præciſe
in mediis natibus reſpondentem , in quo fitucentrum gravitatis il
lius hominis exiſtebat, & tunc exercitis mufculisfoleis & vaſtis,nem
pe ex inflando, pedes extendendo & impellendo, debuiſſer neceſſa
riò turbari a quilibrium ,pedes capitis præponderando, nam ab habi
tu totius corporisgrandis copia fanguinis ad crura &ad tibias reduci
& congregari debebat, quanta nimirum ad curgentiam inferiorum
muſculorum requirebatur: quod tamen non contigit.
Inſuper, ſi muſculi à ſanguine fuperabundanti inflantur, neceſſe
eft, ut primò claudantur vel conftringantur exitus à mufculo, &de
inceps exſpectandum eft, quouſque tanta copiafanguinis effundatur
ab arteriis, quanta requiritur ad curgentiam efficiendam , & poftea
mora aliqua requireretur ad fanguinem copioſum , in proximis venulis
exiliffimisexonerandum . Hæc autem repugnant experientiæ , quia
Pars II. (D) non
non diurno tempore , ſed ictu oculi mufculi etiam vafti inflantur & 5:
detumeſcunt.
Adde , quòd actio mufculi diuturna impediret curſum ſanguinis
per vaſa ,in ipſum mufculum penetrantia , quia , inflata muſculi car
ne , neceffariò molles,vaforum intercepti canaliculi comprimuntur
& conftringuntur , & propterea , durante conſtipatione ,fanguis per
eos excurrere non poterit: quod eſt falſum , cum nunquam copioſi
ùs & vehementiùscirculetſanguis, quàm dum mufculi aſſiduo motu
exercentur.
Tandem hoc evincitur ex eo, quòd muſculiagunt ſe contrahendo
nedum eo tempore , quo ſanguis ab arteriis in eis tranſfunditur, ſed
etiam , quando ſunt fitibundi, & deficit tale effluvium , nempe poſt
quam arteriæ reſectæ ſunt ; immò mufculuscordis teſtudinis abſciſſus,
& aqua dilutus , per duas vel tres horas movetur ,pulſando abſque
gutta ſanguinis. Quare mufculi non moventur, quia turgent &in
Hantur à copia ſanguinis, qua carent, ſed ob aliam longe diverſam
cauſam .
PROPOSITIO XIX.
Muſculi contrahi vitali motu non poſſunt à fanguine , impul
fe à vimotivacordis.
Cor eſſe veluti primum mobile fyltematis animalis ſenſu conſtat ;
& ideo venia digniilli ſunt , qui reliquas animalis motiones à corde
pendere cenſuerunt. Videmus enim , id indefeſſo motu pulfare ,&
magna vi ſanguinem effundere per arterias ad omnes partes anima
lis.Hoc aliquibus ingeſlit, fuafitque,à vi motiva cordis poffe muf
culos contrahi, mediante veloci immiſſione & inſinuationefanguinis
intra porofitates muſculorum , à quo inflantur tamquam à cuneis . Alii
verò putarunt , cor non eſſe totalem & principalem , ſed adjuvantem
caufam contra &tionis muſculorum . Nos verò has ambas ſententias
falſas & impoffibiles oſtendemus.
Eft procul dubio cor unus ex muſculis præcipuis animalis : com
ponitur enim ex fibris fpiraliter involutis ,tendinoſis& carneis, ejuſ
dem naturæ , conſiſtentiæ & ſtructuræ , ac fibre cæterorum muſcu
lorum habent, quæ , non ſecus ac illæ ,videntur inflari, indurari &
contrahi. Et quia Natura , nec multiplicitate cauſarum & organo
rum , nec varietate delectatur, dicendum eſt, cor eodemmodo & ab
eiſdem caufis inflari& contrahi,à quibus cæteri muſculimoventur.
Si
Si igitur oſtenderimus, quòdcordismuſculus tendi& pulfare non
poteft ob impulſionem ſanguinis, in eo immifli , planè demonſtra
tum erit , muſculos ab eadem vi motiva non inflari, ſed ab alià longè
diverſa cauſa moveri .
Paret ex anatome, cor duas arterias coronarias habere ad fangui
nem immittendum intra ejus molem mufculofam , quæ oriuntur ab
aorta ,antequam è fins pericardii egrediatur :& hæ habent proprias
valvulas, prohibentes ſanguinis regreffum , & in ipſa carneacordis
mole fanguis ,effuſus ab arteriis, poftea exſugitur à veniscoronariis,
& in dextrum ventriculum illius defertur peculiari circulatione , ut ait
HARVEUS .
Ecquia vis motiva immediata , àqua fanguis per arterias omnes
defertur , eft vehementiffima tenfio & pulfario cordis, quæ ad inftar
præliſanguinem , in ventriculo ſiniſtro ejus contentum , exprimit in
tra aortam , & hinc intra coronarias arterias, & hinc intra carneam
cordisſubſtantiam . Ergo immiſſio fanguinis intra poros mufculi cor
diseſt effectus ,productus à contractione & pulſatione ejuſdem cordis.
Cùmque effectus producere ſuam cauſam nequeat ,erit impoſſibile ,
ut inſinuatiofanguinis vi cunei intra poros cordis efficiat ejuſdem mul
culi contractionem , & proindè muſculus cordis à cauſa longè diverſa
contrahi debet. Unde deducitur, quòd neque cæteri muſculi ani
malis inflari poſſint à fanguine.
Pro clariori hujus rei expoſitione conſidero, quòd cor in ftatu
quietis ſanguine turget, nedum repletis ejus ventriculis, ſed etiam
vaſis , porofitatibus & interſtitiisfibrarum ,fanguine ſaturatis ad inſtar
ſpongiæ .Atquando fit pulfus,tunc infatisfibristota cordis moles con
ftipatur & induratur; & ideo neceffe eft ,ut fluor ſanguineusè ventria
culis, è vafis & è tota fpongiora ſubſtantia cordis, tamquam à pre
lo , prorſus expellatur : & propterea impedietur adventusnoviſan
guinis è coronariis intra cordis porofitates, cùm temporepulſus,corſo
lidam duritiem retineat , quæ fineconſtipatione & reſtrictione cavi.
tatum intelligi non poteft. Eftque talis cordis conſtipatio tantæ e
nergiæ , ut nedùm evomat totum ſuccum fanguineum , in eo conten
tum , ſed etiam eum impellat uſque ad extremos articulos animalis :
ergo ſanguisexpreffus, & in arterias coronarias immiſſus , non habe
bit majorem vim , quàm cauſa projiciens , nempè quam conſtipatio
cordishabebat; & ideo minor vis motiva, quæ eft effectus, non po
teriturgendo ſuperare majorem energiam caufæimpellentis: quare
non
( D) 2
non poterit dilatare cavitates vaforum & poros ,tam arêté conſtipa
tos. Et ideo in actu pulfationis cordis fanguis è coronariis arteriis non
poterit effundi,nec inſinuari intra cor ;fed ,quando fanguis abeſt ,
non poteft inflare nec implere. Igitur eſt impoflibile , ut fanguis, è
coronariis adveniens , inflationem efficiat,qua cor induretur in actu
pulſationis ejus.
Ex hac demonſtratione colligitur diverſus operandi modus arte
riarum coronalium à cæteris arteriis: nam hæ fanguinem impellunt
& tranſmittunt eodem momento & eadem actione , qua pulſat cor .
At coronaria non item , tranſmittunt enim ſanguinem intra cordis car
neam molem tempore quietis ejus, ſcilicet quando cor relaxatur, &
ad inſtar ſpongiæ dilatatſua vaſa & porofitates ,ut excipiatfanguinem .
Quia inactu pulfationis cordis portiones arteriarum coronalium , quæ,
antequam cor attingant , intra pericardium natant,adeo ſanguinere
plentur, ut ferè rumpantur, eo quòd à valvulis propriis impeditur
regreſſus, & anteriusvafa ftringuntur à cordis conſtipationc. Ergo
àvi, qua tranſverſa fibre earundem arteriarum ſe liberare conantur
ab illa violenta tractione, non ſecus ac fides citharæ diſtractæ , fequi
tur , ut , ceſſantepulfu cordis,ſubitò à prædicta vi conſtrictivaſanguis
ille interceptus promoveatur & impellatur intra productiones eo
rumdem vaforum , per cordis molem univerſamdiſperſorun . In ſub
ſequente verò cordispulſu fanguis,intra ejus vafa contentus, cum ne
queat regredi ab valvularum impedimentum & ob urgentiam novi
fanguinis advenientis , oportet , ut promoveatur per exitus patulos
venarum coronalium , & inde in dextrum cordis ventriculum labatur.
Cùm porrò muſculoſa cordis ſubſtantia repleatur & infletur à fan
gaine coronalium , non quandopulſat,ſed potiusquandoquieſcit&
relaxatur. Ergo non a ſanguine ,ſed ab alia caufa contrahitur indu
raturque cor .
Quòd poftea in reliquis muſculis artuum eodem modo fanguis,ab
arteriis immiſſus, neque totaliter ,nequeex parte adjuvando, effice
re poſſit eorum contraétionem , lic denuò oſtendemus.
Quia eodem gradu virtutis motiva, qua pulſat corvi præli expri
mit quoque ſanguinem per univerſum corpus ; & ſimiliter ab eodem
gradu energiæ fanguisexpulſus, ut nuclei àdigitis expreſi, mufculos
infat, qui ſuſpenderent vaſta pondera , ab articulis ſublevata. Ve
rùm vires, inter fe æquales, & eadem energia, eodemque organo fa
& tæ ,non poffuntimmediatè & abſque machina ſuperare reſiſtentias,
valdè inæquales interſe. Sup
Supponamus modò , quòd ad fanguinis expreſſionem per totum a
nimalis corpus requiratur vis moriva, quæ æquare poſiet reſiſtenti
am ponderis libr. 100, & poſito etiam , quod eadem vis moriva ne
dum fanguinem exprimere debeat , ſed inſuper ſublevare teneatur
immediatè pondus libr. 1000.nemo fanæ mentis negabir ,hanc actio
nem requirere vim motivam decuplo validiorem illa .
Conſideremus modò duplicem cordis actionem . Primò quando ,
oriantibus mufculis artuum , cordis contra &tio fanguinem ſolummodo
impellit per univerſum animalis corpus. Secundò quando fangui
nem impellit , & fimul eum inſinuat intra muſculos inſigniores ani
malis ,tanta energia , út ſuſpendat pondus libr. mille, patet in prima
illa actione decimam partem conatus & virtutismoriva adhibere ejus,
quam in poſtrema actione exercet. At hoc evidenter falſum eſt ;
nam eodem placido ictu & æque laborioſo, cor pulſat in primo ,
quam in ſecundo cafu , quod in anatome vivorum tactu percipitur,
nam immiſſusdigitus intra cordis cicatricem , femper æquali vi con
ſtringitur, veluti à prælo , ſivè mufculi animalis agant, fivè quieſ
cant : Igitur eſt impoſſibile, ut muſculi artuum inflentur & contra
hantur à fanguine, immiffo à vipulfationiscordis.
Inſuper confirmatur, quia nunquam validiùs cor pulſat & fangui
nem vehementius impellit, quàm in febre ardenti: ergotunc omges
mufculiuſque ad tripudium vehementiffimè agitari deberent , & ta
men tunc nedum fortiùs & vehementiùs non agitantur, immò pror
ſus quieſcunt. Quarepatet propofitum .
PROPOSITIO XX.
Caufam contractionis funismadidi inquirere.
Suſpicabitur fortè quiſpiam , à fanguinis affluxuin mufculis turgen
tiam & duritiem , quæ validam eorum contractionem efficit ,pro
duci pofle eodem , vel fimili modo , & ab eadem cauſa, qua funes
madefa &ti aquam celeri motu exſugunt , & tanta vi ab inſinuatis cu
neis aqucis dilatantur & inflantur ,ut nedum contrahi poffint , ſed
etiam vim habeant elevandi maxima pondera , utque talis opinio
accuratè examinari poſſit.
Videndum eft , à qua cauſa funis madidus contrahatur.
Etprimò,quòd vis aëris compreſſiva non poflit eſſe cauſa contra
&tionis funis madidi, colligitur ex demonſtratis in libro de amotioni
busnaturalibus à gravitate pendentibus; nam aquam in ſubtiliflimis
ca.
a Cap. 8. Prop. 183, ( D) 3
cavitatibus fiſtularum , ſpongiarum , vel interſtitiis filamentorum
funis immitti non poſſe à pondere , vel preſſione ambientis aëris , ibi
dem oftendimus.
Et licet in ſiphunculis & ſpongiis afcendat & infinuetur aqua , im
pulſa à vi ponderis ejuſdem aquæ , tamen hæc cauſa non videtur ſuf
ficiens , ad contrahendumfunem cum vaſto pondere appenſo , ut fa
cilè demonſtrari poteſt, fibræ enim contortæ funis componunt fa
ſciculum reticularem ex catenis , quorum annuli dilarantur à cuneis
aqueis ; & in iis verificanturea, quæ ſupra a demonſtrata ſunt. Quòd
nimirum in rhombo AEBD ; Fig. 13. TAB .XV. appenſo in A &
tracto à pondere Z, alligato in B, vel in K , quælibet minima potentia
dilatare poteſt funes A EB & ADB, & ſuſpendere immenſum quod
libet pondus Z. 6 Uti fi Z pendeat plus quam 100000. libras pote
rit ſuſpendi à potentià unius libræ , quæ dilarabit funiculos, quouf
que angulus EAD, à funibus comprehenſus, ſit duorum minutorum
fecundorum . Et tunc pondus Z verè ſuſpendetur, & furfum aſcen
det per ſpatium minimum , quod minus eſt una particula earum ,
qualium longitudo AEB funis in centum mille millenaria partium
æqualium ſubdividitur.
Hæc contractio , licèt multiplicetur pro multitudine rhomborum
catenæ AK , tamen idemmet pondus Z æquè ſuſpenditur ab uno
rhombo AB, quàm ab innumeris AB,BC ,CK , & c. & æquè dilatatur.
In unoquoque enim eorum dilatatio ED ad decurtatam ſemialtitudi
nem AR eandem proportionem habet ; & ideo potentiæ dilatantes
multiplicantur,non ut majus pondus ſuſpendant, ſed ut id ipſum ad
majorem altitudinem tranſferant. Scilicet longitudo catena AGK
ad ejus decurtationem erit , ut 100000000. adunitatem ; proptereà
quòdomnium rhomborum anguli à potentiis multiplicatisæquè di
larantur, nempè non ultra , quam duos minutosſecundos.
}
Modò experientiaconftat, funem madidum ( cujus latitudo quar

ta pars craſſitieidigiti annularis fuit) valdè decurtari ultra decimam
ſexcam partem longitudinis ejus , quæ ampliffimum angulum dilata
tionis funium requirit , nempè graduum 41. proximè. Et tunc po
tentia funes dilatans major , quàm ſexquialtera eſt reſiſtentiæ Z, cu
jus pondus 16. librisminusnon fuit.
Quia verò in noſtro experimento moles aquæ , madefacientis la
minam , ſeu cylindrulum minimæ altitudinis , menſuratæ à fibris mi.
nimis , funiculi rhombos componentibus,debuit effe tam exigua , ut A.
à Cap. 16. Part. I. b Ibid . Prop. 99. Ibidem. d Prop. 99. Part. 1. non
non poſſet binas guttulas ſuperare ;& tamen energia ponderis tan
tillæ aquæ ſuſpendere valuit libras 16. quare , ut in tabula ibidem po
fita « videre eit , binæ illæ guttulæ aquæ pendere debebant ferè un
decim libras , quod eft falſum . Igitur eſt impoſſibile , ut à minimo
pondere duarum guttularum aquæ dilatentur funes uſque ad angu
lum graduum 41. & decurtentur una ſextadecima parte ejus , atque
ſuſpendant pondus librarum ſexdecim ; ad hoc enim opus efficien
dum requireretur pondus aquæ fere librarum II . ut ex calculo dedu
citur .
Verùm aliundè patet , quòd cauſa motiva , funem contrahens ,
nulla alia excogitari poteft, præter guttularum ſeriem , quæ ad in
ſtar cuneorum funem inflant, fe inſinuando intra ſpatiola , compre
henſa à filamentis ſpiraliter contortis , ex quibus ille funis componi
tur : talis autem inſinuatio fieri non poteft, niſiviæ clauſæ , aut reſtri
& tæ violenter aperiantur,dilatando interſtitia illa conſtipata,tùm à vi
conſiſtentiæ & duritieifunis, tùm à vi ponderis prementis , à qua fi
bræ mutuò ſe tangere & amplexari coguntur.
Quodque prætereà magna vis requiratur, ut cunei aquei intra po
ros funis inſinuentur,ſuaderi poteft ab ingenti reſiſtentia , quam ſu
perant:nam poriligni duriſſimi , ut buxi, juglandis& fimilium , ſunt
îtri& iffimi , rigidi ,& ob duritiem difficiledilatari poffunt ; & tamen
videmus , quod horum lignorum fibræ , madefactæ ab aqua , eviden
tiffimèdilatantur & ab invicem recedunt, ſe inflando & fpatium am
plius in latum occupando. Nec hoc fieri poteſt abſque eo , quòd mi
nutiſſimæ aqueæ moleculæ intra buxi poroſitates violenter inſinuen
tur. Ergo cogimur fateri, quòd aquæ guttulæ vim habeantexer
cendi tàm grandem violentiam ; aliàs talis operatio non fieret.
Erit igitur operæ pretium , conſideraremodum & neceſſitatem
hujus admirandæ operationis.
Et licèt evidentiffimum fit ,aquam vi ſuæ gravitatis inſinuari in
quaſlibet poroſitates vacuas , aut aëre rariſlimo repletas,juxta axio
maArchimedeum ,quod exigit , ut fluida minus preffa à magis com
preſlisexpellantur , ut locum cedant gravioribus, hoc fanè ex nece
flitate contingit iis in locis, ubi pori tantæ amplitudinis & capacita
tis ſint , ut excipere valeant moleculas aqueas: at difficile captuelt ,
minimam vim gravitatis guttularum , terebrando ítrictas poroſita
tes ligni,aut funis, ampliores eas reddere pofle , diffolvendo arctam
ſtrictamque unionem fibrarum , quæ nedum à duritie ligni & funis,
. Ibidem . b DeInſiden. Fluido. ſed
32 Cap. II.CAUSÆ NON VERÆ MOTUS
ſed etiam à tractione ponderis appenſi producitur.
Hic nodus minimè diflolvi poffe mihi videtur , niſi ex doctrina à
nobis tradita libro de vi percuſſionis a .
Quia aqueæ guttulæ minutiflimæ intra ligni vel funis poroſitates
ampliores , quàm ſint gucculæ , inſinuari quidem poffunt , ſed non
abſque motu locali, nec localem motum abſque impetuexerceri pof
ſibile eft : igiturjam aqueæ moleculæ , dum intra ampliores poroſi
tates funis feruntur, agunt quidem non in quiete conftitutæ gravi
tando , ſed motu & impetu affectæ contra reſiſtentiam prorſus quieſ
centem , tenacitatis nempè fibrarum funis & ponderis appenfi. Ve
rùm vis exigua guttularum aquæ , motu & impetu affectarum , fupe.
rare valet quamcunque vaſtam reſiſtentiam ,motu privatam,ut often
fum eſtb. Igitur profluvium minimarum guttularum, energia motus
& percuſſionis , inſinuari poteft & terebrare vi cunei poroſitates, ſeu
interſtitia fibrarum funis, eas tanta violentia dilarando , ut poffint
ſuperare reliltentiam vafti ponderis ſuſpenſi & in quiere conſtituti.
PROPOSITIO XXI,
Muſculos non inflari de contrahi vitali motu à fanguine, vio
lenter immiffo , aut ab aëris compreßione ,aut ab ipſomet pon
dere ſanguinis, eodem modo , ac funesmadidi contrahuntur.
liſdem experimentis & rationibus, quibusoftendimus, aquam in
fiftulis ſubtiliffimis, in ſpongiis & filtris non inſinuari à vi compreſſi
va aëris , facilè evincitur , fanguinem violenter in muſculorum ſpon
gioſitates immitti non poſſe à preſſioneejuſdem aëris ambientis.
Athocprætereà evidentiùs comprobari poteft hac experientia,
facta à diligentiſſimo Boyle , & in noftra Academia Experimentali
Medica : in vacuo Torricelliano multa animalia claufa diu moventur
& agitantur , antequam pereant. At ibi magna ex parte fpatium
aëre privatur , aut ſaltem ad inſignem raritatem redactus effet , & i
deo non poſſet , ſua preſſione ibidem non existente, fanguinem intra
mufculosinſinuando ,eos inflare & contrahere & propterea non debe
rent fieri motus illi convulſivi tam violenti, ut experientia docet. Er
go fatendum eſt, non à vi compreſſiva aërisſanguinem intra muſculos
inſinuari & contractionem efficere.
Poftea , quòd theorica , in precedentipropofitione tradita , quæ tam
exactè contractioni funis madidi adaptatur, minimè ſufficiens fit , ad A
mufculorum contractionem falvandam , Gcoftendemus.

A Prop.190. b De vipercul. Prop . 199. Dc Motion . vatur. à gra . Pria
vitate pendentib . cap. 8.
Primò , quia funis tunc inflatur & decurtatur , quando omnes ejus
internæ partes madidæ ſunt: gracileſcit verò, relaxatur elongatur
que, quando eft omnino aridus & humiditate aquea privatus. E
contramuſculus ,quando maximèſanguineirrigatur inltar ſpongiæ ,
tunc relaxatur, molleſcit elongaturque : at induratur , tenditur con
trahiturque, ejecto & expullo fanguine ,vel majori ex parte dimi
nuto , ut patet in corde & in reliquismufculis,qui albicantes & palli
di ſuot , quando contrahuntur , & florido rubicundoque colore do
Dantur ,quando relaxantur, immo fiſcalpello cutis mufculi laxi fece
tur , copioſeſanguinem emittet , contra in ſtatu turgido & duro ejuf
dem mufculi.
Hoc confirmaturexemplo penis, qui tenditur erigiturque ab ad
ventu & affluxu fanguinis, ut funis ab aqua , & valde ruber in actu
turgentiæ ejus, ſecusac muſculi. Igitur muſculi turgentia & tenfio
non efficitur ab inſinuatione violenta fanguinis intra ejus ſubſtanti
am , ſed alia ratione , longèdiverſa ab inflatione funis ab aqua .
Secundò, intra muſculos immittitur ſanguisinceſſanter ab arteriis,
quæ femper pulſant, five velimus , live nolimus: quare fi ad inſtar
funis madefacti mufculi inflarentur & contraherentur à ſanguine , vi
pulſus arteriarum inſinuato ,aut ſemper contracti eflent, ut in con
vulſione contingit ,autpulſarent, ut cor.
Sed dicere quiſpiam poflet, appoſitas eſſe in mufculis valvulas
quaſdam , à quibus ingreſſus ſanguinis intraporos muſculorum ſemper
impeditur , exceptis temporibus, in quibus imperio voluntatis ape
riuntur a : at hujuſmodi ſubterfugium pluribus rationibusvanum ef
ſeapparet. Quia vis moriva, qua fanguis immitti debet ad inftar cu
neorum intra poros muſculorum , eft tàm grandis & valida , ut ingen
tia pondera ſuſpendere poffit, & hæc agitcontra valvularumreli
ftentiam ante ingreffum , nempe in toto decurſu ,quando mufculi
non agunt,& deinceps contra reſiſtenciam articuli & ponderis ap
penſi agunt. Igitur Natura inutili labore, aſſiduo & continuato to
tius vitæ decurlu fatigatur, ut , tantummodo per brevetempus muf
culos inflando , articulos & appenfa pondera ſuſtineant : quo nihil
ineptiusexcogitaripoteſt. Prætereàvis & energia valvula ,quæ æ
qualis eſſe debet impulſioni ſanguinis arıerioſi , pariter exercenda eſ
ſet totius tempore, quo muſculi quieſcunt & otiantur, actione fru
ſtranca & ftultiflima.
Inſuper li fanguis vi cunei inflat muſculos, ut aqua funem , reſtaç
ſem .
. Ex Prop. 6. hujus, Pars II. (E)
34 CAP. II. CAUSÆ NON VERÆ MOTUS MUSC. &c.
femper maxima difficultas, quomodo relaxantur & detumeſcunt,
debent enim tolli cuneoli illi fanguinei, intra poros fibrarum mufculo
rum exiftentes ; at hoc difficillimum eft, nec fieripoteft momento ,
nec fine viæquali ei ,à qua cunei illi inſinuati fuerant
Tertiò , vulgari ſententiæ ,quæ ex ruborefaciei hominis in ira &
pudore ,& ex pallore in metu , deducit , quod funguis movetur ab
animi affectibus, & ideo immediatè ſubjiciatur imperio voluntatis ,
o inis ad ge
acquiefcere non poffum ,quia talis rubor & diffufifangu
nasconſequitur immediatè ex cordis vehementi & frequenti agita
fanguinis diffunditurper
tione in ira & pudore , eo quòd major copia
arterias, quàm excipi poſſit à venis faciei, & proinde,repletis & tur
gefactis venis capillaribus,cutis rubeſcet. E contra timore languet
cordis pulfus , & ideo minor copia fanguinis per arterias diffunditur,
quàm redeat per venas, unde capillares vene exinanitæ pallidum co
lorem efficient, ſed fi conſideretur fimplex actio voluntatis , hæc
per fe & immediatè , nec ruborem , nec pallorem creat. Hinc ergo
non ſequitur, quòd ab imperio voluntatisactione immediata ſanguis
ad determinatum mufculum immittatur , & ab alio retrahatur ſ
; ed
moveatur juxta Naturæ exigentias ab organis naturalibus, quæ a
gunt nobis non advertentibus & dormientibus , five velimus , five
nolimus . Sed mufculi inflatio & contraétio ſubjicitur immediatè im .
perio voluntatisnoſtræ , quæ fanguinem impellere non poteft. Ergo
non à fanguine immiſſo ad inſtarcuneorum mufculi agunt.
Quartò videmus, quòd funis non poteft undique humectarimo
mento , fed tempore ſenſibili ; quia particulæ fluidæ non poſſunt li
bero curſu peranguſtias pororum funis moveri, & penetrareuſque
ad intimas funis partes, & ideò tardo motu ferri debent , ut docet
experientia. E contra mufculi contractio eſt velociffima inftar ful
minis :ergo talis inflatio non fier motu locali à fanguinis penetratio
ne intra porofitates muſculorum .
Incontrarium adducipoffetexemplum filtri, vel ſpongiæ , quæ ,
fi arida fuerint , non poffunt, niſi prolixo tempore , ab aqua inflari,
& fi madida fuerint, citiffimè aquam exſugunt uſque ad turgentiam .
At valdè diverſa eft ſtructura & operatio funis à ſpongiæ rariſſima
poroſitate :hæc enim poft turgentiam , manu compreſla & expulſa
aqua, rurſus expanditur , ejuſque poroſitates aëre replentur , & fic
exſugere aquam contiguam facilè poteft & brevi tempore ,quia viæ
pororum madidæ non retardant ingreſſum aquæ advenientis. Atex
fune
CAP. III. DE CAUSIS PROBABIL . VITALIS & c. 3$
fune duro non poteſt per compreſſionem aqua exprimi, nec dein
ceps ejus pori aëre repleri poffunt, cum nec compreffionem , nec di.
latationem patiatur. Et ideò fieri non poteſt, ut funis fit madidus ,
& ejus pori ampliatiab aëre repleantur ,& proptereanovam aquam
exfugere non poteft, ut ſpongia. Et licèt madefactio funis fieret
tempore non prolixo, tamen exſiccatio & expullio humoris aquei
difficillimè & diuturno tempore fieret,ita ut exſpectandum eſſet,
quouſque aqua illa in vapores diſſolveretur & exhalaret. Nec artifi
cium adhuc excogitatum eft, quod ſciam , quo momento funis are.
ſcat ; è contra muſculus ictu oculi exinanitur & detumeſcit. Igitur
muſculus non contrahitur ab infinuatione fanguinis eo modo , quo fu
nis ab aqueo humore inflatur & decurtarur.
Poftremò in corde teſtudinis avulſo & in partes diffecto , & in
muſculis anguillarum & ſerpentum , aqua dilutis, videmus, quod per
multas horas per vices motiones & contorfiones fiunt, & in iis ne
quefanguiniseffluvium intra porosmuſculorum fit, neque aliunde ſub
miniſtraripoteft ,cùm ibidem ne gutta fanguinis adſit :neque à ſuc
co , in iiſdem mufculis contento , inflari poffunt ad inſtar"funium ,
cùm æquè madidi fint, dum contrahuntur ac dum relaxantur. Igitur
nullo modo poſſunt contrahi muſculi ab affluxu fanguinis ad inftar
funium madidorum .
CAPUT III.
De Caufis probabilibusvitalis contractionis Muſculorum .
um ex fuperiùs dictis fateri cogamur,aétionem vita
Clem
lem mufculi,ſcilicet ejus contračtionem & turgentiam ,
pendere à caufis longèdiverſis à ſanguiniseffluvio,immiffo,
liveàvi motiva ipſiusſanguinis , fiveàpreſſione aêris ambien
tis, ſive àvi impulſivacordis, vel àvi ponderis &motus ipſius
Sanguinis, ut funes madidi contrahuntur: tentabimus veram
cauſam hujus admirandæ operationis pro viribus indagare ,
& quibus organis & mechanicis operationibus peragatur.
PROPOSITIO XXII.
Admuſculorum contractionem vitalem faciendam duæ cau
færequiruntur , quarumuna inipſismuſculis exiftat, alte
raforinfecùs adveniat. Quia
(E) 2
34 Canis ILIBUS
CAP. I. DE CAUSIS PROBAB
Quia omnessmufculi , paucis extciesptis ,nonroagunt vitali motu , '
o u o a b e
qua‫و‬nd volum & imperi volunt itàucrere , quæ eſt regia anim JE
‫ر‬ v e e m i t t
fenfiti & locomotiv ,non tranſ ffimæ per aliastivæias , quàm tper ner
r ti en un
pos, ut omnes fatentu , & eviden experi evinc : cùm
rea tis um
que præterea rejecta jam fit actio incorpetantifaaculta re&a fpiritu saaëd
reoru m l e
go cef t t iq ſub
. Er ne ef , u alu a ſ or
c p o trur rvo
cpee ne
os ranſmittatur el ommotio b a communi
mufcul t , v c a e , quæ
.
mam nflationem ctu culi fficere
poflit validifli i i o e .
o
At quia inflatio , durities & contraéti non fit in viis , per quas dif .
t u r
fundi , & ubi exiſt mot i t i v a a s
facul , nempè in nervis iplis , ſed
t
s
extra ipfos , ſcilinctet in mufculi :igitur fubftantia aut facultas , quam
i t t u
nervitranſm per ſeſumpta , Tufficiensnon eft ad inflationem il
lam efficiendam ; ſed necefle eft , ut aliquid aliud adjungatur , quod
in ipſis mufculis reperitur ;aut ibidem abundè ſubminiftretur , ex
quarum ſubſtantiarum miſſione conſurgat
quid , simile fermenta ,
tioni, aut ebullitioni , quæ fubitaneam illam mufculorum inflationem
producat.
Quòd verò talisoperatio ſit poſſibilis, patet innumeris experi
mentis, quæpaflimin chymicis elaborationibus oblervantur ; fic ipi.
ritus vitrioli,effuſus ſuper oleum tartari, fic omnes ſpiritus acidi,
falibus fixis commiſti, ſubito fermentativo motu ebulliunt. Igitur.
pariter in muſculisnon diffimilis mittura fieripoteft, ex qua fermen
tatio & ebullitio ſubitanea ſubſequatur , à cujus mole porofitatesmul
culorum repleantur & amplientur, & conſequantur turgentia & in
flatio.
Prætereà , quòd nedum poflibilis fit, ſed etiam neceffariò admit
tenda fit talismechanicaoperatio ,ſuademur ex eo , quod exactè phæ
nomenis ſatisfacit; & quianullus alius modus poflibilis & facilior oc
currit, & quia Natura nunquam conſuetos , faciles & obvios.ope
randi modos relinquit. Et proindè probabiliter concludere pollu
mus , non eſſe diverſam operationem , quam Natura in mufculis ex .
ercet.
PROPOSITIO XXIII.
Structuram fibrarum , nervorum earumque vim & operas
tioneminquirere.
Reſtat modò inquirendum , quidnam per nervos immittatur , qua
& modo impellatur , & per quos canales? Er
VITALIS CONTRACTIONIS MUSCULORUM. 37
Et primò , ut ordo do&trinæ exigit, quærenda eft ſtructura fibra
rum nervorum . Et patet, nervum efle fafciculum , feu capillamentum ,
expluribus filis fibroſis compofitum ,atque involucroquodam membras
noſo colligatum . Unaquæque fibra cava effe poffet, ut ſuntarundines
& vafa ſanguinea ,non obſtante, quòd ob viſus hebetudinem ſolidæ
& repletre appareant. Quis enimconſpicere poteft poros & canali
culos cutis noitræ , aut quis vidit unquam cavitates & foramina vena
rum, non dico pulicis, fed animalculi intercutanei acari ? Cujus vena,
corumque ductus , adeò exiles ſunt, ut ægre eos imaginatione conci
pere valeamus: & tamen per eas fuccm ſanguineusad animalculi nu
tritionem tranſmittitur. Si igitur impoſſibile non eft , fibras nerveas
effe fiftulascavas, plane libentiùs concedere poflumus, eas efle subu
los , repletosſubftantia quadam ſpongioſa & madida, limilimedullæ
ſambuci virentis, ferulæ , aut cannæ indicæ . Quòd confirmatur ex
eo , quod nerveafibra nedum molles , flexibiles , lubricæ & femper
madidæ ſunt ; ſed etiam quia nutrimentum humidum admittunt &
ſorbent; atque ex eis ſuccus exſtillat. Quæ omnes proprietates requi
runt poroſitates ſpongiolas ,à ſucco aliquo irrigatas, quòd perindè
eft a, c ſubſtantia ſpongiola & madida repleri.
Concipiantur modò cavitates ſpongioſa earundemfibrarum ner
vearum ſemper madidæ efle, & repletæ uſque ad turgentiam fucco,
ſeu fpirituè cerebro communicato . Et ficuti videmus in inteſtino,a
qua repleto & utrimque clauſo, quòd uno ejus extremo impulſo ,
compreſſo & leviter percuſſo , ſubito commotio & concuſſio ad op
pofitum terminum inteftini turgidicommunicatur ,quatenùs fluide
partesinterfe contiguæ , longo ordine ſe conſequentes, una alteram
impellendo & concutiendo,motionem diffundunt uſque ad extre
mam inteftini partem ; ſic pariter à quacunque levi compreſſione , i
tu aut irritatione, facta in principiis canaliculorum fibrarum ner
vearum , in ipſo cerebro exiſtentibus , neceffe eft, ut ipfæ fibre , con
cuſſæ & agitatæ ,inſtillent guttas aliquas illiusfucci,quo turgent in
ternæ earum ſpongioſa fubftantia intra mufculorum carneam molem .
PROPOSITIO XXIV.
Succus nerveus à voluntate inftillari poteft intra muſculos.
Spiritum animalem eſſe ſubſtantiam fluidum , ſubrilaflimam ,puriſ:
fomam & ſe moventem , videtur negari non poffe. Præterea percipe
re non poflumus, ačtum volitionis & appetitionis facultatis fenfitiva
fic
(E) 3
S BIL IBUS
38 Cap . III . DE C AUSI P ROBA
fieriin omnimoda quiete & Topore eorundem ſpirituum animalium :
ſed videtur neceffarium , ut in cerebro motione aliqua localifpiritus
agitentur, ut exigit eorum indoles virtutis ſe moventis.
Hinc fieri pofle percipimus ,ut iidem cerebri ſucci, ſeu fpiritus a
gitati commoveant, vel convellant , aut concuſſivo motu ,aut acre
dine pungitiva (qua fortè pollent) principiafibrarum alicujus nervi;
& fic eum irritent & titillent. Cùmque nervorum ſtructura & tem
peries valdè delicata & ſenſitiva fit , ut experientia conſtat ; tactis
enim levi feſtuca internis naribus aut auribus , tanta vehementia ner
vi concutiuntur per univerſam eorum longitudinem , ut convulſivos
motus fternutationis & ruffis excitent: Igitur mirum non eſt, ut à levi
commotione aut irritatione nervorum f, acta in cerebro , producatur
concuffio quædam convulfiva per totam eorum longitudinem , ex qua
deinceps expreſſio & effluvium aliquarum guttularum illius fucci,
quo ductusfibrarum nervearum curgent, ſubſequatur.
Et quia extrema orificia earundem fibrarum nervoſarum , ubique
per mufculi molem diſperſarum , licèt aperta fint , tamen ipfa textu.
ra ſpongioſa, qua fibre præditæ ſunt, valvularum officium ſupplet:
videmus enim à ſpongia madida guttulas pendulas non effluere.
Hinc fit , ut vis conculliva requiratur ad expreffionem faciendam .
Hæc forſan eſe cauſa poteft, cur ad imperium voluntaris ſuccuei
nerveus per totam mufculi molem evomitur & inſtillatur.
PROPOSITIO XXV.
Peritiam habitualem , qua fpiritus animales determinatos
nervos in cerebro agitant , non natura, fed exercitio &
experientia acquiri-, credibile eft.
Fateor ,menon percipere mechanicam operationem , qua motuis
fpirituum , in cerebro imperio voluntatis agitati, eos dirigant ad titil
landos certos & determinatos mufculos : ut , fi velim manum exten
dere , fpiritus diriganturnon ad nervos pedum aut thoracis , ſed feran
tur ad eos ,qui admanuspertingunt, ut eos titillent.
At fi balbutiendo aliquid loqui velimus , puto , quòd non omnes
a Etu volitionis fiantiiſdem Spirituum motionibus , ſcilicet in quoli
bet apperitionis a &tu ſpiritus non eodem modo,rhythmo, celeritate,
& ad eafdem partes vergentes moveantur , ſed diverGiffimis modis ,
ita ut totnumero ſint motus fpirituum in cerebro , quotſunt actus vo
litionis. Et proindè in unoquolibet appetitionis a &tu ſpiritus dirigan
tur
VITALIS CONTRACTIONIS MUSCULORUM . 39
tur & deferantur ad determinatam cerebri regionem ,ubi nimirùm
Gtuatiſunt nervi, quiexfecutioni ejuſdem volitionis deſtinati fuerant.
Quòd verò tales motus interni non naturali & cæca neceſſitate
fiant, ut gravium deſcenſus, ſed habitu quodam , à frequentibus
actibus acquiſito , fieri poffint ,nobis non advertentibus,patet in
numeris experimentis. Cithariftarum digiri diverſas fides, non ra.
tiocinando , ſed habitu quodam , tangunt & pulſant incredibili velo
citate & artificio . Et adeò verum eſt, advertentiam reflexionem
que non eſſe neceſſariam in tali actione, quòd fi cithariftæ velint re
Hectere & curare , ut digitorum motiones ritè & fecundum artem
fiant , potiùs errent & confundantur , quàm exactiùs harmonicos
fonos edant.
Sic paritèr poſſibile eſt, ut , experientia & monitione fæpiùs ten
tando & errando, edocti in infantia habitum acquiſiverimus immit
tendi fpiritus ad nervos pedum , cum ambulare decrevimus ,& fic in
aliis motionibus. Hanc fententiam non efle omninò abſurdam , non
paucæ experientiæ fuaferunt. Obſeryavi enim , multiores tituba
fiones puerorum & labores , quibus formicæ grana hordei per ſale
broſas vias acclives impellere conabantur; hæ quidem , poftquam
in caflum plures motiones tentaffent, & ut inutiles rejeciffent, tan
dem eam avidè retinebant , quæ ad finem optatum conducebat. Sic
mihi ſuadeo ,ab initio piritus animales, cùm volunt manum , verbi
gratia , movere, ob imperitiam innumeras agitationes tentare & ex
periri, immittendo piritus ad pedes, aut linguam , aut aliò , & , poſt
quam in caflum fatigati fuerint , rejectis vanis & inutilibusconami-.
nibus , tandem eum motum retinere , qui ab experientia comproba
cur . Cùmque talis habitus acquiratur ætate infantili, ſtolida , im
memori & utilitatis non ſapientiæ ſtudioſa , fit ut , nobis inſciis, re
tineamus poftea altiùs impreſiam artem & habitụm ,quo fpiritus in
cerebro moyeri debent , ut certas artuum motiones exſequi valcant .
PROPOSITIO XXVI.
Sanguinem eſſe alterum elementum , concurrens ad inflatio
nem muſculorumefficiendam .
Quia , ut dictum eft, fuccus nerveus per ſe ſumptus fervorem &
inflationem in muſculisproducere non poteft, eo quòd li per fe & fi
ne alterius auxilio & miftione rarefieret, & tumorem produceret,
planè in ipfis nervis, ubi caufa motiva , nempè imperium voluntaris
exi
40 CAP . III. DE CAUSIS PROBABILIBUS
exiſtit , viget & agit, & ubi materia rarefactibilis, fcilicet ſuccusnero
veus abundat, turgentiam & fervorem conciperet ;non verò in muf
culis,ubiparcè & guttatim inſtillatur, & ubi à miſtura heterogeneo
rum ſuccorum potiùs debilitaretur vis illa ſuoci nervei. Nec in mus
culis impedimenta videntur tolli pofle, nam loci anguſtia in nervis
major, quàm in muſculis potiùs vim percuffivam rarefactionis auge
ret , ut patet in ſclopetis & in cuniculis ,aëre condenſato repletis.
Nec anguſtia nervorum impedire poteft fervorem ; ut flamma in lo
cis claulis non accenditur ,quia muſculi æquè clauſi undique ſunt,
ut nervi, nec inflatio maſculorum fit vera accenfione,ut patet ſenſu.
Neceſſe ergo eft , ut in muſculus aliquid aliud reperiatur, quod limul
cum fucco nerveo immiſto ab imperio voluntatw rarefactionem & infla .
tionem momentaneam efficere valeat .
Videndum modò eft, quodnam aliud elementum in muſculis re
periatur , quod eſſe poſfit fubjeétum & materia fermentationis &
ebullitionis
eorum .
Et quia ſenſu patet, nil aliud in muſculis reperiri præter fibras,
lympham & Sanguinem , copioſe immiſſum ab arteriis, à quo imple
turtota carnea moles muſculofa ; ex iis verò ſcimus, fibras & carnes ,
vi propria contractiva irritatas , imperio voluntatis ab acredine ſucci
nervei non poſſe inflationem tam validam efficere, ut hactenusinfi
nuavimus a, nec præter ea lympham , autſanguinem , impulſum àſpi
ritibusanimalis ,aut ab aëre externo ,aut à cordiscompreſſione , vel vi
ponderis , ut funis inflatur ab aqueis guttulis, veluti à cuneis b.
Reſtar ſolummodo, ut ex miftione fucci nerveicum lympha , vel
cum fanguine , fermentatio & ebullitio oriatur , fimilis eis, quæ pal
ſim in chymicis elaboratoriis obſervantur :alitèr enim talis operatio
non videtur ſalvari pofle.
PROPOSITIO XXVII.
Neceſſitas de modus mechanicus , quo ebullitio & intumeſ
centia inmuſculis fieri poteſt , declaratur.
Procul dubio inflatio & detumeſcencia muſculorum , quæ ab impe
rio voluntatis ficmomento ,oullo modo percipipoffet; immò exiſti
maremus , eam effe impoffibilem , niſi experimenta chymica ſua
derent, paffim à Natura fieri operationes fimiles illis. Sales enim
.
Auidi & liquores acecoli commiſti liquoribus ſalinis alteriusgeneris ,
ſcilicet fixis aut alcaliſatis, ebullitionem & luctam excitant. Et
& Hujus cap. 1 . 6 Hujus cap. 2. quod
quod præcipuè ad rem noſtram facit, eft experimentum à Willi
sio relatum , quòd fifanguini, dum incaleſcit, infuderis ſpiritum vi
ni, cornu cervi , fuliginis,vitrioli, aliuſvè liquoris, inprimis ſpirituofi
aut falini, mira ebullitio & efferveſcentia exoritur.
Cùm porro dubitare non poſſimus, fuccum in nervis à cerebro
communicatum ſummè Spirituojam , ſalinam & volatilem naturam
habere , tùm quia ett inſtrumentum anima ſenſitive & loco moriva ,
tùm etiam quia lapor ejus dulcis & gratusſalinam naturam eviden
cillimè declarat.
Et aliundè fanguinem falibus alcaliſatis abundare tùm guſtu , tùm
ex contractu & unione urina ,fanguinem irrigantis, tùm etiam expe
rientia chymica conftat. Igitur ex affuſione ſuccinervei intra fangui
nem calentem neceſſario ſubſequi debet fervor & ebullitio.
Poftcà, quia fibra & carnes muſculorum perpetuò à fanguinehume.
&tantur & madefiunt , ut ſpongiæ; igitur à canalibus nerveis ,ſucco
fpirituofo turgidis,immitti poflunt & effundi intrafanguinem ,inmuf
calis contentum , ſpiritus illi, ab imperio voluntatis convalfione qua
dam inſtillati; & ficfervorem & ebullitionem excitare poffuntferè mo
mentaneam in fibris, ſeu fiſtulis ſpongioſismufculorum , vel in eorum in
terſtitiis, undeinflatio,durities& contractio muſculorum conſequatur.,
Modus verò mechanicus, quo talis ebullitio & efferveſcentia perfi
citur , non eft diverſus ab eis , qui per vulgarem fermentationem
fiunt, in quibus omnibus non creantur de novo vires motiva, ſed illæ,
quæ impediebantur, fui juris factæ , exercere poſſunt ſuam natura
len indolem ;nempe quia particulæ mifti corporis , quæ ſponte ſua
moveri potuiſſent, niú impeditæ fuiſſent à textura & colligatione
partium craffiorum & terrearum , poftea vinculis ſolutis & poftli
miniò fibi redditæ , ſuam indolem motivam exercere valent.
Sic videmus , quòd in ſilice à ſimplici contuſione & percuffione
chalybis diffringitur textura faxi, & idcò igniculi , qui ibidem colli
gatierant ,exilire poſſunt. Id ipſum in ligno confricato, eraſo , aut
compreſſo contingit.
Sic ſimplex aqua,diffolvendo faxi calcinati unionem ,liberum exi
tum permittit igniculis, qui in illius anfractibus latitabant, unde e
bullitio illa exoritur.
Sic ſales in formam Auidam redactiporoscoralli & metallorum
penetrando, ſuis mucronibus, veluti limis , abradendo & diffolvendo
corporailla dura,exitum parantigniculis,qui intra eorum( F)
tabant,
poros lati
Sic
Pars, II.
IBUS
42 CAP . III . DE CAUSIS PROBABIL
Sic iidem fales fuſi , alios tartari ſales fixos diffolvendo, liberum c.
xitum igniculis & aliis particulis ſe moventibus concedunt, undeca
lida ebullitio creatur.
Econtra oleum vitrioli , diffolvendo contexturam falium ammo
niacorum, exitum conceditparticulis ſe moventibus non igneis, qui
bus ammoniacum caret , ſed frigidis; unde ebullitio gelida exoritur.
Non ſecùs ſpiritus vini,cornu cervi , & tandem fuccusnerveus
ſummè Spirituofus & falinus, diffolvendo texturam falium alcaliſa
torum , quibusſanguis,intra mufculoscontentus,abundanter impræg
natur , ſunt potiſſimæ caufx , ut particulæ ſe moventes ſalinæ , carce
ribus diffractis, ſuam indolem motivam liberè exercere valeant: & fic
illam ebullitionem producere poſſint , quia porofitares momento tur
gidz & inflatå redduntur.
Colligitur ergo ex dictis cauſa & actio mechanica, qua ab impe
rio voluntatis convulſiva vi fuccus nerveus intra muſculos inſtillatur ,
& momento inflationem eorum producit, quæ tamdiù durabilis &
perſeverans erit , quamdiù cauſa diſploſionis adeft ,quæ eft inítilla
tiofucci nervei : qua cellante , languet & diſliparur muſculi turgen
tia , non fecùs ac ſplendorceflat, remota flamma, quæ lumen conti
nenter renovat .
PROPOSITIO XXVIII .
Difficultatibus, quæ contra expoſitam theoriam adduci
poßunt ,ſatisfit.
Magis commendabile femper mihi vifum eft inftitutum illorum ,
qui potiùs ſe ignorare rerum naturalium cauſas profitentur, quàm
eorum , qui ſibi poteſtatem faciunt quodlibet audendi in Philoſphia.
Attamen in utroque peccatur ; non enim hypotheſes fi &tas admittere
debemus , quæ inſtituto Naturæ & rationi conformes non ſunt, necà
qualibet difficultate terreri debemus , niſi priùs ejus momenta di
ligentiſſimè expenderimus . Quapropter laudare non poſſum eos ,
qui negant , vitalem muſculorum contractionem fieri posſe ab efferve
ſcentia Spirituoſiſucci, anervis effuſi & commixti cum falino liquore
fanguinis intra poroſitates muſculorum , ob has difficultates.
Primò , quia ebullitio talis imaginatione, non à ſenſibus compro
batur.
Secundò , quia muſculi; dum contrahuntur, non augentur molc,
Tertiò , quia efferveſcentia , quæ à fuoribus chymicis excitatur,
diù
diù perſeverat,nec momento extinguitur.; at mufculi contraétio fit
citiùs ictu fulminis , & momento cellat , & toties reſtauratur, quo .
ties volumus , & perſeverat agendo , quamdiù volumus.
Quartò , quia abſciſſo capite à teftudinibus & ab inſectis, & avulfo
cordeèranis, anguillis & viperis , diù perſeverat motus in muſculis
corum. Ergo talis motus non fit ab effluxuſpiritunm , àcerebro deri
vatorum , & fanguinisà corde impulg.
Quintò , quia ſenſu conftat,fieri motum mufculi immediatè à fibra
motrice , actionemechanica nobisignota, cum muſculus cordis teſtu
dinis, & crurum ranæ per unam velalteram horampulſet, & poftea à
pun & ura acus, aut tactuſuccicorroſivi reviviſcat d, enuò pulſando.
Hiſce omnibus difficultatibus fieri ſatis mihi poffe videtur.
Ad primum reſpondeo , nil referre, quòd non conſpiciamus ebul
Lirionem , quæ in poris fibrarum fit, dummodò ab effectu neceſſario id
deduci poflit. Tales effectus funt molis mufculiinflatio & induratio,
quæ neceffariò ab incuneatione violenta alterius corporis fieri de
bent , ut oſtenſum eft. Sicuti ex eo quòd chymicorum vaſa , ova 80
caftaneæ in igne copioſo crepant & diſfiliunt, evincitur, quod intra
eorum ventres facta fit grandis ebullitio ,licet oculis non appareat.
Ad ſecundum patet reſponſio ex dictis b ; verè enim muſculiin
fantur & augentur mole , ob duritiem & evidens incrementum muf
culi cordis.
Ad tertium ajo , quod efferveſcentia in muſculis momentanea eſte
poteft, fecùs quàm in fluoribusſalinischymicorum. Pro cujus clara
intelligentia adverto , quòd ratio , ob quam ebullitio in muſculo citò
fit & momento ceffat, noneft , quia ſucciilli fermentitii ,completa
inflatione , ab invicem feparantur, & ad diverſa receptacula recon
duntur(ut aliqui cenſuerunt) ſed quia diffolvuntur & conſumuntur,
aut ambo , aut unum ipforum ; ficuti in pulvere pyrio omnes partes
componentes , carbones , fulphur & nitrum fimul flammam conci
piunt & conſumuntur, & ideò momento accenduntur & fubitò ex
tinguuntur. At diù perſeverare flamma accenſa poſſet, fi luccellive
novispulvis nitratus fuperadderetur ,morulisadeò brevibus, ut ſen
fus diftinguere interruptionesnon poffet; ficutititio circumductus
repræſentat circularem ignitam lineamnon interruptam .
Verum differtefferveſcentia falium fluidorum ab accenſione pul
veris nitrati, quia fluores illi non fubitò per minima uniuntur , ſicut
pulviſculi nitri, ſulphuris & carbonum exactè commixti funt. Er
« Prop. 15. hujus. 6 Prop. 15.hujus. ( F) 2 ideò ,
44 CAP. III . DE CAUSIS PROBABILIBUS !!
ideò , quamdiù novæ uniones illorum Auidorum fiunt, una poft al

teram in diverſislocis , perſeverat ebullitio & lucta per aliquod tem
pus. At ſi artificio aliquo innumeræ particulæ ipiritus ſalini ad inſtar
roris caderent ſuper alium ſalinum ſuccum , fieri poſſermomentanea
efferveſcentia , citò nempè conſumptis ſpiritibusillis ; & perſeverare
poffet per aliquod tempus illa efferveſcentia , ſidenuònova pluvia
rorifera ſuccederet fæpiùs reiterata .
Idipfum in muſculis verificari poſſe videtur, quia filamenta nervoſa
multiplicia ad inſtar radicum arboris , non à tendinibus, fed à rruncoil
lius rami nervei, qui in prædictum mufculum inſeritur, ſparguntur
inter mufculi fibras, & ab eorum orificiis fimul tempore ob convulſi
vam irrstationem effundi poſſunt guttulæ minutiſſimæ fpirituum ,
quæ omnes cum ſanguine, in mufculis exiſtente, momentaneam effer
vefcentiam concipere poſſunt ad inſtar accenfionis nitrati pulveris :
talis autem ebullitio ex ſui natura ſubitò ceſſare poteſt, conſumptis
nimirùm fpirituofisillis guttulis ; & eatenùs perſeverare poteft, quate
nùs novis & affiduè repetitis convulfivis irritationibus,novæ effuſio
nes roriferæ fpirituum , & inde cum ſanguine novæ efferveſcentia , &
hinc inflationes pororum muſculi, & tandem valida ejus contractio
continuata produci poteſt.
Ad quartum reſpondeo , mirum non videri , quòd perbreve tem
pus teſtudines, truncato capite , & avulſo corde , eorum muſculi con
cuti & agitari valeant , ranæ faltare , & viperæ inflecti poſſint ; quia
fucciſpirituoſi , hactenùs à cerebro intra nervos tranſmiſli, & fanguinis
reliquiæ , in porismuſculorum reli&tæ , poſſunt efferveſcencias poſthumas
efficere; irritatis nempè nervis à pun &tura , ſicuti priùs nedùm ir ce
rebro , ſed etiam in iplis filamentisirritaticonvellebantur.
Sed dices , quomodò paucæ guttulæ fucci ſpirituoli, quæ in illo
truncato nervo remanſerant , ſufficient ad tot fervores efficiendos per
horas integras ? Eo, inquam , modo , quo à paucis moſchi & zibethi
granis Muit ſubftantia odoroſa ,ſcilicet particulæ corporeæ per aë
rem diſperſæ , quæ fumos fragrantiffimos per mille cubicula , atria ,
vias& plateas(pargunt,& hoceffluvium perſeverat per plures men
ſes abſque ſenſibilimolis,aut ponderis, moſchi & zibethi diminutio
nc. Ergò fimilimodo fucciſpirituofiffimi, in nervis relectis exiſtentes,
à novisirritationibus convulſivis exprimi poſſunt ſubdiviſi in exiliſſi
ma ſtillicidia (ſcilicet in particulas corporeas æquè minutas , ac ſunt
granula odoroſa per aërem diſperſa) quæ immilta cum reliquiis fan
guinis,
VITALIS CONTRACTIONIS MUSCULORUM. 45
frinis , intra fibrarum poros exiſtentibus, poſſunt efferveſcentias &
sumores muſculorum excitare ,à quibus contractiones efficiantur: quæ
poſteà reiterari poſſunt , quouſqueomninò fucci illi abfumantur, vel
concreſcant, aut muſculorum fibre arefiant. Huic conjecturæ præ
clarè experientia fuffragatur. Cor enim teſtudinisavulſum ,reſectum
& dilucum diù pulſat, quouſque externa cutis arefacta & corrugata
Gt, & tunc denaòab aqua humectata reviviſcit & pullat;tandem poft
unam vel alteram horam , quando extinctum omnino videbatur , 'acu
pun & tum , aui cucco corrolivo irritacum, pulſare bis & ter obſervavi.
Ex quo conjicio , quòd fenfitivafacultasin illo cordenon prorſus ex
tincta , à corroſiva punctura nervi moleſtata, grandi conatuneryum
ipium convellendo, exprimere poffit extremas illas guttulas ſucci
nervei . Nec mireris , motivam & fenfitivam facultatem in corde ab
ſcillo & in ejus nervis remanere poſſe; hoc enim communis Schola
Peripatetica conſtanter pronunciar , dum in reptilibus animalibus
animam diviſibilem ponit, & ideò caudam ſerpentis abſciſſam mo
veri , quia anima portionem retinet. Et profecto , niſi ſenfum dolo
ris pars illa perciperet ,non convelleretur nec agitaretur eodemmo
do ,quo priùs in animali vivente annexa concutiebatur;quia lenis illa
punctura acus non habet vim exſiccandi , ut inde ſequatur contorſio
fimilis ei, quæ fit in tabulis ligneis madidis quando una ejus facies
igni exponitur. Nec acus vim habet torrefaciendi, ut pelles & pili ab
igne torrentur ; nec demum acies acus alterationem inducit fimilem
ei, quam fuccicorroſivi producunt ; ſed ſolummodò debilem motum
in fibris cordis affertcontactus-ille pungitivus, qui motus, cum fit tar
dus & debiliſſimus , non poterit impetum & concuſſionem , ſe ipſo
majorem ,producere in illo corde. Prætereà debilis impulſus acus non
poterit commovere reliquas omnes partes cordis, quas acus non tan
git, & quæ tenaci & dura unione mutuo non conne&tuntur; & ideò
dicendum eft, quod ſpontè nervus concutiatur , irritatus nempè à
punctura illa eodem modo , ac in vivente animali contingit : quare
percipiet quoque nervus abſciſſus ſenſum doloris.
Ad quintum patet reſponſio ex dictis. Unde colligitur , quod illi ,
qui tàm confidenterenergiam , qua muſculi imperio voluntatis ingen
tia pondera ſuſtinent, propriam eſſe ajunt ipfius fibra motricis muſcue
lofa , à verborum obſcuritate decipiuntur , & non advertunt impoſſi
bilitatem propriæaffertionis;quia vis contractiva propria ipfiusma
chine materialisfibrarum debiliffimaeit, ut demonſtravimusa: & eſt
ima
Prop. 7. part. 1 . ( F) 3
AB ILIBUS
40 Cap . III . DE CAUSIS PROB
impoſſibile , ut ſpontè contrahatur elevando vaſta pondera ; ſed hoc
fieri debet ab externa facultate, diverſa à vimateriali machinæ, quæ
violenter illam machinam contrahat. Ipfi verò has duas potentias
confundunt , & negotium confeciſſe ſuadentur proferendo vocabu
lum fibra motricis, quæ ſua vi mechanica tantam vim exercet , nec
curamus , inquiunt, quomodo hoc fiat.
At hoc perinde eft, ac fi quærenti cauſam pulſationis horarum ,
quam efficit horologium , ſeu compages & involucrum illud ex fer
reis fragmentis , reſponderetur, negotium confici à ferramentis mo
toribus ,nec curare modum , quo illud fiat. Laudo candoris plenam
confefſionem ignorantiæ rerum reconditarum ; nontamen videtur
vituperabilis conatus eorum , qui cauſas faltem probabiles effectuum
Naturæ inquirere fatagunt : eft enim aliquid prodiretenus , finon da
tur ulira. Et hæc eft ratio , quare talis compendiaria philoſophandi
methodus non placet ; ulteriùs nitimur progredi & venari, an ferra
menta illa ſint cauſæ effectivæ , vel inſtrumentales motus earum ;
ſcilicet , an fint verè cauſæ motrices , vel commotæ ab alia vi exter
na: & propterea ſi non datur viſu , faltem conjectura nitimur noffe
configurationem rotarum , earumque connexionem diſpoſitionem
que ; & an à machina chalybea ,an à pondere appenſo, vel à vi venti,
aut aquæ fluentis rotæ illæ agitentur, & qua neceſſitate tanta regula
& ordine ſuas motiones peragat. Conſimilia circa muſculos fi reperire
non potuimus, faltem pro viribus inveſtigare niſi ſumus. Et primò
adverto , non debuiffe nomen fibre motricis eis imponi , quia ipfæ fi
bra non ſunt machinæ ſemoventes, cùm fe habeant merè paſſivè, &
ex ſui natura fint inertes , nec moveantur, niſi per nervos adveniat im
pulfus , à voluvtate immiſſus. Secundò , licèt non videamus ſtructu
ram organicam fibrarum , percipimustamen à ſigno manifeſto ,quod
fint Gmiles catenæ contrahibilis, ex annulis compoſitæ , quæ à cuneis
immiſſis contrahi poffunt, nam operatio inflationis, tenfionis & con .
traétionis ſalvari non poteft ab alia ſtructura , & alio modo diverſo ab
eo , quem ſupra expoſuimus, cum Naturæ operationes fint faciles ,
fimplices &juxta leges mechanicas, quæ ſuntleges neceſſitatis.
PROPOSITIO XXIX .
Neceſſitas &ratio mechanica , quare debilis illa ebullitio,
in muſculisfacta, immenfam vim exercere valeat.
Grandem & ineffabilem eſſe vim & energium mufculorum , patet
ex
ex demonſtratis . Si enim conſiderentur omnesmachinæ , quibus
mufculi agunt , erit vis, quam Nacura exercer ,millies & milliesma
jor, quam fit reſiſtentia. E contra debilis eſſe videtur ebullirio, in
muſculis facta , quam ſuperiùs conſideravimus. Afferri igitur debet
neceſſitas & ratio mechanica, quare potentia illa minima fermenta
tionis immenfam vim exercere valeat .
Et primò , quòd talis actio nedum ſit poflibilis , ſed de facto detur,
patet exemplo funis madefacti: videmus enim , funem non ab alia
cauſa inflari, contrahi & elevare vaſta pondera , quàm ab exiliffima vi
ponderis granulorum aquæ , quæ , non ſecus ac cunei , inter fibras
inſinuata contractionem funis producunt. Hoc autem pendet tum
ex copioſa multiplicatione cuneorum fimul operantium , tùm etiam
ex energia motus & impetus percuflivi, quo granula illa innumera ,
excurrendo intra fibrarum poroſitates & interſtitia,ſuperare poſſunt
quamlibet reſiſtentiam quieſcentem , ur demonſtratum eft 6.
Cùm porrò ſtructura muſculi & ejus a &tio contractiva non omnino
differat à compoſitione & operatione madefacti funis; ambo enim
ex innumeris fibris,frequentibus ligaturis diſcretis conſtant, & ideò
poroſicates oblongas non rotundas habent,quæ dilarantur ultra 40.
gradus ab inſinuatis corpuſculis , veluti à totidem cuneis, qui in im
menſum multiplicati, fimul operanturvi motus & energie percuſſio
niis , contra inertem & quieſcentem refiftentiam .
Differunt ſolummodòinter fe in celeritate operationum : in fune
cnim cunei aquei tardo motu inſinuantur , & diuturniori tempore
egrediuntur & tranſpirant; contra in muſculis cunei momento infla
tionem aut inanitionem creant .
Ratio difcriminis eft, quia cunei aquei in fune, candem folidam
molem retinentes, locali motu extrinſecùs adveniunt , & infinuan
tur intra funis poros : at in mufculis cunei non adveniuntde foris,
fed in ipfis interſtitiis fibrarum gignuntur , in actu inflationis muſcu
lorum & dettruuntur, diflipanturque, quando detumeſcunt ; quia
nempe non eandem amplam ſolidamque molem retinent, ſed eam
per rarefa& ionem acquirunt, & deinceps amittunt ſeconden ando,
ur ſenſu conſtat in ebullitionibus & dilploſionibus memoratis , in
quibus particulæ mobiliffimæ (phæricè iè dilatando ampullas bullu
larum efformant , non omnino dentas & plenas, ſed valdè raras ,
nempè vacuitatibus grandiuſculis interceptis.Unde fit, ut facile
concidant, & adpriftinum(patiumanguftum redigi momento pof
Gint .
* Cap. 17. part. 1, b Lib . De vi Percuf. Prop. 190 .
48 CAP. IV. DE INTERNIS MOTIBUS ANIMALIS ,
fint. Er , hinc neceffitatem & mechanicam operandi rationem muf
Sulorum deduci pofle, puto : nam ab inflatione, & diſploſione innu
merabilium veficularum ſpumofarum , peruniverſam molem muſculi
diſperſarum , non ſecùs ac à cuneis aqueis in fune , integra mufculi
ſubſtantia inflatur , quæ , cum ex fibris robuftiffimis , & ideò non ex
tendibilibus conftet, fit , utin dilaratione & inflarione neceſlariò muſ.
culi longitudocontrahatur & decurtetur. Et quia veſicula, feu cu
nei in immenſum multiplicantur per totam amplitudinem & altitu
dinem mufculi , & inſuper agunt vi percuffionis, utdictum eſt ; hinc
fit , ut grandis illa potentia componatur , qua ſublevari poſſint vaſta
pondera per notabile ſpatium , nempè permajorem , quàm fextam
decimam partem longitudinis mufculi, utdemonftratum efta.
CAPUT IV .
De motionibus internis animalis , do primò de circulari
motu fanguinis.
RÆTER motus muſculorum, ab imperio voluntatis pen
dentes, dantur aliimotus,qui omnino naturales eſſe vi.
dentur , ut eft cordis motus indefeſus. Cujus cognitio faci
liùs ab effectu , nempè à circulari motufanguinis , quem pro
ducit , indagari poteft ; ideò priùs de tali circulari motu
differemus.
PROPOSITIO XXX.
Circulationem ſanguinis dari, evidenter recentiores
demonſtrarunt.
Triplicem motum in ſanguine an malis viventis reperiri , evidentiſ
fimum eſt. Primus eft quidem , quo partes , ex quibus componitur ,
agitantur juxtà earum indolem & naturæ exigentiam,qui propriè
fermentativus motus vocatur. Alter eft motus locali oſcillationispar
ticularum ejus , quæ vi machinæ rarefiunt & condenſantur , ut infe
riùs patebit. Tertius eſt ille , quo à corde peraortam & reliquas ar
terias ad omnes corporis partes tranſfertur , diffunditurque intra
carnium ,viſcerum & glandularam ſpongioſam ſubſtantiamrque
; & hinc
à ſubtiliſſimis venarum canaliculis exſugitur congregaru in ve
nas majores , non ſecus ac fumina ex fontibus & aquarun rivulis &
torrentibus , in decurſu receptis , augentur ; quæ omnes vena ,in u
Prop. 20. hujus. nun
ET PRIMO DE SANG. CIRCULARI MOTU. 49
num grandem truncum cava deſinentes, tandem ad cordis dextrum
ventriculum exonerantur , & hinc perpulmonalem arteriam moles
univerſa fanguinis,in ipſis pulmonibus diffuſa , iterum recolligitur à
vena pulmonali , reduciturque ad cordis finiftrum ventriculum , ut
iterum intra aortam effundatur. Talis, inquam ,fanguinismotus CÍR
CULATIO ejus vocatur. Inventum profecto admirabile partim à
CESALPINO , fed pofteà exactiſſimè ab Harveo, nuper mortalibus
tanta evidencia demonſtratum , ut nemo ſuperſit, qui de ejus verita
te adhuc dubitet.
De hoc motu fanguinisfupervacaneum erit repetere ea, quæ ab
aliis adinventa & mirabili perſpicuitate declarata ſunt, & ideo at
tingam ſolummodo ea , quæ ab aliis omilla,aut nonritè expofita
fuerunt, circa cauſas, modos mechanicos & circumſtantias hujus
motus.
PROPOSITIO XXXI .
Quomodo Motus fanguinisſit continuus , licèt in corde
interruptus appareat.
Quia caufa & vis impulfiva fanguinis, quæ eſt cordis compreffio ,
non ſemperagit, ſedper vices, interpofitismorulisferè ſynchronis ;
hinc fit ,utſanguis, à corde effuſus, non exiliat curſu continuato , ut
flumina & virgulæ fontium , ſed modò currat , modo quieſcat ,al
ternis vicibus,ordinetamen perſeveranti. Quare hoc nomine motus
fanguiniscontinuus cenſeri nondebet , cum morulæ inter duas quaſ
libet proximas pulſationes Gint quietes & defectus motus s proindeque
potiùs interrupius & miftus, quàm verms continuus moins appellari
poffe videatur.
Hoc tamen non obſtante, non vereor affirmare , verè continuo &
nunquam interrupto motu fanguinem per corpus animalis circum
ferri, nam licèt cor tempore pauſæ ejus non effundat fanguinem in
tra arterias, non tamen verum eft ,fanguinem , in iiſdern arteriis , in
viſceribus,carnibus& in venis contentum , omninoquieſcere & ſtag
nare , dum coractu quieſcit , ſed ſemper ſanguis movetur , velocitate
tamen inæquali. Et primòin arteriis hoc patet;nam impedito om
ninò affluxuſanguinis , à corde , ſive abſciſſo & avulſo aorde , ut in ra
nis , ſive motu pulmonum impedito in moribundis, aut reſtricto vio,
lenter jugulo vel diaphragmate , aut thorace utrimque diflecto & a
perto videmus, quòd fanguis, quo arteria repletæ erant , ſenſimex
Pars II. (G ) pri
go Cap. IV. DE INTERNIS MOTIBUS ANIMALIS ,
primitur , ita utpaulò poft remaneantomnino exinanitæ . Hoc qui
dem contingit , quia arteriæipfæ ſtringuntur ſpontaneo motu , coan
guftatis fibris circularibus earum . Paritèrquecomprimuntur à con
tractione & inflatione , vel motu periſtaltico mufculorum totius corpo
ris. Hinc antiquæ fabulæ locus datus eſt, quod ſcilicet in arteriis
non ſanguis ,ſed fpiritus vitales contineantur , ob quorum difflatio .
nem in cadaveribus arterie exinanitæ remaneant.
In venis poftea fanguinem continenter decurrere,nedum quando
urgentur ab arteriali ſanguine,à pulſatione cordis vibrato, ſed etiam
tempore , quo cor quieſcit, ſuadetur ex co , quòd tunccurritfanguis
per cava truncum ad replendum finum dextrum cordis. Similiter vi
demus ,quòd à vulnere cujuslibet vena feétæ fanguiscontinuato cur
fu effuit ad inftar virgularum fontium , nedum quando cor pulfat,
ſed etiam quando quieſcit.
PROPOSITIO XXXII .
Ratio mechanica continuati curſus fanguinis per venas
exponitur.
Licet effectus curſus fanguinis per venas ſit certiffimus , ab expe.
riencia comprobatus, caufa tamen & ratio mechanica talis motus
non eft æquè evidens,ac illa, quæ impulſum in arteriis efficit: nam ve
na capillares non uniuntur cum extremis arteriolis per anaſtomoſin , &
ideo fanguisimmitti non poteft immediatè ab arteriis ad venas, cum
hæcvafa fint feparata ab invicem . Et licètopinemur, adeffe com
municationem quandam inter extrema orificia arteriarum & vens .
rum capillarium per intermediam fpongiolam ſubltantiam carnium,
viſcerum , aut per cribrofam fubftantiam offium, tanquam per pumicis
porofitares, attamen non percipimus, à qua vimoriva infinuari fan
guispofſit intra capillares venas. Primo quia visimpulſiva , qua fjſtole
cordis fanguinem intra arterias immittit , conſentanea eft , ut fenfim
debilitecur , & tandem langueat in anguftiisillis extremorum vafos
ram & porofitatum intermediarum . Secundò , quia orificia venula .
rum non poſſunt ſemper dilatata & aperta permanere , cum earum
confiftentia non fic dura & oſſea, fed membranoſa , mollis & lubrica ; &
ideò facilè cohnivendo claudantur , & ingreffum novi fanguinis im
pedire poffint. Tertiò neque ad compreſſionem vifcerum & carnis
som recurrere poflumus , à qua per expreſſionem fanguis ibidem ing
nuetur :nam videmus , quod fanguis exſugiturà capillaribus venulis,
nedum
ET PRIMO DE SANG. CIRCULARI MOTU . 51
nedum quando inflantur mufculi & malum compreffivum exercent,
)
ſed etiam quando quieſcunt & omnino relaxati ſunt. Quare tunc
temporis non à mufculorum compreffione, in Natura non exiſtente ,
fanguis exprimitur.
Idipfum confirmatur,quiaincerebro, in ſubſtansia medullari of
fium , immòintraipfam oflium ſubftantiam duriſſimam , & ideò non
compreſſibilem , vene capillares ibidem exiſtentes fanguinem exci
piunt. Cùm porro effectus negari non poflit, quandoquidem vide
mus , fanguinem univerſum , ab arteriis effuſum , poftea excipi& de
ferri pervenas iterum ad cor ;neque hoc contingit à vi attra &tionis,
cum talis actio (it impoſſibilis, ut a pſtendimus, cogimur afferere,
fanguinem à capillaribus venis excipi ob eandem cauſam & eadem
mechanica actione;qua ſiphunculi, ſpongiæ , filtra , funes & omnia
porola penetrantur ab aqua contigua , à qua externè madefiuntb;
quæ alia non eſt, quàm ipGulmet fluidi gravitas, qux augmentum
ſuſcipit ab in.petu motus proprii , & impulſu ei communicato à vi
externa. Sic vismotiva gravitatis,qua fanguiscarere non poteſtad in
ſtar aquæ, cùm offendit canaliculos patulos capillarium venarum , eo
quòd nunquam à conniventiamembranoſa ,tam ſtricta & tenaciclay
fura conſtringi poſſunt ,utaditus aliqui non remaneant , utin funi
um porulis patet)neceſſe eſt, ut energia motiva, qua pollent,inertem
anguſtiarum reſiſtentiam ſuperet ; & proindè actione ſimili filtra
tionifangnis intra capillares venulas inſinuetur.
Suſcepcojam ſanguine intra venulas exiguasab eadem vi impetus,
quoinlinuatus fuerat (cum line motu talis ingreffus fieri nequeat) ul
teriùs aliquantulum promoveri poteft impulfu â propria & ab externa
vi , nec non ab ca , quaurgetur à fanguine pone ſequenti, ut videmus
aquam , à filtro exluctam , è ſuprema fimbria reclinata & pendula
percolari. Poftea , quia , collectis pluribus venulis, latiorem ductum
conficiunt, in eoque ſenſim motus finguinis retardatur , & languet vis
priſtina impulſiva, ideò deinceps auxiliaribus manibus indiget, ut
promoveri ulteriùspolit. Et hæ quidem ſunt primo loco vis , quafi
brecirculares venarum contrahuntur ,periſtaltica vi eiſdemfibris in
fita, à quavaſa conſtringuntur, adjuvante etiam ambientis & interni
aëris inſpirati compreſſione, à pondere & elaſtica viejus ,nec non ab
inflationemuſculorum , & à motionibus variis vifcerum & fluorum ,
per corpus animalis diſcurrentium , ut inferiùs dicemus.
( G) 2 PRO
. Demotion.natur,
coff Prop. 90
à gravitate pend. cap.6 . 6 Ibidem Prop. 185. c De vi pes
. .
52 Cap. IV. DE INTERNIS MOTIBUS ANIMALIS,
PROPOSITIO XXXIII.
Exponitur modus & caufapromotionis fanguinis in venis.
TAB. XVI . Fig 1 .
Videmus in canalium venarum lateribus internis , ut eft HIKL,
appoſitas eſſe valvulas membranoſas , quæ nil aliud ſunt quàm femi
Sacculi , feu veficula cave AONMP & BONQR ,parietibus internis
venarum adhærentes , ut plurimùm binæ è regione poſitæ in eodem
loco lateraliter ſe contingentes in NO , quarum convexa cacumina
MN , QN reſpiciunt initia capillaria venofa ultra HL, à quibus ſan
guis advenit , orificia verò cavitatum PO, RO aperta verſus cor ad
partes IK relpiciunt.Demonſtrandum modò eſt, quòd ex di&a val
onlarum ſtructura & ſituatione ſanguis verſus cor protrudi debet. In
telligatur eadem portioHMQL ſanguine repleta, & quia à fibris cir
cularibus ejus , & ab ambientibus muſculis &viſceribus ſtringitur una
pars poft aliam , oportet , ut ejus laterales parietes S, T ad ſeſe pro
piùs accedant verſus V; & tunc vena reſtricta cylindricam formam
amittet , tranſformabiturque in duo infundibula HVL , MVQ , quæ
minus capacia ſuntipfo cylindro ; & proindè fanguis, qui contineba.
tur iu ſpatiis VHS & VLT, expelletur extra orificium HL, reliqua
verò molesſanguinis, contenta in ſpatiis VSM, VQT, ejicietur ex
tra orificium Q verſus IK. Patet igitur , quòd ex prædicta com
preſſione parietum véna exprimitur ſanguis , pelliturque æquali co
pia ad partes oppoſitas; & hoc contingeret ſi valvula non adeffent:
at quia in internis parietibus MP, QR vena appoſitæ ſunt valvula ,
ſeu facculi membranoſi ſuperiùs expofiti, necefleeſt, utfanguis , im
pulſus à compreſſione, facta in ST, inſinuetur per rimam NO ; quia
Huidum cedens", in ſacculis contentum , ab adveniente ſanguine con
tuſum conftringitur evacuaturque, & ideò latera valvularum NO ab
invicem recedendo , patulam viam relinquunt, per quam fanguineus
fluor , ab MSTQ adveniens , inſinuari poteft & pertranfire ultra AB.
Porrò, poftquam fanguis confinia valvularum PO, RO tranſgreffus
eſt , neceſſariò ſubſequitur ſpontanea reſtrictio & clauſura rimulæ
NO ;nam ipſe fanguismole ſua gravi& propenſione fuida replere de
bet facculos valvularum , & ideò latera mollia eorum dilatata ,quouf
que ſemutuo exactè tangant, rimulam NO arctè claudere debent.
Pofteà, quia vena non ftringitureodem tempore in omnibus ejus
partibus , ſed ſucceſſivè una pars poftaliam comprimitur; ergo poſt
quam
ET PRIMO DE SANG. CIRCULARI MOTU . 53
quam fanguisultra valvulas intra tubulum ABCD tranſlatus eſt , ſub
ſequitur conftri& io parietum AD ,BC eodemtempore , quo ST non
ftringitur. Et quia obrimæ NO arctam clauſuram medietas ſangui
nis , qui continebatur in ſpatiis EAG, FBG, effluere non poteft re
trorſum verſus AB, dum offendit obſtaculum AOB, à ſanguine re
pletum & à valvulis retentum , cogitur reflexomotu , non fecus ac
pila luſoria parieri illiſa , promoveriverſus DC : cùmqueab eadem
compreſſione fanguis, quicontinebaturin ſpatiis EDG, FCG, pro
pellatur ultra DC, igitur duplamoles ſanguinis eodem tempore , quo
fit compreſſio, expellitur per id ipſum oſtium DC ; ſed quando du
pla fluidimoles eodem tempore per idem orificium emittitur, ex
currere debet velocitate dupla. Igitur per machinam valvularum
compreſſiones venarum duplo velociori motu fanguinem verſus cór
protrudunt non fluxu continuo , ſed interpofitis morulis & velocita
2 tibusinæqualibus.
PROPOSITIO XXXIV.
n
A Sanguinis motu circulari conſervatur ordinata ejus craſis.
Experientia conftat , quòd fanguis ubicunque quieſcit, five intra
corpus animalis, ſiveextra , citòpars rubra grumeſcit & ſeparatur à
parte ejus ſeroſa,ſeu ab albumine,proindeque ejusſtructura diffolvitur
& corrumpitur. E contra , dum permanet ſanguisintra vaſa viven
tis animalis, in moru continuo conftitutus , ordinata ſanguinis miſtura
& temperies conſervatur, ob cauſas mechanicas inferiùs exponendas.
Videtur ergo , quòd talis miſcela partium integralium fanguinis
aliter conſervari non poffit , quàm per continuam agitationem & con
cufſionem , factam in vafis,primò à corde, validoimpetu per arterias
sanguinem impellendo , poftea in venis, deficiente impulfu cordis ,
promovetur per filtrationem , mox à vi conftri&tiva fibrarum circula
rium & vifcerum , à compreffione , facta ab aëre inſpirato & àmuſculis ;
ſed hæ compreſſiones non ſufficerent, nifi in venis appofitæ fuiſſent
5 valvule, quibusfanguinispromotio & quaſario fieri poteft.
Et obſervatione digna ſunt anaſtomoſes venarum capillarium , &
diſtributiovalvularum , non frequens in una & eadem vena, cum non
pauci venarum tra &tus valvulis careant. Tales porrò anaſtomoſes, &
valvularum defectus uſum quoque habere videntur ; quia venarum
textura laxa & mollis eſt , veruntamen à vi fibrarum circularium ea
rundem ſtringi & contrahi poſſunt :hinc fit , ut à tractibusvenarum ,
(G) 3
54 Cap. IV. DE INTERNIS MOTIBUS ANIMALIS,
à valvulis non occupatis, à regurgitante fanguine, magna copia &
impetu pars vena infimadilatari plus juſto poflit, & contra pars ſu
prema-conttringatur; & viceverſa illa conſtricta hac relaxata ,fanguis
retrogado reflexu, licèt inobſervabili,agitarus & conquaſfatus, de
biram miltionem & conformationem reficere & conſervare poterit.
Arteriæ poftea valvulis non indigent, exceptis primisſemilunaribus,
in corde exiftentibus , quia grandis impetus, quo fanguisper arterias
ejaculatur, fatis ſuperque eum conquaſſare valet , & commiſcere,in
cuneando fcilicet fluidas particulus albrigineas intra particulas glu
tinoſas rubeſcentes, ut inferiùs oftendemus.
PROPOSITIO XXXV.
Enarrantur præclari Effe&tus, qui à velocitate circula..
cionis fanguinis producuntur.
Poftquàm indicavimusutilitates , quas affert motus circuitionis in
ipfomet fanguine, videndum eſt, qua neceſſitate Natura cogatur
canta celeritate fanguiniscircuitum abſolvere,utperarterias eummo
mento ferè effundat, & ad univerſas corporis partes perducat, & in
tegrum circuitum perficiat paulo majori tempore , quàm una vigeſi
ma parte horæ ,utex Harvei obſervationibus colligitur. Hinc plu
res inſignes effectus conſequuntur.
Primuseſt, quod in unaquaque cordis pulfatione grandis copia fan
guinisà ſubtiliflimis arterioſis canaliculiseffunditur& ejaculatur;quia
co major copia fluoris ab eiſdem canalibus effuit, quanto velociori
motu per eosmovetur , ut B. Castellus demonftravita ; & proinde
Sanguis, ad inſtar pleni& rapidiflimi torrentis , intra ſpongioſas car
nium & vifcerum porofirates immittitur.
Secundus eſt energia ictus, quo fanguis à corde projectus ad ear
dem extremas partes impingit, quæ energia , ut demonſtravimusb ,
componitur ex gradu velocitatis , & ex mole fanguinis impulfi. Hinc.
fit, ut poroſitates carnium & viſcerum exinanitæ & conniventes ab
impetu fanguinis percuſſivo aperiantur , & à copioſo illo effluvio re
pleantur &faturentur: unde partestorpidæ , inutiles & excrementi
tix , ibidem exiſtentes, urgeantur expellanturque per poros cutis , vel
per vaſa ,expulſioni & tranſportationi deſtinata.
Præterea animalis partes reficiuntur , quatenus ob porulorum con
figurationem proportionatæfanguinis particulæ ,poris illis congruen
tes, non ſecusac cunei vehementer im miſli, conglutinantur v, eluti
4 Lib. de aqux Auru. De vi percuff. coroll. Prop. 28. lapil
ET PRIMO DE SANG. CIRCULARI MOTU. 55
lapilli variarum figurarum opus mulivum componunt. Et nedum
veloci illa ſanguinis incuneatione partium refectionem Natura con
ſequitur , ſed etiam expurgationem ejuſdemmet ſanguinis à fuis ex
cremencis in vifceribusanimalis.
Tertiò eadem illa ſanguinis rapida velocitate , & ictus vehementia
abradere , ſecumque tranſferre valet innumerasaliasparticulasamo
vibiles , ut lunt ſucci ſpirituoſi, falini & fermeniitii, qui ex cerebro ,
viſceribus & glandulis deponuntur, & labefactatam fanguiniscraſim
reficere & perficere valent.
Magiſque detegitur artificium Naturæ, obſervando quòd prædi
& æ abraſiones non fiunt in vaſis amplis , ſed poſt exitum fanguinis
ab extremitatibus vaforum capillarium , ubi definunt totidem cana
liculi exilillimi ,deferentes ſuccos nerveos Spirituofos & fermentirios ,
qui in vifceribus & glandulis diſſeminati ſunt , ad inftar radicum ar
borum . Hoc ideo factum efle videtur , ut moleculis quibuſque fan
guinis totidemparticulæ fpirituoſe & fermeniitia uniantur, & permi
nima miſceantur ; proindcque tota illa fanguinis ſubſtantia, quæ per
vices tranſit , diverſam conſiſtentiam & naturam acquirat.
Hæc , inquam , omnia bona abſque perenni & rapidiſimo ſanguinis
moru nequaquam conlequi poſſent. Quare videtur verifimile , ob
prædictos fines Naturam ſanguinis velociſſimum motum circuitus in
ftituifle.
PROPOSITIO XXXVI.
Exponiturratio , quare reiterari fæpius Curſus fanguinis de
buitper eafdem vias.
Manifeftum eft , Aluminis identitatem permanere , quæ partes e
lapfæ à novis aquis advenientibus reparantur , & illarum vices ſup
plentur:atad hoc præftandum requiritur immenſa aquarum copia ;
vel oportet, ut eadem aqua elapſa denuo ad fontem perducatur , &
Gic repetitis circuitionibus fluminis curſus conſervetur.
Conſimili induſtria uritur Natura , quæ inftituerat velociſſimo
curſu ſanguinem circumducere per univerſum corpus animalisob fi
nes, ſuper.us enarratos, & talem circuitum perpetuum efle voluit.Er
go provideri debuerat tanta copia fanguinis, quæ ad conſervandum
Aumen ſanguinis animalis fufficeret , cum 18.aut20 libræ fanguinis ,
qu : e in homine reperiri ſolent , citò tranſeant , ſcilicet temporetri
um vel
quatuor minutorum primorum horæ . Eigo , ne fluxus defi
ceret ,
56 CAP . V. DE CORDE EJUSQUE
ceret , reiterari debuit circuituscjuſdem maſ& fanguinea .
Præter hanc neceſſitatem , adſunt uſus admirabiles & compen
dia , quæ Natura affequitur, reiterando fæpiùs periodum circuitio
nisfanguinisper eaſdem vias : ſi enim circuitus fanguinis non repetere
tur frequenter , defæcarinon poffet in renibusab excrementisurina,
nec chyluscum ſanguinemiſceri in corde , nec in hepate fanguis depu
rari , nec alive operationesneceſſariæ ad animalis ceconomiam perfi
ci poſſent. Haec autem omnia , ne ordo perturbetur, deinceps ſuis
in locis fuſe exponentur.
CAPUT V.
De Corde , ejuſque Pulſatione.
NOGNITO effectu,à pulſatione cordis producto , pof
Caſumus
t faciliori methodo cauſam ejus indagare quæ ,
eſt motus cordis, ejuſque vis motiva & actio mechanica , qua
operatur, TAB. XVI. Fig. 2. 3. 4 4 .
PROPOSITIO XXXVII.
Cordis ſtructuram exponere.
Cor non eſſeparenchyma, ſed mufculum ejuſdem omninò naturæ ,
ac ſunt cæteri muſculi artuum ,oculari inſpectione conſtat ; & mul
tò clariùs , ſi ejus fibre carność turgidæ & craffiores per elixatio
nem reddantur, patebit , quòd cor componitur ex robuſtis fibriscare
neis ejuſdem figure priſmatica,ejuſdem coloris, conſiſtentiæ & tena
citatis , ac fibre muſculorum arinum habent : fimili enim modo ine
longabiles funt, & diſtractioni reſiſtunt & ſpontè contrahuntur,
tenduntur , inflantur & duritiem acquirunt, quando agunt in cor
dispulſatione. At differt fibroſa conſtitutio cordis à cæteris mufculis,
quòd illius caro eſt firma, dura, uniformis , colore rubicundo tincta,
non verò eſt laxa & mollis , nec columna priſmatice ſeparantur à
membranulis & innumeris fibris tendinoſis, ut ſunt fibræ cæterorum
muſculorum . Præterea diſpoſitio & configuratio fibrarum cordis di
verſiſſima ab illis eſt ; non enim fibra ſunt directa , nec parallele inter
ſe , ſed curve & Spirales ,qux miris modis inter ſe implicantur ,non
quidem textura fimili ei ,qua ciſtæ vimineæ conflantur , ut credidit
VESALIUS , ſed mirabiliori artificio diſpoſitæ : immediatè enim ſub
externa cordis membrana à baſi cordis , & ab orificiis circularibus ten
dinoſis , in quibus definunt vena cava & pulmonalis auricula , nec non
à prins
PULSATION E.
57
à principiis arteriarum aorta & pulmonalis propagatur ftratum fibra
rum carnofarum , quæ ferè æquidiſtantes ſunt inter fe, & dire tè à
bafi verſuscordismucronem tendentes , ubi variè inflexæ & contextæ
reflectuntur verſus internas cavitates ventriculorum . Huic ſtrato
fuccedunt alia fibrarum ftrata, obliquè & ſpiraliter deſcendentia ,
quorum fibra , lemper magis ac magis inclinatæ , pariter verſus mu
cronem tendentes , antequàm apicem attingant, decuflantur & te
xunturinter fe , & cum aliis ordinibus fibrarum , & indè interiùs re
flectuntur , & partim fpiris obliquis & tranſverlis veluti faſciis ad ba
fim cordis reflectuntur , partim internas columnas componere viden
tur , quibus funiculi valvularum tricuſpidum & mitralism alligantur,
partim tranſverſe contextæ finum ventriculi dextri efformant.
Hanc mirabilem ſtructuram primùm mihi videre contigit Pilis ,
adftante clariſſimoMALPIGHIO anno 1657 ; pofteà novialios eadem
adnotaffe ; tandem Clariſſimi Lower & LAURENTIUS BELLINUS
exactam cordis contexturam indagarunt, diffolvendo fibrarum per
plexam colligationem ad inſtar glomi. Quodmihividere non licuit,
cùm poft elixationem facilè fibra lacerentur & diſrumpantur, ante
quàm plicatura decuſſata diffolvantur.
Sparguntur pofteà innumeræramificationes nervorum ex pari va
go inter fibras carnoſas totius cordis ; & prætereà ab aorta ,antequam
pericardio excidat , duæ arteria coronaria oriuntur , valvulis propriis
donatæ , à quibus prohibeturfanguinis regreſſus , ( ut Clariffimus
BARTHOLINUS obſervavit) perhas ſanguisad cordis carnem muſculo
fam , non ad ventriculos defertur; & hinc per venas coronarias, pari
tèr per cordis carnem vagantes tandem confecto peculiari circuitu
ad ventriculum dextrum exonerantur.
Adſunt præterea duomufculi ſubſidiarii cavi & rotundi , cordi ad
hærentes, qui auricule vocantur , & inſerviunt, ut miniftræ oftiariæ
cordis . Hæ quidem poft ingreſſum ſanguinis è venis cava & pulmo
nali intra cordis ventriculos arctè clauduntur , ut regreſſum fanguinis
prohibeant,& conſtant ex fibriscarnofis,quæ columnulas muſculoſas
efformant, fimiles eis , quæ intra cordis ventriculos prominent.
Præter auriculas, etiam iruncusvena cava , cordi proximus , muf .
culi naturam participat; conſtat enim ex circularibus fibriscarnoſis
rubicundis, à quibus conſtrictio trunci venoſiadjuvatur, eodem mo
do , ac utris, aut inteftinum aqua repletum, manibus compreffum , ab
eo aqua exprimitur , & impeditur regreſſusejuſdem .
Pars II. ( H) PRO
E QUE
D S
58 CAP . V. DE C OR EJ U
PROPOSITIO XXXVIII .
Afionem Muſculi cordis enarrare.
Senſu conſtat, quòd , quando cor agit pulſando non ſecùs ac cæteri
mufculi, tota ejus carnofa fubftantia inflacur ,dirigitur, tenditur &
induratur maximo impetu, quod contingit ex ipfa cordis ftru & ura ;
nam fibra columnarum ejus, atque earundem faſciculi non alligantur
terminis firmis olleis, aut tendinoſis,ut folenne eft in mufculis reliquis ,
ſed in ipfomet corde pendulo innixæ , & in ipfomet initium & finem
habentes , fundamento inſtabili, fed tenaci firmitudine retinentur .
Hinc fit, ut turgentia fibrarum cordis non ordinetur à Natura ad tra
ctionem & approximationem terminorum extremorum ; fed è con
va decurtatio fibrarum fiat, ut fibre ipfæ inflentur & curgeant,utque
reſtringant cavum perimetrum , & ad inftar præli fanguinem ibidem
contentum exprimant,non ſecùs ac nuclei à digitis compreſſi proji
ciuntur. Hoc evincitur ex eo , quod in qualibet cordispulfatione &
tenſione ſanguis, qui in ventriculis ejuscontinebatur, maxima violen
tia ejaculatur , veluti ab embolo fyringe intra arterias. Et multò e
videntiùs hoc patet , immiſſo digito intra cicatricem cordis viven .
tis perforati , ut BELLINUS & LOWERus obſervarunt , nam in qua
libet cordis pulfatione digitus veluti forcipe, aut prælo ftringitur ,
conditurque àcarne cordis inflata & indurata. Licèt igitur externa
cordis ſuperficies , dum pulſat , non creſcat , tamen tota ejus fubftanza
sia carnoſa verè inflatur & augetur.
His declaratis, præmitti debent lemmata aliqua utilia ad intelli
gendam mechanicam actionemmuſsali cordis .
PROPOSITI0 XXXIX .
In ferie continua arithmeticè proportionalium A, B, C, D , E,
quorum minimus ſit A ,termini minimopropioresdecreſcunt
majori proportione , quàm remotiores ,fcilicet B ad A habet
majorem proportionem , quàm E ad D. TAB. XVI.Fig.5.
Quia in ſerie arithmeticè proportionalium differentiæ binorum
quorumlibet terminorum proximorum æquales ſunt inter fe ;ergo
B, minùs A, æqualis eft E ,minùsD : eſtque A minor quam D : igi
tur B, minùs A ad A, « majorem proportionem habebit,quàm E ,mi
nùs D ad D; & componendo B adA, majorem rationem habebit ,
PRO
quàm Ead D.Et fic de reliquis.
A. Ex P5, 2. lib. 3. Elem . Eucl.Auctoris.
PULSA TIO N E. 59
PROPOSITIO XL.
Si in eodem circuloAB Fig. 6. TAB. XVI.fuerintdeſigna
tæ duæ Zona concentrica ABC & DCF, quarum amplitu
dines AD & DE æquales ſint; & in eis deſcribantur dua
ſeries æquè multorum circulorum eodem centro K , arithme.
ticèproportionalium , quorum medii arithmetici fintGLS
HM ( diviſis nempèfpatiis AD & DE bifariam in G , H.)
Dico , quòdperipheriæ omnesferiei ABC adperipherias om
nes ſeriei DCF eandem proportionem habent,quam peri
pheria GL ad peripheriam HM.
Quia in ſerie ABC duplum peripheriæ GL mediæ arithmeticæ ,
multiplicatumin ſemiſfem multitudinisterminorum ejuſdem ſeriei
æquatur omnibus peripheriis zona ABC fimul ſumptis(ut paflim
Arithmetici demonſtrant) paritèrque duplumperipheriæ HM , mul
tiplicatum in ſemiſſem terminorum ſeriei DCF, æquatur omnibus
peripheriis zonæ DCF; ſuntque in utraque ferie pares multitudines
circulorum . Ergo ut duplum GL totiesſumptum , quot ſunt paria
terminorum ſeriei ABC , ad duplum HM ,æquè multiplicatum in
eadem proportione, eſt peripheria GL ad peripheriam HM ; &
proindè ,ut peripheria GL ad peripheriam HM , ita ſunt omnes pe
ripherixzonæ ABC adomnes peripheriaszonæ DCF.
PROPOSITIO XLI.
Dueſpirales AMD & DOE Fig 7. TAB. XVI. immedia
tè ſe conſequentes, habent eandem proportionem , quam cir
cularesperipheriæ GL, HP mediæ arithmetica inter circu
los extremos cujuſlibet ſpiralis.
Quia « in ſpirali archimedea duo motus per rectam AK , & circa
centrum ſunt æquabiles eodem tempore facti; ergo velocicates defi
cientes in continua proportione arithmetica, quibus punctum A
fertur per ſpiralem AMD, eædem ſunt, ac velocitates , quibus om
pia puncta rectæ ADfucceffivè circumferuntur circa centrum K;
quæ velocitates menſurancur ab omnibus peripheriis arithmetice
proportionalibus ab eiſdem punctis deſcriptis. Similiter velocitates
omnes, quibus punctum D fertur per ſpiralem DOE,eædem quo
queſuot ,ac velocitates , quibus puncta rectæ DE circumferuntur,
.. De ſpiral, defin . 2. in Archim . Auct. ( H) 2 quæ
60 CAP. V. De coRDE EJUSQUE
quæ menfurantur à peripheriis arithmeticè proportionalibus ab eiſ
dem punctis deſcriptis. Ergo velocitatcs , quibus punctum A trang
git ſpiralem ABD,ad velocitates ,quibus punctum D tranfigit fpira
lem DOE ,eandem proportionem habent,quam omnes peripheriæ a
rithmetice deficientes zonæ ABD'ad omnes peripherias zonæ DCE,
ſeu quam peripheria media arithmetica GML ad peripheriam HOP
a; Sed prædictir peripheriæ tranfiguntur æqualibus temporibus (ut
fpiralium geneſisexigit)igitur ſpiralis AMD ad Ipiralem DOEean
dem proportionem habet, quam omnes gradus velocitatum excur
ſus puncti Aper ſuam ſpiralem ,ad omnes gradusvelocitatum tranſi
tus puncti D per fuam ipiralem ; & proinde Ipiralis A.MD.ad ſpira
lem DOE eandem proportionem habet, quam peripheria media
arithmetica GL ad peripheriam HP.
PROPOSITIO XLII.
Sifuerintquotcunque lineæſpirales , in eodem plano fefe confe
quentes , KNE, EOD,DMA, Fig. 7. 1 AB. XVI . qua
rum minima fit KNE; dico, quòd minimæ propinquiores in
majori proportione decreſcunt, quam remotiores á minima,
ſcilicet DOE ad LNK majorem proportionem habere, quàm
AMD ad DOE .
Deſcribantur circuli GM, HO , RN , medii arithmetici inter cir
culos extremos cujuſliber ſpiralis : quiain ſpiralibus, ordinatè ſeſe
conſequentibus ,rectæ lineæ AD, DE , EK a qualesſunt inter ſe ,&
hæ bifariam dividuntur in G , H, R. Ergo differentiæ GH, HR x
quales ſuntinter ſe; & ideo ſemidiametri GK ,HK,RK, æqualibus
exceſſibus ſe ſuperant: ſuntque eorum circumferentiæ proportiona
les radiis b ; ergo circulorum peripheriæ GM , HO,RN arithmetice
proportionales funt. Quare in majori proportione decreſcunt pro
piores minimo circulo, quàm remotiores , nempè circulorum peri
pheriæ HO, ad peripheriam RN majorem proportionem habet ;
quàm peripheria GM ad peripheriam HO. 'Habent verò ſpirales
eandem proportionem , quam eorum mediæ arithmeticæ circulares
peripheriæ d . Ergo ſpiralis DOE ad minimam ſpiralem ENK majo
rem proportionem habet, quam ſpiralis AMD ad ſpiralem DOE.
Quod &c.
PRO
« Prop . 40.hujus b Prop.14.lib.s.Eucl.Reft. Au & . c Prop. 39.hojas d Prop.41.hujus
PULSA TIO N E. 61
PROPOSITIO XLIII.
Si Glomus AB, Fig. 8. TAB. XVI. compofitus ex filis AB,
CD, EF, & que craffis, & fimilis conſiſtentiæ concentricè ,
Jove ſpiralitèr involutis circa veſicam inflatam , ut habeat
cavitatem intermediam HK; dico , quòd, ſi per humeétatio
nem filorum LM, NO, & c, Fig. 9. TAB.
XVI. cavitas
glomi HK repleatur ,Spiræ interneglomi NO, PQ neceſ
Jariò corrugari debent , remanentibusexternisLM tenfis.
Intelligatur glomus per axim ſectus, patetquod in glomo arido
conſurget zonaAE, FB, Fig. 8. circularis ex filis concentricis, live
ſpiralibus contiguis compolita; at in glomo madido conſurget cir
culus LM Fig. 9. repletus inflatis, nempè & contractis filis NO, PQ
ejuſdem , Et, quiafilaſupponuntur æquè craſla , & fimilis conſiſten
tiæ , erunt fimili modo poroſa , & ideò æquè & proportionaliter in
Alari debent à guttulis aquæ , atque decurtationes eorum eandem
proportionem habebunt,quam floruni longitudines habent , ſcili
cetaridorum , qui zonam componebant :verum ſpiræ , quæ longius
à centro recedebant AB, CD, EF Fig. 8. ante humectationem in
minori proportione decreſcebant a , quàm eædem ſpirže in fito LM ,
NO, PQ Fig. 9. centro proximiori tranſlatæ ab humiditate inflante.
Ergo ſpiræ centro approximatæ LM, NO, PQ longiores ſunt ,
quam fit fpatium ſpirale, in quo collocentur. Quare neceffe eft , ut
corrugetur, ad hoc, ut ibidem aptari poffint. Quod &c.
PROPOSITIO XLIV.
Exponitur mechanica operatio, qua cavitas glomi madefaltı
repletur. TAB. XVI. Fig 9.
Cruſta glomi LM, ex filis externis contesta, refiftit diſtractioni,
tum quia alia fila elongari non poflunt ob ſpiralem concorſionem eo
rum , tum etiam quia inflantur à guttulis aqueis,poros ejus penetran
cibus ; & ideò tanta vi contrahuntur , ut , ad inſtarcirculorum ferreo
sum dolii , reſiſtant violentiæ internarum partium inflatarum . Ita
que , licet externa fila verè inflentur & incraflentur, tamen ipſa con
Gftentia & durities tenſa ſuperficiei convexx filorum impedit tur
gentiam & expanſionem convexitatis earundem . Quare neceffe eft,
ut infatio internorum filorum augeat , aut ſuperficiem externam ,
aut profunditatem eorundem ; & aliunde externa amplitudo creſcere
non
Prop.41.hujus (H) 3
62 Cap. V. DE CORDE EJUSQUE
non poteſt, quia alia fila decufàtim cum illis contexta ſua contractio .
ne impediunt illarum dilatationem . Igitur reftat , ut in profundum
verſus centrum glomi exporrigantur; & ideò omnia ſtrata NO, PO
filorum incluforum fe tangentium neceſſariò paululum promoveri
debent verſus centrum g cavitatis glomi, & proindè incipit repletio
cavitatis illius h k.
Poftea ſubſequens ſtratum NO filorum æque madidorum inflatur
quoque & decurtatur ; & (licut priùs dictum eſt) ſuperficies convexa
non æquè tenſa remanebit, ac prima crufta rigida fuerat ; at cavitas
illius multò magis in profundum verſus centrum promovebitur. Et
quia ejus fila decurtantur in eadem proportione , quam habebant,
antequam centro proximiores fierent , nempè in minori proportio
ne , quàm vicinitascentri exigit ; ergo longiora ſunt, quàm illius loci
anguſtia fuſcipere poteſt. Ex quo fit , ut cavaſuperficies filorum
NO corrugetur, & ſtrata ſubſequentia PQ , fubintrantibus locum
cedendo ,coguntur multò magis quam prius verſus centrum g excur
rere , & proindè tantundem ſpatium illud cavum replebitur. Idem
dicendum eft de tertio ſtrato , de quarto & de reliquis , quæ ſemper
in majori proportione inflantur, corrugantur, & ad inftar cuneorum
multò magis promoventur verſuscentrum , quouſque cavitas glomi
hk, omnino repleatur. Ut propoſitum fuerat.
PROPOSITIO XL V.
Iifdem pofitis; dico, quòd omnes internæ ſpiræ glomicorrugari
debent inæqualiterfemper magisaugendo plicas , quò magis
centroglomi approximantur.
Quia internæ ſpiræ glomi duplici nomine centro proximiores
fiunt; primò , quia ab externis filis contractis & inflatis urgentur
verſus centrum glomi ; ſecundò , quia ipfamer inflatio earundem
ſemper magis cos centro proximiores reddit: & ideò continenter in
minori proportione decurtantur, quàm exigit anguſtia ſubſequen
tium locorum. Ergo neceſſariò rugæ inflari & augeri debent ſemper
in majori proportione, quo magis ad centrum glomi approximantur.
PROPOSITIO XLVI .
Tifdempoſitis, dico, quòd externa figuraglomi madefacti, nec
ampliari, nec conſtringi debet. TAB. XVI. Fig. 9.
Et primò, quod dilatari non pollit, patet, quia fila LM glomi ſup
. po
PULSATION E. 03
ponuntur inextendibilia, five obtenacitatem , five quia fpiraliter
contorta ſunt , ut funes :ſed hi madefa&ti non elongantur, ſed potius
grandi vi decurrantur. Ergo fila externa glominequeunt elongari ,
& ideò ſuperficies convexa glominon ampliabitur.
Secundò , eadem externa fila glomi contrahi non poffunt, licèt in
genti viconentur ſe decurtare, quia maſla internorum filorum NO ,
PO infaturinduraturque : & ideò impedit contractionem externo
rum filorum LM ; quare retinebunt eandem longitudinem , quam
priùs habebant. Ex quo fit, ut externa figura glomi non minuatur ,
ſeu neque augeri poterat. Igitur invariata perſiſter retinendo eandem
molem & figuram , quam prius habebat .
PROPOSITIO XLVII.
Si fuerit glomusABR Fig. 10. TAB . XVI. excavatus, com
poſitus nonex unico filo, fed ex pluribus , annulo , vel ſemi
diametro glomi AẾTR fixo, & ſuperficiei cavitatis alli
gatis ,& concentricè,five ſpiralitèr involutis ,ſiper inflatio
nemfilorumab hume&tatione cavitas repleatur , fila interna
M , O , Q Fig. 11. TAB.XVI. corrigari debent inæqua
litèr , ſemper magis augendoplicas, quò magis centropropiùs
accedunt , & figura externa inalterată perfiftet.
Quia funis ex cannabe contextus , live unico filo complicato ſpi
raliter compoſitus fuerit, live ex eodem filo diſcifio in plures partes,
quibus contextis ſpiralitèr, eodem ordine externæ ſpirze ſtrictè am
plectantur ſpiras internas,nec dimoveri è ſuis locis poffint , videmus,
quòd per humectationem æquè funes inflantur , contrahuntur, &
fufpendunt æqualia pondera ; igitur ſimiliter glomi, ex uno ,vel plu
ribus filis contexti ABR , Fig. 10. eodem modò inflari & repleri
corum cavitates debent M , O , Q Fig. 11. Nam æquè firmiter re
tinentur principia & fines ſpirarum in eiſdem locis , live mutuò ne
Etantur per continuationem , ut in Fig. 8. ſive alligentur annulis,
vel aliis locis firmis glomi, ut in Fig .10, in utroque enim calu fila ca
dem funt ,eadem forma, diſpoſitione, ſpiſſitudine & tenſione ſpira
liter externa ſtringunt, & amplectuntur internafila; eodem modo à
guttulis aqueis inflari, & ideo eadem proportione corrugari debent ,
lemper magis fe corrugando , quòmagis centro approximantur ; &
earum figuræ externæ ejuſdem molis & magnitudinis remanebunt.
PRO
PROPOSITIO XLVIII.
Quando per internam rarefactionem poroſitates fibrarum
muſculi cordis inflantur, neceſariò cavitas ejus repleri de
bet à ſubſtantia ejus carnea , non variata ejus externa figura .
Quia cor eſtglomus excavatus, compoſitus ex innumeris fibrisſpon
gioſis, robuſtiſſimis & non extendibilibus in longum , quæ annulis
tendinoſis quatuor orificiorum cordis annectuntur, atqueeorum ter
mini extremi ſuperficiei cava cordis colligantur ,& ſpiraliter invol
vuntur & contexuntur ; atque omnes prædictæ fibre inflantur ob
internam rarefa &tionem , non fecùs ac fila funis & glomi à guttulis
aqueis turgidiredduntur a. Ergo cadem neceſſitate , qua glomus ex
filis contextus tranſformatur, oportet quoque , ut cavitas cordis re
pleatur ,corrugatis , inflatis & tenſis fibris internis inæqualiter, ſem
per magis augendo plicas inflacas , quò magis centro cordis propiùs
accedunt ; remanente figura externanon aucta , nec diminuta.
PROPOSITIO XLIX.
Ventriculorum cordis reſtrictio fieri non poteft à vi contra
&tionis fibrarum ejus.
Si ex communi ſententia a &tiopropriaomnium mufculorum eft con
tra &tio fibrarum , etiam conſentaneum eſſe videtur ,utipfius mufculi
cordis actio ſit quoque contractio fibrarum ejus : & quia cor non alli
gatur articulis illis , ut eos flectat ſedecurtando, ſed tantum ftringere
debeat cavitates ejus, videndum eft , an per fimplicem contractionem
fibrarum poffint finuscordisreſtringi: Et primò, ſi cor eft Gmile glo
mo compofito ex filis ſpiraliter involutis , patet ex dictis , quod fi
bra , quando agunt , vim exercere nequeunt , ſua contra£tione & ſua
tenſione terminos extremos verſusmedium trahendo ; nam potiùs re
laxantur ob corrugationem longitudinis earum. Ergo ficuti à fune
laxo elevari pondus appenſum non poteft, ficà fibris laxis ,corruga
tiſque parietes cavi oppoſiti cordis violenter trahi & conjungi non
poffunt.
Secundò, li verò ſupponamus,fpirasfibroſascordis non circumduci
tortuoſe uſque ad finus ejus, ſed extendi in directum intra ventriculos
ejuſdem , & ibidem colligari in faſciculos illos , qui plures cylindru
los, ſeu funiculos componunt; tunc putabit fortè quiſpiam , quod ex
fimplici contractione fibrarum poffent cylindruli illi totaliterdecur
a Prop. 47. hujus. b Prop.47.48.bujus. tari ,
PULSA TION E.
65
tari, & fic parietes oppoſitiventriculorum cordis conjungi poſſent.
Verùm patet , hoc effe impoffibile ; in tali enim pofitione neceſ
fariò admitti deberet corrugatio totius ſuperficiei cave cordis , inter
ceptæ inter baſes illarum columnarum , ſeu funiculorum ; & ideò
innumerabiles fibræ ibidem contextæ itringi inter fe, & paritèr cor
rugari , ſcilicet relaxari deberent ; & proindè non agerent ſua con
tractione tenía ; quod repugnat hypotheſi.
Inſuper in dextro cordis ventriculo non adſunt cylindruli , niſi pau
ciſſimi, ergo tale ſubterfugium locum non habet.
Prætereà totalis decurtatio illorum cylindrulorum , ſeu funiculo
rum fieri non poffet , niſi longitudinesſpirarum deſinentium in ipſas
columnas excurrerent inter alias fibras,veluti intra vaginas , aut cir .
ca trochleas ; quod aucopfia refellitur :funt enim fibra cordis ,decuf
fatis directionibus contextæ , adeò arctè inter ſe colligatæ , ut ne
queant.variis & contrariis motibus excurrere inter alias fibras eas
complectentes.
Tandem , quòd tenfio mufculi cordis ſalvari non poſſit ob fimplicem
contractionem fibrarum ejus, evincitur ex eo,quòd moles mufculorum
artuum , qui verè contrahuntur , quoad ſenſum potius minuitur; at
cordis moles augetur , cùm cavitates ejus à ſubftantiacarnea replean
tur , non imminuta figura ejus externa. Quare cor non tenditur ob
contraction emfibrarum ejus.
PROPOSITIO L.
Cordis cavitate
ſtringun
s tur ,nonquiadecurtantur ventricu
lorum longitudines ,ſed quia parietes laterales ad invicem
approximantur. TAB. XVII . Fig. 1 .
Hoc patet ex ipſa pofitione , & configurationeventriculorum cor
dis ABC , & ab ejus operationé. Ventriculus enim ſiniſter FG , diſſe
Etus ab imo ad fummum , extenditur per totam cordis longitudinem
àbafiAB uſque ad verticem ejus C , qui deſinit in parietem GC acu
minatum & gracilem ; cùmque figura externa cordis, dum pulſat,
non decurtetur,ergo nec cavitatis longitudo FG diminuetur, ſcili
cet bafis cavitatis ad apicem non approximatur.
Prætereabaſis AB , & verte.r C cordis inflari & incraſſari non por
ſunt omninò , quia baſis caret fibris,eftque excarnis , cum tota occu
petur à quatuor amplis aperturis D , E venarum & arteriarum ; ver
ticis vero GC paries valdè fubtilis eft. Ergo cavitas repleri non po
Pars II. ( 7) teſt
teft ab inflatione fibrarum bafis & verticis cordis, quibus fibris caret.
Oportet igitur, ut repleatur ob inflationem parietum lateralium craf
fillimorum .
Poftremò , immiflo digito intra cordis ventriculum perforatum a
nimalis viventis , percipitur conſtrictio lateralium parieium , non vero
apicis & bafis conjun&tio.
PROPOSITIO L I.
Exponitur Ratio mechanica ejuſdem operationis.
Quòd porro neceffitate mechanica cavitas cordis decurtari non
poſlit , ſic oftendetur. Quia contractio cordis fieri non poteft, nifi à
fibrarum contractione , ergo partes illæ , quæ carentfibris, retrahi non
poterunt, ſed ex immenla multitudine fibrarum , à bafi cor dos deſcen
dentium , ne milleſima quidem pars ad verticem cordis pertingit (eo
quòd fi ibidem connecterentur, una fibra ſuper alteram ſuperpoſita,
conſtruerent parietem acuminatum ingentis profunditatis ; quod ad
eo fallum eft , ut in tali ſitu paries ſit valdè fubrilis) & reliquæ omnes
fibra ſpirales contexuntur, & reflectuntur intra cor tranſverſali cir
, antequam ad verticem pertingant. Ergo non poterunt trahe .
cuit
re u em cordis verſus bafim , & idco longitudo cavitatis cordis dc .
apic
ari anon
curtCauſ , rit
pote
veiò qua. parietes laterales ventriculorum ftringuntur, ta .
lis eſt. Quia omnes ferè innumerabiles fibre cordis obliquè & tranf
verlecircumducuntur circa cordis latera , & ex eis componuntur plus
rima ſtrata , ad invicem ſuperpoſita ad inſtar membrunarum . Quan
do verò inflanturfibre cujudlibet ſtrati , ſeſe lateralitèr tangentes, ja
centeſque in unaſuperfície,neceſſariò femutuòurgebunt laterali
ter ;&ideò mutuò èpropriislocis le expellent, & ulteriùs promove
bunt , nempè verſus bafim & verticem . Quare potiùs augerideberet
intervallum à bafi ad verticem . Verùm quia fibre externa aliæ obli
què tranſverſales ambientes, decuſfatim easinterſecantes, impediunt
elongationem & protuberantiam , ut inferiùsoftendemus ,fit ut ne
ceffario inflatio fibrarum interiùs verſus cavitates intumeſcere de.
beat , & líc latera parietum interna inflata ad invicem approximari
debent .
Prætereà paries intermediäs cordis,conſtans ut plurimum ex fi
bris tranſverſalibus inflatis , decurtari non poterit , & craflities ejus
valdè augetur ; pariterque externi parietes verſus internas cavilases
ins
PULSATION E.
inflari debent; ergo interna facies oppofitorum parietum ftringi &
deoſculari debent‫و‬, remanente baſe disjuncta à vertice.
PROPOSITIO LII.
Actio propria cordis eſt conſtrictio ventriculorum ejus,
compreſſio , & expreſſio fanguinis in eis contenti ad in
ftar præli facta , non à contorſione fibrarum cordis fpira
lium , fed ab inflatione do tenſione earundem .
TAB. XVII. Fig. 2 .
Procul dubio moles cordis in actu pulfationis ejus inſigniter auge
tur, nam figura ejus externa a , n , c, 0,b , ejuſque dimenſiones non
augentur , nec minuuntur; eftquefubftantia carnofa cordis non tengi
NAMO , ſcilicetquando cavaeft, & fanguine repletur ferè ſemico
ſis totius molisABC , ab externa figura comprehenſæ , eo quod duo
cordisventriculi FG ,HI, quandfoanguiwe repleti ſunt in hominibus,
zquant ferè ſpatium fubftantia carnea non inflatæ ejus ND 0 : &
inſſtole, expulſo fanguine , ambo ventriculi fg ,hi,replentur à fub
ftantia carnoſan, a, m , o, ejuſdem cordis inflata . Ergo eadem ampli
ata moles cordis, comprehenſa ab eademfigura externa non alterata,
duplo ferè augetur in a &tu tenfionis , quàm fuerat ante pulfationem .
Verùmtam grandis excreſcentia molis carnofa fieri non poffet abf
que inſigniinflatione & turgensia fibrarum ejus ; igitur craſſities fi
brarum cordis augetur duplo in ačtu pulſationis. Hoc poſito, conſi
dero , quòd fibraexterna cordis maximam vim faciunt ,non ſedecur
tando , ſed reſiſtendo diſtractioni, ut circuli ferrei dolii, ſcilicet , ut
perimeter cordis non amplietur , & interim eædem fibre inflantur
inparte cava earum , ut de glomofilorum dictum eſt a; paritèrque fi
bra interna, dum inflantur incraſfanturque, maximam vim faciunt
conſtituendo plicas & rugas turgidas, adeò tenfas & duras, ut offici
um cuneorum exerceant, à quibus nedum cavitas repleatur, ſed
prætereà vehementi compreffione fanguinem ibidem contentum ex
primant motu conſimiliei ,quonuclei à digitis pofticè compreſſi
cxpelluntur.
Columnule verògraciles carnea oppoſitos parietes cavos ventrick
lorum cordis colligantes incrallantur, tenduntur & fimul decurtan
tur , inflatis nempè & corrugatis earum fibris, ut cavitatem reple
ant. At maximam vim exercenr fua tenhone & inflatione , utofficium
cuneorum exerceant ; non verò vim ullam exercent ſua contractione,
A Prop. 47. hujus ( 7) 2 ut
68 CAP. V. DE CORDE EJUSQUE
ut oppoſitos parietes cavos ad invicem conjungant , quia lasæ ſunt .
ob corrugationem longitudinis fibrarum , & præterea nec exactèpa .

rietes oppoſitos conjungere poffent , nam prædictæ columna muſculo
Se non poſſent totaliter decurtari, at mufculorum natura exigit , quæ
contraétionem non patitur majorem triente longitudinis ejus . Negaa
ri tamen non poteſt , inſervire columnas , ut funes, ad retinendam &
conſervandam debitam diſpoſitionem partium internarum cordis,
& ad impediendam ſuperfluam diſtractionem , quam efficere poſſet
nimia copia irruentis ſanguinis è venis.
Poftremò papilla , feu tubercula carnea , intra ventriculos cordis
protuberantia , quibus filamenta membranoſa valvularum triangula
rium cordis alligantur , agunt , nedum ſe infiando , ſed etiam le eri,
gend o ad inftar lingua &penis. ſtro
Hæc omnia uloſini
in ventric & in auriculis cordis verificantur ,
at in dextro ventriculo , ubi deeft tanta copia columnarum , conftri &tio
fit per incraſſationem externi parietis n, nempè per inflationem & de
curtationem fibrarum ejuſdem , ita ut curvitas cava interiùs turgen
do planitiem affectet , & fiat portio majoris fphæræ minor , quàm
ſimilis priori . Confert quoque ad repletionem ventriculi dextritur.
, parietis intermedii fatis
genria & inflatio fibrarum fepri cordis m ſeu
craf fi. Hinc enim fit, ut hujus convexa ſuperficies magispromineat
& exporr igatur , unde ſpatium illud lentis cavæ figuram referentis
repleatur , & parietes ſe mutuò contingant , remanente eodem cir
cuitufinus lenticularis.
Univerſa hæc operatio valdè conformis eſt inſtituto Naturæ ,
quæ primariò replet & amplificat poros fibrarum Spongiofarum per
rarefactionem , fuperiùs expoſitam , ex qua duplicem efféctum afle
quitur : in mufculis enim artuum turgentia illa pororum fibrarum ſe
cundarium effectum producit , qui eſt decurtario mufculi & traétio
valida articuli ; at in corde ex ipfamet inflatione fibrarum & incralfa
tione aſſequitur Natura repletionem ventriculorum cordis. Machina
verò eadem eſt, nempè vis cunei dilatantis poros fibrarum .
Quòd Fig. 3. TAB .XVII.verò talis expreffio fanguinis in corde
non fiat afpirali contorſione fibrarum ejus eadem aétione , & neceffitate
mechanica , qua ſpiralis contorſio linteorum madidorum exprimit
aquam in eis contentam (ut aliqui recentiores putant ) facilè often
demus. Veriſſimum effe dico , quòd expreſſio fluoris à cordenon mi
nùs , quam à linteo madido contorto , fiat ob conftriétionem cavita
tum
PULSA TION E. 69
tum & pororum , quæ à Auore replebantur; ſed nego , talem conſtri
&ionem in corde & expreffionem ſanguinis fieri ab eadem caufa , iif
dem organis & eadem actione mechanica , qua fit in linteo madido
contorto. Nam in hoc ante contorſionem fibræ AB, CD erant la
xæ , & ideò admittebant plurima interſtitia , quæ à guttulis aquæ
repleri poterant ;poftea, contorto linteo , ejusfibræ coguntur plu
res circuitus ac,bd,conficere circa faſciculum lineum ejuſdem ferè
altitudinis, & ideo fibræ illæ nedum valdè elongari in prolixis gyris,
ſed etiam extenuari& tendi debent ; proindeque latera fibrarum læ
vigata deterſis plicis ſe mutuò tangent, & conſequenter evaneſcent
interſtitia , undeaquæ guttulæ, quæ in eis extiterant, neceſſariò ex
pellentur. Verùm in corde repletio ventriculorum fit alio modo ,
prorſus diverſo ab illo : non enim moles corporea cordis decreſcit ex
tenuaturque, ſed potiùs augetur in duplaproportione. Fibre cordis
non elongantur, ſed potiùs contrahuntur , ut muſculorum Natura
exigit. Eædem fibra non ſe mutuo tangunt , nec earum interſtitia
replentur ob violentam traétionem & extenſionem , ſed ob earum in
flationem ; nec , quia plice deterguntur & lævigantur à tra tione , ſed
è contra , quia rugoſæ fiunt ob porulorum turgentiam . Et denique ,
ſicut verùm eft quòd à ſpirali contorſionefibrarum lintei cavitates
tolluntur, & ideò aqua exprimitur , ſic falſum eſt, quòd à conſimili
contorſione ſpirali fibrarum cordis finus repleantur; quia ejusſpira, in
actu tenfionis tantùm abeft, uttorqueantur & obliquiores frequen
tioreſque fiant, ut contrà minùs obliquæ fiant; & proinde talis con
torſio fibrarum ,quæ in Natura non exiſtit, effectum repletionis ven ,,
triculorum cordis ,& exprefſionisfanguinis producere non poteſt.
Non tamen putes,inutilem foreſpiralem difpofitionem fibrarum cor
dis, inſerviuntenim ad firmam colligationem parietum ejus, ut per
maneat eadem facies & configuratio cordis ; quod quidem præftitit
Natura fibris, in orbem circumductis ab externis sendinoſis orificiis
vaforum ad internas columnas, & mirabili artificio decuſſatis & con
textis .
PROPOSITIO LIII .
Quare cordis humani mucro in ſyſtole partem ſiniſtram pe.
Etoris pulſat , caufam reddere.
Quia cor pendulum firmatur in medio pe&torisà ſuis ligamentis, &
in qualibet hiſtole ejus macro fertur ad contactum pectoris, illudque
( 1) 3 per
percutit; ergo neceſſe eſt, uthoc fiat à dilatatione cordis, autà motu
locali, & tranllatione ejuſdem , vel ab erectione totius, autà flexione
& incurvationemucronisejus. Et ficuti duas priores operationes ex
perientia reſpuit, fic poftremam confirmar. Quare reftat tantum
modo inquirenda caufa mechanica hujus effectus,qui pendere vide
tur primoex diſpoſitione fibrarum cordis ; videmus enim inteftinum
curvum , filo ligatum & aqua non omninò repletum , in dire &tum ex
tendi tractum à pondereejus ; at ſi embolo aqua urgeatur , tunc inte
ftinum incurvatur , ut ejus figuraexigit , & altera extremitas pendu
la erigitur, & percutiet manum eiapproximatam . Hoc planè con
ſequitur ex figura curva pellicula inteſtini, quæ longior eft in parte
ejus convexa,& brevior in parte concava. Sic paritèr in parte fini
Stra ventriculi cordispariesfoniſter eſt brevior , minus carnofus, &mi
nùs incurvatus, quam fint duo parietes, dextram ventriculum ambien
tes. Unde in ſyſtole erigi debet cordis mucro verſus ſniftram partem
pectoris, eamque percutere poteſt pro gradu violentiæ , qua erigitur.
Hoc ſalvari quoque poteft , veladjuvari ab erectione cordis obliquè ja
centis, vel à fituatione & diſpoſitione fibrarum ,quæ obliquè ſpiralitèr
circumducuntur àparie dextrabafis cordis verſus finiftrampartem ver
ticis; unde in inflatione fibrarum diſtorqueri & erigi poteftfaſciculus
fibrarum anteriùs verſusfiniftram partem ,& ficpercuſſio fieri poteſt.
PROPOSITIO LIV.
Exponitur uſus da actio auricularum cordis du val
vularum ejus.
Extrema pars vena cava in majoribus animalibus tota circumcirca
muſculofa eft, ut conſtringatur ad inftar Spbin &terum . At tali fulci
mento caret extremitas venepulmonalis. Definunt poftea ambæ hæ
vene in duas auriculas mufculosas , quæ finuofæ ſunt,utfacciappofiti
ad latera cordis, nec ſunt diffimiles diverticulis illis tortuolis , quæ
ad latera portarum ergaftulorum apponi folent , ne facilè carceribus
detenti effugere poffint.
Structura poſtea auricularum fimilis eft ei , qua ſiniſter cordis vene
triculustexitur in parte ejus cava . Conſtant enim auricula ex fibris.
carneis decuſſatimcontextis , quæ interius colligantur in plures co
lumnulas & fcrobulos ,latera illorumfaccorum connectentes. Iis ſuc
cedunt tres membrana in dextro & duæ in finiftro ventriculo , quæ
ſunt validiffimæ , figura triangulares, quarum bafes arctè figuntur
in
PULSATION E. 71
integro circuitu interno tendinis orificii cordis, areæ pofteacarun
dem membranarum ramificantur intra cordis ventriculos in plures fu
niculos tendinofos , qui annectuntur ſummitatibus papillarum extube
santium , è regione poſitarum .
Uſushujusadmirabilis ftructuræ indicandus eft. Primò vena ca
vapars carnoſa non eft ad robur, ne diſrumpatur à profluvio irruen
tis fanguinis,ſed potius , ut ſua reſtrictione ſanguinem inobliquum fic
num auricule propellat , eamque turgidamreddat. Quod etiam coad
juvatur à conftri&tione periſtaliica totius vena cava ,& à compreffione
mufculorum & viſcerum totius corporis : ex quofit , utſanguis per a
percum oftium auricula pleno gurgite repleat ejus cavitaiem , & ex
currat intra dextrum ventriculum , &pari neceffitate è venapulmo.
nali fuitſanguis intra auriculam finiftram , & deinceps in cordis ven
triculum finiftrum .
Poftea Simol tempore duæ auricula a &tione contractiva & com
preſſiva propria muſculorum , & vi præli conftringuntur hoc ordine,
primò oltio clauſo impediant regreffum fanguinis intra eaſdem vea
nas, à quibus advenerat ; ſecundò valida vi prælifanguinem elutri
ando inſinuent intracordis ventriculos, quouſque turgidi fiant. Huic
a &tioni ſubſequitur compreffiopræli cordis, à qua fanguis ipſe, ſua ple
nitudine valvulas tricuſpides & mitralesinflando ,exactè claudit oftia
venarum , & proinde impedit fanguinus regreffum . Unde necefle eft ,
ut exprimarur intra arterias,pulmonalem & aortam . Hæc omnia plu
sibusexperimentis ,ab Harveo & ab aliis factis, comprobata ſunt.
PROPOSITIO LV.
Earundem operationum cauſas mechanicas inquirere.
Expoſitis phænomenis , reftat modò ratio mechanica inveſtigan
da . Et primò, quia auricula cordis ſunt mufculi rosundi excavati,
compoſiti ex fibris carnoſis ſpiraliter involutis , & decuffatim leſe in
terſecantibus, & definunt in fafciculos columnares, & in fcrobiculos,
codem modo , ac cordis ventricului conformatus eft. Ergo eodem
artificio & neceffitate mechanica , qua cor operatur ,debentquoque
ejus auricula vi præli, per cuneos intra poros fibrarum inſinuatos, in
fari , tendi& conftringi, & ideò exprimere fanguinem in eis con
tentum .
Secundò, quòd auricularum conftri&tio præcedere debeat ventri.
culorum cordes contractionem ,licèt videantur fimul moveri , ficmon
de
monſtrabitur. Si enim hoc verum non eft , ergo aut fimul, & eo
dem tempore auricule & cordisventriculi conſtringuntur, aut priùs
cor , quàm ejus auricula , ſtringitur . Si primum , quia valvula irian .
gulares uſum non habent , antequam cor conftringatur, neque poſt
quam completa eft ejus conſtrictio, nam clauſura valvularum fruftra
fieret , quando fanguu retrocedere non poteſt; at , antequam cor
ftringatur, retrocedere non poteft, quia tunc fanguis non adhuc exi
ftit in ventriculus , & ideo non poteft impelli à cordis ſyſtole ; & poft
conſtrictionem cordis fanguis expulíus, in arteriis & in corde non exi
ſtens, multò minùs retrocedere poteſt. Ergoneceſario illo tempo
re , quo ventriculi cordis ftringuntur, exacte clauſa eſle debent orifi
cia venoſa à valvulis triangularibus, utfanguis nonretrorſum , ſed an
teriùs intra arterias impellatur. Verùm li illo eodem tempore auri
cule ſtringerentur , evomerent ſanguinem in eis contentum intra cor
dis ventriculos ; & proinde recluderent clauſuram , factam à valvulis
triangularibus,eò quod earum diſpoſitio talis eft, ut ab adventu ipſo
ſanguinis aperiantur & dilatentur. Quare eodem tempore ſanguis
impelleretur intra cor ab auricula , & repelleretur à corde ; proinde
que conatus & motus contrarii mutuò ſe deſtruerent, & ideò efſent
fruſtrà. Prætereà , quando duo exitus in eodem cordis ventriculo pa
tent, tota vis compreſſiva cordis dividitur in duas partes æquales , quæ
duas ſanguinis medietates impellunt,unam quidem retrorſum , alte
ram antrorſum intraarterias ; quare ftultè duplici molimine Natura
dimidiatum effectum affequeretur. Adde , quod valvule triangula .
res prorſus inutiles eflent, cum urgente neceffitate, quando exactè
occluſæ eſſe deberent, tunc aperirentur ; quare videtur impoſſibile,
ut auricula cordis, ejuſque ventriculi fimul, eodemquetempore con
ſtringantur.
Si verò ſupponamus ordine contrario , priùs ftringi ventriculos
cordis , & poftea auriculas eomprimi, multò abſurdius eſſet; retro
cederet enim medietas ſanguinis in ventriculo cordis contenti , & in
ſinuaretur intra auriculam utrimque apertam , & hinc intra venam.
Igitur fatendum eſt, quòd præcedere debet conſtrictio auricula,
& deinceps immediatè cordis ventriculus ſtringi debet , & tunc opti
mè & compendioſe operationes omnes procedunt : nam compreffa
auricula , priùs impeditur regreſſus fanguinis intra venam ; ſecundò
exprimitur ſanguis ab auricula intrafinum cordis; tertiò clauditur
orificium cordis ab auricula reſtricta ; & quartò ampliato fina cordis
à
PULSATION E. 73
à turgentia fanguinisexpanduntur velavalvularum triangularium ad
inſtar portarum ,ut mox oftendemus. His peractis, quinto loco ſuc
cedit conſtipatio & inflatio cordis, à qua tota fanguinis maſſa, intra
ventriculos contenta , quæ nequit retrocedere ob duplicem clauſu
ram , cogitur exire per januam patentem arterioſam .
Tertio adverto , quòd differt aétio auricula dextre à finiftra , quia
fanguis è vena pulmonali ampliffima & prominenti , velociſlimo cur
Tu ruere debetintra ventriculumfiniſtrum cordisob gravitatem ejus,
& ob compreffionem pulmonum , tanquam ab inflatis follibus. Hinc
fit, ut exiguaauricula ſufficiat ad tranſmittendum ſanguinem , velo
cillimè currentem intra cordis finiftrum ventriculum ; & aliundè exa
atè oftium cordis claudi poteft à parva auricula ſimul cum valvulis
mitralibus.
E contra in dextra auricula tarditas affluxu fanguinis compenſari
debet ab amplitudine canalis. Et inſuper , quia debet auricula dex
tra non ſolùm claudere orificium cordis , ſed etiam fanguinem , lento
curſu Auentem , rapidè inſinuare intra dextrum ventriculum ‫ ;ز‬hinc
eft, quòd mufculus & cavitas auricula dextra major & validior effe
debuit , quàm ſitmuſculusfiniftra auricula.
Quarto , modus, quo valvula triangulares exactè orificia cordis
claudunt , talis eſt. Quia membranoſa illæ valvula triangulares im
plantantur fuis bafibus, ad inftar vexillorum in una parte circularis
annuli tendinoſi orificii cordis ; & reliqua latera earundem membra
narum triangularium pluribus filamentis tendinoſis alligantur papillis,
ſeu tuberculis carneis , exiſtentibus in oppoſita parte cavitatis ventri
li, non ſecùs ac lintea expanſa contra ſolis radios pluribus funiculis
tenſa retinentur. Hinc fit , ut , adveniente profluvio ſanguinis ,di
latentur cavitates ventriculorum , & ideò lintea illa membranoſa ,
quæ priùs connivebant, trahuntur, expandunturque tranſverſe per
totam amplitudinem ventriculorum . Quare neceffe eft , ut vertices
& latera earundem valvularum triangularium , tracta à funiculis de
cuſatis, conjungantur, & fic connexa componant unam ſuperficiem
conicam , quæ major erit planoforaminis , feu circuli baſis ejuſdem co
ni. Poftea ſubſequitur cordisſyſtoles, quando interniparietes ventri
culorum uniuntur ; & ideò illi funiculi relaxantur , & fimul uniun
tur. Et proinde facies membranarum triangularium uniri , & finuo
ſam figuram acquirere debent , non diminuta ſuperficie earum , quia
membrane non contrahuntur. Ex quo fit , ut plenitudo fanguinis,
Pars II. ( K) lina
lintea illa repellendo & infando, eos incurvet,non ſecus ac vela na
vium , à vento repleta ,linuoſe incurvantur. Cumque prætereà l .
nuola illa lintea tranſferantur verſusorificia cordisiendinoſa, cujus

aream rotundam longè fuperant, igitur neceffe eft , ut exacte fora
mina illa claudant , antequam Syſtoles cordis compleatur. Quare ne
ceffe eft , utſanguis,intra finus ventriculorum comprehenſus, à pro
ceffu & continuatione conſtrictionis cordis, uſque ad totalem unio
nem parietum ejus, omninò expellatur extra ventriculos per orificia
Arterioſa , ubi patet exitus & via.
Quintò, {i non præcederet clauſura auricularum , valvula illa
membranoſa reſiſtere non poſſent validiflimæ violentiæ , qua fanguis ,
à corde compreſſus , membranas illas diſtrahendo diſrumperet ;ideò
provida Natura appoſuit fornicem , ſeu tabulatum carnofum auricule
reſtrictæ , ut dupliciporta clauderet oftium amplum cordis.
Hinc deducitur, quòd a&tio auricula diuturnior eft , quàm fit cor
dis ſystoles, nam incipit illius conftri&tio , dum cor non agit, & deſinit
codem momento , quoſyoles cordis completur.
Sextò notandum eft , quòd in orificiis arterioſis cordis pariter aper
tis non opus eft tanto apparatu , ut regreffusfanguinis intra cor impe
diatur; nam poft exitum fanguinis à corde , & poftquam expulſa eft
major ejus pars extra arteriarum extremitates , non poteft impelli
retrorfum , tum quia non urgetur à vi alterius muſculiæquè validi ,
ac eſt cor , tum etiam quia jam amandatus eft extra arterias. Qua
propter ſufficient valvula exigui roboris, quanta eſt vis, quam ple
nitudo non omnimoda arteriarum facere poteft , quæ minima eft.
Et ideò tres valvula ſemilunares, longè debiliores, quàm fint illæ
triangulares,abſque auriculis fatis ſunt ad impediendam regurgita
tionem fanguinis expulfi à corde.
Deinde ad inquirendam vim facultatis motiva cordis ſequentia
lemmata utilia ſunt.
PROPOSITIO LVI.
Si funis, globo & cylindro compreſibili circumvolutus , unifor.
miterper totamejus longitudinem contrahatur, eritpotentia,
funem contrahens , ad refiftentiam globi, vel cylindri , ut fe
midiameter ejus ad funiscircumferentiam . TAB.XVII.Fig.7.
Sit cylindrus, vel globus compreſſibilis , cujus circulusmaximus,
vel balis RSO ftringatur à fune, cujus medius axis CEDH : patet
quòd
PULSATION E. 75
quòd funis longitudo menfuratur ab axi, qui bifariam fecat illius
Craffitiem . Contrahatur poftea longitudo funis uniformiter , ita ut
omnes ejus particulæ eadem proportione decurtentur : dico ,quòd
potentia funemcontrahens ad vim , qua globus vel cylindrusRSO
conſtrictioni refiftit , eandem proportionem habet , quam circuli ra
dius AC ad ejusperipherium CEH ,
Intelligatur funis BE terminus B firmiter annexus in R,& funis
HC terminus C contiguus ipſi Ctrahatur à potentia M, à Cverfus
M , tunc neceffe eft , ut peripheria circularis CHDEB continenter
diminuatur, efficiendo circulos minores & minores , quoufque,
tracto integro fuoc, ejus cava peripheria ROS ad contactum cen
tri A perducatur. Et dumfit talis tractio ,oportet , ut globi vel cy .
lindri comprehenſi craffities ſucceſſivè ftringatur, quouſque omni
nò evaneſcat, & centrum baſis ejus perducatur ad contactum funis
in R fub clavo in B. Et quia peripheria CEH ad femidiametrum
CA eandem proportionem habet q, uam peripheria IN ad ejus ſe
midiametrum IA a ;ergo homologorum differentiæ in eadem ratio
ne erunt, ſcilicet excellus peripheriæ CEHſupra peripheriam IN ,
nempèlongitudo CM funis tracti ad CI,feu ad RA decurtationem
radii'; ſcilicet ad motum conſtrictionis globi, ſeu cylindri compre
hengieandem proportionem habet , quamtota peripheria CEH ad
ſemidiametrum ejus AC.
lis declaratis adverto ,quòd potentia , qua globus, ceu cylirdrus
conftri&tioni refiftit, multiplex eft , conftans ex tot particulis , quot
ſunt puncta phyſicain peripheria cylindri RSO , quæ potentiæ vim
faciunt per radios ejuſdem circuli , impellendo à centroad periphe
riam , quando aguot ſe dilatando‫ & ;ز‬è contra retrocedendo verfus
centrum , quando vim patiuntur. Ex eo igitur , quod ſingula pun
eta per æquales radios codem tempore moventur , fequitur, quod
æquè velocia ſunt. Et ideò omnia fimul, ſcilicet univerſa potentia ,
qua globus vel cylindrus reſtrictioni refiftit, eadem eft velocitate ,
qua unicum punctum peripheriæ movetur. Quare velocitas, qua
tota potentia cylindri reſtrictioni refftit, menfuratur à motu per
unicum radium BA facto ; & aliundè velocitas, qua potentiaMfu
nem trahit,menſuratur à longitudine MC funis tracti, ſeu à peri
pheria BEDH. Igitur , ubicunque fiat potentiarum æquilibrium ,
crunt potentiæ in reciproca proportione velocitatum , quibus eo
dem tempore moveri poſſunt: quapropter erit potentia Mad vim ,
- Lib. 5. Prop. 14.Eucl.Reſt. Auct. (K) 2 qua
qua cylindrus reſtrictioni reſiſtit, ut motus per CA ad motum per
CM ,ſeu ut radius AB ad circuli integram peripheriam BEDH
Poſtea , quia idem motus conſequitur, ſi omnes funis particulæ
minimæ contrahantur,ad invicem ſe approximando, ac efficitur tra
hendo funem perlongitudinem CM ,æqualem peripheriæ BEDH ;
igitur potentia funem contrahens efficitmotum æqualem periphe
riæ BEDH ; & reſiſtentia , nempè cylindri compreſli motus fit per
radium BA ; ideoque potentia funem contrahens ad reſiſtentiam су
lindri compreſli eandem proportionem habet , quam circuli radius
BA ad ejus peripheriam BEDI .
PROPOSITIO LVII.
In duabus libris FB & BH Fig.5 .TAB. XVII.ſe tangen
tibus in B , quarum centra C , D , fint radii CB, BD a
quales, &FC major, quàm DH, atque ſuſpenſum pondus V
exterminis connexis B æquilibretur cum duobus contra
poſitis ponderibus R & T ; ſintque data ponderaV & R ,&
date proportiones radiorum CB ad CF, & BD ad DH:
reperiri debet pondus T. Et datis ponderibus R, T, repe
riri poteſt pondus V.
UtCB ad CF,ita fiat pondus R adP proportionem ipſius V ; er
go pondera P& R quieſcent æquilibrata :ſed ex hypotheſi inte
grum pondusV æquilibratum perſiſtebat cum duobus ponderibus
R & T; igitur reſiduum pondus Q æquilibrium efficiet cum reliquo
T; & ideo Q ad T erit,utdiſtantia DH ad DB, & fic pondus Tin
noteſcer. Secundò , ut R ad T,ita fiat diftantia DH ad DG ,& in
ejus termino G appendaturpondus Sæquale ipGR : patet, momenta
$ & Tæqualia fore;& ideò S æquilibrabiturcum codempondere
Q. Quare, ut S ad Q, ita erit BD ad DG, & PQ ad S erit , ut FC
cum DG ad BD ,ſeu ad CB, & fuit S ad T , utDH ad DG . Ergo
proportio PQ adT componitur cx ratione FC cum DG ad BD , &
ex ratione DH ad DG , quæ duæ rationes componunt proportio
nem rectanguli ex FCcum DGin DH adrectangulum ex DB in
DG; & priùs PQad R, feu ad S erat, ut FC cumDG ad BD , ſeu
fumpta DH communi altitudine, ut rectangulum ex FC cum DG in
DH ad rectangulum ex BD in DH .Ergo PQ , ſeu Vad R & TG
mulerit , ut rectangulum ex FC cum DG in DH ad rectangulum ex
BD
PULSA TIO N E. 77
BD in DG cum DH , & invertendo innoteſcet pondus V, quod quæ
rebatur.
PROPOSITIO LVIII.
Vis utrem aqua plenumſtringens ad reſiſtentiam aquæ , per fi
ftulam ei annexam expulja, eandem proportionem habet,
e quam amplitudo utrisadamplitudinemfiſtule.
TAB . XVII . Fig 6.
3
Facilitatis gratia ponatur figura utris ABCDcylindrica , cui an
nexa ſit fiftula paritèr cylindrica GH, & embolo LM impellatur
aqua contenta ab AD uſque ad BC, & aqua AC expulſa aſcendat à
Guſque ad H; fitque P potentia embolum impellens ,& R reſiſten
tia , qua aqua reſiſtit expulſioni :dico, potentiam Pad R ſe habere,
ut amplitudo circuli AD ad amplitudinem circuli IG . Quia eadem
moles aquæ , codem tempore moræ , replet ſucceſſivè duos cylindros
æquales AC & IH ;ergoa altitudines & baſesſunt reciprocæ ;& ve
locitas aquæ expulfæ , ſeu refiftentiæ R menſuratur à motu ejus; ſeu
DH: ab altitudine GH , & velocitas aquæ compreſlä , ſeu motus emboli,
ſeu potentiæ Pmenſuratur ab altitudineAB. Igitur potentia Padre
repi fiftentiam R ſe habet b,ut GH ,velocitas ipfius Ryad AB velocitatem
ipſius P ,feù utamplitudo circularis AD ad amplitudinem circuli IG.
SCHOLI U M.
inte Patet ergo, quòd ,fi longitudo GH fuerit nonupla ipſius AB, e vis, quam aqua IH
bus exercet , fit equalis ponderi libre unius, erit potentia embolum impellensæqualis vilibr.
7c1n .
903 PROPOSITIO LIX.
Si intrafiſtulam aquam continentem è majori tubonova aqua
emboloimpellatur ,visembolum impellens adreſiſtentiam a
queæ molispræexiftentis, & de novoimpulſe intra fiſtulam ,
1
eandem proportionem habebit, quam amplitudo orificii tubi
ad amplitudinem orificiifiſtula. TAB. XVII. Fig. 7.
Præexiſtat in fiftula moles aquæ GH, & infinuato embolo uſque
ad BC , aqua aſcendat ab Had O; ſicque P potentia impellens embo
Jum , & R reſſtentia ,quam exercet tota moles aquæ GO: dico Pad
3 R ſe habere ,ut circulus AD ad circulum IG. Fiat moles aquæ GK
æqualis AC. Quiamoles aquæ GOzequalis eſt aquæ præexiftenti
& infulæ , & cratGHmoles præexiſtens; ergo aqua HO æqualis eſt
I mo
(K) 3
. Lib . 6. Prop. 32. Eucl. Reſt. Auct. 6 Exmechanicis ,
UE
78 CAP . V. DE CORDE EJUSQ 1
4
moli expulſæ AC ,ſeu GK, &, addita communi KH , erit KO æqua .
lis præexiftentiGH. Quare aquaGH tranſlata eft eodem tempore
ab Had O per ſpatium æquale ei GK, quod pertranfiit aqua de novo
expulſa ob fiſtulæ uniformem craffitiem . Igitur æquè velociter uni
verſa aqua mota eſt ac expulſa GK aſcendit. Quare potentia P , im
pellens totam aquam GO , ad ejusrefiftentiam Ř reciprocè erit , ut
velocitates aquæGO ( quæ cadem eſt, ac velocitas ipfius GK ) adve.
locitatem , qua potentia Pimpellit embolum. Erat autem velocitas
GK ad velocitatem AB, ut circulus AD ad circulum IG * ; ergo po
tencia Pad reſiſtentiam totius aquæ eandem proportionem habet ,
quam orificium tubi AD ad orificium fiftulæ I.
SCHOLI U M.
Ut ſi aqua preexiſtensKO fueritunciarum 57 , aqua infufa trium unciarum , erit tota
aqua GO librarumquinque, a movetur velocitate IK, que in precedenti propofitione fupe
politafuit nonupla velocitatis A B. Ergopotentia, embolum impellens, nonupla erit refiften
rie librarum quinque; &proinde exercebit vim æqualem ponderilibrarum 45.
Notandum perinde eft,five aqua infiſtula immiſſa impulfui refiftat fuo pondere , ut in
ſitu erecto ,five in ſitu plano reſiſtat ſua mole inerti ,quatenus retardat impetum corporis
impellentis pro gradu virtutis motiveei impreſſe , utoftendimusb.
PROPOSITIO L X.
Si aqua ,intra tubum AC Fig. 8. TAB. XVII. contenta
embolo LN impellatur intra fiſtulam mollem EH eianne
xam , quæ à pondere incumbenteScompreſa omninò fit,erit
potentia embolum impellens , quefit Po ,advim&quaa
quaimpulſionirefiftit, unà cum vi ,qua pondusSfiſtule dila
tationem impedit ,ut rectangulumEFHG ſublongitudine
& fubdilatationefiftulæ repletæ, adquadratum ex ABmo
tus emboli.
Quia impulſus emboli LN duplicem effectum eodem tempore
producit , fluxum nempè directum aquæ per longitudinem filiulæ
EF, & fimul expanſionem ejuſdem fiſtulæ lateralem EG eam aquæ
plenitudine ad inftar cunei dilatando : verùm directo impulſui reli
ftit aqua ſua mole inerti', quatenùs gradus impetus ,qui ei imprimi
tur, ſubtrahitur à projiciente; & præterea impulſui laterali in orbem
refſtir potentia faſciarum , & pondera incumbentia S,dum impe
diunt dilatationem fiſtulæ ; & tandem in fine dilatationis æquantur
momenta contrapoſitarum potentiarum . Ergo pars potentiæ impel
a Prop.48. hujus. 6 De vipercuſ. Prop. 27. & Coroll. Prop.28. lentis,
c De vipercuff .cap.19 . Prop. 27 .
PULSATION E. 79
Jentis, quæ fit P, ad refiftentiam aquæ dire &tè fluentis, quæ fit R ,
eandem proportionem habebit, quam hujus velocitasmotu per EF
facto ad velocitatem per AB , qua potentia P impellendo embolum
eodem temporemota eft. Pari modo reliqua pars potentiæ , quæ fit
Q , ad reſiſtentiam , qua aqua & pondus incumbens conftringunt
filtulam EH , & impediunt dilatationem ejus, eandem proportio
nem habebit ,quam velocitas , quæ per latitudinem EG exercetur à
pondere incumbente , ut impediatur fiftulæ inflatio ad velocitatem ,
qua potentia Qper AB embolum impellit. Verùm hæ duæ propor
19
tiones componunt proportionem rectanguli FEG ad quadratum
AB ; igitur potentia PQ ad reſiſtentiam RS eandem proportionem
habet,quam rectangulum FEG ad quadratum AB.
# 2
Ut , exempli gratia ,longitudo fiſtulæ EF fuerit centum partes ,
3 quarum AB fuerit decem ,&latitudo ampliata fuerit duæ partes; fue
ritqueaqua GEFHuniuslibræ , & pondus incumbens librarum no
ins
rem :erit rectangulum GEF 200 , & quadratum AB 100. Quare
potentia PQ embolum impellens ad reſiſtentiam RS erit , ut 200 ad
100, ſeu in ratione dupla.
PROPOSITIO LXI.
2, Tiſdempofitis,ſi fiftula mollis EH Fig. 9. TAB. XVII. fue
ritplenaaquæ ,fed non turgida, &àpondere incumbente do
à fafciisScircumplexa, refiftaturdilatationifiſtula : erit po
tentia PQ embolum impellens ad vimR, qua aqua præexi
ſtens, & de novo infuſa impulſioni refiftit ,unà cum vi S,
quapondus&faſcia dilatationififtulæadverſantur , ut re
Etangulum GKŽOſubmotu directoaqua de novo immiſ
sa , aſub dilatatione fiſtulæ ad quadratum ex AB motus
emboli.
Ut inſinuetur aqua ABCD intra fiftulam EGHF, oportet, ut hæc
fiſtula ,quæ plena aquæ ſupponitur,dilacetur uſque ad KM, ut no
vam aquamexciperepoffit : & tunc obſervari debet , quibus motio
nibus aquainfinuatur, & quo ordine& modisaqua præexiſtens fiftu
lam expandit. Etprimò , quia aqua GEFH ob partium contiguita
tem conſtituit columnam cylindricam , cujus baſis circularis GE
comprimi & impelli non poteft verſus H , quin etiam impellatur to
u longitudo columnæGF, quatenùs pofterioresparticulæ anterio res
res in directum pofitas urgent , non ſecùs ac fibræ ligni in directum
impelluntur: at quia talis columna eſt mollis , & parietes GH non
funt firmi, ſed diſtrahi poſſunt , ſequitur , ut fibræ GH, EFaquese
directè impulſæ cogantur declinare ab itineris rectitudine, & ferri
ad occupandum ſpatium MHGK .
Hiſce ergo duobus motibus, directo nempè & tranſverſali tora
aqua præexiſtens, & infuſa promoveri debet ,impulſa à vi emboli ,
ut ſcilicetaqua GEIO tranſferatur ad replendum ſpatium dilatatum
ZOHM, & nova aqua ab embolo effula repleat priſtinum fpatium
GEIO, & dilatatum KGOZ. Notandum prætereà elt , quòd velo
citas, qua tota aqua directo motu excurrit per fiftulæ longitudinem
GH , menſuratur à motu novæ aqu: e EIZK per ſpatium El, cum
præexiſtens aqua promoveatur eadem velocitate , qua de novo ad
veniens movetur , ut dictum eſt. At velocitas, qua tota eadem aqua
eodem tempore tranſverſalimotu ferturad replendam latitudinem
ampliatam , menſuratur à ſemiexceſiu diametri EK fupra diame
trum EG; & eadem velocitate, qua aqua expanditur in latum , mo
ventur quoque cedendo pondus incumbens,& faſciæ ambientes fi
ftulam . Igitur pars potentiæ embolum impellentis , quæ fit P ,agit
velocitate AB contra vim totius aquæ reſiſtentis velocitate ĘI , & re
liqua pars Q impellens agit eadem velocitate AB contra vim pon
deris & faſciarum , impedientium dilatationem velocitate GK . Er
gointegra potentia PO ad fummam reſiſtentiarum totius aquæ , &
ponderis & faſciarum eandem proportionem habet , quam rectan
gulum GKZO ad quadratum AB.
Exempli gratia , lit AB partes 5 , & earundem fit AD 6, EI 10
partes, latitudo EG 2, ampliatio fiftulæGK ſit una pars ,& longitu
do fiſtulæ EF ſit 30 ; ergo moles aqux AG, live ÈZ, aut GM erit
30. unciarum , & aqua præexiſtens erit 60 , & tota EKMF erit 90 .
unciarum. Quare, ut quadratum ex AB 25. ad rectangulum GKZO
10, ita erit reſiſtentia totius aquæ EM, unà cum vi ponderis incum
bentis & faſciarum , ad vim , qua embolus impellitur.
Itaque in hac hypotheſi potentia embolum impellens ad univer,
ſam reſiſtentiam erit , ut 2 ad s. Deinceps oftendemus , quòd ,
PROPOSITIO LXII.
Si intra fiſtulam duram plenam aqua embolo nova aquaimmit
tatur, exilit èforamine fiſtula moles aquæ æqualis ei ,qua
adjuncta fuerat Quia
a Prop. 99. hujus.
PULSATION E. 81 "
Quia fiftula dura , & non dilatabilis excipere non poteſtmajorem
aquæ molem , quàm ſit illa cylindri aquei,à quo cavitas illius exa
ctè repleri ſupponitur ; ergo, ſinovam aquam intra fiftulam impel
lere velimus , cùm non detur penetratio corporum , hæc , ad inſtar
cunei lignei,expellet è foramine molem aquæ æqualem inſinuatæ
ab embolo .
14 PROPOSITIO LXIII.
D Si fiſtula mollis & dilatabilis,quæ vimſe reſtringendi non ha
beat , fuerit aquaplena ,fed non turgida , & intra eam tan
ta moles nova aqua embolo immittatur, quanta ſufficit ad
OC replendam fiſtul & dilatationem, non exibit veloci effluixu èfi
tulæ foramineanguſto aqua adjuncta.
qu Quia vis emboli, impellendo aquam actione cunei, ex ſui natura
co
be
repletionem & turgentiam fiſtulæ mollisproducit ; ideò ſpatium , in
0
fiſtula extendibili ampliatum , replebitur ab aqua immiffa. Quare fi
fi
ſtula reducetur ad maximam extenſionem ,ad quam dilatari poteſt ;
& ulteriori dilatationi æquè reliſtet, ac fi dura efet , & in tali ftatu
16
ſupponimus, progreffum emboli terminari . Igitur aqua è fiſtula non
exibit ſpontèvelociaffluxu, quia ob gravitatem , aut prorſus non exi
ret à foramine in ſitu erecto fiſtulæ ; autin ſitu prono lento motu ob
foraminis anguſtiam prodiret;neque violentèr ejicietur, quia præ
cedens impulſo emboli nilaliud, quàm repletionem fiitulæ mollis
producere potuit, & completa repletione ſupponimus , embolum
non ampliùs impellere; nec prætereà à vi conſtrictiva , ad inftar ar
cus, qua fiſtula carerefupponitur , exprimi poteft aqua. Ergo nullo
pacto aquaveloci curſu exibit è fiſtula, ut propofitum fuerat.
23
PROPOSITIO LXIV.
0 Si embolo intra fiſtulam major aquæ copia immittatur , quàm
n fufficit ad replendamfiſtúlæ dilatationem , expelletur aqua
infufa exceſſus ſupra eam, qua Spatium dilatabile replere
poteſt.
Iiſdem pofitis, ſit ſpatium aquæ AC Fig. 9. TAB. XVII . majus
ſpatio GM ampliabile fiftulæ ; ergo ,quando repletum eft fpatium
KH ab aquæ AC portione VC, fiitula GM turgida ampliùs dilatari
non poflet,non ſecùs ac ſi dura eſſet.Ergo tunc ex Propoſitione 62.reſi
( L) duum
13
Pars II.
duum aquæ AX , impulſum ab embolo , ejici debet per foramen FM.
PROPOSITIO LXV.
Iifdem pofitis,fifiſtula repleta ab emboloufque ad turgentiam
ejecerit tantam aquæ copiam , utconcidat, remaneatque a
què mollis , ejuſdemque magnitudinis, acpriùs fuerat ; non
evacuabitur fiſtula ab emboli viimpulſivá, ſed ab alia cauſa
externa .
Quia fiſtula è ftatu turgido non poteſt ad conſiſtentiam mollem

pertranfire æquè laxam, & æquè amplam , ac priùshabuerat , niſiab
ea exeat tanta moles aquæ , quanta ab embolo introducta fuerat; &
moles aquæ , quæ fiftulæ turgentiam efficiebat , ab ea exire non po
teſt ſpontè , ut oftenfum eft, neque expelli poteft à vi emboli, prop
terea quod ,dum embolus impellit , aquæ torrensfluit ad loca pro
ximiora , quæ minùs reſiſtunt, & facilè diſtrahuntur , ut ſunt latera
mollia fiſtulæ : quare actio emboli producet repletionem & dilata
tionem fiftulæ ; non verò velociſſimam expulGonem aquæ per an
guſtiam foraminis fiſtulæ . Sicut videmus in inteſtino acu perfora
to, quod eo tempore , quo aqua in eo vi emboli immittitur , non exi
liunt fonticuli ex foraminulis , ſed tantùm paucæ aliquæ guttulæ ,
dum tamen inteftinum veloci progreſu repletur inflaturque ; &
poſtquam turgentia completa eft, tunc incipiunt fonticuli , quia
nempè parietes inteſtini,non ſecùsac duri eſſent , amplius dilatari
non poſſunt, & fic vi cunei aqua velociſſimèefluere poteft.
Prætereà nec immediatè poſt emboli impulſum aqua è foraminu
lo fiftulæ exilire poteft, quia tunc ceſſat impulſus emboli. Quare
nullo modo ab impulſu emboli aqua è fiſtula ejicietur ; & ideo necef
fe eſt,ut ab alia cauſa aqua , quæ illam turgentiam in fiftulaefficie
bat , exprimatur ejiciaturque ; quæ effe poteft compreſſio ,factaab
incumbente pondere, aut à vi machinæ , vel faſcie, quæ fiſtulam ,
circularitèr ambiendo‫و‬, cam ſtringat.
Hiſce lemmatibuspræmiſſis ,ad cordis vim declarandam devenio :
Et Primo.
PROPOSITIO LXVI.
Methodum exhibere, qua vis motiva muſculi cordisindaga.
ri poſſit.
Simplicillimus modus inquirendi vim motivam alicujus potenciæ
ba
ག་
ཚོགས་
---
སོལ་བ་
ཁག་
བསལ་མ་:-མརབ་ཡརསསསཔཐྒྶསྱྤྲོ་
PULSATION E. 83
habetur excognitione effe &tus ejus notiſlimi, qui eſt pondus ab co
fufpenfum : tunc enim vis potentiæ æquatur reſiſtentiæ ,quando ima
mediatè, vel in libra radiorum æqualium una alteri non prævalet, ſed
in æquilibrio perfiftunt. Velli adfit machina , quæ ad vectem reduci
tur , tunc potentiæ ſunt reciprocæ proportionales ſuis diſtantiis , ſeu
velocitatibus , quibus moveri poffunt. Et hac methodo quæfivimus
vires muſculorum artuum . Verùm hoc in corde aptari non poteft ,
11
cum ordinacum ſità Natura , non ad traétionem articulorum gravium
cum ponderibus annexis , ſed ut ſua conſtrictione ad inftar præli exi
guam ſanguinis molem in ventriculis ejus contenti exprimat. Poten
tie verò expulſive non ſemper contranititur visponderis; quia quando
laxum deorſum impellimus, tunc faxum nonreſiſtit impulſuiſua gra
Do vitate ; & cum navim natantem horizontalitèr trahimus , illa obe
0
12
quilibrium non reſiſtit exercendo gravitatem . Præterea potentia im
pellere poteft machinam reſilientem , ut eft arcus , vel quid Gmile ,
cujus reſiſtentia ut plurimum non poteft cum pondere comparari.
Ettaliseſt operatio cordis: quare methodum menſurandi vim mufculi
àpondere appenfo , qua ha & enus ufi ſumus, ufurpare non poffumus
in corde .
2
Quando igitur in hoc negotio ab effectu pervenire non poffumus
ad cognitionem caufæ , cogimur cauſam ipfam ab aliquo alio ſigno
conjicere, ut inde magnitudinem effectus venemur. Tale autemlige
numeritfimilitudo & analogia,quam muſculus cordis habet cum cæ
teris muſculis ejufdem animalis: diximus enim , omnes fibras mini
mas, ſeu machinulas ejufdem , vel diverſorum mufculorum in eodem
animali æquè robuftas eſſe , & æqualem vim motivam exercere co
dem tempore in ſtatu fanitatis. Etquiamolesæquales duorummuf
culorumcontinent æqualesmultitudinesfibrarum minimarum ,fequi
tur, quòd,fiunius æqualium mufculorum vim motivam toralem præ
cognitamhabuerimus , alteriusquoque potentiam toralem conjice
cere poterimus. Igitur exiſtente mole"carnoſa cordis æquali ferè
magnitudinibus unius temporalium , & unius maffeteram muſculo
rum , cum jam vim motivam totalem corundem præſciverimus, pro
babilitèr affirmare poſſumus, vim motivam cordisæqualem eſſeci,
quam duo prædicti mufculimandibulam ſtringentes exercent.
PROPOSITIO LXVII.
Vis motivafibrarum muſculi cordis per ſeconſiderata majus
( L) 2 pon 1
SA CAP . V. DE COR E
DE JUSQU
pondusſuſpendere poffet, quam 3000. librarum E .
Jam demonitravimus, iliud pondus, quod ſuſtentatur ab integro
muſculo , ſeu à fafciculo toto fibrarum carnofarum , id ipſum ſuſpen
di quoque poſle a ( licetad minorem altitudinem ) ab unico ſtrato to
tidem fibrarum minimarum , quot ſunt fibre faſciculum componen
tes. Igitur non ſufficit nofle experientia , quod à quatuor muſculis
mandibulam ſtringentibus, abſque vectis auxilio ſuſpendatur majus
pondus librarum 300.5 & ſemiſlis à ſemiffe , fcilicet unus muſculus
temporalis cum unico mafetere ſuttinebunt pondus majus 1 5o.libra
rum : is enim conatus efficitur à totidem extremis fibrisminimis ,ſeu
à tot muſculis , quot ſunt fibræ integre , contentæ in duobus prædi
& tis mufculis. Et quia quælibet integra fibra eorundem muſculorum
non eſt minor longitudine illa , quam occupant craffities duorum
digitorum ( compenſatis nempè exceſſibuslongiorum fibrarum cum
defectibus breviorum , & in ſpatio digitali cujuslibet fibra continen
tur plus quam viginti machinulas, feu poruliin directum diſpoſiti in
Itar catenæ , ſupponamus tamen non contineri plures , quàm decem
fibras minimas: ergo in longitudine cujuslibet fibra earum, quæ duos
prædictos muſculos componunt, plus quam vigintifibre minima con
tinentur. Cumque pondus 1 5o . librarum ſuſpendatur ab unico ſtra
to machinularum eorundem muſculorum ; igitur , ut habeamus vim
integram , quam Natura exercet in eiſdem mufculis, vigefiesmulti
plicari debet vis illius Itrati, nempè ea , quæ 150. libras ſuſpendere
valet . Quapropter vis integra , quam exercet Natura , ut inflet om
nes porulos eorundem duorum muſculoruin , major eſt vi ponderis
3000. librarum , licet ejus momentum non fit majus 1 5o . libris.
Poftea fibra cordis agunt ſe inflando, non ut contrahantur , fed ut
inflentur , & ſua plenitudine repleant cordis cavitales , & vi cunei
exprimant & impellant fanguinem , qui in ventriculis cordis contine
batur , veluti nuclei compreſſis digitis expelluntur. Unde cortex
cordo comparari poteft tormento bellico minori , ſclopeto nuncu
pato , & in illo fibra interne inflata uſum pulveris nitraci accenfi &
rarefacti præftant ;fanguis verò , è ventriculis expulſus , comparari
poteſt glandulæ plumbeæ , à fclopeto ejaculatæ .
Hæ operationes fuadentur , quia cortex conſtat ex fibrisſpiraliter
involutis ,quæ reſistunt diſtractioni ,non ſecùs ac fi eflent falciæ , &
circuli ferrei dolii cordis. Differunt tamen parietes ſclopeti à cordis
cortice , quod illi ſua tenacitate folummodo diſtractionirefiftunt: at
a Prop . 120. Part. 1. b Prop. 87. Part. 1. c Prop. I S. Part, 1 . fi
PULSA T I O N E. 85
fibre cordis primò diſtractioni refiftunt tenacitate , & vi contrativa
externæ faciei connexa earum ; ſecundò pars cava earundem fibra
Tum corrugata inflatis plicis actionem cunei exercet , quatenus (pu
moſis ampullis turgentibus vim analogam ei , quam pulvis nitratus
Tarefactus, efficit. Quare ficut quodlibet granulum pulveris nitrati
ſua rarefactioneimpellit ſibi correſpondentem particulam glandis,
& omnia granula accenſa ſimul operando impellunttotidem parti
culas glandis plumbeæ , quot ſunt granula , lic pariter ſingulæ fibra
minima, ſeu machinula cordis, fua inflatione immediatè & codcm
tempore operantes, agunt impellendo æquales particulas ſanguines
glandis , quam cor ejaculatur. Et ideo hujus toralis reſiſtentia compo
niturex tot particulos, quarum unaquælibet æquilibratur potentiæ
uniusfibre minima totius cordis. Et hinc fit , ut cordus potentia abfo
luta æquetur ſuo momento, nempè æquetur refiftentia abfolutæ fangui.
nis ejecti.
Si igitur quælibet fibra minima cordis æqualem vim efficit ei ,
quam unaquælibet machinula mufculi temporalis aut maſſeteris exer
cet , ut ſupra infinuavimus a , & multitudo fibrarum minimarum ,
contenta in his duobus mufculis, æqualis eft multitudini minimarum
fibrarum cordis ; propterea , quòd moles carnca cordis æqualis eft moli
Carnoſaduorum illorum mufculorum. Igitur elicere poſſumus, quod
vu, quam exercent omnes minime fibre cordis fimul ſumptæ ,fi impel.
lerent radium externum libræ bifariam in centro ſectæ , ſuperare
potelt pondus 3000. librarum .
Debetpoftea demonftrari, quòd cor ſua contractione ſuperat ma
joremrefiftentiam , quàm ſit vis illa,quam ipfe cordis muſculus,ejuf
quæ fibreminime, ſeu machinule exercent , ſeu quòdpotentia abſolu
ia muſculi cordis minor eft ejus momento. Ad hoc autem præſtan
dum , probandum eft Primò, quòd .
PROPOSITIO LXVIII.
Arteriæ omnes animalis , completa earum pulſatione , non
poſunt remanere ſanguine exinanita .
Senſu conttat ,ampliores eſſe venas omnes fimul fumptas , quàm
ſint arterie omnes , forſan in proportione quadrupla ; & perutraque
vafa fluit tota maſa ſanguinea, quæ in hominibus adultis 18. vel 20.
libras excedere non ſolet;& licèt vena ſemper ſanguine plenæ con
ſpiciantur ob tranſparentiam vaforum ,dubitare tamen quiſpiam ſpol
et ,
- Prop. 120, & Prop . 127. Part. 1 . (L) 3
855 Cap. V. DE CORDE EJUSQUE
ſet , an arterie ſemper ſanguine repletæ fint, an ſcilicet folummodò
tempore pulfarionis tranfitum fanguini concedane, & deinceps in
quiete earum remaneant prorfus exinanitæ. Et fiquidem prorſus ex
langues fierent, dum quieſcunt, tunc , denudatis arteriis,omninò
reſtrictæ & compreſſæ apparerent ad inftar funiculi, aut laminulæ ,
quod autopſia refellitur:retinent enim figuram ampliaram rotun
dam , & fiftulofam fuore plenam , quæ plenitudo cavitatis fiftulofa
tactu ipfo percipitur compreſſis digitis. Non ſecùs denudatis venis,
fi poft cordispulfationem arteria remanerent exſangues, tuncfiftule
venoſe à mole quinque librarum ſanguinis adjuncti excreſcerent
triente prioris craſſitiei , quod eft falſum ,nam nil prorſus crefcunt.
Præterea in animalibus,quorum arteriæ tranſpicuæ ſunt, ut in ra
nis , patet ad oculum ex colore livido , eas plenasefle ſanguine ; ergo
arteriæ poſt pulſationem non remanentexhauſtz ſed replentur ſaltem
à quadrante totius ſanguinis , & ideo in hominibus continent ferè
quinque libras.
Inluper dum pulſant, arterie turgidiffimæ ſunt, & à corde non ſub
miniſtrantur, niſi tres unciæ fanguinis. Ergo, ſi antepulſationem ar
terie prorſus vacuæ erant , à tribus unciis à corde immiſſis impleretur
fpatium vigeſies majus, quàm ſit moles illarum ;& hoc eſt impoflibi
le abſque rarefactione, quæ certè non adeft. Ergo ibidem libræ quin
que fanguinisaliundèadvenirent , aut à corde, vel à venis retroceden
do ‫ ;ز‬fed utrumque eſt impoſſibile. 1
Adde , quòd tresunciæ fanguinis à corde immillä replere non pof

ſent ſpatium , majus ſemipede arteriarum cordiproximarum . Ergo,
fi ante pulſationem exinanitæ erant,profectò reliquæ productiones
arteriarum in ſequenti pulfatione exſangues quoque remanerent ; &
ideò non pulſarent ſimul cum corde , nam à fanguineinflatæ , ut u
tris pulfatio efficitur.
Tandem experientia conftat , tempore pulſationis fanguinem ef
Auere è qualibet arteria inciſa , live magna , five minima fuerit , quæ
inſtar fontium longiùs ſanguinem ejaculantur: hoc autem fieri non
poflet, niſi omnes arteriæ repletæ fuiflent ſanguine pertotam longi
tudinem earum , tanta turgentia, ut ob loci anguſtiam prorumperet
& exiliret. Ac in fequenti pulſationenon reparatur , nec reponitur in
Arteriis , niſi minima portiofanguinis trium unciarum , quæ ſua mole
nec mediam partem capacitatis arteriarum replere poſſet. Ergo ,
niſi remanfiffent ferè quinque libræ fanguinis ,iterum arteriæ turgi
dæ reddi non poffent. Scio ,
1
PULSA TIO N E.
87
Scio , non deeſe, qui dicunt, fanguinis minimam portionem , rare
factamob cordis fervorem , pofſe replere cavitates cordis & arteria
tum : at talis imaginatio ab ipſa experientia refellitur , ut alii etiam
adnotarunt.
COROLLA RIU M.
Deducitur ex precedenti ,quod arteriæ poft pulſationem remanentreplete a quarta par.
te ferè totius ſanguinis animalis, nempè à quinque libris cruoris ; & moles ſangui
nis à corde in arteriis immiffi, eft una pars vigeſima ſanguinis inter arterias contenti.
Poftremò tres uncie fanguinis à corde ejeitæ intra arterias replent ſpatium arteriarum
cordiproximum non majusſemipede, fcilicet triplum , vel quadruplum latitudinis ventri
culorum cordis.
. PROPOSITIO LXIX.
12
Motus, quo fanguis fluit in arteriis , ter velocior eſteo , quo cor
211.
movetur , & eundem fanguinem impellit.
era Quia eodem tempore abſolvuntur omnes hi motus , ſcilicet cordis
inflario , cavitatum ejus reſtrictio,ab interna mole carnea cordis aucta,
DO expulfio fanguinis,qui ventriculos replebat, motus ejufdem intra ar
terias, & promotio illius maſafanguinea, quæ in arteriis præexiſtebat,
CU fa &taab urgentia fanguinis,è corde advenientis.
bi Et patet ,quòd tres priores operationes cadem volocitate in corde
fiunt,quia eodem moin per idem fpatium amplitudinis ventriculo
rum moventur fibre cordis ſe inflando, per quod moventur , reftrin N
gendo eoſdem ventriculos, & ejiciendo ſanguinem , qui ibidem con

tinebatur. Duæ poftremæ operationes paritèr eadem velocitate fi
unt;quantum enim ſpatium conficit ſanguis, à corde impulſus intra
arterias, tantum præciſe promoveri debet maſſa illa cruoris , quæ in
arteriis præexiſtebat , quatenus pari paſſu urgetur una pars poſt
aliam .
Verùm fi conferatur motus reftri& tionis cordis cum motu progreßi
C vo fanguinis in arteriis , procul dubio non erunt æquè veloces , quia
ille efficiturper ſpatium æquale latitudini ventriculorum cordis, quod
tres digitos in latum non excedit, & ſpatium , quod percurrit fan
guis intra arterias, æquale eſt longitudini ſemipedis. Ergo erit ſal
tem triplum illius, & hi morus fiunt eodem tempore. Igitur moius
1
fanguinis in arteriis triplo velocior eft motu cordis
Et noto , quòd moius fanguinis in arteriis idem . ſemper eft , five
e 1
tres unciæ fanguinis à corde immiffi exactè impleverint ſpatium di
latatum in arteriis ; five aliqua ejus portio poftrepletionem expellatur
1 extra
extra arterias. Utroque enim caſu tantum promovetur fanguis ,
præcxiſtens in arteriis , quantum ſpatium occupant tres unciæ de
novo infinuatæ , quæ longitudinem majorem ſemipede percurrunt.
PROPOSITIO LXX.
Potentia cordis , muſculum conftringens,minor eſt reſiſten
tia , quam exercet ſanguis in ventriculis ejus , contentis in
proportione ſubſexquialtera.
Comparando primo loco ſimplicem illam actionem cordis , qua
Sanguinem contentum in ſuis ventriculis comprimit cum reſiſtentia ,
qua idem ſanguis compreſſioni reſiſtit ,patet , quòd talis compreffio effi
citur ab externis fibris corticis ſe contrahendo , & ab internis fibris
corrugatis , & inflatis in actione cunei .
Quoad primas patet , quòd fibre externe , & faciesconvexa ſequen
tiumfibrarum perinde agunt, ac funis circumvolutus circa globum,
vel cylindrum ; quare potentia , fibrasexternas cordis contrahens , ad
reſiſtentiam fanguinis compreſſi candem proportionem habet , quam
circuli femidiameter ad ejus circumferentiama, ſcilicet potentia eric
minor una ſexta parte refiftentic. At fibre cordis profundiores , &
externarum partes cave agunt rugas & plicas inflando , & ideo a
ctione cunei , vel emboli impellunt directo motu à peripheria ad cor
dis centrum fanguinem ei incluſum . Quia verò in hac actioneæqua
libus momentis per eofdem femidiametros, codemque tempore fit
impulſus & repulſus: ergo potentia fibrarum internarum æqualis eft
reſiſtentiæſanguinisab eis comprefſi. Et quia cordis fibra externa , quæ
agunt ſe contrahendo, forſan decimam partem totius molis cordis non
æquant, crgo , qualium partium vis fibrarum interiorum cordis erit
novem paries , paritèr refiftentia fanguinis correſpondentis erit par
res novem : at , qualium vis externarum fibrarum erat una , fuit refi
ftentia fanguinis ſex partes . Ergo , qualium integra potentia cordis
eft decem , erit reſiſtentia totius fanguinis in ventriculis cordis com.
preſji quindecim partes, nempe ut duo ad tria..
PROPOSITIO LXXI.
Vis , quam patitur Sanguis in ventriculis cordis contentus ab
ejuſdem compreſione, æqualis eſt vi , qua idem fanguis ad SE
injtar emboli impellit ſanguinem intra arterias , ad cujus re

ſiſtentiam eandem proportionem habet , quam 1. ad 40. pro
In
ximè. TAB. XVII . Fig. 2 .
4 Prop . 56. hujus .
PULSA TION E. 89
In eadem figura Prop. 61. intelligatur , ABCD eſſe cavitatem ven
iticulorum cordis à mole ſanguinis trium unciarum repletam , cujus
latitudo fit AB trium digitorum æqualis altitudini ejus. Poftea ar
teriarum ramificationeseſſedebent æquè craflæ ,ac eft truncus prin
cipalis GZ, & compenſatis exceffibus cum defectibus longitudinum
corundem ramorum poflumus ſuaderi, quod ab omnibusarteriis, in
unum iruncum collectis , componatur unica fiſtula cylindrica arte
rioſa GF: talis autem fiftula GF tempore quietis cordis remanet mol
lis & laxa , licèt repleta ſic à libris quinque, ſeu à 60. unciis ſanguinis,
& deindc à cordis pulfatione impulſis tribus aliis unciisfanguinis, con
ſurgit fiftula EM dilatata , & repleta uſque ad turgentiam à 63. un
ciis ſanguinis:& ideo cylindrus GF ad æquè altum cylindrum EM ,
& proinde baſis EG ad EK, erit ut 60. ad 63 ; & corum diametri EG
ad EK erunt , ut radices quadratæ illarum , nempè ut7.7459. ad 7. 1
9373. ferè & dividendo linea EG ad GK erit proximè , ut 7.7459 .

a
01
ad 0.4086,ſeu ut 40. ad 1. proximè.
Modò,quia embolioperatio non differt ab operatione cordis quoad
effectum , ambo enim eadem velocitate , & eodem tempore efficiunt
eandem cavitatis cordis reſtrictionem , approximando parieti BC op
poſitum parietem AD , vel baſim emboli ; & eidem reſtrictionireli
fit fluidum in ventriculis contentum , & ideo eadem energia utrique
compreſſioni idem fluidum reſiſtit : ſed vis , quam exercet embolus im
pellendo ,æqualiseſt vi, qua id ipſum fluidum in tubo AC contentum
reſtrictioni reſiſtit. Ergo procul dubio ſumere poſſumus vim embo
livicereſiſtentiæ , quaſanguis compreſſioni cordis refiftit. Igitur tam
potentia, quæ embolum intra cor impelleret , quàm illa vis, quam
exercetſanguisin ventriculis reſiſtendo compreſſioni , eandem propor
tionem habebit ad vim , qua fanguis in arieriis præexiſtens & addi
tus,unà cum aliis impedimentis ,impulſioni reſiſtit. Ergo vis, qua
Sanguis in ventriculis cordis comprimitur , live vis , qua idem ſanguis,
viemboli preſſus, impellit ſanguinem intra arterias ad reſiſtentiam to
tiusſanguinisarteriarum & faſciarum ,impedientium dilatationem ar
teriarum ,eandem proportionem habebit, quam rectangulumaKGO
ſub altitudineGO, æquali 9.digitis,& fub baſi GK,æqualiquadra
geſimæ parti unius digiti , ſeu ipſiusGE contentum ad quadratum
ipſius AB, æqualis 9. digitis, fcilicet motus emboli & reſtrictionisven
iriculorum cordis: quæ proportio eſt ſubquadragecupla proximè .
Et noto , quod , fi aliqua portio trium unciarum fanguinis expul
& Prop. 61. hujus. Pars II. ( M) .
fa fuiflet extra arterias àpulfatione cordis ,procul dubio ſpatium GM
dilatationis arteria repletum fuiſier à minore mole, quam trium un
ciarum ; & ideò ampliatio baſis GH effetmultò minor, quàm qua
drageſima pars. Unde rectangulum KGO ad quadratum AB mino
rem rationem haberet , quàm prius habebat ; ſcilicer vis emboli cordis
cſlet multò minor , quàm quadrageſima pars reſiſtentia fanguinis ar
teriarum & faſciarum reſtringentinm .
PROPOSITIO LXXII.
Vis motiva abſoluta , cordis muſculum conftringens , ad to
talem vim, qua fanguis in arteriis expulſionireſiſtit ,ean
dem proportionem habet , quam 1.ad 60 .
Quia potentia abfolura , mufculum cordis conftringens, ad totalem
vim , qua fanguis in arteriis expulfioni reſiſtit, compofitam propor
tionem habet ex ratione potentia cordis muſculum conftringeniis ad
vim , qua fanguisin ventriculis cordis compreſſus vi emboli impellit
fanguinem intra arterias , quæ fuit ſubſexquialtera a; & ex ratione ,
quam potentia ejuſdem ſanguinis in ventriculis preſſis habet ad vim ,
qua fanguisin arteriis expulfionireſiſtit , quæ fuit ſubquadragecupla á.
Sed duæ rationes ſubſexquialtera 2. ad 3. & ſubquadragecupla 3 .
ad 120. componunt proportionem ſubſexagecuplam 2. ad 120. feu
1. ad 60. Ergo patet propofitum .
PROPOSITIO LXXIII.
Vis motiva muſculi cordis ſuperat ſuo momento reſiſten
tiam totius ſanguinis arteriarum & faſciarum earun.
dem dilatationem impedientium , quæ major eft vi ponderis
180000. librarum .
Quia vis abſoluta , quam exercet mufculus cordis inflando vefico
las omnesporoſasejus, tam grandis eft u, t immediatè & abſque ma
china ſuperare poſſet pondus majus , quàm 3000. librarum . At ea
dem vis motivaad ejufdem momentum , ſeu ad vim , qua fanguinismo
tus in arteriis impeditur, eandem proportionem habet , quam i . ad
60d. Ergo vis abſoluta , à qua fanguinis motus in arteriistimpeditur,
& quam cordispotentia ſuperat, major eft viponderis 180000. libra
rum ; quod oſtendendum fuerat.
Ut evidentiùs ratio mechanica tanti miraculi parcat, inquirenda
Prop. 70. hujus. 6 Prop . 71. hujus. c Prop. 67. hujus. . Prop. 72. hujus, eit
PULSA TIONE. 90
eſt cauſa tam enormis reſiſtentiæ , quæ à cordeſuperatur. Et primò
refelli debet communis aſſertio , quod nulla alia cauſa , quam à viim
pulſivacordis expellatur ſanguis per orificia arteriarumexiliendo ad
inftar fontium . Oftendemus modò , quòd
PROPOSITIO LXXIV.
Inqualibet pulſatione cordis ,aut integra moles trium uncia
rum ſanguinis à corde immißi,aut ejus portio expellitur ex
tra arterias à vi motiva , diver ſa ab embolo cordis.
Quia arterie ſunt fiftule molles & dilatabiles , fanguine plenæ ; ſed
nonufquead curgentiam , ut dictum eſta ;& tempore , quo pulſant
arteria , intra easalia nova portio fanguinis à conftri&tione cordis, ran
quam ab embolo immittitur , cujus moles vel tanta eſt, ut fufficiat
ad replendam dilatationem carundem arteriarum ,velabundat , & in
hoc cafu refiduum ejicitur extra arterias à pulſatione cordis. Poſtea ,
completapulfatione, arteria è ftatu turgido redeuntad conſiſtentiam
æque mollem , & æquè reſtrictam , ac priùshabebant. Ergo necef
feeſt, ut ab ea exeat eadem , aut reſiduum molis ſanguinis, quæ ab
embolo cordis inſinuata fuerat. At ex ſtrictiſſimis arteriarum foramis
nulis fanguis intruſus ſpontè exire non poteft, cum carcatpropria vi
moriva ; neque expelletur ab impulſu emboli cordis, niſi ex parte,
quia arterie non ſunt duræ , ferrex , ſed laxæ : & vis cordis actione
directa arterias dilatar, quæ dilatatio potiùsretenfionis , quam expul
fionis fanguiniscaufa eft. Igitur ab alia diverſa cauſa expelletur totus
Sanguis,aut complementum ejus.
PROPOSITIO LXXV.
Cauſa ,expellens fanguinem extra arterias per earum orificia,
eft compreſſio & reſtrictio arteriarum à vi machinæ , qua
contrahuntur fibræ vaſorum & viſcerum .
Evidentiffimum eft, quòd , li fiſtula mollis & diſtrahibilis, qualis
eft arteria, repleta fuerit fanguine,vel alio fluoreuſque ad turgen
tiam ,non poterit ab ea fluor exire,niſi ipſe ſpontè abeat , vel vieja
culetur. Primum fieri non poteft, nifi Auor innata vimotiva.pro
grediatur: talis vismotiva , aut erit gravitas, quandoexerceri poteit,
vel erit rarefa &tio ejuſdem fluoris ,quæ exigit locum ampliorem ,
quàm fint cavitates vaſorum ; & ideo cogitur ab anguſtiis illis exire.
Modò quòdfanguis non exeat ex arteriis ob vim motivam gravita
* Prop. 68. bujus . ( M) 2 tis ,
92 CAP. V. DE CORDE EJUSQUE !
tis , patet , quia ubi non adeft declivitas , fluor gravis non delabitur ,
cùm non poflit aſcendere :ſed arteriæ capitis, & brachiorum , & cru
rum , ſi elevatæ fuerint,non ſunt declives , & tamen ab eorum orifi
ciis maximo impetu profuit ſunguis ſurſum aſcendendo. Non igi
turab innata vigravitatis ſanguisab arteriis effluit.
Secundò, nec obrarefationem ,quia videmus æquè excalefactum ,
æquc fluidum , ejuſdemque molis efle fanguinem arterioſum ,ac venofius
eft. Reſtat ergo , ut ſanguis à vi aliqua externa ejiciatur extra arie
rias. Hæc autem vis, aut erit impulfio , facta à corde vi emboli , aut
quia arterie latera comprimuntur ab incumbentepondere , vel quia
omnia latera conftringuntur vi machina.
Et primò, quod ſanguinisinterna moles , à corde immiſſa extra ar
terias , non expellaturab impulſu cordis viemboli , fed ad ſummum a
liqua ejus portio , demonftratum jam eſt a.
Secundò , quod ſanguis non egrediatur ex arteriis ob compreſſio
nem , factam à pondereincumbente, fuaderi poteft , quia arteria denu
datæ non comprimuntur , & tamen ſanguinem expellunt , & aliquæ
ramificationes arteriarum per ſoliditatem oſium perforatam pene
trant, & ibidem ob firmitudinem , & duritiem inflexibilem forami.
num arterie turgentes comprimi non poffuntà pondere offium. Præ
terea illæ arteria ſuſpenſæ , quæ offibw , vel tendinibus ſupernè pofi
tis adhærent , compriminequeunt ab iiſdem offibus, auttendinibus,
cùm nec moveri , nec dilatari pofſint: nec urgentur à carnibus ſub
terpoſitis, quia ſua gravitate potiùs recedere ab arteriis conantur ,
tantum abeit, ut eas comprimant. Similiter omnibus arteriarum ra
mis, propè cutem exiſtentibus in ſitu ſupino, minimum ponduspellis
& pinguedinis incumbit : & ideò talis leviſſima preſſio exercere non
poffet validiſſimam illam vim , quæ requiritur ad efficiendamſangui.
nis velociſſimam effufionem . Et licèt pondera carnium & viſcerum in
cumbentium arteriisaliquibus in locis comprimant, & ideò adjuvent
expreffionem ſanguinis ;tamen hæc vis eſt debilis , præterquam in pul.
monibus ; & non exercetur ubique : quare non erit cauſa univerſalis
illius validiſſimafanguinisexpreſſionis.
Poftremus modus exprimendiſanguinem , quifit à conıractione fi.
brarum tranſverſalium , nedum eſt poſſibilis, ſed etiam eſt valdè fa
miliaris Naturæ in animalibus : videmusenim ,cibaria ab æſophagi fie
stula deglutiri non poſſe,niſi, contractis fibriscircularibus, canalis gu
be poſtice reſtrictus fuerit(velutidigitis compreſſis nuclei ejiciuntur)
a Prop. 74. hujus. Gc
PULSA TIO N E. 93
fic planè à preſſione, & urgentia repetita deglutiuntur boli. Eteo
dem modo faces in inteftinis exprimuntur. Sic paritèr alii fluores in
animalis viſceribus motu periſtaltico ejiciuntur.
Præterea , cum, præter enarratos modos mechanicos faciles, &
obvios ejiciendi fluoris è fiſtulis mollibus & turgidis , alii non obſer
ventur in operibus Naturæ & artis, & Natura perenni lege compen
dia fectetur, & ambages & varietates abhorreat; ergo aliquo ex e
narratis modis Natura fanguinem ab arteriis expellit. Iltiautem om
nes ,excepto poſtremo, impoſſibiles oſtenſi ſunt ; igitur is retinen
dus erit.
Sed procedamus ad firmiora & convincentia argumenta. Poſt
pulſationem cordos duo effectus ſubſequuntur , repletio arteriarum à
TE fanguine immifio, & exitus ejuſdem ſanguinisab eiſdem arteriis. Cer
te hæ duæ operationes ſimul tempore fierinon poffunt, quia illa fit
dilatando, hæc conftringendo eaſdem arterias ; qui motus contrarii ſi
mu mul fieri nequeunt : quare oportet, ut repletio arteriarum præcedat,
& deinceps ſubſequatur reftri&tio & evacuatio earundem .
ne Talis autem repletio & turgentia , quæ præcedit , in arteriis fieri
non poteft abfque earundem fibrarum tranfverfalium violenta diſtra
Etione. Et aliundè ſcimus, quòd omnes fibra vaſorum , ſicutifibra muf
culorum ,inteſtinorum , tendinum , membranarum & corii cutis reli
ſtunt diſtractioni, & vim habent fé contrahendi ad inſtar arcus diftra
eti. Immò videmus , quòd fibre omnes , in ſuo naturali ſitu collo
catæ , patiuntur aliquam violentam traétionem : nam , fi fcindantur,
ſponte fua contrahuntur, & breviores fiunt. Quod non continge
ret, ſi illæ fibre extitiffent æquilibratæ inter laxitatem & contra
&ionem , fícuti arcusfoluta chorda non patitur contractionem & di
· fractionem .
At lifibra omnes in ftatu naturali vim aliquam diſtractionis patiun
tur , ergo , quando arteria replentur ſanguine , tunc ampliata cavi
tate multòmagis fibre tranſverſales elongari debent , & multòmajo
tem difractionem violentampatientur. Et quia prædictæ dilatationi
arteriarumfuccedit conſtrictio, quæ ſinefibrarum circularium decur
tatione fieri non poteft, & talis contractio eſt propria & connaturalis
ipfis fibris:ergo eſtimpoffibile , utpoftviolentam illam diſtractio
nem , à turgentia factam , arterianon exerceant naturali neceffitate vim
illam machina , quam ipfæ poflident; & ideò,ad inftar füois circu
a eaO
laritèr ambientis arterias eas firingendo ,fanguinem extra orificiPR
ü rum violenter expellat. (M) 3
.
94 CAP . V. DE CORDE EJUSQUE PULSATIONE.
PROPOSITIO LXXVI.
Si potentia cordis nedùm maximam arteriarum dilatatio
nem produxitſed infuper portionem aliquam immißı fangui
nis extra arterias expulerit ; majorem reſiitentiam ſupera
bit , quàm pondus librarum 135000 .
Poſiro, quòd dilatatio arteriarum non fit tanta, quæ excipere pofs
fit totam molem trium unciarum ſanguinis à corde emiffi ; tuncne
celle eſt , ut ejus regduum aétione emboli ab ipſomet corde expellatur
extra arterias: & tunc dico, quòd potentia cordis ſuperare debet ma
jorem reſiſtentiam , quàm librarum 135000. Quia oftenfum eft, quòd
reſiſtentia , quam ſuperare debet vis cordisfolummodò, ut arteriæ re
pleanturfanguine uſque ad turgentiam , nonelt minor pondere libra
rum 180000. Sed ut ab arteriis exeat idem fanguisà corde immiſſus,
requiritur nova vis , quæ comprimendo & reftringendo arterias expri
mat ſanguinem , qui in eis turgenriam efficiebat ; cùmque exire ex
arteriis Janguisnequeat,niſ ſimul dilatet anguſtias viarum intramus
culos & parenchymata viſcerum , per quas pertranfire debet,quæ con
conſtrictæ quoque erant à faſciis & à vimachina earum. Ergo vis,
quæ exprimit & ejicit fanguinem ab arteriis, ſuperare debet hanc
novam reſiſtentiam . Et quando ampliatio arteriarum non eſt capax
trium unciarum Sanguinis, tunc , quod ſupereſt, expelli debet ex
tra arterias ab eodem impulfu emboli cordis. Igitur in tali calu cor
majorem vim cxercere debet, quàm priùs,ſcilicet ,fi folummodo ar
terias dilatare debuiffet.
Et noto,quòd refiffentia contraimpulfum ſanguinis,quæ exercetur,
ut viæ aperiantur inter carnes & intra viſcera , eft inlignis, quia fans
guis terebrare debet poroſitates partium corporis animalis ſolidarum
grandi impetu , quia nedum porofitates illæ ſtrictæ ſunt, ſed habent
plures & diverſas figuras ad inſtar cribri , ut per quodlibet foramen
inſtar cunei violenter inſinuerur particula fanguinis fimiliter figura
ta , ſeu homogenea , ut nimirum fimileà ſimili nutriatur. Etiniuper
eædem particulæ ingreſſæ non fecùs, ac clavi, expellunt inutiles , &
excrementiriasparticulasextra poros earundem partium ſolidarum.Er
· hinc tranſpiratio illa , quæ inſenſilis vocatur , hanc ob cauſam , &
propter alios fines nobis ignotoscogitur Natura exercere tam gran .
dem vim motivam,ut perenni circulationeſanguinem moveat.
At fi in unica ſolummodo pulfatione cor ſuperat tam vaſtam refie
ften.
Cap. VI. DE CAUSIS MOTUM CORDIS EFFIC. 95
Jtentiam , majorem librarum 135000, cum in una hora millies fal
tem cor pulſer ; ergo in una hora cordis potentia ſuperat reſiſtentiam
135000000, & ſpatio unius diei ſuperat refiftentiam majorem libra
rum 3140000000 .
Stupenda profectò eſtram vaſta vis, & incredibilisomninò effet,
niſi adeffet energia percuſſionis, quæ ex ſui natura ſuperare poteft
quamcunque finitam refiftentiam quieſcentem .
CAPUT VI .
De cauſis motum cordis efficientibus.
Deo invaluit apud veteres opinio , quòd muſculi à
A corde differrent , ut hujusfubftantiam , ſtructuram &
operationem omninò ab illis diverſam eſſe crederent. Pa
ritèr à diverſis cauſis motivis agitari cenſuerunt, nempèmuf
culos à facultate animali fentiente& judicante, nempè ab im.
perio voluntatis ,ac cor moveri cæca quadam facultate vita
li: Nos verò , excitati ab experimentis recentiorum , vide
mur aliquid certiùs indagare poſſe, & primò oſtendemus ,
quòd
PROPOSITIO LXXVII.
Immediata cauſa motiva cordis non differt ab ea , quæ muſ
culos artuum movet.
Quia cor eſt muſculus ejuſdem naturæ cum cæteris : ab eiſdem
enim partibus integralibus utrique componuntur, nempè conſtant
ex faſciculisfibrarum carnofarum ejuſdem ſubſtantia tendinoſa, con
trahibilis, ejuſdem figuræ ,eodem modo diſpoſitæ & alligatæ , çi
mili modo å nervorum ramificationibus penetratæ , fimiliter à fan
guine ab arteriis irrigatæ. Si poftea conſideremus actionem eorum ,
tam fibre cordis , quàm mufculorum artuum agunt fui inflatione &
directione. Er deſcendendo ad caufam motivam immediatam , & ejus
mechanicum operandimodum , patet ex dictis, quod æque impoffibi
le eft,cor infiari & moveri ab incorporea facultate , vel à fpiritibus,
aut à ſanguine violenter immillo , ac oftendimus muſculos artuum ab
iiſdem moveri non poffe. Reſtat igitur , quod , ficut omnes muſculi
contrahuntur , inflatis veſiculis eorum pororum , ſic quoque imme
diata caula tenſionis cordis, erit inflatio veficularum pororum ejus,
fa
୨୪ CAP . VI . DE CAUSIS MOTUM
facta à fermentativa ebullitione tartarearum partium ſanguinis à ſucco
fpirituoſo, ex orificiisnervorum inſtillato , tùm quia Natura conſimi
les operationes eodem modo , & iiſdem faculiaribus & organis effi
cere folet , nec varietatibus delectatur, tùm etiam , quia eadem ar
gumenta in corde militant, quæ pro muſculorum actione adducta ſunt.
PROPOSITIO LXXVIII .
Caufa prima & mediata motionis cordis differre videtur
ab ea , quæ muſculos artuum agitat.
Quia evidentiffimum eft , ex muſculis omnibus artuum animalis
moveri ,quos volumus , & quando volumus , & eos perſeverare in
actione , quanto tempore jubemus , & fubitò cellare ab a &tione ,
quando id præcipimus : at mufculus cordis ſui juris eſſe videtur ,non,
obſequitur voluntatis præcepto , ſed non ſecus , ac moletrina ſemper
movetur , five velimus , five nolimus, etiam dormientibus nobis . In
ſuper non licet cordi perſeverare in actione ſua per aliquod tempus
diuturnum , nec ab ea ad libitum ceffare , fed cæca quadam neceli
tate efficit vehementiflimos , ac ferè momentaneos ictus alternis vi
cibus interceptis pauſis, & morulis æquètemporaneis ,nec unquam,
donec animal vivit , & non ægrotat ,talem obftinatam methodum
operandi interrumpit .
| Hinc conſenſus omnium hominum appellavit motum mufculorum
artuum voluntarium , cordis vero motum naturalem . Quia nimirum
aétus volitionis eſt eleétio c motus, quo tendimus ad bonum apprehen
ſum , á que averfamur à malo precogniro: quod prorſus abefle vide
tur inmotu cordis ;nulla enim ibidatur ſenſatio & apprehenfio, nec
ele &tio boni , aut fuga doloris. Immò ab initio in ovo incubare fit'talis
morio cordis, naturali potiùs inſtinctu & caca neceßitate , quando
nullam perceptionem & apprehenfionem boni vel mali in vermiculo illo
initiali ovi exiftere poffe concipimus. Immò in corde avulſo abani
mali adhuc calente , in catino aqua diluto ,pulfatio per plures horas
perſeverat , quando ob nervorum abſciſſionem , interrupto commer
cio cum cerebro, nulla ſenſatio , aut ele &tio præcipere cordis motionem
poteſt. Meritò igitur cenſeri poteſt, cauſam primam & mediatam
motus cordis diverſam eſſe ab ea, quæ artuum muſculos moyer.
PROPOSITI0 LXXIX.
Motus Cordis fieri pofle organica neceſſitate, ut
automa movetur . Con
CORDIS EFFICIENTIBUS. 97
Conſtat ex dictis “ , immediatam caufam motivam cordis effe ebul
litionemfermentativam tartarei fucci Sanguinei, excitatam à commia
ſtione fucci fpirituofi à nervis inſtillati. Ergo dicendum eſt, quòd
nervi in cerebro convellantur ab alia caufa , diverſa ab imperio volun
tatis , vel potiùs abſque ulla pellicatione ſponie, & per ſe fuccus ner
veus in corde inſtilletur; & ideo pulſationes efficiat. Et quia prima
eit incognita & imperceptibilis , ergo, fi ex aliis Naturæ operandi
modis analogia quadam velimusadtalem cordis operationemmanu
duci (ut recta philoſophandi methodus exigit ) oportet , ut recurra
mus advires motivas, quæ naturali & infita energia , neceſſitate qua
dam , ſpontè & femper per vices operentur , ut eit actio & motus ige
nis , gravium defcenfus & fluxus aquæ , aut fimilium . Hæc vero ,
cùm ex lui natura ſemper & continenter operari valeant, nunquam
ceſſabunt, niſi eorum actio impedita fuerit, aut virtus ipſa motiva
per vices extinguatur ,‫ ر‬aut debilitetur, vel removeatur , & deinceps
reviviſcat, vel reponatur , interpoſitis ſyncronis moralis , veluti eft
Hamma candelæ ,quæ modò adât,modo abfit, aur ſubjectum com
buſtibile per vices flammæ approximetur , vel tandem perſeveranti
bus agente & patiente , operatio fiat mediante valvula , velmachina,
quæ modò veret , modò peragere ſinat operationem morulis ſuperiùs
expoſitis .
Non defunt exempla in Natura ſimilium operationum : videmus
enim à fluxu venti continuo agitari nubes , ſuperficiem aquæ , & ve
xilla , non continuo curſu, ſed tremulo & undelanti, non fecùs ac ſi
repetitis ictibus ſyncronis ſerie continuata percuterentur ; ſic pariter
fieri videmus tremores & oſcillationes virgarum & ponderum , à fi
lis pendentium . Et inter omnia , ad vivum repræſentare videtur o
perationem cordis horologium , ex rotis dentatis compoſitum , in
quo vis ponderis continuò operantis agitar lancem tempus diſtin
guentem , feu pendulum oſcillatorium repetitisictibus ad inftar un
darum , non ſecus,accormovetur .
Hæc omnia exempla, ſi attentè conſiderentur, patet, adaptari
non poſſe caluinoſtro: nam fingi non poteft, modò tolli, modò rc
poni animalem facultatemmotivam fpirituum ;nec orificia nervorum
adeſſe & abeſſe poſſunt , cùm ſemper, vivente animali, in cerebroſpi
ritus & nervi ibidem adſint. Valvulas poftea in principiis nervorum
ponere , licèt non videatur impoſſibile, tamen , præterquam quòd
non apparent , ſemper reſtat inquirenda cauſa, à qua claudantur &
4 Prop. 77. hujus. Pars II. ( N ) 2
SIS M
TU
98 CAP . VI . DE CAU MO
aperiantur prædictæ valvule , interpoſitis fyncronismorulis ; quod
æquè difficile eſt, ac fifpiritusper ſe immediatè exercerent motum &
quietem in nervis.
Eadem difficultas vetat , ne pendula , aut rotæ dentatæ , aut quid
ſimile in orificiis nervorum cerebri fingatur, à quibus motus oſcillatio
nis fiat, cùm tales machinæ nedùm in cerebronon conſpiciantur , fed
videantur repugnare ſimplicitati, qua Natura ſummopere delecta
turin ſuis operationibus.
Alia igiturorganica ſtructura inquiri debet , quæ nedùm poffibilis
& facilis lit ,ſedprætereà paſſiminnaturalibus operationibus obſer
vetur ,& ſufficiens fit ad fuperiùs expoſita phænomena pulſationum
cordis falvanda.
Hæc , ni fallor , talis effe poteit. Videmus , quòd ſpongiæ , filtra,
aut ſubtiliffimæ fiſtulæ vitreæ ,licèt aqueo fluorerepleta continenter
fuerint , tamen ex eorum infimis limbis, aut orificiis non effluit aqua
continuato curſu ad inftar fontium ,ſed guttatim interpofitis morulis
æquè temporaneis. Cauſahujuseffectus eſſe videtur nimia anguftia
canaliculorum , quæ impedit liberum curſum liquoris, quatenus par
ticulæ , ſeu moleculæ liquoris non funt omnino læves , fed villoſa
viſcoſæque; & ideò coguntur lente per cavas ſuperficies pariter afpe
Tas promoveri, confricando illas alperitates, proindeque coguntur
non directo curſu, ſed vertiginoſo &interrupto effuere ,niſi e nimia
copia fluoriscompreſli guttulæ urgeantur. Idiplum evidentiùs ex
perimur in fluoribus viſcofis & tenacioribus , quorum moleculæ vi
ciffim feſe impediunt , licèt in aëre libero fluant , & à canalium aſpe
ritatibus non impediantur, ut patet in effluvio ab oreſpuicatharralis.
His politis & confirmatis ab experientia , cogitandum eft, in ce
rebrofluorem ſpirituoſum aliquatenus viſcidum ſemper tangere &ma
defacere orificia nervorum , ad cor pertingentium ,quorum ítrictiffi
mæ cavitates ſubſtantia ſpongioſa plenæ , & eodem fucco fpirituofo
viſcido funt madefactæ : & ideo ob anguſtiam difficilè talis fuccus
effluere poteft, niſi à ſuperflua turgentia, aut acrimonia urgeatur ,
aut à puncturis ſtimulentur ipfæ fibre, ut periſtaltica corrugatione
guttatim exprimatur fuccus ille , ſeu ſpiritus intra maſſam carnofam
cordis , unde ex miſtura cum tartareo humore ſanguineo ebullitio &
diſploſio conſequatur. Et quia ejectio priorum guttularum ferèmo
mentanea eſt , & non perſeverans , hinc fit, ut ictus cordis momento
abſolvatur, & deinceps quieſcat, quouſque ſecunda vice fluor colli
gatur ,
CORDIS EFFICIENTIBUS. 99
gatur , & turgentiam nervorum efficiat, ut conftri&tione periſtaltica
fecundam guttarum ejectionem producat , & fic ulteriùs. Cumque
in cerebro copia ſucci ſpirituoſ nunquam deficiat, ſed perſeveret , lit
que ejuſdemtemperiei, pariterque angufticespongiofa nervulorum eo
dem modo effiuxum impediant: ergo neceffe eft, ut morulæ quietis
fint æquè temporaneæ , donec fuccus nerveus eundem gradum five
xilitatisretineat, vel non impellatur majoriviolentia .
Quod fi contingat ,fuccum prædictum cerebri fluxibiliorem red
di, aut acriori falſedine affici, vel ob inſolitam fermentationem conci
tatiori motu agitari ,ut in febribus forſan contingit , vel abſque fer
mentatione à fimplici motu accelerato , ut in ira ,tunc efluxus gutta
tim quoque fier, at morulæ inter guttarum ejectiones erunt brevio
res , & crebriùs repetitæ , cum citiùs repletiones & turgentiæ ner
vulorum , & eorum exonerationes fiant, ut ſuo loco dicemus.
Nec negotium facellit, quòd , truncatis nervis , & avulſo corde,
perſeveretejus pulfatio per aliquod tempus , quia remanere poffunt
cavitates nervulorum cordi annexorum turgidæ fucco fpirituofo ; & i
deo per aliquod brevetempus inftillari poteft, & poftea cor , à pun
atura acus ,aut à fucco mordicante irritatum , periſtaltica conftriétione
poterit exejuſdem fibris nerveisexprimere guttulas aliquas , ſeu reli
quias ſucciſpirituoſe ibidem exiſtentis.
Sed mirum alicui videbitur, quòd in omnibus muſculis artuum
non contingat pulfatio continenter repetita , ficut fit in corde , cùm
ſimiliter orificia nervorum ,ad artuum muſculos pertingentium , ſem
per tangantur& madefiant à ſucco fpirituofo,ficutaccidit nervis cordis.
Huicdifficultati fieri fatis poteit, memorando id , quod alibi infi
nuavimus, ſcilicet , quod in cerebro nervorum , ad artus pertingen
tium , orificia & canales taliter efformati efle poffunt,ut , niſi motu
convulſivo concutiantur àmotionefpirituum , qua a & tus imperii appeti
ius exercetur, exprimi fuccus fpirituofus ab eisintra muſculosnon pof
fit. Secùs autem in nervis cordis nedùm orificia patula eſſe poſſunt ,
ſedctiam ductusfpongiofiadeò pervii, ut abſque vellicatione, & abfque
motu convulfivo ipſamet plenitudo canaliculorum fpongiofornm effu
fionem guttularum producat. Et hinc fieri poteft, utcontinua ma
defactio orificiorum nerveorum ,ad muſculos artuum pertingentium ,
nonproducatpulſationem fimilem ei , quam in corde obſervamus.
Et hæc , ni fallor,fatis ſuadent motum cordis fieri poſle naturali in
ftinetu , ſcu neceſitate organica , non fecùs, ac automa movetur.
Ni
( N) 2
100 CAP. VI. DE CAUSIS MOTUM
Nihilominus non erit ſupervacaneum videre , an adGint rationes
dubitandi , utrum cordis motus fieri poflit non à mera naturalimecha
nica neceſitate , ſed ab eadem anima facultate, à qua omnes alii muf
culi moventur .
PROPOSITIO LXXX .
Poßibile eft, cordis motum fieri ab eadem facultate animali
cognoſcitiva ,fed fineadvertentia , ob conſuetudinemhabitu
acquiſitam .
Et primò , quòd cordis pulſatio fiat ab eadem facultate animali,
quæ ob ſenſum doloris & voluptatis actum appetitionis elicit ,& i
deò ſpiritus ad certas cerebri partes tranſmittit , utradius determina
torum nervorum concutiat , quiadhunc potiùs, quàm ad alium muſs
culum pertingunt , conjici poteft hiſce rationibus.
Quia anima ſenſitiva facultas , quæ ob bonum , vel malum appre
henfum , immittit Spiritum ,ſeu inſtrumenta ad movendum hos, non
verò illos mufculos, ipſa eadem eft, quæ ob magnum bonum inex
ſpectatum , vel ob terribile malum imminens , efficit vehementifi
mam , vellanguidam pulfationem , in corde : utraque enim pulſationis
variatio fit ab apprehenſione & perſuaſione , quæ ſunt animacognoſcen.
tisfacultates. Ergo talis motus cordis fit à facultate ſentiente& appe
tente , non verò ab ignota neceſſitate organica. Cùmque fit incredibi
le , ut cor modò ab una , modò ab alia diverſa cauſa motiva agitetur,
erit conſentaneum , ut etiam confueta cordis motiones fiant non neces
firare mechanica , ut in automate , ſed ab eadem animaſtica potentia
ſenſitiva & appetitiva , quæ grandem illam pulſationem in gaudio ,&
minimam motionem in timore efficiebat.
Nec obftat, quod conſueta cordis motiones abſque aſſenſu volunta
iis, immò nobis nolentibus fiant;nam videmus , quòd plures aliæ mo.
tiones artuum , quæ procul dubio fiunt ab imperio voluntatis habisu
acquiſito , fiunt abſque advertentia , & aliquando etiam fi nolimus,
ut muſculi tibiam moventes, certè ab imperio voluntatisagitantur, &
tamen , ut corpus noftrum , unico pede innixum , in ſitu erecto &
æquilibrato retineri queat , oportet , ut muſculi antagoniſta , artifi
ciofa viciffitudine modo trahant, modo relaxentur ad inftar funium
mali navis ; tunc enim vacillatio ceffat, quando centrum gravitatis
in plantapedis perpendiculariter incidit: & hoc fieri videmus ctiam
ab iis , qui ignorant & non advertunt , ſe trahere muſculum contra
po
CORDIS EFFICIENTIBUS . IOI
poſitum lateri inclinato , utruina prohibeatur ; & aliquando accidit,

ut talem ribia muſculum læſum & dolentem nolit movere , & tamen ,
ne decidat , ſe nolente trahat. Tam efficax eſt habitusacquiſitusab
ipfa infantia.
Similiter muſculipalpebrarum , qui morum voluntarium exercent ,
nedum nobis ignorantibus , fed etiam nolentibus , habitu quodam
oculos claudunt ,appropinquante manu amici , quem lædere nos nol
le ſcimus.
Non eft igitur impoſſibile , ut dici poffit aétio voluntaria illa , quæ
babitu fit , & nos non advertimus eam voluiffe , immò putamus eam
nolle ; quia nempè talis habitus non requiritur , niſ præcedant pluri
mi & frequentes actus,à voluntate imperati , à quibus tandem ob ex
ercitium ſpiritus peritiam quandam acquirunt, & inſtrumenta orga
nica quali lævigantur ,& promptiores redduntur ad operandum :&
in hoc conliftere videtur vis & potentia conſuetudinis.
Dicere ergo quis poflet , quod in vermiculo illo in ovo, nuper à
Malpighio detecto ,adfint nedùm organa omnia, mirabili artificio
à Natura elaborata , ad inftar automatis, fed prætereà humores , Spiri
tus & facultasanimalis ſopita , quæ à fomento calorisexterni exper
gefacta percipiat,mediantibus nervis, gravedinem quandam dolo
rificam in corde, à ſanguineofucco ibidem turgente , & ob id conatur
talem moleſtiam eliminare , quod aſſequitur, conftringendo tenel
lum illum mufculum cordis: & hac ratione primæ illæ pulſationesà
præcepto appetiiusſenſitivi fiunt , laborioſo tamen molimine , ſicuti
primæ illæmotiones & complicationes digitorum , quando cithariltæ
incipiunt erudiri, fiunt ab expreſſis præceptis voluntatis, ſed non
finedifficultate & dolore digitorum , alt in progreſlu , poltquam in
Dumeris actibus frequentatis peritia & habitus acquilitus eft, ne
dum facilè , ſed etiam abſque ulla reflexione & advertentia actus illi
exerceri poſſunt. Quare non videtur omninò ineptus , & riſu exci
piendus is , qui dubitaret , pulſationem mufculi cordis non à cæca ne
cefſitate mechanica, ſed ab eadem facultate animali, habitu quodam
fieri poſſe fine advertentia, à qua omnes artuum muſculi arbitrariis
preceptis moventur.
Necte moveat , quòd cor teſtudinis abfciffum in catino per plu
res horas pulſat ; nam mufculi artuum omnium animalium ,& multò
magis mufculi dorli ſerpentum abſciſli, procul dubio ſunt inſtru
menia moins voluntarii , & tamen abſque eo , quòd per nervos à cere-.
bro
( N) 3
102 CAP. VII. DE MO TU
bro abſciſſo adveniat imperium voluntatis , diu moventur. Igitur eo
dem modo caufa motiva cordis poteſt elle eadem facultas animalis,
quæ omnes muſculos in animali vivente movet.
Ratio verò , quare in muſculis , morui voluntario infervientibus,
poft ſeparationem ab animali diu motus perſeverat , eft , quia in eis
remanent organa & operationes, quas noluntas animalis præceperat,
rempè fibre ,nervi & fucci,in eis contenti , qui , à itimulo irritati ,
diſpoſiti ſunt ad motum , quo ſuccinervei intra cor inftillantur. Poft
ca neceffitate mechanica ſubſequitur fermentativa diſplofio& inflatio ;
cùmque cales motus muſculorum abſciſiorum fieri ex ſe non poffint,
nec ab alia cauſa diverſa ab ea , quæ muſculos in animali viventemo
vebat : ergo ab eadem non advertente fit.
Hinc concludere licet , quòd actus reflexus , quo anima fenfitiva
advertat ſe velle , non videtur neceſſarius ad hoc , utvelit.
CAPUT VII.
De motu Reſpirationis.
OSTQUAM fuſe egimusdemotionibus muſculorum ar
Per tuum , quæ procul dubio voluntariæ ſunt ; & deinceps
de motu cordis , qui ſpontaneus & naturalis eſſe cenſetur ; or
do requirit , ut de motibus miſtis agamus , qui ſcilicet fiunt
Spontè , pariterque à voluntateimperantur , inter quos refpi
ratio numerari ſolet: de hac primo tractabimus, cum præ
claram connexionem cum motu cordis habeat. Hujus co
gnitio valdè perplexa & obſcura eſt ; adhuc enim ambigi
tur , quænam fintveræ caufa motivæ , quibus inſtrumentis ,
& quibus modis abfolvatur: nec tandem uſus ejus primarius
exactè perceptus eſt. Utque methodicè procedamus, pri
mò à phænomenis inchoandum . 1
PROPOSITIO LXXXI.
Exponuntur phænomena , quæ in motų Reſpirationis
obſervantur.
Et primò videmus , quod per vices aër per os & nares intra pectus
immittitur, & ibidem non remanet, ut cibus & potus in ſtomacho,
fed paulo poft aëris ingreſſum è pectore per os & nares ejicitur: pau
fæ verò inter unam & alteram respirationem non funt æquè frequen
tes,
RESPIRATION I S.
103
tes , ac cordis pulſationes , nec fimul cum corde fiunt , ſed aliis temp o
ribus abſolvuntur. Inſuper viciſſitudines reſpirationum poſſunt ab
imperio voluntatis alterari, quoad frequentiam , tarditatem & magni
tudinem carum . Sed omnino eas prohibere , poftquam ab utero ex
cluſi ſemel reſpirare cæpimus, non eſt in noftra poteſtate , cogimur
enim neceffitate quadam noctu diuque aërem excipere , & iterum
evomere continuata viciſſitudine, & fi interrumpatur ,ſuffocatio&
mors ſequitur.
Præterea materia reſpirabilis in animalibus terreftribus & volati
libus eſſe non poteft alia , quàm aër; nam ab aqua , & à quolibet fluo
re intra pectus excepto ſubito ſuffocantur. Et aër ipfe oportet , ut
habeat mediocrem confiltentiam ; fi enim condenſatus valdè fuerit
viemboli,velab alia cauſa , ut in fodinis contingit , velcontrà , ra
riflimus extiterit, pariter animal ſuffocatur.
Deinde inquirendo partes , quæ in reſpiratione moventur , patet
per tracheam aërem intra pulmones infinuari, quouſque eum inflet ad
inſtar utris , vel follis , & in exſpiratione detumeſcere. Hocexperi
mur ſecto muſculo intercoſtali, tunc per apertum foramen in qualibet
inſpiratione exporrigitur lobulus pulmonis, adeo inflatus , ut , fi digi
iis contrectetur, durus appareat. At exſpirato aëre flaccelcit , &
mollis redditur.
Videmus inſuper , excoriato animali vivo , quòd in qualibet infpi
ratione pectoris cavitas ampliatam & magis orbicularem formam ac
quirit , dilatatis coftis & elevatis unà cum ſterno verſus claviculas , &
reſtrictis ſpaciis inter unam & alteram coftam , & fepro tranſverſo
deorſum depreffo .
Quanta verò ſit ampliatio thoracis, facta ab aëris inſpiratione , ha
beripoteſt hoc artificio. Sumpſi fiftulam vitream cylindricam , cu
jus longitudo 52. digitos æquabat , & baſis , ſeu cavitatis diameter
quadrantedigiti unius paulò major erat : quare capacitas ejus reple
ri poterat à fluido 14. digitorum cubicorum . Poſtea , immerſo ori.
ficio fiſtulæ intra ſcurellam laponis lotura repletam , excepi exiguam
aquæ viſcidæ p ortiunculam , quæ replebat infimam baſim filtulæ
ad inſtar diaphragmatis. Naribus deinde conſtrictis, applicato ore
exíusi ex vitrea Éſtula tantam molem aëris , quantam unica leni in
spiratione pulmones excipere folent , & tunc aquea illa gutta elevata
ad os non pervenit. Hinc deduxi , quòd moles aëris àme inſpirati
14. digitos cubicos non æquabat ; ſed ſupponamus fuiffe 15 ; poftea,
quia
quia mei thoracis amplitudo , ſeu diameter 15.digitos non æquat,
erit proxima moles ſphæroidalis compreſſa mei thoracis æqualis
3375.digitis cubicis ;quare poſt inſpirationem additis is. aliis digi
tis cubicis aëris, & moles aucta thoracis æqualis 3 390. digitis cubi
cis , & hujus radix cubica eft proximè 15.46 : ergo intruſio aëris
inſpirati auxit diametrum mei thoracis non amplius , quàm una quin
quagefima parte craſſitiei unius digiti. Hinc percepi , in leni refpi
ratione motum thoracis obſcurum eſſe debere, cùm advertere fo
lummodo poſſimus parvam quandam elevationem ſterni verſus ju
gulum : aperto verò abdomine, videmus in qualibet inſpiratione dia.
phragma tendi & moveri deorſum , explanando ſuperficiem ejus,
que priùs ſinuoſa fuerat verſus centrum thoracis. Et hoc quidem
contingit in placida inſpiratione : at in violenta multò magis pectus
dilatatur , excipitque molem aëris magis , quàm duplam illius, quæ
in naturali inſpiratione inſinuata fuerat.
Hiſce phænomenis expofitis, videndum , à qua potentia reſpira
tio fiat. Et primò.
PROPOSITIO LXXXII .
Aër & Pulmones non ſunt caufæ effectivæ reſpirationis ,
ſed merè pallivè concurrunt in tali ačtione.
Manifeſtum eſt , reſpirationem fieri duplici moim , co ſcilicet, quo
pulmones replentur & inflantur aëre, & eo , quo evacuantur. Horum
quilibet duplici actione abſolvitur; nam in inſpiratione aër infinua
tur, & pulmones dilatantur, ut illum excipere poffint. In exſpiratione
adeſt actio , qua pulmones ſtringuntur , & qua aer ex eiſdem pulmo
nibus cgreditur.
Et primo patet , quòd aërnon fit caufa effectiva horum motuum ,
quia aër nullam vim motivam habet , præter gravitatem &vim ela.
jiicam ejus. He verò nullam actionem exercere poſſunt, dum fluor
aëreus in ſua regione, veluti in oceano æquilibratur , & uniformiter
comprimitur. Quare elt impoſſibile, dum in quiete perſiſtit , ut
tanta violentia dilatet pulmones, eoſque repleat , & poftea motu con
trario eofdem conftringat , ut aufugiat, Prætereà videmus , reſpira
tionem fieri à facultate animali juxta Naturæ exigentiam , & quan
.do voluntas præcipit ; ergo non efficitur ab externa potentia aëris
quæ continuo ,& etiam nobis nolentibus reſpirationis actionem pro
duceret .
Se
RESPIRATION I S. 105
Secundò, quòd pulmones non Gnt cauſe effective reſpirationis , pa
tet , quia non ſunt compoſiti ex fibris , utmufculi, & ideòmoverià
fe ipfis non poſſunt, ſed tantummodo paffivè impelli à caufa externa .
Quare, nec ſe dilatare poterunt ,ut aërem exſugant, nec ſe conſtrin
gere, ut eundem expellant. Omitto quòd vis attractiva non datur in
Natura. Ergo alia cauſa aflignari debet , quæ efficere reſpirationen
valeat , cum aër & pulmones merè paffivè concurrant ad aétionem re
Spiralionis.
PROPOSITIO LXXXIU .
Cauſa efficiens inſpirationis eſt vis muſculorum , qua an
pliatur cavitas pectoris do pondus, atque vis elaſtica
aëris.
Certum eſt, per inſpirationem immitti aërem intra pe &toris cavita
tem ; cùmque fluor aëreus inſinuari non poſſit intra ſpatium ab alio
corpore repletum , niſi dilaterur , & cavitas ejus amplietur. Ergo ,
ut fiat inſpiratio , cavitas pe &toris dilatari priùs debet: verùm partes
corporis animalis moveri non poffunt, niſi per contractionem muſcu
lorum :igitur motus Eboracis, quo cavitas ejusampliatur, à mufculis,
dilatationi pe &toris inſervientibus, neceflariò fieridebet.
At ,poftquam facta eſt dilatatio thoracis , reftat inquirendum , qua
neceffitate, & qua viaër intra pectus immittitur. Ec primò , quòd non
exſugaturnec attrahatur ab ipfis pulmonibus, conſtat ex alibi di&tis,
cùm nulla vis attractiva detur in Natura . Secundo quòd aër non oc
currat ob vacui borrorem , paritèr oſtenſum eſtb. Reſtat ergo,ut aër
vi ponderis & vi elaftica ejus fuar intra cavitatem pectoris dilatatam
non ſecùs, ac intra puteum excavatum aër ſpontè decidit,eumque re
plet, impulſus à gravitate ejus. Fitque in lummatota hæc operatio
eodem modo, ac follis,qui utrem incluſum habeat , communeque o
rificium , Gille manibusdiſtrahatur,dilateturque , oportet , ut pelles
utris tabellis follis adhærentes expandantur quoque, & tunc accurret
aer ambiens vi gravitatis ejus ad replendam cavitatem intrą utrem
contentum à folle , proptereà quòd orificium follis ad utrem pertin
git, nec diffluere poteft inter tabellas & utrem . Sic pariter thorax eft
veluti follis includitque pulmones molles ,parietibusconcavis thoracis
adhærentes, ad inftar utris, & oftium thoracisex fiſtula trachea , quæ
intrapulmones ramificatur. Ergo dilatato folle thoracis à vi muſculo
rum , aër ſpontè ruit ſua gravitate & vi elaſtica ad replendos pulmones.
« De motion, natur. à gray, peud. cap. 6. 6 Ibidem. Pars II. ( 0 ) PRO.
106 CAP. VII. DE MOTU
PROPOSITIO LXXXIV .
Motus inſpirationis fit à muſculis intercoſtalibus, & à dia.
phragmate fimuloperantibus. TAB. XVIII. Fig. 2.
Diſtingui ſolet reſpiratio in naturalem , placidam & fpontaneam ,
& in violentam & fortem , & in violentiſſimam ;placidam & Sponta
neam , quæ præcipue fitinfomno& quiere à ſolo diaphragmaie , unà
cum mufculis intercoſtalibus, vel faltem à medietateeorum; violentiſ
fimam , ab eifdem & ab omnibus mufculis pectoralibus & abdominis.
Circa primam , tałtu & viſu patet ,aperto abdomine viventis anima
lis , quòd in qualibet inſpiratione diaphragma è ſtatu laxo & ſinuoſo,
furſum exporrecto verſus cor , movetur deorſum , acquirendo figu
ram minus cavam , & ad planitiem circularem proximè accedendo :
& ego vidi in cuniculoIndico, ob dolorem tanta violentia diaphrag
ma verſus abdomen deſcendifle,utultra planitiem excurrendo ſinuo
fam figuram deorſum exporrectam acquireret. Attamennego, ſpon
taneam inſpirationem fieriabſque auxilio , & aétione muſculorum inter
coſtalium , nam in nobis ipſis, & in dormientibus oculis & digitis ob
fervamus coſtas dilatari , & fternum elevari verſus jugulum . Talis au
tem motus thoracis à contraétione fibrarum diaphragmatis fieri non po
teft , quia , dum contrahuntur , perimeter ejuſdem diaphragmatis mi
nuitur, & trahitur verſus centrum ; & proinde cofte mendoſa, appen
dices verarum , & fternum trahuntur à diaphragmare deorſum : ergo
tantum abeft , ut elevationem coſtarum producant, quòd eam im.
pediant & ftringantperimetrum thoracis;& ideò inſpiratio fieri non
poſſet. Igitur ad quamlibet inſpirationem efficiendam , neceffariò
diaphragma, unà cum intercoſtalibus, commani actione concurrere
debent.
Similiter impoffibile mihi videtur , ut duæ ſeries fibrarum , quæ
in mufculis intercoſtalibus decuſſantur , habeant uſus diverſos , fcili
cet , ut omnes fibre inter fe æquidiſtantes EF, GH, IK, quæ ad fini
ftram partem inclinatæ ſunt, inſerviant dilatationi thoracis,& infps
rationi,at reliquæ fibræ LM, NO, PQ , ad dextram inclinatæ , con
ftringant thoracem , & exſpirationem producant.
Quia fibrarum mufculorum propria & naturalis actio eſt contra
etio ſui ipſarum , omnes ergo fibra, duobus proximis coſtis DC, AB
alligatæ , dum agunt , neceffariò decurtari debent: fed quando fibre
teniæ decurtantur, approximari ad invicem debent coſta AB , CD,
qui
RESPIRATION I S.
107
quibus fibre illæ alligatæ ſunt ; & ideò reftriétionem thoracis produ
cere debent : ergo eft impoſſibile , ut fibre LM, NO, PQ, dum a
gunt,ampliationem thoracis producant, quæ per disjunctionem &
remotionem unius ab altcra fieri tantummodo poteft, nec talis ac
cretio intervalli abſque fibrarum coſtas colligantium elongatione
contingeret ; quare fibre muſculoſa LM, NO,PQ, agerent ie ipſas
elongando, quod repugnat naturæ mufculorum .
Inſuper , fi unicus ordo intercoſtalium fibrarum obliquarum inter
fe æquidiſtantium thoracem dilatare deberent, deformiter diſtor
querentur cofta. Sint enim eædem duz coſte proximæ AB, CD in.
ter ſe parallelæ, exiſtentes in ſuperficie cylindrica ACDB, mani
feftum eft , quòd , quando fibra obliqua EF decurtatur , trahit ter
minum F verſus C , ut ipſa fibra , quàm maximè fieri poteſt, acce
dat ad litum æquidiſtantem ad ſpinam AC, eftque pars coſte CF lon
gior , quàm AE :ergo oportet , ut eadem cota CF incurvetur , & ex
porrigatur extra ſuperficiem cylindricam , in qua fita eftcoſta AE,
idemque de reliquis fibris GH, IK & c.dicendum eft. Quare totalu
perficies cylindrica pectoris ſinuoſa & deformis efficeretur , quod eft
falſum .
Dicendum eft igitur , quòd omnes fibræ decuſſata, proximas coſtas
colligantes, unicum effectum producunt, conſtrictionem nempè &
mutuam approximationem earundem coftarum : quod efficietur ea
dem neceffitate, qua , obliquis filis inclinatis ad oppoſitas partes tra
hiturpondus appenſum per directionem perpendicularem ad hori
zontem , ut ſupra oſtenſum eſt.
Quòd poftea ad violentam inspirationem requiratur auxilium pe
Etoralium mufculorum , ut ſunt ſex ferrati,non audeo affirmare ; nam
duo ferrari majores alligantur baſibus ſcapularum , & ideò non fine
ratione putat VESLINGIUS, hos muſculos trahere potiùs fcapulam
deorſum , quàm coftas ſurſum . Duo aliiſerrati poſticiſuperiores,non
eſt inveriſimile, quod erigant tres vertebras colli, cuialligantur.
Tandem duos ferratos pofticosinferiores, jam concedunt Anatomici,
dilatare inferiorem partem thoracis ; ergo non inferviunt inſpirationi.
Remanet tantum triangularis , qui interintercoſtalesnumerari poteft.
Reliqui mufculi pectoris & thoracis inſpirationi non inferviunt ex
communi Anatomicorum conſenſu. Similiter muſculos abdominis
conſtringere tantummodo poffe inferiorem ventrem ; omnes faten
tur : à tali verò conftrictione impelluntur viſcera abdominis ſurſum
(0) 2 &
108 CAP . VII . DE MOTU
& ideò nedùm diaphragmatis defcenfum &
, conſequenter dilatatio.
nem ahoracis impediunt; ſed præterea facto veluti cuneo ,unà cum
diaphragmate ſurſum incurvato , intra pectorisregionem inſinuantur,
& proinde exſpirationempotiùs , quàm inſpirationem producunt. Ec
hoc tactus ſenſu in nobis ipfis experimur; inmotu enim concuſſivo iuf
fis abdomenà ſuis mufculis ftringitur, non quando copioſe aërem in
ſpiramus , ſed poftea, quando grandiimpetu exſpiratio & eje &tio aëris
è pectore conſequitur , ut nimirum à rapido vento aëris expulli muci
èparietibus trachea bronchiorum ejus abradantur , & per os exſpuan
tur.
Excluſis igitur omnibus aliis muſculis, reſtant ſolummodo inter
coſtalescum diaphragmate , quibus altio inſpirationis competat.
Nec memonet vulgaris opinio , quòdad vehementiffimam infpi
rationem efficiendam non fufficiant intercoſt ales cum diaphragmate ,
ſed concurrere debeant manus auxiliares muſculorum pectoralinm .
Video enim ab iiſdem mufculis manus , qui exiguum pondus unius
unciæ ſuſtinent, ſuperari quoque refiftentiam vafti ponderis centum
librarum : fimiliter iidem mufculi, mandibulam ſtringentes, exer
cent vim debilem , qua panem mollem dentibus maſticant , & ingen .
tem vim , qua duriſſima offa conterunt , quæ diverſitas non dependet
ex inæquali multitudine muſculorum , ſed ſolummodo ab inæquali
facultate motiva , qua iidem mufculi agitantur , ficut non ſunt adhi
bendi plures mallei,ut filicem diſrumpamus , ſed ſufficit ſolus ille,
qui glebam fregit, dummodo grandi vehementia filex ab eo percu
tiatur.
Ex his omnibus concludere licet , quòd motus inſpirationis,five
placidus & naturalis, live violentus , perficitur ſolummodo à muſculis
intercoſtalibus & à diaphragmate, fimul operantibus.
Deinde ut mechanica operatio reſpirationis percipi poflit, nonnul
la lemmata præmitti debent.
PROPOSITIO LXXXV.
Si duo termini A & C Fig. 3. TAB. XVIII. arcus ſemiel
liptici ABC parieti FHafixi fuerint, & planum ABC in
clinatum fuerit ad planum parietis FH ; ſi trahatur arcus
Surſum verfusperpendiculumà B adE. Dico,quòdcavitas
ejus in E magis récedet àpariete , quàm in B, & infine tra
tionisſpontè arcus redibit adpriſtinam inclinationem.
Ductis
Ductis BO & EN perpendicularibus ad planum parietis , quia e
juſdem arcus axes DB & DEæqualesfuntinterfe, & angulusBDO
minor eft angulo EDN , atque anguli ad O & N rectis æquales quo
que ſunt ; ergo perpendicularis EN major eſt, quàm BO ; & ideo
magis diftabit arcusà pariete in ſinu AEC, quam in priſtino ſitu in
clinato ABC.
Secundò , quia arcus ABC termini A & Cnon ſecus ,ac clavi duri
affixi ſunt parieti FH , ergo poſt tractionem , fi amplius arcus non
retineatur violenter in ſituAEC , neceſſe eſt,ut vi machinæ ejus re
Gliat , redeatque ad priftinam inclinationem BDO . Quod erat &c.
PROPOSITIO LXXXVI .
Siejuſdem arcus alter terminus A Fig. 3. TAB. XVIII. affi
xusfuerit parieti immobili IF; & reliquus terminus affixus
ligno amovibili GC; & cavitas arcus B trahatur per dire
Etionem BM, efficientem angulum acutum MBD . Dico ,
quòd terminus C recedet ab A, & quòd C elevabitur ver
ſus M.
Quia , G arcus ABC ſummitas B comprimatur verſus D, vel fu
niculo trahatur B verſus D, neceſſario cacumen ejus deprimetur, &
minorem curvitatem acquiret, & , ſi trahatur vertex B non præciſe
verſus D, ſed obliquè per directionem BM, efficientem angulum
acutum MBD, patet, quòd pariter cacumen B deprimetur & ap
proximabitur ipli D: at non poteft B propiùs accedere ad D, niſi
brachia BC & BA magis, quàm prius incurventur , & huic violentæ
incurvationi refiftuntbrachia ſua tengone , & vi machinæ , qua ni
tuntur ſe dilatare. Ergo cogentur termini extremi arcus A & Cab
invicem recedere , & eft A terminus firmus in pariere , & Cmobi
lis in ligno CG amovibili. Igitur terminus C recedet ab A ſigno fi
xo. Rurſus, quia tractio obliqua fit per directionem BMàBverſus
M ,ergo terminus mobilis approximabitur ipſi M; & proinde termi
nus C , una cum integro arcu motu circulari circa centrum conver
Gonis A, aſcendet verſus M. Quod &c.
PROPOSITIO LXXXVII
ſemiellipticorum extremitates A,D , H Fig.
Si plurium arcuum
4. TAB. XVII. columna firmaPS. & extremitates CEI
(0 ) 3 lig .
IIO CAP. VII. DE MOTU :
FA
ligno amovibili QR affigantur ; bo plana arcuum æquidi

ſiantia interſe efficiant angulos acutos cum plano PÅ , per
terminos arcuum ducto , trahanturque eorundem arcuum
apices B, O, M per directionem MB, parallelam dicto plano
PR ad partes obtuforumangulorum ,fcilicet ab M verſus
2. Dico, quòd cavitas ſemicylındrica ABCIML anplior
efficietur , & ceffante tractione ſponte redibit ad priſtinam
formam anguſtam .
Quia quilibet dictorum arcuum , ut ABC , obliquè affixus eſt pa
rieti firmo PS, & ligno amovibili QR ,trahiturque verſus L perdi
rectionem MB, efficientem angulum LBX acutum ; ergo , quòma
gis arcus trahitura ,cò magis ejus cacumen B recedit à plano PR ; &
omnes arcus conſervantur ſemper inter ſe paralleli. Igitur omnium
fummitates B,O, Mmagis quàm prius recedunt à dicto plano PR; &
proinde efformant ſemicylindricum ſpatium magis dilatatum , &
ideo majoris capacitatis.
Poftea , quia quilibetex dictis arcubus , ceffante tractione, vi ma
chinæ fpontè reditbad priftinum Gtum magis inclinatum ;ergo pa
ritèr ſpontereſiliendo omnes arcusmotu , ſibi ipſis æquidiftanti,ob
confimilem vim machinæ coanguftabunt illud ampliatum ſpatium ,
occupabuntque locum exiguum priftinum .
PROPOSITIO LXXXVIII.
Iifdem poſitis ,fiinſuper in adverſa parte ejuſdem plani PR
Fig. 5. TAB. XVIII. affigantur eodem modo & ordinealii
arcus AFC , DNE, HĞI. Dico , quòd cavitas cylindrica
ABMGFC ampliabitur , do ceffante tractione redibit ad
priorem anguftam capacitatem .
Quia quilibet ordo arcuum , in uno latere exiſtentium , primò à
violentia furſum arcus trahente ampliabitur; poſtea ceſſante tractio
ne fpontè vimachinæ conftringetur " ; ergo ambo ordines arcuum id
ipſum præftabunt. Quod & c .
PROPOSITIO LXXXIX.
Iiſdem pofitis, dico , quod in utroque latere perimetri arcuum
aliquando parùm, aliquando nihil inter fe approximantur ,
4 Prop . 85. hujus. b Excicata c Prop. 85. hujus.
RESPIRATION IS. III
& lignum IC Fig.5. & 6. TAB. XVIII. ſenſibiliſpatio

aſcendet verſus Q & recedent à columna firmaPS.
Et primò, ſi arcus æquidiſtantes proximi ABC & DOE Fig. 5.
TAB. XVIII . ad eaſdem partes conſtituti fuerint inter ſe æquales ,
pariterque affixionum intervalla AD , CE ſint æqualia , ſpatium à
duobus illisarcubus interceptum parallelogrammum erit, licèt cur
vum, at in parallelogrammo, ſive rectangulo, live non, ſemper latera
oppoſita inter ſe æqualia ſunt. Ergo diftantia BO inter duos proxi
mos arcus ſemper erit ejuſdem menſuræ, fi arcus depreffi & inclinati
fuerint , live ſurſum trahantur , in ſitu erecto ad planum PR .
Si poftea arcus ABC Fig. 5. TAB. XVIII. minor fuerit , quàm
ſubſequens arcusDOE, patet , quòd ſpatium , ab eis comprehenſum ,
erit trapetium ; & ideo quò magis trapetium a , d , o , b , Fig. 6 .
TAB. XVIII. à fitu obliquo recedit verſus perpendiculum , ut in fi
tu a, d, o , b, eo magis intervallum OB minuitur , eo quod , ductis
bz & BZ parallelis eidem a , d , erunt quoqueæquales inter ſe ob pa
rallelogramma. Ergo in triangulis BŻO & bzo, erunt duo latera bz
& BZ æqualia ,pariterque duo latera oz & OZ inter ſe æqualia , &
angulus bzo obtuſus major eft angulo recto BZO. Ergo baſis bo,
major erit baſe BO. Oppoſitum contingeret , fi arcus ABC Fig.si
major fuiflet arcu DOE.
Secundò , quia omnes arcus ſurſum trahuntur , & termini ADH
Fig.5. TAB. XVIII.parieti firmo affixitrahinon poffunt, & è con
cratermini CEI ligno amovibili affixi ſunt. Ergo termini arcuum
CEI unà cum lignoQR ſurſum tranſferri poſſunt.
Tertio , quiaomnes arcuum ſummitatesBOMFNG Fig. 5.tra
huntur obliquè verſus internas partes eorum ; ergo corum terminia
oppoſiti à ſeinvicem recedunt , ſcilicet C magis diftabit ab A, & ſic
E ab ipſo D, nec non I ab H remotior fieret; & termini A D Hob
firmitudinem parietis PS coguntur in eodem fituperſiſtere. Igitur
neceße eft, ut termini CEI unà cum ligno amovibili QR remotio
res fiant à pariete firmo. Quod erat propoſitum .
His præmiſſis ,facilè modum mechanicum , quo inſpiratio abſol
vitur, exponemus ; & primo
PROPOSITIO XC.
Contra£tis muſculis intercoſtalibus, unà cum diaphragma
A Prop. 85. hujus. te ,
112 CAP . VII. DE MOTU
te , neceffariò pectoris cavitas ampliari, & aër inſpirari
debet.
Videmus, quòd oſſa coſtarum ABC, DOE, AFC , &c. Fig. 5 .

TAB. XVIII . nedùm figuram incurvatam , fed etiam formam &
confiftentiam baliſtæ habent, quia ſunt dura, &, li flectantur magna
vi , refiliunt , ut machinæ .
Similiter termini poſteriores coftarum ADH tenaciter affigurtur
vertebris spina columnam PS efficientibus; anteriores verò termini
cartilaginoſi CEI earundem, minùs tenaciter affiguntur fterno QR
amovibili, & ideo facilè flccti poſſunt, ſuſpendi & dilatari,unà cum
ipfo fterno.
Inſuper duodecim paria coſtarum diſpoſita ſunt in utroque latere,
conſtituendo duos ordines deorſum Hexos , & æquè inclinatos ad
planum DR per ſpinam & per fternum ductum .
Tandem adſunt mufculi intercoſtales decuſſati, qui , dum agunt ſe
contrahendo , trahunt ſurſum coftarum peripherias BOMFNG ,
verſus jugulum , & trahuntur per directiones MB, GF, efficientes
angulos acutos cum planis coſtarum . Igitur caviras cylindrica pecto
ris ampliorefficierura , aucta diftantia BF inter unum & aliud latus.
Præterea ſternum CI unà cum coftis ſenſibili ſpatio aſcendet verſus
jugulum Q 6. & tandem ſternum CI ulterius elevabitur, recedendo
à itabili columna ſpina DS.
Hinc fequitur, quòd cavitaspectoris ampliaturduplicidimenſio.
ne tranſverſali à latere dextro Nad finiftrum O ; & directa à poftica
Dverſus anteriorem faciem pectoris E. Reftat tantummodo altitu
1
dopectoris GI, quam pariter augerioftendemus.
Quia diaphragmatis perimeter HMIG alligatur vertebris in H ,
extremis coftis ofſeis , & cartilagineis inferiorum coſtarum per totum
ambitum M & G ,&fterno in I,atque ejuſdem diaphragmatis cen
trum ſuſpenditur à mediaftino, & à pericardio. Ergo, quando agit
nuſculus ille , decurtando ſemidiametros fibroſos, ejus duo effectus
conſequuntur, primò tractis cartilagineis terminis flexibilibus coſta
rum MIG verſus abdomen RS diftenditur, elongaturque altitudo
thoracis verſus infimum ventrem , & fic cum lucro compenſatur aſcen
ſus ille exiguus thoracisverſus jugulum Q. Secundò id ipſum ſeptum
è ſtarú ſinuoſo ſurſum extuberante deprimitur explanaturque . Qua
propter fovea , qua ſeptum tranſverſum intra pectusexcayabat , pofteaa
re
a Prop. 87. hujus. b Prop. 89. hujus.
repletur, depreſſo complanatoque ipſo ſepro. Et hinc reſultat tho
racis figura ſimilis fphærodi,ſeu ovo diſſecto , cujus vertex eſt jue
gulum & cervix , balis vero eſt planum ſepri tranſverſi,à quo abſcin
ditur. Talis autem fepti depreſlio neceſſariò auger capacitatem tho .
racis. Et prius à mufculis intercoſtalibus ampliata fuerat latitudo , &
craſſities pectoris. Ergo neceflariò à muſculorum intercoſtalium , &
Sepsi tranſverſi actione cavitas pectoris dilatari debet. Et intra pe&tus
exinanitum aër vi ponderis & elaſtica facultatis ejus inlinuari de
bet. Igitur motus inſpirationis efficietur. Quod & c.
PROPOSITIO XCI .
Non completur actioinſpirationis à fimplici receptione aëris
intra pectus, amplificatum à muſculis intercoſtalibus &
diaphragmatis ; fed prætereà requiritur nova actio com
preſſiva, fa&ta à reſilicione coſtarum .
Quia poft dilatationem pectoris aër ambiens ſpontè profluit ad re
plendam illam cavitatem , oportet, ut aër ille , qui pectus replevit ,
eandem laxam & raram conſiſtentiam retineat , quam habet exter
nus aër ; proptereà quòd externus cum interno æquilibratus in eadem
regione aërea quieſcunt, & ideo nullam vim motivam exercebunt.
Verùm ad dilatandos ſubtiliſſimos alios canaliculos pulmonum , qui
clauduntur ab ipſa conniventia parietum molliun , requiritur vis
aliqua motiva, & multo major vis requiritur ad inſufandum aë
rem , exceptum in bronchiis, & amplis fpatiis pulmonum grandi im
petu intra eoſdem canaliculos , ut officium cunei exerceant. Sicut
cum manibus follem aut utrem dilatamus , aër ambiens ſpontè fuc
cedit ad implendam illius cavitatem ; at ibidem ſumma tranquilli
tate quioſcit. Si poftea velimus carbones accendere , aut è fiſtulis
folli annexis fonosmuſicos elicere , requiritur actio contraria , nem
pè conſtrictio ab alia cauſa , quæ , follem comprimendo , aërem in
eo contentum exprimat . Eodem modo potentia, quæ thoracem
comprimit, & aërem in eo incluſum vehementer impellit , non po
teſt eſſe vismuſculorum intercoſtalium & diaphragmatis;quia hidi
latare tantummodo thoracem poſſunt , non verò conſtringere . Nec
præterea eſſe poteft vismuſculorum pectoralium , quia nil conferunt
ad reſpirationem . Igitur impulſio illa vehemens aëris, in pulmonibus
exiſtentis, efficietur ab alia cauſa , diverſa à vi mufculorum pectoris ;
quæ , ni fallor , ſic indagari poterit. Co.
Pars II. ( P)
114 CAP. VII.'DE MOTU
Cogita faciestabellarum follis conjunctas retineri à compreſſione
machinæ chalybcæ , tanquam à prælo. Tunc, ſi manibus dilatare
follem velimus ,oportet ,ur machinæ refiftentiam ſuperemus, eam
que diſtrahamus; & , ceffante manuum tractione, vis inachinæ gran
di impetu reſiliet , ut ad priftinam ejus relaxatam configurationem
reftituatur, & proindèvehementiffimè aërem exſultabit.
Sic paritèr thorax eſt veluti follis , qui undique compreſſus retine
turà tot machinis , quot ſunt coſta , hæ verò in actu inſpirationis vio
lenter diſtrahuntur & dilatantur, unà cum folle thoracis, à contra &tio
ne muſculorum intercoftalium . Ergo ſubitò , poftquam ceffat eorum
tra £tio, neceffariò machinæ omnium coftarum derelictæ & ſui juris
factæ , exercebunt naturalem ſuam indolem reſiliendi , & idcò gran
di impetu conftringent thoracem . Et ſicuti in folle, niſi valvula clau
datur , illiuscompreffio inutilis , vel faltem parùm proficua eft , quia
aër retrocederet, & non exprimeretur per fiſtulam violento curſu ;
fic pariter neceſſe eſt, ut rimula epiglottidis à ſuismufculis claudatur,
& tunc conſtrictio ſpontanea coftarum condenſabit aërem , intra bron
chia pulmonum contentum , ſimulque eum impellet , quare à dupli
ci vi, ſcilicet à prædicto impulfu ,& à vi elaſtica , quæ machinulæ
aëris compreffæ fe dilatare conantur, inſinuabitur per omnes recel
ſus & diverticulapulmonum , inflabitque ejusveſiculas, & fic fangui.
nem , in vafis collateralibus contentum ,exprimet , elutriabitque.
PROPOSITIO XCII.
In exſpiratione placida & naturali non ejicitur aër å vimo
tivaullorummuſculorum ,ſed conſequitur ex quiete & de
fectu actionis muſculorum intercoſtalium , ex relaxa
tione diaphragmatis, &exrimæ epiglottidis dilatatione.
Quia , ut dictum eſt *, Naturæ indigentia non explecur à fimplici
aëris inſpiratione, ſed præterea requiritur compreffio validiflima,quæ
fit à reſilitione coſtarum ; cùmque talis a &tio compreſſiva fieri non pof
fit, niſi arctè clauſa fuerit rimula epiglottidis : igitur eo minimo tem
pore , quo talis compreffio fit; exire aër ab oftio claufo trachea non
poteſt. At poterit fanè exire ſubitò, poftquam talis ſollicita come
preffio completa eſt. Quia nempe immediatè aperire poteft eftium
trachea ; &tunc aëriseffugium è pectore ſubſequi debet abfque eo ,
quod ab aliquo muſculo expellatur : nam ſi muſculi a £tio eft ejus
contractio , plane diaphragma nil prorſus agit. Quando relaxatur
« Prop. 92 . ſpon
RESPIRATION IS. IIS
ſpontè ,ſcilicet quando reducitur ad priſtinam ſuam ſituationem , fi
nuoſe incurvatam intra thoracis cavitatem ; ex quo proinde fit, utaër
cogatur cedere locum fubintranti diaphragmati, quod fit egrediendo
per os & nares.
Præterea ipſemet aër, in pectore compreſſus,ſua naturali vielaftica
quærit locum , ubi expandi poffit , & ideò ſpontè per os egreditur
abſque eo , quod ab aliqua vi & actione muſculorum ejiciatur.
PROPOSITIO XCIII.
Exſpiratio violenta adjuvatur
muſculis
à compreſlione coſtarum , &
à abdominis.
Conſtat experientia in motu concuſſivo tuflis, & in aliis fimilibus
vehementiſſimis exſpirationibus,quòd in a tu expreßionisaëris vehe
menter thorax & abdomen conttringitur. Hic certè à ſuis mufculis
comprimitur. Et ideo viſcera impelluntur ſurſum tanta violentia ,
ut diaphragma turgefactum intra pectoris cavitatem propellatur ,ob
cujus adventum aër hinc expellitur per tracheam . Thorax poſtea
conftringi ab alia cauſa non poteft, quàm à reſilitione coſt arum .
His præmiſſis, conſidero , quòd, urgente neceſſitate tufliendi,
primò copioſeaër inſpiratur ,poftea aperta rimula epiglottidis , lubi
iò mufculi abdominis ,& totalis vis reſilitionis coftarum adhibentur à
Natura , ut aërem effundant rapidiſſimo vento , quo bronchia pulmo
num abftergere & currere poffic', ejiciendo mucoſos ſuccos : ſic enim
periculum ſuffocationis evitatur , & tolliturmoleftia , qua nervi ape
rearteria irritantur. Igitur in hoc caſu , præter cauſas ſuperiùsex
pofitas, concurrunt mufculi abdominis , & diuturnior reſilitio coſta
rum ,
PROPOSITIO XCIV.
In exſpiratione non evacuantur pulmones omninò ,ſed ſem
per in eis remanet non exigua moles aëris.
Hoc ſuadetur, quia ſubſtantia pulmonis non eft ſolida & conſtipa
ta ,ſed continet plures cavitates , quæ ab aëre replentur, & facta ex
ſpiratione remanent quoque dilatatæ , quia trachea & bronchia pul
monum conſtant ex frequentiſſimis annulis cartilagineis , qui ſtringi
non poffunt , & ideò conitituunt fiſtulas apertas & ampliatas :fimi
liter reliqua ſubſtantia pulmonum conſtat ex innameris veſiculis,in
quibusdefinuntbronchia , quæ non poffunt conſtringi , aliàs exactè
non
(P) 2
non replerent thoracis amplam cavitatem ; & tales fiſtule & veſiculæ
poft exſpirationem non replentur à ſanguine, vel ab alio fucco ; igi
tur coguntur expandiab aere priùs ingreſſo.
In cadaveribus hoc fenfu patet ; remanent enim pulmones corum
adeò expanſi,ut thoracis cavitatem exactè repleant , & bronchia &
veſiculæ ab aëre occupatæ conſpiciuntur. .
In viventibus animalibus quoque remanere copiam aëris in pul
monibus poft exſpirationem conſuetam , confirmatur, quia poft pla
cidam inſpirationem menſurari poteft eodem fiphone ſuperiùsex
poſito, moles aëris levitèr exſpirata , quæ in æſtate 18. vel 20.di
gitos cubicos occupare ſolet , & ,completa tali exſpiratione , poſlu
mus præterea exſuffiando emittere èpełtore alterum tantum aërisin
eodem ſiphone, nempè alios 20.digitos cubicos aëris : quod licèt fiat
valida abdominis compreſſione, à qua ſeptum tranſverſum ſinuoſè incur
vatum ad inftar cuneipulmones intra thoracem exiſtentes comprimit,
exprimitque aërem in eis contentum , tamen hoc eſt ſignum eviden
tillimum , quòd pulmonespoft lenem exſpirationem non erantprorlus
aëre exinaniti. Hocinſuper confirmatur, quia poft inſufflationem co
gimur efficere ſubito grandem & extenſam inſpirationem , ut nimi
rum compenſari poflit diſpendium aëris , qui in pulmonibus ſtagna
re & perſiſtere debet.
Dixi plus exſpirari, quàm inſpiremus in placidareſpiratione ,non
quia copioſiorem aëris ſubſtantiam ejiciamus, ut aliqui cenſent, ſed
quia idem aër inſpiratus à caliditate viſcerum rarefit, ideo majorem
molem occupat :miſtura verò vaporum aqueorum ſubſtantiam aëris
non alterat , fcilicet congeriem machinularum ſpiralium non auget ,
neque condenſat, cùm lit quid extrinſecum reſpectu aëris. Hocevi
denter confirmaturex eo , quòd differentia inter aërem inſpiratum &
exſpiratum multò major eſt hyeme, quàm æftate, prout majorem
proportionem habet condenſatusaër hyemalis , quàm æftivus, rares
factus ad caliditatem viſcerum .
PROPOSITIO XCV.
L'aria ſtructura thoracis , & modi reſpirandi in diverſis ari
malibus conſiderantur. TAB.XVIII. Fig. 7.
Omnia animalia , quæ in aëre vivunt, per vicesexcipere intra pe
Etus, & mox ejicere aërem , manifeftum eſt : ſed piſcium maxima
pars , loco aëris,per vices aquam ſuſcipiunt & emittunt; & proinde
opus
RESPIRATION I S.
I 117
opus reſpirationis fluido aqueo videnturpiſces exercere.
Structura quoque thoracis & pulmonum diverſa eft. Animalia ter
reſtria ,exceptis teſtudinibus, & aliis ejuſdem generis, o ſeas coſtas di
ſcretas habent, ferè eodem modo efformatas , quæ definunt in pro
ceſus cartilagineos, quibus fterno alligantur. Volatilia carent coftis
mendofis , ſed tum coſta CB, FE, IH, tum earum appendices BA , ED,
HG ofea ſunt, quæ angulos flexibiles conſtituunt in B, E, H, ſur
ſum verſus jugulum inclinatos; ſimiliter connectuntur eædem ap
pendicescumſterno vaſto oſſeo RS in A, D, G, angulis pariter flexibi
libus. Adiunt poftea muſculi intercoſtales pariter decuſſati ,quorum
fibra , quando decurtantur, neceſſariò trahunt angulum B verſus ju
gulum K, & angulum E verſus B , nec non Hverſus E: ex quo fit, ut
dirigantur cofte ;proindeque intervallum interſternum ADG & ſpio
nam CFIaugeatur ,utcapacitas thoracis creſcat ; & confequenter aër
ambiens ſuccedat ad illud ſpatium replendum .
Præterea volatilia non habent diaphragma carnofum , ſed membra
xoſum , & multiplex per imum venirum , in variis locis expanſum ;
inſerviet igitur, utparietes , necinſpirationem adjuvabit, ut in ani
malibus terreftribus contingit , cum careat fibris muſculoſis.
Inſuper habent volatilia pulmones perforatos, & coſt isadhærentes.
In iis tamen æquè bene vaſa pulmonum conftringuntur , ut fanguis
elutriari poffit à refilitione coſtarum , comprimente aërem in thorace
exceptum , ut ſupra dictum eſt.
Genus teſtudineum coft as diſcretas non habet , fed o feo thoraceu
nico & continuato ad inftar fornicis teguntur :: ob id flecti & agitari
non poffunt, nec habent diaphragma, & officium pulmonum ſupplent
dux veſicula oblongæ ,continentes vaſa ſanguinea ,quæ noniinplen
tur & exinaniuntur aëre per vices , ſed ſemper inflatz perſeverant,
nec renovatur aër in eis , niſi ex parte. Ad receptionem novi aëris ,
quando deficit, conferunt muſculi externi pelliadhærentes , qui fi
num internè excavatum conftituunt, quando non agunt: at quando
eorum fibre contrahuntur, tunc mufculi unà cum pelle externa expla
nantur ,& proindè cavitas internapectoris ampliatur, & aër ſuccedit
ad replendum illud ſpatium ,
Poftea per vices veficula,& aër in eis contentus,comprimuntur ad
inſtar præli à fibris rotundis & ſphinetericis, veficulas contexentibus,
& ab internis mufculis: ex quo fit, ut aër vielaſtica ,qua prædituseft,
contundat & pinſet vaſa , in veſiculis contenta ; & ideofanguis è caIn
naliculis arteriofis ad venofa elutrietur. (P ) 3
118 CAP. VIII . DE USU RESPIRATIONIS
In inſectis poftea fieri reſpirationem , eodem , aut analogo modo
fupradictis, conjicitur ex obſervationibus Malpighianis. Neſcio ta
men‫وا‬, an ſplendor cicindelarum fiat ab aëris inſpiratione , aut àſyſtole
cordis , propè caudam exiſtentis. Puto tamen , tunc ſplendorem ap
parere ,cùm pellis externa thoracis diftenditur ob ejus plenitudinem ,
quando ſcilicet corrugationes , opacitatem inducentes, diftendun
tur , explananturque.
In piſcibus bronchie infra fauces apertæ ſunt, in quibusplurespea
Etines curvi , conſtantes ex innumeris filisrubicundis pendulis,com
plectentibus vafa , quæ fanguinem è corde exceptum tranſmittunt.
Hipettines vices pulmonum lupplent: nam aqua copiofe excepta , & à
bronchiis comprefla, ad inftar præli vaſcula illacontundendo & pin
fendo fanguinem elutriatur.
Tandem animalia amphibia , ut ſunt cetacea omnia , quæpulmones
habent fimili modo efformatos, ac animalia terreſtria , etiam serem
reſpirant, excepto tempore illo, quo demerſa degunt : tunc enim
aër , in bronchiis pulmonum concluſus , per vices contuſus à muſculis
pectoralibus fanguinis elutritionem efficit. Adnotavi in delphino
epiglottidis efformationem , diverſam ab animalibus terreſtribus; e
longatur valdè perpendiculariter verſus palatum , a ut ejus rima ſu
per aquam in ore exiſtentem emineat , cæterum coftis & mufculis
abſque diaphragmate reſpirationis efficere videntur.
CAPUT VIII.
De ufu Reſpirationis primario.
OLENNE eſt Naturæ , unica actione & eodem inftru
r plura commoda acquirere. Hoc præcipuè in re
Smemento
Spiratione obſervatur. Et quia maximautilitas, quæ à reſpi
ratione affertur, eſt vitæ conſervatio, ideò meritò hæc prima
ria appellari poteſt.Videndum igitureft, quomodo tam in
ſigne bonum producat, & quibus actionibus mechanicis,
ad hoc opus conſequendum ,utatur.Et primorejicidebent
falſæ opiniones, & deinde veriſimiliores ſubſtituendæ ſunt.
PROPOSITIO XCVI.
Reſpirationem inſtitutam non effe ad refrigerium doo
ventilationem flammæ lo caloris cordis.
a Prop. 92. hujus. Ani
PRIM A R I O. 119
Antiquorum opinio, quòd reſpiratio conferatad caloris vitalis con
fervationem , originem habuit ex fimilitudine quadam nominis , &
ex analogia operationis cordis, & ignis culinæ , & idcòflammam vi
talem in corde reſidere cenſuerunt:ficuti lignea flammain lignis ac
cenſis ardet ; & quia ignis clauſus ſubitò extinguitur, & è contra ab
nërisventilatione vivificatur & creſcit; eodemque modo abſque re
Spiratione vita animalis extinguitur, invaluitperſuaſio, quòd imagi
nata illa flammavitalis, in cordereſidens, aëris ventilatione indigeatz
& ideò deficiente reſpiratione extinguatur , quod confirmari iplis vi
debatur ex eo , quòd illi ,qui diutiùs in ferventiſſimis balneis moran
tur , pereunt, ficutiflammain loco angufto ab aëre non ventilata, nec
refrigerata contabeſcit , extinguiturque. Et hinc eft , quòd pulmo
cordisflabellum & ventilabrum appellari ſolet.
Adeo invaluit hæc perſuaſio apud antiquos , ut confidenter pro
nunciarent, in cordereſidere caliditatem ferventiſſimam & comburen
sem , quæ indigeat continua refrigeratione ab aëre inſpirato .
Et omitto , quàm ftultè tam grandis flamma in corde accendere
tur , quæ continenter reprimi & extingui deberet, cùm magno com
pendio finis quæſitus temperiei vitalis calorishaberi poſſet,excitan
do minorem flammam .
Et primò conſidero ,quod in corde ignis & flamma aftualis vive
Te non poteft , eò quod in loco reſtricto, & undique clauſo , ſuffoca
tur extinguiturque ; & pectuscontinet mediaſtinum , & hocambit pe
ricardium , & hoc comprehendit cor , & hujus ventriculi undique
coërcentur à parietibus carnoſis, & à valvulis ejuſdem : ergo eft im
poſſibile , ut ignis accenſus in prædictis cordis ventriculis vivat , e
tiamſi per vices aër ibidem inſufflari poflit. Sed expoſitus effe debe
Tet in loco aperto , & tunc aër continuo affluxu cum agitando vivifi .
care poſſet ,utalibi dictum eſt. Percepta hacimpoſſibilitate, recen
tiores Philofophi coacti ſunt negare ignem & flammam viſibilem in
corde , ſed tantummodo admittunt ferventem & intenſam caliditatem
igneam , quæ , fitangi poſſet , manus combureret. Hoc autem fal
liflimum eſſe, ſenſusipſe declarat ; perforato enimpectore vivi anima
lis , & immiſſo digito intra cordis cicatricem , nullam caliditatem adre
rentem ibidem reperimus, fed æquè moderatam , ac habent reliqua
viſcera ejuſdem animalis. Utqueexactè gradum caloriscordisagnoſ
cerem , Piſis vivi cervi peetus aperiri curavi, & ſubito juſſi thermo
metrum per cicatricem intra cordis finiftrum ventriculum inſinuari:
&
120 Cap. VIII. DE USU RESPIRATIONIS
& vidi maximum gradum caliditatis cordis non exceffiffe gradus
40, quantus eſſe ſolet & apud ros gradus caliditatis folis zeſtivi. Et
poſtquam ſimilibus thermometris menſuravi gradum calorisjecoris,
pulmonum & inteftinorum in eodem cervo vivo ,patuit ,eodem gradu
caloris fovericor , ac viſcera reliqua. Quapropter cor non erit focus
præcipuus animalis , qui ob exceſſivum ardorem refrigerari & ven
tilari debeat.
Præterea aër ille , qui perpetuo reſidet in bronchiispulmonum æquè
calidus est , ut cor , ſenſu conſtat ; quare etiamſi talis fervens aër intra
corimmitti poffet , non refrigeraret. Ille verò aër , qui de novo in
ſpiratur , non progreditur ultra medietatem filiula trachee , & raro
eam replet. Igitur refrigerare tantummodo poterit tracheam ipſam ,
quam tangit, non vero cor longius tanto magis , quia inter aërem ad
ventitium ,& cor mediat aër calidus,fanguis & fluor pericardii, quæ
omnes partes actu calent æquè , ac cor. Immo aërcalidus, compreſjus
& condenſatus, in bronchiis contentus, majorem gradum caliditaris
acquiret ,quiacaliditas , diſtributa per aërem rarum , reſtringitur in
tra minusſpatium , poſtquam idem aër eft condenſatus, & ideo ab aëro
inſpirato potiuscalefieret ,tantum abeft , ut refrigerari poſſit.
Quoad ventilationem pertinet: dico, quod eft impoſſibile , ut for
cus cordis à reſpiratione vivificetur. Quia , ut carbones accendantur ,
oportet , ut ventus immediatètangatprunas, & ejus flammam agi
tet ; non vero poſſunt prunze intra cubiculum clauſæ accendi à ven
to , per plateas ſpirante. Sic pariter focus, intra cordis ventriculos
coërcitus, nec tangi, nec agitari poterit ab aëre inſpirato intra cana
lespulmonis, quiuſquead cornon perducuntur. Et licet via pateret ,
ut intra cor inſuflari poflet aër inſpiratus , non accenderet , fed fuffo
caret ignem illum vitalem . Quia inpulmonibusaër valdè comprimi
tur & condenſatur à reflitione coſtarum , ut dictum est , & ab aëre ,
nimis condenſato, ignis ſuffocatur extinguiturque non ſecus, quam à
quolibet liquore fluido,ut experientia docet.
Nec quia aër exſpiratusvalidiùs exit, putandum eſt , à corde con
traxiſle talem teporem , poftquam refrigerium ei intulit: nam calis
reactio efficitur à caliditate propria pulmonum , quos immediatè aër
tangit , non à corde remoto : nec pariter , quia diu in balneis calidis
commorantes intereunt , dicendum eft, ob defectum refrigerii cordis
extingui: nam aër æſtivus aliquando calidior eft aëre balnei, & tamen
ille deliquium & fuffocationem non inducit. Ergo in balneis alia caufa
lon
PRI MARIO. 12r
longè diverſa talem noxam affert, ſcilicet vapores , aut fumiabun
dantes, aut venenati, ut è carbonibus, & fodinis, & foveis critici
exſpirare ſolent.
Utque paucis hæc omnia complectar, conſidero , quàm parum
ſibi conftet hæc vulgaris doctrina. Comparatur cordis focuscum igne
culine , & ajunt, quod deficiente reſpiratione calor vitalisextingui
tur, quia ab aërenon refrigeratur, nec ventilatur. Hoc probant, quia
diu morantes in balneis calentibus ſuffocantur. Verum ignis culina
Don extinguitur ab aëre calido æolipilä , nec ab ardente aëre fornacis,
immo augetur & vivificatur. Ergo fimiliter cordis focus, quem fer
ventiſſimum ſupponunt, extingui non deberet ab aëre valido balnei.
Si dicant, ſuffocari ob defectum ventilationis , ſcimus , flammam æ
què ventilari ab aëre calido , quàm à frigido. Rurſus multoties ven
tus extinguit flammam .
Præterea cor non ventilaturà reſpiratione , quia focus , in ejus ven 1
triculis exiſtens, non percutitur à vento reſpirationis abſente , à quo
non tangitur; ſicuti ignis cubiculià vento externo non accenditur.
Sidicent , quòd abſque vento vivere poteit ignis , dummodo non
fit clauſus in loco ſtricto ; dicam ego , cordis focum reſtrictiffimum
eſſe intra anguſtos parietes ventriculorum ejus. Quare hoc nomine
extingui potius deberet.
Si candem dicant , has duas actiones fimul conjunctas conſiderari
debere, ut ſcilicet reſpiratio refrigeret, & fimul ventilet focum cordis;
reponam ego, fi ventilatio impedit extinctionem ignis, ergo impe
dit diminutionem ejus, eo quod extinctio abſque diminutione ignis
percipi non poteft . Quare ventilatio , augendo continenter ignem ,
eum conſervat & fovet. E contra refrigeratio ex ſui natura immi
nuit ardorem nimium ignis. Igitur eadem actio reſpirationis duosef
fectus contrarios eodem tempore producit , nempè auget & immi
nuit fervorem flammæ vitalis cordis, quod eſt impoflibile. Qua
propter uſus reſpirationis non crit refrigerium , & ventilatio ignis &
flamme cordis.
PROPOSITIO XCVII .
Exſpiratio inſtituta non eſt ad expellendas fuligines , genitas
ab ignein corde exiſtente.
Sicuti in noftris caminis per eorum canales fumi exhalant defe
rentes tetras illas fuligines , quæ impinguntur in eorum parietibus,
Pars II. (2) Gic
fic antiquiPhilofophi, cùmviderent, prodire ab ore animalium vad
pores calidos, quihyeme ſub fumi ſpecie eructantur, cenſuerunt,
verè à foco cordis emitti fumos, & deferri fuligines foras. Verum talis
ignis impurus non reperitur in corde , fed tantum temperata & mode
rata caliditas. Ideo illa fabula in fumos abit.
Et talis caliditas temperata non refidet in corde, ut in propria ſe
de , fed potius eft adventitia , quia ibi gignitur à ſanguinis commo
tione , ſicuti reſultat in cæteris viſceribus & carnibus. Nec præterea
temperata hæc caliditas fumos tetros ,& fuliginoſos gignere poteft,
quianullam actionem propriam caliditas , ut talis eſt,incordeefficit,
nempè non liquefacit ,non comburit, & non elixiſtatfanguinem .
Neque ullum opusfermentativum in corde fit, quia eſt mufculus fi
milis cæteris , atquein ejus cavitatibus non adeft ,nec gignitur fuccus
ullus fermentitius, ſed tantummodo purusfanguis non permanens,
ſed in continuo tranſitu. Igitur , ficut in mufculis non fiunt, niſi pau
ca excrementa , ita videtur incredibile , ut tanta copia in corde ex
crementa & fuliginesgignantur, ut indigeant cloaca pulmonis, per
quam expelli debeant.
Non nego, quòd ab ore non excantaliquivapores aquei unà cum
aëre exſpirato ; ſed hinon exeunt à corde , fed exftillantur à glandulis
trachea , faucium ,palati & narium , ut earum fuperficies cavæ deli
niantur, & ſic à rapido vento , quo aër exſpiratur, abraduntur mi
nimæ illæ guttulæ , vaporem componentes.
Rationes , quæ me movent ad credendum , quòd è glandulis tras
chea & faucium potius, quam ex arteriis & venis pulmonum egre .
diantur aqueivapores exſpirati, ſunt. Prima, quia Natura capaciſ.
fimam officinam excretoriam in renibus præparavit ,ut aqueamſero.
fitatem è Sanguine excerneret ; ergo fruſtra in pulmonibusidem labor
efficeretur, ut paucæ guttæ aquæ in vapores redactæ ejicerentur.
Præterea aqua ex ſui natura libentiffimè fales in fanguine exiftentes
combibit , & intra ſe excipit ; & hinceft, quòd aqua, quæ in venis
1
morata eft , & per urinam , aut ſudores excernitur , acerrimo ſale
ammoniaco nitroſo , & tartarco imprægnatur. Si igitur è venis pul
monum exeunt vapores aquei exſpirari , deferrent ſecum eandem 2
cerrimam falſedinem , in fanguineexiſtentem , &valdè læderent fua
acredine & mordaciratepulmonem abſque ulla neceſſitate. Inſuper
experientia id ipſum ſuadet : nam urina & ſudores, qui abſque dubio
ex fanguinevaforum egrediuntur , funt accerrimi & fall ; at vapores,
per
PRI MARIO. 123
perexfpirationem eje & i,inGpidi & dulces ſunt, ſimillimiſuccisglan
$ dularum .
Ultimo loco malus odor , qui ab aliquibus exſpiratur , non evincit,
tales corruptos fumos èpulmonibus emitti ; quiaaliundèconſtat , ftor
machum , malè affectum à crapula, ebrietate , & à cibis fætidis,eru
Etaregraves illos odores, eò quod unà cum ſtomacho afficiuntur glan
dula eſophagi, gula & palati. Hinc eft, quodaër fincerus , èpulmoni
bus exiens, in tranſitu perloca foetida contagium ſuſcipit à terris illis
evaporationibus. Hoc confirmatur , quia, emendata ſtomachi in.
temperie, malus illcodor evaneſcit. E contra cxpulmonibusmalè af
fectis, dummodo non fint putridi, & ulceroli, & fphacelati, non
exeuntflatusfætidi.
Ex quibus omnibus concludere licet , quod per exſpirationem non
ejiciuntur fuligines, ut è lignis combuſtis exhalant, nec excrementa ,
ess & fordes cordis & fanguinis , cùm vapores exſpirati nedum fint ſimi
per les , ſed puriores iis,qui per tranſpirationem infenfibilem emittuntur.
Útulteriùs procedere poffimus,aliqualemmata præmittenda funt.
PROPOSITI0 XCVIII.
Duo aggregata corpufculorum diverſorum exactè inter ſe com
miſceri non poſſunt ,niſi contrariis motibus agitentur , ut
poſſint particule uniusintra alterius aggregati particulas
inſinuari.
Ut fieri ſolet in ſcientia mechanica , ſubjectum cujuslibet propo
fitionis abſtrahi debet à varietatibus, & circumſtantiismaterialibus;
vel conditiones pares eſſe debent. Etſic in caſu noſtro ſupponamus
primò duas congeries granulorum milii, unam quidem ex dealbatis ,
alteram ex nigrisgranulis compoſitam . Sic enim figuræ rotundæ
cædem ,& æquales funt & æquegraves. Jam ſi duæ dictæ congeries
contiguæ ponantur in duobus lateribus ejufdem vaſis, vel facci, &
neutra moveatur , patet , quod nunquam commiſcentur, ut quodli
betgranum album à fingulis denigratis tangatur. Si poſtea duo illa
aggregata moveantur ad oppofitas partes, àſe invicem disjungen
tur , vel fi ad eafdem partes circularitèr eadem velocitate nigra ab
albis fugiant, conſtat pariter , nunquam miſceri poſſe. Verùm , fi
grana nigra quieſcant, vellento motu fugiant, & omnia alba celeriùs
5. moveantur verſus nigra, neceſſe eſt, utad inftar cuncorum illa inſi
nuentur inter nigra ,quæ excipere advenientia alba non poffent, niſià
( Q) 2
124
CAP. VII. DE USU RESPIRATIONIS
à fe invicem delectarentur. Ex quo fit , ut primò nigra granula late
raliter moveantur; poftea reflexo circuitu retrocedantad occupan
da loca , ab albis derelicta. ' Et rurſus, reiteratis occurfibus,& repul
fionibus, & mutuis inſinuationibus, efficietur commotio fimilis ebul
litioni. ( 'ndè fieri poteſt , ut nullibigrana nigra abſque confortio al
borum remaneant .
PROPOSITIO XCIX.
liſdem pofitis , ab iiſdem motibus contrariis, miſtionem effi
cientibus , ipfamet miſtio deſtrui poteft , niſi adſit alia cauſa,
unionem conſervans.
Quia in exemplo adducto granamilii ſunt æquè rotunda & lævia
gata , hinc fit , ut contactus alborum & nigrorum non fint firmi , te
naces, durabileſque; quia ob lævitatem ſuperficierum facilè poffunt
una ſuper alteram excurrere, quælubricitas æqueſeparationem gra
nulorum producere poteft , ac priùs unionem effecerat. Quare ab
eiſdem caſualibus & vertiginoſis occurfibus, à quibus alba grana
miſceri potuerunt , à ſe invicem quoque ſeparari poterunt, aut tota
litèr ,aut in parvas aggeries, & inæquales inter ſe.
Ut igitur perſeveret ſemel inchoata unio , & contactus fingulo
rum granulorum candidorum cum fingulisnigris, neceſſe eſt, ut glu
, vinculo , aut uncinulis, ſeu hamulis connectantur, ne unum
tine aut
ab altero diſcedere valeat. Sic contingit in commiſtione aquæ & fa.
rinæ, ubi aquea granula,poftquam attingunt aridas particulas farinæ ,
ab iis avide illa exſuguntur, & intra earum poros & anfractus exci
piuntur , ut non poffint ab harum conſortio feparari. Idipfum in cæ
mento contingit, & in aliis fimilibus milturis ,quæ quantò magisa
gitantur , contunduntur & pinſuntur, eò exactiùs particulæ aquæ
ſubdividuntur, & inſinuantur inter exiguas particulasaridas ; ex
quo fit ,ut glebulæ aridæ & conſiſtentes ſubdividantur ,& à miſtura
aquearum portiuncularum reſultet uniformis mollities.
SCHOLI U M.
Modo non diverſo commifcentur fumiè camino eructantes , autguttule aque , velmini
meparticule pulveris terreſtris cum aërisparticulis quiefcentibus mifcentur , qua confiften
tiam ſimilem nebule conftituunt.
Sicparitèr limoſa fragmenta @faces aquam ex vinum conturbant , in quibus omnibus
miſturisconspiciunturmotusilli contrarii vertiginoſi , e infinuationes ad inftar cuneorum ,
finequibus eft impoffibile , ut tales miſcele fiant.
PRO
PRI MARIO. 125
PROPOSITIO C.
Si una parsfaccià granis albis occupetur , & non exactè replea
tur à nigris , poterunt alba & nigra granula commiſceri à
varia & multiplici ſaccicompreßione, & contuſione.
TAB. XVIII. Fig. 8 .
Siin ſacco ABDE fit pars ALFCMB, repleta àgranismilii albis,
& reliqua pars FEDC non omninò repleatur à granulis denigratis,
ut laxa remaneat, & comprimi ac dilatari poſſit . His pofitis , com
primatur extremitas ALFCMB , ut occupet ſpatium reſtrictum
AGFCHB. Et quia priùs repletum erat ab albisgranis; ergo expri
mentur grana illa ,quæ in fpatiis ALFG & BMCH continebantur;
I & hæc ob facci laxitatem inſinuari debent intra ſinum FEDC ; &
proindè æquè dilarabitur faccus in I & K, ac reſtrictus fuerat in
Tun G & H :ſed non poſſunt lateralitèr moveri grana nigra uſque ad I, K ,
37 niligranaalba expulſa ex locis L, Minſinuentur cuneatim inter gra
nanigra ; & ab interpoſitione alborum ſubſequitur miftio , quatenus
alba & nigra lateraliter fe mutuò tangant. Igitur , poft multipli
ces & repetitas compreſſiones utriuſque lateris , conſequi poteft
univerſalis miſcelagranulorum alborum & nigrorum . Quæ erit dura
tura , fi contactus femel facti diſlolvi non poffint ob alperitates , aut
gluten , ficut dictum eſt.
PROPOSITIO CI .
Siparsextrema ejuſdem ſacciFEDC Fig. 8. TAB. XVIII .
fuerit tenax & dura : dico ,quòd globi albi, in ABCF con
tenti, quantumvis comprimantur, nunquam cum nigris miſ
ceripoffunt.
Sienim hoc verum non eſt, miſceantur , fi eſt poſſibile in tali ſitu,
quia commiſtio fieri non poteſt , niſi inter bina quæque grananigra
inſinuentur totidem grana alba alternè diſpofita ;& alba fimul cum
nigris lateraliter ſe tangentia occupare debent latitudinem duplo ma
jorem , quàm fit FC ,vel ED : ergo grana commiſta dilatabunt fi
ftulam duram ,& non dilatabilem FEDC, quod repugnat hypotheſi.
Free Igitur commiſtio fieri non poterit .
PROPOSITIO CII.
Lifdem pofitis,fi faccusin ED Fig. 8. TAB. XVIII. perfo
ratus
(Q) 3
: 26 CAP. VIII. DE USU RESPIRATIONIS
ratus fuerit , & in directum continuatus: dico, quòd albi
globuli, compreſſiin ABCF,noncommifcentur cum nigris ,
exiſtentibus in FCDE.
Quia globuli albi, compreſſi in ſpatio ABCF, directo motu impel
luntur ab FC verſus ED ,eò quòd retrocedere non poffunt ob clauſu
ram AB, ergo globuli nigri, in FEDC contenti , impellenturab albis
cadem directione verſus ED, & huic impulſui non reſiſtunt , cum
liberè exire poffint per apertum orificium ED , & aliundè valdè re
fiſtunt laterali diſtractioni ob firmitudinem parietum FE & DC :
ergo neceſſarið nigri globuli directo impulſui obtemperabunt , non
verò laterali motui , à ſe invicem recedendo. Sed abſque laterali
motu , & abfque mutata diſtractione nigrorum , inſinuari non poſ
ſunt globuli albi inter illos, proindeque cum illis miſceri non poflunt.
Pariterque , quando anteriores globuli nigri æquali velocitate fugi
unt , qua à fubſequentibus albis impelluntur,eſt impoſſibile, ut a
ctione cunei albi inter nigros inſinuentur. Igitur etiam hoc nomine
eſt impoſſibile, ut fiat miſcela.
PROPOSITIO CIII.
Si in canali AC Fig. 9. TAB. XVIII.ſtri to molliadfint
duo liquores diftin &ti , albus AG, & niger GD; & ex una
parte DC pateat exitus , ex altera claudatur in AB: dico,
quod à contuſione di compreſſione canalis non commiſcentur
liquores.
Quia fluores reſolvuntur in particulas duras & figuratas,& ut o
ftendimus libro de motionibus naturalibus à gravitate pendentibus,
igitur ea omnia , quæ demonſtrata ſunt degranis milii albis & nigris,
aptari poſſunt particulis , componentibus fuida , quoad miſcelam
eorum pertinet.
Ex primò comprimatur fimul tota longitudo fiſtulæ ,& rediga
tur ad anguftiam AEFD, patet , quod fluoralbusABGO major eſt ,
quàm ut excipi poffit in æquè longa fiſtula reſtricta AEIO , & ideò
reſiduum anteriùs promovebitur uſque ad DF, eò quòd retrocedere
non poteft ob claufuram AB. At priùs locus replebatur à liquore ni
gro , qui in eodem ſpatio remanere non poteft fimul cum æquali mo
le albi fluoris; ergo neceſſariò alter eorum, vel partes amborum exi
re debent, & anteriùs promoveri verſus KL, qua datar via aperta :
fed
PRIMARIO . 127
fed albus exire non poteſt, remanente nigro ; nam hic retrocedere
deberer à D verſus , quæ retrogradatioſequeretur ob viam non
) claufam , & produceretur ab impulſu contrario non impedito , fa
& to à liquore albo ab O verſus D ,quod eſt impoſſibile. Id ipſum im
poſſibile ſequeretur , fi portio fluoris nigri in ſpatio OF remanerer.
Quare oportet, ut ſpatium integrum AEFD repleatur à folo fluore
albo ; & proinde niger excurret anteriùs ad replendum locum per
vium & patulum , & non impeditum DFLK . Igitur à compreſſio
ne fiſtulæ AC duo fluores,albus AG & nigerGD,non commiſcentur.
Secundò comprimatur ſolummodo pars fiftulæ AG, patet , quòd
cylindrus fluidusalbus MPGO anteriùs directo motu promoveri de
bet ; & ideò expellet è ſuo loco fluidum cylindrum nigrum , quinon
reſiitit impulſui directo , cum via DC aperta ſit , & aliundè refiftit
ejus diftračtioni laterali ob impedimentum parietum OD, GC. Er
gò neceſſariò fluor niger GODC excurret ad partes KL,ubi nem
pè aperta eſt via, & effugium patet. Verum , quando duo fluores
contiguiæquè velocitèr moventur ad eaſdem partes, & non agitan
tur motibus contrariis , & repetitis conquaſſationibus, eſt impoſſi
bile , ut particulæ unius cuneatim inſinuentur inter binas quaslibet
particulas alterius. Igitur miſceri inter ſe non poffunt
PROPOSITIO CIV.
In amplis canalibus ,exitum apertum habentibus , aliqua per
turbatio , &miſtio fluidarum partium fieripoteft ; nulla ve
rò in ftriétiscanaliculis. TAB . XVIII. Fig. 9.
Ab ipſa experientia confirmatur ſuperiùs expoſita theoria in fi
ſtulis ſtrictiſlimis , exitum apertum habentibus, verùm in amplis
canalibus varietatem aliquam patitur. Utin eadem figura , ſit AC ſi
phunculus vitreus anguftiffimus,& pars DCGO repleatur vinory
bro, & parsOMPG vino albo , & poftrema pars ABPM repleatur
ab aqua , cæruleo colore tincta : tunc prædicti tres liquores five con
cutiantur , five ſpiritu aut embolo impellantur , videmus, quod nun
quam fluores inter ſe confunduntur, nec ſuas diſtinctas ſedes deſe
runt, & in motu eodem ordine progrediuntur inter ſe diſcreti , ac fi
eſſentcylindruli lignei indiſſolubiles.
Si verò canalis AC fuerit valdè amplus , & fluores fimiliter colora
si in ejuſdem locis pofiti fuerint,non femper diſcreti permanent,
fed perturbantur ,miſcenturque. Caus
128 CAP. VIII. DE USU RESPIRATIONIS
Cauſa hujus diſcriminis eſt , quia partes intermediæ ,nempè pro
ximæ axicylindri fuidi , excurrere poſſunt majori velocitate , quàm
collaterales, quæ ab aſperitatibus vafis impediuntur ; & ab hiſce
motibus inæqualibus partium , ejuſdem Auidi vertigines ,& variæ
agitationes ſubſequuntur. Hinc fit, ut granula minima fluidorum
diverſas poſituras & ſituationes acquirant ; & proindè confundantur,
& ex parte miſceantur: ſecus autem contingit in ſiphunculis ſtrictis,
in quibus ob loci anguftiam vertigines particularum , componentium
fluida, fieri nequeunt, cùm inter ſe à mutuis aſperitatibus æquè im
pediantur ,ac à ſcabritie interna vaforum . Et ideò eædem particulæ
fluidorum , uniformi velocitate tranſlatæ , ſemper ſibi ſimilem poſi
tionem lervant;proindeque confundi, & miſceri prorſus non poſſunt.
PROPOSITIO CV.
Siinfundibulum ABCD Fig. 10. TAB. XVIII.conicum
molleſubdividatur inplura aliainfundibula DE, FG , HM ,
& in alios ramosgraciliores , & intra majus infundibulum ,
clauſum in poſtrema ejus bafi AB, immittantur feparatim
fluores, vel grana alba & nigra, & comprimantur, contun
danturque: dico , quòd inter ſenon commiſcentur.
Intelligantur primògrana , vel fluores lateraliter ſeſe tangere, &
diſponi ſecundum longitudinem majoris: tunc patet , quòd , facta
compreſſione , folummodo grana alba abſque nigris inſinuari debent
intra ramum DE, in directum pofitum ; pariterque nigra, quæ tan
gunt orificium F infundibuli FG , illud implebunt, & alba grana
ingredientur intra canaliculum HM , & in quolibet eorum neunum
granulum contrarii coloris admitti poterit. Igitur, quantumvis præ
dicti canaliculi comprimantur , contundanturque, nur.quam grana
alba , in DE, vel in HM exiſtentia , & ab integris parietibus inter
cluſa , commiſceri poteruntcum granis nigris ,exiſtentibus in ſepa.
rato canaliculo FG .
Secundò ponantur granulorum ſtrata alba ſuper nigris , patet,
quòd ftratum album contiguum orificiis canaliculorum D , F, H ,
Fig. 11. TAB. XVIII . dum comprimitur ,ingredietur inter om
nes fiſtulas DM, FN & HO , quia retrocedere non poteft ob clau
furam in AB, & ob urgentiam nigrorum granulorum :ergò anteriùs
promoveri debent, ubi daturvia aperta ;nec pofteriora grana nigra
commiſceri cum albis anterioribus poflunt , quia hæc impelluntur
li.
TRIMARIO. 129
libero curſu verſus orificia aperta , & lateraliter diſgregari non pof
!
funt, ut fubingreffuris cuneis nigris locum cedantob parictum cana
liculorum firmitudinem , & ob conſtrictionem eorundem , codem
tempore factam , quo primum infundibulum compreſſum fuerat.
Poftea, expulſo integro ſtrato primo alborum granulorum , ſub
ſequens ftratum nigrorum accedit ad contactum orificiorum DF, H ;
& ideo , facta compreſſione, alba granula , quæ priùs diſtributa fue
rant in fpatiis DM, EN , HO ,expellenturanteriùs ab urgentia ſub
intraotium nigrorum ſecundi ftrati,ob rationes ſuperiùs dictas. Er
go alba replebuntſpatia MO, NR, OS; & nigraoccupabunt loca
MD, FN ,HO,ab illis derelicta ; & ulteriùs alternè ſeſe conſequen
tur. Nec fieri poteſt u, t in prædictisſpatiis diſcretis& anguſtisgra
na nigra cum albis miſceantur, ut dictum eſt. Igitur ſemper in locis
ſeparatis grana nigra exiſtent remota à granis albis. Quare in tali
progreſiu nunquam miſtio efficietur.
‫ܕܐ‬
PROPOSITIO CVI.
Ineodem infundibulo ramificato ſ, i ponantur grana alba com
miſta nigris: dico, quòd à repetitis contufionibus granicula
alba & nigris feparariposſunt.
Quia grana confuſa & milta , contenta in maximo infundibulo ,
non poſſuntinſinuari in primis ramificationibus, niſi ſubdividantur
in plures acervos, & diſtinctis locis pofitos. Poftea , quia quilibec
ramus excavatus ſubdividitur in plures ramulos, ſeu in fiſtulas mino
res; ergo quilibet acervus granorum commiftorum iterum fubdivi.
di debet in alios minores acervulos, & hi in alios minores , quouſque
ad omnes fubtiliffimas fiftulas deveniatur , in quorum unoquolibet
cxiguus numerus granulorum contineri poteſt , qui alternè alba ni..
gris ſeriedirecta ſubſequantur. Tandem, quia extremæſubtiliffimæ
fiftula comprimuntur quoque, ex hypotheli; ergo neceſſariò diſgre
gantur granula , in eis contenta , eò quod parietes molles compreſli,
conjunctis oppoſitis faciebus internis, ſegregant granula contigua.
Et hinc fit , ut omninò ſeparentur grana cujusliber ſeriei directa.
Et univerſa miſtio diffoluta erit , cum nullum granum nigrum tangat
aliquod album ; primò, quia in fiſtulis diſtinctis ſeponuntur; ſecun
dò , quia in eadem fiftulagranaab invicem ſecernuntur.
His poſitis , facilè percipimus, quod ab orificiis extremis ſubtilif
ſimarum fiftularum evomi poffunt grananigra diſtinctis temporibus
Pars II. ( R) ab
130 CA P. VII . DE USU RESPIRATIONIS
ab eis , quibus alba expelluntur. Et proinde diffoluti erunt omnes
contactus , ſcilicet nulla miſtio remanebit.
PROPOSITIO CVII.
In eodem infundibulo duodiverſi fluores miſti , ope contufionis ,
poflunt quidemſubdividiinminimas particulas, & aliquan
do etiam miſtio diſolvipoteſt.
Quia, ut dictum eft ,fluida componuntur ex minimis granulisdu
ris & figuratis ;ergo eorum congeries , compoſitæ ex albis & nigris
moleculis, ſeſe mutuò tangentibus, non differunt ab aggregato glo
bulorum miliiſuperius expoſito, niſi in inæquali magnitudine. Igi
tur , ſi fiſtulæ extremæ prædicti infundibuli eadem proportione exi
les & anguftæ fieri poffent , qua granula fluidum componentia dif
ferunt à granis milii, patet , quod eadem neceſſitate mechanica dil
ſolveretur miſtio granulorum fiuidi, qua diffoluta fuitmiftiogranu.
lorum milii . Verùm , quòd talis, & tanta anguſtia , & fubtilitasfi
ſtularum in Natura dari poſſit,patet innumeris exemplis , porienim
cutis ſtrictiores funt, quàm minimafanguinis particula ;& ideò per
eos fanguis exire non poteſt, cùm aqueum fudorem effluere finant.
Et lic in aliis partibus animalis ,& plantarum , & metallorum . Jgi
tur in conſimilibus infundibulis miſtio fluidorum diffolvi poterit.
His præmiſfis , quia Præclari Anatomici crediderunt, reſpiratio
nem inftitutam fuiſſe,ut fanguinis partes præcipuæ ( ferofa nempè,
&purpurea , atque chylofa materia cum lympha) exactèinpulmonibus
miſcerentur , ut ſcilicet minimum unius tangatur, intercipiaturque
à minimis reliquorum. Et hoc effici cenſuerunt, continuata per ſuas
vices preſfione , à vefculis aëre inflatis. Ergo meo more , nominibus
parcendo, amore veritatis proponam ea , quæ talem ſententiam du
biam reddunt.
PROPOSITIO CVIII .
Ef impoßibile , ut in pulmonibus partes fanguinis heteroge
neæ, quantumviscontufa , mifceantur exactè inter ſe.
Quia fupponitur , quòd fanguis in circulari peregrinatione per uni
verſum corpus animalis patitur inſignem alterationem , tùm quia
privatur præcipuis partibusoptimæ fubftantiæ , quarum aliquznu
tritioni partium animalis inſerviunt, aliæ verò diffipantur promore
snufculorum conficiendo , tùm etiam , quia in itinere excipit , & fe
cum
PR I M A R I O. 131
com defert plures alias particulas, partim excrementitias, partim pro
ficuas inter ſe confuſas, & non debito ordine diſpoſitas. Et tandem ,
quia in cordis dextro ventriculo nova vectigalia chyli è vaſisthoracis,
& lymphaticisſuppeditantur ,hæ omnes partes non adipiſcuntur de
bitam commiftionem in dextro cordis ventriculo, ut ratio ſuadet , &
ad oculum patet , cum in canibus , aliquibus horis poft paſtum exen
teratis , foleat cordis ventriculus reperiri repletus fluore, prorſus cam
F
dido & dealbato à chylo ,eructato à thoracicis canalibus. Undè con
cludunt, exactam miſcelamſanguinis in pulmonibusfieri debere. Ve
rùm quia exacta miſtio fieri non poteft, niſi quælibet particula mi
nima unius naturæ tangatur à minimis particulis diverfæ conftitu
tionis ; igitur in pulmonibus talis miſtio per minima fieri deberet.
Sed abſque motionibus contrariis & vertiginoſis, & abſque repe
citis conquaffationibusinſinuari non poffuntad inſtar cuneorum par
ticulæ unius naturæ inter particulas alias. Igiturin pulmonibus tales
motus contrarii & conqualiätiones fanguinisfieri deberent. Hoc au
TI tem fieri non poteft, niſi in locis amplis ad inftar facci, ſeu ạtris un
dique claufi, ut dictum eſt «. Ergo cavitas pulmonum talis efle de
beret ;quod falſum eft : componuntur enim ex innumeris canalibus
ramificatis & frittiſſimis, ad inftar radicum arboris. Quapropter eſt
impoſſibile ; ut in pulmonibus exactè miſceantur particulæ fanguinis
heterogencæ ,
Infuper, quia in canalibusſtrictis & mollibus , clauſis ex una parte ,
& apertis ex altera,diverfi fluores,quantumviscontuſi & pinli,miſceri
non poffunt,ut dictum eltb,& ut ſenſataexperientia docet in fiftu
lis vitreis ſubtiliffimis. Ergoin pulmonibus,qui componuntur ex im
menſa multitudine canaliculorum , fieri non poterit miſtio fluorum
heterogeneorum , fanguinem componentium .
Tandem , quia pulmonum vafa fimillima ſunt infundibulis rami
ficatis ſuperiùs expofitis,& in eis ope contufionis miſtio fierinon
poteſt, ut dictum eſt c : ergo neque in pulmonibusmiſtio perficipote
rit. Quare, licèt ex motu reſpirationis contundantur & pinſanturvafa
fanguinea pulmonum , non indè fequitur , quòd partes heterogenex
fanguinis miſceri debeant. Nec pulmonum ftrućtura talis eft , ut in
eis exactèmiſtio partium fanguinem componentium fieri poſſit.
PROPOSITIO CIX .
Reſpiratio do motus pulmonum fanguinis pravam da con
a Prop. 100. hujus. b Prop. 103. hujus. c Prop. soso hujus. (R) 2 : fu
fuſam miſturam diſolvunt,in partesminimas eum dividendo:
Quia , ut dictum eſt , fanguis completo itinere per corporis ani
malis ambitum reducitur è venis ad cordis dextrum ventriculum val.
dè alteiatus, & ibidem nova confuſio ſuboritur ex additione chyli.
Ergo è corde in arteriam pulmonalem infinuatur non purus fanguis,
ſedpotiùs congeries perturbata diverſorum humorum ,quinedumal
terati ſunt , quoad qualitates & conſiſtentias , ita ut aliqui valdè flu
xiles , alii verò compacti & coagulati eſie poffint , ſed etiam in debi
tis locis diftributi non fint. At talis confuſio & prava diſpoſitio re
duci non poteft ad perfectam craſim & unionem , niſi prius fabrica,
malècompacta& peſfimè compofita ,diſſolvatur & deftruatur. Igi
tur Natura cogitur diſcindere & ſubdividere uſque ad minima par
tes ſanguinismalè coacervatas , ut deindè debito ordine & optima
diſpoſitione utilem miſtionem componat.
Quod verò tale fuerit ſapientiffimæ Naturæ confilium , conjici.
tur ex ipſa pulmonum ſtructura , & ex eorum motuin reſpiratione ;
qui ineptiſſimi ſunt admiftionem fanguinisconficiendam , & nilaliud
efficere poſſunt, quàm diſſolutionem & diviſionem partium ejus,
uſque ad minima,utoftenſum eſt « ; quia pulmo continet plura infun.
dibula ramificaia , deſinentia in capillares fiftulas molles , & in iis
plures fluores, contenti per contuſionem & preſſionem ,in minimas
particulas ſeparari & ſubdividi neceſſariò ab invicem debent, ut di
ctum eſt, ex qua diviſione partes glutinoſæ grumefactæ fluxibiles
denuò fieri poſſunt, & miſceri cum reliquis.Igitur tantum abeft ,
ut pulmonum contuſio & preſſio inſerviat ad ſanguinis miſcelam ,
quòd è contra immediata corum a &tio eſt diſſolutio priorismiſtionis,
dividendo nempèfanguinem in minimas particulas.
PROPOSITIO CX.
Vita animalis non pendet totaliter & abfolutè à reſpiratione,
quatenus fanguinis circuitum adjuvat.
Invaluit perſuaſio , quòd refpirario fit prorſus neceſſaria ad vita
conſervationem , quia videmus, quòd perfecta animalia , poftquam
ſemel reſpirare cæperunt , interrumpere reſpirationem nequeunt
per notabile temporis ſpatium , aliàs ſuffocantur & intereunt.
Et quia reſpiratio tranſmittitfanguinem à dextro ad finiftrum cor
dis ventriculum , fine quo tranGtu Sanguis circularem morim efficere
* Prop. 107. hujus. non
PRI M A R I O. 133
non poteft ; & videmus , quòd , quamdiu perſeverat motuscircuitus
fanguinis, tamdiu vita conſervatur :hinc eliciunt , ufum præcipuum
refpirarionis elle motum funguinis , & proindè vita conſervationem .
Contra hanc affertionem abſolute ſumptam aliquæ difficultates
adduci poffunt. Primò non videtur animalis viia, & a &tiones ejus
confiftere omninò , & folummodo in motu cordis, & circuitu fangui
nis: nam in paffionibus uteri, & in aliquibus acutus , ur ego vidi ,pul
ſus cordis & arteriarum per plures horas ceffare ſolet , illæfa reſpira
sione, & non impeditis motionibus articulorum . Nec dicas, remanere
motum quendam vermicularem cordis, à quo vita ſervari poteſt. Nam
in ranis, avulſo corde èpe&tore , remanet vita & motus ; ſăltant enim ,
& aufugiunt abſque corde; & proinde tunc temporisſanguiniscircui
ius effici non poterit. Idem in ſerpentibus obſervatur. Quare evin
citur, quòd in motu circulariſanguinis vita animalis non confiftit. Sed
peraccidens contingere poteft,ut, quando deficit illa , qux eſt ve
ra & propria cauſa vita animalis, deficiat quoque circuitus fanguinis ,
& G fallacia committatur , adducendo non cauſam , ut cauſam .
Si igitur interruptio morus circularisfanguinisper ſe non affert in
teritum , igitur nec interruptio reſpirationis , quæ ad motum fangui
nis confert ,ſcilicet , quæ interrumpit circuitum illum , per ſe suffo
calionem & mortem afferet.
Prætereà videmus , in moribundis priùs ceſſare reſpirationem ,
quam motum cordis. Ergo motus reſpirationis non eſt cauſa motus
cordis, ut aliqui ajunt. Quapropter , G vita animalis abſque motio
nibus viralibus intelligi non poteit, dicendum eſt q, uòd talis motus
non fit ille ſolus , qui fit à fanguine , & ab organis, fanguinem moven
tibus ,primariò à corde ,& ſecundariò à reſpiratione pulmonum , ſed
diverſus alius motm alicujus alterius rei eritille primarius , à quo vita
depender.
PROPOSITIO CXI .
Precipuusuſus reſpirationis non eft tranſfuſio fanguinis ad
dextro ad finiftrum cordis ventriculum.
Si reſpiratio inſtituta fuiſſet ſolummodo, utſanguinem à dextro ad
finiftrum ventriculum tranſfunderet , profectò Natura peccatum
commiſſſet contra ſuam legem , qua ubique compendia ſectatur:
nam abſque tanto apparatu , & tot periculis obnoxio, poterat perfim
plicem canalem , utin embryonibus ,fanguinem percolare , aut unicocor
( R) 3
134 CAP . VIII . DE USU RESPIRATIONIS
cordis ventriculo ,ut in piſcibus , rem conficere.
Nec dicas, per anguſtos ſiphonis pulmones tranſire & percolari
debuiſſe fanguinem ; & ideo indiguiſſe valida compreſſione iorcularis
pulmonis: fruſtrà enim actio tam laborioſa per respirationem fieret.
Primò , quia in pulmonibus compreſſio fieri poterat abſque veficulis,
ab aëre inflatis , ſed faciliùs & tutiùs à compreſſione alicujus mufculi,
ut in reliquis vifceribus & glandulis fieri ſolet . Secundò videmus ,
quòd abſquetorculari comprimente ſucci nutritii introducuntur per
canales ſubtilillimos radicum arborum ; & fic pariter fanguis , qui in
capillaribus venis, comprehenſis à cerebro & olibus, continetur,be
nè exſugitur , & percolatur non fecùs, ac in ſpongiis , filtris & fi
phunculis vitreis humores penetrant abſque externa compreſſione,
İgitur ſuperflua eft illa compreffio torcularis pulmonis, tam laborioſa,
& periculis obnoxia. Cùmque talis ftultitia Naturæ tribuinon poſ
fit, dicendum eft, quòd præcipuus uſus reſpirationis non fitrranſfue
fio & percolatio fanguinis à dextro ad foniſtrum cordis ventriculum .
PROPOSITIO CXII.
Aër , per reſpirationem receptus , eſt cauſa potißima vitæ
animalium ,
Omnes ſciunt , quòd animalium vita pendet à pluribus caufis,
nempè à totius corporis & partium ejus præcipuarum integritate,
ut capitis, cordis , arteriarum , venarum , ſtomachi, inteftinorum &
vifcerum , nec non ab humoribus , ut eft maſa ſanguinea, & alii , &
à motionibus eorundem , ut à circulatione fanguinis, ſucciSpirituoſi &
chyli. Et quia tam partes ſolida, quàm fluide continenter diffipan
tur, ideò neceſarii ſunt cibi& potus, quibus illæ reparantur & refici
untur : tales autem refectiones fieri non poſſent, nifi adeſſene inſtru
menta & officinæ , in quibus præpararentur ; & nifi adeffent caufa
externæ adjuvantes , ut funt calor , frigus, humiditas, & alia hujus
generis; quæ omnia fymbola conferunt ad vitam exigendam . At
nulla ex iisvidetur potiffima & primaria operationis vita, eò quòd ,
licèr deficiant, non proindè vita totaliter & eodem momento extin
guitur, ſed per aliquod breve tempus& imperfectè producitur. Sic
infecta animalia & reptilia , diſciſſo in duas partes corpore , non ſu
bitò pereunt , ſed per horas aliquas moventur & agitantur. Simili
ter muſcæ truncato capite volant . Ranæ , avulſo ab eiscorde , falcant
& effugiunt ; pariterque diſſectis arteriis, abſque ſanguine , abſque
sto
PR I M A R I O. T35
ftomacho, omnino exenteratæ anguillæ & ſerpentes per diem inte:
grum moventur, nempè motum viralem exercent. Pari modo de
ficiente ſanguinis circulatione & pulſu cordis, nedum homines ægro
tantes aliquando per unam , vel alteram horam vivunt , fed ranz &
inſecta,avulſo corde , & proinde abſque ſanguiniscircuitu fupervivere
videmus. Sic quoque deficiente cibo , porn , fomno , calore externo &c .
licèt ægrè , vivunt tamen animalia aliquibus diebus. Unde evinci
tur, quod nulla ex memoratis eft cauſa potiſfima & prima vitæ ani
malium .
Exclufis hiſce omnibus, reſtat ſolummodo examinanda vis aëris
per refpirationem ,aut aliomodoexcepti abanimali, cui competere
principem locumin vita productionefacilè oftendemus. Quia fem
per, dum reſpirantanimalia, vivunt, &, impedito ingreſſu aërisintra
pulmones, ſubitò ſuffocantur & pereunt, utoccluſo ore& naribus,
ftri&tis laqueo faucibus ‫و‬, aut obturatis ab aqua , vel à catharro , ſequi
turanimalis interitus.
Sed experimentum , quo evidentiffimècomprobatur hæc affertio,
eſt momentanea remotio aëris in machina pneumatica Boyliana, &
melius in vacuoTorricelliano ope hydrargyri. Ibi enim omnia anima
lia incluſa momento moribunda concidunt, & fi denuo follicitè aër
reſtituatur , eadem animalia reviviſcunt.
Et adverte ,quod mufcæ & reliquainſecta animalia , ranæ , lacer
tæ & reptilia , quæ , truncatis corporibus & abſque capite , fine cor
de & abſque fanguine , per aliquod tempus vivebant, & agitabantur
in medio aëreo , poſtea in cali vacuo polita, nempè aëre , fubitò ca
dant agonizando.
Et , quod magis mirere, piſces , qui non reſpirant , & in aqua de
merli ſemper degunt, vivere non poffunt, fiomninò aëre privantur.
Experiencia enim conftare ,ait GASSENDUS, quod in ftagnis glacia
tis piſcespereunt, niſi perforerur glacies ; & tunc tanta avidirate ad
ſorbendum aërem accurrunt , ut turmatim buccis apertis ad aëris
confinium accedant. Itemque piſciculi, qui in amphoris vitreis in
clul natant , ibidem aperto ſupremoorificio diu vivunt , quo clauſo
cito pereunt.
Et adverte, quod tanta aviditas aëris in piſcibus non pender ex ina
nitione illius veſicula inflatæ , qua æquilibrantur in ipfa aqua ; nam
in piſcibus mortuis ſub glacie veficæ reperiuntur inflatæ æque ,acin
aliis viventibus. Prætereà vidimus in Academia Experimentali Me
dica ,
dica , quod piſcis, cujus talis vefica diſrupta fuerat , & exinanita in
VACHO Torricelliano , extractus celeriter ante interitum , & repoſitus
in piſcina, diu ibidem vixit , fere per menſem ſerpendo per fundum
piſcinæ ad inſtarreptilium , nec unquam potuit ſublevari, aut erigi,
quia nempe, ob defectum aëris, gravior erat ipſa aqua in ſpecie. Cum
igitur vixerit abſque vefica in fata , colligitur, quod aërexpetitur à
piſcibus ob aliquam aliam inſignem neceſſitatem ; quæ alia non vide
tur eſſe poſſe , quàm deſiderium conſervationis vita , cùm à clauſura
& totali aëris privatione mors piſcium ſubſequatur.
Aliis quoque experimentis id ipſum confirmatur. Ægros fere mo
ribundos prarmicis fternutatoriisin vitam rediiſſe , referunt Autho
res , quia talis motus non fit , nil vehementer aër in pulmonibus in.
finuetur.
Prætereà refert Clariff. THRUSTON in Societate Regia Londini,
pullum gallinaceummanibus fuffocatum fuiſſe à D.Croon , ut ex
tinctus videretur , & per trachea rimulam inluffato aëre , pullum
revixifle .
Similiter canem laqueo fuffocavit Clariff. Needham, donec cor
penitùs à motu ceffaret, mox celeriter apercoabdominetubum duétui
Pequetianoadaptavit , & aërem fortiter inſufflavit; unde factum , ut
Sanguis & cor motum redintegrarent ,& animal reviviſceret.
Ex iis omnibus fatis aperiè ſuadetur, quod potiffima& principa
lis cauſa vitalis motus animalium fitaër , per reſpirationem exceptus.
PROPOSITIO CXIII.
Per reſpirationem aëris particulas ſanguini commiſceri poſle.
Cùm ex dictis conitet , ufum reſpirarionis non effe refrigeriumſuper
flui caloris cordis, nec ventilationem flammaviralis, nec miſcelam par
tium heterogenearum fanguinis, factam à contufione veſicularum infla
Sarumpulmonis ; necfolummodo tranſmiſſionem ſanguinis à dextroinfie
niſtrum cordisventriculum , ui circulatio peragi poffit; & aliundè per.
cipimus ,tam grandem apparatum vaforum & organorum pulmonis
ob grande aliquod bonum inftitutum fuiſſe , conabimur illud , fi fieri
poterit, balbutiendo exponere.
Et primò,non obſtante experientia,qua aër,per ſiphonem in bron
chiis pulmonum inſufflatus, non videtur penetrare intra venam pulmo
nalem , Præclari tamen Authores confidenteraffirmant, aërem infpi
ratüm cum ſanguine in pulmonibus milceri : ſed , ni fallor, non viden
tur
PRIMARIO. 137
cur firmis rationibus ſuam ſententiam confirmaſie ; ajunt enim , per
foratas eſſe tunicas vaforum pulmonis anguftis &inconſpicuis foramin
nulis, ut ſuntpori cutis, per quosaërinſpiratus infinuaripoterit intra
1 venas. At hoc ipſum eft ,de quo ambigitur ; licet enim demus, ex
tare tales poros , non inde evincitur, per eos aërem pertranfirepofie,
quia videmus , per poros veficæ ſuillæ penetrare ſpiritum vini , non a
quam , neque aërem , & perporos inteſtinorum o pellis penetrare oleum
11 &aquam nonverò aërem ; ex qua experientiadeduximusalibi , quod
particulx , aërem componentes, ſunt ramoſæ & ampliores , quam
0. lint particulæ aque. Sicuti ergo aër per prædictasmembranasporo
De fas non penetrat, ſic per porosvenarum non tranlibit, ut patet ad
TB oculum ; inſufilato enim aëre per fiftulam intra venam aliquam , ab ea
aër non exit.
E Quando poſtea ajunt, ex cibis aëre gravidis extrahi chylum , qui
ex in fanguineaëris particulas tranſfert , credibile eft: at ex hoc ipſo ſua
detur ,quòd è pulmonibus aër non immittitur intra vaſa ſanguinea ;
nam ex eo , quod datur via regia commiſcendi aërem cum fanguine
COY per chyli acceſſum , infertur, quòd aër non inſinuatur per vias impe
1
netrabiles vaforum pulmonis. Ex his patet , Præclaros Authores non
probare ingreſſum & miftionem inpirati aëris cum fanguine in pula
monibus.
Modò, utmeam ſententiam exponam , conſidero , quòd in quo
libet fluore admiſtæ ſunt innumeræ aëris particulæ , ut patet in expe
perimento Torricelliano, G ſupra hydrargyrum innatet aqua , ex ea ,
dum ſuprema cubi pars vacua redditur, aſcendunt frequentiſſimæ
bulle aërea ,quæ priùs ob exiguitatem inconſpicuæ erant, & dein
ceps in bullas vaſtiſſimas ampliantur ob remotionem incumbentis
ponderis atmoſphæræ . Idemque comprobatur inglacie, in qua ex
ſurgunt plures bulla aërea , quæ priùs in aqua fuida latebant, ut
alibidi&tum eft. Et ſummopere advertendum , quod minor copia
aëri reperitur intra aquam glaciatam in vaſe clauſo, quàm includatur
inaqua ſtagni, quæ aëri contigua eſt , dum gelat ; in illa enim pau
ciſſimæ builla aërea reperiuntur, in hac copioGlimæ & grandiores.
Ratio hujus diſcriminisett, quia aër , ficut facilè abradit aqueas par .
riculas ab ejus ſuperficie , lic aëree ſpirula inſinuantur intra aquam ,
Hoc ſuadetur, quia videmus linteum madidum , in loco umbroſo
expanlum , etiam hyemeexſiccari,& ;ſpirante vento , citiflimè are
fieri. Hoc certè contingit, quia aërisparticulæ , à vento agitatæ
abra
,
Pars II, (S)
I
138 CAP . VIII. DE USU RESPIRATIONIS
abradunt aquea granula , & eadem violentia plurimæ aëris particulze
inlinuari debent intra aquam , à qua vinciuntur, ut inde effugere
non poffint.
Hinc fit , ut aqua conquaſfata in confinio aëris ſpumoſa reddatur ;
& ficuti comprehenduntur ab aqua bulla aërea grandiores, ſic aliæ
minores & aliæ inconſpicuæ ob exilitatem ibidem remanebunt , cùm
ab ea extricari non poffint , utpatet experientia.
His politis, quia in anfractibus& veſiculispulmonum ſemper adeſt
aliquis fuccus aqueus & ſerofus, ibidem inftillatus, uc lubrici & flexie
biles reddantur; atque talis aquea ſerofitasconquaffata à vento aëris
inſpirati in ſpumas proculdubio facefler; & hinc aqua illa impræg
natur à particulis aëris. Cumque eadem aqua per poros venarum fa
cilè exſudare & penetrare valeat ,fieri non poteft , quin fecum defe
rat ei inclufas aëris particulas eafque fanguini immiſceat. De hoc ef
fectu dubitari non poſſe mihi videtur ; nam licet aër ſolitarius per
poros corii aut vene pertranfire non poffit, benè commeabit cum a
qua commiſtus,ſubdiviſus nempe in minimasparticulas, ut videmus,
per porosligni & cutistranfpirareaëris minimas particulas cum fumis
& fudoribus: at grandiores acervi aëris embolo inſufflati per eofdem
poros exire non poflunt , quia nimirum ipfæmet ramofitates particu
larum aëris, inter ſeconcatenatæ & contextæ , impediunt tranſtum
per pororum anguftias, ut alibi oftendimus.
Hæc eft, ni fallor, via expedita tranſmittendi aërem intra venas
pulmonis , & modus facilis commiſcendi aëris minimas particulas cum
aliis minimisſanguinis partibus.
PROPOSITIO CXIV.
Aëris particulas , fanguini immiſtas, non augere ejusfluxilita :
tem , nec producere efferveſcentiam in corde ob vim ejus
elafticam ,aut nitroſam ejus naturam .
Præclari iidem Authores ,qui affirmant , aërem infpiratum ſangui.
ni commiſceri, non parum laborant, ut uſum & mechanicum ope
randi modum ejufdem aëris fanguini adjun &ti declarent: ajunt enim
primò , quod particulæ aëris ,immiſſæ ſanguini, fluxilitatem ejus
augent. Huic fententiæ afſentiri non poffum . Quia, fi aër ob fui
maximam raritatem & Auxilitatem augeret aqua liquiditatem &
fluorem , profectò , quo major copia aërismiſcereturaqua , eòmagis
Auxilitas creſceret, igiturſpumamagis fuida effet, & facilius diffue
ret , quam agua pura ; quod eft falſum . Præ
PRIMARIO. 139
Præterea fluxilitas pendet ex fubdiviſione corporum diviſorum in
minutiffimas particulas , quarum facies ſint læves, & figuræ fint mi
nùs aſperæ , & angulofæ , & æquè graves interſe, ut alibi oftendi
mus.Modò aër non videtur eſſe magis fluidus, quàm aqua,aut mercu
rius, quia aër componitur ex particulis ramoſis & ſpiralibus , & am
plioris figurx , & perimetri,quàm Gint particulæ aqua,eòquòd per
anguftosporoscorii aqua & mercurius affluere poffunt, non verò aër :
ergo aër immiſtus aqua potiùs minuer ejus fluxilitatem . Nec quia
aër rarior & lærior eft , quàm aqua , ideo majorem Auxilitatem ha
bebit; nam oleum , minus fluidum , quàm agua,lævius & rarius eft illa.
Inſuper congeries veficarum inflatarum minùs fluida eſt, quàm
congeries globulorum ligneorum , fi cætera ſint paria , ſcilicet fint
æquè lævigata , & æquè lubrica , quia veficarum facies ob mollitiem
pellicularum , & compreſſibilitatem aëri contenti facilècoaptantur ,
& grandioribus conta &tibusfe mutuò deoſculantur : at lignei globuli
ob duritiem ferè in punctis ſe tangunt ,& ideò unus facile excurrere
poteft fuper alterum globulum ;non fic vefica , quæ ab amplis con
factibus, veluti connectuntur ad inftar operis mulivi, & ideo diffi
cile una ſuper aliam excurrere poteft. Eodemmodo particule aërea
Spirales & cedentes nedùm amplioribuscontactibusuniuntur,fed e
tiam mutuo colligantur; & ideò difficile una ſpirafuper alteram ex
currere & difuere poteft ; fecùs autem in aqua , & in fluoribus redi
quis, qui conſtant ex particulis inflexibilibus & duris ; & ideò con
tactus funt minutiſlimi, proindeque Auiditas eorum major eft.
Hinc concludo , quòd aër , fi conſideretur ejusconfiftentia , fan
guiniadmiſtus, potius minuit Auxilitatemfanguinis. ,
Secundo locoajunt , quod aër ſua vielaſticararefactionem ſangui
ni inducit, ex qua ſuboritur efferveſcentia & fermentatio quædam ,
quæ perfectionem ſanguini confert &, cordismorum irritat.' Alii po
Itea proferre non verentur, aërem habere nitroſam naturam , quæ
caliditate agitata fanguinis morum promover. Hæc omnia,nifallor,
videntur majori ſecuritate pronunciata, quam firmis rationibus com
probata ; nam , aër ſua vi elaſtica aqua commiſtus rarefactionem
ei inducit, hoc continget, aut quia ipfam aqua fubftantiam tranf
mutat, cique confert conſiſtentiam rariorem ; vel quia bullæ aëris
inclufæ majores , amplioreſque fiunt :at neutrum effici poteft, ut pa
tet ad oculum in fiphone vitreo angufto , in quo aquemoles idem
fpacium occupat , live ibidem adſit nër , live non. Denique aëris par
(S ) 2 ti
ticulx , intraaquam , incluſe, potiùs comprimuntur & condenlana
turà pondere incumbentis aque.
Uique ratio hujus operationis clariùs percipiatur, cogita , intra
acervum arena mifceri plures veficas inflatas, procul dubio arenegra
nula inter ſe eodem modo fe mutuo tangent, ac priùs ; & ideò vis
elaſtica veficarum non rarefaciet arenam , & vefice à pondere incum
bentis arene potiùs comprimentur , & denſiores fient. Quare com
poſitum ex arena & ex veficis non acquiret majorem raritatem. Si
mili modo aer ſua vi elaſtica rarefaciet aquam ,continentem aërem .
Si verò velint , quòd aër ſua vi motiva elaſtica disjungat , ſeparet
que eas fanguinis particulas, quæ conglutiñationem aliquam , aut
concretionem in venis& viſceribus contraxerat, & tali turbativomo
in aër inpulmonibus fluxilitarem ſanguiniconferat , patet , quàm futi
le lit hoc adjumentum , quando adeſt cauſapotentiſGma, quæ diſcif
ſionem conglutinatarum partium uſque adminima efficere poteft,
& ideo fluidiflimum fanguinemreddere. Hæc cauſa eſt expreßio ,
per capillares fiſtulas vaforum facta à torculari pulmonis , inflati &
compreſſi à refilitione coſtarum .
Non videtur magis vera aſſertio de aëris nitroſa natura, Give illa
dependeat ab immiſtione partium terreftrium , quæ aërem inficiunt,
five ex propria & intrinſeca aëris natura : nam in primo caſu aërin
ſe continebit nedum atomos nitroſos accenfibiles , ſed etiam parti
culas gelidas, & condenſationem inducentes ; & ideo morum rare
fa &tivum fanguini non inducet. In ſecundo caſu nitroſa natura aëris,
& ejus vis rarefa &tiva erit mera conditio materialis machinarum
ejus, quibus tam propitia , quam noxia caliditas eſſe poteft , nempè
machinæ aliquando condenſari, & aliquando à calore rarefieri pol
ſunt. Videmus enim , vim & rigiditatem arcus ferrei ab igne debi
litari & molleſcere ; at ab eodem igne ligna & pili tenduntur indu .
ranturque.
Præterea , ſi particulæ aëris verò effent nitrofæ : accenderentur
à contactu flammæ candelæ , & crepitusefficerent, quod elt falſum .
Inſuper noto , quòd ſubſtantia propria aëris non rarefitab a &tione
caliditatis, fed potiùs ab admiftione exhalationum , ſeu particularum
ignearum ,veluti à cuneis agitatis, à quibus interceptæspirula aërea
potiùs comprimuntur & condenſantur,ut alibi inſinuavimus.
Tandem in ſiniſtro cordis ventriculo non adeft fervor, velebullitio
ulla , immo ejus caliditas non eſt major , quam ſit illa , quæ in dextro
vene
PRIMAR I O. 141
ventriculo reperitur. Quod tactu ipſo experimur , immiſſis digitis
per cicatrices in corde animalis viventis. Ergo illa aëris nitroſa na
tura, à recentioribus introducta, vana omnino eft. Etproindeope
rationes, quas producit aër , per reſpirationem fanguini commiſtus,
valdè diverſæ ſunt ab illis , quæ hactenus excogitatæ ſunt.
PROPOSITIO CXV.
Exponitur ratio mechanica continuæ motionis tremulæ ,
quam aër , fanguini immiſtus, producere poteft.
Duas proprietates inlignes habent machinæ compreſſibiles & re
Glientes. Prima eft , quòd quieſcere in eodem ftatu dilatato non
poflunt, nifi vis illa , quæ machinam comprimit ,acſtringit , lieæ
qualis ei , qua ipfamet machina naturali inſtinctu le dilatare conatur;
& quia æqualitas conſiſtit in indiviĝbili, patet , quòd , ſi altera vie
rium reliquam fuperat ,aut ab ea deficit, quies perturbatur, &mi
nor vis à majori fuperatur ,ut in bilance contingit. Secunda pro
3
prietas ett valdè diverſa à bilance,in qua , ſemel altcrato æquilibrio,
lanx ,levior pottaſcenſum , in eodem fitu elevato quieſcit , nec ite
rum deſcendit: fecùsautem in machina contingit ;nam fi compreſo
fa fuerit magis , quàm æquilibrium exigit, non quieſcit in reſtricta
poſtura ,ſed ſpontèab ejus vi reſiliente dilatatur. Et quia in exerci
tio cujuslibet motus acquirit mobile novum impetum , & hic ex ſui
natura luum effectum producere debet , nempe ulteriorem tranſla
tionem ejuſdem mobilis, ut demonftravimus; & veluti patet in tunc
pendulo , qui, dum deſcendit verſus perpendiculum , acquirit vires
cundo, à quibus è fitu infimo iterum ſurſum elevatur ferè ad æqua .
lem altitudinem ei, à quadeſcenderat. Idemque patet in virga flexi
bili; idemque in undis marinis ;& in alüs innumeris. Igitur dubita
ri non poteft, quòd , dum exercetur motus reflitionis & dilatationis
machinæ , ipfamet acquirat novos gradus impetus , à quibus tranſfe
raturultrà confinia ,quæ exiguntur à naturali machinæ ejuſdem ex
panſione. Quare neceſſe eſt,utdenuòredeat ad ejus naturalem com
preffan figurationem ; at in motu ,‫ و‬quem efficit, ſe reftringendo ,
acquirit quoque alium gradum impetus,qui otioſus eſſe nequit; ideò
neceffe eft, ut plus jufto ftringatur; & fic ſemper. Hinc fit, ut ma
china cogatur continuare moium oſcillatorium , ad inftar undarum &
pendulorum .
Poſtea , quia prædi&ti itus & reditus ſenſim debilitanturab exter.
(S) 3 nis
nis impedimentis, hinc fit, ut cales oſcillationes continenter immi
nuantur , & tandem ad quietem reducantur. Quare, fi velimus pro .
ducere tales undulationes abſque interruptione, oportet , ut novis im
pulûbusexternisreficiamus langueres oſcillationum , ut viribus auctis
diu confervetur talis motus.
His declaratis , conſidero , quod aëris minimæ particulæ ſunt ma
chinæ ſpirales,quæcomprimi à vi externa polſunt, & deinceps ſpon
tèrefilire ad inftar arcus, utin ſclopero pneumatico patet. Tales au
tem aërca machinula , fanguinicommiltæ , neceſſariò compreſſionem
patiuntur , cùm à pondere, cùm à compreſſione ambientium viſcerum ,
vaforum , carnium ,membranarum & curis, animalinveſtientium . Et
liquidem talis compreſſio eller uniformis, & femper ejuſdem teno
ris, aërea quoque machinule perſiſterent in eodem itatu compreſſo
invariato , ut exigit natura æquilibrii. At , quia partes fluida & ſolide
animalis mille modisagitantur, moventurque , tum ab internis , tum
ab externis cauſis, fit,ut machinula aërea, quæ ſanguiniadmiftæ ſunt,
non quieſcant æquilibrata in uno eodemque ftatu compreſo , ſed
necelle eft, ut ab adventitiis concuſſionibus morim oſcillatorium fu .
periùs expoſitum concipiant, qui nunquam ad quietem reduci poteſt,
quamdiu animal vivit , eo quod nunquam deficiunt novæ percuſſio
nes à reſpiratione , à pulſu cordis & arteriarum , à motu muſculorum , &
à mille aliiscauſis internis & externis , à quibus reftaurari poterit ire
mulusille moins machinularum aëris. Quare neceffe eft , ut ſanguinis
particulæ peculiari motu femper concutiantur, agitenturqueab illo
Oſcillatorio moim machinularum aëris , ab eodem ſanguine compre
henfarum .
PROPOSITIO CXV 1.
Commiſtio aëris ,perreſpirationem intra fanguinem immiſi,
animalium producit & conſervat.
vitam
.: Videturautoma umbratilem quandam fimilitudinem cum anima
libus habere, quatenus ambo funt corpora organica ſe moventia,
quæ legibus mechanicis utuntur , & ambo à facultatibus naturalibus
moventur. Videamus modo , an ex artificialium cognitionererum
naturalium proprietates indagare aliquo pacto poſſimus.
Conflatur horologium ex pluribusrotis dentatis , artificioſe inter
ſe connexis, quæ , à vi motiva ponderis appenli, certa lege agitan
cur ,ut curfum Colis & lunæ defignare, & aliosmotus cfficere valcat.
At
PRI MARI O. 143
Atquia talis vismotiva ponderisappenfi, & liberè ageret ,momento
rotas omnes convertendo , ad inftar turbinis ,curſumhorologii com
pleret, & proindè non effet conformis, & æqualismotui folis & lu
nx. Urquè huic malooccurratur , apponi ſolet libra , vel pendulum
oſcillatorium , quod , legibusmechanicis itus& reditus æquitempo
raneos efficiendo , violentiam canſa motive & morms omnium rota
rum dirigit , regulat & contemperat , ut operationes curſui folis &
lunæ reſultent .
Obſervo poltea , quòd animalium vita , ſeu operationes vitales in
perenni, & non interrupto motu confiftit ; agitantur enim artus &par.
res omnes folida , fluide & Spirituoſa , dum corpus movetur & trau
ſportatur in variis locis, dum cibaria ingerit, concoquit, chylificat
& in ſanguinem vertit, dum nutrit & reficit partes deperditas , dum
ka motusfenfitivos edit : & in ſumma nihil ftabile in animali, dum vivit ,
CUC permanet.
uni Prætereà omnes prædi &ti motus vitales fiunt certis ac determina
Ted tis velocitatibus,rhythmis,ac periodis, quæ, fi præcipiticurſueffice
rentur , non eflentampliùs vitales ; & ideò vita non conſervaretur.
Nemo inſuper dubitat , quòd , præter organa , ſumma arte in ani
mali præparata ,daturquoque cauſa moriva impetum faciens ; & hic
eft fpiritus, quiincusalit, &, infuſus per omnes artus , molem corpo
ris animalis agitat.
Verùm talis fpiritus,ob mobiliſſimam ejus naturam furibundo &
phanatico motu organa animalis impelleret, & fic animalnon effice
ret vitalesoperationes, prout exigit finis Naturæ. Quare , ut in horo
logio , fic in animali, ſeu automate Naturæ adjungi debet machina
regulatrix, quæ neceffitate mechanica refræner vim motivam , ut
non tranſgrediatur leges , à Divino Architecto inſtitutas. Talis por
rò machina fimilis effe videtur regulatori pendulo horologii ; nam
illa quoque ſua vi oſcillatoria motum ſanguinis & fpirituum regulare
debet , ne temerario & furibundo curſu eos diffluere permittat.
Et ut in horologio amoto , vel interrupto motu penduli actio ejus
ceffat; & veluti fuffocatur , ſic amoto , vel impedito mois oſcillato
rio , animalis vita extinguitur. Hinc detegimus grandeillud myſte
rium neceffitatis aëris in animalibus;ſcilicet quare aeris particulæ ,
quamdiu animal vivit , continenter inſinuari debeant intra ſangui
nem : quia nempè neceſſe eft , ut aëris machinulæ , immiſſæ intra
fanguinem , efficiant illum moium oſcillatorinm ad inſtar penduli ;di
po
1
C
dictum eſt. Ab ipſis verò machinis aëreis concuſſis partes ſanguinis
eis contiguæ eodem moru oſcillatorio agitari neceffariò debent ; & ab
hoc primario motu partes omnes animalis rhythmo regulari commo
ventur, non ſecus , ac rotæ horologii ab oſcillatione penduli impel
luncur , moderanturque. Hinc forlan ſpirituum , ſeu ſucci nervei, &
muſculorum agitario faltem ex parte dependet. Cùmquefanguispe
renni fluxu ad inftar Aluminis deferatur per omnes partes corporisa
nimalis, undique ſecum aſportabit caufam áſtimulum motus,nempè
originem vite .
Eadem aëris præſentia , & commiſtio in piſcibus &in plantis quo
que reperitur,quæ umbram quandam reſpirationis participant . Ve
rùm in animalibus perfectioribus, quantò excellentiores & divinio
res moriones peraguntur, quàm in plantis , & quàm in animalibus im
perfectis , tantò vivaciores & vehementiores motiones in eis fieri ,
confentaneum eft‫ & ;ز‬ideo multiplici & nobiliori apparatuorgano
rum animalia perfecta provideri debuerant , ut vita tampræclara ex
erceri poflet. Hinc eſt , quòd tam præſentaneis & aſliduis addita
mentis aër per reſpirationem in animalibus perfe &tis reparari debet ;
aliàs vita periculum imminet , cùm vita intalibus motionibw. cong
ftat, quæ line tali aëris ſubminiſtratione conſervari non poffit.
PROPOSITIO CXVII .
Quare fætus poſt exortum reſpirationem inchoat , eamque
perpetuò exerceat.
Notum eft in embryone ,exiſtente in utero materno ,fanguiniscir
culationem fieri tranſmiſſo ſanguine à dextro ad finiftrum cordisventri
culum per foramen ovale, & per ductum arterioſum , in quo tranfitu
aër fanguiniadmiſceri non poteft ,deficientereſpiratione, nihilomi
nusmotus vitalis in feix conſervari poteft , quiaà pulmonibus mater
nis ſuppletur officium continua intromifſionis & commiftionis aëris cum
Sanguine : illi enim fanguinem particulis aëreis continenter ditatum
tranſmittunt in placentam uterinam , & hinc excipitur à venis umbili
calibus , & defertur ad cor embryonis , ut circulationem efficiat ; hoc
Naturæ artificio vita illius animalculi in utero materno conſervatur
abſqueejus reſpiratione,
At, in partu membranis exuto aërem neceſſitate quadam ebibere,
oſtendemus iis rationibus , quibus uſus eft Clariff. ' THRUSTON,
Quia ob dolores , quos patitur embryo in egreffu uteri materni, fti
PR I M A R I O. 145
mulatur ad movendos omnes ejus mufculos , nullo alio ordine ſerva
to, præter eum , ad quem doloris Itimulus & imperitia ſpiritus mo
tivos dirigit ; fieri ergo non poteft, ut in illa phanatica univerſalicom
morione muſculi quoque diaphragmatus & intercoſtales non movean
tur , ſe nimirum contrahendo : hi verò contrahi non poſſunt, quin
ſubſequatur cavitatis pectoris ampliatio ; quo facto , neceſariò aër
ambiens profluere& repleredebet bronchia & veficulas pulmonis
Malpighianas. Poftea , concidentibus & reſilientibus coftis, Sanguis
ille , qui in vafispulmonum continetur , inſtar torrentis intra finiftrum
cordos ventriculum exprimetur ; hinc fit , ut nova & ampliſſima via
ſanguini per pulmones aperiatur; & ideò ceſſat ulus foraminis ovalis
ftricti & tranſverſalis , cujus operculum membranoſum clauditur ab
ipfomet profluvio fanguinis. Poſtea, ſemel cvacuatis vafis pulmonis ,
er
patet via ampliſſima& directa arteria pulmonalis, per quam faciliùs
ſanguis à dextro cordis ventriculo eructari poteft , nec retrorſum re
CX
dire poteft ob valvulas ſemilunares ; ideò ,nec indiget ,nec uti po
tert diverticulis obliquis, anguſtis & difficilioribus; quare ambo ne
et ,
gle &ti ſenſim coaleſcunt & clauduntur. His politis,cogitur ſanguis
eandem ſemitam repetere & proſequi ob eaſdem neceſſitates, & præ
cipuè ob inſignes utilitates, quas in pulmonibus animal acquirit , &
ad eas procurandas ſtimulatur & allicitur : nedum enim motus muf
culorum , & præcipuè abdominis exercere valet ope reſpirationis , un
de fæcesexcernuntur, viſcera & vaja eliduntur, & proindèfanguis
citato curſu circuire poteſt ; ſed inſuper particula aërea, in pulmoni
bus fanguini inſinuatæ , motum oſcillatorium , quo vita conſervatur,
ei conferunt, à quibus vivacitatem & alacritatem animal acquirit.
Quare puſillum illud animal neceſſitate naturali ſtimulatur , & à
commodis allicitur ad proſequendum motum reſpirationis toto vita
decurſu.
.
PROPOSITIO CXVIII.
Problematis Harveani ſolutio affertur.
Propoſuit Præclarus Harveus quæſitum , quod , adhuc felici
tèr ſolutum non fuiffe ,Viri inſignes fatentur ; nimirum , quî fiar,
ut fætus fecundinis exutus, fi femel aërem hauſerit , poftea ne mo
G mentum quidem temporis abſque eo durare poſſit, fed confeftim
.X moriatur.
Mihi verò , ni fallor, ex ſuperiùs dictis ſolutio haberi poſle vide
Pars II. ( T) tur .
tur. Nam in utero abfque reſpiratione vita ſervari poteft , quia talis
defectus ſuppletur à reſpiratione matris, quatenuscontinenter in ejus
ſanguine copioſe admiſcentur aëris particulæ , à quibusmaternus fans
guis mobilitatem vivificam acquirit, ut dictum eft. Hic porro ſana
guis vivificatus per umbilicalia vafa ,ad cor embryonisperductus, id
ipſum præftat , quod efficeretur , li fætus ipſe reſpiraret ; nempè cor.
culum excipitfunguinem , particulis aëreis imprægnatum , à quibus
vila motus primarius oſcillatorius exerceri poteft . Poftea circularis
moins totius maſſe fanguinea perindè fieri poteſt per duos canales à
dextro ad cordis finiftrum ventriculum , ac fi per pulmones ope refpic
rationis tranſmitteretur. Caufa verò impulſiva, quæ eft conftri&tio
mufculi cordis , æquè benè in fætu peragitur. Quare præclarè vita
embryonis in utero fervari poterit.
Verùm poſt exortum animal non amplius nutritur à fanguine,
priùs præparato in pulmonibus maternis, ſed neceſſe elt , ut totalises
laboratio & compofitio fanguinis in propriisofficinisperficiatur , &
ideò oportet,ut maximè neceſſarium aëris additamentum in ſeipro
animal abſolvat : quòd cum alio modo fieri non poflit, quàm eo , quo
in pulmonibus maternis efficiebatur ; idcò à propriis pulmonibus jam
completis & diſpoſitis ad operandum uti poteft. Et quia eſt impoſſi.
bile , ut vita perſeveraret abſque aëris ve &tigali, qui vira falnuncu
pari poteft, & abfque circuitu fanguinis,à reſpiratione promoto , hinc
eft , quòd vita exclufi ab utero animalis tamdiù durat , quamdiu re
fpirat. Et hæc eſſe videtur cauſa , quare animal ne momentum qui
dem vivere poteſt abſque reſpiratione.
Utque magis tradita doctrinaconfirmetur.
PROPOSITIO CXIX.
Ratio affertur , cur aër,diu cohibitus in pulmonibus , æqua
lem angorem d moleſtiam ſuffocativam , & tandem mor.
tem inducat, ac impedita reſpiratio.
Quòd defectus inſpirationis noxius ſit, facilè percipitur; quia nem
pè non extenduntur, nec explicantur vaſa corrugata pulmonum ; nec
replentur veſicula Malpighiana ; & ideò vi cunei eliderevafa non pof
ſunt, neque fanguinem à dextro ad finiftrum cordis ventriculum tranf
mittere. Si, inquam ,hocmoleftum eft , & tandem mortiferum ,vi
derur conſentaneum , ut repletio bronchiorum , & earundem veficu .
larum inflatio ab aëre diu retento illa moleſtia tollatur, cum vafa ex
plis
PRIMAR I O. 147
plicentur , & aër incuneatus tranfitum fanguinis promoveat. Atta
men experientia docet, non minus ſuffocari animalà diuturna & con
tinuata præſentia ,quàm ab abſentia aëris in pulmonibus.
Præterea defectus motus reſpirationis eſtmera privatio , ad quam
ſubſequitur defectusmotusfanguinis,& deficientia motus vitalis, quæ
pariter privationes ſunt; at ſenſus ille moleftus angoris fuffocativivi
detur produci non poſſeà nihilo, ſed potiùs à caula poçtiva, diviſio
xem continui dolorificam inducente. Ergo prædictæ deficientiæ ta
lem anxietatem moleftam afferre non deberent. Quare erit operæ
pretium hujus effectus rationem indicare.
Et primò conſidero , quòd moleſtia pruritusvidetur oriri ex titil
latione & levifricationenervulorum , nonverò ex laceratione, aut ſciſ
fione continuitatis eorum . Pater hoc ex leviſſima fricationefeſtucæ ,
aut pilorum pennæ gallinæ , quæ in naribus, & incute ciliorum pru
ritum moleſtillimum affert ; id ipſum efficit aqua, frequenter injecta
in faciem & os. Hæ autem fricationes , aut titillationes non afferunt
continui diviſionem ; quod adeo verum eſt , ut medicinatalis moleftiæ
ſit corroſio ejuſdem cutis unguibus facta.
Sic videmus , quòd micapanis, autgutta porus,ob incuriam intra
gutturingreſſa , pruritum adeò moleſtum affert, ut ſine fine tuſſiendo
animal conetur illam ejicere exſpuereque. Idem accidit in catarrha
libusfluxionibus, quæ internam tunicam tracheatitillando, motum il
lum convulfivum iuffis excitant , quo medio à tali moleſtia animal li
berari nititur.
Non diſſimilem moleſtiam afferre poteſt tam perſeverans & con
tinuata repletio aëris in pulmonibus, quàm ejuſdem defe&tus ; nam in
reſpiratione cohibita aëris copia diu retenta , ſua repletione , ad inſtar
bumorum catarrhalium , diſtrahere , vellicare & mordicare poteſt
internam tunicam trachea & veſicularum ejus.
Similiter à defectu aëris idem fenfus dolorificus afferri poteft,
quatenus arterie pulmonales, earumque ramificationes ſanguine re
pletæ , uſque ad turgentiam comprimendo membranas & veſiculas
trachea , eandem titillationem & mordicationem afferre valent. Et
hinc pruritus ille moleſtus,& anxietasoriri poteft, unà cum ſenſu
angoris , quem producit quies & defe&tus circulationis fanguinis, eo
quod abundantia aëris perſeverans impedit ingrefium cruoris in vaſa
pulmonis, utpote compreffæ ab eadem turgentia veficularum ; & de
fectus aëris impedit eliſionem vaforum & expreffionem fanguinis. ad
Jis.
( T) 2
ATI ONIS
SPIR
148 CAP . VIII . DE USU RE
additur tertia moleſtia , quam affert interruptio & carentia miſtio :
nis particularum aëris intra fanguinem ; nam, durante quiete, & inter
rupto motu tboracis & refpirationis, five exinanitis , fiverepletis aëre
pulmonibus, non eliduntur, nec pinſuntur veficule à refilitione coſta
rum ; & proinde particula aëre & non exprimuntur,necinſinuantur in
tra venas. Superadditur tandem quarta moleſtia,quæeft conatus irri
tus muſculorum , qui naturali inftin &tu & confuetudine àſtimulo necefſi
Iaris irritari , vim faciunt,ut motum reſpirationis reſtaurent. Hæ om
nes cauſæ ſenſum moleftum angoris & doloris ſuffocativiproducunt.
At extin &tio & mors producitur ab interruptione & extinctione mo
tuum vitalium , nempe à defe&tu illius tremuli & oſcillatorii motus fan
guinis & fpirituum , atque à defectu circulationis ejuſdem , à quibus
vita dependet.
Talis autem mors fit per gradus ; conſentaneum enim eft, ut fenfus
doloris deſtructivi, in nervis & cerebro, fedeſpirituum , inducatmag.
nam motuum perturbationem ; & idcò motus ſenſitivi confunduntur
& perturbantur, & mox ſenlim obſcurantur; ſimulque motiones loca
les , velutphanaticas convulſiones producunt; quæ tandem ad mortem
definunt , extinctis omninò vitalibus motionibus.
PROPOSITIO CXX.
Ratio exponitur ; quare , do quomodo in aëre rariſſimo , aut
vacuo , ſubitaneus animalium decubitus do interitus
contingit.
Quòd in rariffimo aëre machine pneumatice Boyliana , & in vacuo
Torricellianoanimalia incluſa, angoresfuffocativospatiantur, & mo
mento concidant moribunda , fuperiùs dictum eſt. Reftat modo, ut
rationem mechanicam , qua tales paffiones contingunt, inquiramus.
Et primò conſiderandæ ſunt aliorum ſententiæ . Ajunt, prædicta
fymptomata contingere, quia in tali cafu ceffatfanguinis circulatio
ob nimiam aëris, autfubtiliffima atherea ſubſtantia raritatem ,& etiam
quia ob aëriscarentiam non promovetur fluxilitasſanguinis.Sed hæc
omnia ex dictis fatis ſuperque rejiciuntur; nam abſque reſpiratione,
& abſquepulfu inpafſionibus hyftericis, & in aliis ægritudinibus non
cxtinguitur vita , vel faltem non ſubitò pereunt , ut in prædicto va
cuo accidit. Prætereà ranæ & inſecta , quæ abſque corde, & diſcilla in
partes vivunt , & faltant per aliquod tempus,illa ipſa integra in præ
dicto vacuo, momento,tanquam fulmine icta,concidunt moribunda.
Ers
PRI MARI O. 149
Ergo non ob defectum circulationis fanguinis, nec ob minorem
fluxilitatem ejuſdem fanguinis pereunt , cùmin animalibus enectis in
illo vacuo reperiatur ſanguis æque fluidus, ac in reliquis , in aëre a
perto extinctis.
Videamus modò , an aliquidveriſimilius afferrepoſſimus. Et ad
verto , quod pruritusmoleſtus , & fenfusdolorificus, & angor fuffocari
uns, quiin illo ſpatio vacuo contingunt , multòmajores eſſe debent,
quàm illi , quos in ſuperiori Capite enarravimus, ut mox dicemus.
Sed quantumvis fint molefti & acerbi non tamen ad inftar fulminis
animal profternere debent , obtundendo ſenſus& convulfivos motus
inducendo , & mox illud necando. Immò videmus , quòd diu inter
cruciatus vita producitur , nec ſenſus hebetantur, nec convulſiones
Contingunt.Quare ab alia potentiſſimacauſa producuntur tam enor
mes lætiones , quam utvenaripoſlim , obſervo, quòd aëris particulæ,
in aqua & in veſiculispiſcium relictæ , ampliſſimam expanſionem &
turgentiam in illo fpatio vacuo efficiunt ,quia nimirum ibidem amo
.
vetur compreſſio totius atmoſphæræ : & idcò naturalis vis elaſtica
5
Aēris, libertatem nacta, reſiliendo expandi poteft juxta ejus indolem .
Hoc pofito, necefle eft, ut aëreaparticula , contentæ in humurie
bus , membranis & parenchymatis vifcerum animalis , vim propriam
elafticam in illo vacuo exerceant, & fe dilatent (quod ad oculum pa
tet ; ranæ enim in illo vacuo deformiter inflantur, & earum oculi
turgidi prominent, at ,readmiſſo aëre externo , ſubito concidunt , &
reducuntur ad priftinam anguftiam ) modo in prædicto vacuo turge
factis omnibus poriscarnium , vaforum , nervorum & vifcerum ab
aëris particulisin eis incluſis, inflabitur curgebitque cota ſubſtantia
mollis animalis ,utpote repleta ab innumeris veſiculis, aëre rariſſimo
inflatis ; à quibus neceſſe eſt, ut veluti à torculari violenter compri
manturvafa omnia ,& canaliculinervorum . Quapropter, obſtructis
viis vaforum , neceffe eft, ut interrumpantur motiones omnes humo
tum &fpirituum ; & proinde inanimali motiones ſenſitive,& morus lo
cales, inſignes perturbationes & interruptiones fiant, obrenebrando
fenfus, & efficiendo phanaticosillos motusconvulſivos;& tandem præ
clufis omnino viis , & extinctis motionibus animalibus, mors ſuble
qui debet.
Atramen notandum eſt, quod talis lucta, contuſiones, & incunea
tionis aërt arum veficularum turgidaruin , oportet, ut ab initio dolores
&anxietates puoleſtiffimas producant. Prætereà talis pruriensſenſus
(T) 3 ango
angorisdolorificuis ,neceſſe eſt, ut ſtimulet nervos in pectore definen
tes ; quare , naturali inſtinctu & habitu acquiſito , animalnitetur con
trahere muſculos diaphragmatis & intercoſtales: cùmque tales muſcu
li difficillimè & ingenti labore agitentur , tum ob vim motivam di
minutam , tum ob defe&tum auxilii aëris , ut mox oftendemus , fit ,
ut animal irrito conatu fatigetur , & proindè augeat ſuum angorem
& deliquium. Quodautem talem irritum conatum exerceant anima
lia in prædicto aëre raro , patet in avibus ; nam frequentiffimè ore
aperto anhelant,& nituntur aërem ſuſcipere.
Et hæ ſunt duæ cauſæ inſignes, quæ moleftiſſimum ſenſum ango
ris primo loco producunt .
Deinceps iidem angores dolorifici , unà cum perturbatione & di
minutione motuum vitalium fanguinis & ſpirituum , inducunt paflion
nem illamſuffocativam cum ſenſuum ſtupiditate & moribus convulſie
vis. Mox totalis interruptio & extinctio motuum vitalium necem
inducit. Et contingunt fubitò cales paſſiones, quia , ſicuti momen
to tollitur aër in illa machina , fic eodem inftanti comprimuntur va
fa , & vie fluorum & fpiritus, à quibus fenfationes & motus , fcilicet
vira ,'exercebatur.
PROPOSITIO CXXI.
Ratio affertur , quare in motu concitato & laboriofo mul
culorum anhelitus contingat, & concitetur.
Obſervarunt inſignes Anatomici , quòd nervi diaphragmatisori
ginem ſortiuntur à nervis brachialibus. Hinc fieri putarunt , ut in
motu laboriofo brachiorum diaphragma quoque concutiatur,& anbe
lofas reſpirationesefficere cogatur. At facilè evincitur ex co , quòd ,
quando ligatis manibus loca accliviaquis afcendit, pariter anhelat.
Superiùs inſinuavimus, quòd actus volitionis , ficut quælibet ani
mioperatiofenfitiva , fine ſucci Spirituoſimotu exerceri non poteſt; &
quòd mufculiexcitariad motum non poffunt, niſi nervorum radices,
ad eoſdem muſculospertingentes in cerebro, convulfione quadam con
cutiantur à ſpirituum motione , qua a &tus imperii voluntatis exercen
tur. Ergo ,utplures muſculi, concitatis & vehementibus tractioni
bus , agitentur, ſicut in curſu, faltu & tripudio contingit, oportet
quoque , utſpiritusin cerebro pari vehementia & furore concutiantur,
& velutiebulliant ,modò hos, modò illos muſculos inſtigando. Ve
rùm iidem fpiritus, in cerebro phanatico impetu concitati,& luctan
tes ,
PRIMARIO. isi
res , contingunt quoque orificia nervorum , ad cor pertingentium.
Igitur non ſecùs, quàm in ira ,cor etiam motu valido & concitato pul
fare debet , cum orificia nervorum ejus in cerebro femper aperta à qua
libet extraordinaria Spirituum commotione excipere inſtillutionem
poffint. Igitur quotieſcunque muſculi arıuum mors concitato mo
ventur , neceffe eft, utcor quoque celeriùs & fortiùs pulfet.
Pofteà, quia validiori & celeriorimotu concirato corde , pari mo
dofanguisceleriùsper vaſa perfluere debet , ob cordisimpulfum , &
ob cordis compreſſionem , dum moventur , fit , ut cordisſiniſter veniri
culus vacuus remaneat , & dexter una cum arteria pulmonaliſangsine
ſuperfluè repleantur , & ob turgentiam cordis fibre nimis diftrahan
tur, & ferè rumpantur. Undè fequitur paffio dolorifica angoris; cui
aliter fuccurri non poteft,præterquam per reſpirationem , promoven
do nempè tranfitum fanguinis per canaliculos pulmonis.
Quia verò tranfitus & elurriatio fanguinis per ſubtiliſſimas fiſtulas
pulmonis efficinon poteſtà ſola inſpiratione, nec à lola exſpiratione aë
ris, ſed à viciſſitudine ambarum , nempè à coſtarun momentanea re
filitione , quæ infpirationi ſubſequitur, & præcedit exſpirationem ,
hinc fit , ut , quoties pulmones aſſiduis & frequentibus effuſionibus
valdè gravantur ſanguine , indigeant quoque frequentibus exonera
tionibus : & ideò requirantur frequentes viciſſitudines inſpirationis
& exſpirationis;& proinde anhelofarefpiratio efficietur.
Præterea alia decauſa frequenspulſus cordis exigit frequentem re
Spirationem , quia, accelerato pulfus ,fanguis ad inilar Auminis velo
citèr percor effiuit, & , niſi frequenteraërisparticulæ ſubminiſtren
tur per reſpirationem , crafis fanguinis non erit uniformis, quia non
immifceretur aër omnibus ejus partibus , & ob id forſan ineptus eſſet
ad ferventem rarefa &tionem efficiendam in muſculis, præcipuè in tan
ta moruum concitatione & frequentia.
Ex quibus omnibus concludere licet ,quòd ,dum mufculi laborio
somotu agitantur , frequens reſpiratio , ſeu anhelitus fieri debeat.
Quòd poftea , completo motu & quieſcentibus muſculis, per ali
quod tempusprorogetur anhelitus, videtur pendere abimpetu im.
preſo in fluoribus fpirituoſis cum ſanguine, & in organis à concitato
moin præcedenti , non ſecùs ac in undis marinis fopica tempeſtate a
gitationes perſeverant.
Idipfum in nobis ipfis experimur ; quoties enim corpus noſtrum
veruiginofo motu circa plantas pedis rotamus , aut in naviàmaritem
pe
peſtuoſo concutimur , etiam completa agitatione, quieſcentibus no
bis , parietes videntur revolvi , & nos vacillamus , adeò ut non poffi.
mus erecti conſiſtere. Hæc omnia patimur inviti ; igitur neceſſe
eft , ut dependeant ab internis morionibus fpirituum , qui adhuc reti
nent impreſum imperum præcedentis motus.
Patet ergo caula, quare in laboriofis motionibus muſculorum con
tingant & lubſequantur anbelitus.
Propositio CXXII .
Ratio affertur , quare in laboriofo & difficili conatu muf
culorum ſpiritus cohibetur.
Experimur, quòd , quando grandia pondera ſuſpendimus , autvim
ingentem exercemus, tunc, Natura dictante, cogimur aërem infpic
ratum intra pectus cohibere : ex quo deducitur , quòd ob aliquod bo
num fpiritum retinemus , & quod inſignem aliquam utilitatem affe
rat. Quam ut inquiramus , obſervo , quòd ad efficiendum exceden
tem motum validum & continuatum mufculorum , requiritur appara
tusſucciſpirituoſi& fanguinis, nedum abundans, ſed etiam continua
to effluxu tranſmiſius. Hoc autem facillimè præftari poſle videtur ,
ſitrunci majores arteriarum & nervorum comprimantur à vi externa,
veluti à torculari , à qua continuata & valida compreſſione expriman
tur fucci Spirituofi & fanguinei intra muſculos, qui tam grandem vim
exercere debent.
Talis verò compreſſio præclarè ab aëre inſpirato fieri poteſt; nam
per totam internam pe &toris cavitatem , & per longitudinem infimi
veniris extenduntur maximus truncus aoria & nervorum inſignes
propagines. Ergo aër, compreſſusà shoruce,dum ſpiritus cohibetur,
veluti prælum ſtringit eadem vaſa & viſcera omnia , depreſſa à dia
phragmate, deorſum impulſo ab eadem ſpiritusplenitudine,concur.
rente conſtri&tione mufculorum abdominis, qui ,ſimul operantes, com
primunt reſiduum arterie aorta & nervorum productiores; & pro
indè fpiritum & fanguinem vehementi effluxu ad inftar fontium im
mittunt intra illos muſculos agitatos , ut efferveſcentia materiam affe
rant, à qua grandis & continuatus conatus perfici poſſit. Et hæc mi
hi videtur neceſſitas retentionis fpiritus in laborioſis muſculorum mo
tionibus.
PROPOSITIO CXXIII.
Quare in aëre rariſſimo laborioſa motio muſculorum anhe.
litum efficiat , oftendere, In
PRIMARIO . 15
Inter admiranda, que in vertice montisÆrnæianno 1671. obſer
vavi , fuit effectus inopinatus ,productus ab excedente raritate illius
aëris: ibi enim quilibet mediocrismotus , aſcendendo per ſalebroſas il
las rupes tam grandem laſſitudinem producebat, ut etiam juvenes
robuſti, atque ruſtici ſæpè cogerentur ſedendo quieſcere,& frequen
tianbelitu vires reficere. Notavi poitea,‫ و‬quod talis pafſio non.produ
cebatur à nimia fubtilitate illius aëris , nec ab aliqua prava ejus quali
1416 ; nam ſedendo ,aut equitando, eundem aërem excipicbamus, &
tamen benè refpirationem exercebamus abſque anhelitu , ac in infimis
locis marinis reſpirari ſolet. Hujus problematis ſolutionem adduxi
in ſupplemento meæ incendiorum Ærns Meteorologiæ ; at , reme
liùs perpenſa , in illa ſolucione acquieſcere non potui, & idcò hanc
aliam veriſimiliorem excogitavi.
Motu laboriofo & concitatoproduci anhelitum , experientia docet ,
& talis effectuscauſam & neceffitatem expoſuimus. Igitur , fioften
derimus , quòd motiones moderate ,aſcendendo per loca acclivia , in
aëre rariſſimo fieri non poſſunt, abſque ingenti labore & laſſitudine ,
planè confecta res erit ,nam anbelitus àmoiu laborioſo producitur.
Itaque oftendendum ſolummodò reftat, quòd idem motus muſculo
rum , qui in communi aëre craſlo tolerabili difficultate, & non mo
leſta laffitudine abſolvitur,poftea in aëre rariſſimo non ſine ingen
ti labore & laffitudine perfici poteft. Hoc autem verum efle, ſico
Atendemus.
Duplicimodo operatio magis laborioſa eſſe poteft: primò fi refi
Atentia augeatur,non alterata ,nec aucta motiva potentia : ſecundò ,
fi potentia motiva diminuatur , non diminuta reſiſtentia. Ut poten
tia unius manus majori labore ſuſpendet pondus duarum librarum ,
quàm unius libræ :atpoftea duæ libræ majori labore ſuſpendentur
una manu ſola , quàm duabus. Ex quo ſequitur , quòdæquali conatu
minùs laborioſo pondusbilibre ſuſtinebitur duabus manibus , quàm
unius libræ ab una ſola manu.
Moda , quia aër ,in pectore cohibitus, ſua vi elaſtica comprimen
do vaſa ſpirituofa & fanguinea, adjuvat conatum muſculorum , ut di
ctum eſt; ergo , quando aër eſt rarißimus (licèt æque à thorace com
primatur , ac aërdenſus) minùs validè elidet vafa; & ideò minùs ad
juvabit conatum mufculorum . Quare in aëre rariſſimo vis motiva
mufculorum imminuta erit ob defectum adjumenti, quod afferre
tur à vi elaſtica aëris condenſati. Igitur inPars
vëre rariffimo
II. (Vcadem
) refi
ften
254. Cap. VIII. DE USU RESPIRATIONIS
ftentia , à vi motiva diminuta ,majorilabore ac laffitudine ſuſtinebis
tur. Quapropter patetpropoſitum .
Sicuti aëris ſuperflua raritas ſubitò decubitum mortiferum indu:
cit, ſic quoque condenſatio & craſſities exceſſiva ejuſdem animalia
fuffocat & extinguit. Quare de hoc quoque agendum ; & primò
videndum ,
PROPOSITIO CXXIV.
Quare, & quomodo Aqua, in pulmonibus immiſſa , anima.
lia fuffocat.
Videtur, quòd , clauſis ore & naribus , & conſtricto jugulo , intere
rumpi debet reciprocus motus ingreſſus & exitus aëris ,& ceflabunt
effectus tranſmiſſionis fanguinis ; & ideò ejus circuitus impedietur , à
quo vita depender.
At in animalibus demerfis ſub aqua non videtur impediri poffe ta
lis motus reciprocus :nam à motu thoracis poteft immitti & exprimi a
qua à bronchiis , & ab ejus fluiditate fieri poteft expreſſiofanguinis; &
ideò circulatio continuari poterit eodem modo , ac in piſcibus con
tingit. Et quia nihilominus fuffocatio ſequitur , operæ pretium erit ,
hujus effectusrationem inquirere.
Et primò , ſi gutta aqua intra tracheam immiffa ,autmucus cataro
rhalistam moleftum motum convulfivum iußis excitat , mirum non
eft , fi repleta trachea ab aqua multo majorem moleftiam fuffocatie
vam inducar.
Et licèt dici poffet, quod fenfusille moleftiffimus fiat in truncoma
ximo aſpera arteria, non in minoribus ramis ejus , cùm mucu ille,
dum in intima cavitate pulmonis exiftit, iuflim non excitet , ſed tan.
tùm quando ad amplum canalem reducitur ,ibidem titillatiómoleſta
efficividetur. Ergo ſimiliteraqua, G ſtagnaret in bronchiis pulmonis,
neque tuſim excitaret, neque ſuffocationem induceret.
Sed patet nullitas hujus effugii ; nam in demerfis fub Aqua nedum
ramiſubtiles bronchiorum , ſed etiam ampliffimus canalis tracheereple
ri debet ; ergo neceſſario irritatio ingens & moleftiffimæ conuulfio
nes ſequentur. Quæ eò magis dolorificæ erunt , quo magis prohi
betur conatus Naturæ , quo tuffiendo ſublevari & liberari à fanto
malo nititur : prohibetur,inquam , quia aqua, multo gravior & dea
fior aëre , non poteſtelidi & exprimi per os à compreſſione debili tho
racis, impedita à diaphragmatis reductione, & incuncatione furfumછે .
PRIM AR Í O. 155
à pondere & denſitate agua , perpetuò in cavitatibus pulmonis rema
nente.
Præterea reſidentia & reftagnatio aqua infiftulis ſubtiliflimis brori
cbiorum , ſuo pondere & denſitate perpetuò comprimit ſibi adhæ
rentia vaſa ſanguinea graviſſima ; & ideo impeditiranſfufionem fan
guinis ; proindeque circulatio fanguinis interrumpitur,fine qua vita
continuari non poteft.
Inſuper deficit frequentur repetita inſinuatio particularum aëris
intra ſanguinem ; & ideo motus oſcillatorius vitalis luperiùs expoſitus
pariter ceffabit.
Verùm tamen eſt, quod demerſis ſub aqua non ſubito extinguitur
vita , ſicut contingit in vacuo Torricelliano:nam aqua ægrè & tarde
inſinuari poteſt in fiftulasſubtiliſſimas &in veficulas pulmonum , ut in
fiſtulis vitreis experimur ; & ideo aër, diu permanens in illis ſpatio
cena lis, poteſt viciffim ampliari & reſtringi à moin thoracis, & fic per
ia mittet tranſitum & elutriationem fanguinis , parco & difficilicurſu
;& quaſiexſudando. Idipfum in ſuffocatis & ftrangulatis contingit.
COM Cujus periodus talis eft: reſtricto jugulo ,obturato , vel repleto ,
immediatè moleſtiſſimus angor dolorificus exoritur , à quo mirismo
dis agitantur & concutiuntur ſpiritus, & proindè moribus convulſivis
muſculi agitantur; & hinc motusſenſitiviconturbantur, & deinceps
torpidi redduntur, nec amplius dolores ſentiunt, licèt perſeverent
motus convulnvi, ut teftantur non pauci viri , qui à ſuffocationebona
fortuna liberati fuerunt. Tandem poft pauca minuta horaria prorſus
extinguuntur.
PROPOSITIO CXXV.
Afferuntur veriſimiles cauſe fuffocationis, que variis modis
ab aëre craſſo , & nimis condenſato , producifolent.
Quòd aër purus & fincerus valdè rarefiat & condenſetur, eviden
* tiffimum eſt:talisautem condenſatio fit per compreſſionem & con
ſtipationem , ut in ſcloperis pneumaticis , aut à pondere vaſtæ molis
alicujus aërisincumbentis, ut dictum eſt. Aliquandoaër condenſari
poteſt ab admiſtione particularum heterogenearum , terreſtrium ,
oleofarum , ignearum & ſalinarum , & ab aliis innu
meris.
Et quia videmus , quod ſubitò ſuffocantur animalia in aëre claufi
cubiculi repleto à fumis carbonum , ab effluviis vaporis fodinarum
( V) 2 me.
metallorum , atque ab aëre craſſo fovearum , in quibus cadavera, aut
triticum recondita fuerant , nec non ab infimo aëre antri lacus Ag
nani Puteolis ; pariterque ab eo , qui in puteis profundis reperiri ſo
let , ideo convaluit perſuaſio , quod aër ob nimiam denGitatem fuffo
cationem inducat non minùs, quàm aqua.
Hoc quidem verum eſſe ,non eo inficias, ſed dubito , quòd fæpè
peccetur, tribuendo effectum ſuffocationis caufæ non veræ . Efte
nim aër antri Agnani,fodinarum & fovearum enarratarum adeò den
ſus & repletus ab effluviis heterogeneis , ut candelas accenſas extin
guat , non ſecùs, ac facit aqua ; & ideo primo intuitư videtur ,quòd
ibidem animalia extinguantur eodem modo, quo ab aqua ſuffocan
tur : at , fi hoc verum effet , reviviſcere non poſſent diverſo modo ,
quàm homines , in aqua demerſi & ſemiſuffocati , medicantur , qui
bus per pedes ſuſpenſis aqua ab ore prono ejicitur , cadendo & effluen
do viponderisejus. Non fic canes ſemiſuffocati in antro lacus Agna
ni reficiuntur, ſed è contra ,intra aquam ejuſdem lacus projecti , ſu
bito vivificantur , vel extracti ab antro in terra jacentespaulatim re
ficiuntur.
Patet , quòd tali operatione aër denſiflimus & ponderoſus non ſe
cùs , ac aquaèpulmonibus ejici non poffet ſurſum effluendo ore non
prono , & ideò in vitam non revocarentur. Quare fatendum eft , quòd
aliqua aura venenata ,per nervos ad nares & Faucespertingens, ad ceo
rebrum deferatur, & ibidem maligno contagio ſpirituum crafim con
turbet , unde momento illi canes concidantmoribundi. Et oportet ,
ut talesparticula venenata ſint valdè ponderoſæ , adeò ut elevari,ad
inficiendum përem exiſtentem in ſuprema parte antri , non poffint.
Similiter fumi carbonum ardentium non condenſant aërem cubi
culi , adeò ut ſua craſſitie ad inftar aque ſuffocationem afferat, quiaig.
nem accenſum non extinguit,ut facit aqua, & aër antri Agnani. Er
gò potiùs dicendum , quod ſulphurex carbonum fuligines & fumi,
pernarescerebrum mordicando & inficiendo,ſtupiditatem inducunt,
& deindè mortem . Et adeò verum eſt, quòd aër prædicti cubiculià
carbonibus accenſis non interficit ob craflitiem & denſitatem aëris,
ut écontra ob nimiam caliditatem rarefactus vulgo cenſeatur. Im
mo abſque fumis carbonum ipfæmet copiofiffimæ particula ignea in
aëre hypocauſti angores & deliquia inducunt.
Neque aër , valdè à vaporibus aqueis humectatus,animalia inter
ficit : nam aër, qui moratur in bronchiis & veſiculispulmonum , nun
quam
PRI M A R I O , 157
quam aridus eſt ,ſed ſemper hume& atur, & madefit à ſero ibidem
exſudaro, & in vapores reſoluto ab interna animalis caliditate ; quod
evincitur ex vaporibus aqueis , qui ſemper emittuntur in exſpiratione.
At , quando venti auſtrales & pluvioſi gravedinem capitis & tor
porem inducunt,hoc , ut puto , contingit ob pravas exhalationes , à
ventis illis allatas , quæ cerebrum conturbant & obnubilant , aut quia,
cutis poros obftruendo, inſenſibilem tranſpirationem impediunt.
Non tamen negabo , quòd , li aërpurus ad ſummun gradum com
preſſionis reduceretur, ut in folle luſorio fit, ineptus ſanè effet ad
reſpirandum , & fiftula ſubtiliflimæ bronchiales, & graciles veſicule
Malpighiana à vi grandi elaſtica illius aëris compreſli,valde diſtrahe
rentur & lacerarentur; & ideò angores moleſtiflimos inducerent ;
pariterque tranfitus & circulatiofanguinis impediretur, quia exfpira
rio difficillimè exerceri poſſetob nimiam reſiſtentiam ambientisaëris.
Poftquàm expoſuimus uſumpræſentaneum reſpirationis, quieſt
0 immifio & commifſio aëris cum ſanguine, à quo vitalis motusconſer
es vatur ,reftat, ut aliam præcipuam utilitatem ejus declaremus , quæ
ad perfectam animalis conſervationem conducit. Eitque ſtructura
& efformatio fanguinis, nempè proximi & immediati ſubječti, ex
quo Spiritus animalis procreantur,partesfolida nutriuntur, & reli
quæ operationes & motiones fiunt.
PROPOSITIO CXXVI.
Memorantur ab aliis tradita de origine qualitatum .
Evidentiffimum eft , concreta corpora ſublunaria ab uno ad alium
ftatum tranſmutari ,deperdita illa efformatione, & illis facultatibus,
quas priùs habebant , & acquiſitis aliis diverſis ab illis : talis autem ef
formatio acquiſta de novo ,cum ignoretur , in quo præciſe conſi
ftat, exprimi ſolet vocabulis generalillimis , ſuperficiem potiùs ,
quàm intimam rei naturam declarantibus , ut ſunt nomina altus &
elechie , ſeu perfe &tionis. Nemo tamen negat , talem efformationem ,
five perfe& ionem acquiri permiſtionem plurium corporum ſimpli
cium ,vel minùs compoſitorum ; pariterque concedunt cum Ari
STOTELE , ut exacta miſcela fieri pofſit , oportere , ut miſcibilia in
particulas minutiſſimas dividantur, ut mutuis contactibus diverſæ
particulæ uniantur ; & hæc generalis doctrina controverti non ſo
let. Ambigitur folummodo de origine qualitatum &facultatum a
Etivarum , quæ de novo in miſtis efformatis apparent, cùm aliqui
( V) 3 pu
putent, eos denovoeffici, tranfcundo de non eſſe ad effe. Alii poftea,
nihil de novo viribus Naturæ effici, credunt, ſed tantummodo ap
parere ea ,quæ latebant coarctara & reſtricta ,veluti vinculis , qui
bus diffolutis & diffractis, agere & operari poſſe variis modis pro di
verſa indole & modificatione , quam fitus,pofitura , ordo & figura
particularum permittit & exigit.
Hoc fanè confirmari videtur nedum à recta ratione , fed etiam in
numeris experimentis , quibus patet , varias larvas colorum induci
· ex mera ſuperficiei alteratione, & viresmotivas,in ipſis corporibus
latitantes , diffolutis vinculis , quibus coërcebantur , exilire & agere ,
quæ poftea, cum aliis diverſæ indolis commiftæ & modificatæ á
varia miſti textura , poflunt facultates miræ varietatis exercere .
Sic Chymici ex miſtura , fermentatione , ſeparatione & ſublima
tione aliquorum liquorum & particularum ſolidarum,nedum colores
diverſos, ſed ſapores acres , dulces & alios plures educunt ; & vires
activas aliquandoinertes reddunt, aliquando mirificè eas vivificant ,
ut validiflimè agere valeant.
PROPOSITIO CXXVII.
Exponuntur organa & operationes mechanicæ , quibus miftio
nes efformaripoſſunt inplantis & animalı.
Uteffici poſſit perfecta miſtio , quæ in determinato generecore
pus concretum reducat , nempè , uttalem formam , taleſque operan
di facultates habeat , oportet ut priùs corpora componentia uſque
ad minima dividantur. Quòd in duris corporibus fit, contundendo
& terendo in mollibus , aut fluxibilibus, ſuſcipiendo ea , & inGnu
ando in canalibus diſcretis & ſubtiliffimis: fic enim nedum fiet ſub
diviſio uſque ad minima,fed ,li fortè aliquæ partes conglutinatæ &
grumefactæ fuerint , ab incuneatione violenta intra canaliculosexi
les & diſcretos diſſolvetur agglutinatio. Et fi prætereacorpora ea
dem lubrica non fuerint homogenea, tunc quidem poffunt particu
lis unius generis ſegregari ab alterius naturæ particulis iiſdem orga
nis , quibus Ars & Natura paffim uti ſolent, quorum unum elt cri
brum , quo ſegregantur grana miliii ab hordeo ; pariterque Natura
per cribrum cutis animalis aqueos ſudores emittit, relicto fanguine,
cui commiſti fuerant ; fimiliter plantarum radices & vala diverſis
figuris perforata ,excipiunt ex eadem gleba fuccum amarum in co
locynthide,dulcem in arundine facchari, acidam in malis Maffili
cis ,
PRIM A'RI O. 159
cis, pinguem in olivis , & aliosdiverſosinaliis plantis ſeligunt. Igi
tur eodem modo , fi orificia cribri , aut fiftularum , accomodatam fi
guram habuerint ad excipiendas particulas diverſarum figurarum,
planè diverſi fuores in diſtinctis fiſtulis recipientur, quibus figuræ
conforines funt.
A tali,inquam , organica diſpoſitione nedum effici poſſet diſo
lutio concretionis præcedentisin partes minutiflimas , & ſegregari
ea , quæ unius ejufdemquenaturæ funt ab heterogeneis, fed præter
ea ad inftar chymicarum diffolutionum poſſent ſeparariparticulæ
actuoſæ , ſeu ſpiritus, qui ex fui natura mobiles ſunt , diſſolutis nem
2 pè vinculis, quibus coërcebantur &
, fic libertatem nactæ poſſent
ſuam indolem motivam exercere. Præterea in tali terebratione per
orificia fiſtularum poſſunt particulæ molles fluidæque acquirere con
figurationem , conſimilem prototypis,quibus fiftulæ excavatæ ſunt,
ut plumbo , ceræ & cretæ ; ſimili artificio ſolemus figuras rotundas ,
ni ftriatas & excavatas aptare , qualis nempè fuerat figura foraminis, per
quod talis malla expreſſa fuerat.
Fa&ta hac præparatoria diſpoſitione, inquirendum reftat,quibus
organis , quo artificio &motumechanico illæ particulæ debito ordi
ne iterum componuntur, ut novam conformationem & indolem ac
quirant.
Et primò inter artificialia conſidero opificium operis texellati,
aut muſivi,in quo lapilli diverfarum figurarum & colorum artifi
ciofe &ordinate aptantur , conglutinanturque debitislocis , pofitu
ris & configurationibus, ut reſultetfigura humana, plantæ ,aut al
terius rei.Sipoftea iidem lapilli fuiffent minutiſſimi , & vehiculo
Auido permifti, ut ſunt pigmenta pictorum , abſque artificis labo
rioſamanuum difpofitione,poffet quidem organum elaborari, quod
per ſe artificis induſtrioſam operationem ſuppleret. Cogita fiſtulas
illas, repletas à pigmentis diver Gimodè coloratis, tali modo inflexas
& contextas effe , ad inftar reticulati capillitii , ut extrema earum o
rificiadeſinant in debitis locis tabulæ depingendæ ; tunc fanè à ſim
plici expreſſione & eructatione pigmentorum effingerentur figuræ
illæ hominis, & plantæ tam belle a, c ſi manibus artificis ſuis debitis
locis collocarentur.
Hoc artificium ſolenne effe, ac familiariffimum Naturæ , affirma
re non dubito .
Quotieſcunque perpendo, Naturam neſcire, nec velle producere
&
4.60 " CAP. VIII. DE USU RESPIRATIONIS
& nutrire plantas , earumquefolia & fructus efformare, niſi particu
las aqueas , aëreas & ſalinas, inſinuando per cribrum , compolitum ex
innumcris foraminulis, quibus capillitium radicum pervium est,mi
rari lubit , qua neceſſitate, & quoinſigni bono ſemper radicibus & fi
ſtulis utatur : & diu meditanti nilaliud feoffert,præter expoſitam or
dinatam ſituationem ,pofituram & configurationem particularum ,
quæ partim acquiriturin tranſitu per accomodata orificia radicum ,
diverſis modis configurata , & partim reſultat ex debita particularum
diſtributione, quam textura radicum conglutinat , ad inftar operis
mulivi. Unde neceſſitate quadam , ordinata ab Architectonica Divi
na Sapientia , fluores illi , percolati & tranſpoſiti in planta , inducunt
configurationem & indolem , illius plantæ propriam , uc ſuo loco o
ſtendemus.
Ethoc præclarè ſuadetur ex eo , quòd ex eadem gleba , ab eadem
aqua irrigata , variæ & innumeræ radices pro varia earum configura
tione & textura in plantas diverſarum magnitudinum , figurarum ,
colorum , faporum , odorum cum innumeris proprietatibus oriuntur.
Immò quod magis mirere, idem fluor , è radicibus unius & ejuf
dem plantæ exſuctus, in ipſo itinere per truncum ejus , fi fortè inci
dac in radices muſci , aut alterius herbæ , vel in ramuſculum alterius
plantæ illi inſitæ , in ejus cortice impactæ , aliam omnino indolem
fortitur, diverſam ab ca, quam prius habebat.
His declaratis , redeo ad inſtitutum .
PROPOSITI0 CXXVIII.
Sanguis confecto itinere circuitus per univerſum corpus ani
malis, reducitur ad cordis dextrum ventriculum valdè des
formatus & ineptus nutritioni.
Nemo fanè negabit , quod in exercitio motus muſculorum , dum
violentèr fanguis ab arteriis inſinuatur per anfraétus &poroſitatés car
nium particulæ fpirituoſe & aërea , magna ex parte diſſipantur, &
conlumuntur, quòd ſuadetur ex ſubſequenti laffitudine , & virium
diminutione, & languore. Adhuc partes impetum facientes, unà cum
innumeris particulis fluidis fanguinis , amittuntur in nutritione parti
um folidarum animalis , nempè offium , tendinum , carnium , nervorums
& fpirituum :ex quo fit, ut ſanguis remaneat minusfluxibilis, torpi
dus , & quaſi cadaveroſus,partim ob dictam deperditionem , partim
ob alterationem , quam patitur ejus ſtructura ,ablatis & tranſpoli 1
tis
PRIMARIO. 101
tis partibus , à congruis locis & poſituris; fierique etiam poteſt, ut
grumefiant aliquæ ejus partes , quæ proclives ſunt ad unionem &
coagulationem ; folet enim pars rubra fanguinis coaleſcere ob fri
gus, & ejus parsfluida & feroſa à calore condenſatur. Quapropter
miris modis craſis, & recta fanguinis conformatio deformari & alte.
rari poteft, antcquam denuò ad cor reducatur.
Poſteà additamentum chyli & lymphe in corde , & in arteria pul
monali confuſo modo fanguinem multò magis perturbant. Quaprop
terſanguis,tot modis deformatus , ineptus eritnutritioni animalis.
PROPOSITIO CXXIX.
Exponitur mechanica operatio , qua completur conſtructio
ſanguinis in venapulmonali.
Devenio tandem ad poftremum uſum præclarum pulmonum &
reſpirationis. Et primò,quod fanguinis confe tio in pulmonibus non fiat
à vialicujusfermenti , ibidem operantis, evincitur ex eo , quòd in pul
བ། monibus nulli fucci fermentirii repoſiti ſunt, cum veſicula Malpighia
ne ſolo aëre repleantur , & reliqua vaſa ſemper abftergantur à peren
ni fluxu ſanguinis. Ergo, ſicuti ſanguinis fubdiviſio in partes minu
tilſimas fieri poteſt in pulmonibus abfquefermentative opere , fic miſtio
& compofitio ejuſdem abſque fermento fict. Poftea , ut dictum eſt ,
ſanguis reducitur ad dextrum cordis ventriculum valdè alteratus &
deformatus, & hinc unà cum novo chylo truncum arterie pulmonalis
ingreditur: talis autem confuſa aggeries à torculari pulmonum vio
Jenter infinuatur per innumerabiles canaliculos arterioſos,à quibus
ſubdividuntur omnes illi fluores in minutiſſimasparticulas,diſciſlis eis ,
quæ conglutinatæ & grumofæ erant . Prætereà in percolatione ſuſ
cipiunt particulas aëreas, è veſiculis Malpighianis tranſmiſlas; pari
terque in tranſitu cogunturconformari prototypis, nempè fufcipere
conformationes ſimiles eis , quibus fiftula illæ perforatæ ſunt. Facta
hac præparatione, de qua fupra egimus , ſuccedunt aliæ ſubtiliores
ramificationes fiſtularum , capillitium copiofillimum componentes,
ad inftar extremitatum radicum arborum , ab hiſce villoſosfiſtulisſul
cipiuntur determinati liquores , nempè in unaquaque illi, qui figuræ
orificii vafculi aptari & ingredi poſſunt. Moxprædicta vaſcula,quæ
ſunt varie inflexa & contexta ad inftar reris; ut Willis obſerva
vit , feruntur ad majores canales venofos, & definunt in locis appro
priatis, ut ſtructuram analogam muſivo operi componant, &deibi
m,
Pars II, ( X)
dem , eructando guttulas in eis contentas, conficere poterunt exa
ctam perfectamque miſturam , & compoſitionemſanguini conveni
entem .
Hinc poftea collectæ portiones ſanguinisrepubeſcentes, vivifica

tæ à ſpiritibus per nervos tranſmiſſis, & agitatæ à machinis aëreis,
deferuntur in truncum maximum vena pulmonalis , à quo evomuntur
in finiftrum cordis ventriculum , atque valida vi ejaculatur & fpargi
tur fanguispercorpus univerſum animalis.
Ét hæc in re tam difficili & recondita , qualis eft ufus reſpirationis,
conjiciendo dici poſſe mihi viſum est.
Tranſeamus modò ad indaginem conje &turalem componentium
partium ſanguinis, & ſtructuræ ejus. Et primò , ut ex notioribus
analogia quadam ad minùs nota manuducamur .
PROPOSITIO CXXX.
Lactisſtructura examinatur ex analyſiejus.
Patet , quòd lac componitur ex duobus diverſis fiuide ;nempè ex
glutinoſo-pingui, ſeu caſeoſo, & ex aqueo -feroſo. Quæ miſceri pollunt
per diſperſionem particularum unius intra aliud fluidum ,ut vini mi
nutiſſimæ guttulæ intra particulas aquæ diſperſa millum compo
nunt , non fecus , ac grana miliicum hordeaceis confunduntur.
Debemus modò accuratè inquirere , quomodo diſpofitæ fint par
tes cafeofæ & aqueæ , ut lactis Auidam conſiſtentiam componere pof
ſint ;& qua arte mechanica fuccus fermentitiuscoaguli miftionem il
lam diffolvat , ut cafeofe paries à fero ſeparentur, uniantur & concre
ſcant.
Et fanè, qua arte Auxilis compoſitio ejuſdem candidi coloris fieri
pofſit, docemurà familiaribus experimentis ; ficut enim minutiflima
farina marmoris, gypſi, aut tritici, per aquam diſperſa, colorem
uniformem candicantem creat , fic poffunt molecule albe cafeofa a
quæ commiſceri, & la &teum candorem repræſencare. Poftea vide
mus , ſecretionem illius farinæ fieri à vi majoris gravitatis ſpecificæ ,
quæ in fundum vafis præcipitatur. At quia hoc in lačte non verifica
tur, cùm videamus, caſeoſas partes non præcipitari, ſed innatare ,
& tranſverſali motu ad invicem complecti, & in grumos natantes
concreſcere, facendum eft , partes integrales lactis æquè graves eſſe ,
ac aque.
Et in hoc caſu noa percipio , quomodo fieri poffit unio & concre
cio
PRIMARIO . 163
tio partium glutinoſarum la&tis, exiſtentium in locis aqua , ab invi
cem ſeparatis, niſi fingamus , magnetica virtute ſe mutuò comple
di,quod nemo fanæ mentis affirmabit.
Nec ſufficit viſcoſitas particularum lactis, quia hæ , dum natant in
agua ab invicem ſeparatæ , uniri non poſſunt, niſi motibus contra
riis ad ſe accedant , & moleculas grandiores componant , & poftu
nionem illam majori
difficiliùs
intercapedineà ſe invicem diſtabunt, & proin
poterunt
de uniri .
Simihter dici non poteft, quòd à grandi ebullitione fermentativ:
uniri poflintgranula lactis caſeoſa ; nam tot & tam varii motus con
trarii in la&tis coagulatione non conſpiciuntur; immò ſubitò abſque
ulla perturbatione lac concreſcere videmus. Omitto , quòdà grandi
efferveſcentia potiùs diſſipantur, fubdividunturparticula illæ, licut in
quolibetmotu fluidi intra aliud fluidum contingere videmus , ut in
pluvia, & in vini rubri infuſione intra aquam obſervamus; cujuspar.
ticule adeò diflipantur , utfumi,aut nebula expanſionem repræſen
tent.
Si pofteà concipiamus ,la&tis glutinoſas particulas non eſſe molecu
las contornatas & laves, fed eſſe ramoſas, ad inftar flocculorum gor
fypii, tunc intra aquam diſperfæ , & áſeinvicem ſeparatæ , aut con
tiguæ , non poffent uniri , & concretionem efficere abſque vi ma
gnetica: fi verò villoſæ extremitates flocculorum implicitæ ſuppo
nantur , oportet , ut ex ſui natura carerent vi contrattiva ; alioquin
in antecedenti ftatu fluido non perſtitiſſent , ſed ſemper grumicaſeoſa
intra ferum natarent. Cùm igitur talis concretio non fiat, niſi poſt
additionem fermentirsicoaguli, neceſſe eſt , ut talis ſuccus acidus & a
cris vim glutinofam contračtivam conferat villis cafeoſis ; quod falſum
eſſe videtur, quia caſeoſa la&tis particula ex ſui natura fatis fuperque
glutinoſa ſunt, cum fpontè ſua concreſcant , licèt tardè.
Prætereà fases acidi & acres non vi glutinoſa , ſed potiùs inciſiva
& penetranti facultate pollent, quandoquidem ſuccos aliquos viſci
dos diffolvere & colliquare videmus, ut patet in puto ,ovi albumine
& inſero ſangunis; hi enim ab acidis friabilcs redduntur.
Etlicet acerum concretionem juſculorum adjuvare videatur ,hæc
erit alia operatio fimilis coagulationi lactis , & neſcimus, an hoc con
ringat peraccidens,quatenus ſeparat & exprimit aqueam humidita
tem à glutinoſis corporibus, ut coria & tendines elixati & diſſoluti in
gelatinam concreſcunt, ſeparata nempè & evaporata aqua. Ex quo
( X) 2 col;
colligitur , acida & acria concretionem gelatina & la &tis adjuvare ,
non actione propria conſtrictiva , ſed auferendo impedimenta , quæ
vim glutinis contractivam agere non permittunt: nam aliundè ici
mus, corium & tendines per le valdè glutinofos eſſe; immout gelatina
conſiſtentior reddatur ,addi ſolent ovorum albumina , quæ tenaciſ
Gma viſcoſitate donantur .
Lallis igitur ſtructura talis eſie debet , ut prædiétis phænomenis
ſatiſfacere queat. Pro cujus inquiſitione obſervo , quòd ut duo fluda
heterogenea exactè miſceri poſſint , oportet , ut ambo in minutifli
mas particulas ſubdividantur ,& quælibet particula unius ſpeciei alce
rius naturæ particulam tangat, non ſecus,ac in acervo milii & hor
dei granula confunduntur. At ſialterum fluidorum fuerit glutino
ſum ,non poterit diſcindi & partiri in globulos diſcretos, cum ipfa te
nacitas vetet totalem partium disjunctioncm ; quare potiùs expandi
poflunt in ſubtiliflimaslaminulas, ſeu membranas, inter quas guttulæ
alterius fucci fluidiffimæ , inſinuatæ impetu conquaſiationis , & in il
lius poros coërcitæ , efformare poffunt texturam ſimilem ſpumæ, quæ
eſt miſtio aqua viſcida & aëris , in ejus veſiculis contenti. Eodemque
modo aqua fluidiflimaſucco viſcoſiori ,uteſt ovi albumen , admitta ,
& intra ejus poros diſperſa , vehementi conquaflatione poteft novum
genusſpuma aqua gravidæ componere;cadem enim neceffitategluten
albuminis permittit diſtractionem ejus in ampullas membranoſas, &
vetat rupturam earundem ; & proindè intercluſas aqua guttulas coër
cere poffunt.
Cùm igitur talis (puma compoſitio non fit ficta gratis , ſed firmis
rationibus confirmata , conjicere poſſumus eodem modo, quod in
lačte, ex miſtura fucci glutinoſi ejus cum ſero,aqueo, punoja ſtructu
raconfici poſſit. Quianimirum guttula aqueæ, intra tenaces poros ca
feoſ fuccidiffeminatæ & inclufæ , neceflariò orbicularem formam ac
quirunt ob compreſſionem undiquefactam ; & è contra parietes porn
lorum ob mollitiem glutinis diftrahi & expandi in ſubtiliffimas mem
branas poflunt, quæ nequeunt lacerari & facilè diſrumpi ,obftante
corum ienacitate viſcoſa. Quapropter videtur poſſibile, ut in lučte
reſultet compofitio fimilisfpuma.
Quòd verò talis ſtructura veriſimilis fit , elicitur ex eo , quod facilè
phænomenis facere ſatis poteft. Percipimus enim , quòd momento
à ſucco acido & acri coaguli immiſti poſſunt ſubtiliſſimi parietes ve
focularum ,fpumam lactis componentium , corrodi , lacerari & dif
rumi
PRI MARI O. 165
rumpi : unde aque guttula , è poris effuentes & fimul collectæ , hinc
inde innatabunt;eodemque tempore glutinoſapellicula, vipropria vif
coſitatis ſpontè contrahentur , & fimulunitæ concreſcent, quia nem
pè non diſtrahuntur , ut antea ab aqua porosreplente.
Eadem concretio in la &te abſque coagulo fieri poteſt ſ, ed tarde eo
dem modo , quo fpumavëre gravida lenſim diffolvitur. Et hæc de la
Etis ſtructura conjici poſſe mihi videntur.
PROPOSITIO CXXXI .
Sanguinis anatomia , per deſtillation em facta , infida eſſe vi
detur.
Receptum elt,fanguinisanatomiam non , niſi chymicis deftillatio
nibus, fieri poſſe : quibusprimò è fanguine per alembicum extrahitur
aquifimplex , poftea aliqui fpiritus ,fales & ſulphur , & adhibito vali
do igne educuntur Spiritusardentes,& infecibus pluresſales fixire
manent.
Athæc anatomiapluribusnominibus ſuſpecta effe videtur: namig

nis a &tio non eft, niſi violenta & velociſſima motio , & effluvium atomo
rum igneorum , ad inſtar rapidiffimi & validiſſimi venii ;& ideo cæco
impetu nititur removere quæcunque obſtacula, quæ ſuum iter impe
diunt ; nec tales igniculi ſolliciti lunt, aut ftudiole curant, ut corpora
obſtantia dividantur in ſuas partes heterogeneas , quia videmus, quòd
miſta compoſita ex diverſiſſimis ſubttantiis , fiimpulſuiignis reſiſtere
non pollunt, libenter ſe ſinunt fimul elevari & expelli ſurſum , ut è ca
mino paleæ, fragmenta, cineres, cum innumeris aliis fubftantiis hete
rogeneis coacervata cum fumo ejiciuntur. Immò ab ipſis bombardis
ardentiſfima flamma obceleritatem emittit non paucula grana pulve
ris nitrati integra & incombuſta. Quapropter corpora omnia , cu
juſcunque naturæ fint, five miſta , ſive disjuncta , æquè facilè ab igo
ne impelluntur & ſublimantur, fi ejuſdem gravitatis ſpecificæ fuerint,
velæquèdisjunctæ à terreis & concretis partibus , aut uno verbo om
nia illa , quæ æquè amovibilia ſunt. At ſi miſti moleculæ heteroge
nex ponderoſiſſimæ & inſuperabiles fuerint ab ignis a &tione ,utfunt
metalla & vitrum , tunc ignis cunei , intra iiliu particulas inſinuati,
parumper eas agitare valent , non verò diftrahere , aut impellere in
diſtans. Contingit ergo per accidens , ut ab igne fiat aliqua feparario,
quatenus particulæ minùs graves , laxioribus vinculis connexæ , mi
noris molis & figuræ amplioris, poſſunt unà cum fumisabigne ex
(X) 3 pel.
pelli, relinquendo partes contumaces craffiores unà cum fæcibus.
Nec ex eo , quòd illæ ſeparantur in pileo , & hæ in alembici fundo
remanent , licet inferre diverſam naturam habere : nam videmus ,
quòd ejuſdem ſalis folummodo illæ particulæ à viignis tublimantur,
qux exilesſunt, aut figuram exſparſam , aut ſituationem facilè amo
vibilem habent; & hæ volatiles ſalesdicuntur ; illæ vero , quæ lunc
craſliores, implicatæ inter fe , & cum terreis partibus remanent in
fundo alembici , & propterea fixi fales nuncupantur.
Et , quòd magis mirere , ipfæmet particula fulphurea & ignea, quæ
in ſummo gradu accenfibiles & volatiles funt, non poffunt omninò
feparari à terreis partibus , ſed remanent coërcitæ in illarum anfra
Etibus.
Præterea ab ignis actione valdè alterantur materiæ evaporatæ ,
combuſtæ , calcinatæ , & deftillatæ , quatenus plures igniculi immi
icentur, remanentque in poris eorundem corporum , ut Clariffimus
BOYLE & alii animadverterunt .
Quapropter infida erit chymica anatomia ſanguinis. Primò , quia
per eamſubſtantiæ , fanguinem integrantes , nedum finceræ haberi
non poſſunt , ſed etiam ab expulſione aquearum partium ,& ab ad
ditione ignearum valdè diverſificantur. Secundò , quia ſtructura ,
diſpoſitio & compoſitio propria earundem integrantium partium ,
nempè ea miſta compoſitio , quam priùs habebant , neque remanet
cadem , neque ampliùs dignoſci poteft, cò quod ab actione ignis dif
ſolvitur, & deftruiturconfiguratio & ſtructura earum.
Et noto , quòd elementa illa chymica, nempè fal ,fulphur & mere
curiu ſuntprincipia generaliſima,ex quibusnedum ſanguis, fed etiam
omnia milta componuntur: ergo ex chymico illo labore non dedu
citur particularis compoſitio ſanguinis , ſcilicet, quæ fintfanguinis
partes integrales miſtæ , cujus naturæ , & quas proprietates , facul.
tates & ſtructuras habeant.
Non is tamen ſum , qui negem , chymicis laboribus mirabiles o
perationes aliquando fieri; fed nego , ſemper & ubique utiles eſſe ,
præcipuè in caſu noſtro anatomiæ ſanguinis.
PROPOSITIO CXXXII.
Analyſis Sanguinis infuas partes integrales, & forma com
pofitionis ejus inquiritur.
Experientia conſtat, quòd duæ præcipuæ partes integrales fano
guinis
PRIMA Ř I O. 167
guinisſpontè ſua ab invicem feparantur ;extravaſato nempè fangui
I. ne , aut in quiete conſtituto , fubitò albumen à rubicundo cruore le
cernitur , eodem modo , ac ſerum la &tis à cafeofa ejus portione grume
fa&ta ſeparatur , nam fimiliter rubicunda pars fanguinis ſpontè con
1. creſcit, circumdaturque ab albumine , fluiditatem retinente ,ut nil
prorfus ab aqueo fero lactis videatur.
Quòd verò prædictæ duæ partes tam la &tis quàm fanguinis fint in
alteratæ & finccræ , patet exeo , quod fubitò& fpontè ab invicem
ſeparantur abſque ſenſibili aétione cauſa alicujus exierna , abſque ulla
IN ebullitione fermentativa , abſque additione , aut ſubtractione alicujus
ofer corporeæ fubitantie.
Prætereà utraque ex his partibus primariis rurſus reſolvitur in
22 duas alias diverſas ſubſtantias ; albumen ſcilicet conftat ex viſcido
quodam fluore , ſimillimo ovorum albumini : tam enim hoc , quàm
AN illud tranſpicuitatem retinent , dum fluida funt , & ab ignis actione
ambo concreícunt , fiunt opaca , dealbantur , & faporem & odorem
quia fimillimum inter ſe habent. Porrò prædictum fanguinis albumenim
For prægnatur copioſo aqueo fero , infecto à ſalibus ammoniaco & tarta
reo , & aliis, quæ aqua facilè per evaporationem in alembico colli
gitur.
Similiter primaria pars rubicunda conftat ex glutinofffima qua
dam ſubſtantia lubrica , & ex fucco quodam purpureo, qui limulim
plicati ſpontè concreſcunt in grumos; & poft concretionem crebris
aquæ ablutionibus apparet pars glutinoſa, conſtipata in fibras can
didas , vel in membranas reticulares ſimiles tendinoſis, ut in ſanguine
columbino patet ; pars verò rubra grumefacta & abfterſa ab aqua ,
abit inpulverem rubicundefimum , in fundo aquæ fubfiftentem .
Præter has quinque partes integrales, plurimas aëris particulas in
Sanguine commiſceri in pulmonibus , unà cum fuccis ſpirituofis, per
nervos ſubminiſtratis, patet ex ſuperiùs dictis.
Porròſanguinis conformationem ex prædictisheterogeneis parti
bus,dum intra vafa viventis animalis movetur , ſpumoſam eſſe ad in
ſtar la&tis, verifimile mihi videtur ; nullam enim aliam Itructuram
excogitare potui, quæphænomenis omnibus ſatiſfaceret : ficuti
enim in lacteadeftaqua ferofa fluidi, sic in ſanguine reperitur albu
men ſeroſum fluidiſſimum , adeo ſimile aqua ,urantiqui omnes credi
derint, albumen , quòd àſanguine ſeparatur,eſſe id ipſum ſerum a
queum urinofum, quouſque talem fenfus fallaciam noſtra ætate de
texit D. DUMEL , Profeſſor Patavinus, Dein
168 Cap. VIII . DE USU RESPIRAT . PRIMARIO .
Deindè ſicut in lacte adeftfuccus concrefcibilis in caſeum , fic infan
guine reperitur ſuccus viſcofus & glutinoſus, qui poftmodum , facta
concretione , abit in fibras, vel membranas reticulares ; quòdque ta
les fibræ fic condenſatæ non præextiterint intra vaſa animalis viven .
tis , facilè ſuadetur ex eo , quòd tales fibra & membrana albe ſangui
nea , microſcopio inſpectæ , craffiores ſunt vafis fanguineis capillari
bus , & ideò neque excipi, neque efluere in iis poflent , cùm faltem
longitudine filamentorum , & latitudine membranarum vias illas an
guttiflimas obſtruerent. Ideò fatendum eft , gluten album fangui
neum lubricam & fluidam confiftentiam retinere , dum in animali
vivente movetur.
Pofteà ficuti ex miſtura glutinis & aqua in lačte spumoſa confor
matio reſultat , fic in ſanguine animalis viventis , ex continua contu
fione & conquaſſatione,qua fit in ejus circulatorio motu , conſentane
um eſt,utfluidifſimum ulbum ſerofum ſcindatur in minutiflimos glo
bulos, & hi diſpergantur per omnes partes fluoris glutinofi, qui ob vi
ſcolitatem tenacem diftrahi quidem poteft in tenues membranas,non
verò diſcindi in globulos ſeparatos. Ex quo fit , ut veſiculæ inftar ſpø
me conformentur , repletæ affluidifimo fucco albugineo , abundanter
diluto ab aqueis numeroſiffimisparticulis ei immittis.
Tandem , ficuti in latte ex veriấmili ruptura veſicularum cafeofae
rum conſequitur concretio earundem , & diffuſio aquearum particu
larum , fic quoque in ſanguine extravaſato ejus veſicula membranoſa
fpontè contrahipoffunt , & diſrumpiob ſubtilitatem parietum , qua
rum ſubſtantia glutinoſacitò conſiſtentiam acquirit; & ideò pumoſa
ſanguinis ftrućtura diffolvitur, ut in vulgari fpuma aërea contingit:
ex quo fit,ut granula ſeroſaeffluant, & limul colligantur. Mox ve.
ficula viſcoſe , ablatis cuneis ſeroſis, à quibus diſtrahebantur ,conſti
pari inter fe liberè , & concreſcere poffunt, ut glutinisnatura exigit;
& ſicgrumofa pars fanguinis rubicunda innatabit intra albumen ſero
ſum ejus. Quapropter, ficuttalis concretio laétis & ſeparatio ab eo
jus ſero aqueo ſalvari non pofle videtur , niâ lactis ſtrućtura fuerit fpue
moſa , fic quoque eft veriſimile ,utſanguinis conformatio fit fpumoſa,
ut diétum eft ;ex qua hypotheſi exacte ejus phænomena jálvantur.
Ordo exigeret , ut de uſibus ſecundariis reſpirationis fermo inſti
tueretur. At quia omnes norunt, fonoras voces & loquelam effici ab
sëre exſpirato à pulmonibus; pariterque quòd , retentoſpiritu, & con
preffoabdomine ,faces excernuntur ; inſuper , quòd aër inſpiratwler
in
CAP. IX. DE SANG. EXPURGAT. IN RENIBUS. 169
ferviat fternutationi , tufli , ofcitationi, exfcreationi & exſpuitioni. At
quiadehiſce omnibus Præclari Authores copiofiflimèſcripſerunt,
æquum non eft aliena repetere. Pauca ſolummodo addi poffunt,
quæ aut ab aliis adhuc declarata non fuerunt, aut in quibus cum illis
non convenio . Et hæc partim incidenter jam dicta ſunt, partim in
progreſſu exponentur : ideò ad alia tranſeo .
CAPUT IX.
De Sanguinis expurgatione in renibus.
OSTQUAM de compoſitione ſanguinis in pulmonibus abun
dè egimus conſequenter de modis, quibusſanguis puri
ficatur in reliquis viſceribus, tractabimus . Et primò ufumre:
num exponemus.
58 PROPOSITIO CXXXIII.
obil
no Renes non conferre immediatè ad vitam animalis.
Omnes ſciunt,in renibus fanguinem depurari, quatenusab eo fe
cernitur nimia aqueaſerofitas,unà cum ſalinis & tartareis excre
mentofis partibus.Undè patet, quòd renes non ſint organa , quæ im
mediatè ad vita conſervationem conferant , ut funt cor & pulmones ,
quiſanguinisvitalem motum producunt & conſervant.
Etprofectò talisfanguinisà feroaquoſo depuratiðnon videturadeò
neceſſaria, ut ea , per aliquod breve tempus neglecta , fanguis inutilis
omninò fit: nam videmus , quòd maxima pars maſſe ſanguinea , nem
penovem decimæ partes ejus ,per renesnontranſeunt, dum femelto
tafanguinis maſſa corporis circuitum abfolvit ; & ideo prædictæ :
ſanguinis ſecum deferunt urinoſum excrementum ad caput,brachia ,
thoracem , hepar & lienem . Et ſi quidem talis fanguis inquinatus no
xiuseffet, & nutritioni ineptus , profectò ftultè ageret Natura , ad
ducendocum ad principem nobiliffimamque ſedem fpirituum ,nempè
ad cerebrum, ut ibidemfpiritus impurofæculentoque ſucco aleret&
,
partes alias principes, thoracem & viſcera excrementitia urina coin
quinaret. Cùmque talis ftultitia fit incredibilis,dicendum eft, uti
lem elſehumorem aqueum urinofum in fanguine ,fi modum non excef
ferit ;nempè ,fi nimia copia , & mora diuturna ſuperfluam Auxilica
tem ,aut acrem fermentationem fanguini conferat. Cæterum cere
bro & ventri ſuperiori utilis & necefària forſan eſt paulò abundantior
Pars II. ( r) San
!
170 Cap . IX . DE SANGUINIS EXPURGATIONE
fanguinis ſeroſitas; noxia verò muſculis & reliquis partibus corporis ;
tum quia fanguis dilsins & aquofior faciliùs per vaforum anguftias
permeare & fluere poteft, pariterque abradere , ſecumque deferre
falia alcaliſata valet , quibus illæ partes abundant, tum etiam quia
in cerebro , vifceribus & pectore copiofiffima vafaexcretoria , ſaliva
lia , & lymphe ductus appoſuit Natura ,ut excipiant talem ſeriabun
dantiain , illudque poit ulus præſtantes excernant.
PROPOSITIO CXXXIV.
Necefſitas copiofæpotionis exponitur.
Nemo eft , qui fontem adeò amplum in propriam domum deri
yet , qui ſit uſibus domeſticis nedum fuperfluus, ſed inſuper cogatur
ingenti labore & fumptibus ædes & atrium continuò exſiccare:
fuerat enim operæ pretium fontem , modum non excedentem , do.
mi immiſiſſe. Sic errare videtur Natura , nimio potu animalia re
plendo , quem continenter ejicere teneatur , non line gravianimalis
incommodo & periculo .
Quia vero nefas eft , Naturæ inſcitiam noftram tribuere , conabi
mur pro viribus indagare uſus & compendia , quæ Natura conſequi
tur ex humorisaqueo-feroſi receptione , retentione 6 expreffione per re
nes. Et primo adverto , quod admittitur aquofus humor copiofe , ut
miſtus cibariis aridis , in ſtomachoreceptis ,macerationem & fermer
tationem eorum adjuvet, mox utſuccum chylofum componat , extra
hendo particulas ciborum , & fluiditatem eis conferendo, ut ſit vehi
culum chyli & fuccinutritii , pariterque ſanguinis & fucci ſpirituoſi,
nec nonfecum excrementitiarum : ſicuti enim arenze acervus aridus
infinuari, fuereque non poteft per canales anguftos, nifi à copioſa
aqua admifta lubricam conſiſtentiam acquirat , lic molecula folideci
bi, chyli ,fanguinis & reliquorum fuccorum animalis, ob eam ſcabri
tiem , &irregularem angularemque figurarum varietatem nullo pa
Eto moveri,& diffuere poſſentper anguſtias canalium corporis ani
malis ; & ideò oportuit , ut fluoris aquei admiftione lubricitatem ,
fluiditatemque acquirerent. Hoc porro bonom fiuxilitatis conſe
quițur Natura ex permanentia ſeriaquofiin ventriculo, inteftinis, in
cbylo & fanguine : nam fi immediatè poft adventum ejus fubitò à cor
póre diſcederet ,eliminareturque,ceſaret, aut interrumperetur il
le motus circularis perpetuus , à quo vita animalis conſervatur.
Prætereacadem mora & permanentia aquei ſeriintra fanguinets ,
car :
IN RENIBUS. 171
Carnes& vifcera , aliud præclarum compendium Natura aſſequitur ;
abſorbentur nempè ſales alcaliſati & tartarei à prædicto fero : nul
Jo enim alio artificio educi poflunt ſales fixi, quitenaciffimèagglu
tinati, & veluti ferruminati ſunt intra fibras& porofitates carnium &
vifcerum , niſi ab aqua ablutione & madefactione . Hoc experimur
in carnibus & piſcibus, fale conditis , cum fit ſtructura & diſpoſitio
particularum aquæ accommodata ad exceptionem , & tenacillimam
retentionem ſalinarum molecularum intra ejusporos ; ita ut neceſſi
tate mechanica aqua avidè fales amplectatur, retineatque, ut jam o
ftendimus. Uc verò facilius & commodiùs aqua epota imprægnari
queat , inftituit Natura aquæ moram non gelidæ , & in quiete con
ftitutæ , fed excalefactæ in viſceribus, & agitatæ ope circulationis
Sanguinis, ut ictibus & quaffationibus variis, diverticula omnia foli
darum & fluidarum parrium penetrando , ſales ubique reconditos
exſugere & imbibere poſſit.
‫ܠܐ‬ Tandem poftquam aquea ſerofitasſalibus gravida reddita eft , val
de noxia eſiet,tum quia lua temperie acerrima pungeret & mordica
retmembranas & nervos, exquiſitiſſimo ſenſu donatos, tum etiam
quia diutiùs fermentataperniciofam corruptelam , Naturæ inimi
cam ,acquireret. Neceſſarium ergo fuit, ut tale noxium excremen
tum extra corpus animalis ejiceretur. Quæ mechanica operatio ſe
paratoria in renibus celebratur; cujus artificium deinceps declaratur.
Et quiajam oftendimus neceſſitatem , utilitatemque hujus excre
tionisabundèdeclaravimus ; reſtat modo inquirendum , quo artificio,
ex quibus organis mechanicis aqueaſerofiras à ſanguine ſeparetur in
renibus.Utque hoc exactiùs fiatconſiderari debent artificia , quibus
Natura utiturad ſeparanda duo fluida heterogenea , quæ priùs con
fula & milta inter fe fuerant. Et primò .
PROPOSITIO CXXXV.
Opificium fermentationis ſeparatorium exponitur.
Nominefermentationis intelligiturmotus inteſtinuspartium corpo
ris mifti , quepropria vimotiva , vel alteriuscorporis advenientis agie
tantur. Ex qua inteſtina conturbatione conſequuntur plures & di
verbi effectus, ex quibus in præfenti ſolummodo conſiderabimus
diffolutionem texture corporis mifti, qua partes heterogeneapoſſint ab
invicem disjungi, & deinceps in diverſis locisſeparatisreponi.
Et primò obſervo, quod miſtio duplici modo fieri poteft,quaut
an
( 7) 2
172 CAP. IX. DE SANGUINIS EXPURGATIONE
quando particulæ heterogenez simplici contactu uniuntur , aut
cùm arcta connexione mutuo vinciuntur. In primo calu ſeparatio
unica tantùm operationeloco motiva abſolvitur. Ut in acervo con
fuſo milii & tritici non eft necefle , ut granorum connexio ſcindatur,
nam ſimplex contactus nullam vim unitivam habet : ergo reſtat ſo
lummodo, ut grana milii, ſive propria vi motiva , ſive ab externa
facultate impulſiva colligantur in locum unum , ſeparatum ab eo , in
quo triticum coadunatum eft.
Sic è nebula particulæ minimæ aquæ , per aërem innatantes , ſen
ſim collectæ in guttulasmajores , vi propriæ gravitatis decidunt, &
fic ab aëre ſeparantur. Pariterque veſiculæ minutiſſimæ aërcæ , aut
oleofæ particulæ , per aquam diſperſæ , paulatim collectæ ſurſum
exprimuntur ad aquæ confinium .
Attamen à vi externa aqua ſeparatur à falibus, & à concretis vege
tabilibus in alembico , ab igne nempè reſolvente aquam in vapores,
& à frigore in pileo fumos condenſando in aquam .
Poftremò ſeparatio alio modo fieri poteft, à vi nimirum intrinſe
ca , & ab aliena ; & hoc , aut agendo , aut removendo impedimenta,
abſolvitur. Hoc patet ferè in omnibus præcipitationibus & fubli
mationibus chymicis , quatenus à vi motiva ignis, aut fermenti ad
juncti diffolvuntur vincula terreſtria & viſcoſa pororum & anfra
cuum vegetabilium , aut mineralium : ex quo fit, diffolutis & ruptis
carceribus , intercluſi igniculi , aut ſpiritus, & aliæ partes ſemoven
tes , poſſint liberè ſuam indolem motivam exercere & diſcedere.
Similiter liquores ſulphurei , oleoſi ,aut ſales, diviſi inminutifli
mas particulas , poffunt intra aquam quieſcere , innatando duplici
modo , autquia ob molis parvitatem vis exceſſusſpecificæ gravitatis
unius Áuidi minor eſt reſiſtentia, qua villi Huorum fe mutuò vinci
untur , ut declaratum eft, aut quia olei particulæ , ſalibus graviori
bus conjunctæ , componunt moleculas æquè graves in ſpecic, ac eſt
aqua , veluti ex cera & arena,ex oleo & ſalibus lixivii in ſapone com
poni poſſunt maffæ , quæ ubique infra aquam innatent. Jam ut præ
dictum oleum , aut ſales ſeparentur ab aqua , oportet , ut æqualitas
gravitatis ſpecificæ alteretur, vel augendo , aut diminuendo gravi
tatem medii Auidi , vel corporum innatantium ; quod multismodis
fieri poteft , addendo , aut ſubtrahendo particulas igneas , aut ſalinas
rarefaciendo , vel condenſando medium fluidum , velcorpora ipſa
innatantia, aut diffolvendo connexionem partium innatantium ,quæ
actios
I N R E N I BU S.
173
actiones motu quodam inteſtino , ſeu fermentitio fient; & deinde
ſpontè partes commiſtæ vi propriæ gravitatis ſua loca repetendo , à
Auido ſeparantur .
A cauia non diffimili metalli minimæ particulæ à falibus aquæ for
tis, veluti à limis corroſæ ,intra eandem aquam innatant ,ob inſignem
minutiem , ut dictum eſt ; & pofteaaffuſo alio liquore minus gravi,
quàm eft aqua fortis , poteſt hujus flusilitas augeri, aut ejus gravi
tas imminui; & proindè pulvismetallicus ob exceſſum ponderis in
fundum aquæ præcipitabitur. Vel contra, fi menftruum magis fali
num fuerit , ut elt oleum tartari , hujus particulæ ſuis impulſibus ſe
cum in deſcenſu tranſferre poſſunt natantes , & æquilibratas metalli
particulas.
Aliquantùm diverſa videturactio ſeparatoria ſerièlacte ; namfer
mentum acidum , corrodendo & lacerando pelliculasglutinoſas veſi
cularum la&tisfpumofarum , exitum concedit ſeroſis granulis aqueis ,
quæ in veſiculus coërcebantur, & ſic aqua coacervatur circa grumos
caſcofos, ut dictum eſt.
Ex iis omnibus deducitur , quod fimplex actio fermenti per ſe
ſumpta, motu illo inteſtino , poteſt quidem diffolvere heterogenea
rum partium arctam & firmam colligationem , ita ut nullo alio vin
culo uniantur , quàm à fimplici contactu . Attamen poſtea , ut om
nes particulæ , quæ unius generis ſunt, deſerant contactus particu
larum alterius generis, & congregentur tam hæ , quam illæ in locis
ſeparatis à ſe invicem , requiritur nova cauſa motiva, diverſa à ſucco
fermentitio , quæ ut plurimum eſt gravitas diverſa Auidorum hete.
rogeneorum , qui naturalibus motionibus ab invicem feparari
poſſunt.
PROPOSITIO CXXXVI.
Fermentativa ſeparatio non in fiftulisſtrictiſlimis, ſed in
vaſis amplis fieripoteft.
Quia motusfermentationis in Auidis fit turbulenta quadam ebul
litione & rarefactione partium mifti ,ut experientia conſtat , & ta
lis ferveſcentia fieri non poteft abfqueeo,quod aliquæ partes fluidæ
intra alias pariterfuidas moveantur, cumque talis motus fieri non
poſſit, nifiillæ loca cedant advenientibus : ideò illæ coguntur verti
ginoſo motu accurrere ad replenda loca , relicta ab advenientibus.
Ergo inprogreſſu motus fermentatiyi ſæpiùs reiterari debent præ
dictæ circumyoluciones. ( r) 3 Ve .
Verùm in fiſtulis ſtrictiſſimis tales motus contrarii & vertiginofi
à fluidis heterogeneis fieri non poſſunt, ut oftenſum eſt, utque ex
perimur in fiftulis vitreis ſubtilibus, in quibus guttæ aquæ , vini rubri,
hydrargyri & aëris , quantumvis concutiantur & inſufflentur, nun
quam motibus contrariis & vertiginoſis confundi & miſceri inter ſe
poſſunt, ſedes priſtinas commutando ; & hoc neceſſariò contingit ,
nam fluida non componuntur ex indiviſibilibus, fed ex moleculis
quantis , figuratis , duris & angulofis, quæ fimplici contactu uniun
tur:ergo in ſtrictiſſimis canaliculis non poſſuntcontrariis & vertigi
nofis moribus agitari , eò quod figuræ illæ diverfæ contiguæ com
ponunt aggeriem , fere fimilem operi texellato ; & proinde una mo
lecula ſuper aliam excurrere non poteft in loco valdèreſtricto , in
quo nequeunt dilatari , ut tranſitum verticibus anguloſis concedant,
& hoc impedimentum augetur ab aſperitatibus internis fiftularum .
Quapropter , ſi fermentatio efficeretur fimplici motu partium con
trario & vertiginoſo, nullo modo in anguſtiis illis fiſtuloſis effici
poflet.
Verum fermentatio requirit præterea partium conturbationem
& rarefactionem , quæ multo majus ſpatium exigit , ut videmus in
fervore & ebullitione; ergo , fi prius fimplex motus localis vertigi
nofus in locis reſtrictis fieri non poterat , co magis impoflibiliserit
motus fermentativus, qui ultra localem vertiginem , rarefactionem
inflationemque requirit.
Et licet impoſſibilis non eſſet confectio fermentationisin angu
ftiis fiſtularum , faltem ftulta & inepta eflet talis elaboratio ; & proin
de incredibile eſt, ut efficiatur à Natura fapientiflima: nedum enim
difficillime motus vertiginoſi & rarefactivi effici poſſent in angu
ſtiis reſtrictis,fed præterea talis anguftia capax non eſſet totius ſucci,
qui fermentari debet , niſi fillulæ multiplicarentur. Ac tunc adver
te , quam difficile ſit & laborioſum deferre ſuccum fermentabilem ,
eumquediſtribuere ,collocareque in tot loculos diſtinctos & fepara
tos , & hoc opus poftea majori & reiterato labore deftruere: nam ,
completa fermentatione,è tot vaſculis ſeparatis heterogenei ſucci
colligi deberent , & quilibet eorum in proprium vas amplum repo
ni . Verùm hi prolixi labores inutiles ad finem fermentationis &
ſeparationis conſequendum omninò evitantur , fi loco vaſculorum
ſubtilium exhiberetur vas amplum & capax totius ſucci fermen
tabilis.
PRO
IN REN I BU S. 175
PROPOSITIO CXXXVII.
Separatio fluidorum -heterogeneorum ope fermentationis
non momentaneo , ſed tardomotu, da diuturnotempore per
ficipoteft, nifi fluidavaldè exaltata & Spirituoſa fuerint.
Quia , ut dictum eſt, plures contrarii & vertiginoſi motus à cor
pore Huido intra aliud fluidum effici debent,ut fermentari queant,
icilicet, ut ebullire , rarefieri, ſubdividi & fepararipoſſint. Primò
enim fuccus fermentitius diffundi & diſpergi debet in univerſas par
tes fuidi miſti , ut eas immediatè tangat , velmediatè , alterando
ſcilicet partes intermedias , eo quod fine contactu actio phyſica non
datur.
Secundo poft contactum oportet , ut partes miſti impellantur à vi
fermenti , ad hoc, ut ſeparari & disjungi ab invicem pofſint:talis au
tem disjunctio , eſt impoſſibile , ut abſque motionibus contrariis &
vertiginoſis ebulliendo, & hinc indè accurrendo , abſolvatur.
Tertiò poft difciffionem prædictarum partium heterogenearum
requiritur novusmotus , ut partes diſcretæ , inter ſe homogeneæ , in
locum unum colligantur.
Hi verò omnes motus, eft impoflibile , ut momento inſtar fulmi,
nis fiant ; ſed tarde & notabili tempore perfici poffunt , ut experien
tia docet in macerationibus & fermentationibus mufti & vegetabi
lium , quæ perſeverant nedum perhoras , ſed per dies integros. Et
ratio eft , quia fluidum intra aliud Auidum moverinon poteſt libero
curſu , ſed neceſſe eſt, ut mutuis ictibus & repulſionibus ſe impe
diant & retardent , tum ob aſperitates figurarum , tum ob difficilem
incurvationem earum , & ob fluxilitatem ipſam particulæ diſper
guntur ad inftar fumi, qui torpidiſſimo motu ferri& agitari ſolet.
Hæc tamen tarditas locum non haber in fermentis , & miſtis ſpi
rituolis , & inſigniter activis, ut eſt pulvis nitratus à flamma accen
ſus; de quibus in præſenti non agimus.
PROPOSITIO CXXXVIII .
Poſibile eſt , ut operatio ſeparationis humorum heteroge
neorum fimul miſtorum abſque ulla fermentatione, folum
modo neceſſitate mechanica à vaforum exiguorum con
figuratione perficiatur.
Oftendimus jam ,fluiditatem humorum concipi non poſſe abſque
actuali
actuali diviſione molis ejus in minutiſſimas particulas duras, conſi
ſtentes & figuratas , quæ non tenaci nexu, ſed fimplici contactu
uniuntur , ita ut unaquælibet earum poſſit agitari, fuere & circum
volvi , quieſcentibus,vel alitèrmotis collateralibus : alio enim modo
ſalvari non poflet facilitas illa , qua fuidi partes effluunt, miſcentur
& confunduntur.
Prætereà dubitandum non eft , diverſas fluidorum naturas & pro
prietates pendere à diverſa conſiſtentia , ſtructura , configuratione &
motu molecularum Auidum componentium , ita ut moleculæ primò
aquan, componentes Gint omnes homogeneæ & fimiles inter ſe, at
que diverſæ ab eis, quæ oleum , & alius naturæ fluidum componunt :
& proindè conſentaneum eft , ſtructura, magnitudine & configura
tione differre particulas prædictorum fluidorum .
Ec fiquidem moleculæ duorum Auidorum heterogeneorum fue
rint æquè lubricæ , ita ut fimplici contactu miſceri poflint, tunc mi
Itum ex eis , ut aqua , & oleo ſubdiviſo in minutas particulas compa
rari poteft confuſæ miſcelæ ex granis milii & hordei. Et quia vide
mus , quòd hæc per cribrum ſeparantur,pariterque per corii & ligni
poros aqua & oleum , non veròaër tranfit ; & per auriporos hydrar
gyrum penetrat, non verò aqua, oleum ,autaër. Igitur fluida prædi
) b cribri ſtructu
&ta ſeparari poffunt (non minùs, quàm legumina o
ram à reliquis diverſis fuoribus , quibus miſcebanturabſque ulla fer
mentatione ; eò quòd , ficut legumina per cribrum illibara tranſeunt,
ſic aqua & oleum per ligni , aut corii poros ſocera & inalterata per
tranſeunt.
Quare fatendum eſt , neceſſitate mechanica contingere, ut hæc
Auida penetrent, non verò illa , quia nimirum figuræ molecularum
prædictorum Auidorum congruunt , adæquanturque figuris porulo
rum , per quos pertranfire poffunt, & excluduntur figuræ non con
gruentes alterius Auidi.
Modò , quia , ut plurimùm fluida inter ſemiſta non æquè lubrica,
nec eorum particulæ ſimplici contactu uniuntur , ſed nexu adeò tea,
naci vinciuntur , ut ex ambabus tertia quædam moles ad inſtar faſci
culi componatur , ex pluribus miſtis fuidis ,tanquam ex faſciculis ,
illud Auidum miftum relultabit diverfæ naturæ à componentibus. Ec
tunc negari non poteſt, quòd unius cujuſlibet faſciculi miſtio & tex
tura diſſolvi æquè facilè non poteft, ac fimplex contactus; & licèt per
fermentationem talis connexio diffolvi queat , tamen oftendimus,
quòd
IN REN IBU S. 177
quòd ſimplex ſtructura mechanicacribrofa infundibulorum ,ad inſtar
radicum arborum , per ſe ſufficiens eſt ad opificium fermentativum
ſupplendum , & ad ſeparationem heterogenearum molecularum ab
folvendam .
Hoc autem ut clariùs percipiatur, obſervo , quòd actio fermenta
tiva , qua firma connexio heterogeneatum molecularum diffolvitur,
fieri non poteft, nifi ad Git fermentum , nempè cauſa motiva ; modus
verò operandi mechanicus eſt inſinuatio particularum , ſe moventium
inter connexas moleculas , faſciculos componentes , quos actione cu
neidiſcindunt & ſeparant; & tuncoportet , ut fluidum diffolvendum
in vaſe amplo conſiſtat, ut dictum elt.
E contra abſque ullo fermento fiipfæ moleculæ heterogeneæ con
glutinatæ , fcilicet ipſum fluidum miftum moveatur , impellaturque
vehementer intra poroſitates ſtrictas cribri , ſeu intra infundibula ca
pillaria non dilatabilia , tunc planè cunei actio exercebitur inverſo
ordine ; folent enim cunei duriffimi & acutiffimi lacerare , & dilatare
poros molles & fragiles: nunc verò ipfimet cunei fluidi & molles pati
untur contuſionem ,corroſionemquein ingreſſu & tranſitu per angu
ftias conſiſtentes cribri , vel infundibulorum . Et ideò particulæ he
terogenea componentes faſciculos , ſeu cuneosfluidos, quantumvis
connexæ & colligatæ fuerint ab ipfiſmet anguftiis , per quastranſire
coguntur , celeri impetu disjungi & ab invicem feparari debent ,eò
quod non poſſuntfimul conjunctæ perſtrictiſfimos canales permeare.
Hæc, inquam , ſegregatio particularum heterogenearum fuoris
mifti ,quæ ex neceſitate tranſitusper anguſtias contingit , præclarè
vices fermentationis fupplet , & majoricompendio ; nam fermenta
tio lento & tardo motu fit,hæc vero diſruptio & ſeparatio momen
to abſolvi poteſt, & eò faciliùs, quò vehementiùs Auidum miftum
per infundibula inſinuatur. Quare citiùs, minori apparatu &mino
ri labore, idem bonum ſecretionis fuccorum heterogeneorum acqui
ri poteft,fimplici motu per anguſtias vaſorum . Ut propofitum fuerat.
PROPOSITIO CXXXIX .
Serum à fanguine in renibus non ſeparari per fermenta
tionem.
Poſtquam copioſe egimus de compoſitione fanguinis & de artificiis,
quibus fluida heterogenea ab invicem fepararipoffunt;jam minus du
bia methodo exponere poffumus , qua arte mechanica in renibus a
Pars II. ( 2) quca
178 Cap. IX. DE SANGUINIS EXPURGATIONE
quea ſerofitas à ſanguine ſeparetur.
Etprimò ſupervacaneum duco , refellere antiquatam illam facul .
tatem attractivam ,qua renes virtute quadam veluti magnetica alli
cere urinofum humorem , aliqui fomniarunt, quia jam nullam otten
dimus attractionem in Natura dari , quæ jam ferè ab omnibus irri
detur.
Verùmnon æqualicurſua tiofermentativa tranſigi debet ;nam
Inſignes & Præclariſſimi Viri mordicus ſuſtinent, non poße ſerum
urinofum à fanguine ſeparari, nifi à vi alicujus fermenti inglandulis
renum operante. Afferam ergo rationes , ob quas huic ſententiæ ac
quieſcere non poffum .
Et primò conſidero , quòd aqua urinofa , licèt cum omnibus par
tibus integralibus ſanguinis commifta fit , tamen maxima ejus pars ,
in ſanguinis albumine diſperſa ,continetur intra minimas veſiculas e
jus, quæ veſiculæ non videntur effe cenaces , dum fanguis per vaſa a
nimalis viventis excurrit , quia ſenſu conftat, ſubſtantiam albuminis
eſte adeò fuidam , ut nondiſtinguatur ab aqua pura ; & ut talis re
putata fuit ab antiquitate. Hinc conjicitur, quod aquaparticule nul
lo tenaci & forti vinculo ab albuminis fluore ſanguineo connectuntur
& vinciuntur , ſed tantummodo fimplici contactu ſe mutuo deoſcu
lantur, eodem modo , ac particulæ aëris , vel olei per aquam difperfæ
nullo forti vinculo , prætercontactum ,cum ea miſcentur. Quia verò
actio fermenti eſt diſſolverevincula tenacia ,conne&tentia fluida hetero
genea ; ergòubinulla connexio datur, fruftra eft aétio fermenti; & pro
indè ftultè adhibereturfermentum in renibus,ut diſcinderet aquam 4
rinoſam , ab albumine ſanguineo omninò diſciffam , quia folo contactu
nectuntur. Sed, quamtumvis ſtrictè & tenaciter connecteretur aqua
urinoſa cum fanguine, tamen abſque ulla elaboratione fermenti pre
claré diſciflio & reparatio ab alia cauſa in renibus operante abſolvere
tur. Quia , ut dictum eſt, neceffitate mechanica in renibus vinculo
rum diſcilio abſolvi debet, ob violentiffimam incuneationem fangui
nisfluidizintraftri&tiſſimasfiſtulasarteriarum ,inglebasrenales definen
tium : ergo ftultè egiffet Natura , ſi ibidem appoſuiſſet fermentum ,
ut nilageret, vel faltem ut prolixo , difficili & inſano laboreſudaret ,
ut diſciſſionem perficeret , quæ compendiofißimè effici poterat.
Prætereà dato , quòd fermentum in glandulis renalibus appofitum
fuiſſet ( licèt ibidem non appareat ) & deficeretcaufa mechanica ſu
periùs enarrata ; nihilominus fermentativam difciffionem feri wrinoſi
à
IN REN IBU S. 179
à ſanguineefficere non poſſet. Primò,quiain anguftiis ftri & illimis po
Torum glandularum renalium eſſet impoſſibile ,ut fierent commotio
nes , contorſiones, rarefaétiones & ebullitiones illæ , quibus carere
motus fermentativus non poteft.
Secundo demus quoque, glandulas renales amplam capacitatem
habere, ut commode motus fermentativus fieri poſſit ; adhuc eit im
pollibile, ut talis aétio fermentativa exerceatur. Quia fanguis celer
rimo & continuo motu , ad inftar rapidi torrentis ,ab arteriis circu
lacur intra glebas glanduloſas renum : ergo fanguis non moratur in
prædictis glandulis, ſed per eas tranſit veloci curſu ,qui , fi conti
nuus non eflet, abſolveretur faltem tempore unius pulſationis cordis.
Atquia ,quando cor poſt pulſationem quiefcit, tunc arterie motu pea
riſtaltico fanguinem exprimunt & promovent, ut dictum eſt: ergo
fiuxns ſanguinisper renes eſt continuus & velox. Quare nil prorſus ibi
dem moratur, at in tali momentaneo tranſitu motus fermentationis
3
turbativus effici non poteſt ,ut oftenfum eft. Ergo eſt impoſſibile ,
ut in glandulis renalibus à vifermenti fiat elaboratio ſeparatoriaferi
urinoſi a maſſa fanguinea .
Id ipſum evincitur ex eo , quòd fubitò poſt largam potationem
urina copioſe excernitur; & proindè tam citògrandis illa & prolixa
ferinentatio, non percipio , quomodo fieripoflit:quod fi hoc eſt im
poſſibile in vaſis amplis, ut dictum eſt, multo difficiliùs in porisglan
dularum rerum tanta ſollicitudine abſolvi poterit.
Impoſuiſſe mihi videtur fermentatio, quæ in ſtomacho & in ab
fceffibus glandularum fieri folet. At non adverterunt Viri Præcla
ri, quod ibidem fermentatio in locis capacibus , nedum longa mora
ſuccorum miſtorum cum fermento, ſed ipſis ſtagnantibus , abſolvitur.
At intenibus,& in reliquis glandulis non obſtructis, talis fermentario
eſt impoſſibilis, quia in momentaneo tranſitu ſanguinis, ad inftar ful
minis,fermentativus motus confici non poteft.
PROPOSITIO CXL.
Serum urinofum à fanguine in renibus feparatur neceſitate
mechanica à vaforum anguſtia de configuratione.
Declarari modò debet univerſum opificium mechanicum , quo
Natura in renibus utitur. Et primo datur caufa efficiensſeparationis
feri à ſanguine, quæ eſt impulfio & motus vehementiſſimus fanguinisper
arteridsemulgentes ,de cujus exiſtentia nemo dubitat , cùm fermen
tum in opinione hominum folummodo exiſtat. (Z) 2 Se
Secundo, ad oculum patent anguſtiæ arteriarum capillarium &
pororum glebarum renalium ; quæ anguſtiæ cum momentanco tranſi
tu ſanguinis per eas, ſicutverant& deftruunt actionem fermentativam ,
ſić mirificè conferunt ad diſcifſionem ſanguinis in ſuas partes ; quanto
enim celeriùs & vehementiùs cuneifanguinei impelluntur, tanto fa
ciliùs in particulas minutas diffringuntur : & proindè aqua urinoſa
partes diſciſſæ à ſanguineis, quibus fimplici contactu unitæ erant , ef.
funduntur intra poros & interſtitia glandularum renalium . At cunc
quis capiet , à virtute aliqua magnetiga , aut fermenti,tanquam à mi
niſtro oculato ,ſeligi & ſepararipartesſanguineasab aqueis , & reponi
in receptaculis ſeparatis? Certè, nil intomnia & præftigia captare
velimus , fateri tenemur,quod occurrunt duo ordines foraminum ad
inſtar cribri ,venofa ſcilicet ,quæ excipiunt ſanguinis particulas, ſo
lummodo ob proportionatam configurationein , non aqueas; & vaſa
renum propria , quæ figuras accommodatas habent ad abſorbendas
aqueas , non ſanguineasparticulas. Et hæc operatio paffim à Natu.
ra exercetur in plantis ,ut dictum eſt. Et jam aliqui artertores fer
mentitii ſucci in renibus, ab ipfa veritate coacti, hanc poftremam
partem admittunt.
PROPOSITIO CXLI.
Contrariæ ſententiæ afferuntur do rejiciuntur.
Ut exactiùs theoria , ſuperiùsà nobis expoſita, confirmetur ,erit
operæ pretium objectionibus, ab aliis adductis, ſatiſfacere.
Ec primò Clariſſimus Neotericus ait ,fanguinisprecipitationem fie .
rià vi alicujus coaguli,ſerum à fanguineſeparante, non ſecusacſerum
à lačte vi coaguli acidi ſecernitur. Ratio ejus eſt: quia diureticaſunt
ejuſmodi, que o lafti coagulationem inducunt ; ideoque , quia fangui
nem fundendo,plusprecipitant , largam urina profuſionem inferunt.
Et quis non videt , obſcuritatem hujus contextus oririex familia
ri philofophandi methodo Chymicorum , quibus fatis eft vocabula
illa metaphorica fuſionis & præcipitationis in medium afferre. - Nec
ſolliciti ſuntdemodo & artificio mechanico , quo talis fufio & præ
cipitatio efficiatur; ut indè dignofcatur, an propofito negotioad
aptari poffint.
Demonſtrandum fibi propofuerat Author , urinam à fanguine ſe
parari in renibus a &tione fermentativa ;ad hoc præftandum aſſumit, 4
quòd diuretica actionefermentativa vi coaguli in renibus longam urs

IN REN IBU S. 181
neprofufionem inferunt: hoc autem quomodo probat ? Quia, inquit,

eadem diuretica, que ſerum à la &teſejungunt,pariterurinam aſangui
neſeparant. Sed quid indè colligit? Ait, in la &te diuretica coagula
tionem ,fcilicet concretionem inducendo, ferum ab eoſeparant. Hoc pla
nè verum eft. At dicat , quæſo , diuretica nèfanguinem coagulando ,
ſcilicet condenſando , ſeparant ab eo urinam ?Non plane , immo
ipſemetconcedit , quòd fundendo fanguinem , ſeu liquidiorem red
dendo , largam urine profufionem inferunt. Quare ex ejus confeſſio
ne , diuretica non eadem a &tione fermentativa , quam in la &te exer
cent, ſed alia longe diverſa urinam à fanguine ſeparant: ac proindè
inferre non licet , quod ſeparatiourinafiat opere fermentativo.
Præterea ſuperflua & fruftranea , immo noxia eſſet ramificatio
vaforum in renibus, ad inftar radicum arborum ; nam facillimè in va
ſe amplo ope coaguli ferum à lačte ſeparatur : cum è contra in fiſtulis
fubiiliffimaſit ferè impoffibilis talis operatio,abſque mora & momer
taneo tranſitu ; nam ob vaforum anguſtiam fuccus fermentativus in
ſinuari non poteft ferè' in inftanti intra molem lactis,ut veſiculasſpu
moſas ejus laceret , nec ipfæ partes lactis in ſtructuris illismoveripof
ſunt, recedentibus aque particulis à glutinofis : quare diſolvi non po
teſt ſtructura ſpumoſa lactis ; & proinde coagulario viſcofarum , nec
congregatio aquearum fieret.
Ši poftea nomine coaguli abuti velit, & fibi repugnando dicat ,
precipitationem fanguinis fierinon coagulando , ut lac concreſcit , ſed
eodem modo , quo ex mufto & urina faces ſeparantur ab iiſdem fluo
ribu liquidis , & in fundo vafis congregantur: ſemper tamen rema
nec illa inſuperabilis difficultas anguftiarum canaliculorum renum ,
in quibus motus ſeparationis & congregationis fecum fieri non poteſt,
nili forſan prolixo tempore , non in tranſitu velociſſimo, quo fanguis
per renes excurrit.
Poftea , licèt talis operatio effet poſſibilis, ſemper exigerentur
alii canales capillares, quorum orificia talis figuræ eſſent, quæ aque
am urinam , non verò ſanguinem exciperent; & contra alii, qui ſan
guinem , non aquam , abſorberent. At G hoc neceffariò admittide
bet, & aliunde talis ſtructura vaforum capillarinm , abſque ulla fer
mentativaprecipitatione,ſufficiens eſt per fe,adſeligendas & ſeparan
das partes aqueas urina , reli&tisſanguineus, eadem facilitate , qua fu
dores perporoscuris effuunt , relictisſanguineisparticulis , quibus com
miſti fucrant in venis , ad quid perditio tamlaborioſi & inutilis ap
Por
paratus & opificii fermentacionis ? (2) 3
Porrò,quando ait, quod diuretica ſunt ejuſmodi, que la &ti coagula
rionem inducunt;quia patet,fanguinem non condenſari,ut lac concreſcit,
fatendum eſt, incertam eſſe & inexploraram vim & operationem dix
reticam , quam variis rebus Medici tribuunt. Et li vera eft forſan
alibi, quàm in renibus ,& aliter operando, talem urina copiam effun
dunt ; & fic afferatur, ut cauſa ea , quæ cauſa non eft talis effectus:
ſcilicet fieri poteft, ut illa, quæ vim diureticam habere dicuntur,dil
ſolvant & fundantconcretionespituitofas , inporis carnium exiſtentes,
aut deobftruant vias , ut aquei ſucci percolaripoſſint intra venas ; &
deinceps ſtructura vaforum renum per ſe valeat urinam exſugere &
effundere.
PROPOSITIO CXLII.
Alie Objectiones reſolvuntur.
Accedo modò ad alias objectiones, à Clariſſimo Anatomico con.
tra noftram ſententiam conſcriptas.
Is confidenter pronunciat , obfcuriffimum efle artificium , quo urina
in renibusfeparatur ;licèt (inquit) glandularum ( renum nempè) mini.
ſterio totum hocſubſequi rationi ſiconfonum , quoniam tamen minima
(nempe individualis) illa , ſimplexque meatuum in glandulisſtructura
roslatet , ideò quadam tantum meditaripoſſumus, ut huic quajutopro
/ babiliser ſatisfaciamus.Neceffe eft , hanc machinam internaconfigura
tione ſeparationisopus peragere ; an verò iis, qua ad humanos uſusufur.
pamus , quibus fere confimilia effingimus, confonet, dubium : licetenim
occurrant analoga ſpongia,incerniculi, fiftularum cribrorum ftru &tu.
ra ,cui tamen ex his confimilisundequaque fit renum fabrica, difficil.
limum eft affignare , o cüm Natura operandi induftria fæcundiſſima
fit , ejuſdem ignota nobis reperientur machine , quas nec mente quidem
a ſeguilicet.
Ut verò videamus, an obſcuritas ſit in re ipfa ,an in verbis ,pro
poni debet ſtatus quæftionis. Quæritur, quo artificio, & quibus or
ganis urina àſanguine in renibusfeparatur ; ſcilicet an per fermenta
rionem , vel potius perexcerniculum renum ,an utroque modo. Et pa
tet , quod Author in hoc textu refellere conatur fecundam fenten
tiam , quam expreſſe videtur affirmare, dum eam negat : ait enim ;
neceffe eft hanc machinam (renum fcilicet) interna configuratione fe
parationis opus peragere! Dicat , quæſo , interna renum configuratio
poteſt nè effe aliud, quàmmeatuum figura ? Igitur ipfemetconcedic
id ,
IN REN IBUS
183
id, quod refellere conabatur, quandoquidem novit neceffitatem ta
lis operationis. Sed , inquit ,exacta preciſa meatunm Aructura nos
latei, ſcilicet an ſint rotundi,vel angulares. Quid ad rem ? Sufficit
noffe , quod urina ſeparatio fiat expreſſione per foramina renum ; de
hocenim folummodo dubitabatur. Sicuti pannum , cutim & carnes
ad inftar cribri poroſa eſſe , & per ea humores penetrare, licèt ad ocu
lum non pateat, tamen ſuadetur à ſigno certiſſimo, nempè ex eo
quòd videmus , aquam & fudorem percutim penetrare , & ſanguinem
per carnes tranGire , & à venis excipi. Hoc pendet ex præjudicio ,
quod corpora ſe mutuò penetrare non poſſunt; ideo ex tranlitu aqua
ultrà pannum , velpellem , neceſario evincitur, crebris foraminibus
perviam efle , & per ea aquam effluxifle.
Quod poftea ob diverſitatem figurarum foramina aliqua excipe.
re poffinthoc fluidum , non verò illud , ſuadetur quoque à ſigno evi
dentiflimo :nam videmus per cutis poros ſudorem aqueum , non verò
Sanguinem , cui prius commiſtusfuerat; & aquam per ligniporos pe
netrare, non verò aërem aut mercurium ; & per veficam pelleam a- ,
quam & hydrargyrum permeare, non verò aërem ; & per auri poros
bydrargyrum , non aquam inſinuari; & in renibus per fiftulasurinofas
aqua ( eroſitas abſque ſanguine penetrat , cum in venis purus fanguis
excipiatur. Hinc concludere licet , neceſſitate mechanica ob ſtru
cturam orificiorum vaforum , ad inſtar cribri , fieri talium ſuccorum
heterogeneorum ſeparationem : quod evincitur ex eo, quòd fluida non
conſtant ex particulis indiviſibilibus , ſed ex corpuſculis quantis, figu
ratis & duris,quæ per fibi proportionata foramina ſolummodo tranfi
re poffunt, non per ea , quæ diverſa figura excavata funt ; quare li
cèt ob inſignem minutiem figura molecularum fluidorum & poroſita
tum inviſibiles fint , nec conſpiciatur ſecretiofluidorum , neceſſario
tamen concedendæ funt, cum à ſigno evidentiſſimo , ſcilicet ab effe
Etu penetrationisjam dictæ , earum exiſtentia fatis ſuperque evincatur.
Sed inſtat: Nature operandi induſtria fæcundiſima eft , ejuſdem
ignote reperientur machina , quas nec mente affequi licet.
Ecprofecto veriffimum elt, ignorare nos innumeras Naturæ ſa
pientiflimæ operationes , quas reconditaseſſe voluit : ateas , quas in
propatulo poluit, tantum abeft , ut multiplicibus & variis machina
mentis delectetur , quod è contra fimpliciffimis, facillimis & fingu
laribus modis & organis operetur. Unico enim modo plantas vege
tare videmus, nempè ſuccum nutritivum per radicesè terra exlu
gendo :
gendo : unico modo animalia nutrire , per os alimenta ingerendo, &
per ventriculum & inteſtina digerendo. Nullum animal fine cordevi
tam ducere videmus : nullum motum localem abíque fibris & mufcu.
lis exerceri ; ut proinde non varietate & multiplicitate organorum ,
fed unico tantum artificio & fimpliciſſima machina , ut materiæ ne
ceflitas exigit , ſemper conſimiles operationes exſequatur. Si igitur
conſuetudo Naturæ invariabilis eft , operando ſemper ſimpliciſſi
mis , compendiolis & neceſſariis modis , & aliunde neceflitate confi
gurationis per proportionata & conformia foramina molecula fluido
rum penetrare poffunt, & excluduntur ab affimerris , cum videamus
ferum aqueum in fiftulisurinofis excipi , & fanguinem ab eiſdem exclu
di , fatendum eft ,juxta hancunicam legem neceſſitatisoperari Na
turam in renibus.
Nec dicas , multoties Naturæ luxus in floribus, & in plantis ob
ſervari , nam ipfepotiuses , qui falleris, aut ludis , eo quod Natura
ſemper ſeriò agit ; nunquam digreditur ab inſtituto operæ , ſemper
brevillimam , limpliciflimamque operationem exſequitur. Et G ali
quando ludere videtur, conſuetas actiones relinquendo , hæc ipfa
variatio oritur ex ſuperveniente nova neceſſitate materiali , cui ob
diverſam exigentiam tenetur Natura obtemperare. Quapropter,
Naturam nunquam ſponte ludere , nec varietatibus delectari, faten
dum eft .
Ex his omnibus colligere licet, quod , quotieſcunque neceſſitas
alicujus operationis percipitur , ita utob materialem & mechanicam
neceſitatem non poffit aliter ſe habere , tunc fatendum eft , Natu
ram procul dubio juxtà casleges neceſſitatis operari . Etè contra ,
eo iplo, quod Natura aliquam operationem exſequitur, tenemur
affirmare, quod talis actio fit fimpliciſſima, juxta leges neceſſitatis
materiales & mechanicas facta ; quæ prætereà eſt impoſſibile, ut
aliter , aut meliùs fiat.
Cùm porro videamus , ſeri aquei particulas, quæ duræ & figu
ratæ ſunt(utjam oftendimus) excipi & percolari per fiftulas urinofas
renum ,fanguinis vero corpufcula excludi ab eiſdem , tenemur affir
mare , neceſſitatemateriali & mechanica urina moleculas à prædictis
vafis excipi , & effe impoffibile, ut ſanguinis particula ab eiſdem vafis
admittantur.
Hæcautemneceſſitas ( poſtquam fermentatiorejectaeſt, utdiffi
cilis & impoffibilis) quænam alia eſle poteft, quàm fimilitudo figu
rumra
IN REN IBU S.
185
rarum inter vaſa & moleculas priores , & aſſimetria poſteriorum ?
Nulla certè , niſi fpontèambages & tenebras nobis inducamus, di
grediendo à regia via philoſophandi.
Subſequitur poftea Author. Illud miror , tàm copioſa diverfaque
corpora per has glandulasſeparariin Natureſtaru (lanitatis potiùs )e
xiienim fubftantia aquea cum ſalinisſulphureis ,á confimilibus partia
culis ; &ex morbo etiam abfceffuum reliquia, & rotius aliquando corpoo
risinquinamenta , detentis ſanguineis partibus ; que é ipſa pluresſunt,
nec unica fortaffe forma conſtantes ; tamen minimam o fimpliciſi
nam , upurò, harum glandularum ſtructuram Natura efformavit.
Et primòquòd aqua avidifſimè corpuſcula ſalina excipiat, & arctè
retineat intra ejus poroſitates , vel interſtitia , conſtat experientia ;
quodque prætereà figuræ guttularum aquæ dulcis non alterentur à
ſalibus, intra ejus poros receptis, ſuaderi poteft ex eo , quòd per eaf
dem poroſitates, per quas dulcis imbibitur , etiam aqua falibus gra
vida ingreditur . Sic videmus , per duri ligni& carnium poros æquali
facilitate aquam inſipidam & falfam infinuari, ut internæ partes tra
bis in mari natantes ſalibus imprægnentur ; non ſic penetrant lignum
aliæ tincturæ & pigmenta , aquæ admixta. Unde mirum non eft ,
urinam , ſalibus gravidam , per fiftulas urinoſas penetrare poſie, non
veròfanguinem ; & ob anguſtiam infundibulorum arterialium ſangui
nis particulas disjungi à ſero aqueo , non verò ſales ; eò quod illæ vai
dedifferuntab aquæ ſtructura & configuratione : hæ verò tam exa
ctè in aquæ porosinſinuantur , ut configurationem externam guttu
larum aquæ prorſus non alterent.
Quòd poftea in ftatu morbofo abfceffuum reliquiæ , & alia inquins
menta corporis cum ſero mixta, detentis partibus fanguineis ,mingan
tur , mirum non eft ; nam tunc figuræ fiſtularum renalium , aut lace
rari , aut plus juſto dilatari , poſſunt: ex quo fit,utalia corporis inqui
namenta , quæ conftant ex moleculis minutioribus, admitti poflint ab
ampliatis canalibus, qui , cùm retineant eandem configurationem
rotundam , verbi gratia , incommenſurabilem & divertam à ramblis
figuris molecularum fanguinis, non fecùs, ac antea, fanguinem non ex
cipient. Sicuti videmus in cribro,quòd ex foraminibus ejus rotundis
ampliatis nedum milii ſemina , cannabis , lini, aviciæ ,ſed arenam , &
ramenta anguloſa minutiora ,quàm eſt milium , exire poſſunt, non
tamen hordei grana majora &oblonga ab eiſdem foraminibus excipi
poflunt, licèt parumper ampliatis .
Pars II . ( Aa ) Sed
Sed mirari fatis non poſſum , quòd is , quiobſcuriſſimam reputat
Separationem ſeri in renibus, & ejuſdem tranſcolationem , quia foramina
vaſorum conſpici nequcunt ,licètab effectu & à ſigno evidenti con
firmentur, poftea tam confidenter pronunciet,ſeobſervaſſe interdum,
plus juſto colliquato ,& ebulliente ſanguine vi pregreſſimotus , vel agita
tionis vehementis , urinam reddi ſanguineam , fubſidente grumeſcen
te fanguine. Et undè nam , aut quomodo obſervare potuit,a motu ve
hementi plus juſto colliquari & ebullire fanguinem ? cum nunquam
ſanguis per cicatrices, aut per phlebotomiam eductus, poft curſum, aut
corporis concuſſionem ebulliat , ferveat , autmagis liqueſcat , ſo
lummodo à nimio potu dilutior effe folet. Credibile potiùs eft , à
vehementi corporis agitatione & concuſſione diſrumpi venulas ali
quas capillares ; & fic intra pelvim renum, aut intra canalem penisgut
te aliquæ fanguinis effulz urinam tingere poflunt , quod ab hiſtoria
ejuſdem Authoris confirmatur; ait enim , in his fanguinisportiones ad
teſtes, aliaſque partes nova ſibifacta via , tumores excitaffe. Hoc pla
nè indicatrupturam vaſorum ,non ebullitionem fanguinis.
Oblervat pofteà Clariſſimus Author, quod fingulis excretis cum
srina conſimiles partes remanent in ſanguine ; & proindè eorundem
ſalium & excrementorum aliquæ partes à fiftulis urinofis excipiun
tur , aliæ verò ſanguini admixtæ excluduntur : ex quo innui poſle vi
detur , quòd hoc non contingeret , fi ex configuratione vaforum talis
urine ſeparatio in renibus fieret ,eò quòd iidem ſales, nec non fiſtule
renum unica & eadem figura donantur ; & propterea , aut omnes
cum urina excernerentur, aut omnes cum ſanguine remanerent .
Huic difficultati fieri ſacis potelt ex mechanico artificio , quo fan
guis in renibus expurgatur.
Cogita totam torrentis aquam inquinari à limo , & ad latus ejus
adeſſe puteum , in quo aqua excepta depurgari poffit, percolando
per glaream , tanquam per cribrum : tunc non à tota aqua torrentis
ſeparabuntur limole ſordes , ſed tantummodo ab illa portione , quæ
in diverticulum putei excepta fuit. Sic fanguis torrentis arteriæ aor
tæ inquinatur à ſero aquofo & ſalibus ; & illius minima pars à recto
curſu deviat , ſubintrando intra emulgentes arterias , ut in renibus
expurgetur à fordibus agueis & ſalinis.Quare in unica fanguiniscir
culatione una pars decima totius maſſe ſanguinea expurgatur , uto
ſtenſum eſt. Et licèt multoties repetatur circulario, remanebunt ta
men aliquæ ſaguinispartes , quæ per renes ſpatio unius diei non tran
Gbunt ,
IN REN IBU S. 187
Sibunt, in quo tempore intermedio ſales cum ſanguine ſua munia in
diverſis partibus animalis exercere poffunt. Itaque ratio , quare plu
Timi fales & ferofefucci remanent intra fanguinisſubſtantiam ,non eft,
quia ob defectum exaltationis non ſeparantur , nec liberantur à ne
xibus fanguinis,& ideò excipi non poſſunt à fiftulisrenalibus, ſed eſt
potiùs , quia per renes non tranſeunt. Quo percepto , cellat omnis
admiratio .
Præterea in hoc negotio locum habet etiam varia compoſitio mo
lecularum ; poffunt enim plures & variæ particulæ cum aliis miſce
ri, ut valdèdifformes moleculas componant . Hoc experimur in vul
gariaqua forti, quæ ingredi & penetrare per argenti poros poteſt, 1
non vero per auri poroſitates : at , addito ſale ammoniaco , figuras

molecularum aquæ illius corroſivæ tam variè commutat , ut è con
60 tra per auri quidem poros , non amplius autem per agenteos cana
liculos penetrare queat. Immo abſque ullo additamento ſufficit va
ria partium diſpoſitio & ſituatio , ut figuræ molecularum diverfiffi
me reſultent , quod plurimis experimentis patet. Sic fieri poteft ,
CUC ut ſalina & tartareaparticula nedum ſero aqueo , fed etiam ſangui
meis moleculis includi & miſceri pofſint. Hinc fieri poteſt, ut ſalina
particula ,fanguinismoleculis inclufæ , non alterent externam ſanguin 1
nis configurationem , ficut aqueam non commutant, & fic excipi ne

queant ab urinoſis fiftulis, impeditæ à veſte fanguinea , qua induun
tur, & contra à venis recipi poterunt .
Tandem Claridimus Author concludit : quòd in renibus ea tantum
ſeparantur, c veluti inutilia excernuntur , qua liberiora , & plus ju
. fto exaltata ab inteſtina fermentatione à cæteris penè ſejunéta efluunt
neceſſariò. Unde ad ſeparandam urinam , præter renum Structuram ,
perpetua concurrit fanguinis fermentatio , qua foluta o liberiores reda
dira ſaline, & aqueæ particula faciliùs occurrente ſtructura excipinn
iur , & à reſiduo ſeparantur.
Et hic jam tenemus ſententiam Clariſſimi Authoris clarè expref
fam , & confidentiſfimè prolatam ,quòd fcilicet per fermentationem ,
canalum aptam configurationem, ſeparatur ( excernitur urina in
renibus. Et quia non eſt obſcuriſſimum id , quod confidenter pro
nunciatur , fàltem , ut probabile oportet , ut Author reputet , tale
artificium ignotum & obfcuriflimum eſſe aliis , non ſibi ipſi.
Sed utcunque ſit. Puto , me perſpicuè probafle , quòd requiratur
necperpetua , nec interpolata fermentatio ,ut disjungatur, ſeparetur
( Aa ) 2 que
ISS CAP. X. DE HEPATIS
que urina à fanguine. Non tamen nego illam motionem , quæ in
omnibus concretis exercetur, per inteſtinum motum partium ejus
ſe moventium , per quam non alteratur ſpecies,nec forma miſti.
Sed falſam reputo hanc peculiarem ſeparativam fermentationem ,
quæ folummodo firmam connexionem & conglutinationem urina
& fanguinis diffolvere valeat.
Quia , ut oſtenſum eſt, nedum difficilis & inutilis, ſed etiam im.
poſlībilis eft agitatio fermentativa in anguitiffimis fiſtulis, & in tran
litu momentaneo: & è contra talis ſeparatio fuppleri poteftnecefli
tate mechanica ab incuneatione fanguinis , impetu velociſſimo, in
trafiſtulas capillares arterie emulgentis.
CAPUT X.
De Hepatis uſu.
NTER officinas internas animalis nullam magis famo
ſam invenies ipſo jecore : de ipſo , ejuſque uſu tùm an
tiqui, tùm recentiores copioſiſſimè ſcripſerunt. At ego ,
ut foleo, breviter commemorabo , quæ ab aliis tradita funt,
adnotando aliqua, quæ dubia mihi videntur , & adducen.
do aliqua ab aliis non animadverſa.
PROPOSITIO CXLIII.
Memorantur ea , quæ PræclariScriptores de ſtructura & ufu
Hepatis tradiderunt.
Summis laudibus extollendas efle cenſeo præclaras obſervationes, 11
tùm ab antiquis Anatomicis factas , tùm exactiſſimè à Viris Clarif

fimis GlissonIO , WHARTONO ,Willisio & MALPIGHIO , à quo
rum diligentia detecta eſt jecoris ftru £tura : quòd fcilicet in ipſo di
ſpergatur & ramificetur vena porta ,quæ ibidem munus arterie ſup
plet , exprimendo & eructando fanguinem per innumerabiles capil
lares fiſtulas, non fecùs ac aorta profundit fanguinem per arieriolas
ramificatas per corpus univerſum animalis . Pariterque ficut in re
nibus, ſic inhepate occurrunt duo ordines vaforum capillarium , vena
cave nempè , & pori biliarii. Addit etiam Clariffimus MALPIGHIUS
glandulas, in quibus implicantur & radicantur prædicta vafa capılla
ria triplicis generis . Clariſſimus Willis addit quartum genus va
jorumnerveorum , præterramum arteria hepatica. Inſuper CI. BAR
THOLinus ibidem apponit vafa lymphatica. Ulum
U S U. 189
Ulum prædiétæ officinæ efle ſanguinis confectionem , aliqui cre
dunt ; alii depurarionem , vel quia ei additur bilis fermentum , vel
quia ab eodem ſanguineſe paratur bilis, ut excremenium inutile.
PROPOSITIO CXLIV.
Glandularum ſtructura da mechanicus earum operandi mo
dus exponitur .
Quòd glandula aliquæ tint officinæ , in quibus fucci aliqui fer
meni ativi elaborentur & componantur , negari non poteft , quipo
ftea mirabiliter inſerviunt æconomiæ animalis pro maceratione ci
borum , pro confectione chyli, fanguinis & fpirituum : at quod omnes
glandule ſint penuaria & officina lucci fermentitii, videtur incredibi
le. Quia lobuli glandularum videntur eundem uſum habere , quàm
glebæ , in quibus radices capillares plantarum fparguntur , eaſque
itrictè amplectuntur , & in interſtitiis arenularum glebæ hiantia o
rificia inſinuantur , ad inftar hirudinum , ut fuccum ibidem exiften
tem abſorbeant. Differunt verò lobuli glandularum animalium à gle
bis , ſeu glandulis plantarum , quia hæ unius generis vafa habent , Ici
licet ea tantum , quæ fuccum nutritium abfolvere poffunt. Atglandu
le ſunt faſciculi , complectentes extremitates trium ,velquatuor diverſo
rum generum vaforum : ſcilicet arteriarum , quæ deferunt & eructant
fanguinem , ad inftar pluviæ , intra omnes lobulos & diverticula glan
dule ; ſecundo nervorum , quifuccum ſpirituofum ibidem effundunt ,
& aliquando ab ipſaglandula aliquid excipiunt; tertiò vaforum excre
toriorum , quæ à fanguine eructato ſecernunt , & excipiunt fuccum ali
quem excrementitium eliminandum , ut in renibus urina ſeparatur, vel
fermentum utile , quod tranſportatur in alias officinas animalis ; quare
to venarum , quæ ſanguinem ,aut expurgatum a fordibus, aut ditatum
novis proventibus , exſugunt , reducuntque ad maximum flumen ve
14 CAVA.
Et primoadverto , quod Natura cogitur radices capillares planta
rum ſpargere in diverſas partes glebarum , utcolligant ſuccum nutri
tium , quinon in unico loco exiſtit, ſed diſperſus eit in locis diverſis ,
reconditurque in interſtitiis glebarum . Infuper hac ramificatione a
liud compendium conſequitur Natura ; fulciuntur enim flexibiliſſi
mæ & molles illæ capillares radices , ne concidant,aut compriman
tur ,claudanturque, & ne à debitis locis recedant.
Sed majori &magis accurata ſolertia multiplicia vaſa in glandulis
di
( Aa ) 3
190 CAP. X. DE HEPA TIS
diſtribui & fulciri debuerant; nam vafa capillaria , fanguinem & alios
fuccos afferentia , & ad inftar pluviæ omnes receſius glandularum ir
rigantia,non poterantmutuisanaſtomoſibus cum venis, & vaſis excreto.
riisuniri & deofculari . Si enim arteriola cum venis continuarentur,
neque admiſceri, necfeparari quicquam à ſanguinepollet. Et ideo
fruitra conſtructa fuiſler officina glandula , fruſtra ibidem arteria &
vene propè nervos & vafa excretoria ramificata fuifient in fiſtulas ca
pillares. Poftea ſi arteria conjunctæ ſuiſent per anaſtomoſes cum va
jis excretoriis, non poſſetfanguisexcipi à venis.Itaque, ut hæc incom
moda vitentur , neceſſe eſt, ut arterioſus fanguis, & alii ſucci adve.
nientes , & glandulam irrigantes ,evomantur, reponanturque in ali
quo loco tertio, veluti penuario ſeparato à vafis deferentibus & ex
cipientibus. In tali, inquam , tertio loco præclarè poſſunt fucci ad
venientes commiſceri per minima, quia ubique , fcilicet in ſingulis
poris glandula conveniunt exiliflimi canaliculi, afferentes fuccos ad
inílar pluviæ ,& deinceps à tali miſcela commodè pofiunt vafa ex.
cretoria excipere fuccum ſibiconvenientem , & vena ſuſcipere purum
ſanguinem , prout neceſſitas ſimilitudinis configurationum cxigit.
Dubitatur modò, an ſupradicti lobuli, feu pori glandularum nila
gant & merè paffivè fe habeant ,non fecus, ac urceoli folummodò
excipiant ſuccos prædictos; an potiùsſint penuaria fermentitia, quæ
alterent fanguinern in ipſo tranſitu. Et fanè, utrumque officium præ
ftare aliquas glandulas, credibile eſt , ut ſunt illæ , in quibuschylus,
fanguis & fpiritsss elaborantur & perficiuntur. Harum tamen glan .
dularum fübftantiam ſpongioſam , non puto , fimilem foremali fa
rinæ fermentitiæ , vel ligno dolii acetoli , quæ aciditatem conferunt
aliä mallæ , vel vino ibidem adjunctis : nam talis a &tio fermentativa
requirit moram aliquam ,nec abſolvi poteft in tranſitu momentaneo
fanguinis per dictas glandulas. Addo, quòd à continuo fluxu rapidil
fimo fanguinis ablueretur , aſportareturquefuccus ille fermentativas;
& proindè virtus illa macerativa ſemper magis ac magis debilitare
tur ,& tandem omninò exſtirparetur & evaneſceret ,ut videmus,
quòd dolium acerolum à continua aquæ fontis affuſione abfterfa a
crimoniam prorſus amittit.
Potiùs ergo ſuſpicor , quòd in glandulisà nervis & aliis vaſis con
tinenter ſubminiſtrantur fucci fermentitii, qui non lecùs , ac condi
menta minimis particulis fanguinis miſcentur, & fimul cum illis af
portantur , & hac ratione fermentationes in glandulis animalis fieri
pofle, verifimilemihividetur. An
U S U. 191
An glandula illæ , quæ ſolummodò ſeparare debent fuccos excre
mentitios à fanguine, non puto, quòd indigeant ullo fermento :poffunt
enim faciliùs fluores hererogenei ab invicem di jungi neceffitate mc
chanica ab incuneatione per anguftiffima foramina , & poftea ab in
vicem feparari à duplici ordine vaforum ,conformibus orificiis ipfis
fluidis excavatorum , ut dictum eſt.
PROPOSITIO CXLV.
Bilis ex fanguine in jecore ſepararipoteſt artificio mechanico
abſqueauxilio alicujusfermenti.
Quòd verè ſuccusbilioſus in hepate ex funguine, per ejus vaſa tran
ſeunte ,feparetur,dubitari ampliùs non polle vidctur, cum hoc fua
dent evidentiffime experientiæ neotericorum Anatomicorum . So
lummodò dubitari poſſet , an talis ſeparatio in hepare fiat operefer
mentativo, an verò neceffitale mechanica , per incuneationem & cri
brationem in vafis vene porte exilifimis, & in poris glebarum ,feuglan
dularum jecoris, ſicuti in renibus arina à fanguine disjungitur. Ra
tio , quæ fermentationem ſuadet , duplex eft: primò enim particule
bilioſe videntur arctiflimè complexæ à funguine vene porie, non verò
unitæ per fimplicem contactum , quod conjicitur ex eo , quòd in o
xymelle acetum melli commixtum contactu fimplici pungit ſua 3
crimonia gufus organum : at in ſanguine abdominis fuccusamarifimus
bilioſus non percipitur à lingua ; & ideò oportet , ut afperitas ejus
corroſiva amarifima contundatur , implicatis nempè ejus aculeis in
ter glutinofaspartesſanguinis, ficut acetum deftillatum à plumbo , &
corallium calce dulcificatur.
Secundò ſanguis in jecore non velociſſimo motu , ut ab arteriis in
renibus ejaculatur , fed lentiſſimo curſu à vena porta exprimitur ,ut
dictum eſt , ſi igitur fortis connexio diuturno tempore diffolviſo
letà vi alicujus fermenti ,non videtur improbabile , quod Natura o
pificiofermentativo bilemàfanguine ſeparet in hepate.
Atmelius conſideranti difficillima & inveriſimilis apparebic talis
fermentatio, quia oporteret , ut in glandulis jecoris relideret fuccus
fermentitiusejuſdem naturæ ,fcilicet æquè amarus , ac bilis eſt, vel
aliundè deportaretur. Virumque ab experientia refellitur: nam ſub
ftantia glandulofa jecoris eft dulcis & fuavis faporis. Et vala, aliun
dè bilem in jecur deferentia ,nuſquam apparent. Pra terca in valis
vene poria ,& in poris ftrictiflimis glandularum hepatis, videtur diffi
cilè,
192
Cap. X. DE HEPATIS
cilè , ut in motu tranſitorio fanguinis abſque ulla quiete conturbatio &
ebullitiofermentativa fieri poſſit.
Econtra pro mechanica operatione omnia bellè militant : nam adeft
vis motiva, quæ eſt impulfiofanguinis, facta à compreſſione abdominis ,
& ab aëre inſpirato; adeft motus continuusfanguinis; adſunt fubtiliffi
mi canales porta & pori glandularum ; non deſunt duo ordines vafo
rum receptioni deftinatorum . Ergo nemo negabit , eam effe poflibi
lem , & inſuper faciliorem : & ideò potiùs mechanico opificio, quàm
fermentativo opere ſecretionem bilis fieri, credibile eſt,
Poftea , ut conjicere poſſimus , an ab integra maſſa ſanguinea, per
magnam arseriam diffuſa & à vena cava collecta, ſeparetur ſuccus
biliofus in hepale , præmitti debent ſequentia lemmata .
PROPOSITIO CXLVI.
Totius maſſæ ſanguineæ , in unica ejus circulatione , folum
modo una pars, que minor eſt vigeſima quinta illiusper
jecur tranſit.
Quia in venam porta non alius fanguis ingreditur & exit tempo
re , quo una circulatio ſanguinis per cor abſolvitur , præter eum , qui
per arterias meſentericam & caliacam immittitur , ſuntque diame
tri meſentericarum arteriarum non majores una quinta parte diame
tri trunci marimi aorta , è corde prodeuntis ; & orificia circularia du
plicatam proportionem habent diametrorum : ergo orificia meſon
jericarum proximè unam vigefimam quintam partem aperturæ ma
ximi trunci aorta æquant. Cùmque moles fluide effufa eadem velo
citate , eodemque tempore , eandem proportionem habeant, quam
orificia fiſtularum , per quæ tranſeunt ; igitur moles ſanguinis, quæ
effunditur ab arteriis meſentericis & excipitur à vena porta ,una pars
vigeſima quinta eft ejus, qui tempore unius circulationis per maxia
mum truncum aorta immittitur ; propterea quòd per omnes arterias
æquè velocitèr fanguis currit. Verùm tempore , quo unica circula
tio fanguinis abſolvitur, tota maſa ſanguinea per aortam , & dein
ceps per cavam effunditur . Ergo eodem tempore moles ſanguinis ,
quiexcipiturà vena porta , & ab eadem exit , non eſt majoruna vi
geſima quinta parte totiusmaſſe fanguinea , quæ per maximum trun
cum vena cavæ tranſit.
PROPOSITIO CXLVII.
Bilis , quæ in jecore colligitur à vafis biliariis non videtur fe.
paras
U S U. 193
pararipoſſe à maffa fanguinea , extra abdomen exiſtente.
Si tota malla ſanguinea , quæ 20 libras ſuperare non ſolet in ho
mine, effet uniformitèr infecta à ſucco bilioſo, qui non eſt major ?
libris , tunc illa pars , quæ per jecur tranſit , in una circulationemaf
ſafanguineæ ſolummodo à bileexpurgari deberet: & ideò in prima
circulatione una pars vigeſima quinta totius bilis , in fanguinea mal
ſaexiftentis , ſcilicet uncia una expurgaretur. At poftea , quia par
ricula fanguinis depuratamiſcetur ,confunditurque cum reliquo ſan
guine impuro, adhuc à bile coinquinato ;ergo denuò in ſubiequen
ubus circulationibras ſucceſſive proportionata pars vigefima quinta
ex relicta bile expurgari debet. Quare inſtituto calculo ,ut in ex
purgatione urina factum eſt, patebit; quòd poft fex horas in cente
limatotius fanguinis circulatione ab hepare expurgatur at's pars totius
bils, ſcilicet minùs, quàm decima pars unciæ unius: & poft horas 12
7 inducentefima circulatione non exprimitur,niſi una pars milleſima
totius bilis, quæ in homine exiſtit , ſcilicetoctuageſima pars uncix.
05 Hoc pofito, quia bilis excreta ex maſſa ſanguinea , ut fordidum
1
inquinamentum non reficitur , niſi à novo cibo ; ergo poſt longam
inediam unius diei parciſſimè jecur bilem excerneret, ſcilicet exi
guam & imperceptibilem guriulam biliofam ejiceret u, t oftenfum
eſt: talis autem bilus ſeparata ab hepate non moratur , nec retineri
poteſt in poro biliario, & in canali cyſtico , cum eorum orificia non
fint impedita , & fint patula ; & ideo femper bilis à prædictis vafis
exprimetur, cùm continentèr ab abdomine& ab aëre inſpirato com
primatur,non ſecus, ac vena. Igitur poft inediam unius diei pre
dicta valabiliaria omnino exinanita remanerent. At hoc eſt fallum ,
cùm poft incdiam plurium dierum , immo aliquorum menſium in
ferpentibus reperiantur vefica fellea, & porus biliarius æquè turgidi
à copia prædičti ſucci, ac priùs fuerant. Igitur calis bilis non ſepa
ratur exmafa ſanguinea, quæ per arterias & venam cavam circum
ducitur.
PROPOSITIO CXLVIII.
Bilis, quæ à jecore exprimitur jejuno ventre , Spatio unius
diei ,fedecies major eft ea , quæin maſſa fanguinea exiſtit.
Quia canales biliarii non ſunt fimiles arteriis, autvenis meſarai
cis , ſcilicet non definunt in capillares fiftulas,ſedpotiùs ſunt fimiles
rami vena cava , quæ ,ad inftar Aluminum , è parvis rivulis collectis
Pars II. ( B6 ) in
194 CAP. X. DE HEPA TIS
in itinere conficiunt ampliores canales : fic paritercaſa ,bilem defe
rentia , exonerantur amplis & apertis orificiis intra inteſtinum duode
num , & femper repleta conſpiciuntur fucco biliofo ; inſuper aſſimi
lantur vena cava in curſu & velocitate, qua fluores per utraque vala
moventur , quia nempe impelluntur ab eadem cauſa , ſcilicer à cone
ſtrictione fibrarum circularium earundem , & à communicompreſio
ne abdominis. Et quia moles fluidæ , effuſæ ab inæqualibus canali
bus, eadem velocitate eodemque tempore ,eandem inter ſe propor
tionem habent , quam orificia vaforum ; ergo copia bilis, ejecta à ca
nalibus biliariis ad molem fanguinis per cavam effuſam in una die,
eandem proportionem habet , quam orificia eorundem vaforum . Sed
quia diameter capacitatis orificii biliarii pori non eſt major trigefi
ma parte diametri trunci maximi vene cave, & ejufdemquoque men
ſuræ eft diameter orificii canalis cyſtis felleæ ; ergo orificia circularia
eorundem duorum pororum , ſimul ſumptorum , ſuperabunt ducente
fimam vigefimam quintam partemorificii vena cave ; & in eadem
proportione erunt fluoreseffuſi ex eiſdem orificiis eodem tempore .
At quia in qualibet circulatione ſanguinis tranſeunt per venam ca
vam 20 libræ ſanguinis, ut dictum eft, ſcilicet 240 unciæ ; ergo
eodem tempore , quo unica circulatio totius maja ſanguinee abſol
vitur , efluit ècanalibus biliariis as ejus pars,ſcilicet paulò minùs,
quam uncia bilis. Inſuper, quia in una hora fiunt 16 circulatione's
fanguinis ; ergo in 24 horis tranſeunt per venam cavam 7680 libræ
Sanguinis, & in una ejus quadringenteſima,ſcilicet 34 libræ biliofi fuc
cieffundi debent per canales biliares intrà duodenum . Verùm tota
maſſa bilis, quæ in humanoſanguine continetur, non videtur exce
dere duas libras. Igitur copia bilis , quæ à jecore humano jejuno
corpore ejicitur , decies & ſepties major eft ea , quæ in mala fan
guinea continetur.
PROPOSITIO CXLIX .
Tanta copia 32 librarum bilis non generatur jejuno humano
ventre per fermentationem .
Fingi non pofle puto , quòd abſque cibo bilis in jecore reficiatur
& multiplicetur ex fanguine , ibidem fermentato & iranſformato, ut
vinum vertitur in acetum à dolio acetoſo : nam quæ major itultitia
excogitari poſſet, quàm corrumpere fanguinem , thefaurum vitæ ,
quem tanto ſtudio & labore eadem Natura gignit , conſervat & au
get?
U SU 195
get ? Et quòd magis mirere , tam inligne bonum adeò corrumpe
ret, & in excrementum noxium tranſformaret,ut cogeretur id ſe
parare & ejicere , nè ſuo contagio reſiduam maſſam fanguineam info
ceret , non fine vitæ animalis periculo.
Si poftea à fermento, extrajecur exiſtente, talis tranſformatio sana
guinisinbilem efficeretur , tunc ftultè quoqueageret Natura , oppo
nendo tantam fermenti copiam , quæ gigneret bilem , nedum ultra
indigentiam ,ſed quæ ob periculum noxæ continuo labore expelli
deberet. Cùmque nefas ſit, tribueretantam imperitiam & inertiam
Naturæ fapientiffimx , fatendum eft, copiam prædictam bilis non
generari in animali , neque per fermeniationem , neque ullo alio
modo.
PROPOSITIO CL .
-
21
Eademmaſſa ſuccibiliofi, à jecore expulſa, peraĉto circulari
motu ,fæpiùsreducitur ad locum, àquo diſceſſerat.
Iiſdem rationibus, quibus morus circularis ſanguinis demonſtra
tus eft ab Harveo , fuaderi quoque poteft circulatio bilis in animali.
Sicut enim ex eo, quod cor inceſſanter ſanguinem effundit in arteriis,
& tota maſſa ſanguinea (quæ 20 libras in hominibus non excedit )
effunditurà corde tempore 3 , vel 4 minutorum horæ, infertur necel
fariò , quod eadem maisa fanguinea ,peracto itinere cotius corporis ,
denuò ad cordis fontem reficiendum ſemper recurrit. Sic quoque ,
quia tota maſabiliofa non multiplicatur , deficiente novo cibo, &
libras non excedit ,atque ſemper ex canalibusbiliariis exprimitur ,
inſtillaturque fuccus bilioſus intra duodenum . Pariterque,quia tem
pore , quo una circulatioſanguinisabfolvitur , effluit è canalibus bilia .
riis paulò minùs , quàm uncia bilis, ſcilicet 24 quadrageſimæ unciæ
unius. Ergo tempore, quo fiunt 40 fanguinis circulationes, nempè
in horis 2 cum dimidia , tota maſſa bilis(quæ 2 libras 'non excedit)
effunditur ab hepate in duodenum. Quare , ut continuetur talis effe
Ĉtus ab hepate, neceſſe eſt ,ut maſſa biliofa ,peracto ſuo itinere , de
nuò ad jecoris fontem bilis reficiendum reiteratis vicibus circumdu
catur .
PROPOSITIO CLI.
Bilis circulatio non videtur fieri poſſe,tranſlata bile per cor
ſanguini arterioſo commixta ,ſed ſölummodoper abdomen.Ut
( B6 ) 2
196 CAP. X. DE HEPATIS
Ut iter , quod bilis percurrit in corpore animalis, noſcere pof
fimus, inſpicere debemus fontem ejus ,jecurnempe, & conſiderare,
qua via ,quo vehiculo adveniat bilis, & hinc digrediendo , quò ten
dat & abeat. Et patet , à ſanguine vena porta adducibilem ad jecur , &
hinc effundi in duodenum , & deinceps admiſceri fuccis nutritiis, à
ſtomacho maceratis , deferrique per longum iter inteftinorum . Quia
verò vena porta affert fanguinem , effuſum quidem ab arteriis meſen
terica Ocæliaca , & talis fanguisantè ingrellum in venam porta tran
fiit per lienem , & per meſenterium , ubi inficitur à variisfuccis ibi
dem collectis,dubitari poteſt, an bilis ,quæ à jecore ſeparatur, re
condita fuerit in prædictis arteriis , immixta ſanguini arterioſo ,an
potiùs ſanguis purus, abftergendo cloacas abdominis, colligat intra
venas meſaraicas bilioſas furdes , eaſque vene porte tradat.
Et profectò, ſi bilis cum ſanguinearterioſo commixta fuiflet , nun
quam compleri poffet expullio duarum librarum bilis , in humano
ſanguine exiſtentis, à canalibus biliariis, vel faltem poſt 12 horas ine
diæ paucillimèinſtillaretur, ut oſtenſum eſt. Quod tamen repugnat
experientiæ : ſemperenim reperiuntur cyſtis & porusbiliarius turgi
di , & abundantèr effundunt bilem in duodenum .
Prætereà , ſibilisexpurgaretur à vaſis la &teis , & per thoracicum du
{tum ad cor deferretur, hinc
& per arterias ad abdomen & heparcir.
cumduceretur , fanguini arterioſo commixta eflet ; & ideò ſequitur
idem abſurdum jamenarratum . Inſuper conſidero, quòdaut biliseſt
ſuccus proficuus,perfectionem ſanguini inducens: ergofanguisabſque
bile imperfectuseſſet ; & idcò ineptè à Natura bilisafanguineſepara
retur , laboraret enim ob malum animalis. At , f biliseftexcremen
tum noxium , ftultitia quoque eflet, exſugerebilioſas fordesex cloaca
inteftinorum ,ut fanguinem inficeret & corrumperet.Quare non vide
turprobabile,Naturam inſtituiſie circulationem bilis per cor& per
arterias ; reſtat igitur , ut folummodòper abdomen abſolvatur, cùm
nulla alia via , præter has duas , aſſignari poſſit.
PROPOSITIO CLII.
Quæruntur ductus & modi , quibus circulatio bilis perab.
domen fit.
Certum eſt, perpetuò bilem in duodenum effundi neceffitate com
prellionis abdominis, ut dictum eft ,five in inteftinis adGint cibaria,
hactenus in ftomacho macerata, five non . Quando adſunt cibi, tunc ,
com
US
U S U. 197
completa nova fermentatione in inteſtinis, una pars minima bilis ex
cernitur cum fecibuscraſſis, & pars maxima ejuſdem cum chylocon
fuſa una cum ea , quæ de novo colligitur , ex cibisexlugitur à porofita.
tibusparietum , ſeu tunicarum inteftinorum . Atjejunoventre, neceſ
fitate quoque mechanica per filtrationem abeiſdem orificiis, ſeu poris
iunicarum inteftinorum bilis, aut quilibet aliusfuccus ibidem exiitens
exlugi debet.
Dico modò,quòd vaſa chylifera Afelliana bilem exſugere non poſ
ſunt, ſed , aut chylum purum, aut lympham ob proportionatam con
figurationem orificiorum excipere:nam , fibilem exciperent, eam ad
cor deferre deberent per du &tum thoracicum , & poftea ſanguini ad
miſcerent. Quod falſum eſſe , oftendimus. Quare dicenduni elt ;
quod ab aliisvafis exſugaturbilis exiſtens in inteſtinis. Hæc autem
vaſa alia à venis meſaraicis eſſe non poſſe videntur:primò, quia ter
tium genus vaſorum , præter chylifera & Sanguinea,in meſenterio
non apparet ; ſecundò , quia videmus in omnibus muſculis, in corde
72 &liene, quod venarum amplitudo ſuperat craſſitiem fociarum arte
riarum , non plus , quàm ter , vel quater, cùm diametri cavitatum
ſint in minori proportione, quàm dupla. At in placenta uterinarami
ficationesvene'umbilicalistum multitudine , tùm amplitudine in ma
jori proportione ſuperant ſocias arterias ,quàm in muſculis craffiſfi
mis, corde & liene ejuſdem animalis. Et ratio eſt, quia in muſculis ve
naexciperedebent ferèeandemmolem ſanguinis,quamfocia arterie
effuderant; & ideò ſufficit, utamplitudines venarum ſuperent capa
citatesarteriarum in eadem reciproca proportione, qua funguis ve
lociùs currit per arterias , quàm per venas.
At munus vena umbilicalis eft, excipere novum proventum far
guinis, à placenta ſubminiſtratum , qui additurſanguini, tranſmiſio
ab arteriis umbilicalibus, qui inſervit veluti vehiculum illius ; & ideò
oportet,ut proportio illa augeatur: v.g. fi vena umbilicales ſuſcipe
pere debent ex placenta molem fucci,æqualem medietati ejus,quæ
ab umbilicalibus arteriis tranſmittitur ; & fi velocitas ſanguinis per
arterias fuerit tripla illius , qua pervenas umbilicales redit, non ſuf
ficit triplo capaciores venas effeciſſe, ſed multò magis dilatari de
bent, fcilicet quater cum dimidio ; fic enim excipere poflunt ſangui
nem arterioſum cum additamento effuſo àplacenta . Hinc patet, quòd
vene revehere poſſunt alium ſuccum præter fanguinem , à ſocia arteria
immiſſum . Hoc pariter confirmatur ab experientia: videmus enim ,
( Bb ) 3 quòd
198 CAP. X. DE HEP ATIS U S U.
quòd diù morantes in balneis copiofe mejunt. Quare oportet , ut a
qua à venis oxſugatur, & in renibus ex fanguine ſeparetur. Modò, fi
cut in placenta uterina,fic quoque in meſenterio videmus,quòd arteria
meſenterica adeò exilis eſt, ut ejus diameter minor ſit quarta , vel
quinta parte diametri vena porta,in qua omnes mefaraica colliguntur.
Quapropter arterie amplitudo, ſeu orificium non erit minùs is vel
is parte orificii vena poria. Er licèt tarditas motus fanguinis in prædi
etis venis exigat exceflum aliquem amplitudinis ; nihilominus tam
grandis & fuperfluus exceſſus videtur repugnarelegibus regulatiſfi
mis Naturæ , qux proportionata vafa ſanguini deferendo & exci
piendo, efformare ſolet ,juxta exigentiam carnis, aut viſceris, qui
nutriri deber.
Hinc conjicitur, quòd tam vaſta copia & amplitudo venarum me
ſaraicarum facta ſit, ut excipere pollint alium fuccum , præter fax
guinem , à focia arteria immiffum : & proindè probabile eſt, quòd ex
inteſtinis excipiant non exiguam copiamſucci chyloſ, cui tanquam
vehiculo bilis admixta fit, utdeinceps demonftrabimus. Hæc poftea
collecta in venaporta , denuò in hepare à funguine ſeparatur , & in va
Sa biliofa immittitur , & hinc digreſſa, denuò novum circuitum per
inteſtina , & per venas meſaraicas reiteratis vicibus abfolvit.
PROPOSITIO CLIII.
Neceſitas & ufusprædi&ta circulationis bilis exponitur.
Animalia , dum vivunt , femper indigent novo alimento , & hoc
præcipuam & poftremam præparationem in inteftinis acquirit, ubi
ab actione fermentativaſucci biliofo & pancreatici alimentain chylum
vertuntur. Et quia videmus, quòd bilis copioſe effunditur in duo.
denum , & cibis , qui priùs in ſtomacho macerati fuerant, commiſce
tur ; ergo talis copia neceffaria eft ( cùm Natura fuperfluitates ab
horreat) & ideò ciborum fermentatio in inteſtinis fieri non poſſet,
nifi à copioſo fluore bilioſo immixto cum cibis, & fimulcum eis tran
flato pertotaminteftinorum longitudinem . Talis bilis pofteanon de
buit tota expelli cum facibus. Primò , quia expelleretur etiam chy.
lus , cui bilis commixta erat. Secundò , quia bilis eft fuccus utilis , qui
line notabili animalis detrimento profligari non poteft , & copioſe
regenerari à cibis, & tam citò nequit, nec inſuper permanere inin
zeſtinis tanta copia bilis poterat , nam cibaria excurrendo à priocipio
ad finem inteſtinorum ,non ſecus, ac ſcopæ verrerent , & fecum af
por
CAP. XI. DE FLUX. SUBST. SPIRIT. PER NERV. 199
portarent bilem unà cum chylo. Ergo tam neceffaria copia bilis ad fu
turos ufus removeri debuit ex inteftinis ,poftquam ibidem fermenta
tivam operam complevit ,& tranſportari in aliquem locum commo
dum , ex quo denuo reuire poſſet ad principium inteftinorum , nem
pè in duodenum . Ad hunc verò circulum ifficiendum , noluit Na
tura inftituere , præter morem , novum & infolitum artificium ; fed
eodem fimplici & familiarimotu ſanguinis uti voluit, nempè per venas
meſaraicas juxtaearum indolem ,ad inilarhirudinum exſugendo ſuc
cum biliofum , eumque aſportando, unà cum fanguine,non quidem in
locum remotum & incommodum cordis , ſed propè initium inteſti
norum , ut ibidem ſepararetur à Sanguine, & denuo in duodenum in
ſtillaretur. Et ob hanc neceffitatem Natura ipfi vena porta officium
& privilegium arteria largita elt , & jecori officium cribri dedit , ut
vaſis biliferis fuccum excretum traducerent, utque eum . iterum ad
duodenum effunderent.
Interea , quia ſolenne eft Naturæ , unica & eadem operatione
plura bona acquirere. Primo loco per motum bilis in inteftinis eje
ctionem fecum craſlarum à proritante acredine bilis procuravit , iti
mulando ſcilicet fibras circulares inteſtinorum ad ſe contrahendum ;
Secundo morn periſtaltico inteſtinorum urgendo , expreſſionem fuc
corum , & exſuctionem in poris ſpongiofisperagir.
Tertio , immiſcendo particulas actuoſas & motivas bilis chylo in
inteſtinis, & fanguini in abdomine , quibus in locis commode actio
fermentativa perfici poteſt ob amplitudinem vaforum , & ob tardil.
fimum , & quafi ftagnantem motum fanguinis.
Quarto , utfermentatio fanguinis in meſaraicis & vena porta com
modè fieri poffet, debuerat per minima ſanguiscum bile commiſce
si; quod præclarè effici poteft in illis vaſis amplis motu conguaſjalivo,
à compreſſione abdominis, & aëris inſpirati urgentia.
Quinto tandem , utfiuxilitasfanguinis in abdomine exiſtentis con
ſervaretur , idem morus conquaſſationis mirificè juvat. Et hi ſunt u
ſus , qui hactenùs mihiinnotuerunt ;cætera fagacioribus inquiren
da relinquo .
CAPUT XI.
Defluxu ſubſtantiæ ſpirituoſx per nervos.
Ariin animalibus, præterliquidos fluores, qualis ſan
fed
guis eſt , aliam ſubſtantiam ſummèSpirituoſam ,
lui.
200 CAP. XI . DE FLUXU SUBSTANTIÆ
fluidam , quæ immediata & proxima cauſa motiva corporis a
nimalis fit, evincitur ab effectibus ipſis, quos producit.
Quodque præterea talis humor ſpirituoſus non fit flatus,aut
aër, fed habeat conſiſtentiamliquidam , qualis eſt ſpiritus vi.
ni ; & quod generetur ex ſanguine in cerebro , & per nervos
diffundatur , concedunt omnes recentiores. Horum exa
eta ſtructura & compoſitio , licèt ignota lit , poſſumus ta
men aliqua meditari de eorum motionibus per nervos.
PROPOSITIO CLIV .
Ad opus nutritionis animalis concurrit fuccus nerveus unà
cum ſanguine.
Pluribus experimentis & rationibus Neoterici oftendunt, opus nu
tritionis non fieri, niſi à ſucco, ex cerebro pernervosad partes omnes
communicato.Quæ rationes videri poflunt apud Willisium &alios.
Ego tamen moveor ab immenſa copia nervorum , qui ad abdomen,
viſcera & glandulas immittuntur & ramificantur ;in his enim locis
neque ſenſationibus , neque moribus localibus inſerviunt. Ergo opor
tet , utfuccum aliquem ibidem tranſmittant, nè fint fruſtra. Etquia
in meſenterio chylı elaboratur pro nutritione animalis ; ergo fuccis
nerveus concurrit ad chyli compofitionem & confectionem ; & per con
ſequens ad nutritionem partium . Prætereà , quia ab extremis ramis
reliquorum omnium nervorum ſemper intramuſculos & partes om
nes inſtillantur ſucci aliqui , etiam tempore ſomni, quando nec fene
fationes, nec locales motus exercentur ,fed folummodò nutritioni va
catur ; ergo tunc temporis ſuccus ille nerveus , vel complet ,velad
juvat nutritionem carnium &reliquarum partium .
Verùm eft tamen , quòd abſque ſanguine videtur difficile, ur à ſo
lo ſucco nerveo exiguæ molis reparari & nutriri poflint partes uni
verſæ animalis ; & ideò veram eſile puto Willisi ſententiam , quòd
materia nutritionis fitfanguis, fed forma vivifica & plaſtica à fucco
nerveo fubminiftretur.
PROPOSITIO . CLV.
Spiritus per eofdem canales nerveos contrariis motibusagitari.
Quia actio volitionis, qua moins locales in animali præcipiuntur,
exercetur in cerebro ; executio verò & paffiorecipitur in muſculis, qui
yas
SPIRITUOSÆ PER NERVOS. 2or
validiffimè inflantur , contrahuntur & ſuſpendunt pondera ingentia;
& vie, per quas aétio communicatur, aliæ non ſunt, quàm nervi, eo
quòd ipfis refe &tis, aut ſtrictè ligatis ceſſat motus & fenfus, nec a &tio
phyfica in diftans abſque motu locali corporis alicujus intelligi poteft:
ergo neceſſariò aliquis motus tranſativus , vel impulivus à ſpirituoſis
fuccis per nervos à cerebro ad muſculos derivatur.
E contra in actione ſenſitiva conftat , motiones, ab extrinſecis ob
jectis advenientes , communicari per nervos ad cerebrum , nempèad
regiam fenfitiva facultatis. Quare neceſſe eſt, ut per eafdem vias
nervorum ſucci ſpirituoli ferantur contrariis moribus à principiis ner
vorum , in cerebro exiſtentibus , ad eorum extremitates , quando ar
ius moventur ; & ab extremis terminis ad eorum principia in actio
ne fenfitiva .
Prætereà evidentiffimis Neotericorum experimentis conſtat , per
nervos effundifuccum nutritinm , à quo ſaltem unà cum ſanguine par
tes deperditæ reficiuntur; & talis motus localis fit à cerebro ad partes
extremas. E contra ab ultimis confiniis nervorum communicantur
ſucci cardiaci & venenati ad cerebrum . Igitur , per eaſdem viasner
vorum duos motus contrarios ad extra & ad intrafieri, neceffe eft.
PROPOSITIO CLV I.
Non fieri contrarias actiones ad intra d ad extra per nervos
à facultate incorporea,nec à concuſſione fibrarum
tenfarum .
Non immorabor in refellendis illis incorporeisfacultatibus, quas
omnes ferè irrident ; ſufficiat innuere , quòd vis incorporea non indi
get viis, autcanalibusnervorum , per quos tranſmitti debeat : & ideò
fortiter ligato nervo impediri non poſſet tranſitus facultati incorpo
poreafenfitive , aut loco motiva.
Alii putant , actum ſenſationis & imperii voluntatis communicari
non per motumfucci nervei intra tubulos fibrarum nervorum , fedper
ipfalmet fibras & membranas tenſas, eo prorſus modo , quo fides
citharæ tractæ & tenſæ fi tangantur in una extremitate , ſubitò con
cuffio & tremor diffunditur , communicaturque uſque ad oppoſitam
extremitatem .
Verùm , quod talis imaginatio adaptari nervis animalis non poſ
fit, patet ex eo, quòd nervi in corpore animalis non directè tracti,
nec tenſi, nec ſunt duri & rigidi , ut virgæ ferrex , ſed ſuntmolles ,
Pars. II. ( CC ) in
202 CAP. XI. DE FLUXU SUBSTANTIÆ
inflexi, laxi & circumvoluti circa carnes,circa vaſa & viſcera mol
lia & cedentia , nec ſuntalligati terminis firmis ad inſtar clavorum ,
fed potiùsterminis mollibus ,nempè cerebro & carnibus. Igitur eſt
impoffibile , ut concufio, traétio , ictus, aut tremor diffundatur &
communicetur , neque ad cerebrum ab objectis fenfibilibus externis ,
neque ad muſculos ab imperio voluntatis : ficuti videmus in funiculo
goſlypiimolli, laxo & complicato, quòd percuſſo uno ejus extremo,
ictui cedendo motio non communicatur reliquis ejus partibus. Eate
nus enim mollia & laxa corpora à duris & tenſis differunt, quatenus
illorum una pars moveri quidem poteft, quieſcentibus reliquis col.
lateralibus, cùm in duris & tenſis impoſſibile prorſus ſit ,ut una pars
eorum moveatur , quin integra moles, ſcilicet omnes partes fimul
eodem momento , cademque velocitate agitentur concutianturque.
PROPOSITIO CLVII.
Exponiturartificium mechanicum , quo ſuccus ſpirituoſus per
eoſdem ductus nerveos ad extra & ad intra agitari poteft.
Diximus, duplici motu contrario fpiritusper nervos agitari. Primus
eſt ille , quo motiones locales articulorum fiunt, & ſenſaciones cerebro
communicantur: de his primò agendum eſt. Pro quorum inquiſitio
ne repetendum eſt, quod fibra nervea neque ſunt omninò folide,plene
& impermeabiles, neque ſunt tubuli cavi & inanes , fimiles arundini.
bus, ſed ſunt canales repletiſubſtantia quadam ſpongioſa,fimili medul
la Cambuci. Talis autem fibrarum medulla fpongioſa facile à ſuccofpi
rituofo cerebri ,cui annectitur, continenter madefieri & faturariuf
que ad turgentiam poteſt , ſicut videmus , ſpongias & filtra ab aqua
contigua ſaturari.
Poftea obſervo , quod inteſtinum ovillum perindè turgidum redde
retur , fi lola aqua repleretur , acfiejus cavitas contineret æquè am
plum funiculum ſpongioſum , & hoc ab aqua imprægnaretur : utro
que enim modo turgefieret, & à qualibet levicompreſſione, aut ictu
illato in unainteſtini turgidiextremitate, momento concuffio commu
nicaretur uſquead alterum extremum . Igitur eodem modo fibrarum
nervearum iubuli, habentes medullam ſpongiofam , faturari pofunt
uſque ad turgentiam à ſuccofpirituoſo cerebri ;& tunc , G una ejus ex
tremitas comprimatur, impellatur , percutiatur , aut vellicetur, ſu
bicò commotio & concuſſio ,aut undulatio uſque ad alterum extremum
communicari debet , eò quòd ob contiguitatem ordinata ſerie partes
fub
SPIRITUOSÆ PER NERVOS. 203
ſubſequentes urgendo anteriores , uſque ad ultimum i &tum & impul
fum communicant.
Hinc ſequitur , quod ab illa levi motioneſpirituum , qua ačtus imor
perii voluntatis in cerebro exercentur,poflintfibre ,fcu dułtus ſpongioſi
fucco fpirituofo turgidi aliquorum nervorum concuti, aut vellicari; &
proindè convulſiva irritatione , concutiendo totam nervi longitudi
nem , poflunt ab eorum extremis orificiis exprimi & eructari guttula
aliquæ fpirituoſa intra correſpondentem mufculum , unde ebullitio &
diſplofio, qua muſculus contrahitur & tenditur ,ſubſequatur.
Econtra, leviter compreſſis, percuſſis, aut titillatis extremitatibus
nervorum fenforiorum , quiadcutem , linguam , nares , aures, aut oculos
deſinunt , neceffe eft, ut ſubitò concuffio, undulatio & titillatio fucci
spirituoſi, intra tubulos contenti, diffundantur per totam longitudi
nem illius nervi , quouſque pertingat ad cerebri determinatam par
tem , cuifibra nerveæ annectuntur ; in quafacultas anime ſenſitive ex
loco cerebri pulſato , ex ictus vehementia ritu & modo motionis judi
cium de objecto morum inferente pronunciare valeat.
Quòd autem talis irritatio , facta in uno termino nervi, diffundi
communicarique poſſit eodem momento in locis diſlītis abſqueco ,
quòd termini extremi a &tu tangantur ,pungantur,aut vellicentur ,
facilè ſuadetur, quia nervi ejus natura ſunt,ut , mordicato uno ejus
termino ,fenfusdolorisin alio loco ab eo diſlito percipiatur ; quòd pa.
tet plurimis experimentis. Videmus enim , quòd leviter titillatisna
ribus, aut auribus, concutiuntur irritanturque nervi pectoris, dis
phragmatis & abdominis, adeò ut motus convulſivivehementes ,ſter.
nutationis & tuſſis excitentur. Et paflim obſervamus , quòd , læſa
ſpinali medullaob contufionem , aliquando ingenu & crure dolor per
cipitur.
Patet igiturex dictis, quòd illi , qui motus contrarii cenfebantur
in eiſdem nerveiscanalibus, re veranon ſunt motusprogreſſivi, & iran
fitus ab uno extremo termino ad alium , ut ſcilicet in actu motionis
articuli fuccusſpirituoſus momento integrum iter conficiat à cerebro
per totam nervi longitudinem uſque ad muſculos: & è contrain ačtu
ſenſationis progreſſivomotu fpiritusferatur ab externis animalis partibus
uſque ad cerebrum ; ſed ſufficit, ut fiat concuſſio & undulatio quædam
fucci, contenti intra fiftulas turgidas ; quam concuffionem facile fieri
poſſe oftendimus exemplointeſtini turgidi. Undededucitur nedum
poſſibilitas , ſed etiam verifmilitudo prædictæ operationis. Rea
( CC ) 2
Reſtar ſolummodò ſcrupulus diſſolvendus. Qua nimirum ratio
ne eodem tempore per eundem nervum duo motus concuflivicontrarii
fimul fieri poflint, ut in lingua ſimul motus localis & ſenptivus exer
ceri poflunt, quando ſcilicet fruſtum rhabarbari ab ore expellitur , &
ſimul amarities percipitur , & mufculi omnes percipiunt dolorempun.
Etura gladii , dum validè contrahuntur.
Cui difficultati duplici modo fieri ſatis mihi poſſe videtur. Pri
mò, quòd non pereoſdem du tus fibroſos fiant prædictæ contraria con
cuffiones, fed per diſtinctos, ut ſcilicet per quas fibraseffunditur mo
tusimperii voluntatis, non excipiatur motusfenſusdolorifici, ſed per a .
lios diverſos.
Sed veriùs ſecundo , quia undulatio fucci, in fiſtuliscontenti, con
cipi non poteſt abſque motu reciproco, ante & retro urgendo alternis
ictibus duas oppoſitas ejuſdem nervi extremitates , non ſecus , ac in
tremore contingit. Quare re vera concuſſiones illæ contraria non fient
codem , ſed diſtinctis temporibus :quæ ob frequentiam & brevita
tem diſtingui non poffunt & , ideo obſcurantur; ut paſſim in pluri
mis interruptisſenſationibus & motionibus decipimur.
Tranſeo ad alium motum contrarium , qui per nervos efficitur.
PROPOSITIO CLVIII .
Succumnerveum nutritivum diverſum eſſe àfpiritibus, qui
animales functiones loco motivas do ſenſitivas exercent.
Quòd talisfuccus nerveus nutritivusfit diverſus ab illo , quiſenſatio
nes & morus voluntarios exercet , conjicitur ex eo , quòd operationes
animales potiùs conſumptionem , languorem & diminutionem fpirituum ,
impetum facientium &
, corporis totius animalis, quàm reparationem
inducunt. Quare actiones & motiones loco motive & ſenſitive nedum
impediunt nutritionis a &tum , ſed prætereà cooperanturad deperdi
tionem & conſumptionem partium animalis. E contra videmus, tunc
ſolummodo animalesſpiritus & folidas partes deperditas refici repa
rique , & inſuper animal augeri &vegetari , quando fcilicet neque
voluntarium motum localem , nequefenfationem ullam exercet tempo
relomni ,quando animal veluti mortuum quieſcit. Hoc confirma
tur ex ſomno perpetuo & profundo embryonis in utero materno, & à
fomno frequentiffimo & gravi infantium ;quando nimirum inſigni
ter & velociter nutriuntur & creſcunt: & è contra ex brevi interrup
to & ſemivigili ſeaum ſomno , in quibus non omnes ,ſed aliqua pars
tes
SPIRITUOSÆ PER NERVOS . 205
tes deperditæ ægrè & lento progreffi reparantur ,eò quod aliquæ
partes arefactæ , & marcore conſumptæ , incapaces ſunt nutritionis.
Hinc conjici poteft ,diverfæ naturæ efle fpiritus loco motivos &
ſenfotivos ab illo fucco, qui nutritioni inſervit: fi enim unum & idem el
ſet tempore, quo maximè nutrimur , tunc ſuccus nerveus moru pro
greffivo à cerebro diffunderetur ad irrorandos omnes muſculos ; qua
re deberent eodem tempore fimul contrahi , & producere univerfis
tem quandam convulfionem ; quod eft falliflimum . Præterea eodem
tempore nutritionis non poffent denunciari ad cerebrum moriones fen
fibilesexternorum objectorum , quia rapiditas effluviiſucci nutritii
à cerebro deſcendentis , nedum impediret , fed omninò repelleret ime
pulfus & undulationes ſenſitivas ſurium tendentes.
Diverſus ergo videtur eſſe fuccus nerveus nutritius à Spiritibus loco
motivis & ſenſitivis, quoad temperiem & energiam operandi , hi qui
dem nobiliſſimi, acres, ſulphurei ,falini & activiſimi ſunt , utſpirities
vini; illi verò dulciſimi & ſoporiferi, potius quietem (uavem , quàm
diſſolutionem & virium languorem inferentes.
PROPOSITIO CLIX.
Inquiruntur vix in ipfiſmet nervis , per quas ſuccus nerveus
tranſmittitur è cerebro ad reficiendaspartesanimalis.
Ex eo , quòd fuccus nerveus nutritivus diverſus eft à fpiritibus lo
co motivis & fenfitivis, planè deducitur, quod ille fimul cum iftis fer
ri non poflint per eofdem canales , eodemque tempore ad ſua munia
exercenda , cùm ob rationes ſuperiùs indicatas , tùm etiam , quia na
turæ & temperies adeò diverfæ confunderentur , debilitarentur &
alterarentur, & ideò ſe mutuò impedirent ; & proindè operationes,
quas efficere deberent , diminutæ , aut pravæ reſultarent; quod qui
dem ellet contra inftitutum Naturæ . Quapropter concedendum
eft ,vias,per quas fuccus nutritivus à cerebro per nervosad partes de
perditas reſarciendas tranſmittitur, diverſas eſfe ab illis tubulisfibra
rum nervearum , per quos fpiritus loco motivi & ſenſitivi communi
cantur .
Quod poftea tales diverfæ via in eiſdem nervis dari poſſint ,non
videtur omnino rationi adverſari. Advertendo,quod nervi ſuntfaſci
culi fibrarum , ſeu canaliculorum ,intrafacculos, ſeu vaginas mem
branoſas contentorum ; & ficut in conlímilibus faſciculis,ex ſubti
lillimis filis vitreis conſtantibus, videmus , quod ſpatia & interſtitia
(CC ) 3 12
lateralia filorum id ipſum præftant , & fupplent officium tubulo
rum ,feu ſiphunculorum vitreorum : eodem fanè modo interſtitia
illa filorum exſuguntliquores, eoſque elevant ad inftar ſpongiæ , ac
tubuli ſiphunculorum abſorbent.
Quare non videtur impoſſibile in faſciculis nerveis, ut interſtitia
fibrarum ejus, intra vaginas membranoſas contenta , vicem ſupple
ant alterius generis canalism , & per ejuſmodi interſtitia percolari
poflit aliusfuccus diverſus ab illo, quo tubuliſpongioſi fibrarum replen.
tur. Et hic forſan eſt ſuccus nutritivus , qui à cerebro emandaturad
partes extremas animalis pro earum nutritione ,unà cum ſucco alibili
in ſanguine contento.
Reitat modò inquirendum , quomodo fucci diverfæ indolis ince
rebro exiſtentes , poſliot abſque confuſionein diſtinctis canalibus ner.
eorum infinuari ; hocautem deinceps fuo loco exponetur.
PROPOSITIO CL X.
Exponitur motus contrarius ſucci nervei ad cerebrum.
Theoria fuperiùs expoſita multò faciliùs aptari poffe videtur in
illis nervis , quiſenſationibus ferè nihil inſerviunt, & quiad motiones
locales mufculorum artuum deſtinati non ſunt, cujus generis ſunt il
li , qui ad glandulas, ad vifcera & abdomen deſinunt & ſparguntur.
Hi enim conſtant pariterex faſciculis fibrarum , quæ vagina, ſeu ſac
co membranoſo includuntur. In hiſce porrò nervis fieri motionescome
frarias , videtur certiffimum ; quia è cerebro tranſmittiturfuccusnu
tritius per nervos ad partes animalis : & viciffim è glandulis ,ex viſce
ribus , & à cuie univerſa tranſmittuntur ad cerebrum ſucci ſpirituoji
depurati , vel depravati & infecti à contagio , mixtione , ſeparatio
ne, aut alteratione partium proficuarum v, el noxiarum , utpatet in
cardiacis & venenis, qui per aliasvias , quàm per nervos, ad cerebrum
traduci non poſſunt ; quod evincitur ex celerrima & momentanea
eorum actione. Si enim per venas‫و‬, aut per vaſa lymphatica tranſfer
rentur ad cerebrum fucci cardiaci, vel venenati, tunc primo loco ex
mixtione cum maſa ſanguinca , & cum aliis humoribus valdè debili
taretur , & difliparetur illorum energia.Secundò , guttula exigua
veneni viperæ, aut olei zabui miſceri & diffundiuniformiter non poſ
fet in omnibus partibus gurgitis fanguinis vene cave amplitudinem
occupantibus in illo ſollicito curſu ;& ideo caſu & rarò continge
re pollet , ut pars fanguinis, à gurtula venenofa infecta , inſinuaretur
io
SPIRITUOS Æ PER NERVOS . 207
inramum aorta aſcendentem , & non potiùs in duplo ampliorem ra
mum deſcendentem , in quo expelli poflet per renes aut per alia vafot
excretoria viſcerum ; & in tali calu nullam noxam venenum affer
ret ; ſi verò ad cerebrum pertingeret , fatis tarde in tam longa &: fa
lebrola via effectum ſtupiditatis afferret. At non videmus , quod mo
mento a vipe æ morſu vires animales profternuntur ; ergo non per
longam & perplexam viam venarum , tardo motos, à fanguine pera
gratam , fed per nervos ipfos venenata guttula illa cerebrum afficit .
Qundaliundè confimatur ex momentaneis deliquiis, quæ producun
tur ex contufionibus, autpunčturisnervorum. Quarc dubitanduin non
cſt,fuccoscardiacos & venenatos per nervos ad cerebruin deferri. .
Modòdiſquirendum reítat: Primo, an prædicti fucci tranſferan
tur motu locali una cum fucco nerveo ab extremis confiniis nervorumu
uſque ad cerebrum ; an vero folummodo virtus eorum aut morio com
municetur .
Et fanè hoc poſtremum mihi videtur impoffibile: nam fucci ,
1. quantumvis fpirituoſi & aflivi, ſemper corporei ſunt, & in dittans a
gere non poffunt , nec abſque contactu phyſico augerc, vivificare ,
aut proſternere animales Spiritus poſſunt; ſcilicet, niſi ſua corporali
præſentia augeant corporeos quoque ſpiritus animales, ſe miſcendo
cum illis , aut eos expellaiſt & tranſforment. Quarc capi non poſle
videtur , quod talis ačtio fiat abfque motu localı fucci nervei , excur
rendo totam longitudinem nerviuſquead cerebrum .
Secundò videndum , an talis motus retrogradus fiat per cavitates
ftularumnervraram , an per interſtitia earundem fibrarum .
Et quidem vie , quibusſucci cardiaci & venenati ad cerebrum per
ducuntur , non videntur effe tubuli fibrarum , quia repleti funt jam
dicta ſpongioſa ſubſtantia , ſemper turgidi ſuccofpirituofo ; & proin
dè per has valdè impeditas & ſalebrofas vias difficile penetrare , Et
excurrere fucci cardiaci & venenati uſque ad cerebrum poffent.
Magis expeditæ videntur via , per quas fuccus nutritius diffundi
tur motu quoque locali ,nempè per interftitia fibrarum nervearum ,
faſciculos componentium . Per has, inquam , viasmoiusfuccorum uſ
que ad cerebrum peragi poflunt , non eodem , ſed diverſotempore ab
co , quo fuccus nutritius effunditur à cerebro : novum enim non eft ,
ut per eofdem canales in animalibus moribus contrariis excurrant duo
diftinéti fluores , dummodo diverſis temporibus peragantur motus,
qui proindè impedire ſe mutuò non poſſunt. Hoc pallim contingit
in
in ductibusſalivalibus,per quos dire to motu ſeroſitasſalivalisejicitur
à glandulisin cavitatem oris ; & è contra motu retrogrado vinum &
juſcula , in ore conquaſſata , abſorbentur ab iiſdem dečtibus, feruntur
que adglandulas,& inde per nervos ad cerebrum momento tranſmiſ
ſa vires animalis reficiunt.
PROPOSITIO CLXI.
Exponitur ratio mechanica celerrimi motus fucci nervei, a
cerebro deſcendentis , & ad ipſum recurrentis.
Ex fuperiùs relatis experiment celerrime refe tionis , quam indu
cunt ſucci cardiaci , & noxæ , quam ſucci venenati cerebro inducunt,
deducitur, quòd prædicti fucci celerrimo moin , momento ferè ,lon
gum iter totius nervi percurrunt : unde conjici poteft , quòd effufio
quoque fucci nutriui à cerebro eadem ſollicitudine peragatur.
Modò exponi debent modi & caulæ mechanicæ talisceleritatis.
Quia faſciculi nervei conitant ex filis, ſeu fibris æquè longis , ac
funt ipfi nervi,ergo æquè longa ſunt interſtuia inter dicta fila exten
ſa , nimirum per totam nervi longitudinem à cerebro uſque ad illius
cxtremum . Hæc porrò interſtitiavices ſupplent canaliculorum ſtrie
Etifimorum . At quia videmus , quòd in ſiphunculis vitreis ſtrictiffi
mis, aut in interſtitiis faſciculi,ex eis collecti, aqua impulſa à vigra
vitaiis ejus velociſſimè efſugitur, elevaturque ad altitudines, eò ma
jores, quò cavitates eorum madidæ ſtrictiores fuerior ad inftar Ipon
giarum ; nec ab alia cauſa impellitur , quàm à vi gravitatis fluidi,uc
oftendimus libro de motionibus naturalibus à gravitate pendentibus.
Igitur ſucci nervei à ſtrictiſſimis interſtitiis filorum nerveorum eadem
neceſſitate celerrimo motu exſugi debent, five à cerebro verſus par
tes extremas, ſive ab extremis eorum confiniis ad cerebrum , cùm cao
naliculi prædicti ſint ſtrictiſlimi, ſempermadidi,& adfit eadem cau .
Sa impulſiva preſſionis , nempè eorundem fluidorum gravitas.
PROPOSITIO CLXII.
Effuſionem ſucci nervei à cerebro pro nutritione animalis
fieri tempore ſomni , ejuſque caufam effe.
Cognitis viis , quibus fuccus nerveu : à cerebro effunditur pro nutri.
rione animalis, reſtar inquirendum , an talis effuſio fiat tempore fomni,
& qua neceſſitate talis motus dormiendo fiat.
Et primò , quod re vera tempore fomni, ut diximus, fiat opus tri
noua
SPIRITUOSÆ PER NERVOS.: 209
tritionis , automninò ,autmajori ex parte , nemo ambigit : videmus
enim ,, quod à fomno reficimur & nutrimur , & à continuis vigiliis , cio
bo non deficiente , debilitamur , flacceſcimus & excarnes reddimur.
Diceret fortè quiſpiam , quod ficuti divitiæ pendent magna ex par
te ex parca effuſione bonorum , quæ poſſidentur , fic quoque in quie
1e , quia animalis ſubſtantia fpirituoſa & organica non diſipatur in
exercitiis laborioſis, loco motivis & ſenſitivis, ideò proficuam & ju
cundam experimur quietemà labore, quatenus jucundo senſu affici
mur,quotieſcunqueà malis laboriofis liberamur. Hoc tamen , licet
ex parte verum fit , non videtur tamen ſufficiens : nam fefio, & om
nimoda corporis noftri quies, & inertia diù continuata nedum vires
non reficit , nec jucunda eſt , ſed è contra languorem & dolorificum
torporem affert,cujus medelaeſt motus & corporisagitario, nempè non
parfimonia , ſed earundem virium diſpendium & diffuſio refečtionem
inducit.
Hinc conjicimus , motum& exercitium moderatum mufculorum &
[C
ſenſoriorum non deterere, ſed potiùs reficere animalis vires & fubftan
1 tiam. Quare fi in fomno animalis refe&tio & partium deperditarum re
paratio fit, utexperientia docet ,hoc continget ob aliam longè di
verſam neceſſitatem . Quæ , ni fallor, pendet ex eo , quod diffufio
fucci nutritii fpirituofi fieri non poteft , nifi in cerebro fiat quædam
.
ebullitio ejuſdem , ex cujus efferveſcentia , rarefa &tione & circumvolu
tione ſubſequitur obftruétio orificiorum ferè omnium iubulorum fibra
Tum nervofarum ,in cerebro hiantium , quibus obſtructis, mirum non
eſt, neque tranſmitti ſtillicidia ab imperio voluntarisad muſculos mo
vendos, neque ad cerebrum admitti poffe denunciationes fenfibilium
morionum , ab extremis objectis illararum .
Quod verò fomnuspendeat à prædicta ebullitione & efferveſcentia,
facta in cerebro , ſuadetur ex eo , quod à vino , crapula & à ſuccisſopo
riferis fiunt in capite mire perturbationes , excandeſcentiæ , vertigines ,
dolores, & oculorum & facieiinflaciones & rubores: quæ omnia ſympto
mata ab ebullitione & fervore, in cerebto facto , excitari ſolent. Cùm
que ab ciſdem ſoporiferis fomni profundi producantur , credibile eft ,
fomnum confuetum non fine tali ebullitione , in cerebro ſuborta, fieri
poſſe.
Et quia inbuli fibrarum nervearum ſunt via , per quasvis loco moti
va diffunditur ad artus, & per eafdem motionesſenſitiva denunciantur
ad cerebrum ; & aliunde principia , ſeu orificia earundemviarum fa
Pars II. ( Dd ) ci
cilè à ſucco ,in cerebro ebulliente, obftrui poffunt. Ergo veriſimile
eft , fuccum nutritium , ebullientem in cerebro, fomnum producere,
quatenus obſtruit orificia tubulorum fibrarum nervearum ; ex quo
fit , ut fenfus & motus in animali ceſſent.
Hæctheoria confirmatur ex illo virium defe &tu , languore & torpo
re , unà cum ofcitationibus & pandiculationibus, quas patimur ſubito
poſt expergefactionem , quæ omnia contingunt, nolentibus nobis; non
quidem ob veram debilitatem , cum à fomno potiùs vires reficiantur
augeanturque. Quare fatendum eft, in ftatu torpido nuper experge
factorum motiones voluntarias , licer liberè in cerebro excitatas, non
poſle tranſmittere per nervosfuccum fpirituoſum ad muſculus moven
dos , forſan quia nondum deſtructa omnino & abfterfa ſunt orificia fi
brarum nervearum .
Modò dux difficultates reſtant diffolvendæ. Prima eſt, qua ratio
ne inter dormiendum irrigatio oftiolorum fibrarum nervearum facta à
fucco nutritio , ejuſque tranſicus per interſtitia eorundem canaliculo
rum non impellat , nec exprimatſpiritum , ſeu ſuccum loco motivum ,
quo illi dučtus turgent, à cujusexpreſſione infomno omnes muſculi
concuti & tripudiare deberent.
Huic difficultati reſponderi poteſt, quòd ad motum localem effi
ciendum requiritur concuffio quædam convulſiva, facta à motu imperii
voluntatis:at illa irrigatioſucci nutrizii lenis, dulcis, & non mordicans
inepta eft ad convullivam illam irritationem faciendam ; & ideò non
exprimeturfuccus, in ſpongiofistabulis contentus. Præterea effluxus
ſucci nutritii per interſtitia lateraliafibrarum , non eft neceffe , ut ex
primat ſuccum ,in tubulis ſpongioſis contentum : primò , quia prædi
& ta interſtitia non ſunt impedita ; ſecundò , quia ſucci per ea non im
pelluntur violenter , veluti ab embolo ; & ideò effluxus fuccinutritii
liberè & commodò fieri poteſt.
Altera difficultas eft, quodfuccusalibilis, abundanter effuſus intra
mufculos, efficere deberet motionem & inflationem validam & violen
tam , fimilem difploſioni , quæ å ſpiritu loco motivo excitari ſolet.
Cui reſpondeo ,quòd ſuccus alibilisdulcis ineptus eft ad excitan
dum in mufculis inflationem loco motivam , cum careat temperie illa s
ori & fermentativa, quæ neceſſaria eſt ad diſploſionem illam excitan
dam ; immo aquoſus & dulcis fuccusalibilis potiùs ſedare poteft & ftua
pefačtionem inducere valet; & ideò refundet & extinguet vim fer
Mentativam , inferetque potiùs quietem , qua faturantur ſedanturque
carnes muſculoſe. Hæc
SPIRITUOSÆ PER NERVOS. 211
Hæc omnia probabiliter contingere non poſſent, niſi via fiſtula
rum nervearum obſtructæ eſſent, aut potiùs oftiola tubulorumſpongio
ſorum in ipfomet cerebro obturatæ eſſent ab ebullitione ſuccinutritii,
ibidem fluctuantis & irrigantis prædicta orificia , ex qua irrigatione
facilè impediri poteft illa vellicatio convulfiva , quæ neceſſaria eſſe
videtur , ut fuccus locomotivas ex tubulis fibrarum nervearum effun
hi
datur intra muſculos.
PROPOSITIO CLXIII .
Ratio affertur, quare in fomno non impediatur motus cordis.
Superiùs expoſita theoria de motu ſucci nutritii per interſtitia fi
brarum nervearum , licèt fatiſfaciat phænomenis motuum volunta
TADA
riorum artuum , tamen applicari non poteſt motionibus cordis , dia
100
pbragmatis & muſculorumintercoſtalium , quia in fomno æquè bene,
CH
ac in vigilius, moventur. Ergo fuccus , in cerebro ebulliens, non im
4471
pedit effufionem ſpirituum ad hoſce muſculos. Et profectò dubitari
non poffe videtur , in cerebello o medulla oblongata ebullire fuccum
fra nutritium : & ideo ibidem nervi paris vagi adcor & thoracem pertin
gentesdeberent obſtrui, ſicut contingitin reliquis mufculis artuum,
cum illi non fecùs, ac iſti mufculi , in fomno reficiantur à nutritio
>
fucco. Quare ſuſpicari licet , aut nervosparis vagi, quiad thoracem
ſparguntur, non obftrui in cerebro , aut motum cordis alia lege perfi
ci, non addicta imperio voluntatis, ad inftar automatis tàm in fomno,
quàm in vigiliis,
At accuratiùs meditanti patebit , facilè ſalvari poſſe ſupradictam
operationis varietatem , retenta eadem hypotheſi duplici modo . Pri
mò ſupponendo , quòd nervicordis ſuas radices annexas habeant non
in eodem loco cerebri, in quo fuccus nutritius ebullit, ſed ulteriùs ,
prolongatis nempè corum filamentis ad altiores cerebrifummitates,
non madefactas aſucco illonutritio ; proindèque in fomnonon poffent
orificia illorum canalium obftrui ;&fic motus fpiritus, cordispulſatio
nem efficientis, impediri non poſſet : & aliundè cordis nutritio perfici
poſſet; quia fuccusnutritius,ebulliens circa nerveum funiculum cor
dis, longè ab ejus origine facilè per laterales ejus poroſitates pene
trando (ur contingit in fune, intra aquam demerſo) effluere poſſec
per interſtitia fibrarum ad cor nutriendum ; dum tamen per tubulos
earundem fibrarum non obſtructos inſtillari poſſer ſuccus loco moti
vus ad pulſationes cordis efficiendas.
Se
( Dd ) 2
21 : CAP. XI. DE FLUXU SUBSTANTIÆ
Secundò falvari poteſt idem phænomenon , ſupponendo , quòd
orificia tubulorum fibrarum nervicordis, ſeu poriſpongiofæ fubftantie ,
in eis contentæ , ejus figuræ fint, ut nequeant admittere ſuccum nu
tritium , fed folummodo permeabiles fint à fucco fpirituoſo loco motse
vo; & proindèobftrui non poſſent à ſucco nutritio,commiſto & con
fuſo cum ſpiritibus loco motivis ; ſicuti in renibus orificia fiftularum so
rinæ non obftruuntur à ſucco fanguineo , & præclarè aquofum ſerum
ſeligunt &ſorbent, neglecto fanguine, cuimiſcebatur. Sic quoque
canaliculi biliarii & fellei excipiunt fuccum biliofum ,fanguinicom
miſtum , necobftruuntur à fanguine. Id ipſum in reliquis viſceribus ,
glandulis, immòin noftris cribris & excerniculis verificatur. Qua
propter dicendum eft, quòd nervi cordis differunt à reliquis wervis
artuum , quatenus horum tubulorum orificia adeò ampla ſunt , ad in
ſtar infundibulorum , ut facilè obftrui poffint à ſucco nutricio ; ſecùs
autem in nervis cordis, quorum tubulorum orificia nedum ſtricta ſunt,
ſed ea figura prædicta & perforata , quæ impenetrabilis, & hetero
geneis figurisfucci nutritii , & exacte fuccum loco motivum admit
tere queat.
Hinc duo ſuccidiverſorum generum ,firituoſus & nutritius in cc
rebro confufi, & miſti tempore fomni ,effundentes duos canaliculo
rum ordines in eiſdem nervis cordis , nempètubulos fibrarum ſpongio
farum , & eorundem interſtitia , quorum illi accommodatas figuras
habent, ad fpiritum loco motivum ſolummodò excipiendum , hiverò
aptas ad nutritium fuccuin admittendum , non autem illum : facilè
fieri poteft , ut fimul, codemque tempore ſuccus loco motivus ad cor
dis pulfationes efficiendas inſtilletur ; pariterque fuccus nutritius ad
ejuſdem cordisſubſtantiæ refe &tionem deferaturabſqueeo , quòd unus
motus alterum impediat. Et hac ratione regula alioquin generalis,
qua in fomno motus voluntarii omnium muſculorum ceſſant, oțiantur
que , ut refe&tioni & nutritioni vacent , exceptionem patitur.
PROPOSITIO CLXIV .
Ratio adducitur ,quare non impediatur motus reſpirationis
in ſomno.
Perturbari videtur theoria ſuperiùs tradita à nervis thoracis & dia
phragmatis , qui reſpirationi inſerviunt, ſuntque ramificationes paris
vagi & intercoſtalium , qui pariter ad cor pertirgunt, quia morus re
fpirationis non voluntarius eft , quando,dormientibus nobis, liye non
ad
SPIRITUOSA PER NERVOS. 213
advertentibus in vigiliis, Naturæ inſtinctu fit ; pariterque volunta
rius eft , quatenus cohibere , augere & minuere , vel accelerare ean
dem reſpirationempoffumus. At non proindè cogimur ſuperiùs ex
poſitam hypotheſin immutare. Sufficit tantummodo advertere,
quòd ad shoracem & diaphragmaſparguntur rami nervoſi, nedùm å
pari vago & intercoſtali , fed etiam à ſpinalimedulla derivati. Hinc
fieri poteft, ut in vigiliis juxta voluntaris arbitrium per nervos, à
fpina prodeuntes, fiatconſuetusmotus reſpirationis ; & in fomnohiner
vi vertebrales, ſeu eorum radices, in cerebro exiſtentes , poflunt à
ſucco nutritio ebulliente obftrui; & reliqui rami nervei paris vagi &
intercoſtalis ,ad chorucem & diaphragma pertingentes ,qui eandem
formam & ſtructuram habent , quàm illi, quiad cor deferuntur, illæ
radices nervoſa poſſunt æquè bene fomnum loco motivum excipere ,
ac cor continenter tempore fomni excipit. Et fic continuari reſpira
tio in fomno poteft; licèt in vigiliis alterari poffit eo modo , quo vo
50 lumus, non autem omninò impediri.
its PROPOSITIO CLXV.
Quare inter dormiendum aliquando motus artuumfiant,
inquirere.
Si in fomno , obſtructis nervis, nec fenfationes ab externis objectis
tranſmitti ad cerebrum , nec motiones locales imperari poſſunt, cur
dormientes circumvolvuntur , aliquando brachia movent & calci
trant; atque noctambuli perambulant, & alias motiones ordinatas e
dunt. Etlicèt interna facultasnon fit ſopita , & vigeat agitando , &
revolvendo imaginationes , hactenus in animo impreſſas,tamen non
facilè percipitur, quomodo , obftru &tis viis nervorum , locales motus
exerceri valeant. Dici poſſe ſuſpicor , quòd motus illi aliquando ſint
convulſivi, quatenus nervi à ſuccis, in iubulis eorum contentis , fer
mensarivo quodam motu irritantur ; & hoc fieri ut plurimum poſſe
fomniando.
Verùminno&tambulis difficilior eft folutio problematis:impeditæ
enim omninò ſunt denunciationes ſenſitive externorum obje&torum , ni
hilominus liberè inftillari poffunt fucciloco motivi ad muſculosagi
tandos; forſan , quia ſucci nutritivi ebullientes in no&tambulis nimis
narcotici Gint, ideò ſtupefaciunt facultatem fenfitivam , non verò
vim motivam refrænare poffunt,quia motus imaginationis, vices vo
luntatis exercendo , imperant motus locales, qui poftea ex habituCasac
quiſito ordinata methodo exercentur. (Dd) 3
214 Cap. XII. DE SUCCO SPIRITUOSO SEMINALI,
CAPUT XII.
De fucco fpirituoſo ſeminali, ejuſque geneſi, motu
La natura.
OSTQUA megimus de ſpiritibus animalibus,in cerebro
bemus defpiritibus alterius generis ;nempè deſucco ſeminali
vivaciſſimo & attuoſiſsimo, qui in teſtibus conficitur . De cu
jus generatione , motibus & natura aliqua attingemus. Et
primò.
PROPOSITIO CLXVI .
Teſticulorum ſtructura , nuper reperta , exponitur.
Satis oſcitanter antiqui Anatomici ſtructuram & uſum tefticulo.
rum inquiſiverunt. Alii,molescarneaseſſe, dixerunt, & nulla alia de
cauſa à Natura fabrefactas fuiſſe, niſi ut ſuo pondere vaſa dilatarent.
Qui verò ſeminis officinas eſſe crediderunt, aut à ſpongioſa pororum
ſtructura corundem exſugi aquoſain ſerofitatem ex ſemine ( contra
quos acriter Galenus inſurgit ) aut à medullari & glanduloſa eorun
dem ſubſtantia tranſmutariſanguinem , vel lympham in ſemen cenſue
runt .
Has omnes imaginationes apertè rejecit accurata recentiorum a
natomica obſervatio ; quorum primus fuit Clariſ .Auberius, qui,
duin Pilis Anatomiam profitererur, in meis ædibus anno 1657.mi
hi & Clariff. MALPIGHIO & aliis oftendit in tefticulo ovis elixa10,10
tam ejus molem conftare ex innumeris candidis columnaribus filamen
tis , ad inftar vermiculorum extenfis ab ambiente tunica nervoſa adie
stis axim intermedium . Tales fibre repletæ erant ſucco lačteofemi
nali, in quibus , facta levi compreſſione, guttatim fuccusille efflue
bat. Sedmultò clariùs patuit in teſticulis apri ,M.Ducis Hetruriæ
Fernando SECUNDI juſſu mactati, co tempore, quo folent hæca
nimalia coïre, quando ſcilicet eorum teftes valde turgidi ſuntſucco
ſeminali, & tunc vafa illa , quæ pulli gallinacei pennas ferè æquant ,
diſtinctè abſque ulla præparatione conſpiciuntur, ob tin &turam fan
guineam inter alias candicantes fibrasintercepta.
Pofteà idem AUBERIUS meo ſuaſu pulcherrimam hanc obſerva
tionem typis excudit , addita eleganti ænea figura Florentiæ eodem
anno .
Ve.
EJUSQUE GENESI, MOTU ET NATURA . 215
Verùm , quia nemo debita ſibi gloria fraudari debet , Clariff. R.
deGRAAF pofteà anno 1668. eandem ſtructuram teftium edidit , &
quamplurima præclara adinvenit , non animadverſa ab Auberio.
Obſervavit enim , quod arterie ſpermatica partim ipſam teſtium ſub
ftantiam penetrant, partim per epididyma , & per tunicam albugi
neam ſparguntur: quod injectione aquæ coloratze per ſyringam ve
rum eſſe percepit. Explicuit quoque ductum epididymis in majo
rem longitudinem , quàm Auberius diſtenderat ; pariterque vidit
foramen epididymis, ejuſque tortuofam & ſerpentinam cavitatis pro
ductionem ,aqua per ſyringam infuſa, viſibilem reddidit : & alia præ
terea pulcherrima abiervavit.
Ex horum Clariff. Virorum obſervationibus habemus, quòd arte
ria ſanguinem ad teftes deferunt , inſuper nervea vaſa propria candi
dareſtium componuntſubſtantiam eorum , quæ in dułtu nervoſo per
axim extenſo , & poftca in fingulari longiffimo canali epididymis pro
ducta definunt in vafa ſemendeferentia , quæ ad veficulasſeminales
201
exonerantur : & hinc unà cum ſucco , è paraftatis expreffo , in ure
thram femen evomunt .
PROPOSITIO CLXVII.
Inquiritur ſtructura ductuum ſeminalium .
Licèt oculorum acies non attingat compoſitionem & intimamſtrua
Eturam columnularum vermicularium , ex quibusmolesteſtis compo
+
nitur, conjicitur tamen , eas non eſſe ſimplicesfistulas perforaras, ad
inftar arundinum factas , utfuccus ſeminalisper eas ſolummodo motu
locali effluat , ficut fanguis per arterias & venas excurrit : fed viden
tur repletæ fubftantia quadam ſpongioſa , quodconjicitur ex eo, quod
è ductibus illisfufpenfis non defluit ſpontè fuccuslačteus , qui in eis
continetur, ſed requiritur compreffio aliqua, non fecùs, ac è linteo
madido manibus compreſſo aquam exprimimus .
Id ipſum confirmatur ; quia licèt teſticulus diffectus fortiter com
primatur conſtringaturque, retinet nihilominus notabilem cralli
tiem: ergo non à Tolofluore replebantur columnula illæ , fed à mole
craſſa ſubſtantiæ fpongioſa turgidæ reddebantur.
Et profecto , fiearum interna cavitas fiſtuloſa & lavigata fuiflet ,
ut ſunt arterie & vena , fanguis tranſformari in ſuccum ſpermaticum
non paſſer. Potiusveriſimile videtur , loculos illos Spongioſos eſſe ci
miles favismellis , repletis fermentitiis quibuſdam fluoribus, à quibus
diu
216 CAP. XII. DE SUCCO SPIRITUOSO SEMINALI,
diuturna actione sanguis tranſmutatur in a &tuofiffimum & vivacifſi.
mum ſuccum feminalem . Et licèt non conſpiciatur origo , & conti
nuata progreſſio earundem columnularum , tamen credibile eft , in
tunica albuginea radicari , ibidemque exſugere ex fanguine fuccum
candidum glutinoſum , unà cum ejus albugineo fluore, à capillaribus
arteriis effuſos pariterque per laterales porofitates eoſdem fanguineos
fluores imbibere, & hac de cauſa venula plurimæ per internam teftis
ſubſtantiam diſſeminantur , ut ſcilicet exſugant ſanguinis reliquias ,
quæ idoncæ non ſunt adſemen conficiendum : definunt pofteà præ
dictæ columnula in faſciculum nervofum in axi teſtis pofitum , quæ in
du &tum longiſſimum ſerpentinum epididymum evomunt ſeminalem
fluorem , & tandem per canalem fpermaticum ad veficulas, & ad ure
thram exonerantur.
PROPOSITIO CLXVIII .
Elaboratio ſucci genitalis inquiritur.
Quia arteria fpermatica paulo ante , & poft ingreflum in teftes,
non direto & breviſſimo curfu feruntur , ut ſolenne eſt in omnibus
corporis partibus, ſed tortuoſo vermiculari ad latera hinc inde , ante
& retro digrediendo, ad inftar labyrinthiprogrediuntur, & pofteà
ambiuntfubftantiam teſtis. Inſuper omnia vaſa fimul cum extremi
tate epididymum à tunica vaginali inveſtiuntur. Hinc fuborta eft
opinio, quod eædem arteria productiones candorem acquirerent , &
in epididymas tranſformarentur ; ita ut vafa ſeminalia non fintaliud ,
quam productiones continuatæ earundem arteriarum .
At "Clariff. de Graaf injecta aqua colorata per ſyringam vidit,
arterias intra teftis fubftantiam ramificari, & infra epididymas, & per
ambitum earum excurrere , & in ſumma vafa arterioſa diſtincta &
diverſa effe ab epididymis.
Verùm eft tamen, quod materia , ex qua femen elaboratur, eft
fubftantia ſanguinea, quæ excipitur à teftibus; at non integra ejus
congeries, ſedpurior&ſelecta ejus pars glutinoſa & albuginea ,candi
da ,Spirituofa& vivifica , quæ excipi poteft à cribroſa conſimili con
figuratione orificiorum & pororum , quibus vaſa ſeminalia perforata
funt , eodem mechanico artificio, quo Natura ſeparat bilem à fan
guine in hepate , & urinam in renibus,ut dictum eſt. Quod porrò ta
lis flos fanguinis candidus folummodo à teſtis fubftantia , ſeu ab ejus
columnulisspongiofisexcipiatur , ex eo conjicitur , quod plurimæ
mul
ve•
a,
EJUSQUE GENESI, MOTU ET NATURA .
217
rule , intra profundam teftismolem diſperſæ , exſugunt craffioresfa n
guinis reliquias impuras rubicundas ; &ductus lymphatici pariter ex
cipiunt ſerofitates aqueas cum aliis inquinamentis.
3
Pofteà flori illi fanguineo, in teſtibus relicto, nedum additur ſuccue
Spirituoſus nobiliſſimusà nervis, ſed prætereà diuturno labore chymi
co à fermento in columnulis spongioſis teftium contento exaltatur, ſci
licet ſolutis vinculis, partes ſpirituoſe & ſe moventes , libertatem na
ctæ , vivificam energiam fummè attivam exercere valeant.
Quod , inquam , talis fermentatio fieri in teftibus poflit, ſuaderi
potelt es prolixa mora , & motus tarditate , qua ſuccus ſeminalisdeti
netur in capacibus illis ſpongioſis columnulis, & in prolixo & intricato
Canali epididymum , ſicuti in inteftinis prolixis & tortuoſis anima
lium per fermentationem chylus elaboratur.
Prætereà in tranſitu , in cuneatione, & quaſi terebratione per
labyrintheos ductus teſtium , conſentaneum eft, ut fucci ſpirituoſi, eo
rumque partes acquirant inſignes & diverſas ſituationes, poſituras,
configurationes, & impetus motivos animafticos, fimiles , ejuſdemque
indolis, quibusvariæ partes animalis , quod generari debet, apti nati
funt moveri. Porro talis vis motiva , à ſemine contacta , tam valida
& efficax eft , ut ad inftar facultatis magnetice , vel feminum veneni
aut pestis penetrare momento poſſit per uteri poros, & ſua ineffabili
energia agitare , affingere & animare automa embryonis ,in ovo ef
formatum ,ejuſque partes organicas, ut motiones inchoare valeant ea
methodo & periodo, prout exigit vitalis & animalis operatio.
PROPOSITIO CLXIX .
Teſticulorum ſubſtantiam & organicam ſtructuram
fimilem cerebro quodammodo effe.
Naturæ lumine dignoſcere folemus viſcerum fimilitudinem , vel
diverſitatem inter fe , ex iis , quæ ſenſibus apparent , nempè ex con
fiftentia , colore , fapore , configuratione , ſtructura , & ex officiis & ope
rationibus eorum. Sic perſuademur, cerebrum diverſum eſſeà corde,
hepate, liene , renibus & ſtomacho , quia cerebrum mollem conſiſtens
riam , mediam inter glandulofam & medullarem ſubſtantiam , habet
candidam , dulcem & la &team , ex fiſtulis tortuoſis compoſitam : alia
viſcera carnofam confiftentiam , rubicundam , & diverſam figuram &
ſtructuram à cerebro habent. Prætereà cerebrum eft officina ſpirie
tuum ; reliqua viſcera , aut chylum , aut fanguinem conficiunt, puri
.
ficant, aut complent perficiuntque. Pirs II. ( Ee ) E
218 Cap. XII . DE SUCCO SPIRITUOSO SEMINALI,
E contra , quia thymus pancreas , parotida, & aliæ glandule ha
bent mollem & albam fubftantiam dulcis & la &teiſaporis, componun
turque ex lobulis, in quibusarteria , nervi , vena & vafa lymphatica
ramificantur , duo prima ur immitrant, poftrema ur exſugantfuccos
ad inftar radicum arborum ex glebis , habentque prætereà vaſa ex
cretoria. Undè concludimus , omnes eſle glandulas, & ſimilem na
turam & uſum habere.
Eodem modo, quia videmus , quòd teftium ſubſtantia aſſimilatur,
non quidem glandulis , aut viſceribus, ſed cerebro (elt enim illorum
Subſtantia , mollis, candida ,ejuſdem grati ſaporis,ac cerebrum ) fimi
Tem configurationem teſtes habent, cum conftent ex columnulis, ſeu
fibrisnerveis ſimilibus ſpongioſis, lacteo ſucco dulci repletis, ſicutcere
brum , in eis effunditur ſanguis ab arteriis ramificatis, & reſiduum
exſugitur à venis, & à vafis lymphaticis, ut in cerebro : in teftibus ex
fanguinis flore elaboratur ſuccueſpirituoſusvivificus ſeminalis,ſicuti in
cerebro efficiunturfpiritus, ſeu ſuccivitales & animales ; & tandeme
teſtibus egrediuntur productiones nervoſa epididymum & vaforum fe
men deferentium , ficuti è cerebropropaganturnervorum ramificatio
nes , quæ fpiritum animalem deferunt ,ad vivificandum & moven.
dum corpus univerſum .
Quid ergo vetat, ut teſtes alterum cerebrum ſui juris reputemus?
eorum quippè fabrica deſtinata videtur à Natura non ob bonum in
dividui , ſed ad ſpeciei conſervationem , ut nimirum vitales & ani.
maſticos ſpiritus, non ut ſenſationes, & locales motiones individui ad
miniſtrent , ſed ut aliud ſibi ſimile individuum procreent.
Hinc forſan eſt , quod in teſtibus tam pauci & exiliſfimi nervuli à
cerebro propagentur , ut aliqui Anatomici negaverint , nervos ibi
dem diſſeminari; quia nempè teftes propriis nervis abundant,ſcili
cet ſui generis propagatis à cerebrali teſtium fubftantia, quæ ſuijuris
eft, neccerebro , ſeu regiæ animalis facultatis ſubjicitur.
Fit quoque , ut cerebri conformatio ſubito ab initio in embryone
perficiatur, quando animalis vita , ſcilicetnutritio & fenfatio incho
at ; at teftium automa non ſubito , ſed in pubertate abſolvitur , quan
do nempè animal emancipatum aliud ſibi ſimile procreare poteſt.
PROPOSITIO CLXX .
In actu generationis è cerebro ſpiritus animales ad
teſtes tranſfundigrandi copia & impetih.
Lic
EJUSQUE GENESI, MOTU ET NATURA. 219
Licèt cerebrum & tefticuli ſint officinæ diſcretæ inter ſe , in qui
bus diverſa munia exercentur , & Spiritus diverſæ indolis in eiselabo
rantur; quia tamen in eodem corpore animalis continentur , mirum
non eft, quod ſe mutuò afficiant. & compatiantur : verum mirabilis
conſenſus , quiinterceditinterteftes & cerebrum , pendere videtur ab
alia longe diverſacaufa. Videmus enim , quod in a &tu venereo valde
perturbantur animalia , afficiunturque convulſiva quadam pafſione,
& veluti epileptico ſuavideliquio:hoc autemnullo pacto fieri poſſet,
abſque vehementi agitationeſpirituum animalium , & concuffione cere
bri & totius nervoli generis.
Quod pofteàtalismotusrapidus fpirituum animalium fiat à cerebra
per nervos ad teftes , & ad vaja ſpermatica , fuaderi poteft ex eo ,quod
in embryonibus nedum multoties imprimuntur à paterno femine nc
id , colores & configurationes externa faciei,oculorum , digitorum , con
torſiones & deformitates, ſed etiam bona , autprave interna difpofitio
TI
nes animi, viſceram & membrorum hæreditantur. Et quia nulla actio
phyſica concipi poteft abſque contactu corporeo , ergo dicendum
eft, quòd ex univerſo corpore paterno particula aliquæ cum femine
communicantur,deferentesindoles, deformitates, morbos &c.
Quòdque in femine in tefticulis exiſtente nonpræextiterint , ſed
fuperveniant , & adjungantur particulæ omnium partium folidarum
& fpirituofarum parentis tempore coitus, probatur , quia ſemencom
ponitur ex ſanguine ; ſangais verò non ex particulis totius animalis ,
fed ex novo chyloconficitur : ergo pariter in ſemine aderintparticula ,
quæ in chyloextabant , & proindè carebit particulis ab univerſo cor
pore abſciſis.
PROPOSITIO CLXXI.
Succus ſpirituoſus , inteſtibus elaboratus , eſt potentiſſimum
elixirſeu balſamum nedum prolificum , fed etiam ani
mum & corpus generantis augens &perficiens.
Videmus , quòd pueri voce , robore & moribus potiùsfæminis,
quàm viris perfectisaſſimilantur; mutantur poftea in pubertate , re
pente quidem dilatando tracheam , vocem augendo , barbam emit
tendo, & totius corporis robur& firmitudinem acquirendo : cumque
hæ omnes mutationes ſemper conſequantur eodem tempore , quo
feminalis elaboratio in teſtibus primò efficitur ; & è contra ,quotief
cunque ab ægritudine , vel ab externa caufa impeditur, aut prohi
( EL ) 2 betur
220 CAP . XII . DE SUCCO SPIRITUOSO SEMINALI,
betur prædicti feminis confectio , deficiunt quoque figna virilitatis ,
nempè , nec fit vox fonora, nec barba enafcitur , nec animus& cor
pus roborantur. Ergo ſemen , de novo elaboratum in teftibus, erit
vera caufa prædictorum effectuum , ſcilicet talis energiæ eft, ut pof
fit virilem perfectionem conferre , quandoquidem illa cenfetur ve
ra cauſa alicujus effectus , qua poſita , ſequitur, & ablata , tollitur
prædictus effectus.
Id ipſum confirmatur , quia videmus, quòd animalia , quæ ftatis
temporibus , aut vere tantùm generationivacant, ſcilicet, quando
eorum tefticuliſemine turgidi funt, tunc robuftiora,generoſiora , ira
cunda , impavida & bellicoſa ſunt, aliis verò temporibus pacifica ,
frigidiora & timida , quando nempè teftes eniuncti & exinaniti ſemi
neſunt. Ergo femen in teftibus elaboratum perficit, & roborat ani
mum & corpus animalis.
Tandem apertè hoc evincitur in animalibus caftratis, quæ prifti.
num animi vigorem ,generofitatem , audaciam , folertiam , & corporis,
robur & fortitudinem amitcunt , fiuntque debilia , frigida , timida &
effæminata , animo & corpore , ut patet nedum in hominibus, ſed
etiam , in equis indomitis.
Et adverte , quòd ab animalibus , cožtum exercentibus , ſubtrahi
tur ſubſtantia ſeminalis Spirituoſa , nobiliſſima ; ergo potius debilitari
deberent. Econtrà , in caftratis non diſſipata tali fpirituoſa ſubſtan
tin, deberent eorum vires augeri . Hoc autem cum ſit falſum ,dicen
dum eſt, quod ipfamet ſeminis generatio fit cauſa potiſlima tanti robo
ris & perfectionis animalis, quatenùs in fubftantia cerebrali tefticulo
rum ex flore fanguinischymica fermentatione , & mechanica cribratio
ne elaboratur nobiliffimusfuccus& vitale elixir , ſeu balſamum , quod
nedum ſpeciei propagationi fufficiat ſed etiam remaneat in eodem
generante animali, & diffundaturpotentiſſima tua virtute , analoga
venenis, aut feminibuspeſtiferis , per omnes artus animalis, augendo
animi & corporis vigorem .
Concedunt aliquirecentiores, ex femine elevari auram quandam ,
dum. generatur , à quacorpus & carnes immutantur, ut patet in aric
tibus , qui virus fucci feminalis eorum referunt, & carnes verrium ,
dum coquuntur ,graveolentem odorem ſpargunt , cum è contra por
corum caſtratorum carnes bene oleant .
Pari modo in fæmellis exceptio feminis maſculinicorpusillarum
immutat , ut experientia docet, & Clariff. de Graaf vidit canem ,
quæ
EJUSQUE GENESI , MOTU ET NATURA. 221
quæ lactabat felem ,quando illa coïvit , felis lac illius abhorruit.
Talis profectò mutatio intelligi non poteft abſque contactu phy
fico : quare neceſſe eſt, ut corpuſcula fpirituoſa ſucci ſeminalis è tejtıbuss
diffundantur ad cerebrum , ad cor , & ad omnespartesanimalis poten
tiſlima ſua facultatemoriva , & ſummè attiva ‫ ;ر‬non ſecus, ac venena ,
& femina peftis agitant & corrumpunt ſpirirus, & omnes partes cor
poris animalis.
PROPOSITIO CLXXII.
Succus ſpirituoſus , in teſtibuselaboratus, diffunditur ad uni
verſas corporis partes ſolummodò per nervos.
Quia Naturæ lumine capi non poteſt, quod abſque corporali con
tactu ulla actio phyſica abſolvatur ,ergo niſi corpuſcula ſpirituofa , in
refticulis elaborata , tranſferantur ad cerebrum ,nervos & muſculos ,
non videntur poffe augere , roborare & vivificare partes animalis /pi
rituofas & organicas: at quia talis elaboratio fit in tefticulis remotis ,
& ferè disjunctisà corpore animalis ,cum quo nullum commercium
per vias manifeſtas habere videtur , præterquam per venas, per vaſa
lymphatica ,aut per nervos , videndum , per quænam ex iis talis diffu
ſio fiat. Et primò , quòd per vafa ſanguinea Spiritus feminalis non
communicerur ad cerebrum , & ad omnes partes ejuſdem animalis,
ſuaderi poteft, quia per arterias ſanguis rapido motu advenit , & de
ponitur in teftibus ;ergo eſt impoſſibile , ut contra fluxum torrentis
Sanguinisfuccusſeminalis deferatur verſus cor , repulſus à fanguine ab
eo recedente. Neque per venas , quia primo loco debetſecerni pars
craſa, impura & rubicunda fanguinis à nobiliore ejus parte ,& poſtea
ſelectus flos fanguinis prolixa actione in longiſſimis du &tibus propriis
teftium elaborari, fermentari & exaltari debet.
Hoc patet , quia ſubitò poft ingreſſum ſanguinis arterioſi in teſtes
fuccusfanguineus dealbatur,non quia deftruitur rubedo in toto ſana
guine illuc ingreſſo : nam , fi hoc eſſet, venula exſugerent reliquias
fanguineas candidas, quod eſt falſum , conſpiciuntur enim rubra.
Ergodicendum eft , quòd fanguis in ipſo ingreffu dealbatur , quia ex
eo ſecerniturpars impura rubicunda, & hæc exſugitur à venulis ca
pillaribus.
Videtur igitur impoſſibile , quòd nobiliffimusfuccusſeminalisà ve
nulis esſugalur, & tranſportetur ad cor : primò, quia illæ venula ex
cipiunt faces ſanguinis impuras ; ſecundò, quia exſugunt fanguinem
( Ee ) 3 ſu
222 Cap . XII. DE SUCCO SPIRITUOSO SEMINALI,
ſubitò poft ingreſſum in teſtes, & ideò ex loco valdè remoto ab eo , in
quo feminiselaboratio completa eft: non enimà vafisfpermaticis,ſed
ab ipſo corpore tefticuli reliquias fanguinis ebibunt; tertiò femen cor
rumperetur, & vappidum fieret ab admiftione fecum fanguinis, quæ
ſeparatæ priùs ab illo fuerant.
Eadem ratione à lymphaticis vaſs fuccus ſeminalis tranſportari ad
cor & ad cerebrum non poffe videtur , quia ſunt vafaexcretoria ſucci
feroſ , qui inficiebat nobiliſimam feminis ſubſtantiam ; & ideò cor
rumperet & vappidum ipſum redderet inani labore ,nempè iterum
corrumpendo opificium , quod priùs ipfa Natura effecerat.
Reſtar ergo ,ut deferatur per nervos illos exiles fexri paris vagi , &
per vertebrales ,& per eos , qui ad veficulasſeminalesad urethram &
penem communicantur,ſicuri videmus , quod fucci maligni luis vene
rea ab uiero infecto exſuguntur perporos corporum nervoforumpenis
Spongioforum , & momento univerſo corpori communicantur. Nec
obftat contrarietus motuum in nervis , cùm fieri poffint per eaſdem
vias diverſis temporibus. Ut in prolixa inteſtina caca avium ſucci &
recrementa intrant & exeunt ; lic per nervos ſpiritusfeminalis ingredi
poteft , & ferri motu contrario ei , quod fuccianimales & nutritii èce
rebro diffunduntur per eaſdem vias, ſed diverſis temporibus.
Non negabo tamen , per venas ad vafa ſpermatica & ad veficulas
feminales definentes ſuccum feminalem diffundipoſle cum refluofam
guine ad cor ,& deinceps ad cerebrum , & hinc ad nervos roborandos :
fed veriſimile mihi videtur, ut præcipua illius pars per nervos imme
diatè traducatur ob brevitatem itineris , ejuſque facilitatem . Quod
confirmatur ex deliquio illo convullivo, quo fpinalis medulla , cerce
brum & genus nervoſum in a &tu venereo affici folent, quod non per
venas, ſed immediatè per nervoscommunicariconſentaneum eft. Si
igiturtalis via è valisfpermaticisper nervos ad cerebrum datur, & fre
quenter per eam ſpiritus feminalis movetur , quare dubitabimus, per
candem quoque diffundi ſpiritum feminalem ad roborandum cere,
brum , & reliquas partes animalis ?
PROPOSITIO CLXXIII .
Circulariter quodammodofpiritus in animalimoveri adinſtar
ſanguinis.
Oftenſum eft , dari pluresmotus contrarios in nervis.
Primus eſt ille , quo fpiritus animales à cerebro ad movendos extre
mos
EJUSQUE GENESI , MOTU ET NATURA. 223
mos ariu deferuntur, & quo ab extremitatibus ad cerebrum ſenfationes
denunciantur.
Secundus eft ille , qui verè motu locali fit; ſcilicet, quofuccicardia
ci venenati per nervos ad cerebrum feruntur ; & contraſuccinutritii
à cerebra ad omnes partes diffunduntur.
Tertius eſt ille , quo animales ſpiritus accurrunt ad vivificandum fe
men in teftibus, & contra ille , quo ſuccus feminalis cerebrum o genus
nervoſum afficitin actu coitui, & quo roboratfpiritus o reliquas corporis
partes.
Hi omnes motus , licèt diverſis temporibus fiant per caſdem vias
nervorum , fatis tamen ſuadent, admitti debere circulationem Spiri
tuum. Sicuti enim ex eo , quod eadem masſa ſanguine a continuo fluxu
À corde exit eodem redit, inferturcirculatioejus,ſic quoque conſen
taneum eft, excontinua affufioneſpirituum ,fa &ta à cerebro , á eorun
dem regreſſu ad eandem regiam anima , inferri poſſe circumduktionem
ſpirituum . Et ſicuti evincitur , quod eadem moles totalis fonguinis,
quæ à corde diſceſſerat, ad id ipſum redit , proptereà quòd in 4 mi
nutis horariis tota moles ſanguinis à corde diffunditur , & quia eodem
brevi tempore non diſſipatur , nec alia priori æqualis poteſt denuò
regenerari: ergo fluxus ſanguinis ex corde ceſaret , niſi eadem maſa
fanguinis, circuitu facto , accurreret ad replendum fontem cordis. Sic
quoque fpiritus animales, quia grandi copia diffundi debent ad vivifi
candum , & movendum univerſum corpus & ejus partes , & hi cam
citò reparari & refici non poſſunt : ergo ſuſpicari licet , quod iidem
Spiritus ( quos aliunde novimus ad cerebrum communicari ) circuitu
facto, accurrant ad reficiendum & replendum cerebrum ,fontem fpi
Tituum .
Confirmatur talis ſuſpicio ex eo , quod fluxusſucciſpiritxoſiè cere
bro tantò velocior eſſe debet , quàm lit fiuxusſanguinisè corde, quan
tum fpirituum mobilitas & vehementia ſuperat fanguinisinertis im
pulfionem , factam à mufculo cordis.
Dices ,non conſpici viasmanifeſtas. Fateor ultro ; ſed fi fanguinis
circuitus tamdiù lacuit , quis ſcit, an in pofterum viæ circuitusspiri
iuum detegantur ?
Et profectò cùm vita in continuo motu conſiſtat , & morus ſpirituum
velocillimus eſſe debeat , ſi eadem velocitare diſſiparentur deſtrue
renturque ſpiritus , planè regenerari non poſſent tam citò exfangui.
ne. Quare ſuſpicaripoflumus, quòd circuitu facto ad cerebrumre
deant . Præ .
224 CAP. XIII. DE GENERATIONE ET
Prætereà , fi hoc verum non effet, regenerari eadem celeritate de
berent nedum ſpiritus, qui à cerebro diſcedunt , ſed etiam illi , qui ad
cerebrum accurrunt, ad deferendas noxas venenorum, virtutescardia
CAS , Scrobur ex feminalifucco : quodauget difficultatem .
Sed ad quid quærimus conjecturas, cùm conſtet , morum ſpiri
tuum à parribusad cerebrum fieri? Quare non erit à ratione alienum ,
circuitionem quandam efficere ſuccos Spirituoſos vitales & animales,
durante vita .
CAPUT XIII.
De generatione do vegetatione Plantarum .
NNATA nobis via eſt ,utà facilioribus & notioribusad
Imin
minùs nota procedamus ; cùmque plantæ ab animali
bus differant , quatenus plantæ ſtructura faciliori, minori
apparatu organorum ,& minus artificioſis operandi modis
& facultatibus donantur , quàm animalia , & iis, in quibus
conveniunt , iiſdem legibus & mechanicis artificiis Natu
ra operatur. Ergo valdè conducet cognitio generationis
plantarum , ut animalium geneſis percipi poffit.
PROPOSITIO CLXXIV .
In femine cujuslibet plantæ adeſt exigua ejufdem fpeciei plan
tula ,perfectißimè exarata.
Antiqui cognoverunt, in ſeminibus , ſeu ovis plantarum adeſſe noi
biliorem particulam ,quæ , ad inſtar gemme , eſſet rude quoddam in
choamenium futuræ plantæ. At poiteà patuit ,gemmam illam effe
veram & integram plantam , trunco , ramis ,foliis & radicibus dona
tam , comprehenſamque à duobus craflis foliis , ſeu folliculis candi
dis & pingnibus , à quibus plantula illa lactari ab initio poteſt.
Tandem Clarifi. MALPIGHIUS præclaro opere de anatome plan
tarum ope microſcopii exactiſſimehanccognitionem auxit & perfe
cit. Ergò tantùm proferam theoriam, quam ex B. Castello Præ
ceptore didici, & quæ deinceps meditatus ſum .
PROPOSITIO CLXXV,
Thermometri Sanctoru conſtructio da operatio , ad plante
vegetationem conducens , declaratur. TAB. XVIII. Fig. 13.
Om
VEGETATIONE PLANTARUM . 225
Omnium primus SANCTORIUS excogitavit organum , quo men.
furantur aëris gradus caliditatis, quod pofteà thermometrum appel
larunt , cujus Atructura talis eſt. Ampulla vitrea AB haber collum
ſeù fiftulam prælongam pariter vitream BC , ejuſque orificium
apertum eſt. Pofteà excalefacta veſica AB panno calido , manibus ,
aut alio modo ,quouſque aër, in ea contentus , aëre ambiente rarior
reddatur , & demergatur fiftulæ os Cintra aquam in catino DEF
contentam : tùm à refrigerio aëris ambientis denuò aër incluſusad
priſtinum ſtatum fuæ condenſationis reducetur ; & ideò occupabit
Ipatium minus capacitate fiſtulæ , ad quod replendum aſcendat aqua
ſubjecta uſque ad H. Talis machina ſic præparata quamlibetnovam
aëri mutationem oftendet: nam , quando plus ſolito excalefactus
aër ABH rarefit , tunc aquæ libella H deprimetur ; & è contra , eo
dem aëre refrigerato , & ideo condenſato , aqua elevabitur fupra
terminum Hufque ad I.
Hæc ex SANCTORIO . Ut verò talis machina propofito noſtro ac
commodetur , ſupponamus , phialam ABC effe mollem & diftrahi
bilem , ut cera calefacta , aut quid ſimile; & prætereà ſupponamus,
totam cavitatem ejus, & præcipuè canalem BC eſle ſpongioſum ;
tunc quidem à radiis ſolis diurnis rarefacto aëre , in poris ſpongioſis
ABI contento , aqua , quæ uſque ad 1 excepta fuerat , retrocedere
non poffet, quia internæ ſpongioſitates uſum valvularum præſta
rent; & idcò deſcenſusaquæ ſemel exceptæ impediretur. Inſuper ,
quia aliunde aër, in AB excalefactus, ampliorem locum exigit , er
go , infando veliculas poroſas molles, tota moles AB augebitur.
Poſtea , ſuperveniente refrigeratione nocturna , aut à vento facta ,
aër , in ſpongioſo ſpatio AB contentus, denuò condenſabitur ; &
proinde aqua CI ulteriùs promovebitur uſque ad B ; & fic ulterius
novis viciffitudinibus,priori ſimilibus,novam aquam exſugendo,tota
moles vafis ABC inflabitur & augebitur.
PROPOSITIO CLXXVI .
Caudex plantæ abfciffus & aquæ immerſus , videtur nutriri
& augeri eadem mechanica neceſſitate , qua fupradictum
thermometrum aquam exfugit. TAB.XVIII. Fig. 14 .
Sit ABC ramuſculus alicujus plantæ tenellæ, vel foris, cujus abf
ciſſus pediculus Cintra aquam valis DEF immergatur. Patet', quod
furculus BCfibris Spongioſis repletus eſt, & ſummitasfrondoſa,velfo
( Ff) rida
Pars II.
226 CAP. XIII. DE GENERATIONE ET
rida B.A mollis& fpongioſa quoque eft, cujus copiofiflimæ porofitates
aëre , ſuccis aquofisimmilto ,replentur.
Hoc fuppofito , adveniant radiiſolares,neceffe eft , ut aër , in illis
porofitaribus incluſus, rarefiat; & ideò amplius ſpatium fibi æquale
quæret : quod cum haberi non poſſit , expellendo fuccum aqueum
per orificium infirmum C virgæ BC, ob valvulas , quas ſpongioſa
îtructura compreſſa efformat , & egreſſum aquæ prohibet ; ergo o
portet , ut parietes ſupremi molles & diftrahibiles porulorum expan
dantur , & fic moles gemma foliorum & floris augebitur & creſcer.
Postea ſuperveniente umbra , & frigore nocturno,aut venti refrige
rio , condenſabitùr aër ille , qui expanſus & rarefactus fuerat in præ
dictis poris : & ideo denuò ex vaſe DEF nova aqua per fiftulas (pon
gioſasCB exſurger, à qua repleri & faturari debent ſpatiola exinanita
in AB , & hac viciſſitudine folia & flores AB nutriri & creſcere poſ
ſunr.
PROPOSITIO CLXXVII.
Exortus &generatio plantæ ex fuoſemine , quo ordinefiat,
exponere: TAB . Xvlil . Fig. 12.
Exponi deinde debet , quo ordine pullulario feminum plantarum
fiat. Et primòà pyramide ſpongioſa radicum exſugitur aqua ſibicon
tigua , five in vaſe contenta , live in vapores ſubdiviſa inter glebas
exſpirante, vel in aëre aperto commilta . Tunc eadem pyramis radi
calis non ſecùs, ac ſpongioſa,vel fiſtula SANCTORII ſuperius expofi
ra , inflatur, producitur, elongaturque ob neceſſitatemporulorum ,
in directum extendibilium , non in latum , ob anguftiam faſciarum ,
dilatationi reſiſtentium . Tale , inquam , incrementum radicum ,
cum patet ad oculum , madefactis feminibus plantarum, quæ turgent
primò in aculeo illo pyramidaligemme , ſeu plantula , exſugendo
aquam ad inſtar ſpongiæ , & fenfim elongantur, & poftea inplures
ramulos plantula illa ſubdividitur. Itaque motus incrementi illius ra
dicis fit ad extrà , diffundendo fuccum aqueum nutritium verſus ex
tremum apicem , quem tamen excipitper poros laterales ejuſdem in
teftinuli radicalis.
Poftquàm verò radix ſufficienter prolongata eft, ut nimirùm de
mergi poffit infra terram madidam , tunc motus contrarius inftituitur;
fcilicetſpongioſa extremitates radicum exſugunt aqueum humorem ,
cumque deferunt verſus globum , ſeu ovum feminis ,dum interea ia
cre
VEGETATIONE PLANTARUM . * 227
crementum radicum non ceſſat: qui motus contrarii forſan fiunt non
eodem , fed diverſis temporibus, & fic femutuò non impedient.
Facta hac præparatione feminis, duo folliculi duri, crafli & tur
gidi AB & CB ſuam actionem inchoant inſerviendo , ut duæ
ampullæ thermometri SANCTOR 11, rarefacto nempèaëre , con
tento intra poroſitates eorum , à radiis ſolis diurnis , & ſupervenien
te refrigerio noctis, exſugitur aqua à radicibus D , quæ aſcendit
per canaliculosſpongiofos DB, atquc ſenſim inſinuatur intra porosfo
liorum AB , CB :hæc aqua cùm à valvulis, ſeu à membranulis Spon
giofis conniventibus impediatur , ne retrocedere deorſum pollit,
fit, ut ſuperveniente nova rarefactione pori ipſi folliculorum in
flentur ; & ideò molesfoliorum AB , CB curgeat& creſcat. Tandem
poft aliquas viciſſitudines rarefačtionis &condenſationis, quandofolia
AB, CB nedum inflata & turgida omninò ſunt, ſed etiam pellicule
externafolliculorum concreſcunt ob tenacitatem , & ideòampliùs
diſtendinon poflunt, tunc cefiat incrementum folliculorum . At quia
interim à novo calore ſuperveniente copia illa aëris ,contenta in po
ris folliculorum , ampliatis & multiplicatis , rarefit , & ideo vim fa
ciet , ut anguſta ſpatia pororum dilatet ; cumque talis extenſio impe
diatur à corticibus tenacibus folliculorum , cogitur ille aër dilatarepo
Tosgemme , ſeu plantula interceptæ IH; & pofteà ſubſequenti frigo
re nova a qua excepta non amplius inſinuaturintra poros folliculorum ,
ſed potius intra poros plantula mollis & extendibilis ; & fic ſuccedit
vegetatio & incrementum ejuſdem plantula IH , dum lactatur ab
exfuctione , facta à mammillis folliculorum AB , CB. Poftquàm vero
plantula IH adoleverit, ut per ſe officium folliculorum ſupplere pof
fit, tunc auxiliarii illi thermometri , ut inutiles , ſenſim areſcunt; &
ipfa planta per ſe proſequitur opusvegetationis& incrementi ſui ipſius.
Et hæc eft, ni fallor, poffibilis , & non omnino improbabilis pe
riodus germinationis & nutritionis plantarum ex ſemine, quam , fa
cem præferente eximio B.CASEELLO Præceptore , adinveni.
PROPOSITIO CLXXVIII.
Aquam eſſe ſuccum nutritiumplantarum .
Semina plantarum aſſimilantur quidem ovis animalium oviparo
rum , quatenus in illisexiſtit plantulacompleta,in his vero animalcu.
lum cum tegumentis & organis, quibus adjuvatur pullulatio& exortus
eorum : at differre præcipuè videntur, quoad integritatem materiæ,
ex
( Ff) 2
228 CAP. XIII . DE GENERATIONE ET
ex qua ab initio nutriri & augeri debent;nam ova continent ſuccos
nutritios, quibus lactari poffunt , ſecùs autem ſemina plantarum, quia
ovaanimalium nullo externo ſucco indigent, ſed ſolummodò , tepido
(
calore fovenie , exorium & vegetationem perficiunt;at plantarum ova
à ſolo calore externo potius exſiccantur& necantur ; nec pullulare
incipiunt , niſi illis addatur aqua madefactio. Hæc autem agua certè
non infervit ſolummodo , ut vehiculum afferens ab extra aliam ſub
ftantiam nutritiam , diverfam ab aqua : nam femina & plante , irriga
tæ à ſola aqua deftillata , putlulant & creſcunt abſque alterius tub
ftantiæ additamento. Nec aqua inſervit, ut ſubstantiam ipſam fari
naceam folliculorum feminu diluat , & lubricam reddat ad inftar pul
menti , ex quo plantula lactetur & nutriatur : nam puấlla ſubſtantia
eorundem folliculorum cito conſumeretur; & ideò neque ipſi follicu
li ab initio , neque planta ad tantam vaftitatem excielcere poffet,
abſque additamento alteriusſubſtantia corporea , ab extra advenien
tis, quæ cum nil aliud fit, quam aqua , dicendum eft, quòd ipfamet
aqua, ſine qua plantæ pullulare nequeunt , fit verum & proprium nu
trimenium earum .
Et in eodem plantarum exortu adnotari debent duæ præcipuæ
circumſtantiæ. Primò , quòd eo tempore , quoradix in femineelon
gatur , adhuc duo folliculi,& reliqua tota feminis ſubſtantia alterata
non videtur efle, quia tegitur à cortice & pelliculis integris confi
ftentibus & aridis : & ideò incrementum radicis non pender ab ullo
fucco interno feminis colliquato , five diluto ab humiditate externa ibi
dem intromiſſa. Hocevidenter obſervavi in baçcis lauri, quæ ſuper
folia decidua in ſylvis reperiuntur : hæ quidem exporrigebant per
terram prælongas radices nigricantes, & ferè ligneas , ſimiles funi
culis , quarum aliquæ ſemipedis longitudinem æquabant, & tunc
baccarum cortices integri & aridi erant , atque internaſubſtantiafe
minis adhuc candida , dura , ejufdem ſaporis, ejuidemque figura &
magnitudinis erat , quam reliquz baccæ radice carentes habebant.
Secundò notavi , quòd illud grande incrementum funiculi radicalis
advenerat non ab effuſione ſubſtantiæ feminis interna , ſed ab extrin
feco additamento ; nam moles & pondus illius funiculi prolongati
ferè æquabat molem ipfius baccæ , nil prorſus diminutæ . Hinc e
vincitur , quòd ab humiditate aquea externa ,imbibita per porospyra
midis gemme illius feminis, procul dubio ſubſtamia illius funiculi
procreata fuit.
id
Idipfum multò clariùs confirmatur ab experimentis Helmon
TII , qui vidit , virgam ſalicis librarum quinque adeò excreviſſe in
quinque annis , ut libr. 169 penderet , & taleincremenium luperad
didit lola agna irrigata , nil ferè diminuta terra vaſis, in qua creve
rat. Hoc pariter in plantis hortenſibus Clariſſ. Boylius & alii ob
ſervarunt : & ego vidi , populum ad ingentem magnitudinem excre
viſſe, ex ſola aqua enutritam per radices, intra aquæ ductum ad in
Star prolixi capillitii fluctuantes. Scio quoque, quòd oftrex nil com,
edunt , & folam aquam per os parulum excipiunt, ex quo aqueo nu
trimento augetur nedum earum interna caro, fed etiam marmorea ip
farum concha teſtacea .
Ex quibus omnibus deducitur , non videri incredibile , quòd plan
tæ ex ſola,aqua , tanquam à ſanguine, nutriantur & incrementum
acquirant.
Negare nihilominus non audeo ,quòd plantæ , præter aquam , ex
C? terra ſuſcipiantſales & particulas ſulphureas; fed hæc videntur con
1 dimenta principalis fucci aquei nutritii, à quibus germinatio & fructie
ficasio plantæ valde adjuvantur. Nam videmus, quod ex fola aqua
inſipida & deftillata ſemina & plante nutriuntur & creſcunt , licèt
nonæquè benè , ac G ſalibusimpinguata fuiflent.
PROPOSITIO CLXXIX.
Succus aqueus non videtur tranſformari pofle in plantam à
virtute luccifermentitii , in ea ,velin ejus femine exiſtente.
Reitat modò inquirendum , quomodo fimplexſuccus aqueus tranf
foimetur in plantam , acquirendo conſiſtentiam duram , Sapores dul
ces, amaros & c. & facultates alias innumeras.
Et primò non levis difficultas fe offert, quòd ſuccus, in duobus
folliculisfeminum plantarum contentus , videtur eſe optim e ſubſtan
tie ſpirituoſe , valdènutritiva , cùm abundet pinguedine oleoſa & ſali
nispartibus,& fimilis ſit albumini & vitello ovi animalium . Ergo fi
cuti ovi liquores funt veluti lac, quo animalculum ibidem enatum
primo nutritur , & ante exclufionem augetur , fic videtur conſenta
neum ,ut ex lačteo, ſpirituoſo,pingui& ſalino.fluore folliculorum feminis
plantæ , iplamet abinitio nutriatur, & incrementum acquirat. Et G
cuti in ovofæcundofucci illi fpirituofi ,agitati à calore externo , necef
firate organica nutritionem inchoant , & umbilicalem radicem diffun
dunt, lic pariter fucciſpirirnoſ la &teifolliculorumſeminalium plantæ ,
( FF ) 3 agi
30 CA P. XIII. DE GENERATIONE ET
agitati ab aqueis halitibus, radices exporrigunt , & pofteà plantam
iplam lactant & nutriunt .
Ex hac veriſimilitudine nonnulli deducunt , quòd re vera aqueus
fuccus, quià radicibus plantarum exfugitur, per le crudus fit & inep
tùs nutricioni ; & ideò ab efficaci concoctione fermentaridebet à ſucco
illopotentiſſimo, qui in poris folliculorum , & in planta ipſa aſſervatur.
Sed quia Philoſophi munus eſt , ſedulò cavere, ne ſpecioſa voca
bula illa meraphorica fermentationis, coétionis , marurationis ,exalta
tionis & virtuin plaſticæ nobis imponant, fagacillimè inquirendum
eit , an propoſito roſtro aptari queant.
Animadvertendum igitur eft, quod in nutricatione plantarum non
requiruntur omnes illæ operationes ,quæ neceſſariæ ſunt pro anima
lium nutritione ; ſcilicet , non ,quia cibaria in ſtomacho animalium à
fuccis fermentitiis concoquuntur , inferre licet, quòd in plantis conſi
miliatione fuccus nutritius præparari debeat ; quia animalia indigent
pluribusorganis Siofficinis, quibus plantæ carent.
Primò enim animalia habent dentes , quibus ſcindunt & molunt
cibaria ſolida & indiſtincta ; at plantæ dentibus non indigent , quia
non excipiunt craſſos bolos & folidos carnium & frugum , ſed exſu
gunt ſuis oculis radicum ſtrictiſſimis ſuccos & particulas minutiſſi
mas, quæ non indigent ulteriori ſubdiviſione.
Secundò animalia habent ollam ſtomachi & inteſtinorum , in quibus
cibaria macerantur, coquuntur & fermentantur, fcilicetſcinduntur,
diffolvunturque partes ciborum conglutinatæ , ob quod particula fa
line &Spirituoſa, & aliæ fe moventes, libertatem nactæ , poffuntfuas
indoles motivas exercere ; & falium mucronibus , aut faſciculis pla
nis detectis, poſſunt acredinem , aut lenitatem inferre ; & hac ra
tione tota maſla agitata incaleſcere & ebullire poreit ; & talis ačtio
vocatur fermentatio. Unde elicitur , quòd fermentum eft veluti lima
Naturæ , qua diffolvitur aggregatum corpus in minimasparticulas.
At quia in plantis diviſio alimentiuſque adminima haberi poteſt
per fubtiliſſimas capillares radices , quæ fluorem aqueum excipere
poflunt ,& poilea una ſeries vaſorum recipere poteftparticulaspin
gues , alia ſalinas aqua diffolutas , alia aëreas ,& alia lignoresalios pro
diverſa configuratione orificiorum corundem vaforum , igitur fer
mentatio inutilis eft.
Tertiò animalia habent vafa excretoria , quibusfaces folida & flus
da ejiciuntur ; at plantæ iis non indigent , quia radices non excipiunt
fordes, ſed tantummodòſuccosutiles& def& catos. Tan
VEGETATIONE PLANTARUM.
231
Tandem animalia habent vaſa la &tea , ut ſuis multiplicibus fiſtulis
exiliffimis feligant chylum , relictis impuritatibus in inteftinis, eum
que colligant& deferant in receptaculum meſenterir. Et hic tandem,
poft tot labores , animalia iiſdem radicibus multiplicatis & capillari
bus primòutuntur, quibus plantæ aétionem nutritivam inchoant , le
ligendo è terra & exſugendo fuccos, nuirinoni idoneos ; qui proindè
non indigent ullapreparatione fermentativa .
Quod pofteà fermentum in planta fruftrà apponeretur, inſinuari
poteit hoc modo. Simplex aqueus fluor ex ſuinatura inſipidus & i
bers eſt , nec ullam vim activam habere videtur. Ergo quando aqua
miſcetur cum illo fucco fermensitio , quem exiſtere putant in poris
plantx , certè aqua ipſa ab illo contagio non tran {formacur, ut ex
inerti fier actuoſa , ſcilicet ex infipida fiat dulcis , aut amara ,odoroſa
& c.fed diluet ſolummodò , & inſerviet ,ut vehiculum deferens eaf
dem particulasfermenti ſibi admiſtas, ficut flumen per falis mineram
tranfiens, excipiet aliquas particulas ſalinas.
Hoc fuppofito in Helmonriano illo trunco ſalicis ,agua ftillata per
quinque annos enutrito , neceſſariò conſumptum fuiffet totum fer
menium , quod in virgullo præexiitebat ; quia ab effluxu continuo a .
gua tranſeuntis & tranſpirantis ablui debuerat totum illud fermen
ium, quod aliundè ab aqua pura reparari & refici non poterat. Igitur
citò.planta illa periiſſet; quod eft falſum : vixit enim & crevit per
quinque annos , & diutiùsperduraſſet & crevillet, niſi extraéta fuiſ.
ſet; ut ego vidi , ingentem & diuturnam populum excreviſſe , fola
aqua enutritam , ut fuperiùs enarravi. Non ergo aqueus ille ſuccies
erat adcò crudus , ut concoqui deberet à fermento citò diſſipato &
confumpto , quod in ſalice , vel in populo illa exiſtebat ab initio.
Prætereà notandum eft, quòd aqua molecule non ſunt corpora pri
ma ſimplicia, ſed ſunt congeries, compofitæ ex atomis primiselementari
bus ; 8c ideò connexio & ſtructura earundem molecularum diffolvi
poteft ab inciſione , facta à corporibusacutis durioribus , & violenter
motis , & ictus inferentibus.
Etplanò non negabo , quòd aliquando potentiſſima aliqua fermen
ta deſtruere poffint, & diffolvere connexionem aquearum molecu.
larum : ſed tale fermentum in plantis non admitto , duplici ratione.
Primò, quia video , quòd ex inciſione, facta in ſummo ramuſculo ar
boris , exftillar aqua fluidaejuſdem naturæ , ac erat illa , qua radices
irrigatæ fuerant ,cui tamen admiſti ſunt alii ſucciſalini,laetci & pin
gues ,
232 CAP. XIII, DE, GENERATIONE ET
gues , qui ſunt condimenta ſuperaddita ; non ſecùs , ac juſculaaqueams
naturam retinent, à particulis carnium , frugum & aromatum contur
batam & tinctam .
Si igitur imaginata illa fermenta plantarum alterare non poſſunt
ſuo contactu majorem partem aqua, èradicibus exceptæ , nulla ra
tio ſuadet , ut diffolvant & tranſmutent reliquam aqua partem , quæ
in nuiritium fuccum tranítormata eft.
Secundò ,quia daco , quod fermenta illa vim habeant diffolvendi
ſtructuram molecularum aqua , reſtat prætereà alia inſignis & difficil
lima operatio , quæ videtur impoßibile , ut ab eodem fermento com
pleatur ; quia oporteret, ut parriculæ illæ disjunctæ denuò nova & ar
tificioſillima compoſicione unirentur & conglutinarentur,utinde
relultaret ſtructura nutritiiſucci,indolis tam diverfæ abaquaſimpli
ci. Talis autem novacompofitio videtur impoſſibile, ut fiat à fermen
to, cujus proprium eft,agere cæca quadam & caſuali violentia ,adin
Atar fiammæ , & idcò deltructionem potiùs , quàm compofitionem
inducere poflet. Quare videturimpollibile, ut a vi fermenti ex aqua
pura componatur ſuccus nutririus plantarum .
Si igitur à virtute fermeniirii ſuccitalis aquæ conco &tio in plantis fie
ri non poteſt ,dicendum eft, quòd tale fermentum non exiſtit in plan
tis ,cùm Natura nil fruftrà faciat; & ideò lac illud pingue , quod in
folliculisſeminum plantarum continetur, non erit fermentum , led nse
irius fuccus, provide præparatus à Natura ,ut lactare poffit plan
tam illam tenellam .
PROPOSITIO CLXXX.
Confectionem ſucci nutritii plantarum compleri debere à
ſtructura cribroſa vaſorum earum..
Cum ex dictis conſtet , plantas nutriri ex fola aqua pura , aut alte
rata à condimentis ſalinis & fulphureis; pariterque oſtenſum ſit ,quod
prædictus aquens ſuccus tranſmutari inalimentum plantæ non poflic
à vi & actione fermenti , in ejus porisexiſtentis, videndum modò eſt,
quomodo & qua actione mechanica fimplexaqua acquirere poſſit
facultates & indoles, tam multiplices & diverſas , ut temperies,colo
res ,Sapores& virtutes activas, quas in tot plantis obſervamus, con
ficere valeat.
Talis porrò miſtura & compoſitio fieri non poteft, niſi præce
dens ſtructuri aqua diffolvatur ; & deinceps nova forma inducatur
ab
ab oculata & induſtrioſa virtute plaſtica :aliter enim non poſſent par
ticule debitis locis collocari , diſponi, fituari,connecti & conforma
ri ea lege , ut inde reſultarent perfectiones & facultates , à Natura
deſignatæ.
Hæc omnia procul dubio fieri debent immediatè , non à miniſtro
aliquo prudenti & intelligente , ſed à naturali & mechanica neceſſi
cate , ordinata à Divino Architecto. Verùm , ut dictum ett fupra,
quando egimus de ſanguinis compoſitione , talem neceliariam , natu
ralem & mechanicam compofitionem fieri non pofle , percipimus,
niG actione cribri à ſubtiliffimis fiftulis vaforum plantæ fuſcipiantur
diverſi & determinati ſucci, nempè in unaquaque fiſtulaille ſuccies ,
qui figuræ orificii illius aptari & ingredipoteft. Pofteà oportet , ut
prædi&ta vaſcula varie inflexa & contexta ,ad inftar retis, deſinant
in locis appropriatis , & ibidem , inſtillando guttulas in eis conten 1
tas , perficere poterunt ſtructuram analogam muſivo operi ; nempè

efficiant exactam miſturam & compoſitionem fucci nutritii, feu fan
guinus plantarum .
Za Hiſce mechanicis elaborationibus, puto , quòd plantæ ex aqua
nutriri & augeri poffinc . Nec mihi negotium faceſſit craníformatio
fluoris aquei in duritiem & conſiſtentiam ligneam plantarum :video
enim in aqua congelatione à frigore intenſo , quod ipſamet aqua ver
titur in faxeam duritiem glaciei ,fituatione partium ejusſolummodò
variata. Pariterque video , quòd oſtrearum cochleæ lapide:r ex ſola
aqua gignuntur , cum nullum alium cibum , præter aquum , Tuſci
piant.
PROPOSITIO CLXXXI .
Præcipuam cauſam vegetationis plantarum eſſe aërem.
Plantas continere innumeras aëris particulas intra ſuos poros , ne
mo ambigit. Hinc enim levitatem , quam in aqua exercent , oriri
vulgus fuadetur, camque amittere ad fundum aque deſcendendo,
quotieſcunque à diuturna madefa &tione , vel à manuum compreſſio
De veſicula aërea exprimuntur ex feftucis , & ex paleæ fragmentis ,
ex quibus per aquam aëreosglobulosaſcendere , ad oculum pater.
Quòd pofteà plantæ nutriri & creſcere non poffent, li omninò
aere carerent, probatur , quia fucci aquei ob nativam gravitatem per
ſe furſum aſcendere non poffunt èradicibus verſus truncum & ramos.
Ergo neceſſe eſt , ut à vi externa impellantur ; quæ externa vis , aut
Pars II. ( 68 ) eric
CAP. XIII . DE GENERATIONE ET
134
eritexcedens gravitas aëris ambientis, à qua aqua ſubjecta intrara .
dices plantæ inſinuatur , & per ejus vafa impellitur uſque ad ramos
extremos , quia minùs premitur ab aëre , intra poros plantæ exiften .
te , eodem modo ,quo in thermometro Sanctorii exſugitur ( ut di.
& umeft ) vel potiùselevarur in planta ab iplo pondere aqua externa,
quæ inlinuatur per fubtiliſſimos poros, autcanaliculos, ut in ſpongiis
& ſiphunculis vitreis contingit , ut dictum eſt libro demotionibus na
turalibus a gravitate pendentibuscap. 8 .
Quod verò actio ſpongia, vel filiri non fit cauſa ſufficiens, & tota
lis exfuctionis aqua uſque ad ſummos ramos & folia arboris, proba
tur hac experientia , inciſo & truncato ramuſculo omnium fupremo
vitis, aut alterius arboris, ex ipſa cicatrice fupinafuccus aqueus per
aliquod tempus guttatim deftillat :at in ſiphunculo , aut filtro , per
pendiculariter erectis fupra aquam vaſis,ex ſupremoapice truncato
aqua non diffuit , ſed oportet , ut ſiphunculus, aut filtri fimbria ſu
prema inflectatur , ut ſciflura depreffior ſit ipſa ſuperficie aqua vaſis,
ut patet in Figura 15. TAB. XVIII.
Ergo alcenlus aqua in vite reciſa non fit actione ſpongiæ ; & pro
indè oportet , ut abſolvatur operatione fimili ei , qua à thermonie
tro SANCTORII aqua exſugitur ob cauſas ſuperiùs expoſitas.
Sed dubitari poteft , quòd actio vitis truncatæ , & ea , quæ fit à
thermometro SANCTORII , non fit eadem , nec fiat ab eadem cauſa :
nam , fi fcindatur ,aut perforetur ſummitas fiſtulæ SANCTORII , cel
ſat prorſus aquæ exſuctio ; oppoſitum contingit in vire reſciſta, à
qua nedum continuaturexſuctio ex radicibus ſ, ed prætereà effundi.
tur notabilis copia ejufdem ſucci.
Talis effectuum diverſitas pendere videtur à varia ſtructura ther
mometri vulgaris vitreiab ipſis plantis. Nam primò in his valvula
Spongioſa vaſorum impediunt ingreflum aquæ deorſum ; & ideòghline
le aqua, productæ in quibuſlibet poris ramufculorum officium {curel
læ infimæ San&toriani inſtrumenti ſupplent. Secundò in plantis non
adeſt unica ampulla aëre plena , ut in illo organo vitreo ; Sed adſunt
tot veſica, quot ſunt pori aërepleni, qui nedum in parteſolida planta,
fed etiam intrà ſuccos illos plantæ diſſeminati ſunt. Tertiò hæ vefie
cula nedum ſunt diftrahibiles ob mollitiem pellicularum ,aut lubrici.
tatem fluorum , ſed inſuper ex earum porulis halitus tranſpirare poſ
funt , qui ex conniventia ſubitò claudi poſſunt, ut ſunt pori noſtre
cutis , ex quibus halitus & fudoresexprimuntur , & ſubito clauduntur
ex
VEGETATIONE PLANTARUM. 235
ex conniventia pellis mollis : ſicuti quoque in cera ,vel aqua ferven
ti foraminula, ex quibus halitus tranſpirant , fpontè clauduntur.
Quartò rami omnes plantarum vim habent ſe conftringendi late
raliter ob tenſionem , & vim contractivam fibrarum & fafciarum ,
circulariter ramos ambientium ; quod patet , facta fciflura corticisin
longum , ob quam labra corticis plantæ dilatantur , non ſecus, ac in
animalium cicatricibus contingit .
His pofitis , conſidero , quod ſuccus aqueus à thermometrisexi
guis plantæ exſugitur, & tranſfertur ubique uſque ad fummitatem
ramuſculorum , ob neceſſitatem mechanicam fuperiùs expoſitam ;
& talisſuítio non ceffat, nec interrumpitur ab abiciffione ramuſculi,
cum remaneant plurimæ veficula aërea integræ , quæ operationem
thermometri exercere valeant; & interim aqua elevata retrocedere
non poteſt , ob valvularum ſpongioſarum clauſuram . Ergo ex inci
Goneramuſculi a vi conſtrictiva faſciarum exprimetur idem fuccus,
& fic guttatim exſtillare poteft.
TO Redeo jam ad modum operationis incrementi plantæ , in qua duæ
actiones diverſæ confiderari debent ; una eſt exfu &tio fucci aquei ex
radicibus plantæ , altera eit incrementum ejuſdem .
Quoad primum ,procul dubio in thermometro SANCTORII,& in
thermometris plantæ , cauſa aſcenſus aquæ non eſt exceffus gravita
tis ſpecificæ , aerus ambientis fupra gravitatem aëris in veſiculis con
tenti: nam à radiis ſolis diurnis æquèrarefit aër internus,ac externus
& noctu æquè condenſantur. Quia tamen effer impoſſibile, ut , per
manente æquilibrio , aër externus ſua preſſione aquam elevaret, 0
portet , ut ob aliquam circumſtantiam aer, incluſus in fiſtulis, minus
gravis reddatur in ſpecie, quàm aër ambiens.
Talis circumſtantia eft hæc :in qualibet ampulla dura, & undique
clauſa aër contentus , licèt à frigore condenfetur, retinet ampulla
eandem ſpecificam & abſolutam gravitatem , quam prius habebat ;
eò quòd ejus indiminuta capacitas idem fpatium occupat , nempè
repletum partim ab aëre condenſato , partim à vacuo. Ę contra , aër
ambiens , à nullo vale comprehenſus, verè minus ſpatium occupat ,
dum condenſatur à frigore ; & proinde ponderoſior redditur ipſo
aëre , in fiftulis incluſo ; & ſic ſua preſſione impellere ſurſum poteſt
aquam , quæ vicem libræ ſupplet.
Incrementum pofteà plantæ fit non à frigore condenſante, ſed à
$ saliditate folis rarefaciente aërem , intra veficulas incluſum , á cujus
( 68 ) 2 Tare
236 CAP. XIII. DE GENER . ET VEGET. PLANT.
Tarefa &tione neceſario veficula molles & diſtrahibiles dilatari & crel
ceredebent, inæquali tamen progreſlu ,fcilicet, magis creſcet , ver
ſus ſummitatem plantæ , quia in parte trunci verſus radicem am
pliatio valdè impeditur à duritie corticis; & ex parte lateraliter à faf
ciis tranſverſalibus; at tenera & mollis pars verſus fummitatem fa
cilè cedit , & impelli diſtrahique ſe ſinit .
Notabilis hic eft directio incrementi plantæ , quæ ſemper tendit
ſurſum per lineam perpendicularem ad planum horizontis ,quando à
ramorum pondere nimio , aut ab aliis obſtaculis progreſſus ejus non
impeditur & contorquetur. Hoc patet in ramufculis ,qui licèt ab
initio exortus ex infimis , aut lateralibus faciebus ramorum proni
terram ſpectent, pofteà curſu reflexo ſupino ſitu ſe accommodant ,
& iter profequuntur perpendicularem ad horizontem . Hoc planè
fit legibus faticis Archimedeis; quia niſus, quo aër ambiens minus
gravisaëreasampullas plantarum exprimit, fieri non poteft , niſi per
directionem perpendicularem ad horizontem .
Talis porro expreſſio fieri non poſſet, niſi aër externus commu
nicaret cum interno aëre , in veſiculis plantarum contento , ita ut per
radices & poroſitates corticum liberè permeare pofTet: hac ratione in
plantis efficitur moius nutritionis & vegetationis.
PROPOSITIO CLXXXII .
In plantis quoqueperagi aëris reſpirationem quandam impera
fectam , à qua earum vita pendet & conſervatur.
Ne quis reſpuat, ut paradoxum ,quòd plantæ rudi quodam modo
reſpirent , ad inftar animalium , in medium producam rationes, quæ
ad hoc pronunciandum me movent.
Certum eſt, plantas exſugere continenter aërem , aqua commi
ftum ex radicibus; & talis exceptio aſſimilari non incongruè poteft
inſpirationi animalium. Et licèt in plantis non adGnt muſculi , qua
les ſunt illi , qui , thoracem animalium dilatando, aërem intrapulmo
nesimmittunt , adſunt tamen in plantis fibra lignea tenſa & rigide ,
quæ ab incuneatione aquearum guttularum poflunt ab invicem dila
tari, & ob agua diſceſſum conſtringi, ut conftat exmeis experimen
tis , in Academia Experimentali Medica factis. Vaſa enim ,& annuli
buxei , licèt fint duriſſimi, madefacti evidentiffimeinflantur, non
ſecùs, ac funes madefacti incraffantur. Inſuper fibra lignea planta
rum , dum vegetant , à caliditate patiuntur quoque dilatationem , ra
refa
CAP. XIV . DE ANIMALIS GENERATIONE. 237
refacto nempè aëre , in veſiculis earum contento ; & fanè paterentur
conſtrictionem ob expreſſionem & tranſpirationem aquearum molecu .
larum , niſi ſubſequeretur nova exſuétio aquæ ex radicibus, non eo
dem , led lubſequenti tempore, quando fcilicet, ceflantecalefactio
ne,aër , qui in veſiculis rarefactus fuerat , denuo condenſatur.
Hinc fit, ut viciſſitudine quadam fibre lignea plantarum cogan
tur ſe reſtringere & relaxare , nedum diverſistemporibus;ſed etiam
eodem tempore in diverſis partibus ejuſdem plantæ , quatenus,dum
veſicula ampliantur ob aëris rarefactionem , neceffàriò fibra lignea
collaterales comprimuntur & ftringuntur ; & ideò aqua intercepta
exprimitur : è contra, dum inflantur & ampliantur interſtitia fibra
rum lignearum ab aque adventu , comprimuntur veficula aëree.
Talis, inquam , viciffitudo dilatationis & conſtrictionis lateralis
fibrarumplantæ præclarè æmulatur diaſtolem & ſyſtolem thoracis a
nimalium ; qui motus, ficut neceffitate fiunt à ſuis muſculis, lic quo
que in plantis à fibris ligneis peraguntur , & tàm in his , quàm in illis
novi aëris ingrelius ſubſequitur. Et proinde plantæ quoque ſuam re
fpirationem , licet minùs artificioſam , habebunt, à qua aër aque
commiftus per radices continenter infinuatur, perduciturque ad
omnes partes plantæ. Et ibidem vi motiva elaſtica machinuiarum
ejus, & à viciſitudinaria conſtrictione o dilatatione , facta à caulisex
ternis ,nempè àradiis folis, ab umbra & magna ex parte à ventiseffi
citur ille motus oſcillatorius ad inftar penduli , quimotus præcipua &
potiffima cauſa eſt vita & vegetationisplantarum , cadem neceffitate ,
qua ab oſcillatorio motu aëris in animalibus vitalis motio eorum con
fervatur.
CAPUT XIV .
De animalis generatione.
AXIM'E elucet Divina Architectonica Sapientia in
M opificio generationis animalis. De hac diligentiſſi
mè Præclari Authores, Fabritius ab AQUAPENDENTE ,
HARVEUS , MALPIGHius , de Graaf & alii differuere , &
quamplurima obſervarunt , à ſenioribus non animadverſa.
Quare tenemur grato animo eorum labores excipere, &
fummis laudibus eosextollere. Hiſce paucas aliquas fpe
culaciones ſuperaddam , quæ , niſi ſcopum veritatis attige
(G8 ) 3 rint ,
IS
238 CAP . XIV . DE ANIMAL
rint , faltem perſpicaciores excitabunt ad meliores inve :
niendas.
PROPOSITIO CLXXXI .
Ad generationem concurrit ſemen virile , dovum à
muliere efformatum .
Requiri ad generationem virile'ſemen ,evidenter novimus ab expe
rientia : at dubitatum eſt uſque ad noſtra tempora , an fæminæ ſuum
femen quoque conficiant ; & ex ambobus fætusprocreetur . Tandem
recentiorum diligentia & lagacitas derexit, tàm vivipara , quàmovi
para animalia fæminea non ſuccum genitalem , ſed tantummodò ova
conficere , ſcilicet integra automata cum omnibus organis & parti
bus, conformationi animalis neceſſariis elaborare . Obiervarunt quo
que, in viviparis ſacculos illosmembranofos , quos teſtes muliebres ap
pellabant antiqui, nil aliud elle , quàm ovaria. Tandem receptum
elt, & ſufficienter comprobatum à recentioribus , quod totum opus
generationis confiftat in ovi compoſitione à fæmina, & in ejuſdem
fæcundatione àfeminemaſculino.
PROPOSITIO CLXXXIV .
Semen virile non fæcundat ovum vi quadam incorporea,
autfua aura , vel afflatu ; ſed contactu do miſtione cor
puſculorum ejus.
Præclarus HARVEUS , cum nullum fuccum feminis virilis in da
marum uteris poft coitum reperiffet , fluidam ejus molem excerni ab
niero cenſuit, & tantummodo afflatu incorporeo , ſeu ſpiritualiqua
dam irradiatione foecundari internam uteri cavitatem cenſuit . Po
fteà R. de GRAAF , non incorporca irradiatione , íed aura , vel flats
quodam , per tubos immiſſo , ova in facculus ovarii contenta fæcun
dari ,credidit. Alii pofteà , totum ſemen , live ſubtiliorem ejus par
tem fanguini per venas communicari, ajunt, à quo pofteà ova fæe
cundantur.
Et primo HARVEI opinio , utincredibilis , ab omnibusrejecta
eft. Quis enim capiet , quod virile ſemen vi incorporea , nempè indi
viſibili, la &tui inepta , ad inftar intelligentia mentales , agitare ſuccos
uteri poffit , & elaborare organicum & vitale automa embryonis? Et
quomodo tam prolixa & artificioſa elaboratio fucci feminalis, in oro
ganis teſticulorum facta , incorpoream actionem ederevaleat ?
Et
GENERATION E. 239
Et licèt nihil reperiatur in utero poft coitum , hinc inferre non li
cer , quod torus , vel pars præcipuaſucciſeminalis non recepta fuerit
ab iplo niero. Nec obitat, quod non appareant via & canales ma
nifeſti, per quos tranſferatur. Nam per cacos ductus exlugipoteſt ;
ficur in vale figulino per ejus poros inconſpicuos aqua tranludat , pa
riterque per poroscuris & carnium penetrat aqua , olenm , & multo ci
tiùs viniſpiritus. Qui ſucci corporei quidem ſunt , nec mutant natu
ram , ſed illibari penetrant. Quare non eft neceſſe recurrere ad irra
diationem , aut ad auram vaporoſam , cùm facillimèfubftantia ſucci
feminalis exſugi poffit ab uteropongioſo per ſuos poros,& differri ad
ova fæcundanda .
Non minùs abſurda videtur communicatio ſucci feminalis per ve
nas intra ſanguinem . Primo, quia orificia venarum ore aperto non
hiant intrautericavitatem ad inſtar hirudinum , ut excipere poffint
ſuccos , in utero contentos, ſed potiùs in parenchymateinterno uters
diſperſiexſugere poſſuntſanguinem , ab arteriis effuſum .
Secundo vena uteri, hypogaftrice dictæ , non deferuntur ad ova
rium >, fed ad duos ramos crurales vena cava ; & quia paucæ gutta
fucciſeminalisoccupare non poflunt, niſi exiguam partem vene ca
va deſcendentis, ergo eam particulam ſanguinis inficient, quam tan
gunt , & cui admiſcentur: cùmque tangere etiam non poffint ſan
guinem , qui ab aliis venis ſeparatis , & àcava aſcendente profluit ad
cor, igiturparticula ſanguinis, à ſucco ſeminali infe&ta, minima pars
eft ejus, quæ in tranſitu occupatamplitudinem cordis ; & ideo facilè
continget, ut illa particula ſanguinisinfecta potiùs in arteriam aſcen
deniem ,quàm in deſcendentem infinuetur , aut fi caſu in hancingre
ditur, a diverticulo arteriarum ſpermaticarum aberrabit, cum potiùs
per ampliffimas arterias ad caput, ad renes , & per univerſum corpus
cum ſanguine circumferri poflit. Quare contingere poteit , ut nun
quam ſemen cum ſanguine ad ovarium perducatur , & ſic ova effæta
ut plurimùm remanerent, fruſtrato Naturæ deſiderio , ob defectum
via directæ & brevioris , per quam ſemen tranſferri ad ovarium debe
ret. Et quisſuadebitur,Naturam tam ineptè viasgenerationis ſibi
comparaſſe ?
Ac fi dicant, quod univerſa maſſa ſanguinea inficiatur à paucis
guttulis illis feminalibus, alterante ſucceſſivo quodam contagio una
parte aliam fibi contiguam , quouſque nulla fanguinis particula fin
cera remaneat , proclive eft, enumerare abſurditates, quæ inde ſe
quuntur. Pri
240 CAP . XIV. DE ANIMALIS
Primo vis & fpirituoſa energia feminis effæta & vappida reddere
tur , diſperſa abſque neceſſitate in tam copioſam malam ſanguinis ;
non ſecùs , ac paucæ guttæ vini intrà aquæ amphoram diſperſa vir
tutem amittunt. Secundò tota maſa fanguinea ,efferata à potentif
ſimo fermento ſeminis,Spirituofiffimofuo fervore excitaret febres , ca
pitis vertigines & aliaſymptomata. Tertiò ineptè Natura procuraret
tania prolixitate, difficultate & periculo id , quod compendioſe affe
qui poflet itinere brevillino, nempè immittendo ſuccum femina
lem per poros uteri uſque ad ovarium .
Immò breviori itinere fieri poteft , ut femen virile fæcundet ova ,
jam diſcilla ab ovario & exittentia in confinio ipſius uteri. Videmus
enim , quod ova gallinæ non exſpectant adventum ſeminis gallo in ip
ſo ovario, ſed licèt lubventanea ſinc, feruntur ad uterum , & in via cre
ſcunt. Quare , ficut gallifemen fæcundare poteſt ova adaucta, pro
pè uterum exiſtentia, licova muliebria ,disjuncta ab ovario, utero pro
xima, à virili ſemine fæcundari poſſunt à contactu ejuſdem fuccife
minalis , exſucti à ſpongioſa uteriſubſtantia ,quam mirificè ſemen in
flat & vivificat lua facultate fermentasiva , ut Harveus obſervavit.
Hinc patet , deceptos fuiffe Præclaros Authores à valvulis & im .
pedimentis , quæ in iubulis & cornibus uteri reperiuntur : tales val
vula deſcenſum ovi ad uterum facilè permittunt , non verò regre
ffum . At ex hoc ſequitur, quòd compages tota feminis ,fluida ad in
ftar fuentis , ad ovarium perduci non poſſit :nil tamen verat , quin
per cæcos ductus, vel per porofitares ſpongioſas uteri , tuborum & fubti
lium valvularum ejuſdem penetrare queat ; ſicuti ab aggere arenoſo
tranſverfali curſus integri fluminis fifti videtur , at percolatio per a
renæ interititia non impeditur. Hoc fanè faciliùs in uiero continge
re poffe , ſuadent experimenta ipfa , quæ adducuntur pro contrariæ
fententiæ confirmatione. Si enim fucci medicamentorum , exteriùs
illiniti , ſolidam culins & carnes penetrant ; & ipſi adverſarii conce
dunt , quòd fuccus fpirituofus ſeminalis per poros, ſeu cæcos ductus
fpongiofos uteri ad venas internas perducitur , cur negabunt paulo ul
teriùs ad propinquum ovarium penetrare poffe ?
Pofieà ex eo , quòd in inſectis ova fæcundantur à contactu & al
perſione ſeminu virilis , ut obiervavit ClarifT. MALPIGHIUS , evinci
tur, quod id ipſum in reliquis animalibus verificatur; proptereà
quòd Natura ſemper compendiole operatur, & fummopere ambages
&multiplicitatcsabhorret. Sed hocmagis patebit ex fequentibus.
PRO
GENERATION E. 241
PROPOSITIO CLXXXV.
Totalem organicam animalis conſtructionem inovo non à fo
gigni ,fed à paterno femine præcipuè efformari.
lamatre
Si vulgari lenſuum apparentiæ acquieſcere deberemus , ova fee
sunda nil prorſus à ſubventaneis differre diceremus; eoſdem enim
fuccos , numero & magnitudine æquales , eaſdemque membranas u
traque ova continere videntur. Hinc perſuaſio invaluit , ovi fæcun
dationem folummodò ad marem pertinere , materiam veròritè dif
poſitam , ejuſque organicam conformationem à ſola fæmina confici &
præparari. Itaque , ficutin plantis ova ſeminalia continentgemmam ,
live plantulam ritè efformatam cum membranis , vafis & fuccis ,quæ
requiruntur ad ejus incrementum , fic quoque in ovis adeffe membraa
nas, vaſa , humores ,unà cum automate organico . Differre ſolummo.
dò ova plantarum ab ovis animalium , quod illa omnia fæcunda ſunt ;
horum verò, quæ vimmotivam à virili femine exceperunt , ſunt fæ
cunda , fcilicet vitali virtute afflata ; reliqua verò organa demortua ;
& cadavera. Et fæcunda comparari poſſunt horologio ex rorisden
tatis cum machina motrice, ſeu cum pondere appenlo ; ſubventanca
verò fimilia ſunt eidem horologio abſque motiva machina.
Non negabo , hanc fententiam ex parte veram efTe , ſed admittere
non poſſum , quòd virile ſemen , præter vim motivam , nil aliud ovo
conferat, nec quòd tota & integra organizatio à fæmina dependeat.
Videtur enim mihi, qùòd organica fætus conſtructio à femine virili
compleatur , efformeturque.
Quia non videtur credibile , quod in fubftantia cerebrali teftium nil
aliud fiat,quàm feligi ex flore fanguinis particulasſe moventes, eaſque
à vinculis craſſarum partium omninò liberari ad inftar ſpiritusvini ;
fed conſentaneum eſile puto , ut in tam prolixa chymica elaboratione
& percolatione , per canales labyrintheos tefticulorum , multis & mi
ris modis Gruentur , diſponantur, moveanturque partes feminis; &
proindè reſulcet quædam univerſalis forma , compoſita ex pluribus
partibus vitalibus diverſimodèconfiguratis : uno verbo, fiet vitale
automa ; & hoc addito materia rite diſpoſitæ in ovo, cui inſuntorga
nica inchoamentu unà cum omnibus inſtrumeniis , fuccis & officinis,
quæ ad nutritionem & incrementum animalis requiruntur , reſultat
tandem ovum perfe tum & fecundum .
Hæc mea conjectura comprobatur ab obſervatione Clarif . Mal
4
Pars II. ( Hb ) PIGHII ,
242 CAP. XIV . DE ANIMALIS
PIGHII , qui in omnibus ovis à ſemine galli irroratis reperit carinam ,
ſeu automa pulli, ſimile gemmaovorum plantarum :at in ovis ſubven
taneis nullum veftigium automatis animalculi reperit in medio cica
tricula , fed fuccus ibidem exiftens erat informis, & fimilis mola . Qua
re carina , quæ in fæcundisovis reperitur,eft opus ſuperadditum à
ſubſtantia feminis virilis , ibidem admitta & conglutinata. Cùmque
talis cariwa fit organicum automa animalis , igitur femen virile quid
compoſitum & configuratum fuerat.
Nec dici poteſt, quòd virile femen fimplex, & fimilare ſua virtute
plaſtica poteſt ſuccum mola illius tranſformare in carinam organicam ;
quia videmus, quòdàcorpore homogeneo, unica & fimplici vi moti
va prædito , ut eft aqua fluens,poſſunt quidem diverſæ operationes
fieri in diverſis organis , ut frumenti tritnlatio in moletrina , horarum
defignario in horologio. At videtur impoffibile , ut idem fluxus aqua
fabricet ex lignis moletrinam , aut ex ferro horologium . Sic pari
ter , Gifuccus feminalis effet corpus homogeneum , unica & limplici
vi motiva affectum , non poſſet organicum automa in ovi cicatricula
ex fimpliciſuccomola illius efformare. Itaque perinde elt ,ſemen ha
bere vimplafticam , ac effe corpus organicum : quomodo enimabſque
parribus diverſe indolis, abſque inſtrumentis & motibusdiverſis ſe ap.
plicare poterit ad elaborandasdiverſaspartesfuccicicatricula ovi, eal
que diverſis modis agitando efformare organa omnia , quæ carinam
animalis in eadem cicatricula conſtituant ?
Præterea videmus , quòd in actu effuſionis feminis virilisconcuti
untur omnespartes corporis animalis , non fine quodam convulfivo, &
quaſi epileptico levi deliquio. Talis autem paffio indicat , quòdà cere
bro , & abomnibuspartibus animalis fuccifpiriruofirapido motu ad fe
men vivificandum accurrunt , eique immiſcentur , atque in utero
muliebri inſinuantur. Tunc Naturæ lumine fuademur, quod ille
susccus feminalis, à dictis ſpiritibus imprægnacus , non fit fubftantia
prorſus homogenea unica , ſimplicique vi motiva affecta ; ſed fru &tu
ram quindam compofitam , & quaſi organizatam habeat; quia cùm
paries iple ſeminis,tum ſpiriius advenientes diverſam temperiem ,for
mam & indolem motivam multiplicem & variam habere debent; &
proindè conftruent univerſalem ſtructuram , non quidem fimplicem
& homogeneam , ſed valdè compoſitam , & quafiorganizatam .
Talis autem organica fubftantia feminalis ,effula in ovum muliebre,
materialem fuccum , in gemma cicatricula contentum , optime diſ
po
GENERATION E.
243
$
poſitum ,movere , convolvere & figurare poterit, quouſque carina
formam acquirat , quam poſtea vitalibus fpiritibus animando , per
fe&tum atque fæcundum ovum reddit.
Quod poftea re vera ſpiritus, in actu coitus accurrentes ad femen
vivificandum , deferant , ciqueadmiſceant naturas & indoles diver
fas, ſuaderi poteft ex nervis & fignis , in fætu ut plurimùm impreſſis,
ex conformationibus membrorum patri ſimilibus, à temperatura , vel
ex morboſis affectionibus podagricis,nephriticis &c. eorundem viſcerum
1
& ariiculorum , in quibus pater afficiebatur. Hoc planè contingere
non poſſet , fi totalis automatis in ovo organizario perfecte exarata
& complera fuiſſet à matre , ita ut à ſemine virili nil aliud , quàm ſim
er plex vis motiva ſubminiftraretur. Videtur ergo veriſimile, quòd
Spiritus paterni in rapido illo eMuvio in actu contus abradant particulas
aliquas ex ejus organis, & sic forfan lafiones hæreditarias earundem
partium ad fætumdeferant.
PROPOSITIO CLXXXVI.
Conje &tatio modi mechanici foecundationis ovi ,& quare id
non expergifcitur, niſi excitetur à fætu , vel impulſu externo.
Inter opera artis nullum magis animalibus & plantis aſſimilari vi
demus, quàm automa , vel horologium , ex rotis dentatis compoſitum .
In hoc tria poriſfimùm adnotare debemus :primò conformarionem ro
farum , quæ pluribus modis moveri poſſunt; ſecundò vim motivam
ſuperadditam , qualis eſt pondusappenfum , vis venti , aut fluxusaqua ;
tertiò exercitium & operationem ipfius automatis .
Et quiain præcedenti balbutiendo innuimus modum , quo à virili
femine imprimitur configuratio & forma automatis in fucco mola , in
ovi cicatricula contento , modò inſinuari debet modus , quo vis moria
va animaftica in eodem automate imprimitur . Quia virile femen eſt
potentiſſimum fermentum , ut dictum eſt ,propriis & adventitiisfpiri
tibus parentis vivificatum , & ideò inſigni activitate & mobilitate præ
dicum , conjicimus , quòd virtus ejus moriva , unà cùm ejusfucco
infuſa per omnes artus automatis , in ovo jam imprelli & efformati ab
codem viriliſemine , vitalem facultatem motivam ei imprimit , modo
forſan non diverſo ab eo , quo fpiritus , ſeu particulæ magnetis ,ſe
moventes agitando totam ferri molem,& debitè fituando partes ejus,
imprimunt ferro vim morivam juxta leges magneticas .
Quapropter ovum , à virili femine fæcundarum , affimilare poffu
mus
( Hb ) 2
244 CAP. XIV. DE ANIMALIS GENERATIONE.
mus horologio , ex rotis dentatis compoſito ,nedum optimè organi
zato , ſed etiam facultate motiva prædito , nimirum cum machina,
vel pondere appenſo.
Verumfi inovo fecundoadeft automa , ſeu animalculum à vi motie
va animaſtica vivificatum , quare in ovisexcluſis avium & reptilium
talis vis vitalis torper immota ad inftar cadaveris, nec unquam vita
les motus inchoant , nifi à calore externoblando excitentur ?
Et licet præciſum mechanicum artificium , quo utitur Natura in
tali opificio, ignoremus , percipimus tamen ejus poſſibilitatem ana
logia quadam ex conſimilibus Naturæ & artis operationibus. Vi
demus enim , in fæno exſiccato non excitari motum macerativum
calentem & ferventem ,niſi à vaporibus aqueis, vel ab aſperſione ejuſ
dem aquæ humectetur. Certum eft, quòd aqua ex ſui natura non ha
bet vim motivam & calefa &tivam , fed tantùm ſua miſtione mollifi
care partes aridas illius poteft; unde pofteà fpiritusactivi, in anfra
& libus illarum derenti ,nedum exercere poſſunt ſuam indolem morje
vam , ſed etiam à motu facto ab aqua , dum exſugebatur , iidem fpiri
ins impelluntur& concutiuntur.
Id ipſum in feminibus plantarum obſervamus, quæ non germi
nant , niſi excitentur ab admiftione aqueæ bumiditatis.
In aliis pofteà vegetabilibus & concretis , ſufficienter humectatis,
non incipit motus fermentativus ,niſi à tepida caliditate leniter agi
tentur : excedens enim fervor exſiccationem inducit , & deficiens
ineptus eſt ad fermentationem inducendam.
Conſimili modo ova excluſa avium indigent calore externo , non
nimis fervido ( nam fucci albuginoſi evaneſcerent ) ſed tepido & vapo
roſo , à quo leni motu agitenturfpiritus ſopiti in automatecicatricula ;
& fic pofteà motum fermentitium vitalem proſequi valent.
Sed ſemper difficultas viget, quare ab initio ,abſque externo im
pulſore,ſpiritusfeminales ,in ovoexiſtentes, non poffunt vitalesmo
tus inchoare .
Dici poſler , quòd in ovo ſpiritus illi impediti funt , & à fermento
caloris impedimenta tolluntur. Sed quia hoc non fatiſfacit, tenta
bimus aliquid ſpecialiùs inquirere ex automate ,ab arte conſervato ;
nempè ex horologio ex rotis dentatis compoſito , cùm penduloof
cillatorio : in hoc licèt adfit vis moriva ponderis appenGi a &tu pre
mentis , tamen , niſi primæ oſcillationes ab externo impellente inferan
tur , antoma quieſcit & torpet.
Hujus
Cap. XV. DE INSENSIBILI TRANSPIRATIONE . 245
Hujus effe &tus ratio mechanica pender ex većtis pendulinatura ,
qui à litu perpendiculari ad horizontem removetur , quouſque fiat
æquilibrium potentiarum , & ibidem fixè retinetur ; quia femper
pondus appenſum eandem vim exercet : at quando pendulum àma
nu altiùs luipenditur, elevaturque , quàm exigit illud æquilibrium ,
tunc fpontè cadendo exercere valet ſuam vimoſcillatoriam ,quæ cùm
ſemper vivificetur, renoverurque ab impulſibus rotæ horizontalis,
fit, ut oſcillationes continuentur, unà cum moim omnium rotarum
automatis.
Quòd pofteà in automate animalis adfint pendula oſcillatoria , pa
ter ex ſuperiùs dictis; innumeræ enim particula aërea incluſæ ſunt
in ſanguine , & in fluoribus animalis , quæ ſunt machine oſcillatorie ,
quæ potiſſimæ & principales cauſa ſuni vitalis motus animalium ; qua
tenus vario modo compreſſæ & reſilientescontinuam oſcillationem in
animali exercent , concutiendo & agitando fluores & ſpiritusanima
lis, eodem modo , ac rotæ horologii ab oſcillatione penduli vitalem
machine motum conſervant.
Et quia in utraque organica machina animali, nempè horologii
idem morus , qui vitam conſervat, eandem vitam inchoat ;ergo quan
do primus motus oſcillationis in ovo incipit , tunc motus vitalis initium
ſumit: ex quo conjicitur , quòd blanda calefaétio gallinæ primosim
pulfus infert machinulis oſcillatoriis automatis ovi gà quibus agitantur
motu continuo omnes ejus organice partes juxta automatisanima
lis exigencias, ſcilicet particule aliquæ curſum dirigunt ad confor
mandavaforum rudimenta nutritioni , aliæ præparationi , aliæ expul
foniexcrementorum deſtinatorum ;aliæ particula membranas , & ovi
integumenta diftendunt ; aliæ perficiunt focum , & vita neceflari
um & perpetuum motum in corde ſollicitant, eique affluxum tranſ
mittunt ; aliæ alia officia præftant juxta leges, à Divino Archite
& o præſcriptas.
Quamplurimaalia hic addere poſſem , quæ ultrò omitto ,ne diu.
tiùs in hiſce rebus hæream .
CAPUT XV.
De inſenſibili tranſpiratione.
ADEM naturali lege , qua animal gignitur, creſcit &
E &
connexi motusnutritivi &deftruttivi in animali , ut unus ne
fi
( Hb ) 3
246 Cap.XV. DE INSENSIBILI TRANSPIRATIONE.
ne altero eſſe nequeat ; immò fe mutuò fovent & adjuvant.
Sed doctrinæ gratia priùs de partium deperditione , quàm
de earum reparatione differendum eſt.
PROPOSITIO CLXXXVII.
Innuitur præclara doétrina SANCTORII , experimentis com
probata , de inſenſibili tranſpiratione.
Præclarus SANCTORius in ejus ſtarica medicina obſervavit , quòd
ficibus hominis unius dier fuerit 8 libraram , perporoscorporis, & per
cutim , tanquam maſſam perforatam, tranſpirant infenfibiliterquinque
libræ circiter ;per os verò non niſi felibra proximè. Talis autem perfpira
tio copiofilima fit tempore fomni duplo , quàm in vigiliis. Nempè
tunc copiofiffimè perfpiramus, quando maximè nutrimur.
Prætereà, quotieſcunque moins vitales pravè & perturbatè fiunt
in morbo , aut ob aliquam caulam , tunc eadem proportione perfpira
tio inſenſibilis impeditur. Itaque fi perſpiratio non eſt abſoluta caufa
ſanitatis, faltem ei arctiſſimèconjuncta eft, ita ut morus virales boni,
autpravi , connexi perpetuo ſint.cum ordinata , vel difformi tranſpić
ratione partium ſubſtantiæ corporeæ ipſius animalis.
PROPOSITIO CLXXXVIII .
Neceſaria eſt inſenſibilis tranſpiratio, ut vita animalis con
ſervetur.
Adeò verum eft , quòd vita animalis in motu continuo particula
rum ejus confiftit , ficut inſinuatum eft, ut nullo alio figno diſtin
guantur gradus vire & perfectionum animalium , quàm pluralitate
& celeritate mo:nam , quos edunt. Sic videmus , quod perfectiora
animalia ( ut ſunt canes , equi& c.) pluribus & vehementioribus mo
tibus agitantur , quàm imperfecta , ut oftreæ , & fimilia ; & hæc,
quàm plantæ , quia nempè plures & nobiliores actus vitales , fenfuia
vos & loco motivos edunt prima , quàm fecunda , & hæc , quàm poitre.
mx plantæ . Tales autem mociones fiunt à particulis animalis fluidis
& confiftentibus , aut intra ejus capacitatem moru fermentitio , vel lo
cali circulando; aut potiùs fiunt motu diffuſivo , tranſferendo nutri
mentum ad fingulas partes , & expellendo excrementa noxta & inutia
lia. Quorum illa , quæ per cutisporosexpelluntur , extra corpus ani
malis tranſpiraridicuntur; proindeque tranſpiratio nilaliud est, quPor
àm.
expulſio dictarum particularum per poros .
CAP. XVI. DE NUTRITIONE ANIMALIUM . 247
Porrò , quòd talis moius tranſpirationis prorſùs neceſſàrius fit ad
vitam conter vandam , patet , quia animalis compofitio non eft fimi
lis æditicio inerti & moriuo , aut operimuſivo , in quo lapides dola
ti , & variò modo configurati, debitis locis appoliti & glutinati fixe
retineantur. Sed potiùsaffimilantur flumini, vel flammæ , vcl mili
tum legioni ambulanti , cujus partes componentes debito & præcla
ro ordine diſpofitæ funt ‫ ;ز‬non tamen in quiete conititutæ , fed conti
nenter fluendo. Cùmque talis fluxus fieri in animali non poſſit, niſi
paries ſucceſſivè egrediendo diſcedant, ſcilicet tranſpirent; & aliæ
advenientés vicem illarum ſuppleant , loca exinanita replendo, fit,
ut neceflaria fit tranſpiratio duplici nomine : ut ſcilicet inutilia eli
minentur , ne ſua pravitate organicam fructuram corrumpant , &
ut adventus nutritii fucci ſubſequi poffit, à quo partes deperditæ re
ficiantur.
Prætereà , quia talis adventus non ſuccederet , niſiſanguisviolen
tiflimo curfu à corde impellere:ur; nec talis impulſius fieri poſſet , ni
ſi circulari fluxu fanguis moveretur ; & hic non fieret , niſi impulfus
Spirituum à cerebro pulfarionem cordis produceret , proindè tranfpira
jio neceſſaria effe videtur , ut vita animalis perfiilat & prolongetur .
Hoc inſuper confirmatur ex eo , quòd impedita tranſpiratione, fi
ve alterara ejus periodo ,ægritudines ſubſequuntur , ut omnes no
runt. Verùm impediri tranſpiratio poteft , nedum à reſtrictione poro
rum , ut antiquicenſebant ,fed à pluribus aliiscauſis produci poteft;
de quibus alii præclarè fcripferunt.
CAPUT XVI .
De nutritione animalium .
UI A exſtant pulcherrimæ obſervationes & ſpecula
Q tiones de nutritione animalium , pauca ſunt, quæ af.
ferre poſſum præter ea , quæ alii tradiderunt.
PROPOSITIO CLXXXIX .
Enumeranturoperationes præparatoria , quibus cibaria à Na
tura in chylum tranſformantur.
Corpora concreta novam formam induere non poffunt , ut infi
nuavimus,niſi eorum particule componentes novo ordine, ſitu , po
fitura & configuratione diſponantur diverſimodè, ac priùs compo
Gita fuerunt. Hoc autem fieri non poteft, oiſ univerſum corpus con
cre
248 CAP. XVI. DE NUTRITIONE
crerum fcindatur, fubdividaturque in minutiſſimas particulas ; quæ
partitio , ſi concretum durum fuerit , abſolvi non poteft , niâ adhi
beantur inftrumenta duriora , ut ſunt mallei , cultri, limæ , aut rotæ
molares. Quapropter , ut cibaria dura. & conſiſtentia tranſformari
in chylum poflint,necefle eft , ut primòſcindantur,conteranturque ,
& hoc Natura in animalibus quamplurimis conſequitur, cuneis inci
foriis dentium , & planis dentibus molaribus cibaria maſticando. At
in avibus ( paucis exceptis ) contuſio , eroſio & trituratio ciborum ab ip
ſomer ventriculo muſculoſo efficitur , comprimendo internas facies
calloſas ventriculi unam verſus aliam ; & mediantibus lapillisduris, &
acuminatis in eo contentis , vices dentium ſupplentibus , incidendo
contundendoque intercepta cibaria ; & fricando hinc inde caſdem
facies ad inftar lapidum molarium eroduntur conterunturque partes
eorundem ciborum , quouſque in minutiſſimam farinam redigantur.
Hoc veriſſimum eſſe, expertus ſum Pilis juſſu Sereniſ.'M D.Fer
DINANDI SECUNDI: globulos enim vitreos, ſeu veliculas vacuas , &
cubulos plumbeos , pariter excavatos , & ligneas pyramidulas, & a.
lia plurima irtra gallorum Indicorum ingluviem per os immiſi, &
die fequenti plumbeas maſſas contufas & eroſas, vitra pulveriſata, &
ſic reliqua ingeſta reperi.
Diverſo autem modo dura cibaria triturantur ab accipitribus &
piſcibus , qui dentibus deftituuntur, & ventriculum non carnofum ,
ſed membranoſum habent , fimilem quadrupedum .
Hæc animalia fermento quodam validiſſimo carnes & offa conſu
munt, non ſecùs, ac aqua corroſive metalla corrodunt & diffolvunt.
Talis porrò ſuccus corroſivus inttillatur à glandulis, quibusmembra
noſa ventriculi ſubſtantia infarta eſt, ut evidentiffimè obſervavi in
ventriculo delphini , cujus glandula admodum craliæ & prominen
tes ſunt.
PROPOSITIO CXC.
Ventriculi carnoſi avium ſtructurad operatio exponitur.
Muſculi ventriculi avium afſimilantur quodammodò cordi,quia
amborum fibræ in orbem circumducuntur , & ſua contractione cavi
tatem propriam conftringunt & coarctant; at differunt inter fe, qua
tenus non omnes fibre ventriculi ſimul agunt , ſed per vices , & hoc
nomine ex pluribus mufculis conftare videntur :quorum præcipuè
quatuor ſunt, bini in qualibet facie tendine validiſſimo colligati, &
qui .
AN I M A LI U M. 249
>
quilibet eorum ſpargit fibras carnoſas fphæricè ad inſtar radiorum .
Præter hos adſunt alii mufculi tranſverſales; omnes tamen conſtare
videntur ex ftratis fibrarum , quæ ab expanſis membranis intercipiun
tur & ſeparantur , ut clarè oblervatur in vaſto ventriculo cygni.
Ordo & modus agendi talis eſſe videtur. TAB. XVIII. Fig .15 .
In ſectione veniriculi ABDE, facta per directiones tendinum
oppoſitorum AF & CD , intelligantur eodem tempore fimul contra
hi duo muſculi AB & DE contrapoſiti, remanentibus aliis duobus
FE , CB relaxatis ; tunc neceſſe eit , ut connexio Eimmota perma
neat , eò quòd ad partes oppoſitas diftrahitur,nempè ab E verſus D
à contractione muſculi.DE, & ab E verſusA à contractione muſculi
BA ; eadem ratione connexio B in eodem fitu perſiſtit.At quia ter
minus A crahitur verſus B ob decurtationem mufculi AB, ergo facies
muſculofa EFA diftrahitur , elongaturque; & ideò raptatur tranfuer
fali moiu à fixo termino E per A verſus B; quare ad inftar laminæ ſu
premæ molaris fricabit , erodetque internis aſperis lapillis cibaria fo
lida R. Eadem rationcoppoſita lamina molaris BCD tranſverſe rap
tabitur à B per D verſus E; quapropter contenta cibaria R à contra
riis motibus corrodentibus muſculorum EA & BD, & deinceps àmuſ
culis BF & EC ,velutià limis, ſcalpuntur : & quia interim validiffimè
parietes ventriculi orbiculariter verſus centrum ſtringuntur & coar
& antur,velutiàtorculari , fiet quoque contufio & trituratio ciborum
contentorum .
PROPOSITIO CXCI.
Conjectatio ingentis facultatis motivæ ventriculi carnoſi
avium .
Præter enarratam differentiam ventriculi à corde avium , adhùc
diverſificantur quoad formam & extenſionem fibrarum , quia fila
menta cordis fpiraliter circumducuntur ; at in ventriculo radiofeex
panduntur: prætereà differunt quoad robur & conſiſtentiam carnoſam ,
quiafibre ventriculi ſunt magis compactæ & duræ , quàm fibre cor
dis ; paritèrque quoad effe &tus, quos producunt ; nam cor exprimit
fluoremſanguineum ex ſuis cavitatibus,ventriculusverò avium conte
rit & molitcibaria dura , in ejus cavitare contenta.
Sed cùm æquè arduum lít, menſuram virtutis motive utriuſque
viſceris determinare ; ſicut vim cordis motivam conjecimus ex com
paratione cum potentia mufculorum maſticationi intervientium , fic
Pars II. ( 11) pa .
250 CAP . XVI . DE NUTRITIONE
pariter cogimur ventriculi mufculi avium facultatem motivam conji
cere ex comparatione cum iiſdem mufculis ,humanis nempè ; cùm
nulla alia certior indagandi methodus reperiri queat.
Ad hoc præftandum nocavi , quòd aliquæ nuces avellanæ adeò du.
ro putamine teguntur,ut ægrè dentibusmolarıbus frangipofſint: has
in ventriculis gallorum Indicorum per osimmifi , & oblervavidie le
quenti , eas diffractas & contritas fuiſſe. Et quia dubitari poterat,
quòd ab aliquo ſucco fermentitio macerari & mollificari cortices illi
lignei poterant , denuo inſinuavi in aliorum gallorum ventriculosve
ſiculas vitreas,adeo folidas, ut ægrè dentibus diſrumpi pollent: has
quidem die fequenti in pulverem redactas interfæces illorum reperi.
Porro , quia utriuſque organi, dentium nempè & ventriculi carnofi
actio ſimilis eft; agunt enim comprimendo ad inſtartorcularis,&
ſuperant eandem refiftentiam , ſcilicet duritiem earundem veficula
rum vitrearum . Igitur conjicere poflumus, vires motivas eorum æ
quales eſſe. Verùm & oftenfa fuit vis muſculorum , humanam mandi
bulam ſtringentium , major potentia ponderislibrarum 1350. Igitur
vis ventriculi galli Indici non eft minor potentia librarum 1350.
PROPOSITIO CXCII ..
Animalia aliqua folaarenoſa terra nutriri videntur.
Quòd aliqua animalia aquatilia , ut conchylia , muſculi, mytuli ,
& alia minuta teſtacea, ſub arena maris degentia , nutriantur ſola are
na, licet ſuſpicari, cum nil aliud in eorum ventribus reperiatur, quàm
fimplex arena , à qua obruuntur: nec motu progreffivo pabula quæ
ritare poſſunt, fed ,in eodem loco permanendo , folummodòos ape
rire valent , & excipere ambientem arenam madidam , quam forſan
muria , ſeu ſuccofermentitio , quo abundant, diffolvere poſſunt inmi
nutiſſimas particulas , ut aquæ corroſivæ Juriſſimos filices & metalla
corrodunt , & in fluorem diffolvunt; quæ particulæ arenofæ , pofteà
fieri poteft , ut in conchæ & aliarum partium ejus nutrimentum ha
beant. Id ipſum dici poſle videtur de illis balanis piſciculis, ſeu lum
bricis , quiintra duriſſimos ſcopulos generantur , & fua mole implent
cellulas , ad animalculi exactam menſuram excavatas : cumque tales
cellule , & incluſa animalcula non ſint ejuſdem menſuræ ; ergò ibi
dem creſcunt, & eodem progreſlu cellulz ampliantur , cò quod in
nulla ampla cellula reperitur minutum animalculum , quod illam
non repleat. Quare conjici poteft , quod ob parietum internorum
& Sch. Pr . 88. part. la COF
A NIMALI U M. 251
corroſionem cellule amplientur, & à raſuris animalculum illud nu
triatur.
10 Ncc dici poffe puto , ex ſola aqua marina tellinarum conchas nu
triri ; ad quid enim tantam arenæ copiam vorarent, & intra viſcera
exciperent? Et quare balani parietes cellularum corroderent, i op
son
и . timenutririab aqua fimplici poſſent?
Quòd pofteà talis metamorphoſis non fit impoſſibilis, probatur à
contraria actione :videmus enim , à fucco ſanguinisgenerari, nutriri
& augeri oſa, & dentes, & lapillos in viſceribus animalium ; quæ om
nia naturam & confiftentiam lapideam habent. Ergò è converſo la
7 pilli arenoſi poſſunt denuò diſſolvi in fluorem ſanguinianalogum ,à
quo caro tendinofa , & teftæ illorum animalium nutriri& augeri por
ſunt.
PROPOSitio CXCIII.
Animalia aliqua & plantas ſola aqua forſan nutriripofle.
Oſtrea ſcopulis affixæ , vel ſuperpoſitæ , neque arenam , à qua di
ſtant , comedunt, neque herbas , à quibusmultoties non circumdan
tur , nec piſciculos, quorum fragınenta nunquam in eorum veniri
culis reperiuntur , ut ab oſtreariis didici ; ſed tantummodò ore aperto
aquam ebibere poſle videntur. Id ipſum obſervatur in conchyliis,
ſeu oftreis ſcutatis, quas patellas vocant : hæ quidem cùm nutrian
tur & creſcant, ore ſupino arctè fcopulis ſemper adhærendo, ut cucur
bitulæ chirurgicæ carni applicatæ , nec arenam , nec ſcopulum ero
dunt , nec herbas , aut piſciculos comedere poffunt, cùm ſemper ſa
xis agglutinatæ , & quali ferruminatæ permaneant:nilergo , præter
aquam ,exſugere poffunt, & tamen nutriuntur. Et plance pofteà
ex ſola aquanutriri videntur ,ut patet in herbis vegetantibus ſuper
'aquam ; at illæ , quæ in terra ſuas radices diſpergunt,non videntur
ex glebis nutriri , ſed à ſola aqua fuperaffuſa, eò quòd ipfa terra ſub
jecta non imminuiturmole ,aut pondere , licèt ab ea exſugatur , au
feraturque valta moles ſolida arboris ibidem plantatæ , utXELMON
TIUS & alii obſervarunt a , qui aqua pura , nempè deftillata falicem
continenter irrigando, eam excrcviſle dicunt, ablque ſenſibili dimi
nutione ponderis terræ priùs exficcatæ , quæ in vas amplum immiſſa
fuerat.
Videmus etiam , ficus in fiffuris ædificiorum & montium marmo
scorum radicatas nutriri , & valdè creſcere abſque eo , quòd duri la
illi
A Prop . 175. hujus. ( li ) 2
252 CAP. XVI. DE NUTRITIONE
lapides eroduntur , ſed potiùs inflatis radicibus moles illa finduntur.
Sic quoque vineæ , quòd in arena marmorea propè lietus Catana
creſcunt & fructificant, à ſola aqua pluviali nutriri poſſunt. Vidi
quoque , ingentem populum excreviſſe , aquam ſugendo per radices,
intra aquæ ductum ,ad inftar vaſti & copiofi capillitii, Auctuantes.
Quare non immeritò fufpicari licet , ex fola aqua has plantas , & fu
periùs enarrata animalia vegetaſſe & excreviſſe.
PROPOSITIO CXCIV.
Sufpicarilicet , animalia pennata in ſui nutrimentum affume
re lapillos ,quos tam avidè vorant.
Cùm ex dictis colligatur, non videri omnino incredibile , anima
lia aliqua nutriri poſſe ex ſola terra arenoſa, aut ex ſola aqua, videri
dum eft , an volatilia , quæ ventriculum carnofum habent , & tanta
fame lapilloscomedunt,ex eiſdem aliquod nutrimentum aſſumant.
Quòd verò talis conjectura non ſit prorſus vana , inſinuari poteft
ex reiterata inſpectione ventriculorum cygnorum ,qui ſunc valti &
magis robufti, quàm in quolibet alio volatili unquam viderim . Hi
fane, aut volitando , aut ſuper aquas innatando , aut ſtagnorum ripis
arenam vorando , vitam tranfigunt ; eorum tamen veniriculi copio
tiſſima arena ftipatiſemper apparent , neque fragmenta , aut integra
animalcula terreſtria , vel aquatilia , aut gramina unquam in eis repe
riuntur , exceptis paucis ſubtiliffimis /filis herboſis, quæ fimul cum
arena implicata comeduntur :hoc allidua experientia 40 annorum
verificari, affirmavit Ser. M. D. FERDINANDUS SecundUS .
Certum eſt, tam vaftam avem copioſo & continuo alimento indi
gere ; quod cùm continenter præparari debeat, reperirentur ali
quandocibaria in eorum ventriculis aut integra ,aut contula & dif
fracta , ficut omnium volatilium ventriculi & ingluvies ante quie
tem nocturnam ſtipati ſunt vermiculis, ſcarabeis,graminibus& le
guminibus, unà cum lapillis. Cùm igitur in cygnorum ventriculis
folummodò arenæ adeò ſtrictè ftipatæ reperiantur , ut inter eas nulla
alia cıbaria intercipi poflint, non videtur impoffibile , ut ipfæmet
arenæ , contulæ & diffolutæ in formam fuidam , in ejuſdem anima
lis nutrimentum abeant , ficut cochlearum genera marina ex arena
nutriri videntur.
Poftquam hæc ſcripſeram , acceſſi ad villam Burgeſianam urbis,
in qua inter alias aves nutricur cygnus : tunc retulit mihi aviarius,
quod,
A N I M A L I U M. 253
quòd , quando ille cygnus cum ſocio mox extincto aliati fuerunt ,
per aliquot dies nil comedebant,poltea aviarius poma conciſa uná
cum furfure intra eorum gulam infinuavit , & tandem affueverunt
unà cum anatibus communi cibo furfuris madefacti. Neſcio , an hoc
contigerit ex nova conſuetudine , uti reteriGASSENDUS , contigiſſe
agno , qui in navi, pane, piſcibus, caſes & carnibus veſcebatur, &
poſt deſcenſum in terram gramina omninò abhorrebat.
Utçunque ſit ,oblervo,quòd gallinæ & columbi, qui domi ex
ſolo pane madido , furfure & farina eliquata toto vitæ decurſu nu
triuntur , non indigent lapillis,utconterantur & molantur cibaria,
jam minutiflimè triturata :& ideò non laborarent fruftrà contra na
turæ indigentiam , ferè toto die ore prono lapillos colligendo ; ficuti
nos non utimur dentibus , quando pultem comedimus. Quare verifi
mile eft , aſſumi lapillos à pullis prædiétis , ut invicem triturentur &
diffolvantur,non ut inutili labore ventriculos proprios lædant , ſed
potiùs, ut aliquæ partes eorundem animalium ex ſucco lapideo nu
triantur , quæforſan ſunt pennæ , quarum grandis copia in cygno ex
eodem fucco forſan nutritur.
Hoc in ſumma non reputabitur impoſſibile, quando videmus , ex
terra & aqua omnia nutriri & augeri ; hac enim plantæ , illa anima
lia veſcuntur. Quare duplex elaboratio illa , qua terra & aqua tranſ
formatur immediatè in plantas , & deinceps in animalium ſubſtan
ciam , poſſibile eft , ut fimul in avibus perficiatur; quandoquidem
concretorum efformationem non aliundè peti deberecenſeo ,quàm
à particularum terræ & aquæ varia ſituatione, poſitura & configu
ratione , ut alibi dictum eſt .
PROPOSITIO CXCV.
, frugibus & animalium carni
Cur animalia perfecta herbisnutri
nibus untur.
Nemo ambigit, faciliùs concreta ſimilaria , quam diverſæ naturæ ,
unum in aliud tranſformari poſſe, quia nempè pluribus præparatio
nibus & elaborationibus, longo ordine ſe conſequentibus, à rudiori
ad nobiliorem formam tranſitur. Hinceft, quòd faciliùsex frugibus
& carnibus, quæ fimiliores ſunt animalibus perfcctis chylus efficiatur,
quàm ex diffimilibus , terra fimplici & aqua pura. Ratio verò , quare
breviori & faciliori elaboratione perfectiora animalia nutriri sdebe
: de
ant , videtur elle necefſitas ulterioris & nobilioris elaborationi
& Cap. 13. Prop. 179. ( 11 ) 3 bent
254. Cap. XVI. DE NUTRITIONE
bent enim efformari organa & fpiritus præclaræ indolis & perfe & io
nis , quæ fenfrivas operationes efficere valeant ; & ideò minùs occu
pari facultas animalis debuit in ſervilibus,& valde laborioſis opificiis.
Deindè pro exacta inquiſitione itineris cbyli præmitti debet hoc
lemma.
PROPOSITIO CXCVI.
E duabus fiſtulis mollibus inæqualiter amplis, æquè turgidis, e
ab eadem potentia compreſis , effluent eodem tempore due
moles fluida inæquales interſe in eademproportione , quam
habent orificia , TAB.XVIII. Fig.16.
Sint duæ fiſtulæ molles æquè compreſſibiles AB & DE,& prioris
latitudo AC major ſit capacitate orificii DF; lintque ſemper repletæ
à fimilibus fluoribus, & ab eadem potentia comprimantur ; dico ,
quòd codem , vel æqualibus temporibus effluent ex iiſdem orificiis
duz moles fluidæ inæquales, quarum illa , quæ ex AB, ad eam , quæ
exit ex DE, eandem proportionem habet, quam latitudo , vel ori
ficium AC ad orificium DF.
Quia duæ fiſtulæ humore plenæ ab eadem potentia , ſcilicet ab
eadem vi impulfiva , eodemque tempore comprimuntur ; ergo co
dem impetu ,& eadem velocitate exprimuntur , & exiliunt Huores
ex orificiis AC , DF. Sed moles fluidæ effuſæ eadem velocitate , co
demque tempore eandem proportionem habent, quam orificia (ut
patet ex demonſtratis in noſtro libro demotionibus naturalibusagra
vitate pendentibusa ) ergo moles fluidi egrella ex fiſtula AB ad eam ,
quæ profluit ex DE, ſe habet , ut orificium AC ad DF.
PROPOSITIO CXCVII.
Ex vena ſplenica ſanguinis moles egrediens ferè quarta pars
eft fuoris , è vena meſenterica expulfi eodem tempore , quo
fit una circulatio fanguinis. TAB. XVIII. Fig.17.
Sit AB vena , & GH arteria meſenterica ;atque DE vena , & LK
arteria fplenica ,ſeu cæliaca. Quia vena cæliacá DE,& meſenterica,
ſeu porta AB ſunt duæ fiftulæ æquè molles & compreſſibiles , quæ
continenter replentur à fluoribus fanguineis, intra cas immiflis à lo
ciis arteriis , & cumprimuntur eadem vià viſceribus, contuſis à mul
culis abdominis , diaphragmatis, & ab aëre inſpirato ; eltque verece
liace DE amplitudo , & os apertum DF, quarta pars ferèamplitudi
A Cap.us. Prop. 224. nis
A N I MAL I U M.
255
nis AC , orificii pariteraperti & non impediti , vena meſenterica AB
( cum illius diameter DF ſemiſſis fit diametri hujus AC ) ergo eo
dem tempore, quo una ſanguinis circulatio abſolvitur, exit ex orifi
cio cæliace DE moles ſanguinis, quæ fere quarta pars eſt fluoris, qui
ex vena meſenterica AB egreditur.
PROPOSITIO CXCVIII.
Per venam meſentericam refluit copia humoris ter , vel qua
ter major , quam ſit fanguis , qui ab arteriafocia meſenteri
ca eodem tempore immiſusfuerat. TAB . XVIII.Fig. 17.
In eadem figura , quia arteria Splenica LK craſſities L æqualis ferè
eſtamplitudini G arteria meſenterica GH , & per eas æquè velociter
ſanguis movetur, impulſus à corde ; ergomoles ſanguinis,eodem tem
pore ab eis effuſi a, ut æquales inter ſe ſunt, vel faltem tres quartæ
partes hujus. Verùm vena ſplenica DE è liene reportat eandem mo
.
lem ſanguins ,à ſocia arteria LK ibidem tranſmiſlam , excepta mini
ma parte inſumpta in lienis nutritione. ) Igitur moles fanguinis , ex
portati à venasplenica DE , ſi non æqualis , ſaltem tresquartæ partes
erit ſanguinis , effuſi eodem tempore ab arteria meſenterica GH .
Oftenſum autem fuit, quòd moles ſanguinis, ejecti à venasplenica
DE, codem tempore ferè quarta pars effe debet illius fluoris, qui à
vena meſenterica AB eructatur. Ergo moles ſanguinis, qui codem
tempore ab arteria ſplenica LK, ſeu ab ei æqualiarteria meſenterica
GH exportatur , ferè una quarta pars erit illius fluoris, qui eodem
tempore effunditur à vena meſenterica AB.
PROPOSITIO CXCIX.
Chyliportionem aliquam ad jecur per venas meſentericas de
ferripoje.
Poftquàm cibi contriti & macerati fuerunt à ſucco fermentitiofto
machi, & in inteftinis à ſucco biliofo & pancreatico fermentati , can
quam à condimentis , chyli confiftentiam & temperiem acquiſie
runt , offendunt duplicem vaſorum ordinem , qui perforat ad inftar
cribri tunicas inteſtinorum , ſcilicet vafa la&tea , quæ habent orificia ,
eo modo configurata, ut chylo puro excipiendo idonea fint , & venas
meſarsicas , quæ pariter accommodata orificia habent , ut ſanguinem
ab arteris refluum non ſincerum excipiant , ſed commiftum cum il
lius chylofifucci portione , quæ à bile coinquinata eſt.
Quòd
236 Cap. XVI. DE NUTRITIONE
Quòd porrò aliquachyli portio faltem faculenta ob bilis miſturam ,
unà cum ſanguine ,à meſaraicis exſugatur, fuadent duæ rationes. Pris
ma eft , quòd per venas meſaraicas vaſtas,& du &tum porla ampliſtic
mum reportari poteft eodem tempore abinteftinis ad hepar fluor , qui
ter , vel quater ſanguinem ab arteria meſenterica adductum luperat ,
& multò majori exccllu ſuperabit reſiduum ejus, ablata portione ,
quæ inteſtinu nutriendis inſumpta fuerat. Ergo videtur pluſquàm
probabile, ut excedens illa meſaraicarum amplitudo replcacur ab
aliquo corpore , & per eas refluat ad jecur aliquis alius copioſus fusce.
cus, præter fanguinem : & quia tanta copia fucci ſuperadditi longe
ſuperat puſillam bilis quantitatem , quæ in meſaraicis exiſtit (cò quòd
tota bilis moles libr. 2 diftributa eft in hepate, in cyſti, & in tota inte
finorum cavitate cibariis commilta.) Igitur per reliquam capacita
tem meſuraicarum deferri debet aliquis alius fuccus diverlus à bile,
& hic alius eſſe non poſſe videtur , quam chylus.
Secunda ratio defumitur ex copiofilima multitudine mefaraica
rum , quæ undique circa jejunum & duodenum inteftina radicantur.
Quia ineptè Natura tantam copiam venarum ibidem non appoſuiſ
ſet, ut minimam fanguinis quantitatem , ab arteria tranſmiſſam , pro
nutritione inteſtinulorum duodeni &jejuni exſugerec.Alienum quoque
à ratione videtur , utmultiplicesillæ vena ibidem appofitæ fint, ut
ſuccumbiliofum , in duodenum & jejunum mox infulum ,ſubitò poſt
ingreſſum abducant:quæ enim fermentatio fieri poteft abſque ulla
mora, quando nec miſceri ;nec contingiomninò cibaria tranſeuntia
à bile potuiſſent? Quare conſentaneum videtur, ut illæ amplz & co
pioſæ hirudines venoſa ex duodeno &jejuno exſugant aliquem alium
fuccum , præter fanguinem & bilem , quidiverlus eſſe non poteft à chy
lo, valdediluto à potu.
He rationes fuadere videntur, aliquam chyli portionem adhepar
traduci, non quidem ut ibidem fanguificario perficiatur , ſed ſolum
modò , ut miſtura ex chylo & fanguine purificetur , & liberetur ab in
quinamento bilis , & deinceps ad cor deferatur, cùm interim aliqua
via reliqua chyli portio , depurata per vaſa Pequetiana ad cavam , &
ad cor, fontem fanguinis perducatur. Non enim inſuetum , aut diffi
cile videtur per duas vias æquè commodas chylum ad cor tranſferri.
Nec rubicundus color meſuraicarummihinegotium faceſſit : novi
enim , facillimè colores immutari; & ideò chyli fuccum alteratione
ſtructuræ ejus , vel alteriùs rei miſtura , facilè tingi poſle rubicundo
co lore puto. Po
ANIM ALI U M. 257
Pofteà in corde,pulmonibus, viſceribus, & in ambitucorporis plu
ribus elaborationibus chylus ſanguineam confiftentiam & formam ac,
quirit. Ex quo tandem partes omnes nutriuntur.
PROPOSIT10 CC.
Sanguinem , unà cum ſucco nerveo , eſſe materiam immedia
tam , qua animalia nutriuntur.
Quòd fanguinisfubftantia ſit vera & præcipua materia, ex qua om
nespartesanimalisnutriuntur, videturnegari non pofle,quia fanguis
componitur ex ſuccis ſimilliniiseis, qui in ovis pugilum animalculum
nutriunt , & citiſſimè augent & perficiunt. Habet quippè fanguis
ſuum albumen , quod conſiſtencia , Sapore , colore,concreſcibilitate in
igne , & nutritiva ſubſtantia reſpondet albumini ovi. Habet inſuper
ſanguis glutinoſam ſubſtantiam fimilem cerebro & nervis , quæ in ru
bicunda cjusparte crebris ablutionibus detegitur , concreta in fibras
& membranulas candidas. Cùmque tales præclaræ ſubftantiæ im
mutentur ad omnes partes animalis ,ejuſque receſſus; & inſuper vi
deamus, quòd omnes illæpartes à ſanguine irrigantur , & contrà om
nes illæ ,quæ arefiunt, & inarcore conficiuntur,deftituunturà ſangui
ne. Ergo autfanguinis ſubſtantia reficit partes deperditas , aut ab eo ,
tanquam vehiculo , fertur nutrimentum . Cùmque fanguis in fe ipſo
contineat partes optimæ fubftantiæ , nec aliæ in animali reperiren
· tur , quæ fua copia reparare poſſent tam grandem conſumptionem .
Igitur à fanguixe ipſo animalis partes nutriuntur.
Contra hanc affertionem afferri poſſunt duæ difficultates. Primò,
quod in animalibusfame enectisintegra molesmaſſa funguinea conſu
mi deberet , cum mors ob defectum ſucci nutritii, nempè fanguinis,
ſubſequatur ;& tamen nedum eorundem animalium cadavera exſan
guia non redduntur, ſed retinent ferè eandem molem ſanguinis, quam
priùs habebant parùm diminutam. Secundò in larga ſanguinis effu
fione deberet animal debilitari eadem proportione,qua ſanguis, ſci
licet nutrimentum , imminuitur : quod tamen eſt falſum , non enim
percipitur notabilis debilitas, niſi majorſanguinis pars ſubtrahatur.
Aliqui reſpondent , quod in enectis fameſanguis, relictus in cada
vere , caret partibus glutinoſis; proindeque eft vappidus fluor , nempè
viduatus partibus nutritioni idoneis.
Sed ex hoc iplo deducitur, non quod ex fanguine animal non nu
criatur : ſed quod abſque nerveo ſucco Spirituofo opusnutritionis non
Pars II. ( KkJ per
258 Cap. XVI.DE NUTRITIONE ANIMALIUM.
perficiarur, ut recentiores adnotarunt. Et cùm exigua moles fucci
nervei non ſufficiat ad reficiendas tot copioſas partes deperditas , di
cendum eft, quod fuccus nervens formam , & facultatem vitulem & a
nimafticam inducat partibus , à ſanguine reparatis. Et hinc est , quod
in larga ſanguinis effufione animal parùm debilitatur : propterca
quòd in eo remanet fuccus nerveusfpirituofus,à quo vires dependent;
& in fameedectis idem fucciisnerveus omninò abumitur.
PROPOSITIO CCI .
Innuitur mechanicaoperatio nutritionis.
Reſtat modò , ur innuamus artiticium mechanicum , quo anima
lia nucriuntur. Cum continenter nedum ex fluoribus animalis , ſed
etiam ex carnibus, nervis ,membranis, tendinibus & offibus parricala
alique diſſoivantur, tranſpirenr, & in auras abean ',remanere debent
cavitates exinanitá in eiſdem locis , è quibus illæ diſceflerunt. In
his poſtea fanguis ,vehementer impulſus à corde , & à conftri tione ar.
teriarum , eodem rapido impetu ,quo impelluntur; incunearipoſſunt
intraforaminula prædicta. Verùm non poffunt quælibetfanguinis
particula indiſcriminacim intra quælibetforaminainſinuari, ſed co
guntur aliquæ determinatæ excipi in correſpondentibus, & fimiliter
configuratisforaminibus, ſcilicei oſſeis, fimiles poris in oſſeis,carnea in
carneis; & hoc quidem neceſſitate configurationis cribrolæ contin
git. Hinc fit , ut , aſſumente qualibetparte analogum & libiconfor
unc nutrimentum , præclarè refe&tio & nutritio perfici poflit.
Suum quoque fymbolum nutritioniconfert aèr externus, qui, ex
ceptus per reſpirationem , & per cutis & carnium poros penetrando,
aut impellendo alias aëreasparticulas, in fluoribus & carnibus anima
lis contentas ( non ſecùs, ac in plantis contingit ) rùm tranſpirationem ,
tùm incuneationemparticularum nutritivarum adjuvat & promovet ;
pariterque vitalem morum fua vi elaftica & imperio , quo impellitur,
confervat & auget .
Tandem opificium nutritionis fieri majore ex partetempore fom
mi, fuperiùs dictum eſt. Quia tunc fuccus nerveus effundiè cerebro
poteftper omnesparies, & fua facultateplaſtica & activa viralem for
mam& animaſticam confert particulis ,à fanguinereparatis, easma
defaciendo &irrorando , modo quidem analogo ci , quo virtus ma
gnetica ferrum fuo afflacu vivificat.
CA
CAP. XVII. DE FAME ET SITI. 259
CAPUT XVII.
De Fame & Siti.
IDEMUS, præclarè profpexiffe Parentem Naturam
V faluti animalium , adhibitis duobus potentiſſimis fti
mulis , doloris ſcilicet & voluptatis , à quibus violenter im
pelluntur ad mala deſtructiva fugienda, & ad bona ſaluri
fera , & vita conſervativa profequenda. Sic , quia cibo &
potu refici debuerant partesdeperditæ ob continuam tranfpi
rationem , indidit Natura dolorificosſenſusfamis & ſitis , ut
quærerent cibaria ad vite conſervationem . Nec folo hoc ma
chinamento ſatis tantæ neceſſitati providiſſe cenſuit, niſi
etiam condimento jucunditatis cibaria dulcorando nos alli
ceret. Ut verò tam mirabilem Naturæ folertiam contem
ur
plari poffimus , videndæ primò ſunt.
PROPOSITIO CCII.
Caufæ famis & fitis.
Notum eſt, quòd fames & firisoriuntur ex defe &tu cibariorum ,qui
defectus, ut talis eft, nullam entitatem habet : quare videtur , quòd
caufi talis paffionis fit ipfa inanitas, ſeu nihilum . Hoc autem abſur
dum eſſe patet s quia a &tus fenfationis dolorifica operario quædam eft:
cùm que operario non à nihilo , fed à cauſa realioperante , effici debe
at , hinc deducitur , quod talis pafſio dolorifica & firis neceſſario pro
duci debeat ab aliqua reali caufa operante. Hæc autem ut indagari
poſlit , obfervo , quod paffio famis non oritur ex mera debilituie, &
defectu parrium integralium animalis nam ut plurimùm ægrotica
rent ftimulo famis, licèt spiritas, fanguis & ſolide partes eorum val
de diminutæ fint ; & bene valentes poft longam inediam languent
quidem , atfamenon moleſtantur, quam paulo antè fentiebant. Igi
tur vera cauſa famis ett mordicatio innicarum & neruulorum ventri
culi, quæ excitari non folet, niſi quandoftomachusexhauſtus omni
no fuerit , tunc enim fucci quidam corroſivi à valisexcretoriisglands
larum , quibus ventriculi ſubſtantia referra eſt , evomuntur intra ejus
cavitatem , & fuis aculeisnervoſas tunicas pungen lo & mord :cando ,
nedum eas corrugant,ſed prætereà molefiam & dolorificam paffionem
inducunt , quam famem vocamus. Hoc ſuaderurexeo , quod, poft
( kk ) 2 : quàm
260 CAP. XVII . DE FAME ET SITI.
quàm repleto ſtomachofames exempta eft , tunc fuccis acidis, aut a
cribus denuofamem irritamus. Et famescanina nullis cibis ſedari po
teſt; quia nempè membrane & nervi ſtomachi perpetuo à ſucco cor
roſivo mordicantur, five ob inſignem ejus acrimoniam , five à profix
vio , abundanter effuſo ab illis vafis excretorius glandularum .
Quando vero talispaffio connexa eft cum deliquio , & inſigni viri
umproftratione , tunc quidem ſedari, vel faltem moderaripafſio poteſt
ab odoribus & fuccis cardiacis, quatenus ſpiritusreficiuntur , aut mo
1 , quo fibra nervea lancinantur vi quadam narcotica , quietem nan
ciſcuntur.
PROPOSITIO CCIII.
Cauſam fitis indicare.
Neceffarium eſſe fluorem potus , cùm , ut in ſtomachocibaria ſolida
ingeſta dilui , effluere & macerari poſſint, tùm , utinſerviat ad chy
lum fluidum ,ut faciliùs per anguſtias vaforum lacteorum excipi &
excurrere poffit , & tandem , ut fibre & tunice ventriculi madefiant,
ſi enim nimisareſcerent , ineptæ effent ad motus & expreſſiones effici
endas.
Modò paffio fitis aut pendet ex ariditate faucium , gule & ſtoma
chi, aut ex acredine falium , quibus tunicæ prædictarum partium in
farciuntur. Utroque modo cauſa paffionis fatis eſt vellicatio nervo
rum ,aut quia ab ariditate tunicarum comprimuntur, & in moru ea
rundem nervofæ fibre diſtrahuntur , vel quia punguntur à falinisack
leis.
PROPOSITIO CCIV.
Modum , quo fames & fitis eximuntur , & cauſam ſubſequen
tis fenſusjucundi exponere.
Summè expetibilem eſſe dolorum curationem , quam fubſequatur
ſuavis quidam ſenſusjucundus, Natura ipfa docet. Cùmquefames ſit
affe tio moleſta ac morboſa , quæ oritur ex mordicatione, quam pa
tiuntur membrana & nervoſa partes ftomachi à fuccis corrofvis : ergo
amotio & curatio talis dolorifica moleftia dele &tationem & gaudium
inducere debet.
Qua verò operatione & modo talis medela abfolvatur, inquiren
dum eft. Et primò adverto , quòd famis exemptio non fit per rema
tionem & expulfionem illiusfuccicorroſivi exftomacho, qui potiùs uti
lis
CAP. XVIII. DE MOTIBUS DOLORIFICIS. 261
lis eft , & ideò eje&tio ejuſdem noxia eflet (impedireturenim opus na
tritionis ) ſed fit fuperaddendo novam materiam , ſcilicet cibaria ,
quæ , ad inſtar ſpongiæ , fuccum illum corroſivum exſugat; & fic du
plex bonum Natura conſequitur. Primò membrane veniriculi àmo
leftia corroſiva liberantur ; ſecundò utiliter acrimonia & vis corroſiva
exercetur , macerando & fermentando cibaria ipſa ingeſta ; & hinc
inchoaturchyli confectio.
Verùm , quia ex tunica interna ventriculi ab ingeſtis cibariis om
ninò abftergi non poſſet ſuccus ille corroſivus, à quo inficiebatur;
proindèque non tolleretur mordicativa moleftiafamis ; idcò Natura
novo auxilio potus indiguit, quo plura compendia conſequitur, de
quibus fuſe egimus de renib. Propof. 134. hujus. Primò diluendo intere.
nam ventriculi tunicam , abſtergit illum ſuccum falinum fermentiti
um ; & fic moleſtiam famistollit. Secundò humectando fauces,afo
phagum & ventriculi tunicas, eas molliores & fexibiliores reddit.
Tertiò alinaparticula,à pots diffolutæ , per omnes anfractus ciborum
penetrando ,faciliùs macerationemeorum promovent. Quartò po
tusinſervit, ut vehiculum ciborum , à quo lubriciores redditi , per in
teſting facilè diffluere poſſunt; & prætereà chylus fluxilis fit ; & ideò
per ſubriliffimos canales vaforum lacteorum & meſaraicorum ad cor
deferri poteſt. Quintò tandem , poftquàm fanguificatioconfecta eſt,
aqueusfluor imprægnatus ſalibus alcaliſatis per renes expurgatur , &
fanguinem purum &ſincerum relinquit.
Porrò ſenſusille ſuavis , qui ſedaia fiti ſubſequitur, ut plurimùm
in faucibus, lingua & æſophago percipitur , tùm, quia tollitur aridio
tas, & moleftaſcabrities illarum partium ,quæ moriones impedit, tùm
etiam, quia falinaparticulæ ibidem retentæ eòmagis membranaspun
gunt & corrodunt, quo magis areſcunt, & à defectu fluorisnon ab
luuntur , & non aſportantur. Quare, ablata caufa illius moleftia ,
ſubſequi debet ſenſusjucundusjuxta Naturæ leges.
CAPUT XVIII.
De Moribus dolorificis.
on eſſet completa diſſertatio demotibus animalium ,
N fi tantummodò motuum caufæ & modi recenſerentur,
qui ſecundum ordinem Naturæ , & in ftatu fanitatis fiunt:
fed etiam oporteret , ut motus perturbati, moleſti & morbifi
ci examinarentur. Quia verò hoc viresmeas ſuperat, cogor
( kk) 3 pau.
262 CAP . XVIII . DE MOTIBUS
pauca aliqua potiùs innuere , quam exactè declarare. Et
priùs de motibus dolorificis in genere agam .
PROPOSITIO CCV.
Caufa præcipua doloris non eft diviſio continui.
Siverà effet vulgaris definitio doloris , quòd fcilicet fit divifio con
tingi, procul dubio nulla diviſio continui , vivente animali , fieri polo
ſet abique doloris fenfu . Et è converfo nunquam dolor contingerer
abique continui diviſione. Hoc autem mulcóries minimè verificari
videtur. Quia nedum ofa corrodi & fecari poffunt, fed etiam cere
bri , vifcerum & carnium porriones aliquando abſcinduntur abſque ul
lo doloris fenfu. Prætereà fi divifo continui , ut divifo eft , produce
ret dolorem ,planè paffio dolorifica percipi debureț toto tempore , quo
partes diffe &tæ funt; fcilicet quamdiù vulnera non agglutinantur,
quod eftfalfum ; nam folummodo temporepunetare,vel diffeétionis
à tali fenfu afficimur, & paulo poft ceflat dolor.
Etlicèt verum ſit , quòd folummodò nervi , membrana & vendines
ſenſitive partes ſint in animali , & reliquæ à nervis deftitutæ fenfu ca
reant, & proinde dolorem non percipiant; videmus tamen, quòd
acerbi & intolerabiles dolores non contingunt, quando diſſectæ ſunt
membrana , aut nervi, ſed pouiùs , quando integri permanent. Ve
rum tamen eſt , quòd fi'nervi acu pungantur, vel fucco ſalino mordi
centur , aut malleo contundantur, tunc moleftifimi dolores ſentiun .
tur : ſed non indè colligitur ,quòd à divifione continuitatis fibrarum
dolores excitentur. Quia ſubriliffima fibrille , ex quibusfafciculi ner .
voſi & membrana componuntur , truncari non poſſe videntur ab a
ciebus acutiffimis acus,velfalium ; ficutividemus,quòd à ſubrili mu
crone clavi penetrantis non truncantur fibræ ligni ,aut panni, fed fo .
lummodò parumper diſtrahuntur , & ab invicem feparantur , utlo
cum cedant fubintranti illi cuneolo ; nec ſcillura fibrarum fit , nifi ab
acie lata ſcaipelli , aut culori. Tandem licèt concedatur ,fibrillas
aliquas nerveas à pun&t ira acus abſcindi & truncari , & ob id tam
grandem dolorificam paffionem induci, planè diſciſſo integro nervo ,
Nempè fafciculo, ex millenis fibrillos compofito, reſultaret multò ma
jor dolor ; quòùeſt adeo falíum , ut poſtnervitotalem difciffuram do
lor ceſſet. Igiturà carſa longe diverſa à continui diviſione dolor pro
ducitur.
PRO
DOLORIFICIS. 263
PROPOSITIO CCVI.
Cauſa præcipua dolorisnon eft diffolutio compofitionis de
texturæ fibrarum nervearun .
In præcedenti oftenfum eft, quod fimplex difciffio & detruncatio
fibrarum , nervorum & membranarum non fit precipua cauſa doloris.
Modò videndum eft , an diffolutio compofitionis & texture earundem
fibrarum lit poriffima cauſa doloris. Ecfanè,fi folummodò à coninfio
ne nervorum , facta ab ictu alicujus corporis duri, veluti à malleo ,
dolor efficeretur , planè cenleri poflet, quòd à diffolutione texture fi
brarum dolor penderet : nam revera coniuho ralem diffo'utionem pro
ducere poffet. At frequentiùs dolores acerbi excitantur à fimplici
punctura acus ,aut ab aculeis ſalium , quorum acies acutiffimeinep
te ſunt ad texturam nervorum diffolvendam ; eò quòd , parumper di
ſtractis , & ab invicem ſeparatis filameniis , vel particulis fibrarum ,
quantum nempèoccupant acutiffimi illi mucrones, non videtur dif
folvi poffe textura earum . Proptereà, quòd à glutinoſa carum con
>
fiitentia fubicò retrahuntur, agglutinantur, & priorem connexione na
reſarciunt ; ſicut fides citharæ poft dittractionem ſubitò fpontè con
trahuntur.
Quòd poftea talis minima d ſtractio fibrarum , ut diitractio eft ,
dolorificu non lit, patet ex eo , quod , tactis articulus, & compreſia
carne mufculorum , multo magis diftrahi & elongari nervorum fibra
deberent, quam ab intcrpofitione apicis acus , & tamen nullum do
Lorem inducunt.
Adde , quòd abſque ulla punctura dolor excitatur, quando ſcilicet
feſtuca tanguntur & refricantur nervi , aut membrana oculorum , &
tunc nec diftrahuntur fibre nervea , nec diffolvitur textura earum .
Igitur pracipua & porifſima cauſa doloris longè diverſa eſt à diſſolutione
compoſitions texture nervorum .
PROPOSITIO CCVII.
Præcipua e immediata cauſa doloris videtur effe vellica
tio f, atta in nervis , cujus mechanica operatio exponitur.
Excluſa continui diviſione & diffolutione textura fibrarum ner vea .
rum , reſtat ſola vellicatio & corroſio earum , quæ fenfum dolorificum
inducere poffit. Quia ſenſitiviſſima fibre nerveæ & fuccifpirituoſ , in
earum fpongiofa medulla exiſtentes, facilè irritari poſle videntur, qua
tenus ,
264 CAP. XVIII. DE MOTIBUS DOLORIFICIS.
tenus, irregulari & perturbato motu agitati , communicare poffunt
cerebro conſimiles concuſſiones affimetras, quæ convulfivam illam para
fionem , moleftam & cruciantem inducant , quam dolorem vocamus.
Quòd verò talispaßio in animalis Sede ſenſitivainduci poſſit , ſua
detur ex illo moleſto cruciatu , quem producit fonitus ille aculus , qui
fit , dum faber cultrum , ſeu laminam ferream , lima corrodit; & pla
nè fibilus ille diſſonans adeò moleftè tympanum auditus vellicat, ut
ſint, quilibentiùs i&um validi pugni , aut calcis tolerent , quàm ob
firepentem illum ſibilum audire velint. Et quis capiet, quòüſonus ille ,
quieſt acris tremor,Sciſſuram ullam , autrupturam , vel diſſolutionem
membrana tympani auditoris inducar ? Nil enim ultrà vellicationem
irregularem &diffonam inferre pofle videcurgà qua perturbetur har
monicus ille rhythmus, quo animales ſpiritu naturali lege moveri apti
nati funt.
Hoc confirmatur ex horrore illo convulſivo viſcerum , qui excita
tur ex reminiſcentia illius nauſea , quam olim porio cathartica ventrie
culo induxerat. Planè concuffio illa dolorifica viſcerum non ab ulla con
tinmi di viſione , ſed à motuſpirituum inordinatè nervos vellicante &
concutiente produci poteft.
Quodque prætereà pajfiones dolorifice pendeant à prædictis vellie
cationibus, confirmari poteit ex modo, quo multoties medicantur.
Obſervavi multotics moleſtoum illam dolorificam , quam affert lenis
contactus, aut fricatio feſtucæ ,aut muſcæ in naribus, in ſuperciliis &
infronte: quæ pafſio tàm molefta eft, ut ad eam tollendam aliqui colae
phosfibi impingant, caput parietibus incuriant, & unguibus curem la
cerent uſque ad fanguinis effufionem . Si igitur vellicatio illa indigec
tam enormi medicina corroſionis & diſciſionis cutis ab unguibus, quæ
corroio dolorifica cft ex ſui natura : ergo illa vellicatio , fačta à feftuca ,
vel à contactu muſca , multò magis dolorifica erit, quàm fit nervorum ,
in cute exiſtentium ,corroſio & laceratio. Et proindè moleftia dolorifica
ex ſui natura conſiſtit folummodo in illa nervorum vellicatione & pre
rigine , quia irregulariter ſpiritus animales in cerebro concuriuntur
contra eorum naturalem indolem .
Hinc eft, quòd interne vellicationes dolorifica à narcoticis, quietem
inducentibus , facilè ſedentur. Hinc etiam doloresdentium aliquando
ab ineptifſimis verbis, à circulatoribus ſuſurratis , per breve tempus
ſedantur; quia nempe vehemens opinio , qua ægrimedicari poſſe ab
illis ſuadentur , animalibusfpiritibus contrarium motum inducit , quo
vela
Cap. XIX. DE LASSITUDINIS MOLESTIA. 265
vellicativa commotio interrumpitur , & aliquando prorſus tollitur.
Id ipſum præclarè confirmatur exmodo,quo medicatur convulſiva
illa cruris contractio, quam Italicè Granchio vocamus : nam à talicru
cials ictu oculi liberamur, & ſubitò concuſſo calce crus affe &tum valide
agitetur. Oportet ergò, utà novo motu alius vellicationis motus dolo
rificus perturbetur & impediatur.
CAPUT XIX.
De Laſſitudinis moleſtia.
EBILITATIS fenfum à laffitudine valdè differre,
DA manifeſtum eſt; quia illa oritur ex ſimplici defectu vir
tutismotive , ſeu impetumfacientis ; hæc verò eſtpaſio quæ
dam angoris, quæ poſt laborioſos motus exantlatos percipi
tur. Sic pueri, quigrandia pondera ſuſpendere nonpoffunt
ob virium penuriam , læti abſque ullo ſenſu laßitudinis ſal:
tant uſque ad tripudium . At viri robuſti poft violentasmo
tiones corporis percipiunt paßionem illam moleftam & dolo
rificamartuum & fpirituum cum anxietate & deliquio , quam
laßitudinem vocamus. Talis porrò paßio à pluribus cauſis
oritur. Et primo videndum eſt.
PROPOSITIO CCVIII.
Quomodo paflio laflitudinis à ſola ſpirituum diſlipatione
producatur.
Videmus aliquando , quòd viri bene vaientes ,poft diuturnam ine
diam ob quamlibet corporis agitationem , moleftifimum ſenſum lafficu
dinis patiuntur : & quia tunc organa motus detrita & lacerata non funt,
infertur, quòd ex defects virtutis impetum facientis talis laffitudo con
ringat. Cum fucci ſpirituofi à nervis inſtillari debeant , ut unà cum
fanguine in muſculis excitare valeant diſploſionem illam , qua motus in
animalifiunt;dicendum eſt, quod ex defectu talisſucciſpirituoli paſſio
lafirudinis in tali caſu oriatur Ut verò modum mechanicum , quo
laborioſa talis laffitudo fit, indicare poflimus, conſidero, quod,quan.
do plures homines ſuſpendunt & trahunt exiguum pondus , quod à
ſingulari homine moveri poteft , tunc parùm ,velnihil defatigantur,
quia upus poft aiium ſuccedere poteft ad opus ſuperandum perbre
ve tempus, & deinde à quiere refici poteft. At fiab unico homine i
Pars II. ( 11) dem
U DINIS
266 CAP . XIX . DE LASSIT
dem pondus aſiduo labore trahatur m, irum non eft, valdè eum de
fatigari, & tandem languore affici. Eodem modofucciſpirituoli &
Sanguis abundanter ſubminiſtraticoncipi poffunt, utplures bajuli
nus portantes ; & idcòfacili negorio, quando fucci ſpirituoſiabundan
tesſunt, una portio eorum ſuccedere poteft ftatis temporibus ad pon
dus ſuſtinendum : ſecùs autem contingit in pauperie Spirituum , qui
indefeflo & continuato labore abſque ulla requie oneriſuccumbunt.
Hoc exemplum ut aptari poffit noſtro caſui, conſiderandum eft ,
quod ſucci Spirituofi inftillantur orificiis nervorum intra muſculos; &
ideo ,quando iubuli ſpongioſi fibrarum nervearum abundanter repleti
funt talifucco fpirituofo ,continenter ab illis ſubminiſtrari poseſt abſ
que ulla interruptione. At quando ob inediam præcedentem , vel ob
diuturnam effufionem iubuli illi extenuati , & ferè exſucci ſunt ; vel
faltem ob intemperiem ſpiricus ferè inepti ſunt ad difploſionem illam
efficiendam , tunc grandi conatu ex cerebro tranſmitti debent ; quod
tanta ſpirituum penuria fieri non poteft abſque fenfis laffitudinis &
languoris: & hinc dolorifica illapaffiooriri poffevidetur.
PROPOSITÍO CCIX .
Quomodo ex læſione organorum pallio laſſitudinis dolori.
fica oriatur.
Triplici modo ab organis laſis laffitudo inducipoteft :primò , quia,
obſtructis viis, ſucci ſpirituoſi perduci non poſſunt ad muſculos mo
vendos ; ſecundò , quia ,dijtraitis,aut laceratis fibris muſculorum &
tendinum , non poſſunt ſine doloris fenfu moveri ; tertiò , quia , à for
dibus inter fibrasinfartis motus impediuntur, ficuti rotæ horologii ob
pulverem , vel rubiginem difficilè agitari poſſunt.
Quoad primum patet , quòd fucci ſpirituoſiloco motivi , quamvis in
cerebro abundent, non poſſunt movere artus , niſi ex cerebro ad muf
culos per nervos perducantur. Ergo quando vie , live orificia nervo
rum lunt obitructa, perindèSpiritusinflare non poterunt muſculos,
ac ſi animal careret fpiritibus. Hinc oritur illa inertia , torpor & laffi
tudo , quam patimur fubitò poft expergefa&tionem , quæ eandem palo
fionem laſſitudinis inducit, aclaborioſa corporis commotio ; quando ſci
licetſpirituscopioſe refectiſunt : & tamen , quia via nervorum adhuc
inſuccis nutritiis obſtructæ ſunt, non poſſunt illi ab imperio voluntaris
impelli ad muſculos movendos , ut ſuperiùs dictum eſt.
Id ipſum contingere videtur in aliquibus morbis acutis, iâquibuse
vi
MOL ES TI A. 267
vires momento proſternuntur, non quia fpiritus deficiant, ſed quia
perduci non poſſunt ad muſculos movendos: quod conjiciturex eo ,
quod exacto paroxyſmo vires redeunt abſque eo,quod à novo cibo refia
ciantur;immò validiffimè muſculos movent,ſuperveniente phrenitide.
Secundò eadem paffio laſſitudinis producitur, læſisorganismotuum
localium , abſque ullo ſpirituam defe&tu. Quia nempè mufculi valido
impetu inflari non poſſunt, niſi eorum fibre detrahantur à cuneis
materiæ rarefačte intrà earum poros ; nec grandia pondera ſuſpendere
& movere valent, niſi fibra ,tùm mufculofa, tùm tendinoſe à nimia
diſtractione aliquam lacerationem patiantur. Pariterque fieri non
poteft, utligamenta & cartilagines, inter articulosinterceptæ ,non
conterantur ab incumbente pondere corporis ejuſdem animalis : ta
1.
les autem diftraétiones, lacerationes & contufiones nunquam fient abf
que eo , quod fitus, ordo & connexio particularum ,fibrofam conforma
tionem conftituentium , diffolvantur , perturbenturque, in qua præ
ter naturalem tranſpofitionem partium miræ vellicationes & corroſio
nes contingent, quæ dolorifica&molefte eruħt. Unde mirum non eft,
quod anxietatem afferant.
Tertio impeditur motus muſculorum à puncturis acrium ſuco -c
rum , inter fibras diſperſorum , qui ſuis aculeis dolorificam pafſionem
inducunt , quando mufculi agitantur: & proptereà in hiſce corpori
bus impurismoleftioreslaſſitudines contingunt.
Quartò eadem paßio oritur ab infartione excrementitiorumfucco
rum viſcidorum , replentium muſculorum porofitates, qui proindè im
pediunt inflationem ,fine quaagere muſculi non poffunt;eodemmo
do , ac rotæ horologii, rubigine contractæ ,circumvolvi non ſine
difficultate poſſunt ;ex tali, inquam , difficultate fit, ut majorimo
leftia laßitudinis animalia afficiantur.
Malo laßitudinis quiesipfa duplici nomine medetur: primò , quia
ceſſat lafio & vellicario illa fibrarum mufculorum ; ſecundò , quia fen
ſim reficiuntur particula lala & deperdita , atque reponuntur fuis de
bitis locis illæ , quæ ablatæ fuerant , & glutinantur partes diſciflix à
fucco nutritio adveniente. Quæ omnia ſuavi quodam fenfu refectivo
contingunt.
PROPOSITIO CCX.
Quare ftando magis defatigamur;quàm deambulando ,
rationem reddere.
( LI) 2 Quia
268 CAP. XIX. DE LASSITUDINIS
Quia ftando retinemus corporis machinam in ſitu ere &to ; & hoc
non ſoli mufculi, extendentes articulos crurum & ſpine, præltant ,
cum maxima oneris pars à duritie offium cruralium & fpine , tanquam
à columnis ſuſtineatur : è contrà in deambulatione iidem mufculi di
rectores animalis , præter retentionem in ſitu ere&to, debent inſuper
ſuſpendere , & anteriùsimpellere integrum pondus totius corporis
animalis , eò quòd fine flexionetibiarum deambulatio fieri non poteſt;
& quando tibie Alectuntur , tunc tota machina animalis incurvata
non innititur columnis crurum ; & ideo violenter elevari debet ab
illis muſculis extenforibus. Ergo multo magis laborioſa actione fati
gari deberemus deambulando,quàm ſtando. Quod tamen eft falſum .
Igitur aliundè petenda eft caufa laffitudinis & deliquii, quo ftandoaf
ficimur. Hæc, ni fallor, pendet ex eo, quod a &tio continuaia ejuſdem
muſculi, quæ fit fuftinendo idem pondus, licèt exiguum , moleftiffi
maeft , & majorem laffitudinem inducit , quam ſi ačtione non affidua ,
ſed interrupta, interpofitis frequentibus pauſis, ſuſpenderet pondus
decies majus prolixiori tempore. Et ratio eft, quia a &tio ejuſdem
mufculi continuari abſque ulla quiete non poteſt, niſi continuò tenfu
& inflatus permaneat ; & proindè oportet, utſtillicidia ſucci ſpiri
tuoli è nervis continuato fluxuexprimantur; aliter abſque quiete no
væ diſploſiones in muſculis non fierent. Verum à tali continuata ſpiri
tuum effuſione du &tus nervorum evacuantur , & exfucci redduntur,
eò quod plus exit ex eis , quàm ex cerebro introduci & tranſmitti
2
poffit. Quarè ceffabit effluvium fucciſpirituofiintra muſculum , vel
faltem laborioſo conatu è cerebro guttulæ aliquæ exprimi poffunt:
& hinc oriturſenſuslaffitudinis & languoris , quiſtando percipitur. At
perambulando muſculi per vices quieſcunt:& ideo tubulinervoſ , in
eos deſinentes, refici & repleri ſucceſſiveſpirituofofucco poffunt ; &
fic , interruptis actionibus, facilè poſſunt machinam animalis fuftine
re & movere , abſque notabili laßitudinis fenfu .
Præter fpirituum defectum , conſidero,quod in moderata & vicißi
tudinaria a £tione mufculorum , quæ deambulando fit, oportet, ut fibre
muſculorum & tendinum moderatè per vices diſtrahantur, & ab inter
poſitis quietibus reficiantur. At ſtando quia iidem mufculi extenſores
Articulorum nedùm abſque ulla intermiſſione agunt, ſed valido cona
mine laborant; non quia grande pondus ſuſtinent, ſed quia valdè
relaxati ſunt ultrà exigentiam naturalem eorum ‫و‬, ob directionem
grticulorum,genuum & coxendicum ; & proinde decurtatiofibrarum
COD ,
MOLESTI A. 209
conſueta irrita redditur , ut chorda arcus relaxata , licet contraha
tur , tamen vim non habet arcum conſtringendi, neceffe eft , ut plus
juſto coruin fibra diftrahantur , cum priventurillis refectionibus vi
cillitudinariis, & proinde fibra aliquo pacto lacerantur: quæ lacera
110 cùm ex ſui natura fit dolorifica , fit , ut ſtando facultas ſenſitiva in
cerebro percipiat talem paßionem laßitudinis. Contrà vero in deama
bulatione crebræ fibrarum muſculorum diſtractiones citò medican
tur; & ideo dolorificæ non ſunt, nec tantam laßitudinem inducere
poflunt.
Inluper ſtando,plantarum pedum pelles, membrana, cartilagines &
ligamenta tendinofa , quæ ad inftar pulvinarium inter articulos oßium
tibiarum & spina interponuntur , à continua preſſione oneris totius
corporis incumbentis valde contunduntur : & talis coniulio laceratio
nem aliquarum partium dolorificam inducit : quæ non medicatur ,
dumſtando non datur locus refečtioni & quieti. Atfacultasſenſitiva
‫زن‬ animalis multo magis afficitur dolore cujuslibet partis corporis, quàm
à conſuetis laboribus omnium mufculorum artuum , & à contuſioni
bus interruptis & reparatis, qui fiunt abſquelaſsunibus dolorificis in ex
ercitio deambulationis.
Hoc mirifice comprobatur ab experientia. Videmus enim , quod
diuturna & continuata feßio , etiam in loco commodo , producit no
tabilem ſenſum laßitudinus & languoris, ut experiuntur , qui navicu
la , vel lectica vehuntur. Er', quod magismirere ,medicina hujus
malieſt laborioſa deambulatio , à quain fine itineris diuturni præcla
rè & fumma cum jucunditate reficiuntur. Unde patet , quod ne
dùm ab illa continua ſeßione mufculi glutei & omnes artus compri
muntur , & ideò eorum fibre lacerantur; ſed prætereà impeditur
circulatio fanguinis , & moius nutritionis partium compreſlarum .
Hinc ſequiturdolorifica illa paßio laßitudinis & languoris, quæ pofteà
tollitur & medicatur non à quiete , fed à laboriofomotu mufculorum ,
quideambulandofieri debet.
Sic pariter diu ftando, præter lacerationem dolorificam muſculo
rum extenſoriorum , lendinum á cartilaginum , patimur quoque las
fonem , qua impeditur circularis morus ſanguinisper eoſdem mufcu
Los à continua eorum tenfione & rurgentia. Quorum malorum appro.
priata medicinaeſt non quies, ſed morm deambulationis, à quo circe
Lario ſanguinis reſtituitur, diffuſioſpirituum per'nervos ſuppletur, &
lacerationes à fuccisnutritiis reſarciuntur. PRO
( 11) 3
270 CAP. XX. DE MOTIBUS
PROPOSITIO CCXI.
Quare vehementes & inuſitati motus inducunt dolores
articulorum & muſculorum , caufa conjicitur.
Experientia conſtat, quod vehementes & inufitate moriones , quæ
deſudando fiunt in luſu pilæ , aut in gladiatorio exercitio , dolores
afferunt non fubito , ſed die ſequenti poſt quietem & refe&tionem no
Eturnam , quando articuli & mufculi brachiorum & ribiarum confue
tos morus efficere non poſſunt, fine molefto & gravidolore. Et procul
dubio talis dolor non producitur à laceratione & ruptura fibrarum ,
muſculorum & tendinum . Primo , quia {ubito talis noxa percipi de
beret in actu exercitii violenti , quando nempe laceratio & ruptura
fit; non vero dicſequenti , quando la ſio potiùsrefe &ta & conſolidata
eſe potuit. Secundo , quiamedicatur non à quiete , ſed à novo & re
perito conſimili exercitio violento. Videtur ergo, quod talis dolor
produci poſſit à concurſu abundantis ſerofi & viſcidi humoris, qui re
plendo porofitates carnium , nimium dilatatas à præcedentibus diſplo
fionibus ad inſtar ſpongiæ , & à tali tumore & infarcimento fibre able
quepun &turis dolorificis moveri non poſſunt. Porro talis tumor & in
fartio tolli non poteft , niſi per tranſpirationem infenfibilem per poros
cutis, aut eliquaris glutinoſisſerofitatibus, & tranſmiſſis per venas : &
hæ operationes juvantur, & mirificè promoventur ab exercitio labo
rioſo ſubſequente , quatenus attenuantur, eliquantur , impellun
turquehumoresilliſtagnantes,qui ſpeciem quandam abfceffusconfi
ciebant. Et ſic facilè ejici poffunt ; & perinde tollitur cauſa doloris.
Inſuper ex tali motu renovato acquiritur aliud bonum , eftquedi
ſpoſitio & apritudo ad vehementesmoriones in pofterum efficiendas,
cùm dilatatis & apertisnovis viis in muſculis fanguisfaciliùs effluere
poſſit, & meliùs nutrire fibras illas valeat: & ideò , robuftiores &
mobiliores redditæ , majori alacritate ac promptitudine deinceps
moveri poterunt.
CAPUT XX.
De Motibus convulſivis.
ONVULSIO dicitur motus involuntarius diftenfionis,
Cven vel contractionis alicujus articuli, factus à caufa pre
ternaturali. De tali motu aliqua breviter notabimus. PRO
CONVULSIV I S. 271
PROPOSITIO CCXII.
Convulfio non fit à nervorum contractione , aut
relaxatione.
Vulgatum eſt, convulſionem , feu fpafmum eſſe nervorum pravam
affe&tionem , qui à nimia ariditate ,aut ſuperflua bumectarione decur
tantur , & tunc muſculos, in quibusramificantur, violenter contra
hendo inflectunt, vel dilatant articulos, quibus annectuntur. Hæc
ſententia merito antiquata eft , cùm ab experientia & ratione evi
dentiflimè refutetur.
Quia nunquam nervi arefa &ti & exficcati viſi ſunt, & ob id con
trahinon poffunt, ſicuti pili combuſti & torrefacti contrahi & tor
queri ſolent; neque à madefactione , quæ naturaliter nervis convenit,
unquam contrahuntur , nec pariter à nimia febrili caliditate , aut á
gelu hoc producitur.
re
Pofteà , licèt revera nervi contraherentur ,tamen non poſſent ar
ticuli tam valida vi incurvari , aut diſtendi; eò quod nervi non affi
guntur duobus terminis , duris & firmis , veluti clavis ,ſicuti muſculi
oßibus, aut fixis tendinibus alligantur; ſed potiùs nervorum principia
laxè uniunturmolli & cedenti ſubſtantia medullari cerebri , autſpina
lis medulla ; & eorum fines nectunturmolli quoque carni muſculoſa ;
& intermediæ nervorum longitudines non directè , fed flexuoſe &
laxè incurvantur. Quare elt impoſſibile , ut nervi , ad inftar funis
contracti, & clavo affixi , articulum annexum flectant.
PROPOSITIO CCXIII .
Spaſmus fit à contractione involuntaria muſculorum ,fa
Eta à mordicatione morbifica nervorum.
Senſu patet in articulis inflexis, aut diſtractis ob convulſionem ,
quod idem muſculus , qui voluntaria alicuicontractioni deſtinatus fue
rat in ftatu fanitatis , poftea in pafmo, invitò contractus, tenſus & in
durarus permanet. Itaque moins convulſivus non differt à motu via
luntario in actione ipſa ; ſed in caufa efficiente , quia fic ab imperio vo
luntatis , fecùs acilla. Si igitur id ipſum ,quod à motu voluntatis ef
ficiebatur in ftatu fanitatis ,pofteàà caufa morbifica iifdem neceffa
riis operandi modis abſolvitur ; ergo ambo motue iiſdem mechanicis
operandi mudis fiunt. Verum inmotu voluntariofpiritus animales, vel.
Jicando inizia nervorum in cerebro , eoſque convellendo , exprimunt
gut
272 CAP. XXI. DE TREMORE
guttulas ſuccinerosoſ intrà fanguinem , contentum in mufculis,à qui
bus difplofio inflativa confurgit. Igitur oportet , ut in pafmoeadem
irritatio in nervis , & efufiofucciſperituoſifieret àcauſa morbifica. Vi
demus autem , quod talis irritatio efficitur in nervi cruralibus rana
rum exenteratarum , quotieſcunque acu punguntur , velſucco ſalino
tanguntur. Ec in nobis ipfis experimur, quod irritatis nervis narium,
autafpera arieria , excitantur motus convulſivi fternutationis , aut iuf
fis. igitur fimili modo punctura, aut corroſiones , fa &tæ in nervis
artuum ab aliquo ſucco acri & ſalino , poſſunt motus convulfivospro
ducere. Qui morus erunt tranlitorii & momentanei , ſi irritatio lubi
cò ceflet ; & diuturni & perſeverantes, & irritatio illa continenter
fiat. Hoc confirmatur ex eo ,quod in illis , qui convulſi pereunt,poft
mortem ceſſat illa diſtorſio, & dirigunturarticuli, qui contracti fue
rant : co quod , extincta prorſusfacultate ſenſitiva in nervis,deficit
quoque ſenſies moleſtia , à qua convellebantur ; & proindè non am
pliùsfuccumſpirituofum ,nempè cauſam diplofionis, intrà mufculos ef
fundunt; idcoque contractio illa violenta mufculi deficiet.
Reftat folummodò difficultas ,quomodo tanta copia fucci fpiri
tuoſi è nervis effundi poſſit , quæ ſufficiat ad diſploſionem continuatam
efficiendam per plures dies in muſculis convulſis. Cui difficultati pa
tet reſponſio ex fuperiùs dictis, ubi ottenſum eſt, quod non exigitur
abundans profluvium ſucciSpirituoſi è nervis ſed fufficit minimarum
guttula , um diſpenſatio , quales ſunt particulæ odoroſæ zibeti, vel
catharticæ , quæ à vitro antimonii in vino diffunduntur.
CAPUT XXI.
De Tremore animalium .
GIMUS in genere de tremore corporum libro de viper
E cufſio
cum nis a modò exponi debent caufa & modi mecha
‫زر‬
nici, quibus animalium tremores , tùm ſpontanei , tùm invo

luntarii & convulſivi fiunt.
PROPOSITIO CCXIV.
Quomodò voluntarii tremoresfiant in animalibus , exponere .
Cùm tremor oil aliud fit ,quàm ſucceßiva á frequensagitatio ad
partesoppoſiras,videndum primò , à qıla canſa , & quibus organis vo
luntarii tremores fiant. Etpatet , quod , cummannm concuiere tre
paulo moru volumus , tunc mufculi antagoniſta fuccelivi, unuspoſt
alium
4 Cap . 30.
ANIMALI U M. 273
alium , à voluntaris imperio citiflimè & frequenter contrahuntur ,non
ſecùs ac in bilance æquilibrata duabus manibus , modò unam , modò
aliam lancem deprimimus. Sic pariterin lingua , cum literam R pro
ferre volumus , contrahuntur fibra muſculoſe antagoniſta ejus, à qui
bus flectitur ad partes oppoſitas frequentibus vibrationibus. Et in
hilce moribus tremulis fupponitur manus , aut lingua æquilibrata ab
æqualibus contractionibus propriis & naturalibus machinularum , com
ponentium mufculos antagoniſtas ; qui pofteà à voluntariis tračtioni.
bus, factis per diſploſiones, fuperiùs enarratas , ſucceſſive agitantur,
& iremorem efficiunt.
PROPOSITIO CCXV.
Quomodò involuntarius tremor fieri poffit à relaxatione do
conſtrictione machinularum , quibus fibræ muſculorum
componuntur. TAB. XVIII. Fig. 18.
Dictum eſt fuprà , quòd ,ficut oſcillario funependuli fieri poteft à
naturali ejus difplofione & vigravitatis , fic quoque arcus , aut confi
milis machina flexibilis & refliens tremulo motu agitari poteſt ob
ſolam ſtructuram materialem machinæ. Cùmque fibre muſculose
ſint catenæ , compofitæ ex machinulis ad invicem connexis , facilè
percipimus, quòd oſcillatoria quadam viciſſitudine modò relaxari
modò contrahi poflunt frequentibus & æquitemporaneis agitarioni
bus. Utque modus , quo tremor efficipoteft,aperiamus , fitcolumna,
velos AB annexum offi ſubjecto CD ,& convertibile circa nodum B;
ſintque duo funesmuſculoſi AC & AD alligati in ſummitate A ,& con
nexi in terminis C , D contrapoſitis offis ſubjecti : manifeftum eft ,
quod , fi funes contrapoſiti ſumma vi tracti eſſent, ut nil prorſus re
laxaripoflent,procul dubio columna AB, à tonicatra£tionefirmata,
immoja ftaret neque ullam concußionem pateretur ; at quiamachinu
le , ex quibus catena muſculoſa AC, AD componuntur , ſunt com
preffibiles, & reſilire poſſunt, hinc fit ,ut nunquam funes tanta vi
tractiſint , utnequeantaliquantulum relaxari . Et in tali ftatu fi fortè
impulſa & inflexa fuerit columna AB verſus D, neceſie eſt, ut diſtra
hatur funis AC, & tantundem relaxetur contrapoſitus funis AD.
Majorem ergo vim faciet funis AC ob violentam diſtractionem ma.
chinularum ejus , quàm funis AD ob relaxationem machinularum ſua
rum. Quare, poftquam extinctus eft ille impulfus, necefle eſt, utma
jor vis , quam exercet funis AC, reducat columnam AB verſus fitum
Pars II ( Mm ) pers
244 CAP. XXI. DE TRE MORE
perpendicularem ; & quia in motu regreſſus acquiritur novus impca
tus , contrarius priori, fit ,ut columna ulteriùsimpulſa flectatur ver
ſus C, diftrahendo funem AD, & relaxando funem AC. Igitur ob
eandem cauſam reducetur columna , & fiectetur ſecunda vice verfus
D. Et fic , repetitis alternis reflexionibus frequentibus , iremorem
efficiet & perſeverabit , quamdiù impulfus externus renovatur . Si
cut videmus , vexillum tremula undulatione agitari, quamdiù ven
tus 1pirat , qui,pariter duas oppofitas vexilli facies alternatim impel
lendo, perindè agic , ac illi duo funes AC & AD. Quod verificari
debere , certum est , licèt ventus fit continuus & uniformis : quia ab
inutio , li facies vexill destra parùm inclinata excipit ictum venti, di
rigetur & deinceps ad partem oppofitam flecterur ob impetum ac
quiſitum , & ideò exponetur eidem vento facies finiftra ; & fic dein
cupsalternasflexiones repetendo undulationes proſequetur.
Eodem modo in animalibus articuli canlis externis mille modis
impelli poſſunt; & ideò,muſculis antagoniſtis viciſim relaxatis & con
tractis, tremulusmoins creari poteft.
PROPOSITIO CCXVI .
Quomodò defectus virium tremorem inducat.
Experientia docet ,quòd languidi & extenuati ob inediam , obin
firmam valetudinem , ob ſenectutem & ob præcedens laboriofum ex
ercitium ,manibus ſuſtinere aliquod mediocre pondus non poſſunt
abfque tremore. Quod verò talis paßio contingat ex defe&tu faculta
tis , impetum fscieniis ,ſcilicet ex defectu fucci ſporituoli, qui perner
vos communicatur , ſuaderi poteſt ex momentanea refe tione, quam
efficit vini, aut cardiaci liquoris potio , quæ vires adeo reſtaurat, ut
deinceps abſque tremore pondus illud ſuſtineatur,
Modus verò , quo fit talis tremor , eft , quia ob penuriam fucci fpi.
rituaſi non poffunt ex nervis continenter effundi guttulaillæ , quæ re
quiruntur , ut in mufculis exploſiones & turgentiam continuatam
producere poffint, fed oportet , ut frequentes morulæ intercipian
tur , in quibus muſculi relaxantur & flacceſcunt ; & ideò , vicibus fre
quenter interruptis ,ſuſpenfio ponderis negligitur & renovatur. Et
hinc oritur motustremulus.
Hoc confirmatur ex eo , quod viri alioquin robuſti pondus pro
prii brachii extenſi ſuſtinere non poffunt, continuata actione per ho
tam integram abſque tremors . Quia nempè ob continuatam eftalion
MC 718
ANIMALIU M. 275
nem ex iiſdem nervis fuccifpirituoſi diflipantur & deficiunt ; & pro
inde , interruptis vicibus , & minutis ftillicidiis, exprimi pofíunt.
PROPOSITIO CCXVII.
Quare timor & frigiditas tremorem inducat , exponere.
Quia ad mufçulorum actionem continuandam requiritur perenne
Stillicidium fucciſpirituoli ,qui ceffare poteft , tùm ob inopiam , tùm
etiam ,quia impeditur ejus diffufio & adventus. Talis autem acceffus
fucci fpirituoſi ad muſculos inflandos impediri poteſt triplici modo :
primò, inducta quiete in ipſis fuccisfpirituoſis ; ſecundò agitatis motus
contrario , nempè fugiendo verſus cerebrum ; tertio obſtructis viis &
orificiis du &tuum nervoforum . Quòd frigus ex ſui natura torporem Sc
quietem afferat, omnes ſcimus. Quia frigus nil aliud effe videtur ,
quàm privatio & defe&tus caloris, & proinde frigus inducet defe tum
& inopiam caliditatis , feu præcipuæ caufa motive animalium . Qua
proprer mirum non eſt, quòd adveniente improviſo frigore liſtatur ,
aut faltem retarderur motus fpirituum intrà muſculos ; & ideò difa
plofiones in eis fiant periodo interrupta , ex qua interruprione tremor
ſuboriatur.
Pofteà, quod timor fit fuga quedam ſpirituum ad intrà, conjicitur
ex pallore faciei ,oculorum offuſcatione ,vocis exilitate & interruptio
ne , virium defeétu , ex tremore artuum , & ex cordis valida & fre
quenti palpitatione; quæ omnia fymptomata contingunt in ftatuinte
gro perfecte ſanitatis animalis , dum fpiritus abundant. Ergo ſubſe
quuntur ex retraétione & fuga ſpirituum , quam inducit apprehenſio
periculi & mali imminentis. Igitur mirum non eft , quòd , dum fpi
ritus in rali perturbatione retrocedunt, parce inſtillari poſſint intrà
muſculos, & ideò vicibus interpolatis diſploſiones fiant, à quibus tre
mula vacillario oritur.
PROPOSITIO CCXVIII.
Cauſam tremoris morbifici , qui in paralyſi , febribus & ſe
nio contingit , exponere.
Præter tremores ſuperiùs enarratos , qui à ſpirituum defe tu , vel
ab impedito eorum concurſu oriuntur ,darialios tremores , qui à mor
bifica cauſa dependent ,manifeſtum eſt. Videmus enim quòd , laſis
nervoſis & tendinoſis exiremitatibus articulorum , paralytici quidam
tremoresproducuntur ; inſuper in paflionibus epilepticis & in paroxyf
misfebrilibus vehementiffimo tremore artusconcutiuntur ; minorita
( Mm ) 2 mco
276 CAP. XXI. DE TREMORE
men vehementia ire perturbatio tremores affert. Hæ omnes pafſiones
procul dubio ab aliqua cauſa morbifica irritante produci debent, cùm
præter voluntatem contingant, nec à potenti vi motiva fpirituum a
nimalium impediri & refrænari poſſint.
Tales igicur vehementes concuffiones articulorum , factæ invitafa
cultate animali , convulſive vocari ſolent. Quæ producuntur ab irria
tatione & mordicatione nervorum & membranarum , ob quem mole
ftum ſenſum dolorificum exprimuntur ab eis intra muſculosfucciſpirie
ihoji, diſploſiones continuaras efficientes, à quibus contracti retinen
tur : & ideò articuli flexi, vel dilatati perſiſtunt.
At in tremore paralytico fiunt quoque convulſive illæ nervorum
mordicationes, non quidem continuata , fed pauſis interpoſitis, uc con
tinga! quædam frequens oſcillatio, ad inftar funcpenduli. Quod con
tingere potest ex eo , quod fucci ſalini & mordicantes aut intinuantur
inira nervos non fluxu continuato ad inftar fonticulorum , ſed gutia .
tim ; vel potiùs , quia periſtaltico quodam motu , compreſſis nervis ,
aculerſalini, intra nervosinſinuati, pungere pofluntper vices fibras
& membranas nerveas. Quod prætereà confirmatur,quia tales irri.
tationes excitantur , vel augentur à turbulentis Spirituum agitationi
bus , ut contingit in paralyticis ,qui , dum excandeſcunt , vel contri
ftantur , vehementiùs tremunt. Et in fanis hominibus motus ira ar
tuum tremorem inducit: quia nempè in turbulento ſpiriruum molt
pun &turæ illæ vehementes excitari poſſunt.
Omnium tamcn validiffima eft concuffio tremoris, quæ in paroxyf
mis quartana febris contingunt , & quæ in ſpinali medulla moleftiſa
mam paßionem inducunt, ubinimirum fucci ſalini, à præcedentifer
mentatione ſeparati , mordicationes illas dolorificas creant , ut fuo loco
dicemus . -
Tandemn ſenilis tremor, licèt confimilis fit affectioni paralyticorum ,
adjuvatur nihilominùs valdè àvirium & fpirituum defe&tu.
Verum tamen eft , quòd in quolibet moru tremoris irms & reditus
ferè æquitemporanei eſſe debent ex lege oſcillatoria , ut dictum eft,
quatenus muſculi antagoniſte ſimili & æquali frequentia alternatim
contrahi debent , ad inftar funependuli .
PROPOSITIO CCXIX.
Torpedinis vis ſtupefactiva & Hyſtricis tremor exponitur.
Duæ fabulofæ narrationes paſſim circumferuntur : una eft de cor
pe:
ANIMALIU M. 277
pedinis piſcis vivenenata , quæ manum piſcatoris , haſta mediante ,
è longinquo ftupefacit.
Altera etthyitricis, quæ , cutim tendendo , ſpinas illas prælongas,
quibus dorſum ejus tegitur , longiùsejaculatur. De utroque animali
enarrabo ea , quæ propriis oculis vidi .
Eft torpedo piſcis latus, fimilis rają , molli tamen cute tectus :
hæc , digitis compreſſa ,tremoreadeò vehementiconcutitur , ut mo
num contrectantis moleſto corpore dolorifico afficiat , terè fimiliſpaſ
mo illi , qui producitur à cubiti conciſione ſuper menlam. Talis
energia ſtupefactiva non oritur à facultate , vel aura ulla venenoſa :
nam primò, li tangatur , contrecteturque torpedo eo tempore , quo
quieicit , manum prorſus non lædit ; fecundò eodem ipſo tempore ,
quo pilcis concutitur , ſi extrema ejus pars lateralis digiris contrapo
fitis ftringatur , manus nil læditur. Ex quo evincitur , quòdpilcis
ille nullam auram venenatam emittit. Verum eft ramen ,quòd digi
1 iis compreſſo ejus thorace propè ſpinam , ubi frequentiffimi nervi &
mufculi adſunt, tunc concuſſiavehemens illius animalis manum contre
ctantis ſtupefacit , & fpafmo quodam afficit. Hanc paßionem adeò
exaggeravit Nobilis Anatomicus Anglus, quitremore paralytico ve
xabarur ,ut affirmaverit coram Sereniſſimo FeRDINANDO Magno
Duce Hetruriæ fibi moleftum dolorem brachii per duos dies intuliſe
torpedinis illius contactum . Neſcio, an opinio malum auxerit. Di
cam ego bona fide , quæ expertus ſum . Quotieſcunque digitis non
flexis,ſed in directum extenſis levi conatu zhoracem torpedinis ſtrin
gebam , tunc abſque ulla moleſtia illius piſcis tremorem tolerabam :
at quando articulis extremis incurvatis ,pollicispræcipuè , excipie
bam perpendiculariterpercuffionestremulas piſcis , tunc spaſmum pa
tiebar. Unde cognovi, quòd in tali caſu tendines noftri, & ligamenta
articulorum nervoſa , & ſenſu exquiſito donata , validè contunduntur
ab ictibus repetitis, factis à piſcis concuffionibus , qui proindè fpafmum
producere poffunt fimilem ei ,qui à cubiti percuffione producitur.
Hyſtrix verò non ejaculatur Spinas ſuas prælongas ,ſed tantum
modò eas arrectas retinendo tremula concuſſione agitat & vibrar. Hoc
quidem efficitur à pellemuſculoſa, & à muſculisſemilunaribus,quibus
interna curis ftipara.eit, quiradices fpinarum erigunt & concutiunt.
Deberet modò fubjungi theoria aliarum innumerabilium morio
num morbificarum , de quibus Medici copioiiffimèdifferuerunt. At
quia me tanti non facio , ut meliora proferre valeam , ideò folummo
do pauca ſubjungam . ( Mm ) 3 CA
-2973 Cap. XXII. DE MOTU EXCANDESCENTIÆ
CAPUT XXII.
De motu excandefcentiæ febrilis.
GAM demotionibus excandeſcentiæ febrilis ,quæ licet
A noftris ſenſibus expoſita ſit , quam frequenter noftro
mulo exper amur, nihilominus earum caufæ & modimecha
nici , quibus efficiuntur, quamvis ſummo ſtudio quæſti
fuerint uſque ad noftra tempora, adhuchumanam ſagacita
tem fugiunt; cùm non vereantur Doctiſſimi Medicorum
ingenuè proficeri, adhuc febrium naturam ſe aſſecutos non
fuiſſe. Siergo in re tam ardua & recondita nil profecero ,
non magis mihi , quàm cæteris vitio vertenc Eruditi Le
ctores. Quibus aliundè ingratum non erit , novamethodo
à principiis, longè diverſis ab iis , quæ traduntur in com
muni ſchola, eame deduxiſſe & expreſliſſe.
PROPOSITIO CCXX..
Vulgata febris definitio affertur , ejuſque defectus
infinuantur.
Nomen febris ab hominibus impofitum fuiſſe , conſtatpaffioni cai
dam excandeſcentiæ motus cordis co arteriarum (non quidem irritate
ab ira ý vehementi corporis motu ,fed fpontanea e permanentis ) cui
aſſociari ſoletfervor o caliditas totius corporis, eamque conſequuntur
alia fymptomata languoris,debilitatis, doloris, o alia plurima. Sed
breviùs definiri ſolet febris,quod ſit calor , accenfus in corde. Febres
poſteà ſubdividuntur :aliæ enim intermittentes, aliæ continua ſunt;
aliæ periodice , aliæ irregulares ;aliæ incipiunt cum rigore & frigore ,
aliæ ab initio incalefcunt ;aliæ ardentifſime ſunt , aliæminimum inca
lefcunt ; quæ aliquando perniciofa valdè cenſerifolent.
Circà cauſas excandeſcentia febrilis,putant , efficientem eſſe nati
vam cordis caliditatem ; materialem efle ſanguinem , copia , vel qua
litate peccante, qui,non ſecùs ac ligna , pabulum incendio fubmini
ſtrat : & quia ut plurimùm febres habent certas periodos durationis &
intermiffionis, ut determinatis temporibus exactiùs quàm horologium
renoventur , oportet, ut in fanguine generetur , aut aliundè ei com
municetur aliquid, quod ad ſingulas periodos febriles in ſtata menſura,
Sæqualiproportione, & tempore poflit febrim denuò reaccendere.Hoc
au
FEBRILIS 279
autem erit , juxtà eorum ſententiam , humor aliquis excremenritims
corruptus, in minera aliqua deltiefcens, ſenſim augmentatus in ſtaro
tempore , ut inde fanguis afficiatur á fermenteſcat. Talis minera ,
ſeu focusin vulgari ſententia ponitur in venis meſaraicis, vel alibi ;
materia verò funt quatuor humores vulgares. Sed hæc profectò len
tentia meritò rejicitur , poit fanguiniscirculationem deiectam , cùm
fanguis nec in mefaraicis, nec alicubi ſtagnet ; nec receſſus , autſpecie
pro mineris ufquam in corpore animalis excogitari poffint abſque
inmore infigni, aut abſceſs aliquo . Et proindè tota hæc fabula
evaneſcit.
PROPOSITIO CCXXI.
Non à foco , vel fermento in corde exiſtente , febris ac
cenditur.
Alii recentiores cum Cartesio ajunt, fanguinem in febriebullire
į fervefcere ex calore contratto in corde, manifeftè evinciab expc
rientia , fcilicet expulſu grandi & vehementi , & ex æftu intolerabili in
pracordiis , & ex ſisiardentißima. Ponunt pofteà præcipuum fanguinis
fermentum in corde ipſo , quod focuscaliditatis eft.
Sed contrà hanc Carteſianam imaginationem res ipfa clamat : nam
in vivorum anatome non obſervatur in corde fervensilla caliditas ,
quam tantopere exaggerant ; immo irritato animali doloribus & crx.
ciatibus acerbis, dum fecatur, proindeque in exceſurabioſo iracun
diæ ejus (quæ ex ſui natura caliditatem in corde auget) ſatis moderata
caliditasin corde ejus reperitur , nempe ejufdem gradus, ac habent
viſcera , & reliquæ partes interne animalis ; ſcilicet non ſuperat gra
dus 40 thermometri , ſcilicet eft æqualis caliditati ſolis altivi .
Pofteà in corde non reperiuntur vafa ,fermentum continentia : nil
enim aliud ibidem conſpicitur,quàm cavitates carnea , confiftentes ,
mundæ & abfterfæ , quæ continenter abluuntur à fimplici tranfilu
fanguinis;necfaporem aliquem acrem , acidum , aut alterius naturæ ,
quàm purißimoſanguiniconvenit , quiſquam reperiet.
Ex his ergo & ex aliis rationibus, quæ contrà Cartesium ab
aliis adduci folent , fatis evincitur , calıdiralem , aut focum cordis, vel
ejus fermentum non effe caufam excandeſcentiæfebrilis.
PROPOSITIO CCXXI .
Non accenditur febris à ſanguine alterato da fermentato ;
ne
380 CAP. XXII. DE MOTU EXCANDESCENTIÆ
neque ob mordacitatem ejus cor irritatum febrilem ex
candeſcentiam efficit.
Non deſunt tamen Præclari Authoies , qui adhuc ,antiquorum
præjudicis præoccupati , cenſent ,fanguinem principem locum ob
there in hac ſcena . Ajunt enim , ſanguinem vel ob copiam ejus &
Iurgentiam , velob admiſlionem humoris alicujusfermeniitii alterari,
fermentari & corrumpi facile poſe. Ex quo fit , ut motuin , forvo
rem & caliditatem contrahat ſanguis ab ipſamet aétione fermentatie
va ; ſicuri videmus , herbas contulas macerataſque, & vina novafer
vere , ebullire , motum & agitationem vehementem maxima cum cali
dirate contrahere. Prætereà, poſtquam fanguisex fermentatione jam
dicta acrimoniam , & pungitivam quandam naturam contraxit , ne
ceffe eft (inquiunt) ut in trantitu ejus per cor mordicet & pungat fta
mina fibrofa cordis, non ſecus, ac in corde avulſo à contacto ſuccimor
dicantis, utaquæ fortis , renovatur , augeturque extincta ejus pula
ſatio : ex qua punctura cor vehementiſſime commoveri& pullare de
bet cum ingenti ardore ac caliditate, producta ab ipſo corde, vel
potius à ſanguine viriateproprie caliditatis nativa , velexcitata a fer
mento ipſiſanguiniſuperaddito.
Nituntur pofteà confirmare , ex ſanguiniscorruptelafebrem oriri ,
proptereà quod paflim in febribusurina alteratur, corrumpiturque ;
cùmque urina ex fanguine in renibus ſegregetur, ſecum deferre co
gitur particulasimpuritatum , quibusfanguis coinquinatur , & tam
diu urine alteratæ perſeverant, quamdiùfebres perdurant; quodeſt
ſignum indubitatum corruptela ſanguinis.
Contra hanc plauſibilem , & à magnis viris receptam ſententiam ,
nonnulla militare videntur, quæ examini doctiorum operæ pretium
erit exponere .
Et primò,non quia urina febricitantium alterata eft quoad colo
rem & conſiſtentiam , ſequitur, quòd fanguis , cui urina commiſta
fuerat, fic quoque corruptus. Fieri enim poteſt, ut non àfanguine,
ſed ab alia cauſa urine alteratio & perturbario contrahatur. Sicutab
oleo puriſſimo & infipido ,à quo aqua commifta ſeparatur, poſſibile
eft, ut dulcorem , velacredinem amaram , quam aqua ſecum defert ,
à contactu facchari, vel rhabarbari contraxerit, non ab oleo inſipi
do. Quare etfi urina alterata in febribus à fanguineſeparetur, non li
cet concludere , ſanguinem eadem corruptela affectum efle , & cau
fam efficientem fuiſſe alterationisurine , niſi certòconſtiterit, quod
nul
à
FEBRIL I S. 281
polla alia cauſa liquor urina contaminari potuerit. Quis enim ſcit ,
an inftomacho, vel inteſtinus , aut inglandulis meſenterii reperiatur hua
mor ,fal, autfermentum , à quo effici potuerit talis urina conturbario ?
Ethoc aliundè evincitur , quia ſi urina alterata & corrupra indicat
corruptelam actu exiſtentem in maſſa ſanguinea , à qua febris gigni
tur; ergo , dum perfeverat alteratio urine, perſeverabit quoquema.
litiafanguinis , & proindè effectus ejus , nempè febris: fed urinealte
ratio perſeverat nedum diebus & horis paroxyſmifebriles ,ſed etiam
toto tempore quietis & intermittentia a febre in tertianarins & quar
sanariis. Igitur malitia fanguinis etiam diebus vacationis & intermit.
tentie perdurat ; & tunc quoque fanguis per corcontinenter tranſit,
circulando ; proindèque accenfionem in corde excitaret , & fua acri
monia cor vehementer concitare deberet : ergo diebus intermittentia
febris accendi deberet. Et propterea febres tertiana & quartana om
nes eflent continua , abſque ulla intermifione , quod eft falſum . Igi
1
tur hypotheſis aſſumpta falſa quoque erit.
Secundo ſinulla alia de caufa agrorudo tam pernicioſa , qualisfebris
eft, accenditur , niſi quia ſanguis , alteratione & putredinecontracta,
valdè recedit à ſtain ejus naturali , procul dubio fanguis febricitan
sium valdèdifferretà ſanguine ſanirum , ſicut inſigni differentia ve
getabilia & animalia putrida à non putridis diverſo colore , odore',
ſapore, confiftentia & facultaribus a &tivis diſtare videntur. At nos vi
demus, quòd fanguis, per phlebotomiam ex fanis hominibus eductus,
nil ferediffertà ſanguine febricitantium , etiam in acutis ;in utroque
enim ſeparatur pars fluida candicans , albumini ovi ſimilis , quæ in
igne concreſcit, à parte conſiſtenti rubicunda ; eundem faporem at
que odorem in fanis & agrisretinent : colores verò licèt aliquantulum
differant inter ſe in febricitantibus,eædem differentiæ pariter obſer
vantur in cruoribushominum perfecte fanorum . Igitur dicendum eſt,
fanguinem febricitantium non efle putrefactum , corruptumque :
proindeque verum non erit , quod à fanguine corrupio febris accen
ditur & fovetur.
Tertio videmus , quod ex apoſtemare in extremo pedis febris ex
citatur : idemque contingit in fluxionibus articularibus ; in his tamen
uisrto
fangQua fluxat.ionibus catarrhalibus afthmaticis & epilepticis fe
noninpecc
bres excitantur non quidem à ſanguine,ſed à fluxionibus cerebri.
Quinto , li ponatur corruptio fanguinis ,cauſa excandeſcenria
febri
Pars II. ( NO) lis,
282 CAP . XXII . DE MOTU EXCANDESCENTIÆ
lis, falvari non poterunt periodi febriles, quæ ſtatis temporibus cir
cuitu facto renovanturin intermittentibus de non effe ad ele, ut in quo
tidianis , tertianis & quartanis contingit. Quod fatis fuadetur ex eo ,
quod ipfi nequeuntſilvure tales effe tus,affignando illos diverſosgra
dui alierarionis & corruprionis ſanguinis, à quibus periodifebrilespro
ducantur : ſed coguntur recurrere ad myfterin motu lura, ad nume
rorum facultates &
, ad fimiles machinas. Præterea ſi ſanguis putri
dus, dum tranſit per cor ,ipſum irritando , aut venefica qualitate affi
eiendo , febrem excitat , quomodo ceſſare periodus febrilis porelt ?
Quia , inquiunt , in paroxyfmohumor peccans concoquitur , & à Na
tura expellitur per poros , aut ejicitur èlocis principalibus ad inteſti
ma , vel aliò , tanquam ad cloacas. Sed fi hoc verum eft , quare poft
certum tempus intermiffionis redit febris? Ajunt , remanliſie fermen .
ium , quo denuo ſanguis corrumpi poteft in determinato tempore ;
& fic denuo creare poteft febrilem excandefcentiam . Verùm quia
confecto paroxyfmofermentum febrile ſubito agit , inchoando novam
alterationem maffe fanguinea , continenter augendo corruptionem
per gradus, continuato , non verò interrupto moru, utconſtat expe
rientia in fermentationibusvegetabilium & humorum ; & cum tali in
choata corruptela ſanguis percor continenter circuit ,proindeque cor
afficiet ſuo gradu malitiæ & putredinis acquiſtæ. Ergo ſem per fe
bris perſeverabit, nec daretur perfecta quies & intermiffio totalis à
febre, fed haberetperiodum continuò creſcentem uſque ad exceſſum :
& hinc continuato progreſſu decreſceret uſque ad infimum termi
num , in quonon quieſceret ,ſed interrupro motu denuò augeretur.
Ut contingit in oſcillationibusfunependuli, & in fluxu & refluxu ma
ris ; eò quod viget caufa motus , aut augmenti ejus creſcentiscaufa ,
vel decrementi, dum caufa motus diminuitur. Cùm igitur hoc fit
falſum , perſeverat enim quies à febre per plures horas,& dies inte
gros ; non igitur corruptela in maſſa sanguinea generata & augmen
tata morboſam motionem febrilem creare poteft.
Si potteà fupponamus cum aliquibus Authoribus ,fermentationem
fieri , & aſſervari in aliquo ſpecu & angulo corporis animalis , hoc
quidem in anatomica experientia refeilitur: nuſquam enim in cor
poribus febricitantium tales fpecus, ſeu cloacă , repletæ humoribus
putridis, conſpiciuntur; led in omnibus viſceribus , vafis & carnibus
ſanguis & humorescontinuo & non interrupto motu fluunt & refluunt ;
&licet aliquando adGnt abfceffus & apoftemata interna , tamen hoc
rariſ .
FEBRIL I S. 283
rarillimum eſt, & fere femper febres accenduntur abfque ullo ab
fceffis ; immo aliquando à fimplici intemperie calida , aut frigida ,à
vigiliis, ira , aut triſtitia excitantur febresperiodica, quotidiana &
tertiana , in quibus nullum internum apoftema reperitur. Unde con
ftat, quod febreshumorales non ſemper excitantur à fanguine, malè
affe&to & contaminato à commiftione fuccialicujus fermentitii, affer
vati in aliquo ſpecu corporis animalis.
PROPOSITIO CCXXIII .
Non accenditur febris à chylo alienë naturæ à fanguine ,
qui fermentationen & ebullitionem ejufdem fanguinis
inducat.
Sed antequam ulteriùs procedamus, operæ pretium erit expen
dere doctrinam doctiſſimi Neoterici de eodem argumento. Sup
ponitipſe, quòd verèfanguis corruptis febrilem excandeſcentiam per
3 ſe efficerepoteft , quotieſcunque fpiritus parsfulphurea ſanguinis exal
taia cefferata ,ceterisſanguinispartibusfupereminet, o cum iis con
jungi nequit , efficit lu &tam quandam , qua ebullitionem o efferveſcena
tiam febrilem crear. Ait prætereà , quòd fermentum , à quo fanguisala
teratur, de foris advenit , nempè eft fuccus nutritiusfanguini heteroge
neus ; elle proindè ei agrè afimilari poteft , qui , adplenitudinem in valis
congeftus, fermentationis motum , ebullitionemque inducere poteft.
Quia verò præviderat, maximè negotium faceflere intermittentium
febrium & periodorum renovationes, nititur difficultatem hac ratio
ne declinare. Licèt, confecto paroxyſmo, fuccus nutrisius ſanguini
heterogeneus fubitòpaulatim eidem ſanguiniadmiſceatur , non proinde
febris fubitò accendetur; fed exſpectandum eft,quouſque vaja reple
antur & turgeant , ut ebullitio vehemensfebrilis fieri poffit : non fecùsac
cereviſia , velvinum novum utribus infufum , & ftritte occlufum , ut
evaporare nequeal , licet fermenteſcat , tamen fine fervore & impers
sbidem continetur ; fed multiplicaris vaporibus ibidem cohibitis tota
maffa turget, ebullit , 6 adeo infigniter fermenteſcit , si vas uiris diffi
liat, diſrumpaturque ; que operarioperficitur, completargueſtato tem
pore , veluti in intermittentibusfebribus.
Contra quam doctrinam aliqua dubia proponam . Primum eft,
quod ex eo , quòd in febrifanguis agitetur & caleſcat ferventiſfimè,
non fequitur, talem fervorem produci tanquam à cauſa ab ipſa ſan
guinisfermentatione & ebullitione, cùm talis effe&tus agitationisſan
( Nn ) 2 guje
guinis produci poffit ab aliqua alia cauſa. Quod aliundè ex eorun
dem verbis colligitur : concedunt enim , ex mordicatione & tiil.
latione ipfius cordis produci poſſe vehementem commotionem cor
dis, & conlequenter fanguinis commotionem , qux ebullitionem æ
mulatur. Igitur non eft neceffe , ut è contra folummodo fanguis
iple fermentarus fit primaria caufa , excandeſcentiam febrilem pro
ducens .
Secundo videmus in a &tu ferventiſſime iracundia excandeſcentiam ,
omninò fimilem febri, quoad vehementem ferè convulſivam cordis
& arteriarum pulfutionem ,quoad aftum & ardorem circa præcordia ,
quoadfervorem & excurſionemſanguinis per univerſum corpus , quo
ad firim & amarorem oris, quoad commotionem viſcerum & iremorem
exiremarum partium ; & tamen fanguis primavam temperiem ſuam
naturalem retinet , eft dulcis, nullam acredinem ,nec fignum abun
dantie Salium , aut ſulphuris exaltati oftendit. Conſtat ergo , produci
poſle excandeſcentiam febrilem ab alia caufa, longè diverſa a ſangusa
ne fermentato .
Tertio cùm aſſeritur, in moin febrili Spiritus & ſulphurſanguinis
exaltatum & efferatum efle , ità ut cæteris ſanguinis partibus ſupere
mineat , & cum iis conjungi non poffit, & ideò luctam illam ebulli
tionis inducat; ſunt hæc ( fiid ,quod fentio, proferre licet ) verba me
taphorica, gratis & confidenter prolata, quæ caufam commotionis fer
mentativa fanguinis non declarant, neque ejus exiftentiam probant.
Dicerem potiùs , in miſtis reperiri ignis innumeras particulas ,&
prætereà alias , quæ aptæ natæ ſunt fpontè ſemovere: hæ verò variè
nectuntur ,& vinculis conftringuntur , ut in calce igniculi retinen
tur , quæ fi contingat ab humido, vel à conſueta motione interna , vel
externa , ut vincula diffolvantur ,partes illæ vi moriva præditæ, li
bertatem nactæ , fuam indolem exercent ſe movendi ; & ideò reli
quæ milti partes ab illis agitantur, & variè revolvuntur, commif
centurque. Hoc autem in vino , calce , & aliis fimilibus patet , fieri
poſſe, tum ob facilitatem diffolutionis , cùm ob abundantiam ſpirie
suum , ſeu igniculorum ,aut hiſce analogorum : in ſanguine verò non
videtur tam grandis effervefcentia fieri poffe , cùm non adfit copia
olei, five ſpiriiuum , ut in vino : & illifpiritusacres, qui per deſtillatioe
nem à ſanguine eliciuntur , dubium eft, an opificio & commixtione
ignis (ut in calce immiſcentur) geniti fint; quod in multis cagbue
doctiflimus BOYLE animadvertit .
Quar
FEBRILI S. 285
Quarto circà modum, quo niticur idem Author ſalvare renovatio
nem paroxyſmi in intermittentibus, obſervo , quòd exemplum muſti
conclufiinira uires , & ibidem bullientis , quod ob nimiamiurgentiam
vas diſilt, malè adaptaturfermentationi ſanguinis intrà venas, à qua
paroxy/mus febrilisrenovatur in intermittentibus: quia muftum inclu
ſum intra uires , ſemper eodem tenore fermentatur & bullit ; -ſcilicet
æquè incalefc: ,& æqualibus temporibus gignit ampullas vaporoſas e
juſdem molis, æquè numeroſas, & æquali frequentia , five utristur
geat, ſive non. Et ratio, quare ob nimiam turgeniiam vas diffilit,non
eit , quia tuncincluſum vinum majori vehementia fermentatur, fcili
cècmagiscalet ,& majori proportione & celeritate ampullas vaporo
fas gignit. Sed tunc præciſe completur repletio siris ;& deinceps
aucta luperfue moles aëris evaporati à muſto, non poteft in loco ſtri
& iori wiris dicta moles tantopere dilatata contineri ; & proindè vim
facit, ut quærat amplum fpatium æquale tuæ moli , & hinc fciſfura
vafis efficitur. Atſanguis intra venas incluſus,fi completo primoparo
xyſmo,ad inftar mufti, fermentativum motum exercet & 'ebullic abf
que turgentia , non ſecùs ac muftum ,non video, quomodo exſpectari
debeat furgentia venarum & arteriarum ad hoc , ut ſubſequens febris
accendatur, quandoquidem difſilitio vaſorum ſanguineorum fruſtrà
timetur , cùm vaſa ſanguinea in principio novi paroxyſmi neque tur
geant,neque ſanguinem ferventem contineant;immoexinanita,& ad
cò pufilla, & frigida ſint, utpulfus contra &ti & parvi fiant, & ut pluri.
mùm rigorem & oremorem concomitantem habeant; nec ebullirio 85
caliditas ſanguinis produciturà turgentia, ſed ab ipfo motu fermentatio
vo fanguinis ,qui motus fit ab initio ( ex conceſſione ipfiuſmet Au
thoris) aliàs comparari non poffet cum mufto fermenteſcente. Origo
crgo fallaciæ in hoc confiftit, quòd comparatur quies intermittentia
febrilis, quæ eſt defectus & privatio motusfermentativiſanguinis,cum
ſtaru uiris mufto oppleti ante ejus turgentiam perſeverantis, abſque
diffilitione & ruptura : in quo ftatu muftum fermenteſcit & ebullit ,le
cùs acfanguis faciebat. Namn ſi verum eft, quòd toto tempore inter
mittentiæ àfebre ſanguis, contentus in vaſis ,fermentefceret & ebullin
ret , non fecùs ac multum in utre non turgido , oporteret , ut in tran
Gitu per cor fervorem & excandefcentiam febrilem excitaret pro gradu
fervoris ipſius ſanguinis. Quapropter toto tempore intermittentia
paroxyfmusfebrilis perſeveraret, licèt minus intenſus. Nulla igitur
febrisintermittens daretur, fed omnes eſſentcontinua, creſcendocon
(Nn ) 3 ti
tinenter & decreſcendo, ut anteà dictum eſt :quòd cum ſit falſum ,
fatendum eſt , non à fanguinefermentato febrilem excandeſcentiam
creari .
PROPOSITIO CCXXIV.
Experimentis comprobatur,quòd fanguis, alteratus à calidi
tate , putredine , vel ab admixtione falium , aut ſulphu
ris , febrem non producit.
Quotieſcunque dubitatur , an aliquid ſit ceria & indubitata caufa
alicujus effectus ,quiin aliquo fubjecto exoritur , hac regula & crite
rio , dictamine Naturæ conformi, procedendum efle ,uno ore om
nes Philoſophi fatentur. Si enim poſita illa ,de qua dubitatur , an
cauſa ſit, abſque alterius conſortio femper ſequitur effe &tus, &pari
tèr verificatur , quòd , remota & non exiſtente illa , ſemper ceſſat ef
feétus, affirmabimus abſqueerroris formidine, illam verè caufam el
ſe productivam prædicti effectus. Attamen , li inquirendum eft , an
aliquid non ſit caufa alicujus effe &tus, tunc regula infallibilis hæc erit;
ſi nimirùm remota & non exiſtente illa , quæ ambigitur , an fit cau .
fa nihilominus aliquando , immò ſemel effe&tus producitur ;tunc af.
firmare tenemur , illam nequaquam caufam fuifle prædicti effe&tus:
è contra , fi illa poſica , debitè ſubjecto applicata , & non impedito
cffe tus, nihilominus non ſequitur, concludere licet ,illam non exti
tiſſe caufam effectus non produéti , & non exiſtentis in Natura. Mo
dò , quia ambigimus primo loco , an caliditas actualis maſſe ſangri
nec febrem pariar ; quia videmus, quòd caliditasfanguinis, contra
cta áfervore aëris aſtivi, vel ab hypocauſto, aut à pornabundantiffimo
aquarum lucentium calidiſſimarum , licèt fit intimè applicata ip ſan
guini , ſcilicet diffula ſit per omnes fanguinis particulas, & proinde
nonimpedita , nihilominus fervorem febrilem non producit ;abſque
hæfitatione concludere poſſumus, quòd alterario fanguinis ab actua
li caliditate febrilismotus caufa non eſt. Nec obftat, quòd aliquando
à radiis folis canicularis febres excitentur ; nam hoc contingit , quia
.contrahitur lafio in cerebro & nervis non à caliditate , ut calor eft.
Quod ſuadetur ex eo , quòd prædictæ febres non accenduntur, dum
ałtu viget , aut exiſtit talis caliditas fanguinis , fcilicet quando actu
radii folis caput calefaciunt; ſed pott aliquod tempus, nempè cùm ca
liditas illa non ampliùsexiſtit , nec operatur.
Econtrà , polito defectu & privatione insemperiei calida actualis
ip
FEBRIL I S. 287
inſanguine ;immò pofita ir ſanguine actuali tepiditate tempore hye
mali & rigida frigiditate in quartanariu, tamen ſubſequitur effectus
accenfionis febrilis.Igitur intemperies actualis caliditatis fanguinis
non eft caufaprodu&tiva ardoris febrilis.
Secundo loco , quòd alteratio ſanguinis, contracta ab admiftione
Spirituum & ſulphuris exaltati , vel ſalium , non fit caufa productiva
febrium , fuadetur ex eo , quod aqua ihermales ſulphurea & falfa ,
copiofiflimèebibitæ , intimè commiſcentur ſanguini ,& per univer
fum corpus fparguntur, & præcipuè cor ad inftar torrentisirrigando,
valdè id irritare & mordicare deberent , proindèque inſignesfebriles
excandefcentias producere , quod tamen non contingit. Prætereà ob
urina retentionem in calculoſis, ſales ammoniacales urina accerrimi
malam totam fanguinis inficere, & cor ipſum perpetuò mordicare
deberent , proindèque febrem moleftiffimam & continuam produce.
re , quod tamen non contingit. Inſuper dum Piſis degerem , foler
tiffimi & docti Anatomici CAROLUS FRACASSATUS & SILVESTER
BONFIGLIOLUS,mepræſente , infuderunt intrà canis vivijugularem
venam olei ſulphuris unam ,vel alteram dragmam ; & poft aliquoseju .
Jatus ligata vena canis ſolutus adeò vegetus & immunis à febre reman
fit , uiavidiffimè oſſa corroderet , debitis temporibus ederet & dor
miret , ut nullum lignum invaletudinis oſtenderet ; & fic permanſit
uſque ad diem octavum , quando aufugit à cubiculo , in quo detine
batur. Si igitur à tanta copia ſalium & olei ſulphuris acerrimi ſan
guis alteratus nequaquam febrem efficere potuit, fatendum eſt altera.
tionem fanguinis , à ſalibus & ſulphureis fuccis & fpiritibus factam ,
non effe caufamprodu&tivam febris. Quod prætereà confirmatur ex
adverſo , quia ſanguisfebricitantium mitiſlimatemperie donatur fapo
re dulci, non mordicante, nec acri ſalino ; & ideò intemperies acerria
maſalina & fulphurea , in ſanguine non exiſtens, non poteft effe cau
Sa effe&tus febrilus. Et proinde fanguinis alıeratio febris caufa efficiens
non eft. Nec obftat , quòd in ebriis pulfus concitetur , & corpus in
calcſcat : nam præcipua lafio fit in cerebro & nervis ob dolores capitis,
verrigines,ſoporesleinargicos, convulſiones , phrenitides & fimiles affe
Etus. Quare potius centendum eft , cordis concitationem & calidita
sem eſſe effectum , dependentem à lafione cerebri & nervorum ; quòd
inferiùs confirmabitur.
Quod putredinem fanguinis perrinet , quid quæſo magis coinqui
Datum &putridum excogitari poteft,quàm puspleuritidis? Et hoc
ta
288 CAP. XXII . DE MOTU EXCANDESCENTIE
tamen , quando per urinas expurgatur , perpulmonesad finiftrum cor
dis ventriculum perduci neceſſe est , & hinc intrà aoriam effundi , ut
nimirùm medietas ferè puris per ramum afcendentem ad caput & bra
chia diſpergatur, & per venas jugulares& axillares denuò ad cor re
ducatur; reliqua verò parte puris per aorta deſcendentem truncum dif
fuſa , non tota fimulpuris maffa prima vice per renes expurgatur ,
exoneraturque ,fed folummodò tertia, vel quarta ejuſdem purus pore
tio pro menſura & capacitate arterie renales, comparata ad totam
aoria defcendente amplitudinem , ut demonſtravimus : undepuris re
fiduum ,per totum corpus diffuſum , recolligitur à venis , & denuò
per venam cavam unà cum pure , à capite & brachiis deicendente , ad
cordis dextrum veniriculum , & indè ad pulmones diffuſum ſecunda
vice , unà cum nova doſi puris in pulmonibus ftagnante ,ad finiftrum
cordis ventriculum reducitur. Et hinc denuò circulando deponitur
in renibus exigua alia ejuſdem puris portio. Quia verò pluries circu .
latio prædicta reiteraridebet , antequam pus univerſum per vafa uri.
naria excernatur ; & inter ea nedum neceſſe eſt, ut tota maſſa fan .
guinea infecta & coinquinata permaneat per horas& dies , ſed etiam
cor in fingulisdiaſtolis & pulſationibus ejusaffici, & mordicari à præ
dicto putrefactopure debeat. Igitur hujuſmodi coinquinatio fangui
nis à tali puris putredine vehementiſſimas & anxiofiſimas febres produ
cere deberet. Quod cùm multoties non contingat, dicendum eft, fe
bres non à putredinefanguinis, fed ab alia cauſa longè diverſa produci.
Sed antequàm ulteriùs procedamus ,non negabo , fanguinem tam
perverſa & maligna alteratione afficipoſle,ut inlignesleſiones, & tan
dem necem animali afferre queat :hoc enim amici ſuperiùs laudati
me præſente experti ſunt. Infuſa enim ope fyringæ aqua forti intrà
jugularem venam canis vivi , fiquidem aqua fortis non fuerit diluta ,
& copioſe infundatur, tunc ſanguis grumeſcit, conſiſtentiamque
tetram , & ferè lapideam acquirit, replendo toram vene amplitudi
nem , ità ut impediatur tranlitus ſequuturo fanguini, ut nequeat cum
aqua fortiadmiſia ad cor perduci : (i verò ſit diluta aqua fortis, vel
quilibet ſuccus , & ſenſim paulatimque intrà venam inftilletur , tunc
quidem cordis linusattingente , miras convulſiones & ſpaſmos canis pa
titur, & vehementiſſime ſe contorquendo & ejulando cito moritur,
& aperto thorace ſanguis grumefactusin corde & in vafis reperitur.
Oleum verò tartari per deliquium eaſdem convulſiones, dolores & neo
cem efficit, & fanguisnon grumeſcit, ſed Puidus remanet. Obſerva
vi
FEBRILI S.
289
vi quoque, quòd quilibet ſuccus acidus fero, ſeu albumini ſanguinis
commiftus , & igni approximatus impedit ejus concretionem . Unde
incidenter noto , quòd ,quando polypi in corde & in venis reperiun
tur , tunc fanguisnequaquam à fucco acido infici poteft.
Ex hiſce tamen experimentis non deducitur , quòd alterationes
ſanguinis à fpiritibus & ſalibus acerrimis febres producant : & fi fortè
accidat, ut illis ſymptomatibus febris aliquando commiſceatur , nega
bo ſemper , eam immediate accenfam fuiſſe ab illis fanguinis falinis
inquinamentis. Quod evincitur ex eo , quòd omnes aliæ innumeræ
febres non producuntur à ſanguinis alteratione ,fermentatione& cor
ruptela , ut oftenfum eft.
PROPOSITIO CCXXV.
Spiritus ,ſeu ſucci nervei ſolito redditi acriores, nervos do
cor irritantes, ſuntcauſæ productivæ primæ & immedia
tæ excandeſcentiæ febrilis.
Poftquam febrium caufas ab aliis traditas rejecimus, earumque in
certitudinem indicavimus , operæ pretium erit tentare , an aliquid
probabilius circa febrium naturam conjicere valeamus. Pro cujus
inquiſitione denuò obſervo , quod propriiſſima affe & tio & charaéter
febris eft pulfus ,( commotio vebemens cordis arteriarum ,ad quam
'confequitur incalefcentia , c alia fymptomaia : & hoc nedum verum
eſſe conſtat ex univerſali ferè hominum conſenſu , fed etiam eviden
ti ratione & experientiis ſuadetur. Quia videmus , quòd pofita vehe
menti cordis motione & concuffione , paulò poſt ſubſequitur in toto cor
pore animalis nova quædam caliditas, quæ priùs non aderat , ut pa
ter in ira , & in agitatione vehementi corporis. Similiter , ablata tali
motione cordis , ſcilicer diminuta , contracta , & tardiùs facta , ſub'e
quiturrepor , rigor & frigiditas, quæ prius non exiſtebat per corpus
animalis , ut contingit in timore ,& inrigoribus quarıana. Econtrà ,
pofita nimia caliditate, & ardore corporis & viſcerum , non ſemper
ſequitur nova cordis vehemens commorio , ut experimur in ardore ælti
vo in hypocauſto ,& in potione copioſa aquarum thermalium fer
ventium . Igitur dicendum eft, quod vehemens cordis commotio fit
Caufa effe &tiva caliditatis corporis ; & non è contrà , ſcilicet caliditas
corporis non erit caufaprodučtiva vehementis cordis motionis.
Videndum modò eft ,quænam fit caufa efficiens præcipua , & im .
mediata vehementis motionis cordis, quæ paritèr eſſe poterit princi
pium produtivumfebris. Pars II, (00 ) Et
Et procul dubio eadem illa cauſa, quæ in ftatu fanitarisplacido &
ordinato motu muſculorum cordis agitat , eadem plane viribus aucta id
ipſum celeriùs & vehementiùsmovebit. Sicuti idem ignis , qui exi
lem tepidamque caliditatem producit , in tactu majorem ardentio.
remque procreabit, & magis approximetur ,aut Aamma ejus augea
tur. Similiter ab eodem imperio voluntatis, mediante fpiritu , velfuca
co nerveo , manus ,pedes, & cæteri mufculi agitantur iardo & lenimo
tu , nec non magna vehementia & celeritate operando. Et quia cor ,
ad inſtar automatis , per ſe moveri poteſt independenter ab imperio
voluntati ſucceſhivis pulfutionibus,interpofitis morulis, neceſſe eſt ,
ut ab eodem ſpiritu , vel fucco, à nervis intrà cor inftillato ( ut alibi
dictum eſt « ) pulſationes cordis producantur placido & leni motu in
ftuin unitatis , & vehementer in Itatu febrili.Quare ad hoc , ut cele
rius & vehementius cor moveatur , nil aliud requiritur ,niſi ut ille
fuccus ſpirituoſus, acrior redditus , frequentiùs instilletur. Cùmque
febriles conſtitutio non differat à ſatu fanitatis, niſi in celeritate & ve
hementia morus cord» ; igitur in ſtatu febrili fpiritus , feu fuccus ner
veus ob acredinem citiùs & frequentiùs intra cor inftillatur.
Et hæc fatis oſtendunt nedum pollibilitatem noftræ pofitionis de
natura fibros, ſed prætereà facilitatem fimpliciſſimam effectionis e.
jus . Modò afferemus rationes & experimenta , quibus confirmari
poteft prædicta aſſertio .
Et primoobſervo ,quòd à fimplici odore vini, vel à quolibet va.
pore ſpirituofo & nuiritivo vires animalis languidæ & labefactatæmi
rificè reficiuntur, & cordis languida pulſario momento vivificatur
& augetur, Procul dubio fumi odoroſ non communicantur per ve
nas , aut per oulmonis bronchia ad cor , nedum quia tranftus per pul
mones non patent , fed etiam quia , li retento ſpiritu fumi odoroſ de
ſcendentes per nares inſinuentur, & facta exſpiratione ,applicato oro
foramini , in cubiculi pariete excavato , excipiatur inſpirerurque no.
yus aër externus, & hoc ſemper repetatur, certè fumiodorofi intrà
cubiculum incluſi, aſcendentes non ad cor per pulmones , ſed per na
resinſinuati,nervosmammillarestitiliando , ad cerebrum pertingent.
Et hinc per nervos celerrimè , & quaſi momentaneo moru ad cor mo
tio & affe &tio odoris cominunicari poteit ; unde , vi illius refectionis
fortiù cor moveri & pulfare polle, videtur nedum poffibile, ſed
necefTarium .
Secundo id ipſum confirmatur ab oppoſita operatione tetri & ma
a Cap. 6. Prop. 77. hujus, ligni
FEBRILIS. 201
lignifatoris,quiper nares ad cerebrum perductus viros profternit, &

languidas pulfationes in corde producit.
Tertio non ſecus retento & agitato vino intra os per vaſa ſaliva
lia ſpiritus vini ad glandulas, & hinc per nervos ad cerebrum, & cor
communicatus citiffimè vires & pulfationes cordis reficere & vivi
ficare videtur.
Quarto, ſed evidentiùs hoc confirmatur ex animipathematibus.Ex
fimplici enim apprehenſione objecti horribilis fubitò cor in ſuis pula
fationibus retrahitur, minuiturque ; è contrà ex apprehenſione obje
& ti ſuavis , & diù expetiti , cor pulſationes auget ſubſuirando. Nemo
certè fanæ mentis negabit , communicari talem affectum timoris ,
autgaudii per nervos à cerebro, ſede imaginationis , ad cor. Siigitur
Spiritus, ſeu ſuccus nerveus tanta facilitate & momentanea ferè cele
ritate motus cordis alterat , non erit difficile , immò valdè credibile ,
utidem fpiritus, ſeu ſuccus nerveus,contracta intemperie mordaci im
febricitantibus,agitationesillas inſignes cordis vehementes& inordina
saspariat.
Quòd pofteà ex pulfatione vehementi & concitata muſculi cordis
fanguis, quo continetur in qualibet pauſa , & quiete ejus repletur,
effuſus à vena cava impelli intra arterias uſque ad extremas ejus ca
pillares extremitates debeat, eodem concitatomotu , quocor contra
hitur, patet ex legibus circulationisfanguinis. Similiter evidentia len
ſus conſtat , àvehementi & concitala circulatione ſanguinis per totum
animaliscorpus excitarifervorem & caliditatemde novo , quæ priùs
non extiterat , ut mox inſinuavimus : cujus originem haudquaquam
ex mois , ut motus eſt , peti debere cenſeo,ſed potiùs ex ipla ſanguinis
natura ; continet enim fanguis fpiritum , ſeu oleum , feu potiùs igneas
particulas ſopitas, quæ , li contingat diffolvià vinculis, quibus necte
bantur , ut indolem ſui motus exercere valeant , tunc caliditatem fena
fui oftendent; quod ſi non ex attritu partium ſanguinis heterogenea
rum contingit , ſaltem ex miſtura cum ſalibus lixivialibus, diſperſis
per viſcera & reliquas partes corporis reconditas , ad quas pertinge
re poteft fanguis ob violentiam ,qua à corde impellitur , contingere
poteft caliditas & fervor , non ſecus ac contingit in miſtura acidi
vitrioli & falis tartari: vel potiùs ut Willis experimento compro
bavit ,quifanguini extravaſato calenti immiſcuit Spiritum vini, aut
cornn cervi, vel fuliginis ,autvitrioli , aliuſvè liquoris ſpirituoſi ,aut
Salini, & vidit, miram ebullitionem & efferveſcenriam excitari in pre
'di&to fanguine , (00) 2 PRO
PROPOSITIO CCXXVI.
Quomodò ſuccus nerveus, fermentatús & acredine affectus,
cordi communicari queat ad febrem concitandam .
Non ſufficit nofle ,fuccum nerveum cordiinſtillatum fua acredine
vehementem commotionem febrilem efficere pofle ; ſed prætereà o
portet , ut indicentur viæ & modi , quibus talis fuccus e remotiori
bus corporis partibus ad cor perducatur , ut ibidem operationem ſuam
febrilem complere poſſit. Sed priùs , ne videamur laborare in hypo
theſi imaginaria & phantaſtica , erit operæ pretium oftendere , verè
in animali exerceri talem operationem , nempe è locis longinquis ,
ut ab extremo pediscommunicari poſle noxium ſuccum per nervosad
cerebrum , & inde ad cor , id vehementer agitando & concutiendo.
Hoc patet in fuccis venenofis , qui , Gi ſolummodò cutim rangunt , non
lædunt; ſed ſi tetigerint cicatrices , aut ulcera , citiflimè ad cerebrum
ducuntur , vertigines & torporem afferendo: & pofteà ad cor commu
nicantur , ejuſque rhythmum alterant , & palpirationes inducunt. Et
ne quis putet , non per nervos ,ſcd per venas virus ad cor traduci, ob
ſervet , quod á morju viperæ ,aur ab oleo tabaci priùs cerebrum affi
citur & conturbatur , quàm ad cor lefio producatur. Poftea conſide
ret, quod oftiula venofa in ulceribus glutine quodam ſatis tenaci ob
ſtructa ſunt , cùm idem ſuccus tam fortiter obftruat arteriarum orif
cia,venulis paritèr inciſiscontigua, ut ſanguis per ea effluere nequeat;
qui aliunde maximo impetu folet ex arteriis exilire. In vulneribus
pofteà recenter inciſis nequefuccusvenenoſus per venas communica
riporelt, quia motus contrarius, quo funguis ipſe è venulis foras egre
ditur , impedit introitum fucci venefici :quod animadvertimus in A
cademia Experimentali Medica , dum experiremur vires potentiſſi
mè veneficas olei tabaci , quod , copioſe effuſum intra vulnus recens,
nullam noxam afferebat, & confricatum filo madido intra carnes
poft unum , vel alterum minutum torpore animal afficiebat, & paulò
poft cxtinguebatur.
Necefle eftergo , ut communicatio illa celerrimafuccivenenofi fi
at per oftiola nervulorum , in ulceribus & vulneribus patentia ; & fubi
iò uſque ad cerebrum diffundatur , ibique plurima prava ſymptomata
pariat , eadem que celeritate è cerebro ad cor communicetur, illud
que concutiat & motum febrilem excitet.
Idipfum comprobatur ex febrilimotu , qui exoritur, dum puscon
ficicur
FEBRIL I S. 293
ficitur in puſtulis& ulceribus , in quibus fuccipravi,pus efficientes &
fermentantes,non per venas ad cor , fed per nervosad cerebrum tradur
cuntur. Quod fuadetur ex eo , quod cor pil ferè afficitur à contactu
ſimilium fuccorum fermentatorum , ut paret ex tranlitu purispleuriti
ci per cor. Quare prædi&tus fuccus fermentatuspuſtularum , qui val
demordicare nervos ibidem deſinentes poteit , tacılè veneficam ſuam
qualstaiem cerebro, & hinc cordicommotionem communicare poteft ,
ejuſque rhythmum alterare & febrem efficere.
Non tecùs ex febre illa , que in arthritide confurgit , id ipſum
confirmari poteft. Quia , dolores illos articulares acerbiffimos ex
mordicatione membranarum & tendinum nervoforum oriri , manifc
Itum elt ; taleíque mordicationes fieri à fuccis Salinis & tartareis , ibi
dem concurrentibus, fermentaris agitatiſque, dubitandum non eft:
unde coiligitur , quod ſucciilli mordicantes vel irritant nervos ufque
ad cerebrum , vel communicatur fuccus ille ufque ad cerebrum , &
hinc ad cor , unde febrilis illa continuata excandeſcentia oriri poteſt.
Idem dici deber de qualibet febre ſymptomatica , in quibusomni
bus verificatur , quod ex locis affectis per nervos communicatur ce
rebro , & indè cordi , vel irritatio , vel tranſlatio mordacitais , unde
morus cordis augetur , acceleraturque.
Oftenſa jamymptomaris exiſtentia & veritate , quærenda modò
reſtat cauſa & neceffitas, quare irritatio facta in nervis è cerebro
communicari potiùs debeat muſculocordis , quàm cæteris mufculis
animalis , ad quos è cerebro nervi propagantur non ſecùs, quàm ad
cor ; & tam hic , quàm illi ſuntductus deferentes vim & facultatem
motivam . Quare neceſle foret , ut è tali diffuſione à cerebro , ficut
cor vehementius agitatur & concutitur, fic quoque omnes reliqui
muſculi concuſſi paralyſim quandam & tremorem contraherent.
Verùm cùm hoc non contingat , nec veritas illius ſymptomatis
negari poflit (niſi velimus recurrere ad vocabula ſympathiæ , con
len !us & convenientiæ , nil ſignificantia , quæ ignorantiæ funt ve
la mina) dicendum eft, quòd ſtructura organica cordis valdè differt ab
ea , qua cæteri muſculi conformati ſunt. Nulla enim alia de cauſa
eadem facultasmoriva diverſas operationes efficit , niſi quia diverſis
organis utitur, ut idem Auxus aquæ fluminis modò triticum conterit,
molitque , inodò trabesſecat, modò malleis metalla contundir,mo
doſymphonias tibiis & organis pneumaticis canit.
Videamus modo , quonam pacto cordo organica ſtructuradifferat
(00) 3 ab
294 Cap. XXII. DE MOTU EXCANDESCENTIÆ
ab ea , qua cæteri muſculi conformati ſunt. Et hoc fanè, licet fenfi
bus non pateat , conjici tamen poterit ex diverſitate operationum
eorundem . Videmus enim , quod mufculi omnes artuum , licèt non
careant vi moriva , nempè fpiritibus,feu ſuccis intra nervosexiſtenti
bus , tamen torpent , ncc motum inchoant , niſi adveniat voluntatis
pracepium & imperium . E contrà videmus , cor effe organum fui ju
ris , quod , five jubeat , live renuat voluntas , ſemper codem tenore
& rhythmo ſuas pulfariones efficit. Unde quæſo hoc , ſi caufa efi.
ciensmorusnon eft , niſiſpirirus , velſuccusénervis intrà muſculos ef
fuſus ? Nempe quia in mufculis arrunm talis effufio fieri nequit , nifi
initia nervulorum ab imperio voluntatis convellantur , utad initar hi
rudinum fuccumſpirituofum exſugant, in corde verò nullius imperio
addicto lemper talem effufionem guttatim fieri oportet , co quod lub
tilia illa nervorum orificia ſemper patentia & aperta permanent. Et
hinc faci è ſalvari poteft, ni fallor, problema noftrum . Quia nimi
rùm , pofita quacunque exili & leniſpirituum , ſeu ſucci intrà cere
brum agitatione , velefferveſcentia, non eft neceſe, immò eft impor
libile ,utmuſculi artuum abſque voluntatis præcepto moveantur. At
cor non item , quia ob oſtiolorum in nervis perſeverantem aperturam
non poteft impediri effluxus fucci Spirituofi intracor : & ideò omnino
neceſſe eſt, utcor concuciatur , & vehementiùsſuas conſuetas pulfa
siones efficiendo , motum , quem febrilem vocare ſolemus,producat.
Et hoc contingere poffe diximus , poſita levi qualibetfpirituum
intra nervos commotione. Atfi talis agitatio fucci intra nervos &cere
brum fuerit ferventior & efferata ob nimis acres ſalesadmiſtos, tunc
nedum cor vehementiſfimè concutitur , efficitque acriorem & fer
ventiorem febrem ; ſed prætereà muſculi omnes , vel præcipui totius
corporis adeo convelluntur, ut convulfivos morus patiantur, quia
nempè acrimonia & agitatio fucci nervei tam vehemens & efferata
eft , ut , non obftante voluntarisrenitentia , oftiola nervorum deſtrue
re poſſit. Quod obſervatur in febribusvaldèpernicioſis.
PROPOSITIO CCXXVII,
De loco & cauſis , quibus ſucci nervei alterantur, at
febres periodicas producere poffint.
Ut exactè natura febris exponatur , non ſufficit indicaffe , quod
fuccus nerveusfermeniatus, & acredine affectus, poteft cordi comms
nicari, & illud vehementer agitando febrilem excandefcentiam pro
duces
FEBRIL I S. 295
ducere : fed prætereà oportet , ut declarentur cauſe proxime, præ
dictum ſuccum alterantes , & loca , ubi tales alterationes fiant. Quod
Ut commodius præftari poflit , oportet ,uteffectue à febre producti
in cadaveribus ob.erventur , in quibus patet , nullam mutationem
notatu dignam in fanguine reperiri, fed frequenuiflime pulmones in
flummans, ulcerati & aliquando cancroſi, aut exanthematibus con
(perti apparent : aliquando lien & hepar lalireperiuntur ; ſed trequen
tiùs lien induratus & ſcirrhoſus : ſemper tamen oblervanturglandula
aut dure & ſcirrhoſa , aut fiava & livida, præcipuè in meſenterio.
Et primò quoad rubedinem faturam pulmonum , illa profecto ne
que febris cauſa extitit , neque infiammatio illius vifceris, aut læfio
ulla cenferi debet , cum in omnibus cadaveribus lanorum animalium
quoque reperiatur ; oriturque in moribundis ex eo, quod priùs ceffat
15
reſpiratio, quam cordispulfus: & fic copia illa fanguinis, quæ ad pula
mones reducitur in illo vita confinio ibidem fiftitur, turgidoſque pule
mones reddit , cùm exonerari nequeant ,extincta reſpiratione.
Secundo laſio tabida & puſtuloſa eorundem pulmonum rarò elt cas
fa febris , licèt remota , fed frequentiffime ett effectus ejuſdem , cum
non in omnibus cadaveribus febricitantium fic corrupti reperiantur ;
& è contra in afthmaticispulmonesſunt valdè læfi , & pure referti abl
que febre : quare aut propè mortem completur talispulmonum cor
ruptio , aut fi præcedit, non crit caufa immediata febris. Reſtant
ergo ſolummodo conſiderandæ leſiones glandularum ,quæ ſemper in
febricitantium cadaveribus obſervantur.
Prætereà conſtat ex obſervationibus eruditiffimi & folertiffimi
WHARTONIS & aliorum, quod in qualibet ex innumerabilibus glan
dulis animalis ramificantui nervi, arteria , & vena , & vafa lymphae
tica , emittendo innumeras radices ad inftar arborum ; & in aliqui
bus apparent manifest, du tus& canales expurgatorii, ut funt vafa
falivalia & ductus pancreatis.
Ex hac ſtructura percipitur , glandulas eſſe rotidem officinas, in
quibus inſigne aliquod opus perficitur , elaboraturque. Sed quod
nam illud erit ? Forlan in glandulisfunguis arterioſuo expurgatur ab
aliquibus impuritalibus & humoribusſeroſis, qui excipiuntur à vaſis
expurgatoriis, ut ſunt ſalivalia : ſed li hoc verum effct , a 1 quid ad
deretur nervus ibidem ramificatus, cum glandula nec motum , nec
ſenſum exerceant ,autpotlideant ? Oportet erg , ui radices nervoſa
inglandulis aut excipiant aliquid ab arieriis, autnervsejiciantevo
mant
298 Cap. XXII . DE MOTU EXCANDESCENTIÆ
mantque aliquid in vafa , receptioni deſtinata , ut ſunt vene , aut in
valuexpurgatoria , ut ſunt ſalivales ductus. Quod nervi inglandulis
ab arteriisſanguinem recipiant, videtur inveriſimile , cum arteria ,
copiofiffimè in cerebrum definentes , poſſint ibidem abundantiffime
magno compendio fanguinem ſubminiſtrare : cum è contra incom
modiſſimè nervi cogerentur in glandulisſanguinem mendicare. Veo
roſimilius igitur videtur, quod è nervis aliquis fuccus in glandulis
exoneretur , certæ & determinatæ naturæ pro varia oftiolorum ner
vorum figura & capacitate : qui pofteà , commiſtus cum particulis
abarteriolo ſanguine em flis ,aptus Stad aliquod opus exſequendum ,
in diverſis parubus animalis , nimirum in ore , æfophago , ftomacho,
inteſtinis, & alibi ad fermentationem & digeſtionem ciborum , & ad
opera exſequenda , nempe ad nutritionem & vivificationem partium
animalis .
His præmiſlis, animadverto, quod fucciillideſtinati, ut è nervis
expellantur deponanturque in glandulis, fieri poteſt , ut caſu aliquo
detineantur in eiſdem nervis , obturatis nimirum meatibus & oftiolis
nervulorum , inglandulis deſinentium , ob plethoram , vel ob gluten
aliquod in eiscontentum :hi verò ſucci retenti in nervis degenerare
facilè poſſunt fermentatione quadam . in alienam naturam animali
noxiam . Novum enim non eſt, utfemen genitale in animali perfe
ctiflimæ temperiei, deſtinatum expulfioni pro fine generationis, diù
retentum contrahat corraptam & veneficam naturam . Fieri etiam
verifimilius poteft , ut ab obſtructione & fcirrhoglandularum contra
eta, aut à pravis fuccisibidem collectis, aut aliundè communicatis ,
& congelatisfermentatiſque, ut in lue venerea , nedum prohibeatur
effluxus è nervis , ſed inſuper communicentur parricula irritantes ,
noxiæ & maligna ipſis nervis. Ex his omnibus caufis manifeftum eſt,
irritatione , vel communicatione quadam affici cerebrum poffe , & per
nervos uſque ad cor commotionem illam efferagam ſpirituum , ſeu ſucci
nervei propagari .
Loca igitur, in quibusſuccinervei primò fermentantur, funtglan
dule & radicesnervulorum earundem obſtrulta , & malè affe &ta & it .
ritara . Cauſa vero fermentationis eft retentio violenta partium , quæ
excerni debuerant è nervis , vel coinquinatio ibidem communica
ta , pariterque ob retentionem apta ad intemperiem fpirituum procu
randam .
PRO
FEBRIL I S. 297
PROPOSITIO CCXXVIII .
Ratio exortus paroxyſmi febrilis, aut femper calentis , aut
primo gelidi &pofteà ferventis exponitur.
Oftendimus in genere , fermentari poffe fuccum nerveum ob glau
dularum & nervorum earundem obftru &tionem & lafionem , & quòd à
tali fermentationeirrirari poflit cor , ut excandeſcentiam febrilem pro
ducat. Modò hæc generalis theoria adaptari debet caſibus particu.
laribus , ut nimirùm ex ea deducantur caufa & modi , quibus omnia
phenomenafebrium produci poflint.
>
Sed primò, ne quid ambiguum & incertum recipiamus , adverto,
quòd veriſimile videtur , obſtructionem totalem glandularum prædi
ctam & nervulorum , ibidem definentium , fieri debere fenfim , non
celerrimo & quaſi inſtantaneo motn : & proinde paroxyſmus febrilis de
beret ab ejus privatione & ftatu quietis augeri , progreſſu temporis
0 diuturni, uſque ad gradum maximum , per omnes gradus interme
11
dios aſcendendo ; non verò per faltum à minimo ad notabilem gra
dum commotionis & fervoris , vel rigoris algentis, quo agri corripiun
tur , ut conſtat experientia. Et licet ante adventum paroxyſmipræ
cedant fomni inquieti , perturbationes , vertigines, oculorum corruga
tiones & oſcillationes, nihilominus hæc levia ſympromata ſunt potiùs
figna , quàm partes febris.
Adductæ difficultati mihi fieri poffe fatis videtur expendendo ex
perimentum ſuperiùs adductum , a ubi diximus , quòd oleum tabaci,
& alii ſucci venenati orificiis venarum inciſarum applicati nil lædunt,
cum communicentur cerebro , aut cordi, proptereà quod effluxus ip
ſe fanguinis impedit, nefuccivenenofiintra eafdem venas intrudi pol
fint. Cogitemus modò , plures glandulas infectas eſſe ſucco aliquo
pravo & excrementitio, àquo obftruantur canales excretoric magna ex
parte , unde fermentarioinglandulis proſequi poffit; tuncplanèfieri
poteſt , ut canales nervoſi & fanguinei adhuc ſînt obſtructi; & ideò à
nervis & arteriis continenter effentfucci nervei , & fanguis arterio
fus, & hinc ambo per venas aſportari poterunt. Manifeſtum eſt, quod
toto illo tempore , quofucciè nervis effluunt,magna exparte impe
ditur infinuatio & introitus particularumacrium , glutinofarum & fer
mentatarum èglandulis intra nerveos du &tus ; & ideò nec nervi ,nec
cerebrum , aut cor mordicari ab eis poterit : quare tunc temporis ex
candeſcenria febrilisnon excitabitur. At poftmodum
Pars II. , creſcente
( PP ) ple
nis
Prop.226. hujus.
nitudine & plethora glandularum ob additionem & fermentationem
excrementorumglutinoſorum & viſcidorum tandem nedumporuli ner
vorum obftruuntur, ſed etiam coguntur admittereparticulas aliquas
acres & fermentatas, è quibus copioſe glandula repletæ fuerant. Er
hanc poftremam operationem citò abſque diuturna mora abſolvi pof
ſe facilè percipimus, fcilicet in extremo temporis fpatio, quo com.
pletur plethora glandularum à fuccisglutinoſis ,quam reliquiprædi&ti
effectus conſequuntur. Modò , quia paroxyſmus febrilis nulla alia de
cauſa fit , niſi quia nervi obftruuntur & mordicantur , & ideò ad cere
brum & ad cor communicatur; hinc eft,quòd fiat illa celeris,& quafi
ſubitanea mutatio à ftatu quietis ad fervorem febrilem : præcedentibus
tamen levibus illisſymptomatibusinquietorum fomniorum ,perturba
tionum , vertiginum & c. quæ producuntur ab aliquibus irritatiunculis
levibus à ſuccis glandularum fermentatis, factis in aliquibus paucis
capillamentis nervoſis jam obturatis. At poftquàm omnino completa
fuerit plethora glutinis in glandulis ,fubitò obſtruuntur orificia nervo
rum , & fucci nervei retenti & inquinati fermentantur: & ideò cor
irritatur , & febrilis excandeſcentia exoritur inſigni & vehementi
fervore.
Porrò , nifi adfit peculiaris cauſa rigoris & frigefcentia , ſemper fe
brilis paroxyfmus ab initio calidus erit ex fui natura; proptereà, quod
à vehementicordispulfu , irritato àfpiritibus, velfuccis nerveis fermen
tatis, fanguis vehementiflimè per corpus circuit , contrahitque ca
liditatem , ut dictum eſt a .
Exponi ultimo loco debet caufa rigoris & frigoris,cum quoaliqui
paroxyſmifebriles incipiunt. Quæ forſan effe poterit , quia fanguis
nunquam ſero urina omninò privatur, cùm poft abſtinentiam à poru
duorum , vel trium dierum mejant adhuc animalia. Ergo fieri poteft,
ut in glandulis obftru &tis arteriæ evomantparticulas nitrofas, & alia fa
lia, quæ aqueum urina humorem , in ſanguine exiſtentem , copioſe in
ficiebant , & ob peculiare fermentum , in glandulis male affectisges
nitum , calchantinam & frigorificam naturam acquirant ; & pofteà,
plethora & obftru &tione completa , è glandulis per nervos ad cerebrum
& Spinalem medullam deferantur (patet enim via expedita & com
pendiofa è nervis plexus abdominis, qui cum lumbaribus communican
tur in ſpinam dorſ ) & quia nervec fibra facillimè vellicantur & irri
tantur ,tremoris & frigoris ſenſum ob peculiarem nitri naturam in
ducere poſſunt in principio paroxyſmi , ex qua contractione & tremo
re
a Prop. 225. hujus.
FEBRI L IS. 299
ge fpiritus torpent, & hincpulſus contratti & parvi fieripoſſunt; & hoc
cunringet, dum commotio fucci nervei debilis eſt.
Alio inſuper modo paffio frigoris in principio paroxyſmi creari
poteſt. Sièglandulis obſtru &tis, fermentoalteratis, communicetur per
nervos fuccusnon abſimilis fpiritui vitrioli , ut mox inſinuavimus, &
fupponamus, in medulla ſpinali ſales urinoſos ab arteriis relinqui, qui
cum ammoniacam naturam retineant ( ex urina enim confici ammo
niaci falesſolent) commiſticum fpiritibuscalchantinis, ibidem efferve
ſcentiamgelidam producere poffunt, ut experimur , apud nos ebulli
re talem miſcelam cum ingenti frigiditate. Utroque igitur modo
effici poteſt paffio rigoris, iremoris & frigoris, præcipuè in regione
Spinalis medulla unà cum torpore Spirituum , & pulfus parvitate, eò
quòd languido motu cor pungitur, nec talis gelida ebullitio ſubitò eva
neſcit , ſed poterit per unam ,vel alteram horam produci, quia è lo
cis dillitis per canales vaſorum poffunt fenfim inſtillari & miſceri
prædicti ſucci : & quia interim ſpiritus, ſeu ſucci nervei , in motu con
ftituti, rapido impulfu ob aperturam oftiolorum nerveorum ibidem de
finentium , & ſua acredine cor irritare poffunt,neceſſariòpulſationes
continenter augendo duplici nomine ardentem fervorem creant ; pri
mò , quia ſales nitroſos diffundunt, & partim expellunt intra venas;
ſecundò , quia fanguis acuto pulſu cordis , vehementiffima commotione
& circumduétione per univerſum corpus diffuſus, crcare poteft ca
liditatem & fervorem paroxyſmifebrilis ,ut ex dictis colligitur.
PROPOSITIO CCXXIX.
De cauſis ſymptomatum , febrilem paroxyſmum concomi.
tantium .
Nedum initia paroxyfmorum , ſed progreſſus quoque & accidentia
omnia , febrilem morum concomitantia , animadverſione digna ſunt ,
tum propterſe ipfa , tum etiam , ut theoria à nobis tradita pluribus
teftimoniis & argumentisfulciatur.
Et primò ſupervacaneum non erit , rationes afferre ſignorum , feu
paffionum præcedentium paroxyfmorum ,ut ſuntfomni inquieti,perture
bariones, verrigines &c. Quia proximè antè paroxyfmum licetglane
dula non turgeant, tamen abundant ſuccis fermentatis,qui aliqua ex
parte cerebrum , mediantibus nervis, infeftare poſſunt , & fic fomni
turbari. Eadem ratione perturbationes contingunt , quiaffiritus , ſeu
fucci nervofi infectati neque motiones , neque ſenſationes conſuetas de
( PP) 2 bito
bito ordine & quiete perficere poſſunt. Hinc pariter vertigines &
1 oculorum corrugationes originemducunt, nempè ex cerebri& ſpirie
tuum perturbatione inchoata. Oſcitationes verò, quæ ſunt leniffima
convulſiones, conſtat , à mordicatiunculis nervorum fieripoffe. Patet
igitur , quod ab eadem unica caufa , nempè à proæmiali lafione nervo
jiſucci & cerebri ,hæc accidentiaproduci poffunt, quæ pofteà inlige
nitèr aucta escandeſcentiamfebrilem creat.
Inchoato deinceps paroxyfmo, fæpè vomitus biliofi fiunt, quia in
rigore & tremore febrili ab iiſdem fuccis nerveis acredine coinquina
tis membrane totius corporis convelluntur, præcipueſtomachus, py
lorus & choledochus, quinervis abundant : & ideò fpafmo contractis,
bilis è felleomeatu compreſſo expellitur in duodenum , & hinc in fto
wachum ; & tandem per os ejicitur.
Prætereà præcordiorum aftus ferè intolerabilis , licèt immediatè à
vehementiffimo motu fanguinis pendeat, ut dictum eſt ; mediata ta
men cauſa eſt mordicatio, facta à fuccisnerveis acribus intra mufculum
cordis , undepulſationestam vehementes fiunt.
Siris ardentißima & inextinguibilis nedum à calore , ſed præcipuè
producitur ob particulas acres & ſalinas , quibusglandule copiofiffi
mæ lingua, faucium ,æfophagi & oris ventriculi infarciuntur ob jam
dictam obſtructionem & fermentationem , quæ nervos, ibidem deſi
nentes , & papillas nervoſas lingua corrodunt, lacerant, & puftulo
Sas, nigras & ſcabras in acutis præcipuè reddunt. Digoa tamen a
nimadverſione eſtdiverſitashujus operationis ab illa , quam piper &
ſales acres , lingue & faucibus obvoluti, producunt: hi enim fitim
quoque grandem excitant , ſed ſine oris ariditate , immò ſputum co
pioſiſſimè provocant, contrà febris. Quæ diverſitas præclarè con
firmat veritatem noftræ theoriæ . Quia fi vafa excretoria , ſcilicet
duétus falivales glandularun oris in febricitantibus non fuiſſent ob
ſtructi, neceſſario ſales mordicantes nervos ibidem deſinentes , de
berent profluvium ſalivalem provocare ;ut in fanis contingit. Igi:
tur ariditas illa &ficcitas maxima oris febricitantinm ſuadet , quod
verò ductus excretorii glandularum obſtructi ſunt, ut ſuppoſuimus
in noftra theoria. Incidenter tamen noto , quòd vulgò afuliginoſis
vaporibus , è ſtomacho aſcendentibus , nigrorem lingua fiericenſent ;
quo nihil inſulfius dici , aut excogitari poteft.
Quoad dolores , præcipuè capitis, in febribus facillimè ſalvantur in
noſtra ſententia. Quia à falinis fuccis acribus & Dungaivis , per ner
VOS
FEBRIL I S. 301
vos excurrentibus , poffunt membrane & nervi mordicari, & præci
puè in cerebro , ubi fenfu exquiſitiſlimo donantur ; & proindèdolores
& spaſmospoſſunt afferre.
Quod tantopere vires debilitentur , & laffitudines fpontane& infe
bribus contingant , facilè ex noftra fententiadeducitur. Quia lafio fit
in nervis ,& ideo dillipantur, lædunturque ſpiritus , feu ſucci nervei ,
qui ſunt fubftantiæ exiguæ molis , ſed impetum facientes in anima
libus ; non autem in ſanguine exiſtunt, eò quòd phlebotomia etiam li
beralis nil ferè debilitat,niſi major parsſanguinis evacuetur.
Vigilie & deliria ,quæ paroxyſmisaffociari folent, eadem facilita
te in noſtra ſententia ſalvantur : ambæ enim hæ operationes fiunt in
cerebro à fuccis acribus & pungitivis, id irritantibus , & perturbanti
bus ordinatos motus ſpirituum .
Syncopes multis modis fiunt,licèt ab eadem caufa immediatè , fed
in febribus,de quibusin præſenti agimus , pendentà mordicatione
oris ventriculi ob copiam nervorum trunci ſextiparis ibidem deſinen
tium ,unde cerebrum & cor afficiuntur: talis mordicatio fieri poteſt
à quolibetſucco acerrimo, à venenis, à lumbricis, & aliis ejuſdem ge
neris, & ab cadem cauſa cardialgia producitur.
Morus convulſivi in paroxyſmisægrèſalvari poſſunt, niſi in hac no
ftra theoria : nam , ut certi aliquimufculi tenfiffimè contrahantur ,
non conſentiente voluntate , fieri non poteſt , niſi ob acredinem &
pungitivam naturam , quam fpiritus & fucci effundunt è nervis intrà
coſdem muſculos, & eos irritando motus illos involuntarios producant.
Poftremo loco in acutis , abfceffus in glandulis majoribus, & ex
anthemata mirificè noftram ſententiam comprobare videntur ; quia
ſucci nervei tanta malignitate & venenofitate affici poflùnt , ut excreti
in glandulis majoribus, vel in papillis curis, abfceffus& cancros ef
ficere poſſint; quod contingere folet , non in principio febris, ſed
poftquàm confecti ſunt aliquot paroxyſmi,ſcilicet poftquàm ab efflss
vio fanguinis vehementer circulati deobftruuntur orificia nervorum ,
intra glandulasdefinentium , ut mox oftendemus.
PROPOSITIO CCXXX .
Cauſa diminutionis de terminationis febrilis affertur, &
alterationis urinæ.
Producto paroxyſmo ad exceflum fervoris ejus , debemus jam de
clarare, quare & quomodo idem ipfeminuiturordinato decremento
( PP ) 3 ur
302 Cap. XXII. DE MOTU EXCANDESCENTIE
ufjue ad totalem ejus extinctionem . Quia obrurgentiam glandula
rum , vel ob viſciditatem in eis contentam , obftruuntur orificia ner .
vulorum ibidem definentium : ex quo fit , ut fucci nervei retenti &
male affecti fermententur, & nervulos pungant; & ideò cerebrum , &
poftea cor irritando , febrilem morum producant. Igitur , vigente &
perſeverante febri ,neceffe eft, ut fanguis, vehementer ab arterissin
tra glandulas impultus , ſua fervida fluiditate & rapidiffimo attritu ab
luat , abradat , tollatque obturamenta corroſiva , quibus otrola ner.
vulorum , intra glandulas diſſeminatorum , obſtruebantur, & etiam
aperiant aliqua vaſa excretoria. Ex qua apertura ſequitur , utfucci
nervei acres & fermentati, non ampliùs impediti , effluere excerni.
que è nervis intra glandulaspoſſint, & hinc partim intra venas emitti,
in eaſdem glandulas deſinentes ( juxta Naturæ leges , quæ ad exci
piendosſuccos deftinavit) partim verò excerni queantper vaſcula ex
cretoria , nuper aliqua ex parte deobſtructa. Dum igitur ſenſim é
nervis expelluntur prædicti ſucci fermentati & acres,qui irricando
cauſa febris fuerant ,neceſſe eſt, ut continenter excandeſcentiafebrie
lis miteſcat & minuatur : & tandem completa exoneratione nervo
rum , & expurgatis à ſarcina acrium fuccorum , ceffabit neceffariò ir .
ritatio & commotio vebemens muſculicordis ; & proindèquies ejus , &
finis paroxyſmifebrilis ſubſequetur.
Sed ne quis putet , nervos à ſuccis fermentatis& acribus expurgari
omninò non poſſe per effufionem eorundem intràglandulas,niGfpiri
ribus omnibus effufis, ut nervi exinaniti & exſucci fiant ( hoc enim fi
ne animalis interitu fieri non poteſt ) cogitandum potiùs eft, non to
tam maffam fuccorum nerveorum æquè & uniformiter contaminatam
eſſe debere, ad inſtar dolii aceto oppleri, è quo acredo tollinon po
telt , niſi totum acetum effundatur, ejiciaturque: ſed potiùs ficuti
fæces vini & phlegma, à ſulphureis & oleoſis partibus ſeparata in
fundo vafis ſubſidentia, commodè educi è vino & ab oleo poffunt
per foramen , in fundo dolii apertum ; fic quoque ſucci acres fermen
sari ſublidere poffunt in infimis partibus nervorum propeglandulas
obftru &tas, & proinde ab apertis orificiis eorum effluere poffunt, re
manente reliqua maffa ſpirituum nerveorum ſincera, & à falibusnon
coinquinata.
Quòd verò aliunde cor irritari poflit , licet a &tu non tangatur à fa
libus acribus,in remotis partibusnervorum ſepofitis , facile fuadetur.
Quia nervi ejus naturæ ſunt,ut mordicato uno ejus extremo termino
fen
FEBRIL I S. 303
ſenſus dolorificus in loco diffico percipiatur : ſicut , leſaſpinali medulla
obcontufionem , aliquando ingenu & crure dolor perceptus eft ; pari
terque intima fovea auricula vellicata , excitatur le io & commotio in
ſepro tranfverfo, & in mufculis intercoſtalibus, à quibus vehemens tuflis
efficitur. Idemque innumeris aliis exemplis comprobari poſſet.
Quare manifeſtum eſt, quod ex noſtra theoria facile adæquata ra
tio reddi poteft diminutionis & extinctionis paroxyſmifebrilis.
Pariterque reſolvi poteſt hoc aliud problema. Quare initio mor
bi urina non ſunt alteratæ ,ſed poſt primum & fecundum paroxys
mum ſuam malitiam oftendunt :ratio deſumi poſle videtur ex co ,
quòd ante primum paroxyfmum ſucci ſalini,qui lunt fermentum febri
le, non in venis, ſed intra glandulas obſtructas, & deinceps intràner
vos detinebantur : & ideo mirum non eft , urinam à ſanguine ſepara
tam immunem efle ab impuritatibus in ſanguinenon adhuc exiſtenti
bus : ſed poſtquam confecto paroxyfmo prædicti fucci ſalini è nervis
intrà venas magna ex parte exonerantur, neceffe eft, ut aqueæ fangui
nis ferofirates à prædictis ſalibus inficiantur, imprægnenturque , ut
aqua natura exigit; proindeque urina oftendent malitiam & corrupte
lim , à dictis falibusdependentem .
PROPOSITIO CCXXXI..
Quomodò paroxyſmus febrilis denuò renovari poffit poſtcer
ta da determinata tempora.
In præcedenti jam diximus , quomodo paroxyſmus febrilis diminui,
tandemin intermittentibus omninò remitióextinguipoffit. Reitat
modo difficillimus nodus diſſolvendus, quomodo é quare poſt certa o
determinata tempora paroxyſmus renovari poffit , ut nimirum exa &tius,
quam horologium ,ftaiis temporibus redeat ; cujus phænomeni tam ar
dui latent adhuc intimæ , propriæ & immediatæ caufa : quare con
tenti erimus conjecturis illis generalibus, quæ ſubodorari poſſunt.
Quia, completo uno paroxyfmo, ſubſequens renovari non poterit ,
nili denuo reliquis fermenti & bumor viſcidus aucti multiplicatique
obſervant fecunda vice excretoria vafa , & repleant & pungant orifi
cia nervulorum earundem glandularum .Et completo primoparoxyf
mo , ceſſac effluxus vehemens fanguinis,à quo oftia glandularum patula
& aperta retinebantur: Et aliunde reliquia fermenti in glandulasnova
claborationefuccosviſcidos & acres advenientes fermentant : ergo ab
iis vafa excretoria , & pofteà oftiola nervorum ſecunda vice infarciri,
ob
obitrui & pungi poterunt. Modò certum eſt, univerſam hanc opera
tionem fermentarivam , & obftru &tionem vaforum inglandulis fieri 80
abfolvidebere certo & determinato tempore , non in inſtanti ; ſiqui
dem fuccusfermentativus , & viſcida materia eſſet in omnibus febria
bus eadem ,ejuſdem acredinis & conſiſtenciæ ; & vaſa , eodem modo
diſpoſita in eiſdem glandulis , procul dubio femper eodem tempore
talem operationem complerent ; proindèque in omnibusfebribustem
porn intermittentiæ eflent æqualia inter ſe. Porrò cum videamus , in
æquales valdè inter ſe eſle durationes intercapedinum paroxyfmo
rum ; ut nimirùm à principio unius ad initium alterius ſubſequentis
intercedant horæ viginti quatuor in quotidianis , & horæ quadragin
ta octo in tertianis , atque horæ ſeptuaginta duæ in quartanis , faten
dum omninò eft, vim fermenti , & materia viſciditatem in hiſce di
verſificari eadem proportione temporum inæqualium , quibus opera
tiones illæ febriles complentur. Ec quidem ex vulgari opinione talis
differentia in quatuor humoribus alteratis & fermentatis ponicur : ut
nimirùm longa intercapedo inter antecedentem & ſubſequentem
paroxyfmum in quarıana dependeat ab inertia & corpore humoris
melancholici,frigidi,atque terrei; è contrà breviusinterſtitium in ter
tiana pendeat àmobiliori qualitate flave bilis calide & ignea ; & ma
jor frequentia paroxyſmorum in quotidianis à nobiliflima ſanguinis na
tura aëren & vividiori producatur . Sed quia tota hæc doctrina de
quatuor humoribus, eorumque proprietatibus & operationibus meritò
antiquata & rejecta eſt, cum nedum nullis firmis rationibus fulcia
tur , fed prætereà phenomenis febrium nullo modo fatiſfacere queat,
ideò alia hypotheli hoc problema reſolvere tentabimus.
Adverto igitur, quòd , licèt plurimis modisſalvari poflit inæqua
liras intercapedinum paroxyſmorum , ille tamen ſeligendus mihi vide
tur , qui nedum omnibus phænomenis ſatiſfaciat, fed etiam omni ex
partecongruat , facilis quoque & ſimpliciſſimusſit.
Is porro , ni fallor,calis erit. Diximus, quod , niſ orificia nervo
rum obftruantur punganturque,paroxyfmus exacerbari non poteſt.
Igitur ſi ſecunda obſtructio & vellicatio fieret non prius, quàm exa
ctis horis 24. vel 48. aut 72.horis, deberet tot horis præcife retarda
ri excandeſcentia fecundi paroxyſmi. Quiaverò caufa obftruentes &
irritantes orificia nervorum inglandulis definentium , non ſunt aliæ ,
quàm ſucci viſcidi & lenti, & acres in glanduliscollocati ; igitur, ſi
prædićti fuccitalem conſiſtentiam haberent, ut obſtructiones perfi
ce:
FEBRI L IS. 305
cere poſſent temporibus inæqualibus ſuperiùs expofitis, deberent
effe Etusfebriles iis inæqualibus temporibus fieri.
Videndum modò eft, quomodò confiftentia fuccorum viſcidorum
differre poſſint in quæfita proportione . Hoc autem non videtur dif
ficile. Si enim in tribus cyathis infundantur æquales partesaquæ ,
v.g. in fingulis libra una;& in primo miſceanrur ſex unciæ farina ,
aut alterius pulveris gluten efficientis ; in ſecundo vaſe miſceantur
unciæ tres farinæ; in tertio vaſe duæ unciæ tantùm .Manifeſtum eſt,
atomos farinæ , fpatium ejuſdem molis aquæ occupantes, non æquis
intervallisà ſe invicem diftare poffe, eò quod ſex unciæ farinæ conti
nent duplo majorem granulorum farinæ multitudinem , quàm ejuf
dem tres unciæ habent : & ideò atomi hujusduplo intervallo ab in
vicem recedunt, quàm atomi illius. Hinc fit , utin deſcenſu farina
ad vafis fundum gluten ejuſdem conGftentiæ conficiatur , tempori
bus inæqualibus,nempè duplo citiùs in eocyatho, in quo farina duplo
copiofa fuerit. Supponainus modò , quod gluten primum contingat
canalem aliquem , vinum lentiffimo & torpidiſſimo curſu effunden
tem , eumque obftruat ſpatio unius horæ , ibidem nimirùm ejectis &
coagmentatis particulis glutinoſis. Patet, quòd gluten ſecundum fe
millem dofis materiæ obſtructioni aptam habens , tardiùs eundem
canalem obſtruet,nempè duplo tempore; tandem gluten tertiivaſis,
cujus materia glutinoſa ſubtripla eſt primi , & ſubſexquialtera ſecun
diglutinis , obſtrueteundemcanalem longiori tempore, ſcilicet tri
plo primi, & ſexquialtero ſecundi. Hoc igitur cum lumine Naturæ
fieripoffe conftet, plane in caſu noſtro excandefcentia febrilis,omninò
illi expoſito exemplo ſimili, idem fieri poſle probabiliter conjicere
poſſumus. Nam ab orificiis nervulorum in ſtatu quietis effluunt ſucci
nervei torpidiſſimo curſu intrà glandulas. Ergo materia viſcida & a
cris , contingens prædicta oftiola, dum turget obfermentationem , fa
cilè inſinuari poteft, obftruere & pungere illa oſtiola , & hoc abſolvi
deberet temporibus reciprocè proportionalibus conſiſtentiæglutia
nis, fcilicet ejus , quam habent materia moles admiſta, gluten efficien
tes. Quare in quoridiana illa materia v.g.unius ſcrupuli admifta , fi
obſtructionem complere poterit poft horas 24 , in tertiana ſubduplum
molis ejuſdem materiæ obſtruétionem complere poterit poſt horas
48 ; & in quartana ſubtriplum prioris materiæ obſtructionem comple
bit poſt horas 72 , & tantundem dilatari intermittentiæ , ſeu diſtan
riæinter primum&fecundum paroxyſmum . Et hæc generalia circa
Pars II. ( 29 ) hoc
hoc problema mihi conjiciendo dici poffe videntur.
Progrediendo poſteaad febres continuas, hæ quidem non videntur
differre ab intermittentibus, niſi in perſeverantia continua excande.
fcentia febrilis creſcentis, aut decreſcentis per eaſdem periodos quori
dianas, aut tertianas. In hiſce continuisfebribus duæ actiones contrariæ
fupponi debent ſimul operantes :una eit ipſius glutinis fermentati,
quod ob ejus copiam & malitiam potelt perpetuò obſtructionem , ir
ritationem & puncturam nervulorum in glandulis moliri majori, aut
minori celeritate ,pro inæquali vi & copia ejus ; alia eft iplius ſan
guinis agitatio à febrili cordis commotione , à qua abſterguntur deob
ftruunturque continenter orificia nervorum & excretoriorum cana
linm , in glandulisdefinentium .
Inſuper prædictas duas contrarias operationes hac lege abſolvi
poſſe cenſendum eſt. Ut , poftquam inſignis illa turgentia glandu
larum , & acrinm ſuccorum copia (quæ in continuis febribustemper
fupponi debet ) redacta eſt ad minimum gradum repletionis, tunc
febris ad maximam declinationem reducitur , creſcente pofteà mate
riaglutinoſa & acri, creſcit pariter turgensiaglandularum , & febris
fimiliter augetur uſque ad ſummum ejus ftarum . Hinc vehemensil .
la energia , qua fanguisconcitatur & fuit , abftergere , vel magna ex
parte obturamenta nervorum tollere poterit. Quare fuccus acris inci
piet effluere & excerni è nervis ; & proutmajorejuſdem copia expel
litur ènervis , eomagis febrilisparoxyſmusminuitur.
Modò, quia , dum minuiturparoxyſmusob fermenti acris ejectio
nem è nervis, non ceffat concurſus novæ materia viſcida , glutinoſe &
acris, inglandulas immiffæ abarteriis & vafis lymphaticis, nec vis fer
mentativa in glandulis exiſtens otiatur, hinc fieri poteſt, ut, ante
quam imminutus illemotusfebrilisomninò extinguatur, & ad ftarum
naturalis moderationis reducatur, interim fucciilliglutinoſi & malige
ni,in glanduliscollecti & fermentati, novam obftruétionem efficere
poflint, replendo vaſa excretoria, & orificianervulorum pungendo &
mordicando: proptereà, quod diminutus ille paroxyſmus,lentomotu
fanguinem impellendo,nedum'obſui debilitatem ineptus eſt ad deob
struenda omninònervorum oftiola, ſed nec impedire poteft adventum
nove materiæ , & novam eorundem vaforum obſtruétionem . Quare
neceffe eft, ut , antequam primus paroxyfmus onninò extinguatur
incipiat fecundus , ob eaſdem caufas renovatus. Et hæc mihi veriſi
milis cauſa eſſe videtur continuationisfebris,ut uno paroxyfmonon ad
buc completo & extincto ,alius ſubſequatur. Non
FEBRILI S.
307
Non diffimulabo tamen , quòd , G certum eflet,utvulgò aſſeritur,
in febribus continuis periodos paroxyſmorum complicari , ut præciſe
inter ſe correſpondeant , veluti ſunt duæ tertiane, vel duæ,aut tres
quartane,non æquè facile id ſalvari poflet in noſtra thcoria. Sed for
jan hallucinantur hi,qui putant , paroxyſmos inequalium periodorum
complicari inter ſe , ut animadvertit Doctiſſimus Willis. Error e.
nim oriri poteft ex co , quòd numerantur dies, non vero intervalla ho
rarum inter binos paroxyſmos proximè ſe conſequentia. Verbi gra
tia , fi intervallum fit duodecim horarum , unum proximèfiet nocte,
alterdm die , & hæ non erunt duæ quotidiana , ſed potiùsfebrisuna
ſemidiaria. Idem dicendum , fi intervalla hos terminosſupra & infra
non valdè tranſgrederentur. Similiter ,fi intervallum fuerit 16 ho
sarum , complentur tres periodi febriles ſpatio duorum dierum , præ
ciſe non erunt duæ tertiana,ſed una periodus ſubſexquialtera diei. Pa
ri modo , fi intervallum ſit 18 horarum , fients periodi febriles ſpatio
trium dierum. Et ſi intervallum fit horarum 40 , fient tres periodi
diebus quinque. Non ſecùs ratiocinari poſſumus de intermediis in
tervallis. Quare falſum eſſe poteft, quòd in continuis plures febres
complicantur, vel potiùs id ipfum in noftra hypothea ſalvaripoffe
videtur. Si enim verum eft id, quod aliqui Medici ſe obſervaſſe ajunt,
diftinguifebres complicatas , nedum quoad tempora accenſionum ,fed
etiam quoad fymptomatum varietatem . Tunc conſidero , quòd, ficut
videmus , ab apoſtemate extremipedis febrem excitari, fic etiam fieri
poteft , ut in duabusglandulis inGgnibus fiant duæ diſtin &tæ obftru
& iones, quæ diverſis temporibusextremum gradum turgentia & fer
mentationis acquirant, & ideò diverſis temporibus nervos & cor irri
tent. Et fic ſalvari poſſe videtur, quòd duo paroxyſmi habeanrduas
mineras , ſeu focos , quidiverſis temporibus fermententur & accen
dantur .
PROPOSITIO CCXXXII.
De aliarum excandeſcentiarum & fymptomaticarum
febrium cauſis.
Preter periodicas febres dancur aliæ excandeſcenria , quas omnes
ab eadem cauſa ſuperiùs expofita produci poffe oftendemus. Et pri
mò voimadverſione digna eft febru catarrhalis, quæ à frigore impro
vil ) produci ſoler , & multoties , ſi ob exercitium autmoram in loco
calidiori fudor excitctur ,ut fuperveniat aurafrigidiuſcula , tunc quo
( 99 ) 2 que
308 Cap . XXII . DE MOTU EXCANDESCENTIÆ
que aër communis , inſenſibiliter refrigeratus, catarrhum excitat.
Pro expoſitione caufa & modiproductionisejus ſupponendum eft, ne
dum in externa noftra facie, collo & buccis adeffe infignes & innu
meras glandulas ; ſed etiam univerſam cutem totius corporis abun
dareexiguisglandulis, cum ſuis propaginibus nervorum & tabulisfis
dorificis, ut Clariff. MALPIGHIUS & alii recentiores Anatomici ob .
fervarunt. Ergoà frigore ſuperveniente,vel ab aura frigidiuſcula ,
aut à vento neceffe eft,utimpediatur effluvium , quòd ex canalibus ea -
cretoriis glandularum fudorificis, & tranſpirationi inſenſibili deſtina
tis , continuò egreditur, non fecùs ac Auxus aquæ ex virgulis fonti
culorum impeditur à venti contraria percuſſione. Quare fucci &
particula , quæ à fonticulis cutis exilire debuerant , ibidem coërcen
tur , aut fiftuntur ; & ideô cohiberi & fixari coguntur: ex qua mora
& fixatione obſtructio pororum ſubſequitur. Porrò faéta tali obſtru
&tione , reliquiſuccinervei & ſudorifici, ſeu urinoſi, in moru ad egre
diendum poſiti, cohibentur, impediturque ulterior corum egref
ſus: & idcò , in glandulis coacervati , eas turgidas reddent , ut patet
in tonſillis inflatis; deinceps retrocedendo intrà nervulos, eoſque ob
ftruendo , oportet, ut fermcntentur , & ideò mordicatis nervis com
municariirritatio cerebro deinceps & cordi poteſt; undepulfusceler ,
& caliditas febrilis oriri poteft, ut priùs dictum eſt. Veritas hu
jus theoriæ meliùs confirmabitur ex curatione catarrhi, ut inferius
dicemus.
Adelt prætereà alia perniciofiflimaagritudo, quæ vulgo vocari
folet febrislatens & proditoria, in qua licèt pulfus bonus ſit, & urina
laudabilis, nihilominus æger moritur. Hanc profecto agritudinem
febrem eſſe negarem ,ſed potiùs paſſionem ſimilem ei , quæ à venenis
producitur, quæ abſquefebre necem afferunt; proptereà quòd fpiri
ium , velfuccum nerveum tanta celeritate conturbant, alterant & fi
xant,ut prius vires conſternant & interimant, quàm agitationem fe
brilem excitare poſſint. Quòd verò in hiſce malignis agritudinibus ,
& in venenatis nerveiſucciſinemalè affecti, & fanguisnon fit coagu
latus (ut aliqui fomniaverunt) patet experimentis, à nobis factis in
Academia Experimentali Medica in animalibus necatis à morſu vi.
peræ , vel ab oleo tabaci , in quibus fanguisſemper fuidus & non co
inquinatus adcò repercus eſt, ut animalia illa veneno nccata ,ab ali
quibus comefta, nullam noxam eis attulerint. Similiter in cadaveri.
bu necatorum à maligris morbis fanguis quoque fluidus, & fimilis
com
FEBRILI S. 309
communiſanguinipaflim reperitur. Econtra inſigni lafione afficifuc
cum nerveum patet ex torpore, leshargo , paralyſi, conuulfionibus,de
liriis & abfceflibus in emunčtoriis.
Sequitur febris illa , quæ hectica vocari ſolet, quæ non eſt periodi
ca , ſedlenta excandeſcentia perpetuo vigens ; ſolet tamen poſt ci
bum , vigorem & fervorem reaſſumere majorem , quianovus chylusin
Stomacho pyloro & inteftinis inficitur ſalibus acidis , & deindè immi
ſtus falibus lixivialibus , quibus eorum glandula meſenterii abun
dant, fervorem & ebullitionem quandam excitare poflunt ( prout eo
rundem Natura exigit) àqua cor mediantibus nervis mordicatus com
morionem & ardorem febrilem excitare poteft.
Connumerari hic quoque poſſunt excandeſcentia podagricæ , & a
liæ ſymptomatica , de quibus ſuperiùs egimus, oftendimuſque, om
nes ab eadem cauſa immediatè produci, nempè ab irritatione cordis ,
facta à fuccis nerveis acribus.
PROPOSITIO CCXXXIII .
Quomodo febris omninò extinguatur ,cureturque , ut animal
ad naturalem ſtatum reſtituatur.
Quia remiffio paroxyſmiin intermistentibus eft curatio quædam ad
tempus ; & caufa , quare renovatur , eſt nova fermentatio, orta ex
reliquiis fermenti latentis in glandulis ‫ ;ر‬manifeftè deducitur , quòd
integra & abfolutacurario febris non priùs continget , quàm omninò
fermentum febrile tollatur , elimineturque. Quomodò autem hoc
conſequi poffit ,non erit ſupervacaneum indicare aliquo exemplo ,
quod eft illud , quo familiaris febris catarrhalis curatur. Quia in hac
febre cor , vehementer agitatum , magno impetu ſanguinem per arie
riasimpellit ; ergo vi impetus, quo ſanguis excurrit, poterit abſter
gere glutinoſa obturamenia in nervulis & valis excretoriisglandula
rum totius corporis , & præcipuè propè cerebrum exiſtentium , ubi
læſio principaliter reſidet. Porro ablatis obturamentis è fudorificis,
& ab amplis ſalivalibus canalıbus in regione fancium , narium , oris
& pe&toris, expurgari poffunt fucci nervei alterati & fermeriali , eje
ctis nimirùm impuritatibus , aut contemperatis : ſales enim intrà ve
nas magna ex parte amandari , & hinc per urinas excerni folent ; &
reliqua falia per vafa fudorifica , & per ſalivationem emittuntur.
Hocigitur modo , vel etiam contemperatis fuccisnerveis , ut natu
ralem iuam dulcedinem acquirant ſimilem ci, quam habet cerebrum ,
&
( 29) 3
&medulla ſpinalis ,tunc ceffat omnino febris, & intemperies morbo
jucatarrhalis.
Hoc præclarè confirmatur ab excretionibus, quae in fine morbie
jiciuntur ; ſunt enim dulcis & gratiſaporis, fimilis ei, qua cerebri ſub
itantia , velfpinalis medulla douatur , cum initio morbi acres ,falfa &
corroſive excrctiones eflent.
Eodem planè modo febres reliquæ omninò curantur , cum nimi
rùm vafa excretoria glandularum , intrà viſcera & in extrema cute
exiſtentium , deobftruuntur, & fermentum , in glandulis exiftens ,
partim ejicitur per fudorem , aut transpirationem infenfibilem , partim
contemperatur, partim effunditur per venas , & hinc paulatim cum
urinis expurgatur, aut contemperatur ab adveniente fucco chyloje
benè temperato.
Hinc deduci poſle videtur , quòd febres nunquam ,aut rarò cura
si queunt ob copioſas humorum purgationes & eje &tiones, cùm fer
mentum febrile exiguæ molis eſſe ſoleat : quod evincitur ex curatio
ne febrium , cum rigore advenientium à radice febrifuga , ab India
nuper advecta , quæ abſque ulla eje &tione, aut per alvum , autper fu
dores , vel per urinasfebrem tollit. Et ideò ſufficit , ut puſillum illud
fermentum aliquando extrà nervos aſportetur ejiciaturque, aut cum
aliis humoribuimiſceatur confundaturque , aut ejusmotusfermentatie
vus liſtatur , torpeat , aut commutetur. Quod evidenter ſuadetur ex
eo , quòd pertinaciſfimus morbus quartana aliquando curatur à fim
plici opinione iræ, vehementis angoris, aut timoris: cujus ratio eſſe
videtur , quia motus vehemens & concitatiffimus fpirituum , ſeu ſucco
rum nerveorum perturbare, fiftere & commutare poteftmorum fer
mentativum eorundemfuccorum , & fic introducto novomotu ,febris
omninò eliminari poteft.
Hæc quidem febrium curatio , quæ ut plurimùm ſpontaneo Na.
turæ motu perfici folet ,tamen artificio periti Medici , ſecundum
artem operantis , adjuvari poſle Naturæ conatum ,omnes uno ore
fatentur. Verùm remedia , quæ ab arte adhiberi ſolent, valdè in
certa & ambigua ſunt, ut peritiores & doctiores Medici ſincerè fa
tentur : & licet eventus aliquandò uſum præcipuorum medicamen
torum comprobare videatur , tamen caſuale & fallaciſfimum eft ,
quia ut plurimùn febres funt falurares , in quibus , five Medicus be
nè & fecundum artem , five malè & perverſe , five nilom inò ope
retur , nihilominus agri perfectè convaleſcant. Ergo in hoc cau ,
CUM
FEBRILI S. 3ri
cum operationes& medelæ diverlæ , & inter ſe contrariæ ,æquè ju
Vamen afferre videantur , quomodò fundamentis tantopere fallaci
bus & vacillantibus inniti poterimus ?
E contra aliquandò febres ſunt adeò prave,ut quælibetmedica
menta adhibita aut non juvent,aut noceant ; ex quibus deducitur,
tutius efle ,line urgenti neceſſitate ab omni medicamento artificia
li abſtinere.
Non is tamen fum , utomninò Artem Medicam , ut inutilem , aut
noxiam damnem , & proſcribere velim. Scio in tanta ambiguitate
(dummodò præjudicia removeantur) bene poſle diuturna & fagaci
obſervationequamplurima medicamenta certò comprobari , ita ut
ſemper , aut frequentius juvent . Et hoc experientia quotidiana pa
tet ; his planè prudenter & debita cautione uti poterimus .
Verum , ut ad propofitum redeam , intentio principalis Medici in
cura febrium (ut ex dictis colligitur) effe debet ,ut obſtructiones va
forum excretoriorum tollantur & , Sales fermentantes contemperen
1 tur ,adhibito cibo & potu tenui & aquoſo, cò quod falium feparatio
ab humoribus & expulfio fruftrà ſperatur, cum ſales,fuccis glandula
rum ſemel imbibiti & incorporati, ægre poffint ab illis ſecerni &
ejici. Videmus enim ab aqua marina non poffe , niſi deftillatione
diffoluta aqua in
in vapores,ſales ſeparari , & non omninò : potius igi
O tur prædicti fales contemperari & dulcorari poflunt, vel admiſcen
do fluida menſtrua appropriata, vel adhibendo falia contraria , ut
experimur in aqua forti,quæ acredine falina vitrioli & aluminiscom
ponitur, eft adeòvalida,ut poflit argentum corrodere, & diſſolvere
in atomos mioutiffimos; huic verò aquæ forti fi addantur ſales am
moniaci , multò magis acres, quàm ſint vitriolum & alumen ,ne
dum vim majorem corrodendi non acquirit , ſed è contra eam vim,
quam habebat, amittit, adeò enim retunditur & debilitatur , ut ne
queat ampliùs argentum corrodere. Similiter miſtura ſalis nitri &
fulphuris accenſibilis eft , &, addito ſale ammoniaco , accendi ne
quit. Alibi pofteà fal prunellæ , ex eiſdem nitro & fulphure combu
itis compofitum , inflammationes tollit , & fuſionem fuccorum coagu
latorum promovet. Sal quoque & pulvis cornu cervi & cancrorum
acrediném acidiſſimam recundunt & tollunt ; & id ipfum acetum
deftillarum , plumbo affuſum , dulcedinem faccharo ſimilem acquirit.
Ex his ergo, & ex aliis exemplis, quæ adducipoffunt, conſtat, acre
dinem ſalinam fermenti febrilis retundi , dulcificari & deſtruiomni
Po
nò poffe ab aliisfalibus admiſtis contrariæ naturæ .
Poftremò loco aliquid de uſu phlebotomiæ dicendum videtur ,
quam aliqui ſummopere laudant , alii ut pernicioſam vituperant.
Hanc ego cenſeo parum juvare , & parum nocere poſſe: Gi enim tam
proficua & laudabilis eſſet, procul dubio in majori proportione æ
griconvaleſcerent in Gallia & Hiſpania ,ubi ab omnibus febricitanti
bus fanguis educitur, quàm in Italia & in aliis locis, ubi nunquam
ſanguisemittitur. Econtrà , ſi tam noxia effet , in majori proportio
ne ægri in Hiſpania & Gallia interirent, quàm in Italia . Cùm igi
tur neutrum verum fit , fatendum eft , neque noxam , neque juva
men notatu dignum afferre.
Prætereà , quòd phlebotomia vires non profternaţ, educendo fpi
ritus & balſamum vitale, conſtat experientia in hemorrhagiis, & li
beralibus fanguinis effufionibus in fanis & ægris , in quibus vires non
profternuntur , niſi exſangue ferè corpusremaneat.
Experimenta poiteà, quibusuſusphlebotomiæ ,vel non uſus com
probatur ab aliquibus , nil probare poſſe videatur ; proptercà quòd
verificantur in febribus falutaribus , in quibus levia errata nil nocent:
fed eo ipſo ,quod eductio & non eductio ſanguinis adverſantur Gibi
ipfis ; & utramque proficuam experiri , manifeftè indicant , fallaces
elle, & in eis locum habere paralogiſmum , quòd ex non cauſa ut
cauſa appellatur.
Negari tamen non poteft,aliquando phlebotomiam juvare , ali
quando verò noxam afferre: in aliquibus verò epidemiis omnesægri,
in quibus fanguis eductus eſt , intereunt : è contra in aliis conſtitucio
nibus phlebotomiæ proficuæ & falutares ſunt. Quare dari poffunt
caſus , in quibus noceant, & in quibusproficuæ ſint: fi hocenim re
rum non effet , non ſemper , vel non utplurimum verificaretur.
Cauſa verò, quare aliquando phlebotomiajuvare poteſt,forſan eſt,
quia in fine cujuſlibet paroxyſmiſucciacres & maligniè nervalis glan
dularum intra venaseffunduntur , à quibus maſa ſanguinea contami
· natur , nec omninò per renes expurgari poteſt ; quare per phleboto
miam ejiciuntur cumſanguine ſucciilliacres,& hi,qui in fanguine re
manent, contemperari poſſunt à chylo ſuperveniente , à quo facilè&
citò fanguis reficitur & renovatur.
Licèt igitur fanguisalteratus non fit caufa prima & inmediarafe
bris , non tamen puto nullam noxam afferre; poteft enim multismo
dis animalis æconomiam perturbare ; & ideo reductio ad bonam ha
bitudinem & temperiem curationem valdè promovere poteft.
Ali
F E BR I L I S. 313
Aliquandò phlebotomia utilis effe poteft, quia , alterato conſueto
ſanguinis moru , contingit , ut in cerebrum & nervosnovus motus in
troducatur ; & ideò fermentativa & morboſa agitatio perturbari, &
in melius cominutari poteft. Hoc quidem confirmari poteft ex eo ,
quod multoties hamorrhagia fiftitur per eductionem ſanguinisè vena
je &ta. Similiter rifſis aſthmatica ſuffocativa , vel epilepfiaper phlebo
tomiam medicatur.
Alteratio verò motus , qui in ſanguine ob phlebotomiam fieri po
teſt , eti acceleratio morus ejus in arteriis,& retardatio ejuſdem in ve
nis . Quia, dum ſanguis egreditur è venaſečta,non impeditur adven
tus & excurſus funguinis in arteria contigua , & ideo celeriùs excur
rere poterit: eo quòd antea ipfamet copia , per vias obſtructas tardo
motu migrando , impediebat vetabatque exiium advenientifanguini.
E contra , toto tempore , quo fanguis effluit ab inciſa vena à vulnere
ad proximum iruncum cave , non iubminiftratur ſanguis ; & ideò ne
dum ob copiam diminutam , ſed etam , quia non urgetur , ut priùs,
reliquus funguis civæ tardiùs & minori impetu ad cordis dextrum
veniriculum perducetur. Ex hac , inquam , alteratione motus ſangui
nu conlequi poteft in iplo cerebro , & nervis aliqıa perturbatio , cum à
qualibet minima moriuncula ſpiritus, ſeu ſuccinerver affici & vellicari
polfini , & novo rhythmocommoveri queant.
Porro pra dietaperturbulio motu fpirituum , non eſt necefle , ut in
morounem ordinatam , naturali & falutifero ftatui conformem , deſi
nat , cum multoties poſſit in deterius commutari ; & fic aliquando
ſanguine miſlio adeò noxia fle poteft , ut necem afferat.
Non lecùs medicamenta purganta per aluum & per vomitum ,
poffunt aliquando juvare ,aliquanuò nocere :attamen ex vi rationum
vulgaris ſcholæ certè nunquam juvabrint , quia humores copioſi &
pravi non ſunt cauſa febrium , fed potiùs exiguum fermentum in ner
vis è glandulis communicatum . Hoc autein non video , quomodo
catharticis remediis excerni poſſit , quia pucare , quod pharmacum
vi quadam ele& tivu & attractiva , veluti magnetica ex confuſa maſſa
humorum ſecernat, colligat & aſportet ſuccos aliquos pravos, reli
etis aliis omnibus ſalutaribus , videtur ſomnio ſimile. Potius dicen
dum , quòd cathartica acredine & venefica vi , qua pollent, agunt
mordicando membranasſtomachi & inteftinorum , quæ ſe contrahen
do exprimuntfuccos , in vafis excretoriis glandularum , atque in vaſis
fanguineis contentus,cofque intrà inteftinorum cavitatem effundunt:
Pars II. ( Rr ) eos
314 CAP.XXII. DE MOTU EXCANDESC . FEBRILIS .
eodem propemodum modo , quo piper & quælibet falia corroſiva ,
lingua & faucibus obvoluta , copiofiffimam ſalivam excernunt. Hinc
inferre licet , quòd in prædictis purgationibus expelluntur humores
omnes ,in prædictis vaſos exiſtentes, five boni & utiles , five pravi
fint; &hoc nomine utilis & noxia efle poteit talis expurgatio.
Verum tamen eft , quòd ex vehementiſlima commotione , quam
afferunt cathartica , poteft motus fermentativus febrilis adeo alterari ,
utin melius , aut in deterius commutetur ; & fic caſu pharmacum ali
quandò proficuum ,aut noxium eſſe poteſt. Nihilominus in pericu
lofillimis ægritudinibus expedit potiùs aleam dubiam & periculo
ſam tentare ,quàm certò interire.
Alio nomine cathartica proficua effe poflunt , quia venefica visſa
lina ejus contundere ,contemperare & dulcificare poteft faliafer
menti febrilis ,( ut ex ſuperiùs dictis colligitur) non ſecùs venenofi.
tas cantharidum in veſicantibus eadem ratione aliquandò proficua
eſſe poteft: fed hæc omnia non carent incertitudine;immòmulto
ties fieri poteſt, ut valdè noxia fint.
Verùm fi hæc , quam expoſuimus febrium theoriam , falfa & er
ronea non eft , ſcilicèt ,fi non valdè à janua aberravimus, non diffite
mur , quòd progreffu temporis certiora aliqua febrium medicamen
ta reperiantur ab eruditis & ſagacioribus Medicis.
FINIS PARTIS SECUNDA .
IN.
INDEX CAPITUM E T
PROPOSITIONUM ,
QUÆ IN HAC SECUNDA PARTE DE INTERNIS
ANIMALIUM MOTIONIBUS EARUMQUE IM
MEDIATIS CAUSIS CONTINENTUR :
CA PUT I. narum muſculorum non quieſcit , nec
e Modis o Operationibus mechani- ceſat ab operatione , quia ab obftaculo
D 'dio
cis , quibus muſculorum contra-
fieripoteft. Pag. I
impeditur , nec agit , quando impedimen
tum illud animali facultate tolli jube
PROPOSITIO tur. TAB.XV. Fig.4. 5
1. Si funis AGCB Fig; 1. TAB. XV.cla- VII . Muſculi vitalimotu non tenduntur',
induranturque quietem partium eo
70 X 4fxus in A , deorfum trabatur di- ob
reétè à pondere Z, e à potentiis æqua num . 8
lium virium CDEF , punita ejus inter- VIII . Muſculi vitali motu non contrahun .
media impellantur jurjum per eandem ditur per exficcationem , aut alterationer
rectionem BCA verſus A. Dico , quod fimilem ei , qua in pilis & capillis tor
tota longitudo CB directa e tenſa abf- refaćtis contingit. 9
que corrugatione remanebit, at folummo- 1X . Si Funis AB Fig. 5. TAB XV.clavo
do Juprema ejus porrio CGA laxa e Cur. X affixus à pondere Z in Bappenfo ten
va efficietur; & omnes potentiæ CDEF, dutur, o intermedia pars à potentiis R
fimul æquales erunt ponder : Z. ibid . o Storqueatur, corrugeturque in eodem
II. Muſculus non contral,itur per fimpli- plano , ita ut à quatuor traclionibus ten
cem traiiionem fibrarum eius eodemmo- ſus funis remaneat , e directiones inter
do , quo à funibus ponderajublevantur. medie PO, IC parallelæ fint inter ſe , er
TAB . XV.Fig. 2. 2 bifariam fecent angulos alternosfunis.
Ill . Fibra , vel Arcus contrahibilis clavo Dico , quod potentieso Rad pondus Z
affixus non poteſt elevare altius pondus proportionem eandem habent , quam qua
alteri ejus exiremo alligatum , e ſema- druplum finus anguli DGO complemen
gis conſtringere , aut decurtare , quam ti ſemiffis anguli flexionis funis GDF ad
abſque pondere appenfo extenfus fuerat. finum totum . 10
TAB. XV . Fig . 3 . 3 X. Iiſdem pofitis Fig.6. TAB. XV. lifum
IV . fidem pofitis , fi Pondus appenſum Z nis corrugatio perficiatsr, ut DFC pa
elevatum fuerit ufque ad Djupra natu- rallela ſit BG EX AE , nec non direciioni.
ralem macıına extenſione
onem AB. Dico , bus DS, CR : potentiæ oppofit& SOR
quod ioc efficietur à nova potentia,qua quadonplæ eruntponderis Ž. II
quadrupla erit ponderis appenfi. TÁB. SCHOLTUM .
XV . Fig. 3 . ibid . Corrugatio alia ratione fieripoteft. 12
V. Muſculus , quando vitali motu ingen PROPOSITIO
sia pondera suspendit, non contralitur à XI. Iifdem poſitis , fi intermedius Funis
vi propria machinerum ex quibus fi. multoties perfectè corrugetur in CDEF,
bræ , ad inftar arcws tenſi , contrahuntur. Fig. 8. TAB. XV . à potentiis SR , HI,
4 KL ,MN . Dico , omnes potentias corru
VI. Vis ingens contraclipa wtalis machi. gantes ad refiftentiam 2 eandem propor .
( RT ) 2
IN DE X CAPITUM
tionem habere, quam multitudo corruga CAPUT III.
tionum , CDEF, quater fumpta ad uni- De Caufis probabilibus vitalis contra& io
tatem . ibid . nis Muſculorum . 35
XII . Muſculicontractio vitalis non fit per PROPOSITIO
corrugationem fibrarum , ut in lumbri- XXII. Ad muſculorum contractionem
cis apparet. 13 vitalem faciendam duæ cauſa requirun
XIII. Declarandum modó eft , quoartificio tur, quarum una in ipſis muſculis exi.
mechanico lumbrici repere poſſint ; quo fiat ,altera förinfecus adveniat. ibid.
modo corrugatio illa , quam in lumbricis XXlll . Structuram fibrarum , nervorum
videmus , re vera non ſit cauſa ; ſed effe- earumqwe vini e operationem inquirere.
Etus contractionis internorum muſcu 36
lorum eorundem lumbricorum . TAB. XXIV . Succus nerveus à voluntate in
XV. Fig . 10 . 14 Stillaripoteſt intra muſculos. 37
D I GRESS I 0. XXV . Peritiam habitualem , qua [piri
Quomodo lingua ſ'ici prolixa exeratur ex tus animales dererminatos nervos in
retrahatur. is cerebro agitant , non natura , fed eaer .
PROPOSITIO citio e experientia acquiri , credibile eſt.
XIV . Muſculi non contrahuntur per con 38
denfationem longitudinis fibrarum , a XXVI. Sanguinem clle alterum elemen
approximationem extremarum partium tum , coniurrens ad inflationem mufcu
ad invicem , ſed muſculi durities @ ten- loruin efficiendam . 39
fio fit per inflationem . TAB . XV . XXVII . Neceſſitas & modus mechanicus
Fig. 12. 17 quo ebullitio o intumeſcentia in mula
XV . Muſculi contraluntur vitali motu culis fieripoteft , declaratur. 40
ingenti vi , quia eorum fibræ à corpore XXVIII. Difficultatibus, que contra ex.
adveniente inflantur tanquam à cuneis. pofitam theoriam adduci polint , fatisfit.
19 42
CAPUT II. XXIX . Neceſſitas & ratio mechanica, qua
Decaufis non veris contractionis Muſculo- re debilis illa ebullitio , in muſculis fa
rum , queab aliis adducte Junt., 20 eta , immenſam vim exercere valeat.
PROPOSITIO 46
XVI . A Facultate incorporea naturali CAPUT IV.
muſculos immediatè non moveri. ibid. De motionibus internis animalis, o prie
XVII. Neque ſpirituscul
, ſeu aurali corpo mò de circulari motu ſanguinis. 48
rea , ut aër eft , muſos vita io
act PROPOSITIO
ne movere poteft. 22 XXX. Circulationem ſanguinis dari ,e
XVIII . Nec à ſucco aut fanguiné, mur- videnter recentiores demonſtrarunt. ibid.
culi poroſitates inflante , fieripoteſt eo- XXXI. Quomodo Motus ſanguinisfitcon
rum vitalis contraétio . 23 tinuus , licèt in corde interruptus appe .
XIX. Muſculi contrahi vitali motu non reat . 49
poffunt à fanguine, impulſo à vi moti- XXXII. Ratio mechanica continuati cur
va cordis. 26 ſus fanguinis per venas exponitur. 50
XX . Caufam contractionis funis madidi XXXIII. Exponitur modus & caufa pro
inquirere. 29 motionis fanguinis in venis TAB.XVI.
XXI. Muſculos non inflari ea contrahi Fig. 1 .
vitali motu à ſanguine , violenter im- XXXIV. A Sanguinis moru circulari
miljo , aut ab aëris compreſſione ', ant ab conſervatur ordinata ejus craſs, 53
ipfomet pondere ſanguinis, eodem modo, XXXV . Enarrantur præclari Effectus,
mcfunesmadidi contrahuntur. 32 qui à velocitate circulationis fanguinis
pre,
ET PROPOSITION U M.
producuntur. 54 | fivè fpiralitèr involutis circa veſicam in
XXXVI . Exponitur ratio , quare reiterari flatam , ut habeat cavitatem intermediam
Sæpius Curſus ſanguinis debuit per eaf- HK ;dico, quòd ,ſiper humeétationem fi
dem vias, 55 lorum LM , NO , carc. Fig . 9. TAB.
CAPUT V. XVI.cavitas glomi HK repleatur , fpro
DeCorde, ejuſdem Pulſatione. 56 re interna glomi NO, PQ neceſario cor
PROPOSITIO rugari debent , remanentibus externis
XXXVII . Cordis ſtructuram exponere. LM tenſis, 60
ibid . XLIV . Exponitur mechanica operatio,qua
XXXVIII . Aflionem Muſculi cordis e- Cavitas glumi madefalli repletur. TAB.
narrare . 58 XVI . 119.9 . ibid .
terne Jifdem
dico , quòddebent
pofitis;corrugari in.
omnes112
XXXIX.
portionalium A, B , C , D,arithmet
In ſeriecontinua E, quorum mi- XLV.
icè pro- ſpire glomi
nimus ſit A, termini minimo propiores qualiter, femper magis augendo plicas,
decreſcunt majori proportione , quem re- quò magis centro glomi approximantur.
motiores , ſcilicet B ad A habet majorem 62
proportionem , quam E ad D. TAB.XVI. XLVI. Tiſdem pofitis, dico , quòd externa
Fig. 5 . ibid . figura glomi madefacli, nec ampliari , nec
XL . Si in eodem circulo AB Fig. 6. TAB. conftringi debet. TAB. XVI . Fig .9. ibid.
.
XVI. fuerint deſignatæ duæ Zone con- XLVII. Si fuerit glomus ABR Fig. 10.
centricæ ABC O DCF, quarum ampli- TAB. XVI . excavatus, compoſitus non
tudines AD O DE æquales ſint ; com in ex unico filo, ſed ex pluribus, annulo ,
eis deſcribantur due ſeries æquè multo- vel ſemidiametro glomi AETR fixo,em
rum circulorum eodem centro K , arithme- Superficiei cavitatis alligatis, e concen
ticè proportionalium , quorum medii a- tricè, five ſpiralitèr involutis , ſi per in
rithmetici fint GLO' HM ( diviſis nem- flationem filorum ab hume &latione cavi.
pė Spatiis ADO DE bifariam in G , H. ) tas repleatur , fila interna M, O, Q ,
Dico, quòd peripherie omnes ſeriei ABC Fig. 11. TAB. XVI . corrugari debent
ad peripherias omnes ſeriei DCF candem inæqualitèr , ſemper magis augendo pli
proportionem habent, quam peripheria CAS , quò magis centro propius accedunt ,
GL ad peripheriam HM. 59 e figura externa inalterata perfiftet. 63
XLI . Dua ſpirales AMDO DOE Fig. 7. XLVIII . Quando per internam rarefactio
TAB. XVI . immediatè ſe conſequentes, nem poroſitates fibrarum muſculi cor
habent eandem proportionem , quam cir- dis inftantur , neceſſariò cavitas ejus
culares peripheric GL, HP medie arith- repleri debet à ſubftantia ejus carnea ,
meticæ inter circulos extremos cujuſlibet non variata ejus externa figura . 64
Spiralis. ibid . XLIX . Ventriculorum cordis reſtrictio
XLII . Si fuerint quotcunque linee Spirales, fieri non poteft à vi contractionis fibra
in eodem plano ſeſe conſequentes, KNE, rum ejus. ibid .
ÉOD, DMA, Fig 7. TAB. XVI.qua- L. Cordis cavitates ftringuntur , non
rum minima ſit KNE ; dico , quòd mini- quia decurtantur ventriculorum long
me propinquiores in majori proportione tudines , ſed quia parietes laterales ad
decrefcunt, quam remotiores à minima, invicem approximantur. TAB. XVII .
fcilicet DOE ad ENK majorem propor- Fig. 1 . og
tionem habere , quam AMD ad DOE. LI . Exponitur Ratio mechanica ejufdem
60 66
operationis.
XLIII . Si Glomus AB, Fig. 8.TAB.XVI . LII. Actio propria cordis eſt conſtrictio
compoſitus ex filis AB, CD, EF, æquè ventriculorum ejus , ex compreſſio ,
cralis , et fimilisconliftentiæ concentrice, expreffio fanguinis in eis contenti ad
( R) 3
INDEX CAPITUM
iftar preli fatla ,non à contorſione fi PROPOSITIO
brarum cordis ſpiralium , ſed ab in- LX. Si aqua , intra tubum AC Fig. 8.
flatione e tenſione earundem TAB. TAB . XVII . contenta , embolo IN im.
XVII. Fig. 2. 67 pellatur intra fiftulam mollen EH ei
LIII. Quare cordis humani mucro in ſy annexam , quæ à pondere incum:bente S
1tole partem finiftram pectoris pul- compreſja omninò fit , erit potentia embo
ſat, caufam reddere. 69 lum impellens, qua fit PQ , ad vim R,
LIV. Exponitur ulus e actio auricula qua aqua impulfioni refiftit ,unàcum vi ,
rum cordiso valvularum ejus. 70 qua pondus Sfijtule dilatationem impe
LV. Earundem operationum cauſas mecha- dit , ut rectangulum EFHG jub longitu
nicas inquirere. 71 dine Ojub dilatatione fiftulé replete, ad
IVI . Sifunis , globo cylindro compreffi- quadratum ex AB motus emboli. ibid ,
bili circumvolutus , uniformiter per totam LXI. Iijdem pofitis, li fiſtula mellis EH
ejus longitudinem contrahatur', erit ре- Fig. 9. TAR . XVII fuerit plena aqué ,
tentia , funem contrahens, ad reſiſtentiam ſednon turgida ,e à pondere incumbente
olobi , vel Cylindri, ut jemidiameter ejus e à fajinis circumplexa , refiftatur di
ad funis circumferentiam . TAB. VII. laiationi fiftula : erit potentia PQ embo
Fig. 7. 74 lum impellens ad vim R, qua aqua pre,
Lvii, In duabus libris FB & BH Fig. 5 . exiens e de novo infufa impulſioni
TAB XVII. fe tangentibus in B , qua- rehlist, unà cum vis, qua pondusefe
ra
rum cenira C, D , fint radii CB, BD e- fac dilaturroni fipula adrerjantur , ut
quales, & FC major , quam DH , aique rečiangulum GKZO Jub moti directo a
(ufpenfum pondus V ex ierminis connexis que de novo immilé, e fub dilatatione
B equilibretur cum duobus contrapoſitis filiuta ad quadratum Ex AB motus embo .
ponderibus RET ;finique data ponde- li . 79
ra VeRo datæ proportiones radio LXII . Si intra fi'ulam duram plenam a
rum ( B ad CF, e BD ad DH : reperiri ሃqua embolo nova aqua immittatur , exia
debet pondus T. Et datis ponderibus R , lite foramine fiſtula moles aque aquelis
T, reperiri poteft pondus V. 76 ei , que adiunčia fuerat, 80
LVII . Vis utrem aqua plenum ftringens LXIII . Si jiftula mollis eu dilatatilis ,
ad refiftentiam aquæ , per fiſulam ei an- que vim je refiringendi nemlabeai , fue
nexam expulje, earsdem proportionem ha- rit anna plena ,fed non turgida, C inrra
bet , quam amplitudo utris ad amplitudi eam tanta moles nove aqui emt lo im
non fiſtule. TAB . XVII. Fig. 6. 77 mittatur , quanta {wfus ad rerlendam
SCHOLIUM . fiftule dilatationem , non exibit reloci ef
Vires Potentiæ embolum impellentis. ibid. fluxu ve fiftulæ foramine angufto aqua ad
PROPOSITIO juncia . 81
LIX. Si intra fiftulam aquam continentem LXIV. Si embodo intra fiftulam major aque
è majori tubo nova aqua embolo impella copia immittatur , quem juffuit ad re
tur , vis embolum impellens ad rejiſten- plendam fiftule dilatationem , expelletur
tiam aqueæmolis præexileniis,adeno- aque infuje exceſſus fupra eam , que fa .
vo impulja intra fiſtulam , eandem pro- tium dilatabile replere poteft, ibid,
portionem habebit ,quam amplitudo ori- LXV. Iifdem pofitis, li fiftula repleta ab
focii tubi ad amplitudinem orificii fiſtu- embolo uſque ad turgentiam ejecerit tan .
le. TAB. XVII. Fig. 7. ibid . tam aque copiam , ut concidat , remane.
SCHOLIUM . atque æquè mollis, eiufdemque magnitu
Indicatur proportio potentie embolum im- dinis , ac priùs fuerat, son evaluabitur
pellentis in utre aquapleno. 78 fiſtula ab embeli vi impulfiva ,fed ab82
so
lia caufa externa
LXYI .
ET PROPOSITION U M.
LXVI. Methodum exhibere ,qua vis mo tra arterias per earum orificia, eſt com
riva mufculi cordis indagari poffit. preſſio em reſtrictio arteriarum à vi
82 machinæ ,, qua contrahuntur fibræ va
LXVII, Vis motiva fibrarum muſculi forum e viſcerum . ibid,
cordis per ſe conſiderata majus pondus LXXVI . Si potentia cordis nedùm ma
Suſpendere poffet , quam 3000. librarum . ximam arteriarum dilatationem pro
83 duxit,fed infuper portionem aliquam'm
LXVIII. Arteriæ omnes animalis , com- miffi fanguinis extra arterias expulerit,
pleta earum pulſatione , non poffunt re- majorem reſiſtentiam fuperabit , quam
manere fanguine exinanita . 85 pondus librarum 135000. 94
COROLLARIUM . CAPUT VI .
Arteriæ poft pulſationein remanent reple. De caufis motum cordis efficientibus. 95
te à quarta parte ferè totius ſanguinis PROPOSITIO
animalis. 87 LXXVII . Immediata cauſa motiva cor
PROPOSITIO dis non differt ab ea , quæ muſculosar
LXIX . Motus , quo fanguis fluit in arte- tuum movet . ibid .
riis , ter velocior eft eo , quo cor move- LXXVIII . Cauſa prima e mediata
tur , o eundem ſanguinem impellit. motionis cordis differre videtur ab ea ,
ibid . que muſculos artuum agitat. 96
LXX. Potentia cordis , muſculum con- LXXIX . Motus Cordis fieri poſle orga
ftringens, minor eft reſiſtentia , quam nica neceſſitate , ut automa movetur.
exercet ſanguis in ventriculis ejus,con . ibid .
tentus in proportione fubfexquialtera. LXXX. Poſſibile eft, cordis motum fieri
88 ab eadem facultate animali cognoſci
LXXI. Vis , quam patitur Sanguis in tiva , Jed fine advertentia , ob conſuetu.
ventriculis cordis contentus ab ejuſdem diuemhabitu acquiſitam . 100
compreſſione ,equaliset vi , qua idem CAPUT VII.

fanguis ad inſtar emboli impeilit fangui- De motu Reſpirationis. 102
nem intra arterias , ad cujus reſiſten PROPOSITIO
tiam eandem proportionem habet , quam LXXXI. Exponuntur phenomena, que in
1. ad 40. proximè TAB. XVII. Fig. 9. motu Reſpirationis obfervantur. ibid.
ibid . LXXXII . Aēr & Pulmones non ſunt cau .
LXXII. Vis motiva abſoluta , cordis fæ effectivæ reſpirationis , ſed mere
muſculum conftringens, ad totalem paſſivè concurrunt in tali aétione. 104
vim , qua fanguis in arteriis expulfio. LXXXIII. Caufa efficiensinſpirationis
ni refiftit, eandem proportionem habet, eſt vis muſculorum , qua ampliatur ca
quam 1. ad 60 . 90 vitas pectoris e pondus , atque vise
LXXIII. Vis motiva muſculi cordisſu- laftica aëris. TOS
perat ſuo momento reſiſtentiam totius LXXXIV. Motus inſpirationis fità mul.
fanguinis arteriarum & faſciarum ea- culis intercoſtalibus, er à diaphrag
gundem dilatationem impedicntium , mate fimul operantibus TAB. XVII.
que major eft vi ponderis 180000. libra Fig. 2. 106
Pum . ibid . LXXXV , Si duo termini A ea C Fig . 3 .
LXXIV . In qualibet pulſatione cordis , TAB. XVIII . arcus ſemielliptici ABC
aut integra moles trium unciarum ſan- parieti FH affixi fuerint, o planum
guinis à corde immiſi, ant ejus portio ABCinclinatum fuerit ad planum parie
expellitur extra arterias à vimotiva , tis FH ; fi trahatur arcus Jurſum verſus
diver u ab einbolo cordis. 91 perjendiculum à Bad E Dico, quòd ca
LXXV. Cauſa, espe.lens ſanguinem ex- viias ejus in E magis recedet à pariete ,
quam
INDEX CAPITUM
quàm in B , ex in fine traétionis fpontè Eta à reſilitione coftarum . 113
arcus redibit adpriſlinam inclinationem . XCII. In exſpiratione placida e naru .
108 rali non ejicitur aër à vi motiva ullcrum
LXXXVI . Si ejuſdem arcus alter termi- muſculorum ,fed conſequitur ex quiete
nus A Fig. 3. TAB XVIII. affixes fue- er defectu acionis muſculorum in
rit parieti immobili IF ; e reliquus ter- tercoſtalium , ex ex relaxatione dia.
minus affixus lignoamovibiliGC; & la- phragmatis, & ex rimæ epiglottidis
vitas árius B trahatur per directionem dilatatione, 114
BM , efficientem angulum acutum MBD . XC ! II . Exípiratio violenta adjuvatur à
Dico , quòd terminus C recedet ab A , et comprellione coſtarum , wà muſcu
quod Celevabitur verſus M. 109 lis abdominis. 115
LXXXVII . Si plurium arcuum femiellip- XCIV . In exípiratione non evacuantur
ticorum extremitates A, D , H Fig . 4 . pulmones omnino ,jed ſemper in eis re
TAB. XVII columne firme PS. O manet non exigua moles aeris. ibid .
extremitates CEI ligno amovibili QR XCV. Varia ſtructura thoracis , o modi
affigantur; & planaarcuum & quidiſan reſpirandi in diver's animalibus confic
tia inter je officiant anglos diutos cum derantur. TAB XVIll. Fig. 7. 116
plano PR , per terminos arcuum duoro , CAPUT VIII .
trahanturque eorundem arcuum apicesB, Deuſw Reſpiration'sprimario. 118
O, M per direcisonem B 1, parallelam PROPOSITIO
diéto plano PR ad partes obtuforum an . XCVI. Reſpirationem inftitutam non ef
gulorurn , fcilicet ab M verſusZ. Dio , Je ad refrigerium e ventilationem
quòd cavitas ſemiylindria ABCIML Aaminæ e caloriscordis . ibid .
amplior efficietur , e lejlarte tractione XCVI. Exſpiratio inftituta non eft ad
fponte redibit ad priftinam furmamangha expellendas fuligines, genitas ab igne
ftam . ibid . in corde exiftente . 121
LXXXVIII. Iiſdem pofitis ,fi infuper in xcviil . Duoagregata corpufculorum di

adver,a parte en dem plani PR Fig . 5 , perforum exutie inter je con mifceri non
TAB. XVIII . affigantur eodem modo o poljunt , nifi contrariis motibus agiten
ordine alii arcus AFC , DNE , HGI , Di- teniur, ui poſſint particule unius int14
60 , quòd cavitas cylindrica ABMGFC alterius aggregati particulas mfinaari.
ampliabitur, aceinte tractione redi 123
bit ad priorem anguitam capa 11atem ,110 xcix . Tiſdem pofitis, ab iiſdem motibus
LXXXIX . Iidem pofitis;dico , quod in u- contrariis, miftionem efficientibus, ip /4
troque latere perimetri arcuum aliquan- met miſtio deſtrui poteft, nifi adſit alix
do parùm , aliquando nihil inter feappro- canla ,unionem conſerväns. 124
ximantur , e lignum IC Fig. 5.66. SCHOLIUM .
TAB. XVIII. ſenſibili Spalio afcendet Modo non diverſo commifcentur fumi ècao
verfus Q , o reiedent à columna firma minn eructantes, autgutte aquoj« ,rela
PS . ibid . tomi terreſtres cum particulis aëreis.ibid .
XC . ContraElis muſculis intercoſtalibus , PROPOSITIO
unà cum diaphragmate, neceſſariò pe- C. Si una pars faccià granis albis occupe
Etoris cavitas ampliari, aer inſpira. tur , ea non exaétè repleatur à nigris ,
ridebet. III
poterunt , alba & nigra granula commis
XCI . Non completur actio inſpirationis fceri à varia multiplici facci compref
à fimplici receptione aeris intra pectus, fione , fou contufione. TAB. XVIII.
amplificatum à muſculis intercostali Fig. 8. 125
bus & diaphragmatis ; fed pretereà re- CI. Si pars extrema ejufdem facci FEDC
quiritur nova actio compreſliva , fa. Fig. 8. TAB. XVIII. fuerit tenax
dura :
ET PROPOSITION U M.
dura : dico, quèd globi albi , in ABCF CX. Vita animalis non pendettotaliter en
contenti, quantumvis comprimantur,nun. abfolutè à reſpiratione , quatenus fan.
quam cum nigrismiſceripoſſunt. 125 guinis circuitum adjuvat. 132
CII . liſdem poſitis , ſi Jarius in ED Fig. 8. CXI. Præcipuusuſus reſpirationis non eft
TAB. XVIll . perforatus fuerit, e in tranſfuſio à dextro ad finiftrum cor
directum continuatus: dico , quòd albi dis ventriculum. 133
globuli , compreſſiin ABCF, non commi- CXIl . Aër , per reſpirationem receptus,
fcentur cum nigris exiftentibus in FCDE . eft cauſa potiſſima vitæ animalium . 134
ibid . cxill . Per reſpirationem aeris particu
CIII. Si in canaliAC Fig. 9.TAB.XVIII. las ſanguini commifceri poffe. 136
ſtricto e molli adfint duo liquores di- CXIV. Aeris particulas , fanguini immi
Jincli ,albus AG , a niger GD , & ex ftas, non augere ejus fluxilitatem , nec
una parte DC pateat exitus, ex altera producere efferveſcentiam in corde ob
claudatur in AB : dico , quod à contuſionevim ejus elafticam , aut nitroſam ejus
compreſſione canalis non commifcentur naturam. 138
liquores. 126 CXV. Exponitur ratio mechanica conti
CIV. In ampliscanalibus, exitum apertum nuæ motionis tremulæ , quam aer,
habentibus, aliqua perturbatio, &miſtio ſanguini immiſtus , producere poteft.
fluidarum partium fieri poteſt ; nulla ve 141
rò in ftriétis canaliculis. TAB. XVIII. CXVI. Commiſtio aëris , per reſpiratio
Fig. 9. 127 nem intra ſanguinem immifſi, vitam
CV. Si infundibulum ABCD Fig. 10. animalium producit & conferrat. 142
TAB. XVIII. conicum & molle ſubdi- CXVII . Quare fætus poſt exort um reſpi
vidatur in plura alia infundibula DE, rationem inchoat , eamque perpetuò ex
FG, HM, & in alios ramos gracilio. erceat. 144
tes , e intra majus infundibulum ,clau . CXVIII . Problematis Harveani folutio
fum in poſtrema ejus bafi AB, immit- affertur. 145
tantur feparatim fluores , vel grana al. CXIX. Ratio affertur, cur aër diu cohibi.
ba er nigra , e comprimantur , contun. tus in pulmonibus, aqualem angorem
danturque : dico , quod inter ſe non com- av moleſtiam ſuffocativam , a tan
mifcentur. 128 1
dem mortem inducat, ac impedita re
cvi. In eodem infundibulo ramificato , si fpiratio. 146
ponantur grana alba commiſta nigris: cxx. Ratio exponitur ;quare ,& quomo
dico , quòd à repetitis contufionibus gra do in aëre rariſſimo, aut vacuo , ſu
nicula alba à nigris feparari poffunt. bitaneus animalium decubitus ex in.
129 teritus contingit. 148
CVII. In eodem infundibulo duo diverſi CXXI . Ratio affertur , quare in motu
fluores mifti , ope contufionis , poffunt concitato ex laborioſo muſculorum
quidem ſubdividi in minimas particulas , anhelitus contingat, concitetur. 150
é aliquando etiam miftio diffolvi poteft. CXXII . Ratio affertur , quare in laborio.
130 ſo e difficiliconatu muſculorum ſpi
CVIII. Eft impoffibile , ut in pulmonibus ritus cohibetur. 152
partes ſanguinis heterogenea ,quantum- CXXIII. Quare in aëre rariſſimo labo
vis contuſe, mifceantur exaétè inter ſe. rioſa motio muſculorum anhelitum
ibid . efficiat , oftendere. ibid .
CIX . Reſpiratio ew motus pulmonum cxxiv. Quare, & quomodo Aqua , in
ſanguinis praram o confuſam miſtu- pulmonibus immiſſa , animalia ſuffo
ramdiffolvunt , in partes minimas eum cat . 154
dividende. 131 CXXV. fferuntur veriſimiles cause
Pars II, ( 55 ) ſuf
INDEX CAPITUM
ſuffocationis, que variis medis ab aë- CXL. Serum urinoſum à fanguine in
re craſſo , o nimis condenſato , pro- renibus feparatur neceffitate mechanica
duci folent. 155 à vaſorum anguſtia a configuratione.
CXXVI . Memorantur ab aliis tradita de 179
origine qualitatum . 157 CXLI. Contrarie ſententiae afferuntur o
CXXVII . Exponuntur organa e opera- rejiciuntur. 180
tiones mechanice , quibus miftiones effor- CXLII. Alie Objectiones refolvuntur.
182
maripoffunt in plantise animali. 158
CXXVIII . Sanguis confecto itinere cir. CAPUT X.
cuitus per triverſum corpus animalis , De Hepatis ufu . 188
reducitur ad cordis dextrum ventricu PROPOSITIO
Jum valdè deformatus ea ineptus nutri- CXLIII. Memorantur ea •, ፃque Preclari
tioni . 160 Scriptores de ſtructura o ufu Hepatis
CXXIX. Exponitur mechanica operatio , tradiderunt. ibid .
qua completur conſtructio ſanguinis CXLIV. Glandularum Structura ex me
in vena pulmonali. 161 chanicus earum operandi modus exponi
CXXX . Lactis ſtructura examinatur ex 189
analyſi ejus. 162 CXLV. Bilisex ſanguine in jecore ſepa.
CXXXI . Sanguinis anatomia , per deftil- raripoteft artificiomechanico abſque au
lationem facta , infida eſſe videtur . 165 xilio alicujus fermenti. 191
CXXXII. Analyſis Sanguinis in fuas CXLVI. Totius maſſæ fanguineæ , in
partes integrales , e forma compoſitio- unica ejus circulatione , ſolummodo u
nis ejus inquiritur . 166napars , que minor eft vigefima quinta
CAPUT IX. illius , per jecur tranſit. 192
De Sanguinis expurgatione in renibus. CXLVII. Bilis , quæ in jecore colligitur
169 à vaſis biliariis ,non videtur fepararipof
PROPOSITIO se à maſſa ſanguinea , extra abdomen
CXXXIII . Renes non conferre immediatè exiftente. ibid.
ad vitam animalis. ibid. CXLVIII. Bilis , que à jecore exprim
CXXXIV, Neceſitas copiofe potionis ex- tarjejuno ventre, Spatio unius diei , fed
ponitur. 170 deciesmajor eft ea , que in maffa fangui
CXXXV. Opificium fermentationis ſe- nea exiftit. 193
paratorium exponitur. 171 CXLIX . Tanta copia 32 librarum bilis
CXXXVI. Fermentativa ſeparatio non non generatur jejuno humano ventre per
in fiftulis ftri& iffimis , fed in vaſis am- fermentationem . 194
plis fieripoteft. 173 CL. Eadem maſſa ſucci bilioni , a jecore
CXXXVII: Separatio fluidorum hete- expulſa , peraéto circulari motu , se
rogeneorum ope fermentationis non pxus reducitur ad locum , à quodifcefferat.
momentaneo ,ſed tardo motu , e diutur 195
mo tempore perfici poteft ,niſi fluida val. CLI. Bilis circulatio non videtur fieripof
de exaltata e Spirituofa fuerint. 175 se, tranſlata bile per cor ſanguini arte
CXXXVIII . Poſſibile eft , ut operatio rioſo commixta, fed folummodo per ab.
ſeparationis humorum heterogeneo. domen. ibida
rum ſimul miſtorum abſque ulla fer. CLII . Queruntur du&us & modi , qui
mentatione , folummodo neceſſitate bus circulatio bilis per abdomen for,
mechanica à vaforum exiguorum 190
configuratione perficiatur. ibid. CL!II. Neceffitas O ufus predicta circu
CXXXIX . Serum à ſanguine in renibus lationis bilis exponitur. 198
son feparari per fermentationem 177
CA.
ET PROPOSITION U M.
CAPUT XI. ſeminalium . 215
199
-
fluxu ſubſtantiæ fpirituoſæ per ner . CLXVIII . Elaboratio fucci genitalis in
Devos.
quiritur. 216
PROPOSITIO CLXIX . Teſticulorum fubftantiam eo
CLIV. Ad opus nutritionis animalis organicam ſtructuram fimilem cere.
concurrit ſuccus nerveus unà cum ſan- bro quodammodo ejje. 217
guine. 200 CLXX. In actu generationisè cerebro
CLV. Spiritus per eofdem canales ner- fpiritus animales ad teftes tranſfundi
vcos contrariis motibus agitari. ibid . grandi copia e impetu. 218
CLVI. Non fieri contrarias actiones ad cixxi . Succus fpirituofus , in teftibus
intra o ad extra per nervos à faculta- elaboratus, eft potentiſfimum elixir ,
te incorporea , nec à concuffione fi- ſeu balſamum nedum prolificum , ſed
brarum tenfarum . 201 etiam animum & corpusgenerantis au
CLVII. Exponitur artificium mechani. gens @ perficiens. 219
cum ,quo ſuccus ſpirituoſus per eoſdem CLXXII. Succus ſpirituoſus , in teſti
ductus nerveos ad extrae adintra bus elaboratus, diffunditur ad univerfas
agitari poteft. 202
corporis partes folummodò per nervos.
CLVIII. Succum nerveum nutritivum 221
diverſum eße à fpiritibus,qui anima- CLXXIII. Circulariter quodammodò

les functiones loco motivas e ſenſi. ſpiritus in animali moveri ad inſtar ſan
tivas exercent .
204 guinis. 222
CLIX . Inquiruntur viæ in ipfiſmet nervis, CAPUT XIII .

per quas fuccus nerveus tranfmittitur Degeneratione o vegetarione Plantaruw .
è cerebro ad reficiendas partes anima 224
lis. 205 PROPOSITIO
CLX. Exponiturmotus contrarius ſucci CLXXIV . In ſemine cujuſibet plante
neryei ad cerebrum . 206 adeft exigua ejufdem fpeciei plantula ,
CLXI . Exponitur ratio mechanica celer- perfectiſſimè exarata. ibid .
rimi motus fucci nervei , à cerebro cxxv, Thermometri SANCTORII C0»
deſcendentis, ad ipfum recurrentis . fructio cooperatio , ad plantæ vegetatio
208 nem conducens , declaratur, TAB.
CLXII . Effuſionem fucci nervei à ce- XVIII . Fig. 13 ibid .
rebro pro nutritione animalis fieri CLXXVI. Caudex plante abſciſſus ea.
tempore fomni , ejuſque caufam effe quæ immerſus , videturnutriri @ augeri
ibid . eadem mechanica neceſſitate, qua fupra
CLXIII. Ratio affertur , quare in ſomno di&tum thermometrum aquam exfugit.
non impediaturmotuscordis. 21 TAB. XVIII . Fig. 14 . 225
CLXIV. Ratio adducitur , quare non im- CLXXVII. Exortus generatio plante
pediatur motus reſpirationis in ſom- ex ſuoſemine , quo ordine fiat, exponere.
no . 2 12 TAB. XVIII . Fig. 12 . 226
CLXV. Quare inter dormiendum aliquando CLXXVIII. Aquam effe fuccum nutritie
motus artuum fiant, inquirere. 213 um plantarum . 227
CAPUT XII . CLXXIX. Succus aqueus non videtur
Defucco fpirituofo feminali, ejuſque ge- tranſformari poffe in plantam à virtute
neſi ,motu natura . , 214 ſucci fermentitii, in ea , vel in ejus ſe
PROPOSITIO mine exiftente. 229
CLXVI Teſticulorum ſtructura , nuper CLXXX. Confectionem ſucci nutritii
reperta , exponitur. ibid . plantarum compleri debere à ſtructura
CLXVII. Inquiritur ſtructura ductuum cribroſa vaſorum earum . 232
( SL ) 2 CLXXXI .
INDEX CAPITUM
CLXXXI. Præcipuam cauſam vegeta- quos tam avidè vorant. 252
tionis plantarum effe aërem . 233 cxcv. Curanimalia perfetta herbis , fru
CLXXXII . In plantis quoque peragi aë- gibus em animalium carnibus nutriune
ris reſpirationem quandam imperfe- tür. 253
Etam , à qua earum vitapendet e conſer. CXCVI. E duabusfiftulismollibus inequa
236 liter amplis ,aqué turgidis , ab eadem
vatur,> CAPUT XIV. potentia compreffis, effluent eodem tempo
De animalis generatione . 237 redue moles finida inequales inter fe in
PROPOSITIO eadem proportione , quam habent orificia ,
CLXXXIII. Ad generationem concur- TAB. XVIII. Fig. 16. 254
rit ſemen virile , e ovum à muliere ef- CXCVII . Ex yena ſplenica fanguinis
formatum . 238 moles egrediens ferè quarta pars eft
CLXXXIV. Semen virile non foecundat fluoris ,è vena meſenterica expulſi eo.
ovum vi quadam incorporea , aut ſua dem tempore , quo fituna circulacio fan
aura , vel afflatu ; ſed contactu o mi. guinis. TAB. XVIII. Fig. 17 . ibid.
ſtione corpuſculorum ejus. ibid . CXCVIII. Per venam meſentericam re
CLXXXV . Totalem organicam anima- Auit copia humorister , vel quater major,
lis conſtructionem inovo non è ſola quam fit fanguis, qui ab arteria ſocia
matregigni,fed à paterno ſemine pre meſenterica eodem tempore immilus
cipuè efformari. 241 fuerat. TAB. XVIII. Fig. 17. 255
CLXXX VI . Conjectatio modi mechanici CXCIX. Chyli portionem aliquam ad je.
focundationis ovi , o quareid non excur per venas meſentericas deferri pofs
pergiſcitur , nifi excitetur à fæcu , pel ſe. ibid .
impuiſu externo . 243 CC . Sanguinem ,unà cum fucco nerveo ,
CAPUT XV. effe materiam immediatam , qua ani.
De inſenſibili tranſpiratione. 245
malia nutriuntur. 257
PROPOSITIO CCI . Innuitur mechanica operatio outri
CLXXXVII. Innuitur præclara doctrina tionis. 258
SANCTORIT, experimentiscomprobata , CAPUT XVII.
de inſenſibili tranſpiratione. 246 | De Fame e Siti . 259
inſenſibi PROPOSITIO
CLXXXVIII.
lis tranſpiratio , ut vita eftanimalis
Neceſſaria con- CCII. Cauſa famis e fitis. ibid.
ferretur. ibid. CCIII. Caufam fitisindicare, 260

CAPUT XVI. CCIV. Modum , quo fames e fitis exi
De nutritione animalium . 247 muntur , & caufamfubfequentis ſenſus
ibid.
PROPOSITIO jucundi exponere.
CLXXXIX . Enumerantur operationes CAPOT. XVIII .
præparatorie , quibus cibaria à Natura DeMotibusdolorificis. 261
'in chylum tranſformantur. ibid . PROPOSI110 -

cxc. Ventriculi carnoſi avium ſtructu- CCV. Cauſa precipua doloris non eft di
248 viſio continui . 262
ra b operatio exponitur.
cxci . Conjectatio ingentis facultatis mo- CCVI .Cauſa præcipua doloris non eft
tivæ ventriculi carnofi avium . 249 diffolutio compofitionis a textura
CXCII. Animalia aliqua fola arenofa fibrarum nervearum . 263
terra nutriri videntur. 250 CCVII. Præcipua o immediata cauſa
CXCIII. Animalia aliqua plantasfo- doloris videtur effe vellicatio , fa&ta in
laaquaforſan nutriripoſſe. 251 nervis, cujus mechanica operatio exponi
CXCIV. Sufpicari licet ,animalia penna- tur. ibid.
ta inſui nutrimentum aſſumere lapillos, Ca.
U M.
ET PROPOSITION U
CAPUT XIX. tur ,ejuſque defectus inſinuantur. ibid.
De laſſitudinis moleftia. 265 CCXXI. Non à foco , vel fermento in
PRO PO'S I TIO corde exiſtente , febris accenditur. 279
CCVIII. Quomodo paflio laſſitudinis à fo- CCXXII. Non accenditur febris à ſán.
la ſpirituum diſſipationeproducatur.ib . guine alterato ex fermentato ; neque
CCIX . Quomodo ex læſione organorum ob mordacitatem ejus cor irritatum fe
pallio Taſſitudinis dolorifica oriatur. brilem excandeſcentiam efficit. 280
266 CCXXIII. Non accenditur febris à chylo
ccx. Quare ftando magis defatigamur , alienæ natura a ſanguine,qui fermenta
quàm deambulando , rationem reddere. tionem & ebullitionem ejuſdem ſan
267 guinis inducat. 283
ccxi . Quare vehementes e inuſitati cČXXIV . Experimentis comprobatur .
motus inducunt dolores articulorum quòd fanguis , alteratus à caliditate ,
e muſculorum , caufa conjicitur. 270 putredine , vel ab admixtione falium ,
CAPUT XX . aut fulphuris, febrem non producit.286
De Motibus convulſivis. ibid. CCXXV. Spiritus , ſeu ſucci nervei ſoli.
PROPOSITIO to redditi acriores nervos e cor irri
CCXII . Convulſio non fit à nervorum tantes , ſunt caufæ productivæ pri
contractione , aut relaxatione. 271 mæ ea immediatæ excandeſcentiæ
CCXIII. Spaſmus fit à contractione in- febrilis. 289
voluntaria muſculorum , facta à mor- CCXXVI. Quomodò ſuccus nerveus,
dicatione morbifica nervorum . ibid . fermentatus e acredine affectus , cor
CAPUT XXI. di communicari queat ad febrem conci
De Tremore animalium. 272 tandam . 292
PROPOSITIO CCXXVII . De loco ex cauſis , quibus
CCXIV. Quomodò voluntarii tremores ſucci nervei alterantur , ut febres pe
fiant in animalibus , exponere. ibid . riodicas producerepoſſint. 294
CCXV . Quomodò involuntarius tremor CCXXVIII . Ratio exortus paroxyſmife
fieri poffit à relaxatione ew conſtrictio . brilis , aut ſemper calentis , aut primò
ne machinularum , quibus fibræ mul- gelidi ex poſteà ferventis exponitur.297
culorum componuntnr. TAB. XVIII. CCXXIX. De cauſis ſymptomatuin , fe
Fig. 18. 273 brilem paroxyſmum concomitantiism .
CCXVI. Quomodò defectus virium tre 299
morem inducat. 274 CCXXX. Cauſa diminutionis e termi.
CCXVII. Quare timor ew frigiditas tre. nationis febrilis affertur , altera
morem inducat , exponere . 275 tionis urinæ . 301
CCXVIII. Cauſam tremorismorbifici, ccxxxi. Quomodò paroxyſmus febri
qui in paralyſi, febribus & fenio con . lis denuò renovari poßit poft certa e de
tingit, exponere, ibid . terminata tempora . 303
ccxix . Torpedinis vis ftupefa &tiva e CCXXXII. Dealiarum excandeſcentia
Hyltricis tremor exponitur. 276 rum o fymptomaticarum febrium
CAPUT . XXII . caufis . 307
De motu excandeſcentiæ febrilis. 278 CCXXXIII . Quomodo febris omninò exo
PROPOSITIO tinguatur, cureturque, ut animal ad na
CCXX. Vulgata febris definitio affer- turalem ftatum reftituatur. 309
F I N I S.
( SS) JOHAN
1
.
」
JOHANNIS BERNOUILLII
Bafil. Med. Doct.
MEDITATIONES
MATHEMATICÆ
DE
MOTU MUSCULORUM,
Pag. 3
JOHANNIS BERNOUILLII
Baſil. Med. Doct.
Meditationes Mathematicæ
DE MOTU MUSCULORUM .
Uppono (1) fibras motrices muſculorum , quæ
ſine fibrillis tranſverſalibus cylindrum excava
tum reprælentarent, per illas dividi in multa
ſpatiola, quorum tamen cavitates per totam lon
gitudinem fibræ motricis inter ſe communicant,
ob laxam ligaturam fibrillarum tranſverſarum .
(2 ) Cum anima vult ut corporis aliquod mem
brum moveatur , fieri agitationem quandam ſpirituum animalium
in cerebro , ita ut vellicando principium alicujus nervi , concutiant
per totam longitudinem ſuccum ípirituoſum intra contentum ‫وا‬, at
que ab illa irritatione principii nervi guttula extrema ſucci nervoſi
ex altero olculo levi vibratione ejiciatur , quæ ſine actuali concuſſio
ne non excideret , quia ſubſtantia fpongioſa nervorum ei loco val
vularum infervit. (3 ) Quando hoc modo innumeræ guttulæ per
totam muſculi molem , quæ inftar ſpongiæ perpetuo languine hu
mectata eft , fimul ejiciuntur ex orificiis nervulorum ,particulas ca
rum fpirituoſas fpiculis ſuis ſubtiliſſimis impingendo in particulas
ſanguineas tenuiores eaſdem diffringere, & inlito aëri condenſato
exitum præbere, qui ſeſe expandendo cbullitionem & ſubſequen
tem inde muſculorum inflationem cauſatur. His ita pofitis , fi
quæratur 1. de natura curva ſecundum quam fibra motriz expandi
iur , hæc ita poterit determinari :
Sit ABC Fig.1. TAB . XIX. fibra ,vel fi mavis filum perfecte flexi
le in extremitatibus A & C affixum , quod in omnibusſuispunctis B
trahitur, vel pellitur perpendiculariter ad ſuam curvaturam potentia
æquali & indefinite parva, quæ hic denotatur per lineolam BH; ſit
que abſciſſa AF = x, ejus differentialis FF dx,applicata FB )
ejus diff. GB dy, Curva AB = S, ejus diff.GB = df BH (po
tentia pellens & multiplex ipſius Bb) Endſ. Quia nunc qualibet
potentia pellens BH dividi poteft in duas laterales, horizontalem
BE & verticalem BD, quæ re &tingulum DE conſtituunt, cujus
diagonius eſt ipſa BH : erunt ob fimilitudinem triangulorum BG6
& BDH, BE ndy & BD = ndx. Quoniam autem potentia ſuſti
nens in A femper cadenı & conftans manet , ubicunque etiam fim
Pars II. ( TO ) lu
4 JOH. BERNOUILLII MEDITATIONES
lum præter in C figatur , ceu cuilibet attendenti patebit, ponatur
illa a, fex ex mechanicis conftat , eam tantam effe , quanta foret,
fi loco filicurvi AB ſubſtituerentur duo alia recta tangentia & alli
gata in punctis A & B , quæ traherentur in puncto concurſus I à dua
bus potenciis L & K, una horizontali LT , & altera verticali Kl ,
quarum illa omnibus potentiis horizontalibus BE, hæc autem om
nibus verticalibus BD fimul ſumris æquivaleret :verum omnes BE
æquantur integr. ndy, quod eft ny, & omnes BD = integr. ndx
quod eft nx: ideoque potentiaLny, & potentiaKnx.
Igitur ad inveniendam potentiam partialem in A ,quæ nimirum re
quiritur ad ſuſtinendam ſolummodo potentiam L, faciendum eft ,ceu
docet Dn. Varignon in ſua propofitione fundamentali ponderum lu
ſpenſorum , ut finus anguli AIB, vel ejuscomplementi,ad duos re
Etos KIB, ad finum ang. MIB, i.e. ut ÎMad MG, ſeu utbG ad GB,
i. e. ut dx ad dy, ita potentia L ſeu ny ad potentiam partialem in A,
quæ itaque invenitur nydy. Quia nunc directio potentiæ K eft
dx
ipſa tangensKI, fuftinebitur hæc tota à punctoA ; ideoque poten

tiæ parciali inventæ nydy addenda eft potencia K ſeunx , ad haben
dx
dam potentiam totalem & conſtantem in A ,quam poſuimus -a ;
& fic eliciemus hanc æquationem differentialem nydy + nx = 4,
dxะ
quæmultiplicata per dx dat nydy nxdx adx, ſumtiſque inte
gralibus habebitur ; nyy * nxx ax ſeu yr #«* x = 2ax ; quæ x
quatio oftendit curvam quæliram ABC efle circularem , cujus ra
dius vel ſemidiameter 2. Q.E.I. Si ergo muſculusnullam re
fiftentiam ſuperandam haberet , machinulæ in perfectos & integros
circellos expanderentur; ſed quia muſculus ſemper pondera & re
ſiſtentias, fi non forinſecus advenientes , faltem ſuiipfius & oſſium
fubmovere debet , fit ut machinulæ muſculares, quas ut planas con
fideramus, non integram adipiſcantur figuram circularem , ſed ex
duobus ſegmentisæqualibus ejuſdem circuli compoſitam . Per ean
dem propoſ. Varignonii potentia ſuſtinens in B, ſeu vis firmitatis ,
quæ requiritur ne filumrumpatur , reperitur ubique æqualis po
tentiæ fuftinenti in A.
2. Si in rationem inter vires inflantes & vires ſuſtinentes, seus fir
mitatem fibra requifitam inquiratur , h. e. fi creſcentibus, aut de
CIC
DE MOTU MUSCULORUM.
creſcentibus n aut BH, determinare libeat , in qua ratione creſcant,
vel decreſcant potentiæ fuftinentes in A velB, manentibus interim
radiis circulorum æqualibus, ponatur BH mds & potentia fufti
nens in A vel B 6 , & habebitur hæc æquatio yy *xx 2bx;
ma
quia autem radii ponuntur æquales, erit b E a , ideoque n . m ::

3
2.b. h.e. vires ſuſtinentes , vel firmitates requiſitæ ſunt in ratione

virium inflantium ; id quod etiam Frater meus ita invenit , ut vide
re licet in regulis, quas publicavit pro determinatione curvaturæ
veli , in A &t. Lipſ. 1692. menf. Majo.
3. His ita ſe habentibus , fupputare liccbit rationem inter vim
dilatantem o reſiſtentias, ſeu quanta requiraturelaſticitas auræ mo
tivæ pro fingulis ſublevationibus refiftentiarum ſemper æqualium ?
cujus reigratia fere totum Opus Borellianum confectum eſt. Sit ita
que machinula muſcularis BEAD Fig.2.TAB .V.compofita ex duo
bus ſegmentis circularibus BDA & BEA , & Ccentrum arcus AEB,
ductiique radiis CA, CE, illo ad extremitatem ,hoc per medieta
tem machinulæ ,ita ut DE ſit latitudo maxima , quam bifariam ſe
cat in R longitudo maxima AB, ſeu chorda arcus AEB vel ADB:
quoniam nunc ang. EAC recto RAC 4 ACR , erit ang:
ÉAR ACR, ideoque arcus AE eft menſura anguli EAR, vel
duplus BEA menfura dupli EAD. Hinc datis ſemilongitudine la
teris machinulx , i.e. arcus AE in partibus æqualibus 100000, &
ſemiangulo dilatationis EAR, inveniri poteſt ſublevatio reſiſtentiæ
Z, quæ nempe eft æqualis excellui, quo arcus AEB ſuperat ſuum
fiuum rectum AR, quod ita peragitur: Fiat ut peripheria circuli
ad radium , i.e. ut 44 ad 7, ita numerus graduum peripherix 360 ad
quartum 571 , qui erit æqualis longitudini radii in gradibus: fa
Što nunc ut numerus graduum ang. EAR vel arcus EA ad 571 , ita
numerus partium æqualium 100000 longitudinis arcus EA, ad quar
tum , quierit æqualis numero partium æqualium radii AC, qualium
arcus EA continet 100000 ; habebitur tandem longitudo ipſius AR,
nimirum faciendo, ut ſinus totus ad finum ang. EAR vel arcusEA ,
ita numerus inventus partium radii AC ad quartum , qui erit æqua
lis numero partium æqualium ipfius AR, qualium arcus EA conti
net 100000; duplus itaque exceſſus arcus AE fupra ſinum AR in
ventum , erit ſublevatio reſiſtentiæ Z qua ſita. R E. I.
4. Poſtquam fublevationes fic inventæ funt ,vires dilatrices re
(T ) 2 spe.
6 JOH. BERNOUILLII MEDITATIONES
spectivas pro ſingulis ita determinabimus. Supra n . 1. poſuimus
potentiam curvam in quolibet puncto , vel potius in qualibet dif
ferentiali curvæ , perpendiculariter prementem nds: vis itaque
dilatans , vel elaſticitatis auræ motivæ abſoluta , qua latera machi.
nulæ dilatantur, exprimitur per », fed ibidem invenimus ponen
do vim ſuſtinentem vel firmitatis in quolibet fili puncto requiſi
tæ a, radium arcus circuli, in quem filum incurvatur , fore
a. Quia vero , per citatam Dn.Varignonii propofitionem , reſiſten
tia Z eft ad vim fuftinentem in B , cujus utique directio eft ip'à
tangens BF, ut ſinus anguli EBD ad finum anguli EBR, erit a =
zMilin .EBR , & fic ſubſtituto in quantitate , a loco a ejus valore ,
fin . EBD
habebitur radius ( per modum ſuperiorem inventus , quem itaque
vocemus r ) zMjin.EBR , ideoque vis elaſticitatis abſoluta au
> Mfiu . EBD
ræ motivæ n = Min.EBR : & conſequenter vis , qua premitur
TM fin . E BD
ſemilatus machinulæ , id eft » AE erit = 100000 z Min . EBR.
r Mſin. EBD .
Calculi hujus beneficio conſtruximus tabellam quandam , ad imi
tationem illius, quam Borellus pro ſua hypotheſi confecit; quæ ſi
conferatur cum noftra , videbitur ingens diſcrimen , tum quoad vi
res motivas , tum quoad ſublevationes: ubique enim illas aut juſto
majores , aut juſto minores facit.
Ex hac autem tabula liquet , veſiculam muſcularem AEBDin
tegram circularem figuram nunquam adipiſci poſle, quia nempe vis
abſoluta elaſticitatis eo in caſu infinities ſuperare deberet reſiſten
tiam , id quod impoflibile eſt ; & quia maxima machinulæ contra
ctio feu relftentiæ ſublevatio ad quam non eft æqualis 72728 parti
bus earum, qualium ſemilongitudo lateris continet 100000 : clarum
quoque eft ,quamvis machinulam in maxima ſua diſtenſioncad par
tem circiter ſui tertiam non contrahi ; id quod etiam de ipſo muſcu
lo cenſendum . Conftat etiam hinc , quoniam ab initio intionis,
cum angulus ſemidilatationis EAR valde acutuseft ,reſiſtentia per
magnam habet rationem ad vim abſolutam elaſticitatis auræ moti
ve, ( liquidem angulo EAR exiſtente 30 min. regſtentia eſt ad vim
elaſticitatis ut 22900000 ad 1 ) debili admodum ebullitione opus eſſe
in muſculis ad immenſam , imo incredibilem energiam 'muſculorum
efficiendam ; imo minimam inflationem muſculorum dacam quamvis
re:
DE MOTU MUSCULORUM .
refftentiam fuperare, & proinde tenerrimum infantem quantam
cunque molem elevare poſſe. Sed quanto reſiſtentia major eſt vi
motiva elaſticitatis , tanto ſublevatio minus ſenſibilis evadit .
4. Quantirates fpirituum animalium , qua manente ſublivarione
reſiſtentiarum ſemper eadem pro fingulis refiftentiis impenduntur , h .
m . inveniuntur .
Vires infantes i.e. vires abſolutæ elaſticilatum auræ motivæ in
æqualibus circulis ſunt viribus ſultinentibus proportionales per n .2 :
quoniam autem ,manente ſublevatione reſiſtentiæ vel angulo EBD
femper eodem vires fuftinentes (ceu patet ex prop.Dn.Varignonii)
ſuntin ratione reſistentiarum Z ,oportet ut etiam reſiſtentiæ elaſti
citatibus fint proportionales. Pro conceflo etiam affumimus, quan
titatesauræ motivæ ,i.e.denſitates ejuſdem voluminis auræ motivæ,
& quantirates ipirituum animalium vel lucci nervoſi,eandem femper
fervare rationem , h.e.duplam , triplam , quadruplam copiam ,ſucci
11 Spirituoſi excitare duplo , triplo ,quadruplo denfiorem auram moti
vam . Res itaque expedita foret, ficonſtaret, quomodo creſcentibus
denſitatibus creſcant elaſticitates. Id quod h. m. indagatur. Fig. 3 .
TAB. XIX. In dato volumine a concipio particulas aëris vel auræ e
laſticæ occupare ſpatium b, & materiam ſubtilem refiduum volumi
nis ſpatium a -b; nunc in æquali volumine a aliam quantitatem auræ
elaſticæc concipio, ita ut reliquum ſpatium materiæ ſubtilis ſit ame;
ideoque ex iis , quæ demonttravit Frater in Diſſert. de Gravit. A1 .
pag.97.. elasticitasaëris primi voluminis est ad elaſticitatem ſccun
di, in ratione compoſita ex reciproca ſpatiorum à materia ſubtilioc
cupatorum & directa aëreorum ,nempe ut ab-bc ad ac- bc. Sed den
fitas primi eſt ad denſitatem ſecundi in ratione directa ſpatiorum aë
scorum , nempe ut b ad c. Si itaque conftruatur curva ACDad axem
AF, ejus naturæ , utſumta in axe AB = a , & ductis adplicatis DF ,
CE , rectangulum ſub BE & AF ſit ad rectangulum ſub BF & AE, ut
DFad CE, lumanturque abſciſſæ AE, AF pro denſitatibus aëris in
volumine per conſtantem lineam AB deſignato contenti , erunt ad
plicatæ DF, CE, ejuſdem elaſticitates. Simore Algebraico quæra
tur æquatio naturam curvæ ACD exprimens , invenietur pofitis
conſtante AB = a , & alia ad libitum aſſumta BF = f, DF gabſciſ
ſa AE = x, & adplicata EC y, hæc æquatio : fgx aay-afy -axy +
fxy, quæ indicat curvam quæſitam eſſe hyperbolam ,& adplicatam
BG in B fore infinitam adeoque aſymptoton hyperbola '; cujus cen
trum habetur producendo alymptoton GB in R, ita ut BR lit quar
( TO) 3 ta
8 J. BERNOULLII MEDITAT. DE MOTU MUSC.
ta proportionalis adAF, FD & BF;femiaxis tranſverſuseſt æqualis
mediæ proportionali inter BR & duplam AB. Ex quibus perfpi
cuum elt, elaſticitates præſertim in aëremultum condenſato in lon
ge majori ratione creſcere , quam ipfæ denGitates: elaſticitas etenim
candem abit in infinitum , quando denſitas ſuum quidem maximum ,
fed non niſi finitum gradum attingit.
Quandoquidem igitur denſitates auræ motivæ ejufdem volumi
nis quantitatibus fpirituum animalium impenforum , qui illum.ef
ferveſcendo cum fanguine produxerunt , proportionales eſſe ſumſi
mus , elaſticitates vero funt proportionales reſiſtentiis, hinc colligi
mus, ipfam etiam hyperbolam ACD determinare relationem reli
ftentiarum ad quantitates fpirituum abſumlorum , i. e. G CE, DF
notent reſiſtentias , denotabunt AE, AF quantitates ſpirituum ab
fumtorum . Sic jam volumen machinulæ muſcularis , vel quod etiam
valct, omnium muſculi machinularum fimul ſumtarum , quod expri
mitur perAB, 10 partium ,BF ieuf - 1,FD ſeug = 100000; li nunc
quantitas ſpirituum animalium, i.e. AE ſeu x fit partium
1. 2. 3. 4. 6. 7.
5. 6. 8. 9 . 10 .
per æquationem curvæ reperietur CE ſeu yi.e. pondus elevandum
partium 1234. 2778. 4762. 7407. III. 16666. 25926. 44444.
100000. infinit. Hinc etiain ratio petenda eit, curmagna pondera
(viribus nostris proportionata) non multo majori cum difficultate e
leventur ad eandem altitudinem , quam cxigua. Omnis enim diffi
cultas in motionibus animalibus peragendis unice,ut credo,provenit
à diſpendio fpirituum animalium ; verum ſpiritus in longe minori ra
tione abſumuntur quam ſunt ponderaelevanda; ita ut, li e.g.elevan
dum fit pondus duplum , non ideo requirantur etiam duplo plures
ſpiritus animales , ceu ſatis clarum eft ex laterculo iſto, ubi reperitur
quod ope quantitatis spirituum animalium ,quæ fit ut 8 elevetur pon
dus quadruplo majus, quam alia quantitate, quæ fit ut 5 , licet jactura
ſpirituum illo in cafu ne quidem duplo major fit,quam jačtura in
hoc,utpote quæ fe habent ut 8 & 5. In hac igitur ratione etiam ſe
habebunt difficultates, quæ ſentiuntur in attollendis ponderibus.
FINI S.
WAARSCHOUWING aan den BOEKBINDER.
De Platen gemerkt TAB. I II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. moeren
agter den Index van het Eerſte Deel geplaatſt werden. TAB.XV. XVI. XVII XVIII, agter
den Index van het Tweede Deel. TAB. XIX. agter het tractaatje van Bernouille de metx et
culorum , op het cynde van 'twerk.
Hetwit papier moet aan de Plaren blijven , en op die zijde in de rug geſet werden , op dat
de Lezer de ſelve telkens kan uytlaan en beſchouwen , wanneer hy dit werk gebruykt.
TAB XV
R Frigos..
ghetto
Figi 3 .
D Dr
I
S
E
F
B
T
Bi
ROS А Figiso.
Frig: g ,
Fig :8
IDH M
D L
B
LEK g
NIM
N
d I
Bé
H
D
Df
F
* Fig.93.
FY G
S
Figuz.
H ,
E Bв
N
Figiz TAB : XVI . Fig:3 .
Fig.4 .
F19 :17
H G
к
N REH DG A
Frigi10 . Figis
R
B
1
T TAB : XVII .
B D
F
Frig:3
B
b
n
Fig: 2.
2
Figis. R P
G
I D B a A B
I
S T R M Frig: 6 .
L
D
-M
Frigion.
I lo A S
P
1
D
9
1
Fig: 2
TAB : XVIII . 'I B
F
KD
其
Fig: 6.
D
B Figi g '
d DS
e
Fligiga S
Bв
O
88888
Woooo
loooo
20
000
looo
00
E
100
600
Oo
00
:0
Oo
oo
R
oo
Fig. 8.
ou
100
A
H
D M
Figisel. KD
I IN
C P B
E Figiso. ‫ת‬
ALDA
F NIGRA
HI ALBA
Frying.
E QM D
B D
G
E
GO
3 B
H
B R
Frig :15
Fegisb. Fringing
‫ܝ‬
ТАВ. ХІХ 1
Fige
FF
M I L
6
g
19 B
E
DH
D
Poring
3
E C
DR F
BВ
B
Z E F
IR
10
.
..
1

De Motu Animalium

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

De Motu Animalium

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

A propos de ce livre

À propos du service Google Recherche de Livres

Nniverſarium pænè diem ,quo Clarißimum Vi

incedit radio , perhorrefcasdifficultatem ,& Delio verearis nata

Anguſtiſſime in viventes, exercet ; ita extinctos Eruditorium cine

per corrugationem in a,b, & c,d, Fig. 9. TAB.XV.denuò potentiæ

ſed contrahunt tranſverſales funes ramificatas novis corrugationi

CB ſuperat hujus longitudinem HE, tantò præciſe baſis areacircu.

Modò experientiaconftat, funem madidum ( cujus latitudo quar

mufculorum contractionem falvandam , Gcoftendemus.

ideò , quamdiù novæ uniones illorum Auidorum fiunt, una poft al

ob corrugationem longitudinis fibrarum , & præterea nec exactèpa .

nuola illa lintea tranſferantur verſusorificia cordisiendinoſa, cujus

Quia fiſtula è ftatu turgido non poteſt ad conſiſtentiam mollem

Adde , quòd tresunciæ fanguinis à corde immillä replere non pof

gendo eoſdem ventriculos, & ejiciendo ſanguinem , qui ibidem con

injtar emboli impellit ſanguinem intra arterias , ad cujus re

9373. ferè & dividendo linea EG ad GK erit proximè , ut 7.7459 .

poſitum lateri inclinato , utruina prohibeatur ; & aliquando accidit,

ligno amovibili QR affigantur ; bo plana arcuum æquidi

& lignum IC Fig.5. & 6. TAB. XVIII. ſenſibiliſpatio

Videmus, quòd oſſa coſtarum ABC, DOE, AFC , &c. Fig. 5 .

Hinc poftea collectæ portiones ſanguinisrepubeſcentes, vivifica

Athæc anatomiapluribusnominibus ſuſpecta effe videtur: namig

quòd diuretica actionefermentativa vi coaguli in renibus longam urs

neprofufionem inferunt: hoc autem quomodo probat ? Quia, inquit,

non vero per auri poroſitates : at , addito ſale ammoniaco , figuras

nis configurationem , ficut aqueam non commutant, & fic excipi ne

tùm ab antiquis Anatomicis factas , tùm exactiſſimè à Viris Clarif

tas , perficere poterunt ſtructuram analogam muſivo operi ; nempè

nici, quibus animalium tremores , tùm ſpontanei , tùm invo

lignifatoris,quiper nares ad cerebrum perductus viros profternit, &

compreſſione ,equaliset vi , qua idem CAPUT VII.

LXXXVIII. Iiſdem pofitis ,fi infuper in xcviil . Duoagregata corpufculorum di

diverſum eße à fpiritibus,qui anima- CLXXIII. Circulariter quodammodò

CLIX . Inquiruntur viæ in ipfiſmet nervis, CAPUT XIII .

ferretur. ibid. CCIII. Caufam fitisindicare, 260

'in chylum tranſformantur. ibid . PROPOSI110 -

ipſa tangensKI, fuftinebitur hæc tota à punctoA ; ideoque poten

quia autem radii ponuntur æquales, erit b E a , ideoque n . m ::

2.b. h.e. vires ſuſtinentes , vel firmitates requiſitæ ſunt in ratione

Vous aimerez peut-être aussi