Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
OU
H
Mécanique Analytique - SMP - S5
OU
ID
Correction TD 3 : Formalismes de Lagrange et
ID
Z
.Z
H.
d’Hamilton
H
P.
P.
te
e
za
Exercice 1 :
at
za
ar
Ou
1. La tige supportant le ressort va osciller dans un plan. L’angle φ que fait l’axe de la tige avec la
FP
verticale est un degré de liberté.
5
H
P
à l’origine du repère. Au final, le système peut être décrit par 2 degrés de liberté. Donc :
OU
SM
ID
.Z
q
1 =ρ
H
P.
q2
=φ
2. On a :
te
za
za
a
ar
Ou
1 1
T = mv 2 = m ρ̇2 + ρ2 φ̇2
Ou
2 2
FP
FP
et
5
-S
UH
P
H
SM
O
OU
EP P = −mgρ cos φ et EP E = k (ρ − l0 )2
ID
2
ID
.Z
.Z
P.
P.
1 1
L = m ρ̇2 + ρ2 φ̇2 + mgρ cos φ − k (ρ − l0 )2 = L (ρ, φ, ρ̇, φ̇)
e
2 2
at
e
z
za
∂L d ∂L ∂L 2
∂ ρ̇ = mρ̇ , dt ∂ ρ̇ = mρ̈ et ∂ρ = mρφ̇ + mg cos φ − k (ρ − l0 ), d’où
FP
5
-S
k
ρ̈ − ρφ̇2 − g cos φ + (ρ − l0 ) = 0
P
m
H
SM
OU
∂L d ∂L ∂L
et on a : = mρ2 φ̇ , = 2mρρ̇φ̇ + mρ2 φ̈ et = −mgρ sin φ, donc :
ID
∂ φ̇ dt ∂ φ̇ ∂φ
H .Z
P.
g
mρφ̇2 = C ste et φ̈ +
z
sin φ = 0
za
ar
l
ar
Ou
Ou
OU
ID
∂L
= mρ2 φ̇ et puisque φ n’est pas une variable cyclique
ID
5. Le moment cinétique de m est : pφ =
Z
∂ φ̇
.Z
H.
∂L
̸
= 0 donc pφ ̸= C ste .
H
∂φ
P.
P.
te
e
za
at
za
mρ̈ = mρφ̇2 + mg cos φ − k (ρ − l0 )
ar
Ou
On retrouve le principe fondamental de la dynamique avec la contribution du poids suivant
FP
cette direction, la force de rappel du ressort ainsi que la force d’inertie centrifuge mρφ̇2 liée à
5
-S
H
P
OU
SM
2 2
Les forces extérieures, pesanteur et force élastique, dérivent d’une énergie potentielle. L’énergie
te
za
dEm
mécanique est donc conservée : =0
za
dt
a
ar
Ou
Ou
8. Si on remplace le ressort par une tige, ρ n’est plus un degré de liberté car la tige a une longueur
FP
FP
UH
P
H
SM
lφ̈ + g sin φ = 0
O
OU
ID
ID
.Z
Dans le cas de petites oscillations : φ → 0 et sin φ → φ, On retrouve l’équation différentielle du
.Z
H
H
P.
pendule simple :
P.
e
at
φ̈ + w02 φ = 0
e
z
za
ar
p
Ou
5
-S
Exercice 2 :
P
H
SM
OU
1. Le système possède un ddl d = 2 (P1 en translation sur l’axe z et le P2 en translation sur l’axe
ID
r et z et r sont indépendantes). On a
H .Z
1
T = m ż 2 + ṙ2
e
at
2
z
z
za
ar
ar
Ou
V1 = Epp (P1 ) = −mgz1 = −mgz et V2 = Epp (P2 ) = −mgz2 = −mgr cos α avec Epp (z = 0) = 0
Ou
FP
FP
OU
H
V3 = EEP = 21 k∆l2 = 21 k P1 P2 = 21 k z 2 + r2 − 2zr cos α
OU
ID
ID
D’où :
Z
.Z
H.
H
P.
1 1
L = T − V = m ż 2 + ṙ2 + mgz + mgr cos α − k z 2 + r2 − 2zr cos α
P.
2 2
= L (z, ż, r, ṙ)
te
e
za
at
za
ar
Les moments conjugués :
Ou
FP
∂L pz
pz = ∂ ż = mż =⇒ ż = m
∂L pr
pr = = mṙ =⇒ ṙ =
5
∂ ṙ m
-S
H
P
Hamiltonien :
OU
SM
ID
H .Z
X
P.
1 1
p2z + p2r − mg (z + r cos α) + k z 2 + r2 − 2zr cos α
=
za
2m 2
a
ar
Ou
Ou
FP
2. Les équations de mouvements :
FP
On a :
-S
∂H pz
UH
ż =
=
P
∂pz m
α = C ste
H
SM
O
OU
p˙z = − ∂H
= mg − kz + kr cos α
ID
∂z
ID
.Z
.Z
H
∂H pr
H
ṙ =
=
P.
∂pr m
P.
p˙r = − ∂H
= mg cos α − kr + kz cos α
∂r
e
at
z
za
ar
Ou
k k
z̈ + z − r cos α − g = 0
FP
m m
5
-S
SM
OU
k k
r̈ + r − z cos α − g cos α = 0
ID
m m
H .Z
P.
Exercice 3 :
ar
ar
Ou
Ou
FP
FP
ID
T = mẋ21 + mẋ22
ID
Z
.Z 2
H.
H
P.
V1 = Epp (m1 ) = m1 gz1 = mg (D − x1 ) sin α et V2 = Epp (m2 ) = m2 gz2 = 2mg (D − x2 ) sin α
P.
avec Epp (z = 0) = 0
te
V3 = EEP1 = 12 k1 ∆l12 = 12 k (x1 − l)2 et V4 = EEP2 = 12 k2 ∆l22 = k (x2 − x1 − l)2
e
za
at
za
ar
Ou
1
V = mg (D − x1 ) sin α + 2mg (D − x2 ) sin α + k (x1 − l)2 + k (x2 − x1 − l)2
FP
2
D’où :
5
-S
H
P
OU
1 1
SM
L = T − V = mẋ21 + mẋ22 + mg (x1 − D) sin α + 2mg (x2 − D) sin α − k (x1 − l)2 − k (x2 − x1 − l)2
2 2
ID
.Z
= L (x1 , ẋ1 , x2 , ẋ2 )
H
P.
d ∂L ∂L
1ère équation de Lagrange : dt ∂ ẋ1 − ∂x1 =0
za
za
a
ar
Ou
Ou
∂L d ∂L
= mẋ1 =⇒ = mẍ1
FP
∂ ẋ1 dt ∂ ẋ1
FP
5
-S
∂L
UH
P
SM
∂x1
O
OU
ID
ID
.Z
.Z
P.
P.
d ∂L ∂L
2ème équation de Lagrange : dt ∂ ẋ2 − ∂x2 =0
e
at
e
z
za
∂L d ∂L
ar
= 2mẋ2 =⇒ = 2mẍ2
Ou
∂ ẋ1 dt ∂ ẋ1
FP
5
-S
∂L
= 2mg sin α − 2k (x2 − x1 − l)
∂x2
P
H
SM
OU
ID
.Z
3. Hamiltonien du système :
px1
z
∂L
z
ar
∂ ẋ1 m
ar
Ou
∂L p x2
Ou
OU
ID
ID
Z
.Z
H.
H
P.
X
q˙j pj − L = ẋ1 px1 + ẋ2 px2 − L
P.
te
m 2m 2 m 4m
e
za
at
za
+ k (x1 − l)2 + k (x2 − x1 − l)2
ar
2
Ou
p2x1 p2 1
= + x2 + mg (D − x1 ) sin α + 2mg (D − x2 ) sin α + k (x1 − l)2 + k (x2 − x1 − l)2
2m 4m 2
FP
5
-S
H
P
OU
SM
∂H p x1
ID
ẋ1 =
=
∂px1 m
.Z
ṗx1 = − ∂H
= mg sin α − k (x1 − l) + 2k (x2 − x1 − l)
H
∂x1
P.
ẋ2 = ∂H px2
=
∂px2 2m
te
ṗx2 = − ∂H
= 2mg sin α − 2k (x2 − x1 − l)
za
∂x2
za
a
ar
Ou
On a : ṗx1 = mẍ1 et ṗx2 = 2mẍ2 , alors les équations canoniques s’écrivent :
Ou
FP
FP
mẍ1 + 3kx1 − 2kx2 + kl − mg sin α = 0
5
-S
UH
P
H
SM
O
OU
Les équations obtenues sont les mêms que celles obtenues par la formulation de Lagrange.
ID
ID
.Z
.Z
x1 = X1 + l + 3 mg sin α
ẍ1 = Ẍ1
H
k
4. En posant : =⇒
H
P.
P.
x2 = X2 + 2l + 4 mg sin α
ẍ2 = Ẍ2
k
mẌ1 + 3kX1 + 3kl + 9mg sin α − 2kX2 − 4kl − 8mg sin α + kl − mg sin α = 0
e
at
e
z
za
FP
P
H
SM
Exercice 4 :
OU
ID
.Z
1. La masse m1 a deux degrés de liberté : mouvement radial ρ (rayon polaire) et une rotation
H
z
za
ar
ar
Ou
Ou
FP
FP
ID
q
1 =ρ
ID
Z
.Z
H.
q2
=φ
H
P.
P.
2. On a :
te
e
za
at
T1 = 1 m1 ρ̇2 + ρ2 φ̇2
za
2 1 1
=⇒ T = T1 + T2 = (m1 + m2 ) ρ̇2 + m1 ρ2 φ̇2
ar
T2 = 1 m2 ρ̇2 2 2
Ou
2
FP
En posant : Epp (z = 0) = 0, on a :
5
-S
H
V1 = 0
P
OU
SM
=⇒ V = V1 + V2 = m2 gρ − m2 gl
V2 = m2 gz = m2 gρ − m2 gl
ID
.Z
Alors :
H
P.
1 1
L=T −V = (m1 + m2 ) ρ̇2 + m1 ρ2 φ̇2 − m2 gρ + m2 gl
2 2
te
a
ar
Ou
Ou
FP
FP
4. On a :
5
-S
∂L d ∂L ∂L
∂ ρ̇ = (m1 + m2 ) ρ̇ =⇒ dt ∂ ρ̇ = (m1 + m2 ) ρ̈ et ∂ρ = m1 ρφ̇2 − m2 g
UH
P
H
SM
O
OU
=⇒ (m1 + m2 ) ρ̈ − m1 ρφ̇2 + m2 g = 0 ID
ID
.Z
.Z
H
H
P.
∂L ∂L
= m1 ρ2 φ̇ et =0
P.
∂ φ̇ ∂φ
e
at
=⇒ m1 ρ2 φ̇ = C ste
e
z
za
ar
Ou
r
m2 g
-S
φ̇ =
m1 ρ
P
H
SM
OU
Exercice 5 :
ID
H .Z
1. La masse m a deux degrés de liberté : mouvement radial ρ (rayon polaire) et une rotation outour
P.
Or, on a l = L + ρ − z avec l := longueur du fils et L distance entre les deux poulies. Donc le
za
ar
ar
Ou
Ou
système a un ddl : d = 2
FP
FP
ID
q
1 =ρ
ID
Z
.Z
H.
q2
=φ
H
P.
P.
On a :
te
e
za
at
= 12 m ρ̇2 + ρ2 φ̇2
za
Tm
1 1
=⇒ T = Tm + TM = (m + M ) ρ̇2 + mρ2 φ̇2
ar
1 2 2 2
Ou
TM = 2 M ρ̇
FP
Vm = mgzm = −mgρ cos φ + C1ste
5
-S
VM = M gzM = M gρ + M g (L − l) + C2ste
H
P
OU
SM
ID
=⇒ V = Vm + VM = (M − m cos φ) gρ + M g (L − l) + C ste
H .Z
P.
Alors :
1 1
L=T −V = (m + M ) ρ̇2 + mρ2 φ̇2 + (m cos φ − M ) gρ + M g (l − L) + C ste
te
2 2
za
za
a
ar
Ou
Ou
FP
FP
2. On a :
5
-S
∂L d ∂L ∂L
∂ ρ̇ = (m + M ) ρ̇ =⇒ dt ∂ ρ̇ = (m + M ) ρ̈ et ∂ρ = mρφ̇2 + (m cos φ − M ) g
UH
P
H
SM
O
OU
=⇒ (m + M ) ρ̈ − mρφ̇2 + (M − m cos φ) g = 0 ID
ID
.Z
.Z
H
H
P.
∂L d ∂L ∂L
= mρ2 φ̇ =⇒ = 2mρρ̇φ̇ + mρ2 φ̈ et = −mgρ sin φ
P.
∂ φ̇ dt ∂ φ̇ ∂φ
e
at
e
Pρ Pφ
Ou
∂L ∂L
3. On a Pρ = ∂ ρ̇ = (m + M ) ρ̇ =⇒ ρ̇ = m+M et Pφ = ∂ φ̇ = mρ2 φ̇ =⇒ φ̇ = mρ2
et
FP
5
-S
P
H = Pρ · ρ̇ + Pφ · φ̇ − L
H
SM
OU
= + − −
m+M mρ2 2 (m + M )2 2 m2 ρ4
H .Z
P.
donc
1 1
e
H=
2 (m + M ) 2mρ2 φ
z
z
za
ar
ar
Ou
Ou
ID
ρ̇
= = φ̇
= =
∂Pρ m+M ∂Pφ mρ2
ID
et
Z
P˙ρ = − ∂H P˙φ = − ∂H
.Z
H.
∂ρ ∂φ
H
P.
P.
Alors P˙ρ = 1
P 2 +(m cos φ
mρ3 φ
− M ) g =⇒ (m + M ) ρ̈ = 1
mρ3
m2 ρ4 φ̇2 , la première équation s’écrit :
te
e
za
at
(m + M ) ρ̈ − mρφ̇2 + (M − m cos φ) g = 0
za
ar
Ou
et P˙φ = −mgρ sin φ =⇒ 2mρρ̇φ̇ + mρ2 φ̈ = −mρg sin φ, la deuxième équation s’écrit :
FP
5
-S
H
P
OU
SM
Pφ = mρ2 φ̇
te
za
za
a
ar
Ou
Ou
FP
X ∂Pφ ∂H
FP
∂H ∂Pφ
{Pφ , H} = −
∂qj ∂pj ∂qj ∂pj
5
j
-S
UH
P
SM
∂ρ ∂φ ∂Pφ ∂Pρ
O
OU
Pρ Pφ
ID
∂H 1 2 ∂H ∂H ∂H
De même : = − mρ 3 Pφ − (m cos φ − M ) g , = mgρ sin φ , = et = mρ2
,
ID
d’où :
H
H
P.
P.
Pρ 1 2 Pφ
[Pφ , H] = 2mρφ̇ −0· 3
Pφ + (m cos φ − M ) g + 0 · − 1 · mgρ sin φ
m+M mρ mρ2
e
at
e
Exercice 6 :
5
-S
SM
OU
La masse a deux degrés de liberté : translation selon l’axe Oy lié au bloc : y (mouvement relatif)
ID
H
q1 = X
Donc le système a deux degrés de liberté : . On a :
P.
q2 = y
TM = 21 M Ẋ 2 et Tm = 21 m Ẋ 2 + ẏ 2 + 2 cos (α) Ẋ ẏ
e
at
z
z
za
ar
ar
1 1
Ou
2 2
FP
FP
OU
H
OU
ID
VP E = EP E = 12 k∆l2 = 21 k (y − l)2
ID
Z
.Z
H.
H
P.
1
P.
te
e
Donc :
za
at
za
ar
Ou
1 1 1
L= (M + m) Ẋ 2 + mẏ 2 + m cos (α) Ẋ ẏ + mgy sin α − k (y − l)2 − mgH
FP
2 2 2
∂L d ∂L ∂L
5
2. On a = (M + m) Ẋ + m cos (α) ẏ donc = (M + m) Ẍ + mÿ cos α or = 0, d’où :
-S
∂ Ẋ dt ∂ ẋ ∂X
H
P
OU
SM
d ∂L ∂L
ID
− = (M + m) Ẍ + mÿ cos α = 0
dt ∂ Ẋ ∂X
H .Z
∂L d ∂L ∂L
On a = mẏ + m cos (α) Ẋ donc = mÿ + m cos (α) Ẍ et = mg sin α
P.
∂ ẏ dt ∂ ẏ ∂y
d ∂L ∂L
te
− = m Ẍ cos α + ÿ + ky − mg sin α = 0
za
dt ∂ ẏ ∂y
za
a
ar
Ou
Donc les équations du mouvement s’écrivent :
Ou
FP
FP
5
(M + m) Ẍ + mÿ cos α
=0
-S
UH
Ẍ cos α + ÿ +
my − mg sin α = 0
P
H
SM
O
OU
.Z
.Z
P.
P.
− (M + m) Aw2 sin wt − mBw2 sin wt cos α
=0
e
at
e
m
za
ar
Ou
(M + m) A + mB cos α
=0
FP
m
-S
P
H
SM
(M + m) A + mB cos α
=0
OU
m
H .Z
Exercice 7 :
P.
1 2 2
z
ar
ar
Ou
FP
FP
ID
L = mR2 θ̇2 + mgR cos θ
ID
Z
.Z 2
H.
H
∂L d ∂L ∂L
= mR2 θ̇ =⇒ = mR2 θ̈ et
P.
2) L’équation du mouvement de la particule : On a dt ∂ θ̇ ∂θ =
P.
∂ θ̇
te
e
za
at
za
g
θ̈ + sin θ = 0
ar
R
Ou
FP
B) Cas 2 : le bol glisse librement dans la direction des x sur une table lisse et horizontale.
5
H
P
OU
SM
ID
.Z
1 1
T = (M + m) ẋ2 + mR2 θ̇2 + mRẋθ̇ cos θ
H
2 2
P.
1 1
za
L= (M + m) ẋ2 + mR2 θ̇2 + mRẋθ̇ cos θ + mgR cos θ = L ẋ, θ, θ̇
a
ar
Ou
2 2
Ou
FP
FP
∂L d ∂L ∂L
On a = mR2 θ̇ + mRẋ cos θ =⇒ = mR2 θ̈ + mRẍ cos θ − mRẋθ̇ sin θ et =
-S
∂ θ̇ dt ∂ θ̇ ∂θ
UH
P
SM
O
OU
ID
ID
.Z
.Z
P.
P.
1 g
e
θ̈ + ẍ cos θ + sin θ = 0
at
e
R R
z
za
ar
∂L d ∂L
On a = (M + m) ẋ + mRθ̇ cos θ =⇒ = (M + m) ẍ + mRθ̈ cos θ − mRθ̇2 sin θ et
Ou
∂ ẋ dt ∂ θ̇
∂L
= 0, d’où :
FP
∂x
5
-S
P
SM
OU
ID
4)
P.
1 g
θ̈ + ẍ cos θ + sin θ = 0
R R
e
at
z
z
za
ar
Ou
Ou
FP
FP