413 MÂAREF Revue académique / ‫رف‬

‫ا ا‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬

(2013-1990) ‫ة‬ ‫لا‬ ‫رؤ‬

 ‫ا ود‬ ‫ أم ا‬.‫ أ‬‫ي‬ ‫ دل‬.‫أ‬  ‫ةا ا‬ .‫د‬

: ‫ا‬
‫ وذ‬، ‫وا ور‬ ‫ا را‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا و‬
‫اا ق‬ ‫ و‬، ‫دة ز‬ ‫إ ادات‬ ‫ة‬ ‫أ اف‬
‫وان‬ ،‫د‬ ‫ا‬ ‫ا و‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬
‫ت‬ ‫ا أو ا‬ ‫ون أن‬ ‫أن‬ ‫و‬ ‫ها ا‬
‫دي و ا ا‬ ‫رو اا ا‬ ‫ك وا د ر وا ج وا‬ ‫ا‬
. ‫ا‬ ‫تا‬ ‫ف ا د ت ا ول وا‬
‫ا‬‫ا وا ا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫اا لا ي‬ ‫و‬
‫ا‬‫ا ا‬ ‫ر‬ ،‫د‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ، ‫ة‬
‫ إ‬،(2013-1990) ‫ل ا ة‬ ‫ا ا‬ ‫ا ما‬ ‫ا‬ ‫ة وا‬
‫لا ة‬ ‫دي ا ا‬ ‫ا ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫إ درا ا ا ا‬
‫ار ا ا‬ ‫ام ذج ا‬ ‫ل درا‬ ‫ وذ‬،(2013-1990)
var.
‫ا‬، ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ ا‬،‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬، ‫ا‬ ‫ا‬: ‫تا‬ ‫ا‬
.‫دي‬ ‫ا‬
Résumé:
L'intervention de l'État dans l'économie constitue une chose
importante et nécessaire, dans le but d’atteindre de nombreux objectifs à
leur tête la réalisation de recettes et leurs redistribution, dans ce cadre les
impôts indirects constitue l’un moyens d’intervention de l'État dans
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
.2‫ة‬ ‫ا‬ – ‫–أ‬ ‫أ ذ‬
.3 ‫ا‬ ‫ا‬ –‫–أ‬ ‫ أ ذ‬
.2 ‫ة‬ ‫ا‬ –‫ة –أ‬ ‫ أ ذة‬

MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques ‫د‬ ‫ما‬ ‫ ا‬: ( )‫رف‬
ème
10 Année -N°: 20( Juin 2016 ) ( 2016 ‫ان‬ ) 20 : ‫د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 (2013-1990 ) ‫ة‬ ‫لا‬ ‫ا ا رؤ‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ 414
l'économie sur tout qu’actuellement l’impôt ne peut être perçu sons avoir
de conséquence et de répercussion sur la consommation, et l'épargne, la
production et l'investissement, ainsi que la croissance économique et cette
influence diffère selon les économiques et politiques fiscales suives par les
états.
Dans cet article au peut définir les impôts et les impôts indirect
d’un coté, et d’un autre déterminer son importance dans l’économie.
Examiner le développement du volume des impôts indirectes et le produit
intérieur brut en Algérie durant la période (1990-2013), ainsi que
l’étude de l'effet des impôts indirects sur la croissance économique en
Algérie durant la période (1990-2013), à travers l'étude quantitative en
utilisant des modèles de régression auto-var.
Mots clés: les taxes, les impôts indirects, le PIB, la croissance
économique
:
‫ا‬ ‫اف ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫دي ا‬ ‫ا ا‬
‫ا‬ ، ‫أو ا ول ا‬ ‫ول ا‬ ‫ا‬ ‫ اء‬، ‫ا د أي‬ ‫إ‬
‫ة‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫ا د ور ا دي ون وث‬ ‫إ اث‬
‫ا‬ ‫ا ان ا‬ ‫ر‬ ‫ وا ا‬،‫دي‬ ‫ا ا‬
.‫ا د أ ى ة‬ ‫إ‬ ‫ إ‬،‫دي‬ ‫ا‬
‫ه ا ول‬ ‫د‬ ‫اا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ ى‬
‫ا‬ ‫و‬، ‫وا‬ ‫د‬ ‫ا‬، ‫ا‬ ‫ة‬ ‫أ اف‬ ‫داة‬
‫ا ول‬ ‫أن‬ ،‫دي‬ ‫ىا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ودور ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬، ‫ا د‬ ‫ا‬ ‫ض‬ ‫م‬
‫و‬ ، ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫د‬
‫ج‬ ‫ك وا د ر وا‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ا أو ا‬ ‫ون أن‬ ‫أن‬
‫د أي‬ ‫فا‬ ‫دي و ا ا‬ ‫رو اا ا‬ ‫وا‬
. ‫ا را‬ ‫ءت إ‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ وا ف ا‬، ‫دو‬
: ‫ا را‬ ‫إ‬
‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫كا‬ ‫ا را ت ا‬ ‫ت‬ ‫أ‬
‫ت‬ ‫اا‬ ، ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫د‬ ‫ا‬

MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques ‫د‬ ‫ما‬ ‫ ا‬: ( )‫رف‬
‫‪415‬‬ ‫ا ود‬ ‫ي و أم ا‬ ‫– دل‬ ‫ةا ا‬
‫حا‬ ‫إ‬ ‫د ‪،‬و ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات وا‬ ‫و‬
‫دي ا ا‬ ‫ا ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫ال ر‬
‫ا ا ؟‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬
‫قا‬ ‫ا‬ ‫ار‬ ‫ع‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫إ ا‬ ‫ا‬
‫؟‬ ‫وأ ا‬ ‫ةو‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ما‬
‫ة‬ ‫لا‬ ‫دا ا ي‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫دي و‬ ‫ا ا‬
‫)‪(2013-1990‬؟‬
‫ل‬ ‫ا ا‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا ا ا‬
‫ا ة )‪(2013-1990‬؟‬
‫‪:‬‬ ‫ا ور ا‬ ‫ها‬ ‫ءت ا‬ ‫و‬
‫ا ا ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ة وا‬ ‫ا‬
‫أو ‪ :‬ا‬ ‫ا‬
‫ا ا ‪.‬‬ ‫دي‬ ‫‪:‬ا ا‬
‫ل‬ ‫ا ا‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫‪:‬ا‬
‫ة )‪.(2013-1990‬‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫أ اف ه ا را‬
‫ووا‬ ‫و‬ ‫ة‪ ،‬أ ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ما‬ ‫و‬ ‫‪-‬‬
‫ا ا ‪.‬‬
‫ة‬ ‫لا‬ ‫ا ا‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫ر‬ ‫‪-‬‬
‫)‪.(2013-1990‬‬
‫ل‬ ‫ا ا‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا ا ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا ة )‪.(2013-1990‬‬
‫ا ا ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ة وا‬ ‫أو ‪ :‬ا ا ا‬
‫ة‬
‫أ اف‬ ‫ا و داة‬ ‫اا د‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬و ا‬ ‫د وا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬
‫ة‬ ‫ا وا ا ا‬ ‫ا‬ ‫اا ق‬ ‫وأ اع‪ ،‬و‬ ‫‪،‬أ‬
‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ىا‬ ‫إ‬ ‫‪،‬إ‬ ‫و‬ ‫أ ا‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫وذ‬

‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ة ) ‪(2013-1990‬‬ ‫لا‬ ‫ا ا رؤ‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ ‫‪416‬‬
‫‪:‬‬ ‫ما‬ ‫‪-1‬‬
‫ا‬
‫ا‬ ‫ر‬ ‫أ ما‬ ‫دا و‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ف ا وء‪،‬‬ ‫درا ً‬ ‫وا وب ا‬ ‫ا تا‬ ‫ف‬ ‫ض‬ ‫ا‬
‫أو ى ا‬ ‫ا‬ ‫دون ا ة وف دا‬ ‫و‬
‫ا و ا‬ ‫ا‬ ‫ر ا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫ا ‪.‬و‬
‫‪ ،‬داد أ‬ ‫ا ا ع وا‬ ‫أن‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ا اء ا‬
‫)‪(1‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و د آ ر ووز‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫ة إ ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ق‬ ‫اا‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫ا ر‬
‫وا‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬ا‬
‫ا‬ ‫د‪،‬‬ ‫ون‬ ‫ذ‬ ‫ا‬
‫)‪(2‬‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ اف‬
‫ل دا‬ ‫م ا‬ ‫و‬ ‫ا و‬ ‫د‬ ‫إ ا‬ ‫"‬ ‫‪ -‬ا‬
‫)‪(3‬‬
‫أ اف ا‬ ‫ا م‬ ‫ا و‬
‫ودون‬ ‫‪،‬‬ ‫ي ذو‬ ‫ّ‪ :‬أ ا ع‬ ‫فا‬ ‫‪-‬‬
‫)‪(4‬‬
‫ا‬ ‫ت وا‬ ‫ةا‬
‫ي‬ ‫ع‬ ‫أ ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫دا ه ا ر‬ ‫ا‬
‫را ا‬ ‫ر و ً‬ ‫وا‬ ‫ا ص ا‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫و ‪.‬‬ ‫ا تا‬ ‫أي‬ ‫إ ادات‬ ‫ض‬ ‫دون‬ ‫و‬
‫‪ -2‬أ اف و ت ا ا ‪:‬‬
‫ي‬ ‫ادات ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا ا ارة‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬
‫أداة‬ ‫ال‪،‬‬ ‫لا‬ ‫در د‬ ‫و أ‬ ‫را‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ا‬
‫ة أ اف‬ ‫دي وذ‬ ‫أو ا ط ا‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫إ أ اف ا د وأ اف ا‬ ‫وا‬
‫ا‬ ‫د‬ ‫اف ا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬ ‫د‬ ‫اف ا‬ ‫‪ -1-2‬ا‬
‫)‪(5‬‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫وا‬
‫ت‬ ‫ام‬ ‫دي‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا‬ ‫ا د ر ور ا رة ا‬ ‫رة ا د‬
‫ك ا ور ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫وا‬ ‫ل‬ ‫رات‬ ‫ا‬ ‫دور‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬
‫لأ ‪.‬‬
‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪417‬‬ ‫ا ود‬ ‫ي و أم ا‬ ‫– دل‬ ‫ةا ا‬

‫ا د ر‬ ‫كو‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ت‪.‬‬ ‫ا‬
‫ت‬ ‫ا ا و وا‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا ت‪.‬‬ ‫را‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬
‫ل‬ ‫‪،‬‬ ‫ل وا وات و‬ ‫‪ -‬إ دة ز ا‬
‫ا وات‪.‬‬ ‫دآ ت ضا ا‬ ‫إ‬
‫ا‬ ‫وز دة ر‬ ‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬فا ا إ‬
‫ا‬ ‫ا جا و‬ ‫م‬ ‫نا‬ ‫أن‬ ‫ا قا‬
‫ردة‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا و‬ ‫ما‬ ‫ا‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫وا‬ ‫طا‬ ‫‪ -‬ر ا‬
‫إ‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬ف ا ا إ ز دة و ا درات‪ ،‬إذ دي‬
‫‪.‬‬ ‫دي وا‬ ‫ز دة ا ا‬ ‫اق و‬ ‫ا‬
‫ري أو ا اره‪،‬‬ ‫ا قا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬إن ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫د و‬ ‫ار‬ ‫ا‬ ‫رة ا و‬
‫)‪(6‬‬
‫و‬ ‫دي‬ ‫ار ا‬ ‫‪،‬و ا دا‬ ‫و‬ ‫وا‬ ‫ت‬
‫‪.‬‬ ‫د‬ ‫اف ا‬ ‫ا‬
‫ل‬ ‫ا ا إ ا‬ ‫‪:‬‬ ‫اف ا‬ ‫‪ -2-2‬ا‬
‫‪:‬‬ ‫ة‬ ‫أ اف ا‬ ‫و إ‬ ‫ادات ا‬ ‫إ‬
‫ء‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫فا‬ ‫‪-‬‬
‫و‬ ‫ل‬ ‫‪،‬‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ت ا‬ ‫ا‬
‫ر‪...‬ا ‪.‬‬ ‫وا‬ ‫ت ا رة‬ ‫كا‬ ‫تا‬
‫ل ض‬ ‫أو‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬ا‬
‫‪.‬‬ ‫ا أو‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫م‬ ‫تا‬ ‫ت وا‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬
‫أ اد ا‬ ‫ل وا وات‬ ‫ا‬ ‫إ دة ز‬ ‫فا ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫ام‬ ‫ا ا ‪،‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫كا‬ ‫تا‬ ‫ت‪ ،‬و‬ ‫ا‬
‫د‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫‪ -3‬دور ا‬
‫ة( أو‬ ‫ة) ا‬ ‫رة‬ ‫دي‬ ‫ا طا‬ ‫ا و‬ ‫إن‬
‫‪،‬‬ ‫أي‬ ‫ور‬ ‫را‬ ‫ا‬ ‫ة(‬ ‫ة) ا‬
‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ة ) ‪(2013-1990‬‬ ‫لا‬ ‫ا ا رؤ‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ ‫‪418‬‬
‫أ‬ ‫وا‬ ‫وا‬ ‫د وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫وذ‬
‫‪:‬‬
‫دور‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ -1-3‬دور ا‬
‫‪:‬‬
‫د‬ ‫ا ارد ا‬ ‫ل‬ ‫ل‬ ‫دي ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫إ اد ا‬
‫‪ -‬إ دة ز‬ ‫وا وة‬ ‫ا‬
‫د ل ا اد‪.‬‬
‫أي‬ ‫ازن‬ ‫ا‬
‫ت‬ ‫ت وا‬ ‫ا‬ ‫أ ر‬‫‪-‬‬
‫ا‬ ‫وا ض ا ق‪.‬‬
‫ا ازن‬
‫ا ي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫دي‬
‫‪-‬‬ ‫ار ا‬
‫دي‬ ‫با طا‬ ‫د‬‫د ت‬ ‫تا‬ ‫ةا‬ ‫ا‬
‫د )ا ا (‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫رواج وا ش‪،‬‬ ‫ا و‬
‫ا ازن‪.‬‬
‫ت‬ ‫ا‬ ‫أي‬ ‫ا ‪:‬‬ ‫‪ -2-3‬ا ر ا‬
‫‪:‬‬ ‫إ ز‬ ‫وا‬
‫ان ار ع‬ ‫رات‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪-‬‬
‫دي‪.‬‬ ‫ا ا‬ ‫رو‬ ‫دي ا ا ض ا‬ ‫ا ا‬ ‫ع‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫ة ا‬ ‫ا ا ا‬ ‫‪ -‬دي ا ا‬
‫‪.‬‬ ‫اا‬ ‫و‬
‫ا ‪.‬‬ ‫ا رة ا ا‬ ‫‪ -‬دي ا ا إ‬
‫ل‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ىا‬ ‫‪-4‬‬
‫مد‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ل‬ ‫وار ع‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬و ا را إ‬ ‫ا وا ب ا‬ ‫ا‬
‫د‬ ‫أ ى‪ ،‬و‬ ‫ا ق ا داء‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪.2012‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫ةو‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ما‬ ‫‪-5‬‬
‫‪:‬‬ ‫ةو‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ما‬ ‫‪-1-5‬‬
‫‪:‬‬ ‫و ر ‪،‬‬ ‫ة‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪419‬‬ ‫ا ود‬ ‫ي و أم ا‬ ‫– دل‬ ‫ةا ا‬

‫رة‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫أ‬

‫فا ا‬‫ة‬ ‫‪-‬‬ ‫ا‬
‫ا م‪.‬‬ ‫ا‬
‫ة حا تا‬
‫ق‬ ‫ا ال ا‬ ‫أ‬ ‫ة‬ ‫فا ا ا‬ ‫‪-‬‬
‫ت ا وة و‬ ‫ا‬ ‫و ض‬ ‫ورأ ل ا‬ ‫د‬ ‫ة‬
‫ما‬ ‫ا‬ ‫ِ‬ ‫و‬ ‫ت‬
‫ا د إ ا و أو‬ ‫ا د‬ ‫* أ "‬ ‫و فا‬
‫‪،‬و‬ ‫د‬ ‫إ‬ ‫أ صا نا م ا‬
‫ا‬ ‫أن ا‬ ‫اا‬ ‫م "‪ ،‬و‬ ‫ص إ‬
‫‪،‬إ أ‬ ‫وا‬ ‫ا ا وا‬ ‫ا‬ ‫وا‬
‫)‪(7‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬
‫ا ا‬ ‫أن ق‬ ‫ة‬ ‫ا ا‬ ‫اا قا‬ ‫و‬
‫أو‬ ‫ا‬ ‫ض‬ ‫ة‬ ‫ا ا‬ ‫ة‬ ‫ة وا ا ا‬ ‫ا‬
‫ورأس ا ل –‬ ‫و د ا وة – ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫رأس ا ل أو أن ض ا‬
‫ة‬ ‫رة‬ ‫ض‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا ل‪.‬أ ا ا‬
‫ض‬ ‫ذات و د ا وة و‬ ‫ورأس ا ل – و‬ ‫ا وة –ا‬
‫‪.‬‬ ‫اد ا‬ ‫ا‬ ‫ك أو ا اول أو‬ ‫ا ق أو ا‬
‫ة‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-2-5‬‬
‫)‪:(8‬‬
‫إ ز‬
‫ار‪ ،‬أ‬ ‫و‬ ‫ادات‬ ‫ة ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪-‬‬
‫دة‪.‬‬ ‫ة‬ ‫ا‬
‫ض‬ ‫ة ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ةا‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬
‫ون ا ة ا رة ا‬ ‫ا‬
‫ب‬ ‫أ‬ ‫ت ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪-‬‬
‫ك‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ض‬ ‫‪،‬‬ ‫لا‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬أ‬ ‫ول ا‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ة ا‬ ‫ا‬ ‫ءم ا ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ءم ا ول ا أ‬ ‫ة‬ ‫ا‬
‫ن‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪-‬‬
‫ة‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬أ ا ا‬ ‫ا‬ ‫ر د‬ ‫ج‪،‬‬ ‫ا‬
‫ج‪.‬‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة أ ‪ ،‬وأ‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫إن‬ ‫‪-‬‬
‫ة‪.‬‬ ‫ا‬
‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ة ) ‪(2013-1990‬‬ ‫لا‬ ‫ا ا رؤ‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ ‫‪420‬‬
‫‪،‬‬ ‫ر ا د‬ ‫ة ون إ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ضا‬ ‫‪-‬‬
‫ة‪.‬‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫ز دة‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫د‬ ‫وا‬ ‫ة‬ ‫اض ا‬
‫ا ا ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ة‬ ‫ض‬ ‫ا ‪ ،‬وذ‬ ‫ك‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫ة‪ ،‬و ا‬ ‫ا‬ ‫نا‬ ‫ل‪ ،‬وذ‬ ‫ا‬ ‫وت‬ ‫ا‬ ‫أو ا‬
‫ذوي‬ ‫ء و م ا‬ ‫دي إ ا‬ ‫ل ا‬ ‫ا‬
‫‪.‬‬ ‫د ل أ اد ا‬ ‫ا وت‬ ‫دي إ‬ ‫‪،‬‬ ‫لا‬ ‫ا‬
‫ة‪:‬‬ ‫ا ا‬ ‫‪ -6‬أ اع ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ز ا ءا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا ا‬ ‫ضا‬
‫ا ‪،‬‬ ‫ها‬ ‫ا‬ ‫ة‪ ،‬أو ا‬ ‫ا ا ا‬ ‫د‬ ‫أ‬
‫‪،‬و‬ ‫و‬ ‫وو ة‬ ‫ة‬ ‫و زا ا ا‬
‫)‪(9‬‬
‫‪:‬‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫اا ع‬
‫ر‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ها‬ ‫ا ا ق‪ :‬ض‬ ‫‪-‬‬
‫ضا‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫و ض‬
‫و‬ ‫إ‬ ‫و‬ ‫اول ا‬ ‫ة‬ ‫ا ق‬
‫ع‬ ‫وذ‬ ‫ا‬ ‫ارة‬ ‫ا ا‬ ‫‪ .‬ز اا ع‬ ‫ا‬
‫ا ى‪.‬‬ ‫ًا‬ ‫و ‪،‬و أ‬
‫ل‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫اا ع‬ ‫ا اول‪:‬‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬
‫ت‬ ‫ت وا‬ ‫ا‬ ‫ور م ا‬ ‫وا م ا‬ ‫م ا‬
‫ت أو ا اول‬ ‫ا‬ ‫ت ا ر ‪،‬و‬ ‫ت وا م‬ ‫وا‬
‫رأس ا ال‬ ‫ل‬ ‫و ا‬ ‫‪ ،‬إذ‬ ‫ا‬ ‫ال‪ ،‬و‬ ‫ا‬
‫ا ‪.‬‬ ‫در ًا‬ ‫نا‬ ‫أي و‬
‫دي ا ا ‪.‬‬ ‫‪:‬ا ا‬
‫دت‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫دي ا ي‬ ‫ا‬ ‫دي ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫ا ما‬ ‫ن اا‬ ‫رة‪ ،‬و‬ ‫وا‬ ‫ول ا‬ ‫ا‬
‫ذ ا‬ ‫'' أ ا '' و‬ ‫‪1798‬‬ ‫س''‬ ‫‪'' ،‬رو ت‬ ‫أو‬
‫ة‬ ‫دي‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫دي‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫اا ق‬ ‫و‬ ‫ا ‪.‬و‬
‫‪:‬‬ ‫لا ةا ا‬ ‫ا ي‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫و‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪421‬‬ ‫ا ود‬ ‫ي و أم ا‬ ‫– دل‬ ‫ةا ا‬

‫دي‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-1‬‬

‫ا ‪:‬‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫فا‬
‫ات ز‬ ‫أو‬ ‫ن‬ ‫دة‬ ‫ل ةز‬ ‫ر عا‬ ‫‪ -‬ا‬
‫)‪(10‬‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫دي‬ ‫ا‬
‫)‪.(11‬‬ ‫ة‬ ‫تا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫دة ا‬ ‫‪ -‬ا‬
‫)‪(12‬‬
‫‪.‬‬ ‫دي‬ ‫ا طا‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬ا‬
‫ا ا ر ع أو‬ ‫دي‬ ‫ا ا‬ ‫ها ر‬ ‫ل‬
‫‪.‬‬ ‫ل ة‬ ‫ا ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا دة ا‬
‫ا ‪:‬‬ ‫دي ا ان ا‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫‪-2‬‬
‫ت‬ ‫ا وا‬ ‫دي ا ان ا‬ ‫ا‬ ‫إ اث‬
‫‪:‬‬
‫و‬ ‫د‬ ‫ا‬
‫دة ا د ‪.‬‬ ‫)ا و (‬ ‫ل ا ارد ا‬ ‫‪-‬‬‫إدارة وا‬
‫ام‬ ‫ل ز دة ا‬ ‫ع ا را‬ ‫م‬ ‫‪-‬‬ ‫ز دة ا‬
‫ا ار ‪.‬‬ ‫ظ‬ ‫را وا‬
‫ارد ا‬
‫ءة‬ ‫د ذات ا‬ ‫قا‬ ‫ام ا‬ ‫ا ارد ا‬ ‫‪-‬‬‫و‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬
‫‪.‬‬ ‫ظ‬ ‫وا‬ ‫م وة ا‬ ‫‪ -‬ا‬
‫ك‬ ‫ره أ‬ ‫ي‬ ‫ا رد ا‬ ‫و‬ ‫‪-‬‬
‫د ‪.‬‬ ‫ا‬
‫ام‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ءة ا‬ ‫م‬ ‫‪ -‬ا‬
‫ارد‪.‬‬ ‫ا‬
‫وا‬ ‫ا‬ ‫رات‬ ‫ا‬ ‫أي‬ ‫د‬ ‫‪ -‬ا‬
‫دي‪.‬‬ ‫ا‬
‫دي‪.‬‬ ‫ا‬ ‫د وا‬ ‫ا ارد ا‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا‬ ‫أ ر ا‬ ‫و ا‬ ‫وا‬ ‫‪ -‬ا د‬
‫دي‪.‬‬ ‫ا‬
‫ةا‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫دا ا ي‬ ‫ا‬ ‫‪ -3‬اءة ل‬
‫ا د ا ق‪:‬‬
‫‪،‬‬ ‫ةا‬ ‫لا‬ ‫را‬ ‫دا‬ ‫فا‬
‫ل‬ ‫دا قو‬ ‫ا‬ ‫ةا‬ ‫دا‬ ‫ا‬

‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ة ) ‪(2013-1990‬‬ ‫لا‬ ‫ا ا رؤ‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ ‫‪422‬‬
‫‪:‬‬ ‫ق‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا د ا ق‪:‬‬ ‫ةا‬ ‫‪-1-3‬‬
‫دي‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫دا ق‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬
‫دي‬ ‫ت ا‬ ‫‪1986‬‬ ‫ا ا ي‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬
‫ل ا ة )‪(1990-1980‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫وز‬ ‫إذ‬
‫د‬ ‫شا‬ ‫ت‬ ‫تو‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،%0.6‬و‬
‫‪.‬‬ ‫تا‬ ‫ا‬ ‫ت‪ .‬وا‬ ‫ا‬ ‫ل ة‬
‫ا د ا ق )‪:(2013-1990‬‬ ‫ةا‬ ‫ل‬ ‫‪-2-3‬‬
‫ت‬ ‫ا دا ق‬ ‫ل ةا‬ ‫دا ا ي‬ ‫تا‬
‫‪:‬‬ ‫ذ‬ ‫ل ا‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫ها ة‬ ‫ل ا ة )‪ :(1995-1990‬إن‬ ‫‪-‬‬
‫‪%8.7- ،1991‬‬ ‫‪%8- :‬‬ ‫‪ ،‬وذ‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫إر ع ا ض‬ ‫‪،1995‬‬ ‫‪ 1994‬و‪1.4-‬‬ ‫‪%4.4- ،1993‬‬
‫دا‬ ‫ا‬ ‫أ إ‬ ‫دي ا ا و‬ ‫تا ا‬
‫تا‬ ‫‪ 1986‬ر ا‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫ز ا‬
‫)‪(13‬‬
‫‪.‬‬ ‫ل ا ة ‪1992-1988‬‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا دا ا‬ ‫أن‬ ‫أ ى‬
‫‪ 1993‬إ ‪ 1542‬دو ر أ‬ ‫‪ 1856‬دو ر أ‬ ‫ا‬
‫)‪(14‬‬
‫دا ا ي‬ ‫فا‬ ‫‪.‬‬ ‫ض ر ‪%16.91 :‬‬ ‫ا‬ ‫‪1994‬‬
‫إ‬ ‫‪.‬إ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ول‬ ‫ا از ا‬ ‫لا ة‬
‫‪.‬‬ ‫ت‬
‫ا ا‬ ‫ل ها ة‬ ‫‪:2000-1996‬‬ ‫‪-‬‬
‫وق ا‬ ‫ة‬ ‫‪ ،‬وذ‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫د‬ ‫تا‬ ‫إ‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫ا و وذ‬
‫ت‬ ‫ها‬ ‫دي‪ .‬إن‬ ‫ا طا‬ ‫ا‬
‫دا‬ ‫ا‬ ‫أ ى‬ ‫ا ‪.%3.6‬‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫و وي إ ‪%1.01‬‬ ‫دي‬ ‫لا ا‬ ‫ا ا ي‬
‫ل ها ة‬ ‫ا ا ي‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫‪.2000‬‬ ‫‪ ،1996‬و ‪%2‬‬
‫‪ 1996‬إ ‪%30‬‬ ‫‪%28.3‬‬ ‫تا‬ ‫و ار ع‬
‫‪.1999‬‬
‫ت‬ ‫ا‬ ‫ها ة‬ ‫‪:2004-2001‬‬ ‫لا‬ ‫‪-‬‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫تا ا‬ ‫دي ا ا ‪،‬‬ ‫شا‬ ‫د ا‬
‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪423‬‬ ‫ا ود‬ ‫ي و أم ا‬ ‫– دل‬ ‫ةا ا‬

‫ت‬ ‫ا‬ ‫ت وا‬ ‫دي(‬ ‫ا‬ ‫شا‬ ‫ا‬ ‫)‬

‫ى‪:‬‬ ‫تا‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫وا‬
‫ا‬ ‫ا‬
‫ن‪ ،‬د‬ ‫ا را‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا ي‪ ،‬ا ‪ ،‬ا‬
‫ر‬ ‫دي‬ ‫دي و ا‬ ‫ازن ا‬ ‫دي‪،‬‬ ‫ا ا‬ ‫و‬
‫‪2002‬‬ ‫‪ 2001‬ا ‪%4.1‬‬ ‫‪%2.1‬‬ ‫دي ا ا‬ ‫لا ا‬
‫)‪(15‬‬
‫‪2005‬‬ ‫إ ‪%5.2‬‬ ‫‪2003‬‬ ‫ا ‪%6.8‬‬
‫د ا‬ ‫ا ا‬ ‫ل ها‬ ‫‪:2013-2005‬‬ ‫‪-‬‬
‫ل ا‬ ‫ها ةا‬ ‫دي ا ة )‪(2009-2005‬‬ ‫ا‬
‫دي ا ا‬ ‫لا ا‬ ‫ا ا و ف‬ ‫دي ا‬ ‫ا شا‬
‫ا ا‬ ‫لا‬ ‫أ ىا‬ ‫‪،‬‬ ‫تا‬ ‫را‬
‫ل ه ا ة‪.‬‬ ‫ا‬ ‫‪ 2013‬و ل ا‬ ‫إ ‪%10‬‬
‫لا ة‬ ‫دي ا ا‬ ‫ا ا‬ ‫ا ا‬ ‫ر‬ ‫‪:‬ا‬
‫)‪.(2013-1990‬‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫رذ‬ ‫ا‬ ‫ور‬
‫ا و‬ ‫دأ ا‬
‫أن‬ ‫)ا ا (‬ ‫ا‬ ‫ا و‬ ‫ا‬ ‫دي‪،‬‬ ‫طا‬
‫ا و‬ ‫ةا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫دي و‬ ‫ا ا‬ ‫ذ‬
‫ة‬ ‫ا ا ا‬ ‫ر‬ ‫ز ىا‬ ‫ل ا‬ ‫دي‪ ،‬و‬ ‫طا‬ ‫ا‬
‫ل ء ذج‬ ‫ل ا ة )‪(2013-1990‬‬ ‫دي ا ا‬ ‫ا ا‬
‫ع ذج ‪ (Vectorial AutoRegressive) VAR‬س ذ ا ‪.‬‬
‫ا م‬ ‫ا‬ ‫ةا‬ ‫د ‪،‬و‬ ‫ا‬ ‫ه ا را‬ ‫ول‬
‫ة )‪: IID‬‬ ‫ا‬ ‫)‪ .( le produit intérieur brut:PIB‬و ا ا‬ ‫ا‬
‫ة أي‬ ‫إ ‪24‬‬ ‫وا ي‬ ‫ات ا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،( impôts indirect‬د‬
‫ل ا ة )‪.(2013-1990‬‬
‫)‪Vectorial AutoRegressive‬‬ ‫ار ا ا‬ ‫ذج ا‬ ‫‪ -1‬ا‬
‫‪:(VAR‬‬
‫ار ا ا ‪:(Vectorial AutoRegressive) VAR‬‬ ‫ذج ا‬
‫ا د تا ‪:‬‬
‫‪p‬‬
‫ات ا ا‬ ‫ا‬ ‫‪yt :‬‬ ‫‪yt  a0  a1t    j  yt 1  t .‬‬
‫ات ا ذج‪،‬‬ ‫د‬ ‫ا ذج‪:n ،‬‬ ‫د ا‬ ‫ات‪ j‬ا‬ ‫دا‬ ‫ا‬
‫‪1‬‬

‫د‬ ‫ات ا‬ ‫دا‬ ‫ه ا م‪:T ،‬‬ ‫‪ :t ،‬ا‬ ‫ا‬ ‫‪ : 0‬ا‬

‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ة ) ‪(2013-1990‬‬ ‫لا‬ ‫ا ا رؤ‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ ‫‪424‬‬
‫ع‬ ‫‪: ،‬‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫ا‬ ‫ار‪:  ،‬‬ ‫ا‬
‫)‪(16‬‬
‫‪.‬‬ ‫ود ا ء ا ا‬
‫)‪(17‬‬
‫‪:‬‬ ‫أي ذج ‪VAR‬‬ ‫اا‬ ‫إن ء ذج‬
‫ور‬ ‫ي‬ ‫ة‪ ،‬أي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫نا‬ ‫‪ -‬أن‬
‫ة‪.‬‬ ‫ا‬
‫ا ذج‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ءا‬ ‫دا‬ ‫د‬ ‫‪-‬‬
‫ات‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬درا‬
‫‪:‬‬ ‫و‬ ‫ه ا را‬
‫‪.‬‬ ‫ا ما‬ ‫ا‬ ‫‪ le produit intérieur brut :PIB -‬ا‬
‫ة‪.‬‬ ‫‪ impôts indirect :IID -‬ا ا ا‬
‫ل‬ ‫ذج‬ ‫ات ا‬ ‫ار‬ ‫ودرا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-2‬‬
‫ا ة )‪.(2013-1990‬‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫درا‬
‫‪:‬‬ ‫ل ا ة )‪(2013-1990‬‬ ‫ة‬ ‫وا ا ا‬
‫ا ا‬ ‫ا ما‬ ‫ا‬ ‫ة وا‬ ‫ا ا ا‬ ‫‪ -1-2‬ر‬
‫ا‬ ‫ة وا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫ر‬ ‫ل ا ة )‪:(2013-1990‬‬
‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ل ا ة )‪(2013-1990‬‬ ‫ا ا‬ ‫ا ما‬
‫ة‬ ‫لا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫‪:01‬‬ ‫ا‬
‫)‪.(2013-1990‬‬

‫ت ‪(Eviews7‬‬ ‫‪) -1-‬‬ ‫ر‬ ‫تا‬ ‫د‬ ‫إ اد ا‬ ‫ر‪:‬‬ ‫ا‬

‫ا م‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ك‬ ‫ها‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪425‬‬ ‫ا ود‬ ‫ي و أم ا‬ ‫– دل‬ ‫ةا ا‬
‫‪2009‬‬ ‫فا‬ ‫ة ‪،2008-1990‬‬ ‫لا‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬
‫دا‬ ‫ا‬ ‫ر ا ول وأ‬ ‫ضا‬ ‫إر ع ذ إ ا‬
‫ل‬ ‫و‬ ‫ار ع‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫فا‬ ‫ا‬ ‫ا ز ا‬
‫ا ة )‪.(2013-2010‬‬
‫لا ة‬ ‫را‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫أ‬ ‫ا‬
‫‪،2009‬‬ ‫‪ ،1998‬و‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫)‪ ،(2013-1990‬إ أ‬
‫ا‬ ‫ل ا‬ ‫ةا‬ ‫ا ا ا ا‬ ‫ان‬
‫ل ا ة )‪.(2013-1990‬‬ ‫ا م ا ا‬ ‫ا ا‬
‫ا‬ ‫ارا‬ ‫ات ا ذج‪:‬‬ ‫ار‬ ‫‪ -1-2‬درا ا‬
‫‪ ،‬أي أن‬ ‫ز‬ ‫ي‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫نا‬ ‫أن‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫لو‬ ‫ة إذ‬ ‫ن‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ار ا‬ ‫درا ا‬
‫ا‬ ‫د‬ ‫لا‬ ‫لا ة‬ ‫ة ا ا‬ ‫وا ا ا‬
‫ر‬ ‫اا‬ ‫ا ر‪.ADF‬‬ ‫و د‬ ‫رات ا‬ ‫ا‬
‫ل‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫فإ‬ ‫ار و‬ ‫ر أدوات ا‬ ‫أ ا‬
‫‪:‬‬ ‫ر ا‬ ‫ا‬
‫ا ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫)‪:(c‬‬ ‫‪ -‬ا ر و د أو م و د ا‬
‫‪h0:c=0‬‬ ‫إ‬ ‫ا‬
‫‪h1:c  0‬‬ ‫إ‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫‪ Tc‬ا و‬ ‫ا‬ ‫‪ tc‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا إذا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬أ إذا‬ ‫ي‬ ‫‪ ،‬و ل أن ا‬ ‫ا‬
‫ا ى‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا و‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ي‬ ‫‪H1‬وا‬
‫)‪:(b‬‬ ‫را ها م‬ ‫‪ -‬ا‬
‫ا ه ا م ‪h0:b=0‬‬ ‫ي‬ ‫ا‬
‫ا ه ا م‪h1:b  0‬‬ ‫ي‬ ‫ا‬
‫ار‬ ‫كا‬ ‫ن‬ ‫أن‬ ‫م‬ ‫أ‬ ‫ا ا ذج ا ي‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫أو‬ ‫ا‬

‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 (2013-1990 ) ‫ة‬ ‫لا‬ ‫ا ا رؤ‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ 426
،IID ‫ا‬ ADF‫ر‬ ‫ا‬ ‫رد‬ ‫ا‬ : -1- ‫ا ول ر‬
.PIB

Null Hypothesis: IID has a unit root

Exogenous: Constant
Lag Length: 2 (Automatic - based on SIC, maxlag=5)

t- Pro
Statistic b.*

2.4962 0.99
Augmented Dickey-Fuller test statistic 63 99
1% -
Test critical values: level 3.788030
5% -

Null Hypothesis: PIB has a unit root

Exogenous: Constant
Lag Length: 2 (Automatic - based on SIC, maxlag=5)

t- Pro
Statistic b.*

3.4195 1.00
Augmented Dickey-Fuller test statistic 38 00
1% -
Test critical values: level 3.788030
5% -
level 3.012363

.Eviews7‫ام ذج‬ -1- ‫ر‬ ‫تا‬ ‫د‬ ‫إ اد ا‬ :‫ر‬ ‫ا‬

:(ADF‫ر‬ ‫ا‬ ‫رد‬ ‫أ ه )ا‬ ‫ل ا ول ا‬

‫د‬ ‫أن إ‬ :‫ا م‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ -
‫ا ل‬ ‫و‬، ‫ا و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫( و‬3.4195) ‫ ا‬ADF‫ا ر‬
.‫ة‬ ‫أن ا‬
ADF‫ر‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ إ‬:‫ة‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ -
‫ا‬ ‫ا ل ان ا‬ ‫و‬. ‫ا و‬ ‫( و ا‬2.4962) ‫ا‬
.‫ة‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
: ‫ا ا‬ ‫ا‬ (Colorogramme)

MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques ‫د‬ ‫ما‬ ‫ ا‬: ( )‫رف‬
427 ‫ا ود‬ ‫ي و أم ا‬ ‫– دل‬ ‫ةا ا‬

.PIB ،IID ‫ا‬ ‫ا‬ ‫را‬ ‫ا‬ :-2- ‫ر‬ ‫ا‬

.Eviews7‫ذج‬ ‫ام‬ -1- ‫ر‬ ‫تا‬ ‫د‬ ‫إ اد ا‬ :‫ر‬ ‫ا‬

‫ا‬ ‫ا‬
‫ر( أن‬ ‫أ ه )ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
. ‫ج رج ا ر ا‬ ‫ا‬ ‫ رة‬.PIB ،IID ‫ل‬
‫ا ل أن‬ ‫ر‬ ‫لا‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫و‬
.‫ة‬ ‫ أي و د ور ا‬.‫ة‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ADF ‫ا ر‬ ‫رد‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫و‬
‫ر‬ ‫ا ر ا ول و م‬ ‫اء ا وق‬ ‫م‬ (DIID ‫و‬DPIB)
‫م‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ار ا‬ ‫درا ا‬ : ‫ار ا‬ ‫ا‬
ADF‫ا ر‬ ‫دا رد‬ ‫لا‬ ‫ا ر ا و‬ ‫وق‬
: ‫ا ول ا ا‬
،DIID ‫ا‬ ADF‫ر‬ ‫ا‬ ‫رد‬ ‫ا‬ :-2- ‫ا ول ر‬
.DPIB
Null Hypothesis: D(IID) has a unit root
Exogenous: Constant
Lag Length: 1 (Automatic - based on SIC, maxlag=5)

t- Pro
Statistic b.*

- 0.00
Augmented Dickey-Fuller test statistic 5.023582 07
1% -
Test critical values: level 3.788030
5% -
ème
10 Année -N°: 20( Juin 2016 ) ( 2016 ‫ان‬ ) 20 : ‫د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 (2013-1990 ) ‫ة‬ ‫لا‬ ‫ا ا رؤ‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ 428

Null Hypothesis: D(PIB) has a unit root

Exogenous: Constant
Lag Length: 0 (Automatic - based on SIC, maxlag=5)

t- Pro
Statistic b.*

- 0.00
Augmented Dickey-Fuller test statistic 4.272052 33
1% -
Test critical values: level 3.769597
5% -
level 3.004861
10% -
level 2.642242

.Eviews7 ‫م‬ ‫ام‬ -1- ‫ر‬ ‫تا‬ ‫د‬ ‫إ اد ا‬ :‫ر‬ ‫ا‬

:(ADF ‫أ ه )ا ر د‬ ‫ل ا ول ا‬
‫أن إ‬ : DPIB ‫ا م‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ -
‫و‬، ‫ا و‬ ‫ا‬ ‫( و ا‬4.2720) ‫ ا‬ADF‫ا ر‬ ‫د‬
.‫ة‬ DPIB ‫ا‬ ‫ا ل أن ا‬
‫د‬ ‫إ‬: DIID ‫ة‬ ‫ا ا ا‬ -
‫ا ل أن‬ ‫و‬. ‫ا و‬ ‫( و ا‬5.02358) ‫ ا‬ADF‫ر‬ ‫ا‬
.‫ة‬ DIID ‫ا‬ ‫ا‬
: ‫ا ذج وا ر‬ -3
‫ات ا ذج‬ ‫ء‬ ‫أي ا ر در ا‬ ‫وا‬ ‫ا ر ا ذج ا‬ ‫ا‬
‫ل‬ ‫ ذج و‬12 ‫إ‬ ‫ات وا‬ ‫ا‬ ‫اء‬ ‫م‬
(akaike) ‫تا‬ ‫و‬ r ‫ا ر ط‬ ‫د‬ ‫ا‬
:‫ا ول أد ه‬ ‫( ا ر ا ذج ا‬schwarz)‫ارز‬ ‫و‬

MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques ‫د‬ ‫ما‬ ‫ ا‬: ( )‫رف‬
 429 ‫ا ود‬ ‫ي و أم ا‬ ‫– دل‬ ‫ةا ا‬

.‫ا ذج‬ :-3- ‫ول ر‬ ‫ا‬

Estimation Proc:
===============================
LS 1 2 DPIB DIID @ C
VAR Model:
===============================
DPIB = C(1,1)*DPIB(-1) + C(1,2)*DPIB(-2) + C(1,3)*DIID(-1) + C(1,4)*DIID(-2) + C(1,5)
DIID = C(2,1)*DPIB(-1) + C(2,2)*DPIB(-2) + C(2,3)*DIID(-1) + C(2,4)*DIID(-2) + C(2,5)

VAR Model - Substituted Coefficients:

===============================
DPIB = 1.340*DPIB(-1) + 0.362*DPIB(-2) - 10.322*DIID(-1) - 4.113*DIID(-2) -
887194.276491
DIID = 0.115*DPIB(-1) + 0.137*DPIB(-2) - 1.295*DIID(-1) - 1.215*DIID(-2) - 156729.947

.Eviews7 ‫م‬ ‫ام‬ -2- ‫ر‬ ‫تا‬ ‫د‬ ‫إ اد ا‬ :‫ر‬ ‫ا‬

:‫ا ذج ا روس‬ ‫ ا ر‬-1-3
: ‫ا ذج ا روس‬
DPIB = 1.340*DPIB(-1) + 0.362*DPIB(-2) -
10.322*DIID(-1) - 4.113*DIID(-2) - 887194.276491
: ‫ذج وذ‬ ‫دي‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫م‬
2
‫ و ا ل أن‬R : 0.57 ‫ا‬ : ‫ا‬ ‫ ا‬-
‫ة‬ ‫ةا ا ا‬ ‫أن‬ ، ‫ذج رة‬
%43 ، %57.00 ‫ا م ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ أو ا‬،‫ات أ ى‬ ‫ا ا إ‬ ‫ا ما‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
.(-2- ‫ر‬ ‫أ ى )ا ا‬
‫ا و‬ ‫ا ات ا‬ ‫د ا‬ ‫ا ىا‬
، ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ أي ا‬، ‫ى ا‬ ‫ وا‬،%5 ‫ى‬
dpib(-2) ‫ا‬ ‫ا‬، ‫ا‬ dpib(-1) ‫ا و‬
diid (-2) ‫ وا‬، ‫ا‬ diid(-1) ‫ا‬ ‫ا‬، ‫ا‬
. ‫ا‬ c ‫ا‬ ‫ وا ا‬، ‫ا‬
5.30 ‫وي ا‬ ‫ا‬ ‫ان ا‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ا‬
‫ذج‬ ‫ و‬،%5 ‫ى‬ 5 ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬
-1990) ‫ل ا ة‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أي ا‬

ème
10 Année -N°: 20( Juin 2016 ) ( 2016 ‫ان‬ ) 20 : ‫د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ة ) ‪(2013-1990‬‬ ‫لا‬ ‫ا ا رؤ‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ ‫‪430‬‬
‫‪.(2013‬‬
‫د‬ ‫را‬
‫ا ذج او ا ذج ا‬ ‫دي‪:‬‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬ا‬
‫ا‬ ‫ان ا رة ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا رة ا‬ ‫د‬ ‫لا‬
‫ز وا‬ ‫ة‬ ‫ا ا ا‬ ‫ا ا ق ا رة‬ ‫د و‬ ‫ا‬
‫ز ‪diid(-2) 2‬‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫وا رة ا‬ ‫)‪diid (-1‬‬
‫ا ا‬ ‫ا ما‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا ‪ ،‬أي ان ا ا‬
‫ة دي ا ا ض ا رة‬ ‫‪ ،‬أي ان ز دة ا ا ا‬
‫‪،‬‬ ‫رو ا ج‬ ‫ا وا ي وره دي ا ار ع ا‬ ‫ا ا‬
‫ا‬ ‫ر وا ج و‬ ‫ا‬ ‫دي ا ا ض‬ ‫ان ز دة ا ا‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة وا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫ك‬ ‫و‬
‫دي‬ ‫ا ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا ا ‪ ،‬أي ان ا ا‬
‫ا ا ‪.‬‬
‫ة‬ ‫ة وا‬ ‫ة ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ى ان ار ع‬
‫ا ا ذج‪ .‬ا‬ ‫ب‪10.32‬‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫دي ا ا ض‬
‫ا ا‬ ‫ة اذا ارادت ان‬ ‫ا‬ ‫لا ا‬ ‫ا و ا ا‬
‫دي‪.‬‬ ‫و لا ا‬ ‫ا ما‬
‫د‬ ‫لا‬ ‫ل‬ ‫ا ل ان ا ذج‬ ‫ل‬ ‫و‬ ‫و‬
‫‪.‬‬ ‫وا‬
‫‪:‬‬
‫د‬ ‫ا ذج ا‬ ‫ل‬ ‫ل ه ا را و‬
‫ا‬ ‫ار ا ا ‪(Vectorial AutoRegressive) VAR‬‬ ‫ذج ا‬
‫دي‬ ‫ا ا‬ ‫ة‬ ‫ا ي ده ا ا ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا ال ا‬
‫ا ا‬ ‫ا ما‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا ‪ ،‬أي ان‬
‫اذا اردات ان‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ل ا ة )‪ ،(2013-1990‬و‬
‫ا ا ا‬ ‫دي ان‬ ‫و اا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ة ا د ‪.‬‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪431‬‬ ‫ا ود‬ ‫ي و أم ا‬ ‫– دل‬ ‫ةا ا‬
‫‪:‬‬ ‫وا ا‬ ‫ا ا‬
‫د ا ا‬ ‫ر ‪ ،‬وة ا ء ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫‪-1‬‬
‫‪– 2011/1/25‬‬ ‫ر ‪،‬د‬ ‫د وا‬ ‫ا‬ ‫وا ون ل‪ :‬ا‬
‫‪ ،2011/01/27‬ص‪.2‬‬
‫ت‬ ‫ا ا ‪/‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬وا و‬ ‫ا‬ ‫‪-2‬‬
‫‪ ،‬ا د ا ول ‪،2013‬‬ ‫را ت ا‬ ‫ا وة‬ ‫‪،‬‬ ‫ع وأ ق ا‬ ‫ا‬
‫ص‪.91‬‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫‪-3‬‬ ‫ا‬
‫و‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا حا‬ ‫‪،‬‬ ‫وراق ا‬ ‫ق‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ز ت‪،‬‬ ‫در ا‬ ‫ل‬ ‫ت ا‬ ‫ا‬
‫‪ ،2004‬ص‪ ،25‬ص‪.06‬‬
‫‪،‬‬ ‫تا‬ ‫‪ ،‬د ان ا‬ ‫ا‬ ‫د تا‬ ‫‪ -4‬س زي د ‪ ،‬ا‬
‫ا ا ‪ ،2003 ،‬ص‪.175‬‬
‫ذ ه‪ ،‬ص‪-29‬ص‪.18‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪-5‬‬
‫ذ ه‪ ،‬ص‪-29‬ص‪.30‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪-6‬‬
‫دي –‬ ‫ا ازن ا‬ ‫ودور‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫‪-7‬‬
‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫راه‬ ‫إ ر ر ا‬ ‫ة‬ ‫ا ا ‪،‬‬
‫ن‪ ،2010 ،‬ص‪ ،8‬ص‪.9‬‬
‫ذ ه‪ ،‬ص‪ ،30‬ص‪.31‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-8‬‬
‫ذ ه‪ ،‬ص‪ ،25‬ص‪.26‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-9‬‬
‫وا‬ ‫ا ‪ :‬ا ذج ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫‪-10‬‬
‫‪ ،1999 ،‬ص‪.39‬‬ ‫‪،‬‬ ‫عا‬ ‫د ‪ ،‬دار ا‬ ‫ا‬
‫ة‬ ‫دي ا ا ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫را‬ ‫ري‪ ،‬ا‬ ‫‪-11‬‬
‫ن‪ ،2011 ،‬ص‪.37‬‬ ‫أ‬ ‫د ‪،‬‬ ‫ا ما‬
‫ا ا‬ ‫دي درا‬ ‫ا‬ ‫قا م‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫‪ -12‬د خ‬
‫ا ا ‪،2010 ،3‬‬ ‫‪،‬‬ ‫م ا‬ ‫ة‬ ‫‪،2009-2001‬‬
‫ص‪.67‬‬
‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫درات‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫‪-13‬‬
‫ا م‬ ‫ة‬ ‫‪،-‬‬ ‫ة وا‬ ‫ت ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا –درا‬
‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ة ) ‪(2013-1990‬‬ ‫لا‬ ‫ا ا رؤ‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ ‫‪432‬‬
‫دا ‪ ، 2011 ،‬ص‪.55‬‬ ‫ا‬ ‫ر ‪،‬ا‬ ‫ا‬
‫ا ا‬ ‫دي ا‬ ‫ا شا‬ ‫‪ ،‬درا‬ ‫‪-14‬‬
‫د‬ ‫د و دار ‪ -‬ا د ا‬ ‫ا ة ‪ ،2010-2000‬أ ث ا‬
‫‪ ،2012‬ص‪.245‬‬
‫ان‬ ‫د ‪/26‬‬ ‫ا ا ‪،‬ا ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫‪ -15‬اد‬
‫‪ ،2010‬ص‪143‬‬
‫وا ‪:‬‬ ‫ت ا‬ ‫ذج ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ي ا‬ ‫‪-16‬‬
‫م‬ ‫ة )‪ ،(2011-2003‬ا ي‬ ‫دا ا‬ ‫ا‬ ‫)‪(st.louis‬‬ ‫د‬
‫وا ون‪ ،‬ص‪.62‬‬ ‫‪-‬ا د ا‬ ‫ا‬ ‫د وا دار ‪ ،‬ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ام ذج ‪ var‬ا ودرا ا‬ ‫ن ر‪ ،‬ر ا اد‪ ،‬ا‬ ‫‪-17‬‬
‫م‬ ‫د‬ ‫ر ‪،‬‬ ‫ا أ‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫إ‬
‫د ا ‪ 2012-‬ص‪.340‬‬ ‫‪ -28‬ا‬ ‫‪-‬ا‬ ‫د وا‬ ‫ا‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬