Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
L L1Gl /III
345
6+62
:
" ( $
:(1642
) $
$ &"
S 1% 2 $ 3
- .#
.S 1 % 2 $
.9 :
. "
=+
"
4 5
MNO PQF t
!" # #
, +
/
$ 5
6 (rfrentiel)
(repre)
2
;<# =
. 4
?
* " ="
* >
.# "
)* - . # CD. $ M
/; " 6D. ( X ,Y , Z , t ) ? ? # #E E
0F M
/1
)
' ()
* +
.- . #
"
1564
$ = ="
A 2
*
? !" = 6B
R $
##
)" =F*
"6 G
##
. #/%D #& EF M !"
-./ 345 r = OM ( x, y, z, t ) L$ GH%I JK
. t r (t ) R#S- $ T UN!( R !
12 0F M
/2
(repre gocentrique)
"
>$ " 9 :
A.FIZAZI
EG
Univ-BECHAR
"
"$ 2
LMD1/SM_ST
36
!: "
# 2
/; 5
. E 24 5D' > 5"
.+ " 2
. 2"$ CD.
"# 9 : .9 : 5" E %&
(repre terrestre)
"9 : =
* .9 :
"
CD. B
2 $:
# 2
:
/;
/; 5
.
.@#
9 : 2
/;
" 2
nd
9 :
"$ 2
1.3 5
!" /3
(coordonnes cartsiennes):
:4 56 ,-. /
N2 345% 6+62( "f + #& EF MN2 G M JK
OM !45% !d$ R (O; i , j , k ) ! 0F M 0-./
)
# " G
( #a 6OQ$
ren
: ;"
" ( Descartes :1596-1650
(repre spatial)
x
X
:x
(ordonne) )#(N :y
(altitude)5 ! :z
(abscisse)
OM = r = x.i + y. j + z.k
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
(1.3)
LMD1/SM_ST
37
(repre plan):
$
/#
0F M 0-./ N2
345% 6+62( "f + +5 X% MN2 G M JK
: OM !45% !d$ y x # #a 6OQ$ (3.3 efd ) R(O; i , j )
OM = x.i + y. j
(2.3)
)#(N : y
:x
:C
:, 89
,-. /7
#. X% MN2 G M JK
(repre rectiligne)
: ) fG #O OX I52 $ M "f +
OM = r = x.i
Y
M
j
(3.3)
: % &
!" /4
M N2 012 345 "##!( "f + ]M /^ 5 X% W K I X 0 /+ "#O
.(4.3 efd ) . ( r , ) "# #S-. "# #a 6O $
(angle polaire) #S-. + H :
(rayon polaire) 0S-. N-. G :
(coordonnes polaires)
:efd $ 345
OM = r = r.ur
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
(8.2) !D
!j $ M //f + #O
(4.3)
E
5.
LMD1/SM_ST
38
u = i .sin + j .cos
:5
? - .#
* )"
, E"
OM = r = Ar .ur + A .u
( u , u ) `6_ .
r
(5.3)
0F OM ( SMN% ^ ( Ar , A ) :#O
: ;
? - .#
"
- .#
x = r.cos
= arccos x
y = r.sin
= arcsin y
!D
(6.3)
: ' $
!" /5
N2
345% 6+62( 0F H# % I , P S! ( oz
#O #& EF I X P M JK
:#O ( , , z ) #G 5-gl h #a 6O i ! g "X2 X+
(angle polaire) ( om, ox ) #S-. + H :
(rayon polaire) 0S-. N-. G :
(altitude) 5 ! : z
(coordonnes cylindriques)
uz
u
M
O
X
OM = r = Om + mM = r.u : #
$ f
2 "% R.2 G
r = .u + z.k
u = i .cos + j .sin
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
(7.3)
= J?
5.3 5
LMD1/SM_ST
39
:efd $ 345
!j `I S_ $ M P //f + . ur "
u =
' =
OM = r = i . .cos + j . sin + k .z
/
(8.3)
OM = r = i .x + j . y + k .z
E 5"%
u =F* , E " @#
(u ,u ,u
u = uz
h #a 6O
(9.3)
=k
@#E ? = ,
u @# " I
@ E
:=/ . u " u z = E
( #$ ";
u = i .sin + j .cos
(10.3)
(1.3) "#(I S!
.$ - $
: #G 5-gl
= x2 + y2
= arctgy / x
= arccos x / = arcsin y /
. #S-. h #a 6O W _ TN! G
:
6!S
(coordonnes sphriques)
( r,
) + Nf h #a 6O i ! g PQF H# % I 6$
O "_
(11.3)
z=0
P M JK : 1O'%
!" /6
O
? b5.(
:#O :eE S+
cos
y = sin
= r sin
A.FIZAZI
x = r sin cos
y = r sin sin
z = r cos
Univ-BECHAR
(12.3)
LMD1/SM_ST
40
r=
x2 + y2 + z2
= arccos z
= arctg y
(13.3)
:0cF #G 5-gl h #a 6O
= r sin
+ Nf h #a 6O "#$ '! %
r=
+ z2
z = r cos
(14.3)
= arctg
Z
z
Z
u
M
r
O
M
y
m
X
"
- .#
@#E ! 8.35
"
- .#
:7.3 5
!j ) fG
:efd W _ ) f#F + Nf h #a 6O 0F %
OM = r = Ar .ur + A .u + A .u
(15.3)
( u , u , u ) `6_ .
r
0F OM h SMN% 0^ ( Ar , A , A ) :#O
:N#( eS.G + Nf h #a 6O $ N eM #- :
. 2 W K 0 "%
A.FIZAZI
W K 0 "%
Univ-BECHAR
=/
W K 0 "% r
LMD1/SM_ST
41
: $ M //f + RSg % ef , / g :C
.AB
> ?@
r = r.u r = Om + mM
Om = .u =
i.cos + j sin
mM = z.k = k .r cos .
= r.sin
: / XG /%
: u @# " I
$
(16.3)
:I
u = i .sin + j .cos
@#E ? =
:u
u =u
" 6u I
=
?
u "#$ 0_ !d 6* e O
(coordonnes curvilignes):
E +
+
)" # #
s
- .#
2 :9.3 5
'!'
!" /7
%
:(abscisse curviligne)
E
,$"
'
.
EO . ?
$ #? > N
.#
BO
:M
O =
3"?
OM = s
A.FIZAZI
(17.3)
k .sin
Univ-BECHAR
(18.3)
LMD1/SM_ST
42
**
EXERCICES
Exercice 3.1
Convertir le
vecteur
cartsiennes
polaires
(u , u )
r
(i , j )
suivant
des
en
1.3
coordonnes
coordonnes
: V = Xi + Yj
(i , j )
: (u , u )
V = Xi + Yj
Exercice 3.2
Convertir le vecteur suivant des coordonnes
(u , u
sphriques
cartsiennes:
(i , j, k )
Exercice 3.3
Convertir le
(u
Exercice 3.4
Convertir le
sphriques
vecteur
suivant
(i , j, k )
,u
vecteur
(u , u
r
en
(u , u
r
,u
des
en
(i , j, k )
V = Xi + Yi + Zi
): A =
: (u , u , uz ) #
(i , j, k )
V = Xi + Yj + Zk
: ( ur , u , u
i , j, k
A.FIZAZI
(u
.u + cos .u
A=
.u + cos .u : ( ur , u , u
6.3
, u , u z ) en coordonnes cartsiennes
: V = Vr ur + V u + Vz u z
5.3
coordonnes
Exercice 3.6
Convertir le vecteur suivant des coordonnes
cylindriques
$%
:4.3
coordonnes
coordonnes
en
3.3
: V = Xi + Yj + Zk
suivant
,u
V = Vr ur + V u + V u : i , j , k
coordonnes
, u , u z ) : V = Xi + Yi + Zi
(u , u
Exercice 3.5
Convertir le
coordonnes
V = Vr ur + V u + V u
(i , j, k )
cartsiennes
sphriques
en
2.3
cartsiennes
cylindriques
,u
(u
V = Vr ur + V u + Vz u z
Univ-BECHAR
, u , uz ) #
: (i , j, k )
LMD1/SM_ST
$%
43
M(
distance
entre
, zM ) et N (
les
N
deux
points
mthodes :
1/ en convertissant lexpression du vecteur
coordonnes cartsiennes.
2/ par le calcul direct.
Montrer que la distance entre les points
scrit :
MN =
A.FIZAZI
2
N
+
N
2
M
M
+ ( zN
.cos (
zM )
M
!#
'(
&$
, zN )
M(
MN en
) *
, zM )
!
/1
MN
M et N
N(
:7.3
&$
:
/
MN =
Univ-BECHAR
,
-$
.
2
N
+
N
2
M
M
+ ( zN
.cos (
/2
!#
zM )
LMD1/SM_ST
44
7.3
1.3
:1.3
V = Xi + Yj
. V = Vr .ur + V .u
.V " V
ur = i .cos + j .sin
V = Vr ( i .cos + j .sin
u = i .sin + j .cos
V = i Vr cos
V sin
u " u
i .sin + j .cos
$%
&'
=X
Vr sin + V cos = Y
:V " V
:* .
")*
+*
Vr = X cos + Y sin
V = ( X cos + Y sin
.
/+
) +V (
+ j Vr sin + V cos
V sin
X
Vr cos
(i , j )
V " V
#-
"
,"
"."
; V = X sin + Y cos
) ur + (
1
*
-+ ". +
/ 0 3 .)
0
)u
X sin + Y cos
0
"6. - 5"*+
:
X = Vr cos
-+
/, V
1
)* " 0 2 3 4
1% " )1
"
.
+. / +
V sin
Y = Vr sin + V cos
X
cos
=
sin
Y
sin
cos
Vr
V
Vr
cos
=
V
sin
sin
cos
X
:
Y
"6. 5
",
:/, *
Vr = X cos + Y sin
; V = X sin + Y cos
:
V = ( X cos + Y sin
. V = Xi + Yj + Zk
-+
V = Xi + Yj
/,
) ur + (
)u
2.3
(i , j, k )
:/, " i , j , k
X sin + Y cos
/ V = Vr .ur + V .u + V .u
4
(u , u
r
,u
"
7
8
k .sin
u = i .sin + j .cos
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
45
i .sin + j .cos
) + V ( i .cos
-+
$%
)+
&' &
k Vr cos
k .sin
"
V sin
Z
)'
V sin
V sin
: (i , j, k )
( Vr cos
V sin
V sin
V = Vr .ur + V .u + V .u
/ 7
) i + (V sin
)j+
)k
V = V .u + V .u + Vz .u z :
-+
4
i , j, k
u = i .cos + j .sin
(u
(u
, u , uz )
/ V
, u , uz )
V = Vr ( i .cos + j .sin
u = i .sin + j .cos
:3.3
"
) +V (
i .sin + j .cos
) +V k
z
uz = k
V = i V cos
V sin
+ j V sin + V cos
+ Vz k :9 .
Z
: Vz " V < V
, * :;
X = Vr cos
&'
:; + *
"
V sin
Y = Vr sin + V cos
Z = Vz
"6.
. "*
"."+ )
: 4
X
A.FIZAZI
cos
sin
0 V
Y = sin
0
Z
cos
0
0 V
1 Vz
V =
Vz
Univ-BECHAR
+*
/
#;
:/
cos
sin
sin
0
cos
0
0
1
Y
Z
$ 0+
"
+
"6. =
LMD1/SM_ST
46
:/, *
V = X cos + Y sin
; V = X sin + Y cos
V = ( X cos + Y sin
)u
+ ( X sin + Y cos
V = Vr .ur + V .u + V .u :
(u , u
-+
(u , u
i , j, k
)u
,u
,u
; Vz = Z
+ Zu z
:4.3
/ V
"
k .sin
u = i .sin + j .cos
i .sin + j .cos
) + V ( i .cos
:*
V = i Vr sin cos + V cos cos + V sin
$%
&' &
k Vr cos
)+
k .sin
V sin
Z
:V " V < V
, * :;
:; + * 3"
V sin
"6.
V sin
. "*
"."+ )
: 4
X
+*
/
#;
:/
$ 0+
"
+
"6.
sin cos
cos cos
sin
Vr
Vr
sin cos
sin sin
cos
Y = sin sin
cos
Z
cos sin
sin
cos
0
V
V
V
V
= cos cos
sin
cos sin
sin
sin
0
Y
Z
:/, *
Vr = X sin cos + Y sin sin + Z cos
"
Z sin
V = X sin + Y cos
V = Xi + Yj + Zk
:/, "
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
$% /
LMD1/SM_ST
47
) ur + ( X cos
)u
X sin + Y cos
)u
Z sin
5.3
:
A=
- B=
( i .cos
) + cos (
+ j .sin
.u + cos .u
i sin + j cos
A=i
.cos
+ j
cos .sin
X
X =
.cos
; Y=
X sin + Y cos
)u
A=
(
(
(
.cos
.cos
2
>,
:4.3
) ur + ( X cos
X ,Y , Z A "
.cos
? +
@1
; Z=0
:>; 2 )
"
sin + cos 2
: "
+ 0k
cos .sin
. )' &
sin + cos 2
"
i , j, k
u = i .cos + j .sin
(u
, u , uz )
V = Vr ( i .cos + j .sin
u = i .sin + j .cos
Z sin
)u
ur +
u +
6.3
V = V .u + V .u + Vz .u z :", ( u , u , u z )
/ V
"
) +V (
i .sin + j .cos
) +V k
z
uz = k
V = i V cos
+ j V sin + V cos
V sin
X
+ Vz k :9 .
Z
X = Vr cos
&'
:-
V sin
Y = Vr sin + V cos
Z = Vz
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
48
V = i (Vr cos
"
N(
) + j (V
V sin
, zN ) " M (
MN = ON
, zM )
MN = ON
OM =
) (
+ zN uz
) + (z
M
N
uz
/1
* :
- MN
1
2
C3
+ zM uz ) : 2
' ;
:/, *
:7.3
.
: MN
) + kV
sin + V cos
zM u z )
(1)
zN Z
zM
OM
M
uz = k
O
y N yM
M
M
xM
N
xN
X
:/, u z " u , u
N
u
u
= i .cos
= i .cos
+ j .sin
+ j .sin
uz = k
MN =
A.FIZAZI
( i .cos
+ j .sin
( i .cos
Univ-BECHAR
N
M
: (1)
M
"
+ j .sin
) + (z
/ u ,u
N
uz
zM u z )
A"
LMD1/SM_ST
49
MN = (
cos
cos
:9 . :
)i + (
sin
: MN
MN =
cos
cos
sin
) j + ( zN
71
N(
2
N
, zN ) " M (
MN = ON
MN =
<
"
&
cos
A.FIZAZI
/6
N
.cos
+(
sin
.cos
sin
+ zN uz
D" 1 u , u
N
2
M
sin
#
N
sin
.sin
.sin
) (
zM ) uz
cos(u N , u
cos(
= cos (
Univ-BECHAR
&
2
( 2)
/2
:
:
zM )
zM )
) = cos (
( 3) " ( 2 )
M
zM )
"
) + ( zN
.
N
zM )
+ ( zN
+ zM u z
) + ( zN
+ ( zN
" /
)+
M
) + (z
"
M
, zM )
2
N
2
N
MN =
( cos
OM =
MN =
/+
zM ) k
MN =
&'
2E
( 3)
*
"
:: ( 2 )
N
LMD1/SM_ST
17
9 9 9 9 : 9 9 9 9 9 ,9 / II
RAPPEL SUR LE CALCUL VECTORIEL
(grandeur scalaire)
/1
:
.
( "#
* +%
.....
$& '
(,& )
$%
1.2 /. &
.(
(grandeur vectorielle)
....... . % /
(1.2 /
4* 5
*
:/
4*
$
&
/2
/ 0 :
/3
5
5
!
-
2 *)
)' !
)' !
(vecteur unitaire)
V = V =V
/4
2.2 /
- 7
.
V = u.V = V .u
(1.2)
/5
(somme vectorielle)
% 7
:$
- 7
V2
V = V1 + V2
V = V2 + V1
V1
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
18
)
.
;
> %
5
&
sin
sin
2 ; @
CD CD
=
AC
V
CD CD
=
BC V2
(/
(2.2)
4*) %
ACD
V
V
= 2
sin
sin
/<
: @"
$*
(3.2)
= V 2 .sin
V .sin
V2
&
A
4.2 -./01
: A
sin
sin
loi des )
BE
BC
BE
=
AB
=
V1
V2
V
= 1
sin
sin
@"
/"
V2 .sin
= V1 .sin
BEC
(4.2)
(4.2)
(3.2)
(sinus
V
V
V
= 1 = 2
sin
sin
sin
tg =
A.FIZAZI
V2
V1
V = V1 + V2
Univ-BECHAR
(5.2)
,* : ! "
LMD1/SM_ST
19
(5.2 /
V = V1 + V2 + V3 + V4 + V5
2 >) :
V3
V2
V4
V5
V1
5.2 /
V1
6 ?
V2
6.2/
:
$2 ;
D = V2 + ( V1 )
D'=
:/
/"
&:
D = V2
V1 :
/
,&
(module du vecteur) : D
D = V12 + V2 2
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
2VV
cos
1 2
&
' (
@
(,&
- C
)
(6.2)
LMD1/SM_ST
20
$* )
(. . % > +
0
: R (O; i , j )
Y
Vy
" * *)
:-
V y = V sin
:7.2
OY
V x = V cos
V = Vx + Vy
j
* + /6
Vx
/ (
OX
Vx = i .Vx , Vy = j .V y
: *2 ;
V = Vx + V y ; V = i .Vx + j .V y ;
V = i .V cos
+ j .V sin
V = V (i .cos
(7.2)
+ j .sin )
: A V = u.V : *
D-
u = i .cos + j .sin
2
V = Vx + V y
(8.2)
V = x2 + y2
. R (O ; i , j )
V = V1 + V2
V1
:E D* !
x1
x
; V2 2
y1
y2
; V = i (x 1 + x 2 ) + j ( y1 + y 2 )
. R (O ; i , j )
A.FIZAZI
V1
: %
x1
x
; V2 2
y1
y2
Univ-BECHAR
*
/
<
* :1.2
V = ( x1 + x 2 ) 2 + ( y1 + y 2 ) 2
6 ?
:/
* :2.2
LMD1/SM_ST
21
V = V1 V2
; V = i (x 1
x 2 ) + j ( y1
:(
V = ( x1
y2 )
x 2 ) 2 + ( y1
) R (O; i , j , k )
V = Vx + V y + Vz
:. /(
y2 ) 2
:/
: *2 ;
V = i .V x + j .V y + k .V z
Vz
Vy
Vx
X
:8.2
: *
cos =
sin
cos
sin
Vz
r
r
Vx
Vy
&6
Vz = r . cos
= r. sin ;
Vx = . cos
Vx = r . sin . cos
V y = . sin
V y = r sin . sin
: %
V x = V sin . cos
V y = V . sin . sin
(9.2)
V z = V . cos
V = Vx 2 + V y 2 + Vz 2
V =
A.FIZAZI
x2 + y2 + z 2
Univ-BECHAR
: % 5
+ "
*
*
LMD1/SM_ST
22
7
9.2
% <
" "
! )'
<
/"
!
)
,' : 0 1
OY
OX
:
Vx = V .cos
, Vy = V .cos
(10.2)
, Vz = V .cos
:
+ cos 2
cos 2
"
+ cos 2
: & %
<?
* :3.2
R (O ; i , j , k ) /
=u
*
.D 5
D = i ( x2
x1 ) + j ( y 2
)
A
&
y1 ) + k ( z 2
D = ( x2
z1 )
:
D = V2 V1
x1 ) 2 + ( y 2
y1 ) 2 + ( z 2
z1 ) 2
D = 116 = 10.77u
:
V1 = (4i
(11.2)
=1
B(10,6,8) u ; A(10,-4,4)u
3 j ) u;V2 = ( 3i + 2 j ) u; V3 = (2i
6 j )u;V4 = (7i
* :4.2
<
8 j )u;V5 = (9i + j )u
:
V = (4 3 + 2 + 7 + 9)i + ( 3 + 2 6 8 + 1) j
Vy
!
&
;
tg =
Vx
tg = 14
19
V = 19i
* )
: OX
36,38
0,737
14 j
(produit scalaire)
V1 .V2
V2
V1
:2
0
V
% <
/7
:@
(12.2)
: *
V1.V2 =
1
V 1 + V2
2
V1
V2
(13.2)
: ! " *3
V1 .V2 = 0
A.FIZAZI
A
: A
Univ-BECHAR
V2 = 0
V2
V1 = 0
V1
,'
,'
LMD1/SM_ST
23
V1
(V1 , V2 ) =
cos = 0 V1.V2 = 0
2
2
(V1 ,V2 ) = 0 cos 0 = 1 V1.V = V1V2
V2
V1 // V2
= ( F ; AB)
: ;
W = F .AB. cos
::
AB
( AB
W = F . AB
@
=
/ :1
& W :*
)
W=F.AB.cos
(2.2)
:
2
>
&
: R (O ; i , j )
V1
x1
x
; V2 2
y1
y2
:@
V2
V1
V1 .V2 = ( x1 .i + y1 . j ) .( x2 .i + y 2 . j ) = x1 . x 2 .i .i + x1 . y 2 .i . j + x 2 . y1 . j .i + y1 . y 2 . j . j
i
j .i = i . j = 0
V1 .V2 = x1 . x2 + y1 . y 2 .
(14.2)
i .i = j . j = i 2 = j 2 = 1
(dans lespace) .
: R (O ; i , j ; k )
i . j = i .k = j .k = 0
i = j = k =1
V2
x1
x2
9& V1 y1
; V2 y2
z2
z1
V1
/(
+
.5
&B
V1. V2 .V3
V 1 = 3i + 2 j
)
:
45 !"
V 1 .V 2 = V 2 .V 1 :(commutatif)
(distributif)
<
7
*
:5.2
. V 2 = i + 2 j + 3k
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
24
:
cos(V 1V 2 ) =
V1 .V 1
:
V1V2
! :
;
:$
V1 .V 1 = 3 + 4 3 = 2 ; V1 = 9 + 4 + 1 = 3.74 ; V2 = 1 + 4 + 9 = 3.74
cos(V 1V 2 ) =
V1 .V 1
2
=
= 0.143
V1V2 14
= (V 1V 2 ) = 96.2
:
=
:2
4
)
: ; < :
(produit vectoriel)
V2
V1
. %
W = V1
/8
V2 = V1 V2
W
V1
O
V2
: 9.2 /
(caractristiques du vecteur) : W
$&
V2
:
i
i = j
j =k ;i
j = i
A.FIZAZI
/
$
V1
j =k
)
W)'
%0) )
k =0
k = j ;j
k = j
4
* (
*7
k =i
:8 99:
W = W = V1.V2 .sin(V1.V2 )
(16.2)
k =1
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
25
: 5;H- 4!
x1
x2
V1 y1 ; V2 y 2
z1
z2
E D*
: R (O ; i , j , k )
+ "
+i
W = x1
y1
z1 = i
x2
y2
z2
W = ( y1 z2
+k
y2 z1 ) i
y1
z1
y2
z2
(x z
1 2
(y z
W=
y2 z1 ) + ( x1 z2
z1
x2
z2
V1
(V + V ) = (V
2
"
+k
x2 z1 ) j + ( x1 y2
x2 z1 ) + ( x1 y2
1 2
0 /
x1
V1
: 0 1
A
x1
y1
x2
y2
x2 y1 ) k
) (
V2 + V1 V3
.
6
(distributif)
=
45 !"
7
: ' :6.2
. % &
!
:
W = [ (1 2 ) (0 1)].i
(2
2) (1 1) . j +
( 2 0)
(1 1) .k
W = 2i + 3 j
V1 = 22 + 12 + 12 = 6
V2 = 12 + 0 + 22 = 5
W = 22 + 32 + 12 = 14 = 3,74
W = V1 .V2 .sin = 3,74
A.FIZAZI
sin =
W
V1 .V2
Univ-BECHAR
sin =
3,74
= 0,683
30
= 43,06
LMD1/SM_ST
26
(produit mixte):)
:9 I
V1. V2
x1
V3 = x2
x3
&
y1
y2
y3
z1
z 2 = ( y 2 z3
z3
V3
y3 z2 ) x1
* ";"
V 2 ,V 1
( x2 z3
/9
x3 z2 ) y1 + ( x2 y3
:. /(
"
=
x3 y2 ) z1
(18.2)
87 /10
:9 2
: . /(
87 :2
! O = OA V
(J*J10.2/
(19.2)
). AOB ;
2/
= !O
: 0 1
!O
!"
!O
u
O
!"
! O'
O'
V
A
V
A
(")
87 /11
=: 87 )
-
u?
O>
87 : & 2
.* +
"
87 :
! " = ! O .u = OA V .u
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
2
:) "
)
.
(20.2)
LMD1/SM_ST
27
& = H?
5
J:J10.2/
! :2 ;
%
/12
@A
:2
.
.
f ( x, y , z )
V ( x, y , z )
:9
#(nabla )
,'
,'
H?
#=
;
;
f ( x, y , z )
/"
I
V ( x, y , z )
(oprateur)
"K
$
$
$
i +
j+ k
$x
$y
$z
.!
&
f ( x, y , z )
(21.2)
$
$y
$
$x
. "K
,&
$
$z
,'
(gradient)
:
grad f = #( f ) =
:A
I
$f
$f
$f
i+
j+ k
$x
$y
$z
f ( x, y , z ) = f = 3 x 2 y 3 z
(22.2)
grad f = 6 xy 3 z.i + 9 x 2 y 2 z. j + 3x 2 y 3 .k
&
A $
V = (V x ,V y ,V z )
divV = #.V =
,' (divergence) :
:
I
(23.2)
:
V ( x, y, z ) = 2 xyi
* :7.2
::
* :8.2
3 yz 2 j + 9 xy 3 k
:B
divV = 2 y 3 z + 0 = 2 y 3 z
2
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
28
: &$
,' (rotationnel) :
V = (V x , V y , V z )
rot (V ) = # V =
$Vz
$y
$Vy
$z
$Vy
$Vx
.j +
$z
$x
$Vz
$x
.i
D 5 '
)' / <
:
rotV =
+i
$
$x
Vx
$
$y
Vy
$Vx
.k (24.2)
$y
+k
$
= A+ B +C
$z
Vz
C , B, A :
/:
+i
$
$y
Vy
A=
$
$Vz
= +i
$z
$y
Vz
$Vy
$z
-j
B=
$
$x
Vx
$
$Vz
= -j
$z
$x
Vz
$Vx
$z
k
C=
$
$x
Vx
$
$y
Vy
= +k
$Vy
$x
$Vx
$y
:(24.2)
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
/<
/F
LMD1/SM_ST
29
+i
$
$x
Vx
$
$y
Vy
+k
$Vy
$Vz
$
= +i
$z
$y
Vz
$z
. V ( x, y, z ) = 2 xyi
-j
$Vz
$x
3 yz 2 j + 9 xy 3 k
(
rot (V ) = ( 27 xy
)
6 yz ) .i
rot (V ) = 27 xy 2
6 yz .i
$Vx
$Vz
+k
$z
$x
:5
$Vx
$z
*:9.2
:B
(9 y 3
0). j + (0 2 x).k
9 y3 j
2 xk
1 3 /13
(le laplacien)
FM
#.# ( f ) = # 2 ( f ) =
( )
#.# V = # 2 (V ) =
2 "
A.FIZAZI
13
: 7
&
+ *
:2
C
,
;>J
$2 f $2 f $2 f
+
+
$x 2 $y 2 $z 2
FM
(25.2)
&
;>J
$ 2Vy
$ 2 Vx
$ 2Vz
i
+
j
+
k
$x 2
$y 2
$z 2
@A
4"
B +
.(
+
) & @ 7
Univ-BECHAR
(26.2)
,
+ )*
LMD1/SM_ST
30
**
EXERCICES
.
! ! "#$
Exercice 2.1
On considre , dans un repre orthonorm OXYZ,
les
trois
V1 = 3i 4 j + 4k ,
vecteurs :
j + 3k .
V2 = 2i + 3 j 4k et V3 = 5i
A = V1 +V 2 +V 3
vecteurs :
B = 2V 1 V 2 + V 3 ,
c/
dterminer
le
vecteur
unitaire
et
port
par
et en dduire
V3.
Exercice 2.2
Montrer que les grandeurs de la somme et de la
Ax
Bx
(A
D=
(A
+ Bx ) + ( Ay + By ) + ( Az + Bz )
2
Bx ) + ( Ay
By ) + ( Az
2
Exercice 2.3
Trouver la
sommes
V1 = 5i 2 j + 2k
des
Bz )
B = 2V 1 V 2 + V 3
E!F
G<HIH,)
A = V1 +V 2 +V 3
J @)<,)
K '
8+F
/D
trois
Exercice 2.4
a/ Montrer que la surface dun paralllogramme est
sont
les cts du
2.2
8+F l, m$n,)
A et B
Bx
Ax
B = By
A = Ay
Bz
Az
( Ax + Bx )
D=
( Ax
+ ( Ay + By ) + ( Az + Bz )
2
Bx ) + ( Ay
2
By ) + ( Az
2
Bz )
1/ 2
1/ 2
3.2
vecteurs :
V2 = 3i + j 7k
B tels que A et B
1/ 2
A.FIZAZI
$% & OXYZ
! "#
3 V1 = 3i 4 j + 4k :*+, ,) *-./,) * '()
. V3 = 5i j + 3k 3 V2 = 2i + 3 j 4k
. V 3 V 2 & V 1 8 9: *!;<= >?@A /)
* '() C.;<=
C %:$ >?@A /B
1/ 2
V3 = 4i + 7 j + 6k .
1.2
C = V1 +V 3
C = V1 +V 3,
S=
%& '( :
:
3
V2 = 3i + j 7k
V1 = 5i 2 j + 2k 3
. V3 = 4i + 7 j + 6k
u S PVk " ,) ;) N,) *!VIH,) *!;<= >?@A
. OZ OY , OX 8 9:
sont
Univ-BECHAR
:4.2
*@ ? iA 8p$T /)
A y+@ A B
LMD1/SM_ST
31
Exercice 2.5
Soit le vecteur :
A+ B = A B
5.2
) (
) (
V = 2 xy + z 3 i + x 2 + 2 y j + 3 xz 2
Montrer que
grad
V =
2 k
V =0
) (
:K l,) i : )R
) (
V = 2 xy + z i + x + 2 y j + 3 xz 2
3
grad
V = 0 iA 8p$T
V =
Exercice 2.6
1
Soient les deux vecteurs
A=
6.2
2
, B=
2 k
B=
1
3
A=
i F l,) 8z+,
Trouver ,
pour que B soit parallle A , puis
dterminer le vecteur unitaire pour chacun des deux
vecteurs.
Exercice 2.7
La rsultante de deux vecteurs a 30 units de long et
forme avec eux des angles de 25 et 50.
Trouver la grandeur des deux vecteurs.
7.2
uPVk J @ 30 S,<= 8+F ' *!VI
.50 25 8+ ; )x
.8+F l,) *!;<= A
A.FIZAZI
HS
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
32
7.2
1.2
: 1.2
V1 = 6, 40
A = 10i
V2 = 5,38
,
2 j + 3k
B = 9i 15 j + 15k
C
= uc
C
C = 8i 5 j + 7 k
V3 = 5,91
8
i
35
uc =
/
/
5
7
j+
k
35
35
/
/
V 1.V 3 = x1 x3 + y1 y3 + z1z3
cos =
V 1.V 3
V1V3
V 1.V 3 = 15 + 4 + 12 , V 1.V 3 = 31
cos =
31
31
=
, cos
41. 35 37,88
V 3 = 5i
V2
= 79,86
0,176
26 j 17 k
/
:2.2
Ax
A = Ay
Bx
;
B = By
Az
Bz
S = A + B = ( Ax + Bx ) i + ( Ay + By ) j + ( Az + Bz ) k
( Ax + Bx ) + ( Ay + By ) + ( Az + Bz )
2
D = A B = ( Ax
Bx ) i + ( Ay
By ) j + ( Az
S=
D=
( Ax
Bx ) + ( Ay
2
By ) + ( Az
2
Bz )
1/ 2
Bz ) k
1/ 2
:3.2
V = V 1 + V 2 + V 3 , V = 6i + 6 j + k
Vx
6
=
, cos
V 8,54
Vy
6
, cos
= =
V 8,54
8,54
Vx = V .cos
cos =
0,70
45,6
Vy = V .cos
cos
0,70
45,6
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
33
Vz = V .cos
cos =
Vz
1
=
, cos
V 8,54
83,1
0,70
:4.2
S = h. B
A
S = A B sin
S= A
1
A
2
h = A sin
S0 =
B=
: !"#
B = A B sin
1
A B sin
2
"
%"&
Ax
B = Ay
A+ B =
( Ax + Bx )
A B=
( Ax
A = By
+ ( Ay + By ) + ( Az + Bz )
By ) + ( Az
2
Ax Bx + Ay By + Az Bz = 0 :*"# ! +
/ 0/
( A.B ) = 0
! /(
Bz
Bx ) + ( Ay
'
Bx
Az
2
Bz )
B ,"
1/ 2
1/ 2
. ! )
!)
1 2 3!
4)
:5.2
x
=
2 xy + z 3
V = x2 + 2 y
2 xz 2
: !#
, )# (
z
i
V=
-j
x
2 xy + z 3
x2 + 2 y
2 xz 2
= 0 . 5-
/$
2 (
)6 7
2
:6.2
.;) &
A.FIZAZI
%! ) B = . A
:7
(2! !!
Univ-BECHAR
!,
LMD1/SM_ST
34
:)
! /
2
B
=A
:
2
=1
3
4
=2
= 1,5
B=
B=0 (
A !#
:B
B = 2i 3 j + 4k
180
A=
uA =
B
= uB
B
( 25 + 50 ) = 105
1,5
2
A
= uA
A
!9 $
&
=2
A = i 1,5 j + 2k
, !9
1
i
7, 25
uB =
2
i
29
) ! 2!
:
:7
<
1,5
2
j+
k
7,25
7, 25
3
4
j+
k
29
29
:7.2
:,/ !#
!) !
; !4
Vy
V
V
: 9.2 9
:)4
= x =
sin105 sin 50 sin 25
V
V
sin 50
= x
Vx =
V
Vx = 23,8
sin105 sin 50
sin105
V
sin 25
V
= y
Vy =
V
V y = 13,1
sin105 sin 25
sin105
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
50
Caractristiques du mouvement
' d(#8/A-IV
CARACTERISTIQUES DU MOUVEMENT
/1
:
! "# $%& '"( ) *
+,.(.....678 9:% " ) '"../# 0 1 2 34
"! => 8 ?38 @ "3A* ".4- BC#! D "8 +/E F
! "# $%&
. -:$%# G"/# "A > "%8 "(,#- ,#H8
/2
:
J&C 2 K ./& "A B " F.I "G :
G "H(,- "8 F
(L M N C 9 ! DO
/3
(vecteur position):'()
Dd(T "
e"fG +,38
*+,= ,
G M ! "8 $%> [L:8 c 3!
: OM [L:# ]"3VA ( 1.4
)
(O; i , j , k )
G t
Z
z
M
OM = r = x.i + y. j + z.k
O
i
(1.4)
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
51
Caractristiques du mouvement
(quations horaires):
/0+,
B- ,%4/8 x, y, z '"({ ?)| }>" ~1 (repos) :C G M $%& :CT
) G :CT \B8d
.B8d, [A :T '"({ ?)| @O } .* ~1 (mouvement)
:nA "H d8 >
(2.4)
x (t ), y (t ), z (t )
#/>
(3.4)
x = f (t ), y = g (t ), z = h (t )
(trajectoire):1+2
.7 8 .
x = 2t
y =0
7 8 0+,
4 5 61+3 0+,
79+ 7
:; 9 1+2
"f
z = -5t 2 + 4t
"/#
x = 2t
t=
A.FIZAZI
0#/T x y(x) ?
0+, <4= >? @
OM (t =2) = 4i
G G 38 ! "8 $%>
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
52
Caractristiques du mouvement
x = a sin( t + )
y = a cos( t + )
[.4#
> N e
x 2 = a 2 sin 2 ( .t + )
y = a cos ( .t + )
2
x2 + y 2 = a2
(vecteur vitesse)
/4
G"/#
- / * .43>
(vecteur vitesse moyenne) : FG)8
= 2 *+,M [L:# R 4# "H(G FV! 4 t = , B(A : 2.4 FCV )6>
c 38 $ :4# - / ]"3Y G M ' [L:# R 4# "H(G FV! 4 t' = ,
: ( "4 N ".3 "A
"/#
M
vmoy =
MM '
;
t' t
MM '
vmoy =
(4.4)
v (t)
MM '
2.4
(vecteur vitesse instantane):
"t
!
: $
OM ' OM
= lim t '
t'
t t'
vt = lim
t
%&
(drive)
OM
dOM
=
t
dt
vt =
dOM
dt
(5.4)
: + 4F?
) (*
+ #(
%&
A.FIZAZI
'
#
/
Univ-BECHAR
v(t )
.(3.4
0* *
$*
)
1
LMD1/SM_ST
53
Caractristiques du mouvement
:2 !*
OM = r = x.i + y. j + z.k
34
v = x.i + y. j + z.k
(6.4)
:3.4
(conventions):
5
! %&
89 7* :
!*
. 7* 5 6 $
4
4=
!*
56 $
:(Newton)
46
. 7* 5 6 $
4
' < %& = $
>
7*
dt
x=
!*
dx
dy
; y=
;
dt
dt
z=
:(Leibnitz)
56 $
dz
dt
x = vx
OM y
v y = vy
z = vz
$
(7.4)
x2 + y2 + z2
m / s = m.s
" !# "
:A*
v=
! "
MKS
OM
/
; B
/5
(vecteur acclration):
. $ /
OM '
OM
%&
*
<8
7*
!
(vecteur acclration moyenne):HG)8
*
t'
t * *8
*
> (4.4
) v'
v
* *
*1+28 *+,* 46
:/
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
54
Caractristiques du mouvement
amoy =
O
v' v
v
=
;
t' t
t
amoy =
v
t
(8.4)
amoy
M
v'
4.4
(vecteur acclration instantane)
!*
a = lim t '
v' v
= lim t '
t' t
/$
v dv d 2 OM
=
=
t
dt
dt 2
*8
OM = r = x.i + y. j + z.k
a=
; E<
(9.4)
dv
d 2 OM
=
dt
dt 2
( /
:$*
v = x.i + y. j + z.k
D
*
a = x.i + y. j + z.k
d2x
d2y
d2z
a=
.i + 2 . j + 2 .k (10.4)
dt 2
dt
dt
dx
dy
dz
v = .i + . j + .k
dt
dt
dt
.(5.4
!*
a=
:
(11.4)
x2 + y2 + z2
a(t )
:5.4
:(11.4) /
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
55
Caractristiques du mouvement
: *
. a.v 0
x = vx
x = vx = a x
r= y
z
v y = vy
a y = vy = ay
z = vz
OM = r = x.i + y. j + z.k
) (*
z = vz = az
v = v x .i + v y . j + vz .k
46 * #
a.v
'(
(12.4)
a = a x .i + a y . j + a z .k
46
* :) #!
) (* #
.v
x = 2t 2
0* * 6 . OM
y = 4t 5
46 :3.4+ ,
= %&
z = t3
.
: *( * 5 6 G
v = 4t.i + 4 j + 3t 2k
v = 16t 2 + 16 + 9t 4
A.FIZAZI
1B
* ** 2 !*
1 ! :- .
a = 4i + 0j + 6tk
,
Univ-BECHAR
a = 16 + 36t 2
LMD1/SM_ST
56
Caractristiques du mouvement
**
EXERCICES
Exercice 4.1
Le mouvement rectiligne dun point est dfini par
lquation horaire : s = 2t
9t + 12t + 1 .
a/ Calculer la vitesse et lacclration la date t .
b/ Etudier le mouvement du point lorsque t crot de
0 + .(Dire dans quel sens se dplace le point et si
le mouvement est acclr ou retard).
3
1.4
s = 2t 3
.t
" t "
1
x = ln t ; y=t+ .
t
a/Ecrire lquation de la trajectoire.
b/ Calculer les valeurs algbriques de la vitesse et de
lacclration au temps t .
Univ-BECHAR
M3
x = t 3t ; y=-3t 2 ; z=t 3 + 3t
6 4 7 $ t
/
2 a
6
2 v
.M 3
1. " "
v
6
/
. Oz 8
7
89
6
Exercice4.4
Un point est mobile dans le plan partir de la date
t = 1 . Ses quations horaires sont :
A.FIZAZI
:3.4
O, i , j , k , le 2 O, i , j , k ! )
suivantes : x = t
3t ; y=-3t ; z=t + 3t
a/ Calculer les coordonnes la date t, du vecteur
vitesse v , et celles du vecteur acclration a , du
mobile M.
b/ Calculer la norme du vecteur v et montrer que ce
vecteur fait un angle constant avec Oz .
2
() *
.( -
/
#$ 0
'.
"
Oxy .
'
!
+, ). +
x = sin 2 t ; y=1+cos2t
Exercice 4.3
2.4:
Exercice 4.2
Dterminer la trajectoire du mouvement plan
dfini par les quations :
Dessiner cette trajectoire dans le repre
9t 2 + 12t + 1 :
45
:4.4
" :
;
: ."
x = ln t ; y=t+
) 0
'
.t = 1
1
t
.t
LMD1/SM_ST
57
Caractristiques du mouvement
Exercice 4.5
M dcrit
dans
2
le
sens
direct
lellipse
2 ( O, i , j , ) ! )
8 < =9 6
0
-
x
y
dquation : 2 + 2 = 1 . Le point M est repr sur
8
a
b
lellipse par langle
Exercice 4.6
Soit, dans un plan
(P) ,
un repre orthonorm
5
.
4
"
0
()5
.
3
2
x
y
+ 2 = 1>
2
a
b
6
.
" 6
5
! )
.;
x = 2 cos
v
.t
. @
!C "
v pour
"
2 t2
#
t
t
; y= 2 2 sin
2
2
@(
. /
6 4 7 $
/
3
1A a
6
a
OM "
)
<B
.
3
#
B
@#
" 8,
=4
t1 = 0 "
" /D
v
7 $ 1
3
8<
.
A.FIZAZI
:6.4
#
v
:5.4
Univ-BECHAR
5
4
LMD1/SM_ST
58
Caractristiques du mouvement
7.4
1.4
:1.4
v=
ds
= 6t 2 18t + 12 :
dt
a=
dv
= 12t 18 :
dt
. s = 2t 3 9t 2 + 12t + 1 !
"
.v + , / 0 1 2 * 3
v = 6t 2 18t + 12 = 0
t
/1
t = 1 ; t=2
/2
-% (.
:4 5 ( * #
a = 12t 18 = 0
#
$% &!
. . av ) * + ,
1,5
a.v
t = 1,5
:2.4
7 cos 2t = 2 cos t 1 : 6 6 ( .
1 8(
7 y = 2 cos 2 t :9
y +
7 y = 2 ( sin 2 t 1) : , ( :; 6 6 (
1 x = sin 2 t 8!( . 3, <
(
. y = 2 (1 x ) >
2
y
+2 B
(
O
A
+1 x
( 7 0 sin 2 t = x +1 ? 0 x +1 .
. B ( 0, +2 ) ( A ( +1, 0 ) %
%B (>
:t D
1&
4 6
E 4
FG
vx = x = 3 t 2 1
v v y = y = 6t
A.FIZAZI
@ A>
:3.4
B , /1
a= a y = y = 6
az = z = 6t
vz = z = 3 t 2 + 1
v 2 = 18 1 + t 2
43
ax = x = 6t
;
,2 3 *
C1 / ( . t 4
v = 3 2 1 + t 2 :F(
Univ-BECHAR
(% /2
LMD1/SM_ST
59
Caractristiques du mouvement
) *
(%
#(
( )
A> *.
( )
v y
z
, k 0
1
( )
cos v , k =
( )
2
2
cos v , k =
<
v .k
v
3 1+ t2
v .k
=
cos v , k =
v
3 2 1+ t2
( )
. Oz ( v
( v , Oz ) =
rad
:4.4
HA
x = ln t
1
y = ex + x
e
t =e
y = ex + e
:t D
vx =
1
t
v=
1
t2
vy = 1
1
t
1
t2
2t 2
ay = 4 = 3
t
t
ax =
1
t2
a=
1
+ 1 2
t
1
t4
; v=
2
+ 3
t
; a=
/
1
+1
t2
4 1
+
t6 t4
:5.4
:
x2 + y2
(1)
a2 = 0
x
y
+ 2 1= 0
2
a
b
x1 = a cos
M1
y1
j
BI% :
( 2)
M
y1 = a sin
x1
(1)
M , a cos
+ a sin
2
a =0
2
cos 2
+ sin 2
1= 0
( 3)
( 3) , ( 2 )
( 2 ) = ( 3) : cos
cos
x
a
; sin =
y
b
OM = a cos .i + b sin . j
A.FIZAZI
x
a
:L
x=acos
, sin =
JB
K%
v = a sin .i + b cos . j
Univ-BECHAR
y
b
y=bsin
:M %
LMD1/SM_ST
60
Caractristiques du mouvement
= a
sin +
) .i + b (
cos
cos
sin
). j : M
%
:6.4
(
/1
HA
t
x
=
2
2
t
y
sin =
2 2 2
cos
.
:
x2 y2
+
=1
2
8
(>
A,
/2
1
2
t
sin
2
2
t
v y = y = 2 cos
2
vx = x =
1
2
t
cos
4
2
2
t
sin
2
2
ax = vx =
ay = vy =
:K"(
a=
( 0
1
x.i
4
1
y. j
4
5 *.
.K"( M
(/
BI
a=
1
( x.i
4
@ 3
M &
x = 2 cos
cos
5
/ (%
4
t
2
y. j ) ;
x ' = 2 cos
cos =cos ( +2
<
a=
(t + T )
t
= cos
2
2
*.
1
OM
4
C1 JB K%B
(t + T )
Univ-BECHAR
1&
:t + T D
1&
:/
( 7 x = x' (
T
=2
2
T =4
K" ( /3
,(&
5
@1 (
4
2
t 2
t
5
t
t
2 cos 2 + 8sin 2 = 5
a 2 = cos 2 + sin 2 =
16
2 4
2 16
2
2
t
t
t
t 1
2 1 sin 2
+ 8sin 2 = 5 6sin 2 = 3 sin 2 =
2
2
2
2 2
A.FIZAZI
:t D
4 6
:a =
<
LMD1/SM_ST
61
Caractristiques du mouvement
+ 2k
4
3
+
+ 2k
4
(7 0 t 4
t
2
, t
sin =
2
2
(*
t
0 ;
=
2
1 O-
k
0
2
3
2
vx
+1
+2
+2
A:N
vy
1
2
1
2
+1
1
:7.4
OM = x.i + y. j :/
K"(
/1
Y
A
A'
2b
M
b
B'
B X
F.
<
x = OA + b cos
, x = 2b cos + b cos
x = 3b cos
y = AA ' b sin
, y = 2b sin
y = b sin
b sin
:
x 2 = 9b 2 cos 2
.JB K%B
:
a=
+
2
d OM
=
dt 2
A.FIZAZI
y 2 = b 2 sin 2
x2 y 2
=
=1
9b b 2
FG
K"(
( i .3b.cos
a = 9b 2 .cos 2 t + b 2 .sin 2 t
HA
t + j .b.sin t )
a=
a = b 9 cos 2 t + sin 2 t : @1
Univ-BECHAR
6
2
/2
.OM
(% ! .
LMD1/SM_ST
62
Mouvements rectilignes
! /B-IV
! 0
MOUVEMENTS RECTILIGNES
/1
:
.
:
! !"
OX
"#
% :
t = 0 ; x = x0
:A;E% .%!
v=x=
x
x
x0
dx
= v0
dt
= v0 t
dx = v0 .dt
dx = v0 .dt
x0
t0
x-x0 = v0 t
t
0
&! !
! '( )*
% %,
x = v0 .t + x0
..:
(13.4)
! . /01%
x0
)!
A.FIZAZI
(! (* /!
X
(diagrammes du mouvement):
"! ) # !
! 0 %
.(7.4 ) ! )
&! !1 " ) 2
v = C te
( x0 = 0)
:6.4 ) !
x = v0 t + x0
x = v0 t + x0
"
x
t
t=0
! (
x0
Univ-BECHAR
a=0
LMD1/SM_ST
63
Mouvements rectilignes
! ) ) x = 2t ; y = 2t + 4; z = 0 :
!
&! 01 ! :4.4
.
! 5
" .( ! ! ( .!
. %
!
y = 0; z = 0
.
! z=0 :
. 67
!
z 0; y 0; x 0
:.
! !
8 " 9! ).5
:
! 51 5
" :
.
!
;
!
y = x+4
!
< : "#
!
5 "1
!
'
:
! + <
# =7 !
>
.
!
v = 2i + 2 j
v = 22 + 22
v = 8 = 2.83ms 1
a=
/2
:
:
" + ?
@A
: 6 "2
t = 0 ; v = v0
v
dv
dt
dv = adt
. "#
" " :
dv = adt
v0
'! - . !
v
v0
= at
t
0
:<
!
" ! B
(!
! !
'(
%-
)*
: &(!
v = v0 .t + v0
>"
@A
(14.4)
%5
t = 0 ; x = x0
dx
v=
= at + v0
dt
!
x
:<
&! !
1
x = at 2 + v0 t + x0
2
.) 2
x=
1 2
at + v0 t + x0
2
)!
:
% 8.4 ) !
! 0
a
a= Cte
v0 = 0
t
! 0
A.FIZAZI
(15.4)
v = at + v 0
x0
O
"
% : 8.4 ) !
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
64
Mouvements rectilignes
v 0 = 2a ( x
v2
" (acclr)
a.v > 0
" (retard)
a.v < 0
. v = 2t
5 (
0:
6 (ms -1 ) ; t
! E !
!
&!
dv
= 2ms
dt
!
F
(! ( 6 "
! + "
>
"
"# % ! "
: &
!
! >
.9
:5.4
! !
D /
!
"
. t = 0 , x = 5m
)
- " /<
" OX
.
a=
:"# "$
!
6 "
x0 )
'(
)*
/ :
.0" #
! + " )
"
! )*
t
t
dx
x = x0 + vdt x = x0 + (2t
dt
0
0
2
x = x0 + t 6t ; t = 0 , x = 5 x0 = 5
v=
(!
6)
x = t2
:0 ? (! 1 .
t
1
+
0
!
v
a
x
av
6 "
&! !
6t + 5
3
0
5/<
5
+
+
0
-4
0
*
+
!
1.4 0 ? ! ) .
(mouvement rectiligne acclration variable)
!
( .!
/3
:'
! + ?
0
! ))
a=4
: ! !
:
.( a =
t2 :
!
f (t ) ):
&(! "
"
%
!
>
&! !1 " ) 2
. ) :6.4
.( MKS ! !
!
" . 5
t = 3s ; v = 2ms -1 ; x = 9m
A.FIZAZI
! + " )
(!
Univ-BECHAR
! + " ! '( ) * (!
:% (
LMD1/SM_ST
65
Mouvements rectilignes
t
v = adt + v0
v = v0 + (4 t 2 )dt
v = 4t
1 3
t + v0
3
:) H!
t
x = x0 + vdt
x=
<
. .(!
6 "1
: t = 3s
!"
t = 3s
:
x = 2t 2
1 4
t + 2t 2
12
!
&!
v0
! + " ! '( )* !
(* /!
! )* !
3
x0 = m ; v0 = 1ms
4
1 4
t
12
t+
v0 t + x0
)
"!
x0
(! ) 2
I !
J ;0
"
!
" <
3
4
%1 3
t 1
3
v = 4t
: )*
.:g;E% .%&0 % . 0 A<;h i7 .@&0; .Djg% .:4:k . :j >; . #'% lm<= :,- ./
:8<$%0 0n #'%
/4
x = X m .cos( .t + )
(16.4)
:6 o )h
(longation ou abscisse instantane) * p' % q0D % )h . /01% : x
! #:t @ :(amplitude ou longation maximale) p5r q0D % )h . >% : X m
1 cos( t + ) +1
Xm x +Xm :
@
x = X m. sin( .t + )
")
dx
:
dt
&! !
! >
v = X m . sin( t + )
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
(17.4)
"
! E
LMD1/SM_ST
66
Mouvements rectilignes
1 sin( t + )
+1
X m.
+ X m.
a= x=v=
dv
:
dt
a = Xm
cos( .t + )
! !
: ! !
2
"
! E
Xm
a=
:'
(18.4)
:
+Xm
>
! '(
! + "
"
(19.4)
.x
.E . 1
C
) ! =
<
!
( )* /! 5 " ) & ! =7
9
!
!
;
! K
.
- C!
9
! L ("
5
: " .!
!
! M6 *% 5 9.4) ! '( *%!
:"
d 2x
+
dt 2
a=x=
. x = A cos t + B sin t :) !
. x = X m cos( t + ) ) ! '(
A.FIZAZI
!
! !
.x = 0
x+
@A
(20.4)
.x = 0
(7 / !
#(# ! 0A
Univ-BECHAR
!) *
! E ) 7
! " ! ! E "
LMD1/SM_ST
67
Mouvements rectilignes
x0
! N
!
)!
! . 0
6 "2
!
!
"
( . '( )*
"#
v0
Xm
!
"
x0 = X m cos
t=0
(!
)7 / !
: 6 "1
.
Xm
v0 = X m sin
! ; ) 2
.(
) 0
%
=0
) ! )#
" (! ) " .!
10.4
X,V,a
a=h(t)
+amax
V=g(t)
+Vmax
x=f(t)
+Xm
0
T/2
-Xm
3T/4
t(s)
2T
-Vmax
-amax
% :10.4 ) !
! 0
"
! =
X m = 4m ; T =
N=
1
T
! " )#
T = 20 = 62.8s ;
N = 1.59.10 2 Hz ;
= 0.5rad .
! <
Univ-BECHAR
/<
a=-0.01x
LMD1/SM_ST
68
Mouvements rectilignes
: 6 "2
t =0
v0 = 0.35m
t = 5s : x = 4sin(0.5 + 0.5)
v = 0.4cos1
a = -0.04sin1
!" Q/ 2
"
! ;=7 !
x = 3.36m ;
v = 0.22ms -1 ;
a = 0.034ms -2 .
! " <! ! N* :
! '(
/O
x0 = 1.92m ;
: t = 5s
! 0
% /P
. !
x,v,a
x=4sin(0.5t+0.5)
t+T
t+T/2
-2
a=-0.04sin(0.5t+0.5)
t+3T/4
t(s)
v=2cos(0.5t+0.5)
-4
:11.4
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
69
Mouvements rectilignes
**
EXERCICES
Exercice 4.8
La position dun mobile en fonction du temps est
indique sur la figure ci-dessous. Indiquer :
1/ en quel endroit le mouvement se fait dans la
direction des X positifs ou ngatifs ?
2/ quel instant le mouvement est retard ou
acclr ?
3/ quand le corps passe par lorigine ?
4/ quand la vitesse est nulle ?
5/ faire un graphique de la vitesse et de lacclration
en fonction du temps,
6/ estimer daprs le graphique, la vitesse moyenne
pour les intervalles de temps :
1s t 1,8s , 1s t
2, 2 s , 1s t
:8.4
!" #$
& #$ /1
"
X '
)
* & #$ /2
( +,)
( '
% "
/3
(
% ./
/4
0 )
#/) %
%1 /5
2
% 1 2#/)
%
)13,/ /6
: /
'
"
,
3s
1s
X ( m)
%
( )
3s , 1s
2, 2 s , 1s
1,8s
1m
0, 2s
t (s)
Exercice 4.9
Un point matriel se dplace sur laxe x ' ox de
2
x , il existe la relation v 2 = Ax + B ,o A et
B sont des constantes.
1/ Calculer lacclration du mobile. Que peut on dire
du mouvement ?
2/ Connaissant la nature du mouvement, trouver par
une autre mthode les valeurs de A et B en fonction
des caractristiques du mouvement.
A.FIZAZI
9.4
4/
4 x )! ')$
v )!
2 "
2
. ) )6 B A 2 v = Ax + B 13.
8) .
0 ) 7
/1
(
4/
4 , " 2
. , $ . /2
.
;
B A # 19 :
Univ-BECHAR
x ' ox
,4/
LMD1/SM_ST
70
Mouvements rectilignes
Exercice 4.10
Une pierre est lance verticalement vers le haut depuis
le toit dun immeuble avec une vitesse de
g = 9,8ms 2 .
:10.4
<
- ) 1) = )" >84
4s . .= )
?,
)13,/ 29, 4ms 1
/)6 = )"
/
< = )"
>81
)"
< = )"
@
.,4
. /)6 )/
. , ) 4s /)6 = )"
g = 9,8ms
Exercice 4.11
Un homme au sommet dun immeuble lance une
boule verticalement vers le haut avec une vitesse
:11.4
=
< - ) 1) = )
1
" >84
A <
- =
' .
12m.s 1
12m.s 1 . La boule atteint le sol 4, 25s plus tard.
.)!$81
4, 25s .
1/ Quelle est la hauteur maximale atteinte par la
boule ?
(=
B &8 # * < 0)
@ ) /1
2/ Quelle est la hauteur de limmeuble ?
(= ) .
@ % /2
3/ Avec quelle vitesse atteint-elle le sol ?
=
)! % ,' #
#@ ) /3
g = 9,8ms 2
(A <
2
g = 9,8ms
Exercice 4.12
Lunit de longueur est le centimtre, lunit de
temps la seconde.
Une automobile se dplace en mouvement rectiligne.
Son acclration est donne par
a=
).
Exercice 4.13
Un corps est anim dun mouvement rectiligne dont
lacclration est donne par a = 32 4v ( avec
comme conditions initiales x = 0 et v = 4 pour
t = 0 ).
Trouver v en fonction de t , x en fonction de t et
x en fonction de v .
A.FIZAZI
#@
x , tel C )!
4
que , la date t = 1s , on ait labscisse x = 4cm et la
1
vitesse v = 2 cm.s .
x = X m cos ( t +
:12.4
t = 1s
=
)
2
,. .
#$
#@
4
5
, =
. /)6
= )
4/
a=
x = 4cm
')
. v = 2 cm.s 1
. /
)! ). 7 2
. ,
/1
2
# ; 6
7
/2
:
x )
/
/3
. x = X m cos ( t + )
:13.4
0 )
v=4
Univ-BECHAR
x=0
+
t
% "
4/
,
) a = 32 4v
.( t = 0 "
x 2 t
v "
.v
LMD1/SM_ST
71
Mouvements rectilignes
13.4
8.4
:8.4
/1
%! &
%!' %
#$
%! &
/2
t = 1,8s %! &
* t = 2.8s
() '
2, 2 s t 2,8s :
. t = 1,8s t = 0,8s
v m.s1
x
t
&
!0
:%
2m.s
v = 10, 62m.s
. t = 2.8s t = 1,8s
% #$
$ ! /3
- . /4
'
/5
/6
0, 2s
v = 3, 75m.s
v = 5ms
v=0
!' -
t (s)
v = 15ms
:)
1 t 1,8s , vmoy = 0
1s t
1s t
1,5
= 1, 25ms 1
1, 2
1,5 9 + 2
=
= 2, 25ms 1
2
2, 2 s , vmoy =
3s , vmoy
:9.4
2v
dv
dx
=A
, 2v.a = A.v
dt
dt
.
:' '
8 ! 97
v = at + v0
A.FIZAZI
a=
A
:%
2
'
%3 -!0
-& '
'
!0
) 1 2 /1
+' 4 5
%6 '
%6 7 ' /2
v = a t + v + 2a.v0 .t
2
2 2
Univ-BECHAR
2
0
LMD1/SM_ST
72
Mouvements rectilignes
1
v 2 = 2a ( at 2 + v0 t ) + v02
2
( 2)
v = Ax + B
2
A=
(1)
2a.x + v02
a
; B=v02 ::
2
:+ !).
( 2)
./ > / , OZ
: OZ
=
/
1 2
gt1 ;
2
z1 =
. A 9B %
!0
%!
4 4 ?@ ! 4 ;
' '
A .)B
z1 = 78, 4m
4 8 .' ! 4 ;
/ > ;
%6 :
1 2
gt2 +v0 t2 ; z2 = 78, 4m
2
/ > D9B .'
4 8 ( z = z1 = z2 ) . C
+ !).
:&
97
z2 =
.'
4 4
/
.$
%
) 0 )0
! 4
:11.4
DB
.; . D0 6 ' / > / , =
OZ
& > A
;
E ' .- & ' ; !<
!0
-.
v02 = 2 gh
v2
.( t = 4, 25s
h=
v02
2g
1 2
gt + v0 .t ;
2
!;
> / , )0
/2
z =37,5m
:F > I ;
v = gt + v0 ;
, h 7,35m
6 )F > ' A )
z=
@ /1
/3
- )
v=-29,65ms -1
( OZ
=!
; 2J )
:12.4
a=
x+
x = 0 :/ >
%
. !'!
. x = A cos
v= A
A.FIZAZI
sin
t+B
cos
t + B sin
t : !
!L
!0
t :
Univ-BECHAR
2 %
; $!
7 C
1 0 2 ' !&
$%6 & ? /1
!L
!6
.
AM
; ' :
LMD1/SM_ST
73
Mouvements rectilignes
:%3 !( '
t = 1s , x=4cm , 4=0+Bsin
B = 4cm
t = 1s , v=-2 cm.s -1 , -2 = A
x = 4 cos
t + 4sin
x = 4 cos
t + sin
!"
sin
x = X m cos ( t +
: 2 /
x=4
:!
'
(1)
2
2
:/
2
=4
2
A = 4cm
: 7 !'!
!0
.
!
% ' +' 4
: 2 /, !
+ !
97 -!B
/2
!J
2
2
cos t +
sin t
2
2
2
2
0'
'
% !
sin
= cos
2
%6
2
'
2
cos t.cos + sin t.sin
= 4 2 cos t.cos + sin t.sin
2
4
2
4
2
4
2
4
2
x = 4 2 c os
x = 4 2 cos
%! !0 /
2
2
t.cos
t
+ sin
t.sin
: 2 /
9A !
4
D)
%! !0'
@O
%! !
!A
x = 4 2102.cos
' %N - 0
( 2)
1
= X m .cos ( t +
2
X m = 4 2cm
rad :
1
2
. ; ' /,
(1) %! . 0' ) ' # 9
: ( 2)
x = 4 2 cos
= 4 2 cos
x = 4 2 cos
A ?@ % %M
%N
: 44
) 2
rad .s
:"
/3
( m)
:13.4
:/ >
!L
v + 4v = 32
4
v = Ae 4t +
32
75
; ' %6 & ?
a = 32 4v
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
: 2 % AM
LMD1/SM_ST
74
Mouvements rectilignes
t = 0 , v= 4 , 4= Ae0 +8
: !( '
A=-4
:
dx
= 4e
dt
4t
+8
dx =
4e
x=e
4t
+ 8 dt
'
.
x=
4e
+ 8 dt
) 2 % B?) B +' 4
0=e 0 +B
: ( 2)
4t
+ 8t 1
(1) %! . %!'
v= -4e-4t +8
x=e
:+,-./*0 1 !
A.FIZAZI
1
8 v
ln
4
4
+ 8.
x = 2 ln
8 v
4
x=
( 2)
%
D9
1
8 v
t = - ln
4
4
1 8 v
ln
4
4
!B
B= 1
:678 9: t
x=e
%3 =!
/
/
4t
!B
+ 8t + B
4t
: !( '
t = 0 , x=0
A +' 4
(1) : 7 %
v= -4e-4t +8
v=
) 2 P
8 v
4
: ( 2)
2 ln
8 v
4
F .
1
v +1
4
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
75
/ C-IV
MOUVEMENT DANS LE PLAN
.
Y
/1
.( C ) !
$
:
(21.4)
OM = r = xi + yj
ur
: '(
X
(22.4)
OM = r = r.ur
:12.4+ ,
:)
ur = i .cos + j .sin
:!
OM = r = r (i .cos + j .sin )
. = g (t ) r = f (t ) : $
:
: $
(23.4)
v = r = xi + yj
ur
!. *, !
12.4
+,
:
ur = i .cos + j .sin
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
:
i
!. *, /
u = i .sin + j .cos
(24.4)
LMD1/SM_ST
76
: ' , 0
dur
d
d
d
= i .sin .
+ j cos . =u .
dt
dt
dt
dt
du
d
= i .cos .
dt
dt
:(25.4) - *
v =r =r
dur
d
=u .
dt
dt
d
d
= ur
j .sin .
dt
dt
du
d
= ur
dt
dt
dur
dr
+ ur
dt
dt
v=
dr
d
ur + r
u
dt
dt
: vr
v = r.ur + r. .u
v = vr + v
vr = r.ur
v = r. .u
- . 1 0
(26.4)
v = r.ur + r. .u
(25.4)
v = r 2 + ( r. ) 2
:
+*
a = v = r = xi + yj :
(26.4) - * % , :
:(25.4) - *
du
dur
+ r .ur + r. .
+ r. .u + r. .u
dt
dt
d
d
a = r.(u . ) + r .ur + r. .( ur
) + r. .u + r. .u
dt
dt
a = v = r.
7 *,
8' - *
+9
+ *
- * 4
56
:
a = r.u . + r .ur + r. .( ur ) + r. .u + r. .u
a = (r r. 2 ).ur + (2r. + r. ).u
ar
:a
A.FIZAZI
(27.4)
ar
'
6 :
a = ar + a
(28.4)
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
77
:!'( ; ,
a = (r
(29.4)
r. 2 ) 2 + (2r. + r. ) 2
:
: !
7 *, <( = r = R = C te
(mouvement circulaire)
:.
v=R u
(30.4)
:7
7 *, - .
a = R. 2 ..ur + R. .u
;>?
56
:
:
7
;
2 (acclration normale)" #
$
A ,B
= a 4? @ . $
a N = ar = R 2u r
!(
ar = a N = R
2
.
(32.4)
"
. ,B
a = aT = R
te
6 :
(acclration tangentielle)
a = aT = R u
<( = r = R = C
(31.4)
(33.4)
: #
-,
!(
:.
v=R =R
+:D
$ +
a = ar = aN = R
:(Frenet)
= MT
2 *
+,
A.FIZAZI
MN
!
.( rad .s 1 )
2
( )*+ "(
+ , 5*
= v .
6 : .!
=R
v2
=
R
(34.4)
.
.
aN = R
* '
*
=
7 *, +
.
MN
MT
Univ-BECHAR
. C * )
'
$
: '( 7
2
.ur
#
C
M
%( -
(35.4)
/2
1 D
@
'&
(C )
!(
. MT
!. *, u N
:0
.
uT
LMD1/SM_ST
78
v = v.uT
(36.4)
a = aT + aN
:0 ( 7
: <( !
a = aT .uT + aN .u N
(37.4)
N
aN
a
(C )
uN
uT
( 5 * !( 7
aT
:13.4 + ,
: <( %
dv
dt
v2
aN =
R
aT =
v2
a = v.uT + .u N
R
( 5 * !( 7
v2
a= v +
R
(37.4)
* !
(36.4)
.
:8G HI8JA4 K2@L 1M NOPQRA4 S7 189:; <=>?@A4 B2CDEF4 8G ds 123 456
r = uT .ds
(38.4)
:8.4$
:
2
.cos 2
v=k
0
..
A.FIZAZI
4
7 *,
=a
Univ-BECHAR
-, I J .
v
.k > 0
0
LMD1/SM_ST
79
v = .u +
.(!! C
6J
v =v +v :
.u
6 /
:
cos 2 ( / 2) = a
:v
v =
d
d d
=
.
dt d dt
. +9
+v
3:
v2 = k 2 .
3:
- .%,
a.cos( / 2).sin( / 2)
.
cos 4 ( / 2)
:!'(
v = .
v2 = v
a
cos 2 ( / 2)
v =
C *
:$
'
= k 2.
0?
'?
: <(
.
L
*
a2
cos 4 ( / 2)
:; .
a2
a 2 .sin 2 ( / 2)
k . 4
=
.
cos ( / 2)
cos6 ( / 2)
2
a2
+
.
cos 4 ( / 2)
2
:0
+9
v =
sin 2 ( / 2)
k =
+1 .
cos 2 ( / 2)
2
= k 2 .cos 2 ( / 2)
a.k .sin( / 2)
cos2 ( / 2)
v =
A.FIZAZI
. !( (
= k .cos( / 2) : ;
'
I *
v = v.sin( / 2)
a.k
cos( / 2)
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
80
**
EXERCICES
Exercice 4.14
Une particule se dplace dans un plan XY selon la
:14.4
XY
loi : vx = 4t + 4t et v y = 4t .
3
(1, 2 )
. v y = 4t
linstant
(1, 2 )
!t = 0
. "
coordonnes cartsiennes.
Exercice 4.15
Une particule se dplace dans un plan
loi :
vx = 4
t = 0 on ait x = 0 ! y = 3 ! ! v = 0
y
XY
) . a y = 3cos t
t=
,( #-
s.
.t =
Exercice 4.16
Soit le mouvement dfini par sa trajectoire
y = 3( x + 2)
Sachant que
que
x = 2 et y = 0 quand s ( 0 ) = 0 et
y ( t ) du mouvement,
x ( t ) et
x= 2
:y
t=0
:
/1
. /2
'
:16.4
#
). s ( t ) = 2t 2
"
" s
x (t )
.#
# ! s ( 0) = 0
#
0
'
y=0
/1
!#
/2
:17.4
4
3
. y = 4t 4t x = 2t :1
' '
,( #!
/1
!
) 5 /2
!$' % ()
/ ' /3
2
'#
/4
!$
.7 8
. 9: ;
/5
2
Exercice 4.18
Le plan est rapport un repre orthonorm
" 1
y (t )
Exercice 4.17
On donne les quations paramtriques de la
trajectoire plane d'un point mobile par rapport un
rfrentiel : x = 2t et y = 4t
4t
1/ Dterminer l'quation de la trajectoire, Quelle est
son allure ?
2/Calculer la vitesse du mobile,
3/Montrer que son acclration est constante,
4/Dterminer les composantes normale et
tangentielle de l'acclration dans un repre de Frenet.
5/En dduire le rayon de courbure.
&'
ax = 4sin t
vx = 4 ! y = 3 ! x = 0
v y = 0 ! trouver :
# $ %
:15.4
XY selon la
ax = 4sin t et a y = 3cos t .
vx = 4t 3 + 4t
:18.4
xOy 6789:; < =;8>:; ?@>; ABC DE:FGBH IFJK
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
81
x = 2 cos
t
t
et y = 2sin .
2
2
ds
, ainsi
dt
que celle de l'abscisse curviligne s du point M
l'instant
t , en prenant comme condition
initiale s = 0 quand t = 0 ,
3/ Dterminer l'expression de la vitesse
d2
=
dt 2
t
t
< x = 2 cos : SE78_BH IFV
2
2
.g8FGBH ]>TNh i=V /1
l v ]QXFBH j8>k `:NbX; i=V /2
ds
s ]TUH=VWH mg8NQ Hnb <
]QXFBH mg8NQ i=V /3
dt
`pH=:qWH rXsBH ntuq l t ]oc@BH `a M ]^_JB ]TJcJGBH
l t = 0 8GB s = 0
?@>; `a jg8F:@B ]TGv8JBH < ]Tw8GGBH dT:NbXGBH i=V /4
lxJKXa
.y8Jc7zH X^R {|7 }:J:wC /5
jg8F:q M ]^_JBH XUu:P dTV `a OB8V A@Q 8q g8FGBH /6
d2
M ]^_JBH @NP ]ocB M `a .
= = 0, 2t <H
dt 2
` 8; .SEFBH d; x_@^7H 87M 8G@Q l 10ms 1 ]QXw
8:>^R `:BH ]a8FGBH
. y = 2sin
Exercice 4.19
Une particule soumise des champs lectriques et
magntiques complexes est en mouvement dans un
rfrentiel galilen. Les quations horaires sont, en
:19.4
m=_>; ]TFTh8JY; < ]Tp8qXb E_cB ]>8t ]GTF _:JP
]TN^_BH 8TUH=VW8q S8:TJ;eBH S8:Bi8>GBH .`@T@ fX; `a
t
t
t
t
b
b
.S8NE; S8:q8U b < 0 l = < r = r0 e 8G
coordonnes polaires : r = r0 e
et
= , 0 et
b
b
l]bXc@B ]QXFBH j8>k IFVM /1
b sont des constantes positives.
1/ Calculer le vecteur vitesse de la particule,
]K<HeBH Ln <8FP ?b .]:q8U ( v , u ) ]K<HeBH SM dTq /2
2/ Montrer que langle ( v , u ) est constant. Que
l]bXc@B jg8F:BH j8>k IFVM /3
vaut cet angle ?
Ln <8FP ?b .]:q8U ( a , uN ) ]K<HeBH SM dTq /4
3/ Calculer le vecteur acclration de la particule,
l(2HFB8q dT>:F7)]K<HeBH
4/ Montrer que langle ( a , u N ) est constant. Que
.g8FGBH y8Jc7H X^R {|7 IFVM /5
vaut cet angle ? (On se servira de la question2),
5/ Calculer le rayon de courbure de la trajectoire.
uT
u
M
uN
O
Exercice 4.20
Un bras OA tournant avec une vitesse
A.FIZAZI
autour
Univ-BECHAR
'%
" )
'
:20.4
OA
LMD1/SM_ST
82
. AB 5 =. 1 A ) :<
'
- !O
' . .8"
' B ) :<
AB 5 =
OA ' =
# . Ox
3 ) 8" >
:< 9 ? .8"
AB
larticulation en O .
Sachant que
AB = L
: OA = R
AB = L # . O
et OA = R :
A
) B #
"
/1
1/ trouver lquation horaire du mouvement de B ,
! t = 0 " ) A0
sachant que B passe en A0 au temps t = 0 ,
,)
6
$
4
/2
2/ quel instants la vitesse sannule-t-elle ?
A
L
t
O
Exercice 4.21
Dans le plan
( O, i , j , k ) , un
A linstant t = 0 ,
A0
! O, i , j , k
. I ( R, 0, 0 ) /"#
v0 ( 0, v0 , 0 ) .
repre
( ur , u )
( O, u , u , k ) .
r
(u
T,
u N ) de P .
Calculer en fonction de
et de ses drives
successives par rapport au temps les composantes de
v0 et a dans cette base.
Calculer les composantes polaires de
. P B
(u
"
'
'
'
uT et de u N .
4/ On dsigne par
la vitesse angulaire de P , dont
on suppose dans tout ce qui suit quelle est constante.
A.FIZAZI
T,
uN )
'
Univ-BECHAR
)
5 #
& 3 "
# /1
.
#
@)
#- 3 ) C% /2
0 8' 5
v )
) - $ %
. O, u r , u , k
. uN
'#
- F/
.
)
)6
:<
# /3
!
8 ' s @ ') )
@)
#- 3 ) C%
0 .6
/
uT
'
!P B
lt = 0
' ) PB s
:( A
. 9: @ A 3 ) P
. P B ( ur , u ) '
" ' '
de P . Calculer en fonction de
et de ses drives
P B a 2
successives par rapport au temps les composantes
polaires des vecteurs vitesse v et a de P dans le
2/ Reprsenter sur la figure la base polaire
( XOY )
. v0 ( 0, v0 , 0 ) '
B' P B '
$ %
!@ A
'
.
0
R /
A ( 2 R, 0, 0 )
P se trouve en A ( 2 R, 0, 0 ) et
:21.4
8' 5
a v0 $ %
'#
5
. a
v0 B
" )
B' " /4
. ' % 1'
#
/ '
6%
') ! t 8 ' )
a
v
') ;
LMD1/SM_ST
83
.$
@ ).
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
84
21.4
14.4
:14.4
( 4t
vx = 4t 3 + 4t , x =
+ 4t dt
v y = 4t , y= 4t.dt
t = 0 , x=1 , y=2:
Cx = 1 , C y = 2
: Cy
x = t 4 + 2t 2 + C x
y=2t 2 + C y
!"
Cx
x = t 4 + 2t 2 + 1 , y=2t 2 + 2
: #
: $
x = t2 +1
, y=2 t 2 + 1
"
%& '
y=2 x
:15.4
/1
:
ax = 4sin t
vx = 4 cos t + v0 x , x = 4sin t + v0 x .t + C x
a y = 3cos t
v y = 3sin t + v0 y , y = 3sin t + v0 y .t + C y
: Cy
t = 0 , x=0 , y=-3 , vx =4
C x * v0 y * v0 x )
!"
v0x = 0 , v0y = 0 , C x = 0 , C y = 0
, v y =0
: #
vx = 4cos t , v y = 3sin t
x = 4sin t , y = -3cos t
: $
x = 4sin t, y=-3cost
"
%& '
y 2 x2
+
=1
9 16
.
v = vx2 + v y2
A.FIZAZI
v = 16sin 2
+ 9 cos 2
v = 3,53ms
Univ-BECHAR
:t =
"
&
" /2
LMD1/SM_ST
85
:16.4
v=
ds
: $
dt
&
-"
s ( t ) = 2t 2
"
$ y
,
/$ . v =
ds
= 4t :
dt
:
x = t 2 + t + x0
vx = 2 t +
y = t + t + y0
vy = 2 t +
v2 = 4
t +
2 2
+4
.t ) + ( 4 2 t 2 +
v2 = 4
+4
)t + (4
+4
)t +
'
2
+ 4 .t
3 45
+
v 2 = 4t 2
: $2
6 )/ )
(4
+4
(4
x0 = 2
)t
= 4t 2
)t = 0
= 0 ( 3)
+4
. y0 = 0
76
(1)
( 2)
18 "
( 3)
=0 : 8 "
: $
x= t
y = ( x + 2) = 3
2+2
t2
y = 3 t2 = t2
2 , y= t
(5) :
y = 3 t2
=3
/#
( 4)
"
( 5)
<
4
+4
=4
& x 9:
( 4)
(1)
; "
: /#
=3
4
: ( 4)
+4
&9
=4
*
x=
2 2
t
5
2
,
5
= 3
/2 > #
2 , y=3
2
5
y
2 2
t
5
:17.4
t=
1
x
2
y = x2
2x : y
&
?/ : "
.
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
/1
"
LMD1/SM_ST
86
:
vx = 2
v y = 8t
"
v = vx2 + v y2
=A
(8t
v=
:
dvx
=0
dt
dv y
=8
ay =
dt
dv
dt
a = 8ms
( 8t
:@
" /2
:@
B " /3
"
B " /4
= C te
" B
8 ( 8t 4 )
aT =
" B
:
aT =
4 ) + 4 ms
"
ax =
"
( ms )
2
4) + 4
2
:; "
aN2 = a 2
16
aN =
aT2
( 8t
( ms )
2
4) + 4
2
:D
aN =
v2
v2
, r=
r
aN
r=
B "
16
( 8t
4) + 4
3
<?
/5
(m)
:18.4
* ?
#$
&
E 2
E
! " $ @:
@/ *
<
=:
"
"
. x2 + y 2 = 4
:
vx = sin
t
t
, v y = cos ; v 2 = vx2 + v y2
2
2
.R = 2
" B
/2
"
ds
= 1ms -1
dt
ds
"
v=
dt
/3
v =t +C
s=t : $
C = 0 %& s = 0 * t = 0
:B "
A.FIZAZI
/1
v2 = 1 , v =
s = v.dt
?/
Univ-BECHAR
"
& 1
" C
/4
LMD1/SM_ST
87
1
t
1
t
; a 2 =a x2 + a y2 = 0, 25ms 2
cos ; a y =
sin
2
2
2
2
dv
aT =
= 0 , aN = a 2 aT2
aN = 0,5ms 2 :)
dt
ax =
v2
R=
aN
=
d
= 0, 2t :
dt
" C
"
v = R = 0,1Rt 2
10 = 0, 2t 2
&"
-"
=
/5
B " /6
; " ;
"
%& '
C = 0 %& * s = 0 * t = 0
& 1
v = 0, 2t 2 :
t = 7,1s : +
< &
<?
= 0,1t 2 + C : $
= 0,1t 2 :; "
R = 2m :D
"
= 0, 2t.dt
&3
& 10ms
&
"
0,1 3
0,1
3
t , s=R =
.2. ( 7,1)
3
3
" F "
G
" H
"
23, 9m
:19.4
:@:
r = r.ur =
v=
"B
r0 bt
e .ur ;
b
dr
= r.ur + r.ur
dt
t
b
v=
-"
&
ur = .u
)
u =
t
r0 bt
r
e .ur + 0 .e b .u
b
b
v .u = v.u .cos
r0
e
b
t
b
ur + u
cos
-"
/2
4 J " (v, u ) =
" D 2 I
/1
.ur
v=
<6
? 4
v .u
v.u
: E
t
b
r0
e ( ur + u ) .u
v .u
b
cos =
=
v.u
r0 bt
e .u
b
ur .u = 0 ; u .u = 1 , u = 1
cos
.(
:(L
& E
a= r
ur + 2 r + r
(v, u ) =
) E2 LM
E u
"
u
a=
a=
A.FIZAZI
1
=1
u
" B
r0
e
b2
t
b
r
2 02 e
b
t
b
Univ-BECHAR
r0
e
b2
C
t
b
ur +
= 0 ; v // u
B " B
2
r0
e
b2
-"
t
b
2
/3
LMD1/SM_ST
88
4 J " ( a , uN ) =
" D 2 I
a.u N
a.u N
cos
: E
cos
%& '
* v = v.uT
r0 bt
e .u .u N
u .u N
b
=
t
uN
r
2 0 e b .u N
b
;1 E2 LM E u
a.u N
=
a.u N
* ( v = v.u )
/4
-"
(1)
1 ( 2)
P"
!" :
&
uT
1
u
u = u .uT
=0
cos
u uT .u N
: (1)
uN
cos
rad
& u
G 9:
%& uT .u N = 0
uN
:20.4
:; "
$ B
AB = OB OA
AB 2 = OB 2 + OA2 2.OA.OB.cos t
L2 = x 2 + R 2 2 Rx cos t
L2 = x 2 + R 2 sin 2 t + cos 2 t
L2 = ( x R cos t ) + R 2 sin 2 t
2
x = R cos t + L2
2 Rx cos t
R 2 sin 2 t
1/ 2
A
L
A0
.t = 0 :
dx
= R
v=
dt
+ 6 /1
sin t +
R sin 2 t
2 L2
R 2 sin 2 t
1/ 2
x= R+L : 1 C
"
)+
" 3
:
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
/2
1 -"
"
LMD1/SM_ST
89
v= R
sin t +
sin t +
R sin 2 t
2 L
R sin 2 t
2 L
R sin
1/ 2
R sin t
=0
1/ 2
=0
.t = k .
t=k
:21.4
IP = OP OI
R2 = R2 + r 2
uT
u
P
=2
O
r 2 = 2 R.r.cos
uN
+ 6 /1
: 1
2 R.r.cos
r = 2 R.cos
A0 X
: $3
/#
r = 2 R cos
r 2 = x2 + y2
x
cos =
R
x2 + y 2
x2 + y 2 = 2R
:=A
2 R.x = 0 :3
x
R
.
B "
"
3
/2
-"
r = OP = r.u
A.FIZAZI
" B
Univ-BECHAR
"
5 C
LMD1/SM_ST
90
dr
= r.ur + r u
dt
r = 2 R cos
v=
r = 2 R sin
v = 2R
:B " B
dv
= r
dt
r = 2 R cos
a=
) .u + ( 2r
r
r = 2 R sin
r = 2R
sin +
cos
"
)u
+r
)
(
L
+1.
(1)
)u
a = 2 R 2 2 .cos + .sin
* 3
:
LM
+ 2R
.cos 2
1 :3
I4
Q 45 ? A ; "
E"1 =
sin
)u
( 2)
/3
:
s 3
" $
4 $ >/
& E"1 = $ #
s = AP = R. = 2 R
=2
P R
(u
T,
( 3) :
v = v.uT = 2 R .uT
uN )
/ 3
" B
a = aN + aT
v2
u N = 4 R 2u N
R
dv
aT = uT = 2 R uT
dt
aN =
a = 4R
u N = cos .ur
u N + 2 R uT
aN
( 4 ) :B "
"
aT
& B "
"
)
,
:8 "
( 4)
( 3)
2,
/ 3
sin .u
: ( 2)
A.FIZAZI
(1)
"
Univ-BECHAR
&9
LMD1/SM_ST
91
) = (1)
a = 2 R 2. 2 .cos + sin
) .u
+ 2R
cos
8 & 3 45
2
.
=2 = t
t
2
: $ t 3
64 P
sin
? 4
& 9
= ( 2)
1 G
<
"
2
:B "
a=
2R
.cos
A.FIZAZI
.u N
: % & '
( 3) , ( 2 ) , (1)
(%
t
t
.ur + cos .u
2
2
t .ur
.sin
( 4 ) , ( 3) & 9
a=R
"
( 4)
( 2 ) , (1) & 9
sin
t : E&
: E
v=R
" /4
r = 2 R cos
) .u
./$ +
:('
t u
) '
(%
v = R .uT
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
92
/D-IV
% #
$
/1
:
(14.4 ( ) :
M
Z
z
uz
M
O
X
XOY
(t )
OM
u
Y
(t )
z (t )
(u , u , u z )
(i , j , k )
u = cos .i + sin . j
u = sin .i + cos . j
uz = k
OM = Om + mM = .u + z.u z
(40.4)
OM = i . .cos + j . .sin + k .z
(41.4)
.(6.3) *
ds 2 = d
$ 45
;2 /<
A.FIZAZI
6
0
7
,
+ ,
:*
2
-". /
! 2
1
d
+ dz 2
(42.4)
8 ( 9 ( :
+
= 5 / 1> . 4
Univ-BECHAR
0
$
LMD1/SM_ST
93
uz = k / 6 "
=5 #
/?
.
./
r = .u + z.u z
v=r=
du
du
dt
dt
(v )
( vr )
a=
5 ( *
:#
+ / 0 A
*(
(44.4)
9 (A
:
+ 5 +2
du
du
dv
= .u + .
+ . .u + . .u + . .
+ z.u z
dt
dt
dt
a=(
1+5 2
.
(25.4) *
a=(
(31.4)
).u + ( . + 2. . ) u + z.u z
A.FIZAZI
+ ( . )2 + z 2
1+5 2
: ,B *
(43.4)
% #
v=
dz
dt
.u + z.u z
:*
:8
dt
+ uz
(25.4)
v = .u +
. ( vz )
du
dr
d
=u
+
dt
dt
).u +
(45.4)
( 1+5 *
1 d
(
dt
B0
Univ-BECHAR
. ) u + z.u z
(46.4)
= R = C te
z=0 /
. 0
">
LMD1/SM_ST
94
. ( az )
(a )
( ar )
(tude du mouvement en coordonnes sphriques):
:#
+ / 0 A
/2
(15.4 ( )
:D
/< : 0
".
r (t )
OM
OM = r = r.ur
(t )
(47.4)
(t )
: (i , j , k ) (ur , u , u ) * 5
( /
17.4 # D
18.4
E"
sin .k
:*
! 2
$
(48.4)
ds 2 = dr 2 + (r sin .d ) 2 + (rd ) 2
= (OX , Om) / 0 A : B A
> ;
. ". = 5 F G 7@
v = r = r.u r + r.u :7
:1+5 2
A.FIZAZI
0
@ D
A/
1+5
= (OZ , OM )
8 ( * 5 9( :
* @ *
:0 : u 8 ( 9 (
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
95
ur =
+ sin
k sin
i.sin + j cos
ur = .u + sin .u
:5
8 (
B *
:/ !
1> 2 H
v = r.ur + r .u + (r sin ) .u
:5
v = vr + v + v
/ +
:
1>
8 (
v=
(t )
1+@
dr
d
d
ur + r
u + r sin
u
dt
dt
dt
(
I
8 (
* (
(t )
8 (
*
r (t )
(49.4)
* 5 (ur , u , u )
#A
+ v
vr
.5
:8
* 5 1> 2
a=
9 (A
dv d
=
r.ur + (r sin ) .u + r .u
dt dt
a = a2r + a2 + a2
a = ar + a + a
:@
-". /
J /
a = (r
!
r.
( r. + 2r .
5
r.
r.
8 (9 ( @
.sin 2 ).ur +
2
(50.4)
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
96
@ :
1> 2
(t )
.a 8 (
(t )
#A
r (t )
8 (
6"
+ a
ar
:9.4 "
7
8 (
% #
a, b, c /
+5 OM = a.u + bt.k ;
$
=ct
./
. OZ
dOM
d
=v =
au + btk
dt
dt
du
dt
+ bk
:K
OM
A 8
8 ( 9(
:"
/1
v = a. u + bk
= ct 2
= 2ct
v = 2actu + bk
v = 4 a 2 c 2t 2 + b 2 : 5
:5
=
dv d
= (2act.u + bk )
dt dt
= 2ac
t. .u + u
. @ #
/1
/2
5
D ;2
:7
v =a
= 2ac
= 2ac
d
(t.u )
dt
8 (*(
8 ( 9( 8
= 2ac t.
t.2ct.u + u
du
+ u .1
dt
2ct 2 .u + u
= 2ac
:8
8 (*(
= 2ac 4c 2t 4 + 1
:(rayon de courbure) (=
= 2 = ct 2
A.FIZAZI
D ;2
t=
.(!!! " $
2
c
)
:
0 8
" %
Univ-BECHAR
/2
D ;2
: +
/
&' ( ) *
*
H
:
! )
LMD1/SM_ST
97
R=
v2
2
T
dv
4 a 2 c 2t
=
=
dt
4 a 2 c 2t 2 + b 2
R(t ) =
A.FIZAZI
2
c
dv
= !!!!!
dt
( 4a c t
2 2 2
+b
2ac(128a 2c
+ b 2 1 + 16
Univ-BECHAR
a 2c 2t 2 + b 2
2ac(16a 2c 4t 6 + 4c 2b 2t 4 + b 2 )
8 a 2ct 2 + b 2
= 2ac
16a 2c + b 2
LMD1/SM_ST
101
27.4
22.4
:22.4
/1
:
1 2
3
bt .i + ct. j + bt 2 .k :
2
2
r=
x = vx = bt , y = v y = c , z = vz = 3bt
v = bt.i + c. j + 3bt.k
v = 10 ( bt ) + c 2
2
x = ax = b , y = a y = 0 , z = az = 3b
. y (t )
a = b.i + 3b.k
x (t ) " "
x=
a = 2b
;
" !
1 2
bt
2
t=
"
#$
/2
:m
2x
2x
, y=c
b
b
:23.4
(v =
v=
d
dt
&
/1
'
dr
= i .6sin 2t + j .6 cos 2t + 8.k : &
dt
v = 36 + 64
v = 10m.s 2 :)
:v
" C
'
v
3
3
4
sin 2t.i + cos 2t. j + .k
=
v
5
5
5
d
v=
/. t - '. M
dt
*"
T +!
T=
dr
= i .6sin 2t + j .6 cos 2t + 8.k
dt
3
3
4
sin 2t.i + cos 2t. j + .k
v = 10
5
5
5
v=
v = 10.uT = 10T
$, /2
&
v = v.T
:24.4
OM = r = .u + z.u z :
" "
v=
A.FIZAZI
0 1 "2 ! 3
dOM
= .u + .u + z.u z :
dt
Univ-BECHAR
45
/1
6
LMD1/SM_ST
102
=R
=0
u = u
v = R u + h uz
z=h
d 2 OM
= v = R. .u + R. .u + h. .u z :
dt 2
a=
=0
u =
8
9:
&
a = R. 2 .u + R. .u + h. .u z
.u
" '
OXY )
"
( OXY 7
) " u
/2
8 " ' "
)
OXY )
, . 3 (
. u uz
/. *"
u
uz
=R
vz
uz
M'
)=
vz
h
=
v
R
. a = R. 2 .u
' " u .
0
. OXY 7
tg ( v , u
r=
a=R .
2
2
2
+ h2 .
tg ( v , u
= Cte
v2 v2
=
aN
a
v2 = R2 .
A.FIZAZI
uv
r=
R2
+ h2
Univ-BECHAR
)=
h
= Cte
R
, r=
R2 + h2
,
R
LMD1/SM_ST
103
:25.4
#$
?$8
+ @ ! XOY '. m
. XOY 7
'.
x + y = R : y (t )
x (t ) " "
.R &
"
4 :" z = .t "
)4 " A
"
:"
2
." A
.'
r = OM = .u + z.u z
v = r = .u + .u + z.u z
v = R .u + b.u z
u = .u = R .u
a = R .u
u =
a= R
.u = R .u
/. * E 4
.u z
v = R2
a=R
+ b2
"'
"
vz
b
=
v
R
.) @ !
*D
)4 )
:F
8.
4
/B
A#
v
aN
aN2 = a 2
aT2
a =R .
2
T
aN2 = R 2 .
+b
(R .
+ b2
=R
R2 .
+ b2
2
2
b2
uz
R2 .
vz
r=
uz
A.FIZAZI
/ /1
:u
tg
r=
" !
"
A#
( 0, 0 ) &
/
!
( OZ
"
& C:
/B
0 1 "2 ! 3 D '. /2
/
r = OM = R.u + z.u z :
:M
/
uv
M
y
Y
M'
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
104
(u , u
1 "2 ! 3
,u
:26.4
+!
+!
/1
41
sin .k
u = sin .i + cos . j
:u +
ur = cos .cos .i
ur =
sin .k
sin .k
sin .i + .cos . j
.sin .
ur = .u + .sin .u
:u +
u = sin .cos .i
u =
.cos .sin .i
cos .k
sin .i + .cos . j
ur
u =
.ur + .cos .u
:u +
u =
.cos .i
u =
.sin . j
(1)
. cos .i + .sin . j
....
:
cos
'. " 2
( sin '.
.u
cos .sin .k
( 2)
( 3)
" !
(1)
:9
u =
:"
u +
'. G H
1 "2 ! 3 '.
+
:
/2
&
+
v = r.ur + r. .u + r. .sin .u
I 5
: /1 '. +! D
a = r .ur + r.
.u + .sin .u
+ r. .u + r. .u + r. .
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
u , u , ur
.ur + .cos .u
LMD1/SM_ST
105
:
a= r
r.
. + "J0
.ur + r.
r. 2 .sin 2
.u + .sin .u
5- 52
r. 2 .sin cos
.u
27.4
r = OM = r.u :
/1
1 "2 ! 3
v = r.ur + r.u : D KE '.
r = R = Cte
" "
r =0
ur = .u + .sin .u
= Cte
=0
= t2
=2 t
v = R t.u
:1 "2 ! 3
L KE
v = R t.u
a = R .u + R t. (
a = v = R .u + R t.u
u =
a=
.R t sin .ur R .u
a= R
.R t cos .u
2 2
t .ur
3.R
])
t .u + R .u
2 2
v=R t :
"
"
:
a=
2 2
) +(
2
a=R
3.R
4
2 2
+ (R
t +1
2 4
:' a =a
2
N
/B
2
T
dv
=R
dt
a2 = R2 2 4
aT =
aN = 2 R
2 2
t +1
2 4
:" "
/2
1 "2 ! 3
OM = x.i + y. j + z.k
1
R cos t
2
1
y = R sin sin = R sin t
2
3
z = R cos =
R
2
x = R sin cos
A.FIZAZI
OM = r =
Univ-BECHAR
1
1
R cos t 2 .i + R sin
2
2
t. j +
3
R.k
2
LMD1/SM_ST
106
: i , j, k
+!
'.
v = r = R t sin t 2 .i + R t cos t 2 . j
a=v =
R sin t 2
2R
t cos t 2 .i + R cos t 2
2 2
2R
2 2
t sin t 2 . j
:
v=R t
a=R
1+ 4
. /1
"
2 4
D"
"
/3
:
x2 + y 2 + z 2 = R2
x2 + y2 =
3
z=
R
2
4 . 0, 0,
3
R
2
R
&
2
&
.+
" @!
A#
1 2
R
4
+ @! 5
+ @! *.
O * A
2
+! ( ) @ !
$, (1 2 '
4 $&
J 5 " 8.
:
" /4
.5 "M
3 O' R/2
.R
2
Y
R
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
98
**
EXERCICES
Exercice 4.22
On donne les quations du mouvement dun point
M dans un repre O, i , j , k
:22.4
M
):
1
3
x = bt 2 , y = ct , z = bt 2
2
2
O b, c sont des constantes positives.
1/ Trouver la vitesse et lacclration ainsi que leurs
modules.
2/ Quelle est lquation de la trajectoire du point m
qui reprsente la projection verticale du point mobile
M sur le plan XOY .
: O, i , j , k
1 2
3
bt , y = ct , z = bt 2
2
2
.
c, b
. !
" #
$ #
% /1
# '
m
#
&
/2
. XOY ) #
$
M
(
x=
Exercice 4.23
Soit la trajectoire dfinie par :
:* +,
r = i .3cos 2t + j .3sin 2t + k . ( 8t 4 )
x = R cos
; y = R sin
, z=h
. #
$
4/&
#
12
% 5
T .
" " - &
6 t 3
% /1
/0 /2
C #
. v = v.T
:24.4
1 OZ
'
8
7
#
#
: &
7 9
x = R cos ; y = R sin , z = h
#
#:
; +< ' R
! <
7
h 6 7
! $
. XOY $ OM * OM ' # OX
$ #
$
#:
=
$0 /1
." #
1
7 1 < $ # " - % , /2
. XOY ) #
" - %
6 3
% , /3
) # (7
#:
, " #
.>
; +< ?# % . XOY
Exercice 4.25
Un mobile se dplace dans lespace suivant la loi :
x = R cos t ; y = R sin t , z = t
O ,
, R sont des constantes positives.
1/ Soit m la projection de M dans le plan XOY :
A.FIZAZI
:23.4
C #
r = i .3cos 2t + j .3sin 2t + k . ( 8t 4 )
v = v.T .
Exercice 4.24
Un point M dcrit une hlice circulaire daxe
OZ .
Ses quations horaires sont :
Univ-BECHAR
:25.4
:
5 > 2@
A,
'
x = R cos t ; y = R sin t , z = t
.
, , R 9:;
LMD1/SM_ST
99
OM et
reprsenter la base ( u , u , u z ) en un point M de
: XOY ) #
M
B XOY
m
B OZ
5 m
.M A
#
:
#:
'E
OM 12
" .> 2@
M
.$
lespace.
b/ trouver la vitesse et lacclration de M , ainsi
que leurs modules. Dterminer leurs directions puis
les reprsenter en un point de lespace.
d/ en dduire le rayon de courbure.
Exercice 4.26
1/ A partir des expressions des vecteurs unitaires de
la base
(u , u
,u
en coordonnes cartsienne,
6M * " #
$ #
.> 2@
$ !
. !
.>
(u , u
,u
2/
Montrer
( ur , u , u
a= r
(
+(r
que
.ur + cos .u
lacclration
dans
+ r + 2r
sin
2
)u
la
base
sin + 2r .sin + 2r
) , un point
,u
)u
)u
rad ,
(
+(r
cos
= t2 ,
(u , u
r
&
(u , u
r
,u
)u
/2
% &
)u
sin .cos
sin + 2r .sin + 2r
cos
)u
:27.4
=
H #
" #
sin 2
.ur + cos .u
) .$
6 = OZ , OM =
12
4/!
,u ) ,
A.FIZAZI
; +< .
Avec
constante positive.
1/ Partant de lexpression du vecteur position en
coordonnes sphriques :
a/ trouver la vitesse et lacclration de ce mobile
dans la base
,u
+ r + 2r
= OZ , OM =
Exercice 4.27
Dans le systme des coordonnes sphriques
(u , u
(u , u
:?
a= r
sin .cos
( sin
u =
scrit :
2
ur = .u + .sin .u
ur = .u + .sin .u
( sin
; +< D #0 /C
;F
E G 6 ERS:TJ@UBC I@:VC>;W@X
u = .ur + .cos .u
.ur + .cos .u
u =
% /?
! ! ,
:26.4
u =
# m
/1
# & /
" & /?
$ D #0 /C
=
/2
. $ ? % /
$ (u , u , uz )
$ M
: &
6
&
A
0 .R
= t2
rad ,
.?
" - . $
;F
/1
:
$ #
% /
6 ( ur , u , u ) . $
" #
6" #
12
$ #
?# % /?
. 3 " # D #0 /C
" - . $
.
4/& ;F
/2
:
I=
(i , j, k ) . $
Univ-BECHAR
" #
$ #
%/
LMD1/SM_ST
100
D8
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
!
. @
G
#
' BM
BM
?#
6?/1 ' J#
# & / /3
/?
LMD1/SM_ST
137
/V
DYNAMIQUE DU POINT MATERIEL
:
.
. !# ( # %
1
/ 0
"
! .
"
&' %
%-
+# ,
)*#
. "
(172741642
' . 3
'0
/1
,)
: :' /
3 89
76 #
"
#; '# # 0 #
.
%
": -
?' ,
!9
#'
>!# =
% #
'#
(!
% #
#
'
."
# "
)',
# "
'
# # "
. 0'
./ 0
# "
% (
: A ' 6
, % 7 !# ?#
!#
#
)
% '
, %1 ' B
.(
)*#
D " %- # "
.)
:1.5
p = m.v
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
-:/
# " .0 ' :
(quantit de mouvement) :
m
, #
- !#
C
&
& /2
# :'
E !@ )
(1.5)
LMD1/SM_ST
138
>#
" )#
)*# -
% !@
.("
&
&
0#
( &:# "
": (! , #
"
' D(
#
."
# "
, ?
# %
&
& +,
'./
#)'
CH
!9
# "
:
p = m1 .v1 + m2 .v2
%
;
# ' #
#"
?0 (
J +
)
.
G K
: ,?
"
"
#. & /
- %
"
'
, /
- #
&
#"#
# ;* '
#>
- '##
# :-#
!9
&"
# D # D6>"
#@
C,
% :-#
) /
# ;* ' , #
C
#
p = p1 + p2 + p3 + .................. + pn = C te
p1 + p2 = C te
p1 + p2 = p1' + p2'
A.FIZAZI
, A "
# #- CH
&
# #"
'((((((() * : C te
'
.
.
(0 .
# : "
6, #0
p=0
, 6, p= p'
C ?0
# "
>!# #) %
#
.
G *'
# "
"
p1'
p1 = p2
Univ-BECHAR
p2'
# "
: t'
p1 =
p2
LMD1/SM_ST
139
2&
B 0*
. ".
2, )-0 3 04
>!#
# .@?
#"
)-0
? 3 # " :
7M!
&
&
&
&
#
M!
"
57
! -
F=
C 8N @ - #
!#"
a=
F
m
F =m
C ?0
5 /3
"
, 6,
!# B - %# '
'
d (mv )
dt
(2.5)
:
F=
# "
dp
dt
"
C
&
0 (# L 0
'C
# .
&
:%- # " ?
04 .
):.
(quation du mouvement)
,/ !
. @ M*' ?
"
) ! :
(%' '
dv
dt
&
' #
F = m.a
(3.5)
'
: 80
. ;' / 1# #0 #
" /
CH
G 3 ?
(0
"K ( 9
P = m.g
:. @ ?
A.FIZAZI
F=
d (mv )
dt
Univ-BECHAR
:) # : # ' # ,
B-% :
F =m
- -
dv
dm
+v.
dt
dt
&
(4.5)
LMD1/SM_ST
140
. 0 #( ?
:
.0 '
" , . v0 = 6ms 1
x0 = 5m %
" 89
"
"
:1.5 ) #
;
t =0
. #>
= :!9 #
:)
a = (12t + 4)ms 2 O
F = 120t + 40 = 10a
dv
= 12t + 4 , # .E
/
.# '
dt
v
" 89 # ?
x
'
(.!*
CH
2
1
.!*
F1
.!* :2.5 . @
:
2
#'
# "
?
3 # " ?
'# / 0
......
F/
"K
/
G 3
N )
'0
"
' R#
" .0C
A.FIZAZI
/ C&# / 0
!#
# - # -
S! 6
/ 0
" .0 %
Univ-BECHAR
. 5
!#
! (, /4
/ 0
N > * .# !
= M
."
CH
. ' !#
. 9 3
" :.
.@ ?
F = m.a
#
:(
2.5
(5.5)
' @
- R9
):
CH
/ C&# / 0
# ''P #
= F2
" # .# '
9 # .
."L
F1
/ # B-
.!* , # ) :.
# #-
/ ! ?
x = 2t 3 + 2t 2 + 6t + 5 ( m ) : ;
F2
. #!
v = 6t 2 + 4t + 6 ( ms
dv = (12t + 4)dt
!#
: "' (3.5)
'
# (0' ?
#
. 5
, ):
0 (# (
# )
&'
' R#
LMD1/SM_ST
141
#'
- # C, .
N > * .#"
!# '' #
F = m.a
/ !
.- ( &'
/ 0
8
'
: >#
CH
./
# N
:T
!#
B-
'# / 0
G 3
!' , !
6 #
8 ('
"
! A"
'
( @ % L 0 89
' 0 ?
#?
"
89' % H # %
"
CH
"
J
.' #
: ; 4
CH
, :5 &
/5
:" #
C E
M*' ) G 3
"
( 0 (0
> 8'
:
V0
! ?
N 0 .
# ..* 3
0 (, *
&'
. g = g. j = 9.8 j (m / s 2 ) :. @ ?
.+ 3 8#
, .# @
, 6 'C
( % '# !
Vx (t ) = V0 x = V0 .cos
'
Vy (t ) = gt + V0 y = gt + V0 sin
x(t ) = V0 .cos .t
y (t ) =
'#>
!#
y=
A.FIZAZI
!#
(t=0; x=0)
1 2
gt + V0 .sin .t + y0
2
# #>
1
g
2
2 V0 .cos 2
'#>
':
!#
.x 2 + (tg ).x + y0
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
142
V0 2 .sin 2
ymax = h =
2g
2
V .sin 2
xmax = 0
g
./ (!# VN '
,A ( ?
(g<0)
# /
(g<0)
:%0 3 L #
. C# . ' '
E"
:2.5) #
.
10m.s
? 3
'
@G 3 L
W * 0 :1
8# * 0
W )
'#
E*
! * 0
1.5s
# # *
+(
6, /
%- # /A
* / # %- # /X
WG 3
2.04s
/X
4.7 m.s
/A
* %
#
;' M , #
#)' . *
"K
M2
' :!9 6
1685
( 0
? =
6
M1
# "
A "
F2
<:
'0
A " %
'
- ;
>"
#)' H@' O
M 1 .M 2
u
d2
F1 = G
M 1 .M 2
d2
(champ gravitationnel)
" E
:g /
:% #
A.FIZAZI
M2
F1 = G
.g
. 5 /6
! A"
. F1 =
M1
'
:!
/ :
5.1m
.0C A
' '
# .0C / 0
9 3
# % ..0C %- 9 3
'
" .0 E !@ # ?
Univ-BECHAR
: :
'
.
)
" /
! A"
' .9*
' :> 4 =
7"
LMD1/SM_ST
143
, +*
RT
F=P
MT
G = 6.67 10
4.5
#
:%
E*
M T .m
= mg0
RT2
11
MT
RT2
(7.5)
:,+* )('
RT = 6.37 106 m
:,+*
g0 = 9.8 N .kg
g0 = G
M T = 5.98 1024 kg
9 3
:
0 /.-
" .0 E !@ :> 4 =
'G 3 > # #
r = RT + Z
P0 = mg 0 = G
P = mg = G
?,
! ?
6, G 3 R(
m.M T
RT2
m.M T
r2
g = g0
RT 2
r2
:%)
g = g0
. 7.36 1022 kg
(0
#0
' , #
1.496 1011 m
- M#@ .
G 3
(9.5)
:3.5 ) #
1.99 1030 kg
# (
. 3.84 108 m - G 3 .
.M#@ .
.M#@ .
A.FIZAZI
G 3
G 3
#. (?
#. (?
#@
" .0
#0
" .0
Univ-BECHAR
!@ / ! #,
RT 2
u
r2
G K
5.98 1024 kg
7"
#
#0
(
(
M#@
(0
'
# (
# /@ A
,/
# /@ A
, /A
LMD1/SM_ST
144
3.33 10 5 N .kg
/A
5.9 10 3 N .kg
3 -, #
)', 6, G K
#.
'
'
"
'(
#9
'
# , 89
8@
54 :
( O
'
D 9*
- . .G 3 )
>7 #
, E 9 #
( @
A '#
E* =
#3
B)
#0
#3 + (
#
"
% '( =
#0
> # "
R(
) *
G 3
# !# G!
.O
Z
C
CH . #- .", #
, .0C
Y
'
, A" =
#0
/ C&#
6.5
.@ A
G 3 > #
, #
#
'
200
r0
100
9
'( =
/
/ 0
M0
Univ-BECHAR
M0
(0'
#0
# G 3
@ 89 > " = O
.M#@
A.FIZAZI
'( =
# %- '-
(0' B - %
#
G 3
.!*
% #- " ' # # ) #
.C#
M0
> # "
# 6,
V0
z = 42.1 106 m
,A ( ?
# E (J A
%- % '( =
%
O
E * =, - ?
E (0'
, ?
- # +0
G 3 R(
P#
M*'
'J
.G 3
- B
: "
(satellites artificiels)
/ :
%! (
#0
V0
LMD1/SM_ST
145
! %(!'
G* '# B
# % '(
#0
> # "
:/ !
:7 4
(G 3 R(
#0 )1
, A" %
:/ !
V2
)1
, A" %
'
RT = 6400km
&
"
'
.G 3
" #
?
(11.5)
G 3
> # "
.
#)
V2 = V1 2
#0
100
200
%- ' C
2M T G
r0
11000ms
V1 = 8000ms
> # "
V2 =
'
64.106
% '( =
"
%- ? 3
r0
V1 = Rg 0
&
(10.5)
: ' (!
MT G
10m.s
RT 2
> "'
MT G
r0
V1 =
g0 =
#@
#"#
"
(0' '
M0
: # #
&
%-
'
C C
"
% '( =
: #0 ?
V3 = 16800ms
(12.5)
3 5
M#
A.FIZAZI
F=
fi '
fi
6,
9 #
( ?
# #
# "
>
. a=0
:7.5 . @
Univ-BECHAR
3 5 /7
F'=
2 -
/ C&# L 0
7.5
# "
. @ .C#
" .
!# E
(
,
LMD1/SM_ST
146
"
' #
N >"
N >"
" .
# # M#
" .
# %-
L 0
F'
# %- %
/ 0
F'
0 ?#
( +(
. " M# #
. #)9!
# " .
'-
'
=
:
# "
'@
# E ',
'
( ?
0 (#
R(
' #
= L
) #
(
;' (
(forces de frottement)
# 0#
/ 0 . 0#
: & @ 3 5 /8
M#
# .
'- . # "
)'#
'
M !
"3
.8N # %
(force de frottement statique)
"
% # " %0 %
N
: 8.5 . @
. / @ # .R(
O
E 9 #
(L 1 )
:%
f s = hs .N :
P=0
( ?
#
/
%0 3
fs = F
'
# !#
0 (# / 0
. #; ' / 0
# ?
"
"
(0 J
f s ,max = hs .N
Univ-BECHAR
>
J /
N
'
'
" ?0
Y
%'
:'
A.FIZAZI
E 9 #
# ?
#; 3 ) #
fs
+ ( A"
f s =F.cos
fs = 0
, ; = .P = N
'0
"
' /
Fi = 0
F .sin
= /
F .cos
hs
#?
.(8.5 . @ )
N + F .sin
N=P
& @
/ 0 %- %'
:%0 , 6
&
. "
fs
= /
J .# !#
R
:
(13.5)
LMD1/SM_ST
147
: - ' C# %
N=P
.R(
8*
f s ,max = hs .N = hs ( P
F sin
"
F sin )
P > F .sin
N >0
:4.5 ) #
20N ) @ /
+ (' . @ %0 , R( ?
. 0.30 %'
80N
: 0C
" 89
J .# !# .+ 3 8#
> 8'
30
W %'
J /
/@ #/
W #; ' / 0 / @ # /A
W #; 3 %'
W
F = 24.1N
" 80 ?
f s ,max = 21N
/X
J /
0 (# / 0 / @ Y
N = 70 N
/A
@ R( ?
%
%
9.5.
5
= /
) @A
(14.5)
= L
%
% '- #'
.
@)
F .cos
A.FIZAZI
& @
" %'
"
+
f c = ma
. C#
89' , ! %
#
= /
('
/
P=0
f c = hc .( P F .sin )
f c = hc .N
"
N + F .sin
N = P F .sin
'' #
&
"
: #; ' / 0 /
/ :
f c = hc .N
f = 17.3 N
: '0
9.5. @
, A"
0 % / 0 %- %
N
fc
/ @ # /X
. C# ?
f c = F .cos
Univ-BECHAR
! + (
ma
LMD1/SM_ST
148
. #; ' / 0 .C# N (%
.E
, )%
= .# !# ? >#
' . #; ,
A (
hc O
= '-
: 5.5 ) #
. 20N ) @ /
%
CH
@ %0 , L
= .# !# .? 3 ?
#?
-
45
10, 2kg
0#
# E
L 0
a = 0.12ms
J /
/X
FR = 1.24 N
f c = 12.9 N
/A
/A
' * !9
(.N
, > 7 ) 8N # % A
H' . 0,15
#; ' / 0 /
N = 85.82 N / :
:A*
H@'
/ 0 .#
, . g = 9,8ms
# /X %
/
" + >'
> + 3 8# 8'
:/ @ A
.A
/&& @
" .0 '
: '0
f f = K .v
(15.5)
.8N # .
:'#
( Loi de Stokes )
0(
" >
"
M (
?#
'0
= /
" >
"' /
'
(16.5)
= + ! .# !# :
= .( * #
.# !# G* ' .N
% ." >
. >1 % /
"
.# !#
E*
.
A
O
, ',
a=
A.FIZAZI
"
2
8N #
?#
> #' /
3
(forces lastiques):
:/ !
: C#
f f = 6 .R. .v
6, ) 8N #
8N # % %
E*
" . @ + ! .# !# : K
K = 6 .R
!#
/9
' # L 0
#0 #
'
% :-#
.OM
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
149
:
Fi = F
B"= % :
. # % =
F = m.a ; F = m
0 (# L 0 .
)" # %-
8( '
!' =
:
"
F = k .OM
.OM
#0 #
89 # E !@ 8#
( > # / 0
B-% / 0
?#
'
(17.5)
, %'!
( A '
' ? .
! + (
(0'
) )> #
' #N
# ?
(0 J
OX
F = kx
(18.5)
'
'
B6
3 5/10
% '
, ' +
aa = ar + ae + ac
:A
F = maa = m
:A
: ( # A #
+ (# % (!
dva
; v=va
dt
dv
dt
: ( # A #
F = mar = m
F =m
% (
dvr
; F = m(aa
dt
ae
!#
(19.5)
7 -
% '
!#
%
6,
' + (
A.FIZAZI
dv
= F + Fe + Fc
dt
dv
F =m
:A '% 1
dt
dv
= F + Fe + Fc : A ' % 7
dt
# :%
#X '
Univ-BECHAR
# #)
'
ac )
:A ' C
m
'
9' , ( @
vr = v
89'
(20.5)
!# % : 8-0
1
!# %
#
( R)
!
% 7
' 0#
7 8" #
LMD1/SM_ST
150
!#
Fc
9'
Fe
CH
.M
. ( R) 8" # % (
C[
9' , ( @ % (
7 8" # % ) #!
#"
# %' '
'
' # VN ' .
L 0
C[ ?
) /H" : 8 0 , /H" :
."
;',)
" / 0 %
1 .@
. 00
. (! / 0 M
" ' L 0
(! L
* :-#
% A
" " ?#
#?
0 ? + !# M '
)#
.(10.5 . @
a ( R / R0 )
( R)
a ( R / R0 )
( R)
Fe
P
( R0 )
( R0 )
b
( R)
A #
.
( R0 )
B" M
m
M '
'
!# + ( ) . a )
(19.5)
G 3 ( # . 3 :
! A #
dv
=ma
dt
A.FIZAZI
( R)
(! /
:A
% m
O
:
Fe
,V' '
!# % M ' ?
Univ-BECHAR
:) 4 <5
dv
=P+T
dt
P + T + Fe = 0 :A
:A
;
%
- .% ' >
. Fe = ma ; Fe = ma :%-
# <5
(! /
# :
0 (#
#)'>
# ' 0#
!#
LMD1/SM_ST
151
. ( R0 ) !#
'
'
m
C+
dv
= P + T + Fe + Fc
dt
dv
dv
= P + T + Fe
m = m( g
dt
dt
dv
m = mg '+ T
' R#
dt
! .
g'= g
: ;
% ( R) 3 # !# M
H
a
6 " D%@ .
'
# A #
) *' %-
'
! # .
' / : 2ms 1 E
'
/ 1
(g
=2
## g ' = g a 89'
3
!# B -
>A
F '' #
'' # #
F a
=
P g
> > -=
l
+ a2 )
1/ 2
, 0
a) + T
M '
l
=2
g'
=2
,=
g'= g 2 + a 2
tan
* #
'
l
g
@3
>
! # + ('
># +
># ?
."
."
0 :6.5 ) #
, 0
W .* 3
. 650N
' /A ? 3
:)
. 65kg :
B, 0 # . R, P, F e L 0 89
> ."
650N
>
! # X
%
) ! # .
: R > # .!
P + R + Fe = 0
Fe = 0
Univ-BECHAR
' /
."
'
/ @ - ."
R = P ' = mg + ma
P ' = 780 N
:.* 3
A.FIZAZI
'
/A
LMD1/SM_ST
152
P + R + Fe = 0
R+P
Fe = 0
R = P ' = m( g
P ' = 65(10 2)
a)
P ' = 520 N
#)
u
O
E !@
'
# (0'
(0'
:'
B " J M*'
0 (#
:%#
11.5
=
: 5 ! " /11
>
%# '
#
0#
(21.5)
.u
:O
. O (0' %
# (0' %
/ 0
> .C#
(% !@ ) / 0
u = uz
= OM
(22.5)
> (0 # # ?
(%#
89 #
) / 0
>
, ;
'
0 # # %-
Fz
( )
uz
= (OM
:%#
A.FIZAZI
' .
, #
*
)
/ 0
(r , , z )
F = Fr + F + Fz
O
12.5.
# .
ur
12.5 . @
! "
"
M
Fr
O
C )"
.u z ;
= OM
.C#
!9
= Oz
' ( 3
#O C?
. Oz
/ 0 . '
F = Fr .ur + F .u + Fz .u z
F ::
D "
% !@ D " ?
Univ-BECHAR
u = uz
Oz
, #
( Fr .ur + Fz .u z + F .u ).u z
.# @ %
#! B )
0'
LMD1/SM_ST
153
ur
uz
z = OM
Fr
Fz
F = z.F .ur
OM
= (OM
F = ur (0
z.F ) u (r.Fz
'
>! %
#-
0)
. T
z.Fr ) + u z (r.F
( 23.5)
= r.F
Fz
(0
Fr
,;
'
: 8-0
A
.! 6, ) M
# %
(0 / 0
Fr
.(:! 0 %- )
A
.! 6, ) M
# 6>
# / 0
Fz
.(:!
?
.! ) .A
%.)
# 8# # ! %
#
#! / 0
#.
# . .A
(moment cintique)
:D ;, .
:( R 8" # % '
(0' % / " #
p )
9 M ) D 9*
m
: % !@
LO
O
r
M
#
: &
&
# (0'
# (0' %
LO = OM
0#
(0'
'
> /
8# / ! B - : @
>
- %
>!
= OM
(24.5)
,. 0
/12
>! %# '
/ 0
LO = OM
%- )
;'
#
22.5
13.5:. @
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
154
:
>
! X '
&
'
>
! 8# ' 0#
'
# (0'
L = LO .u
(0' %
LO
(% !@ ) %
.
(0' %
>! (0 # -
# ?
>! /
(25.5)
89 #
? .
#
)%
>!
,;
'
0 # # %-
' ' 0# ?
:)
(%#
9 !
(0
'
/ "
#
Oz
'
L = Lz = r. p
>! / " /
? . '
#
:
>
(26.5)
9 !
89 # E !@
('
= %
p = m.v
v = r.
L = Lz = m.r 2 .
(27.5)
L = Lz = r. p
. C = r 2 . 89' (
6
OP1 P2 O C# t2
=
t1
L = m.r 2 .
C ?0
,/ ! B)
89 # E !@ R #
# : + -
> #L
CH
1
.(14.5:. @ ) ds = r 2 .d
2
: dt ?
::
(
ds 1 2 d
1
= r
= r2.
dt 2 dt 2
#.
": , ?
' 6
R # 89 # E !@ , ?
#
' 6
(14.5 . @ )".
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
0'
(28.5)
ds 1 2
1
= r . = C = C te
dt 2
2
/ 0
: ,;
' 0 ?#
#
#
'
!'
' 0 89
> #
# '#>
LMD1/SM_ST
155
t2
P1 , t1
P2 , t2
"
" -
t1
> # / 0 E 9 # ( #
0#
! '-
' , MH =
89 #
E !@ )
# %
# %: &
>!
#>
'
0 @#
% 7 8" # #
: (0' B - % :
dLO
=
dt
.( dp = F )
'
dt
' / 0
0 (# / 0
dS
dt
R #
"
C (0' %
> 6
# (0'
(29.5)
C ##
' A!
>!
:7.5 ) #
) C
6 #
;
OZ
. %
%0 ,
# .
(0' > )
( OX , OY ) % @
# )!9 # .(15.5 . @ )
.
:/ @ # A
OZ
M
Y
'
(0'
P .0C
'
m
x, g ,
> /1
=
15.5 . @
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
156
.y
m, x, y, x
OZ
'
. M (0' ?
(0'
'
>!
(0' %
;' + (
!# " /3
@
: ( O, i , j , k ) /
0 % O (0'
O
= OM
'
P = Px + Py = mg. j
(0' ?
= x
0 mg
: ( O, i , j , k ) /
LO = OM
p = mvx + mv y
P .k ;
0 %
(0'
0 (# L 0
0 ;
= mgx.k
'
(0' %
LO = x
0 ; LO = m ( xy
; m ( xy + xy
'
#,
>! A
' /2
p .k ; LO = m ( xy
xy
= mgx
yx ) k = mgx.k
Univ-BECHAR
yx ) k
: = OZ
yx )
:%
dLO
=
dt
' /1
> A
: = OZ
= OM
L = OM
A.FIZAZI
>! /2
xy
'
>!
#,
;' + ('
yx = gx
LMD1/SM_ST
157
**
EXERCICES
Exercice 5.1
Un corps D de masse 5,5kg (figure ci-dessous) se
dplace sans frottement sur la surface dun cne
ABC , en tournant autour de laxe EE ' avec une
vitesse angulaire de 10tours / mn . Calculer :
a/ la vitesse linaire du corps,
b/ la raction de la surface sur le corps,
c/ la tension du fil,
d/ la vitesse angulaire ncessaire pour rendre nulle la
raction du plan.
On prend
g = 9,8ms
1.5
5,5kg
:)
D
"$ %(
!" ) ABC
* . 10tours / mn & ' &
EE '
"
%
"& " &
" /
% "
" /)
% "
/.
" & '/" & '" &
" /
1
. g = 9,8ms $ 1 .0
"
E
B
4,5m
60
D
A
E'
Exercice 5.2
En considrant les forces de frottement comme
ngligeables ainsi que la masse de la poulie,
1/ montrer que la barre AB dans la figure cidessous sera en quilibre condition que lquation
suivante soit vrifie :
m1 ( m2 + m3 ) l1 = 4m2 m3l2 ,
l1
2.5
:2 " & $ & 3
4 0 5
'
* !"
) 6 " * 7 /1
:& " " &" - " 8
* !
m1 ( m2 + m3 ) l1 = 4m2 m3l2
.) 6 "
" 3
" 2 "
* /2
l2
m1
m3
m2
158
"
3.5
4 0 5 3
" $7
"& 5 9 7 - "
"
* !"
* :
*
. (b ) ( a )
" "
( a ) et ( b ) .
m1
m1
m3
m2
(a)
m3
m2
Exercice 5. 4
La figure ci-dessous reprsente un corps dont le
poids est 5N et qui repose sur un plan rugueux
inclin de = 35 . Le coefficient de frottement
statique est 0.80 . On prend g = 10ms .
a/ Quel doit tre langle dinclinaison pour que le
corps dcolle ?
b/ Quelle est la force de frottement statique
maximale?
c/ Quelle est la force normale pour 35 ?
d/ Quelle est la force de frottement statique pour une
inclinaison de 35 ?
<
7
"
(b)
6
4
" ?
@& A
@ 35
@ 35 "
. g = 10ms $ 1 . 0.80
" & '/"
" & ' 7 /
"
4 2 5 7 /)
& A " 2 " 7 /.
"
4 2 5 7 /
2
4.5
5N
;
!"
- . = 35 > =
159
Exercice 5.5
La figure ci-dessous reprsente un corps dont le
poids est 8N et qui repose sur un plan rugueux
inclin de = 35 . Le coefficient de frottement
cintique est 0.40 . On prend g = 10ms .
a/ Quel doit tre langle dinclinaison pour que le
corps glisse avec une vitesse constante ?
b/ Quelle set la force normale pour une inclinaison
de = 35 ?
c/ Quelle est la force de frottement pour = 35 ?
d/ Quelle est lacclration pour une inclinaison
de = 35 ?
<
7
6
4
"
&
"
@
@
= 35
= 35
@
5.5
8N
;
!"
- . = 35 ) =
!
2
g = 10ms $ 1 . 0.40
" & '/"
" & ' 7 /
@& ;
& A " 2 " 7 /)
"
4 2 5 7 /.
= 35
B " 7 /
Exercice 5.6
Un corps B de masse
6.5
3kg
B
?6
D
.(
!" ) 5kg
'
<$"
"
A
"
"
"
"
4
. 0,1 0, 2 " "
3
" & A
2 " 7 /
a/ Quelle force maximale peut-on appliquer chaque
corps pour faire glisser le systme en maintenant
@" E F ? & " 8"'
ensemble les deux corps ?
@& A
2 " G$7 8
B " 7 /)
b/ Quelle est lacclration quand cette force
2 "
* 2 5 : $F B
" B
7 /.
maximale est applique ?
@A
"
&
G/ * 2 $ " & A
c/ Quelle est lacclration du corps B si la force est &
plus grande que la force maximum ci-dessus et est
@ B
"
applique au corps A ? et applique au corps B ?
3kg est plac sur un autre A C
corps A de masse 5kg (figure ci-dessous). On
suppose quil ny a pas de frottement entre le corps A
/ - .
et la surface sur laquelle il repose Les coefficients de
7
frottement statique et cintique entre les deux corps
sont respectivement 0, 2 et 0,1 .
B
A
Exercice 5.7
On pose une masse m2 sur une masse m1 , puis on
7.5
& " :-6 ; % m1 & 8 m2 & :-6
pose lensemble sur un plan inclin dun angle par
H
- .8 ?
& ' = 0
rapport lhorizontal. Le coefficient de frottement
= "
" m1
% h2 7 m2 m1
cintique entre m et m est h , et entre m et la
1
"
160
B
:<
h1 = 2h2 = 0,3 , m2 = 8kg ,
= 60 , g = 9,8ms
m1 = 5kg ,
"
. h1 7
) *
8
= 60 , g = 9,8ms
m2
m1
Exercice 5.8
Les masses des corps A et B sur la figure ci-dessous
sont respectivement 10kg et 5kg . Le coefficient de
8.5
7
* !"
B A
"
&" " ? A >"
4
- . 5kg 10kg "
frottement de A avec la table est 0, 20 . La masse
3
" D
2 " &
3 . 0, 20
de la poulie est ngligeable. Le fil est inextensible et
& "
* .
H
&
de masse ngligeable. Trouver la masse minimale de C >" & IJ
$F & " B
) * .
"
A?
C qui empche A de bouger.
.C Calculer lacclration du systme si on soulve C .
"
7
"
"
Exercice 5.9
Un point matriel de masse
vitesse
initiale v0
faisant
angle
avec
2. la vitesse v ( t ) .
3. la position OM
(t ) .
4. la distance OA .
5. laltitude maximale zmax atteinte par ce projectile.
II. Le tir a lieu dans lair :
Le point matriel est soumis un frottement
9.5
? J v0 & =
&
m 3 &
& K$
.& 6
& $ "
" ?6
8 ?
& '"
:
/I
F " 3 8
& " & " ' F /1
. a (t ) B
" $= ) F .
"
:) *
. v (t ) &
" /2
. OM ( t ) ?6 " /3
. OA = xmax & " /4
.& $ " I <$" zmax A
B 4 /5
:
/II
.'"
4 & "
& "
?6
. f = k .v B "
161
F " 3
visqueux du type f = k .v :
1. Isoler le point matriel et lui appliquer le principe
fondamental de la dynamique.
dv
2. En remplaant a par
, montrer que lon
dt
obtient lquation diffrentielle suivante :
dv k
+ v=g.
dt m
3. En dduire lexpression vectorielle de la vitesse
instantane v ( t ) . Montrer que celle-ci tend vers une
valeur limite vL
=g
m
.
k
4. En dduire la position OM
(t ) .
Ecrire les
&
" &
L %
dv
>
dt
"
' F /1
.
"
aD -
/2
dv k
+ v = g :& " " & 6 " &" - "
dt m
. v (t ) & A " &
" & -!" 2 -" M F /3
m
& & 5 "F N 2
G$7 * L
k
) * . OM ( t ) ?6 " M F /4
.B -!" $7
S 2 $" & $ " 3 O
" ts &A " ) * /5
. vL = g
. zs
.t
xs
"
H M
:
" P
coordonnes xs et zs correspondants.
6/ Dmontrer que la trajectoire a une asymptote
lorsque t
.
III. Synthse graphique :
Tracer qualitativement sur un mme graphique la
trajectoire dans les deux cas suivants :
1. le tir a lieu dans le vide (pas de frottement).
2.le tir a lieu dans lair (frottement visqueux).
"
.(
.(.'"
-"
)Q "
)E 3"
7
"
" * 7 /6
/III
!"
*
: " "
"
/1
"
/2
v0
O
Exercice 5.10
Une demi sphre de rayon R = 2m et de centre O
repose sur un plan horizontal. Une particule de
masse m , partant du repos du point M 0 situ en haut
10.5
O 7'
R = 2m 7 5 KJ 2 ?6
"
m 3 &
8"' . * 0
KJ
*
&-5 " M 0 & "
3 ; ;1 :
de la demi sphre, glisse sous laction de son poids.
.2 "
1/ Ecrire lquation diffrentielle du mouvement de
la particule au cours de son glissement, sachant que le E ;* &
" G$7 & " & 6 " &" - " ) /1
coefficient de glissement sur la surface de la sphre
54' H
4
- *
354'
est .
. 7 2 "
2/ En ngligeant les frottements :
:
! /2
a/ dmontrer que la vitesse acquise au point M
& -" M & "
&
" &
" *
/
dfini par langle = MOM 0 est donne par
&5/-"
= MOM 0
& '"
lexpression v = 2 Rg (1 cos ) ,
% v = 2 Rg (1 cos )
b/ en dduire alors langle
3 *
"
& '"
$=
%& " R5 %2 "
.&
" v0 &
0
M F /)
&
"
I
" ) * /.
162
v0 &
"
M &
de g , R, v0 ,
&"4
&
,t ,
" &
/3
:)
v &
"
F /
% g , R, v0 , 0 , t
&
" 2 "
! /)
" 2
M0
M
O
Exercice 5.11
La fuse Apollo effectue un voyage de la terre
11.5
.
"
"F
D
&
"
"
C
" S J"
8
la lune. La lune est la distance 3.84 10 m de la
8
& . 3.84 10 m &
D
" 24
terre. La masse de la terre est 5.98 10 kg tandis
24
"
&
5.98 10 kg
D
22
que celle de la lune vaut 7.36 10 kg .
. 7.36 1022 kg
a/ Quelle est lintensit du champ de pesanteur de la
&6
& $ "
2! 7
/
terre lorsque la fuse se trouve mi-chemin entre la
terre et la lune ?
@ " D
& " KJ
S J"
b/ Quelle est lintensit du champ de pesanteur de la
& " & $ "
2! 7
/)
lune lorsque la fuse se trouve mi-chemin entre la
@ " D
& " KJ
S J"
terre et la lune ?
&
6
&
$
"
M
"
"
2
!
7 /.
d/ Quelle est lintensit du champ rsultant du champ
S J"
& " & $ "
de pesanteur de la terre et celui de la lune lorsque la KJ
fuse se trouve mi-chemin entre la terre et la lune ?
@ " D
& "
e/ A quelle distance du centre de la terre le champ M "
" - D
'
- <*
/
rsultant des deux champs terrestre et lunaire
@
"
D
$
sannule-t-il ?
Exercice 5.12
On dispose de deux ressorts linaires identiques de
12.5
6
longueur au repos l . Chacun, soumis un poids P0 ,
$ 1 P0 ;" 3
?6
.
&"
prend un allongement l0 , dtermin par leur raideur
8 - .k & ! " 3
: ; 2
% l0 &"
commune k . On suspend un poids P0 lun des
&
;"
* )
6 "
* "F P0 / ;
l
( 2)
un
(1)
prend un allongement
allongement l2 .
allongements l1 et l2 en fonction de
l1 et le
Calculer
et
l0 .
les
? J .F 2 I 2
$ <$"
U D "
>" & 5
*
. 5 !" ?
& '
% F2 "
( 2 ) D " l1 > (1) D "
&
. l0
&"4
l2
l1
"
H )
* . l2 >
;"
163
B F
P0
Exercice 5.13
On donne le vecteur position dun corps de masse
6kg : r = i . 3t 2 6t + j .
4t 3 + k . ( 3t + 2 )( m )
: 6kg
r = i . 3t 2 6t + j .
13.5
" ?6 " B -! -
4t 3 + k . ( 3t + 2 )( m )
Trouver :
2 ;N " F 2 " /
" F 2 " ' /)
'
" p & " &
/.
%F "
dL
dp
. =
* F=
* 1 /
dt
dt
%
%F
"
F=
dp
et que
dt
"
dL
.
dt
Exercice 5.14
Un pendule est constitu dune masse m accroche au
point M un fil de masse ngligeable et de
longueur l . Le fil est repr par rapport la verticale
par langle orient . Le mouvement seffectue sans
frottement.
bases ( O, ur , u
, u z ) la vitesse
, u z ) et ( O, u x , u y , u z ) . Dmontrer
*.
.
% 0
?6
=
"
2 IJ"
P
!"
" -"
"
"&
14.5
m&
P
.l "
& 3
. &3 " & '"
5!"
"
/1
.R?
"& " M&
& " &" - ?6 /2
"
* 7
. ( O, u x , u y , u z )
F " 8
3 &" - "
&- " : $ : ' ' 74
"
"
2
$F 7 . 0 m, g , l &"4
@?
4
/3
' "
"
164
Exercice 5.15
Deux boules identiques, assimilables deux points
matriels de masse m , sont fixes aux deux
extrmits dune barre AB de masse ngligeable et de
longueur 2d . Cette barre, astreinte rester dans le
15.5
:$
36
% ;
:;
. 2d "
& 3
AB ) 65 3
%m &
" ) 6 " $7
( OX , OY ) 0 " E "
plan ( OX , OY ) , est articule en G une tige OG
- . a 3"
& 3 3 8 ? G
J
%
de masse ngligeable et de longueur a . Le
.( !" A *) 2 1
'" & "
mouvement est repr par les angles
et
2 (voir
figure).
&
"
&
" LO
.
1 et
"
2
'-" 2 ! ) *
m, a, l , 1 &"4 O &
"
en fonction
2.
O
1
A
2
Exercice 5.16
Un point matriel M , de masse m , li par un fil
inextensible de longueur l un point fixe A , tourne
avec une vitesse angulaire constante
autour de
laxe AZ .
1. tant langle que forme AM avec la verticale,
calculer la tension T du fil puis langle
en
fonction de m, g , l et .
16.5
5 9
& J %m 3
M&
&
AZ
"
% A& ; &
"F l "
"
. & ;& '&
? AM 3- J
" & '" 7
:
$F /1
& '"
;
" T
" ) * % 5 !"
.
m, g , l &"4
OF " :$ &
: ; H ) * /2
2. Calculer en coordonnes cylindriques dorigine O 2
. A >" & " M >"
" '-"
lexpression du moment cintique de M par rapport
0 " &J
' <
'" & "
! * 1
A.
Vrifier que sa drive par rapport au temps est gale
. M >" & " A
& "
au moment par rapport A de la rsultante des forces
appliques M .
Z
A
l
O
X
M ( m)
165
Exercice 5.17
Un pendule simple est suspendu au toit du wagon
dun train qui roule en ligne droite sur un terrain plat
1
g = 9.8m.s 2 .
Exercice 5.18
Une corde de masse M uniformment rpartie sur sa
longueur L (figure ci-dessous) peut glisser sans
frottement sur la gorge dune poulie bloque de trs
petit
rayon.
Quand
le
mouvement
:17.5
5 &
K
"F 8 P
A / . 120km.h &
&
&6 * 8
- J % "
21 K
P " *
?6 " 7
A
V 5 !" ?
= 10 & '
. 5 !" "F
; %& ; 30 2
@ 5 !"
P " K
K /1
.E 4
5 KJ ) * /2
@
" 3
" & '" 7 /3
2
. g = 9.8m.s $ 1
1
18.5
!" ) L "
A & ' M
L'
84' 4
(
.
IJ
5 KJ : $
" & 5 9
2
2
& " *
commence BC = b . Montrer que lorsque BC = L , % BC = L " * 7 . BC = b
3
3
g
g
: 7&
" 2
a=
7B " W
lacclration
est
a=
et
la
3
3
2
2g
2 2
bL b 2
L
9
L
. b = 7 m L = 12m :<
2g
2 2
bL b 2
L .
9
L
Application numrique : L = 12m et b = 7 m
.v =
vitesse v =
166
Exercice 5.19
Un point matriel M de masse m se dplace sans
frottement sur la surface intrieure dun cne de
angle au sommet
A
linstant t
M0
cylindriques ( r0 ,
pour
: ;
coordonnes
m 3
5 ( Oz ) G
M0
>"
& $ " B
, z0 ) . Dans la rgion considre, & 6
& "
lacclration de pesanteur g sera considre comme .& - "
uniforme.
Le
rfrentiel
( 0, ur , u
, uz )
=r
z0
.
r0
cylindriques ( ur , u
, u z ) . Ecrire le
Dduire
la
relation
= f ( r0 , v0 , r )
de
sous la forme :
r+
A ( r0 , v0 , z0 )
r3
r+
&
"
& = &
= B ( r0 , z0 , g )
A ( r0 , v0 , z0 )
r3
& 5
M&
= f ( z0 , g ) le
"
diffrentielle
forme : r
obtenue
= f ( r0 , v0 , z0 , r , g ) .
sous
la
uz
M0
u
z0
O
0
= B ( r0 , z0 , g )
/5
v1 = f ( z0 , g ) & = H
<*
"
0
- . ( r0 , 0 , z0 ) &
A
. 9 ( 0, ur , u , u z ) ? "
%z> " '
" %M & "
* 7 /1
z
.z =r 0 >
r0
3 * ;
" &
&5/-" 8 /2
. ( ur , u , u z ) &
: ; X" & " 2 "
.3
J " &;/;" & 6 " :4 - " & ) *
&
" 2 -" = f ( r0 , v0 , r ) &5/-" M F /3
. M & " B " & 6 -"
: !"
r (t )
" & 6 " &" - " ?6 /4
est
galilen.
1/ Montrer que la cte du point M , note z , est
donne par : z
19.5
M&
&
"
"
"
. & * "
' KJ
% t &A "
KJ
&A
@ ( Oz )
"
-"
2
) 6F /6
" 2
2
3
r (t ) "
3
J " & 6 " &" - "
f ( r0 , v0 , z0 , r , g )
167
Exercice 5.20
Une particule de charge q et de masse m , se
dplaant avec une vitesse v
dans un champ
F = q E+v
Avec a
nulle.
sin
v&
m 3
q 3
Ek 7
: !"
= 3"
2
;1
" )
( Bi 7
F = q E+v
B .
y (t ) = a (
20.5
) et z ( t ) = a (1
cosn
).
m
qB
et =
. La vitesse initiale est
q
m
&
.G 4
"
:G " - <
2 !"
&" "
. z ( t ) = a (1 cosn
.&
- &=
4 &
)
" .
! &
3
I"
; B
G$7
8
ED
*
1
yOz 0
"
y (t ) = a (
=
qB
m
"
a=
sin
m
?
q
168
20.5
1.5
:1.5
v= r :
10.6, 28
=
1, 05rad .s 1 :
60
: EE '
#$% &
r = l.sin 60 , r = 4, 5.0,87
v = 1, 05.3,9
2 (
/0'
' 1'!
.( . 1!5)
&
2 &
/
!
'
r = 3, 9m
4,1ms
:
& ! .m
( )*! "
:!
,
- ( - . "# /"
- ( #$' *
+
#$' .
y'
60 =
Ry
T
Tx
x'
E'
T .sin
r.i
=m
T .cos
R.cos + m
P R.sin
R = m g.sin
R.cos
P R.sin
Rx
P +T + R = m
T .sin
T .cos
Ty
(1)
= 0 ( 2)
: ( 2 ) (1)
2
tg =
R.cos + m
P R.sin
) ( 3)
.r.cos
; R
: ( 2 ) 5 (1)
R.cos + m
sin
P R.sin
T=
cos
T=
: ( 3)
#,
A.FIZAZI
g .sin
r.cos
.r.cos
g .sin
l.sin .cos
%#
' ' )7 !
'!' !
' ' /8
37 N
#,
46, 4 N
43.42 N
'!' !
R = m g .sin
' #,
)=0
Univ-BECHAR
g
l cos
9'#!
<
2,1rad .s
' &
%: ;
/
LMD1/SM_ST
169
R
O
l1
A
T1
l2
:2.5
'.
- /0 2 &
/ ! /1
, = % >
# 7 :&
% ! #% " ?&
&%
2 &
)
= T / : =5 # , (
T/
T1
7
5
. T ' ' - . " ! 5 #!
% ! #% m3
m2
'' > # ' @ 5 " !
(<, : % '% "# !
%
' ' - %
:A '
# B
m1
T2
P1
T3
T3
P3 T3 = m3 .a
m3
T2
P2 + T2 = m2 .a
P3
a=
m3 m2
g
m2 + m3
m2
P2
P3 T3 = m3 .a
P2 + T2 = m2 .a
:!
T3 = m3 ( g a )
T2 = m2 ( g + a )
T = 4g
m m2
a= 3
g
m2 + m3
m2 .m3
m2 + m3
T = T2 + T3 , T = m2 ( g + a ) + m3 ( g a )
P1 = T1 : m1 C
T/
m1 g .l1 = 4 g
: T1
'
'
m2 .m3
.l2
m2 + m3
' &
R = T1 + T
T1.l1 = T .l2 :
T1 /
% ! #%
1! "
R = g m1 +
#$&%
B
' - & /2
4m2 m3
m2 + m3
3.5
. % !
: m3
m2 D m1
T1 = m1a1
P3 + T3 = m3 .a3
P2 + T2 = m2 .a2
1
T2 = T3 = T1
2
A.FIZAZI
( ; 5 . 1!5):
#%
& A '
' #5 !
A '
# B % : % '% 5 %!
T1 = m1a1
2 P3 + T1 = 2m3 .a3
2 P2 + T1 = 2m2 .a2
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
170
> # ' . aa = ar + ae : 5 (
%) %# !@ % !
,!
'
$ m3 m2 ' '
% ! > # ' # 5 .( ae = a1 ) m1 ' > # ' =5
: .
+?
E# '@ "
% ! #%
a2 = ar a1 : :
#$ # '
m2 '
a3 = ar + a1 : :
#$ # '
m3 '
% ! #%
: %#' F #!!
#& G#%
- % > # '= #
.a
A '.
T1 = ma1
(1)
T1 2 P2 = 2m2 ( ar
a1 )
( 2)
T1 + 2 P3 = 2m3 ( ar + a1 ) ( 3)
.
# H</ 7
#,
A '.
: ( 3)
ar =
: m1
a1 =
'
4m2 m3
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
R1
( 4)
! ( 2)
a1 > # ' - #%
a1
m1
@ #,
#!
! '
% ! > # ' 8 ' !
#,
( 5)
T1 T1
+
P1
a1
m1
P1
+ T
T2
T2
ae = a1
T3
T3
m3
T2
#$' &% a I ,!
a2
P3
ae = a1
T3
T3
T2
a3
m3
a3
P3
m2
P2
a2 m2
P2
: ( 5)
#,
# #!
'
' &% :
ar =
A.FIZAZI
> # ' I ,!
m3 m1 m1m2
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
Univ-BECHAR
( 4 ) % ! > # ' - #%
,!
( 6)
LMD1/SM_ST
171
. a3
a2 = ar
a1 ; a2 =
&%'
a2
# ' 8#'!'
$
F #%
: m2 ' a2 > # ' - #%
m3m1 m1m2
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
a2 =
4m2 m3
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
: m3 '
a3 = ar + a1 ; a3 =
m3m1 m1m2
4m2 m3
g+
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
a3 =
: m3
2 P3 + T1 = 2m3 .a3
P2 + T2 = m2 .a2
2 P2 + T1 = 2m2 .a2
1
T2 = T3 = T1
2
.a
. 1!5):
# B % : % '% 5 %!
T1 = m1a1
P3 + T3 = m3 .a3
'
(E< 5
A '
m2 D m1
T1 = m1a1
=5
a3 > # ' - #%
- % > # '= #
> # ' . aa = ar + ae
A '. $ m3 m2 ' '
% ! > # '
:
a2 = ar a1 : :
a3 = ar + a1 : :
(8)
T1 2 P2 = 2m2 ( ar a1 ) ( 9 )
T1 + 2 P3 = 2m3 ( ar + a1 ) (10 )
B #
#! .5 #
# 5 .( ae = a1 ) m1 ' > # '
.
+?
E# '@ "
% ! #%
#$ # '
m2 '
#$ # '
m3 '
% ! #%
: %#' F #!!
#& G#%
T1 = ma1
: (9)
ar =
( m1
a1 =
#,
A.FIZAZI
# #!
'
( m1 + 2m2 ) a1 g
2m2
: m1
: (12 )
2m2 ) g
# H</ 7
#,
A '.
'
a1 > # ' - #%
' &% :
> # ' I ,!
Univ-BECHAR
@ #,
#!
! '
% ! > # ' 8 ' !
(11)
! (10 )
#,
#$' &% a I ,!
(12 )
,!
LMD1/SM_ST
172
ar =
2m3m1 2m1m2
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
.
a2 = ar
a1 ; a2 =
&%'
# ' 8#'!'
$
F #%
: m2 ' a2 > # ' - #%
2m3m1 2m1m2
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
a2 =
(13)
a3 > # ' - #%
: m3 '
a3 = ar + a1 ; a3 =
2m3m1 2m1m2
4m2 m3 m1m2 m1m3
g+
g
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
m1m2 + m1m3 + 4m2 m3
a3 =
4.5
A# ' @
' '
><(
:
f s ,max = Px = mg sin
5
J & #$!
0
f s ,max = N
N = Py = mg cos
:
J&
<
/
1 B #$' ( !
A# ' @ - ( K %' #
J 0 # ''
D Px &/ %
tg
= , tg
= 0,80
= 38, 66
: 1 B A# ' @ - ( - . /"
f s ,max = N , f s ,max = 3,13N
: 35
N = Py = mg cos
, N = 4,1N
: 35 !
f s = Px = mg sin
1#! - & /8
A# ' @ - ( /
, f s = 2,87 N
y'
x'
fs
m
Px
Py
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
173
5.5
:
, 2 & >
5 !, 7 D '%#/
&'!
<
fc + P + N = 0
:
= c N
Px
fc = 0
mg sin
Py
N =0
N = mg cos
tg
= c , tg
= 0, 40 ,
#& G#%
0
= 21,8
: 35
N = mg cos
, N = 6,55 N
: 35 !
A# ' @ - ( /
f c = c N ; f c = 2, 62 N
! > # ' /E
: 35
mg sin
m
f c = ma
mg sin
fc
, a = 2, 46 N
y'
x'
fc
m
+
Px
Py
6.5
M;!
:
#' #%
M;!
> # ' = #
5 "
.(5) . .#,
% !
L#&% J
#,
1!
L#&% J
). %#/ 2 '
.( A
A
#$& % ' "
> # '" ! A '
#
: !'
:
F + P + N = ( mA + mB ) .a , F = ( mA + mB ) .a
a=
A# ' @ - ( 7
.A
% ! #%
!5 @ %#/
:"' ! 5
f s ,max, A = mA .a
f s ,max, A = s N A
a=
N A = PA = mA g
: ( 2)
A.FIZAZI
s mA g
mA
(1) ' #,
Univ-BECHAR
F
mA + mB
:@ !
. /
% ! #% > # '
> # ' B
- & NF
'
B (<, :% !
:A
% ! #%
(1)
% ! #% '
O :B
. !
A# ' @ - (
a = s g
( 2)
%- #
% ! #%
- /P
F - & - . 8#'!' @
LMD1/SM_ST
174
a=
F
= s g
mA + mB
F = s ( mA + mB ) g , F = 15, 7 N
NB N
N
+
fs,B
A
PB
(") . . F
P, N 2 &
:F - & : % ' !
> # ' /"
7 . ##'
' @ :@ !@ 2 '
% ! #%
: %#'
#!! A '
# B (<, : % '
,?#
a=
F = ( mA + mB ) a
.(8
(A
. ) A QR
% ! #%
:B
&%
!# 7 D A
% ! #% D B N
> # ' /8
B
A# ' @ - () f c, B PB , N B 2 ( H</ J?#
# B (<, :% ! . F - & J? =7 A
'
NB
fc, B
F
, a = 1,96ms
( mA + mB )
- &
F
P
P+N =0
BS
NB
F
+
B
A
fc,B
PB
PB
PB + N B = 0
f c , B = mB a '
a' =
f c , B = c N B
c mB g
mB
N B = mB g
2 ( J% B J?#
.
B
.(
!
"
. ) ;!
:B
P+N =0
F f c , B = mB a "
A
a" =
f c , B = c N B
$%
&%
'
> # '
- &
!# 7 B
# B (<, :% ! . f c, B PB , N B , F
F c mB g
, a " = +0, 98ms
mB
N B = mB g
A.FIZAZI
"
Univ-BECHAR
& $%
LMD1/SM_ST
175
:7.5
: ''
f1
f2
m1
# B (<, :% !
P1 + N1 + N 2 + f1 + f 2 = m1a1
N2
N1
m2
'
P2 + N 2 + f 2 = m2 a2
: #
P2
2 '
m1 g sin
P1
f 2 = m1a1
f1
m2 g sin
f 2 = m1a2
f1 = h1 ( N1 + N 2 )
A# ' @
f1 = h1 g ( m1 cos + m2 cos
N1 = m1 g cos
(1)
( 2)
' #%,
& !
' (
%,!
N 2 = m2 g cos
f 2 = h2 N 2
f 2 = h2 m2 g cos
N 2 = m2 g cos
: '
* ! ( 2)
' #,
m1 g sin
m2 g sin
' #,
h1 g ( m1 cos + m2 cos
m2 gh2 cos
1
(1)
= m2 a2 ( 4 )
h2 m2 g cos
) = m1a1
A# ' @
' ( I ,!
# '
F 9'!' !
( 3)
: ( 4 ) ( 3) ' #,
m2
g cos
m1
a1 = g ( sin
h1 cos
a2 = g ( sin
h2 cos
( h2 + h1 )
a2 = 7, 79ms
a1 = 3,53ms
8.5
L % =5
><(
. .( )
: T = PB
- /P
2 &
/!
T = f s ,max
T = f s ,max
T = PB = mB g
mC =
f s ,max = s N
( mB s mA )
N = PA = ( mA + mC ) g
'
f c = c mA g
Univ-BECHAR
, mC = 15kg
* ! #!! ($
f c = mA a
PB T = mB a
A.FIZAZI
a=
)C
( mB c mA ) g
mB + mA
J !
:
, a = 1.36ms
LMD1/SM_ST
176
f s ,max
N
T
f s ,max
PA
T
T
PA + PC
PB
PB
9.5
&
:) *
#$ J? ' ' -
- & .A
'
# B (<, :% ! /
#$ / ! D2 & * ! /1
. P #$ &/
#
&!
.
:
F = P = ma
a = g = g .u z
P = mg
(1)
vx = v0 x = v0 .cos
: #1'!#% - T'
Fz = P = mg
OM
dOM =
A.FIZAZI
'
: 7
>#,.
* ! ( 3) - #%,
# ! /3
) .u z
>#,.
( 3)
v0 .cos .u x + ( gt + v0 sin
) .uz
1 2
gt + v0 sin .t .u z
2
( 4)
dt
OM = v0 .cos .t .u x +
: ( z = 0 ) #$ 5
:Z C
( 2)
v = v0 .cos .u x + ( gt + v0 sin
: OM ( t ) J?
dOM
v=
dt
&'
az = g = Cte
vz = gt + v0 y = gt + v0 sin
v = vx .u x + vz .u z
/2
:
v = vx + vz 1
&'
:X C
: 1'!
Fx = 0
/I
"
! . ( z = 0)
Univ-BECHAR
,! # #
; 7& K %' /4
LMD1/SM_ST
177
0
t = 2v0 sin
g
1 2
gt + v0 sin .t = 0
2
:2
x = v0 .cos .t
E7
,!
xmax =
H %! . vz
! x /
(#.
, xmax =
,!' #
vz = gt + v0 sin = 0
: ! ( 4)
zmax =
#,
I ,!
v02 .sin 2
g
zmax
t=
v0 sin
g
#,
z - #%
F I ,!
v02 .sin 2
2g
/II
:: ;< => =
P + f = ma : ' &
P + f = ma
dv
a=
dt
: ?#;'
dv k
+ v=g
dt m
,?# ; 7& L
: ?#;'
#,
( 5)
% - .#% v ( t ) 1
#,
D t = 0, v = v0 :
'
'%G
v0 = Ae 0 + g
.
m
k
k
t
m
+g
* ! =7
A = v0
7
/1
:& '! /2
m
:
k
A
#$
5 :& '!
%#/
' &%
m
k
:
v = v0
vL = g
m
:
k
m
g
e
k
( 6 ) #,
k
t
m
+g
m
e
k
k
t
m
+g
m
k
: uz
A.FIZAZI
( 6)
* ! D
:
v = v0
m
k
P #
* ! (6)
v = ( v0 vL ) e
ux
Univ-BECHAR
k
t
m
#,
+ vL
#,. @ %
&
&
(7)
>#,.
%,!
LMD1/SM_ST
178
v0 = v0 cos .u x + v0 sin .u z
m
k
g = gu z
vL = g
v=
vL = g
( v0 cos
)e
k
t
m
vx
OM = !( v0 vL )
- #%
; J?
OM = ( v0
+ vL " dt
#! , #
k
t
m
k
e
m
( v0 cos
k
t
m
" uz
"
>#,. - #%
m
vL )
1 e
k
k
t
m
(8)
+ vL .t
+ vL .t "
#$ '%
C% v0 I ,!
k
t
m
#,
.!! OM '%
: '#!
#, 1!! /
m
1 e
k
.u x + v0 sin .u z ) + vL .uz
m
1 e
OM = ( v0 cos )
k
k
t
m
*
1
vLt.u z
k
t
m
m
1 e
u x + ! vL .t + ( v0 sin + vL )
k
!
" uz
"
: '%
x (t ) =
,!' '
m
v0 cos
k
1 e
k
t
m
, z (t ) =
H %! .
m
( v0 sin + vL ) 1 e
k
(#.
,!'
k
t
m
vz = vL + ( v0 sin + vL ) e
ln e
k
ts
m
k
ts
m
= ln
vL
v0 sin + vL
vL
v0 sin + vL
ts =
A.FIZAZI
k
ts
m
k
ts
m
*!
(9)
vL .t
1 B #
:
/4
#$' &% vL
OM =
vL .u z
+ vL
k
t
m
dOM = !( v0 vL ) e
k
t
m
u x + ! vL + ( v0 sin + vL ) e
!
( 7 ) - #%,
k
t
m
m
k
vz
:
dOM
v=
= ( v0 vL ) e
dt
vL = g
.u x + v0 sin .u z ) + vL .uz e
v = ( v0 cos
OM
m
uz
k
; 7& K %' /5
E7 #$
=0
vL
v0 sin + vL
vL
k
ts = ln
m
v0 sin + vL
v
k
ln 1 + 0 sin
m
vL
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
179
:# #!
m
xs = v0 cos
k
'
1 e
xs =
zs =
I ,!
m
v0 cos
k
1+
m
v0 cos
k
m
v0 sin
k
vL .
vL .
z ( t )t
1 e
k
t
m
m
( v0 sin + vL ) 1 e
k
z (t )
m
v0 cos = A x ( t )t
k
m
= ( v0 sin + vL ) vL .t
k
v
m
ln 1 + 0 sin
k
vL
v
m
ln 1 + 0 sin
k
vL
, z (t ) =
v
m
ln 1 + 0 sin
k
vL
v
m
ln 1 + 0 sin
k
vL
vL .
vL
:t
x ( t )t
v0
sin
vL
v
km
ln 1+ 0 sin
mk
vL
v0 sin
m
( v0 sin + vL )
k
vL + v0 sin
x (t ) =
' #,
1
m
( v0 sin + vL ) 1
v
k
1 + 0 sin
vL
zs =
(9) ' !
v
km
ln 1+ 0 sin
mk
vL
m
zs = ( v0 sin + vL ) 1 e
k
zs =
& #%
k
t
m
x (t )
vL .t = ( 8)
(9)
=A
(10 )
z ( t )t
= vL .t + B
/6
(11)
!"
(11)
$% &
. (10 )
.
A.FIZAZI
&#
Univ-BECHAR
)#* :
III
LMD1/SM_ST
180
xL =
m
v0 cos
k
x
10.5
- (
:+
,
2 ( H</ ,?#
#(< ! . f
N-
'
+
,
- ( D P &/
# B (<, : % '% U ; B
U(5) .
dv
= P+N + f
dt
: MN MT
dv
dv
PT f = maT = m
mg sin
f =m
(1)
dt
dt
v2
v2
N + PN = maN = m
N + mg cos = m
( 2)
R
R
P + N + f = ma
f = N
m
v
R
:
mg sin
dv
dt
f = mg cos
N = mg cos
?#;'
mg cos
v 2 = g ( sin
: '
A# ' @ - ( - #%
#,
g sin = 0
d
dv = g sin .d
dt
d
v
= =
dt
R
A.FIZAZI
V '! (1)
dv
= g sin
dt
d
v
: = =
5
dt
R
vdv = gR sin .d
Univ-BECHAR
I ,!
v2
dv
=m
R
dt
cos
' !
& !
v2
R
* ! (1)
#,
2 &
:+
dv
dt
/1
A# ' @
:"' ! 5
, J d
,
#,
/2
,! /
" ?!
( 3)
LMD1/SM_ST
181
: [0, v ]
[0, ]
T' #
( 3) #,
5#
1 2
v 0 = Rg ( cos
2
vdv = gR sin .d
0
T' #
#!
cos 0 )
:
#T'
v 2 = 2 Rg (1 cos
E#%'!@ "
:-
v = 2 Rg (1 cos
v2
R
& )*!% @
.
v2
R
N = mg ( 3cos
2) = 0
2)
#T' #$ 5
cos
& /"
- (# +
#,
,!
:#$' &% v 2 I ,!
mg ( 3cos
N = mg cos
2 Rg (1 cos
( 4)
#T' #$ 5
' 0
. ,!' N ,;
: N &! ( 2 )
N + mg cos = m
N = mg cos
= 2/3
'
#' #%
= 48
'%@
2 v (0)
= +
3 3Rg
cos
.m '
&'
&%' #$!5
v = 2 Rg (1 cos
2
0
cos
v0 = 2 Rg (1 2 / 3) , v0 = 3, 65ms
v0 x
FN
FN
( )
. ? B
&
Fx = 0
A.FIZAZI
; 7(
O
N
( )
%7#
/8
PN
v0
v0 y
E7
"#
M0
: % #!
= 2/3
R D v ( 0 ) C% : ,''
O g
N
PT
()
#5
vx = v0 .cos
! .+
#$' #T !
.(" . ) MXY ,
&'
( 5) : 1'!
Univ-BECHAR
:X C
/3
M !/
:
LMD1/SM_ST
182
: #1'!#% - T'
Fy = P = mg
v y = gt + v0 sin
v =v +v
2
x
2
y
v = 2 Rg (1 cos
2
0
:Y C
(6)
- . - #%
0)
L#! !@
dv
dt
)j
1#!
mg ( gt + v0 sin
FT =
FN = m
( )*! B A 7
. ):
#
0
v2
r
!#&
,!
>#,. - #% # 5
v = v0 .cos 0 .i + ( gt + v0 sin
(8
: $
FT = m.aT = m
a y = g = Cte
: ; 7&
2
&'
.
/
# ,' #% +*! @ :
. R !5 #&' @
P = FN + FT
I B
MT
gT = G
: &
d
2
I B
W #*
ML
gL = G
)*'!
&
%7#
g R = gT
I B
gR = 0
(d
r)
r
d r
A.FIZAZI
gL
= 9, 01
(1,92.10 )
? B
&
(d
r2
2
r)
? B
&
&
9'#!
I B %
MT
r2
ML
(d
& - . /"
1
&
- . /8
)*'!
,! =7 I B
=G
& -./
%7#
g L = 1,33.10 4 N .kg
%7#
: &
11.50
%7#
gT = 1, 08.10 2 N .kg
g R = 1, 07.10 2 N .kg
ML
r)
# !
7,36.10
9'#!
(d
22
' %7#
MT
ML
(1,92.10 )
&
g L = gT , G
r2
5,98.1024
W #*
11
- & E7 9'!' ! 7
# !
8
)*'!
# !
: &
11
, g L = 6, 67.10
d
2
W #*
, gT = 6, 67.10
FT2 - #%,
FN = mg 1
: &
FN = P 2
r)
,%
MT
r2
= 81, 25
r = 3, 45.108 m
r = 345000km
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
183
12.5
#!
#,'
2 &
P0 = kl0
F = kl2 = T sin
T sin
- /P
2 &
.
:
#! /
' #
l0
cos
F = T sin
x'
l1 =
T = kl1
T cos
&!
P0 = T cos
y'
#& % . A
P
T= 0
cos
P0
kl0
sin
cos
kl0
=
cos
= kl2
l2 = l0tg
13.5
F = ma = mr = 6 ( 6i
i
= r & F = 3t
j
6t
4t
36
- & /
% ! #% - &
/"
: %
2
- /P
k
3t + 2
144t
288t 3 + 864t 2 k
:
p = mv = ( 36t 36 ) i
72t 2 . j + 18k
: %
i
L = r & p = 3t
j
6t
36t 36
4t
/8
% ! #%
k
3
3t + 2
72t
18
) (
) (
p = ( 36t 36 ) i
dp
5
dt
0'! /
72t 2 . j + 18k
dp
= 36i 144t. j = F
dt
: =
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
dL
dt
0'!
LMD1/SM_ST
184
(
= ( 432t
) (
) (
+ 288t ) i + (108t + 72 ) j + ( 288t
+ 864t 2 k =
14.5
%,' /1
: R C % ! #% M
OM = r = lur
v = r = lur
v =l u
ur = u
: ( O, ur , u , u z ) - #&
LO = OM & p
ur
p = mvr + mv
v = l .u
&!
&%
2 &
"#
= OM & T + OM & P
0
% ! #% M
u
LO = r = l
0
vr = l.ur = 0 ( l = Cte )
% ! #% M
&!
P = Pr + P
Pr = mg cos .ur
! /2
, "
uz
0 ; LO = ml 2 .u z
0
0
ml
%@
&!
1! : % ' #!
: ( O, ur , u , u z ) - #&
ur
l
=
mg cos
u
0
mg sin
! '
O
'
&!
uz
0
0
P = mg sin .u
O
:
dLO
=
dt
; ml 2 .u z = mgl sin .u z
: ( O, i , j , k ) - #&
i
LO = x
x
LO = OM & p
p = mvx + mv y
: ( O, i , j , k ) - #&
O
P = Px + Py = mg . j
j
y
y
&!
= OM & T + OM & P
0
)
O
&!
g
sin = 0
l
% ! #% M
/ 23
(1)
&!
k
0 ; LO = m ( xy
, "
"
yx ) k
% ! #% M
&!
i
j
= x y
0 mg
k
0 ;
0
&%
2 &
= mgx.k
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
185
:
dLO
=
dt
; m ( xy + xy xy
yx ) k = mgx.k
( 2)
yx = gx
xy
: #' # '
x = l sin
; x = l cos
; x = l cos
y = l cos
; y = l sin
; y = l sin
: (1)
! ( 2)
#,
N
O
l
l
P cos
> # '
*#!, I ,!
( 3)
. OZ
$ #' #%
% (<, ) ,!
:=
dv
v2
= l , aN = =
dt
l
% ! #% 2 &
#
&/
=
= P.l sin
FT
FN
#!!
FT
Dm '
# (<'
!
' &
# 5 #!!5 # %
B #
, T
FN
FN
=0
mgl sin = m l 2
= FT .l = m l 2
:
+
g
sin = 0
l
5 6 7
1#!
:#!
mg cos + T = maN
- T* ,
#,
( 4)
(1)
#& G#% . P + T = ma 1
#!
/3
T = mg cos + m l
2
'
+
* ! 7
( 4)
.1
T'
: .
g
l
=0
A.FIZAZI
4 23
' J? '
!H %
' #!!
:(:
P + T = FT + FN
% (<, A 7
v = l , aT =
cos
g
sin = 0
l
F = FT + FN = ma
' & #
." #
#,
F = P + T = ma
5 :& '!
sin
> # '
' '!
:+
,
' ' P #$ &/ : ' & 1
m
. F C% # $' *
. ) 1#!
#
'%
*
1! :% !
Univ-BECHAR
J #. #$
LMD1/SM_ST
186
g
t
l
sin
:
=
g
g
cos
t
l
l
:
=0
sin
,!'
g
t =0
l
' J?
M !
g
t = 0 k(
l
: 1 5
g
cos ( 0 k( )
l
cos ( 0 k( ) = 1
=
'
5 =5 D
' #$!
g
l
:= #
T =m g+
g
l
E
.
'"
.
7
! @ ' - . E7 (B
15.5
E7 #!' #
D ''
#
#!
H
DG
, >
&!
(L ) O
) B (L ) A
= #
. G C % ! #% ( LB / G
O/G
A/G
= #
&! % ! #%
pG / O = 2mvG / O
i
LG / O =
xG = a cos
LG / O = 2m OG & vG / O
j
yG = a sin
xG = a 1 sin
yG = a 1 cos
LG / O = 2ma 2
LA / G = GA & p A / G
p A / G = mv A / G
A.FIZAZI
% ! #%
: ( LO / G ) "#
% 5 %!
k
0 = ( xG yG
1
1
(1)
2
1
xG yG )
: ( LA / G = LB / G ) F "
LA / G = m GA & vA / G
Univ-BECHAR
OC
' &!
LO = LG / O + LA / G + LB / G
LG / O = OG & pG / O
,
,
LMD1/SM_ST
187
i
LO / G =
x = d cos
'
A
x = d
'
A
y = d sin
'
A
sin
y =d
'
A
cos
LA / G = md 2
2
1
+ 2md 2
2
2
( 2)
= LB / G
LO = 2m a 2
x 'A y A'
* ! ( 2)
:"
LO = 2ma 2
2
2
0 = x A' y 'A
2
1
+ d2
2
2
)
16.5
#
- (
( )*! 1'!
! 9'! = &
&'
' '
#&
' &
#$ &/ ,?# M
. AZ
&!
/1
OXY 2 '
. T sin
T + P = ma
= ma N = m
T sin
T =m
r = l sin
: ; 5:
tg =
T sin
mg
sin
cos
cos
:O %
7 !
#/
=
=
.
m
#(< ! #
#5
, - #% "#
/2
l sin
mg
g
2
G#% A C % ! #% M C
LM / A = AM & p
AM = AO + OM = zu z + rur
AM = l cos .u z + l sin .ur
v = zu z + zu z + rur + rur = r u
0
v = v = l sin .u
p = ml sin .u
ur
LM / A = AM & v = l sin
0
: M C % ! #% A
uz
0
ml sin
&%
LM / A = ml 2 sin
l cos
0
2 &
( cos
.ur + sin .u z )
= # '
% ! #% '&'.
A &! % ! #% 2 &
"
M / A = AM & F :
5
!
0'!
%
: F '()*+,
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
188
F = T + P = ma
F = T sin
F =m
= ma N = m
l sin .ur
: AM >#,.
AM = zu z + rur
F =m
l sin .u
Z
A
l
uz
uz
u
M
T sin
ur
M/A
= AM & F =
l sin
m 2l sin
uz
0
0
l cos
0
M/A
( cos
LM / A = ml 2 sin
dLM / A
= ml 2 sin
dt
( cos
(1)
sin .u
% ! #%
.ur + 0
, :#&'.#%
&!
* ! I ,' #%
ur = .ur : 5 ) ,!
( 2)
sin .cos .u
dLM / A
=
dt
.ur + sin .u z )
:
dLM / A
= ml 2
dt
= ml 2
1!
#! 0' (
! 7
M/A
:17.5
-7%#!
:!
5- #
- &
! 2 & E7
B #
'. #
% ! #% M !
P + Fc + T = 0
tg =
A.FIZAZI
Fc
P
'
+%*' =
- /P
) ,!
.
2 & #! %
# & /1
! M ! "7 '
%#&
. /2
P + Fc = T
v2
tg = R
mg
m
Univ-BECHAR
R=
v2
g.tg
LMD1/SM_ST
189
120.103
3600
R=
9.8 0,176
"
R = 631N
Fc
:=
# ( !#/
:
d=R
B
. P2
AB L
d
,
R
&/
<
'
# &
' 91
' 1,59rad ,
:5.18
&/
t 1
'
# B 5 % :% !
BC L
P1
:
A
# & J & /3
.#$%#
&
#
5 !, 7
/</ <
d = vt , d = 1000m : 30s
:% '
P1 + P2 = M 1 + M 2 a
!
C
; B
(#.
: BC %
#,. - #%,
L
& !
x C%
P1 P2 = Ma
M = +L
+ xg + ( L x ) g = + L
P1 = M 1 g = + xg
dv
dt
P2 = M 2 g = + ( L x ) g
: !#/ )
2 gx gL = L
a=
7 !#/
dv
dt
Lx = 2 gx gL
dv
=x
dt
'&
?#;'
& #% x ?#;'
2g
x= g
L
2
x= L
3
2
3
x=a=
4g
3
a=
:
r2
2g
= 0:
L
!#/ )
x = Ae
A.FIZAZI
% !#/
2g
t
L
+ Be
#% & ,'
Univ-BECHAR
r1 = +
2g
L
?#;'
L
2
g
3
a=
:& '!
g
3
?#;'
2g
t
L
' !
2g
x= g
L
I ,! x = L
#,
*' +
#, #!
'!
#,
; r1 =
#,
F H %!
E7$ 2g
:#
L
#,
# <
E7
(1)
LMD1/SM_ST
190
t=0
x=b
#
v= x=0
'%@
'!' ! # 7
2g
t
L
2g
v=x=A
e
L
2g
B
e
L
:B
b = A+ B +
2g
L
0= A
*#
#(<,
) #,'
A=B=
2g
L
A=B
#//
e
2
; ch t =
e t +e
2
2b L e t + e
4
2
2b L
v = x = 2.
4
: ( 3)
#,
L
2
t
e
2
#' "
- #% 8
L
2
2b L
L=2
ch t +
3
4
2
2b L
sh t
2
:# $, % ' ,% )
ch 2 t =
b
2
( 2)
" #%
' !
( 3) #,
ch t =
2
3
I ,! x = L
5#%
(5)
6b 3L
"
' ! ( 4)
2v
4b + L2 4bL
2
( 4)
#,
(6)
( 6 ) ( 5) ' #, J ! . ch 2
$ '
( 3)
2b L
sh t
2
I ,!
L
4
v=x=
sh t =
- #%
; ch 2 t sh 2 t = 1
:=
v=x=
( 2) :
2b L
L
ch t +
2
2
x=
' &%
2g
J?! #%#
L
#' "
( sh ) =
: #'
x = 2.
'%#/
) ,! #
: 0 ( ch ) =
sh t =
2g
t
L
! ( 2 ) (1) ' #,
L
2
.B
t sh 2 t = 1 5 #!
L
6b 3L
sh 2 t =
2v
2
4b + L2 4bL
v2 =
b 2 + bL
2 2
L
9
ch 2 t sh 2 t = 1
:#$!
A.FIZAZI
0' #'
'
&
)#
Univ-BECHAR
#$!
* ! #$' &%
I ,!
,!
LMD1/SM_ST
191
2g
L
v=
2 2
L
9
b 2 + bL
b = 7m
: x *#;
x
@%
- #%
2g
x= g
L
* '!
dv 2 g
x g
=
dt
L
dx
2g
dv =
x g dx
dt
L
v
2
3
& . L = x <
#'
,%
2g
x= g
L
Dx
v2 = 2
gx
9 .
"%; 2 3
2g
L
r r0
=
z z0
z=r
a= r r
#/
2.
&!
+
@
,
,
P + R = ma = F
>
: #' #%
/</
) ,! /2
u + zu
az
r0
:
z0
&!
&% 7
D P = mgu z %
=7 P #$ &/
. R = Rr + Rz = R cos .ur + R sin .u z
' & & ! /A '
# B 5 % :% !
- (
F = Fr + F + Fz = m r r
A.FIZAZI
# # $ /1
r0
z0
#' & . z = r
#' /P
7 R
* !
!* ,
&! J?
ur + r + 2 r
ar
'%
#(< !
2 2
L
9
b 2 + bL
1
tg =
#,
19.5
(OM , Oz ) =
. 3
g 2
g
x 2 gx 2 b 2 + 2 gb
L
L
:
v=
2g
x g dx
L
1 2 g 2
v = x
2
L
+%
dv
2g
dx =
x g dx
dt
L
v.dv =
2g
x g dx
L
v.dv =
L = 12m := , : % '
)u
+ m 2r + r
)u
+ mzu z
(1)
mguz
mg ) u z
Univ-BECHAR
( 2)
LMD1/SM_ST
192
: #'
/</
?#;'
* ! ( 2)
@ #,
=m r r
R cos
&%# %
) ( 3)
) ( 4)
0 = m 2r + r
mg + R sin
(1) ' #,
=m
z0
r
r0
( 5)
uz
M0
u
z0
0
0
% ! #% r 2
&
2r + r = 0
:'.
( r ) = 2rr.
'
'%G
+ r2 = 0
- #% 9'!' ! #$!
v ( t ) = r ( t ) ur + r ( t )
(t ) u
+ z ( t ) ur
5 9'!' ! ( 4 ) #,
/3
2
te
#!% = P
:r = C 5
&
r 2 = C te
#/
v ( 0 ) = r ( 0 ) ur + r ( 0 )
(0) u
: 7
v (0) =
'%
:
r ( 0)
+ r ( 0)
( 0)
+ z ( 0)
- #% ) ,!
+ z ( 0 ) ur
'%G
-.
O 7 . z ( 0) @ r ( 0)
% - #% #! I ; V!
7$ #!' . 0
(#%
? ';! # 7
. r (0) = z ( 0) = 0
.% @
'%@
v (0) = r ( 0)
(0)
:H %
( 3)
A.FIZAZI
' #,
D r (t )
: %#'
r (t )
'
#,%'
(t ) = r (0) ( 0)
r ( 0 ) .r ( 0 ) . ( 0 )
(t ) =
2
r (t )
rv
v (0) = r ( 0). ( 0)
= 0 20
r
v ( 0 ) = v0 , r ( 0 ) = r0
r 2 = C te
J%#' #$
( 3) #,
Univ-BECHAR
7
.#,
!,
(t )
r (t )
( 5)
' '
#,
/4
( 4)
LMD1/SM_ST
193
R=
z0
1
! mg + m r "
sin
r0
* ! ( 3)
v02 r04 1
. =
r02 + z02 r 3
z0 r0
g
r + z02
D r (t ) = r ( 0)
B - #%, E7$% R I ,!
( 6)
2
0
A( r0 ,v0 , z0 )
5 #
#,
A( r0 , z0 , g )
!,
7$
1'!
'' ( 4 ) - #%, . ( ( t ) = C te )
:
v12 r04 1
zr
. 3 = 2002 g
2
2
r0 + z0 r0 r0 + z0
z
v12
= 2 0 2g
2
2
r0 + z0 r0 + z0
v1 = 2 gz0 : 7
2rr + A
2rrdr + A
2r
= 2 Br :#!
r3
2r
dr = 2 Brdr
r3
: t = 0, r ( 0 ) = 0 E< 5 #$
+%* 2 C% ( 6 )
r2
#.
A
= 2 Br + C
r2
r2 = 2A
1
r2
7 /5
!#
#,
%
" ?
A
= 2 Br + C
r2
( 7 ) : ! 9'!
'%@
C=
.
A
r2
,%
&! /6
B #$ # '
! C %#/
2 Br
:+%*' ( 7 )
#,
1
+ 2 B ( r r0 )
r02
:20
:> # '
DJ?
>#,.
#%
%,'
r y
z
, v y
z
, a y
z
' !
'
,' !
:- & - #% "
i
v&B= x
z = Bz
0
By
) (
F = q E + v & B = q Ek + 0i + Bzj
F = q 0i + Bzj + ( E By ) k
A.FIZAZI
F = mx + my + mz
Univ-BECHAR
Byk
(1)
:"' ! 5
F = Fx + Fy + Fz
'
# B (<, : % '%
( 2)
LMD1/SM_ST
194
: ?#;'
#! 9'!' ( 2 )
@ #, H</
(1) ' #,
&%#
mx = 0
my = qBz
mz = q ( E + By )
: #'
t = 0:
'%@
#%' @
,% 7 0!
x ( 0) = 0 , y ( 0) = 0 , z ( 0) = 0 , x ( 0) = 0 , y ( 0) = 0 , z ( 0) = 0
: ?#;'
mx = 0
@ #,
! '
x = C te = x ( 0 ) = 0
x=0
y=
x=0
y= z
q
Bz
m
y=
z=
q
E
m
z=
(8 ) ?#;'
z=
qE m
sin t + , cos t +
m qB
z=
sin t + , cos t +
# ,' #%
#,
=B
#,
q
J?!
m
mE
qB 2
(9)
'%@
#(< ! ,
'%#/
,!
mE
qB 2
cos t , sin t
sin t + , cos t +
t = 0 , z ( 0) = 0 , z (0) = 0
=0 , , =
mE
qB 2
: z ( t ) - #%
z (t ) =
?#;'
( 8)
z=
( 5)
(6)
(7)
q
z+ B
m
: ' #,
"' !
( 3)
q
Bz ( 4 )
m
q
q
mz = q ( E By ) z = E
By ( 5 )
m
m
: ( 4 ) #,
#$' &% y I ,!
my = qBz
mE
mE
cos t + 2
2
qB
qB
z (t ) =
* '!
mE
1 cos t
qB 2
a
z ( t ) = a (1 cos
: y ( t ) - #%
A.FIZAZI
* '!
# ! / D z I ,! ( 7 )
Univ-BECHAR
)
#,
. y (t )
#,
' #!
&%
LMD1/SM_ST
195
y = a (1 cos
y= a
y ( t ) = a ( t sin t )
a cos t
y (t ) = a (
sin
)
: #$!
x (t ) = 0
y (t ) = a (
sin
.0
, #
z ( t ) = a (1 cos
)
)
- X
@ #,
E7
z
2a
2( a x
A.FIZAZI
Univ-BECHAR
LMD1/SM_ST
257
Les annexes
"
Prononciation
Alpha
Bta
gamma
delta
epsilon
dzta
ta
thta
iota
kappa
lambda
mu
nu
xi
omga
omicron
pi
rh
sigma
tau
upsilon
phi
Khi JK
psi
!
Majuscule
) '( !
miniscule
"
$
&
)
,
/
1
4
6
:
<
?
A
C
E
G
L
N
#
%
'
*
2
5
7
;
=
@
B
D
F
H
M
O
258
Les annexes
2
!
(
# )
: #
:F
:V
()
:
F
F
F
i+
j+
k
x
y
z
F=
F=
F = F ( x, y , z ) : %
F = F ( r, , z ) :
F
1 F
F
ur +
u +
uz
r
r
z
gradF = F =
F
1 F
1
ur +
u +
r
r
r sin
F = F ( r, ,
F
):
()
Vx = Vx ( x, y, z ) ,Vy = Vy ( x, y, z ) ,Vz = Vz ( x, y, z ) , V = V ( x, y, z ) : %
Vr 1
V
+ Vr +
r r
= V ( r, ,
) ,V
= V ( r, ,
) ,V = V ( r ,
) ,V
divV = .V
Vr 2
1 V
1
1
+ Vr +
+
cos .V +
r r
r
r sin
r sin
Vz
y
):
Vy
z
i+
()
Vx = Vx ( x, y, z ) ,Vy = Vy ( x, y, z ) ,Vz = Vz ( x, y, z ) , V = V ( x, y, z ) : %
V
Vz
z
Vr = Vr ( r , ,
rotV =
V
Vx
V
+ y+ z
x
y
z
Vr = Vr ( r , , z ) ,V = V ( r , , z ) ,Vz = Vz ( r , , z ) , V = V ( r , , z ) :
divV = .V =
divV = .V =
Vx
z
Vz
j+
x
Vy
x
Vx
k
y
259
Les annexes
Vr = Vr ( r , , z ) ,V = V ( r , , z ) ,Vz = Vz ( r , , z ) , V = V ( r , , z ) :
Vz
rotV =
V
z
V=
ur +
Vr = Vr ( r , ,
) ,V
= V ( r, ,
Vr
z
) ,V
Vz
u +
r
rotV =
V=
Vr
V
r
r sin
r sin
(F) =
(F ) =
):
V +r
u +
V
r
r
Vr
u
F = F ( x, y , z ) : %
(F) =
2
2
F
F
F
+
+
x2
y2
z2
2
1 F
F 1
+ 2 + 2
(F ) =
r r
r
r
F
2
(F) =
2
2 F
F
1
F 1
+ 2 + 2
+ 2
(F ) =
cos .
r r
r
r sin
r
F
z2
F = F ( r, ,
2
F = F ( r, , z ) :
2
ur +
uz
r 2 sin
sin V
Vr
) ,V = V ( r ,
= V ( r, ,
r cos .V + r sin
V
r
r
V +r
F
2
):
1
+ 2 2
r sin
#
2
F
2
Vx = Vx ( x, y, z ) ,Vy = Vy ( x, y, z ) ,Vz = Vz ( x, y, z ) , V = V ( x, y, z ) : %
260
Les annexes
( )
V =
Vy
2
2
Vx
Vx
V
+ 2 + 2x i +
2
x
y
z
( )
V =
x2
Vy
y2
Vy
j+
z2
2
2
Vz
Vz
V
+ 2 + 2z k
2
x
y
z
Vr = Vr ( r , , z ) ,V = V ( r , , z ) ,Vz = Vz ( r , , z ) , V = V ( r , , z ) :
. V=
.V =
(V ) =
) ,V
Vr
2
2
2
1 Vz
1
V
+ 2z + 2
r r
r
r
= V ( r, ,
) ,V
2
2 Vr
V
cos
(V ) =
+ 2r + 2
r r
r
r sin
Vr
1
+ 2
r
2
V
2 V
cos
+
+ 2 + 2
r r
r
r sin
Vr
ur
2
z
2
V
u
z
Vz
2
2
Vz
uz
2
z
) ,V = V ( r ,
= V ( r, ,
2
2 V
V
cos
+ 2 + 2
r r
r
r sin
2
1 V
1
V
+
+ 2 + 2
r r
r
r
+
Vr = Vr ( r , ,
2
1 Vr
V
1
+ 2r + 2
r r
r
r
Vr
2
1
r2
1
+ 2
r
V
2
V
2
Vx
z
Vy
x
Vz
x
y
Vz
y
z
Vz
z
Vr
ur
1
r 2 sin 2
1
+ 2 2
r sin
V
2
V
2
+, ) * () !
Vx = Vx ( x, y, z ) ,Vy = Vy ( x, y, z ) ,Vz = Vz ( x, y, z ) , V = V ( x, y, z )
Vx
y
Vy
):
1
+ 2 2
r sin
:(3*3
Vx
x
Vy
261
Les annexes
./)
.
. /)
( x)
v=
:
1/ ( c ) ' = 0
2 / ( x)' = 1
4 / ( cu ) ' = cu '
( )
1/ x n ' = nx n
2/
1- x
1
'
9 / ( arctan x ) =
1 + x2
( )
1)
13/ ( ln x ) =
'
1
x
(x
19 /
34 1 25 /2
1
cos 2 x
6 / ( c tan x ) ' =
-1
8 / ( arccos xx ) =
'
1- x
-1
'
10 / ( arc cot x ) =
1 + x2
1
sin 2 x
(x
1)
'
log a e
1
=
x ln a
x
(x
0, a
0)
16 / ( chx ) = shx
'
1
ch 2 x
( Arshx )' =
1 2
14 / ( log a x ) =
0)
'
'
u
vu ' v ' u
'=
v
v2
12 / e x = e x
6/
." / 0
( )
'
11/ a x = a x ln x
( x )' = 2 1 x
(x
( x)
u=
c
cv
'= 2
v
v
5/ ( tx ) ' =
7 / ( arcsin x ) =
/ 123 /1
18 / ( cthx ) =
'
20 /
1+ x
1
'
21/ ( Arthx ) =
(x
1 x2
1)
22 /
1
sh 2 x
( Archx )' =
( Arcthx )' =
." 7
1
x
1
1
x2 1
(x
1)
(x
1)
1 2 8 39 2: ;< /3
262
Les annexes
j k_lmno _pqr
ghi d
dy dy du
= .
dx du dx
y= f
( x ) ef
u=
( x) d
y = f (u )
^_` abc
:^st
263
Les annexes
. 123 /1
C
f ( x ) dx = F ( x ) + C :
F ' ( x) = f ( x)
/
.
A
Af ( x ) dx = A f ( x ) dx /
f1 ( x ) f 2 ( x ) dx = f1 ( x ) dx f 2 ( x )dx /
f ( u ) du = F ( u ) + C
u = ( x)
f ( x ) dx = F ( x ) + C
/
.6 #
(a
0)
$ %
f ( ax + b ) dx =
1
F ( ax + b ) + C
a
! "#
7
xn 1
I/ x dx =
1
+ C, n
n +1
dx
II /
= ln x
x
dx
x
x
1
1
III /
=
+
C
=
arc
+C
arctan
cot
a
a
a
x2 + a2 a
dx
x a
1
V/
ln
=
+ C (a 0)
x 2 a 2 2a x + a
# 6
dx
ax
+ C (a 0) ;
VII / a dx =
ln a
VIII / sinxdx = cosx + C
x
(a
e x dx = e x + C
IX / cosxdx = sin x + C
XIII /
0)
x+a
1
ln
+C
2a a x
(a 0)
a2 x2
dx
VI/
= ln x + x 2 + a + C ( a 0 )
x2 + a
dx
x
x
VI /
= arcsin + C = arccos
+C
a
a
a2 x2
=
(a
dx
x
= ln tan +
+ C = ln tan x + sec x + C
cos x
2 4
0)
/2
264
Les annexes
dx
= thx + C
ch 2 x
dx
XVII /
= cthx + C
sh 2 x
XVI /
.1 2 3>? " @ A /3
:o ~h o_ Jt ~hmpra zaxm|a /a
j _lmr }_ ~pmo ra
d ~hmo t ghi x = ( t )
:^
(1)
f ( x ) dx = f ( t ) ' ( t ) dt
(1) y_x{ra Jt J_ra ~r ^ gh} rara y_hmKa ~
.o_mra h}
:Jpra zaxm|a /
x = a sin t _op j a 2 x 2 yra em o_mra ^_` abc
. a 2 x 2 = a cos t wo d
x = a sec t _op j x 2 a 2 yra em o_mra ^_` abc
. x 2 a 2 = a tan t wo d
x = a tan t _op j x 2 + a 2 yra em o_mra ^_` abc
a 2 + x 2 = a sec t wo d
: ^ _lmr hm}_ ^_mra
udv = uv
v=
vdu
:B C5D E F G3 /4
( x ) d u = ( x ) _` abc
265
Les annexes
.}a
y "+ ay '+ by = c :
a = 0, c = 0
C2
y "+ by = 0
y = C1 x + C2 :
C1
:J D "
b=0
. !
.
C2
C2
y = C1 sin bx + C2 cos bx :
C1
y = C1 exp
C1
bx + C2 exp
bx
"
.
0, c = 0
C2
C1
'
= a2
4b : &
y "+ ay '+ by = 0
:" K L "
r 2 + ar + b = 0 $ %&
y = C1 exp ( r1 x ) + C2 exp ( r2 x ) :
()
.
C2
C1
y = ( C1 x + C2 ) exp ( r0 x ) :
r1,2 =
+i
C2
, -
r1 = r2 = r0
+
C1
"
=0
()
r1,2
. / y " = 0, c = 0
. !
()
'
ay '+ by = 0
C
y" = 0
:"L L "
y = C exp
ay '+ by = c :
b
x :
a
266
Les annexes
y = C exp
b
c
x + :
a
b
, -
./
. !
:
y = C1 exp
y' = 0
b
x + C2 exp
c
"
y "+ by = c :
b
c
x +
c
b
'
267
Les annexes
6
"LL
cos 2
tan
cot
+ sin 2
sin
=
cos
cos
=
sin
cos 2
sin 2
=1
1
1 + tan 2
tan 2
=
1 + tan 2
=
N@; 3 1 25
cos (
) = cos
cos (
)=
sin (
)=
sin
sin (
) = sin
tan (
)=
tan
tan (
)=
tan
cot (
)=
cot
cot (
)=
cot
= sin
cos
= cos
sin
= cot
tan
= tan
cot
cos ( +
)=
cos
sin ( +
)=
sin
tan ( +
) = tan
tan
cot ( +
) = cot
cot
cos
sin
2
2
2
2
2
2
2
2
cos
= sin
= cos
= cot
= tan
a
2
a
1 cos a = 2sin 2
2
a
a
sin a = 2sin cos
2
2
2
a
1 t
cos a =
t = tan
2
1+ t
2
2t
sin a =
1+ t2
2t
tan a =
1 t2
1 + cos a = 2 cos 2
Les annexes
268
1
cos ( a + b ) + cos ( a b )
2
1
sin a sin b = cos ( a b ) cos ( a + b )
2
1
sin a cos b = sin ( a + b ) + sin ( a b )
2
cos a cos b =
tan p + tan q =
tan p tan q =
p+q
p q
cos
2
2
p+q
p q
cos p cos q = 2 sin
sin
2
2
p+q
p q
sin p + sin q = 2 sin
cos
2
2
p q
p+q
sin p sin q = 2 cos
cos
2
2
cos p + cos q = 2 cos
sin ( p + q )
cos p cos q
sin ( p q )
cos p cos q
ERRATA MECANIQUE
Corrections
Date
2009/10/15
:"
16 :
"
12.1 :
y=e
+ y0 !
:
y = y0 e
:
! "#
log y = log y0 + log e t
log y = log y0
d ( log y ) = d ( log y0 ) d ( t )
X= t
dX d
dt
d
=
+
dX = X
X
t
dy dy0
d
dt
=
t
+
y
y0
t
:+
y
y
= 0+ t
y
y0
15/10/2009
dt
t
:X = t $ "
:%"
y= y
y0
+t
y0
!"
+
)
t
Page 16
Exercice 1.12 :
t
t
Prendre dans lnonc y = y0 e au lieu de y = e + y0
Reformuler tout le corrig comme suit :
Aprs introduction de la fonction logarithmique dans les deux membres de lquation
nous obtenons : log y = log y0 + log e
Sa diffrentielle est :
dX d
=
X
dt
t
dX = X
t
d
dt
t
* "
dy dy0
=
y
y0
dt
t
y
y
= 0+ t
y
y0
y= y
y0
+t
y0
:"
2009/10/15
"
Vecteurs cours.pdf :
23 :
:
" # $%
&
' (
)$* V 1 .V 2 = V 2 .V 1 : ,
V1 +V 2 = V 2 +V1
:"
2010/5/21
"
Vecteurs Exo_Enoncs.pdf :
32 :
cos
15/10/2009
V 1 .V 3
V1V3
cos
31
41. 35
31
, cos
37,88
35,1
0,82
:/
Page 24
Lire
21/5/2010
V 1 .V 2 = V 2 .V 1 au lieu de V 1 + V 2 = V 2 + V 1
V 1 .V 3
V1V3
cos
Page 33
31
41. 35
31
, cos
37,88
+ +, $+ -+ + +"+ +& +
15/11/2009
40 :
35,1
0,82
+ +. / :"
"
Systmes de Coordonnes_cours.pdf :
S O>P 0 MN T
15/11/2009
:IE JKL
L Q O>P 0 MN r2
L 2S O>P 0 MN R
Page 41
Remarque : Pour couvrir tout lespace en coordonnes sphriques, nous admettons les
variations :
Lire :
de 0 ,
de 0 ,
de 0 2
au lieu de :
de 0 ,
de 0 2 ,
de 0
26/11/2009
94 :
:"
Mouv Espace_Cours.pdf:
: (i , j , k ) (ur , u , u ) 2 3
: (i , j , k ) (ur , u , u ) 2 3
45
45
17.3
18.4
67 :
. /" :FGH
16.3 1 ,0
17.4 1 ,0
("
:"
Mouv rectiligne_Cours.pdf:
a=-0.01x : 0"
"
a=-0.04x :!
Page 95
Lire : Rappelons les deux relations 3.16 et 3.17 entre les vecteurs de la base (ur , u , u ) et
ceux de la base (i , j , k ) :
Au lieu de : Rappelons les deux relations 4.17
et 4.18
Page 197
Page 204
Fx =
Ep
x
= 4x + y
Fy =
Ep
y
=x
Fz =
Ep
z
= y
Fy
Fx
=
y
x
+1 = +1;
Fx
F
= z
z
x
Fy
Fz
=
y
z
0 = 0;
1= 1
20
7/1/2010
206 :
3 4 :"
"
Travail_Energie_Cours.pdf:
:
: (29.6)
Fx =
Ep
x
=-4x+y
:
Ep
Fy =
F = ( 4x+y).i+(x-z).j-y.k
: rotF = 0 )& E p ( x, y, z )
Fy
Fx
=
y
x
+1 = +1;
Fx
F
= z
z
x
=x-z
Ep
Fz =
"
" F
0 = 0;
#$ %
&
Fy
Fz
=
y
z
' (
1= 1
.
7/1/2010
= y
"
Page 174
Exercice 5.7
Dans lquation 2 lire m2 au lieu de m1
Dans les quations 2 et 4 lire
au lieu de
7/1/2010
175:
0(
:"
"
Dynmq pt mat_EXO_Corrigs.pdf :
10/1/2009
:7.5
m1 ! m2 6 ( 2 $ 4
!
6 ( 4 2
$4
Page 212
Pour les cas cits dans cette page il faut lire : Lnergie mcanique (au lieu de potentielle)
20
208:
"
Travail_Energie_Cours.pdf:
1
1 2
Ec = k .x A2
k .xB = E p :6 (
2
2
1
1 2
Ec = k .x A2
k .xB = E p :!
2
2
3 4 :"
Page 206
1
Ec = k .x A2
2
au lieu de :
1 2
k . xB = E p
2
1
1 2
Ec = k .x A2
k . xB = E p
2
2
20
211+210:
3 4 :"
"
Travail_Energie_Cours.pdf:
$4
(nergie de loscillateur):
231 .( l % -
- - . /!0 -!1 ) -!
( ) 12.6
.-!1 T
$
23
6
=&
)0
.O -
&
/ 0
$8 9
"
P 4 ,5 !
("
: - ;0
1< . 7
:
E p = mgz = mg (OH ) = mg (CO CH ) = mgl (1 cos )
v = l .u :
,!
! @0
! > ?
N
H
( )
!! !
6 !
&) A
!! !
:- ?
1
EM = E p + Ec = mgl (1 cos ) + ml 2 2 = C te
2
g
:B C 02 =
23 /, 5 ml 2 6 (41.6)
l
=0
+2
2
0
mgl (cos
E p = Ec
mg ( z0
1
cos ) = ml 2
2
2
0
4!
.! ,
= 0
"
" ?
1
z ) = ml 2
2
#$ - " D
!3*
: >
(43.6)
cos ) = 0
(cos
(quation du mouvement)
( "
(41.6)
2.C te
, K= 2
ml
:B C (42.6) 0
+2
(42.6)
'
(1 cos ) = K
: (?) 11.6
EM = 0
ur
()
12.6
=&
z0
: ( :-
0
(43.6)
2
0
(44.6)
sin = 0
Page 208
on a :
1
EM = E p + Ec = mgl (1 cos ) + ml 2
2
Divisons lquation (6.41) par ml et posant
= C te
+2
2
0
(6.41)
g
, lexpression de
l
(1 cos ) = K
(6.42)
2.C te
O K =
est une constante dtermine par les conditions initiales. Si
ml 2
on prend par exemple 0 = 0 pour 0 =
, dans ce cas et daprs la figure
6.12 (a), on a :
EM = 0
E p = Ec
1
cos ) = ml 2
2
mgl (cos
mg ( z
1
z0 ) = ml 2
2
+2
2
0
(cos
cos ) = 0
(6.43)
2
0
sin = 0
(6.44)
( rad )
10
),
lquation scrit :
2
0
=0
(6.45)
= cos( t + )
(6.46)
sinusodal de pulsation
T=
, et de priode :
l
g
=2
0
(6.47)
("
13/1/2010
63:
13/1/2010
:"
"
Mouv_rect_cours.pdf :
v = v0 t + v0 !
v = at + v0 :4.14 $ 4
Page 65
Page 175
Exercice5.8
Sur la figure (b), remplacer f
s , mqx
par f c
15/1/2010
175:
0(
"
Dynmq pt mat_EXO_Corrigs.pdf :
f c +* f s ,mqx
8.5
!; 4 ( ) 3 8
:"
8/10/2010
"
Vecteurs cours.pdf :
22 :
V1.V2 =
1
V 1 + V2
2
V1.V2 =
8/12/2010
:"
V1
1
(V1 + V2 ) 2
2
V2
V12
V2 2
Page 23
V1.V2 =
au lieu de
1
V 1 + V2
2
V1.V2 =
1
(V1 + V2 ) 2
2
V1
V12
V2
V2 2
13.2
6 (
:"
23/10/2010
12
"
Les incertitudes cours.pdf :
10 :
y = nu + pv - qw + k
y
=
y
u
23/10/2010
u+v
y= n u+ p v+ q w :
u+
!
v
u+v
v+
"
t
9.1
t :
12.1
Pages 10 et 12
y = nu + pv - qw + k
Et lquation 1.12 devient :
y= n u+ p v+ q w
y
=
y
u
u+v
u+
!
v
v+
u+v
"
Page 16
Exercice 1.10 :
Prendre les valeurs absolues comme suit :
C1
C1
C2
C2
C
1
1
=
+
C
C1
C1 + C2
C2
C1 + C2
:"
23/10/2010
16 :
"
Incertitudes_EXO_corrigs.pdf :
:
C1
C1
C2
C2
C
1
1
=
+
C
C1
C1 + C2
C2
C1 + C2
:10.1
(0 <(
243
Lexique Franais-Arabe
LEXIQUE
Franais-Arabe *
/I
Franais
A
Abscisse
Absolu
Acclration
Action
Aire
Algbrique
Altitude
Ampre
Amplitude
Angle
Angulaire
Anneau
Application
Arc cosinus
Arc cotangente
Arc sinus
Arc tangente
Artificiel
Atmosphre
axe
Azimut
()
! "#
$ "#
! "#
$ "#
% &
B
Bar
Baromtre
Barre
Barycentre
'( "
* ! ()
# #
C
+&)
Candela
Capacit
Caractristique
Cartsien
Centre
Champ
Choc
Cinmatique
A.FIZAZI
% #+*
#
#
+
C.U.Bchar
244
Lexique Franais-Arabe
Cintique
Circulaire
Classification
Classique
Coaltitude
Collision
Colonne
Communicant
Composantes
Compressible
Condensateur
Conservation
constante
Contact
Continuit
Convention
Coordonnes
Cosinus
Cosmique
Cotangente
Courbe
Courbure
Creux
Curviligne
Cyclode
Cylindre
,+
-&
+
.
+
+
#
++
/0#
$/ &
() 0
" 1
21
0+ 3
!
%& #
$
4& &
5& &
%& &
%
&
D
Degr
Degr centsimale ou
Celsius
Degr kelvin
Densit
Drivant
Drive
Diagonal
Diagramme
Diffrentiel
Dimension
Discussion
Disque
Divergence
A.FIZAZI
C.U.Bchar
"
,
&/#
+
+
+
0#
6
6
)
7
(/
+
6) &
8 )
+
LMD/ PHYS1/ SM_ST
Lexique Franais-Arabe
245
Dynamique
E
%
:
Effectif
Elastique
Electrostatique
Elment
Elongation
Energie
Entranement
Equation
Equilibre
Equiprojectif
Equiprojectivit
Erreur
Espace
Exerc
Exponentiel
Expression
Extrieur
&#
5 ;# * :#
;#
&
)
+
:
<
<
= 7
5(
+
%
F
%7+
>,
)
%
)
9#
Figure
Fluide
Fond
Fondamental
Force
Frottement
G
% ?
?
% +&@
+
< &
A +
+
%& +
+
Galilen
Gaz
Gomtrique
Giration
Glissement
Gradient
Grandeur
Gravitation
Gravitationnel
H
%
%&
%&
Harmonique
hlicodal
Horaire
A.FIZAZI
C.U.Bchar
Lexique Franais-Arabe
246
%
%,
Horizontal
Hydraulique
I
!
Incertitude
Inclin
Incompressible
Inertie
Initial
Instantan
Intensit
Intrieur
Isol(e)
3
,
+
++
%, +
%&B * %$
+6
%7+
()
K
? #
Kilogramme
L
*
Liaison
liquide
Loi
Longueur
Lumineuse
,
: &)
, (
M
&
Manomtre
Masse
Matriel
Matire
Matrice
Maximal
Mcanique
Mesure
Mtre
Mobile
Module
Mole
Moment
Mou
Mouvement
Moyen
Multiple
#
+
+
/
% $
9&#
" )
9
"
* +6 *
:
#
- (
N
% $&
Normale
A.FIZAZI
C.U.Bchar
Lexique Franais-Arabe
247
;/
Notion
Nutation
C&
O
Oprateur
Ordonne
Oscillatoire
!
@
P
Parallle
Paroi
Particule
particulier
Permittivit
Perpendiculaire
Pesanteur
Phase
Plan
Plane
Plaque
Plein
Point
Polaire
Position
Potentiel
Pousse
Prcession
Presse
Pression
Principal
Principe
Produit
Projectile
Propre
Proprit
Pseudo force
Puissance
Pulsation
+
87
D /&
+
*+
D
/ *
E/
/
&
)
>)
+
*>(
: #
+
"#
'(
,
+
5+
/ D)
% D
7
)F6
.&
Q
%
Quadratique
Quantit
A.FIZAZI
C.U.Bchar
Lexique Franais-Arabe
248
R
)- &
/ +
Rayon
Raction
Rectangle
Rectiligne
Rduction
Rfrentiel
Relatif
Relation
remarque
Repre
repos
Rsultante
Retard
Rotation
Rotationnel
Roulement
7
>
% &
)1
F &
:#
G
:
+
+
+*A +
S
% &
Satellite
Scalaire
Secondaire
Seconde
Simple
Sinus
Sinusodal
Solide
Somme
Sous multiple
Sphre
Stabilit
Statique
Superpos
Surface
Symtrie
Systme
)
&0
&0
!
%
!
5
#
:
!#
E
$&
$&
T
$
+
Tangente
Temprature
Temps
A.FIZAZI
C.U.Bchar
Lexique Franais-Arabe
249
%(
$&
Terrestre
Thorme
Tonneau
Torseur
Trajectoire
Translation
Travail
Tube
$&
!
&
! &
U
$&
+
+
Uniforme
Unitaire
Unit
Universel
V
'
'
Variable
vari
Vase
Vecteur
Vertical
Vitesse arolaire
Volume
Volumique
A.FIZAZI
5
F
* 6
% )6
E
%
C.U.Bchar
250
Lexique Arabe-Franais
LEXIQUE
Arabe-Franais *
H%
/II
Franais
%&B
%, +
9#
0+ 3
7
%(
! 3
%
instantan
Initial
Frottement
Coordonnes
Rduction
Terrestre
Incertitude
Fondamental
Puissance
Stabilit
Continuit
Cylindre
Collision
Convention
Artificiel
Maximal
Horizontal
Cintique
Universel
Ampre
Tube
Conservation
Courbure
Glissement
Translation
Oscillatoire
&
+
21
% &
% $
%
#
!
$/
5&
<
!
&
&
&
&
&
@
!
Bar
Tonneau
Simple
Dimension
Divergence
Roulement
Gradient
A.FIZAZI
(:
C.U.Bchar
+
+)* A +
A +
LMD/ PHYS1/ SM_ST
Lexique Arabe-Franais
251
H%
+
+
+
Giration
Rotationnel
Gravitationnel
Quadratique
Ordonne
Nutation
Acclration
Equiprojectivit
Classification
Application
Diffrentiel
Classique
Contact
Coaltitude
Symtrie
Remarque
Equilibre
Harmonique
%
!
#
C&
<
-&
(/
+
" 1
.
$&
F &
:
%
I
0
&0
&0
Constant(e)
Secondaire
Seconde
A
D
Pesanteur
Algbrique
Produit
Paroi
Entranement
Sous multiple
Particule
Atmosphre
Sinus
Cosinus
Sinusodal
5+
+
5
!
!
%
2
Volume
Volumique
Mouvement
Champ
Hlicodal
A.FIZAZI
%
#
%&
C.U.Bchar
Lexique Arabe-Franais
252
H%
Anneau
J
% 7
87
7
= 7
Extrieur
particulier
Proprit
Erreur
+
Circulaire
Intrieur
Pousse
Exponentiel
Degr
Temprature
Degr kelvin
Degr centsimale ou Celsius
Rotation
Gravitation
,+
%7+
+
+
+
+
&/#
+
,
+
: +
%& +
"
D
% D
Propre
Principal
Liaison
Raction
*
/ +
()
Angulaire
Angle
Temps
Horaire
:
%&
"
,
:#
liquide
repos
Vitesse arolaire
Surface
Amplitude
Capacit
Scalaire
permittivit
Azimut
Vertical
A.FIZAZI
E
(% $
( /0#
E
)
)
% )6
C.U.Bchar
Lexique Arabe-Franais
253
H%
K
Pseudo force
Intensit
Vecteur
Figure
)F6
+6
* 6
#6
8
+
/
/
!
Choc
phase
Plaque
Solide
.
Pression
Lumineuse
'(
, (
Energie
Prcession
Phase
Longueur
Module
)
+
/
"
* +6 *
$
$
$
Tangente
Cotangente
Expression
Incompressible
Moment
Inertie
Arc sinus
Arc tangente
Arc cosinus
Arc cotangente
Relation
Dynamique
Statique
Cinmatique
Altitude
Travail
Colonne
Elment
A.FIZAZI
++
"#
$ "#
! "#
$ "#
)1
9
:
#
+
&
C.U.Bchar
Lexique Arabe-Franais
254
H%
L
?
% ?
Gaz
Galilen
Abscisse
Torseur
Espace
Action
Effectif
$&
5(
%
: &)
/ D)
8 )
* ! ()
)
)
)
% &
)
+&)
)
" )
Loi
Projectile
Disque
Barre
Polaire
Diagonal
Fond
Satellite
Candela
Force
Mesure
9
% #+*
Cartsien
Masse
Densit
Sphre
Potentiel
Quantit
Electrostatique
Cosmique
Kilogramme
&#
%&B * %$
%
:
Instantan
Cyclode
Mou
>,
,
%,
Fluide
Inclin
Hydraulique
A.FIZAZI
#
#
0#
#
: #
#
5 ;# * :#
;#
%& #
? #
C.U.Bchar
Lexique Arabe-Franais
255
+
+
&
+
Matire
Matriel
Manomtre
Principe
Retard
Mobile
vecteur
Mtre
Superpos
Equiprojectif
Perpendiculaire
Variable
vari
Compressible
Moyen
Somme
Creux
Rsultante
axe
Diagramme
Rfrentiel
Composantes
Centre
Barycentre
Elastique
Aire
Trajectoire
Rectangle
Rectiligne
Plan
Drivant
Drive
Plane
matrice
Plein
Multiple
Elongation
Exerc
Absolu
Equation
Oprateur
A.FIZAZI
H%
G
9
F
!#
<
+
*+
'
'
++
7
>
#
#
#
#
:
6
6
E/
/
- (
C.U.Bchar
Lexique Arabe-Franais
256
Isol
Repre
Notion
Grandeur
Baromtre
Presse
Condensateur
Caractristique
Discussion
Uniforme
Courbe
Curviligne
Parallle
Communicant
Position
Mole
Mcanique
H%
;/
+
'( "
"#
/0#
6) &
$&
4& &
%& &
>)
*>(
9&#
:
% $&
.&
% &
)- &
$&
$&
D /&
&
Normale
Pulsation
Relatif
Rayon
Systme
Thorme
Permittivit
Point
M@
% +&@
Gomtrique
+
+
5
Unitaire
Unit
Vase
A.FIZAZI
C.U.Bchar
262
Annexes
# !"
Prononciation
Alpha
Bta
gamma
delta
epsilon
dzta
ta
thta
iota
kappa
lambda
mu
nu
xi
omga
omicron
pi
rh
sigma
tau
upsilon
phi
Khi IJ
psi
Majuscule
miniscule
!
#
%
(
+
.
0
3
5
9
;
>
@
B
D
F
K
M
"
$
&
)
,
1
4
6
:
<
?
A
C
E
G
L
N
263
Annexes
2
(
"
" )
: "
:F
:V
'(
:
F
F
F
i+
j+
k
x
y
z
F=
F=
F = F ( x, y , z ) : $
F = F ( r, , z ) :
F
1 F
F
ur +
u +
uz
r
r
z
gradF = F =
F
1 F
1
ur +
u +
r
r
r sin
F = F ( r, ,
F
"
):
"
'(
divV = .V =
V
Vx
V
+ y+ z
x
y
z
Vr = Vr ( r , , z ) ,V = V ( r , , z ) ,Vz = Vz ( r , , z ) & V = V ( r , , z ) :
divV = .V =
Vr 1
V
+ Vr +
r r
= V ( r, ,
) ,V
= V ( r, ,
Vz
z
) &V = V ( r ,
Vr = Vr ( r , ,
) ,V
divV = .V
Vr 2
1 V
1
1
+ Vr +
+
cos .V +
r r
r
r sin
r sin
):
Vz
y
Vy
z
i+
"
'(
"
Vx
z
Vz
j+
x
Vy
x
"
Vx
k
y
264
Annexes
Vr = Vr ( r , , z ) ,V = V ( r , , z ) ,Vz = Vz ( r , , z ) & V = V ( r , , z ) :
Vz
rotV =
V
z
V=
ur +
Vr = Vr ( r , ,
) ,V
= V ( r, ,
Vr
z
) ,V
Vz
u +
r
rotV =
V=
Vr
V
r
r sin
r sin
(F) =
(F ) =
):
V +r
u +
V
r
r
Vr
u
F = F ( x, y , z ) : $
(F) =
2
2
F
F
F
+
+
x2
y2
z2
2
1 F
F 1
+ 2 + 2
(F ) =
r r
r
r
F
2
(F) =
2
2 F
F
1
F 1
+ 2 + 2
+ 2
(F ) =
cos .
r r
r
r sin
r
F
z2
F = F ( r, ,
2
"
F = F ( r, , z ) :
2
"
ur +
uz
r 2 sin
sin V
Vr
) &V = V ( r ,
= V ( r, ,
r cos .V + r sin
V
r
r
V +r
F
2
):
1
+ 2 2
r sin
"
2
F
2
"
265
Annexes
( )
V =
Vy
2
2
Vx
Vx
V
+ 2 + 2x i +
2
x
y
z
( )
V =
x2
Vy
y2
Vy
j+
z2
2
2
Vz
Vz
V
+ 2 + 2z k
2
x
y
z
Vr = Vr ( r , , z ) ,V = V ( r , , z ) ,Vz = Vz ( r , , z ) & V = V ( r , , z ) :
. V=
.V =
(V ) =
) ,V
Vr
2
2
2
1 Vz
1
V
+ 2z + 2
r r
r
r
= V ( r, ,
) ,V
2
2 Vr
V
cos
(V ) =
+ 2r + 2
r r
r
r sin
Vr
1
+ 2
r
2
V
2 V
cos
+
+ 2 + 2
r r
r
r sin
Vr
ur
2
z
2
V
u
z
Vz
2
2
Vz
uz
2
z
) &V = V ( r ,
= V ( r, ,
2
2 V
V
cos
+ 2 + 2
r r
r
r sin
2
1 V
1
V
+
+ 2 + 2
r r
r
r
+
Vr = Vr ( r , ,
2
1 Vr
V
1
+ 2r + 2
r r
r
r
Vr
2
1
r2
1
+ 2
r
V
2
V
2
Vx
z
Vy
x
Vz
x
y
Vz
y
z
Vz
z
"
Vr
ur
1
r 2 sin 2
1
+ 2 2
r sin
V
2
V
2
*+ ) ) '(
):
1
+ 2 2
r sin
:(3*3
Vx
x
Vy
u
u
266
Annexes
- (
( x)
v=
:
1/ ( c ) ' = 0
2 / ( x)' = 1
4 / ( cu ) ' = cu '
( )
1/ x n ' = nx n
2/
1- x
1
'
9 / ( arctan x ) =
1 + x2
( )
1)
13/ ( ln x ) =
'
1
x
(x
19 /
+ , -./01 + ,2 /2
1
cos 2 x
6 / ( c tan x ) ' =
-1
8 / ( arccos xx ) =
'
1- x
-1
'
10 / ( arc cot x ) =
1 + x2
1
sin 2 x
(x
1)
'
log a e
1
=
x ln a
x
(x
16 / ( chx ) = shx
'
1
ch 2 x
( Arshx )' =
u
vu ' v ' u
'=
v
v2
14 / ( log a x ) =
0)
'
'
12 / e x = e x
6/
. )*
( )
'
11/ a x = a x ln x
( x)
u=
( x )' = 2 1 x
(x
/01 /1
c
cv
'= 2
v
v
5/ ( tx ) ' =
7 / ( arcsin x ) =
18 / ( cthx ) =
'
1 + x2
1
'
21/ ( Arthx ) =
(x
1 x2
20 /
1)
1
sh 2 x
( Archx )' =
x2 1
1
'
22 / ( Arcthx ) = 2
x 1
(x
1)
(x
1)
0, a
0)
267
Annexes
j k_lmno _pqr
. 4 5 + , 6./07 ,8 9: /3
d y ghi d y = f ( x ) ef u = ( x ) d y = f ( u ) ^_` abc
:^st
dy dy du
= .
vmhwxhr voy z_p{m|_} df yx' = yu' u x'
dx
du dx
268
Annexes
4
44
"
- /01 /1
C
f ( x ) dx = F ( x ) + C :
F ( x) = f ( x)
/
.
A
Af ( x ) dx = A f ( x ) dx /
f1 ( x ) f 2 ( x ) dx = f1 ( x ) dx f 2 ( x )dx /
/
f ( u ) du = F ( u ) + C
u = ( x)
f ( x ) dx = F ( x ) + C
.5 "
'
(a
0)
f ( ax + b ) dx =
$ %
1
F ( ax + b ) + C
a
.
I/ x n dx =
! "#
6
" 5
n 1
x
+ C, n
n +1
dx
= ln x
x
dx
x
x
1
1
III /
= arctan + C =
arc cot + C
2
2
a
a
a
a
x +a
1
dx
x a
= ln
+ C (a 0)
V/
2
2
2a x + a
x a
1
dx
x+a
= ln
+ C (a 0)
2
2
2a a x
a
x
dx
= ln x + x 2 + a + C ( a 0 )
VI/
x2 + a
dx
x
x
VI /
= arcsin + C = arccos
+C
2
2
a
a
a
x
II /
ax
+ C (a 0) ;
VII / a dx =
ln a
VIII / sinxdx = cosx + C
x
(a
(a
e x dx = e x + C
IX / cosxdx = sin x + C
XIII /
dx
x
= ln tan +
+ C = ln tan x + sec x + C
cos x
2 4
0)
0)
/2
269
Annexes
XV / chxdx = shx + C
dx
= thx + C
ch 2 x
dx
XVII /
= cthx + C
sh 2 x
XVI /
.+ , 0<= /> ? /3
:o ~h o_ It ~hmpra zaxm|a /a
j _lmr }_ ~pmo ra
d ~hmo t ghi x = ( t )
:^
f ( x ) dx = f ( t ) ' ( t ) dt
(1)
(1) y_x{ra It I_ra ~r ^ gh} rara y_hmJa ~
.o_mra h}
:Ipra zaxm|a /
x = a sin t _op j a 2 x 2 yra em o_mra ^_` abc
. a 2 x 2 = a cos t wo d
x = a sec t _op j x 2 a 2 yra em o_mra ^_` abc
. x 2 a 2 = a tan t wo d
x = a tan t _op j x 2 + a 2 yra em o_mra ^_` abc
a 2 + x 2 = a sec t wo d
: ^ _lmr hm}_ ^_mra
udv = uv
v=
vdu
:@ A2B.C D .E0 /4
( x ) d u = ( x ) _` abc
270
Les annexes
-./HI5
.}a
y "+ ay '+ by = c :
a = 0, c = 0
C2
y "+ by = 0
y = C1 x + C2 :
C1
:K B
.H
b=0
. !
.
C2
C2
y = C1 sin bx + C2 cos bx :
C1
y = C1 exp
C1
bx + C2 exp
bx
"
.
0, c = 0
C2
C1
'
= a2
4b : &
y "+ ay '+ by = 0
: L.M
.H
r 2 + ar + b = 0 $ %&
y = C1 exp ( r1 x ) + C2 exp ( r2 x ) :
()
.
C2
C1
y = ( C1 x + C2 ) exp ( r0 x ) :
r1,2 =
+i
C2
, -
r1 = r2 = r0
+
C1
"
=0
()
r1,2
. / y " = 0, c = 0
. !
()
'
ay '+ by = 0
C
y" = 0
: M .M
y = C exp
ay '+ by = c :
.H
b
x :
a
271
Les annexes
y = C exp
-./HI5
b
c
x + :
a
b
, -
./
. !
:
y = C1 exp
y' = 0
b
x + C2 exp
c
"
y "+ by = c :
b
c
x +
c
b
'
272
Les annexes
-./HI5
6
MIM5 -O>9H0 + ,2
cos 2
tan
cot
+ sin 2
sin
=
cos
cos
=
sin
cos 2
sin 2
=1
1
1 + tan 2
tan 2
=
1 + tan 2
=
cos (
) = cos
cos (
)=
sin (
)=
sin
sin (
) = sin
tan (
)=
tan
tan (
)=
tan
cot (
)=
cot
cot (
)=
cot
= sin
cos
= cos
sin
= cot
tan
= tan
cot
cos ( +
)=
cos
sin ( +
)=
sin
tan ( +
) = tan
tan
cot ( +
) = cot
cot
cos
sin
2
2
2
2
2
2
2
2
cos
= sin
= cos
= cot
= tan
a
2
a
1 cos a = 2sin 2
2
a
a
sin a = 2sin cos
2
2
2
a
1 t
cos a =
t = tan
2
1+ t
2
2t
sin a =
1+ t2
2t
tan a =
1 t2
1 + cos a = 2 cos 2
Les annexes
273
1
cos ( a + b ) + cos ( a b )
2
1
sin a sin b = cos ( a b ) cos ( a + b )
2
1
sin a cos b = sin ( a + b ) + sin ( a b )
2
cos a cos b =
tan p + tan q =
tan p tan q =
-./HI5
p+q
p q
cos
2
2
p+q
p q
cos p cos q = 2 sin
sin
2
2
p+q
p q
sin p + sin q = 2 sin
cos
2
2
p q
p+q
sin p sin q = 2 cos
cos
2
2
cos p + cos q = 2 cos
sin ( p + q )
cos p cos q
sin ( p q )
cos p cos q