Musurgia Universalis - Tomus 1 Et 2 (Kircher)

ATHANASTI KIRC T?
O T
FVLDENSIS E SOC IESV PRESBYTERI
MVSVRG
VNIVERSALIS S I V E
MAGNA
ARS
CONSONI ET DISSONI
IN X- LIBROS DIGESTA-
n0fUm doarina
S
^ZnTt
ic.cnna/umma
>&
var.etate traditur ,
Philofophia, Muficcque
tam Theoricje.quampraaicse
admirand* Confoni,& Difibni in mnndo.adeoquc
Vn.uersa Natura vjres effcftufque.vti
noua ita percgrina variorum fpeciminum
,
cxniDitioncad nngulares vfus.tum
in omnipccne&cultatc,tu.n potiflimum.
mPhilolog.a Mathematica.Phyfica,
Mechanica, Medicina, Politica,
Mcraphyuca , Theologia apcriuntur dernonuraritur,
, &
Tomus I,
Pulfareccrtantpleftra
Viitorjrepens
Cicada.fraftam
voce fuppleuit fidens
Faclitm Eunomif
& Artftvxit txgimm Vttcmm
t
OH AE , x T rpographia Harrcdum Prancifci Corbclletti. Anno Iubiljti . MDCL.

" "^"J^m*
^1 mmMMMMBiMUMMflHMHHMMkMMNMMMMMk>
SVPERiORVM PERMISSV.
'..
SYNOPSIS
MVSVRGIAE VNIVEKSALIS
IN X. LIBROS DIGESTAE.
Quorum {eptem primiTomo i.Reliqui tresTomo z.comprehenduntur.
atem.effetftufque demonitrat.
foni natuialis Genefin,naturam,& prOpriet
.
I iher I VbifrHicK ,
foni artincialis,fiue MuficJe prim am inlfcitutionem,

propagationemque inqmrit.
her II t&ticHf ,
motuum harmoni;orum fcientism per numeros, & _ouamMufic.im Algebrai-
I
Liber III. Artthmcticm

cam docet _ . .
,/' ,. ,. ...
.
Gcomttricus, iriteruallorum confono-difibnorum

onginem per monochordi dnuiionem__
liberlV
p '
Geometricam,Algebraicam,Mechanicam, lnultipliav-netate ollendit.
InilrumentQrum omnis generis Mulicorum ftrucftiiram nouis expenmentis
aperit .
I iber V 0't*mcHt ,
nouam.& demonltratiuam me-
berVL, Ucltthsticm, componendartim omnis generiscantUenajtim
producittconunetq.quicquid circa hoc negotium curiofum,r_riim,cSc arcanum
I
'
thodurn
e
veteris Muficx cum modernainflituit , abufus detegit , cantus
i -u VII
Libervn. Diai^^ comparationem ,
apent , qua ad patheticse Muiics*

E cc ieflafticidignitatemcommendat, methodumqiie
perfeclionemtandemperueniripoflit. ....,/..
imperitus.ad per-
. i .
iher
lLi.er VIII
v.n, Mitlficuc.
J
nouam artem Muftrithmicam exhibet.qua quiu.s etiam Muficje
aamcon1 y 0ri e. n dinotitiambruitemporepertingerepofsit,continetqueMiificara_.
f
PlanglpfsiamMufarithmicampmnibuslin-
Combinatoriam, Ppeticam, Rhetoxicam.
suis nouo artificip adaptat . -
H*gitm ,reconditiora totius Mufic* arcana

.
.
producit ,-continetq; Phyfiolog.am confoni ,

.
&
Liber IX.'
'
djg-onip^tereaMagiamMufico-medicam^PhQnoc^nipticamfiueperteaamdeEcho,
dpctrinam^Nciiam Tubptum oticorum,fiue auricu-
q ua menfuranda.qiia conltituenda
laritim fabricam;ItemStattiaruni.ac
aliorum Inflrunientoiriim Muficorum Autophono-
curiofis.ac nouisexperien- *
rum (feu per fe fonantium) vti& Sympathicorum ftnicftuiam
tijsdocet. QuibusadneaiturCrypto!p;,taMu(:ca,
qua pcculti aniniiconceptusin di-
ftansperfonosmanifeftantur. '.'-''*_ ,
Liber X. 4mI<_i, decaclwrdpn naturae exhibet,qtiP Deum in j Mujidorum Elenientaris.Coeleft.s,

refpexifle per i o.gradus.veluti per i o.Matu-
Archetypi fabrica ad Muiicas propoi tiones
rse Regiltra demonftratur
"1
Regiftrum j. SymphonifmosElementprum.fiueMulicamfclementarern.
mfltix.bus.eftecl.bufq.
Regiftruma. Coelorum admirandam Symphoniam.inmot.biis, ,
|
Phyfico.Medico.Chymico negot.o.
Regiftrum 3. Lapidum,Plant .rum,Animalitim,in
;
Reiiftrum 4. Muficam Microcofmi cum Megacofmo.idelt niinoris

cum maior. mudo. I
femaniteftantem. ?
Regillrumf. Mtificam Sphigmicam.fiue pulfuumin venisartenfqtre e _hibet.
1
Regiftrum-. MuficamEthicaminappetitufenfitiuo.&rationJieliiceiceritem. . ,
Regiftrum 7. Mufica Politicam.Monarchica.ArirtPcratica.Democratica.Oecnnpmtca. j

Regiftrum 8. Mufica Metaphyfica.fiue Potetiarti interiorii ad Angelos,ct
Ueu coparata
j
Regiftrum 9. MuficamHierarchicam.fiue Angelorum in 9 chorosdiftnbutorum.
natura concentuiu -J
Regiftruni ip.Muficam Archetypam, fiue Dei cum vniuerfa
Indtcachordo P/alttrio Vfallam tibi

Digitizedby the Intemet Archive
in 2012 with funding from
University of North Garolina at Ghapel Hill
http://archive.org/details/athanasiikircherkirc
,
Bau 4(3* ^5* * ** *#*j* ieqP0tiat rf^S* <* #* **** o <" Pft ^nfc ^gg
tSjy^^**^*^*^*^*^ *^ tff# WKa? ^tf *&Jf

5
JtSb* **" *Sfe
Kiefe
SERENISSIMO PRINCIPI
LEOPOLDO
GVILIELMO
ARCHIDVCI AVSTRIAE.
Magno Tcutonici Ordinis Magiftro Belgij ,
& Burgundias Gubernatori,8cc.

)"N4 .. . .
Domino mto Ckmentifsimo.

' '
'
g
. .. '
Vicam & Felicitatem precatur.

A?H AK AS 1VS K 1RC H E KlP S
i Societate lefu ,
I ST I T fe confpe&ui fulgentiflimo Se-

renitatis Tv^ Ars Magna Con-
soni, ET DlssONi,quopotitTimum
tempore plus nimio divlonates ChrifHa-
nae Reip mores adtranquillumpacisco*
centum reuocat T V A & Imperij Rom. ,
& magnorum Principum parens Germania Confbnum .
fine diffono,diiTonum fine c6fono fubfiftere nequaquarru

pofTe Devs, Natvra, Politice, docet Devs .
O P T. M
A x. in fapientiflfima moderatione mundi, dum_>
numero difhnguit omnia, pondere fblidat menfiira defi- ,
nit, quid aliud nifi Harmofbe omnibus numeris abfoluti

cxplet officiumPNATVR^ obftetricantis manus huius
opefreta,in abditis rerum fibi commifTarum fibris, quid
noii
v
non molitur ? P L 1 TJ c E denique in temperandis Impe-

rijsipopulifque in felicitatis fines dirigendis* hanc vnicam
ceu magiftram,& direcTricem adhibet; nec miru: eft enirn
haec fbla ordinis difciplina ,rerum amufsis aclionum hu-
,
manarum bafis, conferuationis mundanae fulcimenturru -

T SerenissimePrinceps tria haec egregijs facino-
ribus,& virtutibus repraefentas',dum clementise iuftitiam ,.
pietatem fbrtitudinj modeftiam magnanimitati in trjo

,
peclore confentientes contemplamur y harmonieus quip-

petotus es,& Harmofta admirandus, no corda modo fub-
cUtorunr,fed6c hoftium ita rapis,vt qui moribus,ac religio-
ne fepe diffonant, tibi tamen arTecT:u,ac voluntatibus cpn-
fonent Vim enim diuinam A'r**r, &vniuerfi conccn-
.
tus erTe^lricem participatis vos Principes , vt ficuti Deus

per illam coeleftia fimul, &
terrena concordat haud fecus ,
vos Populos Regibus,regna regnis admirando foedere co-

pulatis, Aemuli quodammodoSc Vjcarij diuinitatis.Quod
fi cceleftium orbium fbnitu Socraticae Sirenes fupremo
Opificilaudes decantabant,par effet,vtin bonorum -quoq.
Principum laudem vniuerfi generis humani ora laxaren-
turjfed,Vt aiebat ille,genus eft Mufice, exquifitifTimaîntus
canere;quod praeftantes Harmoftae arte ,nos ea neceffitate^
vtimur,dum impares commentandis Serenitatis Tyje fin-
gulariftimis meritis deuoto illa filentio celebramus
, Ego .
vero qui Aegyptij inftar Memnonis,no femel radijs muni-

ficae Serenitatis T v je ad cantum fum excitatus ,
nae ipfb
faxeo Memnonio durior effem, nifi beneficentias T v & fa-
ne regiae perpetua grati animi fide vtcumque refbnarerro.
Vale Caefareae Domus ornamentu, Germaniae Columen,
Belgij deliciumjPrincipum Hxeplar, Artis magne, confbni
&diflbni Typusvnicus.
Romae 8. Decemb. itty
AL
.
AL SEHENISSIMO
L E O P O L D O
ARCIPVCA D*AVSTRIA
Sopra r Arte grarode del Confbno , e DhTono
DEL PADRE ATANASIO KIRCHERIO
C A N Z O N'-,
DELL ILLVSTR.MO T ECCELLEN. M0 SIGNORE
,
P O MPEOC OLONNA
PRINCI PB DI GALLICANO,
wj^p^ IGNOR tpt, cbe frh bellici Brumenti ,
')
|gj{ ^ gfl Perfar lecure altuofitttro mengraui
gg ^3 ^ %i vty* *d afcohar vocijoaui ,

SSf&iSliS Bdempi il cor di mufici gomenti ,
E forte in vn mo&rando, e manfueto%

ll nobiifeno in fimih dthtti ,
Fai , ch'in te riconofcano ifoggetti
D'Amore, e ttmor mifto vngiogolieto ;
Ben e ragion , che fe di muftcatte

AT anasio oggi maijpiega
fampieXZ*
Alnome tu%che tarttoi mondo apprelâ^
Suo profondo faper facri U Carte .
lion $ muftcafol quella ycVvdiamo ,
Ma tutto quelloycbe fodora , e tocca ,
E tutto cib mai proua la bocca ,

, che
Cfo chiamtam gujio , * quanto mai vediamo ,
Mwfi vriuomo , vn.ediftzJo , v w/to >
i cfo *w<* <///^ o , * A c/b/ difpiace

Sappi Signor , rfr V tuufica, che tace,
Cto cVvno alletta , efaltrQinodfabbvoUo',

S'ac.
; ,
S'accorda eogli vmor di que!,che mlra,

Cib cbs porge diletto , e fa armonia . I
M* allaltro paiconuien , cbe noia dia ,
Se coi Juoift difcqrda , e'i vqlga ip ira ,
Quinci e nel volgo quelprouerbio ttato

*
CfcV M"/o/ gvft j t:\fakm par tale ;
Epocovale il bellonaturale,
Se daihcehio per tal nott vienftimato.
De eolor poi . c &/ <fr//' A&urro $ vago,

Echi 1'aborre e al verde 1'occbia inuita- ,
,
Altri ve, cui la porpora $ gradita y

Altrilafdegna, ed e del gtallopago .
Qrdi, $ignor,nel grembofuo Natura

In prima alcunt principai colori ,
r
lnfembtanz,a de quai li quattro vmori
lnneflb nell umana Cnatura .
Or come quefliinvarimodimijii
Fan di diuerjivmor forme infinite ,
Cosi a nco quei di forme colorite
Da nuoue misJion fan nuoui acquifti .
Bfefra quelle miHion cbefanno

VroporZjione armonica saccorda
Voccbio deWuom conquei color concorda ,
Efe non vi Ji troua , in odio sbanno
JDegli odori, efapor lifteffo intendiy

E neldar noia advn 1'odor , cVapporta
Diletto aU'altro,h contemplar ti porta >
Et iui occulta muftca comprendi .
Vuom conofch'io , che purpurina rofa >

v
Perauuenturas'odorarglioccorrey v \
Vicin periglio difua vitacorre, '
.. . 1
*Tal diffonanZA e feco uu nafcofa , - o^

$el
. : , . : ,:.
Selfeguace d Ippocrate
'
, e Galeno ,
Nelfuo curar la mufica intendiffe :
E co i fuoi Budi inuefligxr fapeffe

Le varie note di Natura appieno
S'auuederia con nofiri minor dxnni ,
Che nonfitolgon da contrxrij i mali ,
Ma quelle confonxnZjS naturali
C'b$l rtmedio col mxl vedria cogli Anni
Vedrix corriil Reobarbxro condttce

Seco , e dxl corpo u nan toglie la bile ,
Perche con effa ha qualita fimile ,
Ecosi l'egro in fanitX riduce .
Corpoftn cui lepra auuelenatdfcrpe,

Mefchin/epriuo d'ogni aiuto umano ;
Quando nolpuote aitar medica mano,

Fattopietofo allora } il
curx vnferpe .
J)i Vipera il Velen, Vipera appianx .
E lo Scorpion rimedio allo Scorpione
E fe mxi vien peliifera ftagione ,
Peflifer Rofpo dxlla peftefana
tfuWe perche quell armoriia concorde

Ck'efra'lrimedio, el male infiem gli vnifct
Quinci e poi, che 1'ejfetto partorifce
Dtfeco trar cib , chc coWuom difcorde*
CValtro e , cbe confomnZ*%J,a fxlute,

Nata dxl mifio dvri altaltro vmore ?
E ch'ahro e quel,chi rsca affxnno al core
Che qualita difcordi, e diffotutc ?
Or viflo aurai per tutti cinque ifenfi,

S'xigta narrati in primx aggiungi il tatto
Che quanto maifu difenfibil fxtto
/iiconfono , & aldiffbno pcrtienfi

Cui
, . ,,,
Cuipiaceil freddo } c chilcaldo diletta :
Chipmfano e linuemo , echi laJiatCi
da chtfon cofe aride affettate ,
d alcontrario chifvmide affetta
Efe miriam le qualith feconde >

Chi'1 durotocca volentier, chtlmolk*
Euuichi l'afpro } e' l noderofo ejiolky
E <l chi fon cofe Itquide gioconde
*Tutftfon rini d'vnifieffb fbnte

Ma troppo lungo forfe il mio dir fortt 3
Se gli altri pregtfuoi fguijfe ancorct ,

E lefue laudi appien facejfe conte ,
jiTANAS 10 fara , chelmio dir corto

^fifupplirafuelandoaltt mifieri
Alvolgo inprima incogntft, mh <verij
Onde 1'ingegnovman rimanga ajforto,
AT anasio quellvn, cui non safcondi

Cofa,ch efcritta in idioma alcuno ,
Onde comparttrpuote a ciafcheduno

Le piu ajtrufe notiîe e piu profonde $ ,
Colui , chefenZji auer prouato i rifchi
Defpor se fiejfo stfar colk tragitto ,
Appieno sa del portentofo Egitto

Le piramidt efporre, e gli obelifchi
Dillo tu Roma h chiper lui fon noti

,
Di tanft muti fajji ifenttmenti

Varlinle fcuok, e le remote genti
Or fattericche didiomitgnoti,
Ei qutgii ordini armonici , che ferba

Dijpieghsra, nelfuoprodur la lerra t
Ei l vnion pacifica , e ia guerra
Deglianimai frhlor, 4'erba conerba.
Nel
. ,; ,
JN/V/ ricco regno poi de tninerali,

V fabrica Natura opre ammirande ,
di quai confonan%e memtrande
Graui noti%je auranmo i naturali.
Qome comparta allvn Valtro Elemento

Sua qualttade , e comeindi poi pajji
Con'*4goUt*\ armomofipaffi
A far de miBi il nobtle concento
Diranne. E come dagli Eterei campi

Di que'bei corpi ornati difplendor$
Con ordinato, e flabilc tenore
Influendo qu\ giu , fcendano i lampi
BcomeinfinfalendoalCreatore
Dal contemplar h mufica creata j?
Nonjitroui quagtu cofa animata y

Cbe non canti-, anco muta, ilfuo Fttttpre.
Come con mffabile arynoni*

Queldiuino Ternario in vn ivnifca ,
E come la nofir' Animafruifca

igfuelbene eterno \n fomma mehdia .
Or cbe ritarda omai la nobil mano ,
Che Xilluflxi fatiche ancor nonfpiega f

Mia Mufa in nomevniuerfal tiprcga,
Cb'd noi le doni ; Hor nonjialpriego vano,
Mdfentogid , ch'i fortunati lini

Ad vtile commune il torchiopreme
Goda omai Roma,c le prouincie eHreme
Gli fpiegati concentij alti }
e diuini
Vu LEOPOLDO magnanimofratantot
Ch'A T anasio iapprcfta i dottifogli,
Con orecchio benigno odi , ( accogli
( Qualunquegle) della mia M**fi H CAt^ *
. . , . -
LVSVS MVSICI HONORI SERENISS. ARGHIDVCIS EXHIBITL

Fuga Tctraphona fuprafcx VocesmuficasinfubDiapafon cum Diapentc, in Dts
pentc,&
U*
in Diateflaron pjacct Jconcinit Qyinta Pars in decjmis cum
; In qua (
Baffo, Potcft ctiam diuerfis modis , Vbcibus tranfponi, decantari, & &
&
prarcipue duobus modis fubiequentibus ,
S.
S. "
Sv s.
J f 1 ' J.
Vi U at Vi uat Viuat LEOPOL DVS,

In Diatcflaron , in_j J, s, s. , s.
Diapcnte , &
in ukzrr/OZ"!!,!.!'"^^
Diapaso cii Diap y tc,gf %
'^^^^^^^Î^^^^S^^S^^j^S^ZZ
__ff
InDecirnis.fiv u; i
s, s . i
inTertijs,
Vi uat Vi uatViuat LEOPOL DVS.
Logogriphus mutlcus in forma Canonis hypmrJKi-contrario motu.
s
=e
::_==:$: -* =^:
___^_____.-___ --- a_
ma te nequit cat inclyta virtas

2{efolutio Logogriphi
FAma L AteRE nequit Mlcat VT SOL inclyta virtus.

y\ <Vi
In Mulurgiam siue Art~m , magnam Confbni,&, Diflbni

Viri Eruditiisimi P. Athanasij Kircherij e Soc.Iefii
Petri FracifdValentini Virii\omani Qanon Quittitifg} cu paneltbera Senisuocih,
Uberaêif f;:i;T;"H
Ecce confoni,& diilbni praeeepta,*HGc lege librii.dottus mufurgus e-
ris.Eccc confani,& diflbni praeceptajHuc lcge librfi dodtus mufurgus eris

Bin Cin
Cano n Quinis, & th*"-* ^*l^y^'TM ^^4''4 "4-"g^T''^ *^Î ~^^Tr**y , * '
cum Pa
Parte iibera fe-#-*m
Senis Vocibus. fcZ-lM
Ecce conlbni.cSf diffo nipMec^pta, Hunclege_
C in A in
jj.
fc
.4-.-.J
i & p j
G
t
C
t^
.
^..-L...L..._L,._^--A---}-=---^---i.-~---t. --]--
)Ui
-J^.=.-t 4-.+ -m
j.

Z-.lZ.ZllZ.^mZZj&Y.
librum,dod.usrauiurguseris/ doctus doclus mufurguc fiis,
;
P R AE T I O L F A
AD LECTOREM
/ njnquam ccrte , in hoc noftro inftttuto , illttd Lucrctij <verum
jj3 efie tognoui
Velut vnda crudicur vnda

Kgt& <y &$ Sic varia exagicanc tumidas moliminamences,
^b$i5?s5|^5b! Lufirum iam labttur , LeElor bcneuole , quo Opus infcriptum
SJ^S^SpJkkS A7t S *%* AGW A Lucis , ft) Vmhr*, quo omma ta , <ju*
ad Zyifust^vtfibttiumq.affeclionem^^vmbrarum rationem emotumentumque , hoc ejl,
ZJifus Scientiam, quouis modo reuocart poterant, tnnumerd rerttm vartetate infiru-
Ctii comprehendentes, luci pubtiat pro ingenij nojlri moiuto exhibuimus. Quod qutdem
Opus,cum a 2{epublicd Ltterarid nonfniftro oculo exceptum ejfe tntellexertm, continuo
antmum peregrinis idets pragnantem fubiens nouorum femper parandorum cupido,hoc
e(iardenttfstmum inuafit deftdertum tAcufticen <vifus Sociam , ftue auditus offici-
nam, part argumento, pari rerum 'vbcrtate, ft) copia pertraBare ;fiquidem paralleta
quadam comparatione tnfiituta,cum infignem ad ffonfo-
quandam Lucis, ft) ZJmbr*.
num,ft) dijfonum affinitatem, adeoque lucem nthil aliud, tjudm Confonum qutddam
ocutts,<vmbram ijero nefcio quid oculis dtJfonum;ex <vtriufque tamen mifcelld,mten-
tam a Tâtura tn ^Mundo concinnitatem,infignemque harmontam nafct.reperirem ;
non adeo parturtenti ingenio difficilefuit, omnia Lucis ZJmbrotque arcana mytleria,
Confono, ft) Dijfonoper quandam anatogiam applicare fed in dtfficultatum occurren-
,
tium exhaurtendarum modo ft) ratione , hic Ttyodus, hic Sattus .
Habet entmfientiafoni non minits exporrecjos, quam lucts, phyiaElenorum fuoru

fines ft) recejfm prorfus reconditos,(efr hucufque tnaccejfos.quos <vtfuperarem, dtct tjix
potefi,qudm tncredibiles labores exanthtandi fuerint , quantum infacultate fubtiii,ft)
ardudfuertt tn priftctpia Jua genuina refoluenda,defudandum . Vicit tamen taborem
omnem ingens,
ffi impertafus tn huiufmodi latentis natur& thefauris prdfautandis ,
antmt tmpetus,ft) innata propenfio ; quafaclum e(i,-z>t mhil in(entatum,nihil inex-
ploratum reUquerim,qito adconcepta tandem njota pertingerem,Dccupartitum ttaque
Opus ( quodtuxta analogiam quandam ad Lucem ft) ZJmbram os4rtem Magnam , }
Confoni, ft) Diffoni , Mufurgiam ZJniuerfalem nuncupam%s)occ<epimus in qua

fiue ,
tanquam indecachordo quodam eutaUtcofonorum origintm,ft) propagattonem tnf- ,
gnemque ix ijs emanantem 'varistatemfdum exhtbemus, hoc prajens cx Conjonis

Dijpntf confiitutum tandem emcrft Organum, in 7(egtJirorum ordinibus mirandum,
&
quod htfce decem itbris ob oculos pontmus curtofo Le&ori qui ijt mentem noiirampe- ,
nitusperfpiciat, tottus Operis Idsam hic apponendam duxtmus .
Cum ttaque ad intimos phonofophtas recefsus perfeEle dtgnofcendos , ft) <*d altam
Encydopedt* mujic<e Jabricam paris profitndttatis fundamcntts opus ejfet, eaque fine
perfettd organt acufitci phonicique notitia tacere diffictle foret ; hinc ante omnianjiua
dttloram organorum anatomia nobts temanda fmt, <TJt quofine tot in aure meaius,tot
pJfa,tot C'irttlagines,tot Jom *voafque femitas;qua tntenttone, totin tarynge neruos > ft)
ptufcuiosfoni njoctfquc genitoresâtura prouida ordtnauerttyvnde magnam tllam f.

\\ 2. norum'>*
. . . ,
I* R /E F A T I O I.
mrum iiuerfftalem, vccumque affeEtionem, tum in corporum folidorum colltfione , n*
Liqer I. m animaltum phomcis organis e\ucefcenlem fagax natura deduxerit , -veiuti ex ana-
tomicoquodam fonte cognofcerem; Qu<e qutdem omviafuse traElat Pri mus Liber, in
quo punfoexaUamturn hominis, ttim ammalmm ad <yotes d naturd prdinatorttm
anatomiam expiicauimus
Quontam 'vero fonos huiufmodi inconditos , ft) ara*.r*< in ordtncm redaEios g^
,
x*T!TiVi/f>fWj' tnfyllabas, <verba, periodos di/imEios } fucceJ?u temporum humana

exooiimt mduftrta, <vtt hinc tn humana 2(epubltca linguarunt atque idtomatum , ita
ex carporui fonororum ajfeEitombus,acutt grautfque mteruaiia foni, tottus harmonix

emanattit arigo. Qu<e omma Secundus Liber fuseprofequitttr;in quo de prima Arti-r
&iq$H
fctpfe *~Mufic* poefiofque o.rigtne,de prtfcorum infirumentorum, tum primis mundi
Uomintbfis, tum iebr<eis Gr<ectfque <vfitatorum fabrica, @T infirumentts traElatum
efi . Cum <vera hmufmodi fonos fme numeris , q] propartionibm minime concipi poffe
cognofcerern\ hinc abdittor-es nu>merorum fcienit* latebras ftrutatus, mhil non egi,quo
fmgnlorum fontes,ft} origtnes deteEias, atque irrefragabtltbus demonftrationum argu-
hxbtt III.
ment is wunttas ob oculos ponerem (furiofi LeEiorts i quod\,\bevT$rii\is apte pr<efiat;m
quo de ^varijs numerorum harmoiiicsrum formis, ed,quafier( potuit.maxtmd diltgen-
tta , traEbauimus .
(fum pr<eteredfoporum faentiam , magnam Geometric* fcienti*
partem (ibt rv.endtcare notaremjhuius fultus fubfidto, njarias corporum fonororum aj-
fe&tones,tu nernorum Jidtumque feEiione nmatus fingulorum in
;
theorica Mttfica ra~
per <xzriam monachordidtuifion.em ? a[fignare conatus fitm.q*LiberQuat-
Liber IV. ttonem
tl\s(quem ftf ideo Monochordon, fiue Geometrtam muficam <vocamus)maxtmd <va-.
rietaie prafiat ; \eftabat , <vt qu* in frxcedentt libro *<* tV $;/ <varte cony
Ljber V; templatusJueram.m praxin tandem rcdigerentur;pro.dijtquc Liber Q\ilnz\is 1 qui.totit*s
fymphoniurgt* fiue melothefias fundamenta,mteruallorum rite concinnandorumratio-.

nes,\jf methodos, mnumerabd} rerum vartetale ex hihet , in quo quicqusd in melothe-
tica arte rarum>tnfolitum,abftrufum , nounm> ingemofum ,multiplfci rerum coptaper
paradigmxtum exquifitorum fpecimina traEiatum reperies
Cmn -vero mhd tam abdttum atque abftrufum in pr<ecedentibsts,quod infirumentis.

aptart nonpoffe cognofcerem.Organicam Muftcamfiue tnfirumentorum fabricam or-
dttus, latenfesfub finguhs proportionum affeEitones, eorumqtte rite diuidendarum con,-
cinnando.rumq.methodii,almq,int}umera,curiofaprorfus t hucufq.d nemine fi Mer-. ^

excjpids, tentata machnatione exhibuimus; qu omnta Sextus Liber aslendit
Liber VI. fi nn ^
Quptiiam rue,ra magnam tnter A-dufcos,de primatu Mufit<e Veterum,^ Moder-
r .. - n4,controuerfiam agtmri <vtdebam,hinc Septimum Libru condtdimus; in quoparal-
lela quadam comparatione,tum tum modern<e mufic* naturam proprieta-
-veteris , ,
tumque affeEiiones exponimus;Patheticam ^Muficam mfiauramus,nouam Chroma-

[icarum Enarmonicarumqômpofttiprmm methodum ante hac inuifam, inauditamq.
docemus, ISerbo.qmcquid in tottus muftc* ambitu infolens, rarutn {$ reconditum non
Jyrombus yfedm arte tPAagifiris,ijfque fummis, ft) peritijftmis toto hoc libro exhibe-
mus Quare omnes,qui regulas hoc Itbro pr<efcrtptas animo fuo altius imbiberint,breui
.
tempore non ad perfeftam duntaxat componendi nottttamfed f$ ad reconditiorem iU

lam Mufic<epartem,qu<e admtranda quadam <vtrtute,(g) energiaprope dimna bomtt
pes in qupfcunque ajfcEius rapiat, agitetque,ptruenturos confido
Ve*
;
AD LECTOREM.
ZJerum tnim 'vero , ne hoc Optts infolorum Muficorum gratiam concinnaffe <z/i-
deremurfed hanc ngfiram mcthodum inpr<tcedentibus tribus libris pr<efcriptam al-

<nl
itfjimam,^) Vmuerfalem methodum,quantunt humani ingenij limites permitterent,

vrotraheremus ; hmc ûfurgiam mirificam inuenimus,quam Q&auus Eiber docet; jjfy t y^jt
Quo (fombtnatori<e artis fubfidto per mufarithmos orchematicosnouamartem,@) ante
hac d nemtne ,quod fctam, tentatam,^Mundo exhibemus;ea recondtt<e artis machtna-
tione inftiwtam^fvt quilibet exiguo tempprisfpacio, etiam Muftc<t quantumms impe-
ritus ad ptrfiBam componendi notittam peruenire poffit Cuius quidem fpecimen , .
pr<eter complures maxim<e authoritatis,<p dignitatis njiros ,hic 3(om<e,primus fumma

omntum admiratione exhibuit 'Bernardinus Roccius Cyriaci Cardinalis 7{occij nepos,
Prxlatus dignifftmus,omntbus naturx talentis infirucJus^quodfuolocopofitumi^vtcon-
templetur Lctlor, fuadeoImo <vt latepatentem hutus tnuenti amplitudinem <-vberius
.
demonfiraremus; artem ad totius Orbts principcs linguas, fcil. Latinam, Gr<tcam .

Hebraicam,Chaldaicam,Syriacam,Arabtcam;Samaritanam,Aethiopicam%Armem
cam,Germanic~i,halicam,GaUicam,Hifpanicam, /Uyricam,ea methodo accomodaui-
mus, <vt nullagens, nulla tffet tam peregrina ~Natio qu<e huius artis freta fubftdio
t non
doclas, (t) elegantes compofitiones fuo idtomate infiitutasperficere pojfet.
*Netamen hoc tnuentum Lhpis,<vt dtci folet, ft) Tonfortbus notum,publicato<z>ftt

<vilefceret;htnc recondttiorem iHam,ft) K<tU\i%aT^n,'vtpole folis Principibus,ft)fummis
*Uirts, Amtctfue referuatam methodum confulto omtfimus Latent pr<tterd fub no^ ,
ftrts htfce Mufartthmis arcana qu*dam non Muftcis tantumpropria ,fed (%) abdita
qu<tdam,ft)inacceffa hucufque fienttarum,artiumque Qhymu, ft) Medicin<erecondi-

ttorisfemtnaria ; qu<tfuo tempore in njberrimos frutlus luxurtatura nihil dubito ;pr<t'
tered occafwne hunts tnuenti,tn aliud muito excellentius , quo pari aufu eptfiolas quo^
1'tbet charafiere ft) iingua,qud fub Ctelo ei~l,confcrtbere,ft) eadem methodo fcriptas in-
telligere pojfttfinadimusfed cum h*c,Dto dante.parttcuiart Operi referuemus , hic tan*
tumea innuiffe ftfficiat .
Porro cum carpento longe fublimiori,qudm qao Triptolemum ferunt ,per fingnlos re-
L ..
1X
rum naturalium ordtnes clafefque deiatus,admirabile illud fiderei mundt cum terre-
fln connubtum,attentius conftderarem,adeaque nihiiin intimo mundan* molts recefiu t

quod ex Confono,($f TJtffono ftte compofttionis principia,^) elementa non haberet , re-
perirem;nouam Confon t,(efr DiffomMagia architeBatus fum,qua Nonus Liber ex-
htbet ; in quo pofi cattfarum Confoni , ft) Dtffoni fcrutinia , quam in medtco negotio >
in animi affecltontbus concitandis efficaciam ttMufica haheat,ofiendttur;prodigioforum

fonorum ex omnium temporum hi/iorijs coiiettorum rationes enodantur : Phonocampti-
ca fue refiextt <vocts, hoc e(i,Echusfcientia ex imisfundamentts integro libro eruitur
Ottcorum tubotufiue auriculartum noua fabrica mdtcatur;Echotcciontce in TrincipH
palatijs exercenda docetur, altaque multa qua natur*
, qud artts mtracula per fonum
patranda aperiuntur,Automatum tnfirumentorum,Organorum hydraulicorum,alia-

rumque machinarum fetpfis perpetuo /onanttum fabrtcd, rvnd cum Cryptologia , qua
abfentibus arcana animi confilta,per fonos multtpltci ratione indtcantur , exhtbtntur t
Sguttomnta ^Nonus.^vt dixi Ltbero fiendtt,quemque ideo Magiam Confoni tlt) Diffo^
nt non mconcrue nuncupautmus .
Cum denique eZtfisficam nihil aliud efie , qudm tylatone tf8e<t4Ztfit,irwM<m

t f } hoc
P R AE F A T I O I.
hoc eft^rerum omnium feriem,^) ordtnem fare,aduerterem;pr<eterea Mundum hunc
fcnftbdem nibil aliud ejfe contempiarer ,qudm luculentum quoddam myfiuumq; tn de~
Y cem Entium generibus decachordon,quo Condttor Saptenttjftmus Confono-dijfonorum

commiftione,boc eJi,harmonica proportione <-vfus, admtrandam illam rerum ommum
harmoniam,{t) concordtam, quam omnes hucufque Phtlofopht fatis admtrari nonpo->
tuerunt,produxit;DccimuLibru.codidimus,in quo per decem'TSJatur<eSymphontflmos y
*veluti qu<edam magni huius mundani Organi %egt(ira harmonicam rerum omnium
tvnitatem,demonftratumus . Vides enim hic in eiementorum mtJiura,exaEi<im qud-
dam rerum ex Confono-diffonis conflatam Symphoniam ; in Ccelorum admirando
conjenjtt abfoltttifftmum harmonicarum proporttonum fyfema; in humani corporisfa-
brtca,politko mundo,iAngeiico,diuino,mirum harmonicarum proportionum ordinem,
altaque tnnumera, qu<e T>t dixi, Decimus Itberfuftjjime oftendit . Isjjque hoc conten-
tus,modos q) raliones infmttaui , qutbus ad fecretarum Arttum , Phyftcte , Medicmx ,
Qhymtte, Logk<e,<JM'athematk<e,M'etaphyfic^TheoiogU adytadoarmonkarum propor-
tionum fubfidiofagax phdofophus pertmgere pojju Atque h<ec eft ^Mufurgi<t nojlra
, ,
Vniuerfalis Summa, qu<e <-vt adportum deftderatumfeiictbusEurispertingeret , tnfl-

gnes non defuere promotores ,imprimis Auguftijftmus tuxta, ac SapienttJJimus Impera-
tor Ferdinandvs IJ/.TDominus nojier Ciementiffimus,qutpro ingenio,quo poliet,maxi-
tno^ft) in tanto Principe prorfus raro,igf infolito ,qud conftiijs, qud auxtiijs eximiepro-
momt ; Ffuic accejfn Serentjfimus Leopoldus Archidux AuHrU , qui %) ^Marti {$ ,
AdinerujB ex <equo addtEius, <z>ltimam non immerito manu largafua muniftcentia>.

huic operi impofuit,cui proinde ob beneftait in totam pofteritatem coiiatu,<eternu nos ob-
fatemur Profuit $) inter coeceros 7(pman<e Z/rbk Principes , S xcelletijftmus

jlnEioi .
Dominus Tompeim Coionna , Princeps Gabiom ~vulgb G allkani;omni iiteratur<e ge-

nere excultus ;
qut cu i\Jobdicatem fanguinis non aiia ratione melius, quam fctenti*
h<eredttate exomandxm ducat,ob fltm<nii zeium,qno fcientiaru nuilo non tempore pro*
mouendaru,ardet-.omne< merito m fui admirationem,ffl amorem raptt\Qitdm -uaria\
autem fctentt* fuppettectde inftru&o ingenio poile.it , erudtta tila Ode tetraftycba /ta-
lico concinnata idtomate,quam operi pr<efximus,iucuienter demonjirat.Acceflerunt hi-<
, pr<eftatriii Roman<e Vrbts Steufcoru

fce canatibus nofiiis -varia fubftdta , qwbus
Oputhoc exornatufuam ni faiior exifliwationem ap*d pofteros fat fuperq. tuebttur ,
Quod Ji -vero liuidions ingenij Momt contra id furrexerint ; id eo animo ferendu

eft
,quo ftrre cogutur tj omnes:,qui pari conatu tnfiimulati. animum generofum, ad alta
qu<euis,(eJJ fubiimia continub eretiu intenttiq habent^t proinde <-viits, fefr" abteUt ani-
mifemper reputartm,huiufmodi rvelltcationes,fg} morftuncuias magnopere curare.Suf-
jfjctat mtht f<efiris,Archiducis aiiorttqfummoru Principu iujja pro ingenij meitenui->,
tate explefse.qui <z>ti adhacincitarunt,ita quoq.fub eoridem patrocimo ab omni Mo~
morum liuore tutos nos fecmofq. perjiituros conftdimus . Si deniq. quicquam laude in,
hoc Opere dtgnum octurrerit, iili,dqw omnia profluxeruntfDeo wt <f'T <vnice , ryt
$dfcribatMfyelirn. . Vale \ >
'
'

-
... . .
. .: '
J " " '.
J* 1! i
.":' -'.-"'
, .. : -: -
' \
*:
i
' :*'. - . - - * t
:
'- '"'"'"'!.,
_
~t 'i*
' " .
- V . !
'PRAE-
. .
P RAEFATIO II,
Ad eruditos Muficarum rerum ProfeiTores
|VM iam dudum inperpetua Mufici negotij agitaciono
S^^5 confticutus , totius Mufics ionge lateq. exporrectu. ambi-
tu exactius trutino, vehementer miratus fum,nemine tam
C^ll^
jjfcgJJx^
illuftri feculo exticifle, cjui omnium communiflimam Fa-
$Î$kf?33$5 cukatem pro dignitate ex fundamentis excolendam ai-
J^JS^^S fumpferit. Obftupui autem vehemencius,dum fa^peinter

Muficorum cogreflus intellexi,nullam Faculta-
familiares
tem hoc tempore cultiorem eo vfque deuenifle, ei vc vix addi quidpiam aut ,
demi pofle videatur. VrAe vt huiustam iactabund:e pronunciationis veri-

tatem penitius comperirem , non vulgarium tantum fed & pneftantiorum.. >
Auchorum,& quipenes mundum dottrins Muficae excellentia non exiguam

famafibi pepererunt,monumenta ad incudem reuocans,tranfpoficas eorum-
dem melochefias fummo ftudio expendendas duxi . Verum dum exactius
fingula indago, multa fane mutiia, defectuofa, inconcinna,nullo regula-
rum tenore adftricta occurerunt qua? haud exiguam Mufica? in difcis Au-
, ,
thoribus (editione librorum , quod mireris, iam celebribus)fu profeflionis

imperitiam arguunt. Tefteshuiusfunt multaimprefla volumini, quorurru
melochefias fi tranfpofueris,nibul ad exactam ( quod & Mufici nonnuIJi infi-
gniores mirati funt ) muficorum prsceptorum amuilim applicatureperies i
nec fufficit illas dum exhibentur , dulci murmure aures ignarorum delica-
,
tius vellicare cum latentia compofitionnm fphalmata facile Phonafcorum

,
peritiorum induftria tegi poflinc , &ita occultari, vt magnum quippiarru

Symphonecajfibipraafticifle videanturjfed qui eas recle particus fuerit,in pro-
cefllbus harmonicis harmonia , in regulis lpfis vulgo nocis.in obli-*
, in plena
gacionibusfugarum, inaccidencalium fignorum pofitione, haudquaquam
colerandos errores inueniet,quos cum fuboifecflem, parum arTiuc, quin con*
ceptam prius exiftimationem de infignibus cr.eroquin viris prorfus depone-
rem Vt itaque Mufica fuam tandem perfeclionem confequeretur,pertina-
.
ciilimo ftudio modos omnes &rationes, qu ad molimina noftraquouis

modo facere videbantur difquifiui q uas amnes V.VI. & VII. Libro con-
, ; m
gelli, itaeas theoncis fundamencis adaptans , vt Muficos curiofos, non exi-
guum adin facultate tam nobili fe perhciendum, adiumentum reperturos
eonfidam
Quoniam vero haEC negotiacio grauior efle videbatur , quam vt a me in-
numerisahjs argam-mcis hceranjs diftraito. perfici poflec, Hinc fummos
quosuis huius temporis , tum pradentes , tum abfentes Magiftros, liceriscon-
fulendos duxi ; vt eorurn opera & confilio aiiutus iultufque conceptum in- ,
ftitutum tutiori machinationa exequerer Cum verb diuerfam viderem fty-

.
lorum Muficorum rationem &c non a^quc , omnes in omnibus eximios con-
fumacofque noflem eos elegi adiucores
; , qui in cali & tali ftylo infignem nc-
titiam aifecuti , aliquam fibi famam prjsfcripfiflent . Hoc pa&o in ltylo Ec-
clefia-
3PP.AEFATIO II.
flefiaftico & Mote&ico prae coeccris adhibere vifum eft , Virumingenio per-
fpicacem,quinon Practica: tantum,fed& Theoricînfignem peritiam habe-
retjquique fingulasadMuficam doclrinam, &recondiciorisfcientia?arcanas
rariones ,
Opere pafsim occurrunt, exadle diiudkare poflcti & talis
quae ih Jioc
fuit Antonius Maria Abbatinus, editione muficorii Operum iam clarus qui ;
primo in Ecclefia S.Laurentij in Damafo.modo ad alciore,& rneritis fuis pare

yidelicec S, Matix Maioris praefecturam aflumptus ibidem Archichoragumj ,
agic. Alter fuic yirlongiori dignus vica Petrus Heredia priori haudimpar
Muficus Machematicus eximius In Canonico ftylo fubfidiumtulit niaxi-
.
mum ingeniofus , & dodtus Petrus prancifcus Vakntinus prodigioforum

Canonum bis mille , & pluribus modis cantabilium, prcecerea 96. & $ 11.
vocibus ininfinituabeoinftitutoruinuentor, quos vide lnfine Libri quintii
Alter eft Francifcus Picerlus infignis Muficus,&editis opufculis clarus^cuius
ad omnem regularum amuffim compofita paradigmata Muficaa folio 3 30.
vfque ad folium 3.8 Jn Hiporchematico , Orga-
3.pafsim inferta reperies
;
nico,fiue ftylo inftrurnentis omnis generisfidicinisapto,obftetricantem ma-

Tium adhibuitjHieronymus Gapfpergerus NobilisGermanus,vir prudencia,
& inftrumenrorum omnis generis pujfandorum cum primis ckrus.
(do<5trina,
In dcnique
ftylo recicatiuo , vci & in omnibus ahjs reconditioribus ftyhs du-
jftorem prarftitit Iacobus Carifsimus, Germanici Collegij Chongusceleber-
rimusi Hifce cceteri praeftanuffimi vrbis Magiftri , quos alibi citaui , fubue-
niences, fymbolamfuaminfignifane prpmpckudine contulerunc, quorurru
ope faclum, vc Muficum hoc opus merico fuum habeac fplendorem , & gra-
iam, Hoc ynicumdolendum, in opere ;ita vario , gc mulcitudine rerum_.
pene infinica referco , in Melochefijs addu&is , non obftante Muficorum ex-
a&iffimorum operiscorredlionifummadiligentiaprasfidentium, errores ir-
repfifle ;quos , ne Phonafcosconcurbent, omnes & fingulos in calce Oper/s
adiectos reperies, yc Opus induftrij Mufici pura emendatum , debitam fibi
perfeclionem confequeretur ,
Verum cum in ea tempora inciderimus , vt nihil hodie magis reprehen^

^fioni obnoxium, quamquodreftifsimum nihil magisridiculum, quarrij ,
quod maxime ferium , nil magis falfum, quam quod hncerifsimum , Hinc
aniquos rerum exiftimatores, qui caninodencehocopusnoftrum roderc
(omnibus modis laborabunc, minime defuturos pra?uideo,cum Muficis enim
mihi negotium eft, quorum quiclem nonnullos tanco infolentius infurre-
sfcuros, quanco fuerinc inp!ocl:iores praauideo Sed nihileorum, vt cunu
, .
Plauco loquar,titiuillationes curo Certus, quod periti ,&fummi quiuis mu-

;
lici , qui non fuperficiecenus fed medullam arcanorum Muficce vel pef ri-
, ,
mam introfpexerunt, Opushocnon fufpicient tantiim, fed & concra ign^-

rorum infulcus , fepraftabunt defenfores, &iudices aequifsimos. Qupdll.
alicubi nocaserrore cypographi yiciose auc ftudioquoquecollocacas,quartas.
puras fine ligatura ,criconos, femidiapence , fimiliaque, duas etiam futxinde
Oclauas auc qujntas ( practer hafce enim regulas , vix aliudfere.aouit.Mttfi ; !
orum vulgus) repererinc,nolim eos prxpoiiero iudicio , ftatirn Authorerru

crimi-
F A T I O II P I AE .
cnmine ,& igriorantia conuidbum lnfimuLin fcd legatit prius prasuium rc~ ,
gularum contexcum , & deinde ex eo mencem Auchons incerprexentur

Quam fi non aflequantur, non ld meaj infufficienua; ied fua? mipenciantL. ,
velim Sufficiac omnia noitra a pradtancTsimis huius.

fciciaeque adfcribant . ,
cemporis Symphoniarchis, & in hoc Romano Vrbis & Orbis theacro , nom L
cancum minucim examinaca , fed & pubhcis fuftragijs approbata Tucerru , m

publicam tuca, &fecura prodijfle.
Audio incer coecera lllud mihi obijci , Qua fronce Auchor cum profefsio-rj
ne Muficus non fit Magiftros in arce,ab incunabulis pene in eadem enutri-

,
tos corrigere,emendare , & quod caput eft ,Magiftrum fe prsbere ijs, auda-
,'
cia plufquam modefta conftituere potuerit ? i-{ifce refpondeo. Verurru

effe Muficum me profeflione minime efle , nec fuifle vtpote inftituto
, ,
a Religione mea aheno, Non tamen lded ,*.. me condemnabunt ,quod

Ludimagifter Alphabetaria elementa pueris non tradiderim qucd publi- ,
cum inEcclefijs Choragumnon egerim, quod m cornpohtionibus alfcuius

lucri caufa mercenarium me non exhibuerim Vnde huiufmodi obtrecta-
tores non videncur Logicas callere regulas; dum nefciunc, pefsimam hanc il-
lationem efle & in Logica ndiculam Artem non profelfus eft, ergo eam-,
, .
nefcit ( loquor femper de ea ;
cuius fubfidiOquifque vicam tolerat, profcfsio-r

ne .
) Princeps Venufinus Muficam non profeflus eft , ergo eam neicic ? Pco-
loma?us,&Alphonfus Reges clarifsimi,Mufica,&Aftronomia no profefsi func,
ergo eam nefcierunt , pefsimafane , vt dixi, illatio eft Muficoru lmpentoru
nam de ijs enimfemper loquor , minime deprudencibus rerum xftimatori-
bus Muficis.Ego igicur cametfi muficam dicTa racione nunqua profeflus fim :
nocum camen eft , me ab ineunce artate vti prasclarioribus artibus & faen- ,
tijs , ita & muficx pract! ca: fummo ftudio, & percinacifsimo labore incubuif-
fe,nequefpeculaciua3folummodomufica:me occupacum fuifle, fibiperfua-
deanc cum&compoficiones mex variaafub aliorum tamen nomine lmpref-
,
{x in Germania fumma audienrium voliipcace circun)ferancur & in pr-cio

, ,
habeancur &fpecimina in hoc libro edicaquTdfciam ,qu dnefciam celtan

, ,
affacim poflunc.Curn enim mufics inftaurajida: mihi tuevic animus.ac incen-

tum meumfine mufica Theorica confequi jtfiwn cenfercm hinc vcroque .
,
ardencifsimofemper ftudipincubui,vtrariones praelicas-debiles cceceroquin^

& infirmas pericifsima fulcfret Theorica 'cphremplario .-Quam nifi praxi con- f
iunxerint mufici inmufica promouenda fc laboracuros cerco fcianc

, fruftra
Habet enim mufica pracTLcacertKcombihauonisleês, in recondicionbus
theorica? penecrahbus recondieasyquas qui ribuenc is nihil in practica cum ,
fumma perfeCbone , & fadlitate expedienda , denegacum fibi effe , ipfo expe-
jrimcnco comperiec , Ec nos in hoc libro varijs id fpeciminibus oftendimus.
Qui muficaj noftra; mirihca: fpecimma a vanjs eciam miifici impericis exhi-
bicaadcrucinamreuocaueric , verum cognofcec lllud Epiphonema philoio-
phicum nemo dac quod non habec cum ea abfic verbo iadtancia ,opmio,
, , ,
ne omnium talia fint , qua; compofitionibus fummorum in Arte Magiftro-

P"unl/}'Rc inuidia comparari poilint . Si itaque difcipuh etiam V' talia prs-
ftenc,
F A T I P R AE O II.
ftcnt , quo iure Artis muencori hancperitiam Mudci negabunc?Ceflenc igi-
tur oblatrare ignan rerum jeftimatores , & quod non imelligUnt , difcant i
Quod tum futurum Mufurgiam noltram non maligno

confido, vbi hanc
carpendi , fed vero proficiendi ftudio ftudiose expenderint Marinus Mer- , .
fennus virinterpaucos, fummus, anteme Vajtum. Voiumen, quodHarmo-

niam Vmuerfilem appellac edididit Verum cum in eo laudatiiiimo Operc^, ;
nontam Muficum practicum quam philofophum , egerit, mearum partium

eneratusfum, philofophiam hanc praAicx muficJe paranympha mathefi aptc
iungere , arcanas rerum combinaciones oftendere , numerorum harmamco-
rum affecliones penitius exponere denique omnibus ijs , qui non lucri , fed ;
vero philofophandi ftudio m mufica excolenda verfari deiideranc porcam.,

aperire ampliffimam ; per quamintromiili thefauros hucuique incognitos
reperiant,&fic tandemadperfeclammuficaj nocir.iam manuducancurjQupd
fi me forfan prasceps <fit,m>t(a.( impetus fefellerit nihil ahud reftare video , nifi ;
vt in conatu laudem reponam i meque vnico?illo Rempublicam Literariam*

quouis modq iuuandi defiderio confoler; imperfetumque in hocOpere ve-
luti feminibusia&is , alijs vlteripri Minerua excolendum relinquam fi vero ;
quicquam perfeclum, &laudedignum occurrerit,, Decicuiushonorivnic?

ftudere ponor , acceptum ferant .

Yak . Cceptifque faue-.
,
. .
-
-...' '- .....:
:
-- . loupoj i emjb
'
5 D?3ft ... ,. .

r;<j|
'
' 7 i
' , . .
.
' ' ijj ; ...... , , -,j
;
'
"
- h |
;.-- .. ,-
.,,;i
...... .
- -
,,q
|
j
- '
. J. ..;.- -
- V.rl
' ?I - - Erinoi
k-d ;
;
riq
.:.
.
-
"
:/l
'
!
[
'
'-'-
IACOBVS Eiufdem
VI V A
Socieracis Presby ter
Beneuolo Le&ori S.
*5*|t& ||B^ E A R VM quoquc partium teffe d*jtf& te,Beneuole Letor,paucishic
*g4cgjp#33* conuenire circa Opus hoc Mufurgiae Vniuerfalis, vrpote, qui in eiufdem
*^k M
$| |!
Editione a capite ad calcem Authoii continue adfuerim.atque adeo no
modicam illius quoque cognitionem,ac notitiam mihi haunre licuerit .-
tff# dt-g&igl
Praeuidco ieiturduoin hoc Operctibioccurfura alia quidem ousdi-
^lltaM^llc
V5fc# 3*V* i
- r r
l
v.- r
,

laudes , mireris,aclulpicias,vtpoteeximia,rara,curiofa,noLa, acrecon-

dita ,
praefertim circa negotium Mufieum in quoa primaiuuenfuteapprime fuuTe^
exercitatum Authorem noueris, qui & proinde iam pridem, vt fcientice Muficx (quam
prs cceteris difciplinis negligi.ac iacere aducrtebat)confuIerer,hocOpus meditari cce
pit,ac tandem iam felici aufpicio,nonnifi tamen poft innumeras eonfultationes cum...
peritifsimisquibufuisrci Muficas Magiftris fquod ocuIatusteftisconfirmarepoffurn_,^
publici iuris fecitiin qu.o infuper non pauca Mudcs arcana fingularia^que fjrtalsis alius
quifpiam fecreta pencs fe abfcondi maluifTet ) pofterifati manifeftauit quo animurru.,
calcatque caeteris Muficis ad fimilia laudabili conatu attentanda adderet j ac propte

rea in codem reperies etiam nonnulla quae nonnifi paucis, ac obitcr attinguntur, tiim_.
vtalijs occafio ad haec perficienda concederetur , tum ne nimirtim Opus excrcfcc*
ret. Quômnia vtinon dubium eftbonodeincepspublicornultumprofutura } italau-
de, ac commendatione effe dignifsima nemo vtiqueinficiabitur.
Ad altcrum veio caput quod attinet.No de futuros fortaffis aliquos zoilos conijcio
quinonnullainhocOperemordacidentecarpore attentaturi fint. At facile Leclror, ,
beneuole horum cauillationes, ac malediccntiam damnabis, aut certe contemnes, fi

,
duot um Tomorum opcrofam molem vniusannifpatioabfolutam.fi-innumerarumfi-

gurarum tum in aere, tum inlignolabores, ac difficulrates fiintricatiffimaiummate
,-
riarum copiam,ac declarationem , ft pcnetratos.non fine ingenti induftria reconditio-

ri Muiics, ac
paucifsimis notos reccffus (vt,inter alia.funt, quavcirca genusGhroma-
ticum.&Enharmonicum ingeniofa, acnoua methodo traduntur)fiMuficietiam typi
incredibile faftidium,ac moIeftias;necnon Typographorum incuriam,fidenrquetem-
porisauguftiasattentius confideres aequaque lance trutinaueris; necfolum afeuerio
ri cenfura temperabis;
fed etiam potiiis quidquid forte minus cultum mcndo(um,mu-
tilum aut quacunquc demum ratione dcfe&uofum occurrcrit beneuola amicaque in-
,
tcrpretatiouefaciIeexcufare,tutari, ac defendere ftudebis.imofortafsisnon parum mi-

raberis,qua tandcm ratione fieri potuerit, vt tantillo tempore tanta moles in hanc per-
fe&ionem exfurgeret . Atque hxc funt. Amice Le&or, dc quibus te hic obitcr monitum
volui, Vale,
yiN-
VINCENTIVS CARRAFA
SOCIETATJS IESV
frtpofitus Gemrdlh .
VM Mufurgiam P.Athanafij Kicxheri Nqftrie Socictacis Sacerdocis, aliquot eiufdem So

_> ciecacisTheologi recognouerint^kin lucemedipoffeprobauerinc, facultacem faeimus,
vt cypis mandecur , fi icaijs, ad quos fpecl:ac,videbicur ; cuius rei gracia has licteras manu noftra
fub'criptas,figilloquepoftro municasdamus. ftomi i6\ luuij i<j<j8.
yincentius Carrafa f
:
gi ^wsx*, ifi<?^<*i- CjgBjgi ^p ^cv i*?? ^? 5 / V )P *>jV .hpssrf, a*??'')^ BgSt(ii feg3ft ^P ^fa ^f^î >fri
?;*
<i;< ^fiiatf^ îa.aSi*^ 'f><* 5P^ ^Mfr* îaffiiagi** Waeff^ WSgg* 'Vkgtt* Jjeta.gq* ^kai^ îacii^ îa e^^fe
VI M magnam Coufoni , & DiflToni (hoc eft Confonantiam illam,fine qua Rerum Vniuerficas
noncpnftarec) canta ingeni;folercia,Po<Srin*queCquafemper folec) fubcilicace,acqut-,
erudirionis mulciplicitacead perfecta Arcem reduxic Ad.R.p.AchanafiusKircherius eSoc. Iefu ,
vc quarum concencum morcahs intelligencia vix ha&enus raciocinando perceperac, earum nunc
plane fenciac Audirus; acque in ipfis Auribus Hominum fiac . Non func loquels, neque fermones
quorum non audianrur Voces earum. Tanca Delec~tarione, tancaque Vcilicacenoneffe diuciuj
fraudandumTerrarumOrbemcenfeo, quoluculenciuscognofcacea,qu Dei laudemeârrantj
idque de Codice ad Typos reIaxaudo(poftquam illum, iuxca curam a Reuersniifs.P.Saai Palaci/
Magiftro mihi demandir,am , diligenter examinaui ) ceftimpnium fero .
Ig. Baptifia Rindduccius I. V. D. fifattren.
bv.
AMgr)3f Ap^ry >?f W, ifcgsSf ^gq(*f &SffeS6 iWvifr ^fiSd: ifrpqfo .rtPQfr >*?f "jfl: a*??"?^ V?f ^fc to
IVffuReuereBdifsjmiS.Pal.Mag.exacl:evidi,reuidi,&ex3minaui,Opushocpra:fens prsefercinu
circa dodrinam muficam,pra:cepca,leges> & mufica peradigmaca Auchons propria;& inueni
jnomnibusfingulareingenium,ordineTi pufcherrimum ; omniaexfonce , & imis Mufica: fciencix
penecralibus,deprompta,irrefragabilidemonftracjonum raribciniofundatajcuiufmodi mhil fimilc
me aut legiffe,auc a quo juam fimili ordine,& methodo *f aSata.in editis hucufque operibus Mu-
ficisreperiffeteftaripoffum qu? cumfummam non Theoricae tantum, fed & pradic* pentiam irt
;
Authore arguant;Opus digmfsimii pmnino,imd neceffariu iudico>qpod mox in Rei. Muficas bonii
Db fingulares eafque nouas inuenciones publiCE luci pateac; inuenient hic Mufici noftri, quOd mi-
rentur, & imitentur; portamque ad ingentes Mu rtcse t hefauros perluftrandos tandem fibi apertant
5um admiratipne intuebuncur
fta teflor Roma 11. Dee. 1649.
Anconius Maria AbbatinusTiphernas,inBafilic3

S-Marise Maioris,Muficz Prsfeftus
Jmprimatur Si videbitur Reuerendifsimo P.Mag. Sacri Palatij Apoftplici.
A. Riualdus Vicefg,
Imprimatur ,
Fr. Raymundus Capizaccus,SoCfSac. Palati; Apoftojici Mag.Ord- Pr*d,

iv_sl>*- tv__,^ WXf TKJt-W XXJT ^K_*_7T "WJXLW TCtV "VCVL^' *_" ^c
'"'*-. *** mSI J >* J-"

V S V R G I AE
VNIVERSALIS
ARTIS MAGNAE
c o n s o n i.
E T
DISSONI
LIBER PRIMVS
ANATOMICVS
M
DE NATVRA SONI ET V O C I S.
P R AE F A T I O
De auditus praeftantia, &nobilitate.
1
'
.
-
I
gON.STITVTVRVS vniuerfalem Arcis Confoni , Diflbni in_. &
rebiisfingulishuiusmundana: fabricselucefcentem Ideam,vaftiili-
maeiuscommerciaibi vtordiarcongruum eft, vbi prima eiufdem_
C|| conftituunturincunabula ; Si itaque nullus in hac vifibili mundi ma-

china motus foret, nulla quoque corporum foret impulfio,& hac cef.
fantenullaforet acris agitatiojfinulla acVis agitatio,omniaimmo-
bilia&perpctuonatyrasquepenitusrepugnante filentiodamnata ii-
lerent Ex motu igitur corporu fit impulfus aerifque agitatio;cx aeris
. -,
Homo
agitatione collifioeorporum, excorporudeniquecollifione alij&alijprocolliforumcor- dotiatfo.
porumconditione foni nafcuntur, vnicum acuftica: facultatis fiue audiciui organi dbie- m,s ;
ftum, de cuius nobilitate, praeftantia,& mirificis vfibus modo prsfiri vifum eft, vt dignif-
fimarum rerum pulchritudine perfpefta ,ciiriofusLector ad earundem modopleniusex-'
plicandarum notitiam fcientiamquc adipifcendam ariimum adijciat.Tuinterimfenfuurn.'
A omnium
. .
z Avth M.agn Confoht

D t Vi>
, && Diffo.ni
omnium ac mcntislargitor ficutiauuitLS,ita mentisaciem mihi bcnignecon-
cede vtadmirandismanuum Uiarmn operibus Mundo propolitis, omnes in amore no-
minis tuiaccendantur.
JebiKnoBi
Natura Ars Dei fecunda rerum omnium parens,vti ijs in rebus quae in non adeb necef-
muJtiim-. farium vfum ordinantur, modicum temporisimpendit, parumq W adhibetartiricijjita ijs
neceiTa- jn rebusqu.T ad maximos innumerofquc in hac mundana Oeconomia vfus difponuntur,
laborat , & tcmppris& laboris plurimumimpendit , arcificiovtiturprarfus adrqirando& confidc-
rarioae digniisimo. Hine in epitome rerum
hominerite cffingenda, tatum mul- omnmm
torum mefium laboris tantum indufirie impedit, talemque in formandis ungulis humani
corporis membris.folertiam exhibet, qualem in oculorum auriumque fibnca exhibitam
^bric^fumma arfjmirstionedefixi eontempiamur;cum ergb natura in aud-tus officina erforman-
niir.ibiUs da varijfqueilLs anftacîbus cunici;lis,cauernis,cochleis,fpecubus, latebrifque veluti a tris
quibufdam & labyrinthisconftituendisprae caeteris tantum fuftincat laboris , talem adhi-

beatdiiigentiamiCerteprsJlantifsimum.vtilifsimum atqucadbene be.tequegloriose,iu-
Al]d;trs
cunde, commodetranquilleque viuendum fummenecdfarium auditumefleluculenter
MKUstii.patet, Ita enim t)os, vt intcrim de cccteris animantibus fileam,fuis afficit beneficijs.ita vi->
ram ornat,ita perficir, ita difciplinis omnibus virtutibufque condccorat, tam fplendidam_,
denique beatam,iucundam,tutam, tranquillam.commodam viuendirationemconfert,vt
tota fonorum fcientia , &
quicq uid in natura rerum fono voceque efficitur , hums caufa_
produ&um creatumque fit. Et quod ad fplendidam vitam attinet,an non maxima vt glo-
hoc ad omnem fcientiam erudimur,hoc con-
riose viuamus,in aurium, fenfu vi$ pofita eft?
filijs qua dandis qua captandis aptamur hoc homines proprie ftimus Hoc folo cun&as .
animipafsiones,manfuetudinem,amorem,iram,timorem, mifencordiam.aemulationem,
laetitiam.pudorem, rnceftitiam, imprudentiam,contemptum, fiduciam ,indignationem s
jnuidiam defperationem , defiderium infinitofquepropemodum afterus ,vocisfono re-
,
praefentatos in nobis noaexcitamusdumtaxat>fed& eofdem comprimimus&modera- ,
mur iuxta illud , Ne mo adeoferus ejl qui non mitefcerepoflit

Simodo cujtur<e patientem accommodet aureri%^>
C^tevoluntasDci/nonperaliumnifiperhuncfenfum nobis innotefcere poteftiuxta
DelnoWs ilIudD.Pauli:fideseâuditueft,Qua?ita clarafunt, vt Philofophus fenfum hunc non_.
injiotefcit a ij c meliore nominef , quam fenfu difciplina? jrititulandiim cenfiierit . Quod fi ab his ad iu-
perauditu
cunc{jtatem progredia^mur , quid ipio iucundius , quid dulcius efle poteft ? hoc animurr__
Senfusiu triftitia, mcerore, ftudfjs, curifque languidum , confe&umquedul iffimaMuficae harmo-
itiuse.
n a } &concenturelaxamus, blandwamilianbufquecolloquijsin intcgrum inftauramus,
;
hoc mutuum mortalium commercium fouemtis , huiu,s ope viget iuftitia mali corrigun- ,
tur,prmiantQ,r bpni, hinc Iuftijia; fenftfs a Stiheone di<ftus , dum in iuftitia re&e admini-
ftranda , autes in Iudice aftninas requirit Verbq hic fenius copiunftus fratriftio vifui , in-
.
'
qua.omnia in na tura tctum,4gii,pe?rficit, ekpbpar, mln&ftait, afficit, officit , inficit or- ,
dinat dirigit, componit, relbluit, omnia (vt in contextu huius libri videbitur) modcratur j
,
Qusc ctim ita fint, nihil reftat , nifi vt iarri ad tam nobifls potentlii, naturam omni diligen-
tia defciibendam catamum conuertamus Quod fiet, vbiprimb denaturaibni , eiufqj ob-
,'
ieôqua?damprjaemiferimus . i- 3
* < tBn;:i
ahn :>" I
:
1 ipi . . ..
O ,- V* **,: : * V 1 *
De definmone fom
{TxVm omn?;fpnorurn auditus-obiectum Gt, ab eo difputatioms noftrae luraemus exor-
V t dia r vt fic ordine naturae progredientes propofitam nobis materiam ivTtLXTuritw
.
exequaraur.Qtudautem reuera fonus fit, vtiincertum cft ,ita varias quoquc opiniones,
& fententias irvanrmis Philofophomm peperit AriftoteJes tex. 6s.Lz.de anima fonum_,
.
de'
.. ,
Lw.LAnMomkuUehlAiursLfQni^mch. $
defin i
r
efic motionem eius,quod eo motu moueri potesl,quo e qu<s d corporibus
inuicempercuffis
Jv/////w,^^r;NonnuUidcliniunt:fenfibiIcmquaIitatem,&prQpriuniaudiendifcn- ASom "/
ius ob.eftum, aud.tum fcmns Boerius air
fonum ml aliud efTe, quam percuffionem aeris Stur.
;
difloiutamvfqueadaures;Ali;aliter.Nosfonumdc
JucceJJiuame.x aens
n .
veliiqu* intercept/one , ehjioneque ,/onantium corporum votlijionem

,
wfe- Authori^
qiiente producla ,fenfum auditus mouere piam . Vbi
A norandum , tria in accidcntibus omni-
busconudcnripofrc,ex quorum notitia , natura eorum manifeftatur.
Horum videlicet
iubicctum genus, &
caufam ,per quspro yaria dcflnientisintentionc ac finc velomni-
,
,
bus tnbus e::preffis , vel fubiefto tantum &

genere prastermifia caufa, vel caufa fola ac- ,
cepta, citracxpreffionem reliquorum, accidentia definiuntur

. Primo modo cognitione_>
perfefta , &
abfoluta, cluobus poftremis modis impcrfefta, manca, Sc mutila
nocicia ita_ ;
Ecchpfi, quodfitpriuatioJuminisinLuna,proptcrinterpofitionem
temeinrer Solem &
4<unam,definita, omnia tria in dcfinitionecontinebuntur ; Sic tonitru
eft fonus in nub^
propterextmc\ionemignis;decIarataiHorumtriumexplicationcconftabitdefinitio,idem
periubieftum tantum &genuspoflumusdeclarare,fidicamus:
Tcmitrueftfonus in nube;
fimiliter per caufam tantum; vt ; eft extindtio ignis
Qua; omnia prxmittimus ne quis tri-
,
plicem naturam,perdefimtionem datam nos defcripfifle arguere

poffit, cum fecundum^
Ariftotdem definitio oratio quajdam Cit , rei vnius naturam explicans
Verumdicer aliquisad fonum nonfempertria corpora prout definitioindicat, con-
Qdd .d
currere ac proinde eam fibi perfefte conftare non pofie ciim
,
neque aer, neque ventus fonum re- , ,
vtpote fluxilis naturaj, ckomni duiitieacfoliditate deftituta corpora ^"uatur -

, fonum producer^
apta fint ; panno vero , in parres difrupto fonus quidam

producitur , ad cuius tamen pro-
duftionem nec duo, nec dura corpora cpncurrunt, vti, in voce apparet. Refpondeo nu- &
merum horum corporum non ex eorum multitudine, fed ex a<3ionum qu* pro fono gi-
,
gnendo mterueniunt , varierate defumi . Porro tria refte ac verc in foni produftione di-
itinfta corpora fi non aftu faltem ratione diftinfta
, requiri afTerimus . Quo pafto vnum_.
reucra exiftens , duplicis nomen merebitur, quod vtrumque fcil.
percutientis, & percuffi
munusfubeat:pariterquodtumfonantis, tuminterceptipat-tesagat, triplex verohabe-
birur,quod omnium vices fuftinet In fonoa ventofeu exhilatione excitato
.
hJec percu- ,
tientistantum ; aer tum percuffi tum intercepti officioperfungitur; Hinc aer diuerfa con-
fiderationc mouentis & moti feu elifi rarionem habet
. a celeri namque
vehementi ex- &
halationis ventique motu fuperatus, haud
ac ex exorta in mari tempeftate procel-
aliter .
liscurfu fefe inuicem fuperanrbus,aiteraalteri refiftit ,fic ac exhUat onifc

oppomt pro- ;
priaquefuselifioniscaufaefficitur.Eodemmodoin reliquis duibusfoni diffcrcnrijs res

fc hab >r fonus vero qui ruptura panni editur , foli aeri totam
. aftionem , & totum fuurru,
efle adfcribit ; Nam inmptura panni , acris partibus celerrimc metu vacui
ad latera panni
cocuntibus , &
prioribus a pofterioribus impulfis fraftifque idem aer , vr vna parte pellit ,
eftconcutiens;vtaIia partepellitur,eliditurque eftcorpusconcuflum atque interceptum;

Quae omnia quicumque ritc expendcrit , om nibus reliquis fbnorum differenti/s
, applicarc
poterit; dum enim mollia corpora; vt acr, ventus, fimiliaque, fonum edunt, ccrtum eft ea
nonfonare, nifi ftatum quendan folidi corporis adipifcantur; Patetigitur, quomodo orn-
nescircadcfinitionem difta: difficultates foluipoffint.
C A P V T. II.
De Genefi (iue produdione ibni
CVm ex aeris vel
prsecedenti capite fonus nihil aliud
aqns interceptione elifioncque fonantium corporum
Cit, quam qualitas paffibilis fucceffiua ex
collifionem infcque- Adco$ff
, vt quomodo ex allifione
teproducl:a;ordo iam poftulat corporum producaturfonus, ficnAtr
oftendamus ; Et quideni expericntia quotidiana docct , duor um collifione corporum fo- quhitur
A z num
, . . ,,
4
huin fieri,
Artli Magn* Confoni,
praterhunc verbduorum confli&um, aliud
& Pijfoni
ccrtiuin (quod&medij ,&in quo
concuflio fiat, quod&caufs
materialisrationemobtineac ) ad ibnigenefim interuenire,
ita probamus Vt concuffio
: fiat vnum corpus ad alrerum moueri neceflc cftj vnde con- &
fequen.tcr medium, fine quo a&io fonum fuum confequi minimc poteft , requiritur Ter- >
tiijm verb pmer illa exigi, hinc patct, quod corpora mollia, acura&planitie deftituta_,.
fonum nonedant, vt fiacusacum,aut lanalanamconcutiatjnequebene fonint , fiina?-
quali<t; nccpleneaclonge , fi plana ac cauitatis cxpertia fint.' contingit fubinde quo-
que vtea corpofaquas vehementiuscolliduntur , rninusferiant, vt duoligna , & cOntra,
minuscollifaprolixioremfbnumfaciant yt tintinnabuIa;cumpannusquoque violentcn
rumpitur.Iongiusquam aliudcorpusduriuscrepat; Vndeapparet neccflaribadfonipro-
duftionem tertium aliquid, quod eius flt materia, &
qubdmaterialiter fonare aptum fit
concurrere ; Eft autem hoc tertium nihil aliud nifi intermedium illud cOrpus in quo con-
Csefa fo cuflio contingit, vt aer, ignis vel aqua, cuiusintermedijcorporisfaculcasactuatur, &actu
eorpprum f nu m recipic,editque ipfo in ftatum quendamfolidi corporisredudtoatqueinter duocor-

pora Cefe collidentia intcrcepto ruptoque . Intercipitur autem frangiturque quando inter
corporainuicempercuflainterceptumitavehementerexcutitur, vtnon vna eiusparsor-
dinatepoft aliam &
fucpeffiue moueatur , fed vnaanteuertat aliam , antequam prior & ;
cefleriteamimpellat, fiatque tumultuarius&inordinatusmotus; Mollia Vero acuta_ &

corpora ideb fbnare non funt apta, quod i6tu fuo intermedium corpus non ita Cdfnprime-
re & cpndenfare yaleant, vt interceprip &
frattiocius diffipationem anteuertat . Inajqua*
lia verbcorpora, quia in concauis &
deprelfioribus partibusaerem fruftatim comminuut
fonum edunt comminutum Coacaua verb quia plus includunt ac verber ant,magis per-
,
itrepuntj duo ligna vchementer collifaobpiruimfe&'onemaerisminusfonaut , arduo

arrea corpora quia duritic & lasuitate fua magisfrangunt prolixiorem fonum generant.
,
Panni verb longius crepat quam alterius duri corporis percuffio

fciffio , quia vicinus aer
hinc inde in plures partes diftinclus rumpitur
Fit igiturlbnus, cum duobusfefeconcutientibuscorporibusintermedium, inquoipfa_
ad fc inuiccm feruntur, inter ipfa ex compreflione atferitur.attritum frangitur & refPnat,
quaepulchreconfonant, definitioni ab Ariftotele traditx ct\mdicit fieri adtu fonum alicu.
Sonusnen uS fem per ad aliquid & in aliquo,- neque tarnen hinc infertur fonum nilaliud effe, nifi fra-
j
caufa ftionem
f!fiufal aeris,falfum enim id eftrcum fonus non fit motus, fed motu caufabilis ifenfibile
ifi
bUis. proprium, noncommune, nequeadidempraedicamentum reuocatur; fbnus & motus.
Cum yerb Ariftoteles fonum fubindedicit motipnem, non in fenfu formali.fed caufali Io-
quitur, quafl diceretur, fbnum ex motu refultare Accedit quod fonus cb pertingat, qub
,
motus aeris pertingere minime poreft, vt fit in aqua, in qua pifces , vrinatorefqueaudiunt
ftrepitum foni editum.etiamfi motus aeris eo minirne pertingat,- nequeaeris fractio imme-
diata caufa, & proxima foni ftatui poteft Sed foni genefisformaliter eft a&io terminata_
,-
-inrrinfecc ad fbnum,vt ad terminum per ipfam genitum. Patet igifur quod initio proban-
dum affumpfimus
CAPVT III '
pe fiibieclo fbni paffiuo

gumeft TWT Onnulli putant fonum non medio , fed obiefto inh^rere funtque hxc eorum argu-r
ta eorum ^^| menta ; Maxime videtur confentaneum , vt fbni , odoris , coloris , &reliquarum_.
q uautatum q UJE ^b fenfum cadunt fimilis, & aequalis fit ratio, & re-
C
?onum n6 fed pdor,color, fapor
in medio, liquae qualitates fenfibiles inhferent obiedto, ergo Secundb Idem non f
. poteft efle mediii
d ^"^hc^dij&fubie^tum.vtieftintermediumcorpus, excuiusinterceptione confurgit
j* "b*'
. eTe> fonus . Tertib . Sonum cdentia a fono denominantur, nofque ea audire dicimtis, non alia
dc caufa, nifi quja fonum in fe habentj ergo fomis ineft corporibus fbnoris, Verum nos ve
rius
. .
rius dicinms,
Lib.L Anatomicus de Natuvafoai
ibnum non obiccto, fcd fubiefto , fiue quodidcm
& eft
vocis .
non corporibus fono-

5
,
ris, fed intermedio inh_rere

; hoc enim , vt in pnecedentibus diclium eft , ad genefim foni
tanquam materia concurrit; Si enim corporibus (bnons inhasreret tantum, a vento

aninime impedirctur ionus inde profluens quod tamen experientiafalfum docet; Itcrum
,
h in corponbus fonantibus inhasreretfonus, aut ncgaridebet exfra&ione, & compreilio-

r.e medi; corporis fonum refultare ,aut aflerendum mcdium hoc corpus fractum contri-
tumquc in ipfa fonantia re-agere, & fonum in cis cflTcere Quorum vtrumque ncmo fana;
.
mcntis Philofophus admittat. Vtverbrefpondeamusad argumentaeorum initio huius

capitis propofita, dicimus peculiarc & proprium fono effe non hxrere in obieito, vti cajtc-
ix quali ratesfenfibiles odoris, faporis, coloris, quas efle fixum &
ftabile habent , arque ex
fuorum naturalium obiectorum complcxione fluunt, fignaque funt &
media, quibus ipfa
rum cognofcimus, tumdifcernimusjfonus verbnoneft,nifidumfit,&fonantium cor-
porum fubftantiam non comitatur 5 ideoque vbi gignitur, id eft, in intermedio corpore',
ibi, vtin fubiecto recipitur (quanquamobieclafua,ideftcorporafonantia,&qua?audiri
dicuntur, non fecus ac reliqua: fenfibiles qualitates, fenfui patefaciat) quod tamen in alias
fenfibilium qualitates nonquadrat.fiquidem eorum tantum,quibusinharrent,fpeciem_.
in fenfusinducunt j Quemadmodumexempligratia; Sicolor mediovidendiineflet, me-
dij, non obietti fpecies in fenfum veniret ; Atque huic accedit quoque quod guftu depra-
uato, & alia fibi natur_que fuae inimica qualitate infc&a guftabilia praue iudicetur. Quod
vero fupra obieftum fu it, idem non efle pofle fimul & &
medium, fubieftum, id tan tum_,
de illo, quod de vnius eiufdemque partibus procedit, intelligcndum eft Nam refpectu di- .
uerfarum partium idem &medium ,&fubietum efTe minimeabfonum eft. Qiiod vcro
fupra rertibobi/ciebatur, fonum fonantibuscorporibusinh_rere, eoquod a fono deno-
mincnturfonora, non intelligendum cftfubiettiue, fed eftec"l-iue , id cft , corpora qua fo*
rium edunt appeilari fonantia, non vt iono afte&a, fed vt illa, qu.x fonum efficiunr .Nam
vt in priecedenrbusiamdiftum eft, illudintetmedium quod nosfubieclum pafliuumfo-
niftatuimus, non eft nifi aer, qui adfonigenefin nonvt caufaefrTciens,fed vtcaufama-
terialisconcurrit. patet igirurpropoiitum noftrum
C A P V T. I V.
De Corporum ad genefin fbni tum effecliue tum ,
fubie&iue concurrentium requifitis
VT qus in prsecedenti bus dita funt , hic melius elucidentur vidcamus modo qu_--
,
nam in corporibus ad pcrfeftionem genefinque foni concurrcntibus requirantur,&

vtcum ordine procedamus, dicimusprimbmotumfbnatiuum cuius intermedioex cor-
porum kCc concutientium icfcufonus gignatur,hoc ante omnia veluti iure fuo poftulare_j,
vt dicta corpora intc.medium cclerrime difcuticndi vi prsdita fint, qua quidemfacultate
eatantum corpora pollcnt, quae ad vehementer fefe impetendum apta funt quia hasc fo- ,
liim artte intermedium comprimere& compreffum valide concitateque impellere,im-

pulfum aptefrangcre valentirequirunturigiturprimum corpora huiufmodi , qua: mutub
fibi obllftendi, ac velociter fefe inuicem collidendi vim poffideant Nam ratione fortis ob-
.
fiflenti.r alterum alterius iftum valide excipit , valide inquam, fi percuflio ipfa cum robo-
re coniunctafuerit. Quam obfiftentiam ficorporibusdcmpferis,ciddfonigcnefin,non_,

adebapta, impotentiam quandam acquirunt in produftione foni 5_xempu gratia, (i duo
corporaadfe vehementer collidenda cajteroquin apta, molliter &
leniter feu languid
percutiantur, veluti li manu tabulam aut alteram manum , abfquc vllo impetu per mo-
,
dum taftus aut lenem applicationem ferias , nulia in intcrmedio fra&io , & confcquenter
nullusfonus caufabitur.
Sccun-
. . ,
_ Artis Magn* Confom ($, Difloni

Sccundb, vtfbnumproducas 3
corporum cclcricas iftus neceflarib comungi
rciiftcntiflE
debet.quiquidemcelermotuscumnefcioquemtremoremin corporibus caufet vt po- ,
ftea declarabitur, meritb totius diuerfitatis fonorum vaicum fundamentum eft; pro
hiiius
enim incremento decrementoque corpora nuncacutius nuncgrauiiis fonant ,vti paulo

pbft fufius oftendetur. Celeritas autem a vehementia & celcritate corporis collidentis de-
pendet, iicuti igitur vim refiftendi corporibus tribuit duritia,& planitas corpora percuffio-
ni adaptac, ita celer motus rcfiftentiam cfficit violentiorem Hinc omnia mollia corpora,
.
Vti fpongia, lana, acus & fimilia infenfibilem fonum edunt Porrb quemadmodum dura,
.
plana ac velociter vehementerque mobilia ad fonum fimpliciter expofcuntur ; ita non_

,
quidem abfolute,fedfecundum quid&admeliusefie,fonumeditura, debenteflelaeuia-,

concaua, porofa, &c. ac debite conuenienterque fituata ; Laeuia ob aquabilem fuam fu-
perficicm f qua totum aerem vnum & continuum intercipere, ac diuerberare aptafunt^
ad foni vehementiam, Isuitatem, & claritatem faciunt Ina^qualia verb & afpera ob emi-
.
nentias fuas & depreffiones, propter quasaerem non totum , neo vnum & cont nuum_
fed fruftatim comminuunt, imperfe&um, afperum & diminutum fonum edunt
Quemadmodum enim intermedi; fra.ione fonus gignitut, ita, vbi intermedium non_
Caufe af- vnum & continuum ac asquale , fed per partes ac fruftatim , fiue per inaequalitates fre-
,
!P5^*j,e *quentcs extenditur diminuiturque , afper fonusexurgit ; vhi verb totum vnum conti-
,
nuum &acematim colle&urn non fruftatim abillifis refilit, vehemens lenisac clarus obo-
riturfonus non fecus ac in luce fit, qua: quanto in leuiorem fuperficiem incident tanto
: ,
faciet illuminationem maiorem Quse omnia varijs experientijs confirmantur ; Nam pa-
.
Ieisinorcheftramdiiperfis,quominuschori voxclare audiatur alia caufa. non eft nifi, ,
inasqualitas pauimenti , idem dicendum de aula varijs ornata peripetafmatis in quibus ,
cum fonus quafi fuflbcetur, mirum non eft fohum efle multb obtufiorem , quam fi i;s au-
la nudata fit . Eandem ob caufam Mufica in Ecclefia referta populo, miniis clarc & diftin-
ac in Ecclefia vacua, percipitur
ftc,
Praterea concaua complures fua cauitatc per reflexionem poft primum, efficiunt ictus
quia intermedium intus conclufum , cum excuflum eft , ad latera concaua repcrcuflum_.
fonumln-
plurinnum ad foni protenfionem prolixitatemque confert Aerem quoquc id eft corpora_
.
tendimt. multum aeris participantia, ad clarum , magnum ac perfe&um fonum vim habent maxi-
mam, cum ilia non vt efllcientia foliim, fed etiam vt materia ad fonum efficiendum.con-
currant Vnde amca . &
argentea magis fonora funt,quam plumbea, non ratione fblidita-
tis aut mollitiei, vt quidam putant, fedobrationesinfequentibusaperiendas . Adfonum
igiturfortis refiftentia, renifus, &
celeritasi&uum, corporis item durities , laeuitas , coaca-
uitas, parriumque continuatio requiruntur; quod erat probandum, &c.
C A P V T. V.
De varijs Speciebus fbni.
E Xplicatasfonorum requifitas conditiones fequuntur varis quoque fonorum difFe-

:
rentia^quasvtcxaminemusordopoftulat* Cum itaquc fonus vatijs modis effici

poffit, neceflarib varis ex varia corundcm combinatione fpecies emanant; Eft fonus lon-
gus,breuis,cft acutus&grauis;eftaliusdire&us,atquereflexus;Eft fonorumalius aku,
B a ^ us Pt-ntia,illiusformaIe &inhaefiuumfubiedrumcftaer, aqua,ignis;huiusferrum_>>
f *u___
'
as, argentum, aurum, Iapides, lignum, aliaque dura & Ia:uia corpora Si porrb modum_
.
procedendi fonorum confideremus , aliusfonus eft ex fra&ione aeris a corporum folidoru

collifione caufata ; Alius ex ailifione ; vel cum aer a vento vehementi commotus ad cor-
pusfolidum alIiditur;itapulmoaerem addurasTrachcspartes refpirandoallidit. Alius
ex coitione nafcitur,vt fit in panni vel charta; fraclione; ne cnim dctur vacuum, partes ae-
tis celsrrime coeunt ad latera panni, atque ibi priorcs impulf* a pofterioribus franguntur,
.S_fic
. , . :
Lib.I. dnAtnmicm de Naturafow (^ vocis. 7

& iic fonu 111 facitmt . Quidam foniproducuntur extenfione aeris ficuti in fiknliscon- ; iiij
ftriclione acris, vtin fiftulis;ali;'cauernis alijfqueforaminibus, inqua; ventusaerem impel-
lic, conftringitque, infunt; ndnnuJli a corporibus fonantibus oriuntur ; quorum aliqui funt
naturales, alij Naturales vocamus.qui a corporibusie collidentibus infito fibi
violenti ;
principio efformantur, funtque icerum duplicis generis; alij fcilicet corporum animatoru,
inanimatorum alij; hi venrorum , aeris, fimiliumque motu ; illi vero facultace anima? mo-
tricisproducuncur,- qui iterum prodiuerfaorganorum , qu;cillos eliciunt, rationc diuerfi
lunt ; Vcrum tempus me deficeret, Ci fingulas fonorum differentias hic enarrare vellem_,,
cum tot fintdiuerfae ipeciesfoni, quotdiuerfa;fpecies rerum fe coliidentium in rcbusina- Varieta;
nimatis; quotquediuerfa reperiunturinanimantibusorgana, aquibuselici poffunt; Sicu- fe' 1
ti enmi inhominibus varietasvultusjincefihs, inclinacionumquequafi infinitaeft ;ica &
vocumdiuerfitas exconditione corporum , organorumque conftitutione orta prorfus in-
finitacft: Vemmde hifcc paffim pcr totum hocopus.fuse traftabicur. quare adalia-,
C A P V T, V I.
De caufa proxima > & principali foni
CVm ibnus non aliunde.quam ex tremore corporu CeCe collidentium oriatur, vtdi&S ,
pro varia tremoru conditione innumeras quoq;fonoru differecias uafci neceffe eft.
Pandemus igitur in hoc capiteportam ad abditam ionorum vim, operationefque pror-
fus paradoxas nullo negotiocoaiprehendendas,qtiarefiimmo ftudio vt ei intelligendo in-
cumbasconfulam :fed adrem_,,
Quemadmodum igitur,vtiin ArteLucis&Vmbra;diximus, aerinfinitis rerum fimula-
chris ab obie&is per medium radiantihus , ita & fonorum infinitis fpeciebus refertus eft
quorum tamen ills folum auditui fe fiftuHt, qua? fenfibili motu ad auditiuam potenciam
,
proportionatomododeferuntur.Prajterea iicutj natura rerum inperpetuomotu verfa-

tur, itarcsomncsperpetuomotuagitantur ;exhac autemperpetuarerum agitacione Speciesfo
nafciturcorporum collifio , ex collifionedeniquepro.carporumfonantium condicione_j norsese-
. /-. , r 1 i-tr-r.rrr
mulantur
infinicsprodeunrtonorum vanetates , non loquor camen hicde lonisfub lcnlum iemper fpec iesvi-
cadentibus feddeijsquiperciperentur, C\ auditus vel fuperna virtuce, velacufticiinftrit- fibiles.
,
nienciope f decuiusfabricafusein Magia noftra conibni &diffoni^ corroboraretur

Dicoigirur,Primoeam effecorporum excollifionefonantiumeonditionem vtdum_, ,
impulfufaftofonant.contremifcant.ex tremore vero aeris fractionem atque exhoc tan- SomjS b! _

dem fonum nafei affero .arque ftne hôc tremore^qiji & ipfe ipecies qu_dam irn.pu.lfus eft^ hU aliu.4
impoffibileeftfonumfieri;nemotamenh.unccremorem iemperfenfibilem, vtdixi, effe__j ni(i * r *"
fibi perfuadeat , hic enim cum infinitjs diacsromis conftet , merito omnem fenfuum faga-
citatemlongefuperat.Experientiatantum in quibufdam corporibus , quibus hictre- m
mor fubienftim cadit , in hanc nos noticiam deduxit
Eft aute hic tremor fpccies qusda motus localis fiue vt dixi impulfus fiuc impetus quo ,
corpusaliquod collifum totu in fe tremir,& minutis quibufda vndationibus.&fucceffioni-

bus cocutitur: Eftq;huius tremqris capax omne corpus fiuc illud folidu, fiue liquidum,fiue
homogcneu,fiuehet,erogeneum.fiucduru,fiuemolle,fiue afperu.fiuelaeue fuerit; imo non
(bltim ipfum tremit ,fed&acrem fiueintermediumfimilitertremerefacit: lta vtaeriuxta
corporis collifi vndulationes, fucccffiones , fiue tremoresetiam tremat. Hinc quanto
ad trcmendum aptiora funt, tanto Ibno producendo fimt aptiora, magifque fonora :qua-
to vcro difficilius tremunt, canco quoque fon us, quem-producunc, crit obcufior. Qua: omr
nia oculita fenfataque experiencia nos docec fi quis enim vel leniter chordam extenfam
:
tangat, ftatim illam tremere videbirinfonumanimacam.ica vt tremorem qucm ,

oculi
percipiunt, illum & manus fentiat, pari paclo campana vel leuifiime acu percuffa , toca_i
contrcmifcit, continuis vndulationibus acrem vicinum feriens:vnde & tinnitustamdiu

durat,
. ),,
8 ArtU Magtt Confoni, {$ Djfloni

durat, quain durat treraor; idem ftatuendum eft de quibusiibct ali;s corporibus : qure
cliu
tamcn vr dixi tanto ad fonandum erun t incptiora quantb miniis ad tremendum fucrint
,
idonca, cuiufmodifunt lana, pannus, cera , lutum bitunicn ilmiliaque corpora mollia_,
,
Atque huc refpicere videtur , definitio Ariftotelis ,fupra addu&adum dicit fonum efTe_v :
l.a.&An. rnotionem eius,quod eo motu moueri poteft quo ea , qu?e a corporibus inuicem percuf-
,
ttx,6t>
fisfefiliunt, mouentur:namhocperfpicaciffimum Philolbphi ingenium deprehenditac-
rem ad vndulationes percuflbrum corporum vndularc , & quafi (uccuti , atque inde tan-
dem fonum nafci, quod & nos in noftra deflnitione innuimus
Vnde corpora rnultum tenfa, aerea, porofa , concaua , tcrfa polita ,omnium ad tre- &
inendum^fonandumque.vtinMagiaMufica&Organicadiceturjaptiflimafunt.corpora
verb fixa, mollia, inqualia,afpera,plussquofolida,tremuntquidem,fonumqueedunt,
fed neque ita limpidum, clarum fenllbufque obuium Hinc , vt dixi ,tota ratiodiucrfita-
, .
tisfonoium agualitate&conditione corporum, vtalibi paffimdeclarabitur,dependet.

,-, Vcrum vna difficultas hic reftat adhuc fblucnda ', quomodo vel Ieui manu verberato mu-
Quomo- .
-. j % - . .,
do fonus ro quopiam, ex aduerta parte applicata aure fonus perfecte audiatur ? cum non vetmmiie
wuros tri flt> n termedi.ie molis ( muridico, faepe craffiffimi
j &
vix Archimcdajis machinisloco mo-
fiffimos*.
kihs ) trcrROre huiufmodi fbnum caufari. Ridiculum fane eft , quod quidam hic fingunt
fonum perambages in oppofltam muri partemdeferri, fedquid fifeneftrae arere claudan-
tur ? quid fi in turri vndique conclufa, vbi nullusexitus patet,fonatio fieret ? aut fi apertis
fencfti is per ambages in oppofitam partem ( vt illi aiunt ) deferatur, an non aliquid tem-
poris( cum tamenmotuquafimomentaneofonusdeferatur)intercedet ?fedexperientia
docet, fimul ac tetigimus murum, fonum ex altcra parte audiri. ridendi igitur funt huiuf-
modi philofophaftri, & merito explodendi medium igitui necefTarib tranfitfonus,fed
:
cjuomodo id ? hic Rhodus , hic faltus Veriim rei arcanlim , quantum ingenij vires per-
.
mittcnt, aperiamus.
Sciendum eft intermcdium fiue aerem duplicem hocloco nos confiderare extrinfecum
Ae fono-
^ cuilibet rei intrinfecum Nam quemadmodum
: , vt poftea dicetur, organum auditus
rus dupli- prsEter extrinfecum aerem, habet a natura fibi alium implantatum, ita omnes rcs habent
cker con aljquerh aerem fibi intrinfecum in poris vnius cuiufque ftabuIantem(fupponimus enim rei
sotVt" oittnia corpora efle porofa ) vt apparetcorporibus animantium, quae ideo Hyppocrates
in
vocat iKirtislira. tranfpiratiua Quin &
in pifcibus quoque natura aeris pofcit receptacula_,
.
&
pulmones fcilicet veficam. ne vbiuis , aut in vfus vnicuique neceflatios deefTet tam ne-
cefTarium elemcntum Nec finc magtta ratione Nam cum omnia corpora , ex partibus
: .
fconftentmaterialibus, nequeomneshiiiufmodipartesitaperfeclecongruanMiifinatUrij
Jiunc aerem vnicuique rei indidiflet, neceflarib alicui vacuum tantopere a natura execra-
tum.velexminimadiuifionecontinuifuboriripoflet.ne igiturtantum in natura abfur-
dum admitteretur,neceflarium fuit corpus aliquod per omttia, & minutiffima quamis fpa-^
cia difTufum, quod Iaboranri natursfuccurrerct. Hdc itaque fuppofitocum percuflbrum
corporum tremoresfiue vndulationesinaerem vicinum deriuentur , hic verb aertrembre
conceptocorporum fonantium tremoreprorfusfimilialium,&aIium continuo motu , &
fimili trcmore imbuat, fit, vt fonus hoc pa&opropagatus auditiiiajpotentiaj fefiftat ,ibi- ,
cjue aeremimplantatum fimiliter moueat ac tandem fenfationcm in homine prodbcat,

,
non fecus ac in vndulationibus aquae,faxoquopiam in tranquillam aquam proieito, con-

tingit, vbi ccrnis vndam ex vnda nafoi Acfpercuffionem igitur corporum neceflarib tre-
.
mor non tantum cxtrinfeci, fed & aeris intrinfeci, fingulis cbrporum poris inexiftentis, re
fultat Hoc iterum fuppofito ita propofitam paulb ante difficultaterh foliiimus. Murum_-
:
quidem totum non tremere ( ficuti motu partiali terras non totum tefluris corpus tremit
fed partesfonanti corpori vicinas, quas cum poris referta; fint faciunt& tremereaerem in ,
poris latentem, hic verb fonus aerem alium, & hic alium vfqiie dum tandem per continua
propagationem auribusex oppofita parte ftantisfe fiftat Vnde fi murusplus a;q'ubefTet .
crafTtis aut folidus, fbnusagrius propagatus, minime perciperetur prsterea u corpus ef- .
fet itafolidum, vt grehafce aerisparticulas admitteret vel particulae aeres in pons late^ .
. . .. .
Lib. L AnAtomkus de Natuyajom ( voch 9

teSadeoforcntcxigua?, vt vix tremerepoffint;diconulIum lonitum tuncpercipipoffe_j; T" ampnl-
vt fieret fi quifpiam vitreaeampull* (Nam vitrum vtalibi oftendemus omnium corporu
jjermetri-
naturaJium minime porofum eft) hermeticeclaufeincluderetur, dicoeum vixquicquam figilht*-,
ctiam ad maximum fonum ac ftrepicum *percepturum_,
* *

r ihil au-
;
diretur.
CONSECTARIVM PRIMVM.
De Saxo furdo in Scotia mirabili
R Efert
genis
Heclor Boetiusin Scotia , Prouincia Pifa nomine,faxum efTe quoddam ab indi-
furdum nuncupatum, eb quod ( quantumuis ingenti fono excitato , etiam_j
cxplofo tormenro) fub eo tamen Iatentes nihil prster aeris agitationem vehementem_.
pcrcipiant Cuius quidcm ratio alia efle non poteft nifi exceffiua foliditas iftius faxi ita_
, ,
a natura comparati , vt omnem ae"ri extrinfeco ad fbnum efficiendum necefTarid ob per- ,
feftam fingularum partium coagmentationem, aditum intercludat.

Contingit cnim idem in fbno , quod in vifione per medium diaphanurn , quod quantb
erit purius, limpidius, defocatiufque tantb in remotiorem diftantiam fpecies vifiles defe-
,
ret; quantb verb vaporofuss , tantb ad videndum erit ineptius Sed rem experimento de-
.
claremus.
Experimentum rei difficultatem pulchre

declarans
PRimbfi quisacccpericfolium ex SeIenite,vuIgo Talcum vocant.quantum fieripoteft

tenuiffimumilludque tranfpexerit, tam dareomniaperfpiciet , ac fi nihil interocu-
lum & obiectum interpofitum efletj duplicetur iam folium & clare quidem videbis-pm-
jnia, icd non vt prius; rriplicctur porrb folium &
iam obie&a aliquantulo oblcurius pate-
,
bunt,&fic cantbfemper obfciniusobieftareprsfentabuncur^quanrbdidarblia plusmul-

tiplicaucris, donec tandem cuadantin corpus pororfum,opacum,<r/V>'*' &c vifui impe- ,
netrabile.Vifuienim multiplicationefoliorum inopacum corpus iam degenerantium_i

obexponitur, quominus iamobie&um attingerepoffit, 6*:amencertumeft, in totoillo
opaco corpore copiosu deuehendis fpeciebus vifibilibus aerem latere Kaud abfimili ra-
.
tione fi daretur lignea, aenea aut ex quacumque fono producendo apcilfima matera con-
fefta tabula muro inferta, certum eft ex oppofito, tam facile fbnum petceptum iri, ac fi ni-
hilinterpofitum efTet j Multipliceturiam dicT:atabuIa,pra?ciseprioriapplicata,ceicumeft
iamfonum non ita limpidum ex oppofita parte emanacurum;triplicetur tabula &iam ali- :
p "
t ia
quantbgrauiusaudies, & fic pro tabularum eidem praeciseapplieatarum pluralitatefem-

per obtufiuscV obtufiusaudies, donecperuenerinttabulae ad illudaugmentum vtnihil ,
prorfus percipere valeas non fecus ac de vifione diclum eft Nam quamuis aer co-
, .
piofior fit inter tabulasj quia tamen multiplici difcontinuatione receptionis fpecierum
incapax eft, nec etiam tremere poteft ; hinc veluti in medio obfbrpcus diffipatufque
aveftura foni prorfus deficiens , nullaratione auditiua; potentix ex oppofita parte fe_->
iifterc poteft
Porrbcontingithocinomnibusmolibus craffioribus,-etficnim hae aerem habeant ia-
trinfccum & in fingulisminimifque& prorfusinfenfibilibusloculis totius fubftantiajad
vacuum impcdiendum latentem ;quia tamcn ob multiplicem fuperficierum occurfum_,
,
vehcmcnterobtunditur, hincfit vtcontinuatuspartium tremor inmedio craflbpaula-

,
tim dilfipatus, abforptufq; profundioribus molis partibuscommunicari neutiquam poffic

Sed in medio debilitatus veluti exfpiret ; non fecus ac vndulationes in ftagnis per iniectio-
nem lapidis, caufata;, quo a centromotusfuerint remotiores, tanrb femper infenfibiliores
B euadunt,
i o
donecin
Arth Magnt Confam ,
nihilum abeant, Hajfimilitudines
& Dijfonl
perduplex experimentum cxp'.e"f.-<
eiudunt,
fx, fi quidaliudjpukhrefaneproceifum foni, perfolidacorpora demonftrant. Eandem..,
obcaufam voxpcr medium aeris delata vniformiterdirFormiter tandem pentmontam ex
fc&fua natura, quamobcoaceruati aerisintermcdij multiplicia impedimenta, & velutfc
obttaculaquaedam motuifonororefiftentia,quibuspaulatim & fcnfim debilitatus fonus,

tandem prorfus deficit; non fecus ac de medio vifus diximus Sic obieifca longe remota_,
;
apparentca;i'u!ea,quicolornigroproximiiseft, cuiusalia ratio non eft, nifidi&a fuperfi-

cierum aerearum conftipatio, quas dum ipecies penctrare non poffunt.hinc in vmbrofum
coforem, nigro fimilem degenerantj quod enim in coloribus eft album & nigrum, hoc in_
fono eft acutum vchemens, &obtufum fiue grauein vltimogradu. Verumdehifce con--
fuje lib. i. Artismagnaelucis& vnibi?epar.2. dererumnaturalium chromatifmis,
CONSECTARIVM SECVNDVM,
Experimentale.
Tqueexhoclongioriforfan.quampareratdifcurfu patcc, quarationcintra_,

A ,fatis
aquam fonus tum oriri, tum extra exortus intus pcrcipi poffit Ctim enim aqua_?
,
fit veluti craffus quidam aer, ( imo in potentia aer, vt in Arte magnetica lib.3. de magne-
tifmo elementorum docuimus ) dum duo corpora intra eam vehementer fe colliferint, fb-
misper medium tremultim nonfecus, ac viftisper aerem nebulofum, defereturfeque hoc
pactoauribws fiftet; Nam poft collilionem peractam ftatim vndulatio percipitur aquaj
proximae. pofr hanc vero altera, &
altera notatur ; & flc vndulationes fiue tremores aquas
ioni vectores vfque ad fuperficiem continuantur; vbi fenfibiiiter apparent, &
hinc tandem
. peraerem vfquead auresdcferuntur. Atque hoc ita effe experientia multiplexmedocuit
timfvndu praeferPmin VrinatoribusMelitentibus. Hienim vt datylosrimarentur(eftidoftrei
ge-.
Utionis fo nius quod intra mediam rupium fub aquis fubftantiam latet, nec nififaxa findantur,habe-
poteft;)infiaaquamfedimittebant. Obferuaui igitur prajfens, &curiofi(17musfpeta.-

hunldoT ri
tor; quod fimul ac percuterent faxum fubmarinum; ecce mox ad fingulos ictus aqua per*
non fecus acfi vento tenui agitaretur, poft agitationem vero
fecte in fuperficie crifparetur,
& hoc poft fingulos iclus, quod manifeftiiTimum vndu-
aquae fonus perciperetur obtufior,
Iat onum, quaeexi&ibusnafcunturpermedium aqyae vfquead fuperficiem continuata-
runn fignum eft Curaui quoque vt in profundiffimis partibus fimiles iclus tentarent, {eci
.
nulias infupertlcie aqusciifpationes notarepotui. Vnde curiofiusrem inftituendam_.

duxi, mandaui vtfonum primo in profundo deinde in media,&demum in fuperficie__>
vicinafub marinqfpacio fbnum femperaequali vebementiaederent;& ecce quod mihi
Biyiaginabar,verurn tandem dcprehendi, in fundo G quidem vix vllam, in med:o valde no-
tab:iem, circa finem maximamcrifipationem obferuaui, Exquaexperientia conclufi tan-
deni vndulationcsin aqua , prorfus eodem modofchabere.vtfonipercrafiam aliquam
molem
delati ; Collifionemq; debere efie vehementem, vt extra eamfonus percipipoffit.
Curmo- Hinc patet cur motuspifciuminaqua,qui haud dubiofbnum aliquem edunt,non perci-
*us pifciu piantur, quia videlicet tenuior collifio vnduIationesquoquecaufatdebiles,quaeantequam
norTperci ad fuperficiem emergant,expirant Ex hocexperimentocaufas quoqueagn<?ui,curvi-
.
piatur . delicet fretum Siculum etiam ferenifiimo& tranquilliflimo tempore perpetub tamen cri-
Cur fretu fpum fit, & vcluti perpetms ventisagitatum ; Nam vehementesaeftuspatitur, &curren-
ficulunu. teshabetprorfuscontrarios qui tanto impetuferuntur,vtfundum etiam marismoueant,
perpetuo
q Uem admodum auritus teftis effe poffum; filicum eniminfundo asftu
agitatorumfrago-
rem, dum diftumfretum anno 1638. fcrutarer, non *erre!diftinte percepi;Exquorutr_
collifione vehementi vndationes quoque oriri necefff eft , quae dum ad ftiperficiem vfque
pertingunt, mirum non eft totcrifpationibusillnd efle obnoxium, quasplurimumpromo,
uent contrariorum. fiudtuum vehementes coliifiones , collu&ationefque . Patei igitur ex
dicTtis
. 1
di&is quomodo intra aquam

Lib.l An&tomkm de Naturafoni
fonusexcitari poflit ,&extra lllam litperceptibilis,
&con
vocis . 1
&
tra videlicet per tremores fiue vndulationes aqux deuehentes fonum : Cum tota (bni ra-
tioinhuiuimodi vnduiarionibusexaeris vel aqua(quemadmodum in definitionepofui-
mus)interceptione,elifionequecorporurnfefe percutientium collifioneque confequcn-
te produ&is, confiftat . Vcriim cum de hifce paffim in hoc opere agatur; illis diutius im-
morari nolo,
DIGRESSIO.
Vtrum in vacuo fieri poffit fbnus.
ANtequam hscdifficultasdecidatur, prim6determinandum_.

vtrum vacuum vere & proprie dictum in natura rerum_i _~^
eft ,
"
D
allignaripoffit. Certenon defueruat hifce temporibus, qui nixi
nefcioquibus experimentis illudomnino admitti debere non tan-
tum afferuerint ,fed &in fententiam fuam etiam aiiosinuitostra-
here, & compellere fategerint Experientiam appono, cuius inuen-

tionem etfi ncfcio qui ali; ambitiofius libi arrogent certbtameru* j
mihi coftat primiim a Torricello nobili Magni Ducis Hetruris Ma-

thematicodetelam,quam & poftmodum antequadriennium Se-
reniffimus Cardinalis Ioannes Carolus Medices mihi omniumpri-
niohicRomae profingulari fua in mebeneuolentia exhibere di-
gnatusfuit
Tubus vitreus HN
fecundum alteram extremitatem Hclaufus, Fxrerime
pcrpatensorificium N argento viuo repletur, ereftufqueimmergi-
tirr, de_>
vacuo.
tur in patinam feil vas quodpiam O
P. argenro viuo aIiquoufqu-i_j
& ipfumrepletum aquaprancreafuperaffufj deindeorificiumN
, i
dipito cJauditur, neinuerfa fiftula Mercurius elabatur. Immerfo

itaque intra Mercurum in vafe contentum tubo, mox vbi diîtum
aborificio tubiamoueris, ecceMercurius in tubo contentus ilico
Iaxatishabenisdefcendit, deinde aliquantum afcenditideindeite-
rum aliquantumdefcendit afcenditque fedminus (emper, donec
itcratishuiufmodi veluti Iibrationibus quibufdam, tandem in infe-
rioriparte tubiquiefcat,relictafuperioriparte tubi fine corporefuc-
ccdente, vtipfi volunt . Hinc argumentanturjfpaciu.n R H. in_
fupcriori tubi parre relitftum vere & proprie vacuum eiTe , cum fieri
non poTTt, vt interim aliud corpus in abeuntis mercuri; locu m fub-

ftituipotuerit . Hinc
infoIentes& importuniiacVitorestriu-
veluti Sententia
phum ante viftoriam canentes multafane efTutiere non tantum_. de vficia
naturalium rei um pnncipijs repugnantia fed & in orthodoxa fide

peiicli'o-
,
la in fide,
periculofa j vt dum locatum fine loco, accidentia fine fubiedlona-
turaliter fubfiftere fubtiliffimo hoc expcrimeto fe dcmonftrare pof-
fei iiprudetiusiactitant. Ali;'mclioris notae philofophi.quihuiuf-
modiphantafticum vacuumrident, varijsmodis vacuum illud in_
fiftularemanensexplirant. Quidam afIerunt,non quidem vacuii
c(fe , tamen ncque acrem ibi ftabulari j fed corpus quoddam_.
fcd
fubtiliJITmum, &lucem proxime mentiens, quodaetherem vocat,
qui cum fitperomnia mundicorpora difTufus, omnesomnium in- Vtriasse-
tentifcde
timcporospenetret, ac propterea ipfi mercuriofiftulscinclufointi- Victio.
mc coexiftit,vtpromdc miruir non fit^recedentemercuriOjCeche-
rcm Ioco acris rcmanere, &c. Nonaulli exiftimanr, aerem extrin-
B z fecum
, M
"i z dvtis Magn Confoni , Diffoni &

fecum adlaborantisnatura neceflnatesfupplendas, velipfos vitriporos pcnetiaie i.uni .
qui putcnt, aerem non quidemperporos,fed interlatera tubi&i<)ercuri/per ipfam cxti-

nram fuperficierripenetrarejaiuntque mercurium non ita ftriclelatera tubiobfidere,quin
aliquid (e mpefaeris in locum abeuntis mcrcuri CeCe fubftituat circaq jcylindracea tubi &
j ,
Mercuri/ confinia ab extrinfeco prajfertim laborantis natura? temporefubcat Quidam_

, .
Jiccntiofiuspbilofophantes putant, mercurium nefcioa quo extrinfeco squilibrante intra

tubum adccrtum fpacium detineri. Putantdenique aliqui, partestubiab argentoviuo
dcrelidas repleri fubftantia tenui feu ipiritu ex eodem expirante, a quo dum mercuri/ ad-
b.Tieatispondus-diftentum vlteriorem abeodiftenftonemnonferar,dumque aliud cor-
pus non poteftfuccedere, mercuriusfubtali& taljmenfura&proportione, &ccnfeque-
ter fub tali & tali eleuationc intra tubum violenter fuftiaeatur Atque ha: funt fententiae.
explicantesrationemiftiusfpaci/.quod Neoterici quidam pure vacuum aflerebantjquaru.

quidem vUimameritoprimumlocum tenetinterprobabiles. Certum enim eft,ibiva-
Experime cuutn dfTe minimepofle,- cum manifeftiflimu.sibnusin eo percipiatur id quod ante com- :
tum pui- plures annos , vna cum (jalpare Berthiaingeniofiflimo Mathematico hic Romae exper-
^115 **um Is centuni peduni plumbeum canalem digiti craflitudine apparare iuflit, cui in
*
^"vlcHi
exjHti^ fuperiori extremo vitream phialam infignis craflitudinis & ftudio in hunc fincn; conflata
impoftjit, tanta induftria tubi collo coagmentatam, tanto ingenio munitam, vt omnisae-
rietfet adeum interclufus aditus. Intra verophialam mefuggerente,campanulam vna
ctim malleolo lateribus phialas ea dexteritate inferuit.vt malleolusferreus magnete ab ex-
tra attrathiseleuatuique mox a magneteliberproprioponderecampanulsillifusfonum
faceret
Comparatisitaqueomnibusadexperimentum totum p.hialx tubum aqua_i
requifitis
repleuit, alteriufque extremiepiftomioclaufum orificium aqua pleno immerfit,
, dolio
Quo fafto aperto epiftomio aqua intra tubum plumbeum defcendens no totam fefe exo-
,
perau't,fedad decem circiterpedesintra tubumfeftitit ,nonfecusac pauloante de ar-

gento viuo intra vitreum tubum inclufo, ditum eft vnde plerique huius tam admirabi.
i
lis cxperimenti ipe&atorcs inferre conati funt fpacium illud ab aqua deftitutum necefla-
,
rio vacuum efle, cum nullum aliud corpus ibidem fubftitui potuerit Nos verd vt falfita- .
tem eorum opinionis, vel ipfa auriculari experientia deroonftraremus, arreptum magnc-
tem phialae vitreae s regione mallcoli ferrei foris applicuimus, qui mox attraftum malleo-
lum eleuauit,abftrafto veromagnetemalleoluspondere proprioillifuscampanulaalimpi-
diflimum lonum edidit Vnde quidam peruicacioris cerebri prxfentes ftatim intuleruntj
.
in vacuoionumfieripoflejfenfatiores verbpleriquehoctam manifefto experimento di-

dieerunt, ibi vacuum efle minime pofle , vbi tam manifefta aeris figna in fono exhiberen-
tur , Atquehoc vnicoexperimentoomnes conuiflri devacuoopinionem in pofterum_,
abiurarunc, FiguTamhicapponerevoIuimusadmeliorecuriofiLeiffconsinformationem.
Tubus plumbeus erat D E F G phiala vitrea coagmentata tubo D E ; intra quam filofer-
.
reo annexa campanula C,maIIeoIufque O epiftomium G. dolium aqua plenum, I K L.
magnes extrinfecus admotus, A. coetera fiebant , vt paulo ante defcriptum cft Vacui .
itaque d ullitas ex didfcis clariflime patet quanam vero ratione , vel per quas abditas vias
.
doaetin. aermlocum abeuntis aquaelefubftituati iiquisexmequrat,eiquoquetatisraciam, u

tret inio- aliaqueduriflimacorpora,Iux cn-
p r usn fihi explicuerit , qua rationemagnes , vitrum
j
itaabdita?,
cXirru^ ftallumfolidiflTmumpenetretjfuntenimnaturaelaborantisfcmit_ itaarcana?,
vtillshumanoingenio comprehendi minime poflint Eft natura neceflitatis
.
tempore
Natun in ita ingeniofa, vr ornne humani intellefcusfcrutinium eludcre videatur; certum
tamen ex-
neceffiti pefentiafacit, illuc aerem fubijfle.quomodb vero &vnde,Iatet. Infulseitaquephilofo-
teingenw
f-âptijr } q U i dum rem quampiam minime concipiunt,inconfultius de natura rerum_.
prOnunciant, r ,
Conckidiirusitaqucquodtametfivacuuminnatura rerum poflibile foret ,fonus ta-

Sonsin
vn-t:o rx- mm n cocontingerc minime poflet Nam cum fonusfit affefcio aeris, imo aer fit mate-
.
ri minime
^^jjg cau fa fon ^ deficieiue , fonum quoflue deficere nccefse eft ;
j contra ex propofi* &
? otert -
* * toex-
. ,,,
Lib.l, An*tnmicm de Naturafom vocis. i $
tocxperimcntoclarc oftendimus, vacuum in narurarcrum niinime aftignari poflc__>.

&
Veriim qui plura dehifce defiderant, legant ingeniofam diatnbam devacuo, quam non-
nemo cx CollegioRomanoSocietatis IESV dedicauit cuidam Magno Amico; vbi plu:i-
ma confideratione digniffima reperiet & fuo tcmpore nos G Deus vitam largitus fuerit
,
in Artc Magnagrauium & leuium , vbi hanc materiam ex profeflb traftabimus , pluri_j
trademus.
C A P V T. VII.
De organo auditus eiufque Anatomia.
POftquam de natura proprietate, &- produclione foni, obie-o videlicet adasquato au-
ditiua:potentia.fufiusforfan, quampareratdiiTeruimus,ordo iam natura nos ad
potentia; acuftica; , fiue auditiua. defcriptionem vjtro inuitat , cum vero potentia fine or-
gano eiTe non poffir, abeo difchirfus noftri materiam ordiemur Quicumque admirabi- .
lem illam DEI Opt. Max. in fabrica organorum humani corporisprouidentiam miram- ,
que artis fuas, id eft natura; in ijs ordinandis folerriam penitius rimatus fuerit,fateri coge-
tur ntillum hic fatum , nullum fortuitum Atomorum conftuxum efle potuhTe tantarum_,
Miraauris
rerum architec~rum. Porrbnoshic.onfiffisreliquorumfenfuumorganis, quae dumtaxat
circaauiiumauditufqueorganum confiderationedignaoccurrunt breuiteraperiemus. ra-
Eftautemaurisorganum corporeumadfonosrecipiendosa naturain animantibusdifpo-
fitum jquodciim ex varijsconftet ,haud incongrue Aggregatumomnium eorum ,qu& in>
viuente al<quo audtus fenfui d<cata fitnt definir poteftjHocorganum in quibufdam ani-
malibusconfpicuum,mamfeftumqueeft,innonnullisIatetha.c vis auditiua, eftque oc-
culta & adeo inueatu difKcilis vt ad hodiernum vlque diem adhuc recondita fit ; Nam
,
Kfces nft
pifces ^quibuspulmo, quoalia animantia fpirirum atque aerem ducunt redduntque_j ,

b__ntdu-
deeftj quaparteaudiant.anemineadhuc penitusexploratum eft. Vtrum enim fora- biumeil
minaante ocu/os pofita adaudiendurn,an adodorandum data (Int etiamnum ambigi- ,
tur. Horum tamcnquibufdam.auresomninodeeflecertum eft. Namquioculis, ijdem

auribuscarent, vt mytuIi,Qftrea,omniaquedura tefta inte&a, quaeetft fc contrahant.cum
fcrrcis hamis appetuntur agitatione tamen aquas potius fentire , quam auditione audire
,
videntur . Inrefpirantibus vero pifcibusac pnlmonem habentibus , vt in balenis , delphi-

nisj vitulis marinis aures haud latitant, quamuis in ijs meatus cxterior inueftigatu fit diffi-
cilis. Quarc ijsrelidisadterrcftriumanimantiumorganareuertamur. Pifcesenim intra ,
aquam tanquam intra medium craffius fpecierum fbni retardatiuum vti obtuse audiunt
itatam exquifitum quoque oiganum auditus non habent,vt reliqua animantia terreftria,
medio aereo degunt
qua; in
Auris itaque viuentis corpoiis organum non eft vna aliqua ac fimplex pars neque__>
,
,
. ,
vnaaliqua fubftantia, e'xplurib;tsinuicem commixtis confufifque effbrmata ifed eft ag- fcrjptio.
gregatum quoddam ex pluribusmaxime diuerfis, &c diflimilibus inuicem diftinctis, fum-
maquc admirationc dignis Hoc enim organum foris in capite egregie prominens, ducli-
.
bus mcatibufque, (^qui veluti fonorum lemita; qua*dam funt, ) miro ordine digeftum.ca-
uernulis in varios vfus excauatum, officulis veluti fulcris quibufdam formatu neruis mu- ,
feulifquc tenfum, aere denique implantato animatum oeconomiam quandam omnibus ,
numerisabfolutam refert;Quamuisha.c omnianeque eodem numero, nequeomniaad

cuiufuis animantis aurem conftituendam concurrant . Nam in quibufdam officula tria
in nonnullis duo, iu alijs vnum ; nec defunc, in quibus nullum reperiatur , quod & de mu-
fculis verum cognouimus,- fed ad aurem reuertor, quam duplicem ftatuimus intcrnam &
cxternam fiuequampaffim auriculam vocamus; Illain ofTe petrofofitum habet, inrer Ospetro-
eos proceffus qui mammaru inftar protuberant.inde /_*//> di-ti,& inter ea apophyfiu, funa fen
qus oflis iugalis portionem conftituitj Haxforis vtrinque e capitis latenbus infigniter ,
^J'"'
ake
4
. . . . .. . . ,.
1 Artis Magn Confoni

alaefeu vanniinftar, expanfa eft ,-HIa ex quinquedu&ious , tnbuscaucrnulis feu antris,
, & Diffoni
tymp.inoofleocirculo, tribus exiginsofljculis.duobusparuis mufculis, neruis , ycnaarte-

ria, aere denique implantatocongregata eft . Ha?c cxpartibus tum cuticula, tum cartila-
gine, carne, vinculo, mufculisfe.?, venis, neruisatque arterijs eft compofitai Verum ne_j
in cxplicandis terminis, &
appellationibus lingularum partium auris teinpus teramus
bic Leftoricuriofo fingula vnacutn exquifirflimaanatomia', quam partim perloannem,
Trullam ccleberr/mum hic Romae Chirurgum & Anatomicum fieri curaui, pardm cxlu-
Caflerij anatomia didici, proponenda duximus.
lij
Appellationes fingularum partium auris

externae
3 .
.
.
Vide i.&
2. fi. ura
AA A. Atafeupinnaequod Grxc' irri?Jyantt vocant, parsexpani3, Iata, ac econcha-
verfustempora reflexa -fJy/jn -A jifeu pinnula dicitur
n^cheraa
inSchera BBB. Totius auriscircumductio flue circumferentia exterior, 'a<2 Graecis,Latinis He-
tifrao i.
lice dicitur . Capeolus ab alijs quoque nominatur
CCC. Interior autcmcircumferentiaconchamambiensi/8s'^quaii Hclix contra_
pofitadkitur.
DDD. Snperficiesabanterioriinpofteriusextenfa *t,fTM id cftgibbofaappcllatur.
F . uT/Soxrf dicirur,eftque amblusleuextremum helicis .
F . -Kti^Linrer fiuefcapha eftcauernula pmnul.e.

GGG. Cauitasmedioauricule patens K-yxd Conchadicitur PolluciquoqueVxwdi-
citur
H . Supcrior Coochas pars
I . pauimentum Conchae
i hu flue
K. Siiiusantefeuiuxtaforamnccui circumnata auriculaconfiftens, liquoribus fordi-
bufqucerTundendis ordinatus, jîo-Kof dicitur.
L. Ipfum veroforamen 4^/w*/* meatusauditorius, kv<pi\k* quoque dicitur fiue^
alueariurru.
Ifi.. Quode temporis finefupâaudausforannen elatum eft rea'y<* flue hircusdicitur.
N . Vero oppofltum trao, a,m?*y<>{ dicitur, id eft antihelcis finis
id eft .
O. Dimidiatuso bisquemTf*>r & .rtirta.y^, efrormant us-i?f X) fterion dicitur ,
P . Lobiinferiorparsamaxillafoluta pendulj.yf oKo'$ir id eft, anteriorLobusdicitur .'
Auris internae fabrica partiumque

conftitutio.
Ondicamhochcode omnibus partibus conftituentibusaurcm internam,fedde__>
Partesan
N'
mcatus
ijstantum quas adfonumformandum natura pofuit Suntqucprimb du&us fiue
aut femirae,- fecur.do
j
Tympanum cumoifeo circulo.tres cauern*& tria oflicula.

tismter-
jfl catus fj ue du&us aurium s.funt. Primuseft velutiregia via &femitaprincipalis; quem
pauloante *^f ***<>>, fiue meatum aud toriumappellduimusj hic inpueris totus eft
Meatns au
cart i] a gj ncu s, in adult-s ofTeo-cartilagineus, in fenibus denique totus ofleus eft Secundus .
ininternacranijamplitudincinpofterion Iatere proceffus petrofi, cuiinfculptuseft ,oc-

currit j Vndecblque extrorfum alquoufquerdmediam buius proceflus fedem proce-
.
dit ; vbi tenui fquam tantum a duabus inter:oribus verae auris cauitatibus diftinguitur
Tertiiis rotundo canaliculo pei fimilis,arque inftar tenuioris calami exortu amplus.c co-
cha exteriore lapidofi proceffus cauitate ducitui i Vnde oblique procedens in medio qua-
tuor
Iconifmus seu 5chemafi5mus JL. fcl. J4-
FlOf. III
__^/_
-', EQVI %
"^
H3P B^- N^Xo
M
j. Leporis A si fsr *'EOA\ r^ ovu
fc*_
G H
j g^ 5KÂ.i
MVRIS ^' PORCI P M
. . . , ,
Lib /. iincitQih iots de Nxlurafoni

f
5 ($' vocis
tuorfbrsmjnum totLim illudosperfudit &: penctiat; Jjuic quarrus fuccedit tenuiifimi_,

tantiim oflea fqama ab ipiodiremptus, qui in eandem cauitatem ducitur, in quam fimi-
Ucerquintusdelinit,
TvinpaniiniK6r//-oVn:embrana dicirur auditoria, vel quia hsc membrana >'n beliici
tvmpauimoremconcha:obtenditur, velquia velutimeiTibrana bellici acmilitaris t)'mpa- TympatrtS
aildltlli
ni ligno , acrefonoque feriatur,pii!fcturque ;diciturque abalijs Myrinx , eo quod
ita hajc
ae.em interiorem ab extcriore difcernat ; Vide Schemattfmum 1. Eft autem hxc mem-
brana omnium membranarum fubriliifima tcnuiifirmque quippe areanearum tels; il- ,
niillima, mediocri tamen denhtate prardita pellucida & diaphana, inftar cuiufdam fpecu-
li, nulliusafpcntatis particcps. fed vndique intus ac foris lauiigata, non tamen aiqualis ieu
plana, NamintcriusoificulimalleumreferentisprocefTus A.ûtin z.figura /;.j*v;,veluti cau-

daquxdam reilexa in C, abipfacircumferentia fupernedeorfum ad iplius vfque medium Ms"eoIi!s
centrumquc C, perinde ac neruus tympano miiitari tranfue, fim obtenditur 3 conneclitur-
que;oiTeoautem circulohoctympanum adnatum eftadquem tentonibus Sc mufculisal-
ligatur ac diftenditurj non iccusac tympanorum pelleschordisfortiter tendifolent.
Pr.vtereaospcrrofum tribuscaucrnulis flueantrisconftat, prima eft cauernula illri_.,
Q ,
quam peluim Vefalius vocat quod in modum pcluis excauata fit; alij cochleam & antru fum , ca_
,
vocanticomparatuiconcauotympano ,ebqubdficut in tvmpano aer communis pulfa- "-mitco-

tuspropriumeditfonum ficputant aerem implantatum percuffuma myringe & officu- c/uerm
,
lisfonorum differentias in ea cxprimere,qua2 indead auditorium neruum deferantur Peluis di- .
'
Altera cauernula propter cuniculos quibus conftat, labyrinthus vel fodina dicitur > Tertia c a lierna
a buccina cornu recuruo &c contorto, quo Paftores pecus conuocare folent vel a buccina byrin- ; 1
conchiliifpcciedenominatur; Vndeilludantrum buccinofum appellat Vcfalius; Verum hus ?]?* '
k j 02 r n r \ ,-
il.
Antrubuc

cumdrrhcile, lit ea anatomice repranentare , cum reconditamin lntimrs penetranbusor- cinofum.

1
ganifedem conftituerint.hincrlguram quoqueconfulto omittendam duxi.

Porro conftat vt initio diclum fuit aurisinterna tribusofficulis, quantitate quidem mi- Trh odi-
niinis, at conformatione8; vfu maximis; quorum quidam compolitio adoperatioque_, cula,
itaartificiofa cV eleganseft vr verbis vix expiicari poffit dura funt&fblida ram ininfan-
, ;
tibus recens natis, vt Cafferius obferuauit, quam &

in adultis, ciim tamen rel'qua_,
omniaperpetub iuxta atatisgradus varientur ; in pueris tamen multoac in adultisob
&
Jiumidam vifciditatem flaccidiora funt, vnde infantesobrufius adultis audiunt. Oificu-
la mobiliafunt cVeoadornata natur.Tartificiovtexhis attrafto vno duo reliqua confe-
.
qucntermoucantur; neque continua funt, feddiflincla vtpaulbpbft in anatomia appa

rc bit, incxterioriconcharegioneconftituta ; Nomina trium officularum funt Malleus
MaJleHS,
JncttSySc Stapes quanomcn aformapotius , quam ab vfu inuerierunt; Mallcus diciturlncus, &
,
quod veluti malieus incudiincumbat, &fuperiaceat;Sicut incusdicitur, quodmalleum âP eSi

incudisinftar cxcipiat Stapesverb afigura ftapedisficdicitur ; Qua? quidem officula_,
;
non inomnibusanimantibusreperiuntur in aliquibus enim rantum malleus & incus, in

,
nonnullisincustantum & ftapes.in quibufdam vt in fimijs nullum prorfus; Sed Anato-

miafequcnsdicla mclius, quam multa: verborum ambagesdeclarabit.
Anatomia trium officulorum Mallei Incudis ,
6c Stapedis
Annuli feuofTeicirculi principium , Sc B. eiuflem finis. Vlde Schematijhtum

A _ A prwtum'
C C C Figura oftei circuli eft circularis, imperfe<fta, foris quidcm tuberofi feu afpera,
.
irlttts veio ftriata, fpacio quod in circuli ambitu ad tympani extenlionem

circumfcribitur
defignato . Nam vt diclum cft tympanum annulo per circumferentiam adnatum vniuer-
fum illud fpacium occupat& prxcludit
D.Ca-
. . . . . . . . .
1 6 Arth Magn* Conforit , & Diforit

D. Caputmallcicumincude perginglimortartpculatur.
E Tubcrculum apophyfis, fiueproceffus maius trochautirium di&utiL-';
,
F. Extremitaspedunculimallei.
G. Corpusfiuebafislataincudis.
H. Crusalterum breue&craflum, inconchaad proceffum mamiHarempofiturrL-.
I. Reliquum cruspaulo tenuius&longiusftapediinarticulatum_..
K. Stapesincudiiun&us. /
L Caput ofliculi mallei feorfim exfculptum, vt magnitudo,

. figurae,aliaquc re&ius in~.
flotefcerent
M . Minor apophyfis fiue proceflus trochauterius
N. Maiorapophyfis.
O. Extremitas cauds mallei .
V . Bafis Iata incudis cui malleus iungitur & inferitur
Q . Eiufdem crus breue crafllulque_^
R . Eiufdem iterum alterum crus longius, tenuiu(que_>
S. Subftantia totiusincudis.
T. Stapedisparselatior, acutior globulo paruulodonata
V. Stapedisparslateralisfiniftra_.
X . Eiufdem dextrum latus
Y . Pars inferior, fiue bafis, fiue pes ftapedis
Reliquorum vero animalium adiunximus , vt fingula rite Jnter fe compo-

ofiicula hic
-nere po(fes,&videbismirabenique miramnaturs inarmandis animaliumorgamsnecef-
farijsinduftriam &<agacitatem ,-fed vifi. anatomiafingularum partium organi acuftici,
flihi! reftat nifi vt offkia vniufcuiufque modo explicemus
CAPVT. VIII.
De officijs fingularum partium organi acuftici .
V Ti admirabilis illa natura; maieftas in omnibus

maxime patet quim vt Ledtor curiofus intelligat ab officijs &
ne dignifllma vel .
vfibus eius noftrae fumemus diflertationis exordium A urem it^que conftat non ex vna_ .
, ita & in aurium fabrica admiratio-
,
tuim
mfibvi
fi n pl' c '&fi
"
1 '' ar m
'P ai teJ non expluribusinuicem commixtis feu confufis conftitutanu,
'
c. eftejfed ex multisieparatim acleorfim exiftentibus aggregatam, vtefletad funtionem_.

fuamobeundam aptiftima . Namcum neruofoniperceptiocommittendaforet, eiusfub-
Vti!itas& ftantia non permittebat vt extra capii t ob plurima in qua organum incidere poterat peri-
finisfmgH.
cu 3] exporrigereturi 'deo inter neruum & aerem intc num interponi debuit.quo media-
]
tiumaudi, te fonusad neruum deueberetur, ne autem aer modofrigidus modo calidus modo alia_ ,
tiui orga- qualitate nociua affe&usfubingrederetur, medioqueinterno neruoque noxam inferret, ,
cauitates habere debuit, ex ternoquidem aeri claufas, at foni fpeciebus apertas ; huius ve-
ro gratia oflicula, mufculi & ligamenta fieridebuere Prasterea fi Iocu fpe&emus, natu-
.
ra auri commodiorcm oportunioremque aflignare non potuit; dum ori, cibi potufque_j ,
ianua?,Ioquelsequeopifici vicina,parem dignitate Iocum fortitaefbGeminata vero auris

eft, ne vna corrupta totuf. fenfus periret,- Patula eft,vt femper pr^fto foret, & vt occurren-
te neceflitate etiam in fomno excitaremur,- In cochleasmorem eftbrmata vtfoni fpecies ,
ibidem vnita:,Icumsac per variascauernarum reflexionesmultiplicatajfortiusfefenfuifi-

fterent ;hanc eandem ob caufam inftar vanni conchiofaj illam extra expandit natura vt ,
fpeciesfoni hoc pado recollecias auditum confortarent. Hinc furdaftri vt melius audiat,
manum auribusoppanfam incuruant fonusenim ibidem colledus mulr1plicatufque_^
, ,
organofortiusillabiturjnetamcnvehcmentiorfonusorgano noxam aliquam adferret,

natu-
,
naturaftpienfer
Lib.i. An&tomicus ds Naturafoni vocis.
aunummeatus varijscmincnti;s,depreflionibufqtie
& \y
montuofi, veltit;
quibufdam tractibus exafpcrauit vtinter gibbofosanfraiftus impetus obiectique veheme-
>
tiafra&a, mitiusfeorgano& fine noj.aingererct > Ne verb fordcs & fuperflutisexeerebro Exte.-r..^
deriuatushumorojganum oblimaret, vituretquchuiusreicaufa cauitasilla pinnar, qua ? nr,s P a r; . .
fupra m/WVappe!lauinHis, ordinaraeihinhac enim vti &inconcha vicinaftidores,for- v uUt/

ides acfnrracca excrementa veluti in labro quodam coilcc~L-e vlrcrioreiT! tranfitum cohi-
bent Xyftcr vero lobnfque dechuitare fua mcmoratam fordium profluuiem facile in de-
.
ftinata vafa deriuant, quiex cartilagineafubftantia (fcilicetmediocritermolli & medio-

criterdura) conftant ;neexfreqiicntiplicatione,corrugationeque fiaccefcentesad fonos
recipiendosincptiforent. Accedoadinternam organi fabricam in quaprimo occurrit
meatus acufticus fiue auditorius,qucm natura fagaxduplici de cau(apra;miiittympano, j n tein=t
partim vt aer & fonus frigidior nociuiorque in eo aliquantuliim attemperatus tandem_ a u "s ptf-
, .
tympanocitra noxam illaberetun partim vt aeris externi vehementior commotio in an- &jia S
fractuofailla femita fracla vim perderet; ne, vt in vehemcntionbus explofionibus tormen-
torurn campanarumquefonisfubindc contingere folet, tymp.inum ruptum furditatem_,

induceret.Nc quoque beftiolis in interiora organa aditus paterer, fagax natura meatum_.
hunc ncfcioquoglutinofohumoreinftruere voluit, vt ineo veluti vifco quodaminheren-
les.earundemcapturaorganum a multispericulis vindicaretur Tympanum verb in_. .
ict^'' :oeatusextremoconftituit, tanquam clauftrum quoddam, qua aer externus ab

-
!
internodiiimcretur.nonofleumcumficpericulisrupturasnoncareret, neque carneum_.

cum fic humiditate facile flaccefcerepoffet ; Sed membranaceum, tenuiflimum , & ficcif-
fimum, prout fonorum tranfuehendorum atque vt fono
ratio poftulabat, illud efie voluitj
recipiendoaptius foret, figuram indidit verfus externam aurem concauam , verfus in-
ei
ternam verbconuexam aliquantulum eafere figura, quam nobisherba* nummularis fi-

,
ue vmbilici Venerisfolium exhibet: &

nevllorupturar periculo pateret idcirculo cfleo,
tendonibusfirmiiTTmisfupercxtendit: Cum enim duobus motibus agitaretur, vnoabre-
re cxterno, altero ab interno per ofcitationes, frernutationes emuuctiones narium caufa-
to oportuit id pellis inftar firmiter ofleoobtendi circulo Neque hic quieuit nstura , fed
,
:
tympani conferuationi tres qtiafi cuftodias, iTue adminicula adhibuit quae fupra Mallei .
Incudis, &Stapedisnomineinfigniuimus quibusillud contra omnem violentiam mira_

:
qundamfolertiadefenditur: Nam tympanum fecundtim internum latus mallei peduncti-

loinnititur, vteius refiftentia &
obiu&atione contra incurfum defendatur , ne plus quam
fuflinere poflTt, intropulfumrumpatur.-lterum ne tympanum vltra pr.-cfcriptum terminu
a vehementioriinterniaeris impetucxtra delatum pcriculum ruptionis fubiret, natura_,
fecundum internam faciem mallei pcdunculum illo latere, quod ideb exafperatum eft ita
afluit, vt irterni aeris impetu extra vergente tympano id maileus, ne vltra quam par eflet
progrederetur, cohiberet: quia Verb offeusmallei pedunculus fecundum extremitaterru,
fu; m feu apicem citra manifeftum perforationis periculum tympanonormaliterinfiftere
non potcrat, eumfecundtim longitudinem afluit tympano quia verb malleus nec ita qui. :
dcm :,eri duo alia, ei veluti oflicula auxilia-

interno externoquerefiftendofufTTcicnserat ,
riaadiunctafuntjncus&ftapes: Namquandoagitatione & impulfuaerisinterni.tym-

panum & malleus extrorftim aguntur, incus ingrefium mallei , cui per ginglvmon coarti-
vf ,
s
.
culata eft,dum ad conftitutam metam peruenit iu eo motu malleo incudem fbrtitercom. teiincudis
primente, terminatfiftitque . Vndehc duabus apophyfibustanquam fulcrs dotata_. &l a P e<ii>
'
antrum commifla: altera longiufcula ftapedis

eft ,altcra ofli petrofo verfus maftoidis
aciepulchie firmata ,quod oflTculum eft ftapedem perfetereferens, vndiqueliberum &
pcrtufiim aciefua abincudc pendulum.deoifum nonnihil flexile , ne incusin vehcmcnti
ac violenta fui compreflTone cedere nonnihil arque mallei ccflionem ad certum tempus
, i
adiuuarc prohiberetur Vndique pertufum eft ne aeri innato fonoque ad cochleam adi-
. ,
tumprohibeat. Atquctria haec ofla non carne non cute operiri debebant, quiah_cfon"i
obtunderc poteranr,fedoiTeamatcriavtfonum duritiefua melitis conferuarent. Verum
quJecumque huc vfquedehumanaeaurisfabricadiximus, inreliquisanimantibusvtplu.-
C rimum
8 . . .
1 Arfts Magnd Ctetfoni

qu.t ;mnia natura proftatu coditionis>& naru;
, & Dijfoni
x
rimum vti cx anatome patet diuerfa eft.
ynfus cuiufque animantis difpofuir, vt harmona in rebus omnibus cuidentius paterc t
C A P V T. I X.
De natura aeris interni & vbinam propric auditus fiat aru
per efTe reale , an notionaie propagetur.
cauitatibus offis petrofi aerem efle incluium ncrco ncgare poteft, nifi isforfanqui
INvacuuminnatura rerum admiferitj hocfoliim dubium moueri pofiet: Quomodo is
infit ? & vtrum ab externo aere diftmguatur ? quod fit eius oflicium ? & quomodo con
feruetur? Vtautemabhisbreuiter me cxpediam Dico ipfis auribusa primordijs hunc.
aerem fuifTe infitum; vnde &

Philufophi eum congenitum, complantatum inaedificatu &
appellant,eftquenon minus ac externus aer ad fonationem cfficiendam medium, purif-
fimus, omnisfonicxpers,qu!>ts&immobilis, multusdenique ac copiofus eft: Infuper
hunc non eundem elfe cum externo aere aflerimus Vti eni.n aer extrinfecus per refpira- :
tionem attra&us neiuafri^ ditate cornimium alteret, prius anaturainpulmonibusalte-

ratur ac prajparatur voitea permiftus vapore fangumis materia euadit generationis fpiri.
,
tuum vitalium :Sicaerrefpiratione pemaresattracfcus cerebrumquepenetrans, nonan-

tefitmateriaregenerationisfpirituura animalium, quam fitalteratus& benc prsparatus
ita vt aeris externi amplius non habeat naturam
Porro non diffimilis mihi videtur ratio
.
de aere attratto pro vitalibus &

animalibusfpiritibus gcnerandis, quam de eo iplb, qui in
Aetimpti auribusimplantatuseft, vnde eum eiufdem cum fpirituanimaIi(quefnaerea:efleconftat
tatus ide naturs^ aflerimtis , & ideb aeris noniine a plerifque fcnfatioribur Philofophisfuit nuncu-
cnni fpirr _
atus 5, q U jc}em aeris modo tenuifllmam habet diaphanamque fubftantiam,& cum ex-
.
ternoconuenit in jpla temperre, nonenimitacaliduseft, vt vitalis ipintus,qui acerebn

fubftatia &ambiete aere per nares attractofa-tus eft frigidior;nec ita ficcus vt vitaIis;quod
cerebri humiditas ipflim contemperauerit. Qyare calidus & humidus cxiftens ac bene__
temperatus aeris nominc optimo iure vocari poteft,neque vnus numero cft, fedfuccefli-
ue generabilis & corruptibilis, cum cnim eiuiciem cum fpiritu animali naturas fit , necefia-
rio vtihic quotidiedifl7patusinaurasdiflbluitur,nouuIq,'generaeur,fic etiafehabetaerin-
ternus, atque adeo eandem originem, quam fpirirus vitales animales contenti in arte- &
rijs, cauitatibus, & ventriculiscercbri fbrtitur. atque hic internusaer medium cft, in_
quo auditus fit , neruo acuftico vti & tribus officulis efred-iue concurrentibus; Veriim vt
hsecmeliusexplicentur. Supponoaurem duplici modo ad audiendum concurrere , vcl
vt cfficiens caufa vel vt fubie_.urn__
Nam ea non folum exfpecie fibi imprefla ac-um audiendi elicit, fed afrum elicitum &
etiam infc recipit, &
proinde vti eduftio aftus audicndi, quam facultasfbno informata_,
atiua;ita prout abobie&ofbnosrecipit ,pafliua cenfetur, profertqueexfpecieafe
elicit,
rccepta aclum audiendi, quia in fonumfeu eiusfpcciem agere non eftapta, nifipriusin_.
ipfam fonusfeu eiusfpecics egerit, ipfamque excitauerit, vtexcitata reagat. Pra.terea_,
& &
cum a_fjo paffio phyfica non fiat, agente patiente a fe inuicem diftantibus , necefla-
rio in ea aeris parte fonus produci deber, quae non ira diftet, quin ad fe inuicem traduci ac
contingere queant, cum non quofuis, nec cuiufuis diftantia; fbnos, led in vicinis
fe non &
admodum diflitis locisexcitatospercipiamus Sonum itaque ad aures fefe vfquc vt cx-
.
Quomodo tendat, necefle eft; cum illae nullam virtutem extra fe cmittant , qus cum fbno concurrat
fomis pro- &
quam foni excipiant
Bum^per
Verum his ita pofitis, iam videamus quomodo fonus propagetur, an per effe reale,ar_j
efle teale, per effe nononale feu intentionale, fiue per fpecies fuas ? Triplicem apud Authores fen-
num inte
rentiam de hoc negotio reperio; Quidarn fonos tantumfecundum efTcfuum realepropa-
tionalef
gari,
. .,
L:b. I. dn&inniicm de Naturajoni ($' vocis i <? ,
gari, voIimtjNonnulii tantum fecunduni elic fuum notionalc; Aiiquipartim fecundum

realc, partimfecundum notionale propaguri afleruere,- Nos medium tencntcs aflerimus
fonum per fpecies propagari rationi magis confentaneum eflc cum foni propagacio in-j
, ,
omnibus vifibiliumfpecierum iluxum ( ii iucceffluum morum excipias^ aemuletur,- cum

enim vifibilesfpecieseo fine ordinatae fint vtobiectum mareriale potentia; alioquin im-
,
pi-oportionacumperfeipfas tanquam per vicariasobie&i fiftanc;certe eandem obcaufam

audibiles fpecies inftitutae videntur,vt fcilicet obieclum fonorum ad auditiuam potentiam
perfpcciesfoniexpreflasdeferant,- Etfi non dubitem ,quin fonus etiam fccundum efle_-
fuum reale & phyficum aliquoufque deicratur propageturque ciim fonus cx continuo_. ,
aerisagitatione maximas vires fumat, vtpote iine quo neque fecundum cfle fuum realc ,
neque notionale propagari vllatenus poillt Neque conuinci vlla rationc poteft huiufmo-
.
di qualitatem fbnorura totam fc diftundere realiter in omnem partem neque id necefla- ,
rium eft, cum adeorum pcrceptionem fufficiat emitti ab eisfpecies adfenfuum officinas,
ncnuftra flat per plura, quod per paucioraficri poteft, tefte Philofopho.
Sed dicesluxfecundumcflerealefedifTunditin medium ergo &fonus P. Non efle
, .
foni Wfq^ "^

1
in omnibusibniseandem cumluccrationem; namlucis difTufioinftantanea ,
fuccefllua eft; radi/ Iuminoii eflentialiter ab eo a quo proiiuunt, dependent j fonus autem gationis lu
clsa v to '
cxiftere poteft, etiam non exiftenre eo, a quo profluit ibnus vti in Echologia iluePhono-
,
campticadicetur :Inradiatiunequoquedirr'erunt fonus& vifus; hoc refto motufpecies fjfj #
fuas, 1II0 promifcuo motu propagante Nam ficuti vnda trudit vndam & proiedtus in_,
.
pifcinam lapillus inflnitos ex proportionata vndarum trufione circulos effidt: Ita & fonus
per infinitosaeris vniformiter diffbrmiter agitati circulos propagatur neque tantum fu- ,
pcrficic renus hofcc voluit, ied fphasrice diffufos promouet Nam fi aeris matii quem ob-
. ,
icctum fonorum efficit, intueripoflemus.is repraefeitaturusnobis eflet hauf dubie cce-

lorum quoddam in maiores iemper & maiores circulos protuberantium ablblutiifimum_.
fyftcma . patetigiturpropofitio.
C A P V T. X.
De Vocis Natura ac Genefi
EXpIicata fiatura foni in gcnere iam dc voce quoque fonifpecie tra&are vifiim eft , yt
per varios compofitionum refolutionumque circulos diuagati, tandem fingularum Laus v o-
rerum proprietatesadepti in veritatis centrodulciter conquiefcamus. Nil notius, niifa- clshuma-
nx '
miliarius, nil communius in mundo vocc efle, neminem nififorfan aurium vfu deftitutum
ignorare polTcexiftimo, voce enim omnia in mundogeruntur : Vox politici mundi vin-
culum commercijhumanifotrix,
, fidei &difciplinascommunicatrix,docf:rixignarorum ,
pacisiuftitiaeque conferuatrix, vrbium tutela,vnicamortaliumconciliatrix. fine qua nihil
fibiconftaret,imo&omnemhumanaefocietatiscommunicationem perire necefle foret
Hanc itaque modo explicare aggredimur ,fedcum ea, vtdixi.nil communius fit, caufa_.
tamen eius nil abftrufius Qiiis enim tantam varietatem clifionis vocis in animalibus faci-
.
Ic explicet ? percipimus querulam Bubonis vocem,lugubrem milui clangorem,turturis ge-
mbundaequerelas,coccygis cucutitum dulcis philomelaegarritus,paiTerum pipillatio-

,
nes, gallorum cucurritus, barritus elephantorum, ouium balatus, mugitus boum canum ,
latratus audimus, toticrcmquc fubillis miramur nefcioquaeamoris odi/ irae ,indignatio- , ,
nis,moeftiti.c Iucfufque argumenta latitantia.At quomodo illae in gutturc formentur, qua

proportionc elifionis aeris nafcantur, tam obfcurum eft, quam voccs huiufmodi clarae siic
&manife1aeauditui: Netamen in matcria abftrufiore manusdedifle videamur, aliquid
audendum eft.quod fifpe noftrafruftrabimur, foIatioerit,veI conatum in laudc pofu-iflTc
& vt pari methodo procedamns a definitione vocis more iolito , materiae propofits cno-
,
îtionem cum bono DEO aufpicabimur.

C 2 Mirum
. , .
i o Artis MagfU Confimi , 0* Diffoni

Miilunquantafitingenuiins vocis caufis afhgnandis nter Authoresconfufiflimoi
eft
Voccm t6 difsonantia Epicurusfluxum atomorum,quem nobis fermocinantibus cx ore prodire__>

.
fliixuni a- confpicimus.vocem efse voluit jhuncemm fluxurn,ait cfsc emifsum vel a vocantibus ,
dixitEpi-
vcifonantibusvelftrepentibus,qui vbiconiimilibusfigurisobuiamfactusfueritînfringa-
curus. tur vtcum auribusinciderit,tuncfenfum audirusaboriri, Hanc eandem fententiam fe-
quuttis Democritus) vocem definit efse A tomorum in finitas partes fcifsuram.quibus pcr
gyios quofdam ad aures vfque- conuolutis aud'tum fcnfumq; efse opinaturj quos Neo- &
tciicinonntilli Philofopbaftrifequuntur, adeo nullafcntentia abfurda eft, quae non apwd
hcteroclita ingenia plaufum inueniat Stoici vocem produci contendunt ab aeris
. impetu
pulfi in gvrum flu&uatem, comminifcuntur Scd nos vnicuiquefuum rclinquen-
alij alia .
Definitio tcs placitum ita'vocem

, de ftniendam cenfemus Vox eBfonus animalis glottide exper-i
:
V0C1S
animi explicandos produclus : quibus quidem vcrbis vocis
cufftone refpirati aeris adajfeclus
naturam cfsenti?mque ita explicamus ; vt in ca omnesqua; ad vocemconftituendam_.
peitinentcaufae veIutiinepitomepateant;& fbnum quidcmconftituimus vocis caufam
formalem 5 aeremmaterialemierficientemLarynga , finalemque denique caufam deter-
minamusillam,qua per vocemafiquid fignificare volumus, intentionem_.
Sonus igitur in definitione vocis recle generis locum obtinet, &
ciim vox fit quaedan__
Csjfjvo- fpeciesfoni.aeremcaufameius materialemcuiusfraclione edatur , refte affignauimus i
qui tamen non qualitercumque afteclrus vocis eftmateria, fed vt agitatur,& e pulmonibus
foras expellitur i Efticiens vero caufa remota vocis efl corpus animantis , dixi arirriantis,
quiaetiamfifonusrerum inanimatarum vox fubindc dicatur , iratamennon nifi meta-
phoriceaccipiendaeft,fonusenim inftrumentorum muficorum nunc intenfusnunc re-
mifTus, modo grauisj modo acutus, iam quorundam interuallorum veluti fyllabarum ir__
voces diftinclio, pcr analogiam qandam ad veram vocem transfertur Efficiens verb cau- .
faproxima &prineipaliffimum vocis inftrumentum Larynx eft .& eapotiffimumpars

laryngis quae yhattCf fiue ivlyhQTTis dicitunhaec enim mufculis quibufdam modcrate oper-
ta,commifTaque vocem edit, vtexanatomiapaulo poft ponenda patebit. Non igitur
pulmo eft caufa vocis,cfi aer quc exfiifflat ad farma.nda voce allifione minime fufficietem
\oas ca
habeat,fed aerem tantum fuppeditet follis inftar,- non lingua, non guttur non labia deni- ,
queveldetes, autpalatum vocisorganupropriefunt, cum harumpartium in homine of-

ficium fit, vocem iam aglottide genitam articulatim & fecundum legitimos fonos fylla-
barum pronunciarejSiquidemcum certaeliteraenon nifilabijsformentur vtfuntB. M.P.
ita vt labijsdcftituto impoflibile fit easpronunciare; nonnullae non nifi lingua, vt D.T. L.
N. Quaedam non nifi dentibus vt, Sch, Z. S. R Aliquae non nifi gutture, vt A. H. Ai Ali-
, 5
qua non nifi palato vt K. X.I. G pronunciari poflunt

.
Videsigiturquomodocaufafoniprincipalis fitglottis,rel''qu_ vero oris partes non__

Vocis prx
n^ j n ft rume nta fint ad vocem rite meliufquc formandam pronunciandamque
Lingua_. .
P
fa giottis verb veluti Choragusquidam,omnia ad vocisperfec-ionem conducentia moderatur di- &
fbonit Qtiomodo vero per laryngis glottidem vox formetur, pofta dicetur .
.
Caufadeniquefinaliseftintentioadaliquid fignificandum Nam vox nulioaliofine_j

,"
anatura in animantibus,nifiad paffionisanimasque affe.usindicandosinftituta videtuw

Finalisc-u
In homine quidem ad voluntatis declarationcm , in brutis ad affecliionum naturalium ex-
plicationemordinataeft. EftenimFelis v.g.aliavoxdum famct, aliadum Zelotypia_
Voxfeiis, incitatur, aliadumabblanditur, aliadumincholcram exardefcit fic de fingulis alijs . &
animantibus . vt in praecedentibus indigitatum eft
COROLLARIVM,
T"? xdiftis paret.non quemuis fonum abaniirali editum vocem eiTe,fed eum
qui a glot-
Nnmqui-
libetfo Jtj tidefitcumintentionealiquidfignificandi.Hinc quorundam infcdorum, vtifunt
"rotdt*
Cycadarum grillorumque girgillitus, murmur apium vefparumque fibilnfque ferpcntum,
. . . . . .. .. . . . 1 . ,
Lib.l. dnMomicus ck Naturajom ( vocis 2

voccs pioprie dici non dcbenr,fed fonus vcl alartim ,vellingua: vel alteriuspartis alliilone
caufatus, vtpofteiaanaromiaquorundam anlmaiium dicctur. Pifcesquoque vrirefoi-
randi vocifque formanda: lnftrumentisdeftituti funt ita voccs quoque edere nulla ratio- ,
ne poiTuntj & fi quidcm fonus a pifeibus maioribus excitatus percipitur, is tamen non in-
ftrumentorum vociformandsdeftinatorum ope: fedaeris&caqusin vari/s& anfra6tuo-
fis belluini capiris cauernis elifione producitur Reijcirur prancrea ab hac noftra definitio-
,
n e Pythoniorum fiue âr^.i/.s/JvÎoquela ex ventris cauirate produclra . Quemadmodum_.

inquibufdarn circuniforancismeobferuaflcmemini,qui orelabijfquecjaufisqueftusgra-
tiapaffimloqucbantur, . .
C A P V T. X I.
De organo vocis eiufque anatomia

CVm
organo
Larynge e.lTc vocis organu.omnia autem vocis gencra ab hoc
fupcrius dixerimus
dependeanr, quale illud ciufque fabrica iit, Sc quot parribus conftet expli- ,
candum eft , vt genuinae vocis rationes curiofo Le&ori melius innotefcaat . Larynx igitur
Afperx artcria: fiue Tracheascaput, fiue vltima pars, nihil aliud eft ,quam organii ex car-
tilaginibus glottidem proferentibus & membranis conftans, mufculis & neruis dotarurr__
vocis edendae gratia primo ac proprie conftru&um : Eft autem corpus durum depfum_i
,
& crafltim, magnum & amplum, longitudine, latitudine & profunditate conftans , cum_,
cxtuberantiaquadam ex virorum potiflimum collo eminente,rotundaquoque& cir-
,
culari cum quadam tamen obhquitate* Nam in antcriori quidem partc exafte circularis
eft.fed in poftera qua Oefophagum refpicit fcnfim aperfetoacircuh figura dcficit, &lon-
gitudincm aliquam alTequitur Intra huius Corpus foramcn quoddam eft , quod eiufde
.
niTura fcu glorris dicitur cuius elegantia non minori quam vtilitas omni digna eft enco-
,
,
mip Huic enim parti potiflimum Taryngis a&io concredira eft ab eaque vox (propria hu-
.
jusorganiadio)etToim3tur,cum aer fcil. perrranfienscopreiTus, elifufq; vocemmira fane

rationc 1 3 mufculorum ope producit Veriim cum hsc nulla rationc meliiis, quam cx c-'
:
jus anatomia percipi pofllnt, eamfubiungimus

Sit igitur in VHIfigura Schematifmi II. A lingua; corpus
B. B. B . Pars fuperior epiglottidis
C. CommunisLaryngismufculus.
D. D . Epiglottis, cuius fuperior pars fifluram referr, quae voci formandx infejruit
E. E . Mufculi duo Laryngis communes , qui ab antcriori pe&oris regione orti in in-
feriorem cartilaginisicutiformisfcdetn inieruntur
F . Principium arteriae alpene fiue Tracheae
G . MufcuIusOefophagi diuerfis fibrisdiftin&us .
H. Neruuscpiglottidis.
I . Corpus afpera: Arteris pulmonibus infertum_.
Verum haec omnia melius infigura IX. apparent, vbi
A Mufculus ad deglutitionem feruiens
.
B. AItermufculuslinguaedeorfun__.
C Mufculuslinguamretrotrahcns.
D Os Hyoidis fitus cui mufculi B C innituntur.
E . Corpus membranofum_,
F. Cartilagofcutiformis fituiquelaryngis.
G. MufculiproprijLaryngis.
H . Afpera? arteria; corpus
I. Arteri.x iugulares.
K. Mawntisarteriasramus.
*
L.Cor-
. . ,
zt
L. Corpusarteriasmagnas.
Artis Magnt Confoni > & T>i/foni
M Pars artcrias Aortae magna_,

.
N. Duovenajcausecaudices.
O . Dextri ventriculicordisauricula,
P, Auricula ventriculi cordisfiniftri,
Qj Cordisfubftantia_,.
R. Neruiduorecurrentcs .
S. Alij.duonerui. '
T. Neruusad diaphragma vergens ,
V. Alius neruus.
X, Diaphragmatis corpus tendinofurru . .
Y. Pulmones.
Z . Membranasfeu cartilagineslingua; mouenda; feruientes .'
Vides igitur duas potiflimum partes maxima confideratione dignas in Laryno-e occur-
rcre '.g iottideIT1 & epiglottidcm GlottiseftfubftantiaLaryngis membranofi, adipofa_.,
Glotddu .
coitimtio glandulofa pecultari carne & parenchem ate conflata in cxtremo fifsuram habens fiftula
Jinguam referentem, vt litera notat M
Quemadmodum enim Retina locus vifionis eft,
.
&parenchyma hepatis fanguinis opitex, itahuiufmodicorpusmembranofum, adipo-

fum, glandulofum , & vifckk vn<ftuofaque humiditate delibutum proprium & genuinum
vocisedendarorganum ftatuirnus.
Epiglottis vero pars quaedam glottidis, vicern operculi gerens fupereminet accurratc.ne
Epiglottis cj'uid cibi potufqueper glottidem in laryngem defluat, prohibens; vnde & oftium, tutela_,
;
<juil ? & propugnaculum lafyhgis dicitur, cuius referatione & infpiramus & exfpiramus , habet-
que fuos a natura fibi aflignatos mufculos , quibus nunc daudatur , nunc aperiatur * Sed
hxc fufius in fequentibus
G A P V T. X I I.
De vocum varijs difTerentijs , quae ope Laryngis
exprimuntur.
_., r
JDifffren-
tiavocum V
*IT
\/
Tldimusin prarcedenti capite fabiicam ors-ani vocis, nuncquomodo id tantam vocii
c -i vt
,
n.
;
ri n-
vanetatem tormet vtaeamus Nam certum eit pro vanaeiuldern conttitutione, ,
'
exLw)n- yarjasvocumdifferentiasnafci ,-Profert hoc voces magnas.paruas, acutas,graues,Ienes,
, elaras , raucis, hilares , Iu-
afperas, conftantes, tremulas, fortes, debiles, craffas, fubtiles
futione
ftuofas; eft praeterea, alia vox fobrijs, verbo qtiotcolorum tot vo-
alia fanis, aJia ihfanis; , ,
cum quoquedifferenrixconcipi poffunt Quarum quidem fingularum rariones darcin- .
finiti fere laboris opusfuerit.quartim nonnullarum tantum hic caufas a(17gnabimus,& pri-
mb quidem de vocehumana,dei de etiam de voce brutorum rra&aturi.

Triplex Ad tresigitur caufas vocum difFerentiffi reuocari pofliint, vel ad naturalem laryngis
cor) ftjtutionem, vel ad aerem vocis materiam & fiibiec~tum, vel ad exfpirationem. Qua; ad
eania dif
vocum. laryngem fpetant vel fiint ab eius temperamento temperamentum confequentibus , &
velabaccidentibus . Temperamentum Larvngis,vti reliquarum omnium partium eius,
Sryngis. cft vel humidum, vel calidum ,frigidum autficcum ,vcl exhisinuicem
mixfisK/Tf vel
VKfWp r a?dominans. TemperamentumLarvngishumidum fineaffluxuhumorum vo-
fufca^&ob
cemprofertfufcam,obfciiram,confutamj fi cum affluxuhumorum raucam vocem effi- ,
fcura. ciet. Temperamcntum ficcum Laryngis vocem efficitcanoram,claram refonantem, ,
Tempera. ^.
q (] cc ,t as prardominetur tinnientem, ftridulam, clangofam, vocibufque Gruum, haud
,
Laryneis diflTmilem . Temperamentum calidum vel frigidum nullasperfe vocisfundat differen-

calidfi vel
t j as fc _ folum pcr accidens , prout calor Laryngem vcl exficcat , vel dilatat , frigus
verb
frigidum,
r f b /
coii _
Iconiimus seu i5chemah,smus II. fol . 22
Fig. IX
Tie.VIII
o
. . .
Lib.L AnAlomtcus de Na.tUY&foni (tfvocisf ti>

onftii-_git. cua.iftatque Temperamenrum fvKfa. fiue nio.1er.itum foryagis, voceir__.
fonoranudu^cm, amoenam,bIandam, Iiquid_.m, Iimpidam,pJacidan- producit.atqiti-j
quodad temperamearum laryngis Pntterea naturalis laryngisconftitutio, qua. m_,
liacc .
figuraj magni.udinemeatu, ft;perficie,&c.pofita eft, alias vocu dirFerentias parturir.

fitu,
Figura Laryngis interior in longitudinem rotunda, vocem facit a.quabi_em, fonoram, non
diftortam Meatusnonperfefed lefpectu m_gnitudinis, voces efticjt varias,- fi enim la-
.
FiguraLa
tushic fit&amplus, voxgrauisredditur & magn.i fianguftus econtra fuerit, cxilis &

. n _'>~
parua vtin fiftuls& tibijspatet. & inmuficaorganicafiisedcmonftrabitur. Superficies

;
^JjjJj
^
veleft poIita& leuis,velafpera&ina.qualis:ab ifperitate voxfimiliteremanabit afpera_. r.n;i__,
__ infuauis, alcnitatelenis.purajdulciscv blanda. Politio vel lituslaryngis vocem vel F 0ul -
imminutam vel deprauaram emittit, veJ omninb tollit eandem_.

Aerquoque vocismatcrialiscaufafuasparturitvocum difterentias velenim . tenuiseft Aer -. u 'd
acumini patrocmatur; hinc voces hye-

vel crallus,- Cramtiesaens,grauitati vocis, Jerjitas dir.er_t.is
me.c.uam ajftate , ob aeris erafliorem conftitutionem, _u nt grauiores ; Si aer fuerit muku__ poi.it
& celeracutiftimumfonum, fi multus& tardus grauiifimu parieti Sipaucus&celer mc

diocriter acutum,fipaucus& tardus exiguam vocem eftkiet
Expiratiodeniquevoceni effidt vel;*rauem vel acutam , vel paruam vel magnam ,vel g xp ; ; m
altam velexilem; Ad hac vidconftantem, .-equabilem.fiTnam fibique fimilem ac confo- quidadvo
<"u__idy_e_
nam, Ci ea conftansimmobil'sac firmafuerit ; vel incanftantcnnmfirmam trcmulam Ci- ,
biquedifllmilem,acdiflbnai__, fi infirma, inconftans , ac tremulafuerit. fe rut ..
COROLLARIVM PRIMVM.
De Caufa magr.ce 6. paruae vocis.
Ed iam cxaminandum vndemagna &parua vox originem fuam fortiattlr; Cerrum._.

itaqueeft,materia.aftecl:iones varias variarum incompofito diff-ientiarum caufes
. Quicunque igiturvocem magnam &
paruam ex magno vel paruo moru vt Plato ,
'vcl ex anguftia velamplitudine meatus, vt Galenus ; vel ex calid 'tate &
friglditate vt Abe-
_ina,oriri_enferint,-benefentiunt,a_lignant enim finguliscaufasparrialesvocis paiua. &
magna. formanda., qua. in vna coniunila conftituunt adequatam caufam.vt pate t ia ma-
gno tuba. fono, ex qua neccflario magna vox emanat, Ci illa magna fuerit cum vehcmenti
jnfufflationeconiunta;magnitudotuba.muItiaeris capaxeft ; & admulti aeris impul-
fionem opus eft caiore intemo tubicinis in quo infufflandi vis ac robur pofitum eft; Paruu
vero tuba. fonum e contrarijs caufis experimur Dico igitur non tantum aerem magnum
velparuum,calorem&frigus.amplitudinem &anguftiamafper.Tarteri.-* , fed &potifli- Rimaglct
mumrimula.fiuegIottidisamplitudinem autaneuftiamad vocis parusaut maen_e for- adis,1"' 1
niationem requui,- ha_c autcm a calore redditur ampiior, a tngore angultior vim quoque ferer .ti-s ,
m-aiorisvelminorisexfpirationisintendit. Hinc_equitur calidos natura, vocemmagna; vocun__

frigidospa-uam cdere, vis enim caloris facile ad fe &
fpiritum trahir aerem , tanto qui- con ei
&
dem amplius, quanto copiofior eft, & ficut calor refpirationem corroborat, ita frigus ean-
dem debilitat; vt vel hinc clariflime vocis parua. vel magna. ratio pateat Vnde fibi vehe- ;
mentcrmetuentesnon nifiparuamearrquc-fraftam vocem emitterc folent .Namin tali

metucalor inferiorapctit, derelic-ispartibusfuperioribus, quibuscalore deftitucis. necef-
fario frigus, & confequenter debilitas,denique cx hac vox parua naf.itur
CO-
j . . . ,
.
:
24 ' Arth Magnje Confoni , ($ DiJJoni
GOROLLARIVM SECVNDVM.
De vocis* grauis &c acutae caufis
quoque patet,eafdemcaufas adgrauis & acuta; vocisformationem

Hlacquasadmagnx&parua: corsctjr cre,
vocisformationem inprecedetibus concurreredixmmsj
ies "parua Nam inpueris& mulieribusacutae vocisformatio dependec ab anguftijscanalis ,
quibus
vocem
p er auatem paulatim dilatatis, voxetiam ex acuta neceffario ingrauemeuaditjdonec in_
e-
ant
*
fenibusorganum denuoficciorem conilitutionern na&um ex grauiin acutumdefinat ,
Vnde pueris pubefcentibus &femine turgentibus mutatio vocis fit , ob magnam fimilitu-
e
fcenMs dinem & dependentiam, quam vafa fpermatica habent, cum vafis vocalibus Ula enim .
vocem_. calorem humoremque vocalibus organis debitum in fe dum deriuant, organa Jllis admini-
mutent.
cl) s deftituta necefiario aliam vocis conformationem acquirunt
| Quod non tantum_, .
in homine verum eft, fed inbrutisquoque. Taurienimacutius, quam vaccaemugiunt,

c " J*"11 capones fecli acutius non fe&is cucurriunt & fic de cceteris . Cur verb fceminas & Eunu-
r
.
nuchi per- chi perpetub exilem vocem teneant, caufa eft, quod ciim vafa fpermatica in fceminis non
petuo acu tam neceflariam dependentiam habeant cum organis vocalibus ( etfl & ill_ quoque tem-
ledneant! P
orc pubertatis aliquam vocis mutationem fentiant) quia tamenhc mutatio ad homi-
nem comparata, quafiinfenfibiliseft,Iu'ncfcemina;fempereandemquafivocemretinet
acutam slnEunuchisverb vafis fpermaticisabTatisneceflariborganavocaliaeandem se-
pcr, quam ab initio acquifiuerunt, conftitutionem feru-int ; Patet hoc &
in rpfis animali.
bus;Taurienimfeftiacutiusbobusnonfectismugiunti Sedde hifce fufius inPhyfiona-

miaMufica_.
GOROLLARIVM TERTIVM.
De vocis afper^ & lenis caufa
PAtet quoque ex diftis. lenitatem canalis heuitatemquejsuem quoque vocem > afpe-
ritatemverbeiufdem afperam vocem edere, cuius manifeftiffimarn rationem affi-
aiperavox gnant
& inftrumenta mufica 4 Tuba enim interiori fuperficie corrofa, vel rubigine inducla.,,
vnde.
authumore exafperata, afperum, raucumquefbnum efficitjldemin fiftulisapparet,de_>
quibus confule muficam organicam Item experimur, organo catharro aut fuperfluo hu-
.
moreexafperato, vocemneceflaribraucam&inasqualem fequi. Verum hasc fufiusin_

Magia confoni & diflbni. y-
C A P V T. XIII.
De Analogia organi vocalis cum inflrumentis
Muficis pneumaticis
OVemadmodum adfonum Ecclefiaftici organiedendumaerneceflariuseft, fic in_j

animali vox eftormari fine aere non poteft & ficuti pulmones Lobos & varia re-
,
Compera ceptacula ad aerem recipiendum fortitafunt, ita in Ecclcfiafticoorgano folles complures

tioLaryn deinde vt dilatato
-
&
contradtothorace &confequentera pulmonibus&mufculis tum_
organo intetcoftalibus,tum externam thorac sfuperficiem occupantibusaervelattrahiturvelex-
'
pneumati fpjratur, ita organum foljibus brachio dilatatis remiflifque aer nunc fubit, nunc egreditur j
-
^ "
ficutiptstereainanimalibusnaturaTracheam & bronchostamquamaerisvehiculaco-
ftruxit;
. . . . .
Lib. 1. An&tomicm de Naturajbni ( vocis . z5

iiruxitjitactiam hi eundemfincminnumeros duftusac canales arsnatura?a;muIaexco-
gitauit ,produxitque Porro ilcuti in bafi Laryngis figura infcuipta eft van/s vocum_,
.
pronunciationibus efrormandis dcftinata, ita &

fiftulct fuas habent fifliiras , pro vari/s vo-
cum differentijs proferendis, palmuhe vero manibus aptat/e, mufculos rcfcrunt,glottidem

nunc aperientes nuncclaudentes
Tuba quoqueapte cum Larynge conterri poteft; Nam Artifex pro omnisgcneris fonis
edendis varias tubx adiunxit partes, quibusplus minufqueprolongari, cxtendique poflit.
Extremitates autem repando ibno diftorfit ad aerem fine offenfione diftundendum , ita_.
prorfus in Laryng<__>
Trachca annulofa ad quidaliudferuitnifiadafperxarteriscontra&ionem, prolonga-
tionemquc, ad quam ncccilario vehementia debilitafque vocis refultat & ficuti prius ori-
,
ficium refpondet glottidi tuba: , ita alterum verfus pulmones orificium extremo tubas re*
pando refpondct adforamenenimaer,foni materia, defertur, eliditurque; idemaernuc
.
multus cum vehementia, nunc copiofus cum tarditate, iam paucus cum veIocitate,nunc
imbecillus cum viriu dcmiflione pro fbitu noftro e pulmonibus mufculorum fubfidio at-
trahitur,&in tubxfbramenpropellitur; Ita & Tibia polyftoma fiue pluribus fbramini-
bus pertufa in multis quoque afperam arteriam refert Verum cum de hifc& fat fusc a&um
.
fit in Mufurgia Organica, eo Leftorem remittimus
C A P V T. X I V.
De vocibus naturalibus in animalibus eorumcjue
anatomia_>
NEnaturaminrerum vnicuique rei debitarum prouifione nouercam homines infi-

mularepoflint, idebfingulis miraquadam rarioneita prouidit, vt quicumque_* Proniden:
pai:I6aIti_scapotifIImum ,qux cuminmiroil.o animaliiim membrorum diftributionis mlrabilt^
ordine, rum in admiranda fenfuum fabrica elucefcunt, contemplati fuerint , diuinam bo in fabrica
nitatem,maieftatemque conditorisfatispromeritislaudare non poflTnt-, tantusin omni- an "ndi':.
bus ordo. tanta in omnibus fagax prouidentia, tantum &
tam incomprehenfibile in om-
nibus opificium . Veriim cum dc i;s fuse in Ub. X. Arfs Magna Lucis Vmhra parte 2. &
demira rerum perfmicrofcopia reprasfentatarum rPtione,rebu(queeorum opeanobisre-
censdctetisdifleruerimus,e6Lecioremremittimus. Quare hocloco tantum , denatu-
ra cVproprictate vocisquorurdam animalium traftabimus, ne quicquam in hoc opere_>
noftro Mufurgico omififle videremur,
\
.I.
De Vocibus animalium in genere
ANimalia triplicis gcneris hk confidcrari poflunt, quadrupedia, volatilia, & infecta_<,
quorum nullum modulationis & loquclx capax eft, Ci volucria nonnulla ( qua; &
dulci modulatione aures mulccnt aufcultantjum , & balbutitione humana> loquela? .-emu-
la inftuporcm rapiunt aud en es ) exceperis;ciim enim lingua corumnon refpondeatLa-
; f
ryngi, nec vliam habeatad vocales confonantefqnepronunciandas vtexanatomia ilJo- ,
rumpatet.habitudincm; mirum non eft articulatam quoque pronunciationem in ipfis

,
deficerejnaturaliigituripfisanatura concefla vocc contenti Boues mugiunt,balantO- veccsani

ues, Caneslatrant.Equi hinniunt, barriuntElephsntes, Leonesrugiunt,Afinirudunt,Vr- maliuna-
*"'
fi trincant, &c. tametfi hic fonus non ita vnus fit, & irimm yt non aliquos alios ad paf;
,
D fiortes
. .
%6 Artis Magna Confofti) & Dijfoni

fionesinternasiignificandasadmittat. Nam alia voxcamsdum blanditur ,aliaduafi_i
An
-
r irafcitur, alia dum incognitos allatrat.aliadunl arnoris oeftro in coitum follicitatur; Idem
fefevocj dicdndumdeomnibus alijsanimalibusjeftquehsclingua ,qua vniusfpeciei animalia fc
naturalU
fc njutuo fumma DEI prouidentia intelligunt j nobis verb nulla ratione illa plene nifi ex ,
-n!eiiigut fignis & efFe&ibus paterc poteft. Vtrum vero &quOmodohomonaturaliteromnium

animaliumlinguam intelligere poflet, curri huiusloci non Iit,alibidifcutietur exprofeflb,
. I I.
De Quadrupede animali Americano quam Pigritiam di-
cunt, &mira vocis eiufdem confbrmation^
America primiim quam a miriflci huiusi
SI Mufica certe a nullo
in inueritafuiflet, alio ,
animalis voce primordia fua traxifle dicerem Verum antequam vocem eius dccla-
;
remus,primo tot.ius animalis defcriptionerhponamus,quamhoc eodemanno quohaec

oretenus accepi, a P.Ioanne Toro Procuratore Prouinciae Noui Regni in America,
fcribo,
qui&huiufmodianimaliapenesfe habuit &experimentafecic virtutis proprietatis il- &
lorum quamplurima ; Inufitata eft figura & natura huius animalis > Ob tarditatem motus
Defcrip^
rfeub*
P^^dift a > ma g n tu d'nefelis,orera:do&vnguibusaddigitorumflmilitudinempromi-
'
nentibus* Guiin occipitio exiftens coma cermcem velat lentoque ventrisadipeipfarru ,
iverrit humum, neque vnquam in pedesexurgit, tamtardeincedens* vtipfos 15. diesad

fagittasiac.um cotinuo tra^tu vixprogradiatur; nefcitur infuper quo cibo vefcatUr ; rieque
cnim vnquam vllurri cibum capere notatun Inarborumcacuminibusdegitplertimque,
quarum in afcenfu biduum circiter, tantuademque in defcenfu ponit i Praeterea natura_*
i dupliciarmaturahoc animalcontrabeftias &animaliainimica flbi j inftruxifle videtur,-
, .
jusTnimT. prima eft in pedibus, quibus

tantum illi robur contulit vt quodcunque" apprehenderit a-
,
lis contra nimal,illuditafortiter detineat, vt non ampliusfe exeius vnguibus liberare valcat, fedfa-
vun "'"
me id ob diuturham detentionc mori compellat AlterUm eft quod hsc beftiahomines
. ,
in fe infurgentes, ita afpeclufuo commoueat,vt ab eadem moleftanda vel intima commi-

feratione moti abftineant praetei' lachrymas enim qiias ex oculis emittit ita dolorofo af-
; ,
peftu fpeffcantes fe ferit, vtfacjleperfuadeat, (ollicitanduni minime cfle.quod natura tarri

inerme, tamqtie miferfle corporis habitudini fubiecit Huius rei experientiam vt fumeret,
.
Mira hu- paulb ante citatus Pater vnum ex hifce animalibus in Carthaginenfe Noui Regni Socie-
,
uisamma- quoqelongam eiusfubiecit pedibus,qua

ta tisNoftrae Coilegium adferri curauit;pe:ticam
moxadeotenaciter apprebendit.vtminimeeamdimitteretamplius. Ariimaligiturvo-
Iuntaria fufpenfione hoc pato ligatum in feparato loco vna cum perticaintra duas trabes
pofitumfuit , quod &40. integrosdies fufpenfum ita harfic fine cibo, potu fomnoue ,
vllo, fixisfemperoculisinintuentes, quos dolorofb afpeftu adeo rnouit, vt vix eflet,

qui non cius commiferatione tangeretur . Tandem ab hoc diuturno fufpendio liberato
canem obiecerunt ; querri mox pedibus apprehenfum adeO valide integro quatriduo de-
tinuir, donec mifer canis fame enedlus exfpiraret Haec ex ore dicii Patris
.
Adduntprsterea (vtadinftitutumreuertamur )vocem abhac beftianon edi nifi no-

Muficai* &u > eamque prorfus prodigiofam ; Nam interrupta duratione vnius fufpirij feu femipaufae
tetualla_i vocc , per fexgraduum vulgariaillainteruallaafccndendodefcendedoqjtirones prima__.
Muficae elementa, Vt, re,mi,fa,fol,la; lafol,fa, mi.re,vt, intonantes,perfec1:erefert; vt Hi- ita
c"ftifpe
fedk re. fpani , dum primb orasillastenerent, noduquehuiufmodivociferationemperciperent,
}ert - hominesMuficajnoftraspraeceptisimbutosfeaudire arbitrarentur. Abincolisdi61tum_.
cft HAVT,no alia decaufa,nifi quod per fingulos gradus interualli fextae repetat hanc voce
Ha,ba,ba ba,ha,8cc. VerDm vt &n*guram animalisvnacum vocerr>eliLiscomprehendas>
hic omnia vna fynopfi ob oculos ponere vifum eft .
Mufica
. , ., .
Lib.l. Anmmicus de Naturafoni fg vocis . 27
Mufica Haut fiue Pigritie^ Animalis Americani
Q Ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha
Figura AnimalisHaut
MIrumtamen,nuiiam huiufmodi ani-
malisanatomiam vnquam ab vllo
confettam eflejex intcriori enim conftitutio-
ne facile dc eiufdem naturalibusfacultatibus
conijcere potcrant: 8ienim os& dentes.fi
ftomachum habcat , non vidco cur natura_*
mcmbra cibi reconditoria finc vfa ipfis afli-
gnauerit Sed non dubito quin mea inftru-

:
,
_tione informari Patres noftri Americani e-

xa&iorem in pofterum omnium experien-^^|
*iam fint fumpturi.
Vocesceterorum quadrupedum cum no-
ta; fint paffim i;s non inhajrebimus , (ed ad
,
volucrum quarundam voces defcribendas calamum conuertemus
. I I I.
De Vocibus volucrum
POrrb inter raetera animalia, maximecantandi loquendiquefortem nadTra funt volu-
cria> adeo vt, quod prudentia &
memoria elephas, fidelitate cerui ,gefticuIatione {i-
P&tscu
mi*, dolofo vulpes aftu ,hoc loquelacantuque inter animalia praftentvolucria Pfittacus wSlelse
& Lufcinia . Itvt de Pfittaco primum difleramus, eft haec auis Indica, nihil ea vulgarius, semulus.
i/sa natura ihftru-ta dotibusvt fagacitateingeni/'& fermone ( qua; intellecliuinoftropro-
pria funt ) nonproculabhomineabeflevideatur.
Pfittacus humanas dum promit voce loquelas
Pfittace lux volucrum dominisfacunda voluptas
Humanafolers imitator P/ittace lingua
Nartat Qelius de Pfittaco miraculum mfigne fuis temporibus vifum Pfittacus, inquit, :
quem Afcanius Cardinalis Romas ccntum aureis nummis comparauerat , articulatiflime

continuatis pcrpetuo vcrbis Chriftianae veritatis fymbolum hominis inftar integre , & pe
ritepronunciabat.
SimilirationecumBafiliusOrientisImperatorLeonerr.filiym incarccrem, quafi infi-
'diaspatri texentem fuafu Santabareni conijceret, atque adeo domus vniuerfa planftu Iu- Extmplii
ftuque ob hanc accrbam Leonis fortem,Pra;ficabusetiam nasnias quafdam lugubriter oc- mirLtm_,
cinentibus perftreperet Pfittacus caueae inclufus dum frequentius iogeminari audit ex-
:
Pfittaci,
preflum etiam Leonis nomen, vna cum threnis &

Iugubribus verbis, id didicit Querru. .
ctim Bafilius morefolitoloquentem acinoreLeonisnomenferenrem audiret iHicode__ ,
acerbitate animi nonnihil remittens, durum animum flefti aliquantulum paflus eft, veri-
tus poftea ne commiferationis affeftu ab ipfa" volucri fe victum a pofteris dici poflct,filium
D 2. carcere
. , ,
fc.g
Artit
mcliusrraciauit
Magnt Conforit , &
eumque moriturus tandem regno prstfccit
T)ifjoni
ita ialutcm_,
earcerc foluit, , ,
luam agarrutoat,ejgtirtaci jfcceptain pofterum, voluit Lco Innumcra apud

. Hiftorjcos re- '
pcriuntur huiusgeneris argumenta, quae tamcnne limites pncfcriptos tranilliam , confuK

toomktendaduxi. _..,.
Qusritur igitur quamnam hcc auis ad vcrba formanda habitudinem nafta fit? Qyis in-
Oraammi Cjtiam Pfittacp
fuum
expediuir x*''>*?certenil aliud nifimirifica animalis conftitutio 6c
voas in_. affinitas membrorum ad membra hominis maxima, tenet ipfam confpicuam capitis ma-
Fikuco
gnitudjnem, os capax &
magna concauitate imbutum, roftrum fuperius mobile , maxil-
cediTad las hominum more, turgentes ; Linguam craflam latamque quali carneam . Tres ha- &
huniamim
t> e tf_b lingua ad radicem pofitosproceflus, quibus eam mirum in modum volubiIem_.
reddit Principium
.
afperae arterix non vt in reliquis auibus, cum reliquo canali aequale_j
eft,fedfupra(ubglottidemulto latius, vtex Anatpmia eiusme obferuaiTe memini . Qijae
cumreliquis volucribuspaucis exceptisdefint,mirum non eft pne caeteris ipfum humanac
loquelaepraerogatiuaanaturadptaturnefle Hanc eandem conformationem ex partc
.
man* vo. quoquc in Pica me obferualTe memini , vnde mirifica illa Picae garrulitas , qua fubindt_
cis imita-ipfosPfittacosmultisppftfeinteruallisrelinquit: Vidi ego Picam quae non loquitantum

tnx
fed &
cantare didicerat tanta induftria, vt qui eam non videret, hominem garrire arbitr^-
retur iuxta illud Martialis .
Pica loquax certaDominttm te vocefaluto

Si me non videas, ejfe negahis auem_>
Niphus refert Picas v.enatoris vocem tam exa&e fingere vt vel canesdecipiant . Paufii-
nias quoque vagitum tamdexte expreflifle,vt Hercu-
in Arcadicis Picarn refert infantis
liDuxfuerit.&caufainuentifilij Athenagorae Picam quoque coeterorum animalium_.
.
Mira pk? voccm imitari Oppianus tradit; inftar vituli mugire ouis more balare , modo Paftorisin- ,
infoman- ar fibilare , adamant quoque verba quae loquuntur Nec difcunt tantum fed diligunf
fl- . ,
bis vrie. meditantefque intra

fe, cura &
cogitatione intentionem nOn occultant Qua omnia con- :
tas & fo- firmantur yerbisPlutarchi Tonfor, inquit, quidam tonftrinam habebatante templum-,,
.
q UO dforum grajcum appellant, is mirificae yocalem 8c garrulam alebat picam,quae & ho-
lertia.
minum verba& voces boum redderet inftrumentorumque fonos.non cogente quopiam,

fed quod ipfa impensc ftuderet omnes voces prodere, nihilq,- non fonorum exprimere ca-
nendo . Forte euenit, vt in ea viciniadiuesquidam efFerretur multis tubis actinentibus
Mi use e
cumfi ue P ro m t e 'bi locorum fieret cun&atio, tubicinesquia placebant, uifli diutius ea-
tuspicje. tum produxere. Abilladiepicaitamuta, itaomnivocedeftitutafuit,vt neeaquidem,
quae necelTaria fibi folebat indicare, ederetj filentium illud repentinum omnibus admira-
tioni fuit, varijs varias eiuftlern caufas aflignantibus ; Verum alia caufa non erat , nifi ex-
ercitatio, & vehemensmeditandi ftudium quo fonum illarum tubarum exprimeret:
,
Subitb enim rurfum emicuit nil tamen vfitatarum vocum promens, fed cantus (blum tu-
barum, quos tantp ingenio imitabatur, vt omnes mutationes, Sc proportionum numeros
perfe&e exprimeret. Cuius quidem mirae loquacitatis in pica alia ratio non eft, nifi Laryn-
gis, & linguae conformatio ,auifquefagaciflimum ingenium : Porrbpicasaemulanturom-
nescaeterae aues, qua; eandem
organi vocalis conftitutionem habent, vti graculi, & *orui,
de quibus Ornithplogos fufius tracTiantes confule_^
f. I V.
De Philomela fiue Lufcinia
MEritp totius Muficae veluti Ideam quandam in Lufcinia fiue Philomela naturaex-
quomodoperfc&acantusratioordinanda.ac inguttarc modulifprma-
hibuit, vt
di fint, addifcant Phonafci Neque illa minus addulcedinem cantus auditoribusexhibe-
i
dai quam Pauo adcaudsfuae pulchritudinem dcmonftrandam, ambitiofa cft: Aies

,
non
d . . ). , ' .
Lib.l. /inAtamicus de Naturafoni vocis. z9 &

noa ?<*>* 'tantLim fed & piKi'UZ*t Siquidem in folitudinibus iimplicem tantum cantum
:
veluti libi canens, aut exercitij caufa nuJlo modulatur apparatu . At vbi auditores vicinos phu&mia\s-,
nafta fuerit, tum veluti vocis fuas diuitias exponens varietate admirabili , innumeros fin- 1* ambi-
,
gitlbnosj nunccnim inlongum quabiliter eosproducit,nunc eofdem inflettit,iam_, ["1<fij '._

minutius & concifius canit; nunc intorquet &
qaaii crifpat voccm, nunc intendit,- iam_. man:
remittit ,aliosIongosconcinitvcrfus quafiheroicos,-aliosbreues, vt Sapphicos; intcrdum
brcuiflimos vt Adonios , quin etiam quaii mufics ludos fcalas habet Prxterca medi- & .
tantur fccum alias iuniores imitarique tentant , qu_ ab adultioribus percipiunt audit di-
, .
fcipula attcntione magna , intelligitur emendata correc"tio& in docente qudam repre-

henfio. Quisautem farismirari poteft tantam in tam paruo corpufculo vocem 3 tam_. ^ .
pertinacem fpiritum ?dum fonusille gutturisnunc continuo fpiritutrahiturinlongum_,, fc inix,&

nunc variatur inflexo, nunc diftinguitur concifb, copulatur intorto , promittitur reuoca- mira vo-
infufcatur ex inopinato interdum fecum ipfa murmurat , modo fonus afreclatur pla- "^^"
1
to, :
^
nus, graais, acutus, crebcr,extenfus, &. vbi vifum eft vibras, modo fummus,medius,imus.
brcuiter, omnia faucibus tam anguftis, qus tot exquifitis tibiarumtormentis ars hominu
excogitauit, perficiuntur . Et ne quid artis deefiet, plures fingulis funt cantus, nec ijdem_.
omnibus fed fui cuique, certant inter fe, palamque animoia fit contentio , morte finit e-
,
pe vitam, fpiritu pritis deficiente quam eantu , v t merito totius harmonicas modulationis
Epitome dici queat
Sed vt ad inftitutum reuertamur miram hulus auicul- modulationis vim cum fepitis.
,
non (ine admjrationeartendiflem maximum me inuafitdefiderium non folum claufu-

, ,
Jashafcelongeadmirabiles in notasmuficastransferendi, fed anatomiam auiculaefa- &

ciendi, vt fic tant modulationis caufa plenius innotefceret, quorum vtrumque fadlum &
eft Nam claufulas modulationum ex ore canentium Lufciniarum exceptas, fcalas mufi-
:
cali intuli, vt paulo poft videbitur Anatomiam vero per Ioannem Trullium Anatomicu
Ana <a,
:
- Lmcimx.
r r
r r T '
r> v r
miignem heri me prauente curaui, vt iingulas Laryngispartes exacte obleruarem_>

i .
Et quidcm intienimus primblinguam breuiflimam, larvngem vero mirum in modum__

fibrofam & mufculofam , reliquar vero partes nullam ab anatomia caterarum auium dif-
ferentiam fbrtiebantur. Vnde concluii totamhanc vocum varietatis vim procedereafi-
brisinnumerisquibusglottisnuncftringitur, nunc laxatur, modo diducitur, modb in-
troducitur, atque in omnem partem flectitur , Iingua ranquam pledtro fingulas voces eli-
dente: Vnde& intulidiminutiones illas-gutturales , quas Eunuchi in ; U tture formant
trillofque vocant, non lingua ,fedglottide immediate fieri, nihilque aliud eftequam tre-
morcm gutturisabaere exlpiratoinorificiogIottidisproduc.um . Verum vtmultapaucis
comprehendamus ingratiamcuriofiLeclioris hicplerarumque volucrium mag s fonora- ;
tum vocesmuficasreprarfentataspropria expcrientia & obferuatione exhibere voIui,ne_^

quicquam curiofarum rerum omififle videremur
Primum iraque vt exacTrius fingulas Zinzillationes trillofque fiue chromatifmos fibila-
Q ficJt lot ,
tionumf quos nos inpofterum glottifmos,cbqubdglottidisopeformetur, appellabimus) tifmi

ViS.
fecundum debitum tempus exhiberem,chordam fefquipedalem accepi, qu?e exa&e curfu

Sc rccurfu fuo arteria? pulfum in homine fano referret,atqtic huius ope tempus fiue moram
glottifmot um philomel_ menfus fum Praeterea finp-ulos binos curib-recurius chordae vni _ -
_
:
r L / n - r / 1 1
Ex petme
mediocrimeniurajtemporisharmonici ( quem taclum vulgo ,Itali battutamvocant attn- tuAutho-
! s nLl '-
bui,ita vt vnusdiadromus chord.T fiue curfu-recurfusarfi alter thefirefponderet: Hifce ,
'
(
riteobferuatis, obferuationemfummomanein loco appropriatoorfusfum. &rcperiqui- ^ 3 '
J
demLufciniasfubindcperfemiminimas ,nonnunquam perfufas,interdumperfemifufas

glottifinos iibilares fponere Vbi verb glottifmos minutiores, quos Trillos Itali vocant,
;
.
adomabant, costantaceleritate conficiebant, vtijminime perfemifufas, vtpote tardio-

ics, reddipotuerint notis igitur trifufis aut quadrifufis fid eft quarum 32. aut 64. vnum
,
tempus conftituunt) ad modulationisproprietatem exprimendam opus fuit Verurnu. .
quiaglottifmosillosmultiplices eiTeaduerti.hinccIariifimosillos. glottifmos Iimpida & m ^ p,

.j"
tinnula vocemodulatospigolifmos, quosverbperccrtum quoddammurmurreddit, te-

retifmos
3 e
retifmoS viKitc vir"
Anh Magna Confoni
m eft *g ,0 "iftnos vero ilios quos
, & Diflbni
voce dodera inter-
intcrrup.ta quafi
<_* J
3
q U i<j ? uallo contmuat, glazifmos rocamus, atquefub termims,omnes reliquasglot-

hifce tribus
tifmorum fpeaes &difFerentias comprehcndimus . Verum, hafce fpecies in Iconifmo III.
reprefentare vifum fuit, ne quicquam curiofitati Leibrisfcmiens omififle videremur
Ecce hi luntglottifmi, quos nobisLufcinia exhibet prater quos quidem alios notars_>
,
no potuimus.qui no eflgnt quo ad inflexione vocis i/dem : innumerabiles tamen fi mixtu-
ram fpeftemus; NamhofceglottifmoMnfingulisgradibusinterualli difdiapafon mira_
induftriaexhibent,deindepigolifmosgIacifmis& hofce teretifmis rta varie mifcent vt :
vel inde infinita qusdam varietas emanet modulationum harmonicarum . Qyicumque

igiturfibilolufciniasmentiri, atque hofcenotarum flexus perfefte exprimere norit, is
perfofte fecatum Philomelarurn fecundum omnesnumeros &tempora expreflumfcku
C O R O L L A R I V M.
EX tremorem glottidis , qua lufcinia in huiufmodi pigoiifmis ac te-
diftis igitur patet
creberrimum & adsquare (vti experientia etiam didici)tre-
retifmis Iudit efle longe
morem vnius cordaa ad pondus vnius libra? extenfie , cuius Iongitudo erat vnius pafliis
craiHtiesveroinftarfeftucatftraminis.quaîpatiovniusrainutifecundiquafiinfinitiestre-
mere percufla folebat ;atqj toties tremere glottidem in formandopigolifmoaut teretifmo
comperies . Quas res arguitprouidentiam Dei projrfus admirabilem qui huic animalculo
,
ifi relaxationem humanas mentis deftinato
tam altum mufica:gradum conceflTr, vt non_.
folum informandis elaufulis celeritate omnem organorum artem fuperet ,fed & ingenio,
omnium muficorum induftriam eludat 5 hoc enim non tantum diatonicam fed & Chro- ,
maticam & exharmonicam cantandi rationem , vt in tertio glottifmo apparet mira qua-
damratione itaafleaat.-vtnullum inftrumentum gradus chromatico-enharmonicos e-
xaftiiisac Iufciniagutturefuoexhibeat. Necdubitohancauiculamquoque obaptam_.
organi vocalis conftitutionem human loquelaj capaciffimam , Ci Magitter foret, qui iite-
rasfyllabafquefibiloperfectcexprimerepoffet. Qux vero Aldrouandus de trium lufci-
2ZL niamm Auguftae in quodatn hofpitio gefta interdiu, nofte inter fe confercntium loquela_,
voce lo- narrat, multi fabulofum efle arbitratur, vel certe non nifi infigni aliqua impoftura, aut in-
quentes. teruenientisdajmonisopera fieri
potuifle volunt. Sed quid nos de hoc fentiamus in fe-
que nti . oportunius indicabim us
Dc reliquarum volucrium vocibus

ADdam folum hoc locoadmirandum quiddam, cui fidem nunquam adhibuifTem, niii
propria experientia veritatis rei me certiorem feciffet
autem fefe res habet: Eft
, ita
hicRomaein celebri Monafterio Ord. Praedic. Adra. R. P. M. Damianusa Fonfeca Lufita-
nus, vir magnae do&rinae & authoritatis, qui auiculam caueas inclufam in fuo Mufieo ha-
betexcaAlaudarumfpecie, quam Gallandramvocant.adiai Ord. Fratribus ita dextre
inftrutta, vt LitaniasSan&orum quafi humana voce non tantum pronunciet, fed & alia_
multa garriat, quae fine admirarione percipi minime poffint. De hoc portento cum primo
mihi retuliflet Reuerendiflimus Dominus Didacus de Franchis Abbas S.Praxedis vir om.
ni dofl!rinae genere cultiffirnus,induci vixpotui,vt ijs qua? referebatur fidem haberem, nifi
tanti portenti auritus teftis forem . Annoitaquc 1648. 16. Martij memorato Abbate_j
& P. lacobo Viua infigni Soc. noftra: Mathematico comitantibus acceffidifti Patris cubi-
culum , cumque in euentum rei attentius operiremur , tandem difca auicula poft
filentio
Suauiffimas cantillationes & varia murrnura complura Sanftorum nomina Italica lingua_,
clare
*. ,~4.,
Glottumi modulationim-. sibilo exprimendi tri Lusciniaobseruati IconifmusBi
Jol-3-Q
I I /lo ifmuf P^
-^
MiHmMkM^
tgoiifmus
JPiaoh.
%
^Hk -Xr* %-*
QlOZismus Chromatico-enharmomcum
X
nescto
4 Ht
auid affectans
\jMMM
Pigohsmus
M iH
(jlaxismus
tmr
fWTO;^ i ji.
. . . . . 1 ,
,
clarc
Lib. 1. Anatomicus de Naturafon/
& diftinftc pronunciare cccpir
&
vocis 5
iam fubiungendo h_c vcrba ( ora pro rtobis ) modo
;
illaf Iefus Cbriflus Crucifixus ) nuncalia& alia ad 70. diuerfa. nomina ita mirifTceexhi-
buit, vt nullus fcrc fibi perfuaderc potuerit , Auem effe , cuius linguam tam humanae fi-
.
milem perciperet. Et tametfi de varijs Auibus humanam vocem affe&antibus multa_.

cxoticamelegidememincrim , vtipauloantedictum fuiti nullum tamen Hiftoricorum_.
comperi, quiin Calandraflmilequid fcobferualTenotarit. vndc infero Lufcinias vti ad
cantum ita& ad loquelam formandamhaud itaineptasefTe, quam multicredanr,- atquc
adco hiftoriam illam de Lufcinijs in Auguftano diuerforio Aldrouando tefte , loquentibus
non ita A/Wo* efTe, acquifpiam (IbiperfuadercpoflTtjimoomnes volucrcs quas natura_
harmoniofocantuinftruxit,habiles quoque cafdemad humanam vocem fbrmandam_.
cflenihildubito..
Regulusproxime fequitur Lufciniam, quinonnullasin formandis glottifmis claufulas
in. ,f-uata Lufcinia,etflrninusaptc & celeriter. Glottifmosetiam,fedfemper eodem modo
tbrmat. FringilJa, Acanthis,Parix, Pha:nicopterus,RubecuIa,alauda & quotquor fuut
auesphonafcae, quarum tamennullaad eammodulationum varietatem quam Lufcinia ,
cxprimit, pertingit
Reliqua; volucresvocem quidemhabcHtlbnoram.fed nullafuprarnemorata glottifmi
fjpecieadornatam, vtifunt, Gallus, Gallina, Coccyx, Hirundo, Vpupa, Viula, Coturnix,
fimilefque cum enim vox earum ad hominum delectationcm non fit ordinata eam ran- ,
tum vocem, quae paflionibusanimi explicandisfufficiat, cxprimunt. Sednonabsre me

fadTurum exiftimaui, fi quarundam voces hic muflcismodulis referam_,.
Er quidem Gallus in primis varias voces edit,- aliam quidem dum Zelotypia agitur; alia
duminitgallinas, aliamdum tcmpusindicat, quae vox propria Galli eft, vnde&galliei-
nium Format autem vocem fuam , eo fere modo , quem in IconifmolII. not<e Aex-
.
primunt.
Vbinota vltimum vocis articulum non in vnifono , fed vno fubinde fono ab eodern_.
fubinde tcrtia aut quart3 declinare_j
,
Gallina verofimiiiter vanasformat voces, aliterenim vociferatur dum pullos conuo-

car, aliter dum parturit, alitcr dum cholera ardet, &c. Dum oua parturit , cx vnifono per
fexram (altum facit. vti in Iconifmo III. nota B exprimunt . Vocem vero conuocantispul-
los fuos in diclo Iconifmo not<e C indicant
Coturnix femper & identidcm fequentem repetit cantus loco pigolifmum > vti nota D
in Iconifmo III. exponunt*
Coccyx liue Cuculus, nomen a vocefbrtttus, bifTyllabam vocem femper teretizat non
in vnifono, fed perfcftifTImae tertiae minoris interuallo ; vt apparet in notis E Iconifmilll.
Nonfecus omnium volucriumcantusexprimi polTent flcuiotiumforet flngularum_. voces vo
,
informandis vocibusprocefTum obfcruare > Namin finguliscertum qucndam motum_> laaumna.

vocis prorfus a reliquis diftincfcum reperiet, ita Hirundines fritinniunt, pupizant Vpupa; , tl,rales -
Kichlizant Turdi Perdices titibizant ftruthiflat PafTer, Pica Kittabizat gratitat anfer
. .
,
pi(itatfturnus,&c.
Regulus atque Merops & rubro peclore progne confimili cantuZinzibilarefolent
Merula omnium optime differentias harmonicasexprimit, ita vt,quodPiittacus,Pica, Me rulam-
Coruus, Moncdula in voce humana exprimenda, quod Lufcinia & reiiquae voces phona- fignis cati-
tatri *
fcEinexprimend'SglottifmispofTunt,hoc inter coeterasomnesauesMeruIacanendopo-
teft, praefertim fi a dextroMagiftropraecentore inftituatur. Vix enim vllum cantioais
genus eft tam heteroclitum quod non addifcat tam exafte fingulas notas pronunciando
vt nc in minimoquidemfemitonioaberret. Sunt alia: pr.tterea volucres quibus veteres
,
magnam cantandi peririam attribuunt, inter quas prirno Ioco occurrit Cygnus, quos dul- ^
v
ciflime circa inftantem mortem cantillare fama cft , vnde cantus Cygnaeus nullisnon ve- trurn C j n
.'
rertim Poetarum & Oratorum monumetis celebratus. Et certe fiorganum vocisin Cygno tet -
attendamus, nullum interomniaanimaliaeomirabiliusoccurrit,-Nam tracheavariofle- .
am
xuinftar tubse dacTilisprotcnfa Sterno pe&oris infertafpedtaturin concauoquodamre-
ton ^\
cepta-
1 . . , .
3
inde
Artis Magn<e Conjont 3
rurfus cmergcns, aJio flexu circumducta
TMjJhm
tanciem
&
bifurcato duclu pulmo-
ccptaculo,
nibus inferitur, vt proinde tam admirabilis traehea; conftitutio,nefcio quid diuini in vocc
formanda arguat Verum qui abditum naturajconfiliumin orfici/sorganorum nouit,fa-
.
cile videbit , huiufmodi vanos tracheas ductus Cygno non ob muficam fcd ob alios fines ,
inditos ; Cum enim Cygnus infignem vrinatorem agat & fubinde horis integris fub aqua
,
urnatur *
'n fodiendo limo, &ncceflariocibo quaerendo ,occupctur,prolongitudinc colliprimo 16-
I6tfa"'tra- gam tracheam rcquirebat, &quia hscnon fufficiebat,receptaculum fterni concauum_.
cii?am de- jpf] jnferuit, vt in eo veluti burfa quadam aerem contineret adfpirandum neceflarium, ne
aerlt "
relidaefcalempcremergerecogereturiEftitaque t.mprodigiofatracha:a a naturadata,
vt m ea veluti in vtero quodam, neceflarium fecum aerem deportaret Quod in omnibus .
auibuspifcatricibus& mergisvidereeft 5i enimob muficam ei talistrachasadata eflet,

.
mirum fane eft, nullibi &

nunquam tam fingularem concentum Cygnauim aquoquam_.
hifce temporibusperceptum efle ; Vnde hunc cantum Cygnsum prorfus fabulofum exi-
ftimo , ac Nympharum quasob candorem Cygnos dicebant occafione a Poctis introdu-

ftum . Neque cnim natura fempcr organa vocis in animalibus ad pulchram vocisforma-
tionem, fed inalios vfus vnx aniinantis neceflarios vt in hoc Cygni organo patuit , ordi-
,
nat Alias. enimPorcus, qui pulcherrimam Laryngem naturae beneficiolbrtitus eft , om-
&
nium optime dulcifiime caneret, quod ridiculum ne dicam ftolidum eflet aflerere_j
. V I.
De Infeclorum quorundam vocibus vti de Ranis

Cicadis , Locuftis , Grillis -
"
Abent & infefta voces fuas abdito quodam natura confilio ad opcrationcs eorUrn__
SibilusBa- riteperficiendasjinftitutas. Quis nelcitlerpentum fibilos ? SibilusBafihfc/,fiPlinio
filifci.
credcndum tam formidabilis eft , vt omnia animaliaeoconfternitafugjant; Verum_
,
hifce relidfcis, duo tantum hic enodandafumpfimus quxnonpartim adinirationis confe-

.
runtaudientibusjEftque coaxatusRanarum ,& trillifmus Cicadarum Locuftarum,& ,
Grillorum.Certe vt ad tam abditae vocis caufas pertingcrem.nihil experimentorum omifi.

Vnde anatomiam harum beftiarum perfeftam inftitui ,qua tandem votismeisplaneia-
tis fa&um eft Nam dequibusprimo dubitabam perfetta mox & oculari demonftratio-
. ,
ne illadidici
. VII.
De caufa coaxatus Ranarum
QVomodo Ranae coaxatum illum ( quem ololiginem vocant )
edant, Ariftoteles etia
certum enim eft voce non edere glottide, fed alia partc corporis, quani
dubitauit;
Ololigo
Raiwe.
* vtinueniamusprimoanatomiameiusexhibebimus vt quamfolers fagaxque__> ,
& ingeniofa fuerit naturain animaliumfabrica ,quamqueadmirabile inomnibus coag-

mentandis partibus fe geflerit, tum in didfcis animalibus, tum in Ran potiffirniirn nefcio
quid diuinum praefeferente organi conftruftione, Leftor cunofus cognofcat
Primd itaque iufpice Viguram IV. Schematifmi II vbi reperies linguam gulam verfus,
. ,
folubilem ,foris vero iuxta mandibulam immobilis efle deprehenditur Laryngis vero ri- ;
mula inuetudifticilis obexilitatem fuam oculosquafifugit Aigitureft pars fuperiorme-.
Analonm diaq;madibula Ranas. BB. Cauitatesin quibusduooculifigtira ouale tanqua duomagna

Rang
tubercularcferentesconquiefcunt. C.foramendeinccps fequitur gul# principium con-
notans
. . .. . .
Ljb. 1. Anatomkns de Naturafoni vocts $

notr,ns& cau:tascoaxatusorganum. D.Laryngem denotat, cui paulo infra aliudfbra-
3 3
mcn priori haudablimile rimute inftar vicinum cft, quae eft figura Laryngis. E. Cutis qu
contegebat corpus linguse.quando intus naturaliter collocata erat , nunc autem intenus
fqlubiliexiftenteac ftudioinueifa, tum vtrimula,tum vt Iingua? flgura , magnitudo, &
pofitioinnotefccrer. FF. Mandibulaminferioremrefert.
Infeptimaveibfigurapulmonesaereimpletosturgidofque vides eam fpeciem prafe-
ferentes, quam marmorei lapicics vari/s maculis &coIoribus afFeclii habent . A pars mem-
branofaeftorispartesobtegens. B. glottis flue figura fcurimuIaLaryngis. C corpus il-
lud exile, cor videlicet vti D D. pulmones referunt
,
His pofitis dico coaxatum produci maxill.E inferiori labro , fuperiori immota manente
maxilla; dum enim aquam modicam recipit , intra fauces , fpiritus ex pulmonibus ex fuf- ^ ,
iiatus, du;n aquam intermedianTin cauitate C reccptam penetrare nititur , tandem is ve- fiat co^xa-
hemcntius fuffiantibuspulmonibus violenterperrimulamD. erumpens.aquamquecri- tRan s .
fpanshuncquem audimuscoaxatum edit; Non igitur vtinreliquisanimantibusglotti-

de fit fonus , fed aeris ex pulmonibus per glottidem exfpirati,& aquam efidentis impetui
non fecus ac in hydraulicis fiftulis quibus auium cantus formamus, aque^ immffis
, vc- &
hementi impetu infufflatis, contingere folet ; Mufculos enim glottidis formanda; voci ap-
tosnullos,vtinreliquisanimantibus,reperimus. Vnde concludimuscoaxatum vocem_.
propric non effe, fed fbnum , ex aeris cxfufflati illifione ad aquam intra fauces Ranae con-
tentam caufatum, quem & in Rana reccns mortua excitauimus,dum fiftula per coftam_
tranfadla rracheeque inferta aquam infaucibus colle&am vehementius infufflauimus
Oueideohicdiligentiusdcfcribere voluimus, vtcrrorillc vulgaris corum,qui coaxaturr__
&
Rane glottidis , Laryngis ope fieri inconfultius credebant , tollcretur ; aliter enim ac di-
ximus, coaxatus non fit
Porro ob quem fine hicfbnusa natura potifltmum inftitutus fit , meritb quis dubitare . .
pofTet. Dicoigiturcoaxatumincommodumbonumque particulare animalis efle infti- C o.txat:is"

tutum jcumcnim fubaquis vf plurimumdegat,plurimoqueaeref vtturgidi vaftiqu__< Ran*?
pulmonesfatisdcclarantîndigeatjnaturahanc gutturis cauitatem conceflit , vtin ea_
collecla aqua fpiritum in pulmonibus colle&um cohibcret; cum etiam epiglottide careat,
ne aer pulmonis, nonfccusacin vcflcainflataapcrtaquc, totus mox elaberetur aquam_ ,
illam in cauitatefaucium colle_tam loco cpiglottidis cfle voluit; vtilla aerem intus cohi-
beret, & cum opuscfletcoaxationepartim intrinfccum dimitteret ,partim nouum attra-
heret.
. VIII.
De voce Cicadae , Locu% , Grilli
ALtera difficultas eft in affignanda caufa vocis Cicadat um, & Grillorum quam nulla >
ratione fine anatomia prsuia aficqui potuimus . Latet enim in eoplane mirabil__
Nam
fagacis natura; artificium . Tympanu habet duplex fub thorace duplici veluti fqua- c^îorun"
ma obteclum Thorax item & abdomen magno cxcauata funt antro; cuius fuperior pars
,
fbxica
membrana luteatanquamfbrnicecincliaibnumexcipit; hic autema concufibaerc in_
amplam illam cameram refilit aerem vero quatiunt predure quedam membranulae ala-
:
teribus fite que non male comparari pofle vidcnturlamellis feu brateis ex auricalchoj
,
namheagitate confimilem ferefonumedunt. Muniuntur autem he membranule fuo

cortice ; ita tamcn vt non omnino concluf^ fint fed liber acri pateat aditus libereque_j
, , ,
mouentur duobus mufculis ad motum validis & ab o(Te,quod fupremum ventrem cingit,
ortis; Verum hec infiguris anatomicis I. II. III. IV. exSchematif.il. declaremus.
Inprima itaque figura vniuerfum corpufculumCicadereprefentatum habes. Vbi A eft
caputCicade. B. thorax fiue ventermedius C.vniuerfumabdomen. DD.alema-
. .
iores. EE. aleminqres. E Et

3 4 Artii Aiagn^ Conjoni , ( Dijjoni
Et fi vcio propter animalisp.;iu:tatcm illiuiquc tcnellam lubftantiam vix fumma dili-
<*entia partes abinuiccm illWaefccerni poftint, fumma tamcn induftria anob's ita ditpo-
fitaefunt, vt nondifh-iilterfingulxdifccrniqueant, vt inqua A,A,
cx 1 .jigura apparet ;
duplex tympanum fub duplici fquama latcns . B. Antrum duplex, in

quo l.itent meinbra-
nulae, quibus ftridor, fiuefonusediturdenotat. C. Fonjix fiuecamcra, qua couclufusaer
clifusrelbnat
Vt veio ftridorisefFecT:iuaorganameliuspaterent,///.^tfr-//z ordinauimus,in qua A,
A, eftantrum. B. braftealismernbranula opifexfbni.
C.Membrana lutea fornicem fuperiori parte claudens,qua difrupta fonus perit. Vcrum
hiijcmeljus, adhuchilF.figuraappaxent, vbi animalmembranas incitat adfonum.&
B, fornicem notat. -..,
Anatomiam vidimus ,iam tempuseft, vtfbniproduftionem oftendanuis. Inmagno

eanfa foni itaque hoc organorum apparatu, organaillapotiffimiirn confidcrandafunt , quibus ftri-
i,iiiioriim, dorem,fiuefonum illum acutifiimum hocinfecfigenusedit ; funtoue duplcx tympanum
fub duplicifquama latens,antrmri geminum,&fornixj quibus accediit bra&eae.fiue meai-
branae Dico itaque huiufmodi nimal in maximis caloribus ( alio eni/n tempore quam_.
. -i
in aeftate nop cantillat) aerisfngidioris effe indigum , ac propterea, dum prneduras quaf-
damintra tympanum latentesmembranasconcurit aeremveluti ventilabro quo.iam_,
agitare, illidendoque in bractealem illam membranam, B. literj. in II. figum fignatam->
fonifurn excitare. Porro aer in concauam illam cameram,fiue antrum,autfornicern_,
quem braffcealis illa Iptea membrana cingit,deriuatus,ibidem ob loci cauitatem(no fecus,
ac fierifolet inpercjuflbmiliiari tympano, cuiusconcauum aereplenum eft^fonumillum
jfiueftridulum tinnitumefficit, Hinc concutientes illaemembrana; non omnino claufae
funtcorticequibus teguntur , fed aeriliber femper aditus conccditur. Vnde &natura_
duos illos mufculos ei contulit, quibus voluntario motu membranas illas agitare,c_ venti-
]are pofHtsaer autem fic ventilatus agitatufque vehementius in membranam aliam lutcant
fornjcipra2tenfamiIlifusintraconca.uum, fonumtandemproducit. Eftautem mcmbra-
nulaiila ita ad fonandumhabilis, vtetiam ^reliquocorporefeparata aliquem tinnitum_, f
edatpercuffa; fornix autem cum cx ficciffima animalis conftitutione, quafi offea con- &
ftet.facile talem tinnitum produc, ere poteft . Atquehajc eftcaufagenuina vocisgrillo-
rum ; efticiens animal ipfum ; formalis brailea cum fornice ; materialis elifus aer ; finalis
,
refrieeratioanimaIis,veletiamvolucrum quarundameideminfidianrium hoc fonoabdita

quadamvicohibitarum fuga.
Hinc patet quam falfa; fint eorum opiniones qui hunc ftridorem animahs ore Formari
, ,
arbitranturjerrantquoque quiftridore tantum alarum huncfonumedi putant , vtin lo-
cuftis fit . Vcrum quicumque rem clarius intelligere cupit,is in viua anatomia quae facilis
eft cxperimcntumfumat, &ornnia.qua; diximus vera effe re ipfa cognofcct.
Locuftarum, verogenusfonum aliscdit,ita vt fibiinuicem impofitae moueanturalae,
m quarum fuperior parte intima corpus habet fubnigrum,& durum.per tranfuerfum locatu.
tox!
laferior vero ala habet eiufdem fubftantiaBCorpufcuIum,in extremitate orae fuperioris po-
firum parte externa ;cuiadiacctpulchrum tympanum ; horum mutuo attritu ftridor ille
(imb & in mortuis ftyli taclu^ escitaturj& multo maior in viuente,cum ibi copiofior aer
intercipiatur,- Hincala tenfiffim^concuffum aeremilliduntillimembrana;, &hincih_j
tympano fon us . i<\defigura II., &
V. Schematifmi II.
Duplex Grillorum duae fpecies funt,- ali; enim funt,campeftres,domeftici ali;',hypocauftis,
* cu- &
Guljj S-y s ôc j(-- lie fam iij arcSi y tr [q Ue t a rneneodemprorfusmodo,quolocuftsfonumexcitant,
n i
quare ijs diutius inhsrere non ftatuimus
CA-
Lib. 1. AttAtomicui de Naturafoni & voch .
3 5
C A P V T XV.
Problemata circa Sonum & Vocem .
PLacuit hunclibrum flnirccoronidealiquot curiofarum Qureftionum dercbusad

ionum vocemquefpccr.antibus Etprimo quidem circacaufasfonorum, deinde.
circa cantuum vocifqueafFe<ftiones;circaq.easpotiffimum res,queaurcm cocernunt,

verfabimur
Qua.riturerg6Prim6,quod merito quifpiam mirari pofsit,curvox elonginquoacu. p r0D e i
m.i
tius, cpropinquo obtufius percipiarur ? cum contrarium omnino fieri dcberc iibi quis Cu r vox,'e
perfuaderc rpofsit Nam ciim
,.s
grauitas ,n tarditate.&acumen in celeritate fir : illa au- Jon S; nti
vs r
;
...
ten: tanto tardius moueantur,quanto aiuopnncipioremotiora ruennt, &tantoceIe- propinquo
acunus e -r-o-T
rius.quanto principiofuerint viciniora, vtinfagitt^ iacTiuapparet; Certetonuseminus <*.tu_usib
net
perceptusmultodeberet eflegrauior, quamfonus cominusperceptus ; cuitamen ex- ".
perientia repugnatjNamcominus ubtufius,acutiuseminus percipitur,vtdi.tumeft,

cuius reicaufa quasritur.
Refpondetur fonum illum in remotiori parte reuera non eiTe,fed tantum videri acu- Soiutio
riorem,eo quod fonus in vicinolocoeditusob vehementiam motiaerisquailobtun- qii^ftiohjs
Igltur te *
datur,in remotiore vcropaitc
c fenfim debilitatur,* atqueadeoobfuam exilitatemacu- mutas.
_- -
tioreflepuutur.
QuasriturSecnndo. Cur aquafrigidadccodem vafeprofluensacutius, quamcali- Probi...
da obftrepat Gjiraqua
i
Refpondetur cum aqua frigida multo ilt aqua calida denilor compa.iorque multo ^lm -
acutioremfonumedctquam aquacalida,quangnerar-fa.a ,&in vapores difibluta_. feproflues
tarditatem aliquam motus efficit vnde & confequenter erauitas rcfultat,
aciituisqiia
i-
J
a 1 rr , o /- r i
calicU ob
Acceditquodaer circumriuens vaporcaquscraihor reddatur, &coniequenter io- ftrepat?
nus rarior Cur vero aeftate acutiorcm vocem homo habeat,grauiorem hyeme partim
.
di-fcum eft in prasccdentibus partim in fequentibus Iibris demonftrabitur

,
'
Qu.trturTcrtio. Cur animalia,cum iuniorafunt acutamjadultiora grauem vocem roc,.-j -

*l
cdant exceptis Vitulis , qui tum grauiorem voccm edunt ; quam cum boues iam effe- graukwein
ftifiint? vocem e-
RefportdetUl diff-"rentem IarVnis conftitutionem huius caufam effe > Cum enim_
3
- . rr r
,
- n r rr
u^r^ "!
D0S CtUS?ta
larynx m
Vituhs Iaxior efie (oleat,&pauIatim lnanguftum (ucccflu temponscontra-

hatur-jmiium noneit bobusgrauiijs mugire vitulum. Coetera vero animalia contra,

laryngcm habent ex angufto fuccefTu temporis dilatantem fe quam vox propterea_> ,
acutlor, aut <?rau or confequiiur . :
Qu critur Quuto . Cur difficilius acuta quamgraui voce canretur?

Reipondcrui Quodin voce acuta formanda voces vehementcr intendantur ; ex
. ProM.4.
jntcntione vero oriatur difficultas. In voce veroeraui ceflat hsc difficultas;patet c " rdll!ic 1
,'
_ , r n rr r i. , . .
llus acuta
ergo propodtum. Cur verofebricitantes itatimceflanterebrecantare nequeant, ex-. q(U m gra-
afperariones faircium caufam effe aio ui voce_,
caR etllr
Quaritur Quinto Cur afpcftus lupi raucedinem inducat ?
.
Refpondetur. Id fieri ex vehementi formidine,quahomo concutitur dum lupum_. p t0 (,i T

videt, calor enim,& fpiritus a fummis ad imaspartes metu contradtus virtutem mo- , Cur aipe.
licndi,qus in calorc cft,imminuit .refrigerataque vocalia inftrumenta,ad promendam &" s
'"P
1
.
vocemimpotentiareddit. Ita in fplendidifsimo illuftrium virorum confe(Tuitemin__. i n ducat.

pra?fenti_Regis,autPrincipis magni.multi obmutefcunt metu,obliti rerum proponen-
darum . Cceterum lupum nullam ex fe fundcre qualitatem vocis priuatiuam,hoc mihi
argumento quod multos pafsim lupos.iam cicures, & cum hominibus amicc con-
eft;
erfantes viderim abfquctamen cffc.u illius abdito- qualitatis, quam lupis inefle vo-
,
E 2. lunt
6 $
Artis Magn* Confoni
axioma
Dijfoni , ^
J|unt cum tamcnidcmfemperoperari
, idem Phyficum nosdoccat. ,
Cur iiomj- Quaeritur Scxtb Cur hominem, qui in tibiae morcm vocem efformat non
. , , tarn-j
nem( vocc libenter audiamtis, quam tibiam ipfam ?
tihialiocla
Refpondetur . Qijia, quod naturaeeft, gratius euenit, qtiam quod fimulationis.
iim libcn- Cur verbcantariteslibcntiiis audiamus, fi ijsconfoncnt tibi.T, quamlyrae, ratioeft,
ter audia- flatu ad fonum incitetur.vocis origini fimilior.vocifque errorcs me-
q UO d tibia,cum fit
Sam ipsS J' ut tcgat.imb eandcm perficiat,finceramque cuftodiat quod in lyra fqux heteroge-
;
tiex elt naturae^ non fit,-potius cnimhaec vocis crrores omnes detcgit; cum igitur tibias
fonus melius mifceatur voci humanae, cur libentius cantantes vna cum tibia libentius
percipiamus, patet.
Pfobl.7: QuaeriturSeptimb, Cur in Barytona voce facilius diflbnantia, quam
"
in Oxytona
^"vtp-cipiatur/
ce diffona- Refpondetur Quia cum grauior,feu barytona voxtardimotus fit,
. plus tempo- &
tiameliOs verb feu oxytona celeris ,& minus teniporisinfumat tardaautem melius,
r j Sj a cuta
-
,
?ona perti quam acuta pomprehendantur,apparetfaciliusin illa , quam inhac diflbnantiam no-
piatur. taripofle ,
Curminus,quandoofcitamus, r.udiamus?
Qu.rriturOiT-aub.
P
Cur ofci-
Refpondetur .Quia torpidus flatus,quem a faucium finibus excutimus.auresfubit
tantes mi- oppletque ftrepitumq. facit exterius aduenienfem , & ibnum obfufcantem Accedit, .
nusaudiat.--
q_j j fc jtando mandibulae diftrahantur, qua diftraftione , minus liber extrinfeco aeri
tranfitus conceditur ad aures .
ob!
Qtireritur domum melitis percipiant fonum extra fieri lblitum-,
Nono . Cur intra
Curionus extra veroconftituti minuspercipiant ibnum jntradomum concitatum ? Ratio eft,
q UOCj fonus extra domum emiflus liberum lpacium naftus diflTpetur , ac flacefcat ac
meiius in-
,
tra do- proptetea non tam bene percipiatur. Exterior vero fonus intra domum illapfus ibidem
jnurn per- recol!igitur,&confequenter firmiiis auribus fiftitur.
r?
P Quaerirur Decimo. Cur audiendo magis deletemur, quam Iegendo ?
p 'bi o
Cur audi^ Refpondetur, Varias huius aflignan pofle rationes; prima,quiaaudita faciliusdi-
domagis fc mns ,conferuamufque, quarn lecl:a;fecunda, quia vox alterius magis fua afficit Ie-
quamleee ^. %
J
j
J J
,
s . ..."._... . . .
dodekcle ctione, quam mutus narrator Jiber . Deinde in narratione , vt plunmum locietas eft
mur humanae natura* maxime confentanea, quod non contingit in lec~tione folitaria
.
Probl. 11. Quaeritur Vndecimb. Cur audiendi fenfus facile in teiKraa?tate oftendatur ?
Refpondctur. Cum interpotentiam,& obiedum certa proportio requiraturjiiobie-

ftumfuerit nimis vehemens,&organum adhuc teneru,ac debile(qualeeftininfantia^
facile Isdi poterit.
prae cceteris sefibus aqua abhorreat.ratio eft,quod aqtia frigiditatc fua ner-
Cur verb
Cur Vrina- uum pnncipale auris partem male afficiat ; hinc Vnnatorum fub aquis auresplerumq.
aquisVacile magno rupturae periculo obnoxie funt ; Nam dum vrinatores ipirirum fubaquavehe-
perdatau- mentius continent tympanum retentofpiritu vehementius inflatum nec irrumpenti
,
dmim?
a q US cedere valens tandem,vt rumpaturmecefle eft hinc oleum priiis auribus inftil- ,-
lare (blent quia oleum aqtiam cumimpetu ruentemcohibct,& tanquamincompa-

,
tibilemfecumrepellit. Hinc ratioquoquepatet, cur inter ofcitandum auris minime

perfricanda fit , tunc enim diftenditur tympanum , quod facile eiufmodi perfricationc
ledi poflet .
Probl.i*.
Quaeritur Duodecimb . Vnde oriantur faepe varij illi ibni in auribus aegrotantium ?
Refpondetur. Eos fonos nafciex motu diuerforum varieque impulforum ,ac inti-
,r ,
Vndevani
..
L
. .
a '...
mam aurem occupantiumhumorum agitatione /-i_-i
.
illifonitus ;ita ubilus onturex natuleni exiliter

tinnitufq. elabente : eximpulfu valido ,fluctuatio ex
tinnitus ex eius curfu interrupto/ftrepitus
0111
dbus?'
humorisagitatione;hinc excitato externoftrepitu, ceflat internusjquiaminor expel-
lit maiorem.
Probl. ij. Quasrirur Decimotertib. Cur a natiuitate furdi, muti quoque fint ?
Refpondetur . Hocfieriobneruorum linguae,&auriscommunicationcm, dequa_.
cum
cum in
Lib . 1. Anatomicus de Naturafoni
Anatomia fufius dilTeruerimus, eo Leftorem remitcimus.
& vocis
3 7
Atquehxcfuntqu? hiccoronidis loco adnectere voluimus quibus adhuc adiun Cur a na-
, ,
tiiirtate .
gere lubct Appendicede Phonognomia no ingratam Lectori, vtfperamus,futura,&c. muti,furdi

Cjuoq. fiht?
A P P E N D I X
D E
PHONOGNOMIA
S 1 V E
De iudicio ac coniecluris qu^ circa cuiufuis corporis
propofiti temperamentum ex fbno , 6c voce
eiufdem fieri pofTunt
CVM variavocis afTeftio dependeat a naturaliorganorumacufticorum con-

ftitutione; certumefthincartem inueniripofTe,qua ex vocishumanaiconfti-
tutione, in interiores animi inclinationcs, paflionefque deueniamus ; quam_,
nos non incongruephonognomiamappellamus; &deeahoclocooportune tratan-
dumccnfuimus.
Notandum igiturduplicem hocloconoscQnfiderarepoiTefonum,animatum,& in- Dupi ex fo
animatum Animatusiterum vel rationalis, velirrationaliseft. Sonus rationalis nihil
; nus
aliud eft, quam vox ope afper? arterie laryngis, & epiglottidis ab animali prolata, cum ^" mat lis .
intentione aliquid figniricandi qua vltima particula diftinguimus

: vocem humanam tus
a brutorum j & inanimatis fonis, ijfqu e
qui prastcr intentionem fiunt
, Animatus fo- .
nusirrationalis eft
vox brutorum ad pafliones anime fignificandas inftituta Inani- .
matus verb fonus, eft corporum quorumcunque non animatorum collifio, cuiufmo-
difunt tonitrua, tormentorum explofioncs.lignorum metalIorum,aliorumque cor-
,
pornmcomplofiones,&c.Cum itaqjfonus vnius corporis fuerit acutioralterius corpo-

ris fibi squalis fono, tum neceffario concludetur, acutioris foni corpus rariori fubftan-
prredominiumque aereum, vel igneum importare
tia conftare, . Verum, vt in artc fe-
curiusprocedas, hoc cape expenmentum_
EXP ERIMENVPM PH ON O C RJTICVM.

Circanaturam diusrfi generis lignorum } ojfium-, mineralium
perfonum indagandam
Flant ex omni lignorum prius rite exficcatorum genere parallelopipeda , vel cylin-
driomnesarqualesmagnitudine, caque & fenties
filofufpenfa pledro percute
,
dilparatiflimasfonorum fpecies, alia enim femitonum, alia tonum ditonum aut tri- , ,
tontim, alia diatcffaron diapente, aut etiam diapafon aut aliter fonare reperies ; ha- E * ono
, , f
bitifque confonantiarum proportionibus,faciIe de corporum naturali conftruftione_^, defitas vel
quantonimirum vnum altero (it compalius,quantumue rarius,&porofiusaltcro,iu- raritascor
dicabis. Cum enim dcnlitas alicuiuscorporis ex maxima terreflrium aqucarumque P orlim -
partium conff ipatione oriatur, tanto vnum altcro erit dcnlius, quanto partes habue-
fitconlfipatioies: & quantocorpus fuerit conftipatius , tanto eritgrauius ,-quanto
grauius
$8 Arth Mdgn<e
CotofoHi, Dtfoni
deniquctarditisinoiuebitur,
& tafttb grauius
. brayius, tantbtardiusmouebiturjquantb
fbnabit.
-
Perro grauiras foni corportim duplex eft : quedam enim fonUni grauem habsnt vc-
bementem alia grauem, &obtufum llle terreftris, ficci te.nperamenti indicia prae-
: : &
bet: hic aquei, & humidi, &
male corrrpaclii . Raritas verb ciim ex maxime porosa
fubflantiaoriginemhabeat:, multique aeris capaxfit> tantb corpora erunr rariora_ ,
quantoporofiora, &
quantbleuiora ^tanto celerius mouebuniur, conlequcnter al- &
tiuSj acutiufquefonabunt.
Nota tamen hic nos non Ioqui de corporibus mollibus , & liquidis , cuiufmodi funt
lana, pluma, Iiquores, fimiliaque non compaita, neque folida fubftantia conftantia_,
de quibus poftea; fed de corporibus folidis, durifque .-quorum alia fonum quoque ha-
bebuntacutum,vehementem,&penetrantem: alia acutum quidem, fed obtufum_,,
& debilcm vti autem ille porofitatis, Ieuitatifque ita hic poroiltatis quidem, at flac-
: :
cidioifis fubft&ntiargunientumprebet :idem dc olfibus metallicifque corporibus au-

.
reis, argenteis, cupreis, ferreis,plumbeisdicendum. Qlis omniain noftra Mufurgia

organica fufiffihleexpiicata reperies. Hie vero exiarri dic-K formamusfequentes Ca*.
oonesphonocriticos. --;-
...... ,
",..'- j ,
.
i
v
Canon i Phonocriticus corporum fblidorum.

.
corporis alicttius fonus ad alterius corporis aequalis fonum grauis fuerit &
folidi
SI obtufus,is manifefta aquei prsdominijargumentadabit, vtinplumbo v.. con-
gnofcendi tingit ob mercurialis humidi tatis copiam . Si verbfonum habuent g-auem quiderru>.
pr*domi-
fe dvehementemj tunccertb de te rreftris Ieuis, ac bene compacli
r corppris tempera-
r , '
nia quah- .. _ ,
tatumin-, mento pronunciabis, vt in rerro, ac chalybe videreelt . Si porro lonusaucuiuscorpo-

corporibus
uim
rjs (blidi acutus fuerit & tenuis indicia dabit, & porofe quidem,
; aeris is temperamenti
acflaccidiorisfubftantia:; vtin ftanno apparet Sideniquefueritfonusacutus, & ve- .
hemens, &penetratiuus, tunc certe concludes corpus elfe inei temperamenti, fiue_
tenuis, &
maxime leuis fubftantia;, vtinigneis vidcmus. V,g. inexplofiohibtis fclo-
porum, &c.
EXPERIMENJFM PHONOCRI? ICV M.

CinA temperamenwm liquorum
Dhierfili-
A Ccipetres, quatuor, auequinque calices v.itr-eos,omnesforma , magnitudinc
ajquales, quosomnesdiuerfisliquoribus v. g. aqua, vino , alijfque ftillatici/'s a-
quisrep!ebis,ita tamen, vt omncs squaliterrepleantur :Hocperato limbum feuora
&
,
quoresdi. calicis dig.tomadefa.tO tam diu p^rfricabrs, donec fonum perceperis, qui quidem fo-
nusprodiuerfitateliquorum diuerfus quoque errt . Qub enim fubtiliorfuerit Iiquor
,
ntshabft
'aliquis, tantb acutiusfonabit, & quanrb crailior, tantograuius. Hinc oleum ctim_, ,
compac.ius(it, &lentltis, tantb grauius quoquefonabit; aquagrauiusfonabitaqua_,

vitae, & hsec grauius fpiritibu s , fiue qmnts eflentijs . Nota interim , qubd cleaginei
liquores, etfi aquaelementarifintquoadfubftantiam multbfubtiliores-fvt poteaereae
natura?)ob lentorem tamen, &
vifcidam fubftantiam alrquantulum maiorem foni gra-
uitatem caufent. In reliquis verbliquoribushoc Ientore carentibus, de prsjdominie
elementari facile iudicabis, fccundum fcquentem canonem_.
Canoii
Ltb l- Anatomicm de NatiArajoni (cf vocis j p.
H
Canon a. Phonocriticus liquorum .
Slfonuscalicisfuerit erauis, & obtufus; aqueum temperamentum [iqaorisiofufiin.

j ij ..*'-..'> J j r- roiuodo
de concludes, vtin aquarontana, qu.s tamen ad aquam pa.Iud.oiam, vt pote ter- ,^ lonunl
l
.O
rei,fa:culentiquc tcmperamenti acutiusfonat. Sifonus fuerit acutus & tenuls aerei \w -mn , , .
temperamenti indicium habebis, vt inomnibusaquisftillaticiis qu*femper acutiore tempc ,
ionum habentaquaelementan quacunque . Sidersiqucionus rucrir acutiuunus & <r, nofci ,
fubtilisacpenetrans; ignei teniperamenti id tibi argumentum prsbcbit, vtiin fpiriti- pofi.t.

bus, & quintis effentijs apparct qus cadem quantitate in vitreis calicibus xqual.bu*
,
acutiorcmfonumcaufantreliquisliquoiibus. Quanto igitur quifquc liqtioiimi afteroj

fubtiliorlit.ipfcfonusindicabit. Sieuim quifpiam iljorum ad a!rerumf;:>riu?!'ie duuv.-
fon,-certum eft illum duplo alterofubriliorem efle Vemm de hifce cpofyje .Ylufurgia.
.
noftram de masiaa
confoni& diflbnifufiiiime omnia h xc pertraciantc>n_,
Canon 3. Phonocriticusvocisanimalium
^~7 Oxanimalibusbrutishocfinea natura inditaeft , vt per eam paffiones fuas (T-
V authominibus, autfiii fimilibus. Experientiaenim conftat aues,c_-

gnificcat,
nes.fles, bou.esaliamformare vocemdumcholeramoucntur ,aliamdum rnelancho-
Iia,autphlegmatc,aliamdum amant& blandiuntur.aliam dumcoitumappctuntaur ^tÎ^;
timent, aut aiiquid vehementer defiderant;Dumenimcholeramolienrur,certumeft voce. ani,
acutiorcm fonum ea edere , quani dum fame ftimulantut ; cholera enim rara fubtilis "'^ , ,

& tenuisvoccm acuit;quammelancholia,&phIegmaobtarditatem humoris remit- nienja ..>
tit ; fanguinis verb ebullitio reddit tcmperatam . Si igitur paftio fuerit cholerica , vox S" uki ur -.
concitatior erit, &acutior;vt in canibus ,&felibusrabieagitatis videre eft: dum coi.

tumappetunt,vocememittuntacutam,&gemebundam, fanguinisferuentisindiciu:
& alio humore agitata aliam & aliam vocem edunt Ex qua not tia fcisn-
alio igitur, , ;
tiaformari pollet, qUa vocem & linguam animalium quisintelligere poftet, quemad-
modumde ApolIonioThyaneoIegitur & nos horum animalium Iinguam fuuiTinie
;
r>
, ,
explicamusir\opere noftro,quodTurrim Babelinfcribimus, vbifuo tempore miilt__. ausTnrris

rara, &
noua Lector curiofus reperiet B..be i...
Canon 4. Phonocriticus vocis human^
o varietas &mu[ttudonon fltminor varietatehu-

Vamuis inhominibusvocum ,
manorum vultuum; affe&us tamen interioris hominis faciliusfor fan, & ccrtius
peTvocem .quamex vultuumdiuerfitate indagari poffunt. Hinc Platonem dum_, t e,'rj'"
indolcm cuiufdam adolefccntis cognofcere cuperct, dicere folitum Iegimus ; Loquere, n >enu>in_.

vtte videam: quoquidem nihilaliud, niii modum quopervocem animiinteriorem
c
i."
Fer v
,
no
indolem cognofcere poffet, innuere videbatur. Ifaacumquoque noa taftu fed voce , f-i pofllt,
differentiam fratrum cognouiffe Sacra; Pagina? teftantur Cognouit & Galenus capa- .
citatem thoracisper vocem,cumdixit eos qui vocemfortemhabent, quam

; finein-
terruptionepoflintcontinuare.magnumhabcrethoracem . Verum hic Galenustan-
tum loquitur de voce forti cuius caufa cft thorax amplus ,
, & vaftus cum pulmone__>
grandi,&amplo,&mufculis validislaryngis, &epiglottidis . Sunt tamenalix vacu
non tam a thorace, pulmone, & epiglottide quam
differentiae.qua: , a tempcramento
or ginem fuam fortiuntur Cuiufmodi eft vox tarda, & velox,dulcis.,
;
:
afpera, diftinita,
confufa, ftridula, acuta, grauis, & balfi, mediocris & remperata, &c. quas omnes vo-
cum
cum
40 Artis Magn<e Confoni , & Diffoni
diuerforum tem^ cramentoruro incftcia fu nt,'& facile cum coloribus
differenti.ie
componipo(Timt,vtin Artc Magna Lucis,& Vmbraedxtum . Hic verofubiungcmuB
adhucaliquod coniedturascircapafsiones.ac atfectnshoininum, qui cum aliquapro-
babilitatecolligi, acconi/ci queunt ex corum diuerfavoce,
I.
De voce intenfa , 6c graui
VI igitur voce magna vociferantur grauiter,tefte Ariftotele.refemntur ad Afinos,

vnde,& colliguntur efTe iniuriofi, contumeliofi, & petulantes. Na afinos couicia-
q: tores efle, & contumeliofos,natura eorum petulans, iniuriofa, & contumeIiofa_,,
Conieftu- dum benepafcuntur.fatisdoceu 'Vnde Ariftorelesita concludit : Afinus admodurrL-*
r?.ab Afi- magnamvocem babet,& grauem,& afirtus indifcretus eB,petulas contumeliofusiergo,
:
&
quorummagna,& grauis vox eil, illifunt petulantes,indifcreti,contumeliofi.Sedr^t\onem
huius,vt videamus,reflat Vocem magnam ijs animalibus inefle videmus.quae ma-
.
gnam habetafperam arteriam, multumque inde aeris emittunt:grauem habent,qua?

tardeaerem multum extra arteriam pellunt. Magnam igiturvocemhabent?, flkx
Ratioaf- magnafunt animalia quoniam &his magna adfunt inftrumenta
, Sunt igitur pro- .
fettionis. babiliter etiam homines tales qui magnam habent vocem & amplo peftore funt &
j , ,
magna arteria,& collocraflojid enim docet in i/s dominari terram fecundtim molem.
Siautem cum magnavoceiunftam grauitatemfquamtarditasfrigorisfobolescau-
fat) percipimusj temperamentum id frigidum,& ficcum,hoc eft terreftre, indicats-qui
vero tale temperamentum naftus eft, ille auarus, ac timidus quidem eft, coeteriim ia-
difcretus, & abie&i animi, & tales infuper in profperis infolentia funt intolerabdes, in_
aduerfis vero lepufculi? timidiores : quam naturam in Caligula notauit Cornelius
Tacitus
II.
De voce graui in principio, & in acutum definente
Os,qui initiograuivoce incipientesin acutum definunt,tanquam queruIos,ira-
Conie 3 u nem
.
E
cundos,& mi-eftos adnumerant Bobus.quorum haec natura eft Nos ve&f i-atio-
huius reipaucisexplicemus.
:
ra aboui- Certum eft mceftis,& dolore fuppreffis calorem a circumferentia ad centruttt circa
na voce
. cor vn ^ cum fpi r itibus colligi,fuperioribus confequentermembris calore deftitutis , &
in frigore relictis, propterfrigusigitur eo in loco praedominans vox tarda elTe folet gra- fj
uifque, & copiofus circa vnde mcefti multum attrahunt
cor calor copiofo eget aere :
aeris, qui rediens tarde, multum aeris externi mouet: vnde confequenter initio crafla
grauifquevoxemergit, & quoniam loquendo, conquerendoque , vt cum Poeta_j
dicam_.
Egeritur lachrymit , egeriturque dolor ,'
Fit, vtex querula garrulitate calorcircacor motusfolutufque egrediens magna cele-

ritate moueat aerem, qucm motum neceflario acutus quoquefonus lcquitur
De
Lib.l. AftAtomkuideNAtura foni & 'vocis 41
. III.
De voce acuta, molli, & rupta.

OVicumque, dum loquuntur,vocem quandam acutam,mol!cm, & fraftam emis-.
tuntJllosconijcimushominescfTemolles, &effa:minatos. Vocamus autem_,
hic vocem mollem, qux tum tarda eft, tum remi(Ta,pammque aeris mouet, qualem...
audimus in mulieribus & pueris blandientibus dum loquentes in medio verborum_.
, ,
deficiunt, quad magn.-e circa corexiftentismotionis fignumefTeteftaturPoetahoc

vetfu.
Incipit effari , mediaque in voce refiHit .
Caufam huius rei credercm caloris effedefe&um,humorifque excrementi/ exceffum

quando enim calor deficit; tum molliter, & interrupte mouet,- deficit autem, Ci compa-
.returcumnimiohumore, aquopeneobruitur. Ita ergo ratiocinamur,- Vox acuta_
mollis, & inten upta docet humidi fupra calorem dominium; hinc temperies , in qua_
hocaccidit, effaeminata eft, ac mollis,& propenfiones ad mollitiem ,&ad abie&ionem
animi docet Ergo vox huiufmodinon
: facit, fed indicat animi mollitiem , & naturam
muliebrem.
IV,
1
De voce graui , & perplexa

QVicumque, dum loquuntur,vocemhabent,grauemmagnam,&perpIexam_>,
illi,Philofopho tefte,audaces funt,fortes,& manu prompti Dicimus autem_. .
_,perplexam voccm,quando videlicet di&ioncs pras nimia loquentis celeri-

tate interfeconfufkfunt, &inarticu!ata?,&adeo excreloquentisedunturraptim , vt
alteraalteramfuperueniens fyllaba audientem confundatjquomodoloqui folent vt , Ratio c ur
plurimum.quicumnaturaliteraudaces fint magnaanimicOmmotionepercuiTifonare homines
'
potius,quam loqui videntur Caufam huius rei hancdanuis; Ciim enimfortis tempe-
p er p ie XM
.
ramentum habeat vehementercalidum,$ ficcum; rerreftre autem & ficcum grauem ,

votis audU
ees funt f
fundat vocem: calidum,plurimum mouet atris; vnde vox mogna,& perplexa nafcitur:
dum enim calor vehemens rhouet aerem, qupniam eiiispotfcntiae , & vigori quodam-
modoimproportionatum e.ftliQcmobiie, yehementius jquamdeceat, illudimpellit
vehementerautem propul&pofterior voxpriorifuperuehit,&cum illa pccne & quo- ,
dam modo mifcetur , & fic rx;p.etpiexa iiedditur . Quicumque igitur habuerit huiuf
modi vocem, illum audacem,p*rîpJrfSgV& Yehmenreg3,"faec noncorpore validum >
"
acrobuftumciTe coniicimus. -<' "Z ;

'
. v.
De voce molli , & fine contentione.

voce
HI, quimanfueti pollent molli & fine contentione, oppofiti funt praecedenti-
,
bus, enim funt, & referuntur ad oues,tefte Philofopho; hanc in pueris,

& virginibusdum hilaresfunt fine perturbatione.&fecundum naturam difpofiti, per-
cipies: Vndchoc formamus ratiocinium Quicumquedum loquuntur naturaliter, & R at io vo
.
ilne afFectu,habentvocem paruam.mollem & remiflam: manfueti funt,& timidiufcula* cis mollii
naturap,ficu,ti oues,qus huiufmodivocem habent,easdemquefunt manfucte,& timide.
F Hinc
4 Arth Magn<e Confoni , & Diffbni
Hincquifacilepatiunturiniurias ,mcdiocriterirafcuntur, neque ad vindi&am inftu-
gunt ;huii;fmodi,vt plurimumouina vocc vtuntur; vnde colligimuseos e(Te tcmpera
mcnti humidi,& frigidi, ad quod fe, & habitus animi vna cum voce accommpdat
. VI.
Devoce acuta 6t intenfa

,
QVi,dum loquuntur ,vocem emittuntacutam, &intcnfam,annumeranturira-

cundispetulantibus,& libidiniofis,Typhonique,ac Capris comparantur . Eft
^, enim Capra animal tcmperamenti calidi ad ficcitatem vergentis,melancho-
RftHo vo- b'amque pituita mixtam habet; qua? ciim non bene concordent,nefcio quid corruptio-
cis acut* . nis humidi in ficco indicant,& graueolens atque hoc odor, quem exfpirant fatis de-
, ,
clarat. Vnde quicumque hanc habuerint naturam ; &

vocem habebunt capris fimi-
lcm, & inclinationis impetus cofdem Verum
. nemo nos hoc loco inclinationcm_
ita violentam accipere putet, vt non oppofitis virtutum aftibus corrigi poffit ; cum no-
mo adeo malitiofus,& peruerfus fit, qui virtutis capax efic non poflit. Concludo igi-
turcum Poeta.
Inuidus, iracundus iners , uinofus , amator ,
,
Nemo adeb ferus eil quinon mitefcere pofjit,

,
Si modo cultura patientem accommodet aurem ,;
'
"..... ) )nti [
'.
' : -
, i!: .
< :
"'
-:
:
...,:..
.
AR.TIS
45
eraefe
!ffffff;|f***f**fffffff*#*fffffffi
^ffffffffff#ffffffffffffffffffff#
A R T I S
M A GS.ONN AE
c o N I-
E T
D I S S O N I
LIBER SECVNDVS
PHILOLOGICVS
Dc fono artificiofo fiue Mufica eiufque prima Inftitutio-
,
ne, Aetate, Viciffitudine ,Propagatione
P R AE F A T I a
in prscedenti libro atque iuxta ordinem natu-
^S^ftWâXSS^ X A M I N A T I S uou s mo
P^KLs!$fS?
"
difcufns fin ulis s > ^ u * ad foni voa( q ue s enefin ^
j
)'
;
1
&ir* *j2*3 do fpeftare vidcbantur; ordinis ratiornodo poftulat, vt ad fonum
artificiofum fiue Muficam dilTertationis noftrs filam
extcnda-
11} SSS9
S^ mus, quam eo prorfus modo quo illa in horoinum animis adolc-
,
$?fE$^bi "it .perfequemur . Sciendum autem Muficam in primis ftatirn

ÎMJ^
**pz*2***3 mundi
incunabulis in varia illifione corporum vti & m anima
vehiti quadam fui icciife femioarij fundamenta;
vocibus,
hu
quae de-
,
inde rerumomnium finis Homo alrius excolens fabricam omnibus numeris abfo-
, in
Vt enim fonus fimplex voccm ita vox fimplex vocem

lutam cduxit ,-
,
fiuefonum har-
quidem
monicum(veluti
*
compofitionisrerum elemcnu qn*dam)anteccflit; dc cums
F 2 harmo-
44 drtis Magn<e Confoni, ( Diffoni
harmonici apud Hebr*os
font origine/astate, propagatione, viciffitudine, prafertim &
Grcecos hoc libro difceptare conftituimus . Et ne Le&orisauidum animu longiori pro-
lufionc fufpendamus, ptopofitam nobis materiam ab ouo, vt dici folct, auipicabimur

'.,.'
C A P V T. I.
De Muiicae Inuentione
mundanorerum obuium;
theatro, nihil fono magis tamen adhuc nue
IN hocetiam
ita primaeuas iam mortalium eenti variam dedit inuetionis fua* occafionem
Is vti
cipiaMufi. oportunitatemque; Atcjue in primis ventorum , vti & quorundam animalmm libih
ce&
q UOS primiilli mortalium percampos hinc inde difperfi identidem percipiebant , pri-
origo
mam quoque occafionem dederunt febtfcal fiftularum, quas ad fimilitudinem nature

ex auena, arundine, tibijs gruUm, alijfque cauis plantarum thyrfis efFormabant; Con-
cauorum vero corporum fonitus ftrepitiifque, varlatli pulfatiliumInftrumentorurn_.
fupelletilem peperit, vtipofteayidebitur. .
"
Cumenimprimaeui mortalium, vtplurimum,ruftica5acpaftoritia2viteoperam da-

,,_ rent, ibique fua figerent habitationis tentoria; vbi pinguia occurrebant pafcua , & loca
nibus pri- aquis irrigua, & confequenter iuncis, arundinibus, papyris fimilibufque fiftulofe pro-
,
ma fiiluk- Hsgcrminibus reTerta ; fietf non potuit , vt gens totajdie plerumque oriofa , fine aliqua
'"
merita".
igitur cfthos homines cx di&is fiftulofis
mentis relaxationc confifteret . Verifimile
thyrfis primum variosformafTe.&quidem nonminori, quam hoc tempore
liruosfibi
paftores, ceterofque rufticam vitam agentes facere videmus, artificio; & forfan etiam
maiori,vtpotequi tum ingenio adhuc erant vegetiori. Ciim preterea ijdem primi
mortales fabrilem artem ( vt pote fine qua humani generis fbcietas periret ) vt plurimu
callerent; fieri fane non potuit, quin ex cafuali fubinde diuerfofurn corporum collifio-
ne inter laborandum non varios fonitusac ftrepitus fubinde excitarenti.vnde admodu
probabile eft, eos hac occafioncin variam pulfatilfum inftrumentorum notitiam per-
ueniffeeaprorfusratione, vti nobis hodierno die fiibinde adhuecontingit . Mufica_
InftrU r non ^reris, aut ^gypti;s,aut Chaldgis, fed aprimis ante diluuium hominibus
M^" 'S'B?
1
primam'
habuit fiie inuentionis originem imb fi omnes homines e mundo iam tolle-
;
fjcorJUnJ
origo . rentur preter paucos pueros rerum ignaros , hofce tamen tum neceffitate cogente^
tamcafu&experierttiacum temporpin varias inuenriones humano generi neceffa-
as i^cidere poffe nihil dubito inuentiones enim rerum homini infitc lunt , nec libris
PîTuen" r
' ;
tionesvidefoliimdifcuntur , fed&intellectualiquainfignirreceffitate cogente , velcafu, aut ex-

tur fiufi_> perientia vel genij fuggeftione eruuntur; Muficam igitur iam a principiofuifTe, prijter-
quam quod Sacr? Litere id luculenter teftentur, ipfa etiam ratio dictat , vt dixi; Certe
4. cap. num. 2 r . Genefeos Muficorum inftrumentorum inuentio lubali aperte adfcri-

bitur his verbis
iDiijn iitt wm 12 fflKfrn xin wv vhkd^ ;
lEtnomenfratris eius lubal ipfefuit Pater traclatisjiue pulfantium Cjtharam Organum % &
lubsl Au-
VD ' 7 ' babent fros > i wru.S<i\l&s 4*^f'f Kcl/ y.fiafa.v; bicfuit qui monftrauit primus ffalte"
,
thor Mufi rium&Cytbaram. Qualia verofuerintinftrumentaabipfisinnentadicetur inCapite

C8B -
dc Mufica Hebra?orum At verb poft diluuium ^gypti; primi fiierunt perdits Mufi-
.
c$ inftauratores Hi enim a Chamo & Mefraimo filio eius inftructi Muficam in tan-
:
tumilluftrarunt vtv e a b^gyptio verbo Moys Mufica etymon fuam fumpferit , eo

'
'
Muficain |
Aegypto qubd ad ftagnantes Nili paludes, occafione arundineae, papvraca?que fobolis ( ex qua
inuenta. Jituos fuosefformabant^ ibidem copiose repullulafcentis inucnta ac inftaurata fit ,
Verum vide qus fufius de hocargumento in Prodromo Copto trarauimus. Ab M-

gyptijs autem poftmodum ad Grascos , ab his ad Latinos aliafque Nationes tradufta
nullo
Lib.il Philologtcus deMu/ka Hebr. ($ Gr<ec. 4$
nuiIonoTv' temporemagnosprogrefliisfccit. Qyid vefb vaaquasque Natio proprie
:
circa hanc facultatem inuenerit, quemque in Mufica modum fcruarit ia peculiaribus

locisdoccbitur. '
'
r* A P V T T T I. I
De obiecTo Muficae eiufque fubalternatione & qiiod

Mufica fit vera fcientia foeculatiua,
... .
-w. ., > n . .
:
OMnisftcultas ordine nature obiedlum aJiquodcircaquodprimaripverfetur,pr

fupoonit Obiettum Matbematics abfolutum & adsquatum eft quatitas ter- m.- a
... ;
n ,.
r ..... _ *
tmnata, qua? vti duplex eltcontinua & ducreta ltaduphcem quoqueFacultatcm pa- Mathema-
. Obiectum ^-
.
rir, Geometricam & Arithmeticam Vtraquequantitasdenubfpeftaripoteft vel ab- tkx

.
-
fblute, fimpliciter Sc per fe vel relatiue aut in ordine ad aliud ; priori rrrodo purarum_i
,
Mathematicarum ,pofteriorimixtarumconftituitobie&um;Inquanturn verb vtraq^

Q ,
fe tenct cx parte materi.u prsbet materiale obie&um commune tam ptitis, quam mix- ftjrmaleL.
tis fcienti/s ; in quantum autem ex parte forms , formale conftituit obiectum , cuius, Opticx. .
officium eft fcientiam qua; circa illud occupatur , ab omnibus alijs diftinguere Hoc
,
,-
pactoformaleobie,ftuin Optica; cftlinea vifualis;' MaCicx, numerusfonorus,circahas

enim affcftiones, nulla alia facultas prneterquam Optica & Mufica verfantur . Nam li-
cet tam Optica quam Geometria pro materiali obie6to fuo communi habeant lineam,
attamen Geometria eam fub alia ratione ac formalitate confiderat, quam Optica illa :
cnim vt extcnfam, Optica vero vt etiam vifualis eft, Iineam confiderat; qu~ quidem_.
formalitas, vtdidum eft Optic- formale obiedtum per quod tam a Geometria,
, ,
quam abomnibus reliquis fcientijsdiftinguitur Similiter tam Arithmetica, quam_.

.
Muficahabent proobiettocomrauni numeros. At Mufica fub alia formalitate illos

confiderat, quam Arithmetica; nimirum pro vtfunt fonori,feupr ovt dicutcertaspro-
portioncs fonorum; per quam formalitatem Mufica, tanquam per formale obieftum ,
differt ab ommbus ali/s fcientijs Qmd autem fit ifte numerus fonorus , vt formalis o-
.
biecti ratio huius fcienrias plenius innotefcat, reftat exp!icandum_.

Numerus fonorus late fumptus nihil aliud eft, quam numerus certam ad vo-
igitur ..
srus
cesfonofquerclationem dicens, qui &
artificiosein corporefonororeperitur; Strite fonora
tiorus
vero fumptus relationem dicit ad interualla tantum confona,qu nil aliud funt,quam q i| d ?
>
cert.-eproportionesacformss qusdam confonanfiarum primo loco inMufica confi-

derata?. Quasquidem rationesin vnafblum chordainquircbantprimi Mufici, repe-
riebantque tantam effe quantitatem fbni chorda*, quantus erat numerus partium, in
qua.silla diuidebatur; nota igiturchordslongitudine acpartibus ,inquas fecabatur,
cTe difiantia grauis & acutiinfallibile iudicium formabant : Ita in chorda quapiam di- veterwin*.
uLsa bifariam ex fono vnius partis comparato ad fbnum totius chords , luculenter in_. teru.di.i_,
notitiamdeueniebantinterualli diapafon ( quam vulgb Octauam vocant) 1^^"

fiue vocis
hancque confonantiam in dupla proportione, iuxta fcil. diuifarum partium analogia,
confiftere, neceffarib inferebant; eb quod fc haberet ficut duo ad vnum_,
Cum verbex tardomotugrauis,exceieri verb acutusfonus nafcatur, aliudinfere-
bant;nimirum dimidiam diuifae chordae partem ad integram duplo celeriusttcmerc ,
)ta vt Ci millies trematintegra, bis millies tremat dimidia ; Idem iudicium de cceteris Vocesftfo
ni ^nt iiar
omnibusconfonis&diffonisinteruallis formabant, qua? omniafufius hic examinare,
ealecutuns libris referuaflem Atquehmcpatet quod vtivoces &loni funt quan teria.n<nne
.
interuallorum harmonicorum materia ita numeri proportiones forma funt eorum- ri & P r -
&
dem, ex quorum additione refultat tandem numerus fonorus verum Sc formale obie- [^ "
> .
&um Mufic;licct autem omnia corporaproducendisfonisapta fint, non tamen illa_j iorma,
femper,
46 AYtis'Mag*t<e Confini, & Diffom
ftmper, nifiad vnara certam &dcterminatam formam harmonicam reducaotuf, co-
ftwarfti/s generandisidonea funt
, .AtquehincinfcrimusprimoMuficameffefubalternatam fcientiamjQyodvt intel-
; Notandum fcienrias alias e(Tc principales
ligatur alias minus principalcs Principa-
,
dternV >
fcieti eit. Jes ciependcnt a gcneralibus principi/s lumine natura aut cognitione fenfuum notisicx
quibusfuas conclufiortes deuucunt ;Sicutifunt y.g. Geometria & Arithmetica, dicu-

tUrque fubalternantes Minusprincipales vetb funt, quas praster illa principia luminc
,
natur^hqra^Vtl-fthftitrm opc acquifira , affumunt ctiam pro fuis principijs conclufio-

ntfsiam afcicntiarPrincipaWdcmonftratas,- Etlicetidem communeobieclium mate-
riale cum Principah habeant tatncn inhoc ipfb fubie&ofeu obie&o communi confi-
j
derant certam quandam perfe&ionem feu formalitatem a qua prascipue fuam fpecifi-
cationem acoipiunt (vt paulb iupexius di&um de Optica refpeftu Geometrix ) cui tam
rationePrincipkwumquamfubieiftifeu ohieftifubalternantur.
- Îoc rgitur pofito patet etkm Muiicam cffe fcientiam Arithmetica; fubalternatam
, quod itaprobktur. Tria ad fubalternationem alicuius fcientiae cx di&is requiruntur ,
fubafterna Primb fcilicct idem obie&ummatcriale tam fubalternanti, quam fubalternatas comu-
tionem aii ne ; Securtdo cadem vtrique,quifousmconclufionibus formandis vtantur, principia_
l
ti* 'reqiil-
communia & vt infuperfubaltetnata affumat pro fuis principijs conclufiones ,a fubal-
rantur ? ternante Tertib vt fubalterrtata Obiefrum commune confidcret vt afFetun__
fafcas ;
cefta quadam perfeclione ac fbrmalitare, qua: fit eius fpecifica.tionis fundamentunu.

ac bafisj At hasc tria inueniutur in MuRca; Ergo &c. Primo enim numeru vtriq;cpmu-
nem confidefat. t)cindePrincipij$vtiturabArithmctica acceptis. Denique nume-
lUm hon praxis& perfc.fed yt &
certa fonoritatis perfe&ipne affecbum, feu numerum_,
in corporibiisfonoris elucefcentem confiderat ;dum videlicct exhibet fonos habentes
datos quoslibet acumirtis &
grauitatisgradus; dum dato quolibetfono , alios in data_
proportione variatis nimirum longitudine, ambitu, tenfionc, &
corporum fonantium
dcniitatc , inuenitjdum deniquedatosquoslibet numeros fonoros numerat , addit,
fubtrahit,diuidit, mukiplicat &c. Porro fifbnorirasha:c lineis numero explicabilibus
applicetur(quemadmodum nosirtGeometrianoftraharmonicapra:ftitimus)erirMu-
fica non tantum Arithmeticaj, fed &
Geometria: fubalternata, habebitque obieclurru.
formale lineam fonoram, vt in Echpfbphia fufius probabitur
Patet igitur quomodo Mufica fit fubakcrnata fcientia . Patet quoque eandem non
"eomeait puram Mathematicam,fedmixtam efie,interArithmcticam velGeometriam &Phy-
ouoq, fcb- ficam intermcdiam . Patetdeniquc Muficam effe proprie ac ftridte diftam Scientiam,
e ^ g U od fufoaltcrnetur, vt diclu, Arithmetrcae &Geometrix. Cum igitur h? fubaltcrna.

alternari
qwantum tes fint proprie difta; fcientiae ( vt dofte &

folide demonftrat Blancanus in Locis Ma-
lineamfo- thematicis Ariftotelis ) fequitur &fubalternatasefle tales, cum vtanturiifdemprinci-
fidem! pijs&infupcrMuficaprocedatveremodofcientifico. Nam tria adhibet principiorum

Mufica_, genera,nempe Definitioncs, Poftulata, &
Axiomata , ex quibus tandcm perfecta fcien
a aa c 'tur, vt fusc in libris pofteriorum probat Phijofophus ; Et definitiones quidem_.
daafdl r f" '
tueft. funt perfefts effentiales &

vt funt definitiones, , quas tertio libro propofuimus.
Definitio- V*
V 'S'
iHteruallum harmonicu efi fpaciu intenfionis &
remijfionis capax &c.Interuallum
nes in Mur multiplex duplumfiue diapafon ,es~lfpacium harmonicu maiuf,minas bis continens &f.Inter-
Cca *
uallum multipltx triplum, cBfpacium harmonicum maius , minus ter continens , flc de_> &
cceteris squffi funtdefinitioneseffentiales.&alitetfehaberenon poffunt, imb aeterns
veritatis, vtalibidemonftramus, neceffariamquecum natura rerum connexionem_
habent. Axioniata quoquefiue Pronunciata in Scientia Muficafunt Propofitiones ,
Axiomata per fe ac lurr.ine naturas notas . Vt Quicquidbarmonicc metitnr alterum metitur &me~ ,
iu Mufica -jr
ura fu abillo &C.Compo/itum barmonipum in ea refoluiturjtmplicia ex quibus coponitur &c,
Qmcquidmetitur detraffum refiduum, metitur & &
totum ; Et fimilia plura de quibus ali-
. bi ex inftituto . Poftulata funt Datd<equalichordd,qu<efpacy adfptciumproportio esl ,
:
inMu!ica. ejl &foni adfonum . Et fimilia, exquibuscertiflimasconclufioncs, vtin totohocoper

re
Lib.lL Philologicus de Mulka, tiebf. ($ Gr<tc. 47
ic pa ffim videre eft, formamus Vndc tandem concludirnus Muficam veie
. & proprie
lcientiam efie dicendam_.
C A P V T. III.
De Diuifione & definitione Muflce,
MVfica latiffime fumpta nihil aliud eft,quam difcors cocordia vel concorsdifcor- M u fk;i_,
dia variarum lerumadvnum aliquodconftituendum coneurrcnrium , de_j Mundan*.
qua in vlrimo libro fusc ti artificialis; Naturalis com-
adabitur; eftque vel naturalis vel
plcitirur totam naturam rerum harmonice difpofitam, quod idem eft,Mufica Mu.
fiuc
dana, continet, ccelorum, elementorum mixtorumque admirandam harmoniarru
,
Ad hanc Mufica quoque humana reuocatur, quas confiftit vel in compofitione corpo-
risharmonica, vel in fenfuum tam interiorum quam exteriorum miro ordine, difpofi-
tionc t'vKfdL9i* & concordia, vti fuo locodicetur.
organica vel harmonica: Organica continet inftrumentorum fub
Aitificialis eft vel
triplici ordine Pneumaticorum, Encordorum, Pulfatiliumqueartificiofamfabricam ,
vfumquc.de qu b'js integro libroV. traitamus ex profeftbjHarmonicaMufica eft, p ex /
;
^*
i
qua: mediante ienfu & ratione confiderat differentias fonorum modulationu, confo-,
natiai u.de qua quatuor integris Iibris fcil. Tertio,ûarto,ûinto,Sexto.va.rietrzt\a.mus.

Nonnulli Muficam diuidunt in fpeculatiuam & prafticam ; Vnde & Muficus theo-
ricus ille dicitur, qui exclufofenfu.foia tatione quacumque in harmonica Muficaoc- Mufictlpe
currerc polTunt, iudicat Pra&icus vcro qui folo ienfu innitens, caufam fuae operatio- pâj^
>
ni:; ignorat qua talis vnde tanto praftico theorico nobilior eft quanco fcientia arte_j qu ?
, ,
eminentiorj vterquetamen imperfeclus iuxtaillud .
Beftia non cantor, qui non canit arte,fed-ufu .

Solus itaque perfcctus Muficus eft, &
dici debet, qui Theoriam praxi iungit, qui no
tantum componere nouir, fed&finpularumrerum rationem reddere poteft,adquod Qs^MuffJ
tamencumdigmtate prx-ltandum, omniumpxnelcicntiarumnotitia requintur iici- aus.
Jicct Arirhmetica:, Geometria?, Proportionumfonorum,Mufica:prac~tica;tarn vocalis,
quam inftrumentalis, Metrics, Hiftorica?, Dialectica;>Rhetorica:,totiusdeniquePhi-
lofophi* abfoluta cognirio , adeo vt Muficam in rigore fumptam , nihil aliud efle defi-
jiiam us, quam Sonorum barmonicorum quocumquegenere occuvrentium perfeclamfciie'-
, in
tiarn, cuius in hac Mufurgia vniuerfali fiue Arte Magna Confbni, Diflbni archetypo&
quoddam ponimus Verum hisx<_WW{,- prasmiffis, iam fingulaordineexequamur,
;
a varia variarum Gentium Mufica initium fa&uri.
G A P V T. I V.
DE MVSICA ANTI Q_V A
Inftrumentifque Hebreprum & qualia illa fiierint ,
INuentum chordarum vti facilefuit, ita quoque vetuftiffimum efle & primaHiorum
temporum nemo dubitare debet; cum enim nihil adeb neceflarium fit,quam filo-
rum ad varia compingenda vfus,- omnis autem quorumcunque filorum extenfio gratu
quendamfonum excitet,- ex varia autem tenfione chordarum varij nafcancur fbni, ni-
hil faciliusfuit viris Mufurgis hac expericntia prius edotis , Inftrumenta tandem om- Cythara_.
Bisgenerisadinuenire; Sc quidem Cytharam polychordam antcdiluuiumfuifleSacra?^^:
nosdocent Literae, decachordo quoque Pfalterio Dauidem rfum liber Regum pfalmo- w nm. i
rumque
48 Artis
Dijfoni Magn<e Confoni , &
iumque teftatur Vt igitur qualitatcm conditionemq; huiufmodi apud Hebtveos quo-
j
dam vfitatorum Inftrumentorum penitiusrimarer, quotquot habcrelicuit Rabbinorii

Commentarios Thalmudicorumqueoperum, dc ijs tra&antium Volumina ferib vol- ,
ui & reuolui, vt quid de vcra di&orum Inftrumentorum forma in tanta Authorum co~
fufione (entiendum eflet, in fonte cognofcercmj Quid igiturprofecerim curiolo Leto- 1
ri hoc loco communicare conftitui
Intercceterosigitur Hebrsorii Authores exacte huiufrnodilnftrumentatra&atAu-

Amhor
Schilcehsg thor Schike haggibborimj qtii S.in&uari; diucrfa Mufica inftrumenta fuifie ait numero
îbborin.
3<5.quorum omnium pulfandorum Artifexfuit Dauid; verba adiungo:
nhan Yn nnn iToncy' pjj î wtih&^ n&d -nar'
Memoratur Dauids6. Inflrumentorum muficorum pulfandorum notitia babuijfe; & ibide:
^:r\2 aho -icno mnm &-\pn nua ny Tôn VYi na yvti mor 00 ancoyi wfl
wmDmhan morrc
Id cft: qu6d cantica & fonationes domus Sanftuari; fuerunt
fcripferunt Patres noftri
plurima;,memorant enim 22. diuerfa inftrumentorum genera, quorum omnium pul-
fandorum notitiam tenebat Rex Dauid , pax fuper eum Et Saadias in Danielem illi 36 .
Inftrumentorumperitiamtribuit. Trar,atus Aruchin Thalmudicus 34 eorundem_i

numerat Quaj omnia vt ex confufionefua in ordinem harmonicum redigantur a po*
.
Jychordis , qua; Hebrasis mj"u J Neghinotb appellantur, ordiemur .
. I.
De InftrumentisHebreprum Polychordis, "
fiue nU W Y
neghinoth
N
Heghinoth pulfaritur
[Eghinoth
1 Hebrsorum inftrumetai
quajmanu
, fuifle
velbacillisautpleclrro
, vel ipfum verbum_.
DO Minnin VlTO Machul
Srumenu njJi quodidem cft acpulfare fatis fu-

Hebrseis. perque declarat , Schilte haggibborim
ita ea defcribit cap. 4.
toino anV vn& an^nnno n^Vrci

J
omjjo vnafa nona ^yo ix irc\j Vc

jp-monttfp ay nnort an|ij ivt tSip
KipJ nprn- aîctfo d^did^ji iiyctfa

-OKVai pmip^nn )v pdh^wn^hsn
Et Negbinoih , ihquit fueriit infff umerlta,

iignea longa rotunda &
fubtus ea_ &
multa foramina tribus fidibuscoftabatit-'
ex inteftinis animaliurn cum veuent , &
lonare ea , radebat fidesciirh &r<$u-'com-
pa&o ex piliscaudae eqtfin^fortTWr iftrl-
clbis, in grajc^dicitur tricbordort,falS.tia6
r
trifidium . iriftrumenta yero NegbinotS

fuerunt Pfalterium Nabhum ,Cythara_
- flue
Lih.ll. Vhihlogicm de Mujica. Hebr. Gr<C. 49 $
iiucquod idem cftAJfur, Neuel , Kinnor , Magbul, Minnim dequibus fingulis breui
,
tcr aliquid dicendum eft

Pfalterium Dauidicum qualefuerit, nemo recte adhucdefiniuit, creduntaliquinon
ramfuifle inftrumentum quamcerta quadam harmoniajgenera denotare, &: vocis,
, rjauidic'']
lbnique modulationem Iofephusduodccimfonos idhaberetraditac digitis carpi.

; qiule?
Kilarius, Didvmus, Bafilius Euthymiusomnium vocantorganorum muficorum re-
,
ctiffimum nihii in fe pemcrfum continens aut obliquum quod in iuperiori parte pul-
, ,
firetur. Vnde videtur cauo teftudinis caruiffe; Auguftinusait manibusportariper-

cutientis, & exfupcrioripartehabere teftudinem, illudfcilicetiignum concauum,cui
chordasinnitentes rcfonant iicuti Cythars habent infeme.
, Hieronymus defcribit
hocorganumin modumquadrati clypei cum io.chordis; Hilarius idem vult effe_j
quod Neuel, fiue Nablium certum enim eft Pfalterium chordis inftruiftum fuifle Sc
, ,
pfallendi verbum fitmificat, Suida tefte,fummisdigitischordas carpere,- MagnaMufi-

corum pars, ipfi fimilitudinem Harp."e noftratis tribv.it, quam & paflim eius imagini
appingerc folent triangulari fbrma , quam A polludorus apud Athcnsum vocatam aic
nJya.tir Ariftoteles Ti/yanri SuidasSambucam
, Qjio fit, vt in pfdterio chordos ina%
.
quales eflent, quod & de Sambuca Porphyrio in vetere Icxico tradit. Nonnulli idcm
effe hoc pfalterium ac NMium exillo Ouidi; 3. de arte,dicunt
Dfce etiamduplici genialia nabliapalma
Verrere, conueniunt dulcibus illa modis
Huicconfonatquod Schilte afferit ,aitenim ZWif/inftrumentumfuiffe fidicinum_,
fidibufque22.in treso&auasfuifle diremptum ; Afur autem chordis 10. Kinnor 32.
Machnl 6. Minnim 3. aut 4. conftitifle fidibus: Neuel inftar rrapezijfibricatum_.,
Kmnor verb ad inftarhodiernarCythars flmilitudinem ;Macbul& Minnim, vt Viola
& Chelym . Verum ne in inftrumentis Negginoth recenfendis fufior fim.hic ea ex an-
tiquo codicc Vaticanodeprompta Leftori communicanda duxi, vbi pfalterium fub
wjr nm
A I B
refertur
forma A exhibetur Cinnor fub B. Machul fub C. MinnimCub E. NeuelCubl.
,
Apparetq;
Merfennus verbCytharam nouam & antiquam fub alia figura detcrminat .
eam fimilitudinem habuifle noftre Harps in trifdiapafon per tres oftauas 24. chordis
harmonia
diftintam Qiulis verb fuerit myfticum illud decacordon , triplicis mundi
.
refciens,tumafbi,tuminMuficanoftra hieroglyphica fufiusdefcribetur.

Haghniugab inftrumentum fidicinum fcuius mcntio fit in Thargum
tam Onke-
gamba vocant, nauct
los, quam Vz.ielidisJ erat Cbtli maiori, .quam vulgo Viola
Schiltegibbonm contun*
ab fimile, & 6. chordis conftabat. Vide R. Hannafc cap. 10. ;
diturquepaffinlcum Macbul jdifFerunt enim tantum in numcro chordarum-.

ô Arth Magn<e Qonjorii , ^ Diffbni
. I I.
De Pulfatilibus inftrumcntis Hebreorum

Nftrumentis* ?B s-offfiuepuIfatilibusHebrsi vfi fueninttefte Schiltehaggibborim-j >
vbihifce verbisea defcribit

jmjosn âaa#i orinprt kinp*iE?pn nny jseftefti n^ncrt o^ctf ctfrt iyT oji
o^yjyJon *inn njnyrt KJjiniJi kVsoiTi DitamiKm j-o-iyn r.siiciH Kvjisoon
DTtcvn cWVir
Jd eft Patres noftri nouerunt ex inftrHmentis, Hafchufanim,Hammechilath, Hafchhufan-
gnaduth; Mesbrakitha, Hakitbros,Hafchabra, Hafpbanderin, Hamingnanghin, Hafimphu-
pia, Hamagrepha Thalmudica- Haordaulus, Hatabla gutgana, Haiugab, Hataph, fiamin-
gnagin,Hazalza!otb;5c fimiiia de quibus fingulis
I , De Tympano Hebraico cpn Thoph diclo

Ympanum Hebraicum abôyptijsQriginem fuam habuifie Author eft Schilte_>
gibborin.
ok nK-ip.n qnW oWkiI rviaa *pnn îs j^'oncc?o 5V1 ensn a^-wnn conijsni
nno imTap'' ijtiki rpxn m& KVttu naa^ n*on qHu nJn-oort k\tj a 7fc Va
,,17'> ,
Sacerdote?. enim .#Lgyptij potiflimum

vtebatur tympano in delubro ma^nae
Marris Deorum, qua; Dea Vefta dici-
tur & fundamentum terras indicat.
Ênfiguram eiusex citato Authore^
quod diuerfjrn a modernis figura ha-
builfe Rabbi Abraham Hannase te-
ftatur Ait enim iilud limilitudinem,
,-
nauis habuifle fiue lintris, yndi_j

,
&aGraecis Cymbilum fitdicfeum,eft

enim~Gra:cisCymbalum nihil aliud
quam&ftruraerrium muficum iihftar
Cymbs: ait prsterea, hoc inftrumen-
tum fuifle pelleânimalis obduftum, deinde ple&ro inftar piftilli aut virga ferrea* vel a-
nea: fuifle pulfatum i&u nunc fprti nunc remiflb ,fonis iam infpiflatis & frequentibus,
modo raris& obtufis non feeus-ac in noftris tympanis fieri folet Verum fimilitudine .
eius vna cum allegatione textus citati Authoris hic adiungendam duxi,
]V ji&VojFiK-ipjjrt rtJop nj^D ? rtort rrncf imrac "oso jiVk3o'o flinrt Kipj
1
Wion nonoW norto ânJtoprtJPSoVrioirt Kintyoso pVaoo K-ipJi 'K^pâ

ayo nViViTj ;rton-ii naiain n&xiz n-m rtJ-mK mnx nnno V ik nortJ
rwysroKJj.
,.....- :

l0-'.r ?
-
:
M
m ;
hinn, MachuL
'.
fuperioribus inftrumentum Machul inter fidicina numerauimus ex mente_j

INquorundam Hebra?Qrum Quamuis Abraham Hannose , nequaquam illud f
dici-
Lib. II. Phtlologicus ds Mu/ica Hebr. & Gr<ec. 51
k putet,
dlcinum, fed pulfatile fuitle manifeftiffimis argumends demonftraife ait
enimillud idemfuiiTc .quodSyfrrum.Êgyptium aut *<>>*

Gra?corum;fuifTeautcm circulum multis tintinabulis circfi h ino
idatum exferro, a*re, argento, auro fieri iblitum > Sed vetb;__
eiusaudiamus:
p.U !!
1
1KDDT13 1K DnOD^D p p:V3 1
}T)pJ ^lrtOrt rtJrt
an; in *p3'h'd in ne/rtt Vo' ^Vj oiVinN^Bô ijionV

iVc? -Miv 1
ituc hza mns Vi-u nyooV nom Vuy Ninc?
Btyiapi^nnsyaiCRrtctfW loa am Nirtcy auo auo
fliyDD'o ivt piira pVojyn nctfpmi o-oop attiays
(L
-. rtrtotfVctf mVip
Verum nos comparationefa&a melius forfan dicimus.hu-
iufinodi Syftrum inter inftrumenta,qua:dicutar ZalzfJoth
_> ftLinamnvhinim. id eft inter ca,que multis tintinnabulis
conftant, adnumerari pofl __j.
Nequc cnim huiufmodi inftrumentum vlla rationc re-
fpondet Syftro _gyptiorum i Nam vti nosfuse in Mufica

noftra Hicroglyphica oftcndimus, erat Syftrum inftrume-
tumferreum non campanulisinftruc.um,fedferreiscircu-
liocum manubrio , quo agitato trifte quoddam murmur
oboriebatur ex coIITfione annuiorum ferreorum tum inter
tum cum fcrreis, aut sneis.quibus inferebantur.tigillis^
fe,
quorum formam & rationem myfticam fufiifime defcripta reperies in Oedipo noftro
in libro de Mufica Hieroglyphica jEgyptioru Adhuius tamen flmilitudinem fabrica-.
tumfuuTe SyftrumHcbrsorumfiue YAo/;/;> hinc inducor,quodhuiufmodi Syftro Vir-

innesin connubijs Sy flrorum tripudijs paffim vterenturjvt in Exodo libro iudicurr__ &
de Maria Sororc Moiis , & Icphte Filia legimus . adhuc in Palsftina vfum &
huius Sy-
ftri permanerc, a teftibus flde dignis ac cepi
III. D^1_3 ^7 Gnetfe Berufim.
Vidautqualehocinftrumentumfueritnemincm qui re&e id defcripferit ex ,
oj Rabbinis inueni quidam id confundunt cum Crotalis nonnulii idem elf__;

;
voluntquodrufticuminftrumentum vulgbdiclium G//#wvx. A!ij cum Sy-

ftroconfundunr. Solus R. Hannase vcritatem attigiffe videtur, durn illudhis verbis
,
defcribit .
rmrt Vip &$&&%> a vinvb whz viyi ?aV art a^nn ^yjN Gnetfe Berufw*
ono rtnNrto. eTrti ho vy 'Vij 'ocs arti rViorn Vri rt-^-sa ^nVn
djon aiVmNa-no xnpj n.DpnanoV in aYbaV no.Yrt Nirt
)=3**=0
.KirtîiK -pVo u^k mrrt jop^VyV rtovi Nin' trtKrt ^y f?p'rf
T:n__>V now ai ^n 1
i
,,
^"i \3jtf_.i _ya pn Nirt^n^yk-qNai Vijyi
pVnn_ p*i p_>V_. nn'1 nVn a^V- ra'a^fii am-n. rti_nV ik
"hnpni \/yV_.i
Ge;/5m//fwproutcognofcerepotuiaitiIIaerantinftrumeta vni-
1-
ta,ionantia voce claram,fine tamen harmonia,vt in alijs inftrume-
tisfidicinisfjerifoleti Sunt enim in fubftantianihilaliudquamduo Iig^na Abiegna_.
Quorum vnum fimilc cft mortariolo alterum iimile piftillo paruo longo rotundo ,
, , &
incuiusmedioeft manubriu paruum,-jc in duobus capitibuseius eminebantnodiqui-
G z dam
ji Anh Magn* Confoni ($ Dijfoni. y
dam quafi grandine guttati, qui vero ea pullabant acopiebant mortariolum in manu
finiftra, & cum piftillo in manudcxtra percutiebant femelfupra oram mortarij&fc-
mel fupra os cius cum duobus cxtremis capitibus piftilli, femel quide cu vno extremo
piftilli&femclcumaltero. DicunturqueGraecis, & LatinisCrotalum ,ltdisGnaccan.
I V'. D^yJJttB Minagnghinim . .
N
Arucbin
On minor inter Authores de huius nominis fignificatione cotrouerfia eft
damidpropfalterio,
munt Thalmudicus tra&atus
, dicit efle
.
inftrumenta
alij
,
proGymbalo, mulripro Crepitaculispuerorumfu*
qua;
ayppti
5 Qyi
pervehemeates corum commotiones

fphasrulas in fe ipfis concutiunt, variof-
queperosftrepitusemittunt. Omniu
optime id explieat Hannafc Ioco cita-
to,hisverbis:
y_no ^y V nn>? hv Kiri nrn ^hsn
mix tntii n" 1
ru iV w _>>n_._> pVm
\y ni"r_>n _>"' n;oi nro prt *?yi 13
nVoVe;-. nioinn ni'mi.3 niVuiy
_oi *jn*]in3 oiajp ino_. 1 Vna
iDKrt a 1 iit33 i_._>p '-yjyio
,,
i f&ft
pirnoV Vo Vip lyotf 1
a^
inftrumentum hoc,inquit, eft tabula_i
quaedam lignea quadrata in cuius ca-
pitc manubrium eft apprehenfioni ap-
tum > fupra tabulam vero hinc ind__*
{untglobuliligneiaut ajnei catensfer-

reaeautetiam fupra tabulam extenfas
chordaeex cannabe inferti, & cunn_i
pcrcutiturtabula, globuliillifitumin-
terfetumcum tabulafonu eduatcla-
rifsimum ex remotoperceptibilern_, -^
Magrapbe tfamid ,(u\t diuerfum_.
inftrumentum , ab inftrumento Magraphe a" Aruchin ; illud erat inftrumentum_.
pulfatilc,quoadTemplumconuocabanturpopuIi.adeovehementisioni, vtHannafe
dicat in Ieriehuntina Ciuitate aud ri potuifse Cuius vcro figurae fuerit & quomodo ta
:
portentofumfoiUimederet,nemo eftquiexplicet,- aiunttamen fuifsepofitum infun-

d"alerofol^mrtarutempli,locumqueitafuifsearcuatum,vt voxhuiusinftrumenti in_
arcuata thdli fuperficie variereflexa, multiplicataqueeum fonumquem velin Iericho
percipere pofleny, excitaret: eratauteminftrumentum ad Sacerdotes&Leuitas coub-
candos eofquSjquiimmundierantin foribus tcmplififtendosinftirutum: certe ficon-
,
iecluris rem expedire liceat , dicerem pfofe&o hoc inftrumentum fimile quid habuifle
cum campanis uoftris maioribus , quas in remotiiUma diftantia audiri , vulgo notum_,
rft . Quid vero fuerit Magrapbe d'Arucbin dicetur paulo poft
. III.
Lib. 11. Philologicus de MuficA Hebr. & Grxc. 53
. I I I.
De Innrumentis Pneumaticis Hebreorum

I. Mafrakitha , a fibilo quem faciebat.fic diclum inftrumentum erat .u*a./
fiuc multorum calamorum , qui fimul in formam_
ligati & in ligno qaodam
Thecaeadaptatograditim infixidifponebantur, calami veroapertifupra.infra pcllis
obdu&ione certo quodam ligno obturabantur, eratque inftru&um manubrio quoda
a quo dilatata cifta paulatim in anguftii fpacium coar&abatur i Iaftrumentum appli-
cabaturlabijs & infufflatione facta digi-
torumforaminae latere nunc clauden
tium nunc apenentium ope varius per-
Nnywa
cipiebatur fonus pro ratione logitudinis,
autlatitudinis breuitatifque fiftularum
vel etiam pro infufflationis intenfione>
Vnde coiligo hoc iftrumentum idertu.
prorfusfuifle cum Syrinefc fiue hcptaulo
Panos,- vt paulo poft patebit
II. Sapunia,a graeco ni fallor runptm'* eot-
ruptum vocabulum, cuius fit, vti & prs-
cedentismentioCap.3. Dan. his verbis
Chaldaicis:
Nn^pnan xJip Vp pyn&n 1*1 >onyn n
iOiOPJt
tioc tempore quo audietis vocemJ
eft ;
cornu,fiftu!a? ^polvcalami^ Cvcharae,

3
Sambuca;,PfaIterii,& Sfmphonie om- &
nis generis muficori"i &c. cui refpoder grxca verfio,
;
/Va Jr V xaVnTi Hi pm wfj fuKvoyyei,
ovftyyocnr.u.1 tu&AgtS rttu.&uKntTixa.f^.a.KTHft* x-cti' rufeqmrne
Vbi DrO . x.a iritTot yirut imo-ikiS .
voce cornu,gneca leftiohabet wft TiTio-dK-myyo' id eft voce tubs Sampunia igitur acci- ,-
piturprofiftulanonfimplicijfedqualemSchiltehaggiborim delcrrbit,- erat enim in-

ftrumentum W<ww* duarum fiftularum intra quas mediusponebatur vter rotundus
,
ex pelle Arietis aut Veruecis, in quo duae di&ae fiftula? inferebantur, vna furfum deo*- ,
fumaltera vergentc,-quado verbfuperior canalisinfufflabitur,vterfpiriturepletus,co-

preflufque fiftulae inferiori aerem fubminiftrabat qui pro claufura velapertura forami-
,
num ineadifpofitorum,obftetricantibusdigitisvariospaturiebatfbnos.' cuiusfi<niram

alibi ponim us; vnde patet id fuiflequo Paftores & Rufti^
prorfus fimile noftro vtriculo ,
ci pafflm vtuntur;& mirumfaneeft,inltalia inhunc vfq.diemhoc nomine,Zampu
gna paftora"le,appeJIaru - -
.
I
'
Macra'
54
XII. pTnyi rtifliO
Arth Magyus Confom, & Diffoni
^^^f^''f*'*eratiijftrumcntQniuficuThalmudicum > ii-
mile noftris organis Ecclefiafticis; pluribus enim.vt Schilte gibbonm docct, conftabat
fiftularum ordinibus,animabaturq, a follibUsL Mjhabcbat pmereaforamina& taxil-
losper II. notatos fingulis fiftulis correfpondentcs , qui organxdi ope prcfti apertis ve-
torum clauftris,miram fbhorum prxftabant virictatem. figuram eius hic vt potuimus
delineauimus
fi&%0 Seeundum defcriptionern R a Hannase.
DeFiftoiis&Lituisi
F IftusBHebraeisv(7rataEtripIicisgeneriscrantjprimocornibuSahiriiaHum infiftu-
lasadaptatifvtebantur.-vtihabetur i. Paralip. c.25. Secundo vtebantur certo
- V VViHalil.
-
.
Lituusretortus
111 .
.-:'" :
I
GOi
Q
quodam
>H
Lib 11 PbilologtciAS de Muf.cA Hebr.
ltidem ex animalibus fibiaflumebant, vt Gruum Ci-
^ Gr<c. 55
quodam ^cncre tibiarum,quas
coniaru &c. Tertio inmumentis in morem cornu Tauri vel Capreoli recuruis que pro-
pe orificium ;raci!efcentia, continuo paulatim incrcmento ad altertim vfque extrcmu
dilatabantunprorfus fimilia noftris, quas Cornetto vulgo vocant, tibijsi Nonnulli tamc
hoc inftrumcntum cum eo, quodam^: Abubvocant, confundunt ; Erat autem 313N
fiftulaquaedarn,quaLeuita?infacrifi*cijsvtebantur;Sedvt dixi V^n , Halil , _n_iN ,
Abub,6c Keren paffim tum in facris, tum profanisliterisconfunduntur.

pp;
Variarum fiftularum pafsim ia Sacris Literis fir mentio,qua; tamen femper ad vnam
exdi&istribusfpeciebusreuocaripoiTiint.
Fit quooue mentio certi inftrumenti in Thalmudicis quod R Hannofe DiVnmiK ,
Orthaulum vocat; & nihil aliud erat, quam Organum Hydraulicum vt corruptum__. ;
Vocabulum oftendit; non enim Orthaulus, fed v"$?au\ef re&e dicendum eft Ve- ,
rumdehoc cum alibiexprofeffotrairemus, eiusdefcriptioni dmtius inhsrere nolui

Vifisitaque inftrumentis Hebnxorum iam modum pfallendi ijfdem vfitatum percur-
,
ramus.
. I V,
De vfu Inurumcntorum Muficorum apud Hebraôs.
NVlIfi dubiu eft,quin Mufica Hebr.eoru tepore Dauidis,& Salomonis fuerit perfe-?
enim Dauid a puero Muficu agerer,eaq;miru in modum afficereturj
_tiffima,cu
nonpotuit.vt cam ad altiorem dignitatisgradum elatus,non omni-'
fiericerte
bus modis promouerit ; Salomon vero infufa imbutus fcientia vti aliarum omnium__ ,
rcrum ita vel maxime mufica a Deo inftriiitum fuiffe credi debet;quomodo enim Di-
,
uinumilludaedificium iuxta harmonicarum proportionum regulas omnibus numeris

claboratum fine maxima mufica?fcientia peritiaque fieri potuerit , non video ;certe
,
omnia tcmpli vafamiro ordine diftributa tum maxime inftrumenta mufica fummo
,
artificioelaboratacum maxima varietate & fapientiacondita fuifle , folusis nefcire__ M :a_j

potent;qui ordincm &
difpbfitionem finoularum rerum, irimirificahac& diuina fa- vsldecut-
brica occurrentium, non inteilexerit.Certe IolephusSalomonem.inquit, inftrumento- m0 p.e
rum muficorum,quaenabla & cynnirajdicunturin vfum hymnodiarum exelettro co-
'
feciffequadraginta millia ; vbi pro cynniris nihil aliud 'intelligitur'riifi Kinnor

, ,
quodqualcfiieritfupradiftum eft;Ex quoluculenterpatet,muficam Salomonis no-

ftram multis parafangis fuperafTe; ncque credi poteft innumerabilem furrrma fapientis
cOnftruftorum inftrumentorum muficorum fupelleclileni feruifie taritum ad incondi-
rosquofdam & artisomnis cxpertesfonos.produccndos;Sedpra;ftantiam horum in-
,
ftrumentorum, Muficorum Organidorumque ingeniurri &'peritiair,' ,'prOrfus sequafTe

J
exiftimandum eft ; Mirus igitur Cantorum Phonafcorurnque ordo , fhira chororum di-
ftributio, miiushymnorurii harmonicis modulis adaptatorum , conferifus. neque__
verifimile eft lnftrumerita vniusaliciiiuschdri omnia vnifonam vocerh ,fed miro in-
,
geniofoque contextu acutis grauibus vocibus harmonice tcmperatis ','rfiiKvjluiKot har-

,
nioniamreddidiffe. Neque enim decebar, atanto templimyfriciordirie ,rerumq; mi-

radifpofitione,laudesDeo per organamufica perfoluendas, difibnare;Prsterea non
,
quajuis inftrumenta quibuslibet laudibys

, &
ceremonys ; Scd di'jerfa-diuerfis refte_j>
Schiltegibborin refpondebantVRR. Calonimus &
Hanriose io.druerfa gcherisfpitr-
hoc
$6 Arth Magn<e Confom, Dijfoni &
hoccftin ro.diuerfigenerisinftrumentiSjlaudabuntDium cum inftrumentisquefer-
uiebac rebus arduis exprimendis ; fecundo, Rebus ad victoriam pe tinentibus tertio, ,
Pfalmis Deo recitandis;quarto, Canticisa/noroiis^quinto Laudibusdiuinis;fexto, ,
Orationi & fiducie mentis in Deumj feptimo, Benediift onibus,oftauo, Confeffioni-

bus; nono, Beatitudinibusjdecimo, Tripudijsanimideferuientibus; quibus nonnulli
^diungunt:
dhti rov nny riiVrn p^d nnso nioVy niYT "V- nrtn Vk Vvdcoo n-fjr nJ 1 *
Dluerf- Qlia: ,uidem nomina funt Tituli pfilmorum i diuerfis itaque animi affeftibus
inftrume- excitandis diuerfa adhibebantur inftrumenta; Ad Laudes diuinas in animis hominum
udiuerfis
^xcjtandas, adhibebant, omnis generis fiftulas ; Ad hym nos Confeffionis & gratiarum
fecftibcs
"
alionis ; Nablia pfalteria fimiliaque , ad gaudia & tnpudia fpiritualia exciranda: Tu-
ieruiebat
e"
b:s, Maghiloth, M agrephis, Zalz.alim, vtebantur . In Templo /ero dum folennia pcra-
bf*os.
gerenturnonomnespromifcueintonabant, fed veluti in choros diftributi Cantores
Magnava alternantibusmodulisconcinebant. Vocesenim ,vt Calonimusrere ait, certisinftru-
" eM L mentismaioris ftrepitus acutiorifquefoni (vu Ti|b's, Trombonibus^ Cymbalis, norLj
11
e
bwkK mifcebantur;ne vehementis pulfatilium ftrepitu fuffocate, vim verborum perderent; fed
,
adiungebantur; Nonnunquam fo!a inftrumenta fidi-

nablijs, mitiorifquefoni organis
pneumatica; fubinde *?- , alternis choris tantum percipiebantur, faepe
cina, iriterdum
tum inter fe tum vocibus mifta ad maiorem varietatem conftituendam concertabant
Choragum omnium agebat ipie Regius Propheta Pfalmorum Author , ex quibus ipfe
Cantores quofdam proprio ore cecinit; Erant enim fi Sixto Sencnll credimus ,&a Dauide coq-
r^ma', idi-
ftituti quatuor m illia canentium in organis; inter quos prascipui erant tres , qui iuxta_
thun', A- eum in templo canerent cantica in Cytharis, Pfalterijs, & Cymbalis, videlicet Eman_,,
% h!
Idithum,& AfaphrquemElcIrasteftaturlaudafteDeumpermanusDauidisR.egiSjhoc
eft Pfalmis manu Dauid Regis confcriptis
. V.
De Muficis Celebrioribus apud He breps
ASaphfiliusBarachiasprinceps Cantorum prefonantiumcymbalisaeneisaelauda-
tiumDominum, miniftrantiumque inconfpeftu Arcaj qui&ipfeex mente_, ,
Interpretum, quofdam pfalmos compofuifie putatur

Eman Ezraita, Cantor filius Ioel de filijs Caath,cymbal''s & tuba pcritiftimusipfiquc
Ethaneruditione & fapientia quodammodo par,compofuiffe putatur pfalmum oftua-
gcfimum primum cuiusinitium eft, Domine Deusfalutis meas, quem quiafili;'s Core
cantandumpraebuit.tam fno.quam ipforum nomineinfcripfit .
Ethan Ezrachi filius Aflaia.de filijs Merari cymr>alis eneis concrepans tanta fapien-
tia prsditus, vtteftelibroRegum nemo vnquam mortalium excepto vnoSaIomone_j
allofueritfapientior; fuerunt & Cantores inugnesj.' filij Coreh, Afir, Elcana, Abiafaph,
Pfalmiscomponendis occupati
Idithuncantor eximius, &Cythara:dusprftantifinnus,quemmulti rnmprpheo
confundunt. CumitaqueJales&tantieflent, Diuinarulaudum choragi;imofcientia
adcanend.um fonandumquediuinitusimbutijaquum eft,vt eds nonrudi &impoli-
ta vocum coufufione , fedhymnosruosfummo artificio &ingeniocompofitos pari ,
vocum excellentia, decantaflecredamus Fuifle autem compIuresaJiosprafertim_,

.
Prseftatia tcmpore Regis Salomonis, exceJJentiffimos phonafcos;penes quos erat chori diuinitus
sTk>raoms inftitnti poteftas, nullusdubitare debet decebat enim fapientiffimum mortaIium_.
;
mufica fapientiffima, & omnibus numeris abfoluta ; omni Grascorum pofterorumque

mufica
Lib.lL Philologicus de MuftcA Hebr. f$ Gtjsc. 57
mufica & exceIIentior,& concicandis afFecliibus efiicacior; Qualis autcm ilJa fucrit,aut
quibus notis exprefla, ne fciremus, temporum nobis inuidit vetuftas
C A P V T. V.
De Mufica Dauidis
H Is ica prasmiflis
in hymnis componendis a
profundms flylum modumq?
operas pretium falte fuerit, vt pauld
Dauide obferuatum hoc Capite difcutiamus
I.
Vtrum Pfalmi Dauidici fbluta oratione, an vero carmine

confcripti fint, &
quo genere carminis ?
REfert Philaftiius Brixienfis fuifie Haereticos,qui Dauidem profanaru ac Ssculariu

cantilenaru fuifte compofitore aflereret qui error & Paulo Samofateno attribui-
,
tur . Anabaptifta; noftro hoc feculo aiunt librum Pfalmorum non a Dauide
fed a Re- ,
centioribus quibufdam Iudaeorum poft mortem Ipfum ta

Chrifti fuifle conlcriptum .
men facrofanfcum DEI EuangeIiumpfaImosalIegans,facile eosrefutat ; Sunt alij qui

cxiftimant metncum fcribendi genusefle molle &profanum & ad fabulas duntaxat
componcndas aptum, aut ad varios &impuros afte:rus ira: vel amoris delineandos
adiauentum, nequeperfuadere fibipofluncaliquosfacroslibros vnquam poetice con-
lcriptos efle j Qym & hanc ob caufam librum Iob, fuerunt qui putarent non efle hifto-
liam veram.fed figmentum Tragico-comardum Hebrasorum Veriim noftrarum par- ,
tiumerit,hanc iniquam cenfuramprorfusabolerej &exomnigena eruditione often-

dere, Dauidem, nonalionifi merricoftylo,fuospfalmoscompofuifle__.
Neque dcfuncprimo irrefragabilia Sacrae Scriptura: Teftimonia , quaeid luculenter
aflerunt: Sacerdotesfiabant in uffic!jsfuis,& Leuita in organis carminum Domini, quiejecit
DauidRex,bymnos Dauidcanentes per manusfuas . Et i Efdrae 3. idem dicitur & 2. Reg.
.
23.eleganslocusfichabet Hicfuntverbanouifsima,qu<edixit Dauidfilius Ifai ,egre- .,

:
gius pfaltes in Ifrael Et Ecclefiaft. 47 de Dauide fic dicitur Starefecit cantores contro^, trico %lo
. . :
altare, &
infono eorum dulcesfecit modos Sunt qui exiftiment, quoties in Scripturis de fpalmos c6
.
p0
carminibus fit mentiOjdepfalmisDauidis intelligi, vt Ecclefiaft.44. Laudemus viros
gloriofos, &c. &: In pueritiafua narrantes carmina Scripturarum In pueritia enim fua^,
.
videturibilegendum non peritia, quamuis voxGra;ca,quasibihabetur vtrumque

efle,
lignificet. Amauit autem abincunabulis& a pucritiafan&us Dauidmuficam piam
( verba funt Auguft. epift. 1 1 . ad finem ) & in eius ftudio nos magis ipfe quam vllus ,
aliusaythor accendit
Seeundb ex concordi totius Ecclefia, &
Patrum voce , aflerentium Dauidem diui-
numpoetam,& eiuspfalmbscarminaefle, idipfum concluditur. Vnde inhymnode
pafllonc Domini, (cuius author cft Venantius Pocta Chriftianus) fic dicitur
Impletafunt qu concinit
Dauid fideli carmine
Et Sedulius in fuo Pafehali opere , fic ait
Cnr ego Dauid'cis ajfuetuscantibus, &c.
B. Hieronym. in prologo Bihliorum ad Paulinum, de Dauide fic loquituf .'Dauid Si-
H monides
58 Avth Magn<c Confoni , tf Dijjbni
monidcs nofter , Pindarus, & Alcaus, Flaccus quoque, Catullus, atque Scremis Ciirv-
ftum lvra pcrfonat, & in decachordo pfalrerioabinferis excitat refurgenrein.&c. Idem
habetin Pr.rfarionefuperlibrosRegum, &D. Ambrofi prstatione in plalmos, deDa- ,
uidecarminum praecentore facro, limul&deMoyfcduorurn carminum <~ompofitore, ]
diuinaloquitur. De ijfdemduobusEufeb.Iib.i i.deprarpar. Euang. cap,3?dicic, eo-

rum carmina eiTe hexametra, fiue trimetra, fiue tetrametra : & qua? ad di&ionem per-
adfenfum, nulli ho-
tinenr, elegantifiima, grauiili*ma,& iucundifijma e(Te: quaj vero
minum fcriptura comparahda 7.de ciuit.14. & epift.i 3 i.ad
, ita ille . S. Auguft. lib.i
fin Omnes bi tmre ejjerunt carmina Dauidis caufafque, qu<e ipfum adcondenda carmina-*
. ,
pepulerunt, trdclant Hisadijce S. Athan.in Synopfide Dauideprxclare loquentem.,.

.
lofephus lib.7-cap. 10. Dauid,inquit, perfun&usiam bellsacpenculis &in altiflima ,
pace dcgens, variogenere carminum Odas,& hymnos in honorem DEI compofuit

trimetro verfu partim pentametro, inftrumentifque muficis comparatis, docuit Leui-
,
tasadpulfum eorum laudes DEI decantare. Cafliodorus Prologo in Pfalterium_,

h Gikc? cap.is.aitomnem modumpoeticeloquutionisfumpfilTcadiuinisScripturisexordiii,
Potticen nempe a Dauide * Sictit & omnem aliam litteraturam ab Hebraeis, ad Grascos, & Lati-
didiceiut
nos derjuatam, tradunt omnes . Certe anteTroiam conditam, ante Argonautarum_.
nauigationem^-ante exordiumQlvmpiadum; iam Moyfem, iam Deboram, iam Matre
Samuelis, iam Dauidem carminislegesadamuiTim obferualTe, dumfua Cantica ad
metricas leges compofuerunt, luculenter patet,- imo proftnos authores multa hinc,te-
ftc lofepho, lufxino, Origcnc, & Eufebio,mutuaiTe conftat
1
II.
.
De titulis Pfalmomm x J
, .. .
^ TT^Salmoscum organis&inftrumentismuficisdecantarifolitostitulieorumfatisde-
pc^fiti,vt clarant, IdpatetexlacisScriptur_, &
Patrum relatis,maximeveroomniume:!r;
caneretir
fo pfa l m orum titulis, quo< um plurimi voces quafdam habent, quas ipfa Inftrumen-
11
"
mentiL ta mufica fignificant, ad qua? decantandus erat pfalmus talis vel calisj Ver. gr, Plal. + ;
titulus fic habet nitJaV lnfinem,In carmin<bus ,Pfilmus. Dauid. Vox, Infinem, nori

Vox, in fi- vno modo fed varijs explicatur a Do&oribus S. Hieron. vertit, Viclori Alij", Vin- . ,
nem in_.
cen ti, vt Caietanus Viclior autem hic loci fignificat , vt Hebra;i exiftimant , PraefecTur
.
pfJmorfl choro, Dauidis tempore Duxaliquisc^

tltU IlSQlll l
caatomm n Maeflro di Capella 1* Erat enimino
.
*
& *
* /~\ -
tl ^*_l
fit? Ma^ iler,quiregebatcantoresalios, cui&exceilentiorerat vox, exactior reimuh-
;
cx pentia huicque dabat Dauid pfalmos canendos ad inftrumenta mufica . De hoc

:
Vi.5tore /feuquemnosnunc vocamusCantorem a cantando.vel Choragum, quali ,
caput cbori ) funt qui putent , in titulo pfalmi quarti , intelligendum illud Abac. 3. Ei
fuperexcelfameadeducetmeV\Bor,inpfalmiscanentem. Vidorigitur idem eft,quod.
Archimuficus, vel dux cantorum_ .
In Quod vero fequitur in eiufdem pfalmi titujo Incarminibus , multum nobis fauet
titulis ,
Phlmoru
^
m ex Hebr.uis multi putant, vocem Hebraicam quae ibi habetur, fignificarecerturr
Inftrumentummuficum conftitutum adcanendasresla?tas, &triumphales. Vnde_>
Ipftfuml
ta,ad qux totustitulus, qui apud nos fichabet Infiêm ,ln carminibus habent Hebrsi, Prafe- : ,
c
*t?hlfloCantorum.,adInslrumentamufica. Rabbi Salomon ihexpofitione tituli pfalm. 4I
mus. perhunctitulum fignificat conatumillum.quofecertatimcantoresin cantandocum
iub'Iofuperare, ac vinrere conabantur omnesfic exanimopfallentes, vt quafi pro :
Viftoria contendere viderentur &c. Negari itaq; nonpoteft ad literam infinuari , pfal;
mum ipfum , carmenefle:afque adeotanquam carmen cantandumin DEI laudem ,
Iicet in fcnfu fpirit uali, & altiori vox lnfinem Chriftum, qui finis eft, & Ecclefias my-
: ,
fteria, qua; in fine fxculorum gerenda erant, fignifieet

Rurfus
Ub.IL Pbilologicus de Mujtca, Hebr. & Gr<ec. 59
Rtirfus, Pfalm. 5- fic habet fn?
Tioro niVuJil rrlfJO? Carmen Dautdis lyricum_, , T;(
,,. r .
Pnefe&oCantorum. Vbi Vacab.adhannehiloth ait. Erac infigne aliquodinftrume-

: moniindi-
C3 nt Pf;, ~
tum muficu,&c. commifTusfuit itncurhicpfalmusDauidis pr.Tfcffcocitharredorumpe- -
ritiffimo,vt decataretur ad hanehiloth. Et ita setit ctiam Lyranus Et titulus pfal.6. eft '
.
nj e $, m
pro nuicnn Oftaua, ideft,intenfiffimo tono,&cIarifiima voce: ( in^tt^'***^') na.

hxc vox oftaua, vti alibioftendimus,pueris, fceminis, virispromifcueaccommodatif
fimaeft vt velhinc pateatocraua; vfum quem tumunSGtxci vocant, olirn iam vfur-
,
patumfuiflc. Hic pfalmusdatusfuit prasfedto fymphoniacorum admodum infigni,

decantandusad ATfg^/w^, inftrumentum muficum Vnde Chald.eus fic vertit />z._>
. :
laudemlaudatario,citbaraqueoclofiditim. Etpfalm. 9. Hebraice habetur pVnio 7y

nuich Pfalmus ad Muthlabben ,id ad modoscantilenK vulgaris, cuiusinitiurtij
eft,
titulus habet "intffl n^N 7y rttrJo ? Carmen Dauidis

1
crat Mutblabben Et Pfalm. 2

. r.
de cerua matutina, id eft, canendus ad modum cantilena? vulgaris , cuius initium erat
Ceruamatutina Sic Vatab: nam & D. Hieron. ctiam vertit, Pro cerua matutinû,.
.
Fcelix ,Pro cerua auror Quaeomnia aperteexprimunt pfalmos ipfoscarmina efiij.

.
Alioqui profas orationes ad inftrumenta mufica decantari , fateri debemus , quod pe-
neinfolitum cft & abfurdum apud omnes Nationes. Sciendumenim eftqubd ficuc
inrer PoetasComicos, Tra?icofque ftatim inttulis comccdiarum fignabaturlnftru-
menti genus quo decantanda; erant ( videlicet, Tibijs paribus, vel imparibus, vt apud
Terentium, Acta ludis Magalenfibus duabus tibljs : quod & notauit Eugubinnsin titu-
Io Pf.I.4. Scc.) ita in Pfalmorum titufs certa nominantur Inftrumenta ad quae cantan-
dierant. vtoftendimus.
Sed &PfaI. 8. titulus ptaeteriri non debet. Nam fic habet tvnjiri 7y rtJfJo? Infinem
: .
"
proTorcularibus Rabbi Dauid pufat, vocem Hebraicam.quas ibi habetur fcilicet Git- in tit i
. ,
hith,eflenome'iInftrumenti mufici, ad quodcanenduser.it pfalmusille. Alij, efle_j Pfal.S.

nomen Vrbis Phif ftinorum, c\ux vocatur Geth eo quod in illa Giuitate fuerit a Daui-
:
de dccantatusillepfalmus: feuqubd Inftrumentum adquod erat canendus ex vrbe. ,
illa effet adduitum, vt apud Pindarum, Phorminx Doria. Ita enim Rabbi Sajomon, vc
& Lyranus hic . Addit & hic Caiet, eam citharam habuideformam torcu!aris,& ety-
mologiam eius vqcis a torculari furm' Vnde 70. & D.Hieron. verterunt hic.Torcula-
.
ria Alijdicunt ideo nuncupari hunc pfairnurri, G'tbitb,qubd traditusfuerit decantm-

:
duscuidamcanton filioObededonGethei. Ego arbitror fuifle diclum ab Vrbe Gethin

<juavigebathuiufmodi melos, ficutiGrscidicebant; Cantica Doria, Lydia ,Phrygiaa.
1
populis.apudquoserant in vfu; vfufque hodieadhuc viget. Quamuisforfanetiama
'
torculari nomen acceperit, quod tempore torcularium, infefio Tabernaculorum_.,

paulbpoftcollcfb.sfruges, & expreflas Vuasintorcularibus, cantari folerct: dequo
j
i
Leuitici23. Neceftincommodum ingratiarum a&ionem proferacitate anni, & vber-
j
tate vindemiarum, hunc pfalmum tempore torcularium catari folitum fimul & PfaJ. ,
mum 8o.&83.quieodem titulofuntinfigniti,&c. Dummodo hnec in fenfu myftico al-

tiora myfteria Chrifti & Ecclefia? etia fignificct; quod ego no fblum no damno, fed po-
tius vehementiflimt eosarguendos cenfeo,quicorticeiIlolicers nuda?contenti,&fi-
liquis pafti, verum cibum,qui infpiritualjfenfuprTffatur, ab'jciunt.
QuidporrbfitvoxiftaSf/^, foletmultum negotij faceflereDoctoribus. Primb vox voxSe r,
a j
ifta incodicibusHebraeis nulquam repcritur, fvtbenc Caict. in Pfalm.3. notat)nifiin 73 vicibus
Pfalmis^&quidem feptuaginta tribus vicibus)& in Cantico Abacuc cap.3.femel. Inde inPfalnris

redditurprobabilisfententiacommunis Hebrsorum, qubdfitvoxad metricanturru. fignificetl
pcrtincns. Vnde quidam dicunt,per vocem illam fignificari mut.nionemmetri.fi-
uc i-ia-ii\u.a. Alijmutationem cantus . Ali;cleuationem vocis. Alijpaufe, vel filen-
.
tijintenectionem .feupaurationcmSpiritus SanrJli . Alij diuifionem fencentia: , id eft ,
finem vnius, & cxordium alterius . Alij, cuiufdam raulicx varietatis exordium , &c.
Atque ita ficri potcft, vt omnes ifta; fignificationcs ia vnum congk>bate totale & ple-
H z nam
6o Arth Magn<e Contoni , (ef Dtffoni
nam huiusparticula; vim cxprimant. Deduciturauteui vox Selab , atadiccSalal , vc
Pagninus in ThefauroLinguasSancla: notabat.a verbo Sal, & verbo Salal. Vbi ex Rab.
Abraham dicit, yoccm Selab, non eile fignificatiua,fcddirecT:iuam cantus, &deducia
vcibo Safal, quodfignificatexaItare,veleleuare, velexaggorare Quocirca Vatab.ia
,
maioribus 3. Pfal. Scholns, fic ait : Olim folebant cantores quoties ha?c vox occurre-
,
bat, vocem intendere, & exclamare, ac

Ograuem calamitatem: videanteam
(1 dicerenti
& perpendant omnes amici noiln Caiet.fuper Pfal.3, tdemhab-t, &dicit, hanc vocem
;
,
cfTe officiofam, id eft habere officium eleuanda; , & producends vocis

, Idem Rabbi .
Abenezra aflerit. Exquibuscolligo,eleuationem cantus, & intermifiionem cuiufda

filentij fignificari per hanc vocem,quod & in Italicis cantionibus per piano,forte expri-
mitur,- Vcl ctiamifto voc3buIopau?"andointelligiV(r/i'& ? V/rtotius Mufurgia? mode- 6
f atricem; de quibus vide me alibi fufius traclantem_>
111.
De AcrofUchisPfalmorum verfibus.
IVlEfciofanequidmufici myfterijlareac i in eo quodpfalminonnulli, infigni fane

;
\
phabetior j3* ordine

arcificio, alphabetico confcripti finc . Qui fo ibendi ftylus perliterasal-
dine com- phabeti, ita vt vnufquifque verfus ab vnalitera,fuo ordine incipiat.eft modus proprius
eantatf,
metrorum &
carminum . Etquidem D. HilariusfuperPfal.n. tres tantiim pfalmos
dixit efie acroftichos, id eft,ordine alphabeti compoficos, videlicet Pfal. 1 1 o. et 1 1 1 ec .
118. D. Hieron.in Epi fiola ad Paulam Vrbicam, illis Cribus addidic aliu, videlicec 144.
Septe fimt fallique dicic eosqui pluresexiftimancefTecales. Ipfacamen vericasHebraici Pfalce
certe rKter illos,habet etiampfal.24.3 3-36>frd hicinterpolato progredirur alphabe-
î d^ Hj P
phabetice. to. Quod obferuabac Caiet. fuper illos pfalmos Titelm. Ianfe.Geneb. . SixtusSe- &
nen.lib. vcibo Pfalterium. Hoc etiam alphabetario ordine confcripti
1. fu.t Bibliot.
funtThreni Hieremi*.& cap.3 i.Prouerb quodappellatur,Merropedia SamuelisRe-

Ratio c6- Ratioautem(quadireraliseiTe videcurhuiuseompoficionisacrofticha^ eaeft.vt
gjs #
awoiikhe traditur a Rahbi Dauid Chimchi, & a cceteris Hebteorum Doftoribus, vt Sixtus alij &
adueitunt. QiiodPoetisHebrsisfitfamiliare&confuetum, vc carmina, quibusillu-
ftria qusdam argumenca trat mtur, iuxta feriem alpfoabeti diiponant, vt facdius me-
moriximprimanturjetimprefTa tenaciushsreant, Licetetid fit verum,qubd D.Hie-
ron. et veteres alij (vc notabat Genebr.)exiftimant, non fine magnis myfterijs etEccle- ;
fi* Sacramentis,.hac literarum ferie digeftosfuifTe pfalmbs Vide Hieron. in Epift. illa .
ad P<i ulam Vrbicam, qua; incipit, Nudius tertius tom.3. etc. Sed mea nunc non intereft
tropologias eranagogias, fed nudam liceram perfequi
Similiterin hymnisEccIefie habemushuiusrei exemplum: nam PresbyterSeduIms
hyrrn;u comppfuit alphabetice.Nam a licera A,incipic,hym.^//j orttts cardine,4e'mde
B. B atrii authorfpculi . Et tertio , C. Cafla parentis -vifcera &c, Cuius quiderri hym- ,
ni parseft Jlle, quicanitur in die Epiphani*, HqftisHerodestmpie. Etdeinde l.Ibant

Magi quam viderant, deindeL, Lauacra pun gurgitis , et fic proceditur vfque adX.
et Z. inHymnononcorrcffco, '
SedpraterirenonpofTumusidquodab alijs tangitur, quid videlicet caufe fuerit,'

j^jsjS qubdinilliscommemorarisfeptemDauidicispfalmis, aliquandoalphabeci ordoper-
crotiichis uertitur Nam
. in pfal, 24- dux \iterx omittuntur fcil. Vau , et Koph , a quibus nullus
,
aliquando jncipit verfus. In pfal.33. omittitur rurfus litera Vau. In pfal.36.

a qualibet litera_.
Hebraicaincipitduplex verfus , etinterdum triplex jomittitur vero H^z nam ab illa
alimi"lite :
ta nullus incipit verfus er Ioco eius bis,ponitur Tuade, vel Tfade In pfal. verb 144. decfc
: .
litera Nun, atque adeb etiarii in Hebraico codice defideratur verfus ille.qui ab illa lite-
raincepturus erat;quamuis7o. interpretes de fuo addiderint verfum , quiillilitera:
corre-
corrcfpondcbat,
Lib.ll PhilologiciAS de MuficA Hcbr.
FidAis Dominus in omnibus verb sjhis. vt mtegrum facerent verfuu
(cil.
^ Gr&c. 61
numerum. Cîdhickteat mtyfterij, aliqui tetigerunt ,plures omninb prasterierunt

Ego arbi tror hunc detectum fuccefiu tcmporum ex varia cxemplarium tranfcriptione
irrepfifle . quidqnid alij fentiant
- I V.
De tropis & figuris, atque arte poetica \vlj
pialmis latento
R
pcfes,
Eperitur prrterea in huiufmodi pfalmis totiuspoctic.t artisepitome; fcil. vere
poefeos modi, tropi,fchemat.i,metaphor.e,hyperboles, allufioues, profopopfi<e,apofio-

apoftropbes,epiphonemata, &c. E? alia fiue diclionis, iiue lententis quam plurima
1" r
^!
perinntur
mi3
ornamentaPoetarum, et verfuum propria. Praefertim vero qua? addictionemperti- pm.nesflo-

nent.et finc rychmo, ac ilne mctro vix bcne fiunt Cum ergo in Dauidispfalmis tam atfp !
.
benc.tamappolite ,et exaifte fiant,dicendumpfaImos ipfbs efle vera carmina: nec tamm.
iblum vera,fedctelegannlflma Namin pfalmis mults funt figura; poetica? Vt in-j
. .
primisRepctitio,vtpfal. 1 36. Quidicunt,exinanite ,exinanite . Et illud, Qui dicunt Fp'" 11

*."
rnibi , Euge eugc

, . Pfal. 3 6. Rex virtutum dilecli , dilecli . Et Pfal, 6 7. Qua figura fi- '
militer vtuntur poets, vt Virgil,

lpfafonant arbuHa DEVS , DEVS ille , Menalca .
Item: Interpoiitio versus intercalaris, ad quod orationis genus , nifi ad metricum_j

pcrtinct? Vtpfal.ios. Confiteantur Domino mifericordi<e eius , & mirabilia eiusfilijs bo- Verfus in-
minam . Et Clamauerunt adDominum cum tribularentur
Qua; fexies in illo pfalmo re- .
'er" 1 arb.
petuntur. Et Pfal.i 1 7- Confitebor tibi quoniam exaudisli me, &faclusesmihi infalute,
iicpiusitcratur. EtPfai. 23- Attolliteportas ,&c. Bis etiamrepetitur. Vt fexies in_
Virgilio, in Pharmaccutria,i!Iud;
Inctpe Mjcnaliosmecum, meatibia,'uerfus, &c.
Et Ducite ab vrbe domum, mea carmina, ducite Daphnim, &c.
Similitcr vtitur Apoftrophe,feu Conucrfioneaddiuerfam perfonam vt Pfal. 136. ,
FiliaBabylonis mifera,&c. Et Pfal. 113. QuideBtibi mare, quodfugtHi ! &c.

Sic Poeta : Troiaque nuncfiares, Priamique arx alta matiert s
Adhibet Profopopaeiasfiequentitllme vt Pfal.i s. Cceli enarrant gloriam
et : DEI
Et Pfal.94. Flumina plaudunt manu, &c.
Ita et Poeta M<enulus argutumque nemus pinofqueloquenteis
: ,
Semper habet,femper paHorum ille audit amores .
Denique(vt innumeraalia omittamus)Reuerfioadprimum initij verfum, itavtex-

tremus verfuset primus pfalmi (It idem.an non aigumentoeftpfalmumefTemetricu?
Vt Pfal. 8. Domine dombius noHcr quamadmirabile efi nomen tuum in vniuerfa terra^, .
,
Epiloguseft.quifuitprocemium. Vtietin pfah ioa. et 103. Sicfacit etiam Homerus

inhymnisfuis,et Theocritus.vt videbisin Eugubinoinpfalmu 8.infine. Qux no fine
myfterio fata, arbitraturEuthymius Nam licutChriftusf dequoinillopfal. S.erac
.
fermo^ tanquam per circulum, illuc vnde venerat per incarnationem reuerfus eft per ,
afcenfionem ita pfalmus tanquam in orbem recurrens in hoc ipfum definit, vnde__
: ,
fumpfit initium . Hanc ob caufam per Mern claufum, ( quod quafi in orbem redu ctii,
principio carct et fine^) fignificatur Chrifti regnum perpetuum, contra totam naturam
elementi Hebraici,quod apertum alias femper efle folet in initio et medio ditio-
illius
nis. Videlfa.cap.9.in vcrbonaiDV Multiplicabitur. Seddehacprobarionefatisfu-

pereque didtum eft
.V.
<$_, Artis Magft* Qonforit^ ( Difforit
. V.
De diuerfis metris , quibus Pfalmi confcripti funt
Ertum eft Dauidem Lyricum , Tragicum ,Comicum Saryricum Heroicum_, , ,
C^ Dramaticum, Epithalamicum, ElegiacumquePoetam in omnibus fe exhibere*

Comicus , juxtaexigentiam matenarumj Iam enim camtheroiceregnum Chrifti, &eiusvicto-
Herokus '
rias> & SanitiE Eccleiis progrelTus & gloriam_,
ElegUeiu. Iani canit Tragice, feu potiiis defletcafum Adas.&humanaeconditionismiferiam,
&c t & Chrifti innocentiflimi agni atrociflimam mortem_,
Iam Satyrice inuehitur in corruptiflimos fui fieculi mores .
lam ElegiaceEpitaJamium Chrifti& Ecclefiieperfonat.

Iam fuorum maiorum & antiquarum rerum memoriam
, fufcitat , Heroice ruec de-
cantando.
lam demum diuinas Iaudes intonat, omnefque mortaies ad eas inuitat & excitat ,
Et etiam paranaeticemonet , &bonisimbuitmoribus Introducit interdum velutiin

.
Comcediam diuerfas perfonas: lam Adam cum tota fua pofteritate , fuam deflentem
fortem Iam Chriftum de
:
fuis perfecutoribus conquerentem Iam Ecclefiam San-tam .
circum quaque ab hoftibus concuflam,co_Ieftem implorantem opem Iam hoftes ip- .
fos fe ipfos ad flagitia cohortantes Iam Deum .eorum fcelera vindicantem Iam Chri- .
ftum de hoftibus, gloriose triumphantem,&c. Iam loquitur author folus,vt facit Virg.
in Georg &c. . Iam more drammatico ( vt fit in Eclogis ) folas loquuntur perfo- ,
na^quxintroducuntur, Iam mixtim,& Poeta.&interloquentes, vt aliquandoinEc-

Joo-is, et in .Eneide fit Qux tria genera enumerauit D. Ifidor. lib.8. Etymolog. cap.7.
.
infine. Iamfoliloquia, quibus animamfuam alloquebaturetfolabaturtacitus, qui-

bufqueDEVMmenteprecabdtur, componebat, &c. Atqueadeonullum poematum
et metrorumgenusexcogitaripotuitvnquarn, inquo vatesnofter, cceleftifque Poeta
Dauid non eflet diligentilfime verfatus .
Sed qusritur quo carmin s generedi-tos Pfalmos fcripferit ? Hieronymus ad Paula

;
Vrbicam, in pift. qux incipit. Nudius rertius tom. 3. quofdam pfalmbs dicit,tri-
,
metroiambicoconftare ,aliostetrametroiambico Etduoprimaalphabeta Threno- .
rum Hieremias quafi iapphicometro, inquit,fcriptafunt;Tertium alphabetum trime-

tro,&c. Etin Praefatione libri Iob.aita tertiocapitelob, \-cjuead41. ait, Hexametros
Quo carmi verfus efle daclylo, fpondaeoque currentes . Et fuper Pfal.i 1 8. initio , fic ait : Refert Io-
nis genere fephus, hunc Pfalmum , Deuteronomijcanticum vno metro efle compofitum et
et ,
falmi'"'
putatElegiacummetrumin vtroque pofle deprehendi: quod,fci'icet prior verfus fex
pedibus conftet, inferior vno miilus in pentametrum finiatun haec ille Rurfus Iofe- .
phus lib.7. Antiquitatum cap. 1 o. ait trimetro verfu, et partim pentametro compofitos
eflePfalmosDauidis. PraetereaEufebiusPamphili funt inquit etiam apud eos flu-
;
cteosârtificiofiflTmacarmina,vtMoyfiscantusillemagnus,et 118. Pfalmus, heroico

rnetro,quodhexametrum dicitur,componuntur Suntaliaquoquetrimetra ettetra- .
metra fed quas ad di6-ionem pertinent elegantiflTme,grauiflime,iucundiflTmeq,-c6po-

:
fitafunt. Quaevero adfenfum fpec.at,nulli hominum fcripturae comparanda. siit&c.

Rurfus D. Ifidor. omnes pfalmos apud Hebrasos , metrico carmine compofitos affe-
rit. Nam in more Romani Flacci,et Graeci Pindari nunc ait alij iambo currunt, nunc ,
Elegiacoperionant, nunc fapphico nitent,'trimetro vel tetrametropede incedentes.

Et haee funt quas apud Heronymum, Iofephum, Eulebium, Ifidorumque omnigena lit-
teratura prxftantes viros repenre potui nam Recentiorum Doc-orum in hac re vetu-
,-
ftiffim3, rationem hahendam non eflc putaui
Ne
LJbJl. VhihlogkusdeMitpea Hf.br. 0' Gr<ec. 6$
Ne verb nihil in re hactam obicura vidcrcmur,vifum
dixiiie mihi eff opcNepretium
/.uthori
iarn allatis, aliqua adhuc.qu.tlucem aliquam tencbrisiffisafferrent, nnneetere_^
'.
Dico igitur non effe cxiftimandum Hcxametros, trimctros & fapphicos Heb-a?oru.
,
verfus eile eiufdem gencris cum carminibus Poetarum noftratium eademque pedum
,
qualitate, quantitate, ac difpoiitione conftare; fcd diucrfam efle diipoiitioncm, iitum ,

&ordinem pedum . Quia peruetuftailia Hebrxorum pocfis Cxpc inter Dairvlos, &
fpondasos, alios quoque pedcs recipit variato interdum ctiam ordine fedium m qui-
, ,
pusapud noscollocanfolcntpedes. Qiiin D.Hieron.huic noftr^ fentent:amultum

fauct, dum praffatione in Iob fic ait de Hebraicis verfibus loquens Propter linguap
, , :
ldioma crebro recipiunt alfbs pcdcs non carundem fyllabarum , fed corundem tempo-
rum, intcrdurn quoqucryt'imus ipfedulcis, &
tinnulusnumerispedum folutis ;quod
Poctis folis innotdcere poteft
Adrem igiturdico, Hebrasosinterponerefolere , contra noftrorum Poetarum con-
fuetudinem, fuis carminibusrythmos, quofdam inufitatos quos fimplexLectorintel-
ligcre non poteft,fcdibIum metrica artis peritiflimus Sane nec apud nos fingula_>
.
rythmorum genera eundem fyllabarum numerum.ac eofdem fines carminum retinet,

vt in Pangloifia Mufurgica oftendemus . Nec profe&b abfque ratione vfurpant He-
brsihoc Poefeosgcnus ;vtpotequod mirum in modum polleat ad excitandos in ho-
minum animis omnis generisafFeclus, vt fatis conftat ex SpalmisDauidis. Hiccnim
fuisPoematibusadmir.rndosproruisac pame incredibileseffeduspeperit.
Fabule funt, & Poeurum commenta de Amphione, & Orpheo, qubd Iyne
fono fyluas & faxa mouerint, fluufos decurrentes continuerint ,ferasedomuerint
& Euridicen Orphcus ab inferis reuocauerit Solus eft nofter hic alter diuinus
.
Orpheus, qui maiora efFe&a vere fecit, quam illi falso de his fabulati funt.
Hic cnim cythara fua petras fregit, fyluas flexit, fluuios affecluum rapidiflime per pra*-
cipitiadelabentes, cohibuit;feros& immanesanimoruiTi moresdomuit Cacod.Tmo- :
nem demultorum Saulorum animisexturbauit atquedeiecit. Neque vnam tar.tum

,
leduxitEuridicen, camque continub amifit ,fed innumerashominum animasebara-

thro inferorum abducta? in auream.illa.m omnifquesrumna; expertem vitam ac lu-
cem reuocauit. &c.
Veriim ne quicquam indifcuiTtim relinquamus, hoc locofpecimen adhuc quodda
dabimus, omnium eorum qua huc vfque dicta funt, explicatiuum in quolucu- ,
Ienter patebit, &.pfaImos fuiffc metricos, & jn Ecclefia Hebraeorum fuifle metri-
co artificio cantatos; Apparet fioc artificrurrr maxime in Pfalmo iii.inquofia-
*
in quo ^^V
1
guli verfus iuxta literarunv Alprfabsti hebraici ordinem digefti ccrnuntur ,
lubinde ^ >a* fubinde non Interdum trimetra nonnunquam aliud &aliudlam- 'iverfosor
,-
bici genusreperies",fed totum negotiumexemplodcmonftrafTe fufficiati Sicigitur dinealpha

? *
in Pfalmis Dauidicis multa multor-um generum funtcarmina multi verfus, atq; ryth-
p U nt.
, i
mi quc tamen non nifi a lingue hebrajc pcritifHmis penetraripoffunt

:
j!
Spe-
tf 4 Artis MagKA Coftjoni , & Dtffbom
Spccimen Poefeos Hebraice, in Pfalmo 1 1 1.

elucefcentis
nilT n&T WX nV X Beatus vir qui timct Deum

1W23 fUftl ITYlVD 3 'n mandatis eius volet nimis
Ijrtl mJT ^""IfrO TD ^ Potens in femen eius

terra, erit
TH3 Y
D''1V r
*TI 1 Generatio re&orumbenedicetur
1D ^SD 1C?yi p n Gloria & diuitia? in domo eius
ly*? nl^y Ipl^ 1 Et iuftitia eius ftat in a?ternum
D'1K?t*7 11K *1KTQ m
Ortum eft in tenebris lumen re&is
)
pH^l Dimi p-3 n Benignus mifericors & iuftus

ill^Dl plH V X 231 10 Bonus vir benefacit & commodat
23) jyjp3j?lSn 73 7 D Difpenfabit res fuas cum iudicio

*
DIC X7 D71V T 3 Quia in fa?culum non commouebitur

Y
T* tTfV DvlV ^Df 7 * n niemoriam perpetuam erit iuftus
XT* &7" HVI nyiDl^ Ab auditione mala non timebit
TPVO m^JUl^ 7 P3 Re&um eft cor eius confidens m Deo
J3
XT* X 137 ll^-

7~ ûlcitum eft cor eius> non timebit,
"VUM3 nXT Ife^Xl y Vfque dum videat in hoftibus fuis
Difperfit dedit pauperibus
DOIQX*? tnJ 1 )
TVfh nTOV inpl X luftitia eius ftat in a?ternum
m^33Dnni 2l p Cornuejus exaJtabitur in gloria

Inipius videbit &irafcetur
DV3THXT Vt*"l
OQ^ PllfT 10 V t)entibus fuis ftridebit & contabefcefc

Deuderium peccatorum peribic
1, ^Kn C^Wl niKn
5. VI.'
]
De Mufica moderna Hcbreprum

HAfcenusVeterum, modo hic breuiter Modernorum Hebraeomm Muficamdif-
curiamus ; Vt Moderni Mufici Pfalmos, aliafque Ie&iones in Synagogis melius
peragant, certis accentibus muficis vtuntur, quosintegro volumine defcripfit R . Co-
lonymus,quem vide; horum enimquifqueproutin fublimecirculariterattollitur, vel
n im um defle&itur , vel vbique fimili tenore compofitus incedit , ita vel efficacias mi-
nusautplusponderis habere putatur. Quare ne in negotio a Capnione vel Munfte-
rotraditOjdiutiusimmoremur, hoc loco ipecimen duntaxat quoddam cxhibebimus
accen-
lib.ll. Philokgicus de Mujica Hebr. Gr<ec. $ &
a^ntunnotisMuficis cxpreflbrum, quibus UW*m
fiue Hebrai Germani Sc ex
parte JtalifuisÔ Synagogis vtuntur . Vtrum vero Hifpani, aut Galii , orientalefque_,
Hebrsi, aliasfocum flexurasm didorum acccntuum pronunciatioaeformcnt necdS ,
cognofcere lcuit . Accentus itaque, vbicumque ponuntur, talem talem claufularu &
proceuumcantonbusformandumefle, &non aJium denotann funt autcm Mufici
acccntuffequentes
Pinax Accentuum Musicorum

nVtfta l^- -i
Schilcheleth, Catena
hVjidi^ 1
Segla, proprietas fnie Botrus
jNa^n ?+
Talfa,Eradicacor
Pazer cacon, difperfor paruus
Karnc pharah, Cornua Vaccx
ptwnji \jcc" y
V
Schene gerifln,duo Expulfores
/t
Jathib, fedens
JNOtffl K Pafta, excenfor
Konp \ Kadma, AncecefTor
.\
Zan.eph gadol, Ereclor rriaior
'xnrunx l- Echnachca, fulpirium
i
Kp-ir
^ Zarca, fparfor
Legormiah, exoflacos
Vîfc- Rabia, imminens
T3n i*- Tabir, fra&or
Torcha, labor
p1D3 *)1D I; Sophpafuc, finis verfus
Pafuc, diuifor
nhm t- -_| Ezla, ambukitor
pNO ^ Maarich, procra&or
V^
Schene huterin,duo baculi
>umi-. Darga, gradus
riiop rtafVn |_ H Talifa Ketana, eradicatorparuus
nartDf* Sachpha, difcus euerfus
Schophar mechopher, cornu euersu
i viVyj, Alui,fublimis
Mecarbel, cornufuftinens
Nota hoe loco accentus hofce muficos non ad canendum tantum, fed ad pulchram
pronunciationem eflc inftitutos.vt fciasfcilicet, vbi fufpendere fpiritum.quo loco ver-
fum diftinguere, vbi comma figcre, vbi colon apponerc dcbcas vbi verfus claudatur ,
,
vbi incipiat, quid lcati&s, celerms,concitatii Ienius denique ac tcmpratins tardiufq,-

fit efFcrendum-i
Clau-
6$ 4rth Ma$n<c Cottfoni, & Di/Jom
Qaufularurn,quas accentus exhibetit,iri Not
Muficis expreflio -:
|
-
:
-b~:-:rrs:r:z-p-:r:r:r$:s:^:^:^:A:r:i:^rh-a
-^--V--:^:--
t_:_:$. _.,*.
'r:!z
%7-ft
kfaMMiMta^
i r
nVctfVcg
'.
SchilchektH ,. fiuc u < Cateria
_ .
*,-.-> -0-x
$
t5rtstrrcr-vr-r-^"

'
^
F-ti"
*
~- ,- ""^
--*-a
~~~:$:r-
i
_ - 1.< ' i
ii.
,.
- TP
: ,
$8h_ ;-_-W -NVitj
pazer Katon Pazer catoo; TalG . Segla |
:=i^:^:^:-:=_
::_:__ ______
.i_ ~:tf __^ -T" -"!-\4'
aini 1
_-'-a 0_> ma
Lathib . Schena gerrfin, Carne pharah
n\ ::; -;:;' r :
r.n
_:
-i er.c ni '
_. ._..
-_j~<_. Lz:__r:ttr___!
_._^ g___$:$_: -____ - w
JS X ^-5-I
' Vni. *|f>[ j.iap ipjpi xtftp' '
_<o_-'a
Zaceph gadol Zakeph katon Kadgna Pafta
.__<>_ Ep__i:l&-_: EE_i__|iEE_:

X_S
rPff-uV ., ____? , jfcnnjnx
Legormiah Zarca Etnachta
=^_fe
-i i, " *
.
i . )
I J __Q
zrs.ua:_:~:_z:~_::fl_:___:
"'KTno "*v_in

S
Torcha Tabir f. ., . j Rabia
-s__.?__!e
-:M:^:^_-
qrejjw
*-* &_&#
-,z:~:2_:n~
m
'pnoin im *p KO ^S
Him p*ofl piDflîo
Tharehuterin Maarich Ezla Pafug Sophpafuc
gi|g|gfl}i-Ep|ippgi
n
p rni
Larea ben iomo Porga
Munah
Lib. II Philohgicm de Mufica Mr. fg Grac. 67
~i~:"r ~2:=:i:E=^:i:$.i5:~?-:
Kemna Talifa
-~-~^|-hj-"---:; crrp
Mccarbel Alui Mechuphan
Atque ex hifcefacile!e&or intelliget rationcm Mufica; Hebraeorum tum antiqus , tuni

modernae. Nihil igitur reftat mfi, vttandcmfufioribus hifce difcurfibus finemimpo
nentes, ad alia nos conferamus
C A P V T. VI.
De Mufica veterum Grsecorum , eorumqu^
Inftrumentis
NEmonifi iniquuS forfm rerum arbiter negare poteft, omnes fcientias, Vtiab
,
Hebraeisprimumpartim adGrxcos, partim ad Aegyptios, ita et Muficam zd

eofdem translatam ingentia nullonon tempore vtrob que incrementa fumpfifle>>
;
Qiiisenim curiofifsima Grecorumingenia continerepoterat, quominusfamaillaper Grsectmul

Vniuerfum mundumdemcomparabili tumDauidis, turnSalomonisfapientia fparfa, uadmufi-
quo minus inquam eofe conferrent, vbi tanta eratrerum admirandarumfacies, tanta #^^1
cantatorumcantatricumquemultitudOjtanta inftrumentorum muficorum exquifi- Salomone
hanfcniEt,
tifsimo ingenioconftruct.orum varietas, tam inexhauftus denique omniumartium.j
fcientiarumque.potifllmum verotamexaclr^rerumnaturaliumnotirias Oceanus s Vbi
totius humanefapientie refidebat Oraculum Salomon . Certe Orpheum,Linum,Am-

phionemprimagrecefapientieluminaillincomniafuatraxi(fe,facilehocIocodemon-
ftrare pofiem 5 rri fi hancmateriamexquifitioriargumentopertracTrandam Muficashie-
roelvphicereferuaflTem .Quarehoc loco corticem tantum MuficeGrecorum, inftru-
mentorumqucJjfJem vfitatorum exhibendamduximus, nucleoin pcculiares hums
Mufuro-iae-traftatus referuato. Ad rem igitur
RefertBoetiusexNicomachoGerafeno, quod primum Inftrumentum muficum_i
fucritaMercurio(quem multi cum Hermete Trifmegifto confundunt)inuentum_,;
QuisautemhicTrifmegiftus fucrit,cuminOedipo fusedifcutiamus,argurnentum_. Lvratetra
cactcroquin mirum quantum perplexum, hoc loco filentiofupprimendumduxi; Erat chord__-
Mercun,
autemhoclnftrumentumfecundummundanselementarifque muflcs analogiam_>
quatuor cbordis inftru&um > quo abdita quadar ratione harmonicam illam te-
tra&ynin + elementorurnconftitutione elucefcentem,denotabant fimulqueomnes
,
confonantias eodem exhibebanthocingenio; vtprima chordaadfecundam id eft ,
hyp_te ad parhypaten, diate(faron;fecundaadtertiam, ideft parhypateadlicha-

tton tonum, tertiaad quartarn, Iichanosfcilicetad Mefenaltera diatefaromparhypate
"VcroadMefendiapente, hypate denique adMefendiapafonfonaret, vt in appofito
I 2 cxem-
68 ArtU M*gn<c Conjoni , & Dijfmi
alibi fufiuj C lpliearnus,
exemplopatet i cUJUS rnyfticas rationes
HuicMercurioiniiltispofttemporibusruccefntCor*bt)filiusLy-'
dorum Regis quicythara?hermcticaj tetrachordae adiunxit quin-
tamchordam,- cuipoftmodum Hyagnes Phryx Parer Marfiarpti-
4 muique Tibiarum author fcxtam chordamadiunxit ; Quam im- i
perfefc am deprehendens Terpander Lesbius eidem feptimam ad 7

;
planetarum harmoniam denotandam , adiecjtj Lycaon deindt_->

oclauarn,id cft 7 pjanctis,adiunxit firmamentum . Prophaftus ye-
rd Pcriota, Vel ?T quidam volunt, Perinthus, npnafni Eftiacus
Colophoniusdecimam* Ttmothcus denique vndccimarncidem,
addidit, creuitquechordarum augmcntum in tantum vt pofte ,
ri non contenti numero chordarum hucufquc recenfito, ad 36
imo46chordasfvtiEpigonius Ambraaciotafeciflfe legitur,) afcen-

derint,-Ex quo dein veluti feminacio quodam ,'OrnlritSy.generis,
diarcfa
Lyrae, Cythara? Magades petrifes, Sambucae, quas in librofex-
, ,
diateYTa ron
rodefcripfimus,emerferunt . Hyagnes vero lituoriirri i inuentor
di.perjtcl innumera polyealamorum genera inueniendorum alijs occafione
diapafon dedit,- atquehsebreuiter deinfirumentis qui plura defiderat, vi- ,
deat VII. librum ybi ex profeflb de jjs traftauimus
. I. " 1 ji
".
rt
'.(
.. . .
.'\\ .' .".
'..vi
De modo cafftandigrsecis vfitato
Rimsui Mufici ,non mulrorum Inftrumentorum fimul concordantium ftre-

P pitu gaudebant. nequc coniplurium, vocum fymphonia vtebantur. Sed ex-
citabant Auditorum animos var-ia voce ad fonum Lyrs , aur tibiae fumma induftriaij
accommodata iuxtaillud. r- ,
. .
Tucalamqsinflare leues,egodicere verfus . _'..'' iv ,
Mufic ^ oc P ac^ Homerus v.antantes Achiller,. Femium,& Demodocum introducit, iuxfca

GrKcorii hunc tenorem feruabant qupddam Muficorum genus Rapfodum dictum , verfufque ,
r um~^ Poetarum cantando recitare,&explica5refolebant hac ratione , Platone tefte , verfus. :

r,j; .
qualiSi
Homeri interpretabantur adfonum Lyra; Modulatio vero nunquam a duabus fimul, ,-
fed alternis intonationibus peragcbarur, ita apud Theocritum Paftores Daphni,& Mc-
Quid cho nalca, &
Virgiljum Damet.a 5EJ5 Menaka.alternis ludunt vocibus . Chorus verb dice-
batur 50 cireiter Lyricorum Poetarum cum Poemata fua propria.tum Iaudes Deorum,
eorumque, quiexOlympicis ludts vidtoiiam infignem reportaffent, decantantium_,
congregatioj Atqueprodecantatarumlaudum prnemioboue donabantur. Inhuiuf-
modiquoque Choros Rufticos diftributos pro fiudibus terra?conceftis iuxtaaltare__
viitima inftruftum , &
adfpnum tibicinisBaccho votaperfoluiflTe tradit Phornutus .
Cum verb Poeta? fubinde nimia animi cotentione deficerent, in loctim cantahtis puer
tefte Liuio,fufficiebatur . Vnde deinde confuetudo hiftrionum in theatris verfusPoe-
"
tarum canentiuminoleuit, iuxtailludHoratij. . . .,,
Ignotumtragiea genus inueniffe Camji

Dicitur, &
pUuslris vexi/Te Poemata Thefpis
^lutscanerent , agerentque peruncli ffcibus ora
Pari ratione fonante Cy tharaedo, & cantante Poema quodpiam, ca?teri faltus, choreaf-
que agebant iuxta Virgil.
Itigeminantplanfus Tyry , Troefquefequuntur. Etalibi
Pars pe.hbus plauduntcboreas, carminadicunt. &
Atque hocpaclplaudcs luasperfoluebaHt
De
LihJL Philologicus de Mufica, Nebr. & Gy*c. 6y
De Odis Lyricorum , & materia Poematum ,& de

legibus mufkalibus.
Dluiditur Oda Pindarica. in tres partes ; Prima pars Odx swir" ; Sccunda mffiii
Tertia imofit dicitur funtque verfus Lyrici, ad fonum videlicet Lyrae, aut Cy-
,
Dicebatur, aurem ftrophe, quod dum illa pars caneretur faltan-

q^ ftro _
tharte cantari foliti
: ,
p ha,& an-
-tes retroari a dextra verfus finiftram procederent ; dum verb Antiftrophe cantabatur tiitro P h 3
e,r, ^ 8J?
contrarium modum infaltando tenerentfaJtatores; dum vero liro&is fonabat tanqua ,
fcffi, et veluti pausa quadam inter poiita aliquintisper ijdem requiefcerent ; atque hic
modusfaltandiin hunc vfquediemapud Cretenfesdurat. Vtebanturauteminhu-

' "
iufmodi fblcmnitatibus Arcades Vtriculo Sieuli Peftidibus; Cretenfes Lyra; Laced*-
,
e
^'^
moni/, Tibijs, Comibus Thraces &c. Hosfecuti Romani in Comaidi/s exhibendis
, , uerfis in-
Tibijs.&Calamisfiue fiftulis vtebantur;quasdextras, &

finiftras vocabant, horum_.
ft F
t
^"tls
enim opera proprier.tem Comaediae addifcebant. Namquando Comoediaeratde_j
regraui, &feria, Autaxii finiftrocalamograuem, &feueramexhibebant harmoniam ;
quando vero Comccdia crat feftiua , iucunda, amcena AuLedi finiftro calamo mate-
,
riae congruam perfonabantharmoniam,fciIicet feftiuam,iucundam,amaenam, &c.

,
Matcriam denique miftam; mifta harmonia decantabant

Erantquoquehuiufmodi fiftula: duplicisgeneris, fcilicet, Seranae,& Phrygis; Sera-
riae dicebantur ob foraminum paritatem, pares Phrygiaecontra abimparitateforami-
;
Kftulg Se,
numdicebantur impares; Phrygia Varronetefte vno conftabat foramine,Serana_. *

, pj^'j e
duobus Nonnulli Plinio tcfte calamis aquaticis feu arudinibus vtebantur, quas certo
;
anni temporc circa occafum Arfturi fecantes triennali exficcatione peracla tandem_.
in Aulos,&fiftuIaserTormabant; adquodfaciendum ab ipfaquafi natura inuitari vi- Anmdine;
dcbantur, quae in arundinibus ita partes internodes difpofuit, vt per nodos refeda?, ac .fiftu}"
- /-n i i i i- r , rr- v i . . ehormsbst
innitulasaccommodatae.vtlongitudine, ita &ionodifterant, &in eaqujdem propor- antiqui.
tionc, vt prima feu longiifima fiftula ad proximam vno pra:cise tono v ariet,ad odtaua r
vero fonet diapafon,& fic loqueodo de ali)s intermcdijs. Verum de his cofule librum 7
ybi de his ex inftituto agitur.
Porrb argumenta muficae Veterum alia crant Verfus in Iiudes Deorum fummo ar-
tiflcio.&ingenio/cuiufmodijV.g. funthymni Orphei^compofiti;aIia laudes& Enco-
mia hominum illuftrium ex vidleri/s Olympicis Pythijs Nemeis Iftmijs infignium-.
, , ,
( vti Odae Pindaricae ) continebant ; Alia Epithalamios ( vti Catulli Poemata ) amores
cxhfbcbant;aliafunerum , &lucl!us Neniarum materiam praeftibant; cuiufmodi erant
Epidimiae adpeftiferam contagionem profligandam inftituta',&c. Ali; denique mate
.rias cantabant tragicas, comicas, aliaque fimilia plena grauitatis , feueritatifque argu-
menta.hoc paftoDemodocuscompofuitgloriofaceleberrimorum hominum facino-
ra, contentionem Vlyifis cum Achille, Veneris & Martis
Apologum, Equum Troia-
num, &c. Foemus adulterium Martis,& Veneris carmine cecinit.non ad incitandam
rpu n
fedad deuitandum luxuriam, inftituto Ad horum cxemplum fceleftus Nero(vt Sue-
.
^ !j[ j
toniusnarrat) adfonum
Cytharae Iarua obterfrusNiobes decantabat Mythologiam_,, com? d,js
nunc Canacem referebat parturient'em,mod6 Oreftem
uarijfque trag*dijs intermixtis
Matricidam,iam Herculem furiofum,&c. Verbo materia quam canendo recitabant
Antiqui, hiftoriaeerantomniumearumrerum, quaeaboriginemundi vfque adipfom
tempora contigerant, admirandarnm
Inquibus non promifcua,& inconfulta; Sed Rhvthmis verfibufque harmoniae
congruisaffcclriones mortalium velutimoderabantur; Vnde,& huiufmodiharmonice
modu-
70 Arth Magn<e Confoni , & Dijoni
madulationes, non finemaximarationc,& myfterionomi,ideft,legcsditaifunt,quas
cr^mod"! mutarc fub
poena grauifllma non licebat, vtpote eo fine inftitutas.vt adfonum cytha-
lationes xx ycl Lyrae incifati, & animum fua arficerent harmonia, mcmoriam audicntium... &
curdi?e
Erantque triplicisgeneris, quarum alis cane-
eas ^ rm jijs retinendascxcitarent .
*
banturcythara.vellyra, alias tibia, velcalamis ftue fiftulis; vltimae vtrique communi

perficiebantur harmonia j Praeterea prajfatae jljaj modulationes fortiebatur diuerfa no-
,
mina,vel a populis apud qaos vigebant, vt Ionic, AeoIi..,Baeoti._,vel a Rhythmis,& ver-

fibus , vt Orthiae, Trochaeac,veI a rnodis, vt Acutae, Tetraaedia?; vel ab Inuentoribus , vc
legtsPj-. Terpandriae, Hieracie^vel ab euentu,vti Pythia &c. Erat autem Pythia lex,cuius argu-
*hae .
itientum continebat certamen Apollinis cum Serpente Pythone, quod denominat fa-
bulamicantilenae nomen erat, Delona: eoquod ApoIk> natiuus efletexInfulaDelo;
cratquc bce lex Pythia , tefte Polluce, diuifa in quinque parcesjquarum prima diceba-
tur Rudimentum fiue explorario; fecunda Prouocatioj tertia Iambicus ; quarta Spon-
d32us,quin.a&vltima Tripudium fiue triumphus Inprimaparte Apollo Serpentis
,
latibula locique adpugnandum aptitudinem explorabac . Secunda parte modum ex-

fubebaC , quo Apolio Serpenrem ad confligendum pugnandumque prouocabac .
Tercia parte canebacur ipfum certamen ad fonum fiftule, querri ifoiriwnb appellabanr,
quoformidabilisferpencis,dentescoll!dentis,fibilusexhibebatur. Quarra parre Vi_.o-
ria Apollinis narrabatur . Deniquein vltima parrefefta , choree, tripudia Apollinisdc
Viftoria reportata inftitucbantur Prererea erat Satyrica cr,uv>h di_ta , quam BacchuS
.
poftquam exlndiaafefublugataredijflet, inftituit, eratquelextibiaria.in quaRhy-

thmi, modulijgeftus, &
harmoniaiuxtamaterie conditionem mutabancur.
Qjilbusco- Ex quibus omnibus hucufque didis. faris liquet, Muficam vecerum Grecorum con-
ftaret mu- ftitifle Rhychmo, metro, inftrumento, poeta &
faltatione quae fubinde omnes in vna
,
Vete "
imn compofitione concurrebantXubindevero maiordi-tarum rerum portio, &c.Pateretia
Poetam, &
Muficum vnam,& eandem perfonam fuftinuiflei Orpheus Linus An- &
Poeta, & phionque poefin raufice coniungebant Hefioduspoematafuacantareconfueucrat
:
Muficus laurinae fonum.quem, cefte Paufania, aerem percuriendo excitabat

aj certum virge
terlbus fo- Pindarum Poetam,& Muticum fuifle patet ex infcriptione quam in deuaftatione__ ,
nabftt, fhebarum,foribusdomusPindariinfcribiiuflerat Alexander Magnushis verbis;
ktififk >t*Tt# _% t*>!

x-hm- nomum PindariMu/ici, ne cremetis.
III.
De Inuxumentis Mufic^ apud Veteres.
COnftans, vnanimis omnium fere Mythologorum fententia eft ,primum Lyrc:

et
fiue Cyrhare inuentorem fuifle Mercurium filium Atlantis et Maie.hicinuenta
Cytharse" Pft inundationem Nili Teftudinem indu<fris chordis in Lyrarrj inftaurauit, conferam
imrentio Orphco,vel vt alijdicunt Apollinidonauit, lococuius abeo Caduceum retulifle fer-
GvkcosT tlm CLUUS hiftoriam tametfi aliter, ingeniofiisime tamen, apud Homerum defcriptam
ie__or confulat, ciim enim finc haec crica non immoramur
Ad figuram huius lvre quod attiner, cerce in tanta antiquitatis caligine vix aliquid
fi tamen conieclurisftandum
certi ftatui pofle exiftimo , ralis figure fuifle dixerim_.
,
qualem tum Romane Vrbis monumentis, tum numis medalijfque veterii

in antiquis
fuperftitibusfemperfere fub eadem fere figurainfcriptam etiamnum in hortisFarne-
fianis, Matheianis,Saluftijs, Pincianis, Burghefijs, et Antiquario Iuftinianaeo iam in__
,
manu Apollinis, modo Mereuri; fpe__abilem comperimus Hyginius tamen diflcren-

.
temeiusfiguram exhibet. Alij non figura tancum ,fed et chordarura numero diffc-
rentem faciunt,- Exhisfunt alij, qui trichordam , alij tecrachordam.et heptachor-
dam eandcm faciunt . Nonnulli cum Amphionis Orphei,& Lini eam confundunt,- at
pcr-
Lib.il. Pbrlologicus de Mufa* Hebr. ($ Gr.-cc. yi
petperam.horum enim excellcntifljrnorum Muficorum inltrumenta haud dubie ma-
nubrijs, vt noftra inftrumenta conftabant neque video qusnam Mufica fola plectri
, ,
pcrcufsione huiufmodiinftrumentis cu ta admiranda harmonia quale Authores de- ,
lcribunt, a diftisPoftis exhiberi potuerit ,fedin tanta confufione ncjs optimum efle_i
ratifumus in 7.1ibro fingulas Hguras quibus eandem defcribunt ob oculos lecloris po
ricrfi, vt vnufquifquc, quod libuerir, dc ca fentiot %
. IV,
<'.'' '
? ,
De Mufice, apud veteres argurnento, &; perfections^

& de fignis , ac Notis harmonicis
Vldentesporro PofteriMufurgi,Muficam aprimaeuisGrsciajfapientibus condita,

oppido impcrfec~tam,feri6allaborarunt,vteandem adaliqualem perfedtior.em
deducerent; ChoragumegitPythagorasSamius quiex mallcorum proportione pri-
rnustradiditjharmonicorum motuumproportioncs,quas &numeris demonftrauit..
niundum harmonicumprimusoftendit. HuncfecutifuntpofteaAnftoxenes, Timo- Muficiv
thes,Euclidcs,Hippafus,A chitas,'.Ariftoteles,PIato,Timotheus Thales Milefius, Phi-
: , teres
lolaus,Eubol!dcs,Nicomachus,ah>'jqueinnumeri,quosapudPlutarchum videjquiprs-
cepta a Pythagora tradira excolentes,Muficarn in eii eucxerunt gradum quem apud ,
jllius sui Muficos Grsecos viguilTe, cum admiratione legimus . Nam hi ex chordaru
vari;sfetionibusharmonicasproportiones ad aurium ienfum explorantes, Muficam_,
tandem exactifsimis reulisexhibuerunt,- Interualla conlbna a diflbnis remouerunt
primi,interuallis fingulis nomina impofucrunt Triplex Muhcae genus, diatonicum_i,
.
chromaticum.enharmonicum repererunt Tonorum fiue troporum varietatem con-

,
ftituerunt aliaque innnumerapra?ftitcrunt cum tanta ingenij' fubtilitate , quara in_j

,
hunc vfquediem,&fufpicimus,& admiramur. Verumcurn rationem procedendiin

ilngulisfusein fequentibus librisdcfcribamus,illamrantum hicobiter indicare volui-
mus. Quosdeinde fecutiQuintilianus, PtolomaHiSjPlutarchusÂlbinus^BoetiusÂu-
tam Grxci.quam Latinieam egregievarijs fubtilifsimifque volumini-
guftinus,ali;que
bus, vt in progreflu operis patebit , amplificarunt
Qualem verb citati VeteresGraeciasMuficiin fignandis harmonicisproportionibus
mcthodum modumque feruarint,haud dubie curiofus leffcor nofle defiderabit ; Certu
enimeftillos interualla fuaharmonica certisNotis nonfecus, ac noftrohoc faeculo
moris cft,indicafle,- atqueiuxta huiufinodi notas , &
cantum pronunriafle inftru- , &
menta pulfaflc . Varijvaria tradiderunt huius figna,fed male inteIIec.1a,vtpoftca vi-
debitur.Egocerte vt illucufque penetrarem, nihil non intentatum reliqni,- Excufsis ita-
quetum Vaticanatum aIi;sBibliothecistandem variahuiusargumenti manufcripta
dctexi,quorum vnum manufcriptum Graece Vaticanum Authore Gaudentio Philofo-
pho. Alterum in noftra Bibliotheca , Authore Alypio Mufico antiquiflimo reperi,
cxquorumcollatione tandem muficam illam Vetercmcharafterifticanon finelabore
erutam, tibi integte in 7.libro Erotematc iv. exhibemus,quemlocumconfuIe.
CA-
7* 4*tu M<tgn<e Conjoni ,
0" Dtffbni
C A P V T VII.
De moderna Grsecorum Mufica. . /
ECclefia Grxcanfca Muficam ab antiquis fapienter inftitutam, non excoluit tan-

tum, fed&propaginem eiuslongelatequediffufam , pofteris tradidit, C_m_,
enim laus effet in Ecclefia Santorum,& vbique chori inftituerentur virorum Religio-
forum , diu noftuque Deum inceflanter laudantium , Muficam tanquam perfe<tam_.
pfallendi amufsim adhibuerunt,- quin ne Gentijibus fuis praxedefibribus inania Deo-
rum Numina cantantibus inferuorc pfallendi cedere viderentur, ad Muficam in Cho-
ris Ecclefiarum magnodecoreperagendam, alias notas excogitarunt $ quibus cantus
Ecclefiafticos redderent,& meliores, & ad laudes DEI perfbluendas accommodatio-
res Atque hoc genus notarum prasfenti hoc capite interpretari propofitum nobis cft ,
i
ne Letor quicquam in hac Mufurgia defiderare pofsit rerum curiofarum , & Ci qUan-
doqueinlibros Muficoshuiufinodinotis confcriptos inciderit, clauem.qua ad Mufica
dicbislibriscontentampertingat,habeat. Defumpfi verb totam huiufmodipfallcndi
rationem ex librisgrascorum partim vulgari grsca , partim litcralilingua confcriptis
quorum Authores diuerfi fuerunt; Melioris tamen nota: inter cceteros funt Ioanncs
Kucuzela, Chryfaphi, Naziz, alijque quos inCatalogo AuthorumMuficorumvide:
FroprimisitaqueMuficaiElementis, ex quibus reliqua nota; conftituuntur , ponunj
raoderni vocum notas 14. Ex quibus ofto funt afcendentes , fex defceadentes .
Afcendentes funt hae oclro.

ti ipJyoi ideft exigua 1
ezfiiet. acuta S
tt xi\aa.&i$ volatilis <__-?
Tt HK<*i<?ua Ieuitas C^
T *%*..& oV volatile
Cf
ti <ft/o Kitr (/ftetT- duo ftimufi \\
#i scTfie ftimulus %
alta
l
ji o^M-ri
Sex deicendentes funtifta?;
5 itrlrtws Apoftrophus 7 ';
oi <JVo -VoVfOfOl' duo apoftrophi 77

ii Voffo defluxus %
?lJ XJl/TS^B oHrlffM ftimulus defluxionis
"i
Ti l\_?fof vagum
,
%*^t'!^ Temperans )C-
Ex
LJb 11. Pbiloiogkus de Muftca, Hebr. ^Grccc. 7$
Ex hifce quaedam corpora funt id eft corporis rationcm, quidam fpiritus, id eft, fpi-
,
ritusrationcmhabent. Corporafuntfexafcendentia ,duo verb defcendentia; Cor-

pora afcendentia funtfexprimx voces.Oligon.oV^.petafte.cuphifma.Pelaftonâ^
duoccntimatajDuodefcendentes Apoftrophi,duo tjpftrpQ id cftduo vincula.Apor-
rhoe verb &
corpus &
fpirftus rationem habet, gutturis enim vniformis motus ea fua-
uitcr cxprimit, vnde &
melos vocatur Sunt pr.tterea fpiritus 4. duo ex vocibus afccn-
.
dcntibus, &duoexdefcendentibus. ExafcendentibusfuntttsVTH^ ScuptMi . Ex defcen-

dentibus Elaphron & Chamile,- HUbent quoquc hsc particularia figna voces,quas rc-
ferunt fignantque fubie&is numeris graecis , vt fequitur
ti oMyot a. x" o'i . &,. ' W5A*t3>i to Ktfieijm
70<!liK*$fo N ,Tti fvoXiinHfJMfct, <t. tS JlIcTWf** (3
tfu4A $vo* aT&fitofoi a, JVo dro7;ot}ol a.i/J

x
.
Notandum vcro hic qupd omnes voces afcendentes fupponantur vocibu? d;fcen-
dentibus.
y<**,(!>
&k C\ cl> <Ss
<*j c&q,
r r
<*,
t
q ^ =?
f
< c c - ii vy ^
tt>0C
Subordinantur autem &

fpiritus afcendcntes, vt ' fliwl *# afcendentibus cor-
poribusideft-rôA^V r$gfl,.t^T^rf*tf9iV,*T/i vtfequitur
<^ <4r/<^y
p (3 (3 r r x
-f wfe ^ ^C ii^giiw'#frwd'&*U^**V&w m fubiungun-

Similitcrdefccndsntesfpiritusvti
&fitargifyndeton. Aporrohe i, fubordinatur fubpiafmate&tunc
turOb*** W>
fit "iW
5/g< wr8 mutathftis Tonorum becfunt
Mutatio primi Toni, boc figuo

mutaCur .
Mutatio fecundi toni <>
Mutatio terti) toni
Mutatio quarti toni

Mutatio
74. 4rfa Magnt Covfifii, (g Dijfoni :
Mutatio pteeij primi Q
Mutatio plagij fecundi CT "

i i; fq" ..
y
Mutacio Neana n
.-
Mutatio plagi) quarti
Semitonium, fiue femiubx .

*\
.
...
a 77Jt v h*p>$
t<
Spnt praetcrea 3 media vocis figrca m^gna otiofa

.
ii VkT
# $***
^ 5t^
f
*-^>
,
-^W/^ vero continet mediam vocem qtiofam__
Magqa figna muta funt, qus dicuntur magns h ypoftafes, oftenduns-Gue qirantam
jn fit immorandum
vocibus refpondentque noftris temporibus
j
fiue cmancitaii nota-
rum noftrariim &: tropis fieuriiqueRhetorum-,.
"' ?''
'
-
'

-' - '

jJJ ..--;--: :-. ,
;
.
:
'
.

! oftendit piani tradhis fignum

>
__ /jrMf duplam vpcis extenfionem
* jjE
va.fa.K\nttKt? vocis fuaulter inflexse
figmmi
TI KfaTH/ick vocis valid* fignum .
/^ KvyitfA vocis ftridulae fignificatip *
^_, !,> KuKir/tct. vox verfatilis
y^^*^ mw*vto*(t* pleria verfatilis vocis expreflio ,'
vox tremula
^. jloiitKi , vt in glottifmis fit
: K .
>
IxrfsiTTcV voxinuerfaj
SfiJ 7%fa * rwyp* vox apta & difpofita ad tremorem

f 4'<?' 5"'"' numerata vox ,
yi s yi velox , impettiofa v ox agilis
yofyir viuax, verfat,ilis terribilis
ifyi otiofimi
fvf*V Cruxvox decuflans aliarn
inanis
Lib.lL Philologicttsde MiaPka Hebr. (^Gr^c. 7$
JtTiic(<"i**> iaani^& vacuajfiuefubmiffa
iH&Ki pkne Kqualis Adnotatio

flatio
hfMH*f*jt
/* Sem<eiologimm Grjcanicam
ttluLTittMf i%" ftatiextranes
aufc.ui.tTy.i. verfatilitas impeluofa,

NOtant moderni Grcci lnfcej
prarfentibus figms ide quod
gdf aV ftcca & arida voic
Rhetores&Mufici , multiphciillo
croporum ,figurarum apparatu j
&:
KhMttijL vocis fr.idlio
videncurque ex his piarima Vete-
ribus Graecis vficara, infuam mufi-
XjtfVjfin. tripudium
cam deriualTe; ita %>$ vocsm ari-
'"?* nota principi; dam fignificat , vt htinmrrmura-
tibus;**?W* a ccelorum volubihta.
fvmyi** Colleclio te defumpca voce, vocem volubile

fiorilficat , cumfmodi vtuntur Eu-
<ala,9(H& Correptio
nuchi,duclaufulas harmomcas,va,
i^Citc Grxuis rijsdiminutionibusexhibent. ew&t
v
liuecrux denotat vocem oppofita ,

ahiyw Exigua
alceram quapiam inftar crucis de-
f'*"i Acuta cuiTantem Aporrhoe circumin.
.
ceffionem fignificat, quandonimi-

vvttti impetuofe
rum vox in ieipfamrefle&itur^fuif-
m'ft3-uec Leuitas que motibus implicari videtur; pe-
jri**oV vohtile
lafton vocem diftantem reducit
quam Kuphifma acuit,& veluri ce-
Ju'dkt)Wt duoftimuli
ieriorem agilioremque efficitiTtT*^
Tff */<* diftraflio vocis cft impecus , *!ry & Vw eius
iN'o 4-nis f ifai duo apoftroph

paruitatem & eequalitatem fonant
Verum , haec omnia ex fequentibus
igyudvfu nota ex Argb compofita planiuS patefieilC ,
yaryoTuiiiTt notaex Gorgo copofita
tfyaW/t** a caelo fic dicla
fiiV kai" Airoiis vicinum , remotum,
f{[t%n'<aNti poGtiofimplex
K z Prc-
r6 Arlh Magru Confoni, & Diffoni
& interua!
Pra-rei cj dum volunt varia intcrualla vocum refene vtuntur hifce figni;.
la quidem vocum afcendcntium ha:cfunt', "" '

; "" ,L
--'
L Modns Oij_}0h . ,v
*
.
,
.7=
:^
3=
_,$=".> 3fc qp _E :_:__
: H 1 ri - l JL.
-, /
_4_l_, /.. / /, _/. ___ _. "JL/JL -_C_
feV^ s f f
c. * f. p .
EdTfi ;.
II. Modus
Â^fl^,^ -
MII! ="
.
36=
*- ::$::
III
1
11 11
' 'V
*'
"
;_=_::!::&' :fc!;!b I1
^ < 1.
_
_i /_/ ._/ v / // //,//

ef/^-i/aji a a, $ $ r J
v
-. H
F fl
ilL Modus i . mti : rrfRn
:===
=^:j::^--i::$:: ^$_. ::$
::_ =$= 5d:_ 3==*=
* __; _ B C; > ___> C J
- .. "

ajJil <" h 9 7 .
IV. Modus
::=::=::-=!=^==:0:^= 2
xni
-',-

r H ~ _
1 1
:5E
:&= ::i=b_:: ::_-!=====:i=== __=- == == ""imk-ir lil =
//./'// /X
__-. k ?K C-JC C___Kc=J.
B
t_Z__/ Ci-K cJ^Xl LLjc .
;
r . r * *
f .. ..
V. Modus
-v - _,_-
:
j
:~^;=::==!::t
..- _-V-' =r __,-,
.
1
p
-
:=::|=^::|=$::::i::
*.. $-|:: v : _,__.. ..__. >~P-_^ _._. _-.__ _. t
" ...
7 fie-j ^j î
?
^m .c-fFJfajtt^fcfr.
f H

VJ-Modus
::$:
^- -^-
3:: 38C
$ 4- .-ss-
-r>
$:
36-
^
|I_, SJ_- B_- BJ_ UL-
______ ____-
B--^ B_J
/=_f.j_^^/j_r/__:A
_-' _- -- -- Ilr - (
Literx interualkfignificant. Vt * fignificat vnifonutn fignificat interuallurr_, >

vnius toni, &
fic de coeteris, diuerfa autera figna vnius litera? fignificant valorem dif-
fcrentemxiots,
Vocum
Lib.ll. Pbilologicus de Mufica Hebr. tfGrtc. 77
Vocum vero defcendentium valorifque notarum

signa flmt.
M..
=ttE "3 m.l *~ r<H(3gE
7 -71 1 T 77 \tf 7%LZ^7^7^f V^C^7^>?i*/^

faaajafe
fcat
1 I
De Tonorum claufulis -
HAbentprxterea Grsci moderni quxdam vocabula, quibus omnem harmonica Mod s ,,
modulationemexponunt, qusprorfusnoftrxreipondetSoImifationi funtque Grwcotii ,
cantandl
potifsimum orio Ananes, Neagie, Aanes, Neeanes, Aneanes, Neanes, Nana, Agiei quibus

reuolutis reuertuntur adgradum vndeprocefferuntharmonicii ; Suntautem Stono-

rummoderatores, Ananesrefpondetprimo tono, A quo fi defcenderis vnam vocem,
inuenies plagium tetardu,fcil.quartu,- Si verb ab hoc vnam vocem defcederis.inuenies
barvn fiue triton, tertiu. Et fi ab hoc per vnam voce defcenderis inuenies plagium deu-
tcron id eft fecundum,&; d ab hoc deicenderis vnam vocem,inuenies plagium proton,
primum. Siiterum abhoc afcenderis vnam vocem inuenies tonudeutcron, &hinc
vnam vocem fiafcenderis,inuenies tonum triton, ideft tertium ; & hinc denique Ci
vnam afcenderishabebistonum tetartonid eft quartum & hunc fequens vox da- ,
bit proton , id eft primum tonum , &: fic de reliquis Sciendum autem quod a tono
; ,
quocumquefidefcenderis,in voce mutatio fiat toni. Atquehocpariohabenturorio

tonidemonftrantes fingulas voces , & voces ex mutatione tonorum . Si enim a tetra-
phonia, fiueadiateffarondefcendcrisa primaquinque voccs, inueniesplagium tetar-
dumfiuequartum tonum. Vocanturque4 Authenti K u'(hi hoc eftproprij, &4impro-
prijiMj^vtidiriumeft Sigiu porro orio tonorumfequuntur
. .
Vpces
S w(uTts Kiyirat feiftos AtdUrtf Xo(

i&ii-ngtt Kv'iof
fctMVff * "' tf
ma.rtf X?f
""X"
o f(i7af qfiiyff Na Na "5c
' ! oryia. Xt
y.toKVdt*.
S Ts" T( <&Tt( UTOâglOi o.ncwzc >>X.o;

BKtl') tti
c wKciyiot T /2 . tStroKvPiot VKcUlit >~X(
o TKttyioi tb r. i^nfit Jtt^fiyM a.a.rtt >i"X {
o tzhiyto; tk TiraTfn VTrouvoK<jfi<>f na.yn >i~xt
Verum vthscomnialuculentiuspatefiantitotius Solmifationis typum noftris r.otis

e-xprerTumob oculos ponemus curiofi Lerioris
Hxc
Arth MAgnjs Conjoni , & Diffonl
\ gaciu:, tj Al|U^-"
i_ ::XS:_? rlsfe :2$:i:$ $ 35 3
m
Avaftf ei&yU a.<t,v>x vnavtf ct.na.vi' na.vit vant, dyia, a.t<tmt
iLgradus. tj __&:&:_}_: k:::^:

m&S: ap ;j|p5=||^5ii:|:5|$:
i_?$::p<.J5::_:z-':t3;
fi-Xtf *nf e.i/1'j.tii juLti<; va,va. avyia, ata.Vit
Hjec qua. Graeci tanto labore tarttoque cum charafterum apOaratu difpbnunt , nos
multo facilius, felicius, &
breuius per otfco replicationes,prs?cecisntibus vocabulis
indicatas, Sflequimur . Vt tamen Tyrones Gr._corum facilius affequantur , vocum_
tonorumquemutationes, Rotam quandamconf_ciunt<n qua feque.tia ponunt fi-*
gna , ijfque vocum in fe ipfas reuolutionem oftendunt , fed documenta^x Cyfuzelo
'-- /!
adfcribamus.
Tonorum mutationes iuxta Domini Ioannis Magiftri

CucuzeJi difpofitionem
: !
Exemplum notls nofiris expreffum
- 77_ r
'_____r
___T777 11 -=" II
_drr--Hr'_^*____
<__.-._. 4 4-...4-4_-"I |i i ii _*
==111 ii-zr^"-" U ~îiin^^r

*_ /!0?M/.7
Oftenfa itaque methodo & ratione mufica., qua mode_niGra.ciinEccIefiaftieis._u_

canticis vtuntur, nihilreftatnifi vtparadigmaquoque vnum atque alterum apphce-
mus ex libris hifce notis muficis refertis , depromptum exhibeamus, vt Lefljor curiofus
artificium luGulentius cognofcat
> yjt r_V K*T'rix$t ufcnftdraii ;_.; -ricSris
:x::i::v:-^::^;:_|.r^.A::_^::_r:r_!:_!:i___::
-*_**- -.
111 77____
__=..__/'
cjfad. antnt e7r4.rij _ ilviPooi
_.__
Ub.il. PbilohgiCM de MuJka Hebr. ^ GrM. 79
lliiiiSll^lliPPi-
*
rnnt
./
4~?zz,ikI
y, 5^777* U "-// -77
^
Ig ^
Antna.ni u't T' f ,!
lgjgg^ÊEEEÊ gEE
ii* ncin; fiiTauvfap
Reftabatmodo vt dc 7Egyptioru,Arabu,aliarumq;Orientis gentiu Mufica aliquid di-

cercmus. Verum cum de ea in Oedipo ./Egyptiaco jfusj & ex profeflb traftemus, ne in-
crementii operisxquo crradioribus procedat pa(?ibus,eo Leftore remittimus; Atqjhasc
sut,qua;de muficx inuentione & propagatione tam Hebrxoru qnam Grscoru, dicen-
da putaui; nihil modo reftat, nifi vt ad Latinorum quoque Muficam defcribendam_.
qui propnus huius noftri operis fcopus &
finis eft, omnj qua poflumus curk ac diligen-
tia nos accmgamus
ARTIS
* ***** ******** ********** *** ** **** * ***
A R T I S i
A N AE
C O N S O N L
E T
DISSONI
LIBER TERTIVS
A R. I THMETICV S-
De Harmonicomm Numerorum Dodrina
P R AE F AT I O.
\V M fingula corpora harmonice percujfadifferentes fonos nttnc confo-
nos) mqdb diffonos, iam ex -vtrifque mixtos, habere experientia doceat.
Quanam buius aut dijfonantia, aut confotuntite caufafit , hoc libro de-
monttrandum duximus Quoniam vero tota vis huius rei in numero-
.
&S rum aliter atque aliter ad inuicem comparatorum naturd confiftit

primo ArithmeUcam harmonicam pramittere " ifum eil > v t caufam_>
ordinis rerum,& harmonia totius maiori ordine,& ab omni confufione
V<*/s matre,femoti,tam concinnum obietlum, Mufurgiam inquam
noHram, profequamur; quodtumordinatiffimefuturum fpero, iibiprius Definitiones, Axio-
mata, Pofiulata , ad hanc artem fpeclantia ,atquc adeo ad eaxtdem maiori euidentiade-
tnor.Hrand.im, sve^jw pnemiferimus
Dc-
Lib. 111. De Harmnicorum Numerorum DoclrinA . 8
Definitiones in Mufica
i' VNISONVS ,fiue ,>< m

idem in Muficd eft ,' quod monasfiue vnitas in Arith*
metica , in Geometria punclum in circulo centrum , omnis intenfionis ,
,
remiJJio~ &
nis incapax
z INTERVALLVMf/7 mutua quadamfoni grauis acutiquefpaciorum babituda,
velfoni acuti graufque Hit-pmfiue dijlantia .
3 SPACIVM HARMONICVM vocamusneruum.chordamdignumfiflulam,

expiratum aerem, &fi quidaliudefl,d quofonumelicimus adalttrumfimile corpus
'
tenfius aut remijjius comparatum

4 INTERVALLVM MVLTIPLEX efl,cum maius fpacium continet mi-
nus pluries; cuiufmodi ei~t duplum, triplum, quadruplum .
5 PARS HARMONICA eil, qu& metitur totum ipfum aliquoties fumpta ,
6 INTERVALLVM SV PEKP AKT IEHS cummaiusjpaciumconti- efi,

net mittus & minoris adhuc aliquotas paries
,
7 INTERVALLVM S VPERP AR TIC VL AR E efl; ciimmaius conti-

net minus &parlem eius aliquantam
,
8 SONVS ACVTV S eft coarclati aeris ex corporum frequens & ce

collifione ,
lerrima vibratio.
9 SONVSGRAVISf/7 laxi aeris ex collifione corporum tarda,& lenta vibratio.
10 PTHONGVS eftvocis cajus Jô.rfo idefljonus aptus voci in vnam inten-
fionem.
1 CONSONANTIA efi foni acutigrauifque mijlurajuauiter vnformiterque^
auribus accidens
12 DISSONANTIA efiduorum fonorum difficulter femifcentiumadauresperue*
niens afpera iniucuudaque percuffio
Axiomata , & Poftulata in Mufica

i Quicquidmetitur alterum metitur , & menjuratum ab illo
2 Compofitum harmomcum in ea rtjoluiturfimplicia, ex quibus componitur .
3 Cuiuslibet numeri pars , ab eo denominata

efl vnitas
4 Vnitas in quemcumque numerum ducla,ipjum producit.

5 Quicquidmetitur detraclum vnd cum refiduo, metitur totum . &
6 Quicumque vni &
eidemjunt aqualia, ea &
interjejunt qualia .
7 Quicquidb <s autem aliquidtranjcendit id vltra dimidium illius ejfe necefie ei~l
,
8 Eorum quorum totajunt <equalia , &

dimidia quoque xqualia erunt
9 Quicquidduplicatum non implet integrum, id non continet quoque dimidium .
io Omne totum maius efl Juaparte
1 1 Data aquali chorda, qiuejpacij adjpacium proportio ei~l, eafoni adfonum .
1 Inler numeros harmonicosfola vnitate diftantes nullum intercipitur medium .

13 Spacium quodlibet in quotlihet partes cequales diuidere.
14 Totum harmonicum adfuampartem, vti&laxum ad tenfum grauiorem fonum edere ,
1 5 Omnis proportio eft, vt numerus ad numerum

16 Partem ad totum acutioremfonum edcre
1 Additione motuum exgrauitate acumen intendi detra&ione ex acumiue minui
,
8 Vt magnitudo admagnitudinem in fimili materix , ita fenus ad Jonum

9 Expluribus motibus acutum fonum quam grauem conftare.
10 Tonus in duo femitonia aqualiaharmonici diuidinequit
JU 4rtis Magfi* Confoni-, (*> Dijjoni,
C A P V T I.
pe Proportionibus earumque defmition^,

&diuision<^>.
VT vis,
loco de
& natura Mufica? cxaîus peruideatiir, prdo poftulare videtur, vt primo
numerorum
V.Rationem
piy? feu ratione,
ficdefinit-
& analogia dicamus
Rafio (Ccuquodidcm
. Euclides itaqu^
cft Proportio^
in Definitionjbuslibri
Quid fit quantfcumquefint eiufdemgeneris quanticatumcerta alterius ad.aUeram babi-
esl duarum.
rÂ :. ^.Atquevtr iam,vitad.Tprol!xitat:s-gratiavarijs quantiratumdiuifionibusomifliS,
Rationis. vt
de folisnumerorumRationibusagamus, primo dttfinirionemponimus
fequirur . Ratio eH duorum numerorum alterius adalteruni cerfa babitudofeu comparatio;
hoc eft: quilibet numerus cum alio comparari poteft, eique vel aequalis , vel insqualis
deprehenditur. Sisqualiseft, irt + ad^ Ratio vocabitur aequaliratis, quam,
vtpote
repudiamus vero ei fuerit inarqualis; Ratio dicetur inxquah-
inepta ad muficam, Si .
tatis, cuius generis dua; numerantur fpecies,

nempe ratio maioris inxqualitatis, ra- &
tio minorismsqualitatis; vtramque hic explicandam duximus .
Numerus qui ad aliumcomparatur, vocaturantecedens, alterverb ad quemfie
collatio, confequens . Si itaque antecedens maior fit comparatio feu ratio illa Maio-
,
vocabitur. vt 6 ad 3 Sivero antecedens minus fuerit confequente,

risinsqualitatis
Minoris insequalifatis ratio erit , vt 3 ad 6 & huic fempcr praeponunt praspofinonera..
( fubj ita vt h# du* proportiones
maioris &
minoris inxqualitatis fic exprimantur: ,
ad 3 eft duplajat 3 ad 6,fubdupla Porro quinque funt fpecies Rationis maioris ina^
.
qualiratis. Vtfequitur.

f i 1 Multiplex.
4 Tresfuntfimplices 2 Superparticularis.
j
Superpartiens.
Quarum rurfum. ?. 1
3
r J Dusexfuperioribus^ 4 Multiplexfuperparticulans
1 compoficaj L 5 Multiplex fuperpartiens.
Multiplex eft. quanno antecedens ipfum confequens aliquoties feu amplius quam_,
Qmd fit fcmel exade continet, hoc eft, quando antecedens a confequente ita numeratur feu ,
multiplex
j ta diuiditur , vt nihil fuperfit .vt 4 ad 2 ratio dupla eft & 9 ad 3 tripla,& fimiles aliaa
,
^ a"
'
nam fpecies huius proportionis finita; in infinitum dari poflunt quarunu.
innumera;; ,
tamen omnium minima eft dupla maxima vero aflignari non poteft, cum
, ,
nulla ra-
tio ita ma^na fit cui maior dari non poflit vt in hac naturali numerorum ferie patet
, ,
tertius ad primumtriplus,
1 23 45 67 89 in quafecundus adprimumeftduplus,
quartus quadruplus , & fic infinitum
Quid fu-
quando antecedens fuperat ipfum confequens itate_jr
Superparticularis ratioeft
perparticu
tantum) vt 3 ad 2 rationem habetfefquialteram.quia 3 numerum z femel &dimidiii
iwisRstio
ciuscontjnet ltera 4 ad
; 3 rationem obtinent fefquitertiam, nam 4 numerum 3 ff-j
melcontinet,&iofuperadhuceiuspartcmtertiam; Harum rationum omnium ma-
yerbis
xim*funt,fcfquialtcra j &ftfquitertia,minima: vtpoteininfinitum diminuibiles
vti non exprimi, ita nec animo concipi poflunt Eft
autem fefquialtera vel fefquitertia
.
contraria dupls, hsc enim minima in infinitum crefcens protenditur , ills maximaj m
infinitum defcrefcentes protenduntur.
Qmdfu-
SuperpaTtiensRatioeftcumantecedensfuumcofequens.femel&infupereiusnon
peiparties vnam fed aliquot partesadhuc continet 5 vts ad 3 rationem habetfuperbipartiente
,
io
tertiasjqushabetur,fimai0remterminumperminoremdiuidas,- 3enimins lemel
rnn.
con-
Ltb. 111. De Harmomcorum Kumerorum Doclrinct . 8 1
continctur,&reIinquuntur
fpccics prorfus infinitas

^ numerusrationisfuperbiparticntistertias
. Habetquc
enim maiorcm continet femel, & adhuc duas tertias

. Si
vo-
cabitur proportiofuperb.partienstertias, fi infuper adhuc
habuerit duas quartas , aut
quintas, fextas, feptimas, oftauas, vocabitur proportio
fuperbipartiens quartas, quin-
tas,fextas,feptimas,oaauas &c. Iterum fr maior continuerit
minorem fcmel.&adhuc
trcs, quatuor, qmnque
feptimas, oitauas i rionas &c. vocabitur proportio
,
fex,
fuper-
tripartiens , fupetquadripartiens , fuperquintupartiens
, fuperfextuparticns feptimas,
octauas, nonas, &
fic in inhnitum, vt in exemplo .
I. Exemplum multiplicium II. Exemplum Superpartientium

Dupli. 3 5 Superbipartiens tertias
I 2 3 4 S 4 7 Supcrtripartiens quartas.
2468 10 5 9 Superquadrupartiensquintas.
Tripli. 6 n Superquintupartiens fextas
345 7 1 3 Superfextupartiens feptimas .
69 u 15 8 i s Superfeptuparticns oftauas
9 17 SuperoSupartiens nonas.
Quadrupli.
12 3 4 5
4 8 iz 16 20
III. Exemplum fuperparticularium
Sefquialtcri Sefquitertij . Sefquiquarti.
3 I 6 | 9 I 12 I iS I 18 I | 4 | 8 | 12 | 16 I 20 | 24 | I5 | 10 | is l 20 | 25 I 30
2 ! 4 | 6 I 8 i 10 I 12 I I3J6I 9 } 12 I
15 I 18 I
|4 I 8 j
12 I 16 I 20 I. 2+
Porro propo: tio multiplex fuperparticularis eft quando maior minorem aliquoties
continct, &adhuceiijs partem aliquotam , vt âd^continet enim9quatuor bis, &
adhuc vnam qua-tam minoris numeri fiue quaternarij, eftque compotita ex multipli-
ci, &fuperpart>culari, continet autem, & hae~proportioinfinitasfpccies, tam exparte
multiplicis, quam expartefuperparticulari . Exemplum fequitur.

I. Exemplum II. Exemplum .
Multipliciumfuperpartientium.
Multipltciumfuperparticularium.
TERMINI.
* 3 4 s 6 7 I II III VI
Dupli s\ 7 9 1 13 IS Dupli
Tripli 710 13 16 19 22 Superbipar- 6 9,12
Quadrupli 9J13 17 21 2S 29 16 24 32
tientes 3
Quintupli n 16 21 26 31 36
Dupli
_
t
Scxtupli 13 19 2S 31 37 43
o 7? r?
Supertripar- 4 8 12 l6
tientes 4 1 1 22 33 44
c e c c c
' s Dupli
c- c ti
5 3. 5'S. Superquadri S 10 iS 20
=?. a. 3 partientes s 14 28 S
tf
Tripli
Aduerteprimitmexemplum hJc ratione e(Te intelligendiim. In_>
qnauis columna numeras in c*pite pofitus refpedu numerorum in_> Superbipar- 3 6 9 12
eadem columru pofitorunj femperfuam denominationem multiplice tientes 3 22 33
z 1
accipitfecundum voces ad latus finiltrum ordine pofius denomina ;
t_
tionem vero fuperparticuUrem fumit a voce intra fcripta, refpon- & Tripli
dentieidemcoluinnje &c.vt v g.in primacolum.aad j habetpro-
Supertripar 4 12 16
portionem duplam fefquialteram, ad7. yer6, tripUm fefquialteram
ad^. nabetquadrupUmfefquialteram &c Similitcr infecundaco- , tientes 4 15 145 6oi
Jumna 3 ad 7 habct proportionem duplamfefquitertiam,ad iO.habet
triplam fefqmterCiam,& fit de cxteris
L z P;o
84 Arth Magtf&Qopfoni, g\ piffoni
Proportiodeniquemultiplexfupcrpartienseitnumeius, quiadaliumcomparatus
continctipfum pIufquatt'ftmiJpV^tiiisadhuc alJq"uaspartes aliquotasj poteftqtm_,
!
coptipgere infinitis.njodg b:Sr eqjmynusrnum.er.uSfContinet alium plufquam femd

f
fcilicet pis, ^^cius^dh'uc^s,f erfi4s par?;es,-d!"e?tM^yP la fuperbipartiens tertias r gg J l
in fccun<fc-fi? Wta*4KP^ft x qujpBspxempb? (twJta fa

tis f uperquc patet , pro~
;
portionum quarurncumque, $fM&(}oS[&kmM yllaamplins Tyrombus dirhcultasfii-
perefle pplfif><hc fmguJamnÔT^nêrParadigmatafcorfim cxhibcbimus.
Propositio I.
'
.\V..\.. \. ! :
1
PrDporttQmw fiiultiplicem reperire
MVltiplicentur,intiCnt)Spriusmininvis terminisproportionis , vterque terminus

pcr 2 & habebls fecuridam proportionem ; fi triplicetur,habebis tcrtiam >
ii quadruplicetur, habebfs qu'arta.'nr,& fic
in infinitum ; fit v.g. ad z. fubdupla pro- i,
portioproteridcnda; mUltiplicalburiturtermini ,per binarium &habebis2. îecundu

termipumduplspraportionis,- Sihofceiterum triples.habebistertium terminumdu-
plaproportionis 3 & 6 & fic ininfinitum . Si veroprimi termini omniumque mini-
rnifuerint in tripla proportione,vt 3 ad 1 finguli termini per 3 multiplicati, dabunt re-

liquas ordine triplas proportiones in infinitum . Idem dicendum de reliquis in jnfini-
tum crefcentibus multipIiclbXispropbrtionibus.
Omnes dupli. - OmnesTrlpli. Omnesquadrupli. Quintupli,

1
.. 1 1 ;
; 1
'
M 2 i3i+r -*i 6 i\z]3\ 41 5 SI 101151201251

Z 1 4I6 18 IO 12 1 1 3 I 6 1 9I X2,l 1$ 1 I2I 3I 4 il 2I 31 4 1 S\
Propositio II.
Inuemre, $f muhipljcare proportionem fuperparticularem .
aliquotam inproportioneexpreflam denominat

ACcipe numeri!m,quipartem eum
alter enim numerus proxime maior, qui videlieet ynitate fuperat, ad eum
comparatus, dabit primam propdrtionem fuperparticularem , ita vt in minoribus ea_.
numens explicajinon poflitshi tcrmini fiduplentur,yelperquamcumque proportio-
nem multiplicenturjproduceriturneceflarib eiufdem proportionis numeri. Exempli
gratia iitpropofita multiplicanda ,& infinitum protendenda proportio fuperparticu-
j eritqueprimus terminusdenominatus inproportione3r&fequens
Jaris fefquitertia
immcdiate numerus 4 erit maior terminus proportionis fefquitertiaqua;fitae,in nume-
ris 3 &4qua:minoribuSterminisexpriminequit. Hanc igitur proportionem fi per
2multiplicesprodibitfecundaproportio. quamfiiterum triplcsproducesproportione
tertiam , & fic in infini.tum Non . fecus fefquiquartam,fefquiquintam ,fefquifextarn
aliafque infinitas augmentabis. ,
Om nes fefquialteri Omnes feiquiterti/. Omnes fefquiquarti
I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI

3 6 12 I 5 18 S 1 2 1 1 6 20 1 24 ;5I roj I5I20J25J30
I [
I J I (4 [ 1 |
I2I4I6I sliolr2 '3 1 <5l 9I12I15I18I 4I S 1 12I16I20I24.
Pro-
tib. 111. De Harmonicorum Numerorum Dotfrina . 8s
Propositio III.
Continuarefuperpartientem proportionem,
DAtus numerusf maiordenominatorepirtium aliquotarum , duai

tot vnitatibus
inproportionenominantur.quotpartesineademproporrioneexprimuntur) da-
bit primam proportionem fuperpartientempropolits fpeciei ad numerum eafdem_>
partesdcnominantem,quiduonumcriduplicati, triplicati,autper quem.uisalium nu-
merurri multiplicatidabunt feeundam,tertiam prOportionem,& fic confequenrer, v.g.
Siquiscontinuaredefiderer proportionerri fuperbiparrentern tertias, habemus hic
duo in proportione nota primum eft vox BI alterumeft ( tertias ) Huic fgitur .
ternario numeroaddemusduo& prouenient s.dico j ad 3 efle proportionem fuper-

tripartientem tertias quaefitam, & quidem in minimis terminis exprelTam hoc ll du- ,
plices,prodibitfecunda huius fpeciei proportio; fi eos triplices producetur tertiapro-

portio, & lic de coeteris, vt fequitur
Superbiparrientestertias. Supertripartientesquartas. Superquadrupartientesquintas.
5 | 10 l IS |
20 | 2S 1 30 1 7 I 14 21 I - | 3S I 42! I 9 ! 18 I 27 I 36 | 4.5 I 54
J
3! 6 ! 9 I 12 I 15 ! 1 8 I
! 4 I 8 3 2 I 1 6 I 20 I
24 I
I
s I 1 o ! 1 S I
20 I 2S I
3o
Propofitio IV,
JProportionem multipiicem fuperparticularem reperire ,
dominatorem partisaliquota; perdenominatorem multiplicis multiplicemus,

SI produ&oque addamus vnitatem, habebimus priraam propolltae fpeciei propor-
tionem Vt fiinuenire velimus omnes numeros proportionis fextupIae,fefquinona;,du-
;
cemus 9 denominatorem partis nonae in 6 denominatorem multiplicis proportionis ,
produdtoque numero S4addemus 1 conflatufque numerus 5 5 ad 9 denominatorem

partisnonaeexprefsedabitprimamproportionemfextuplam, fefquinonam minimis ,
terminis cxpreflam;quam fiduplemusdabunt 110& isfecundam propofitae fpeciei

proportionem & ficininfinitum cos multiplicandofemper hu us fpeciei producetur
,
proportio. Itafiduplam fefquialteram defideres.ducantur 2,quam fefquialtera pate-

facit,in2quammultiplexvidelicetdenotat, producenturqueaddita vnitate s.Quinq.
igiturad2primaefthuiusfpecieiproportiominimisterminisexpreffa,quam Ci duples,
prodibit io&4fecuuda proportio, &ficperquemuis numerum multiplicando mim-
mos hofce tcrminos femper eiufdem fpeciei proportionem produces
Proportiones duple, fefquialtere,
I 5 I 10 l iS l
20 j
25 1 30 | 35 I 4 1 45 j
SO I SS I 60
j
4 6 8 10 12 i 14 16 1 18 !
1 2, 1
j
i
j j
20J22J2+1
Proportiones tripl^ fefquifeptime,

I 22 I 44 66 88
I 1 J 1 10 I 132 l
x 54 I * 76 I
19S 1
1 7 | iVfjai j*28 I 35 ! *2 j 49 \ S6 j
63 j^
Pro-
8<$ ArthMAgn^Confim^DiffonU \\$\ 1
Propofitio V.
Proporthnes muhiplices fuperpartientes inuenire
DEnominatorpartium aliquourum propofitarum per denominatorem prdportio

nis multiplicis propoiltas multiplicetur.ptoduftoque numero addatur numerus
partium ad earumdem partium aliquotarum denominatore & habebis prima propor-
tionemearum ,qua?iueftigantur ,v.g, fi quxranturomnesproportionesquadruplav
fuperoftupartientes vndecimas, duqemus denominatoie partiu.vndecimaru.fci i in
denominatorem proportionis quadrupla;, numeroque produr.0 44 adijciemus 8 nu->
merum 8 otupartiente,Na conflatus numerus 52 ad 1-1 denominatorepartium,habet
primaproportionem quapfitamjquiduplicati dabunt 1 043^22 fecundamproportio
iiem vfqueininrinitum> vtpatet in exemplo .
. .
/. Exemplum ,
Proportiones quadruple, fapero&upartientes vndccimas r
I
52^1 104 I I5<S I 208 I 250 I 312 I
j II j 22 I
33 { 44 i
5S j
$6 I
11. Exemplum.
Proportiones duple, fuperbipartientes tertias
\ 8 1 16 j 24 I 32 1 .4.0 I 48 I 56 I 64 I 72 I 80 I 88 1 96 I 104 I
1 3 j 6 1 9 j 12 j 1 5 ! r 8 j 21 I 24 I 27 J
3Q j 33 j
36 j 39 j
C A P V T II.
De proportionalitatibus
Nalogia fiue proportionalitates ab Euclide definitae in plura generadiuiduntur 5
quarum praecipuas tamen,quas medierates Arithmetici vocant,tres funt, Arith-
metica,Geometrica,Harmonica;*< quamuisde vltima hoe eft tertiapotiifimum nobis
hic agendum fit , vt tamen differentia , qua illa a prascedent bus duabus diftinguitur
cognofcatur.de fingulis hoc loco breuiter traciandum duximus.
Proporrio
ARITMETICA igiturV<tw^/ttfeuproportionalitasfiuc medietaseft, quandotres
jialitas Ari numeri per eandem differentiam progrediuntur, vt hi numeri 4| 7(1 o|i 3/ 6\
vel plures
thl et ics
-j , quorum quilibet mum antecedentem ternario fuperat, dicuntur conftituerepropor-
tionalitatemarithmeticam. Eft autem duplcx, Continua ScDifcreta. Continua_.
eft quando in progrefiione numerorum nulla fit inrerruptio, fed quilibet cum proxime
antecedente confertur, vt fit in paullo antc datocxemplo . Dilcreta autem eft,quan-
do in numerorum progrefiione interruptio Rt , ita vt bini tantum interfe conferantur
non
Lib.lll. DeHarmomcorumNumefWtAm Doclrina. 87
non autem quilibet cum
proximepraecedente, vtinhisnumeris contingir 4. 7 ,8 1 r, 30
33 nam eadem eftdiftcrentia inter binos 4.7 &8.11 &
30.33 nonautem inter^.z &
,
7.8&C.
GEOMETRIC A proportionalitas fiue Medietas cft, quando tres, vel plures numeri
eandem proportionem habont,atqueh.tcproprieproportiohalitas, fiueanalogia dici-
tur,lupradirta vero improprie cum non fiteadem femper interearum terminospro-
,
portio, itavtrecliusMedietatesdicanturproprermediostenninos ,qui certa quadam

rationc inter cxtremos interijciuntur, vt hi numcri 2 4.S.1 6.quoniam quilibet ad fuurii
antcccdentcmeandemhabet proportionem duplam, conftituuntproportionjlitatem
geomctricam Eftque duplex etiam Continua fcil.
. &
difcreta s Continua cernitur in
iam a"atis numeris;D'fcreta autem in hifce fex 2.4.12.24.30.60 bini enim rantum fcm-
perduplam inter fehabcntproportionem, nonautem quilibet ad proximum ante-
cedentcm
MVSICA fiueharmorrica proportionalitasaut medietaseft , quando rresnumeri Mnficapro
taordinantur, vteadem fitproportiomaximi adminimum, quaj differentiae inter portio
?
rhaioresduosaddiffcrentiam interduosminores, vt hi tres numeri 3.4.6 quoniam_. '^
cadem eft proportio maximi 6 adminimum3 qusdifferentia inter maximum 6 &

mcdium + nimirum numeri2addirtcrentiam intermedium 4&minimi 3 id eftad i
Cum vtrobique fit proportio dupla > conftituunt proportionalitatem fiue medietatem
muficam aut; harmonicam ; proportionalitatem vero hanc harmonicam effe inde_->
,
patet,quodtresprincipalesconfonantias, diapafon.diapente, diateffaron exhibeat. &

Vt in hocexemplo6 ad 3 diapafon,6 ad + diapente,4deniquead 3 diateffaronrefert.
Idcm de reliquis ftatuendum Sed iam ad particularia proportionalitatis harmonicae
.
procedamus
Propositio \,
Tres numeros in proportionalitate barmonica reperire
INnueniuntur tresnumeriharmonici ,ex quibufcumque proportionalitatis arith-

tribusnumcris.hoc pacTro.Primum terminum duc in fecundum,& tcrtium,
roetica;
& fecundum iterum in tertium, habebifque quxfitum, vt fequitur
Sintitaquetresnumeriarithmetice proportionales 1. 2. 3 exhiseruerevelistres &
harmonice proportionales,- duc 1 in 2 &
in 3,prouenietque primus, fecundus termi- &
, nusproportionalitatisharmonica 2-3 Si iterum 2arithmeticum terminum duxerisin
teitium,2 in 3,-prodibit 6, tertius harmonice proportionalis, vt fequitur 1 .2. 3 Arithm. 1
Aliter mcdium tcrminum Arithmeticae proportionalitatis duc in extre- J2.3 .6 Harm.

mos, &prodibunt extremi termini harmonici, extremi vero arithmeticsin fe du&i
procreant medium harmonicae , nH Arithm. |
Vtinadduftocxemplopatet |; j\6 Harm.

.
Hinc patet cxtremos terminos proportionalitatis harmonicas, atque adeo , & difte-
rentiaseandem habere proportionem quam extremi arithmetics ex qua orta
,
eft . ha-
bcre vt ex adduclo exemplo patet
i
Arith. 1 1.2.3 1 3-7. tt 1 4. 6. 8 | 10.60 | 100 propor.
24.32.48 600.1000 6000

Harm. l_ 2.3.6 J2f. 33. 77 | | I
propor.
Pro
88 Artts JMagnt Confoni $$ ,
Dijjfoni
Propofitio I I.
Datis quibufuis duobm numerus medium harmonki

proportionalem ajjignare.
IMter qupfuis duos numeros datos inuenics medium harmonice proportionalemj

hoc pafto.Numeru,qui fitexdatorum numerorii diflferentia duc in corum mino-
re,& partire produ&u per eorudem fumma^qtiotumqjminori adde.conflatus enim nu-
meruserit mediusquaefitus; fint v.g. propofiti duonumeri 14 &6o,vt habeaturme-
tlium haimonicum,duc eorum difierentiam 45 in minorem 1 s& numerum produ&Q,
67 s partire per 75 eorum fummam Nam Ci quotientem 9 minori i s adijcias , con-
.
flabis medium terminum 24. hoc exemplo, 1 5.54.60. Eundem medium re-
vt patet in
peries, fi eandem difTerentiam 45 ducas in 60 minorem &
produ&um 2200 per eoril
fummam zsdiuidas, quptusenim36 exmaiori cpdemptus,relinqueteundemmcdii
terminum 24,
Propofitio III.
Datis duobus quibufuisnumeris tertium terminum harmonici
proportionalem ajjignare.
N Otaprimbhancoperationem, non femperfieripoffe.quandoautem idfieripof-

fit pulchre ipfa operacio docet, hoc pa&o . Numerum ex vno in alterum ge-
nitumpardemur per numerum qui relinquitur , fubtra&a amborum ditTerentia ex mi-
nore terminodaraj quotiens enim erit tertius terminus vtroq,- dato maior, quem quae-
rimus. Quodfiquandoquediuiforreperiatur effe o,- vel quando amborum differen-
tiaexminore terminofubtrahineqmt impoffibile eft datisduobusnumerispoffeter-
,
tiummaiorem adiungiinproportion 3.Iitateharmonica. Rem exemplodccJaremus.

Sjntduoterminiminores 12. 16, diuidemusnumerumex eisprocreatum 192 per 8,
_ ,
Quando
qui numerusrelinquitur ,fiamborum difTerentiaêxminori i2detrahatur .
*"-%, Quo-
4 n- i 7
i-
aatiTduo- tiensenims^cumdatis duobus hanc harmonicam proportionalitatem_,
conitituit
bus nume- 12.16, 24.C. 24eiufdejn tertium lerminumquxfitum . Hancextcndemus, fiadduos
harmonice
oumeros 16. 24- tertjum adiungamus nimirum diuidendo384numerum cx i6in24
illis faftum.per 8.quinumerusremanetfaftafubtraftionedifTerenti_amborumqua;eft 8
pro-
portiona-^
exmaiori i6.inuenietur enim numerus 4?. ftabuntqueitanumeri 4harmonicepro-
pofsit , & portionales 12, 16.24.48. Si veib attentauerimus hifce adiungere alium maiorern_.
qujdono. fruftralaborabimus.NamdatisduobusvItimis24. 48 reperieturdiuifor efle. o. Quod
fi quis proponat hofce numcros io.ia.adiungeturillistertiusvtroque maior. 15. Ad
hos veroduos 10,11. apponetur tertius 12. Etadduos 90.99 tertius 110 ; at vero
ad3-6.nullusadiungipoterit,quiadiiferentiainterambos,qua; eft 3 demptaexma-
iori3 relinquet o. Vndefequiturcum dati numerihabuerint proportionem duplam ,
illistertiam proportionalem adiungi nonpolle, quiadifTerentiaamborumfempereft :
minoriterminosqualis. Cum veronumeridatihabuerintproportionem duphema-

iorem Minime quoque tertius harmoniee proportionatis maior illis quia difTerentia
,
.
amborum tunc femper minori termino rnaior eft, vtproinde fubtradtio fieri nulla fatio-
ne poflit . Vt Cx dentur duo numeri 3 . 7 quorum proportio eft dupla fefquitertia,ma-
ior videlicetquam dupIajvidesamborumdifTetentiam^maiorcm efTe 3 minore ter-
mino Quare illis aliquis tertius adiungi non poterit Patet igitur ex his,vt datis duo-
. .
bus quibufuis numcris tertius illis adiungi poflit harmonice proportionalis, necelTc cf-
fe,
Lib. 1 II. l)t Harmonicorum Kume/orum DoBrina . 89
le , vtdati numcribabcantinterfcproportionem velfuperparticularcm vel fuperpar-
tientemduplo minorem_,
Propofitio I V.
Datis duobus numeris quibufcumque tertium vtroque minorem in
proportionalitate barmonica reperircs
NVmerum ex vno in alterum produftum partire pcr fummam cx maiori dato &
amborum difFerentia colledamiQuotiensenim eriris,quiquajritur. Vtfide-
turduonumcri6. 12. Si 6 in i2faftum per 18. fummam
diuidamusnumerum 72 ex
ex 1 2 , & amborum differcntia 6. colleclam
rcpericmus^ tcrtium minorcm vtrique
i
illi proportionalem. vt hic cernis^ 6. 12. Hanc extcndcmus regrcdiendo verfus mi-
nores numcros, fiduobus 4. 6. minorem tertium, 3 adiungemushoc modo 3.4. 6.12.

Hic autem ternarius numerusinucnitur, diuidendonumcrum 24 fa&uro cx 4 in
6. per 8. fummam vidclicct ex 6. &
amborum differcntia 2 collcclam . Eodem modo
duobusminoribus3.4.adiungeturtcrtiusminor2 , Atquc fic decrefcet quslibct
analogia harmonica continue in infinitum_i , ~ r
GOROLLARIVM.
PAtet ex hifccadmirabilisquaedam trium proportionalitatum proprictas j Primo p ropr ;etj s
cnim Arithmeticaaugeturin infinitum ,fcd non in infinitum decreicit, harmo- proportio-

nal,tatt,m '
nica contradecrefcitininfinitum, nonveroin infinitum augeripoteft ; hoc cft vt pri-
mus, fecundus ac tertius fint harmoniceproportionalesj itcftcundus tertius & qaar-
,
tus; item tcrtius, quartus & quintus . Gcometrica vcro augetur & diminuitur in infi-
nitum_j.
C A P V T. III.
De Logifhca Proportionum
RAtionum compofitio fiuc Logiftica,nihil aliud eft, quam algorithmus proportio-
num, quo vna vidclicctproportio alteri additur vcl demitur , quoue intcr fi__>
multiplicantur& diuiduntur datsproportionesihabctquc 5. fpecies quas totidenu.
propofitionibus expcdicmus
Propofitio I.
Proportiones interfe tddere .
ADditio Rationum eft Inuentio numerorum duorum, quorum adfe inuicem ratio datas
rationes compleffitur. Itaautcm praxinaufpicare Ordina datas rationes in_
.
terminisnumerorum minimis, deindemultiplica terminosantecedentcs intcr fe ,&

componeturexduobusantecedentibusvnum antecedcns. Similiter, ex multiplica-
tioncmutua terminorum confequentium conflabitur vnum confequens. Hino pcr-
fpicuum eft, additioncm rationum a multiplicatione fragmentorum vulgarium non_*
M diftare;
90 /_W Magn< Confoni, (^ Dijfani
diftarc V, g.iaddcnda ratio,qua; eft inter 1 6 & 6 ad rarionem qux eft inter 1 8 8
fit , ,
I2.afl~umptisrationumpropo(icarumnumerisadminimosprimo tcrminos reduftis*

cruntproportionis 16 & 6 minimitermini 8 & 3.quosfupenorilococolIocabis.i8 vc-
xbSc i2minimi terminierunt 3 &2.quosinferiori locoponas ,vtpatet ~7_~* de-

jndefupenoribusinfedu-tjsprodibunt z4.Sc inferioribus in fe du&is prodibunt 6.fta*
bitque excmplum fic ;
^- ductiinfe faciunt {" hoceft

3, 2, U 1 t
q a
Sint iterum, vt Muficisrem applicemus fcfquialtera, fcfqui- , S
_ 3

co
ditorms &femiditonusaddendi. ira ponatur proportiones vtc
a
Jatere vides. Duc igitur maioresterminosin fe vt3 :n ^faciCit , .2 o
'rt
_
j2, &ha:cin sfaciunt 60, &haecin 6faciunt 360 Summarru. .
ad
e E
maiorum terminorum iterum duc minorcs terminos in fe_>,
;
3 fefquialtera 2
îo 3 faciunt6 , ha?c in4faciunt24,haecin s.faciunt 120. mi- 4 fefquitertia 3
norem terminum proportionis habcbifque 360 ad 120 tri- .
5 fefquiquarta 4
plam proportionem videiicet confonantiam diapaion cum_. 6 fefquiquinta 5
diapente_
Pendet fundamentum huius operationis a Propof. V. Lib. 360 tripla 120,
VIII Euclid. vbi inquitplanos numeros ad inuicem habere ra-
tionemcompofkam ex Iareribus Exempli gratia_ , .
duo fequenfia re_angula oblonga nobis referant O

duos numerosplanos, in quibus euidenter apparct _
alteram rationem exemplinoftri prioris qu eft in- , j
fer 8 & 3 efficere Iatera quadranguli C B & CFj

. - . .
alteram vero qus eft inter 3, 2 latera quadran- I &

guli AC
& AD. Clarum igitur eft etiamaream_> 1 .
maioris redtanguli C E qua? eft 24 ad aream minoris 2.4
re&anguli AF. qua? eft 6, rationem habere qua-

~
druplam ex duabus rationibus compofitam.' Item, Ai -D
j-ationcs 4" ^ "7 addira, efficiunt hoc eft at
Ergo rripla conftat ex fefquialtera & duplai/."
_J
3
gic
;
* & -22 conficiunt quadruplafiue difdiapafon . 1
IV J
Propofitio I I .
Rationem a rationefubdacere .
. * o_jri0cro__f
f_T Ic demonftratur quando ali* rationes ab ali/s auferuntur qua. rationes reftent
XI
,
& *Sd]ri tum demum pofe^cum ratipjf.es quas fubducenda. fimt minores fue'- ,
rint ij s, a qmbus
fubdu&io, aut faltem i/fdem a_quales : rei enim natura non fert
fit
id ,
quod maiuseftfubduciexeo,quodminuseft Qua_veroratio
, maior,qua_ minor fit,
denominatores earum deelaraqtifacil. enim eft iudicare rationem
dupl .m maiorem
e|e fefquialtera, &
rurfum triplam excedereipfamduplam,&c, opusautemfubdu-
-Vionishuius facile eft
? &
partitipm>artium per omnia fimile . Ci rationem a Nam
quo nen debet fubtra_ho,partiarisper numeros rationis fubtrabenda*
, confedtum ha-
beb^negotfumVvf fi ratio fefquialte.a 4- fit fuhdwcenda a dupla A partiens^pej

&elU
Lib. II 1. De Harmonicorum Numerorum Docirina . 5,1
J_ & elicictur -t fefquitertia ratio,feu quod idem cft, fi diapente _ diapafon fubtrahas
rcmancbit necelfariodiateiraron, vtinfequcntibus fufius dcclarabitur. Sic fi fubdu.
xeris a ratione quadrupla -7- rationem fefquialteram "f>relinquetur ~ ratio dupla fir
perbiparticns tertias . Sit iterum fubducenda fefquitertia _ fefquialtera
; ponantur
propofitiones, vt fequitur
DecuiTatim igjtur eas inter fe multipiica , & prodibunt 8 i Sefquialtewi
J - * -jl._-_LC_cl
ad 9 fefquioitaua propcrtio, in qua tonus confiftit Si- .
cuti igitur additio proportionumfimiUs eft multiplica-

tioni fraftorum, iic fubdii-tio ijmilis eft diuihoni fradto-
rum . Examen denique vcr.xfubductionis certifllnium 4 Sefgu itert.
3^
eft,firatio relidtaadfubduclam additararionem, inftau- 8 SefquUwftaua . g fiuetonus
rct eam , & qua fubduila fuit
Propofitio III.
Rationes multiplicare
STatueordine numerosrationismult^plicand* toties,quotiesnumerus multiplieas

omnes antccedentes inter fc, ofFercnt
continet vnitatem; ac deinde multiplica &
fefe antecedentes rationis quxGtae . Similiter etiam.inuenitur confcquens.ex mutua
confequentium multiplicatione; v.g, mulfpfcaturus rationem fefquialteram per 3.
ponc ter ordinc hoc modo J_ ' j_, ia duc tria in fe fiet 9,qu rursu in 3 duces,pro-
dibitque rationis quxfitx antecedens. fimiliterduc 2 in _ fiut4, quae iterum per 2 mul-
tiplicata, producent 8 quafitJE rationisconfcquens Sefquialtera ergo ratio multipli-
.
cata per 3 feu tercollecta , conficit j__ triplam fupertripartientcm odlauas . Hoc mo-
do fi rationem duplaueris _-i. duplam fcfquiquartam conficies.

Hinc manifeftum cft, quod rationcm aliquam duplare nihil aliud llt quam nume-
rosrationis minimos.vt dicr folet.quadrare; & tnplare idem quodcubice multiplicare,
&multiplicarcper 4 non aliud,quam terminoru numerosquos vulgo vocat Zenficefi-
cos fiue quadrato-quadratosquasrere. Et vice verfa,rationem mediare nihilalitid eft,
quam ex numeris eius radicem quadratam quaererc; &
partiri per 3 idem quod ratio-
nem eiuscubicam inuenire; & per^fecare, nihilaliud fit, quam numerorum rationis
datse radices Zenficenficas fiue quadrato-quadratas caperc Exempii gratia duplam
.
fefquiquartam mediarc eft ex 2 V inuenire radicem quadratam, quae eft 1 V a qua de,
nominaturratioemergens, nempcfefquiakcra Atque bancmagnum vfum in mul-

.
tis exemplis habere reperio, quo magismiror, curplei iquc qui de numeris erudite fcri-
fcrunt, multiplicationem diuifionemque rationum , reium naturam non admittere_>
prodiderint. Sedhiforfan excufari poterunt, quod non adnumeros,fed ipfam na-
turam rationum refpexerint Vt enim plumbu.m,ftannum,aurum.fimilefqucrerum
.
fpccies non multiplicant.fedper numeros adhaerentes multiplicantur ; ita ratio noiu.

per aliam rationem, fed per aliosnumeros mulriplicaturjat verb partuiorationii tum
pernumeros, tum peraliasetiam rationes perficitur Quoniam veio earesomnino
:
requirit non tantum modum inueniendi radices numerorum quadratas & cubicas,-
fed &cenficcnficas,ccnficubicas,cencenficubicas, cubocubicubicas, &c. ne
aliquid
quod non abantccedentibusdependeat ^&fequcnribuspraeceptis conferat ,dicere_>

dcprehendar , idco totam hanc dc mcdiatione algcbraica materiam proprio operi, vi^
M 2 delicct
pi 4ytis MjtSffg Cottfeni, Difonl M
Arti combinatoriardeftin.uimus . Scd cxempia modo multiplicatiomsA diui-
delicct
proportiopum fubiungamus
;
fionis
Propofitio IV.
Multiplicare proportiones per numeros fraHos
itague multiplica proportionem per numeratorem iuxta regulam paulb

PRimb
antetraditam. Secundo cxproduftofa&oextraheradicem, qualern dcnomi-
nator minutia? repraefentat
Exemplum
Vltinlicaturus iitur _!i- per _L; primo cubices proportione propofita duftis in fe
Xvl 8. 8 jjLcubicS U numeratoribusqua t&eaorniaatonbusprodib-i t "__*_ .Hoc
perafto ex vtroqjtermino radix quadrati quadratica eduifta dabit JZ_ radice quasfitam.
Ideo autem qusrimusradicequadrato quadrataquoddenominatiirideft^refertradi-

cemquadrato-quadratam,2vero radicemquadratam , 3 repr.^fenrat radicem cu- &
bicam, vtinprogreffioae Cofltcafatisfuperque demonftrarur
Propofitio V.
Vroportiones fiuerationes diuidereper proportioms
Slcuti numeruspalmorumdiuiditur, velper numerumpalmorum, velper nume-

rum abftraclium . Sic proportio diuiditur vel per numerum abftra_r.um_.
,
velperproportionem . Quandoproportiodiuiditur perproportionem, tuncin quo-

tienteprouenit numerus, &nunquam proportio, dum enim qusro.quoties proportio
diuidenscontineaturinproportione diuidenda, prodibit neceftario quotiens , qm pro.
portio dici aon poteft dum verb prpportio diuiditur, pernumerum abftra&um , tunc
.
femper prouenit in quotfente proportio Sed ad rcm . .
REGVLA I, Ita igiturproportiones per proportionespartire, fubtrahe propqrtionc

diuidentemaproportionediuideada, donec veKuqualitasoccurrat, ve! genus propor-
tionummuteturjcolligiturautemquotiensexvnitatibus illis, quibus fignantur viccs
fubtra&ionura i nam vice vniufcuiufquc fubtradtionis ponenda eft vnitas .
Exemplum de oceurrente <equalitate
Volo, v.g. diuidere ___. pcr __ id eft per fefquialteram proportionemj fubtrahemus
diuidentem a diuidenda proportione tam diu donecaequalitasoccurrerit > fedrem_,
exem plis declarem us
Prima fubtraftia 3 -
6+
facit
i9Z
feu 32
-'*
'
Secunda fubtra&io
3

32 facic
9
- fetj -;
I(*
Ter-
Lib Tll. De Harmonicorum Numerorum Doflrin* .
93
Tertiafubtradio 1
3
*1 facit
16
48
feu
z
l
8
2 27 r 54/-, 9
Quarta fubtra&io *1
*r facit feii
.

3 24. 4
Quinta
fubtraclio
2
facit
12
feu
2
4
6
Sexta fubtradio
3 r .
facit ecce xqualitas
Quandocunque igituroccurritfcqualiras, fignum eft,proportionemdiuidcntem_j

numerare diuidendam proportionem prascise ; & efle diuidcntem proportionem par-
tem aliquotam pioportionis diuidenda:, cumautem 6fafta fint fubtraftion.es, erit 6
quoticnsdiuifionis.
Aliud exemplum vbi tqualius non occurrit

Vandonon occurritxqualitas, fcd genus tantum fuerit mutatum, fignum eft
Q proportioncm diuidentem
diuidendam non numerare j fint,v.g. diuidenda
efle partem aliquantamdiuidenda proportionis, &
___. per 21
Primafubtraclio -8 - facit $& feu -K

l6
27 iz
1
_>. 1
. 1
-
,
3 +5 6 ~~ *'
Secunda fubtractio
27
15
16
facic
+32
fcu

2
- -1 11 - .1 . 1 ... .
Tertia fubcracTrio facit

feu

27 2 H 9
Vidcshicgenus efle mutatum prouenit enim proportio minoris ina?qualitatis,

quaretcrtiafubtraftio fieri non debmt Quia ergo dus fubtraftioncs fafta: funt,
.
idc6quotiensfacitzremanfitaucem X, eftque illa proportio tertia pars diuidcntis
proportionis, ideo totus quotiensfacit 2 Eft igitur proportio dupla fcfquitertia intcr
i*7*r>7
ia T'
REGVLA II. Proportioncsverbperintegros numeros itadiuides. Extrahe de
vtroquetcrminoproportionisradicemillam quam diuiforretulerit, vt ^diuiu per 2
facit 11
iterr. -!! diuifa per 3 facit *.
. Item iiuifa per 6 facit -
III. Pr^portionesdeniqueper minutiasfiuc

numeros fraftos ita diui-
REGVLA
des Permutd terminos frafti diuidentis , operare iuxta regulam multiplicationis &
-Uponeigitur quater
fuperius datampcrmimerosfraftos,v.g.volo diuidereifper
hac proport.one(vt vides repetitioncm >JL i7. >J- if)qu*

deinde in fc dufta dabunt S^
dcinde qusrc radiccm cubicamdc
vtroque terminoproportionis faftae propter^ qui
charafter eft rad.cis cubic*; prod.bunt i itaque JJ. dmifa per _L fac.t
&
CA-
4 .;,..-. Artis Magn* Confoni^ & DiJ/oni
C A P V T. I V.
Dc Irrationalibus numeris
C i
r
Muficafepementiofiat irrationaliumnumerorumquibuscofo-nanti^ di-
Viti in
vifumfuit ad omnimodam harmonicarum.rerum inteiligentiarrij
midientur ,
hoc loco, antequam vlterius progrediamur, eas declarare, & fimu! modum eas adde-
di, fubtrahendi, multiplicandi, diuidendi, fubiungere_>
Sunt igitur omnes illaeproportiories rationales ,qua; terminos habcnt commcnfura- I
biles Quae autem tcrminos habent incomenfurabiles, funt irrationales Vnde quilibet
, ,
i
tmmerus medialis ad numeru rationalem habet proportionem irrationale. non tamen I
omnis medialis ad mediale, quia v* Q6- ad v* Q24. rationale proportipnem haber, fcil.
dupla. Quandocunqsvero terminus proportionis irrationalis, mit irrationaiis, tunc ne-
ceftc eft reliquu terminum eiufciem propOrtionis etiam clTe irrationalem Atque iftij .
notiora funt, quam vtexemplis indigeant.

Sunt autem proportiones irrationales minutiaeproportionum rationaIium;vt /Q6.
ad /Qjteftminutiatriplas proportionis; Eft enim dimidia pars triple (lue diapafboJ
diapente. Sic 6 ad /433 efttertiapars diapafon, fiue duplaeproportiot)is,v.tpitec
Quidi7fi- etiamexregula, quasproportionesdenorainarÂocet.fcilicetdi.uifotermino -raiort-
gmim <k- perminorem,denominaturip(aproportioabiHodiuifionisquotiente,-vtdiuifo /C432
per6,feuper v" C 216, produciturquotiens v"C2. fighificatque binariusduplampro-
portionem fignum autem v*radicale fignificat terriam partcm nominat.e proportio-.
,
j:
njs. Seddehifcefufiflimein Algebranoftra_j.- i
Vnde propofitisnumerisratiomdibusquibufcunque, fi vtroquetermino prsrigatut
iignum V radicale quadratorurru mox erit illa proportiofqu* erat inter illos duos nu-
merosrat!onales^diuifainduoaEqualia,aIteraqiieparsdiuifionisiIIiuspernumerosil-
k)s ficreprsfentata; vt 3 ad 2, facitfefquialteram . Sed / Q 3 ,ad v* Q2. facitdimidia
parrem diapente fiue feiquialter*. Etfic fimilia intelligendafunt de fimilibus.vt v*C 3
ad v* C 2 facit tertiam partem diapente fiue fefquialtera; 5 Sic v*Q_Q3 ad VQQ2T
quartampartcmfaciteiuidemprpportionisfefquialters. Gc v*fs3ad /fs^facit-y CeC-

quialterae,& fic deinceps, vtfacile fit, dare proportionem irrationalcm medialium, fub
quacumque petita denominationc , ficuti facile eft propofitam proportionem deno
minare. Vt (i danda fitfextaparsproportionistriplefupertripartientisquintasjtunc
fecundum quoticntem(qui denominatproportionem ipfam, videlicct 3 )inuenio ho- t
[
fce duos nUmeros 8 s;hifceergoterminisinuentispr.ieponofignum medudium fextae

fpeciei, videlicet v"QC,vt v*QjC 8 ad v*QjC s. quae eftfextapars tripla; fupertripar-
tintis quintas quasfita
Ccetcrum Algorithmus proportionum irrationalium cum ijfdern fex regulisinnita-,
tur,quibus algorithmus rationalium,nihilhicadeuminteIiigendurn aliudrequiri vi-
detur, nifi exempla quae breuitcr hic apponimus
-
Lib. 11/. De Harmowcorum Numevorum Doflrim . $$
Paradigma Additionis. Paradigma multiplicationis
Paradigmaiubtraclionis Paradigma diuifionis
6 9 /0^8 9 9 VQ18
,
* 1
ab remanec ve 1 dimidiata fac VQ vel
VQz i z
yoil z _
iVrtf aduerte bic Leclor quod ha&enus de numerarum proportionibusfolum quafiin ab~.
JlraBo egerimus ; deinceps vero infequenttbus Capitibus buius tertij libri, qud rattone adfo-
not harmonicos applicari dibeant prxfatx proportiones per Algorithmum muficum, often*
demus
C A P V T. V ,
Dc interuallis harmonicis-
INfonoharmonicoquinquepotriTimurn confiderantur. I. Vocisftatusfeu tenfio,

qux eft & grascis ?*ts dicitur, iuxta quam vox aut chorda in tono ad canendumv
,
aptoconrtituitur. Vocisintenfiogra:ce sw.j_-*, fimouetur agraxii adacutum_.

II.
III, Vocis rcmifTio W,

fi videlicetabacutoingraueprocedit: IV. e.xintenfione_A
nafcituracumen. V. cxremifiionegrauitasnafcitur
Atqtic cx hac (bnorum miftura nafcuntur interualla diuerfa feu JWV~t_ ita vt in-
teruallum nihil aliud (it, quam acuti fonigrauifquediftantia,in quorum notitia totius
Muficx negotium merito, vt in decurfu operis videb:tu>-, confiftit neque enim Mufi- .
ca , aut Harmonia fine huiufmodi interuallis cohcipi vlla ratione poteft

Diuiditur autem omne interuallum in Concinnum cV Inconcinnum Concinna , .
grxce.uwM vtifuntadharmoniam apta, fic inconcinna bp-uT ad Muficam inepta

funtinterualla.hsc tamen Muficusconfideratexaccidente,vteareijciat; illa per fe,
Vtretineat, vel inconcinna perconcinna emendet
Iterum Concinna funt duplicia. quasdam funt confona.qusdam diflbna; Confona_f
funtqu;tfuauemauribus affundunt concentum,DifTona quas ingratum exhibent,mu-
ficistamen numcrisaptum
Suntautem iuxtaNeotoricorum placita 15 interualla maiora; minora 5. Maiora

.
funt illaquscx tonismtegris.&femitonijscomponuntur; Minorafunt, partes toni, &

femitonij; De maioibus intcruallisprimodicendum ; deinde de minoribus Ma- .
ioraitaqueinterualla numerofunt 15. Vnfonus fquem tamen nos vejutiprincipium ,
tantum intcruallorum ponentes,ab omni toni grauis acutique diftantia reijcimus ) To-
nus , Semitonium mnius Ditonus , Semiditonus , Tritonus , Diatejfaron Diapente Se-
, , ,
midiapente , Semitonium c*m Diapente , Ditonus cum Diapente Semiditonus currt^ ,
Dm-
95 ^y/rt Magnx Confoni , (J5 Dijfoni
Diapenle, Diapafon , Semidiapafon . Rcliqua rerb interualla , vt diapafbn cum dia-
penteBifdiapafon , &
fimiliacompofitacum eademfintcum fimplicibus,omittimus,
Verum iam vniufcuiufquc interuallum , vt declaremusordopoftula.e vidctur.
Vmforws. VNISON V$ eiufdem vocis repetitio omnis intenfionis aut remilfionis incapax
eft
eftque in Mufica idem, cjuod puotum in Geomctna,in Arithmctica vnitas, in cireulo

centrum,ex quoomnesreliqu* confbnantiarum fpecies cmanant. Eftqueprimafo-
jiorum permiftio inter eas, quas fenfus apprchendit, &
ab aequalibus fonis eiufdcm in-
tcnfionis , auttoniproucnit,gra:cis /<rV*""; Quodautem haecomnium fonorumfit
cognitufacillima, idmanifeftoconftatargumento,- quia multb facilius eft eandem_.
autffqualem , quam diuerfam,autiHsqualem vocem perfonarc i Hanc omnesRu-
flici conficerc noruntj hac omnes vtuntur pueri, &
puellae in chorcis ipfa natura ducc.
Denique hanc omnes etiam cantandi peritia dcftituti afTciftant , haec confiftit in pro,-
portione aequalitatis, feque habet, vt i ad i.\z ad2.|3 ad3.l4ad4.lvt fcquitur.
Examinato vnifono, iam ab interuallis imperfcftioribus ad per-
CJjtJi To-
feftiora veluti per gradus quofdam tonice progrediamur
turprimoloco TCKnVS ,qui nihilaliud eft,quam interuallum..;
Sit igi- . 1
*&
ssfit ? rnuficum quo voxquaspiam mouetur de proxima quaque nota_
,
in immediate proximam afcendendo vel defcendendojveluti ex vt Vnifonus.

in re . vel ex re in */(demptis tamen mijk fimul conncxis.has enim
voces non faciunt tonum, fed mintisquam dimidium > At diuifa: intcr fcj aut cum alijs
connex* tonum nonminusfaciunt , quamaliae; vtmicum re,Scfacumfol.) Hanc
Grjecireprajfentabantperduas quaslibet chordas , exceptis i;'s chordis qua; femito--
nium minus referebant, vt poftea dicettir Confiftit autem hoc intcruallum in propor-
.
tione fefquioftaua,fequc habet vt <? a.d S.conftatquc cxfemitonio maiore & femitonio
medio,quod fic demonftramus; ponantur formae femitoniorum minimis tcrminis,vr m
fequitur is 16 Sem.ma,
13 s. Sem.mi. deindemultipiicafuperioresnumcros
128 infcriores inter &
fe , & produ&a diuifa per minimum diuiforem vtriq,produftocommunem , relinquet
in quotiente 7- tonum maiorem quaefitum ; fiquidem tonum maiorcm confideremusj
iiver6minorcm,ispropoitionemhabebitfefquinonam,fequehabebit vt 10ad9.com>.
poniturq.cxfcmitonijsduobusmaiori&minori.Qijoditaprobatur 16 15 Scm.maius
eii forma femitoniorQ fit vt hic elatere patet;multiplicai 6 pcr s.& J7"
"^TSem.minus r
as per 24,&produftadimidia vfqj ad minimos terminos, & prodibit - tonus

nfinor quajfitus , Notis muficis fic exhibetur
Tonns fecunda perfe&a proport fefquio&aua? ,

.
Tonus Tonus
- _-_e__a Tonus Tonus
?9EE.:
44.-_-3 gtt: 5IL ss
22_-
..3-E5 :
_ -_____.
vtre remi femit. fafol folla-
- .,
oemitonui
.. II.
r r
SEMITONIVM MINVS
._
minusqmd proportione fefquiuigefima quarta confiftens,
/nii
fiuefecundaimperfecla:eftinteruallummuficumin_.
j
&fehabetvt 24 ad zs. quo vox mo-
uetur ex%mi in fa interuallum autem hoccc tanti momenti efl: , vt fuper id veluti bafim
& fundamentum totius Muficae amplitudo &
varictas inniti videatur , vt fufius in fe-
quentibus probabitur. Exprimitur autem hoc interualluma graecis in tetrachordo
**raper hypate &
parhypate,in tetrachordo verb /'>>/'*" pcr peramcfen triten &
In tetrachordo tf,rf Htf' per chordam neten fitgtvypiw' &
chorda triten hwt!&y.i& qu
omnia
Lib. 11 1. Ds ftarmonicorum Numerorum Doftrina. 97
omnia in fequcntibus fuse explicabuntur . Semitonium minus notis Muficis ita ex-
primitur.
Semitonium minusfiue fecunda minor
fcfcpz
fcjaz
mi fa mi fa ii mi fa mi
III. DITONVS fiuc tertiaperfedalnteruallum muficum eft confiftens in propor-

tionefefquiquarta, fequehabet vt s ad4, quo vox furfum veldeorfum abvnilbooper Ditorjns.
duos tonos recedit , dicitur etiam tertia maior,vel tertia enharmonica, componitur ex
tono maiore & minore quod ita probatur,- ducantur proportiones vtriufq.roni in (e, &
comunis vtriufq. produdli diuifor minimus rclinquet in quotiente __ ditonum quasfitu
vt vidcs ,-Hanc tertiam& Recentiores con- 90
tra Pythagoraeos ratione&experientiacon- 9 IO
>3 communisdiuiibr
fifi introduxerunt , quo interuallo diftant
chordae netc & paranete in enharmanicogenere. Chara&erem eiiis inArithmctica_j

mufica ftatuimushunc Il.notifquc muficis ita exprimitur.
-*, '
Ditonus -*a
^&mm fa la fa la la fa
E?E
U fa
-
IV. SMIDITONVS fiue Tertia irnpeifefta aut tertia minor trihcmironum minus,
tertiachromatica alijfque pafiim nomin ibus appellata i Interuallum muficum eft, quO Semicrito-
voxabvnifono furfum veldeorfum receditpertonum &medium, fiue femitonium.,. nus quid ?
minus.coniiftit in proportione fefquiquinta & fe habet vt 6 ad 5. conftat ex tono ma-

iorc &fcmitoniomaiore. quodprobatur, Ducanturform.^ toni maioris & femitonii
maioris in fe, &produfta per communem diuifbrem minimum diuifa , relinquent in_.
quotiente ~ vt fcquitur : Eius du* funtfpecies ex re in I 9 8 tonusjuajor . . .
/a.SieK mi inJbl hac confonanria feparantur nete &

.
,6 ,iS fernitbniQ maius
paranete chorda in gcnere chromatico Expnmitur 120 femiditon. ~~
. x
++ '
hiftx notulis. diuifbr

-
5 femidit.intcrm.
radicalibus,
Semiditonus fiue Tertia Mimor 1
:$
==__*
re fa mi fol fa .. rc . fol mi
, Y-
^ÔNVS fiue Qyarta maior, quartadura &
generi diatoriicoprorfusincp-
ta 5 lnteruallum muficum eft, vocem per tres tonos intendens aut rcmjttens
dicitEr
Tritonus
q ?a
tntonus
8 .
Mth M*gn* Confoni, g Diffoni
gus
quod ex tribus tonis conftet, conliftitquc
in proportione eft 4 5 ad 3 z
tritonus co
notis muficis ita
cxprimitur
Tritonus
in molli

.4=*-
3rt M--J
It--
fa mi roi fa
fiucQuarta^qu*&tetrachordum,numeiLksepitritus,naini
U W
<r
-
-m DIATESSARON
&primaharmonia dicitur;compon.tur ex tono
.ttkconfonantia, primafymphon.a,
femitomo maiore.probatur vt in prscedcnrb fadu eft.lnter-
maiore & tono minore,&
& femitomum mmus furfum & deorfum
Srn muficum vox pcr duos tonos
eft, quo
& vno femitomo .confittitque in proport.on^
mouetur Gonftac*nim duobus tonis
'
muGcae An.ma ; fyftematmn omnmm bar-

.
Squrtertia, feque habct, vt + ad 3,

totius
diremptrix; ita muficis notuhs expnmitur

itimmm

..:-.. OiatelTaroniiuefQuarta.
munrmminteruailumeft, quovoxabvtu-
"*"VTT TjIAFENTE fluc Qainra-pwftfta
Dhpente. JL Jfcendcndo vel defcendendoper 3 tonos femitonmm minus qu.bus conftat &
ner tonos maiorcsW vnum mmore cum femitonio maiori mouetur. Confiftit in
\
ôDortionefefquialtera & fe fc habet Vt
&
3 ad z % poft duplam fiuediapaion omnium.,
pentachordum , hcmiolum , ahjfquenomnu.
EohiWfima confonantia dicitur etiam
'
"
toappellatur^cisnotuiisitaexprimitur.
Diapente fiue Quinta -
-*- =SC
la vt fol re la mi mi fa fa vt fol
re
vnl ^FMIDIAPENTE fiue quinta imperfefta, muficum interuallum eft,quo vox

iLt^Ji?^ nifi incertis
vul 6 dicitur> ne "
!,
calibus; feque haoet vt 64. ad 4 S- not.smu-
que admittitur a Muficis
expuouiiir;.
uuiAULa v#^wm**>*-
fici&ita I j
- - -
c~\r
.;.:-"?.: SeH<&apenfee fiue quinta fatta.
,
:
^ hto& jkj$, i.$Uj
m. fa fa mi mi fa
HEXA-
Lib. 111. De f/armonkorum Numerorum Doflrifta 99 .
IX.
!
HZXACHORDON MINVS,
/- 11/1 fexta imperfeda, fexta minoriiueiemitonium
o /-
,.
Hexachor.
.
cum diapente.muucuminterualJumcit quovoxper tres tonos rcduo lemrtonia mi- don

1
, minu;
nora quibus conftat moueturfurfum v el deorfum eftque in proportione fupcrtripar-
,
r
,
tiente quintas, feque habet vt 8 ad j. exprimitur natulis vt in paradigmatc apparet.
Hexachordon fiue fexta minor.

*-
:$=
mi fa fa mi .
X. HEXACHOR.DON MAIVS, fexta perfefta fexta maior , ronuscum diapen- Hexachor ,
te,interu.ilium muficu eftharmonia:qua(i ineptu.qtio vox velafcendendo vcldefcen- donmaius

dendo per 4 tonos & vno femitonio minore mouetur, eftque proportionis fupertripar-
ticntis tertias fe habens , vt 5 ad 3- ab antiquis per chordam hypate mefon repnefen-
,
tata, vtfequitur.
Hexachordon maius \ fexta maior prohibita
._ C=ttP
vt la re mi
XI. DITONVS CVM DIAPENTE feptima maior, quinq; tonis, Semitonio

eft Dhon & .
#
minore conftans.cius afcenius eftex C in b w/;&deficit a Diapafon femitonio minore, cum Dk-
fuperatquefemidiapafonvno Comrr.ate,eftque Muiicuminteruallum proportionis fu- P ente t
perftptuparticntis ociatias, fequehabet vt is ad 8.idnotulis muiicis expreftum infra

habes.
Ditonus cum Diapente, feptima maiorjinteruallum prohibitum.
jq$z:=|rfc$zr:zr|
mi vt
XII. SEMIDITONVS CVM DIAPENTE, feptima minor, interualhim muficum Semidito

eft , quo vox moueturab vniibno per 4 tonos & 2. femitonia minora, v.g. ex Din C. nus cl " r
tonodeficitaDiapafbn, coniiftitin proportionefuperquadrupartientequintas, feque
ia
P cme
habet vt 9 ad 5 exerhplum vidt_i

.
Semiditonus cum Diapente feptima minor .
r 3- 2 ~
m khhMh **r -
j- *
"""$*"" "~
-
. *_ .
'<' .A
re fa mi fol fa re fol mi
N z DlA-
100 . ! AHis MagntConJom, & Dtffom
omriiumconfonantiaiumregma,inicfinyulahucvfque enar-
XIII. DIAPASOM
complicans intcruaila , oftaua perfccla interuallum muficum eft conftans ex cfia-
Diapafon
rata
rentc & di.ucflaron, quo vox per s tonos & duo femitonia minora
mouetur,a natura
voci humanannfita.fiquidemnihilfaciliuseft, quamdiapafoncantarc ,
quod&in_./
pueris elucefcit , qui duma Pr.xceptore eandem cum ijs formare
vocem iubentur ,
fta-
Confiftit propor-
tim diapafon modulantureandemfcvocem redderccrcdcntcs.
in
tionedupla, qusomniumproportionum unsqualitatisprima eft,proximaa:qualitati,

ficut diapafon vnifono.de qua fullus in mufica noftra Phyftolggjgij
I?emidia XIV, SEMIDIAPASON, (Iueoftaua imperfc&a iotcrualhim^Muficum eft, qus ,
pafon voxperquatuortonos&triafcmitonia minora mouetur,ita muficisnotulisexprimi-

tur.
Diapafonfiue oftaua . Semidiapafon , oftaua imperfefta

**. A...U....-J. J>.C-,., i$ h
V rcfol
Atque ex patet omnes veras confonantias primis fex numeris includi , diapa.
dictis
Oiflnesco.
ionantise
fon reperitur in dupla que eft z ad r. Diapete in fefqu altera,qua: eft 3 ad 2. diatcflaron
continetur infefquitertia,quseft4ad3. Ditonusinfcfquiquarta, quaseft s ad4," Semiditonu
innumero
infefquiquinta,quscft 6 ad 5. 1 1 ikutd!apentecuduteifaronconft:tuuntdiapafonj
fenario.
ita ditonus femiditonus conftituuBt iiapente, vti paulopoft patebit Nec folum in
& 5
confonantusfimplicibus hoc verum eft ,fed&in compofitis. Nam 6 ad 5 eftfemi-

ditonus, 6 ad 4 diapente, 6 ad 3 diapafon, 6 ad 2 diapafon cum diapente 6 ad 1 diapa-
foncumdiapente, sad^ditonus; sad3. Hcxachordum maius, vel ditonus curru.
diateflaron, s ad^diapafon &diapente, s ad 1. diapafon cum
duono. 4 ad 3 diatefla-
ron.4 ad 2 diapafon.4 ad 1 bifdiapafon.3 ad 2 diapente, 3 ad 1 diapafon cum diapente
z ad 1 diapafon , vt fchema monftrat fequens .
diapafon ditonus 4 ad bifdhpifon

16 adi diapafon diapente 1$ ad 1
j
1
6 adadiap.cumdiapente 5 ada diapafondiapente 4 ad 2 diapaJJjpa
6 ad 3 diapafon 5 ad3 hexacordumaius 4 ad 3 diateflVdn
6 ad4 diapente i
s ad4 ditonus 4. ad 4 vniibnus
6 ad s femiditonus S ad s vnifonus
6 ad6 Vnifonus
ad 1 diapalbn diapente 2 ad 1 diapafon 1 ad 1 vnifonus

3
3 ad 2 diapente 2 ad 2 vnifonus
3 ad 3 vnifonus
Para-
Lib. 111. De Harmonicorum Numerorum Doftrina, . 1 01
Paradigma totius proportionis harmonicae com-

pendium dcclarans
I 3 i 4 5 | 6
567
j
I

I J I
8 9 10 11 12
Sefquifex-pefquilep-, beiquio itiqiino tl.jtudeci elûiusdeci
Sefquial- Sefquiter -iSelquiqiiariiefquiquin 1', .
tera tii ta| | t I ta ' tnm jftaua I n . m ma
Diapafon | Diapente |
Diateflaron |
Ditonus 1 SemM tnntis
Vides iitur hac tabella difponatur numeri fecundu genus fuperparticu-

quomodo in
lare: intraquam inucnitur nonfolum a&uformacuiufuis iiaiplicis confonantia?,fedSc
mixt,&compoiit j Certe in hoc vnico exemplo nefcio qua: diuina vis numerorum
latet enim hanc tabulam continuaueris, non tantum aflcriptJe confonantias,fed
i Si
&:m n:maquoqueinterualla innotefcent. Tabulam hanc hac arte difpofuimus,
:
primo ordine fex numeros ferie naturalijdeinde in altero oidine a binario incipiedo,or-
dine numeros vfquead i2ferie naturalidifpofuimus, vtvides, hos enim fl inter fe rite
contulcris j omn um huc vfque confonantwrum proportiones infallibiliter innote-
;
fcent in quo & illud admirabile numeros fib: perpendiculenter fuprapofitos omnes
,
dupIxproportion sefle; S"cundum veroferiem naturalem conlideratos combina-

:
tofquefuperparticularesi Diagons vcro difpoiitos fuperparticularisfuperpartientif-

qtie proportioniseflc
C A P V T VI.
De interuallisminoribus.
1
rTp ONVS MAIOR, qui&fecundamaxima, & fefquioftaua nominatur.ex
exccfTuconfouantiarum diapente, &
diateilaron natum interuallum eft,
quo vox mouetur ex <vt m re > vel ex fol in la vti fupra quoque oftenfum fuit ; dixi ex
exccflfu diapente, & d atcflaron natum Nam proportio fefquialtera & fefquitertia_j
:
. ,
differuntfcfquioc}aua,6 quidem ad 9 eft diapente,& 6 ad S.diatefl*aron,& differcntia_.

inter has eft__proportiofefquiocT:auafeu tonus maior.
2 TO>J VS ' , MINOR
qus &
fecunda,& fefquinona dicitur,- in hac fiquidem pro-
portionc conftttiitur, &confiderari poteft, vtpars minorditoni in tonum maiorem ,
&minoremdiftnbuti,vtinhis numerispatet 8. 9. 10. vel vtexceflus hexachordi ma-
iorisaddiapcnre. Namfuperbipartiens tertias feuhexachordum fuperat fefquialte-
ram proporrioneni per fefquinonam,vthifce in numeris apparet 6.9. 10. confiderari
quoque poteft ronus minor, vt exceffus diateflaron ad femiditonum . Nam propor-
|
tiofcfquitcrtiafuperatfefquiquintamproportione fefquinona , vt inhifcenumerisap-
parct 12, 10. 9.
SEVIITO.ÎVM MAIVS interuallumeft ,conftans exceffu, quodiateffaronfu-
3
peratditonum & cum ;
&ditonus in fefqui-
diateflaron infefquitertia conftituatur,
quarta;conftituendum erft hociuteruallum in fefquidecimaquinta,vt exhifce nume-
risapparet 16.15.1i. Exhocfemitoniocum tonomaiori, componitur minima con-
fonantiarum quam fcmiditonum feu tertiara
,
minorem diximus
exex
4 SEMITONVIM MINVS, minimumintcruallum ex his quxfumuntur
ceflibus confonantiarum, quoniam eft exceffus , quo ditonus fuperat femiditoaum^.
quaj
ica Artis Magn* Confont, & Djfoni
qux funt vltims confonantiac . Et ciim oftcnfum llt , diconum in fefquiquarta > femi-
fefquiui-
ditonum in ftfquiquinta confiftere,neccftari6fequiturfemitoniumminus in
pefimaquartaproportioneconftitutum efie.vtpatetcxhifce numeris2$. 24.20. An
vcro hoc inreruallum idem fit cum Limmate Pythagorico , alibi difcernetur ;
DIESIS intcruallum minimum eft , quod origineru fuam trahit ex cxccflu quo
5 ,
femitoniumminusamaiorifuperatur. Cumenimdi&um fit fcmitonium maius in_.

fefquidecimaquinta & femitonium minus in fefquiuigeilmaquarta confiftcre diefeos
, ,
interuallum necefiario conftituendum entinproportionefupertripartiente 125. vt his

numerispatet 120. 125. 128.
6 COMMA MINIMVM omnium interuallorum fenfibilium,oriturexdifFerentia
jnter fcmitonia maius, & minus Cum enim tonus
> maior confiftat in fefquioiftaua_
minor in fefquinona, neceflario emergit proportiofefquioT:uagefima,in qua nos com-
jriaconfifteredicimus , vt exfequentibus numeris patet 72. 80. 81.
Verum ciim de hifce , & fimilibus interuallis fuse in fequentibus traftemus Cbperua-
taneum eiTe ratus fum jfdem
i diutius hoc loco inhsrere
De diuifione toni
N
quod
Ihil porro reftat, nifivt
vti,& in fequentibus fuse docebitur,
nulla ratio fuperparticularis in quo,
&obiterdiuifionem tonideclaremus; Notum igitureft
tonum in duo rqualia diuidi non
& tonus eft, in duo a:qua diuidi poflit
pofle
.
,
To-
eo
nusitaque infefquio&auaproportioneconftitutus, inmaius minufque u-nitonium_.

diuidituriGraecimaius femitonium .jufr Apotomen, minus vero liwm diefin api
pellant, fiue vt pythagorici mV/*. diuiditur autem minus femitonium in duo dia-
fchifinata ; exceflus vero quo femitonium maius minus fuperat , comma dicitur. :
Quod & ipfum in duo fi hifmata fubdiuiditur, vt Philolaoplacet
DIESIS eftfpacium quo maior eft fefquitertia proportio duobus tonis,- Comma ve
tb eft fpacium, quo maior eft fefquioiftaua proportio duabus diefibus hoc eft femito- ,
nijs minoribus . SCHISMA eftdimidium commatis,- DIASC HISMA vero eftdimi-

dium diefis, id eft femitoni/ minoris ita Philolaus ; Vbi notandum diefios appellatio-
,
nem propriam efle & impropriam 3 piopriam cumfumiturpioftmitoniominore,im-

propriam cum prodiafchiimatea veteribusvftrpatur,
2. SEMITONIVM MINVS non prorfiiS4 habere Commata fed 3 fuperarej :"fa_,
&femftonium maiusnon prorfus s commata haberefed^fuperare c6ftatindeq,fa6t3.
vt tonus fuperetodo corpmata, nonum non irnpleat vt ftue docetur apud Boetium_, ,
lib.3-cap.14. & i<i. Sedhacclariusex fequentiTypo patebunt. .

Ne tamenhicle&orifcrupuius oriatur, quid per femitoniumminus intelJicatur;
Semitomfl fciendum (cmitonium minus dupliciter condderaripofle velprout eftgradusgeneris ,
minnsquo diatonici, vel prout eftgradusgenerischromatici s prout eftgradusgeneris diatonici

locointel-
diciturfemitonium minus.fiuea Boetio eciam diefisdicitur,eaquodfit minimumhu-
Jigatur, ius generisinteruallum naturale: tametfiquoadproportionem quam habet 16 ad 15,
fit maius femitoniominoregeneris chromatici, quodeftin proportione25 ad.24.
Promifcueigiturnuncmaius nuncminusfemitoniumab Authoribus dicitur,-maius

comparatione facta ad femitonium minus chromaticum ; minus in quantum p-enus ,
diatonicum refpicit in quo minimum interuallum eft j Qiias omnia hic explkare vo-
,
Suimus, neLe&or terminorum difcrepantiaconfunderetur. Vides igiturinfequenti

Typo, tonum in 9quafi commatadiuidi,&femitoniomaioriexijsquafi 5. minorife-
mitonio quafi 4 commata competere; difFerentiam autem femitoni/maioris&mi-
norisefTe comma fiue apotomen videsquoquefemitonium minusduo diafchifma-
, ,-
taj&comma duofchifmatacontinere, quorum fingulorum proportionesinTypofe-

quenti eonte~iplare_j
Typus
1 IL De Harmonhorum Numerorum Dofirina. i oj
Jb.
Typus diuifionis toni
a 4608
Diafchifrru
g4+9f
Diafchifma
.
f 4374
fi.f(ifmc
c 4.352
jcfufma
d 4330
Diafchifma
c 4212
Diafchifma
1
b 2096
C A P . V f VII. :
Genciis intemallorum
amphus reftat , mfi
* 7 Trum vifisdcfinitionibus Gngulorum interuallorum niliam
V vtGenefinfinguIoiumbrcuiterexaminemus^quodtumfiet, vbi
portiones vmufcuiufque defcrip&irnuVa
mmirM*iflcipiendo.
pnmo pro-
intefuairorumj
Tabella proportionem singufbtum
exhibens.
in terminis radicahbus , feu minimis
80 ad 8 1.
Comma .62
Diafchifma
thgjJôJ
ijLUMM* rit8 ad 125
Diefis enharmonic*
,1 n ,' rrr 1 v 11 ;a4$ ad a-y^
Diefis Limma pythagoricum
~ 204S ad i7
Apotome pythagorica - '5 sacciei
Semitonium minus
- 16 ad J J
Semitoniummaius
H -11 ,i"l T* IO ad.a; 9
Tonus minor
9 ad 8;
Tonus maior
6 ad 5
Tertia minor
5 ad 4
Terdamaior
4 ad 3
Quarta
Tri.
'
104 Artis MAgriAConfoni, ($ Difoni
Tritonus 45 ad 32
Semidiapence * \
- "
'
't ' ' - * i
' " 64 ad 4J
Quinta j ad Jfl
Sexta maior I 1 tm m $ ad 3*1
Sexta minor 8 ad 5
t
Septima minor 9 ad 5
Septima maior ^* " ' I I I
II I l>l II I II ! II ^ 15 ad 8
O&aua 2 ad 1
Vifis igitur iftis iam videamus, quomodocompofitiones ,diuifioncs,cxceflinquc

/jngulorum iptemallorum ope Arithmetica; eruan tur
/
\*
Propofitio I.
Jnueritre excejjum quo tertia minor fuptrat mcCiorem , & i-

noremtonum.
Primo ponantur proportioncs tertiae minoris,& tonimaforls in mi- Exemplum

nimis terminis , vt fequitur * Tertia minox 1
Sccundb. Multiplica pofitasproportionesdecuflatim,&prodibut
48 ex 6 in8, &4S ex s in 9, vt vid5.
Tcrtio .Comnrunem vtriufque-produ&i merifuraminquire, quam
inuenies?. quo &vtrumque diuides prodibuntque quotii6 * s
qua: cum fit proportio Semitqnij maiFis > feqijutur'n.c,ceflari6, tertiam

9
4S
ma '* r 8
4*
&
X
}
minorem cxccdere tonum maiorcm femitonio maiore. Communis diuifior
:::: .
:\ .
|
, ;
.. . U Senrit. maius \6
-' \: oap-*; ~ ., . .-
TT - -
TPropouao II.
SfVerdfcirevdiscx^JJum.iquotertiaminorfuperei
":..' tonrnnmmorenU.
.;
Primo. Djfponaturterminiproportionum minimi, Exemplum

eo modo qiio vidcs 6 5 tertia minor
Secundo. DecuflatimmultipIicentur,&producla_. Jv^l
dabunt 54. 50. quae proportio fiiperbipartiens 25 ,fbr-
ma eft femitonjj maioris &commatis; quipercom- JO
^^
9 tonusminor
,
munem aliquammenfuraminminimosnumeros,v.g. ""

pe/ adiuifi dabunt.27. as. proporrionem fuperbipar- ** 50 Semir.maius cuni
tientem 2S.quae eft proportio, Vtdiximus femitoni; commate .
fhaioris> & cbmmat1sr,exceflus videlicet,quo tertia mi- 27 zs ideminmin.term:

Mor mmorem tonum ilipcrat > quaefitus
a:
Pro-
Ijb. 111. De Harmcnicorum Numerorum Doflrina . 105
Propofitio III.
Exceffum , quo Tertia maior minoremfuptrat imenire , .
Primb ponatur prpportiones vtriufquc tertia in minimis Exemplum.

tcrminis.
4. Tertia maior.
SecundbdeculTatim infeducantur &prouenient2s &
,
24proportio fefquiuigcfimaquarta,in qua confiftitfcmito- ^j

niummirms, excefiusquomaiortertia minoremfuperat, Jjr Tcrtiaminor.
S
qusfitus.
zs 24. Semitom minus
Propofkio IV.
Exceffum, quo Quinta TritQnum fuperal, inuenire
POnanturproporrionestritoni,&quin'ca: in minimis terminis, quos (I decuiTatim_.

multipliccs, habebis96. 90. terminos maioris Scmitonij in numeris maioribus
iiue compodtis ; Hos fi iterum per communem aliquam menfuram diuiferis videli-
cet pcr 6 prodibunt 16. is.proportio fefquidecirnaquinta,fub qua confidcraturfemi-
toniummaius, inminimis terminis exprefTum.
Exemplum .
_ Quinta.
X
I
- V
4? 3a Tritonus.'
j 90 96 Semiton. maius fub term. maior.

iS 16 Sem t. ma us fub term. minimis.
; ;
Propofitio V.
Excefsum quo Qutnta femidiapente fuperat , inuenire .
POnatur, vtpriiisquinta, & icmidiapente in minimis terminis, quosdcinde decuf-

fotim muItiplices,prodibitque 138. i_8.fuper 7partiens i_8,in qua proportionc
confiftit femitonium minuscum commate, cxccfTus quxfitus.
Exemplum
64
X 4S Scmidiapente.
iz8 i3s Scmit. min. cumcommate
Pro.
?o6* Artis Magm Conjoni , f$ Difoni
Propofitio V .
Subtractione minorisjeptim* a waiori , reliquum dabitfemi-

tomum minus
Exemplum
15 8 Scptimamaior. Dueanturnumeri ir> fe decufTat-Jn quorum pro
lJ ducia 72.75 perdint!brcrn 'tngueco nmunem ,
^^ videlicet 3 dmifadabuiit z+.zs rehquii quîitu
9 5 Septima minor
J
7z 7S Scmitonium minus in numeris maioribus.
3 Semitonium minus innumerisradicalibus.
! 24 25
Propositio VII.
Subtractione terti* mtnoris h maiori rema.net femhonmm minus.
Exemplum .
5 4 Tertia rnaior fefquiquarta . Ducantur numeriin

Ky| fedeculfatirn,& p-o-
, |^>| uenient 24.25. femi--
6 ? Tertia minor fefquiquinta . tonium min.reliquu
24 25 Semitanium minus. Sefquiuigefimaquarta.
Propositio VIII,
SubtHttione toni maioris h fexta minore remanetfemtdiapente
Exemplum.
5 Scxtaminor. Ducanturnumeriinfe decufia-
tim, & quod prouenit dabit re-
liquum quod qusrebatur fe-
8 Tonusmaior. midiapente45.64.
45 64 Semidiapente
^
*
... '
-
Propositio IX.
'" v ''..:
Subtrattione maioris femitonij a quinia remanet ritomsy QT conirel

tritonoa quintafubtracio remanet tonu smaior.
Exemplum I . Exemplum II.

3 z Quinta. 3 2 Quinta.
16
X is Semitonium maius 16
X 15 Semit. maius
32 45 Tritonus. 32 4S Tritonus.
Pro-
Lib. fll. De Harmonkorum Num&orutn Doflrin . 1
07
Propositio X,
Subtraflione tertU maioris a quarta remanetfemitonium maius
Exemplum
. \
4 3 Quarta
x
5
15
4
16
Tertla maiorj
Semitonium maius.
Propositio X I.
E\x additione toni maioris ad minoremfummam colligere .
quid refultet cx tom's maiore & minore additis: ponantur di&orum in-
velis fcire
SIterualbmminimi termini. vtfequirur deindemultiplica numerosperpendiculari-
Scprodudri 9&-7Z dabuttertiam maiore in copofl-
ter, ideft inferiorescufuperioribus,
tisnu nens.quosnumerosfi percomunem aliquam menuVa iterumadminimos ter-
minosredux^ris.inuenietur s &4proportiofeiquiquart4,qu.e tertie maiori competit;
Exadditioneergotonimaiorisadminoremnafcitur tertia maior fiue ditonus,
Exemplum.
9 8 Tonusmaior. fen^r

io 9 Tonusminor.
p9o yz Tertia minorfiuefefquiquar.in majorib.
.1 s 4 Tertiamaiorinminoribustermin. H~ ~i
Propositio X I I.
Quarta componitur ex Tertia minore %$ ex tono minore .
POnantur proportioncs tertis minoris & toni minoris deinde 6 ducantur in_j
,
10 & producuntur 60 > $ vero dufta in 9 producent 45 , qnx infra pones

vt patet ; Si enim hofce numeros pcr communem aliquam menfuram videlicet
1 s diuiferis prodibunt 4 &; 3. proportio fefquitertia cx qua videlicet quartacon-
,
ftituitur vti notula; quoque demonftrant
O 2 Exem-
tt>X Arus Magng Confoni, & Di{joni
Exemplum .
6. 5 Tertiaminor. jA-
10. o Tonusminor.
f6o, 45 Qyartain terminis.
15
u-ZT.
t Quartain tcrm.min.
4. 3
E_3_= *=
Mirum tamcn eft hanc eandem proportionem prodire , fi tertiam maiorem, 5emi-
tonio maiori coniunxeris, vtfequitur.-ponantur pi-oportiones tertia maioris femi- &
tonij maioris in minimis terminis deJHde addantur vt prius, poftea fumma? per com-
,
muncm aliquam menfuram, videlicet 20 diuidantur, prodibunt vt prius 4 3 pro- & &
portio fefquitertia qua; quartam fiue diatefiaron conftituit
Propositio X II I.
Exsmglum Genejis quarte ex tertia maiore ^femitonio maiore *
'...'."' ''- - - ' I :

'" 11' )
& >b
5 140 Tertia maibr fiu&Ditonus. r E.*Z!
T=r
;

.:$;
16 15 Semitoniummaius,
f3o 60 QuaftaintermrnismaioribusiTuecompofitis.^- * ;
20 S
^43 Quartain tenninis minimis. jPf *
Ex quibus patet, quafdam partes , quibus modernf Mufiei fuis in Concentibus fub-
inde vti folenr.non effe pcrfe&as &
veras, fed falfas, ciim veras com mate fuperent,co=
ftentque duobus tonis maioribus,& vno femitonio maiore; ita autem huiufmodi falfas
quartasexprimunt.
Propositio XIV.
Quinta tonjiitmtur ex tertia maiori & tertia minori .
POnantur proportiones tertix- maioris & tertia; minoris in minimis terminisj deinde
addantur, producenturque 30 &
20, que fi per communem aliquam menfuram
v.g._odiuidantur 3 prodibunt 3 &
2 proportiofefquialtera, quaa veram quintarh-.
conftituit.
Exem-
fah. 111. Ds tiartnonkorum Nummrum^Doflrina . 1 09
Exemptotrt.
GeneJ/s Quinte fiue diapente .
Te-rtia maior.
5 4
6 S Tertiaminor. .1
Vt-
f30 .20 Quinta in numeris compofitis.
\i~ z Qyinta innumerisfimplicibus&iradicalib. g :$:

:$:
Propositio V.
Eadem Quinta componitur ex quaru & tono maiore
vtfequitur in exemplo .
Exemplum.
Quarta fiue IîatefTaron.
4 3
9 8 Tonus maior.
f 36 34 Quinta innumcriscompofitis.
L 3 2 Quinuinftiirneris radicalibus.
Ek ciuo patet.quintas his expreflWalfasJmb SflTonantes^contra cprau.

notulis
dinerfam, yidehcet , fuper 1
ne practoum iudicium . Habent enim proportionem
partientem 27. vt JExemplum Afequenspatcfacit.
il
A
E xemplum
Quarta;
.
zSl=55= r.
nzs^fqpL
4 3
10 9 Tonusminor.
40 27 Formafupertripartientis27-
H~a' 4*Jfici-
Propositio XVI.
minus
QUMA & tertia minorfimuladditafaciunt baxacbordum
fmejextam minorem-*
Exemplum
-*
4 3 Quarta.
6 5 Tertia minor
fiue fexta minor in
maior. num jl
f jT^TTHcxachordum
,
.
3
l 8 5
Hexachordumminusfubminimisterminis. fcfczfc
Propo-
no 4^k Magn<6 ConfinU & Difom
Proposiiiio XVII.
Ssmidiapente & lonus fkaior addita conficiuntfixtam
minorem vtprim. i
Exemplum
U-0-
64 45 Semidiapente
'
** 8
o!-Tnnnsm!]inr
- Tonusmaior .
.
9 '
^ 756 360 Hexachordum^minusinnumeriscompofitis.

1Z
\ g '
s Hexachordurriririnusinimimerisrajlfcalibus. .-*: -$
Propositio XVIII.
Qttarta & Tertia maior additafimul conficiunt fextam
...
Mdiorem- .
Exeotplum.
4 3 Qyarta.
J
5 4 Tertia maior .' '
V)
^ 20 12 Sextamaiorinp^qneris maioribus. E~Z~

* 5 3 Sextamaiorinterminis radicalibus. |b;"~:
'"
.-.,.':
L-Janl' v
Propositio. X IX.
Quinta adiuncta tono mtnoriprofertfextam Minorem vtprim .
Exemplum
3 5 Quinta.. _

10 9 Tonusminor.
"^"30 18 Sextamaior innurneriscompofitis, fi~T~
~
6
i 5 3 SextamaiQrinnumerisradicalibus. t+^
propofitio X X:
Jtf #?/#or additafemitonio Minori profertfixtam Maiorem vtprius
-" +^
'
Exemplum
'
ZZ^2&.
8 s Sextaminor.
zs 24 Semitonium minus
^200. 124 Sextamaiorin numeriscompofiti
fitis. ffSIFJt^H"
5 3 Sextamaiorinnumerisradicalibus, Propo-
Lib. 111. De Harmonicorum Numerorum Doftrina . II i
Propositio XXI.
De Compositione feptim^
Quinta addita Teriu minori daifeptimam minorenu .
Exemplum
3 2, Quinta .
6 5 Tcrtiaminor.
l
/
i
1 s
9
"
io Scptima minor in numeris maioribus
S
Septimaminonnnumcrisradicalibus fe
}j
Propositio XXII.
Heptachordunt-
AdditionefexU maioris tffcmitonij maioris
minus producere
Exemplum
5 3 Sexramaior
16 i? Scmitonium maius
numeris
1 8o 45 Hcptachordum minui in maioribus
*\ 16 Hcptachordumminusinnumensradicalibus.
9
commatcexcederc fcpci mam minorem_
Ex quo patet Heptachordum Vetcrum
Propositio XXII I.
beptachordum minus
Additione duarum quartarum producitur quoque
Exemplum.
Quartafefquitertia.
4 3
Quaitafefquitcrtia.
4 3
16 9" MinusHcptachordum. ._
Propositio XXIV.
Addifione quinu & teriu maioris emanatfeptima maior
Exemplum. te
3 2 Quinta.
5 4 Teitiamaior.
is 8 Septima maior
V Propo-
lll Artis Magn* Confoni , tf Dijfoni .
Propositio XXV.
4dditione fexte maioris & toniminoris nafcitur fuper 1 3 partientes ty,
j
Exemplum. fcSzp
1=
10
5 3
9
Scxtamaior.
Tonusminor.
*-*
4
1

l
50 27 Super 23 parti9ntes27 quxmaiorefeptimafupcratconaatc. r~T~i "~; ;
Propositio XXVI.
De Compositione o&auae siue Diapafbn
Additione Quint* ad quartam refuttat oclauafue Diapafon^ ;
Exemplum
3 a Quinta fiuc Diapente .
4 3 Qyarta fiue DiateiTaron .
<J
ia 6 O&auain numeris maioribus.
4 2 r Q&auainnumerisradicalibus.
Propositio XXVII.
Additione minoris heptachordi adtonum maiorem >
nafcitur iterum oftaua-j.
.
Exemplum
16 9 Heptachordum minus
9 8 Tonusmaior.
<| 144 72 O&aua in numeris compofitis .
{ z 1 O&aua innumerisradicalibus.
Kx his,ni falIor,clare patet, quomodo confonantia? diflbnantisque componatur , dj-
uidanturque, quoexceffu feinuicemfuperent/iipercnturque ;patetquoquenullam_.
clfeconfonantiam qua; non in diflbnantes partes diuidi podit, qus coniun&e
iam re-
flituantcOnfonantiam,v,g Diapafon non tantum a Gra?cisdiaum elte quod
, infe om-
nes includatconfonantias, fed quod etiam omnes dilTonantias contincat
, quod inde
patet , fi cnim quis diuiferit diapafon in duas diflbnantias inucniet 1 ex
5 , vna parte_*
femidiapente , ex altera Tritonum , atque illius quidem proportio eft
4 s ad 46 huius
32 ad 45. qu* iunclja ilmul reftituunt diapafon, vt in cxemplo
Scmi-
Lih. III. Dc HArmonkorum Numcrorum Dottrim i 113
Exemplum
4.$ 64. Semidiapente.
32 4S Tntonus.
^.1440 2880 inmaioribustcrminist

^ 1 440 1 446
1 2 o&aua
Iterum oftauainfeptimam maiorem qui eft,vt s ad 9, & tonum minorcm , vt 9 ad

1 fcptimam minorem & tonum maiorem diuidi potcft
o, vel in , Nota fccundo to- .
nusmaior, quoquinta excedit quartam vfui erat apud Gr*cos in feparatione tetra-
chordorum, vt poftea videbitur, ncque alium prxter hunc narrant Pythagorici Semi- :
tonium maius cumnibilaliud fit quam exceifus quo quarta fuperat tcrtiam maio-,
rem, maxime necefiarium cft Muficas,- huius enim ope diuerfae fpecies Quartf, Quinta,
Octauae ftabiliuntur
TONVS MINOR exduobus
femitonijs maiorc cVminore compofitus , feruit ad
compofitionem nequealiust onusingenerediatonicohabetur praeter
tcrtia; maioris ,
hunc maiorcm &minorem, &cumquartai;scoiiftet, fufficit is ad totius Muficaedia- Tripiexfe

tonica? intelligentiam . Ponunt hoc loco ad meliorem rerum explicationem nonnulli mitonium
triafemitoniamaximum,medium,maius;Max;mum, vt2S ad27 fuperatmedium_,
vno commate Secundum fiue medium,vt 1 28 ad 1 3 s cominate fupcrat maius. Ter-
>
tium cft paulo minus medio, cftque diffl-rentia iater Quirtam & duos tonos maiores pjthagori. ,
diciturq;LimmaPythagoricum. eftq; vt243 ad z$6. cuius vfuscrat.ad complcndam cum_-,

quartam poft duos tonos maiores, fupcraturque a miori femitonio commatc, ali; ahas
fubdiuifionesfaciunt.
Verumcumdehifcealibitracliemus , fuperuacaneum efle ratus fum in negotioin-
tricatifllmo, & ad propofitum noftrum non ira faciente, tempus tcrere . Ad propofi-
tum igitur S
TONVS MAIOR, additus ad quartam conftituitquintamexceflufqueeft,quo
quinta quartam fuperat.
TONVS MINOR exccfliiseft, quo quarta fuperat tertiam minorem .
SEMITONIVM, med'i intcr maius & minus,fenabet vt 135 ad i28jeftq,-cxccflus,
quofuperattonusmaiorSemitonium maius ; Semitonium verominus fuperatcom-
mate, occurritque.cum tritonus quieftmotusexF/i, vtia b .fupcratquartamex
5
Vfa, tvt in bfa hoc

. femitonio medio
Verum, vtdifFerentias interuallorum minimorum vidcas, hic tabulam apponimus,
jnqua, quscunque hucufquediftafunt.clarevelutiinfynopfiquadamintuearis.
Vt igitur habea^ exceflum,qtio duo quslibet interualla fe mutuo fuperant, forma>
eoruminfcducesderuiTatim,& habebisexceflum , quo fe mutuofuperant, vtipatet
innumerisvnicuiquefubfcriptis. V. g. tonusmaior9. 8. & tonus minor9> ioinfe__
dudi decuflatim producunt 80 & 81 comma ,quo fefe excedunt 5 Idem ftatucndum-
dereliquisexeruplis
V inttt
B <4 Artk Magn* Conjont ($ , Djffoni
Jnterualla Minora
Semit. JTon. ma.Sem.min.lTon.min, Sem.mai.jSem. mai. Dicfis. ,
8 9 Scm. i 8 2f j 9 is is I2S
X xo
min. X 2$ X 16 X 128
maius 9 ) 9 | 10 16
Exc. 80 Sl com, 2$ 27 cxcef. 24 25 excef. 24. 25
Ton.mai.Sera min.|Ton. maior Diefis. Ton. min. Diefis .

9 ISem.maius Com.
8 iS 8 12S I 9 *2S 1
is 80
9
X 16 9
XT2S 10
X 128 t
16
X 8t
i
Exc. 128 i$S excef. I1024 IQ2S exc. $76 6zs U23 2S6
Ton.ma.Lim.Pyth. Sonusma.Comma.lSem.ma. Sem.nnii.Jjeni. min, Diefis.

8 243 8 80 9 24. 24 I2S I
X . ,
9
X 81
10
X 25
X 128
9 2S6 2S 1
Exc. 2048 2187 exc. 10 t*S 128 ?072 3I2S
C A P V T. VIII.
De origine Syftemati? 6c tetrachordorum
V T
maiorcm in opere noftro harmonico ordincm feruaremus,hoc Iocq primum,
quidgenera,quid fy ftemata.quid tctrachorda fint,& quomodoa Muficis acci-
piantur , explipare vifum eft , ne in fequcntibus, vbi frequens cerminorum. naentio fit,
ieetor moram patiatuj
Sciendum igiturprimo eft adeo fimplicem fuiiTc Muficam Veterum, tcfte Nicoma-
cho apud Boetium, vt quatuor neruis tota conftarct quod quidem vfque ad Orpheu ,
durauits porro talc cx quatuor chordis corpus , tetrachordum appellabant , de!nde_

paulatim pentachordum,hexachordum,heptachordum,octochordum, ennei*hor-
in
dum, decachordum, hendccachordum, dodecachordum denique in 14 chordas ?x- ,
creuit . Quibus deiride addita decimaquinta chorda difdiapalbn impleuit qu;e& ,
?g'*\*p$*K>t*im dicla eft,quafi diceres aiTumptam.qua: quidem Veterum fimplictas po-

ftentati tantopcre placuit, vt in hanc diem prifca chordarum in tetrachorda manferit
partitio Suntautem tetrachorda nihilauudquam^chord iuxta ^diateflaron fiue
.
Quartaefonos aut voces extenfie eorumque m totofcal* ordine grscoquirique po-

, ,
nuntur, quorum fingulorum ratio eft fcfquitertia , &confonantiamhabentdiatefla-

ron, id eft quartam mi. la
Guidc Porro Guido Aretinus eximius fui temporis Muficus,vt Muficam cultiorem, vo- &
îbus aptiorem redderet.vocuqujeda figna inuenit.quaspartim figuris (quas nunc No-
muffcjifl^
Muenit tas vocant partim fyllabaru appellatione expreftit;ex quibus fex funt in vfu. vt,re, mit
)
fa,fol, la. ex hymni ecclefiaftici capitalibus fvllabis defumpt* vt fequitur ,
F/queantlaxis.
Re (onare fibris.
Mi ra geftorum.
FamuYi tuorum .
Soluepolluu.
La bij reatum
'**& . OPateralme,
Quas
Lib. III. De f/artnonicorum Numerorum DoflriH.x ni .
Quas nunc frequentiorc verbo appellanr (Tgna.fTgno pro re fignifTcata vtentesjfedes

autem harum vocumClaues nominanr, diftinctas linea ac fpacio in cantibus, ac
aequis quidem dimenfTonibus Iinearum parallelarum ad oculum cum voces tamen_
,
interfc non omnes arquointeruallo diftent,,- Quos igitur Veteres neruos fTue chordas ,
has, voces appellauit Aretinus ; quibus & vlus eft loco chordarum, dum in ordinem_.
tanquam infcalam quandam ad rJccam olim tetrachordorum difpofitionemredegit,
qucm tota pofteritas deinceps fecuta eft; ita autem procefTTt
In infTmo gradu in linea pofuit vocem ^r.pramotata tertia Grscorum litera r, vt ex
Gntcorum monumentis MuiTcam fc inftaurafie oftenderet; ProxTme deinde infpa-
ciofupra linea prima pofuit vocem re, pra;po(Tta Iitera A; rurfus deindc in fecunda linea
vocem mi, cum littera B praspofTta quam nonnulli ad difTerentiam B rotundi quadra-
,
tuponiithacratione b.Et fTcdeincepsordinein fcala pofuit reliquas voces vt in fTgu-

ra apparet, Pofterioies vero Mufici.omnia hsc ingeniolb fane compendioin_
ee
dd
cc
bb
aa
g
f
e
d iic- dilpo-
Ctioneni
c vocu ch-
uium per-
b fecle exhi-
bens,
a
F
F
D fol
G iavt
B mi
A re
r vt
manucxhibucrunt.quamhicIngratiamcunofT leiftorisquoque apponendam duxi-

clauiumquc ingeniofa difpofniocum Grscorum fyfte-
mus. Vcrum, vthxevocum
mate'meliuscompareat;hic typum vniuerfalem quoque apponere voluimus.vt ficcu-
riofuslcftor vna velutifynopfi vtriufque fyftemacis
fcalam, coram intueretur
Typub
n6 Artis M&gn* Confim , & Dijfom
Typus Generalis Scalse Guidonianae iuxta mentem

Veterum Graecorum in genere diatonico
JProport.| Clau. ; Inteiuall
o
3
C
a.
a 2
Q IH)
1.
j
1 Niir
1 T/e^si/jîVau,
1 aol
=
V I
sl

5 Sl
g t ^Tf/T fiigtvyftitait
f*s a-tf
I I*
T*f utwth fj.i<;ai/

/h
viruTit (izeav
I-Z
C
rt CL
Q 1 M%acSftf;raTa!l<
4J -o
QJ
c
TSf t/TOTII l/VtfTW

*T tiTaT&v
t
TSotKtt.tJ.lieU/ou.iiiic
Expli-
Lib, 111. De Harmonkorum Numerorum Doclrma . uy
Explicatio Figura .
pnma columnafunt nomina tumchordarum ,tum terrachordorum

INdarationumerorumvnicuiquecompetentium. Tertia claues
i In fecun-
Guidoniana: ner-
uiscorrefpondentes. Quartainteruallorumdenominationes . Quinta vocum variam
d:ipofitionem_,
Sunt autem claues natura diftincke feptem, ac totidem literis a, b, c,
d, e, f, g, nota-
ts, per repetitionem vero
20 fiunr, hoc difcrimine a Muficis pite, maiufculis quidem
formispnmasfeptempoft r A-feqaentcsdeinde feptem minufculis; Porro extremx
quinquegeminatis,- atqucindedicimus A magnum fiuegraue, aparuum fiue acutii,
Aa geminatum, & ficde reliquisclauibuseodem modo,- Diftantia quoque clauiurru.
maximecofideranda eft; Na ucuti clauis a proxima diftat fecQda,a
tertia tertia,a quar-
ta quarta, & fic deinceps, ita vt in vniuerfum eiufdem
fpecieilittera quaeuisa proxima
oftaua diftet,vcluti r vt aGfol. re vt; A ab ala. mi. re, ac inde de reliquis eodem con-
.
leftandum modo,- de odlauis enim idem eft iudicium. quod cu.ro de vocibus, tum non
minusdenaturacantusintelligitur. Quaecunque enim voces in Gfah re, funt , in_,
r -yt, etiam rede cantari polTunt.Et quae in A la mi >v,eedem in A re, quae in Bfa h mi
cxitidem in mi, nec difiimiliter de extremis iudicandum Poterat enim haec clauiu
.
difpofitio in infimrum extendi, ea feruata lege.quam di&aiam regula innuit,necefle_>

tamen erat,vt alicubi efTet initium, alicubi finis, ita Ci notula aliqua infra r vt, ponere-
tur.dico refpiciendum elTe ab ea oftauam claucm,- vti enim infra Gfolre vt,ctt
?fa, vt,
ita infra r vt, immediate ponenda eflet vt.ta.mctti humana vox hofce Iimites non
Ffa
egrediatur; fed iam ad explicationem fyftematis propriam accedamus.
Qirnque igitur tetrachorda in toto fyftemate fcal* ordinantur ; Primum tetrachor-
<3on ruu uV_t>, id eft principalium chordarum incipit poft *to<rK*uU t <,u.inv, continetque
quatuor neruos quorum nomina funt '<' uV-t<~ fo;r*V>t uV_t<s~,
, kux^< Jr<n& c**- ,
THVtr^-quibusinScalaGuidonis refpondent totidem clauesbCDE cum totidem_.

vocibus mi ,/a ,fol, U , vtfequitur.
I. TETRACHORDON ^*t> fiue principalium chordarum ]
Prima chorda v_t* <-_*_> fiue principalis principalium eft , cui

refpondetclams b.&voxm/.
Seeundachorda*-^-*,/-, ij eftfequensprincipalis princi-
paliumeft.cuirefpondet . C. Clauis& voxfz.
Tertiachorda m.x*i'< !)*_r--,ideft difiun&iua principalium eft,
cui refpondet clauis
Quarta chorda itvit* /> id eft
D. & voces fol,re.
principalis mediarum eft, refpon-
detqueclaui _ E. ciusvoxla.
II. TETRACHORDON w,m id efl; mediarum chordarum

connexum prxori,gaudent enim communi chorda
PrimachordatyWTOfft{o-B>id eftprima mediarum eft, refpondet-

queclaui .
E.vox eiusla,mi,
Secundaehorda -_foV_Tof /_r->j ideft proxima prima mediarum
eft,refpondetqui_, F. voxciusfa,vt.
Tcrtiachorda w/^Wff/.jo-w, ideft diftiunftiua mediarum eft, &
refpondct > G.vox ciusfol,re,vt.
Quartachorda^.tVideftmediadicitur,refpondetqiie claui _- z.voxeius Ia,mi,re.
III. TE-
;ii' Artis Magn<e Confow, & Difom.
III. TETRACHORDONt^ tHQHwftid eft connexarum, habec
autem has quatuor chordas
P;ima chorda dfcitur /J< id eft media , refpondetque claui fcate a. vox. ius la,mi, re,
Secunda chorda dicitur rtir tunnii.tn id eft tertia connexarum_i >

habetque clauerru b.roxeiusfa.
Tertia chorda anSm tumwttw id eft proxima prima connexa-
v<*j
rum habet - c. vox e\usful>fa,vt.
Quarta chorda 'tirnYvh.ê, id eft extrema connexarum cla-
ucmquehabet - ~-~~~. d.voxeius/^yc/^f.

. .
IV. TETRACHORDON fc fod&nyiXi id eft difiun&arum, quod
cum prioribus non coniungatur , fed a mefe tono diftet
Prima chorda w_?_ ksV id eft proxima mediarum clauem habet b. vox eius mi.
:
,
,
SecundachordaTf/TM^^fWsW/deft.tertiadiiiuiiftarumfignaturc.voxeiusyo/^.t;/.
Tertia chorda **t _w'tij Ui\wyniw id eft proxima neti difiun&arum d. vox eius la,fel,ra.
Qyarta chorda tnrnikiZivynsmt/, id eft, extrema difiunfcar_m_ e. vox cius/, mi.
V. TETRACHORDONt* t&ttiwJt id chordarum excellentium,
eft
quodcommunem cum prscedentineruum obtinet
Prima chorda c> hiîvyt^tm ideftextremadifiunfliaru fignatur e. vox eius la,mi,re.
SecundachordaTf(Ti!T4f(8^/îdefttertia excellentium fignatur f. voxeiusy,'<y/.
Tertia chorda Tatatirn j*%tfa*t& id eft proxima excellentium... g. vox eiusfol, re,vt.
Quarta chorda nu ifint&w' d eft acutiffima fiue extrema excel-
!
lentium_. ..-- Aa.voxeius /,*/,>*'.
Atque hecfuntquinque tetrachorda veterum Muficorum,adquorum difpofitione

fcalam manumque fuam harmonicam Guido primus ingeniose ordinauit, in qua vi-
des tetrachordum vwih&m fiue coniunftar um ita duhim eiTe , vt in chorda p.i<rn in_.
,
quafinittetrachordon/i6<rvin eadem incipiat tetrachordon rs ftsW,id eftconiun-

-tarum, ita vt chorda /ksV fiue media fit vltima tetrachordi fecu ridi , prima terti/ id &
eft connexarum. Tetrachordum vero hitvyul*nr vel difiu_larum, dicitur,quoda me-
fe fiue ab vltima fecundi tetrachordi feiungatur integro tono ; Quaeri autem hoc loco
poffet.curinfrahypatenhypaton, tonum integrum pofuerit Guido
Refpondeo hoc ideo fa<ftu effe ; Ciim enim duo inferiora tetrachorda \Ha.rSt _iV!*->
antegrum diapafon non omnino conficerent, ideo ijs in radice arlnexum efle tonum
ficuti,& a mefe ad paramefen; vt hoc pafto diapafon fyftema vtrinque completurru.
duo deinde fimul tetrachorda connexa difdiapafonaproflambanomeno ad ncten_.
,
hyperboleon maximum in Mufica fvftema conftituerent. Qu<- omnia luculenter

quoque ex numeris vnicuique chordae afcriptis patent s Vbi vides numeros proflam-
banomeno , &
mefe adfcriptos 9216. 4608, in dupla proportione efle, perfetam_, &
oftauam coftituerejcum autem a proflambanomeno ad neten hyperboleon fitdifdia-
pafcn, fiuc duplcx oftaua, neceftario numeri proflambanomeno, & nete hvpcrboleon
affcripti 92i6ad_304, eruntinproportione quadruplajita nurnerus 92i6proflam-
banomeni ad numerum hypatemefon 614.4 eft io porportione fefquialtera,& diapen-
te indicat Numerus vero hypati mefon 6 1 44,ad mefie adfcriptum numerum 460S in
.
fefquitertia proportione ciim fit,diateffaron coftituet ; Non fecus reliqui numeri fingu-
tonorum videlicet,& femitoniorum indicabunt .- Qiiae
las interuallorum proportiones,
cmnia cum exa&iflime ob oculos exhibeat typusfyfternatis vniuerfalis,ad eum le<fô-
rera
Lib. 111. De Harmonicorum Numerorum Docirina . 1 1 p
rem amandandum duximus; Cur vcro proportiones interuallorum non in minimis,&
radicalibus terminis, fed maximis exhibeantur, ideo faitum eft, vt commodius mino-
res toni partcs, vt funt,commata,fchifmata, diafchifrnata, aflignaret Guido; Ita vide-
bis numcrum 4608 mefe adfcriptum,ad numcrum 43 74 trite fynncmenon adfcnptu
rcferrc proportionem diefeos fiue fcmitonij minoris, hunc vero ad numerum paramefg
adfcriptum4096 Apotomes rationem habere, ideftcommatiscumdiefi, &flcdt_>
cceteris,- Qusomniafyftemaexaminanti clarius patcbunt.
Ds tribus modulandi generibus

TRipIexmoduIandigenusab Autoribus aflignatur, quo, quicquid in vniuerfb
muficaeambitu eft,contintur,cftquc Diatonicum, Chromaticum, Enharmonicum,
DIATONICVM eft ilIudquodpcrduostonos,&femitoniumrmnus, id eft furlms
incedit. CHROMATICVM acoloribusdiclum,quod Vcteres hoc adiatonicodiuer-
fis coloribus contra diftinguebant, proccditquc pcr femitonium, & femitonium , &fe-
miditonum . Tertium ENARMONICVM eft,quodperDicfin & diefin,&Ditonum

procedit > Verum ciim de hifce tribusgeneribusinfequentibusfufiusflmusratiocina-
turi , nihil aliud hic prasftare vifum cft , nifi vt locofufioris difcurfus totius fufceptinc*
jgotijtypum cxhibeamus.
Typus Tetrachordi Diatonico-Chromatico-

Enarmonici
6144 6144. 6144-
E hypate mcfon Hypate mefbn Hypate mefon

1
1
<n
G GO
O G
C
h O
691*
-O
6144 11'
S .
D lychanos hypat. u
<S) .
1
>'
725)6- 3,
Lychanos hypat. C
c 'rt
E
h
E
u 7776 7776
7776 C/5
>
Parhvpatehypat ârhyDate hypat. t_j Lychanos hypato

C <Si
3
W C
rt -.-
S' '4
E
C VJ Parhypate hypat.
c O
la
8 1 Hypate hypaton
rt
Hypatehypatoa'
b u
v
Hvpate hvpa ton l ,r <
819- 8192 8192.

|
DIATONICVM Chromaticum Enarmonicum |
CA:
1 _ 4Uk Magna Conjorii , ($ Dffoni
:::
CAPVT, I X.
DeAlgorithmo Harmonico characleriftco,fiueZyphrato
ac primo quidem de vocum in fcala vtraquo
per numeros ordinatione
Cumquoque
Muficam Arithmeticae fubalternatam in primo libro oftenderimus,- eafdem_.
Arithmeticae leges eam feruare necelfe efti & quamuis multi hanc tra-
c_iuerint,vtIordanus,Boe'tius,Stiphelius &c,Nos tameneoriidem veftigijsinfiftentes
candem &
maiori methodo, &
reconditiori vfuique aptiori do&rina eam hoc loco tra-
<aandamfufcepimus* Ne tamenin negotio fat obfcuroconfuseprocedamusinfcala
communieaqueduplicida>vj molfi fiue quod idem eft vera, &fi.ta,artificium no-
,
flrum arithmetico-harmonicum exhibebimus *& quoniam multi irrationalesnumeri

inhuitifmodi trad.atibus pafiim occurrer.efolent,eoscomrr:unihoc / fi?no Cofficoru
numerorum fignaculo indigitabimus ; ne quicquam , quod lecrorem prima fronte of-
fendere poffit , proferatur Sed antequam vlterius progrediamur primo de fyftematis
.
fiue fcalis trac"tabimus ; vt fequentia in offenfo pede perfequi poffimus .

Supponimusautem Primofcalam muficam duplicem, duram &moIlem,quam_, ,
nonulli veram quoque & n\ftam muncupant , de vtriufque difpofiuonc nobis ne-
gotium eft.
Quicunque igitur progrefljonem Muficam d fponere voluert iuxta priorem fcala,
isaduplaprima fimpliciflimaqueconfonantiarum omnium fuaenumerationis ducat
exordium: eft enim hsc, vtfupraqiroqueoftenfumftnt,prima proportionum omniu
ii earum ex numerisconfideres prtum Eiusenim termmiproprij inter numeros mi- , .
nimi funt t Binariusenim relatusad vnitatem ^duplam conftituitproportionem ,fub

quainteruallumipfiusdiapafohinuenitur, vthic vides.
G. Sol.revt. i
d fapa k hj
V Vf. _ f ;
Eftq ue hoc icteruallum fcalae perfecriflimurrj omniareliqua interualla complicans.

Diapafon
omresco- ita vt quicquid vltra ipfftm inueniturinfcala nihil aliudcffe cenfeatur,quam rcpetitio
jfonantias
e0 rum .quae intra ipfam funt reppfltaj Sic enim vpces hominum, inftrumentamu- &
ias infc_," ^
cff iucundo aurium iudicip ______ nurnej-prum refpondent
complicat Pprro fi vterque terminusproportionisdupleturjinterduplatosterminuscadetter-
naritis,qui diapafbn in diapente,& diatefTaron diuidit.
Atque ha? duae confonantis omnium relquarum, qux in fcala confiderari poffunt,
& -fatef!
inte rualIorum metrafunt j Mirumquefaneeft, proportionemin fua fpecie omniurru.
faron om- minimam, in proportiones duas, quse in fua fpecie fint maximae , diuidi , & quantum_,
mum reli-
attinet ad fcalam , efle pcrfecffimi interualli pr*cipuas partes diuifionis . Veriinta-
maximx. mcn, vt.admirftpuem hpius rtegotiiproceflum lijculentius videamus ommaordih e_j ,
dernonftrandaduxi. |

:
' -' '.'.,,.

;
: -'
, r
.'
no:gq^r! i i,<^ | .'
',
. .
j
' '' f::: >" ,:
Y
Lj_2 -
! raitabfifi
.
Propo-
Lib, II 1. De Harmonicorum Numerorum DocJrina . i *r
Propositio I,
Diapafon in Diapente, & Diatejjaron diuidere .
dupla confiftatproportione.duplentur termini minimi

hums
Cumdiapafonin
proportionis r. & 2. nafcenturque 2. &
4, quorum intermedius ternanus
dabit
quiiitum, ftabitque excmplum ita
G :
i, diapente
C 3
r 4 diateflaron.
J.
vbi vides 2 ad 3 fefquialteram,hoc eft diapente, 3 vero ad 4 fefquitertiam,id eft diatel-

faronproportionem conftituere,- Atque exhifceproportionibusomnia reliqua fcalae
interualla nullopene negotiojndagabis ea, quaefcquitur,ratione.
Propofitio I I.
Locum diateffaronfupra C fol,fa> vt, infcalainuenire.
prscedentisdifpofuionis videlicet ter-

PRimo multiplica imparem numerum
,infe,&prouenient 9 cui m fcala refpondet
,
F.
nariuminter z& 4 medium ,
relpondentes
DiateiTaronfupraC.qua^tu. Reliquosnumerosclambus r .C.&G.
ita
inuenies : priorisdifpoGtionisnumeros intcrfe multiplica, v. g.qui

priore d fpohtio- m
neG&r adfcripta funt, duccs in fe, fc.licet z in 4 prouenient 8 pro G. itecum 3. C.
&
adfcriptiducantur in r 4&prouenient xaproCIauiC.den-qj r
.mfeducanturpro-
uenientque 16 r adfcribenda, ftabitque exemplum , vtfequitur.
G s
> Tonns.
8
j. Tonus.
Diateflaron.
C 12 J.
\. Diateflaron
r 16
Propofitio III.
Locum diapente infra F. 9. paulb ante inuentam Clauem
reperirc^ .
itaquediapenteinfraF.inueniredefideres, itaage:duc 3.maiorem fefquialte-

SIraeproportionisterminuin9.paul6anteinuentunumerum imparem,claui F ad- 3 ^fcfq Ul
era
fcnptum,& prouenient 27. qus refpondent B. molh ; Vt iam reliquarum clauium pro-
portioneshabeas, ita operare Multiplica fingulos prccedenris difpofitioms numeros
.
per2. f.except0 9.quinumerusiam inuentus cft 27.,) ideft G 8,F9,C i2,& r 1<jP e r , .
2. multiplicentur, fcilicet minorem proportionis fefquialterx terminum, & prodibit di-

fpolltio numerorum, proutfequitur
G 16
J
Tonus.
F 18
Diateflaron.
>
C 24
> Tonus
Bmolle 27 Semiditonus.*
r 32 f
O Pro.
. .
i ii . . . Artn Magn* Confoni^ $ Dijfoni
Propofitio IV.
diapen^fupra r vt } in->
Clauem D.fiprar vt,fiue quod idem eji ,
jcalareperire .
MVltiplica32 r adfcriptaper sminimum fefquialterasproportionis terminum,

prodibunt 64 qua? refpondet daui D. diapcnte qiiaeutae, vt verb reliquarum
&
3
,
ium proportioaes habeas, per maiorem proportionis fefquialterae numcrum, vidc-

l
, ; .
licet 3,finoulospr32cedentis
difpo(itionisnumcros ( . excepto 27 . ) multiplicabis , &
prodibunt.numeri clauium iuxta difpolitionem, qus feqmtur
j ! ! :
G 4S }>.
Toniis
F 54 | Semiditonus,
D 64.
r> Tonus.
C 72 <* lonus.
B ra 81
I> Semiditonus,
r 96
j .
.
,
rropotitio v
lnfra D. alauem paulb ante inuentam, diateffaron ajjignare
PAuI6anteinuentaclauis,& numerusfuitD. <S 4 , Infrahunc igiturinfcaladiatef-

faron ita reperiesi multiplica 6 4 per 4 maiorem fefquitertias proportionis termi-.
niiai} Sc prodiburit 256 numerus diatellaron quaeiitus.qui & refpondet A. reliquos nu^
3 t leiqmt
mcros fingularum clauium reperies, minorcm proportionis fefquitertiae terminunrLj fi'
videlicet3 duxeris inpraecedentis difpofitioniselauium numeros. ita 3 du&ain^S*

clauisG, producunt clauem G. i +4 ,& fic de cceteris cuius haec eftdifpofitio.
G 144
Tonus.
J
F 162
v Semitonus
D 192
j>
i> Tonus.
. .
C 216
Tonus.
j.
B fa 24 3
Semitonium minqs,
A 256
Tonus
r ;
288 I
;
Propofitio VI.
Supra clauem A. paulb ante inuentam, in fcala afsignare diapente.
Aul6anteinuentaclauiscumfuonumerofuitA2s6,fupraquam, vt diapente__>
a diapet "P
JL nabeas^minoremproportionislefquialtersnumerum ducin2S6,&proucnient
3 ^fefqufc
512, cui refpondet clauis E, diapentefupra A quaefitum: rcliquos fingularum clauium
numeroshabebis, fi 3.maiorem terminum proportionis fefquiaUerae, in praecedentis
nume-
Lib.Ill. DelÂtfmnkorum^timerorumDoclrinti. i^j
difpofitionis numerosduxcris, vt exeplum docct, ita 3 du&ain 243 quasinpraeccdenti
fyftemateB, refpondent, producunt rj, in hpc fyftcmatc fequenti; hocpa&0 3 inC,
2i6duftadantC, 648. Iterum3in D. i9^duda dabunt D, 576. &ficdc cccteris .
<>
Tonus.

_
4JJ
r <k.'
Semrtonium minus
5
~ Tonus.
D

c
57 l To
6* 8
S> Tonus!
7
'
_f" > Semitoninm min<?5.
Propofitio VII,
/tf/ra > inuentam clauem diatejfaron afsignare ,
PAuloante iuuentaclauis ,&numcru$fuitE. 512. duces igitur4 in 512 maiorcm

terminum proportionis fefquitcrtiae in clauem paulo ante inuentam & 4i* a(ef
videlicet '
prodibunr 2048 qurerefpondent midiatefiaronquaefito. reliquos clauium numeros 3 rfefqw?

fc
habebis, fi fingulospraecedentisdiftôiitionisnumeros pcr 3 minorem terminum pro-

pofitae proportionis multiplicaueris, vtfequitur.
_ L* _ J> Semitoniumminuf.
_, I53O r
To ^ s
t
D r 7 28^ -
-
b dur
Sem.ton.um minus,
2048 f
Scmitonmsmaius.
Bfa 2187 f
Sem.toniummaius.
A 230+ f
Tonus
r 2592> '
Habes igiturhic diapafon fiue intcgram oclauam cum fingulis clauibus, &tetra-s
chordis,comp!etamqueprogrcftionemmuficam,qiiam ininfinitumprotcndercpotcs,
producendodiapafon exdiapafon,vt (cala docet Vbivides quammira ratione, & .
folertia ex folius diapentc , & diateflaron ope varia lemiflionc fingularum clauium_,
fedes, & loca inueltigentur
Porro fi commutenturclauescapitales, fiue hypata; irt netas ieu geminatas nihil
aliudreftat nifi, vtduplatis fingulisnumcrisillis , conftituatur diapafon acutarum_,
clauium, &ex hocprincipalium litcrarum diapafon, quod fola duplationc numcrorn
praeftabitur : ftabitquc tota fcala completa, inproprijs, &minirai$ tcrminis, vtfe-
quitur.
-
:':
T
^

<
Q, z Scaja.
i i 4 Artis MagHA Confom > {$ Dijfom
.. . .-
.
*j
$cala mufica

1296
C>5 <"
Tonus.
[l 14; 8, * Semiconium minus J
ee 1536 Tonus.
>
dd 1718;
Tonus
J
cc 1944 Semiconium minus.
>
bb 2048 Semiconium maius
}
bb 2187
> Semiconium minus
aa *34 Tonus.
>
259*
y Tonuis.
f 2916
y Semicomum minus,
c 37* Tonus
>
d 34;6 <. Tonus
c 3888
} Semitonium miriui.'
f> 40.96
j Semkonium maius.
b 4374 > Semitonium minus
a 4608
Tonus,
G J4
J.
)> Tonus
F 5832 Semiconiuln minus
E 6144 J
j. Tonus.
D 6912
> Tonus
C 7776
> Semiconium minus.
1
b 8192
} Tpnus
A 9216
> Tonus.
r 10368
r vt, deicenderctunc oportet B molle feruare etiam ingrauibus , ca

Si vetb volueris
ratione, qua b molle in acutionbus ponitur, bb, in excellentibus &
Hoc enim pafto .
ex abfcimonc femitoni/ maiorismitefcittritonus,fiqujdem natura numcrorum, ra- &

iofonorum fcmper diapafon gignit ex diapafon , vt diftum eft
Exatnm huiusfcaU .
| ?y*m.
^ minimos j
an
quifpiamfcire velit, tonus fit inter ee, &
dd, id eft inter 1 s 6,8c 1 72S. accipe
^
norem minorem, & maiorem
per
illius proportionis numeros,
per maiorem
qualesfunt
, fi
8
idcm &numerus
&
9. hoc pcra&odiuides mi-
proueniat , verus
terminus toni indiciumprodibit, ita 153 6 perg,& 1728 pcr 9. diuifa vtrumquc quo-
tientcm relinquent 1 92. vt in exemplo apparet
lS36
192 quotiens.
1728 '* quodens;

(
Qucm-
Lib. 111. De Harmonkomm Numerorum DoHrtna. t* $
Qutmadmodu veropcr 8, tonusprobatur,ita &9 & teliqua interualla perappropria-
tos Nbinumeros&proportiones,
proport: vtfequitur.
;
Semitoniummaius
Semitonium minus
Scmiditonns
Ditonus
DiitefTaron
iTritonus
Semidiapence
Diapence
Sermtonium cum diapenre
iTonus
Sem.ditonus cum diapente
Ditonus cum diapente
Semidiapafon
Diapafon
Vcrurntotamhancoperatione vnicafynopfiin fequenti figura oboculosponimus
Schema interuallorum
on bb Z187 bb femidiapafon fiue
1. C
aa Z304 aa cum
i cum diapentc femiditonus 1
1 cum diapente
1591 g fem tooiuin cum 3'
C
1
p ;
w
O 3
291 d f

pente femidia ;3 3
-o
c e 3O7Z e B'
rt n r n
|5
tonus diatc 114- 3
1
d 34*6 d . *t
O
S
rt
O
* >-
tonus c 3888 c femidi 53
Tonus bqu .4096 O

S b fem. 3
f
C
b 4374 b 3. m
In hac figura deprehendcs ex bb, in b, diapafon, fiue oftmam , ex aa , ad b, ditonu

cumdiapentcex g in b tonum cum diapente; ex f in b diapente; exe in b tritonum_j
ex d in b ditonum ; cx c dcniquc in b tonum j Fx altcra vero parte ex b quadrato ad c
{cmitoniumminusjexbquadrato ad dfemiditonum,ex bquadratoin cd:atefiaron_.j
ex b quadrato m f femidiapcnte ; ex b quadrato in g femitomum cum diapente* ex
quadr. in aa ferniditonum cum diapente; ex b quadr. denique in bb fernidiapafon_^.
Vidcs igitur quam pulchre fibi ca qu x hucuuifquc dicta funt in hac figura confentiaf.
A<
j 2,6 Arth Magn Conjoni , tf Dijfonl
.

C A P V T X.
De progreiTione quae fit iuxta fcalam Muficae fidae fmo

vt vulgo loquuntur accidentalem
t
PRogreffiQ quae flt iuxta fcalam Muficae fiftae , eadem prorfus habet qu* fuperior
illaMuficae vera? fcala : fcilicet,fcala Muficae vcrae, progreditur iuxta progreffio-
ncm tctrachordorum in dauicord<o , vbi fempcr duos integros tonos fequitur femito-
niummiaus, &ne tritonusobftet,inueniturtonusfuoloco diuifus in femitoniurru,
minus, &femitonium maius, vtfatiscft fignificatum.atque illa eftprogreffioMufica

pioprie
Habet igitur progreffio Mufica, iuxta fcalam fir,am,eafdem proportiones omninb,
fed ita vt fubiaceant vlteriori diuifioni: ita yidelicet, vt nullus tonus remaneat,qui non
diuidatutin femitonium. minus , & femitonium maius , ficut videsfaftum ia lequenti

hac diapafon diuifione
fitionem Scala? accidentalis
gg 165888 > Semitonium maius

}77l47 '}
Semitonium minu^
ff 1866x4
y Sernitonium minus
1966081
}> Semitonium maius
c.e x 09 9 5 1
i
Semitonium minus
1.211 84
j-
Semitonium maius
dd~xj6i96
> Semitonium minus .
cc 148831 Semitonium minus

>
bb 261144
1 -Semitonium maius .
bb 79936 *
* Semitonium minus
aa *949ii
}
Semitonium maius
-3 149*8
> Semitonium minus
g 331776
Potcris iam exhis excellentibus feu geminatis dauibus , leu cJauium numerlstota
fcalam facile complere, videlicct fingulosnumerosduplando, vt fuperiusindicaturn_.
eft . Haec autem diujfio huius diapafon fa&a eft, vt fiipcrior videlicet per diapente_^,
& diateffaron , imbhaecex illi fuperip eft fa&a ,fcilicetanumeroimparijq.uem vi-
despofitumcum B.fa, ta&aeftintenfioipfiusdiateffaron.&c Et Cic deincepsfem..
per fit.vtab impari incipias: vbique autembabebis vnum imparem fblum Item hoc
femperfitdeinceps, vtdiateftaron intendatur, &
nunquamremittatur:diapente-,verp
remittatur, &
nunquam intendatur His igitur regulis vtens, errare non poteris.
.
Vides hic etiam qua ratione Mufici FA canant fub clauibus quarum diciiones FA ,
non continent . Item qua ratione Mi non admittatur in fingulis clauibus,quemadmo-

dumfa; admittitur
Item vides qua ratione Mufica ficTsa, dicaturfifta Nequc enim ita intelligi debet
.
quafi opponaturMuficae verae tanquam fi&io rei., quae non extet,- fed quod ficia Mu-
fica, vltra fcalam communem, aliam requirat diu^fionem diapafbn, atque aliam fcalae
difpo-
Lib. 111. De Harmcmkorum Numcrorum Doclrina . i 7
diipofitioncm . Itaque fi fyllabasfeu voces refpicias,ficT:io efle videtur: at fi rationem
&
numerorum fpcftcs , res cft, ars , qua: muficis rcgulis ncquaquam aducrfatur qua ,
eflet Ci fl&io rci non exiftentis

Vides etiam cx ratione numerorum, tonum nou efle tonoduriorem autmolliorem,
ncquc vllum aliud interuallumaltcrointeiuallo: quod numerorum ratio indicatfibi
efie aequale, nifi forte duritiem velmollitiem iudices penes attenuationem vocis.
,
Ratio verohaec numerorum graue, & actitu n indicat. Sicut autem alia iationt_j
numerorum inter voces longas breues &
itaalia ratione aumerorum iudicamus ,
intervocemgrandem&attenuatam ctnihil horumeftquod non habeatrationerrLj

,
fuam ex numeris. Saris autem conftat graciliores chordas cytharre,no tantu acutiores
groflioribus rcddcre fonos, fed etiam magis tcnues Huiiis autem digrefiTonis occafio- ,
nem praeftitirmihi muficorum diuifio illa qtia fex voces muficales diuiduntin tres
,
diatoflaron, hoc modo
la b dur.
fol natur
fa b mol
mi b dur.
re natur re mi
vt b mol
Vocantautemfcmitonij minorisvoccm acutiorem,mollem grauiorem verb voce :
cius vocant duram. Et quaujs nulla clauis diftio, quae la habet, admittat voccm fa aut
vt, admittit tamenvocem mi Item nulla dic-tio qux vocem -vt habet admit-
. , ,
tit voccm mi ,aut/? cum admittaty^.

, Hac ratione cenfuerunt la efie vocem dura,
coquod videarurquandam cognationem habere cum voce w/,quemadmodum vox,
<y/,videtur elfe cognata vocifa. Sic fol & re naturales voccs vocant hae cnim nequc :
b durarum neque b mollium amiciriam vitant , quanquamyo/magisinclinet feadb

inolles . Licet enim nunquam commifceatur voci mi commilcetur tamen voci la ,
ficre nunquamcommifcetur vocifa, at voci -vt, cocnmifcetur. Videscerte, vthaec ,
fpeculatio Muficorum non verietur circa rationes numcrorum , fed circa fyllabas di-
ftionum ipfius fcals, &c.
Alia progreJfio,id eB > alia diuifo diapafon in commata, ^femitonia^j

minoY&y ex Stifelio deprompta .
gg i* 4 7J>8 j.
comma
430467*1
^7 T ,
c

> Semitonium minus
-rjjt? ?
SeiTutomum minus
Y
47775 44 t,
Semkonium minus
ce 50331*48 Comma
J I OI S 3
7 36 C
' k
>
Semitonium minus
y 3 747711
'
iifr'' ~
tl
,
r
Semitonmm minus
dd Jy 66131 04 ,-,
' T t Comma
57395618 *
Semitonium minus
0466 176 i
Semiconium minus s cm ;_
ii8 Artis Magn* Confoni, & Djfoni
ec 6 3 7009 9 * }>
Scmitoniurn minu5
bdu. 67 08864
h Comma
680M44 V
scmiconiumminus
bb 7 16636 16
Semicomum minus
3a 4974 Con
^
^ **" 7 * ^t >
^
?
,na
Semitonmm minus
8u5ai 1j6 8 -
r
ii
J t, Semicomum nynas
g S49346J6 ?
Potesetiam, & hanc progreffionem commatum-, & femitoniorum mirtorum ex-

ten dere, vfque ad r vt , perduplationem fingulorum nuv.erorum.
Recifaha
monica^ Eft autem Comma differentia qua femitonium maiuifuperat femitoniutn minusj
qnid
? Pofles iam etiam facere progreffionem Recifarum, ,\ Commatum Sunt autem tri- ,
piiciarecifa. qua:damfuntprima quasdam funtfecunda, &qu.Ttdam funt tertia_,.

,
Eft autem recifum primum dirTerentia femicoai; minoris fapra comma, vti
1341177*8
119140163
Et rccifum fecundum eft differentia, qua recifum primum fuperat comma, vti
1%99942.$&S79<59'' 8
1852997966631841
Rpcifum tertium eft differentia > qua recifum fecundum fuperat comma, vti
9961 17x5 5708699787164

98475909*384791211881
Exhispatet, quodadhucalias,progreffiones muficae poffentponi, videlicet cora-
matum, &femitoniom: item commatum.&reciforum pwmorum item commatmn ;
& reciforum fecundorum, jtem commatum , rcciforum tertiorum &

Habentaute hajomnesvnum ,& eundem moduminuentionis, fcilicet progreflio>
commatum & femitoniorum recipitur a progreflionefemitoniorum minorum, &

maiorum , & fumitur principium a aumero impari & remittitur diapente , , vt facile_
vides. Diapente autem nunquamintenditur, nifidumprogrefliotonorum, &fe
mitoniorum inquiritur, fcilicetdum fcala muficajveras conftruitur;ficdi -tefiaron_ ,
nunquam remittitur , nifi dum illa tonorum & femitoniorum progreflio inquiritur
,
Icem a numero pari nunquam fit inchoatio, nifi in illa prima progreffione tonorum-. *
& femitoniorum . Item facile videbis vbique quando remittendum fit quando ini , &
tendendum, vt nihil fit vkerius, quod in huiufmodi operationibus poffit dcfiderari.
CA-
Lib. 1 11. De H&rmomcoYum Numerorum Doflrina. i _p
G A P V T. X I.
De praxi Arithmeticce musicas siue de confonantium-

numerorum Algorithmo
Propositio I.
PtAdditione.
_ Ordanus & Bo-ftfus luiae Algorithmum quidem a-tant, fed ita obfcure , & diffi-
I
J_ .culter, vt vix-fit, qm cx difticilinegotiofcfc explicare pofljt
conftat quinque diefibus, aut femitoni;s minoribus & duobus commatisâd modum_
> ita diateflarpn fqua:
laboriofa multiplicationc referunt> dum 5 diefes&zcommatafeorfim hoc ordine di

iponunt. .
Quinque femitonia minora fic difponuntur

*5<> z56 XS6 XS6
M<* '
1

)_.
143 Z43 2-45 ^43' *4J
Duo commata fic difponuntur

. k [i : lyfsl . -
5JI44I- 5 3 144
'
'
' r
: ,
Exhifccnumerisiuxtalegcs proportionum additis, tandem eruunt hunc nurnc-

rumlaboriofiflima multiplicationc produ&umividdicet diateflaron, vt fequitur
. . .
-
1 o 4 5 5 9 3 8 8 2 4i 4 8 4? 9 ^ z 5 6
5 5 3 yfatc&rotl
Z39900919541 1841 1 5 6"
7 z. 1 9 *
euaderet,
Nosverb, vtmuficanoftraomnidifficultate remota clarior &incundior
Cofljco-
Stiphclium fecuti alium modum hic tradendum duximus, quem ad amuflim
rum numerorum vel minutiarum aftronomicamm eo pafto ordmauimus ,vt
nihil ra-
addere ,fubtrahere__,
cilius fitctiam tyronibus,quam confonantias& interualla data
tradidenmusjhic tame
muJtipIicare & diuidere, & quamuis fuperius notas huiufmodi
eas repetemus: tonum itaquc hac nota fignamus. I ,
>
-
Chart*
? 3 . \ v 4?i$ Magnt Confoni , {$ Diffbni
Cbarafleres , quihus interuallajjngula notamus , hifum
Tonus rrrsr TKfc

Ditonus I
'II
Triconus _ III
Semitonium minus fiue diefis
SemiJiconus . ._
fic notatur
ll
DiacefTaron conftans ex duobus conis &femiconiominore R
Diapence ex tribus tonjs conftans & femiconio minore 111
\
Diapafon ex quincj; tonis & duobus femitonijs minoribus

Com ma nona pars toni ica figuatur _. .
Se^niconiu maius ex femitomo minore & comace conftans

r
1
Quandoquidem verb Mufici de proportionibus quoque irrationalibus ioquuntur
( vt de Schifmate & Diafchifmate, & nonnullis ali;'s^ eas fic fignamus
Schifmacomrhatisdimidium_i- r - - O
Diafchifriiaferhit;min. dimidmm_. i 1
\
.. . ,
.- 7
Dimidiumtoni exfchifmate &femitoniominore conftat, eftque proportio
irrationalis & ita fignatur .
'
"
'
:
j
T^"
Dimidium verQXemitoni; maioris ex fchifmate & diafchifmate confians
itafignabitur %,,, :
,
'
'
,
_j
!
. 1
&
fignabtur
Dimidium vnius diapafbn conftansex diateffaron tono dimidiatoita

,,
Videsigitur quam appofite interualla fingula refcrri pofllnt hifce chara&cribus at ,
:
fumptis. Hisitaque vtentes ohmesarithmetica soperationesexpediemus. fint v.gr.'
addenda 5. femitoniît&ojcojijmata, habebis quaefitum fi p o addas ad vtfcquitur H
_=i. ita^commataadditatritono, faciunt \ j j, commaadditumfemidit.facit ^p.
-'
66 '
'"'-" -"
!

0009 ,
Iterumfi velisdiapente addere. ad diatcffaTqn, habebis quajfitum fi JJ|addasajd _[[

confonantiae diapafon* denique fi vrlis addere_j
hoc pafto LLLL!, qua; nota correfpondet
a$fli<lpzCQa:trit6nurn,riAbchi$qu&foiim,Cia.d LLLL! ad ieceris 11 1. ita ;non fccusde_f !!!!!!!!
.
alijs procedes ka Schifm.a ad'tum ad femidiapente facit dirnidiurn vniusdiapafbn_j,
'
vt ? ad Lj. facit LL
sa .bitnutttu:
. . . t
'
' '
''
!
:
"
Propofitio I L
!
11
De fubtraflione mufica , ,
;;-.
I
1
1 quis defideret fubtrahere diateffaron a dispente ita ftabit exeplum JJJ. jj_; nam J_[
I fubtrata a JJJ reliquunt 1. Nam iuxta lordanum fefquitertium interuallum_
demptum a fefquialtero relinquit interuaOum fefquiofrauum, id eft tonum. itafefqui-
oftauum interuallum fubtraftum ab interuallo fefquitertio id eft tonus a diatefiaron ,
relinquit femid'tonum,- vt ab \_[ ficit non fecus femitonium minus fubtra&um a I | :
tono, relinquit femitonium maius. vt ab *W facit 'o" &femitonium minusde-

ptum a femitonio maiore, reliquit comma, vt ab xr relinquit o; & dimidium toni v-
nius fubtraifcum adimidiovnius diapafon , relinquitdiateftaron, vt p-ab iLfacit \\ .
Denique tertia pars ôni fubduda a fumma duarum tertiarum vnius femiton. mi-
* noris,
Lib. 1 II. De HAYmomcorum Numeyorum Doflrma . i j i
hotis, & vnius diafchifmatisatque tertia partc diafchifmatis
, vnius fchifmatis,relin- &
quittonipartcm tertiam . Videsigiturquam fubtili ratiocinio, &quamhacmerhodo
facili omncs operationcs harmqnicc expediantur
Propositio III.
De multiplicatione mufica .
Sltprimb multiplicanda Semiditonuscum Schifmate & Diafchifmatcpcr4.Sicfta- muia: ,
bitexemplum. Deindc multiplicaquodlibethorumfeorflm per^, & cmanabit ~plicada

figurarumordoquifequitur. jn|& H & rr rr & u o u o . ^Sp
Hoc eft^Semitor.iaminoracum 4fchifmaribus faciunt 2 ronos,quifumpti cum 4 cans.
tonis & 4 diafchifmatibus fcil. duobus femitonijs minoribus faciunt bis diapentc vt __
, , ,
habet propofitio. Irerum Scmitonium minus cum Schifmatemulriplicataper6faciar ~îcanda

trironum; ita ftabit exemplum , Dcir.de multiplica ilngulas figuras & u per 6. & e multipli.
Gans :
proueniet fumma vtfequirur.
p u o o (j u u Summamuitiplicandorurn per6. hoc cft tresllltoni.
.
Faciunc enim tres toni refoluti in 6 diefes & totidem fchifmata,3 tonos Iterum 1! .
fcmidiapente cum lchifmate multiplices pcr 4,habebis bifdiapafbn,ita ftabit exemplu.

Duc itaque 4 in fingulas figuras & prouenient figurx vt fequitur it
IllUIIl||o u u u u u u 6 |p .JL_
Hsc refoluta conftiruent bifdiapafon, id eft quadruplam proportionem fic . W
*
c
Propofitio I V.
i> diutfone mufica
diuidatur bildiapente per 4 , prouenient femiditonus cum Schifmate Dialchif- &
SI mate :diuidendus ita ftabit ML diuide igitur feorfim 6 per 4 proueniet 1-7- fefqui
tonus, hoc eft ~. deinde duofemitoniaminoradiuifi per^faciunt-j- femitonij mino-
:
ris, hoc eftdiafchifnahoc fignonotatum i ,ita& tritonus diuifus per 6 producit Xi

".
hoc cft-rtoni;non fecus bifdiapafbn per 4 diuifa producit femidiapente cum fchifma-
tc.primo 10. toniper^diuifafaciunt 2
ton. hocefl -il deinds relinquum fcil. 4fc-
mit. min. per 4 diuifa faciunt fcmitonium minus . Summa omnium facit, IJL
Propofitio V.
Dt multiplicatione per numeros fraflos
Slvclismultiplicareper vnafemidiapente tunc produciturfemiditonus cum fe-

,
mitonio minore * fchifmate, &diafchifmate,hoc eft == ira auteprocediro ii_ femid;

, ,
xemplo vt in marg. ftabilito primoduos tonosmultiplica per numerarorcm 3 &"5'P"-L

produ&um diuide per denominarorem id eft per 4 , & producirur i~t ron. hoc
cft i , fccundo z. femitonia minora mulriplica per numeratorem & produ&um
dhiideperdenominatorem ,fientque i-j-Semiton. minus cum diafchiftnate Qubd .
ft probarc velis, ira agito, primo mulriplicario produ&i hoc eft

u
per 4 facit 4 =
tonos & 8 femiton. minora, 4 diaichifmara & 4 diafchifmata , hxc in vnam
fummam colle&a faciunt 6 tonos & 6. femiton. min. quae diuifa per 3 faciunt
, >
2 tonos & 2 femicon. min. hoc eft L femidiapente. Ex quibus omnibus patet
R 2 vnius
i g * Artis Magn* Confoni , gf Dijfoni
-3- vniusfemiton. minoris cum vnodiafchifmate>atque -y-vnius diafchifmatis & vqa>
fchifmate, atque tertia parte vnius ichifmatis, --partes vnius toni conftituerejpa-
tct quoquc4 tonos per 3. diuifos.item 8.femitoniamin.per triadiuifa producere _j_i
Qyod Ci a quotientibus iftis fubtrahas 17-ton.cum z. femiton.minoribusrclinqui
femiton. min&-|-diafchifmatis ~
& fchifmatisj Quaequidem omnia -j id eft dua-
bus tertijsyniustoniaeqiiantur quod itaoftendo, fienim . Toni addantur adt-j- ~
toni, tunc duo
'
toni perfede ititegrantur qui cum 2. femiton. minoribus faciunt femi-
diapente . Sed ha?c clariusexprajcedentibus innotefcunt.
Propositio V I.
De Diuijtone mujica perfraclos ,
Slnt V. G.diuidendi8 toni&3 femiton, min. per s-feu quodidem eftper jprq- T
dibuntque s toni, &1 femit. min. Ex quo clare patet -f- femitonio minori
adperfeftionediapafbqde 8 effej Vides igitur quam pulchre& artificioseirrationa-
Ies per rationales numeros fupputcntur Et non dubito, quin ex hifce fagacia ingenia
.
innumerabilem nouarum inuentionum circa refolutionem huiufmodi nurnerqrurrL,

materiam fint inuenturi , Sed vti non cuilibet licitum eft, adire Corinthum, ita_.
profundioribus tantum ingeni/s hasc deguftanda proponere voluimus
G A P V T. X I I.
De Diuisione toni
tutomime
M :
Agna
fi e ripoflepiitant>
inter Authores nullo non tempore de diuifione toni fuit controuerria_
neque quifquam adhuc inuentus eft, qui Jitem prorfus deciderit; Boetius, Ior-
Tonuscet danus,Stapulenfis id ficri pofle negant: nonulli verb
Nos vt litem componamus dicimus ,tonum

ex Recentioribus id facili
bifariam diuidi
negotio
, certo
JJ
sro bifaria conftitutoque numero^ $$-* efTe, attamen tonii diuidi pofle (vt\ & omnes reliquas
potef},"
" con^nantiasâffumptis quibufdam rationalem numerum conftituentibus particulis ._
5
! v Atqucprioremquidemfententiamitidemonftramus
Propositio I ,
^Ton us certo & nnmero bifariam diuidi non potefi ( id eft.

conttituto )
$i medium extremitatum toni fpacium bifariam diuidatury non
ideb quoque tonus in duas squas partes diuidttur.
a I
mnopqrft
1
c
1 11
efghiK
1-..-.1
d
|-- j |
| b
Sltigiturfpacium a binteruallum toni in 9 asquas partes diuifum manifeftum eft ,
ab &
c b efTe toni extremitates; ciim tonus in proportione fit qua 9 ad 8 . Diui-
daturitem vnumquodq;nquem partium fparium bifariam in 1, m, n, o, p, q &e.
Dicofpaeiq a cper 1. bifariam diuifo, non ideo ronurn quoqua squaliter diuidi. Quo-
niam enimfonusab&l b non asquatur b &c b; eftenimlbparstotiusab; ergoraa-
I
ior eftproportio a b ad I b, quam 1 b &

c b 5 eft enim haec fefquidecima fextajilla fefqui-
decima
Lib. 11 1. Di H trmonicorum Numerorum Doflrina. 135
decim ieptima jNam vt rcctedemonftratlordanusfpacioquolibet per quotlibet _-
.1
qua fpacia diuifo,- totius ad totam proximajfeftionis partem minorem efle proportio-
nem,quam eiufdem partisad totam rcliquam proximsfe&ionispartem; crgoperhac
citatam propofitionem minor eft proportio a b ad 1 b, qnam b ad c b. eft; (eque habet I
vtfefquidecimafcptima adfcfquidecimamfextam , noneftergo tonus hoc pa&o in_

_quadiuifus,erutq,-confequenter toni _ b, lb,& b, cb. ad inuicem inasquales. Sonus
1
ergo in duas _quas partes diuidi nequit quod erat demonftrandum_.

,
Prajterea cum ca fit foni adfonum proportio, quseft jfpacioruminteruallipropor-

tio,- interuallum autemproportione fuperparticulari ; quod ficuti bifariam_.
toni fit in
diuidi iMvw demonftratur ab Arithmetieis ita , &
tonus, dictam proportionem vidc-
licet fefquiofrauam conftituens, bifariam diuidinequit. Imoneque inplura asqua-
lia vt 3 aut 4 diuidi poteft, vt patuit ex di&is , &
patcbit fufius in fequentibus
CO ROLLARIVM.
EXquofacile cognofcitur Ariftoxenum aurium iudicio omnia committentem_, ,
Arifloxeni
grauiter hallucinatum, dum femitonia fecus, quam pythagotici, integra tonoru j "oo du
putatefTe dimidia Huncfecqtus Martianus Felix turpiori adhuc errore lapfus depre-
. uidedora,.
henditur, qui non modotonum in duns _quales,fedin 3 & ^.dirimit atq,-fecat partes, - tl0-
Secatauccir in primistonum in duojequalia, qu_ ideo femitonia vocat; Secundo in

3 & earum partiii tertiaru quamlibet diefin tritemeriam nuncupat. Tertio in 4 & hanc
quartam tonipartem vocatdiefin tetratemeriam; atquchasdiefesnunctettias, nunc
quartas diefispartes conftituit.
Propofitio 1 ,
^tonum irrationahbus numeris in duo <equapartiri.
Dlximus in pr_cedenti , tonum numero certo & conftituto in duo aequalia diuidi
minimepoffe, nune vero videamusnum isincerto faltem & nullis vnitaribus Qonicdo
/1
> i- j- j- rr . r- r -\ ^ tonusirra-
aggrcgato,id elt irratronah numero diuidi poliit ? Certc qui rem tagacius examinant, tjonalibus
isluculenter videbit non aliade caufaSchifma & Diafchifmaa Philolaoeflc pofita,ni- n eris '
u Jhlr '
fi vt horum ope toni fieret bife&io . Probaturque hoc fyllogifmo .
Quicunque commatis ponit dimidium, toni dimidium negare non poteft \ fcd Boe-
tiusPhilohum feeucus ponit Schifma, ( quod nihil aliud, quam commatis dimidiumj
crgo, &tonidimidium affignare debet , Maiorem probo. Quicunqueponit comma-
tis dimidium cum fcmitonio minore, isponit toni dimidium ; Sed qui ponit Schifina
cum femiconio minori, ponit comma cum femitonio minori , Ergoaffignat toni dimi-
dium, ergodimidium toni negarinon debet Ciim enim iuxta Philolaum diefis fit
.
fpacium, quo maior eft fcfquitertiaproporrio duobustonis; Comma verb fpacium_.

fit quo maior eft fefquio&aua proportio duabus diefibus id eft duobus femitoni/'s mi- ,
noribus; Schifma quoque fitdimidium commatis, ficuti Diafchifmadimidiu diefios,

id eft femitoni; minoris; necefTarib inde fequitur tonum alias principaliter diuifum ia
rfiefim.ideft, femitonium minus & aporomen, velquodidem eft,induasdiefes& co-
ma diuifum, bifariam quoque diuidi per diefin fiue femitonium minus, vel duo dia-
fchifmata, & vnum Schifma,' Cum enim vt iamf^ne inculcatum eft, tonustotusex
duobusfemitonijsminoribns &commate conftituatur habebis toni dimidium inte- ,
grum, fi femitoniominoriaddiderisfchifma; hoc eft commatisdimidium, vt infubfc-

quenti figura patet
Typui
H Artis Magn* Confow > & Di/fini
Typus diuifionistoni
.
a 460%
g 449i
c 4212
1 b 2096
1.
Vldes in hac figura quomodo tonus in duo asqualia pcr fchifmata diuidi pofllt
quomodo dimidium integrum alicuius toni 9. fchifmata contineat , comma_
vero, duofchifmata j Diafchifinaduocommata jDiefis fiue (emitonium minus, duo
diafchifmata s Semitonium vero maius,duodiafchifmatacum vno commatc exafte
exhibeat
Secundo patct, quot fchifmata, commata, diafchifmata,diefes,quilibet tonus con-
,
tineat, fi enim duplem hunc tonum ftatim diuifio Ditoni comparebit fi huic vnam
, ;
fubtrahas diefin, fiuefcmitonium minus, femiditonuscumdicfibuSjdiafchifmatis.co-

matis,fchifmatis, remanebit.
Sicfi hunctonum duplices, auttriplicesijfqueadiungasdiefin, fiuezdiafchifmata,
_ut 4 commata.habebis quotfchifmata,commata,diafchifmata, contineatdiateflaron
& diapente; imo qus fint carundem integra dimidia, videbis , Si denique hanc figu-
ram diuifionis toni quintuplices, ijfque adiungas 2 femitonia minora in commata , 8c

fehifmatadiuifa, habebisdiapafon.indiefes, diafchifmata.commata, Schifmata diui-
fam, dimidiumquc integri diapafon, ftatim apparebit j Verum vt haec omnia veluti in
vnafynopfi intuearis , hic fyfterna totius apponendum duxi 4
Pina-
Lib.HL DeHarmo/tkorum Numerorum DoftrifM. fj*
Pinacion exhibens quot vnumquodque interuaUorum

Commata Schifmata contin eat. &
Schifmata Commata
Schifma
Comma
17127 I
Z 1
Diafchifma 1
4 z
.
Semiton.min 8 4
Semiton.ma.
I
J
~ $
(^ Fonus I?
eontinet
| Semiditonus 26 |
13
J
1 Ditonus |
36
DiatefTarort 4+ I 22
1
Diapcnte 1
62 31
Tritonus 54 3
Li _
Diapafon 106 1
Vrtim his ira vifis nihil reftat , nifi vt doceamus, qua ratione per radicalia figna al-?
gebraica, vti tonum , ita Sc quamlibet aliam confonanriam bifariam diuiderc poffi-
mu,
u>v( K fiuc mediatio interuallorum harmonicorum.
Paradigma I .
Jpfatfjjue dimidiatio Commatis .
Vm itaque fpaciam Schifmatis ad Schifma fe habeat vt 524288 ad 53 i44i,mul-

C^ t tiplicahofce numerosinfe, prodibitque 278628139008 dimidiura commatisi
quod exomplum ita poaitur.
52*288 Schifmaoil
VQ 278628139008 ^
53444* { Schifma.~
Para-
- j
* 3 <**WRi 4rtisMgu Confoni, & Biffmi
Paradigma I*.
Iam3Mli& b( EJ
^
j^^KDimjdiatioMoni.
<Oni vero dimidium habebis,fiproportionem eiusminimam vidclicetfefquio&a-

uam in fe duxeris, videhcet 8 in 9. & prodibit /Q 7 2. Exemplum ita ftat
8 J.Semitoniom minuscum fchifmate

VQ_72 dimidiumtoni 1
9 >Semitbnium minus cum fchifmate
Huius rei oftendimus duplenturtermini proportionis ,

veritatem ita luculenter
: &
patefiet partium duplatione tonum praecise reddS', ita 8 in fe ductum , hoc eft iuxta re-
gulas Algorithmi proportionumduplatusdabit 64. &9. dabit 81, quae fubduftaaza
idinquent iterum 8, & 9. vt fequituf :
8 duplata coflice 64 8 r
YCL,7z 7z Ccu
9 duplatafacit 81 9
Dimiditatio verb tonimaiotisfit;. fifchifma cum diafchifraateeoniungas,,
- Bxemphm .
%- -
zo+8 j, Schifma cum diafehifmatc 1

^11^5:478976 4. Dimidium toni maioris
2.187 Schifmacumdiafchifmate l
*
J
Paradigma III.
>!>* fmeDimiditatio diapafon > , aun
CVm vero diapafbn conftet ex quanque tQnis,; duobus fernitonijs minoribus, v?

ILLL' i ponetur eius dimidium femidiapente cumfchifmate, vtin exemplopatet.
&
"(
1 j, Semidiapentecum SchifmateJL
VQ 2 [
u
quajjun&afaciuntjHdiapafon, '
z f Semidiapente cumSchifmateJL
- ' ;iJ->-
U '.
'
:
':
j :: it
'.
;
^Cumenfhi '6ciauaconftet,quemadmodumdidumeftiexquiaque tonis,,.&2..fc-
miton. minoribus. duo quoque fchifinata conficiant o Comma & duofemiconia mi- ,
nora cum commate tonumjpatet fi "iunganturfimulfierilllltonos, cum pr*terea_

x=femit.min.&duobus u u Schifmatisintegerquoque tonusemergat, fihicj;jj
pauloanteinuentis tonis adiungatur, prodibit fumma cumfemiton minoribusre-
Jiquis, vnius odraus integraj fiuediapafon , vtapparctM,
Para-
Lib 11
. L De Harmonicwum Numerorum Doflrim. 137
Paradigma IV.
iiuM t fme Dimidiatio diatejfaron .
Dlfficultas hlc occurrit non leuis , quomodo diateflaron dimidiari poflit , fed qui
praecedenria rite intellexit/ Iiic dubium nullum habere poterit
Itaautemnegotiumaufpicabimur,- In prscedentibus diafchifma pofuimus dimi-
dium femitonij minoris, idque fub dictis numeris confiderauimus 243, &
2S6,quos &
fduces in ieipfos r7ent6z25 8. ftabitquecxemplum ita ,
Z 3
Diafchifma.
V Q 622<sl
Diafchifma.
zs l
Ciim itaque diatefiaron conftituatur ex duobus toni, & fcmit. min. vthic jj_j ftabit
eiusdimidium neceiTario ita tonus cum diafchfmate quas duplata denuo rcftituic
>&^cum
<
,
juduoenirn-nfaciunt ^conftituuntj^vt apparet,- prasterea ft minimos

proportionis diatelTaron terminos in fc duxeris prodibit.12, ftabitque exemplum ita
'-
4 j
* Tonus cum diafchifmate ^
^- lz' f{ Tonus cum diafchiftnatc
diafchifrnate 1
Paradigma V .
iiuatn Jiuc Dimidiatio diapente
EXhis lequitur neceflarid >/ow jwem id eft dimidiatio Qiiinta: : cum enim_.
,
diapente conftet ex tribus tonis &

femiton. minor. vt hic piter, LL habebis di- 1
.
midiationemhuiusconfonantia;,(ifemiditonoaddiderisf.hifma vnacumdialchifma-
tc. Stabitque exemplum vt vides.
2 \, Scmiditonuscum fchifmate & diaichifmate 7
3 f" Semiditonuscumfchifmate & dialchifmate 2

u
Ex quibus omnibus luculenter patet dicûtn tonum fine vlla difficultate bifariam fs-
c-aripofie NequehocIordanusneauit Dumigituraiunt iUthorestonum dimidiari
i ; .
no potTe,id de numero certo & coftituto,fiuc quod idem eft de numero rationali intel-
ligendum eft; non de numcro incerto, & qui nuIU vnitatum congreguione fit confti-
tutus, id eft de numeto irrationali . per hunc enim apte cum diuidi pofte ex prajceden-
tibus patuit
SiquidemquaelibetpraedidTruum dimidiationum portioconftat partim cx termino
,&ex terminoincerto&incognitofeu irrationali, quem nobis v'
certo fiucrationali
Cofftcus character apte infinuat, vt Algebras peritis notum eft
&
Porronon ignoro tonum prxcise mathematice in 5. partes diuidi non pofle, ciim
vrinosaccipimus fitdifterentiafemitonij maioris & minoris , quod multi & po-
diefis
tiflimum ijqui Ariftoxenum fequuntura:qualeputantfemitonio minori ,fequitur co-
fcquenter, in 5 partes aequales pofle , cum dux diefes fecun-
tonum diuidi prascise non
dum nos acceptajin rigore mathematico maiores femitoniominori, cumenim_
fint
duae diefes fint in proportione i6384ad is62Sjnumeri quoquefintadinuicem vt
S 2S
. .
ij8 Anh-Magnjs Caftfim, ($ Diffoni

2SlL9 ad 24,'pat'ct exccfinm, quoduaj dieiesfemitoniuni nunus fuperant efle * r>*
'*62j qu.TEomaia recond'tionbt;s Theoricajperitjsconitant. 6*5
Vndefallitur Fabius Cohunna,dum putattonum in 5 arquaieipartes prarcisediui-

di poffe,- ac confcquenter falfi gradus illi enharmonid, quos llie 111 iaa Uiiiuuca pr^po-
nit, eo qui fequitur ordine_
123 4 567 8 9 10 I I 12
In hoc fchemate ingeniose quidem g'adus aflignauir enarmonicos,& nu'!um proi>

fusfenfibilem errorem in inftrumentis eos caufareccrtu eft jerrauit tamen quodpu-
tarit, tonum huhcinrigore rriathematicoin 5. aequales partesdiunlini eife, quud nos
falfurh oftendimus t
Qhbd vero nos a precedentibus tonum in 9 commata aequalia diuiferimus, id facl:-!

eflr, tumad facilitandum negotium diuifionis toni in fententia Philolai aIiorumqu<t_ ,
Veterum, tum ad euitanda fractorum numerorum taedia, & tum denique, quia huiut
modi in praxi mufica vixquicquam errorisimportant.
Addicam tamenfcrupulofiorum Theoricae Magiftrorum eludendam, ego iuxta-j
Ariftoxenum tonum in 12 squalia femitonia diuidentem , gradus diatonico-chro->
matico-enarmonicos vnius oftauae ita ponendos cenfuerirru.
Syftema siue diapafon diuifiim in i z. femit a?qualia.
i_*u-
I 2 3 4 5 6 7 8 9 IP 11.12 13
Gradus Sytlematis ynius odaue^ diatonico-chromatico-

Enarmonicae.

pse^^
!
I 2 3 4 5 <S 7-8 9 IO II 12 13 14 15 16 ,17 18 19 20 2.1 222,3 2,4

. - . "i ' >} i- }
Notae Semibreuesfigniflcant gradus Diatonicos,- Minima; Chromaticos > Semi>mir

:
nrmaeEnharmonicos. Similiter vna fimplex cruxdietinEnharmonicam, duplex crux
chromaticam diejln, fiue iemiton. min. triplex crux iterum gradum cnharmonicunXf
Q-ftehdit,
nu '
<-
? - - .
.-
i
CA-
. . c ..
Ltb. 111. Di Harmomcorum Numerorutn DoclrinA . 139
C A P V T. XIII.
De tnplici Genere Muficae & Tetrachordorum
difpofitione
GEnus-modulandi non cft aliud quam certa quxdam ,

habitudo fiue conuenien*
tia fonorum qui inter fc componunt Quartam fiue diatefiaron; fiue gcnus mo-
,
dulandi hoc loco nihil ahud eft quam relatio quaedam,quam ad inuicem habcnt 4 to
ni vel 3 in terualla Quarts alicuius; quam multi pro tctrachordo accipiunt , Eft autem
tetrachordum Grcorum,ccrtusquidam fonorum ordo intra4 chordas contenus,cu-
iusextrcmainterfediflitarcpcriunturinproportione conftitutiua diateflaron hoc eft
fefquitertia . Fuitautcm triplex Prifcis Muficis vfurpatum modulandi genus; Primu
Diatonicum eft Secundum Cbromaticum ;Tcrtium Enharmonicum , dittaque funt ge-
,
nera,eoquod ex varia tctrachordi diuifione,varia; modulandi fpecies emanarint, qua

rum fingul tamen ad ha>c tria gencra redufta fuerunt Non dicam hoc loco de va- .
ri;s,adiuerffsantiquis, Ariftoxeno,Archita,Dydimo,Eratofthencalijfque,^quorum
omnium manufcripra pencs me habeo^ fa<3is diuifionibus, ftd lllas folum.qu* ad rem
noftram maxime facere videbuntur adducamjcuiufmodi funt Ptolomaei,- ha; enim in.
teraliasmaximefuntrationalesj&conformesnaturae. Et vtadrem veniamusdico
primum genus, quod Dtatonicum vocamus in quinque fpccies a fenfatioribus muficis
,
diftribui . Hoc eft ia Diatonicum Pythagoricum , Mollc , Syntonum , Toniacum , &

tAequalc* " .
. I.
De quinque fpeciebus Geheris Diatonici
hoc Paragrapho
igitur prsdi&as quinque fpecies non nifi breuiter expucabimus
INafturi deduobus reliquis Generibus in duobus fcquentibus paragraphis
< iy t \
'
\
De Diatonico Pytbagorico .
. : :_
'. ..' .
> , -"...; S
|
.&-
DUmictm Pythôritum in fuis tetrachordis procedebltper inteeualluffl vnius
ducentefi-
mitoni/rhinoris,hoc eftiuxta proportionen*fupertredecupartientem
etiam
mas quadragefimastertiasvquod ic Ptolomcus %4fM@K appelldt. Boetius Vero
felquio-
t*'iw exhuiufmodi igiturfemitonio-minore ,&per daos toaos in
fiue fttVir;
in graue per tres
ftaua proportione conftitutos ex graui in acutum & contra ex acuto
para-
memoratos tonos & fcmitonium mimis prpc.edQhan.t . s $ed vide fubiuncturo
digma_i
. ;
...
_'. - - '
-'
.:..-...
. 1
....
[T
-
f --.

.-, ''"-; .loiEOJ^HnoTsuil

7"""
S a tfrtM
., j4Q ^
:
* Artis MagnA\Confoni , & Dijfofii
%etrachordum diatonicum diatonum .
-- gi44tT-rfT-~-r--f-~,^- ;T---T -r -y-r--T-r?r? "7 ,

.
" ' ' -? '---Hypate mefon
~ *8tW- - Lychanos hypaton

Ton. proport. vt fefquioclaua

vt 8 aJ 9 in
69 12 ' r-T - e
_ 7777 ._
vt 8 ad 9 Ton in proport.
vt 44J ad 15. Semit. min. in pr6porc-tredecupart. t $6".

.
fcfquiofitaua
- - Parhypatehypaton
^t3iqi .! . îiDi i..u..- .
m.'.; 1
i
1
' ,
" " I
-
i
' Hypatehypaton.
:rt~^Xquibua patet diatanicum hpe genus idco di&um efifc, quod per tonos duos & ,
JLj feraitonium minusfcmper prp<?edac,quod cum nefcio quam cum mundi com-
pofitiotjfenatutaejQc ipfa conformicatem habeac, magni fempera prifcis Philofophis
Platone & Ariftotele habitum fuit, vt in Phyfiologia mufica dicet ur j
De Diatbnico molU ,
Dlatonkum molk dicicur illud, cuius tetrachordum ? graui ad acutum par incer-
uallumproportionisfefquimgefimre, &duoaliainceruaila, quorum priusin fef-
gulnana, alterum in fefquifsptima proportione eonfiftebat , prpcedebat,
-'.,,...
n ia exem-
plopatet., .'([- -'.
.
Ll
< V V ;
' .. .
',- V -.'..;;
-.V ...:' *"
Tetrachordum diatonicum molle ,

$1 ._____- _________ ____ _-Hypate mefon
Sefquifeptima 7 ad
71; _~_____^__-~_.___~-__--Lychanos,bypaton
%
âôhipJd&W ^X-/ K' - rp <: .

, '
t
8045-- ,_____ ____.--__--Parhypate hypaton ;
.i,".. Sefquiuigefjma2oad zi.

-_j_., i ,._i_- .< .-A-,-__^__-u-_.'__a_._i. -__.-_-Hypace hypatoa
. zirlcj-Tgi .
" ,.'' sudo .-.-,. -
1

pe Diatonico Syntono
latonicum Syntonum, quem alijquoque incicatum vocanc , illud eft cuius Cecra- '
ho*d,Hgi pPêdbat>^rjai4i,Y;ef^saÛtHP^)e r Ynurn.interuallum intra ^&g

i 1
cfiordsm epnseailtm ifl prppprtioniciWquiquint^df cima ,&rdeinde p<jr aj&?f wiijru >,
gioppj(tipije,fe;%B^4U^lfc4îTOPf c vJtimum in, B^PPî^^gMisona, &? co-

tanfM> a-ujp g4 ^tl^^êbffi^^^B^b^^f.hjc
yjcjetur, , bS
- '
, ,
:3i3Toq ous-t^ rti ^t:r.n -.-'-

fi:-nov ^- rn-J^D^ni iu&-;^ c^,'
:;
:
no ..
r
Maioresterraini.
"
~ jd 1
1
. _______ _ ____ -wHypate mefon

2" -40
Sefquinona vt 9 ad
'
- '
o Tonus minor
t fiue
__-___.Lychanos hypaton
."
;
|
!'
"3
45
Sefq uioflaua vt 8 ad 9 fiue Tonus maior.
Sefquidecima t ijad idSemiton.minus.

f ---- Parhypate hypaton
^-.48 _-____ n ____-._-._-___Hypacc hypaton
-vrtv
Atque
Lib. 11 1. De Harmonicorum Numerorum Doclrim . 1 4r
Atque hoc eft proprie diatonici generis, quo rccentiores vtuntur > funt enim tcrrni'-
i proportionis omnes intra numeros fonoros,de quibus fufius in fequcntibus
Oe Diatonico Toniaco
Dlatonicitm Toniacum, quod & quidam cum molli confundunt iliud eft , cuius te-
traehordum tali ratione difpofitum cft, vtchordaprima & fccunda efficiant
jnteruallum proportionisfefquiuiecfima;fcptima,ideft_7 ad 28 : alterum vero in-
teruallum fitin proportionefefquiieptima vtr ad8.&vltimum denique mteruallum
fit in proportionc lefquio&aua 8 ad 9; fic alccnfus fit a g-raui in acutum, &hinc ite &
rum in graue per eadem intcrualla, vt in exempto pacet
yetrachordum Diatonicum Toniaeum,
-.--
Majores tcnnpi
168 Hypatemefon.
Sefauioctaua vt 8 ad
1 89 i !
9.
__*!_-&; ,. -, - Lycbanot byparoit
Sefquifeptima vt 7 ad 8.
- -w-Pafhypate hypaton
:
-, ' i . !
a 16 1 - - ,. ,
ni**&efp
tr . . .. ,._..,.
,~-- a _ 4 _
Sefgt<injge(imafeptimai7 ad?.8.
^_^__-__ . ,.
> -.HypatehvpatOr: ;
De Diatonico Aequali .
Dlatonicum Aequak iJlud.dicitUtjCuius t^tracljordyrn ex gyaui in acutum afccndit

primo pcr interuallu n propbrti6nis'fe(q\iiunde"Cimas 1 r ad ia.& deinde per al-
terumpraporrionisfefquidedma* roadii.&deniqueper altcrum proportionis fef;
quinonaeoad lo.vtjnfraapparetl
"' ""'" ~- -'-
- '
%elrachordon Diatomcu^mAeûak.
:.'. izvs. fs)i.q_>_m;j .^ >
w"i.iiw rg -n _ i, , 1 11 ',Ki,.; ., a__

i !
. ij Hypatcmcfoa
__,...,
'
1
.
.
e Sefquinona ad vc 9 1 o.
1 1 *?" Xo -^r-r-^ ^^^^---.--LychanQshypaton,
1 __,^!!^!!^1"; :
;- ^^rhypa^hypato^
_jcm -' _
Q Sefquiundecima 1 1 ad i_. ' .
-_~i ? yn
" Hypamîpatpn f
-
__,-, 1 1 ..1-1,rcjr;iqr.i .. . : ,
. *
qualitatem pro.
FVit autemhcicd?'^9riku^dic^rjri5quiik êo quodfoundura
procc__r_trmuitumquV_-fl<^^
greflionis afithm ..!_*
fuit i Vnde non fine. caufa Ptolomxus illud comparabat Theologicis & Politicis rebus
de quibus vide Za_linum,Bb_tiurn, aliofque__>
'.
I . - ....... ... n . .- -.._., - .
Jluij
_. __
*_) , 1 .ai i>& 1
[___ . _ _ .
fc . . .^_
^>
:;">'--De_.Genere Chtomaticos:^ : :>'
: : . .. ; . . . .. . .
SEcundum genus modulationis Cbromatieum cft, ita ditum quod mutctcolorcm_.

& nigrumco-
diatonici, eitqueinterprimum&tertiumidemquodinteralbum
; - ~ * ~~ - - - lor
i4t r
^ ^ '
-Artii MagnêConfoni,^ Diffoni
lormul-tpleX', cuius tetrachordum triplex crat, Antiquum,MoIle, &Syntonura; Prius
proced-bat per diio femitonia & trihemitonium hqc eft ex graui in acutum afcendc- ,
bat per vnum interuallurn femitonij minoris deinde per alterum femitonij paulo ma- ;
joris interuallu cuius eft proportio fuperguintupartiens 76 ; deniquc per aliud interual-
himquodcontincbattriafemitonia,vnde'&tri(emitoniumincompofitumaBoetiodi-
dumeft. Qiiiaintaligencre anulla aliachordadiuidi poterat,eratque in proportio-
ne fupcrtfipartienw decimas fextas . Vti hic apparet

-"'.:.'''' ' ' '
(5i44
:" ,
'
!.. v
'êtrachordum Chromatici antiqul
~^' T~~~""H*'~'~""'~"
-
'...:
~r Hypace mefon,
2 71 pg_.
TrifemitODium proporr. fuperpartientis decimas fextas
S emiton^nfcRroport* fuperquintupartientis j6,

i
Lychaoos bypaton-
as
7776
' -
_-___ ,_ Parhypatehypaton.
Semitonium minus ptoport.fupertredecupartientis 25,
_g tov-__-.i ~ m ^ -_,_ _ -
.____Hypate hypaton
CHromaticum molie crat illud cwustetrachoj-dum ?ali ratione erat difpofitum , vt
prima grauiffima.&fccunda tcnercnt interuallum proportionis fefquiuigefimas
feptinW faec ctim tertia
.
fefquidecimas quartae proportionis/& tertia demum cum_.
vltima acuta,re.CqtMquinta; proportionis interuallum conftituerent i cratque hoc inter-
uallum confonum,quem3dmo3um termini propOrtionisfatis fuperquc declarant.ho-
rum cnim radicales numeri coljocaritur intra 6 & 5 in partibus numeri fonori Sed ,
xemplum melius te inftruet m dmtii-ms &% ,q)$aQ %Q
,. L fetmchwdum Chrommmoltis ( fe
bl " i oj ttjUfsirE laqsBpius] .. - 0-, -.-- .
îej __-----_^_.--_Hypate tnefon %

. . .
Sefquiquinta vt 5 ad 6*.
la- " ' - ....-.. ,_._______-_-___. LychanoshypatOB,

SefquiquartadpcAiWt v^4 atd ij,. .U,j. ,, ts t , , .
-_g-*
, Sefquiuigefimafspttma 27 ad 28.
140-- '
'
'
'
J* - ' -..1 . .
.-Hypatc hypaton .
"" c; "~ *
' "'
"
, H01 -c--~- I
' '
Ctirontaiicum fiue incitatum illud diccbatur 5 cuiirs tetrachordunrita erat difpofitUi

vtprJm&&:fcaindacJbordaefTcntdiffitê;r iriteruallum proportionis fefquir
uigefimaeprima;,' & haec remota erat a tertia, jnterualjo pjroportiqais fefquiuridecirh
& tertia a quartaÔte.uaHo vutus feiquifextae.. Vt in exemplo patet
Bxempium ^W^^^Û^k^^^Wî\WM
"6$ -z - -.-^->oi u. > a
Selquifexta
,fflWP*foK 0t ,..v
77 i g i
Lychanos hypatonJ
vtnadi. 1
*4
Sefquiundecima
- -' '
-' ' .jjjj '
- P aithypate hypato_i."
88-- _
.
Hypate hypaton
;'. " ''" i

^'ô_p r.v- .",;-:,
i
,
.inojjsih"^
Hoc~
Lib.lll. De Harmonieorum Numerorum DoclrinA 1:4$ .
Hoc genas ob vim quandam cffeminatiuam animorum ab antiquis non {:e-

quenter fuit vfurpatum , vt Macrobius docet. Ptolomeus illud comparat Oeco-
pomico ftatui .,
. III.
De Genere Enharmonico.
ENharmonicum tertium modulationis genus, apud Vtreres dup!?x erat anti-

quum Sc Ptolcmaicum ; Antiquum erat cuius tetrachprdum erat ita difpo-
iitum , vt afcenfus fieret ex graui in acutum, per duas d efes & yium ditonum ;
jncompofitum ; erat enim in hoc gencre accomodatus cum vno folo interuallo
.
Diefium vero grauior erat in proportione fupra tris;at:riputiente quadringentc-

fimas nonas ; & acuta crat in proportione fupertredecipart'ente486 erantque_> .
collocatae in proportionalitate Arithmetica; erat autem fccundum veteres, ha:c diefis

medium femiton; minoris.
.*_/
SExemplum Enharmonici antiqui

-

- -
6 44 1 ,, Hypate raaifon
7776
Ditonus
Diefis
=_ , . . _ :
Lychanos hypaton %
rjjft 1
PgyfyypflSe hypaton
Diefis - '
8 192 ... . - . Hypate hypaton

.
|
TEtrachordum Enharmonici Ptolomahi illud er.n in quo ex graui in acuturru. ,
ex 1 ad 2 chordam afcendebatur per interuallum proporticmrs fe"fqui-qua-

dragelimae quintx, 6V h nc ad tertium per interuallum fefqu'uigeumae ter-
;
tiae , & hinc denium ad quartam per fefquiquartam > quocj interuaHum confo--
num eft; Eft enim forma cius proportionis comprehenfa infcer s 4 In partibus &
numeri fenarij, eftque verus ditonus Enharmohicu^, de qup in fequcntib^s
''">
Exemplum fequitur, ,T *
Exemplum Enharmpnici Ptolomaici. -
-.276 .,.
" ] ,
Hypate mefon
345
Sefquiquarta
i. 4ads Lychanosbypaton.
ISefquiuigefimatertia 23 &d z^.
3 (5
_-_=-= Parhypatehypaton .
Sefquiquadragefima quinta4j ad46

_368 -Hypatehypaton
Atque hsc funt tria genera modulationum quibus Vetcres vfi funt s Recen- ,
tiores primo tantum & fecundo vti folent Verum vt paulo ante difta melius .
intelliantur, fingula hoc Ioco notis fuis repr.tfentabimus , vt & Mufici pra&ici ,
quid pcr d'cla trium generum varia tetrachorda velimus cognofcere poflint. ,
Primaitaqucchorda& vltima communes funttribusgeneribus; intermedis vcro

peculiares ttibus fingulis generibus
Diato-
1 44 Anh , DiffoniMagn<e Conjoni 0*
Diatonicum genusvidiitumelt, dmiditlu-s quaitasfiue tetrachorda, in femita-
niumminus& duostonos,
Chromaticum in duo femitonia, & vnum trihemitonium fiue tcitiam minorem
Enharmonicum v exb mz diefes, & vnumdironum fiue tertidmmaiorem.
Porro Svftematriumhorum generum 'terum ex quinq; tetrachordis compinitur ]
quorum primum vocatur tetrachordum Piracipal.um fiucHypaton Secundum Te- .
trachordu mefon fiue mcdiaru. Tertiujjn tetrachordum aymtwtf fiue coniunftarum

Quartum tetrachordum fugmynitax fitie difiunctarum . Denique tetrachordum uto>
iiuc acutarum, ita vt quarta chorda primi tetrachordi fit etiam prima chorda fecundi
tctrachordi, 8c quarta chorda fecundi fitprima terti; tetrachordi atque ideo dicitur >
tetrachordumconiunfrarum, quia quartaefecundi coniungitur prima tertij . Prima

vcrochordaquarti tctrachordi dirfert vno toao a quarta fecundi tetrachordi quas ,
omnia cx manu Mufurgica conftant . Verum vt hcec omnia exa&ius aifequaris , nic
notulis muficis fingula Tetrachorda fingulorum triuro generum exhibebimus; cx qui-
busnullopenenegotio, quaecumque hucufque abftrufius deraonftrata funt exhibe-
buntur
-.'... . -

Nomina Latino-Grseca chordarum in fingulis V. tetra-

chordis ad Claues muficas accomodatarum
Nete hyperboleon, fiue vltima acutarum .
Tetrachordon Paranete byperboleon, Cmefecunda acutarum .

Neton. Trite hyperboleon, Gue tertiaacutarum
Nete, fiue vltima dijiunctarum .
Tetrachordon Paranete diezeugmenon, Cme fecund* d</7unctarum
Duzeugmen, Cj Tritediczeugmenon, fiue tmia u/iuncturum
B Paramefe, fiue vicina
j
a
dijs. efpondcrfc b duro
i
D! Netefynnemenon, (lue vltima coniunctarum .

Tetrachordon
Synnemenon.
C Paranetefynnemenon, fiue fecunda cumunctarum.
B Tritc fynnemcnon, fiuc hrtiaconiunctarum.
A Mefe, ideft med<a.
.
Tetrachordon G Lychanos mefbn, fiue index mediarum .
Mefon F Parhypate mefon, Ciuefecunda mediarum,

"
E Hypate mefon, Ciuegrauis mediarum.
Tetrachordon D Lychanos hypaton, Ciueindexgrauium.
Hypaton ic Parhypate hypaton, Cmefecundagrauium. >: l
r lirr -rrrrlrBBs Hypatc hypaton, Cmegrauisgrauium .
XJ Proslambanomcnos, fiuc vox ajjmpta-*.
[V
6 I
:
.;.
Syfte-
... i
Lib. JIL De Harmonkorum Numerorum Doflrina [
4*
SyftemaCatholicum-Diatonico-Chromatico-
Exharmonicum ^. Tetrachordorum
D
Nomina & ordo tetrachopdaJtetrachorda
Diatonici generis.
chordarum
j Hypate mefon
4 L)chanosHypaton.
5 Parh>pate Hypaton .
Tetrachordum
a Kypate Hypaton I.
i Proslambanomenos,
Principalium
4 Mefe Tetrachordum
3 LjchanosMefon.
3 Parhypateltfefon .
II.
Hypate Mefcn
t .
Mediarum
4 Ncte Synnemenon
3 Pahvpate iynnemenon
Tetrachordum
a TriteS.iinemenon
Mef*
\\~~~r. -I*
- J
III.
Coniun&arum.
o o
i- H
4 Nete
3 Pmnetediezengm. |
G=i=i:=s-=t
T3 A""Sfr" V
t
Tetrachordum
Trite diezeuinenon . j j 'i "T~Tl IV.
* Paramefe. '
f.L ___.__"T"4.__
Difiuntftarum.
4 Nete
3 Netehyperboleon . Tetrachordum
a Paranetehyperbole5. V.
| Tiite hyperboleon.
Acutarum aut
Excellentium
Explicatio 6c vlus Syftematis
Ontinet hoc Syftema quinque columnas, prima columna F continet denomina-

C^ tiones chordarum in fingulis tetrachordis contentarum > fecunda columna fi-
j
gnata A continetgradusdiatonicosperfingulatetrachorda muficis notis expreiTbsi
Columna Bcontinetgraduschromaticos notis muficis per fingnla tetrachorda ej_-
prefibs; ColumnaCcontinet gradus enharmonicosnotis muficis per fingula tetra-
chorcia expreflbs Columna D. s Tetrachordorum denominationem contmet.
.
Videsigiturquomodoindiatonicogenerein tetrachordo per femitonium &duos

tonos in Chromatcoper-femitonia &femiditonum In enharmonico denique_
, :
per _ diefes Sc ditonum procedatur.

T In
4<5 Artis Magft* Confoni, ($ Diffbni
In hac tabula vides Diatonicum lta fife s quartas habere di- Hfc*~fcT!I!(
fpofitas, vt fcmper femitonium minus fequantur duo tonij nT~_ZZ__~
'Cluomaticum vcro ita fuas quartas habere difpofitas vt in_. , 3J *-
jllis clauibus, qu^ mi habent ctiamfa rccipiat, vt contrairu &
mi fa
quibusfol vel/ cft, etiam mi recipiat
:_$: ____: __
. ^-
mi fa fa fa mi
Vt autem omnes gradus chromaticos vnius quarts, flue tctrachordi

videas tiic eos
ex reconditioris Theoric gazophylaciodepromptos cxhibendosduxi
Gradus Chromatici vnius fatrachordi
_3f9gli :ga: JiK:fHxtt: _*: atttf :__:: S$_3*= f_=r3

i 33 4 S $ 78 9
E2v*_v/w_Vitafuasquartas difpofitas habct, vtdiatonicigeneris SemitoniumJ

diuidatur in2 aequales partes qnas diefes appellant , & qulibet duo Commata
continet, quibus2deinde &
toni fiue ditonusadijcitur, ficmediumeft inter
Chromatlcum & Enharmonicum quemadmodum praecedensfchemafuseoftendjitj
,
Gradus Enharmonici vnius tetrachordi

Tetrachordi prima fpecies Secunda Tertia
=fe=|=J___i_:
~dj-$^^z::z:
r^^î^S^^ II :
diefis ditonus diefis ditonus diefis diefis dieiis diefis ditonus
C A P V T, XIV.
Dc Ipeciebus DiatefTaron , diapente & diapafbn
. I,
De Tono.
'
__ ta.
Quid T' TOwiifjeftihteruallum harmonicum vocem aut vnica intenfioneintendens, autv-

nus? nicaremiflioneremittens,continens9commata iuxta Philolaum aliofque de
Quid Co. quo in prscedentibus fusea&umcftjEftautem (___<* minutifiima duarum vocurn^
nia. diftantia, quarum duo conftituunt diefin generis enharmonici jdiuiditur quoque,
vt didum eft, Tonus, in Semitonium maius , & minus ; minus 4. , maius 5 commatis
conftat, quibus additis, tonus nouem
"
commatum
" efficitur, id quod facile ex diuifione
roono-
Lik ///. D^ffyrmonicorutn Numerorum Doflritta 147 .
monechordi tn 9 aequas paitesdHsilifquorum vnumquodque comma refert)probari

poreft,& ex figura Jnpracedentibuspo/Itapatet*
. II.
De Semitonio minorc
Antam vimobtinet Semitoniumminus, fTue mi,fa, vt fl ilfud non daretur , nui-
'"l
X lain muficadaroturvarictas; totiusigitur varietatisbarmonica; vnica caufa_,
Ani
Semitonium minus eft, hoc omnitim confonantiarum diuerfas conftituit fpecies hoc . Sc* kmC
vnicum diuerfltatismodorum caufa eft, hoc pro diuerfa fua h tecrachordis difpofl- tonium_
tione, diucrforumarTectuum.quosdiucrfltonimodique caufant.oWgo eft,-quo fub-
lato totam Muflcam perircnecefleeft. Prodiuerfltatecnim difpolItion'shuiusfe:Tii-
tonij minoris, snutantur confonantia;, fed ha;c omnia exemplis declaremus .
S III '.\
[103/11 . ) :
.
De foeciebus Diateflaron fiue Quartae '

. . '- ':u . .- 3fli ::?: :
'
Dlatejfarov mJequarta perfecta.cornplecleas duos tonos cum femitonio minore q^ dj '
,
''4
Wceshabct^v$c.icet $>f r'e.mi,fn cum igtt-jrfemitonrum minus v.g. mi,fa, teiftron
,
.'
fubindcprimumtecum, nonnunquamfecundum, aiiquandd vttimum vtin addu<to ,
cxemplopatct. obtineat,femptfrtot emnt fpeciesalicu us confonanrias, quoties mifa, ;
locum mntarepoteft,cum igitur inomniinteruaHod-atciTdron conftittiecte. idlocum

jnutarepofHttcrti6;trcs ciufdem fpeciesefle cenfentur i ita vt primafpecies Qturta;
flt illa, cijm Quarta mi,ft, habuerit in primo Ioco, Secunda fpecies cum mfofh habue- Trts s P e-
"
nt infceundoloco; Tcrtia vcro tpecies (It, cu n mi, fa, fiierit tertio loco Quart^, ;Itque- txl
regula vmuerfalisMuflcorum.totofleaHcuiusconfonintisfpecies, qiiocfunt voccsjq
cademconfonantia,dempta vna voce,- CumitaqueQîarta + voces habeat demp:a_,
vna,remanebunt3fpeciesipfIusconfbnantis Sedhscin fequentibusparadigmatis .
claririraficnt.
''. < -
r;:.
I. Species. II. Species. III. Species.

...1 1,
.
,.^.
II mi fa fol la re mi fi fol <vt re mi fa

*. 'Semitan. tomts tontis tsnus fcmit. tpnos . tonus eomis- feniii,
Nota; nigrslemper flgniflcant fcdcmfemitonijminoris mi,fa reliqua albastonos. .
NonnuIIi vero videntestonum quemlibetduplicem efle minorem maiorcmjhinc &

totfpeciesponuntin Qtiarta confonintia.quoties femitonium minuscum tono ma-
iori&minorilocum mutarepoteftj Cum igitur iuxta regulas combinationum 3 fln-
gulas res fexies combinari pofHnt , hinc fex fpecies ponunt Quartam habcre^ i
vt fequitur
T z 1 Semi-
*j# '.wf < Aittis Mflgvt Confoiy& Difoof
i Scmitonittm Tonns maior . Tonps minor

z Semtfonium Tonus minor Tonus maior
3 Tonus maier Semiton. minus , Tonus nvnor
4 Tonus maior. Tonus maior . Sernitonium
5 Tonusminor Tonus maior Semitomum
6 Tonusminyjn Semitvuiiipjiy-.: Td.ntis maior
Vbi videsprimamfpeciemcorjftitui , qu^Cemi.topiuraJhabet^prirno Joco , tonurru

maiorem.iecundq,&tonum miuorem tertio. (ecuridam (pe.cje.m elTe ,qua? itcrumfe-
mitonium habct primo Ioco, & toqum minorem feoiatdo, % maiorem tertio, & fic de
rehquis vt tabula dqcet Et quamuis, haec orrmia fuam fubtilitatem habeant,quia ta-
.
tonimaioris&mioorisdifFerentiaper.cipitur, hinc pleriquetrestanti*

rnien diflkulter
ipcciespcniynalicujus quattae, vt ?n pri.ori fchematepatuit
'.:- .- ,3ti: .: :....'-.'
I V.
7
De fpeciebus Diapente fiue QuintJe
Dlapente quinti imperfecr.a tres tonoscum femitonio minore continens, quinque

Q_atuo: yoces haj?et (
, y, g. yf, re , mi
^fa Jjg, Vnde iuxta fuperiorem regulam omnis
fpecies Qumta qijatuo^Jha^bebitCpeciejS, f]ue, quodidem eft in OBpniquinta w,hf* quater Jocu
;
Qulntse r
fuilm mutare poter;t,vt ijsqyi.turôt.a; nigr^ff clerrtfpm^tqpy iqdjcaat,, reliquae tonos.
:
".:
I. Specics/ II; Speciesv s .
<~.H.Spccic5. EV- Specics^
. ,. . .,
slnfO
.
ji i ,i - -.w i
^
i
.m-
i^pâ
;
\ iwi
g-Wy^Trr^fn*^"-'^^ "liy yr; jcn
jtt.aj-ii^siiLiia_j
.
:;$:$:?;En:::=ir
:^:$ i ---""*
rri two * :
mi fx fol re m{ re.mifafolla-ry\Jtremif*ful.fafolre.mifa.
TT U
. % v. -'." ;:' I j 36iijnc3noo?ijilqi29i3sqlE3niK .3: :
'
Hi veroquicombmantfemitonium cum tonomaion Scminorrjin omni quinta re=

perient 24 combinationes, totideixi & lpeeies;cum enim 3 hngulae res 6 combinatio-
nes admittant, yt in prascedenti exemplo patujfr, hae cum 4 fp.eciebus Quintae hic re-
praefentatis combinatae id eft 6 ducta ih 4.' prociucent 24 fpecies"quintae
, Verum_. .
cum inomni quinta duo fimilia reperianturintepti-alia , eombiflationem totam > ideft
24 diuidemus pexHuo &:quotus i^videjicetdahit corabTnation^m quxfitam Jioc eft
ig fpecies vnios-quint^, yt fcquitur
Tabula combinationumipecierum diapentc

f. Tonus maior. j
Tonusminor. s
"Semitohiurii.
1
'
j
Tonusmaior.
2. Tonus minor Tonysmaior. 1
Semitonium . Tonus maior.
3, Tonus rriaior: Tonus major SemitbBjurii Tonus minor.
4. Tonusmaior, Tonus minor. Tonus maior. Semitonium .
5/ Tonusfnaior. Tonusmaior. Toriusminor. Semitonium
6< Tonusminor . Tonus maior. Tonusmaior. Semitonium.
7. Semitonium Tonusmaior. Tonusminor. Tonusmaior.
S. Semitonium. Tonus maior. Tonus maior. Tonus minor.
?. Semitonium. Tonus maior Tonus maior. Tonus maior.
10= Tonus
Lib. Ill,)e Harmonieorum NumerQmm Docirinm. 149
xo, Tor.us maior. |
Scmitoniuni . | Tonusminor. | Tonusminor.
11. Tqnus maior. | Scmitonium. I Tonusmaior. | Tonus minor
12. Tonus minor. i Scmitonium. j Tonusmaior. j Tonusmaior.
Atquehas funt combinationos afpecierum diapente ,fecundum rigorem mathe-

maticum confideratit, qus tamenctim impfapraxi vixlocum inueniant ,hincquin-
tx fingula; non nifi 4 fpecies habere cenfentur De quibui plura vide in Rhabdologia .
noftraMufurgica_,
3
De Speciebus Diapafbn > fiue O&auae

CVmDiapafonexdiapente&diateffaron componatur, habebisfpecies oftauas,fi o<ft aua h
ipeciesquartai&quintae in vnum coniunxeris in praecedentibus vero 3 fpecies . bet 7Spe-
vnius-quartae &: 4. ex additione ? ad4
fpecies vniusquintaeinuenimus; proueniunt cies -
fcptcm defiderata: videlicet fpecies vnius o&auae ; ad quas declarandas hihil aliud re-
quiritur, nifiexhibitioSyftematis infrapofiti exquofitus& pofitio fpecierum facile ,
jnnoceicit litum verofemitoni; nigris notis expreftimus . '
Species
oclauae fupXj*
.*
I. Specjes 1 1. Speciesr. 1 1 Species
esS
1,
-f*"^ **
1
z&$=
mifa fol re mifa fol fa re mifa fol re mifa fol vt re m\fa fpj re, mify
r
IV. Species V- Species VI. Species, ,
fa fol re mi fa fol la fa
&*&$&&&
mifa re mifa fol la fol re mifa re mifa fol Ia
V~ \ T hci
I .
V II. Specics
_ ,
--
t ,
-
7,,
,
-
-- ~^~ -j-
x""jS~:.i~r"_:i:zi:::zi '~
m m ~~~f~~~~\ -^: -_ -
^ - ;
'i v'"~
vt g m~~fcf_
: je mi fi fol
A
.
'r
vt
SEquitur nunc vt , Quintarum Ofta-

Chromatico-Enharmonicarum Quartarum ,
uarum fpeciesprofequamur difrerentesfpeciesdi&arum confo- i Sicuti igitur 3.

nantiarLimdctermii auimusin gene-ediatonicojita& eedem determinari poflunt in
Chro-
. . . J
i <? Artis Magn<e Confoni, Diffoni

Chromatic'o&Enharmonico,&confequenter i2modi, vtpoftea videbitur. Cum__J
&
itaquein pr_ccedentibus fingutaquarta; chromatic_econftent duobus femitonijs ma-
iori&minorivnacumfemiditono.iuxta regulas artis combinatoria: necefTario feque.
ter<5 {pcciesQuartaechromaticas vtiequitur
Combinatio Specierum vnius Quarta Chromatic< _
x Semitonium maius Semitonium minus Semiditonus

__ Scmitoniummaius Semitonium maius Sefa_iditonus___
3 Semiditonus Semitonium maius Semitonium minus
4 Semfditonus Semitonium minus Semitonium maius
? Semitonium maius Semiditonus Semitonium minus
6 Semitoniumminus Semiditonus Seniitonium maius
Vldes igiturinhocexeploquod totaChromaticigeneris varietate conftituat Se-

miditonus folum Pono fi quis pofuerit in Enharmonici generis quarta duas
.
diefcs vnam maiorem, alteram minorem, vna cum ditono fiue tertia maiori is 6 fpc-
cies pariter aflignabit vnius Quarta; Enharmonicae . Diefin maiorem
fupra conftitui-
musin proportione2sad24.minoreminproportione 128 ad 125 . Eftenim minus
interuaHum Chromaticum,maximum Enharmonicum, ficutmaximumChromaticu
eft minimum diatonicum o}auam Chromaticam :
& Enharmonicam hic in notisifc-
praefentamus, vt di-ta melius intelligantur
zmin
Oclaua Chromatica .
SBU.B"
uffaud Enharmonica
*&*$
^:te:5^:!5:---~z:^
**---
s_a__sf- *
-
<H--: =aS as -t-4h~
1 * 3 4 5 6 7 $ 9 ; I 3 34} 6789 10 n ia
VBivnam
nota vnamquamquenotamEnharmonicam advnamqu<rtam
maueri ope pun#i
diefin
toni fiue ad
fupra notaspcfiti V.g.fecuqda notaeftaltior
prima, vna diefi , & fic de rcliquis Ilat-ieftdiirn . In C hromatica vero octaua b remit-.
titfonum ad vnum femitonium Si verb quis oetauam diu>deret m
.
24 dicCes, opus
huiufmodi fignis non foret, fed Syftema o#au* Diatonico Ch.omatico.Enhaimonice
fieilar-Tv-
Gradus Syftematis vnius odTaue, diatonico-chromatico-

Enarmonic-e.
^^
3
^^^^^^^m
45
* 6 7 89 ion ia 13 14 15 16117 1819 20 21
&**
23
u_P :.
:
-.. ,

:
-.00 -;:,.-;. .:_ib -_i '.'' >T&i'i TU Sl jsj i: ;

_:_
ni .1 ij . j.-b :~ . !_ sji.o
CA~
. . . . ,
Lib. 111. De Harmomcorum Numerorum Do&rim i 1 51
G A P V T. XV.
Dc Modis Muficis _, #
QVemadmodum diuerfae fuerunt Vcterum circa rnodos eorumque naturam &

proprictatem opiniones,ita diuerfe,quoqucfuerunt circa ordinem fitum*. &
"eommunemconftitutiones.
Platoprimoloco pofuitLydiasmiftas, quibusfubinnxitLydiasacutas fecundo Io- , .
coponebatlonicam; IntertioDoriam&Phrygiam harmoniam eum tamcn hunc tentit aa ,
ordinem nonadnaturaealiquem ordinem innuendum pofuifle, fedcafu, inde confta- circa M -

repoteft,quodalioinlocomutetprasdirumordinem,primoloco poaendo Ionicam; ^, -
fecundoLydiam, & deindcPhrygiam harmoniam_.

Ptolomaeus & Boetius in tonorum exhibitione hunc feruabant ordinem Hypodo- ,
jiumcnim primolocoftatuebantinfraomnesalios,&inpartcacutafupra omncs a-

Jios Myxolydium , & Hypcrmyxolydium flcuti fupra Hypodorium ponebant Hypo-
,
phrygium, & poft hune Hypolydium, cui adiungebant Dorium , quem immcdiate fe-
quebatur Phrygius Apuleius vcro priir.6 Ioco poncbat JE.o\ium poftea Iaftium ; & de-
:
indc aliosordine;MartianusCapelIaprimoloeoponebatLydiumdeindc Iaftium, &

deindealios. Nondefueruntqui primolocoponerentMyxolodtum ,vti Euclides &
Caudentius Iulius Pollux primo loco cum Plutarcho & Caffiodoro ponebat Dorium,
.
Lucianus Phrygium i Exqua maxima confufione, maxima quoque haerefes in fcientia

harmonica nate funt, quorum duasprascipuas narrant Authores; prima crat Pythago- Hsrefesiri
c* :
rica;alteraAriftoxenica,quarum vtraqucinnumeroshabuitfedtatores, ita vtquosfc-
juaris, vix difpicere poffis
Nos igitur vt ex tanta nos confufioneexplicaremus, in fcientia ordinis Enharmoni-
cimaximum ordinem fcruandumduximm. Primo igitur in fequentibus diccmus
quidnam fitModus, quid tonus; Secundo originem dcriuationis vniufcuiufque ;Ter-
tio de ordine Antiquorum in tonorum repraefentatione Quarto de difcrepantia Mo-
;
dorum hnius temporis ad vcterum modos j Quinto denique de origine modorum & ,
natura vniufcuiu(que_j .
Defimtio Modi Mufici.

MOdusquam
itaque Muficus, Harmonicus
certa qusdem mufici
fiue grascis ritvoi , hoc eft figura, nihil aliud
eft, concentus tbrmandi ratio , in principio , me- Quii Mo-
dio & flne ad ccrtam tum intenfionis remiffionifque aqualitatem , tum concentus af- dus '
fe&ionemfbrmandam inftituta: velalker: modi funtharmonia;genera, qua>ex7.dia-

pafbn fpeciebus pro varia quarta: aut quinta; diuiflone &
connexione oriuntur ad va- ,
rios afFectus motufqu- ammi exprimendos conduccntia ; Glarianus eos comparat c\x
rluuioquiquandoqucplenus, quandoque vacuus, quandoque fuperfluus eft. Sunt
autem modi totiusharmonicae varietatis caufa & origo , idemque in muflca faciunt
quod in diale&ica figure Syllogifmorum . Sicuti enim nullus in Philofophia folidus
difcurfus duci poteft, finc varia Syllogifinorum artificiosa difpofitione , ita in mufi- &
ca, nihil dignum prasftes, fineartificiosamodorumdifpofitione; Quienim cantum_-
fecerit fine certo modo,is Syllogifmum fecerit finc figura . Sunt igitur modi idem-^
quod in pi&urisapta colorum difpofitioac mcmbrorii Iegitima proportio ; Item quod
in natura rerum apta fingularum fpecierum fub fuisgcneribus diftributiones funt, id
in mufica ftint modi . Verum dc hifce in fequentibus pluribus
CA-
15* Aftis Magn<e Confeni,& Diffoni
CAPVT, XVI, ;
De Etymologia numero & ordine modorum

,
Verunt autcm huiufmodi modi varie a varijs regionibus in quibus vfus eorii crat,
denominati; Hinc Lydieum, quo vtplurimum vtifolebjnt,modum dixere__>
Lydium;PhrygesPhrygium, Dores Dorium, âolesôl um, IonesIonicumj& flcdc
coeteris; vti enim has gentes dialefto monbufque ita & modis muficis difcrepabant,
, ,
cifquequxuisGentesvtebanturmodis^quinaturxeorum magis videbanturconfenta-

neijvel, vt meiiusdicam, ad quosamplexandos vel ipfa natura eos inuitabat, inftimu-
labatque . Verum de hifce vide muficam noftram Phyficologicam_,
Porro cum fecundum varias Diapafon fpecies, varijquoque nafcerenturmodijhinc
vnicuique cx praedi&isconftitueruntfubiugalem, natique funr, Hypolydius, Hypodo-
VarijeMo. rius, Hypophrygius, Hypomixolydius, Hyposolius, Hypoion'us;quibusadiunxerune
dorft Spe- Iaftium & Hypoi'aftium,adeoque 14. iuxtaduplicatas 7Diapafonipeciesconftitucrut;
dc quibusfuiiiis in noftra Melopoeia . Vetercsquidemrudiadhucfeculo 3 tanturru.
conftituere. Lydium, Phrygium Dorium; Succedentibusverbfaeculisdo&ioribus ,
,
tribusfepteomninoemanarunt.videlicet HVpodorius,Hypophrygius, Hypolydius,

Dorius, Phrygius, Lydius Myxolydius . Quis tamen horum primus numero fit , quis
,
fecundus, quis tertius, quis quartus nemo eft, qui hucufque determinauerit , eftquc_>
tanta Authorum difcrepantia, vt cui primo fubfcribere debeamus, vixdifpiciamus.
Quidam crediderunt, ordinem horum modorum fumendum ab ordine 7. fij>ecierum_.
Diapafon ; Veriim ciim harum ipeeierum quselibet primum locum obtinere poflit>nort
video quomodo eorum fubfiftere poflu opinio , rnodum tamen proeedendi vi-
êamus , 1
Primam igiturDiapafbnfpeciemponebanta B mi ad b mi videlicet ab hypate bypaton

ad paramefen atque hancdicebantipeciem Mvxolydiam
, Secundam fumebant 3
.
Or4o Spc, Cfa vf, ad Cfolfa vt, videlicet aparhypate hypaton ad trjten diezeugmenon,quam voca-
" U P ^ ant *P ec eIn Lydiam , Tertiam fumebant a t>yJoi, re, ad d, la ,ful, re videlicet a Ly-
~
r oi " ' ,
m.
'
chanoshypatona.dparanetendiezeugmenonc3mque dicebant Phrygiam Quartam fu- .
mebant ab E, la, mi, ad e, la, mi, jhoc eft ab hypatemefon ad netediczeugmenon , eamque
Vpcabant Dorjam Quintam fumebant ab Ffa, vt, vfque ad ffa,vt id efta parhypa-
. ,
temefon ad triten hyperboUon eamque dicebant Hypolydiam . Sextam fumebant a G,

,
fol, re, vt, ad g,fol',re,vt, id cft a Lychanos mefon ad paraneten hyperbolôn, eamque voca-
bant Hypophrygiam Septimam deniquefumebantab a, la,mi,re, id eft a mefe ad ne-
.
fen hyperboleon, eamque vocabant Hypodoriam; atque hic eft ordo numerandi fpecies
vnius o&auae, a plerifque (enfatioribus Veterum muficisobferuatus. Haec autem om
nia dtfmonftrabant in Syftemate 15 chordarum , quod perfe&um vocabant, fiuedif-
diapafon, vt infequentifiguraapparet, quam idebhicappofuimus ,vt ftudiofus Le-
ftor hucufquc di&a forfan obfcurius, vnico intuitu contemplaretur vt quoque pra&i-
,
ci Mufici Thcoriam Veterum in modorum exhibitionefacilius caperct , fingulis chor-

dis, quae 7 Diapafon fpccies reprafentant, notas muficas appofuimus , nc quicquamu
ad diclarum rerum notitiam condwcens omififle vidercmur
%fte-
Lib. 111. De Harmonkorum Numerorum Doclrina . i $$
SyftemaDifdiapafoniuxta7 Diapafbn fpecies totidemj

7modiscorrefpondentes
_;
A
B ^-
i 6
^
- & F
A
c
B- D
<x C
*=)
G
a
T Myxolydius
E Lydiuss
i i i
* i I J i
Phrygius
I VI
-B-H-t
111 i
-
Cl Borius .-T-f-f-frf.
lI i i s !*!
Hypolydius
i
i i i i
\W\Um \
Hypophryg- !i Ifflrtiml
i
Al "fe ^tlll*
111 *> TWT
1
II

: rs
: !:
i.
1
||
1
3-1 IT-c
i "j i i i 1 I
1 . j i |<]
HypoiSc cm-
tnunis ftibilis j^j
I
j J
i
iii
i i i
Iftl.aiaii-slllffol.U..!
IWTi'
*a i i i: 1 )A
i a_Wt_fI î iQ.t
v lri i
r _i _
i i i
. . i
VI I II -
i!8 1 I!*- 1
i
)
III w\ i i
I #ft ttttf
nit i
- t
!
I i
B mvl*
i m
i i
#H
rnfrf niii
s 1 1
N itkul l" ;
Q^l
Il
I I I
i
I
o
_,
i!#>*\^
JArfl
:
e!
11 il
-,-i mrrr
It^ 1 1
1
1
_wr
lllil
Ia
i$4
*n prscetlenti igitur figura
Anh MAgnjs Confoni
apud vetercsintcromniaSy/temata,Hy-
notandum eft
, & Difoni
Hv odoriu
Syitema^ podorium folumfuifle ftahilem conmunem, & maxime naruralcm In co enim mim- ,
prx ms puscratphataiia,vt inali/sflobar.fed fine vlla

mutationcfimpiiater&naturajitcr '
:
r"f
apudVete proccdebatur ; Vnde fx quifpia volebat incipcre a grauiori voce Hypophrygij V. g. a G, .
t5s /bi,re,vtiClim per imaginationem diftam chordam G. fiuc quodidem cft , Lychanoi
mefon in locum Preslambanomenp fiuc in A, re, transferre oportebat intonando, -ut , pro
voce G,- ininime autem re, quas vox pertiaebat ad A, id eft, intonare oportcbat vno to-
noaltius Hypodorium CiueA,re , voce Proslambanomena ,'ta. tamen vtdicta voxadB ,
mi Hypodoriam eflet vnifona , ,'einde fic ordine continuabanturfequentes voces fursti
vfque ad Metenbyperboleon vltimam Syftematis. Qua? omnia fadlius innotefcent, fi
praecedentis tabulas columna: in charta eftigientur, & deinde eo ordine difponantur
,
VC in prxfenti tabuja faftum vides jSedhsc fufiusin noftra Rabdologiamufurgica.
CAPVT, XVIL \
Dc modernis modis
Oderni vero Mufici viden tes varias quartarum , quintarum atque ocl:auarum_
'
M' foecies, ocTiauam quoque vt in prxcedentibus vifum eft ex quarta & quinta_
conftitui i atque varia femitonij difpofitione varias quoque modulationes nafci, c um
,
in vna Diapafon 7lpecies reperjflent, ideftfemitonijaliam atquealiam difpofitio-

nem: hinc 7 tonos conftituerunt: cum vero non inharmonica tantum difoofitione__>,
fed & in Arithmetica quoque hafce feptem difpofitiones not uent ; feptem alios tonos
conftituerunt , ita vt in vniuerfum eflent toni 14. quia tamen in duabus foeciebus vel
tritonus vel femidiapenteoccurrebant ,hinc reie&isijs; 12 tanttim modos lcgitimos
retinuerunr.quosoranesfufiusdefcribimusinlibrode Symphoniurgia, adquam Le-
eôremremitimus .
Cum prasterea Diapafon in Diapente & Diatefiaron diuidi notarent, quarum diapc-
te coniuncladiareilaronnuncfuaues &fonoros,nunc ingratos &afperosfonoscau-
Qwdarith fari perciperenr &quadem t'vtm'tw caufabatdtiapente iufraquartam fiue diatcflaroa
.
nie " c ^-* '

pofita,__?/'_* verb Quarta fiue Diateflaron infra quintam fiue diapente pofita,- hanc
monic__, anthmeticam.illam appellauereharraonicamdnooijtionem Nam termini propor- .
Pilpoiitio tionum, qui dant formam Quinta; & Qj.iart<e cuiufmodifunt 6.4. 3 . pofiti funt in pro-
portionalitate harmonica; medius enim terminus diuidit extremos modo conuenieri-
te chordis eiusordine prorfusnaturali difpofitis. Altera verodifpofitio cum terminos
fuos 4.3,2. inarithmetica proportioneordinatoshabeat,chordalquefu2S non tam na-
turaliordinequam accidentali/difpofitashabeat, certe mtiltopriorii^nauiorem cau-
fabitconfonantiam Qiiandocunqueigiturpriorirationediapafon fireritdifpofica_,
.
poteritdieieam dmifam harmonic_,&fifecundomodo, Arithmeticediuifaeflecen-

feridebet. Idem dicendum eftdediuifione diapente intritonum femiditonurr__ & .
Sed huius difpofitionis exempla infra pofita co'nfidera_
Diapente Diateflaron- ;
DnteflTaron Diapente
,
g. -a
6 fefquialt.4 fefquitert. 3 4 fefquitert.3 fefquialt.2
|
. . -| i
j_*i 1
Harmonica Arithmeuca
proportio proportio
l'3g-
Ltb. II 1. Ds HArmonkorum Numcrorum Doclrma. 155
Pragmatia I .
Qua ratione ex feptem diapafbn Ipeciebus

modi inueftigentur.
i OEdiam brcuiterquoque videamus,quomodocx7.fpecie- . . Primusmodus
\j
bus diapafon
i4toni
-T iiuemodiprodieiint Siitaque
_ _ _ ac- H~~:__::_JS"
. .
1_ g, L _
cipiamus primam Ipcciem diapente qua; eft a D.in A, eique fupra ij" 2"_)
_ ,_,__,iJfcftt.
-^ _ 1.-
-
ponamusprimamdiateflaronlpeciem, qus eft exa, ind, hafcc- 44 ^- 2_7
DA
tur necelfario ex tali vnione modus primus,contentus intra 4 lpc d
cicmdiapafon videlicet intr3 D. & d. Secundus modus
_ Iterum fieandem primam fpeciem diapcnte coniunxerimus
eidcm Ipeciei prim~ diateflaron.ita vt Quarta fubftituatar Quin- _ j
t_ vcrTus vocem grauem, neceflario inde confequetur rnodusfe-
_..g
S:~~:z:
cundus contentus inrra primam fpeciem diapalbn ,id eft intra_
,
-a A D
Tertius modus
a &A. Species Quart* & Quint_ vide fini huiuslibriannexas.
3 Porro fiacceperimusfecundam fpeciem diapente, conten-
tam intra E _c b dur.. eiq; adiqxerimus verfus acutas voces fpcciem
fecudam diatelfaron pofitam intra b & E, nafceturmodus tertius
quieftinter s.ipeciemd>'apafonE& e. E b c
4 Si itcrum huic diclae diapente, eadem vcrfus proslam- ûartus modus

banomcnon addatur diateffaron contcnta videlicet intri E ~T::$::~".":|-t
,
& bchordas p.-odibit fecundafpecies diapafon inrer b & h,mi

,
qu_ modum dabitdiuerfum a reliquistribus primis, cftque mo-

dusquartus.
' b b
Quintus modus
S- Si verp acceperjmus tertram fpetiem diapente, quxin-
ter F &
C chordas comprehcndrtur , eicjue fuper impofueri-
mus tcrtiarn diateflaron fpeciem intra *C F chordas pofi- &
tam,prodibit fextadiapafon intra F & f. chordas contcnta fpecies:
fc f
quem quintum modum nuncupamus Sextus modus
6 Si rurfus paulo ante diflrx fpecicidiapentefubiungamus
dicliam fpeciem diatelTaron F & C. habebimus tertiam fpeciem_.
dliapafon, & confcquentcr eum quem fextum nominamus modu
intra chordas C & C contentum C F
Septimus modus
7 Si praeterea fumamus quartam fpeciem diapente intra_ ++- --$-
chordas D & d pofitam eique aflbciemus primam Ipeciem
,
dutcfiaron <$8cg, prodibit feptima Ipecies diapafon, quem voca-

mus modmn feptimum
1 ,,Oclauusmodus
8 Sidenubfumamusdiateflaronpofitam intraG& D, cam : ^__!_}i::_:::z_:
que fubiunrjamus T>""diapente,orietur intra diapafon d & D quar- p ~j$T~l
tafpecies, modus fcdicet dittuso&auus. ,
44. $.-'
j
d &e
<y D
9 Iam vcro fecundam fpeciem diateflaron pofitam ft*g Nonusmodus
fi
tra e & _ a coniungamus cum prima fpecic diapcnte intra fp 7 ~*5*g ''
chordas a & c collocata.nafcetur intra primam fpeciem diapafon 3__^"" ~

- & aa modus qucm nonum appellamus I _;.-.__" '.

aa
V 2 10 Si
\$6 J^//j fyfagn<e Confoni , >/^<W
Drcimus modus 10 Si vero huic diapcnre liibiungamus eandcm fpecicm_J
H diatefTaron intra e 8c aa contenrani, nancifccmur quintam
fpeciem diapafon intra e & E chordas contcntam , quem decimu
ti
fifc~
...-.
e a E
modum appellamus
Vndccimus modus ii Si yerq aflbciemus tertiam fpeciem diatcfTaron intra_t
W: 0 jEl chordas c &

cc pofitam , cum quarta fpecie diapente intra
chordas c & g pofita s nafcetur tertia fpecies diapafon c & cc, qui
Iz^::=::z modus vndecimusdicitur.
" c g cc
Duodccimus modus 13 Si denique fpecies paulo ante memoratas confrar^Q
Z"ZZ~ modo pofuerimus, ita yt diatefTaroa inrra. chordas c G. &

I maneat habebimus vltimum modum duodecimum
, intra 7 fpe-
E=::z:.$:: ciem diapafbn g & G contentam, vt apparet
0. g c G
i
Porro ciim dus ex 7 fpeciebusnunc tritonu.-} nunc femidiapente poffidere reperi-

rent interualla abfbna, imo illegitirna, ijs reie&is 12 tantum fpeciesretinuerunt, ,yt fu-
pra di&um eft vt in exemplo pa*et
r:u3
Quarta tritonus. ghitita iUegitima.
fe*

f& -,-.,- .--
[
-.T
F b dur. f
Pragmatia I I
ua ratione per duplicem difpofitionem harmonicarrbj

& arithmeticam rimodi inueftigentur '
"'
'
" -. ':- '

:
- ] iq
INpt-eccdentibus qftendimus, qua ratione diapafon nuric harrnonxe nunc aritfe-

rrietice diuidatur, nunc tempuspoftulat , vt brerii oftcndamUs~,:qua ratiflhe^ 13
shodihuiusdiuifionis opejndagaridebeant,
':- '--'
_ " "" Primo itaqUd fi quisacceperitquartamdia'-
'
guarta diapafonfpeaes pafon fpeciem intra chordas d conteritam, D&

Modus ~ eamque harmonice duaspartesopo
diuiferit in
I zzzzzzzz::^: .-ni
4
chorde a,neceflari6 emergetpr mustonus cum
rs enjm vna pars diuifibriis fit dippente altera dh"
teffaron , illa autem fit iritra D <& a vr p6rc p*i-. r
P a 4
madispente fpecies. ba?c verointraa & dpri
Quinta quarta
ma diarefTaron fpecies fit ,-
patet eundem quia_
?P Êccdenti exemplo, tonum yldclicetprimum proditurum

Secundo fi quis acceperit, hoc pera^Vo-iquiri"
Quinta diapafonfpecies tam diapafbnfpeciem,eamque vtprit)sh>r nio>
: t:r.r:2~-^:s-$-S: "mce diuiferit,
prodibuntfecunda; fpecies duarii
partium chorrja b diuifarum diapente & dia-
teflaron , quarum illa inter E & b. ha?c intra b~8c
I fedur. e econtinetur ,qua;coniuncâe conftituunttertiu
II modufn. p'
' : I
Tertio
Lib. III. Pe Harmonicorum Numerorum Doflrina . i $7
Tertio, fi vero fumamus fextam diapafon_, Sextadiapafonfpec ies
fpecieminterE&fcontentam,eamquechorda u 'Zzz:z\z:z:z:\ sz.5(-

charmoniccdiuidamus.habebimusexconiun-
&is partibus neceflario Qyintum modum, vt in
prscedenti di&umcft F c 1
Quartb.fiporroquisacciperetfeptrmamfpe-
Sgptirnttfpccies diapafon
ciem diapafon intra G & g contentam.eamque
diuiferit harmonice cum chorda d habebimus 3 ,
______^.__
quartamfpecicmdiapcnreG&d.quam fi ad VII. 35- ^:&VZZ.\ZZZZ-ZZ

=*"
pnmam diateflaronfpecicm d&gadiugamus, ff-*'-
~?
G a ,
.LVUUli" _.w 'I
eceflari6nafcctur,vtprius,modusfeptimus.
* '
Quinto, sidcinde acceperimusprimam dia

Primxfpec ;
es diapafon
pafon.fpeciem intraa&aa contentam, earaquc
harmoniccdiuifdrimus, habebirausprima: dia-
pcnte fpeciem.a &e,&fecunda.m diateflaron_.
fpecierae&aa.quje fimu.kuKfce dabunt nonu.
modum . '
.
Sexto.Sumpta tertia diapajon Ipecies c & cc;
Tertiafpecies diapafon
omittimus eim hic fdcundam diapafon fpe-
ciemb& bb dur.eoquod harmonjce diuidi non
poflit, qiquediuifaperchordamg modo
indi- II.
& -zz:z^f$*zzzzz
cato, d. b't quartam fpeciem diapontc c g
tartiam diateflaron fpeciem get cc , quseiuncls c e cc
fimuldaburit vndecimum modum .
Vides igitur quomodo fex toni nafcantur ex- Secundafpecies diapafon
harmonica diuifione.etqi-.omodo vnusharmo- :&'&
nice no diuifibilis, videlicet intra fecundam dia.
pafon fpccSem contontus harmonie ob femidia-
A"_*s__"_:zn
..Q.S-^-
pante et tritonum , inutilis sit; fed hac omnia in
bfemidiap.f triton. b
cxemplo fubiuncto melius patebant
vt inepta harmoniae reijcitur.
Aliosporrofexmodosarithmoticaediuisionis
opeitareperiemus.
I Primafpecies diapajon.
Primo,fumpta itaque prima diapafon fpecies
A&a,diuifaquearithmetice per chordamD.
profert nobis
A.fuppos ;
ta
primam diateflaron fpeciem
primasdiapontesfpecieia& D,quae
D& 11. ife~:= S :
? ?'-~
:
iuncte simulpraeftabunt modum fecundum,

' '
*A d i
Secundo, si accipiamus fecundam fpeciem
Secunda fpecies diapajbn

diapafon intra b &
b contentam ettmque diui- ,
forimus arithmetice ope chordae E inueniemus, !"_?

intra E & b fecundam fpeciem diateflaron & in- IV, S ;\--&"^" ""
bw&fl =si_-s
tra b &
E fecundam fpecicm diapente >quae -vni- i
bdur. E" bmi

xx dabuat quartum modum

.
Tertiafpecies diapafon
Tertio,iterum tertia diapafon fpecies diuifa_, -. _"*!___
arithmetice per vt diatefiaron^

chordam F ita - -^-_!::_::=:_
s
tcrtiafpccicsE&Cfupponatur tcrtiae diaponte VI
~_4"v" "'.

&
F, exhibebit nobis
fextum tonum. _
fpecie' c ^T c 4 F 5 c
Qua'-t6j verbacceporimus. quartam fpecie
si
diapafon .
,. Qtiartafpecies
diapafon pcr chordsm G arithmetice diuisa, ex- #-- zzz-zz^zzispz:
hibcbit G & D
primam diatcflaron fpeciem g VIII &
Dquartam diapentefpeciemqu.r vnits dabunt
D&doftauumrnodum .
Quin D 4 G 5 d
Artis M&gntConfoni ,
(^ Bijfoni.
^f^nfafpecjcsjiiapafm. Quinto, si porrdquisacoeporitqtitotaro '
diai
-&#?'-'. ! I~ P afon fpeciem intra chordas e E contentam / et
X.
=ffi*3 IZZ ^'"^^''^"''c^ccpcrchordamadiuifo^da-!
4.-J3
.4 a 5 c
'
t
-t bitfocunda fpacies diate3aron a ci: E vnita /pri-i

mae diaponre fpdciei e et a fupraposif.T , tonum
Scptimafptcies diapafon
decimum .
.
M .. ^ Sexto,sideniquo aceeperisgctG fcptimam

:_ fpeciem, eamque por chordam cdiuiftfis, dabit
XII.
Hh G G
;--*- -$-__,.__._,.^_^
G 4 q *"**^S
8
1
et
fpcciei
VtVides
tertia diatofiaron fpecios
vnita
diapentagctCmodumduodecimum.
.
quarts
Sextafpecies.
Species porrb dia,pafon fexta intra F et
fcon-
tenta,cumarithmecice per chordam b diuidi
:_
J non poffit, vtpote tritonus; a Musicis veluti
*"* inimica
I" : reijcitur vt vides
Ftrit.nfemidiap.f
VideSigitur,qua rationeper arithroeticam
Wtonusfc ra ,d iap cntein ept^ d.u.sionem
aliosmodos inueftigauerimus; ita
rn onis vt
!
' ' vniuerfum iz modi coaftitui poflint nec
?SE-
Dlur^s h. c , . ,
* q"'dem perharmonicam, ali; 6 per arithmetican/diuisionem:

M rr
SSfcnt n^
^S^St^!^^^ ^^ 4 fpeciQS confti
tamensi dmiii pof-
^ntur. Multa^
F^ "^ * ^
ent
d atU ra **- qu-
r^
hlc omn . Svrnff ' '
p,a S'
P ^"/"^^î^^^^^^^^^P^^tra^tibusreferuauimusWr-
-_*__*?,?
uacaneum
m efTe ratusfum us repetendis tempus tererc^,
& int flUe diateiraron
diclS [onqmm ?
aictorum rS^ Ua
-Tu Sr'
fumidebet, a
hic eft
& diapente, iuxta quem diuifio
T
.

**
- Ordo Specierum Quarta? fiue diatelTaron .,

'"':"''',
I. Species 1 1. Species. III. Species,
l-T-* _- __._,
__ ^-.J .
i_ ir_ .
^^ f
* --._,. .,. 11 - -
~"'7"~~
<| b
fe ^fclQSpecierumQuartaefiucdiapente,
I. Species. II. Species. .III. Species. IV. Species.
=s:r^?- 'EpJ*= EiS*=*~i

V.Mt-RalM>>i
d' v- - -
a b
. f c g
'
d
.?- :
~" "
Nota ordinem Specierum Quartas 8c Qainta?, quem ip praeccdcntibus pofuimusdi:
-
ton ru O'Mifioninon couenire,fedordinem
p tantum monftrare,quo procefTLi naiu^
f.
ralifemitonium in fpeciebus diapente diatcflaron Iocum mutat, qus ideq 'c^pJicajj- &
efa duxi, ne hac dmerfltate
Muficus errpre impliearctur
..:.. ^ ;
'

"' ] 1
ARTI5
wffffi#fffffififiiftfffffri##ffiff
A R T I S
k [ A G N AE
C O N S O N I.
E T
D I S S O N I
LIBER QVARTVS
GEOMETRICVS
D E
DIVISIONE MONOCHORDI
GEOMETRICA-

P R AE F A T I O.
ST ENSA inpracedenti Libro numerorum harmonicorum natura^, ',
^^%^ffi^S|J^ vtribus,& affeflion busidemonttrato quoque eorundem in tetrachor-

> ^ *$s dorum dfpofitione,vfu & applicationei propofitd Syttematica Scal<s per
O
t
Sljjgi numeros adornanda fabrica; cognita denique proprietate harmonici nu-

JWi?2 meri , in trium generum tonorumque i z conttitutione proprietate ; re-
: ,
^
^KZ&$i ttat, vt etiam quam in Muficam potettatem Geometria habeat videa-

mus. Siquidem expnecedentibus iuculenter patuit , Muficam noru*
Arithmetica duntaxat &fedGeomctrid in qaantum lineamfonoram,
confiderat ,fubal'.ernatam ejfe i Jû^nam autem b<ecl<nea fonorafit , &
quomodo harwoni-
carum proportionum mterualla eius ope,per variasfeftiones dignofci poffint in hoc prjefenti
,
libro maximd, qudfieri potuit varietate, demonttrandum duximus . Hoc vnico fcopo nobis
pnfixo , vt non tantum per Geometricas rationes harmonicarum proportionutn naluram do-
sere-
t6o
ecremusiftd
Arth Mdgnx Confoni, &
& quomodo Monochordifubfidio quicquid in muficd arcanum patet, non aurium
Dlffoni
tantiwt ,fed& ocidatum iudiciofiileremus ; ita -ut quod aures in ajfignatis perfeclionem le-
giitmis confonantiarum interualhs iudicant i etiam vculi ex ipsd diuifionefactd apprcbent
Atquf-fictandemhiduofenfusmutuofefubfidiojulcientes, in animo quafitam fcientiatn_,
Harmonicam generent Verum nefufioribus verborum ambagibus tempus terxmtis , Rern^,
.
casi bo.no Deo aufpicemw ,
G A P V T. I.
Quomodoconfonantiafit diuifibilis
MEritb hoc loco quifpiam dubitare poffet ,

quomodo confonantia ; ciim nec nu.
m erus lit, nec proportiOjfcd mere paffibilis qualitas, inftar tamen quantitatis
conûufc diuifib lisproportioni numerorum fubfit
Qoomodo Dicendum igitur eft, confonantiam effediuifibilem per accidens, nonper fe> quem-
Confon.-.n. admbJum colorem dicimus diuifibilem ratione fuperficieicui ineftjgraue quoqueSc
tur dkiiii-
*' corporum quibus infunt: ita confonantia fiue foaus ipfe diuifibilis reddi-
ration e
bilis, tur ratione choFdae, aut corporis cuiufcumque alterius fonori, quod eft velutifubie&S l
in quorecipitur fonus, &

cuiusrationeaccidentiaei inhsrentia denommanturdiuifi-
b<lia. Quaj ideo breuiter hoc loco prsmittenda duxi , ne prima ftatim frcmteLe&or
cunofus dubj/s implicaretur.
Cum igitur in prarcedentibuspartibusfust de rtatura numeri fbnori difcurrerimus , !
reitathocioco dicere,quamodogeometrica ratiotieinterualla mufiea in chordismen-

furaii qiieanr, hoc eft qua ratione in monochordo fingulsconfbnantia; affignari pof-
,
iifit, yrveiX cognofcas, quid proprie monocjiordum fit , illud fequenti Capite fufius
explic*mus.
t
a p v t. i i,
Quid fit Monochordum

OiiidMo- T^^Qnochordumigitutvfecundum rigorem Etymi nihilaliudeft, quam mftrume-
nochordu XVJ. tum muficum, vna cborda praeditum.quam Boetius ex Ptolomaso Regulam_,
JitfeuRe-
Harn.onicam vocat. NonnuIIi quoqueGrajcornra illud vbcant u*y<L$a., quo iudicio
"
gula har- . -"
. . A * ,. .
r ' ' _ . .
mpoica-.. rationis treti proportionaiitatisharmonicieope veras conlonantiarum harmomcarn

,
rationes eliciebarjt Magas taipen vtplurirnu accfpi folet pro ha?m;fphasrio illo mo-
.
bili, quod fonos in ehorda determinat i neeefilfenim eft vt chorda duas habeat cxtre-
Qiud Ma. mitates, infinita enim non
atque eae extremitates pa.ya.fn appejlabantur
effe poteft ,-
licatnr a- HincftcTrum vtihftrumeHtumfup^teiVoîVfacrndîfiindanrtir, diceretur Magas.

eft*
pud Vete< hlxta Gu'doneiHVer6 Ma'3>*jf ti^XavK TirfAy*iu><.4s!t4M$tiS,iX<u-,]a-iit iwn rif tV y.Ms*f%
.*
Hvfa\ $m'i ahnriitffotfiyy . Qua; vc r>a its. ûiiV," esplicafle Piderur s Monochordum_
inquitjhgiVu/xrib.^gum qu3draTumrin,'t6iJs.ô;-iCauum fuperdirlachorda, cui.us fo<.
eft,-
nitu vocum '.varietafes apprei>endimtu ,-Vcrtfna "ixxc explicatio c-isgisdoctefecundum

arrem, quam fecUndunl gr-a?c'rfeM;on >s pfopfiet'. tem a Guidone pôfita videtur.j Vn^- ,
CrefufpicorGuidoiiertl verius ab aliquo aliohngu* grxcx perito, huiufmodi intcrprc-

tatiortem inaudrffe^quamt&rnen poftea ex-a?quo non verrerit. Porro vt ingeris eft
huiufmodi inftrumentoru muficorum apud Grseosnomenclatura,ita maxima qiioqj
cofifiifibne hon caret Dum^f^^f modoprofiftula modopro Cithara, iam pro
ftrt iMa- Pe ^ .
ei" m--rit; Vtpum autem Pectis Sc-Magatidem fint,dubium eftycertetdem &8kbA

gade. ATiftbxenus
'''
&
Mehechmus;diuerfum Diogertcs Tragicus & Phillis Dclius verius opi-
nati
Lib. IV. De Diuifione Monochordi Geomelrka . i6t
natifunt. Siquidem Athencushb.4. ex fopatiorcftcoftenditPecT;idem l,'/j>rt efTc^
libroautem iêxTelefteMagadin^Tafcof/Wjdubium tamenfacit fiftulam fui(k_j
quod ' t't *'l*t W
fidivp tfbyyn \n codem acutum &grauem fonum edac itaTriphon
apud Alcxandridem Poetam <<0"*JV MMlrapiistfftuif'* *<-V*}'*y hoc eft grande & pu- ,
fillum Magadc proloquar fimul. A Pindaro verodici quoq, lcgimus *wl, zmWoyyr,
eb quod fimul concinant viri ac pueri impubcrcs in <f /<**cr.>, iuxta illud Athenaei <?/' t<
/<>{"> *4x*/<f/**ririî~/T -i(4iJ <'<tVf* *_/_'*<<>*{ Erafmus quoquc in Adagio
> l
futy+UX*" illud Pindaricum Jaitfltift** exponit eile, cum chorda intcrduos n*yif*t im-
mobiles, per immobilem diuifa Magadem binos creet fonos i cui confentit.quod pau-
Jo ante diximus . Verum reli&a hac opinionum contufione , nos dicimus Magaderro
nihilaliudefTequamfupra indicatum Hemifpharrium chordas fulciendo diuidens,
vnde a ppofite apud Guidone dicitur, ' rif uAismt, ml t%< hJpu k.*.3'm fulchrum cytharz,
fiueLyr.e, ^'^.chordas fuftincns,retinaeulumFranchinus, Ponticulos
7f>fi//V
Neoterici; r.os curforem chordotomon nuncupamus Ptaemiffis itaque hifce paucis

.
antequa n vlterius progrediamur, primo per propolitiones (ingulorum interuallorum

pioportionesharmonicasindagaredocebimus, cjuibuspera&is, omnis generis me?
diuidendorum , A
tiiodosquoque docebimus rnonqchordorum fimplicioribus igitur
juitium taciamus.
C A P V T. I I I. '
De Progreflionc Geometrica eiufcjue vfu in confonantia*

rum diiTonantiarumque continuatione
ininfinitum_>.
V TdiuitiasMuficaePhilofophiaeomnes luculentiusperfpiciant hic nonnuIla_, i

de progrefllonum miravi io harrpoaicis prasmittetnasj atque ne fufioribus
verborum ambagibus tempus teramus, abouo, vt dici folet, rem ordiemur
Suppono primo, prosreffionem geometricam continuari, fi per denominatorem_,
,
proportionisnumerusiUe.poftquem progrcifiocontinuandaeft, multiplicetur: Vtfi

progrelfiodtiplacontinuandaiir.primoin feduces 2,& fient 4. haec iterum in 3 du-
ces & fient 3. haec itcrum in 2 & fient 16. &
fic in infinitum . Sit ve r o proportio tripla
contiouanda Duccs 3 denominatorem

.
proportionis in fc fient &
9 haec iterum in 3 ,
&ficnt27.&ficininfinituiSitrurfusc6tinuandaproportioquadr.duchuacdenorni-
&
natorem in fe, fient 1 6; & hunc itcrum in 4, fient 62. & fic de caeteris quibufcunqua
proportionibus multiplicibus infirvtum progrediendo
in
Suppono fecundo , Proprium cflTe prqgreffionis geometrica: trium aumerorum vt ,
his du-
Procluihim ex primoin tertiumfcmper aequct quadratum medij termini, vt in
plfpro^rcffionisnumcrispuctz. 4 8.primusenimnum-rusin tertium duftusfacit
16,- & tantundemfecit 4 in fe dudus. Rurfusin
histriplaeprogreffionis numens 3. 9.
7.7 pnmus in tertiura duAus f-cit f 1, tantundem &

emergit cx medio in fe_*
duito. , , , , ^
tantum ex duo-
Suppono tertio, Si vero fuerint 4 tcrmini proportionis geometncaej
busextrcmisinfeduiti cmcrgereiquantumexduobusmedijs
m feduftisj vt exhis
numcrispatet.2.4..8.i6.cuiusextrcma2in 16 duitadant 32 .& totidem ex mcdns

omnibusalijsfub quacunque proportio
duobus 4 videiicetin f proriucitur ,& ficde
ne procedentibus numerisftatuendum eft, vt

pulchredcmonftratEucLuD^.prop.-*
'
. ....
X Prag-
161 Artis Magn^s Confoni^ & Dijfoni
Pragmatia /. !
n quauis progreflione geometrica notusfuerit dcnominator proportionis vna c5

C? *
'
Simmam
omBii,m_, fc3 minori&maioriextremo.perueniemusin cognitionem fummae ter- omnium
ternunoru minorum , hac ratrone : detrahaturprimusterminusab vltimo &reliquusnumerus ,
i" Prog^f P cr Humerum , qui vnavnitateminor Ilt quamdenominator , diuidatur. Si enirru,

fione Geo, quotienti vltimus terminus iiue maiusextremum addatur , componetur fumma om-
metrica.
niumterminorum. Vt inhacprogreilioneprpportionisquadrupla;,; dempti3. ex
". '
_ j^^
3. 11, 48. 191. 768. 3701. iz-88. 491J2.
'
_._____ ______ __
. .
491 J2 remane"nt49i49.& cumdenominatorhuius proportionis quadrupls fit 4,

numerus'49149 per 3 diuifusrelinquet 16383 quotientem,cui fi vltimum terminum
adijcias. Habebis 6SS3S fummam omnium terminorum totius progreffionis .
In dupla: progreflionis proportione , habebitur furrima omnium terminorum , fi vlti-
mus terminus dupletur & ji duplo abndatur 1. vt in hac progreflione_>
".
Jfj . dA&GStiTLnv
L-.1. 51
'
1. z. 4. 8. ifc. jz. 64. 118., zj6. $iz.

u
Dupletur sizfientque io_4,aquo fubducia vnitate remanent 1023 fummaom
niumterminorumtotiusprogrefliorys.
........ . , . .
. 3i .. ... ;izx:xi<
. lUi Pragmati* . 1 1.
. .
'
: > ... .,,.. ,.
: : .
que:
Proprlewf -TN omni progrefFfone qus ab 1 . irjcipit quiuis humerus feipfum multipl icaos gignit
nhffeom A
numertfitf ,'qiii'ab-eotantoabr'ftinterualid , quantoipfeabvnicate diftat j-quili-
qu* ab i.betautem nurnerus aiium maiol-emmultiplicahs producit numrrum, qui afmiori
jncipit
, Mntum diftat, quahtum ipfe mihor ab vnicateabe'ft ; Vt patet ex hac duplae propor- !
^ciftoqoiq.fa ui ip^vAx :.
;
tionis greffioheJ: : .
' J
'
' "
:
_____..____. _-_ ^t____..^._

_b__.
-
1 jiq
11. ajC. 5IZ./1OZ4.

:
fv i- 4 . 8. iiJ'.'
__;___^________._-_.
'""' - ..;
._____.
32.
.
6.4.
21 - --
-j
I
'-";
'
',
4.
Inhac terminus 1 6 ,qui qujhtuiqqu ab vftitate bccupat, ii iri feipsu multiplicetur, ^^

1
duceturnumerus2s6,qui 'parlter quintu n "a i6tocum 6'ccupa^y nempe aonum_,j

quajomnia.demonftraturab EucUib.S.prop.i I. quem confule.Vt autem faciliutfcia-
T
tur, quo in Ioc6 quilibeLhumerus
.us;prodUdtusiic'coilocarldas
<
gôme-
progreffionrpome-
'VrodUctus^c wlofC-ftdfiSV progrenioni ?
trjca iupra adfcribenda eft progreftio numewrarhihaturalishoc^rînejVtfupfaTppimd

nuriierum tcribatur p, fub fecundu ponatur f, ita dfeihceps vt in fequeft^-progwf- m &
iipriefaiftumcernis '
.
." v âodfe
Nam
Lib. 1F. De Diuijione Monochordi Geometrica
. 1 6$
Nam quilibct numerus progreifionis geometrica: feipfum multiplicans producit

numcruminfraillumnumcrum progrcffionis naturalis numerorum collocandum-, t
quidupluseftillius/quifuprafcribitur numero fcipfum multiplicanti; Quilibct vero"
numerusaliummultjplicansprocreatnumeruro infra illum numerum progreffioais
naturaiis numcrorum reponendum, qui componitur cx duobus numeris, qui
numcris
multiplicantibus fubfcribuntur .V, g. fi numerus 32 qui ponitur infra numerum 5 in
fcmultiplicctur, procrcabiturnumerus i024infra ip collocandus; quieft duplusquir
nari;fubquofunt32. Item exmultiplicatione 8 in 2 s6 producetur numerus 20+8
infra 1 1 collocandus, co qubd quem fubfcribitur 8. & 8, infra quom fubfcnbi-
3, infra
tur2s6fimuIiundiconftituunt 11. Atqucexhispatct,quomodonumerum cuiufq."
loci in progrcffionc gcomctrica inueniemus etiamfi non fcribamus

,
omnes numeros
inter mcdios . Primum fcribantur 4 aut s velplures numeri vna cum progrefllone-
naturali, vthic vidcs:
......
.
0. 1. z. $. 4. j. 6- !
1. 2. 4. 8. 16. 3z. 64. \
progreffionis
Sitdeindc v.g. inueniendus numcrus in decimonono loco fupraditee
fientque6 quieftnumerusfep-
ponendus. Sicprocedatur.-multiplicetur v.g. 8 infe +)
eft 6 vna vnitate mmor numero
locorum.,
quem nimirum pofitus
timiloci fupra
16 quod numcrus 3 fuper 8 duplatusfaciat porrb 8 ducasin 6+prodibitnume-
6 . Si
xus s 12 fub nono loco poncndus quia 3 ,-

&
6 fupra multiplicados numeros conltituti
ducamus ia
fimul iundtifaciunt 9 Porro s i2numerum nonolocopofitum fl itcrum
.
collocandus qui veronumeru

fe ,nafceturnumerus 262144 in dccimooftauoloco :
dcfidcraretdecimononolococollocandam iterumducet2quiimra i ponitur,

,
in_*
numcrum 2621+4 infra iSpofitum, & produftum dabit 524288 quaefitum-,.

Verum haec omnia Iuculentius cx Algebraico procefTu patent
AlgchrmcA VrogreJJio & mira eitts proprietas
altera geomctrico M| pro-

SCribantur du* prardidte numerorum fcries vna
naturali ferie ,
pro2rcifuduplproportionis,-nosvtfinguIameliuspateant ilIasperpenclicuIari 5 grefsioHil

numeros fc-
ituhicexhibuimus.funtautemtresferics columnarcs, primacontinet
Algebrai-
quos AlgcbrsperitiExponentes vocant Se-

rie acordine naturalifefe confequentes,
. .
columna continct pro-

c U ndaferies,funtfigur*PoteftatumAigebraicarum;Tertia
peffionem gcometricam dupl* proportionis, Potcftates Cofficasm nuraenscxni-
X 3 Tabel-
<*4 Artti Mm* Confonl & Difoni >
Tabella proportionis duplae fub forma

i
in Algebra vfuata
-.
i i.
C
|
O
o
o
i
Prorefs. duplje
3 Nomin % Confonantij
o, proportionis flomina Cbfiic* Diapafcn multiplic*tx
m
ad
i Vnitas Vriifonys fiuerdfap.
1
(JOI z
ad Radix I.bftaiu
z q ad
4 Quadratum Il.octaua
3 c 8 ad Cubus III. oftaua
-
4 qq '6
f ad Quadrato quadratus IV. ocraua
5 ad Sardefolidus r V.o&aua
6 c 64 ad Quadratocubus VI. o&aua
q
7 128
'| ad 7>arfblidus z VII. oftaua
8 qqq 256
|
ad Quadratoquadratoquadratus [yilLoaaua
9 cc 512
| ad -Cubicubus IX. oftaua |
iO q/ I024.
I ad Quadratofurfolidus X. oftaua I
ii 2048.I
ad 1 S.urfolidus 3 I XI. octaua !
i2 qqc 49 6
I
ad 1 j Quadratoquatricubus fxihoftaua
13 D^r 8193
|
ad .Surfolidus4 -..f
JxiH-.oaaua
{
'4 qb/T 16384
J
ad $ Quadratofurfplidus 2 1 XIV. oftaua
15 J 32768 ad 1 Qubjfurfolidus I XV. octaua

r > : ,;
16 qqqq 4s53<S ad t Quadratpqqq [ XVI. oftatw^

.';
'
l
17 FJ I I3lQ7a ad 1 'Surfoliduss XVII.bftaua
iS qcc J
262144 ad 1 QuadratocubicUbus XVIII. oftatia
I9
19 1 S24288 ad 1 XLX.oftaua-
i l
I
1048576 ad 1 j XX. octaua
" '
V
* "'/') ~^<Wry. ..; r.',
',.;.
TAtent fiib hac tabella indgnia arcana . P/vW,"Exponentes explicant ftgna Cof-
1^11 fir f ^ ficain feeundacoluina ,8c termjnos proportipois progreflionisgeometricas, que;
i
Sntelligeds dupla.cft,initiual>vnitate ducesrn 3 cpldria. Exponetes numeriprbgreflionisnatiira-
Jisdoectprimb,quotproportionesprogrenônisgebmetrJca;iDreri;cianti[r inteYÛ^li-
bet na'merum eiufdem progreflionis atque vnitatem, vt 1 pitenditinter 2. R, prbgref- .
Conisgebmetricffiatque vnitatera,vnicamtantunacpntiner!progrefTionem 2 aldr.

Atainprima c0lumnaad4,infecundaiiueadqpftendit inter 4 & vnitaterri.duas
proportionescontineri^ ad2. &2ad i.hocpactoS fignificaritinter qqq 'fiue 258
contineri octo proportiones, ficininfinitum_i. & *tqfd
Secundo, Quilibetduo exponentes numeriinter fe multiplicati producunt exponen-
tem characteris Cpftici,qui ex characteribus alTumptorum exponentium componi-
ttir, vt ductus 2 in 3 fit 6, cxponens characteris qc. qui ex q c componitur: idem dc &
diui'1onedicendum_.
T-rtio, In hac progreilione proportionis dupla?, maior terminus radicalis videlicet ,
'2 oftendit
4, cui in fecunda columna refpondet,bis poni debere,vt terrius terminusha-
bentur progrcffionis dupla;, videlicet 4. Nam fi! 2 bis ponatur hoc modo 2 ,2, deinde &
infemultiplicentur, prodibit4. Irerum 3.cui8 infecundacolumna refpondcnt, in-
dicat, ad cubum fiue 8 producendurn 2 ter poni debere , fic 222 , deinde in fe mtil- &
tiplicarij hoc pacto, ex radice; 2 octies pofita in fe multiplicata 22222222 produci- &
turneceflario 256 num.exponenti 8 refpondens Deniqi advltimunumcrum produ- .
cendum 1038576 eius exponcns 20. docet radicem 2 vigefies poni deberc^ ,
fic
Vb.lV. De Diuifione Monochordi Geometrica . 1 6$
fic2z^z2zi22222zzzaa,2zz&. ordinc multiphcari. Idemdicendum eftde al'js
in fe
Cjuibu c libet'exponentibus,qu0rumofticiumeftindicare,quotiesridix2ponidcbcari
vtproportioniscicorrefpondensterminushabeatur. Vnde ex hoc facile deriniemus
omnes numeros Coiikos Si enim petatur quid fit v. g. numerus quadraroquadra-
. ,
tus, dicemus eum cflc numcrum, qiu cx aliquo numero v. g.hic bitnario qu
iter poiito
ac mulciplicato gignitur Sic Quadracocubus numerus crit, qui ex binano

.
Sexics po- /
fito&multiplicatonafcitur. Quxomniafaciliorafunt ,quam vt pluribus expitcari
mereantur
Vcriim vt tandem ha?c veluti fuppofita Mufice applicemus; Primo,quomodo octa-
uarum liucdiapafoncontingat continuatio ope dictorum, dicendum eft
Canon I.
Ottauasfue diapafon in infinitum muhipticare ,

. ...
octauas (tl mfi- Mod sc5 .

CVm diapafon confiftat in dupla proportione; multiplicabisdictas
nicum pcr eam rcgulam, quara i n fuppofitione prima docuimus; fi
v.delicet dc guandi^
nominatorem proportionisducasprimbinie ,dcindeeundemfemperin

producta w- innniuim ,
velis contmuare^,
dine fequentia Vt fi datam progreflionem Otrtauarum .1 z. 4. 8.
.
.
vltimum terminum mulciplica per 2. & habcbis 16. hunc per 2. habebis 3 a.& ftt & &
ininfimtum. Eodem pactocontlnuabis.triplam proportioncm & quadruplam ,
iut>
quibusinMufieaconlidcranturcenfonanti,diapafondiapcnte & dikliapafon_* .
Verumprogreffionem hanc fiue multiplicationcmv.de vfque ad 20 continuatam g -
mui*
fccunda,columna tabell* pr*cedcntis. -Quam fi vltenus continua,i.4e.iideres ,
tiplicabis vltimumterminum per *,& produccs vigcfimam primam;
.oftauam,hune
itWufnperduo,& producesoaauamvigefimamfecundam& fic lnmfnutum. Si
Ve-
propreifionis.terminuou.
ibhbc 'Mdiofiim foret ,poteris inuenire datum qucmlibet
pra?cedcnrem_.^
-oftaUa-rum finecontinuatione, fi opererisprimo iuxta .pragmatiam .2 .
vtfi quis habito vltimo terminO proportionis duplae 3 2, qm

:
numerus 5 c^g^
newemhabet, decimumterminum'fiue_eccmodauas v qualemnumenj
vclit fcirc
-'-
fiue proportionem habeant , is nixta pragmatiam _. 32 in fe ducat, &

produce-
turio_4decimolocoponcndus,fiu_ideccmo(aau_ inmufica habcbunt hanc pro- .
duplatus.conftituit 10 cui proportioqu_fita Hiuenta r

portioncm. Quiacxponens 5
tjtle' reibondet Huncverbeundem numcrumexhibent i6ducl:iin 64. Qu>a e.xpo
.
co,
nenteshorum 4& 6 fimul iun&ifaoiunt 10 ^Sub quo numerus decewioctauaium
quamin nurmris proportionem ha-
fiituidebet. Quodfiquisfcire velit+doaauaV,
s 76 tabul
qui pro exponentc
numerumyltrmum.ro 4 8
beahf, facile id obtincbit, fi ,
enimqui prodihit,iuxta pragmatia tdabit quelitu.

fuo habet2o,in fe duxerisinumefus
Exponenscnim2dupIatUsdat4olocum&.terminumqusfiDum. Si quis vero stelft
deret trigefimum terminum propartionis duplae , fiuc fi quis velit fcire quam propor- ,
acipiet in prima columna duos exponentes qui

tionem obtincant triginta oftauavjs ,
fimul additi conftituant numcrum' 30*, cuiilm<Afijnt 10 20 horumproportiones & ,
CficrefpotKicntosinfecundacolumnavidelicet 1024 & 1048576 m fe dufti dabunt

qua-CtVnAvideliceJ iîy^rt-Âflain^tPlîtrontti^fchwiitiW }$ W?
haboftMquinquagin^.oaaji^; accipeex-
ro fi vltoriusfcirdVtliS,qtrampropoJticnem
proportioncs ilhs corrc
ponences, qu^ addici hunc numerum S o exsequent & deinde ,
fpondentes in fe multiplica. habebis qufffitum Habobis &

hoc idcm porCoflica pau-.
cc^peifftvi.eintioftaUisV
16 antc traditam operalfbneni/vt fi velisfcire, ffifiH UDmerus
leplica maiorem dupliproportionis terfflininh t6r'es quot;2o vmtat habet , id ait ,
vigefies; & deindc mulfiplicatis fingulis ordihe in fo

prodibuht 1048 S?6 ad 1 nurne--
tu&quarfitus. Quia'vero tedipfum" cft,tot binarios mtcrfc multiplicare , pone-s loco
j i ..
i

. .
.;.:.'. ':::.,. vio-,i.
Vig;n
* 66 Artis
eundom nume-
Magnjf Conforit , &
ordine du_ti dabunt
Dijfoni
viginti binariomm d.cem quaternanos, qui in fc
rum,- vel fihic adhuc nimismagnusferit,accipequemcumquenumeruminferiepro-.
greilionis gcomcitricae cuius exponens aliquoties mefl: numcro vigefimo , vt quonian./
,
32 habet exponentem s,hic autem quater in eft vigcfimo numero;pones 32 quater or-
dinc; 32 32 32 32 &deind-infeordineduces,&prodibicidejTiquiancenumerus
vigintioftajuarum
Vfus diflarum progrefsionum.
A hifce fufiusforfan, quam par erat deduftis , facile patet quam puichrc
Tquc ex
Conibnantixquaeuis multiplicisproportioniscontinuari,&in infinitum multi-
plicari poflint . Sed dicet forfan aliquis fciolus , haec omnia otiofa efle nullasm in_
,
, &
mufica vim obtinere, cum vix vlla inftrumenta vltra feptem oitauas fonum cotinua- I
ropofllnt. Cui ego rejpondeo, nosba_onon tam inoidine ad muficam pra&icam ,

quam ad multa fecretioris harmomcae philofophiae arcana , qua: in proprijs huius opc-
rislibris locifquc aperiemus, tradidifle . Quis enim non miretur Corporum gcnefin &
multiplicaitiqnem in infinittim mclius proponi nonpotuific,nit_ pcr omnium- con-
fonantiarum principisdiapafon multiplicationcm vidcs vt in praxedenti Tabula nu- .
merusprimus fiuevnitasfehabeatper modumpuncti,fiue vnifonii Radix vero fiuc?

binarius nuitieriis ftatim aperiat lineam, quae fit exfluxu puncti,- ficuti ex vnifoni flu-
xuclimasc-ieofitdiapafon. VidesdeniquequomodoCxmotu binarij fit quaterna-
Quomodo " us fiuefuperficies, &
ex huius motu ocronarius, id cft Cubus , & fic de reliquis cor-
pTOportio. poribus. Primb itaque diapafon 2 ad 1 refpondotlinca; Diapafonâd i fuperficies,
nfonic*"
-rifdiapafon 8 ad 1 corpus,- Tctradiapafon 16 ad 1 corpus quadrato-quadratums
refponde- Pentadiapafon 32 ad 1 corpns furdofolidum > Hexdiapafon 64 ad 1 corpus quadrati-
j
antGeo. _UDUm>> Heptadiapafon
i2ad i cozpusfordofolidumfecundumiOctodiapaion 25* |
ad 1 corpus quadrato-quadrato quadrarumj & fic in infinitum , piout Tabula pâece-
j
dcnsdocet . Quaeomnia max-mainnatura myfteriacontinentjEtd'Co, qupd.-.qu:-{
Latent i n pcnetraret horum harmonicorum corporum rationcm , mxta oorundem genefia- &
propor- &
multiplicst (onem operarecur, nihiladeo in natura rerum arcanum fotcincuius no-
m
mka a t,t: '* non dcileniret . Verum de hifce dante Deofufius & cx profeflo in noftro muri- t
caRa_, do fubterr_neo,librode mineraliummiftura , & in Alchimia noftra JiierogIyphic& Ccj '
cundum mentem-Veternm -Egyptiorum trac.abi.tjit. SufKciatinterim hic ex qcca-

fione vim harmonicorum numerorum.nuenifle,. Cefletigiturignarus rerum rcs,qua.
non capit, carpcrc, humilibuscnim ingenijsfaaec non fcribimus, lied acutis & adrccon- j
ditarum rcrum inquifirionem afluetis.j Neque.eriimphilofQphi.eft femper. in fenfibili-

bus hairere, quinpotiusproprium eius.eft ,ab.i;ftlem abftr.ajhcre, & resfecundum aJtifl
fimos gradus rationis bUance trUtinarei donec tandein veritatis rerum abditarum fibi
portam apertam fentiat, quod nullafaoulcas.meliusprasftat ,quam harmonicje philo
fophias abditanotitia, quaminlib.p.&io.fufius^difcutieinus,
'.' i ' . vaiydii Miil t^fejqujj oi^K
^ uI( '-
Jmmoti.o'
'
-
'
t**ii
..vjStnpn' T T
JL X .
'
'
1r.!''-'.. ;
'" .* - ">
\
,~
'
i
' '-
- - -
i '
Confonanthrum reliquarum r vti & dijfomntiarum itt, particularf. pro?

portione confiHentium , in infimmm multiplicatio .

J
', : '. '.-..";'... :. : .
3
-_'.'
'.
: ''''./-'_'-
.Olt ltaque primo Quinta fiue diapente continuanda , accipcJprimoformam raaica-
Qnomo-o |3 lemeiuBi_tminimisnumeris3 ad2. Etquoniam diapafondiapente fiuequinta
df reliqne lecu^da elt vt 3-ad 1 duplâbis maiorem proportionrs termmum eo modo,quo rn ctia-
Confonan. pafon/ecifti, manentefcmpcr 1 pro.minirnp terminoy&habebisqiiaefitumjhoc pacto
mm ^^s^^quintaeformara.adi . Quarta: quinta; formam, vt 12 ad 1 Quintae
quinta?
Ub.lV, tte Diuifone Monochordi Geometrica. 1 6y
quints vt 24 ad 1. Scxta;quinta + ad 1. Scptims quinta? vt 96ad 1. Octauarquin-
tf
tae vt 192 ad 1, & fic in infinitum Quarts fiue diateflaron continuationem ita ex-
,
pedics;Cumeiusformaradicalisu*t4ad 3.duplica maiorem terminii ininfimtu fem-

per rcmancnte minore termino, & habebis quadltum hoc pacto , habebis fecundam ,
Quartam 8 ad 3- tcrtiam quartam 16 ad3.Quartamquartam 32ad3. Quintaquar-

.tam vt 6+ad 3.&ficdecoeteris Porro Tertia; minoris forma cumfe habeat vt 6
.
ad s jciusformamita continuabis. Dupla maiorem terminumin infinitun ,femper

rcmaneqte minore tcrmino eodem , babebis qii.iltum &
Surpro (ecunda tertia mi- .
notc habebis i2ad s.protcttiatertia minore24ad s.proquarta tcrtia minore4& ad

5.& ficde alijs. In tertismaiorisforma s ad^continuandaâlia mcthodo procedes.
Diuidcs primo minorem terminum4Continuoper 2 vfque, ad vnitatem maiori ter- ,
mino immobili Qyod vbifa&um fuerit,duplabis in fequentibus femper maiorern ter-

,-
minum in infinitum, remanente minore termino i.Sic proSecunda tertiaraaioriha-

bebis s ad2. protertioditono s ad 1. proquarto ditono ioad 1. proquintoditono20
ad 1 .& fic in intinitum Hoc pafto quoque continuabis formamfext* minoris.que
.
cft 8 ad s.duplandominorem terminumininfinitumminore femperimmobili r Ha-:

bebisitaquehocpa&oprofecundafextaminore 16 ads.pro tertia fexta minore 32
ads.& licdealijs. Sexta? verb maioris foraia 8 ad 3.fimiliprorfus modo & metho
diocontinuabitur. Habes itaque continuationemomnium coafonantiarum vnius o-
ftaua? Rcftat vt&diflbnantiarumcoatinuationemdoceamus. Confonantix intra
.
vnam octauam contcnta? funtfeptem. Semitonium, lonus fiue.fecunda minor &

maior, tritonus, femidiapente, feptima minima, minor, maior
Siitaq;Semitoni/ inproportione /6 ad lsconfiftentis formam continuare tibi fita- Continua-
nimus.duplamaioremtcrminu.nininfinitumreliquo manente immobili, & habebis e mitonii.
ê formani
/- ' _ r-
. . . . . > .! j- r - 1 >
qtiaefrt-um Tonumconttnuabis.timinorein^rminum Sconttrfuo dimidies vlqsad & COetera-

.
vnitatem deinde hacpcrpetub remanentedupletUf in infinituTi maior terminus 9. rfl diflbni-

,
& habebit quxfitum . formam tritoni 32 ad 4S ira continuabis minqrem terminum_j turum .
'
32dimidiato continub vfqsad vnitatem-,inatori interim^s-manenrîmm ibili. vbi

verbdimidiando ad 1. perueneris r tunc maiar-cm teriT!'nuin-dupkbis in infinitum-j,
.
^roterminoprimofemperremanente. i.Semfdiapenteformara^s-ad 64 in inrlrutum

contfnuaueris, firetento primo termlnt 4s;im;rnob11i, fjâlteru ntcrminu nininfi-
nitum duplaueris Septimam deaiq; minorenrrproportionis s id 9*ta contjnuabisrrtt--
.
manenteprimoterminoalterdupliceturininfiitum,&n4beb s qie-kum. VewffVj

quaecunq;diclu funt hucufq; infequentibuTubalis luculentius patebuat
Cariiti; II
Graduifeu intermlh cuiufcun^ oflaute replicAi<e inuentre ,
VmomnisOctauafeptem negotioiunumernrn/in-
,,
ipteru.a.IJiscc>nft P t f fa.eijjjmo
' ^^.^
,s wruallorum alicuiu&Qctm^^rc^cat
.ûeêj5,>j^$>ac\a,> M^m$MHj9$ periendi :
aentcm replicat* Ocfciu* per oit itjfcpfftS- i \ feiSi tmWdiat&exp.<*nêm, g pjocJMj interusta
&o abijce , &habebisqua3fitMm: v>g. volofoire {opxom-Qfaaz ,^tttaJudl*couty' SftSwrel
neant.duc7in8 &prodibunt s<5. ab j:eabri j: p-oiu,;^j-6 paulbpriegedentem.ex.- p H C 3e.
;
ponentem,&remanebunt so&totin-eru-ilU h ib.buntfeptem 0:1ausrcplicat,quas

in Scalamuficali refpodet vniQuinquagcfima Iterum volofcire,quot interuallacon-
.
tineantur in Oftauis vigcfies rcplicatis vcl quod idem eft in viginti oftauis . Duc ex-
, ,
ponentem2oin8,& fient 160; rcijccabhoc produfloimmediatc prarcedcntcrn ex-

ponentem 19 &reliquum 141 dabit qu-Citum & tot interualla habebunt 20 oitauar,
,
primi. volo fcire, quot

eritqjinScalamuficalivna centefimaquadragefmia Rtirfus
&fiant hoc producto
100 Oclaus interualla habeant . Duco 100 in 8 , 800. rciice; ab
99 &
,
*6& Artis Magnx Confoni DiJJhni

& remanent 701 & totidem uuerualla habebunicentum O&auae
y & replicatav, qux-
99 ,
in Scaia muficali due Odauae, fcilicet decima

idem funt ac vna centefima feptima . (ic ,
qainta habebit 1 s interualla Tertia Qfraua fiue vna vigefima iccunda habebit zz \a-i
.
terualla, ita vt femperOiiaua replicata denominetura numerointeruallorum , qua?

. continet Porrohabito numero interuallorum , quibufcunq; Ocrauis replicatiscom-
.
Denomt
nare Con petentium nihilfacilius erir, quam denominarc omnes reliqu.is confbnantias , intra_,
.
fonamias
fona ynam Oitauam contentas v- g, fi velim fcire,quot gradibus, fiueinteruallisdiftet ab
teliquas
intra O-
vnitate fiue proslambanomeno quhta intra fextam Octauam conftituta . Adde_>
ftauaj. 5 adinteruallafextasOdau? competentia, vidclicet ad43 Quinq;enim interuallis .
.vnaquinta conftat,& prodibunt^s interualla, quibusvna quadragelirna o&aua di-

ftat aprimointeruallofiue ab vnitate. Si veroad43 adijcies 3 .habebis 46 fiuequa-
dragefimarn fextara, qua? Tertia? in fexta octaua rcfpondet . Siad 43 quatuor adiece-
ris,habebis 47 fiue quadragefimam feptimam, quae Quarta? in fexta octaua refpodet.
Siiterum6.adiecerisad43 , habebis49fiuequadragefimamnonam qua? fextarindi- ,
ctaoctauarelpondet, Acquc hoc pactoinquires nonfblum interualla cuiuslibetcon-

fbnantia? intra aliquam rcplicatam octauam conftitutae, Ced &denominatianemvni-
ufcuiufque dictarum confonantiarum ,vti dictum eft; Nos interualla ,quot videlicet
octauas replicata? continent, inferuimus columnas tertia? fequcntis Tabula? , quorurru.
intcruallorumadminicuiofacilcrcliquarum confbnantiarum denominationemita vti
6 interirallprum numeruoi fingulis reliquis dictis intra aliquam replicatam octauam

cdnftitutisconfbnantijscompetentemrepcrircs. Verum vtLector curiofus cogno
fcat, quid per interualla hf c &
gradus intelligamus; in notis muficis hcc exprimimus*
..-.
OftAMruw continmth . Qmrtarum (5* Quintxrum continuath .
< r. $ & -
-*---
:===============:=>:=
=:==$:
-*-=
==:$:
:*===

:=====*==
1 a ..3...
. -S'. s r4
Ofiatia pdauapflaua oftaua odtaua oftana
I I 2 st 3 3 4 4**66
quint. quar. quint.quar.quin.quj. q. q qnin.qua qui.quar.
.
Vides igitur quomodo octaua? iuxta interualla fua gradufque in primo cxemplp
eontinueatur, vides etiamqupraodo Quarte Quinte infecundoexemploawmnug- &
tur, ac fic continuatis lincis in infinitum procedere poteris . Nigfae notae denotant fi-
aem Quinta? Si initium Qyarta? aumeri infrafcripti vero numerura Q&iuaf um Quijj-
""'"'
.
tarijm & Quartarum indiearit 9 jhT

.'
1
1
'
_":
"'.''

'
; '
ifiV - 2
' - - --:>.;
.;
~ ~J. ,
".
1
3dJ
I ,
'
: .
"Tabula
1 11 ., . 55
Lth. IV. "

De Dtuifione Monocbordi Geometrka . 1 69
Tabula continuationis confbnantiarum

I II III IV V [VI VII j
VIII 1 IX
Num. Continu.nioocfU- NUM.
uaiii fiile diapaso, Interu. Continuatio Contimiatio j Continuatio GnntimK.tio (
-.ontinu.-tio j (jcntinttatio
0<ft.

di-ipente . duteflaron . \ Sen.iditoni . ditoni . ifextse .riirtorii -J iextx maioris i
l" Vnifohus ad j
rii repl/
1 O&aua 2 adi 7 3 adi 4 adj 6 ad 5 % a<*4 8

ad/h ad 3
L
ad3 ad^
itt"trri 110 U
1 4 adi 3 ad 1 8 11 ad 5 5 ii6-. aLq ad j
!
* adi 6 adi 16 ad 3 24 ad 5 5
ad 1 20 ad III
5 1L 1
IQ- ad 1 29 12 ad 1 31 ad 48 ad 5 10 ad 1 64 adj;!^ ad IV
4 3,
1
3
3i adi 24 ad 1
64 ad 3 96 ad 5 20 ad 1 128 ad / I80 ad . V
5
6" <?4 adi 43 48 ad 1 (28 ad 3 192 ad 5 40 ad 1 156 ad 1 160 ad 3 VI
118 ad 50 96 ad 1 156" ad,j[ ad 5 80 ad 512 ad 310 ad

7 1
384 1 5 3 VII
'"
adi 57 192. ad ad 3I768 ad 5 160 1014 aJ.5 $40 303
1
511 ad 1 vui
: *r
>-> ^-
51* adi 64 384 ad 310 ad.i 10^8 ad "1180 ad 3

ad
<
9 1014 ad 3 i53<* 5 5 IX
1024 ad 71 768 adi 2048 ad ad 640 ad 4096 ad 1560 ad X

'1 i
3 3071 5 5 3
1048 adi 78 1536 ad 1 4096 ad 1180. ad 819 ad 4110 ad

11 3 6144 ad 5
1
5 3 XI
I 4096 adi 85 3172, ad j 8191 ad3J Ill8s a dj 1560 v,d 1 163S4 adj 8*40 ad 3 XII
13 8192 adi 9t 6344 ad 16184 ad^ 24576 ad5 5^-0 ad 1 3*768 ad5 16180 adj XIII
14 115384 adi 99 12688 adi 32768 ad 3 49152- ad 1 0140 ad 1 65536 ad5 3-1560 ad 3! XIV
5
52768 adi 106 15372. ad t

65576 ad^ 98304 adj 10480 ad 1 131071 ad j
65120 ad 3 XV
16 0553" ad "3 50751 ad 131151 ad3 40960 ad 1

130240 ad XVI
1
196608 ad; 162144 aJ 5 3
120 51910 ad 514-88 ad 160480 ad 3 XVII

'7 131071 ad 1 101504 a d-' 20*1304 aJ 303216 ad
1
3 5 '
d
adi 117 103008 ad 103840 ad 1 10485763^5 510960 ad3 . XVIII
18 261144 1
514608 ad 3 786431 ad 5
ad. '34 406016 ad 207680 ad Uo97J ia d5 1041916 ad 1
3 XIX
1/ 54i88 i
10492163^3 15718643^5 1
jM_ 81*031 ad ad 1 419504 ad 511083840^^3 XX

20 '04357^ adi 1 1 2098^23^3.1 3145718 adj 415360
i
jo 10737418^4
ad 1 Nota
40 1099511617776
ad 1 XTOfaLc :torin had "abulacotint :ri proportio uesiingu,
50 u5 10*6963416:14
JL^ Iarun i confonanti arum coniti- intra v lam odaua m '
ad 1
; utarum,co ntinuatass aeteteamaio resproportic
p
>n um ter-
100
vibrationes,ita vt immobilesnumeri minores,femper maio-

les chordas referant vtinfequentibusfufius explicabitur
Y Tabu-
170 4rtts Magnt Confoni y ($ Difoni,
Tabula Diflbnantiarum 4
.1 yi III VI VII
Semitoni; Toni Tritoni Semidiap, Sept.min. Sept.maior
i! iS ad 16 |
8 ad!9 1 32 ad 4S 1 45 ad6+ | s ad 9 1 8 adis
z
3
15 ad 32
iS ad 64 |
|
4 ad9
a ad 9 i
I
8
16 ad4S
ad+s
|
!
45
45
ad 128
ad 256
|
|
s
5
ad 18
ad3 6
|
1
4 ad 15
9 ad6o
6
iii
4 15 ad 128 1 ad9 |
4 ad4S |
45 adsi2 | 5 ad 72 |
9 ad 120 IV
' |
Sj is adzs6 |
tad 18 | 2 ad 45 | 45 ad 1024 I
sadi44 | s adz+o V
6 r i adi '
1 1 ad 36 1 1 ad 45 |
4S ad 204S | s ad28 8 | 5 ad^So VI
7 iS ad si-z'1 1 ad 72 |
x ad 90 45 ad 4.056 1 sad576 | 9 ad 960 VII
-.
lExplicatio ^Tahula
1
AbethaecTabulanpuemcolumnas. Prima eontinek numeros prdine naturali
feconfequeates.&indicant numerum octauarum.aliarumque confonantiarii,
S cunda exhibet proportiones octauarum continuatarum
;
Tertia, interuallorum numerum vnicuigue octau* competentium.

Quarta, Quintarum
Qmnta, Quartarufm /J
- Sexta, Tertiarum minorum
maiorum
Septima, Tertiarum
Octaua, Sexfarum minorum.,"
Nona, Sextarum maiorum continuatarum prpportiones Vg- cupiatquilpiarnlcU .
fe ,quamam proportio aut numerus harmpnicus correipondcat nouem Octauis Is ia ,.
prima columna quajrat 9. cui in fecunda columna ftatim correfpondebit Octauarum

aouiesconcinuatarumproport/o 512 ad 1 Sic octaua? viginti numerum exhibenc .
1043 s 76 ad proportio viginti octauarum replicatarum , Octauis verp fingulis jil

1 .
tertia columna relpondcnt interualla quibus conftant , de quibus fiise paulp ajite di-
,
ctum eft Si verp velis fcire Sex Quintis replicatis fme continuatis in diuerfis octauis,
.
quismurnerus reipondCat, qua?resin prima columna 6 &in angulo communi huius &
quartf columne reperies 48 adi. proportio6 quintarumquefita. Verum hcc ex ipfa,
tabula faciliora funt,' quam vt fufius explicari debeant
Vfas tahuU .
INfignem certe hasproportionesin philofophia naturali vfum habent ad celeritatem,

vel tarditatem motus inueftigandam,- & quamuisde iis proprie & ex profelToin_
fexto Iibro traftemus , hic tamea aliqua ex dicendis pra;mittemus , vt Leftor hifccfre-
tus paratiorad di&um librum accedat
Proportiones interuahorum harmonicorum in prascedente tabula exhibitorum_,
Vibratio- duo fignificare pofiunt,videIicet Iongitudinem maximas chorda* ,vclnumerum vi-
iies chor-. brationum fiue curfo- recurfuum minima: chorda: , fiuc quod idein eft, notare poffunt
ds: qvio-
modo
proportionesduarum chordarum ^quarum vna maxima, alteraminima^&numerus
fu-
fnendse. quidem vibrationum fiue grauitatis foni maxims chordeTndicatur per minorcm pro-
portionis tcrminum , fiue numerum proportionis minorcm Sonus veroacutus fiuc .
nume-
Lib. IV. Dc Dtuifartc Momchordi Geomctrkn . ^yt
mirnerus vibrarionum minima chordaindicaturper maiorem termfnumproportfo"'-
in
nisfiue permaiorcm numerumin proportione data v. g. fidcnturdUaJ chords,qua-
.
rum longitudines fint in dupla proportione _ ad x .fignificabit maior numerus prbpor-

tionislongitudincmcKorda bipalmarem 5 minor verb tcrminus 1. fignificat vibra-
tionem fiuc grauitatem foni j Contra Chorda minor vnius palmi oftendet duas fc
s ,
vibjationesfacerc interim dum bipalmaris facit vnam , confequetiter duplo quoque&

acutius bipalmari fonare eft enim numeri curfo- recurfuum inucrfa ratio longitudmu
,
chordarum, vtfusedemonftrabiturin fextolibro. Siitaqj quifpiam velletfcirc, cu-

iuslongitudinis effedebeat chorda, qiix ad aliam minimam palmarem fonetdecem_
otauas. Refpondeo ,hanc effe, quam proportiointabula e regioncro. exponentis
,jo24ad. r. refert Chorda igitur decemo&auas adchordam palmarem exhibens,
.
dcbereteffelonga 10^4 palmorum. itcrum chorda vnius palmi conficeret vibratio-

nes io24j'nterim dum cho;da io24palrnorum faceret vnam vibracionem, confe- &
qucnter millies vigefies quater cliorda p.ilmaris acutius^ fonaret chorda r 024paImo- ,
rum pofito quod ciufdcm craffitici forent ; & aequalibus ponderibus tenderentur .
COROLLARIVM I.
Hlncpatet, fieri non pofle,v-tinuenianturioni tamgraues tamq, acuti,qui afce-

dantaut defcendant vfq,-adquatuordecim ottauas.oporteret enim iuxta pro- Nequeunt
portionem in tabula affignatam 1 63.84 ad 1 . chordam longiorem voa leuca efic,vt at- inueniri fo
tingeretquindecimoftauas, fiue vmm nonagefimam nonam;8c t-ametfinimia hu- j 4 gaUM
'
ius chordae longitudo craffitie compenfari poflet,ea tamenforethuiuschordas craffi- afcenden-

ties, vtadfonandumprorfusforetinidonea.cxempligratia.-fiquischordam 16384.
fcrallte"!
palmorum longam velletita contrahere atq; ita crafTam reddere, vt longitudine iam
,
incraffiticm contra&a longitudinipalmarischord;e s:quaretui" certum eft, exiisqu? ">
libro fexto demoftrabimus , chordam hahc 26843 $45. vicibus craffiorem foro chorda
palmari cumenimratio 26843 s+S 6 ad i.fit duplicate rationis 16384 ad i.quae re-
.
fert longitudinem duarum chordarum .uqualium craflitie , quaduordecim oftauas &

attingerenr . hanc chofdam aut fbno aut vibrationi aptam,cum
Impofllbile igitur eft
propriopondere prxgrauata rupture flaclioniqi minime refiftcre pofset ?
C O R O L L A R f
I V M I i
Hlnc patet quoq; chordam quae 000 octauas exhibcret, tara tongam
1
vt conuoluta totum concauum firmamenti repleret verum vidcde

re, .
efle debe-
hifce__
Chcr<j__
"l
lle '
^-
pluraadmiranda&paradoxaincitatofextoiibro; His itaqjficrite propofitis,cum_, bens totfi
non omncs confonantia? fub praxin cadant fed ex tantum qua: intra quatuor aut ad
, ,
Krauine-
fummum intra quinqjQ-;taiuas; continentur Hic Muficjs tantujn, vfitatas afs.ignare_->

.
dare p_)v
dpcebimusinmonochordo,- fititaqj fet
C A.P.

V T.
....
I V.
De diuifione fimplici Geometrica .
Propofitio I, -
ad inuicem foncnt Diapafon o&a-

C Hordam tenfam ita diuidere
uam_.
Sit igitur
, vt partes
Monochordotum ABfupra cuiuschordamC.D.petituraflignaridiapafon

fiue
Y z confo-
pH ArtlsMagn^Confoni^Diffhni.
confpnantia; quatcumindupla proportione coniiftat habeat vt 2 ad i.diuida- ,fcq,-
Diapafon
determi- turchorda CDjni.partesaequales, in tot videlicetpartes quot vnitates minimipro*
natio . '
portjonis datje Termini 2 a i.additi conftiruunt i Hoc peradto Ci curfbrem chordoto-

mum appiicueris infra pun&um G. atque CG. & GD. yna infbnueris ; Dico CG. ad GD
fpnituram quaefitam confonantiam diapafon . Dempnftratur, per pericionem 6 hbri
tertij, ficut fc habet pars chordi CG ad partem chord.ie GD, ita tonusfefehabet ad
fonura. SedCGadGDfe habet vt i.adz. ergo& tonusCGad fonum GD.eadem
ratione fe habebit; at toni hiconftituunt JWato-uVi chordam crgoitadiuiiimus, vt par-
tes. ad inuicemfpnentdiapafon ; quoderatfaciendum, exemplum yide .
Jnuentio OBaus mmetrko-harmonks .
; i
.':
r G ^
f~ JB
*E
1
:
-tH
3E,P Oflaua in nocis
z proport. vibr chor. I

1
. .- _.- . .
|
,
l
':

:
Propofitio II.

.:: JUtA entejiue Qumtam m chorda ajsignare
| ..;;
dhprda tenfa aB; petitur in ca aflignarj diapente fiue quinta, ciim igitiir quinta
Slt in fefquialtera propprtione coafiftens fehabeat vt 3 ad 2. coniungantur primp 3
ad 2. fientq; s.atq;in. totpartes. quoqji chorda data diuidatur Sienimcurfore chor- .
dotomo fub duabus partibus ex S.aflumptis coftitueris , & vtramq.; dimfe chordae paf-
temfbnuerisVdicoeas adinuicern fonituras diapente fiueQuintam;domonftrofi-;~
eut enim fe habet fpacium ad fpacium jn chorda diuifa , ita.fonus ad fonum, fed fp*?\
cium adfpacium fe habet vt 2 ad 3 fiue in fefquiartera proportione , crgo & fonus AG
ad fonum CB, qui fimul fumpti conftkuunt confonantiam diapente i Diapente igicujr

in chordaafsignauimus, quod erat facicndum .
Jnuentio Quintt .
4
1?
, ' Quinta in notis. $5

4-t $
proport. vibr. chord.
, V \
-
Propofitio III.
Qiatefjaron [tue Quartam in chorda afsignare ;
chorda AB; petitur dari in ea diateflaron j Ciim igitur diateflaron confiftat inZ
It
S^\ proportione fefquitertia

, feque vt 4 ad 3 habcat ; diuidatur primo tota chorda
ip.quijitift in 7.partesa;qualesVet.curfor chordotomus, C tertiaepartifuppoiiwtsTelinquat ab vna
parte3 ab altera +j dico hafce chorda; partes AC&CB, concitatas fonituras ad inui-
cem^liateifaron V Quse enim eft ratiofpacij AC ad fpacium CB, ea eft foni ad fbnum >
-olftb^j a Y '
fed .
'
Lib. IP. De _^.y._,
DiuifioneMwocbordi
..--._,. .v,.
Geometric4.
_.._j u _^
__._-._..
_
icd fpacium quod chorda
__,_ -jV
occupatab A ad _
C.
-,
-<i :_ r.._r_r_.
, V -,

,.
cit in fubiefquitertia proporrionc
17.
/5
ad
fpacium quodoccupateadcm chorda a C ad B. crgo &
fonus (iueconfonatia , qu in-
de nafcitur, videlicct diatcffaron quamin chordja afsignauiflius, quod &c,
,
Inuentio Quarta .
4 propor.vibr.chor.
sitio I V.
Ditonum ftue tertiam maiorem in cborda afsignare .
CVmditonus confiftat in proportione fefquifquarta, fitq;vts ad4jfihancia_.

chorda afsignare defideres, diuide primo chordam AB in 9 a_quales partes , it__
tot videlicet , quot addita proportio s ad 4, continet vnitates; fubmotoquc fub 4 par-
tecurfbrechordotomo, ita vtex vnaparte s,ex altcra 4. relinquantur partes,fivtra-
qucpartem concitaueris,dicoeasadinuicem foniturais quaefitam confonantiam di-
tonum Sicut cnim fe habet fpacium AC. ad CB. ita fonus ad fonum , fcd AC. ad CB
.
in proportionefubfequiquartaeft, ergo&fonus ACadAB. fiue conlonantia, quam_.

ditonum vocamus . Ditonum ergo in chorda afsigriauimus.quod crat facicndum
Imentio Ditoni
4 c 5 6 B
_ Oieoausin notis. _-_5_sE__^_
propor. vihr. chor. 4
Fropofitio V.
Semiditonum in chorda data afsignare*,
CVm femiditonus in proportionefefquinta coufiitcnsfe habeat vt6 ad S.fihuiuss.midito.

proportionis ope femiditonum in chorda determinarc defideres ,diuide chor- niexplor-
dam AC. in 1 1 . aequales partes conftitutoqj curforc chordotomo hoc pa_to, vt cx vna t10 -
p.rte relinquantur s.ex altera 6 partes, dico vtraJmq.chorda; diuifae partem concita-
tamfonituram femiditonum qua.fitam> cumenim ita fit fonusadfbnum, ficutpars
chordas diuifas ad partem ,h? autcm chordas diuiff partes funt jn proportione fcfqiii-
quinta patet crgo propofitum

,
Inuen*
i 74 ArtU Magn* Conjonl f D#&* ,
Jnuentio Stmiditoni
4 5 G 6 7 jo n B
.-Zl Semidiconus ESKTZ!

~- X"\"
j
; ;
in notis
propor.vibr.chor. 5
Propoiitio V I.
Hexacbordum mmus fmfexiam maiorem in cborda determinare
I hexachordum maiusin chordadeterminare velis , diuidatur chorda ABin 8

a'ne ^-J quales partes confiitutoq,- curibrechordotomofub punfto C, ita vt3 ab vno , s
,
veropartes ex altero latere relinquantur.fub hac enim proportione hexachordon ma-

jus confideratur videlicetfubproportione fuperbipartientc tertias Hoc peracto fi par- .
tes diuif^chordg incitaueris , dico eas fonituras hexachiordum maius,fiue fextam nia-.
iorem > demonftratio exprecedentibus patet.
Inuenttojexte matorts I -t-D 3|!"
: .
1
A t <t C 4 1
3BE
~
Sesta maior _Hs
in nocis ""|T
T?H+"
prop.vib.chor, s
Propofitip V I I.
flexacbordum minus fiue fextam minorem in cborda determinare.
CVm
habeatvt8
hexachordon minus
in proportione fupertripartientequintas confiftens fe
ads.fi iUud inchorda determinare velis,itaprocedito,diuiditQ
3on minus c hordam AB in 1 3 partes equales fuppofitoque curfore fub punfto C.ita vt s ex vna_*
,
parte, 8 ex altera relinquantur deinde vtramq; partem incita ,dico AC. ad CB, fonj-
,-
suram hexachordotn minus ; ratio patet ex fafta diuifione
-.-' . . .;.._-
; Iwentiofexumworis.
A > a 3 4 SC6 7 8 9 10 ti 12 13 E
11--!!
_
3B3- ~ Sesta minor
Eifefe
in notis.
ttttfc
< propor.vibr.chord, 8
V'.V> " v
PropQ-
Lth. IV. De Diuifeone MonochordiGeometricA . I75
Propofitio VIII.
Dhpafon cum Ditono in chorda ajpgnare .
Dluidatur chorda AB in fepte partes ^quales, ita vt 2. partcs & s.ex vtraq;(
C
interpofitipartercmaneant,dicovtramq,-partemfbnituram diap;
ris
_ ditono
j:. 1 ,-quia
:_ .___
ur.,:tr. r. _:_ 1 - n .f; nn <iJnh Tn-. -.-i.;_nr_ _-../*<
cum abfcifle funt in proportionc dupla fuper pafctiente --> fub qu
partes
propotfionc &
diapafon cum ditono confiderajtur
Inuentio Diapafen cum Ditono
2 c 3 4 s 7 B
__!
Decima maior js
innocis
proport.yibr.chor. z
Propofitio I X ?
Diapafen cumfemiditono incborda dttermimre,
CVmDiapafon cum femiditonoin proportionedupla fuperbipartiettte quinta?

confiftens fe habeat vt i _, ad <,. iuxta additum huius proportionis numerum vi-
delicet rz.chorda ltai diuidaturvt curforex vna partc
s.atqjcxalterai i2relinquat,'
dicovrramquc partem incitatam diapafbn cura femiditono fonituram>ratiopcrfe__
patet.'
Imcntio Diapafen cum femiditono
A i 2 3 4 S C<$ 7 - 9 IO li' 12 13 1+ S -<S 17 B

,
I
.

i .
1 -
1
, J .
l I 1 JJ-IJ-I
1-^ Decima minor g $ '-" '
ZZ
m nous
HTCfc
S propor. vibr.chor. i
X
;
Propofitio ,
Diapafen cum diatejfaron in cborda afsignare ,
proportione' dupta fupetrip_rtie-

COnfiftit diatcflaron **diapafon coniunta in
te tertiasfeque habetvtS ad 3.quareiuxtaconiun-tam
proportionem diuide-
turchordaAB.in n- partesjita vt curfor fub C 3 partcs cx vna,& * cx
alte-
ra parte relinquat,&; vtraque pars fonabit diapafon cum diaceflaron fiue vndccimam,
qusfitam_ o
tnucn- .
%rt AtfU Magnx Confoni? tf Diffom
Inuentiqdiapafoncum diatejfaron .
'X l z 2 C 4 .5 <f ? 8 9 io ji 8
; -v; ~
Vndccima ibl. B ijr~ tj
ItbiJjJ
r
ono:i
8 propor.vibrat.chord. 3
Propofitio X I
Diapafonmm diapentefue duodecimam in chorda ajfignare .
f ....... "
HJEc chorda
confonantia
tur AC
confiftit in proportione tripl4> feq;habetvt3 ad i.diuideigi-
in 4.aequales partes ita vt curfor inter i &3 partes interponatur,
Sc 1.
' ad 3. fonabit diapafon cuin diapente fiue duodecirnara quaefitam
Inuentio diapafon diapente ,
c B
1 -1- .fc-L
. -mB Duodecima
Notis .
in "~
w
3,
proporaoyibr. chor. S*
Propofitio XII.
Diapafon cum hexaehordo maiors fme decimam tertiam maiorem
in chorda determinare
CVm haec confonantia confiftat in proportione tripla fuper paitiente

habeat vt 10 ad 3. diuidatur chorda AB in 1 3.squales partescurforquc inter
~ fequc-
3.& ioiriCpraxise interponatur, &fbnabit3ad 10 quasfitam confbnan-
tiam diapafon cum hexachordo *
Inuentio diapafon cum hexachordo maiore .
1 2 3 C
| H-M
4
I
s
I i |
678
M
l-*ll ! , I
h-|. I I
9
_ _ I
i'o
4 I
11
> _ I
12
(= I
13
> 1-< I
B
r Deeimatertia maic-f JbzHi ZZ

l
_* ; in oocis , , J4-- J. ;
v 10 proportioyibr.chord, 3
.
": .
Propo-
.-,,:
-V
lib. IV. De Diuijtonc Monochordi Geomettica \ _ 77
Propofitio XIII.
Difdiapafon fiueDecimam quintam i cborda determinan
Vm hec confonantia confiftatin propbrtione quadrupia,fequehabeatvt 4
c
tam_,
adi. diuidaturchordaABins.arqualespartes
& 4 , in punfto Cincitenturpartesi ad4.fr
& interpofiro curfore inter 1
percipics confonantUm quxfi-
B
A
I-
__ difdiapaibn fiuc

decimaquinta [
'
in notis __
Proport.vibr.chord.
JEccc reprsfentauimus tibi integrura irftema

ex difdiapafon conftans , & rationcm_,
in chorda afifignari poifit iuxtaferiem &
quomodo illud
ordincm conionantiarunw ni,
doceamus
nifi vt & minora interualla in
hil igitur reftat ,
chorda afsignare
Propofkio XIV.
tfonum maiorem m cbordafiuefecundamperfeclam determinare
habeat vt 9 ad S. atque ex
proportione
CVmTonusmaior in fefquioftaua fe
dictas 17 partesar-
fumma vtriufque 17 nafcantur , diuidatur chorda AB in
quales, & conftituto inter 9 8 partes intermedio curfore chordotomo
& in U
dico 9 ad 8 fonituras tonum maiorem quaeiitum .
iumntio tont maiom
r 21 4- 5 678091011131314151617
_| JJJJJJJJJJJJJ -I -1
Tonus rnaior

in notis
:51i_ T**
fi a Proport.vibr.chord
Prop<
)o(ltio X V -
%onum minorem in cborda dsterminare .
fe habeatvt xoad 9 &

confiftatin fcfauiqona propornone
CVmtonusminor tot.dem partes dmidatut chor-
e^com P ofiro hoc numero knt.9.
atque ,n
da d-ta AB. ita vt curfor chordotomus,

,
wtcrponatur inter 10 9 .m pufto &
incitentur Dico eas fonituras Tcûm mmorcm qu_fiturn_,,-
C. deinde pates diui^
,
ratjo patct
Z Inuen-
s?8 Artis Magn<e Confoniy
tf T)tJJbn\
Inuentio toni minoris .
f c , B
i-dijii!.ilililL ,:i : !.Vj'JLVl'Ii'!i'!i l
tt Tonus minor H
-1H innotis i t-H-fr
j"j io proport.vibr.chor.
)ofitio XVI.
Semitoniam maiw in chorda determinare .
CVm femitonium maiusfit in prpportione fefquidecima quinta

vt i6adis;diuidatur chorda AB
feque habea?
in 31. partes.ita vtinter 16& i S interme.
diqsin C fltcurforchordotomus. Dico i6ad 15 fonituras femitonium ma-
maius quaefltum_a
A 15 C3? 16 B
U
L*.
zfcxfc: Semitonium maius t+k-V-
in notis i, IZZ:
16 proport. vibr. chor. R 1
Propositio XVII;
Scmitonium minusfmc diefm diatonicam "m cborda afsignan. -
CVm
Vf f
fcmitonium minusfit in proportionefcfquiuigefimaquarta.feque
5
f^P* eX addit numero hoc 49 atquc in totidem
habea*
partes diuidatur"
ABchorda data & inter z4.Sc 25 in C intermcdius aptetur
,
curfor chordo-
tomus, cc partes 24 ad 25. fonabuntfemitonium minus
A 24 c 49 35 B
I
=fc Semitonium minus

in notis
2+ proport.vibr.chor.
Propofitio XVIII.
Diafcbifmafuc dimidium fcmitonij minoris in chorda afsignartt ;
CVm diafchifma
ad 160.
proportione fupertripartiente 160 .feque habeat vt 162
fit in
h chordam AB datam H1322 partes
diuiferis curforcm ita confti- . &
S VC at <50 I< 2 P ra:dsiintM OBatur inC.fonabunt
r,a ,r Jr
icsaiaichilma,
'i ^- J
hue dimidium l ^P 160 ad 162 par-
femitoni/ minoris
Propo-
Lib. 1K De DinijtoneMonochrdi Ceometrha. l
79
A C 3zz B
T -
T I
SfcfcC diafchifraainnotJs :

160 proport. vibr. chord. 1 6z
Propositio XIX. -

Comma in chordn determinare . I

'
.'
Omma
c confiftit in proportione fefquio<auagefima,-feq}'habet vt 80 ad 8 1. qui
numeriadditiconftituunti6r.fiitaq,-chordam ABintotidcm partes aequa-
lcs dimfcris, &
curforem intcr 8 1 8c 80 in C conftitueris , habebis qiNsfitum
C 161 8

80 81
Propositio X X.
V.
Apotomen in cborda ajsignare
APotome quo femitonium maiusfuperatm"nus,eftin proportione vr 3648 ad

2187. hos numerosfiaddiderisprouenicnt423S,atqjin totidem parteschor-"
dam AB diuides, quofafto fi cUrforem conftituens interao^S 2i87*nC, fonabunc &
hocpa&oadinuicem Apotomen .fubtilestamen aures habeat,oportet, vttamminu-
?;
tuminteruaHumperciperequisvalcat.
percip
- -
." .
A
1 2048
.r
C 4235
2187
1
.1
B
PropoJitio XX I.
Limma Pytbagoricum in cborda determinare
(~~\ Oniunge 243. ad2S6in quibus proportioLimmatis confiftit,in vnarri fiim-

mam fientq,- 499. in totidem jgitur parf es fi chordam diuiferis , curforem_. &
-* ita conftitueris, vtinter243 &2S6 medietjfonabuntpartcsadinuicem coii
citatx diclum Limma
*
1 n
Propofitio XXII.
Diejsn Enarmonicam in chorda determinare l
& 125 inquibusnumerisproportiodiefis

A Dde 128
fummam , fientque 253 . atq; in totidem partes diuide
enarmonicaj confiftit, invna
chordam
Z z
, fi igitur intcr
2S3
i8o v
ArtisMtgn* Confoni y & Dijfani
253 &2S8 conftitiitocurforeincirauerisvtramquechorda; partem , da/bir fonus tibi
tanfonantiam,quam diefin enharmonicam .vocant '
'
Propofitio XXI II.

^//* diuifiorirt Monocbordiratio .
prascedentibus propofxtionibus fatis fuse,nifaIIOr,ofl!enfum cft, qua ratione in vna

INfolachorda per diuifionem eiufdem proportionum harmonicarum notiriam_j in
peruenire poflimus . Iam hoc lpcaaliambreuiter mcthodum docebimus.quaper
duaschordas vnam liberam & finediuificne;alteramdiuifionibus fubie&am memo-
ratas prqportjones eruerepoflimus. Siquisitaqiiuxtahancmethodum confopatias
inquircr.ey.eiq: v .. :
Isduas chptdas AB & DE crasfitie & Iongitudineequalesin tabula quadam fbnb-

ratendat aequaliterideft, ad vnifonum.Quo fa&ofiquis diapafon exhiberc velitjis
chordam A B C iuxta proportione duplam huic confonanti ap-
diuidat bifariam in
proprietata; & deinde inciter alterutram CA vel CB ad integram chprdam indiuifam_.
DE. & percjplet c^nfohantiam diapafbn qusfitam
A ^ C ..
B
1 111 A l. ,m l

.
'"
'.
1 l
""
i '
' '
!'
1- l
'

1
E ''>'^ riV.. \i -.''>

.. . : *!
Iwrum^fi qwjs diapente 4f@A%ff&?, h 9f .pa&a j*JUaaflignabit . djuidatutchordasAftjn

3 partcs aequajes ; AB. BQCD. &. j^bjftptocurfbre fub C,fi incitaueris partemchordas
AB, adintegramchordamj|iF,ix^ diapente quaefitam,- probatur,
Cum enim confonantiadiapent&qqnfiftatjn-prppprtipne feiquialtera3 ada, fubhatf
autem proportione AC refpiciatADfiue EF. neceflario ACad ADifius.EFincjrataw
dabit confonantiam dkpente, cum ficut, fefe habent ACin2. adADin 3. partes
aequales diuisa.ita fbnusAC ad fbnum AD-vel gF eidem ajqualcm &c vnifonum,fed haec
confonantia , cft diapente diapente ergp in chorda afsignauimus , qupd erat facien=
.*
dum_. r- T <-
-
A 1 . B~ 3 C . 3 D
1
1
E W X'
J
'
':
_- _
i^ 5u QJlM&qi
ir.Vaiî^^-iÔ;^..,î
.

5
:v" :.
,
-,
1
f
1
1
Si verbdiateflaro exhiberequisdefjderîschprda AEA diuidatin4qualespartes

Scfubmoto curfbre chordotomofupt'crH4d'uifibne, D.dicp t
ApadAE fiue integra
VX fonituram diatefTaronjquonram nim cTiateffarbh eft in fefquitertia prpportjone_#
& fe habet vt 3 ad 4. fubhac autem proportlone pars chordae AD refpiciat chordam_,
VX vel AE quam in 4 partes diuifam fupponimus,erit neceflario, vtparschorda; AD
in 3 partes diuife, ad chordam AEin + partes di.uifam,itafonus AD ad fonum AE fiue
chord* VX squalis& vnifbnaschordaeAE. flctJii foni neccflario exhibebunt diatcf-
faron ircjuod quarebatur . Ergo&c.
s
- V.-r ' ?' .:_::,'
i y\r- v', .
- ;.
.
' :. [
' ' "- ' '"'

" ' ' " ' i .
.
c:v. 15. . [
-'.
--.' :
'
'
. . . ..:
Haud
ZJ& JF. De Dmijhne Monochordl Geometrka . i 1
A. B C D E
1 / 1 ,j j
1- I
V X
Haudfecus omnia feliqua confonantiarum diflbnantiarumq; lnteruailainquires;
facillimaomniumr^tionejSi videlicet femper chordam alterutram in totpartesdiui-
fcris,
quot maior dar.T harmotaica? proportionis terminus vnitates habuerit; cur-
fbr vcro chordotomusfub eo diuifionis putoftatuatur,cuiusdiuifionis numerum refert
ininorproportionisdat.c terminus. V.g. cum ditonus confiftatinproportionefefqui-
quarta &(e habeat vt 4 ad 5. maior huius proportionis tcrminus eft 5. ninor 4. ft itaqj
chordam in 5 partes a;quales iuxta maiorcm terminum proportionisdiuiferis; & cur-

Ior,emfub4diuii7onisputo,quem minorterminus proportionisrefert,ftatueris,fona-
bit neceflaribâd 5 hoceftchordain^partesad totamin 5 partesdiuifamditonum
fonabitquajfitam, Haudfecusfidiapafoncum diateflaroninchorda afsignare velis
fic operaberis.Cumenimhrecconfonantiafitinproportione 3 ad S.diuides chordam
integram in.8partes,&curforefubtertiopuc~topafitopars adtotum lonabitdiapafon

cum diapente Vcrum cum hrec luce meridiana clariora fint; vno atq; altero exemplo
.
pcrcepto , reliqua nuJlo negotio formariintelligique potorunt

Atq,exomnibushifcedeclaratisclare patet,quam facile confonantia? fingula; vti
&difibnantie in chorda afsignari qneanr. Verum iam videamus, qua rationeda-
tuquelibef numerupQflTmus ita diuidere,vt partes diuife coftituantdatamconfonan-
tiam ; Atque hyc bmnia in gratiam eorum, qui algebraica operatione deicctantur.

G A P V T IV,
De diuifioneMonochordi fiue Algebra harmonica.
' :

CVm diuinior Mathematicc pars Algebra

, vt plurimum circa numerofi
Muficas proprios occupetur , methodum hoc loco nouam &
a nemine quod
fciam traditam addere vifum eft, quana ratione fcilicet monochordum alge-
datum quemlibet numerum ita diuidere poflimus, vt diuilae partes da-
braice.id eft, vt
tam conflituant confonantiam, proponam autem Itic methodum ita facilem vt Ty- ,
ronesvclhincexcmplainnumera^quibus in Algebra; fundamentismirificeiuueRtur

inucnturbsconfidarn-.
Propofitio I. A
Datum quemuis numerum ita dmidere vt diuifa partes conjlituant
,
y proportionem confonanti* diapafon 1. ad 1.
diuidi vt maior minoris duplus &

Slt numerus V. g. datus 69; pctitur hic itaPonaturitaqucprominori
3 ,
numero
fit ,
chorda iuxtahosdiuifi fonetdiapafon . 1 ij*
& promaiori 2iy hisfaftisaddanturhsduarradices ad 2 iy. fientque 3 i^. asqua-

1 131.
buntiirquc 3 ty. propofitonumero 369.Diuidaturigitur is iuxta regulam Algebrsper

3 !>. &
prodibunt 123 prominori numero,huncfiduples habosmaiorem numcrurru.
246. erit igitur246 ad 123 vt2ad r Quarefichordam diuiferisin 369 partcs&cur-
.
ibrem chordotomum fuppofuerisfubparte i23;fonabis 123 ad246 datamconfonan-

tiam diapafon. Quod Ci alicubi innumerodatopordiuifionem remanercntfrati,tune
ij ad minimos tcrminos prius refoluendi funt iuxta regulas infta&is- prxceptas de- ,
&
inde
i8t Artis Magns Confoni,.& Diffoni
inde procedendum vtprius,quod&inreliquisnotandum. Excmplumin fra&isnu-
mdrisfitdatusnumerus 1267. i fy &2i^.fimuliunctjdanr 3 ^.diuiforem.-diuide igitnr, I
I267per 3 remanebunt422-]-minornumerus,hHncdupIa& habcbis 844.

maio-
rem numccum, qua; fimul iuncta reftituent 1267 non fecus in omnibus alijs procedes.
Propofitio I I.
Datum qmmlibet numerum ita diuidere , vt diuifie partesfe habeant

vt Diapafon cum diapente quceeji f.adi.
SItnumerusdatus848. Ponoitaqueprimo prominorinumero proportionis 1 54

& promaiori3 %coniunctique fimul fient + ^:, a?quabunturque4. ry propofito
numero84.8. Huncitaque fi per4^,iuxtaregulam Algebrediuidasprodibunt2i3
prominori numero hunc fi triplicesprodibit maior numerus 636, quaeadditafimul
,
reftituuntnumerum 848. ficuti itaque fefe habet 3. ad 1 propofitodiapafbn cum dia-

pente,ita 636 ad 212 ;iiitaquechordam in 848partesdiuiferis,&curforem itacon-
ftitueris, vtex vnaparte 636,e.xaltera2i2remaneant,fonabiEhicadillum di&am-i
diapafon cum diapentc
Propositio III.
Datumquemuis numerum ita diuidere,vt partes diuifeadinuicem
fonent bis dtapafon ;
qu<s eslvtqadi.
SItnumerusdatus36s itadiuidendus, vt-maiorfit quadruplusminoris- Ponetur

pro minori numero . &
1 f^. pro maiori fy. quas coniuncta faciunt 5. fietq; asqua-
tio inter s. 92. & 36S. Numerusigiturpropolltusdiuidaturper s JJi.prouenient 73.pro
ininori numero qui quadruplicatus dabit 292 maiorcm numerum ; Si itaquequifpia
,
diuifer tchordamdatamin3 6spartes, atque intermedium ftatuerit curfbrem hdc pa

fto, vt 7 3 ex vna parte j ex alrera292 rexnaneant. Sonabit ha;c ad ilJam ncceflario
difdiapafon quficam_
Propositio I V.
Numerum quemuis in duaspartes ita diuidereyvtpartes adinttkem
fonent confonantiam diapente 7 qu<e esl vt 3 ad z,
Slt numerus datiis 3 60 pone pro minore nume-"o 2 jy. pro maiorii 3 fy. coniugatuui*
ambae,&fummaprodibit 5.^. sequabunturqjs iy.&36o.diuideigituriuxtaregu-
lani 36oper s. & prouenienr 72,Hunc irerum multiplicaper 2 B. & prouenient 144
mmor numerus fiue terminus proportionis de nde 72 multiplica por 3 fy. & habebis
,
;
2!6. maioremnumerum,ergo2i6ad I44eftin fefquialtera proportione; u itaque__?

chordamdiuiferisin 36oaequaIespartes, &curfbrem intr2i6& i44immediate,&
praecise fuppofueris,dico diuifas partes ad inujcem fonitnras diapente flue quintam
Propo-
Wh.W. De Diuifiom Monochordi Geometrica . j8
j
Propofitio V,
BAtttm quemlibet numerum ita diuidere , ~ut dtuific partes conftltuani
confonantiam ditonum rvt 4 ad 5.
DAtusnumerus367. ponatur pro minori numero4^.& ro majori 5 ly. qu$

p
coniunct* dabunt 9. diuiforem asquatum propofito numero 367, hic enim
diuifusper9.rclinquit
4o v-atquehic.multiplicatus per vtramqucradicem4fcilicct
&5-producit
160J-&200 ^quinumeriiuncti reftituunt numcrum propodtu 367,
Sntaquechordamearationepcr curforemdiuidas.vtcxvna partc 160 exaltera-
~-rcmaocant,fonabit yna paxsad alteram ditonum confbaantiam quaefitam
Propofitio V I.
Propojitum quemnis numerum ita diuidere , njt diuife partes fonent /e~
miditonum in proportione rt/t j ad 6.
SItdatusnumoniS44o; ponantarprominorinumcro 5 j^.promak>n'6 Bi. addan-

turqueradices&iient n
92. per huncdatus numerus diuifus reIinquet4o;hic
iterum ductus in vtramque radicem 5 &
6.dabit 240 et 200 fefquiquintam femi-
ditoni; chorda igitur iuxta hofce numerosper curforem diuifa dabit femiditoni fbnum
quefitum
Propofitio VII
Datum quemuis numerum ita diuidere ~vt diuiftpartes fonent fextam mi-
orem,id efttftnt in proportionefuper tripartiente tertias ~vl 5 ,ad 3
DAtusfitnurricrus 36o.ponatur prominori nume'ro3^. pro maiori 5 W. qu

additajfaciunt 8. p*. 360 par 8, & proueniet4$. qua: per vtramque
diuide igitur
radiccm 3 & ? multiplicataproducent x3 5 & 225 datam proportionem fextae minoris
guamchordJEpcrcurforcm,iuxtahanc proportionem diuifae partes fonabunt.
Propofitio VII.
Datum numerum ita diuidere,~vt diuifepartes confiituanttonumjd eftt
proportionemfefjuioclauam <z>t 9 ad%.
numero 8 yt. pro maiori 9 qiia ad-

Slt datus riumerus 3 604 ponatur pro minori
propofitum nunterum 3604& prodibunt
ijj;
ditsfaciunt 17 jy.diuideigiturper 17
2iainhuncquoqiducaturradixvtiaquc8. &9. & producentur 1696 & 1908. in_
chorda itaque in 3 604 pairtes per curforem diuifa hoc pacto vt 1 696 ab vna,ab altera_;
ljo8partesrelinquantur,fonabuntdictspartcstonum quxfitum.
Propofi-
184 drtis Mfign* Confoniy & Dffim
Propofitio I X.
Dafum Wml>h mmerumm quotlihet partes ita diuiderenfi:t djttifc$*rtes
[int in mmcutifr froportione harmonica data.
datusn\imenis6oo;quem ita diuidereoporteat,vtprinius ad ftcmidmtf njrtfie*

Sltrum fonet diapafon fecundus ad tertium
,
diapente , tertius denique ad 4 dia- &
teffarbn 5 id eftprimus ad fecundum fit in dupla , &fecundus ad terttum
i fefquialre-
ra i &rt^ttius deniqj ad guartum in.feifquitertia proportione fit, vt foqiyffir . & -_q , .
Diapafon 2 Diapente 3 Diateflaron 4. ..,

j.
CQniunânturomhesiftorumnumerorum radicesin vnam fummatt),&habbis.

ai. 10. qusêquabut numerum propofitum
6oo.diuide igitur huhc numerum per-io &
prodibunt.eo.fiigitur hunc numerumiterumper 1.2. 3. 4feorfim]multiplicaueris,
prodibuntnumeriadinuicem fonantes diapafon_.diapente &diateflaron.
\
.....--.- . -v .
~ . .
'-..-

s
> '
Exemplum .

: W^ttV.fV ! . ''.< 60
00 -
60 60 6Q
1 a 3 4 _
60 Dupafondupla 1 20 Diapehfe fefquialtera igo Diatelfaronfefquit. 240*
Siitaque ehordam 606 partes'diuiferis, & fub fingulis numemeurforem adapta-

in
fonab unt parte s ad partes diuifas j confonantias quaefita
s
ueris s
Aliucf Exemplum
Nttmerum quemuis ka diuidere<vt primusad fecundum fdnet Aitonum;, fecun*

dtis ad tehitfm diapente\ Tertiusadquartumditpafon,idefiprtmus
numerus fit adfecundum <x>t $ ad qfefquicjuartusfecundus adter-
tiumfefqufajterptrvt âd 6 %) tertius demqUe
'
U
fifvt 6 ad 12 duplus .
DAtus fitnumerus s9S62,quem proportionespropofitasdiuidereoporteat.po.

propqrtipnum 6 z uibus num coH in
in
nantur ordine radices 5 S*. 4 B* ^- 2 *V- q y
lettis , emanabit fumma Z7 iy. fic habebo squationemperfeaam & , diuide igitur pro-
pofitum nurnetum per 27, & prpdibunt 2206 qui numerus du&usin fingulas nume^
rorum radices , produeet riumeros in datis C&{e prbportionibus habentes vt feqttitur.
1 r .: ' -.,
2,206 5206 2206 2206
.-.
'.Sfyr 49i 6 ^ I2 &
I.I03Q ,!] ,8824 323<S 2647 2

A\ B c d;
Ditonus fiue tertia Diapente Diapafon
-
:
Si itaque chorda fuerit in 59 5 62 partes diuifa , & 4 curfores chordotomi cordam di-
iiiferint , iuxta numeros A B C D Dico A ad B fonituram ditonum B ad G diapente
. ,
& C adD diapafon propofitas videlicet in propofitione confonantias
CO-
Vh . IV. De D iuifwne Monochordi Geometrica ; 1 8$
Corollarium I .
&
EX diflis exemplispatet, qua ratione non tantum confonantiae, (ed
ftemata ditta methodo in chorda affignari
integra Sy-
&
determinari queant Qus res vti
, ;
hucufque noira ita mirifice quoque iucu nda eft ; V. g. fi quis tetrachordon hypaton_.
in vna ohorda determinare vellet illi nihrl aliud agendum eflet , quam duos tonos
, &
fcmitonium minus ordine continuato in chorda per numeros eorum radicales cxhi-
bere, &
deinde procedere, quemadmodum in praecedentibus exemplis indicatum efl
Corollarium II.
PAtet quoque,qua ratione integta fcala hoc mirificoartificio in chorda nullofer<_j>
negotio determinari poffit . Qua? omnia
ex prscedentibus facilia funt",
vti ex &
feipfispatent, ita Ledor curiofus facile ea in opus deduxerit.
Vifa itaque metho-
do, qua confonantiasfiiiiplicesinchorda feparatimdeterminarepoffimus.nihilreftat,
nifi vt doceamus , qua ratione omnes dittas confonantias diffonantias atqudadeo &
totiusmuficefcalasfyftema chordecontinuadiuifione determinare, atque adeo mo.
nochordonamnihusnumeris abfblutum conficere poffimus
C A P V T V.
Monochordum diatonicum fiue de Monochordi diato-
nici conftru&ione & diuisione
A D M O N I T X O-
TRipIex hoc Ioco monochordum confiderare poffumus Diatonicum fiue natura- ,
le,Chromaticum& Enarmonicum; Diatonicum iterum duplex Pvthagoricum

&PtoIomaicum,de fingulis ordine brduiter traitandum eft,vbr priusLemmata aliqua
prasmiferimus, quorumopcin demonftrandismonochordisfolidiusprocedamus .
LEMMATA HARMONICA
De diuisione interuallorum harmonicorum
L E M M A I.
SIvnachorda-iitdiuifain6.aequales partes, 5. confonantiarum interualla prascise

habebuntur.
Sit chorda AG diuifa in 6 partes aequales, videlicet AB, BC , CD, DE , EF , FG , fo-
nabunt
D G
Sonahunt AC
A
|-_
ad
123 4S6
BC

-(
B O
j
_|
confonant-iamdiapafbn, quacconfiftit
E
1
F
in
1
proportione dupla_,i!
AC ad AD diapente, Iioc oftfefquialteram fiuc quintam- .
AD ad AE diatolfaron, hoc eft fefquitertiam fiue quartam .
AE ad AF ditonum, hoc oft fefquiquartam fiue tertiam maioren

Aa AF
i8_"
AF ad AG.
.

Scmiditonum
^rfwsfjr M<*g#Diffbni Cofifomi, &
id cfrfefquiqiiintam iiue tertiam minorem_.
Sic igitur in diuifa chorda AG. s-pnccipua confbnantiarum interuallainnotefcunt,
De mira proprietate Senarij numeri

SEnariusnumerusiuxtafecretioris Arithmetica2rationcs,primusnumerorumper-
fe_:oru;-n eft, vnde & particularibus pnuikgijsgaudere yidetur qux m o. li- ,
bro fuiius examinabimusjybi omnia quoque natun* arcana fub ipfo latere aper*
te demonftrabitur . Si itaquehunc Senarium numcrum in circulum difponas; vt in_.
feq. figura apparet, taiem ilngulos ad ftngulos relationem habcre comperies vt quo- ,
modocumque adinuicem cqmparati accipiantur, femper aliquod ex harmonicis in-

teruallisexhibeant;adcoque nonimmcrito totius muficae fecretum pandat Eft & .
hoc mirum in hac difpofttiqne quodfbrm-quarumcunque duarumperfecfcarum co-

,
fonantiarum diuidantur ab vno intermcdiq in duaspartesiaproportioaalitate_-

harmonica_
Ita vides. mter 4 & _ dupte proportionis, hoc eft, diapa-
fon- mcdiare 3 , qus diapafbn diuidunt in diapente & dia- 4 3 2
diatefs. |
diapent.
1
teflaron fiue in proparrjonem fefquialteram , quam dant
,
3 ad 2. & fefquitertiam ,quam dant 4 ad 3. adeoque dia-

Piapafbn
1
pafonrefoluiturineas, exquibuscoponitur, confbnantias,
Pari padro videsinter 6 &
4 fbrmam fefquialterf propor-
6
tio nis ftue diapente mediare 5, quae dirimunt diapente in_.
fcmidit ditonus
4
|
easex quibujscomponitur,confonantiasj fcilicetinditonii | .
Diapente
quam exhibet s ad 4 proportio fefquiquarta & femidito- , 1.
num,quam exhibet forma <?ad s proportio fefquiquinta.
Iterum inter s &
3, quas eft forma Hexachordi maioris,
mediat-f.quidiclrum Hexachordon in eas dirimitconfb- S * 3
ditnnus \ dutefj.
nantias,exquibuscomponitur,videlicetin diateflaron qua j
indicatpropqrtio4ad 3.&ditonum, quam indicat pro- Hexachor.maius

portio s ad 4.
Praeterea hahent hi 6 numeri ordinenaturali difpofiti, hanc abditam proprietatem,'
vtmultiplicatifinguli tum infe tumin
quibufcunque modis;-
alios ordine fequentes
poffunt, producanc numeros, qui ordine naturali ( maior videlicet cum rhinori vici-
nocomparatus^femperaliquam harmonicamrelationem exhibeant . Verum vt Le
&or mentem meam videat, forius operationis rationcm hiefuppqriam
Difponanturitaquenumeri6 ordine natqrali,- dico fingulos tum in fe . tum in fingu-
los ordine dutosf<:mper notias harmonicarum proportionumformas producerej ft niip
meri in ordinem naturalem redigantur. &maior cum vicino coparetur : Hoc pacto.
2 1 .
4 > \6 2$ I 6inpr.*6;
1 i 6 3 in ^ produc. ,2 I
4" Sprod. 20 ^ B P r'
3o
J
producit '
n. in 4 producit 8 3
i in
1 j 10 3 6 i3 *
2 6 12
Verum iam in fequenti numerorum productorum ferie , vide comparatione harmq,

.nicarumformarum, quas adinuicemhabeat.
Vides igitur quomodq hi 6 numeri infc ordine ducti producant ordine naturalifcm-
per interualla harmonica quod in nullo alio numero contingit fi verb compares nu-
,- .'
meros hofxe quocunque modo difpofitos, inuenies nullam prorfus decfle propor-
tionemharmonicam,qu?hicnon contineatur. Ita 1 adjdatdiapafondiapenteji ad^
biicliapaibn,&ficde coetcris. Vt proinde totus ifte numerus abfolute harmonicus
dicipoffit, &ideamdiuinamincreationererumpukhrc,vtin io.libro videbitur,ex-
primat.
Uh. 1K De Diuijione Monochordi Gtomrtrica: i ty
primat. Sequiturfchema multiplicatorum infe numerorum feaarj;, yfla Cum inter%
uallisharmonicis.
i
J" Diapafon
2
J* Diapente
3
Y Diateffaron
4 )> Ditonus
5
y Semiditonus
6
) Diateffaton
8
} Tocusmaior
9
Tonusminor
10 J
Semiditonus
21 J.
J.
Ditoous
15
J.
Semitonium minus
16
J.
Tonusmaior
iS
j Tonusminor
20
^ Semiditoniis
* ). Semitonium minus
^ Semiditonus
3o
^ Semiditonus
36
Verum antequam finem imponam, hic addam experimentum ex quo mira vls eiu$
luculentiuspatebit.
Experimentum harmonicum in Senario

Slquifpiam 6;chordasiuxta proportiones harmonicas fub hifce 6 numeris ordlne
atque ea rattone intendat , vt prima ad fccunda diapafbn_
difpofitis extendatj
3 ad 3 diape^to; 3 ad 4 diatelTaron ; 4 ad s ditonum > s ad 6 femiditonum refer
raj. Simulqucomncschordasindtet>audiet isperfcctam&omnibus numcris abfb-
h .
- .
. .
-
lutiflTmamharmoniamjiuvtvixquicquam fuaujuspercjpipo(tit;Quqd[ fiordineii

Aa i .. fttter
, i$$ ${h Magn* Confirii , f$ Dtffoni
interrumjjfas, ftatim cqnlbnantia in diffbnantiaim degenerabitauribus ingrarjifimaixi.
Vt velexhacpate^tjmirificahuius Senarijnumcri vis efficacia; vide qu.-e ftifius &
4e hoc numero vi in lib^3- fbl. ioo tractauimus.
L E U M A I I ?
I octo parallelogramma dirimatur aqualia atque ex

quadratum quodlibet in ,
S quouis angulo linea recta ducatur qux vltimum fiue extremum latus bifaria
reliquorum vero parallelogrammorum lateta in partcs inaequales obliquc fc-
cet i Exhacfcctionc omnia in vnjuerfa mufica vfitata JV**>/>+* fiue interualJa prodi-
,
bunt.
Sit quadratum A B G D
in 8 parallelogramma a^qualia diuifum ex cuius angulo ,
A oblique incidat linea recta extremum latus B D. im E bifariam fecans , reliqua vero
lateraobliqucnccefiarioper4& 10. Iib.6. Euclidis proportione harmonicadiuiden- ,
tur, quales igitur partes BE habebit 8,- tales.TM habebit 7>tales SL 6; tales.RK s> tales.
VI 4. QH
3. PG_. OF i habebit partes . Dico exhac diuifione omnia interualla mu-
fica patefieri . Oftendo id i'nductioe_j
Q
aq yn ; :
,
' u : .
EG z j , F
. 'QH ra_< - >*xV)
'
,*'.;*,-; B
3
11
m v
SL <|.
\
;
.,
1
:
mi
.'.'.
!
1
-
'
.
!
r :
TM 7 , ,
,
-'*
- '
i
:
,
riu
AE 8
M
ED 8 1
__ Mh 9
Lg io
J
. *
*
Kf ii
Ie i_
Hd 13
GC 14
Fb 15 . '' : 1
AC
^
i<S
k ;X d f fi <R D
Primb AC adFb.fiue quod idem eft OB ad Fbdatfefquidecimam qumtajm fiue fe-
mitonium inaius,Mh,_d ED dat proportionem fefquioctauam id eft tonum juiorem.
Lgad Mlidat fefquinodanvd cft tonum minorem .
Ic ad Lg da-tpropqrtionem feiquiquintam>id eftjGemiditonum i
EDad LgdatDroportionem feiquiquartam,id eft djtonum

Mh ad Ie dat proportionem fefquitertiam,id eft dialeflaron-
Ed ad Ie dat proportionem fefquialteram^d eft diapent<__>
ED ad Ac dat propcfrriqnemduplam.id eft diapa(bn_>

QH ad RK dat propomonem mpertripartientem tertias,id -ft hexachordon mams
RK ad BE dat proportioriem iHpertripartientem quintas.id eft hexachordon, minus.
VI ad Ie triplam id cft diapafon tum diapentt- . - .
Vides igitur ,quantoconfenfuomnia fibTcorretpondeant j Vcrum vth_comnia_,,

ripfeglfaxiidffcasr-fit
ssirtorfn rt ttitmni \
Jtib. IV- Df Djuifone Jidonochordi Geometrica ; 9 Sta
Exprimentum fjarmonicum *
'
Flatquadratumligneum.quodfidibusxqualfterextcnfls in octo parallejograni

madirimatur Hocfacto.feceturtotum hoc fyftcma vna cum fidibus , Muga
.
dc fiue iugo chordotorrio AE,& experientia doeebit , AC ad BE diapafon , Ed ad Ie_*

diapente, Mh ad Ie didtcflaronfoniturumj&; fic de reliquisomnibus confonaritns pau
16 ante propofitis Vidcs lgjtur quompdp in octonario etia numero omnis harmonia
.
&muficacontinatur.

_
Ali* diuifio ex Ptohmto qua wcatur Helicon , %$ continet

omnisgeneris confonantias .
Flat auadratum VAOS. cuius latus AB primo diuidatur bifariam in E. defnde

punclis GC. poftremo in
in 4 partes asquales in partcs ^quales
3 pun&is
in FL\
Ducanturque per diuifipnum puneia Jjncs perallelae CT.DS. RE FQ. GP. Quo pera*
ftoducatur linea AN cxpuncto A. in punctum medietatislateris OB, habebifque in-*
|burnentum peractum, quo omms generis corribnantis continentur
H
. ..
T C
s
2.0 xs-
R /W 1
u
r C 1
13
/
/L p
/
Q. 16" fi
.'" Gr
P tj- 1Vf' Q
7
ifirj % ni iii t . .: .[. j /: :.
-
.
"
~*
feifo Rfcn B
; iEtprimoquidem Vnifbnum dabunt jBN adNQ
t Sewtonmm maius MP ad LQ. ,
Tonutn minorem IS ad RK. If
Tionum maiorem fonabunt JLF ad MG & SI ad QI

. ;
Ssmiditonum RK ad PM itcm VA ad SI.

jDj/to>wPMadONitemSIadQL.
biateffaron LF ad KE item ON acTMG, item
VA adRK
I&pente TL ad XN. ON ad LF. RK ad ON, VA adQL
Hexachordon minus VA ad PM
Hexachordon maius PM ad MG. SJad ON-
>/^>VAadON.QLadLF. ;
D/>/* cum tono minore SI ad MG. cum maiori tono RK a<J fet
Diapafon cutn ditono SI ad LF. item PM ad
KE
Diapafon cum diatejaron QL ad KE. item
ad LF. VA
K HC V
Z>4*> ' ad
4WI* ON
* item ad **
DiaparoncumhexachordomaioreSlidHE.
&fic de catons,,
DifdiapafonQtzd HC.rcem VA ad KE,
i90 -JrtliMdgnxCMfini, tf Dijw ^-
Fropositio I .
_ interuallum inter d uos (0,005 diapafon

cQmprehenfum diuifUm fuerit bifariarrx^
S vna dictarum partium diapente.altcra diatcflaron_,
crit
Primo, fit diapafon GC diiUfum in E bifariam in duos fonosGE. & ECi Siitaq; EC
jteru bifaria diuisu (It in D. clico ED futura diapetc pu GD altcra DC diateflaro cu GC
Sicuti cnim fe habet 2 ad 3 ,ita fonus EG ad GD.& ficuti fe habet 3 ad 4. iti-CDad GCJ
pate tergo propofitio
'."- , Sonuagrauis ...
I
I diapen. \ diateff!
rbni mi S
z 3 +.
/,". .;,":.- rii o E P CF
'
. <
B! . i.ln .. Propositio I \fy
comprehenfum intra duos fonos diapente, dmistj. fUerit ih aeqiiaicS

interuallum
SI vna di&afum partium eft lemidftohus, aTtcra ditonus
partcs,
Sitlinea quasdkm diuifa in i.aequalespartes, vnaquedi&arumpartium fitC
G.eritque CA fefquialteira cum AG, hoc facfto diuidatur CG bifariam in B. dabitqucj
CB ditonum, & BG. femiditbnum, quia ficut fc habet AG ad AB. ita foirus adfonurru.
quieftfemiditonus : fierumJIcutiehabet AB"adAC. ita fbnus adfonum, quieft
eutonus,
...
Dapente
ditomts I
femidit.
."
' '
' 'i -H!
A A 4 i &
C B <3
Propositio III.
iflteruallum comprehenfum intcrduosfonos diapente diuifum fuerit in 3 par-
SI tes squalesierit prior pars tonus, wliquae duas_.par.tes fimul iun&ae dia-
teflaron_j.
Sitlinea OGdiuifa in tres paftcs quires/efittjue GO ad GD. diapefttc-,ithm diui-
datur vna harum frium partium in tres asquales partas, efitifl tte CO. tonus>IIC vero
diatciTaron, ratiopatct ex numeris
1 .
f
Piapente 1.
_
1
I diate(T?forr
diateflfiforr | tonus
i.toaus I >,
G [Oj__ __ -3- '.-.. 6 y 8

!
-'
9
'"
'
.
.
d .;
- :.,:-,
c
v .-
o - v\
PrOP sM lV '
i .
Sl interuallum comprehenfumaotercluQsfQnos Hexachordi maioris, diuifum.^

fuerit in
ra diateflaj-or^
duas aequales
/.^^
.partes,
-'
vna dictarum partium erit,
".,,
'/'
Bfttiâs
'
, alte-
_ ,
; : ,

.
^j ^
:
; .,
Sit itaquc lineaquxpiam diuifa in 5. partes cmales. jta vt duas quihta$_>artes oc- j
cupent iterae DB. eritque GB. ad-GD. ifl propoxtione fupc.rbipar^Bte tertias;'in qua_.
1
confiftit hcxachordon maius

.
" s - vl* '
'..
v
'
Dico
ZJb. IV. De Diuifione Monocbordi Geomctric* i g $tt
Hexachordon
diatelf.[ duonus
-I-
? D 4 C s B
DitoCBadCGditonum, $c CD ad DG. diateflaron foniturum ; eftetvm $ ad^ln

proportione fefquiquarta & 4 ad 3 in fcfquitcrtia; ergo DB fpacium bifanam diuifum
dabitditdnum Sc diateffaron_.
Propositio V.
interuallum comprehenfm interduos ibnos ditoni diuifum fuerit jn duas par-
SI tcs asquales, erit vna didr,arum partium tonus minor.altcra maior .
Sitlinea quspiam GB diuifain 5 parts ajquales, ita vtGB, ad habeat GC
proportioncm ditoni ilue fefquiquartam , diuidatur autem CB dcauo bifariam in * O
iabitquc OB fpacium tonum minorem, CO maiorem-..
Ditonus
r
ton ni2i. [
ton.TiHi
G a 4 6 z 9 10
C O B
Diuidantur itcrum occultis notis finguhe 5. partium, bifartam , vltima quinta CB &
labebjtadnexoshofce numcros 8. 9. 10. licutiigitur GB ad GO, ita fonus ad fonum_,
lc iicuti GO ad GC ita fonus ad fonum, fcd duo foni funt tonus maior minor patet & ;
:rgopropoiitum_.
Propositio V I.
Slirtteruallum comprehenfum inter duos tonos diapafon diuifum fue rit in tres s-
qualcs partes, erit prima di&arum partium femiditonus, media ditonus , tertia_.
diateifaron_,.
Diuidaturlineaqu_piamAGbifariamia D. cruntque partes , AGad AD velDG
inproportione dupla feu diapafon, dmidatur DG. in trcs quales partes, vti AD. di- &
co AG ad BG femiditonum, BG ad CG ditonum, & denique CGad DG
diatefiaron_.
'fonituram, ratiopatet ex proportionibus .
D'apafon
diatelT.j ditonus [ femid
1 - 3 6
B C D 9
Propositio VII.
*-
I
comprehenfum inter duosfonos femiditoni diuifum fuerit in trcs
interuallum
maiorem , & tcrtiafcmi-
s quales partes, prima iunfta cum fecunda faciettoaum
toniummaius. ._, , - .j.___j
entqucAB.mteruallumfemiditom, iioc
i.-
SitlmeaAG diuifa infexa-qualespartes,

diuidatur in tres partes squales & cenfeatur
vnaquaquc fextarum partrum iterum bi-
tariam fubdiuifa, eritque AO.tonus maior, OB
fcmitomum minus,qux duo iimulmn-
Aa. conftituunt fcmiditonum, ratio ex ouracris patct
p ro po-
ip* Artis Magn<s Confoni , & Dijfini
Semiditonus
fein.mi ( to.ma.
G iz n 18
B O A
Propositio VIII,
interuallum comprehenfum interduosfonosHexachordiminoris diuifum fue-
SI rjt in tres sequales partes, etit vna trjiim pa-rtium djuifarum femiditonus,- reliquas
iun&asfimuldiateflaron-j
Sit linea MGdiuifa in 8. asquales partes , i ta tres dic"taru partium MB.erunt interua;
al-
lum Hexachordi minoris ; Si quis vero iurrxerit duas partes MA

fimul, fiet proport'
diateflaron, & altera pars AB erit interuallurn femiditoni & fic haec duo
, interualla I
nuil iun&a facient Hexachordon minus.
Hexachordon minus
ibtefTaron [ femidrt.
2v _ 6 S
*
A G
Propositio IX,
Vatam chordam rite extenfamfupra tabulam Magadein r
apie dtjiribuere .
chorda AB, quam ita diftribuere oportebit, vt femper ad aliam ifttegram R

Sltchordae AB asqualem, diuifarum partiun) comparatio fiat. Chordam igitur AB
ita in fcalam diftribues harmonicam .
i. Diuidatur AB bifariam in G. fonabitque AC ad CB vnifonum iuxta ea quaeiri-j .
praecedentibus demonftrauimus $ At AC vel CB ad B.T. fonabit diapafon .
z. Si CB.diuiferis bifariaminD.fonabitAD ad totum R.T. diateflaron fiue quartaj

& ofrauam, quae eft ab AC
ad CD, &Quintam qus cft ab ad AD
duodecima i AO &
quaeeft ab AD
ad CDita vthaecfimplexdiuifioquatuor diuerfas confonantias pa-
riat, quibus^ddipoteft vnifonus DB CD & &
diapafon CB contra . RT
A C G E D S B
R T,
Si diuiferis CD bifariam in pun&a E vel DB in punfto

3. habebis primo AE co- S,-
AC tertiam maioremj AE"contra CE decimam feptimam maiorcm AC contra_.

tra ;
CE decimamquintam ADcontra ED decimarnnonam; AC contra ED fextam m*-

>
iorem, haec tertia diujfio producat 6 confonantias

ita v.t .
vero accipiamus hanc diuifionem in punfto E. tunc habebimus fextam mino:

4. Si
rem,quam facitAB. contra AE&
vigefimamfecundam,quamfacit AB.contra BE
5. Si diuidatur E,G bifariam in G> faciet AG tonum maiorem ccmtra AC, & tonum
minarem contra AE& quoniam chorda AB.inuenitur diuifa in 24 partes per vltimam
hanc diuifionem omnes gradus, qui pofliint inueniri in numero 24. producti per hanc
vldmamdiuifionemaflignabuatuf, ' T>'pus
Lib.1V. DeDmifoneMomchrdiGeometricn. fpj
Typus operationis
( AB diuifa in C dabit AC ad C B vniibnum 2
( AC ad AB diapafon fiuco&auam.
AD ad AB diateflaron fiue quartam.
AC ad CD diapafonfiueo&auam;
CB diuifa i.n
D.dabit
AD ad AC diapente fiue quintam
AD ad CD diapafon cum diapente fiue duodcdmam

,'
DB ad AB difdiapafon fiue dccimam quintam,
AE ad AC ditonumfiuetertiammaiorem.
AE ad CE difdiapafoncumdit.fiuedecimafcptimam
AC ad CE difdiapafon fiue decimam quintam.

CD dimfa in ^ ^D ad ED difdiap.diapcntefiuedeeimamrionant
vel
DB in punito
Fdabit, jT XE ad ED hexachordonmaiusfextammaiorem.
AB ad AE hexachordon minus fextami minorem 1
AB ad BF trifdiapafon vigefimamfccundam.
AG ad AC tonum maioremfiucfccundammaioren;.
EC diuifainGdabit
AG ad AE tonumminorem fiucfecuodammmorc,
C A P V T. I I.
Monochordi diatonici defcriptioiuxtafyftema

diapafon Ptolomaicum
Monochordum-fignatum literis MN, Magades

^M6^0pi| f
C It igitur
igitur pnnum cpnfonantia^âg^.
S bus chorda quiefciu ad inuenieadam
. /fotftf M&gp* Confani 1 @ Dijfcni .
\
H Diuidc chordam
1. AH
induas partesxqualesinpunftoaj,
traflaqjlioca fupra in(trumecu,qu terminct a pun&ii chord^.fo-
nabit tota' thorda AH
ad aH; diapaibn,cuius gra ujori fono prof-
lambanomeno appouesnumeros 172X0 quafitotachorda in_
totidempartcsefletdiuifa, aifumimusautem hunc numerurn_.
maxirnum,cum adminorainterualla inuenienda,tum ad vitan-
dasfracTionesnumerorum quae in ali;'s numeris vr plurimum
.
occurrere folent hunc numerum dimidiabis, & medmm SS+o

.
appones literâ.
rn 2. Diuidaturchorda AHin tres.aequalcspartes,critque vna
di&arupartiu A,ducraq;linca quaeterminatpiiLru E,diuidatur
numerus prdslambanomenus in tres squales parces, quarii duas
conftituent numerum 11520 qucm apponas punrTto E Si enirn .
quis fonuerit chordam EH contra totam chordam , percipiet is
'
confonantiam diapente proportionis fefquialtera:
3. Diuidatur EH fpacium chordc rn 9.a;qua!cspartes,& ad-
iungatur vna di&arumpartiuminferiusadE videlicet ad pun-
tumD;diuidaturquenurnerus 115201^9. quoquepartes.quo-
tufquedabit 12800 numerum adiungendum punfroD. eritque
intra E & D. interuallum toni minoris proportionis fefquinonas
vti 9. ad 10.
4.Diuidatiirchorda AH infexaequalespartes,& quinqjdicla-
..... i
;
.
rum partium HC, diuidaturque fimiliter numerus
fignentur
i7286in6 aequales partes, quarum 5 facicnt
rw>.*v$<i.n!iki>rt
N 14400 numerum adiungendum piicro C; fon Jbitque chordi to-

a S64.0 ta AHad HC
femiditonu confonantiam in proporrione fefqui-
Lichanos quintaconfiftentem,vt,6,ad 5.
mai. 5. Diuidaturchorda totain 8 aquales partes,quarum 5. erut
G 9600 inter punilra FH &
3 alias erunt inter FA ; pari ratione diuidatur
Parhypa xmmerus 7280 in 8 atquales partes, & 5. harum partium limul
1
temefon 3 iunctaedabunt 10800 numerumadiungendum punfto F. fona-

H bitque chorda tota ad FH hexachordon minus fiue fextam mi-'
IO80O
s"
norem proportionisfupertripartientisquintas, vt 5. ad 3.
* s 6. Diuidatur chorda in 9 aequales partes,& 8 di-barum partiii
11520 ponatur intraHb; fimilicer 1 7280 diuidatur in 9. aequals partes
Hypate- i & 8 harum apponanturpundro b.eritque interuallum Ab tonus
mefon i maiorfefquio&auae proportionis vt 9 ad 8 . His igitur ita ordi-
H
D 12890 nepraftitisnihilreftatnifi chorda G intra F a; quam vt &
habeas.
7- Diuidatur chordae fpacium FHin9 equalespartes&oclio
o cx illis partibus apponantur ex H vlque ad punclum G . Diui-
H
datur fimiliternumerus io8ooin9partes, &
$ exhisvidelicet
C I44OO &
9600 afcribantur punfto G; fic tandem habebis omnes confo-
nantias totius diapafon proportionatas
b I5360
Vides igitur quantafacilitatefimul & iucunditate, Monochordott
boc, vnd cumnnmeris vnicuique confonanti* proprijs adaptetur ,
|
M H
\AYîsb -
Prpslamhan. .''
JCA-
Lib. IV. Dt Diuifione Monochordi Geometrka . z$$
G A P V T. III.
Diuifio Monochordi diatonici iuxta fcalam harmoni
cara siue fyitema difdiapafbn siue
1
5". chordararnj
VTtandcmpraxin videas, quomodo artificiosa quadam diuifioneintegrum fy

ftema ( quod quidam difdiapafon i nonnulli pente decachor-
fiue maximum,
don fiue r 5 chordarum vocant ) in Monochordo diatonice id eft per tonos ,femi-,
&
toniareprxfentarepoffis. Licetfuperiiis 5. tetrachorda , quibusfyftema maximum
conftat,fat expofita fucrinr; attamen vt iecurius procedas, hic eadem breuiter repe^
tenda duximus,- Conftat igitur diatonicum fyftema 1 s chordis, liue duabus oftauis at-
que in s. tetrachorda. fiue quartas artificiose ab antiquis ideo diuifum fuitjquod quar-
txhuic negotiomagis conuenircnt, qtiam quint.tiQjartisenim tonus additus, con- Ratio di-
s "j!**
fttuitperfe&amconfbnantiam, videlicetdiapente, Quintis verbtonus additus hexa- "jj .
chordon fiuc fexta imperfeoamredditconfonancia,cV vtplurimiim difTonanriaiacce- tonici in"j
ditquod duobus tetrachordis tonus additusperfectiftimam confonantiarum ,diapa- tetradior-
ion, inquam, coftituar, quod in quintis nuNa ratione fit, dux cnimquinta: femper dif- '
'
fon intiam pariunt aut tonus ijs additus ditonum aut femiditonum,quas Veteres e co,
forrnti irurn numeroeliminibant. Hsc igitur caufafuit, curfyftcmamaxirnum in s.
tetrachordad uiderent. Quorum priushvp ton.id eft infimarum,fecundum mefon_j
:
ideft mcdiarum. tertium fynnemenon.id eft coniiitarum,4die2eugmenon,ideftdif-

iunitaium s.Hypcrboleon, id eft fupremarum chordarum abantiquis nuncupaba-
.
tur. Qux omniaquomodoin monochordo diatonicerepra;fentari debeant, iamvi-

dcamus.
Notandum igitur omne Tetrachordon conftare ex duobus tonfs & femitonio
& tet-achordonquidemhypaton fubfe tcnum habet, quem vocantproslambanome^
non fiue alTumptum
Chordam integram AB in 9 a^quales partesdiuidas eritque noaa pars proslamba-
,
nomenus fiue prima chorda Secundam vero chordam C refert ; fbnabitqj CB ad AB

.
primum tonum; referetque C primam chordam tetrachordi hvpaton . Si igitur dato

hoctono tetrachordonmemoratumadiungeredefideres, 'taoperart_j.
1 . tfetrachordi hypaton in Monochordo defgnatio
TEtraehordum hypaton.diatonicum Diatonon fecundum Ptolomam nihilaliud

eft,quam diateffaron fiue quarta conftans duobus tonis maioribus & Limma-
,
te, uedifFerentia,interquartam &duos tonosmaiores;quedifFerentia adduos tonos

fi
addita complet integram quartamj ficuti autem tonus maior, eft in feiquioclaua pro-
portione & fe habet vt 9 ad 3. ita duplicatus huiufmodi tonus a quarta integra fubtra-
iliis relinquit propoitionem fupercredecupartientem 24.?. qua? fe habet vt 2,56 ad
- .
, Tetrscher
Sr itaque hofce duostonos vna cum Limmat': in Monochordo pra?di<fto iuxta tra- nfcum dia
ditasin prajcederpbusreûlasdetcrmines habebis tetrachordon d'atonicumdiato- tonum de
,
num,proutidem dcfcripfimus fupcrius. ne tamen Leclori curiofolaborem addam.hic j^J'^

praxin breuiter repelMm . do
1 Affignato igitur tono in chorda data AB, videlicet a proslambanomeno vfque_j
.
ad primam chordam; cuiufmodi eft qui intercipitur inter A & C pun&a diuido tota
, ,
chordam intercepcam inter C & B in 256 partes asquales per inftrumentum partium
Bb z quod
t(f6 4rtis Magns: Confirii .
$g Dijfom
X
PIVISIO SIVE COMPOSITIO
Monochordi Gene ris diatonici dicla_> ,
Piatonica Diatona .
("2304. Nete hyperboleon o

Ton--
j
2592. Paranete hyperboleo p
2916, Tritc hyperboleon
Toq.
j
Se.mi.
Q
^3072. Nete diezougmenon
L
Ton.
3
o 3+s6.Paranete diezeugm. j|-- 34$<>.Nete fynemenon
N
u
Ton.
3 S88. Trite diezcusmenon
u Se. mi.
N 3888. Paranetefynemonoq
h i.4096. Paramefe.^. K Tuono a
n
Se.ma. 3
Tuonp. F S-3 7+. Tritefynemenon n
Se. mi. 3
C ,5.608. Mefej.
4608. Meie
Ton.
o
g 5 1 84. Lychanos mcfon H
u,
O
J3
O
y Ton. S FjTI
4 s832.Parhypate mefon
rt
III o *
|
Se. mi'
H
e

1
*
1
1
I
1
i
J
a
a p_r
l<W o
_
C
-.6144. Hypate mefon 1
*
1
?
1
1
I
1
1
I
I
a o
.
**
[ II S 3
n _.
fS -t o
t 1 1 i
B
S Ton 1 1 1
C P
Q. !/t ]
-.
6912. Lychanos hvpaton I 14 !
Jt E' p o
m
->
O-3
o Illfl ">
u Ton, C I I >
r 1 ifcj-
rt s j j y\
1 1 1 to
7776.Parhypate mefon u-ur.! b
o
'Se.m| o Illtl

p
3 9 2. Hypate feypaton C -
Ton.
$21$. Pioslambanomenos. Al
Ijb- IV. De Diuifione MonocbordiGeometrica 197 .
quodinpromptuhabeasoportet, cc 243 partes dabutd fferentiam didam,quamnos

Limma, Zarlinus femitonium minus vocat, cftque interpunilum C & F. Nam C B
ad FBfonabitdiûm intcruallum .
_. Diuidatur FB chordas pars in 9, acquales partes , & oftauum punctum dabit ter
minum tonimaiorislc(quiocT:au^proportionis9 ads,fonabitque FB ad EB tonum_,
maiorem .fpaciurnquehuius toni interceptum eft inter duopuncia FE.
3. Diuidatur iterum pars chordis EB in 9. .-eqttales partcs& 8 punftum dabit ter-
,
minum toni maioris, .xqualis priori; fonabitqne EB ad DB alterum tonum maiorem_, ,
perfc&umq; habcbis tetrachordon hypaton diatonici generis quasfitu adfcriptis chor-

darum nominibus uumerifque, vt in figura appuret
/ /. tfetracbordi M efon in monochordo determinatio . >
CVm hoc tetrachordon, quoad interualla non diftcrat a priori, eadcmquoqueo^

peratioadhibendaerit, fed rem breuiter declaremus,
1. Diuidatur itaque chorde pars DBiterum peraliquod inftrumenturr, partium in
_S6partes, & 243 paitesdabunt feraitonium minusfecunuumZarlinum.fecundum
nos Eimma in monochordo interceptum inter punda DI.
2. Pars chord.5 IB diuidatur in 9- .tquales partes , & 8 pars tonum maiorem inter-
oeptum puncta IH. determinabit
inter
Diuidatur rurfus HB chorda; pars in 9 asqualespartcs, cV S parsdabit fecundnm
3.
tonum maiorem,interceptu interduopunftaH &
G. habebifqjfecfidu tetrcchordon
mefoncompletum.cuiusfingulisdiuifionibus nominachordarum, numerofq; adfcri
bes, qucmadmodum in figura fa&um efle vides
// /. Tetrachordi dieêugmeni in monochordo determinatio
HOcmcfon vno
tetrachordon di&um eft Diezeugmenon , quod difiuhgattrr a Tetrachordo
tono maiori quem determinabis ih chorda fi chorda partem GB
, ,
dmiferisin 9. partcs _quales; nam otfto partes determinabunt tonura additum inter
G&K.
IgiturfiKB perinftrumentumpartiumin _s6 partes diuiferis dabunt 243 par-
j. ;
tes terminum fcmitonij minoris fiiic limmatis quod eft inter_ punda K & N,
2. Diuidatur NB in 9 aequales partes Si octo earum dabunt terminum toni maioris.
interpuncta N&Mintercepti.
3
.'
Diuidatur iterum MB
in 9 squiles partes, & 8 earurn dabunt terminum fccudi
tonimajoris inter 2 punda MLintercepti habebifque
, 3 tetrachordon finitum .
/ V. Tetrachordi hyperbdemin monochordo diatonica diuifio.
TEtrachordon hoc coniungitur tetrachordo diezeugmenon in puncô L. ab hoc

igitureiusdiuifioucmordinamus .
1. Itaquediu'datur parschord* LB in 256 partessquales, dabitque 243 pars,in_.
pun&o Qjntertialli minimi terminumi interceptum inter L & Q^

2. Diuidartirchoi-daspars QBiu 9. quales partes, &oc>aua parsclabitpun&umP.
eritq, QP. interuallum toni maioris
3 Diuidatur iterum chordae pars PB in 9 squales partes , Sc 8 pars da-it puncM O,

critque PO intcruallum feeundum toni maioris adeoque finitum tetrachordon_ &

hyperboleon-.
V.Tc-
S>8 Anh M&gne Confmi % & DiJJbni.
V. 'Tetrachordi Sjnnemenm in Monochordo Diatonica diwfio .
HOc Tctrachorclon non eft coniun.5r.urn reliquistctrachordis, fed i;s quafi e rc-
gionc inferitiir . itaigiturprocede_>
i . Diuidatur chordae par.s GB in 9 squales partes, &
odiaua pars tcrminabit fp ?ciu
toni G
Verum quandoquidem hoc Tetrachordon tonum diuideb at in duo feinito-
.
siamaius& minus; vtfpacium GK toriiin duofemitoniadiuifum habeas dimdatur ,
idin g.xqualespartes liiie commata, & 5. verfusGnumerata.' partc&dabunt in R di-

uifionem toni in 2. femitonia, quorum GR minus, R K maius referet
2. DiuidaturchordaKBin 2$6 partcs & 243 dabunt fpac;um KN fernitonijmino.
ris fiue Limmatis diatonici
3. Diuidatur chord^parsNB in 9 .Tqualespartes, 8 determinabuntfpacidNM &

tonimaiaris, erit vng quoquefinita TetrachordiSynnemenondiuifio
Diuifisitaque quinqueTetrachordisapponantur iingulisnumeri couenientes hac
ratione; proslambanomeno numerus detur diuifionem totius chordne referens in par-
tibus 92 1 6. hunc fi diuidas bifariam,prodibunt 4.608 quem puncto G fiue chordas me-
feappones; eft enim hsc chorda a proslambanomeno oftaua, &ad integram chorda
diapafonfonat, hinc numerusquoq,-eirefpondcnseftduplus,videlicet9zi6 3^4608.
Hunc vcro Ci iterum diuidas, prodibunt 2304quem apponesad punftum vltimum O
fiue ad chordam nete hyperboleon ( referunt enim finguls diuifiones huius mono-
chordi finguiaschoidas)eritquehicnumerus adprimum quadruplus, adeoque dif-
diapafon fonans . Porrp fi ~
primi numpri 29 i6,apponas punfto D. videlicet 6144.
habebis diapenteinhypatemefon . Si vero-^numeri primi 9216 videlicet 6912 ad-
iunxerispunfto Ehabebisdiatcflaron fiue chordam Lichanpshypaton. Si deniq -j- ;
primi numeri 9216 videiicet 8i92adiunxen"spunfto Chabebistonum maiorem, ii-

ue chordam hypate hypaton, & Qc ordine numeros vnicuiq, diuifioni appones iuxta
proportionem, quam habetadintegram chordamjfedfigurahicappofitamelius t?-j
docebit, quamego velmultisverbisdeclarare valeam ,
Vjdesigitur quantafacilitatein Monochordo ha=c diatonica Tetrachordorum di-
uilio peragatur.
Si quis vero defideraret in monochordo diuiilonem tetrachordcrum iuxta genus ,
quintuplex, Diatonicum Syntonum, Toniacum, molle, aequale , is videat primo pro-

portiones quas vnumquodque obferuare debet in diui fion; fua perricienda j eafqu ;__*
fuse defcripfimus iamin prajcedente lihro.& eafacilitste,quad'atonicum,diatonum,
eadfcm &molle,Toniacurn 3 5yntonum,&5qualein monochordoiuxta s tetrachorda
fua exhibebit
Ffus Mowcbordi ,
SI curibrem chordotonum vel alium digitum applices fupra diuifionem pundli,diar

bunt chordae partes ad integram chordam concitatae interuallum hasrmoni- , id
cum,quod nomen adfcriptum indicat. fic GB concitata chordas pars, ad integram
AB oftauam fonabit, CB tonum, EB Quairtam, DB Quintam OB decJmamqiiintam,
,
& fic dc coetcrisi vt experientia curiofiim Lcciorejn docebit
C A-
ZJb.lP. DcDia/jfotteMonochordiGeometrka. 109
DIVISIO SIVE COMPOSITIO

Monochordi Generis
Chroma tici.
c rziQA.. Nete hyperboleo

fu I
Trihe.
-s' I 373 6. ParaneteKyperb.
Scmit.
d
jg 1 2916. Trite hyperboI5 Q
Somit.
~ ^-3072. Netcdiczeusmc.
L
r
*>
g Trihemituono M 3456. Nete Synemennon

S
j
3<S48.Paran.diezeugm. Semit.
j
c Trihcmituno H
n
% | 888.Tritediezeugme. Scmit.
3 N
r* L4096. Para mefc_> K 4104. Paranete Synemc.
Scmit. e 3
Tuono R 4374. Trite Synemen. 3
Scmit.
Q 46o8.Mefe_j. J
.4608. Mefc
J Trihc.
Ttffll
E I O
S472. Lyehanos mefon S
u 3? n>
Semir. <*--4
I
c
c
h
I
sS32.Parhypatemefon
Scmit. I

Ij
i4n-tf
l
RV O
3 s*
^614.4. Hypatc mefon D
O
^3
I
s 3
I
W

O.
e **?
0'
ft>
Trihc.
iIh. cr
> u 5"
i i<* 1 <
3' M
1 1*1 1
m c C -1
7296. Lychan. hypaton iifii

J2 E iln M 3
Semit. I 1 1 s-t-
s jj
-.*
pe c
3.
|_ |
7776.Parhyp. hypaton F 0.
Scmit. ilttl-
1
C i Ite*
l -8 192. Hypate hypaton I
I K I
I
I I
1 1 1
92 r 6\ Proslambanorncn. A
6o Artis Magn* Confoni, & Diffam
C A P V T I V.
Diuifio Moriochordiiuxtagenuschromaticurn
QVid fir genus Chromaticum fupra oftenfum eft,- quars fupcruacaneum foret 51-
lius defcriptionem hoc loco repetere, hoc tantum dico; cilm huius generis Te-
trachorda per duo femitonia &
vnum trihemitonum fiue femiditonum proce-
dat,- facilc monochOrdon chromaticum diuides ea ratione,quae fequitur,
Ciim itaque in monochordo diatonico praeccdenti,extremae Tetrachordoru chor-
f
&
dx inuariabiliter fintdifpofitae caedemfempermaneant, facillimediuideshuiusge-
neris monochordon; fi omiferis in monochordo prscedcntc diuifionu punfta E. H.P.
Nalinea DBin 16 parteseûalesdiuisa,hifq;tresaliaspartesyerfus Aadiunfta; vt fiat
I9,dabunt femiditonum fiuc trithcmitonum quaefitu,fed remexefnplo dcclaremus.
I taque diuifurus monochordon chromatice,cum tctrachordum huius generis.duo.
bus femitonijs & femiditono conftet, haec in fingulis tetrachordi.s ita dcterminabis .
*Xetracbordon hjpaton Cbromaticum .
PRimb, Manente chorda cum fuis extrcmis tetrachordorum, tam diatonicae.quar

chromarica; diuifioni communibus, diuidatur chorda DB in 1 6 aequales partcs __
& hifceadiunganturtrespartesaequales,habebifqUeaB in i9partesdiuifam,eritque

aD interualIumfemidkoni,fiue Trihemitonij aut tertiae minoris.aB veroerit 3 chor-
da qusfitaj cum vero in praecedentiTctramonochordo,primum Tetrachordorum in-
teruallum femitonum mirius conftiruemnus.hic interuallum CF. coniunctum I?a,c5-
ftituet duo femitonia; aD verb femiditonum vel 3 alia fcmitonia conftjtuet; diuideda
igitur DB. chordam in 1 6 aequalespartes& hifce adiungendo 3 partes alias xquales
emanabit CFprimu femitoniu , Fa fecundu femitoniu,& aD. femiditonus fiuc Trihe-
mitonus,Tetrachordpn Chromaticum qusfitum >quod inde quoquepatetj Si afef-
quitertia proportione ftue diateflaron fubtrahamus femitoniu minus inter FB,CB& j
a Trihemitonjo aD. in proportione fupertripartiente 16. necefiario remanebit ftmfto*

nium Faproportjonisfuperquintupartientis 76 yt 76; adsi,
Tetrachordon mefon chromaticum .
alterum Tetrachiordum chromaticu mefon dsterminare velis.diuidatur GB in 16

SIpartes aequales & hifce 3 aliaverfus b adijciantur,vt fiant i9.eritq;bB chorda tertia
adiecta diuidens Tetrachordo mefonchromaticc DI . infcmitoniu primu. Ib in femito-
nium fecundum, & bQ in Trihemitonum feu femiditonum quaefitam
tfetracbordon dieêugmenon chromaticum

. .
DIuidaturchordaLBin i<Saequalcspartes& hifce3 alie adiungantur& habebi

femiditonumLC. Deinde confequentiaduofemitoniaCN&Ne. eritque_j
cG tonusfiueduofemitoniadifiungentia Tetrachordon mefbn a Tetrachordo dic
eugmenon.
'Tctrachordon hyperboleon chromaticum
DIuidaturOB in i6aequalespartes&i;s adi;cianturtresa!ia:pa:tes habebifque^ ,
dO Tnhemironum, quod deindc confequunturzfemkonia dQjc QLj qvue fi .
mulfumpta cpnftituunt Tetrachordonhyperboleon.

Lib V/. Dc Diui/ione Monochordi Geometrica . 101
Tetrachordon Synnemenon Chromaticum
/|~ÎuidaturMKin r6xqualespartes, &hifce addanturs. alja? arquales eritque MN

_J Trihemitonus.duo verofequentiafemitoniaeruntKR &RG . finieturquq Te-
rachordon SynnemenorLj.
VidesiîturinChromaticoMonochordonibilaliudrequiri, nifi vt diatonicisTe-
>rachordisadijciaturtertiachorda,quodfitfiexemplis E B. H
B.PBex Terracbordis
jiatonicis, reliqu* chorda; immobiles DB , GB . LB . OB
fingul* in 16 quales partes
.
liuidanturfingulisque-^-adijciantur,hje enim Monochordon diatonkurn inchro-

naticum tranfmutabunt, manentibus tum nominibus i;fdcm,tum numens omnibus,
chord adiuncta:, fiue chordis quas fignantur ii
:xceptis ijs qus correfpondent tertiae
:cris a.b. cc.d. Quemadmodum
claretedocebit figura prxcedens
C A P V T V,
Diuiiio Monochordi iuxta genus Enharmonicum t
& quarta chordahoceift hypate hypaton,parhypate hypa-
CVm prima,fecunda
& hypatemefon
ton,
,
C. F. D. fignatae omnis tetrachordi diatonice diui-

literis
Tnn enharmonicis tetrachordis fint immobiles, cifque eflentiales , nullo fere^ negotio
monochordondiatonicuminenharmonicumtranfmutabimushocpafto. Cum emm
'cnharmonicumtetrachordon conftet duabusldiefibus & vnoditano, id eft ,procedat
:x gxaifi per.diefin ,dieu*n & ditonum fiue tertwm. maiorem, nulla alia re opus eft , nifi
/tfemironiumgenensdiatonici interccpfuminterCf. dmidatur bifariam, in f, punfto

hoccft in 2 diefesieritqueC fprimadiefiifCifqcunda.&F D ditonus. Quod
. igitur
\n tetrachordo hypaton fit, in reliquis tefrachprdis

fiorioanfendum <?ft ita Dl fomito- .
liumin monochbrdodiatonicoinduasdiefejdiuifunper punftum g.vna cumdito-

10 1G. dabit tetrachordon mcfon euharmonicum , &femitonium KI in
monochordo
diatonicoinduasdiefcsbifariamdiuifumperhpundumvna cum L M
ditono da^bit
tctrachordondiezeugmenon enharmonicum LR vero bifariam per punctum I ideft
. .
:n 2 dicfes dinifum vna cum QO

ditono dabit tetrachordon hyperbdleon. Tetrachor-
don denique Synuemenon dabit GR. perpunûm induas diefesdiuifum vna cum
K
rlitono RM. vt ifl figilra clariflime patet.
:
Corollarium I
Ic!es igitur, rcie&is ex-diatonico tetrachordoiiypaton, E, & ex chromatico a,

'V diuifoquc CF bifafiam conftitui tetrachordon hypaton enharmonicura^
2. Reieftis
extetrachordismefondiatonico&chromaticoHScbdiuifoqueDI .fcS
fariamconftituitetrachordonmefonenharmonicumDgl.Gj, .,., j_ _ 1- . ,

iextetrachordisdiatonico&;chromaticodiezeugmenpn M^C.cIiuifo-
3 R c eft
; ; r
quebifariam KNconftituitctrachordondiezcugmeriOri
enharmoniCW&hNLv.
4 Reieftis ex tetrachordis diatonico
& chromatico hyperbofcon P & d chordis,di-
conftitui tetrachordon hyperboleon cnharmon.cum LIQO.
uifoque L bifariam
Reicdtisextetrachordodiatonico&chromaticofynnemenonN&hjdimlaque
S?
GR bifariam conftitui tetrachordon
hynnemenon GKRM,
".
Ge Cosol-
aox Artis Magn<e Confoni & Diffom
,
DIVISIO SIVE * COMPOSITIO

>.
Monochordi Generis
Enharmo nici.
vV
^ 2304. Kete hyperboleo

'
I
'ft
I
29 1 $. Paranete hlyperb. Q
j
2994. Tritehyperboleo
Die. a
f Die. 1
h L307 a. Netediezcugme. L
4>
N o
f
4> !
Q
Mf 34S6.NeteSynemenaon *
*1 3888. Paran.diezeugm.
Die. s
ih |
3?92.Tritediezeugme.
3
I o 4?
Die,
K.4.096. Para mefe_y 4374- Paranete Syneme. 3
Die
Tuono Di ? ."
449 r. Trite Syncmen. 3
'
p46p8.Me(c ^.6o8.Mefe_^.
1. -
"'
, 6J
I
2
" s
* I
<
U srjrjnfrfTi o
tfe * 832. Lychanos mefba Die.
jrHTf s
Rl
598S. Parhypate mefon. If e
tu
r6,i44. Hypate mefon

Die. s ...
3 3
M
Dt * 14 'i
K
I I I I I * 5
O
I
1
I
I
W-f-
I I
^
ft - i' '
.
,'
5' :''-: -
Cj* pj^
1 1 1
' : obw " fi 1
-. .
IM
.
.0 I
O-g
: **
I
'
; Huibcj 2 : pg
'
81
t
777&
777c. Lychanos
Lychaii
o ^s
o
hyâton Dieo
'
I 79 84. Parhypare hypato
7984. ~.'4
1 E )
.
* s
8 i?p . Hypate hypaton
^Sipa.Hypatc 1
c
:
O
,;;-,
.
>: .: .
|iar<S, Proslambanoracaos A
Ltb. IV. De Dmifmne Monochordi Geometrka . : oi
. ,*
Corollarium I I,
PAtetquoquefecundam chordam diaronicamin fingulis tetrachordis fieri tertia

enharmonicam, & fccundam enharmonicam diuiderefpacium inter primam &
fecundam diatonicam in duas xqualcs partes,- Cuius rei ratio eft, quod difterentie quc
interproportionesharum trium chord.irum inuenuntur, funt -equales, faciuntque vt
proportiones fint in progreftione arithmetica cotinua co.nparafe ad tonum, vt in hoc
exemploj Intcr proportiones qusfurmas duarum diefion conftituunt eadem reperi-
turanalogia. vtin hifce tribusnumeris fi enim medru , . .
terminumaprimo,&tertiumafecundofubduxero,>e 5 dieltt 499 dichs 486
manebuntvtrinque i3.patetergo hinc clarecur femitonium tetrachordorum diato-
nicum bifariam ad enharmonicam drfrx>fitionemconftituendam> diuiferimus.
Corollarium I I I.
PAtetquoquc quarationein vnomono:hordo, omniaea, qu^hucufque detribus

feparatis monochordis dicta funt,exhiben poftint.
C A P V T VI.
De Inftrumento chordotQmo quo datam quamlibet , li-
neam fiue chordam in voces chordis fingulis appro-

priatas Chromatico-enharmonice diuider^>
diclo citius poftlmus
A Pponimushic coronidis Ioco nobile (nftrumentumquo tanquam

laeofiquadam, quicquidhu<-ufguedictum, co.mprehendinjiis; Ita autem con-
ftruatur; 1, Alfumantnr dua? regida: A B &
CB quas in R cenrro itg exacte vertebris co-
in Amccpha-
funges, vt extremae lmea: AB & BC ex centro perfecre profluan t & pro libitu vtentis in
quoduis interuallum vtmmque crus aperiri vel conftringi poflit, quenladmodurn ia_>
Inftrumentispartium ficrifolet. / .
2. Circinointerceptisomnesdiuifiqnesmonochordi dbtonici fup-a declarati ab

AprosIambanomenoincipiendoexBcentro Inftrumenti in vtriufque crurislin -am_3
DJ & EB. tramferes. fin?ula> vero diuifiones monochordi chromatici ex B .centro
Inftr umenti in lineas HB, & GB vtriufque cruns'; diuifiones quoqj monochordi enhar-
monici pari ratione in liueas IB &.LB vttiufquecruris exB transferto, habebifque in-
ftrumentum pncparatum . , -.
Pfus InHrumenit
Slprimodefideros hibere indata qual-bee Iinea di uifionem monorhordi diatomci,

polto Inftrumenrofupra menfa intcrcipe darar linet Ioîtudinecircini curibu*. in
piktis vItimisD& E.deinde relicto hoc Inftrun etoprorfu- immoto fituquehic vides,
Si puncta chordarum in vtroque crurc, quar ijflc.n literis iigrantur, intercepti in da-
tamlineam vel chordam tranftuleris ,habebis chordampropotionaliter iuxta fyfte-
ma diatonicum diuifam. Si verb non toram chordam Ccd quamt'betcon(bnantiam
in data chordi deterninare dcfideres v
r
. g. diapente; interceptum intra crurafpacium
DD. notatum , il ia datam chordam transferas, habebis in chorda fignata diapente_^
Cc z confo-
2. o^ 4rtts Magnx Confoniy^ Dijfom
confbnantiam quaefltani . NonieCusinreliquisconioiiantijsdetcrminandisproccdcs.
Si verb chromaticigeneris chordam habue dclideres data: hnesliuechordaelangitu-
dincm circino intercipies m vtriulque cruris punctis H G & deindc procedcnduaj vt
.
j
piius in diatonicoj longitudo dernquc chordn. Enharmonice diuidenda intcrcipienda.

;
?ft in &
vtriufque eruris punctis I , L , yt deinde diuiflonem totius in chordam datam
{ cuius longitudofemper tanta eflcdehet quanta eft inter vtrumque crUs conftituta_j
,
interccpedo^transfcrre pofliSc Sed hajcfaciliora funt, quam yt fufius explicari de-

beant.
CA-
Lib. W. De Diuifione Monochordi Geometrica. ZOJ
G-A-P VT VII.
De Geometrica diuifione cuiufcunque interualli in
duas aut etiam plures aequales partes
Diuifiolatefumpta hoc loco.vel rationalis cft velirrationalis,-ha?ca Mufico non_
peraccidenj, ilU fiib triplici refpec-tu arithmetico , vel geometrico harmo-
nifi
nicoue confideratur j Illa itaqueconfonantia eft diuifa fecundum propqrtionalitatem_,

arithmeticam, cuiusextrema.vna chorda mediahotpacto diuiduritur, vtmaiorhu-
iufmodi diuifionispars, intcrmediam & acutam,minorinter medhm Srgrauem per-
cipiatun at fecundum harmonicam analogiam hoe pacto diuifa cenientur etrema_>,
vt m-fior verfus grauem, minor vero diuifionisrpars verfufs acutam, rariqtfe priori pror-
fus contraria fenriatur . ita diapafon arithmetice diuifa in dupente dtetefiaron, dia- &
pentcfuperius,diateffaron infcriusconftit-jta.harmonice, vero diuifa diapente inferius,
diatefiaronfuperiusdifpofitamhabet.v^ N,
Confonantia verofecundum geometricfcprorjortionalitatisleges diuifa a-qualitate; ,
amat,id eft vt a medio diuifionis puncto talntirm verft$;rat!e, quantum verfus acutulm
fuperfitintercapedinis.cuiufmodifit in diuifionet_fdiap^fon, hoceft quadrupla pro-
portione qu* geometrice diuifa duplam vtrinque relirKjitft , vt ex priorihus patuit i eft
tamen hoc inter tres huiufmodi rcfpecTrus difcrrmen , quod arithmetica & harmonica
diuifio,fcmperfitrationalis,-gGometricavcr6(fcrationalisfit & irrationalisj Qua ra~
tione i^ tur,vtraque'ratione quslibet data confonantia in duas aut etiam plures aqua
;
les partes diuidi poflit, iam videamus

:'
... .1
-
-
-
Propositio I,
Datis duabusreElis mediam propartionalem ajftgnare
DBntur recfcc AB & CB in direftum pofir* de- ,
indefupertota ACfemicirculus ADCdefcri-

baturjcxpunctoBperpendicularis BU adcircum-
fercntiam viqueducaturiun&isDA&DC.eritque
ADC triangulum rectangulum per.i. ji-runtque.
triangula A D B & B D C per octauam 6 ele-
mentorum. Euclidisffquiangula, & per4.eiufdem_.
latera proportionalia, vtiergo ABadBDJta BDad
BC,oftergoBDmedia proportionalis,quod & per
rramerosoftendimus . Sit AB 12. BC. 4partiurn_.
,
ducantur hx in illas & producentur 48 cuius radix

<S + i_eftlinea BD. .1
Propofitio I I.
Jnter duas ûafcunaue datas rcElas lineas y duas medias proportionales inuentre
conftitut*, quibus produftis ad

Slnt datse rectelineas AB. AC ad
angulnm reaum
A vtcunque,intcrior normas angulus D
puftu fuper rcfta ADfurfum dcorfumq;
,
ad in-
in moueatur ( feruato fcmpereius latere fuper punftu B) donec alia norrna
ratu
extremum alteriusdatx rcitas AC.
terfecTrionem E apphcata tranfeatperpunftumC
Dico duas reftas AD, AE medias efTe proportionales inter datas A B , A C cum enim__
angu-
i*>6
aagulusBDE fit re&us, critisin ihmcirculo ptr 31.3 c//^/./Tcruntq; B A
AD . . AEj
proportionales per Prop. 8.6.ac/./imiJirer AD.AE. Av. . pioportionales eifc coftat, '
eriit
igitur ornnes 4 proportionales, quod crat dem,onftrandum,
I

! .
- -
rnluJij i.

'
'
_

, -
;
-, .

iKTi' ". .'
sili noiiBi '
1
i
! ;
iilr, tjcolaj r :
Si igitur dats re& fumantur in dupJa ratione,erit cubus minoris medi,duplus cu*
'-
bi minoris eztremxper. 8.13 Eucjid. /
j ,
, .. . < ,
Proposite- I I I.
Lintaminuenire, datum interuallutn hifariam fecantem
Slttt igiturdatae duas linea_diapafon rlue oftauam reprasfentantes A B & E F, inteiJ

Q
quas mediam proportionalem inuenire oporteat; 11 igitur if.asConiungantur-in-*
dire&um, & per pra;ccdeqtem quasraturmedta proporrionalis, dico iitam mediamrmv
uentam proportionalcm, quarn\noshitf-poraimusciTe CD; efle illsm Jtncam ,:qua?di-
uidatrationem duplam ABadFE in -duasiationes ajquales & confequenterofta*jara ,
in duo interualla aquslia, eft ehim eadem ratio CD ad EF qua: AB ad CD.

Pofrb llquls la velit alias medias proporrionales m
inuenife vnam fffer AB'& aliaminterCD. &EF- A ;
CD ; -* |-B T
tuciurgaturAB^dDindirecl:u,&fcrnicirGulusdul;us
r J~~ Z"Z! ZTd
'
ex mediopun&oconiunctarum Jinearum determina- .
bitlineam expunftoconiuntioqisvtriufq;Iinea5 nor- __, ip ,

maliterduftam ;mediam propoitionalem , vr ante fa
ftum eft; non fecus mediam proportionalcm inter &EF reperies aliafquc innu- CD .
meras, quainter denuo inuentas ifltefijci poflunt j

.
-
. . .
-
. \
-
Propositio I V. .
Jldedias proportionales inuenire, tdnuM f/

x
femitonium lifariani fecantes ,
A Riftoxenus, eiufque difcipuli

tonum in
, vt in pra;cedemibus vifum eft
dubfemitoaiasqualia&vnumfemitoniumin duas
, diuiderc folebant
diefesaequales;
quod
Lih. IV. De Dmijione Monochord/ Geometrica ; 207
quodea,quefcqmuir rationepraeftabant. Sintigitur duschorde AC in proportio ne
fefquio&aua tonum conftitueutes,queratur iuxta_,
,
prapofitionem praecedentera media proportionaiis B A ""

,idicolineamfiueehordam B. tonum datum in duas *
partesajqualesdiuifurum videlicet in 2. femitoriia a-

qualia Ariftoxcni,ficutienimfehabet AadB. ita Bad g_ "__
Qfed A ad B& BadCduofonabuntfcmitonia equa-

liaproptersqualitatem proportionis, ergo . Quod C\ ,
quisinter AB. firinter BCduas alias repererit medias

C-- .
.
proportionaIes,is habcbit tres medias proportionales, =

qua: tonum in 4 diefes equales diuident
Propositio V.
OBauamin 1 2 femitonia per 1 1 medias proportionales diuidere^
~ .- .
^rxVplicirationeidc5tingerepote(T;primageometrica,alteramechanic3,priorira-
Ity tioneita oper'beris,fint date due chorde in dupla proportione Aad R.inuematur.
interillasmediaproportionalisC-deindeperpropofitionem ainter duas medias CA
proporraonalesIL & inter CB duas medias proportionales , eritque interual-
alias MN .
tum datnm cTuifum in 6. partes equales per 5. mcdias proportionds; Si por o nter fin i
>ulas hafce afas medm omportionales inueneris habefrs inter duas extremas chor- .
das AB mediasproportionales quihus infcruallum in-i 2 femitonia ex ajquo diujditur
Syfiema 1 1 mcd'wrumpropQrtiona.Uum quihus oclaua in 1 2. JemitoniH^

m j f
tqmlia Arijloxeni diuiditur ,
:
V
. ,
1
*' -Xt
1
j
flfH jt
A?
i. -k xxxyjncyxxxxx xxxjcxx-^v XX*. A *: x XX xx xx k r ^,
'" 1
....#f
;v.
'
.
'
,
*<r-
-#*
^31 .
.- ..
o
. .
(m / -... > i^.i* * llllik - VaVa* m + *'wjpJT

g C d>HHBt. x x x x X <~><:x y xxyoc xcx k^-a
' -
'"-" ( ...,.-. */_

5 V^ nj
53
.
.....>..
'
*
"-'";:
. .
.-:-
p**Mf?V9Yv "

"""" ^-fftF
- W . .
lt"
^xxxyx k X x. *.-*.. xtofa- %&. * k *>< */ %"

>".1V' ...1,. ........ 1. |u .-..> ........... jfl^.
'
'
" '-'
'
a - : -- ' ; ' i-m-
!
*/r
.....'...'..-. :......
~*fj
IHCKXXXXXKXHX X frflxX* - -
X XdHag -
"
*2/
^.
v<2
1
-
.
Idem
, .
, . :
zq% 4rtu MagnjeConfoni ,

tf Dijfoni,
Idem Syjiema notis mufjcis exprejfum
nr~ zzrr: gzr::zz::r::; i:zz ::z::z::~::z~::r ::fe::^: $
quis iam jnter fingulas

vero mcdiam adhuc proport onalem pcr
lineas datas,
SI propolltionem 2 inucnerit, habebit 23 chordas hue medas proportionalcSjque-
is
diuident odtauam in 24. equale^ partcs iiue diefcSi vtJn fequentiextn plopatct.
Syflema, 2$ mediarum proportionaliumyquibus oclam

m
Zii diefes dwiditur
^mm^m 1
iVjff^
r o;r i^kU ,
Û#W^ " ! iii . ...
-$t
456 7*9 10 ir ia 13 14 15 16 i7 ?8 *? ZO 21 2.2 23 z
C A P V T VIII-
De Inftrnmento dicfotomo, quo quamlibetvconfbnanv
tiam|n aaequalesf artes dic1o"eitius geometiice
diuidere pollumus
* -V~,.-
^f; {"
fropositio I .
diapente, bexachotdon diapafott, rutrbointegmm

Tohum ditonum , diatejfaron , ,
Syflema btfariam diutdere

'
=. .
,
: }
D
atque rationali-babitudine} hic vero. qui.
meris certa conftantiquc ration^ oftendemus.
Inftrumentum-itafabricaberis, quelibetdata linca refta AV in lignea aut enca 1 a-
2. trad.tas transte-
fcella bifariam diuidatiif ih B.quqpmftq, inxta rcgulascapite
>" vhiUsoftauaefy.ftemate cofiderari
poflunt.in lmea a v
rantur<omniainter$frl4"que
mediam partem totwsl vVduftifque fcmicirculispcr aflignata pnnfta,qui omnes^n-.
qmnes femiarcUlosi lnitru-
Aconcurrant, ductacuê BG nprmali ex_B; que fecabit
.fnentum parfectum habebisadiCQnfonaotias bifecandas vt fequitur .
fj
v.
i#i*
i
/
PARA-
,
Lib IV* , Dt DiwfioneMonocbordi Geometrka . 309
PARADIGMA.
ci-gp data chorda LM.in qtia integri femitonij &
Slt , Confonantiartim_<
d.apenre -tdiapafon, iubeamur vera mcdia reperirc , ita procedesjdetermi-
nabis 111 iinea LM fcparatim pofita i.uxta regulas capite z. traditas , tonum irj>
EkSDl C OL
tegrum LC, quod f7ct Ci totam lincam in <? ajquales partes ditiiferis , otauurr__
cnim punftum crit C.fonabirque ad LM CM tonum ,*
vero
Si in 4. par- LM
tes .tquales diuiferis erit D. tertia pars pun&um diateflaron , fonabitque ad DM
jLM diateiTaron; Si LM in tres partesdiuidas, eritpunftum E feiquiteitixpôpor-
portionis,(bnabitqueEM ad LMdiwpente. Si denique lineam diuiferis bifariam LM
in F. fonabit ad LM
diapafcn. FM
Habemus nunc confonantias in li- LM
nea fcparatim dererminatas. Htsc igitur puncTra ex B verfus transferantur, ita_, V
vt B V in inftrumento referat lineam LM fcparatam Lineu vero BC in inftru- .
mcnto referat lineam MC tonum. & BD in inftrumento, M D in feparata li-

nea diateifiron & BE m inftrumento, infeparata linea ME referat diapente &

,
linea B F in mftrumento refevat in linea , FM diapalon. fi itaque per fingu-

,
la huiufmodi punfta B, F E, D,C translata circulos duxeris , arque ex B nor-

,
malem etexeris, qua_ circulos diftos fecet in punclis GHIK,habebis inftrumen-

tum ad confonantias quaslibet bifariam fecandas prsparatum Nam BG nor- .
malis applicata dats lincae LM, fpacium toni LCfecabit bifariam in O.eftenim
media proportionalis inter LM, & MC
in inftrumento. Ira HB cum mcdia_
fir proportionalis inter & D M, LM
illa applicara lineas necelTario L D LM
fecabit bifariam in 1. Ita 1E per lineam BI appfcatam linea; data. LM, fe-
cabitur bifariam in S. Vt enim ad BI ita LM
BI ad ME. Ergo BI cum_,
media proportionalis fit ad LM & ME neceiTario 1 E, fpacium in S fecabitur
bifariam Ita
. F fpacium
1 in R bifariam fecabitur per mediam proportionaIem_.
BK, & flc dc coeteris
.
Dd Corol-
%io -.';
Artk Magn* Cmfirit ,
^* D/ôfci
Corollarium
hoc
EX his fequitur qua rationc quis integri alicuius fyftematis interualla
ftrumento bifariam diuidere poffit, fitotius videlicet fyftematis interualla_,

.jh-
tranftulcrit in B V lineam Inftrumenti,

&deinde vt priiis operatus fucnt.
Atque hxc funt qu# dc Monochordi diuifionedicenda putauimus; fufius hec
omnia deduci poterant fcd breuitati confulentes haec modo ad Geo-
, ,
metri* muficae cognitionem & notitiam fufficere iudicauimus.

Qyi vero arcamora huius geometrix muficae defiderat, is
confulat fextum & nonum huius opens librumivbi
multa , quae ratione materia: ac ordinis operis
hic tradi non potuerunt ( vt pote ad Geome-
tricam &ftaticam muficam fpeftan-
tia ) ea , qua fieri potuit
fumma varietate tra-
dita reperiet.
His
fgiturfpeculatiue quafi traditis, nihil iam_
rcftat, nifi vt illa omnia ad vfus hu- ,
manos , hoc eft ad praxiru*
redigamus. quod dcin-
cepsdjuinagratia
affiftente pre.-
ftabimus.
***
ARTIS
.
11
iM'iiMtiM.&,Miii,M;MM.M'Mi$iiM,MMf-ik
'#fffff*l#fflflf#f#if'l#fffigiilff
R T I S
MC AO NG ONN AE
L S
E T
D I S S O N I
LIBER QVINTVS
SYMPHONIVRGVS-
.1
De componendarum omnisgeneris Melodiarum noua,
vera certa ac demonitratiua ratione
,
PRAEFATIO.
.
Ccedimus tandem ad principalcm inHituti noBri parlem , qua tftSym-

'
I phoniurgiafiue Melotbefia vnicum Mufurgide noflne finemfcopumquei
| Esl autem bac nihilaliud, qudm artificiofa qu&dam diuerfarum

vocic
A !2
ex praui acutoque compofitarum in vnam concordiam adaptatio com-
pofitioqua qitam maxima,quafieri potutt hocin libro varietate tra-
S^^^5^^^ dendamfufapimus . Videbitque Leclor curiofus qyodficut pulchritu-
^" êcor vn uerfi refa ât ex optimo pulcherrimoque ordtne ex Sy-
S^^^S^^f^ ^" " '
mctrid inqnam quadam inejfabili quam in fingulis totius partibus

,
, , ,
ohferuat ita & Melothefia bonitas & pulcbritudonafcatur ex infigni ordi/ie quemfinguU
i ,
4iuerf,rum vocum partes confonantiaque interfe ita Bricle obfernant vtfivelminimunuj ,
d refio ordmisfilo recedere contigent totum harmonicum corpus deflrui necefjefit .

,
Hanc
Mufurgia nofirjpartem prjislantiffimam , cmleflis dulced nis Ideam , humani
itaque totius ;
hboris dulcefolamen animorum vehiculum <etcrntc dcmumfelicitatis fuauifatifque mne-

, ,
mnfynon edhoc libro mcthodo defcribere conabimur ,quam ipfa mattria veluti iure quodam
,
fuo poilu/at . Et quoniam de ordine omnium maximo , videlictt harmonico rite conBitutn-
Dd z do >
4o
xi * Arth Magnt Confoni,
;
Diffoni &
agendum nobis efl maximiinjignem methodum ordmemque ab omni confujioms labe__,
,
remotum nobis comprimisferuandum duximus : adquodprafiandum gprtmis capitibw hu-

ias libri ea pr<smijimus , qu<e fpeculatiue quodammodu fpeclare videhantur ad Sym~
phoniurgiam feu adharmonicarnplurium vocum compojitionem In reliquis veri) fequenti- . 1
bus Capitibus buius eiufdem librifacilem praxin omnis generis Helodias cum verd ac cerld
methodo concitwandi trademus
C A P V T I.
De caufa Efficiente , Formali

Materiali , , & Finali
Symphoniurgiae
natura comparatum eft,vt nonnifiquadrupliciscaufas concurfu effettus Datu-

ITa
rales producifoleant; Naturam autem fequitur artificiofa rerum compofitio qua; ,
vti in multis attj; ita & potifllmum in Symphoniurgia confiderat eius caulam quadru-
plioem.fcil. Efficientem,Materialem,Formalem,Finalem.
, Efficientem igirur ipfum , fiue Compofitorem harmoniae
ponimus Symphonetam
plex cauffa Marerialem harmonica, clauibus, notis, figurifque diftinfta ; Formale,
interualla ipfa
S^tiiphoni fonum harmonicum , fiue ipfam proportionem harmonicam quae eft v^luti anima ,
Ur IK
;
quaedam toti harmonico corpori vitam Tribuens ; Finalis denique , eft vel honor Dei
,
vel dele&atio hominumpropria aut aliena,&c. Porro Symphoneta qualis efle de-
beat, alibifuse dicium eft, cum enim fitcaufa efficiens harmoniae, neceffeomnino eft,
vt exaftameius rationem poflideat. Quemadmodumenimnullusmelius artificiofi
alicuius horologij ftru&uram interiorem pouit.quam Artifex,quiex materia fua illam
fabricauit.ita & Mufurgum numeros,prbportionem,harmonia:que rationem vniuer-
fam exa&cfcire oportet,vt opera peritiaefuaedigna producat; Theoricam itaque pra-
fticae coniundtam habere debet , vt de fingulis apte iudicare , vtdifibnum a. confono
afperum a leui, a molli dururn ,perite diicernere valeat; numerorum naturam & pro-
portionemffine quorum noti.tia nihilhoc in negotiodignum praeftiterit) perfefte quo-
que calleat oportet; Materiam prasterea compofitionisfuae perfecte teneat;ficutienin
Architeftus na.turam loci, materiae, lignorum inquarn, calcis, lapidum temporis,
nifi
fundamenti exaftam notitiam habuerit, is haud dubie fabricam eriget debilem &in-
firmam, ac exiguo tempore duraturam, ita &
Mufurgus fi artificiofam clauium nota-
rumquedifpofitionem,ficonfbnantiarum #'{/, atqueexharum variacombinatione,
diuerfbrum modorum,quos tonosvocant,emanaronemignorat,nil dignura Mufico
praeftabit . Exhisenim formaleilludemanat, totiusharmonia;anima,num.erusvide-
licet harmoniofus feu proportio mufica , quam tandem harmoniofus aer, eadem pro-
portione arTeclus,auribus fiftit, auresanirnocommunicant. Anima vero tam dulci
fpirituum commotioneimbutaingenti deletatione ,qua;Sympfeniurgias potiflimus
fcopus efle folet, perfrui tur
c A P v t I I.
Vtrum Antiquis cognita fuerit Symphoniurgia poly-

phona fuie Mufica ex pluribus compofita vocibus.

/ . .
CVriofusfane Ci vllus, nec minus laboriofus huius rei inueftigator extiti > vnde ex-
cuflis omnibus & fingulis Grazcorum, Hebrsorum, Arabum,Cltaldsorumque
Jreconditis ofEcinis, nihil non tentaui,quo in veram huius tei notitiam peruenirenL.
. I at
Lib. V. De Symphonmrgia 215
at fruftra, Loquimur cnim hic de Melothefia, iiue dc compolitione,qua modulos har-
monicos riteordinatos diuerfis vocibus referia_us Non ignoroquidem nullonon_
. Anvetere_
tempore aliquem fuiifeContrapuncium naturalem, quo duo vcl plures fimul cantan- gjjj^**??
tcs aftectaQt- vocum dkieriitatcm,cuiufmodi in Nautis, Mefibribus, alijfque audire cft; vocum
non ignoroquoquein inftrumemispolychordis,Veteribus vlitatisharmoniamfuiiIe__

cs chor"darum diuerfarum harmoniosa vibratione conftitutam quod omnes Vete- . &
rcsdc Muiica Authorcs oftendunt 5 Sed dehifcenon loquimur, quxttio tantum eft, v-
tru-m artem Symphoneticam (iue muiicam hoc tempore vfitatam veLei

,
iimilem ha- ,
bucrint Vetcres ex pluribus vocibus conftitutam ?

Verum antequam controueriia hxc decidacur , Tria prius examinanda nobis oc-
currunt. Primo ,Quomodoharmonicos fuosgradus fignarint Veteres Eccleiiaftici
MufTci? Secundo, Quibusiignis viiiint? Tertio, Vtrum pluribus vocibus compo-
fuerint? Et quamuishaicfuse tradiderimus in Mufica noftra varia ; hoe tamen Ioco
paucacxmultisrepctere vifumeft , neLe_/toricuriofoin ferie Le&ionis fcrupulus ali-
quis oriretur
Totius igitur Mufici negotij hodie viitati inuentionemfquo afccnfus defcenfufque___.
vocum per diuerfi valoris notulas repraifentatos, intra pentadas Iineares, vel,vt clarius
dicara, intraquinquelineariafpaciacoarcliamus^pleriqueGuidoni Arctinoadfcribut
Verum cum antiquiorum Bibliothecarum latcbras diligentius excuffiifem. inueni tan-
de multo ante m vfufuiiTe fpacia illa linaaria quibus interualb harmonica referimus
Nam in itinere meoMelitenfi, Meftanenfem S. Saluatoris Bibliothecara Graecis Ma-
nufcriptis inftucWTimam.dumluftrarem, Manufcriptus Hyranorumliber ab illis Mo-
nachis mihi cxhibitus fuit , ante 700 circiter annos fcript us in quo multi Hymn i mu. ,
ficis notis expreili cerncbantur j dm_fceque erant 8 linex quibus in principio totidem__
,
Iiter.erefpondebant,inUneisautemafcenfus,defcenfufque VQCum nigris punclis vel

potiuscircellisfpecTrabaturj vtfcquens Schemadocet.
Schema Mufic* Antiqua

e-
-*- -
t
B
.
-
Ilaf.. i) /xi ya, 3_fe 8&><r $a *t furof sta t jW)Tf _.*<_;_ _ rvvtis
Vbi vides Ioco 8 chordaru has literas affumptas fuiffe a Veteribus ne Barbaris Gr_e- ,
""
corum nominibus Tyronibus Muiicam difficiliorem redderent ; Vidcsquoqucinter- g||s
ualla interlinearia nuilum otficium habere ,fcd gradationcm fieri a linea ad linea_r__. s te GitHo-
nis ^P ora
quod poftmodum a Guidone emcndatum fuit vt fic pauc ioribus lineisplures gradus
,
& iotcrualla comprehenderet. Fuiffe autem ante tempora Guidonis in vfu huiufino-
dimuficam ft_mationam id multis oftendit Vincentius Galilaeus in Dialogo fuo d ___i
,
Mufica. vbi & fimile noftro harmonicum Schcma producit multo ante Guidonis tem-
pora confcriptum,quod & hic fubiungo .
Par*
214 Artis Magn<e Cofijoni & Dijfbni
Paradigma Mujkum nofiris notis exprejjum .
s-
--
-f- ---
-e-
-- -~ 4-
-- TF
-c
Vbi vides literas noftris clauibus refpondere , interualla vei b tantum defignari pcr
lineas, non per intermedia fpacia; Vt etiam in Bibliotheca Vaticana fimilia me repe-
rilfe memini, ante Guidonis tempora confcripta j de quibusfufius in Mufica noftra va-
ria . Patetig'tur Guidonem rudibus hifceprincipijs fuppofitis , tandem muficam pcr

method;cas ad eam facilitatem reduxiffe, quam & in hunc vfq; diem miramur,
fcalas
& vfurpamus ; Verum vt tam diuiniinuentiproceflfus luculentius patefiatj TemDLis
inuentionisquantum per Authores iftorumtemporum licuit, breuiterdefcribam .
Guido Aretinus Aretio Hetruria:oppido natus, profeffione Monachus OrdinisS.

in
Benedifti a iuuentutc Muficis ftudijs deditus , Chorique Monaftici Pra-feftus ; cum an-
tiquam cantandi rationem minuscommodam reperiflet , admirabili quadam ingenij
folertia,nouum cantandi genus non minus facile, quam iucundum,totique orbi terra-
rum vfqueinhunc diem vfitatum reperitanno i024.Pompofae inDucarusFerrarien-
fis Oppido, eodem tempore loanne XX. Pontifice Maximo & Henrico III. Imperato-
;
reOrbemmoderantibusjquamuiisali/circaannum Chriftidifcrepent. Sigebertus in

Chronicis ,Guidonem dicit ignotos cantus breuiffima menfura applicantem pueros
primum docuifle, eandemque methodum ad varia inftrumenta accommodafle vrxiA
feque-circaanhUm Chrifti 1208. Cranziuslib.4. cap.i S.Metropolis Guido,ait,per .
variasH,egionesproficifcenscorruptam muficam emendauit &perflexuras articu- ,
lorum in manibus cantum difcernere docuit Scalam vulgo dicunt. Hermannus

,
Archiepifcopus Hamburgenfis, & Eluericus Ofnaburgenfis Epifcopus eius opera vfi

funt j Idem ex Hymno D. Ibannis Baptifte 6 fyllabas muficales: Vt, re, mi,fa,fol,la,
mutuatus, Scakfuaemuficsingenioseadaptauit,- Vt fuperiusiam Iib.3. cap.S.dixi-
mus . Aiunt autem, illum primo Graduale hoc nouo characterum genere fignaifci_>
quodciim IoannesPapaXX. audiifet.facilemque methodum notaifet ,eamnontan-
tum approbaife, fed & omnibus alijs prsferendam ftatuifie
Seruatispraetereaclauibusfeu 7 literis quas in iTgnandocantuin illum vfquediem_
a Gregorij tempore in vfu fuerant ( vide licet
S. A D
B C E F G poft quarum curri- .
culum ad abfolucndam odfauam ad A reuolutio fit^ priori A idem Guidofubiunxit r

GrJEcorum ,vtGraecosprimos Muficxfuiifemuentoresoftenderet , fimulquehsclite-
raF.cum G.vltima 7 literarum o&auam compleret. Nonnulli volunt , nomenfuum
per r >vt quafi idem eflet G vt ac Guido exprimere voluiife
. , , Porro hifce maximo
.
ingenioadiunxit prajfatasfexfyllabas.-F/, re, mi,fa,fol, Idi quibusin tonis ctgeneri

busdiftinguendistamapte vfuseft, vtnon humanofed diuino inftinctu illa applicaf-
fevideatur. Hisonimfolis totius Muficajnatura optimeexpIicatur,hifce etiam toni
diftinguuntur, hifce femitoniorum fedesindicantur,totmsharmoni_ anima &pote-
ftas &c. Hafce fyllabas applicatasclauibus fingulis in manus figuram ad captunru.
puerorumpofteadeduxerunt, vtdiclumfol. 1 15. jtam rperpetuo canebatur vti in C
pro cantus diuerfitate aut afcenfus defcenfufque ratione,nunc fol , modo -vt iam/au. ,
canta-
Lib. V. De Sjmphoniurgta zi f .
cantabatur & fic de alijs idcm iudiciumefto ;

.
qus omnia fufiiis hoc loco traderem_.
niii ea cx rudimentis Mufica? pradtica: quam hoc loco praefupponimus conftarent.
,
,
Vtvcrb Guidofeliciusprocederecintra 5 lineas quorum lingule fingulis clauibus cor-

refpondebant , punda pofuit verbis fuppofitis conefpondentia ad quorum punctoru ,
interualJa,intcruallaquoqueharmonicaconcinnabantur. Vtinfequenti Paradigma-

tcapparct.
H
^T* i
vt mi fa fol la fol fa mi la fol fa fol 4
H .
JEcdum traftare Reuerendiflimus Abbas D.Didacus de Franchis mihi
MbnafterioVdlisVmbrof*antiquiflimaantlphonaria contmen, quoru
ante tempora Guidoniserant 5 Siquidemloco notarum muficalium punftis
antiphonae cadentias po
retulit
vteban-
iitis cuiufmodi e-
:
vius
in
tur, hymni vel

fupra vel infra lineam iuxta .
mterual-
xemplum mihi dcdit fequens, vbi defcenfiis afcenfufque punftorum referunt
ia Antiphonx Salue Regina^,
* e "
j- 9

9
Hinc nota eft fpecies illa compofitionis, quam in hunc vfque diem ContrapunBum^,
vocamus.quadum notascontra notaspomrnus, pun&isvtimur ^
NamcertumeftGuidonemMuficisnotulis hoc tempdre confuetis non vium;vti ., n de_,
menfurandi ratio ; do- Murjlnue
proinde in Guidoniana inuentione defuerit temporis incantu
nccpoft 3 oocirciterannos infignis quidam Muficus Ioannes Muria Parrfinus,alias a m2'.
IcandesMurs.GuidoniansMuficaevltimammanumimponens, notas.quibustempo-ficalmm.
risprolatiocxhiberctur,excogitauit;SyIl .basautcmGuidoneminueniflc ipfein epi-
ftolaquadamadFr. MichaefemReligiofumeiufdemOrdinis citata a Baronio anno
1 022 atferito in qua de
ma!eJicentia quorundam muku conqueritur. vt ibi videre eft
Additur ibidem Benedidum Papam VIII. cres Aretmm,

ad illum Nuncios mififle in
qui eum Romam deducerent eo fine, vt modus ratio &

cantandi recens inuerua pub-
lice ibidemexponerctur; Guidonem verb
accepto nuncio Romam condudfi ab Ab-
Papae Pontificemque eum_,
bate fuo & primis Ecclcfix Aretinae Canonicis, fe ftitifle ,
humaniflime accepifle, neque eum dimittere voluifle, nifi poftquam

vnum ex vcrficu-
Scripfit autem de inuentione fua hbrum quem
lis Antiphonarij fui, cantare didiciflets
dedicatum Theobaldo Epifcopo A-
nunc Introduftorium , nunc Micrologum vocat ,
retino, vbii in dcdicatione promittit cam canendi

peritiam fpacio menftruo quam ve- ,
teriftylomultisannisetiamingeniopollensvixaflequereturj Finit tandem librum^

Finis Micrologi Guidonis aetatis 34 annorum fub Ioanne Papa XX. &c.
his verbis .
mcthodo, inauditam ante hac

PorrbGuidonccdum contentus hac noua cantandi
primus Author etiam fuit mfti umentoru
plurium vocum fymphoniam excogitauit .
quod & ipfum iarru,

polvplearorum, vti funtclauicymbala, clauichordia fimiliaque, ,
dedicatoria innu.t, dum ad cantum adhibuit monochordum quoddam harmo-

citata ^.^
nicecbftruftu.ExquibusigiturconcludoGuidonem extitifle Inuentorem poiypnone ultor mu.
Muficsjcum antceiustemporaex nuliis Vetcrum monumentispofllt
colligi ldgenus G Mj-
Mufics apud Veteres fuiffe in vfu
C A-
%\6 Artk Magnjs Confini
i
, & DiJ/oni
G A P V T. I I I.
De Mufica plana
Vfica plana non temporismotas, fedacuti grauifcj; difFerentias perpenSiLjûi.i
'
cultui diuinonulla aptiorjgrauitatem enim cumtlaritate continet,.eTeHetio-

nemquemireexcitat DiuiditurinBoetIanam,Gregorianam,& Arctinam_.

Boetius Gra_cos& Pythagoram imitatus.inmonochotdo is diulfiones (id effTntra

Difdiapafpn maximum fyftema/conftituit, quem inter Latinos SS. Amb.ofius & Au-
.ruftinusfecutifunt.
Hasautem 1 5 chordasfeupofitionesin 4. tetracborda.vel in s.quartasdiuidebanr,
quae inter primum & fecundum pundtum femitonium admittcbant Veruui ci_xn de .
hifce fuse in principio .3. libri tra&atum fit, hic longior effe nolui j fufficitfolafchcma-
tis ibidem poiici infpectio .
'..".' j .
Paftea S. Gregorius Magnus 7 literas A BCDEFG circaannum $94Dominiin-

uexit,has vfquead nurne;um 15 repetendo Demum . Guido Aretinus manum fieu
fcalam muficalem 20 literis, &
6 fyllabis: vt, re, mi,fa-,fol,la , locupletauit ,vtioften-
&
fum fuit . ex Manuali fcaJa-patet .-In qua haec praecipue ponfiderabis . ,- .
Confidera
Primo, Scalam cum cUm'bus& vocibus ineeniosedifpbfitam .
dam i>ca- T
, , . - -r * _ - .
- - .- . ,.
Secundo, Literas cum iignis muJtifanam diuifas, in lineas & ipacia
. .
,
1 mufica , ita vt Tvt, Iinea

A w.fpacium occupet
Tertio , Claues diuifasingraues , acutas, & fuperacutas. Namprimae 8literaecu
fignis funtgraues, fequentes 7 acuta?, & vltima; s fuperacutae
Quarto, Litera? diuiduntur quoque in 7 deduftiones quafi in colonias diftriv &
buuntur. loca verodeduftionum fitafemperfunt cum voce vt , cui ad abfbluendurt__j-
hexachordonaliae 5 notae?f, mi,fa, fol,la,a.ccedunt".
Quinto, Deductiones per 3 proprietates per b quadrum fiue per naturam per B , & ;
molle reguntur. b quadrum tribus gaudec dedu'.ionibus , quibus litera G afcendit;* .
nempe Vfa,vt;Gfol,re, yjgraue, &:Gfol,re, vt acutum quaeperb mollecanuntursuts

Ffa, vt graue, & Vfa, <vt acutum .
Sexto, Claues 3 tantii prihcipalesperDendutur 3, fequentibus notis depiftae fa, vt; -
U:
Cfolfa,vn Gfol,re,vt;fa,vt, hoc figno fiotatur [)-j* Cfol,fa,vt denotabat hoc figno j
|
atqjin Cfol,fa,vt, fede tenebat quam & naturam vocabant . 3 5 litera G. fignabatur, &
ineadem clauefedem fuamhabebat. Atque hifce fignabant omne harmoniciinrui
fyftemas vbi etiam notandae mUtationes in vt, re, mi afcendentes, & in fa,foUa defce-
dentes,diftantiam quoque inter fingulas6 fyllabas cantabiles tonum eife praeterquam .
in mi Scfa, qux femitonio diftant, vt alibi fuse oftenfum eft

'
'
, '
C A P V T i V.
1 .:;: I
De Mufica Fignrata
MVfica Figurata eft Notarum diuerfa qiiantitas,fignrarumque iti<eqml!tas,qi\% an-
gentur aut diminuuntur iuxtamorji, temporis ac prolationis exigentiam_.
In quo haec confiderantur
1. Line in quibus figura; muficaJes infcribuntur & fpacia intermedia Infimam
, .
Jineaprimam,fequentefecundam chorda appellant & fic de co.teris. dillantq;fingidie

bina;
Lib. V. De Sympboniufgia x\j
binae Iinea: tcrtia maiori vel minori, vel femitonio minorc_.
2. Clauesj.infirna clauisBafli vtp3u!6antedixiFf*cit,qua** in 3 3 4 a $" lineapen-
tadis fcribitur Secunda, . CfoLfa, tui, quin r a a a 3*4 Iinea fcribitur . Tertia Gfol,re,
vt, quaein z a
3
a
&
vt plurimumponitur vtpatet.
Clauis.BafH Claucs Cantus 3 Aki,Tenoris ClauesCantus.
F fn vt '
C lfll : fi vt G fol revt
Ceterum adfigna , prolattonem ac valorem Notarum ,
quod attmet Aduerte
1 /*\ Cto notas feu figuras cantabiles, qu lineis impofit breues & 15gas tem
efife
V^/ poris moras in cantu confumendasdiftinguunt, Sc in proportione dupla feu

Diapafun fefe exceJunt; figur&nomina fingularumfequuntur
. .,'... ,
f
-
!! !
|
r' '' '

'
I
'
ri
''
t
8 z
izMz:* r-zte ~::=:: E3E eI|3|e||e)3|e ^j-

Max'im& Longai^' Breuis Semibreui&Minima Semimin. Chroma Semichroma
*.'" 0-: 1. '

Valor haruhyt.ifitiis eft vtfempei-vnarfitduplafequentisi Hiriemaxima valet

2. ,
Notsru*.
duas IbngaS ; Longa dnas breues ;Breuis duasfemibreuesi Semibreuis duas minimas,
'
muficaliu
hxc duas femimiriimas & flc de alijs &hocfecundurn tempus impcrf3:um .

valor .
3. Kifccnotis certasproprieraresaflignabant, quashifce verbis exprimebant.

Maxima dormit j Longa recubat iBreuisfedst,- Semibrcuisdeambulat / Minimaam
buIat;Semimlnirnacurrit;Ghrama voiati Semichroma euanefcit. Multa hoc loco 1
dici poflent de tcmpore prolatione figni.fque ,

Notarum . Verum cum de ijs ali-
bi& pra-cipuein Iibro 7 & 8 fuseegefimus,eo Lectorem rernktimus. Quiver6de_j
hifce vti &
de liaturis notarum plura difidcrat, is adeat Franchinum,Zarlinum,aliof
que innumeros, dc hifce ad tdium vfque traftantes
I
...... ,(i '
' ! .
C A V T

P V.
']
.: ...
De Partibus Symphoniurgiae v ..

.. .
'
r
vnio redafta ad concentum Non enim t|anta

HArmonia eft diucrforum tonorum
remiffioribusfonismodulationem admittit ,&; ab
;
fimplicem ih acutioribus a.ut

interual.Io ad interuallum velociore vel tardiore
motufecundum tempus in notispr*-
fcriptum procedit, vt incanruplanofeu Gregorianofitjfed alias voces,quconce- &
harmo-
tum faciunt, c-onfonantq, accidentes habet, ex quibus, tanquam ex partibus,
7.8.&C.
niacomponitur. Harumautem partium vel a.effepoflunt, vel 3-vel 4 . 56.
quotquot
u demum Symphoniurgus voluqrjti Principales tamen femper 4. tantum sut
? Ee dicun-
18 jjrtis Magnt Confeni y ($ Difonl
d/cunturque Cantus, Altut, T^nor, Bajis* ,,.
g
i . Cantuf (qui & Difcantus feu Stiperipr,I talis Soprano,Gallis Hautc5tie, Grecis Neto.
vocLpro. difs.dieitur)eir cuiuslibet harmoniae vox altiffima.piierili plerunque vociaccpmodata.
prietas . Iateriiallis maxime gaudet mediocrjbus. terti js, quuuis & fextis A grandioribus mirfii. ;
quantum abhorrens, cuiufmodiuintcrebriorcsodauas prasfertimin defcenfu, acfcm'

per Tenprern (quem feu,Principem Chpragumque veneratur ) rum in cpncordantia-
rum tuin in fijgarnm claufularumque ratiPnepcrficit i in natura rcrum i>nem refert
,
UlimP contjncjii nefcium

:
~, u . :
:
3. Secunda vox Aitus Gracfs Paranetodusfeu Gqntratcnor dicitur eo quod rarp

, ,
inconcordaritfis cujm Tenorêbnueiiiat. plerumque enim quartam fupra Tenorem
pjie^r.
'
naDet Eft vulgare'fiuicVocin6"nrar6prbprijs fedibusexcufi '& extilare ; Multotiese-

1
tiam proptertritanum &fernidiapenteeuitationerripau(is locum concedere,- E con*

tra vero vbiaccepta occafione criftasfuftulerit,in claufularum formatione nefcio quid
ambitioniscircafedemfuprems vpcjsmpueat. Refpondetin natura rerum elemento
aeris , ex actifo &graui velutf calido humido cbnftituto & .
3. TertiavoxZVAWgrascisMefodosi a tenendo fic difta, quod mediainter grauii

& acuta interualla conftanti greiTu procedens mclodiam quali teneat, no folum, quia
Tenoris elegantiores.cumcantu confonantias habctj verpm etiam, quja totius harmoniai am-
propnetas
bitum &
limites tenet , cxtra quosjnfra.fupraque erumpere eas non perraittik
Ex Tenore quoque iudiciumfieri debetde tono,diftatque vt plurimum aCantu O&a-
ua Communis voxomnibusfere, exceptispueris&mulieribus; Namhac voce viri
.
perficiunjt Cantumplanum fiueGregoriapum;pueris& foeminis octauam fupratona-

tibus, vt alibioftenfum fuit;tenet in natura rerum locum aqus, asquabili quadam gra-
uitateconftituta. *
4. Quarta vox Bafis, vulgp di&us , quod in eum tani

BaJIus, grae^s Hypatodus; ita
Bafli pro - quam in bafin omnes inclinent vQces.,vbênim

vpx minus firma fue- iri^cancentu ea
prietjsi rkribireiiqusomliesôcervacillantrlabafcuntquc ,nequevnammaieftatem haberc
poiTuritieft igituf h"aic vdx proprie euiufcuhque cortcentus vox infima, pmnium reli-
quarum vocum fuftentaculum & fulcimentum . gaudet interuallis grauioribus , gran-
dionbufque, quarta, quinta &
oclraua i Iknatura rerum refpondet Telluri
Porro quxriam ex hifce 4 dignior vox fit.magnacontrouerfiaeft.quidamNe*
todumfiuc Cantum, nonnulli hypatodum fiue Bafin praeferunt;nos.dicimusvtrairi
que in fua gcnere confideratam, efte digniffimam :cum neutra fine mutua conc-
fpondcntia dignitatem habeat ita, qui audit Bafin folam , defiderat audire vel
,-
naturali quodam-inftinftu Gantum ve! Tenorem.,8c qui Cantum folumpercipit.de*

fiderat continuo Bafin , fine qua merito euanefcit, vel ingrata redditur vox fupe-
rior. vCum cnim harmonia campofitum quoddam fit , pmne autem compofitum ex
materia & forma, vt Phyfici loquuntur,conftet,certc vtraque pars ad perfeftio-
nem totius confpirat. Bajfo êluti materia ,Car>tu vero tanquam forma ad har-
intef^Vo m ni* compofitum concurrente; Sicuti enim materia fubiedum eft form relr-
cesfitdi- quorumque omnium accidentium > ita & Bajfus fubftat reliquis vocibus; Sicu-
gmor.
ti etiam materia prior eftorigineforma (\x. pote qaa; in ea recipiatur) ita&hy-[
patodusj forma vero ciTentia, nobilitate, dignitate vti fuperat materiam, ita&'
Cantus, vclocitate vocis, vtl & fubtilitate diminutiPneque Bajfum excedit.
Cum enim rcs tanto fit prajftantior quanto eft in motu magis; certe Cantus ,
vox praeftantior cenlenda eft Baflb minus in motu , & quieti viciniore Sed .
vt. multa paucis cqmplefcar, vtraque fua dignitate pollet, qua; tum plenitudi-
nem fuam acquirit, quando vtraque vnita cum reliquis harmoniaj perfedlioncm com-
pkc . Verum fignationcm-fingularum v ocum hic confidera

: '
'- "
:
' .
;
',"- 4.V0-
Lib. V. De SjmphoniurgU. -#
:
4 Vocum '
fignatio
'
?_i _
Durus
y
'
Mollis
*i _?** _. *r_ -.
Durus . - '
Mollxs
Cantus
Nctodus
:""V "^"T -""T. '^T "^"

Altus
P.uanetoclus

g
.,
f
i
k
"-
"
*f-
-p|
I
_ZH-CS "" T"'I-5--I S f -

Tenor -. _ .
Mefodus
,.d s
J-W-->.d g
ht H-*f .'
,-_.- >> .,
Baffus
3_?-f|&~f : Hgj-^-f i
-
Hypatcfdils
Ris,fubi-.ingemusi-igrat.am eorum cjui cantandi artem addiftere cjciid cjant aliud
Svftem-, tptius cantatorije artis epitomen cpntinens .
._-. . . -~ v. 4
Totms artis cantandi fcpitomc

I. :
Si^natura natiTralisJ II,
!OD 7
,,*...---*.."-.-. | - ^'*^'--r***Sr*^-*-^-"'^'--j6""tT'"5""^"''*"*fl~ "
1
"S-i___t--=^#__-a--^
-_-- :
-*-$-::3_^:$:A:::r:::zi:n:_r_^ : _:
vt remi fa fol la folfa mi re vt _ vt re mi fa fol la fof fa mi revt

rnc -.' la folfa G fa lafol
Hsr*~*z& $:s::x:~:
$::_::_:::_:""_:::_ :^"^^
filll=ll_isi
C-i-f-f acc.vtfup/a
_ v/ ;*r &c. vt fupra
&::::;-$-$:--- -$-*-$- tt_=
C !.* " &c. vc fupra. G -' -f &:c. vt fupra
B|:-.:_ :^::<;:^: ^-i=-=- :r.i|:=:_:~^^25S;

I___sz3_f-----^ :::: ^â ___:
C vtre&ic. vtfupra Gvtre &c. vtfupra
Ee _ Signa:
**0 Ariis M#gP4 Confom, r_j* Diffant
III, Signaturamolli , J V
zA __.. jV------ r _ --_ .- n -fe.
_
^S__I____t*s ::fc::::|!iS::=:=:.-^^z-^::$ p -< 3"__--.-_ *.-__.
ycrcmi mi fa fol la folfa mi re vt yt re fa fol la fol fa mi re vt

F^ la folfa
-: r: a::2::_::~~uz;-;-!::$:a::
S-A. : _;
C vff<r&c.vtf-upra 1?" F c
1 'i. re. c^c,t fijpra.;
V 1 iUUU
_y_ vt / G.
I" "______!
*-^4-_---r^v^---i_^-r--'-^-^^-i-i^ -
: lEE=::Ei^^-%^= ._-___ -\~$ ,
Ctf^&a Ftfuprai F vtreScc. fifupra- - ,

__._
'
Sf5::$:v:^:-~-:-_:_z_:_: A : :
i_::5::5|::$^5i|^~
C v tje &c. vt fupra ..-,_-. Fl ;_?> &c,wi_pr__
Videg in hQc ynico Exemplo quicquid in mufic.a praflicj(_.0uc arte cantandi, quoad. I
vocum teutationem,PC(;urrit/fcTf:udig'num .' '
^r'e.qqrj cla.ues' '& voces vnius partis
r
bene ppuerit.reliquas oq-pcs vt dignpat"rie ceu*e eftiCUuis CQrriunis finguli- parnbuS
eft C,aquaincip tprimamutatioyoqum, Secunda incjpit a G in cantu naturalii
quarum captancjarum vpcumja pmaibTOs -.cliquis' partihus' cadcm eft ratio; ln B.
mollari cantii fiue accidentali, eadem eft vocum ex C procedendi ratio, nifi quod ir_
chorda E la, mi, Iocp mi.fa quoquc adqijttaf, yt in 3 colum n_ prqceflu yocurq patet
In 2 yerpcolumna cantusnaturaliseadem rationeprocedit ,quocatusin ? co|umna,
nec alia differetia.eft^nili quod ydce^^pa.euiqta alfius vel^.grlftinsproccda^voeifetis-
cultate, quid in quol'pct dato interuallp in qualibct parte cantandum fit,iuxta orrine-j
mutatipneSjCPgnpfceto .'_. -
..- .
** A
__
. . .
P
,
';'
V T. VI. ,
-'
De q SympliQjiiurgise fiue de eonfbnantijs %

1
interuallis atfMelothefian necelTarijs:,
INomqifacuItafeoh_iec>umcpnfiderarippteft,tum materiale_,tum formalc; Matc-

riale Obie^nrn Symphoniurgi* noftrae
nihil aliud eft, quam confonantiae, fi.ue in-
terualla confoqa, w>ca, qu~occupatur ,. Forrnale yero eft artificiofa cpnforjantiaru
,;
in vnioncm harmonicam (ecundum tropos firos adaptatio; de priori nobis priusagcn-

qum, deinde de pofteriori Et quamuis in primo lihro de interuallis harmonicis tracta-
.-
tum fitjhictamenpauloadpraxinaccomodatiusdeijsagemusjvt fic Tyronisfacili-

?ati m omnibus mclius
confuleremus
D*
&b. V. De SympbomurgtA . *is
De Diuifione ConfonantiArum ,
DE Confonantijs variefenferuntvarij,- Vetercs recer.fiJcrunt pauciores,moderni

_pluresJvltra6 f tamenijmplicesapudprobAtilfimos Authores non eiTe praner
^xtrHTirl.ib-2; cap.6. Glareanusquoqueteftatur lib. ircap. ?. Etli autem noonulft"
Sf:ripTorcs Mufic-3 pmnem h'armonia,m fupra cMdiapafon j-^d eft zo&a-ua^/ infruftuo-
fam quod" vlteriorcs Jqpi crafin, id eft, commiftionem non patiantur diffici-
luclicent, ,
liufque aurium percipiantur iudicioj noftra tamen jetaje non ad duas tantum,fcd 5c ad
5. imo ad4a>ftauasdifciirfus jfit Z Y n de_^
Confonantix primd gcneralitcr diuiduntur in perfe&as &imperfetas * Simplices &
compofitas. ...
Perfeclas cQnforjanii^ funt , qua? jntra hofce.4_prjmQS numeros 1.2,3.4. concludu- Qu*nam
nt P ,fs-
tur, funtque partim in mulriplici,partim in fuperparticulari proportione vti dupla fcf- ,
^
qu,iaJt$ra, fefquvtpitja, tripla, quadrupla,reipondetque oftaua?, qnjntae, quatts , duo- ( ^m x'_
dcciffl3^decima;qînta?,-Dicunturqipe^
quocj folaf perietteitisfaciant auduujjta vt qui eas pcrceperit,inter fe aptc coordinar
tfts, njhil diforepjnsck incongruumpercipiat. cuiusquidem reicaufa alia noncft, ni-
fiij^plicitas.numerprum, ta|cs confpnantigs efEcicns : .
imperfc&ae confonantiae funt omncs illar , quae poft quaternarium numerum occur-
runt.vt^. 5. 6.cuiufmodifuntfefquiquartafiuctertiamaior, fcfquiquarta,fiuetertia_. Qil* i-
> *
mmor.. QuJeiuncl:a addiateiTarongeneranthexachordonmaius& niinus fiue fex- ofon ,
tam maiorem minotern j Dicuncurque irnperfekE,fiue quod non ita gratae -.a-feidaf/ix.
&.
am&JlSjfiucobpropo tionum., quseasconftituunt, remotam ah Vrtitate diftanriam,
funtenimpartim proportionisfuperparticularis vti duae tertiae, partim,fuperpattienti5. :
Vti dua?Jextae Simplices yero confonantiae vocantur, quae intra Qcl:aU4P> concludun-
,
tur,vti fui-W Tertia, quarta, qiinta, fexta, o&aua Compofitj vQcanjurKfiue Replica-
,
?c r quÂ'Itraolauam pccurrunt,.
'
.....'
; / rnufKrnîni :i itii ig
"
Nonnulli diuidunt confonantias in tres claiTes, vt aliae Cint fimplicfcs fiue primaria?
j"
n aB'
Aliaecompolltaj&fecundaria',- Aliaedenique decompofitae vel r.riplicatae * Primar.ia^ !
proprietantum ^.fun^Tertia vtraque, Quinta , Sexta , quibus addunr Vnifonurn ali claffes du &
Vli .
qui >uart*m, quajjtamcn, vt dixi ceitp modo confic]c.rata confonantja aon cft i parit
ifamenconfonantiam ,
Compofitaifunt^.DiSauajdecima, duo4ecima,dccimatertia: Oitatiae vcrb nihil

.
aliud eftiquamduovnifooi.quorym v.nusgrauis, altcracutus. Decima nih.il aliud
cft, quam Tertiaiconiunclaocâu^ , Vndccima nihil. aliud.quam Qyartaaddita
ocâ-
uae. Duodecima nimlaiiud.quamQuinwconiundta.Qeliauae & Decimatcrtia nihil ,
aliud, quam Sexta coniun&ao^tayae, . . . ,
ex fimplicioribus triplicatis oriuntur funtque quatuor, Dcci-

Triplicata? funt, quae ,
maquinta.Decimafeptima.DecimanpnavVigcfima, Eftautem Decimaquinta nihil

aliud, quam r,res vnTofligraiiis,acu.rus'&peracutus, Decimafeptima vcro nihil aliud,
quamTcrtiaconiunfti.Decimfquinta;,- Ita Qyinta coniunita cum Decimaquinta^
yigefimam conftituit .vtiin fequeri,ti.
i
'>. .
. !
i 4 | 5 ! 6
Primariaa feu Siraplices >
Secundariar feu Compofita: 8 .0 ' 1 1 i 13
>
j
'.
Triplicata: feu Decompofitac l 17 18 19 lo
} 5 j
Sthi,
42z,' Jrtis Magna Confoni , & Di/Jom
Schema concordantiarum notis Muficis expreffum
tfcUttlttV ' .

% 3 4 S 4 8 JOiHM3Ji7i8i9id
-*-,
;$ra
t
"C iM ~i

1H 1*
*
ShS * : -^- .!
llSimplicesflueprimarie /Secund.fiuccomp. Tripl.fiuedecom.| |
^*
i
. , 'i .
-^.Â
i
I,, . _> l_ i^ '
'
'
,j n
i
,
'
i
iii i . , ii 1 1 i
-
.'; .'..;'. I . .
' .'
.
ATque ha; funt concordantiae quibus Mufici paffim vtuntunpoflunt quidem mul-
toplures'
effe, vti in clauicbordis, fiftiilis organicis, alijfque irtftrumentis in fe-
quentt libro^xplrcandis, vt plurimwm contingit . inquibus non raro ad 4 ocliauas vo-
cesprotenduntur ; vti ex Abacis.ibêm pofitis viderc eft, Verum vltra 3 oclauas vti
difficulter humana voxafcendit, it t pluribus quoque cohfonanths Mufici opus hon_*
uarnu ~:
habent. ;
rr .ir.r
,
r':~'J:;:!!r: .

Perfect* verb concordanfiaefuht'?. 8. 12 i$.dua* '
A" A
fimplices &
totidem compofifs dicunturqueperfe&e,
tjuia perfectym,vtdixidatitfonurri firte vlla difplicen-
tiaViHincfemitonium. inhis nonconftiUrtur, fiillis &
accedat femitoniuro,tunc ex- quintaperfefta fit femi- Semidiaprnte
diapente, fiue 3. imperfe&a ex 2 tonis &' fehrnVcon-
ftans, quae eft diftantia mi &./* pcr quintam, eftqu^
I
prohibitum interuallum ,quod vbicunque occurrcrit- *
mimfa muta rilblet vt e regione litefa AdemoftftfatV Semidiapalbn
Iterum ftoctluaBaCcid3t femitoriium,ex odtaua perfe-'
&a fir femidiapafonfiue ocTaua imperfeilia\ qu eft diftantia nti 8cfa per o&auarrij ia~
teruallurn eft prohibiturn, quod cum occurrit.wnn^mutarifolctjVtfiatoâ^
^ -1 "'
perfecta_*.
Cut certse Vides igftur quomodo perfe&as dicantur ha confonantias , certe ea poteftate huiuf-
confonan rriod' ppaeditae fhnt, vtquomodocunqueinterfe ordinentur fempertamen confonantij
tiaedican-
tur perfe-
faciant.initiurnqUe & finiscantionum vt plutimum ab ijsifieipitjferuanttamenaliqua
interfe perfecliionisdiffereneramjNrarnDiapafonpraertantior eftDiapente, haee Dia-
teffaron . &
fic dccoeteris vtalibifufiusoftenfum fu't
ImperfeciaB vero confonantiae funt, quae aUrium iudicionon perfe&e fitisfaciuat 1
Cur alise dicunturque imperfeelas, quia ex proportionum doftrinanon ita probabiles exiftunt
Ccmfonan-
dican
tiae
quarum plureseiufdem etiafpeciei tam afcendertdo, quam defcendendo fe imme-
tur imper. diate confequuntur , Sunt aurem fex, 3, 6. 10, 13, 17. ao . dicunturque_/
feftee I
imperfedlae , quia fonum vt dixi imperfeftum edunt exiguam habent gra- , &
tiam , nifi admifceantur cum perfe<ais, vel in fine faltem eis adiungantufr per-
feeta?,' Et quia pro ratione chromatis ex imperfectis perfeftaf fieri poffuntildco
inhisfemitoniacommodecQnftituipofiuiit j Vt nimirum ex Tertia vel Sextajm-

perfecta fiat perfecta, & e contra pfb ratione cant^s duri vel mollisj dc qui-
bus m
peculiari tractatii. Sed iam. fingulas particulariter profequamur.
De

Lib. V. Ds SymphoniurgiA . Zl)
'
'
...
. I I.
:
De particulari concordAntiArum defcriptione
VNifonusitaqucfundameuturn totiusharmonia?, eft vox Vto'^ ,,fiue idem fo-

nans, omni interuallo carens.idemqueeft in Aiufica, quodin Geometriapun-
ctum, in Arithmotica vnitas &c. Fit autem ,cum dux vel p]ures voces eandem chor-
dam ofFendunt, veldum idem intra Scalarespentadesipacium occupant, vtfequirur.
Nota hoc loco vnifonu vna tantu vocc ad expreflionem fuiindigerejreliqua veroom-
nia.interualla tot diiierfis vocib-usmdigere.quotgradus vocis illa exprimunt /ioqui-
mur femper de vocum progreflu continuato. fta tonus duabus vocibus diuerfis fiue nu>-
mcro fiueintenfioneindiget ad fuiexpreflTonem jita ditonus 3.dmpente 5. octaua
,
S. & ficde ccctcris.
Vnifonus Vnifotius Vnifonus
:$=$=-
Pettcas .y,iââa
""irtts
Scal ans
ssatsm
Tertia maiorfiue ditonus.eft inceruallumharmonicum, ex tribus vocibus, qua?
duos tonoserhciunt conftat ; formatur autem hec tertia in omniloco, vbi inuenjun-
,
turhs voces,fa,fol, L1, 8ct-t,re, mi, vtpatetin exemplp. nequehabetnifi vnam ipe-
ciem proprie, eftquc in proportione Sefquiquarta vt 4 ad 5 . Afcendens iucunda^. ,
cft&multum amccna, contra defcendensnofcioq:fidmceftitia:apporte.t,iderndicitur

dceiusdcriuatis, vtfuolocodicetur. vbi& rationem huius reiaftignabimus.
lucunda Macfta Iucunda Maefta
=tt
EESEE*

fa
:0=
fol la la
S fol ia
-&-=?- -3E
vt re mi mi re
Dfcr
vt
harmonicum compofitum ex2 vocibus,qu,t 1 tonum

Tertia w/or eftinteruallum
cum femitonioefriciuntiduasfpeoieshabet, vtexemplum docec hecconfonantia co-
trariam prorfus afFcctionem poflidere videturcum tertiamaiore Nam vti illa afcen- ,
dc.ndotripudiat & exultat, ita hecafccndendoluget, & e contra.vtiilla defcendendo

lugct, ita hsc defcendendo tripudiatcc exultat; maxime tamen vbiincompofita eft ,
idem iudicium fit de cius deriuatis Nigre r.ote Iocum hic femitonij notant.
-
. .
Moefta Iucunda. - Mcefta. Iucunda,
:*=|: *=:=*==*
:===:#=*=*=*= *==
mi fa fol fol fa mi re mi fa fa mi re
Qnarta eft interuallum harmonicum compofitum cx quatuor vocibus , quas duos

tonoscc 1 fcmitonium conftjtuunt Variari potefi tribus vicibus, ex qua variationc^
vekiti
2r4 Arth'Magn<e Confoni, & Diffoni
veluti totidcm diucriae qusdam fpecicsnafcuiitur,qua? proprie bpecies ordinis fcnfto-
nijvoca.mus.prima fpccies ordinis Jaturajis habcf mi,Ja, femitonium inprincipioj Se-
cundain mcdioiTertia infine. vt infra apparctvbinigr.- nota? fcmitonij locum no-
tanti Fpecies vcr^.4iateflaronaJiiferfe habent, dum tonorum inuentioni feruii
mnt.
Vtramquc rationcm nrc ponimus
Ordo Specierum '.Qttari* , ftarum prima femitonium , primbhco habet

^
;raB
T T T
T T T
^j \_ nfujsc 2&jAi^ _.! __,.J__
mi f_ fol la la fol t'd mi re mi

$-_;-_::
___*.$.
fa fol fol fa mire

:
$:_
yt re
m
mi fa
:.__.
fa mi
__2_zjj:__:
re vt
Ordo Specicrum Quart* , qua tonorum dtfcrimina inuettigantut .
I .
L
II. III.
t :.r_: IE_S
SB___:_@__S-.
I
CuittAc6 Quomodo verb toni inueftlgantUr.opc Specierum Quarta: Quintashicpoiitariim^ &

fonsntia^ fuse oftendimns fol.i5 5.vfquâdfoi. 158. '
:
'""
- .
dicatui
Vtrum vero hc confonantiVfit , vtrum difTonantia , fuse alibi explicabitur. ceirte
conibhantiam fcmper ficit cum duabus voc jbus extremis , quarum inferior ab ea pec
QiHntam^fupepior ab cadem per Quartam diftati & fic perfedtae confonantia: rationera
habeti Si vero Quintam habuferrtfupra^Quartam infra,difionanti_: rationem inibit,iai*
perfe&ae verb confonanti_: r ationem habebit,!] vna vox cum BaiTo inueniatnr in Sextl
& altera in tertia, &dii_: partirfiiperjoji in Quartai ycl dus fuperiores voces in tertia Sc
Baflus cum vna illarum in quarta& eum altera infexta vt quidam volunt . Prima_
fiêcies afcende___inugeti alrera ^ ~"
Qvjnta perfe,fta ej^mteTualmm<harmonicHin coTrrpoiltum ex quinque vocibus quas
"
conftant tribus tonis& 1 femit._ak>ri>ob <h_erl_imfemitoniJ_:d___Luaref y_ri_y po-

teft, ex quavariatione totide.m eiufdem nafcunturfpecies, vt infra patet.quarum vna-
quaeque diyerfam in anima arTecfionem fufcitat i quae mirum in modum tppudiat,
tertiam maiorem infrafehahuerit, incompofira_-ia_endendoiucunditatem,defce_-
dendo inomnibus fpeciebusfuis mceftitudinem fufcitat Nigrs nota? fedem femito _
ni/notant.
Ordo Specierum, Quintte fecundum, ordinem naturalem femitonij procejfum
I. II. I I I. I V.
5__?;*"
lEl|Ei;i___p :$?:*_:_::_: :dE_ __:: :_;?
On&o Specierum Quinte , ad inttejligationem tonorum
I- II. III. I V,
_:-z:_.^:z:$r_tt_!
=5-i5:_
$:_::
:
:$:_:
_-^--x
*.- -
ES5EiiS:_i!EEi3Sl_E _:_:_:_:
Sexla
Lib. V. De SympboHMrgtA zz$
Sextaqux & he)xachordon dicitur maioreft &minori Soxta mafor interuallum_.
Jiarmanicum eft, compofitumcxiexfonis ^qui^tonos conftituunt , & vnum femi-
tomum treslpecies habot,
II. III.
r
-
fl__: : :*:0i$:
rr x- iritz _;__
:&_>___
Confonantia imperfe-fta multum afpentfltis & duritiei, quemadmodum ex eius hk

pofitisfpeciebus apparet,obtinet;ita vt multi eam prorfus ex numero confonantiarum
reiecerint, ea nihilom inus opportune pofita.multu hilaritatis &
dulcedinis obtinet. &
Sextamitior interuallumharmonicum eft, exfexfoniscompofitum , qui conftituut
tres tonos & duo femitonia habet vt prior tres fpccies vt fequitur
I; I I. III.
___, .- ^, ..*$ __fl_____.
=E*_:_*__|EEi3*SSFE
-0
Eftqueha.cminor(exta confonatiaimperfccta;fed tolerabilior prioriihabet tamea
&fextapoteftatemopportunepofita,qua animum mirum afficiat vt in iequentibus ,
dicetur.
notiffimum harmonicum interuallum eompofltum ex olo
QEiautx fiue Diapafon ,
fonis Scquinque tonis cum duobusfcmitonijs,qu_ fepties iterata iuxta diuerfam femi"-
, tonij fedcm refpe_tu initialis nata; totidem producunt fpecies, vtfequitur .
Septem Species Dhpafon .
Vldes hic duplicem Specierum ordinem per duplicem numerum expreflum ; priot
numerusexhibet Species: quarum prima
initium ducit a femitonio. altera Spe-
cies o<ffcaua.,vt tonis inuoftigandisferuiunt, exhibet
.
I. II. III. IV.

II, II. I. IV..
zzzz-+*4zzz:z
-r7K&*3~~
z^^zzzz?^^tzzzzzzf
lii^zlibii?^
|i:"::r$i_:
v
:v.
1 1.
v
V
::rp:L
i.
I.
V IU
V.
_a.:$v tt
Eft.confona- tiarum omnium perfed_iflima,etfi ptioritatem perfec_ionis atten-

das omnium prima , nam ex dupla conftituitur prima omnium proportionum
in gencre multiplici. Verum ciim _e hac vbique pafllm fuse didlum fit, hic
longiores efle noluimus.
Ff De
11$ Artis M&gna Confoni ? & Difoni
. i i.
JOe dtflbnmtijsfiM interuallis diffonis eorumque natura & qmht&te . |
INtcrualla diflbna funt qus aaribus iniucunde accidunt Suntque primb fecunda_,
, ;
fiuctonus, tritorms,femidiapente,feptima, femidiapafon, harumquc compofita.

Tonus fiup fecunda, diffonantia, eft primumque interuallum muficum compofitu
cxduabusvocibus& i tono j Fitque in fingulisduabus chordis contiguis tonatinu.
difpofitis,ecceptisEfbC.&inali;s huiufmodifignisb &

g affedis. Duplex eft
maior& minor,hic infefquinona, illeinfefquio&aua proportionc confiftir.
Tonos maior minor maior
;p
=3== 3S=fc
PorrbTonusdiuiditurin duo Semitonia maius videlicet & minus , vti alibi often-
idimus. Quale verb Hlud Semitonum Specierum Quaita? & Quinta;conftituriuum fitt
anmaiusaut minus, non exigua inter Authores lis eft & contcntioj Nos illucl irrefra-
gabiliteraflerimusefiemaius,& 5 commatis conftare ;dicitameninteruallum minus
generisdiatonici;vndequidamforfandecepti,femitonium minus dicendum cfle pu-
tauerunt.vtfufefol.io2. oftendimus. Eftautemfemitonium hoc maius fpacium &
primum interuallum.quodnatuvaliterpofituminucniturinterhafcevoces feu chor-
das/,y^,velyi,w/'jconfiftensinproportionefefquidecimaquinta,feq; habetvt i ad <,
i6jeftqueanimatotius Muficas.regula totius harmonias ,vt pote quas totam har-

monicoruminteruallorum diuerfitatem varietatemque conftituat ; vnde fi inuenitur
in primo intetuallo, primam conftituit fecundum hunc ordnem , fpeciem jfiin fecu-
do,fecundami&ficdecoeterisvt fol. 148. oftendimus. vbi & paffim femitonium_.
hocpromifcue nunc maius nunc minus, fententiam antiquorum fecuti , vocamus
VerumreroeIiusconfidarata,impofterumfemperilIudfem'tonium maiusdicendum
exiftimauimus.curo reueramaiusfit,vti exforma proportionis eius patet, & j com-
matisconftetjNonignorononnulIosfemitoniumtriplexponere maius,medium,mi-
nimum ; Verum cum deijsfupra egerimus , & in vfum pra&icum ea non cadant, fu-
peruacaneumquoqueratusfumdefisfufiusagere. Huius itaque femitoni; maioris
genuina in notis exprefliq illa eft, quae fequitur
11 - Semitonium maius
38C
$ i -fc__fc
mi fa ia mi mi fa fa mi
Semitonium minuseft fpacium & internallum quod in- , jp-ElS: ;
niturinchordab>bw/,vi&poteftatefignorumbfemit. |$-&$-; v
vel 6 quad. qupd diucrfas chordas
no habet.vt e latcre patet; U- ffi&S:
atqjhuiusftmitoni; minoris offiriu eft diminuere aliquam confonantiam maiorem Sc
.
redderceamminorem,&contraj inueniturautem intra chordas Tritefynnemenon_>

&paramefen,vtifupradi(aumeft;funtq;fignahjcdiftina:iuacantus naturalis ab ac-
cidentali vel quod idem eft duri
, a molli; multiquoque inconfideratiuis confundunt b
cum & fed melius fecerint fi vnumquodque cantus genus appropriato figno no-
tauc-
Db. V. De Symphoniurgm xiy
taucnnt . lta vt b dur. naturali, b accidentali, competat,- & verb vtique feruiat. Ex. gra-
riajnprimo exemplo primum interuallum re, mictt. tonus 5 Si verb in locum mi ponas
i
f*>\'tinll. exemplopatet, iam a toniacutaparteabftulerisfemitonium minus;aded
'
I I. III. IV. v. VI.

:$:$:$: :$:^:$z
1-^> :
*5:!:=: fte^fc
remire mi -fami folfafol fol mifol ibJfafol fol fa fol
vt.id quod remanet mi,fa fit femitonium maius de quo paulb ante locutifumus, nam
vt in diuiflone
monochordi dictii eft, diuifione toni fa&a per chordam tritenfynnefne-
non nafcitnr necelfarib femitonium maius & minus Porrb cum in Ill.exemplo in- .
teruahum fl,fa vel/:>/c//conftituat tonu,fiet vtpofito figno b dur.minusremoueatur a

parte raui, & reliquum maneat femitonium maiusvoinlV.exemplopatet ,-fignum_>
verb S cum enim in V. exemplofol.fa tonum conftauanr,
fimiles effeftus producit;
pro interuallo toni femitonium maiusaccidentale vt
fi?num lntermedium aflignjbit
eDim hoc femitonium maiusnaturale ab acciden-
in vE exemplo patet, diftinguimus
taliiillud w,fa iemper amabit, hoc fa Szfol quoque amat: atque hxc de fubduftione
Semi-tbnii minoris a tono difta fufficiant Si verb femitonium maius velimus augere
.
minore, id fiat ijfdem prsedittis fignisjvt ininfra pofltis exemplispatet. hoc pa&o
I. 1 I. I I I. IV. V. VI.
-$I5EE?:*?:?E
- :
i Dfltua , Tonus ia fala r,e mi re . mifami fol fafol
Siponendumfit fignum b.femperflgnandam notam immcdiate praecedeHscxgrauf/

inacutu afceac<eiedebet,vtin III. exeplo patet, ; f\ verb ponendumforet frdur. vel g?
contrariusprogreffusferuabitur, vt in VI exemplopatct.
Quinta diminuta intcruallum harmonicum ex fe & fua natura diflbnum compofi-
tumque ex quinque vocibus,fiue ex duofaus toms totidemque femitonijs conftituitur
Vnamfol.imfpeciemhabetquaenaturaliternafciturcxchordab mia.c\ Ffa,i>t & ac- :
.
cidentaliterexchorda Ela,mi zdBfa acutam dealijsquoqucchordis nafcitur fubfi- ,
dio fipnorum chromaticorum, & diesion, quae caufs fuut, qubd confonantias & diflb-
nantriexmaioribusin minores,&ex minoribusin maiores experfcctis qucque in_, ' ,
imperfectas fuperfluas & diminutas,& contra,vt paulb ante dictum eft.mutentur, idj;
foliusfemitonijmaiorisadiunctione, velfubtractione minoris,vtfupraa>pparet.
- Videsigitur quomodo minuisfemitonium perfectamconfonantiam diminuati aut
augmentet, vfufqueeorum,vtinfequentibusaperietur,eftinchromaticogeneiema-
ximusadduritiem aliquam siuerancorem aut indignationem , aliofque affectus dtt-
ros in anima exprimendos . Vides quoque quomodo & quo loco dictum femitonium
maiusconfonantiasdiminuat&augeat.
Septima diffonum intoruallum afperrimumque, tfc duplex, maior Sc minor $ Maior
componitur exfeptem voc bus,qua?quinque tonos cum vno femitonio conftituunt;
Minorcompon turcxfeptem vocibus, quaequatuortonos conftiuuntcumduobusfe-
mitonijs.vt hk in appos to exemplo apparet vbi per diminutas & fuperfluas intelligi-
;
,
mus, confonan tias perfe&as iufto minores aut maiorcs
Ff Semi-
2*8 Artk Mtgnt Coflfoni) $$ Dijjom
Semit.ma.fem.ma.fem.ma. $.ma. ~.ma. i-min. 3 ma ^.perfeB. 4. faperflua
~3t&~V -
"Vr SE SS
$.dim. ^.dim.^fuper. C.min, (,. ma.y.ma. 7 mi. j.mi, -j.ma. %.dim. Z.faper.
^^ *. -W 8c: 2$5
S..XSI $-u-
:s$:~ = $ ~_ $:j.JS: *-
Atquchasc breuiter dediflbnisinteruallis fufflciant, qui exacliorem horum defcrip-

tionem deiiderat, is confulat hb.III. & IV. Nunc igitur his ita traditis ad alia cala mutn
conuertamus,
G A P V T V I I.
De Tonis fiue modis corumque numero, & qualitate

TQnusfiue Modus nihil aliud cft quam certa qusdam &c ,

drterminata concentus
formand<ratio, vtiin3.hbrofuseoftenfum eft, tanti in Symphoniurgia noftra
mo>nenti,vt Ci quis Melothefiam fine certo &
determinato modo conficere attcntaue-
rit, is hsud dubie fyllogifmum fecerit
fine figura Nam quemadcnodum tres operatio-
.
nesinteMeiluscirca quas Logica v. gr. verfatur nulli difcurfuiformandoferuiunt, ni

,
fi per fylJagifmos fub ccrtis &

determmatis figurts artificiose dirigantur ita concctus ,-
merito confufus, imperfeclrus.temerarius Sf. nullius harmonici numeri legibus aftri&us

cenfcbiturififubcerto &
determinato modoaon fiat j Negot'um igitur totius mufic*
maxime neceflarium, ctfi fufiflime'3. libro tradiderimus, hic tamen id denuo ad incu-
dem reuocandum duximus, ne quicquam Gt quod Tyronein felici Melothefias pro-
grefluofFendercpoflitiDenuraeroitaqueTonorumprimo j Deinde de diuifione eo-
nmdem i Tertio de varia eorum conftitiitione i Qtiarto demtim de natura &proprie>
tate fingulorumj traftabimus
. 1.
Denumero Modorumjtue tfonoram .
TAnta eft de tonorum numero & qualitate" inter Authores difTensio.vt cui fubfcri-
bas vix difpiccrc poflTs; Nonmillivolunrabfolute 14. iuxta 7. Diapafon fpeciea
duplicatas j Alij volunt tantum 12. iuxta 7 diapafon fpeciesreijciendo duos obb qua.
/drum, quemadmodum fuse in 3. libro oftenfum fuit. Quidam oftoftatuerunt, vt om-
nesi;', qui in Ecclefijs Diuina Officia perfoluunt &
Pfalmoso Introitus Antiphonas fe- ,
x:undtim toriosfuosordinat.Alijprimucum o&auo vnu ftatuetes,7 tantum pofuerunt,

iuxta 7- oftaua (pccies; Abhac ah; vnam lpeciem propter b quadrum reijcietes 6 tan-
turir definiuerunt. 4 tantum ftatuunt: *}ufiirS-iVTiSM7f 'T-ol7h i.?Ti>i>iVtvclma.
Gra:ci l t
xime mirum fit momenti, Authores tam fuiiTe diflbnantes Nos vt in 3. ii-
in re t-inri j
brooftend''mus, cenfemusomnin6 i4tonoseanftitnipoflc,fieosfecundum totamla-

alconM* titudinemcon ideremuss Nam cx 7. ipeciebusdiapafon.tam ferundtimharmonicam
tuipellunt quam arithmeticam difpofitioncm confidcratis i^pr.^cise refultant obduostamcn
, :
muficx ineptos vt plurimum 1 a toui, vnanimi melioris nota; Muiicorum confenfu re-
cipiuntur;
Lib. V. De SjfnphoniurpA . ziq
Quivcrb 72 tonosconftituunt;hosnonMim'cispra<ft*is,fed Mctaphyficisadfcri-
bimus.
. I I.
De Diuijjone & difpojttiom harmonka
ty arithmetica Tonomm
PRima diuijintonontme^tmautbentum Scplagalem. Secundain Mixtum, Neutra- , DUiifio

!em, &Pej^griiuim,-depriraaprim6agemus: Veriim atstequam vitenusprogrer Tonorum
diamur,Notandum eftrequifita tonorum confiiterein otauis &numeris,quaefirit<__, '"s^p,"
diiponanfurexi-isharmoniGa&arithmeticapromanabit difpofitioj Nam quemad- gale?.
moduminprxcedentibus oftenfumfuit vtiex Qyartis & Qtiintis fiuntoftaus, ita cx
tonis & femitonijs Quarta? & Quints,ex quorum W|/# nafcitur difpofitioilla.de qua
loquimur, Harmonica & Aritbmetica_, .
Harmonica difpofitio eft, cum in cfbaua quinta infra quarta fupra ponitur ;cx qua
,
difpofitione nafcumur toni de numero impari fex Authenti, dicitur harmonica, quia_.
quinra quartamfupra fc pofitam femper redditconfbnam .
Arithmeticadifpofitioeft ,cum quartainfia &quiutafupraconftitu:tur iatqueex
,
Iiac conftitutionepromananttoni de numeropari,quos plagios fiuephgales, id eft

nuerfbs vocant iNamdifpofirooitaiueinuertitur Quarta,qua: in Authentofuitfu-
,
pra Quintam infrahanccadenresdic tur Arithmetica quia ficuti apud Arifhmeticos

&
numerus maior locofuperiori minor inferion ponitur , ita in hac difpofitione Quin-
tafuperiorem, Quarta inferiorem locum occupatj Atque ita cxqualibetotauaefpecie
oriuntur duo Toni Anthentus Sr plagius.
Authentut tonus eft roodus barroartice difpofitus,id eft quintam infr& &
qudrtam fu-
prahabct,eftqiiedenumero fmpari, cuiusproprium eft maiori & liberioriauthoritate
fupra clauem finalem afcendendi p61Iere,quam plagius ,-nempe in propr>oanb ta ad ;
octauam vfque & fuprafcentiaquad-minfolenti prolibim dcmendo addendoqu<__j

dominarii Vndc regula_..
Omniscantusfupra finajem fedem diapafon abfoluens, referendus ad Autheii-
tumeft. >
,
--
'-!
Hinc & Gracis</MT Author & dominus non in congrue dicitur, & concentusfub
hac inftituti ratione ab effec~tu defumpta, clamofos & heriles vocant Mufici, quas refto
afcenfu vfque ad 8 & i.o. Melpdiae conceritu abfbluunt refpeftu finalis notas nec plus ,
fevnicaremiffioneremittunt. Suntfexvtdixidenuoicroimpari videlicet i 3, 5.7.9.

u.vnde Verfus,
Imparede numero tonus eli Authentus, in altum
Cvtius neumafalit fede d propria diapafon
Pertingcns, d qua defcmdere vix datur illi
- Vcialitor: Authmtos numerus dabitimpar,parque plagales ,
Anthentos dominos dxasferuofque phgales

Authentifursumfcandunt.feruiqui deorsum->
7oK//;/<*;weftmodusarithmetice difpofitus, id eft quartam infra, &qu!ntamfu--
pra habet, cuius proprium eft defcendere infra finemjrecipit vltra fonum augmfentum
&decrementum. Vnde regula_-. : , .. .
Cantus o&auam habensdifpofitam .vtquartam infra finem ,quintam fuprafi-

fic
nem habeat,adfcribenduseftpIagalibustonis . Qu tamenpotius de cantuplano,
iquam figurato intclligenda funt, in quo elauis fufficit vel plagij vel Authcnti toni
Suntillirumlexdenumeropari. Vnde Verfus Vcterum .
Vultpare denumero tonus eJSe plagalis 111 ima

,
A regionefui defcendens ad diapente

Cui datur ad quintam raroquji afcenderefextam-,
, .
Vtrum figura hie appofita orqnia clarius, quam multa verba delarabit
Sex
ijO Artis Magn<e Confoni , & Dijfoni
Sex 7bni Authenticifecundum harmonicam difpoftionem ,
de numero impari
I. I I I V. V I I. I X.
U u- *-
5*" 'V ^"*" rifet
g_ 'W^ "
^
-nv -I- rr-ff
"
|gzte . > ri
D F
\i A C
IV.fpeciesdia- j
V. fpecies VI. fpecies VII. fpiecies '
I , fpccies
f
pafoneft inter i diapaf. eft i diapaioneft diapafon eft , diapasoeir
D&d |
interE&e j interF &f jinterG&i |
inter A&a j
inte* Q& e
|
,-r- t-
I -
' ' '

....
Vldesigitur exichemate ,quomodo exmedmloneharrr.onica nafcantur primi
fexAuthentij&quomodoin omnibusottauisquinta infia ,'quarta inpra pofi-
ta Vides etiam potiushanc difpofitionem authentorum de numero impari dicen-
fit.
dam efie quam de pari Notaj nigrx fignifioant ehordas terminantes octauam ahcuius
toni; Albx nota? tonorum harmonicam difpofitionem . Numeri I. III. V. VII. IX .XI.
Authentos de numc.ro impari . Literae D. E. F. G.A. C. clay,e.fecundum 6. D^pafon
ipeeies, muficsaptasnotant. . - .
-- ,
>
,
Sex 'Tom "Blagijfecundum arithmetican difpofitionem (g de .
numero pari . '
x. xitr=
b' C D i fb-d^ < .

:
G
I.Speciesdiapa- lIT.fpec.diap. | TlLfp.diap | FV.fpee.diap. V.ftx diap. Vl.fp.diflp.
j j
fon inter A & & G&g

a mter b b |
- -.
EXdi&ispatetquamfacilefitroni cuiuslibetdilpofitionemdeterminarej
.
j inter
.
Cetc j inter
. Detd finterE
....
&e J
inter
fi enim
ininftrumentoquolibetfines&hmitesprimitoni v. gr.determinare vclisj da-
bunttibicIauesD.A^d.quaefitum.ItaEbedabuntlll.tonurnAutiientum.FcfQuin-
ttl. GDg. feptirau; nonii Aea. Cgc.
vndecirau; Omnes.de numero impari. Ita 1 1. tonil
plagium dabunt ADa,- quartum bEfc. Sextum Cfc . Oclsauum Dgd Decimum Eae. .
DupdecjmuGeg.qug omnia pulchre cofentitl.t difpojitioni iz.taaor.fol. j 5 7.exhibtf. v
Alteradiuifia tondrum eft in Mixtum,Neutr-alem & Peregrinum Tonus mixtusek,- .

%. Diuifio
Tonorum quiadoctauamvelaltius afcenditvtauthentus,&ad qtiartam defcendit vtplagius,
in mixtum quem
naturalem
haud incongruie authento-plagalem dixerithus, cum hic circa fecundamno- &
& peregri tam Tenpris fiepius verietur, iuxta illam difcernetur . Vnde regula_,
ntim. Cantws infrafinem abfoluens quartam,fuprafin&m oHauam,mixti toni-dicitur,&c. &
Huiufmodi vero cantilensinfine dilige"nte.rfuftt confiderands, ad quem tonum
plusinchnentjdum enim ex Quintain finalemdefcendunt authentica; funt Si vero ;
ex tertia vel quarta infra finem afcendunt, plagias dicen tur; hifque pro diuersitate affe-
cT:uum,vt, si lsta occurreriat, Awhenticis :
; Plagalibus. , si triftia occurrerint,
vtemur. .
'
,
" .- -::: '

. fiv . . .
Tonus
Lib. V. De Symphonmrgin . zjt
Tonus Neutralis (cu im\>cielu5 cCt , qui nonimpletdiapafon,& vltrafextam non_
afccndit, nee vltra tertiam defeendit . Vnde verfus
hi non authenti afendit, neque lege plagalis
Deprimitur tonus, is neutralis rite -vocetur
non quod Peregrinorum sit, fed qubd in concetibus
'Tonus Peregrinus ita didtus cCx,
Tomis p
noftris rarus admodum & peregrinus sit, & non nisi pfalmo in Exitu Ifrael d^ Aigypto regrinus
*
adhibeatur. Sed nos in fequentibusoftendemuseum proprie effe IX. tonum dc quo 1 U,S
Antiquiparum cognouerunt ,vtpocequibusfufhciebanr 8. Intonationes huoufque__

vsitats. .Êoles eoplurimum vsifunt ,vndc & j_voliusnuncupatus. Sed reuertamur
ad Authentos & Plagios
Tonus itaque Authentus compositus eftex Svocibus afcendetibus per gradus,
velperfaltus,velpergradusfaltufque simul > Plagalis verb extotidem 8 vocibus dc-
fccndentibus vel per gradus vel per fakus.vel ex vtroque compositus eft, habent tamc
hoc interfecommune , vtduo singuli vicini finiantin vna & eadem litera vclclaue.
itaprimus& fecundusterminanturin D. tertius&quartusin E. quintus& fcxtusinB
fcptimus & oftauus in G. nonus & decimus in Aj in E. vndecimus & duodecimus in_
C. omnes naturales &diatonici Vt fequitur
Primus Tertius Quintus Septim. Nonus Vndecim
fe
_*=:: , . ^fc
$-
_E_BE3==:i__
Quartus Sextus Odtauus Decimus Duodec.
E F - G A c
Vides in hoc paradigmite illam chordam effe communem vtrique, quaa nota nigra
fignata fuerit; ita primus &fecundus tonus finaliter conueniunt in D.reliqui in feque-
tibus vti dictum cft, &
vt paradigma luculenter demonftrat
Pariratianeomnesillacantilena:qtt.- fignatur b mollieadem prorfiis ratione fl-
gnantur, & eundem ordinem feruanr,fecundum ordinem videlicet harum fex literarQ
G ACD E F dicunturqueaccidentiles, velquafiaccidentales&chromatici
.
In 6 quadro nullus ronus termmatur, nullam enim habet in aicenfuifpeciem diape- NuUusTo*
tcfigur^Qiiinta; perfedta;, neque vlIamindefcenfuQuartam perfecl:am,ex quibuso- nus in b
finif
ftauaperfeâcomponipolfit, nequeconiequenter vllusalius collocari poteft nifi {\. gi
a
'
gnorum U b. chromaticorum fublidio fulciatur, nequetamen figna omnibus tQ-

nis ita applicari poffunt, vt non fubinde illud interueniat
. X I I,
JD/ vam conllitutiom Tonorum eorumqui tranJbo/Hione .
fcala dura conftituunturper tetrachordon diezeugmenon, id

TOn? proprie in
per quartam, quas mi Bfa b mi habet, & terminatur in E At modcrno tem-
in .
cft
porc ponuntur ctiam in fcala molli pcr tetrachordon n/p6_t ex fcala dura tranfbofiti
aut remoti ad quartam fupra in fcalam mollem,vt fequitur.
Du$*
i3 *, Arth Magnt Confoni , & Dijfoni
Duodecim toni perfecli generh diatonici & naturalis .

.....iu
Duodecimôttiperfecli generis Cbromatki quaf naturaliS) & tranfpofti

funtperquartam.
rt*-- IteEEEHS?=Efer!i=E3^ $zz::z:

p(l
ifes
:zz.zz"::z$zz=gt:z*Zz -itzi
$: :35;z
kz
*H-
t^rztm^:
:iiz*zz--zr* ::r
17 Xhistabulisluculenterapparetplagium ab Authento tantummodo differrc rc-s
miflione in qtfartam, cum in
_j Authento fit eleuatio in quintam Ex his quoquc
;
patet regula Muficorum: De o&auisidem liudieium . Ideoque toni, qui in his nimium
defcendunt, in compofitione ad octauam (upra remoucri pofiunt.& contra qui nimi-
um afcendunt, hi ad otauam inira remoueri poflunt Atque hsc eft vera illa tonorix
.
tranfpofirja,in qua Quarta; & Quinras fpecies incorruptae manent,ex quibus otaua& to-
norum iuxta artem compofitajfunt.
Notandum Uaqueprimb Muficos modos proprie in fcala dura poni, cum vero repe-
:
ritur aliquis in fcala molli, tranfpofitus efle, cenfebitur ad quartam fupra ex fcala dura
inmollem. ..
Notafecundb Qiiod nullus modus tranfponi poteft ad Qyia- g'f;""*_V'"* '*"" Z!

:
>
tam nimirum ex fcala dura in b dur. Nam in hac quintarum_. fl

xZZ $L'. 'Z*
tranfpofitione confunduntur fpecies Quarta; & Quints quibus , BZ-_Z-3jE.-~.JJZ:
confufis totadodhirjta de difcrimine tonorum mcrito concidit. re lamila
ad quintam isyfcWfi A. manet g-jfc- *fr

Sic v.gr. in translaio.itfe>prim! toril
quidem quinta re, Sed pro Quarta re ,fol lstiffima , mi , la_, S2 E
la .
trifti(i]ma furgitptenpcontraris.naturae jn mollem vero^fcalam

ZJJZZZ&ZZIJJZ^.
exdtira perQuintam tranfpofitioob tritonume^femidiapente
interu.enientes fierinon poteft Verum haee omnia fufius in VH,libro dempnftrabunr
.
tur, adquem Ledorcm remktimus.
% Ita
Lik V. De SymphoniurgU i
j3
ItafitertiummodumtranfpofuerisadQuintafnfineexeiali, pro veris inferuaHis
&vlltatis, probib ta&monftiiiofafefeorfciunt.prodiapcnicfenJdiapicfc, ro lia-
teflarop trironus; nafceturqne tertius tonus illicitus e numero eorum comuni Mu- &
flcorum confcnfu reie&us . Falfa igitur eft qumtarum tranfpolltio iu flalam duram .
Fuerunt tamen nonnulii, qui ingeniose huic malo rcmed ari conaci furt ,per appo-
:
"tionemilgni chromatiei, liue vt vulgb vo:ant,diefes, quod (ignum dnoseffectiispre-

ftat;prim6,pofitum cum notafupraeandemchordam, eam eleuitfcmitoniomaiorc,
fubinde etiam minorejvt c>.abaoo organicaconftat. Et patet ex fequenti exemplo,
quod peritiores vocant tonos in genere chromatico accidentali duro
Duodecim Tont perfecli generh cbromatki accidentalis duri.
- '
rzsiz
LC&$Z~Z 1fip- ' :
î*-- I ff&b'
'
*n
-^p--=|rg;:==:--^-: rta*
~~
:=-_5rrr -g:--^"^*~tt
-fl
,r_fcrrrr= :=ii:rr--:-^r:r;fa:==:=-r
<
t i
i
9
" crar^tv" _~"
grr r-- c|
*
, '
N^ t:
ixrr^v
#r2S.
.VI-
.
J... n
_=_^rzrt.i:=r*$
^ oifr ^ ^,
Duodecim madiPerfefli gmeris cbromatici accidentalis moiis
t r \ 4-
:
S ;
fj
6 7 8-T, iui
EffeESrr rSE?=rE|r&-?rr ri^^rj: rr

r^t-k 5--
rfc=S=:=r r^:=-fc==^r :|rfj-===
1
De cmslituttone Chromatica 0" Enbarmonica Jonorum

NOtandum eft dmnes quartas & quintas . aliafque fpecies confonantiarum & dif-
diatoru-
fpnantiarum vti& pr*diaosTonosaliaque,quaeconueniunt generi
Gg
r^4
co, illa eadem
^rtls Magn* Confoni,
rationeprorfijsyenen Chromatico
Di/foni&
&Enharmonicofub certis fignisco-
uenire; hac folumrnododifFerentia;quod genuschromaticum qua rale nonadmutit,
njfitantumfeniitonia maiora & minora & tertiasminores;Sicuti Enharmonicum qua,
talcnon admittit, nifidiefespropriedicl:as, & tertiasmaiores Que?iadmodum fusi,
.
inprsecedentilibrodemonftratum fuit; ita yt in generechro.narkooranes toni redu-

cantur adduofemitoniacum vno horum iignorum Jg & b. in genere vero Enhar-
monicoomnes
,
deindejn _ diefesope huius

r r'
-, _,__- tonireducunturprimo
r-r--- ---
figni
>~ duo femitonia pei
in
X.dequoinprscedentibusfuê
s~ "" Chrom.<t;cum
r-' getius *"
achtmeft
&
Modi itaque duorum generum prajdicWum Chromatici & Enhanno.iici jEL, ormari
poterunt, omnes, vel in toto Chromatici vel Enharmonici, vel vnius generis conftiriu
po(Tu!nt,atque ita yocabuntur fimpliccs, vti in fubiuncro exemplo videri poteft, iuxta_
quod exemplum reliqui omnes ordine Toni Chromacici conftitui pofjjint
Primus 5 Jecundus Tonus Chromaticusfimplex .
SpilSS
^m^:
Primus tffewndus modtts Enharmonkm fimplex
Verurnc&mhxcChromaticaScEnharmonicaratioapaucis intelligatur, & vixali-

quem purum Enharmonicum genus in Mufica vfum habeat; hic ea tantiim in_,
gratiam doitiorum MuGcorum apponenda duxi pronunciatio vero notarum hifce_
;
flgnis affedtarum ita fe habet,

Notandumigiturincompofironibus generis Chromatici mulras adhuc contineri
Botaspertinentesadgenusdiatonicum ficutiprima & vltima o.nnium tetrachordo-
rum,omniurnquetonorumiuxtalegesin3jibro traditas diuiforum; In Cantilenis
quoque generis Enharmonici multae quoque notae continentur ad vr-um & alterum_,
genus pertinentes, cuiufmodifunt tam iftafqua: figno afficiunrur,quam ifta?qua? nuU
lo. Vnde notte diatonicas femper pronunciantur nomiHeproprio tanquam fi nullara-
liasnota; intermedia; hifce fignis fubieftas; Sed nota; afTefta? 'Jhromaticisaut
figni s
Enharmonicis pronUnciantur ac fi in diuerfis fpacijs vel lineis alcendenres aut
defcendentes forent, attribuendo ynicuique fuum yalorem,vti in fequenti exeV
plqpatet.
Mxemplum pronumiationis notarum Chromaticarum

($ Enharmonicarum-j
::#-$:e a:^' _^-^~

vt re mi fare la ~fol fa la fol
. V.
Lib.V. De SympbowurgU] m
. v.
De tfonorum difpofniom , & quomodo cognofci pofsint ins>
quauis cantilena~> .
PGfita conftitutione & tranfpofitioncTonomm fequitur mododifcrimemauo toni Quomodo

maximedifcernuntur,eftque variatio & n-iutatiofcmitoni; in Quintis &Quartis Toni dif-
exquibusodiausTonorumfuntcompolitae; tarm, vtfupradixi, momenti, vt fifenii- cernantur.

tonium ex mufica abftuleris, mcrito totam mulicam abftuliffe cenfearis. Hinc To-
jii plcrumque vno duntaxatfemitoni/ loco ab altero quopiam differunt. adeoque pre
cipua: Quintarum fpeciesdiligcnterobferuandasfunt; Harum enim conftitutiones &

mutationespropterfemitonijdiuerfamfedemfolam in tonis diuerfit tem efficiiint;in
exemplofitfeptimus&primus fecundus& odtauus qui &fi ijfdem oclauis com-
, ,
prehendantur,quia tamenfemitoniain Quintislocum mutmt, tonos notabiliter dif-

ferentes efliciiint, vti demonftratum fuit in Capite de fpeciebus oftau.t
Toni iraquefexmodiscognofci poflunt, ex princip o, medio, fine ex fpeciebus o- Sex
;
,
mcdis
ftau*,qnint*,quarta;;perclauesclaufularuminfingulistonis,in cantu chorali , Ex cornofctl-
Tropis denique vt plurimum cognofcuntur tnr Tcini.
In principiocognofciturperhanc vfitatam VeteribusreguJam. Omnis cantus vl-

tra finalcm notam afcendens in principio ad qii>ntam, eft Authentus qui vero infra_, ,
finem,plagalis; haec tamen rcgula arbitraria eft & non legalis, poteftenim qua?libet
,
nota.simodointracertumtoni fui terminum sitcomprehenfa,exordiumfumerein^#

quolibetfpacio ; Vnde & modohuius nulla apud Neotencos habeturratio.
In medio cognofcuutur z modis . Ambitu feu curfu cantilenae . Secundo repercuf-
sione de ambitu notandum , quod sit ccrta rcgula demonftrans
:
quantum cantusafcendrre.quantumdefcenderefupra & infra_, ~[

fin.demdebeat; vcl quod sit oftaua? circuitus in duarum eiuf-
depi&us ,
^;
vt primi to- ' jj4_. ._.
~&'~
SS
dem nominis literarum figurisdifferentibus
Tiiambitus eftinierduo Dd. vt:
Hinc cuiuslibct toniproprius & verusamb'tus intra oftauam abfoluifur qucm ta- ,
men paflim modernorum Musicorum licentia tramit >
Repercuilio nihil aliud eft, quam certum & proprium interuallum . Habent enim
singuli Toni fuas claufulas f.-u curfus.ex qurbus folo auditu.cuiijs toni sint,dignofcitUr,
Ytids Verfus: Re,la, sitprimi, re,/j,d::tnorma fecundi;
Mi, mi, Ternus habet, Quarrus mi, la, sibi quasrit
Fa,fa,Qu'mVJS habet;^, /^,S'biSext is adopt t.
Septimus 'vt,fol, habet, i't,fa, poftremus habebit
Hk obiter notandum , non femper repercufTionibus inha;re ndum eflet enim hoc ,*
quam inconcinnum;fedpej;fugas & fuaues claufulas,vtpoftea videbitur, eas fubinde__>

reprajfcnr^huntur.
Ex ine cognofcitur Tonus iuxtavulgatumilluddiuerbium . In finevidebiturcuius
Toni sit *
Sicantilenafueritcantusduri, velmollis.
Cognofcctur Tonus eius ex finalibus clauibus vt fequitur
A | D | J
i |
J
D I G I I z
Canrns durus A I E j
13 I 1 B ! F 1 I
s
finicns in fe- A j E I | 4 I
CantusmoJIis C | F | \6
quentibuscla- D-^ G '
eft-' 7 finiens in fe- G ^C^ cft ^8
uibus .in E '
A f 9
f Toni quentibuscla- A T Dl *~io I
J
F
I
13 jilleg. uibus.in A E j
[
i4) iUeg.
G CJ C|F| lij
Gg 2 CA-
H* Artis Magn<e Confeni, & JOjfoni
G A P V T VIII.
De Modis cantus tam Ecclefiaftici , (iue Gregoriani
quam Figurati
DVpIcxcantusin Ecclesia Catholica vfurpatus hucufque fuit Eccleshfticus, siiie

cantus firmus vel planus ; Deinde cantus figuratus, quorum vtrumquc nos no
rriale monodicum & polyodicum dicimus ; Ille Monodicus dicitur,quod Ornnes idem
canticum fub ijfdcminteruallisconcinant jhicpolyodicus quod plui ibus diuersifqug
,
harmonice difpositis vocibus concinatur Monodici siue Ecclpsiaftici cantus Inftitu,-

.
tores ftrere magna illa Ecclesis lumina SS. Ambrosius &

Gregorius Magnus , a quo &
in hunc vfque diem Gregorianus dicitur. Nam hi Sancti Dei Viri,non tam proprio qua
Ecclefiafil.
ciCantus
Atithoies diuinoinftincliuimpulfi, vtofficialaudcfquediuinascum decore &
Maieftate vbique
A mbrofius Jocorum in Ecclefijs ftatutis ternporibusperfoluerentur, nihil. non egerunt ; vt ad Ve-
nus,
terum imitatjos.em nouos quofdair modos bene peritequc canendireperirent, hoc eft
1
Ecclefiaftica cantica certis &

yerborum fenfui appropriatis tonis ita adaptarentj vt no
aures tantum dminarum laudum dulccdine imbutae excitarentur fed melodias e- ,
&
nergia vnaanimusinDeum raptus, ceuinjdulcedinis centro conquiefcens, Deoop-
timo maximo vnice inhasreret ; Hinc pfalmorum alternis in choro vocum intonati :mi
bus concinendorum in ha;c noftra vfquc tempora mos &
confuetudo inoleuit> Hind
Antiphonaria, Introjtus Miflarum , cceterofquehyrnnos tanto condiderunt artificio
tam appofita harmonia tam ingeniosa Tonorum difpofitione tam mrrifica modulo-
, ,
rumhirmonicorum ad .Sacras res adaptatione exhibuerunt, vt non ab hominibus, fcd

Utifi**.Tti exlpfoccelodeduifcamEcclefiafticicantus rationem accepiffe videantur.
Qu;s enim hodie ex Mufurgis fimiles condat? Horum fecuti veftigia fiint deinceps a-
Ijj.&aIij,quinuIlohon temporeEccIefiaftici cantus dignitatem &
praeerninentiam_
promouereconatifunt: nondicoamplius,-qui Antiphonaria, Hymnorumque libros
diligenter fcrutatusfuerit.artificium &ingenium in tonorum adaptatione rite perce-
petit, is fateri cogetur, nihil hilce temporibus fimile aut facT;um efle aut fieri pofie Cu-
ius ratio aliarron eft, nifi quodQrhnesfere MuficiMonophonia huius cantus defped:a_
polyphoniam, id eft plurium vocum concentusajfrecient. De vtriufque tamen pra;-
ftantia quid fentiendum, alibidicetur . Atque hic eft choralis ille cantus fiue Mona-
fticus, quem & Gregorianum omnes, quidam planum , eo quod harmonicis diuerfa-
rum vocum interuallis careat > firmum etiam nonnulli ; Ghoralem alij a Choro Mo- ,
naftieum a Mpnachis vocant . Qui fi rite &

cum maieftate pcragatur, nihil afteffci-
busconcitandis vehementiuseflepoteft: VtunturautemEcelefiafticiin choro S.po-
tiffimum modis feu tonis quibus omnia cantica fua moderantur
, Qiiorum intona-
.
tionesfiue iWjwÊuouaehicponendasduxi, vt difFerentia fingularum iuculentiusin-

notefcat
lntomtionesjim Emuoa 8 Modomm
Ecclejiajlkorum .
4
tfW J
$*$. $ i:$:^:?:$~z:
l^?:î *#$&
:
w :>..z:.- *-J5-
.
7 .
onus
Ltb. V. D* SymphoniuvgiA z^
2'onus Peregrinus .
zzz:~z~z5-\:
ArquehifuntcIaufuljequibusHymnos, Antiphonas, Introitus, Magnificat,Bene-
diftus , cccterofque hymnos , & fpiritualia cantica intonant in Ecclefijs Diuini Offici;
Miniftrij plerique tamen Irsquoque vtuntur ad cantum figuratum componendurru.
quorum rationem non improbo,funt-enimhi toni valdeconuenientes tonis antiquo-
rum, Dorio, Hypodorio, Phrygio, Hypophrygio,Lydio,HypoIydio ,Myxolydio , Hy-
pomyxolydio,quibus Neotcriciperitiores alios quatuor ad"dunt,vt finr 12 toni, quem-
admodumpauloantediftumfuitjquorumornnium Paradigmata ramctfi in fine Ii-
bri VII. poiuerimus, vbi &denatura &proprierate vniufcuiufq;trarabimus,erproin-
defuperuacaneum eiTearbirrerdei;sfufius'hicagere> In grariam ramen eorum,qui
aliquem in Mtifica profe&um fecerunr fubiungam hic iz ronorum exempla_,
,
^.voeibus compofira, in quibus veras &

genuinas 12 tonorumclaufulas.vna cum
tcrminis &
rcpcrcufiionibus vniufcuiuiq; in principio medio fine exadte &
ad men- &
tem docliorumhuiustemporisMuficorum exprefTasinruebere__>.
Cl<wful*hdrmonica \ i Tonorum,cju<e repercuflones^ffi mifturas ntodorttm in prin-

cij>io medto-ffi fnt exaSie ft) jemndum naturam exhihent ,
Tonus Priraus
Medrum.
_S:$:S_!_5!::rr :
f_JEE_E: E_
E_3_3Hffc -
:
2:'5:_::_3. E:_jE :|EEEE
^^^=macj=b=[
'] * Artis Magna Confoni , & Diffhni
Tonus Ttrcius
... i'
Principium Medium is
1_EI_$E___JEIE
-*-
: i:g ::__$_$_:*:__ --* fe
g;|5EE|EjEEgEE
~--~ --^ __$_:

TonusQuartus
g- --j~^-*----_! ..i..x.._..^..A.._r l .
|_5-_--^^!5l_3^_E^H^^
igE_!_3iS__|_-S:^^5=:-=:
- *--__-~->__ -.-___.. -..i-w. jt A-'.t'--- - ^>*4-. V" W 1

'
____*_!
______t_-___ _._.$.::- "0 _-__' ^jE
U_- TonusOninrus
-_E__?_E r__
_5r?::$::i|::5_:
=3^
_35E

.^v.J_.4-
-;::&::$::s::
SEiSp: 55: __3::0__
WlWiifci
ii|?E_S: EBr|E3E :::^_ 1
_.: ~ K
'__"~T _T~~7_ '
:__:::&_ __:$::
i
'
_ _, _.
:
Tc-
Ub. V. De Symphoniurgta . %19
TonusSextus.
Principium Mcdium Finis
W=* >---! ~frT__f- r~~_

5 _5Hi3"_!-_
II t
m n I
_*=* =_ &\~& zrrzz

_'__=*__
*-
_: _vv
zz^jljjdzgzd:
!
z:_=X_: z:5" El"z:*=|.
-:
e :$: z:_::$za .=.$-(-
ze^zlizz: te
Tonus S.ptimus
ii^P_SE^pi
î^_
25H__" _*::
-
Tt
^-i\|::|:_:$=|: =$ :: ::
| f
: :
$= _j_i3 - :' f"t" .
-
ii.z:
^-~r v-~- v
5-G- -;
t:Y::z.:$: j:: :_l 35x:x_u~z t _ .
i._i.-t r
Tonus OStauus
_A._.^..^.^ i., l +-_:
ir-iisSslil-iiii&S
i^:f^5zl_^_-__ÎJ^r-r^l^l_!
:rzz_~::i :z:^$_: i ~?-__5 _?" ?E_____i__is_: ~ _~ .~~~~
:
,
,:r*_f i^fcrr ^^^5__E :jEz$_:_:: zBJzrzz-z:
izrfS_:|: E|:BEI
. A>__L- V"^ '
To-
2.4 Artk M*gn* Gonfinl , {$ ^'Jfini
Tonus Nonus
Principium êdiurn Fin's
^z:r-"$"5:$-j: tt:$.&szz- : ZTz:z:zt:rzs*$:$ zhz:

S2.?:?r:?~ \i Jzz?z
:
: : Ez^:z ziiiH: Jz
ffiSSE :$:s:|:|:^:: zttz::z

s e~-
:
1 ^BfrPfi
: tzzrEE&iz;:::: ',
t: ;
g ~~
;]~rrri rJz, ^ c-p^z|):z
Fe=3*:a.- -âc^îZ"
lipiiiliiiili
TonusDecimus,
Efc<E zEfiizzESzb
;MiillllplLiliiIii
}
5=-E 4=fe=" =^feg"~ SESfc~f
i p i -
|
.a._
z$:|5E
ttz
:gz:$::::^r^8z^z:
S5 Tonus Vndecimus
...A.1..J...A
4H
..l*.P.^M| P 1
i
*
r
:g:::z:J::g:-*-":^z): z:Oziz:zS:
z$z?:a:zz
_Si~z:~z:i-zz:

zttz:
kzS;z$z~E
Tonus
Lib. P. De Sympbottiurgia. 241
Tonus Duodecimus.
Principium Medium Finis
EEî:::?:|:|::?::l:: _f:|:=$z :?3:$z::E5::|: EEE:

::
;:*"
dKfeHyay:
J__
$**$
r=^::::|:J-:::s
_____-< _
-H-t^"
_s::
.::_:::

:__.:X ::x : _r:::l :__::
:::'::!_:;: : ___:__
Non ignoro aliorum aliasefie de tonorum difpofitioneopiniones.Sed cum noshac

veramfecundiimnaturam inuenerimus ;aliampraeterquamdi_am minimj ponen-
damcenfuimus.
C A P V T I X.
De Contrapun&i diuifione
MElopoeia iiue Symphoniurgia diuiditur in Contrapunftum & compofitionem_,
ipfam . Contrapunctus plani can tus diuerfis Mclodij"; incedents artificio-
eft
iaordinatio, notarumue contrapofitio atquehic multiplexeft; Alius en Extempo-m Qnid_
cuornplex
raliseftfcu naturalis vfualifue ,quem multi
foitisationcm barbare voca r t; AfiiisVr- fitcortr-
tificiofus ,u floridus, quem copofitionem alfi,nos Melothefian fiue Symphon urgiam :
punctus.
meliori vocabulo intirulamus; prior vocatur Exremporaneus qu6d non pncmeditata

,
ratione, & viam monftrante arte.fed natura duttrice atque dictatrice extempore fiati
cuiufmodi fofTbrum metallicorum, Sartorum, Paftorum, fimiliumque communione_
quadam vtentium hominumfocietas ad laborum tollenda tcedia vti folent
Contrapun&us artificiofus eft apta & artificiofa confonantiarum interfe coniunftio
&colIatiojdrirurque vtfupradiftum eft,contrapunci:usa contraponendo,quod fe-
eundum arfem & regulas confonantijs alias contraponant , vt fuaucm auribulque iu-
cundam Mclodiamproducant, velquodcontrapofitis inuicem vocibus concentus e-
mergat, vel quafi diceres punftus contra pun&um eo qubd Cantus Alti Tenoris
, , ,
&Bafis nottin pentagrammoMelothetico, ceu militesinacic fibi inuicem opponan-

tur . Vel vt fupra patuit, quod Vcteresloco notarum vterentur pun&is
Contrapun&us artific ofus triplcx eft, Simplex, Floridus, & Coloratus, cui nonnul-
;
liaddunt folutumjligatumj&fyncopatum, qui tamcn omnescommode ad floridum

&coloratum reuocari poflunt.
Contrapunfrus fimplex eft, in quo nulla menfurae jnotularumqufc
artificiofus
Varietas eft, fed punftus contra punc"tum id eft nota contra notam aequali ,
Quid con-
temporis menfura ponitur , vt in vfitata palmorum melodia fit,- vel cum fin- trapundhii
gulac or r ofira? nota? funt eiufdem fpeciei, quantitatis &
valorisjvt in fequenti fimplex .
Patadigmate patet
Hh Co-
zqi /irtts Magn<e Conjoni , & Dijjbni
Contrapunfius Symplex
IpSp SSp |gg =?e =!3e IHI liaiSii
Pr-U
~.l *!
:~
-
mm
Subiedturn fiue utoxn.u^,. ,
Cpntrapun&us verb floridusfeufrattus eft, cum ad Gregorianum fep choralem ci

ftin ,veiadquodcunquefubieftum velutipidas & diuerfaru n rigu arii colo-bus ex-
rnatasnptarpm fpeciesaccomodamus, vucarnuseumf.a;T:um ,quod reliquarum_.
rocijmnota^quasadchoralem cantumapplicanrur in 'iiinortsnorarum figurasrefo-
lutae,q,uafiinminurias frangantur& comminnaritur vt fequ'turin fcquenti paradig-
mate,in quoidemfubie&umfimpliciscontrapunfti,infloridum mutatumeft.
ContrapuncJus dlmwutus ^Jiue floridus .
|l| 58:f:|f:| :::i::::i::jfeiif:|::: Ef3:feJ:i:|:: ES :
n-6- =zc-a
-$:
4- ^ IM #>_ ''<* >|âi t-.,
f
lj-
:&: ::::::x:::~:^:..~:::|:::;:::::$::::::::i :::::;::::
ataM" >' """ $'
I 4% ::$: il
Vides giturquomodoiu hoc paradigmats non ampliusnotacotra notam ,fed no-
;
f infer orrsvocis veluti,f angantur & diminuantur ,-qua d nrnut.one non yancras
tantiim jnfignis,fedpeculiarisfuauiras,&r.efcioqua2maieft s harmon of; fymphonie,
c r
. conciliatunideoqjvetcibus Ecclefiafticispoft Aretinuni masjno npr^riofimperfuir.
s-ontrapu- Moclo Cantores ex mente cantant bumtmodi cor trapunctos nne vlla p aeu a conipo-
fto exts- fitione,quasres vtitumultuaria,&multiserroribus imperfeciionibufqueobnoxiaeft,
poraneo. -^ omnem UO U gratiam perdit, nihil in auribus.praner ftrep tofuni quendam eon- :
q q
centum, nullacerra legepranerquam quem audirus ex tempore prasbet adfki&um..
Sane ad pias animprum aftectipnes excitandas confultiiis foret Ant phonas,Intr-oi-
tus, fimilefqjintonariones fimplici&planocantuintonarequam hoc polyodico mur-
/nureuonrcfre .necexarre conftituto & exremporaneoaurespiorum vehemenriiis
exafperare . InhocfolummodocpncordarepolTunr,- fifextas, aut fgaturasfeu fynco-
pationesfrequetiores virenr; tametfi fleri non poflit, Vt non fubinde dusfext* aut du?
pffcauajintanta vocum confufione occurrant.
Contrapunctus colpratus eft, qui conftituiturexdiucrforum fignorum notularum-
que contrapofitione;in quo nota contra aotam non vt rn chorali fimplici cdntra- &
punclo,
Lib. V. De Symphomurgk . 14 j
pun&o, necdiucrforum fignorum notxfupra ceitum quoddam fubic&um ineum 6.- ,
acm afiumptum, vtin flondoaccommodantur ; fed pcr difcretas concordaritias pro

multiplici lignorum aoproportionum varietateexdiuerfis figurisfeunotis artificiofa
harmonia velutiex varijscoloribus conftiruitur Antiqui huiufmodi cantilenav Mo-
.
tectas,forfanamultiplicifigurarum mutatipne JrVarietate fic appellabant. Nos om-

nesillasartificiofascantileius Symphqnias & quasphantafias vocant ,aliafque mcio-
dias, quasin templispaffim cautari audimusfub contrapun&icolorati nomine com-
prehendimus,cuiufmodihic exemplum proponimusin quo colorum varietasyna cii.
mirificaduicedine ad ftuporcm vfque eluccfcit.
Contraptinclus coloratus ,/tue Melothefia anifichfa colorata
fl Nleifhi lo $ per noctcs que fi ui que Q ui
N Ie <aulo In Ie tul que fi-
I
:!
Hg=^5g=p5
N
p
lcftulo I leftula c: no ctes
ppu$= :!!:;::$:
~53EEiEHr3E EfcSrE-
ui In le nuiu pe-r no- <ftes que
M 3=PS=*=5=
im
ui In le ftu> loperno- cles queli ui rcr noSci
V ^ JJBT-
-^ In lc r,u- loperno- clesquc fi-
" fi. ui quc fi ui.qucm diligitani mame-.
-cr
^P^^l^f^^^^^^^^^^^
qocfi ui quem dili git quem
que- fiui
fquc liui j
quemdiligit anima.
Hh a mea
=:t:ri:::l!:i: =3
$zzM
M**mk'mm;*
a, quem diligic a ni i3 mc a, a chua iuc-
diligi
a; tii li Lit
=1
rne a, quem diligit ani ma me- a,quem
zzx.4::x4::Z::z-v-2.-.^
quem dili^n anim . nea,
~ '
7?
e5h5s53PE
;" ;~T - - ;-~;*j:::i:
,..-SK-~
a ni ma me aquedili git ani rna-^rhe a,
^
.
11 . >t
.
.---.
-jff, .,'7 , .
yr
*^tfCl i:y/ "7 "*7.!T "?l7TtÎIo
*; -4 L._. __
diligit animamcaquediligit anigia rne,a qnexndj1ig.it ani- i . ,
qiediligit anima. meame a fur ga-rr; Frcircui-
"S
*"" -"j >
7 "& 4"
81
quemdi
;
li git aniau n :
u fur- gam & o:.
''..' i
-
fcH33HSEEE
ma rtiimd re*
*<
:$
jElim|i||:|: ll|ll?55
b.j sîui ta tem Ciu i ta cern lur-
ililSSîgii m.
cui boCiuitatcm fur pS.^t cifruibo C ;
ui tatt-mfur
&;x
~n!~:~i~
fn i lyyiWl mm .= pfflW fur- gam Eteircui-
fffiEU-
bo cir-
Z2
Lib. V. Di SymphoniurgU *4*
$:
:**:
gam&cir cuibo cv Ul tatem Ciui- ta 'e .1
jyi^ffii^TOjgi^^gjSJ^mFShBlj^
g m&circbii- boCiuita- tem cir cu i boCr.
'
fcfc=: EE&SEiEHiHKS +
SS=iEÊi3pslil&S
cuibo Ci u tatem Ciui ta tem circuibo Ciui ta-
a agd
1
1 circuibo Ci ui tatem circui- bq Cini-
uita- tcmcirculo cuj tatem per vkos &? plateas-
;.^w.ii $z& A_ M _ .1.j- . v-> C^.Jj^spjt^^la..*;

-
tempe: vicos & ph t
5 3_""v
_
sA : T s:T-T T-tt-tt T .*". ..j. v<> t~i_i~ n
*
.--"yVAH,! ~" ""
35'
o- - ."f-T-I-* - "1-
f- -..--
tatem per vicoscircuibo vicos&pla t? as.
circuibo per vicos & plate- a<:.
M *: -*-e -3*
as.
In h'oc triphonio clare patet Contrapunifium ftoridum fou coloratum nihil

aliudefTcquamharmonia exconfonantijs&diflbnantijs, pu!chrecommiftam,atqud
omnigenerefigurarucantabiliu afcendendo& defcendedo eodem tempp/e,motibus
contrarijs interuallifq;proportionatis pro Melothete arbitrio benepracitoconftituta. &
Solutus eft cum confonantijs mifcentur diflbnantia; fine vlla ligatura fyncopationei &
Ligatus verb fiue fvncopatuseft ,cum diflbnantiaehgnntur inter duas confbnantias,
vnde fit,vt afpe riras ipfius abfbrpta in dulcedinem vertatur, de quibus fufius deinceps,
Eft& contrapunclusftigatus/qua voxvnaprxcedens reliqua? veroijfdcm interuallis
in-
_4<S Artis Magnt Confohi , Diffoni. &
indulgcnteSj praicedentemfduduccm fequuniur jvemm nequicquam fine excmpk
rciinquamus, extctraphonio contrapundTtofugato ,
qui fcquitur mentem meam me-
ducem, huc mox ijfdcm iutcruallis fequi Te-
liuspercipies^ vbi vides, Bafin effc veluti
norem, & hunc Gantum hunc denique" Altum fcqui. Vidc quc de huiufmodi contra-
i
punfiifuse in fine huius libri tra&amus. His igitur ira prtmiiTjs, niliil reftat nifi vt cu
bono DEO Mclothcilam prafticam aufpicemur &qu~cunquehucufque di&aflint, ,
j/i praxim multiplici varietate deducaraus

'
Contrapunclus jugatus
r >
r~ )
'
\

>
"i
-S-3- ~~A
V A
V -*-
'
.
(l , ,
-_.
zsx
- $
-"- ---" J
_v.9-~.U_.

f- 4.-J _ .-J._4~^.
'~r~ |""J-
*"
~l|- *l
- '.
J n 1 11 -
dil ^s,"__lifci:i:"i "rri

zzT"i.'zz"
m
Wc=$33ELz HSi:i ~
*~-"~B a |f
:S3~--J

:
~-& 6--
Verum vt Le&or omnia Contrapunftorum genera exafttius percipiunt antequam_
vlteriusprogrediamushic breuiter fingulorum cxempla fubnc&emus
Contrapunclifolutiiligati% & Jyrtcopati rationem vide infequenti
fdradigmat&j ,
6 7 6 76 67 67 67 6 6 6 6 6
Conttap.fimplex Copofitus Solutus Ligatus Syncopatus
*-*. __E_EE__2:: -$r.

-_*__- m~>**4 -----
0?m . -13^ g, -
V T X.
C A P
De Symphoniurgiae Regulis & Praeceptisin genere,
HAtenus eafere traftauimus, qua? fpeculatiuam quafi rationem S~mphoniurgiae
ea qua pote-
conccrnebant j Pcinceps vero eiufdem vcram acfacilem praxin ,
rit fieri breuifate* docereconabimur quoddumfacimus,nemofibi perfuadeat con-

,
trapunftum fimplictm, quo nota notae contiaponitur nullius momentis , efle i quin_,
potius
Lib. V. De Symphoniurgia .
247
potius fciat hunc tanti momenti efle,tatafq;piti difficu]iat<.s,quae velperitiflimosMa-
giftrosfudare faciant ,
prajfertim, fi cum iudicio,&omn.'bus numerisabfolutus pcrfi-
ciatur cuiusregulashic iam aflignareintcndimus. Cum igitur omnis ars & facul-
tascertis qu>bufdam regulisfulciatur.vtfcil. Artifices bona methodo, & ccrtitudine_>
procedant, qua errores & fphalmata deuitent, & tandem caionjce direiri fincm artis
confequantur:ita & Symphoniurgia, vti omnium ordinatiflima.lkmaxime quoque
rcgulas fibi veluti iurc quodam vendicate videtur vtMufurgi finem artis quieft aut ,
Laus DEI, vtlpropria aliorurr que dele&atio, nancif antur.

Rculs itaque lint fimplices, quarum dire&ione in hac Mufurgia procedimus Ge- ;
nerales & particulares, Generalesfunt.quageneralem nobis methodum in Mufica_

feruandam docent; Particularcs vero quid in vnaquaqueContrapun;ti ftx-cie nobis
,
obferuandum fit, oftendunt. de vtrifque breuiter tracrabiaius.

Prtceptum primum, AdfacilitatemMelothefias Tyro fibi comparet palimpfeftum,
in quo quatuor melothetica pentagramma ducantur fingulifque pentagrammisfua., ,
vox accommadetur, ea ratione qua fupra propofuimus. & hic denique proponimus.
Cancus U :
a==3s==-
-EizBS3@g p3
*
Signauimtsin h spenra?ramm:sfingulas voces varijs clauibus, non quod esfi.n-
;
gutaponi dcbeant. fed vtfibi fignaturam ,qna?propofito fini magisfuerit congrua.,,

durarru.
cligat. Hinc primam Ugnaturam pofuimus mollem naturalem, ficundim
uatuiialem.Terriam mollcm tranfpofititiam.Quartam deniqueduram tranfpofititrS,
PrtceMumfeamdum, DocT-rinam dctonis, quam paulo ante prasmitlmus , Melothe-
tam fcire nectflarium eft, ne m ambitu , rcpercuflione , clauibus claufularum
fuga- &
rum rcliquifque tonorum requifitiserret.
Praceptum tervum , M elothcta primo deinde cceteras ordme vor
Bafin & Cantum ,
ces apte ,on ungat . :

6V Bafis ou'dem fecundum naturam fuam vtpote
fundamenti lo-
nt"eruallisraudeat maioribus, vt 4. 5. .vnifonum
tertiafquequantum
co, fitgrau :
s, ;
pulchrepropor-
tilis erit fabrica totius fi illa
fieri potefi fug"at; qualisêmm Bafiserit , ,
illaafpera.mcon- talis erit. Si

tionata, concinna.gratiafa, rotiusmelothefitsfabrica
harmoniam prcuenitene-
d t sconftansinteii;.a!lis,talem quoquereliquarum vocum
:
;
interuallis gaudeat minr-

cefP eft Cantus quoaue contrarijs bafi motibusprocedat
.
,
mis diminutionibus vocum frequenter vtatur . cum enim

ignem referat , eiuldem co-
,
mot one* ref-rasoportet. reliquae vocesmedijs vijs& motibusprocedant-

;
Prtctptum quartum Textus fiue verborum natura &

proprietas dil.genterconfidc-
,
fletus timons, eiulatio-

randa eft, nim varis anima5 arT.ftiones, gat.di) Itiftus, doloris
zmoris ita notis adftring.ndxfunt vt vel .pfa
notarum di-
fi-s, miferationis
,
nis, ira ,
mChromaticis locif
minutionc varia expreflus proceflus latari,exultare,- Notaru vero
r * - - Synco-
x4^
Syncopatarum
Arti$ Mam Confoniy
ncfcioquemludcu.n e <pnmere videatur $ Verum
afperitas &durities ,
& Dffloni
de hifce fingulis affecTbus vide in fine libri VII. varia paradigmata .
Pneceptum ^;/w,Motusharmonia diligcnter obleruet Mclotheta Sunt autem_. .
varijnotarum per voces exprcffarum motus, quadam voccsredtoordine procedunti

Monnullas contrarijs motibiis fe petunt j AlifB obliquisgaudent idque yel per gradus ,
fiue motus climacticos vel per faltus,aut cadent as- vcl vt melius dicam,omn s proccf-
:
;
fus notarum cft quadruplex , vcl enim fit per gradus comiinclos, vel per di*iuncos;vel
per sirniles, ve lper eontrarios
Varietas Qrocejfm harmonki

~--i
motus re- \ motus r e mot.ebliq. \ motus ob- \ rnotus per I motus per
Motut clus per |
clus per p'r grad. I liquusper I contrarios \ faltus.
reclus coniuclos j d[fiunôs coniulos dijtunclLs gradus
gradus gradus /imphcit. I gradus i
j
** < *^*j" j"4 tt" 4,
|""T'f*r"* *|""T"f*""T" ""t-+4"r"'|-- -f-^4* "I I
""
l 'w^'A I m<H.J.5> -..|. - l--.j..il, 4.J... i,._ -4,..J..Sj"t 4

5 4
Vides in hoc exemplo motum redtum cffe,quandonota:duarumvocumrnueniun-
turineademchorda, vtprimum exemplumdocct. Motum vero rectum pcr gradus
coniundtos eiTe quando fixa basi.altera vox gradatim afcendit vel dtfcend;t,vt fccun-
dum cxemplum monftrat Motum obliquum per gradus coniuncTos fimpliciterclTe,
.
quando vtraque vox iuxta quartum exemplum afcendit vo\ defcenditgradatim Mo- .
tum reftum per difiun&os gradus elTe, quando fixa vna voce, altera per d\ luctos gra-
dusiuxta tertiumcxemplum afcenditveldefeendit interrupte. MotusoDliûusper
gradus difiunftos.quandovna voce obliqua & per faltusafcendente ,alrera perfaltus
fiuegradusinterruptosparkerafcendit vel defcedit,vtquinta exempludocet.Motus
verb per gradus contrarios eft, quando duae voces in oontrarias partes afcendendo vel
defcendendo per gradusconiundros vel difiunclos iuxta (extum exemplum tendunt.
Motus per faltus eft, quando vtraque vox per faltus incedit , vt feptimum exe mplurru
jprobat . Ex hifce dcniquel omnibus motibus o&auus refultat, quem mixtum vocamus
vtpote ex reliquis conflatus; Atque hifce motibus tota merito Mufica conftat, quos fi-
bi Melothetam alte animoinfigere velim,antequam ad perfe&am componcndiratio-
sicm & methodum (c conferat,
PrAcept* partkularia-j
S "I^Lurimum mamenti habetlaudabileharmonia? exordium cx perfedlis coci-

JL ftans concordanti/s, hx fiquidem melius audientis feriunt animum , quam
quamuis alijs aliud videatur
imperfecTa?,'
z Dua: eiufddm fpeciei confonantia:, vt funt duo vnifoni, du quintae & dua* ota- ,
ua vna cum decompofitis earum 1 2 & r 5, fimilibufque in defcenfu vel afcenfu,fine_->

intermiftione aliarum fe immediate non fequantur Exempla vidc infra in cautelis ad-
.
hibendismelothetaein artifieiosecomponendo.
3 Dmerfa;tamcnfpeeiciconfonantia;fefeguiimmediatepermutuntur,tamin afce-
'
fu
Lib. V. De SymphoniurgM 149
fuquam in defccnfu, vt 5.& 8.&fic dea;quipoIIcntibus, vtpoftea dfcetur.
4. Confonantijcperfeclae plures ciufdcm fpecici eonceduntur, Ci illae in eadem chor-
da pronuncientur.
5 Confonantiajplures eiufdem fpeetei conceduntur , fi ex eadem chorda migraue-
rintpcrcontrariosmotusin diuerfaspartes. Quonihilinoftonisvocibusin duoscho-
rosdiftributis tritius vulgariufque eft, vtpoftea videbimus.
6 A confonantijsperfectis adimperfeitas tranfiturmotu contrario, obliquo, recto,
coniun&o, dummodo vna parsfaciat fakum pcr s.maiorem; E contra tranfeundo
motibus contrarijs ad confonantias perfectas meliorem prsftat efFectum,quam vel fo-
Io motu recto vel obliquo
7 InMelothefiapluresconfonantia?imperfecta? feimmediate confequi poffunt vel
eiufdem, vel alterius fpeciei, vt in cautelis oftendetur Quamuis melius fit vti duobus
.
tcrtijs fe imediate fequcntibus vna maiori altera minori , quam duabus minoribuis aut
maioribus,- idem dicendum de fextis.
S Magnam habet cognationem Mufica ou Poefi; Vitio enim maximo vertiturSym-
phonetasjfi breuemfyLabamlongam efficiac. &contra!ongam breuemjinepta enim-,
eflet huiufmodi pronunciatio amarc in notis fequentibus f " Verum de his plura in :
Mufurgia poe ica

9 Incompofit oneplurium vocum vitio non datur, fi ficpe invnifono voces qu-
;
dam conueniant, dummodo difcrcte & cum iudicio fiat

10 Finismelotfasfumendusa confoaanti;'s perfectis, tota denique componendi'
ars in his tribus, vt multa paucis complectar, conliftit in cognirione Tonorum, in co-
ibnantiarum & diffpnantiarum exacta notitia in imitatione denique bonorum Au-
,
thorum . Innumera hoc ioco pra*cepta adiungi porerant, verumquia ea omnia fuis
locis referuauimus, idco hic generalia tantum praemittenda duxi
- -
CAPVT XI.
De Contrapuncti fimplicis &: cuiuicunque alterius
fimplicis compofitionis praxi
OVid aliud
Cocfapunctus, quid compofitio
hil reftat, nifi
pr^cedentibus dictumeftj quare
fit in
vt tandem manum admouentes, vocem voci per notae
ni-
af.
,
tcnus adalteram appofitionemartificiofeiungere doceamus; quod per iequontu ali-
quot Problemata p.asftabimus
Problema Melotheticum I .
. .

'OaiA baft quAcunque compofita , reliquas voces Tenorem^ AltiWL*

melothetice addere
($ C&ntum fuperftrwre fme
POfitis quatuor vocum pentagrammis, ijfque iuxtaprsceptum tertium refte figna-

tisvti vides; pofita quoqueBafitanquam fubie:to ( quodfubieftum efTepoteft,
affumptum vel ad lihtum compofitum ) fit illud v. g r iuxta prae-
vel cx cantu firmo , .
ceptum fecundu fcxti tonii quo pofito reliquas tres voces fuperftrues hac induftria_.:
folarum 3.fimplicium confonantiarum tertia;,quinta?,octauJefubfidio .
fcil. J
Primo, Subiefti feu bafis notas fingulas fuis diftinguito clauibus fiue literis vt vides,-
deinde primx bafis nota: qua: claui F fignata eft reliquarum vocum notas contrapones
hoc pacro ; Quasrito claucm F. in fingulis fcalis pentagrammis Tenoris, A.lti, Cantus,
camque
M notabisdiligenter
vt fa&uoi cfTc vidcs
li Ab
2$o Artis Magn* Conforii )& Diffoni
Ab hac cnim in omnibus al js vocibus velTertiarn, vel witifltam, vel Ofrauamcd-
putabis fcorfim in fpacijspentagrarmDis nos v.gr.a claue F Tcnoris Quintam cOm-
putauimus, eoqueinteru.illonotampaf_imus nota; bafiscorrefpondentcmInAltoa

claui F. Oi.auamnumerauimus, ibique in Ociaua fcA. in F notam pofuimus,notam
bafisrefpicentem In Cantudeniq>abFclauillippurantesTertia,notalocauimusno-
t_ bafis rcfpondentcm 5 Adfcriptis 'taqueconfonanti/s vnicuique vociproprijs Proce- ;
demus ad 2. bafis noram B. fignatam, numeiandq in finguiis vocibus a claui B.furfum

3. 5. vclOftauam vtanteperaclumeft,- adfcriptisquoque confbnantijs ad fingulas ,
notas procedes ad tertiam basis notam quam in G raper es & a G in singulis. vocibus . .
numerabimusfurfum aut Tertiam, vcIQujntam, velodrauam vtantefaftumeft, __ ,
habebis petitum, adfcriptis vnicuique not_ numcris confbnantijs proprij:>;& sic in reli-
quisordinenotiscontra notamponendisproccdcs, doncctotam cantionemfinieris.
Qu_ omnia clare &: Iuculenter in fequentiParadigmate patent,vtprorsus fuperfluurrt
videatur de ijs fusiiis verba facer?__>
Taradigma Mdothefi&per confonantias fmplices . 3 . 5. 8.
5 * 5 3 S 3
n
1 . < ""
CantusH--|j:pf:5~ 5 A "$ '

iy
\ ._ _V__
t I iii~- __i_: .
3 3 8
Altus
_J
t rc
"
b
<S _=$:
|EHEjEfEEplES -v - S_rz
- :r___|-_i_: __Ef_t
tSfza rs_
Tenor
i__E-f
_d3E|Et_i_|_ _3=ffiEI___f_
zizuxziziziziz zqz zx-lzzr :zro
* . _
! :
Igl^nglliiiiipl F B B
:.: '
tebfi _
Videsigiturquanta facilitate per folas tres fimplicif_7mas confonantias quaslibet
Mejothefias fiue Gontrapun&os fimplices dato quolibet fubiec-p conftruer j?,a$s
e
l
.
....... ;. v*_\ .. >.v$ vi\ _v_ .. \ :r.Y.%<, \ .
/ .
I-
Dyphoniafeu Symphoninrgia daarum vocum .
NEmo putetfacilius efle Dyphonium fiue duarum vocum contrapun&um, tjuam

tetraphoniumfiuequatuorvocumcomponere,habetenim__ diphoniafuasre 1-
|i
gulasdiftincias ab alijs plurium vocum harmonijs, ita autem proccdos . ConftituatUr

quodcunq. fiueexcantu firmo, fiue ex propria phantafia fubie_tum fubcerto tono co* \
pofitum, deinde compofitionem aufpicaberis iuxta fequentes regulas

Prima Regula, Fiat inDyphoniofemperquantum fieiipoteft,ahoftaapri_opia_-,,
tan-
_
Lfb> V. De Symphoniurgia zî
tanquam 3 proprio omnium confonantiarum principe, vcpote a qua incipiunt, & in_
quam refoluunturdeniqueomnes rcliqua:,& inoeiaua terminant, tanquam homagiu
praeftiturx ci, quam imperatricem cognofcunt; Si vcrooftaua commode haberi non_.
quintaprincipium aufpicabere Qui vero in Melothefta proucfiioresfuerint,
poflit, a .
ab imperfecl:a quoque& a finali nota modi incipere poterunt Rario huius regula eft, .
quodaurisnaturaliter plus. inclinctadperfecl:ionem,quam imprefectionem;cumenim

confonantiae perfeffcae, f jnt omnium fimpliciffimae, illas naturaliter amat
z. In Dyphonio quantum fieri poteft, difficilia euitentur iuterualla cu ufmodi funt, ;
femidiapente, feptima, tritonus, fimiliaque nifiid fiat cum fingulari ingenio , dex- &
tcritate, &
neceffitas verborum vrgeat, vt alibi videbitur
3. InDvphoniooonfbnantiasquantum fieripoteft.fint vicinsadinuicem.nonper
quoque euitetur
faltus incondiros ordcedant, tritonus Atque hs funt piacipu re- .
gulx, cccterrcfuntcommunespolyphonijs. Vnifonusquoque&oflauaequantumpof-

fibile eft vitentunexfequetibusparadigmatisfacile metem meam percipiet Melotheta.
VbividcsaperfeaifTimaconfbnantiaruminitiumfumptum ,quam alia fequiturpro-
xime, videlicet quinta_<
Dypbonium Primum .
833S<S866 3S<S3<5<5 8
Dyphonium Secundum
S 6 6 663 66 35 6 < 6 (5 10 IO 8
-! -H-f-l-x M 1. i
~lfe!i|3f;sr
?-~~ -+ i---!i "- i- -4--+-
&3ffi :$
t
Dyphonium Tertium
^
8 3 <> 8 3 S 3 3 S 3 6 3 S 6 8
ESclf" ^-
zs:-J5::^sr rr_. -rrz
EEr:fc3C^F
EElE?llii=
?i
li Dypbo"
z *t Arth M&gn<e Confoni, ($Diffom

....
Dyphonium Qujtrtum
5663565 36836 565668 .. i
f
fe____==___ rm__f- EE^ÊEE

=$::*:_:::_::_._ r î:5:$::i-ft:
E^f-I"?::- :I::~::?:-= E^;S2E-?=EzEE
Vides in hoc exemplo omnesregulas fumma diligentia obferuat?s . vides quomo-
dofcxtsartificioseco]locattfint,vt nhilaliudadimirandurequiri videatur, nifiexa-
menipfumdyphonij. Inprascedentibusduobusexemplis pulchre quoque huiufmodi
artificiumelucet,
. I I,-
De compofitione tripho mfme tfrium Vcum
REguIas huius non difterunt a regulis pripr s Hoc tantummodb notandum quod
;
;
ficuti in tribus terminis omnis completur proportio, ita & in trbii vocibus to-
tiusharmonicjcproportionisperfeclioconliftit. Nam vt in prcedenrbus exe;nplis
comparuit, cum tres tantum (I.nplices confonantix (int,qu_ qmnem harmonia perfi-
ciunt, videJicet Tertia,Quinta,Otraua; has autem tres vocibus accommodentur,pa-
tetexfe reliquas vocesvltra 3 additas tantum replicationes quafdam confonantiaru
cffe Ita autem in Tryphonijs componendis procedes; Subie&um quo.cunque efi__i
.
poteft, velexcantuGregoriano velpropria phantafia depromptum vel alio quouis

modoconcinnatum efTe poteft, quo hab'to,iuxtaregulis in dyphonijs pr_fcriptas pro-
ccdes , prodibitque Tryphonium omnibus numeris abfolutum vt fequitur
^Zryphonium fiue trium yocum ,
5 6 5 10 10 10 5 8 5 10 10 5 io .8 10 !S
Cantns Q:J-
-*- ::r:::^-;-$::^::i::$:_::5.:_.:rzi3^_:|jz
3 3 3 5 6 8 35386353 5 ?
Tenor ||:|t$::i::::$:.&:-- ~:____$_ar

Es;es5:|=
m E!jji:!.;pfnj;i_p
Hic vides in fuperiori voce fimplices yel replicatas conlbnantias pofitas Nam_, ,
10. nfffierusoccurrens fignificattertiam replicatam,- 15. verb replicatam otauam_.

fiuedifîapafon, vt inprscedentibusoftenfum fuit. Vides etiam vfum fextarum de
quo alibi fufius ;'" .
S. III.
Lib. V. De Symphoniurgw.
Si
. III.
De tfetrAphonijs fme qmtuor vocum compoftionibus . *
QVamuisiam inprimo loco compofitionem quatuor vocum oftenderimus, quia

tamenqusdamconfiderarionedignaoccurrunt fufius eam hic tradendam_. ,
cenfui. Pri mo,nos in tetraphonio prcecedete,tantum 3.fimplicibus confonantijs

vfifumus, videlicet 3.5.8. hkverofextisetiamvtimurvti&Tertijs tam minoribus, 4(roc>c6 .
qua maiorbus.Cceterum regularprorfus eaede cum ijs, quas in prascedentibuspraicrip- pofitio re-
fimus, eft autemquatuor vocum compofiiio omnium nobil iIima,cJuIciiTimaque non

Dondet
[ .4
obfhntcquodOctaua in tribus his reperiatur, hajc enim vel ipfa replicatio nefeio quid
maieftatis habet ad concitandos animi afFeus,vnde quemadmodum tota harmonia
xerum in ^.elementorum perfectacommiftione confiftit; it.; & Tetraphonium exqua-
tuorvocibusveluti totidem elementisconftitutum ,vtfuperus mdicatum fuit. Qu.e
ciim ita fint hic Tetraphonium ponemus; vtex illo velutitWfcVuwp perfectionem har-
monix fimplicis in contrapuncto fimplicicognofcas. Sitque hoc Paradigma loco mul-
tarum regularum_,
tfetrapbonium 1 fm 4 'voc.-perfiÛomm-fimpliciscontra
puncli exhibens
-.V * j. .. . ^ i.
IOU13 i_15 12 17 15 to 17 1215 128 10 15

_ * . -+** __s_rziZ2c:?:$r i~x.z_r.~__:_:z_:
:i:^:3-:v==^:=te=i^:$-i=t==i~=^
.
8 10 IO 5 iO 10 13 '
12 128 10 5 5 S IS
...y.-]. . .1-,._..4-.
^V-+- y_A--t .4H-~ -~|r
SP
5
:z:_?:i:'__i:_*:$:f_: -* 5|rppl=
fltMr
-
S4
Artis M*gn* Confohi , & Difoni
Tetraphonium 11.
8S $ | 6 SiO S ioio 813 ie 10 10 15
-4-v-srA-- tdi
:l:|z iilifcliiiife^ -K _l 1-',-
r

333 3333 3 $ S 3 5 $
a&fc
I
III
^^^jgl^l^^
Î3S6 583 858 3tO
:a=
ia
I
rA::~r$i_ :=:
'WMCp>tM lw-jw-iJ-4i' W = ' -WaM>|HHlnMiM
D*rHMMM*Jai <' ! -.
*
-+- v- ._.. w
VetrApbonium 111.
121517 1S12J0 8IOS 8 10 IPIQ8 108
V4
dbi:in; ( v :::.a:x
-to**o4""*L MkM * >
:.
v :$::::::^:: - S I-
81013 io$ 6 s 83 S * 8i3'0 12 5
T*M- MI^MitMCrtsma W>4~-..L -w^-i . -, -(--_ ... ;,

-
M-.4- ,* .-W1P|
3 8 5 31 3SI 3* 5 S 5
:
! Ifeiife ^Sfeffip -5 :S:$3: ::$::=!::
3Bfey .> '% "fifci* yi m i'ii|i^.ww<i?

SSE =wt .0
*p
Tetra.
Lib. V. De Symphoniurgi* x
ss
^Tetraphonium J V .
5 8 36IJ 8 3S4 38 6 6835 3
3583335 S385 683 55

E~?i02EEi?33i:E:
S 38653 3458 38
3 S 6 683
tt~=^^=:~:=:E?5S;E
,.z:a:z:z:zz:z:z...
II:___!____-_-tt:ft$E
i
.
1
%, < jt'-f
j*
r$:::__:__:=
CT"5f.r^
__.. \*.. -.S
Videsin primo Tetraphonio infigne artificium difpofitionis confonantiarum > qua

apteBafiscum Cantusprimanota confonent indecima minore,vbi menfuram quoq;
mifamvidesperquinramperquartam&per3 minorem: videsquoque in fecunda_
nou, quan_artificiose duodecima fitdiuif_peroctaua__,&'perfemiditonum fiue ter-
tiam njinorem replicatam. &
fic de cceteris fequentibusconfonantijs, quasexamini
peritorum fiftimus * '.'.
Pofuimus hoc loco aliud Tetraphonium,din_:renris_ priori proceffus , Basis enim_.

incipit ad/.^/,r.. &finit inGdiftantead/_.y_/,>--' vna 12. Secundo habet certss
quafdam cadentias,qua.permittunturquidem licet nonordiRarie , qualem referunt
11 & iz notaj, qua:decima minoridiftanr. Tertid-in initio altiusintonat Tenor__ ,
locum eiu^ occupante, quod ideo factum eft, vt oftenderetur, neceflarium non efl__^>i
vt Bafis femper reliqu is vocibus fubftet.fed pro ratione materias verborum aut affeftus,
Bafis fubinde cum Tenore poteft clypeum mutare ,& indulgore Iafciuig yocis fiiperio-
ris atque vr afcenfushic Bafispetulantiorfacihusnotafetur,notisTenoris&
Altiinfra
eand-emdefcendentes 1 signauimus .
Tertiii Tetraphonium habet &
fuum artificium peculiarejvidesquam apte terti^Wr
minor in Tenore fit posita fppra Basin, & quam congrue fexta minor fupra Tenorem
in Alto; vti Siue quod idem eft, quam be-
& fupra Tenorem decima minor in Cantu .
nccongruant duodecima.Cantus,oc.aua Alti&tertiaTenoriscum Baflb.videsquo.

que in otarum tcrfum locum occupantium
rt concordia omnes quasi cofonantiasre.
periri vt ex his numerispatet 1 .8.12.17. nam decimafeptimamaiqrdiuifaeftperduoi
intermedios _ & 3 qui ponuntur inter r & 5- & tametsi ha.c diuisio non Cit harmonu
a, efttamen m ixime natiiral s. &acquirir
nefcioquidharmonicumexipfacrefcen
tium in acutum numerorum ratione .
"
Verumhecalibidiffutiuntur. Videsquoque
in hoc vltimo Tetraphonio vfum Quartein vndecimanotaTenoris.vbividesQuarta
a confonantijs perfectis ftipatam domitamque in ordinem redigi
. IV.
tft$6 /irtis MagH* Cfajori, ^Difoni
. IV.
De Pentaphonysfiue contrarpunclo (implici 5. vocum
POft T&raphonia siue quatuor vocum compositiones fecjuuntur Pcntaphonia si- ,
ue quinque vocibus inftituenda: cantilenae . In quibus femper vna vox siuc is

Cantus, siue AJtus, siue Tenor, siue Basis fuerit,pro fubiecti ratione, iudicio Melo. &
thetxduplatur ; Cceterum in harum compositiOne eaedem prorfus regufce obfcruand^
funt, qua: in praecedentibus, vt proinde nihil aliud ad rem declarandam reftet, nisi pa-
radigma praefens in quo fummo artificio confonantias singularum vocum ad inuicern
contrapositas intuearis,
Pentaphonium l.Jiue contrapuncJus fimplex 5 vocum

10 5 s 3 3 5 8 S 8 5 5 8 3
::
?'"' '-
___x_d8r$__ifc _ rS"Sn$::5::
t=|:^::|::|::|::$::|3|::?=
iiueCan- . .
tusll
8 34 5 5 9 3 3 3 3 8 53S8
~. _ î;-=::i::j::i::-:r::J::::i-:r=:
CancL ff < i:5:"Jc"5""i:*$3""lZ -_:_::3:r __ :
*< --- ..rB.*-. .-_.*-*- < ii

r . 3_g .g_
58688 35 S 5 3 3 8 3 8
_ * _- - . -_? 4- 4
Altus
|____iM__i__î_il
334 5 5 * ? 3 J 3 ? < 5 8 5
'- r g ii wXfrtî.^..*...- J%..J,.. i 1.
I t mm r-
n _t ... ! X>.i i . qm.
;
3 _E"__S.:
11 1 1 1 1 1 1 1, 1 1 1 1 1 1
-''
. --* J -::$:_::
."fis
^R. i3|r_= _:_::&_::_::$:
.
-
:.:! rp.s
Pentaphony innumerh exhibith
ie S ? 3 3 S S 8 5 > s?5S83
i
8 3 4 5 5 8 3 3 3 3 8 5 6 3 5 8
5 8 6 88 3 58 8 5 3 3 8 3 8
S 3 4 5 5 8 - l 3 5 5 3 8 6 $ 8 5
I IJ * I ?" I'i iii i i i i
,\ i
fenta*
Lib. V. De Symphoniurgia .
57
Pentaphonium J 1.
CaiUI.T-^-e i33r::?=îc z^:^zfcr$^&=

8 13 17 iz 13 13 15 13 \S 17 12 17
Can a. p:eE$Ei=_E_EÊ__E =-^^^=5=^=

$ 10 15 10 13 i$ 17 io iz 15 10 U
tt :_ _: _s_ 5 $ 2? s: ::
.
E_E_E E?E:?E:_:_|E EE ::
3 8 12 8 10 io 12 8 S 12 8 12
-i-
15 8 S 3 8 S3 38S8
Bafis g"-: g :: E_5f___F
_ $ -_:::_::::_
E_E-::~:::_:::_:~_::::|J=::::_:
1+"
bgdafe d a g d a d
Vides igftur in hoe paradigmatc in Pentaphonio confonantiarum

artificiose corn,-
bonendarum rationem in quoitaclare omnia tibi.proposita funt,vtprxterregulasfe-
eundum quas ipfum cxcmplar conftructum fuit, nulla alia regula requiri videatur,
Pentnphonij in numeris exhtbitio
IS 13 JS 17 12 i?
3 ts 17 ia *3 13
5 io 15 IO 13 IS 17 io 12 IS io i$
IO 10 iz 8 12 S 13
,58538
3
S338S*
8
bgdafe dagdad
12 8 s
. v.
, De Uexaphonijs fme Mehthefmfex vocum
HExaphoniascompositiones vocamus, qua; fex vocibus conftant, in quibus, sicu-

tiinprscedentiPenraphoniofempervna vox ,itam Hexaphonijsfemper ex4-
cc -
du*ex6 vocibusgeminanturj Regula: vero modiifqueprocedendiinmilloa F*
pofuille lumciat.
dentibus differt quare fequcs paradigma, Iqco dcclarationis fufions
Kk HtX*~
,8 Artis Magnx Confonl > f$ Dijjfbni
Hexaphoniuh l ftM compofnio 6. vocum
5 5 8 5 3 35 38865*5
.. ..-..V .^.ig '!.-.*%..-.-.<_.. ..V- 4> 3 V !&( A-Ai -V- ' '1L 'I'"'
Can.I?
3 3 5 S 5 3658 8 5563 5 3
::^-.i::A:::^:::B-
Ca,n c -$-A-
-
1 S:^r::z::i?::?3::sS
88 3835635 85838 88
y:^!::i::x$:$:::f ::$::r r2::i::$:4:;::s$
g--f
A ltu s : j ::I:::z:i::zi: J::|il::$::$r sES::5::|::zz:
5585853 83 5356 585
Qi i
liW 1 l"f A""A'" -~n~[ - 1%-n i_|-~i iW 1 m 1 1 -- - ..*_,. -4 .B ^..-k __.i_m'
Tenor IJH^ ;__;; -A.
3153586$ I 5 1 858
_==-
S8Jf | :Jz?::E3ESE3:4:3-'$:5~: ____ QSEfei?::_: r-r*ry_z
3 C 1
BafiS liliS?
z.-I^v -_--.. J-_ ;v;x;"5*:z_-
SZX,^...,.,^ ~$:x:t:;~:": :::fz.z ._.
Hexaphonij m numtrh exhibitio

55*538358 3 8 8 6 5 8 5
535855658 8556353
"
> 8583888
3 . 3 .
5 tf S 5
558585383 53 H^f^ 5
3
1
* 5 3 5 8 6 5 1 51 858
.
3 * *
:
HeXa-
*#&# Âw*fcw^g^HV *$9
Hexapbonium I 1.
r&r$=: M-SU^
Ca niI.|j ggEggg TO
CancJ. S|I5p rE=s-a^^=s=itc
SBE: 1 -. M
"Tf
.
** -A"'"->i
r-;~:::::: :::::::
Altus
1.....--.- , P^.."" ."-..! W.- . .j.
t~
^:lE?5==i=
gKTSz-rrs::
-=-==
""
Bafls .
!->*"
i^--3-BB -* '
. y i. ? :
DeHeptApbQwjs&JOftophovys.
HEptaphonias&Ociophoniascompofitiones vaeamus 7-vel 8 vocum Melothev
fiam in quibusomnibusnullainvacibus componendiMdaptandifcjueaotiSjii

prarcedentibus difTerentiaeft quare foloexemplq comenti ad alia paulatim progre-
,
diamurV Nam de octo vocum cantilenis in duos choros diftribueudis in fequentibus-

fufiusdicetur. - .
.
Heptapb Jequentis m rtum.cxhtbitio. Oftophfequentis in num.exbibitio

'"
'.':.'
CILj . $ 8 S S S C.II.3 3 3 5; 8 ,$; .35 3 5 3
:
C. I, 3 5 3 8 3 5 S A. 5 S S 8 S 8 S 8 S 8* S
Altus 8 3 8 5 8 3 9 T. . 8 8 5.3 8 3-, 3 3 S 3 S
Ten. 8 s 8 s 8 5 3 B. 11x81818181
Ten. 5 8: 3 3 % I s ,
C.I. 8 .8 S 3 S 3
f 3 * 3 &<
Ba(T. 8i i 8 I 9 A. 3 3 3 8 3 S 8 S 8 S 8
BaflT. i 8 t 8 I 8 T. 5 S 3 3 3 5 3 3 I j^
Bafsus
- -
,
-, --.
-
Kk z UepH*-.
i$ Arik M*gns Confoni , & Dioni
\ Qflopbomum -
&epapk>nium. - i
r r._rr
5 3335M 8 5 8 5 3 S -* 3 S 3 5 J
^^^j^^^^3g^^^^^^Ê-_î^-pi__f
fi
"
.
5 irrrrjrv-" _ ..,
3 S 3 8 3 5 ? 5.5.i|j 8 5:875 8 s -
||_!g||_i=J_3_^_!__^|g__p__r
8 i'_ i 8 i 8 8 8 5 3 8 3 3 3 5 3 5
K___:
||:|r ^|i|^rr ||5S!^|r^fcg: 1 4bMM-
_
83858 38 II r 81 8 8 I 8 * i.
^$__fi_zr_:$:a:s:"$=: __f.jf5_S_===5= :
-<: 3_3
mt/mfmmm __ |
* p _|_.._ .- |j . ii .
i
> . , 1
J 8S?5853 888353 83838

; ifejSB^p^ !
_^|___!_ Eiii_S
r $5. 8 -'
'- -
.
^ .;' 5 S 1 3 3 8 , 5 3 3 8 S _.. 'v ,U, .
??:p5:_r
.1 .3
e 4 ::::.
1 2
Problema Melotheficum 1 1.
Ptf qnibufcunque duabm vocibus,ysreliquA$ arlificiose sdtteclcre.

8 >"- * i" -
" t _ . .
: :
prc_ dentibus oftendimus^qua rationedarabafifiue fubie&P Mekthefias , reli-

IN quas quotuis voces artificiose adrjeftere polfimus.per tres fimpjices cofonantias
Tertiam,Quartam ,& Oftauam ;hoc loco vero oftendemus ,qua ratione data quali-
betvoce,re!iqnaseidemfubiungere valeas.& vtrorum rtegotiumperRegufasMetho-
J _v
._%(_,_ dice
:{:i
V. Ub. SpnphoniurgtA De z 6t
dicerfifpofita*meliuseomprehendas. Notandum eft ,duas vocesfempet vel in vni-
fono, vel.Tefjtia, vel Quarta, vel Qyinta , Sexta , aut Oftaua conuenire
i Datis ipxva
iduabus voclSus.ln vnaharum confonaatiarum coocordantibu qtureliquasconne-

,
ftere poftis, vidmus
Regula I. dc Vnifbno
i . ûandocunque Cantus cum Tenore vnifonat ; Baffus ipfra tertiam , Altusfw
pra Bafim $.vut 6. babebit vtfcquitur
Bafis
.
!___ Jy.
.- \x _J. ZlZm,
.
'uVnifon. "s.yeltffupraBafin iVnifon. infra Ten. 3, .
X. Qu.vidocunqTiJ Cantus cum Tetrorr Vnifovat , irabelilBaJfus infrafenprem quintain-, ,

Aitus verojupra habebit Uriiam veidfcimfo vtfequifur. . , t
~ w C.
Vnifon.
>W'l'J^'' , -v,v'''" v''"
svelio.
,.
i
"V.\'.;:,',
Vnifon.
. ,
-.
'
J
'
r
sinfraTenor.
- -' -.
5. Vnifonante^ Ca*tj+ cum Tenore+fiB+ffus. itrfra Tenorem J/abuerjiJixtapiLs ;'
babebitA(tuffupra Bmjin, tertiamveldecimam vtfequitur.
_jC_.
.*iEp!l__-
:$_::
* Vnifon. 3 vel 10 fupraB. lVnifon. 6 infra
4. Vnifunante Cantu cum Tenre,fi Baffus-Juerjt otiauam ipfra Ttnorem,

erit Altus 5. 6. 10. iz-fupra Bafim, vtfequitur .
B. A. T. C.
-
4+r<r-
8 infra 10. 12. 6. Yaifon. Vnifon.
.
,.-,.
S". Vnifonante Cantu cum T-.nore , fi Baffus fucrit 1 o. infra Tenorem , erit Altus
fupraB.:fin S. veliz.vtfequitur.
B. A. ,T. c.
|_MWj
p Tv"** :p~_ z::::$i:t:i _$:::

;
__5i
__
41.^^: .._ _-i _--- - -
----.>_. ")
1 infra T. *svelr_ jVnif. liViiC
_.Fr?-'
x6t. AhU\M&gi& dnfini , g^ Dijjoni,
iizs3< _ll_ .' _-rfitt_iio ir_._.i!i
6. Vnifonanic CanlucumTenorc,fiBafishabebithifra i z. Altusfuvrdfyfin

-' ;! : ,:
lcu
habebiszvetiovtfequitur. '
!
A. T. C
:z_zj?::_":$.; _l:z__:"*!:z:__z:!:
_i_r-:::$z
izinf. T v
3 vd jo
._4j.:::z.r
r Vnif.
:
P
fl-iiVnif.
:
-
7. VnifontnteJUnique Cantu tuml'enbrejfi'Bafishabuerit infra Tenorem gjj^.

Altusfupra Bafin ha&e.bit XQ iz^l.ij.vetripKc^taseiiirvifeûitur
-'-' .): - ____!|.'|_.__ TZ-' .- ___ "I.?' !::/":

"- ..
_*' B. **'
. '+-*41' fherl'
; 1
s e ^zc i __H---)[*
ijij-f.T.
:
10.f_.13.
hr J____"
lVhif.
S
Fi
___
Vriif.
_.' *. - -_
. ...V I
,
l' < I II
* $ r___-t- 1-
1
-
Rcgtil-erdr-e^rtla;.
v I '- :. : - .hb-ij c '
.
.

,c
I . ûandqcuitque Cantus cum Tenore concordat in Tertia; Bafiufquc tcrtiam habMCfif

y^dTenorem,habebii ktiih-vnffonumvtl oBauamfufti:
"-.''>'" :....'-t .,'
&>M< AV.. ,iu\*6 S

i '; U-.-__
B. -_ 1". C.
____ -Rp_>^ zzznzzizz

r_-ri'
T. Vnifvel-. :"" 3 Vn...

3 infra 1
fcriV "'".
c._hi $ ui-isn -'
1
1 >no")j
, >
y ,
3. Comordante Cantu _ Tenore in i,fi Bafis fuerit infra TenoremfexttL*

,
..,'. vT '\jiltttsfttppaBafmeri't 3l>cl io^v0quitur . 3
B. A. t;- c."
-0 -___V.-'.J-... ..!
6.inft.T, 3 veTio. f- 3
I:
at lin y -
|. Cgncordante Cantu cum Tenore in i^ft Bajfs fuerit infra Tenorem 8, Altus
x ;
fupra Bafin erit _.. 6. vtfequitur. S&

B. A. C
H_S EESe
1-5
---r
.infraJiiV j 5veU. . 1
-v.._ 4. C.-
Lib. V. I>t SyiHpbqnmrgu, *6i
decimainfra Tenorem,
+Ccmcord*te Cantu cum Tcnore tn tertiafiBafJusfuerit
eampont, vtfequttur.
Aljus cum Bajivnfonare poterit vel izfupra
B. A. T. C;
=-
_*--
K>inf.T. Vnif.civnB.&C.
RegulaedcQuarta.
fe. Quandocunqut) Cantuscum Tenore concordat in Quarta , Bajis halehtt 5.
Ttnorem , &
Aitus 1 o.fupra BaJin->
B. A. T. c.
::::::::*::
S infra T. 10 1 4
Tenorem babebit I
Concordante Cantu cum tenore in Quarta, Bafis infra
s
1.
Altus 1 ofupra Bajin vtfequitur
Regulae de Quinta
1. Contordante Cantu cum Tenore in Quinta, Bajis infra Tenoremhabebisoclauam->i

Altusfupra Bajia tenebtt tertiam veldecimam-*.
g. A. T. c.
:$~
8 infra T. 3 vel 10.
a. Cotf
.. . .
Arth Magn* Conforit > & Diffbrit
Concordanfe Cantu eum Tenore in Jguinta , Bafisfextam habebit infrd Ten.

Altusfupra vnifonum, veloclauam
B. T \- c
iuu 1
'

:r$_
6infraT. I I s
Regulae de Sexta
I, Cqncordante Cantu &

Tenore in Sexta,Bafis quintam habebit infra fenorem,
Altus vnifonum veloftauam habebit cum partibus
T. c.
B* w
i__:_:_ :_#!:&:
$ infra T, VniCvel t I
-s. Concerdante Canlu cum Tenore in 6 Bafis infra Tenorem habebill

Altutfupra Bafim qmntam, vtfequitur ,
B. A. T, C.
lap

i- , . i , , - , . i
Bii
'-44w-5
I infra T, sfupraB, <s
$ C^neoriante Cantu cum Tenore in Sexta i Bafis infra Tenorem habebit decimsH^ i
Altusfupra Bafin habebit quintam vel duodecimam ,
A c
ffjfrfi>ii tm -
*__!* i
-
IES
<r- H
ao infra T, 5 vel 1 z fupra B. t
Reguk de O&aua
I , Concordante Cantu eum Tenore in oilaua \ Bafiexifiente 3-infra Tenorenu >
Altus eritfupra Bafiu 1 o. 1 g. 1 3

B, A. T. C.
i^r-_|; zrg:~:g$:
3_ir;:~-S:'
3 inf. T,
..*-
I0.X2.t3. I
1=1
X*
1
Z.Con-
. . , . 1
Lib. V. De SymfhoniurgM *$
. Concordante Cantu cum Tenore in Otlaua , btbebit Bafis 5 . infra Tenorem ,-
Altus 3 ,/upra Bafin
* *^ :$_ zspec:::
A
U$-
5 inlra T. 3 fupra S.
Cantu cum Tenore in 8 habebit Bafis infra Tenerem oclauam

3 , Concordante
.
AltusfupraBafin 1 o vel 12.

B. A. T. C
3 infra T. 10 veliafup.B. 1
cum Tenore in S.habebit Bafis 12. *$ Tenorem:i

4. Concordante Catttu
.
Altus 1 o i/f / 1 7 fupra^,
B. A. Co
ft *-t1"
::5-.
tt~t n:-0- i3
i R' 8
12 infraT
fecile &
Hajws hic quicquid ia Contrapuncto fimplici defideraripoteft artificium
,
raple_,exa<aum tamen & dummodo

infaliibile, cautilas paulo poft*ponedas rite fer-
is. Verum hoc artificium

uaueris inclusii in Epltome quadam hic tibi repraelentamus
r" -ve-~
i
l 3
& Tenore vnifonantc j^Cantu & Ten.in tertia concor Can.& Ten. in quarta I
I contJor
j Cantu
c.velfi.
5.vcl6. 133 i.S.
r.s. 1 S S 1 3.io
31 r
t
I i I
3. vel 10. I
S
Bafisin. |" Altus Bafism- Altus
Bafis po- Altus 3.10 j j
6 3. 10. fraTe- fupra_,
hetur infra fupra_, fraTe-| fupra__ [ 1
8 3. 5. 6. 10.12 norem Bafin_

Tenorem . Bafin_, norem " Bafin_, 5.6. I I I
12 3. 5.6. 10.12, i i
1.8. i2 id
|
is S.6. 10. 12. l*P|. | I I i

6
1 5
C.&T.cocordan.in 5 Cantus<&Ten. in 6. concordantc . .' Can. & Ten. m 8. concordante
5 | 1.8. { 3 I !0.12.I3
S| 3.10. | |
Altusfu- Bafis infra S Al.fupra 3

Bafis infra I Altusfu- Bafisinfra | j
j 3 | j
S Bafin. IO. 12
Tenorem I
pra Bafin. ITenorem jpraBafin.!
jpraBafin.j '
j
\
|
j
j
|5.i2. 12 IO
6 i.S. 1
I \ .
Ll Pro-
%66 4rtis Magn* Conjoni , & Difom
Problema Melotheticum 1 1.
Qonfonantias & &ij/bnantias in Contrapptntlofjmplici

artificiose interferere .
POftquamMuifurgusritefein pra?cedentibus regulis exercitauerir ,

paulo vltcrius
progredietur, videlicet ad fequentem tabulam, fub qua totius Contrapuncti fim-
plicis artificium latcre non fine voluptate deprebendet
tfabula Melothetica
Am 17 17.1% 17
/
19 15
i
15 15 iS 15 15
16 12. 13 13. 12 12 13 12 13.12
12 IO IO 10 1 1. 10 10 IO
9 8 8 8 8 8 6.5
5 5.6 6.5 3 43 5-3 3-4
H<Vnifonus Secunda Tertia Quarta Quinta Sexta Septima OSaua

I
S 5.6 7.6 3 4-3 4-3 5 4-3

|

8 8 9 8 8 9. ro 5-6

10 10 j II 10 11. 10 n. 14 '
ii. 10
1 * '
-
12 12. 13 14. 13 12 13 13
15 15 " 15 15 15
B 17 17 .* 17
1 1
D
JExplicatio & VfusVabaU
Dluifa eft hxc Tabula in tres partes, in fuperiorem, mediam, infcriorem; Superio.
nspartis numeri funr, qui continentu*- fpacio
AHCE; Media pars
eft,q U e illa
ordinalesnumeroscontinetinloculamento HE
ordine naturalifeconfequentes;
rertiainfenores numerosexhibet , intra
fpacium
demonttrat omnes confonamias & diflbnantias
HEBD
contcntos. Media pars
vnis Oitaus , quibus dus quslibet
voces concordant -
NumerifuperioresolrenJuntconfonantia5& diflbnantias.quarum ope quotlibet

aliasyoccsiupraduasafilgnatasharmonice &
artificiose fupra adiungcre poflumus.
Numerivero mfenoro monftrant confonantias
quotlibet vocesinfra altiorem duarum
& difibnantias , quaxum ope alias
vocum, i* media li Q *a afiignaârum fubiunge-
fepofiumus, yerumremexcmplodeclarcmus,
Exem-
Jjh. V* De Sympkoniurgfa . z67
Exem. I. II. III. IV.

I
Cantus -rflfc-
8 10 12 IS
Altus ttE_$=EE::
Tcnor l_q
.
s
B -6 i A
*
Br*
P*& =Jil:::ri:EE:jE=
Concordent primb Tenor & Bafis in Quinta;deinde quaerito in medio locula-

igitur
mentotranfuerfo HE columnam ( Quinta ) ha?c enimcolumna oftendit fuperiores
numeros 3. 8. 10. 12. 1 s. 17. refpondere reliquis vocibus iupraduas(hoc eftTeno-
rem & Bafin vti di&um eft in Quinta concordatas. ) fuperftruendas aptas, vt in exem-
plo primo apparer
ConcordentirerumprofecundoexemploBalis& Tenorvelalia quaruis voxv.gr.
in Quarta. Deinde quae. ito in tranfuerfo ( Quarta ) numeri enim
in fuperioricolum-
.
primb Qyarta )fuperftruen-

na pofiti, feruicnt reliquis vocibus f duabus compofitis in
dis Nota tamen, jn di&a columna loculamentofecundo &

.
quinto,fcmperduos nu-
meroscontineii, infecundo6& s- inquinto 13 & i2. qui fignific mt duobus modis
operationem inftitui pofle Si enim ex fecundo loculamento accipias numerum 6 ir_j
;
dextraparte.fciasinquinto loculamentonon i2.fed i3.eicorrefpondentem numeru

eflefumendum Etfi numerumacceperisin finiftrolatere(eft autem finiftrum latus
; <,.
inhactabula CD. dextrum ABJ inquintoloculamento 12. ei correfpondentem_

fumendum efle.ita vt femper duo numeri eiufdem lateris fibi correfpondc ntes fuman-
tur. Sienimnumerirranfuerfimfumcrentur.6. v. gr. cum i2rvel
s.ciim i3-maxi-
Quaeomnia quoq; debent de numeris in
mo errori fe exponeret ?yrrphoneta; intelligi
rcliquis loculamentis duplicatis Vt igitur ad propofitum

.
cxemplum reueitamur Ci ,
pofitis duabus vocibus in Quarta concordantibus, reliquas

fuperftruere velis pro Alto,
1 o. aut 1 s. vt in exemplo
ex quarta columna depromes 6. & pro Cantu vel 13 rel 8.
fccundo patet melius taroen in hoc

.
exerr iplo fe habebit Sexta maior quam minor; &
dederiuatisharum fimplicium confonan*
hxc meliusquam quinta.idem dicendum
mcliores funt quae ad dextram funt
tiarum ; Nam fempcr ex duplicatis numeris illae ,
quamquaeadfiniftram
Iterum concordent BafTus &Tenorin Sexta. Qu fi maiorfuent.
n
eam r iequetur
,
tertia maior, & fupra Bafin vna 4 inter Tenorem & Bafin,.
vt IV. exemplum docet
Si verb minorfextafjerit,interh.
ncc_primam notam Bafis tertia minorponenda eit,
i
5demobferuandumdereliquisreplicatis.
voces hifce fuperitrucs tri-
Iterum fi concordet Tenor cum Bafi in feptima, reliquas
pqoas vnam quartam ,qu_refoluaturcum tertu
busmodis, r primb fiintrafeptimam
r
-
.
LI 2 maion
\68 Artis Magn^ Confoni, tf Dij/bm '
maiori velminori, inifra ponendoalip.spartes. Secuncibfupra Bafin ordinando vnam I
tertiam , & quintara infra alteram Tertio fupraBafin poncndoquartam & tertiam_, 1
.
infraTenorem, quae omniade replicatis quoque dicenda funt,& excmplum fatisde-: j

clarat.
IterumconcordantibusTenore&Bafi in 8.primbintra ottauamponitur fexta fli-
praBafin,habebitqueTenortertiam infrafcvelponatur vnaquinta fupraBafin in- ,
traquam ponaturtertia, velquartarefblufacum vna tertiaop? Balis, reliquae voces

adaptentur iuxta numeros fe confequenr.es . Verum vfus & exercitium te melius do-
cebupt, quamegovelmultis verbisdeclarare valeam.
Quis verbinferiorum numerorum vfusfit, reftatdeclarandum. QuiemadmoduiTi
igiturdatisinferioribusduabus vocibusreliquas fuperftruximus ope numerorum fu
periorumi ira datrs quibuslibet duabus vocibus fuperioribus qua ratione reJiquas infe.
rioresijs fubi ungere ope nOrneroi um inferiorum valeas, modb declarabimus .
Sintdata;Cantus& Altusin s- concordantes jquxrascolumnam [Qyinta] &fub

*aproTenoreaccipe3-proBafi 3.habebifquequajfitum Sidifta: voces in 3. cbcor- .
darint, accipeincoluri3ne[Tertia]inf:riorii parte s vel 6.pro Tenore,& 8. proBafi.

vel j2 aut 13. proTenore,& s-proBafi Nonfecus in cceteris partibus componen-
1 .
dis procedes . Exemplis opus non eft, cum ex praecedentibus patere poffint
Nota tamen primb non efie necefiarium omnes illos numeros vfurpire, fed (blum-
modbilIos,quiharmoniammagislunt commendaturij In oto tamen vel pluribus vo-
cibus. omnibus vti licitum eft
Secundb, in ornni comppfitione femper pra; omnibus alijs tertia, qu inta & otaua_.
ponendfunt, haeenim reddunt Melothefiammaxime vagam amoenam.iucunda, ,
gratamqueaiiribuspraefertimtertia maior,locusquoque harum attedendus eft,- Nam

tumconcinnipremreddisharmoniam,cumquiritam intrafecundam ottauam pofue-
ris.Tertiam verbintratertiampftauam,qua5eftdecimafeptima, fed hae rcgulae alibi
fuilus cxplicabuntur
DemonHratio arhhmetkaeorum > qu<e hucufque diclafant .
NVmerus,qui eft regula & norma omniu, quid in Mufico concetu obferuandu fit.
&quomodoinfallibiliratiocinio eiusopeprocedere valeas , exacte docet i ita,
vtnifiquishocmuficaearcanum nouerit.nihil eumde mufioarecfe & cumratione_^
pronunciare pofle plane mihi perfuadeam > vt igitur muficus radicale fundamentum_.
exadte cognofcat.hoc Iocobreuiter oftendendum duxi quomodo confonantes numeri,
diuidi,addifubtrahique ddbeant, vtdiclus inde concentusnafcatur totum fecretum ;
&arcanuminfequentibus numerisconfiftitordine naturalidifpofitis.vt hicpatet:

1. 2. 3. 4. S- 6. 7. 8.
Sciendum igitur eft omnesconfonantias, praeterperfecraSjfupponerealias; Narru
perfeftaecum fint fimplicifiirnae, alias non fupponunt, cuiufmodi funt poft vnifpnum
ociaua , & eius replicatae fpecies
. Imperfetx verb confonantiae femper fupponut per-
feclas, ficutinumerusfupponit vnitatem,& tectum fupponitfundamentum, vnde co-

fonantiaeimperfecrae manifeftam,nifi a perfectis uilciantur,fuftinent /iolentiarmpmnes
enim res amant pcrfe&ionem, & c patentia in av%tm educi dciiderant ; quomodo ita-
que imperfecliae confonantiasperfectas fupponant, dicendum reftat Sit itaque primo .
locooctaua &
velis fcirequasconfonantias fupponat, pofita eius foima 1.2. cum nul-
-
lum ante fe numerum admittat,nu!lam quoque aliam confonantiam admittit. Si ve-

rb ad 2 adiunxeris 3 iam nafcetur 2 ad 3 diapente;quam fupra fe fupponit Si verb co- i
paratiofiat 1 ad 3 iam emerget diapafon cum diapente. ita vt adiuncvte Quin-

tx maior terminus fub fe requirat duodecimam; ficuti maior diapafon terminus.fupra
fe requiritQuintam . Sitfecundoloco Quinta, quam dicocum alia quaui"! conlbnan-
tia. neceflarjo fupponere oftauam fupra velinfra vt exfequentibus numeris ordine_^
,
natu^
Lib. V. De Symphonwrgia i$g
naturalipolitispatet, i.2.3.4.vbi vidcs formam Quinta: 2 ad 3, habueritfupra fedia-
Ci
teflaron, neceflario mfia octauam fupponerc, quam reieret 1 ad 2, cum nuJLj a!ia ante
aut poftioccuiiat, quajo&auam conftituatnhi 1. limiii modo vidcs 4quempraxe-
dit 3offcauam cum _conftituete,vt paulopoftin notispatebatjita quidem vtfemper
grauior(bnusQuintoc1:auamfupra habeat Si vero quis acurioremQiiinta;fbnum_i
.
acceperit , ncceifariois velQuutam fupra, velduodecimam infra fupporiat necefl_,

eftjidem fitincaeterisconfonanci;somnibus, flquidem illsfemp"; fupponunt requi-
runtqueconfonantiaspernumeiosvclimmediareprecedentes autfl-quenresexpreflbs.
Cum itaque Quartaeforma fit j- âd^. fi velisicirequas illa confonantias fupponat
VA >
Arcannm
/1 r ! f r -
cum antetum polt jicnbanturordina natnrali 4 numen lequeresa. 3.4. j.ideftaan- fenarij&
,
tc 3& 5 poft + .& quoniam z ad 3 formam Quint.-c referunt, Quarca cuius forma eft 3 &>nari;
numen#
ad 4 neccfifario Quintam fupponet infra j vel ftxram maiorem fupra j quam proportio
3 ads oftendit, vt firfbnora,qu*omnia admirabili quadam rationeelucefcuntin ma-
ximo arcano Senari; & Oftonari;
Sit iterum Tertia maior, & velis fcire quas confonantias ante vel poft admittatjfcri-
beformam eiusâd s. cuiexparte anteriori & pofterioriapponasniimerii immediate

prscedentem autfequentem ; vt vides 3. 4. s. 6.cum itaque 3 ad ^p-ima tertioema-
ioris proportio fit forma Quart* neceflario ditonus fiuc Tertia maior vt confbnet
, ,
fubferequiritquutam &quoaiam 4 primus ditoni terminus.ad 6 comparatuspro.

.
potionem hibet fefquialteram fiue quinrre j ditonus neceiiano requirit Quintam vc

videsin exemplo infra poiito.vbi vides fonum acutum ditoni fupponere fextam maio-
reminfra, ideft vt 5 ad3,-&fupra, femiditonu fiue 3 min. fiuegrauem ditoni tonum_,
fubfequartam.fuprafequintam fupponer_j
Sonus verb grauis fcmiditoni fupponit infra ditonum cum enim eius ratio fit vt s ,
ad 6 &4pra?cedant j. vt hic^. 5. 6.neceflariofemiditqnus $ ad 6 fupponitdônum ,
4ad s. infrajcum verovltimum femiditoni terminum 6 immediatefequacur 7 nume-

rusdillbnantifiimus cum 6.ideofemiditonusnonfupponitniiid!tonum infra velfex-
tam maiorem infra a grauifemiditoaifonocompurandodeorfum .
Sit icerumdatafexta maior, & velisfcire quam i!Ia fupponatconfonantiam jpofita

forma fcxta: maioris 3 ad s.continuenturnumeriante& poft, vt hicapparet. _. 3.S.6
dicO fextam, oitauam fupra & quintam infra fupponere cum enim minor propoi tio- j
nis fext emaioris rermiuus3 ad6 fitin proportione dupla, neceflario octauamfupra_#
fe rcquiretj & cum prsterea 2 ad s maiorem fexra? maioris proportionis terminum_
formam referat decimae maioris hanc necefiario fupponetj vcl femiditonum fupra ob
,
proporrioncm s ad 6.
Sit iterumdarafexca minorj & velisfcirequam anteaut pofr confonanriam fuppo-
nat.pofita eiusforma s ad S.continuentur ante &poftnnmcri vthic^. s. S.9>" fo.ius
fextas maioris grauis quem refert s necefifario fuppgnet infra ditonum 4 ad s cum_
, '
prsterea 4ads !i_t in proportione dupla, acutustonusfextre minoris, fiue maioreiuf-

dem proportionisterminus 8. infrafe requiret oc1:.uiam,8 verbadocum tonupariat,
iim velutidiflTonum negliêt j Non fecusin omnibusalijs cofonantijsdatisprocedes.
Vcrum quascumque hucufque di&afunt, p.crtis muficis cxprefia contemplare in fequc-
tifchemat<__>
ln 8 numeris 1 z j 4 s 6 7 8* totttm artificmm Melothetkum tatet .
Ex.I.. II. III. IV. V. VI. VII. VIII.
grzz-r
T"<":z-:r:z^:-
^_^_:-..i..^
.5___r.
:$z:
Ssi-SShsE3rr5-:
.I^.ljj. . !_,
..S
i..$
123 23f 234 345
34 - 345 34S63+S6 3 5 6
O&aua Quinta Quarta Qyarta DitonHS Ditonus Semiditonus
Patet
ZJQ Aftis Magn*e Confoni > ( Diffoni
x
X.
z~-~*~:~
9
& -*-^-i-
A.
i.
*>
z 3 5 2 3 5 6 458
Patetigiturprimb.quomododataforma cuiufuisconfonantias , ftatim quas ill.i_.
vtrinque conionantias fupponant, cognofcere f icillime poffis . Patet fecundb, quo-

&
modo hinc non folum triphonia tetraphonia aut o&ophonia, componantur , fe4 &
jllaomnium optima&perfedT: flima,ex (ingulari numerorump-aeftantiorum noti;ii_,j
a quouis Arithmetica; pcrito confici polfint . Vt vel h!nc arcana arichmetics cogno-
fcas.
De cwtelis in compojjtione adhibendis vitandifque erroribuf
Cautelaprima, Duae vel plures confbnantia5 perfe&a? eiuf fem generis & proportio-
nisneque ingradibus, nequefaltibusfefequipofifunt immediate.nein niinimis
quidem notulis Vt fiquisduos velpluresvnifonosaut duasquintas veloclauascon-
tinuaret in defcenfu vel afccnfu, errorem in Mufica yalde effentialem committeret, n
in excmplo
Oâuarum confecutiq Quintarum confecutio Quint.cV O&.confec.
jrf^^î^^^^^te^^^â
88888888 5 5 5 5 $ ? 5 8 8 8S588
-rr
zz-~*
Secunda, Tanta visconfequentium fe quintarum oftauarumque.eft vt nequediflb-
fiantijs interuenientibus, ncque paufis minoribus tolli queant; vt in fequenti exemplo
patet.
fJ\ frcceffhs illkiti .
Tertia, Vnifoni confecutio.nullarationeimpediripoteftfecunda

interueniente_;
Vt mprimo exen.p lo patet,- neque oauconfecutio tojlitur per interpofitionem fep-
tim* 3 U t nonae vt in fecundo exemplo neque quintarum
,
confecutio vlla ratione \m-
pedin valet, per fexta: aut quarta: intercalationem vt
3 exemplum monftrat . intelliai-
?nus tamenhic depaufis & figurisminimis;nondefemibreuibus.
Exem.
Lib. V. Dt Symphoniurgia %y\
Exemplum Exemplum
=
I. I I.
mm
3.||P
I 2 I 2
-9
I
ff
I 2
=
:i
1223
:]ES3^|r|r;E=p 5E
s 7 S 92 s 8 7 s
Vnifoni confecucio Odauz confecutio
-*rV-f- 1 i^hsse ~-r Ef 3S=
Exemplum III.
-*- - -M=
56 5<S 54 54 5<Ss 54 54 ?
Quintarum confecutsio hoc pafjfu illicica_.
-^. :-: g-.-

11
lmptditur auttm Oflauarum confecutio his modis.
PRimo, Si intcruenicntc paufa in perfe&is confbnantijs , notula qua: progreditur e-

iufdcm valoris fit cum paufa C demq; ftatim mutet,priufquam altera, qux prop-
tcr paufam quieuit in eandem fedem ineidat
GfoufuU htfunt liciu
1
-7-1
Ff~ff^~"~^~f -~
m
;
S 8
44.
Secundus modus eft, quando confonantia; perfecte eiufdem fpeciai , non immedia-
to defccnfu vcl afcenfu fe confequunturj vel motibus contrarijsferuntur. vt in S. pleru-
quc v -cibus fit , Sc in excmplofequitur
Vides
xyt. Arlh Magn<e Confeni, (g DiJJoni
S i 8 8 1 8 8 18 8 8 818
S_b_=3S=-== === =J||B=Ji=f=f=====

Vrtles in hoc paradigmate quomododuae voces etfi per con-
fccutionem duarum odauarum iuxta primam cautelam illicita.
fint, per contrari; tameit mptus proceflum licita? reddantur
Eadem prorfus ratione Quinra ordinari poteft, fi nempe vo- s s
cisgrauisfonusinacutum, &contra acutusingrauem trafeat >
yt in appofito exemplo patet
Haud fecus, fi altera vox ex 8. afcendat, yeldefcendatjalte- F_?_3___-E
-
._-___.-,_.--
ra per gradusprqgrediatur:vel cum vnius vqcis perfeftam lpecic
vox altera fimili fpecic excipir , ea enim fuccefllo non vitiofa_>j s s
fed pulchra & artjficiofa reputatur, vt in fequenti triphoniopa-
tet.
H:$:;3i$'te|=^:$:: :?Ks:|r:-I::$l:$-i$|:^5:rr-^$'$2A -gf

;3:5:JJ:Jziz p=:i zt^?^^r^PwY^^^3fcT --
._!"""_-
"Sâi.
%' ^ $s$TfiATzl:s*$$:|:Ariii.
zxzz :liXiv:
~mtt
f Videsigiturinprima claufulafupremam &infimam vocum incipere codem motu
cx octaua furfum vergere, eo tamcn artiflcio, vt etfiinasquali tempore fe confequatur,
nihil tamen primae claufuke praeiudicarc videatur; Idem apparct in fecunda claufula_,
in qua vides ex octaua vtramque vocem fupcriorem & inferiorem per motus coniun- ,
los defcendere, quscomponendiratio, nontantum nenillicita eft , fed maximam_.

harmonia; gratiam conciliare folet
\ Tertius moduseft, quando minorcs notula; adhibentur,qusper gradus aut etiam_.
perfaltusincedentes iovel 6in 8 interlerunt , atqueita cpnfecutionem prohibitanu,
tollunr, quod jamen intelligi velim deplnrium vocum concentu, non de duarum vo-
cum in quo quantura fieri poteft vitari debenr,
Hh-
1 * F
.,H"3p**"
Vides
Ur?Vr De
Sympboniurgia 27$
Vides inhoc cxcmplo quomodo immediata octauarum aut quintarum co-
prarfenti
fecBtioferueturper fepcimam,fexcam,quartaoj. tertiam, decimam, & fimiles.
Cauteta quarta. Confonantis perfecta: non eiufdem generis feuproportionisfe fe-
fluiimmcdiatc poflunt Si vna gradibus, altcra faltu procedat, y t in appouto exeplo
.
.
-$--!*$-
"ZZtgi ZZ "3JC
w Z$Z
-Z5T
A- -
B
-*. $z :$:; aMfe:
\
Cautela quinta Pofito figno chromatico X t b in genere diaronico cofbnantiarper-
.
fectje.nifi &:ipfefignochromaticonotetiir^nec ingraui.nec inacuto vfurparipofTunt,

exccptis ijs locis.vbi fcmidiapente vcl tritonus ad lcgitimas confonantjas reducuntur
Scd de hifce in fequentibus fufiiis
CAPVT XII.
De vfii confbnantiarum imperfeftarum l
COBfbnantis imperfe&ae funt Terti* Sextar , earumque de,- uatae (Tue compofitas
7.20. Vt in abacofequent viderecft , Dicuntur imperfecfcrquia fonu
10. 13. 1
iniperfciitiorem edunt.&exiguamhahc-ntgratiam niu admifceanturvcl ia rinefaltern

eis admnganturperfecte imperfedae tamenpotiflfmum dicuntur,quod magnam va-
riationcm fubeant,obincrementumveldecremcntum ,quod elucefcitinfextis&tcr*
minoribus
t ijs &
maioribus
Confonnt'u imperfefta? .
10 13 17 20
:*_
~$_
-=
-- *- -- =hF =
. I-
De Regulisfeu vfu TertUrum
REgulaprima, Tertiarumpluresperarfin & thefm fe rite" confequontur.ita tamen

Cantus & Altus poft vltimam tertiam, in fcxtam aut o&auami Tenor vero
vt
& Bafis poft vltimam in quintam aut o&auam profiliant
Mm Fars~
'' ''.'!. au .- i ;. ; .
^riniiabiV
' ;
farsidtgma^vfusfertfarum, j ^ ' 1 1
^t~.~A^ i.'-^^!^..!-..-^'i-t*i*|t.*. 4-j ji)a>4AiiMiMM *frA 4<*

"tfe/l
S 4-3 s" S 5, 'BjZLd" 5 8 $ -l" 5 ? S 33$
3?
33 1
j 3 13 1.0..5
JJ. 1 4 ,U4 3638-363
3.6 6 3 8 - 3 3 85843
'
:^:i-i';| rL
Z5+n:ziîi*~|z:2 _:yzs zrW :_' zz~
^^
8 5 8
Duiv
j LL_1 %_i^ ?i
4 _,
4.--3--3--rt- J-^r
w TOTTflW.tf! T~-rTBf-T-.'
--
lU 8 3 H 3 3 3 3 3 3 3 fi: 8 hbahs^Jj
P y ! ----' *-< 1
Alterum Efieniplum vfus tertfarum .
:rsr:z$2:#:4:ri:-~
3 4 S 5 S67 S SS386 65516
' 2 3 3 34$ 3 33864 ,333 4.
a*
"1
.: ..
1
-' 5 Non
..'I
Lib. V. De Sympboniurgia *7%
X _ ._.<*.
3 3 3 3
387 S38? 5853
__"7-_5 **
, ^XJ_E J
LJ-J-XJ 4 J U |-_._ j-.-T_.î.4.*^4-.
8 6 S 3 8 6 S 3343
iiliBiiliEiiiip
'
Nonponimusaliudexemplum, cum infinitus tertiarum vfus in omni compofi-
tioneoc>currat,acpoti<I? m umin Dyphonijs & Triphonijs, vti exprccedentibus pa-
tucnt.
. I I.
* De Regulis vfas Decimarum
Dccims funt rcplicatx fiueTerti- compofits: atque vti priores confo-

REgula i.
harmonicis modu- Quojuodo & decorem
nanti- impcrfea^ Miram autem gratiam
;
illx
itionibusconciliantjprafertimcumCantus &Bafisin multis decimis procedunu decg^

*
TenorcinterimaufcaHamedia voce per contkiub gradatim afcendente vel defcendc- hBUM
tcvt infcqucnti paradigmate videre eft, inquoita baiToadapuuimusdecimam, vt Karmonias
*=*
mcdiavoxgradatiniafccndcnsycl dcfcendens perfextasac quintas miram gratiam
concilicr. ;
'.tfi .- :.i
Paradigma barmonicum , vfim Jeclmawm (gftxtarum exhibens ..;

31
T _T I t _ J-
io ioioioibio 101010 ioioi& ioioioio 28843

10:
a_=pgbE5g -$:::__:
r___SEp! _a
-^~- .._! -ssriirr'
856$ ^".^"'.-0' '*::.:':

*S 6S 3-s'65 .
::i:|H::; !
:;:~:::$_::
_- [ - >l<'_'w- --- B '
fimul ?n cratibus _fcc_d__t, veldefccndunt,
tunc
Reeula 2. Quando vero voccs
commode tranfire noriipot- QvKim
imperfefta confonantia maiorc ad pcrfcclam minorem
** afccndit in GJoUe, w_
nalla illi
fumus, vt prius exemplum docet, in quo prima vox ex Cfoifa, rita vitan-
v/ per quintams inferior vero per E /, mi pcr tertiam

faltu afccndit Gfol, re, vfi qua dla. m
in_
pofitioncm pawlo ante in Cautela 1 s.reprobauimusj idem &
crror contingerct,ti
r 2 qelcen- Mm
i-?6 Arth Magn* Confont, & Diffoni
defccnfu notarum fieret fimilis politio vt II. cxempluin docct. Eundem crrorem com-
mitteret, qui inferiore voce pcroitauam faliente, lteram ex fcxta veltcrtia intracan-
.
dem odtauam conftituta in tertiam aut fextam faltancem poncret > vt tertium & quar>
tum exemplum docet t
[
Illicita incerualla I. Ex. Licica interualla H. Exempl.
i. ii, iii. iv. v. vi. vii. viil ix.
=:- a =-$53
5 jjjjag
^:E~ *S:*Ii
3 1 61 3 X 31 31 333 1
:$*=
:$&ta$;=:= : -rfcfc-zz
Reguk 3, Tertia minor tamen commode in vaifbnum moueri poteft vtin V. VI.
VH.VIII.IX. exemplis patetj v*l etiam in o&auam, fi altera vox per gradus afcenderit,
altera per fakum progrelTa fuerit; vel etiam reliquis vocibus in Syncope conftitutis
. II I.
De Regulisfett vfu Sextarum fme Hexacbordorum i
&
R Egulaprima , Sexta duplex eft Maior Miaor . vtriufque vfum motumque hoe
locodeclarabimus jeftenim his fi rite Sc cum artificioiudicioqueponanturi
non minor in compofitionibus gratia, quam terti/s, imp fextas magnum quid poflide-
re in aflfe&ibus concitandis in ?Iibrofrfe dicetuf. 1
QHomodo Sexta itaquc fuauiter poni poteft.vocibus quantum fieri poteft in gradibus, motuqs
Sexu ma CQn trario conftitutis prsccdente femper confonantias
, imperfedfas , perfedta i vt in fer
nor pone- quente exomplo patet idque ncrj potcft tam per gradus quam per laltus , tam aften-
,
#-: dendo, quam delcendendo,dummodo voccs legitimis inteniaflis inccdant ita vnil* ,
ausfepiusmouetur in tertiam minorem rariijs inmaiorcm , &: in fextam minorcm_i

,
fepiiis, rariiis in maiorem, cius rei rationem vidc in phyiiologia mufica,fed exemplum
diftorum cape fequens.,
ki=mmm.^.
:&=$=& :g:z=$
13 6 3 6 9 6
Vides in hilce duobus exemplis quomodo nunc ex vnifono,nunc ex oftatia,per tety

tias &
fcxtas itcrum m
Q&auam rcditws nac per contrarios mot us
Reguh
Lib. V. Dt SympboniuygU . %yy
Kcgulnfecundit Sexta minorregulariter tranfic jn quintamjaltera quiefcente, r vus
,
ia octauam , &
prius qujdem quando voces fimul afcenduat , deindc in fem im inimis
fueenimfaciliustolerantur vtinprimoexemploapparct ; Mouetur quoquc ad alias
confonantias , vt in 6. maiorem vocibus fimul afcendentibus aut defcendentibus per ,
gradus,deinde in ditonum aut femiditonum fiue quod idem eft in tcrtiam maiorem_,
,
& minorom altera gradu aut faltu progrediente, vcl etiam altera quiefocnte Verum .
exemplum fequens omnia dicta declarabit
Exemplum 1. Exemplum IL
-.
BJE3ZZ:
^fefpi^g^pjg
6565 67 67 6 8 S S 6 86568 8 5 6 8 6 6546 876 8
*..>-
zm 0. fcfc$=|:
z:r:: $:$:*;y:$::
Motus fextarum in vtroqtte exemplo diligenter confiderandi funt fiiic ijli coniun- ,
&i fuerint, fiue contrari; 5 Ex i;s enim dependet artificium fextarum rite vfurpandaru.
Videbis in hifce exempls vfum quoquediatwfiaron fiue Quartu Sc Seprma*
Regula terti* , Sexta maior odtauam progreffu appetit &quintam facile attingit,
nififit inSyncopeconftituti , autaditusprsparerurad okufulam ,vtin primoexem-
plo; alias infextam rninoremmoueripoteft, vti&inditonumfemiditoniumque, vtin
fecundo cxempiopatct.
Exempl.I, ExempL II.
"$:: :$:*z"
=^0= 0~
6865658 57 68 6368 768
:fcf:z$i=:/:$$=:b
...e, ... .-. .:?_,. _
Plura exempla fextarum apte pofitarBm vidc in Triphonijs Dyphonijfque prasce-
dcntis capitis
Notandum pt^rterea , quodmiicfa in vnifbnoQuarta, Quinta, & O&aua , cccte-
rifque pcrfe&is fpeccbus nunqu^m apponi dcbent enim non potcft, quan-
: dici interu*H(i
tum aures offendatnotarum nollium durarumquc fiue quod idem eft tritoni femi- ^"
c fa
<iiapente,femidiapafon fimjliuroque falfarum confonantiarum contrapofitio aio vitan-

. dim_.
Jf
CA-
i7$ Artis Magn* Conforii , & Diffbni
C A P V T X I I I.
De diflbnantijs earumque in compofitione

multiplici vfa
DEVS Opt. Max. yniucrfumdura

hoc immcnfa
mollibus, infirma
malis, fccuncia fterilibus,
fapientia fua ca legc difpofuit,vt bona_.
fanis, dulcia amaris, falurifera
venenofis, vifia virtutibus, aducrfa profperis inuiolabili lege connexa videantur,jd.em-
que in mundo praeftant quod in Mufica dillbna mifta confonis,ficuti enim harmonia_
pcrfe&ionem fuam neutiquamobtinere poteft, nifi perdiflbnantiarum commiftione,
itamundus fine malis bonuque conferuari non poteft de quibus cum in noftra Muu% ,
camundanafusedi&um fit, ebLedtorem remittimUs.

Diflbnantia? itaque Muficonon minusquam confonantia: neceflariajfunt hifce_> ,
enim modulationes oranera gratiam acquirunt, idemque in harmonia praeftan t,quod

in pifturaartificiofusvmbrarum tra&us.
Sunt autem diflbnantia: fimpliccs trcs, fecunda, quarta, feptima > Compofitse cx his
totidem^. u
14, &Triplicata: t6.i2.zi.vt tabula fequcns demonftrat.
VypMsdiflbmntforum.
* 4 7 9 11 14 16 18 31
A
- -* ~$ 3 ,>-
$ -$ -^- *&! :>::-
Hifee nonnulli adi/ciunt tritonum,& falfam quintam fiue diminutarn,quarum orai

aium quis inMelothefia vfus fit tum apericmus', vbiprius quaedam ad meliorem-retS
iatciligentiarn|)ra;mifcrimus. ~f

:
I > -
" .
Be wm notarttm , menfara Umporis , fiue Arftfg tfheji ,
"'"''. :-.:' ,ii'j;

,1
OCtofunt notajfeu figurae cantabiles quae lineisimpofita^breues & longas tcm6-
ris moras in cantu confumendas diftinguunt , & in proportione dupla ie(e ex*
ceduntvtfequitur.
8 4
Valor
Lik. V*
Df SpiphonmrgtA . 79
dupiaalterius fequentis Hinc maximij
Vafci* hajrum tactuseft, vt vna fcmper fit .
valct2l6oas.Iongaduasbreues,breuisduasfemibrues,fernibreuisdua6niiiiimas,&c.
artificiofa vocisomiflio.cun
Hjfce epdem ordinerefpondent Paufa: Eft autcm Paufa .
adcantantium quietem refpirationemquejtum adcantus fuauitatem venuftatemqi ,
obcunderet auditorem fed vt reficere-

inuenta, ne fcilicet perpetuus vnm,s vocis tenor
,
non mediocrem fi oportune adhU

tur auditusfenfusalioquin petulantifiimus , Qi.ia.rc
bcanturcantuiiucunditacemadferunti Namvtreeth,dicihkt quod caret alternare* ,
quie durabile non eil oporruoe primi Mufurgi hac figna

priuatiua inuencrunt ad Can-.
torcm a continuatae vocisintenfipncliberandum.- i
Hdc enim reparat viresjcjfaquttncmbra leuaf Aflignauunus autem tot .

paafas qtiot
hoc a fupenonbus dcorium
notas in prseedenti fclwrmate, quas omnes tranfuerfim, eft
duflisltneisperiacentesinplanolineasfignantur.vtvides. 8
^
i Paufi. Paufa4attingenslineasmaximsnotarefpondct,vtpote qu8. ;gl|:
tempprismenfurasadimpleqt, iafilcntio . , ,
ni:
*
.
longs occupatque trium

e Paufa Ionga vocatur eb qubd refpondeat notae ,
menfuras in filentio , pnons dupla

lincarum fpaciutn , abfoluitque 4 temporis
Vt ;
duas.hneaspentagrammi
3 Paufaa nota breui , breuis vocatur linea eft ,
nomialiter terminans,.duas in fileritiotemporis menfura&abfoluit
Paufaafemibreui.femibreuiisfiue femipaufadifta, virgula eft a lineij

4
deorfum ad mediun duntaxatfpacmm interlineajre norirufter duaa.vpitem-
porismenfun*, vt numerusfuprafcnptusdemonftrat.aequiualensjvt.
5
Paufaarainima.femiminimadicU,virgulaeftalincafurfumadmedium
quoque mtei l.neaie lpaeium normaliter dufta prior oppofita eft mediam
te-
,
poris mcnfuram explens, ,'t. rr '
-
6 PaufaafemiminTma.fem!mmimadiaa,quod&fufpinumdicitur,vnci
fimilitudinem refteexprimit quartam temporis partem denotat
,
in filentio
commorand.im . . .
Paufa,fufa difta velfemifufpiriUm inuersi

vnci fimilitudinem expnmit,
7
-j- temporispartem notat.vt:
8 Paufaafemifufa,femifufadi6tavelvtalij'splaCetchrpma
duplicatum *HZ
Quorum omnium va- i-
vncum inuerfum retert~ temporis partem notat

.
lorinprascedentifchemateexhibetur. ^
_
Notandum autem tam valorem notarum.quam paufarum regulan me-
Itali Ia Battuta fiue pulfum vocant
Omnis au-
fura qua Gr.Tci Metron, Latini Tada
, ;
conftatmotibus.quos Gisci Af" & vo-

tem taftu* fiuc menfura temporis duobus
A mt & menfura temporis in pofitione fenaibreuis nota> adhi- Semibreuis

< eft
o
menfura tempons fecun-
bcnda, fiue nihil aliud eft , quam Taftus fiue
dum cleuationem aut depreflibnem manus confiderata , fi enim fe-
in
depreflioi<r/<, fl X\. Quid Gt
mibreui proferenda manus deprimatur vocabiturha-c SitK frftf fft Af/rt , &
cleuetur,diceturhsceleuatiomanusA^K efr verofiuedcpreflioma- min. min.**"
alteram notam mini-
nus mcnfurans vnam notam minimam, cleuatio
qux duaj notx xquiualent vni femibreui vt in margine patet . A tque
haec Ar-
mam, ,
lls & Thefis indiflbnancijs apte ponendis tanti momenti cft, vt tota diuonantiarurrL.
huic euim fi rite diffonantiasadaptaucns
confonum cm-
ratio uide pendere videatur;
Zo Artit Confoni , Magn*
Diffbni &
melos & oppido gratumj finj diffonam, & auribus inconuenieaKm afpeMrn , in-
cies
iucurtdamquefymphoniam efficies
s
Atque ex huiufmodi duobus motihus cmanat modus ille harmonicus quem Sytt- ,
vnde naf. copen vel ffi/'c*o4/ barbarc fyncopationem vocant fymphooetaj.cuius notitia adeo ne-
catnr. ccltaria eft, vt iere impoffibile fit illam CGgnofccrc nill pnus Mufuigus cognofcat ra- ,
tionem menfurae tcmporisde qua iam paur6antelbcutifuimus . Ne igitur Tyrofta-

tim in principio rcmoram ,dumfrcquentemfvncopa*ionis mentionera audicrit fibi
obie&am fentiat, de ea breuiter aliquid hoc loco agemus.
,
f
Syncopen igitur fiuefyncopatioHem vocant quoties notulac minores per maiores ,
Syncop_. feparatae ad fe inuieem reducunturper Arfiri &Thefin j Siue eft not.e femibreuisaut
h^monie* rhinima:, inter duas femibreues vel minimas, autquafcunque alias veletiam pauA_ ,
minima ope arfis fiue eleuatione manus elifa Ea cantui valde familiaris eft magn_v ; ,
que venuftatem adfert fi-quis reffce ea vtatur maxime vero in duarum vocum collu',
fione adhibetur cum magna aurium voluptate, fed non minus in tribus pluribufque
yocibus . Huiusmultadare velprscepta vel exemplanon eft neceffe, cu fint vbuiis
obuia & neminiignota. Cauendum tamenin ea ne notarum feparatio fitinepta_,
quod fieret, fi velnimis longa foret, vel per paufas differretuf , aut per nimis magnas
a c-
ri&rulasillaexprimeretur,
QL-ot*
Cuiushsc fit regula, Nota femibreuis &minima, tantumfyncopationibusfubftit,
Syncope_? f eliqui vero vlfra has mak>res(vt breuis)fyncopationiprorfusob nimiammoram mu-

*# "*>"* tilis cft Vltra minimas vero mihores etfi fyncopationi aliquo modo fcruire poffirt, ob
* * exiguamtamenmoram,nonitaauribusgrata;feddunturvtin exemplis patetj Ver3
hifcffvifis exempla fyncopationis fubiungamus ,
Syncopatio mfmibrembm in mitAmh
T -
Syncopatio partialis
:fr_:nir^::s"-:::r:_=:~::r=:)|r~r-:
: :_z: pzJ::g::_hs_<>3fc=: ===== :
toir 6 5 to io io 87653 45 38
5 6 5 3 46768 5 6 5 S
:
S|r_?3::<>::| ^:~_:E:
1 . :.:
., i:
Itt pr#cedentibus exemplis iftae nots fyncopen fubeunt, qus litera S notantur, funt
autem duplices lyncopatione* partiales& torales, Partialis fyncopatio eft,quando

jhinc inde in aliqua cantilcna nocae ligantur fiue fyncopantur vt in prseeedentibusexe-
;
1
plis
Lib. V. De Symphtniurgta : 281
pfopatet ; Totdis, quando vna iritegra fcries notarum fyncopatur,- Quae res mirum_j
guantamgratiam habeat,vtinfequentiexemplopatet.
Syncopatio Totalis .
if.z: L .._::::_: pjcs 53 SI -

-w--
-**!_? v 50:
n
Verum cum in fequcntibusfrequeiitiffirre huiufmodiiyncopationurnnrientionern
fa&uri fimus, hjc aliquot excmpla dediffe fufficiat.
I I. .
.
)e "Prxrequifttts diffonanuarum concordandarum .

v.r ..:... c '
CVm itaqaediffonantixfymphonetajmaximeneceff rixflnt, cum adornamentu:

tum zd yarietatem harmoniae eidem conciliandam, earum maximam nctitiam
habcreftudi-bit.Nam etli harmonia potifllmum fitex confbnanti js, q"l a tam erif&lffi
confonantiafatietatem p riunt taediumque,fi nimium eontjnuentur.fit, vthuiuimodi
faftidium difluna~nrijs miftis veluti varfetate ciboru tollatur. ficuti enim pof: tcnebraj
dies.-ppft amarum dulce, poft malum bonum maxime delcftat, _~g vti diftum eft.poft
diPbntrm,confonum maiorem gratiamhaberefolet.
ConflderArnt,sautem hocloco diffcrnantias velperfe& abfolutas velper accidens ;
&.-refpciriuas; Diflbnanriaeabfolutsfunt qux nulh prorfusrationein vfuharmonico

,
loc_m fr befir, vt fi riota breuis autlonga in conccntu dyphonio iri 2.4.7. alijfque lo-
:
cisinconucniennbusreperiretur
Notandum tanti momenti in omnibus effe hemitonium , vt veteres mi fa_, Semitonij
,
feriiitonijm?.iorisinteruallnmmeritbtotam Muficamdixerint . Chromatica quoq; HoTabei^

u>naBb"Cfumma diligentia confideranda_,: d__.
"Quod vtfacias fcicndum eft,- b quadrum fiue__>
,
durum in cantu molli vt plurimum eam claucm_.

,
Exemplum I
ambirc qvx. vocerh jrecipere poteft ,B vero mol-

le in cantuduro,eam clauem ambit, qu* voctm_.
fa reciperc poteft in cantu vero du o b quadrum_,

r
.
in chorda b fa, b mi fuperfluum eft vti incantu ;
moIliBmolie in chorda Bfa K vero exceptq

. mi
quolibet alio Porrb b mol-
loco poni poteft. Exemplum II.
le vbicunqucpofiuimdcprimitfonum fcmitonio,
quem fignum Efpscio eodem eleuat. Atqueita_,

addito b molli inreruallum ratione foni acutioris
maius.fedrationegrauiorisfit minus.vtin primo
fit j.. rp__4- 'J3fcz
--
\
exemplo patet & contra S! quod fequentem no-

, ,
ratione fupenor.s foni minuit,

tulam fere femperafcendentem habet, interuallum
ratione inferioris augmentat , vt in fccundo cxemplo patet de quibus hanc regulan__
,
accipe_^.
Nn In
.
%8 Artis Confoni i ff Diflbni Magnd
,
.Infaltibusfiuemaioribus intcrualjis& cohtinua.r; non pot,eft niC\ yox \
qua: funda-
m e ntum fubftruit , ex fcx ta maiore iu tcrriarn pyoccdajt
z:t~^zî:z:. J53C
~f:<z:#:-k
SKnf* *-.- TTWfnjatftfX'
G 7. 3 8
.W...-.4-..
-....J
._, ,.
r ..^...i f .|.--t^pi . V1^
J.A i
Diflcmantianefpeftiua fiue per acddens funt, .quaeprima fronte quidem a confbna-

rijs non difcrepant Verum cum illasfemitoniominore abundent, veldeiiciant, fidi*
.
. 1'genter attcnciaSi facije fe produnt,- qua: abundaht hoc femitonio minore fuperflua.,
intMuglla
'nterualla i quae deficiunt fcmitonio maiore.diminuta vocantur interualla . ita Quar"-
fuperfjua ta firperflua dicitur , quando femitonio minore ei addito nafcuntur tres toni cuem & ,
'
d, W' ideo tritonum vocant. Occurritautem bic Trkonus fiueQuarra fuperflua vel ordi-
nut.
narie vcl extraordinarie Ordinarie fit, fi ex F iri B vel ex B in E furfum perrexeris.vt in
.
primo&fecundQexemplopatetihuiufnodienirninterualla funt tritoni, fiueQuarts

fiipcrfluae Ext-aordrnarie verotft fi fapfemamridtu ram Quarts alfcuius hoc figno
. ,
S.aut infimambrotundofignaucris, pt 3.4. s.exemplumdocet.

. ! \mt -
'
-
:.';> > ...... .
. -,. ;;-..:..' :
.--
-'....
oa
- .
-.
. .
-s -
. r. ...... .
- -.&-.***- Ul IO '
: . -, '
O
if .<
1
3 4
.
fu . ?,i SoiBiotKl-H Jîi ^Q i
?
x IZ l3
;j
SMSSSSK
Trit, Trit. Trir. Trit. Trir, s.fupe.s.fup. j.dimi. s,dim, l dimiauta
- .
Oi" afu-
Qy' nta VcrodiflonararirationedupJexeftjfijperfluaautdimmutajSupcrifltiacfi;,
PfiTrflua & quando eiufdem notx fuperiori additur fignum %, vt in 6 & 7. exemplo patet . Vbf .
diminuta , exC in G. cancellatum, & ex A in C, Canccllatum,fimiliter quintam rtafci fuperr

v ides
fluam. Exb ver6inF/^,-y/;ltemexC^ cancellaroihG. velexG.l cancellatoin
DQuintamnaicidiminutam. vt 8. 9. 10. exemplumfignant.
Haudfecus Oiftaua duplex eft,fupcrflua & diminutai Superflua eft, cum eius fupc-
perfcja &
riofnota hpc figno M notauir vt 1 1 & 1 2. exemplum dodet Diminuta cft, ciim in- . .
iiminuta. feribr eiuQem nota codem figno 2 vcl etiam b molli fignatur, & vltimum exemplun*
docct , Ex quibus refultat hajc rcgula-',
In perfetis confonantijs caue pofitionem piicontrafa ,
i
I
-: .'/
!j|| C A P V T X IV,
De eoHocatione diflbpantiarum Vt conlbnse reddantur-
E
j i
Tfi ex ipib etymoconftet.nihil a?quc melos halrmon.icum turbare
tamen Muficorum induftpia erFcdum eft, vt non fblum co-
ualla dinonajiblerti
mifceanturharmoni; verum etiam conftituendis componendifqueclaufulis fint nc-
, quam inter-
ccflarias.
rtt' uH S.I.
Lih. V. De SjmphonwrgiA
De vftt Secundd. 9. 6. 1 3 .
Egula i . Quandocunquc fecunda ponitur inter duas tertias, femper bonum cfFc-
Xn cfcumfortitur,
_ 5 TT
vrinprimoexemplopatet.
.V
r 1 .-
Regulade
pofitione
Kegula s.Quandocunquc Vox cx vnnono mouetur pcr gradus aitera voce m vnifo-
, , .
fecund*
no quiefcente, fecunda oonfbnabit, vt in fecundo excmplopatet.
RCgula 3. Quandocunque voxfecundaincluditurinrertertiammaiorem& vnifb-
num.priorquc vox in fyncopationeeft.eaconfbnarcddetur, vtintertiooxeplopatct.'
Rcgula 4. Nona, fecunda replicata , inter decimam minorem Qyintam pofita_j> &
eonfonabit, vt 4. exemplum docet
Regula s. Secunda vel9.vel i6.fyncopatafemperfuauifl7mumefFeclum ptoferct,
vtin 5.cxcmplopatct.
Paradigmata vfurpatffecundt, nonty &c.
12348*3458 12 3 68 53*34-34 63 21SI09S6I094 6 l0953876J3i3l
^=S|||J|
Verum dc fyncopatione.fecundaque fyncopata
-*-
WM
^mw$
proprio locofufiustra&abitur.qua-
refufficit tantum hoc Ioco vfum fecunds breuitdr declarafle>Iocumque inquointer
confbna comparerepoflit, attribuifle_->
. I I.
rj .a
De vfuQuartJt.
M
tamJ
Agna inter Authore*s
difpofitam vulgo diffonam

controuerfia eft de Quarta,- vtrum ea nurhero confonoru,
efie, quamuis nos m leqt

oftendemus Atquede hacpotiflimum hocloco diflcrimus, quomodoillaarithme-
.
fenafit,
tice pofita ccnfona fieri pofljt, & quem locum, inter confonantias vtconlonct , fbrtiri
debeat, quomo3o eadem,vt afperitatcm illam difibnam exuat, hganda fit ex fequen-
tibus rcgulis difcctur.
Regula 1. Cum fcxtae plcrunque mediumfbnumrecipiant itavtin Quartam.Tcr-
tiam maiorem vel minorem diuidntur, vfu compertum enS Sextam minorem conue-
nienter Quartam fuperiori locohabere i &
tertiam inferiori . Scxtam vero maiorcm
contrarium ordinemfetuare.exceptis tamenijsinlocis, vbi formatione claufulas in 5.
tranfit ibi enimplcrumque femiditonum fuperiori Iocorctinetj Vndehanc regulam
ormamus.
N 11 a Quan-
Quandacunque
i$4 <$&U M a
i
fexta maior ita ponitur
nx Cmjoniy ^g
, vt quartam
\Diffont
infi a , tertiam minorcm fup
habeat, tum quarta fimpliciter & abfolute fit confona, vti ctiam cum intra oitauam,
fupraquintam ponitur i vt inprimoexcmploâtet, & ex tabtila harmonica fupra
Probl.3. propoiita, luculenter apparet Vide quae j.bidem de quart* pofitione fuse prC
.
fecutifumus. Sl :WVv.-v!. V.>
Regula 2. Quando vox inferior cafum quintaj fubit , in duabus breuibus aut femi ,
breuibus fuperioris vocis mcdia fyncopjta.eric quarta cofonans, vt in II.III.VI. cxem

plo patet Eft huius quarta; vfus ica frcqi:ens,vt vix vlla cantilena lit, in qua non inuc
>
niatur , Sed dc hoc fufius in Gapitede Sj;ncopatroni_j .

Regula 3. Qyandocumquedu* vocesin tertiaconftitutamouentur, & primaqui
dem per gradum. vel motum coiundlum in notis minimis aur fcmiminimis altera quie
fcentc, eritfecundaminimaaucfemiminimaquarta confonans,vt III. & IV. exemplJ
docet Quomodo autcm Quarta.in principio , mcdio , & fine poni poifit nouo artifi.
.
cio confona,in 7 libro fuse dcmonftrabitur
Paradigmata VfurpaU QuarUy & Sexu

Exem.I. I I. III. IV. V. V I.
-$--
, - , --
6 6 6 6 5
||g=|gsii;g|ij|||rp :$::k&.
33 3 3 3438 3+3 34 3 *
-<>-
i!EEE
S^ sc=fc= -:i-~i=:z-z:$zd. '
Regula 4 . Obfcruatumeft, qu6dpluresfcxtae.fi in mediationetertiaminfcriorilo.

coconftitutam habcnt, quartam fupcriori Iocopofitam , optimum
atquea fenfatiori-
busMuficisvaldcapprobatum effcftuoi fintfaftune.maxime vocibusdefcendentibui,
dummodo inperfefta eonfonantia inchoentur,& in oftaua finiantur
Paradigmata vfurpaU Quart*

tf Sexuftmul.
'
B:5z Ei-zSi~f -"i-^f^^J- =$-
V [
5 6 6 6 6 8^6666
-0-
i-.^..,
3 3 3 333
'
53333
^..^..,.-Jm
i
ncuQ Vldes
Ut. V. De Symphoniurgt* . 285;
Vides m hifcc duobus Paradigmatis fupcriori & inferion , quomodo in pofitione__>
fextar,Quarta nunc harmonice, nunc arithmctiee conftituta.id eft nunc fupcrius Hunc
infenus pofita, confbna reddatur, vbi in fuperiori duae notaj in fecunda voce arithmc-
l
ticam habent Quarta: difpofitionem Dux fequentes vero harmonicam vtramque_,
i ,
bonam &a bonis authoribus approbatam, hanc eandcm in inferiori excmplo harmo-
nice conftitutam intucrilicct. Videsquoquein hoc eodcmParadigmate ,quoinge-
'hioplureifcxtasimmediate feconfequentesponerepoffis. Verum vtvniuerfalem_.
vfum quartx videas & quod non tantum illa fyncopata valeat fed quouis modo in_,
. ,
pnncipio medio & finc, in z.libro varia cxcmpla pofuimusi qua: confuIc,ex quibus ma-
nifcftcpatefcit,quartam no tam afpcram & diffonamcffe ac vulgus Muficorum putat.
./; I II.
.
DePfuSeptimA' .
SEptima, pura diflbnantia efi qus tamen cum i in claufulis, tum in fyncopation<__>
folito artificio pofi ta.confbna cfficitur
gu
Rcgulaprima: Scptimae vfuscftprimbrnclaufulis, inminimisfacpiflime,in femi-
p ofi t lon j
breuibus raro , in breuibus numquam , coi^cduntur enim iipiflimeîflbnanti: hifce .-ptimj-.
conditionibus. "
*
\
Nam quandocunqu . in fcmimnirmiYpnrha cdfirb*rr__eft, fecunda diflbna quidem__
ex fe & fua natura erit, fed proptervelocitatem motus a prima &
tcrtia confonis ftipa-
confona redditiuvita a 3.& s.intcrmedia,quartaconfonaredditur.' Haudfccus6
ta,
&
7.inter s&8v00nftitutajharmoniam raudabilemreddunt. Vcrim hc omnii_x
B J
inExempIoI.II.III. IV.cIariui elucefcent. ;, uUpvai. i ;
Regula fccunda -Syncopatione cotrfona quoqucredditur icptima, fi videhcet infc-

riori vocc quiefcente in breui vcl femibrcui, altera vox ex tertia in quartam per fyneo
1
patamfemibrcucm moueatur. Hic Scptimae vfiis frequctiffimuscft&nullibio_|(_->

hibetur. Videfequens Exera plum. :-..-; - .. v

'
-

PAradfgmata Vfui Septim4 .
qi r.j-. qi ihi "' \'. >"

I I. I II. IV. _
--____." -y > -
_,***"_>*_-__ " ^^p*M| *-Zit.inji
_..Ti-jC---_L_L.l. 1 ___5_.i__
_s-^_,_t.|M T 1
tai _i.ii..
wWlf_< "î_.ii
_a_i *+"-]- _~r ^n *__,!- |
_-
'
811 46 7 8 I - 3 4 5 67 8 -SGi>_ IS678 S76 t
:& :*:$
.*- ::__ ^r->_z-t-:=tt= ^
Regula tcrtia-.Septima minor quoquc confona reddetur, fi fyncopata panatur intcr
duasfoxtas, interualIoD5cC.cademrcddeturconfonapofitaint6 3 interuallo &
&
C B. vtriufque formam 1 . cxemplum dabit
. ..1 ...
- ,
I. fe xempL
iU Arth Magnf Cohjoni , tf Difoni
l m-.
II. hi. IV. V. VI r
; J~-z:il: J | r^~z "il-:l iibrp; Jct 25t lizrjp:: f

3 6 7 673 7-57-3 3 6?s 75 7 I
jp^ ^^^ ^â^g^^gÊ

1
.V
Septima quoque inter 8 & , &inter 5 & 3 min. intcr 6 & /. inter S & 8. inter 3 & 6
pofita.confona redditur, vt II. III. v
|>(n * &^^9? Ia docent
Multae aliae regula; hic poni poflent,"fea quiar ijlas alijs locis referuauirnus , hic pau-
ciorcseflivoluimus.
fa ^ -^ fl
.
{
1
D# Vfiiirhonifim Quart* iuHa ?$ Semi&iapmtt^ ,

: : .
[ib>lnu i pMQumttdtmmute
. .
.
..r..
' - '11
_ 1 1 -.!
,:I"" .01
. .
-'.<
; 3C15Vi
^ - . - ,.':;.
:
! 1 * . . . ^ . 1 .
QVid Tritonus, quid Semidiapente, aut Quinta falfa fiue diminutafit,quid etiant
Semidiapafofi fiue 7 diminuta fitpn praecedenribusfatis dibum efts Etfi cnirrL-
Qoomedo
w
in fcala_>
J( ,,
Tritonusvtplurimum in fcala quatuor gradus
exhibeatnr habeat ,.Scmidiap.ente vero 5. eft tamen vna & eadcm Tritonus Semidiapentc.
Trjtonus .
q Uoa di aures diflbnatia,vti ex fyftemate harmoriico pau.
1q poftpone.ndo.patet, cum vtraque 6.bmitonia aequa-
lia , ex octaua in 12 femitonia aequalia diuifa obtineat
iuxta quam diuifionem nos fingulas oda uas abaci Cla-
uecymbaiorum in 1 2 femitonia diuifimus, qua^confitle.
Vt tamen ab hoc labore immUnis fis, ecce-in prirrio exemplo habes vtriufque & Tri-
toni&Semidiapcnteinteruallagradibusquidem inajqualia ,atre ipfa fono aequalia_
cum vtrumque.vt cx 2. & 3 exemplo patet,6 conftet femitonijs aequalibus; ex ijs quo.
tumvnao&auacoaftat 12. vtidi&umeft,&hicinexemplispatet.-
.
1, ^
rgi^jrgir:^^-: -$*$-!-$-*-
.+.., _- _
:$::_$: :$-_: *$m-

^$:r ::$3$:
.qoon _. -
.3 -. to ^ ipo ip - 5' 6.
,', ,;.:;:': .
-;,'' m tfl^b "-
-'
-
: ;Ui
Quis itaque vtriufque in Melothefia vfus fit, btcuibus regulis deckrabirriHS Si quis- j
totam odlauam in 12 femitonia iuxta difta diuiferit.poflet is ex quocunq; looo fe-

igitur
mitoniorum tritonum adaptare, eft onim hec otlaua, cyclica id eft circularis.
.Iqm5I
Otiau*
LHr. V. De Sympboniurgia *87
OcIaua m i i Semitonia dtuifa,
ReguU de Vfu Vritoni

Si TritonusaccipiaturabF aut yfque in b w/.faluabitur isperfextam mi-
R^k/* i'.
norem velmaiorem, qua:fequiturimmediate Tritonum, vt in cxcmplis fequen-

tiiwpatefjvbiin primo cxemploper6.minorem; inexempk)2. per 6 maioremfalua-
Exempt. I I
sîp^ 1
iPlflfgPigillll
++---~-l '+ +-yr-n ;M~
* + * Hr '+*
13 4-653 543 4i7 7 | :
v izzi-3 SfclSE: :H?fc zijrî^r !

.
Vic}*shicingeniose faluatum Tritonum in primi exempli ter-

tranotaivides& in rertia nota fecundi cxempli perfequentcm
fcxtam feruatum tritonum; vbiin fequentibusnotisquoquefe'
ptim* yfum vidcs
Regula 2. Si vcro Tritonus acciplatur ab
Sî
'&'** p&A bro-
tundum incipiendo in A la, mi faluabitur isper fextam mino-
rem immediate confequentem, yt feqUens cxcmplum docet
Non ignoro aliquos hic Muficos nafutiori fiylo notaturos

hanc noftram politione tntonijicd nihil cos moramur* que nos
hic pofuimusfecundumfcientiaeirrefraeabilia funtpra;cepta__t,
vtproindedicameoruajftimare nemodebeat, vtquifojofalla-
ci aurium iudicio, incerti & confufi,quidfaciant,nefciunt.
Regula 3. Si veroTriton.exB. in Efumatur jfaluabituris il-
minorem vt in fiquenti exemplo patet
militer per 6
Atquehocexcmplum Wem eft cum prime regula: exemplis,
difFeretiaiolaeftqud*' hec interualla vniusquartetraipofitione
fubeant, vtnotacumnousconferenti luculcntcr patebit
V,
P* Vfu Semidiapente fiue QuinU diminuu.
Vm Tritonus & Semidiapete quafi idem fint, & interuallo comatis folum diftet f
C\ t quomodo femidiapente rcfte cumaltera voce adaptari poflit, fequentibus re;
julis docebimus
Regula
x88 Artis M'0gri* Confoni, & Biffom 4* 3 1.
LU J
__ ""1*1!! 1_3
l
-1:4 l. -'"-/
Regula i (_mni"s quinta falfa fiue fcmidinp-nte_>
valida redditur fi intcr 4, &3 ftringatur ,
y,t iq exem- jaSr .1 :i:i::zt|::r;_|:|_
plo patet
S 3 3 6 S
Regula 2. Si ffemidiapente ex F inc/S^_,vi
in'C fol,fa,vi 11 L.~. _v._i
tif_-$H-&_r|rv;ri_ ~::z:::_
eonftitui velis , vqx quas lemidiapentc ha- fig_;x_j-X$-L.Y"S:: ~0--^-- r ,
bebit , et 3 per fecundam.id eft ex A per G in / '.g";_"*r_l|;"_: JI bj.ll "l\tZZ7^.'.lh
r
:^_pfif-_pz-P3J
. I.-.T-Î-P-.--..-.?. _
'
F i; mOuebitur.Iocumque opartunum iriter 2
*f *+* *
...l^|JL!A,;.- __%_
tertias minores obtinebit , vt in appofiid exe-
plo vides.
Regula 3. Si vcro canftituatur fcmidiapen- -,>-.__. <__.LI_ - |---t-- -
teexh mi inF_/i,^.ponedaeftinrer 6mino- 3 s 3

rem & tertiam maiorem . vt fequitur. Mi.__, w ___
Regula +.Ponitur femidiapente etia ; __-_____ i
interduas tertias, vt in vltima parte__> - .0 !
huius exempli patet

Verum fuper datam qualibet cla- _B_4;~_r__T;
&
uem Tritonum femidiapente con- *- __E______
ftitues,fi o__au3 in 1 2 ferhitoriia diui- ~_ji__5[-_
feris.cum enim finguli Tritoniaut fe-
dabunt fingula, qua-
mjdiapentevbicunque incccperis fex femitonia contincant ,
tuoriradjium injerualla tritbrios. & fingula quihque graduum iaterualla fcrriiaiapen

t^vtia-equentiliguraapp-reti' ' ' >
;

" _**!?* -'' "

:A: | - i<
1
' 1
Diuipo Von.iin itfmitonkfrovfaitritoniin compojitionibm .
'V . r . r . r I. \t 4...-,- f_,rti#-

femitr fViv.',*
feoiit. C
femit. ftmit. fenjjt" feoiit. femh.
..V r.._;r fotvMf- _vnif. ftflUt.
Tenilt, femif. femit. feroit.
l
femit.
'r^FTcf-o-v'Av iy>'q c jsre d *

-*__ 3l - tl ^ f :
?v 8
, r* /
,a
A h l
)
c
Itio !_. .'.
; _ , I c p_]
Vides quoqj
i_t hac tabula Wmo vid.es; quomdo odtaua in
Semi-
1 2 femitonia fit diuifa ;
&
clauesfineulisgradibuscorrefpondentes.deniquecombinauonem Tritoni
u n interuallum Tr.toni,hnea coniun-
t V diapente . Nam linea curua coniungcns , fi. 7. dtft
____ gens _ 8. interuallum fcmidia E ente,3 9. iterum tritonum
& ,4 10. fcm.diapento
& &
Cyclic_ |_ fic de cccteris vt vci^hinc apparea-t oclauam
.
ita.diuifam cvchcam cffc , vt vbicunq
c. habeatur, hifce igitur interuali.s , (i re-
incccpe, is fempcr aut tritonus aut femidiapente
intcruallorum alias prohi-.
Ua-Wcedentesapplioes,habebisinfallibilemdi<aorum
gl
bitorumeft-ftum- Verum de hifce omnibus infequenabusfuhus ,
ftnguhns
Nunc reftat, vt antequam vlterius progrediamur quomodo dlnonant.js ,
per Syncopfin quam vulgo

gratia & fuauitas conciliari poffit, videamus; fit auterri id ,
Lib. V. De Sympbonhtrgia 189
iyneopationem vcl ligaturam vocant Symphoneta:, in qua totius Muficx pulchritu-fo
Q
confiftit i Secretum &arcanumharmonicum,quodqui fciuerit, is hauddubieprare- diTr on
liquisinmodulationibusapteconcinnandisingenij commeadationedignilTTmus ha- g.ra ia co
a atur
bebitur, prxfcx tim fi artificiofie fugarum inucntioncs,dc quibus poftea , eam comt-
' -
tentur.
. v 1.
ReguU de Syncof>Ji<vulgbfjncopat'tone dijfonantkrum
SvWlrt Syncopatiovox graecain latinum vfum translataa

fiue barbare id !/*<>'''>*'
eft feriofeu fic contratactum expreffie &decantara? tafrum me-

verbero, quia notuhe QjJid fit
fyncopstio
furantis qua fi f.riunt feu verberant . Tactus enim xqualiter menfuratur Notule; verb ;
fyncopjts non aequaliter, fcdcontra eum quafi franguntur Quare fyncopeeft irre- .
gularis applicatio nota; ad tactum facla propter minorem figuram pra?cedentem No- ;
tulaautem fywcoparaduplq maiorfit vcl aclu velpotentia quamnotulaproximefe- ,
quensin quam refoiuitur. Potentia autem tum maior hcbetur, quando femibreuis
fyncopatacumduabu?fem minimisprobreui , autminiraacum punfto &duabusfu-
;
fis profemibreui fumitur . Vt in hoc exemplo
..i- *,
BBH*E fSjSE33. SS :
Fit auterri (yncopatioduobusmodis :Primo finedifTonantiarum commiftione_j

quae tamenimpropriefyneopatioeft. Secundb diflbnantiarum interuentione fitque
fequentibus regulis.
Regula 1 . Quando poft fecundam du voces ex tertia in quintam vel octauam ca-
duntdecundaque tegitur claufulistunc apta fit notarum fyncopatio vt I.Exem.docet.
Pro Regula I ProRegula JL
^&Jte?:
I 23 53 23 23 2 65 83 3 33 213 23 4 3 ,3 5 35 4 3 8 3 53 3 4 53
BS:SE::5:=:x~:? zaqSSB: zfe: iE:x= :&&:-|:[

XA
Regula 2. Cum quarta tegitur in claufulis videlicet cum poft fyncopatione feu mu-
tuamreuerbcrationcm duae vocesex tertia in quintam vel oftauam cadunt, Synco-
patio fic , vt irt bxem plo patet
Regulai. Cum femidiapente, fextamaior&nona ctaufuHs teguntur, lyncopatio
fuccefllirnfclicem fortitur, Septima verb cum claufulis tegitur& poft fcptimam voces
duacryneopatx ex fexta in octauam cadunt idem fit
-
.
Oo ExemÛ
2G Anh Magn* Conforii , & Di/foni
\
txcmpl.Semidiap. Exempl.ScxtaMTiaioris Exempl. Nona:
:$!$$:
i&t%
=t
:$$$:::
agmffi^sa^B i
34S3 34 53 6S323I s6666g 857663$ 999

&__
nfcfc _J_fb._qj5$$i5!$5$l :fcp_=P_8b;
Atque hxc omnia exempla maxima cum gratia in compofitionibus vf_rpan,tur , fi
iuxta prêfcr iptas regulas ordinentur
SecundAfyncopatA contimtbjfuAuiJfimA redditur .
S',ncopa-
T^
Fgula 4. Nihil eftquod adeb commendet difibnantias , quam fvncopatio, qu_
tio
J^_ eft veluti anima qu_dam informans &: viuificans diflbnantias; Si itaque fecun-
anima
itram"'*
^ am contmuo fyncopare velis, idfacies vel in femibreuibus vel minimis notis , reliqua
enim huic negotio ineptaefunt, fuperior vox praecedat thefis menfura.
Jn femib.fync. l - e *- In minimis fyncopata? 2. exempl.
:$:$=:
:||:||pE|=iife:?E =ll:|
iE
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 11 121 2 1
-
: ::$:.>_
S:::=::Sl 5:ii:Ir
Altera fequatur in fecunda menftira arfis pisepofica prius femipaufa , vt in hoc cxe-
plopr*fentipatet',
Qu4rtAfinc6pMA continubfuAuijfimA rtdditur

---'--- ]*- .-....- .
-. _ t-f.
T*% Egula s Quaita fyncopaj a fuauicateni mirificam acquiri t?fi continuo fyncope -
j\. tur.quodfiet,femibreuibus aut minimisvox pofterior pra-cedat menfura
fi in
thefeosialtera vero ift quarta eam fequatur menfura arfios, pr_pofita priiis iemipaufa,!
aut in minimis fufpirio, vt in fequenti exemplp patet
fi.
'" r ' ' '"''' ,'
r :.i :::j-.cj . ....
Quartsiyncopatsexem.iniemibr. txem.inmirumis.

,.,1
"-fcf^
-U.
->-t$ _. $_V~
j A_---X
_p.
_$
, ,
fj S 4 4 4 4 4 4 1 4 4
_:, i::_lz:_:_:_!E$_:iEi:^:iE^:E E
Aliud
Lih. V* De Symphoniurgn. zpt
1
Aliud Exemplnm^ .
*-*rAT f t-t*H*~~: ~
; Vides igitur exhicpolitisexem-
^^SSES -
plis,quantus ex iyncop c tisdiflbna-
ti/sharmoniedccor &gratia nafca-
tur.
48
Regula 6. Verum hoc loco notai
~ ; dum non diiTonantias tantiim fyn-
coparipoffe ,fcd&confbnantias, &
$r&~ confonantias vna cum diflbnanti/s,
imo &
punfta fyncopationi apta_,,
Catholicumhocfyncopatioriisparadigmaoftendit.
Syncopationis Paradigma Catholicum^
A^
w
4-
w
z^mzkM
liilSllilllliSi
H--ji-.-:K:-p:l:~i-4 : ' -&~^
C A P V T XV.
Dc progrefTu confonantiarum, diffonantiarumque licito
& illicito, quo ab vna ad alias mouentur.
a Gemus in hoc capite dc eonfonantiarum diflonantiarumque quo vna ad aliani
,
Melothefiamomenti.quod
\ licitetranfirepofcft.progrcfliunegotium magniin
quifeunquc ncfciuerit, vtiisquicquam in hac arte laudc dignum prasftet , M**t exi-
ftimo . Certeex innumerisferc.quiquotidie in lucem prodeunt Authoribus,vix pauv
cosreperics ,qui non in hoc praecipitium illifi compofitionisnaufragiumfecerint.
,
Oo z Nam
i9i Artit Mtgn* Confihi, tf Difom
Mnfici
Namdum nullamprogrefllisharmonia^liciti velillicitirationern habent fallaciquei_j t
gnis e i r o-"aurium iudicioomniacommittunt motus illicirqfcfpro licitis accipientes ,quam exi-

,
rlbusfe ex
guamhuiusartiseopnitionemhabcant ,librisfuispaflim profitcntur. Haec dum in-
pmgreniifi tuerer.anrcquam ad Gontrapuncti Flondi cpmpotttionem procederemus.hoc Capitc , i
harmoni- cjui progreflus Jicjti,qui iJliciti fiut,ex infalHîfisfcicnrifleprinoipijs demonftrate vifum_.

habeant *
Ult '
"
'

-
. . .
notitiam. Sciendum hoc Iococonfider^ri pofle primo, inqua-

jgitur progreffumdupliciter ,
ProgrefTus
tum omnes confonantiae intra octauani jnclufa? ab vnifono mouentuT ad fingula in-
,
dnplex terualla jnteroclrauam contenta tam furfurrt gnirrTrdeorfum Secundo , in quantum .

'
3.3 4- i.adcceterasomnestranfitusfieripete^.
Sciendumfecund6,-Nonomnesprogre-fliisu>qn0tcL'nque vncum compofitiombw
.
adhiberi poflc . Sunt enimquidam.qui tantum indypbonijs,n6rmIlif:>Ium in Tripho-

nijs, alinui duntaxat in tetraphonijs, coeterifque polyphonijs locurn habent Regula_. .
tamencommuniseft:ProgrefllisquibonifuntproduabKsVocibus,funt i-tiambonipro
quibufcunque ajj/s multarum vocum compofitionibus , fed non contra_,
. I.
De Tranjimjiue progreffu ab vnifono ad _'
13R- g rc ^ us huiufmodi duobus modis fieri poreftj primo ad rhefin in fvncopationc,

ProgreiTus
bTsda J7 dum voa voxmouetur pergradus,alteraconfiftente, vt hic patet. Secundo ad
t3mod s Arfinfineligatura,
'
dum videlicetvna vox mo-

uetur pergradus altera confiftente fine fynco- /. Exempl.Tranfitus Vni/oni adz.
patione idque in 3 vocibus vt in marginepatet
Secundusprogreflus abvnifono ad teniam_.
ProgrelTii
minorcm fit tribus modis , Primo , in prjncipio
mcnfurae motibus contrari/s& coiuncTtis ad the*
mEn.fit 3
fin , vel per gradum vtraque voce inccdente_j
modis
Secundo , ad Arfin menfurae progrediente vna_,
voce per faltum in tertiam minorem,altcra con-
fiftente . Tertid , Ad arfin & thefin dum vna_.
,
VOxmoucturpergradus,aJtera per laltum in_

quartam > idque in triphonijs , Coetcrum om-
rtcsfequentesprogreflusIicitifunt,& fine fcru%
pulo vlloin quauis quotcunque vocum compofitione adhiberi poffunt
Proceflus liciti omnes ab Vnifono ad 3 . min. & contra.
3. min* 3 ladj.Jada !i ad 3. iad 3. 1 ad 3.
tzm
Atcr-
*_#.' V. De SymphoniurgtA *9i
...
A terc ja mmore ad vnif. Ab vniiono ad j Licm
3adi 3'adi i ad 3 1 ad 3.^3:3 adi-3 ad 1.3 ad 1.
J_E"d=B_:,- _y-ari =*- tm

Proc rcflusharmonici ab vnifono ad guintam omnes
funt licitiyt fequitur.
3.
In Contrapundo Florido In fi mplici contrap.
iad5 iadi ad 1 ad 5 ad ad 5 5 adi.

iad5 1 s 5 1 1
4, Progrcflus harmonici ab vnifonoadfextam minorem licitifunt, ad fextamma-

iorcm illiciti
Lieici Illicici
In Flondo Conrrap.
_ _:$:
fc^-t:l:i:_|:x:+:-!:l:i_:-:-J:?::$:$= ;
_$===[H=*,-
1 ad 6 mi. 1 ad6 min. I ad 6 mi. 1 ad 6 ma. 1 ad 6 ma.
___.,.
-:$:==C-==I;=$:^:$= .<_*-. .
5. PiogrelTus harmoniei ab vnifono ad oftauam omnes liciti funt vt fequitur
In Concrap. Florido Simplici
E_ 3g
___: :^:_ _^:.
iads i ad8 I ad8
=== 1
_*_:. 3jr_ O* I ~- -]-_ A fHRF l-ivV^
Ha-
194 Artis Magn* Cwfini } { Dijfini
Habomus iam omnia & ijngula intcrualia ,quibusduaut plures voees licite ab v-
nifono ad aliasquafuis intra o&auam conteritas confonantias tranfirc pofTunt , iarru.
hoc loco apponendum quoque duxi Paradigma^ motuum illicitorum , vt omnes cos
cognofcant, cognitos vitare poffint
'
Motus)illiciriab Vnifono ad z &: j.
td z z z
:=*:S:?::i:i:
2 ad3
iiiSli4ili
Illiciti Liciti Illiciti Liciti
II -Ld-i-4, ""2U ._ ii
$.11.
Dtprogrefu barmonieo tfmi* minoris adomnes alias eonfonAtttMS.
Mindr confbnantia imperfeclapotcft decies moueri,id eft decies progreflus

TErtia
conionantiarum ab eadem contingere poteft, quorunffingulos hic tibi ob ocu-
3*f"pe- los,pmiflbfufioridifcurfu, ponemus. Exempla enkn ita clara funt v t fufioribus vet- ,
t-ftinfti- bis non indigeant

tii l
dic.
o rflo-
ProgrcfTus harmonious Tertiae minoris ad vnifbnum,ad tcrtiam minqrera
i . & ma-
iQrcmjproupnfuppofito paradigmatcpatct,j(icitifunt,
A
Ad^minorem ~: Adjmaiorem

. "*- rTTTTTTT
$ ad i 3 di
ad 3 ad r 3 mai, 3 ma. 3 mai.
l 1=3
A 3 min. ad mai. A 3 maiorc atl minorem -
ag^|;s;|r[^|!j|i;fe^|:g;iEp
M-~
3 ad 1 a 3 mi. a 3 mi.
ad ad
a.min. 3mai,
T_Juri i. _ w "i
. 1 ,-1 ,-,
- 1 T ,- f 1, ,
m
1
-A.
tBBF =F? :
I
'
2. PtfO-
#
I
Ub. V~ De Symphomurgia. 29
_. Progreffus harmonicus a 3 min. ad 4pcr fincopen ad quinta,tf mai.
min. fcp- 6.
timam oftauam &decimam minorcm bonus eft & licitus.inchoatque vclpcr arfin
&
vel thefin vel pcr gradusfaltufque vt paradigma fequcns docet
Fro Contrapunclo Florido
m
-fif :H: .
fsii 3Jzi fcfc"|_j:_si;__
fiffifflBBS=
3 4 5 s $ 6min. 6min. 6 min.
a.s.
3
'-p-_-j __ I . .I^Hl*^^
:z2
m:t$:hccb3CE=: *-
J.-J- |
. n t '4_w~4
i ,4.
-,
E!__=_aB33S $ is&aiif
6 mai. 6 mai. 7 lomin.
_*_
iilll 4 __--. ll^g^

Pro Contrapunflojimplici
,,
A 3 mi.ad 3 min. a 3 min. ad 3 ma. a j mai. ad 3 niin. a 3 ma.ad^
w /p*Y s#' :si:

Uhmp_ if
j
nwJ v s
: :"*A:l^$*i =I:fr
"*
*^5"/"S3" "tiz
i
3 33 33 33 33 33 33 33 33 34^345
L iattLau ***f"f"* **f""" \ *f"** *
A*4-w
i
i&JHSfc
ffiSife -v- *
II ". '
' i "r
A 3 f"nin._d j. A5 ad $ roin.
3 5 3J 35 3 5 53 53 53 53 5* $ 3, ..
__
-
.
A 3
z$6 Arfis Magn* Confoni , (f Dijfom
,'"' '
.
'
'
A $ min. ad 6 maior a 6 min.ad 3 min. a 3 min. ad 6 mai.
3 3 36 3 6 s
p,:__i$^l:&
*r
Ab8 ad3 min.
:__fe____5
8:3: 8 3
_j:fc___.&: -$-$ CW
:$: -**
Atquehifuntprogrcflisharmonicia3 minoread.eliquasomnes cpnfpnantias &
abhis ad illam legitimi & bpni, quibusquicunque vfus fuerit , is certofciat > nullo fi_v
vnquam crroris periculo feie. expoficuru tam in cqtrapun&o fimplici quam compofito
fiuc florido.Pcrmittunturtamonhic quidaprogrefiusetfiex feliciti non fint,permittu-
tur tamen in pjurium vocfi conc.entu.vt fi quis tranfiret a 3 mjn. ad ynifonu tam ad ar-
fim quarn ad thefin perfufas aut femifufas aut etiam femiminimas, vtraque vbce per
gradus contunftos vel fteparatqsprqgredicnte, is liccntia quadam Vterctur * non vnde-
quaque conceflL,
". .-$. ll <
'
3
f
, _ ^rÊrtiaMaJorcftimperfe^quoqu^cpnforântiadequafusealijsinlocis, a^ u ^
X ac* reliquas confbnantias deccm mpdis^r.-rifitus,fit , licitus & bonus vt in Ter*
1
*
3 watoris
adaliasfit tja minore faftuai eft,fediarntptum negotium )sx:erriplis declarcmus.
iomod!s.
t pfogfeffusharmoriici a 3 maiore ad 3 miaore ad vnlfonu, ad _.& 3 min.3 maior
adreliquasordincfeconfequentes omnes boni &
liciti funt,- fiue \) ponanrur in princi-
pio ad th^fin, fiue ad arfin fiue in folutjs, fiue in fyncopatis notis, vt exempJa fequentia
N
. docent, 1
Trogn]/ks%pitono td i . 3. *. & ddreliquas.
A3 maior. adVnifbnurm - A 3 min. ad 3 min. A 3 mai. ad maiorem
m :&:
m:
"'iifi
2 u&$
_1
Srjj 3 3 3- 1 13 3 t 3 3 6-3
m
I
__ t:t:it:
_
j-? _._ ^~___!_.-. _:_r -fiS

f
!.
a.Pro-
Jb. V, De SympbonturgU . 97
harmonicui bene"
x. Progreffus & licitc fie a r* rtu majorc ad 4.5 .fcxtatn vtramque\
fcptimamA oftauam, vrfequitur
A 3 maiori & min.ad 4. A 1 maiori ad maiorem
4345343 53 s
&BSt 5 3 5
;i|l:l~$~|::=^:bi^:::E5zE|zsc:
A i mai. cd 5. A / ad 3 raaior
J 3S3S 53 5353 533?
!J:A' Bffi~ !:|~fey: 5y: :x5i i-:':-:!

-1*""^:":
~.z:""i~z~~z^
j. progrefilisaTertiamaioriadvttamque 6, 7.& 8.mneslieiti,vtfquitur.
A 1 mai. ad 6 min. ad 6 mai. A 3 ma.ad 6 min.& contra
s|3tei^:i|:^feg#(:^
m 6 min. 6 36 36 63 6 j
j.. i. _ J^JU ~ {] j*-|-t4-!- f I

-V-H-^
A } ma.ad 6 ma.& cotra A 3 ad 7 A 3 adS.
3636 63 7 1
- - l-l- 4->J-- - .
K :fc
In hoc paradigmate clarepatet, quomodo tertia raaior ad 6 . 7. 8. licitc tranfirw &

proindc nullo alio opus f , nifi diligenti paradigmatil cura di&is compara
poflSt , vt
tione.
PP S.IV.
^
. I V^""ITi t"- .t.rtiia-.'* 1
qjiattiquiliaîexj;ati4 a iUs confonarfcti^tnnfc, prfce4f ot<, tum__,
o
UVomodo
SHjH&r3
j.
confeque~nteslicitetranfire poffit ad tcrtiam minorem
ProcÛsbartnonicij*!^^
maiorem ,
& fhe|, $u$rn in folutjs & f^ôpati aotis,

& j
r
-,
/# F/ort*/o Contrapwfto*. +
- t .
, .
R
3 min. ad3 ad 3 mai. 1'
...A* ;
-
'-

d-T^TT^
'
-^55'j?_@S5"iiSi;|S^|3:ii:iE -S-: "?:fi-" :3pfc :
/ JVw/>// Contrtyitntto
iLJu 1
ni .11 1 1- 1
|T iii iiii ii| j
ir -1.1 1
.-
1
]
- -
\
'~~ "*.* ^.e '^C*^T ,
**T'^ #
"*T'T"'T'"t*" *T" "f**^ "
f*
-' L
^L^zT
.îMp-ijvîi $is#$a fe.t*$ ^-4" 3 4 :

-^-5 4 -ett-T .?
h^S^q-TS "#Iffi5-
fr^T^z "i"i-i:.i:: :i:i.^:l.- !i:i^Sn ^jtfsji:: !
*
;
toJ=
Videsmhoccxenô,qHorT^d'priyncop&i }nôriôeotrapuncloa"4ad'3'mj-
norern & maicfcemâtulariiB tr^rtfitus fia: vides quoqne infecundo exemplo f non_. ,
(imgliciter a quarta tranfirum mchoarijfed praemitti J^mper vnam ex confonantijsim-

perfeîs,qusû^ti*4urjtietti;moIIi^t. '.. j
|
6S*2!]!4-!X]. /^XJJf- 1
'^'.Stocûiîij^^^^^^^^^^ Ttranjrqii^minorcm & maiorem Aco-
' '-' JX
mS,lrcituseftbonu{qtre,vtfecriMtu^- s
;

11 *_*-. .,J(-i-*->4
Bm3!
mai. .-viP m^; "Ifhln. rniri. niih. * ma.mi.ma:
mi. ma.m1.m3:
? s-
i^n^rtsr sibif.i
?tej :.?n(|
suoit
.91
Lik. V. De tympbohiurgi&\ xp-
3- ProcefTus harmonicus qumts ad oftauam & vtriufqucfext*
ad vtramquefexti
ad ocrauam licitus efl^ vt fcquitur.
5ad8 sad8 5 ad 8 5 ad 1 8 ad s 8ads 8ad 5 .gads 6 6
6 ad 6 6s 6 ad 6 3 6 6 86 68 6 68 $(8 S 68 86$
min. min.
T""" *crat""f"f "i""t"*T^.1 4-T-i-ft-^'"
gpl Jife:fi II fe
r*"H'T "fv*1
*P
st
50: 1$.
i|
fe=i* IJEpip;i^jlif|^|g|gfe
S ad 1 5 ad S ad i 1 5 ad
s 1
m 8 voc. ln 6 jns ins
g^pp|p|: ^P^feE^^ 535 jjpEJJS

Vrocejfm hi etft illiciti fint , conctduntut tamen m polyphonijs,
srf -irrT:!:-: /\4~f- '
fT
ffil'J V S:
i^BSS3.mj. 3-mi. ss
ilijllfS^lfpi?
S
U14.
ft-T
:
i :i ^35 9 1*3 ::E: :::|-:

i...- **--> :$::$::;
Atquc hi funt procefiusharmonici quos Mufurgum ne in compofitionibusfuis erro

multo plurcs hoc loco adduci poterant verum curru*
res committat, fcire nccefie cft, ,
plcrique in hifce cor.tineantur,fupemacaneum cfie ratus fum in ijs tempus Sc cbartam

perderc ; Vcriim vt qua?cuuque de procefiibus hucufque di&afunt, vna fynopfi com-
prehcndas hic tabutam annexuimus, quae memorata vnieo intuitu ob oculosponet
,
curiofoLcftori.
Pp 2 4*-
JO ^f/K M&in* Cohjom, & Difow
. no - '
.-:-<:
fc
,
Anacepbaleofu procefuum barwomcortiin-*
Ad haspTcHnefequentes,
. ^ !___ ' U*4
Ab ad j
ad ad ad j
ad ad._
vnifon fecun. [3.min. 3. mai, quinta|6.min, ottaua

__._
ad"
ad ad ad ad ad
a
fcciida ynifon j.min 3,nui quinta s, . falsa 6 min. S-J
(n
a ad ad
a ad |
ad ~\d ad ad
C t er.mi, vnifon fecun.
3.m'ai. quar-tl quinta 6 min. 6 mai
o
S - rt., ~QM
-'--4
-j
:--*&- W ad-f ad ad
oftaua
adad
decim
-G
e. ma. vnifoniectm. 3,min. quarta quinta 6minJ6 mai. fepti.
ca
,<g a ad ad ad ~Td ad ad
quarra 3.IKUJ 3.mai, quint. S.falfa 6. min. 6 mai.
->
a ad adad |
ad J
- *r
vi tritono' 3-min 3.mai, quinta 6.min 6.mai,
ad. ad ad ad.
a '-- ad ~4 '
'
ad; ad ad 4d { ad |
decim vndcc.
-s jjtnin:, i.tnaj. guarta,6îii.'t
6 mai fepri. o&aUa
quint4rrniftfl fecuh.
g
o ad ad ~S
u
S.falfaf3.min. 6.min. 6.mai.
fcss
ad ad ad ad ad ad I ad
Jd %d t- ad {
6 mai. fepti , j octaua'" de oim

6.minJvnTfon fecun 3.min, 3.mai quarta quinta S falsa
ad; uad ad\ 1 s- > .
s
a ad y ad-vf-.'fd;'. k ,ed
IO oftaua deci.
6. mai. 3.min. 3. mai quinta j.falsa 6. min. fepti.
ig.
ad ad ad
f acl ad
a ad I. M". ,
II 3.min,|3.mai quiuta b.ih: 6.mai, offcaui deci.
fepti,
ad ad ad ad ad
ab ad ad ad j ad
12 6 min. 6 mai fspti. deci.
oftauajvniibn 3.min. 3,mai. quarta quinta
qcquid m prsceden cibus per-exe-

Habesin hac tabula ld compendium redaftnm
fh M diduM eft, quam tabulam f: exaSc
It incondnnum facile vitaueris -tfidt autem in h.c
tabâ 2 fcr.es ma ^^1^^^^^
F ^g^
ftmVR^^^^^4m
:
W
ôftendit.ad qu^namdnperualla ab
tfarn, M> 3 minorem. ad3 m*ior, adquintam,
^fextam &oaauam . Secunda^
ad qubtna** interualla a fecunda tranfire
J*ceat s Schc
Pftendit. poteft aUtem procelTus in fingplis feriebus

tu vel ad arfin vcl ad thefin.vel fimplici modo vcl
fier. van;s mod.s,
fyncopato; vti exempla prscedcntia

^WlgWf
n^fM
fuse oftendunt . Quare Leaoremad ea remittimus
ktth s ql CA-
. \ JJb. P* De Sympboniurgia 301
C A PVT XVI
De Contrapun&o Florido
COntrapun&urrtFloridum vocamus, cum adcantum Gregorianum, vel aliam_.
quamuis mcIodiamquaem eloth efias vmM'ino fiue fubie&um fit,vcluti pi&as &
exojrnatas diuerfarum figurarum notas accommodamus Cum itaque iam de rcgulis .
icquifitifque ad prfeftc componcndum. fatis jfusc a&um

nihil reftat.nifi vt iam tra- fit,
ditas regulas Gontrapunfto florido appliccrnus

Contrapun&us floridus omninb varius cft, omnefque comprehcndit arti* Melothc-
CentrapS-
ticaeratidries, eftaliusContrapunftus floridusfimplex,cftaliusduplex;ftquiperar- Aui Flori-
tificiofos figurarum contextus; eftquiper iflgcmofemmotuuraJiarmonicorurnre.ci- dus variui
ei>.
ptocatwncm incedati deqmbusfingiiliseorumqueornaêntis,dicendum cft'<
. ,
l!
lU ,
'
mm: r 1 ...u basup

h,< .
.
De Contrtpmclo FhrifoTimpkciifmt &iminWor

.
Oritrapun&usPlori.dus fiue dirnjriutus mhll aliudeft, qijam ft>eciesqua;darn hje- Contrapu.

lothefias,quae non foliim conifonantesVfed &
diflbnantcs numcros admittirA ripn f u% f} 01}-
dus dimi
quouis modo,fed cum infigni induftria &
Iplertia fingularipernotas cilm valbre alfub-
nutus
iciUnotisdirTercntes.turnfyncopfi ted}as*.,\ - _. ,'
Notandum igitur quod ficuti in Contrapuhcid fimplici nota contra notam poijta
,
flmpliccm reddit harmoniam j fic modo in cbritrapunQb florido tcu dirrjinuto , hojas
quas lupra fiibietum affumptum ordiriare intenHimus differentes itiht vaiore,id ettVoc
aflumi potcrunt, quot ad intentum fymphoneta opus habuerit , dummodb illae aqui-
ualentes fint notae vnius menfura; tempofis,in fuDMcta fiua aflumpta voce.VJide omni
notx iemibreui rejpondeht vel duae minimae,vt in-primo exemplojvel 4 lemimjnimae vt
;
-fecHndp,vel4fuscummmimi ,Vtinrertip,veIfuraefifcepogOBiaj, Vtinquareoe-
ln
'
xe:mplopatet. DcbifccigiturfQquentesreguiasbbleruato, --:-'-\~.L- - ;
I.Exempl.
mM
rrcpsar
;;
"T. V
"
:
"'
: :
W '
Regula 1. QuandocunqueMinimsautfcmiminimartncipiuntab vnifono V0I3 .vel
S.fecundum gradus coniuncro^ & ad thclin, tunc neceflarib alternarnorxidaft 3& + dWoMco"
cxfe& fua natura diflbnae confoaabunt prima verb& tcttia fiucquaeadarfincanuni- fonafiant.
,
tur,erunt confon#,ita vt quarcunqueintra thefin &

arfin contenta diflbnantixfunt,
confona? reddantura vicinisquibus ftipanturconfonanti;s X.3.&5. vt inparadigma-
tcdeclaratum cft.
Regula z. Quandocunque mforior vox nota breui cbftiterit,fluxus nofaru ex vnifono
inoftauamnonfiatexmerisfcmiminimis.icdcx hifce& cx fufis, ita tamen vt vfque_j
ad 5 fint femiminima? hinc ab ocâua 2 fufa: fint,vt ia fubie&o exemplo patet . Cum
&
enim
j oi .4rf&' M&gfl* Confoni , ^ D/^bw
enim poft s" &
cocurrar,& 7." in arfin coincid:it,impoflibile eft bona reddi har-
6.* 7-*
nioniara, cum arfis fmpyr reqairat notas-epnft^has/hinc fit vtfufie pofit* ceIeritat<L-
fuaita abforbeant feptimam,vt cius afperi-
tzs nullarationepercjpipoflit.accedircju.od
J
(TTil/lTtt" fliil fl 1 Aa 4-ff
o3dua< iricklchtii ilrlt ttcT
celerjtatc fufarum
arfin & fic confon? omnes reddantur.Idem
ft4i i$^TT+
ftfX ^xjii"
: :
S+S^SIFFb
l^f *'y-y "*
~ |f v -
"
Qu 0n)0 ^ contingi?:fi ex oftaua fiatfalf us pcr duasfu- J ' '
fiantdiim- fasin quintamcV hinc perfemiihihfhiasin_* 51$ 7? ...87654*41

tiutionesm ....... J8.
vnifbriumS Vt incxemplo patet Hane re .
n gulam breuionbus verbis ita prQpbriirnifc: Tp

Confiftente bafi immobiliter ver.gr* iri fareui j
TT--^ H?W
fupra chordarrl D
poterut reliqliife Voces pec "'' . . .
5. afcehdentes veldefcendentesjicite curre- zuilnu ^. .

P l
re. PrimbquiderirCantuser DpcrPin A

afcendendoi Tenor vel Ahuseotra jex A per F in D defcehdendo velper oflauam cta,
hactamencautione.vtficurrenrcsnotajfintfemiminirnae vfque in quintam dua? fe-
quentesfintfufas, vltima vero in miniifia terrninetur bafi in braruiquiefcente
Regula3 f Quandocunque fluxus ferniminimarum fit ex 1. vel 8.ita vt nona nota^,
fitfemibreuis,tunc,infcfiQr voxhabebtt fcmibreyem 4 femirnjnimis- refpondentem in
yniibno vt in I. exerhplo fit ,' & al teram femibreuem habebit reliquis 4 femiminimis
refppndenr.emin quarta infra, vt ia II, tertia yerq femibreuis in nonogradu .pofiure-
fpondebit fcrnibreiii vel in o&aua vel "3 ycl $ infrS ppfita prodibitque harmonia vt & ,
fecfuitur in III. exemplo . Sj ycrprcx O&auaih vnifpnuin per iemiminimas flat defce-
fifs, ita vtnota noho locopofita fit vniforia,vel Ofteua cum voce inferiorijtuncinferio-
jis vpcisfemibreîsdiftabit infira prirna fuperioris yocis,intemallo quinrae , vt in IV-Ex.

& altera femibrouis, interualloquine infraquintamfuperioris vodsnorarh, vtin ,Vr&
:
tertia fernibreuis erit cum nona ii vhifbnp yel oftaua,vt in Vl.exempio docetur,
m
1
.;.. I-'.' ';'

l" | - iv., v, vi '
Regul<*4 CjUiandocunqueynayoxexvnifbno.quern cum altera voce quiefcente

eeTnftituit.peroeiauarn currit, poteruntper modumfuga- alia; tres vocesfequi, fiprimi
roccm finepaufapra;miferis ;fecundam verb poft prxfixam paufam fufpirypj;ibrem_*
jhfequciiternj Tcrtiam deniquevocem poflfemipaufam priorcm infequentem pofuc-
jiiajVtmfequentiexcmplopatei.
' .\s
.;,-'- .:-.... iriUoSJ .8 -
>
::''-. .... .......... .'-. :';-
-.
'-
. . . .
......
.
...-....'
1 1.
cnoiiii"; v -. '
1 ;. , :
'
:".;./ :..\;;
i
j
' .
-s V. ",. - .... '
;. mfiufiiô '
" i .
s
:' -'
r
J
. li'.';;qq; .
'
s i1
'
I % - al nil :
'
;
rnict^
JLifo V. jQe Jympboniurgia 30 j
___, ______
fapii ffi ___i__ ____________&*_____! !
gjg
ig-fiii- ___* l
-i:^n*r ::=:
pfefct=
SEIE
. v* ",
,-RfguUs. Qaandocunquc prima nota pun_oaugebitur,fInguIarisgratiaharmo- Punfturn

niascQpciJiabitur , Oim pun&um hxpc quafl fyncopen patktur; punftum vero fempcr (VncopatG
dcbf.t pfle confooum id eft, Iocojiun-.i npta poneretur, illa deberet efl*econfona_,.
debet'eltj
cpnfonurrf
Rcliquae vcrb voces intermediae diuonse non tantum fextae,fed fecunda. , quarta. &: &
*** * _.
feptiro* effe poffunt, vt in fequcnti exemplo vides. '
~--r-r4 -r"|--"Al-<"-i -<!V'"X-tf._r'^^

, ^-T-trr-l-l 1
.$sY.|
__._
"f
I l"f.4-__j____ I ~C|"{ *--J
ft_S"__"******r_. *_ ;*! _ ll 5$ ; i;
___.U_,_-$^53^$5|.|_.
;__ *_' . v ----
De CtaufuUs forwaiibus foConfafjfflncJoFtorido--. - l-i
Xa_-__laforr_iati>riîlal^
;_bis perdiffonimisfommiflro^
Quid claii.
E____E fula::ormj
uenientia, __ fuauis coniundtio a claudcndo fi_ di__a , eo quod pTriodoTTiar-ionical lis in mufi-
.tae ca .
quo enim quism nilceiu~eritexercitafidr,maibrcrriqtre

bus Authoribus copiam atquifiuerit, tanto fvaj_ii?es maiorifque-firtirici; melpdias co-
cinn-bit * Cum itaque claufulajinomriisgeneriscon^^
fari3-iinr,h_.c qu6_nodoil_a.atti_iciQJ_:_ori_i-U--^^ '.,__
]
"
Ktgula 6. Tres penu"tima,-^npei_jltima#
in claufulis nota. confidererrtur, vltima,-
Qiise ad
Cantus in claufularefpedlufuspenultimsfemper vltimam notulam habebitfurfunA olaufulas
Tehpr vltimarri refpe&u fua. pcnultirrix debrs_m ; Bafi. vltim_m d_.u-ul_e hoVam*-. el nrmsndas
requiratur
ad 8 .infraTenorerr. detru_let,aut cum e oderriTcri|*lein-tciairrfr_ vltim_m Ten-iwii
coricordabit, aut vnifonum efficit; Alti vltima arbitraria cft nam iuxta baiisconfti ,
tutiodemlocatur. -,,' ?: ttnOII

'
: iriul : . / .>;_ no:nrJi

Cantus Alt-
cus Tenor V "
l
____ft_ _P
i Mi -tsfl-rfixt
~ __!_______ _8h__S_- E? K_~_iEE

-f_J
~$ ....:'.
B_=___a_fc ! :
' C", .
:
'19 : . 1 .
> "'
j
RegulaJ,
04 drtjs M<ty** Cdnfotti ,
Pcnulumavero Canrusnotulam
Diflhni .
clauiularum formationibus neeeflanu
g
fcxtam cum Tenpre habeat ; Bafis rerp s, inf a T cnorem, & Altus 4 fupra Tenorer*
occupet, nificlaufulain* conftiiuarur. Pripr yero antcpenultimx pars in Cantu
confond quidem oft,pQftefk)r-vcrp jp 7 curn Tênore iungatur.nam iafyncope claufu.
Jarconiupguntur.-Bafisvcro in $.infra 5: Altusin ^. <*upra rolJocatur, nififorte claufu-
/', a liam Bafis difpofitionem recjuirat, vc enodo dicemus ; Bail quoque io 5. infra
la in
T^norcm, fub antcpcnultima in 6. re<fuluitur 5 vt Tcnorcm_cuui Bafis yltima conferen-
tipatcbit.
m fam ^* vocuni *>i>fa fa onJninegotioMuficppecuIiaris.cft ratio, ffc in claufula fingu.

eidln mu- larem fibi Etfi enim in Tenore Cantu vltima*, penultima
formatipnem vcndicat & &
flcamomc antepenultima. eadem iungendi ratio feructur Bafis famen vltima non ad ocT-auam .
1
vtiacceteriseomingit, fcd ad defrcnd^ interdum etiam ad3.infraTenorisvltim5 if .
ponitur , Atque hiac Altus qupque claufulfe formam afliitnit.alioquin vox Alti ad Ba
Clauful fisconftitutionem ordinandajpenultima
Yer6& anfepenultima notula Bafis non ?n_
ftificos <. infra Tenprcm, fcd in 3 locatur & Altus jn 3. fupra eundem commodum fibi locS
. .
Jifponf n
4" noua
.
j, rr
pg at f a<j^
y t yna claiifula rr) ultis modis varia ri poffit , vt in fequenti parad igma Ce
xttio. pat.
;>'. i
tl : .
. ....
... -| m*.| .^V"- ;
'
"f l fl-
1

111
inM W.W[
1 111 11 n [*- -+-r y,
iii i iii iJi i>l.
i
i
1
i
'
i
"
'
|
1 H" -^
y-f*-- ..*,_

~-.
1
11'
1 11 1
.
i
'|
J
-..._i
i- .111 .li ]

i4npaM
srzrirass-^z
"+-+$-- -4.
V*ie!a -
Ht ft :r**r **iIr +
"*T
III.IIa.
"rTi""T"r--
x'
Dcniquenotul*" hse in claufnla nc earundem vhiforrnls repetitio toedium pariat, at.

quc rt textus meliusapplicari poflit, non raro immutantur, vt vides in (cqucntibus
J pij
il mt tm m i i 1
i
1
I
,
i
'*.
rnui i
4
[fl,Mi rt msi -...'., -,
> ni - ;
Rtgula Obfcruandum porro inclaufulis primo, vtexpptimis cofor>anti;'s,5t (In-

t.
gulafi vocum elegantia conftituantur , roagna igiturdiligentia & cura in ijs conftitue-
pisadhibcndaeft. Sccundo, vt vltima nourum inclaufulapr.tfcrtim in colis &pe-
riodis cadat in initium taclus maioris vel in lequens tempus, fiue initium proximae di-
(ttnc>ion's,quod Artificesfummoftudioobferuarelolent, & ex eodecompoutionis
artificio sudicare folent Verum vt J.e6lor variam matcriam cxerciti; mufici habeat
'.
arias claufulas, iuxta omnem regularum rigorem compofitas videat in 7. libro
H;t Dccommuttxtiombmvocum.
R Egula 9. Quamuis claufuls proprie fuprema voci ob agilitatcm fuam coueniat,

Kliqui9,tamea inferioribus vocibus etiam coauenire pofiunt . Si itaque Tenor
.
cVCan*
ZJk V. Dt Symphoniurgh. joj
& Cantus claufulam habuerit, tunc bafis Tenorisnaturam aflumens, eum ipfofuaui. Commu-
concordabit,& diflbnantiasrefpeitu Tcnoris cx s-penultima in 3.m detrudct vltimam, ' at, ones
u
autex5.inoftaua, inpcnultimaper..dcelinabit,atque cum biCuR7. concordabit, moVpoT.
aut dcnique ex antcpenuItimaeoftaua,quara cum prima eiusparte fonabit,per
totum 6 end *
cleuabitur. Altus veroplerumquc 3. " cum bafi,habcbit in penujtima autaliocon-
1
,
uenicntiloco, vt fequitur
fc" TT^Tt" " ""~ ,t r *fiv^-^t*-

- > , --| \ r---T A1 j\j 1 i.ii
8 66 6 S$7 6t 866656768
Regulaio. Interdum Tenorc Cantus claufulam tcnentc ,& CantuTenoris for-

jnam obtinente, reliqus voces citra immutationem adi/ci pofliint,vt in vltimo exem-
plo patct
Pari pafto multoties Tenor bafis grauitatem jmitatur, prxCertim in 3. vocum con*
centu,& bafis interdum etiam lafciuiores claufulas fuprema: vocisafFecl;at,,Tcnorc
interim fuaforma proprta contyBto
; _:__ _j-. ._..i-~ -.^.vi .^. i_^.|,. >_._.. ^ __p_ MP H

=
iliiigliiiiilgllil ^*
.. -.4
Exemplum II.
liiihiiliiiilp
u Vide
93
$06 Artif Ad*gu<& Gohfonh, Diffoni
exempIo,quomodolaf-mieriteB._tlb,Tenoreiu- ftationemôecti-
&
Videsinprimo
pet ; Vides etiam irilecundo exemplo, quam Altus Tenoris formara ambitiosc qits-
obtineatque,TcnorelafciuicntisAlIocum tenente. **' <
xat,
C!_uful-r_ Sunt antcm claufularum yariaefpecies, fimplex,diminuta,florida,fugax * Simplex
variae fpe-
c Q f cu us partes procedunt cum notis forrnalibus fine fyncopfi, &: diffonantijs . Dimi-
i
cje5 e
nuta eft, cuius partes procedunt cum notis diffimilibus cum fyncopfi ,tam dfminuta_#,
quam integra , & per notas confonas diflbnis mixtas- vt in fequenti exe mplo patet
._ /m miJu &L,-<* ___<*- . ^H^-iVA-^k -_ 4" *k*

H -"-*_ * *' < *"** T"* '"_>*
*-f--***-
fafct j h iP fe "7*fc-**V'>-4*, *" '-*_-

,
_Jj I
f .
I I -
I
- __ f l_,i T M ._I -lyT. ? <-__1 l-"-r | - i
- !_ _1 * -^-_ ^*- *"
1
" '
Claufulafimplex-Dinainuta, Syncopata SyncoPata cum punc.o,
__-_-. _
a"' *__"_fc b xTr '^-f^^r _(__.
"-ET __..--t: ' -^- *? |
Regula i'i. Fiunt quoque daufula* florida* , & diminutione notularum tripudian-
tes, quae mi-um quantum parmoniae gratia* , Auditoribus commotionisconcilienti &
ptasfertim fifyncopationibus varijs per modum fugarum adiuuentur,vt fequitur
fs r i*s K ' IS \
CI_uful*florid. Syncopfes.
_|_i~--$--$^^r|__fe|__^^zife 5^^p$g
*
I
,
^_vt
. ^tjJs^x"!?;*^ 2*'^;.^* -'-~4'*~*~'"" "^ , , "-*'!*,

7*t'4"T !-*-* ! t "*" ---*-*
- ,-___-4o----'-l-.-^^
I
:__i:|::p:$-S
1
-
Rfg"* i s. Claufulis fingularis vcnuftas accedet. Ci fint legitirae -yncopataj int-

juenientibusnumeris... 3.4. <fc7. vtinfequentiexemplopatet.
___
*"(**'
*r *|>'*5**i" -j>
*"_"+ "f* " +-f- ,, ^"^^--4<_-->li..| .-|-..---_-f.-l.-*- -j--..e
l
;
-?-
"T**T
'"-'"^' " '" 'J '
.
1
, .
'> -4"4*--_-ii*'Hj 1 i'T| -_ i i.iiii. i-j.
,
. I 1- . i. .-_.4..- yn W !_i .ii i.--.-_.-y^***-* -
>-i j -4.-4..-V-.J
___3E_ _*Br_i_
*$"0 "^* "** _fc_*-*-"*-
1

V
-w
-XifciiEÔt:^
* fe_ *# "-"
: s i^^-fz
-"*'* ,z'*!' ** i
*
r-"* 1
Uh. F. De
&___â____- rfc!!z__=__
SymphoniurgtA
P?-i
.
307
p_i|ig^p|____g=
Regul,? 13. Si verb bafi gradatim in oftaua afcendcnte , reliqua? voces, artificiofa
fyncopeprocedunt.omnium nobiliifimum in claufiilis eftectum pra2ftabunt,eritque
laufula omnibus numeris confumata delicatiftimamque harmoniam producet Ve- .
rum ex paradigmatis mentem

, meam facilius intclliget curiofus Lecror , quam mul-
tis verborum ambagibus.
_______ -sJJ
________: =3 _=v *?-$- -
---tSSg=b^=?=fcg :
=:=::pâ:it
=_==B=_ *
=_=__.;__:_ ,V.~;_:t_ ^._ ,
..
_ f I _______tt3_t
llliiliSiiiilii _____!_=
lliililppliliiPifglil
:ff= =. =:
_ -
:==___*}__
1 .
*-*.
Vides in hoc paradigmate mirabilem quandam notarum diflbnantium per fynco-

pfin in pulchram harmoniam coalefcentium induftriam, quam ingcniofum Sympho-
netam in veibisiuftftiam quandam pra_ferentibus , maxima commendatione adhl-
berepoterit. Similes in fequentibusproferemus, vt Le&ori paulattira viam ingehio-
fam melothefiam monftremus.
Regula i+. Non tantum reguls hucufque dedubeinartificiofamelothefiacon-
cinnandaobferuandxfunt :fed etiam textusmaxima habendaratio, vtvidelicetar'
tificium harmonicum, affeftibusperverbaexpreffis vndequaquerefpondeat; Veriim
vtmentem meam Mufurgus melius intelliât hicmelothefiamfubiungemus verbo-
,
rum aflfe&ibus accommodatam, eo difpofitam irtge_nip,vtquajci_ quc hucufquedi-

fta funt, vcluti in anacephaleofi, quadam conteri te (pefte rit_ -
dq 2 Expo-
jo8 Artis Magn* Cmfoniy f Diffoni
Bxemplum ClaufuU melothetic<e artificiofe , in qua quicquid hucufque
diclu defyncopfjigaturis diffono-confonis tanquam epitom* continetur.
g^
r_:T;iT-;^; _f~::
I_:;|z j|i:: Jl:_:
::_ Jq^S^gs Y~$
fcj
S~i_i
:#:r.:x|:iri:nipi:r.iz:
zzz
i :$::__:__?
I A A __,
lEi::i3z|zli;
f_ :
j^ ^:tsEs:fc:z:|:z:_:^y, $:::! rfc zz:$:*:z

"|r|: p_ V-\f933 f l"- j-rE?-f:_3S___
Animo iorti Animqforti fu fti nc bi mus
g|p_|-l^ ^^^^^-^__^_r _
:
!
__^_ ^*-_*_ ^r
^piiilliiiiiSSlllP
_L . _ _fa
/ _.
^^_^
I
______ j>
__J_. L ._ _L x
i.^^)_^p^^^
rr__r
fe||z|Sp5z z^zizzizr^z
- ', fufti nebimus hu miY li a fufti nebimus fuftine-
TT-fj
2.. i -. ' ;i
4J|-__ H_. q_U_-

"~~
Z~3_:_ZZ.ZZZri^znZ_- ~*zzz: r
:
: it_i*=|_:ras: :f^__J__r_ b_
i
JE____J___ :_!______=
l|jJ|=is:ljE__:|:||;
bimushumi Ji a ni rnis.
Ex-
Ljb. V. De SymphottiurgU .
5 o9
Expofttis itaqûe eun&is regulis ad contrapundti flondi Meiotheflam neceflari.s n'u
hilreftat ,nifi vt modo varijs exemplis totam praximdemonftremusjquodvt rccle
fiat i dyphonijsinitium fa&uri ad polyphqnia paulatim progrediemur.
C A P V T XVII,
De flylis Melotheticis ,
PROBLEMA MELOTHETICVM I,
DAtofubieclo.Contrapunclumfloridum duxrum vocum,ffylo
Ecclejiaflico componere.
COntrapunftum floridum, Ecclcfiaftici ftyli, vocarnus eum, qut fit fupra Grego-p
riani, fiuecclefiaftici cantus afliimptum ^tf,mf> ,fiuefubieaum.Fitautern
ca. quas fequitur mcthodo
Melotheticum infcrior vox,fupra quam aJiam vocem
Sit fubieftum, fiue v *W</mc
inganiose adaptare Iibeat procede . ; ita
Primo, VdeToni, quem obtinct fubieCtum, naturam,& proprietatem ; deinde^*

incipe Contrapundum, fecundum Regulas in pra:cedentibus trad'tas femper a con- ,
fonantia perfe&a perdiminutioneseleganres, &fyncopationes, ligaturasque m prs-

cedentibusprafcriptasj illegifmos proceflus, & hiterualla omni ftudio vitando,- Ve-
rim rem exemploinfcqucntidyphoniodemonftraffefufficiat
Coptrapunclum dyphonium Jtyfo Ecclefiaflico ,
568 6S4S 63 5(5 3456891 0545 33287 653
iiiiiiisiiiiiiifliii
D B F
.
'.
f^ ~ .
ffl
3 4 56 8 5 6 7 6 2 6 6 345 6 6 7 % a. 34 5 354 3 2 .
*: : : :
? ? r3
G H I K L
iiSSrS
*-*^~\^Jk--*-- ==:$:
38 S823217 s+3238 s 67 6 8
.__..u._.-
M N V O
r-:$=i: tt===S=szd=fisz
Pofl-
poj?l6
k
Jfjrtfafifyigh* Confeni, ^DiJJom
Poficoitaque Cantu Eeclcfiaftico A A. diuiiifque fingufi-s atitbmis mefrfurfo' ,pet
lincas, iuxta notam . i.prascedentis Capitis* Incipiac Cantus
in jtittUffl bafi-frt bftui
confiftente pcr 6. in 8 : tendac,perfemibreuerri,'.duas minirnas,vtfpatium A-dftSh-
ditj deindenocis bafis fcmibreuibus in loculamento B. iuxta Ilcgulam 5. in Cantu
lyncopacx minim* refpondeant, vt Bdemonfttat Tettio nocis b.afis^fernibreuibus
refpondeant cantus nota minim.-B iuxta numeros harmonicos appofitos,vt fpacium^
C oilcndit ,-Quartbbafis.nocisfpacioDcpmprehenfis, rcfbondeant femiminimae per
continuum afcenfum, iuxta fe.cgulam r. "z. 3. iuxta numerosharmonicos, &fic con-
feqttenter reliquis Bafli notis D. E. F. G. H. I. K. L.M. N.O. refpondeantfiiporioris
vocisdenominatioiies jfecuridum eurh motum,quem dafcenflis, afcenfusque clrum,
vna cum confonantijs, diflbnanti/sque adfcriptis demonftrac Veru melius, faciliufq, .
jhasc omnia ex paradigmatis examirtatiorie, infpet.ione,notarurnque cum alijs di-

ipia
ligenti comparatlone, quam multis verbis.addifcentur. Dyphonium igitur ftylo Ec-
clefiaftico confecimus , quod eraf prasftanclum .
qubd ille, vt plurimum fupra.^ftrfeie-

Stylus Ecclefisfticus in hoc diftert a Mote<ftico>
Stylus Be- clum aliquod ex Canta Grcgoriano afTumptum fundetur hic vero ad libitum fiipfa. ,
ICUS
compofitam.ircificiosebafin rdiquascoordinet voccs,qijemadmodum illis in Can-
tionibus videre.eft, quas yulgo -Moteclias vocant, qux cum vt plurimum fupra ali- ,
quem Sacrs Scripturas textum, aut Hymnum do vitis San&orurri fundentur, fijliroque
lo.ngiorcs fint, fit vt Symphoneta.non tanto quoque cum rigorc ftibie&o infiftat nec
(
cum tantoicrupuloafiumptotonoinhasrerecogatur, fedvarie prorftis, pro libitu &

&
quantum verba,& artificium Melothcticum permiferint, vagari genioque harmoni-
coindulgerepoteft,., ;
Primb itaqueprseatparsgrauiorj velacutiorperinde eft & alterutra fequaturtfum ,
prmiftispaufis. Fiat autem prpcelTus fecundumregulasdediminutionibus, &fyn-

copationibus vdcum in pr^ced^riîrius^raditas/ Textusquoque.fiue verborum pecu-
liarisratiohabeaiur . Veriim eumres paflim in omnibus Aurhoribus occurra^ntjLe-
ftoreos adirtpoterif. >
Stylus Stylus Theatralis triplex eft , recitatiuus, & hoc proprie vni,aut duobus perfonis co-
Theatralis pctit; Choraicus , qui fit Ioco intermedij
fiue Chorus vt plurimum dicitur.eftqtie
, &
*ovl<ptiim. Tertiuseftfeftiuus.hyporchematicus, fiuefaltatorius, comprehendirqucfub
fe aliasfpecies quas vulgo Canzones,Allemandas,GagIiardas, PafIomezzas,Duplas,

,
Sarabandas vocant,ftrntquemaximeGallis, &

Germanis in vfu de quibus in "7-libro ,
foiTordabiturdicendimateria. Stylus verb recitatiuus vnitantum voci cucn fua bafl

competitiideftfltduabus.vtplurimum vocibus, quarum vna verba exprimat i altera
bafis vicemfubeatfin inftrumento exhibita j Cui verb fufiuShunc ftylum cognofce-
reanimus eft.hicinnumcroshuiusfarinas Authores in Italia aremponbus Iulij Cac-
cini ( qui prirrius hanc cantandi rationem , antiquis vfitatiffimam inftaurauit) editos
confulat. ExaCytum quoque & fecundum rigorofam trutinam compofitum exemplu,
videinlibro 7.confuIat quoque Comcediam muficam CIaudi;daMonteuerde,quatn_.
Ariadnam infcribitjS.Alexij vitarn a Card.Barbarino,mufice olim exhibitam,typisquc
vulgaram.in qua cut ftyli recitatiui rationem exa^te, ac perfedT.e traftet, in ea Leftor
curiofus, gua fe exerceat, materiam reperiet
r
1 ; : 6
'
5. II.
Lih, V De SympkomurgiA j,^
. II,
Dtftiphonijs yfmetrium vocum Melothejta iuxta multipVicem ffyium,
Triphonia ftylo Ecclefiaftico componere

VBienimTiroaliquantuIum fe in Dyphonifs exercuerit , ad Triphoniaprocc-
tfctmxtarcgula* traditascomponenda ; Et primo quidem in Conrrapun&o
flondo fiue ftylo Ecclefiaft.co frfc exercebit , quod vt maiori cum fucccfTu peragat.fi-
iJiproiubieftoaflumctCantumfirmumquemlibet, velaliumprolibitui In ftylovo-
tomotecticoalircrprocedet.
SylumMote&iaim vocamus.quando lnbiecto cantus firminon inhsremus ,fed
quadam induftria Cantil-nam adornatSymphoneta_, j
prolibertate,iiueartificiufa
Quidvero Motefta fit ,iaminpracedentibusdiftum eft.
Primo igitur.vel voces omnes vna incipiant, vel vox inferior fingulari artificio pra-
cedat,quamaIiqusvocespra;miflTspaufisfequantur,diIigenterque regufce de prograf-
-fibus harmonicis diminutiombus fyacopationibus prsefcriptaj teruenrur j ver.gr.in_.
, ,
fequentiexemplo Anima; in DeumOptim. Max.motum harmonico affeftu dcfcripfi-

flius , in cuius ordine ,&diipofitione facile , qua ratione fimiles concinnare poflis,'
percipies.
Paradigma Mektheftas omnihtts numtm ahfiluu
;psp::or:5==f
izszzz zx:zr.
v. J ^X
i&i..-.4^. IJ... 4, -,.I.|. -~t ^ I..;;_. _"""'

I :|!"r^_L,,___Zi
J
~^:^::a:_^::zz:z_:_:z_r|_:^r58_:3S::^|:^:-.t:z:zzr:
-- .-.,. z~z^zdi-z~zz:dzfc::zz:"dz:
H-l-5-A-V- -Ar-Al-jv-fA- -SSA-J-f -+- -
5=^zy|:l;:pH:|S|g
MacfaS.
* AnhMAgw Conlonl } tf Diflbm
za=tt___3_
*-\ -4' &?& _" "" _:_

_- _r-^\-'*"-* ,*- _*Ata
---:-_
-t
a -$-*x* :&:_:" -*-
5
-
cS::_-::$~ "- -
"l
l4'X-X'^ T*^'+M"4 "-^"^"i^^X""*"-'-f-\*l'v-T-*~"S

- ,
._ - "- i
hTA____
*
5
A-
i__:s5te: ___i:B:-a:a__::_$z rfi
*.-rfr
:f"_ =: _-
s- T
'*r-'-rf-'- ^ ''--" -
ff^ f#S^" ?_3_S3E
zz_.i-:$ +-" __*__
f
f?^"*"*
a nM>H fllll
!:
iB^ ) JW
r_
^**
i # t
I3:|llilJiIfei|s^_
~:*"2__:
ip&rfcz: _S_j _______ _____=
4'-">> _l
^^SSiFI-J^SîiR^fesijH _________
_cii_i: :i;i:_J:Ji:*y::4-_s:ii:is;
:i:J_i:L"f:2iJ
^_3r __" *2- __._=2$l $2__-_5-!:v4^_$$_-> :pM"3-T --

Lik. V. jDtf SymphoniurgU .
A* _.
:~:S?c:S:^:iz:$-::
__-_A_<!_ _V-<Vlv -...-

3_fE~f=*Ef5:
. ._. J_._..
r*:: ^|:f :: ~z:b?f:f t_.
ijgsb^ x'i-$t=-?l $ ^'?f^P : :
1
^*- "
iilill=lll_iSlllll
,
A~Z- h-H H- * -^~ "i\;T-T -T ~ Q

=fc
-
-T,.. ...4.-4.il.i .._.-.>_^--V-}-._.. W
Habesin hoc Triphonio, quicquid in perfe&o harmonico artiflcio dcfiderari po-

tcft ; quare vt diligenter id expendat Mufurgus , author f?m
Madngalcfcusftylusdeiiuatur a vulgatis Cantfonibus quas vulgS Madrigaha vo- ,
cant funtque vt plurimum vanae, amorofa: etfi ex pofteris plures quoque eas
,
,
ad res
fpiritua.es cumfummofru<au,vtAgazzarius tranftulerint ; Styluseft Icalis maximd
diminutiombusmaxime indulgot,
vfitatus, hilaris,alacer,plenus gratia, &fuauitate,
tarditatem,nifi vbi verborumrarorequirit, omnibusmodisfugt . Veriim exempla^ ^^'
huius ftyli vide in 7. libro ; Prsterea confule Madrigalia Prsneftini, Orlandi , Claudn fcu|
Monteuerde.Principis Venufini,Lucae Marerij.aliorumqtie" innumerorum.

quiomnes
poftcns re-
veras huius ftylilaudatiflimi fuis compofitionibus comprehenfas,
regulas ,
forent fcd
liquerunt. Multa hoclocodeftylihuiusnatura ,& proprietate dicenda ,
ratus
quandoquidem haec fufiflime in7.Iibro demonftramus , fuperuacaneum efle
fum iis diutius inhaerer^-;.

Rr S-T:
ji4
Stylus The_tralis, quis
Arth Ma$m
& quotiiplex
Cottfiw,
fit >n
&
p.vecedehtibus didfeum cft
Dijfim
, & in 7* hbro
fufius declarabitur j Nunc veroqua ratione. & mcthodo is inftituendus fit,videamns
Gonfiftitigiturhuiufmodi ftylus apto iucudo.arnqeno, &ad faltum comparato vo-
in
cum proceifu: quare curandum, vt habeat proportioncm pulchram,ytpote triplaa_

vel fofquialteram quae Theitris choreifque OT,nium'aDtiflim_ iudicanfur , vitentur
,
jn huiufmodi, nifi occafio aliud fuadeat.femibreuiurn fynco f.-s:fug._ quoquc totales

vitcntur . Amat cnim Theatmm yoces quidem ojk^w , fi ie a-quafi p.oceffujfed cle-
genti , &
verborum energia apro motu prog:cd'enre., ne tamen fine paradigmat_j :
Le&oremabire finamus, fequenslet,orconfideret> reliqua vero ad hunc ftylum_.

peitjnentia exaftius in 7.Iibrotradita reperies .
tfriphoriium fTheAtrkum Symphomacumfuh proportiom tripU.
ro
*'$*^"ai'*-"*t"I
" t**t
,
r*"'
T'--'l""'
:|:|:|::$:jb|-:|J~:$i:
^He 5}?:"::
.*,-___
F-
>
"-!-1i--$
:
r>^ |:
-M ::i:
ii : :
4-""| TTTl 5""", 7* -.-'-^ "-Rf"^*"

MJ-o-4 -"
t *rS""TT"l"
J v- &+-1- %\-_-4~ r"T"TM? l!V
- -4--4-4 ViA_.J ---''I*
t^-fc.-
',
^^Jf^
ipi
B_T"~*t*
"**"<&'*""- """*""
*"* T^TT"_"~T4l"TTt *"2_"""T
---**
T'l f
B"I , I 'J* *?-*-"* *".... '
-
"-* *-"- '*- *
."> " **->-
]
'I.11 ' * n 11 1 - 4--I - ...4.' \- -I-ii 1
->T-**-M*'---r--.4' n7^>->->>V .fj.^->~..--.I-'"j"

wfc*-i -.A.^..jr._-- 4. ..__..- A.A--..^. _.._-. ,...-___.-A*. A->---o-
4..J..JA,_ -~ ,-__*- A. A __
-4- -*-^c-j^ J--Y.^.^?.A"jk . A-.^.

.
_,S.A.LT1I. 4?-$--_-l._-iS.i-,2-! ..L_.Lj-.I-X.a___,

m.L
c
__,2_s.i_x:4:.2. .i_r.i._3: i_ijl_i._ x -r_c
H^Bf-| -_.f*-iit 1
Vides
Lib. V. De Sympboniurgn. ji
j
} * w w m *
. I **
1
:!:=f:S:J:J'fJM
-T;~-4"f 1^ TT^~""T 1
'*
"Â'Z ,-,
""TTTft'?V""--t R
Vidcsin hoc exeniplo tempus natura fua veluti ad fakuar, &"triplid4um inuitara_jj
IVerilm qui plurahuius ftyliparadigmata defident;legat Hieronymi Capfperger varia
opera,in quibus Choraicum ftylum cxatftifTTnsis cimpfitionibus.quarii aliquas 7. libro
adducemus,exhibet,Gallorum quoque,& Anglomm varia monumenta luci data>ia
guibus ejcaftiflime theatralisChoriaciqueftyliartificiumelucet.
. III.
De Tetvtyhonijs , fiue qumior vocum compo/tthnibtts .
1 6 1
ACcedimus tandem ad Tetraphonia , fiue quatuorvoeum ^tAtfari*' , qusficuti

6X4. vocibus, tanquam 4. harmonicimundielementis conitituitur; ita meri-
toprincipem interpolyphonia locum obtinet , ita utquicquid vltra TetraphomjMe-
lothefiam additur.meritb replicatum cenfeatur Et quamuis in pracedentibus horum
componeodorum rationem & methodum oftendenmus, quia tamen hic floridam_
,
Melothetici contrapunfti praxindemonftrarcvifum eft, ifqiie a Contrapunfto fim-

plici. multis.vtaiuntp^rfangis diftetj hoc Ioco eiufdem regulas producemus, vt
quid in quolibet ftylo Mufurgis obferuandum, lucemerldiana clarius innorefceret
Rfgula 1. Sicutiigitur mundielementaris harmoniam perfefta conftituit elemen s
torurh commiftioj Commiftioautcmfitejccontrarifs quaUtatibus, vbi , vt cura Na
fone loquar - - corpore in v/t
Frigida pugnarent calidisjiumentiajifcis .
Mollia cum duris ,/inc pondere babcnUA pondus.

Symphoneta adnaturx exemplarrefpiciendo diflbna confoftis ea eom-
Ita prorfus
mifi cbit induftria, vt totum Symphonicum corpus intentam redoleat harmoniam_, ,-
quod flet, fi tria probe habuerit cognita Primb, proceflimm harmonicorum ratione.
.
Secundo, Synccpationum notitiam , fiue notarum /rô* vulgb ligaturarum . Tr-

tio temporis menfurandiexa&am mtelligentiam fiue quoi idem cft arfios, 3c the- ,
fios temporis menfura? infignem notitiam; in quibusautem haectria confiftant,ciim

in pracedenribus diftum fit.fuperuacaneum efie ratus fum ijfdem diutius immarati. i
Secundo, Qucmaclmodum verb Logicus conctptus mentis fuademonftraturus,"
Primb figuram fyllogifticam qu$rit ftib qua ratiocinationem fuam artificiose diri-
,
gat ita Muficus anre omnia harmonico conceptui aptam qu.^tet figuram harmoni-
,
cam ideft mcdum, fiueTonum fub quo conceptam mentis harmoniam apte,& ap-
, ,
pofitc producat . Deindc circumfpiciet ,cui a&ioni intenta Melothefia feruiturafit;

Vt fi Ecclefise.vtatur ftylo Ecclefiaftico pro fubieftofehgendoCatus plani,fiue firmi
Rr 2 mo-
5fS Artk Mtgn*
ftylo graui,
Confow, &
vanaque vocumquadam
Diffofti
veluti colorum_,
rtionodiamj aut Motefticq
idumbratiqne.prqutteatusvcVkouunque^
tioni animorumqiiereaxatiqni^lewifredebeat, MadrigaJefco vteturftylo.fi dc
niqucTheatri ftyluin vfurpabi>wlri*citatif;iu..> , vIchoraicum.mqduus.nume-
rofo fakui aptiflimum adhibebis i ycrum
iarh finguTorumftylorumparadigrnatavi-
deamus. . .
ProblemaTcrtium,
Tetraphoniyrh ftylo Ecclefiaftico.
PRimum Paradigmatis loco abfoIutiiHma? form fit fequens Hymnus Aue^ ',
marisjlella . In quo XenorfubieAum Captus piani tenet, reliqua. vero voccs ita
artificioseintertexuntur,itafuauite,rfe feriunt, vtnihilgrarius aunbus acciderc poflc
Ver pqr- YideaturjHarmqrria ipfaturgMaeft,grau's.plepafln!cci , & nefcioquem impetumpie-

ma t.yli $atis in vera norma
animum imprimens ; ftyli Eec-efiaftici , quem v rpotfc cliuinis lau-
Ecelefia-
dibusaptifiimum nqftros huiuis tempqris Muficos ferio irhitarj dcfidcrarcm i Psrima^
fticj
HymniftrqphaexhibetfimpliciorisContrapunaiobl^gatiartiriciumj Secundaftrq-
pha idem praeftat, fed priqrfi altiori ftylo Tertia ftropha variat,adhuc
. fublimiqri ftyJof
fub.ehim Cantus firmi vrgens, vti ex ipfius ftropha. examine patcbit/ Quarta dei-iq;
ftropha per temporis mutatiqnenj ingeijiqfiim prorfus fugarum contextum machina-
turifupraCantumfirmumfundatum.vt apparet. Verum ha.comn.aexipfiuspa-
radigmatis infpeflione melius fedulqMufurgoparebunt,qua ego, velmultisverbis
ptiosi defcripferojvidcbfs en&^ huius Hymni meloth^ticu artificiu veluti pef qu^tuor
gradusquofdam, quorum vnus fem pcr alterofublimior eft.completum efle.Cui vero
ftylum Mote(Shcuii? quatuor vocum cqncprdia profequianimus eft.is Iegat^ cxanti-
quis Orlandum di Larlqlofquinum, Arcadelt, Iodocum pratenfem,Prer.efjinum |'ek
mqdernisIqapnerâptTta^ Gallum, Moralem Surianu^L-,
Trqiani^,Nannif-um.Cifram, ah>^queinnumcrqsi|MadrigaIici vero ftyli Au-rqrcs :
confujat. Auguftiuiim Agazzfarium Scipxqnern Penticum,Venofam,,Hqratium

>t .,^3
chium,aljosq ue pl urimqs, \ ,
'
Vwdkmak, Hymni idew EcclefiAilkifyliexhibens,

. j .
fe^_$_:
S ^^^ U. X V_T.| i_T
:s:*:^"iS: $:!n.::
J...
Strppha J, ^HiS-"Z:-- r .t:.i:
r Aue ^ rna ris ftel
a JhL i.Wj, J
: te::"î3^-5:f:x:i-A'^:i:xi2:$:
:
= ^.53 ScH:S:H||p
uema ris ftel la Dei , ma v teral-
:
^^* :rrt ET::?::?:t^$:: i^|ffip^3fi?
r&S
ma
JJh. V. Dc S)m^haniurgtA 3-7
ma.Atquefemper Vir go
f
51 -r
^|:l|:p^|r" rt^_.z-;r
, T .. M
ma,Atq;scper vir (
, ., ga
.1 _.._
ter alma At^ que-fem pcrvir^-.ga Atquefemper Virgo
tsT
ma Atquc femper go *~ Fefc"

Vir
-? r--~+-jjc *i Strcphal
-v>~ ._>--_'>-
-j&-*&$- - W_-. 4 i
i
v" ]._*>
c Solue
\ - -"j_
. . ..
y
,' 1
"~r*T~"*"'~ri""A''-^g5r**4
'_-T-"^-^- î
x"= Nonomnind
:^~i:|_::?-_::[-gz;g. f*m>ic X ,
' Spluevinclat-cfo d :!
H,_:
:&:&--
:i^^_EEHE_ :
:s3E__5H-;a :
Faelix cjeli pon ta, SpJue vi?cla re- :
_5Ff "i_::": -_-
lix!C_l_ por ta. Solue vincla o
$> rl" v
'T
vincla re -~i Profer.
r__3C-__=
i|p;|_=l=lp|p=gp_i:
is,Sol uc vin clare is, Profer
Proler iumen
lumcn
t ~~"*"~"-""A~-'r~-*"""~"*i ,- ~'î* , -"',
T*i *T""*"i*""~""~*T""
_~ ,
_
"rT""A"sriH"iJ'5 4"""& '__
1
>
is, Solue vincla re is,Proferlu ~- mencae-
"_r________ ""-__:I_:$__-~=-
_n__p Sol ue vincia re is, Tro fer lu-

lumen
31 AnkMxgt* Cenfoni ,
ty Diffotti
_--_. i ii
y
,- _
ii-..i. n i
.^-^ -$_zz_zzzz
z$zz$:
H.Mjit.H***'*" __ "_- 3zz_zz__: .i..V.w:
lumcrt, pap^ cis Mala noftra
-i"i--t-- ^T--"t"--r*w~* *T "*fr"fl;"^----!"""-"->"+, ----
J 1
=|E|_pi_
-.VI l.>i~~.i-.
"?"'_!: :?:iizi: zl"i"i"^ p-^?-!'
...._-_ __4 ._,..- -._,.-
. -sl-
4- !
4-- j. . j
-
:3_.-
cis
pi$ Ma^ lanoftra
la noftra & pel-
-iiVrt+ r_
_3!
-' ,-__ .->_-
__i:
|||:___~S_*d_^:^S "^"
-_|
Bo na cun ta po lce.Bo na cun-
jte-*fr__a-r "-*-x~4,H-t-& _>-!-___- -?. ~& -,A- -$-- +--
Ja bona"""- cua pofce^ Bona cunc_i po fccBo^na eunft*
x
EE_E_=ff|_:____
^ -JM. :~milS? I , ,j|
Boria
|M WL .|,>1.>' -Hl l-.lll-JI-.-j,
cunflapo fcc Bcy na cun ftaBona cfiftapo- *

r
**--_ _-._,-..,.,
z$: 3__d_$_fg _g=ZIX= zz

i
_..... "Z&" ESE
Bo "
na cun _apo fee Bo na cunia
-*****-*"**"**'""
*"k"".$""$"
iE.?_z__E zSz: Z5.^phaHitfesiglifl

_H_S
Qa po fce Vifgo fln gti la-
* - \%wmm^mm*mqtmm*^*^wm
**-- 4- '
.
n *)'
T ""! i2* w
..g._*_jL_A.
i
, -->i..j.i
:j__S_^fcg*f: ::zzr:+$-fes
po fbe Virgo flngula-
zisSiJzi pî-f-l-gz-: :--$-:

Si
t i fce.
_^_.
Virgo fingu la-
J i i i i
iL.
po crlcc.l BaiTus Tacet, i
'
ris
Uk. V* De Sympbonhtrgia: _<?
+ ._-I..i._..-E4> i
-t. I "t^t-t r1 -+-/~r *~-fH*.+.
[___..__ | I i i . i
J--I- ^ .-l.-V - --_.._|..- _.... l-v-^-.' ~l.._.._..
] ns, ~- intcr omncsmi tisNoscUl pisioiu-
tiswoscui pisfolu-
ris,Intcr om nes mi jtis Nos^ culpisfo-
pis,
*-__:
Inter om
l||X rpl^^l^fe^
nesmi tis,
SJ Noscul
_j___3E2
pisfolu-
Baflus vacat .
SHi^; :i:::~- _:S32ifc_:fczraz

T ,
Miccs fac , & ca ftos.
.-*-_*_;_: ~:-":?: iSi3 -?4::r4^-t_:_:;* H

tesfcc.&ca * ftos
._*,..-.. 4-.. . - ._x.rf..i i i
r
czaa:
|_____535 :r_r._: ,
( i __i ____r____=_g__$
Mi^- tesrac,cV.ca ftos.
tos
Quarta Stropha ,<.ocet Contrapuncl:um iuxta Temporis pcrfecll ~

proportioncm artificiose inftituendum
il-Sfcr.&
il^lg|[|ii_ii; _Kqp_:
:
"
""s;. ._<r. e o Sic^- De o Pa-
'
SitlausDe
J=?fe*PJ-gg
+ AJBZ-L :$Eivî:$
Sit laus Dc o> Pa. tri.Sit IausDe-
1 r- >
i
!?__!___-
_
- _, ii
i -
-
7="
Sic lausDe-
oPa-
p# AHis Magtte Confeni ? & Dt/foni
g.?.!3_ SSES "S:!;H:$: *=_= "Tr-____-__-_
'-* * "' S?::?:?:95-^

II Sit Iaus Dc -Ti p Pa fri Sumo Chrifto de cus suoChrifto
_:|" ::tj:^: ;
:#:i^!;g::5:::r:te: SHICS" ._,..

^w'
"' " i:<>_E____
"j
j^ m
* _:""""'
.-':*;; ::iSS:^
pi SiilausDe Pa .-.. trisumoChrifto de cus furap"""
**" 1"___ -- ----- (*
T/*t"" *_T"
9*--- *
.l -i-
:
-___:___-: __*_____
Sss ^tt^ B :: ::
"
-~-~_i_t-$2
j_j^--* -> ---_
.
p Sit laus Dco De V j Patri Suma Chrifto de cus Summo

Iteg ^j; S_fc-H- ._...._.
- --iiiil ->P-w-._--o---*py"^-
..._..__.
-H-t-*- j
,--p|(p^p>-PBp|_p-p1 ------>

H .iBi-il-- 1
o Patrj i/. Sumo Chrifto

t-: *rr m^ ^"^^ t^m* t?j
_&X_r
&* ilfe
_:a_3-~.-
n- o >
-E
S* ___*._:
de _. cus ,
Spirj tu i farj-
r - _.___-_-_ -__* _____> i?

mp Chrifto 4c cusSpiri tui fan ,
-, .-. ftoij*
ty.
fc*:
:r.-*__
.=:^;-i|
-_J-*i "-+
mgB& ,pi5si?3Siif*
Chrifco 4<? eusSpiri tui fan &o Spiritui fan-
r'7'A'-'^-"""'^ **'
'
*- __-*-_ ____.__. -_1.. -.Ll _----. _-l -_
jjLHm- ;z.t-g:d_j__2-_-=: _______

><r_"
de cuj? Spi ri tu i fat}
1
: -r
:
v-^-o--' rS^-aS :
i-z*-$-H-:
?:^:--:h:a *'"?l"_? _k
:
fe

|$:$~:5$: =B!_:fc sz:r:_d_; _---.
to tribus honor y nus Tribushonor i|, vnus,_Amen.
_t
iassjg &$:*i:W: ==_:: .:g:S:__3: *&-S*$ :
::q:
Tribus ho nor v nusTribushonorynus. Amen.A men.
'
~M
'
!B:-Sb5e
____r_r"__!--*:__:B^
^;,-.W*-.-- Ng~N -M
' !
c_-i '
'
Tribnshonor vnus Trib_shonorvnus. A men.
o;____:$::!_:;
:|QFpf : ::
t :^..$::
:-:-::H: ;fe_l=__p|-::__:_:
lîipim p' w wj & H'$
iTribui 3 honor vnus
-'3
ii. Amen.Amen. Hic
.<! -
.,
tib. V. Dt Symphoniurgfa jtr
Hrc paradigmatis loco exhibendam quoque duximu* vnam ex illis cantilenis,q ua s
vulgo Arias tragicas do&iores vocant , theatris aptirffimas ,
procedunt enim in princi-
pio per claufulas amcenas; terrrrtnatur ver6claufuladolorofo,acfympaticoafTe&u.
pjena_,
Melifma, fiue Aria Tragica
iliiiiiil^Siiiiii
îlillSilililliiii
1*36
ISS2feS*3-
iiSgilil
Hlrfi -*. *"* * +- !*. q
SESiSEEE 5E5SE
!:
-*:^r*: |:?:?5:fesS?is:l:t
!3F-
~s tt~
- vÂ" ** *y*vp-a.m^.*p^^-*^ *- ^^
i!a|f!-55EiE?E=:E
: :
Vides in hod exemplo qui ftylus in communi recrear-one , aut 'n tragici ne-
,
gotij tempore obferuandus Irtjhuius genensfunt ,quas vulgo Arias.Canzonettas,

PalTamCzzas , Gigliardas, Sarabandas vocant , dcouibus cualibifufior deturdicen-
di materia , modd filemus j quare exemplum dediffc fuffieiat } Nam ex infpe&ione
facilt; Leftor mentem meam percipiet
${ Innu-
|i* Aritt Mtgn* Conjoni , ^* Dijfoni
Innumeras Imius generiscantileiias rheatrieas adducere policm fed qui pluraha-
rum paradigmatadefidcrat jisadeat varia fcenica^Muficaeopera in Italia adiuerfis
imprefla , Nobis vnum , atcjue akertini ad inte_.ti_nem noftram i-cftori intimandam
dediflefufficiat.
I I,
)g Vocibus polyphonijs
Iximus in praecedentibus pcrfeclram harmoniam in qqatuor Vocum conccntu

,
conftftereireliguasverovocestantumeflereplicatas^ Siquis igitur polypho-

'
niarn amef , is ynam ex quatupr duplicando , conftituet pentapnonium , duas yero

duplicando , hexaphpnium,&tresduplicandohept^phonium conftituetj Quia tame
fingulare artificium in pentaphonijselucet, diftin&um a tetraphonijsj hic in gratiam
curiofl Mufici, pentaphonium ftylo Eccjefiafticp , fecundiim omnem rigorem regula-
rum cprnppfitum apppnemusjin quo &
affe&us, quem verbarefeiunt, pulchreex-
primunturcuminfighiharmoniajadeo, vt quashucufque demelotheuadi&afwnt
meoyelutianaceplialasofiquadamcontineantur.
Fmapbomum Bylo JEcclefiaftico ,ficundum omnem reguhrum

tigbtem ômpofitum.
*&=*=
&*$ :$_$:
W DKXtlAnKl
"I Domi nevim pati o? ij refpon-
Dpmi ne yira
3_S
pa ti or ij.
^jgg^ fe-l --->.
refponde
;-..-.
ij.
__
fes
i&fr^ ^^ ^-A __ _
I pmfm- < A"^?
Domi ne yim pa ti or ij,- re fpande
& :$:::$ :$:&::$:_:

"fj_!?!f:
y=<
!>_ a^S-
E:|i|^si;i_|^s
Demi ae yim pa ti or ij
>a re-
:-ir -r?-A-
O.H-nw.w
5HS
-A---A' __* . r A..A . V_wp- i
'
<
Do mine yim pa i o? refpon :

V
"
'
^M^

Ltb, V. De Symphonittrgd
1*1
rZ2
|S3E:
dcprome ij quid dica,aut quid refpodebit mihi quid
""
v T
ii"~""s"5r"" Pa""~"""3" "Ci'^'ASfl'1!^"~"Z""'" "a* *s
i ***"
pro me,relp6de pro me quid dica,aut quid refpondebo ti bi ouid

4--
"ft- 5E]..tl-3
. :
""
-i".i:
dicam,aut>- quid refpondcbit mihi
$- fcir
rij-
refjponde pro rne.quld
rSU
zam mi x 3"Z!I
::$r
hr
(pondoprome ii.
quiddi cam.aut
lHlllliiSilSF-
_$*ZH
aut quid refpon debo ti bi
de pro me quid dicam ,
. L.i-.
SttS
gj^mHEÎ^^gp ^^SBH
-EEjriziii^l-?^^
m ^*P^
^dicamVawquidrefpondebitmiW _ autquldrefpondebit
H-rA-T-i -ri^-*r~/r"~ *5"~"*!s s*^~:i"d*r!3^x^5[--^"A-- "*-< 2

'
:
"5"$: ~*^"$3 - - ~X-$-+ t^-r-^rrStSl "~T 2~ SE
bi
dicam^ quid dicam aut quid refpondebo-^ti
3~=||~i
T" -2 i-A-i*?-"
quiddicanviutquidrefpondebotibi cum ipfe
ti bi cii iptc
quid re{pondebo ti bi ij. .
^ÊEEiÊS
autquidrefpondebo ti bi cum ipfe
Sf t
* * I

,_._,, L-_. p x
ro*_*_>. .i.jw.^_
-
[
$-$-
--f *r_r T*_*_>*_T_
b 5"_^tlE"i"Z-
____*___ *T_r-T-TT 'x"fl
:
ii-a:;s

1 1 i f
.

I
fc ce rit Recogi tabo ti . bi omnes annos meos ij.
H_-~'*-rh+*-tf---"- -Ti -+'T -t~*-T"T -vrr- -*--

S_;:_:::|:Hi::|:l-i:5itt
H Tfl_
Re co gi ta bo tibi omnes an nos me
"
,
'^1 __r 4 *'

: jeIt""' , t~? "f I _r j
:
^t _5_1- __~l/rlr
fcce rit Reco gi
,.,.,---
tabo ti bi omnes annos me osomnes an-

(i- - >
I..
i ' " ' ' i
I

ii
ES_|l|i iE_SE
*.__.
:l__3: iil:
_-
I.
Rccogi tabb ti bi m
omnesannosme ps . -.
-_-i _ A v * J
'-4
". J '
"
:i
3__ -
_4_t;__::__:__::SEE$_E
- -- .EEE
_ ?? ..
Recogi ta bp ti-_
_.]... ____"""
:_2T::$:5'.
"-"'-
-- Fr*T"_ * _* **_______
v'fttT i
tt
2C2
3_Tf!
in ama ri tudine ij.'
i '
'
t
M_-'4lifc' ""
_-_.M v;^ : :
osomnesannosme nosma osin/-' ama ri tudi ne n.
:x :i:
_:
I
sosmeos
llf._ in^-amari-
E__EE -*_- fei _:__:$= ::in:d: =.

-_e!s
bi omnes annes meos in V a ma r^ ûdine
____#
s:5r:v"j_-
_____ __
ii__-_iz__i_ "--_:. :=fc |3t:?_:-: =-=-.
bi omnesannosmq os in arha
w ri tu di ne
An i.
'13. V. De Symphomurgm .
* l S
T
.i-*>!> -['l-
J
! ' iii' - M . .'1.- 4 '-- | 1
11 A ' nimae me Do mirie fific viui-

'1.1'. .. -. i JL. 1. 4-4- -
iliSiliiîlSBiliiiiii
:i
T A nimasme je Do mine fi fic viui tur
mc^- * Do mine yiuitur
aWteiB^
ty3j/j|g A^- nima: . fi fic \j.
'W
<f- :aE EE~
g A.
.3(1-
ni mae, me ae Do mine fi fic vi"i tur ij.
: _:n:^jm|'J3:i:4 1--|-$-$"a-->|:*->'t^? -f.v
Do mine fi fic viuitur i/,

* i
i-i:^J-|-:-;"
Et in ta libusviS- ta fpiri-
tur
jjp-;-..-.,.. "$: ,
:;::i:f'
""$_$: xs:^.^: ::$*. a:$ -f
Et^- intali bus vita fpiritus vi"" tafpiri-
A. t^ J
n: Z3E
^
1111111 fic vi uitur Et in
fi
.-.* K3!$:$:p$=;~ 2
Et ira ta li but vi tafpi n tus
3fc$::::

^_=:-_=_ - 1
-L-
>. fpi-
Et in ra libus vi ta fpi ti tus mc i
## Artif M+gnx Confoni , tf Diffom
- 4 4"T"l'*""f f"trK"t W^
ai#iM$fefe
_
L
a& ,1#.m'| i i'
4"
.._.X-|U.._-..i.>_--t<ii.
TÎT^-aT*^"""* "" T"P*T
I..-L.. ...i.i.i ,.._.

*
tefii^ps
m vL J
.
!~f-T"*"tT"5f*"
1 | -1
me
,,,
Et^-
n tusme ],/ i corri pi es
**:-
ilSpIiilliiSSiiiS '
* '
-
' !
5 rn*r, r___._i.__i _.
me
- 1
tus i i/.
A cornpic
cbrripies me, Et
I
-
m -.- -/.' .-.. -. * . _: i
talibus vi I
1 *P"*' !
tusmei -^cOf [ti piesme '
^B
&. .i---i l| u l. _i ...._... __,.i-__.__.___ _].-_.-.__,_._a
vi ta fpi tusmc i corripies m_5, Et.
/.
'TaTW
qjJ_J.i_.-f ' i
__ww
I . :
si.usme i cot ti pj esme,Et
1 ^"
îlfi
viui fica^bismcee^
bis
^"-__\A~ _**-$
ee in pace
1*~ ""i
ec >- ceinpaceama-
-F-F i
__*,,
..l.-f..-.
i :..&:.'.
pEii.
v
viui iica iu& meecce jnpace ama^- ri tudo --mea a^ mariC,
-___. -____--.
afcte
Ecce in pa ce Ama ritudo mea A marifsi-
feii=t:|vi~~i
p ffif* p^
::
fci_J:z_zv"L'_l^-S$:: -*-*.
t
j 1 1 .... i i
,
ii._|_.i_>-.j. .! -.
x
vi ui fi ca bis me Ec ceinpa ce amari tudo mea amarif-
;
f. _,_.___,
:^=zr ---1 i*. i _Z_ZI_Z_Z ij-f-f 2.
aJCT^- $:
viui fica^- bis me Ecce in pace amati-
Lib. V . De SjmphoniurgiA n7
if i!p: _____>_ :li?||:|i|: _o

:
^;i-g;p:j5
do tnea. Eocc in pace amari tudo a ama rifsi-
.--._._
'-*"" _""
r . .
___""
'
. "V" ~7
jjp#
marifti ma Eccc inpace a "*- mari tudomc
:32i
ma ccc in pace i
j, do mea amarilsima
|Efep|S||p||i||||||EiEE 3;_
fl, ma Ecce^ in pa ce amari tudo me a am arif-
taj
3; _:i:::. z:i::_:::_-_:: "

T ""T"" "*"* T"*T " "*' l_4'** |OTBy4*' * *"' m_ ii_ . i
i._ ..; ^> m _ [.
tudo mc a Ec ceinpa ceamari tiidome a
i " ii i i iiimi i iwy_ .^j_ A - .p .! i.. _____|_,_._- _{. _.
ma atna rifsi ma.
a ma ma rifsi ama
T"t"aZ^
rifsi ma.
""
i:
__ aw
jj_-__. __.- a-~. -$'&
,
*A_iiz_!"r"i"tT+^ +-W"{^_i_____E :
|E_*___=g;M' i=Êl2Si3;B|E___ :
ma rifsi ma
;fi ma a *"- marifsi ma

ma. ..
t in 1 I
-
___3^.=__ __5=S3dtî?
=_tt _=s_____ _z_t-__xi_=_t:s^_t(-::"rr=
ma tifs i_a ama tifstma.
....

Anif Magn* Confini > (f Dijfom
A p y T i i. XVI
De nou* & adrnirabili Contrapundi per varias cornbi-
i
nationes inflituendj ratione & mediodo ,
ADuerte, Poftquamde Regulis Contrapundi vulgovfitatis .fufiiis forfan, quam

opus erat djfferuimus , iam in gratiam curiofi Mufurgi , aliquid fublimius mo-
Jientes hoc loco artificium dabimus prorfus adm'rabile,cuius ope Contrapun&us qui-
libet vti facilitate maxima , ita infinita quadam varictate adornari pofllt ; vt vel hinc
appareat .quanta ex Arithmetica harmonica emancnt fecreta , & quam Mufica? co-
binationis vis inexhauftam habeat profunditatem Etquamuis iam fimile quidante
.
Iios tentauerit Picerlus infua praxi componendi.quia tamen vixfeexplicauit, mea-

rum partium efle ratusfum iactorum feminum foeturam fecundiori cultura promoue-
rc. Verum reliclsis ambagibus,inftitutum noftrum ordiamur . Subieftum hoclocoil-
lud dicimus quod fundamentum eft Contrapuncti ex Cantu plano defumptum quo-
,
modolibet . Contrapunftum vero vocem illam appellamus quas varia notarum dimi-
nutione fiipra fubieftum tanquam fundamentum,& bafin exprimitur. Contrapunc-
,
tus vero dupliciter confiderari poteft in hoc noftro negotio m ufurgico ; vel enim con-
trapun&us folus eft, vel contrapunclms replicatus. Contrapunctus folus eft duplex, vel
enimponiturfuprafixbiecl!um,veImfra> Quando infra fubiecrum ponitur , vocatur
ContrapuncluspritDUshypobatos. , ideti,infra gradiens , &c quandocunque fuprafub-
ie&um ponitur , tunc eum vocamus Contrapunctum primum hyperbaton.ideftfu-
pragradientem , fub-e&um vero in priori vQcatur hyperbaton,inpoftcrioriContra-
punfto vocatur Jiypobaton, vicle paradigma vtriufque projati
Contrapurr&us L floridusHyperbatos.
Subieerum I. communehypobaton.
J__
Subiecrum I. Hyperbaton_>
=z$=: > :
Contrapunftusl. floridus hypobatos
Ex vrroquc Contrapun&o tam hypobatO, quam hyperbato nafcuntur duodecim ,
diuerfi Contrapuri&i quorum omnium in replicationediueria mtioeft,diuerfieob-

,
fci uationes , licenti*, Ieges- &c. i
SWjsW Primus, Contrapun&usvocatur<&*/7w,e6qubdvoxfecunda contrapunfti repli-
cati a priori diftet vna tertia, vel fupra,vel infra
r
2. Ve-
Lib. V* De Symphoniurgia 3^9
_. Vocatur contrapun-tus diatejfaron , cb quod vox fecunda a priori replicata di-
ft_t4 .fupra,velinfra.
3. Vocaturcontrapunftus diapcnte, id cft.qubd fecunda voxreplicatadiftct j.fu- ^ _,
^ "" T
pra, ve! infra p;imam_,

4. Vocatur contrapunftus diahex, eb qubd fecunda vox repiicata cjiftct 6. fupra_,, 1,***
vel inf:apnmam_,
5. VocaturcontrapunctusrfVaAt^/êbqubdfecunda vox contrapuncti replicati di- s~ia.l^rj.
eandem primaru.
ftet 7' fupra, vel infra
6. Vocatur contrapundlus diapafoti cb qubd fecunda vox contrapun<5fci replicati JW_s-->
,
diftet 8.fupra,vcl infraprimam.

7. Vocatur coni?rapunc-US diadecatos, eb qubd feeunda vox replicata diftet io.fu- $ia.M%*
pra, vcl infra primam . *<*
8. Vocaturcontrapuncius diaendecatos, eb qubd fecunda vox replicatadiftet vn- ftrmSaKe.

T,f
dccimafupra,velinfraprimam .
9. Vocatur contrapun&us diadodecalos , cb qubd fpcunda vox repiicata diftet duo- JWWt
** T,S
decima fupra , vel infra primam .
-O. Vocaturcontrapunctus^/Wr^f^/ox, ebqubd fecunda voxreplicata diftet de- f.-TfsJ .. 1
K * Tof
cimarertia fupra.vcl infra priraam
1 1. Vocatur contrapun_.us diatetradecdtos ebqubdfecunda vqx replicata diftet JWTf ,
-'<*<*'<"
decimaquartafupra* velinfraprimam. .
1 2. Vocatur contrapun-his difdiapafon eb qubd fecunda vox replicata diftet deci- -W /_a_
,
,
SUij
maquinta fupra, vel infra primam .
Vejum hqrum fingulorum proprietates,replicat,iones, modos, terminos , fcorfim

expendamus
. I.
De Contrapundo diatrito.
Prob.
r.

- Contrapunclum
rr r
.- *r rr r w
r T rrm
diatriten
wr w r* componere.
' /'' r ..rr.l/(/f|k. V
r~ rr r r \f
itaque variam huius contrapunc.i rationem confiderare velis,accipefiibxiUi.:,n

SIfiuecantum firmum,quem paulbante IitteraB.fignauimusjfuperquem contra-
pun-him floridum conftrttie, fcilicet vocem A.
Si itaque hanc vocem A,replices vna tertia infra,hababiscontrapunc_um hypotritu,
quilcxmodisreplicabilisfiuevariabiliseft. Primb, fi.Vt dixi, fuperiorem vocem A,
replices infra interualloteitiae. Secundb, fi eande,m replices infra interuallodecima?."
Tertio, ii candem primam vocem replicesinfra per duodccimam , Quartb, fiprima
vocem fupra ipfam replices interuaHo fextas . Quintb, i\ eardem replices fupra ipfam
par oftuiam . Quorum omnium rationes, vide. in fine huius Capitis, vbi omnia arith-
mctice demonftrabuntur.
Hac continuatione replicationis perafta contmuofexpolyphoni- coftituentur om-
ninbdiuerfr.quffnonfblu^
quouis canrari poflunt.vt poftea videbitur ,
Imb non contrapunctustantum floridus fiue vox diminuta,fed &fubie<ftum ipfum
totidem modisreplicabile, &cantabile eft ; fed contraria quadamratione,ita vtper
cas confonaHtiasper quas contrapunchisprimus, fiue prima vox infra replicata eft
Subie&um rcpliccturfupra per eadem interualla paulb ante defcripta, Vt in cxemplo
infr_ pofito, vidcre eft.
Tt Colunv
j30 Arlis Magttd Ccftfom, tf BiJJoni
Columna Prima. ColumnaSecunda.

Exemplum Primum . Subieflum commutte hyperbato.
J E
EfiE;SE?E:iE3E
Contrapunfti floridi communis I. Vpx
iT? "T*T *TT~ TT4" "d-~X"l"A""f ''" Jrrr--*

-
f:
44m~2:s:z ;!rzi:
3. Replicata infra per tcrtiam 3. Pcr 3-fupra rcplicata
c o.
Hi
Replic. infra per decimam H 10. Repl. fupra.
|5||:li:=5-=g5^::^=gq
duodecimam ~ Replic. fupra.
la. Replic. jnfra per . '
12.
*
?ES3 v..*.
6. Replic.fupraperfextam Pcr 6. replicarainfra.
.- *-**--fc.ii*: rii$ fcxlx: I"h35i: :x: r

* <~p:j-2 : * -J-J---gcr*^ V <$> jjr
*p -|"|Hii:|~!H:i:
f. Replic. fupra per p&auarn. Per s.replicata infri
:$;
Subje&um pommune hyppfcatpn inuariatu.M Cpntrapunlumoommung.;

,,
'.'
f '..
p , . ,
,
.... .
IRtCV. .':>..-
:
'
'' :: , :
'
'
... , ; .
I
.
'
. *
. : Colura-
lib. V. De Sympboniurgia ,
531
Columna Tertia .
ContrapuneTt replkabilis byperbatj, Exemplum Secundum
tj;4:-a:.^!.2:4j-J..iX4.lf..i j4.J.i-.:L^:j.|:^j.:.._:
Contrapundtus replicabilis.
zirfrxr
Tertia replicata fupra
10 Decima replicaca fupra ,
iiiiiiiSiSiSSiiii
12 Puodccimarepucatafupia s
^f^^ff^mp^^yW^S Scxta replica ta infra
Qftaua rephcata infra u
4-j. , i . i i ' !. ; . . "
--~:
SubiciSurn cpmrniinchypobaton j
Tt Colum^
33* Arth Magn* Confini , & Diffom
(ôlumna Cûarta_j,
Subiecli replicabilis hyperbati, Hnawn

Exemplum Uecumimn ,
3
Subie&um replicabile hypeib.iton
*&m -b
Tertia feplicata infra
jgg W^bpM
m
19 Dscinu replicata infra ,
-
ZZ&Z
r= **
4
Duodecima replicata infra
SK=x:
Sexta repjicata fupra
:$: :==fc=:=r:$=:r
' rr
O&aua repjicata fupra

.,..^."-.1
Contrapun&um commune hypobatcfn
Atque hoc eft paradigma duplcxiquof um pri us docet dato fubie&o & contrapun- ,
ftpdiminuto.quomodo & qua ratione illa iuxta interualla vnicuique adfcripta repli-
cibjlia fint; & prima quidemcolumnadocetrcplicat/onemprimasvocisper 3. 10.
.1 2.infra;per 6. vero &8 , fupra
Sccunda columnadocetreplicationemfubiccli, contrariam priori, videlicet,per 3,
;jQ.?2.fupra.6,& 8. infra . Secundum exemplum,uue columna tertia dat aliud exe-
plumcontrapunc>iin quoper 3.10.13, fupra primam vocem & per $.& S.infra ean- ,
dcmiratione contraria priori contrapunfto replicatur Quarta denique columna do-

.
per 3 . 1 o. 1 2.infra,& per 6 & 8 fupra Con-

cet replicationom fubie&i fecundi exempli ,
*
tjtariareplicationiinpriori exemplo.
Exetn-
Lib. V. De Symphoniurgia, .
jjj
Porifma Melothetkum .
x f"7 x quibus quidein rite interfe collatis. Sequiturvariaplyphoniorumratio,

fv Nam fubie&um cotrapuntticommuneeftomniboscontrapun&isreplicatis
adco, vc totidem dyphonia nafcantur,quot funt contrapuncti replicati, vnufquifqus_,
cnim eorum cum fubiectocantatusdiuerfum conftituit dyphonium. Pari ratione_ Djphonu,
e*
fubieftum vnacumcontrapundoprincipali.totconftituitdyphoniadiftincta.quoties
n ai"
ipfum fubiectumreplicatumeft,vticcundacolumnadocet,vbivnumquodquefubic- potiito.
ctum cotrapuncro communi hypobato in calce columnae cantatum,'diucrfum dypho-
nium conftituit.
z Non tantiim diuerfa ex dicta replicatione dyphonia concinnare , fed & tripho-
nia.ideft tribus vocibuscantari pofle fex modis oftenditur.
PrimumTripbonium, con(kituetprimus,& fecundus contrapunctusvna cumfubic-
Ctocommuni.
Secundum Triphonium , conftituet tertius,& quartus contrapunctus vna cum fubie-
ctocommuni.
Tertium Tripbonium , conftituet primus,& tertius contrapunctus vna cum fubiecto
communi.
QuartumTripbonium* conftituetfecundus , &quartus contrapunotUS vna Cum_,
fubiccto communi.
>uintumTripbanium,con{{ituct fccundus, & fextuscontrapuactus vnacumfubie-
ctocommuni. ! ; . ., ;
Sextum Tripbonium, conftituct quintus, & fextus contrapunctuls vna cum fubitcto
'
ommuni> . :
, , ,
Itemm fi fiibiectum repl>catum cum conttapunctoprincipal: combines, prodibit'

aliudqiuntuplexfriphonium . .
;, .
-BmnumTriphanhm, dabitprimum, & fccundum fubiectum cum contrapuncto

prmcipalicomrnuni. in calce column.-efecunda;.
j
Seetindum Tr;phonium % da,bh primiim,& tertium fubiectu cu contrapuncto .comuni

Terlium Triphomum , dabit tertium, & quartum fubiectum cum c ontrapun cto conv
muni.
^Martum^Tripbonmm , dabitprimum, &quintum fubiectum cum contrapuncto
communi.
Qmntum Tripbonium, dabitquintum, & fextum fubiectum cum contrapuncto
communi.
Nota tamen non fingulas voces combinatas diuerfas efle, fed quafdam in vnilono
conuenirc. Combinationcs vitandat funt, vt in (equenti tabella
Contrapuncti repli* Subicctl cxplicati 1dem, prorfus dicendum eft de lc-

cativoccs voccs cundi exemplicontrapuncto,&de_j
X< & $ -x r i &6 omnibusali/s,qu*fup adatum fubic
* & 3 > vnifbnant. i 2 & 5 vnifonant. ctum in hypotrito ordinari pofliint 4
3 & 5 > _ "<
3 & Quaresfanemirabiliscft,&nefcioan
a quoquc Aluficorum hucufquc notata fic .
,
Summa Praxis Contrapunfli Hypotriti
OVotiesigituraliquis contrapunctum hypotritum ordinare voluerit,isprrm6 fii-

pradictum fubiectum conftituct conrrapunctum principalem.Quopcracto vo-
c em primam fcu contrapunctum principalem replicatisiuxta numcroshic c latere
appo.
I j4 4rth Magnd. Confim , & D$wt
appofitos.Nam prima vox contra-
Replicatio.
" - punctiinteruallis3.10.1z. infra.6.
Contrapuncti Subiecti vero &
3. fupra. Subiecti vero vox
prirna voxpcr fe ijfdemintcuallis 3.io.^*.fubra,,6
vox | 3 | 9 3 j & 8 infra replicata dabit admira-
III.
III.vox I xo 1 infra 1 10 klupra quadam facilirate ornnem po-
bili
IV. vox I iz f jiz |

lvphonorumrationemjNetamen
^1 V. t voxr 6 l
fupra,6 \ infra P_u I es qu=l'bct interualla , vti , &
cofonantiasdiuonantiaiquequaf-
VI. I vox i $ 18
^
f '
libetinhypomtolicicaseflc: quid
admiftcr c, quid dimittere debeas, iam tradendum eft
Interualh licita in ContrapunHo bypotrm.

Cauteia in
costr.pun.
~L
TN v, ,
...
noc generecontrapuncti pcrmittuntur: Vnifonus,tertra,quinta, octaua,decima;
'..-- 1 . -.,
ukp
h;P -*" duodecima;4ecimaquinta,fecunda & quarta refbluta,, fiug commtffa; cum tertijs,
Nona refoluta cum octaua.& vndecima refoluta cura decima Vndecin.a refoluta cu :
d^ma,Vt in prajmiffi p-ridigiâtipatet
jHttruattaillicitamcontrapHncJobypotritol
PRimo, qandocumque du$ terti*in replicatione eontrapun__t fiunt duo vnifon &' f;
fexta fit quarta & dua? vndecim* fiunt duae o_-au_e;& dccimatertia
* vnde fit
ctma^. :('V__j*: 1 .
Secundo, plurea fccundas refblutx cum pluribus vnifonis > Item feptima t-fbluta c3
fexta v plqtres vndeciai* refolutae cum decimis & cii m fiunt plures nonae refolut:? cutn
,
plur.buso__auis . Decimaquarta refoluta cum decimatertia,qua? fit deinde duodecimi

quamfequiturvndecima,maIepotiea jOmneshi prGceffus furmonici in cont apun- '
cliohypotrito vitandi llmt

Nou Ômnes obferuat ones contrapun_.i , qui fitfupra fubie_.um in tertia fub con-
*rapun__o principali.vt in primo exemplo fadûm eft,fiunt etiam in contr_pun__o i qui
fit infra fubicfcum in tertia fupra principalem contrapun__um , vt fecundum exemplCt
dempnftrat. Veriim prajcedentia exempla mentem noltram melius quam multi-
plices verborumi ambagcs demonftrabunt . Quare ad alios CQntrapurr&Qs, de-crihen^
dos calamum conueftamus 'j
'.
"
,T il*"'
De CQntrapun<_fo4i3te_Taron
COntrapunftiis diateffarort is dicitur , quando fecunda vox replicata intcruaUo
quartajaprim-tponitur. Quemhacmethodo,&induftrxa conficies.
Probl. II. Contrapunclum didtefiaron eomponere,
MAneat fubie_um idem,quod in contrapun__o hvpotrito,fupra quod companes

primum, quem &
principalem cohtrapun_-um dicimus.
Vtraquc igiturtamcontrapunc-i, quam fubie--i voxfexiesreplicabiliseft
t-fci-fi cl
Pr '^^ contrapunauhi fiue vOeem A repliees fiue tranfponasipfiafcdem Cum^
trapunclQ" intcrUaBo vnius--|U-trta; . .
^teiTaron Sccwdo. si hanceapdem octaua.

transferasinfiainteruaHooc
tffz
%
Lib. V, De Symphomurgtx . 33$
tcrtib. Si eandem tranfponas jnfra interua.IIo difdiapaion
$uartb. Si eandem replicesfupra fo ipfim iacerualloQuinca:.
Quintb eandetn replicacam exaltes inceruallo vnius 0:taua:
. Si
SuBiedum vcro ,vt dixi,totidcm modis replicabilceft etli ratione priori contraria.
,
Si enim fubiettum B replices fupra fedem fuam yna quarta , ocraua decimaquint __ ,
dcindeidem deprimasinfraicdemfuam perquintam, &o.tauam,habes fex variatio-

nesfubicfti qusficas. Vcrum vtpaucis mulca compiccamur,nos hoclocotanturru,
jnitiumCpntrapunclidamuSjfcilicetvnius tcmporismenfuramiSi cnim reliquasno-,
tasfubijfdcm intcrualiisdofcripferis, habebis fcorfim omnes voces repiicaras Nora_, .
verb Crucisbrachia decuuata oftendere.repiicatum Contrapunttum fempcr refpicc-

refubie&umi Rcplicatum verofubiectum femper refpicere contrapuntum,vcl quod
idcm eftin contrapun&isrcplicatis,fubietumimmobile ,femper inferiorem iocum_,j
in replicandis vero fubie&is contrapun&um immobilcm infcriorem , Iocum tenere
vtinprscedentibuscxemplispatuit ;deomnibusfecuturis paradigmatis,idcm iudi-
.ciuracft.
paradigm* r, Qontrapuncli hyperdiateffaron .
1 z $
Contrapunctum communo 4 infra 8. infri
hyperbaton Initiafex diuerfarum vocunt

Z 3
B;Hr *- :$=__-_-z:::=$:
Subic&um commune immobilc hvpob.
_iE_EEjiS^SS 1 S3E_35:
i
-
4. fupra
i
=
f|
8.fupra

Replicatierfubiec7i.
ir~ ~___:23E:x::
8. fupra
<S ir,
$&$
S=EE
k__2
6. infra 8. intra
4 .S.fupra -
Siigiturfcxiesdefcnpferiscontrapunaum principaiem, ideftcum replicauensfe-

xics,iuxtainteruaIlahicordinerepraefentata, habebis nouum Melothefias diuerfa-
rum vocumleininaJium, vt fcquitur .
Porifma Melotbeticut7L->;f
SEquiturprimofcxContrapunaidiuerfas voces totidem dyphonia conftituere,

(I
vo-
fingularcumfubiefto B immutato canrentur. Secundofexfubieftidiueiias
cestotidem dyphonia conftituerc, contrapunftd A canteotnr.Natu-
fi fingulac cum
ratamenhuiuscontrapunai,vnumtantumtriphonium admittitprimum.&quintli,
i$6 Arth
vna cum contrapuntto B. ^yare veromc
fcilicet
Magn* Conjom^ & Di/pmi
co,K,apunctuspIuribusquam dua-
fous,& vno tnphomo cantar. no pofhr caufa eft, quia
primus.tertiu^quartul&fextus,
Omnes funt ndem vtpote ftpra ,vel infaprimum
,
oftauadifhU- Feliquiquintadi-,
ftant,quorumomnm m replicatovitiof3; &crroneaeft i
idemdicendumdereplica-
*
tionefubiedti. - *
Paradigma II. ContrapuncJi hypodiateflaron
Subie&um commune hyperbaton.
sz& rsfcrr
IE:~lESE?iiz^::?
m-.c:
Contrapunfrus Hypobatos,
V
X 4 - repl.infra
Initia
t
z
S i'o-
x>
^wrtwMBWj
4fupra repjic.
-H5_.:
S&ISIS :3d:c:$:$::$:$ 355=53: -gî^SESg
S.replicafa infra n.repl.infta (1 5,repl.fupra 8-rcpLfupra
cutm replicatarum Contrapuncli
4 .- 6
-f-^-t
-- :__: __p2:r:
(s Sts
S.fupra *6.fupra 5.infia S.infra
In hoe cotrapun&o eadem omnia, qua? in priori conUeniunt. Singuheenim fexdi-

uerfaeD contrapuncti voces cumfubjeaocbmmuni C cantari poflunt, & finguhe
C fubie&i replieatas voces,cum vqce conrrapuncriprincipalis D i ita vt duodecinnu
ex hac vnica combinatione conftituantur dyphonia
,
CauteU in hoc Contrapuntloferuanda
hoe Contraptjn&oprohibenfdtt primb Vnifonus,

INplicatione Secundb,feptima commifla cum
diftonantia;
3. 5. ro. 1 _| fiuflt
fexta ; Nona refoluta_

eRJm in re-
cum o&aua,& decima quarta refoluta cum decima tertia, fiuntenim in teplicatione^
jiflona;.
II I
De Contrapunclo hypo , -bel
' hyper diapente
VOcator hie Contrapunfrus hypqdiapente,eb qubd fecuda vox ihteruallo quin-

tsreplicatftir infra vocem contrapiin&i E i Hac autem induftria conficitur.
Prob.
Lib. V '. De Symphonmgu. 537
Prob. III. Contrapunclabypodiapentecomponcre.
prius fempcr idem Contrapunftus

MAneat fubieftum.vt
Quibus pofitis
, deinde fuper illud fiat
principalis ;
Si primam voccm vnam quinram.habebisfecundam vocem;Si p-i-

rcpliccs mfra pcr
duodecimaminfra.prodibit tertia vox. Siporropri-
mamiterum replces per vnam
quinta vox; Si denique eandeaLj
mam voccm reolices fupra fe per quartam,prodibit
fingul.r,ficumcontrapunftoprincipalicantentur,conftitucntur dyphomaqumqu
finguhe quinque vocesContrapunfticumfubeftocommuni
cant<
ten-
diuerfa, ita fi
tur.prodibunttotidemdyphonia. Veriim paradigma fequens menr-em meliusde

clarabit
paradigma ContrapunEli hyperdiapenlt
Conrrapunftum commune hyperbaton Initium Replicationis vocum.

I 2.
5 infra I2.infa
commune hypobaton Replicatiofubiecli.
Subieftum
t
-"-'-* -E^- _*. z::*:

pfc*_$_:
fe>
--
5. fupra I2.fupra
fe*?!*:
'
' g.infra
infcriorpentascontinctinina vocum replic.-tarum tam contrapunfti E,quam fubiefti

E.tranfcnbanturi coni-
F*Qi'*fnuxtaprocefluinprimi,& ccmmuniscontrapunfti
vocibuscommum. Si
fubiefto F, fingulis replicatrs
ciesquinquedvphoniavnacum
pr.mocantcnturqunqu^
vcro fineute replicatsvocesfubiefticumContrap.mfto
facta decem eimnabunt dy-
aliacorl.tues dy phonia ita combinatione fingularum
,
phonia. !
1
Vu
'
.
'' '.":; Cau*
$ 1 8 4rth Magn<c Confoni
Cauteiis .,
',
& Dijfom
contrapunctoprimb prohibcntur lcxta,octaua,decimatcltia dccimaquin-
IN hoc
Nam ta. Itemfccunda cum vnifono.
in repiicationc fiuntdiifonantiae . refoluta
,
Septima.&nona refolutrecumoctaua Concedunturat.tcm prima,tertia,quinta, de-' ;
cima.duodecima fl in replicanone mancant confonant at , Item fecunda, & quar- .
ta refolutscum terra,&nona,&vndec!matefblutacum dtcima, Cuiinreplicatione

conefpondent alia? confbnantUE,aut diflbnant x be ne rcfAutx
<Uius con-
P te ft hic contrapunctxrs rurfus fier: al ter,fi videlicet contrapunctus E,primus fiat
iropiic%s infra fubiectum F, deindetamcontrapunctus\quam fubiecturn replicentur, contra-
i hypodia
pente.
punctusquidem per quintam ,& duodeciniamfupra Et perquaitam, & octauam_. .
infra ;Subiectum yero per quintam,& duodecimam infTa,& per quartam,& octaua
fupra Emanabunt tnim hoc pacto decen) alia d vphonia ; Si (ingiita; contrapuncti
.
voces cum fubiecto cummuni,& fiibiecti voces replicats cum contrapuncto commu-
ni cantentur , vt fequens exemplum docet
Paradigma II. Contrapunftihyp diapente t

Subietumcommunehyperbaton. i z
-
= '
A - $ ~a -*& r$m
; s: :: z \
B S.infra i2.infra
Contrapun&us diapente Hypobatos Initia voeum repltcata-
f::j?t-.E:fit
'
E---r- - 5,fupra xa.fupra .;
.,.. . . .._ .. ..
r :
bfcSS:i? E^25:I:?:I:5: |==:
:^::z~:z~:z:::i
S.fupra
quam Contrapunfli,
.t.1
'i2.;infra
De Contrapunclo Diahex .
H Vric coniCrapunctum itavocarmis, qubdifeoitnda vox repliceturvnafexn infra

primam cantr.apuncti vocem . In hoe contrapuncto ha?c obferuanda funt
Primo inhocprohibenturtahquam illicitainternalla tertia,quinta, duaefexra;,duae
..
tecimae .
cauteiain fonantiae.
Duodecima , & duae decim ae tcrtiar* m in replicatione alicubi fiant dif- A ,:
. ; .
ijsxiiti ;,
,
Secun c t Secunda,& quarra commifia? tertijsjplures feptima? eommifl* fexr jSjNe-
'
.Sodiahe" .
nacoramhTadecima?, &pluresdemquedecima?quarta?refoluta;cum decimisfbxtis,

cum in aliqua voce replieata deuenerint diflbnantiae i Conceduntur autem Vnifonus
vaa
Db. V. De
Sympbotjiurgia. 3j9
vna fexta.vna otaua,vna decima,vna decima tertia,& decima quinta Vna fecunda .
refoluta fiuecommiffacum vnifbno. Vna feptima refbiuta cum dccima, & vnadeci*
maquartarefolutacum decimatertia . Sifn replicationernmferintconfbnantia; ,aut
duTonanti.-c iiiegitimc pofitx Verum iam praxim huius videamus
.
Probl. IV. Contrapunflumdiahex compcnerc
QVicumqueigitur huiufmodi contrapundtum conficererolucrit.isprimb fcligat

fubic&um fiue vocem firmam.fupra qnam conftruet contrapunftum primum,
fubhocautcm contrapunSi replicanturpcr 6. 8. iz. & is.infra. & per S & 3.fupra
&prod'bunt 7 replicara* vooccs, quarum vnaquaque cumfubie&o communi eanta<
ta,dabit totidcm dyphonia
Porrb fi fubieiftum commune G, replices per caden* interualla,videlicetper 6.8.12.
& i s fupra;& per 8 &c $ infra prodibunt feptem denub replicatcX yoces , quarum yna-
qu*que cum contrapun&oprimo H.cantata dabit totidcm dyphonia adcb, vt ex hac

Vnicaduarum vocum fubiecli communis, &
contrapundri primi combinatione na-
fcanturquatuordecim dyphonra. Porrb non duabustatum vocibus hsccantari pote-
runt , fcd & tcrnis vocibus , vt feqtutnr
1 & 2 1&2I Verum hoc Jocb

2&. 3 vna cu 2&3 nihil aliud requiri
Contra' 2 & 4 fubiecto Subie-
j
2&5 cum con-
I
videtur.nifi paradi-
punctus 3 & 7 dat Tri- ftum 2&7 j trapun&o gma.exquo Iuce_
1 & 7 phoniu. 1&7 dant |
clariLispredicta pa-
6 & 7 6SC7 |
tebunt
Paradigma Contrapuncti hyperdiahecti

Contrapuactum Hyperbaton. Initiu replicationis confequtntiu vocS.
^jH
"
H lky| ' 6.infra f.infra
Subiectum cbe hypobaton. |r>< Initia-vocureplicataT.fubiefli
s~"
~-rrtf-9$**$ :$:^$:i!"Z!
6. fupra S.fupra
7
4
g~JU^.-,^ +[B 4c * ) "-"
A
X * *y""|"*"-**: -r"*$"i""**^""""'""""*''*'.*"**"^
4^:s^^;tî:-:-T4-Si:t^---J~' '
1 3-3- 1.~.....^.-*
i2.infra
I2.infra rs-infra S.fupra fi 3-fupra
-^feilî:
VU 3. AliuM
340 Artis MAgn* Confini , tf Diffoni
Aliud Paradigma Contrapuncli dypodiahecli

Subie&um communc hyperbaton. Voccs replicati fubiccti
.
* 3
<:=- .-$__
Ccmtrapun&us r.
IC
Hypobatos
X 6. infra
//;///<*
S.infra
r<?cw Cenlra-
,
SiiiiSiiiiifii 6.fupra ?.fupra
* 7
*. .-j -* $-V-^ 3V'"""""" . .? |' >! """
Wf
i2.infra iS.infra S.fupra 7. fupra
4 5 6 7
#/' replicatarum.
Hic Contrapun&usdiahjc&os fot binis , &

ternis vocibus qupt prior cantan poteft^ ,
Mirapem ? ta vtex hifceduabusContrapunitis enafcantur z% diyphonia , & 19 rr'phohi"a pror-

bjnandi fiis diuerfa i 14.1'n priori, & totdem in ppfteriori eontrapuncto , vt vel hinc appareat
~Uj quantafit.&quam mira combinationum vis ,
qua5,velexvnicofubiedto,& duobu?
eontrapunc~trs tantam yarietatem fuppeditat
. V.
De ContrapunBo bypohebdamo fiue diahepta
GOntrapuncTius hypohebdamus dicitur eo qubdfecunda Vox replicata diftet a

,
prima interuallo feptima:,ta in fubie<5fco,qua cotrapuclo.Eftque duplex velhypo-

hebdamus,velhyperhebdamus,vtriufq; paradigma dabimusjln hifce duabus vpcibus
fiibiefci,& cotrapuncri hoc notandu eft, vt quandocunque contrapuitus eft hypohcb-
darous fub;edtum cius conftituidebeathyperhebdamum;& quandoûnque contra-
?
puncfusefthyperhebdamus,fubicctum eius eonfcitui debeat hypohebdamum,quod

& cx prscedentibus clare patet
Prob. V. Contrapunclumdiaheptacomponere
/^ Ompofiturus igiturcontrapunctum hypohebdamum , fiue vna 7. infra prius :
V-* fubiectum conftituatur idem, quod praecedens ; deinde conftituatur fupra_>

id con-
Lib. V. De SympbonturgM .
3 4i
idContrapua&uspr/mus K
, deindehicrepliceturinfrapd 7. 3.$. 10.12. dcindcj
per 8. 6. &
4. fupra . Subkdum yero replicctur per 7. 3. 5. ro. 12. per 8. 6. 4. infra. &
Intcrim diligentcr obferuandum ncaccipiatut vnifonus,dua;tertiar,6. 8., 10 13. rj.
fi inreplicatione deuenerintdiflbnantiae, neque admittatur fecunda refbluta cuol..
vnifono, quarta rcfoluta cum tcrtia ; Itcm feprima, npna.vndcr ima,decima quarta ob
diftas ratiunes, . ReliquaomniapermuTafint. yemrnexcmplumfequensclare orn-
nia docebic
Paradigma I. Conlraputiilibyperdiahepta.
Contrapuncl;us I. Hyperbatos. Initia vocum replieajarum ContrapunSli
3
PS*ffl=
liitliSiftiitt 7.infra
Subicclum commune Hypobaton 2
= fe~:SE
3.fupra
6.fupra
$I5&
S.Iupra 6.infra ^.infra
icfupra i2.fupra S.infra
PorifmaPolyodicum.
EX hac rcplicatione vocum fequitur.fingulas voces, tam fubie&i ,

punftinouiescantaripofle,& finguhe quidem replicataj Contrapunifti voccs
quam Contra-
Ombitn-
tioVacfi.
cum fubieflo communi nouem conftituunt dyphonia ; T<jtidcm conftituunt.replica-
tx fubiefti voces. vna cum Contrapunfr prima voce cantata: eruntque octodecim^. ,
dyphonia diuerfa j Triphonia vero prorfus viginrj emanabunt.vt fcquitur

I & 3 Rcliquas conbinationes ob angu-
I & S 1 2 ftiam charta* non pofuimus ; Mufurgus
I
2 & 4. 3 cnim fagax

I facile eas reperiet
4 & s J
Contrapunfti vox {
4 Imo non triphonia tantummodoex
S & 6 vna cum fubie&o co S huiofmodi replicatione , fed tetra- &
3 & 9 muni dabit Tri- 6 phonia duo nafcuntur ; Nam fubieftum
3 & 7 phonium 7 commune cum prima,tertia , & nona_,
2 & 9 8 Conrrapuncti voce cantatum , dabit tej
7 & 8 9 traphonium primum . Subicclum com-
8 & 9 IO munc cum fecunda,quinta,& nona c5-
trapunti
34* drtis Mctgm Cottfoni, tf Dijorft >
ttapuncl voefi cantatum dabic tetraphoriium feclmduriL.

Porro & fubieftum replicatum , vt in paradigmate apparct , vna cum Contraputt-
o principali cantatum Nouem quoque dyphonia,& duo tetraphonia eonftituet,vti
,
vnum eum alterocomparantipatebit.

Alterum exemplum eftQontrapunbusidem,atinfrafubieftumcompofitus,fupra
hunc veroreliquarumybcum replicationes fiunt toridem ,quor in p' iori videlicet ,
per 8. 3, 5.10. i2.fupra. &

8. 6. 4. irifra; Subiectireplicatioper eadcm iareruallaij
replicatur i at vtifemper in praxedentibu5facT:umcft,conrraria ratione.vti exemplum

fcqucns docet.,
'
..::., ..: - '
Paradigma II. Contrapuncli bjpqdiahepta,

Subiectum communc hyperbaton Replicatiofubielii
1
a 1. , i
mzzz -*--
-*---|-
5$E :::$::
.1.. ^ fS.infra 3. ir.fr a
Contrapunctiim primum Hypqbaton.
**k*** Ta-
2 T" "T*r*M "
, ,
, , +++"|*~*tf"~*"f*""x*T**
rl*~
K 7.fupra -f.fupra
Initia 9. locum repUcatarum
is|=?g =a^te=j=ijjS
^ a
"ti ~n^^
S.infbi lo.infrs I2.iufra "? 8.infra 6.fupra 4.fupra
4-+ ****"*
5353;
44+ :i|E|SB$3S-|-:îl5
~ks -vra -- *f
-4-
5.fupra to.fupra xi.fupra 8. infra 6-infra 4.1'nfra
A Contra-
pundo hy fx hoc Contraptinctq totidcm dyphonia,triphonia, $c tetraphonia nafcuntur,quot
'
ptf elVrf
ex P rSBCG <ienti,ita vt in vniuerfum 36 dyphoniatriphonia totide, 48 tetrapbonia & m
phpnia na promptu , ex hac mii ifica vtriufque Contapuncti combinatione haberi poflint , ita v
fcuntuMS" haccnqnrcctotantiim
hacc nqn rcctotantiim ied iec" , &
retroerado ordineconcinipoflint, quod merito par^-
rjoxon alicui videripoflit.
VI,
De ContrapuncJo dkpnfon -
Prob. VI. Cqntrapunclumdiapafonefficerevartjsmodis.
M Aneat fubiectum, vt in prior-i Cqntrapuncto fupra quod conftruatur Contra-

punctus primus vt in paradigmate patec Hoc peracto fi rcplices cuctur-L
, .
,
con-
Db. V. De Sympboniurgla, -^
Conttapun&um infra pcr 8. i o. i 5. &
fupra per 8. habcbis dyphonia qufnque. Si
vc-
ro fubicaum repJiccs fupra pex 8. 10. i s.
;
&
infra pcr 8. habebis alia dyphonia
qum-
quc Hoc fcnfu , fi fingulas rcplicata: voces Contrapunc1:i cum fubicfto cantentur.vc!
'
fubie&i replicata voces cum contrapun&oprimo . Si vero tribus vocibus ca cantarc^

defideras , dabunt tibi
X Sc 3 vox triphonium primum ")
z & 3 voxtriphoniumfecundum > Vnacumfubieftocomum.

3 & 4. vox triphonium tcrtium J
Idcm dicendum eft de fubiefto roplicato ad ContrapuncTrum primum ,fcd infpice
cxemplum hic appoh*tum_.
Paradigma Primum Contrapuncli hyperdiapafon :
contrapunftus Hyperbatos Initia vocum replicatarum ConlrapuncJi.
HgiiliiiiiijSSIiiiiiiiiiiii^^liitiii^
Subiedlrum coe Hypobaton X 8.infra.
VocetreplicaU.
ro.infra
BeEEIeI: ==&E EF
:I:?:?5z:
n 8.fupra *
fupra
io.fupra^
i
4 J- -.-- -.-m*
5Jrf |g:: Jpîf5rpL~~::

- pmnnMHn
i5.mfra
^&fr -~H
fczr~r:r $-&-v-$-^-fl-
jS.fupra
Paradigma Secundum Contrapuncli hypodiapafon .

Subie&um commune hypobaton, Vocesreplicatafubiecli.
:: =fc Fr=# ::z$::zr$:rr

*. -!_
cJ 8. mfia
8.infra ao.infra
Contrapundlium Hypobatos. k/*%j Initium vecumreplicatarum
iS.infra
t
ArP* Mag Confpnt , # Difoni
I5.infra S.fupra
!j.fupra S.infra
Inboc contrapunqto ea?dem prorfus lcges feruanturjquae in praecedenti, in vtroque

eamen vitanda; funt quinta &fecundarefoluta cum vnifono, cum in replicatione^
fiant dilfonantia:
. VII,
pf Coptrapunclo Uypodiadecato. .
COntrapGctus hypodiadecatos is vocatur,cuius fcc uda vox replicatur decima infra,

in qua
vitanda; funt dua; tertiae,dua? fextae.dua; dccima; J &
decimatertia, dua; fc-
cund* refoluts cum tertia.Item quarta,& feptima duse nonae,& duajvndecimaecom.
miffiedecimis. Pcrmittunturauteni vna tertta,fexta,decima. Secundarefolutacum
eertia. Noaa,& vridccifna refolutas cumdecimis.
ProlbLYII. Contrapundum hyperdiadecaUa comppnere
Flatfubiectum.vt in paradigmate patet,fupra quodconftruatur conrrapunctus pp

mus,actaua fupra,vt patet infra
Quoperactoreplicabishunc contrapunctum infra per ip.r2.3,&per 8fupra. Ite-
rum per io.i2.3.S- infra. & 6.denjque fupra fubiecrum ex allata octaua , &depreffa_,
per 10. cpntrapunctoprodibuntdecem dyrhonia cum conrrapunctoprimo. Quam
teplicationerr flin fubiccto pariratione inft tuas.prodibiintaha deccm dvphonia ; Si
vero retrogrado ordinecantentur > prodibunr totidem in vtraque tam contrapuncti,
quam fubiecti voce dypho^ja ;adeoque ex bac fimplici combinatione quadragin-
ta diuerfa dyphonia cmanabunt . Verum rem per paradigma monftremus
Paradigma I. Contrapuncli hyperdiadecati .
Ccontrapun&us Hyperbatds. Initia vocu replicatarum Contrapuncli.

3 4
lo.infra ra.infra s.infa

SubiecTlum coeHypeffeaton Voces repIicatffubiecJi.
2 3
'
4
LU_ ^*....,..-rtt""$rt~*;z$--itp"-
*i *~ =$:=: -- :::$:::: t EE=fe*i=
icfupra I i2.fupra 3.fupra
g.fu-
Lifr. V. De SyinpbomurgiA .
345
5 7 9 9 1
Y^ r"i-"" "11 II x <fc" "31 I iuH~ _x"i "H "t m T"T

f.fupra'" io.infra n.infra 5.infra J.fupra
'
L
S 6 7 io
:--3$s$: :-$****
!$___:__:_':
___=
fl.infra io.fupra I ia.fupra 3.fupra s.fupra 6.iafra
Exhuiufmodi tranfpofitione roplicati contrapuncti,non tantum dicta dyphonia.fcd

& duodccim
duodccimex vnaquaque.tamcontrapuncti, quamfubiccti voce tnphoniahabebis.
i
hoc pactQ
I & 2 I Eadem ex fubiecti replication _

I & 4 2 prodibunt yna cum contrapuncto,
I & IO 3 primo cantata, vt in exeplo patet
2, & 3 4
1
Si verb contrapunctum infr_
Sicum fubiccto 3 & 4 5 fubier tum conftruere velis > obfer-
communi can- 4 & S

habebis tri - 6 uandas funt prorfus esdem regalic,
taiieris. < & IO phonium 7 & leges.que in g^riori at inuersa ra-
6 & 7 8 tione Nam voces quascurriquc
.
7 & 8 9 in prascedenti excmplo replicantqr

8 & 9 10 infra.hic replicanturiupra,& qu.?-
9 & IO II cumque in illo fupra.hic infra.vr ex
6 & 9 iz praecedetibus apparet,emanabutq,-
cxhoctotdyphonia, & triphonia.
qoot inillosadeoquercctoordinein vtroquecontioentur dyphonia quadraginta_î
quadraginta octo triphonia; Quaomnia fi retrogradoordinecantentur,pr.odibunt
octuaginta dyphcrnia,& nonagintafex triphonia tam recto, quam retrogrado ordinc
eantanda
.
Paradigma 1 1. Contrqpunfli kypodiadecati
Subicctum hyperbaton ReplicaU Vocesfubiecli.

i * 3, 4
-&-* ;s_ :$_.":^._ ii

=4$*_*3
lJ io.infra i_.infra 3.infra
Contrapunctum hypobaton i^^j Initia replicatarum vocum
liilsiiiipSiii |_::t-zz: s_^:ir_:ijj3gr:?

io.fupra i_.fupra 3.fiipra
Xx fl.iu.
J4<* Arth\M'Ag** Cotfitii, {$ Diffoni,
s.fupra io.infra 1 2.infra

"
. .
:
7,
:i:rf :Mrf . r: ,. > g_4, 4i2:4J

;
-t^.i.f :i qlPflBS
S.infrA xo.fupra. i^fupra 3-fupra , S/.fupra fi.infra
S' itaq; fubdicT:isinteruallis,rp contrapunctos, & tordem fubietffca defcripferisjiabe-

bisqu#fiturn_/Notata'men,quodfernperinrell'gendurn eft, n fingulascombina- m
fibnes quomodolibet factas dinerfas cfie, fed quafdam c u alijs vnifonare,cum ali;s no.
rt
. VIII.
..
De CotttrapuncJo hypodiaendeeato
'

HIccimamilnquodecimatertia,
confapunctus ur/quod fecunda vox eum defcendat
ita dicit
decimaquinta, & decimaquarta
infra per vnde-
refoluta cum_,
decimatertia conceduntur tantOm, reliquis profcriptis
ProbI.VIII. Contrapunclumdiedeneafomponere,
'.
1 '
DAto cofntrapuncto.yt
fubierto,6V
Contrapunctumprimum per
infra patet , vmm ri-e repl'*cabw. vt fequituri
Sub ectum_.
U.4..6.8.13.1 5. infrareplieibis .
vero pereadcm inreruallafupra. Exquonafcunturin vrroque ouatuondecim dy.

phonia . Si vi.ielic et fingulat contrapuncti voces cum fubiec to comnuni, a> t fnbierti
cumcontrapunctoprincipali cantentur. Triphonia vero habqntur to
rcplicati partes
tiqeminvtroque.
I & + 1
3 & 4
4 & S 3
Sicantauerisfubfectum com- habebis triphonium
5 Sc 6 4
munecum contrapuncto 6 & 7 5
3 & 6 6
* & 7 7
Para
Lib. V. De Sympboniurgia 347
Paradigma I. Contrapunctihyperdiahendeca,
Contrapun&um Hyperbaton Keplicatarum vocum init 'a.
ijjZTjf flfytir**? ^jrffTJ371:
it_
Subicclurn communchypobaton X n.infra H
Replicatiofubtt cli.
Z
4-infra
fe:~
M^z-E
* _:$__: ETC -"-l-S^
- __fl_-jg$g
1 i.fupra 4.fupra
4 s 7
ft 1
liaigSiSiiiil
g --:---
6.inira
r
11 8.infra i3.infra lS.infra
S 6
_VA,
rs^rfs^ j ^
1 __ . -
-f 7
bfc_>___-$ _=EB8ffi
8.fupra 13-fupra is.fupra
6.fupra i'
i!
Paradima II. Contrapuncli hypodiabendeca.
Subiectum I. hypobaton. -*#- replicatar. vocufubhcli

i 3
:~^,~:.i :$-' -^ =0=

=fc=ajE=
Contrap.I.Vox
1
I. Hyperbatos X ' 1
2
.infra
In tia
n 4.infra
replicatarum vo-
3
*$=i$* J*l |;:*_-^3_

ii.fupra 4. fupra
cum ContrapunSii
-~7 1*'
*~"
My, U '-
""*"
M [>
13.1'nfra is-infra
^ mfra s.iufra
i3.fupra iS.fupra
6.fupra 8.fupra
Xx * Hic
$<\b*
Hic Contrapuncrus rotidcm dyphoafjs,
Arth M&gn Confoni , ^ Diffbni
& triphoni/s codcm ordine cantari poterir,
auoprior Contrapunclus.
Imb fi Contrapundos cqm fubie<9tis comparemus emanabunc , in vtroque contra-
pun&o quatuor tetraphonia hoc ordine ,
r 1 & + r 1 & 4 r 1
1 1 z
Contrapunaus & _ >cumfubiccfo>^
* \ dant tetraphonium
j
J & j <j
L4 & 6j U&7J [4
Vides igitur tum quanta facilitatc, qUam immenfa varietas Contrapun&i hac co-
bjnatione rerum inueniatur*
|. X I.
De ContrapuntJo hypodiadodecato .
HVnc Contrapun&um vocamus hoc nomine> quod

da diftetduodecima
primam yocemfecun-
quocaueas velim fextam.decimam m
integra . In
infra
terr ,
decimam quintam itemfecundani refolutam cum vnfono feptimam refolutam c5
',
,
fexta. Nonam refolutara cum o&aua.&^decimam quartam refolutam cum dec na

.
tertiaiconcedunturautem vnifonus 3.*.8, 10. 12. Itemfecunda, & quarta refolutat

cum tertia, & nona &vndecima refoluta cum decima .
Prob.9. Contrapun&umdiadodeca componere.
MAneat fubie&um vt prius, flatque Contrapun<3us fupra in

hunc Contrapunctum
8. vt infra patet >n_j
Paradigmate. Quoperaclo replicabis' infra pumam,
pef 12. 3. 8. 10. &6.fupra primam vocem . Pari ratione fubiecfum replratur, vidc-
licetper 12. 3. 8. 1 o.fupra, & 6.infra primam fubiefti vocem i Ex qua replicat:one_
pera&a continuo nafcuntur fexdyphonia, tam in Contrapunclojquam iniSiibJefto

rephcato, (1 finguli ContrapuncTii cum Subiecto communi , & fingulaffubiectipartes
cumcontrapunctoprincipahconcinantur .Triphoniafexhabes ia vtriuique replica-
ione.-hocpactoV
&5i
r 1 r
&6 Cum Subiecto 2f
1 Prsterca Contrapunctum cum Sub- j fi
[
yox<f 3 f 3 l fommuni da- i 3 iecto componere velis, inuenies qua-
.
>
> 3& 4 bittnphomum. ] 4 tuor Tetrapho nia
| |
.
4 &5J S I \
L 4 & 6 Jj 6 :
{_
Sicnim & 4 contrapunctum cum & 3 Y

1
y^ 1
Siiterum 3 & 4 contrapuncrum cum & S (Subiectocomponas 2 i f
Sietiam 4 & $ contrapunctum cum
3 & 4 habebis tetrapho- 3 1
j
Sidenique 1 & contrapuncrum cum i & 5 J nium_,
<j
J4
quidem pmnia ita fefe habere comperies, G abacum mirincum ,quem in le-
Qiiae
quantibustibiexhibemusjdiligentercumdiaiscontuleris,- Verum vt&huius Con-
Erapunaidiadodec'ati,paradigma quodda daretur, res veluti iure poft ulare videbatur
Para-
Ub. V. De Symphoniurgia, .
349
Paradigma I. Contrapunfli byperdiadodeca
Contrapun&um Hyperbaton
i
illfelSlgSfiiiflliiSii
K^|
Ky( I2.infra
12. in 3-infra
Subie&um coe , K i.hypobaton
rr ^v^vA h
1aa.*_U_ 3
v
m~*~ = 3E:
ia.fupra 3.fupra
4 5
-*--I | ^.UL . m
1 i
:::i J_ =jt=j|: ==2:=?-* 4=
S.infra io.infra 6.fupra

6
:___=_ z:ti::$___$:
8.fupra io.fupra 6.infra
Aliuc? exemplum Contrapun&i hypododecati , inquo Contrapunftus ponirurin-
frafubieAum ;& reliqua? voces Contrapunfti ijfdem quidem interuallis, quopriores ,

fupra pn mam replicantur , vt in paradigmate patct
Paradigma II. Contrapuntli hypodiadodeca

Jiue qui replicatur i z. irtfra, veljupra .
Subiettum, & coe Hyperbaton Vocet replicaUfubiecli
B:|==$z:z === v _.
=*=: :
32=Z^.A~_f
2.infra 3-infra
Contrap.prima vox Hypobatos itia Vocum Contrapuncli,
2 .3
T iiisiliilliiiBalli *2.fupra j.fupra
S.infr*
35 Artis Magn4 Confoni
6
,
.
& Diffbni
4 S
1*+<V" .- ..
"
M-
p&m 5=r -*--. a . ta .u>tF i*,*'a><*i
l
8. infra ie.infra 6.fupra
- f
8.fupra no.fupra 6infra
Emanabunt igitur ex vtroque Contrapuftp viginti quatuor dyphonia totidemqIUC

triphonia,& oftotetraphonia,quae fi retrogrado ordine cantentur, obrnebis quadi4-
ginta o&0 dyphonia, totidemque triphonia , fedecim {etraphonia diuerfa &
De Contrapunclo diatredecato
H Vius Contrapun&i fecunda vox replicatadiftataprinia per intejuallurn 13.

vnde & nomcn habct- hoc pacTto perficitur.
Prob. X. Contrapunclum Jiatredeca componere
MAneae idem fubie&um, fupra quod conftituatur contrapun&us in 8. vt infra_

pateti Hic vero Cpntrapunftus replicabitur infra per 13.4. 6. 7.io.is.&per
B.S-3.fupradi&um Contrapun&um primum. Subieftum per varia interualla repli-
eabitur,atvti femper diitumfuitinuerla ratione, vtparadigma docet;prohibenturin
hoc cpntrapun&p 3.& s.duas (exts .10.& ia. omnis generis diftbnantiae ligata. exce-
jpta fecunda refoluta cum vnifbno,& nona refbjuta cum 8. & i4,refoIuta cum 1 3.con-
conceduntur aurem vna 6.8.13.15. Verumhfec omnialueuienriusexijs, quxpaulo
?>oft demonftrabuntur patebunt. Eft enim omnium in omnibus idem proceffus.efedc
icenti,&]eges, quare paradigmaterem demonftraflefufEciat.
Paradigma 1. Contrapunclibyperdiatredeeati,
Contrapun&um Hyperbaton Initium Replicatarurif vocum .
Z' 3 ^ 4
l
f
"T- "*T*"
,
*
-^-4- ' f'i
1 1
1. 1
'tB.i^^ 1
f
Ji^-m .
f
J
)t I
.
ln>>i|j| f.- rn,rmj,B tflU tl*|i llJtF
1 ,
J I-
-
P
tf' I*-** "4--li"'"-- *+- -***V"J -'*T'*
f"
13-infra 4-infra tS.infra
5ubietum c6e,flue prima Vox.

hypobaton
mm
tj t m >
,] *> m M mm\ "
mmwm
:fc:ESE:::i::i:
:::3:'i!?i#iii!^:=F!
i3.fupra 4-fupra 6.fupra
S.iafra
Ub. V. De SjmphoniurgU .
10
W
&ffiHa n $*?lo'
saSsa : H = :_&===-= ssr^s-ii
S.infra 5.infra
8.fupra H io.fupra f$.fupta.
9 * io
8.infra io.infra i$Mta. S.fupra

pSHp
Contrapunct. rcpbcat.one ema-
Atque ex hac vtriufquc vocis, tam fubierti quam ,
; fr Ungul*
conuicuunt 2 o dypbon.a voccs
nant in vtroque o dyphonia ,qus umul
r
cum Contrapunfto concinantur
Contrapunai cum fiuVefto communi aut fubiciti ,
combinaucris , inuenics iz xn
vtroque tnphonia-
Si vero rirelnter fe fwgulas voces
hocpa&o.
1 & 2 1
i Cl & 2 I I & 6 j
2 & 3 2 i - & 3
& 4- l
I
2 f 3
I i & 6
j
! Subiec-
3
Cotra- i &io tohabe
4 & 5 I
4 4 j
&
j
& 6
I
Voxcum Sub- $ Siiun -! 5 & 6 > punclu J 4 5<> bistetra"
& 7 ie&o dabit tri-

6 xens
_ _
u&&
I
8
o. - _.:_ ~j2 .
i
i
&io
,V
&
7 is
+
phoniu
r-nr_nSti
& 10 phonium. 7 |
&
9 &ro i 6
& 7 8 j
I
&io
II &I0 i
& 9 9 j
& TO io
& 6 r i
& 8 J .
de bbiefti replicatis vocibus oomparatis ad

Coo wpuncti voccm-primajn
Idem fit
voc.bus fubeth , rcperret 15 in
Porro fi quis combinaucrit voccs Contrapunth cum
vnum cum altcro confercnti patebit .
vtroquc' noucm tetraphonia, vti
:
Contrapunrtutinftafubie&um
Paradigma IP Contrapuncli bypotredecati, in quo
ordinatur.reliqu* vero voces replicaufuntfupra
Replicatiofubieclt,
Subiefti cois I.vox Hypobatos
1
- ....5
._,- -
- A I
m e"ZTZ!Z -
i3-infra. 4-infra
|^y|
\î Initia replicat. Contrapuncli.
Contrapun&i I.vox Kyperbatos
f||||pielli!!!
znaaS
3 5* ArinMagHjCoftJorii, &Dij//bw
^ V ^
5_ 7
.:.$ $:i:^: S355:|r:?fcEEE:

-t. _ .
(
.,
6. infra S.infra ip.infia is.infra

'
r-t7 tf-r- i ^=c:r:z:&::|-::3;t- -T=fc:- 6 .
0.fupra
w s.fupra
S.fupra tpifupra,
. .
8 9 . .IP' ,.
* *T *m-*' *+* -*-' "*^

T -f
, )
tt::^:S^::c
(8k!w
j
i
ii . .

S.fupra S.fupra j.lupra

-
. 8 3 9 lo
r
~*D*A ""w*"t'' ^*T*
, ,
]:t3:::T:$:
i -- .^.-44-- -?
S.infra
~- . .. ^,j ._ .
.^-
> .
j.infra 3.infra
,qu* in priori vncfe & cdniequenter

In hoc Contrapuni$o eaedem legesTeruantur ,
otdyphonia,& triphonia, & tetraphonia conftiruuntur in vno,quam in altero.atqut,

adeoin vniuerfum 40. dyphonia, & 48. triphonja,tetraphonia 36,canftituuntur.
f. X I.
Be ContrapunBo diatetradecato
HAbet hic Contrapunftusnomen a confbnantia i4,qua infra, vej fupra primam,'

fecunda voxreplicatur; Habebisautemomrrem varietatem huius Coatra-
puncti, flhacinduftria procefleris.
Probl. XI. Contrapunclumdiatetradecatoncomponerc,
Peplica-
M
J 4'3-
.Aneatidem Subie&um, fupra quod conftituatur Contrapunctus interual-
loquintae. Si itaque hunc Contrapunctum primum:replicaueris infra pcr.
Sio. iz.&8. 6. ^.fiipraeandem habebis Contrapunctum , dictum diatetra-
oCptra- decaton ; Si verd per eadem interualla Contrapunctuminfrafubiectum compodtu,
pun<fti dia v t in
fecundo Paradigmate patet.fupra replicaueris,habebis Contrapunctu diatetradc*'
scua eca
ra ton,idemdicendumeftdefubiectis vtriufqiie Coijtrapuncti Vcrumrera paradig-
mate demonftremus,
Para-
Ltb. V. De Sympboniurgh. 3S3
Paradigma /. Contrapuncli, byperdiatetradecati .
V
Hypertrcdecatos.fiuc I.Vox. lniua vocumreplicaUrum
CormapuuJtum
3.infra
Subkaurncoehypobatonprimavox KN **">*
3
zizz :*=
3Ê:?-- J4 # fupra 3.fupra
._*$ - ^ r.
S.fupra 6.fupra 4-fupra
7
''.-. ^
6.infra
V 6jnfra 4-ifra
io.fupra iz.fupra
S.fupra

......
combiriationeemanant in vtroque mufico fchemate noucm

Ex hac replicationum
P fingulas voces uv
dyphonia q u*
,
coniunfta dant i S.dyphonia fi voro combmauar.s \
1 7. eo,quo fequ.tur modo

tcr fe,orientur triphonia
I &3 '"
[ & 5
I
Si verb combinaueris
Contrapua-
1 &8 aoscumfubietis,emanebuntquia : .
2 &4 que tctraphonia , vt fequitur

2 &6 &3 7**\
2 & Sub
9 3onftitui- &s l&9
3 & 3 Tetra-
turcx con 1&8 r&3
iec-
&
3 9 u Co phoniu 1&7l la
*
trapuncto
Tripho
9 conftituitur 3 & 9 trapun
7&8 I&3.1
r.ium 10 exfubiecta.j^ & S cto. coi
.
ii
12
13
14
; . : :
1$
iS
17
Ca-
vx
f4 3
drlts Confoni, Dtffom MagM
Caueastamcn inhoc Contrapuncro vnifonum uua- urtias.tf. S. duas dccimas, ,
&
vnam decimam tertiam.dccimaquinta nonhgaturcum fecunda refolura cum vnifo
noneqj^. 7.9U- 14 rt-Culutx cum 3. 6. 8. 10.13. conceduncuraucem 3.5. 10.12.Sc
cundarefoluta cum 3- & 9 reibluta cum o. 1
Paradigma I h Contrapun&i bypodiatetradecati .

Subicctum hypertetradecaton
'-_<___::_
<;~* :$:
Ebfc-fcr^
=58=55*3
Contrapunfhis hypobatos ^^^lnitia replicatarum vocum
z A
1 _. K. . .J....L I J.. ,,J...f I .
- i,_ _
i^.iupra
4
ii !
p 5 H
izrîfc
_Sfe__~
*|ill affiffifo _l:____e:=5_i__?i
3..infra S.ihfra io.infra 1 z.infra .fupra
'_ V 6
3 5
iiiisS|iiilpll
3 ? fupra S.fupra io,fupra riiz.fupra 8.inf_a
*-*.-._,
gi2?:I: -___lS?_-&
*U -
iupra
1 . ti
4.fupra
ES_s_3$zita
_J4. JLx 1__ 14. .4 !* |-
_*__
> L. ,,. MJ L
6. infr_ 4,infra
Huitifmodi Contrapunftus per bmnia -Imjlis eftprtorisin hoc tantum difTert, quod
infrafubicfitumfiat, at reliqus vcrocontrapiinctivoccs rcplicantur fupra inucrfa ra
ttoac , vt paradigma docet.
S.XII.
Db. V. De SymphonhtrgiA;
^jj
. XII.
De ContrapuntJo difdiapafon
COntrapunctus difdiapafon dicitur quod fccuuda vox a prima diftet interualio

,
decim* qumtx >habeb 1S autemomnem huiuscontrapuncti

ingenio proceiieris
varictacem.fi" hoc
Probl .
XII. Contrapunclum difdiapafon componcre
MAneatidem fubieftum , fupra quod componatur Contrapunftus

interuallo 8.
HicitaqueContrapunausiireplicctur infraprimampens.6.8. 10. &per8.
3-iupra prirnam vocem habebis Contrapunftum, petitum , ex qua prodibunt feptcm
dvph Jma, /i U ngulas repbcatas voces cum fubiecto cantaueris ; Item
feptem alia dv-
phonia, U iinguljsfubicctircplicatasvoccscum
contrapunttoprimocaataueris.Tn-
phonu vero habebism vtroqus duoiccim hocpacto.
i
i. I & 3 I
[1 &S i'l&3
2 r & s 2 f
i &3 I&7
3 1 & 7 3 dat 1 &7 r&7
I
4 S co- 2 &3 r&7 Sub-

Tetra-
Tripho j
S 2j & $ Vox cum s >fa- 2 & 7,c5 i&7
|
iecto
6 &7 phoniii
ntum 4 fdat< 2 ^Subiccto 6 puc 4 &s r&3
I
3 &S {
comuni H tUS
,
4 &7 i&3 !.
3 &6 8 &6 [l&3

51 4& <
| 9
!*
16 &7 ir&3,
&
M 4
6&7
S &
7
6
,
Paradigma L Contrapuncli hyperdfdiapafon .
Exemplum I. Initiavocamrsplicatarum.
Contrapuncti hyperdiapafon,feu I.vocis .2
o:
z_| qj^.j-.r^
-A-+--
1.2. f..u^.4^.j., j ..,. j .. .j
k^| is.infra
J
Subic&um communc |^Nj Fcc f/ repl\cat ^..fubiecli
1
S.fupra
*y z 6. in-
4rlw&Ugn&ConJom > & Difforit
3 . I
6.infra S.ipfra i o.infra 8.fupra

i 6
te38*SS=
S5:I5I:E~;
P 6.fupra 8.fupra jo.fupra 8.jnrra
.._- 4 .L 1 1 , ., _ ,
T-
1
1, _
-.
ii 3.fupra
7
,
-
J
fa:$::$:::: ____.._.
3.infra
Vitanda? tam en in hoc flint vti in fequen ti ,quinta , &

duodecima , omnefque diflo- &
nantia cum coafonantijs perfe&is refolubiles concedunturque omnes dillbnantix ,
leiblubiles cum confbaantijs imperfcttis. Alterum contrapunctum hypodifdiapafon,

prorfus eadem ratione fit,quaprms jQuare nil nid paradigma reftatad ineentionem_o
sneam percipiendam
Paradigma II. Cantrapunfti bypodjfdiapa/on ,
ExempJum II.
Subieclum hyperbaton. i z 3
E^ r:& ::: fczizz :I:5$_i&s

i ^.infra 6.infra
ôntrapunctum
Contrapuiictum hy
hypobaton.
T*fTT p TT2 r TiLl JTt;

"^t Ss :E:=?dHl-rS
:
'
iS.fupra 6.fupra
-
I
... ul,; t
$. m-
TJb. V . De Symphonmrgm. 5 $7
6
iSte $$&& =P~r^rfcH=5??55E&E=

8.infra lo.infra S.fupra H ,
3.fupra
5 6 7
8.fupu io.fupra S.infra 3.infra
'.Atque hic Contrapumftus totidem dyphoni;s,triphoftijs,tetrafho'ni;s conftat,'

quotpior/taquidem, vtdyphoniain vtroque contenta iint 28. triphbnia ,48. tetra-
phonia 36. refto ordine ad quje fi accedant retrogrado ordine polyphonia.erunt dy-
,
phonia in vmnerfum 56. triphonia 96. tetraphonia 72.

Habes hic 1 2 contrapunctos varia replicationfe exhibitos nihiligitur reftat nifi vt ; ,
hoclocomodumfnbiungam.qua ratione fumma facilirate iuxta.ac iucunditate cos

dicto citttis 6 lineae recta.quas vt fequitur,fuis fi-
exhibere poffis.Fiant in palimpfefto 1
fignabis cl.iuibu ;; dcinde feorfim habeas regulam ijfdem lmearum intfiuallis,vnacQ

1
numeris inftructam .
Contrapunflt. Subiefli Regula.
Hoc inftrumento fum-

mafaciIitJte,d cto cicius;
-1
omnes contrapunctos re-
"
" plicabis,hoc pafroj nu-
4
merum 1 inrcguladefcrip
tum applica primas no-
$ -- 4
'
6 cas contrapuncti , velfub,
%
V**T" ie&iideindc videasnume-
e .. . .,,
ros replicationum.qu^bus
"'E=iE|'E ~~~ZZ.~~~~~Z.^ contrapunctus

poteft ftpra t
replicari
vel infra ; &
ftatim numeri replicatio-
riumin regula monftrabunt fpatia , intra qu* replicatio contrapun6ti incipei

defcripti
redebct,tam fupra,quara infra V.G.Siprimi contrapunfti hvoomti repiicationes
.
exhibere velis.ijq; per 3. 1 o. 1 2.infra,& per 6. & 8. fupra replicari dcbennc,

applices nu-
merum 1 Iri regula defcripta fupra primam clauem C intra lineas Nam prima contra- 5
puncti hyporriti, nota incipit a claue C. deinde &

iuxta numeros 3.10.1 2. deorfurru.
Vel6 & Sfurfum vcj-gent.es in regula defcriptos.intralineas palimpfefticorrefponden-

tcsimprimantu:- puncta.Y veletiam priina nota, vtin exemplo patet, a qtta f\ Cftitfra-
punctiprincipiliscurfum fectando totidem contrapunctos defcribas, habebis que-
iitum. idem dc replicatione fubiccti, & contrapuncti hypobati, idem de reliqn ;
s omni-
jbuscontrapunctisdicendtimcft, vt cognofcas rcplicationescmufcunque
modo cito
fontrapunctiifequente tabulam, tanqttam hucufq.dictoium cpitornenordinauimus
Syno-
358 Arth Magn<e Confoni, tf Diffoni
Synopfis artificij noui Melothetici ,!
2,
3 4
Contrapun Uoatrapu-J v.out ap. I t_,ontrap. (Jontrap Contrap,
ttudiatritos dusdiatefl" diapente. I diahe- diahepta diapafon
hyperbaton faron I tos .
A r, P b.
|ff:
-..f.2._.-|j.i-ij.l..ff 2_j | 1_
Subi.c_fi
h\pob_
& ton.
Subie.hirn
|hyperba-
C tOD.
DContrapu
_tus dj po-
j
b-tlos .
Voc.RepI. Voc.Repl. Voc.Repl.

VOC.H .cpi. 1
I
I 8 I s I 8
I 8 1 I 5
II II 6 II 7 II 8
II 4 5
III 10
8 III 3
III 8 III 12 III
Interuall.
IV 15 IV 12 IV s
h-rmoni.
ca ocum
. V 15 V 10 IV 14
replicata-
r um ftipra.
2
D_,
V 6 V S IV 4 VI 12
vel inrra - VI 8 VI 8 V 8
SubiedO. in Contrapun&o VI VI 8 VII V *
VII 3 viii
hypob?.to infra 1
inhyperboto fu IX
1
.P fa - 1
Nota primosprim_eferieinumerosI. S .U.UJ.9.U.1.9. W^t^S^*

quibus Contrapunfti prima nota.a prima nota fubiefti
tes numeri non denotant diftantiam fubie_i a
d.ftant ;
Contrapunfto ,fed md.catmterual
^TJfl^l
eb an Ih r aâ m
quibus Contrapunaus, vcl fubieftum, infra.vel fupra replican ^ ^ J.'J ^. P ,
Oittaremterua^
columna, I. s-indicant Contrapunfti primam notam a nota
fubiefti
-
<quo
Db. V, Dc SfmpbotiiurgU 359
quo Contrapun&us quilibet perficitur
8 10 11 12,
Contrapun- Contrapu - Contrap. Contrap. Contrap Contrap.
Cta diadeca ftus diahS- diadode- diatrede diatetra- dildiapafon
deca ca ca.
U-
fe 1
a=
___-_3 H E_-fc__:
___i
_5__"'
Voc.Repl. Voc.Repl. Voc.Repl. Voc.RepI.

Voccs Repl__, Voc.Repl. I
rt
8 I 8 1 S I 8
8 I 15 I
I
15
II IO
t_>c
__
~e_
II U II iz II 13 II
III
14 II
III 6
III 1- III 4 III 3 III 4 3
IV 6 IV 6 IV 5 l
IV 3
V
V _| V 8 IV 8 V 8 10 j IV
_ 0
VI i_
-
ro
VI 13 V 10 VI ro 1
VI 19
_S _ VIII5 VII r$ 1
V 10
VI 6 VIII 8 VII 8 VI 8
IX 5 1 VIII 6 VII 3
X 3 1 IX 4
numeri II.3. III. 1 0.IV.1 2. mdicant fecundurn.tcrtium, quar-

lo autnt*. reliqui vero
tum Coritrapunaum infra primum pcr 3 .,o.i_.replicab.Iem ; Qu.ntum ycro
, fcx- &
In fubiefti veio replicanonc contranum nende-
tumper 6 c_S fupra replicabilem :
bct vti Sf. in contrapuncto hypobato . Qua: omnia diligentcr notanda i
Vfut
3 6o Arth Magna Confoni {$ Difoni
Vfus & ExpUcatio

'
TabuU,
, I . - r
continet vnum ex cotitra-

SVntin hactabulai2Columna?, quaruin vnaquaque
veronourumferiestranfucrfae, figni-
punftisr^vti titulioftcndunt. Quatuor
vtrique
Vfustafau* ficantcontrapuaumduplicemhyperbaton &hypobaton vna cum fubiedo
lasvsriu. appropriato,vti tituluselatercqfteifdit, itanotae muficne in; i. 4 columna olten- & .
diint initium contrapundi duplicis, tam hyperbati

quam Hypobati . Series olie A *
iuP-
infino-uliscolumnisinifiumconerapunftiprincipalis. Scres Boftendit inipum
cft infinguliscolumni^. Series C oftendit !
n n M"
iecti ems fuper quod conftrudum
tranfuerfa oftendit imrium contrapuntti hy-
fubieaialterWcontrapun&i.&feriesD
pobati.quodconftruiturfuprafubiedtum infrafericrn tranfue-fam C contentem.
hyperbatos,
Ex qua difpofitione clare patet,quod quandocunque contrapundus eft
fubieftum vocaturhypobaton id eft infra gratfi-
td eft fupra fubieaum gradicns, tunc
,
cns vt in ferie A & B videre eft. Contrarium vides in altero contrapunfto C D. & I
difponutur duo numeri quoru prior latinis

Intra fpaciu reliquu in fingulis columnis ,
quot voces replicari poflint V. gjn columna i.hi nu-

numerisfcriptus,fignificat ,
cpntraptmaumhuius columnae diatnton fexies re

meri I. II. III. IV. V.VI. indicant
correfpondentes
plicari pofleideft fex habere vaces replicatas . Reliqui vero numeri
,
vcl fupra replican debeAt

5.3.10, 12. 6 8. indicat/perqusharmonica interualla infra
poiitu
voxprincipalis.Verb.gr. I.Voxfiueprimuscontrapuaus,qui e regione shabet
hocpafto 5.1ndicatprimam
I, Gontrapunftiprincipalisnotafupra prima fubietti no.
&
fic de reliquis numeris in eadem ferie
tranfuerfa m fingulis
tam diftare vna quinta ,
indicant.quantumprimicontrapunctinota a prjma
columniscontentis.qusomnes
dixi interualla, per qurc.fuprayel intra
fubiefti diftet . Reliqui vero numeri indicant.vt
contrapunaum.reliquaevQCesrepLcaridebent. Ex; G. in prima columnahi numerl
II 3, oftendit fecundam vocem
contrapunti hyperbati replicari debere per 3 mfra iei
hyperbatoa
Hocpactoreliqui numerilll. 10. IV. 12, indicant primum contrapunau
fe per ea
transferripofleinfraperio.&i2. Contrapunaum vero hypobatum fupta
I&.1*. dem interualla replicari pofle , lterum &bk&
l" trlnf.' caripolTe pereadem interualla
Contrapuncti hyperbati
Subieaum vero contrapunai hypobati
,-
fupra
infra
m
repli-
replica-
pofitio .
b r ,
^dem interualla
le efl e r vt in paradigrrate patuit , Numeri vero 5 & . V & VI.
vocirefpondentesinfralineamtran(uerfamprimaecolurnna;6ftenduntcontrariamra-
tionem MelotHefias fiue replicationis inftituendam . Quando cnim Contrapunaus
hyperbatos transfertur infra in 1IV. vocibus perinterualla 3. 10. 12. infra i V.
1. III.
&
yi.voxdebenttransferrifupraper 6&S. Itcm in Contrapunao yerp hyperbato V.
voxper6&8. debent infra transferri
;
'.
,
hypei b a ton cum fubieao hyperbato, eaadem reph-

,

Hinc patet i . Contrapunaum
cationis metathefiqfqj rationemferuarej
Sicuti&contrapunaushyrobatos,& fub-
leaum hypobaton eundem prorfus replicationis ordineni feruant Quacunqj
igitur .
colum-
decoiumn^ prima; nunjeris djaa funt,de ntfimeris quoquein eonfcquentibus
nis intelligidtbent, ,.'....
Miweom-
SrSo-
x ^m fan ar tificfo, mira quadam combmatioms vis elucet ,quae
tumexcrefcitvtexfolahac
j r j^ co
12 contrapunaorum diuerfa metathefi
tan-
replicarione, &
.
m j
di.iofi ef-
v itrai36ooo.paftimdiphonia,partimtriphK)nia
tetraphomaque emergant...Si vero
'
quomodolibetcombinabilesfumas notas.emergentexhocvnico 5 notarum fubieao

fedluS:
noc
combinationesfiue mutationesdiuerfarum vocum , yt fequitur r 2 <5 7 3 94 %$: ;
miULones, feptingenta trigintappuem mulia,qu$dringenti
eft centum viginti fex
quinquagintafex diuerficontrapunaij Quinumerustantus eft, vt nulla librorum
copiaaideoscomprehendendosfufficiat,- Suadeo autem omnibus Mufurgis & Svm-
phonetis vt diligenter in hifce fe exerceant Si enim altius ea animo imbibcrint,'
.
,
nuUaampliusinuentionumpenurialaborabunt, fed eo deupnient, vtquodlibet in

Mufico
Lb. V, De Symphoniurgix^. 361
Mufico negotio fc pr*ftituros iaftare pofliM .Verum vt curiofo Lectori confret, qui-
contrapunctorum mirabdem rationem inuenerimus*
bus principijs innixi, dictorum
id hoc loco antequam vltctius
progrediamur , a fundamentis deinonitrarc vi-
fum cft.
Demonttratio Aritbmetica, Contrapun&orum

memoratvrum^ .
VT inexhauftas Arithmetics diuitias penitius introfpiciat

itaq;
hicfino-ula quajhucufque
momcnti
di-tafunt exfontibusdemonttrarc
adcontrapuntfi naturam
Lc&or curiofus
vifumeft; vtco-
profundiuspenetran-
nofcant Mufici quanti lit
dam mathcmaticisrcgulisimbufjmefle } & quam fineillisnil inhocnegot.o laude

dienumpraftaripoffit,hinccnimmturumfpcro vtMuflci rcrum ignar. fpeculatiu.s
filcntio venerari, quae non capiunt, difcant ,
Ett rerum lub MufICeM
oblatrare ceflent.eaquefub
,
mathcmatcisinuolucrisreconditarumoceanusincxhauftus.quempro.pêpauci,.;-^-
naturahabilesaptofquefeccnt.penetrant. fit itaque
quefoli, q U osDcus&
Lemma I.
barmonicorum numerorum, in tnfinitum replicabilts eji
Procejfus
'
aliquodcontentos.
iuxta numeros confonos tntra Syjlema
ordine
NVmcri qucmadmodum in prscedentibus quoque dcmonftratum eft ,
,
harmOniam contment cmm formis
riaturali d.fpofiti omncm artifictalem
fi
;
,
pbftpofuer.s fuos fingulos naturah

confonantiam, numcris expreffis, prepofueris aut
ad fingulostacta, ema-
ordine numeros ; ftatim comparaeiotie finguloru numenrum
nabitmiraqu*damharmonia conCordias quata combmauOnem qu.-
, vocumque
isinfallib.li haud dubio-ftindataento, adpartes per app.o-
cunq,- rite apphYare nouer
;
t,
fgitufd-tus ahcu.usfupra iub.cftum_.
priatas confonanrias concordandas. infiftet: fit
proeefliis quicnnqutjL^W*
aliquodcompoflti contrapuncti numCroru motus fiue
mclothefiaseum parailelo quod.m riumerorum
motu vel fupravel infa fubectum
procedere-pofle.qudtnumeH confoniin natural.ferfe numeroru ab i.ad $*
Swpafon-,* vltra ad _& trisdiapafon,c6ntineWfuK cumen.m Omnes ,ft. numen
fiue
Vel duo, vel 3. veU e.
conWfint, tam fubecto quam contrapuncto ; neceflario dmonare
,
ig.tur; fed
perfectccOhcordabunt; fi enim noh concordent tfiflbnabunt
non poflunt, cum ex hvpothefi confoni ;'cOnforiabunt igjtur, idque ex natura nu-
fint
merorum ijs ind.ta ; cum otanes, perfecte iuxta ea gdfe + l.bro demonft ata m
funt e
hoc pr.mum fundamentu.
vniant; ac proinde, vt non conCOrdent, 9** eft, fit ergo
replicabiles necefario
Lemma 1 totfupra fubieclum aliquod melotbefi*
.
funt, quotfuper fubieclum

aliquod per combmationemfaclibilesjunt
motus paralleli i
/Ônftruaturraprafubiectum^
teplicabta
C . ceflumob.Iis; cfico tot eu tfttfr
paralleli ordjnar. pofiunt
atque adeopc ^^0
confoni motus eidemque .
harmomcos, pnmo ""

tiam mifwrgiam tot combinabilcs eflcmotus
,
^ > "^
^^^V^^^^^^S^q
r
parallelos, quot nume, haimonic, intra ahquod auodcunque S
i
c6
Ltapr^densIemma,cont>nent u
^yltemaris
cordant.as mtra fcr.em naturalem al.cu.us _. .
nece (Ta rib c 6-
fus harmonici omnes, qui fupra primum
fonabunt Vnio enim harmonicorum
quoad procelTum
.
progreffionemque
ictuum eos
harmon.cam .dem ,d.ue fum
mirabiliillanumeUumcfficada,efficiatur.habeten.mp^lWu^ con^noôtd.ne
!F^ W
J
m &
*
concor
/^.
teruallo
.vtquocnqucinfra vel fupra contrapunctum
p ro pr;um n
3 6 Artis M*gftdt Qonfonh Dijfoni &
tur,cx perfefta haniionicarum vcJrationuni vniouc.pciiUtan] vocum fimili huiuf-
modi proccfiiinotarumconcordantiam ,cxhibcnt. cumficri nonpoffit, vt non vcl
in3, vel,f. ve-l s. vel 6. vel 8. vel in vnum ex replicatishoruminteruailis, coincidant
quae cijm cx fuppofitione confona fint,neccfTario comordabunt. Tot igitur fupra fub-
ic&um aliquod melothefi* neceffarioreplicabilcsfunt, quot fupra lubiectum al quod ;
niotusparalleliordinabilcsfunt jquoderatdemonftrandum,
Pra;miffisitaquehifceradicalibuslemmatii,iamquomodo illa in praxi ordinan-
dafint, videamus,
Problema. Abacum Arjtbmetico- barmonicum,quiomnes procejfuum harmo-

nicorum motusexafie exhibeat,conJlruerc^>
n Ifponantur ordine naturali numeri, ab t. vfque ad i s. vltra hunc enim numer

rum procefius vtphirimum inutiles funt Difponantur autem numeri hop r-
dine, vtfrontem abaci fignct 15, numororum naturaliter procedenttum ordo.dei.n.dc
.
.
bacushlI
bafin abaci idemnumerorum proceffus, abvnitatead is. > latus dextrum eodcml.
moicuscaii numerorumprogrefludeorfumprocedatjlatus ycro finiftrura codem progreffti qui-
*3S ratl6e Memfedex bafi iurfumprocedatcontrariomotuj intermedi/ veronumeri ita proce-
pundii fu- dant, vt omnes vnitatcs diagomam abaci Iineam occupent , a quo nunc furfum, nunc
ganimqne deofum tendant ordine naturali vti infuhicclioabacoapparet . Inquo aduerte_
, ,
^xWbens
^,un,^qS ftellulis.feuafterifcis notafos interualla cpnforja, rehquos vero ftellulis ca-
rentesdiffona intcrualla denotart*
Ex his patet enim,quomodo numeri proceltum rerum in natura. demonftrent, quo-
modo ordonaturalisnumerorumfeordine cpnfcqucntium , gradus entium vniuerfi
pulchreexhibeant $ Sc quomodo illi fimul iunffci inperfeSam harmoniam totius
confpirent. ita vtfi velvnicum numerum ox hac tabula tranfpofuens maximanu. ,
toti dilTpnantiam & *rg*<w. fis conciliaturus i Atquehinc quoquepatet,quomodo

jilud A riftotelis ( dum dicit : ejfentias rerumfe habere vti numeros ) intclligcndum < fit ,.
feruat autcm has leges nume: orum non tantum vniuerfum in principalium corpo-
rum difpofirone, fed & hic numerorum proceffUs potiffimum fpetffcatur in elementa-
ris mundi ordine, in generatione , & cprruptionc rerum , in mixtorum com-
pofitionc jin augmentatione,& diminutione quantitatis , in intenfi- .-.-.-
one&remiffionequalitatum Dequibuscum alibi de- ,
tur CQpiofa. dicendi materia , modo filcmus,-

QuareadinftitMtinpftripropria ...;.
rcdeamus
Sequhur abul<u~*
.
.
'.
'.',
a imi iisbrii
-
t
_
.
ncaaatin ;,"..., . .... _' . .'-..?- '. -

.
.'. .:-. '.. ;..! "'

' - I ..; I. -
IU1 .'_
;
: '
H
'

>' n f l :u':'.j, ;..'.. . .
;
. ...
iJi- .'
, )V0 A TU ?.. -ij.!{RV. <:- .
'. . - ;. j .rf;
- -; '"' '
:. ^-^triOD oll&U133n '>:<< ! 4. .

. , :
.r.; ..,.. :-- .#
Lib. T. Dt Sympboniurgia jj
TabuU mirifica , omnia contrapuncJiftk* artis %rca*
na reuelam
5 * i
4'
g 3 I 1
enlrapun<flon/m v* 2 ? s
dcnoniiiutiones. g ^ 4
S *
^
S 8 2
o
%
t>
2
*TJ
2 S
*T> ^
S
*T>
5
1
1
ll iii 1 V j
V |
VI VII |
VIIIj IX | X |
XI j
x !. ixnii
A | V*wn barmoruci quibut fubieilu immobtlc difpontturtnfra cotrapittlif.B
1
' 7 9 i
10 11 |ii J13 14
.)..
* * 3" 4 <S* 8*] 9 ii* 14
? J
1
- I
*tt
-*
t:
I X 3* 5* 3" 9 io 1
:
11 J*
I 7
- I 2 4 6 8* io
;
II*
I
'
7 9 1
3 E
n
I * 3* <S* 8* 10"
5 3 1 1 5 9 I I
s
o 5* 4 3" 2 z
4 7 9 10*
X 7 !
"
4 3
6* **
4
:
S*''7 S* 2 s*;<s 7 8
9 8 7 r 7
3>
!
!
1 5
10" 3 3* 7 6*
rt' II 10* 9 ! 4 3 3* 4 5*
a> I
12* II 10 5*1 4 3* 4
U U* 11 10 2,
12' 11 8* *
14 9 7 6 5 I Z
15* '4 IJ )!!' 1 1

'
IO* 9 8 7 I
* I*
Numeri harmomct ûibutfubtcclu. mobilt dtfpunitur fupra eotrapft&ii. D
jXlil |
Xll| XI 1
X I
- iVUHViII VI i
V [
iv 1
1 11 1
U j
I |
o-, O^
2? 5.
5 2" H Contrjpunciorrir,
JJ
" S E* denon.inatices.
I *- ? e
s ?
Pfus tf explic&tioTabuU
immobilem tefert hic Abaciis,

POtcft Hsc tabula confici immobilis vel mobilis ;
inquonumerorumferies exhibitaeft.vtvides. Prima columna A C oftendit

repl 'tationem contrapiinftorum infra fubieftum per iflterualla harmonica pera-
2z2 gendam.
gendam
3 tf 4
Columna B
Arth
D
M*gn Cottfoni , & Difforii
oftcndir repiicationem fubiecTrifupcr contrapunclum , vei
.
etiamcontrapunfti fuperfubie&ii replicationeminftituendam. vtpoftea oftendetur.

Numeri vero A B. oltendunt ordin tionem fubiedti infra contrapciniftum ; numeri
C Dvero vel contrapunfti infra fubie&um vel fubicclium fupra contrapun&um dif-
poficionemdenotant. Dcnominationes vero Gra*ca oftendunt 12. contrapun&orum
gcnera ; quie fuis qu*q; columnis correfpodent, quorum numeri oftendunt ordinati-
onem fubiedti infra coiitrapun&oS ; ficuti vero ordinationes contrapundtorum difto-
rum infra fubieitum, numeri fuperiores, deorfum dcfcendentes; ita numeri inferiores
furfumafcendentes, oftendunt ordinationes contrapunfrorum fapra fubieftuna. vti
ex tabube vfu patet.
Immobilis tabula dicitur quando tabula hicc in feparatis tigillis feu columellis de-
,
fcribitur. quarum combinatione & tranfpofhione.ad mentem ^lufurgi negotium pcr-

gitur. Si enimquiscumprima columna coniunxerit columnam vnius ex 12. con-
trapundtis, quem ordinare infticuit, poterit isnegotium
ijficiftate cxpedire_j. 1
quod&decolumnis infra veiim . fed ha3c ex 12. con-

furfum vegentibus intelligi
trapundtorum exemplispraemiflis.tum exijs qus fequentur, clariora cum fint, quam
egomultis verbisdefcripfero; fufiusexplicarefuperfedendumduxi .
Videsigiturabacumeoartificiodifpo Itum ; vtnihil fere in Symphoniurgia adeo
reconditum fit quod non comprehendat. Verum ne inanibus verborum ampullis
Leftorem ludere videamus; rem apodidtice demo ftremus. Si dato igirur fub'ecto,&
contrapunito,voces quaslibetinfra vel fupraadftruere defideres, ficex cabulaprece-
dente procedes ; videcuiusfpeciei contropunctus fit, an fuirU? num //_tss-_>_ num
ex alio quouis in fronte tabulsconfignato fit , atque eius columnair d'1'genter
nota: Hoc peradto fi contropunftum replicare velis in prima columna A C accipe
,
interUalla per que alios contrapunctos replicarc vis; hi enim in aica communicolum-
najconrrapuncti aflumpti oftendent numerum, iuxta quem infrafubiectumeum re-
pIicarepofsis;fedremexemplo oftendcmus: Sitproexemplo contrapunctusprimus
hvpodiatritusjcuiusformamdedimus Probl. I.& fcirevelis, quot modisis replica-
bilis fit,primofingulosnumeros columna; comparabis cum numeris column_?terria?,
id eft contrapunctihypotriti; &
fi in huius columnae interuallis occurrant numeri dif-
Ttavidesi fbni cuiuftnodi funt 2.7.9. n. 14. replicationemfubhifce fieri minimepoffe, certb
refpodere
fc aSj curn en
| j m
hi numeri omnes difloni fint, replicatione fieri non poffe id tibi figntx
tertia,a.fi- crit. Ssub reliquis vero confonis interuallis facillime didta expedietur replicatio ferua
militer^. tis tamen cautelis.quascitatoloco tradidimus; V. G. fi contropundtum aflumptuni
per 3.infra replicare velis.qusresincolumna A. C. tertiam, &arcacommunis in
columnacontrapundfcidiatriti dabit r,qua;indicat contrapundtum replicabilem in_
vnifono cum fubiedto incipere debere ; Siveroper $.eum replicare velis oftendet ,
numerus 5 incolumna C. A. in tertia columna numerum ei correfpodentem 3.qui

indicabit per fubiedtum contrapunctum replicabilem efle , hoc pacto contra-
3. infra
pundtus per 1 o. fuper replicabilis moftrat in columna tertia 8, quo ofteditur per odta-
&
uam eum infra fubieclu replicabilem :\ fic de caneris, atq; hoc quide fi comparatio-
nemfaciasrcplicationis infra fubiectum fi vero comparationem inftituas contra-
:
punctorum rcplicabilium ad primam contrapuncti principalis notam ; oftendent

fingulinumeriinprimacolumna 3. 10. 12 ; replicarionis contrapunctoru inrra con-
trapunctum principalem, exordia vt verohabeas voces fupra conrrapunctum prin-
.
cipalem replicandas , deme 3.a 10, &

i2.&remanebunt7. &9. aquibusfubducta
vnitas, relinquent 6.& 8. Si itaquecontrapunctum,per 6.& 8. fupra replices habebis
duos alios contrapunctos ; quasomnia clare demonftrantur inprimo contrapuncto
diatrito,quem 10. problematepropofuimus. Siverbdcnuo comparationem inftituas
contrapuncti principalis curn fubiecto, inueniesprimam vtriufque notam 5. diftare__i ,
qusres igitur columnam 5. &in eanumeroscorrefpondentes numeris prxdictis re-

j>licationiscontr_punctorum,v.gr. 3. 10. i2.inprima cohimna,reipondent 3. 6. 8. in
<
S.co-
Lib. V. De SymphoniurgU jrfc;
5. columna, cuius duo pofteriores numeri 6. & 8. oftendunt, vr prius, rcpli -anonem_,
conrrapunctorum inftituendam ellc infra fiibie&um iuxtahjs numeros.ucuti iuxta_
pi iores 3. ro. la. replicatio inftituenda eft infra
conrrapunrtum non fubiectum, quo-
rum duopofteriores 6. & 8. fimul monftrant iuxta hos fupra contrapunftu quoque
rcpl cationcm fieri pofle. fiue quodidem eftper 10.& I2.fupra primanotim f ,b ccti.
Si enim 3. & 3. ad 8. admnxeris, nafcentur 9. & cui vtrique vnitas ad.un. ta

ad 6. x 1.
conftituent. 10. & 12. adeo, vt numeris infra contrapunctum repbondis demfc-
Ci
ris3.&prsterea i.nafcanturinteruallaquibuscontrapunctus infra fubectum repli-

candusfit,; Si vero3.cum i.addideris numens contrapunctorum
infra lubiecturru.
replicandorum.nafcenturnumerifuprafubicctumcontrapunctbrumreplicandorrim.
Qusresprorfusadmirabiliseft, nefcioan vlli vnquamMuficoin mentem venerit.
&
Quodfiveroimmobilicontrapunctofubiectumreplicarivelis; fiet id ijfdemnume-
ris 3. 10. 12. inprimacolumnaquibusduobusvltimis
10 &
i2,i:.quintacol.refpo-
replicatio inftituatur fupra fubiectum
dent 6. & 8.hoc tamcn pacto, vt pcr 3 priores .
per pofteriores vero duos rcplicatio fiat infra fubiectum, vti in primo exemplo contra-
luculenterapparet . Porro il quis inuerfoftyio fubiecturru,
punctihipotritiProbl. I.
contrapuncti hypom-
hyperbatoncompofuerit, quale refert fecundum cxemplum
repiicationeshocpactoaddifcet Cfcm eontrapun.t. pr.ma.,
ti ; is huiusexabaco
.
nota perquintam a prima nota fubiecti d;ftet velis autem omnes

,
rephcationes heri
fupracontrapunctumprincpalcm dabit t.bi columna s. fiuediapente mbafi abaci

habentes, petitas videlicet 3.

furfum omncs replicacioncscontrariuT! prioribus iitum ,
fupra Contrapunctum replicationcm infttu-

10. 12. qui oftcndunt per 3. 10. 12.
cumin columna qumta bafis abaci relpon-
endam* vltimis vero duobus 10.& 12.
dcant6.&8jignificaturreplicatonemper 6.& 8. infra contrano ac m contrapunc-
inft>tuend^m quosduosnumerosetiam habebis, fi 3
topriori modiiactumfuerar, ,
& la.triapnmum.deirdevnitatefubtraxeris: Quare verotantum 3. ex c.lum-

10
omnes reliqua; re-
naprima ele-crimus cdufa cft quod in contrapuncto hypotrito
,
vti rem perit.usexammanti pa*

plicationesvcIvit.ofBlnt, vel vnifon c , vel difions,
tebit Verum tempus me deftcerct, omnia huius mvftena abaci producere vcllsm,
i'i
furTicitnospaucisviumciusindicafle.cwmcnirnvfumeiusm prxcedennbus per iz.

diuerfoscontrapunctos,oftendcrimus,fagax Lector .mentem meam.vel ex
vn us
exemplideclarationemelius, quam exmultis vcrb.s percipiet.. Vndcin
vertice &
plantaabacinominai2.contrapunctorri.lnguliscolumnisappropriatisanncxuimu S .
vt quomodo replicatio in finûlis

contrapunctorum fpeciebus peragenda fit ftngulae ,
columnx docerEt & prima quidam columna, A

Cdocet replicationes cotrapunctoru
infra contrapunctum principalem;
intermcdis vero columns replicatiopes eiusdem
fcd mfra pr.mam (ubiecti notam
contrapuncti non mfra contrapunctum pîncipalem ,
Contra vero fi contrapunctum fupra replicare vcl.s .numeris
inftituendasdocenr
CD
;
vteris; quibu. numeriiniatermedi,s_coIumn.s

abafi
ijfdemincolumna B D
forfumvergentibuscorrefpoodentcsoftend^^
vcl fiib^
feruientqueûmeri bafis C D, tunc, quando
vel quando fubiedum hyperbaton eft , conrcapunftc hypo
manente Contrapunfto }
feru.ent, quando.Contrapunftus repbcaodus
bato: Superiores veroA B columnar
vel quando fubiettunKephcandum eft
immob. h rna-
cft immobui manente fubiefto,
la.Contrapunftorum exemphs pa-
ncnteContrapunfto ; Quo.nniaclariffimeer
videatur, quam d.h-
tent. Vtproindeadmvfterijpenetrationemal-udnih.Irequ.ri
gens Contrapunctorum rcplicatorum cum Abaco coUat
CAPVT
j66 Artis Mag% Confoni , ^ Difoni .
CAPVT * '*
XVIXLl. r
: -. f!
DeFiguris fiueTropis harmonicis in can*

tilenis feruandis,
Flgurajin Mufurgla nofcra idem firrft prasftantque, quod colores, tropi , atque va-
ri/modidicendiinRhetQrica. Quemadniodumenim Rhetor artificiofo tropo,
tum contextu Auditorem ropuet nunc ad rifum modo ad planctum fubinde ad mi- ,
iericordiam nonnunquam ad indignationem & iracuhdiam , jntetdum ad amorem,

,
pietacem & iuftitiam , aliquando ad cpntrarios hifce affectus ita Mufica artificiofo
, &
claufularum fiue periodorum harmpnicarum conrextu . Cerre Muficam flexanimem
efle omnium paflim Authorum calculoconflmatur, imb admirandos effectiis cau-
tfari, omniiim plena ftint hiftoricprum mpnumenta,- Vertim cumhaec fuse & ex pro-
ir librp VII, tractanda fufceperimus , fuperuacaneum efle ratus fum de ijs hic
feflb
longiusimm.prari>quare ad inftitutum noftrum reuertamur. Sunt itaque dupliccs
figurae a Muficiscpnfideranda? j Principales, & minus principales.
Figura; prineipalesfunt commiiTura , Syncopatio , Fuga,- Figuraj minus principalcs
funt \z. Paufa.Repititio, Climax, Complexum, Anaphora, Catachrefis, Noema,Prp-
fopopsja, Parrhefia, Apofiopcfis, Paragoge, Apocope ,de quibusomnibus, fingu- &
is ordine dicendum , ne quicquam fit, quod Mufurgiam noftram lateat ,a ut inqu
3R,hetp,ricjiec^d?reYideqtijr o
. I.
DeFigutit principalibus^
Flgiir* principales tres funt, CommifTura , Syncopatio , Fuga_j

Commiflura, qiiae & î-Mp, velceleritasdicitu/- , eft quandonotula etiamfi
minur-vj
dufonae, harmoniam tarrien abfque aurium oiFenfione artificiose ingrediuntur , vel eft
cum diflbnantias in minimjs Contrapuncl;o,& in eleuatione tacius committuntur. Ad-
mittuntur autem in commifluraomnes minoresnotuIs,vti funtminimx, femimini-
jpax, fufae, femifufae rSemibreuis autem non admittitur ,quia tardioreft . Eft autem_,
commiffura duplex,direcT:a,& cadens $ Illa eft quando adthefin roenfura;,fiue depref-
fionem tactusdifibnantia aurium quodam fenfuperccpta, propter fequentem tamen
concordantiam admittitur.hanc recentiores apto vocabulo Relblutionem vocant,
qubd videlicet, nptabreuis, autfemibreuisin minirnasparticutas,tam confbnas,qua
diflbnas refbluatur , cuius in prascedenti traeliatu de contrapuncto aropliflirna, per* &
fre.quens facta eft mentio
Cadens commiflura eft cum prior pars tactus confbna eft, poftcrior diflbna, hoc eft,
quae fitincIeuatioHenonindepreffionetactus,quipofitus propter fequentem fic &
diflbnantia conlbnantiam bona redditur, &
contingit , plerumq;in grandioribus notis
afcendeado,& defcendendo, vt in fequcmi paradigmatp apparet
-v 1 1 - - - -
Para-
Lib. V. )t Sympboniurgis . >*7
Paradigma I. Commijfuritfurgentis.
iiiiieiisiiiiriiiiiio
4 6 4
i r-wM! "*""T"**T~iT"" A"T*-il'Z"A''t*"i~~Z"l"*V'

, A
i.::::$:|:t:so V v Lxl ~x
I.I.X
'['
A A 5*..
=te
Paradigma 1 /. Commijfurd cadentis ,
-f"
"/i*t*T*"*r""""
,
i*iiT t"*:*""* r^^ffiiisTrz*

> i.i MW'
:zzp:!f-jsfe:?: ^?! 1
b .zri:pz >^:^.t"-
iib-*im&J&
pKt- CU" <^1:~-|- -1-1 < 1 wv .uw~i.:j: l-v i

i :j
? r
^:i"^c^:s*Al:asi
'A-"l:r--z:-*lr:
^||||[..A:,r ::H^:^=j:.^^ 1* ~B~
3e
'-s- -.."B -..-j-

~3=
Nota hoc loco tritbnum , femidiapente commifTiiraobliterari, fi tritonus fcmi- &
ditonbincurnbat, &ferriidiftpente fexfavaut il diapcftteetiam nude inter 6.aut aliam
confonarttiam praxiedentem, ditonum fequentem pbnatur . vt & ....
'
^îlBBMVjMB **
* - ..- ~
__ -.
_ |Mi. b.- . - _- __. ._ -
^te
- - _ *
.(-_ __-)_.- b. J_T
I _
J^-J*t>
-_t > _ *V a _ _ V m * > __ - __ a
._ k4>ai>KMal!M H*
- -
3! *
fr+1- -^
:
-j.- -_.M>M-| -**_,* f' * 1
frfefl
* '
V W^ T I "i**"""~'
,* ,*~ i i-im
I
3 iuuj; 6- 8 3 3 3 3 3 3 87 ?
Sl
U-V-
:_::_: bs:r
&* M .*...Ol M 1, ._
;|
s * 3$
.
l*ajM*j-U ___ 't *'** --_i
5 * $55<S8 8 568 3 8
~$: :$:: :$::*::$::

:*te

!
j68 /irtis Magnt Confom , Difloni . &
Secunda figura eft Svncopatio, de qua ciim abundantiifime in alio czpitulo part
culari actum lit, fuperuacaneum cfie arbitror, ea dcnuorcperere, cumfacile expo
fitis exemplis mentem mcam intclligcre pofiTs
. I I.
De Melochefia iugaca, fiue
Pefugis artificiosi infttuendts .
>r\ Rincipalisfiguraapud MuficosFugaeft

,
qus tanto in preciohabctur, vt non_.
p^ftlntU? Jf^ pro artificiofa cantilenahabeatur , qita.non laboratlrJimis referta fit fugis; Et ita-
ne quemadmodum ex figurarum artificiofo contextuinOraronafacultate Rhetoris

elucetingenium ita& Mufici ingenium felix ex fugarum longc pulcherrima Ceti^
,
asltimandumeft.
Quid Fu- -Eft autem fuga vnius & eiufdem claufula. in diuerfis cantilenae partibus fuccefl.u3-_,
?__> ? qu :rdam repetitio. & artificiofa diftributio Prima vox dicitur Phonagogms fiue dux,
,
Quid ,vox
Ûcelaguida, fiue voxantecedens, alteraconfequens. Eftautem generice loquen-
fi0sa
(j .fU (Ta duplex, totalis & partialis . Totalis e,ft, cum dua. vel plurcs vucesex eodcm_.
Qiiotuplc^ themate progredientes iuxta canonis infcriptionem a pnncipio vfque ad
certi alicuius
fagl
nem harmoniae contipuantur, qyanjnonnullifugam Iigatam,vulgo Redittam vocat
eftque iteriim ha.c duplex , vel fupra^-eandem vel d uerfas chordas inftituta , fi fuper
eandem chprdam fiuefuper eandem clauem inftjtuatur,fugainvnifonp dicirtrr , fr fu
per diuerfas chordas inftituitur,tunedcnominationern flifcipit ab^njteriualio harmoni-
Si enim fecunda vox fupra inccperitm quarta, fugajn_
co, quo a prima vpce diftat.
hyperdiateflaron, fi infra.fuga in hypodiatefleron nucupatur; ita fi, jn quinta fupra, vel
infra fecunda vox inceperit , fuga in hyperdiapenfe vej hypodfapente dicetur, idem di-
cendarnde fuga hyperdiapafon &

hypodiapafon i Et huiqfniictdi fiigi vrpiurimum-.
canones dicunturobregularem duftum tjuo fe inuicem voces cPnfequunthr, nos
.
peridrpmas fiue fymphonjasêriodicas ej? qubd incirculurnabeant, appellamus,

;,
neque flladi|r^rentiainterfugamtotaIem & eanpnem aliaeft , nifiVejubd illa~vr pluri-

mum plures voees-fuas difeerpaCab; inuicem Hie plures vbcesey vna & eadern voce
.
per appropriata figna principi; &

finis cuiufcunq, vocis depromat vtpoftea fnfifTime ,
oftendetur. Atquehicanonesiterumdiuerfifunt, alij reto, alijrctrogrado ordine_
quos eancrizantes vocant ) prpgrediuntur a ,-A.lif

re ctT> ajiji JBMerfi". E ;
-
, ij
(
Varise
Partialis iuga fiue libera&tolutaeft^ ci}iusconfequensdicit.eafiijem notas, a;oê-:.'
fo
garum fub dentes, non a principio^fque a.d finem-,,-. fed aliqwouique ,-: Suntqtic iterum^mult.pli-j
liuijjorjes,
ceS) {j m pl Ices & duplices
j fimplicesillajfunt.quae femel tantum repetuntur,duplices
dum frequenter iterum

: funt regulares 5c irregulares Regulares funt quando inftituy .
unturfupraeandemchordam j Irreguraresquan^pfuppaîuer&s vo-

cantur quahdo afcenduntj plagaies ûajtfdo-defcendurft 1 Imitantes dicuntur, qundcr.
replieantur incjiuerfis locis imitatJequando fiuntfupra noras &progrefrum harmo-
:
nicumaIicuiuscarnusfirmi,quiprogre(Tus deinde regetitur, quiufinodi funt Anti-

phonarum , Intrpituum , Hymnorum ]ibri a diuerfis c^mpoSli .Ye.tb. gr. Vtiiyjru. ..
qjiis fupra Salue Rrgin* fugam ,jnftituere Sefideraret i^fint^prsterea fugas |nrrcTfe
quandovidelicet vnavoxi-j-fdem interuaflist qujbus ilja afcendit, altera defccndit.
ryeriim hanc totam diuifionern/vnico ekemplo fimplicifequenti bb oeulos ponimus.
;, -
;
. ,- .
-
-
-%s
Fuga
Db. V. De Symphomurgui. J<9
fc
-> : i|~r| \
Fugaligataregularis, autentica. Fuga libera
x!î_:J:3::ij;:_
-stw =fl4iis. iii|i
:
ll|g|gQil||||E|| Fu?a imitata
|S3|igi||ll|*i|
rugz fine paufa.

I _n _Ji r* . *.- -^ , m
:E3Ee: :
Reliquarum fugarum exempla in fcquentibus propofita reperies. His igitur pra:mif-

fisjnuncadipfe-regulasfugarumapteôncinnandarumtradendasnosaccinganms.
. I 1 1.
Pefhgis partialibus imitantibus *. .
FV^#partiaIes,i?ueimitantesfunt,quce notasalicuiuscantus plani, vel Re g,,( x

fup<-a
altero fubiefto indifferenti conftituuntur arq; harum innumerabilis paflim_. <Je Fugarfi
,
vbiqi locorurr occurrit multitudo:Regulae huius Coutrapuncti bx funt. Primo, vel ^

c
t
fuga debet conftitui fupra eandem chordam , vel fupra diuerfas 5 fifupra eandem fu-
ga dicetur in rnifono.quam iterum , velpergradus coniun6tos,veIfeparatosmftitues,
atque hsc iterum i.nfra, vel fupra fubietum>fed carum componendarum regulas
alfigncmus
Regulafuga partialn in vnifonofupra i & infrafubieclum .
T. TW TOnfiuntciu*confonantiaepergradusconJiinlos,vts&.
& l\ Prima nota femperdebet eiTe confonantia pcrfefta i vel ad minus confona-
tia imperfe&a maior; fecunda veronota potcft efle a.3-S.. critqj tanto melior ,quan-
toinfrequcr.tiuseandem chordam ferierit.

A aa III. Pri-
^rjis ifrUg*** Conjoni $$ Ditfoni
j7o ,
1 1 1. Prima nota vocis conlequcntis dcbei duci, iiue anteccdenti refpondere irL.,
mcnfura ariios.iiue eicuatione tattus, id eit.debet incho^re p.oh;paufam minirnas,qu*
eft i temporis, ilue tattus jntcgri
I V. Sccunda vox confcquens debct
correfpondere primae confcquenti, ficuti prima
confcquensfujeantecedenti, ideftpoftpaufam tactus ijnegri . Teitiadenique con-
fcqucns debct corrcfponderc fecunds conicquenti , ficuti fccunda prim*, natc an- &
tecedcnti, inchoandovidelicetpoftintegram temponsmeniuram & mcdiam, & fic
femperiiinnurneravocesforent.vna alteram anticipabit dimidia temporismenfura.
Vnam autem fupra fubiectum compofuiife fufficit , quam reliqme poft di&as paufas
icpctant
V. verq infra fubie&um fugam conftituere defideres, per intcgram quintam for-
Si
mandus oft infracontrapuniaus primus cuius progreflus iit vel cx i in 3- 5. def-
, . &
ccndendo, vel hinc per tertia in S.afccndendo, femper requiefcentc fubieao fuper vna
&eademclaueG.vtinexemplopatet. Quasquidem fugae omnium facillims funt,
necquicquamdifficultatishabent i Meminime quandoque 3Q.vocum ga/riijum-.
hoc modo inftituiflc . Quare exempla fufficiant pro vlterionbus verbis
Vox III.
conieques z?zfc====5
VoxII.co-
fequens. t-
iiiftlittiB "~-f *T '
Vox I. co-
fequens
y p .*. _
~..U I
I | -
Phonago-
gus. "~ '
-
Ifotonos
hypoba-
tos
Ifotonus .w*
hyperba? ; T
tos.
1
T~~**"*rT""""
Phdnago?
gus.
ifSi
Vox I. cp
fequens
VoxN.c5-
/cqucns
rr-v^r-
Vox III. E__-i_-I <ft

"
cofequens ftt-lsEli I?- '
Hic
Lib. V. De SymfrkoniurgiA . ?7I
Hic Contrapun&usprimo cantari potelt linefubicao cum fubiefto: Subieetum &
hoclocodicimuscuminferiorvelfuperior vox fuper vnam clauem v i hic *n C. in-
fra&inG.fuprarcquiefcit,reliquisvocjbuspoft propoit onatam temporis menfu--am
identico prorfus progreffu f; confequenfbus Vides igicur quomodo fugae in vnifbno
.
inftituend* fint fupra cantum firmum, & infra eundem_.
. I V.
Defugis vnifonitfubiefto iuiittn afecndente & defcendente_, .
appellamus, quando fubie$um,fupra quod

FVgas diatonas, fiue diatonicas
tonatim Vt; infubieftoparadigmateparet Huiufmodi
infti-
tuuntur, proreditur ; .
fuga dupliciter confiderari poteft vel fecundum modum procedend, fubiodti , qui eft
vcl perdefcenfum cbatonicum.vel per afceafum diatonicumj quando afccndit voca-
musanophatum, quando defcendit cat phaton (accipimushicdiatonicum non_.
comodoprarcisequofupragenusdiatonicum accepimus,fed in quantum fubie&um
de tono ad tonum procedit.; Ipfa autemfug;adiatonica quadrupliciter inftituipoteft-
Videlicet in vnifono, yei in quarta, vel in quinta, vel in octaua_ .
ReguU inftituend* fug<e diatonicd in vnifono .

hoc frgarum genere fubie<tu.m vel afcendit vel def entdit //t.W In vr roqu<i_,
IN prima vox reliquarum dux inftjtuenda eft per tertia 6.& quintam, hoc eft , vnicuiq;
;
notxfubiedirefpon-!eredebetintertrafupra,notaprims vocis antecedentis, ita ytii

notasfubiecli A fuerintfemibreues , prima nota in voceB antecedente fit minima in 3
fupra, incipitque ad tbeiin menfu^ reliquarum vero eiufdem vocis prima indpiat ad
ariin in fexta fupra ,& lic confeqjcnter , vt numeridoocot Secunda vero Vox C .
qu ducem immediare p smittat paufam femiminima: ; Tertia yox

f -qu tur
;
,
pre^- D
mittatpaufamminimas,dcinde eodemprorfustenorc proccdant quo B prima vox
fiuc dux caeterarum wiyaytt
Exemolum 1. expanfum.
1Z3 j
3 543 543 543 543 543
Vox tcttiaconfcquens
39 43 6 43 6 43 <S 43 6 43 6
Vox fecunda confequens
3 6* 3 6 5 3 6S 36^364 36
Vox aTnteccdens, fiuedux phonagogus
A
.z3n-
Subie&umanaphatumdiatonum A aa z Ex-
i7 Artis Magn* Confoni , & Diffom
Exemplum II. expanfum_,.
IJ *. . I I P K 1 e t
"""*j""~> -"~"
fjf "tir t"' '
i
~
frT"""f"X I """f" "$"" ". T-
.'* feA*"ff~'î 1"T j" v" I
"*""'
3 4 5 3 45
Vor prima antecedens, fiue dux
43S34S 3 4 5 3 4 S
5~~"6
3 4 3 4 5^*- 3 4 S^6 3,45 *'
3 ,4 .5 63 35
Voxfecunda confequensprima
|:i"i""~i!I";
-<:
5
34634 634
Vox tertia confeguens fecundam
* :$-==
Subie&um catophatum diatonum

?lfk
VidesexhocparadigmatenifallorIucemeridiainaclanus,quomodo fuga in vnr-

fono.cuius fubie&um ^gW
afcendatveldefcendat, fit inftituenda per 3. 5. Si &
en'mfuprafingulasbafisfiuefubietinotasphonagogi notas iiiGeperisa; 3. adthefin
ita vt fecuda menfura? pars ad arfin cadat in $ J habebis phonagogt, fiue antecedetis
vocis compofitionem peracTram vt vides, hanc vocem {i deinda bis defcripferis, vni- &
cuiq;cQmpetentespaufasprepofuerisvideliect-j- -j- menfurae partem, fiue&quod
idem eft paufam femiminimas prims cpnfequentis,& minimam paufam fecunda; con-
fequentis, habebis fugam in vnifuno ope 3. &6.fubiecio ôW afcendente , &
ope 3. & 5.fubiecto lia.ritm, defcendenteperactam;quod eracfaciendum Si iterum .
antecedentem compofueris fupra fubiectum afcendens per 8. & 6- & fupra defrendens,
per 8.& s.habebjsaliam tugam.multasalias corobinationes hic adducerc poifem, led
casbreuitatis caufa fileo.
Qmd fit
Notahoclocoperfugamin vnifononosintelligerenonfubiectum fed vocem ante-
fogaln vni edentem, & reliquas conlequentes, haz enim in vnilbno fiue fuper eandem chordam
aut clauem procedunt, & fi tollerentur paufe,orr.nes idem fonarenr. effent enim me-
* n0?
tx oftauae, vt exemplum expanfum fatis declarat , dum autem dicimus fugam in vni-
fono perfici ope 3. & 6. vel 3. & S. intelligendum eft de fubiefto & voce anrecedente,
hx enim compcinuntur ex di&is intertfsallis vt exemplum docer Exemplum vero ex- .
panfum dicimustquando omnes voces feorfim difpartits funt ; Cpntraftum dicimus

quando per modum canonis in vna voce dua?, tres aut quatuor voces comprehendun-
tur, quarum principia per certa figna,vt poftea videbitur, demoftrantur ; Qbje omnia,
antequam vlterius procedam , hic fuse explicare volui, ne quicquam Le&orem in fe-
quentibusremorariponet. ...... ,-..
'
Me-
___. V. De SymphoniurgtA f?l
Melothefia II. Deregulisinftituendxfugtfuperdiateffaron.
fuga ita dicitur,qubd prima vox confequens fupra anteceden-

Hc
REgula I.
phonagogam Quid fu>a
tem afcendat quartam, cuius rcgulaj fequuntur Primam vocem .
Bafcendentis, in antece- in per-

fiueantcccdentemhabebis, fifupranota^primamfubicc_i diatelfaro
ita tamen vt
dente voce ducVricc primam menfurx tcmporis partem inccperis a % in 3.
altera menfura pars in 3. finiat In fecunda vero nota fubiedli prima menfura: pars
;
cxemplumpn-
adthcfin incipiat in tertia, altera verb adarfinfiniat in vnifono: vt
mum docet . . . . .
ReguL 1 1. Si verb fubiefti vox defcendat , refpondebunt iemibreui vnicuique in Fliga in_
fubicao,dusminimsinvoceduftriceD,quarumpriorincipietin 5. altera in 6. fi- h pe d 1.
1 1
Hanc autcm vocis du&ricem vocem fi fupra m quar-

te__roi__
niat, __ Gc de re-liquis procedcs .
fubiedt n
ad
tareplices habebisfugam Triphonam Potcft h_c fuga hyperdiateOaron ahjs
.
. defcecje^
hnt in_,
huc duohus modis inftitui. Si videlicet, dux minimae dubricis voc.s
vocisafcenfu 5: in fubieftx vocis defcenfu etfdem minimae

ponan-
5. & 8. in fubiecls habe-
denique confcqucntem replices fupra n quarta
turin 3. & m vnifono fupra . Si
bisqua;fitum_..
Fuga Triphonia hyperdiateffaron .
E Exempluml. Contrac-um Subiec-oafcendenrc.
wm
__fc^. *_, .ft
, -_t
5 3 3 1 4.1upra
3
mipaufam,incipiatfuprainquarta Vociscofequet.sinitiu
A S C cund avoxpoftfe
""E5E:: Subiedumanophaton .:
-:- -:$==-i==:
B
Exemp. IL Contra&umfubiec-odefcendcnte.,
1 _*h_t_ _5*^ m"_vi:~:-t:i
'
gl*"* T
6 6 6 Secunda voxfuprain*
. -
6 s 6 S 6 s s s
D Secundavoxpoftfenaipaufamincipiat fuprainquarta.
_____ :
_".: Subieclum catobaton
_:$:
il__
qs;
~fc__ =sj= ~a:
"$z :
_2E__;
diapente
Melothefia III. De Rcgulis inHituenda fuga fuptr
tcplicctur inquinu,
Vga dtapcnte dicitur quod confequcns fupta antcccdcntcn,
_}
K ____ __E_3_%'___i_-&
___ ___ h_ ,- ptogtcdiatut ,n q u.n am
voci. ptinta __.
hnnc ptoccffiun conttnuabtsrf
incipia, in ;
j 74 ^" Magn* Confom ,
(ep Dijfom
quc ad vltimumfubie&i, quam poitintegra.D teiupons mcnfuram fiuepr*miifapau-
fafeniibreuis conicquens vox rcplicata m quinca fupra anteccdcntem fequctur. Si
verpfubieclum E deicenderit vox antecedcns fiueducrrix F fupra incipiet in 8.ad
thefin,&ad arfin cadecinquintam, & hunc proceilumfemper vfquoad vltimamfub-
ieiti notam continuabis,quam poft paufam minim* fiquctur confequens fiue iecun-
da vox fupr.i in quinta rcplicata, habcbisque fugam in diapentc propoficam, quae om-
nia in fcquenti exemplo clare patenc
Fuga triphona hyperdiapente .
Phonagogus
.4..-.
33: EfcEE
EEEiilssfe ta-<
3&S, 3&J 3&5 3&5 3 &S 3&S S.fupra
Secunda yox poft taclum fupra in $ fequacur phonat,ogam _,vox
-; I
Subie&um anobaton
S::fc
S & 5 8&S 8&5 8 &S 8&S 8&S

Secunda yox poft femitactum in quinta fupra fequatur phonagogam
-*
ilS^lll
Subieftum catobaton. S fupra
Melothefia IV. DeFugahyperdiapafon partiali. Iniriu 2.vocis
hypcrdiapafon quodyoxconfequens antecedentem

FVga
o&auam, arquefequenti regularum
dicirur ,
opeperficicur.
tranfcendat
Regula L Sifubie&um H afcenderit in aptecedence yoce I, fiue ducefalcusflee

X3.in itaVtprimamenfurxtemporispa^rsintertia fupra primam fubiefti noram
6.
ad thefinineipiat ; alteraracfcusmedietas in6.notaadarfin, fiue ad eleuationem_.

tactus ins. finiat, atqueh3EceademinteruaIlacontin.u'abisvfquead vltimam fubie-
tinotamfupraquamreplicabisdeindeyocem lecundam confequentemin ocaua_
fupra antecedentem, pr^mifla paufa minimae, vt exemplum docet
Regula II. Si yero fubiecti vox defcenderit primanota M. ductricis vocis,fiue_j
,
phonagohae fupra primam fubiecti incipiet in fexta, &

temporis menfuram per tertiam
gradicndocomplebisinquarta.quiprogreifusddndecontinuabirur viqjadvltimam
notam fi deinde fupra phonagogam replicaueris confequepcem yocem vna octaua_
>
fuprapraemiifofufpirio,habebis fugam hypodiapafon quajfitam, cuius exemplum_.

fequitur.
ia
-
Pho-
Ijb. V. De SjmpboniurgU,
17$
Phenagogus
J ^. Jt|iU4t1lX., Atip^ M
ft
,-f,-^.. 1 <AJl*/*'* y 'l[M*i '!l* 1
! W fâ
j 6 $ 3 56 35635635636 Vocis 2.initiu 8.fupr
Voxfecunda.fiue confequenspoftfcmita&um in pffcaua fcquatur primann
z::
:$zrti
Subie&um anobatonpcr tonos
H
L-.1I-L.U.J.-.A- L- i-./-t. 1 Li
6 34 63 4 634, 634 63463 Vocis 2. initiu.
fccunda vox prima fequitur in praua fupra per vnam quartam ta&us
*- -,---
lEr::::::: :::~^.::-~ :.-$
J. Subie&urn catobatonpertonos,
cmnituiw.
Mclothefia V. Defuga , iti qua voxphonagoga infrajubieclum
prascedentibus oftendimus, qua rat.one fugs in

vnifono inftituends fintfub^
INieteinfraphonagogamconftituto,nuncquomodoea!demconftituendaBlintlUD-
ieftolupraphonaeogamconftitutoaperiamus. .
mfra phonagoga
aST/; Si fubifctum A in fuprcma voce afccndcrit.conftitues tonatim cx
B, ftue ductricem voce fubieftu hoc pacto.
Phonagoga vox B defcendat l
numcri, 3 & f..competunt pr.m*

3in S .&dcindein8, &hincin*; Suntenimhic 4 hanc ^vo-
exerpplo patet S. porro
not* fubiecti s 8 & 4 fecund* not* fubiecti , vt in .
&
duabus confcquennbtt C
ccmhifceinterualliscontinuatam, deindc repctieris ,n
&pauiam.n.ms.n
D vocibusprxmiflapaufafem.minimaein Dpr.macoafequente,
fccundaCconfequente,habebisfugamqua>fitam,
Regula II. Sivcrbfupremavoxdcfccndcrit,vt.n V patet, X
Tyt. nnaaflira vmtim
vox in- Ph<W
fextam. & hmc m ,. & $ . ita
fra incipict in 1,1 qua tonatim curret in
duo pripresnumeri rcfpondeant primae fubicti pom
Pofter.ores vcro ^Sfc
^* <^-
ti nots refpondcant, quara proceSendi
rationem, de.nde leruab.s vfque J<M
MWb-
phonagogam ' U?'* : m
Compofita Phonagogaconfcquentes habebis , fi diftatn vero
fra invnifono pr*miffis, primle quidem
confequenti paufa fem,mm.m*,fecunds
omn.a docebunt.
confcquentr paufa minim* . Verilm exempla clarimme
Vo-
Iy
6 Arth Magnd Cmfitii , & VifonL
a~ __$:=::
3=|=
=:$:
_z:__::-
Bfequatur fecundapoftfemiminima, 3 poftfcmitaduin ynifono.vt hic pat<*t
Vocem
$ Phonagogus
(..fr^ !. .X .1 .4.-6- *t""T;*" " *"x ?*"*ri^!tl""T"!f'y G""i "Î
2
-.w.o .3.-V-J.A""t!-- '^h""" #v

, .,.**"" ^ * iTj
yoxll. VoxIII.
3- 5' " 4-
V
E_rs:_:$__:
-a~ :
___3 =i-=
Priraum fcquatur fecunda pqft * & 3 poft ** in vnifono
X
jt Phonagogus
rnonagugu feu vox I.
k.va.
liisirt-i;
3_:i_*$~J: i4- -iii $ m^PF l+i-J yiii fiîx i
E : :
~. 3. . 5- &ficdccaeter,
v 5. cficdecjwer, IU Vo* IH.Vox
Melothcfia VI.
hypodiateflaron conftituere tibi _fe animus, faciesjd tri>
R^
1 V
*-_* / Si vero fueam
modif. Prim6 inftitues phor-agogam
vclcum 5 3-& t.dcfccndentcfubicao.
g
cum 3.&4- afcendente fbeAp<
Secundb cum S; & S.fub^Wcendcnte
afcendens
3 .& i..nirafubicaum
Tc cum / &8 fubicaodcfcendcntc.,Tert.ocum pommus h.c tantum exemplum
defcenfu fubiefti Sed
vc cum te rîs continuatis in
.
Nota quoque h,c vocem CQn-

Sod elLos LcftoriS induftris relinquentes .
Exemplamfugd hypodiateffaron in trifhomo \
Subiefitum anophaton MUASMM

"$-
nta..rfcp
__.:$::
!:___$_" -:: .__-_- *._- ->|-
femitac_um in 4 infra, vt patet.

""Thonagogam VQcem fequatur fccunda poft
Phonagogus
.
,
1
._i,. r-* T
k.___j--.- p- S:^::pf-" J 333 :
II/Vox 4.infra
3. 4 3 4 Sub-
Lib. V. Dc Sympboniurgja .
577
Subieftum catobaton.
^===$
H
t-

!
t,. . i
:.
i
.*_:
a=g=s= =361=1=
p 1
i i ii .,
_
Phonagogam fequatur fccunda in 4 infra,poft femita&um

Phonagogus
:*i|!j|:|
_> 3 3 1
Regula 1 Fugam hvpodiapente conficies tribus modis . Primo fi fubicctoaf-

.
cendcnte tonatim, phonagogam voccm infra in s.& 3 Secundo vel in 8.& $. .
Tcrtibvel in 1. & 3.infra conftitueris , & deinde voci confequenti replicatae paufam_.
minimxprarmiferis. Verum huius primiexemplum tantum hicapponimus.
Regula III. Si vero fubie&um def:enderit tonatim, itlifubft tuesvocem phona-
gogam tribus paritcr modis Pnuio iicum 6. s Secundo velcum S- & S- Ter*
. & .
tio vel cum i.Sc 3. compoiitionem phonagogs ordiaris .

Nota tamen hoc loco vocem confequcntem replicari debere infra phonagogam_,
intcruallo quintae inde cnim huiuf modi fuga hypodiapente dicitur
, Idem dicendum .
eft dcprajcedcnte fuga. Sed cxempla Sole clarius oronia monftrabunt
Exemplum contraclum fug<e hypodiapente
Subiectum anobaton
* _*-_ . .... 1 . >-\. i Mim i
L ** _.-._-m4*|m---~"
.-*=!:=$= =- == == ===
=== E$: ..--- >
:
::::_.:::::
Vox2.fequaturphonagogam s.infrafubiecturn pofttactum.

Phonagogus.
543 543 543 Vox

5 4 3 543 543
Subiectum Catobaton
__=**=
z$= --$
Vox zfequatur phonagogum 5. infra poft tactum .
Phonagogus
2 Vox
6 5 4 54 54 I
6 ** *H * 54
Bbb $\
57 8 Arth Magn* .Confoniy &< Oifoni
deniquefugam hypodiapafon cunftituere Vclis, faule id preitabis , ft fubic&o al-
Si
Si vero
cendenti fubdideris vdcem phonagdgam iri tertia infra , ex quo
curret in. i .
fubiefto def endcnte fubdiderisyotem phonagogam, infra in i.& 3 habebfjs &-huiuf-

modifu"ascompofitas,hocinteri.n feu.pCr iiiigularitcr notandum v't vx)xQafeûinf
replicata infra ponatur in oftaua vnde & uomen habe t , pramiiTajyJifa biecfi^
Exemplum coritraitum hypodiapafon ,,
Subie&um Anobaton
321 321 321 321 321 321
IVox fecunda fequatur infrafubic&um 8. pofl:2. taftus.vt fequitur
Subie&um catobatonper grad us. Vox cofeques 8. infra
3:
afess
=t=z =*= -*-:
123 123 I23 123
f23 123 ?23
Voxfecunda 8.infrafub ;
ecT:um poft.r.ta&usincipit.
De fugisquarumfubieclumafcendit non tonatim,fedper faltus
TErtiumgenusfugarum partlalium eft illud, in quo fubie&um non per tonos, vt

fedper faltus afeendt vel defcendit . Saltus autem huiufmodi poflunt'
in priori,
cfle velper3.VeIper4. yelper s. velper 8.de fingtjlisordinetra&abimus.
Paradigma I . Fuga in vnifono. in qua fubieclum per 3 .afcendit vel defcendit,
fubieilUm afcendens per tertiam primo modo phonagogam

SIconficere, fiex 3.
afcenderit,
per vnifonum ductrix vox pef4.femiminirn.as aut mi*
poteris
fufas
flas, yfque in fubie&um cucurrerit, & deinde in 4. afcenderir fupra f Atque_^>
<;. infra
priores quidem duo numori refpqndebunt primae fubie&i not# femibreui pofteriores ,-
verb duo numeri fecunda; note fubiefti refpondebunt.vt exemplum clare docet. Con^
fequentes verb voces replicabuntur,prima quidem poft paufam femiminima;, fecunda
confequens poft paufam minima?
S'i verofubie&umpertertiam defcenderit, permittes phonagog-am
currere ex 5.
infra per 3. & aliam 3. iterum in 5. ita vt femper duoprimi numeriprima? nota, fe-
quentes duasfe;cundae fubiefti notasrelpondeant, reliquae verb confequentes vocesre-
plicationesfuntprioris,prasmifl7s tamenpaufis vt priiis,& exemplum clare docet.
Exem-
ZJk. K De Sympbo/uutghu. V9
Exemplum coniradumfugd in vnifone 4.
Phonagogus
3 I 51 31
Secund* vox phonagogum fequitur poft fufpiriiim.S
S 4 3 4 5
poft fcmita&um
3*5
m vnifono.
Subietlum anobatonper 3,
--* r:iz~ _$=_

_#r - =fc:r
*!
2 I 5 4
Phonagogus.
iiiiBSllilii I 1
$13 5 5 3
Secundavoxfequaturpoftpaufam femimmimam,
3 5 5 3 3
3
5 5
poftiemitactum
3 3 S
;
-

Subie&um catobaton per 3.
--
:pp $_:
::$_
:
Fug4 in vnifono.cuius fubietium hyperbaton eff, progrediturqui

paradigma II.
de tertia in tertiam-j .
infra pofita phona-

fcenditfuprem* vocis proceflus per terriam , procedetque
D '
e oea vox.pr.mo ex 8 in 12
7 numeri prim* now
Seant h*c autem phonagoga vox
infra fubieftum, & deinde
fubieSi , duo po/teriorcs fecund*
replicetur infra in vnifono
ex 3 fn 5
notac
in
in
duabus
.ta vtpriores
fubiefto refporr-
cbnTequenti-
femiminWminims , & habebis quarfltum , vtexemplurn.

b"p 2 mTflTs P aufis
.afcendente: phonagogus.nap.at a mjnlm.s ex 8. fal.endo
docet SubiecWo pcr 3
inqumtam,qu ;e quartamcumfubieainotaconft.tuat: rehquum menfura aufp.ca-
bitur 36. ccfinictin4.
Exemplum Contraflumfugs d':atrit<t a 4. in vnifono.
Subie&um Catobatoi*
tj:$-~ _ZgZ ~:|"^~;_^ 3EiEEi"=Erfc i
poftfufpirium,3.poft femitaaum.
Vox feeunda fequiturphonagogam
8 iz
y<~*--~ i : ~~" --"a-^ [EEE:|:i:
09: .__._ ^
_ __-._..__. _.__ _.__
:
fj
-- -
: '.
yox z.fequat-ukp^nag^ .a
'
i'*^''-' .
"* | -**i
--J- -X.- :
'
_
-At$ J_-d-t_L_-.wws
iHJi
T 1
fcsiJ- Jditii &4
..4-JLAi|!|._.
i AT i
-f?_
X_? 1'
J.-
T ---'^- -i
tfettitt
-i.._-_, 1 1 *_ SEES
__^|S'
-ffFM-iii
4.-2---
:
-
:
I
- i "o '(-
:
- * - .
1
_ .
!".)!?
- ,
-''''
8f 4
perguarfas
Paradigma II^ BtfiLfaHl^^
Rfol^ Fiatphonagogusfuprafnbieftumafcendens, qiibxlprocedatcum io.'

/,
& g. in prjma temporis menfura,& jllSi complcta incipiat fecundum menfuram
cum 3 , a qua refiliat in ,io. & fic de cceteris; reliquas vdcesconftitues , vt m rehquis
modis inftitui
faftum eft,& pxemplumhic claredocet poteft haec fuga duobus ali/s
?. 3 & 6. fupra ftfbie_um afce ndens, & cum

& i o .& 6. ftipra hib-
Prirnd cum * z i s .
-
ie&um defeendens i
'
Regul* II. Sifubieclum defcender^t per quarta: phonagogus jnftituetur cum 3 & 5*.
re-
Item cum 10& ia >-jâ_proid!_pHWi*
fpondeant, reJiqu* voces fc confequentes fiant. vt df&um eft.
.7,
;-'" ..- j doir.'"' r,'.\ r ,'
"ÎW*!
ExcmpU* Subiefto afccndcnteper 4^
Phonagogus
:-*t-r"
:|:j:i::i:|:i^^:J|.|:gi |j ;
iJteilpfcfEi
IQ
'2 VOX |J
tp, 3 :

fequitur I.poft
Vox a.fequens:'
. ,.
fufpirium 3 . poft fenîta&um..
, .. ; .'- *.'..'''!' " l;l
V <'-
:_.,.-*.._ _-._._____.tj.t
zxsz -Sfe
.
:f-:=:r
_ ~z: JM* ,6r * ::_:n_-'
Exemplil.Subieaodefcendente per 4;
10 i^ a vox 3 V0X
3 5
Yox 2. fequens fequitur primam poftfufpirium,- 3poft femitatum

Subieftum catobaton per 4; 1
.0-
:_5:
:$=r
lra_iyg m -*
/.^</
LA f V, Di Snmpboniurm. j8*
Aliud eXempiumfug* tripbon* byptrdiatefjaron
M"4__k_eote fubic&o per4fiatphonagoguscum 5 & 12. Item c_ 10 & j. qtiojii

r
I ,110 priore* prfn_e nota; fubie&i.pofteriores duo numeri fecu\d_ u >t_ -fpdde _t
lii dcfccridcnte vero fubie^ per quartam, fiat phonaMgus pei s-6.1. 10.9.8. coq-
fajuens autcm replicctur fupra in 4. &habebisfugam in nypcrdiaroflkfon quasfitam .
JiKemplumfug* byperdiattffaron afcendente, & defctndentefubieclo per 4.

"Phonagoga Replicata in hyperdiatefiaron. , *
103'
V. s_ _.:
Init.voc.2,
'
5 .?2
Vox 2. confcquens pofttactum in 8. fupra
fez_ _$__ Ete rsc

^.Vi.i -- ___: __j,2___.
.___,,._.
---* - - '*-(-. -i . , . , , .4.1
Subieclum anabatonper4. mi uiht J.L
, . 1
.;. '.. i.i.H
Initium voc. 2.
1 IO.9.8.
Vox_. confcquenspoft T in 8.
_.: ~::.'
:
_ .--.-/.
-A--.
;-
__:$::__
Subieftum tfatobaton per 4. ......
rParadigma IV. -"f-

vnifonofubietlo byptrbato, & anapbatoptr 4.
S-& cum 10 &

voces replicatse in vnifo-
PHonagogus inftiruatur cum 3. 3-reliqua:
minimasfequantur Subiefto vero catoba-
no, pramiflispaufis femiminim_, &
.
toper 4. phonagogus inftituatur cum 10.8.3 1 o. & &

in reliquis procedatur, vt pnus.
Sedobfcrua cxemplum .
Exompl. I. Subie&o catobato.
::3 = :r:rr:c:~~: __:._ ... -.

~- _...,_... .- ""^-~2
:::::::)_.::::: .- .." "**
*-
3 S 3 10
SeCunda vox pofr fufpin'um,3 vox poft femitaftum.fequetur
t,ro*^^M^_J_____3____i_SS -fl-9w
" '-"**" V IV
83
l' v ,Vo-"
...
I.Vox
VoxH.
Sub :_"
'iVv < u
J Artit MAgnt Cwfa&ifg Dtflbm
Subiefturn catobaton.
p ^' *
vr^
U-
'
-$-: -__3fc
S **
fi. CJJ
_ V~ . i ii -
_.-..
fr <; -
10 8 3 10
~
Vox 2. polt fufpirium; 3* poft femitaftum fequitur,
Phonagogus.
p:f ||h j SfS H iS B i|jg|ij :

|p2|__f:
Vox Voh
Paradigma V FHg*mvnifwofubiettfibyp0hatQ,anob<*to>&catobtope*S*
RBgula t. Subiefto anobato inftituaturphonagogus cum 3 & s. & reliqu* vo-

ces fequantur in vnifbno,pr*mi-fis paufis,prim quidem femiminim*,akcr i mi-
^""a; , habebisqj quarfitum
Regula 1 1. Subicfto citpbaroper quintam,inftituatur phonagogus cum 3. 6. 9.
* 6, reiiqu* fiunt, vr prius , habebifqj quaefitum-,
Subiec. anobaton per $.
4 |3!0
~_5r
3H5$z:~ _r=l:
:$=:
Vox 2.poftfuipirium,3 poft iemitactum fequitur.
1 s _ Phonagogus
.:_j_$itS ,
fKf:*2 L.Jt;l*t-- ICTl..rjfp<:.J;f^ -

J74 S
Catobatonpers. a.Vox 3.V0X
* 1
i
'!-* =5~
m fcS=
=$=: SE
phonagogus.
3 6 8 6
<
pSSpS Voxz. VOXJ.
Secunda voxpoft fulpirium, 3. poftfcmitactum fequatur
Paradigma V I- Fg* '* vnifonofubiettohypcrbato, & anobato per f.
R_?gw/<ar /. Inftituatur phonagogus fubie_to anobatopfcrj. cum interuallisj.r.

8. pro prima nota fubie&i.&pro fecunda cum 12.1 o. & s.reliqua; voces fequa-
tur
Lib. V. De SjmphoniurgU .
385
tur eodem ordine , & ijsdem paufis, quibus prius cxemplurrl
Regula 1 1. Subjc&o vcrb cataphato pcr s, phonagogus inftituatur cum $ Sc 3 ,
proprima nota,& cum 3-S.& io.profecunda,& initiofexta: not* fubiecti. Reliquje

roces replicatai fcquuntur, vtprius, habebifqiqu:efitum,exemplum fequitur,
Subiec. anobaton per s
*__
Z^=:
3l8 U IO 8
Secundavoxpoftfuipirium,3.poftfemitactumincipitintrainvnifono.
Phonagogus
Catoboton per S. VOX2, VOX3.
:fc
s i 3 s 10 3
Vox2.pofcfufpir. 3 poftfemiminimamincipitin vnifono. VOX 2. vox 3.
i-fc-*.^,-* &
-4-4-4 Ty f*Jc
J;+ Ft~T T ' Jj Jt"TI f T"T$i
Atquehscfunt, quaebreuiterPicerlumfecuti.de Cntrapun&o fugato dicenda_.

duximussEtquamuishasc methodusimmenfam fecumtrahat myfteriorum harmo-
niacorum, qua; Mufico communicari poterantmultitudinemj quia tamen in8.1i-
brodc i;'s tra&amus fufius.eo [Lectorem remittimus i nc librum hunc plus asquo rerum
copia grauaiTe videremur
CAPVT XVI II II r
De Canonibus Harmonicis, fiuo

De Symphonijs Periodicis.
CAnones vocanturomnesillsSymphoni.t, vnam conclufae vocem pro

quas in
diuerfainceptione&polvphonaratione.diuerfas vocesreddunt,Canons di&i,
id eftreguhe, quod i;s prxfcriptis fummo rigore infiftendum fit Suntquc .duplicis
generis,- primo foluti & liberi. fecundo reftridi & obligati ; prioris gencris iterum funt
duplices, vel libertate abfoluta, velconditionata i primi competunt omnibus huc-
ufque traditis, excepto quod hi fub vnam vocem inclufa: cantentur . Obligati Cano-
ncs funt vari; quoque De fingulis breuiter agendum
,
$.1.
3*4 Arfts Magn* Confoni, $ Difoni .
. I-
Pe Canonibus in Vnifono
paucis, tamen notinullis,notum ;quoad-

Singnlare APeriam hoc loco arcanum muficumcomponere poffit quarumlibet vocum
fi
&
Jecretum mirandafacilitate quis canonem
primo quidem in vnifono, nam hiccanon vti omnium facillimus eft ,

ita pnmum quo-
quelocumtenerecongruumeftj itaauteminftituitur fecundum penodos fuas
har-
monicas j Eft autem hoc loco r . ,
fiue claufuiauia,
Periodus Periodus barmonica nihilaliud,quam vnum membrum Canoms,
harmonica qu# eft inter terminum primae vocis Sc initium fecunda;
, , pan pa&o fecunda perio-
quid.
dus harmonica dicitur claufula illa, quae eft inter terminum fecundac vocis mitium &
breuiter me espediam quis claufulam trium-.
tertia; . Et fic de cseteris . Vt igitur , fi
vocum compofuerit, illasque periodos deinde in longum fiue vnam

vocem extende-
Ratiobre-
uis & faci- rit, habebit is Canonem trium vocum in vnifono peraftum fi quis claufulam qua- . &
lis compo-
in longum fiue vnam vocem extendent
tuor vocum compofuerit , eafque claufulas
endi Ca- extenfarum
sones habebit is Canonem quatuor vocum. Sic quinq;claufularum in Iongum
compofitio dabit canoncm quinque vocum.Sex vero fex vocum,& fic in mfinitum
Exemplum fit
Paradigmal.expanfiCanonis. Paradig. Il.expanfum . Paradig. Ill.cxpanfum:
Voc^ss.claufula^ _^ III. III*
|-3ffilBI!Fl fj
[Vocis2.claufuIa-
l^HB^H
Ri3-^-iij04^^*^*^*'^*^ M _?yy* 'f* i >
"f****
**
5:3$$: pHE :S5J |:IE::5ifcjpHr :

I.5!.$.S$-
"oeis claufula-^
335|:|:||HES .0-2.
ife 5S:p"3:feS||SSi^^
Z f 2LZ_!-$-
::
:
pq_|--J:-J.-25$l.5^. J ?..' Jtii-jjf
Hicdedimns 3.paradigmata: In vnoquoquevides3.vocum compofirionem qu*

tresvocesnihilaliudfimt, quamtres clauiulae quae indire&um fiue longum pofit*,
dabunt canonestres.in quibus vna vox alteram fcquitur tantotempore ,quanto ip(a
claufula conftat tempOre . Singulos trescanoneshic expanfos, infra contractosrefcri-
mus,vtpatet.
Canonis primi expati/tcontraflio in vnam vocem tryphoniam poB 8. temporal
.s*
i^lflSIF5 _3__$i_f=6|_s_f= .^.

.^._._|._-.^ -^
^
-.-.
1
Lib. V . De Sympboniurgia. **1
(,,i..
.y
mi).'ti *r~: *
Canoms l.axpanfe contratlio
*ar -r
in
1
vnam vocem a
" ^.-.î^jAî
3 poft s tempora
^
u~j ,
Canonii 3
_.. .x^r. __- -^

expanficontraclio in

M
S
Vides igitur ex propofitis paradigmatis, quanta facilitatc huiufmodi vnifoni Cano-

ues quotlibct voeum inftituantur
nullamprorfus difficultatcm in
Quicunque verehiunc modum riteiatellexerit,is
alijsquibuslibetfugis
.
componcndis reperiet, imo por*

vuam vocempoH 7 tempora
S
.
tam fibi ad innumera Mufica. arcana apertam gaudebit

Patet ex his quoque. Claufulas, 10. conlbnas.in longum ordine extenfas,canonem
javacum exhibcre . &
20. claufulas canonem 20 vocum pra.ft-re . Et fic ininfini-
rum.Imo fi voccs ita componantur,vt vna quartam fuprai.altera quintam.tertia ofta-
uam continuato tempore fluxuque notarum fortiantur, habebis Canoncm a 4. in hy-
perdiate(faron,d:apente,diapafon, quem tantifaciunt Mufici,& inquo intantulabo-
rant.hic vet 6 isfacillimo negotio componitur Sed hoc fecretum paucis verbis Mufi- ;
cis petitiorjbus indicandum duxi
jr. Canm in vnifonecontraftus a z^
_.:__::$:$--
[ . Periodus 2.Peri<
2 . Cauon Tripbvnus con traflus

J..A 4 a$A._-A!-$ _ i..__~ ,.* ^_ A _-.t-_f.x,
&
2. periodus
3.pctiodus,
3. Ct.non Tetraphonus,
IS_ft_______^_S^ffiS
Q.J! ... . _____ :^~ r"^.i_. ""V.4...T. X--3 . jI -IiJLjM ^T 1 _ in "pni I "1 ii"i T. ~f 'J,"
i.periodus , pariodus
Ccc 3-P e;
)8<S Artis.Jtfagtt* Confini , & D>fom,
T
iSilif!liIi=l
r n-.i-irt,-Jnc
^. periodus
. _
3.periodus
pnmushabec
periodisvniufcuiufijuc
Pofuimushictres diuifos Canonesvnrcum ;
duarum vocum Secundus tribu*
dnaspcriodos, ^confequenterdyphonas,id
eft .
Conftansperiod^s^riphonuseft.iddUriumvocum. Tercusquatuor penoms con-

Vo autem conlecums prâconk-
& tcfraphonus eft id eft quatuor vocum
ftat, ,
X
nmiis Tercuu
quicurfinicapcriodoprimjcvocis i Secundainc.p.tduabuspenodis
ht, d eftreuerlio
<Ltuorfinius,& ficcandem fimtisperiodisomn.buspendrornus
Canonis perpccua
U primam periodum, &
fic in circujum fit continuatio . - ;
$anon ohligatus,Jtuefriclus,j!ue vnfonus in vnifono
quemreliqui ejceademclauipoft inte,

PHonaooeusincipiaC tonatim afcendere ,
ne al.cubi du*qiun
'eramWam fequat M r . Diligenter autem obferuandum, prior pcnodus pafirm m
1Jt oSaus, aut'diiTonantue
occurrant, qus euitabuntur . Si
vtreliqusperiodi, fiueperidromi ipfi fupponantur.itaoojn

pfeftoitaqonft-tuatur,
errorfacileeuitabitur,vcdiaLmeftinpiaeceaentibusexcmplis.
Paradgma I.fug* a+.poB tempus
.S
m .S< .S'
-^
iliiSlllilSliiii^
claui in vnifonofefequerE-
Seauentcmfueam itadifpofuimus,vtvoceseêadem
huiufmodi compontio multo prscc:
uvpSJSSn feinim^, fiuc dimidij tcmporis ,
dentibusdirficilioreft.
pojlmedium taclum .
Paradigma II. fug<e in vnifno 1 3
In
*^ &b.\V. Dc SjmpboniwgiA . 3S7
Inprsefentiparndigmiteoftendimus.qua rationepofltempus aliamethodoador-

nandsefint huhfnodifuga: vnifonae . Verum exemplurn fatis mentcm meamdecla*
P^tradigma III. fug<e ligat* in vnfono d 3 pofl integrumtempus
*-" *f*-4 1--+.- _k"-r - -f""*-*V+"rl -&-?'-' *r"t"l*-'"r?^*"~-f-4."**+V"i"*siJ*'**-3"
Paradigma IV. Canonis obligati in vhijbno d 4.
In hoc Canone voccs fe confequantur iutegra temporis menfura
X YX -_ i a* 4- 4. 4* 4 $6 -l
Siliiiliiisiii^
ffi
Ccc ? f.T.
Arth Mfign* QSfifiw tty.&iffom
Yaradkma.fccnionifdut\>hb$ri,&expa<Jt, ;
Cajion j.libelr&rpjiit.usexp^hriis,^ tr*p_$<m, i/l ^>n.|egibys reru^rrt wf|rtui-

;
fUrquibuspr.T:ecieWTcsj -kvhoc fblum dirFerentufft', quorijexpanii imalori-liSctrate

sjkmeutur,c"- aliquam vagandi pro libjtu licentiam ob.i.ieant Sed iaipicc cxemplum. .
-I - -
~ -'---
- -. .
.
*
' J '"* .
-,\f

'.'._...
t _V~_>
^....-.4-,..-.^ -,.!.. ,.V.
-
-
jfc-r*- t>-
-f- 4?f-rT"*-B--"P '+"-?"V>
I t
*""
'
J"*T'B'^'T'~
+-;- -
--,i"ft '-f ">.#,_. -
"V-ar ? * T~T*
*:~'~*"T**** T^rVHrg? ^
i
r T ) ***" *-- --s *_<',.. .:..._,-,_.
,
* ...
;
j
_ _, "TSTl
ispjs.
_:fil.i-' $
- ----4-f .
*!' --|i-2.--i-!-.'-
_!____ tcfcs:
_._..-._- .;~A._t_-i _____

,>--
*-* ^-~-V
|-"-~-4P-! '
,-f>~4-. .4..
:.___ ,,

T .
- -. -
-3;--"--T'-~f--*t
: *'
$?_'_?'-?'
'^-T"'_Is"t.--"*:-^- -f""$iV T"'-!' -Tt ~t'^ I
-
ji""?ifTyT; __:-:_.:
=
_f __:_t: :z:J:J:3::v_:f:f : :f :i_!p\i s?_H__l
._ *_>.. -" - !w*"**p ----^f.. . _.-_ .4..-1-j-- - i j i ?& A-.js__. _ .. .
^
i
!
^ '
T -
: '
'-5.'-4
^ftil^M-T$?fe$J*|^J ""t"| f.f T$ x:f::___::.vZ:|__.$z-_"

,
.-, S^ _ - --_- _-.^-^~..~.-s .
-, .-.__- -- - ,._ __ ^_,_._-- (

- - -
;
i !
:E_:f:|$.3:i:i3S
s _j.<_-
-_-__ i' *. 4^' > 4*)-"**(*-""1 "_ *f*w "v&_ *JUjp._--^ __._- ,....__
'
!
T . . . r -
V.
. ,*. -',.. . .
" . ....... '
.. ., ,
*.
^.J
; ;;;
i =ES if:!_*_: :!:|HHEi:i_lE.|_.|:f_____:_ ___i_

_r4:+:i:'_r_:-:ri:"*xfciî
f* -,_. ___:-. -$-_
=|t_>:tt_-zd.t--tOT
D*
>Lik V. D Sytfiphoniurgu 3&9
i^tav, ?L'L
lli!i!!lSili^|Slilllll|Sii
'
%
Si *S:i'J &H5Hl
: : : :~ : i"2?i||rS5:|ii:
:
SEr~
.--4-*-A.I-< A^-... .4. e-H *
D<? Canonibus i HypodiapenC*.
A nones in Hvpodiapente codcm prorfus modo fiunt quo canones in vmTono ,
rdurh.mo"dofingulamembra feorfim exarre priuscompofueris, vt proinde mhil

jliudrcquiri vrdeatur,quamocularisfequentis canonis infpe&io. quem Laurctanas
Dornus Muficae Magifter Amilius Rofsf tranfmifit, infigni clcgantia compofitum
AJtuSindiapcntc Tenor indiapafon, &Baflusindiapente.
.S* .S' .S< .
*JV- Ci
tr
llfiiilgiiilSlil
Ab falonfili mi fili miAbfalon 6U mi Abfalon Abfalonfi-
Refolutio Canonis .
......

^^
.-
;
rtt - +4 fl ft
tt ^g^H^?s
T"
*.-Ar
~fi5
'.'.
ir
jg|^SI
:jf
II.voc.init. HI.vbc.inir.
Ab falon .
I.voc.iait.
. I I.
; ,.UJ*a.u.i D? Tups Synctpatts .

In
Svncopatsdicunrur , quarim phonagogusfubiefto vel per grndus vellal- ,
FV* tusafccndnte,infecundavcl quarta autquinta pcr continuaj

fyncop?fones
proce-
39 o
Artis ty*g** Go$ori\ &. Diffbm
procedit Eftquc quadruplex, primo ve| enim fubieclum prpcedirper gradus , velper
.
tertias, vel per quartas, vei

per qujntasj êgul^.fihgiiUriim hxfym: ;t "1 , Z :
Quandocunquefubie&umafc*nditperfecunda!s, tunc comnoode-fd-

Reeula I .
o-itindiape'nteauiquintafupraautin-fffubieftuin,iiatameiivtMlûehs fempcr
crradusqupqueprocedatfyncopatos,V.Gr.fifubieaurn afcenderit per femibre-
p er
vfquead vlti-
uesfprima confequentisquintafupJfa incipietamiqima.fccundaArero
ornnes femibrcues erunt, vltima vero eritminiraa vt prima habcbirque fugarh ,
nia.pi
iyncopatam in quipta fttpra vel fnfra prout piacderit, fiih.il igitur facilius eft, quam fa-
cere fugas fyncopatas per gradusconfuncltos,
fi ehim primam alreram confequen- &
tispofueris,dimidiamprim notaefubicfti i reliquas vero intermedias, eiufdem cum
notisfubicciii vaIoris,habeblsqua)fifUrh . Sic fi notae fubiecti fuerint minitrue, & pri-
vltima confcquentisfemiminimas,intermedia; vero mjninias . vel ciiam loco

ma &
T
nptarum paufae adhiberi poterunt l
. Exempl, Fujt&fyncopaU diatame.
S 6 ' S 6
Confequens$fuprapergradus Pcr gradus cohiuriftos iyncopattL
coniun&os fyncopatos
iipSSi^fe^ 13 SubiecDum in minimis

:$:
Subiectum
d~?:$
in femibrcuibus
|L I I II U -
II I
^ ~ ~ *
*& iiis $~ I
f I U
Subie&um hyperbaton
_ I
i "
'"-'
1
-l'l
l ' '_-> mwmm
-
giiii@-ii-ii Vox Syncopata infra per s
.
:-
.
fiet in qumta fu-

Regula II < Quandocunque fubiecT:um afcendit per tertiasfuga
a paufardirnidia nr>
pra &
infra, hae tamen induftfia, vt confequehtis
initium incipiat
vfqueadvl-
txprimafubieaij reliqu notsintermediaefyncopatione continuentur
confequcns fif
timam qu in paufa fimili priori asquali termina tur, atque hoc.quando
fuprafubieaum.quandoveroconfequensfit infra fttbicclum contrana via priori ,
nota primae notae fub-

proceditur prmcipium enim confequentis non a-paufa ,
,
fed a
ieftifubduplaincipit.fimiliterqueinpaufafubduplanotae vltima fubiedti. deinde_.
defccndendp a paufa fimili incipit , & in nota ei quali terminatur , Sed exemplum
rem melius deciarabit 3 . . .--..
.. ::jj .. . iii,: :
Fuga
XJb. V, De Sympbonturgix^, 39
Fugafyncopata Diatritos.
535635 Voxfuprafubie&um incipi_tin 5.
5:
fcC__ :__ __
Srf-B 5. .$._.l-_.__..l.-.fr * -- -
Subieum hypob_ton in fcmtbrcuibus. Hypobac o iri miiiiaiis.
ig||tl||ii!li||! |li|E_ :
536536 Subicaumhype b:ton.
mHiiiiiiliiuis-i
Vox infra fub e-tum incipiat in $.
fiet confcquens
Quai-docunquc fubf.aum afcend r per quartam
:
R.-/_ ///
flpnus.hoccftper quintam fupra in_.
velauinta veloaauafupra tfelmfh fubi dum
2 mconûenns nctcum fubdupla n^pnrn - fubî
p*
q uentemvoccmmfraf
U b.efturnva- ^Twâ
Lb^pl*4^1em,c U u,sconr,,riumfierficonf,
lacri, Jnccdcrc, fi pofterius
tum eleuare,- mit^tm C oofequ<*rfc
tfet, <i
incipfet _ paufa
voluersconfcquenrem per
fuHupU prim,
fM%WS& fub. e ai now
ir.notapauf-fubdunl__n.nIitcrminabitur t Conttaria fiet fi per oâuam nfrafub-
icaum inftitu_turcompotitio,
Fuga Diatejjaron Syncopata*
- :14!li!?HE 3--!- *_-S_î- ttcfcffiw* =e=

I
Subieaum Kvnprhatnn
CnKtoAiiin hyperbaton
5855
Vox confequenj j lupra
X " "K. - "%
ggiiiii#iiil_ii.ipiiiii
\
uj^ _..____..._
Subieaum hyperbaton .
Vox confeq. 5 mfia
Con
Jnis Mg n *Confoni>& Digom
59*
in 8 fupra Vox conrequens in 8 .infra

Vox confequens
Subieftum hyperbatQn.
Subieflum hypobaton
Quandocunque (Ubicftum afcend.t peiqumta- fuga
fiefcfu inta Vel ofeua
irfr
fupia vet infra, fi prius cum paufa fubdupla
ac in nota fubcfupl* a-quali terminetur
pnm* now
Si confequens quinta
.
,
infra Mfltt
par MnM
M
n
P
contra iam
SafSSSluali
rationem mftife eft incipiet a nota fubdupla
,&itemminpaufalna iet &finieturin nota, S.
P
&
fioiet afcenftvn, >0
*
"rminabit^fioftauainfrapofita fuerit, confequens n?ta ord.etur , & paufa nn.et
cantum_.
Wugafyncopata diapente
Subieftum hypcrbaton
Subie-tum hypcrbaton Confeq. per 5, infra
, ..... ..
4-^-f 4'^^*""
î is"i is3!'
Confeq. 8 fupra t
S=
3: !-+--
Subiedum hypobaton
Subie.urn hyperbaton
defideret fupra cantum firmum h

ReiuU V Si quis ver6 fugam fvneopatam
,
.
in quatuor praecedentibus regul.s de-

cantutn firmum mifcere potent ex interuallis
fcriptlsj deindeconfequentemvocem
iuxtaregulastraditas fuperftruat Sed exem-
plum melius omnia declarabit
Tu-
Ltb. V . De Symphomurgia .
395
Fugafpuri&-t,
t **t i I li._l_IiI l t l*. i i tit-t -..t f. i T" r n *. ^.-i r t / 1

t
Vox confequensfyncopata
~:::z::|:*::
l^pJSib^z *~ ______
:$: ._,
igiii=
Snbie&um cantus firmi.
tf
"
""* '
f 'l""T"*t'H '* Tl*t *""X T
-- >}...
*__Ssf~"
-
.^fff ac _SEE%
r.
CAPVT XV 111111*.
De Fugis liberis & imitantibus.
FVg_liber5ifiue imitantesvocantur ill# ,quajnonaded rigorofis legibus tenen-
ytifugaligata
tur, &
canoaes.de quibusin fequen:ibus; fed pro libitu hmcinde
vagantur, infcqucntesfc nuncinprincipjo, iam in medio ,modo in fioe . Atque he
funt omnium vfitatinTme , atque in nullo non Authore obui_ Poffunt autem vui/s .
modis inflituijin quotlibet vocibus, in tetraphonijs maxime elucet artificium ; In_

quibusmodo duae, modbomnesvoces , femitas tendunt phonagoge . Fiunt huiuf-
modi fuge per varia interuallaj Qu_dam per radus coniuidos.Nonnullc; per tertiam
a!iquperquartam, multeper s.&8. quarum omnium exempladaic infiniti laboris
foret i quare js reli&is, folas regulas hoc loco tradere vifum cft ^
i
Rfgula de fuga polyphona, libcra & foluta per gradus coniuntlos .
Fu |"*
PQtefl-p-imbhuiufmodifugainftituiquotubet vocibus,- Egofubinde 12. vocibus o-
q
inftituifle memini hoc pa&o, prioris chori voces ex vna & eadem elaue in vnifo- jdo fjt
no, veloclauafeconfcquantur quodfacile fiet fi vocum progreflus tonatim fiat in__
;
quintam,- Namcantuperfemiminimasprscedenre.fequitur altera exeademclaue

poftpaqfam minima? &tertia poftpaufamfemibreuis, &quarta poft femibreuis &
,
minimae paufam Si verofecundichorivox prima exclaui in qua bafis primi chori

.
venerat, moueatur inaliam quintam, &reliqua- eodem temporis tenore fequantuf,

habcbimusiamfugamS.vocum. Sideniqueprima tertij chori vox exclaui in qua_.
fecundichori bafisquiefcit, in quintam currere cceperit &relique vooes dittopaufa- ,
rumordineconfecutxfuerint ,habebitur fuga i_.vocum,cui poftmodum pulchras

claufulas&formulas harmonicasinfererepoteris. x
Ddd R
594 Arth Magnx Confoni tf DiJJont
,
Regula de fuga dlt.tonica foluttL^
prim* vpcis interuallo toni difpofitx nota breuis.fecundafemibreuis

SI qii.xfcquentcs fuerit
prolibitu currant, proccdcteodcm rotarum valorcck progrefTu
, reli-
iccuncia voxpoft trium temporum paufam, tertia vcro voxfequcturcodcm-notarum

progrcflu & valore poft octo tempom paufams quarta deniq* vox codem temflre & va-
lorenotarum fequerurpoftvndecim temporumpaufam i Vtexemplumfequensdo.
cer. Atquchic moduslaudatiftlmuseftin Mufica Eccleflaftica, & propriusefft Prc-
neftini& Mprajis, aliorumquc mclioris nota: Authorum_
faradigtna Fuga diatonicafuluta ,
.-1: i ::!_:$: ijiaggsplg spj|| ^sp rar^

i r-.
'.izznziz z-rcm-z
:]=
"""""
I
zzizzz I EzWL
t^ *- -r
V-
iiillil -'>
Videsin hoc fuga? genere quamap-

zz5::|i^::|: pofite lecuda vox primamiequa-
tur in s fupra j & quam pulchre II-
militer in s fupra tertia vox fecun

dam excipiar quam deniq,- quar-
;
ta vox concinne ad interualla pri-

mx vocis , aqua receflerat reuer-
tatur
**
\ *""[ '
jj
**
'
Fu-
''
Ltb. V. De SymfhomurgiA . i9$
TugctfolutA & lib(ra,dimorphaJtue biformis .
..-
quo duc voces infequmitur-alio

ESt &aliudfugs tctraphon^libcrsgcnus,
interuallisprim
progreffu,aIijfq; vocesfe infequuntur.alijs
in fc
Fitau-
reljquae duc.
tcm hsc fuga facillima nhilque aiiud eft, quam rcpetitio quaedam priorum duarurrL,.
vocum, reguheeiushaefutu .
Defcendcnte alto per gradus coutrapun&us fupra inftituatur , quam vna curu fub-
icflio due relique voccs rcpetunt . Scd exemplum
omnia clarius exponet
Paradigma Fugffoluia dimorpb*
ssfefilif-t^lfflts^l^^^l^^^^fe
-*
e
"
-*-- z$:z$zz -*- k c J"=f
:*?=:Z2
^ :$: =5= ^-.^_^^ sizfe

\
j y7*" v"~"
k! r I ... ..!>
J...-.K &j
.11~ I
z$zz$r
f$ *--z$zz -*- m
T""
-3 >]
'

z-z:ff
M
Ddd 2 Fu-
$ 96 ArtU Mfign* Confoni, tf Diffbni
Tugafuluta & liberaflylo madrigalefco, exfecunda in fertiam ,
& fuga exfecunda cadens tcrtiam gratiofa & plena harmoni.a qus Oe-
EStpeeruditiflimus alia in
Praeneftinus, qua primam vocem confequitur fecunda_,
vtitur ,
fecun
,
...equitur
, ja
tempus. Tertia proccflum tenetprima poft trium temporum,8f

in quinta fupra poft
medjjpaufam.hancfequirurquarta voxpoftquatuor temporum & medij paufam,pro-
ceifum fecund* tenens Veruminfpice exemplum_,
.
Paradigmafug<efoluta , & l'tber<ediatritos.
g
t^- :
1
$=:$:
i:
I
Iggll^gg
**: _._-._,*... Aw
-vr
|||||||E|i||g^||Eg
<_A
-r <-4-
' ^*_ T^=
!Ar&2k~"?y"T ""'
P t Jf__i_i-|4; =ssSeeb
Verum vtarufiaumfugarummftituendarum exaftiuspateat,

hifce fubneftendas
dux-mus ahquas fugas fecundum omnem artis rigorem
compofitas in quibus totum
fugarumart.ficrum.taelucet.vtnihil amplius defiderari
pofht,quodomnesimitentur.
poffit,- & Mwnpu
* exemplo cuc
5
S
Pa-
Lfb. V. De Symphomurgia . 397
Paradigma Melotheiias rugatae iuxta omnem regularum rigorem inftitut* in_.
, ,
rjuibus de quartis, fecundis, feptimis paiiim line relblutionc , & Iigatura

vagantibus ,
Muficum nolim imperitum ferre iudicium i docet primo rationem dcindc aurcs quo-
,
que confuluerit
iiiiiiliiliiililil
Bfec=n
"xwsirasÊi: i3ti"tti"Pli r:S:S:i4r4:f :T::t:?:*.-2:

-&+i|g j J5l^
: :
i-.-C
ts-""""tti-ff -T-5 ^^^^^^l^^?*?^! ^^-"?^^^^ 5
siiipiliiflllliisfliiî
i+-*
_
98 . . Anis Magn<e Confoni \ & Diffom
ffliBffi&XSBb -__-_t--t-+ +tt-?f $T L t--f s
'--S-a:- Y-$-$*lT
&.:
_+4-- _ : ' _'_+- -4"_~_ 4--4 -4-'-_" "| 4->'-..-_y- -**-**
.,__~_.A.4-*- <*_ *_-"A---

&*--_y-*t ,
&~-a~-'_ "-*~~ ,
::_&:+
5S_fe8__i^fe
_wi ^ r^w_-*w '
lw 4-<--*'-" IM i* !
(__** *4-'i i i' i". ""
[_____
_,_
? "T*'" ' *'"_r

* 'i '
^' _\ * ^ >*
i -r--*--f-p*A"--^-.-4-' -^_-*,î -J._.i_, _-,-__, .,._,i_ -jj _._. -__t4*- _jl *__. -L --_-.
c2"$*$_:yz_:i"sS"" "2"__:"x^"A_ft_jjL_"_'__ __ _ _"S"_"i"i" _~$""iz:_
ttraaccsif:
g^-L..+ S5*tfe^!^ i if?^ -rM __ _ : : ]
__?___:--___
- t-^-t- tifxii_txix-.T"x"xiT+ ""T'i:i:+:_:!f : :_c -_.- 51 zz__
_'+
42 1--- -. ^llllif -_
j ^ppp^^___^
J..Vz.A-2*f-7 -_ _*_(_> _+( t -" _"_.* _4_*- f'a;-T'H'H
1
' ' " ' '
"
"il||igg|||ife|||fp|_|jg=:fe=E___E

ci &
+.+ - t'f*+"-'T *^
4 JfeJHJJJi J:EI:if::5_z$::_3:5
T'"f"t"T' 4'"T-"I *P I""-"-"_" __"fi
+- ,
T-tzz_:_z_*z"ff_zz: ~""_: _:_:_:_:

3_i
$*f:p:_aj?
"-L-a _____.%___. _-_-___ _.__ - _>*4-_r_
!-; $_-_- : ~ : f rrr-n-zz"
Lib. V. De Sympboniurgia . 399
Paradigma II. Contrapuncli duplicisfloridi artiflcio/i '.
r?3$ KlS liis -TJ li F !$? l%? : : : : : : ::

5
: ::
l i
::
F5 "fi-'
:
Bw n .mi _.... .4-1 . - ,._A .AA? __
'
I i nrviuc fn -
nouus <vfus
T7
in Jiiice
rT "T"^*"2x*^"rt""r~^
*v$"*"T-t :~~ :>di,-
h^ --; TT"ft:

tr&F 1
f
,,lati
::rTîT-rr- 1 .
r~TTT~T"f
îigiiiiiiiii "ll!i53:|i=a
ll^lliSlBÎ
p=^ 5 5 ?T : : : ::: ::
T^ i lT-~fTTT7^ ^*--
: : :=:r:r : :
T :i:f:-:f::-::;:y:f:
f
^tîlt^rf:!:!^^*-^-^:-:^:^:^:]:
Paradigma
urmugrni* xi ContrapHtiEli aifutnnjnvr
1 .yûriiruynnyn
III. tu>
duplicisfloridi artiflcHfl
.y'Vv* *
A
.-* 2%-ft-
rrr
rtj t
t ii fc ii. --
Kno ._,j..^..J. l-A-A-V- -r-
,
i
n
""-|-0-^--r\~ -l h-4" '"
"T 1
"75
:r-"rr$r
ssrzi
feern %_.4-
s *5$"SS:Ef3Exz!:!fr'*:
4 o Artis Magn* Cottfini Diffoni
,
M * .
::$__
3*55=5
?*--4 - .*.-:
lliilglllilte sbf$f
_^__itei:: i H ^fe
=i-5E n -^_
m
" V- "
^:x:tri9
_
7*** errrS ^ssJllia?
'V^"T~ "7vT" T"T"JVt
i J L ____:
(" T V :_r_t__38=t
" r
I
I
t ! ! | ijW|
-&-<
TT
T \_ -_.
r_Jf
=3fe -T H :-:\^==rrrr~rr-l
B'
Varaidg.IV.Tuga duplicis aytijScjofie, quam Cnntrapuhto doppio vulgo vocant , .
,_g..^j0.a:._ __
gsilligllljgll
fe35SSS? fll5^felS^^^&l:iSI$l3^
~ *^:_!r?::jr""""
:
SE3_EEE z: T :i:x:z:5:z:s::|Tts^î4-Axe_!*E:
_.fiAI* 1',. _.^.. + i, _.
||S=EIErEr
Ve-
!
Lib. V. De Sympkomurgia , 401
^î||3|Sfei^5^^^^SH^^^^^^^:
tÊ$z*:=:=:::
Vcrum qui plura huiufmodi defiderat, confulat Authores meJiorcs, vtOrlandum,

Prancitinum, Moralem, aliofque quorum in libris vix vlla melodia occurrit, qua; non_
huiufmodiartiflcio(isfugjsludat;confulatquoqueparadigmatatonorum,qua;cmnia
perfugasfolutas &liberasdifpofuimus. QuareadCanones progrcdiamur.
De Canonibus opiHobatisJiue cancriz.antibus,Jiue quodidem rec7o,&

>
retrogrado ordine progredientibus
Flunt a Mufurgis non rarb certi qu/dam Canones, quos cancrizantes , a retrogra-
do cancri progreflu vocant Vox enim prima refto, fecunda retrogrado ordine
,-
ideft a fine orditur modulationem qusrescumimperitis non exiguam admiratio-

s
nem pariat breuiter qua methodo & ingenio ij inftituendi fint, oftendo,, neque enim
,
tantum, vt vulgus putat, artificium eft, neque tam difficile, vt non xqua facilitate ac
prioresconfici poflit. Hasitaque regulasferuatoin! i;'s conftruerrdis.
Regula I. Siquisprimoconficerehurufmodi velit duabus vocibus* Satisfaciet is Quid Cai
primo defideriofuo, Ci contrapunchim diatritos (dc quo in precedentibus fuse egimus n,? es P^ , .

cap.i . _.) iuxta regulas ibidem traditas compofuerit Hic enim re&o
. . &
retrogrado
q om0 d o
ordine cantabitur.IdemficrinnonnullisreliquorucoBtrapuncl:oru i2.ibidc traditis. coficiat.r?
Regula II. Sit V.gr. Canon od>o temporum dimidiam canonis partem primo
,
compones,deindealterampartemcompones infra primam partem,ita vt primo fe

cundne vocis notae anteriori vcci rite adaptentur, quo fafto fi hanc partem fecundam
itaadneftaspriorijVtprimasnotsfint vltimse, &vltima fitprima coincidens cum an-
teriori vltimain vnifbno, habebiscanonemcancrizantemperfeftum . Exemplum_
fequitur.
Eec **
^02 Atfte Mtgtt* Confoni > & Dijjfoni
Canon opjftobatostjtue Cancrizans Dypbonus,

A B
;-- **
fcr
Caoonis prior medietas Pofteriormdietas
-0- .^. '

**"*" "
|
. rt
|
:$= w -. .~__,,
$KZO!~ Z.3&38C -
Canonis Poftetior mcdietas Hsc pars inuerfa prioris
-?fk / / / . Si quis vero plurium vocum Canonem inftituere veiit, habebit is pe-
titum prirnb , fi Contrapun&os duodecim in prffcedentibus traditosrcto,& inuerfo
ordine cantauerit, exceptis ijs, in quibus refututiones funtpaulo difficiliores . Secun-
do in quatuor Vocibus cadem induftria , qua in dyphono componendo vtetis j dili
genter obferuando princjpium , medium,& finem .
C AP V T XIX.
De fecretiori Canonum mcthodo
VT inexauftasMufica-diuitiaspropius intuearis hoc loco exempla qua?dara_.
dabimus, in quifeus Muficum combinationis negotium, infinitatem quandam
incomprehenfam obtinere videbitur . Qua; nifi ex abdita numerorum fcientia demo-
,
ftrari pofibnt, neminem iane,vt id crederet, induci pofle arbitrarer . Certa tamen_
funt,& pmnisfalfitatisexpertia, HuiufmodiCanoneft,quem nobis infignisMufi-
pus Petrus Francilcus Valentinus Romanus, integroopere propofuit ; eftq> fequcns
Canon Polymorphus .;
ij i n rfci *fi~in iniiliro mkhImh iiyi | m>l L wm -_.nr rn In r ' t --n

I i
J i i i i
Atque hic eft mirificus ille Caqon mille imb infinitis modis variabilis , continet rs ,
decemtempora,vnampaufam,& feptemdecim notas. Hic prim.6 poteft pluribus

quam bis mille modis cantari non folutm duabus, tribus, quatuor,(ed & quinque vo-
,
cibus puries, quam bis mille modis,& fex vocibus pluries quam ter millies cantari po-
teft, imo fingula cum fingulis combinando , merit'6 is in infinitam varietatem fete_j
extendit.qua-omniafusehoelocolubenter cxtenderemus , nifi moles combinatio-.
num id prohiberet
Tanta enim eft huius combinationis multitudo, & varietas, vt decem integri Tomi
fex fola eius innumerabili varietate adornari poflint.Verum hic aliquem, faltem huius
combinationis radium oftendemus.vt ex illo reliqua cognolcamus. Prasdi&um igitur
fubierum,primam,&principalem Canonis vocem pauloantepoiitam, fi retro^ra-
doordinecantaueris,nafceturiecundavox,quam merito fecundum fiibie&umdN
xcris , vt fequitur
Sua-
403
Subicfttfecund* vox retrogradaprimi.
PorrbfifubieSum primum itcrum concrarijs motibus incederefacias nafceturtcr- ,
tium fubic&um > fiuetertia vox.vtfequitur
Subicclnm tertiumjlue tertia vqx inuerfa prim<e ,/iue contrarijs adprimam

motibus incedens.
in, I .
Cz _ -. J * I . ,
- I 1 I t li - I r I I I . _
~r t .
'
r Si deniquehanc tertiam vocem rctrogrado ordine cantes, rcfultabit quarta vox

iiue quartum fubiectum vt fequitur r ,
uarta vox retrograda adtertiam .
:
^fea^fefe=p
Vrdes igitur quomodo ex vnico fubie&o , alia quatuor nafcantur, quorum vnum-
quodque itcrum inflnit.tcombinationiscapax eit.
Primo enim h.t quatuocvQcesrefoluuntur fimphcker, hoc eft fingulsfeipfisfiK
gabilcs funt dcinde fugabiles cum vna,vel altera.

,
Infinit^j
tranfpofitionis, [??~
Secundo, PotefthicCanoainfinitiesfere variarivi repl cationis,aut
;
a
quam vnaquaequevox,velfupra, velinfrasecundum quafcunque confonaiitiasfeftas in hocca-
non -
adm'ttiteademprorfusratione,quam in prseedentibusquoque de combinatione__>
Contrapundti oftendimuso
Tertia, Potelt hic Canoninfinitics fere variari.dunonnullae vocesper notasfemi-
miniraas ; alias per notas minoris valoris, id eft minimas , femiminimas fub eodcm &
tcmpore minore imperfc&o cantant ; veldtfm fub eodem tempore cantant quaedany *
^
voces notas femibreues ad femibreues, quibufdam cantantibus per mipima?,&femi-

minimas, & ferrJminimas ad breuem .
Quarto , Ratione paufarum.admittitenimhic Canon inomniloco paufas.ficuti

in omni loco admittit principium, medium,aut finem
alteriuscuiufpiam vocis
veIlem;Qua-
Vertim tempus medeficeret, fi omniahuiusCanonismyfteriaaperire
hoc loco Muficis fagacibus, folertibusque artificium fummat-m
infinuaffe,-
re fufficit
Qui enimCanonemhuncrefoluerint, quemadmodum ingeniose illum bis mdle_>
modis refoluit fupraciratUs Petrus Francifcus V?lentinus , vjdebunt vera efte , qu*
diximus.
De MuJieoLabyrintUo
nosve*
PRoponitcitQtus Author alium Canoncm,quem NodumSalomotiisvocat,
rius Labyrinthum 96 vocibuscantabilem.in quo demonftratur Canonem funda-
tumfupra 1 cordam.videlicetG.v^vocibuscantaripofTc; Itavtj>6vocescum 24 .
1
Ece 2 Car*
404 Arth Mtgn* Confom }
Tcnoribus &totidem
Dt/finL
Et in Canonis quide.n
&
Cantibus j 24 Altis,- 24 BaiTis cantenrur.j
nodo 16 tantum not_funt, omnes long.t. Vcrum notandum ad m.iiorcm varietatem

harmoniaeinducendam, nonnullasex y6 yocibuscantareiolas longas quafiam (b- ,
lasbreues;aliquasfemibreues,alias minimas.aliasfemiminimascatare.fed ad rei exac-

tam declarationem , nihil aliud requiri videtur, nillocularis totiusreiblutionis in<
fpectio
Refolutio Vigintiquatuor Cantuum .
Cantus 1 Cantus2 Cantus 3 Cantus^
a-B-H iMM
sje :~ .- :zzizzU'-i'-i'-
fiSi .-\ ::t: :|:s :z :~ :.__-t[:|:
. . .
__^ '__j_ff_.
1
n
Cantus 5 Cantus 6 Cantus 7 Cantus 8
_B3E W-:: IH
_rM:
,- :^2
r
::
:i:u 3-'
_
A__
Cantus 9 Cantusio Cantusn Cantusiz
__y_________ - __ S_
_ 1
HiE-ES-B: ? :i_=~:=:_f:;: _g___:25KS - j-, . .
__
*..
>4 1.
fl Cantus i_ Cantus 14 Cantus 15 Cantus 1 6
~_$_fr**
.-_
-_-_
1.
:s^_=n: :_:z:=^ _m^|:^_>:_:__^
.*
Cantus 1 Cantus 18 Cantus 19 Cantus 20
:|:Sj:^g_Z" :::_2:m::
:_l_ iQ_,4_ Ifll-iplili
-w_-*J-*_______-''*mb-w 5t ----- -1 , t *"
Cantus2i Caritus 22 Cantus23
-=r-
%g_Epiftpgpi_î|gi

._. 4-4 i
*. |.~-.|._.--_J..<J.__z:- - - -._.. 4-4- ---_.
Cantus 24
u
*_>_:?-
ÊJ3^________
Re-.
Uk V, De Sympboniurgia . zo%
Refolutio Vigintiquatuor Altorum.
Altus i. Altus 2. Altus 3.
ft-2 H=s:
F iS3
:
\ i i
-* i
Altus 4. Altus j. Altus 6.
:j||:||i|||^||g|gîK|E^^
Altus 7. Altus 8. Altus 9.
fl
i
j|i|^fegEg|||feg =H::tizz=tt=5?

LB-
m rlE :S=Brz=z~r ppa ::bE5EzESE2
::;:::$=$=z=$: hszg: ::$z$=z$:?z:
Altus 16. Altus 17, Altus 1.
BS|:$=$=z=g: EB::g:|^zi=|=p:h: 5: =|=|=|=|| j
Altus 19; Altus 20. Altus ai.

... 1.. ^*~ "
^-
ra-i [ K4S2 ZJSSEffiZntZÊ/*?;
IIPP
Altus 22 Altus 23.
*IM>V
..^-
"* "" ^w "">
AItus24.
fHHz3E?!EJ= ?===:
Rf/^-
v
;
46 Artis M&gtt* Confoni , & Dijfont
Refilutio Viginti quatuor Tenorum^, .
Tenqr i. Tcnor a. Tenor 3*

|l*t^|_s : 1 ihpzE-ZC3Z^-2
Tenor
5-**-
Tenor 6.
Tenor 4, 5.
rt ,
r*~
i
- .._-
ii=l=
H >ci - ,-. '"
Tenor 7. Tenor 8. Tenor 9.
ffiil r:ptc
:tf:"::~!:!jz:HzJ-j:z_:-z:
i
*H - K~?'
-i
.__:: ~:::l-
- -
f
?ztt-z-~:
Terrqr 10. Tenor .x. Tenor 12.
-}._-, :fc__:
E ,- 1S -ZZ-ttz
.-n: ttz;zzzz-z
:_r.::._!zttz:ttz_z:z: zz^-
** ftZ-Z-z ,--.-_.R
i-.(.
Tenor
_5 -~
13. Tenqr 14..
- -
Tenor 15.
i
* 9+ mm t%mm*mmm*im*9 z:ttS^:--$z$zz:-z: .?-z*5$EEEzf

Tenor 16. Tenpr 17. Tenor 18.
M-MI ---.++ A-^- M-r-w. feh _MM-aM-.J -jn
zz ::**-?" "t:_+
-jl| --
xB: : .*_
?riz:^z::z:.z: __$:z$:
Tenor 19. Tenor 20. Tenor 21.
ijhfjS
-!.-
SlS Tenor 22,

:i:tci -_C_I.J-._2.
_: :__:
Tenor 23.
tt::z:tf:fz::
gg|-jj_||-|=p||_;lr: j_^[Jir^r||-j|-5
''
__ *w< V_ N-. > 'V-, \_ v_.

Tenor 24.
^__^-___-_.
.

Re-
/. P. Df Symphoniurgm 407
Rejolutio viginti quatuor BaJIorum .
BalTus i, Baffus 2. Bafsus 3
~^HS' f~-"lB" ,
f-~"
Bafsus 4. BafTus ?. Bafsus 6.
I"
rtrSLtrr:
Baisus 7. Bafsus 8. Bsfsus 9.
^-
m pj;;.._; ^wJJ,**'-'" 3*Uti - -

S3uL -5 j ,
Bafsus 10 Bafsus 11. Bafsus 12.
::trr
:a::z:r:~:2:!-d
._,.._ c.g.. 5; *_g__ nS&ix!:
.*..-._
_,..H ->-'. .Z2.._. ^fl

*|* > _..g._.g._._. ,..g
Baffus 13. BafTus 14. BafTus 1 s
:$ ~zrrr:_|rgtei:$
L__
=B=|*=
r"
dfc
Baffus 16. Baffus 17. Baffus 1 8.
fc -
:i*:p:l:sz~ i~i:^:( B^:::=:?:::==i=T-2
B-J4-SP>M ~^:~-_:z:
BafTus 19
Baffus 19. Baffus 20. BafTus 21.
Baffus 22 Baflus 23.
s js:n::a.;
=Q=g=|:fcpp:s
:
EHEi|E?;LE_. ;_E=
w S- *. V.
Baffus 24.
[ijiywwwi -, 11 ,A.A.I| , ..__-.. }
Ego
408 /4rtis Magn* Qonfoni,
tf Djjfoni
Ego hunc Nodum profundius rimatusj tandem inueni non 96 tantiim vocibus, fcd
omnino 5 1 hunc eundem canonem.fiue quod idem cft in_
z vocibus cantabilem eflc
128 chorosdiftributum ita vt qucmadmodum
, in priori 24Cantus,toridcmque Alri,
Tenores, &Bafti,itahic 12S Cantus,i28 AJti,j28 Tenores,i28 Baffi cmergant,
Cantus Nam quatuor h_ longa? 1 6 temporum cantari pof-

funta vocibus uipremis.fiuedifcantibus izS.replica-
tis femper in eadem chorda & quatuor longas refpo-
:
dentes Altojterum cantabilesfunta /28 Altis.

Primb. Quatuor longae refpondentesTcnorican-
tabilescrunta 128 Tenoribus,&deniq; quatuorlon-
g_infim_ vocirefpondentcs cantabiles erunt, a 1 28
Baflis jquain4dufteconftituunt S12 voces. Eaau-
tem lege cantabitur di&us Canon, vt 1 6 chori iuxta_
i6temporum,fiuepaufarum integrarum confecutio-
nem in modum fugae , quatuor longas notas cantent.
Secundb . Cantabitifir ea lege, vt 1 6 Chori 4 longas
notas cantent per fynccpationem,ita vt vnusfempcr
poft alium incipiat ad mqdium temporis integri, fiue
BalTus niediota&u.
Tertib. 16 Ali;Choricantabunt4longasfynco-
patas, earatione, vtvnusfemperalium fequatur per
_J5- z i__h3_:3
'T
vnamquartam temporispartem adthefin_..
Qtmrto, 'ifiChoricantabunt^longasnotaslyncopatas, ita vt fempervnuschq.

rus alterum fequatur media paula cum vno fufpirio ad arfin
Quintb . 1 6 Ali j chori cantabunt 4 longas notas hoc pa&o,vt vnus femper altcruai
ordine fequatur vnam octauam temporis partem ad thefin
Sextb .16 Chori cantabunt 4 longas notas fyncopatas hoc ordine,vt vnus femper
alterum ordine fequatur medio,tempore cum vna oftaua ad arfln
Septtmb. ieChori^longascantabunt fyncopatas , ita vt vnusfemper alterumfe-
quatur vno fufpirio,& cum quarta parte eiufdcm ad thefin
Ofiaub. i6Chori4longascantabuntfyncqpatashocpac"to,vtvnus femperaltera
fequatur poft medium temporis, & fimul cum fufpirio,& dimidio eiufdem ad arfin
Videsigirurquomodoperadmirabilemquandam combinatronis vim 8. d5uerfa_
Chororu fyftemata quorum vnumquodque iterum in 1 6 alios choros diuiditur qu_ ,
per 8 multiplicata producunt 128 chorostetraphonosjhiiterum in 4dura 612 vo-.

cesproducant. Verum vtcombinationisvimluculentiusperfpicias,hie totam ope-
rationem oboculosponere conftituimus.
RefolutioCanonis,JiueLabyrinthiMuJici SiZvocibusia 128 Choros

diBributis cantabilis
x6 Chori cantant longas

Infrafcriptj
& fine paufa ini-
fine fyncopatione, Secundus chorus cantat fuprappfitas
tiumauipicantes. longaspoft vnum tempus,feutaftuY
--c-S?-^ tt -B 1
Tertiuschoruscantat illaspoftduo
tempora
3r:p^:j::ttfc:tes Quartus choruspoft tria tempora.
Quintus,poft quatuor tempofa
Cantus primi Altus Ghori. Sextus,poft quinque tempora
chori. I.
Sep-
Uh. V. De SymfhowurgiA 409
I
Tenqr I.ehori. Baflus I.chori.
Scptimus.poftfex tempora. Decimus tertius poft duodecim tem-

,
Oclauus.poftfcptem tempora pora_i.

Nonus.poft o&o tempora Decimusquartus, poftquatuordeeim_.
Decimus,poft nouem tempora. rempora
Vndecimus,poft decem tempora. Decimusquintus, poft quatuordecim_.
Duodccimus, poft vndecim tempora-. tempora .
Decimusfextus, poft quindecim tem-

pora
16 Infrafcnpti Chori cantant longas fyncopatas cum raedio temporo,

leu cum ta ftusdimidio.
25 poft oto tempora, & mediurn.
,.1 L &fi 2 -A $-- 26 poftnouemtempora.&mediurn
2? pqft decem tempora,& medium*
28 poft vndccim tempora, & mediu.
Cantusdecimifeptimi chori. 29 poft duodecim tempora , & me"=
dium
.
. , .__ Ag*A. |
3P pofttredecim tempora,& mediu.

;-- j$H:i5__75_ij&__ i iifi!_tH5i__ 31 poft quatuordecim tempora, &
->. ..
medium.
II 32 poft quindecim tempora, & me-
Altus i7,chori dium .
1 L
_.AMA
Infcripti 16 Chori cantant longasfyri-

copata,s cum vno fufpirio ad eleua-
tionem ta&us, ftue ad arfin, ,
Tenor i7.chori.
C5
l- ..
|
^_~+-4-T- 125 f?=-=-ll :
P i ?BT* tt--?
: : : :
_:--t
Cantus3 3 chori.
Baflus 1 7. chori .
AA_-A- -.
12 choruscantat fuprapofitas longas ^J*g <D Vy ,K . 1 . I > _ '_ .y \ T ra( . y.
fycopatas poft vnum tempus,& me- : _

dium_.. I
19 choruspoftduotempora, &mediu Ahus 33 choii;.

tempus.
s.o pofttriatempora,& mcdium.
21
2_
poft quatuor tcmpora,& mcdium
poftquinq.tempora.&medium. $;--:
!S2JS îtw-X_cJ^-_s-T-t----'-
:
Sfi3s_.ftvfctSF-
.-__-____,. 4p '%J-^"~i~ * ~F* t f-fc|-f-r*--
23 poftfcxtempora.&mediurn Tenor 33 choti.'
24 poft feptem tempora,& medium
Fff Bafliis
4io Artis Magn* Confoni , ($ Dfffoni
BaiTus 33 chorus. Tenor 49 chori.
34 Choruscantatfuprapofitaslongas jj
fyncopatas poft vnum tempus,fcu

ta&um, & vnumfuipirium.
35 poftduotempora, &vnumfuipi- Baifus 49 chori.
rium_..
36 pofttria tempora,& vnum fuipiriu.
3 7 poft quatuor tempora, & vnum fu- 50 Chorus cantat fupra poiltas longas
ipirium fyncopatas poft vnumtempus, &
38 poft quinque tempora,& vnum_, meditim, &
vnum fufpirium
fuipirium. 5 polt duo tempora, medium , & &
3 9 poft fex tcmpora, & vnumfufpiriu; vnumfufpiritum.
40 poftfeptemtempora,& vnum fu- 52 poit tria tempora, & medium & ,
fpirium vnum fuipirium
41 poftototempora > & vnum fufpi- 53 poit quatuor tempora,& medium

rium & vnum fufpirium.
42 poftnouemtempora, &vnum fu- 54poft quinque tempora , & medium ,
ipirium. &
vnum fuipiiium
43 poft decem tempora , & vnum fu 55 poft fex tempora , & medium & ,
fpirium . vnum fufpirium

44 poft vndecimtempora,& vnum_i 56 poftfeptem tempora, & medium,
fufpirium. & vnum fufpirium
45 poftduodecim tempora ,&
vnum 57 poft oto tempora , & m edium,&
fufpi ium. vnumfuipirium.
46 pofttredecimtempora,&vnumfu- 58 poftnouem tempora,&medium,
fpirium . &vnumfuipirium.
47 poft quatuordecim tempora , & 59 poft decem tempora, & medium,
vnum fufpirium & vnum fufpirium .
48 poftquindecimtempora,&vnum 60 poftvndecimtempora, &mediu,

fuipirium . & vnum fuipirium
-..'
.
,L .
61 poftduodecim tempora,& miediu.
& vnumfufpirium
,
Chori cantant iongasfyn-

16 infralcripti
copatas cumvno ad ele-
fuipirio
62 poft tredecim trmpora, & mediu,
uationem menfur? tempo-
& vnum fufpirium
ris , feu ta&us
63 poft quaruordecim tempora, &
mcdium, & vnum fulpirium
6+ poftquindecim tempora,&me-
dium ,& vnum fufpirium
Cantus quadrageiimi noni Chori
Altus 49 chori.
'
'
' " 16 In-
Lib. V. De SymphoniurgtA 4n
t6 Infrafcripti Choricantant longasfyncopatascummcdiofuipirioad
HUV ad
UailU, iiuc
thefin, (IU pofitionem manus t
lMJllllWMVIU lltdUUO
fVi
-4 -li
p
- -4 -A-A-S-^-A-
,.__.
i
* *
J--- - "

|
-*J- - *| tMpfiw |
1 n wmwin ! i i~-r~
Cantus 65 Chori,
;
j
3*
Altns 65 Chori.
Tffnnr
Tenor -.c
6s Chori
<~!hrri
3fc-
pigijfpii^ggE:
Baflus 65 Choii.
66 1
67
68 3
69 4
70 i 5
7i
71 I 6

72 I cantant di&as 7 I Tempora,&
Chori .
73^
73 longas fyn i 8 fmcdiumfufpi"
74 ;opataspbft 9 r ium
f
75 I

76 I 11
77 I
78
79 |
14
80 U*
cantant longas fyncopatas cum vno fufpirio,& mcdIio
,6 Infraforidti Chori
afcenfionem -empun_.icu
fufpirio ad alceniionem
temporis,feutatus.
lactui.
_____ n<Mtt&^^
E^^^S^ff Sj:^;;i;:2iE~z:i;Zî:- ::
Chori.
Cantus Sr
. _ . .^^ 1^ .a-~~t"" "t"*"~~" *"T"* I ^B 4\ ____

* __k
^y **\i
fr Alrus 8* Chori;
Fff * Tc-
4--- Artis Magn* Conjohi, 0* Diffbni
f-_ c~-__z: .x:x:w::.'x:x;x:i:~z:xzL4 :. x:j::, ::::_.:_t:: :.^
Tenor Si Chor i.
]..__,_.
[ /; T^l T" r ^ TT * P I
* 4--T-"
T rTA --__

iiTT
T"^"~"
-*-)->ii-.,|.2.iil,...l. .^:.^.M!.^-^_ . .._-_.._. i.,_.X-L

Bafliis 8J Chori,
._,..
.|_t-_2.
_
. .
r
?2 I
83 2
84 3
5 4
'86 5
187 6
I 88 cantaht d/<5tas 7 Tempora, vnum
Chori S9 longas fyn- S *
liLfpiriu , & adhuc_.
I
90 j/ copatas|~oft 9 medium fuipinum
9i I
IO
92 \ II
93 iz
94 -3
9
196 15
16 inftafcriptichoricantant longasfyncopatas cummediofu-pirfoad ele,

^ uationcm , feu ta&us
J
Cantus 97 Chori.
Altus 97 Chori
Tnor 9? Chori,
^m
A "-1 "
1 ' "---
-_k M'_ '-V'_k'
,
-.-f' I" - j-'4 .-}t%>-f-.._... . -^-. j tnii 1.
-jtj.-aaai--.lu '
' ~ 'W*5"*"V "w
'"'
l~" "" "" ~" '' 1 ' "
Bafliis 97 Chori,
Cho.
Lih. V. De Symphoniurgia .
3
98 ! 1
99 2
ioo 3
j
IOI 4
| I02 S
I I03 6
104 cantant ditas 7 I
Tempora, Scme-
Chori ^
ios longas fyn- 8 ^diu,&adhucmc-
106 copatas poft 9 dium fufpirium
107 10
i 108 11
1 109 12
{
IIO 13
.III
I
I 12 l'5|
16 Infrafcripti Chori cantant longas fyncopatas cum vno fufpirio , & medio
adhuc fufpirioadeleuationem , feuta&us.
:iEll^:liliii;iilîiP Cantus
Altus 1 1 3 Chori.
ga :fe^^^^-|^^|^j^îkr=^
Tenor 113 Chori.
i-*-p-;---*-t"
; >
t "*~'"*i"*ir$
"f*T" t/t/t-^

BafTus 113 Chori.
H4 1
115 2
116 3
117 4
118 5
IIJ 6
120 cantant diftas 7 Tempora & me-
Chori 121 J
longas fyn- 5
8 >dium, &poftvhum
122 copatas poft 9 j
fufpirium & me-
,
123 10 diuadhucluipinum
I24 1
I2S 12
126 1
13
127 I*J
128 1 15
Verum
4 4 4rlh Magn* Qonfini ,
Verum (i quis paulo fagaciori oculo di&a introfoiciat,

^ pijfout
vidcbit hunc canond.n, ea_, ,
non (itnumerus.nec modus >Si quis enim

ratione diiponi pofle, vt polyphonioru eius
exlongisprsdittis^notisfaceretmaxirnas 8 temporum quibus omnes reliquae vo-
,
ces ordine proportionali refpondercnt ; Cantabitur canon dicjus 1024 vocibus;

vti notarum ita temporum prolatione duplp maiori prasdi&i canonis proIatione_>;
, ,
cantabunturque fingula tctraphoniorum 14 notas longa?2$6choris, qtiiin 4ducT:a_,

producent 10,24 voccsdi&as. Etfic multiplicandqvalorem Iongarum in inrjnitum_.
ptocederepotcris. V. g. Siquis4Jongaspbneret4ooo temporum; ckdeinde paufa-
rum proportionaliconfecutionecanone diiponcrec, conftitueret is continuo 32000
Choros, quibusCanoncantari poflet, qui in quatuor du&i produccrent 128000
voces ; atque totidem vocibus.hic caqonforet cantabiiis Ita 4 Iongae in 8000 tempo-
,
rum rnenfuram multiplicata afitgnabunt 64000 choros ,& zs 6000 voces, quibus
canon cantabitur. Sidenique^longasponasefle 32000 temporum.feuta&uum ha-
bebis Canonem r 002400 vocibus cantabilem . Si denique 6.dikae longa: fuerint tac-
tuum 400000 ; prodibuntdi&onotaruproceflu 3200000 Chorijhoceft 12200000
voces,quibus canon redditur cantabilis, &
fic augmentando 4 diclras longas in infini-
tum valorem , infinita quoq; confeq uetur chororum , vocumquc multitudo , vt vel
hincijppareatrnaxima.&incomprelienfibilisviscqmbinatjonis fub mufica latens,
Confetlariuml,
EX hispatet,qu6diIcanonsr2Vocumcantetur fj>acl6 vniusquadrantishorae,

futurum,vtcanon r220oooo vocum nonablbluatur fpacio 232 dierum, etiafi
perpetuocantaretur. Atq; hinc calligitur quoque quantus debeat eisevocumCa-
non qui integro anno ,imd 10. roo. iooo.annisduraret.<? qua; omniffacile per rcr
gulas proportionum deduci poflunt
ConfecJarium //.
Hlnc patet, vniucrfibomines

aut Francia Mufici
fi
forent.illos
eriam Hifpania , ve! Germania
in tota Italia,aut
ad vltimum canonem cantandu minime fufti-
sre i fed hasc ad mirificam Muficae combinationis vim deraoftrandam fufficiant
Confeclarium III.
H Inc patet illum locum Apocalypfis cap. 14. Et vocem qudm audini ,J!euti Cytba-
radorumcytharizanlium in cytbarisfuis,& cantabant quaficanticum nouum , &c.
Et nemo, poterat dicere canticum nifiilla r 44000,^0/ emptifunt de Terra. Non ita allego-
Csntum.. r ' ce fumendum.vt non ad literam intelligi poffit, aut debcat. Certum enim eft,quo<J
quadragin fi quispaulo ante 4 illas longas notas 4030 temporum conftitueret , &
deinde paufa-
miUiacTn
rum P ro P"ionali confecutione canone difponeret, is 36000 choros fitconftituturus,
torum apo fingulis choris 4 cantoresdeputandojhi verochoripqr 4 multiplicati produccrent
calyphti.-
1 44000 cantorum ,-qualcs Apocalypticuslocusdicit eantare canticum nouum , ante
corum
fedem Agni, Faciatdiuina bonitas,vt poftcorruptibilis huius tritae vfuram, tam admi-
labili, & inaudita mufica in aeterna; vita? beatitudinc gaudere mereamur
ARTIS
4i?
A R T I S
M A G N AE
c o N S O N I
E T
D I S S O N I
LIBER SEXTVS
MVSIGA ORGANICA,
S I V E
De Mufica Inftrumentali
P R AE F A T I CK >
S5^^1D?S^ Mniainslrumtnta muftcaad tria genera , n/t plurimum rtuo-
jjj
cantur ,prioris generis dtcuntur y^-f.r* > <' itra.ro, , qu<t neruis ,
$t!\%$f^\ <^f^ ftiicbordts conflant,quaq; pleElris,aitt digitis in harmontcos mo

wm\J tus incitantur,rztt funt Tefludines, Pfalteria, Lyr*, Sambucd,
^S^^&^^cte^f V<mdort&,Barbita,NaUia,Pec~lideslauuymbala> altaqut hutus
j^ generis innumera . Secundt generis func i\uctit-dnti> wvuaTiK*. , vei
ipmwt* , qudttnflata , ftu fptrttu incitata fonum edunt , njt Ftftul*, Tibi<e,Cornua,
Litui, Tubtt.Buccintt^lapca Tertij gtntris funt

. , fiut pulfatdia, *vti funt
*fsr*
Tympana.Syflra, (jmbala, Campann, dt qutbus ftnguiis ordtnt traUandum esl,<-vt

origo fonorum in ^vnoquoqut luculentius innotefcat . Vorro xnutntum ihordarum <vti
faalefutt, tta cjuoque Tietufltjfimum, primmorum temporum fuijfe nemo dubtta-

ft)
re dtbet : citm enim nibilmagts obw.umjmo necefiarium ftt, qudm filorum ad <varia
ftut compingenda, flutfaaenda 'vfus ; omnis autem quorttmcuHqut filorum exttnfto
gra-
4
6 Arth Magnjs Confoni , D/f/oni. &
gratum quendam fonum excitet ex nyarict eorundem tenjione t nua,vj quoque nafcan*
turfoni, nthil rvt dixi facilius fuifzjins Mujurgishac cxpertenv.% prius edoklis in-
Jlrumenta tandtm omnis genms adinuenire g^ de antiquitace quidem eiusfat con , <
Hat Cytharam enim polycordam ante dtluw.um fitiffe ,Sacr<e nos docent Ittera Gen.<\.
decachordo quoque ppdtcrio Dauidem <z>fum liber êgum Pfalmorumque
, tesjatur ;
Verum de inflrumentorum <z>eterum,lAuflcorum fabrica ,

fff)
proprietattbus , <z>id<^j
qua traElauimus iib. %. huius opens . Et fiporro nthil notius truiufquefu fono fidium;
nthil tamen caufa-.(jff origine hutus ignotius effe aufim dicere > adeo <z>t rvix, ft paucps
excipias, d quoquam retle pertraciata fit . Qux res <z>ehementes mihi ftimulos addi-
dit , f
omni quafienipotuit diligentia expertmentis fonorum. non finefumpttbus in~
t
gentibus incumbens tandemintam reconditarum caufarum notitiam peruenirem .

Quo quidem continuo fludio , fj exercitio quid profecenm <tquum LeEioris iudtcium
eflo Veritm <z>t in Mufica noflra arte harmonicum ordtnem in omnibus feruemus
.
hunclibrum in quatuor partes diuifimus t in quarum prima de Chordofphia:/m.<z>ero

de inflrumentis polychordis: In tertia de Pneumaticis: \n quarta de puifatiiibus tra-
:
Efrabimus
PARS PRIMA
. i
Chordofbphia , fiuc de Natura Proprietate , , ac cauflls

foni per chordas , ieu fides excitati
t
CompleSietttr h<ec 2>rima Tars tria fapita, quomm duo prtora continebunt , qu*
ad theoricam huius dolrw<efpelare rvidebantur : tertium <z>ero ipfam praxinctr-
ca artem chordotomicam docebit . C<eteritm , <z>t ordinatiori methodo infcientia om-
nium ordmwffima procederemus t pofl diquot Definititmes ,ac Pronumiata pramifi-

ntus Lemmata qu<edam, <vt qu<e de cauffis fonsrum in chordis deinceps dtcenda funt
,
melius intelligantur .
*
Pefinitiones
Pendula chorda eftcorda pondere tenfa <z>erticaliter .
Chorda ftrata efl chorda pondere tenfa horizpntaliter.

Curfo-recurfus , fiue diadromi
fum <x>ibrationes chordarum pendulamm Gue n&-
earum motus hinc inde,
turales :
Diadromi chordarum,/f.wibrationes chordarum (iratarum >z>iolenter

Diadromi ^\3.a\e%funt,quifpatium <tquale tempore aqaali percurrunt
Diadromi dmcurnitas efl duratia, fiue tepus; quo tpfe diadromus chord<e perficitur .
DiadromichordarumaTC[uediucurni/af , quiflunt tempore aquali etiamft ver
fpatia tndqualia . .
Mo. me ntu m efi excejjus rvirttttk mouentis , fupra motus impedimenta .

"
Hypothefes
Chordarum Aqualium T)iddr<mi <tquaies \funt <equidiurh.
mt.
Chordarum aqualium Diadromi ftmt *quidiuturni
, etiamft imqales.
Chor-
Lib. VI. De Mufictt Jnfirumentdi
^x j
ChorJarttm in&qudtum longttudmesjum dupttcata rattone diutumitatum cur. m
fo-recurfuum ,fiue Dtadromorttm ,
I chordts aqualtbus, *<jualtum fotttones curfo-recurfuum

, ftue Diadromorum, funt
tnterfe, quoad dtuturnitate, >x>t Diadromt tntegn, (tjnjt

fpatium cbordx ad chor-
dam itttfonusadfonum^fc Diadromus adcurjo.recurfus,
, (iue Diadromos ,
Pronunciata_j
'
j Sûtfunt acjuidiuturna nmi tertioyfmt <cquidiutarna interfe .
'2 Quadrata datorum temponm fjuftt ettam ftadrata altorum datts temporibus
tqualium .
Lemma I,
CVm tresmagnitudinespropcrtionalesfuerint,prima adtertiam duplicatam ratwnem_>

babere dicitur eius , quam babet adfecundam . At cum quatuor magnitudines
propor -
tionalesfuerint,primaadquartatn triplicatamratiotiem habere dicitur eius,quam
adfecun-
d*m babet . Etfcfemper deinceps .
A B C D E continue proportionales ita vt ea_j

Sint niagnitudines , 8r
fit A ad
proportio B,que B ad C,& C ad D,& D ad E.proporuo A ma- I
gnitudinisprimaj ad C magnitudinem tertiam, dicitur duplicata eius 5+

quam habec A magmcudo prinue ad B magnitudinem
proportionis ,
(ecundam Quoniam inter A,& C dua.proportioi.es reponuntur,que

.
14
a_quales funt proportioni A ad C , nimirum proporcio A ad B,& B ad 16
adC, vtideoproportio A adC intercipiat quodammodo proportio- I
nem A ad B duplicatam , idefc bis ordine pofitam At proportio A . I
rnagnitudinis primae ad D magnitudinem quartam dicitur triplicata I
eiusproportionis,quam habetA magnicudoprima ad B magnitudi-

! I
nem fecundam 5 reperiuntur enim inter A,& D tres proporriones,que

I
arqualesfuntproporcioni A adB , nimirum proportio AadB> Bad A B GD

C,&CadD,atqueidcircq A ad Dincludicquadammodo propor-
tionem A adBtripltcatam,ideftordineterpofitam ; fic qiroqueproportio A adEqua-
ctruplicacadicitur proportionisA ad B,eo quodquatuorproportiones intern'ciatur in-
ter A,& E aequalcs proportioni A ad B,& fic in infinitum
Quandoquidem verofrequenterhuiustermini in fequentibus mentionem fafturi
fumus , & pauci funt ,
qui dictos terminos rite intelligant , hic eos aliquantulum fu-
iiusinterpr,etarivifumeft,nequicquam Le&orem in hoc opere rer.ardarcpo.Tit.
Quid ergofubduplicata. aut triplicata ratione intclligamus hoc ex"emplo declara- ,
musjQuoniam enim cxProp.zo.lib.6. Ettcl. conftat, propor-

tionemquadrati ad quadratum duplicatam cfTe proportio- I
1
nis,quam habet latus prioris quadratiad latus poftqrioris

fiet, vtficontinuecur proportio lacerum in tribus terminis -
2
_- __ _t
proportionem quadrati ad quadratu elTe eam , qua. eft primi I 3
termini ad tcrtium , ita vtfipriorisquadratilatusfuerit trifi
palmorum , poftcrioris autem vnius palmi ,

prius quadratum
adpoftcriushabeat proportionem quam 9 ad 1 ,ita vt illud hoc nouies compleitatur.
Nam proportio*9ad 1 ,qua. cft nouemcupla, dicituriuxta Lemma hoc duplieata_. ,
proportionistripla^qualiseft 9 ad3j&3 ad i , vtexhifcetribus terminispatet.9 3 1

dum enim bis 1 in 3,& 3 in fc duco,proueniet noucm.diciturque 9 ad 1 duplicata; ra-
tionis eo qubd pproductusfuitper binam multiplicationem r in3,&3infe.
s
Ggg Si-
4 8 1 Artis Magn< Cqnjbni ,
iz.Euc/i.
DiJ/om &
demonftratursph.ierasintcrfe habcrc
Similirationcquoniam Propofvlt.l.
rationcmfuarum diametrorum triplicatam colligcndum
, crit fph.Tram illam cuius ,
diamcter continet tres palmos ad sphaeram, cuius diamcter eft vniuspalmi tantum_>
proportionem habere quam 7 ad i. dicitur autem haec triplicata proportio tripla , vt
hicapparet 27,9, 3, } Vltimusenim terminus 27producittir pcr multiplicationem
1 in 3,&3in{e, &3 deniq; in 9. produffca quaefaciunt 27. Iterum fint dux fphaerx,
quarum diametrifc habeat,vt 2 ad r in dupla propoitione;dicentur hs fphaerx inui-

cem triplicatam haberefuarum diametrorumrationem Si ratiofubdupla 1 ad2tri- ;
plicetur,ideft fl accipiantur hi numeri 1 ,2, 4,8, triplicabiturautemhaec ratio.fi ducas 1
in 2, & 2in fe,vtproueniant4,&2deniq;in4,vt protieniant 8,inter quos cadem du-

pla ratio continetur ter.eritq; inter i,& vltimum 8 ,ratio triplicata rationisfubduplae,
cuius diameter dupla continebit fphaeram fubdupla oties Ex quibus fufius
.i.fphaera, .
forfan quam par erat,declaratis fatis conftat,quid fit habere duplicatam rationem.
Lemma I I.
CHord* penduU naturaliter mot<e curfo recurfus femper minores & minoresfunt &
etiamfi ftnt minores femper ,femper tamen erunt<tquidiuturni.
Sit chorda eftA B,qux ex al-
tera parte pondereannexoelc-
uata poftea curfo-recurfus fa-
ciat.dico chordam curfo-recur-
fusfemper fa&uram jninores ,
& minores ; ita vt prior Diado-
musperfpacium CD; maior,
alterperDE minor fit, donec
in linea direftionis AB quiefcat, Eleuata enim chorda in 3L,qus G. recurrat in V,ex "V
eodem impetu recurrat in L, & hinc iterum in V & ficfemper idem
, fpacium percur-
rat, dabiturneceflariomotusperpetuus, quodeftabfurdum: Nullus igitur curfo-re-
curfus aequalis eft alteri ;fedomnes femper minores,& minores , quod erat primo pro-
bandum
Dicoiecud6,quod di&icurfb-recurfus erunt aequidiuturni, ita vt curfo recurfus per
fpatium CDfiteiufdemdurationis, accurforecurfusper fpatium EF,idefttam fpa-
tium C D, quam E F aequali tempore conficiat,
Sit alia chorda G H
aequalis chordae A B pondere annexo tenfa,que eleuetur ab vna
parte eodem temporeminus, quam chordaAB, ita vtfintminorescurforecurfus
chordae G H.quam chordae B A
, fitque chordae G H
curfo recurfus mctio per fpatium
I K aequali fpatio E F
Quoniam igitur E F,& I K aequalia funt ex hypothefi,erunt & ijdem curfo recurfus
.aequidiuturniperfuppof. i.SedIK,&CD funtpariter aequidiuturniperfuppofe.ergo
per Pronunc.I E F,& C D pariter funt a?quidiuturnae;quod erat diu demonftrandum.
Lemma I II,
Proportio
INfirumenta velocitatum rationem habent quam temporum quadratajdesl grauia natu-
velocita rali motu
defcenduntfemper vslocius,ea ratione,vt temporibus aqualibus defcendant ptr
/p a tiafemper maiora,iuxtaproportionem,quam habent impares numeri ab vnitate tnterfe .
tis grauiu
motu na- Jr
tuiali de- gj t p ndus A, quod defcendat per lineam ABCD, &
tempus quo dcfcendit ab A in
Bfitaequale tempori ,quodefcendit eBin C,&aCinD.
"
ium.
Dicoquod linea ab, bc.cd funt interfe, vt 1,3, $,& Gc deinceps.SitGnumertis
menfurans tempus,quo a defcendit in b,& H,quo defcendit ex b in C,& I, quo dcfie-
dit ex
Ub. VI. De Mufica lnHrummtedu 419

N
t~ t 1
T A
H I V- b'
7^ C--
c
ô
9b i
M
d
7 r
^V
jt~ 1
ditexCin d.quajtemporafuntexhypothefiaequalia, fitq,-K quadratumipfiusG,& Supiuntiir

M
L quadratuni GH,& quadratum tocius GHI. Quoniam igitur quadrata KLM funt hic later*
pro ipfis
vt AB,AC,AD,videIicet vt i,4,9,quadrata Ab,AC> A d erunt &diuidendo A b, bC, cjuitdratis.
Cd, vt i,?,s,&ficdeinceps,quoderatdemonftrandu. fedhscper exemplum melius

patebunt.fitmenfuracortitemporis, quagraue quodpiamcadatper lineam A f, s>
aequalium minutorum tempore, quae minuta nos hic fignauimus literis a b c d ef.
Dico quod lineas ab, bc, cd, de, ef, inter fefiint.vtimparesnumeri 1.3,5,7,9,
Quoniam enim vno minuto graue defcendit ex A in b,& 1 minuto bc idem defcendit
exb in C, &minutocdgrauedefcenditex CinD, e d verovno minutoexDcadacin
E, &fic decceris,cuigitur hascminuta fintasqualia ; fpatia vero.quoaequalibusmi-
nutisgrauecadir, in.rqualia,-neceuarib fehabebuntincrementa velocitatum.vttem-
porum quadrara,- graue enim cadens ex A in B.per vnu pedem vno minuto ; duobus
minutis ex AinC cadet4pedes,& fpatio 3.minutorum exAin d cadet 9pedum_.;
Spatio vcro 4 minutorum ex A in e cadet 1 6 pedibus; fpatip 5 minutorum ex A cadet
in f ?s pedumfpatio. Spatiodeniqucfexminutorum ex Acadet in G 36 pedum_.
fpatiojeruntquequadrata A I L MN,difFerentia vero quadratorum eruncnume-
liimpares 1 3 5 7 9- Incrementa igitur velocitatum eam habencrationem , quam_.
quadrata temporum
Vclocitas ergo motus augetur impulfuaugefcente in primo quidem minuto A b,in
,in 1C in 3,inLDin f, atq;itac6fcquecer quataarcaiiliustriangulireftanguli.cuius
longitudonumerusminurorum; bafisverbterminusaugmentieft Qyia veroeadem.
cft ratio morus, & virtutis impulfiuaj, virtus quidem dupla in eodem , aut quali tem
porcmanebitperfpatium duplum ;Quodfiergoinprimominuto A b.virtus A auge-
fcet, cum qua paritcr crefcit velocitas motus.terminum habeat fui incrementi in B, in
fecudo minuto in IC.in 3 in LD in s,&c.erit,vt triagulu recKgulu IAC ad paruu trian-
gulum re&angulum HAB ; ita fpatium decurfijm in duobus minuris, ad fpatium de.-
curfum in vno minuto,at fero duotriangula IAC,& HAB funtfemiffes duorum qua-
dratorum I, & A, ac proinde in eadem rarione nimirum duplicata eius quam habent
latem IC,HB,ita motus duorum minutorum ad motum vnius minuti.eo quod latus C
A ad latus BA eandem habeat ratione.quam latus C I ad latus HB, ac proinde illoru
quadrata ineadem quoque ratione erunt duplicata Si itaque quadratum lateris
.
AB,':oc cft primi minuti a quadrato AC fecundi minuti fubtrahas, dabit relquus nu-
merus velocitatem motusineodem minuto: Sipedemvnum V.g.pcrcurrat in primo
mznutojhuiusquadtatumjideft vnumabfeciido quadrato,ideft a 4fubtra&u relinquit
2 Ggg 3to.
41 o Arth Magn* Confoni, tf XDiJfoni
3 totidem pedum.iJli fpatio per" quud A mouetur in minutis 2,tribuenda.Similitcr quia
3 minuris conflcit 9 pedes, ablato ex his quadrato fecundi minuti, numerus reliquus
dabit velocitatem 5 pedum,qui 3 minuto debentur. Rurfum numcro quarti minuti in
feduto,h"ent i6,ab]aris9ab hocquadrato 16 remanet numerus 7 pro 4 minuto,
totidemergopedumfpatium tranfmittit mobile A in minuto quarto, fkininfi- &
nitum

Lemma I V.
QVandoQunque motus fit per lineam perpendicularem , & lineam inclinatam } quas
coniungit re ila linea perpendteularis adlineam inclinatam,tunc ifli duo motus tnler
'
fefunt tequales .
Sit linea perpedicularis AB,& inclinata AC,ducaturq>
exquohbetpun&olineae BA videlicet ex Binincli-
AC normalis BD in pufto D.dico graue ex A inB,
nata
&ex A in D fupraplanum inclinatum, eodem tem-
pore termjnum motus affequi , idefi motus inter fe__;-j
qui fiunt per A B , & D
A effe squales non veloci-
tate(fiquidem inperpendiculari velocius percurrere__j
quam in inclinata notiuseft, quam vtdici deheat)
fed duratione , Quoniam enim vt AC , AB, ita qua- &
dratum ACadquadratum AB, &Vt ACadAD, ita_,
quadratum temporis AC ad quadratum temporis AD.
ergo vtquadratum AC adquadratum AS3, ita quadra-
tum, temporis AC ad quadratum temporis AD.ergo vc
AC ad ABjita tempus AC ad tempus AD per 22 Sexti*
Sed vt AC ad AB ,ita tempus AC ad tempus AB. ergo
tempus AB aequajc eft tempori AD quod erat demon*,
ftrandum,
Confe&arium
Ve gene/t parabolkts linea in proiecJilibus ,
EX ris
hacadmirandamotusproportione notatum fuit ab infignibushuiustempo-
Mathematicis , corpora grauia nullo ligata vinculo,impuIfu
proiicientis ex vi
huius declaratae pro-
portionis , defcribere
lineam nefcioquarn,
parabolam afledfcata-
tem.Verum rem pau,
16 altius introfpicia-
mus,-Cumenimduo
motus lt\ quolibec
proiefto graUi corpdft
re cofiderari poffint,
naturalis,& violen-
tusinaturalis norma-
lem motum appetit,
violentus verbmotEi
verfuseam partem,
verfus quam graue
obliqueimpulfum eft,fit Vt Inde in oblique proieO medius quidam motus^-o graU e
Hncam
Lib. V . De Mu/icx Inftrumentali. 4x x
Jincam parabols vcrifimillimam , iuxta datas inprcedcntibusproportioncsmotus
dcfcribat. Verum re in tormento bellico oftendamus ft,pponamus igitur lmeam T O
,
refcrre tormcntum bellicum iitu horizontis paralellum , vci qtioms alio fitu perindc
eft.cuius onficium fit O globus itaque vi pulueris accenli, fi nttlla gramitatcpolleret,
.
nequc acrem reliftcntem haberet recta linca haud dubie tandem vmformi motu tcr-
,
minareturin Q cum nullam.qus ab inceptomotu eam retrahat remoram inueniat; ,
at cum iniita grauitate centrum per normalem Jineam appetat flt vt ab inchoata li-,
nca OQ^ vi grauitatisdimotus,mcdia quada via fefteturjSit itaq tepus.quo globus pcr- s
curreretOQdiuisu inquatuorpartesa:quales,aepuipolIeathoctcpusin mufica not# l

Iongs, fintquc partcs diuifje OH. HM. MR. RO\ certurn eft, per fingulas huiufmo- 3
di partes globum vno tempore mufico.vt e latere patct, tranfirc. fi vt dixi, non eflet J
grauis.necvlladareturmedijrefiftcntia. Vcriim quiagrauitas cum verfuscentrum
Jmpellit,ponamusgrauiratemeotempore,quogIobusmoueturper OH alinea OQ
globum dimouere fpacio lineae OB, qua: eft pars lines normalis motus OX ; pari pafto
per pun-tum H tranfcat linea HV paralella ad OX ficuti etiam per punfta MRQ du-
:
canturMR.Rn. QJf.omnes,&finguheinterfe ,& ad OX paralclhe; iitque dimo-

tioglobialineaOQmox vbilincam MRattigerit, tanta,quanta cftportioOL norma-
lis lineae OX & dimotio globi alinea
; OQ
mox vbi lineam R n attigcrit tanta, quanta
eft OP, & dimotio globi alinea OQ, mox vbi lineam QY attigerit,tanta fit.quant a eft
linea OX normalis DucanturquedeindeperpunftaOBLPX
. ad OX normalcs , &
paralella?interfeSF.EK.ZC.AY,alia?quead TOnormaIes,&paraIelheTA. D4.Gr.
NI . His pofitis globus dimouebtur a linea OQ
interim dum conficit Ipacium O
, H
quatitati lines OB vel HF.quae vti latera oppofita funt in parallelogramo BH,ita quo-
que qualia fint :paripac"to,interim dum globus moueretur per dimouebitur ab HM
OM inKr&perMRinC.&perRQjn Y , cumque huiufmodi dimoti globi ip_cia_,
_intqualiafpacijsOB.OL.OP.OX.ideft,dumincrementum fumuntfecundiim quan-
titatcm lincarum OB- BL. LP. PX. neccflarib fequitur illas augmentari iuxta feriem_,
numerorum imparium ab vnirate continuatorum. Si ponamus itaque OB. 1 erit BL 3.
LPs.PX 7.velOL erit^. OP 9. OXr6.at hoc codem pacto procedunt quadrata_,
OH.OM.OR.OQ,- vci BF.LK.PC,X Y.illis squalia funt vtpote oppofita parallelogram-
inorum CumitaquequadratumBFfitr.eritquadratum LK + & PC qua-

latera ; ,
dratum5>;& XYquadratum 16. fietque vtOX adQPita XYadquadrstum PC, &fi.

cutiOPadOL ,itaquadratumPC adquadratum LK;& ficutiLO adOBitaquadra-
tum LK ad quadratum BF ;Si itaque defcriberctur iuxta pumfta Y femiparabola_.
vclintegraparabola AOY.quas pcr puntum Otranfiret,& perpumfta AY, quadrat.i_.
quoque intra OX,& parabolam AOY intercepta eandem ad inuicem habebunt pro-
portionem.quaminterfehabentOX.OP.OL.OB.vt in Arte Jucis, & vmbra; cap. de__>
Conicisfe-tionibusfuseoftendimus. Erunt itaque latera horum quadratorum con-
grualateribusPC.LK.BL.BF.&lateribusPZ.LE.BS.globusigiturinpunaisOFKCY
eritlempcrinparabola AOY. Quod idemdequacunquealteraproietione corpoiis
grauis demonftrari poteft: globus ergb proietus motu fuo aftectabit parabolam,quod
crat demonftrandum .
Dixi afte_abit parabolam, quia non arbitror huiufmodi lineam a proietis caufata
efle parabola perfeta,vti pleriqjhttius teporis Mathematici Galiheu fecuti cxiftimant ;
Sedeflequidfimile ratiodubitationis meseft, quod nonhabeat,ex quogencretur;
,
omnisautemparabolaoriq;inem fuam habctex fettioneConi; in proietilibusautem

tiulla coni fetio concipi pote(r,quemadmodtim in fciatherico negotio, vbilux, & vm-
bracircuitibusfuis verosconosfundant, qtti deindeconotomoplanohorizontisfetfi
omnisgenerisfetionesconicasproducunt; Vbi it.iquefundamentum conicarum fe-
quoque fL'tionum afteftiones concipi nulla ratione poflunr.Sx
ftionum dceft.ibi vera;
in chorda grandiorc,& pondcrofiore,fi exchiabtisfuis extrcmitatibusfufpendatur.fb-
lct illa ob fuum pondus nonnihil inclin. ri deorfttm in medio, ac efncere curuam figu-
ram
4*t Artis Magna Confom, tf Diffoni
parabola dici
ram, qurs nefcio quid parabolicum afFe&ire videtur, hcc rarrien proprie
quogcneret.ur, videhcet conojfi enim vcra parabola
poteft ; cum fundamentocareat,
non etiam hyperbolam,& cllipfin, fimilesque figuras produ-
eflet, non foret ratio,cur
tamen nullam huiufmodi nec in proiectilibus, aut cordis
ceret , quarum in eftecliis, vti
fpontaneo pondere tenfis.viderceftj Quod vero proportiones imparium numerorum

huic exa&e quadrcnt a pofteriori eftj cum enim huiufmodi proiedtilium hnoae parabo-
\x fimillimae fint,vt parabolis veris,ita & proie&ilium lineis verifimillimis facile appli-
cari poffunt. Eft #nim Geometricis, & Arithmeticis rebus ita comparatum vt phyfi- ,
cisrebusquibufcunquefaciiâpplicentur, etiamfi nullum in phyficisdemonftrata-

rum affectionum fundamentum fic
Corollarium
Hlncpatetquoquediadromos.qui in chordarum tenfarum incitatione notantur,
non parabolaS, vt quidam voluerunt.mathematicas defcribere; fed aliquid nc^
jcio quid parabolicum afte&ans, ea prorfus ratione ,vtide chorda dicTium eft -
C A P V T I.
De origine, caufsis , ac proprietatibus fbni in chordis.
D Qftrinam hanc ceteroquin vaftam ,

tionepcrfequeutia
& amplam, breuiter pro
Theorcmata explicabimus f
inftitutinoftri ti\
Theorema I.
SOnus quilibet componitur ex tot acuminis, & grauitafis gradibus , quoties 'tympanunu*
auris datoaliquo tempore,a commoto aere percutitur
Numerus harmonicus hoc Ioco nihil aliud Hicitur , quam numerus motuum ,feu
percuflionum aeris,quibus poteft auditus affici, ac moueri.porrb cum graue,vel acu-
tum, vnice a Muficisfpectetur, vtpote qUod a numerb motuum percuflionumqj aeris
fuam nancifcatur originemJucuIenterpatet,tam fbnos.quam confonantias , diflbna-
tiafque omnes,nihiI aliud efle prater varios motuum aeris ad aures appellentium nu-
meros,& neruorum auditorioru ope vfqjadanimum delatorum; Sonus igitur quili-
bct, vt propofitio habet, componitur ex tot acuminis.aut grauitatis gradibus, quoties
tympanum auris dato aliquo tempore a commoto aere percutitur V.g. fi auris tym- :
panumduodeciesaliquodatotemporeferiatur,fonus tuncauditusex 12 acuminis

gradibuscomponetur, animaque per potentiam fuam auditiuammultbfealiterhi-
ice 12 gradibusaffici,quam quouis altero percuffionum numero, fentiet . Ex quopa-
tet cur apud Platonem anima difta fit numerus numerans,- numerus enim feparando
fonos a fonis acumen difcernit a grauitate,leg-esq,- remiffionis &
intenfionis in omrii
,
bus ponit . Vnde confequenter harmonia,feu confonoru perceptio numerorum nihil.

aliud eft.quam duorum.vel plurimum motuum diuerfbrum collatio.qui eodem tem^
poretympanumauriculareafnciunt,fedrem exemplooftendamus: Sint duas chor-
dae AB.CD.quarum ABduodecies CD fexiesaerem vibra- A B-
tione fua percuflerit, illa eode tempore eademque duratio-
,
-~~
neauremferierint, animaneceflaribfentiet confbnantiam -. =rrr-
ofta ua m fub dupla vibrationum proportione donfideratam. C D
Ojuoniam enim vt fefe chorda ad chordam , & 6 aeris vibrationes ad i habet
2,'ta fcfe
adinuicem motus aeris tympanoauriculari innati '? Hi autem dv.r> motus fint in dupla
propor-
Lib. V7. De Mufica. lnjlrumentali. 415
proportione. JErgo& indupla proportioneeritcommotio aerisintympano, atdupla
hxc proportioconftituirdiapafon, fiueoctauam; Anima ergoneccIiariodiapaibr_per-
cipict . Sivero eodem tempore vna c/iorda bis, alrera tcr aerem ferierit percipietur ,
neceflario confbnantia dinpente; cum percufllonesaeris in tympanoauriculari fint

proportione; Sidcniquc vna chorda ter,-iltera quater eodcm tcmpoie__
in feiquialrera
tympanum aunculare ferierit,fentietur neceflario confonantia diateflaron fic ds__> , &

cccteris omnibus conibnanti;s,& diflbnanti/s idem iudicium cfto;Sonus igitur quilibet
componitur cx tot acuminis, &
grauiratisgradibus, quotics tympanum aurisdato
aliquo rcmpore a commoto aere percutitur quod eratprobandum . ,
Theorema I I.
COnfonantia twtcprjecise comp!etur,cum a duahus chordis toties eodem tempore aerfut'

nt vcrberatus, quot monades fuerint in vtroque numero ratione?n illius explicante .
Ctim ccrtum iudicium ncutiquam de vlla confonantia ferri queat , donec a duabus
chordis totics
eodem tempore aer verbcrarus fuerit.quot monadesfuerint in vtroque
numero,rationcm illiusexplicantcquomodohacomniaintelligenda fint.&quomo-
dogenefisconfbnantiarum anims noftrsimplantatafit videamu.s. Sint igitur V.g.
dux chorda?,quarum vna quater,alterafemelaeremferiat, dico judicium ferrinon_
po fle dc confonantia difdiapafbn.nifi aer auris tvmpanum tot itibuspercuffcrir,quot
monadcs numerus, feu proportio difdiapafon conftitutiua habuerit Nam ciim di.fta .
proportio confiftat in proportionc quadrupla,vt4ad i.ictusomninb 5 continger<t_

necefleeft vtanimadiftam confonantiam percipiat,fiue ifta proportiofuerit fimplex
,
&inprimisterminis confiderata.fiue multiplex vt i6ad4- 3âd8. ôooad 1000. ,
Si enim altera pra?terdii5tamproportiofubingrederetur, non iam difdiapafonamplius

foret , fedmixtam, & inconcinnam rationem fbnus proderet.quam tamen non pcr-
cipimus
Dices iftibus huiufmbdi alias,& alias proportiones interuenire,vt in 5 i<5fci bus virtua-
litercontentas, duplam, fefquialteram,fefquitertiam,triplam,&fimilia,vt oxferie ho-
rumnumerum patet 12345.
FJi, Huiufmodi intermedias
proportiones non_. otietfio
attcndi hocloco.nec earundem vliamh^berirationem ; Scd hoc loco maxime nos
confiderare irtljUTTcucr/i/Vo^foKCjfiue i&uu fub quadrupla proportione confideratorum
coincidentiam contemperaneam qnae fola confonanttam generat vt in fequentibus
,
,
fusedicctur.-debctenim vniuschordaj vna vibratio, alteriuschordae 4 vibrationibus

tempore,&durationeefTeaequalis, ita vtprimus, & quartus i<ftus menfuram vnius ,
vibrationisgrauiorischords perfecteimpleant.
Porro fimpliciores, fuauioresq; confonantiasprius.deindemagis compofitasgene-
rari, expcrientia docet Nam motuum aeris numerus, iiue iduQ quibus auris rym-
. ,
panum feritur prius abfoluitur,deinde anima de confonantia perccpta iudicium for-

,
mat ,-
fed oam enuclentius demonftremus .
Sint tres chorde ABC ita intenfae.vt prima adfecunda diapafon; fecunda ad tctiam
diapente.&primadeniqueadtertiamdiapafoncum diapente,ideft duodecimam fo-
net. Certumeft trcspropofitaschordasin illa propor-
tionedifpofitasita tremcre, vtchordstripedalisfemel
duntaxatmoueaturcodem tempore.quopedalis A tflr B
mouebitur.Chord.-E veroB bipedalisfemel tremeteo- C
s
3
A
.
1
'demtempore, quochorda A pedalisbis mouebitur

eodemque tempore quo dux chordx praedi&a rationc tremuerint,diapafon exiftet
,
nccdum tamcn crit duodccima ,co quod, nec tripedalis vnam nec pedalis trcs vibra- ,
tioncs,fiuecurfo-recuifusperfecerit; Quare addiapente gencrandum neceiTe eftner-

uum bit cdalcm tcr, tripcdalem bis trcmere.quod nulla ratione fieri poteft,nifi pedahs
eodcm
4*4 Artfo Magnjs Confont , ( D/J/om
feodem tetnpore fexics tremat, &
idco bis genti fucrit cluodccima, vti oftaua ter.Nam
chorda bipedrdis celeriiis vnit fuas vibrationescum vibrationibus chordae pedalis , A
cuam cum vibrationibus chordx C tripedalis;prius quoque confonabit chorda B oum
chorda A quam cum chordaC. Videsigiturgcnelinconfonantiaruin nullo aiioco-
,
fiftere, quam in iftibus in>xi"">" jhoc eft contemporaneis ita vt n>VTT<r<r dicl.t chordae
,
C,& iftuum chordasB,& i&uum chordaz A fint coincidentes.codemque tempDris mo-

mento perfcfte compleantur, quam iftuum fymptofin vbi perccperit anima tunc pri - }
mam confonanris fpeciem intra feformabit
Porifma
patet eb fuauiores,dulciorefque confonantiasefie tam finguatim, quam
Hlnc
mul confideratas, quofrequentius percufliones fimul vniuntur; vnamq
aeris
fi-
tantoalteripra;ftare,quant6matusaeris, quibus conftant ,frequentiusconuenerint.

Tanto autemfuntfuauiores,quanto fimpliciores,tanto fimpliciores.quanto ad vnita^
tatemmagisaccefierint, itaexhis4numeris i z 3 4 perfe&iftTmajomniuffl confo-
nantiarum erunt dupla,fefquialtera, fefquitertia,tripla,quadrupla
Theorema III.
R Atio
Cumfonus
num>,
nutnm vibrationum cbordarumomnis generis, eB inuerfa earundem longitudi-
nihil aliud fit quam

exeollifioneduorum corporumverberatio,
aeris
ccrteiscontinuatus minime fimplex dicendus eft,fed ex compluribus velocifiimis
icTubuscompofitus; non fecus ac ferrum ignitum in orbem vehementimotu circum-
attum oculiscirculum igneum fiftir; & macula colorata trocho puerorum imprefla in
trochivelociflima vertigine oculisfimiliter fiftiteircuIumcoloratum,non quod cir-
culus reuera fit ,fed quod puncTium coloratum,dum ob motus velocitatem illud certo
&determinatolocooculusafiequinequit,id vt poteft fiilb forma vidolicet,quain or-
bem vertitur percipiat . Pari ratione fonum velociflimis iiSibus continuatum dum_, ,
aures ob velociflimos aerisidtus, temporisqjinterualla minutiflima affequi nequit,fub,

vno fimplicifono neceflario eum percipere cogituf . Hoc itaque pra3fniiTo,iam videa-
mus , quomodo chorda, &qua proportione trernendo, datum toiium producat j vide
(equenti.s theorematis figuram.
Sit chorda AB extenfa, alligataq; duobus puntis AB, dico chordam AB in pun&o
G.incitatamMFnonrecurfuram nififemel,dum interim chorda AFin puntuml at-
trata in punhim H
recurrit bis ex quo elicimus curfo-recurfum chorda; AF efle du-
,
plumad curfo-recurfus chordae AB iuxta rationem videlicet quam chorda AB ad AF ,
habetvidelicetduplam;Augeturcnim numerus vibrationum chord^ fub eadem ra-

tione, fub qua longitudo eius fe diminuit, vnde & confequenter ratio vibrationum erit
inuerfa ad rationem longitudinum chordarum Ratio huiusinaequalitatisdependet
;
abaequalitatetenfionjs,dequainfequenti Theoremate. Punftum enim G chordae

AB tam verfus F currit volociter, quam puntum I chordas AF currit
verfus H. quod
indicat chordam AFtlm efletenfam.coaftamquaJnpuncTro G,quam chordam AF
in punfto I. at cum G punfto duplo maiusipa-tium fit conficiendum, quam punfto I
inH,fequituretiampuntum I duploceleriuscurrerein HquampunftumGchorde
AB jn F etiarnfi aequali tempore vibrationes vtriufque perficianmr
Thco-
Lib. VI. De Mu/ica ln/lrumentali. 4*5
Theorema I V.
V TrumCborda ttnfa verticillo,
Quxritur primo hic vtrum chorda tenfa.tenfa

velpondere <equalitertenfafitin omnihus partibus:
fit xquahtcr in omnibusfui partibus,

ldcft visfiuepotentia tenfiua communicet imprellionemfuam magisijspartibus ten~
fiuaepotent a: vicinis,quam rcmotis? Ratiopropofitioni.>eft, quod eafortius tenfa vi-
dcatur,qus difficiliusmoucntur,fcdpartespotentix tenfiuae viciniorcs difficiliusmo-

ergo.-acceditjquodvtplurimumchordascircaextremun-uion medium rumpi
iientur,
videamus. Refpondeobreuiterchordam vbiqueaequalitifr tenfam efle. Sit chorda
AB arqualircr tcnfa fecundum omnes fuas parte s ; (ufpendaturque pondus G ad me-
dium chorda: ABinpiin<fr.oF. dicoidchordam tra&uram inpunclum G ,eritq;iequa_j
tcnfiotamGBquam GA.itertldiuidatur AF pars chordre AB inH.dico idempondus
G tracturum chordam AF in punctum I,& chordam AH affixum in L peracto mcdio
pondustra&uruminK. & fie procedcndo vfque in infinitum quoniam enim pon- ,
dus affixum chordx AB in F ad proportionalia fpatia KI trahit punfta chordae L & H.

ac fi affixum effetinpunclis L&H.vt claredocetchorda AIF, &AKHdum tranfit
per pun&a Kl.pondus igitur ailigatum ad vnam folam partem chordae;eam tantum a
loco fuo remouet, quatum remoueret Ci alligatum elTet fucceffiue fingulis partibus fe-
paratim fumptis; ctti onim AB duplo plus remoueaturper affixum pondusinG,
quam AFjh.ec tamen duplo plusrefiftitper affixum pondus in H, & qua- AH
druploplus, per affixum pondus in K refiftivquam AB per affixum pondus G.
Habentenimremotiores chordarum partes adearundem longitudines eandempto--
portionem; Tamque difficile eft remouere perponduschordam quadrupedalenv.
quam vniuspedis chordameodcm pondere tendere; fi.uti igiturfc habct AB adFG.
itaAFadHI.& AHad LK. patet igitur chordam per idcm pondus tenfamvbique
apqualcm rcfiftentiam facere
Theorema V .
tum magnitudine tum ve*

Dladromiin cbordis quomodolibet tenfis , dfferentesfunt , ',
locitate_.
Certum eft primum diadromum chorda quomodolibet extefa omnium efle ma-
in
ximum eorum.qui durante chordrc tremore contingunt; 0. enim proxime fequensafiet
atqualisprimo idem Ipatium conflceretob arqualem impulfum
,
confequenter ter- , &
tiusquoquc.-equalis foret primo.&fecundooba?quaIem impulfum; & fic deindeom-
nes reliqui atquales futuri eiTent, & confequenrer motus chords: iuxta Lemma perpe-
tuus foret, quod ciim abfurdum fit, neceflario reliqui vfo ucadquietem chorda?dia-
dromi chord.^fcmper minores,& minores erunt In hocfolum fumma difficultas
eft,
,
vbinam choid.e motus velocior fit, in principio an in fine vtr um hic motus fe
:
habeat
ficuti miffiliumiaftus; vtrum ficuti lapidis in altum proiefti motus,
quiquanto
principioimpulfiuo vicinior,tanto veIocior,tantoquelentior,quantoabcodcm
remo-
r f
Hhh tior
4i Artis Magn* Conjom , & Diffbni
velocior, quanto
tior.Vtrum vcrb lapidjs recurrentis verfuseeatrum motustantofit
centrofueritvicinior, i n centrofophia nofira docebimus ; Quare ad inftitutum no-
flrumreueitamLir.
Dicoitaqueexperientia maîftra,motum chord* mcitat.x,m pnncip:o fempcr vclo- -
ciorem.idcft d:adro os in principio femp^ veIociores,& tanto femper

m lcntiorcs eflc
quantoquieti^fiue lineae diretionisfi.ieri nt Wciniores.

SitchoidaAB, qua; tra&a in D fa-
ciatcurfo-recurfusfuos exD in E. ex
ex F in G. ex G in
E in F. ex Hin I.
. H
dicovelocitatem diadromi FE mino-
rem efle velocitate diadromi ED, &
!FG minorem EF,& GH,minorem GF,
& fic in infinitum . Cum enirn tanto
fitmotusvelocior ,quanto chorda eft
tenfior , tanto autem fit tenfior quan-
to extra lineam quietis AB fueritremotiorjuculenterpatet chordam inDtractani
in E currentem omnium efle curfuum velocifllmum,- habet enim fic omnium viole-
tiflimum ftatum . Cum porro in E minus fit tenfa, quam erat in D vtpote aliquantu-
lumlaxata, impetus quoq* recurfus in F non erit tam velox , quam prior ex D in E .
Cumqjfemper chorda tanto magislaxetur, quanto linejequietisfuerit vicinior,im-
pulfus quoque proportionequadam ipfirefpondens,Ierjtefcet,donec in linea AB.tan-
demrequiefcat.
Theorema V I.
V Trum in punclis diadromos terminantibus, chorda quiefcat ?
Magnamha?cquaeftiopatiturdifficultatem ,ciim nulla adid recte declarandum_,

experientia nobis fuppetat Si quis tamen certe cognofceret lapidem in altum proiec-
.
tum in fffie motus, aut pilam, fonumqj in pun&o reflexionis quiefcere , is haud dubio
rette quoq;afleuerare pdflet, chordam in punftis diadromum terminantibus quiefce-
re i Veriim cum nihil horum adhuc a. Philofophis determinatum fit , merito quaeftio
infuochaoperplexaremanet. Quantum tamen nobisratiodiftat in punttis refle- ,
xionisomnino,& neceflario aliqua quies coiicedenda videtur, probaturque hoc argu-

mento:vbicunq; eft terminus motus,ibineceflario quies concedenda eft,fed in fingu-
lispunftisreflexioniseft aliquis terminus motusjergo. Minoremprobo. Ibi enim_
Chorda_i jnobileterminum motus aflecutum dicitur, quado vltra punctil aflignatum non pro-
g re ditu fed vltra pun&a reflexionis non progreditur mobile, ergo in pun&is reflexio-
qniefcit in
disdromo nisterminum motus aflecutum eft, Ergoinfingulispundtis reflexionisaliquis termi-

?m nusmotuseftergo,&quiesiinditisenim punftisnouo impetu verfus lineam quie-
tis aut dire&ionismouetur, donec fub ipfa quietis aut directionis linea tandem con-
, ,
quiefcat Atque hac eadem ratione dicimus grauia quspiam in altum proiefta, iru
vltimomotusterminoquiefcerejltachordas quomodolibet tenia? in punftis diadro-
mosterminantibus,quie(cuntj Pari pacto vox in murum illapfa repercuflaque in pun-
ftorepercuflionisquiefceredicendaeft,non quidemmorafenfibili, fedfere momen-
tanea-j,,
Theorema VII.
CVr chord<e \/tue verticaliter
,fiue horizontaliter tenfa
neamdiretlionis> aut quietis tendant .
hicitaUque vltra , citraque li-
Vocamus hoc loco lineam direftionis in chordis verticaliter tenfis , in qua corda_.
quiefcit, & vltimatum motusfui terminum acquirit, lineam vero quietis voeamus,
in
Libro V 1. De M ujic4 InflrumentAli .
417
inchordishorizontaliter teniis, in quachordaincitata vltimoquiefcit i Qua?ricurii-
turcurchordaeextra lineamdirectionis, aut quietis violenter tracfoe vltra citraque , ,
dicfcaslincas,donecineademquiefcanc,feranturf' Refpondemus, chordas quomo-

dolibettenfas,incitatas eo modomoueri quolapis yerfiis centrum; Si quisigitur la-
,
pidem in ccntrum terrx labi permitteret certum eft, cx violenti impulfu eum nequa-
,
quam immcdiate vbi cantrum attigcrit quieturum ,fed non fecus.ac in Lemmate I.
,
demonftratumfuit ,frequentibus Diadromis vltrocitroque motum iri,donec tandcm

in centroquiefcatilmpulfus igitur naturalisquocentrumpctic, caufaeft Diadromo-
rum vltra, citraqj repetitorum ; Cum verb lapiscirca centrum in maximo impctu fui
fir,& in motu perniciftlmo nccefiario in oppofitam centri partem co vfque cxcun it,
,
donecimpetjsrefiftenciaaeris aliquantulumfractus, eum vcrfus cenrrum dcnuo pcl-

lat.hic nouo impetu in centrum latus , tamditi vItro,cirroque currer, donec diminuto
impetu,tandemincentro naturali quiefcat. Quemadmodum pukbre nosdocetpcn-
dula cho; d AB hxc enim eleuata in punftum
1 ,
C, indc labcns diadromum fuum conficiet ia_*

I. nonvcrbinLobaerisrefiftenciam, Exl ve-
rbnouo impetu percentrum B labensdiadro-
mum conficiet non in N ob refiftentiam aeris
& ex V in R. donec tan-
fed in S.ex S verb in V.
deminBcentrodiminutis Diadromisconquie-
fcat. Vides igitur quomodopaulatim vis,fiu^
impetus proportionaliter diminuatur, &quo-

raodo impodibile fitduos diadromosaequales
dari totomotustempore. enimduosdiadro- Si
mos ponamus illi ex xqua-

aequales, neceffarib
lii.npctuproducentur. Ergo fi caderet chorda
exC finirctqjin L nccedario ex Lrediretin C,
& ex C itcrum in L atque adco daretur motus perpetuus,
. vt in Lemate I. demonftra-
tumfuit. Neigiturhocabfurdum admittaturin natuxa,nece(fari6 vis proportionali- .
s> mnU; s
in v:cuo
terdim nuetur, vt tandem terminum motus acquirerc pofiir; Vides iîtur imperum_j
;
d-'ii fofTet
rjaturalem chords,quocentrum petit , tranfcurfionis vltra,citraq,- centrum fa.be cauis loretpcr
fameffc. Ne ve-bexLin M
excurrat, aerisconftipatirefiftentiam caufam efle. peruiis.
CoIIigoigiturhinc, (l chordain vacuoex C labcretur verfus centrum B. eam in_>

Lvfquerccurfuram , cum nulla prorfusin vacuo refiftentia fit, qua? impedire poftit
quominus in L redeat,& confequcnter chorda ex C labens perpetuo curreret . Supoft-
to tamen motum aliquem in vacuo dari pofle
,
Theorema VIII
D ladromus CborcU maximus eodem tempore conficit totumfpacium, quo minimus , aut
reliquifinguli diadromi intermed'j illudconjiciant
Dicoitaque, quod quemadmodum in chorda verticaliter tenfa omnes Diadromi

aquidiurni lunt, ita & in chordis horizontaliter tenfis incitatifque: prius in Lemmate
primodcmonftratum eft ,
pofterins hic explicabimus
igiturFG chorda horizon-
. Sit
taliter ftrata,quae traita in punctum A faciat cpidromos AB. BC. CE. & ED- dico om-
neshofce epidromosquantfurisincquales, iquidiuturnos tamcn cffe.ideft tanto tem-
pore epidromum AB conficcre fuumfpatium,quanto epidromusBC. CE. ED.
Ciim enim violentia, & impetus quo cxtra lineam quietis trahitur chcrda FG in A,
tantb maior fir, quantb linca epidromieft longior.hmc etiam illa quoque tartb velo-
cuiifpatium fuumpercurret,quantbfpatium, quod conficit.eft maius; Neceffarib fe.
hh 2 Hqui-
4i Artis Magn<e Confoni y ($ Difoni A
quiturreliquosomnesdiadromoseife a;quidiuturnos cum quantum ipiisdeceditcx
,
longitudine,magnitudine,& impetu diadromoru, tantum accodat ad breuitatem fpa,-

tij,quod ijs conficiendum cft , atque adeo cpidrornorum long/tudo ad tempus fuit.jp
proportione inuerfa breuitafque epidromorum compenfet defc&um impetus & ve-
; ,
locitatisindiadromislongioribus. Exempl.gratia. Sit chorda.quae conficit 100-dia-

dromos,faciatque vnumpedem primo4iadromo,& centeiimam paitem pedis vlti-
mo,fcilicetcentefimodiadromo, Dicoprimum diadromum centies velociorem fore
centefimo, cumhiccentieslentior fit, & minus violentusprimo, vtpote proximus
quieti.
Ex.gr.diadromus AB,vti maximus eft.ita violcntiffimus,& vti violentiffimus, ita ia,
motu.quofpatium ABpercurrit,velociflTmus;BCverodiadromo quantum cjecedit a
violentatenfione & celeritate,tanfumdccediraprions diadromi magnitudinoj Spa'
i
tium igiturmaius, quod velocitate fua confioit chorda ex A in B, minus conficit ejt B
in C. aquali tamen tempore fpatium conficiunt cum velocitas diadromi BC.qua dcfi-
cit a velocitate diadromi AB compenfetur breuitate fpatij BC, quod percurrit, idern_,
de reliquisdiadromisfentiendum eft.Diadromusigiturchorda;maximus aquidiutur-
nus eftminimo,quod eratprobandum .
Porifmo-, -
'
i i
Hlnc chordasfemper aprimodiadromo vfque ad vltimum obtufiores

colligitur
&obtufioresfbnosedere. Ciimenim chorda tanto edatfonum acutiorcm_,
quanto eft tefior, chorda vero in A trafta tenfifsima fit, neceffario fequiturfonum edi-
turum omnium acutiffimum, ex B vero in C fonum aditurum minus acutum , vtpotc
chordalaxiore,&ficconfequenterfemperobtufiores,grauioresquefonoschordaedir,
quantodiadromifuerintminores,& chordalaxior, atq,- ha;c neceflario, vt dixifequu-
tur, etfi fenfusadhuiufmodiminutiffimasacuminis, &
grauitatis differentiasmini-
me pertingeropoflTt,
Theorema IX.
VTrum in notitiam
tia perueniripofjit i
diadromorum quos chorda quapiam tenfa confcit , certajiien-
,
Maxima hxc eft omnium difficwltatum cumomnishicfenfiis,& experientia in_

determinadamuItitudinediadromorum,deiiciat. Merfennus in fua harmonia vni-
Ouemo. uerfaliputatfecertoiddeterminarepofre,hac,qua;fequitur,expe,ientia . Primo enim
do diadro. cupiatquifpiam fcire numerum vibrationumjis primo fupporjere debet numerum in_
ntimenis
chorda teftudinis , aut-Crauicymbali , cuius tonus fit in vnifono cum tono Capelh., vt
inueftigan vocant,in Fiftula aperta, &longitudine4pedum , velclaufa _ pedum,faciantque__
'
dus fit,
Gfolrcvocetn,
Hoc igiturpofitodicitprimo chordam d>tu fonum facientem ferire aerem 168 vi-
cibus, ideft totdiadromosmotus conficeretempus vniusminuti fecundi. Secundb,
&
Quod chorda longa 1 7 pedum medioex i_ inteftinis arietum confeira fufficit ad
experimentum huiusnegotij fumendum ; huiufenim crafficies &
longitudo tanta_
,
cft.vtincitatafacile curfus,acrecurfusoculis fiftat,Hancenim biscurrere, recur- &

rere,fpaciovniusfecundiminuti, afTerit,cDiIla teditur^libraj.quatercurrere.&recur-
rere cum duabus tenditur libris , &
o&ies currere & recurrere, cum 8 libris tenditur
,
Quod fi quisfaciatfonarevnam partem chorda: 12 pollicum dum tenditur 4.1ibris,

afcendetillaad vnifonum cum tonoCapelIa;,& cumillafuerit tenfaoclolbris,2opol-
licibuslonga,eundemdabittonum ,&ciimilla fuerit longa 5 pollicum, &tenfa- :'
libra?,eundemprorfusfonumdabit ,itaille. z .
Ex
Lib. V 1. De Mufctx InRrumentali. 429
Exquibusconcluditnumcrumdiadromorumeile in ratione fubduplicata ponde-
rum chordastendentium.&confequenterpondera in ratione duplc.ua cilc icruurrtL.
aeris, fiue Diadromorum chorda? Et coniequenter
i facile in notiriam multitudinis
diadromorum perueniri poile
Hocdumcgocxacluusconfiderarem, magnum meinuafit vcntatis co^noicendx
defiderium i comparatis itaque omnrbusad experimentum faciendum requilitis, inue-
nitandem,vcrumcflcnos,perconclufionem^quadiadromorum numerum inratione
fubduplicata ponderum chordas tendentiumcffeinuenic^Jin notitiam numeri vibra-
tionum chords peruenire poffe fi nobis ccrto conftarc poffet determinatus ille nu-
, ,
merus diadromorum, quos facic fpatio, V.gr. vnius minuti fecundi. Veru qui diligen-
terobfcruationem huiusrci fecerit ,faterimecum cogetur, experimentum hoc tam_.
difficile e(Te,tantifque expofitum omnem prorfus experientis induftriam
fallaci;s,vt
folertiamque ludcre videatur. Primo enim comperi chordam i 7 pedum,& data: craf-
ficiei, datoponderc tenfam, nullum prorfusfonum edere;falfumquoq; cognoui chor-
dam vnifonum cum tono Capellasfacientem 168 diadromosconficere temporc vnius

minutifecundi,- Comperienim,quod fimul,ac chorda? epidromi fefe oculis fiftunt id- ,
eftfubnumerationcm cadunt,eodem fimul tempore omnem ceffare fbnum,iravt

quodoculus cernic,aurisiudicare nonpofilt ; Si yerb paulo fortius tendarms chor-
dam, fonum quidem afquem percipi, fcd tanta? velocitacis motum effe, vt quod auris
hidicat, oculus difcernere ncquaquam poflit adeo natura fui iuris pertinax efr,vt fo-
;
num.&chorda: vibraticnesnumerabilesfimulexifterenulla ratione permitterc velle

vidcatur.
Acccd t etfi auris iudicet fonum non effe,& chordam 12 m ab omnimotu
,
quxfcereorulusdifccrnatjmotum came femper eiTealiquem vti& fonum.etfi ita fub-

tilem & tenucm.vtnullarationefub fenfum noftrum cadere poflir, quod &ipfe_>
,
Merfennusfatetur;namnul!umdubiumeffe debet, quin chorda etijmil nobisquie-

fccre uideatur, multo adhuc tepore tremat,adeo vt nullu nobis relinquatur mediu go-
gnofcendi vltimumterminum motus, multo minusdiadromum.quem in vltimo mo-
tusterminoconficit.quitam minutuseft, vt (I chorda quspiam diadromos 1584 po
natur conficcrc,v!timus diadromus merito continere dcmonftretur
IOOOOOOOOOOOOCOOOOOOOOOOOOOOOOi oooocooooocopooooooooooocooooo
partemvnius linex.
Quod meritb omnem humaniintelle&us conceptum excedere videtur, ficuti igitur
tur neminem mortaliumadhuius experimenti fubtilitatempertingerepoife puto ,iu

quoquetamprodigiofimotuscomputum otiofum iudico Notaui pr^terea tonum_. .
in lonioribus laxionbusq; chordis obtufutn elfe,& varium vt vtx quicquam veri

, ita ,
etiamadelicatiifimaauredeeoftatui poflit.vtpatefono iam vergente ad interiturru,.

Ouodverodicitchordam 17 pedum,& medium,media libra tenfam 4diadromos co-
ficere tcmpore minuti fecundi,id quoq; tam failaxcomperi,vt quicquam ahud; neq;
pulfus alteria: inconftans , & maxime varius ad hanc rcm facietjcum antequam_,
pulfustarditas,autvelocitasritecognofcatur, iam multa minitta fccunda efrluxe-
rint, neque vibrationes ad tam minutos
motus numerandos fufficiant ciim il- ,
modis impediri poftint.qua; omnia nifi fummo ftudio , & 1 ibore pertinacifil-
\x varijs
mo vcra comperiifem.vt ea credcrem vix vlla rationc induci potuiifem; laudanda ta-
mcncftfolertiaMarfenni, qua minutiftime naturam huiufmodi motus indagare co-
natuseft. - j c -
determinatus diadromoru numerus m chorda quapiam certo denniri no
, , ,
Porro etfi
,diadromosfacere_j
pom*t 5 Dico nihilhominus, dttas chordasfonantes Vg. diapafon
definiri no poffit,nifi
in diipla fc proportione habetes.etfi numerus proporttonis precise
cx hy-
4jo ArtisMAgnf Confoni , & Dffini
dicendum de omnibus
ex hypothcfi.vt poftea docebitur: idom ali/s CQnfonanti/s,quas
duj aut plures chords perficjunt,
ConfecTarium
EX hoc tam langadifcurfu patet, nihil effein hoc vniuerfo adeb immobile, quod
non aliquem fbnum , etfi nobisinfenfibilem producat ; adeb vt fi Deuspoten-
fomimhar tiam auditiuam hominjs confortaret proinfinita corporum motu aeris percuflbrum
,
varietate, variaque conditione,& qualitate innumerabilem quoque harmoni* varie-

fem'ei"&
vbiqueef- tatemelTetpcrceptura . Quas omnia alibi fufius examinabuntur . Verumhis itaobi
fe quomo
tcr u jfis nunc confonantiarum in ehordis Genefin breuiter quoq; examinemus vt fic ,
1
gen4um. J?er gradus quofdam proue&itandem inharmonicorijm motuu notitiam deueniamus.
CAPVT II.
De origine Confbnantiarum in chordis

Theorema I. ;,
DeGeneJtVnifoni.
VNifonusfiue >mW iuxta definitionem in 3. lib. traditam , cum nihjl aliud fit
qua vox idcntidem omnis intenfionis, remiflionifque incapax , fiue fb-
repetita
nus ex incitatione duarum chordarum aequalium aequaliter tenfarum produfltus
manifeftepatet, illum exfonooriginemfuamhabere,efleque ex fono compofiturru.
Sicuti enim fonum dicimus fimphcem aeris percuffionem, ita eandem percufsionem
identidem repetitam dicimus vnifonum, atque adeb vnifonus ad vnifonum le habeat
ficuti ad vnitatem fc habet squalitatis proportio ; Si quis enim confideret duas aeris
percufsiones eiufdem foni,vnamq; cum altera rite conferat , is eas vnifbnum facere_j
reperiet.at vnifonum facere non poffent nifi vnirentur , neque fonum facere pofliint,
,
nifidiflbluta vnione ; "V nde fonus multo vnifono.vtpote ex quo conftituatur fimpli- ,
eior eft . Etfi fenfus differentia percufsionum momenta percipere mininie pofsit; Ve-
tum rem paulo exa&iiis demonftremus.
Sitigitur fbnusquifpiamdatusperchordarn AB,quam fibifariam in pundro C,fub
iefto ponticulo diuiferis dico, quod Ci quis binas chorda; partes AC & CB. eodem_
, ,
temporismomentopercuflerit,is vnifonum fit effe&urus,

quoniamenim vibrationes, fiuediadromiduarum chords A C B
partium AC, CB. ajquidiuturni iuxta Lemma 2. eodemque
tempore contingunt , fiet quoq; vt eodem temporis mo-
-I1-*
1
mentoidlus queisvtraq;chorda aerem ferit perfefte vniantur, quam vnionem 'j&jgfM

fiue fimultaneam neceflarib eadem quoque foni intenfio fequetur habebuntq; {cfz^>
,
ad inuicem diadromi chordae AC ad diadromos CB chordae, vt 1 ad 1 2 ad 2. 3 ad 3: .
4ad 4. quas cum proportio aequalitatis fit,vnifbnum ex ea emanare necefle eft lucu- ;
lenter igiturpatet.originem vnifoni, aliorumquequorumuiscorporum ex diuifions^

temporis, & chord? aequaii fcaturire.adeb vthaud incongrue refolutionem , compofi-
tionemque fimul aequaliter hic concurrere dici pofsit ;cumaequali tcmpore, &motu
perfecte vniantur ; Hoc idem experieris induabuschordis squalibus,& a;qualitertcn-
fis, quaefimulincitataedabunt vnifbnum :Quamuis verb in fimplicifono infinita:co-
tingar aerisvibrationes. &diadromi,quorum finguliad aliosfibifuccedentes compa-

rati , vnifonusdici poffunt, nequaquam tamen hoc locoeaspro vnifonofumirnus, cii
per modum vniusfbni continuati fumantur fed proprie vnifonum dicimus eum efie
,
fonum, qui procedit aduabus chordisaequalibus squaliter tenfis,fimul incitatis : Ha-

rum
Lih. VI. D* MufK&lnjlrumentdi 431
rum cnira epidromi,cum codem tempore,& motupcrfecti Vniantur,pcrfeccum quoq;
vnifonum conftituent ,patet igitur origo vnifoni
Theorema I I.
Genefis Diapafonfiue Oclau<e.
QVidDiapafon fit, in praecedentibuslibris fuse dictum eft , quare hoc Ioco tandS
Genefis eius explicanda eft. Quemadmodum tqitur in praecedenti Theorema-
teo tenfumfuitfbnura fimplicen. vnifonum parerc.ita reftedicipotcft vnifonum im-
mcdiate parere diapafbn ; Nam linea bifariam diuifa tam efficit diapafbn quam vni- ,
fonum,ficutiapparetin linea AO.qua: diuifii inpunctoE facitocrauam, fonando AE

ad AO, vti vnifonum eadem,fcilicet AOadchordam BG vel AEad EO atqualiter ,
tenfam facit,etfi vnifbnus fit multo fimphcior eo qubd is in comparatione duarum_.

,
percufsionum acrisduratione aqgalium confiftat Octaua verbnon poteft fubfiftere

.
fine tribus percufiionibus, quarum dux tam fint celeres,quam tertia, ex quibus mani-
fefte deducitur Otftauam promanare ab unifbno,eo quod fonus, & unifonus fimul co-
paratiaJiquomododici pofsintoctaua Sienim quisconfideret fonum, ut unum idlu
.
aeris, unifonum duosidus fimiles eodem tempore habere reperiet. V.gr. in chordis
AO,& BG, quarum una in E bifariam diuifa fit A,& BG uibrata fimul fonant ocla-
,
uam.fedeodem tempore AE,& EO uibrarasfonabunt unifbnum : Vti igitur AE feor-

fim incitatafonumfacit, itaAE, &EOinc'tate fimul unifonum,hs uerb incitata: fi-
mul cum BG o&auam facient ; ubi clariftime patet diffe-
rcntia oc~eju~ ab unifbno, & unifbni a fbno , & quomodo A j E j O
una ab alterageneretur.-Sienimcomparstiofiat AEadfe \ 1
I
ipfam, fiet fbnus,utdictumeft. SiAE ad EO asqualem

nafcetur unifonus etfi alterutra EA,ueI EO ad BG compa-
rctur,
,
prodbitdiapafbnfiue oitaua. Cum igitur nulla_,

B
j G
1
confonantia.quoad proportionem unifono firailiter fit uiciniorq; ocr.au_,hanc ab illa_

imrnediatequoq^nafcinecefTe eft, ficutienim foni fimplicis iftusunus ad unifonum
duorum iftuum eodem tempore perfcfrorum fe fe habet , ita fonus ad diapafon, fiue
quod idem eh\,ut i ad r.ita i ad_. Hinc ratioemanat, cur oftaua fubindc unifono
ita reddaturfimilis.utuixfenfibus difcerni pofsit ,habent enim eandem originem_,
ambt ex eadem diuifione, utdeclaratii eft, emanantes,& confequentermaioria-qua-
litate uniformitateq;aures uerberatunio i&uum unifoni,&otcau._,quareliquarucon-
fonantiaru:Cur quoque oclaua in infinitum mulfplicata femper maneat confonans,
quodin nullaalia confonantia contingere uidcmus , caufa eft, quod diuifio o&aua;
fit oranium fimplicifsima cum nihil facilius , quam unam lineam diuidere bifariam
,
quod cum in imparibusnumerisnon contingat meritbaperfeftione Diapafon rcee-

,
dant.
Theorema III.
Cenefii Diapente , & Diatejfaron .
VTinem fuam
ex diuifionclineae unifonus, & ofraua produfta fult, ita oftaua per diuifio-
duas fibi fiiias parit ,Diapentc,fiue Quintam unam , diatefTaron-.,
fiuoCHtirtam alteraTu,
natu filia
Quinta Iegitima, itno pulchritudo.&ornamentum rotius Muficx, maior
femiditonum uidelicct ac ditonum Quarta ue-
dins alias fibi parit confonantias , : ,
neque Muficae, nifi ad complementum ofta-

lut fpuria nihil ex fe bon producit,
:
i feruit
u.r uelad _fexta_ conftituendas, tunc cum illa

coniungitur cum tertijs, fine quibus
potcft.CcrteQuintanobjlitatisfusrnemor,
uc-ius duTonantia quam confonantiadici
fupra
4j a Artis MAgn<e Confirii , & Diffbni
fupra fubicclam fibiquartam fcmpcr nobiliorem honorarioremquo locum ambire_
,
videtur Quaita verb veluti ferua ,

. &
fpuria non nifi fubfiqui nata eft pediflequa__.
,
Quinta; ; qua; tamen fiambitionisimpctuagitatafubindequintspneponitur.ita ma-

letamenpartcsiuas agit, ita ipquam afeipla diilbnat,vt omnibus ftomachum mo-
ueat, quafiipfo aurium iudicio , de incapacitate loci condemnata hoc ipfb monftret,
neutiquamhancauribusgratara efle pofle, quam natura hoc loco ineptam feruam__
conflituit; vtnufquetamengcneiin,vtfcrutemur,tempuslocufq,-poftulat.
Qencjis Quinte
OVinta,quam Greci Diapente vocant,in fefquialtera jJrqportioneconfiftens,coni'

duobus motibus, quorum vnus percutit aerem bis interim durru,
pofita cft ex ,
alter Vnde prouenit chordam ita diuifam vt ab vna

eodem tempore aerem ferit ter . ,
parte 3 ab altera verb 2 partes relinquat, quintam coftituere,vt in prscedenribus fuse

s
demonftratum fuit Eftque poft oftauam dulciffima confbnantiarum,quia ab odtaua

:
immediateprofluit, eiqj vicinior reliquis eft vtpote ab eadem non nifi vnitate diffita
,
tanto autem vnaquasque conibnantia altera dulcior cenfenda eft,quanto vnifono pro-
pinquior eft , ficnti igitur octaua ex vnifono, ita quinta ex diuifiohe o&aua; nafcitur
& quemadmodum oftaua ab vniibno non nifi vnitate.ita & quinra ab ociaua npn ni-
fi vnitate differtj vtinhifcetribusterminisvideripoteft 1 2 3, vbi 1 vnifoniim , 2
ad 1 ofrauam,& 3ada quintamcoftituuntrSicutiquo-

que od.aua ex bifedfcione chorda?, itaQuinta ex bifecljio- A C D B
1 ___}__
nenafciturj Sit V.gr Chorda AB diuifain trespartes
_equales:dicoexfbno ADadfonum AB nafciquintam,
Jicutiex LM bifariam diuifain V, & incitataLV, vel
.
L
1
1
M
23
V
.
VMad totumLMnafcituro6_aua. Quoaiam enim vti ___.--i-____

ex diadromo chords LM ad 3 diadromos chorda VL,
1
vel VM,nafcituroc_au a,ita extribus diadromis totius

l
AB,&ex 2 AD nafcitur quinta,

habentenim epidromi inuerfam rationem ad longitiidin.es chQrdarum,vtfupra oftea^
fumfuit ,&in fequendbusfufius patebit
Qenefis Quart&\
HAnc 1
fequitur quarta, qua.
diffita fupra quinta pofita
cum 4 terminis conftet,ab o_aua duobus, a
tertiu. inter confonantias locu obtinet ;Sicuti
quintal"
enim
lumen, quo origini fua; propinquius eft.tantb femper effficacius,intenfius, conftipa- &
tiuseft.quantb verbaborigine remotius, tantbfemper tfeluti ab vnitate omnis ho-
niprincipioinmultitudinemmalioriginem diflbluta vmbrofius fit,- fic quinta vlti-
mae nota;otaua; coniundta i2.dulciffimam confbnantiam in tripla proportionecon
fiftcntemparifcdifiunttaverbdiflbnantiam.fiue i3,manifeftum fignum 12 quinta_i
luauiorem efie 5 quod&hifceoftendimus: fint tres chordae , quasfehabeantadinuice,
vti 2 3 + , Aquidem fitadB.ficuti 1 ad3>&BadC
ficuti 3 ad 2 . Itaque fi A currat, currat 1 momento A&
temporis, certum eft B curfurum , & recurfurum ^ mo- -
menti,& Ci
momenti temporis. Supponendo fem- B
per A,& B incipere fimul moueri,ita vtdum Afacit *-l -_;___ __*
tres curfo-recurfus, fiue ,& dum C
diadromos, Bfaciat 1
A incipitfacere fuum quartum curfb-recurfum B inci I , : __

piatfacerefecndum,&quando Aincipietfuum s,Bfa-
riatfuum 3 , & fic confequenter Verum fi A,&Cincipiantfiniulmoueri tunc cum_j
.
Cjuia interim A perficit 3diadromos., Cziufle perfecerit,- ita vt illic fuvul non_
-
.
- reinci-
Lib. VU De Muficalnjlrumenuli. 4$$
iemcipjaat, quam de zmomentisin 2 momeiua,locoquopra.cedentes quolibet in-
cipiunt mom.nto . Hinc proucnit, quod foni duodecima. mcliusfe mifceant &con- ,
fequcnterdulciorem harmoniam efficiant, quod verum eftin omnibusrcliquis Quin-

tarumreplicationibus -
Gene/is T)ia!fjsaron ,/lue QuartA .
QVarta.quam Gr.-_ciDiateflaron appcllant,quartum locum interinterualla fim-

pliciatenct, confiftitq; in miftura duorum fonorum, quori_m proportioeft fef-
quitertia.&fehabet vt+ ad 3 .
Dicitur autem efle ideb qtiod eodem tempore quo fb-

in fefquitertia proportione, ,
nusacutusquarta_ferit aercm quater.grauis eum interim feriatter.vt proindeopor-

teat chordasa.qualis craftltiei c: tenfionis, qu.e faciunt Quartam e fle tali ratione di-
, ,
fpofitas, vt vna fit altera longior vna tcrtia_j . Et f\ quisquartam duabus flftulis
ciufdemcrafiitieiconficeredelideret, oportct llmiliter vnam alrera efie vna tertia_,
Iongiorem ,'
Etpari ratione in pulfatihbus Campana., vt 4fbnent, vna alteram tam__
altitudine , quam latitudineexcedere debet vnam tertiam Verumrem in chordis .
cxperiamur. Sint itaque dux chord.-eAB.AC asquales

crafTitic, &tenfione,dicoABhaberedeberelongitudi- A C
nem quatuorpedum ad efi-ciendam quartam inferius .
1 1
refpeftu AC.chord.etripedalis.Etfienimh-ediia.chor- A B
dae fint aequalibus tenfa. ponderibus maior tamen in- ,
1 1 1
uiolabili naturaelege vnam tcrtiam laxior euadit chor-
daAC ifotona, & confequentertremit 3 vicibus, interim dum ACeodem tempor___,
trcmit4 vicibus Eftenim numerusvibrationumtanto femperminor, quantbchor-
;
ila fucrit breuior, vt alibi fufius oftenditur . Notandum hoc

loco,quartam nunquam__
audiri.mfi Iongiorchorda ad minus tera & breuior
tempore.Sienim AB non tremeretnifibisinrerimdum
ad minus
AC
quatcr tremuerit eodem
quater tremit,haud du-
ônus ex vi
busjiafci-
oni-
bieo_.auamaudireneceflcforct. Vndeconcluditurfonos mhil aliudefle quam ver- ,

twr -
berationem aeris per chord.e vibrationem pera_.am. qua. quidem percufliones tantb
funt acutio.es,quantb percufiionesfuerit plures , celeriores eodem temporc . Patet &
quoque ceflantibus vibrationibus ceflare &
fonos.vel f\ fieret fonus. iudicarc tamen_.
nemo pofiet actitufne, an grauis is foret, cum ad vtrumq; fit indifferens .
Genefis igitur Quartae fit ex Quinta,ficuti quinta ex oftaua, & ficuti odaua ex vni-
fono.vtinhifcetcrmiuisvidereeft 1234 in hifce enim numeris.vt oftraua ab
vnifono I, itaquintaabo__aua,& quarta a quinta unitatediffert, nafciturque vti oc-
tauaexbife-tionc,&quintaextrife__ione,itaha:cex quadrifeclione ; fit chorda AB
diuifa in quatuor partes aequales Certum eft fonum C
que chorda AC ad chordarn A!B facit effe quartam, cu
.
1
"T '
AB ad AC sit in pfoportiene fefquitertia *n qua & A , ...
quarta Vides igitur quartam ab b__aua duabus vnitatibus diftare, &

ab umfono 3 ,ut
.
proinde multb sit impcrfe__ior qua o_.aua.aut quinta.ita ut multi Quartam e nurnero
quod feparat.m confiderata potius d.tiona-
confonantiarum cxturbarc fint conati.eo ,
-
comentu eam
tiam.quam confonantiam eonferat fenfatiores tamen Mufici vnan.mi ;
omnium fuauifiTmam confonant.am, oc-

fufcipiunt eo quod fupra qu.ntam poflta
,
c_auam videlicetpariat.imbconuen.reminime videatur vtea.qu*

,
ahas confonas
qutppta^quodnonhabeti
, J^
6 I2
facit.ipfanonfitconfona.cumiuxtaillud, Nemodare poffit
eam confona & minus limpl.cem Qiiod hmc
Verum tamen eft, minusquinta
* _
efl*e,vt
_ _ /~\. .-._.,_.
_ . _______ &r /11
;
nnf _< in p .
i _. LllJl IJ ) illLWlltll UUfll pCrCw- /mv_-_- -,_> *j"' -.__--

^
3 vicibus aeremîs cum gtaui fonoeiuldem quartfe

CLim -onusacutus quartre ferierit i
1 1
tei tio
4j^ Anh Magn<e Confoni, tf Diffbni
tertio eritvnitus . Quoniam vcrb
fbnus acutusQuintae bis vnit fuosfbrioscumpcr-
cufsionc /bn/grauisj&confequenterqiiatuorvocibusin i_idibus, luculenter patct
multb &perfeftiorem,& dulciorem efle Quintam Quarta .
Corollarium
HInc patet cur Quarta infra quintam dilTonet, non item fupra quintam pofica_,:
Quia in difto loco non vnit fuos fonos, nifi ad 4 verberationes foni acuti,dum_,
Cur quana interim quinta vnit fuos ad 3 verberationes foni fui acuti. Hinc o_taua diuifa per quin-
infraqiiin-
ram,&quartam,multb gratiorcm confonantiam parit auribus , fi quinta fuerit infra,
<Hffon'.
*
quarta fupra ,debentenim fecundum naturaeleges interualla maiora praecedere m"
nora, ficutidquodaltero excellentiuseft,& fimplicia ea,quae minus fimpliciafunt*
ita Quinta vnitati , & aequalitati,vti & oftauae magis appropinquat , minor enim ter
minus eius maxim us efto6tauae,& terminusminor Quartaeeft maximusQuintae, ita_
vt ibi quarta incipiat , vbi finit quinta , ficut ibi incipit quinca,vbi finic oitaua, p&a- &
ua incipit, vbi finit vnifonus
Theorema I I I I.
Tertia Maioris,& Minoris, Genefis , & natura^, .'
TErciamaior,&minor,quarumillamyeteresditonum,hancfemiditonum dixere,
communi Muficorum calculointerconfonantias quoquerecipiuntur;ori<>ineq;
fuam fortiuntur a rertia bifeftiane , fiue quod idem eft a prima diuifione Diapenre__>
Eftq; proporrio prioris fefquiquinta & fehabet ,vt4ad s Pofterioris, fiueMinoris
,
proportio fefqu'fexta, feque habet,vt s ad 6 Has aurem cpnfonantias,vt habeas, ne- .
Ex bifecti-
ce e eft vt du pletur termini quintae , hoc eft ratip fefquialtera,ad illam in duas partes
^
one quinte diuidendam , quarum pars maior ditonurrj,minorfemiditonum prodit,& apparet in_
numens + * 6 > q uoru m primus,& vltimus JDiapente conftituunt.piipr autem
nifce
tefua""
ior, &mi, cumfecundoihoceft^cum s >tertiam maiorem jSecurdusdeniquecum terrio.hoc
wr : e ft 5 cum 6, rertiam minorem conftiruit. Iam verb videamus,qua ratione hae confo,
nantiae a tertia bifeitione nafcatUr.Afturhatur igitur chor-
da AB, quae vtiindiuifaeft 5 ita vnifbnuquoq;fonat;Si ve- A C E D B
rb eam in punfto C diuiferis, eiufq; mediam parte AC , .1
-l . 1__ __-___-
vel CB vibraueris ad rotachordam AB,nafceturprima

diuifio, videlieet Diapafbn , Si verb CB
iterum diuidas,fiue bifeces in D, dabit AD ad
CA diapente,& DC vibriffata Porrb fi CD iterum bifeces in
cum AD duodecimam .
E ecce ad tertiam bife&ionem, refultabunt tertia maior,& minor quia AE,hoc eft s ,-
partes totius, quaefonant contra , AC

faciunt tertia maiorem,& AD conrra AE facit
terriam minorem Vbi vides minorem Canrum produci per accidens, ratfone refiduae
.
chordae ED,& quod ipfa habet eandem pioportionemadquintam,quam ad oclauam

quarta ; ficut Tertia maior habet eandem proportionem cum quinta , quam quinta_
cum oclaua &
cum quinta infufKciens fit ad varietatem.quam requirit Mufica, con-
,
fHtuendam , duae rerriaeomnem quintaedefefrumfacile fuppleie videnrur,dum re-

jplicatae,maximamvarietatem Muficae inducunt, vtpofteain ipfa praxi oftendetur ,
Genejisfoni,qui conHituitT ertiam minorem ,Jiuefemiditonum
CVm
AB
itaqne prpportio Tertiae minoris confiftat in proportione 5 ad 6 : Sir corda
diuifa in 6 aequales parres, fupponatur Magas,fiue curfor chordotomus fub
puncto 5, fcilicet fubE,& incitetur vtraq,- AB, & CD,quae fimilicer in 6parte,diui-
fa
Lib. VI. De Mufica /nflrumentali. 435
lacen(eatur;fitq;altcri vnifona; dico fon.turas Ter- A E g
tiam minorem ; ficut enim fe fe habet AE ad AB vel 1
adCD,itafoniisadfonum;fedAEadAB,fiueadOD
ctt in fcfquiquinta proportione qua> cum lit formafe-
,
,
133456 D
C
\-~\ 1 1
miditoni, fiue Tertia; minoris, n.ceffario \Wx ad inui-

ccm fonabunt Tertiam minoicm quod ,
erat probandum .
_
feque habeat
Tertiamaior vero fiue ditonus cum fit in proportione fefquiquata ,
vel vt 4 ad S fiet, vt fi duas chordas AB,vcl CD in s p*rtes

dmidantur,& curfor fub E
chordxABponatur.AEadAB.fuieadCDfonetnecelfario ^. E B
ob rationem proportionisditonum ducantur iam hx due ; j-, 1 1 1
proportionesinfeinuicemvtinmargineapparet.&prodi- 1 2 3 4 5
D + 5
bont20.3o.quofignificatur percufsiones femid:tonife_j C 5 6
vnire vicibusin irtibus 20. intenm dum teitia maiorfc
s
vnit6vicibusiniftibus30. Cum itaque vnio tardecontin* 203

^
polTunt,quam inconfo.
gat.nontamperfeftam quoq; harmoniam auribus fiftere
nantiisperfeilionbus; vnde nocetfario fequitur

tertias hafce inter imperfeftas, & inter
intueamur in vtraq,- Tertia
remotas confonantias numerari Verum vt propius rcm
;
quadrcturiam maiorfemiditoni terminus 6 & prodibunt 36, & ,

minor it.dem qua-
adzs itacordspus AB, vel
dretur, ideft s &nafcentur zS. ficutigiturfehabent 36 ,
CD ad AE partes fimul vibriifatas.id cft d chorda CD,vel AB d.adromos.fiue iftus faelt
faciet diadromos fiue iftus 36.

habent .n.
2S. chords pars AE fuppofito in E curfore,
,
fiueicluum rationem; itaq,- hi ictus

vti diftum eft chorda^ inuerfam ad diadromorum,
vn.anrur coltuuent
chords violenterreflexiin vtraqucchordacum s tantumvic.bus
appellamus , nafcitur lg.tur lemiditonus
illa vnione fonum illum, que nos femiditonu
quodeat oftendendum, ita tertiema..oris termini, ii qua-
exinuerfaratione 5 ad 6, ;
dretur.nafcurur re.&ss.ficutigitur^s ad i6itaparschord* AEad chordarn AB,veI

fiueiausfecerit,CD,velAB chordaintenm 16 faciet;
CD ideft fi AE 2 5 rliad-omos,
quamnos ditonum
qu.Tcumquatertanrumvniantur.hac vnione conftituent eam
generenrur
vocamus confonantiam, vide igitur, qua ratione confonant.*
vtriim hx duajtcrtias vere fint confonanti.T vel
Reftat vna adhuc difficultas
,
, Vtrfi Tef_
Muficorum veterum calcu-
non f Certecommuni tam Grrecorum.quam Latinorum ,;.
^mlw
ni?ior>
videntur, cum ipfi praeter D.apafon, D.apen-

lo e numero confonantiarum profcripts
teDiateifaron.eorumquecompofitanulIas confonantiasadmuennt.
alias Vemi^ fonantiie
-
modernorum Muficorum praxis qui nullam harmon.s varfe- fi,,t.

contrarium monftrat ,
poife autumant. Accedit jq uod

tatem fine frequenti Te; tiarum interuenru, conciliari
ill* chords proprie confonantes fint,
quarum vna alteram intaftam mouet; fed
docet.ergo &c Tert.a
hoc ficri in duabus chordis in femiditonum intenfis,exper.cnt.a
prsterea maiorquartam
bonamreddit,&confonam,quantumu.s -nfra fe pofitarru,,
ergo ipfam confonam efie necefse eft , cum nemo dare pofsit, quod non habet
Theorema V.
Qenefis Hexaebordarum ,fiue Sexfarum .
HExachordu,siue Sexta duplex cft, maior & minor disc in proportione cft fuper
t.ipartientequintas.&fehabet.vtsadgîlla.inproport.onebipaitientetertias
& habet fe, vt 3 ad s-de quibusquajritur vtru confonant.a- fint vel
non & quomodo ,
nnmero confonantiarum eas prorfus el'mina-

ecne.enturnafcanturquc? Vetcrese!
runtjModernicasteceperunt. Nam experientia docu.t Sextas fubTert.jspoutas,
ita vt ine vLLa
velcontra, optimum effcclum fortiri, gratasque euadcre, ac perfuaues ,
Melopoeia iuse di-

fyrcopatione, feipfis in contrapufto fimplici cdfiftere poftunt.vt in
non femper hafce Sextas confonas cfle , imo iubinde
c*um eft Fatendum tamen cft ,
.
Iii z M:
43 6 Arlh Magn<e Confeni } & Dijjont
ifsonantiasintroducere,quodvel exproportionibuseorumpatet, cum cnimScxta_,
maior fit in proportione bipartiente tertias, &fehabeat,vt 3 ad 5. Minor veroinpro-
portionefupertripartientequintas &fe habcat,vt 3 ad8 &proinde abvnitatema-
, .
ximediftent, certum eftillaseam ob caufamnonitaconfonasefse.vt illa;,quaevnita^

ti magis appropinquant, ciim enim ab vnitatc remota? sint, fcquitur necefsario fonum
acutum maioris femel continere fonum grauis,& infuper ^, Deinde vnire fe fcmel cu.
singulis 5 percuffionibus fonifui acuti,&cum singulis 3 3 ictibus grauis fui foni.
Soni vero minoris Sextae, vniunt fe ctim singulis octo yerberationibus, cum singulis&
5 foni grauis verberationibus j Ex quibus patet manifefte,non ita confonas efse,cofonas
tame efle,& quide dulcifsimas auditui prefertim loco oportuno situatas,experietia do-
Cr quar- cet.Qua:ritur igitur huius rei caufa,cur confonantie pro fitus diuerfitate nunc diflbna;
ta infra-, nuncconfbnae euadant. Suppono igitur ita animaenoftraeexfummo quamnaturali-
nta
terappetitperfeftionisamore, comparatumefle,vtfemper cupiataudire vnamcon-
pf ?f.
fona fit .fonantiam imperfedtam, quafi femper expectaret, imo fupponeret concordantiam ad
attingendam otauam confonantiam perfecliffimam,nccefiariam.Videlicettunc ciim
auditus percipit Qyintam,expec"tatur Qyarta ad O&auam complendam neceflaria_,
&
ciim percipitur Sexta minor.attenditur Tertia maior , pari pa&oad complendam_.
O&auam neceflaria . Hoc igiturpofitodico,qubd quoties confonantiaquam quis
percipiteftimperfec_orilla,quaad Ocrauam complendam reftat,ifta quoque tanto
fit infuauior , quanto illa,quaj ad complcmentum Oftaua? reftat , eft perfeftior Hinc ,
patet cur Quarta infra Quintam pofita,tam fit diflona ; cum enim ordine naturae pri-
mp Quartamaudiamus exfe,& fua natura diflbnam , Octaua quoque integra Quinta
ab eadem diftet, animus autem ex imperfecliione ad perfectionem tendat, mirum non
eft auditu Quartas cruciari animum Secus accidit cum primo loco ponitur Qyin ta_,
.
& fupra eam Quarta fic enim Quarta inter Qyinta, & Oftauam inclufa a tama afpe-
;
ritate vindicata infuauiffimam harmoniam aflurgit Porro in Tertijs,& Sextis res ali-
.
Cur tertia
j er fc habetjcur
autem Tertia , vt plurimum Quarta confbnantior fit hanc rationem_.
?o_aitior 4 amus ' Cum enim in omni Tertia ad complementum Octaue reftet Sexta,& in Scx-
St. taadidem complementum reftat Tertia, fitvtcum quispercipit Tertiam minorem
infra Sextam , Sexta maior neceflarioexpectetur ad imperfectionem Tertiae huiuspro
Q&auacomplendam.cum vero hxc perfe&ione cum Tertia contendat,neque tantam
habeat fupra Tertiam perfetionem,quantam Quinta habet fupra Quartam,patet ma-
manifefte Tertiam minorem Qiiarta mejiorem efle & confonant iorem Quod nu- . &
nierishifcedemonftraripoteft 348, 3enim,& 8 ciim fintinproportionefubbi-
partiente Tertias, &
conftituant vnam vndecimam,fbni eius non vniunt fe,nifi ad fin-
gulos oftonos iftus aeris Dum vero Tertiam maiorem audimus.Octaua acuta illam
,
redditperfeclioremjeoqupdvniatfuosfbnosadiTngulos binos iflusfoni grauis,cum

non nifi adîdus fc vnierit.
Exquibus patetordinem fuauitatis diiftarum confonantiarum hunc elTeferuandu,
frn_uia"
v? P rima ^ c 0_:aua,deinde Qyinta,poft hanc immediate ponatur Tertia maior, hanc
gum. fequatur Tertia minor,has ordine Sexta maior,Sexta minor, & demum Qyarta conie.
quantur j Si vero attendamus maiorem ibnorum in aerispercuffione vnionem j tunc
huncordinepraefcribimus, vtinprimolocofitQftaua, deinde cajters confequentes
Quinta, Quarta,Sexta maior, Tertia maior, Tertia minor : Vides igitur Genefin Sex-
arum, non procedere, nifiexnumeris ab vnitate admodum remotis , & confequen-
ser minusconfbnis.
Atque h funt feptem illae confonantis fimplices, quibus vniuerfa Mufica conftat,
&quarumopediflbnanti_:quoque concordes , & confons reddantur. Vifa itaqus__
originet&naturaprincipaliumconfonantiarum, iam vitJeamus quomodo illa? in_,
chordisvari;s modis exhiberipoffint.
Theo-
Libro VI. De Mujic* Injlrument&li
437
Theorema V I,
Quandocunq; neruifunt eiufdem longttudinis, &

vis ten/iuafuerit eadem ,/iue aqualit,
eritgrauitas neccario in ratinne duplicata confonantia quctfit.
Slntduonerui AB, & CD, eiufdem longitudinis,fintq; pondera cordas tendentia

E,& F aequalia Dico grauitatem vtriufque chordx in ratione duplicata efle_j
, ;
debere,vt Odauam fonet.Vt fi ncruus AB vniuspedis vnam drachma

pcpenderit pendebit neruus CD xquali pondere F tenfus 4 dragmas,
, /.
vt oftaua infra AB fonet ; Nam vt paulo ante explicatum cft, pondera

neruoeiufdem longitudinis applicata funtin vibrarionum fiue Dia- ,
dromorum rationeduplicata ; Neruus enim 4 Jibris tenfus , fi fecerit

duos diadromos in tempore dato, velitque Muficus eundem neruum
acutiusfonare, videlicet addiapente, ita vtneruus.qui primo duos
tantumfaciebatdiadromos, iamaquali tempore perficiat tres, cer-
tum eft libris 9 neruum illum tendendum efle ,hoc eft ratione tripli- B _D
cata3ad2. EtpioDiateflaron,fiue Quartaneruus 16 libris tendcn- ' '
dusforet, &ficde citeris. Quemadmodum igitur ajquales chorda: , _. _,
vt o&auam fonent, ponderibus in duplicata ratione tendendas funt; ita

grauitas duarum chordarum squali vi tenfarum vtO&auamfonent, ,
fimiliter debebunt efle in duplicata ratione Hoc eft fi neruus longitudine duorum_,
.
pedumfaciat fonum oitauas grauiorem vnius pedisneruus acutiorem oftauam co-

;
nituet ; neruorum enrm productorum longitudines, & epidromi, feu vibrationes, ean-
demrationem,Iicet inuerfam,obferuant. Cum enimduo neruiita fehabent, vtvnus
fit alterius duplus vibrationcs dupli funt fubdupla: vibrationum fubduph , neruus .n.
,
eadem tatione tanto frcquentius , feu velocius tremit,quanto breuiot eft
Corollarium I .
craftTticm fidium squalitertenfarum,& Iongitudine xqualium_.

Hlnc fequitur
duplicata rationc fonorum.quos
efie in V.gr. neruus efficiunt. fit crafsitie fcta:
equinas vt alius itaque net uus longitudine primo xqualis,

:
asquali pondere tenfus &
infra priorem oftauam fonet, neceflario in 4 fetarum equinarum crafsitiem crefcere_^
debet ; vel vt fupra priorem neruum oftauam fonet ad vnam quartam crafsitiei feta;
,
equin,T decrefcere debet Sed demus aliud exemplum in diapente . Sit igitur neruus
.
4fetasequinascraflus,fi igitur velis.vtaliushuic aqualislongitudinc Quintam gra-

uiorem fine hypodiapente fonet necefsario in 9 fetarum equinarum crafsitiem crc-
:
fccre debet , fiue vt melius dicam inflari debet, vt intentum fonum confequatur ;
pro-
portio cnim Diapente 3 ad_infedu-ta dabit numerum > crafsitietn
vidclicet 4&9
chordarum Diapcntefonantium,
Corollarium I 1.
fides inftrumentis con-

Hlnc patct cur Clauecymbalarij diuerfifsimae
cinnandis adhibcant Patet quoq;dari pofse chordas
.
longitudine quadam
crafsitiei
in
in
omnesa:cualcs,atintaliproportionecrafsitiei,vtfingulisa;qualiaaffixaponderaime
vlloalioverticillorumviolentiaconcordatifsimum inftrumentum exhibeant. Veriim
cum p.iuci hancfpeculationom pcrcipiant , hinc pleriquedebitam netuis Crafsitierru,
Va. i js lon citudinibus,
& & tcn fionibus recompenfant
'
Theo.
43g Arth Magn<s Cotifoni , & Difom
Theorema VII.
Determinare omnis generis proportiortes inter longitudines chordarum,carumquefonos .
CHordam asqualiter tenfam, tanto facere fonum acutiorem, quanto breuior,tan-

t6ver6grauiorem,quantolongior inpifficedentibusdeclaratumcfb Cumdia-
dromi vibrationum in chordis longis tardiores fint, quam in breuibus aqualiter ten-
fis, vbi velociores funt i Nam
velocitate motuum iuxta pronunciat. 8. lib. 7. acumcn
intenditur, tarditate vero motuumremittitur Hincfichordaquaepiamdeturcen-
.
tuplo altera longior,certum eft eam centuplo grauiorem fonum adare,quod intelligas
velim de duabus chordisaequalibuscraffrtie , &
tenfione ; Vnde &
confequenter fbni
eam ad fe inuicem rationem habent , quam chorda ad chordam Verum fi chordai .
fuerintdifferentiscraffitiei,eiufde tamen longitudinis, ita vt fint per modu Cylindro,

rum, quorum bafesinaequalesfunt, certum eft bafes eorurn eifein ratione duplicata
fonorum.V.gr.Diameter bafis chordae otbauam fonantis contra aliam chordam aequa-
longitudinis,& tenfionis dupla eft diametri chordae alterius, vnde confequenterfc-
lis
quiturehordam crafIiorem,fubtilioremquatercontinere Namiu^taLernrnal. p" .
portio bafis duplicata conftituit hos terminos 124, eritqueconfequenter minor

chordaadmaiorem, vt 1 ad 4 in fubquadrupla videlicet proportioneob duplicatam
videlicet rationem ; Ita fidua chordaefuerint eiufdem longitudinis, tenfionis,bafes &
verofuerint, vt 16 ad 1. volDiameter, vt âd i.Chordx verofuerint tenfs vnius h-
forae pondere, ad inuicem necefferi6fonabuntDifdiapafon,quodmirumfinedubio
alicui videri poffit,videtur enim chorda duple craifitiei potius oitauam infra fonare^
debere , ficuti facit chorda duplo longiorj Nihilominushocnon fieri, experjentia do.
cet: oportetenim quatuorchordas fimulfumere,vtdicl:ao&auafbnetur,cumt3men
adeandam cxhibedam chorda duplae longitudinis fufficiat jitavt duplum fpatium_.
recompenfeturduplicationemateriaji Exquoluculenterapparetaliud efle dicere_j,
quae eft ratio logitudinis ad Iatituding ea eft fbni ad fbnum,& aliud,quae eft ratio craifi-
tiei chordae ad chordae craffitiem, eaeft fbniadfbnum. In priori enim ratio dupl-i_
conftituito&auam, nonin pofteriori, vbiduplicata ratio conftituitoftauam eandem
fiue rationem foni ad fonum , ita vt fi duae chorda; eiufdem altkudinis , & dupbe fue-
rintearundem bafes non indefequeretur odl:aua,fed vti paulo ante fatis inculcatum
,
eft, craffities debebit efTe quadrupla ad o&auam conftituendam, ideft,fi chorda fuerit
facta ex vnofilo,octauam infrafonansexquatuorfilissqualibuspriori contortiscon-

ftaredebet, vt intentus fequatur effectus Rem exemplo declaramus; fintdua; ex
.
aere laminae fubtiliffimae eiufdem altitudinis,quarum tamen Iatitudo fit in propor-

tionequadrupla; Sonabuntha; duaelaminssin fiftolas Cylindraceas octauam ad inui-
cem,quiacompIcataeinCvlindros faciuntbafesinterfehabentesfe,vt 1 ad 2, quod
xemplum fanefialiudduplicatamrationemluculentifflme ob oculosponit.
Theorema VIII.
Chordarum cuiufcunq; longitudinis craf/ttie aqualium, aqua-
titer tenfarum foni,fe habent,vt laterafigura
quam conftituunt
Slrittreschordae craffitie aequales A B Qquarumpri-

mafitlonga trium palmorum ,fecunda B quatuor
palmorum tertia C quinque palmorum. Conftituantur
,
in
Lib. VI. De Mufica, lnjlnmentali. 4 ?9
ni triangulum ABC fintque ^quali potcnf.s tenfa: Dico fonos ita CeCc habere
,
adin-
,-
uicem , vt latcra ad Iatcra Quoniam enim per pronimciatum 7 ea 11 1 proportio tbnl

,
ad fonum, qux fpacij ad fpaciu;fpacia autemhic fintjate-umqu mtitates; Ncceffario

fequitur ,
itafefe fonos habere, vtlatera . Cum itaq. AB ad AC fit in fefqutertia p.-o-
portione , & chorda tcnfe fe habeant vt+ ad 3 neceflana fiquela , confonan-
,
trachordarum dabit Diateffaron Praetcrea cum BC ad BA fit in propornone s ad

;
*
hoc eft fcfquiquarta, fonabit chorda BC ad AB ditonum, ideft tertian ..aiorem;Cu'm
prsterea BC ad AC fe habeant ia proportionc fupcrbipartiente teitias, confonabit BC
ad ACficxtam maiorem, atque adeb tria larera trianguli AiiC dabunttres confouan-
tiasDiateffaron,Ditonum ,&hexachordon maius.
Theorema I X.
Stcorda qujpiamfit aqualis lateri quadrati , alteraaqualis Diametro eiufdem, qutt
<equali potentia tendantur , eruntfoni earum , foni quoque <ri/>^sTf o# ,
fiue incommenfurabiles
Mlrum fane eft,quantum Mufica ad Geometriam

cognationis habeat,Nam quscunque de quan-
titatibus continuis , eadem de quantitatibus fonoris dici
poffunt. Si enim quisduas chordas itacognootentia
asquali ,vtvna latusalrcuiusqmdrati, alteraDiametrii
eiufdem adsquet, dico, hafce chordas nunquam cocor-
daturas. SitchordaAC referenslatusquadrati,aIteraCB
ciufdcm d anetrum.- extendatur vtraquo craffitie aequa-
liseodcm pondere, deinde vtraq ,e incitetur, experie- &
tiadoccb'tfierinonpoiTe, vt vnquim ilLecon rcntiant:
Quoniam enim Di.imeter iuxta lib.ro Elem Eucl. eftin-
commcnfurabilis coft-e &
iuxta noftrum pronunciatfz,
,
ita fefe fonus habet ad fonum vt quantitas ad quar.tita-

,
tem; Quantitasautem chorda; AC, vel ABin:ommen-

furabilisfirDiamctro CB, fieriquoque non poteft.vthardu^chordscrafTTtieajquales,
& eodem pondere tenfx conibnent Atquehoc quoque de omnibus alijs lineis inco-
.
menfurabilibus, & alogis intelligendum cft
Anacephalaeofis
Nouam Trigonometriam Mufcamproponit
CErtum eCt totam fcicntiam harmonicam fub Trigonometria hoc efc fcientia ii-
nuum reitorum, hnearurnq. tam tangentium, quam fecantium latere ii enim ,
data; cuiuslibe? figara; linea; neruiforent, equaliscrafsitiei, pcndere tenflc & aequali
nihilfacilfusforet ,quam in notitiam deuenireproportionis, quam fingula; adinuice Tp.taMnfi-
habcant, harmonicam,-&vtrum confbnre fint,autdifTona;datarum fieurarum linea;, ?\ ,i ,ef tet
octri
11 ncrmrorent; Sienim fingulosfinus re&os adinuicem harmonice compares: &inruilnuu m.
proportiones harmonicas refoluas;apparebit ftatim,qui finus reti,qua ad finus com-
plenicntorum ,vel ad integrumradiumproportionem harmonicam obtineant ; V.gr.
cum fonus complemcriti 60. grad. ad finum totum in fubdupla fit proportione, necef-
farib ille fi ncruusforet ad hunc diapafoneffet lbniturus; Jdemdicendum de tange-
tibus ad finum totum & fecantes compatatis,7 Ct nerui forent; Hoc pafrofingula_,
,
polygonorum tam regularium quam irregularium latera ad radios comparata pro.

,
poniones ncruorum indicabunt. Verum cum haec alibifufius difcutjamusfufiores hic

cfle
440 Artis Magnt
Conforit > Difforit &
cfTenoluimUSifedtantiimcunofoLectoriindicarevoluiinusmethodumTrigonomc-
triaeMuficae, vt fi cuiotiumforct.modum qiiaomniainteruallaharmonicaperfonos
crueretinueniret, Hisigiturobiter diclis iam Artem Chordotomicam auipicemur.
CAPVT III.
De Arte Chordotomica
POftquam de Theoria Chordar um in praecedente fuse tra&atum eft , vifum fuit
nunc huic fubiungere Artem Chordotomicam id eft, de modo & ratione har-, ,
monicae chordarum tenfionis, traftare, vt finem fpeculationis femperpraxis excipiat,

palaraq. fxat fa&arum ipeculationum in humanos vfus tradu&io . Sit igitur
Praeludium I.
De Cbordarum confeilione , varietate proprietate
, , bonitate, & qualitate.
N E curiosus rerum fcrutator, ftatim in principio fine fuo fruftretur de chordis

earumq. confectione, qualitate, bonitateq. paululumpraeludereplacuir, vtni-
hil fit , quod in hac Mufurgia noftra omififle videamur
,
Triplex
SciasigiturTriplex Chordarumgenus.in quantuminftituto noftro feruirepolTunt,
Cordarum nos hoc loco confiderare 5 Primumlocumobtinentillae, quae exanimalium inteftinis
iBftrumen-
conficiuntur ehordae.Secundu locum obtinent chordae.quae ex metallo in fila fubtiliffi-
m e "
oieprodiuerfiequantitatisforaminum ratione traducuntur. Tertium denique locum
obtinent chordae ex ferico , aliaq. materia confe&ae, de fingularum conditionibus bre.
uiter aliquid dicemus

Chordsexanimaliuminteftinis', vti Arietum.Ouium ,Caprarum , Cattorum,alio-

tumq.animalium: etfi paflim conficiantur, melioris tamen ferr.per notsfunt, illae quaa
exOuium, Caprarum,felium conficiuntur, inteftinis: ChordaeexinteftinisBoum, &
Vaccarum flaccidiores funt , & exiguum tenfionis impetum fuftinent; Lupinae etfi te-
naces, nefciotamen quidobtufifoniobtineant; Verum de chordis exvariorum ani-
mahum inteftinis confecliis
, earumq. proprietatibus fuse, ex ptofeflb dicetur in Ma- &
gia Mufurgica.
Porro chordae quantb crafliores fuerint, tantb maior requiritur inteftinorum nume-
rus, ita vtchordaemaioresinChely maiori extenfae fubinde exô. so.aut 60. intefti-
liisfumma induftria rotularum minifterio tortisconficiantur. EfthicRoniae Chelys
maior quam Violone vulgb vocant pentachorda,cuius maior chorda confecta eft ex
,
200 inteftini* Secunda ex 1 80 Tertia ex 00 Quarta ex 50 Quinta denique__>

. . 1 . .
ex30. Eft ,&hoc notandum ouillogeneriinteftinumefieadeblcngum, vtin So.pe-

dum diftantiam fubinde fefe extendat; Certe Author Alrazel in libro de Defcriptione
Aden ait , ibi ouium quoddam genus effe cuiusfola cauda lanam habeat io.libraru,
,
inteftina adeb longa vt 100. pedum diftantiam adaequent.

,
d Bonitas autem chordarum ex tenacitate vifcida inteftini defumitur, tenacitas verb

n'ius cho-
darumco- illaoritur ex nutrimento animalis, vnde animalia, quae aquofis, paludofisq locis pa-
guofcamr. bulafuaquaerunt, minus commodam praebent fidibusmateriam jCommodiflimam
illa?animantes,quasmontanis in Iocis pabula quaerunt,herbisq.vifcidis,& gummofis,
vt Lentifco, Cofto, Hippociftide, Thymo, Androfemo.fimihbusq. vefcuntur; pabuli
conditione confequentenaturaleanimantiscomplexionem Ex quopatetquoquein- .
teftina animalium non quouis,fed eo tempore, quovifcida illa pabula durantchordis

apta feligenda efle ; Hifceenim roboraturinteftinum & tenax redditur: Meliora__, ,
igitur funt inteftina animalium autumnali, quam verno tempore occifbrum ; Verno
enim tempore inteftina aquofiorem complexioijem cb multamrecentis pabuli humi
dita-
Lib. V
De MuftcA lnflrument&li.
.
44 x
ditatem , xftatc-, & autumno fblidiorem, tenacioremqueobpabuIi-Soledecocti, ne
icioquam oleagineam vifciditatcmfbrtiuntur Qux omnia ncquaquam aflTcreremus,
.
nifi experientia muhiplex nos huius rei certiores reddidiffet Chordae fiquidem ex in- ,
rcftinis animaliu hyeme,aut vcre occiibru confc;rae,fiequales (umatur ijs.qiue ex inte-

ftinis animalium ae(tate,aut autumno occiforum couficiutur,a;qualiq. podere tendan-
tur; Manifeftepatebit ilIa;;flaccidiores effc hifce, &facillime rumpi ,non item hafce.
Suftinent enim hx decem libras antcquam rumpantur cum aliae vix fex libras fufti-
, ,
ncrepofsint. Tanti mcmenti eft, rcshngulasiuxta circumftantiasfuas con(ide.-are .
D: Cbordis Metallicis .
Hord.t mctallicsconficipofrunt, exomni metallorumgenere, fi plumbum,&

C> t ftannum excipias quod hacmetaliaobpentorem,ftupiditaternq.fuam om-
,
nisfoni incapacia llnt. vfu continuo principatum fibi prasfcripferunt xnex Cha- Cncrd* , &
lybeae , hx cnim efficacius aerem vcrberant & conlequcnter fonos reddunt viuacio-
metallicx
,
qualintc-
res ; Auri fila etfi apta fint aliquo modo,quia tamen eandem ftupiditatem cum plii-
bo,& ftanno pofsident ab Organopaeisfere negliguntur, vt pofteafufius demonftra-
bitur. Ita autem in huiufmodi fidibusconficiendisprocedunt . Ferrum ,es, argen-
tumprimoinoblongas, & fubtilifsimas virgas deducuntur,hasdeinde perforamina
fcmper anguftiora , &
anguftiora machinarum dentatarum ope in fila cuiufcunqus__
crafsitieididucunt, adeo vt fubindeper 30. diuerfaforamina dedudta in tantam de-
ueniantfubtilitatem , vtfiibtilifsimiCapillicrafsitiem adaequcnt. Expetientiacom-
peri femiunciam argenti, poftforaminumdiuerfifsimorum coar&ationem vltimo fa^
ramine in tantam longitudinem cxtendi , vt 600. pedes adsquet . Vetum de miris
& paradoxis chordarum , vide m
fequentibuscuriqfius tractatum .
DeCbordis ericeis.
CHordxSericcEconficiuntur ex fetico ; Sericum autem conficitur exvifco bom-

bycum in fila ipfo animali opifice dedufro Et quamuis omnes fere vermcs
, .
Chordse ic
vt Erucae araneorum varia gencra, fila ducant Bombyx tamen fibi hoc peculiare ha-
; ticK .
bet, &pretiofamfuppellcc'tilem ,&chordas fuauifsimifoni fuppeditare;Reliquorum

jnfcdoium filationes ob nimiam fragilitatem ncgotio mufico feruire non pofTunt.No-
ta
tamen haec fila non eadem ratione feruire ac chordas, fiue neruos ex animalibus
,
;
|ji enim incitatifonu reddentgratiofiorem, fericae vero chordaepriusrefina colopho-

n ia afperatae &pleitro rafae fonum gratum acquirunt
,
Exferimenturn mirurn retis Araneorum
OBferuaui tarrtenadmirabile x> _, r

quoddam.&reconditum iaxs C
artificium harmonicum in reticu-
laritextura Araneorum; Sienim
chordae huius tcxturae eiTent ita__.
fortes vt incitationem fuftincre__>
,
poftent.dicerem profectb.eas per-

fectiffimum decacordumefficere;
Hnsc vt fubtilius rimarer obfer-
uaui Araneos ,vt plurimum He-
xagona faccre retia fua, fuperfi-
ciemque vnamexfcx, ro,veluti
chordis, ita artificiose fubtendi,
vt longitudo earum decachordu
pcrfectum conftituat, fed rem__
KKK Exem.
44 ArtisMagn<e Confoni , ($ Dffini
HexagonurcticulareLM infexfuperdcici *qualcs,quarii vna ABC,
-cxeplo decIato,fit
diuifum ; dico chordas lointriagulo ABC.ita fubtefas.vt exactaDecachordu,lineafq>
itaproportionatasefTe , vt vltima adprimam
Diapafoncufemiditono.reliqurereliquas
ordine chordas,& perchordas confonantias enim in (Iir.iii tnanguio chord*
referant,Si
decem,a?qualescrafiitie,& aequalipondere tenderentur,experienua te docebit chor-

dasordine fingulasconionantias,qu in dccachordoaliquo confideraripo(funt,red-
dituras , idemergo in texturareticulari arancorum, fi impetum vibrationis fuftine-
rent,fieret,quodfitindecachotdo, fed de hoc mirifico artificio ahbi pluribus.
De alijsfilis adbarmoniatn aptis ,
Dlximusde chordis ex animalibus.metallifq,- fieri folitis,rcftat , vt dicamus de_j

chprdis ex vegetabilibus confectis ; cuiufmodi funt , qure fiunt ex lino,canna-
be , cocco indico , aloes folijs, Iuca, fimilibufque; linea, aut cannabea fila refina prius
exafperata, prsftant quidem aliquem in inftrumentis effectum.fed non tantum, vt fe-
ricea;,nequeitatenaces, vt fericeae reperiuntur. Audio ramen ex cocci indici fo-
fila
confecta apud Barbarosferuire loco chordarum, cum

lijs infigni efTectu . Atoes fibrae
fbnumquidem prasftant ,fed nullum impetum in hifce partibus fuftinent.yidi tamcn
cgo inftrumentum Indicum,ex filis Aloes, jucje,& cocci confectum , tanti rpboris , vt
cumneruisnoftratibuscertareppfientjfed ha;c omnia non tam filis quam naturas ,
hcrba?fubtali&taliclirnate
, &
cpnftitutione cceli , yt pofteadicetur adfcribenda_.
func ,
Praeludium I X,
De robore Fidium-> ,
neruum exinteftinispuium debilioremefTe,chordismetaHi-

E Xperientia dpcuit,
ciseiufdem Neruus enimpuillusexobferuatione Merfenni.cuiuscraf-
craflitieij
fitudpfextuplolinea tenacioreft, frangitur 7,libris. Chordam verbauream eiufdem
craflitieifrangiaflerit 23 libris, yti&argenteam, ameamuelibris 18 ,& media, &fer-
ream 1 9 libris Nos tamen pmnium experimentum fumentes,quanta fien potuit.exa-
;
cta fingulorum expenfipncmultoin omnibus difcrcpantemnumerum inuenimus,-

adebytvixaliquidcerti inhoc negotio adeo IubricoconftituipofTe autumem expe- ,
rimentaque vti nequaquam cathplica,ficplerumquefallacia,&difcrepantiaob fe-

quentes rationes aio reperiri Si enim neruorum varias conditiones examinemus , vi-
.
debimusnullaratipneexperimentumfuccedere, ciim chorda? non eiufdem conftitu-

tionis fint , fed ob minimas circumftantias alterentur ; Hic enim in Iralia neruos mul-
tbrobuftiores, durabilioresq; efle ijs,qui yel in Germania,aut Gallia fiunt, inueni; ciim
enim oues hic ficcioremcum decoctiori humore, & confequenter vifcidiori ex pabulo
Nerul ciif
eiufHem conftitutionis complexionem fortiantur chord,ae quoque hanc "qualitateriLi,
cqtiahta*e_ .
rr -^
. \1
r n. -i .
diftrantj participent, neceflano hic tenaciores , quam

Regionibus prouenirc necelseelt.
dictis
Vt igitur aliquid certiin hpc negotio conftitui pofTet, prius natura pabuli , ccclique_^
conftitutio, &
cpmplexio animalium,ex quorum inteftinis chordae confici debent,ex-
ploranda foret,quod negotium cum admodumobinfinitum ferehorizontium varie-
tacem, yariamque conftitutionem,difticile fit ; non mirabitur Me-rfennus.fi experime-
taipfius ,meisnon yfquequaq; refpondeant ; Imo aufim dicere,experimentumipfius
etiam Parifijs ^nifi eodem tempore chordifque ex animalibus eodem tempore occi-
,
fiGeademque aeris caelique temperie fiat ) nihilominus fallax fore,& incertum , cum_.
vtfupradixi,chordsfacillimeex ambiente aere alterentur , confequenter ex hac &
alterationc nunc robuftiores, nunc debiliores reddantur.
Idem dicendum eft de chordis metallicis, quas pro diuerfa bonitate metalli , diuer-
fam
Db. VI. De Mu/tte lnttrument&li 443
famquoquebonitatemacquiruntjFilaexauroHungarico maxime asftimantur,- eft
enim huiuimodiaurum tratr.abilius,defa2catius,&robuftius cccerisomnibus. Vnde__
&omnialteriauropra2fertur>ficetiamfiIaferrea exferroHifpanicofie.-i folita, ccete-
risomnibusprieferuntur, vtpotepuriora.robuftioraque,- idemdereJiquis metallis iu-
diciumefto.
Ad fcricarlIa,quodattinet,ilIaquoquc maximam bonitatis difFerentiam habent;
Quisnefciclericum Mcdiolanenfe a Neapolitano,multis parafangis d;fferre:nam illud
&
cum tenax,fbrte , durabile fit.magnopaflim inprecio eft,- Neapolitanum verb ecfi
tincturam admittatfpkndidiorem.robore tamen,ac fbliditate Lombardico multum_.
cardit. Quasomnianonajiamcaufamhabent, nifi bombycum naturalem conftitu-
tionem ex maiori, vel minori bonitate pabuli acquifitam i Poteft enim fieri, vt pabulu
in Lombardia multo vifcidius fit, &
confequenter vifcus bobycis robuftior reddatur
quam in Campania . Contingitfubinde etiam, vt in ferico eiufdem foli maxima quo-
que varietas roboris inueniatur , cuius tamen rei caufam attribuo Tin&oribus ferici
quiidintinturaplusaequ6 calida,diutiufque reIinquunt,excuiusferuoreaduftum fe-
ricummorbidiusredditur.
Exquibusnifallorclarepatet,varietas roboris fidium, &quod experimentis Mer-
fcnni non folis fidendum fit , ciim experimenta mea parallclo labore , & induftria pe-
ractaipfiusnequaquam refpondeant experimentis.
Experimenta roborisfidium Aufhoris
CHorda aurea, cuius diameter fextam partem latitudinis grani hordei habet cu- ,
iufmodi &reliquchordae habent Diateffaron fupra Diapafon fbnat extenfa_

pondere_3 librarum antequamrumpatur. i
Chorda Argentea tocidem libriscxtcnfa ,non eandem cum auro confbnantiam-.

(ed Ditonum fupra diapafon praeftat
C horda Ferrea 1 9 librarum pondere extenfa antequam rumpatur fupra diapafbn-*,
diapente fere fbnat
Cupreachorda 1 8 librarum pondcre tenfa ditonum fupradifdiapafbn,- AEneave-
rb eodempondcretcnfa fupra difdiapafon, diateffaron fbnat. Heobferuationes non
vfqucquaq; cum Merfenni concordant, cuiusreicaufam nonadfcribo,nifi boriitati,
aut prauitati chordarum, vti fusc in prxcedentibus probatum eft, quantb mol-
liusfuerit metallum,aut traftabilius, tantb fortius cxtendi. &
confequenter Iaxius
fonare, ijs chordis, qux duriori conftant metallo , hx enim ob difficilem partium ex-
tenfioncm,maximam, vtifaciunt refiftentiam ,itaaItiusquoquefbnant.
Curverb aliter fonent chordc; horizontaliter,aliter verticaliter extenfa;,etiamfiab
eadcmpotentiaextcndantur, caufa eft, qubdhorizontalesproprio pondere depreffas
verfus centrum aliquemarcum.quamuis infenfibilem faciant,quod noncontingit
in chordis verticaliter extenfis, vbi omnia punfta chord in ipfa diredtionis linea_,
exiftunt.
Canones,fiue confeclaria pra&ica circa extenfionem

chordarum_5
Canonl. O IChorda?fuerintsqualesIongitudine,& craflitie, vnaquefecerit fonum
O pondere vnius libra , alt,cra ei aequalis,
C,fol,fa, i//,tenfa
tenfaquatuorlibrarumpondere fonabitottauam. Ciim enirnvtin_,
praecedentibus oftenfum eft , pondera fint in duplicata ratione ad inter-
ualla harmonica iteruallum autem oftaux fit vt 2 ad 1 fequitur pro-
: ,
portioncm ponderis chordam tendentis.adproportionealteriuschor-

d3eeffe,vt4ad i.quxiuxta Euclidis definitionem eft duplicata pro-
portio,- Quia tamenquoddam vitjuminipfiuschordmateriaeft,fiue $ 4?
idob inxqualitatcm chordae, fiueob ponduschordae, fiucobaerem_. x 4 1
circumftantem , ita ut non ita prxcise defideratumfbnum o&aua: at-. 7

KKK j tingat
444 ArlisMagn^ConJoni^Diffont
ttngat,idc6 4 vnciapoftcriariaehordacadditae,eam inperfcftamotauam -"Xtendcnt,
adeo vt4 &
vna quarta ad 1 in chordarum aequalium tcnfionc conftituant' oclrauami
perfeftam-
Canon Sivero diordfucrintaequalescraffitie,inaequales vero
2. E
longitudinc,& vtraque in vnifonum concordanda,- Erit potentia chor- JH
dam tendens in triplicata rationelongitudinis . V.gr.fi Afuerit 2pe-

dum j akera vero B 1 p.edis atque chorda A tenfa fuerit a potcntia, vt
;
1 .Chorda B tenfa 4, &

media librarum poqdere , dabit vnifonum_, o *r
quaefitum
Canon 3^ Cum chordae fuerint inaequales craffitie,& aequales longi- E
tudine, potentiae, quae haberit eandem proportionem ad crafsitudine
chordas in vnifdnum tedent. V- gr. fi E habeat crafsitiem, vt 2, chor-
2 altera a po-
D
da crafsitiem, Vt 3 primaq. fit tenfas a potentia , , n '
f
O O
tentia, vt 3> ambas hac ratione tenfe dabunt vnifonum Ratio per f__ . 2 3
patet.
Canon 4. Si chordaefuerint aequales cjafsitie, & longitudine erit ratio potentiarum .",
tendentiumchordascompofitaexrationc fimplici, & cxduplicata interuallorum_. 5

ponderc
V. gr. Si quaepiam chorda fuerit longa,craffaq.vt a.altera vt i,haec vnius librae
tcfa, & altera tefa 6 4 librae dabit quaefitum Eft enim ratio 1 ad 6 Lcompofita
,
ex ra->
tione 1 ad 2, quae vti recuperat duplam crafsitiem choidae,ita illa 1 ad 4 i-reftituit du-
pli longitudinem
Canon 5-Si chordaeaequalesfuerintlongitudine, inaequalesvero crafsitie, vnamq. il-
larum in o&auam tendere velis primo in vnifonum vtraque tendenda eft.
, eft V- gr. fi
vna fuerit crafia, vt 3>altera vt 1, concordanda vero vtraque in octa-
uatn , primb vtramq. i,n vnifbnum coges , quod fiet , fi chorda G, vt 3 G H
trium librarum pondere , alteram H 1 librae pondere tetenderis vtG T T ,
afcendatadH. Ratioenimpotentiaedebeteffeduplicataerationis o- 1 u
ftauae, & confequentef oportebit illam tendere potentia 12 librarum ,
l
& '_. parte 12 librarum . Siver6velis,vtinfraH,defcendat vnam_ 1 I
o&au a 'P otenti a dcbebireffefubquadrupla ad 3, videlicet ad 1 1 '_vn- 1'

enim augmentantur 1
cias. Sicuti i_> librae '- partis additione, ita_
Q
oportet numerare 12 vnicas _ partis ablatione . Si denique velis 3 "M
chordam Vt 1 cogere in o&auam furfum , ad chordam vt , 3 cum fuerit in vnifono

...
fietid, fiillam4 _ ljbris, alteramv,ero3 tetenderis .
4 . . :
Canon 6. Si chordae fuerint inaequales tam longitudine, quam crafsitie.Primpeas ad

vnifonUm cogere opprtebir , fitq. vna tenfa, vt 1, aicera vt 6 i." . Si itaq. tenfarum, al-
teram 6 4. ino&auamcogere velis, ipfam 26 Iibris,&9vnci/s, vt quaefitum habeas,

onerare oportebiti Cum enim potentiaead interualla , ad. quae chorda quspiam co-
gcnda eft ,in duplicata ratione effe debeant, fed 6 _ ad 26 l fint in duplicata ratio-
ne, patetpropofitum .
Canon auro , ferico^,

7. Siverochordasfuerintexdifferentemateria, argento ,re,
^nteftinisanirnaliumoportebitillasprirnoiuxtapraecedentia , in vnifonum perpote-
.tias cognitas cogere, deindeprocedendum
vt diflum eft V. gr. Si chordae ex auro,
, .
argento, aere, chalybe, eiufdem magnitudinis, &

ab eadem poteatia tendantur,faciec
illae interualla, quae fequuntur.
:$~
Aurea 2886 Argentea 2160 .tnea 2026 Chalybea 1920
De.
lib. VI. De MuficAlnBrumet}Uli. 44 $
DeniquoomneschorcLis rn vniibnu coges,(I aure e 7 lib.& 2 vnc.Argentcse z Iibras.
Cupre.T4 Chalybi 5 librasa^pendcri* Atq. hoc experimentum, erfinon inomnibus
.
curnMerfenniobferuationibus congruar;, appi.>pinquat tameni)sadeo, vtvixfen-

fibilis error deprchcndi pofsit Veram tabulam hic fubiungimus
.
Tabula chordotomica , vel epitomica , fiue

vfus diclorutxij',
Tenfiochorda- Crailitics chor- Logitudo chor:Tcnfiochorda-

rum proportio* darum propor- darum propor-Jrumproportio
Odofonivnius natarum iuxta tionatarum fe-,tionatarum fe-r natarum fecun
ocâux . rationem dupli cundiim ratio- cundum ratio-;dum rationem
cataminterual- nem fimplicem nem fimplicem.fimplice inter-
lorum intcruallorum. interuallorum. | uallorum.
Libra?. vncias Partcs,linee Pedes. pollices Libra?. vnciap
VT 1 o 10 o 4 o z o
Ton. min.
RE 1 4 ? 3 7
Ton.maior
MI 1 10 8 3 z I 9
Semit. mai.
FA 1 14 7 3 o x 8
z-
Tonusmar. I 1
SOL z 6 z s I S
Ton.minu
RE z 14. 6 4 I' 3
Ton.mai.
Ml 3 1 S
T I l II
Semit.mai
I
IFA 4- s o % O
Vfus Tabul<e
itaq.chordafuerintaequaIeslongitudine,&crafsitie,opOrtebit ipfas proportio-

Sl nareiuxa Tabula,Si fuerintaqualesIongitud,ine,& teufione,iUas
1
proporciona*
reoportebitiuxtaTabulam2. Sifuerintinaequales craffitie , lon-
ritudine,&tcnfione, poftquamproportionaueris crafsitiem earu ,

A B
fuxtaTabuIam z , longitudincm per Tabulam 3 > tum earum_.
& I
tenfionem proportionabis, iuxta 4 Tabulam. V.gr. fi A,& B squa-

ipfius A,quoad lo-
lescrafsitie tendatur eadepotentia,& B fit dupla
gitudincm,fonabitBcontra necciTariboaauam. Si vcrochor-
A O
tendatur in vnuo-
da C longitudine zqualis B fed dupla crafsitie
,
num dupla potcntia , fonabit C contra A oaauatn , fi h*c lit tenla

Q
potentia dupla potcntiae tendentis A
Pro-
44* Artis Magn* Confoni, & Dijffoni
Problema I .
omnemfionorum diuerfitatem pereandem

In Chordis eX diuerfia materiaconficlis
potentiam tenjiuam tnuenire .
corda?aurea:,argentea:,aeneae, aliorumque metallorum peridem foramen_.

SItradu&a?,eiufdem quoque crafsitiei eodem pondere tendantur verticaliter , ex-
perientia,magnam in fonis reddendis diuerfitatem eas habere, docebit

trinam dimenfionem equalas,
Sint itaque finguls chordae fefquipedales,fecundum
tendantur fingulstribuslibris.vt vides.-h.fce
Aurea,argentea,Cuprea,Ferrea , &c.
pofitis notentur fingularum foni , & prodibunt, luxta noftra expenmenta foni ,
vc le-
quitur
Aurea Argetea Cuprea Fenea Soni c hordarum notis muficis exprefli.

I
Pe ?
=i&
f l F Aurea Cuprea Ferrea
I
Argentea
I
I I
Q Q Q O
~3
3 3 3
Verum vt Leflpr dicDa hucufque melius percipiat hic experimenta ponderis , foniq
indiuerforum metallorum chordis fa&a apponemus primo quidem Merfenni ob- , &
feruationesjdeindenoitrasinfequentibus tabulis exhibebimus , yt yeritas rerum ad-
du&arum luculentius difpiciatur

Obferuationes Merfenm circa ponderafonosque in diuerfiorum metallorum choHisfacla.
Metalla
.......
"
1 Pondus chordarum
. .
| Sonus chordarum
Aurumpurum \ 2*grana& -p J joo

I I
AurummiftumT 23 grana k 90,

'l
r6
Argentupurum I
*
15 76
-

- 1
8 1 2
1 i
grana
'
Argentumiftu 1 s
1
1 76.
16 2'
1
]
Cuprum rubru izgrana 1 69

purum 2
1
1
1
Aurichakum iagrana 6?,
12
1
Ferreum 8 66
9 grana 1
1 5 1
Tabula
Lib VI. De Mufica Inflrument&li 447
Tabula experimenta Authoris exhibens.
Pon dus chordarum longitudine,& craffitie
quaUum.
Nota:muficaIcs Pondus chordarum
Sonus VSVS TABVLAE
Auripuri chorda gra-
uis24granis. IOO PRima
Auriimpuri chorda
J fonii
columna monftrat
quequadibet chor-
daprasftat infcala muficali
Secunda monftrat pondtis
grauis2i granis,
99 quod fingulaj chords lon-
gitudine squales obtinent.
Tertia monftrat fonorunu.
Argcnti pnri chorda
grauitatem , aut acumetu.
i6gran. 96 Vides igitur quantum vna
chorda altera acutius fonet,
vel grauius. Dc plumbea
Argenti impuri chorda,& ftannea, vixquic

15 gran. 76
quam certi nobis conftirit
Tonusmaior cum tenfionis impetum vix
fuftinere poffint ; fonum ta-
men vtriufque ita obtufum
AEsrubrum n gran. 68 deprehendimus, vt curru
aureacoincidere prorfus vi->
dcatur
Atque horum omnium fum-
J
Ferrum 9J" gran. 67 ma, qua fieri potuit indu-
ftria experimetum fumptu
eft.in quibus tamen non-
nulla, vt apparet inter me
Plumbum 23 ~ gran 110 & Merfennium difcrepantia
eft , vt cui error adfcriben-
dus fit, vixdeterminari pof-
Stamnum purum fiti Ego
arbitror diuerfam
16 gran. 90 qualitatem aeris , in quibus
vibrationes huiufmodi fac-
Oiapente tx funt,quemadmodum &
Neruus ouillus difcrepantes metaIIorum_,,
6 gran. 40 neruorumque vt in prsce-,
dentibus oftenfum fuit , co-

Ditonus ditiones,erroris occafionem
praebuifie,
Chordaferca 4gran. 36 Videsigituraurum ad argijtut
intcgra quinta difcreparei
Anrum impurum quartamj
maiorem
ArêntumDitonum cumFerro, cum quo Cuprum facit Torium
Ar|entum cum Ciipro,Tonum maiorem, & fic de reliquisyt in tabula ap-
parct
Pro-
448 Artis Afagn* Confow, & Difoni
Problema I I.
tnuenire yondut diclit-Cbordis appendendum advnifonam conHituendum , &deinde

quodeunque interuallum
diuerfarum chordarum quantitatem determinauimus in ordinc

INadprascedentibus
tonos cognofcendos
diuerfos nunc yidendum eft, quantum di&is chordis ap-
:
pendendum ficponderis, ytomnes in vnifonum cogantur. V.gr.quantumpondus

addendum tribuslibns chordarum auri ,&argenti , vt vnifonu m fonent cum chor- ,
dissncis, ferreis.alijsq. vel quantum oporteat diminuere depondere trium Iibrarum

ad vnifonum,cumauro conftituendum
Sint igitur primb chordae aurea,& ferrea per omnia aequales, quae ciim a tribus Iibris
tenfaequintamrefonent accipio rationem fefquialteram conftitutiuam Diapent^*
,
fitiequintae,eamq. in duplicata ratione, videlicet9 a d4,deindedico, fi + dantp qua-

tumdabunttreslibrae, &prodibuntfex libraecum j_ , quae appendenda funt tribus
chordaeadeamcogendamin vnifonumcumferrea. Eadem prorfus ra*

libris aureae
tioneprocedendum cumchordis cceterorum metallorum Multiplicando fcilicetpro-
i
portionequintae,quaecu fit vt 3 ad 2, producet duplam fefquiquarta,videlicet 9 ad4

Nam duoductain fedabunt4,& 3 infe9,&c6fequeterfiquisfufpcnderitad chordas,
r
pondera quae fint in proportione dupla fefquiquarta illae fonabunt neceflario quin-
tam . verb acceperit fex libras pro primo fono chordae ,
Si quis &
velit per illas deter-
minare fonos, &
pondera , is ita procedefc Si 4 dant 9. 6 quantum dabunt? prodibunt
13 ,& dimid. librae qusp chordam facient afcendere ad quintam, habent enim omnia_,
ponderarelationem adprimum ,funtq. tantograndiora,velminora,quantopriusefl:
grauius, velleuius. Ita 13 MibraechordamfacientafcendereadDiapentefeuquintaj
iof libta;adDiateflaron,9 L libraeadDitonum. 8 t adfemiditonum.7 J-ad tonumJ

maiorem.7 u ad tonum minorem.6 L8 ! adfemitonium maius. 6 i't ad femitoniunu
minus. 6 gg, ad diefin. 6 gL denique ad vnum comma ,hoc'paifco datum quodlibec
interuallum datopqndere inueftigare poteris
,
Coroliarium .
Hlnc fequitur,dato quolibet pondere.fonum chordae
Hinctotius mundanaemachinae,
, ex qua dependet,cognofci.
;
eiuspondus nobisconftaret, &chordafie-

fi
ret, qua? eam fuftinere poflTet, fonum,quot fue oftauas ad minimam chordam
aliam.,
Obtineret,cognofcerepoflemus,qus omniafufius in Mufica mundana explicabuntur.
.'"
Paradoxa Mufica
Expracedentibus emanantia
PAtet ex praecederitibus, quod duae chordae in vnifonum tenfae diuidantur bifa-

fi
nam,& itafemper altera eodem tempore dupIetur,oftaua fiat dupla ad primam
cttuiuonem , quadrupla ad fecundum , &
oftupla ad tertiam ; A^nde patet claie bina-
x>um propnumoclrauae efle.ficutvnitaseftnumerus vnifoni Et
quamuisvoccs &in-
.
itrumerjtaordinanenonnifi oftauas habeant , eae tamen fuccedcntibus

multiplica-
tionumcumulisintantamemerguntmultitudinem, vtnecaures, nec
matena fufticiat ad eas referendas Atquo vt id vnico exemplo
tempusfnec
.
demonftremus !
Dupletur mawr terminus proportionis duplae , fiue octauae , quod fiet h 2 in fc du-
cantur
Libro VI. De Mujica lnjlrummt&li 449
cantur, prouenient enim 4 hic iterum in binarium ductus producet 8,&hic iterum_.
10 binarium producet 16, &c hcininfinitum, prouenietq; in 20 ortaua hic numerus
1048576, quiiignificatchordam vigefimae octaua: millies miUies quadragiesofties
millics quingenties feptuagies fexies longiorcm efle debere chorda minima oâu.ie
prima?,haberetque fe ad hanc vt 1048576 ad 1 Verum vtomnia meliuscapias,hic
, .
tabulam ob ocuios ponemus
Lofigitudinis Qbordarum^ .
1 1 adi! 26 66948864 ad r
z ,
4 ad. i! '2,7 133897728 ad 1
3 8 ad 1 zS 26779S4S6adi
4 i6ad 1 29 53S59oSi2ad 1
S 32 ad 1 3o 107 i8i624ad 1
1
6 64 ad r 31 2142363248 ad i
7 128 ad * 32 4284726496 ad 1
55 8 256 ad i 33 8S694S2992ad 1
3 9 512 ad r 34 17078905984 ad r
1 10 1014 ad r 3S 3415781 1968 ad 1
C
ce 1 2048 ad 1 36 683 15623936 ad 1
O 12 4096 ad 1 o 37 13663124.7872 adr
13 8192 ad r 38 273262495744 ad 1
c
'
u
-t
14 16284 ad r 39 S46324991488 ad 1
IS 32768 ad i C 40 10920 9982970 adi.
3 3
16 6 s 5 3 6 ad 1 41 2184099965652 ad 1
17 1 3io72ad r 42 4368199931904 ad 1
iS 2621 44 ad 1 43 8736399863808 ad 1
19 524288 ad 1 44 174727997276 adi
20 1048576 p.d I 4S 3494SS994S,S232adi^. ^,
21 2097152 ad 1 46 6991 1989.104.64ad 1
22 4184304 ad 1 47 l39$2397$3io92$*Ldl'
23 S36S608 ad 1 48 1
2796479564.1856 a'd 1
34 [6737216 ?.d 1 49 'i SS929S9i2836i2ad I 1
-
25 33474+34 ad 1 50 I 1118591 S2567224'adi
InhacTabuh,prima columnamonftrat fcriem octauarum.fecanda longitudinem.

chordarum, fiue percufliones aeris quas faciun,t . Ex :G. oclrauaj decimae refpandet
, ;
numerus ib[4,quioftendit, totieschordam Iongiorem efledebere. charda-, quae, ini-

tium primaeoftauasrefert. Ita octaua vigefimas chordx 1 048 76 longior efle debet,
chorda fignificata per 1 : Vnde fi chorda minima fuerit longa vnum pedem geome-
tricum, erit neccflaribchorda 20 octauas referens longa 1048576 pedes geometricos,
qua;diuifaper 5. ( totcnim pcdes conftituunt pafliim gcometricum ) dant 20971S7
pafliis gcometricos,hic numeruS iterumdiuifusper 1000 ( tot enim pafliis conftituit
milliare italicum ) faciet 209-^ milliaria Italica,atque tanta debebitefle chorda,vt
illa conftituat 20 octauas ad chordam vnius pedis , .,
Corollarium I
-
:
.
r.t-,,1 -
EX quantas octauas conftituat chorda extenfa excenrro teme ad fir-

his fcquitur
mamcntum, certeex calculo Merfenni illanon faccretnifi 37 octauas . Nam
mxta tabulam noftram qms longitudo (e habere declarat ad primae oftauaj chordarn_.,
LIl vt
45 Arlh Magn<e Confoni, tf Bjflom
vt I3663i247872adi Etfi vera eft obferuatiorvierfcnnichordam tripedalem fpa-
.
fequitur neceflario chorda

cio vnius minuti fccudi teporis percutere aere 1 728;vicibus,
13663 1 247872 pedeslongam vnam
percuffionem aeris perficere fpacio 1 6 annorum
& 3 menfibus
Corollarium I I.
^* Equitur etiam inde tantam di&ae chords Iongitudinem fore vt ea inglobum ag- ,
O olomeratamultisparafangisexcedac terreftns globi magnitudinem Patetquo- .
que chordam 1 60 ocl:auarum,ade6 immenfam effe.vt in globum agglomerata tqtum
fublunaris mundi, fiue concaui lunaris vacuitatem implere poflit Innumera alia hinc .
concludipoflunt Paradoxa prorfus , &

incredibilia , quae ramen Leftori curiofo ex-
pendcndarelinquimus; Leftor videat,quxdehifce, & fimilibus fufius profecutifu-
muslibro^.
Paradoxum I I.
IMpofsibile eftdefcenderefbnofenfibilifupra, velinfra oftauas 1 s;oporteretenirn

chordam leuca longiorem adfybere ad exprimendas has oftauas etfi quifpiarn_. ,
5 . , Iongitudmem, crafsitiechordaerecompenfarevellet, opqrteretchordam hanc effe_->

isOctauas 26843 S4S6 vicibus crafsiorem chorda minima teftudmis,ciim rat>o crafsitiej chor-
fioneftam- _arum asqualis longitudinis,!intin duplicata ratione interuaIIorum,adqui2cogunturi
S
_iiis .
"
Cum igitur ij o&auasad r fehabeant,vt 16384 ad 1 ,. fciliret longitudo duarum_,
chordarurri aequalium in crafsitie erit.vt 268435456 ad i.duplicata ratio, quamface
retvna99,fiue is.o-fcauas, fi audiripoffent
Paradoxum III-
Mottis in-
Inc fequitur praeterea Motum incrementorum planta; alicuius quantumuis in
crementi fenfibilem , tamen celerius perfici quam percufsiones ae-is alicuius chordx
,
pkntarum tngintafeptem o&auas fbnantis > Vtrum autemdeterminaripofsit proportio motus

* ft celern?
us
incrementiplantarumad tempus, quoreddaturfenfibilis,in Mufica vegatabiliun__
difputabitur
Hoc vnicum aflero , fi quis fciret modum multiplicandi fonum, eaproportione_j,
quapervitralenticularia, autconcauo-conexa multplicamus nvnimorum corpo
rum, rerumq. pene inuifibilium magnitudinem ; Is artem haud dub ;
e inuenire pofiet,
qua quadam ratione in fonorum ex motus incrementi plantarum humo-
parallela ,
rum fanguinisq.
, in humano corpore agitatorum notitiam peruenire poflct i Atque_j
adeo harmonia rerum omnium formalis exafriiis percipi Sed de his vide in Magia_* .
noftra Muficafufiustra&aturn..
Problema III.
Diadromos vibrationum in Cborda &jfignare
AGcipe chordam 9 longam & vnam quartam lineae craflam, librisque

digitos >
6 & dimidia tenfampondusvero eius fit S granorum Hancehordam in-

, .
uenies fiftulepedaliclaufa; vnifonam ,ponamusquoque hanc ducentos diadromos

fpaciovnius minuti fecundi conficere Iterum accipe aliam chordam 15 pedes longg
;
eamq. 6, & dimidia libris tendito, ponamufque hanc 10 diadromosfpaciovniusmi-

nuti
Lib. Vh De M 'ufica,
infeconnneantdigitos 9 vigefies, fintq. nu-
Jnflrumentah .
^51
nutifecundi conficcrc ;cumq.pedes 1 5
reciproca rationc logitudinischordarum ; necefTand fequitur chor-

meri vibrationii in
dam 9 digJtorum vigefies tremerc cclenus.id eft vibrari ducenties codcm tempore.quo
decics vibratur chorda 1 s pedum ,femperq. chordaxque tenfa vibrabiturco tardius,
aut velocius, quolongiorfuerit, velbrcuior. V. gr. cum entchorda 3 0pedum s dia-
dromos efficiet,-fi isopedum fuerit eodem temporefemel vibrabitur , vt tantum &
lernelfpaciovnius minutiprimi vibrctur, in9ooopedesextcndenda eft; in 36leucas
Vcrb vt vnumdiadromumhora? fpacioperficiat.
,
H#c certafunt, & euidcntia Ci nobis certo conftaret, quotiesfpacio vnius minuti
,
fecundi tremeret qubd cum nobis certb ob incognitum vltimum motus punftum^
,
conftarenonpoflit, idebperhvpothefin tantum h.Tcdemonftrandafunt. Qyamuis

vero Merfennusdicat, neruumcx 5 aut 7 inteftinisconftantem 18 pedes longum ex
vna parte clauo detentum ex altcra parte 2 libris tenfum , qui cum Organica fiflu-
, &
la bipedalt obtur.ua , quam Organarij C fa vt , vocant vnifontis fit, 104 Diadromos ,
fpacio 1
omuium fumma dihgentia adhibit.L.
minuti fecundiconficerejEgo tamen
cxperimcnlum fumcns motum quidem chordas percepi qudndam fed ita celerem_j
, ,
confufum,indiftinc"tumq. vcomnem mihifpemeriperet computandorum diadromo-

tum Poflenttamen vibrationescerto, vt dixi, cognofci perhvpothefin ,liuefuppoii-.
.
tionem_i
Problema I V.
Dato pondere Mct.illi , &firaminis , per quodfilari debet magnitudine iongi~
tudinemfili inuenire
ACcipeprimo filum quotcunque pcdum per datumforamentradu&um ,quod

diligentifTImeprimb ponderabis: SitV.gr. filum decem pedum, &pendeat
vnum granum , itain cuiufcunquealteriuscorporis perforamen deduifti extenfionis
liotitiam deuenies Dic dcccm pedes pendent 1 granum, ioopedum filum quot
.
grana pendcbit.-prouenietque pondus quasfitum ;habito verbpondere metalli, fi

eius long tud-.riem fcire;
clefideres. Dic 1 granum datfilum 10 pedum longum jfcru-
fulus, vncia,libraad quotpedescxrendetur/ babebisq. qu.-rfirum non fecusdeco- ,
terismctallisopcrabcre V.gr. defidero fcirovna libra inquantam longitudinem_.

.
extendi pofiit,fiat, vt 1 granum ad filum iopedum, ka 691 z grana, qux 1 librarn_.

conftituunt, ad aliud Prodibuntq. 69120 pedum longitudoquarfita, ideft i4millia-
.
ria Kociteruin poiitpjSifcire vclis i2S libra? argentiin quantamlongitudinem ex-

.
tendipoffint ? Dic 1 lib<-a datlongitudinem i4feremiluariurri,-quantam dabunt 125?

prodibuntqj i7SomilIiari4, fic decceteris. &
Corolarium 1 .
Hlnc fequiturprimo, fi quifpiam fcirevelit, quotlibra; arg>?nti extcridi debcant

acifilumcomparandum quod totum terrenum orbemambiat,- conftat au- QiiStipon-
,
temambitumterrenumeftemilliariumltalicoriim 21600. Dic igitur 14 milliaria_, erisfore ?

^
dant 1 libram argenti, 21600 milliaria quantum argenti dabunt/ prodibuntq.
154 ^rramam
libia: & i ,Tot igitur libr<_ argenti requiruntur ad filum comparandum , quod toti b >tct
.
terrenam molem ambiat, cuiustertiapars 52 libra? dabunt chordam totidiametro

aqualem.
Sivero nofce cupias, in quantam longitudinem filum extendi poffet, quod conuo- >
lutum tam graue cflct, quam tota tclhiris moles; Ponimus autem terrenam molem,
iuxtadcmonftrataab Archimcde, fi folida efTet , ponderare 65933634426652872
Lll z 38507
4yt Artis M<*gn# Conjoni ,
^r Dijjbni
385072000 Iibras. Dicigitur i libra 14 dat nnlliaria, 6592303442665237238507
2oooIib.quot due quantalongitudinem dabit?prodibuntq. milliaria
milliaria dabftr,
longitudinisqua;fita2,quodfilum ponderetenenaemoli aquale Jongitudine multo
fuperaret totius mundanx molis ambitum
Patet igitur quod de argenteo filo diximus , de cceteris omnibus metallicis filis di-
,
ci pofle .S'i enim in aurco filo didta inueftigare cupias, accipe filum auieum , quotcu-
quepedumlongum V.gr. 5,pendeatautemhocfilu n 2grana>Dic,2granadanr 5 pe-

des,2o grana in aurea maffa in quot pedes extendentur facfa operatione,prpdibunt
,t
1 00 pedes, & fic de reliquis.

NotaPrimb. Noshicfumerefcrupulum 1 pro24granis,& 1 vnc.pro24 fcrupu-
Iis, vncias i2pro zlibra. Ita vtvnavncjahabeat 576grana 1 jibra vero grana ha-
,
beat 69120.
Notafecundb Metallorum materiam eflepartm irgentum viuu , partim fulphur;
Matetia-i Quscunque igitur metalla de Mercurioplusparticip.merintgrauioresfonos i quae de
metalloru. fulphure plushabuerint , acutioresfonos reddent, atque ita fentiunt Chymici. ego
vero grautatem ,&acumenfonqrum re&ius qualitatibus elementaribus adfcripfe-
rim , vr illud corpus,quodplushabueritcum terra ,& hunido commercij, grauiusjid
vero quod plus cum terra, &
igne,acuitius fonet Humidum enim corpus terrae miftu
.
illud, praeterquam quod condenfet, conftringatq. ex partium conftipatione, graue

quoqueredd't,& ponderofumjyndefonus quoque grauis fequatur necefte eft > Corpus
vero liccum terreftre , praterquam quodcqrpusdilatet, extendatq. ax raritate partiii
leue quoque reddit , &
porofiim ,quam leuitatemfonusacutusneceflario confequi-
eur. Sed haec fufius in traclatu de caufis fonorum
Corollarium IL
AVrum non tantiim
infuperficies ita
in fila ductum in infinitum fpacium producitur , fed etiam
tenuestunditur, vt i6oofolia exvna vncia auri fubind^
prodire aflerantj&quamuis aurum omnium metallorum grauiflTmum fit,folia_
tamen eius tants func fubt.lituis, vt vix infra -aquam mergi poflint. Porroi6oo
foliain pIanumcolIocatafuperficiemadaequantfere40o pedum quadratorum Ex .
quofacilealiquisfcire poffet ,
quantum aurirequirereturadfornicem alicuius templi
inaurandum , & quantum auri ad vniuerfam molem terrae , fi perfectus globus foret
inaurandam, requireretur,fed haec de Chordofophia fufficiant
A R. S 11/
Polyple&rotechnia fiue de Inftrumentis ,
Polychordis
Vintuplex inftrumentorum Polychordorum genus hoc loco confiderare pofr

fumus ;primum eft Clauicymbalorum Spinetrorum, fiue Manuchordiorum,
,
'Clauichordiorum j quasomnia Polychorda funt, Abaco ex palmulis plyple- &

ctrisconflato,qtrc_l Clauiarium vulgo vocant conftant - Secundo loco occurrunt
, 1n-
Qnera_i
plurima Jnftrumenta, quaeManubrijs , quosCanones vocanteruditiores, conftant, cuiufiBO-
flmmento j|
unt Cythara; iPandora, Teftudines, Thiorba? Lyrae, Chelesq. quas Violas vo-
. , .
diaifio. cant omnis genens,quoru ajiqua plectrqru Iocq vtuntur,vtrmique manus digitis,& le-
uasquidem manus digiti feruient, prqmagade, chordotomo, fiueprodiuidendis har-
monice chordis 3 Dextra* vero manus digiti , pro chordarum inckatione , vt videre eft
in te-
Lib. VI* De MufictL Inflrumentah. 4$$
in teftudine.Thiorba.fimilibusq.Nonulla incitantur quoque pennarum ftipulis,vti ea,
qus ex metallicis chordis conftant.vt Cythars, pfalteria. Simt prxterea quxdam In-
itrumenra polychorda, qus vtriufqueminusdigitis incitantur, vti fit in Harpis No- ;
nullaarcu.cuiuschorda expilis equinis refina perfricatisconftat, incitantur, vti

lunt Cheles omnisgeneris, quas Violas vocant . Q_i*dam vero ex vtroque mifcentur
vti Lyr Gcrmanicas, de quibus vide fequentem Sy nopiin
Synopfis Inftrumentorum Polychordorum
C I Polvpleftra , qusexAba- f "} Clauicymbala.

cismanuarijs , quos Cla- J I Clauichordia
uiaria vocant , conftant Spinetta.
j
L j Manuchordia
2 Quae Manubrijs.feu Cano- f" 1 Teftudines

nibus in oblogi colli mo-
j
Quintuplex In- rem protenfis conftant, J vt l Thiorba:,
ftrumeroru po Vtriufque manus .:_:/!_
minifte-
1.
Jychordoru ge- rio fonari folitis Pandpraj

I
nits confideran
poteft, Qux
2 Manubri/s quidem__ T 1 Violae , feu
conft.int fed arcu ,
, & j Vt r" Chelesomnisgeneris
pennis incitantur ' Cythara?.
4 Quae omni Abaco, & Ma- C 1 Harps .
nubriodcftituta vtriufq.
J
manus minifterioimme- \ Pfalteria.
l''
diatefonantur
LyraGermamca,quaf,&
Quae miftam quandam_, f 1 Abaco conftat, & Ioco
ratione exomnibus havt f arcus vtitur Rota.
bent. I
C A P V T I.
De ratione inftrumentorum polyple&rorum , fiue de

Clauicymbalis.
AD primum genus reuocauimus ea inftrumenta polvplectra , qu# abacis ma-

nuarijs.ex multispalmulispolyplecliris conftant.cuiufmodifunt.omnisgeneris
clauicymbalai quasita vocantur, quod vtplurimum clauesmuficalesineorum pal-
mulisdenotarifoleantingratiamTvronum ; vt i/ in componenda harmonia adiu-
uentur ,diriganturque Tria igiturpotiflimum confidcraripoflunt m huiufmadipo-
.
lyplc&rorum fabrica , primb difpofitio Abaci harmonici , fiue clauiari/ vt vocant. Se- ,
cundo chordarum difpofitio,& proprietas Tettio deniquc varietas concentus, quem

.
fuppeditant quaeomnia vari/s paragraphisabfoluemus: de ftru-turainitiumfac1:urij

,
& deindc de rciiquis ordine partibus.
S. I.
454 dftis Magn<e Confom , & Diffoni
T '
. 1 .
De Clauicymbalorumfabrica;
CLauicymbala varijsmodis cqnficiuntur; vfitatifllma ratioeft,quam exhibe-

mus prima figura Icomfmi V. in qua ACDB formam totiusinftrumentire-
in
1
fert ACYX Abacum.fiue taftaturam: ZZ,LL clauorumbinosordines,quibuschorda:

senez, autchalybeecircumducunturmafleolo . Pofthjec fequuntur duo prifmata_,
triangularia MN, & OP,quibus duas chordarum feries innixs inter duos clauiculos fer-
reos continetur :iequiturfpaciufubfilioruQR.pennaceisplearisinftriicl:oru quibus ex >
preflura palmularum taftaturas eleuatis cbords incitantur. TS ,&XVprifmata funt

-*
curuilinea.quibus chords innituntur, quae prifmata ex ar_k> fpacio in latum porrigu-
tur iuxta proportionem longitudinis, vel breuitatis chordarum ,de qua poftea fufius.
Atque hsec eft vfitatiffima ratio Clauicymbalorum hic Roms vfitatorum j Verum_,
quiaresprorfus vulgaris eft deeqplura dicere fuperfedi qui' plura defideratdehis ,
adeat Marfennum.apud quemfufiusomniadefcipta reperiet. Non defunt, quidi&a

inftrumenta ita ordinant,vt Harpam verius quam Clauicymbalum reforant , chorda;
enim non horizontalem fitum, fed verticalemobtinent vt in fecunda frig. Iconifmi
,
V apparet Huiufmodi inftrumenti frequens in Germania vfus eft , commoda enim_

.
funt , quia parum loci occupant , & feruiunt ad ornamentum conclauium; dupliccra_,
prxterea vfum' habent j &
Harpae , & Clauicy rabali
. I x,
De Abaciharmonki % fiue taftatur<e,vt vulgbvocant, dfpofitiq.ne, eiufqut

maxima verietate vfu , &
ABacus harmonicus , fiue Clauiarium , vel vt Itali vocant Taftatura , nihil aliud
eft, quam fyftemai Mufurgicum ,fecundam fcalam muficalem ex palmulis po-
"
lvpkdtrisitadifpofitu, vtpalmula; diataaos ordinata;,ex chordarum correfponden-
tium incitationedefideratum fbnum aflignent; fit autera incitatio per Iignula qua;da
palmularumcalci normaliterinfiftentia,qu.ienosimr4ofter.um a fubfultatione fubfilia
appellabimus,eandemenim ob caufam Italis Saltarelli, Gallis Sauteraux vo.cantur >
Ciiid fub Habent autcm hc fubfilia in medictepiglottidem feta; porcina? affixum , & in vertice
lili&incla feflucam
ex penna coruina, velaquilina , quibus fit, vtpaknul;- dumfurfum impellut
m a"
r'o?
lignula iis infiftentia, fiue fubfilia, pennarum ftipuls epiglottidibus infixae, chordas (i-
bi fupra coextenias;ifiQitent atque ita petitam dent harmoniam
, Diriguntur. autem >'
huiufmodi epiglottidesfeta porcriia, cujus vnum extremumfubfilio, alterum epiglot-

tidi folertifaneconfilioideo infixiim eft,nepehhapoftquam chordam incitauit.fupra
chordam remaneret , fed flexura fetae, cui epiglottis affixa eft Ieuifsimo motu infra_* ,
chordamremearet, noubque fubfultu chordam feriret Atque hasc eft prima Abaci
.
difpofitio.lequitufdifpofitioharraonica palmularum
Difpofitio itaque harmonica varia a varijs prorfus pro.varietatc. Clauicymbalorurn
obferuatuf . EfthicRomannuentumnoumnClauicymbali genus, quod Spinettino,
vocat.fefquipalmare, quoadlongitudinem ,& cojuinet palmulas tantum is,cuius
formam m Iconifrrio V refert Fig. III. eftquc fonus huius inftrumenti adeb acutus , vt
quiidnon viderit vixqualeinftrumentum fit , conieffurare poffit Maximam;.&
, .
prorfus'peculiarem vim habet , in fymphoniaco pplycho.rdoriirn concentu Nonnul ,
!a Clauicymbala 3 olauastantumcontinent,qii3eda,m 3 &med !am,Maxima verb,& :
perfeclifljma adôrtauaspertingunt. cuiufmodi eftabacusinftrumehti, queml.fig-

di-lilconifmi rcfert. Cumverbin diatonico genere plurima fernitoniaoccurranc,
pal*
Ub. VI. De MfiftctilnHrumtntAli.
4^
palmuIasdupIiccsadhibueruntArtifices, quarum nigra: chromatici :
alba: Diato-
nicigcnensmterualladcnotant. Verum vtabimperfectioribus ad
perfectiora paula-
m,&velutipergradusquofdam tendamus.iam explicandumeft,
quaratione tria
gcnera in abacorumpalmulis reprefentari pofsint.
De Abaco imperfeclo,feu Diatonico/tmplicivulgo vfitato, quem

refert I.Fig. lconifmi V.
QVid tripIexMuficsgenusDiatonicum.Chroraaticum, &Enarmonicum fitin

prascedentibus.Librisfuse diftum eft ; iam verd nihil reftat , nifi vt doceamus
qua ratione dida generain Abacis harmonicis per palmularum multiplicatio-
nem cxhibore pofsimus , nam certura eft , in vfitatis paftim Clauicymbalorum Aba-
cis Diatonice' dispofitis multa , vti& in fecundi generis Abacis deefie interuallaad
perfeftionem harmonia: necefiaria, qui quidem defeitus rcftaurari non poteft nifi per ,
multiplicationem palmularum, communi Abaco denuoinfertarum ; Etprimoquide

Vulgares clauicymbalorum, organorumque Abaci, vtplurimum vnam o&auam re-
ferunt pcr 13 palmulas.fiue quodidem eft^diuiduntoftauam in isfemitoniainsqua-
lia.iuxta notas fequentes .
CO tn C/> C/5 tfi c/i C/l C/l C/i

n n n O n n n
3 3 3 3 3 3 3 3 3
r n i- rt * <- <-*
3 3 3 -3 3 3 3 3 5
n 5' 3 n 3 5' n
3

a-
9-
r
10 II 12 13
..*
m
f.._..
:$=
n
O 00
O
o Q Q
Has vero notas reprefentant per 13 palmulas Abaci, quarum Salbaj, s nigncfunt,
difponunturque eoordine in abaco vulgo vfitato, quem exprimunt 4 oftauas, vt figu-
ra 1 in Iconifmo Vclarcdocet ,quibustotus Abacus ACYX conftat.vbi vid es Abaci
oilaua primam,quae a C,fol,fi, vt incipit ( vti & omnes relique) 1 3 obtinere palmulas,
otoaIbas fignatasliteris CDEFGA f?C ,&s nigras fignatasliteris c w d W.. f^-gS. .
b V. adeoque totus Abacus $z palmulis conftet ea proportione dilpofit is , vt fingu-

,
gulaso&auaein izfemitoniainsqualia diuifacenfeantur, quasquide-n interuallorum

proportiones oftendunt numeri fingulis notis afcript e ; itainteruallum quod eft inter ,
Cpalmu!am,& c2 palmulamfehab^t.vt 3600 ad 3 + S'"', quae eft proportio femitonij

minoris, & fic de Cgjteris de Otlauis enim idem iudicium efto Prxterea in diclia: fi-
, .
guraj Abaco.pulcherrime indicatur qua tatione abacos Diatonici generis difponere__>

,
dcbcant Organopa?i Item quomodo.qua proportione, & fitu Chromatici generis pal-
;
mulxijsinterferi deb:ant,quasnotas gradusque finguledenotent. Quscum ex ipfa

figura clarifsima fint.de ijs pluribus ratiocinari fuperuacaneum efie ratus fum i Fu-
fiorisigiturexplicationislocofiguram,fiucabacum I.Iconifmi VI confule, qucm in_
gratiam Muficorum, vt & alios abacosin dicllo Iconifrnoexhibemus.
Porrb cum praecedens abacus non vfquequaque fufBciat im.6 multa intcrualla_. ,
habc-
-, Artts Magtt Confont , &
Diffom
habcri non poffint, fiquidem Tertiae, & fiatfa tam minores,quam maiorcs pluribusia
loHs.inquibusneceflariaefunr, non inueniuntur. Quodita
oftendo:Cdiitat apal-
fmulac^34s6Semitoniominofe,&apalmuIaD320on:mitomomcdio,quodnecel.
maiorcm Iterum a D ad I 3072 eft femiton.
arium eft,vt C ad D compleat tonum
.
minus IiincadE288oeftfcmitoniummaius,vndcfcquitur abEadF tonumma-

&
tertiam mi-
iorem compofitum cx 2 femitonijs uiaiorib.& confequenter F non habere
noreminfcrius,nccCfuperius. _
*
Deinde F palmiila a palmula 2692 diftat tantum femiton.minorc, &

haec ab E vno
tcrtiam maiorem Iterum a palmula
tono minore ideo D non potefthaberciupcrius .

'-i
femitonium medium,vnde iterum iequitur

f <& 269" vfque ad G 2400 non
eftnifi
contra G facere tertiam minorem 5 G

verb iufte facere quartam contra D & quintam ,
contraG. Porro a palmulaG adpalmtilam gS 2304 eftfemitomum minus,& at>

habeat quidem fexta maiorcm D
hac ad A femitonium maius,- vnde fit,vt C ad A,
;
ad A quintam , E ad A tertiam maiorem , & F

ad A tertiam minorem ; fed C non na-
diftat femiton.o medio J i5 vcro
betfextam minore, ficut & D contra B, a qua b 920 1
Ex quibus nullo negctio concludi-

fextam non habet , nec tertiam minorem infcrius 5
omnesconfonantias in otaua,in 12 femitoma maequa-
tur , non efle,nec haberi pofle
liadiuifa , fiue qu.-e 13 palmulisconftat
Abacus Il.generis , cuius vna oclaua 13- palmularum .
defeftumpraecedentisabicirefarcirecogitaret ,&aC vfque

SIadquisveroomnem
palmula C"S poneretloco minoris, maiuj; vclquodidem
fonitonij eft, fi in-
teruallum interC ,&c2g 34.56 intendereturvnadiefi enarmonica, hoc pa&oa D,mi.

nori diftaret femitonio &
fic non nifi fonum minorem inter C
, & conftitueret, in , D
terD veio.&d^g 3ooofemitoniu maximumforet,faceretis Abacum 13 palmulatum
eo ordine que z Abacus in iconiftno VI expnmit,muItasq.confonantias reperiret,qu
in praecedentenonreperiuntur ;fed fciet tamen,quod hic Abacusdefectuofus eft, &
multaeq. confonautiaeinprimofunt, quae inhoc non rcperientur ,& contra, vticon-
ferentinumerosvnius,cumnumeris alterius,Iuculenter patebit . Vt igitur Abacus
Abacus3. abfolntior conftituatur , vtriufquepauloante propofiti Abaci paimulae in vnum co-
Palmniatd juceiidae funt,; vtfic, quod vnidefidit , abaltero reftauretur , ordinabiturque Aba-
cus 17 palmularum ,
quem tertia in VI Iconiimo figura exhibet
. I I I.
;
\ *
Ahacus 1 9. Palmularum
V Erum cuiiinihilomniexparte beatum ,&

^cliuofus
rem fupra F , vero minorem,
hic abacus inmultis adhuc defe-
reperiatur,reumq. b habeat in hoc hvperdironum, fiue teitiam maio-
&
fgg rriaiorem tertiam , D
non ppteft habere quartam
iufte infra,tuncquandofuprafehabet vnam perfeftarri quintam Quod tamen ad .
harmonicaperfectionemfumme neceflariumeft; vtigitur veluti pergradus quofda

ac* perfe&i.onis verticem afcendamus, aliumhic abacumaifignabiniustertfomulto
drmilarfi
13, adhuc perfediorem qucm in iconifmo VI. ftgura cxhibet, 1 9 palmularum,~& ad per-
,
feftionem harmoniae,organorumq. concordationem vtiliflimum; continet autem hic

abacus 3 genera Muficae & diefes quidem enh.armonicae maior & minor .inueniun-
, -,
r
.tur a C, vfque ad tcrtiam paimulam l d, qua? faeit diefin minorem cum feounda pal*
mula s?c,ficuthaecfacit maiorem djc-finCum palmula tertia D, qua.' duae djefes fimul
fumpts conficiunt vniim femitdnium maius ; Sed ditonus cui competit terminai e te-
tra-
I Abacui clautartus stueTastatura paJHm m oraanis harmontcts
Iconilmus VI
usitnta; tuxta una m actauam dtsposira !S palmulae
ijllgi fol.4/7
H Abacur imper/ectus a h o modo

, disposttus JTT Abacut exduobuspnecedennbus compostti iTpalmularu
IV Abacus tg pahnuUrum alio ratione dtsposirus

uxta triplex genus ,
7<m
V Abacus diatonico-ckromattco-enarmonieus aliter dispositusper tramposthonem
VllAbacui ahui diatontco chromattco enarmontcus cutus octaua JZ palmularu
WTTl
Db. VI
lnHrumentAli. ; De Mu/icm
457
trachordon enharmonicum , fumitur cx palmula fignataD 32+0 (quod a D numero
}20Qlignato, nonnificommatediftat,} vfqueadnonam palmulam F. Chromat:ici
verogenerispalmuhe, in hocabacofacilc reperiuntur .Nam a Cprimapalmula,v,(q.
ad tertiam habetur femitonium maius , minus vero ab hac, vfque ad quartam palm u-
lam Tertia vera minor , fiue femiditonus , qui tetrachordon chromaticum ternvi-
nat ,fumitura quinta, vfque ad nonam palmulam, ideftaD vfqueadF . Diatoni- ,
cideniquegencris palmuls inhoc abaco luculenterpatent ; Nam aC ,vfque adpn-

D
mum D tonus habetur minor, ab hoc vcro ad E habetur tonus maior , ita vt fe- ,
mitonium maius quod efta DadF, terminct quartam diatonicam ; Porro C\ hunc
,
Abacumper vnamquartam fupra . vel quintam infra tranfponas prodibit alius aba- ,
cus ) qucm quinta in Iconifmo yi. figura exhibct j cuius prifna palmula incipit ab F.
/ihacus VI. Palmularum- 17.
EXhibcmushoc loco alium abacum diatonico-chromatico-enafmonicum ,cu-

iusvna oftaua 27 palmularujquem in iconifino Vl.figura V I exhibet; quo quic-
quid in Muficaarcanum eft, exhiberipoteft ; Hocnondlatonicaz tantum,fed& Chro-
matic.e, &
enarmonica: cantijena: pef fe,5te exhiberi poflTunr, pueriq. ad eas cantandas
afluefieri Verum cum ineoquinquc cOmmata ad abfolutam omnino perfectionem-.
.
defiderentur, vifum eftaliumabacum ordinare,cuius vnaodaua32 palmulis con-

flat qui ad quodlibet Mufics genus exhibendum adeo perfectus , Sc abfblutus eft , vt
,
nihilei, veidemi vcl addi poflit; quem vide in figura VII. eft aufem eo artificio
,
: concinnatus.vtvbicutjque inceperis, fempe* w f'*''* M r'' harmonicam continuare_j ''
' queas. Numerimaiores,fiueLatini fingulis palmulis adfcripti fignificant ordinem.,

palmularum in abaco ; Vcrumprajcedens abacus-, erfi quibufdam commatisdeficiat
xnultotamsn facilioreft, &
ad fonandum aptiorj hoc vltimoabaco , quare eum pras
reliquis adhibendum duxcrim ; ad meliorem declarationem , hic totius fyftema per
t ibulan cxhibemus, qua fingularum palmularum interualla in notis.clauibus, nume-
ris prxcise defcribimus
Tabula explicans imgularum palmularum in VI propo-

fito Abaco fitum ordinem, & proportionem ,
Explicat hsc quadruplex tabula

C 72QOO
&l
n\ i
1
u
1
Semiton. min.
69120
ynamoctauam Abaci ex 27 pal-
c Diefis 67*09
mulis conftantis;& prima qui-
x fiH-i-i dem coluna oftendit notas, quas
d 64800
Semiton.min. vnaqusque palmula in abaco re-
h-w
1 1 i D Comma
64009 prasfentat.feciidum triplex Mufi-
X H-hl D Semiton.min.
61440 ce genusDiatonicu,Chromaticu
I
%1 1 I d 57600 Enarmonieu,in quo femibreuis
Comma maius 56600 diatonicu minima chromaticu
Imi c
i 1 Commaminus
[f-H1
1 1 I I
e
femiton. min.
60200 femimin. enarmonicu genus no-
WH 1
I I
a
E
Semiton.min.
.53291 tat.Secuda coluna refert claues
c ,54000 vnicuique palmula: correfpon-
i 1 1 1 t Diefis
Fi 51840 dentes. Tertia interualla clauiu
Ifir I
Semiton.min.
1 1
dcnominatj Quarta proportio-
ini
Mmm nes
45 8
I
/-V/ Magn< Conjom
y & Difom
Wtt nes vnius interualli ad alterius
i h& i i
H5H+ dcmonftrabit, feruictquehsc
I I I
f 5I20O Tabula artificibus vnice ad
Comma mafus
i H-+\ f Comma maius 50655 Abacos diatonico-chromati-
I [J-H s SOOOO co-enarmonicos conftituen-
Comma maius
-S Semiton.minim.
50096 dos ..
i iot i G C SOI73 Porro etfi Merftnnus alium
_omma Abacu tradat multo hoc am-
i
G toi
iisi
i
emiton.mmus
406080
i l
45900 pliorem , videlicet 3apalmu-
IW*+-
111 s Diefis lisconftantem, alijqueinin-
x IIH
,
a 43200
Semiton. minus finitum ampliorescoftituipof-
UH
kj
A
i i
Semiton.minus
41477
fint.nos tamen hunc omnium
1 1 r
a 40960
+-H1 Commar rnai&s' apriflimuiudicauimus admi
9 N 1 J
a 40SOO
+-HSH Commaminus nimaquamisinterualla, quae
I I 1*1
B humana? auris iudicio concipi
H-fÎ Commamaius + 0000
I 1*1 I .'.."'.: \ i
'
pofliint, exhibenda. Adcuius

b
'
. i '
38400
I
H-t^J Semiton.miuus
b normam diuerfa iam in Sicilia
f JJnrl 36865
e Semj?on.mintts
36000
& Italia,potiflimu Romae con
Diefis Quorum nonnul- ftrucia funt;
C
'
=os laadconfufionem totpalmu-

<
>
r > . ,larum vitandam tresabaeos

, ,
,n vno pofuerunt clauicymbalo,guorunft prius primi
abaci rationem, fecundum tertij,
tertium quarti oftendit , vt infrapaulQppft patebit .
Terminatoigitur-abaco harmonico,fundaniento tunicIauicymbaIorum,tum

orea-
norum mhil reftat n,fi vt modus oftendatujyquotot chord*
allorUmart!ficiQseconcordarippffint>',r
iuxtaproportiqnes inter-
-
n ,
""'
I ___
AbacusTribarmonicus ad mentemVeterum concinnatus,

'
.
ejc Donio dej%mftus (
.
IOannes; Baptifta Doniusinfigni* huius temporis Muficus

hunc abacum proponit
in opufculo de generibus , & modis
, quarum vna alteri
> quem triplici taftatura
incumbit, iuxtatresprmcipales veterum tonos ordinata, defcribit , quarum vnaqus-
que habetduos ordines, primus ordo exhibet voces diatonicas, alrer bemollares , fiue
chromaticas,autenarmonicas,metabolicafq. adeoqueclafles
s palmularum habe-
buntur,quarum fingulasdiuerfas coloribus imbuithoc padio; primam taftaturado-
riam vocat,fu!uicoloris, eaq. heficaftica* Mufic^parti accommodat, alteram phry.
giam vocat, quam diaftaltica; muficg fpcciei aflignat ; coloris rubri . Tertiam vocat
Lydiam,fyftaltic*mufice partiaptam, albocolore imbuit.chromaticas vero bemol.
lares,enarrnonicas,metabolicas,tumcoloribus, tumfigura dnferentibus adfingu-
larum offieia , que in animi aftectibus cpncitandi s, habent, inftituit,- verum ad hanc
rem penitiusintelligendaniipfius taftaturf typum^ fubi;'cimus
Sco-
Ub. VI DcMuJicfilnJlrmentali > 4$9
Extat in domo .llufti,.!. Equit.s i na j

oaauam tantum tranfcripfi-
n
genij destontatem pra ?
**1StoSSioM dirt citca hoc infttu-
adfert
DeAbaco Panhamonico WcolaiVicentim

.
conu.Utipfi.rn *""
huius ampliorem defiderat , jbacis aum ftatu-
Conftathoc infttnmentumfexotdm.buspalmula
,i, . Primus ordo
natimdifpofiMfant.
nigro colore .mbutus eft ,
Secundu.otdod.c,turchrom.cu
ta*^
, fcue
fi
Ê;
,
Sus erant oces

loqun<uri
4 6o
'
Anh M Agn*
Conforii ., $ D/ffbni
Tcrtiusordcvocaturtonorum chromaticorum, & tranfmutatorunij
cus naturalis .
abordinc naturaliDiatonico,~in quo varius occnrfus fit toni, ditoni, femiditoni. &
Quartus ordodiciturenarmonicusnaturalis.fiquidcm procedit per dicfcs i ft vero per
femitonia procedat,habebis enarmonicu. miftum chromatico.Quintus ordo dicitur ie-
mitoniorum, tonorumq. chromoticorum inchromatico,ordine emrmonico .Sextus
dcnique ordo dicitur quinta rum perfe&arum vix a diatonico.diftert , &
Vorum ds_j .
hifce integro libro tradtantem coniule Vicentinum . Cere, qui hos 6 ordines cum tri-
bus ordinibus precedentis taftature Dpnianae penitius fueritfcrutatus,videbit Donium
totam hancfextuplicem Vicentinitaftaturam veluti incompendium redegifle. Vi-
debitetiam inftrumentutn Vicentinum multitudine taftorum, non tantum difficulta-
& &
tem , confufionem maximam parere , fed inutiie prorfus reddi, iuxta illud fruftra
fitper plura , quod fieripoteft per pauciora
. VII.
De Abaco Galea^gi Sabbatim.
HOs longe fecutus Galeazzus Sabatinus rarus Muficus.qui

fu ad arithmeticas
tria genera nouo au-
legesreuocans,multopIurafane inuenit,quorumdiuer-
fis in iocis huius operis mehtio fiet , & inter coetera abacum nouum ordinauit , exa-
cttifime quicquid in mufica defideraripoteftreferentem , omnibusharmonijsexiben-
dis perfectiffimum. Verum quoniam digniffimum iudico, qui a-Muficisconfideretur,
hio eius o&auam tantum exhibere, vnaq. ad mentem eius interprctari totius ordinis,
diipositionisq.proceilum vifum eft.
Verumcumnumerifingulisabacipalmulisadfcribi nequiuerint, hic porporrionqs

finguloruminterualtorum,feprfimapponemusi vt abaci artificium luculentius pa.^
tefkt
01. .... ,... .
., - Propofitiones interuallbrum quas palmulas ordine pofitas ad le

,
. ,. .; inuicemhabentmaioribus numeris exprefss.

A 36864000 Db 24491200 Fa 23592900
* A'Ag 36000000. CK$L 28800000 Fg 23040000
AS 35389.440 - DbA 283115S2 T?%x 22500000
J
Bb 34560000 D 28125000 Gb 21184000
BbA 33750000 Da 27618000 GbA 20480000
ASS 33 554432 D^ 27000000 F.IA 30000000
b 32768000 ebA 25214400 G 19660800
6a 32000000 E 25600000 Ga 19200000
b2 31457280 ca 25656824 Gg 19200000
bAA 31250000 e^ 23000000 Ab 1883436S
. C 30720000 FpA 24576000 Gll 1 8750000
&%> 80000000 F 24000000 AbA 18432000

.
Typus
Lib. VU
'
Ds Mufic-a Inftrumentali. 4<5t
Tjpus Abaci Galea&Zji Sab-

batint *
EXplicatio fignorum huius Aba-

ci.
IndicatmininjUm interuallu dia-
tonici,cuiufmodiexhibentpaImuIa;
nigrsbjfignatar.
m Indicatminimum ifiteruallum-,
chromaticicufmodifunt palmuls
nigre (ecunda?,proportio eius eft **
Indicat minimiidiefis interual-
lum enarmonicum,cuiufmodifunt
palmulae nigrarum primaj, propor-
tioeius ||j.
Indicatproportionem *^JJ{, &
cft illa dirferentia , vel exceifus.quo
dicfismaior fuperatduas djefese-
narmonicas quas hoc figno exhi-
,
bemus ^S &
plus eft aa
Significatproportionem j^**, Sc
eftdirTerentia,velexcelfus,quodux
diefes enarmonica: fuperant diefim
mino em .
Significat exceflum , quo dkfis

minorfuperat diefim enarmonica
in proportioni 3>J vtg.
,
Significat diefin chromaricarrL

maiorem in proportione '|.
Notaquodb, & înomnibus
notis naturahterpoteftdari,&per
radices numerorum naturaliurru,
indicantur.
Nota 2,quod X cft fcmper fign u
accidentale, nec habet numeros
proprios, & ideo dicitur fignum_
aitificiale & accidentale
,
De alio Abacofmplici , tf primi ordinis in lconifmo VI. in quod-

cunque interuallum per certa regiflra variabili .
INuentum non ita pridem a Nicolao Ramarino clauicymbali genus quod fimpli- ,
ci quidem taftatura, & vulgo vilitata conftat; fed in quodcunque interuallum va-
riabili jitavt vnustonusin^commata fit diuiius per totidem regiftra variabilis: pri-
,
musgradus eft congruus muficae Romana; qui & tonus Chorifta vulgo dicitur ,de_j
,
quo
4<;* Artis Mngti* Conjoni , ($ Diffbni
quo tonodiucrfis partibus, diuerfoaiibidicemus. Quod il aur ratio vocum ,feu tran-
fpoiltiocantus poftulet, inquodcunqueinterualluni diprimi,aut cleuari poceft . Sit
V.^r- tonus Chorifta eleuandus vno femitonio minori.tracto K.egiftro femitonio com-
pecenti, ftatim tocum taftatura?fyftemafemitonioaltiorem aChoriftahabcbit diipo-
fitionem . Si terciam minorem eieuarecupias, Regiftrum, cuicompetit tcrtia minor,
dabit quaefitam totiiis taftaturs in femiditonurn intenfionem j fic de quibuslibet &
alijs interuallis procedendum efc porefcq-hoc inftrumentum vnicum idem , quod 9
,
diuerfa inftrumenca.quorum fingula. ordine fefc commate excedunr,pofllint; pulchru

fanc inuentum , cum vocifub qualibetintenfione ? autremiflionefefe accommodet.
Cumq.tonus in 9 commaca fitdiuifusin hoc inftrumento, &
totidem chord^ vnicui-
que tono competant totaq. taftatura 4~oftauis conftet, totum inftrumentum confta-
;
bitar2 chordis.totidemnimirumchordis , quot 9 infcrumentachordasdiuerfas4 o-

dauarum continent. Verum cum reshasc fit laboriofa,& maximum tedium afFerat,il-
lud concinnanti > hinc forfan meliusfaceret , fi iuxta prascepta in pracedentibus tra-
dita, fic per diuerfa
fubfilia finguls chordse in data interualla diuiderentur , pro fin &
gularicompendiototum negotiumconficeretur,quemadmodum inClauichordipflt;
Verumhaecomniaperitis artificibusinexecutionemdeducendarelinquamus
f I I I
JMetbodus accordandi lnftrumentum , quodex 1 7 palmulis conHat.

VArijmqdiconcordandorum Jnftnimentorum,9 yarijstraduncur, de quibusvi-
de Merlennum Nqs hic ynum trademus infaUibUem , que, & ^Khanw harmo-

nicaappellamus, hoc eft circulationern harrronican jdic.rnus circulatJone,quiapoft

trifdiapafon fere in ququis genere ad primum vnde digrefla. eft gradum reditur . Ince-
pimus hanc circulationem a quauispalmulagrauiorem vqcem, denotante, vt ab Fa,
vt,&afcendimus, &defcendimusfemperperquarta^velquincam vfquedumad vo- ,
cem cqrrefpondetem prims, ideft axjuifqnu perueniam us, quod poft 3 aut 4 ocliauaru
periodum primb contingit, ideft trifdiapafon pera&a.a qua per eofdem gradus reuer-
ti po<sumus ad ynifqnum defcendendo per quintam & afcendendo per quartam_,
,
Haudlecus aquouis chromatico, velenarmonicogradu incipiens eosnon fecus , ac ,
diatonicorum graduum incerualla fphf rica , quadam circumuolutione concordare

poteris vt in fequenti fchemati apparet
-
fe=:fe=|=k:=t==:î
_zt*- Ca-
-fcfir

-ii$_
x X X X X X X X X X XX
8 1, 11 iz 13
Vbi nota interuallum inter 7 &
8 gradum licetappareat, non tamen efle tertiam_,
fed quartam,vti &
interuallum initio 1 3, &
14 gradum j quos gradus nos ideo in aba-
co notarum exprefsimus cum fignis chromaticis, &enarmonicisadiunclio, de-
primunt enirn vocem vnotono. Quicunq*igitur hanc cyclofin probe intellexerit nul-
lam in concordando quouis clauicymbalo diatonicq chromatjco enarmonico,difficul-
tatem
1
Lrb. VI. De Maftca InHrumentali 46 \

tarem repcrict, In hifce enim folis Spliajnca hxc muiica locum habet , fiquidem cy-
clicaquadam periodoomnes gradustam diatonicos,quam cliromaticos, & enarmo-
nicos percurrendo, tandem inprimum gradum reponiturj in clauicymbaJis vero
vulgo vfiitatis dicta harmonia periodica minime continuatur , cum ftatim ad quar-
,
tum gradum ob defe&um palmularum deficiat
Corollarium
EX hifcepatet,Mufurgumnontantum abinflma notaconcordationemincipe-

re poflefed a quouis interuallo, nam cum pericyclofis Irac harmonica per 6m-
,
nes gradus progrediatur , tandem neccflarid quoque ad infimam notara pcrueniet,vc

hinc in gradum, ex quo prouoluta erat,reftituatur
Rcfert proinde nobis hoc myfterium Muficum admirabilem illam rerum omniurri
in vniuerfo pericyclofin,de qua fuse in Arte noftra magnetica , & in phyfiologia Mu-
fica fufius dicetur . Sedha?c deabaco, eiufque difpofitione, Sc concordatione
fufficiant.
. I V.
De cbordarum m cUuecymbalis diffofitione > proporthneque -
NOn eft vllum dubium in chordis alicuius cIauecymbaJi,magnam proportionern

feruari debere , vt perfettam harmoniam reddant; Etfi^tenim in rigore harmo-
nicoomnoscijfdem crafsitici,3cIongitudiniscflepofsint, &foIain txtenfione, autre-
mifsione potentia; tenfiuas, omnis defectus earum facile refarciri pofsit,vt in praecede-
tibus fuse fuit dcmonftratum ; Quia tamen longa experientia docuit , hoc negotium
prsterquam quod ardnum,
,
&
dimcile , etiam fonos pariat minime gtatos , fcd ne-
fcioquidobtuu.&ftridulirefonantes; hino Mufurgicertamferuanc cumin crafsitie,
tum in longitudine chordarum proportionem , quo fit vt confonantiasemergant lim-
pidiores, dulciores,itque auribus iucundioresjEt quamuis non scper fingulas chordas
aflumant tam crafsitie,qualongitudine difFerentes,- fed fubinde s 6, aut 7 etiam
vtanturcrafsitiepnrfusaequalibus, longitudine tantumdirrerentibus; Si quis tamen
clauxvmbalum concinnare vellet omnibus numeris abfolutifsimum, ifti chordis iin-
eulis ea faltem,quam interualla palmularum diatonicorum inter fe diftant proportio*
ne differcntibus vti confulerem.
porro cum clauicymbala vulgo vfitata,& maiora.vt plurimum ex 49 palmulis con
ftent,29 albis.quas diatonicas , &
20 nigris.quas chromaticas appelfant ; Scopum fa.-
cilc obtinebis,fi iuxta 29 diatonicarum palmularum nuraorum 29 chordas omnes ta
craffitie, quam longitudine differentes adhibeas . Chromatica? vero chordx Diatoni-
c s,quas,refpiciunt,&
:
fcquutur ob exiguam interuallorum differentiam squales e(TL_>
potcrunt. Vcrum vtfeliciusinncgotioharmonico dirigaris hic tabulam apportcn.
dam duxi, in qua quaecunque dj&a funt hucufque luculenter expofita fpedantur
Ta.
464
ArthMAgn Confoni ,
\g Difoni
Tabuiaproportionis Chordarum , quae clayicymbalis
conftituendis feruiunt
ii iii IV v VI
Proportiones Longitudb Chprda- I Diametcr Chordns

ChordsT" I
|
Diatonics I chordarum 1
mm I Chordarii chromaticar
Ex-
Lib. VI. De Majtat InHrumcntxlt. 4<J$
Explicarhy vfas TabuU .
Videfiguram Ceauicymbali in Iconijmo V.propof,

HAbethaec tabula fex columnas .
I. Columna continet claues , quae fingulis chordis,paImulifq; correfpondenr^

I I. Columna continet numcrum chordarum diatonicarum,quaj cum corrcipon-
dcntibus palmulis concinnari debent
III. Proportioncs chordarum interfe cxhibct
I V. Longitudincm chordarum rcfcrt
V; Diametros fingularum chordarum in partibus ad totum comparatis , prxftat J
VI. Chromacicarum chordarum figurs,qua; correfpondent numcris in Abaco
contentis
Invfutamcn nihilaliudpraeftandumeft, quam vt chordas fingulas, tam diatoni-
cas.quamchromatioasdcterminesiuxtacolumnas IV,& V. Etfichordas dd,&2cc
dcterminare dclideres, inuenies in IVcolumna,i;s reipondere i pedis, & 3 pollicum.-
longitudinem quaefitam;In columna verb V Diametrum di&ae chordae reperies n par-
tem haberc deberc chorda? grauifsimae.ideft (i chorda? grauifsimae, & maxima: omniS
diametcrdiuideretur in22partesaequales, chorda dd&2[dd deberent haberepro
rata crafsitic vnam vigefimam fecundam Non fecuscum reliquis procedes
.
NotatamenhafceminutiasaMufurgis, vtplurimumnon curari, icd crafsitiemJ

chordaruminftrumenroinducendarum pafsimdeterminantur iuxta 15 foraminum_>
pcrqux traducunturquantitates,quaedum a maximo vfque adminimum certa qua-
damproportionedecrefcunt; fila quoqueper ca traducla ijs ad negotium chordoto-
rnumfufficiunt. Siquistamenforaminazgfacerct.quorumdiameter fchabcret, fi-
,'
euti numeriin V columnaexprefli. Cettum eft.illum chordas fummae perfeftionis
& ea proportionc fibi inuicem correfpondcntes quam tabula pratfens refcrt, confc-j
,
fturiun-i.
. 1.
Dc Symphonh CUuicymbalo apta .
<
CLauicymbala, Organa,RcgaIia,& omnia poIyp!etra inftrumeta mufica, vti ap-

tifsima funt ad praeludia.folcmnitatis harmonicae;imb totius cocentus harmohi-
cimoderatoresjitadiuerfasquoquea caeterisomnibusinftrumentis melothefias, fiue
compofitiones requirunt,qus quidem tales debenc efle, vt js organcedus non tantum
i
ingenium fuum oftendat, fed &ijs vcluti prasambuhsquibufdam auditorum animos

pra;parct,excitetq;adfymphomaci conccntusfequutun apparatum. Vocantplerique
humfmodiharmoriicascompofitionespraeludia, Itali Toccatas, Sonatas,Ricercatas
cuiufmodi hic vna cxhibemus.quam D.IoJacobusFrobergerus Organedus Caefareus
celcborrimiolim Organcdi Hicronymi Frefcobaldi difcipulus, fupra Vt,re,mi,fa,fol,la.
exhibuit eoartificioadornata.Vt fiueperfectiffima c6pofitionismethodu,fugarumq;
ingeniosefe fe&antium ordinemjfiue infignem temporis mutationem, vaneraremq.ue
fpetcs,nihilprorfusdcfiderari pofle videatur :adcoqueilIam omnibus Organoedis,
tanquam perfcttiflimumin hoc generc compofitionis ipecimen , quodimitentur.pro-
poncndum duximus
Sequiturfpecimen Pbantajiakarmonica omnibus numeris abfoluU

&int~lrumetispolyplcc7ris aptifsim* .
Nna Ph3D-
^6 <- ^r/ Magn* Conjoni, & Difoni
Vhantajiafuyra Vt, re,mi,fa,fol,la^ Clauicymbalis accommodata l
Z2-6- __
: :i: :i__:
35p _x= ___?_

__:_:_$-=:
=z\z$=z_z__:
:_____:
~ t~:j5;_: s_ .c.l~$24i^L*__?_
-A- W t#-V I.l ,^_
-. i-__ _.- .___*.._._;
-+-
-f-
-+- -___.* __
i
ihiP_|tfpa i.n i !! !__ ~

_ _ 11 iii !*-_- j \
'
'
1 ~ifi __-_-__* -f___U -, __
gzO____= ^^^S^3______-fe
__Ep!^_ife!ii:iilgi'S_ll#_

______# 4 __ >' _ '
I **" ' ^<^l* ji *?_^ ! -****4.wf-*i-_i i 1 1 m\\ i i'_-__iiiil i n Ji i1 iil i-j
_*
'=*| *w.__ i4* *c,w *jy __ _ >i-_fw,, __ _c__t- .--a-L^ __ M >*___-

'
. :
:
"-L_4___X
:ixx2*4f =*=-*
._.._!<._,
=l_iil=EfetoIi^
siKEszfSE p*t ._ ' _ <
. V
-? _ __^ __ -
_- '
_v
_$____: $_:-*
_~::
.ifeli: ::S:i:?::)_z:::|: .-_SfclS jii|i__S__ i|i:i|:|___:
_ '..--_ .. -- ' ..-
T 1 ._. '_ "~",

...
r~
.
- -
^*
E|f2_E~_
*--._.-_.
*--' ll _ ! | |
. 1 - . __
_*. HL l _
_-t$__:_.z
3_ 1 1 i
- n i i i
_ ij ;' r -
| n I __-ir|- I ir i
i_n~ _r ;
^^^S^^Ê^|i|^^S|_E_EE_=
Db. VI. De MuficA Infirumentali 4*7
illlipiiifliil 5 $.
::
rf
:E2S4fesfcS^-
-I-
.1- .- f I ' Mfe>>v-M.-.
R i$~=$z $:fe
=r$"0===!W=zz:
3: ^^-:$z: ''
Ifr^ i.
|:!Si3:|:rf^^
- 'HtorMM-^îtsLwMltVMniHM^tlM*!***-* ^jy ^ -MMJMmj **] J ! ** ' A" ^y-M>y Jmm* i j| fe.1
fe,..f H ..t> -_*.,-.. ^ -n." --- * -!-,. M

"*"
-*Ml*^feltlMfeMH>IMI^Mitfe>t
~*
MMIM>m*M-(MfM I
MM "^* MttlM-tMA
*f"
* "** "^fc y *>-*'r-A >-(% ---- .i"-M JC.-fc.jMfiiiftT*fri^^
1 A.Â.^.i.l..4mA~->--~-i"'J-"-"'--- "----^-----'----"". ,
J _ J ji d '- | i jn
t,M-*-i "--i i fc-ii|-wjMM^t'M%-*-M>>.---ii m* tojfrvtg+**m*^*wn*mm*mmmnr*mmm\ *mt*fyA --i>-'' p' --i'-- |

P^4 *,
*'J
*'
UMl-i - "f J^.~L--f---' '*+ "T*****fy -X^tl-t-Mt.X^-*^,
^ .^-.] |XM^J-pX^-L-..-,-iM^ .i^MMM--

ii
t i"**1 .
arasp 1 s .&._..-..?.. ^-*.-.f .-jj ti

Nnn
***+$$?
*
4<s8 Artts Magn* Confqmt *_j* DiJJbni
___, 4.J..~- ii--A f\"t~*'j --- ^-.-.-.^-.4^ ^ -i... _.
r> * i-i+4- + 1-+4- u . 1.. 4 ,
.-4=J-J-*---*"
A7 Ht>t>* a MMMK M m-$~-J---^~f-4-:
,_. .- o-.\-,
- -i-r $-$--$-
... _--jt -* w - a *w --->- *
*--
*- - -.-..,._ * '-- '- *-_-"-
--------4"--
| .__-, _.-. 4-- _

L-*M--fU<m _*__i*_i.j |Wm !--*
Bte -
--<.
-f-*4aM g^M.^yMii^MlM1^ r T^fr ' -L ... ',

|**f^*|^^'*|>*4^^t^"^* '^""
*
" "" * ""^"^ " ^''TfT' *"' <
V ''
-
'
-
'
-tf$~s^^;5
fr-jfc*?* *y*y*j a ' *"> ~** *-*
j| T 'ft! g ' **"" *" ** -> -_*_
:.::$
te*5*2 SS?***
*W$$i
ail SisgS :^2
5ffHi*:.-f:"!r:3!::3
-.' --
sL _m-,_____L
-
| .: .
j .

~ p:p:: a&___aj_
mp-iii iiua
"--""-*
_*oao-4.Qti
'-oa_fc*-i*6i|i
*- _'- *
"*-*-*""-------
1

_
i
*
-
^\~
-
<4^ twa**e
I
**<> i-rffni
-t
i#fti
*
r -~|
-i.lt
11
" -1
m-i 1 ]
ii.
-*- fes
f
*___}::
*~T?'~ '** |*^+"*"""*^p*"**** *""* -*;--i.---m-.-i..i---,>,m_,-._h>.. m- >i_, !,

T" 1
U-0 +-.4~~
-T"*~ _
-
'
--.... -__-*_-.__,-_....._.-__tV-____,*.._._.._..__Ji^'.f>-_
1
gf 5gl|g_-:-, y____i^---?
JT*""*
-r ,
* *"
.,...
"
--Hf^^^t^^^^lSP
*" "".-"
-
-

, **'
nr:
"""".-"--".--' -_-.
.
_L. .......
.
........... 4... _L., ....._ ..._.__i|jz___,- M i_
Ub. Vh De Mufm InHtumcntxh .
4^
fl
- I;% '> Js îPM '''*
''
r^^^l-^fflf^l^j-^
iiîp
-^
V~'*;-<-!!* '* yi*-'r
l
giiilllfil $=mm

m
glliliipll
piiiiliii^g^^î
=
jj' > .,+
rs*zzzzzsm
tii|: ^ -..^.
M**H*- Wg ! .*' *
^ ...... ...
4. ... ...
^s~rrn^_:ii"ii.-i"";i:".:,i
. _

~î
z::".~z
y^-^4:
x~
CArthMagtt* ConfinL> <& Difoni
47o

E=
- .-*-"-
"--pv- '*" :.:.:, =rj
1
"2^
tt
B -Sr
|^^S5E|^g^jjE^^^jgî^
$
jr ,
tf-
fa ."-.. i *4-st - i n i
i l ,
<^1'g"-r >-*"-j"'<. "-> *
& :I:SS||H|i|f -| rt-P- tSS-f.^--X---

i
<&- @^.^=i.^SE[^^
1 ii*?S:i: 355W^$*ti$8r ^*t?= ~M:f:*=*=^
; j
gg^
. , i> iii i. i i, j
i
w *#-i!....i.i,. h A-a.
1
.' i
,''|*f
-. --JM i.-, U '
'
"I
**
S-ess.
-.... ,i"i ii. j.- ;'
,j M|.,'iW *"- .
j}== j*-ta--'-%-*tj----
IPBa 22
II
IIEEEEE~S "^
r- - " - '" -g-
~"*TA+"A>* ?4**-->f"--* ii ii wii A

"
4<
g :
*:
Ig^liiE^SEî
2
i
1 1
\t mmt\ >H"*tiiX- m&mmîmtrm
1 ffif if=?
* *t
l
;
l *> w --->-, -j
:^33ii|: mjjfm
Lib. VI. De Mujlca In/lrumeHMli *7*
m mt fcasfe
=^^&E 55** fe
3! 5_fe|_fi^^Ê=|=^j|=|g j-gp
iiig)iaiil&î *3fc~
>Tii * ii ii -
~CT
-7-
i
a___:
z:^$z
^-<~~ l
y w
**j>' . . j '.>..'<
----> ~~ """"t*""*~T~*"'T*T
i J ffc
-
fa- K _"_*. 1 1
ny ^ _.^__K _.___,..f< .-_ _.-.p_t _ fh*-* m*'
l
1
' '
*> "j !-< ***"* w *1 *' n t W w"^"-**"*i
:^x
1 .Tft>~*. _~J-~r .- ._ J*
.----- fa.a<*.4>*i-M**** a>MM*-* ifetM-**-
-
I
-
I iri -M-r. _! r.i
j i Wftm *-_-"** nnnn > r-|~nti-TT-|B~- r~M~~nM
47* ^rtls M&gtje Confiniy tf Diffbm
iiT~ - - -| j-nj[ ^n
, u, i A ' -r ipwi Imiii iw
"W
n i. .-. i imi ii.|I,ihi li iwk-w

"44-^
EEEEiffis ,
itiliii
H=-f~
w In*aEMar--i-"*Mil>t<a>M- .i*".-ri-.---- S
-M-->f** j**-p
"+->"** ** -U . {" * T >K "-wi"< iii" -,
-*-*-- \ -y i.* j
:
? feJ:
:
i5
^ : i-
:
i^^ 5~x $-"i~^ $ ^ J=t :t "
: : :
:
PÊ^pteil|felEli|p
i
I 9 '
-J
j-
t ** i "f- ij j jfl i ti ww<y |
J
ij | iihii I -.-Pi-
n_*
- . n .-i.4."ftaB
-"-?
EEEjEEFÊt-E|5El?-E|SiEE
jHjiv-*--* - - 5
* 8 1
Lib. VI. Be Mu/ica Inflrumentali 47 1
~r ? r
-z zfffB FSH l{ilg!i
:
k*T**"t"[" > -f- --p f---.4-..
iiii
-i
*-*
Ooo
474 drtis Magttjf Confani, & Diffoni
W- ". -. -..-_-_- _,-.
: \ EH:i::i: i:|::|:: :i::i:i3:zS5::: :i:|::i::i:S: :iS:i::|::-

" "*"""$ *"$ "
i
"f
"*_*__ * T^^^^^T ^ _ __i____,a___BH1<I^ __*_^~ l_ "_l*_-4 W_M *^^_|" '* - _ _mi~ *
1
I
^^^'"f^ * *T^ >-__t I * fc #**_ MI_| ' ^_*
1
'
l >_ .1 --*__ I
N- N-. '
^*
-
._,_-_S_-_i_
-J-*&-
lh-1 T , ______ ___ ___ |- _ , y
* " '"
i"
^"^T - i
J
|i
p |,|
|
__ i ^ff"wyi" B w.^.B ^Mi4i.4. <w,i7f __. - u 4-**I*-*fy"*
m __,.
-f-f-T-_T5
Db. VI . Dc Mu/ica, lnBrumenta,U. A7%
g|iillll||lflgli||^|: , >-Q
fcxfcrHrSfi
''
ii
.._..__!*. A.A_3._
-T__rbfcdt
^}H|||gi|| :$zz:
^=-:
w
^l^^j^ji^^^^^8
;r~*$~~
*<". ' "4 r ~ -*
_jL_s ij,#_s_- fcs":.":!-.

r
-iiwa^,
:
^ff-
i^wru
l j---
;
^:ni:4:r-r:-::^-4..^*4-*.tfJ^lt--
<gimrihuii_-*i----x*-
g _&:$__"$ :fcg:~:" ::::# r"::-__ :_:
**Oi^h"o^ll J,-Hi.iXon'. ^^RMinO*
T*"*- '
V**^*""]'"*" *"
- ""^ -
t
Ooq a CA,
. . ,
47 * Arih M*$n<c Cottfoni , ^ Dijjom

C A P V T II.
De Teftudinibus Mandoris , , & Cytharis
A Ccedimus ade.1 organa harmonica defcribenda, quae Ioco Abaci Canonc gau^
dent polychordo j canonem vocamus polychordorum anfam , fiue manubriii

cuiuslibet inftrumenti mufici , cuiufmodi funt Teftudines , Mandorae , Cytliara.Che-
les, aliaq. huius farina? innumera . Et quamuis vix Muficum Philofophum deceat ad
ea,quae & vfuiam viluerunt, & Artificumetiaminfimaefortispropriafunt, fedimit-
terej quia tamen organicam muficam nos tradituros recepimus quaedam & non n>fi
,
noftri mftitutipropria de eorum cpnditione, & proprietate hic inferemus; Ne quicqua

in hac Mufurgia noftra omififle videamur Sciendum igitut eft Teftudinem, Man
. ,
dqram , Cytharameflentialiter nondifcrepare, fedmultitudinc tantumchordarum

& earundem concordandarum methodo; Teftudines, &Theorbae, vtplurimum ven-
tribusgaudenramplis;Cytharae,Mandora?,ventribus,& planisfruuntur dorfisj Te-
fcudines ,&Theorbae, vtplurimum io.fiue i2,aut i^chordarum ordinibusfuutinr
ftru&asj Cytnarae, Mandorae, fimiliaque ad fummtim s , ût 6, quarum priores dupli-
catae vltima fimplex eft , quam &vuig6cantarellam vocant. Teftudo vti maiori
,
chordarum fuppelle&ile inftrufta eft , ita maiorem quoque confonantiarum copiam_.

cceteris fuppeditat, ita di<fta a figura animalis , quod vmbone in fornicis modum cur-
Uato , illud proxime aemuletur Thiorba a Teftudine differt , quod illa duplici collo
.
f yocamus autem coflum ,illampartem,intraquam verticillachordasagglomerant^

hac vnicocpnftet. InuentumNeotericorum eft cum apud Antiquos nullafiathoru
,
inftrumenjtprum mentio, Tiorba nomen fuum inuenita Gircumforaneo quodaNea-

ppiitano,quiprimusteftudinis coillum prpdudlius dupiicauit ; chordasdiueifasaddi-
dit cqm prrrno non nifi barytpno feruiret, atquehocinftrumentumioco quodam_
,
ybcare folebat Tiorbam vocant autem Tiprbam id inftrumenturu.quo Chirotheca-

,
rij odorifera molerefolent, eftq, mprtarium qunddam prprfusfimile molulisillis , qui-
bus amygdala, fynapi,aliaq. grana iin fuperaffufo liquorexpnuenienti in lac diflpluere

folent.Hocinftrumentumprimus deinde excoluit clariflimus muficus Hieronymus
mus Capfperger NobilisGermanus, & ad eam pefe&ionem perduxit vthoc tempore ,
meritoreliquisinftrumentispalmam praeripuifie videatur ; cum nullum inftrumentu

maiorem varietatem harmpnicam habeat, imofolum aptufit ad diatonico-chrorna-?
sico-enharmonicam methodum exhibendam
De Chordarum %'ejtitudwi indueendarum ordme,jkuyCm*

eordantia .
ex am-
T lEftudp, & t/hiotba. chprdis non metallicis, fed neruis conftant
maliuminteffiqisconfeiaisj proportio chordarum in teftudinc, quoadlon-
gitudinem efteadem,funtenim omncslongitudineaequales,craflitie differunt j Om-
,
nes quoque duplicatae funt , excepta yltima , quam yt dixi cantareilam vocant , ffm-
plich proportione ynius ad alteram in craflitie.Praftjci defumunt ex multitudine inte-
ftinorum.ex quibus conficiuntur, itahicRomasgrauiflimam teftudinischordam ex 9
, fecundam ex 8 ,
inteftinis con"ficiunt &
Cic vfquc ad vltimam , minimam quieex& ,
yon iateftino conftat . Siquisvero ex Mechanicisfubtiliusinhoc negotio proced

'&
dcre
\'el
9
Lib. VI. De Mu/ica InfJrumentali 47 7
velletis"ex tabula illa , quam paulo ante dechordisclauicvmbalorum
tradidi , Colu-
na V*. excerperepoffcrpropoitionesdiamctci Pnius adalteram. Sedhsc vfu, &con-
fuetudine, experientiaq.Practicorum pocius committenda funt, quam plusaequo fub-
tihbusfcrutinijsinuoluenda.
X'f JWoj/a dicitur harmonica chordarum cxtcnfio , & concordantia , quaj fit iuxtu,
claues mufxasfchemati adfcriptas.Sit Cano Tefiudinis,aut Tiorbe in iconifmi VII hic
appofiti tvpo 1 A.BDE i o duplicatis chordis, &
vna fimplichid eft i 1 cordis adornata;
concordabis hanc chordarum fcriem iuxta claues in abfide Canonis pofitas , fiue D
iust interualla nora:ummu!icarum, quas
. DE GH
abacusreprefentat, id eftprima
ad.ecundam, tonum minoremfonetjfecunda adtertiam tonum maiorem tertia ad
quartamfemitoniummaius,quartaadquintum tOnum maioremi quinta adfextum,

tonum minorem,- 6 ad 7, quai tam; 7 ad 8, alteram quartam ; 8 ad 9tertiam maiorem
9 ad /o,qua*-tarr:j 10 ad 1 denique aliam quartam , qusomnia interualla monftra-
1
ui nuspe-literas, &numerosinfracI.iuesDEpofitas, vbi t ,refcrttonumminorem,

T tjnum maiorem S femiton:'ummaius4,quartam,- 3 tertiamfignificat. Vidcsigi-
,
turinfummocompendioX^' f inteftitudinemethodum. Reftat, vc & canonis

diuifionem paucistradamus., -
. II.
Canonis, fiue Matnubrij Polycbordi diuifio .
PRacrici no rtri Mufurgi in diuifione Canonis ita procedere folent Primo diuidunt ;
totum Canonem in 9 non squalia, <ed proportionaliter decrefcentia Ipacia atq.

vau ^quodquefpacium determinant chordacolIocircumligata,atquc fortiter aftri-
hx enim chorda?, idem in teftudinefaciunt , quod palmula in abaco harmonico Vicle _
<"r.v
, fi
clauicymbHl -wm * Diuidunt enim oftauam in vatios gradusdiatonico-chromatico-g-ra Ico-

enarmonjcos, vtpoftea vidcbirur. ifrai VII.
nifra
Vrimus modus diuifionis .
PRima, diuidunt totam chordam in i8a;qualespartes, exquibus 17 acclpiunt

proprima chordsligaturafiuc prima diuifione; Denique reliquum chordjejte-
,
rumin iSpartesasqualesdiuidunt, &27exijs partesdabuntfecundamhgaturam_, t

fiuc fecundatn diuifioncm Tertio ab hac Iigatura iterum totarg chordam in 1 8 par-
,
tes equalesdiuidur,& i7illar_partcsdabunt 3 Iigaturaj atq.ita femper procedunt,do*

necad9liguuramperuenerint. Quue quidcm ratioomnium facillima eft diuidunt ,
enim totum Canonis fpacium AB D E vt primo typo patet ; in 9 femitonia media

, ,
inter maiora, & minora , ex quorum diuifione deinde alia intcrualla minora facillimo
ncgotiohaberi poiTunt.
Secundus Modus diuiftonis .
SEcundus modus Merfenni aliquantulum oxaftior eft diuidit enirri totam chor-
,
d* ioigitudinem in iooooopartes deinde pro prima ligatuia accipit 94444 pro

leruada 9298, & icde coere-is , vfq. ad9,& 12 prout numeriinfraadfcriptioften-
,
dunt. Eftq hio modusfiind.itusfupra merhodum Ariftoxeni, diuidentis o&auam__
mregramin 2fem.tonia , qu.c diuidendiratio, quam maxime congruit diuifioni
manubrijtcftudinis, de quibus cumin quartolibro fdsetraditum fit, hic tantum_,
fca-
578
'
Atth Magn* Dijfom , & Confoni
mehorem
f&iam diuifionis numcrqrnm vna cum notis muficis ad iuftruaionem ap-.
poncndarn duxi.
II 2, 3 4 S 7 8 9 10 II 12 13
i:~^=$sfei==5?= z= ====;]:==
G C
.
1 D d E F f g A b fa
o
*op N 0\ 0\ 0>> Vft A
O
o 0\ NO
M
V|
O VJ
\0
v|
0\
+0\'
u.
o 4" M u> 0\ <*
o -t- \0 ^M- C\ -f. vo o 00

V N C\
Q * 00 b*. * N N v<\ jji i/\ w\
!>
tfertitts Modus
OStenfum prscedentibus, Abacum 19 palmularum efle coeteris perfeajo-

fuit in
rem , itaquoque ad omnis generis harmonias conftituendas ,perfeaimmadi-
deerant hic
uifione diuidunt manubrium Teftudinis j interualla enim ,qus in paori
inferunt , iuxta fequens fchema , iuxta quod fi anfam tcftudiru* diuidere^
artificiose
cupias, itaprocede.
Sigaum X monHrat gradus enarmonicos.
X X
:^:::^::: =Ei2E==?l~iE~
E F f G g b b b
l\> M. w Proportio
00 <jj o o \o "SJ
co O O O o o o g interuallortt
o O o \o
o vs 00
\o
00 00 oo
CO v.ft
. *
\0
^S);
<r\
vi,
11
0\
vi
Q\.
lu VD C\
rt v\
Diuifionura
\o
O + M h o \ vi 4. U> lA>
O +1* 90 00 W. -f>- 0\ 4 M N O 00 C\ 0\ gradus
Diuifa ehorda in ioooopartes, pro primi gradus ligatura aecipe 9444 in inferion
aumerorum ferie : Deindeprofecundi gradus ligatura acdpe 9222 ; Sc fic decceteris
vfque ad vltimam ligatura? , habebitq. diuifum teftudinis Canonem iuxta eam perfe-
tft ionem , quam quis in mufica defiderare poflTt
Verum cum hic modus laboriofior fit quam vt a Prafticis adhiberi poftltihinc ali5 ,
methodum hicdocebo,quasa diuifionemonochordi, quamin prascedente librova-

sijsmodis delcripfimus,dependet > cftq. ille, quifequitur in iconifmo VII,
* - -
Qmrttts mbdus Chordotomicus .
f; 50 " " ''''', '

~
Iuidatm totachorda AC,prout figura IX.iconifmi VII docet bifariain f,ha^

bebisq.obauam,quamB.e,ibnatcontra ACchordamintegram. ..
DiuidaturchordaA C in trespartes squales, quarum vna accepta verfus. maga-

dem dat h ligaturam
Diuidatur chorda AC in quatuor asquales paites quarum vna verfus magadem-. ,
dat
ZjbroVl. De Mufic* lnftrument&ti 479
dat ligaturam quae facitquartam contra chordam integram.
,
4 Diuidatur<f Ainduas ahaspartes,& medium pun&um dabit ligaturamw defi-

deratam.
Diuidaturchorda ACin j partcs ajqualcs ,cxquibus vnaablata dabit ligaturam
h atq. h.Ec dat tertiam maiorcm contra chordam integram Si vero auferantur
tres p.uces cx quinquc habebkur ligatura h quae &cit fextam maiorem ad chor-
,
,
dam integram & ha;c eft vltima ligatura

,
Sidiuiferis lineam AC in6 a?qualespartesdabit tibiiextapars A ,o in o, ligatura

tertiam qusfacittertiamnvnorcm contraAC integramchordam-
Si diufeiis A e in 8 dabit tibi terminus i trium ablatarum_,
partcs aquales ,
partium.oftauara ligaturam , qux facit fextam minorem contra A C integram_.

chordam > habebunturq,- 7 ligatur*, quas 7 confonantiasoiftauaedant, vidclicec
e,K,m Hjb,o,i . minora ita reperiemus
intcrualla diflbna
Diuidatur A Cin9iopartesajqualeSj&decima parsablata,dabit ligaturam
vel
fecundam,qu.Tfacicttonumminorem contra A C,& nonaparsrecifadabitliga-
turam c qua: facict tonum maiorem
, .
Diuidaturfpacium n A in duas partes, & tota ehorda iam eric decupartita;eritq;

c ligatura toni maioris .
10 Oftaua pars chords bifariam diuifa dabit duas decimas fextas, quarmn prior
,
ablata defignabit bgaturam q

1 Iterum c q diuifa fit in 4partcs ,dabitque vltima / fextam ligaturam.
12 SitC q iteru diuifa in 3 partcs.dabit in vltimo puncto i locu ligatura? otraua?.,con-
traquam/>Cfacitquintam,ficutillafacitquartamcontral. Reftant igitur duae
-
ligatura g, &/decima,& vndecima inueniend , quarum illam inuenies fi C
intrespartesdiuidas,tertiaenimablata dabit^ ligaturam quasfitam ; hanc in-
venies fi /; C in tres partes diuiferis, nam tertia pars ablatadabit ligatura vnde.
cimae punftum/. Vidcs igitur, quanta facilitate fimul.& iucunditate diuidantur
Te!tudinummanubria,cuiustamendiuifionisratio totadependetabijs, quin
quartolib :o de monochordi varia diuifione ample demonftr mimus
SequitarCyihara,qua;atoftudinenondifcrepat,nifiquQci illa metallicis chordis,
& ijs minori numero gaudeat,teftudinc j Nam cythara Gcrmanica Gallica vti , & , &
Hifpanica Sordineschordarum non excedit, Italica vcro vtplurimum 6 chordarurn_,
ordinibus inftru' tur . Cythara quoque manibus imnediate non fonatur v{ feftudo ,
fed pennacca ftipula pollicem inter &

indice comprehcnfa ; concordantiam vtriufquc
)th8
yeferunt in Iconifmo VII typus V, &
VI;reIiquarum vero rationem cyrhararum vna_i r ^
cum concordantijs exhibetindifto Iconifmo flg. IV.V.Vl.VH.VM.quas confule.
Z3
si=
Chorda.chord chord. chorda. JiCliorda.chord.chord. chord. chord. chord.
Accordatio Cytharae vltramontana; Concordatio cytharae Italicas
Canon quoquc fiue Manubnum Cytharae aliter.ac Teftudinjs diuiditur , in teftudi-

ne enim, vt plurimum 9 Iigaturs
in cythara Italica 1 7 paflim adhibontur Verum_.
. ,
c_im haec rcs fit incerta ,&cum vnaquxqueNatio easadhibeat diuifiones, quasipfo-
rum inftituto magis congruere videntur ideo fuperuacaneum cfle ratus fum diutius
, ,
hifce immorari; Qyicunque meliorem exadtioremq; informationem defidcrat, ei,ho-

rum inftrumcntoru Opifices, vt confulat fuafenm. Sunt enim infinitae prope cythara-
rum fpecics/GermanicijGallicae ItaIicae 3 Anglica5> Hifpanicae,Turcica;,Perficae,Afri-
,
canac
4 go ArthMagn* Confoni , |^ Diffbni
can_ ,quosomnesadducere,nonhuiusfedaIteriusoperis materia foret. Qyare i/s
reli&is ad Cheles tranfeamus, ne tamen
quicquam hunc operi deeffe le&or conqueri
poflit varias cythararum fpecies vna cum concordanti/s in Iconifmo VH exhibendas
duxinuis.
Reftat denique, vt hoc loco fpecimen quoddam hic apponamus melothefias teftu-
dinibus,Tiorbis,fimilibusqueinftrumentis appropriarum ,-quod dedit infignis Cy-
tharoedus.&vcreRomans VrbisOrpheusD. Lelius < olifta iuuenis moribus, inge- ,
nijqjviuacitate fpe&abilisjduasautem hic compofitionesapponemus, iuxtabmnas

huiusftyli reula_ fingulariinduftria peractas, vt Cythara?di,quod imitentur,ha-
P'
beant.'
.
Faradigwa 1< Pro Symphonia leUminum ,Jea Lmtomm,
:?:::j: :_:&___
-~-l
::t:::t-
i::?__
.
e __-,__ -*
-?.4-4
=T!T:::|:;|p:
|||*|;5
i -!. |
_i-^-a
.i#-
-, ......t,.-^---,?^. ^__._._,_j_ - _--
__f1_
P~ _..,-
~E=t-4 ; :
:
$ ^lfffE ._ 1^.~4.^__,
W
_T!Z__Z!~_:'_-t__I
|Aa-t***4
^^^ggj^:|-^-|-:gfe|^|
Lib. VU De Mujica lnjlrumentdi. 48';
I I
t T t9^_F?*t_
TT ii
7
.^tt* \~t iv
a^^ssfeifelp:-, ~:|:i:::~|:z::__:j"::_:-2
*
^^"^^^f^^^!^^^
,
w 1, LI.4-...4:. _x^.433nZX-{ i-f-l^ t,j..f___
l|S|||ilfifft SJE
f , ..
-X. *.
553:
IJ-" M--4- .A. **, # [iMa,-|.*J,*. (*.B - - Jk-

.- *l -
- -I- 11
.
-_.-
. __
T
.
""A-a^x T ____" -y- t T tl t

*~"~
"T
~t"~~
:::f:f:t: nfr-~T~fr--
"__" "F"
t*- 'Hcf+y
1 1
*
ttt * rr t t^
"At"t"^ M~v~k~^_i~trS""n
"T TrfrT lt
S_i -T+^-
4----' _
pP p
m Para
48t Artk Magn<e Cwfoni { Diflom ,
paradigma //. SubproportionefefquhfltMa.,
T-e-Z-rr'--'
___g_____:_-
_ X*-'
1-
i _ ** __._.--. !!iiiip=E
1 :***.
H |
"
T^~w'
sr " -
l:|'"ÊE:|Ei:i:EBi$iii| ::J55::fr iSiiiSS: :ii:?:ES::5
__., . .__ _A_.L-.f_
i
_ i. 1 _ _ _
lg_^pE_EEEl^tepplgEi_pgg
^n f ^.a-i^wafwa L, MM, ,-,_*

lfeP=3
a i
"^jf" ,-" '

'
.._ & _-_F__+4-

fn ._!. i-_L- r_f_
-'
.. ..._ :a
p|_P i~jp___:
-.r-f-t-.JL ____, l. e __-.-__ _. .-_ __ | ]_
te:|_Sp|_J|
MAJ
t*-J-4 _* *_--'' i*_si^_f_M_ ft_ |
.B;
(
i p
r|:|:S_||H|g :_:$__p:j___:
.*.,:_
J-
__--*_,_-> J* _-
88
k:E:ft:<p:: ;
Fll_3Prt_! i?l:
rjwl.4.... Lmi t
||i:J:::_i:|:::p_EEE :_:3::i; J.:::i :+: iiyii: :-

i i
Lib. VI. De Mu/ica lnBrumentali 483
Paradigma 111, Sub proportionefefquUltera
_T" :::$:- ~i~ X+SPKf-?*

S
B?- 1 ii"i":xrî?"i"L*"i:f ."Iit:!"" ::s_i::p::i"""":i:fc ::-*znz._:T_::":::_:
|g: 8 :: ::::: $:5|:::|: : j:|:*:J:$:|::|:: :^&I|:|| #||^-^^
'
J-"| i ;' , T "
i
'
, I '-T
!"*
""i T>^ T "JT T* ^"^%_'y _.,\,.... """"a"' .
'
_> -_
"j8?*:""~"* , *j. i t.x.^. . .

r...j.._i..,
-
~ ^ fei r Ji* i i t ? ii' i ^--
-i-
::: : : : : : : : : : : : : :
1 __ * T r _ ..j_ XR- f
-.Ji -
?PF- *
484 Artis Magnt Dijjorit , & Confoni
rad. II. a0. SymphQniaCythariSjThiorb^Harpis.&Teftudinibus appropriata
Cantus _
Primus.
Cythar;
Cantus
II-
Teftud: illllSliiiiiJljjIli^l^
Altus
Teftud.
s
4
Tenpr
Primus
Tjorba
y~" ~ '~ :
Tiorba jg;*^ jsy
'
. i
*H -.**
'
Ba-fTus gi"~:""^^TT'z"it~*5*"*x4*M(r"~'"'Ai; 5 A5$i~^l

Harpa 5feH^|3Sii|EEHE= ~53l3S-i 4- 1 'A-W^* |
Paradigma III. a 5. Symphonia
Cantus,
Cythar
Altus
TeftuH
Tenor fcSf-J^^t^^^ :
^
Tenor
II.
T iorba
Harpa p^^lS^^SSÎ-^S^ :
;
JJh. VI. De Mu/ica Injtrumentali 485
Paradigma IV. a 4 Symphonia
1 J _! Z!Cantus
^zzizzzzzzzzicythara
;AItus
Hzzizz|:JA"t- ^T^Tf[-^"-fHâ : "Teftudo
t A.&&z!:_Zui.^::zi:A:$:5-T!!Zz:n Tenor
Z"ZIZ:Tiorba
ZZZZZZZZZZrZZZBafis
ZTZZZIIZ^ZrZIIIZiZiHarpa
H
Paradigma V. 1 3 Symphonia.
r"~z"""jt **-_
t=4î:4:: i *"i'*"
:
E-5E$_5:^3^.^ÊS--5 ? *"3i"*"v M
r*::^=:
:
;
~ !Camus
Cythara
zz:z:z_:z:z:: Te ft uda
I^Z!!!!!.!^?"-"--**:^'^*^"*" i**^~"
,2

---,
a1sT-'S~~\"~~~ _t"Y~*t* T [".' ""iJZn**"""
" '
' ' '

Bafis
'
Tiorba
Paradigma VI. a z Symphonia
!Z!ZCantus
ftud
--> _ , i
jTettor
Tior&a
WH
..
*u Artis Magnt Conjoni , & Dijfoni
De Chelybus ,fue Violis.
PErChelvnomneilludinftrtirnentuniintelligitur.quod Ventre,& colIo,ime ma-

nubriochordotomoconftat, &quod plecVo, llue a cu ex equinis fetis cbnftrjfi-
cto jncitatur manusleuaecollo applicatae digitis immediate chordasprementibus,Eil
autcm tantahorum inftrumentorum varietas,vt qui ijngulaturn Natipnurn mores,
huiufmodi quoque chelyum varictatem adduxerit. Hoc enrnfi tam do&o feculo , fin-
gulifere Artifices nouas inueniuntharum chelyum rationes ; Nonnullichordas chor-
disaddunt, quidam easinlyrarum moremconcinnarunt nondefuerunt, vt Angli, ,
quipartim rnetallicischordis,partim neruisad maiore varietate eas iaftruxerintjqua-

rum omnium vfus,qui exactefciiedefiderat,hic Iegat P. Merfennum integro deijs
ppere varie,& docTe tradrantem .
Ipannis itc Baptift^DonijinfignishuiustemporisMufici Lyra Barberjna, Pan- &

harmonicaCheIyn,quamparticulari}ibrodefcribit :Lyram Argolicam Ceronisqup-
rumomnium vtimaxima yarietas,itadiuerfiflimaquoque fingulorum concordando-
iumdiuerfitas eft, quam tamen ignorare non poterit qui varias monochordidiuifio-
,
nescttminprajcedentilibro, tum in capite I huius partis de Clauicymbalistraditas

probe intellexerit,veruro,vt qu,e cceteri Authores fuse proiequutur, cgp in compendio
tradam , fingularum fere hiodie maxime vfitatarum icones hic,vna cum concordatv
i\js apppnendas duxi , ne quicquam Lectorcm celalTe videremur Excogitauit np-
. &
uumchelysgenusofvtochordon Excellentiflimus D. Comes de Sommerfet Anglus,
quodomniamuficaearcanain eminentiflirno gradu continet, inftrumentum auditu
digniflirnum,&quqdin admirationemrapiatomnesauditores.
Explicatiojigurarifmin lconifmo VIU eonUntarum ,
CHelys quamfjgfura I in Iconifmo VIII exhibet, maior dicitur vulgo VioIone5 J

plurimum 4 cordis, cuius manubrium AB
conftat vt elt tertiapars totius Ibn-
gitudinisBC.Magnaminbaflbexhibendogratiam obtinet, eius concordatio ex no*
tisappofitispatet.
LinterculusIIflgura, afigura Iintris fic diclja.Chelys parua eft cuius concondantia
Botae monftrant
III FiguraChelyshexachordaeft, ideft fex chordis inftrutta aliquanto chcly pri-
ma produclior.maximam exhibet harmonis varietatem; concprdantiam cius adiun-
ximusmanubrio,- quae continet duas quartas , vnam tertiam maiprem , deinde duas
aliasquartas vti numeri notis fubiuncli indicant. atque haec eft concordantiaGallic*
chelyshexachorda? , Itali concordaht eam, vtfequitur.
Ordo chordamm propor. Claues Denominationes
I chorda 80 Dlafolre CantoCantagelte

108 Alamire Sorana
...chorda
II ,
III chorda 144 1 E la mi Mezzana *
VI chorda 180 C fol fa vt Tenor
V chorda 240 r vt Bourdon
VI chorda 320 D la fol re Baflb
va-
IV CheIysminornobileInftrumcntum,&ad harmonicarum diminutionum
conftat,quibus tamen ad 4 oftauas vl-
rietatem aptiflimum 4-vt plurimum chordis
.
ûealcendunt Y V~
.
Iconiimu- vm. _.
n J\
Chelys minof
V Fiqura
l.Tigura
L vra dodtcachordcv
Chelys maioris
VII
. Monoehordon
Bffliiii;.',.
,... j__ u J__i_-di,-...i_-.i
UbroVh DeMuftc* InflrummtAli. 487
V Lyr.x figuram exhibet, conftathasc 12 chordis, eftq; harmonijeaptiilTma, non_,
emm vtincaeteris, vnatantum chorda tangitur,fed plures flmul, itaut fubinde 2, 3
4> 5 voces ynotraftu lufbres exhibeantjadmodumlyrxvulgaris masftiffimo fuo mur-
niurc gratiflimam harmoniam auribus ingerens ad affeffcus doloris, planffcus oppido
idoneu m inftrumentum, cuius concordantiam adiundtam vides
VI Lyra? vulgarisfiguram indicat,quodquamuisinftrumentum fit tritum,& vul-
g.-ue,&mendicis paffim in vfu,efttamen ftru&ufa, &chordarum, quas binas,aut
quaternas habet, feftione mirum qiiantum ingeniofum > omnem harrhonia; yarieta-
&
rem exhibet conftat pranerea pleclrris palmulis fuis , ex quarum preffione chorda;
*
t.icta?,quam voluerismodulationemfacile exhibueris rotaj S circumdudtioneteren-

tis chordas, & in fonum ificitantis^yerbq nihil aliud eft, quam monochordum, vel dy-
chordum varia feftione pleftronrm in harmoniam excitatum , yefumtempus tera

,
fi in tritififsimo pafsim inftrumento explicando immorabor , quare figuram adiun-
ftamconfule.
VII Figura monochordi figuram exhibet, quod vti notifsirnum efl,ita fupemaca-
ncum efle ratus fum e>dem explicahdo tempus terere,cum eius rattonem inte^rore
re libro IVdefcripferimus.
Apponcmusconcentum.fiueiymphoniam Chelyumiuxta omnes huic ftylo pro-
priasregulasfummoingeniocompofltam aceleberrimo Pontificij Chori. muficoR.
D.Gregorio AHcgri, in quo fymphoniaciiartificium tam exafte^xhi^kUfrleft.vtnihil
ci addi, vel demi pofle videatur
Faradig. 1 Symphonia pro chelybus omnibm purirerfc ahfolutifiimA .
a4. Duoi Violini, AIto,& BaflbdiYioIa. |l
rg7j==z c
>
488 AmMAgna
Artiyftdagn* Confoni,
L,onjoni, & Difoni
@ uifjom
..-..JR-lJ.i-^ --*F-W-rk ;*r - '-f '*' "

4**^*^"T"-r*
a
- --A-A*5fc--t"-t-#-k-r*
' I-*"- -i---*^-----i.~*f*-"*t *-"i---'-t-
,
JL L J *- k. * .*.
1 f"--k--*r-;--
--
.T-, T*"' , ,
1
'.
1
"
S
i |-.J.ar-^r---~24.JJ^î-5--4..----.-Tr-rr ---?---- 4-r-f >-4.-.
->
i----i-i iiiifiiill
L j
*---*-
-P-W I-"-
*#- i" j4- r cocj *-- -it-^Btssi 8 Mm<pi
^srap
*I taMil ',
giJSiijlllipp
__ - 1 .
'
I ,
1
,
E
' '
"I '
'
/1 '*r'T~' V" -"
#t--??'r"5<?'?-*-r^^
)JJ H- Il 'I II | IftMlH ll|l I ] ' ' lllll '!' lljl I

lll||l Hl IIBI1- * f-HI|ll l^-l||_| l .
ll]
'^' ~^-pp~f|--^^-"
*Sl -twi

''' -'-.* 4 * * "
'
<-f--^
iiiigll|if|iSiiiil|i|ii
ir> i<y i-Jli ii i.-i.-. o i yr--tKW>M-iatT4lt*-t-M . t>J i ^ Mn i | -rl Wj 11 irni i t-wt-iit-M^-wii N: ' Jfc, i l w<fn 'i'--t* -"!*'-'? >
- f~-d4-- --*---
:
| ^^yis|^te:i^r$=^ ^|g|;f;f: r|f=?52
^|=E5|I^|^|gj||g|fg=lE
Lib. VI. De MaficA Initrumentah 489
liiliiiglSlSiii
8
U- -
fefSE
44^
.>,.* J!.JL ,..fl __....!
E;;sg: -S35SS5 ;aag
SIIIeP
îiîliiiiiiiiii
i!lfi?f|jilPP?PS}|8tflll
nE~H:J:J:J*; ESiEEE ^JiSiS^ffiiHS^^&^
Q-qq
Artis magna
ayw Magn* uvnjow,
Conjoni, ($ uijjom
(j DiJ/oni
4P<>
m
î^ls 3zS=:f :>-|i:iîi= 5:$:?i~?.tas
Srrrfi
S ;:ES:*:i5
tMltM-k
, --~*"-4
__$~-r-
^=^-T.i*M > *
'
~* *"*"* -__I M"* _*1^- ig-^53 SiÊ
H3
,.|._.i__._..^.A.._..--.v..A
Mi-ftta-ito"
.-L^j A-a.J:-.A..^x
illi
>__- _tX_^_--L -!___--_
*l_ra*
rr_r=Brrr _Ir-SSr_
-. -_- ! I J) __-__-
"223S iSl
S:i ~:Spli SESri
:
giîiiii
p
^p -"?
:__::_.:_<-"

Ijj-y;^ - S____2
.--V--,-
___:
__i_* "** :
F
*'
Lib. VI. De Mufica InBrummuh .
491
z2z=fIJtEEEEEEEEEEE fe:i:Jj|5iE?:::?:
: ~ |:? E
: :
.. .. -*-,., A.
==zsz$=;z====z
SBx-s: =a:.2z_=h=== zz
"-- A'85'^r::":'t:s"z::T
kM*ilttl|(''llBiMt"lM*'
s ~
:i=W==:n s^;!pg|l|ll^
~*
^jflatisaie zzzzzqzzzz:: :== zzz^zfcs::^
gzrzz::- =tt=v=:==zz$z :::s:$_^:
:-A$:=^?r=:
_=:==:*::: =!:E=:=?=1:5:|: ::=zi=!::!::izi:z:
H$:::f::z::: =:::::=~z::=:4=:
I
3_25e" -s-*-iS-*-
rtr*-
B --- * "iSiss;^: =_*
-_t=y=-=z=:=::=
^ v-A.AjX.xiÂ.ijj. >:zz: =s_: ,zz /=z zz

---""" - "- -
~"~^f """i^* f
T"^*
j""* -"**~
iSlsHEE; eeeslllili 8 ^feEfff:-

5- t*.^ -
'f-r ^^V = .iJ.

lliîl^SI^^ Q-qq 2
49* Arfis Magnx Difom , & Confoni
^ i"iii"|iii
-V- s_: 4- ;iil-X~iz.i:"zii|zi:"iriZp. Ai'?5:"':\!^
,
+4.-.44.I 1
- !! | ,-^L-i4^-^,i ii v E3i|:E?E|ES::E :
::c2i:"i::^:f^
;
Bte te35BtEg^|^|S
"~~~4 -^- Ji_:i____;zk_;_:
' _: __:_; :_3f2:!?:
*"" 7^"^ __.

r^zOi^^0"$ lz$~:"fii:i:i: ZI3T-
" *
ss. J .-
:r:f:r.:^:v::
.
OtM.O**- "*
aMOMMa-wf-J --7
=:v -x :$_: I:i:feSl~|l: :_f :~i -T-4

1 -p--
ipSS
J jimn 1| ii iiwa i* *
3fc
glfBSIistîiEE Ln:
1 l ! ' i -M E
>'
C -..__2.._. I _ _JL i._ ,
**""*
"1*"*r"~*TSf%T* ""*"-+.*-. ~J.|' "l 1

{_-- 1
zs::5:2z:fci: "i . sit"iz$ $_:' __SiSk
'
'
_ '
"1
T --*J _,_._ J. < ._Jfc_, J._.L. ._.,
:::zi:6:i:E
"^*--. 4."
- \
Ub. VI De MuftcA InflrummtAft
1.1* IL. -4|. --
>hl i iMif '! m T| *-rr" * ~ "V
P^lliîilSlIP I -
x
.+~*Jt
ArttsMAgna Confoni,^ Difoni
==; ==i:4|i3"^
:=**:5::=i=t=T---T=?= = ;
t zstse:
***
.*.-
^-!:zim::i--Xi::i"--5 **
33=: "$
SHStete
iSliiPP^
i a>ieaiiMKI.. rf i r,wil A--iit-<!<. > mimfmlmmmmpt ' ' '
. ' ' ~^
U B NHUWlllUiK gl-W- MMIkiH u wmm __.,. ,

-.
i
.""
m
swed ^-BMI..^ ^tb^liinV-
-r J8 $
- . _Z
__. -

i
Lib. VL De Mufica Inftrumentdi. 95"
De Pfalterh .
PSaitenum lnftrumentum fidicinum , fi peritam manum fortiatur tale eft , vt nulli

fiueharmonicarum varietatcm proportionum, fiue harmoniofi foniinft-
alteri,
g-êm amarnitafem fpec_es,cedcrc vidcatur. FormajVt hic vides eft triangulari.j
chor-
-arum ferieshabetjprimaferiesindieaturpcr chordasinter ABinclufas.continetq;
3
oftauascumditono, vti clauesprimiordinis monftrant.IIferieschordarum includi-
:
CD, vtiex Figura p-Uet; III fcrics includiturintcrliteras EF, &conti-

-"turinter
et3 ocrauascumdiatciraron, vtpatct. Notatamenhas 3 leries.fingulasfeparatas
ehordashabcre ; ficutienim inftrumentum 3 fvftematis conftat ica tripliciquoqut_j ,
cho darum feric ; Qua; diipofitio cum varijs modis fieri pofsit, ingcniofo eam Artifici
r/h

''V-R .

.

-
-
.,
T-+-
-_L|____
R1 Mr
_
'.
-*s- ccc
-
V\B8&
7_J _r. -
K'_ \ V

-
-- M-r -M> 1__ -M-\a-
"^H---. -^ --_-_*
'-:-ft- _-
-&V.
E_*^-c
9S^P_m____J__
rclinquimus. &vt inftrumentum rcddaturfonotiusperiti Artificesfingulorum fvfte-

m.ntum chordas duplicare vcl triplicare, aut eiam quadupljcare pro inftrumcnri ma-
,
gnitudincfolent, ita vtfingula; chorda. ad vnamcertam clauem fpec~tantes in vni-

-ibnum tendantur. Habethuiusmodiinftiumenttini hic Ronu D.Gio.AfariaCana-
riusinfignismuficus, 148 chordis conftans,- quod i'ti peritefonat itadiciquoque ,
non poteft, quaminfignem ama?nam,&infolitam harmoniamauribus fiftat, dignif-

'imum proinde vt in eoperfeile pulfando peritiftimi etiam Magiftri (efc exerceant.
,
Cumpra.terea vtraquemanupenncis ftipulis inftrucla pulietur dirficultatem nor__ ,
exiguam habet anticxam,vt negotium concinne inftituatur,dextram itaque agilemq;

p.ianumrcquiiithuiufrnodilufus,- vt fimu],acchorda. ftipulispennaceis follicitantur.
mox reliqui digiti tac"tu leni chordatum
follicitatarum tremorem ad fonorum cuitan-
dam confufionem,fiftant.
Vcrum vtA!ufiirguscuriof_s ;
quofecxerceat habear hic fpecimcn tabulatura, vt
vocanr, apponemus. Trcs linex referunt tres feries fyftematum, ita tamen.vt interior
iinea rcfpondeu fyftemati,fiuc 3 fcriei chordarum Secunda linea 2 feriei chordarum.
,
Tcrtialinea tcrtiarferici chordarum, fiucfvftemati tertiorefpondeat. Litera. alpha-

correfpondentes claues notant,ponentur in inferiori Iinealite-
beti III fvftematis, qua:
rajalphaberillfvftematisinfccunda; Literce dcniquc alphabetiin 3 fyftemate infu-
periori
495 Artis Magu<$ Confoni , & Dtfont
pcriorilineaponidebont. Suntenim claitium in aliquo fyftemate concurrentiunu,
indices
Nots vcrb muficalcs fignjficant tempus cantilena?,quodpuIfari debet; Sed hxc vul-
go nota funt
'.'/*
i i 1 i i l t l I
i
I
.
H IKL K I-M- NO
i
L-
i i i i i i i
I-^-G
F GKIL
,
-^LH-
1-
P AR S III.
Ars Pneumatica,fiue de Inftrumentis
fpiritu animatis.
INftrumenta s'*?i/^* fi u e Pneumaticafunt omnia eaorgana,qua.fpiritu & ven* ,
to animantur Quorum quidem pro den(itatc,raritate,illifioneq; aeris in corpo-

.
ribusconcauisinfinitusnumerusefleporeft. Quisnefcit quanta fit fiftuiarum aliter

&a)itercon/truc_arum varietas , quantae Tubarum difFerentia^quanta organorum_.
pneymaticoriim diuerfitas ? quorum omnium rationes breuiter profequemur.
G A P V T I.
De cjuibufdam fupponendis
Pppono \g\tur I. Quod eademfereratione illiffo conftipatiaerisfehabetadacu.

S men,& grauitatem fonorum,quemadmodum fe habentex diuerfis chordarum_.
partibus ad inuicem concit^ tarum acumen,& grauitas. Sicuti enim ex duplo velocio-
ri motu chordae ad chordam nafcitur offcaua ita in pneumaticis aeris duplofpiflioris
,
fcircalingulam inftrumenti illifio , neceftarib oftauam quoque profert . Vt proinde.fi

fpifsitudo aeris ad primura tonum in aliqua fiftulafuerit in proportione fefquialtera_..
nafcetur diapente. Si in fefquitertia,Diateflaron ; fi in tripla,duodecima; fl in quadru--
pIa,difdiapafon> & fic de fingulis alijs confonantijs ,dequibus fuse in prajcedentibus
acllum eft.
Suppono 2. Materiam. ex quibus fiftulas fieri debent, maximehomogenea,& aequa
bilis fuprficieii dicienim vixpoteftquantum fuperficierumetiamadoculuminfen-
fibilis inasqualitas, fonorum diuerfitatem inducat.Hinc minimus etiam in organorum
iftulisadh_rens puluifculus.lituos difcordare facit.

Suppono 3. Diuerfarum fiftularum materiam diuerfbs fbnos caufare, ita vt re&e di-
iei tantb eflc fbnorum maiorem varietatem.quantb materia eft difFerentior.que
pofsit,
ciim infinita fit tuto afleuerare poflumus,fbnorum efleinfinitarn varietatcm Nam_ .
vt in 4 parte dicetur, non eft vllum ligni,nullum metalli,nullum cornugenus,nullum

duriuscorpus, quod nonprodiuerfimodacompofitionis fusratione non diuerfimo-
de refbnet
Suppono 4. Diuerfamfiftularufabricam long'tudinem,Iatitudinem,foraminum di-
fpofitionem,diuerfifsima,vtifbnorumgenera,itafbnandi methodumcaufare; Hinc
tanta inftrumentorum pneumaticorum varietas multitudo emergit de quorLim_. , & ,
proprietatibus,& vfueorumpotifsimum, quihodierna diemagisin vfiifunt ,breuiter

hoc loco differendum duxi
CAPVT
Ltb. VU De MuficAlnpumentdt, 497
C A P VT II.
<
De diuifione inftrumentorum Pneumaticor um

quoquc concaua & cy~
INftrumenta Pneumatica vti ventoanimantur.ita omnia ausharmon.cus
,
lindracea, velconica.autexhis miltefigurs fintoportet.cum fo

prodtici non pofsit, nifi aere intra conclufa organa agitato . M iwria vcromuerfifsima
lignis, cort.cibus arborum.
eft,nonulla ex auena: thyrfis.calamis anfcrum, qusdam e
argentp,aireconnc.untur.
tibiis,cornibusq,-anuiialiu:aliaexmetaiUs,plumbo ftanno ) )
Diuerfitas igitur in fola forma , &

matcria horum inftrumentot um confittit , Jac pri-
cmu mod.Ve-
mo omnium fimplicifsima funt ifta.qusex animalium cornibus fiunthifce tuccedunt
natores.Paftorcsque pafsim vti folent de quibus polea
,
Secundo , .
antiqua fimplic.tatis m-
immediate fiftul* ex calamis.vel auen* thvrfis conftrute ,
thvrfipartemmmetes,fiffura indtta in fonos

animabant,
uentum: Intermediam enim
generc confec.t,- Vocanturq,
cuiufmodi poftea eruditius feculum ex omni lignorum
in vnum con.ungentes y-
vt plurimum aGnecis Monauli ex hifce duos, i, 4, 5, 6, 7,
ftemata varia conftituebant ***' w*M W mnmt
r M*J a numero MMram
ficdifta.exquorumnumcroHeptaulumquoque.fiue Decaulum Panos eft . Tert o
funt fiftul* pluribus foraminibus conftantes i
quorum poft monaulu pr.mo Ioco ,U.e
tr.ftomas , a 4 onficijs ***>
occurrunt, quas a 3 foraminibus vcluti 3 orificijs
ehexaftomasfiftulasdicimus.Quarum^terumdmerfifs.m^pa-
a S pcntaftomas ,a yel in^
,vel in cornu modum curuantur,
cics fimt , vel enim in direftum protenduntur
Quemadmodumm figura apparot. Omarto ,
vel
ferpentLs fimil.tudinem torquentur j
anguftoin ampladeducuntur onficia.v tu,
ex a>re conflat* conicoquodam dtiftu ex ommbusta-
dutiles,vel indiiftiles . Ex qu-bus tandem
b*.qu* itcriim varia* funt.vel
fimplicionbus Syftematica conficiuntur oraana ;
q ua var is reguV* & orimi-
quam : :
LsfiftulammconftantfolI.busq,peradd.tosmeatus.nperfet.fs.mamharmoniarn^
organ*diinduftria,velautomatoingenioanimantur. Quorum ommum
lterum in-
fufius differemus
geiis varictas cft, dc quibus in fequentibus
. I,
De Fifluhtriftama.
habeat ad cteras fiftulas plutibus fora*
cum
Nlhil hic dicimus de Monaulo , fe
Fiftula aque^
min.businftruaas,ficutvnifoflusad cateras confonant.asi ;
ftoma vulgo, Flauto,aptifsima eft ad muficam ; habetq,- ofcula

fua ffic e-niffl !*.
rum vocabimusforamina ) ita ordinata & difpofita, vt duo ,n
,
ant.ca.m pofttca ter-
aulaedi ccdant
tium,quod pollice manustractatur,vfui commoditatique
Quautemtonosefficiat,vclquovergathuiu^^^
manuumaulsdiexpl.cauer mus.
fuo, tunc videbitur,cumprimoapplicationem
Si :raque Auladusprimam infubiefto
muficofchematenotam rcferre veht,TtUU
foraminaclaudct,flatuquclenififtuIamanimabit,&habebitquaBlitum.
fignificare
Vbi nota nigras notas ofcula claufa ,alba eadem aperta
Rrr Si
498 Arth Magn* Conjom ($ , Diffoni
'-'1 ~Z -.Z-ZZ-q.. notam.duoforami-

-^--ZZZZZZZZZZZZ Sifecundam
{'.'.ZHZZZZZ
"~~A~ -jijL"Z"ii"!"i" J - i~- .'

na. i ,&._ j fi tei tiam, vnum fi
_ uepnmum claudat; quartam
2
2cT
O *" P O
r
ornni? ppe-iet
hucufq; nfccndere poteritco-
oftiola Atquc
.
00
^
o

m
oo
q
e
,

'.

re<
'

f*
tinuato ordine fonorum fcd ;
f. Hf
Jj quintum tonum impofsibile
eft,vtrcddat fcilicet Dla,fol,re
EStuk rnstomx j ^3^ fed ex C , fol, fa. vt,neceffario
I 2 J + ^ 6" '"7 5 J> 10 11 12. 12 I4r ialtu fequentes tranfcendens
: : : : 1 : ; : : s : ; : . -_ -*^v.--wn
oo-oooooo_ G,foI,rc,vt,eamqueclau(isde-
nuoomnibusforaminibus,fi-
ue oftiolis fortiori flatu in fona-
brt-Sextamnotam A Iamire,claufisduobusforaminibiis i,&_af-ignabit 7 Pfabm
mqllem habebitclaufo 1, & 3 foramine medio aperto Quaômnia clariffimcpatent .
cx figura prasfente, in qua nigra punta referunt oftiola fifrula; claufa ;circelli vero,ea-
demaperta,numerivcr6 1, 2,3 fignificantordinem 3 oftiolorum 1, 2, 3 in fiftula
ABiquoruma ex 3 funtin antica, 1 in poftkra fiftulaeparte.atquehajcdeinfimOjfeu
graui tetrachordq difrafint. Siquis yerq fonoscontinuare vellet iuxta notas in fe-
quenri fchemate repraefentatas , is fortiqri flatu claufura ad ha?c> aperturaque oftio-
lorum fecudum figna infra fig.fiftule pofita petitum inueniet, vti noca o femiclausii (i-
gnumfem tonium,fiueBmolle fignificare. Qjjajomniaitafefe habere experientia_>
;
manifeftedocebit . Curveropqftquartam inpriorifchemate vnicofaltuexquartain

quintamtranfiliamus, adeoqueimpofsibilesiteodem flatufonos continuare, merito
paradoxonyideripoffet, nisiexp,erientia,vtdixiquotidiana, id demonftraret ,-Qussic
jgiturhuius rej ratiqreftat inueftigandum
Sll_^?35ffl3?=|=EE^=
Cur infiffula trif~oma> poft quatuor gradus toni nunquam continuen-
tur>Jed vmcojaltu ex quarta in quintamfme medio tranjitus fiat .
PKaefixit terminos, adeo tenaces, vt eospreterire qua mun-

natura quofdam sibi
dum deftrui facilius sit cum in aliis , tum in certa condenfa-

, elucent ha: naturae
tione.&rarefactione aeris, excuiusillisionehaec, velillavox,non alia reddatur,adeo-
ceffitMom
mnmmira que n^cefsitatem fuam menfuraquadam redimereyideatUnObferuamusenim.quod
feilium cau
quantq longior,& crafsior eft canalis quidam,siue monaulus,tant6grauiorem vocem
edat 5 cuiusrei rat o alia non eft, nifi amplitudo fpacij in qua aer flatu agitatus , fine_j
condenfatione illidit fiftulae orificia , fic motugraui & &
tardo, grauem fonum edi , &
necefle eft . hac prxfenti fiftula triftoma, fi omnia orificia lateralia clau-
Ita yides in,
dantur , vocem omnium grauiilimam nafci j Clausis enim orificijs longitudo fiftulas
crefcit , ita claufis duobus tantum orifici;s , Iongitudo fiftul*,quafi decurtata, vnum_
tonum afcendit, habente fe iuxta fuppofitionem I huius conftipatione aeris,ad confti-
pat'onem aeris piioris.vt 9 ad 8.
Pari pafto fiftula vno tantum foramine claufo, ynum quoq; tonum afcend t, duo- ;
busfiqiiidem & quodammodo redditur, & confequenter

3 apertis fiftula breuior
conftipatio aeris crefcit ex quo iuxra fuppofit. citatam acumen intenditur . Si deni-
;
que fiftula omnia qftiola apdta habeat , fit vtaerisconftipatioad aeris conftipationc
dum
Lib. VI. De Mufica lnftrumentAlt. 499
tlum omnia claufafunt habeat,vt 3
, fc ad4. Vnde confequenterexapertis ad
clau-
la diatelTaron oriri necelTeeft,
Cumpraetcreahaecfiftulaplura tribus oftiola non ha*
beat fit vtafcenfum fuum quoquc tonatim continuare non valeat, claufis itaqu^_
,
finûlis oftiqlis , & pari lenitate flatus

ad primam notam redire necefte efr,vel auck>
flatu necelTarib ex dupla conftipationc prioris odtauam, vidclicet quincaminpriori
fchematenotamfonabit. Exquoquidemdifcurfumanifeftcpatet caufa diuerfiratis
foniinfiftulispolyfromis. Hinc orificium media tantum parte claufum , medium_.
quoquc tonum, fiue feraitoaiurn dare neccflc cft ?
. I I.
De F/ftuU Hcxaflotna '.
Flftulam Hexaftoma vocamus eam,quae 6 in anteriori parte conftar orificijs.fono-

rumquc in cofa&orumproceiTuspertingit ad difdiapafon vfque, vt in fequenti
fchcmate apparet 1
(> Z-.* :a...$...y:.;.^';;;_._:
FTstulfl. HettarfoTrui.
BBgygMaaaamBa^
In hac Fiftula ob retam,& aequabilem foraminum conftiutionem , aequabilis quoq;

fonorum fit progrclTus,vt ex Abaco praefenti apparet , in quo nigra pun&a claufa;can-
dida,apcrta fiftula; orificia dcnotant; Atque in prima fiquidem nota afsignanda om-
nia 6 foramina clauduntur quibus clausis cum fiftula maximam longitudinem cen-
,
lcatur habere grauifsimam quoque vocem cdat necefle eft ob rationem in prascedenti
Sindicatam. Etsicfempersingulis oftiolis ordine apertis , troxquoqueexcertaqua-
dam decuflTatione fiftulae tonatim procedit , quar omnia no contingcrent,nisi aer pro-
portionaliquodam motuconftipareturjexquaconfrpationeacumen quoq; maius,&
maius procedere necefic eft. Vides quoq,- in hoc fchematc voces non afcendereaequa-
liternisiadhexachordon, poftilludvcrb mutare rationem progrclTus fonorumdum
ad oclrauam fonandam primum apertum tenet,reliquis 5 clausis, quod non continge-
ret.nisi fufrlatioeffct fortior,hinc cnim nequali procelfu iterum in altcram ofca-
uam afcenditur, qua; omnia non contingunt alia rationc, nisiob vatiam quem3
admodum dixi aeris aliter &
alitcr pro claufura,& apertura oftiolorum conftipati , il-
lifiq,-modificationemjquae clarilTTme oftenduntur in fchematis difpofirione
Si quis vero fiftulae orificia ita difponeret,vt z in poftica,4 in antica parte , inaequali
interlediftantiacollocarentur, quemadmoduminal quibusponuntur ,is magnam. ;
quoquedifFcrcnthm repcrirctinfbnis,diuerfamq;applicationis digitorum rat<onem,

quae omnia non contingunt , nifi vt dixi propter aliam & aliam orificiorum difpofi-
,
,
tionem,guibus acr confcqucntcr aliter quoq; & alitcr conftipatus illiditur

Rrr 2 Expli-
, , . .
,500 Arth Magnx Confoni , M. DIJJqm
Explicntio fa&rumentorum in Jconifmo IX contentorum .
I Igura oftcndit formam fiftulae triftomar,idcft qu 3 ofculis conftcr, cuiu s ratio-

TJ
J/ nem iam dcfcripfimus
II Figuram oftcndit fiftulae hexaftomae,idefl:6ofculis,fiuc foraminibus conftantis,
quam paulo
ante dcmoqftrauimus.
IIIFigura Tibias oftendit,eftq,-fiftulaenneaftoma, fiuc9 foraminibusconftans;yeru
cum hoc fiftula? genuspafsim notum fit,ad alias tranfeamus.
IV Fiftul? milita lisgenus refert,quo Germani pafsim vti,& tympano coiungere folet,
quo & Helucti/ cuftodi? Summi Pontif.deputati ytuntur.appljcatio huius fiftula? di-
uerfa eft ab alijs , nam in tranfuerfum applicant fiftulam labijs, fitque infuflatio
perforamem X, ciustabulaturam videapudMerfonnum|ib.5.inftium,pneuni.
.
V -Cprnu, Italice Cornetto, figura VI refert inftrumentum fupremaevoci aptifsimumj

fed ha;c cum notifsima fint , ijs non immorabimur
Verum, uequicqua omififTe viderer,hic concentum fiue fymphoniam fiftularum ex- ,
hibebimushuic inftrumentorum gcneripropriam Sunt enim vti in praecedcntibus :
diftumeft,fingulisinftrumentispeculiarisc6pofitiones,qu3;proprietalibus, Scnoru*
^lijs applicatae fuum fortiuntur effeclrum
Symphotiia cumfiBulis hexaBomis , quas Flautos vulgb vocant, inBituenfa
::^~:H: :P|:Jm: :H:&*::::::H H:H:

:
. ;z:::i:i:
;?n=33;f:f=
*.i4'.4- >>-
. . '
j
s"
ttr::s:5j:
Vides hanc compofitionem eo artificioinftitutam ] vtfolis fiftulis exhibita fuurru.

effeifturrifortiaturjquemfichelvbus, autteftudinibus exhiberetur,minime forfiretur.
jam adiungamus aliarri Symphoniam cum 4 Cornettit & vno altero
fed hifce ,
inltru-
mento barvtono, quoddulcinum,fiue Fagottum vocant inftitucndam ; Qua?

apppfite huiufcemodi eonccntui quadret , I.e<aor ex ipfa
,
compofitione
^3 1
.
facile dupictet
"-*
Sym-
Vh.Vh DeMufictlnfirumenuU. *ei
SympH. cu 4coroibus,vu!go Cornetti,\nz cu dulcino.fiue vufgo Fagotto mftituenda,,
..-
1..J-+
p-"*~ isr|H5i'"-! "*^-+it$-T|iA*s*#*
ti'*i~""" "*'**"*"
m .
,
,
4"-+-^-i4T ~*"^r"i't"i""* *"t*i"iiAi!"2**i;*t*x''i*t i*i"*~*
mz::x.=<v=A=: :irtf -lt y.:j._^. . .$.f .* s

,
^.i.i.-_.
4-_r_-r? i-f-"^-*--H-"i Cum tibhe.fiue cornua, Vulgb Cori

fcrt^r^rfflSr^===3 ncttiadmirabilem inmuficavinu
;
obtineant Equidcm miror noftros

,
Romanosmuficos nullam earurru

curamhabcre,cum nihil Ecclcfia-
ftica? mufic.T ijs aptiusefie pofsit
liiiiiilil praefcrtim,fi 3,4 aut s T.bia? focie-

tur dulcino,vuIgb
an maioribus Iblemniratibus
Fagot,Ego ccrte
, fefti-
uitatibusque huiufmodi Sympho-
nias fubindc fidicino concentui,
longc praferendas ccnfuerim i Pre-
fe: fertim(i ftylo iis appropriato per
compofitiones cxqujfitas c-hibeii-.

tur.
=:i::i SHEiE:
iiili : -- H-
S.111.
>l
jgOl
Artts Magft* Confoni , & D/^cw
. I I I.

De Tubis , eorumque proprietatibus .
TVbam vnum ex maxime antiquis inftrumentis facra

inlocis jnam Moyfen 10 Num.duasexargento.mandato
tis
cffe litera; teftantur mul-
Deifcciflelegimus
lofue quoque ca vfum, liber Iud. memorat. Ante Arcam quoqucfocderis tubae vfum
fuiflelit>.i Regum oftendit. Sed de hifcein traftatu de inftrumentis muficis veterum.
"Moderno temporetubaevariasclaflesfbrtiunturj quaedacn omnes fonorum differen
tias praeftant fola Tubicinis cum linguae pleitro, tum infufflatione vehementi . Ali*
quae,& duftiles dicuntur, ita conftruc.aefunt, vt vna intra iJteram ftrifte moueri pofsit,
atque in huiufmodi tubis fonorum diuerfitas, non tam flatu,& lingua , quam pro lon-
gatione,& decurtatione,fiue quod idem eft inferioris gyri edudii ,ne, vel introdu&idnfc
emergit,cuiufmodiin Iconifmo IX fig.VII,& IX oftendunt. Sedprioris qualitatis pro
prietates prius examinemus , deinde pofterioris.
Habet inter cceteras abditasqualitates &hanc Tuba omnjum Tubicinum expe-
rientiaconfirmatam qubd afcenfusibnorum tonatim in eafieri nulla ratione pofsit,
,
ideft primumtonumV,gr.impofsibiIeeft,vtexcipiattonusRE,&MI sfed fecundus

tonusfemper erit infallibiliter oaaua,& Tertius quinta.Quartus quartaj&confequen-
ter,quemadmodum tabulafequens oftendit.
I 2 6 lO 12 15 16
-_ _;
:$::
=$:
~$~- W^H'|flMl. .|
m
i
- !z:"^:n:^î:-f--?z
">-$ f____h
1 z z 4 5 6 7 8 9 io n iz 13
O-iaua Quinta Quarta, 3 mai. 3 min. Quarta ton.mai. ton.min. mai. ton.min."
In hac Tabula vides numeros quanto ab vnitate magis recefferint ; tantb parere__*
confbnantias imperfe&iores , fequitur huncnaturalem numerorum progrcffum tuba.
Namprimus V.gr.tonusC fblfa vt, incipiensquafi vnifbnum dat; Secundo verb tono,
qui per numerum z fignificatur, nontonum , fed eam confbnantiam refonat, quam
duonumeri 1 ada proportionefua exprimunt.videlicet o&auam. Tertib tononoru
ditonum , fed eam confonantiam quam 3 numerusadôbtinet.videlicetdiapen-
,
te ,fiue quintam , &

3 ad 1 , fiue ad primum vnam duodecimam Pari pafto quarto .
tono ad 3 diateflaron,& ad primum difdiapafon i ita quintus tonus ad 4 dabit tertiam

maiorem,& fextus ad quintum tertiam minorem Vbi reprobato numero 7, tan-
,
quam harmoniae inutifi,faltu aliam partempetitjdeinde paulatim per tonos femi- , &
tonia vfque ad 29 gradum,fiue tetradiapafon pertingit,ita vt tuba omnes fere gradus
Mira tu-
habeat q U os clauicymbali Abacus in 4 oftauis Verum genefis vocum per tubam ef-
, .
pr irtas" ficiendarum ita in praefenti fchemate clare proponitur , vt praeter ocularem infpe__io-
nem vix aliud requiratur . DifKcuItas fbla reftat in caufa tantorum faltuumafsi-
gnanda_i
Dico igitur primo ex ratione formae, &cbnftitutionistub:- fequi, ve aer ad fecyn-
dumfonumneceflaribduplovelocius moueatur, quam in primofono.& quia nul-
lus alius numerusinter 1 & 2 intercedit neceflarib organum ex infito fibi ad confe-
,
quendum debitum finem a natura per hofce numoros intentum appetitu o_.auam_. ,
iefo
Lib. VI. De Muftc&lnHmment&li. 50
refonabitad tcrtium verofonum neceflario Quintaicquitur.cuminter z,Sc 3 nullus
alius harmonicus numerus interijci pofbit,& confequenter aeris concitatio ad tert ium
tonumitifehabcbit, ad concitationem aerisinfccundotono, vt z ad 3,ideft in fub-
fefquialter 1 p.oportione . Non abfinvli ratione aer flatu concitatus ad quar r um tonii
dabit diateflaron ,cumconfequentiaquada.n naturali concitatio aens in vt.oqu?_
tonoiact.aitafehabc.it, vt 3 ad4,quam proportionemdiiteflaroncon!tituit,vides igi-
turquatopere naturaabhorrear,a diflbnatijs,vttuba difrupimalit,qua illas admittere.
Hinc 7 numerum vcluti inimicum harmonis refugiens.ocfcauam faltu quodam fl-
biarnicam repetit. Videsquoque,quodquantbtuba altius afcenderit tantb femper ,
aperfetrionbusconfonantijsmagis recedat,& ad impcfc&iores magisaccedat, donec

tandcm per meros tonos, & femitonia incedat Tuba itaq; fola ordinem natura; in_,
numcris&fonisfequitur cuuisquidem rciratioalianon eftnifiea,quam dixi,fcilicct
,
intentio tum flatus Tubicinis,tum concicatio acrisproportionata ad numeros natii-

raliordine fe confequentes
Exquibusquoq,-patetinfexhifce numeris, omnium harmoniam rerum confiftere,
vt fuolocofufiusdicetur. Quod verb tubain acutifsimis vocibus per tonos incedat,
hocideofit.quod nimiaflatus intentionon poflTt nifi per minima inte ualla augeri j
Sienm fcmperperoctauas,quintas,quartascontinub augeretur,tubanaturaIesfbno-
rum terminos neceflario excederet, quod cum contra naturam fit, tuba paulatim ex
maximis interuallis ad minora, & minora fonos promouet,propagarque , donec in ter-
mino a natura praefixo conquiefcat, qui eft gradus 29, fecundum quofdam 32
Confe&arLurn
Hlnc fequfturNam
idem praeftarc tubam in fonorum genef? additione quod chorda in
diuifionejquemadmodumchordadiuifa permediurn>vnam dimidijpar-
tem ad integram fbnarc f icit diapafbn lta tuba ad primum. tonutn addendo fecun-
i
dum,dum aerem duplo concirniorem conftituitjfimiliteroftauameliciet, iterurru

quemadmodumperlecundan. bifledionem nafciturdiapente j itaperadditionem 3
vibrationum >n tuba emanatdiapafoncumdi<ipente,veldiapentefimiliter. Nonfecus
de reliquisuifcurrendum queomnia hic bieuiter enucleareplacuit,vtrerum omnium 9e du
l"r
ctilis,&co
;
r r i_ -
f -
'
1 , .! 1 1
contenlusnarmonicusperiitusinnotefceret Tubeductues eadem cum cubis mihta-

. rmmis dif-
ribushabent, hoc excepco,quodeduiione ,& intrufione, fiue retroaclione hvpofal- fentia_*.
pingisomncsordinetoniexprimipoflint, quodinpriori fieri non poffe diximus.ideqj

praeftatprolongatio.&decurtatio hvpofalpingis ,quod in fiftulis orificiorum claufu-
ra, vel apertura Quae cum omnia clara fint, i;'s nequaquam diutius immorabimur
.
Reftat tandem ratio ftyli mufici quam Tubicines adhibent in huius generis in-
ftrumentisj Nam cum vt lupradixi.fingula inftrumenta diuefos ftylos compofi-.
tionum requiranr,certe in tubarum conccntu id, vel maxime elucet , inftituiturqus_j
4 tubis, quarum priorfuperiorem vocem refert claufulis, &diminutionibus varijs in-
dulgete.csteredusmedia via incedunt,quartaqua& burdone vocantin vnifonoper-
petuoinfiftens, ceu baiislocoferuit. Sunt pranerea, qu> tubis,quas vulgb clarinas
appcIlant,non fecusac fiftulis, aut tibi/sadquemuisconcentum vtantur, & fuperio-
res voccs cum omnibusdiminutionibuspropolitis perfedte exh beant. Hic appofui- ;
muslvmphoniam produabus tubis ,qnarum primafonatpraefentisparadigmatis no-

tas, altc-a verb tuba eafdem fonat, fed in te: tia infra vt vocant>iic enim mire concor^
dant,& harmoniam cfficiunt elegantiflimam .
Pafa-
54* Artis Magt* Diffbnt , tf Confoni
Paradigma pro duabus Tubis

Quarum prior infonat hancfequentem compoJttioncm,prout iacet altera eandem eodem :
tempore :fedper vnam tertiam mfra inaptt V.gr. in Cfol re vt.
-nf|"ff|f"i::::i:|=r
- -
g^^^ê^llaîzS^ &*=;
7
^r -.-- jT- in - n I ~~. ~ ~f 4~"4 n-
- y * ,
.. i- ii
igiii
-**+-, MMM-i
*-.*#
' :
-
.
s-iv.
Lib. VI. De MujicA Inftrtttntntdt. 50;
. IV.
De i ituis ? Cornamufis, Vtrkulis a/i/sque
QViamquerationem fiftularum polyftomarumin prarcedentibusprobe fnteJle.,

nullamquoquchicdiflkultatemhabebit inrarionefonorum Lituis.Cor-
xeric
namufis, vtriculis,3lijfque fimilibuspropria Litui fumuntur pro fiftuliscuruis
.
inferius fuitque inftrumcnrum ab .fligypti/s maxime" vfitarum, vt alibi demon-

,
ftratum;Cornamufam multi provtriculo fumunt;quid vcriculus fitpafiim notum eft,

Paftorum fcilicet Rufticorumq; folamen vnicum inhoc inftrumento vtcr inflatus,
;
brachioque comprefius, fiftulaseidem annexasanimat, qua? animateprovariaclau-

fura,velapertura orificiorum variam reddiitharmonism. Inucntum tamen nonita_i
pridem nouuminftrumentum, quod GalliMufettam appeilant In hoc inftrumento
.
follis iniettus preflTus dilatatusque fifiulas perpetuo animat; innumeris pene

pieclris llngulisorificijs fiftularum correipondentibusconftat ,quibus AukedusnorL,
aliter vcicur, ac palmulis in clauicymbalo, ad orificia fiftularia vel apenenda.vel clau-
denda;Deficiente vero ventofollis infra brachiumannexusdiftenfufquepremitur, &
ita nouusvtriventusfuppeditatur ad animandoscalamos ; Organum vifunonminus
mirabilc,quam auditu iucundum ;
Vidihic Rom^huiufmodiinftrumentum non finefingulari animi mei voIuptate_>.
Sunt,&aliapaflim infirumenta , qus Galli Hautbois, &cFagots ;EgoChoraulosap-
pel!o.ili/dulcinum,q_odFig. IX indicat; quia ad muficum concentum maximefa-
ciunt,interillatamenmaximeeminet illud, quod Fagot, vulgb appellant, quoad
hypa lodum,fiue balTLim fonandum vix aliudfuauius aptiiifque excogiciri poteft Eft .
<k Serpens inftmrnentu, (quale Fig.haec oftendit^ in Gallia maxime vfitatum,bafib fo-
r.andoadmoduoportunum;quod ctfi Fagotum fuperet intenfione vocis, dulcedine
tamen ab co mulcis,vt aiunt,parafangisfuperaturi figuram hic vides;
Sed dc polyftomisfiftulis fufficiant, qui exadtiorem omnium defcriptionem defi-

haec
derat, lcgatMerfennum , quiin harmonia fua vniuerfali,integro ea librodefcripfit.
Mifit no ita pride ad me Prasnob.ac ingeniofifsimus Vir D.ManfredusSeptalius ami-
cus finccrillimus aliud exoticum inftrumentum fiftulare, cuius jconem hicexhibe.
mus ;conftat s fiftulis quorum 3 ABCaxiFGinferra:, reliquajduas DE intraaxem_i
S ff videa-
fo6 Artis Magn<e Confoni , tf Dijfoni
videntur circuttiagi ,quis tamcn propric cms vlusiitcoinperirenon licuit, Defcfip-
tfe inftrumentispneumaticis.nihilreftatnili vt rnclbihefiam.fiuefymphoniain hu-
iufmodifcyloptopriam, &pecuIiarem,ptilchcrtimo artificio concinnatam, vidcas in

praeeedentibuSc
qAPVT III.
De Organis, eorumque ftrucl:ura,& proprietatifcus
ORganum omnium inftrumentorum pneumaticorum, yti Epitome quaedam & ,
compendium,ita quoqueomnium merito pulcherrimam .perfectiffimumque!

eft i Siue enim confideres varietatem harmoniae , fiue troporum diuerfitatem, fiue vo-
cum multiplicitatem, nihil certe cum hoc comparandum exiftimo Quis enim non .
miretur cum Tertulliano, tot vnius machinae membra , tot partes, tot compagines ,
totitinera vocum,tot compendia tonorum, tot commetcia modorum, tot acies tibia-
&
rum, vna tamen moles funt omnia, vt nihii mundanam hanc machinam ineftabili
quadam varietate conftantem repraefentet pulchrius quam organum , vt in Mufica
,
mundanafufiusdicetur. Huius itaquepartesfingulasFabricaerationem, fiftularum

proportionem , hoc capite defcribere vifum eff,vt quae de hisfeorfim tra&ata demon-?
ftrauimus,'hic vnita declarentur
De PartibusOrgani
ORganum feptem potiflimum partibus conftat ; I funt FoIIes: 2. Anemothe-

ca , fiue Canalis uentorum , vulgb Porteuento, : 3. Secretum ventorum_,;
4. Polyftomaticumftue tabula illa plena foraminibus,quibus inferunturfif ula>.$. Ca-
nones, fiueregiftra.qus&fyftematadicuntur: 6.FiftuIae. 7.Abacus polyple&rus
fiue Clauiarium. Atque deAbacofatis, fuperque di&um eft in capitedeClauicym-
balis;efcenim &Organis,& reliquisomnibus inftrumentis polychordis communis ,
''
:
quare
Lib. VI. De Mafica Inftrumentali. 507
ouarc illo relictoad riftularum defcriptioncm proccdamus, in quadefcriptione m iriri-
ca huins machins ordinem procedendi naturalem feruabimus. Fifrulsquarum in or-
ganovfus eft , prorfus funt multiplices, fiue matcriam, fiue formam rcfpicias.funt li-
gnex, plumbc.T^ftanncaîtemecjquascalamos Grasci,ltali flautos vocant;Sunt&
chorauji.funt tibine,futit trpmboni, fiuein tubarummorem clangcntes, funt&qua;-
dam humanam yqccm menticntcs quas non incongrue Anthropoglollas nuncu-
,
pamus
. 11.
De Fiftularum apertarum proportiont^ .
Flitulaehuius generis duplices ponutur in organa,qua?dam fupra apertaj , nonnul <
la?cIau{a?,vtr.tq>magna:inhoc negotio confiderationis funt Fiftularum apcr-.
tarum proportio/Iongicudmis adlatitudinem,non fumitur hic fecundum diametralem

laticudinem fiftularum,fedfecundum periodicam,fiue fittute laminam in fuperficicm,
paralellogrammam extenfam, vt in extenfa la-
minaAGCDapparet ,qus conuoluta in cylin-
drum FGI conftituit fiftulam FG. Huius itaq;
propprtioinquiritur Dico itaq; proportiortem.
j
Iongitudinisfiftularum apeitarum adlatitudi-

nem earundem nora eiTe ita prscise nwfhe-
rnaticam, vteius, velminimus defeclius nego-
tio harmonico officiat Sed habet fuam laticu-
;
dinemNonnulli enim pro Iatitudine accipiunt

*longitudinis,Quidam | vel etiam * accipiunr
eiufdem longitudinis,
Cpnus fiftuhe, iridiffercntis longitudinis eft,non_j
enim feruit ad aliud, nifi vt per eum ventus di,-
latus,lingula?queillifus fonum profcrat. Ori-
ficium lingulac debet effequartap ars iati;u-
I
dinis periodica; altitudo vero orificij Q-

fiftula;,
rniliterj&Trpluiimumpro^ parte longitudi-

nisarificijfumicur, fegmentum vero dcbetab
angulo redodeclinare 22gradus. Habes bre-
mbusverbis defcriptam propomonem fiftula-
rum longitudinisad latitudinem .
FiftulasclaufasinduobusdifFcrunta fiftulis aper*

tis;Primb,quod vertex ipiarum obturatur Se- .
cundo, quod ad lingulas vtriufq; dux appona-

turalae,quasalijquoque auriculas nominant,
horum enim inclinatione, aut declinatione Ib-
. ,
nusnunc intenditur^nuncremittiturjatque^
vniceleruiuntadperfe&am fiftularum concordationemjproportioquoque longitudi.
nis ad latitudinem aliter fe habet; nonnulli triplam faciunt Iongitudinem latitudinis
atque in maximelongitudinis riftulisfubinde quoque duplamfefquitertiam.vt 7 ad 3
vel etiam duplam fupcrbiparticntem tertias,vt 8 ad 3 In minimis yerb fiftulislongt.
.
tudo, vt plurimum latitudini squalis furaiturqjplumbi Iatnina quadrata

3
Sff s.m.
508 Artis Magn* Confoni > & Diffom
$, I I I.
De SyHematica proportione Fi sluta*--
rum vnius Oclaute ,fiue
Diapafon
ANte omnia fciendum

gana huius temporis
cft,6r-
ita cb-
cinnari, vt vocibus humanis per-
federefpondeantj Vnde Organo-
poei fagacius rem ponderantes ta-
deminuenerunt.nullammenfura
aptiorem cffc vocibus humanis
quam fi fiftulae fonantes Ffa-vt,
conftituantur 3,vcl6,vel iapedQ,

quoad longitudinem,vel etiampia-
.dem cum dimidio, a qua menfura
ii recefleris organum neceffario
euadet, aut asquo altius.autaequb
grauius. Siitaque 4 oitauas, fiue
quatuor Diapafon ita conftituas,
vtprimaeoftauae Ffa vl fit
fiftula
i2pedum:Secundx o&auae 6. ter-*
tiae3.quartaedeniqs i^pedumfit.
rede conftirutum organum habe
bis. Hisprobe cognitis, hacarte_j
perfedtumDiapafbn,fiue fyftema
iuxta Caufium conftitues.
PROBLEMA L
O eH Tflema Diapafon,/iue quodidem

V^ qua?ititatem , dfproportione
Fiflularumiuxta oftauas fuasin or-
gano requifitarum menfura certa de-
terminare .
Ponamusfraque in aliquofyfte?
mate fiftulam Ffavt fefquipe-
daIemef!e,cuiufmodi hic figna-
uimus iiteris FH, quae Ioco funda-
menti cum fit , reliquarum omniii
quantitatem facillimo negotio ha-
bebis,vtfequitur.
Primo, Diuidatur rota longitu-
doFH induas partesaequalesin_,
punfto f, eritque fH longitudo
rubifonantisotauam,fiueDiapa-
fon,contraFH.
Secundo, Vt verb habeas flftu
lam , quae ad FH diapente fiue_^ ,
quintam fonet.ita procedas, diui-

datur FH in 3 partes aequales
figna-
Db. VI . De Mufica. lnflrumenttili. 509
fignatisq;pynLlis, eruntduetcrtiae, videlicetCH longitudorifculaefonancis ad FH
quincam pctitam_.
Tertio, Vt DiaCeffaron.fiue quartam habcas, ita age,diutde lineam FH in 4 aequa-
Iesparccs,fignatifq;puntis erunt Crcsquarcae, fiue BH longitudofifcu!:efonantis ad
FH quartam petitani.
Quarto Vtditonum, , fiuc tertiammaiorcmhabeas.diuidelineam toramFH in__
5aequalcs parces in punftis FA, AD.Da, aaa,aa&H, ericque iongicudo fifculae AH
fonantisadFHpetitum diconum.fiuetertiam maiorem .
Qyinto, Vt Tonum maiorem habeas.diuide tocam FH in 9 equalcspartes,& oto

carum dabuntlongicudincm fifculaefonancisad FHpetitum tonum maiorem .
Sext6,DHpariterdiuifaiii9 partesjongicudinemdabicfiftulae EH fonantis alterii

tonum maiorem ad fiftulam DH.
Sepcimo Pari ratione diuidecur AH in 9 aequales parres & H olo partium.fiftula
, fa
fonabit ad AH tonum maiorcm. Habesigicurhac induftria omnes vnius orFauaefi-

fiulas.comprehenfas fub clauibus CDEf. FGAB
Oftauo , Secundam octauam habebis C\ inferiorem odtauam cum fingulis partibus
dimidiatam tranftuleris ex f m fF, haec enim erit oftaua fecunda. Tertiam oftauam
habebis, G vel ^partern fpati; inferioris oclrauae^vel mediam fecudae ex fFpuncto in frF
tranftulerisj per dimidiationehic intelligimus fingularum diuifionum medietatem ica
Vtinferior otiaua cum fingulis fpacijs fir dupla fecundae, tripla tertiae . &
Difpoficis oftauis reliquaschromaticasfiftulasperpalmulasnigras in Abacoindi-
catas ita rcperies.
Nono q 53 chromaticam fiftulam ideft chroma inter C & D, vt habeas, quae con-
, ,
tra ditonum ibnet, diuides AHin 5 aequalespartes, eritquelongitudoc_g Hdiui-

A
fifpacij, fiftula ditonum fonans petita .
Decimo, Si verb velisfiftulammediam interD&E videlicet chromadSg.diuides

Jineae partem b H in 5 partes aequalcs , & 4 ex i;s dabunt chroma quaefitum videlicec ,
d X H.
Vndecimb,Siitcrum velis habere chroma interG & A videlicetg __,diuidelineam
c _. H in 3 partesaequales, quibusaddes vnamadhucexdi&ispartibus.habebisq,-
partemg__Hpetitum chroma
Duodccimb, Vt habeas chromainter f &gdiuidaturparsDHin 5 aequalcspar-
tes & quatuor ex jllis dabit chroma peticum, videlicec f __ H.
,
Decimoteitio , Habes-hic chromataintegrae oftauae.quaeritur, quomodoiam ex

hifce notis aliarumo(tauarum chromata haberi pofiint Dico eademprorfus,eaqu?_j. i
facillimaratione,fi cnim fingulafiâcia primaeoc1:auadimidies,&dimidiata ab f inj

fecundamoctauam transferas,habebisomnesgradusinterualIorum pro feciidaocta-
ua quaefitos, ct fi quatuor, vel fecundae in duas partes
prioris octauae fpacia diuidas in
diuidas,- Dabunt hae partcs ex (Ftraslatae tertie octauae gradus diatonico-chromaticos.
Sic tertiae octaue fpacia dimidiata & fupra fffcranslata conftituenc quartae octauaegra-
r
dus quaefttos Vides igitur quomodo fingul.ie occauae in duodecim femitonia aequalia
.
fint diuifi , &

quomodo fincjule fiftulae vni octauae in Abaco refpondeant, fed fyfterna .,.. _
tis lnc appofiti confideratio mclius te omnia,quam multa verbadocere poterunc,- fa- dus diuifio
,
cillimoautem ncôtio per vnumfolum criana-ulumaequilaterum hafce 4proportione"s nis fi,llli a .

-
._' _T * *-
!)_T J.
j-ijiyi 111
in quotcunqueoctauasdatas, &fumma facillitate diuidere pocerishocpacto.
1 Fiat ft rurn emu
triangulum aequilatcrum ARC ,cuiusbafis BC aequalis fic Fflineae primae octauae,- partinm-..
in quod fingulos dict.ie octauae gradus vr in figura patet, ordine transferes ,Hoc pe- .
racto diuidatur latus AC.vcl AB bifariam in E & D,& ducta ad bafin BC parallela DE,
Iterum diuideslatus EA.vel bifariam in F Gducta alia ad DE paralella Iinea_.
DA &
FG. Iterum diuidelatus GA , vel FA bifariam in I&H perea lineam parallelam_.
IH duces .
Qiio pcractOjfi cx fingulis punctis diuifionis bafis BC rcctas in A duxeris habebisin-

ftrumen-
$ o i Arth Magn<e Confini ,
ftrumentum praparatum ad octaUamBC augendam.vel ninucndam iuxta datam_.

& Diflom
proportionem SienimlineamDEharmonicediuifam appofuens BC lineneia dircc-
.
ium ,&linea3 DE continuatae lincam FG, & FG.HI lineam adiuxeris;habcbis fvfte-
ma fiftularupro+ocrauis.Eodemprorfuspacto, radiosex A prodeiiresin infinitum
fi
produxerisjita utinterlatera trianguliparallele fubtendantur.duple pnecedentiunu.

fiftulafum magnitudinem hacjnduftria ininfinicum quafi extendcre poteris,
P R O B L E MA II,
Latitudmem Ftftuhrttm reperirc^j. *
LAtitudinem fiftula; hoc loco intelligimus non eam,qu _ fecundum D?ametru.m_,jJ

fed qu^fecundum circumferentiam, fiue iaminam 'riftula? in fuperrtdcm rectamj
extenfa fumitur . Queritur lgitur quomodo hec in fingulis fiftulis aflignanda fit ita :
igitur prqccdendum eft

I. Accipe partes totius linea: FH in
\ figura dtapafon,quas ttasferes ex F in N.ita
i
Vt FN normahter infiftat linea: FH.eft enim FM circumferencia maxime fiftule.

II. HuicexpunaoXparallelamduces X Y
a-qualem XH. Si enimpun&aex-
trema Y, & N refta iunxeris,&ex fingulis puriftis fcala; paralhfas adlineam-.
YN duxeris,dabunt proj>ortionem,& menfuram fiftularum fecundum latitudinetfl
illae
-
aiue circumferentiam .
' '
'
PRQBLEMAIII.'
SyBema Fifiuhrum claufarum conftruere .
Dlximus in prscedentibus magnum difcrimen e!fe inter fiftulas in vertice apertas

eafderrque fupra claufas Narri & proportione latitudinis difcrepant
5 & ,
Ion0,de quibusinfequentibus fufius,cum rationes

a
fingularum aftignabimus , difiere-
mus,,
Lib. VI. De MuficA lnfirumentali. $? _
mus. Modo quaentut quomodo lyftQma fiftularum claularum conftrui debeat/

Dico hafce fequentesregulas femandas
I. Si quis velit facere vnum fyftema integra odtaua grauiusprscedente efficiet is
>
petitum , fi omnes tubos duplo conftituat longiores ijs , quibus correfpondent . Et ft

vnade imaquintapr.Tccdentcgrauiusdefideres ,omnes tubiquadruplo fint longio-
res;Si vnavigefimafecunda.ideft trifdiapafon, fiuctertiograuiorem oftauamsoaines
tubi o&uplo erunt longiores ;atq; hax: regula.vtplurimum feruaturabomnibusOr
ganop._is.
I .Latitudo fingularum fiftularum, ita inuenitur primo produplicatione fiftul*
3 pedu incircuferetia fiat ex linea PY/>r/r./%.^/ s</>rf/;quadratu SFEH,deinde I Diame
I
ter huius quadrati, fcilicet diagonia Iinea FH , quater in IongQ extenfa , Iineam dabic
nsqualemcircumferentiatubi.quern detideras, demonftraturq;ex47 lib.7. Quoniam
enimquadratum ABCD,pr._rise duplum eft quadrati EFSH, primi vero quadrati
circumferentia aequalis fit circumferent as tubi P Y, neceflario fequitur circumfentiam
;
quadratiBACDdupliadquadratum FEHS,duplam quoque forcadcircumferentiam

tubi petiti
Sic ficircumferentiamdefidereshaberevniusfiftula; 6 pedum in cirCumferentia-j
dabit pctitum ,li quadratum A3CDaliud quadratum LMNO defcripferis, ct (i
circa
circumfcrentiam 12 pedum defideras, aliud quadratum VXYZ circa quadratum_
LMNOdefcriptum,dabitpetitum,&fic in infinitum multiplicarepoteris latitudi-
nemfiftularum.
PROBLEMA IV :
SyBema apertarum Fiftularum concinnare.
SYftcma fiftularum apertarum habebis, fidiuiferis lineas PY infifflam&fupi-emS videBg.

& fup.bifariam ;hsc enim pun&a media recta iunclra dibut omniu tuborum inter I Probl.ir.
ca punfta incluforum circumferentias, fiuc latitudines quaefitas longitudine cum

prccedentibus fiftulis manente eadem
PRO-
. .
n% Artis Magn* Confoni, & Dijfoni
PROBLEMA V-
Paraulicumfyflema conftruere .
PArauIumcertumgenus fiftulieorganis inferi folitie ita yoca-r ,
mus ,quodfupra vnam fiftulam alia ponatur nam fiftula; ,
BC imponituralia fiftulaBA,quam Gallivocant Achemence, (unte^;

ytplurimum fortioris foni reliquis pauloantedeclaratis,vndc&in
foripplurimumdifrerunt; fi quis igitur fyftema ex hifce conftrue-
re velit,isprimb accipiet longitudinem , &latitudinem tubi Dfbl-
re prajcedentis fyftematis,qua2 vna tertia minore grauior eft F fa vt
haec enim feruiet pro F fa vt,N aaa feruiet pro ccc,& flc intra hafce
duas diftantias omnes reliqua? linea; pro alijs tubis coponentur,&
~ longitudinis vniufcuiufquefiftutedabitcircumferentiam fiftulas
4
paraulicaj , &
medietas circumferentiae cuiusuis tubi erit logitudp
parauli AB
PRQBLEMA VI,
Secreti Organici rationes ^ftruclura .
SEcretum Organicum , quod & Canonem mufica'em nomi-

nat Vitruuius, eftprincipale membrum totiusorgani dicitur-
que fecretum , eo quod ab auditoribus fecretum harmonias abfco-
dit , Eftque receptaculum quoddam ventorum aggegatorum tot
paragloffis conftans (dicoparagloffas eas Jingulas,qu aperta? ven*
tumin intromittunt ) quot palmulas,quibus refpondent
fiftulas
ia Abacoorganicofunt. Nam palmulas Abaci premantur, pilotides (ita enirru.
fi
vocamus fila illa ex cupro, ferro,a;re,fimilique materia confefca qu interponuntur

inter palmulas , &paragloflas ) paragloflas depriment , ex qua deprefsione vento
aditus prgjparabitur ad eas fiftulas , quas palmula, &
paragloflas denotant , ne de- &
prefHe paraglofHe perpetuo itamanerent,ijsannexum filum tortum chalybeum eft
quod eas in priftinum ftatum cogit , orificiumque claudit , que omnia clare in figuris
Iconifmi X. hicappoficifpectantur . Vbi in figura I. ortographica proie&ione XYde
nota t fecretum, palmula litera L monftratjcanalem ad ficula GF; paragloffam , filu M
tortu MH,p Iotin MLIn fchenographica vero defcriptione fiue s fig. Lreferut palmu-
;
Ja*.M paraglofias.LM pilotides,^ palmulaL digitodepreffaimpingitin pilotin para-

gloff? IM,qua prefTa yento aperitur aditus per GF ad fiftulampalmula', aut paragloffa:
correfpondentem, adeoque ex multarum palmulamm paragloffarumque perharmo-
rica interualla depreffione , nafcitur deinde t dulcifiTmailla jqua^tantopere delefta-
murharmonia,
PROBLEMA VII.
De Regifiris Qrganicis , receptaculis yentorum ,follibmque
CVm organovaria fintfiftularum fyfremata.qusdam enim continentapertas,

ifl
claufasque fiftulas , alia tibias ; trombones,tubafqne alia.nonn ulla fiftulashu-

manam vocem affe&antes , fimiliaq; innumera , ne omnia femper fimul, fed pro har-
xnoniasdiuerfitate,&arbitrioperiti Organcedinunchec,nuncilla,mod6hec cum his,
autillis mifta, Muficam redderent varietate fbnorum gratiorem , fumrha fane fagaci-
tatfi Artificum ptouifum eft, vt certa quaedam fierent pro multitudine fyfcematum_,
veluti
. .
Lib. VI. De Mufica lnttrumcntidi. 5 $ 1
veluti voc's quardam rctinacula quaeRegiitra vocarunt;Hisenim tcriu* harmoniae

,
ratio diiig tur,Yariatur,immutatur,inteditur, remittitur; sutautem refftranifrlaliud

quam ligna quadam, quae totforaminibusconftanrqiT fingulafvftematahabeotfi- Qi' id re-
eiltrum
quorum duclum cribri organici fecreti foramina inferiora clauduntcr
.
ftulas ad
vel aperiuntur .Vcrum figura icm melius quam mulca verba, oboculos cxponet;
CBADfecretiorganicifuperiorispars (quod ckcribrum dicimus) tot foramimbusper-
tufa cft,quot organum habetfiftulas. Rcgiftra fingulis fiftularugeneribusrelpbdentia icIe '
rj
funt B.O.N.M. quae iingula foraminibusfuis cribrata , cribri foraminibus fibi fubftra- iw,"
tisperfederefpondent Haec igitur legiftra fi manubrioTextrahantur, ftatimfubftra-
;
ta furamina fecreti hifce tet/ta vcntorum in fiftulasproccflum impedient. Hic regiftra

HGFE no integra, fcd fecla exhibuimus,vt fecreti cribrum melius compareret,- Si verb
quodcunqueexhis retroagas, ftatim foramina omriiaaperientur, fonofquedeiidera-
tos exhiibebuntiniconifmoX.figuram IV.adiunCram vide.
Porrb receptaculaventorum qua: Scvulgo Portauenti , vocantur ,funt canales
, li-
gnei eius quantitatis, quam moles organi Hi canales.originem fuam habent

recuirit ;
exfollibuscum quibusetiam continuanturj FoIIes veronunc pluresnuncpauciores

promanitiidinemachinaercquiruntur, habentruefuasproportiones.quasvideapud
Caulium & Marfennum,-exquibuscV.haecfcre defumpfimus.poftem hoc iococomplu-
ra alia adfollium qualitatem conducentia adducere.q: ae ab Organoppeis oretenus ac-
cepi; Verum confultb ca omittimus, ne aimis Mechanicis & alijs obujjs vulgo tritis,
nosoccupafle vidcvemur.quitamen reconditiora quaedam defiderat, isMagnmMu-

ficam confulat.vbi haud dubie curiofiuciLecôrisnosLtisfac/curosfperamus.
PROBLEMA VIIL
Proportiones Zooglojpirum fljfignoirc i
ZOogloflas fiftulas appellamus, eo quod I nguas animaliu praefertim volucvium

:
referant,vnde& confequenter voces fimilef humanae ceterorum animalium_.

mentiutur,duas habent partesintergrantes, quarfi. prior eft BC femicylindrus adin- r cou .)j
ftarcanalis aperticx cuprofaftus,alteraeft DElingua c:vfubtih'ffnea!aminaconfiata, fg.'<H
qua concauitascanalistegitur.iefrtquecanalisr.ic volucris.velutianferis inferiorern

roftripaitem,Iamina verblinguam,- tota haec fiftula Zcoglofla irferitur-alterirotundo
lignoA.cVvtlirguadcfideratritc.nl m
habere rofft perrotudum ligntimtraduciuir
filu ferreu FG ftj critis iutorttrr, vt linguam ccgatperpetuo ranali incumbereex-
eepto linguae apice, qu aliquantulurr. acanalifipaiari dcbet, vtventusadituhabeat
;
adfonitum in linguaepcrcLfrorjeexcitandum,q'uiqiiidcmtantoeritacut;or, quanro

filifcrreibrachiu produdtius linguam ftrinxeritfortius,tar.tb grauicquantbeandcm
debiliuslaxiufoue ftrinxerit Filum autemabeftecluvocamus AuIotoni.:m,eoquod
.
ciusopcconcordentur fiftulae huiufmodi inter ie. Veriim vide figurashic appojitas,

Hisigiturita rite expJ.icatisnihilreftat, nifi vt harum Zoogloflarum propotnor.es
inttcniamus,- quod fict hiiceregulis feruans
deteiminetur.inIaminaquapiamcuprea,maxim.Zooglofl*3?qu3ntitas quae
Pr/'w (?:
ficv.g. defignatapararellograrr.mo ABCD. cuiusextremum in j.partesfcindunt, vt
dcir.dc lamina in femicylindium ccntortaextrerrae rnepartes in vmbonem concortae
melius ferruminari qucant Vide fig.XI.Icon.IX.
Sir autcmmaximafiftul3fiue laminahaecinfiftuhm contorqi'enda,longa4 polli-
ces&i. lata. eritq. minima Zocglofla vnumpcllicem longa j-polHcisIara, vt pa- &
ralegrammumlLAEoftendit, rcliqiurum inte mediarum quantitates hac induftria
reperics
Secuuda: ab IL incipiendo diuida.tur iinea IC in 1 s.pattes qualcsduflifq ad CD
Ttt vcl
51 Artii Magn< Conjoni, p* Diffoni
vel AB parallelis habcbis1 5 rel quarum loiiyjuidinisqiiselnas .
Terlia latitudincs earu ita rcperies/diuide IKlinca panterin 1 5.partcs a:quaics;dj.

biique IL. latitudinem minimae minima proxime fecuenshabcbitiartudinem A 2.
,
TcrtiaA 3. Quarta A
4&ficde coetcrisvfquead maximam ,quaehabebit latitudinc
AB.Sufficit autem diuifio 16 duntaxat Zooglofiaium Nam cum in vnoquoque Aba-
co49palmul.t fint, totidcm videlicet,quot riflwkejtriplicatc 16 fiftulas, id cfttresfin-
gulajaequalesfumptadabiltomnes fifkilas requifitas correfpodentespalmulis Abaci,
vnaquaeq. enim in hoc fyftemate refeit tres aliasclaues,quatumuis illae inter fe aequa-
les; Naro filum glofTbtoiium lingulas nunc arcius nunc laxius ftringendo vti longitu-
dinem quam ahasdiuerfam requirebant ita & fonumfaciierefarcit. Qyibus autem_j
clauibus fingulaerefpondeant fyftema notat.V. G fpacio i.tresfiftul.t aequales fieri
debent, quaru prima Cfol. altera d. lafol.Teiua. d. S Sccunda fiftula triplicata tribus
clauibusE.F.&f g feruire debet. Tertia triplicata tiibusclauibusG g S.a,&fic de
cceteris vtfyftema demonftrat.
Vidcs igitur quanta facilitate fimul & iucunditate proportiones fingularum Zoo-
glolTarum afsignentur, fed iam videamus.qua ratone Trombones concinnandi finr.
PROBLEMAIX.
Anthropoglojfiirum fijluhrum proportiones determinare.
Vide lconijmi. $J& X.XV1I. XVllt.
EStpellamus.prope
aliud adhuc fiftularum genus,quod nos no incongrue AnthropoglofTon ap-
veium enim fermonem humanum rifumque mentitur .adeoqj
nuram cofert gratiam, vt in toto organico fyftemate nihil admiratione d 'gn;us,quod-
queanimum auditorum vehementiusrapiat, mueniatur. Eftq. fifiul? mixtaexZoo-
glofta & tubo non pure cylindraceo fed conico cybndraceo cui Zooglofla inferiturj in
ACFE refert tubum conicum '; At FEML ZooglolTam,cuiusfabri-
figura hic appofita
cam, proportionefquereliquarumordine fuccedentium fiftularumbreuibus regulis
prout a Romanis organopceisedorusfui,perftringendo.
Regula 1. Determinetur feparatimpriusinjaminaquatitasmaxirna; & minimaeaa
thropologloffa; hac induftria, Conicus tubusduabuspartibusconftaredebet,Cylin-
dracea fuperiori,conica inferiore,totus vero tubusiogusvtplurimu eft r pedis . Di*
uide igitur totam longitudinem tuhiconico cylindracei in is partes aequales, coni-
caequeparti BDEF illarum attribues 8; cylindraceae verbparti ACBD. cuius diame-
ter pollicem aequabit, dentur 7 ex is.Diameter cylindri in s.partes diuifaduas ex,
quinquefuppeditabit proFE diametro conife&i,Nota hoc lococonumhunc in om-
nibusfiftulisefk aequalis magnitudinis.difFerentiam tantum conftitui incylindrica_j
tubiparte, quae prodiuerfa decurtatione,diuerfos bobos edit,quomodo vero hfC pro-
portionalis decurtatio inuenin pofsitdicamus.
Regula 2. Diuidatur cylindraceus tubus ACBD,in 4. ajquas partes in fig.io.dabitq;
quarta pars BOVD vna ca cono BDEF minima fiftulam antbropogloffam.Si reliquas
deindeintermediasdefideresitaage.-diuidelatusOA velVCin izpartesaequales &
habebisquaefitum.NamT.2. FEdabit fecundama minima fiftula,& Ter- S3FE
tiam.X^FE Quartam & fic de cceteris vfque ad 12. Praeterea harum vnaquaeque tri-
plicabitur, ita vt pro toto fyftemate vnaquaeque feruiat pro reddendis interuallis vni-
cuiquelineae altitudinemtubi terminantiadfcriptis.
Regula 3. In maxima AnthropoglolTalLMN & minimaLH/g. X.reliquarupropor-
tiones fiftularum hacfagacitateinuenies,&quidem maximaZoogloffalLMNlonga
eFit 3.pollices & vltima fiue minima HL i vnius pollicis habebit. Si itaque defcripferis
vnam lineam 3 pollicum, fublatae- ex illa relinquent minimam HL; Hac fublatare-
mane-
-
. . . .
Lib.hP De Mufica Infirumentali. $15:

manebit I licaHM.quam izpartessqualesdiuides, prodibuntque gradatimde-
in
fccndentes fiftularum longitudines vti prius in Conico cylindraceo tubo reliquorum
tuborum altitudines Zoogloflarum altitudinibus eorrefpondentes, qtiarum vnaqu;e-
que triplicata,fbnos,quoscIaucs fingulis adfcripte denotat,refeiet.Latitudine verbAn-
thropogloflTarum inuenies, Ibgitudinemaiorisin 8partessquales diuileris, nam_.
ii
oftauapars,videIicetH.I dabit latitudinemfiftula:fecundxpolt minimam; z. dabit

latitudinem AnthropogloflTe Tertia^&ficdecstcris vrfchema docet. Sedfigura tein
omnibus mclius docebit . Nota tamcn huiufmodi diuifiones nonelfegeometricas,
fcdmere mechanicasexpcrientialonga Artificum introduftas .
PROBLEMA X.
Organum Diatonico-chromatico-enharmonicum concinnare
COnfiftithocorganigenusin AbaciDiatonico chromat co-enarmonicidifpofitio, ;
ne,de qua cum in capite de Abacis clauccymbalorii fatisdi&um fiz hic omit- ,
todicere, cum illa omnia hifce applicari pofsint, neque neceffaria efr noua proportib
fiftularumprotam minutis interuillisfedinxqualibus etiam fiftulisfaciliimonegotio
ad eas,autfubtraftione ab ijf.iem minimainterualla haberi poterunt
fola additione
Qux omnia clariora funt quam vt pluribus explicari debeant.Qui verb plura de orga-
nis automatisfcire de(iderat>is confulat magiam confonl & difibni, vbi mechanicam
hana organicam miris artificijs adornamus .
P A R S IV.
Ars Cruftica,
fiue
De Inftrumentis Cruftis vel pulfatilibus.
AVfpicamurtandem quartam Muficx organicae partem^qu.T eft de Inftrumcntis

quspercuffione harmoniamredduntjtquamuisvix vllum in natura rcrum
corpusfit ,quod non alicuius foni fit capax, vt in libroprimofusedeclaratum cft,
nostamehoclocoaccipimus corpora magis fonora,qualiafuntex ligno poroiifsima
fimul & leuigatifsimo; vtifunt omnisgeneriscrepitacula lignea
exmetallis item du- ,
vtomnisgenerisCampane,tintinabula,cymb.ila
rioribus, vel expel-
,crota!a,fyftra ;
libuscorporiconcauofuperextenlis; vt tympanaomnisgeneris,5cc.De quibus fingu-

lis breuiter hac parte difseremus, vt caufa foni,& fabricae rationes in vnoquoqtie obfer-
uandaeluculentiusinnotefcant.
C A P V T I.
De fbnis & harmonia ex lignis colligendis
Dlxi nullum efle corpus, quod non fonofuo conftet. vt fuse in Phyfiologia Mufi-
ca oftenfum cft. Nam filigna omnisgeneris prius abomni htfmorc purgata_t
in cylindros.autparallelepipedaclaboraucrisuinueniesfingula ligna proutdiuerfam
Ttt z habue
516 ArtisMAgn* Confoni
compofitionem, diucrfos tonosredditura
\ &Ego Diffoni
vt huius rei periecfcum ex-
ha,b Lie runt ;
perimentu fumere,parallelcpipedalignaexquercu,fago,cypreflb ,hedera , pyro, po-

mOjtilia^pinojabietejvlmo^populo.cerafojiuglandejfraxino.corno^prunOjebanoâmyg-
daIo,falice,ficu confici curaui.omnia eiufdem magnitudinis inquibusomnibus vti di-
uerfum pondus, ita diuerfum fonum reperi qua? diligentiffime quoque cum expcri-
i
mentisaP. MarfennofaifHsconferens,inuenimultumea difcrepare tam inpondere__

quaminfono,ctiamfi omnes prorfuscircumftantias a dicfo Patrc prsfcriptas adhi-
buerim.Cuius quidemrei ratio alia elTe non poteft, nififorfan peifccliorlignorumhu-
ius Romani climatis concocl:io,& maior ariditas. qua fit vt ligna minusponderent &
altiusfonent. Quemadmodu inprimapartehuius lib.de chordisquoquedemonftraui-
mus .' Nam dubium nullum eiTe debet,diuerfa climata lignorum aliam & aliam con-
ftitutionemcaufari.vti&de herbis , fru&ibus & animalibus in noftra Anacamptica
ampledemoftrauimus, vtproinde nemomiretur, fi experimenta Parifns & hic Ro- ,
mx fir mpta non vndiquaque quadrent Qpo enim Regiones magis in Boream incli-
.
nant, eo humidiorem femper conftitutionem fortiuntur, qua fonus quoq. femper gra-
uior&grauiorcomitatur. VG.SalixRomana , Parifina multb ficcioreft palmavero ,
Romana multo humidior eft Africanadd^m de alijs dicendum. Verum vt vnooculari

afpeftudifferentias vtriufque obferuationis tum Romae tum Parifijs factas compre-
hendas, hanc tabulam apponere vifum fuit, fingula reprafentantem
T A B V L A
Grauitates , & fonorum diuerfitates in varijs lignorum
generibus demonftrans
Secundum obferuat. Marini Merfenni Secundiim obferuat.AthanafijKircheri/
Pondus Sonus Pondus Sonur
Vnd Groll Gran. V'nc. GrofT. Gran.
Pinus
;J58jp P: mr$
,^__
4o
i
:s:$:
Salix 4 24
Sicomorus ^ o 1
2. z
Erable i^
3
o 33
Jf*= _ __ ___
18
'_tt =
Kux
luglandis 2
L 33. H "~ t-0-
Cera-
.
Lib. VI. De Muficn InUrumtnt&li 5"7

20
; v
1
Cerafus 1
O 32 1
2 2 A
v
;;__
-
' :
;
F
1
pyrus 1 X
2
s :
pSE 2 BEE__-EE
i
Charme 1 9
1
40 :
2 2_________:
2
1 ^.._
Quercus 1
59 :
1
2
- SEfFF
!___E
1 ff
' '
Cornus 1
1 10 1
4 RPL 2
"'"
1 20 -* 3.
Hcdera 1
4+
5E$E _
2 ;
V;_
2
Alnus 1
__5 |
v
10 2
2 ;
Ebanus
- :
I S 10
IX s 10 - p^
H
, 8 SaS
Peclianaomnia
_i R oman
Sol
Xrmac_p-o
in forma parallelepipcdorum aequalium 5
icis diligentiflimc
ponderata pondus fingulorum fecundum p
nos conuemre mfi m ?
elaborata
marnta,
Ebano, cuius ,
& deinde
.cum>ngitud.n,s
m.nut.flime a Colle-
bul-m obt ___S32 m-um tamen eft in

nullo :
fobolcs fit, fed
SmSeS
ouit me rat o illa eft 5 quod Ebanus no Romani aut
squeferuiat ob fummam
Pari_n.C_.ma_s
ficcitatcm ,nnullod.minuto,
*SSS_^
exaftioramaeifq.fonora funt,namitannea,tcrrea,i.u^
*, .
_ ru m &
' ^ ar

fl
niasqualia magnitudinepnrcufla reddidctuntfonos
gcntumcummihinonfit,expenmentumquoquefumere non
"J__*^
hcuit. Nota quoque
5i ,*f r/ Magn* Confoni , ( Dijfom
Stannurn f non folum maximam effe fonu-

in lignis, ledin metallis
= II rum dmerficatem.Nam fubinde 3-diuerfos fonosexhi-
I bent,cuiusquidemreialia rationoncft, niii inxqualiras
materis tamJigni, quam meralli, quorum alia & alia_
Ferrum =8=3= difpafitio, fimiliaque.quae faciliiis ratione,quam fenfu af-
fequipoifumus. Hanc diuerfitatem in omnibus miftis
corporibus mctallicis inuenimus , vt in fequentibus di-
cetur.
Cuprum H =fc=
Experimentum,
Zylorganum conftrmn.
ZYlorganum dicimus hoc loco inftrumentum.in quo Ioco fiftularum ligna cylinr
dracea vel parallelepipeda harmonice ita difponuntur, vt peritus Abaci pal-
limlas dum premit, illae malleolis fuis ligna feriant, &
iic harmoniofum quendam ftre-
pitumcaufent. Etdc Abaco quidem iam fuseditrum eft, reftat, vt reliquam fabricam
iprofequamur. Fiantit^q. exlignomaximefonoro, & xquabilis vbiquefuperficiei li-
gna vel cylindracea vel parallelepipeda numero 26,cxp'ebunt enim hac prscise dif-
diapafon, id e(t duas olauas,quarum vnaquasq. in j iemrtonia diuifa cenfebitur> vt
i
inpracedent busfusedemonftratumeft. Proportio autemlignorum eadem eritcum

proportione fiftularum quam tradidimus c.3. probl.i.Hxc ligna accomodabuntur fu-
pra concauum quoddam vas, vt illudnon nifilinea contingant. palmulamverb cx-
tremisaccommodabunturmalleoli, critqueorganum conftru&um.
Nonnulli magis mechanice lignorum fabricam ita expediunt,vt maximum lignura
ad minimum fit in proportione dupla;reliqua verb intermedia, ita proportionaii de>
cremento diminuunr, vt integra; alicuiusoftaui fyftema perfeite referant.
Veruminftrumentumhic apponimus.vt vel vnicointuitu, quid circa hod nego-
tium praeftandum fir, paterecuriofo Leiloii pofsic
-r.ni
Explicath & Vfus inHmmentl

LlgnaordinepofirafiftuIasreprsfentrintiafuntAB.palmuf^funtCD.inauorum
extremts annexi funt mallcoli, cuiufmodi vnus GVeft.FE Vas concauu habens
jn vereice duo fila metallica crafsiufcula 8,fupra quse leniter requiefcuntligna memo-
rata
,
.
Lib. VI. De MuJica lnftrumentali. $19

raraharmonicedifpofitaaffixaq. fietquevt cumquis per interualla harmotnca pal-
mulas premer,illa:malleolis percutiant ligna,iignorum vcro harmonice difpofitorum_.
lonus noningraram harmoniamrcddit, qusplurimumpromouetur fubiccro conca-
uocorporc, vnampalmulam cum mallcolofeparatim hic pofuimus ad meliorem in-
ftrucrioncm, cuiusplcctruiiucpalmulam refcrtG.V. malleolu eiuscxtremo infixu ni
V. lignum fuprapofitum R. ldem dicendumde alijs.
CorolLria .
HOc mathinamcntopatet omniacorpora mundana talidifpofitionecoiiocata

harmonia ciufari pofle.Nam quo refonantiora funt corpora tato meliofem_,
.
cffectum fortiuntur; Nam ii quisex metallofbnoro coftrueret parallelepipeda vel cy-

lindros fimiles vel etiam tintjnnabula varia; ma^nitudinis ex asre campano, vitro alia*
que materia loco lignorum accomodaret,fempcr rouam &
nouam harmoniamcon-
ficeret. fieiique pofict inffrumentum exlignishuiufmodi, nolis, vitris, harmonice dif-
pofitis confttiicrum incuiuspalmulis totmalleoli. quotfyftemataharmonica, feriet-
queprimus malicoluslignum, fecundus tintinnabulum ,tertius vitreavafa, quartus
alia corpora difpofita vt figura prsefens claredemonftrat, inquarefert ligneiiparallc-
lepipedum A; tintinnabulu B.E. Vas vitrcum C.D. palmulaG.malleolosD.E.F. dum
enimpalmulaG premirur.malleolidiuerfigeneris vafa percutientes,diuerfamharmo-
niam produccnt . Nonnulli inftrumentum huiufmodi conficiunt fine palmulis, fed or-
dine harmonica ligna fupra ftramen aut duo pra:dicr.a fila metallica collocant, deinde
plccrro, quicquid volue rint, facile cxhibent. Inftrumentum lignorum hic appofitum_,
contemplare.
Conftructum non pridem ad melancholiam ma-

ita
onicuiufdamPrincipis depcllendam abinfigni ingeaio-

foquc Hiftrione tale quodpiam inftrumentum Feles vi-
.
uas accepitomnes diffcrentis magnitudinis, quas ciftas
cuidam huic negotio dedita opera fabticatas ita indu'it-

vt cauda perforamina extents, certis quibufdam cana,
libus infercrentur affixas; hifce fubdidit palm ulas fubtilif-
fimis aculeis loco mallcolorum inftrucras; Felesvero
iuxtadifrerentcmmagnitudinem tonatim ita difpofuitj
vt fingulse palmula; fingulis refponderent feliumcaudis
inftrumentumque ad relaxatroncm Principis prxpara-
tum opoi tuno leco ccmdidit, quod dcinde pulfatum eam
e" Vv T:
"
haimoniareddidit, qualeFeiiu voces redderepoflunt
NampalmulsdigitisOrganredidepreffsacuIeisfuisdii
caudas piigunt cattorii.hi in rabiem acti mifcrabili voce,
nunc grauem.modo acutam intonanres,eam e^ feliu m
vocibuscompofitamrcddideruntharmoniam, qu.r Sc
poflet.
moueret homines ad rifu m,&velforices ipfos adfaltum concitare
CA P VT 1 I.
De Campanis earumque fabrica & viu.

INtcr rcliqua inftrumenta pulfatilia principem fane locum fiuevehementiamfonf,
alibifusediftu
fiue amccnitatem fpecres, campana obtinet; de cuiusorigine ciim
iit hic breuior efte vokri ccrte
:
Virgilius Polydorus notat in Campania primum muen-
tum>
5*o Arth Magn<e Conjoni, Dijfoni ; &
tam efle, vndc&in hodierriudi<:m einomen xriscunjpani manferit & tintinnabulo
nomen NoteQiudam Aegyptijs id afcribiit, quiaesinhem!f{>iisrhimquoddamco.i-
formatum infcftiuitateOfiridis pulfantes vna cum
&crepiracuhs omnia per-
fiftris
ftrcpcbant 5 De quibus fuse in defcriptione Sifiri Oedipo noiho.

Ac-gyptiaci in
cntiquiilTmum quoque efie , primifque temporibus viitatum ab anciquis nos
in tractatu de Muficis infirumentis Schilte Haggiborim ex hebra?o,in latinum a
nobis translatis clare oftcndimus, & ex antiqult-.tjbus hebraicis apud Iofephum notil
cft;&de antiqurtate quidenulludubiu eflfe debet,de materia&formafola diflTcultas
remanet, & quamuis apud multos Populos Campan e ad Populi conuocationcm ad-
hibeantur etia ligneaa variae formajcuiulmodi nos in feptimana Sanfiba adhibemus, vt
plurimum tamen ex ferro & aerecofe&aslegimus.-vide quae de his tracfatdofrilTTmus
loanrtes Bapr. CafaliusRomanusinoperede ritibus VeterisEcclefiae. Modemivero
Artifices varia experientra edoti, neq. ex puroferro,nec ex aere puro- Sed ex ccrta_
quada miftura fub certa & determinataforma capanas coficiiit.ac infigne illu fonitu,
quo gaudemus js rcddunt Quare reliitis omnibus alijs antiquorum modis recen-
i . ,
tiorum Artificum rationem quam cum in miftura,tum informa obtinentjbreuitcr de

clarandam duximus
Be
miftura dsris Ca mpani
v .,
Q Vicunquemeliorisnotxcampanasfunderevolunt Artifices ita agunt. Acci-

jjiunr.1'4-aut 5. partes cupri
fini vel aeris, & fupra vna partem ftanni Anglici*
mn a c.nrqU,VerOp0nUnt20,tbrasftannifu P rai00
Sy^^^V
Sr Y
fed ex
nihl1 in hoc enere rtiprsfcfibi
- S
- libras
P erientia docuitprscedentem rriifturam meliorem.
cUDri,faciuntqui^^^
poteft, fed experientia: totum
uf
^ Committendum eft u * d0 &* p/o diuerfa Gjmpanarum
S > magnitudine.di-
ueriasm.tTurasrequimHoroIogiopceiprofufione tintinnabulorum
ponunt f an.
CUpn qUa redduntur maxime
SSE.1? '
fonora Nonnulli argentum quoque tum_,
.
m mm
ad fufionis îhtatem addunt. Vidieeo in multis Gcrmani
lalrf^ 8 'iam vtcunc uema g nasfoniclanTs,imilimpi^fi7mique quas ex pu-
ioar.S^ j- I
1CUnt qUod Umen vixcredibileeft,
fineSS^ f" tamcIarum ,im ,' cum fieri vix poffit vt argenru
SmMSSTJ
aut a.us accedere debct. P^ u mquefonum prseftet,- aliquid igiturct;pri,ftanm,
Scdhzc omnia pruden tis mforis iudirio relinquenda funt
Dt
; . .
Lib VI. De Mufica, Infirumentalt . 511

De forma Campanarum .
FOrma Carnpanarum vtpkirimum in Italia eiusfigur*eft, qux pnBceflit; cuius

crafl7tics,longitudo, latitudoque itafe habet. Primo Fufbres Irali, pro funda-
mento oram extimam Campana; I K fumunt, eam videlicet partcm,quas malleo Ca-
pans verberatur,qua:,&crafTiorefledebet cctteris adiftusmalleitolerandos. Hanc
itaque partemcraflitieiquotiesvoluerint, repetitaminlineam rettam veluti fcalam_.
quandam transferunt;&deinde 14. harumpartium accipiunr prolongicudine,fiue_j
altitudinecampane, vti in figura R. V
monftrat ,pro latitudine vcro maxima cam-
panx acccipiut t partesaltitudinis.in OL verbminoric.impanaHati-
abR vtrinque 6
tudinc vtrinqueamedialinea VRaccipiunt, ji ita vtmaxima ad minimam latitudi-
nem fit in proportione dupla In Francia tamen,& Germania Iimbi maioris craflities
.
vt plurimum altitudinis duodecupla eft ad crafllticm, quam ita explorant,pofita craf-

fitie limbi fiue Zons inferioris IK proportionali dccremento diminuitur vfq. ad ^-craf-
fitiei , ex I K verfus M N ita vtin MN LfintcrafsitieilibiIK;abJK verb vfq.ndp.par

tcsaltitiidinisfiatcralsitudoipartium.qualiumlimbusIKeft 1. Hinc vfq.ad i2par-
tcm altitudinis fiat crafsities r limbi I K>
hincvfqueadanfam campans proportiona*
fabula crajfilw Campana
liter crefcet crafllries campanx iuxta tabulam
IK. pars
hic a ppofitam . Verum hsc om nia npn tarrj l
Gcometricis rationibus, quam praxi ipia,& NM
cxperientia confirmandafunt; Fufores Itali
vnicafcqucnti figura referunt omnas longi- QX cra iTa -.
tudinis, crafiitiei,& ponderis proportiones in OL

campanaadhibendas: vbividespqmo AB fi-
gnificare crafsitiem limbi campana: pendcn-

OVL
tislibras 10000.EF. Crafsitiem limbi campa-
ns pendentis 9000 Iibras, fic ordin<L> & t
fcmpec tanto magis diminutam vides crafsitiem limbi campanarum quantb

c 10 fuerint minorcs quantitate &
10
&pondere;.vfq; adnvnima 10.
X o
qiue crafsitiem habebit
4 librarii,
So
CD.. reliquarum verbcampan?
So
140 part ;
um proportiones crafsitie,
2.00
J20
450
iuxta tabulam paulb antcpro-
poficam detcrminabis
5
JZ 600
JtuemalUo Campame
740
De lingua.
1820
9,0 inorelinguaeft, hic
1000 k Vod
1500 malleus in campana,
eft
IJ70 adeoq, maxime necef-
2}0O
25 JO farius ad fonum eliciendum_. *
3620 Cll i us tanta quidem momen-
8
eft vt fi minor fue-
proportio
^ (
ti ,
JL 5040 squo, fonum valde imperfe-

rit
00
ftum producat fi ajqub maior
r*= ^ ^
periculum fit, ne impetu & in-
,
s 1 30
$000 cjdentis ponderis violentiaca-
?C
r V panafindat.QualeigiturFufo-
^l '
B resproportionemalleiadcapa-
nurrteros vnicuiq. nu-
,ram cuius pondus notum fit,adhibere foleant oftendimus per ,
mcro praecedcntis Abaci adfcriptos.

Vuu r*-
Siz
TabuUproportionismallei,& Camnpan<e
%llei,& C v an<e
Artis Magn<
i Confqni }
.
& Dijfoni
Librg Campana Librse mallei, fiue
rum. lingo? capan.rum
Habeshicquicquidfcre in hocgcnerc defideraripj-
IO l,- teft,- cxtendimus autem t. bulam ad Campanam
. 20 2 22000 hbrarum omnium maximam quas hoc ,
30 tempore in Ualia fic folent. maiores enim vti

ik i
40 si- jipeptaEeuaduatpulfttioniîta obtuiiorcm quoque

50 f
. t-forium edunt ,vti patet in Cainpana trfordienfi
60 totiusnondicamGermania;,fed totius Mundima
.
4r
70 . , :
3fima, cuiusmagnitudinem prodigiofrmpauloin
80 S;~ fra defcribany Sunr quidem rn Francia ingentis
100 <3
- magnitudinis Campanae , quarum mentionenij
fJS 9 facit Merfennus , vti iJla , quae Rhotomagi in turri
200 IZ B.V. vifitur, 33000 librarum.diametro 8 ped. ^j
259 13 circitcr , & Rhedonenfis, cuius diamecer 9 pedum
300 15 dicitur > Lugduniin turri EcclelLe Sanfti Ioannis
400 28000 libr.In TemploB.V.Pariiijs 23000.7 ped. J3
f?
500 23 diametro, Turouenfis S. Martini 2SOOol brarurri. ;
600 27 Sed has omnesmerito fuperat Erfurtenfis omniutn

700 30 Campanarum regina.
800 34
900 37 Magnitudo Gatmpana; Erfurcenfis
IOOO 42. & 44 prodigiofa
1200 46
1300 48 Vartapars <xtln<e nofiratis Cjermanie*,
I400
,l7oo
1800
s^
63
67
m.
efficit,
_,qu<e quater fumpta ^vlnam integram
de qua in defcripttonefequenttfermo efi:
1900 75 Qontinet autem huiufmodt <z/lna Germamca
300Q 1 S
binospedes geometricos .
3SOO IOO
3000 125
4OOO 140 & 14S
Campanae Maioris Collegiatae Ecclefiae Deipar
SOOO 160
55 00 H rae Virginis Erphordiae,& quae circaeam me-
I7S
6000 190
CS
fi
morabiIiaoccurrunt,accurata, & fidelis de-
6SOO fciptio
200 CAmpanA rt/ari<e, ftf) grandes Jaeneque con*
8000 250 & 280 rt
EO
i-. fon<e <T>trwfq Collegiatd Ecelefi* Erphor
9000 290 Cu dtan< Deipara Virginis tnquam,^" S Seue-
("
ca
9SOO 295 ri proxtm<e ) plurimum loco tslt cMateflatis>
10000 30 5, rt
11 000 315 S g/7 ornamenti conciliant . r<eflat inter has
tum magnhu*
12000 34 & 350
longe , lateque celeberrinta , fg)
13009 3701 dine, ac pondere , tumfno,tumform<e elegan-
14000 39q tia , ac artifcio njtfenda CMaior Ecclefu H.
15000 419 "Uirg.CapanaTurrim inter ternas medtam ue-
16000 43
lutfociarum Qampanarum 2(egina fola occu-
17000 4SQ i
iSoqo . ! 4?o pans y quatuor minoribus injlar Qoron<e fuper-

20090 5IO ne imminentibus .
3*QQO 530, Campana h*c inclyta ab eximio artifice Ge-

520OO , 55 wdo
. . . . .
Libro VI. De Mujica Injirumentati jt$

r ardo VVou de Campis ( cuius ft) nomen legendum exbibetur fufa efi Anno
tn ea
)
r
njtcinorum Principum, prtmatum, Ctutumq, Erf
Cbrijit 1497. collatis liberaltter
furtenfium impenfts .
Dedicata esl bonori Gloriofe Vtrgims MA^JAE, d qua, f$ nomen obtinet , tf)
Gtoriofa indigttatur . In parergts ornamentis fuperwe parte Itlia , infertore folia
querctna, duodecimcircutis interfepta pr<efert . Epigraphe , fett Infcrtptio efl hu-
tufmodi .
Laude Patronos canogloriofa ,fulgur arcens, g) Dtmones maiignos ,facra Tem-

plis d populo fonanda carmme putfo .
VondusCampan<eeft fuforts Atramentarij teflimonio z$z feptenariorum .
CraJJities eilfefjui quadrantis <z>ln<e , maxime inferioris partis

<zAititudo,tnclufii curuatura eft 5 <z>inarum , minus quadrante , xtra curuatu-
ramltnea retla dimtnfa altttudo eft mdnarum 4 minus quadrante .
Diameter continet 4 (&/' 2 njln as , ft) tnfuper 1 6 partem Vln<e . Ambitus feu
peripberiaextertoresl 4 ~ <z>inarum in parte infima .ln medio <x>hiarum P
l
ffl $)
/ G partium . In parte fuperiori 8 <z>inarum, ft) 1 6 partium
Pr<eter anfam mediam,ft) princtpemin fummitatej circumpofitas obtinet qua-
rum qu<euis centenarium appendtt crajfa quadrante <z>tn<e , minus latitudtne digiti.
,
Lingua Campana aUitudtnem babet <z>tnarum quatuor , Crajjitiem ima parte ,
qita campanam conttngtt <z>ln<e <z>nius , z ^. quadrantium;Vondere fuo,Aeramen-

,
tarvj iudicio appendtt <x>ndecim centenarios .
Vertebra qu<euis, in qua agitatur , tres quadrantes CentenaiJ appendit

IJt plene exaudiatur, ffl fufficienter concutiatur d 14 bomimbus compulfanda eft,
pr<eter quos bini altj requiruntur ,
qui ex <z>troq. latere Itnguam tmpellant
Sonus pulfau Qampan<e <z>ento fecundo delatus Gotbt, ft) VVenari<e ( <x>traque
ciuitas tribus leucis Germanicts Erphordia
dtftat ) commode exaudttur Curfores,ft) ;
Tabeilarij nonnunquam etiam ad quatuor mtlliaria audiri affirmant

Sonun edtt admodum grauem , ff) magnificum qui tejltbus organcedis infimo D ,
refpondet ;fonum eundem gratiffimum reddit confonantia Terti<e qu<e in eo commi-
fla percipitur , q) conflttuit ittteruallum F. D

Putfus pretium ordtnarium , cumfola adfunus, <z>el alio Jine pulfatur, efl <z>nius
Thttippiti ,feu 2{egij tbatteri : Quando <z>ero <z>na cum reliquis duarum adiunEla-
rum turrium campanis pulsantur.quinque Imperiales penduntur .
Hotcomniaftc habere , ffl iuxta banc defcriptionem poft fidetem , ft)
accuratam inquifittonem , dimenfwnem , ft) animaduerftonem
comperta ejfe profiteor , q) nominis mei anagrapbo tejhr ego

Vrbanus Heun Comes Palatinus, Eminentiffimi , (%) "Reuerendifjimi
Arcbieptfcopy Moguntini S.2(om.lmper. 'Principts EleElorts Stgil-
c
Ufer , Collegiat* Ecclefu Beat<e Mart<e Virg. rffurti Decanus,ft)
Vniuerfttatis tbid. Procancellaritts .
Vuu 1 fZQ-
5*4 Artis Magn< Confoni f$ , Diflont
'
PROBLEMA I.
Syjiema Campanarum conftruere, quo quantitas Diametrorum

Campant cuiufuis inuenitur
SYftcma campanarium vocamusce,rtam quandamcampanarum congeriem iux-

tamuficas proportionesita fabicatarum,vt eas fecundum abaciJeges pulfate da-
tam harmoniam reddant Hoc igiturSyftema, quam Sc vulgo fcaiam campanariam
.
vocant.iuxta Attiflcum Italorumregulas ita efficies.

Regula i. maxima:
Sit igitur
campansdiameter AB. hanc di-
uidas primo in dece partes aequa.
les dabuntque 9 c ijs diame-
trumCampansfecundaeCB to-
num minorem fonantis ad pri-
mam.CBiterum diuidatur in
dece aequales partes, dabuntque
9exijs tertias campanae diame-
tru fonatis tonii ad fecuda,adeo
quetres hae campanae tertiatn
maiorem fonabut Vt.re.mi. quae
tamen vt poftea videbimus vi-
tiofa eft.
Regulaz. Vt Campanam ha?
beas,quae quartam fonet adpri-
mam,- diuide partemD C in_j
,5 asquales partes
, &
3- illarum_j
exD B translatae dabunt

verfus
in E punftum quod terminat
,
diametrum campanae quartam

fonantis , yidelicet B E.
Regula3* Vt Campanam ha-
beasquae quintam ad primam_.
fonetltaage.Diuidatur diame-
ter quartae BE in decem aequales
partcs,&9 exijsdabuntBF.dia-
meterucapane,quefita.Iteru hec
in decem partes diuidatur , & 9.
ex ijs dabunt capanam BG.qu?-
fitam,fextam ad primam fonan-
tis diametrum
ForroBGdiui-
.
faiterumin iopartesdabitB H.
9partiu de fideratam diametru
pro 7 campana
Regula + . Ottauam.fiue ca-
panam Diapafon fonantem ad
primam habebis s Si diametrum
m x
bifariamin ImamB.I.dabitdiametrum
AB diuidas ^ ^
ia0[em
Atg.hiccftmodusMechanicorumimperfeauscummprxnc.piotertiamminorem
^\^-'
. . . . . .
Lib. VhDe Mujlca Inftrumentali jii

cx duobus tonis minoribus componanr, qui vcro fecundum exa&iores muiicae x e <*u-
las negotium expediunthaecobferuant.
Primd, Diuidatur ABin ic partesasquales, & 9.exi;'s dabunt fecunda: campanx
diametrum
Secundo, Diuiditur BC. m 9. squas partes,& S.ex ijsdabunt t^rtiscampan*, ter-
tiam maioremfonantisjdiarnetrum
Tertio, Diuidatur A Bin + partessquales, dabuntque 3 exi;s,videlicetBD, Quar-
ram campanam.
Quarto Diuidatur A B in 3 partes squales, dabuntquas du? tertiae B F, diametrum
Quinta; campanae quaefitam:
Quinto, Diuidatur BC in3.partes sqales dabuntq. 1 BCdiametrum campana?
fextx.
Sexto, DiuidaturBFin5.partes.TEqualcs,dabuntq.4exquinque,fcilicet BH dia-
metrum camptna: feptimx
Septimd Diuidatur B A in 2 partes a?quales in L& IB dabit diametrum o&aua: cam-
panas
Siquisverb Diapafon maius,& minus habere velit, istotum fyftema AB transferat
in vtrumque htusiniftrumentipartiurn.vt vocant, vt hic apparet;cuius vfus ifte eft
quifcquirur. Interci'pe c rcino maxirnam quam defiderasalicuius campanaediamc-
trumintri latera feu crura A A.Sicque immoto manente inftrumentodabitinterual-
lum C.C. diametrum fecundae campane,interuallum DD. diametrum tertis,& fic de
ccereris, ordine intcruallis,.vfque ad I.I. quod o&aua: campanae diametrum dabit.Hac
induftria ratione omnium facillima data cuiufcunque magnitudinis diametro cam-
,
panae mixiine, diametros reliquarum omnium obtinebis quarum omnium rationes

,
cum in monochordidiuiiione demonftrata fint, Leftorem co remittimus
PROBLEMA II.
Troportiones Campanarumper earum crajsitiem determiharc.
IDcm modus, e.Tdemque regulaeferuentur incampanarum proportionepercrai|j-

tiem earum inueftiganda, ac per diametrum. Si quis igirur crafsitiem(qua? vt fa-
pra indicaui, eam Zonam& Regionem occupat , quam ferit malleus) maximaf alicu-
iuscampanae, in ioaequaspartesdiuiferit, 9 ex illisdabuntcrafîtiemcampana?fecu-
dae,fonabitque tonum minorem adprimum. Tertia campanadans tertiam maiprem
infra,cra(Titem habebit quarta parte maiorcm prima,& quarta campana,quae ad pci-
mamhvpodiateflaronfonatfuperabit craflitiem primae ,-Diapente verb fonans quin
ta campana, primam fuperabit - non fecus procedes in reliquis ordine campan is; Ve-
5
riim vt data campans crafstie pondus,& contra,dato pondere alicuiuscampanae.craf-

fitiemfcias,hastibiRegulaspraefcribimus.
R E G V L A I.
Data duarum Campanarum tono maiori dijtantium crafsitie , {$ pondert

minoris dato, reperire pondus alterius cuiujcunq*
TPjplica, ratiqncm toni maioris,hoc eft 9 ad S.id eft', cubica hosnumeros.&pro-

dibunt 729.5 1 2 deinde fiat vt minor cubus ad cubum maiorem.ita pondus mi-
norisad aIiud;prodib;tquepondusc.impana;fccunda:,fiue maioris.quacfitum . Ex:Gra-
tia
** 6
tia a Jt
Artis Magna Cvttfom ,
t
"
Pffitn
pondus Campanae minbris as lib, & cl>icus numcrus mjnor $12, maior
&
339
Stabitquc exempjum vt fequirur
cub. tiil.
'
'
'
'
^ Iib. iib#
512 dant 759.quiddabitpondus25librarumr3s'7^
pondusfccund*. Ita Ca-
"* 3 aIl3m ortauam fnct,pondus habebitur, fi rationem 1 ad 2 otau*,fiue
Dian- f nCU K- S
5 cut>i enim vt
nufque erunt r &8.Sitautem vtpriuscampana prior
2< i/Drarum.quofaao,
Jj^ .
itabitexemplum iuxta Regukm proportionum vt fequitur.

ZS 1,b -^ uid? 200 -ponduscampana?oaauam Ncn fe-
c. \ n a' infra fonantis .
niendis
" 0mnibus ali s Campanamm proportionibus ponderibufque inuc-
' '
REGVLA II.
M crafsitielimbicampana 100 libraspendentis.alteriusCampan^

erafsitiem reperire.
f mS
d ntibUS ofte ^meft,
quomodo crafsities limbi alicuius campans fit
SST
S2S ? ^^% ?'
!
mnium Pôportionum
:
reliquarum campanarum. Si icaquo cafnpana^
ti30 libr - crafs * iem vero habeat 3.digitorum,qu*ritut
,ua I2 digicoruta craffa, '
quotlibraspendebit?
-7 1 Prirr.o, Cubicentur numeri crafsitiei
3 &
12 vtriufque campanae, proue- &
nient zj,8c 4_8.fietque vc 3-digiti ad
zoolibras, ita^Sdigiti adaliudjpro-
uenient 285 33 /-Jibra pro campana_.
cuiuslimbus eraisitiemhabet 12 digi-
W.- : torum; Haud fecus in omnibus alijs
*l
progredieris.
Hinc melioris ingenij
rallelepipedon tenent dimidi; pedis,in
Artifices pa-
quogradatim defignant,cii crafsitiem

tiim pondus campanarum, vtfequitur,
$& Prima; campana? 25 lib.crafsitiem refert
<$? LM. fecundaecampang 30 lib. crafsitie
refert NO.Tertis PQ.Quartse RS. &
M$.."
J*# ficdereliquisordineprout numeri Ia-
tini fignificant, ftatuendum eft ita_
I XXIII. fignificat interuallum crafsitiei
.
campanae 15534. Ijbras pendentis. Vi-
*! - - 1^0 des igitur quod ficut minima pendetli-

\\6 brasas.cumcrafsitieLM.ita maxima
G9 22276 libraspendcns crafsitiem habet
XXIV. digitorum,qua vix maior fundi-
tur hoc tempore. Verum cum ha?c Me-
sf#-
a^Y...
$3- r r sfflii
chanicorum Scalaintricata fit, opcre
preciu faciemus,fieamin vnam hnea
transferamus, ita igitur age . Trans-
ferin alterutru prsfentis ScalasCDAF
iH...
o iv
ixs Iatus AC,vel FD, fpacia cam-
crafsitiei
panarum ordine fe confequentium_.
VG. LI crafsitiem campang pendentis
25 libras, transferas ex A inB, & exF
snEdu&aq. lineaBE dabit tibi crafsi-
tiem
. . . . .
Lib. VI. De Mu/ica Inflrumentali S z7

Scala cra/sitiei,& ponderis 24. ticmcampaneprims fpacia AB, vel EF.dcin-
campanarum deex ijfdem punttis A,& F transfef fpacium
NO fecundae campana pmdcntis 3olibras,du-
ftaq. linca parallela habebis fecund Gampaaa;
o fccuda parallela BE.N6 fecus
crafsitie,in linca
reliqua fpaciafecudunume.rbs naturali ordine
fe cofequcntesfcal? infcribjes.donec fcala co-
feccrisex24.gradibus,quorum finguli dcno-

tant crafsitiem campanff .tqt libras pendentis,
quot eide numeri adfcripti sut, V*er:Gra; CA vel
XXIV DFcrafsitieseft campanx _2iy6. libras pcn-
dcntis . V4sm haEcfacihora funt quam vtplu-
ribus expHcari debeant
* ^
_
P~R OBLEMA 1.
Data agfsijfc diametrjfm campan* cuiujUi s.

feu Tfttjkl icfem efl laJiftrdlhem, ft) aJt,
. 1
wdtntjn eius itmen-ire
ex- ptfmifsis ctaSitiescuiufuis cam-

fajf fit ,7 diametri, & ,', altitudinis.
CâtHreVhec quindtcies inlineam rectam dia-
metttjVel axem campanay translatadabitqu^-
fitum. E_:r'Gra"r jHl>C*Tnpana: 25. lib. pen-
dentis cra^Vrtfei d^^Squ.inquies m linea tranf
Iatadabi>diametrufâVnpane,fiue latitudine,
eadem duodecics in axem translata dabit alti-
tudinem, habitj vero diametro, aut crafsitie
facile pcr prajccdentia in ponderis menfuram_,
deuenies. Idem de reliquis interuallis ftatuen-
dum eft.
P B. O B L eIEa I l.i

~h- - -^"'

Campanarum <equalium ex diuerfs tamen

metaliis conflatarum, dtfferentiam in
fonis reperire
MErfennushuius rei experientiam no.
A exhibuit,prim6
bis in fuis harmonicis;
fecimus&noshuius rei experientiam, feddi-
uerfos fonos repcrimus, quare vtriufque pona-
musobferuationes, vtcaufa differentis inno-
tefcat . A nte omnia grauioris mctalli tintinna-
bulumcoficiendumeft, cui ccctera omnia ex
diuerfismetallisconfeclaperomnia, & in om-
nibusaequalia finf Experieturq. curiofus ma-
chinator,infignem diuerfitatem, afferereque__
cogetur vix pofsibile effe, etiamfl millies idcnti-
dem
S *S //r/ Magng Conjom ^ Diffoni ,
1
dem repctatur c^perimentum, vt pr.rcise femper eundcm kmum reddant. Na etiam l'i
duoexeadem materie tintinnabulapr;eparentur,femper diucrfum quid in i/s nota-

uj,& minime vniibnum, cuiusqmdcmrei rationem nullam aliam effe reperi quam ,
insqualem materiei fluxuminasqualiter fefe percorpus campana; difTuijdentem_ >

vnde confequenter diuerfitas in fono,- Nam cum,v t in primo libro oftenfum fuit, rari -
tas.&deriiltas caufafint fbniacutij&graurs ; Ccrte aerrariori materias illifusmulto
reddetibnum acutiorem, quam cum impulfus fuerit in matcriam denfam Vt proin- >
de vjx aiiquid certi in Hoc negotib conititui pofie putem,- Si materic omnes perfecte
honiogenee eflcnt, derei vGntateaiTertionisa Mcrfenno propoflts nuilum dubium_
roretj Verum vx veritas diitorum luculentius pateat; vtriufq. obfcruationeshic anne-
'
ftendas duxi.
Marfenni Athanaf/j Kir His experienti/sad amufsim Mer-
Campana maximofane conatu obferuatis,
seni
Stannea !__T
yw-. ' .
f y -3L
ti w
i
im tandcm hofce tonos obferuauimus, ad
$* hibitis Muiicis Romanis maximo au-
rium iudicio pollentibus at quicquid :
**-- agerem eafdcm.quas Merfennus po-

tea
fuit, deprchcndere non potuisOpta-
:$_::: remproinde plureshukisr.ei obferua-
tionem faccrc vt tandem caufa erro
,
Ex Stanno . ris detegatur . Certe in negotio lubri-
puro ::x_~ r:
:
&z~~:~ cifsimo, infinita;, minime circunv-&
ftantie obfeniande forent ad eruenda
Ex Argen axactam reinotitiam . Naminequa-

to mifto
litas fufionis metallorum imparbo-
,
?n$t_z__ nitas jfuilonis ratio, aer circumftans,

_^____:__
miftura rerum , multum poffunt e-
Ex Stanno tiam squalibus corporibus alte-
in
r^nt
fonante rationis in fono Vnde cum difficul-
.
-n$~ .*$-.__ ter iudicium daripofflr, hac materia_

reli&a ad alia calamum conuerta-
Ex ftanno mus.
regulato
g- "
r3 _
5 $E~$::_:
CAPVT III.
ExPiumbo *2-t-$" 2_ - De Tympano, Cymbalis, alijfq.
:ZH: compofitis Inftrumentis
^ZZZZZZZ fT^Ympanumvulgbnotuminftru-
Ex Cuprq '~ g^-~$~:~ X -
~_ ,
.
mentumfit expelleouina
r ietina,&tabulis quernis in cylh>
iluc
clri formamconuolutis vt in figu- ,
ra apparetjfupra cuius vtramque_j

Ex Miftura __2
1ES gEgEE bafin funibus exrenditurdicta pellis,
quae inter reliquorum animalium pel-
:
Ex Stanno \
lesfola habilis , &
apta fono harmoni-
cq, ita vt vel vna ouicula noscibet,
glaciali
nos nos quadruplici inftrume-
veftiat,
torum Muficorumgenererecreet in-
teftinis in chordas,tybi/s,&cornibus,
mfifluIas,-pqlIedeniqueintynrjpanumcedente,vtproinde non indeganter de
eode
, .
Lib VI. De Muftca, InHrumtntdi >2 9

x Aun pronunciarint hebraei, animali viuo
chako vna voxi mortuo. 7. Nam a cornua, 2
tibias,- inteflina &pellis,in totidem_i
inftrumenta animantur.
Ex Auro Porro Tympana harmonicc con-
cinnatur, eadem prorfusratione,qua

<3 13 -'
.
Campanae.dummodorationcs fiue_j,
proportiones interuaIIo;ucxate fer-
ucntur,vt li quis velit * tympana ita accommodare,vt maius

primum adfecundft iiuc
ibnct tertia maiorem,fiuc ditouum;fccundu ad tertium.t.ertiam minorem (iue femi- ,
ditonum, ad primum dutem diapent.-.Teitium denique ad quartum diateffaron_,

quartumautem adprimum diapafon,- propo r tio corura fe habec adinuicem ficut
numcri in tympanis fignati
'
1
n
i
-_>
/\
<_/ *1
* ->
vT t^
MI SoL Fr FA
quisigiturcoficiatTympana^, quoriia,!titudines& latitudines eard" r?t'ouem

Si
Proportio
habeantquamhabent hi numeri.4.5.6,8.quoru ^..ads dat Ditonujs ad6 fcrrrid tonu. T mp.jpo
6ad8Diateffaron.8.ad4Diapafon,-is rdtitudinern vel latitudinem eorundem iuxta_> rmn ;idc9
didrosnumerosconftituet. V.g. fi primun' tymptnum habuerit 3odig tos inaltitudi- ;
fonanttani
fecundumin altitudine habare debet 24. tertium 20. & quartum

facienl:r.i
nc ,
t <; digitos al-
tequifiti,,
titudinis:idem obferuandum in Iatirudine nam Tympana vt plurimum tantam_.
,
habentaltitudinem quantamlatitudin-m, funt praeterea aliae tympanorum ipecies,

Vcrum quia eae parumharmon .T inferuiunt.ess omifimus.
;
Hoclocoomittere nopoffiun inftrumentumquoddam,quoNiut. & milites paf-

fim vtuntur^crmanica vocediftum ein maultrummen id cft tymoamirn ons; eo ,
quodori infertum fonos ed r, fit ex lamina chalvbea in oualcm fere figuram con-
torta.cumplectrochalybeoihocoris concauo irnpofitum digito ple&rum carpcnte,
fubobfcurumquoddam murnvirhaudtamen ingratum imo harmoniosum exctat. ,
VerumratioinftrumenticiVri cxfe pateat, tempus pcrd'musfi e de diutiusimmore- ;
murjquipluradchuiufmodi defiderat is Muficam mechanicam, & tratftatum dc

,
diuisioncMuficae, adcat: cft&a'iud inftrumentu, quodnoscrep<tacuh \ta\\ Gnaccar^

vocant,fo!entquccythara;fono copJungere qux ad numerum cantionis propofitum
,
perftrcpuînfirum-.-ntifiguram omiiimus. Hoc loco nihil ahud requiri videbatur> nifi

vt Xxx
I jo Arth Mdgfte Conjon) ,&
mundi
Di(foni
vt Inftrumenta mufica omni; geneus diueriis partibtts vfitara profequcremur,
Verum cum nec temporis, qua premimur anguftia , nec cr-ciis iricren.entum idpcr-
mttat, confulto ea omittenda exiiiimaui musj prafertini cum, iipauca excipias, ma-
gnam vtplunmumcum noftrisaffimtatcm habcant, ea quudammodo reduci
&ad
pofsint. Qiii plura de huiufmodideiidcrat, is coniulat rerum Indicarum aLaru i.qiie
Nationum fcriptores apud. quos, quiquiddehd^rari potcrit.fuse tractatum reperiet.
Atqueha?c funt, quasdeMufica Organicafiue Initrumentali dicenda duxi i inue-
niet in fallor Lector curiofus in hoc libro quicquid circa infttumentorum harmon:eo-
tum or'ginem,naturam, proprietatem , conftitutionem ac fabricam defider<.ri poteft,
videbitque&qualisharmoniaperfynphonia>appiopriataslmgulisinltrumen-
tis ingenioseapplicaripofsit . Qu.Tiigratiamin auribus Auîtoris inue-
nerint, nonid mihi,fed bonorumomnium HarmoftaeDeoafcribi

vehm . Nihiligitur reftat nifi vt VII. iibrum ordiamur, in
quo quicquid in praecednt.bus omilfum
eft,cop ose pertradabittir led o
;
>
miffis verborum ambagibus

rprn ipfam aggre-
diamur
*R-
.
* 31
vxsm ra tt_gg_Hg___H
-8GXHK9MS3E&L
A R T I S
M A G N AE
c o N S O N I
E T
D I S S O N I
LIBER SEPTIMVS
DIAGRITICVS
D E
Miifargia Antiquo-moderna>in qua de varia vtriufque

Muficae ratione di fputatur
P R AE F A T I O,
_^S / <vlU*m inter Philologos materiam , illam cerQ de Mufca %le~.
terum lontrouerfam reperi circa <\uam vti<varU fuerunt nullo

^KSil&SSS^ ,
liones agitat* , ita tantam quoque confufonem

l incumt , <vt tn tanta dtfparium optnionum
multttudine &} <varietate , quidfentias , <ve l cuius placitofub-
J3
< fcrtbas, dtfpicere <vix pojjis . Qu\dam eam non tantum moder-
n* multis parafangts praferunt ,fed (efr <velutt buman* fapientt apicem <vnice fit-
fptctunt, f$ admirantur . Tônnullt contrd eandem fmpltcem , <vtlcm,pailoritiam,
rufticamque noflne minim* comparari poffe afferunt . Alij ingeniofam , ft) totius
metric* fctentU fontem dum demonfirationibusex muftca petitis ostenderefatagunt,
negottum c<eteroquin arduum tot terminis inuoluunt , tot <vcrborum monfiris intri-
cant , <vt ntc ipfi yuidem , quid <velint intelligerc <videantur . Dici autcm <vix po-
Xxx 2 tefl t
-
53 z drtis Magn< Confoni , g Dijfoni
u-fl a
quanto multi ingenij conatu nobis eius prântiam q) excellentiam perfua-
i-Asre conentur ; quante zelo eittfdem inslaurationem moliantur ; quam foUtcite ahos
in corum fententiam trahere fatagant , in looc njnicum intenti . ^vt abrogata moder
namnfica, quam ipfi pr<e rveteri meras quifquilias ft) Jardes afperitatesque incon-
dttas aftimant, etdem T/eterem ingeniofijjimam, mouendifque affeEltbus apiijjimam,
(quam tamen qualis fuerit ) non ofiendunt , fuccenturient . Hanc maximam , at-
cjue in harmonico negotio incongruam qrnp' cum Jiepe mirarer, ft) plerafquememo-
ratarum opinionum T/elitationes non aliunde, quamex mide inteUetlis Authoribus,

antiquitatifque imperiti(i procejjifje notarem ; quomodo tam difpares Jententia
conciliari pofjint , pr&terea qualifnam ijeterum mufica Tiere , ft) proprie juerit
quts wftrumentorum,<-vocumque apparatus hoc libro oportune demonflrare decreuhTJt
ex vueieri mu.fic& cum moderna comparatione , ijnufqiiifque ,
quid fentiendum fit t
iudjcare pojjii : cs4d rem igitur
PARS PRIMA
EHQTEMATICA.
EROTEMA l\
Qualis antiqua Gracorum Mufica fuerit , m quo confiiterit &

eiufdem , quam tantopere Autbores commendant>excellentia .
Vamuiiin fecundolibrode origine,fucGeflu,propagatione veteris Muficasvber-

tim dixerimus, quia tamen complura ad difcurfus noftros diacriticos facien-
031 > tia.ibidem intacTra manferunt,hinc eadem ad incudem reuocates hic vberius
declaranda duximus.
Multis ic.nque modis vetiis Grecbrum mufica conuderari poteft Alia enim mufica .
co^m mfi
er at,qua ad beBe,ritequephiJofophandum j alia qua ad laudes hymnofque Deorum ,
Cca qiulis in Templis,delubnfque, aulHeroum,vi<2:orumq5ttiumphos in public,is theatris vte-

& quotu-
b antur3 a a denique quam animi gratia tum pablico , tum priuato exe^citio in feftis
.
i,
folennioribus choreis , ttipudijs , fcenis exhibebant

,
De myffica Veterum Mufm

.:.-' -.-.
MVfica illa recopditior, diuiniora ambitu fuo comprehendens, proprie compe-
tebat philofophis .dicebaturque Ariftotele tefte cceleftis.naturam habens di-
eomme*
uinam ' & pulchram mirandamque; Plutarcho venerabrle ftudilim,Dijsque maxime
dationes. acceptum eorumque inuentum, barmonia fan&a, & diuinums magnumque quid,
,
& vt PfeUus refert muficam Veteres totum dicebant comprehendere\miuerfurn_,

,
Cuni nihilearum rerum qus exiftunt abfq; fymmetria atque proportione inuenia-
,
,
tur. Atticps fub mufice nomin.e comprehendifle Hefychius nar-

Vnde omnem artem
rat iiuxta Mercur.Trifmegiftum nihil aliud efle videbatur, quam cundlrarum rerurri
ordinem fcire j a Socrate quoque in Phedone defcripta nihil aliud eft,quam meditatio
qusdam philofophica , qua animuse corpore fegregatUf, neque vfurpanda eft
Ari-
. .
Lib. VI 1. De MufargU Antiquo-moderna,&c. 533

Ani.otile tefte.vnius vtilitatisgratia fed do_.rin._, & purificatioais
, vitandique oti/ ,
cauf.w Quam
Matotantifaciebat, vt dicerefoleret, eam non minorcm in animaitL.
vim habere,quamaer in corpus. Hinc quidquidfcre in rota philofophia platonidL.
rcconditum eft, ad muficasleges traditum cernitur ; ponebat autem duplicem muli- j n "nimura
catn druinam vnam inastcmaDci menteexiftentem, altcram in coclorum ordine__j,
,
jSc motibus,quamirabilemquendam coelefres globi, orbefque concentum efficers_j
credebant; VndePlutatcho tefta, muficum inl.rumenturri dcorum manibus infere- Inflruaien
bant, conuenire quam concentum,& harmoniam [] "^

cum nullum ofhcium perinde dijs ,
arbitrarentur,facrispra_terca adhibcbant quod eahumanos animos mira quae!am_, Deomm.

,
vi concitatos ad diuinam contemplationem crigcrer

. autem Pythagorashanc calluiffelcgitur, fubqneharmonicisOmnem_.
Pr._cc_teris
abfcondebat humanas diuin,_que philofophiaz notitiam , qua. quibus fundamentis
fubftiterit, opera? precium me fa&urum exiftimaui , fi pauci id explicarcm prasfertim
cumnullibiin hocopere idpreftiterimus.
Etprimusquidem Pythagoras,cum apud officinam ferrariam tranfiret, fonofque
malleorum harmonice contemperatos aduertiffet, deprehcndifTe fertur difterentiam
fonorumeflToexmagninidinemalleorum , vt magni graues fonosederent ,paruiacu-
tos,cum autem intermagnitudines propriefpe_teturproportio,ex menfuris malleoru
proportiones facile aduertit, quibus harmonica vocum interualla conftituercntur , &
quibusdiflona,quibusconcinna,quibusinconcinna ;ftatim autema malleisadchor- i^^l
darum tranfiuit longitudines.vbi aures exaftius iudicant, quas partes chordascum.,. nismuficse
tota conlbnent, quae ab illa diflonent
Proportionibus autem repertis fupererat, vt &
caufc inueftigarentur , cur bx pro-
portiones concinna,fuauia,confonaqueinterualIa vocumderinirent ; ali~ pioportio-
nes, diflbna ab auribus abhorrentia,& infueta & tande conclufum , caufiS pcTendas
.
a proprietatibus quantitatis difcreta? fcilicet numeroriim Viderunt enim Pvthago.

, .
riciperf.ftasconftituiharmonias, fi chord._ ._que tenfae proportionem habeant inter

fe loaitudinisduplam,& (i tripl.im,& fiqur.d uplamhabuerint qualiseft internume-
ros 1 & 2, & 3, & 4.
1 1 Rurfum paulo imperfe-.iores efle confonantias chordarum_
^^f }"
qusfaciuntproportionem tefquiakeram, hemioIam,&lefquitertiam ,feu epitri-
iiue monicaru
ton,quaIesinter numeros _ & 3 , 3 & 4. qua.quidem coniunc_a ficiuntproportio- topwitio.
nemduplam internumeros 2&4,vel 1&2; minor verb inter 3 & 4ablata ama-
icri _ & 3,relinquebatfefquioc.auam inter 8.9 & tantum deprehenderunt efle inter-
uallum foni vfitatifTimum in omni cantu Atqui numerus 8 cubuseft de2,&nume-
.
j_S9 quadratum de 3. Iam igitur hierantin promptunumeri 1,2,3,4,8,9. Cum au-

temcadem vnitasfit, &quadratum fuum,&cubus binarius verb quadratum fuum ;
haberet 4, & cubum 8,ternario etiam prater quadratum 9 adiunxerunt cubum fuum
ri7,quod exiftimarentadcubosvfqueprogrediendum elTe; propterea quod mundus
totus,& vocalia omnia nonfuperficiebus conftarenr inanibu;, fed folidiscorporibus. rth-o-i-
Deniqueexhoc initio tantacoaluithorum numeroriim opinio, eo quod eflenrprimr corum in
corumque quadrati, & cubi, vt Pythagorici totam philofophiam ex ijs cenfuerint con nuroe ? is -
j .
cinnandam . Nam vnitasreprefentabatipfis idcam,& mentem, &formam; quiavt cisiiudium

vnitasindiuidua eft.eademq; manet,& quadrate multiplicata, cubice; fic idcae quo- &
quc indiuifibiles, & vniuerfales efent,& femper idem itaque vnitatem fccerunt fym- ;
bolum natura-identitatis ,-numerosverb ceterosfymbola natura, alteritatis. Binarius Muficaph}

jgitur alteritatemilgnabat,&materiam, quia diuifioneille admittit vt & ifta, & vtilla p "haeo-
quadratemultiplicatafit4,cubice S.qui funtnumeri diftin_ti a 2, fic materiainftabiHs, ricorum.
&multiformiselTe poteft. Alter binariusctiam animam fignabat,quod cum mens
immobilis fit,autmotu vniformi,fcilicctcircularigaudeat; anima contra mwltiplices
motusacorpore excipiat, adque motus re_ri!ineos magisiamiliariter fe habeat. De>
nique ternarius notabat illis corpus compofitum ex forma, & materia ficuti ternarius ,
compofituseftde 2& 1, & quiacorpora mundana tothabentdimenfiones, quottcr-

narius
5 ]4
narius vnitatcs
Arth Mfign* Confoni , & Dijjfoni
ncquc tantum fymbola erant numeri trium principiorum, icd & iam
,
ipfa anima comparabatur ipfis ex hifcc numeris,eprumque proporrionibus omnibus

&fubdiuifionibusproportionum infefquialteram & fefquio&auam, vtanima vincu-
(
lum mentis & corporis eflet in fua eflentia nil nifi harmonia exque harmonijs com-
,
pofita. Ad hocdogmaduxit illosproculdubioconfideratioifta, quod anima delc-

c~betur tantopere rebus, qux aliquas propprtiones harmonicas magnitudine fuafor-
mant,& continent.
Atque hinc cclcberrima illa Tetrattyspythagoricafde qua fuse in Decachordo Na-
rrtsftys
turs fcgiftroi x.de mufica anjma; a nobis tractatum eft^fons perennisanimajhumanar,
Pythagori per quam pythagarici iqrare folebant,- Conftituit hanc tetradtyn 1,2,3,4. 1 eft prin-
caquld. cipium numororumj 2 numcrorunx, parium primus,-3 comppfitarum,&imparium
primus;duc~fcoi in 3 fitreftangulum trium ,vteximparijdu- 2 3
cl!02infeipfum, fitquadrati^, vtexpari,cuiusetiamiriftru6lu- ~.
fTT~|
ra longitudinem,&IatitudinemdeceteiTepares,ficutiin ipfius 2 - |
j
3
trsi tt
trianguIoinxquales.Summaex 1,2,3,*, vtalibidocuimu$,dat *
I
"TfTT
lo.&anirnahumana vltra ronumerare nonfolet. Et ficuti -
funt quatuor numeri totidem fcilicet gupt in quadro vnitates,- fic etiam per eos
, ,
quatuoripecies harmpniarum exiftunt;inter &2/2 & 4diapafon; inter 1 & 4 dif-

1
diapafon,qui pro2 odauisfumiturjinter r& 3 diapafon cum diapente ,que habebant

ro maxim afyfteatis harmonia.cftq; hic fecundajtertia inter 2 & 3 diapente,& quarU
Vltradif- P
liapjfon in3&4diateflaron, nequepluresipfiagnofcebant harmonias ,quidquid enimvltra
no proce occurrebat, iam fuperfluum habebatur, &quod
vx attingere minime poflct: pntabae
enim vocem quamcumque non nifi difdiapafon , quam r & 4 numeri denotat.attin-
gerepofle. Hiigiturharmonicinumeri 1 23 ^fimul vniti denarium prasftant,cuius
hocprppriumeft,quodcolligatur exvnitate cuiufque continui multiplicibus vfqup
adquatcrnarium. Fit enim triangulum numeraleasquilaterum , cuius bafis quater-
narius.vertcxvnitasgenuinum anima; fymbolum , vt in Arithmetica noftra hiero-
Numenn glyphica oftendetur. Hinc Pytagorici alium numeru fummo ingenio deducebat.fcili-
3<5myfti- ce t 36,quem nunc in trigonum ajquilaterum , cuius bafis 8, modoinquadratum_.,
cuiuslatus6,iaminpblongumrectangu!um eftormabant , cuius longitudo 9, Iatitu-

do^, velcuius longitudo i2,Iatitudo 3 ,*4enim duftairip, & 3 in iafaciunt vt in-
Numerus <i uc 3<S ;porrbhi nuraeri 6,8*9,12 cpllecti in vnum faciunt 3? , quem numerum har-
jsomnes moriicum ,eoqupd quatuor cpnfonantiarum fpecies paulb ante indicatas contine-
ret * a PP e l' a b a nt, HinctetraftysiftaproptervfumtammuItiplicemconfideratione,
-
tiotenct!
& admiratipne digniflimahabita eftinterprimas,tranftuleruntque eam non ad phy-
rnde tetta fics tantum ,fcd & ad anima: contemplationem, & ad ethicam theolpgicamque do-
ÂAT ^nnarn iVtdtatolocodocuimus,- quamq;Plutarchulshaud incongruequoquedixit.

notet.** fontem, natur<B quo turget vena perennis ,vbiper vnitatemdenotabant mundum,
pcr binarium, primam in eo multiplicitatem ; per ternarium , vinculum & nodumu.
conncftendis rcbus neceflTarium impoflibile enim eft,vt dus res folas in vnum coeant
:
feorfim a tcrtio; per quaternarium denique numerum elementorum qua? cpniun-ta_. ,
conftituunt ro,quo numerp omnem notant totius Vniuerfi ornatum.quo Opifex re-
rumidditauit. Verum cum hasc omnia fusc in decachprdo natura; explicata fint,
diutiusijs npn immprabimur
Vidasigiturqualenamfubhifceharmqnicis numeris muficam abfcondebant Py-
thagorici, eam videlicet qux non tam voeihus, & inftrumentis , quam mundanae
fabrics forutinio cumprimis, feruiebat
s.n.
. . ,
Libro V 11. De Mafurgin Antiquo moderm, &c.

s3 5
. 1 1.
De muftcA facra Peterum
QValifham fucrit veterum mufica vocalis Plato docct dialog. 7.dc Ie?ibus, his
,
verbis : Muftces prima lex ft , <-vt canttlen* njnaequaque tx grattofs <verbis

confient;Secundo } utprecesfantadDeos,quibusJacrtficamus. Tertto ut Poe-
uclutt, quifciant preces d
t<e TDijs petitiones ejfe , dtligenter antmum aduertant , ne
fallantur , ut malum tanquam bonum petant , ita ut poeta pr<eter ciuitatts leoes
& iufla aut honefta , aut bona nthtl altud faciat , ($ ut non Uceat ipfi ea , qu<efacla
funt , altcuipriuatoprius oflendere, quam ad hxc defignatts iudtctbus , ac leo U m
iffis
cttjlodibus ojienfa fuer'tnt,ft) placuennt : detnde Deorum hymnt^ laudes, qutfocte-
]
tatem tum preahus habent ,re}tflimecanantur , ft) pofl deos fmtltter ad dcemones
g/ Heroas cum laudibus precesfant, prout hos omnes decsnt. ExquiSus verbisaper-
'
te conftat, hymnos olim in deorum honorem fuifle recitatos eo fere modo, quo hoc ^y" u e
t^ c r
tempore in Ecclelijsalternischorispfalmi cantu pleno abfque h.rmoniofo voaiitu Gr*cor u
conccnru peragurtur, & fuifle hanc cantandi rationem valde concinnam, &dein[*"is
coram , exactiflimis tum temporis, tum nominum verborumque rite pronunciando-
rum legibus aftriciamjvnde & huiufmodi muficam canonicam Gellius vocat,quafi 16-
gitudmem.altitudinemque vocis cmeticntem & longior quidem vocis mcnfura_, Qt,y rhy- ,
Rhythmus.altorrnelosdicebatur, ooniungebaturquemetrica?,pei quamfyliabarum thmus. et

longarum, breuium ,mediocriumqu? iun&ura & modus congruuscum princip/s mc0i -
geometriae aurium mcnfura examinabatur; vnde & liquet muficam quemadmodii ,
in fecun Jolibro fu e quoquc oftcndimus a po*fi minime fuiffe difgregaram Plurar-

, ,
ûiTca a
cho teftc qui mulicae ca itibus rhythmum, tempus,& fyllab im adlignat hifce verbis, pcefi olim
,
n
Senfum, inquit , g^ mtelltgentiam oportet in iudicandts muftce parttbui concurrere , &fjfff,~
ut neque pr*eant fenfus , quodaccidtt prxcipitibus , neque d tergo relinquantnr, quod
ufuuemt tardii . Conttngit atttem tn fenftbtts utrunque , ut ob natur& in<equali-
tatem q) antecurrant,ft) tarditts <eauo ueniant. Hoc igttur adtmendum eft fcnfui ,
'
Mpojfn imitari intelletlum Semper enim neceffe efl tria h<tc und in auditum inctde-
:
re :fonum, tempus, litteram,feufyllabam:fet autem, ut <? Jono.etufque ingrejfu har-

moniamfe lempore rhythmum , aut fyllaba id ,quoddtcttur ,tntclltgat
) littera,
Harc Plutarchus j vbi manifefte^nfinuat,muficam vcteru fuifle ita ordinatam,vtvims
duo.velpluresalternishymnis rhythmica, fiuemetrica arte conftructis, ita alternis

choris concincrent, vt omnes &
fbno>& tempore, fyllabarumque prolatione congrue-
rent, qua? quidcm mufica ratione fubiectae matetiae diuerfa erat Mufica Platone te- .
ftedial. dclegib. Athenisfecundumquafdam fpecies,& figuras diuifacrit: prima_

hymnifpecies adDeos,huic alia cotrarialametationes.alia paeones.alia Dionyfij ortus
quidythyrambusdicebatur, contincbat :&aIiaCytharaedoru :alia AuLtdorum.-alia
Lyricorum,quam demateria muficain ipfbrum cantilenisrecitabant,verum de varia Mivfie?
hacmufica legcquasfufiflime tradidimuslib. 2. diatribadeantiquaGracorum mu- fpeci-s.
fica. Nomi quoque, fiue leges mufica; erant vari*, nihilque aliud erantquam modus
quidamcantandi, qui continebat concentum quendam determinatum, vnacum gd cjilld"
dcterminatorhythmo &metro, quasleges neminifas cratmutare.auteas innou?* fuetintr
,
rc, fiue in harmonia,fiuc in metro, aut rhvthmo jdicunturetiam lcges,eo quod ad-
numcythara? leges, aliaqueegregiaquaedam, &poIiticadocumenta recitarentit.vt
llcmcntibusfacilius, dulciufque infererefitur quorum aliarerant cythariftic^ can-
,
tabanturque ad fonum cytharae , alia: tibiariae ad cantum tibiarum au!a:dorJmqu!i_>

alia*
5j6 ArtisMtgn* Confoni,
adhibitiscancabantur.
& Difoni
alias mixtx ,qu.r vtrifqueinftrumentis
Qualisprjctcreafueritchoraica.quaris in cripudijs , feftis folernnioribus fucrit &
Grxcis in. vfu , fuse lib. a. tradaturn eft
E R O T E .M A II.
Qualia > Qf cuius conditionis Veterum muficoruminHrumentafuerint.
DE hifce varie, &exprofe(Totra<ft:atumreperiesinlib. 2. diatribade mufica an-

tiqucrum: verum cum ibi quxdam , quae addifcurfus noftros maxime facere
videbantur.omiferimus, hic eainferere voluimus. C&ialia inftrumenta Grscorum_.
fuerint, aliunde haurirc non poifumus, nifi vel exPiutarcho ,Polluce,Callimachoi
ali/fque citatolocp adduitis Authoribus,velcxantiquitatum monumcntis, tum hic
fapienter in-
Inftrumen Romae,tum alibi fuperftitibiis ; vt cnim apud pofterita.em rerum ab ipfis
a mufica uentarum gloriam , iaudem, admirationcmquealiquamcaptarent, non libris, litcrif-
-'
qnaluT
quetantum ea mandarunt, fedetiam partim Iapidcistumulis, fepulchrifque, alijsque
iconifmus monumentis infculpta , partjm aeneis ftatuisadfufa ceu percnnia ad immortalitatem_i
XI. irritr. pqrducere voluerunt jSpeftantur innumcrapenehuiuisfarinae monumenta ,in diuer-
cxhlbet^- fi s Romanae Vrbis Antiquarijs fuburbanifque Viridarijs Eft in hortis

,
Mathaeiornn__. .
in Monte adlamam intrantibus viridarium in fine latepatcntis ambula-

Ccelio ttatua
cri ingens moqumentu marmore l,in quo Mufarum figurae cii diuerfis muficis inftru-
metisapudantiquos vfitatis,& adeo arTabreincifisfpectantur ,vt nihil dibcatius cer-
ni pofiitj Videashic diuerfaslyra,rum,fiftularumque,fiuelituorumfpcies vna cum
pledrorum rationc ; videas & certa quaedam inftrumenti,qucego non male crepun-
dia dixerim jverum vt ea vnica fvnopficontemplaripofiis, eatibifincere ,&fideliter
RgWeteru e x ipfo prototypo exhibenda duxi m Icon.XI-
Initrnmen. _*- * r* .'
!
_ _ _,.
Lyram quoque Apolimis m eodem vmdano heptachordam vanjs m locis ea pror-
... . . , ,
,.. . , . , .
LiraApol- fus ratione,quaIconifmusprefensexhibet,fpec.abiIem reperiesivideasquoq. fitum in-

iinishepta ftr.umentorum,quemadea ibnanda adhibebant, folo ple_tro videlicet, nunchas
chorda.
nunc ihVschordasin harmoniam concitando, nulIumque,quod equidem mi.or,inter
omnia reperies, quod digitis more noftrorum inftrumentorum prematur vt quae ca- ,
Taftatnra
Jnonibus,quosiugum,aut collum inftrumenti appellant,caruerinfneque inter flatilia,
carebant eu pneumat ca inftrurnenta vllu, quod taftatura conftet, repericur, praeter vnicam fi-
;
antiqui.
guram, quam alibi exhibemus ; vbi neiclo quid organo noftro fimile apparet.
follcs enim adfunt,adeft & taftatura, etfi fine vllo palmularumdifcretarum veftigio
Faemtna organedam affec_ante,Inuenia eft hcc figUra ante portam liguorum>cuidam
muro veteri inferta;multi nefcio quid chymicum fub ea exhiberifufpicatur. Quicquid
iit nulla prorfus cum noftris modcrnis inftrumentis muficis conuenire fpe-tantur
vt ,
vel m^xime mirari liceat veterum in inftrumentis muficisfimplicitatem, & iroperfe-

,
h"oncm; fienim aliquid melius habuiffent,illud haud dubie pro innata ipfis ad nomi-
nis immortalitatem confequendamambitione vbique tanquam admirabile quiddam
Su fcriptis madafset.tu monumetis infculpftifent; certe Hydraulicu. illud organu,quod
nobis Vitruuius defcribit , & nos inmufioamechanicafuse vnacum figura defcriptu
exhibuimus.adeoin muftis imperfec.um eft,vtcum noftrorum folertia artificum mu-
furgorum comparari minime pofiit . Vtebantur autem vetet es mufici, vt plurimum_!
lyra, quarum diuerfas fpecies in Icon exhibuimus, comprehendebantqjea omnia in-
^rumenta i>jcf ^* , fiue fidibus inftru.ta ; deinde cythara , quod erat inftruimentu fub
*"Soni forma ia modum rcê Harps noftratis , Hcbrais Afchur ideft decachordon ,
&Ci^ldaeispefanterin, fiuepfalterium, a quibus?etiammutuati videntur, efforrni-

tum ; imri! & a n tiquiffimum initrumentum fuifie ipfe Plutarchus dicit,tragediamque
state msJds fec.ulis anrciiTe , picdroqiie, vcl ambabus manibus incitari folit u ; Deinr
de,vs
, ,.
Lib. V 1 1. De MufurgiaAntiquo-mnderKA^c. 5^7

ê.vtplurimum diucifis fiftularuin,tibiarum,lituorumquefpeciebus.'ex quibusnunc
vnamunc duabusin vnum coniunct-is, nunc pluribus tonatim difpoiltis (vtiPanos fy-
ringa teftatur ) vtebantur. Porro veteribus Callimacho referente, ia more pj uum_
erat, vtad fodalitium irent cum cythara, ec hymnos laudefque cancarent: demd-i_j
cratlyraquaepiam.cuius vfusob mvfticamquandam rationem, qua conftabat do- ,
L a fj e
(ftisfamiliariflimus erat.qua ideointerepulasrecufansThemiftocles.habituseftindo- tihorda
tior. Porro Iyrara,qua;adhuc Alexandri Magni tempore.tefte Plutarcho,C cerone 9. ^ tl3 ;
,
x
& .Llianoextabat,hcptachordam Orphei fuifTe,& a Pyrhagora Samio in adytis -fligy- ^- xn t^

ptiorum inucnta,teftatur Laertius m vita Pvthagora; luci,& reftituta.;erat enim myfti-
ceitaconftituta,vtfeptem chordx feptem .eferrent planetarum orbcs, in duo ta-
,
men tetachorda partita mefe vttiufquetetrachordi communi termino; Ad huius

lyranormam fiftulam quoque heptaulon, ideftfeptem compaclamcicutis.yel aue-
nisceraiundis amaxima ad minimam proportionali tonorum decrementoconfti-
,
tutam,feptem voeum reddentem difcrimina tradunr iuxta illud ,
Efi mtht dtfpartbusfepttm compaBa cicutis
Ftftula .
Cicuta hic fiftulofo caudicc ea

no fumitur pro lethfen aconiti thyrfo.fed pro quolibet
Daliculis apto, cuiuimod; funt.Arundihis, Papyri, Sambuci, cceterorumque fimilium
fiftulof* foboles, vt alibi oftendimus,- ex quibus luculenter patet, gra;cos fimpliciratem
maximeamalTcvartetatemque inftrumentorum polychordorum quafi abvrbibus
profcriptam fuiffe ex Platonis dialogo 3 de Rep.colligo, vbi ita dicit ; Muflcorum in-
flrumentorum,trigonorum, f?J peElidum, ft) qu<e multas chordas , ft) harmonias ha-
bcnt , arttfices mciuitate non nucriemus ; lyra , ft) cyihara relmcjuenda efi , in ci-
uiiate etiam utilia funt , ft) in agns paflortbus fidula qutedam relinquatnr.
PoftPlatonistarrcn te.iipora ruptis legibus inffumenta multiplicata, tibiafque va-
rias excogititas,& in choros diftnbutas Plutarchus docet,citatisq;inftrumentis adiun-
git tuham &
buccinam, evpandoram peftide, qtioq; pfalterio,tympanis cymbalis
; , ,
crcpitaculis,fvftris, tintinuabul s vfbs, afleritPoliux.Verumhorum omnium difcrip-

tionem vide , in figura fuis locis .
Atquepreterhasc&alibicitatainftrumentamullurnaljud alicuius momenti apud

veteres viguiffetam mihicertum eft,quam quicquam jplurimoenim ftudicwn id in-
cumbui,vt velapudreconditos Authores manufcriptos graecos,aut in monumento-
rum fragmentisincifum reperirem aliquod inftrumentum nobis hucufque ignotum ,
fed fruftra. Quajideo tam conftanter affero, vt quorundam pertinaciam refringarn,

qui multa excellentiffima inftrumenta gracos vetcres habuiiTe, qua; nos lateant affc- ,
runt .Ccrte contra eos fic argumentor , fi Gra?ci, vel viliffimum fiftularum ftrami
nearum cera.&linoconnexaru lnuentum prorfuspuerile, tantifecerunt , vt id monu-
mentisincifum pofteritaticommendarent; Stultifanecenfendi funr vt fi qucdam^ ,
meliorahabucrint ea poftcritatiinuiderint. Scd hifce iam fatis perftriiftis ad alii^

,
progrcdiamur.
EROTEMA III.
Qucdifnamfuerit melotbe/ia Veterum , ^f vtrum plurium vocum
concentum adhibuerint .
Dlftinguenda; funt hoc loco tres states quibus mufica Grarcorum floruit.Prima
,
quidcfuitab Orphco vfq; adPythagora ,qua:fuerunt veluti incunabula quajda

muiicre, quocantusvigebatrudis &
incompofitus arbitrarius finc ccrta.quod fcia-
, ,
mus numerorum artificiofa difpofitione adornatus dicique poteft fcculum rudc,

, : &
Y yy impo-
55 Artts Magn* Confoni, & Diffbni
& impohtum ; quo.fi delicatius cantarc volebant , voce lyrae.aut cythara; conmncia
Hymni Lini,& Orphci recitabanmr.aut promifcua hominum multitudine patria? fefti-
uitates arbitraria vooum miftura alternis veluti choris pcragebanturj Huic feculo
,
r primus impolito Iucem primus &

politiam attulit Pythagoras Samius,qui diumo quodam in-
proportio- ftinclu, vti faspe alijs in locisdiclum cft,fabriiem oificinam praetergreflus.dum malleo-
"" & ^ us con ôn s audiuiflet, veritatis confequendas defiderio accelus tade arithmetica,
difoi r i(
fuiti " & geometriaadhibita, muficam infuas proportiones diipofuit ,confonantiasdemo-

ftrauit, primaque meIothefia*,fiucfonorum conneftendorumartisfundamentaiocjt
quibus deinde mnixusXenophiluseius fecfator variaPythagoricisinuentionibusad-
iecit,quibus mufica infigniter culta florere ccepit Quam tandem difcipulus Xcnophi-
.
li Ariftoxenus ad vltimam perfedtionem deduxit i huncfecutiiunt poftea , quotquot
n Graecia vere de mufica philofophati funt, TimotheusThebanus,Ariftote!cs,Plato.

Ariftides.alijqueinnumerijquodpaflim citauimus Fuitquehajc xtas proprie florida,
.
feculum muficum, quoquicquidcircamuficas rationesmirabiJe pcractum legimus,

erutum eft . Durarunthajc faeculaaliquandiu, donec Monarchia Gracorum in va-
rias fectionesdiflbluta, vti omnes fcientiae, &
faculta tes, ita &
mufica eclypfin pafia_.
in interitum paulatim inclinauit . Qusritur igitur, qualisnam huius doctiflimi, & ft;-
culi prorfus ^'<'''**>*'s tot Scriptorum monumentis celebrata mufica fuerit? Qu
quaeftio antequam enodetur,fciendum efttriplicemhuiusfaeculi muficam confide-
rari pofle
Primb Monodicam . SeeundcVPolyodicam, Tertio Organicam, ieu iuftrumenta-
lem Singulasfpecies breuiter examinemus
.
Monodica>fiuevniusvocj'sm,ufica, ita peragebatur > Poeta,fiue muficus, poftqua

poema quodpiam fummoingeipio in laudem,vel Deorum , vel Heorum, VicTsorumue
mcmoriam conftruxifletjlli parem appropriatamque qu^rebat melodiam,quam iux-
ja harmonicas Ieges tam dextrepoemati adaptabat, vt& metrici temporis verboru-
que fummo artificio harmonicislegibusiuxtalegitimainterualla adaptatom, vti&
metri harmonicasq,- ecphanefeos, vndequaqjpcrfHtiflimus eflet reiponfus. Hoc itaqj
poema melodicumea.quadiximusperfeclioneconcinnatum.poftdiuturnum exerci-
tium inpublicotheatrojinconfertahominum peritifsimorum multitudine geftibus, ,
totiufque corporis patheticis motibusaccedentibus tanto ingenio & iblertia rrcita- ,

f
it veteru bat, hiftoriamque fub poemate comprehenfam miro illo metrico fbno corporis actio- ,
GrKconH nibus,gcftibufque exacte correfpondente ita ad viuum exprimebat;; vtnullusex pe-

Mu fica
=
Q-atoribus eflet,qui non illaflexanimi voce,tum viua rerum p.er diftos geftus mot.rf- ,
que corporis reprefentatione vari/s nunc irae, nunc ind>gnationis,mod6 amoris,& co-
pafsionisarTecTribusmirumin modumraperetur, &acl:ioquidem geftuofarerum pera-
tarum hiftoria in memoria reuocabat.vox vero afte&us rapiebat,vndetam prodigio-
fas cammotiones,quales Authores defcribunt,in animis hominum excitatas fu<fle, ne-
mini mirum videridebet Quaeomnia maiori encrgia accedente lyrae aut cythara;,
. ,
alteriulque inftrumenti fono argumento congruo peragebantur Subinde quoque pa- .
ri ing-enio,&artificiocompofitam oden duo infignes Poetae per ftrophas,& antiftro-
phas, ad lyrae,cytharae, aut tibiae fonum veluti alternisintonationibus non minori ho-
minum alteratione quam admiratione , concinebant, Melothefia vero ingeniofa erat,
&verborum qua voxnon perdiatonicorum
fignificationibusperfe&e congruebat: in
tantum,fed& perarduoschromaticorum enarmonicorumque interuallorumgradus
repentina muCatiorte, prout aftectus alicuius commouendi ratio fuadebat mirafoler- ,
tia , interuallis miris, infolitis, concifis fubinde etiam abhorrentibus agitabatur.

Atque in hoc vnico artificiofior veterum Grascorummufica confiftebat; sic ani-
mos hominum in quoicunque afteftus trahebant hsc eft tot decantata Scriptorum
,
monumentis, tot laudibus celebrata mufica adquam nunquam muficos modernos,

,
pertingere pofle pertinacius , contendunt, verum de hifce pluribus poftea

Altera muCicx fpeeies erat polyodica, folennifque nullo non tempore inter muficos,
quas-
Lib VU. De MufurgtxAntiquo-moderna^c. $$9
quneflio fuit, vtrum vctercs mufici plunbus vocibus concinuerint: qux vt hoc loco de- ,
.
p
cidatur; Sciendum cft,tripliccm hic polyodiam confidoran poflc , Naturalerru., Crse.orii
.Artifrcialcm,& vnifonam. Naturalem polyodiam vocoeam qua: nullis ccrtis prc- Ge po!;= ,
onu
ccptiSjac legulis tenctur, fed cxtcmporali quadam,& arbitraria plurifi vocu phtongos P
acutosgrauibns mifcentiumfvmphoniaperficitur Quemadmodum &hodiernaad- .
hucd!einNautarum,MeiTorum,fimiIiumquchomiDum vnione conjtingere videmus,

qui mox, vt melos quoddam ab vno quopiam prolatum audierint, alij ftatim balin-.,
tcnorem alij extempore fingunt fitquecx temporaneaqusdam, &nullisccrtis legi-
,
bus adftrifta harmonia, vt plurimu tamcn imperfeifta, impolita,& nullius prorfus mo-
menti & fere femper vnifona nonnifi in vltimis claufulis aliquid harmonicum_
, ,
contincns. Atque talem muficam Grscos habuiffe nullus dubitare debet; cum 3 ,
naturainiitum lit hominibusauditoqualicunquccantico, moxreliquarum voc.um_,

additamcnto nefcio quid harmonicum affec.are vt proinde non male eam natura-
, :
lem vocauerimus,barbaris_;que atque politishominibuscommunem .De hacigitur

polyodia non eft quasftio. Sed qusrimus.vtrum vcre artificiofas plurium vocum har- Veteresno
monias,cuiufinodimoderno tempore nihil communius.habucrint Certe,vtaliquot eb.ntur .
faltem huius rci veftigia dctegercm, fummo ftudio incubui.fcd fruftramec enim vllum f,,"'""
pjorfus Authorem, fiueGra?cum,fiueLatinum,qui id aflereret, vnquam deprehende- ccntu.
rc licuit Harmonici quidem conccntus pafsim apud Authores fit mentiojveru illede
,-
polyodiamemoratanequaquam,fedde voce inflrumentoconiunftaintelligedus eft.

imo vtcx prscedentibus pa ttiitjabhorrebant Graxi ab huiufmodi polyodijs,tanquam
mctrici CarminisfpiendoriofrTcientibus, verborumque energiaeturbatricibus-
Quod vero nonnulliex Euclidis mUlica polyodiam veteru conuinci poffe affcrue-
rintmentem ipfius non videntur intellcxiffe nam quando is quatuor partes caatus
, j
afsignat, '>*>', jh
___>, nonintelligende funt quatuorpartespolyodi- j^$lj 4
itmua.* ^ 3'
ce, Cantus,Altus,Tcnor,Baifus, Sedfunt vana:vocisaffec.iones ,& veluti figura?, 4C j ntU!

fcutropiharmonicr,quibuscanticadecorem,&gratiam acquirebant. Qu d enim_. pes. ;
Agogcaliud eft niii traducTioquxdam vocisapropofitaradiceadlocum vfqu&radi-

,
ci confbnum , aut ab vnoconfono ad alium.velilli.vel primaj radici confonum ? ttm

verbcommoratioquedamin loco,velpn'mo,velilli confono, veletiam priori co n fo-
no, licetpnmo non iitconfonus w*' implicatio, eft fpecies qua*dam,vel color
.
*yyn'( ,vt -T7Wufitatio,*W> & v t -yy' ad ' fic

; ^
* ad Tttf'/_,,quia *y<y>f quafi
rectotramir.efcrtur,'5""'*'* circa eyuyn\ varie vagatur- Sunt alij ,qui inftrumentalem_,
muficam c XV arietatefiftularum polyodicamfuiffe coniecturantjputantcnim ex eo, ftrurln>-_-
quod Authoresmeminerintquarundam tibiarum.quarum aliquas *_f9iV// , feu puei- Ifa mufiqi
larcs, nonnull* ^'"'SJU*! pueriles qu.udam ri'\n"i inter acutum , .V grauem fonos
j ,^"^1
mcdia^&^mVwbaflbcomperenresjiarraoniam artificiofam siuc fymphonian__ odiea/ ,

;
faltcmmftrumentalem.velorganicam apud veteres viguiife. Verum vthanc dubita-

tionemplaniusenodem .fciendum eit polyodiam organicam dupliciter hoc lo.co fu-
mipofle.vel pronaturali, velartiriciofa sipolvodia priori modo fumatur, non dubito Q 'd;>
:
eam sic fumptam paulb ante de vocum qoquepo!yodia diximus. in^men'

in vfu fuiffe, vti
Nam vcrisimileeft, Aukedos multo ftudio,& frequenti excrcitatione inftruclos fvm- B 'n-i-
phoniasquafdam inftituto eorum appropriatas inueniffe, eafque in publicis feftiuita- t " ,a fit '
tibusindiucrfosvelutichorosdiftributospcrfonuifse ; atqne hoc pacto pulchre mc-

moratisfvmphoni/sprxdicâ; tibisferuirepoterant. Huiufmodi fymphonia: in htwic
diemarufticisaudiunturjqui tametsi musicaeartis impcriti tubis, fiftulifque diuerfie
magnitudinis, non tam arte,quam mturali aurium iudicio qualem qualem lympho-
niam exhibent ; & fic verifimile eit,fo!o aurium iudicio veteres Hebrajos quoque,dum
tot corn.bus, fiftuIis,lituis,tubis,buccinisintemplo!audes DEO
perfbnarent, vfbs ,
fymphoniaspercgifle . Mahumetana mancipia in Ergaftulo Melitenfi fimilesfvmpho-
niascxhibuiifc memini . Infita igitur a natura hominibus ineft polvodia: afte_tatio,vt
iupra didum eft,qualcm veteres.camque longo vfu,& exercitationc compatatam ha^
Y y y 2 buiffc
.
. . ,
.,
j 40
buifle, nulli dubium
Artis Mfign* Confini , & Dijjoni
Artificiofam yer<? diuifarum partium melothefiam_
efle debet .
organicam, cuiufmodi modetno tempore in vfu eft , habuiflc, certe etfi fummo ftudio
inquifiuerim, ne vllum tamen huius rei veftigium reperire hcuit, mentionem tarr.cn
hauddubiet.mimemorabilisrei,fihabuifsent,fecifsent; Quas vcro Boetius, Ptolo-
maeus, alijquc de harmonia referunt, illa omnia de vna voce ,cui inftrumentum coa-
iungebatur, intelligenda func ; accedir hifce.quod Vetercs, praeter diapafon, diapentc.
diatefsaron,& ex hifcc comppfitasnijllam aliamagnofcerent confonantiam ; nec
enimditonos,femiditonos, hexachordaque inter confonantias, vt modo, coniputa - -
bant. Verum vide, quae dc hac materiainprimo,& fccundolibro difseruimus

fufius -
Reftat igitur Veteres Graecos nullam aliam praeter monodiam agnouiflc fcd hanc ,
vt plurimum ad fonum Cytharae,Lyrae,aut Tibiaeftudiofummo, &maxima folertia_#

comparatam peregifle, vt nec jn modulis varietas.non fuauitas in cantando non in ,
pronunciando'*f/|3<*n,ondeniqueingeftibus, motibufque corporis decor, &com-

pofitiffimi moresdefiderarentur .Lyramquoque.aut Cytharam, vti pluribus fidibus
inftruebant, ita ad voccm quoqiie nonfecus ,ac hodiernadiefit,harmonicocon-
centu fbnuifse cenfeo . Atque ha:c de mufica Veterum fufficiant
pROTEMA IV.
Quibus Veteres Mufici in mehtbsftA exprimend* mtis vfifmt.
CVmnon
Mufica
re
afcenfus, delcenfusq; interuallis gaudeat,vtpote finequibus confifte-
pofset, necefsarib notae dcfcenfus , afcenfus, reliquorumque interualloru.
veluti indices quidam requiri videbantur; quibusmoderna mufica vnice gaudet
Querituritaquenum &quas Veteres Muficinotasin cantibusexprimendisadhibue-
Quibus no
tis muficts jeirrc? Refpondeo,illos nihil nobifcum habuifse in notis fimile ; fed loco notarum cer-
veteres vfi tisliteris,nonquidempuregra:cis , produ&is, modo mutilatis

fediamre&isînuerfis ,
(int
varieque intortiSjimmutafifq; vfosefse;quarum vnaquaeque vniex chordis fyftema-
tisMuficicorrefpondebat. Hasnotasabiniuria tempoium vindicatas fingulari DEI
beneficio tandem in duobus manufcriptis, quorum vnum in Bibliotheca Vaticana_j
alterum in noftra Collegi; Romani afseruatur.deprehendi.Author Alypius eft
Iconifntus Hic vt Veterum harmonicos chara&eres perfe&e traderet,primb fingulos tonos in
XIII. no- oftodecachordo, in oclodecachordis verb fingulorum tonorum proprioscharafteres,
tas veterii.
iuxta triplexgenusdiatonicum,chromaticum, enarmonicum fumma & admirabili
fecundum
3 genera
diligentia exhibet; Duplicemque fignorum charafterum , notarumque ordinem fer-
gxhibens. uat.-primus ordo fignificatchara&cres, qui cantui voceperficiendoferuirent: fecun-
dusordoinftruraentiscompetit,eafere ratione, quaetiamnum , notae muficaevoca-
lisdiftinctaefuntanotis, quas tabulaturas vulgbvocantmuficsinftrumentaliferuien
tibus, quem ordinem
Alipijmultinonintelligenres binashafcenotasprovnafumen-
tes, vti Liardus,& ex eo Salomon Caus fpecimina,quae mundo axhibere voluerunt
antiquae mufica; vitiofiffime,etfalfifiTma reddiderunt.Sed redeo ad AIypium;edidit ita
que hic Alvpius integrum voIumendecharateribus,fiuenotismuficis, vnacumalijs
Veterum Muficorum manufcriptisinCollegi;RomaniBibliothecafuperftitihus,quod
ex Graeco in latinum a nobis translatum.oportuniori tempore forfan feorfim,fi DjBO
libuerit Reipublicae Literariae exhibebimus. Verum gratiam apud pofteros me initn-
,
rum confido,fi fingulos charafteres ex manufcripto erutos eo ordine, quo Alypius il-
los defcripfit.exhibeam ; et tametfl charafteresrn multisdefeftuofosropererim,faciie
tamcnijexadiuncTiaeorumdeminterpretationeemendari poterunt Sed fpecimen .
locomulti difcurfus hic poftiifse fufficiat ex quo vel vnicoluculenter patet,qual:sfuiq-

;
rit, quibufque notis infignita Vcterum Gracomm mufica fuerit

Ex-
.
JSlotcz it CharacTeres Charact Charatt Charact Oiaract Chanut Charact Gharact Charact Charact Charact Charact Charact Charatt Characc Charact
musici vetcrum Toni Tom Toni Toni Tont Tom Toni Tonl Tom Toni Tont Tom Tont Tont Tonx
mxta CPmtonCferius Lydij Hypoly Hyptrly Hypoao Hyper&a Phrvtjtj Hypophry Hypphry Iasttj Hypotai Hypias Vorij Hypodo Hyperdff
tox. lnfn Vox.Inftr Voxlnftr /wr,/n/tr Vox.Jnjh VOX ltljir Vdxlnflv Vox.Tnjb /oxlnftr Vox.lnflr Tcx.lnftr Vox Jnjtr /ox.Inflr Vox Jnftr Vox.Infl,
aa /Vyry llTTlffioXoGCJV I X 6 N vj M' lc <x \ m n -.? r n K <\ \

J< X U- r /v -
y
8 liTTCpjioXoClUV cflOCTOVOS M 1 "J r m K' X X 1<= iy r n H X'
*v 3<= -k' 6/ hX < X
f ToiTtf vrtiojioXoacjv A V S u 0* H ^\ l/ A 0\ /f X o' *3 > X W l 4v a \ K \ -^c H ^C /H H _ t
d theyufpicvcjv cUoctovos
n
i
X m n c< \ K X K' r n m n /vt.
n'
^ K 6-H X^ TT 3X X
TqtTu diejiuf/nevcov E u l> TC jc K -t?-H t?X <o X o i^: C C u-3 u 1 Oii 5/
7Tocfocfnt6if
3 c O K H ny n XX cc "3 KX T q o( / H> <PF' r n
jVijtu bvvvuimvuv rrj i
K m n o< \ K cfl ^ rri M n 3c cc 5 4 K^- TT
XX
"S.VVVumtVu>V OICKTOVCKt r.N M n _L_. != K e-H HX CTD XX : .^- <PF ^3 K TF c< \
\Ti'TU 6uvvu/ncvcjv
0X So rf C i /< C C ^J X^ Y 5 / t LL X u/ a n D ^_ i c:
1
MESH i X cc ^J K (0 T=\ oC \ q <PF TN K ix Jc Tq CU U/ H>
\fr\c6uV OIOCTOVCrS M q 9 F TN K X U. ]c n d u fJ H> cc t r fvc r^ ^H !< X 4
1
TXocp unocTu /n i bco v
!
U L SX CC 1 r l X Vu. F x> 0F" i* F f.
*" c U. rui K
'
j rccrtf /ne.6~uv CC i r I/C Tl ^ri K</1 9F Sl m n Xô 3 K "c^ \ E TT O

D unocnov aiocTovoi <PF 1- w n X rl 3 K CJ u. \ E n d r w U c c + LU n F? ri
U
kj "i
C TTocovnocTu unocfuv Rl Vi So î p W ri C C Fl UmJH V LL

It ?H 0F \i^L fu-
k VnccT:. c/locruiv ^ r VVH cc ^^ 1R T F < H ? H <PF H 3 c 2 Xw \ E D C
c oil fj
A TTjio bX a/np ccvo/ni voi

l f- 9 k| <p F ri 3 xn JÊ D C
3 C
CV /J W (j H T i r N R jia. ê-i
JAfottz etCharacteres mnsici veterum iuxtatjenus Chromahcum.ex Alipio

NuTv vnepfiokcciuv l_* c9W v* M A ^X c<\' M 1 ^* r n K o< / 5'3 i.o r N H^-
/TocpocvtfTu unepfiohobuv _, L _7j H> Xc/ 2^3 "7 XX K> ^7 XX 7 N 0(\ N a >/
TotTu one/>l5o\oc/uv
A 6 U <9^ ^H 5lt IX /j\6 Sx X> v^ Z. ? "^ /?/ X/- K l
TTtjTif diejevyitievuv
6H ^ //C tx m y X A ^/ z. Mn o< \ M X rw A^T X>
1
T^ CX
1
Af
f(
JTocpccvt/ Tu dtcêvppi
_3 N X JLX *H M X X 6- H7 TTD Xx K7 TTD XX 1
Totru die(evv(nvtAjv
Eu i* q^ ? = K e h 0X Jo th\ 1 V cc vS K -^ OjU. -8 /
Tlocfocpebos >c K h 7 7TD XX ' i- cc ^$ Tq <X \u /" ^7

t9LL r n .
TTifrif bvvvi/,ntvcov
** fX yw q CX \ H A K r n /m n ic Jc K Oh H 7 7T ^ ^NJ
1
nccoocvtfru t>uvvu/ntv.
hfrV TTD * A M7 rro tx K X T? cx \ N >( Tl X] N X x^ _rj
ToiTij (JoVV/fTUVOV
ox. S^ r/\>0 '> CC vj x> C/LL /5/ c ** 5Z>A E u X rf ^
MSZH 1 1~ cc vj K/l T=f rM K X^ I c TTD cou H_
o< \ ai n (9F
XtXocvcn ne6e,v
t rfj \t TTD ^h H7 Tl ^H kX T^ ^:h N XM rJ3 >l /v >/
JTocourtocftf ,neb<ov
$" KL 0K CC i r 7 ULL Fi XX <PF ^f 1- ?-* T Ul K
I
OrtocTif fneScov
cc i r '> Tl "NH KA ^F 3 F H q X H M3 K CuU \ E 7T0
XiXotvoj CnocTcjv
\t *r! TTO ^ t ^M HD XH MR T^ ^H nH T q H3 8 Xco Li
TTccpvncK.Tij OnocTuv
JSL ^x S^ 1 r w H cc Fx uiLoy O LL ?K 9F rhm f X ^
vnexTif UTtccTuv "l r wh cc tP-i H R T=l > H ? 1 0F H3. u8 Xu \E luu u> A>
77io6Xoc/M/3iXVO(11iTcK
<, H ? H <f^F ri3 uB Xh \ E B co/^ w h H T i r HH e- Xm
V
. . .
Vlh Dc Mufurgi* Atitiqtto-modcrna&c. 541

Lib.
Explic*tio lconifmi XI II.

tonos.prout nomina eorum luculcntcr
demonftrant.
Icoaifmi continet i $
FU_.ns chordas llnguhs Ton.s rcfpondentcs ,Gr*-
Utus verb dextrum exhibet iS
prima columna
pnn fingulis rcfpondcnt claues Qu-
Lv/vhihi.as
nominibus

auibus
^h.bitas, u bus in B
cis qu omodo & quo charac.c-
^^^^^û^îabtUicA^d*
,
donian- Lat.ms
fflr;#^^ "**
cum.haudfecusin^sprêflc^
Porro
charaacrcm qu * n
Mefen,
fi ^
-
^J^^jSSsUniVetBis Muficemrsfertim cum nullus.quod

fpccmcn qw*j2 gg incognita ita & defideratiflima fit , Ex hoc
uti ,
êmlTa^ * f*
ribus fucrit vfurpatus quo vox prscedens canonem
duoscho
.
o, m vocalero,
oc J -9
Vides in hoc fpccimme horus ^ non
gg^W^.
;
fingul
Autedus pnon ^"^qur
_citat iuxta notas verb.s ;
,4 fecundu ftropSam t
in-
Cytharsdus vel
_rat aliud.quaro autem h oc mu-
^'^^^^
l
ftrurncnto^chib^ cotius^Sicihx B-bliotheca monafte-

dcx fpecimen.vt aiias merrjm "
m
in
fr _ f - eto Pmdari antiquimmo , notis mu-
dabant.
Mufic* Peteris fpecimen >
ChorusVocalis
irirrei ure iirreiMi

eiMie rerxr rei re i erMiM TV * * /"" (**
.uri- *->_'-* -Te'_rr
Chorus Inftrumen.alis.
r.
'
-! . <r W fr "* T_r tj"V <?.-/_t'r
*v f_ <' o, '| "^ 4 * * iif
Interpretatio
i^^.^.aoillitiumhabentiumconuemensMu-
vtolaceum captumum

_ ... , )
O aurea Cythara ^Polhms , </

nhtemfie-
mtonattonis tu* cnoroi _ 7

rans *uero,f$) concentores fignis
fraludiafims lemterpercuta, & cufptdatumfulmenexttnguts.
Mufica
5 <j * Arth Magnje Conjoni , & Di(foni
Mufica vetcrum noftris notrs muficis tono
Lydio
exprelTa
Monophonta j/ine vox pr<uia.
M
-LrirreiirreiirreiMi
%lv ffi a. <l>tff<-h% A rroK ha roi Kai i' o tt\o x fj.ai/
: fe:S::|:5^:-|::|::: ^^^y^^^-^^^;:^-:|
êiMio rer xr r ei re
TV
i e tm im
'S.Vftt Mt (AOisat KTiAim <* xAi êV *' ok yho.i*f fX*'
Je<fW 6* *"0^ *' Chouis adCjtharam.
$--^---x-~-^"*-x 5 "A""i""irT"'T"i""i*"^"i"^""ii:
0"-d"S> ::$ :^^^^^:^^:!|~i^$r|:^.$::|::y:^
4H: p^.
1""^
wi/JVt** S* en/X >
f /* ffuV A yn ot yj ft>t oiro tc 7o"t ?f4<t'o/
.-} -^ A'.-.-~...I..*- ........ ...

.y.... fl-._ y i i.
*"
^lN^3"n75>^V/S"n '/S 7v:q n 3
Apf})\
//U|3>A. Aotf
KdLG &
Ttl/ %*}$
Ti\f . | * M f f<fc* f6, KctV TV *'%<* T*r
illlili >1WP - V
N \:^ ffjc r,
Atque ex hoc vnico paradigmate, reliqua nullo negotio patebuntmodum itaque

Vetcrum tum in cantando, tum fonando obferuatum hoc antiquo fpecimine tradidi-
mus . Vt vel hinc , quid de Veterum mufica fentiendum fit, faciie cuilibet prudenti
muficoinnotefcere poifit
E R T E M A V.
Vtrum recenfitaVeterum mufcaperfeflior > & prafimtior fuerit
mufica modernorum .
ACcedo tandcm ad maximam illam , nullo non tempore inter Muficos

agitatam
contronerfiam^Vtrum videlicetmufica Vcterum noftra moderna perfe&ior
ftterit
Libro Vll. Dt MufurgUAntitqMO-modernAy&c. J4j
fuerit; & vtrum illa tantperfe_tionis,& excellentia:fucrit,vt omni ad eam pertingcn-
difpe moderni fruftrentur , quod quidem Eridispomum dum cnucleandum fufcjpio,
,
fururumfpero,vtJitemhanc pendentem ex irrefragabilibus argumentis decidam, vt

impofterum quiuis luculcnter , quid in hoc negotio fenticndum fit confpe&urus fit
Atque vtin hoc critico epichiremate ^tJV/w procedam, fuppofitiones aliquot vcluti
difceptationisnoftra? bafesquafdam prsmittendasduximus.
Supponoitaqueprimo, ftylum mufica; alicui loco vfitatum, naturalem comple-
xioncm hominum,& particularis alicuius regionis conftitutionem confequi; quod ita
verumcft.vtadidprobandumrufiipfareruminductio, nihil aliud requiratur . Certe

Modusct ,
ficutPhrygesaDoribus, Dores a Lydijs, fic hiaPhrygibusftylomufica; difcrepaflc, nen di vni-
Dorix,Phrygis,& Lydiasjonia?, fimilesqj modulationesclare demonftrant .quarum cui q.u * <:
prc
quidem vnaquasque ex dictis nationibus tam pertinaciterfuum ftylum obferuauit vt _ ri ,
Dores aJium prxter Dorium, Phryges prster Phrygium, Lydi; prster Lydium admit-
tere nefas effe putarent . Dores enim cum natura mites, &
beneuoli, in Deorum cul-
tusfingularipictateferrentur, melodiaminclinationieorumconuenientem,cuiufmo- Natura_.
eo,um -
diDonacrat ,colebant;Phryges falacius genushominum,gaudijs,rripudijsq;dedi
tum Phrygium
, ftylum vtpote temperamento eorum conformem , eligebant . Qyod jj a tur__
&modern s temporibusincultiffimisomniumtotiusmundi partium Europx natio- Phr^gum.
jiibusvfu venire,exper'entiadocet:HabetItaliftylummeIothcticu diuerfum _ Ger-
manisihiabItalis,&GalIis;Galli,ItaliqucaHifpanis,- liabent &
Angli nefcio quid
peregrinum;vnaqua?quenaturaIitemperamento,patria;q;confuetudini conuenien-
tem ftylu.Oderuntltaliplusxqubmorofamin Germanis ftyli grauitatEjdedignantm
in Gallis frequentes illos in claufulis harmonicis teretifmos , in Hifpanis pompcfam
& affe&atam quandam grauitatem . Galli, Germani, Hifpanique contra in Italis re-
r pci
prchendunt plus ajquolicentiofam compifmatum, quos illitrillos grippofque vocant, " PJn !
inamamam, &faftidiofamrepctitionem ,quarum indifcreto vfu omnem harmonia diuerfaci

decorem potius tolli, quam fuftolli putant .accedit, vtdicunt, vocumcaprizan t-dit.no.
tium inurbana quaedam,& incondita luxuries, qua,vt dicunt, rifiim potius quam afte-
(ftusmouent.iuxta communeprouerbium . Italicaprizanr, Hifpani latrant,Germani
boant, cantantGalli. Qyi quidem diuerfarum nationum diuerfus in muficaftylus
non aliunde prouenit.nifi vel a genio, & inclinatione naturali,vel a confuctudine lon-
govfuintrodu6ta,tandeminnaturamdegenerante- Germani, vt plurimum, ccclo rum ftyius
frigido nati , complexioncmacquinrnt grauem, firmam, conftantem, folidam , labo-
riofam, quibus qualitatibus ftylus muficus conformis eft ; & ficuti voce grauiori con-
ftantquarnmeridionalespopuliâdacutiores autem fonos difficilis illisconcedatur
afcenfus,hinc naturali inclinatione illud,quod optime prsftare poflunt eligunt fcili- , ,
cetftvlum grauem,remiffum,modeftum, &

iWf woc Galli contraplus mohiliratis StylujGaj
.
habentes vtpore complexionem hilarem , viuacem , &

contineri nefciam forti-
ti, ftylum fimilem amant :vnde, vt plurimumhyporchematicoftylo,ideftcho-
reis,faItibus,fimilibusquetripudi;'saptiiTimo^vti cantiunculaj,quas Galliardas, Paffa- Hifpanotu
mezzQS,Currentesoftendunt)indulgent f Hifpani,vtinontantimuficae cultores ex- ft>lus .
titerunt, itaquoquenihiladeodignum habent, quodcumalijs comparari pofsit Si .
duos infignes vnum in theoria, SaJinam, alterum in pra&ica Chriftophorum Morale ,

quibus aliquam in mufica laudem compararunt.excipias.Italia denique meritb mu- ^- i^j
ficTfibiprincipatumabinitioprfcripfit ,exhac enim nullonontempore viri omni patum te-
exceptione maiores muficam ad ftuporem vfque rarifsimis operibus illuftrarunr ; Qui nent
ficut clima tcmperatifsimum nacli funt ita omnium quoque perfeclifsimum tempe-
, ,
ratifsimumque natura? eorum congruum ftylum ,nec hyporchematico tripudioni-
, ' v - ...
mium lafciuientem.nechypatodico vilefcentem nafti funt, omni ftylo oportune,
-
optimocumiudiciovtentes.vere ad muficamnati. GuidoniAretino Italopnmam. halorum

T
Imienta-.
i
&
vt alibi diftum cft, figurataepolyphonajq; muficx, vti & polypleft-orum inftrumento- circamufi-
rum inuentionem Prxneftinq Ecclesiaftica: musica;decorern,& incomparabile in at- " m *
:
tcn-
5 44 Artis M<tgn<e Cof?ni > & Dijfoni
temperandis Iiarmonijs ftudiumi lulio Cacino recititiui ftvli Veteribus vsitati refufci-
.
tationem; Ludouico V'iadan:Etabulatur.e,bafsique continui jnuentum,accepturrk_,

ferimus, Ioanni Muris. Gallb artem pic.ifi naticam , vtpote qui notarummusi- ,
carum figuras, ualorem, temporisque proportiones primus ex duobus b b ut , ,
alibi diclum eft, figurisinuenic! Quibus deficientibus nonuideo quomodo,quid-

quaminmusica figurata laude dignum cOnficipofsit.
_ Porro quod Gcrrn.inis,Inloruni, aut Gallo Uin ftylus, Germaroru uerb Italis aut ,
Ctir fi
7.i etbmfi Gallis ,minusplaceat i id uari;sde caufsisconimgere puto; primoob ?'w* T f' ,& JV
<>'
E
r ftami
.[' nationis, patn,TqueinQrdjnatamanretionem,quaunaqu*quenatio femper fua prae-
f
crr a ter Secuhdo propter ftylum eorum ingenio contrarium, tum denique ob con.
^"
'
dam aifoli
'
ceat? fuetudinem longo ufu introduc~tam qua unaqua?que modulisnationis (ux proprijs
', ,
& quihus ab ineuntea:tate confueuit,unice deleclatur. Hinc uidemus Gallis, & Ger-
maniff minime,cum primo audiunt place e Jtalorum quantumuis delicatorum mu-
,
s cam,utpote auribus ad infohtum ftylumjpsifque contrarium,uiolentiam quandam
fijftinentibusi & uelindeJucu!entiuspatet,quodQrientispopuli,Gra;ci,Syri/,^gyptij

Africani hic delicatiisimam Romanorum musicam fuftinere
Romajcommorantes ,
uixpofsint, fuofqueinconditos-clamores.abfonafque uocesfulutatus ftridorefque_> ,
animalium ueriusdixeris^di(ftfemuf>ica2 multisparafangisprsferanr. Quae omniaa

confuetudine , ut dixi.Iongo ufu acquisitaprocedimt : Nam si difb* nationes musicae
Romanaetandemaffueuerint, eamnontantum alijs preferunt Ced ita eidemauide ;
inhiant, uteam dcperireuideantur. Etquamuis diuerfussit diuerfarum nationutrij

ftylus,&memoratanationumcontentio,&de prrncipatu uelitatio.notamen idebfty-
lus singulisproprius contemnendus eft habent enimsingulsnationesfuam in com-
;
manoriun pnendis cantionibus elegantiam Germanipolyodiasftyiumplurimum uocum,uti

.
pol phoni & uarietatem harmonicam mirum in modum amant,plurimumque laborant utpo- ,
cus.
lyodiam ingeniose perfyncopationes, &fugarum vocumartificioseie infequentium
fugas concinnent.ftylo moteftico vt plurimumindulgentes.Galliingeniofismelifma-
Gahofun'
ftvius combinatis hyporchematicum ftylum amplexi, au-es eo mirifice
h)- tis claufulisq; varie
porchem. t t jH an t. Itali, vt dixi, omni ftylo vtuntur
j mote&ico,Ecclefiaftico,mandrigalefco,&
ftvlwvm- hyporchematico . Qua uarietate non aures tantum fummeafficiunt, fed
animi , &
uerfalis. pathemata, afte&ufque magna vifbllicitantes in quamcunque partem trahunt
Supponofecundo, Quod quemadmodum diuerfe nationes diuerfo ftylo mufico
hominurrT
gaudent, ita & in vnaquaque natione diuerfi temperamenti homines diuerfis ftylis ,
complexio vnufquifquefus naturali inclinationi maxime confbrmibus afficiuntur Hinc non_. .
nes qmd X U omnes i/sdem harmonijs

q gaudent^ficuti non omnes ijfdem edulijsaequa deleda-
operentur. tione vefcuntur Amant melancholici grauem,iblidar,lucf:uofam harmoniam.San-
.
guinei ob fpirituum fanguineorum facilem agitationem titillationemque hyporchc-

Melachoii-
ci,& San- matico ftylo paffim afficiuntur . Cholericiob bilis efFeruefcentis vehementiam fimi-
pineiqua j es harmonicbs motus appetunt. Hinc martiales viri ad tubas,& tympana afiuefacci,
raoniaâ- omnem delicatiorem muficam relpuere videntur. Plilegmatici

aûtarum muliehriu
ment vocum fymphonijsafficiuncur.fiquidem acutusfonushumorem phlegmaticurtibeni-
Phlegnu-
gneafficitiVndevoluptas, &dulcedo. Hinc iterum certae cantiunculae in vnoquo-
sici piam magnam vim habent,nullam in alioj hinc vnus ifto,alius alio tono afficitur,qu^
omniaadiuerfatempeiamenticonftitutionedependent.vtpoftea vberiusoftendetur,
quae quidem ita vera funt,vt non tantumdiuerfidiuerfis harmonijs,fed interua!- &
lisdiuerfis gaudeant.- funt,quibus tertis placentmonnulli fextis delectentur ,
nonde
funt quoque,qui afperis,& ablbnis afficiantu-- quas omnia a genio ab inchna-

, patriae,
tione,&temperamentoparticuiari ,&a confuetudine introduta dependent.

Siipponotertib, Variam Grscis antiquis fuifle muficamjmonodicam videlicet,
quam poeta quifpiam voce delicata ,volubili, verborumque fummo artificio conte-
MuRca di- xtorum , &
ad fonos mira varietate adaptatorum concinnitate recitabat . Polyodica
fctum^" êro a Muficis in diftinfta agrnina veluti Choros quofdam difpartitis peragebatur
Iterum
Lib.Pit. Oi Muf^rgiA Antiquo-modernx. $4 j
Iterunl alia m i.ioiia ip
erat organica (iuc inltrumentalis qu.t paripacto ab infigni
I >
quopiam ZythirxAo, Lyr_do,aut Au!x.lop;ragcbatur jpo!y idica verbpluribus.vel

ijfdem.vej diusrfisinuru nenrorum gcneribusalternatim m publico.prsmio propofi-
to,inltimebitur, vtid;:tum eft/praeterea vocemcythua^lyraâut tibia? fubindeiitn-
gebant,noanunquam diuerfis inftrumentis, vocibus miftam cxhibebant fympho-
niam.quam mira vocumorganorumquecombinatione variabant: atque pr_terhanc
muficam Veteres nullam aliam habuifle, ratiodiftat , & Authorcs confirraant, nilt
forfanquifpiam cceleftem quandam muficam humanoingenio imperuiameosha-
buifle a.flerat.-quodridiculum, ue dicam ftolidum cflet aflerere
His itaque fic rite fuppofitis Dico primb ; (I rerum circa muflcam inuentarum va-
.
rictatem.velinfamtheoricamfpeftemus, finecontruerfiamodernam muficam veteri

mulrb& aobiliorem,perfL"'tiorem,nec nan maiori varietate prasditam efle reperiemus,
adeb vt ad hoc probandum nihil aliud nifi aflertionis noftre ab ,pfa experietia,& indu
; Quod dum facio femper cum_
ftionererum defumpta demonftrariorequiri videatur
magnorefpeftu.&reuerentiade veneranda antiquicate, vtpote a quibus, quicquid p roteli 3 _
perfcfturahabemus, haufimus, melocuturum polliceor. Proteftor autera hoc loco , tioAutho
ns
menondequalibet mufica modernorum loqui noui enim innumeroepaflim dcfc- ,
-
ftuscircaeam,etiamapcritifsimisMufurgiscommitti:Scd de mufica fumma cum_.

perfeftionc& iuxta ingeniofifsimasinuentioneshoc faeculo erutas, inftituta,& potifsi-
,
mum de ftylopolyodico,feu harmonico
. I.
MuficA Tbeorica .
GR.a?ca Muficorum vctemm monumenta pene omnia qu_ extant,funt Ariftidis,

,
Ariftotelis.Callimachi, Ariftoxeni Alipi;

fiue Quintiliani, Briennij, Plutarchi , ,
Ptolomaei, Euclidis, Nicomachi.Boeu; , Martiani Capellae, Vallae , aliorumq; vltimo

feculoflorentium , quorum vnum ingentem tomum
pleraque manufcripta grscain
compi<aainCol!egi;RomaniBibliothecaveluti ingensrerum thcfaurus conferuan- Mmj&V
turj HosomnesAathores.fi rite contuleris (quemadmodumego fummoftudionon resG _^ ci
fcmelvnumcumalteroconparando contuli) nihil adeo diuerfum repenes m vno, demfi
quodnoninomnibus alijsinucniatur. Nam prauer muficam analogam,c_leftern_,, |,'- -
.
huminam.diuinam.primbomnesfuntin retrachordorum & fyftcmatum diapafon , pvC: u .
multipl compofitione , d uifionc commiftione. Deinde in tonorumjfiucmodorum

ci ;
,
difFerentium determinationem finguli fuinmo ftudioincumbunt. Tertibin

triplici
Diatomco , C hromatico Enarmonico gencre componcndo

.
determinando ,
in_.
g ,
&
ipforum verfoturinduftria;Quoium exa-
minutiflima interualla fubdiuidendo, tota laus
ftiflima, & omnibus mcritbpalmam eripuifle yidetur

ingeniofiflima dcfcriptione
Boetius Nam fingula veterum
; Muficorum pracepta tam fubtiliter voluit obfcura__, ,
tam clare elucidat, defeftuofa fupplct tam dextre;ita perfefte fe in doftiflimo fuo ope-
re gorit , vt dum nihil eum veteris mufica. latuifTe demonftret ,
priorum inuenta innu-
meris a fe inuentis cumulando veterum muficam non deferipfifle tantum ied &in-
,
collcftu,
ftauraflevideatur, ut proinde,quicquid in omnibusalijsfparfum, in Boetio,
auftum,atqueexquifitiflimo ftudio di-reftum fpeftetur .
Obiettw
Nemo vcrb nobis obijciat.multos alios fuifle Authoies.qui aliam traftauermt mu-
ficam pr_tcrquamdiftam; yerum cum difti Authores nullam eorum mentionem_,
,
obti-
fecerint jtccifTcnt autcm haud dubie , fi fuiflent. obieftio fafta, nec vim vllam
plures fuifle_j
nct , nec vlla ratione fubfiftere poteft . Hac enim ratione dicere ficeret
inprtcritisf_cnlis,quiveramillam,&aMathematicishucufquc anxie, qu_tam._
Finsiblu-
quadraturamcirculiinuenerint,demonftrauerint;vctumlibrosnonextare,temporum
Zzz inu-
5 4<* Artis Magn<e Confoni } &
Difotti .
iniurijsdepcrditos. Ridicula fanc&prorfusinfulfauoiecbojhoc e.iiin pactoquojli-

bct in antc actisfeculis fuiiTe dicere liceret.certe prudentis philofophi non eft.ab n's re-
bus, quorumnullumceititudiuisveftigiuinnobisconftat,adea,qu-e certo fcirnus,&
co-r)ofcimus argumentari . Cognofcimus igitur veterum muilcam cx rcliffcis pofteri
tatimonumentisreceniitis,cognQuimus,& noftrampraefentem; Comparationem_.

itaque inftituamus , vtquid fentiendum fit tandem cognofcamus.
Confiftebat itaque, vti dictum eft.veterum theorica mufica io tribus videlicet in .
,
cMfteret tetrachordorum.fyftematumque compofltione; in modorum diuifione; in trium ge-

Theorica nerum diftin&ione . Qtiis nefcit hoc moderno fasculo mnlto fubtiln.s.facilius ,& exa-
e"
ftiusnon arithmetica ta"ntum,fed,&geometricafubt litatehaEc demonftrata efTc.Pu-
;
tfrum)
tabant Vrteres tonum bTariam diuidi minime poiTe / hodie non tpnum tantum,fed &
cuiuslibet confonantia? proportionem , algebraica induftria , irrationaliumque nu-
merorumfcientiafultinullofereuegotiodiurdimus. Tonorum, fiuemodoium difFe-
tentias vti facilius ob notarum inuentionem antiquis iacognitam,& inter pentegra-
,
ma dTpofitarn , vt inq uam ordinamus 5 ita perfe&ius quoque determinamus.idem de

triplici genere dicendum eft vt poftea oftendetur accedit quod ha;c omnia innume-
,
.
rabili illa inftrumentorum muficorum varietate , qua Veteres carebant, multo lucu-
lentius eruantur
. 1 I.
^tufica Vocalis Antiquo-moderna
venio ad muficam Vocalem, feu artificialem, quam negare non pofTim mo-
SEd
dernotemporeinmultis prsftantiorem nobilio^mque Namvtin fuppo- efle .
fitionefecunda dictum eft, confiftebat veterum artinciofa muftca in hoc.quod poeta

quifpiam adfonnm lyrx cythar,&tibi*omnibusnumerisabfolutifsimum poema
,
cumtanta varietate geftum, tanta energia,&at:onisefficacia cantaret, vt Auditorii

Mtificavo" animosfacilequo vellet raperetjatquehxcnon tamharmoni3,quam poetica, feu
ales Vete metrica, vel fcenica qnsdam mufica erat,cuiufmodi,& hodie in fcenis, & theatris pe-
ragimus; vt dixi, non negem hanc poeticam muficam fuifTe admirabilem, & fummo
ftudio exercitioque indefeffb comparatam,vimque habuifTe maximam , & efficaciffi-
mam adanimosauditoruminquofcunqueaffeclius incitandos; talem tamen fuiue_>
afTero.vtproinde ad eius excellentiam pertingendi pofteri difperare minime debeant.
Mnlica ve Grasci enim, vti ex naturali inclinationis impetu in fcenas, &
theatra diffufi praeparato
terunifce- animo, auidifsimoque ad poetamPhonafcumqueauicurtandum rapiebantunita per-
ciutiua!
fonas in publicum prodeuntis ationibus,geftibus,aff-ci; bufque,prout thsma, feu ma-
:
teiiapoemitisferebat.mirum in modum agitabanturjita tamen ,vtmufica nii|iam_,

fortiretureftecTum.nifi perfona poeticesablbluta notitia,infignicanediperitia,& admi-
randa quadam adiuiratis fblertia inftrucTa eflet atque huic tam eximio talento mufi-
:
co,&a moderni aliquid concedere debeant vetcribus; negandicm tamen non eft,- &
hodie reperiri mudcos Authores ea dexteritate, & perititia prxditos, vt veteribus nihil
cedant. Qui admirabiles hic Romas fcenicas exhibitiones diuerfis temporibus vidir
Wiri efFe cum a Francifco Cardinale Barberino tum ab ali;s,alijs in locis peraclas , qui harmo-
^ ^* nicarumcompofitionum excellentiam audiuit,fateri mecum cogetur >nihilin rebus
,s J
fc
noftm ti- fiumanis, fiue decorem, & magnificentiam,fiue iuufitatos, & infolenres harmonicaru
poribns compofitionum contextus fpecTes, pulchrius.amceniufqiie defiderare pofie , Aftorefq;
tanta efficacia,tafita tamque viuis rerum exprimendamhiftoriam geftibuscum tanta
affectuum varietate exhibui(Te,vt Auditoresfaspe contineri nefcijin cIamores,gcmitus,
Tufpiria exoticoscorporum motus erumpentes quanto interiorum affectuu cftu incita-
returfignisextrinfecisclare exprimerent.Eftenimnihilhumane naturgmagis 'cofen.
taneum,
Lib. VII. De MufurgiA Antiquo-modsrna^c. 547
tancum, quam dum tragicurn cjuendarxi cafum ad
viuum exhiberi videt,ad commife-.
rationcm, finguJtus,lachrymafquemoueri;dummod6memorata natura? talentain^
A 3ore,fcu mulico fcenico pulchre conlpirent
Patet itaque exhoc difcurfu luculenter,-nihil adeo in vetemm recitatiui ftyli mufi-
ocximiumfuifle,adquodmodcrni?4ufici, fifimili diligentia CeCc exercere velint,
pertingerenonqueant, nifi quifpiam humanam naturam hifce vltimis temporibus
defecifle inconfultius afieiieret , quod nonnifi mente captum aflercre pofle,'certe mihi
pcrfuadeo
. I I I .
Multarum Vocum concentus Antiquo-modernm.
ACcedoadpoIyodiam,fiuemultarum vocum concentum ,quem proprie mufi-

cam, fiueharmoniamvocamus, quocumcaruerint veteres mufici, velfaltem
admodu imperfcftum habuerint, vti in Suppofitione tertia oftenfum eft, libenter nobis
palmam concedunt.certcfimecum huius fteculi Symphoniurgia; omnibus numeri.s
abfolutiflTmam notitiam recolo: fane veterum Graxorum muficam muIr6noftra_,
inferiorem exiftimo . Norant Graeci non nifi tres confonantias harumque confonan-
,
tiam non nifiperneruosinpolychordoordineextenfos addifcebant, vtalibioftenfum

fuit, Scfi quandoqye harmoniam di&arationeaddifrebant , id tamen non niu firn-
pliciflimi contrapundtirationem habebat Vti infpecimine paulo antecxhibito, pa-

,
tet. ad quam tamen antequam peruenirent, r_fO chara deivs mufici, ad aliquam_,
ilbi fymphoniam comparandam ex notis, feu literis vnicuique tono , generepro- &
prijs addifcendierant, quaeres& fiimmarn memoriam cum fumma patentia requi-
xebat, mult squoqueob!aborem in his addifcendis exantlandu.pôrfus videbatiir in-
:
tolcrabilis. A tempore vero, quoGuido Aretinus aiternaememoria; vir nmlicam vete-

rem in meliorcm,faciIiorem ]ue merhodum tranftutit, diuinumquc inuentum nota-
rum muficalium intcr phon JtacVca pentagramma cotlocandarum loanis Muris ope-
rainnotu't, dici v xpoteft, quantum fpacioduccntorum annorum mullca augmen-
tifufceperit, quanto ingeniorum ardo-e fucrit culta; quam ingeniofis inuentionibus
fueritexoTiata; dum non confonantiarum tantum fed &diflonannarum vfurn_, ,
Gr_cis vetenbus,non dicam incognitum, fed nefadtu quidem poflibilem deprehende- Grscci igno*
runt, in qua tamen ingeniofk miftura confono-diflbnorum totius figurata; muficie r
d
"c
j[-'" , & ^
.'"
harmonisperfcîoconiiftit/diflbnisenimaconfonisieparatis.totumharmoniaideco- rnm
rem perirenecefle et.-qui ad eum gradum hodie peruenit vt humano ingeniovlte- ,
rius pc tingendi vix amplius fpes vlla reliita videatur. Quis Orlandi , Cypriani Rori/,
Iofquini, aUorumque harmonia;in melothefijs eoru-n elucefcentis prxftantiamfat
laudarepromeritoQuisingeniofasPreneftini copofitiones,& adnrrabilem harmonie
contextum commiftionemquefatis dep ajiicare pneft l Nihi! dicam hic de ineom-
parabili ftylo harmonico Principis Venufini: nilde limatififimis aliorum,qui Madriga-
liacompo ueruntfvmphoni/s: fi nihil \\ ud G xcos quim admirandum Fugarum_.
,
Canonunqueartificium.ingeniofi- notarumfyncopfes, temporis, prolationisque inri-

nita varietaslatuiffet certe mîerni hoc ipfomultis eos parafangis fuperaflc cenfcri
:
deberent. Quae tamen omnia cx diuino illo mtamm muficalium inucnto.&femio-

graphia Aretinaprodieruntprimum, Cme qufibus harmoniof us ftylus necfingi, nec ,
concipi potuiiTet ; vt proinde, vel hinc Iuc ulenter pateat n il.il fimile noftris tempori-
,
busvetcrcshabuiflc
Zzz z S.IV.
548 Arth Magnjs Ccnfont , & Diflwi
I V.
Inflrumentalis Aitfica Antiquo-moderna
Edvcnio ad muficaminftrumentalem modemam,quae veterum muficie compa-

s rata
ftulasque varias
palmam haud dubie
vix aliud
referet : Veteres pneter Lyras, Cv tharas , Tibias,Fi
inftrumetitorum genus ad poftcros tranfmiferunt , quorucn

quidem figuras, quotquothic Romaein totius antiquitatisgazophilacio comperiri_>

Inftmmenta licuit , in praecedentibus exhibuimus , quas tamen inftrumeata cum nofiris compara-
Veterimi cu
ta nu {[ am dignitatem obtinent , cum pleraque non nifi quatuor , aut fi multum.fepte
JSntcomp"-fidibusconftent,finecollQ,autiugovllo,folopletro, vtinfuppofitionibus djcuimus,

randa. pulfari folita ,qua;res,vteamharmonia;gratiam,quam CytharasdinoftrifubtilifMma
di-itorum incitatione conciliant , efficiat , nulla ratione fieri poffe arbitror. nul- Cum
Ium tam exiguum, & minutum interuallum afsignari pofsit quod digitorum , preflit-
ranonefficiatur,hinctremuIaiIIacompifmata teretifmique quos gruppos,Sz trillos ,
Itali vocant , fummam gratiam fymphoniae conciliantes, incredibilis celeritatis clau-

ful,& prcflur* mordicantes, nifi digitorum ingeniofo lufu, minime folo ple&ro exhi-
beri poflunt
Tria autem, vti & apud veteres , inftrumentorum genera hodie in vfu funt videli- ,
cet , Fidicina,pneumatica,& pulfatilia ; quorum fingulorum tanta , & tam exquifiro

inenioc6ftrufcorum varietas eft, qualem in hoc opcre pafsim defcriptam vide^.-apud
Veteres vero eorum nullum prorfus veftigiurn reperies . Polyplerris abacis quas ta ,
ftaturas vocantfquibustamennihilpulchrius,&ingeniofius inhocgenere excogitari

potuit^ Veteresprorfuscaruerunt.
At dices, hoc ipfb, quod organa hydraulica , tefte Tertulliano ab Archimede con
ftructa, a Nerone, tcfte Virtruuio culta , irrefragabile , aliquem antiquis organorum_.
vfumfuiffe . argumentum efle . Refpondeo, verum efle organa hydraulica primo ab
Herone Alexandrino inuenta,& ab Archimede conftrufta fuifle j Meronem quoqu^,
iropenseMJsdeleftarifblirum, Vitruuium refte aflerere,- fed qui Vitruuiani organiin_
O eana hy-
dratihcaqua mechanica noftra mufica defcripti conftrucYionem refte expenderit , luculenter com-
liafueriut. periet.idopus tam fuilfe imperfe&umadorganamodernacomparatum,qtfam im-
perfeftaefucrunt Veterum Lyra,& Cytharae ad nofiras Teftudines.Tiorbas, Pandoras,

Harpas,ClauecymbaIa,aliaqueinnumera vtialibioftendimus; nequeenim Venri vl-
la erat ad fiftulas animandas proportio, neque ordinis O&auarum in fiftulis reta di-
ftributio,vt cx inftrumentifabrica fupra adduia patet . Hodie vero organa, & omnia
polypleftra ad tantam afcenderunt perfe&ionem, vt ad vlterius progrediendum natu-
ra terminum Artificibus hic pofuiffe videatur Qui vidit organorum in Germania_,,
.
Gallia,Italia ,mirabilem fabricam.fiftularum artificiofifsimediftributarum acies, im-

rnenlam iocorum diuerfitatem, fiftularumin columnarum modum affurgcntium va-
ftitatem,Abacipodopleftri,quodpedalevocat,infigne artificium, Regriftrorum mul-
titudinem, canalium ingeniofam difpofitionem, vnicam harmonicam molem , nunc
auicularum,mod6vocumhumanarum,nuncTibiarum,Lituorum,Cornumufarum,
tubarum,aliorumqueimaginabiIium iuftrumentorumfonosaffelantem,audiuerint,
tantsperfetioninihilfi.ipereffe,quodaddatur,fiterimecum cogetur. Qyid dicam_,
deAutomatis,quorum tantavarietashodieemerfit,vtfi fimilequid apudveteresfuif-
fet, pro natura; artifque miraculis haud dubie Saxis,Statuifque infculpta pofteris ven-
didiffent. Fuit enimitaGraecorum ingeniocomparatum, vtras etiam exiguas ad cae-
Ixcelknt" ûm &

v fl ue extollere, quo fe pofteritati inuentarum rerum effedores proderen t, vltra
noitri tem- quam dici poteft,fua iadtitarefolerent. Certe non omnia, qux de Archimede fcribun-
ponsinftru- illud vftorium admiraculum in remotjfsimu
tur aeternae veritatis funt. Speculum
r
mentortim /- j o
& ^
. i
muficorum. jpaaum adurensnaues, remveritati }
pnncipns Catoptncae repugnantem in Artej;
magna
Lib. V 11. Dc Mujurgia Antiquo-moderm^c. 54?
magaa Iucis,& vmbra fnsc refutauimus,- i-phers autem Archimedcs quas tanquam ,
artis miraculum Claudianus defcribit.nulla ratione cum hodiernishorologiorum in
uentis, machinifque admirandis comparari poffunt , quamuis hxc omnia nota noru_
fint,nifi ipfis, qui curiofitate rerum cognofcendarum impulfi , Principum in vari/s re-
gionibuscimcliarchia,& mirandaoperainfpexerunt,confiderarunt;qua? vtifrequen-
tia nimia vilefcunt.ita illa quoque exiftimationisdamnum pati neceffe cft pari ratio- ;
nc dico, non omnia vera efle vtpoftea latius dicetur ,quae demuficamiranda_
,
Grasci narrarunt cum enim ftylus eorum muficus exi/s.quapofieritati commenda-

,
runt, incognituscfTe nequeat, nihiladcbabftrufum.nihiladeb ingeniofumillisfuifle,

ad quod exercitatiffima modernorum mgenia in tanta fubfidiorum qna: nobis typo- ,
graphicum inuentum peperit, varietatc, dummodoconftantcrfcapplicarc velint,

nonpcrtingant.
Atquecxhoclongioriforfan, quam par erat difcurfu aperte nifallordemonftraui-
mus, muficam modernam , Veterum in multis prsftantiorem & maiori varietate ,
praeditam. Quod affero contra eos, qui praefentia faftidientes.defpicientesque , nefcio

quam diuinam muficam,qualem exnullotamen Authoredemonftrare pofIu.nt,vetc-
rtbusaffingcrefblentj adeoque idem ipfis contingere videtur,quod illis,quidum pre-
ciofaqusuisdomicontinent.forispalcas , &
filicesadmirentur.fufpiciant, &pra?do-
mefticis nihili ducant.
Non dubito Veteribus Grscis infignem,& iudiciofam muficam fuifTe , fed ipfbrum Ho '""^
ingenio,&inclinationi,patriq;c6fuetudiniappofitam,qusfihodiernadieaudirerur, rinnexcei".'
neque eo in preciofortaffisforet,neq;ea,qua habuit apud propriam getemdignitatem lenti
obtineret. Seddices,Chromaticum,& Enarmonicum genus.quod tantosin animis
hominummotus concitabat, nobisprorfus incognitum perijffe , & proinde minime_
nos ad eorum perfetHonem pertingere poffe . Verum , quiquid chromaticum &
Enarmonicum proprie eogeturexipfis Veterii fupra memoratis mo-
fit, nouit.fatcri
numentis, neque ipfis Veteribus multum ea genera fuiffe probata ; imb potius multi":
inpart bus prohibita; Verum de hifce tribus generibusin fequentibusfufius,vbi&
;
mentcmmeamclariuspandam .-Atque hic finem difcurfui meo impono.
EROTHEMA "
VI.
Vtrum, cur> (tfquomodo Mu/tca vim babeat ad animos hominum com-
mouendos^ vtrum verafint, qu<e de mirificis Mufice Vete-
ris effecltbus Jcribuntttr
verafunt,qusde Alexandro Magno Thimotheoinfuroremmuficsvi, &ef-

SIficacia incitato,& de Iuuene Taurominitano
a
inflammato ad manfuetudine
ira
Pythagora: opera mox vbi modum mutafset.fpondaicum fonuifset traduclo , narra-
,
tur; non immeritbquaeri hoc locopoteft ,qua viilludcontigerit, &quamujs in 9-'i-

brofusedehifcc egerimus; hic locus tamcn poftulare vidctur, vt rbidem nonnulIa_
parciusforfan tacta,fufius hoc locoexplicemus.
Notandum igitur vari/smodishanc vehcmentemcomrnotionem in animis homi-
nnm contingerc pofse primb vi quada prasrernaturali, Ciue vi D-emonis poteft enim
. :
Diabolusadfonum Cythara veluti pacti initi fignum,ita potentet humanicorporis

humoresconturbarc, vtfuroris,rabiei, alteriufq; impctus vehementiorisinfalhbilerrLj
cffcctum edat, quemadmodum in teratologia de cvtharaedo Regis Dania? dictum eft,
ad tantum furorcm R.egeni concitante,vt rabie percitus duos c fuis interemerit qux ,
certe.vti ex circumftantijs patet,nifi opera Daemonis fieri non potuerunt

Secundo Da;mone infeffi vti Saul, alijq; fuliginofo atrs bilis vapore, quem turba-
,
tores animorum D*rgones infiderc vt plurimum gaudent , difcufso liberari potue-

runt
$5o Artis Magna Confoni , & Di/foni
mixtus e-ft TVr.
runr, vt alibidictumeft, quimoduscxnaturaIi,& praetcrnaturali
.
tius pure naturalis cil, per harmonicum , fcilicet fonum , qui nill quatuor conditioncs
anncxashabeat quarum vnadeficientcdelldsratiiseffeftusminimeobtinebitur.-Pri.
;
d^mufici harmonia . Secundi,numeius, & proporrio. Tcrtia, verborum in ipfa mu-

ma eft ipfa
miios afte fi ca pronunciandorum vis,& efficacia fiue ipf.i oratio Ouarta audientis difpofitio,
, .
flL!Sp
/s ^
fiuefubiehimmemoratarum rerumcapax; Et harmoniaquidem,in tantiim virru,
habetinanimum,inquantum adharmoniofum aeris motumjaeremimplantatum-,,
Conditio fiuefpiritum animalem fimilirer mouet,vnde voluptas,& dulcedo: fed hic fine rcliquis
nes ad atfe nonfufficienseft ; Si itaq: harmo-
con ditionibus ad vehemetiores efFe&usedendos ,
andosT" ni* accedat numerus determinatus, & proportionatus,iam veluti duplicatasvires ac-
quirit,mouerq; animii no ad intrinfecos tantu affei:us,fed,& ad exrrinfecos quofda,&
exoticos corporis motus,vt ia choreis patct.in quib.numerofusharmonie hyperorche
maticaefbnus^faltatoresadfaltuspari ratione numerofos &ha>rmoniaediiftaecLaiifulas
proportionatas nefcio qm abdita vi follicitat & inftimulat.patet & in tarantifmo affe-
<ais,vt paulo poft dicetur;Harmonico vero numero & proportioni G accedat verboru. ,
in ipfa oratione abfcondita vis & energia,praefertim parhetica fuerit infignemqut.^

fi ,
Hominis
hiftoriam auttragicum cafum contmuerit,dici vixpoteft,quantum harc tria in vnum
fpofiîo a d coniunfta poffint.ad animos difpofitos in quofcunque afteclus incitandosidixi animos
commotio d>fpofitos quianifi quarta conditio,hoc eft audientis dilpofitio praeceflerit, citiusfaxu,
* c necef
ar^ quamhominemindifpoiitum incapacemque moueris. Quicunque igitur martialem
virum bella Spi 'antem commouere vo'et,ita harmoniam numerofqueita orationem
difpolitam habere necefse eft,vt &harmonia ipfa numerufque nefcioquid tumultua-
rium habeat &
bratioipfa magnificaalicuius Heroisgeftacontineat, &hisitacom-
Qiiomoda paratis neceflarium in Auditore bellicifurorisefFeftum producet. Hoc paftoThimo-
theus Alexandrism infurorem & ad arma capienda incitafle veriiimile eft, cum enim
bel ici ^'"
!
a[
dtisconci RexmartioSpirituturgeret.gloriamquepraeomnibusmortalibusambiret, iuxta eos

tari dtbet,-
j ta ij poetae elegantiffimos verfus.
Giunto Aleffandro allafamofa tomba
DelfereAcbUlefofptrando djfe;
Ofortunato, cbeftchiara tromba
Hauejii,che di tefi altofcrijf;*
Timotheus vero naturam Regisoptimeperfpe&amhaberet^harmonicos modulos
adeo apte ad orationis de bellica gloria iaftituta? viin\& energiam adaptare potuit vt ,
defideratum erTcftum obtineret.Harmonia igjtur quae Regemcommouere in tantum

potuit,in alio ad alios affe&us inclinato nullam vim impreffit:Sicuti cotra, Ci quis Deo
deuotum hominum rerumquecoeleftium,- meditationi deditum in exoticos afFerStus
raptufque mentis commouere vellet isfuprainfigne aliquod verborum thema, quod.
rerum cadeftium dulcedine m &.fuauitatem auditori in memoriam reuocaret mo-
, ,
dulodonoper claufulas interuallaqueapte adaptet & experieturquoddixi verum ,
efle,ftatim extra fe fa&os dulcedine harmonica ed,vbi vera fiint gaudia rapi : vidi ego
nonfemelin virisordinis noftrjiian&itate illuftnbushuiufmodiexperimenta w
Muficaigiiur vtmoueat.noqualecunqjfubiecfcum vult.fed illudcuiushumornatu-

Cniomcdo ra '' s mu
^ cae congruit: Videmusenim,quoddoria,verbigratia,harmonianonomnes,
ijdcm toni fed illos,.qr.iib,us ipfa congruit,moueat , cuius rei caufa eft complexionum diuerfitas
diuenis di
q UX tnaxime in hoc negocioattededa eft.Seciidb numerus fimiliter & proportio mo-
neriiaiodc ^ /* r -,''"-. L
i ~ 1 r i
tus temponfque fummopere in hoc negono conrideranda f unt ; quae nid recfpientis
/;
moueaut, >
fubieftiipirituiexafterefpodeant^nihilefricient.Hincmelancholicihumore lento gra-

uati,acutis fptffifque claufulis abhorrent,quia dum harmoniofus motus fpiritm vtpotc
lentiori non squali tempore correfpondet , fit vt vellicando quafi fpiritum, loco
iucunditatis hcrrorem ob vehementemquam patitur.commotionem inducat Cho .
lerici vcrofpiritu agili& mobiligaudentes, acutis fpiffifque modulis impense dele-
dantur y quia fpiritus illoriim animalis ad harmoniofum asfem aequali,& quafi

vnifo-
Lib Vil. De Mufurgi&Antiquo-moderMy&c. jji
vni>$Q modoconcitatur.vnde maxima ptotqni thematifque ratione afFe&us va-
liatio.
Hincigitur,fl veterummuficorum miracularenouare velinr, refpicere debent mufi-
cinoftii^vtpriinbalicuiusfubiedliinclinationem&naturalcm habitudinem explorec,
deind^ iuxta eandem numeros harmonicos verborumque thema i/s congruum_
adaptent,& nondubitcntquin eofdem, quos veteres,effe6tus fint caufaturi.Contingie
cnirn idem in diuerfa complexione homjnum.quod in pulcherrimo itto ex perimento
quod libro 9. exhibuimus,vbi in vitreis fcyphis diuerfi liquores infufi agitantur iuxta-.
numerornm & pmportionum diuerfam habitudincm.-chorda quoque aliam non mo-
uet,nifi velinvnifono perfcfto concordent, velinoctaua vel quinta fed omnium_.
perfettiffima in vnifono:eft enirafpiritus animalis veluti a.tcrum quoddam inftrume-
tum polychordon,ad quod Ci concordaueris harmeniaot tuam haud dubie illum qub
,
voles & in quofcitnque arFectus maxime rapies; Hinc etiam fit vt dum choreas agen-
,
tes cernimus , in fimiles motus animcmur, ex fimilitudine videlicet harmonicarum_,

proportionum numerorumque fpiritum noftrum fimiliter afficientium finrlitudine &
Sympathia.Tertio oratio quantam vim poffidcat in animis auditorum,notum eft.Quis
motus.quos magniquidam.concionatores in animis Auditorumimprimunt,ignorat ?
audiui melita; & in Siciliarmagnum Deiferuum religionis noftrae tanto ardore prsedi Verbi mu i,
cantem.vtob firigultientiurn.lachrimantium tumuItum,verberumquefpontaneorum ^ t Pjjj*
ftrepitum,concioaem nonnunquam violenter interrumpere oporteret , & hoc quotics n i$ pojrU nt
volebat.p.-eftibat.Nouerat enim prasdicator fuorum auditorum inclinationem; noue-
ratcbordam.quam tangeredebebat, vt proinde tantos eum motus fufcitafTe mirurn_.
non tit .Harmonia itaque naturalitcr hominem arficitj numerus verb & proportjo
motus aeris.afficit fpiritum motitjaefacultatis organum verba phantafiSiftunt obic-
tum,quod (1 iucundumfucrit>in affefcus motufque confimiles concitabit , Ci trifte &
lurtu>fum,Iachrvmas,gemitus&fufpiriaeIiciet:firnartiumfuroremipiret adeundc
ingetiij martij fubiefta impellet,& fic de cceteris.
T
V ides igitur , quomodb mufica paffionesanimi noftri mouercpoffit vides etiam :
quomoeb antiqui rniracula illa muficarviin animoshominum perpetrauerinr.Quibus

quid-mordineexpIicatis,niIreftat, nifivtcaufas tantarum mutationumadphyficar
incudem reuoxantes plenius,expliccmus..
EROTEMA VII. PHYSIOLOGVM.

Quomodo numerus barmonicus ajfeflus moaeaf,
Vm^9^ a'TJ,quasatTecl:iones,feupaffiones Ethfci appelfant ^^fr'-, fi"u__/

C\ t fubie&iam fit appetitus fenfitiuus corporeus,& materialis neceffarib dicla pa
.*
thc-mata materialib;quoque conditionibus-, vt in Ethica muficafuse dicetur , fubfta-

bunt ; confiftuntenim in certa quadam primarum quafifatum elementaritrm combt-
nanone, vaporesq, dici poffunt,quatuor humorum varie, & Variepro phantafticazfa-
eult*$sobiec"tiscommiftorum> cumenimobie&umfueritindignatione-& zelo ple-
num.fpiritns.vapores &
cifta fellis vi phantaftica eleuati,calidum,ficcumque,tempe-
ramcnjum acqnirent r qui fubtiliffimis motibus tumultuarijs,puflgenribusq; concira- v_V affe-
ti,agitatiqueanimi-m in iram,furorem,rabiem,paffionesipfisfimiIlimasagent; fi & gg na

"
obiectum fuerit arrrsnum,iucundum,amoreplenum,exhepatis prompfuario fangui-

nci vaporeseleuati,calidum,& humidum temperamentum acquirefes ^dulcfbus tem-
peratisq; motibusagirati.animura benigne,& dulciter afficient.vndegaudium , fpes f
fiducia, amor.laetitia Si verb obieitum fuerit horridum,trifte,funeftumv
.
& tragicurny
exarrabilis reccptaculovaporeseleuati, temperamento frigido r
&{ficwpr*ditr,qui
dolor,-
fp ritumanimalcm,ea,quaipfiunt qualitate,imbuent,- v_demceror, trifticia,
;
deniq; obieacrmTuerit rnol.

coraaiiferatio,planru*,fimilesq; affedlus cnafcuntur Si .
5 s * Arth MagntConfoni , & Dijfoni .
fuaue,modcratum,intcrtrifte,&la2Cum, mcdium v.iporesfritjidum

Jo<ielir,iftim, , , &
hu f&idutn temperamcntum <?cquirent, quofpiritusanimalis imbutus,animum adfi-
^nilespaffiones concitabit.nafceturq; lastitia modcrata,quies,& tranquillitas,qu;*dam<
^nimi fiducia,amor honeftus, fimiliaque . Vidimus, quomodo nafcantur affectiones
iam videamus quomodo ijdem vjmuficxfufcitcntur. Habctitaque Muficaaffe&io-
num origini quiddam prorfus fimile Nam cum fbnus harmonicus motus quidam fit
.
acrem ea prorfus-proportione qua ipfc coftat,incitans;aer autem fpiritui animali qui ,
inperpetubfimiliter motu cft .continuus fit,fit vt fimul.acaniiia (cui harmonia_.

naturalit_r,vtinmetaphylica noftra mufica dicetur,infita eft eidcmque congenita )
harmonia.phantafia verb obieclo,quod verba ptaefentant,fueritconcitata, aer conci-
tet naturalem humorcm obieilo, &
harmonicis motibus prorfus fimilem propor- > &
tjonatum,vapor verb inde eleuatus fqiritui animali iam ad harmoniae, aerifq; conti-
Ouomodo
mimerus nui harmonici numeros concitato commiftus; animam tandem agitatione fua ad af-
har ?" \~ fecfcus numeris,& verbisproportionatos compellet latent enim in fingulisrebuspro-
l
? s
:
t
&Vi portionesqyasdam.quarum concurfuomnesrerumexoticsoperationesperficiuntur,

tte-
aiones c6. v tiq;in admirabili rerum confenfu diflenfuq; quam fympathiam,& antipathiam Grg-
ci vocanr, ita maxime in hatmonico negotio elucefcunt Numerus igitur harmoni*

.
cus primb aerem ciim intrinfecum concitat , eique harmonicosmotus imprimit de- ,
inde phantafiam mpellit hxc impulfa humores concitat , homores vaporofi fpiritui
i ,
liueaeriintrinfecomifli. tandemhominemad id inclinant , quod referunt , atq; hoc

pafto harmonia,non aliopaffionesmouet. Quemadmodum igitur harmonicorum_.
motuuminfinita varietaseft, ita&affec.ionumindcrefultantium;quorum ratioaem
fiquis perfe&e noffet, ishaud dubie maxima n_tur miracula in fufcitandis animi
paflionibus vi muficae cfficere poffet ; nil enim aliud fecere oporteret, nifi harmonicos
numerot metricofquefpiritui affl-c.ione aliqua pra:gnanti perfe&e accordare hoc fa- ;
(ko, impoffibiie eft,vt intentuseffe-tus nonfequatur

Sed quajres, cur tam rarb fimiles afrectuum commotiones experiamur.Refpondeo
CU r ho-i. hoc fieri.quod harmonicus motus non vfquequaque Spiritui animali refpondeat,vn-
eona mufi- de fit,vt harmonico motu fpiritus iam plus aequodiflipetur , modb nimium lenrefcat
Uveterura nunc inaiqualius & inconftantius rarefiat ;Si quis igitur

ita harmoniam accomodarc
on prejlet pofTet, vt fpiritus eodem prorfus motu, quo harmonici numeri , moueretur,is jntentu
cffeftumproducerethauddubie;idem enimpra;ftaret,quod in duobus polychordis
exa&iflime concordasis fit;qorum alterutrum modulis harmonicis inciratufi in_.
alterb etiam intac~.o candem omninb harmoniam producit, vt in magia noftra mufi-
caoftendetur Quômniafufiushocloco demonftrare volui vt mufurgusca_fam_>
. ,
commotionis affec/tuum plenius cognofceret,modumque haberet, quo ad perfetam_.

artis notitiam tandem peruenire pofletQui porrb plura de hac materia defideratis ,
confulatlibri 9. partem. primam,ariaq> de hoc argUHientofparfimin hoc opere inferta-
EROTHEMA VIII.
Vtrum diuerfiToni , diuerfis affeclibus refpondeani,
buius rei Jit caufa,
& qutnam
CVm harmonia nihilaliud fit,quam diflimilium vocum concordia, confenfus,&
vndequaq;correfpondensproportioj proportio autem numerorum in motu
aeris elucefcat; motus verbpro varia interuallorum.afcenfus, defcenfusq; ratione va-
rius fit fpiritns quoque, fiueaerinternusimplantatus, vtipaulb anteoftenfum fuit,
\
juxta proportionem motusaerisextrinfeei moueatur,fit vt Spiritus moti ope varieinde

in homine affe&iones nafcantur . Pmerea cum toni iuxta feptem
diapafon fpecies di-
itributi,varia interualla acquirant; vnufque akerofemper altiorem habent conftitu-
tionemj
Lib. Vll. De Mujtngia AMiquo-moderadjfcfc.
555
tioncm ; motus qtioque proportionefquc nu merormm in mora clucefcenrium aliam_,
atquealiamcodmrMionem nnancifcamu.,confeq_ienseft.CântGenimtoniconfti
tutiofue rit fupenor, tentoaitiores acutiorefqu e fieri nccefse eft.quam vaneras aftectufr
neccflaribfeqtntur.
Hinc modigraucs.graues concitantafFe__us,acuti fubtiles& act!tos:pra.teie_ cum_,
totiusin tonisdiuerfitatiscaufafit,diuerfus femitoni; fitus; ideo in principiopofitum
aliam:ir_m_dioaliam;a!!am in fine, &fic inrcliquis interuallis_liam 5; aliam can-
rusformam verbo, vnamquamque confonantiam in fuasfpeciesdiftribut, vt
efficit,
lib.-f.dictum eft.Qusritur igitur.qua narn huitis rci caufa fit? Refpondeo cum femito-
nium areliquis tonis maxime diftet , neccflarium quoque eft , illud motu fuo io tetra-
chordi_autfpeciebusquart_e, quintae &
octaux.maximam mutarionem caufare ita_, ,
vt vbicumque illud v:g.-in tetrachordis ponitur,femper diuerfos fortiaturefFe_._s , vcl

;eirsitcnif
exantccedcntibus velcoiiiequentibus aut vtnmque id ftipantibus tonis. Indiatefia- mctuspe
ron imolocopoiitum femper nefcio quid trifteaut lucluofumin animohoiiiinisefn- oaaiwm_.
L
cit.cuius quidem rci ratio alia non eft , nifi quod vox in vtraque diateflaro tam afccn- .fc
.itsiis
dentisquamdefcendentisextremomollefcens,moIlitie fua fequentes tor.osquadan- mufic
tenusimbmt,hifemitonijimbuti mollitie confequ_ntermolIe_animi,arr.oris_tri__irie, ^k^""
r
confidentis an ecT:ioncspr__ftabunt, vt in fequentibus .
phvfica
notisapparet.vbi fe.nitonium in initio afcendendo,&
defcendendo , in fine pofitum nefcio quid , vt dixi
,
mollitieipoffidet . In medio veropofitum nefcioquid

aud-icis.m ^gnanimitatis.feueritatifque pra.ferat.quia
mollitiesfemitonijcircumftantibus tonis itaobtundi- j
tur.vt dum vm
fuam exercere non valeat,conflquen- Zj j?_ ^-5-5
ter iurisalterius effecogatur . mirum igitur non eft y"~'Vj"TT^

_"_-
cftectus inde refultare tonisconuenientes.In fine vero f|
pofitumalicuius tetrachordi, nefcioquid indignatio- m f_. i.l
mi. f_.
i
nis portendat ob pr-ecedentcs duos tonos , femito-

nium exafperantes .
Acccdit, quodcum harmonicusfemitonij motus ,
<.-*j-<
ii:i_||pp|
motu toni multo celerior fit ( \x. enim proportio *|
,
fcfquiui?efima quart_ adiefqui ocTrauam velfefquino- mi.f_. f_. mi.

'
*
nam , ita mottisfem/tonrjad mottimtoni ) fitconfc

qiienter,vtvbicunqti9ponitur,femper notabilem alterationem efficiat ,fupremo Ioco
poftduos tonospofittim,vti cxihtatemotusfacilcintermoritur ita vimfuam obprre- ,
ccdentiumtonorUTi tvrannidem exercere non poteft.In primo vero pofitum vtitar- ,
ditis itave_;etiusquoqtie& viuacius vim fuam contra debiliorem fequentium tonoru

poteiuiam o!lendit,c!um illos ftri iuris effe cogit In medio pofitum ftipantes fe tonos
,
velutiblandici;squibusd_m ita deumcic, vttonidepofita feritatealiquantulum man-

fuefiant.
COROLLARIVM. I:
Vldesigiturquomodbexdiuerfb femitoni; fituin tetrachordo tres diuerfi toni

conftituantur,quorum vnusquifqtie diuerfo affeciui refpondet idem prorlus .
dicendum defemitonij fitu intra diapente& intra hcxachordon &diapafon Vides .
quoque.quomodbindiapafon Semitonium fepties mutetfitum,&quomodb ex mti-

tatione hac feptem diapafon fpecics oriantur.dc quibus in quarto libco fuse eginius, &
-
cum in vnaquaquefpeciefemitonium bis reperiatur,quomodo inde quatuordecim to

nifitiemodinafcantur.&quomodo duobus veluti fpur js diflbnifque reieitis duode-
;
cim veri & vfirati toni tande emergant.porro notandum ,femit oniu non vbique pofitti
andem vimobtinerc,fedin fingulisgradibusdiuerfam ob motus refpe_tu pr.?ceden-
Aaaa tium
554 drtk Mttgn* Conjotth ffi Diffoni
{iurn autfubfequentiuni tonoum tarditatcmaut cclenutcm.vti dnftum efir , exqua_,
diuerfitate motus harmonici ncccflario fpintus fiue aer irr.phntatus aliter & al:terin-
citatus, alios & alios aftlctus in homine producit ; Hinc fi totam o&auaoi cantus per-
currat aut excedat.cantus animofus eft:ii diateffaron folum.modeftus & iucundus:fi
TotUis mufi- diapenre mediocriratemhabetitertia minordemiflionem & pufillaninvratem .Elt igi-
tssaniniafe-
tur fcrn i con um non immerito.vt alibi diximus,totius mufica? anima.fitu fiquidemfuo
j
&modos &generadiftinguit,omnemqtie viôrem &gratiam harmonixconciuatj vi-

deturquenaturailludquodammodoadauditusfitisfidionem coalituifle, dam fine
i!Io,nihil in muficaplacet.nam dumauditurftf ,mi audtus nonfiti tur, fed exfpe-
,
c~tat,vt addatur & F^,&dum percip tuv Sol,fa nifi & rni fequatur.auditus non quiefcit
Hincilletonus.quiditonum in imopofittm habct, merito aituofus hibetjr & cona-
tuum plenus.cuius vis*'"/* ** '**f ''?C r " qua;rens finem fuum fcilicet diateflaron_j,
'
,,
, ,'
)
cuius femironium cft ei quafi *^X VT " toto conatu qu Ita Porio hx: femitoni/
.
poteltas.plurimum augmentumextemporispropo tijie &

ipfo rhythmo nancifciturj
& temporisquidem proportioin arli &

thefi,rhythmus in tarditate &celeritate motuS
confiftit.cuifitripla aut dupIaaccedatpropo.tio,omnibus numerisad affe&us moue-
dos concitandofque vim acquirit
COROLLRIVM. II.
Patetdeniqueexhocdifcurfu.quomodbexfemironij fitu, diuerfitoni emanantes ,
diuerfasaffeftionesin animo Au~itoruefficiat. Primusmodus doriusprifcis, Luciano

5iy.tit religiofus, facer,grauis,Apuleio.belIicofus, adheroicum carmen moduladum
,
aptifsimus eft.miram cum alactitate grairtafem obtinet

Secundusmodus Hypodorius > tetricam iuxta prifcos habet grauitatemjminime
adulatoaus.
Te tius . Phrygius, Luciano vocatur *'3f Apuleo, religiofus habet enim feuera
;
indignationisinfultationem,vnde& *'% diciturj eft imperuofus, & bellicis rebus

accomodatus Item iambicustragicusdiftrahens,acrapiens animum ,eumq; quafi
.
extrafeponensj ita Ariftoteles 8-PoIit. cap. $.& Plato lib.3.deiuftitia .

QuartusmodusHypophrygiushumilis, & ad fletum aptiflimus, quippe qui habet
triftem quandam querimoniamfupplicationem &
larrentationem j cumverohic
tonus ere idem cum tertio iit,& paflim confundatur, non video, cur tam diuerfos a_.
priori affettus fufcitet
QuintusmodusLvdiuseftdurus, minax,& hilaris, Lydorumproprius;HincPI'to
Natira To- dialog. so. de Repub. Lydiam,& Ionicam hatmoniam vt temulentam irrprobat; te-
cundum Lucianum Hw-Z* bacchicus.fiue infanus,conuenitnoftro Vndechno.
SextusHvpoIydiusIachrymofam habetcontinentiam.dicitur moduspius &quaft
vagiens, quippe qui lachrymas cieat ; refpondet noftro duodecimo
SeptimusTonusMyolydiusmouetafFectus, eofque flexiles rcddit , & contra&os
quippe ex dorica grauitate mixtos
Oitauus modus Hypomyolvdius naturalem habet iucunditatem.
NonusyEoliuseft mitis, &mirsfuauitatisad modulandalyrica, neoterieisperegri-
rusvocatur.
DecimusHypoaolius infignemfuauitatem quoque obtinet.
Vndecimus lonius, quem Neoterici quintum vocant Luciano ywi'< iucundus, ,
'Apuleiolafciuusdicitur,Iambicis&trOLhaiciscarminibusapt!fsimus,omniumq;natu,
ralifsimus &
in harmonia mufica non poftremus.
Duodecimus modus Hypoionicus, molliticm loni/ emcndat refpondetque noftro ,
fexto
A tque hi funt affetus,quos duodecim tonis attribuunt Veteres.in quibus tamer__
minime fibi conftant,eftque tanta in huiufmodi determinandis confufio,vt cui fubfcri-
bas nc-
Libro VIL DeMufurgit AnttquomodernA^c. 6*17
basnefcias;quemenim alijrusundum.ali/feuerum ,
quemcaftumalu , aln'lafciuum_.
quem dein hilarem.alij lachrymofum appellant.QuaE diuerfitas & apud Neotencos mi

rum in modum difcrcpar cuius quidem rci ratio alia non eft.nifi complexionum di-
;
uerfitas,quafi.\,vt tonus,qui vni iucuudus.alteri diucrfi temperamenti lu&uofus videa

tur,& ficdecceccrismon morabirpur hic diutias; vnus quifqueeam proprietatem vnr
cuique ton o attnbuere poterit,qu* cius naturali inclinationi maxime vidcbitur eiTe^
confentanea
P AR S. II*
PRAGMATICA
Qua moderne, Mufice, varij abufus defedufcme aperiun-
tur , & qua via & methodo ijs deuitatis paula
tim ad perfeclam Componendi notitiam

peruenire quis poflit,vbi de pre/ &
ftantiaquorundam mufurgo-
ruhuius teporis agitur.
CAPVX I-
Delnuentione & popagttione Uuft^hw^fm ^ hoM '
EA eftDei o P t.ma X; prouidcntia,vt nullum feculum

uis donis humans vite vfibufque necdTarijs art.bus UB
&
vtpore cuius deliciar fuut clTe cum fiujs
hominum Lud.t >u qrbe
îentia.dum bonorum fuorum diuitias vel per
min.mos
.
prstcrirc

<l^
rtidiSsT h"
^" ^
P"' quo
^
wrum e na D

1
no.
fcftat,-ludit vt homines attraftos fu?

qUDuamruodo "m &ct com^rttap^,
mmeWerototboniscum^tiattr^^^
etbonitatemrcdamarentfinemenfura.QueI^
omnibus artibus et fcieuti js uullu non fcculo
glorijefusedeprxdicatrixciTejfutura.ita ma.or.bus
^^ ^^^^Lc\l
b
femper augmentis gratniq
tarctur.
Anno itaq; ro** vt alibi quoq; di? u W^jf^SS^
_ -^-j? Ar, :;. ^ m nnrihusvfitatumdifficillimu
cum
reperiuet.vrc-
Ai bantur
}-Tonu S Vall.svmbrofeantiquiulmi Bta

.
vfu chor. a '<
Guidoois tempoxa.m qu.busvmca

tenm o 1
/^X
E{
F
.

pauloamc
}-Sc* Jitar , notasTer 6 monftrant punfta
Uip ' chot(iim
vocant.vtqua;monttrettonumiiii.ux-
GJ *v- ^ uX
,
1 ~- * ---
Aaaa z
5 5 <* -_>*/ Magn
Confoni , ^* D/_W
Qua: d ximus fupcrius lib. s.cap. 2. vbifpecimen veteris illius muficae cum punftis
:
-ppofuimus, modumpriorcm vtique intolerabiliter difficilem cuminquam Quido ,
aducrtifletjferioanimumintendit.quomodotantaBdifficultatinoua eaque facili me.

thodo occurreret;accidit tandem, vtisin fcfto S. Ioannis Baptifte, dum attentius
Hymnumv/ queantlaxis refinarefbris fecum voluerct, nontamhumano quam di-
uino inftinctu ita fccu ratio cinaretur/quid d primae syllabae huius
hymni aliquo mihi
ad animo conceptum molimen.fubftdio pofient/dictu factum;Nam cx vt queant
elTe ,
/**udumfeorfimfcriberet,'y/i & ex refonare fibris, Re ; exharum syllabarum con-

junctione, vt,Re, tonum conftituit/DeindeextfwVagf /?<?>>, Mi, adiungebat pr?-
dictis, vt,Ret Faciebatque, vt,Re,Mi,
quibusex, Famuli tuorum Primam syl-
labam, Fa, adiungebat, prodibatque. vt,Re,Mi,Fa, Denique ex Solue polluti&c
Labi/ reatumprimissylhbis .Sol,La, producebat
fex syjlabas, Vt,Re,Mi,Fa,Sol,La;
Quas inter quatuor lineas gradatim,& per puncta loco notarum ita difponebat , vt fa-
cile a difcetibus caperentur.et
cantarentur ,vt vides.
Hifcefelicibus aufpici;'s progreflus tandem ad no- ZZ^ZZZ^Z^lZZTZZZ^ZZZZ
uellaminuentioneminomni mufico negotiofaci- I-----*-^**^-*--I^
litandam in manu finiftra eafdem ita difpofuit -$I$~-$ *:Z'~^tz:+:WJ$ZZ
vt ,
femiton!um w//^femperduosinfra,ettotidemfu-
)
pratono S habcret, uemadmoduminmanufcalaq

q ;
^HiaU^^M.
. .,,.. , ., .
Quidonianabbro/.patet.
Hafcefeptemlirteras, A,B. C, D,E,F,G, quibus
loco notarum adipfius vfqu__
tempora vli erant,ad veterum
eliet ingratus n Graecos
confuetudinem honorandam adiecit; & ne ullus
1
tam-
muficos,vt hanc fcientia ab illis elTe n efcire t,Iiteram, , in ima
1
r
manus lede pofmt , cui & primam syllabam fiue vocem,
v/,iefpondere voluit , et fic
deincepsleptem htterarum naturalem ordinem
refpondentem vocibus totam fcalam
Contec,t a a mma totius mu(icx arcana non
_S?_!___ libcntor cxphcare,
r
'
immeritodependent, quam hoc loco
___ nifi id iam in 3 .&+. hbro abunde
pra.ftitilTemu<fAbacum cla-
uiarmm ,quam taftaturam Itali vocant.interuallis fuis
diuifum clauicy m balo accomo
dau.t pnmus
Gu.do.vti in Epiftola quada lib.s.citata
patet.Ex quo deinde veluti exfo-
- u< atotlus polyphonic ratio profluxit.ex
Orlm Ta i" r
losmcita arum
confonantia enim chordarum per taxil-
to ?P o!y f 'n>dumtandompolyphoniasfiucplurium vocum concentum fclici-
Wr detexitquem non inftrumento tanrum
jAe&m polyplectro.fcdet aptis vocibus inftituen-
durnuocuit. AtquehecfueruntprimaQuidon.sfiguratamufice
elementa, que vti
omn.umrerutnprimoidia.ita et haec nefcioquid
adhucrude,impolitum ,indi>.(tum-
que pr__ le _ere_anr,dum foKs punctis loco
notarum vteretur , fine vlla certa temporis
menluraetproportione;donecpoftducentoscirciterannos, Ioanncs deMurs
inuen-
te
"__._
tlc,nem ^^n.anamadincude
n i" COm IeU
P
reuocando, artificium muficum omnibus numeris
Namex b' et # QuibusfignisQuidoIineasphonoracticas fiue vocesfi.
-
T
nuficaUu S nare Iole bat , per contmuam additionem vel fubtracrionenotaseruit,
quarum
*
fingula.adprecedcntcmduplaefuntquoadtemporisprolationem.
Atq;notasper b.figmficatasvocauit
minimas.notas verdper,b,n,>rumr~" f-
md.caras, fem.m.n,mas,eafje cu
cauda.fufas cum duabus ca udi.,femifu-
. &_ 1$
lasdenom,nau.t,prod,eruntquee X vnico,b,
quatuor diuerfsnotaruin^ F~ ZZ
^Z '^'Tr
iucltln
a
h d
trucanrn fnrmauit haric nora quam
im
r
mm * F
^ ^~>M?
fiueouadrat3
Ce
ma
Reliquas vero longioris tem-
it,etper 6,truncatum, vtraqnecanS
-
B is
g*-
breuem appellauit : femibreuem vero dcdnxit ex

rotun oca " d ap:mato,longam
feifct B=d '
cauda oblonga Max.mam denique

J..__n
formauitex 6, perfecte quadratoS:
J.._ . ex producta cauda et quadrati du-
i5gT *___3 P Iomaiori8 P roduct u.vtelaterepatet,qu ? hicparticulatim defcriberej*
volui, vt ex quibus prin.ipi;s notarum
inuenrumprodierit, conft are t Quibusaut-
dem notisperfectamtcmpotismenfuran, dedit harmonicis
harmomca tcmpora per eas fumma folertia dimenfus
mbdula Snib^
efembo , anh_ am to ^harmo
3*
niofa*
Ltb. Vll. De Mt*jurgia, Anuquo-madsmA,&<<. %%7
niofie mufice contulit. Hoc pofteiri deinde fecuti ad tantam pcrduxerc perfectionom_,
,
harmonicum ftudium,quale&hodicrna die cum admirationc intuemur. vcrum ne-

gotium ordineprofequamur.& primoquidem de Ecclcfiaftici cantusdignicate ao prar
ftantia.fi rke inftituatur,<.ifceptahimus.
CAPVT I|,
De Ecclefmîci Catttus dignimc Mprtfamfa
CAntum Ecclefiafticum iam hinc a nafceatis Ecclefie primordi/s nullo non teni-
porein vfufuiffe ,ex DiuoPaulooftenditur ad coriarh. i+.Cum conueneritis ,
quifquc veftrumpfalmumhabeat:etadEphcs:s.Implemini SpirituSancto, Ioqucntes
vobifmctipfis in pialmis, hymnis &canticis. D. Dionyfius de Eccl. hierarchia c. 3
Pfalmorum fancta modulatio, qus,inquit,omnibus fere Sacerdotalibus myfte-
fij'siungitur,&fubftantierationcadhret,eafummo omnium principalique myfterio
deeffenondebuit.TertuIl.I.a.ad vxorem:Soncnt inter duospfalmi ethymni etmutuo
prouocent,quismeIiusDeofuocantet,taliaChriftus videns ctaudiens gaudet. S.A-
thanafiusquoqueinfua de fuga Apologia.pfalmodiam in Ecclefia celebrare folitam ,
indicat.enarraas eoim qaomodoirruptione Arrianorum militum in Ecclefia facta , vt
caperetur,manus inimicorum efTugiffet,ait , manebam in cathedra diacono miftb vt ,
plalmumcantaret, fquoniam infeculum mifericordia cius:) vide deh.c hiftoria_

fufius Socratem,Nicephorum aliofque Ecclefiafticos fcriptores . Philo. libro de vita con
tempL.tiua narransEcdefiafticx inftitutionis initiamon foIum(inquit de prioribus Chri-
flianis agens^fubtiliusintelligunt hymnos veterum; fedipfifaciunt nouosin Deum ,
omnibus eos & metris & fonis honefta fatis et fuaui compage modulantes, vnus enim,
cxomnibus confurgcns in mediopfalmum honeftismodulisinton3t. Dionyfius Areo-
pagitaciratoloco, demum iraquitPontifexadfancTiuai altare iterum rediens facros ub, , e _ j.;
pfalmoscanere incipit, canuntquecum eoomnes Ecclefiaftici ordines, S. Iuftinus "rfh;

canere fi npliciternotieupuerisconueniens.fed cuminanimis inftrumentis caner<i_/,
&cumf'lt a jneetcrepitacuIisiitaqueinEcelafiis fublatuseft vfus taliuminftrume- ê
forurn.etreli-.tum eft canere ImpliciterjExcitatenim hoc nos &animuad ardcntem orthbdax.
^S
cupHit tem eius.quod in carnvnibus canltur fopit infurgentes ex carne afFecriones IO 7
1 ; ,
-
coîratôoes malas expellit/rrigat animum S.Hieronymus mine hora tertia.fexta ,

. : .
nona, vefpeie,noctismedioperordinem pfalterium cantabant.neclicebat cuiquam_ .aph. Pju

fororumi^norarepfalmosjEt ficuti martyres laudantDominum in Regione viuorum, l* ei iJn-*
'"
Uamonachi.quidieac noctu pfallunt Domino, debent habere eandem pietatem_, p "
martyrum,fiquidemipfimartyresfunt;Quodenim Angeli faciunt in CceIis,hoc iVIo
nachifaciunt in terrisj Pfalmorum racirano telteBafilio vberrimos etiucundifiimos m pr_( n ,. -
fructuspr^bet.animorumeft tranqusllitasjneundj pacisarb ter, cuius ope exundan- ;
tes ac tumultuarne cogitationes (e contrahunt.et conquicfcu.it plalmus Amicitix 5
conciliator,vniodifiidentium,pacis inter hoftes conftabiliendasfequefter, prorligandis

doemon busdepellendifquequoddam aniLiIetum.angelicB tufelas conciliator,plallen-
corda confolatur.^ratiores mentes facit.faftidiofis obluctatur , inerres
di vtilitas triftia
cxfufcitat,peccatoresadlamentainuint;Nam quamuisdura fint carnalium corda_>
ftatim vt dulcedopfalmi infonuerit,adafFectum pietatisanimum inflectit.ita Bafilius.
Alternisautem vocibuspcracram pfalmodiam Dionyfius ctato loco indicat his verbis
Ivtoremcanendihymnosadalterutrum quafi vna concordi & confbna rerumchorea Epift.6 3.
peragunt , S, Bafilius quoque pfallcntes bjfa.riarn diuilos alterna vicifiitudine intcr fi__>
p(al-
6io Arth Magnjs Conjom, ($ DijjoHi
pfjllere,tum confueuilTe teftatundum ver6cantabantpfalmos,ihrefolebant,vt
cx fta-
tucorporis demonftrarent affeaum mcntis.paratofque fc elTc fiueaddomandacar-
nem fiuc cxercicium corporis in caufa eorum fratrum . Qus dcinde confuetudo va-
& .
rijs Concilijs confirmatafuit.Quantum vero dulcedinis ex huiufmodi

pfalmorum rtxi-
tatione perceperit S. Auguftinus.ipfe infuisconfeffionibusfat tcftatur. Quantumin-
quitflcui in hymnis & canticis tuis fuauefonantis Ecclcfia; tus vocibus comotus; acri-
ter voces illae iuf luebant auribus meis,& eliquebatur veritas tua in cor meum & cx ea_
aftuabat.inde affecius pietatis et currebant lachryma; , etbenemihi erat cum eis, et
tamen tunc,cum ita fragraret odor vnguentorum tuorum,non currebamus poft te : Et

ideb plus flebam inter cantica hymnorum tuorum olim fufpirans tibi et tandem-refpi-
rans,quantumpatetauraindomof_snea:f et paulo poft ; J veruntamcn Cum remini-
fcorlachrvmas meas,quas fudi ad cantus Ecdefiae tua: in primordijs^recuperata: Salu-
tisfidcime,ettuncipfecommoueornoncautu,fedrebus, quaecanutur magnamin-
ftituti huius vtllitatem rurfus agnofco &c,
Exquibus infalbrallatisfatis patet , Ecclefiafticum cantum inEcclefia femper
viguiffe.
CAPVT III-
Quomcdd Pfalmus,Canticttm hymnus ) differant .
Salmodiam Muficam Dauidicam,qua;nullo non tempore in

proprie appellamus
P Ecclefia vig-uit Chryfbftomus quaerit et admiratur,cur prae cceteris veteris in*
. S.
ftrumedtinouiqueicHpturisIibmmpfalmorum Dauid Chriftiani omnes fic adama
rint.atque hunc fblum ore verfare voluerint In Ecclefia inquit perno&antibus et pri-
.
mus et mcdius et nouiflimus eft Dauid:diIuculo quaeruntur hymnorum modulationes

et primus et medius et nouiffimus eft Dauid . In ccenobijs virginum greges
Mariam imitantiu etprimus et mediusfuneralibusdefunctorum , et primuset me-
dius et nouiffirmis eft Dauid In defertis viri crucifixi colloquentes Deo,etprimuset
:
medius et nouiffimus eft Dauid,quia nibil illis diuinius, nihil facratiusnihil ad animu
Diuidicorfi
1
hymnorum commouendum aptius;quafacri carminis iymphonia, dum in Ecclefia diuerfaru aeta-

piseitantia. tum atque virtutum,veluti variarum chordarum indifcreta concordia concinunt, lae-
tantur AngeIi;Chriftus fibiiri cantionibus fuis complacet, ccelum vniuerfum exultat
Eftigiturpfalmusnihilaliudnififacrumquoddampoema a Dauide compofitum.dc
cuius natura Iibro j_.fufiflime actum eft . Hymni verb tefte D. Auguftino cantus funt
continenteslaudesDeijfifitlausetnon fitDei, noneftliymnusjet fi fitetlaus etDei
laus,et non cantetur.non eft hymnus.Oportetergd,vt fi fit hymnus habeat hec tria_,
et laudem etDeilaudem etcanticum. Sanctus Gregorius Nazian.- carmine iam-
bico 1 5.
Modulata laus el~l hymnus^t quidem arhitror
Cum cantione pfalmut e& pfalmodia .
Philo primos iljos Chriftianos hymnos cecinifTe prodidit; non folum

inquit cbtem-
platur,fedetiamcanticaethymnosinDeilaudem componunt vario metrorumcar-
minumq;genere,rhythmos concinnantes inauguftiorem ac religiofam fpeciem tum :
afiurgens ille hymnum in laudem Dei primus canit,aut recens _ fe compofitum , aut
defcriptum ab aliquo vatum veterum,extant enim eius generis carmina piifca verfu
rrimetro ethymni cumfuis accentibusinter facra canrand) antcaltariajexquoantiqui
ras hymnorum fatis patet. In Concilro Antiocheno ante annos 1300. damnatum
fuiffe Paulum Samofatenum Annales referunt, quod pGlrnos et jhymnos in honorem
Chrifti jftofeculocompofitos tanquam recetiores exploferit.Hymnoruverb Ecclefia-
ftico-
Lib. VU. De Mujurgia Antiquo-moderni^c. $ 5
fhcotum libru cdidin*cS.HiIarium.S.H!cronyttmsdocet,.Santrjm Ambrafium quo-
cjuemultorum hymnorum conditoremfuifTe S. Auguftinus docet ex Concil. Tolet. a
nonnullis inquit, migno ftudio inlaadem Dei atquc Apoftolorum et martyrum
triuinphoscompofitiefTenofcuntur , ficut funt hi,quos beatiffimi Doclores Hilarius
atque Ambrofius edidcrunt,quos plurtmum deinde auxernnt Prudentius , ali; que,-de
quibus alibi.
Canticum a pfalmo fcccrnit S. Hilariusinprologo expofitionis pfalmorum, pfal-
museft,inquit,cumcefTante voce pulfus tatum Organi continentis cxauditur: Canti-
an
cum vero.cum cantantium choruslibertatefua vtens,neq:in confonum organiadftri* ^'m ?
ftusobfequium hymno canora? tantu vocis exultat . Canticum pfalmi cumorgano
prrecinentefubfequens.&xmula organovox chori canentisauditur modum pfaltcrij
modulisvocisimitata.pfalmus verocantici eft.cum choroantccanentc humans can-
tionis hymno.ars organi confonantis aptatur S. HieroDymus inter pfalmum.hvmnu
.
ctcanticum pauloaliud difcrimen affignat Hymni funt,quifortitudincmet maicfta*

:
temDci.eiufdemqifemper vel beneficia velfacta mirantur Quod omnespfalmi con-

:
tinet.quibus Alleluia vel prapofitum vel fubieiftum eft.pfalmiautempioprie adEthi-

cum locum pertinet.vt per organii corporis,quid faciendum et quid virandum ft.no*
uerimus.Qui vero defuperioribusdifputat,etconcentum mundi, omn uq: creaturaru
;
ordinem atque concordiam fubtilis difputator ediflerit,ifte fpirituaJc carmen canit.vel

ccrte(vrpropter fimpliciores manifeftius quod volumus.eloquarr ur)pfalmus ad cor-
pus.canticumreferturad mentem Euthymius in praefationeadpfalmos,pfalmum ait
.
proprieilludefle carmen.quod fimulcumpfalterij inftrumento fuaui voce profcrtur

Oden verbfeii canticum,vocem quandam efTe muficamcum harmoniafolo orepro-
latamsQuifnam porro cantici Author fuerit.varij varie fentiunt pleriq:Moyfen prirru
.
cancici conditorem faciunt,vnde hoc pfalmo longe antiquius , illius enim vfus ad Da-
uidis emporaperfeijerauit,qui primus omnium ccepit pfalmosconfcribere. Nam etfi
antea pfalterij inftrumento vtercntur.illius vfus & fine vlla arte erat & admodum vul-
garis.ad folos enim greges mulcendos puIfabatur.Dauid ergo huiufmodiinftrumenta
pulchre coaptauit & illius vfumad Deum tranftulit.
Ant phona voxreciproca eftduobusfcilicet chorisalternatim pfallentibusordine.^ ^3^"
commut<uo,feude vnoad vnum,quarum in Ecclefia gr?caprimum conditorem facit
S. /gnatium Ifidorus.Earundem in Latina Ecclefia S. Ambrofium Paulinus in eius vj-
ta his verbis:hoctemporefcilicet 338. primum Antiphons.hymni ac vigilisin Eccle-
fia mediolanenfi celebrari ceperut,cuius celebrantis deuotio non folum in eadem Ec-
clefia,verumperomnes pene Occidentis prouincias manet; Hocidem S. Ambrofio
acceptum fert S. Auguftinus :bene inquit hvmni et pfalmi
, vt canerentur fe-
,
cumium morem Orientalium partium ne populus maiori tedio contabefceret,inftitutu

eft,exillo inhodietnum retentum multisiam ac pene omnibns gregibus tuis et per
coetera orbis imitantibus.hunc S. Damafo Pontifici nonulli adfcribunt ; vt in eius ac tis
legitur
A P V T III.
De Cantus Gregoriani dignitate & abuju eius,qui in Ecclefiaspajfim
irreffit .
Cantus
ASanfto Ambrofio, et Damafo vfque ad tempora Gregorij Magni ,
ecclc-
fiafticuseafimplicitate.quanouellum inltitutum et temporum conditio re-

quirebat, finevllamodorufigaorumae teporisaac menfur.Ed.ltin:tione mifit.Sed vti
dtcium eftclara hymnos *'#<.>* ,id eftalternischoriscan-
vocc fiuepfalmos fiue
47
rabant.
5 6 Arth Magnje Conforit, & Difoni
iabant.AdmaiorcmitaqiEccIeuafticocantuidecoremconciliandum.Gregonus M,i-
giuisprimusadhibitisreimufice peritiffimis viris.cuius etipfe peritiftimus rac,ferio
Jn hoc incubuit vt cantum Ecclefiaftrcutncerth notis,dc quibus alifai
,
a&um eft,infi-
gniret,Miffas,hymnospfalmofq; iuxca tonorutn artificium per cantus regulas itadi-
fponeixt,vtpfallentesperfecta vocum menfura intentum pietatis affe&um auditon-
busingenerarent.quodettandem fummototius Chnfbana; RcipublicaB bono perc-
'
git.Atqihiceft cantusille GregorianusiritotaEcclefia Deiceleberrimus.-Huiuslecu-
ti vcftigia reliquiPontificesopera virorum muficajperiroium.nullo
non tempore eum
multis pr*cianfq; iugmeutis,vti ex Gradualibus et Antiphonarijs antiquis patet aug- ,
mentaruntiin quibus praeter mirificum artificium tonoriimqidifpoficionem admirabile

v^ ispietacisfenfuselucet,tamqueapcifuntadaffec1:ioaesquafcunq;in animo Auditoiu
concitaadas moduli,vt non humano,fed diuino quodam inftinctu inftituti videantur-
Preftantbj Tales nobisfe pr5b1.1eru.ut Cenobij S.Galli,
cum primis duo Gcrmani.No luerus Abbas
in csntBs
KSSS* ct êrmannus Contraftus comcs a Veringen vterq;magni ingcnij , qui fuis
,
corum eisadG-egorianaoi amufTim concinnatisplus muficiingenijoftendiffe videntur,qua

ingens aliorum grex fexcentis cantionum plauftris. Quid ad piecatem aptius audirt
vnquampoteft.quamdiuini iliihymni Pange lingua gioriofi etc. ct : Afoli s ortucardi~
.t
ne. Viclima pafcbali laudes ; alijq; innumeri,quos vecerum monachoru.

manufcripta
Gradualia,Antiphonariaethymnodia exhibent.in qnibus feliciffime omnes modos
tractarunt.nec tracTuruntfolu. fed etpromateriaj condit'onerebus ipfis applicauerunt,
atqieonatiuamodorCi indole artificio exprefferunt, vt nihilperfe&ius abhominefieri
potuiffe notum fit ijs,qui hasres non fuo affetu,vt nunc fit,fed arte ac adhibitoftudio-
^ftimauerint
Eft igitur cantus Ecclefiafticus plenus maieftate.ct rtefdo quam vim anlmos in Deu
concitadi poffidet.praefertim (i cum decore et ftudio requifito peragaturj neq; quicqua
ad -animam tranquillandam efficacius inucniri poffe puto,quam Monachos artCle-
ricoscantantes ditos hymnos,et cantica vrtifona illa alternarum equalium
vocumi
fymphonia,conftanti tenorc feruata temporis et mifure proportione requifita aufcul-
tare.vtproinde velex hoc capite fummoftudiohuius negotijpraffe&ietprefides^ hu-
ius Ecclefiaftici cancusdecorem vrgeredebeant:Quod tamen non aded ftudiofe ab,
Afcsfus ia, omnibus hodie obferuari cum dolore uidemusjqui cum nulla aut fane exigua decentia-;
fc^taatuf"
hoc Angeiicum fpalicndi ac Deum Iaudandi m-unus peragunt;nimiu properando, aut'
fyilabasmutilando autuarios alios defedtus committendoj ope.aeij precium faceret
fiaufcultarent ac deinceps obtemperarent monitis quae de hoc negotio S. Bonauentu-
ra In fpeculo difciplina; parte 1. capit. r 6.reIigiose tradit his verbis:D^>*' dicere offidum
diJiincle,continue",integre & ordinate.Difiincle ne verbum maBicando -vel txihterproferen-
do <uel nim iumfsHinando dicenda confundant.Continue <vt interrupttones in eo nonfiant tn-
terloquendo.Integre,vt dedicendis nil omittant.Ordinate deniq; cfficium infubftantta, tem-
pore.trodo &omnibus exequi Hudeant Haec S.Bona
. . At hsec circa cantum Ecclefiafti-
cum fiifHciant.
CAPVT. IV.
D^ Mufrs harmonksftm figur&t* abv/ifas & defeflibus Muftcorumque

fiue Pbonajcorum ingenio.
HArmonicam Muficam multis parafangis prsftantiorem effe, mufica fimplici

fiue cantu, vt voca n t firmo,iam alias m
ultis rationibus oftenfum e(i. Quemad-
modum enim obiedtumingeniofadiuerforumcolorum adumbratione cxhibitu plus

deleta
Lib. VU. De Mujurgix Antiquo-moderm^c 561 :
delcftationis affert & .Vhiformi colote adumbraturh_.
fpcftantibus,quam fimplcx
ita&muficaharmonica,inquavoces acuta; grauibus pulchcrrirna^v^'* permifta:,
mirum.quampulchramauribuspi&uramcxhibcant. Vcrumcum dehis paiiimin_,
hoc opere aftum fit,hic longior efle nolui Hoc tantum polyphoniahabetdifficultatis,
.
quod vix voces ad tam in-eniofum notarum conteXtum perfette expfimendum apta? Cut p i> fo
inueniantur;tûam emm paucism Iocis ii celcbnores vrbes excipias.taueniuntur, qur

; per afredfu-
extremas voces.Netodum dico&hypatodum.id eft canrum & baiTym lecundumvo- comoae-t

cum requifitam latitudinem attingant;,velenim xauo altior Netodus, authypatodus
x quo profundionvd hic contra altior.tfle profundior e'ft,quam Vocum condicio requi-
lat :& confequenter harmonis fulgor turpes ccl.pfes vt p.niatur.necefse eft. Itei um ra-
tione ipfius melothefias,qu fi folitb artificiofiorfuerir.vel temporis varia fra&iorie in-
tricatior, vel notarum diminutidrirrkts ihfoientior, rarosinuerieris,qui'aUt eam peffete
aut cum debita obferuantia concinant.Docuit me huius reiexperientia,cum enim exo-
ticarum compofitionum & vltra vulgi fohafram lotige exporrecta fpecimina profene__j
iuflus efTem,in tanta tamen Romane Vrbis Muficorum praeftantiflimorumfrequenm
nec vllum,qui eas cantare potuerit/reperire licuer-rrjiêcTmirk ih fequentiBus exhibe-
mus.Quodigitur polyphonia non cos commorioniis a"ffecru* in animishominumpraj-
. ftct.eius caula non in ipfam Mufica,fed in phonafcoru fiue Cantoru imperinaconijcie-
da eft . Si quis igitur fecundu omnes artis regula s concinnatu tctraphoniQ quodda pa-
;.ri vouperfeftione exhiberet , eum in concitaridis animi affe&ibus miraculdm pa irS-
tur)imnihildubitarem;fedvtdixi femperin polyphonijs aliquidhiar,femper aliquid

,
veftsdij vel molefti.tadeft.Nam cxpericntia a" prima atatc doftus harc a/Tero.<îTrtr;-
ditifunteain rerogari,omnibufque modisin fecomplerivoluntilludKOratii.

: Omnibus bacvitium eftCantoribus,interarn'cos
\'i Vtnunquaminducantanimumcantarerogafii
j
~ f IniuJJi nunquam dc/iHant . . .-,
vcrbignorat fubtriftis alijs canentibus aflidet; autquia vcJlet fe'quoque pofle_J>

(^tii
accinerc.autquia pudct.quod idipfum ndn didicerir, autquiacbntemnitjquod vel no

intc,Iligit,velnonafrequitur.Qui veroaliquemin muficoexercindprbfccturrlfecerunt,
ueQtamen folide artem poffident , identidem cantando crraht ;' vride ingens pe
ritistadiumnafcitur,adeb vtrarum fit, veltreshac in re fimulcbuenrre poiTe.Acce
dit,quod raro voceshabeant aptas,etiarh qui cantiibcne norunt.-Quorus enim quifq;
cft,Vtctiam pauloante memini.quibafin aliarum vocumfundamentu refte,& vr eius
poftulatdignitas,intonarequeat?licetpleriquequamuis imperitiaut ineptihanc va-
cem canere affeftent
Adfupremavocecatandamaxime habilesfuntpueri vti&Euriuchvfedilliplerfiqf
ignarifunt.&nullam in eantuhabentfoliditate, hi verb autrarifun qui voce excelles,
aut fi tales fint, nounifi&illimultum rogati animum inducunt vt cantent In_. .
Altitonante voce plerumq; vox humana claudicat.nefcio enim quid fui iuris obtineat
tantumq; eiur preciu eft.vt pauciffimi fint & rariflimi.qui eam cu dignitate luftinere^
queant.Tenorequofdam canercpudet, vtpote voce oppido vulgare: Quofdatn pigcr,
vt qui in alijs audiri malinr,vel ob claufularu in ijs meliore difpafitionem vel ob affe- ,
ftuosu quippia in alia quapia voce abfcondita,quod illi voce fua mclius &
cil .ipplaufu
audientiuieexprimerepoffecredunt. adeo etia hacinre non deeft ambitionis vitici,
vulgo cantorij morofitas vocatur, qus tanto apud quofda maioreft quanto rant
,
in-
doftiorcs jQuoru nonnulli imperitiae &inepticudini coniungunt intolerabilcquanda
arrogantia,quatantii fibitribuunt,vt in multoru concentufua tantumodo vocc.iud.ri
velintjvnde incondicoclamorereliquoru vocesdataopern obtunderefolent.ta inlulfa
vocisintenfione.vteam te muficaaudire putes quam du balantibus ouibusruditus
,
confonat afininus,percipimus,quod vtiq;eum decori legibus pognat. Nihil hic dicam

de ridicuIocorporishabitu,queducanunr,cantores exhibcnt vidcas nonullosabipla ;
totius corporis indeccntiflima comotione cantus menfuram arTedare.Quofda nnc ad

^bbb fin-
$ 61 Arth AdagntConfoni , & Diffom
partem vibraudo
.
fingula intorualla capuc crigere.iam illud inclinare,modo in vtramq,

detorquereimimos diceresi&; vt nihil indecorum in decoro negotio omittant quosda,
non fine rifu afpicias.os iam in forroara cacabirotundum.modo in tubae mpdum prp-
dut,um,diftortumq;iam in a.lias & aliasformas transfigurare. Qiubus fi accedatruj>
piflimus ille oculorum motus.variaeqifuperciliorum contraitiones.dici vix poteft.quot
rifibus, cachinnisJudibrijsqueexhbeantmelorhefiam cccteroquinpulchram

,&cuai
ingeniocompofitanvVnde re&e no.nnemo iudicabat mullcos claudi & a neoiiue.fpe-
,
&aridebere,neindecorocorpo.risgeftu harmoniae vim mfringerent. Magnijgiturad

affeclusconcitandps momentieft,vt phonafci decentem corporis habicum,g'eftufqu<^,
comppfitosdecqntipronunciationi.decenti vocis flexuraeconiungere ftudcanr, atqyo
hpcpafto harmorifa non in concentu tantum fed etiam in vocibuv & in iplls corporis
,
geftibuselegaatiproportione,cuiufmodiphonafci iudicio praediti faciunt,elucefcct
C APV T V
i
i
De defetiibus ^ ahufbus modernorum MelotheUrum,fme quos Qomônu

.
.. ffas vulgb voccmt .
Flerifane nonpoteft.vt in tanta Muficorurn frequentia non infignes abu&isdefe

ftufq;c6mittantur idumenim omnesmufica naturJiter afficiuntur;omnefquc
cx naturali illaphilautia audirimalunt,quam audire,fua qmlibet. tatum, non alia aelti-
jTiat.fit vtinfims etiam fbrtis homines manura ad melpthecicum negotium peritorum
*- Mus'ct>rum &
iudiciopollentium proprium admpueant.Ynde.tot fcre Mufurgi quot ,
phonafci.totrJymphonetae.quotCantores .Quicum vrplurimum rudes sint rheo- &

rjcae inexpertes, nec vllo in decoro ab indecorp difcernendo iudicio polleanr, totumq;
musicae artificium siuo artem melotacl:icam in hoc ynico confiftere putent voces vo- ,
cibusfuperaddercnulla aut Toni auteius naturae proprietatifq: multo minus verboru ,
melothesiae applicandorum.aliarumqicircumftantiarum ,. qux perfectum musicum_,

coftituunt.habitarationeicerte defeftus intolerabiles vt nafcantur necefle eft Quotuf- .
quifque iam ex melothetis inuenitur,qui dum compositionem orditur.prius iudiciose

circumlpiciatiquodthemarcui cono?quae verba/cui rempori & menfurae?cui confona-
ti.ie aut numero confencianc? Quampauci exmusicishodie reperiuntur, qui proprio
Incompo marte, vera, ceita & infallibili fcientia fulti cornponant,dum fola &
nuda experientia
rendonon quicquidfaciunc,faciunc,& vt de copositionepera&a certiores sint, primb ad claue-
rifl iudicio
cymbalQ veluti ad Lydiu Iapideconfugiunrjibi singula prius ftudiosc rrutinares, illinc
fididum. confoaantiasfynppfefq>earu,similiaque edilcunt/periculosu prorsus negotiu & innq-
meriserroribus feliacfifqiexpositu.Hinc enim fir,vt confona diflbn s turpiter mifceant,
;
fubindeibifemitoniaponant.vbinaturaearefugit; ibi veroomittant ,vbinarura illa_

requirit.Hinctritonos,&fextas maiorestam inepte concinnanr.vcftomachumperitis
moueant; si enim eorum composirionesad regulas arithmeticesreuocentur, nihil
fubfifterepoftereperiaS/ nec fufrlcit dicere ea in clauccymbalo fucceffum fuum fbrtiri,
cumaliud fit,faliaciauriuiudicio,aliudfcientiirrefragabilisfcrutinio ftare, fienim_,
iruficacallerent,aliudiudicarenr jfiinteruallorQperitiam haberent,omnibushi(ce_
..ninime indigcrent . Mufurgus igitur melotheta vt cu dignitate fuam profeflione fufti-
jeat,ad minimu interuaJloru harmonicoru cx arithmeticis prsceptis eminente fciea-
tiam vt calleat ncccffe eft
AIiusnonm'nusintolerabiIisdefeclusapudmodernosmiUficosvigetidumomncrru
imitatione refpuunt:Voco imitationem , dum quis variosprajclariffimoru symphonc-
srarum ftylos minutim difcutir,fingula ftudiofe examinat,& fingulana in ijs occurreri-
m in proprios vfus conuerrir.Scd turpifsimus vfus rum alibi, tum h'c potifsimum Ro-
mx adeo inoleuit,vt nullus eorum,qui dioerfis ecclefiarum choris praefunt.magiftroru
iliam mufica.praeterquam propriam auta;ftimet,aut cantare dignctur j w**>*t* sanc
inful-
Lib.VlI . De Muforgia Antiquo-moderrtA 563
infuitifsima.Quis vnqua poeta natussit, quicquam cQdigntate in ftylopra-
etiarr.fi
ftabitpoetico.nisieximiosillos Poetaru corypha:os, Virgilium.OmdiQ, Horatiu aliofq;
lcgerit,& imitari ftuduerir,\<>Qu_ varietatem nobis cxhibebunt noftri mufurgi si nc- ,
glcc.amemorata imitationc fuis tantummodo inuentis insiftant ?

ProtuleruntnuIIonon temporctum hodierno.tum praecedenri feculo virosmusicos
omniexccptionemaiores.-quifcientiapraxiiungcntestam exquilito ftudio, tum per-
tinacilaboreomnesmuflca^partesabfoluerunt, vt alijsfpem ad aJia pertingendi eri-
puiflc videantur.Quisad ingeniu & dexteritatem Iodoci Pratenfis Hobrechti, Cvpriani
Rorijhodie accedat ? Quis Orlandi,Moralis, Prarneftini eorumq ingeniofum in harrno-
;
nis contextu cx modernis aflfequitur? Fueruntprartereain Germania,GalIia,Anglia

complurcs&hodiernotemporefunt admirandamuficxperitiapr.-diti^quoru (hium__
melotheticu melodiafquc llad trutina rcuocarent/ubijstamexad.am muficaj forma,
tam ingeniofas& elaboratas compolltiones haud dubie reperirent.vt nihil his addi aut
demi pofle aflererent Quosfihodierni musici penetrarent si melioraquaeuisexcer-
.
,
perent,quis ex tanta inucntionum, quas illi praeferunt varietate non videt lemper ali-
,
quid noui illos in fuos vfus conuertere polle j Sed dum quicquid alienum eft,
quicquid extra patris fua* fphajram vnquam prodijt, arroganter contemnunr;mi-
&
rum non eft,ta miferabilestotq; crroribas vitijs obnoxias compositiones etiam ul_.
pracipuisfa?pelocisquotidieprodire,-fempertamen musicosperitos&mdiciopolletes,
quorum in fequentibus mentionemfaciemus,hic exceptos volo.Porrbhuncimitatio-
nisdefcifrumaxima quoq.-incouenientia fequuntur.-dum enim quifq; fua tantumodo
3ftimat,dum fuas adorat tantumodo fordes,-fit vt tota ars,totum ipforu artificiu decc
aut viginti claufulis,quas ab alijs tamen turtim fubtractas paucis mutatis fuas fecerut
abfoIuatur.Hinc ta exigua harmonici ftvli varietas in Ecclefijs pafsim percipitur.Hinc
fcmpcr cundeterc teretifmu.eordem glocifmo-,eafde vbiqjclaufulasad naufea& fto-
machuvfq;percipias.imo fiquandoq; claufula quaepia aliquem apud Auditores plau" QiirPauci
sucxpcriatUjdici vixpoteft.quantu in omnibuspene Ecelefijs diita claufula fatigetur, ^^ 1

^*
quamgraueriugumfubirecogatundueam no Mifsis tantu.fed &pfalmis,hvmnis, mo [unt
tec.is,verbo,6nibusc6posititionibus indifcrete infarcifu.Quod fane si viIQ,certe musi-.
caepaupertatts & in inucniedis nouis copositionu modis inopia? luculetu argumetu eft,
atq: aliude no nafcitur nisi exconieptu,vtdixi,imitationis, &exigua applicat/onela-
borifq> ta*dio, quofit vtad eximia quaeuisanimogenerofo penetranda omneconatu
declinent . Accedit quod pleriq,- non ta honoris aut reputationis proprias incitamento ,
qualucri&pccunia* cuiinhiant.fordida auaritia ,fuas vtplurimu copofitiones perfi
ciant. Hinc nihilehborattl, nihilexafte ad muficxleoes triuinatu, fcd rumultuarie

hinc inde collectu & in propofitu thema vel vnius no_tis fpacio male confarcinatum_.
auribus fimpliciu exponuntjfit cantilena qualis qualis,dumodo pecunia c6gerarur,fuf-
ficit .OfcedamanimivilitateTcerte fi vIlu,hoc fane exmaximis impedimentis vni:m_.
cft.quominusad inligne inmuflcisperfectione pertingant Qu'd enim ab hoirine_^
.
lucro& auarijia: intentoaliud quam

tumuttuariu, inconiideratu ac feftini calan.i in-
,
curia diftortu exfpcc.es ! Qui contraaliquapropnae exillimationis cura habent,per-

tinaci ftudio omnia trutinant , iudicio exquilito ponderant , vt pulchre omnia fibi co-
hareaut;ne alicubi quippi_hiulcu,indecorQ,& cotra leges harmonicas ComitsQ sit cu-
rasinguIaridifpiciunt;atq:hocpa-to fieri nonpoteft, vt nonintenta melothesiaspul-
chritudoemergat.
Aliusdefetus queplerique modernoru musicaru comittunt,hic eft, quod verb:_..
,
non fcitc.non profbdice harmonicis modulis adaptare ftudeant:fed nec hoc ipfum mi-
rualicui videridebet,cu multilingua latinstam ignari sint, vt necfcnsu.nec Rhyth-
mu,necfyllabaruquatitateinproposito themate capiant -Hinc ridiculae illa pronun-
ciationes&foedifoIlecifmi,-dumfvIIabasIongasnunccorripiunt, breues nunc produ-
cunt,tamf<-dediIacerant,vtnihilinconcinniusefTe pofsit. Accedit huic aliusmuiio
intolerabiliordefec.us,dumnon diiudicant thcmatisaffeftione.-txemplo medecliro.
3 b bb 3 Incidi
5*4 drtis MagfttConfonij ( Difjom .
Incidi non ita compositionc, fupra hoc thema ; Abfierget Deus umnem lacry
pridcm in
-
mamab oculis eorum,vbi nullus luflus, ctamor aut dolur c_c.vhi Aathor plurimum ludir
in vcibis LachrjmasJuflus, dolor omni6us modis procurandoV,i vt claufula oppido trifte
taceret.Quis non videt in hoc lufu grauifsimu iudicij defec-ii : Quid enim lachryma:
quiddolor,quidluc.us,cu^xccf>iuiscc_leftispatri., gaudijs.bcatarumentrfi tripudio
__exultationec6munehabeant, fufpicarinonpoffum. Non ita pride alius contrain
alioargumeto MorsfeilinatluFiuofah.u'mfmod\cla.uC\}l\s ludit per singulas vocesin_>
modufuga?,inquonec _atusnecmodusafFec.ioni,nec tcpus ac.ioni rcfpodet, Quid
..|. i AA.-L),-^('--ej^"4-.-X--4 **y~
Morslu&uofafeftinatfeftinat u> ij. M.
enimmortilu<_.uofa.cufaItibus cu difibputo & viuacifsimo motus impetu^fnhunc

eundemcrroreminciduntMifl*ariicompo(itores,quidu voce Kyrie eleyfon ante Deu
per humile fupplici/ & proftrati animi affcctuexprimere deberent ridiculis faltibus , &
incogruodiminutarum notarum augumentoe.aufulischoreae theatrifqjquam Ecciefta
aptioribus referunt;verum hoc forte illisignofcendum,dum quod grscum eft, non in-
telligunt . Innumcras huius farina; compofitiones hic adducere poficm ; verum quta_
mulici mente' mea facile expaucis intelligere poflunt,fnperfluum efle ratus fum,i;s dia-
tiusinhi-rere.
Patet igitur ex dic.is,quid vitare hodierni mufici,quid imitari debeant.vt vitatis har-
monicismonftrisad intenta muficaeperfec.ion-pertingant Anteomniahancfibi re* .
Quid mufi.
g U l5 (eruanda putent.vt omnes fibi quafcriptosquaimpreflos Authoresc6parent,fin*
qui_ imiuri gulos examinent,atq,- inftar apis argumentcrfas mcliore floru fuccu in mel conuertant
dcbeant n 5 facile queuis exteru contenant.Qui enim Germania * Gallia Anglia peragrarunt ,
& opera rthufica in omni harmonici ftyli genereedita rite cxaminat unt,mclifmata ea__
diligentia,labore,muficoruq, ornamentoru impert.-fbfcrutinioelaborata , ea in ador-
-
nandis rite copofitionibu/inuentionu varietate inuenient,vt nihil fe fimile facere pofle

fateri cogatur.Eft enim hocimitationisftudiuidequodapudpoetas& Oratoresmul-
t__Ie__ionis ftudiu . Quis expoetislralis ad infigne vulgarispoefeos peritia fe vnquam_.
peruenturfl.iperabit;nifi priuscoprehendatlaudatifllma monumenta Petrarcha., Dan-
tis,Tafli,ArioftiSannzarialioruq:innurneroruquafirnente memoriaq: coprehendat.
Quispic-or&ad artis perfe__ion_aliquaIepertingere fepofle fparabit, nifi Alberti Du-
reri,Raphaelis Vrbina.tis,MichaelisBonarote,Quidoreni,Rubenij alioruq,- inartc prin-
cipurelicta pifturaru monimenta,omni conatu imitari ftuducrit. IdedicoMuficis prae-
ftandiieft.fine qua nihil dignu fe praeftituros certo norint . DiicetaGallis ftylu hypor-
chematicu & exoticistriplis tumidu.ab Anglisfymphoniacu inftrumentoru mira va-
rietatefloridu,aGermanis harmoniosii multaru vocu ingeniosuq: cotextu.Sic Helena.
imago cx proportionatifsimis omniu aliaru imaginii mebris concinnata harmoniam__ ,
omnib. numeris abfblutifsimam exprimet.Quod quomodo pra;ftandu ut,& quomodo

ab ingeniofis Authoribus nullo non tepore prasftitu fit , modo mahifeftarq conabi-
mur.
P A R S II.
CAPVT I.
De Mufurgta patbetic* eiufque bene riteque Mitumda ratione .
CVm pathetice mufice vnicus finis fit,afFec.us varios iuxta propofiti afsuptiq.-the-
matisratione mouere.-primiiqihuius variationisMutationifq.-pathematufunda*
metu fint Tonji fiue Modi,quos idco Gre ci no iijcogrue tropos appellat. _b ijs ordicmur.
Quod
Ltb. Yl 1 . De Mufuygi a Antiquo-tnoderr.a, . 565
Côdantequaâeiamus,mirarii_tisn6pofsa,vanu&inutile\quorundlMu.ica ftro -
ruinrefca tonoru aflignationel lbore .videnturmihihuiufmoiiperpctuo in vafe Dz
naidum aqua rcpJcndo occupari,& cQ nihil no agant.quo magnu aliquid mundo f__,
detexiflfe dcmoftrent, p,rac_is tamcn omnibus &~re bene cofiderata, quod omnes alij ,
in aerefepifcatos & cerebro & crumena vacuos repcriunt Allifi&egoad huncfco-

.
pulunon inrrequenter.Na coparaui quotquotobtinerelicuir, manufcrjpra grarca rii

Latina de Muilcis rebus monumenta, du fingula vnu cu altero cofcredo trutino, canca
opinionudetoniscoruq;limitacioiiib.c6fufione,tamdiuerfaplacitareperi-,vt indinerfa
abeuntiii ne vnu quidem cum alre ro prorfus cofentientem deprehenderirmprimo qui-
dem quod oppidb mireris hanc mufica litem , vel intcr primos clafficos Authores A-
riftoxenum.CIeomedem,Ariftidem aliofq;, quosfupra citaui,quam maxime viguiffe

repcrio.Du AriftoxenoPtolomeus,huicBriennius,Alvpius,Nicomacho,aIijalijspertina
citercorradicunt.ConftituitPtolomeusTonorumordine fyftematuq;rationem multo
aliter, quam citati illi antiquioras ciiprscedenres; aliterBoetius, quamuis nulli plus
quam huic iudiciofiflimo Authoriadh^rendu fit. Lis igitur nullono temporederefta
tonorii coftitutione viguit,oec vllus hucufq; inuentus cft,qui eam diremerit.Glareanus Diuerfe c
quidcm in decachordo fuo viginti annoru labore perafto opere huius fe Iicis diribitore j'n~ n " ,
coftituit,fed & is tamen adeo in fuis incoftans & varius eft,ita ab antiquis difcrepat.vt numero
ri
beneappareat,_ftuhuncfe euitare minimepottiifle. Franchinus aliquantu antiquior

illototus abomnibusdifcrepat:du &ipfenouasmachinas&fabricas molitur . Galr
l?usdiitonos inftaurarefatagit eos nimiain hodiernam muficam perfecutionede-
,
ftruit. Hos fecuti Rccentiores, du prascedentes cu antiquis cocordarc fatagunt, in di-

uerfa abcutes,negotiu totu difcordant.Et primo quidc totiin nominibusfunt,dfi alius
loco primi toni Doriii, alius Phrygiu, Lydiu alius c6ftituit:Alij tonos tantumodo tres
oftoalij.alij 12. 13. 14. 15. 24. deniq; no defunt qui?2.c6ftituant
,
Quam qoi-
.
de incoftantia & variate,miru no eft,tam difparia circa tonoru natura & proprietatc
iudkia confcqui.du alij primii lafciuii.moHe pet_Iante,alij graue,temperatum,caftii di
cunt.Hanc ridiculam altercationem cii viderem,totamq;litem no in natura rei.queim-
mutabilis eft.fcdin terminist^tu.verbis & nominib.cofiftere notar^tanqua ad mufica?
pcrfetioneminutiiem&par5facientem,rci;cicndam exiftimaui.Quidcnim adnoftra:
muiice dccorem intereft.vtru vetercs tali &talifyftcmate vfifintmrudanuprimum_.
vtriphrigiii,vtruralydinm coftituerint.s vtrum iftc tonos a Mi,vtrum ab aReinci-
piat,nihil hacomnia ad noftrnminftitutumcoferunt; vtpote qu_ex arbitrio homi-
num depcndcant.necaliam caufamhabeant,prxterquam beneplacitum eorum , qui
primahuius facukatisfundamenta ieccrunt.ita enim vifum fuitiplls.
Cum itaq;mnfica pcrfecta fcientia & hominib .a natura cius femina infita sint ; cer-
tum eft,_tem_ eam veritatis principia habere,& rationesafFe&uum immutabiles vti ,
fupra lib.2.fuse oftenfum eft.A bftraliendoigitur ab onibus huiufmodi grammaticis nu

gamentis& vanis altcrcationib.quib.vtpoteab incoftantihumanfvoliicatis principio
dependentibus,dcriuandis nullus vnquam critfinis &
terminus Serroinuigiiaui, vt
.
natura m feptcm diapafon fpecierum in qulbus tanquam in cardine totius pathetica?

,
mufic_ negocium verfatur.intime pcnetrarem : ex natura enim huiufmodiintcruallo-

rum futurumfperabam,vt ad fingulorum tonorum naturam fagaci naturaeductuper
caufasfubdiuerfis huiufmodi interuallis latentes demum pertingere, fic tande &
fingutos tonos corrcfpondentibus affectibus, qui totius muficas finis eft , applicarem_,
acproindeluculentorhifce oftenderem,nihil in vetcru muficavnquafuifle.quodnoin
noftra quoq; contineatur,cum aatura in nullo defccerit vnqui, ingemorum quoq; vi-
gor in nullo fit diminutus,imo hodierno tempore & vegetior &
omnib. quat pr_rerita_
fecula nobispcpeireruntfubfidiisinftrudior.Et quamuis natura harmonicorum inter-
uallorum,cum paulo ante in alijs huies opetis locis fuse defcriplerimus ; hic tamen ea
muftitst- prafticas * 9&M*t*t applicare vifum eft.Quod dum facio,neminem ad mihi
fubfcribcndum cogam,fedreia?quitatepropofica fuum vnicuiq; iudicium efto.-ncque
cnim
5
66 Arth Magn<eConfoni , f$ Diffoni
* vr << "#* audiam, fcd muficoi taritum hac mea
enim hic Ariftarchusnec Pythagorae
tenuioperaincitarevolui.vtrclictisinutilibusaltercationibusnaturimcofulercnt, re-
ie&ocortice inutili nulcunj & medullam amplefterentur
Cumitaq:muficafcientia fitnumerifononjomneautcfonorum.vt alibidic^j&m eft,
aerismotuminuoluat.qiiiqiiidem fi proportionatusfit,animam & auditum bene, fi
dilproportionatus cundcm male afficit.Inde prima cofoni K. d iffoni fundamenta.Cum
pr*terea numerus harmonicus eifentialiter cofiftat in diuerfo interuallorum afcenfu
afcenfus vero & defcenfus harmonicum motum mirifice alterent.vt dum ex graui in_, i
acutum&hincdenuoingrauefitprocefliis.cotiogit neceifario, vtper alia &aliain-

tcruallaaliter&aliteranimapei IpiritumimpIantatum.vtfupradiGtum eft,motushar
rnoniciimmediatumfubietum,aniciatur.CumpraBtereaquajdam interualla minora_,.
in motu ab alijs maiorib. vt femitonium a tonis mirum in modum difcrepent,fit quoq;.
vt prodiuerfohuiufmodi interuallorum minorum fitudiuereharmonic_:alterationis
fpecies nafcantur.Certum enim eft,vt in decimo libro de pullibus oftenfum eft,aerom_.
innatum fiuefpiritum animalem ad exteriorcm aerem fimili motusproportione coci-
cari,itavt fi oculiseum cotueri&aurib. perciperepo(femus,motum fonomm vocein
aere cxpreffum eundcm & in fpiritu fpe&aremus & audireaius Acumen itaq; & gra- .
iras.intenfio&rcmiflio.celeritas&tarditasfonori motus.quas moIlities& duritiesco

fequuntur,qua proportione & teraperamcntofpiritum alterant.hoc eode& animam_,
altcrabunt. quifiintenfiorfuerit & acutior.acutiores &ignifeu cholerae fimues ;fi re-
miflior,remiiiiores&terreohumorifimiles; fimediwtrj tenuerit, medias affe&iones
crficiet. . ... ...
Hocigiturtanquam infallibilifundamento fuppofito,iam.fingulorum inreruallorM

naruram & propretatem fcrutemur:vt cui quoduis afTectui excitando conferat,ex di-
fcurfli nofrropatefiat.
Atq,- inpr.ecedentibus quidem fat oftenfum fuit.tres fpecies diateffaron & quatuor
diipente fimul iunctis,coftituerc leptem fpec es diapisojdiitsrentiam vero fpecierum
nocoiifterenisiinmotufcmitonij.siuealia&aliadifpositioneeiufdem.Hoc enimabla -
toomnisprorfus musica varietas tollerctur.Semitonio itaq;vim aliquam proprieta-

in
emq; ineTe, quareliquicarent,hincluculenterpatet-Visautem hec,vtfupradixi alia

noeft.nisidiuerfa &dirTerensmotusibnori proportio/dependetenim abhuius motus
qualitate tota naturalis Musicaj fpeculatio Nam vt recte in Chordo fophia noftra de-
.
jm6firauimus,qu6interuallum aliquodalriuseft,e6acut usfonabit,&qu6 acutiusfo- ;
jiabit,tanto celeriorem motum efficietrcotra fit in remiflione toni;praererea quo inter-

uallumaliquod vnifonoerit propinquius, tanto in motuscocitatione illi erir fimilius,
quanto ab vnfonoremotius,tant6 euadec incitatius ( qua? omnia cum alibi demoftra-
ta fint,nihili!lisimmorabimur^Porroficut vicinitas ad vnifonum mollitieinducit.ita
remotioduritiem.Hincchromaticumgenusper femitonia vicina vniibno interuallo
&femiditonoprocJpdens,molledicitur, &afap entib. veluti iuuentuti noxium feuerc
;
prohibebatur Enharmonicnm vero.cnm per diefes vniibno adhuc viciniora interualla

.
procedat.omniu molliffimum dicitur.Cum itaq;tonus multofemitonio incitatior fit

&maiorem motuscelcritatem diitoiemitoniohabeat.neceiTeeftjVtfemiditonum ma*
iorem celeritatem tono,femiditonus maiorom d tono,diateffar6 maioremditono.dia*
;
pente maiorcm diateflaron,hexachord6 maiorem diapente, diapafon omnib. difitis &

difdiapafon hocmaioremceleriratem motusfonori(brtiatur;certum eft, exhacceleri-
tate &tarditatemotusvnacnmfemitonij diuerib fituomnes variationesharmonicas
veluti cx fonte quoda emanare. Hinc tanta eft
1~7~ZZ$~Z differentia intergradum,/Jf/ , fa , hemitonia-

ê' Mjm:
i~3
> $_
i::d:ar^ :_!::_:- cum,& vt,re:fol,la :fa,fol: Nam, mi,fa, nefcio
: :: :
Mi.fa, fa.fol,
fj_ quid Ianguoris &mollitiei oppido _ reliquis
fol.Ia, re.mi, tonisdiftiDCtepoiIidct.reliqui vcro tonifingu"
h dmerfas ab inuice proprietatcs fortiuntur.N5/j/ /,paul6primo interuallo inciratius,
fl
fer-
Ltb. VU. De Mnjurgi<t Antiquo-modtrnA^c. 567
feuerum quid; fequensinteruallurn/j/,/,, adhuc incitatiushilare, l#tum &gaudio-
fura. Quartiimver6,;w;/,incitatiffimum> nefcioquemcholcricum.& indignationis
motum refert dmerfa. itaq; intertialla dmerfos affcitus exprimunt quia vnus femper
.-
,
altcroaltioremconftitutionemhabct,vndc velutipergradus incitati augmentatur

adcuiusagitatianem nunc velociorcm,nunc tardiorcm ,cumfpiritus animalis fimili-
ter agitetur, mirum non eft, enm aliter & alitcr coeitatum , diuerfos quoq; in appctitu
fenfitiuo morus-exprimcre Cum vcro fcmitonium notabilem & maxime a tono fen-
.
fibilemdifferemiamhabeat,itavt illudingradu toni collocatum wttW fiueim-

pronunciabile fit, atq; adeo tritonus non alia de caufa fine horrore proferri ncqueat
mfiquodlcmitoniocarcar .Hinc aliumid ininitiopofitum,aliuminmedio,alium in
fine.aliwinali/smteruallis mota fortitur,- cum enim in principioremiffum, mollius in-
citabitur,inmediover6cumaltioremconftitutionemhabeat, timafitu, tum a co.
ftipantibus vtrimq,- tonis varicaffe&um,aliam motus foniqueformam acquiretyquod
&dequocunq; aliofituintelligendum cft.Scd vtle&or curiofus vidcatdiffcrentiarn-.
fonorumin vnao&auaelucefcentium,hicoel:a.uaediatonic;e fingulosgradusponanu.
vna cum celcritatc motus,quam quilibct gradus habct ad prxcedentem coparatus, vt
indcleilorcuriofusea,qua;inprcedentibusdiximus,luculentiuspenetret.Sintigitur
oiftochordslongitudine &crafsitie a?quales,iuxta gradus otaua:diatonica:extenfae.'
&primachordaincitata vibrationcs faciat. 48-dico chordam Re, 54. vibrationesfa-
fturam,ita vtvelocitas vibrationisduarum chordarum tonum maiorem.f/, re, expri*
mcntium,fchabcat, vt48.ad S4.chordaeyer6, R.e, Mi, in velocitate fehabent vtS4.
ad 60. M',fa, vt 60. ad 64. Fa, Sol , vt $4. ad 7 z.fol,'la, vt, 72. ad 80. re, mi, vt 80. ad
90. mi, fa. deniq vt 90. ad 96, vbi vides.quo altiorem notae coftitutionem habent , co
acutius&incitatiuseasfonare.itavtfcmitQniuminferius.eciamsi ajqualem proportio-
&
ncm cum alijs fc fuperioribus habeat situ,motu tamen impetu ab iis difcrcpet:aliam
enim id mi,fafa,fol,Sc re, mi , veluti altius &
altius conftitutum coleritatem habcr r
&confequenteralitcr&aliterfpiritum animalem afficit.
1
Qradus O&aua; Diatonicas,
1=1 Wt
:::$=$:
x-j&zzttk: :ag2
mi, fa, fol, fol, la, re, mi, mi.fa.
vt, re, re,mi, fc,
48. S4. 54.60. 60.64 64.72. 72.20. 80.90. 90.96.
8 ai 9. > ad .0. 8 ad 9.
.jadi*
8ad 9 . 9ad.o. ijadiS.
Verumc.^tecqm
nms,naoenric lomcoQcmmuu" ^
....7- c
,habenrfefonieodemmodoadaud.tiuam,ficut 1
S
r. ;fmfllirer &aliter
diucrfo ertim colore imbuta obiefta pro diuerfa
fitus d.fpofmone
WgjRjgJS
afficercadeo cert* cft.vt qui id negauerit.oa.lis
haud incogrue alboicfpddet vduti omn.um
^^^SaSSS^
colorumform*,& luci prox.ro
vero
5
^^}b\xs
68
.
Arth MagntGonfonii
Semitonium
,t. .
& Dffini
verofiauQ reipondet femiditonus i rufo diteu
Flauus Scmiditonus i' hus , diaieflaroni.flammeo., Aureo, dkpentev
Rufus i ;
Ditonus HcXacmbrdQiiipurpurerj/ diapafon vero uvtrt*
AuicuS: Diapcnte ;dly cxanreo&purpureucompouto omniuih.
Hexachordumaij
Flameus cqIomwji pulcherrimo & amoeniflimo referi* !
Purpureus Hexachordonmin.i. mus. R.aliquos' veto colorcstadnnigrumi.ak

Z^ViRlDlS DlAPAiON; n ra terum colorum c&rcmumnonani^diflonan-.'
I Puniceus Diahepta. ili .
-, inoj iti;sappIicaniusy.iuA^nigerrtommfiuefecuh*
Ceruleus Seraidiapentier ,,'iy< , hexachordon tna-
Mdarri ..Ttitonunxjfufcus
I, Fufcus Tritonus : ; {.-.ius cinereus, feptimamcceruieusapte referatu
=1 Luteus Diateflaron c quorum tamen commiftione artifiriofa_ &
Cinereus TonusmiQc i fyncopatione pulchcrrima harmonica ptaA_
Niger Tonusmaior emanati m&i
r n.--.. tqiii
'.
:

i . V. oi(s; '
y>
COROLLARIVM. '^
E
&
X hoc ditcurfu luculenter patet,caufam diuerfie'*6jicitationis affecliuurrf aliam_r
noncfle,niIiquamdiximusdiuer(am rpiritus-raridriem prodiUeriis inteftfioriis>
rcnilfionis motusharmbnici gradibiis-in afcreimp eilis'aliter incitatam Hinc Ca>
;
Qmenamin- dentiae & interualla maiora incopoiita.maiorem virh in animam poffident,vtpote qua;
Mruallt. raa, maiori vifpiritu n concitant, itadiapentc-pkispoteft quarn quarta , DiapaibnquamLi
moueant.
diapente,& iic decceteris,quoenim altioremab VhJfonodNftantiam habuerint iriteri--
uall.i,tant6 maius,infuetius, infolentiufq; quid iri anirilaefficient.patethoc in concio*
natonbus&oratoribus,quiad motum inanimishomiffum concitandurn.vocem prae-
terfolitum eleuare & intcndere lblent; d&euit &hoc Ipfafn hatura< animalia Canis .
efFeruefcens rabie.vocem iuxtahumorisbilioflfiQncitationem vehernenteY vocemfor-

matacutifliinam;Hinc maxime muilcainorttantinterualla iucompuiita cum iudicio
ordinata.Patetquoqjhincdiatonicum geaus vtinaturaleeft, aaimae noftrae veluti &
ingcnitum,-ira maxime concitandis afteciiibus aptum efle , quicqui A alii contradicant
Enarmonicu &chromaticum obexilia interualla vixquicquam praetermollitiem im-
primunt;vtpote vniforio plus ajquo vicina.-dixi-diatonicu prae cceteris efle naturale.quia
video hoc omnes totius orbis populos naturaliter fuis in cantibus proferreivt ex variis
exemplis.quaeex Patrum Societatis noftne hic Romae anno 1645, ex vniuerfo mundq
congregatoru ore haufi.pater,- verum operae precmm me faclurum exiftimaui, ii in cu-
riofileftorisgratiamhicnonnullasdiueriis geatibus vulgo vfitatascaciiilen4s profe-
ram;Ex his enjm patebit,hom nes genus diatonicum,oaturam docere.
;
Turcic m Alla alla Audiononnullos Sacerdo-

P_V r i._J _g Jj t s - tesTurcicosquotiesV/* alla
*-$A5j^_A+i*+4?+f?+??5rfl&i'~ S~" ^lud fuumToleniter intonant
*IlJi i-+^-iv^4*ti*iifti+i *;= ^hpcclaufulafgenere interual-
4. .J4- 4--^- * 4 4-*^^- ^
?} miris, infolitis, concifls
<
lis ',
abhorrentib. referto vti.cuius mentione & Keplerus in fua harmonia fecit, nihil tamen
jnhoc occurrit,vtaliquiobiiciunt,nondiatonicum
Chincnfes.vti retuJit mihi P. Samedius Soc: noftrae apud eos multis annis conucr-
fatus ,dum confutium adorant,hac claufula vtuntur
Chlnen/ium mos canendiante idolum quodvocatur Canfuttus
"C Referc TomusHiftoris Indix occidentalismuiica

quapopulidicl;iToupinamauoxvtuntur,hancefle,
quf fequ tur,quaminfdftis celebrioribus tanta ani-
:
Chuypochuypd mi cotetione.ta infolrtis corporis motib.inftituuntjVt

omnes lvmphatieos&mentecaDtos diccres.JSIotas
sx Authore ea fide . qua isretulit apponimns,
CAF* II.
L&. Vll. De Mufurgm Antiquo.modemay^c. jtfp
C A P V T II.
Dt \fonisfme modis, & tropis harmonicis,eorumque nAtura)proprietntt^>
in affeclibus concfandis .
HOc loco mirari fatis non poflitm nonnullos , qui vt nouitatem quouis modo in-
troducant,& modernce mulics iplendorcm auda&er fupprimant, noitros mo-
doi aulla ratione eofdem efle cum antiquis aflerunt ; Antiquos vero multo fuiTe_j
alios,eofque auguftiores , & aftectibus concitandis aptiores. Verum vti hoc illi facile
aflet unt,ita facile quoque, quod aflerunt refutari poteft i fi vera funt,qua? dicunt,ofte-
dant nobis aliquod tantas hui us cxcellentie fpecimen,vel Authorem adducanr,ex quo
incomparabilis illa mufica colligi poflit; quod cum non facianrjidem praftare viden-
tur,quodCircumforanei & Agyrtae,qui vtputridasfuasmerces fimplicioribus tanto
facilius vendant,eas nefcio ex quo India: paradifo prodijfle,iuuentutis inftauranda: , &
contraomnes morbosvirtutes habereprorfus inauditas inibleiitifiime non fine rifu
jncdicorum perinorum iadtitant. Eft ne poflibjle, vthuiufmodi muficaftri fibiper-
fuadcre poflint , nullum efle, qui prauer fe veteres Authores Iegerit ? nullum eife qui ,
vctcru ra tioncm c u moderno ftylo rite cobinauerit ? eone arrogatie deuenerut,vt folos
Ariftarchos,& uictatores, reliquos oes hucufq; peritifsimos mufics viros, cascos,igna-
ros,& finciudicio in hoc mufico negotioextitiue arbitraripofsint? nefciofane nec vllo
ingeni; vigore fcrutari pofliim , quodnam illud autfuerit, auteflepotuerit, & in__
mufica tonorum conftitutione tam infolitum,& extra omnes humani ingenij limites
conftitutum in veteru mufica artificiu, quod tantopere depr._dicant, tot laudibus ex-
tollunt, in cuius comparatione omnia nofira fordere libere effutiunt. An forfan phan-
tafticam aliquam muficam cx concauo lunaj a genijs fidereis dclatam nobis hi diuen-
dant ?prxterhancenim aliam omni adhibita combinatione inuenire non licet. Sed Mufica ve
& hoc, vel in animum inducere,non dicam vani fed ftolidi hominis efle ,quis non vi- j.V t "n j0r -
det.Êrranr, errant igitur,quitonosvctcrum anobisdifferentesfaciunt,& non viden- n; i-erte-

tur, autlegifle , aut filegerinr intellexifle Ptolomasum, & Boetiumivtiumquein mu-
,
<*
ficafacuItateincomparabilem,quicum exfeptem fpeciebusdiapafon tonorumdir-

ferentiamemanarevna nobifcum clare oftendant; tum veterum authoritatc tum__ .
proprioiudiciocondemnantur ;rationes eorum ftramincs puerorumque velut ludi-

6ria quedam auicultanda nofunt;concIudendumq; contra cos tonos noftros cum^ ,
antiquisnontantum eofdem,fed nihilquoque in veterummufica excogitari pofit__

adeo nobile, quod non noftra quoque habeat, & abundantius habcat, dummodo ab
mgenioproporrionatotrac.etur.
Toniigiturnonantiquistantum,fedctmodcrnis originem fuam difTerentiamquc,
Vt alibi fiepe ditum cft , aliunde non habent, quam ex tribus fpeciebus diateflaroa, &
quatuor diapente.quaj confonantiae in vnum coniuncta , vti diapafon, ita vtriufque__
fpecies iundbe feptem diapafon fpeciesconftituunt.Qui- quidem feptem fpecids, vel ad
iiatcflaron.&feptem tonosplagios,-veladdiapente referuntur,& aliostonos Authen-
tos conftituunt; adeoque quatuordecim omninb prodeunt toni , ob diuerfum fcmito-
tamenin quibufdam adebexili,vtvixdiftinguipofsint.
nijfitttm variantcs. d fTcrcntia
Ex quatuprdecim verp, cum duo ob tritonum ocurrcntem veluti ineptirci/ciantur
duodccim omnium fcre meliorum muficorum iudiciotoni pafsim vfitati remanent.
Vcrum ne vcrbis tantum contendere vidcamur,rem Vo<fj~Ti*-f ob oculosponcre ui-
fumeft.
Toniigicuriuxtafeptem diapafon fiuco_.aus fpeciesduplicats conftituebant qua*
tuordccim tonos , & duobus , ut diximus, reicftis ob tritonum inutilibus remanent
, ,
ducdccim quorum fex

, plagi; , & totidcm funt autheuti ; hi *** diapente , ilU diatefia-
ion intcruallo difcrctii quorum chord.-fequuntur .
Cccc -
Chor-
57
D E
Arttt Magn* DiJJbm
G
*
, &a Confoni C.
jR
:$: Av
-v
Chprda i chorda 2. chorda 3. chorda*. chorda 5. chorda 6.
"t.jkz. 3-&4. 5&6. 7:&8. 9. & 10. ll.Si.lZ.
Hos tonps fi tranfpofueris in vnam quarfam fupra, prodbunt ijdem toni fi&i fiuc
tranfpofitiin b molle ,vt fequitur . Chorda; tonorum tranfpofitorum
G A B C D P
::::$_== * :=$_== v
Chordafi&a. chorda2. chorda3- chorda-f. chorda 5- chorda 6. Numer.chor-
1.&2. 3-&4 S.&6. 7.&8. 9-& 10, n.'&i2.Num.Tonoru
Qupmodpporrb ex hifce cardinalibus tonorum chordis duodecim toni nafcantur,

breuiter dicendum eft
Curn igitur omnis O&aua fiuc diapafon cx quarta,& quinta componatur, fex verp
diapafon fpecies dupliciter confiderari pofsjnt vel iuxta harmonicam vel arithmeti-
, ,
cam difppfitionem , iuxta priorem cum in fingulis fex fpeciebus diateflaron fupra_,
diapcnte infra ppnatur, nafcentur toni fex Authenti ; iuxta ppfteriore in fingulis fex
Ipcciebus cum diapente fupra , diateflaron infra ponatur emanabunt toni fex plagij .
fex itaque Authenti , &

iex plagij fimul coniun&i conftituunt duodecim tono? . Quae
cum omnia fufiisime in quartp libro cxplicata fint,hic longiores efle noluimus.Quare
sncntem noftram exemplis hic appofitis declaraflefuftTciat.
Dilpofitio Authcntorum harmonica . Authentiino&auaquintam infra

quartam fupra habe nt
__>-__.
v -
:^~:z:&.t:fj:^:~:z:^
Primus. Tertius. Qjuntus. " Septimus Nonus. Vndecimus.
Qjiinra infra
Diipofitio tonorum Arithmetica'
Plagi; in O&aua quartam inrra quintam fupra habent, vt patet.
:=:_=&$::: v :=:=:$
tf^x^--"- &$__?* - :
v - --v"
: : ::: :$::$:
Secundus . Quartus . Sextus O&auus. Decimus, Duodecimus.
Metathcfis fiuc tranfpofitio tonorum in O&auas proprias per quartam_.

iuxta dhpofitionem harmonicam
_ * Authenti ._
:fc=*==:fc:=<_=" r:ri_:s=:#t=:==5z:Gc=:r:$z:f
JLij .__. ...E.A /
*=$: 4__-Êi *==_: i =_==:
:;-$=:=$: :::_==; -:$-==$: ._rv __?:jj=: \ _A.
a. >v a Af
Primus; Tertlus Quintus Septimus Nonus
Lib. Vll. De Mufurgta, Antiquo-modertiA^c. 571
Metathefisiuxta difpoficionem Arithmeticarou
Mt~*x::gt-=::HF r= z
Secundus. Quartus, O&auus. Decimus. Duocki_;mus

Atque ex hac mut.ua tonorum conbinatione totijusmufics fecretum non immen-
to dependetjn hac enim onmium non naturalium.regulariumque tantum, fed&
ficlorum.tranfpofitorumque tonorum differentia; pr^cise fpectantur. ka vt tonp
namrali dato.ftatim tranfpciuipnem eius correipondetcm habeas,vna cum femasogra
phia vocum fiue fignatione vniuscuiufqueinquatuorprincipalibusvocibusperagen-
dam Vides etiam, quomodp Authentiquintamfemperinfra, quartamfupra:contra
-
-Plagij fupra quintam,quartam infra habeant.qu interualla.vtfaciliusperciperentur,

cotisnigrisdininximus. Vicicsdenique duos fingulos tonos ucluti primum,& fecun-
Jum i tettium, &quartum &ficde cceteris,nefcio quid commiftionis & uicinitatis
, ,
haberc Quibusquidem cxhibiiis nihil reftjt,nifi, utquos unufquifquearfeftusaroe.t,

.
quibusanimipathematisferuiant finguli.breuiter quoquedeclaremus.

Sciendum igit.ur primoeft i Naturam toni hoc Ioco non fumipro ellentia ipfiusto-
ni, fed pioproprietatequadarmquaritjUt eius proccdendi ratio potius adhunc.quam
alium aftcclum incitet . Nam fieri uix poffe uidetur, ut unus tonus tam apt.e conftitua T
tur, ut omnes ad eundem affedtum excitet cum fubiecla non eodem mpdo fint dif
.
pofita, neceodem tempcramento gaudeant: fieriquepoteft, u.t tonjjs qui alijsmce- ,
itus, isgaudiofusalijs uideatur, & contras impnecrefpeclu eiufdem fubie&ifemper

candemuimpofsidet potcftenim unus.&idem tonus varieratctemporis, &menfure
;
diminutionum colore , & cadentiarum, claufularumquediuerfitate ita altcrarijut

duos in eodem fubie&o diuerfos ciiftitia?,&gaudii affeftus exci.tct, ut ahbi often-
dirnus.
Hincarbitror.notam efse non apudantiquostantum;fed&modernosde tonofum
natura opinionum varietatem Naro prreterquam quod in ordine tonorum conftitue-
:
doantiquicum noftrisdifcrepent,- unufquifque ita quoqueconcinnaripoteft, ut ad

contrariosafFeftusconcitandos pro uariafubiefrorum conditione aptusefsepofsit >
..
Seduideamusquid ueteres de tonorum proprietatedixerint Ariftoreles-melodias in .
triagenerapartitur,itautqu<cda fint8/*a>s'^,ideftmorales,n6nuilae w-f***' [ L{ eft ,
a&iua . &
aliqus 'fywT*' fiue '*"fl * , id eft, furiofa; ,
e
&
bacchica? fint Dorio tono .
attribuit primi generis melodias . Eft enim dorius tonus iuxta eos grauis , conftans , &
ad vocesmutandas aptifsimus.Secundi generis phrygio tono conccdit, qui cum afti-
uusfit, uiuacitate, &audaciaplenus, talcsquoquereddit aclionesin fubieftis , quas
firomodoimbuit.Tertijgeneris melodiasattribuit Ivdio tono , qui cumlanguidus ,
mollis,& effcminatus fit,& Baccho Vencrique conueniens,ut plurimum in fympofijs,
choreis,nuprijs,& tripndijs adhibebatur .Plato nerb melodias in quatqor fpecies diui-
dit.ita utDorisharmonie tribuatgraues,et maieftatisplenas actiones.Phiygiae uiua-
ces, &bellicofas: MixoIydia;acutas,&: lugubres . Myxolydie deniquesiuelonicae, &
Lydi:r^qtixpoftcadiclafuithypolydiajlanguidas,&mollcs attribuat ,ex hifceuero
quatuor, tantum duasprioresin Republica fua-admittit, quarum priorem cum ad
morcs nnimofquctranquillandos, & adhoneftatem, virtutifque ftudium animandu
altcram ad animos in bellicarum rerum ftudium accendendos aptam comperiret.tan-
quam P.cipubhca' neceffariam mulris rationibus commcndauit Reliquis duabusve- .
luti Rcipubiicaeoblafciuiam, mollitiem erfecl:umque,quern concitabant temulento-

,
rumproprium.iuuentuti nociuis,rciectis interdiftifque Dorium Athena;us hifce_^ -
vcrbis pulchre fai e; dcfcribit * g </., Mpos tlspU ii <Mf .tV >?*/ *<*' t$ ,(v*w nt^M 1
Cc c c 2 i <''."
57* drth Magn< Conjoni , gf Dijfoni
y
=> iia.KtXoni'itor i'i'Mla tJhKu c.\!i{a7roi/ ,
ko.i tftifa)t t>"tt -nCiMKat^ri max4<T$a*ai HarmotHU, lll-
quit, doria^videtur obtmere rvirileqmd g) magnifcum, maiefofum,
quam dijjolutionis ,et hilaritatis; non emm rvaria efi
rttatis, (efr n/ehementi<ehabet,
$ plus fcue-
nec-vaga-,et tales erant Dorum mores Vti& AriftidesQuintilianus notat. Aeoliui

.
cat.us fuperbus,& infl , tefte Athenaco habebatur; va

itus,fincerus,amorofus,liberalis
cuus famcnaliquantu!um,id eftfimplex,& ficcus,& talcs eratThcflali Aeolie incok
Ionius vcrocantns, tefte Quintiliario crat anfterus,ficcus, durus,audax,contcntiofus,
Compara- pcrtinax feuerusque,& tales crant Afiae populi lones . Atquc hi trespopuli apte
,
modenios
com P arar poflunt in Itaiia Tufcis,& Romanis,L6bairdis, & Brurijs fiue Calabribus
' ,
popuiosto In Hiipania,CaftelIanis,Lufitanis,Arragonenfibus. In FranciaParifinis Aquitanis, ,
rofx , & Auxitanis.InGermania Auftriacis,Belgis, Saxonibus. Sed ha*c T*j>t'f of Qmcquid
Gra:cos , A c ve.tercs Dorium,vt plurimum vocabanr

<n/j.fo,, id eftfacrum; Phrygium e**8> ,id cft
furiofum j Ionium y\*w\, id eft Bacchicumj Dorio Pythagorici mane dum furgerenr,
torporc cxcuflb ad contemplationem fe aptos reddebant
, Hyppodorio vero, refte .
Quintiliano, vefperi curis, &

laboribusfedatis,animum adfomnum pra;parabanr.At-
quch,ccfunt,qurede natura tonorum in Veterum monumentis leguntur, inqua-ra-
men determinanda non tot fcriptores quor placitadiucrla opinionefque reperiojqua
,
inconftantiara cum & apitd modernos Authores reperircm j vifum fuit,tonorum pro-
ceflum ad incudem reuocare fingularum rcpercuf ionum afcenfuum , defcen-
, ,
fumque leges accuratius trutinare, vr quid vcre fecundum naturam i/s infit,detcrmi-
narepoflem. Hincfingulorum tonorum exempla qua?dam quatuor vocum fym-
phonia hoc in loco quae iuxta omnem rigorem compofita ,omnibus diminu-
,
tionibus, coeterifque chromatifmis,quas coloraturas vocant,euitatis, exhibere vifum

cft; hoc vnum intendentes, vt fimplextoni natura,notarum:cquaIi fempcr tenore
oftenderetur j fic enim vniufcuiufque proprietatem melius apparituram credcbam_>
qua fi eam vari/s diminutionibusadornatam proponerem Nam vt fupra indicaui .
certifsimum eft.tonum vnum,& eundem non tantum in duobusfubiecr-is teoerameto

differentibus diuerfos affe&us concitare, vt in magia confoni, diflbni videbitur j (ed &
&in vnoquoque &eodem nunc triftitiam.fiper noras,&temporismenfuram langui
dam , &flebilemjiamgaudij,&triftitia;, ftpertriplam ,&concitatiores notarum fal-
tusmodommnomi,&legesprocederent Vt igitur natura vniufcuiufque rite con-
.
ftet, omnes toni eodem tenore notarum, &

temporis menfura exprimendi funt .quod
in fequenti rfcnorum paradigmate praeftitimus. ln quo , mifturam diueribrum to- &
norum, quantum pofsibile fuit ,vitauimus, nehac importunamifcellatonivnacum
tenore naturalivimquoquefuam! pathofquenaturale perderetj quod dum facimus
in nullius iuramus verba magiftri j fed natura ducem fecuti, hanc quam defcripfimus
verifimiliorem tonorum naturam ex naturali interuallorum fituprocefluquedeprehe-
dimus Quodfiquismeliusquidinuenerit , ei haud inuitos nos fubfcripturospolli
cemur
B.egujarmm 3 @" naturalium duodecim Tonorum proprietas

exemplis demonffrata
VNicuique Tonofuam oppofuimus metathefin,fiue tranfpofitionem, quas vul-

go Tonos fictos vocantj exquibus aperteliquet,duos.primum,&fecundum_;
tertium,& quartum j quintum,& fextum j feptimum,& oftauumj nonum, & decimu,-
vndecimum, & duodecimum efleprorfusfimiles j & quafieofdem,vt proinde huno

tonorum ordinem,vel ipfa natura doceat. Sed his ita obiter indicatis iam rem ipfam_.
auipicemur,
Pa-
Ltb. VlJ. De MufurgtA Antiquo-moderna .
57 }
Paradigmata mujtc* pathetic* in 1 2.. Tonis exhibita .
PRimus Tonus affeftibus religionis, &pietatis &amoris in mirifice fer DEVM

uit,habctenimnefcioquid energia* mirabilis, qua fiducia quadam fuamfsima
rapit animam.eamquecaJeftiumrerumamore complet,- verum ad hancremdemon-
ftrandam compofuimnsfequcnstatrophonium ,Tn quo videsprima verba prorfitsre-
fpondoreaffcftibus; nam in vcrbofexaudi nos^quibus animafollicite aliquida Deo
petit, elucecaffeftusplenus fiducia, quemafcenfusquidam mentis in Deum ardens
defignat. Defcenfusverb per B molle in eundem Iocum humilem , & pietofum affe-
ftum oftcndit, quos affeftus in fcquentibus per afcenfum , defcenfumque notarurru,
fuauitcrfefyncopantium cantor profequitur ,
Paradigma 1. Toni.
- J f-f-ix r~i t--2-b

U._.
zJEbJ^
.Exaudi noso De us U luta ris no fter. Trafpofitio
toniin 4 fupra
"^- T T TT V^ *
_
Exandinosb De usfalu tarisno fter. Tranlpof
%N:-
I
,^
Exaudinos^ De ue faluta^ ^- risnofter. Tranfpofit.
Exaudi nos b Deus falutaris nofter faluta ris nofter. Tranfpofitio
Secundus tonut modeftam , &

religiofam lamtiam prefefert ,ynde ad laudes Dei
concinendas aptiffimus eft eft enim hilaris, & graui tripud io plenusjanimat affeftum
,
&adoeleftispatriasgaudiatraducit In exemplo hkappofito,facile,quae diximus

.
patefiunt Vides quomodo afcenfus notarum hilaris fecum vna animam in audacem
.
qtiandam fiduciam in Deum ttaducat, quam confequentium fe vocum veluti ordine

Dco applaudentium fugs pulchre extollunt.paradigma fequitur.
Cari-
i74 Artis M&gn Confoni , ($ Drffont
Paradigma W.Toni.
CatcmusDo mmocante musdomino cantemus domino
iiSs^l^fejE^SSI
rt canticumno uum . Tranfpofido
8 SsiiiiiSspîSiliililii
CantemusDo mino canfi cum no uumcanticum
isliliiiEfe^s-lll^
93E
no um Tranfpolicio.
CantemusDo minocan ticum canticu no

mm
Uum. Tranfp-
4125::..--..^ *
-4__4-4._. $*$..q.._.., _S;
CantemusDo
^gf sgzj-gg \ >
minocanticu can ticunouum. Tranfpofitio
TertiusTonus , m#ftit;iam", gemitus, querelasdachrimasproprieamat.vndethrc-
nis aptifiimuseft,&ficum artificiofagrauitate inftituaturdici yjxpoteft quantum_
efficaciead animam indo!orem,Iachrimas,commiferationeqj concitandam habeat.
Ita Threnus Dauidis,quo mortem {Hijfui Abfalon acerbifiimo dolore pIanxit,appofite
fuper hunc tonum applicari poteft. Paradjgma lll.Tom .
t
Abfalon
lls::rHA's^"s
fili mi

Abfalonfili
$** f
mi
c r*+
Abfalonfilimi.
*f-f~r r^*
TranfpofT.
H7T7
['Abfalonfili mi Abfalo fi^- li Abfalon fili^-mi fi Tranfpofitio
Abfalon fili mi Abfa Ionfili mi. Tranfpofitio.
- 4J^d- -T-i-v . s-
4- *--* :_rL_4-i.-^"--'-~-.-.
Abfalonfili mi fili mi Abfolonfili mi, Tranfgpfitio.
Quar-
Libre V II. De Mufurgw AntiqnomodemAitfc. $y j
Quartut Tonus adco etiam Muujrgi cadentiarum fimili-
fimilis eft tertio, vtperiti
tudinc dccepti , vnum cum altero fubinde confundant qui ca.nen repercuffiones to-
tt 1
:
j v .To
norum benc noucrit facile difFerentiam obferuabit ; vcriim de his vide qus de diffe- ,
rentijs tonorum fusc tra&auimusin lib.3.&.'4. Cum itaq; tertioram vicinus fit, fimi-
libus quoque affeftibus concitandis fcruiet. Arnat cnim maeftitiam , dolorcm cum &
indignationc quadam, Sc efFeruefcentiafanguinis cuiufmodi ijs , qui vchementi do- ,
loreinlachrimas,& ciulatusfoluuntur, cuenirefolet. Vides hanc compofitionem

ncfcioquid accrbi doloris obtinere
Paradigma 4. 7*/
T ~T i

_
T .
O voiomnesqui trari fitis vide te fieftdolorfi-
; Irt^r ^ y ~

-^^^^"T^jal#tBT1~ i::;t::f :-==. .
cut dolor meusficntdolor ij. me us Tranlpofitio
O vos omnes qui tranfi tisvi de te fieftdo lorficutdo-

< **---* .4.. t.
-
-.....
. 1*-> ... .
-r- A-:-j^- V :

!
1
lor mc us, Tranfpofitio

T"^:iS:A:r:T^t::liili:i---tii
Ovosomnesqui tran fi^ tisvi dete fi cft dolor

. ' J|-.~. .mm 111
-fc-m>.-iii n i " "i .î. ...J-..1 11 1 111 11 ii ii.
E=53.S=S EE K:iEH^==E=zE=EEEEEEE
ficut dolormeus. Tranfpofitio-
::fcj: :z:::$::::
a
-: i
O vosomnesquitranfl tis vidctc fi> eftdo lor fi-
cutdolor meus"
Quintus tonus hilaris , maieftate plenus , ad ardua animam eleuans , nefcio quid
erficaciaadanimuminhcroicas virtutes concitandum obtincat. Rcplet animum_. Naw*
V.loni.
ferijs & arduis rebus cum hilaritate,& forti tudine cxpediendis deditum
, > magnae in_
ecclcfiafticis canticis dignitatis eft, & maieftatis
Para-
57 Artis Magnjs Conjoni,
ty Diflom
Paradigm.i s-Toni.
;.r::: >
e ?5-!
psllilillilîillilisiilliliiSStt
Egoautega^dcbo,&exulta, boin De olcs*: fumeo. 3_anfp
'
I i t i
.a:r:^:$r
Egoaiftem gaudebo,& exulta bo in Deo Iefu meo. Tranfp.
i:M-:r::z:
gg53ESî|_fP*_i^

f" "V - -?--_ --!- _.--.._. .A..-_.
Egoauterrjgaudebo,&exultabo jn Deo Iefu meo. Tranfpoiltio;
&5ifcfe5S:ilS3c
*m*^bou"^*CWb^^bo W A,.Â-L 4i_:^:i:
I_ Ego autem gaude bo, & exultabo in Deo Iefu meo Tranfpof.
Natura SextutTonuiexîtte fimilis eft quintOjexparte^differt differttamcn incadcntijs ,
V?,Tonj, finalibus . habet in reperculTionibus nefcioquidfeuerifsima; hilaritatis, & bellics in-
citationis . Vndetubis, & tympanis, ad animos in ferocem difiblutionem , & vehe-

mentiam bellicam incitandosaptifsimiisefc o
Paradigma 6. _W.
gmlâinae)ulkaX.RilM*>..X.^.w..rt4i Maj
"^"S"?S"T"T "A^ A"i _T_._A_ii_
; ; ..^h
v
Eftote fortes in b e l Hto,& pugnate cQ. an tiquo ferpen te. Tr.
4(_lt___W-<r_.M t^W^li4yM>yw|_^_a_ |>W
l > I . -_-.-fc^_ -.- , ! , .f.
p ^fe ---- - l4^ *T> 4---*t-
i
__..._

H 0 -i~*.4- -* ~-$ ..-.____
---*S_
Eftote fbites in bello, & pugnate cu antiquo fer pente. Tran,

1
Eftotc fortes inbelIo,& pu gnate cuantiquo ferpente. Tranfpof.
..._..-. s?-.$..j.-__t;
Eftotefortes inbello,&
^ pugnate cu. antiquo ferpete. Tranfp.
Septimus Ton. natura fubtriftis.querulus, amorofuSjZelotypus^voluptuofusâmo-

Natura _es irjolles , ac a-_ha_fionem dilefti pulchre exprimit.magna ad animam mojlifican-
Tom -
damvimhabet, rebusdiuinis,amorique ca.Ieftium rerum , praefertim firemittatur ,
vt hic fa&um cft, adhibcri poteft , fi intendatur vqo , nefcio quid duToiutionis mim-
dans
Lih. VII. De Mufirgtx /intiquo-modernn^c. S7$
danxobtinet, noshiccum cxhibuimusin verbisCanticiCanticorum, Liquefadael},
anima &c.
t . Paradigma Vll Toni. .
gi||||||f|i|||p||f|gg|s
Lique facta eft a nima anima me a quia amo re tui
I I
4- j.
f
(gfr .^? ygL g.

|
a j^3~^~;f J
langueo. Tranfpofitio.
Lique fa&a eft anima mca quia amore rui lan gueo. Tranfpof.
Liquefc&a eft anjmampaquia amore tu i lan gueo. TranfpolT.
Lique fadtaeftanimamca quia amore tuilan gueo. Tranfpofi,

Oclauui fowwHilaris ,vagus,iucundus,hominem exprimithoneftis, &pulchris rc
{jjff^
f
busintentum.caftitatis.&tepcrantiscuftoseftjmagnam adanimaminpraeclara que-
uis eleuanda a natura inftitutus, rebus Eccleilafticis oportunus, natura eius, hic omni
quopotuimusartificio expreflimus-:
Etexulta uitfpi ritusme us
i|i||!|||:Jili|g|;pE||||||ii
inDcofaluta ri me o. Tranfpoiltio.
Etexulta uitfpi ri tus me us in Deo fa lutari meo.
EpEliipf|il|;fcp||pliis
Ecexultauitfpiritus me us in Deo fa lu*ari mco Trafpofiti
InDeo falu tari falutari meo; Tranfpofitio.

Dddd Nonus
5*><j Aftis M&fn& Diffom $* Confoni
Nonus Tonus , nstura timidus, curis,&follicitudiiieplenus, cum fpetamen,& rV
fxToni. ducia coniQtl:iis,aiiinnim,inter fpcm.metumque pofirum pulchre exprimit; cos , qui

dedubioaliquoeucntu follicitifuntfacilccommouer,pcnculi, & aducrfitatum me
#
moriam cqncitat jvndq gaudium quoddamfubtnfte quoanhm veluti fulcitrfc ad ,
cauteimpoflerum procedendum erigit .-prudentiscufto.seft, exprimitlamentatia-

ncm lacob de jfiiij dubia falute
Varadigma. 9. Toni .
ti ia-v
*-
ji
s cob Ia
Lamentabatur la cob.. Tranfpofit.
jj?-"|^S-f H ?-?"$ &3""

1
ie3;isi?=g;E=
Lamentabatur la cob.
>t_*. fcAj?ssic!SvS-~<îJtaiZ3i"3A ._:;~:\_; :?.:"$:,&::?- h- 3 ",v* ~x
Lamenubatur I* cob lamenta batur lacob. Tran{polltio
Lamentabatur Iaccblamentaba tur Iacqb , Tranlpofitiq.
Natnra DecimusTonus , fleblis , amoroeus , mollis,hominem molH conuerfationi dediturh

XTopi.
exprimitrebus fpiritualibus, &pietatis operibus, 11 remitratur, aptus eft, iiintenda-
tur inlafciuiarn , acmollitiernanimi,amarefque mundanos faciie rapk,
Paradigma 1 o. Tonus
Lau da Syon Salua , ro rem Tranfpof,

I t r ! r I , l f
Lau da Sy on Saluatorcm . Tranfpof,
r-*- A -:\*A " T"v-T *1"*r -vrr* 7 '"""

__..! |"~i*!T"*""T"'"_"lr^
Lau da Syon Sal ua torem. Tranfpofitio.

t A* __. JK j\ .L y ,_., T _, , _ -. 1
1
Lfu da.Syon Sa!tiatorem_r. Tranipofirio

Db. Vll. De Mufurgw Antiquo-modertiAy&c. 577
Vndectmus Ton. fimilis odtauo natuta vagus, pulcher, harmoniofus.magnificui,,
,
&rcgia m2itft3tcplenus. Rebus magnisrecitandisaptus ^mirabiliteradaffedtuurrLj XLTon

varieutcmanimamcxagitat,cor dilatat i;s,quiad rnagna fpem habent; Honores
dignitates, pr.-Emia, memoriae &phantafiae oftert . Taliserat afTedtusB. Virgini cum.
infiniu Dci beneficia inlncarnationisbeneficiorecognofcens,ingaudiofum illudcan-
ticumprorupit.
Paradigma 1 . Toni
-i -- !4
p|pli|i|pipgp|iip|
|$:i~j
gnjficat anima me aDo minum. Tranfpofitio
h
Magnificat animamea Do Tranfpofitio.
Jp ~:~i:^:$:-:l:-::i:|:^:::i::i:r :?:$r:: az::z:: =: pz2iz5r_^_z::

Ma gnificat anima me a Do mi num Tranfpofitio
Aj^:_:rÂ$*A:A:!riiT?_i:l.'_:
Magnificatmagni
.t ze$ Mt.I.
ficat animamea Do
*4Slf^s^ l-4jt
minum.Tranf
Duodectmus Tqtius finvlisi fcxto , naturafeuerus vagus vehemens, in cholersm... Natura

vbiintenfiorfuentfacileinfl.-unmar. Vnde bellicofisrebus,&fero.iiin, fiuefeuerita- XILToni.
tem quandampr.* feferentibusaptiffimuseft, habet tamenfuauitatem quandam ad-
iunftamanimoadprsclare agendtim concitando idoneam.
Atquphifunt Toni, quos praecipuis afFeftibus, naturaliprogrcfiu5omni miftura..,,
& chrpmatifmis dereli&is refpondere putamus
Paradigma iz.Toni,
liilliillrlfiillllliilli
Vi ri liter agite &^ confor tetur cor veftrum. franfp
'
j:$^:-4i|:i:r:
zdfc$:$z=
^sWS'4r^^5:S:S^3iii:ii;
"_"_"V"_;ai t _:_i_i___:__z::t:+:!___
:_ _::$._! .<
if
Viriliter agite &con forte tur cor vc ftrum . jjTranfp
Vi tilitera gite,&con forteturcon forteturcor veftrum. Tran.
Vinliter aeite
5 & confortetur co r veftrum Trantpolitio
Dddd _ CA-
57% Arth Magn<e Confoni {$ , DiJ/ont
C A P V T III.
De locorum tempcrifque eonjlitutione ad affeflus conciundos ordinanda,
AD quosafFettuspotiiTirnum Mufica inclinet,tum in prscedcntibus,

varijshuius operislociscumdictum fit jfuperflujim iudicauin.us hic de ijsfu-
tum alijs
iiusagere. Quare hocloco folum oftendemus;quid fitmufica parhetica., quo- &

modo in praxin illa deduci debeat : Sed rem abfque ylterionbus ambagibtlS or
diamur.
Mufica pathetica nihil aliud oft quam harmonica melorhefia fiue compofit'o ea
,
,
Qui4 fit arte, &ingenioaperito Mufurgoinftituta, ytaddatum quemcunqueanimiafFjiftum

auditoretn concitet. Requiruntur autem adeam rite inftiruendarn quatuor condi-
thctiet^"
tiones.-quarumprimaeft, vt fymphoneta peritusfeligat themaarTeftuiconcitando
aptum i Secundo, vt affumptum thema congruo Tono adaptct. Tertio, vt Pvhyth-
mum,fiu&tnenfuram verborum nirmonicorhythmo, men(Ur.Eque ex.&ecoaptct
Quartb,vt compofitam iuxta di&as conditiones melothefiama peritifsimis phona-
fcisproniinciandam.cantandamquelococong uo,&ternporecxhibeat. Verumhas
conditiones pefparagraphospauldfufiusdeclaremus
I.
De conditionibus paulb ante propofnis ad patheticam wufi-
camneceJjArijS)
EAquem cftanimajadfonumartificiofum vis,& efrKacia.vtis yerbis adefFjihim

concitandum anima verepnetetquod ligmricat.
aptis exp;elfus, idin
ali-
Habet.n.(vtdiximus)Sonusexteridradfpiritu animale velutiad chordaquadam ani-

mteamarcanamvim, vtfimul, ac illa incitetur, moxconcitetur&anima adeum_.
afTectum.quem chordae, animales n^tura fua conciliareiblent ; Quem co-
fiue fpirirus
fenfum, fi quisperfecte noflet, velfola voce in quoicunqueafFe&us rape-
ishominem,
re poflet. Nouerant hoc veteresPoetas,- vndeverfas fuositaafrectibusaccomodabatj
Vtquiillosattentiusleger't,perfonarum afFeftus, vel ex ipforhythmo intellexerit;
Quis exempli caufa in hoc verfu Virgilij; Quosego ?fedmotospr<eslat componer-fluflus.
non videt infignem animi cohibitionem / Quis dum Iegit illud: Quadrupedanf putre
fonituquatit/vngulacampum ; equi currentis non impetum tantum videre.fed & ipsu.
fonum audire fibi videtur? Nouerunr&hocOratores, nouerunt Comxdi Trag;di. ,
Verum cum de fimilibusajbi traftatum fit ijs non immorabimur Quod fi in metri-
, .
caartetantamyim velnuda voxobtineat.quantomaiorem vim ii harmonico motu

obtineb t/ Noueruthoc nullo non temporeSymphonets, &Mufurgi, dum fummo
:
ftudiqin hoc elaborarunt.vtdum afFeitum excitare vellent, rhemapriuscongruum_.

feligerenr, ceutotius fibrics conftruendaj bafim,& fundamentum; quo perafto.ficuti
poetx m jtri-genusafFeftui concitando aptum ; ita Mufurgi modum, fiue Tonum ne-
gotiqinftituendocongruum,feligebant, &
thematiaflumpto, &aftetuicorrefpon-
dentem?Quem proindeharmonica;menfur.-e,&rec1:s,congrusque temporispropor*
tioni, alijsque claufulis pro conditione fubie&i accomodabant, vttandem intentum
effecTtum, affe&umq; confequerentur
. II-
IJh. VI J. De Mufurgia Antiquo-moderm ^y^
. I I.
De loco opportuno patbetic* Muftce .
Dlci vix poteft, quanti momenti.in patherica mullca exhibenda fTtlocus.Sienim

locusnonfueritopportunus;muficam quoqueplurimum de vigorefuo, &sffi-
cacia pcrdere neceflc eft
Primbigiturlocusparuus anguftufquehuicnegotio ineptuseft.cum ob parietum
vahdioresreflexones.tum ob phonafcorum plusarquo fibi propinquorum conftipa-
tionem qua voces confufaj vim perdunt
,
Scctndo .Locusplenushominibus.aut tapetibus ornatus,aut varia fupelleftili

inftruftus, vel libris , chartifque refertusinftituto noftro mmimc eft commodus; flqui-
dcmhuiufrr.odiobftaculis voces rarie partim fra__a>,reflexa:que,partim fufTocata: ,
fplendore.n,& energiamamittunt; quodexperientiadocet; In Ecclefla enim homi-
nibus vacua , tapetibus.afjsque impedimentis deftituta mullca melius refbnac,quam
in eodemlococonfufahominum mulc:t_dinereferto . Locusetiam lana refertus, pa-
leisquc, ta voces bforbet, vt a:gr.,& non nifl obtuse percipiantur
Tertio. Locus nimis vaftus ob vocum diffipationem inccmmodus quoquc eft,
Hinc in pitentibuscampis, publicis Compitis,& Templis vaftioribus muflca gratia
fuam, vtplurimum pcrd t. Locus igitur medius inter vaftitatem , anguftiam fit &
oporter.habeat murosplanosdegypfo duriori delicate incruftatos; fornice , autta-
cl r u.
bulatoplanoinftructus.flc cnim refiexioerit.tquaiis. Verum de fabrica locorum_, tudinisvti
muficataprorum , vide Echotec.onicam noftram . Loca quoquedeferta.qualia funt mxrorem
infyluisadpr-egrandes rupes, flumina tranquilla, commodifsimafunt ; Silcnciurru l;
-
cioli
_: /_i _ _ n _ . n>
. / i ^ _-
.
enimfolitudinum, &rupium reflexio, vti& ipfalociconftitutio mirifice vuti muijc. gaudium

/- /" ,
acuit dummodolocusherbis,fruticibusque copiofioribusluxurians vitetur; in his cpnc-hant.

,
cnim vocesmirumquanturndifsipantur, fufFocacurque; Locus prascipiti; plani, ad

cuiusradicemLacusfirtranquilIus, omnium commodifsimuscft, Verbo, diuerfx.,
loca diuerfis.diuerfisafTc-cibus concitandis feruiunt, Locus folitudinis moerori , &
rerum humanarum contemptus afFecTribus optime quadrat. In horris virore, florumqj
varietaterefertismuflcala.ta ,hilaris,iucunda adaffeilusgaud j,latiti.c,amorisdifTb-
lutionismirific-, omnibusin efT-ctum intentum efficiendum confpirantibusconferr;
dummodbpra?dic.is impedimentis careat.Idem dicendum eft de alijs locis, ficut enim
oculusex loci afpeftu horridi horrorem,ex am^ni, lanitiam & amorem;ita auditus.vi-
folocoadafFec.um aliquemconducente permudcam afFeAui fimili cxcitando ap-
tum.animum oculorum & aurium ope ad correfpondentem afFe-tum duplicato aug- .
mento agitat Nouerunt hoc Vetercs Mufici, qui theatra fua pro varijs afFe&ibus in_, Theatri
;
Auditoribus concitandis, varie cofF tuebant;vt vcl hinc triplex forma emanaritThea- conftitu-
fl
tri,Comica,Tragica,Satviica;Comicum,vari;spalatijs, domiciliorum compitorumq;
varia difpofitione depingebatur. Tragicum nigra apparatus olientatione ad trifti-
tiam,animiquema?roremconcitabant;dumlugubri fua faciefacileper tragicum ge-
ftum , hiftoriamq; in memoriam reuocaret Auditoribu<; rem geftam.
Satyricum.fyluis, hortis,arborumqueamren tate,fontium adhaec ebullicione.facile
:
?.nimuadhofceafF.c.usinclinabat,quos Satyricapoematade rebus voluptates.amo

res, aI asquemolIium animorum ill.cebrasinuolucntibusreprefentabant
;
Quibus fl :
muflcaquadrabn, dici vixpoteft quantum energi.Tobtinerent ad Auditores inquof-

cunqu-afTe-tusrapiendos. Sedde hisalibifnilus.quare ad inftitutum noftrum-
Situs pho.nafcorum non flt incirculum; hocenim fitu vocesnon requaliter ab Au-^? "y
ditoribuspercipiuntur ;fedfit cxaduerlb Auditorum fltu Iineam reclam vel arcua- cont.r-nt. ,
tumquidreferente;ficenim vocesmclius, &a.qualius nd aures delabuntur Audito-

xum . Phonafci vcrb, quantum pofsibiie eft , requalitatem vocum fcruent, ne vna a'-
teram
580 Anh Magnf Coftjow, Dtffbni &
tcram obtundet, deccnti habitu, & optima corporis conformatiqne, nequicquam_
fit,quod diffonet } aut oculos aurefque offcndat aufeultantium,- rchquas circumftan-
tiasprudentiSymphoniarchajconfiderandasrelinquernus. Situs vero Auditorum_. r
(qxxos paucos eiTe oportet^debet clTe proportionata a loco Muficorum diftantia quas ,
quidcmdiftantiadependetabinterifionQ vocum Muficbrum,- vtitaquc aliquid ccrci

circahocconmtuereturjoporteretMuficos primumprobare, quasnam diftantia ad'
vocem remiffam 5 qua:ad intcnfam^meliorcm effcdtum prxftet His peradtis : Audi-
.
toresanimo praeparato id eft ,omnibuscuris, & diftractionibusdifpulfis aceedant,

,
deindethema, fupraqiiodmelorhefia compofitaeft, prius intime expcndant;atquc

ad affectus in ep contentos fe exci|:are prius ftudeant ; hoc enim padto , &
prasuia di
fpbfitione animus emollitus faciliorem a fecututa mufica imprcflionem nancifcetut

jitque hxc quoad locum , fiturnquefufficiant
f II I,
De tempore, quo Mufica , vt effettum fortiatur exhibenda eft
Vatuor potiflimum temporum difFerentiae flint, qua;ad muficam perfeftc

difcernendam multum conducunt matutinum vcfperrinum, mcridianum;
: ,
nocTurnum iMatutinum vapoiibus & craffiori aere tumens ,vti & meridia-
num.obaerisvehemintijrem cqncitatknem rainus aptumeftj vefpertinum vtpote ,
difpulis a diuirno Sole vapo -ibus, aereqvie defecto s vti & nocturnum ob intempefti-
uum fi!entium,& firmum aeris ftatum oppidb commendatur.dequibus fi placet,con-
fule phonocampticen noftram.in qua dehac matcria fufius traâuimus. Praeterea
cohfiderandxfuntquatuorannitempora,&infingulis vcntorum fpirantium condi-
tiones vnicuique nationi peculiares,
MenfesMaius,Iunius,lulius_,Auguftus,September,Oclober, obficcam raramque-
ui men- aeris conftitutionem
multbmulicaeaptioresfunt,quam Nouember,December,Ianua-
fesMuficsf rius, Februarius, Martius ,Apiilis m>nfes perpetuis vaporibus, pluuijfque damnati;
aptiores,
q U jb usaer craffus,& fsculentus, noriitalimpidas exhibet voces; Aquilonares deniq;
venti hic Roma, qui aerem exficcant , ac limpidum reddunt.vocrbus aptiflimi. Au-
ftrales verb contra humiditate,& vaporofb halitu vocibus oppidb infcftifunt; Dixi hic
Romae,quiaventi,qui nobisfunt ficci,calidi,alijs rcgionibus humidi,& frigidi funt;vn-
de vnufquifque fe dirige t, iuxta naturam ventorum vnicuique nationipeculiarium_.
. fitquehaecregulavniuerfalisjventusfrigidusficcus, velcalidus ficcus femper mufica;
veHji . exhibendsaptior eft ventocalido humido,vel frigidohumido,- dii verb de ventolo-
quor x non flatum ipfum intelltgo^hic enim cum voces prorfus diffipet , omninb nc-
gotiq huic ineptifsimuseu: } fed talera, &
talem aeris conftitutionem a tali, & tali ven-
tocaufatam.
Ex diclis ni fallor fatisapparct.quammulta.vt pathetica mufica vires fuas m ani-
rooshqminum cxerat, confideranda sint. Nihil igitur reftat nifi, vt ad patheticaa
musicae arcana paulb luculentius explicanda nos accingamus
C A P V T IV,
%)e Melothefms pathetic* pragmatiA-j .
CVm varij mortaliurn affectussint , nec singula obiecta singulos ad eofdem affc-
fhis excitent ,vt hanc difcrepantiam arcanius rimarer , ex Sacra Scriptura sin-
gaUs affectibus. apta quaedam themata ,qune prscipuos amoris. doloris /laetitiae indi- ,
gnationis
Lib. VU. Dc Mujurgia Antiquo-moderna,&c. 581
'dignatiouis &ir.T,plan.:tus&:lameijcac.onis vehementiSjprajsumption-s a_r-
, triftiriaj ,
rogantiacdcfperationis, denique admirationis arTcitus in feconcirereut, feleg'. Hc-c

peracko, ofto vel plures prneftantifsimos totius Orbis , is rnufurgos, homines
,
JLidicio, &ingcnio confpicuos, harmonicaprsterca fcientia maxime fntignesleligeri-

dosduxi.diucrsisperOrbispartes hteris tranfmiflis inftanter rogando, vc singulifu-
pcreadem mcmorata tbemata diCtis affeclibus Competentia quxdam componerent
fympathic* musicte paradigmata
Exhocinftirutocum Musiciscommercioin abfblutam parheticre musice notiriam
rneperuenTepoffcfperabam; cum enim Compositores eiccti eilent torijs Musicre
confultfsimi , ijque cx diuersis nationibus
Italia,Germania,Anglia, Galiiaprscipui,
,
binguliqueilipra ocloeadem exprimenca themata carrpo-

praecipuos animiaffectus
sitionesfuasp.erficererogarenturj ftatimcogniturum me crcdebim , ad quale sffe-
clusvniufcuiufque Genius,primb ipfosCompositores, deinde vero ipfbs Auditoresm- ,
clinarct; vtrum diuerfae Nationesin pathematum exprefsione conueniiet.vel difcre- Amhotis,

paront, cV in quo illa difcrepantia consifterei ; atque adcopr.-cclara ex hoc vnico mo-
limine ad pacheticx MusicT inftaurationem fubsidia me habituru cpnfidebam ; Atquc
hocquidem meum consiiium,vti mirifice abomnibus approbatum ita protinus exe~
,
cutionimand.itum fuit . Veiuntamen cum opus hoc piado follicitarum mgenres

interim paffus c6ficeret;& memorati melothet.i in imposiro ijs negotio,quam opens
fefunatiofuftineret, effent tardioresmehac mora operi nctabiledetrimeijtum ingrue-

et illa, necefsitate s c vrgcnte.omisimus Satagam ramcn , vt mox vbi diitorum
, .
melifmatumeopiamnacTiusfueropublicimrispecuIiarilibro.Deodante.fa iam . Ne
tamcnhicliber finepatheticre mullca? fpecimine concludatur;de vari/sMufurgia; fty-
lis agen.dum cenfuimus; vtquinam affeilus fingulis aptius concitati valeant, per in~
gcniofas Molcthefias, dignofci pofsit,
C A P V T V.
De vnriojlylorum barmonkorum artificb .
STylus muficus dupliciter hoc loco confiderari poteft,velimpreffus , v<?! expreffuS*

quam hab tudaqua?dament sex na-
Stylusharmonicusimpre'.fusnihilaIiudeft,
turalihoministemperamentodependens, qua Muficus ad hanc potiu< quam iilam
melothefiasrationemfecTiandaminclinatur. Quequidem varietatefua remperamen-
oruminhominibus elucefcentium diuerfitatem ad tqua.t.Expreffus .fj.vjys nihil al. ud
;
;
eft.quam certa qu."edam ratio & raethodus.qu* in diuerfis melotheljs ckicet,quorurn

ftylorum rationem adoctopotifsimura generareuocamus.-ita vtprimus fit Ecclcla- n^,,^^"
fticus, cuiufmodieft,qui inMiffarum,Hyrnnorum,GraduaIium,Antiphonarumco."n- quinamiiii
pofitionibus adhibetur. Eftque iterum duplex L'gatus , &
Solutus . Ligatus e (1 ,qui ad
amuffim Canfus firmi fiue choralis quem pro fubiecto habec, perficitur Solurus eft,
,
.
qui refidet in libertate Copofitoris.nulIoCantus firmi fubieclo aftriftus,quqrum omnia

aptifsimaexempla tibi fuppeditant opera EcclefiafticaPeH Aloyfij Praepeftini.Chri-
ftophori Morulis.Sc ex antiquiorib. Iudoci Pratcnfis.Hochbrechti Cypriani de Rore.Or-
landi de LafTo, aforumque innumerorum ; &
hoc tempo-e celeberrirof .PoncrlrifMu-
fici Gregorjj Alegri Verum vt abfolutum Muficre Ecclefiafcicaefpecimen v'deas hC
.
apponemus ( Crucifixus )a Petro Aloyfio Praeneftino comppsitum , quod mcrito vtt

exquisitifsimi ingenij opus.ica omnibus quoque Musicis admirationi cft.
Cru-
5
8* __W/f Magft* Confofii _f Dijjom ,
=ir -.
''jjisfe 55 :$:$: _y~:
::::^: ja^yjjjCTK $:_:

::_t._0::_-
;1;;e 3=::^:f 5? gfcit?
i
<_ 5_ffife_~B}a i^gppg r_r$:__

* :
;& :^:_"_:1:^z:. :
: =!_:-
___=_:,
:___>: v-_r
;-
_$ I__2
8r__ t-,771
Cru cifi xus ctiam pro nobis
^mm* _- I

-*-
3E ____ xz:_j__&^

:_-:.$:
* :$:;: 8 >:$.;
_:$:_:
::;:$:::-_
:ll_:
_. _A *"
_? "^V"V"
:El_i:__:f:
-- *-w iiifisiiii _-_-_ Hh*l-~
_*-_T^
$-.,
p!E||g||^|gf||||iii
-_<4<, -__>*
-_J_5*
__:$:| ~i::s:$: l: .:5$:$|_:4:$:: __*=Ti h_-i*____
_+-.-
-.---,'-
';',:,'' ,-i'
'
,
^ . ..
.
s -
i
-___"__
.
,
.-*- --,.
I :~....
:i:
,
......
ife :_:_:_:_;
Libro V 11. De Mufurgt* Antiquo-modcrnA, tfc. j8j
5pE
__:-f ?T^""-Ji*'~
__n ~: ~::_:: ::__& __3: |.-fi mfcl:? ::$:$: :?:_::?::_::

f---| f-4-
SaHEEjH
Shi:!::):-!-^-::, "S::i:"i__j:iz^_S"ti::
35*1 _HE_ fc: :

__
._...
Canonicus Jlyltts .
.
CAnonicus ftylus eft proceffus harmonicus quo in vna quapiam voce , plure &
,
compltcantur.de quocum in s.librofuseaclumfit eoLettorem rcmittimus .
Habct hic potiffimum locum oportunum in Ecclefiaftici cantus melothefijs fiue con-
trapun&is, magnoque nullo nontemporcabomnibus Muficisinpreciofuit . Sapit
cnim magnam ingcnij Muficidexteritatem;AtapudmodernosMuficos tam nob-is
ftylusfere exofeuit.' cum vix fint , qui animum aut ingcnium ad tam laudabilcm_.
,
ftyJum applicentjvtrum vitandi laboris gratia num ob ignorantiam numaliasob

caufas ajquo I e&ori iudicandum relinquo. Ne tamen tam ingeniofae mufi' * genus
cum tempOTe peflTum iret;ad id inftaurandum animum adiecere duo nobi.ifs.imi Ro-
manimufici,quorumprior, Romanus Michaelius Romanus, qui varijs opufculis
editis in ijsCanonicam muficamvarijs nouifq;inuentionibusadornatam reftituere_j
tcyiatuseft^cuius modi & Canon eft,que in 9 Choros diftributum 36 vocibus canta-
Eccc bilcm
584 drtis Afagn<s Con[oni> ($ Diffoni
bflein propofuim us frontifpicio hums opens.qucmquc Jioc loco paulo fufius cxplicare
vifum clt
C A N O N
Trigintafexvocibus, nouenis videlicetChors, dccanrandus.
Sanftus i;. Sanftus ij. Saclus ii. Saitus jj, San tus.
DeclaratioJupradicJi Qanonis .
Baflus incipit , vt iacet

Tenor (imul cum Ballb,ad duodecimam canit,fed per contrarios motus
Altus yeropoft vnum tempus ad diapafon
, .
Cantus fimul cum Alto addecimamnonam,

fed per illos contrariosmotus.
Et fic primus Chorus conftitutus eft
SecundiChoripartesquatuor,fcilicetBairus,Tenor,Altus,Cantus,eodemmodo
canunt quo fuperius,fed poft duo tempora
,
Tertij Chpri partes poft 4 tempora. Sepcimi Choripartes poft 12 tempora

Qqarti ChoripartespoftStempora. QSauiChoripartespoft 14 tempora
Quinti Choripartes poft 8 tempora. Noni Chori partespalt 16 tempora.
Sexti Chori partes poft 1 o tempora.
m x*
Vox per contrarios motus
:_$: _|:
Mva_>. .-_. t\.

:$:
-m/-
t-
:$:::$; ::|::z:~: :$:fe:
Vox per contrarios motus - . - . .
33: :3Er3 EJ: :|:E|:B_J5_3__:

Santtus. sa&us. sacl:. saft. sahft. sanft. sanft. san&us fan ftus
i.Chorus. 2.Cho.3 r Ch. 4Ch. s.Chor. 6.Chor.7.Chpr. S.Ctyx a.Chor.
Inueniet fagax Leftorin hoc Canone 36 vocum id fane adr_'ratione digniflimum,

nullam vpcem cu altera in vnifonp (quod in caetcris ramen pbrvphpnijs.vtplurimum
fieri folet ) concprdarej inueniet quoque multa alia a vulgarium muficorum peritia_
remota,qua5 LeEtorem notare yelim , .
Arter eft Petrus. Francifcus Valentinus Romanus j vir ad.muficarti promojueh-

dam natus; compofuit hic yafcu&imos tomos de varijs Mufice inftitutis non tantum .-
praftice; muficejfed&fpeculatiuaeperitifsimu sshuiusCanone,quem nodumSalomo-

nis vocat ,96 vOcibus cantabilem, citauimusin fine lib.VvExcogitauit & hic- rro- ,
uam Ganonumfupra vnam lineam cpnftituendorum methodum; vti ex fequen-

tibus duobus Canonibus patetjquos hoc loco breuiter explicandos duxi, vt fio vhi
jngcnium, &jnouitasartifici;'Iuculcntiuspatefiant. ^*
Ca-
Lib. Vll. De Mufurgi* Anttquo-moderwx
5g
Canon fcquens vnius linc* qus ett A la,mi,re, binis, tcrnis & quaterhis vocibus,
, ,
eontrarijsetiammotibusconciriitur.Cuiusfuper, fubteiquequalibetfiguta.pluribus
modis ( multisprsetermiflis^ in confonantijs per numeros demonftratis intrant
par- ,
tcsiadic.jntibuspunftisfadeffc&ummanjfcfteinnuendi int.o'.tuspra:di&arumpar:
tium ^quatuorfcmiminimarum tcmpora ajqualis menfura?.
10 10
* !*
3 5,
' 6 ^ * s. 3.3. 3. yt . ce-
l'f'
4*88 6" iViM I? i^ 9 8 fc f f^

<f f
Ganonvnius line^fuper vpca!ibus,quaternisvocibus concinendus in quo binai ,
contra binas , vel tcrna. contra alteram contranjs motibus procedunt pattes
,
sijucaiD xuiiue buiiubusiuSi cni^ stmaSijip 3J9A 5ujiaEsadj 3jjuiq
Cinon ii-
nearis .
Chrifte fpes animaj vete diligentis . Viua ignis fl.imma anima. amantis
Rrafterea nonnullaartificia,qua:brcuitatis caufa omittuatur, a-'imiduertcnda_

fiint,quod fi hocfoliiideualuatur.ita vtparsfuperior ininrenorem cominuteturjpra;-
(ensCanonf quietiambinis/envs quatcrnis vocibus diuerfis modis decantiri po-
tcft ) a fine vfque in principium tam in verbis, quam in figuris.canetur ac fi foliurn__.
, ,
non dcuolutum eflet ; pro ut comprchenditur ex eifdem verbis , & notis delineatis ex
oppofito ab vtraquc pqrte Canonis
Atque ha;cfunt,qu5 de ftylo canonico dicenda d uxijqui verb de mulca noftra in-
uentione in componendis Canonibus plura defiderat, is cqnfulct VIII. librum vbi
miraquxâm.&raracircahuiufmodimateriam reperiet
Mote&icus ftylus, eft proceflus harmonicus, grauis,maieftate plenus , fumma va,- Stvlus m
tietatcfloridus,nuIlqfubiedloadftriaus jdiciturMoteilicus, eoquodmodus, fiue_j 'Siciw.
tonusatlumptusaliorummiftiirafonorumeo artificiotegatur, vt vanetatc ingenio-

dignofcarur. Exempla tibifuppeditant ad ftu-
l_ intricatus vix nifi in fine ratio roni
porem ingcniofa ,opcra motcftorum apud citatos Authores, &fupralibcr Vfol.322.
Domine vrm patior & hym nus eAue maris fiella, fol. 3 . 6.
,
Phantafticusftylusaptusinftrumentis, eftliberrima, & folutiflima componendi pL?

St ,| us
mcthodus nullis, ncc verbis, nec fubiedoharmonico adftriftus adoftcntandumin-
, iaiticus,
gcnium,&abditanjharmonis rationem , ingcniofumque harmonicarum claufula-

rum,fugarumquecontextum docendum inftitutus.dmiditurquein eas ,quas Phan-
tafias , Ricercatas Toccatas Sonatas vulgdvocant. Cuiufmodicompofitipncs vidc
, ,
inlibro VfoI.2+3.& 3 1 ;.a nobis compofitatriphQniafbI.4.66.480.^.87. &libr. VI va-

rijsinftrumentisaccomodatasconfidcra.
E c e e. 2 Ma-
s %6
Artis Magn* Conjoniy & Difont .
Madrigalcfcus ftylus eft.prqcelfus quidam harrnonicus moralium a&ionum viitu

iitylus Ma-
drigale tibus.amaribus ,alijsquc ingeniofisadfahulas, &hiftorias, allufionibusexprimcndis
fcilSi tjptiffimus Videdehifceinfignia operaLuca*Ma.renti;, AuguUini Agazari;, Priiwi-
.
pis de Vcnofa,alioruq;innumerorum, que a prirpQ ipforum inftitutore Madriglllo,vti

qujdam volunt, nomcn obtinent, quorurn, exempia vidc in fequentibus
Mclifmaticusadulcedine melodix fic di&us, eft frylus harmonicus verfibus me-
St; lnsMc-
llfinaticus.trifque aptiflimus, conftatquefubinde duobus nonnunquam tribus vt plurimurrL,
, ,
quatuormembris.proratione metrorum fingula vcromembra diftinguiintur certis

,
figuris, quibus repetitioncm claufulae , fiue membri harmonici fignificant . Ad hunc

ftylum reiiQcantur omnia ea cantica, quas Ariettas , & Villanellas yulgb vocant eo , ,
quoddomi,ruriue ad priuatam. yel recreatiqnem,velexercitium Cantorum afluman-

tur . Vide huiusftyli exempla apud Io.Baptiftam Ferrinum , & lib. V fol: 3 14. fbl. &
321.& !ib.VIll muiarithmica? melotefiae varia exempla
Stvlus Cho
Hvp.orchematicus ftylus ludicris , feftiuifque folennitatibus aptiftimus , duplex eft
raicus .& Thaatricus ,&Chqraicus; Theatricus Chororum Scenicorum exhibitionibus ler-
theutralis.
uit;adlegesmetricasapteinftitutus. Choraicusverq Choreis feruit infigninumero-
rum lege inftitutus motuum proportione faltantium geftibus, motibufq; vndequaq,
,
refpondens , quorum tot funt fpecies, quot rationes motuumin faltibus choraicis.
vulgo eas Gallidrdas,Currentes,PajJamezz.as,Atamandas,Sarabandas vocat.cuius exepla
nobis fuppeditauit Iôbilis.muficusHieronymus Capfpergerus Germanus,innumera-
biliuferequafcriptorum,quaimprelTorum voluminum Muficorum editione clarifsi-
mus,quiingeniopoIles maximo,opaaIiarumfcientiarum,quaru perituseft.mufics ar>
canafeIiciterpenetrauit;Hiceft,cui pofteritas debetomnesillas elegantias harmo-
nicas ,quas ftrafcinos, mqrdentias, grupofque vulgo vocant, in Tiorba,ac Te-
ftudjne a fidicinibus adhiberi folitas ; hic intrqduxit veram tumfonandi, tum rntabu-
landijVt barbare Ioquar, rationem ; omnia fereharmonici ftyli genera fumma excel-
Jcntia traftauit
InfaltuChoraico, maximecorreiponderedebent tempus harmonicum & mo- ,
tus geftufque faltantium duoa natura infertihominibus;vt fimul

;, videntur enim hi
ac harmoniofumnumerofumquemelosaudimusjOcouIt6quodam ftimulo in motus
proportioni numerorum harmoniorum fimUes incitemur, quanto vero proportiq
temporis mufici interualla habuerit choraJcis motibus aptiora tanto faciliorerru- ,
quoque in tripudiantibus eflfeclium pra?ftabit, Veriim cum ha-comnia partim in_i

6 IibrodcmQnftrata;partim in 9 libro dern0.nftra.nd4 fint, eo LeirQrem remitti- ;
mus.
Paradigmal, MelifmatisChqraici. Hier.Capfpergeri,
! . .
'4y i^|Â*T*^^ f"|-x*A~'"^'~|*T"'"*r"A'l*4'*
, -
#"'*"
Ltb. VI 1. De Mufurgta Antiquo-moderna^c. s%j
:&SIS:JE *E|KEI*rSE :
.-,..^.i.^.j.. - .,j. -.|.4..x.i.|.|.f.i._,^..y..

Certe qua pulchre,& ingeniofe Hieronymus Capfpergerusin huiuiufmodi Chorai-
co ftylo vcrfatus fit docet hoc praefens Paradigma in quo leges Choriacs perfefte, &
, ,
ad vnguem obferuata: funf. Paradig. II.
liiiiglili;liillliiiiEilil

gSlfiiiiliiilip
\
34 S55*5 ! -J;*4 X *-I -- 1+ -f:SS *-a -* *$t:rir*I~=:

88 Arth Magna Confoni , & Diffom
"t~"i_L"i I"
^~"*^"!ll_ T"
*n* -
~fl~ U Tl
l T '
-T 'TT-
I-l-J
--F
4-4--I -j-l-
T .1T
J "i -T
_JL
T
LT
'I i T-
IJT-T*^-, ~^
B"a jî^tîsSiff __t_*i:- __ii-t: -_"::ir"t +z.[:_x:::l_ :1:':t:iTi t~^t ""_f~
::*z$ r_*~5::
i?:?:
3
Lim x
f
L::T X
-
.::
i.~* -__-
$
f
'
-
'
, .
A.H
,..,
-.,11
,..1
j*2.tL
ir "
-.
^"
,.
-,-,--..
..,
-. -
.
__
:
r
.
__

-
,-.
-
__
:
PgS$ :f-l3: 444: z $pffi|_~~Sfpf 3_fl
_J_gfefiraai|fiB=
_^:!:|4i-:J:J:|:f
J: ::|::|: :|_5|
fl
Lib. Vll. De Mufurgi*Antiquo-modernci,&c. 589
Currens, quamltali Corre nti, Galli C<?<vr<jH/Mvocanr,eftfpeciesMel fmatis C_OTai-
ci.fubdiuerfa tamen aprioreproportioncinftituta j habet enim yanos motus celeri-
tatis tarditatim_tos;verumexeraplumpraefens,vtinaturam, & proprietatem diiti
melifmatis, pulcherrime oftendit,ita opus quoque non iudicaui, illudfufioribus ver-
bisdcfcribere.
Paradi^ma I V. mclifmatis choraici.
SililHiliiiigli^
6
r -Ll __.__.__ _
iS3i::i|||_:|z : |~|zz:?p: _$*! _z'_zilH:z
:
iSiisifiiiiiiifti

BBK
-fc" T"f"lT'f"T**T"
rrr
=l=ll|l I
z*:___f:zz
-[*+ -._._-
E|f:i:|gJ l=îEip~i iijpiJ.?s|i : :
~*
590 Artis Magn* Conjuw, & Difont .
_.,_L a; '
JL J i
i|ii|l|l|igE|isiE=E
Sivrum J,
^^
m.xrum.quoammuspotenter
h0 - ZantCS Ct
'
em m "*'> qa vigorofum, molligrauique com.

excimur, &adaffed*us huic proprios, & ad motus
^n.er.sproport.onatosyVeruminfpice^
Paradig. B
1 1 vfj l Y
"fc"""* li"T" *"f""""f""f4**1"*" "I""?'"!" mt.m. P K
"-
SfllioElif*^ 1
Elirffl
4o
zs:::az(:__t:t::
$~*:^|:^:i:îzi:cTTT"l^"X"6""^
-*
_\ ^ --i:~.i::n.;3?:--:"
Lib. Vll. De Mufurgia Antiquo-moderm .
j? 1
"3"?i
liiillllliiillSl
"
$
i
x.i-44 - i-i-i -fi-$r?l-t*NiJi?
:$:;
5d
"5*
:fc
$
jt$- 03 _-,--l^^-
^
-*
Jlzirz:
^
3fe -S~ "51*:*: -_$::: __-)"*--_:::
:$z&!-:- ^'X ~-.-t-- <
^h r jj ^
K p.$ .... :-.- --V-- [ " ' ' - *"""
Slill * :$.
Ffff
StylusSym
591 Artis Magn<e Conjoni , &Dijfoni .
Symphoniacus ftylus eft certusmodus eas cOponendi Symphonias,in quibus vario-

phoniacus.
rum inftrumentorum concordi confonantia vtuntur;eftque pro inftrumentorum_.
diuerfitate diuerfus.
Eft enim aliusftylusSymphoniacus iu Coafonantia Chelyum, alius in confenfu
teftudinum.aliusin fiftularum, tibiarumqueconcordia, alius denique in tubarum,
tyropanorumqueSymphoniaperficienda r Verum horumomnium exempla vids_>
inlibro6. deMuficaorganica . Talesquoquefunt,qua<;fimp!iciterSymphonias vo-
eant.cuiufmodi tibifpecimen expaulo antc citato Authore depromptum apponi-
mus.
Symphonia a 4. omni inftrumentorum generi accommodata.
kA&
^Tf^^y^^frlff^^yt =$5=3
:
~&
?:i: 3Ejf35 izit~~*~- S3S fS! $J 5 :
6 343 5<S b 6 43
z T^sjSffi ~$Bi".__:__ -q-?~r-

-
zzstzt
ZjL
6 6 6 6 6
5 EE~_E::_:zEE:z EE;5SE J:i:^ :

Ub. Vll De MufurgiAAliqUo-modemA,tfc. 59
5E? Jx|:f $3H$-i5-?- SE :|:S?-i:J:J:|:$935?:$:lz~

:
fii^ll?llliiîpiSlI^liil!Ep^lll
g tor at?3? "i::-*J-- 1-- ~d-^'d:-$- |:::t::::"::i:::"
x4--*J I
f"" r" r r"
_
T v 1 ?A 1 I
i ' * 5 vA A
#.. 4- v^,
- v^r- --
'~~*4.
t> T 1 f
76 76 3&4 4 b
58 4. 6 43 76 76 76 43 43 5 43 65 *3 6S 43
:$r$:
^^^rgi^j^^^^^^^^^^^^^g
: E~:r H= = fc= j^~

594 ^r/rt Magn* Diforii , ^ Confoni
A4
ta-xr
- :. 5=
$=< ,v
.
::;=
Illlili!
.
t!.-:s-s: * ^JE
-*-- ^ , r ,
r-
11
|e i$ j i:: s$ i:fct =H= -S::5J-~

: :
im: :: :z:.^r!:-~x:|:v$y: >-

= %'i
:
$:
3SE
:
m
?:$$
KE
<^<
ES :::
r : ._.._.. $...-_.
Sstei :$$:
W- E
Kyri e c lei fbn Kyri e c lei fon i;
Hic ftylus proprip adecclefiafticum pertinet, & immediate poni debuit fub Cru-
cifixus Praeneftirii
Stylus denique Dramaticus , fiue RecitatiuuS) Comxdjjs, Tragsdijs Dramatifque ,
Stjlusdra: familiaris legibus,metrorum adftringitur; ynde claufulis harmonicis .vocumque

lniticus juxuriante tripudio, vt plurimum abhorret; affeftibus per fubieitam materiam fignifi-
tatiuusT
catisexprimendis,vt plurimum irififtir
Fuithoc ftyli gericre cum primis celebris olim Claudius Monteuerde,vti eius Ariad-
na oftendit ; eum fecutus Hieronymus Capfpergerus, varia edidit ftylo recitatiuojque.
fummo cum iudicip &
peritia compofita , ac certe dignjflima funt, qua: Mufl-
ci imitentur cuiufmodifequens
Paradigma vnum eft, in quo flliorum, & parentum-,
fupplicioigîsinrernalisdeputatorurndialogumiritroducit,eofaneingenio,iudicio,&
numeriharmonici artificio exhibitum,vtquerelas, lamcnta miferorum propeve- &
tum cxhibeat
Paridigma pro ftyloRecitatiuo.
>..-V^
aa vl J ..Jj,..4>-.J-. _.Ji.4>. .*...tL.J:. . . i -
Daquefto petto mip arfo tra fiamme itene brofe, edatre Sug-
_$=:::=:
i::::_i."zs
_. 4 p
^ f
'**= t~t"*" " '9" m
~2."
m ~~ m
"a"
""
~"""xT
=__
ft gefti figlioil latte Ahpurfon i o ,pur fonpurfbn tua madre,figliopur
43 f 56
i-
Lih. Vll. Dc MufnrgtA Antiquo-moderna, tfc.
jpy
--fcfc-|
tdEsafcial
fui
î^S^^pp
padre fl caro vntepo ond'ccotanto o blio? Mira frateJlo amato,mirate
2*^
*-
w
P?S
eSeeeeeeSeIeêe
*}
c::r:::
:*:
il amiciahi^-chedolentefta^- to il gridani'aImeogn'hor trafiameardenti
I ~ 1- -I 1
A 1-
_
T .. -- ~...Ji^-.
_ +3
,
Jf
. ...
a --
'

z$: "y
-.
jg|:p|M||i|l|: a>
nT
ineratocor
ingratocor c tupicta nonfen ti.
43 .'--*.--. _...,
5E5_53S55

1* * m -
_"_5~T__$ "jt'^<t*T- T ~j
----
jj[
_
m
'
I
*'%?
.__*
'
" ""* "" ** ~"~
:
m--
,_ " '
' '
:
** "" " " *" i" i .
. m ia-a*'^
f. ammmn*
1 '""" 1 "'"^^" 4
"" -->--
ililfiiisr' iiipîi
..JXJ.I z *+:
Vltimimicifopi^- ri, chemilafciatefre dofenza vi ta, contaci i
gi::$:s $_:n$::|=::s: - ^-
aisziz: =$3=5!
-44-' .i i- *
I. *' T" ,
_____fc__I: -*__2
:E*::|:f_l__3: si :&:
_::T_"$:-.4::-5:.
ii mieimarti ri, achimorirmi vcde, e nonm'a i ta di tc , o bel-
__43.
mJuusLL
*9 6 Artis Magtt* Conjoni, & Dlffoni
tain finita dal tuofedel necacciaempiomart re . Efe GjUcftoi'c' grato
gitenerattoinciela migliorftato rna e pieta gli porge ilvoftrodi-
H"7tt~"-y"ak
""
"~*""~
*"""
3~pB'i
"**"* **""**"""
"2y~"X~""LjlZIl '
'
"i"i"l."* L..
**
a
gmgq
I f>
_ _-**
i ^*.*2~i_ ,-s_S$k..'V_, f-
-
re tbrhaf'in*mecri'ioriovorjr6;cnio nonvorro morire/ ch'io oovor*- :
-i-f
ecco ecco
*-"-*-=
-li^-a-I--
mo n re.
*
-4-J-^.-
Bb
Libro V 11. DcMufurgtaAntiqtto-modernaytfe. 597
Vita dc 1'Alma mia t'o noro io cic ^ Io
'-V
agE * =t
" Anima bel!a,che cotanto amai morifti (i, man5morragia mai la
C -lr~&T S.
- ^ Â
._4_3l! ,
_.._!
fiammachenel mio fen rac chiuggo,e ce Io.
, g t
__ 4J g _ j__
Notandum vero fingulos hofce recenfitos ftylos ali/s & ali/'s affectibus excitandis
,
aptosefle. Hoc pafto ftylus Ecclefiafticus & maieftate plenus animum mirifice ad ,
resdiuinasgraues, & ferias traducit, eum animo motum.quem ipfe refert, imprimens.
Stylus motefticus , vt infigni varietatefloridus, ita varijsquoque aftcdtibus excitan-
J^^jjj
dis confert. Madrigalefcus animo ad amorem , compafsionem , cxterasquemol- nium i nc i.
lioresaftettionesrapiendomaximeidoneuseft. Hyporchematicuslxtitijs.tripudijs, jentfjnga.
)U
lafciuix.diflblutioni, ficoncitatior fit ,inanimo excitandx , fingulari quadam ra- '
tione prodeft . Recitatiuus denique fubieftx materix infiflens ,

quos refert afTe_us,
adhofce Auditores incitat
Quales oporteateffe Cantores > qul ad patheticam muficam

exhihendam fmt idonei
MEIothefia pathetica licet fecudu omnem Regularu rigorem c5pofita foretjfi ta-
men phonafcoshac arteomnino prxclaros non nancifcatur,mouebit nihil,
in
nec intentumfortietur. Quod fi veroperitos, dextros, gratifque vocibus inftruclios
ac.vtita dicam , adhoc negotitim proportionatosCantoresobtinuerit pro uldubio ,
tum patheticaharmonia veluti extorpore fufcitata vigoremque adepta animum_.

,
potentcrvellicare incipiet,qux maiusadhuc prxftantiufque virtutisincrementum_

tunc
5 98 Ariis Magn* Confoni , wDijjom
tunc acquifitura efr.vbi in Thcatro Scenico,& congxuo apparatu adornato matcnam
nattafcleftam ab A&oribusinuficis, acfcenica veftcjndutis exhibita fucrit , quifi-
mulvultu,oculis,manuum,pedumquemotibus,caeterifque totius corporis geftibus
appofitisgratiamharmonia2,totiqueat.ioni decorem conciliare nouerinr
CaucrumPhonafci omnibus ad mouendum rcquifins inftruftireperiunturhodic
pcrpauci cum h$ fimul Gratiae rarp in vnum cpnfpirare foleant . Nihilominus Ro-
,
ma hac tempeftatc ( vt de reliquis locis nihil dicam ) non caret praeftantiffimis fane
nimMufi- Muficis,interquosiureIaudeni
mcreturDominicus Columbusf ex San&o Seuerino
comm fme oriundus olim Caefareus, modo Poritificius Muficus delicatifsimus , ac infuper prae-
,
ter mw (j CJ5 p e ritiam,vocifque excellentiam aliarum quoque rerum notitia,vti & inge-
Phonafco-
nij viuacitateapprime inftruftus^cui etiam annumerari poteftFrancifcus Blancus

PontifkusfimiliterMuficus, &lbannes Marcianus Tenoris vocem moderantes,- Ma-
rius i em Sabionus Alti, Bafis verb moderator BarthplomaeusNicolinusPontificius
pariter Muficus,& innumeri alij , quoshic omnes recenfere longum fpretj vtnil
deniq,uc dicam de praeclansfupremje yocisphonalcis,qui in ColIegioGermanicp re-
periuntur & vocis fuauitate &artis peritia excellentifsimis. His igitur autfimilibus
egregijs Muficisiuftru&iis induftrius quifpiam Choragus accedente praefertim elega-
,
ti,acingcniofaCbmpofitione,poffet,vtimihicert6 perfuadeo.eos ipfbs admirandos

efTeftus.arTeftufque in auditorum animis excitare.quos tantopere depraedicant,ac po-
fteritaticommendarunt veterum olim hiftoriarum fcriptores.
C A P V T VI.
Qua ratione mBituendt mekthefia, i)t datum quemuis ajfettum moueat
Ctppotiflimum affe&us funt, quos Mufica exprimere poteft.Primus eft Amo-

Ocloprse- 7t"\
cipuiatfc- V-/ ris. SecundusLuitus feu Planftus.Tertius Laetitias & Exu!tationis. Quartus
iftusaninii
fur0 ris&indignationis. Qpintus Commiferationis & Lacrymarum . Sextus timoris
& Aftli&ionis Septimus Praefumptipnis & Audaciae.Oclauus Admirationis. ad quos
.
omniareliquapathematafacilereuocantur. Affe&us Amoriseftpaffio, fiue defideru

perfruendae pulchritudinis dile&e rei, cuiusproprietate,yide defcriprainlibro io. tra-
ftatu de mufica amons . Et quoniam in amantibus motus iam funt vehementes,mo-
dolanguidi, nonnunquamfttauite-r titillantes, vt adfimilia pathemata alium com-
rnoueas fimilibushaimonicis motibus melothefia,vtgaudeat,neceiTeeft.Hincenim
fiet,vt motushuiufmodi harmonici per rnterualla yehementia, languida ,mollia, &
'
exotica (piritum ceu amorofum pafsionis organum fimiliter afficiant.Quibus compa-
ratis infallibilem effeftum melothefia haud dubip fbrtietur . Dummodo circumftan-
tiaeinpra5cedcntiCapiteinfinuata;loci,&temppris,exacieferuentur, &Cantores fue-
rint infigni canendi peritia imbuti , in fubiedTo verb non fuerit obex , aut impedi-
mentum
Verum pperae praetium mefa&urum exiftimaui, fi hic adiungam aliquot ex praefta-
uTsimisAuthoribusdecerptahuiusaffecliusparadigmata.Elucetautprimbhuiusmodi
affeftus.libro quartp motecliorum , in Mote&o fntroduxit Petri Aloy fij Praeneftini , fu-
per haec verba Quia amore langueo . Cuius quanta apud omnes mulficos fit Authori-
'.
tas, non attinet dicere, cum eius compofitiones tanto ingenio fint adornatae, yt njhil
ijs demi, aut addi pofle videatur
Quia
Ub. VII Dt Mufargt* Antqto-mQdsrnttfc. 599
I. Paradigma ArTe&us amoris
-r\- ^ Ix
^g
r
:$:::
?fc?$=*sfe
^c_3 ^v -A I (-.'-- '
.11
rt^=:ez|^~-:: 1
~e=: :*:*
zx$d=fc
-: ---=- -75~53r

r mmmmm
iie ========== =5=
.. *-J ..- -- 4- **& J ,> '->*mm :B=
=|]SI||j~5== ======
mo rc languco amore langue
Vldesinhocparadigraatcquomodocx mollibus &langutdis intcrualhs placidis
paulatim definat in claulula nefcio quid afperitatis, & dcfcaioms

obtinente.
Altcrum paradigma eft Principis Vcnufini, qui primus fuit

otnnmm opuuone , qui
omncs Muflc. fufp.cmnt , &
Muficam in cum excellcntiae gradum erex.t, qucm ccrre
Mrt hunc produ-
adoiirantur. Hic in madrigali quodam fuo, quod
xtxciâci fiauue .
amplms dcfidc-
ftum amorofumaftcftum.iuadnaturaEexempUrcxpteffit.vtn.ha
raripofilt, ...,.., r -
~^
1 1. Paradigma Afte&uijamorofi di Vcnoia
Pr.nc.pis
tt-i-> i-î4 r vT~f"i"x"&.l3.=== ====== "

==
|=g=^=^^^gg^^^^^^^^g^
||ji~---"==T^
L-i_ h N
j . J- .' I-- i
-*wi-i*i 4 T"
*> Jfain*ww
I '-i' i 11 ****!*" * '*******^ I ***"""*"
^^ _^
^ t-"-
,i >ii-fJj 1 |- 'i" T ---"> |---i..-r*---*'^%*' I
"-"*"-*"*
,
-i
E pur fi mo^ re e pur fi mo^- re

Vi-
Gggg
<fo6 -'Vj^ \rtrto*M^*M$#^fg Cynfim^ s
Vides in hoc exiguo paradigmate,, cum.qua/ito ingcnio atfectus amoris exprefFus

fit,intcruallaquomod61angueant;quam pulchr.e voces fe fyncopent^certe adlangue-
tisanimifyncopen-exprimendarh nihil aptisaQumcrQpoteiat
'--*'-
,
Tertiumparadigmaeft Ancqnj;"'Maria; Abbatini, celcberrimi fymphohetae.' hic.
quanta Muhcaepcritia polleat, teftanturpnncipalesBahlica S. loa.inis LateraueOiiS
<2_ S.Maria;Maioris,& Templum DomusProfcfFeSocietatis Iefu,in quibus multorum
annorum fpaciofumrriacum laude Mufica? Prarfe$um cgit innumerdque Mufica_ ,
opera ad editiqne ijrparata habet) quibus Rcmpublicam muficam fuo terapore.arFaW

timlocttpletabitj-quJ-euEc-eleh-ae-S.LaurQnth" in.Damafo modo meritiiTimum Pjaffe!-
ctum agit
Hicin quarto librafuorum Moteftqrum , inter alios hymnos hunc quoque propo-
nir r Iefudulcis msmoria , in cuiusvna-Stropha Amoroii afFecTrtis vis , & energiainftgni
fane artificio exptefFa videtur
III. Paradigma Amorofi afFectus
iiiiiisii^îiiiiiil&sii
tt
ir>M
. 5o9*5-4* JÛ*^-i_î|^^^T-i'-l^--^-i--- [i-T-^SSx^

1
; - Iefudulcismemoria
""
"
-- .a '
'
' r .'
1
rr^ :^***~'"'"^- *-* --,*--- ^

""*
T ~7"
~"
! ,
Sedfuper me^'bmniaeiusd,Mlci*scIemetia>::; r Qiusjdulcis clemehtia. - .
- - -*.t_-
"".'"'
*..., ':- --. .J "J, _
**
. -_ '
..
_ .
~ -,-___, -
, i , . .....
f I
_. 1
_.
V>i AffiBu MorU

X .TFei.iis.dolqris eft pafliq Mm,
qua vel ob infignem aduerfitate ôhparett-
XX tum, nliOTum.amicorum.mprtem, aut iimiles hniftros
cuentus intrinfeeo com-
pafaionisdolortKagimur. Vt-igituffimiles dqloris .aftecFus
harmonicis modulis" expti-
matur,'primo doloris energia, motusqjanimi in
dolore fe exerentes coparatos habeas
oportet :hifcejnimfifimilesmOTUAharmonicosaccomodes,pr
ftabis haiid dubie,
quod intendrs^Qya veroingeni/ induftria id confequi
valeas, fequentia docent a-
raoigmata j que fummo fane ingehio a
pra-citaiis Authoribns concinnata, qua^thm
'
:
-: - h .... afFe&us '
' '
Lib. Vll. De Mufargta Antiquomodcrtuiy 601 &c
&ftus dolorifici prsfeferant, tunc patebit cum modulos a prautantilsimis phona-
icis e&bibitos porceperis
Primumcftloaiinis Troiani TiuicrtiniSvmphonetaeperitifsimi,&oIim lnBafihca
S.MariiAfaiorisMuficsPrafc(ftiprsft5tifsimi.HicinquodamMotea:o,quodmcipit;
vt feipfum fa-
Plattge qu tfiVirgo : hunc dolorofum affechim tanto ingenio exprefsit,
nofuperaile vidcatur
I. Paraditrma ArTeclus dolorofi Icannis Troiani
-.. - -- -xgs g$: ~z::;::

SB gggcaB,,
+4
II It amara valde
EEES: *i5g_5|~ c "< =
Et ama
Etama ra yal de "
-. Hl
* l.i
||g? Afc.
Etamara valde i; i;,
$2= llfillfc '

l-V " .5j.-2l Tenon;
*;
Etamara val de
"X^T'!**"*^ " ''^' "" **
t:::=-.- S*3 12
lt
's-
Tencr 2
JJ jV-x
s..^~
roagna
rnagna, & a mara val de i;.
i).
-
SfeiSjEiEriE ===__= S||l|lii~liMEpEi

4---^ ^_~ nzSp:
** |
Et ama ra val de
rr:;~i:;:i'-i:S:i-$*i"4"&r-
RcfIuum Refiduf.
*$&*$$ I-T- -r c ^ ntus __-$ Tenor 1.

f ==_^tB=3J=a=
val <Jc
val de.

x V?
j\
r*
c"'a
1% f\
l"~"~
-L_r
,-Cantusi.
Tenor
I ,
2;
U*
IpSppjgSSE Ahus
:H:-" ;
Bflte
fl
Gggg a
Artis Magna Conjoni, ($ Diffoni
Priricipc di Venofa nel MaklngaJ* Dolcijfimojofpin.
!*=: 5;||iig|E||El|;|
_.:_:.i::__. 3:.a*:5-
:i~~~:
- v* m; lj_A I,.,J . .Aj, .#.A *JLfP. . -, J __L.J *-.k*-V-A- - ,
iLama romiodolq ^ re
'
L'amaromio do |q re,
Vidcsin hoc exemplo claufulasyaria illa Syncopfiun miftura eo in<renio ordinatas

vt ftatim nefcio qujd peregrinum &
infuetum huiufmodi harmonica interualla aurib.
cxhibeant,yt fequens. & IL Para di gma a ffeausdolp r ofi Antonij Maria; AbbatiaJ.
-
_A?. _4 J_ ._1_.-.<J.
*S "rWp ZV-1~*~$- _$l'M E=g
+ *-*
rw-W-rs
&+**** _":::_:zS:
i
= ::T".*k$
s_< **--. (Uwt-j
&f* ::n^: 3fife
~*e
:
j
râ:aggs :|::j|::|:zMr Sqdl
>_< inLit<
:r

g5! *_pH

itgp.
' *'~'*'*>fc l ^
l
M "^"^"*l * fc^.4^*^t_4f ?*- .> I. m y*. !*
j !. i _
usfleftdolor fi milis
M_$:$:_r"_~::
7 X_ *
"~'~"_ ;"_"v~*!:
|g. & "E?E^ ::
i* ii . in iii
rjJ^-^.....ii...^..^,_, ,.. .__,...&. A_-,__.j__... ..,-.-*

E -v__._.-<~_ ._,.!_...._.. j._,_^.,,..^_ .^.,fc.sjj2A;_. _. ... .^...^..r?-- ,
fi eftdolor fimilis fi
***
cut dolor mcus ficut
Libro VIL DeUufurgm Anttquo-moderm^ e. tfoj
ji i - . . t
Bte=qfr :x$:f.-=q::
H
; i-p"*] >*
dolor me
L.m ra.
IacobusCatifsimus excellentifsimus, &

cclcbris fama? fymphoneta, Ecclefia Sancli cobi a-
rlfs mi -
ApollinarisCollegijGcrmanici multorum annorum fpatio Mufica: Prxfeftus digniffi-
'
&
mus, prsalijs ingcnio pollet felicitatc copofitionis , ad Auditorum animos in quof-
cunqueaffechistransformandos. Suntenimeius compofitioncs fucco &viuacitate
fpiritus plena*
Hicinterinnumerasaliasmagnipretij compofltiones, dialogum Iephte, verbis ex
facra fcriptura defumptis , compofuit > in quo poftquam viftorias triumphos,& folem-
nitates Fili* omni in.ftrumentorum genere tripudiantis ac patri de parta vi&oria ,
congratulantisoccurfum ftylo mufico,quem recitatiuum vocant, fingulari ingenio,&

argutocalamo exprefsiflet,de repente lephte patrem veluti ad filia; vnigenite occur-
fumattonitum.exgaudioindolorem.&Iamentationemobirreuocabilem voti fen-
tentiam Iatam, defperatamque falutem mutatione toni in oppofitos affefrus
in filiam
raptu pulchre; exhibet;cui poftea fubiungit 6 vocu pl an&u comitum virginum.lamen-
tantium , &
mileram filis fortem plangentium , ea dexteritate compofitum vt plan- ,
gcatium <Tngultus,gemitusque te audire iurares . Namcum dialogum feftiuo >.ac tri-

pudiateTono.qualisoftauuseft.incepiffet.continuafletque hunc planctum fuum in
Tooodiftcrentifsimo, videlicct Quarto , Tertio mifto, inftituit; vt qui tragicam_
hiftoriam exhiberet , in qua gaudia vehemens animi dolor &anguftia excipcret, per-
oportuneptanttum ab eo Tono.qui ab oftauo toto.vt aiunt,celo difsideret.affumpfit,
vtiTcoppofitafuanaturaaffecluumdifferentiam mclius exprimeret.quoquidem ad
fimilcstriftescuentus.tragicafqueres, quas affectus dirTerentesfernperfequuntur,ex-
hibendasnilaptiuscffeporeft; Vcrumcum dialogi contexrus longior fit.quam vt
hicinrerfcripotuerit, eumconfultoomittcndum duxi, &
folum hic planctum 6 vo-
cum apponcre volui vt Symphonetajingcaiofi ,quodimitarentur, haberentjfingula-
,
re vidclicet pathetica: mulicx fpecimen,& artificium

Auan-
tfo4
- ~.|
Arth Magna Confoni , & Dijjom
--&-$
Anami quello f_ ^--WAnA,- .$.$. A.A_f.^!l
1~ ~ , ~^X~
,
Cant; efempio nucaiT-;--!-- ,

-*-^*t"f"TT-T -^ f --+--t-- f--|F-
^"~
,
J-U-
?--f~{~+
J --+"""
i.
il lan^to delkt fclZ."
Z r
"f " J"I Z*i.3ri'' Z f" J-
ant, li
l:!iIii|pli|iiiiilSlil=
Plorate fili; lfra el plo rate omnes virginem & filiam kplue vnt-
liiiilllll.llS^feiiliili!lîP
I PIoTatefilij If^ rael plorate omnesvirgi nem & filiam Iephte vni-
/kiis
Plorate fili; If rael plo rateomnesvir ginem & filiam lephtevnw

j , . , r> 1.4
z'z.z:z$z
Plo rate omnesvirginem & filiam Iephte vni-
EalTus
Plorate fili; If ra el plo rate omnes virginem & filiam Iephtevni-
v
geni tam incarmine do lo ris doloris

*.. !....& y* w a*^ t
.3Dpjr. ::$ ~"r
genitam in carmjncdo lo ris
H geni tam iri carmine dolo risdolo ris
P
:
$ziz 1335:*: :3::i:zz:zz|zzHz:|zi
ii
ge ni tam incarminedo lo^"- ris do lo ns
Jj.
:fc ::~
$.z:$:
B -*>
genitam in carmine dolo rfsdo Io ns
ÎB^M.III1UIU
g:."*:l:M:- I
:::::z:::~&:::::z*
CT
:::-j8S
genitamin carminedolo ris dolo ris
Libro Vll. DsMufwrgtÂntiqHomoderm^c. 60$
-j$:::%V;*rmi
m&$^
lamentanrni Jamen ta mi ni lamentamini i;'. laracn-
ti:"i::.s::t::
lamentamini 1;lamcn tami
lamentamirii nriarncntamini lamentamini j;'.
^4 1
M-
3EE99& KWaHt f~JWE :
lamen ta mi ni famen tamini lamentamini i;'.
"

la"
la mn"ta
men
--t-
ta
j... r.-4 -t-^.-j.j-
mi"~
m
+"[ ni
~**~~x
lamen
a*~
tamini i;'.
1;
*5**"r*""*(*S*S* *s*"r"'r**7"T
-
lamc"-
TO'
I lamen tamini lamcn-

lamentamini Iamen tami ni i;.'
-.' --
la men ta mi ni lamenta mi ni lamenta- -.- . - ;;
umen ta mfni.
tami ni lamentamini ij.
yiiiiPi lamentamini IJ.
==
-tami ni Iamen ummi u
|Ei:::*::|E$d=l=i :
:
^^^^^^^^^^^;
m
I tami m tamen
mi m
'
5!
tammi
"mcn
il
ta
W
"mimT"" guifegueilrefIo,&c
6o6 Arth Magn* Conjoniy tf Dlfotti
..II > I1|W
Chrifteclcifon
rjttjfctt-: --j -_|._ __

-^, .| .
j YX*?
#%*& ~^rr"?r"i
?---
gp
-_.._&
f-l
i:
^M^Qgl^ H
iUBji
m ^gillfifliigi VAaA-sl
Cl
I
Y
w- msmw^ rr
!--- B -{"[*>.
"z::^~?2
:.:^rz*5=:
---j-
=F
|^V!g<aMMpHa<^l||a|l>

*" -!-.,a-. waa-a 4.'--.
" * .
'
. . .n
! :~fi-?S? i$?H5:|??:z.i:zr:Ez:S;
^r^rr- ::sa-:i:ri|^:$' 3$U2Uft. twr y* - ' C !

f J -ta-rM II! ptM
i
***= steasc w gg*A> n

T
ii.i-..
i
i- '
0. - ! - -%.
Sr"-
4
^"ffl^SS^r
.
-* -*----- I *->* -
rjrsr::
.
- > 1
$::fci:
J
$
Lib. %1J: D& Midfurgia Antiquo-mnderniy-efe. 697
Huicaluidinfigacfanearrific-um pcrmoaum Canoaiscontexcuni a lofepho Tri-
carico Mufurgoexcellentiliimo, & omrubus Nacarat donis inftru&o apponerc irifum;
eft.in quo Alulici.quodaurentur .inucnicnt'.
'
g GanoniinDiapentc.
iiiliiiigiiiiiiiiiii
Cruci fijrusetiarapronobisfibP5tio pilato paffus&fepultuscft.&fe.
r
f
::5 r ::^:^:^
Cru, ci fi-cus. e tianrpronobisiubPosiopila to palTus,&

-. -. "+ -.-!-. "*"+"{* '[ ----> """
g_.S35
"*
Cru cifixus c" ti, pro abbis ftib Pociopi1-
pultur cft paf 1 ; fus pa*" '-

fns,& fepultusefc
1h4% * :"_- -~
,:..X.V.A --|: %*?-<? Wt
'itizi:
fepultuseft &fepultusefc paf * Jjus paf-
_______-_r_l*ra**4B 1
-* ----f i*-.* * 1-1**" t* 1 r-T trf \!*t-*>'- -* #__s****-"k
J .___-_^._^--*-------^|-.^--*->i--- - -L-_ -_,_> **-***-| "---- ***- -"**-* 4*.-* ***- **- **-
-'ay-fj 1 *,-*, "----, 4-)o--^-'-i___t
/..-..-
I.
.1 ,
lato
'
'
paf
r r ra ,.
fusj& fcpultus cfc & fepultus cft
J
*v
..:. <*_\... <-**.

s- ti-i-fs _* _}__ * -
4
- .
-
s_E_8st_3_|
& fepultuseft fe pultus efc.
t:i:x::x:.t :i:i:| n:r::f::f .:?_$'; _;

:::t::
.*--*--_.__,-
fus,& fepultus eft& fepultusefc.
. -j-4..
-I^.- .- _.*__ $4
fus paP** fus & fcpultus cft.
Hhhh, m
6o8 ArtirMaon*
:- '_CoHJoni, & Diffoni
.
. : .
. .
t>at'J
U] ,,!.-/.: >i ^ I I 1- '
Exempla ^jfcttus^.gtu&iafifwtltwitj (T exultationts
Lsticia fiuegaudium eft paflio, qua animagaudetdepolfcflione fiuefruitione bo.

ni concupiti ,&phvfice caufacur dJatione cordisperfpiritus implantati attenuationc"
viharmoniofi aerjseidem confimilis produflam
Quicunquc igitur haimouicis moduljs hanc inhominepafsionemexcitarc voluerit
motibusharmonicisfpiritus motibus fimilibus &proportionatis vt vtatur necefsceft
Quemadmodum egrcgic praftitic Princeps Venufinus in madrigali quodam quod in- ,
CJpit Gia piafeiia quo Le&or quicquid dcfidcrari poteft , inueniet
I. ParadigmaS Principis Venufini AfFcdus gaudiofi .
1
I lie to ij. caa
to
r -: '" ^"' r
-'k
* '"
Efic" eoT"
,'..
j . <
t V5 ! IJ1
:
*
Lib. VII. DeMufurgid Antiquomodetnx^c. 6c?
..a.42......2_
;.,f r>.
m
;* -f fl^r^T-^-i^-T*4-^-f-t^*^
:=jfi=-
mrrxi
4;-
;e?eeeeIee
=$=*-i =S=
*% i j II. t i M
:===::
Hhhh 2 H<*
-
. o Artis Magttz Confom , <_3* DiJJoni
Hocfcduituc aliud paradigma Abbatini,-uwdcum prior non ccdat
artificioJiic fup.
Authorisdrpromptum j qqod iaci-
poncndum'duxi,cxlibroquintQmotca:orun)dicl:i
mf.PofuifliDomJfie, '"_;: ------
J
% _ II. Paradigma AflTcftus -audiofi
..- - ~ _..X.._
___- EE'E:33.E
-<._---_-__------ -<*T_m* i ~
'
"..-^.. ..--
$$:$_$:$: :
^ S3::ei:?z:bE
:
_.-
___ ___-.__.-~ _4'*w.^-4*----'
i-iiii=
g::^:~:: :_:&$$: .._,-..-.i-.V-rt4< --- -' <*"*- r
* '
fiis__:_i:::::
,H..ga. ., l-
- .'
__.
a#iiî^S^^^S^^l^____^__l3t_JP^
P::.:.:::^
-
- -~- Gloria
Gloria ,
i;V
ii. Schonoreco ronaftieumOo
&honoreco ronaftieumCto
mine
$ _&_
ms*
g? f_)-k_aB>MII
i
i Tii-- ii T f
f
1
!
1
P[' f"~-
~
4i A' . ^
U~<
! -f|_i_i--|_ i
____'
_i_5j_J _ j_
,._-__.
::z::itL-i:il:ll.il___
4<
__--__-----.-._ . -i .' 1 1 - n '_"* _-__---__-

-~
1 r
t
coronafti eum Dom ine >;

'-I .
Ub. Vll. Dc Mufurgt<x Anttquo modcvMi&c. <5i
Hi&e adiungi potcrit Gini Angcli Capponi/ Equitis, Synphanet* excelientifsimi,lu

'.iMurmonicusgaudiofus, vtfecjiutur,
III. Paradigma Affe&irsgaudioii
... i.,-,.A-A-i?L f
:^:o"Jt::^t .:
*'#'v')Taa'Z~'ZtX'T'T
*,-- -*-\*"ii-'"
-c r%T'-r%" I"
Z**W"2- ~
77 2"
n Cantafao Domino i/. totocorde pfal-
D CantaboDomino can tabo
:
~"~ ": ~:t"$~bE "":""::
z'r:-_ i9:"?: "S z$-
-
i^bEs:
Cantabo Domino canta bo toto cordc pfal-
|~El|:|:J :^ :|::l:S:j=i=^= :3^5S^|:|pIii:::^

:
Cantabp Dominocan tabo totocorde pfal-
- '
. . .
,-. .-- ;J
io!q<
it ;
.
|olcj< o-io!
|
- - ,
. :
' Iftiili :..>
':..,
1 lam toco corde pfallamDco mco huc cytharasq;chelefqucioniquetu-
I a^^^]g|^|^^||;^|: 3^^|^^S5
1 toto corde pfal IamDeome ohuc cytharasq.chelesquefoniquetu-
.ii>^Â<î.iii^''^'?'>'Ây'^
3f" s
lam De o pfallam Deomo o huc cytarasquechelefquefoniquetu
B3ES5 Hfc^Tfct :$::-;:

r:*:: il:i:SHSS. KSc2 :
1 Deo mc o pfallam Deo mc o huc cytharcq; chclefque fonique fa-

tf U Artis Mag* Dtjjom >($ Confonl
-y-tT-*- > " -
, i
SEH2EF
baeque lyre que tubae que lyraque.
::-*.,
n bsqac lvra: que tubx que lyrajque,1
Si:_:|Ez_5EEE=E_:z EE5_3
:
:i:I
bajquelyra; que tub,e guelyrae que.
'^"T"T""T aV
~:_ziz:__'__;! ___
$_-.$_ _z_J~:$::-"fc;:_:jj___,__;:
_" 4_
M . 1 ." ...I <
Ibsquelyras que subs que br*" ra;que ,
"_*
> IV,
Paradigmtta Affeflw phngentium .
Langentium affec"tus dolorofo plerunque coniuncTti fun tj d'ffert tamcn hic ab -lld"
P quod dolorofus.interuallis afoeris & duris & fyocopatis;Plancl:us v$ro. interruptis,
njollibus,& fubinde exoticis interuallis;vti fexris
q uintis fubinde fepriro is ad ineom- &
pofitam plangentium vocemexprimendam indulgeat Verum exempla hic appofira .
dirFefentiamvniusabalteropiUchre declarabune Prirnura def|mptum Xlqann^ .
Ttpianojaltetume^ Abbatinoêttium e$ VenuijQo .
Jjj
'
t: , j .::
: |.
-KJ -
F&__.
tjbra V II. DtMufargtA Atitiqtto-trjodernAi^c. __j
Paradigmfc I. aricct usplangentium.
S=3__S|__=
^s^
1 1 1 **_.**>--tli iani*.
**-
:e3t..
&i_fii=i==
M |-~.__ _# -e-t.fai*.
:$:|5._^-=_
JfUa gc i/. y, quatl virgo plebs mea.
,, ""'
Ovosomnes ,J^'""" ;._-.
" in
_ _ __ A
" T^d*^."* >f-*+i-" _-_*"**4VT*~**"*r F__***^**""*""
''
EEi:g_l; ili
O^ vosomnes
;
t __*_--S3jjill_%
......$_l '-2"*~*~~**""~*~"+*|T'**""** *""X*-T**r"T"
- *-
'"!"T"
. s _ ~____,L^.
t __**-=___ ~'-<F*>~-
_5S EB-j-IS^SafeglEs^-SE
Ovosomncs
-_t * V*.1.J_...-L.
mîfjm^
O vos umncj
Qui ^- trafitis per vi am o"** vosomnes
:=:::^::~
_z:_$:$: _______
ti:_-~: __::i__: ::zzz~ -ar+zar V.-- --- j
O ros omnes qui tranfi tispcr vi ^** ara

4 34 ,V*J ;> <## Magn* Conjbni , fjf X)iffou}
I
. v.
r~ 3
i-
JD* FotftfW ajfeftibm, mdigmtionh , admirationist tripudff;

difpwMiwSyprtfamptiQnh ...
pr*ter hos-principales ali j affe&us, quos Mufica exhibere pote ft, q.uqs pafsimv
SVht
incompofitioiilbus fuis*nob lifs mis exhibent Rjomanarum Bafiiicarum Sym*
phoniajrchx.praEftant;si!n-i.Horatius BeneaSlus.Bon.ifacius GracianusJFrancifcus Fog-
gia,Stephan,usFabrf,,DJ ninicusCec-hiellus-, quorum priqrD.Pqtriralter Ecclefis
Kotiuwu fjiomus Profeftae Soc. Iefu, Tertius S loannisLateranenfis, Quartus S. L.udouici Ec*
qul^hodi clefia?G3llica?N'ationis,(întus9.]Vr*riMiioris,Mufica5 fumma cum laude pras-

prajcipuis fua t j quibusadnumerari poifant reliquarum Ecclefiarum Magiiftri ,. quorum nomi-
,
cdfirMcfi acum
moda n.o.a oecurrant, dorifulca amitto; cftque primo, furoris & indigna-
cae pae-r .'iionis ; cuiufmodi eft claufulailla Pfalmi Peccator videbit, &
inafietur>,dfntibmrfuitfre*
"* m.'t,&t*bejcei ,
quasverba nefcioiqiem futorem arguunt quomodo igicur foperfi-
:
miliaverbaaffecius.quem ftgnificant, exprimi debeat docet pulchre Perilluftris D.

,
Gtnus Angelus. Capponius Eques , in quodam fitpracitato verfij , Peccator videbiU. fr

ivafeetur deittibus.fuitfr.emet,& tahefcet.
Yn quo vides claufutarum .inferualla. nefciQ^juidcholericiirnexprimerejcum enirri
affe&us cholericus vehementes &
celeres mocus in anima concicet ; pulchre ilJi nota-
*um celeritatc exprefsifpcctantur , Hpcpafto ,& affe&us admirationis, pra:fu,rnptra-
iSi&fuperbiJC^caBtcraûe pathcmatafaciU: exprimes,

t>e Stylo MeiifmMko .
STylus.vtfupradixiMelifmaticus.eft ftylus fuccin&us, breuis.&harmonicuSa

metris,& verfibusaptus 3,aut 4. vocumjquo dulci, &
affe&uofa vocum concor-
dia fine vehementiori concitatione vocum, omnibus diminutionibus long-oribus
omifsis per artificiofas ligaturas, pulchro pedum harmonicorum proceffu arfe&us
^xeitantur, rebusdeuotionis aptifsimus Eft autem hic ftylus duplex Hyporchema-
.
ticus, fiuechoraicus;aIter Ecclefiafticus.' Adpriorem reuocantur omnes vanajillas

cantilcrtae, quas /iriettas,vulgb~8tPilltineMas vocant quarum in prascedentibus non-
;
aulla exempladedimus,pofteriorpercinetproprie adEcclefi\im ad quern reuocantut '
omnes Hymni Ecclefiaftici.non tamen eo ftylo quo eos defcripdt Prsneftinus,& Mo-
ralcs fubie&o cantus firmi inhsrentes fed qlia; 4. vocum asquabili concord a progre-
;
diuntur, vndeaptovocabuloomneshuiufmodi cantilenas melifmata vocamus,ideft

breues.&dulcesharmoniascuiufmodi funt NaraIitia?,&quaeperSeptimanam San-
fljam,inEccIefijjsanteSepulchrumcantarifblent ;pr\eftantinhisGermani &GalIif .
habentqUepotifsimu affectus gaudi;,& doloris.fed vt res luculentius patenat,fequen-

da paradigmata fubiungenda duximus, quorum priora duo funt Capfpergeri ,Tertiu
arte noua mufurgica a quodam ex meis Difcipulis compo(Irum.Qjj.artum , & QuintS
oftenduntratioflem,quombdo duodiuerfi, contrarijque afjfeftus Religionis videLcet,
&vanmudana5.7>ltitifubvno,&eodemTono,videlicetiy,exprsmipo!fi?nt,&de
bcant.Melifmatica êcies eft Theatris gptiflima.
Tara-
Jjh. Vll. Pt Mufrrgti AHtiqtto-mo&rm^. 15
Paradigrnaw I Mehfmatis Ecclcfaftici fub Ton. x

-
'5=
ScabatMatcr dqloro iuxtacruce lacrhy mo fa dupen-
fa
1 1
,
StabatMater dolo ro fajuxta crticcm Uchryrrjo^* &
Stabat Matcf do lo ro""" faiuxt* crucem lachry mo fadGpcn-
m ! "X$* rn-t^-^-lv*''"*'
if Jt* "'v*'^"*"""^ -..._ _5|Lx..-:i.x=.'-$,|,A
< ji.xwTiyw>A' ~fc:_E *
* *fl - ]*
'
Statat Mater dojo 0 & iuxta cr^cemlachiymo f*
.*X$Zf
de bat fi li us,i/.
iSiiSiiiiiliiii
Dupcndebat fi li us ij.
'-'
-* flt -rk- M#F* 1
^"*
I .. [-
-
m.
r4^*.i_.

de bat fi li us i).
s
dum pcndebat fili us ij.
B .;: .
"T

...

T
t liu 1ara-
6m Artis M*$n* Diffom- r f$ Confom
Faradigma II. fub+Teri,
ittltt tl_l ii!S?il:^r

Stabat Mater doio ro - fa iuxta crucpm lachry rno fa dupen-
Stabatmater do'o rofa^- iuxf.a crucemldchrynfio^ fa dupcn-
&
StabatMater dolo
Stabattaaterdolo
3 ro
.H"t-*"s
rp
b
fk
fa
'
iuxta crucem lacbry
iuxta crucem lachrymo

mo fa
"*Z"I'"'"'"
fa m
du"pen->
pcn-
S""^
m pT - T-lft i " l"-f-4 --..<*,. MHi 'tln y^hwhp

$-- j-rSî-r;? - u--j?.. . 1 1..: > ._ |
It.r" -*
ft debat fi li us
t+ i3:iisfeiii^ _*-*_- _*.,

-ste
HF11 -j* il
'
.."'C
''
- *
*' '
.
"'
'
**'
'
'* > ~rr '

"
'
f_-~ " " ii
r *4
.,..., ,, ,, tj
debat fi li ius
ssh*i"**r____-F r^3î^3 2Z2:

debat Ii us i;.
ru il H
. +!_ -. " - ' ** ** _.- _- ,-| -j
IIW ' ,__...y_.l__-._-
:$_: .
1
***
i
iii
i

1 '"**'**''
-.-__
*"
ff**'!*!* T*** 8
debat fi li us i/.
, ...
:.u. Hifci
Libro Vil. DeMufu?g:a Antiquo modemA) ?jc. <j, 7
Hifccfubiungam ParadigmaHI. ad affeaumgaudi/coneitandum
aptum,
iupra verba D. Banaucntur^de Lufcinia ccmpofitum
.
yaijfaaEgyfadd
PhiJomeJaprsuia teporis anweni,qu_ recefsiinucias imbrisacq; ceni du demulce.s
-
7V 4
~
,
*
*
rv + ^"^d 3nnC-^^p"t" "^

::i::t::_::_:i1
FSi l3-H^"fl i ? i l t _>ti H

: : : : : : : : : : :
i; SmEE3
illiliiillllipiiiplll!
animoscantutuolenj age prudewifltmaqufoadme vetii ifr
-
-
"
-
.-
iin His
6 8 Arlis M&gn* Confoni , & Dtflovii
Hisdemumfubiungamusaliud paradigma,quod mundum & rcligidnem appofite
rercrt,quascantilcnas hic adiungimus, adoftendcndum , vnum &euudem Tonuni
etiamdiuertls affectibus cocitandis feruire poffe,cuiufmodi funt duc fequentesquaru
prior fuper verba, Cur mundus milit&t fub vana gloria jpulchre affedus conuenientes
mouet i altera fub eodem Tono videlicet quarto propter cocitatiorem fluxum ncfcio
quidtumultuarium & mundanai difiolutionis proximum habcr .lucrae mundr,&
,
religionisinTheatris appofitcexhibcndaeaptiflirnum.
Paradigma IV. Religio. - -
- -g-^g;*:!*:^- :r::r:f:i:H:?:i::5:5:5:|:| j!~: :f H"3
^^^^BSJ^^^^S^^^^^^^Q^^^
r r r i i f
Ee:$::t:=:$:
Curmundusmilicatfub vaha glo ri a cuiusprolpericaseftfranfitori"
^BL
,$.*. . __ J. 4- w.r,.Jt. -
jZ|=^rMr~::ir3r:$zj
~m:
1
n i i,
- .<
|l||p=S|==^
a eft tran fi te n
Fara-
Ijh. Vll. De Mufurgtx 4miquo- modcrnA, ^q. s% 9
Paradigma V. Mundus
t'%\ \
^
f ^ fi-t-t^
^tt ^ft-*".A*.4..A..,.AAAA.A., a;' w f f .JL^,
- < *<'h.a î^BfcaW 1 1 | i.il ^^ ,
i
mhm.WMh.vm
Caudeamn-vnanimkw ij. & exultemusr o f-
/ *
pB^lilifllitlSil
z~iiT~trt*~"s"r"2! ""i~T H -axvi-*- +-f-i t-s*
:$:
jpp|||p:i
' o I qc tafc tcs Incyrobalis^nfHhjli^rndeoechor-
Atque
> Artis Magnê C^njoni, & Diffbni
. .3
==4:i: :M: J: J: :i:i:J: J::i:f;î: _5.EJ=E==

-
. u.
SEigifgMiiiiii
. .
i
t> 1 L J
^N_. .__
:x. J :f : :x:J:f i_:&t: Jif:?
-
>-l
-*
s J. w..
:f:1
x::l:x:f: z:rz::z:z_*zz:_:_;_:_:_:
*
Jf '
.
'
?(. .
. do jij Fiftu lis in Cytharis in Tubis benefonanti bus '.
Atque ha:c funt, quae pluribus fbrfan quam par erat de aftecTmofa; Muficas ritiont_j
dicenda putaui. Nihil iîtur rcftat, nifi vt de exoticis compofitionibus aliquiddi-
eamus.
CAPVT VII.
De licentijs muftcis ftue dt vfu qmrund&m diffbnantiarum
x
y.'.n* -." --i ^ .,.*(-- .*
JDtf Exoticis compofitiomhusyfiue diffonantiarum vfa extraordtnario ,
claufulifque affeclus varios inuoluenubus.
MAgnacontroueri7aeftinterMuficos,dediflbnantiarum,vtvalidiEfint, incon-
centu harmonico diipofitione , quam.vt dirimamus, hoc Ioco de i;s tractan-
dumeft. Suntautem licentias,duarum quintarum pofitio. QuarrasScfeptims, vti&
Secund fine Iigatura>deind.e Tritoni,8f Semidiapente ordinatio , & vfus de quibus ,
fingulis agendumeft. *
I
. I.
De licentia duarum quintarum,aliarum,que diffoMntiarnm.

-" ZrC"? -:4~5-
1 - .
_^ ^. .
.-. ....
. -
_ ."?;._.
-
COmmunes legesfunt , deduabus perfefris conibnariti;s*immediate per fakumJ

nori coritinuandis.quae quidem
receptaefuntapudomnes Muficosjvt fi quisita
hifcecontraucniat, fi non imperitus, laltem temerarius videri pofsit. Nihilominus
poflet eiTefubinde occafia.prasfertim intetraphonijs.quaduarurnquintarumconfe-
cutioper aptam reliquarum confbnantiarum difpofitionem ita ab(brberetur,vtnon_
dicam abfonum , fed & maxime congruum eftecliiim. pr^ftaret
Talj?
Ub.Vil. De MujiAygij, Aatiquo-modemA . 6t i
Talis tftiucTicioliifima fubfequens compoluio Hieronyrni Kapfpergcri, in qua Au.

ftoriudiciose vilts cft duabus quiatis ad fuu.n intentum , atofteftiim mouendum, &
quastameneagratucollocauit, vt ctiamperitifsimus Muficus acutifsimam aurem_
hab&aroportct,qu.tilla.sdumco&ciountur, aduertat,aut diiudicetjinucoict pariter
interuallaquxciam iudicio imperitorum abfona ,qus tamen miram gratiam a reHe
illa proferentibus, concilient auditorum animis, & quintasquidem aperte fjgnaui-
nmsfujsnumeris.irjterualla vcrp * hoc figno ; qua: Mufurgum acutum notare velim.
A cmque Voci
S 5 5 5
Pradolcezzedi mort'edi do lorc In campo di pia ccr viueilmiocore.
>:?^2
--., E. _
.. <- .-.
[e ,- p - "' '
&
|ji^W<^1IM^ |l' ll ""l ' ..MkJJMaM

.
I III
'>
IWI'
..
'
. i
ifePtl
.
!'. .'-,'.--
"' |
::.\J
'
*
:
'
'"
HrSB*.
j:4.__ .
;
- ,;

- i
Fr*
Arth M*g n * P{fonl Confoni
6i* CS*
JL&
-
1
*-*-
l
I
<' !. ' **"!*"".-
-._ n '
.CfT :r:i:^::r=5r:2
viucilmio co re, Dch

FracTolcez ? cdimprte,edicloloreInc4mpodipiacor
:.=i"~^
._.._
i"T i-T:l^t^"MÎ~3^'J-*"'P"4" !? 4-*?- *.y~l''***'"iT"'*"*'*"*"'***U'I*- j
"
i>^,*j^3 ~1" ""*
"J"
, 'j' "" J*x^^""r"'""*7* "*j"*" * !
">y I
i : : 3: - ;; .
...
-
-*-
SgH?
B= .-. :p. i :.. ...
..
5 5 lo pafcihord: ve Ie no -;
dch comamor ter re no lo pafci hor di ve Ie no
-**-!-> r "
^""t-r--
StTÎ"^ ^" ==rl -i=: lEjfa: 5c '^|-?fc

:
lo pafcihordive-
Lib Vll De MufwgtA dntiquo- modsvn t , erfc. dî
I
(.*<
n2 n?! !!ii
:2 :* : -"?-$ :
? EHfBfi. L"2Ti :tr J: qpl
P=3 liiife H. fempiterno
!.f ||..i
Re fii>f
Grftj* pcrao
:z~.
ii.
:
'.-2
:$
' "*?**-?* --f-]f.-^-y44 ..._,..|...........l,.-.....|. |-j%-|Y"-T-

f*"*"?*|**"X""-["*T"-**-*|
:=2
convara
-*\
if i&: ::E:'3:1 5:SB :
f -5: \s. t :;Ki.
II mio fallir a ita
B|zi:i:|r:|::~::|:^::z: :a" .
,. f.~
<~ '
I. -
- n BNti '-V*-^- .4--i *-* " |
Ma<
k no. condara
"2*~"
*s^ ?f*r'"""*'"***~""r"""^ "
i
zzs^
fedipieta. Reie i pie ta neâr non de i
--.-
n
p.zz:
*%b-~\-
I 'I ! H#f I
me U vi ta
:t$: :r:i::fnt::|:5h;i
$*\
&*
mcla vica, fedipie taRe fe i pietanegar apa de l
KKKK ,
6 4 Arth Magn* Gonfini $$ DiJJom ,
Licitumitaqueeficdico, Mufico iam in arte fua perfccto, cas ponerc.dummodb

eas eo ingenio abfbrbeat vt vigorem fuum demonftrare non pofsint;quoq,-fi vcrba,&
,
materia,lufusq> ingeni;idpofrulet, vtduquisilluversuPrudctijairumeret,5//^^/5'af

,
panet offerunt pofset isingenioseinduarum quintarumdiftaracionecoordinatarums

.
pofitione ludere . Similia exempia inuenies apud veteres Auftores Hobrechtum.Pra-

tenfem,&Chriftophorum Moraleminfequeuti paradigmate.quajhauddUbiccon'
fultb tam celebris Au&or pofuit > vf ex ipfa comppfitione patet.
Chriftophori Moralis, GloriaPatrl
JaEaryBB 5||; :fe~r$: p?!?:<F Bj\-e *
Glpria
5^f|:Il=?:
aS?â:
^^ ?l|i =!!pI_Sig
Gloria
fefEfe:-:-
1 Sloria
urn enim ratio, cur duarurn perfectartiro. Cpwnantiarurn cpnfecutio prohibea
tur ea fir,quod in ofrauis,
, & ia quintrs continuatis voces.quibus vnifbnanr, nuliam_,
varietatem habeant ;qua vnifbnantia{ublata,perplurimarum vocum mifturam, non
video.cur non ingeniofb Mufurgo duaelquints permitti debeant. Eftautem primus
Vnifonus, quandodua;, vel plures voces eafdem chordas in faltu tenent Secundus .
Verb VnifbnusfuncduaBo6taua;,eftquevnifQnusreplicatus. Tertius Vnisonus funt

dujequinta .diciturque vnifonusmnotus,quorumgenefjs,& natura cuminprsce-
dentelibôfuseexplicata fint, eoLeitorem rernittimus.Quod vcrbattinetad 2.7.9.
ditoflîmy f^midiapente , cum de vfu earum fuse in libro qiiinto proprio paragrapho
tra&aucrimus ,fuperuacaneum! eile ratus fum , de ijs fufius hic tra&are prsfertim_, ,
cum hoc loco non loquamur deSecunda, Septima.Nona, fimilibusqjdifibnantijs.fin-

copatione , aut refolutione valid+sjfed fine ligatura vlla perfe ftabilibus. Quas nosdU
cjmus fubinde jn vfum cadere pofle &
confonas reddi , fbla ope arftos fiue tunc,cum
'
,
in eleuationem taftus , fiue menfuras; inciderint f vel temporis peculiarirnenfura,de.

qua in fequentifaus
. II.
Pf licentia ghtarU , (iae Diatefiarott
COmmunis Muficprum qpinio Quartam exnumero cpnfbnantiarum expunxit,
intelligendofempercumiliafubitdifpofltionem arithmeticam,- Nos tamenli-
tcm ad incudem reuocantes eandem non tam diffonam.ac Muficorum vulgus eam_,
dipingit reperimus Cei tum enim eft Quartam flne ligatura, aut fyncopatione pcr fp
, .
confiftentcm, &folutam,atqueabomni vinculorum violentia liberam , libere confp-

\> nare
Ub. PI/. De Muju rgU dntiquo-mndernx, (cfc.
, 61$
d umraodb atalibus confonanti;strjpetur,qua:eiufdemafoeritatemabforbeanr.
narc,-
Vcrum iamdicra excmplis confirmemus.
ConfonatQuartaprimb, cjuando tranfitus fitde impcrfeira ad perfe&am confo. VfusQuar
nantiam & Quarta mcfdit in arfin menfura: tunc confonabit non obftante, quod tx
, ,
'
arithmetricam difpofitionem habcat vt in fcquenti cxemplo Secundo, cum Cantus,

. .
& Tcnor per vnam, aut plures fextas proccdit, tunc mcdia vox eomparata ad acutam
ftroccm.Quartam fempr habebit in difpofitione arihmctica; vt in (ccundo exemplo, &
optimam confonantiam producet Cum cnim imter duas confonantias, Tertiam fci-
.
licet&Sextam quamuis imperfeftas, difpofitafit ab ipfis tanquam minor a maiori-

bus obumbrabitur. Quodtamen ctiam cognofciturexipfa natyra,& artededuftum.
Nam cijm acutiores foni velocioribus motibus generpntur grauiores verb ex motibus
,
tardiofjbus finti Hinc graujores vt plurimu acutioribus debiliores funt,atq;adeo diffb-

nantiam,quam diilbnam csteroquin faceretgrauiormotus, acutiorelatamconfo-
nam facir , fuffragante tertia inferiorc .
Hincconfonantiarimperfeifia fimpIicesTertia: videlicet aut (Sextae, nonitagrata;

lbntingrauioribus.ac ia vocibusacutioribus replicat.T. fitenim,vtin nonolibrodice-
tur, vnio ittuum vibrationis in acutioribus vocibusfrequentius, quam in inferioribus ,.
&conicquemerdiflonum,quodfubQuartalater,facihusper hanc ynionem abforbe-

fur. Sed haec alibifufius tradita funt,
II. Exemplum.
mm
i*32 4 8663 6,5 6 S
llilllpl
Quomodd vcroQuattan. poncrcpofsis in principio, madio,&: finefolutam.&Iibe-
ramoftendunt fequcntia cxempla.cx quibusdiligenter examinatis, Muficusquartam
lion tamconfonam, quam sibi perfuadebat, repcriet.
Exempla Quartas
"
ilSI8f|iiiI|lllI
KKKK z
6%6 Arth Magn^ Confoni , {$ DiJJont
Z2 '
4 4
ife|^^|||SE IftlllSf^l^^^^ ~Z\

4 4
J.+--.
^^ m p =jj zm
n ^WfW*>Wit.
i
' -
I*
lEEiESSigj z:&
.4 4
f
ffiH&B|S iJppglMz: -
*4-A-- A
,
--f -j--l4V4 -r - L
. a.-IAjLj -
A
il -i il I > li 1 I il iT T i

44. 4...<$~- $ -.4. -14-b.v -.14. .-^. l4-j...- n .. 1.~.Z ^.A-w. . .*
-5*i =#,
M^ U *H^^l .Wi* ^m
I |^ M l U.L i
il i^w
j=ng= EISEi |$&?!EEEEEEEEE=EEEE====

3T-: 4
' S" =3S=

Lib. Vll. De MufurgM Antiquo-modernciiQc. 6 17
Secundopotcft in priticipio, medio, 6c fine faluari, fola tcmporis pcrfe&i raenfura ;
vtiloanncs CouftiGallus in do&ifsima quadam compofitione demonftrauit, quam_.
infauoremQnartecompofuit.quamque inferius apponemus. Habet enim perfecti
temporis prolatio , nefcio quid fimile ligaturis quod dum per arfin, & thefin in^qua-
,
litcrdiuiditur, notascocteroquia disionas ligare , Sc veluti in dillbnantiam confpirates

conftringerc videtur . Verum
Muficus habeat, quo fe exerceat hic fupponamus
vt ,
phantafiam.inqua qurcunqueadlicenriasmuficas.vfumque difibnantiarum Iegiti-

meadhibitarum, potifsimura Quartre vfum inprincipio,medio, &fine fine ligatura,
fpc&ant, fummoftudio,&:diligentia demonftrara vidcntur, in qua&xMuficus perfc-
ftamcontrapuncriduplicisnonnam repcriet, temporifq; perfefti notas exoticas fyn-
copfes; adeovtnon immcrito hxc compofitiopromuscondus totiusfcientiaemufic-
dicipolsit. Inucnictin hac peritifsimus Muficus innumcraobfcruationc dignifsima.
Canror verofeu Phonafcus, quofe cxerceathabebit; Certe intcr tot MuficosRoma-
nx Vrbisnemineinueni,qui eam perfeftc cantarepoflet; donec tandem poft longu
exercitium,variamq;probationemalkjuem vfumacquifiuerunt. MultiquoqucMufi-
ci ignarifecretioris harmonias, muka fineratione reprobaxuut.quorum tamen dicta
confulto fpernenda duxi; vtpote qui vix vllu fpcculatiux mufica?, aut proportionis no-
titia habcant.Hifce igitur veluti impcritis rerii atftimatorib. omifsis;peritifsimos totiu$
EuropaiMuficosappello, adarcanahuiuscompofitionis rimanda,& fi quidem verita-

tisamantesfuerintj&fingularecterationisiudicijq; trutinapoaderauerint , quscun
quehucufquedicta funt, verifsima effe &
irrefragabili rarionisfundamentonixa confi-
tebuntur.Etquoniam menfura temporis.obfrequentes claulularum occurrentiii fyn-
copiesdifficillima redditur inaffuetis;hinc optarem vt cantores exerciti; loco fingulas
ordinc claufiilas exaftepronunciare difcerent/fic enim &
harmonia compofitionis &
fugarumpulchro artificiofeconfequentium perfectaobligatio luculeatius patebi*. Vt
Muficusquoque fymphoneta,singularurn notarum ccnnexumfacilius perciperct, to-
tamcompositionem exailetranspositamparriti fumus;ae quicquam quod diiiendi ,
cupidoproficuum effe pofret.omisiffe ukferemur.
Phantafia infauorc ni Quart_
3__:_C5_E feffi _

"
*.
*
*
Singular
fpccime*
cintileng
infiuore
Quartse,
3__ I=ii="--qri:s:sa:-
:_$A:n_: _:_:_
=z||g=|!__g:_z|:l_= 7?
ffi______: ^_|$Zr__-T|::M__t_: :$ :_=h$_.__ __!$__!_:
^_I_EipB?f|-^-^--E|fg^S
6i8 Artis fidajw* Conjoniy M DiJJbm
~Jl.-I1j$! ^"
, A|, -
I-, i
553E |:"||fer &

% $i--
=7t*:
^
;fes
$ :| *?
fi,r z$:*::^~ ;fcS:Si-' ~fc-i^lii~-i:?: I:iv
:$:
$ s:zz:: :?$|:fc: :: z!:!:iz:Bzzi ~^
Kssisnsss^^;
l in l 'i l .
i
r~ ^
->-- *-^ '-~-i
zs
SflSIStt =$:'::
SSrs-
^g^^fe 3am2.
"S7
:$*
Sn
s -^-
I I t ,
i
- I
ArSjS
i
' - E 3
( 1
/ i|
I
fe <
VrT L S
t-r?* ^ i. > . ^ i
i
l^ ^
a :
^*
$?:*": =B^=
:&$$:
3BI?A:3fc:a:ErE
hb. VlL&t MufurgU /intiqaQ.modertt*', &c. 4z$
;
S||llif8l -|l l ?P ?= agF
; ; m
z?| fl!l!~<= ii^
SSSsFÎ-il i?J=i^
ip*|iillii|lillg|||f|gp||E
~n - r- S**- 3*si r-l-f--
~~
S$SS is -. ~r
-.*.
Sni
::-::$::: |::^::*-:-j
a .a j, *- I*
~::~!
** f*l
:|i!f m zrrrm:
r -hv-$;-$
f -+-\v- ' 2 - Z~2
zrztzn-fcrir?-:
iiiilliSillllil
r~Tt~"
ia* ~=-'""-=-;SEE g~
11
tff* Artis MagwCwfotf &&'$$.
*5S
\i4-
!*> .- --.-...
i-tittîTt-r Pfti"' 1 -"

***>- '"
1 u unrtcat r b'l*
; 3z$.!:rl_-i.~ **- -S-ê *$!-...--; s 3 =2
rtn,,*H|ii.
^--~!"," '|--T
-.-: ,
t
,
r* i ->-)-j *r-*-" !
'*'?fli"""**"
*"*"--""""" -
F=3
lltp as*
igiii
c:
.*h
|i
~ ~ 31

rT
. I .' w
E5fc
i>-
-,-*---
llliHlllij,
::?i-S
i =1:
^ k--i.3..v
H- .-.
3* EjS|||g!|| '*""*'
'*TE
IgifS BRSSBisra
g^jTO^
tess?S5i:
}ii:Tssi & :Hz :$-$:
sijjSsp: T. "
:=5i?:i=
1
JB *-J.f-l-M l
r=a:
M HV l
Db. VlU Di Mufurgm Antiquo-modsrnAy^c, <jj-i
piiiiiiiiiii.iisi:iis
^?~=l=?-|=I?r:
ESfitif^fcf LT i""l"2""AlifTt~t~"i "f":T7"T*l"Tf~""""""-"

t";**v"* *\7 v *fc"-*|*"* * , "*"****" *"*
, > -*! ^^
I A
=-"*
- K
sfcznY&ir s^ffiiir *
:z:fcz::l: t i:z :zi:|zz JzzJ l::::$:z!n.i:Z3:: :
Hr Mi
Ji"i4-J.lT. 4>-f.-f~""|, -".(.-.*-- .^{f* m
j -VV -Iw ,, ^'j , **" M *^"r W TT"W V* #-C*'*^' -V- *- -** *f --> *** *.- - -!- -
< ! > iiliintat^*' .*oi *..-. '-!$** "->

i*$-
:zziz:z::zz:3::::::z::l"z:::n:z:"z::: ::z:::::::i:::z:::z:::z
Llll
Arlh MagttA Conjbni, & Dfflm
p, w T~.i.AA |-^-YÂlr~T~' ""l ~f-~ ftt
.. - , ,
,,
A"'l"" ~"""t*"'"*"- *
^__,,. ^. -___._. . BpW^ T""* (-
, ,
1 - *S|

zSi T-S-=~: -Sfl OTCTCJ^ ^H!H^=pi-:i:i:_3j5z
<
=33*
**
i i |n." **4-'f.'*w*j.>^y *l&"**<&
v *~
tft*,*.
T"T_._-~*f -'-.'-.^____-~Tf iAa "f*~~ T ----M--rr-iV" .:"-" ~T*--ft---'-i--;=/
5
.,__.__<. 4^ +*- 4.4.IA _^J.'+.i---._- _^^__.._,__.___)__._.____)K _,L,___.._, 1

.1 n -
>
'T-T^-__-+-f
:_-__:
1* .._.--- V -

I -_--' .
I . T.
1 . .A __A 't. ___f
=32
Ul. H ,)M _l H.
,
^ Pf!- '{ê-^y'^'^.--^-^ ^ '--'--'
^**-r*
. >- | l l lrJ_i*4__j-l--_-i _-____._ ^.V-*- r-4--'JL-.-|-'--* **"- "**
:_____
*->___ ..._', ._, '.r
fc_L'!M
|
iHjk '^fe^^Bl^
i 4 -$$ ,-Js A
_.._.._ Siia $.-5 p__S-: ,___
Ei?S|i5| I:IE!_c_il_E___E_-__:a:L $ fSi-f2: :
4-,
Lib. Vll Dt MufurgU Antiquo.modtrw, f$c. 6$ j
iSlllll! S ~:5l:1lzlll|EE?Hl:fe:fe
::
:- .
~^w "3$.
$-
p4f Hf- rH *-
E5
fcfc^g
-r- x :~z:_ ~|::Srti:fczz :__?

==$: "*C=
^TXf ffpfeffif T-ffirJ$~r1H w l jtT" r*"%

^j:::i:::^:^:_xi^:^."^-|.^3L_i-n]:
**$._:_ ..
''
rfl
:j:jS.i..-_,
^3jS__:$___!^^
Llll 3
6 *4 ArtkMagttJi Confani y^ Dijfoni.
~^*î$
^xjtii-ii
,-,.*.--
_..^..4,....-,
ijL:
fef#
tf-4 0IMI1 (Mî.*.V, .^f J^fc-
VTTT i
^~
aT T TS^vTxT
3: 3$ :i:i:q::i:^:i: :z_:::q;:r;_~~^:*t:
^ -1, iwpWiA^.!^!! yi4>y">ylrj^f >i ii,i > *
f A
:&:*;-- T2
r fc :
tt|fe:: S-$
l k-im4<*4<**MiM"a'*k>-i i4--< <- ".!, ,,,->*.wrww'
** -ty
I!
]:::::$:
îsfei
isinsr* rw. -|ÎH j
* i_*j M _# |^M-M~tBr.- '' n^B-KMaaMf.! * ^-^'' mmm "_!
y*ti< '""^" -k|j~ -. <
& "T"" <3B

V W- ---
.......
i 4."
... ..
^^. l. ^wt^wrtiwjâii. fjllglltl ,.'iam, M .Bi!Diii s-di;
,r.X.,.,- ^-*> ^*î-l -**>#* 4,
$iS
*)t-*i gi>W wrijri *ftr* Sp "BBuilrJJH!
^"""fiiz
:$"r::":::i;5*::5-i:::
,4' "< i R :^::?!?;fe|::
jlT"I"ivv"
' :q_i iigR
i
.^.--wa, , ,, , .
i
-
^p
B qc -WTCmV \ -^"-f-a* J yyi*4 4* j * '
- m ca.
Lib Vll. De MufetrgiA Antiquo moderm, &c. 6$ 5
CAPVT. VII.
De Compojitionibus cbromatic/s, & Enarmonkis.

MAgna Authores modcrnos controuerfia
inter eft, de triplicis gencriscompofi-
tionibus.Quidam putant,modern*mmuficam pure tantumeffediatonicam:
nonnulli mixta (iue participatam.vt aiuntialiqui compofitiones chromaticas & enhar
nionicascompofitionesmaximeolim vfitatas, &
affcclibus concitandis,fiquidahud,
aptasfuifle atferuntialij contrarium aflbruerunt.de quibusconfule Nicolaum Vicenti-
numin rinelibri quarti.-Nosquidin tanta confufionefentiamus, quidquein Authori.
bus obfcruauerimus,hoc loco indicandum ftatuimus.Quod rt optime prasftemus . Monodid
Notandum primo,aiiud eflemonodium diatonicum,chromaticum, Enharmonicu i Sc piol.o-
aliudpoIyodium.Monodium diatonicum cftcumvnavox femper perduostonos in.
**
B,
compofitos 8z femitonium,tefte Boetio.proceditjmonodium chromaticum cft ,cum_. chronntL.
voxfo!.i,reftecitatoBoetio,femperperduofemitonia& femiditonum incompofitum, cumenar-
procedifcmonodiumenharmonicum vero,cum voxfolafemper perduasdielcs cc aito. q id ? &
numincompofitumprocedit;atque huiufmodi monodiaanciquis invfufuifle nullum quomodo
P rcC
dubium eft:&hodiernadiehuiufmodi& componi, & cantari pofle ambigere nullus.
deber,-vtinfequentibus videbitur.
Qua:riturtanturr>,vtrurn huiufmodigenera pluribus vocibus accomodari.fiue an_
compoiltionespolyjdic.^diatonica5,cbromaticx,enarmonica2 fieri poflint ? Refpon-
doo itaquebreuiter.quod fi ftrifte tenendafitregulaa Boetio praefcripta circa tnphcis
gencris proceflum eam inplurium vocum concentu nullarationc impleri pofl^-
,
cum proccflus de tonoin tonum incompofitum et infemitonium,fa!uaharmoniain_

diucfis vocibus,obdiucriasreliquarum vocum cadencias, incongruus fit, nififingulis
vocibuscadem interuallaaitnbuere ifelimus , attum illudnon polyphonium.fedifo-
phonium fiue monodium pluribus"vocious cantabile dicendum efset ; poteft tameiu
tctraphonium fieri (implicicerdiatonicum.ita vtfemper in fingulis voeibusprocefsus
diatonicus.alteriusvocisprocefsumpermodumfagxexcipiat.reliquisiate.im vocibus
aliaetaliainteroaila tam compo/Ita quam incompofita feruantibns. Verumvtres
adoculumpatcat,-hicdtatonicijrn fimplex,fine'ulla miftura generum>q uantum ^ eT1 .
potuit,exhibereuifumfuit,vtexharmonico paradigmate Le&or , quidde diatonico

Veterum fentiendym firjudicare posfit
Paradigma Diatonicipuri&fxmplicis lUxtamemem Boetij.
Catus ~7T'~:
Diato
nicus
V T "T"t" " .-v----f. .+

*~
. I "'
-4
Efi-tfifof-f^^j-lrjsl
-* ArtisMagttdC Confom, 0DiJfom .
Altus f
_ __fc ,.,
w5
Diato
icus. _-]_* -H
_ '-^ _-._--, î ti^wiy^^^^w^r""^"?^*^ '"^"ff w^^^4*,w 44M4 '*^"* , '^4

%,, ,
,\ mm ,,
.__- ii -^*^
mSt sa$a=a:
i
|J
I>
_m^|3|3^^
mcus
_ i4 *"T'"' '*. ?) m,,m **'^ mm& ^ ^~ &

m m mmm 'e?im *m?'m* m w 4 * * '!
-
. I
1
'*-* *1 *"

'*-'**> i W ii-taaMlPpf^*-* '
44* a4*4i *-
E!rH:-t5a- ;i
j. j <_
Baflus
Bi^\^rrsazaâs*t"Hî^rrs^*s;riirs2sar:saar!f
_iic m o -4, ,_ _...___,_,____ ______..__,_____;____:__ _L_ _.___ ___A)_t_, 4._Jw_-..-L__.-_-. >
B3id&3&__&"_:__^
!|_-BTO__M_a|_=fe_feffl_E ::
3fe
EshoeexemplQpatetprimb.ûomQdopo.yphonia -.mplici-er diatonica concin.
naridebeac.patetfecunclbdiatomcump.ocefluml Boetio prajfcriptum pluribus vo-
cibus.nifi expofiu mcthodo.exhiberi minime pofse,-patettertio in huiusmodi
fimpli-
fitor diasonica polyodift.inceriwlk qusedam occurrcre ranfw afpejitatis & duritiei , v
aures
lib. V
11. De MufUrgh Antiquo-mnderwi^c. 6\7
auresvixeafuftineant.ncqueea vitanp ilse.Patet ex hisquarto.muiicammodernam, Moderna
ftre&c Viccntinusm hocpiradigmite oftendit minime limpliciter diatonicamefse, êitm-
fed.niftam fiueparticipaca.n.cum linehacjniftura Sc particip.itioue inceruallorurru. t* di.to-
ni c *fe<*
abalijsgcaenbus rautuatQrujn.nuIla variecas ncqûe^racia harmoTHa; conciliari pof- .
fit:Quicquid aljj contra dicant.Pacec quinto Multcam Vcterum, fi procefsum a Boetio

. reiiîs'
praefcriptum feruauit.GmplicifiimUm & varietatis expertem.imo afpcram & incondita g<=neiib.
fuifsemeceisariaigitur.iddignitatem veccris mulicae defcndendam miftura generum

fuit,& promifcuus inter-ualiorum procefsusf&on ignoro alios-aliter fentire.fed qui Boc-
tijeapura3.rec1eexpead-rit,rcmitafefehaberc,etiam inuitus fateri cogetur.Diximus
dc compolitione fimpliciter diaconica,iam ad chromaticas Enarrnonicas compoft- &
tionescalamum conuertamus.
'

.
,
De Cbromaticis w? Ennrmonkis Qomvoftionibus,

' :
-
' .-'.: ... ,..'.:
PRimus quodfciamquialiquidcircacompofitiones trium generum machinatus
fir,fuit Nicolaus Vrcenrimis: Hi.c cum videret part tionem tecrachordorum iuxta
-tnagenera aBoetiodefcriptorum polyphonie melotbeilae.et qoftra: compoaendi ra-

tioniconuenire nonpofse.-aliarii mechodum archiceclatus eft.qmm et.itKegrolibro
fusepomaifrat Non defucrunc iuterim nonnulli veterismufica: admiratores defenfo-
.
refqueacerrimi.qui JifturilVfcentinum ideo perperam et immento cauillatur, quod

generaaveteribusfapieter infticuca mutiuerit.et nefcio qus fpuria genera fuppoluc-
rit.vcriim quinegot'um paulo penit us rimatus fuerir.fateri cogetur, Vicentinum fum -
:
marationeaddudum hocprajftitifle, aliamque prasterquam tradidit melothefiam_

polvpboniamchromatico cnarmonicametfici noripotuifle. fed vt rcs intime percipia-
tur, bic difcrimen modorum tum a Boetio tum a Vicentino ab imis principijs de
jmonftrare vifumefr.
DeGenenbus
Ratio
quaNieo*
DTatonicum ieicur quqvtitur Vicentinus,noneft idem cum amiqtro; Boetius I*hY**S-
' .
'. ",' r
,
'
ir i
enimdiatonicum tecrachordonjormatex lemnonio minon, etduobus tonis chroma-

HDUS in-J ii
maioribusfefquioftauam proporcioncm habencibus,Diaconicum vero tetrachordon , tico-enar

quo Viccntinusytitur, conftac exfemiconiomaioriec duobus tonis vno minore^ ^mponi ,
fefquinono,& alterominorifefquiotftauo.Suntigitur quartaj cVquintae apud Boetiiim dis adr.i-

inhocgcn3i'cpe:fets,nec vllumditoqum.femiditonum authexachordon admittut, blllt '
fiucquod idem eft.ncc Tertii nec Sexte ulla rationepoflTunt indiYro gcnerc aflb- i n qU o
ciarrln noftro vcrodwtonicomaximusTertiarum atqueSextarum vfuseft;emen>unq; Jijffraj
exdiuiftonequartsinfemitonium maius&duostoriQs.quorurn vnus m'nor,airerma- iBoîb.
iot eft.Ex hoc enim quarta paululum proIongata,& quinta abbreuiata aflignabit con-
Veteres
fonantiasaudicui r.uilTim.is.vt vel hinc patoat,multo maiorem hoc feculoefle mufi-
t-
ii rc r r tcrtijs <v
cx vanecaccm.quam oIim;ctim nulluseotempore ellet tertiarum lextarumque vius fextiMion ,
necpoteratclfe rctento difti diatooicigeneris tetrachordo.Vnde mufica moderna no vtebamur

immcritbparticipatidici poteft&miftacx partibus interuallifque trium generum,&
qui btisdam fpeciebus chromaticis-
Gcnuschromaticum Boetianum flmiliter difFerta Vicentini,et modernorum quo-
rundam rationc.Boetiusad p;enerischromaticitctrachordon requirit femitonum mi-
nusetmaiusvna cumfemiditono.id eft.trihemitonio Vicentinum Chromaricum rc .
quirit contra femitoniii maius et minus et deinde fcmiditonu fiue tertii minore inco-
pofitam,vt fequitur.
Enar-
6$ 8 . Jrtis MagttjCovjowtf Djfori %
-_$-_- :r=-
; ;
: -A
J
Sem;maius. Sein:minus. tcrtiaminorincopofita. |
Diateflaron i,
- -; I. .. . |
i
. n i .
im. ii i ii i
i
n m ii ii "^*^* mm fi
3
Enarmonieideniquegencris a Boetio defcripti tetrachordon conftat duabusdie-

Enarmo-
icu utra fibus et ditono incompo(Ito,vt alibi dicl:um eft.Eft autem hic diefis nihil aliud.nifi^fe-
chovdon
mitonijminorisdimidiu;afemitonijenimdiuifionebifariafa6tanatu eftnome diefi .
quibus in
ternallis. ViccntinCi vera tetrachbrdon conftatfubindeduabus diefibus, nonunquam duabus
onftet
diefibus cum comatc et ditono.hoc eft,tonis duobus quorQ vnus maior alter minor eft
ijfqueproutconditiomelothefiasfertiVtitur, Sed huiuis rci exemplum fequent inlpi.
ce, vbi phona>
fcus a pnma_i
mota inchoan- izzizzzzzzzsz:
-& *$:
do feeundami*
tolletvnadiefi, I diefis | | (em.minus \ [ ditonus
j
mi ml fa Ia.
jdeft interuallo
femitan.-msius
iemitonij enar- l. ~I
ionici,et fccundaadtertil dabitvoccintcrualli femitonij minoris, atertia
ad quatta
proferetditonumincbmpoiitum.vtcxcmplumhabet.Qug fimul fumpta conftituunt
vnum tetrachbrdonfiuediatelTaronmotae cantabuntur,vtfcquitur;rcplicaturautern
fccundo gradu,ne dicendo,/* cadas in gradum diatonicum.Cj/o/j/^-y/.
i/.in
Species SpeciesChromaticar,etEnarmonicaevocantur,quandocunqueatono naturali inj
Chroma-
^ iatoa co gradu fit procefius ad non naturalcm, vt quando vocis a tODO naturali ad
\
nrmoni. tonum debet fieri progrefliisifit progreflus adfemitonium aut diefin , vocaturque illi^
egquedi- fpecieschromatica.hec fpeciesenarmonicadiciturvtiequitur
cantnr.
Hinc Vicentinus diuidit
tonuminquatuorpartes m i&: ! $=?-
genere enarmonico,hoe eft,
inquatuor diefes enarmo-
T$z*&r
femxhrom: femit/chrom: diefisenardiefisenar:
nicas.quas eo pa&o,quo fc
M
quiturpronunciata.G,fol,re, Vt,in A,la,mi,re,quitonus eft,per quatuor gradus, afcen-
^X-d^primanotaadfc
maticae- cundum tollitvocemj
rarmoni
partetoni siue vna die.
canmfic
cantari
4ebeat:
si minore, cuietro 3EÊ ::x
?EE~E!Ez?E
mi
syllaba applicatur ,'
vt ro fa re
diefis diefis dieiis
non fecus ac si gra-. I diefis I I | i
V + ,--A
dus Diatonicus eflet , femiton.minus
I
a fecunda nota ad t* J tonut.
I
\
tertiam
Db Vll. Ds Mufurgtci Aitiifuo-moderxa, *<$<;. a^
tcrtiamiterum vocem acuit vna diefimaiori,eiq,-mif/Ilabam,urnbui,non fecus acfi
diatonicusgradirs eTet,& llc decceteris.vt in exemplopatet.donectertium ronum co-
plcat . vt. rti vbi apparet femper terminantes vnius toni notas efle naturales &
diatonici gencris.notando interim,quandoduae primaediefes crunt femiton: niinus,
dicfcseruntaequiles, & fequensfemitonium critmaius,conftansduabusdiefibus ma-
iori & minori.Si vero in principio fucrit femitoniu maius,diefis prima crit minor.altera.
_maior,& ficduie fequentes diefes crunt minores &
aquales:Enarmonieus itaq;gradtis
fcmper incipiet et finiet in diefi enartnonica.fiue faltus inc/piat a femitonio maiori fiue
niino-i,eftqi regula immutabilis vt in cxemplis patct
Enarmonic Toni diuifio & pronunciatio
la,
X
fol, fa, la,
X
fol. la,
X
fol, fa,
X
mi, re.
tâmîr^Fs^
fol, fa,
XXX la, fol, fa, mi, mi,
InCatudurofiueincitato. j In Cantu, b, rrjolli.

j In Caritu naturali
In hifce fingulis paradigmatls in in .t o,vti & in finefaltus.femper ponenda tlt diefis

;
;
minor,ncponendodiefin maiorem in chromaticum gradum incidat:Quiquidem gra pjfficile eft-

dushumana voce perfe&a exprimi nulla ratione poiTuntmifi inftrumento in quo dixs hBmana vo-
diuifionesperfeAeexhibcntur,dirigatur,&nifi lohgrfKmo vfu &experientia tandeny. ^VexprLe
praxim ad eos exprimendos acquirat-.Inftrumcnto autem automatocuiufhaodinos in re:
nono libro pofuimus.nihil facjlius cft,quam huiufroodi muficam exhibere.
SpeciesvcrodiateTaron.-diapcnte&diapafon neceiTariam qupq; mutationcm fubt-
buntinordine&fitugraduum tam chromaticofum quam enarmonicorum:Verum_.
quifnam ille fit.oflcndendum eft.Sicut' igitlir fpecies diatciTaron diatonica? cum fitum
habcnt.vt prim i cmironiu habcat, fecuda primajtertia tertxwita chromaticx quartar,
Secuda huiuspi no.Tertia fpecies prima,femiditonum habetfecundoloco>fecunda
p-imo.terth tertio.vt in fequenti exeplo patct
P.ima quartse diatonica; Sccunda fpecies quartx Teftia fpecies quattae

fpecics: diatonice>, diatonics
I.' z. $.
asfcESgfez: zz~'^''^~".

femitommin: femitommin. femitoni.
Prima fpecies chromaticae Secundafpecies chroma- Tertiafpeciesfpecus

quartae. lua. chromaditae
-s -i
Semit:ma femidito- femit: femidito- femit: fenvt: femit: femit: femid to-
;
|
ius |nus min; | |
nus | min. j
maius j
minus |
maius | nus |
Oriiijtnn ; DiMtefiartn Dunjfarto I

\
Mmmm Vi-
640 Conjoni,drm Magn*
Difoni &
Videsigiturin hocexemplo, quod ficut mdiatonico rctrachordo fcmitpnium fitii
termutat.itain tctrachordo chromatico femiditonus teriltum rr.ut3t;& quemadr
modum femitonium in diatonicp Ottjncm vatieutcm inducit,ita in chromatico femi-
ditonus.
Quomodo verb Enarmonica; quart.ie fpecies formentur,in fequenti patet c xemplo:
vbiditonumlcmperfuum locum mutaraaintueberis,prout nigrx notasoftendunt.
Species quarU EnarmonicA
PrimaipeciesEnarmoni- Species fecunda Enarmo- SpecicstertiaEnarmoni.

ca nica ca
-

'
-bA
t"Z
.-
' [ H9t4 '-
-A~
jr 1
zzjzz**.
:=t5:_=:i~: HSs^Sfci
:$:-:s.=:zi:z:_-~
:z:$ z:&z
jdiefis ditonus ditonus diefis diefis diefis dito.nus
|
Ai
"*' dieils
| |
-*- n -
j
A
diefis 1
-
| )
-" .-^ |
.
"

>
j
t* ,
J_ - 1
--
1 DinleffkrDn DUteJftro Ditejfm

Z3
, j n 1
,
25 Speciebus Qumta fecundum triplex getrns >
QV*ciinque de diateflaron fpeciebus îijfca ftptjde quatuprfi_>cciebusdiapen-

tequoq;intclligendafunt.Verum vt cognpjfcas. fbi in diatonica; Qiiint eTpcc e-
bus femitonium>in chromatico femiditonus , in.Enarmonico ditonus poni de-
1
bear.nihil aliud requiretur> nifi ocularis fequentis fchematisinipe#ip jri quo'oninia_,

pleneexhibentur.
:.,. :.
.... , .
1
. _
Diapente fiue Quin&e fjpecies iuxta triplex genus p
Primaiipecies, Secunda fpecies . Tertia ipecies . Quarta fpecies
Diatohicar ^jgrrrr :
QuinteSpe-;
cics
Semiton: Semitv Semit> Semit:
Chromatlce
romatice :
-""
~ri"-""|'"" -"f""f-~ _TTtI!"~".Z rrrxi$$~ -
>
QuintKf
____ Spc
cies) .
. . =
UA^.
Jl^l
-g^g^ aBBl ._w__j^
sfoÎ5
_ _ ____ "--_,-
ii- -r
Semiditonus. Swnidit.* Scmidit.' Scmjdit:
Enar-
%
Lrb. /JL De MtijurgMAntiquo-modernA^c. 641
Bnarmorii-
11- _- - l~_
caQuints:
Spettes
XXX
JDitonus. Ditanus,
XXX Ditonus.
1s____l__
X X
DitOOUS.
Porrbquemad<_odu_i ex quarfls Sc quin tis diatonicis emanant oc.aufc diatonica?,

inquibus omnium modorum liue tonorum vis latet & poteftas.ita quoqj ex quartis &
quintischromaticisiunc.isO&aue emanant chromatice.&exquartis&quintisenar'
monicis Oftauae enaimo_ic_,ex quibus dejnde duodecim toni chromatici enarmo- &
niciforfliantur ;nonfecusac de diatonicis diftumeft. Verum vtckrin_me omn?a_
cognofcantur,hic exempla Oftauarum iuxta triplex gcnusponere vifum cft , vt nihil
Ledoremcurioiarumrerumcelaue videamur
ScherQa Septem Specierum C^fcaiiae triplicis diatonicaj, chromatic- Enarmo,-

niae.
Diatoni. i~~:__:":_;___; :;x_3C___ =__:-S-":$:"~:-:

ce Spe- ___:.__~^__JL.__ .
cies. :_:$_$::_:::__:_:-:~::z:;:
__*_-*:
v= z
Chroraa- * faff4W4 J-3fe__^_____:]^rZ=n
t,c_ s P c
cies
fE=g3H^ $$*-
_ narmo-
niic
~ S pe- ^Z_^_:t^^^=îg^g_^
g-.gg|g H^ | =_____ :=:=
"_i__--Ez-jiBE :5
cies
x xxx x xxx
II
4 *
Diatoni- S_:""Z""~I_"X"S_!t' : -" :_"-^-4- &- -

: :
c * Spe
=:= :_::^^--=: =:* =8==^
;
c le s.
fe-*_-*5_-__5E
n*.._:.._ 0^..*-xj
chroma- y_;~TZ":rr._"' '*_^-- ,
tic_ Spe
ciet. ni ^_____fe-_i-i3---^
Enarmo-- _~ J;rrrc-r-_-l_a-_PP *Sk_:_sp_rp:r|j5
!
nice-Spe
cfos. {Xf5
X xx =vf-_
x xxx x
Mm mm _ Diato-
<*4 a AnkMAgns Confonij ( Dijfoni .
Diatoni. tejapJKfc rz:z:=.r::=:r z:$

casSpc zz* :$::* zzzzr
cfes. rzzz:-zz: z^fJtSssasz
Chroma- "
ticsSpc, Mstfzzz:: ;;!:zprs:bî::r:z::=:

cies jwaci i
hw*b ' 3C
Enarmo* 1:
nics Spe- ^$WxI? trÂtfririzz
cies. $$kzizzrz:
X
Videsigitur in finguRsfpeciebusdiatonicisfemitoni; motumjin chromaticis mo-

tum femiditoni.inenarmonicisdeniq; dironiprocelTum. Vndequemadmodum femi-
torrjmorusm diuerfisfpeciebusd uerfostonos diatonicos, itafemiditonimotusin_
ch-omaricisdiueifosch'-omacicos J in Enatmonis ditoni motus diuerfos tonosenar-
m:inicosconfr:ri.f'r,quosquiJemfalcusin(ingulisfpeciebus nigrisnotis expreflimus.
(î!odver6n.~eciesenaimonic*pluresnotash3beantjide6conringit,quodpluresdie{es
requi.-untur id qu*rta;,quinta?, o:kucopleme'ntum vtconftat exexeplis.
Derer înarisiraq;fpec)ebusOliuaetfiplicisgeneris vnufquifqjfac
, le indeclaufu-
Iastonorin.duodecim vnicuiq;generipropriasformabit.quibuspraftitis nihil reftat,
nifin ia modum quoq>-,quoquifpia iuxtatriplexgenusomnisgeneris cantilenas c5.
Quopiodo ponere poifit aperiam.itaqmoc pa&o procedito
compofitlo
Chroru.tica "Ciim Chromaticum genusconftst femitoniis&femiditonis incopofitis, fi quiseo
reiatuenda. genere coppnere veIir,poterit quifpia idprajftare iuxta omnes modos chromaticos in
exrega!is
pr^cedentibuspropoiitos.etiamfiiniis tonus nunquam occurrat.quiin diatonico fit
de vt,ad re, & de re, ad mi,Sc defa, xdfol ; 8c defol, ad la : fi yero qua ndoq* occurre-
rit Tonus,isdmidendus eft in duofemitonia maius et rninus,etdende procedendum
,
iuxta ea.qua: in prrecedentibus tradidimus. verum nc theorice tantum res traclrafle_j

videamur.claufulas harmonicas ad meliore curioll lymphonetae inftru&ioncm hic ap-
Donercvifumeft.
Poteritautem mufurgus componere cadentias chromaticas inomni o&oTo- ,
norum diuetfitate,hoc folum vitando,ne alicubi inferatur tonus v.g. ab -vt ad re,8c a ,
re ad mi, & afa, zdfol, & afol, a-d U. G vero occurrerit Tonus in hoc genere , remcditi
,
erit,fi tonum in duaspartes,hoc eftduofemitonia maius & roinusdiuiieris,quale vero
eduobusfemitoni/s primum,quale fecundum Iocum occupabit,iudicio compofitoris

lelinquendum eft.qui ea ordinabit.prout occafio tulerit & verborum.aut afFetUium ,fr
miliumq,circumftantiarum,ne vero in tonochromaticoerret.hic apponere voluimus
primo procelTum primi toni chromatici,iuxta qucm fequensmelothefia ordinata eft
repercuiiiones toni chromatici
li^glisz^z^^&p
--^zzSzziÊtz:
u. &zz-zzzz:z~z
V
*+..

Qhro-
Db. Vll. De Mufurgia Antiquo- modern a. tf 4$
ChromaticaJ Glaufuls
,1 __ L a
L j J L u
,____: _g_A
::e=:$::$::*=:zz::$::_z:
c^-ii-z _;$::_:$_; i OT__f -._2. stai
SiEfe?ESfe
::fe__~ &:_&.
:r^:;_:;sr^=::.S.::;'
___,!
4'4' fa :_;__:_. zS&Ez
___
:
^ a _>^W|< ______ 23_=-_ fl-
Quemadmodumporrodiatonicu genusproceditfuis gradibus 8c falcibus pro?oi>

tionatis.&cinchromacicoordodiatonici intcrrumpitur, ita vt exvnotono duofjinc
hemitonia.quc ftatim fcquutur trihemitonium incopofitum , fiucfemiditonus ; ita
Enarmonicum genus rumpit ordincm diatonici chromatici proportione qMada_-i &
aIoga,diuidcndofemitoniuminduasdiefes,quasd!tonus immediateexcipit Si quis .
hoc folii obferuet.n e in vlla parce vnqua

igitur cadentias enharmon icas formarc vclit,is
ponattonum aut_m'ton'um maius,fed permediaspattesfem tonhminoris, hoceft, Qupmodo
n,rn
dicfcs,quasfcquaturd t3TJ/lluetertia maior.cufaltib.Qjarte &C_inte procedat.Ve- '
J?;
ru vtresmcliusinrelligaturjiocparadigmaclaufularuenan-nonicarum apponere visu _____
fuit,cxquole_ormeliusmcamintenrionem,quam multis verborum ambagibu/per- tuenda
cipict.
Notatamenvitandis in hoc generc quantum polibile eft,fyncopationes,nefynco-
ps afpcritatc mollities _ fiauitas turbctur enarmonicajNota: quoqjnon diminuantur,
neq;veloxfittcmpus,cumeniminteruaIIa minima finr,ilIdiminutionib. velocita- &
te teporis aures fugerent,neq;nimistardumfittempus,aliasidemeueniret. Verum
,
antequam ad paradigma enarraonics puia? Vicentinas melothefias progrediamur prw

morepcrcufsiones 8.Tonicnarmonicifupraquemfeqaens cantilena fa_a eft exhr-
bcndasduxi.
Repercufsioncs 8.- Toni.Enarmonici
=_^:^tt^__^-__r__:_fz$_=^s^
---_ W_lMtA|M_WM
_-*. m n__-^_._-_ --- _ _ ______--
.
Para-
*44 Artis MAgn<eConfiw , & DiJ/om
Paradigma claufularum Enarmonicarum.
;i:
?EIEr:
-$-*-*-^
_^-<>-*-
::
sv^::|:|:i::a::^:::
MM isss
XX x
:!::!
-V-
Verurn>nihil refta^nifi vt paradigmata aliqua hic apponam usCompofitionis tam_.

chromaticae.quam enarmonicx , vt exijjs veluu ex typo eluceret ratio procedeodi hi_j>
firnilibus. Ncmoautem fibiperfuadeat, ndsbicdare compnfitiones chromaticas&
enarmonicas vetcrum a Boetio alijfque de(criptas;hasenim pluribus vocibus referre
fieri vix poreft,& fi iuxta veterum placita ea c6ponererjtur,nec canrari poffent, & fi
cantari poffent,nuliam tamen gratiam auribus ob inconditos faltus & horridas cadeni
tiasconciliarenncumfere vbiq; tritonum audias.aliaq;interualla abfbna, quib. aures
miruminmodumflagellantur . Qux omnia iudiciose.quicquidalijcontra eumefFu-
tiant,pracuidit Nicolaus Vicentinus. Hinc necefiario chromaticum genus ita diuiden*
dumcenfuit.vteuitaret & tonos in chromatico, &fcmitonia marorain Enarmonko;
quos&in vfiim praxeos meIotheticas,fiquand6occurrerint,prius diuidit,diuififque_
deinde partibus v titunneq; alius modus iifo comodior fuppeditari nobis poteft, vt in_
fequcnti copo(ition.e-chromatica pa-tet.Qttandocumq; vero mentione facimus ch:o-
maticipuri;idintelIigendume(tdechromaticoparoBoetiano,nonverode illo.quod
docuit Vicetinus;quodcumfupradefcripierimus,fuperuacaneumefleratus fumillud
hic repetere. neque tamen genus illud quod Vicentinus prsfcribit,proprie mjftum dici
dc&et,nequeomninopurum chromaticum&enarmonicumcum folum iuxtarigore
cx regularum a Boefk) prafcriptarum compofitu melos puru diatonicu aut chroma*
ticum vel enarmonicum,dicatur,-non proprie miftum , quia dum regulamm tenori
chromatico & enarmonico puro infiftit neceflario Boetiana interualla diuidere cogitur
vr intentum fuum habeat,Quofac_opuritas deftruitur,nec intenta dratonici mixtura'
obti-netur.Quale itaque proprie miftum fit.infra irdicabitur,Verum haec omnia ex pa
radigmatis fequentibusloctjlentiuspatebant.
Meto
Lib. Vll. De Mufurgt* Antiquo-modernAy&c. 6$$
Melothefis Chromatica pura Njcolat Vicentini
jcy^Say rPij 50 K&&2Z~ -v>
M A - O
m& m$z ^mmn -*
!H"""E *"^n*~*" '-&*
:~->: 53.
-0 2*:
-
- -
) J .,,._ .-. __ - -MtMt> _~- -.--.

:fci=:
IN -""-"i'
nw: *e* -s->

*ii$ H$
55- S**
^sui^:
-*-*"
Myi-a--u ^ffZ
w sf' -
.=..V .J "}.** -H
feH
-J--*>.
Hasc Copofitio quafi tota chrotnatica eft, enarnionicis gradib. non oifi duobusra
tu locis vtitur,quae fi tota nfarciretur chromatifmis,prterqua quod varietate careret,
mire auresexalperaret.Miftaitaq.& participatam adiatonico eifeoportet.Porroregu-
Ixqua-docent cognofcerefemitoniamaiora&minora funt fupra tradita;; nota;ver6
aliquo lignoaffeftae.iftarfoJx perilludcantabuntur.not* verofine figno exprimentur
figno clauisordinarias fiueper 6, incitatum,velper b, molle;
Ridendi itaq; funt,qui falfa quada*m imaginatione perfuafi exiftimant, in pluriurru,
vocuco.icentu chro.naticas & enarmonicas melothefias puras comode fieri no tantu
Quodtantum abeft.vt
poffe,fed,i/s,affeftibus concitandisnib.il efficacius dari pofie.
verum fit.vt nihil potius quemadmodum paulo ante oftcndimus,magis repugnetjfcd
aiTtgnatachromaticac6po(itionc,iam tnarmonicam quoq; afsignemus ne quicquam
muficum curiofum celafle videamur.Enarmonicum vero purum quomodo intelli-
gatur fupndiftum eft;& tametfi illud iuxtaregularumfupra explicatarum tenorcm.Si
mcntem Boetijfacilepolfitjcum t^men , vt dixi illud difficulterfine trironis falfis &
quartis, longo tempore continuari poffit ; ideo non confuluerim MufiGis vt in puri ,
chtomaticisaut Enharmonicis ad mulra tempora continuandis operam pedant.cum

obexoticorum interuailorum occurfum nec commode illa a phonafcis proferri poflint
fc fi proferentur;non eam tamengratiam quam aliqui fibiperfuadent.obtinerent.Nota
fignumhoc x, vbicunqueponiturfemperdenotarcdiefin enarmonicam
Pa*
4rt MagntConfoni , ^* D/ôi
Paradigma
Melothefias Enarmonlcas quatuor vocum .
:
ifcifcc
*4 ta
X
I XX
: pfi | j?| |p =S||!3E^ *9S
XX XX XXX X X
iziteSS -Hsz :::z:

rpfc
=
X
COROLLARIVM
XX I,
EXhae Copofitione patet.oiultosgradus & filtus occtirrere irrationales & alogos

quiindiatoniconullaratione admittipoffent, cuiufmodi funt tonus m nor&,
maoL.tcrtiaminima&maximi maior.quarta&quintJ, & nefciofanequij naturalis
repugnantiasdiitUm genuscum huiufinodi chromatico enarmonicishabeat.cum vix
ac ne vix quidem mulfE voces hoc ftylo ita concinnari poflint,vt illicita interu.UIa fu-
giantur.ficuti enim vmbra lucem.ita pfeudoquartas & femidiapente pfeudo-diapafon
hunc flylum fequunrur. vel igitur,vtaliquid in hoc efficias, vifose coponendum eft
velfi vttia vitare vel s.non iam chromatico-enarmonicum ,-Ced diatonicum contra_
propofitum fcopum conftituas Ego fane nullum non lapiderri moui, vt per cobinatio.
Difficultss
in compo nis induftriam & per regulasarithmetica? harmomce confonaniias huic nepofoaptas
nendis pure reperirem,fed fruftra . Nam legitima harmonia ficut nelcio quid diatonica:,ita ipuria_
chromatius
& endrmoni & vitiofa ncfcio quidchromaticoenarmonicaHndolJsredolebat, vt proinde depuro
cis chromatico aut enarmonico in plurium vocum concentu concordando pane defpe-
rauerim. Accedebatquod enarmonica melorhefia difficulter phonafcos reperiat, qui
eam exafte pronundent , cum gradus minutiores fint,quam vt abhumana voce ni-
miuml bili &fl>xibili attingipoflmt.quare vt vnitas harmon,'ia: exacle perciperetur
organi phyfitulij triharmoniciope ea exprimendaforetjat neqfic quidem negotium_.
fecurumfont, propterorganffidiobinfolitas taftaturasfacile vnam pro altera fbnan
tis,imptritiam,nifi diururno vfu &experientia tandem praxim al'quam acquireret.
Vnde fi in tympanu melotafticu' Organi Automati tria monici huiufmodi melothefias
mathematico magifterio transferrenturmoc pafto fine vllo erroris pcriculo non fecus
ac cmaslibet diatonice melothefia? perfe&e exhiberi poflent > singnlorumqj differcn-
sihoc paclo exacie perciperentur
co-
Lib. VI l De . MufuvgtA Anticjuo-modo>n& . 647
COROLLARIVM II.
PAtctquoque Vcterum hoctriplici genere copofitam muficam potius ipeculari-

uam fuu1e,quam multum exercitam.cum fieri non
in praxi purum dia-
pofiit, vt
tonicum.chromaticum aut enarmonicu continuatum auribus gratum accidat.Si enim
regulisBoetij ftemus,& in diatonico femper per tonos & tonosfemitoniaq; maiora fiat
progreflus,dici vix potcft,quantum aurib. difpliceat huiufmodi eadem femper atqui_><
eadcm interuallorum repetita crambe;fed & hoc ex paradigmate fuperius addufto
patuit.Siveroinchromaticofemper perfemitonia &femitonia &alia trihemitonia_,
fiue lemiditouum progrediamur,contextus melodia? prorfus tsdiofus euadit,cum nec
tonum nec tertiam maiorem,nec quartam aut quintam adhibere poffemus, fine quib.
omnis vigormuficepcrit.Sideniq;perdiefes &ditonum progrediamur maxima_, ,
dfTiculras duaspb caufas nafcitur,- primaeft, quia ab omni fyncopatione abfti-

nendum cft,fineqna tamen omnisdecor & pulchritudomuficx defi:it.Secund quia.
omnes diminutionesfummo ftudio vitands.cum cnim per dietium minima intcrualla
procedatur.ea vocibus plus aequo diminutis prorfus euanefcerent;iderB contingeret , li
tempus nimisefTettardurn.ccrta itaq; mediocritastenenda inpraxi quafi^"v * T di- '' ,
s',
xi purum diatonicum.chroma ticum, &

enarmonicom, quia il huiulmodi fpecies opor
tune diatonicofubinde inferantur,& breuibus claufuhs pro verborum affectuumq; ra-
tioneexprimantur,non eft dubium,quin ob interuallorum infolentiam ad animi co>
motionem multum poflint,vtpauIo poft videbitur .
Exquibnsfatluculenterpatet, Veteres huiufinodi fpecies nunquam in polyodi js

fed monodijs tantum per vocem aptiflimam cxhibuiffe Neq, in noftro paradigmate
.
chromatico & Enarmonico omnes voces tales funt fed vna fubinde chromatica auc
.

enarmonica,reliqiiadiatonicumitylum feruant.Vnde infero totam noftram copo- t n
^'^
nendicantandiq;rationem nonpurcdiaton'cam,fed miftam feu participatam eile__> noneftpu*
'
& v-

r /fuserprobatum
ex tribus eencribus conflatam,vt fupra
11 j
fuit Videant igitur hifce rite
r ' 9 .
fe 4." toI! 1
ca Jcd rw-
.
cxaminatis.quid de veten Graicorum mufica lentiendura ijt \\ a .
CAP VT VIII.
De Diatonico-cbromatieb-enArmonico mifto .
OSrendimus in prscedentibus, melothefiam iuxta triplex genus veterum, diato-

nicum, chromaticum,cnarmonicum purum,continuatum,fine prohibitorum
intcruallorum concurfu confici vix pofse.illud fi forfan magao labore adhibito conri-
cipofTet.adeotamencoacHum, afperum&obinconditos faltus durum eft futurum,vt
aurcs illud vix fuftinere queant ,vtiex paulo antepofitis cxemplis patuit Ne igitur .
famofa & a tot feculis cclebrata triplicis generis mufica fiuftra inftituta videatur,ingcs
animi fubijt defidcrium,dcperditam forfan methodum, chromatico-cnarmonicam_.
quantumingenii vires permifcrint,inftaurandi,ideft,inuenieadi modum aliquem cu- ,
ius opechromaticas &enarmonicas copolitiones non tantum gratas auribus fed & ,
effectus mirificc concitantcs.omni afpcritate fublata.concinnari pofiint Quod an co-

.
fccutus fim peritorum aequorumque muficorum iudicium efto

Hc itaq,dum molior, nefcioquo cafu aut fortuna in notitiam familiaritatemq;Ga-
leazzi Sabatini Pifaurcnsis incidi.ex cuius comercio ftatim collegi.virum Mufics non_.
fpcculatiuje tantum fcd &pra&icrf fumme efle peritum ac infuper infignem_. ,
Nnnn omni-
6$% ArtisMagn^Confoni^ Dijfoni.
omnibufq; numeris abfolutum Compofitorem;vti ex eius compofitionibus p.iulo poll
ponendispatebic.Antequam igituradinftitutum noftrtim reuertamur Qu_dam pri- .
moiuxta mentem Sabbatinipr_-mittemus,quibusnoftra inuenta addita tadcm trium

ecneru.ni inftaurationern eruere valeant Nemo autem putet, noshic pure chromati-
.
cas autEnarmonicasCompofitionesprodudluros.fedillasdiatonicisitap^rmifturos ,
vtdefideratum tandemeftectum fortiantur. Scribimus autem hic non pure pracTricis
muficis.quinoilrarn intentioncm dirficnlter intelligent,fedqui theoriam praxi con-
iunclam habent. Et quoniam exoticamfabricamconftrudturi fumus; fundamenta_.
quoque ei proportionata ponenda duximus
Tria igitur funt gonera mufica: iam fspius memorata,diatonicum,chromaticum_i
enarraoniaum,-Diatonicum,quodproceditde Tonoad tonum & adfe.nitonium ma-
ius,& e contrajat hoc uti puru cft,ita non patitur accidens;vnde quotiefcunqj de Tono
ad tonum,vel de femitonio maiori ad aliud huiufmodi pergit;tunc naturalem fui fta-
tumperdit.Chroiniticum veronon pefomnia duntaxat diatonici generis interualla
procedit,fed etiam per diesin maiorem ad minorem,& de hac ad alia huiufmodi pro-
cedit,&habet confonantias & chordas dirTerentes,quibusvti pote(l,pure& mixtim_,
cum chordisdiatonicis.habetqueconfequenterlaxiorejhabenasdiatonico. Enarmo-
nicum maximahabet amplitudinemjnam nort omni a tantu in fe continet Jiatonici &
chtomatici generit interualla fed& vltra habetalia particularia pura & permixta
,
prout etiam confonantias & proceflux differentes , vt poftea videbitur in tetrachordis

finguIorum,vnde hauddubie &ptuum & mixtum,licetnon finefpecialiftudio& in-
duftria exquifitiffima in eftectum deduci poffit,quod hic prftare intendimus
Etquoniamob rationesfuperius dictaspurageneraftudio vitamus, hine alia inno-
flro diatonico ratione procedimus.videlicet alternatiue de Tono minore in proportio-
ne , 1 o. ad 9. ad maiorem in proportione ,9. ad 8. confistentem ; quamuis vero To-
nusmaiorminoremvno commatein proportione 81.80. consiftente , fuperet* necef-
fari6interualla,quibusdiuidunturdifFerentia efle oportebit.Diuiditur autem tonus
niinorprimoper femitoniu,quod in proportione,i6.adis.consiftit,& deindeper diesin
in proportione 25. ad 24. consitentem , id eft, in ea,exquibus conftat , refblui-
tur Toaus maior dupliciter diuiditur,vel per femitonium maius in proportione 2.7. ad
,
25. & deinde diesin in proportione 25. ad 24. vel per femitonium 16. ad 15. &
diesin maioreminproportione 135. ad i28,exquibuscomponitur, vtiinterualla mul-
tiplicanti i&vnumcum alterocomparanti,patebit.
Verumiam rationes singulorum in fuis appropriatis tetrachordis inquiramus vt et
.
varietas vnius cuiufque generis.eorumq; interualla, procefsus confonantias et acciden-

tia pura feu mixta,& quis horum omnium tandem in compfitione vfus eflc pofsit, in-
notefcat .ponemusautemhic tria tetrachorda.quorumduopriora coniunclia, alterii
disiun&um eft, vt in fequenti fchemate patet. Coniun&um tetrachordon dicitur.quanr
do,vbipriusdefirtit,ibialterum incipit, fic vides primum tetrachordon in Ef]nircin_,
quo pariter incipi t fecundumjdifiun&um tetrachordon dicitur,quando praecedentis vh
?ima&fequentisprimaintegrointeruallodifFerunt;vtinfecundo & tertio tetrachor-
do patet,in quo vltima nota tetrachordi lecundi definit in A. fequentisvero tetrachor
diprimanotaincipitinG. verum cum hec omnia fufiffime in 4.. lijb.a nobis tradit__
fintjfuperuacaneum efie ratus fum ijs diutius hoc loco inhsrere
Triutn
Lb. Vll. De Mujitrgia Antiquo.moderna; ^c. 64 p
TriumTetrackordjritm generis Diatonici puri difyofitio
Tetrachordon I. Tetrachordon 1 , Tetrachordon III.

Coniun&um Disiundtum.
:r^r
_.. _._.
v>
^.-^ __$____,..
-$:=_:_:_:_:__:
ij.i6.Cio,D. 9.E. E.iG.F,^. G.10.A. b.i6.C.io.D. 9.E.

iS. 9. S. iS. 8: 9. 1S. 9 8.
fem: ton: ton: fem: ton: ton: fem: ton: ton:
maius. min: mai: mai: mai: min: mai: min: ma:
Inhocfchemate finguls quatuor notaj referunt tetrachorda jliter fignificant

claues, numerijnteriacfr proportioneminteruallorum,qua?fubfcriptanomina expli-
cant i
Vides igttur in primo tetrachordo procedi per femitonium maius , per Tonum mi-
norem maiorem,in fecundo vero procedi per femitonium maius.per Tonuin maio-
rem & nainorem.In tertio denique duplo acutiore pur eadem, quo in pnmo intcrualla
proccditur )
x quo patet.non pcr eadem femper
intemalla.fed diuerfa proceflum fieri; verum_
temincontiQuatoordinetrium tetrachordorum.quasad communemproportioncm_
minorum terminorum reduximus propius intueamur
64. 60* 54. 48. 45. 40 36. 32. 20. 27.

60. 54. 48. + s. 40. 36. 32. 36. z7. 24.
=*___4__-i_i.
-fc~^-^-_:_;
.- $____"_;___
b. C. D. E, F. Q. D. E.
/n hoc exomplo videbis omniaititeraalla piiridiatonici, quaj funt 14. quorum vfu
facile diatonicum purum concinnabis .
Nomina interuallorum Proportio. Claues feii. Voces.
1 Semitonium. 16 b c. E F.
Intcruallum inhocgenere minimum, IS
10
2. Tonusminor. vt C D. G A.
9
9 DE. FG. Afe.

3. Tonusmaior. vt
8
Nnnn 4>
650 Artis Magn<e Confoni , & Diffoni
4. DuasTertias minorcs , quarum pri-

vt fj c.
madiminuta vnocommate. 27
1
6 DF. EG. AC.
Tertia minor altera. vt
5
Tertia maior femper 5

5.
vr C E: G b.
iirma. 4
6. Tresquartasquarumprim.ain. vera 4 6e. ea. AD.
vt
proportione 3
7- Secunda quarta vno Commate acu- 21 D G.

vt
tior. 20
S. Tertia quarta Tritonus 3. tonis con- 4S F
vt b.
ftans 32
9 TresQuintajquarumprima dimi- I
40 G D.
vt
nuta. 2.7
Secunda quinta vera vt CG. DA. Eb. FG.

2
Tertia Quinta fuperflua. 64 b F.

vt
, 1 1 . -
,
xo. Sexta Minor quaecontrarierefpondet

8
Ditono ''
3
vc E C - & &
xr. Sexta Maior,qus contrarierefpondet
5
Semiditono. vt CA. FD, GE.
3
Cuiacceditakera vno commate <27
au&a. 16
vt D b.
%2. Dus feptima: Minores, quarum prima

9
contrarie refpondct vnojono minori.
5
vt h A. E D G F.
r
Alteratono minoricorreipon- 16
det 9
vc D C. A G.
ii. Septima maior,qu$ contrarie refpon-

det Semitonio. C fi. F E.
*4- Oftauadeniqueomnia interualla z

06. CC, DD. &c.
<
vt
percurrendo, 1
Vndequotiefcunqueperfcmitonium,velvnumautpIurestonos,fiuepernaturarrLj
liue per accidens,fi ue per
coniunfta.fiuedifiunfta interualla
proceditur,femper pre-
iumeturprocedi ingenere diatomco. Quotiescunquc
ver6 alijs interuallis velcpnfo-
nanti;svtemur,tuncaDiatonicoreced e mus.
Xq * omnibus P 3tet Primo.ex hac ordinata tetrachordorum
rlnn ?
mc,cnrcm no s confonantiarum copiam habituros,
diatonicornm ra
JZ vn
genens ,
adqnamcunque purf
Diatomci melothefiam erficiendam,cuius
,
P exemplum vide sfopw

Pates
Lib. V
11. De Mnfurg Antiquo mo-demx k 6{t
Diatonicum de toao ad tonum,vcl per natura,velpcr accidcns
Patct Sccurido .
&
a tono ad femitonum ,vel contra procedere pofle,vti ex fcqucntibusparadigmatis lu-
culentcr patet
ESEiEtts: 53E*_~_ "5~^'vr

:^:^:?:!:==:r-
v '~
-~"'~z'^'~'
J=: ~
I<$. 9.1$,-
15- 16.9. 10. io> 9. I0.9. 16. 7. 10.9. 1 .'....
IJ.X6. 15.8. 9.8.15. 9 * 9 8 *S.S. 7.8. ISi
Siveroperinterualla diilun&a grocedere fit animus,rem inftituesvtfcqukur.
~fc~^3s -*mmd!- %*-%" -vr*
10. i6.rS- 15." 15. 16.9. 9. 10.16.

9. 1 $ 1 6. r6. ^6. 15.8. 3. 9* 15.
Videsex hoc Exemplo per interualla difiunclsa eodem modo procedi per naturam
&accidens.
DeTetrachrdisCromMicis Generis
poflumus qua in noti-

EAdena via ad oognitionem Chromatici generis peruetoire
gcncre Chromatico iuxta_t
,
tiam Diatonici peruenimus . Sciendum igitur eftjin

noftras regulas inftituto procedendum cfle per femitoninm minus, dicfin maiorem &
femiditonum Vt igitut totius generis Chromatici rationem in cofonantiaru procefli-
.
bus.luculentius perfpiciashic tria Chromatici generis tetrachorda ordinabimns ex

,
,-
quibus interuaUis confonantijfque in chromatico genere,quib.vti!icitum,quib. illicitu

vti,reperies.
16. 6. 16. ZS . 9. 16: ZS. 6.

_S.
IS Z7. 5" 15. *4- 5- 8. is. Z+. 5-
--
.... ^.
::_$::
:r :
i::~?_- ::-::::-:::_
F. 6. C. E.
(f. C. C. E. F.
Horumtrium tetrachordornm Chromaticorum interualla.fequentip/nace exhibe

patc-
rcvifumeft,vtinquoaDiotonicodirTerat,quantamque va rietaternadnlittat ,
fiat
Ha-
6$*> 4rtis Magn* CmfoM , & ->
Difow
Haberurinhoc^primofemitonium maius.
Di c fls

JL*s
, ,

vt~

^C
;

C
6 C.
__
EF.
FF
__
Tonus minor . . '-
. & C __. E F. ,
Tonusmaior -
Tcrtia minor naturalis

.
>
-A 6.
A G.
Tcrtiamaioraccidentalis _--___--_-_-__ .
--C E. FA-
Quarta naturalis CF. EA.
Quartaaccidentalis __*b*.-* <
.f-.--.-r
;
mm *
_E.
C x F F (j..
CxF.
Quarta diminuta vno _g
Tntonus.quartafaHcetau<aavna_i - ~-
C Fx-F _.
E
,
Quinta naturalis p-tt*t*"W "-*-^. ~*xrr*, 6. F C.

Quinra accidentalis"" '
,~ F^C . 6Fx2
Quinta __dimihuta' ""'
;! '
lh " - F_gC-
Quinta M auda '; *__;/" __T
'
,
'
..
'
*" ! ~ a ' "" "* F ^SE-

Sexta-minor tertte maiori contrarie refpondens fcilicet naturalis E C. AF. _
Sextaminor accid.ntalis
'
C ^_A. ..

, I!
Sextamaiorrefpondensterrie minoricontrarie naturalis " C _g A.

Sexta maior accidenralis -
Sept ma minor corcfpondenstono maiori

' .
i
.
.
-
E ~ _. A F_.
Septlua minor correfpondenstono maiori

Septima maior aucta _f
Septima maiordiminuta
Sepfima maioreoireipondensfemito ri ?

'<
Oitauanaturalis '..4 __
"
Oifcaua accidentalf,
OcHua aufta . '
. . 'V. .... ' ,,'. \*h*.M . 1 3
Exquibuspatet.chromatieurn gcnusomniainterualIadiatonicacontinere,&?nfu.
pcr muira alia fcilicet diefin __ tertiam maiorem accideatulem , terriam minorem._
,
Quartam accidentalem au&am &diminntam. Quiritam accidentalem auc_arh &di-

miriutamjSextam minorem & maiorem accidentalem.Septimam maiorem & mino-
rem aecidentalem : '

NotandQ aute.quod didae confonatias fiueperfecl^fiue aucTiae diminuteue __; tame

diuerfam caufentur harmoniamj tametfienim fecundum eadem interuail iint di-
frantiajquia tamenper arrem adimitationern naturalium funtad'umenta,iniignem__
efficiuntdifFerentiam Poflident enim huiufmodi confbnanrae in chordis arrificialibus
.
& accidentalibus nefcioquid languons ma?ftitia.,quod in chordis natuvalibus expe- &

rientia tefle non cognofcitur.Vndefitisconftjt,plu:-es chotdas & confbnantias nos
reperire in chromatico genere quam Diatonico.hxioresque habenas habere ifto,vnde
maiorquoqjmodulorumnon vulgar um varieras.Quandocunque ergb percipiemus ;
melothefiam aliquam de tonoprocedere ad fem t >nium , & e femitonio ad _ e con-

travel per chordasaccidentalespuras (iuenaturalibuspermiftis.reitehuric Chroma-
ticumproceffum ittre11igemus,vt exfequentibusexfemplispatebit.
Porroquod chromaticum omnia intcrualla &confbnantiasdiatonici contineat,iam
patuitiEthocfviIogifnoprobstur.chordstctrachordorumfunt ffctbiles.ijsq; vtimur,
nifieasinuti!esdicamus,quod non admittendum,cum aloruminterualloûm funda-
mentumfjnt;At Imiufmodichordshabent omnia interualla D'atonici, vti probarum
chromaticum omnia interualla & confonantias Diaronici conrinetsquod ve*
fuit.Ergb
rbaliae ptxtcr diatonicas in chrorhatico dentur confbnantis, patet experientia . Nam
pafTim canimiis__ inchordadiatonica,quam naturaliternon admittit.item formamus
tonum per accidens.omnia deniq,-paulb ante vltra diatonica interualla ,alia prxterea
inter
Ltb. VII. De Alufurgin AntiqM-mc.demtx^c. 6$$
i jnfemalla recenfita chromatici gencrisrunt.Sciendi.im quoquc Accidentia,qua: alte
/ rantnotasfeuinterualla indupliciefledirTercn.iaialiaenim fignificant femitonium_J)
aliadiefin vel chromaticam vel cnarmonicam Scmitonium quodperb.fignificaturi
.
propiiepertinetaddiatonicum & dcprimit notam in grauc,eftq;

minimumDiatonic,"
generisinteruallum & in infinitumpoteft ingraueprotcndi.fcmperq,-
habet dctermi-
natum numerum radicalcm,qui illum fignificat.vti ex praecedenri harmonica patuit
Radix veroeiuseftnumerusderiuatusenumerois.&omneb, adj. maiorem facile
ad graue poteft tendi,ita vt tanto fuauiorem harmoniam fit habituru,quanto b, grauius
tenditur,quia runc plures diuifores & terminos communes habcbit , quanto vero plu-
rescommunes terminos quibufcum conuenit habuerit, tanto fuauiorem harmoniam
producet.idem dicendum de ali/'s intcruallis,ad qus procedit Accidentale vero fignu
.
gcontrariumcfFedum produ'cit,iIludcnim notis,quasinacutu

proprieartificialiter in
auget,pcrpropriosnumerosexpIicarinonpotelJ.Vtex. gratia numerus2. X nopoffunt
-
ormari.quia 2_ eft in proportione

*J
At 2. quomodocJunq; m ultiplicatus in fe , non po-
teftgcnerarcnumerum 2$. ne2+.ideonon poteft habere^ Adhoc enim vt aliquis
.
numerus pofsit conftituere aliquod interuallum vel confonantiam.oportet vt faltem_.

pofsit efle terminus maior vcl minor talis interualh vel confonantis.quod non cuenit
jn numero 2. qui ad conftituendum % fignificatum pcr \\ non poteft 25. nec 2+. qua-
litercunque dnplatus efficcre
Diefisaugetin acutum omne intcruallum vclnotam,cui iungitur in proportione__>
eam afperiorem languidioremq; tum quia eft artificiale, tum quia notam_,
\\ facitq; .
naturalemfacit accidentalem,tumquia nonhabet numeros proprios fignificatiuos ,

ncc numeroscommunes &amicos,q_orum opera menfuracommuni menfurari pof
sifcNam vthoc muficifciant, tantu proportionem aliquam fiue confonantiam fore_>
iuauiorem.quanto plures rerminos communes habuerit.Vnde quando nullum habuc-
ritterminumcornmunem.contrariaratione harmoniaineptaeuadet .
Vt igitur quifpiam generis chromatici rationem perfedie cognofcat,cius cumprimi s
proceffus notare dcbet,qui eft de femitonio ad j$ ad tonum tranfeuudoad interualla_
,'
cum 2 & per confonantias Xau&asveldiminutas.Et ficutiindiatonico interuallis&

confonanti;sab(61ute&indiftinftefinerogulanon vtimur,hocidemad chrom_ticum
extendidebet.quod laxioreshabenasdiatonico habet.vti di-tum eft.
Porro a nota accidentalis.quam diefin enarmonicam appellamus.in proportion __,
J.jeftq; minimum interuallu cantabile.nec nifi a phonafcis peritiffimis cxprimi poteft;
proprium cnarmonici generis accidens.Vidimus rationem chromatici generis in tribus
tctrachordiseIucefcentem,nihilporr6reftat,nifi vtmonftretur,quiseorum in harmo-
nico ncgotio vius fit,& quomodo eadem interualla afiumerepoffit mufurgus ad inten
tas hucufque veras chromatici generis compofitiones perficiendas.qui eft totius narra*
tionis vltimus finis & lcopus Magifter igitur compofiturus chromatico ftylo peritus
.
&circumfpec_us in aufpicanda compofitione fit oportet.Diligenter pramideat inter-

ualla chromatici generis propriajquas bafi ea induftria accommodct, vt tandem finenu
intcntum alTequatur Vcrura ne le&or regularum multitudine potius impedimento
.
quam adiumento fimus,hic paradigmata nonnulIa,iuxta omnem rigorem compofita

(ubiungcmus,xquib.velutiprototypisIccl:orcuriofusf_ciIementemea intelligot, hi-
fcc enim veluti manuducetur ad fimiles fimili artificio conficicndas . In qua tamen_>
compofitione tenotare velim.noseiuschromatici generis compofitiones exhibituros
qua. miftam quandam trium generum rationem habeant.&proinde pcr tranfpofitio-
nem variam in vfualem modernarum compofitionum mcthodum facile traducantur
vtpatet.
Para-
6 $4 Mb Mag4 ConjoHir, {$ Diffoni
Paradigma I. Dyphonium Chromaticum miftum v
Ar-.Catus "y.Vwrti" -"*" -r*^*"'&"!'-V """"'--':

"*"J"""1**"*"5
' "^ -" I * ,- ^...f.
<(. -1-' -w.
&AUu*.
i=ll|llE|lll!lSJli!S:l~
l.l N^k^M >|-..Ma M ..M...j. .^....1 j fy - .-4-v4- .>__
~*f"T'"'**:*+-" 't""-"
*5 -* + -"!".**"+"
T*T--r-*-f- "TT"I"T"" '
t **i *ii "T**"*"-*rx*^ "*T *"T' "*~*T"^*T""f "T*-f"""T,-f*- 4

*
-t-r-k-*^
;
;.::<> :i i SESjphlS 1*15:1 :1:J;I: J-ifcif z^4z*?E -Sprz:
^^^^^^^?^-^^^"^^
|s,.. "***" *".; ""T*"" --.- . 4/--*- -.
qpr ~wjV'*^-a"~' ,
-r""---rs"" ,t-T~f' T *>
zz-;::ir:f:f:i:fef iSU =g?|EHM?S

I
j
i.4..=j.-. s
"-jj
|J~-.."l"i"Z "*"*T*Tr ;x:3:z*ij* +"** tiH^~*--T:r -Ft^-tt ;+-+_-- __::s.
-+. -j....-i..i..
PSIS^rtfaiili zpisz :-^::

.,;
T___T_***V"*
?
î _*<_. 1 1+.-1 _.
*^.**- __:
Para-
Db. Vll. De MufargiX /intiquotnodcrna, (jc. 6 5
Paradigma 1 1, Dyphonjum Chroraaticura
> ."""WA:** *:_'^*" _H-_*i _ - _ [

i,. . i%rp4^-i -" "i'^ -j"" "t ""^l 4 * -
^gl^^|^^^g^^^^^â|E
, -
* T "*Ti i "'I'*)" ,
'
i -A\r"r"
*_''"*'***_'
i '****T*TT*"~r**'T"j
'*?*"
iv*y iTr 5*33-S--5-
Trafpofitis in Dun .
Duro in Molli
;;i^!i;|:li=EEEE|EE5| !!=Lilr:rz
:
Videsmh'fceduobusparad'gmatis,puicnrumquendam proceiTum iuxta regula-
r um r itionem
huic generi propriara iaftitutUM.videlicet per femitonia fem< tonia_, &
fextas auftas, diminutas,
& tnhemtonum fiuc tertiam minorcm,per quart .s.quintas,
accidcntales.vtproindcadartificiumpenetrandumnihilalmd requiri videatur, niff
dilieens vnius partis cum alteriuscollatio.vbi notabis quoq; ,quomodo chromaticum

in naturalediatonicum transtcrri pofsit.vti exempla appouta doccbunt
Verumiamvideamus,quomod6diitumartificiuminquatuorvoLibusexhibere_#
pofsimus ad quod quidem praftandum.loco
multorum verborum ipfas compofitio-
hifce fubnecTtendas duxi ,vt exdiligenti carundem infpedione , quomodopro-.
nes
cognofcerc pofcit.
ecdendumfit, vnicoocubrum intuituLeftor
Oooo Pasa-
65d Artis M*gn* Qonfint , & Dttfom
Faradigma I. secraphonium chromaticum
SSlliBiSillllllilli
,~
Itesa :SnS: ip |i|iip|lg=jlft2lfert fe

* t
liiii.IIJSie!ffe
hi -
&:t5^S'$^~$^-^:T TP?:t+-t Tit:?: +$$ -5-*:T:+- +--

:
rra
^Ji b-
iif ._ ^.-.$i^.2i.5:t::;::;L':::r:z:i :;:! z":::z::$ê:: u-
Videsin hoc exemplo fugam chromaticam, ea elegantia

compofitam vt mirifice ,
adcffeftusdoloris,& compaffionisconferrepoflit; habetenim

exotica quxdam ia-
*rualla , fub quibus tota afFeftuum concitandorum vislatet, & poteftas
Para
Ltb. Vll Dc MufurgU Antquo.modernatfc.
6 S7
Paradigma II. tetraphonium chromaticum.
.
$
gg *$
^HSSSS^^S
p*||__*
1ii
-*$
jggSJ * ra 512? SS ?
le^S^
*l
s2 5
aH|l Ifitft _M.Tj
W*
:*:
rM:
4* =:p2
Z&f 5 w
. : ,_..
*&& *$**$ ^ 2
_3 "*$ ss*
m *z$$
ts* -*-.*. -
s
l':z.zz ~zu:i::4:: ~:.4
*_
n^ z-ee: *$< UMtaC

:~:i:|SI?: ~~??:|zS __S_5:
3m$h: :2__.ti ."-.-!_:"}:_:__ *_r____z_: __
OOOO 2 De
6*8 Artis Magn<e Conjoni > & Dijfom ."
Dc Enarmonico Gcncre.
ab Autiiore incento
MVlti Vccefum de genere enarmonico varh tradiderunc,& in nonnullis quidem

conueniunt,in quibusdam difcrepait.Conuoniunc omnes quod ad cantan- ,
dum fitdi/fidle,adeo vt feredeielictum ULj&quod non nifiaperirioribus in arte can-

taretur,pra?terea quod ilJud in quolibet tctrachordo prucedat per diefin ditonum; & &
quod non nifiin monodijs exhiberi pjtuent,minimc in polyodijs;quodhabuenr plura
tetrachordacoiuncl:a&diiiutta,&quadpurucatari nopofsit.Difcordanc vero quod
quidimpluresipecies afsignarinthuicgener' differenres,- Ali; fiquidem afsigoabant
eius "nterualla" per numcros harmonicos, alij per inconcinnos & cnarmonicosj ali;
Vari* opi
jiiones de_j omniaauriu n rehnquentes iudicio,prom fcuelinguIa confundeb?nt,vcialiasfusepro
;
Enasmomeo batum fuif.difcrepant autem potiisimum inafsignanda natura diefis enarmonicas; Na

Anftoxenusillam putabatciie quartamparte toni in proportione 3<5-ad i$. Dydimus
autem eius prbportioae afsignabat 32.ad 3 i.ali; aliastbr.nas tradiderunt.quam inco-
ftantiam etiam in diuerfatoniformaaisigaandalicet intueri. Quaequidera varietaS
opinionum haud dubie aliam originem non habuicniii ab inftrumeto.ilue monochor*
do.quo finvlia harmonica interuallainquirebant.Dici enim vix poteft ,quam facile ia
huiufmodiminutifsirnisint^ruallisinquirendiserrorcontingatiita vt ll magas- fiue_>
ponticuluschordotoinus non quam pracifsime fe&ionem in chorda datam contingat,
ftatim notabilem ronomm differentiam nafci etiam aurium iudicio quis aduertac.Ac
cedit chordarum condicio que ex temporis conftitutione nunc laxior modo tenfior , ,
infignium inminutiffimishuiufmodiinteruallis varietatum caufa eft;prterea fichor-

dotomus altior ilt quam oporfeat,hoc enim pa&o chordam violentius,quam conditio
rei perm?tcat,premet; &quidemhoc pacto error contingere poterit vfque ad propor-
tionem diefis enarmonice.prajterea difcrepabant in a^fignanda differentia harum die-
fion iuxta tonorum maioris & minoris,quosdiuidebant,qual tatem.fed relicris hifce__
controuerfi;s;nos,quid circa huiufmodi generis proprietates fpeculati simus,paucis
manifeftamus.Vtrun videlicetiuxtanobisvfitatam canedi rationem,quaefere eadem
cftcumPtolomsiDiatonicofyntono,aliqua conietura eius tam abdita natura com-
prehendipom"ts& vtrumautquomodoanobis in praxin rcducipoffit. Ab ouo igitur
rerrs o rdior
Omnesconueniunt ,quodin tetrachordo enarmonico p-ocedebatur per diefin&
ditonum,diefin pleriq,- exhibent fub proportione 1 2S.u8.quoru rarione fcientifica ra-
tione indutus;non approbo rantum,fed & indubitanter teneo quo fundamento pofi-
totetrachordon enarmonicum afsignabimus,hoc pa<5to:vcfecundae chordara prima_.
diftanciamponamusdiefinenarmonicam in proportione. 128. 125. quam hoc figno
notabimus a vel hocx. Tertia chorda veroponemus adfecunda in proportione 25.
_4.fci!icetdiftatia femit.minor.fiue diefis chromatice & ad prirna in proportione i6.ad
j5,fcilicetdiftatia femiconij , & adquartachorda,qu*termioat tetracbordo in propor
numeros conftabit.fiquide "*& \\ (imul
tione $.4.qu ditonu coftituic.quodfacile per
iuncca harmonice coflituunt &ficremanecduotoniiiue ditonus,conftac en-m te-
{*
trachordonexduobustonis&femitonio 16.15. vthicehtere vides. 16 16 5

quiijdufti adminimosteiminosconftitaunt So. 60. fc 1-icet diatef. 15 15 4
firon.quodnoneuenieffi duasdiefes128.125.poneremuseiufie.Ti_i *
dopraul' quahtatis.Namduohuiufmodidiefes conftituunt 16384.1562$. & 80 60

fusEnarmo fic vfque ad quartam chorda remanerent,duo toni& infuper interuallum 3125.3072^
nici 0000
quoditaproba'.ur,-du3sdiefes"^cum
J - *>
5'^fimuliunfta; conftituunt 5, fOOOOO qui
j
reduiti
307* ,40
adterminosminoresfaciunt|*quibusadditi duotoni maior& minor conftituunc .

Patet ergo,quod quando dicitur genus cnarmonicum procedereperdiefin& dielia-
id
Lib. VIL Ds MufargU Antiquo- modernm . 6$$
idnoiateliigendum ucpjrdiefes sqaales, ledperdietes diflfcretes^cilicet por;^ &;'.'
Hispofitistanquam irrcfragabilibus Mathernatici fcrutini; ration bus.tctrachordoa_,
enarmonicum ita ordinabimus.Adcognofcendum igiturquibus numens, notis Sc in-
Enarmonicum procei it,ponemus hic tria tetrachorda.duocTiiunCla.dijun-
terualJis
dum altcrum.vt fequitur.Inprimo tctrachordo i.gradus interlj b ertdielisenarmoni*
ea&indicatur eius propx-tiop.T nu-neros i2 8.ad r2?.iater fi vecb Cdieiismaio &
risfiucchromaticaelocus eft in proportionc2 5.ad 24.inter C.deniq;& Editonusponi*
tur,vt proportio s . ad 4-docet; idem in reliquis tctrachordis obferuandum
Tctrachord. I. Tctrachord. 1/, Tetrachord. III.

128.25. 5. 128. 25. S. 128. 15. 5.
125.24. 4. 12$. 24. 4, 125.24. 4.
=
~g-E E ~Es:S: :SEIE:?:E~E i:
^ A^ A A A
6. i. C. E, E. E. F. A. i. 6. C. E.
Quauntcruallaadcommunem terrninurn rcduc\a,ita fe habentvtfequitur.
512.s00.480.384. 325.360. 288. 2s6.2so.240. 192.
_$_,_
_
i f
-=*==?r
A A A A
fi. 6. C. E. E. E, F. A. 6. 6. C. E.
Sed iam videamus , quantam irttcruallorum varietatem exhibeant tctrachorda fic
difpoilta
,i Habebturigiturprimo diefis enar- is Quinta in chordis enarmoni-

momca 6oa. EEa.
vt cis EA 6 A.
z DielTschromatica non ta nen acci- 16 Quintafuperflua b F.
dentaliscum 6 a C EaC. 17 Quinta fuperflua minus a. b aF.

3 Semitonium minus h C. EF. 18 Sexta minor ditono contrarie re-
1
4 TonuscumA. Ab a. fpondens AF. EC

5 Sdniditonus A C. T9 Sexta minordiminuta a. EaC.
<S Ditonus CE. F A. 20 Sexta maior femid.tono contrarie
7 Ditonusauftus a. CEa. correfpondens C A.
8 Quarta perfcta fiue diatefla- 21 Septimaminorcorrefpondens tono
ron b E. E A. maiori &
a E E a A. 22. Septima minor cum A. 6 A A.
9 Quartadiminuta A. (l
10 QuartaauftaA. &Fa. 23 Septimamaior c &.

ir Quartainchordis enarmonicisfal 24 Dupla .
.
o&.CC^
fa & a E a, 2S in chord-senarmonicis da&a
12. Quinta pcrfeita Eb.
|
26 Ofrauadiminuta A. DAD
13 QyintadiminutaA. E a 6.
|
27 pitauaauctaA. 6&A-*
\
'
14 Quintaau&aA, E u a. |
Exhifcepatctomniaintcruallaconfonantiafquc turri Diatonici chromatici generu

- * -
in fcnar-
6tfo Arth Magn<e Confoni - ( Dijfoni .
mEnarrnonicogcnerecontinerijpreterea propriainteruallaqua? nihil cum praediiti

duobusgeneribuscommunohabcnt pofsidere, quae hic feparatim apponenda duxi-
mus.
s DiefisEnarmonicaA & b A, S QuintafuperfluaminusA 6aF.
Tonuscum a. A6 a. 9 SextaminordiminutaA E a C.
3 TertiamaiorauftaA CEa. 10 Septima minor plus a c 6 a.
4 Quarta acuta aucfca A 6Ea. n Septima maiorpIusA 6 a A.

S Quarta diminuta a 6 aE.
12 Octauainchordisenarmon. 6a6.
6 QuintaauctaA EftA. j 13 Ocllauadimnuta a 6a6..
7 Quinta diminuta a E a h, |
1+ Oitaua aucta a 6 6 a.
Atquehclxfuntintesualla,qua; in tetrachordoenarmonicoeru/ poflunt, pa-
triplici
tetquehocgenilsmultoreliquisduobus laxiores habenas obtinere;cum omnia reli-

quorum,& alia prasterea hic rccenfitapropria contineat. Quod vero diciae confonan-
tia?enarmonicsfint,cxperientianos docetininftrumentis;in quibus fubinde huiuf-
modi interualla vfurpare cogimur. v.g. nos vfurpamus D jg loco diefis chromatics in
E b & tamen illa ab hac diftat diefi enarmonica.Habemus praiterea, (emiditonum di-
niinutumA.quoininftrumentis vtimurFGg locoF A b.Qusomuia pulchre demo*
ftrauitdofVifsimusGaleazzus Sabathinus in mira illa taftatura , quam videinlibro
fextoprasccdenti interreliquasrecenfitam.Experimurid in cythara.teftudine , in ii- &
milibusinftrumentisloco aliorum hofceenarmonicos confonantiarum gradus.Iicet
vtplurimumA au&os diminutosue vfurpari, vtEb.-pro D^. G% proAb.F pra
E^. Cpro&^g. Bb. proA^. & tametfitales confonantia? admodum fint langui-
da:,flebiles & moIIes,fi tamen eleganter & cum induftria iudicioq,-difponantur,no.ta-
tum nonfuntincongrusharmomco nelcio quid abditum habent ad
negotioifed &
afteitus incitandos.Hincincantibusfubiide vtimur diefi enarmonica,namfiepein_
cadentijsdeprimimusvocempoftdiflonantiam a4s;aucT:am Avt EE b.proE D^.&
FSB.proFxAx; Patet&hocininfra ponendis clauful''s, vbieaderndiefis tam_.
in acuto quam graui ponitun& tamen G ^ ab A b per diefin enarmonicam diftat. hu-
susgeneriseft tertia claufula;vt proinde multa fint,qu indiatonicis aliter exprimi no
valeant ,Exquibusapertecoliigitur,polyphoniam enarmonicam non tam impoflibi-
Jem, quam eam velintefieauthores. Imo pulchre & ingeniose in efte&um deduci
pofle huiuftnodi modulationes enarmonicas exlequenti lpecimine patebit.
Subolfecit &hancingeniofamcomponedi rationem.ex practicismuficis.primus ni
fallor , excellentiflimus Symphoneta Dominicus Mazzocchius Operis nobilifsimi
Romasimprefli Madrigalium clarifsimus author in planctu quodam matris Eurva*
li quem Diatonicochromatico-enarmonica textura ita. appofite concinnaurt , vtdi-
gnifsimu iudice,quihifce,fpeciminisiaftar,omnib.muficis ad imitandu propofiti adiun-
gatunin hoc enim veluti in epitome quadam quicquid in prscedentib. fule diftum eft
contentum cum admiratione percipies
DominiciMazzocchiPlan&us matrisEuryaliDiatonico-chromatico-enarmonicc.
Cantatur, vt fcribitur,rigorose
M
SEzx iiliiil
Vncego te Eu ryale a ipi- Cl-
3 5 X 4 13 +
3S4 4
ei^^l^ z~E*EL :$z::z: :*!!y?f; ~z:5^ "inz ::_:
i^jcf.*.**^.*. . j..'.. ]-..
Lb. Vll. De Mtifnrgh Antiquo.modernaj ^c. 66 1
o/ tune ilJa senecle seramex rc quies? po tu i fti lin,

X 6
-f"pi jrfr* f^|:f:?|?:?--: 4:.-.

- :?|:
querc fo^- lam crude lis nectcfub tanta pe-

54
**! - -/ t L
:::^z:~:r3-:-:::::::::::-::::
Eflarmooicncn
p
5Cv 4 4 4
j_i. rz 1.
g j: j; --
^TJ f- ~* .sîx^sijiT tx^fft- lsc&c __. 1..213:
ricuUmiOuaf faucxtremu, mt fer<e dau copu matri? Heu, terra i-
76 54 5 4 .76
- ) . .- 11
:";rx48*2
i?{:p|||SliJÎS|?il!Jipf
gnota canibusdatapredalatinis, ali tibusqueia ces nec tctu a
6 A ,.76
=rRfc WT
funera
66 i; 4rth Mfigt* Confoni , $* D/êw
fu ncramater produ xi prefliue o culos autvul nera
^..r^ 4t~-
ri?xrr^ rr rr5$rr*$rr*ijE99?
Jf5*^$ fcfji *-- fc |~- "T"J $* s $ Pl^f^StJ-z-I^B^S
la uiue ftetcngcns tibi quanodesfeftina, diefquevr gebam,
43 43 S 43 34 76
rrsr.ip.
^^g||g[|
v
& te la curas folabar ani "-'Ies quofequar?autquasnucartus,auulfaq}
hifrrrri^ 8S
:m i^
* ^fgfi^
ttfcfi
mebra & funus laceru tellus ha bct? hoc mihi de te nate refcra?hoc su terraq,-rna
343
: +H
:
:rr$: :$r: :rr$z ~&
rfV^W-r--, ^.-4--.^^^^
aKttqs srrr:pz:=p* aaa2 -
V -
3Ef5r|z| Hfhî:rf fctlrizi.-

fVque fecuta? figite me fiquaeftpie tas? in meomni a tc la co-
z z 343
Pitosr*-*
|||eJ|eJ|e eêe|e
-&,-?,
nijcite
hb. Vlh Dt MufargU Antiquo.modtrnA', &<;. 66 i
* . * x x x
SJsJ^S*.. -*.:! ,
jj
jj cite, 6 R,utu li: mcprimaabfu mitc fcrro. Ayttu,magne
B*"^ V
.
t :i;:z:i:i:|:zT:f :^z: j :4::|:^?~:^*:i:i:p~i:zj^: if ::|: Ijp12

patcrPiuum, mifcre rc tuoque inuifumhoc dc trudeca-
3
_** &V--.-L
+-,
1
1 j> 'jf
4i-4 ..44-.- I (i.. -4-- 1
h
|>
1 -
|
L.-4
|> MI

1~ rr
L
4-1-t -**
r>
^*-* nequeo crudc*
put fub Taitara telo quaodo a li ter
4 *. _ *
siifeitl==__i^
lemab rumpere vitam.
v
."*-- =
Nota in hoc dialogo charafterum x efic diefin enarmonicam ; qua fem.tonmm

mi-
ea paflim valorcmfpetfes confundat
nu s crcfcit vno c6matc,quamuis author huius fi
cum hoc fi*no chromatico,quod fi-num in chorda b. auget fcmitonmm vno com-
matcmutando/i in w/;quomodo vero S 6 & b. d.flinguantur iamfufc in libro s-ci-po.
fitu cft.-vt vcro promoucatur fcmiton.u minus in maius.author ad.ung.t K .igno chro-
matico.fignumxcnarmonicurmquodalijlolcnt pcrtriplicancrucem reprcicnrare
PpPP adeo
664 Ari/sMagnxConfiniy^Diffom
adcbquidem vt gradus diuidantur iuxta.mcnteAutnoris proijt fcguens paradigma
-'
iefctt
pfa $mj diefischromatlcl *d[efis senarmpnSca

...
- i
-.
:H^S6SaSii=:
:4-
*$zzzz fefczz^z: *S
Scmiton.-min; Sem !top;niaiu$. Semltonrmihus $cm:minimum,
Atqu?iq hoc.fi TheorfamfpecVs,mecumdifTert,vtex praecedeti difcurfu patait, ft

prattivam )d rolerari vtcuqjpoteftj quicquidiit, Authpr monfirauit fe Theori- ,
cae non Mnpericum,(peculationcm itapraxiapplicuiu"e,yt non iniucundura effecllum.*

produxerit,
Quicunque Jgitur comppfiturus cfthoc generc ftyli 0portet vt ad vnguem Cogno<
f
&at en irmooicprum paulo ante, in triplici tetrachordo declaratorum rationcs prppor

tiouefque'.Sccundo vt claufulisenarmonicasnonper totum compoiitionis cohtextu
continuctif^dchromaticascnirmonicis.hasdiatonicisartirlciosc & fccundum appo-
fitos eradus cpmmifceat .SecusenimpUrti(n*enarrnonicum fieret, quodfaftidib $*
txdio qon carcre, fupra oftendimus.Nequaquam igitur js ab(blutc,fed cum magna cir-
i
cumipoctione.cautela & iudicio vti debemus, ficuti enim in piatonico , quod plurcs
canunt, noa efrlfcitum.quibufcunqiieinteruallis&procelibusytiifed cum difcretio-
ne & regularum pr ?lcriptione;:jc 3c in chramatico Sc e.iarm^nico.Rcgulas , ne opus
nimia rerumultitudinegraiHrefur.omittedas duxi.fu(ficit npbrs afquod hocôcolUf
jriefi Sfte ndide, qyp ad dicfcanjm rerum notitiam ylterioroin rnediante ftudio perueni-
re pofsitfagax Mufurgus & ne nimis ardaa praScepille videamur, hic in gratiam_

.
curiofi le Ojjoris apponemus triphonium iuxta tnplejf. .genus exafte compofitumjex quo
veluri ex prototypo quodam lector cOgnOfce-e porerlt moddm in huiufmodico-
po litionibus procedendi, Quod tamen dirficulter nifi a peri tioribus tantum phonafcis
caatabûr.Qriicquid ilt, exercitium pfnniareddettacilia.Njndubitoquin infigqis ilje
Galeazzus ad alias firnijeshuic pro eo,quopollet ingenijperfpicacitate componendas

*
pra;cpetensanimum adycief,
Triphonium Diatonico chromatico-enarmonicum
n Erelinquatimpi
Erelinauat imoi us viam fu am Et
w vir ini-
D
-?T *
EE ~E||| |:gapls|9|^
Erelinquat impi us yjamfu am
_^ -~p'
) S=::=:b::-::
Ene-
\>
:rxz:s3zz
s
z^zzdd-Kzz :$z: zilrr s
zx-Ezazzs
&~^Jr -4-4" = zt-.t & m wi^
Ltb. Vll. De Mufurgia, Antiqw- modernA, tfe. 66 5
'
-
quus Dcrelinquatimpi us
am
gmiiS Dcrc linquatim pius
* A
viam
A A
fu
vr-i ^y
3rri
, , , --* T"r
xj;itt X
szz i-*-
Jjnquatimpius viam fu"*-

3m Dc rc linquat impi
> ~n
-3
;=Scr:
î^r^z
:S33b
^M^-J n^ ri
ii
iiîSlliSîilii
Dere ljnquat im pius viam (U **"' am
:3ri}r rTT-TTT^T^T - 1
!
pgli;|^||i|i|ii|i|i
A
Et "" vir ini quus Dc rc linquat impius
:*0 h*H z?
^mhm !- [
*
s-^-*' am &^-vir iniquus
us viam fu
343
JL *
3 5
*
-*<
soz lliii
^ppp *
666 Arth Mgnt Confom , & Djfioni,
*J I
\J .
r |
_ _ ^^^. _^___._. _I ^^ _a _ fcl -!,,, , -
_-L- -
1 .
_____ -,_ -r^Mâ -J^ -_^_^ ^^_r _^-^-^_ft ^-^MlWH
'
*U'>P
liiillfiEiîgip w< fr. i
tg^mmm^mmm i
\ isi.pni|
3+3
d3fefcz =W5S
&zqzfeg|r:
, t J>
^-
**
sa
:=:$=
u i
i xn
____ ___ ... * .
-.-. " -*3
ffJiSIgiSlîii , ; ;
bJ cneivjo
^
l^^^_ffl^^^^rf:feî|^)EE!E (
JLih, yiL Qt MufetrgU Awftquo- modew* . 6b?
,}'- 1
,
r_!____- i__tJ-t &$fcz i:"n:l_rr!
1 r:zz
J~?w
--2-3 __:_::_:
-t - _;p_r|J-pf W
+|-- TTTT __a> _..*.T,._,_i_

r*fTi-"""
--
iiiiillH_Ii8
:
I
ic#:::| f I5J |SS|_ ~ $~-9*f
-",-"'
-i-
76$
4 _. 4- - -1- - 4-- J,.- t- -

"'":
V
_ _$ _ yns. yt^ r |t |, , M fc*
U * .y il i
wr-nm-Vir ""
668 *
Arin M%*z Confmty &iffofii\>i\\
*w&S
SH

t
t#
'
;
; " -
E$b~ -tri:
F .. a mn !. .,- ^. w-t^T -L-|
|l|
+*( ---*
!..>. H l..|
.

I M i î^W
<w*.--r~|*~'-*-"A"| i*xj"Y' ,
$$#'f*~? ,.
.-I.C-S
-.-< t -4-.i.w -^r i "
4 """""*>"'*
r-rarM
4

*7Av
43
:g:$:
5"s.'<i'~"
giiii#J[i^
fl |
H3= tr ~' "
'
X 1
"
'
'
'
'
*'**
j..A-*^-
.*_ .-.* II I' 11
' "
+ *
" . -
i?
f ;-;Tz::p~^^?^n::^:::j.c:t*: _ij3z,if :3.1: ::j.~fci :i~:-:5

:*2
Oi ---^r "**~"-"--r"!"J*l,"-*":'- * . , .
<j 7'|* yrp jj-4-"* *.^wf-
,
JL_i 4.<5L-L.. i&>.'...-E.^.J,. ...,S_.2s_...E ^.^S^. . . . hmii __
,,.^..a. i.^,. V .._,.. sjaary I.. ...^- -aa-

I .. -,._.. --, r t . I 1. 1. I
taâmi]<M|.ij<Mi<riM ...J--,.- !.. ' ..l....t~.-.|i.. .. ! .. ---,

i
i,
I
Ub. VII. De MufurgiA Anti/fuo-ttjoilerHatfc. 669
-.......-.-.--.-.
v-. ^..-iL L^JSM TTT t^t^ jX
-~*
..*.. ^p *
l.frgHi.1 -1~ +----**- I .,!,. **- >-..*

j ."%p*-a"B 4)IM* * >lpM| l i ml fWfJ *" ***fr"ft* ""*"l T "f"*
.5** I | -"----A" -f -ginfi--,^^ ., ,p|. n , i tH " , ! .- . ..
~t:f 1: b .' -13:: ::*^:: :-:s:lr:E:iI:-ziz|z^

44 *!*- >' .%- -A *""t" .* .._..l.i.. ..4..!V " 1 *= ^l ='
iBffifafe
^S^^^f^^^g
U.j-1i- >f
6jt> 4rtk Mag^CotiJonti & fflfom\
I I
.
1 I
I.H i
r i I
0mpm
I rp*p*
3__
,_-__l^>JzZj.m- *&* 4^-'-l-'-- 'l -^w-^-.a- g-q q-4 T*
'
3E|g[|i|EEE|ESE31| -_*
.

-- .
_*
I T X1~-JJ<-4-4~-t-J}-../F-n: _-,-__._._._.j_;^T2;;
St^ttiilpSlÎ
IJh. Vll. De Mufurgia, Antiquo modernx . 67 f
m ^*
Bssfcdhrr *^
igil J t T
i 1. ' " _
jippaipggiigpp
prTrn^TrT ff f^55
.G1 r.
v
- .
Qaqq
67* Artis Magn* Confoni & Dijforii
Mrnima qtiaedam eaar-

monici gcncris interualla
,'m hac compofirione ob
defeftum typi fignis pro-

priis notata non funt,vn-
de corum loco paffim_.
hoc fignum a ponimus
qucJccborem notarc vc-
lim.
s$pl ^fi- '
*J_J
Atque haec de diatonicis,Chromaticis,ha''monicis compofitionibus fufEciant,nihil

igitur reftat,nifivt adaliacaiamum conuertamus.
C A P V T IX.
De Mutatione Modifme tfoni ,fiuefyIo Metabolico .
PVtat muficorum vulgus,omnes illas cantilenas.quas varijs fjgnis <jg. b..&. notatas
intuentur.chromaticas aut cnarmonicas effe;Errorfane infignis cVvelexhocca*

pitc notandus,quod eoseriam.qui confumati in Mufica magifrn haber'" volunt, ir.ua-
ferit.Erroriscaufaeft.qubd non intelligant.in quo proprie cofiftant tr a harmonicaii
genera;ac proindeomnemutatione vnius toni in aliii confundunt vel cuchromat co
,
vel enarmonicqjcu chromaticu &

enarm.frylii no dicta figna, fed interualla paulo ante
prcicriptaconltituant:fi.n.clarufuIamalicubi i.nuerieris.quTperfemitonium.&femitb
nium & lemtditonum incorapbfirum procedjt,iam hanc claufulam.diccs chrqmari-
cam,fi per diefinVdiefin & ditonumincornpofirum procefferit,eam iam dices enarmo-
nicam.Si veroclaufula quapiam ex tuno natuialiadaccidenralem Cw.c fidtum per fe-
mitonia autdiefin,vel femiditoBiim autditonum proceiTerir,iamfreciem dices chro-
maticam vel enarmonicam.horuni enim generum chordas tangit.Si vero.ex.tono na?
turali in quemcunq) alium pcr qubdcunque interuaHum inciderittunc dicetur mnta-
tiotoni.Hoc locoquidam difcrimen ponuntinter modum cV tonum ; Mutationem_,
,
toni dicunt.quando (yftema toni penitus mutatur i modi mutatio dicitur quando fit,
procefius a chorda naturalis toni ad non naturalem,vt cum procefiiis fieri debet a to.
no in tonum.isfiar in femitonium,autdiefin,vti pauloantedittum eft.
Porro mutatio vtraqj magnam emphasin habet, notabiIefq,-alterationesinaud to- :
rib'js efHcitjpoteftq;infinities vpr!ari,& quibusIibctafFeftibusexprimcndis appofitiffi-
St\?us fr.rti
jTiaeu .Verum hoc arcanurnfolis peritioribus magiftrisnotum efi quem nos non in-
bolicis ide congrue ftylum metabolicum appellamus.Verum operas pretium faciam,fi hic aliquot
fjiiod tranf-
huius metabolici ftyli paradigmata infcram,vt quid intendamjeftor facilius intellige*
pofkitius.
re poflit
Mcta-
Lib VII. De MufurgiA Anuquo-modtrnx^c. 675
Metabolici ftyli Paradigmaca
HViufmodi (tylofummomdicio vfus cft Iacobus Charifsirnus, Chori mufici in_,

Collegb Germanico Pr*fc&uscclcberrimus,cum Hcraclirum & Dcmocritum,
'
hunc plorantem.alterum ridentem pulchrc Sc ingcniofc fequenti mclifmatc mcuboli

coexprimit.vbifrequcntiabmollia nihilchromaticum aut enarmonicum habent, vt
tmpcriti fibi perfuaacntjfcd tonum tantum mutant.dialogusinfigniartificiocompoil
tus cft.m quohe clauful* rifu$,cVplanfkus,incredibiii fanc varictateexprimuntur,fcd
cum cornpofitio xquo longior c(Tct, cam omittcndam ccnfuimtis, vnica folmnmodo
claulula conteati, vt ia ca velwti paradigmato quodam metab jlici ft/li ratio luculc-.-
tiuspateret.
Paradigma I, flyJi Mctabolfci
-^.
fS:|EH=|E:'E
,
JL_* I
E=|s!|||||.li|ji
ntfi 1 ii m ... *~ 1 - iJL-Li|X_^-4-|j..-Q.4-i-r'
,t. purdapian-
e iilSHlfSiiiiM
purdari derc
- 43 -
b tr
Vidcj igiturinitocparadigmatefecundam voeem.dum hfc verba inlica epurda^,

ridereproCcm rifum ipdsnotis appofite exprimcre;primam vcro voccm.dum h.ic vcr-
bxifurdapitngere profcrt plan2ttira , 5clachrymasconucrfo ftylo, cVpriori contra-
,
rioexprimcre. .
. -l-|-i \\ ~\ I t "T -""I " ~nr~~T ------ 1 .*._^. -fc# .u_-..i_i__t._,--*- - Mfta ^--f- - - r--
n gere. tr. tr. tr. epurdapian

-.l..--. ...
\T%%. +M* t~+*i4*-i ifft ^ ^4l an-fxrl **" *
epurdart dere,
4J o ~
"*** "'^** "* m
_*. --^----(f-""'"* 2" "t- "~H ^f
*"" ~
1 ~r !
I
->_- -' !.-*-. m-pV-** - ---^" 1
Quxquidem diuerfitai cum ex mutatione toni in aliura procedat ,& infolita acci-
dat auribus. certe affeflus rafigaitct concitabit,duramodo

Caotorc- finr, qui cam pul-
chtc czpruxterc ooriat

Q,qqq
6; 4 Artte Magnx Conjoni ( Dijfoni s
H -U-i^ .*
i
_a___:
n:_~;-^.
i
Xtptt.
Rtl*IW .1 -- _ -
.l
43 ScquiturcontextUs.
lri_r.fr
li_zL u_~
=1
I-t
i ::::z~:
-
_*_
Eft autem hsc componendi ratio fupra quam dici poteft affedtibus prasfertim dolo-
ris,compafsionifq; concitandisaptajcuius vtexcmplum videas hic, apponendam du-
xi inêniofam copofitione.m ab exim io artis magiftro Dominico Mazzocchio,quam
lachrymas vocat D. Magdalenae,peradam,in qua lachrymar.tis affe&us ad viuum ex-
preflbs iatuere&auditu percipe.Ad quastattien cantuexprimendasrequireretur in-
genioii vox Laureti Vi :toris Equitis,aut BonauenturaJ aiit Marci Antonij firoiliumqtte
phonafcorum delicatifsimorum . \

Paradigma II. Stylo Metabolici.
B fe
**fc_t_ =^_i_______3_________! ^t^-t-l
g:=-:<c::
EnvuolTanarla ilRedentoree fanguemaindarnofparfo. il preti-
_L
-r-rp^-
:z_
b A b_b
ofo rio fara per lei di quel be atofanguelenza ildogliolbhumor del
-W-v
_
pian tomb fenza il dogliofo hu mor del
y__=_i^M^=-~_=___-i pian-
Lb. Vil. De Mufiugu Antiquo.modtm^ &c 75
mmmm =J
pian
b , b b i '
to
'
' mi q .
Illiillli fE=
1
Hoc ftvligenerc prscaeteris ingeniose Petrus Heredia infignisMuficus ('qucm fi
uc Theoriam fiue praxin fpeffces.nulli fanc,quos noui Muttcoru poftponcndum duco^J

inmelifmatc quodam.quod adnormam vetcrum tonorum infuudione doctifsimi
Donijcompofuit,lufit,-quod cum ineiufdcm citati Donijlibrode generibus & modis
interfertum sit,"c61e&orem remfttin-iUS
IlluftrifsimusEquesPetrusa Valle, vtiomnium artium, ita &musicsreconditio-
ris pcritifsimus,vt huius ftyli Paradigmaquoddam ederet,inftrumentum triarmoni-
cum DoniodirccT:oreconftruiiufsit,cuiustafi:aturas inmusica organica exhibnimus, Inltrometii
trhrmor.i-
HoGpuIchrc metabolicum ftylum iuxta veterum mentem refert,-conftat tribus tafta- cumPetri i
turis.prima dorio.-iecundaphrygioitertialydiofyftemati refpondet.Dorium itaque in_ Valle .
fequcntiparadigmate ingeniofo lufu mutat in phrvgium,per verba mutationi refpon-

dentia.fed leftor modu exparadigmatefacilecolliget,jnquo eft trafitusdorijin phrv-
giumtonum, dum auribus infblitam mutationem adfert; fieri quoque non poteft, vt
animus huiufmodi altcratione immutatus, afte_liones non fentiat vehcmentcs
Paradigma III.
Dorio Ph ryg io
Glialtri tuo'imperifpeflbauuiechefdegniNo c piudafoffnrefiiemerario ardi rc
iS~* \
ipr^trz:
j-
t t ii.i..i.i.:i.ii.:L|.A Z&WbBcT
.-.-___ |W<lltMM|-MMMtaMA
TaftaturaMezana. Taftatura Alta.
BenediilusNafducciusfimilibusmodisinlibrOdepijsIachrimisB.V. vtplurimum
metabolico ftylo vtitur;quem lccfcorconfulat.
Intetcocterosvcrohuius fcculi Symphoniarchosrcliquismeritb huiusmetabohci
ftyli pr.tftantia palmam praeripuifle videtur Princeps Venufinus, qtii mira
ingenij vi &
noua methodo rem tentauit, in vari/s compofirionibus Madrigalium qu? paflim ex- ,
tant, ccnosinpr^ccdcntibus eorum nonnulla adduximus, adquade&orem remiN

timus
Innumera huius ftyli alla paradigmata adducetc poflemjfed finio,ne opus ccetcro-
quin vaftumfuperuacaneisrebus refcrfiflc vidcar.
CA-
?6 /irtu Magn* Confoni, @ Dijfom .
f
. CAPVT X.
T>6 Vempore Mufro,Signis & Numeris quihus tum Antiquijum

^Loderm i4 exprimum,
TAmetfi totum mufic* arcanum fub temporis exafta & varia prolatione confiftat,
fateor tamen traftatum me re-
nihil in tota mu(icaconfu(ius,nihil imperfcftius
periflc;intcgraoperadchifccaFranchino,Zarlino,Glareano, alijfque innumeris pene
c6fcriptalcgo,ade6tamenindigefta&diflbna, vt cum multum in ijslcgcndis tcmpus
impenderis.poftqua ea abfblueris.quid legeris.vix difpiccre poflis;funt praetcrca adeo in
hoc negotio di crepantes muficorum opiniones.vt cuifubfcribas,vix videas . Vt igitur
aliqualeikon auidoluxorircturin materiaadeo tenebricofa,noseandem ad incudem
reuocantcs.paucishoclocoiuxta veram harmonici temporisrationem exponedam
duximus.Et quamuis in prxcertentibus quoq; libris dc Temporc egcrirnus.quia tamcu
parcius id preftirimus.hicpaulofufioreserimus*
Tempus igitur mulicii .
harmonicum,
fiue
aliudeft.quafpaciuillud
temporis,quo notarum
nihil -i
.
t
i
|
u i
| S I
G OC
j
(P (f
I l
r II
(}
fl
(f
W
muficaru prolatiomen-
furatur;nam vt harmo-
' * 3' * *' 6t 7' *' 9' 10'
nia perfetionem fuam
nancifceretur,menfura quandamitirefuo poftularevidebatur; ncintanta vocumco-
roiftione,dum vna tardior,aItcraceleriorprocederct,totus confenfus vocum perirct,
primiMufurgieerraquardam figna inuenerunt.qusfigna tcmporis &prolationis no-
minarunt,de quibus varijs ic Iocis cum iam diftum fit,Iongior efie nolo. Deindc figna
inuenn certis proportionibus alligarunt,ita vt vna nota nuncadalteram cflct dupla_
jjam ofcupIa,& ficde ca;teris in infinirum.Hoc paclo contra breuem cantabant duas
êmibreues noftras.hoc eftinproportionedupla.quatuorminimas inproportione qua-
drupla.oftofemiminimas in octupla proportione,vti fuperius diku cft.quas proportio-
fflesindicabat.vtdiximus.perfignavt hic in n.S.9. I o.vides;quedefetunotaru minoru
adhbebant paritercotra vnalongamduas breues,quatuorfemibreues,ofco minimas,
fedccimfem minimas, trigintaduas fufas &
fexaginta quatuor fcmifufas modernis
vfurpatascantabant . Deinde fecundam fpcciem proportionis ordinarunt, quxpofl:
multipliccm eft fefquialtera;nataq; eft proportio temporis illa , quar in h*c vfque tepo-
ra imperiti Triplam dixcrtint.Adhoc itaque tempus rrcnfurandum varicinucntcfunt
23yphr*,(iue (igna,quoftendant,quantum temporis fit hafrendum.Selcgeruntautem
Veteres potiffimiim quatuor notas.quas mavmam,longarn,breuem,iemibreue m ap-
pellarunt.Ex bis enim totius negoti j intelligentia dependet;cum vero h* quatuor no-
ix variediminuantur& augmententur.adgradus tum incrementi tumdecrcmentifa-
cilius dignofcendos,inuencrunt diuerfos charateres, vtifunt OC. videnu. 1.4.7.8:
quositemm fingulos numerisafficiebanr,atq;in principiocantilenginterlineas ponc-
bant , fed fingulos explicemuscharateres.
Signa itaq; omnia ex circulo funt dcfumpta.vel enim in principio cantilcna? ponitur
Circulus abfolutus.vt Ovel fetusvt in nu.8.; vel femicirculus abfolurus C,vel recla fc-
tus,vt nu.8.indicat,velpunratus,vel non puntarus, vel fectus vna, vei duab. vel trib.
lineis.vt cernis nu. 8. 9.1 o.praterea he figurae vcl pu6tis numcrifq; aflfe&a? funt,vel non
fi illud.tcpus denots t perfetum,fi hoc , impcrfecium fub proportione,quam numeri ia
dicant.fed declaremus fingula

Sub
Lib. VII. Ds MufurgtA Antiquo- mbdermy-ffic. tf77
>ub hifce figuris puctatis, quas oiim.
+ & 4 indicat tribus modis cata
.~taripoteft,-primb,
qtiadoomnespartcscopofitionis fubvnaharu figuraru
cantant,ffuet5 onincs partcs
al.cu.us compolit.onis funt fignate vna ex hifce
figuris. v:g: hoc fino C- Atque hoc
cafu tres minimae fiue vna fem.breu.s perfetfa vnum tempus
fiue tactum explct, que
,
dicunt in.-cqualcmA' tu fcraimmime fignabaatur

fublorma fcmifufaru albarum.vr m-
fra in cxcmplo patct. Ad|b,vt flomnes
compofitionispartes fuecint fignats fub hlCc^
iJgn.s O cum punfto in mcdio, ve! Opunftato,&
accidat tripla proportio.ficut hic appa
retOLcumpunftoinmedio,vclC-lpunaato,tunctrcsfemibreuesperfcaxexpIebant
vnam tcmpons menfuram fiue taftum;vt in fubiunfto exemplo patet
~~
âT^jS I

Excmplum I.
l^_:__--zf_:M:l: Sft
a
3 ,ss sa __ __ ~z cj
"" - -^ - - -V- -M-H
Secundb;fiverb vnacat'lcna;parsfuerit fignafa vna cx hifceduabus figurisO cum

puctom medio velcuC',Sc aliaepartcs fucrint ignare cumdiuerfis ali/sfignis^hocefi
ficantetur fi<mum contra fignum.hoc cafu cantabitur accidentalitertaftu aquali,vo-
cant autcm taftum a:quale n .quindb cant.itur fecundum tempusimperfectumfiue
fub binario numero.fiue quod idem eft.quandb duar minime explent vnam tcmporis
menfuramjcxplebitqi vna minima vel duas femiminima? vnum taftum , quemadmo-
dum fecerunt Preneftinus al.jque compofitorcs.fi vcrb hoc pafto cantetur fignum af-
feftum proportionetripla,ideft,vt vna voxfubtripla proportione.cantet pertresmini*
misvnotaftu.reliqusvnamfcmtbreuemcantabunt fiibvno& codem tempore, vt
hicm&riusapparet.
r-: 111
JESE

rv-
J-4.1..-.'
-t
-~-U.
3
Ewmplum II.
*^. 'M [
IIIISIII
SimiIitercantandofignumcontrafignum,fivoxfucnt fignata cum fcfqui alrcra_,
tahs propo.tiomai-.
proportione.ficO; cum punfto in medio.velcum C'\ punftato.
tempore cantandarum trcs fufas albas po-
cab t;loco Juam m femim.nim irum vno
; ,
nenias,vtinfequentiexcinplo patct.
Exemplum III, 3
%-i, bXLiffliA^J. II.lJ 2.2.

678 Arto Magn* Conjont, ($ Difom
Quomodb porrb Antiqui nonnulli fymphoner* hifce nguris O cum punclo
m rae-
oppofuerunt,lofquinusdocuit fcqucnti Excmplo
dio,& Ovfi Ont.dum fignum figno
'
,;
:
/
Exemplum IV.
fe$Eud
*ci+r+ f tt^ z:::$;::::? 9* :$.:= ::H:::!P
Sihuicaceedatproportiofefquialtera,vtihic02cum pun&oin medio,veic-i C'l

pun&ato loco duarum minimarum tres rainims cactum explebunt
Exemplum V.
Jte=
img .9
:=&*- :=
- 4'4.'>i4-> i %?-|f*| 4'* "^ >----<-4-|----
1
Voxbaffi fignofuo oftendit duplo velociustempus ac fignatum eft,mutandafque_j.

femibreuesin niinimas,& minimas in leminimas.
Hoc fignum C nihil almd denotat.quam terripus imperfcdtum.in quo duae minima:
refpondent vni femibreui perfe&Sjfi verb accedat fefquialtera proportio cum punfto
jntra fignum.vt hic C| indicatur tres minimas proferri debere ad vnam fcmibreuem
,
perfeftam,quam pun&um indicat,qu* &

a numero ternario 3c binarioindicantur-Vc-
rum vide fequens exemplum
lllilSsft|illl?|i||
Exemplum VI. i- " ' .
.
*t:T m _>"-
feJ||Si
Sub his itaque fignis C O regulariter,& natura eorum ita requirente, due.minimae
vel vna femibreuis duabus minimis a?quipolle ns.fub vno tcmpore fiue ta&u completuc
& hoc vniuerfaliter obferualur,non tantum quandb omnes voces hifce fignis notatae
{imt,fed etiam quandb diucrfis,cantaturque fignum contra fignum
Porr6
Lib. Vll. De MufurgU Anttqua-modernx^c. 679
Pcrro liduo memorat.i fignainueni.uiturfecralinca redi, vr videsin imrgine_j .
tunc indicatur.notasduplominui debere.iu eft.omnes voces duplo velocius cantarf --

debereijs vocibus,qua: signanturhoc signoC. qucm admodum in pr.tcedenti quin.
to Exemplo in Baflb patuit.in quo Valor notaru notis cantus minime ajquiualet ; cum
f.
vtraq,voxdiuers ssignisno:atasit; cantusC. ScBafTus vtin marîne Et priusquidem
:
signumoftendit valorem notarum remanere immutabilcm altcrnmvero Cundem_ ,-
olicndit mutabilem, idcllduplo velociuseaspronunciari deberc,hocmcdo, quofe-

quicur
ofbn-
Quodsihocsignum Cfueritfeilum
det.notas quadruplo velociuspronunciari debere
duabusrecl:islineis,vtin rmrgine;tunc
, & si rribus lineistueritfetta, oitu* 41
plo velocius pronunciandas demonftrabit,&: sic in infinitum .
Verumsihuiufmodisignum femicirculare reperiatur inuer rum sic 3 ,tuncs'gnifi*
cabit vnabreuealias duab.ferEibreuib.equipoIIenterrvam vnotemporesiuctaftu co-
plerideberc,&refp6det prorfushuic signofub nu.8.siue itaqucantiqui ^siue fubdi* c...
ttonu.S.fignumponerentdemperidem significabant.si verohoc signum 3 vtin mar-
gine,lincare6ta feirum fuerit, tuncdua? breues quatuorfemibreuibusxquipoHentes
-d>---
tr-
fub vno tempore siue taftu complebuntur, idcmque significabit , quod fignum fub nu.
9.dupIo videlicetvelocius notaspronunciando.
Si denique hafc signa O C notentur numeris,vt fequitur 0]C\. huiusmodi trrplam
.
ndicabit.loco vnius femib euis,quae vni tempori siuetaftui refpondebat,primofubsi-

eno numcris non affecto.iam eadem numcris appositissignificare tres femibreues pra-
fcrendascdc,quodpuIchredenotant numtri.icnim ofiendit valorem vnius tempori/
fubpriori signo, 3 verb fupraposita oftendunt,vni breuiiarnrefpoderetresfcmibreues,
idcmdicendumdcpausis. _
;
3gEp - 0 S2Z
g^ :
Si vero hxc signaO C afficiantur,(cfquialtcra prop->-t:one, vt hic v detur

:
GJ -Cj-iHa
denot.ibunt loco duarurn minimarum,quas indicantur per z,& vnum tempuse.vplent
tres minimascflc acinieudas , qu indicatur per 3. vt tempus fme tactum ex-
pleant,vtihic -
r .' '
:.:-.:: -
Iterum hec figna in afhVintu-numerisutin margine, tum dc

numerr>7. 8.
Ci
vnam fenubreuem duabus icmibreui

ifcfe :
not;ibit tnplam proporrionem id, eft ,
bus.T?quiualentem ,qux fub fignis hifce fiucnumerspriinocahtabatorfubvna men-

per qu-
fura teponsj-eidetres iamfcmibrcucs fub vna tcporis mcnfura refpondercqua;
mcros pulchre indicanturjNam.i. d.motic valorcm nocs vnius temporis fub tigmshue
numeris;& j.fignificat, fubiTgnohoc numers afFefto tres iam notasfemibreues vni
,
mefur$refp6dcre.vtcufubhocfignoinn.8.brcu s equipolleatfcmibreui,ficfub hoc (1-

"
Krrr g no
6$o Avtts Magtt* Conjoni, ($ Diffbni
gno CJfe&o.tresqucquebriUcscenfcnturrefponacre tnbusfem'breuibus.vtfequcn
Exemplum docet ,
::?:::$:^:i:i:::$::e::
_..._'-. ->_- - *->--.-
AdSSrii
-g:7 ;g-^ luialteraproportionevtinmarginelineis

Si verb hC figna in nu.7.g.ajrEeiantur fefquu
5 3;^ Z~t re&is fefta^tunc ha?c proportio depotabit fui/ nu
iumeris,locoduarumfemibreuium,qua;
*, *i-.~ - - _ .___i ... r..L .._ -
'
r. -
priuscantabanturfub vna menfura temporis ,iam tresfemibrcues fub vna menfura_
temporisproferendas; iridicantecirculopeffccl;ioncmbreuis &pauf.e . Exemplumfc-
quitur.
Vides itaque ex his,cur Veteres numcros hofce addiderint fignis;vt videlicetpct

eos cognofcerent.quis valor.nota. fueritfub vna menfura ten porif> p;olata.,infignis u%
nenumcris.quis verbeiufdem valorfitfub vnamenfura temporis,infignisnumeris af-
feftis. ..'-.,
Porrohoc.loco.errorem alii.m,quiirreps.tin proportionem temporisfclquialrcram
detegercvifumeftjbancpleriquedicunttripkm.hocforfanerroredeccpti.quodadvnj
breuem tresfemibreuesjycJ ad vnam femibreuenxtres mir.ima. fubmde c&ntentur; ve-
rumcum hcproportionotas tantum relpieiat, &vari;s noris triplex hic progrefluS
impediarurire_ie tripla dici non poteft,nisi eam ad multiplicem proportionem rcuo-
ccmus.dcquatamenbicnonagimus.leddeparticuJarifefquialcera
Hunc errore.vt corriganr alij.proponfitfefquulterae proportionis ratione,vt infra.fed i
>terumpsrperam;siquidcmiefquialtera; proportionis cantica,qua?paflim in vfu funt,

. proprie fefquialcere dici non poilunt ,fed propor-
?t:^$::S:-^f--^:"_C"5:! :_" tiones arqual tatis,vtcum tresfemibreues vel con
I
- --' tra tresfemibreues,velcontra vncm breuem , &

vnam femibreuem tribusfemitribreuibusa.qui-
ualentescantantur,vt in exeploelatere patet.vbi
iecundo exeplo Baff? nota; vltima; ad notas
etsi in
Tenoris sint in feiquialrera proporfone.feque ha-
--,_f_f__X__E___r "SSf
.<_#_*.fc.
beant vt _.fld3,Tnir.imetamen ideohajcfeiquial*
-
tera 'proportiodicidebct.cumdusnoteBatli eius-

'
demprorfustemporisfint;in:6dufl;tribL'SprorfL!sa?qu!ualeant;fedproportionisa.qua-
Htatis& ad multipljcis proportionis tcmpus refeiendfffunt, videlicet ad triplam pro.
portionem, vt paulo-ante di-turn eft.
Quare cum menjJQ fit fefquialtera: proportionis.tunc detemporc impcrfecl:o ad per
fe&um tranfitus Hxr, fiue deproportione multiplici ad proportionem particularem.mi'
fcenturquediuerfbrum temporum prcportiones.ita vt vna vox teneat menfuram tem
pbrisperfe&ii&al.eramenfuramtemporis imperfe&i,vel quod idem,cum due autplu
rcsvocsscantantduasfemibrcues inrerim.dum alia voxcanrat rres femibreues.lbnen*
turdua.contratres,velquodideroeft,tatusfiuemenfura vnius vocis ad alias feha-
|>eatvtzad 3.dum vtraqucv-Hc.ad:vnum& iderh tempus duas diuerfa. proportionis
prblationesprofert.quam Muficifenfitiorcs vocant,cantare fignum contra fignum_,
yerum exemplo rem dcclara .? c. ','- , ;
-
' ' -'
!._!)_
;'; ... '
.
J. Ejcen..
1 I .
Lib. VlL De MttfurgiA Antiûo*modernA . 68
I . Exemplum tripl* fiuc proportionis qualltatis
~ t=zfi %fr~~ *- ,4 "fea

:fci
:3zg|=rrSSffi
3
. 2 ^
xSdL
Prolatio tempus proportionis asqualitatis fluc triplae
1 . Exemplum proporcionis Sefquialtcr* & hemiol*
** Mrii
11 S
ttf to
E*
. .,*, .-,,,,1,
Vcrafefquialtera proportio a.coutra 3. Hemiolia proportio maior
SSBL
Aliud Ezemplum proportionis fefquialcerjj 8c he mioliae
:i-<d-$rf:~J:|zf:i:f:~ :?-?5:pS:5: f Epcf SS&fcf pfes:

Proportio fcfquialcera
-:*=
fc= /Vt- 1
'
z^r3z=n
B 1
**==
s-
P^^^Jr^^SE^
Hemioliaminor,
llliiiiljililiEiill
r
Hemioliaproporlioefte*demprorfuscum efqaialtera,vt proinde vehementer mi-
rer.quid aliqui mvfterij in illa ponant.cum tanto verborum apparatu eam defcnbant
Hemiolia igitur proportio idem Grxcis eft.quod latinifcfquialtera, (ad ex abufu irre-
Rrrr a pente
6R4 Avtii Mapftx Confmi y Dijfoni.
^
pcntefa&um t,vt
eft, imperitilirigufcgrjecas mufici, aliquamdifter cnti,1m inter hcmio-
liam & fesqialteram conftituercnt
portiohe- Eftautem hcmioliadupiex-maior&minor^Cêfitempus fpeftes, prorfus a-quales
miola. funtifi notas,dirTerentes;vf in cxempIispatct.Curautem Hemibl.a vtplurimum nigris
notis referatur.caufa eft.quod cum fcfquialtera proportio illis terrporibus necdum fi-
gna.quibusa temporeimperfe>ftodiftingueretur,haberit;omnes fefquialtera; prnpor-
tionisnotas.nigrocolorefine vllopraeuiofigno aut numero cxh'bucrunt,vt fic cxco
lore temporis diftinftio indicaretur.poftquam vcrb tcmpore fuccedente m ufica diuer-
fitate fignorumfuifletilluftrioriproportionifefqmalter^notas finc
nigro colore cxhi-
bitasprefixo numerofefquialtera:proportionip!oprio , temporis diuerfitjtem diftin-
xerunt,quampofteridemde etiam herniolaeadhibuerunt.Alj nefcioquaj myfteria quo
rumac afFeiftuum indicianigris illishemiolae notisaffingunt.fed relinquamus vnicuiq;
fuam phantafiam Noftrumeft oftendcrc , errores fucceflu tenporum irrepentes, vt
Mu(ici,quid vcre-ftatuendum (ltêxhoc difcurfu noftrodignofcant,Quemadrnodurn_.
vero fefquialrera proportio mufica? familiaris eft,ita omnes,fesqu tertia,fefquiquarta_ :
fcsquifexta vfum aliquem in mufica haberent, nifi difficultas huiufmodi proportionis

proaunciandôbftarct.quantbcnim afefquialtera remot oresfuntproportiones tatb :
difrfcilioresadpronunciandum euadunt;quareprudentermoderni muficireicftisom-

nibttsalijsproportionibus.fefqjaltcram-taintum cum multiplici retinuerunt.qua? quide
fefquialtera,fi rite inftituafur^mfrgnam in musica gratiam acquiritjvti in fequenti para
digmatio patet.in quo vides ad taifcum aequalem temporis imperfecli femper catari 6.
femirninimas loco 4. earundem.adeo vt celeritas prolationis ad taftum s t fefquialtera ;
quimodus et venuftus eft & elegansjfed exemplumente noftram fusius explicabit. vi-
dequaeialib. e.plurahuiusgenerisexemplafol. 482,483. fubfefquioitaua & fefquial-

tera concinnata.demonftratenim hoc fefquialtera proportionis tempus nefcio quid
energix & empiiasis, mptumq, phy*ictfii) ptppprtionatum exafte exhibet
-
I; I . : Exernplum
r fefquialtere proportionis.
P-
sHi -
. >
-
-i
>
v
-;
'

R"*-f -
SSHiEF*

fe-J [ . . . T, "T ..
rh* I- -
':
1! SSiSlfe
u
Cum itaque hanc corifuu*07rii_rri mareriam penirius confiderarem , vehementer
miratus fum,Veteres in re prorfu5fnutiK,imofutili tantum operae temporis perdi- & &
difle, ingeniaque tantacofufione rerum intricare voluifle.cum totahaecfrrago mul-
to expeditiori modo,quod pofteri poftmodum fubolfecerunt,hoc eft.per fblam ternarij
autbinari/appbfitiohcmsabfphiiippEucritiCum enim omnes prolationes muficaead
dflastantufn temporjum fpeoieijyid.efi , ad binarium ternarium rcuocari posfint, vt &
cxmathematicisjfiiudamenrism iy.libro demonftrauimus,fruftra perplura fit,quod
rtr pcr
Lib, Vll. De MufurgU Antiquo-moderm 683
per psuciora fieri potcft,Quod hac inductionc oftcndo, primo iuxta tempus imperfc-
iftum fiuebinarium numerum, uetercstempusxquale&immutabiledenotabant per n.g.
d quad &
hodie in vfu eft; mutabilc vero tempus indicaturi pr^ponebant vocibus-
haec figna in numero S.quoindicabantvocesdupiovelocius tempus obtinere dcbe-
re,vt diftum eft,cum itaquc nccdum minimas,fcmiminimas,fufas,femifufas haberent,
nccfcirent,quomodo valorcm notarummaximas, longse.breuis &femibrcuis multi-
plicarc poflent,hoc fignum.vt in num.8,- ielegerunt,quo di&as notas duplo velociorcs
n.9.ro.
rcddcbant.fi vcroquadruplo vdociores illas vellent,per fignum innum.9.fi oftuplo
vcIociores,illas velient.pcrfignum in margine vtinnum. 9. io. ponebant cum
,
vero hoc tcmporc varictas notarum maxima fit , &fufje,femifufae chromaeacceflerinr,

quibus pulchre & cx aftiffime tcmporis velocitas exhibcatur.non vidoo.cur veterum_i
methododiutius.inherendum fir.prajsertim cum dicta veterum fignaphonafcos non_
parum retardent,& fummam induftnam attcntionemque requirant jn phonafco , ad
notasvnas&eafdemtamdiuerfisprolationibus cnunciandas .Excufari camcn pore-
rant,quod hanc rationem cum alia in necdum inuentis minimis, femiminimis, fufis,
femifufisnotisfuppeteret, adhibuerint/ln temporis verb perfecli fiue tcrnarij, aut
non minor confufio ipec"tatur:Narn omnibus memoratis fignis
fefq uialtera prolacione
proponendo numerum ternarium,aut ternarmm cum binario,pulchre quidom diftin-
guebant prolationcm vnam ab alceraj at intcmporis duratione nullam aflignanc
difTerenriam
Scd jb Excmplis rem totam muficis ob oculosponam;fint fequentcs claufulae, quae
diuerfis quidcm fignis,& numeris,ac qua duratione tcmporis in nulloprorfus altercnc.
Exemplum I. 11. III. IV.
&$& * i*= -5 Wl essh

p-
VI.
Sciatleiorbreucsno
m i* I:

g
tas in hoc vltimo exe
plo n._.& 3.defigna
2 tas'16gas clTc dcbere. i- .:-
Omncs ha=claufula;,pcr diucrfafigna pulchre quidem , vtin praecedentibus fusc

o(tcnfumfuir,aiTignantur,fed Ci tcmporisduracionem cxac"te examinemus.quoad te-
pus nullameasprorfus difFerentiamadmittere uidebimus; cum cadem temporis du-

ratio in omnibus expleatur, vtiphilofophismuficisnotura cft.&omnesvcladlV.vcl
ad V, vcl ad II. Excmplum reuocaripoffunt
Dt Pau/is varijs,quibus perfeflumtemfus notari olimconfueuerat.. ,
INter omnes figuras maxima non hab ct paufam propriam,quare_X

rauficales fbla
du eam nominauimus.id improprie faclu efle fcias,& quaujs^
fupra fol.47_.paufam
vt dixi maxima propriam paufam non habent, vator tamcn eins eft menluratus a pau-
fislonguvtidofte oftcnditperitisfimusPetrusFranciscus Valetinus in quodadchac
materia conicriptooperc.qus longaduashabetpauf_s,ideft,pausa longa? imperfecte .
quaoccupatinterpentagramum 2. fpatia vtfupra patet inn.i.& vfurpatur.quado

cantilena non eftfubmodominori perfe-Co,hoc cft.interim, diim longa cft imperfc-
\<\ cla
Artis Magna Confoni t tf Difoni
7* " "1?" n n 6'

n 7-
"!;*,iTI *
ftevaloreduarumbreuium.qua? perduofpacia.quaepaufa occupat indicantur quafi

cfIentdua;paufenotrebreuis;fi verbalterapaufa eftpaufi longaperfeftae, illaeccupa
vtvides in num. 2.& vfurpatur cum cantilena fuerit fub modo minorc per
bit 3. fpacia
VU fefto, & etiam quando can tilena eft fub modo maiori pe. fefto &
minori perfe&o , hoc
eftdumlongaeftperfe&a valore breuiumpertiiaipecia,qu*paufain pentagramio
3.
occupat,indicatarum.ita vtfi canrilenafuenr fubmodo maiori & minoriimperfecto,
videlicet fubhoc figno C,fub quo riguraefunt line pc feciione.vna maxima ajquipollen
teduabuslongis,&tunc valor maximaemenfurabiturperduaspaufas longae imperfe
tx vti fupra vides in nu. 3. fi verb longa imperfecta fuerit fub modo maiori perfe&o ,8c
minori imperfcfto, ideft,(i valor vnius maxime perfeifc.e quiualeat tribuslongisim-
pcrfec~t.is,tuncmaxima menfurabitur tnbus paufis logae imperfeftae, vt apponct in n.4.
fi Verb compoiitio fuerit fub modo maiori perfecto & minori perfecto.id eft valor vnius
maximKperfectafueritequiualens 3 16gisperfectis;tunc maxima menfurabitur3.Ioa

gisperfcctisvtapparetin num.s.fideniquecompofitiofuerit fub modomaioriimper-
fecto & minori perfccto, ideftcum una maxima imperfecta Tequiualueritduaslongas
perfectas,tuncmaximamefurabitur perduaspaufasIongasperfecMe vcapparetinn.6.
fub hoc vero figno vt m ii.7.liue teporis pcrfecti,tres breues xquabiitur vni maximae, fi
vero fub temporc imperfecto fuerit.vti in nu.8.paufa aequiualebit duabus fenrbreuibuS
riua; omnia hoc loco fpecifkare uifijm fuit,ne quicquam quod dubium mouere poflet
,
innogotio muficoomi.lffe vidcremur.
Atquc hifce fu/iusforfan quam parcrattra&atis, nihilrestat, nifivt nestramdc

hac temporis mufici prolatione fentcntiam aftruamus. Etquamuis negare non_
poffimus,veteresdummuficorum fignorum, notarumque nullam adhuc notitiam_
hab.-rent.neceflitatecoaftostantam fignorum farraginem non flne ingenio excogi-
taffe.vt fe qualicunque temporis prolationc , vt poflenc adiuuarent. A t cum hoc tem-
porc muficamaximosin perfedioneprogrefiusfeceritjnon video cur veterum fignis
ribtifqueiam pertinaciterinfiftendumfit,cum &fummam confufionempariant,&ad
rem nihilmagnopercfaciant. .
yndeinfi^nesquidam huiustemporis Muflciomnia ad terna-

prolationis genera
riu& binariureuocant,retetis"fignisfolis C&
vide in margine n.8.qufigna ctsiapud
Veteres vtidiclumcft
, differant ebauoddi&umeftfupraduplocelerius pronun-
, ,
ciet nor; s, notbper C signatis.cum verb hoc tempore h.?c velocitas noftrarum nota-
tum,cniufmodt funt minima;,femTmrnime,fusas,femifufae celeritate compefenturj hinc
fupeiftuumquoqueiujdicamus,illapbnere,'imb plerofqi Excellentiffimos musicos &
theoriaeperitiffimos hos tempoiieeos-onfultb omififlereperi, & pro vnico signopaf-
iim accepifle.
Qusidebnondicimus vt laudabilem veterum inuentionemminus probantesmu-
sieosaftudioeorurnjippcem
nis notitiam acquifereeft anirhusjhancde prolarione & tepore do&rinam neccflaria
iudicamus.ne vnuproalteroponendoabalijsignoranti.t insimulentur, vt igiturRef-
publ.."tiiu$icae a tanticonfusipne liberaretur,musicorum foret nouam rationem inire,
& nquasigna reperir,e',quibus bmnia e^Jqiia? a veteribus tam fusc et confusedi&a funt
ih cpmpendiofamfotmarb redigerehtur,8csic musica per cxiguas notas perfeftioni
nos peculiari' tracratu prasftitimus quodquidem nouum infticu-
fuae feftitiieretur iqubd
tucn cum musicis nbhdifpIicuifTe reperero forfan alia oportunitate. luci me manda
taruni pollicor. Atque hc funtjîise de tenapore musicodiccndaputaui
Ob. Vll. De Mujurght Antiquo-modernn^c. 685
Bpilogfmus Regia Mujic* ,
ANtequam concludercmus hunc librum.hic hod importune Regiam musicarru.

infererevifum efc.VocoRegiammusicamquiaa Regibuscor_positafuir;vtvcl
indemunduscognofcat,Rcgibus,siquandocurispublicisvacant,nullumeflcre|axan
doanimofrudium musicapotentius. Ponamautem primojocopulchcrrimaillam dc
mundivanitatemelothcsiaCcfaream.ab Auguftiflimolmperatore Fcrdinando III.
compositam.qui sicuti primatum in politico mundo iurc tcnet,ita parem quoquc m-
terfuxconditionis (Imilessiuefcientjarum varictatem,linguarumpcritiam musicae &
rcconditio ris notitiam fpeftes habcre non videtur.fed mira harmoni- latcntis cmpha-
sisAnimi verecsfireiadmirandam emphasin talcntaqucincrcdibilia vcrius pronun
ciabit.quam ego multis verbis non defcripferim ;
MVSICA CÊSAREA.
f j,

11 Hi volgs i;'. nclamcte Chiyolge ii. ncla
I_h__r_ I :J ~ :_:i:_f::f:JJ: J :_i _J_:1_:
Hivolgc ii, flelamente Chivolgc ii. nela

--.>_---_-...*.,_
(^ !
!&_: f 3::i~ f:|3:f:J:i_ i||:f:E:
Hivolgc ii. nclamcnte Chivdlge ii. ncla
Hivolgc ii. nclamcncc Chivolge ii. ncla
gi _:_: ~:_- 1::_:[~:-:- t:_;_ i_::| r*r-"~*f :

:f "i__*f
::_:
6BS Ariii Magn* Confoni & Diflbm ,
_wJ
mente 1 diletti delmondo 1 di letti del mondo
ipil^^lili^P^^^
mentt? I diletti delmo do I di Jetti delmcn do
ti-t-3T~ -_*"%*:: :ii:$:$5: ::$:;:_,_#:: i$:$:ns

t$:rj: 5 I T
44
mente I di letti dd mondo l di lettj del mondo
._.._ _.
:z:i:j_|:|r:j:
3_z_
s APa. " _L I
_-_*---""iJ^%2-w__fw*J-wr *-*---------- _ ^-__

mente I diletti del mondo I di Jettii del mondo
+73 u 43
L (,
1_||: =_$:
-$T-'mT_
-. --.rai-lr _
< "f +"j"""T" '-"~f*-^"j
i
"i""i**' i
L. A
i ^-A
s _.____-__,. _.,..
_~_ ----- f-
'
-
mira ch'iImondoimmottdo ~mirach'ilm6doimmododimalie va

-\
tt**f"Tf*fe"^"F* t'r*"**
**^
*w^ _^py^_fi_^*^~ ^ ^"M ' "
$'$>- î
mira ch'il mondo immondo -mira ch'il,modo immodo ch'il modo immondo
__L._z.-_ ._ - _...._.--.- . .... -: . . : a._r
fril*--
:ct-
r^=$_ -s**-
I :
p= e- mirach-modoimmondo
* ... *-
r
__.__._ _, _
z_z_:t_:_:E J-*- &_ 1*- -* "*f*'*'r
-HEHiS EL
,
'*f**
*"
'r"
mira ch'i! modo immodo ch'i! m5doimm6do
-$r-$"$* _3jB_S_iI_____S
fiume
L&. P II. Dc Mufurgh Antiquo-madernA^c. 68/
g%ay=*=fc ib:K- |_HBrEEBEriE_ :
,.,
fiumc
-WV-
di malievnfiume
:m!?!;^?!!||;|fe|
$2<_____r*&_>i
".
^m mirach'ilmoa~
di mali e vn fiumc,di mali e va fiume.mira ch'jl modo immodo di mali c vn fiume
II _-*-
5_;
zzzT I
Iee ,x$f pt_fc_z
dimalievn fiume mira ch'il modoimmododi mah vn
ifEE ~j:
43 43 mira ch'il modo im-

.-_
i
.
B3
t
Xz:~u5_Z
zzrfc -____-_"
h-* 1
r [^lrzi^;
-^^ p:-,*r_b" _s-"zr"
dif5$ .".zz:
^:;";:^4::
*^P|MM( ^__-__*A~ Jb^-A _._ A|Ap> -A <*?** |F+"--+-"a w;
Xi"^-^' ::z::-_:a:
:*__::r:i:
g-+~~+
mira ch'il modo immodo di mali e vn fiums e vn rapido torrente
ztz:
Ii!lllII=liliiSiIi
di mali di meli e vn fiume e vn rapido torrcte
^| e;
_i__.
fiume dimalieunfiume
j_JL ..4-,
:<va:
l| H ~J|> (l^ <
*^
Esiisi *:___:_:__:: -i|Ef:
mododimalie unfiume di malieunfiume e un
^_-iz:z:^::zAr.|:5::_!z::|z:z:_iz:z:
_ 3_A-_--_-_5:_-SJ._!.-_.A! .__*_'
_Kt*E=_fc *-
:_3_=r
sff f
683 4rtk MAgnje Confoni \ & Diffom
A A 1. L __ __ A. f> f>
cvnra pidotqnente ii.

evnvctroeun
**i
p^li{$?ffpisii l_f|f__f_.
e qn rapido tqrrentc jj,
L^___ _^__,_,___^ __.. __-_! - X - -m. *__, - -. ___o----,_._

..**ff_.
.
-"__
:__:=z_>:_zO-? _=:: :^-j-:mz:.

~~4 3:
e un rapido torren^^ te e unuetroeun uetro
_ij-""*
; rg
i-~:z~~î~:
rapidotorrente ii.
v
_s
,_, _a _ii >_ i___> _ m w

j i _-__. r i
whW tfWtolW
E^-
, .- -*_*__: f
.
ucntoe unfuriio c un nien
e un uetro e un uento e un fumo e un puto e un nien.
__ _ - i inijna _,-,
[ i
-Jri
"' ~ m h biii _ft ii
.__:-..
~___.
e un fumo eun nien-
eun uetroeunueto eun fumo i D
tc
Ljb. Vll. Ds Mufurgix AatiqHQ-modsrnAitfc. <S8p
A "!- -f-- + 35
*_ f:5:f:f:TJ::;z:
:--_3-?->*--- ap _ ^ _L__2l * _.l _
i . -i- -i j-J - i
un uetro,e un uenco.e un fumo,
K
tc c cunuetro, eurt
m tc
> .,T.T
e un punto
.l^^^H^^
e un nietc c un uento,e un fumo e
-c.-.-
un uento e un nientc
tc e un uetro e un uento e un fuiru e unputoe un niete.e un uecro.eun ueto
e un uctro eunueto,eunfumo
BlSSH
eunfumo,eunuetroeunuento eunfumo eunpunto eun niete.

i ueto
(.4 y "4 _____ ._L.-4.A_t. ... ,. 4_<_"#' __ ~.O-
M-
cun nientc eunpuntocunniete eunpunto cunniete.
iilliillllilillilllliS
eunfumoeunpunto cunniente cunpunto eunmete.
cunuetro c un ucnto c un nietc cunpunto eunnien te.
fe$'ns"b-$'t"-C"ti^:'"I" "t
^X i:s:n|:^r._î^~; :~:*"^t ---II
69o Artii Magn< Confom, Dijfom
Intelligo&CathblicumRegcmfurnmofaiieingenio Litaniasquafdsm c5pofuiiTi_->-
& .
quasquianecdumobtincrelicuit vrgentisoperisimportunitate,eas vel jnmtus omit.

tcrecoa&usfui,
LudouicusXIII.RexChriftianiflTmusjquantiregiumhoc muficaeftudium faceret
fequenticantilenafatdcmonftrauit;quamriocloco oportune intcrfercre phcuit ; vt
maximus ille Kex hoc insigni fuo & Regio ingcnio digni/Timo n.rlismate & opus fapc ,
muficum ornaret,& eidem vltimum quoque veluti cojophonem imponerct f
Melisma Ludouici XIII. Rcgis Chriftianifsirjiif
2=: I
4 -l J- 1- -4 ..i.-t--j,-l-J -.).- 4-J-^..^.\., 4....^-.^ 4^.4-.^..
Tucroisobegufole f> r i t
f
iiiliiii|iiliiiiiliii
f :*:!:: :3: :?f |$ liiff | ff| |t$J3J?$f-|=t|-?iiif-
s
O' M.TI2U 3 ., . .
,
Atque hsc funt, quas deMusicae antiquo-modernse diffcren ti/s, &de Musicas
pafheticaerecie jnftituendae ratione dicenda exifrimauimus.
Inquo quidquidperfeau.bonoruomniuIargitoriDeo.quicquid defcftuoni mihi
Lectoradfcribasvel/mjNihiligiturreftat.nifi vrabfoluto primo Mufurgiae vniuerfalis
Tomo,caIamumad fecundi Tomi euriofas materiaspertractandas conuertamus,
F I N I S I. Tomi,
I N D E X
Reruin notabilium quse in hifcc duobusTomis ,
Mufiirgiae Vniuerfalis comprehenduntur }
Numerus cum littera ( a )

primum Tomum,cum( b ) fecundum flgnificar.
A
Abacus Harmonicus Aer quomodo intret in locum inacceffum.a. 12
Aer internus quide a |8
S&gflflSJfiS Bacus
Harmonicus caufas ,ra?
4f r implatatusfpiritui animaliscuparatur.tb.,
^"A~S
K
ttonefi ue contrapuncli ,fuga-
^gj rumque
exbibens a 36(5 Aer quidin vocum differentijs poffit . a 23
/\ t/c" ^46/ barmonici ,fiue tafia- êr harmoniofus quomodo cuc>pi debet. b 2 1
|
Aeri s plus gentratur tubo anfracluofo

quam
&ul tur< .difpofitione ,eiufque ma- ,
cylindraceo. b 309
ximavarhtate,& \fu a 4S4
a 373
ieJibeo imperfeclo , feu Diatonico fimplici
Aer quo?nodo muficam efficiat .
Afgeimaristellus Cytharam refonat. b 372

vfitato a 4SS
3.pal- Aegrotantibus , vnde varij illifonitus, tinni-
Abacusfcundigeneris, cuius oilaua 1
tufque oriantur . a J6
mularum-i* & *S 6
harmoniam^
W^
.
Aeoli pile diuerff qualitatis

Abacus 3 .palm-tlarum 1 7: b 3 73
'*** emitfant.
Abacus ^.palmularum 19. a 520
27. a +S7 Aeris Campani miilur compofitio .
AbacusG.palnularum emit^
perpetuum
^cw triharmonicus admentemVeterum^, Actbn*
tunt.
cau:rti fpiritum
b 3 73
concmnatus ex Dorio lefumptus. a 4S 8
Affeclivies vnde nafeantur a 5S 1 .
<fr /jtac PanharmonioNicolai Vicentini.ibid.

vide,Numcrus harmonicus,
diAbacoGakazz.iSabbatini. a +6o Aff Jiones,
or<iinis,ia-> Affeftusvarios quos Mufica mouet.
*V^/ Ab*cofimplici,&primi a S99 dr 600
AffeBusarnons.
quodcunque interuallum per certa regtslra
a +6 AJfeftusdotoris. a 60 1 &6oivfqu<d6o6
variabilia .
^/ expafus, & Abacus cotra&us. b con-

90 1 Affclusgaudiofi. a 608 61 &
Plangcntium a 613
tam expanfi,quam AffeiJus
464 appltcatto ,
indignationis , admira-
tracli.
b I de Affecltbus c&teris ,
contrapunclus tionis , tripudij , dfpofitionis , prtfumptto-

î/ca/ contrapunclatiuus.fiue a 6l *
b *9Z 1S,
fimplex. a 6i
,
Affeclus gaud'fquomodo concitandus

.
Abacus, vide,Taftatura. Praxis

Accentuum Muficorum PinaX- a 65 Alcxandrum in rabiem atlum ad armo- , &
b 28 rum apprehcnfionem cythara concitatum
Accentus acutusquidi b 217
mufic* dfimofheo.
Accentum.vide, ClaufuU
Altus vox , paranetodus ,feu Contratenor
di-
Accidens nullum perfefenfibde b 2+1
citur a 21 8
Accordatio Cytbarx VUramontan. a 479 .
ibid. in Ampulla vitrea hermettci figiliata mhd

Accordatto Cythar Italicx .
a 9
qualisfit. a 60 auditur.
AcroBtchx compofitionis ratio harmonicorum ta-
Anacephaleofis proceffuum
Aer a 3
8 bula-,.
Aer Sonorus dupliciter confidcrari poteil. a Nnn Aftaio'
Indcx Rerurn Notabilwm
Analogia rnicrocofmi cu-n megacojmo, b 403 Audtendu fur magis quam L?ends dehfll"*
Anima muficajemitonium. a 14.7.&S52. mur. a 56
Animalia fefe vocumnaturalium minifierio Audnndicur fenfus facile in tenera atatz^,
intelligunt. a 26 offendatur. jbiJ,
Animalxs Haut defcriptio 3 26 Auis lndica Pfittacus human<e loqucU emu>
Animalia,cur quibuflamfonis dekcjentur lus 3 27
autab ijfdem abborreant. b 229 inaula tapetibut ornata,curfonuf non ita_,
Animalia in corpora omnis generis infirume- fincerusfit: b 240
ta mufica d natura infita habent b 41 . Aulas in parabolicat fuperficies ita dfponere
Animalia,vide, Bruta. vt anri' fubmifsi prolatu percipiat. b 297
Anotomia trium ojficulorum mallei , incudis Aures
&Jlapedis inaure a 15 Auriumfibrica mirabilis a 2
Anotomia Lufcini<g,fiue Pbilomete , a 29 Auris mira architetlura , a 1
Anotomia Cygni
a 3I Auris defcriptio. ibid.
Antiphona quidfit b 5 59 Aur\sextern<e fingularum partiuw appella-
Antipatbia,&Jjmpatbia rerum mira b 4 1 . tiones a 14
Apotomcnincbordaajjignare. a 179 Auris intertiafabrica , partiumque confiitu-
Aquafrigida cur, de eodem vafe projluens tio tbid.
acutius,quam calida objlrepat ; a 35 Kurium meatus quinque ibid.
AquaJubieclumSoniefi. b 240 Miraauriumfabrica .
a 16
Aquareflexioni aptiffima , b 243 Auris extem<e parvum fin\s,& vtilitas.z 1
Aqu<educlus Romani ,Jpcciesfonoras in ma- Auris intern<e partium,finis,& vtilitas, ibid,

gnumfpacium propagant b 272 Axioma > & pofiulata in Mufica funt vi-
Aranei Indici vifcus locofidi,aferuit . b 219 ginti, 81
Arborum motus proportionales harmojtiam
excttant b 37 3 B
Arborfine radice crefcit . b 400
Arca Mufurgica, &in ea ordinatio tabula- BAfilifcifibilusformidabiliseH . a jj
ru>n: b 186 Barbiton automaton confiruere. b 3 3 s
Arc<e mufurgic<e vfus ibid. Bafis vox, Grgce Hypatodus eius pro-,&
Arct mufaritbmiCiS pars muficte artificio- pnetas. a 2rS
f<e, b 189 in Bellicis quomodo Juroris affeclus concitari
Arca Noe , & Templum Salomonis humani debsat. & 500
corporisjymmetria rejponaent. b 407 BeneficentiaSolisininJeriora . b 39P
'Arcanum Senarij,& ocJanorij numeri. a 268 Blancanus primus de Ecbometria Scrip- ..
Arcanum.vide, Secretum, fit, b 237

Arithmetica quid, & Harmonica dijpofitio Boetij laus a 545
quid. a 154 & 26% Brutaquomodomuficadeleftentur. b 204
Arithmetica,vide,Numerus. Bruta, vide,Animalia
Ars Pneumatica hfiue de InHrumentisfpiritu
animatis, a 496
Ars crujlica ,fiue de infirumentis pulfatili-
bus , a 515 CAbalifi<e canalib us Jepbyroticif omnia
Arstotiuscanendiepitomc, a 219 adfcribunt. b 213
Arfis,&Thcfis,quidfint a 279 CamerarumAeoliarumJabrica. b 308
Arundinis internodia organi fifiulas exbi- Campana
hent b 41 de Campanis,earumq;Jabrica, & vfu. ZSt-S
Arundines in fifiulas efformabant anti- Campanarumforma a 521
qui. a 69 Campana Erfurtenfis magnitudo prodigio*
Afirologi, & alchymifi<e infiuxu* corpo- fiz-j. a 522
rum ccelefiium harmonia attribuunt , Campan<e Euphvrdie , & qn<e circa eam me-
fi l- b 213 morabilia occurrunt . ibid,
Cam-
Index Rerum Notabilimm
Campanarum in diuerfis mundi partibuspro- lis Petri Francjci Valeniini Romanil
digtofe magnitudlnispondus. a S22 fol. a 40 8
Campanarumfyfiema conftruere, quo quan- Canones,fiue Confectaria practica, circaex
titas dametrorum campan<e cuiufuts inue- tenfionem cbordarum. a 443
nitur. b 524 Canon 3 6, vocum nouenis choris decantan-
,
Campanjrum proportioncs per earu craffitiem dus a 584

determinare. a 52$ Canon linearis in A la,mi,re . 2585
Campanarum duarumdatatono maiori dtfia- Canones ind<apente. Rwni a 607
tiu adbec craJfitie,&pondere minoris dato, Canones practicimagi<e naturalis legib.har-
reperire pondus alterius cuiufcunq. a S2S monicis adfiricti . a 394
Campanx limbidata crajfitie 200 dibrarupo- Canon 1. rerum fingularum indotem cdnfi-
deris , alterius campan* crafsitiem reperi- derat b 395
r<_j. a 526 Canon 2. medicinaru mixtura ctfiderat. ibtd.
Campanarum <tqualium ex diuerfis tamtn- Cano chymicus,arcana cbymica reuelat.bl9<>
metallis conflatarum,diJferentiam infonis Canon Botanicus plantarum arcana pan'
inuenire. & S%7 dit. b 396
Campanarumjbni prodigiofi variaexempla. Canon Medicut ex analogia megacofmi ad
,
fol. b 233 microcofmum , magna arcana panditi

CampanuU in monafterio S. Dominiei Cor- fol- b 397
dubenfi, & etiam tn casnobio Salernilano Canonis , fiue manubrij Polychordid uifio. ;
Dominicanorum drodigiofusfonus. ibid, a 477. cumfuis regulis,idefi,moduspri-

Campan<e, Vide, C ajjitiefcala mus,fecundus , tertius. 478. quar- &
Canalis conicus ptus intenditvocem , quatn^ tus Chordotomicus . ibids
cylindraceus, b ZS7 Cantandi nojlra ratio non eftpure diatonica,
Canales miram vimbabent voces congre- fedmifia. a 647
gandi b 29 S Canticumquidfit* a SS9
Canalis 5 00. pedum vocesfiftif. ibid. Cantores Dauidis, Eman, Idithum, & Afitpb
Canalis acufticus, quomodo duci debeat.ibid. & aVjquater mille in organis . b
s 6
Canones harmonici,fiue fympboni<t periodi- Cantores Apocalyptici centum quadraginta-,
c<e . a 383 quatuor millia. a 4I4
d'. Canonibus in vnifono. a 384 Cantores , ad patheticam muficam exhi-
Cationes componendi , breuis , fac lis & bendam qualts oporteat efie. a 597
ralio ibid. Cantus , idefi fuprema vocis proprietas. -
Canones primi expanfi conflructio in vnam^, fol. a 218

vocem,tr;pho>iiurn pofi S.tempora . ibtd. guatuor Cantus partes,quid apud EuclA
Canones fecundi,& tt rtij. ibid. dem>. a 539
Canoti vntfonus coiitractus a 2.. a 38 S Cantus Ecclefiaflici Authores Amt>rofius,Da-
& 2.T'riphonus. 3 .Tetraphonus . ibib. mafus &Gregorius. a 236
Canon obfgatus ,fiue firiclus ,fiue vnifonus Cantus Eccle/iajttci dignitas , & pr<tfian-
in vnifono . a 386 & cum exemplts tia. a 5 57
vf/ue ad 389 inCantu Ecclefiafticoabufus. a 560
Canones tn hypod;apente . ib;d. Carmen Adontum pentafyllabum- b 40
de Canonibui optfiobalis fiue cancrizantibus, Carmine Sapphico trtfiophodicolo dato , illud
fiue quodidemredo,& retrogrado progrc* in harmoniam animare b 94
dientibus , a 40 Carmen, vide, Metrum. Iambicum.
Canones opifiobati, quid ,& quomodo confide Caufa magns &p.iru<tvcis.
, a 23
cianturi a 401 Cauja,qu<enamfit,cur in extremo trabisoblo-
Canonoptftobatos,fiue eancrizans a 402 . g<e firidor excitatus i altero extremo tam
Canonumfecrettor metbodus. a 402 facile percipiatur. b 274
Cauon polymorphus. a ôz Caufe numeri confoni ,& dijfoni '. b 206
2*
Canonts,fiue labyrinti mufici refolutio, j 1 Cauteti in compofitione adhibend<e, a 207
vocibusin \z%,choros difiributis cantabi- Cautelaincontrapunctohyposrite . a J34
Nnnn z Cau-
JtidexUerum Not&bilium
CauteU/eruandain csntrapunclo hyj/odiate/- de Chordarum,feufidium robore ibid.
jaron. a 33<S Cborda aurea,argentea,/rrea,cuprea aquali

Cautela /ruand<e itl eontrapun&o hypadia- librarum pondcre ten/e, quem /onum^,
pentc_, . .
a 3 3 8 dent a 443
Cautela in, cotrapunclo diahex /cruanda.ibid. in Chorda ex diuer/a materia cu/ecta omnem
CauteU in compofitionibus per arcam mu/ur- /onorumdiuerfitatem inuenire. a 446
gicam ./vavv
. v ivj b 298
.
deChordarumin Clauecymbalis d/pufitione^
Centri phonici confiitulio, quomodo ad Echot proportioneque a 463
ordinan.daXC:nfideranda b 2*8 de Chordarum Tefiudini inducendarum ordi-
Cbaraiieret , quibus interuallafinguja no- ne.fitu,& concordia a 476
tantur^ y
a 130 Chordf duf /otonf fquali tempore necej/arih
Cbarafferi/mustfiue vary modi fyf&watis vn/onum producunt. b- 206
pbonotat~lmi,.\ b SO Cbardx duf crajfitie quarum vna alteriusfit
,
<&araBeri/n}Ut$ent#g?ammorHmifiufdemo- dupla, tncitatee nccej/ario producunt Dia-

dofignationis vecum. h 67 pente. xbid.if2.07
:_- 'Charac7eres,vide,lnterualla Cbord* duf fi fquales crajfitie qxutfe habetit
'de-Chelybus ,fiue Viokhearumque varietati- vt2ad 3 Diapenle/anent. b ibui. & 208

bus. a 486 Chordf duf fquales cra/fine,vt 3 ad^long.
Gbetyt quamfiguram exbibit ,/dmaior di- Diatejfaron/onant. b 208
Violonc
citur ....ibid Chorda cbordam difiantemouere/olet. b 2 1 o
Cbinenfium mos cane-ndi anHldolum , quod Cborda cherdam intaftam quomodo moueat.
vocantCanfutjut... a 568.
fol. b 21 il
Chorda Chordfvti, ita et mu/culi, neruorumque mu-
Cbordarum nomina hafino Graca infingulis fic&concitari poj/unt b 214
V.tetracbordit adclauet mufica$atcomoda- Chordas mtaclas excitare/ono vilri. b 258
tarum .
-
\; a 1+4.
v '
Chorda,vide,Tetrachorda,Vibrationes.
Cbor'd'a mille ocJaHasexbibens totum firma- Chorus dicebatur 50 circittr Lyricorum Poe-
i
. mentum circumdare pofiet jr.J a 17 tarum a 68
Cbordam rite exten/am/upra tabulam , Ma Cborum alicuiut Ecclefif conHruere eo artifi-
gade in/calam apte diflributre . a 192 vt trtt cantores tantum prefient , qua-
cis ,
Cborda penduU naturalitt r motx cur/o recur- tum centum. b 266
/ut/emper minoresfacient. a 418 Chorus cbororumfiue flellarum fixarum bar-
Cbarda ten/a verticillo, velpondere aqualiter monia. b 388
ten/a efi in omntbus partibus. 3-4-2$ Chorus Iouialxs, et Martius. ibid.
Cbordam aqualiter ten/am tanta facere^j, Chromaticum genut quid eiu/que exempla
acutiorem/onum,quanto breuior;tanto ve- /ol. ibid.
rograuiorem.quanto longior a 438 Claues harmonic<e,quas/cala appellant. b 67
Cbordarum cuiu/cunque hngttudinis crajfitia Claut qmbalarij ,cur diuerfijfi>n f crajfttiei fi-
dqualium , fqualiter tenCarumfoni /e ha- des in infirumentis conctnnandts aabi-
bent,vtlongit,adlotig. ibid. beant. 3-4-3 7
Cborda qufpiamfifitfqualis lateri quadrali, Clauicymbala varys modis cotificiuntur
altera aqualis diametro eiu/dem,qux equa fol. a 4S4
lipotentia teridantur, erunt/ani eorum ,fb- Clauecymbalum fidium concentum exbi-
tii incommen/urahiles a 439 bens. b 54
de Chordarum con/ecliane varietate , & pro- Climata mundi harmonice difpofila. b 368
prt'etate,& qualitate. a 440 Claufuls
Chordarum inflrumetaltu triplexgenus. ibid. Claufularum, quot accentus exhibent,in notis
Cbwdarum bonitat unde cogno/catur . ibid. muficis eXpreJJio. a 66
Chordf metallicf qualitates 441 Clau/ule harmonicf 1 2.Tonorum, quf reperr
Cborde fericf ibid. cuffiones , et mifiuras modorum in princi-
Cbordi ex vegitabilibus con/ectf , quffiunt pto, medio,etfine exatle , et /ecundum nor-
txlino,canabe,coQcoindico t &c. a 442 turamexbibent. a 237
Clau-
lndex Herum Noubilium
ClauJuifJormaUs in contrapunclo florido . Comparatio partiumfingularum humani cor-
fol. a 303. poris cumrebusnatune. b 4.04
Claufiula formalis in mufica quidfit. lbid. Comparatio microcofmi cum mundo politi-
adClauJulasJormandas,qufrequtrantur.ibid (o. b 408
ClauJuU artificiosi dtjponendte noua ratio. Compofitio
fol. a 304 252
Compofitio triphona,fiue trtumvocu. a
CiaufuU varia mutatio ibid, vtcum refponditquatuor
Compofitio quatuor
Claufularum varitefpecies a 306 elementis. a 36 3. vfqueadzsS
ClaufuUfiunt quoqueflortda, et diminutione Compofitiofexvocum. a 258
netularum tripudia ntes tb\d. Compofitioj.velS.vocum. a z$9
Claufilis fingularis venufias accedit. ibid. Compofitionibus quibufcunque duabus voci-
ClaufuU melotbeticA arttficiofe,m quibus de bus datis ,ijs reliquas artificiosi adnefte-
ligaturis difioni conjoni. a 308 re , a 260. cumjuis regulis,& demon-
ClauJuUchromattt*. a 643 firationtbus vfjue ad 62 S
Claufularum enarmonicarum a 644 de Compofitionibus Exoticis , fiue dtjjonan-
ClauJula,vidc,Accentum. tiarum vfu extraor Hnario a 620
Ccelorum adinuicem proportio. b 3 77 Compofitio chromatica,quomodo refiituenda
Combinatio notarum . a 8 vfqi ad 20 tx regulis a 643
Combinatto valvrisnotarum b 21 in Compofitione chromaticas& enarmonica-*
Combinationum multitudo b iSS pure, dijficultates muluoccurrunt. a64$
Combtnatoria mufurgia . b 3 Compofitio,vide,CoHtrapunctum.
Combinationes z,3 +.$.rerum h 3,et^. . Concauafonumintendunt. a 6
Combinatio nrumnon diuerfarum.Jedfepius Concentus multarum vocum Anliquo-Mo-
occurrentium. b 56 deraus. a 547
CombinationominisDei trtragramati b 6 . Concordantiaru partlcularis defcriptio.i 223
Combinattones notarum in aliquo Jyfiema- Conicocblsati demonflratio. b 303
te_,. a 8 Confinfus animalium cumcglo . b 39Z
Combtnatio notarum quarumlibet ,et quot- Confonantis
(umque in quoitbet mteruallo occurren- Confonantia omnes continentur in numerofe-
tium. b 10.11.12. 13 nario . a 1 00
Combmatio vniuerfalis notarum injyfiema- Confonantia quomodo dicatur diuifibilis.
te mtifico occurrentiumb i + vfque adzo fol. a 160
Combinatto valoris notarum in fyfiematt-j Confonantiarum vti , & dijjonantiarum in-j
quocunquf ,fiue intcruallo mufico occur- particulari proportione confifltntium , in~*
rentium b zi.zz.23. infinitum multiplicatio. a 166
Combitiatie vocum in poljphonijs algebrai- Confonantias reliquas intra oclauas denomi-
C(L->. b 24.2S.26. nare a 1 68
Comma mtnimnm omnium interuallorum^, Confonantiarii continuationii tabula. a 691
fenfibilium. a ioi. 146& Conjonantiarum diuifione, a 221

Commatii, interuallorum , &fchifmatu ly- Confionantite perfecla qutenamfint . ibid.
pus. a 135 Conjonanti(t,qu<e imperjecla Junt. ibtd.
Commatis dimidiatio ibtb. Conjonantia tn 3 partes diuifie.

. ibtd.
Comma tn cbordadctcrminare. a 179 Confonantiarum notis muficis exprejfiarunu

Commiffuraqutdfitt a 366 Jcbema. a 222
Commiffurtejurgcntis. a 367 Conjonantid ceru curperfeclf dicantur.ibid.
Complexiones hominumdiuerfe.quidm mufi- Conjonatitealite cur dtcaturimperjeclte. ibid.
caoperentur. b 54+ ConJnanti<e, difionantiteque licitte, & illici-
Melancholici,
&fa nguinei, quam barmo- u. a 291
niam ament ibid. Cenjonantia tunc pr<ecisi completur, cum a-.
Colerici, Phlegmatici > qua l ibid. duabus chordis toties eodetempere aer Jue-
Comparatio colorum cum Muficis interual- ritverberatus . a 423
li$. a S<58 Conjonantu tanto Junt fnauiorcs quanto ,
fimph-
Index Rerum Notahilium
fimpliciores,tantofimpliciores , quanto ad Contrap. hypodiapente componere , a 337
vnitatem magis accejferint. & 424 Contrap. alius hypodiapente a 33
de Confonantiarum origine in chordis. a 43 o Contrap.diahex componere. a 339'
Confouantiarum ordo a 436 Contrap. hyperdiahecti ibid.
Confonantias, & dijfonantias in contrapun~ Contrap,hypohebtamofiue diahepta. a 340

'
cJofimplici artificiose interferere . a 266 Contrap. diahepta componere ibd. i
Confonant. imperfefiarum qua ratio. z 273 Conlrap. hyperdiahepto . 8341

Confonant'14 imperfefia quanam tbid. d Contrap .hypodiuhepta 36. triphonia nafcu-
Confonantia, & dijfonantia quid) b 406 tusî.tetraphonia. a 342
Confoni,& diJJoni pro luclio,& origo. b 203 Contrapunctum diapafon ejficerc varijtmo-
Confnfus harmonia adfpintusvitales.b2.0s dis ibid.
Confon.mlijs ex i.confiattota mufica.b209 Contrap.hyperdiapafon. a 343
Confonant *,& dfionanPa rerum inmundo, Contrapuncti hypodiapafon '. ibid.
quumodo contigant , b 399 Contrap. hyperdiadecaton componere. a 3 44
Confonantta,uide Concordantiarum
, Contrap.hypodiadecaton componere . a 346
Contrapunctus Contrap.diadecacomponere . a 348
Contrapunclus, quid,& quotuplexfit. a 241 Contrap. diatredeca componere a 350
Contrapunctus artficiofus quidfit . ibid. Contrap. diatetredecatoncomponere . a 3/2
& etiam triplex efi . ibid, Contrap. dfdiapajbn componere. 3355
Contrapunctus fsnpkx.quidfit: a 24^ Contrapunctifimplices b 6t
Contr^punctus diminutui fiuejloridus. ibid. Qontrapunctifimplicis pro Mufurgia Rethori-
jn ContrapunctotX tzmporamo abufus. ibid. cos . b 147
Contrapunctus cdoratus.fiue Melothefia ar- Conlrapunclus,vide,Compofitio.Pro
tificiof* colorata. b 243 grejlus . Synopfis
Contrapunctitsfugatut a 246 Conumfpiraleretortum ita ordinare, vt arti-
Contrapunctifolutijigati, dfjyncopati ratio- culatosfonos in conclaui dpublico remoto
nes ibid. difiinctS adaures deuehat. b 303
de Contrapunctifimplicis,&cuiuJcunque al- adCorporumcollfionemaerrequiritur. a 3
teriusfi nplicis compofinonija 249 & Caufafonoritatis corporum. a 4
Co ntrapunctusfimplex vocum . a 256
<; . Qrajjitie data diametrum campatne cuiufuis
Contrapunctui flondus &fimplex. 293.
, & feu quodidem eii latitudinem, & alitudi-
alijvfquead 299 nem cius inuenire a Si7
Contrap.flortdusvafjusefi. a 301 Cromaticum genus quidl a 14!
ContrapunctusflortSus fimplex , fiue dimi- Cromatici antiqui Tetrachordon , a 1 42.
nutut ibid. Cromatici mollisTetrachordon. ibid.
Contrapunctum floridum duarum vqcuvl-j , Cromaticusgradus vnius Tetrachordi . a r 46
iiylo Ecclefiafiico componcre a 3 09 . Crucifixus d Petro Aloyfio Praneiiino compo-
Contrapunctum diphonium iiylo Ecciefi ibid. fitus. a si
de Contrapuncti noua, & admirabili combi- Crypthologia mufurgica : b 360
nationes per varias combinationts iniii- Cura pradgiofa ptr muficamfubinde ,vel dia-
tuendi , a 328 boli ope,velperpactumfieri poteii. b 214,
Contrapunctus I.floridus,Hyperbatot, ; ibid. Cura Saulis R.Abenezra afirologicarum
alia contrapuncti nomina, vfq; ad 3 29 nugacescaufasfingit. b 21
Contra' unctum diatriton componere. nibid. Cura prodigiofa permuficam in morfu Tara-
Contrapunctus repficabiis hypcrbatos a 3 3 tul<e. ' b 218
Contrapuncti replicati quot Jiint ,tot dypho- Cygnus vtrum eantet . a .31, &
eius ana-
nia nafeuntur a 333 tomia ibtd.
Contrapunctihypotritifummariapraxis.ibid. Cylindrus concauus quomodo reflectat.b 260

Contrap. diatejjaron componere . a 334 Cylmdrum pbonolacticum coniiruere. b 3 / 2
Contrapuncti hyperdiatejfaron . a 33 Cynofura circa polumorbis quantitas. b388
Contrapuncti hypodiatefiaron a 33 Cythara polycbnrda ante diluuium. b 4;
deQontrap.hypo,velhypodiapente, ibid.
Dauid
Index Rerum Notabilium .
Dmpente dimidialio . a n?
Diapente , fiue Quint* , & de fuisfpeciebus .
fol. a i 48
DAuid metrico flylo Pfalmos compo- Diapente combinationum fpecierum Tabula
fuit. a 57 fol. ibid.
DauidPoeta Tragicus , Comicus , Satyricus Diapmte, fitte Quinfam in chorda affignare .
Heroicus,Elegiacus a 6z fol. % 172

Dauidicorum hymnorum prafiantia a 558 .
Diapente,& DiateJfaromGenefis . a 431
Dauidem Saulem curajfe,dccacburdi Pfalteri/ Diapente ,fiue Quintxfpccies > iuxfa triplex
vt,Rabbini ajfrunt b 214 genus a 640
Dauid, quibusmodis Saulemmufica cura- Diapente, vide, Quiuta
rit. b 2.1 s Diafcbifma eli dimidiumdiefis a 102
Decimarumvfus,& regula a 275 DiaRhiJma fiue dimidiumfemitonij minoris
,
Decim<treplicat<t, quomodo gratiam barmonip in chorda affignare a 17S .
concilient & 27 S DiateJJaron qutdfit* a 107

Definitiones in muficafunt duodecim, qua- & Diatefiaron locumjupra C,fol ,fa , vt inueni-
1 les. a 81 re__
a 121
Democratia , democraticus , arithmetictt pro- Diatejfaron dimidiatio a 137
portioni conuenit 6435 Diatejfaron fiue quarta cion fuis fpeciebus .
Deus cur tantam Bellarum multitudinenu> fol. a 147
crearit b 389 Diatefiaron ,fiue Quartam in cborda ajfigna-
Diadromi in chordis quomodoUbet tenfis , dif- re. a 172
fercntesfunt,tum m gn tudine,tum veloci- Diatefiaron,& diapenle Genefis, a 431
tate, a 423 Diatonici quinqucfpecies a J39
Diadromus ehord<e maximus eodtm temport^, Diatanicum Pytbagoricum ibid.
tonficit totumfpacium,quo minimus.Z 4.Z7 Diatonicum molle. a 140
Diadromorum numerus quomodo inuefiigan- Diatonicurnfyntonon . ibid.
dusfit. a 428 Diatonicum Tontacum . a 141

Diadromos vibrationum in chordis ajfigna- Diatonicum \Aequale . ibid.
re . a 350 Diefis interuallii minimum esl.a 102. Etfpa-
Diapafon cit(,quomaior eiijejquitertia quinta. ibid.
Diapafn omniii confonantiarti regina. a roo Diefin Enarmunicam in chorda determinare
Dia "a/on omnes confonantias, & dijfonanttas fol. a 179
infe complicat a 1 20 Diefis augeiinacutumomne interuallumvel
Diapafon inDiapentc , & Diatefiaron diui- notam . a 6S3
dere . 3 121 Dicfis Enarmonica nota ibid. ,
inD'ai)afondifpofitiofcaldaccidcntali. a 126 Difjerentia propagalwnis lucis dpropagatione

Diapafm,alia diuifio incommata,&femitonia foni a 1
m>nora. a 127 Dijferentia vocum ex Laryngis conHitutione.

Diapajofi dimidiatio. a 136 fol. a 22
Diapafn diufum in 1 z.femit, aqualia. a 1 38 Diminutioncs quomodofiant in polyphonia^,
Diapafon,e xfeptemfpeciebus i^.toni , fiue__, Jol. a 302
modi pmdeunt . 3. I S S Dfdiapafon fyftema iuxta 7. Diapafun fpe-
T)'apnf),i determinatio . a 721 cies . a iS3
D>apafvn cuditono in chorda affignare. a 1 79 Difdiapafonfiue decimam quintam in chorda
Diapafon cum femiditono in churda determi- determinarc a i77
nare ibid. Diflbnantia
Diapcnte DifonantiarumTabula. a 170
Diapenic,quidfilt a 98 De Diffonantijs fiueinteruallis difionis, to-
,
Diapente , & diatefiaron omnium reliquarum rumque natura.& qualitate. a 226

maximx a 1 20 De DiJJonantijs earumque in compofitione^
,
Diapente locum infra F inuenirc 4 a 1 2 multipltcivfu. a 278

Dif
lndex Rerum Notabiltum
TiiJJbnantiarum fytW % ffifb Enharmonicum tertium Modulation is genus
Pijjonantiaru concordandaru requifita.a 1 8 j
fol. a 143
de Piflonantiaru collocatione,vt confon refr- Enharmonici antiqui exemplum ibid.
dantur * 282 Enbarmonici Ptolomaici excmplum ibid. .
"Diffonantijitgratia quomodo cocilietur. a 289 Enbarmonici gradus vniusTetrachordi.z 146

PiJJona quomodo conjonafiant a 30 1 Enarmonicusgenus . 658. vartarumopi- &
PjJJonantite,vide, Conjonanti*.. nionum. ibid.
Pitonus quidfit l a 9? Enarmonici progrefius demonslratiu . ibtd.
Pitonus cum diapente, quidfit / a 99 Experiraentum
Pitonumfiue tcrtiam maiorernin cbordaajfi- Experimentum certa difficultatcm pulcbri de~
gttare. a 173 clarans . a 9
Piuinatio, vide, prophetiq Experimentum vndulationis fonor in bumi-
do. a 9
Experimentum pukhrum contra Vacui exi-
Sientiam . & iz
Elh,<eorumforma>& defcriptiq t b 2,87 Experimentum Aucloris in Lufciniafaclum .
Ech<ea vafa quomodofonarent, 0" qua fol. a 9
ratiqne tnciarentur ibid. Experimentum phonocritipum circa naturam
Ecbqnicum paradoxum b 24$ diuerfigentris lignorum nfsium,minera- ,
Magna dfficultas in determinado Echonico liumperfonum indagandam, & 37

fp*cio. b 244 Experimentum harmonicum in Senario.a l$7
Echonka diHanfia difficilis determinatio ,
Expcrimentum barmonicum in quadrato H-
CovfecJarium. jbid. gneo , ibid. et alia diuifio ex Ptolomo,qu*
Echoni<e , qu<e fpacij qualitas confecJarium. vocatur Helicon. tbid.
f>l.

b 2+4 Experimentum mirum retis Araneorum^,.
Jn Ecbone, gur fpatia polyfyllaba non fint fol. a 441
^
<equalia, ]j 264 Experimentum roborisfidiii Autbons. a 443

Echus Expiratio , quidadvocum dijferentias confe-
Ecboquid* h 23 f rat. a 23
Ecbus natura defcriptio , ibidr tb> eius defini'
tio. ibii. & b 238 F
Echus abd.iavis qttalis* b 242
Echo cur nonfiat inputeis teclo dejlituis- ibid. Abricam Hyperbolicam conilituere fo-
Echo in Palalio Vaticano ibid. IJ pos conpregantem b 300
Echo cur no&u perfeclius quam de die perci- Fabricas elltpticas fonos minfici fntender.tes
piatur b 244 conHruerc ib id.
Echo monofyllabafpacium requirit j i o.pedum Figune principales tresfunt,idefl Commijfura,
Rom. . b 245 fyncopatio &fuga a 366
Ecbopolypkona quomodo conclruenda. b 264. PeFiBularum organicarum apertarum pro-
Echoadmuros Auendnienjes. b 265 poritone a ^07
Echo in circulum refqnans ibtd. Ftgure , /iue Tropi mufic<e artis, qui fint*
Ecbiartificioft quomodo cofiitui poJfintVo 266 fol. b 144
Ecbus,'vide,Gt-ometrite Filum,qued ttnam ambiat >quantipondtris
Ellipiinvnico fili duiludefcribere . b 279 foret. a 451,
Ellipfis mira vis . jbid. Fiftulns
Ellipfin acttjiicam in palapo conHituere vt , FiHularum rudimenta, ex arundinibus . a 44
duo Principes in conclambus confl\tuti,tan" FiBuUfyranicetphrygia qualesfuerinta. 69
quampnejentescolloquipofiint . b 301 \FiHula triHoma. a 497
Elliptica architedurapro multiplicandis vo- FiHulaHexaHoma. a 499
cibus.ibid.df b 302 de FiHularnm vnius oBau<e fiue diapafon, in
EllipfioplaHen in maferia folida defcrtbere, Organi fyHematica proportione . a 50S
fh b 279 et aliudjjHtma diapafen. ibid.et a SO?
Fiflu-
Index Rerum Noubilium
Fijjularu pro organis Utitudinereptrre,a. 510 Fuga m vnfonofubteeto hyperbato,& cateba-
Fifiularumorgan cUufatuconfirudto . ibid. to p: t Qutntam , a 3 8
fiftularum orgsn apertarum conannatio.. Fugttin vnijono Jubiecto hyperbato,& anoba~
fol. a 5 1 r to per Quintam ibid.
FtfiuU Organ dicl<t Paraulicum, conjlrucn- deFugisfyncopatis. a 389
d* ratio . a S12 Fugajyncopat-e diatont exemplum . a 390
Fiflularum Zooglojfarum organ. praportioncs Fuga fyncopata diatritos .Dtatejfaron Diapen-
ajfignare a 5 3 1 te. a 39a
FifiuUrum anthropoglojfarum proportionem Fugafpuria. 8 393
determinare . a 514 Fug<e iiber<e.& imitantes ibid.
Formagubernandi qua proportione optimafit. Fuga polyphona , libera , &Joluta pergradus
fol. b 438 coniunctos a 493
Forma Imperij Romani in gubernando . b 43 8 Fuga iz.vocum quomodofiat: ibid.
FretumSiculum cur perpetuo crijpum, a 10 Fugadiatonicajoluta. a 394

Fuga FugaJoluta,& Hbera dimorphafiue biformis .
Fuga quidfit? 3 3 65 fol. a 39S
Fugarumprdflantia. ibid. Fuga foluta, &
Hbera fiylo madrigalefco ex ,
Fuga quotuplex: ibtd, fecunda tn tertiam . a 3 96 vfqut ad 4&1

Fugarum var't<* fubdiuifionet ibid.
Fuga ligata regulartsâutentica , &fuga libe-

ra. a 369
deFugarum compofitione ReguU , a 369 GEnus moduUndi tribus ab Authcribut
Fugapartialit reguU in vnifonofupra in- , & ajji^nantur . Z t 1
frafubiectum ,ibid.& 3 370 GaUndra auis litanias Sanctorum ,quafi hu-

Fug<evnfon<e infubiecto afcendente , &de- manavoce pronunciat. a 30.
fcendente a 371 GalluSt&Gallina varias voces edit . a 31
F uga diatonica ia vnifono inflituendce ibid- . Geometrica diuifio cuiujcunque interualli,in
Fuga in vnifono quidfit a 372 duas,aut plurcs partes ttquales . a 20$
Fugain hyperd<ateJ$aron quidfit; a 3 73 Geometrite ope natura Echus inuefiiganda-,
Fuga in hyperdiatcjfaronfubiecto defctndente Jol. b 237
ib'd- Glottidts confiitutio . a 2z
Fuga Tri phonialis perdiatejfaron ibid. . Cradusfeu interualla cuiufcunque Octaua re-
de Fuga fuper diapente regultt mfiituenda , plicatrcp,rire . a ib?
ibid. Gradus, zide,\nterua!U
Fugatriphonahyperdiapente a 374 Grci abHfbrteis poeticendidicerunt. a 58
de Fugaperdiapafon particulari , tbid. Gr<eci multa a.i muficam fpectantia 4 Salo-
de Fug.t , in qua vox phonagoga infra fubie- monc haufrum . a 67
ctwn conjlnuitur a 375 Gracorum componcndi modu'. a 77
F ug hypodiatejfaron in triphotiio . 1376 Gr<eci ignorabant vfum difionantiarum
deFugis quarum fubiectum afcendit non to- fol. a 54 7.
natim ,fed perfaltus a 378 GrillorumCorporisfabrica . a33 caufaGr'1-
Fuga in vnifono in qua fubiectum per 3.
, lorumfoni . tbni. &
duplex Gnlli gesius.
afcendit, vel defcendit. tbid. ibi.
Fug<e invnifotio 4..vocum a y;y Guido Aretinus voces notarum Muficaltum

Fugd in vnifono cuiusfubiectum hyprrbaton
, inuenit. a '*4
elt progrediturque de tertia in tertiam Guido htuentor Mvfic<e polypbonx . a 21 i
fol- a379
Fugt tetraphona in vnifono cuius fubiectum
, H
hypobaton per quartas afcendit defcen- , &
dit a 380 HArmonta coloribus ineil , b 223
Fug<* in 'nijbno Jubiecta hyperbato , & ano- Harmonia virtutum b 43'
bnfoper^. a 381 Harmonta polttici mundi b 432
Oot Har-
N
Index Rerum Noubilium

Karmonica /ntcruaila tn <equalespartes,vna dat diapenle , altera
Harmonica interualla ,quomodo VeleresinquL dat Diatejfaron . al<?o Cum alrjs 9.pro-
rebant a 4S pofiftonibus diuerfis dfil. a 190. ifque 133.
Harmonia maleriafunl Vocei, &foni; nume- Interualla illrcita,viranda, qu<e? a 2 7 s b 74
ri &proportionet vero eius forma ibid. . Inttrualium M/ ,contra Fa , nmni Hudio vi-
Harmonictt modulationes , cur dicli nomi tandum , 3 277
foh a 70 Interuallafuperflua , qu<efint , & qu<e dimi-
ifiHarmonica proportionalitate tres numeros nuta. a 2ga
inuenire. a 87 Interualla, vide,Characteres .- Cradus.
Harmonicarecifa quid. a 128 Interualla licita in contrapunclo bypotrito .
Harmonia diuerforum tonorum eil vnio reda- f l- a 3 34

cta adconcentum . a 217 Interuaila illicita in contrapuncto bypotrito
Harmonici procejfusvarietas a 248 ibid.
HarmonicC 1 o.pr^cepta particularia. ibid. Interualla numerorum per qua contrapuncti
Harmonicorum numerorum procejfus in infi- infrafubiecti replicantur . a 36
nttum replicabilii a 361 Interualla quetnam mag's fpiritus moueant
Harmonica periodus quid? 8384 fol. a S68
Harmonicarum proportionum inuentio Interualla, quain tripHci tetrachcrdo enar-
fol. a S33 monicoerui pojfunt a 660
Harmonica , vide ,proportiones H.trmonias Int.ruallorum illicitorum reductio ad licita
Progrefius .
fol. b 71
Heptachordi minorrs additione ad tonum mitio InHrumenta velocitatum rationem babenf,
rem y nafc-itur Octaua . a i 1
quam temporum quadrata , ideHgrauia^.
Heptachordon 7. ' Vitruui? climatis mun> naturalimolu defcenduntfemper velocius
di b 368 fol. a 418
Hexachordon minusquid/it l a 99 >
Inftrumenta Mufica
Hexachordon ma ius qutdfit ? ibid. \nHrumerttorummuficorumorigo. a 44
Hexacbordon maius .fiuefextam maiorem in InRrumenta Hebr<eorum qualia fint . a 48
chorda affignare . a 1 74 de Inflrumentis Hebrforum pulfatdibus. a so
Hexachordon minus , fiue fextam minorem de InRrumentis Pneumaticis Hcbreorum.a S3
in chorda determinare a 1 74 de InHrumentorum muficorum vfu apudHe-
Hexacordarumfiue Sextarumgenefis. a 43 S bros a s S
Hominis prxuia dfpofitio adcommotionem ne- :
Inflrumenta diuerfa d uerfis animi affect ; bus
cefiaria v.'] a SSO feruiebantapudHebrdos a %6
Hierarchica karmonia D4S0 InBrumentis diuerfis,pro diuerfis geBibus vte-
Hymnorum EcclefiaHicorum pr<eRantia-, bantur antiqui a 69
fol. a 560 Injlrumenta mufica apud Veteres qualia, ?
fol. a 7o
i
Injirumentum chordotomum quomodo fiat
fol. a 203
IAmhicum Anacreontium metrum bept<Zs InHrumentorum plurium genera aiuifio.zîz
Jyllabum b 42 InHrumentorum Polychordorumgsncfis quin-
lambicum Archilochicum metru ocfofyllabum. tuplex confiderari potefi a 4-5
f l -
b 43 de InHrumentii muficis qualiafunt, Tejlu-
Infirmus quomodomufica liberetur . b 218 dines, Mandor,Cytbar<e,CbeL s, aliaquts
Interualla buiusfarindeinnumera. a 476
Interuallaminora .
a ir4 _
Inflrumentis , diuerfi', diuerfis sjficiunturpro
Interuallorum Schema.
Interualla , feu Gradus cuiufcunque Octau<s
a 125 engenij, complexionis, & hominuconHitu-
tione. b 2I8
rephcatxinuenire a 167 InHrumentoriiPneumaticoru dtuifio . a 497
Interu llorumharmonicorum diuifio. a 185
InHrumentum conHructum non ita- pri*
Interuallumfiinter duosfonos diuifum fuserit
dem ad melancholiam magni cuiufdam
Prin-
Index Rerum Notahilium
Prin:'pis dfpellendam ab infigni, ingenia- Linea
JojueH ftrone . 3519 Lintis du.ibus reclis datis,medi.im proportio-
Infiramenta mufica inm.rnibus Deorum_, . n.iLm affi^nare . a 205
fol. a 533 Lineis rectis ir.tcr duaS quafcunque datis
ln clr imenta Veterum musicorum , cuius con. duas mcdias pruporiionalcs inucnirc_, .
ditionis, qualia& a 536 ibid-

Inflrumenta mustca qualiaf ibid. Lineam inuenire.d.itum interuallnm bfariam
lnfirumenta Vetcrum cum modcrnis nonfunt fecantem . a 206
comparanda. a 548 Lineas mcdtas proport ona'es inuen rc,tonum ;
Injtrumenta Ckronometrafalhcia ptr vibra- &Jcmitonturr. bjariamfecantts . lbid.

tiones chordarum. b 24S L ne*;
muficales ante >^tvdunis tcmpcrci^
lnflrumt nti chronometrifdlacia,quo quidarn fol. a 213
putant fe d.terminare pofle quantitatcm_> Line parabolice genefis in proiecliiibus .
Cpacij phonici b 246 fol. a 420

Infir.Pneum, videfifiula Organum , Linea aclionis quid.& quotuplex . b 243
Infirumenia acufiica quomodu fabncentur Linea direcla rnaior efi lintarejlexain rigo-
fol. b 2.71 re . ibid.
lntenfio,& rem<J]iufon i a celeritate , ve l tar- Lincas intra parabohm in inum punf?um_>

d ;
t.ite. b 203 concurrentcs parallcllas efie . b 297
Intonationes,siue Euouae, 8. modorum Eccle- Lir.gua fiue Malleus Campana z 52 r
siaflicorum a 236 Liquores diuerfi d.uerfisfonos habent;
.338
Jnuentio, &propagatio music figurat , siue Liquorum tempcramtntum perfonum dignofci
pholyphon . a ss5 potejl ibid.
Joann. deMurs inuentor notuhrumMusica- Loca folitudinif vti msrorem; Itahorti dcli-
lium. a zis & 5 5 <S tiofirraudum concdiant 3, 5
"9
Ioannes Rjptifi Port encomia. b 229 Triplex tbeain confiitutio ibid.
Inuentio, vide, Ioanne s . SifUsphona Ccurum nonfit circularis ibid. .
Itali in musica principatum tenerlt a 543 . & Locufiarum vox . a 34

Inucntores polyplectoru [nfirumentorii.ibi. Luminis parallella comparatio adfionum_j
Iubal kuctor music . a 44 fol. 3 240
lufitia commutatiua , diflnbutiuavindica- Lumen eadem rattone ocuhs, ac fonus auribus
tiua . a 436 allabitur. a 241
Cur afpcclus lupi raucedinem induCat . a 3 5
Lyra tetrachorda Mercurij a 67

Lyr,& Cytbara tnu ntioficuduGrdcosa 70
IAbyrintbus musicus . a 403 cumeiuf- Lyra iApoli nts btptachorda. a S3<5
_j demrefolutionibus , vfqut adful. + oS< Lyra beptachord.i Qrpbei d Pythagor inuen-
dt Lituis Cornamus''s ,Vtncul.s alijfq; a 50S 1.1 in adytis, a 5 3?
Laryngis qualitas a zz
Lar\ngisfigura quidin vocis d<jftr:ntia poffit M
fol. 23 a
Laryngis comparatio cu Organo pncumatico
Jol. a 24
.
MAgas res
proprie quiddicatur apud Vete-
a 160
Limm.x Pythaôrium quidfit f a 113 Nlagas, vid", Peclis .
Lmma Pytbagoricum inchurda deterrninare. Mag ac mfna,& dfioiia qualisfitf

;
b 201
fil. a 179 in Magia Catoptrica qwcquiddicJum efi.pho-
L gs amant proportionem harmonicarn>. noc.iptic applicari potefi b 283
fil. b 437 M igfiratut \eomctrca proportio conuenit.A3 7
in l.egibus Vefiiarijs,& pxnalibusferuanda . Matleutjiue lingua Campana . a S- r
fol. b +3 7 Mallei & Capan proportionisTabula.A 522
Leges mulctarum , Connubtorum , Sympotio- Mal\et,lncudis.&fiaped svfus. ;
a 17
rum. ibid. M.alUiCampan].roportiones b 522
Ooo 2 Ma-
Index "Rerum Notabilittm .
Manus Mufica difpofitione veterum clauium Metrum,vide,Tambicum, Carmen, Tetra

pirfifti exibsnt a i 1s flrophu,Melotbtfia.Rhythmus .
Manufcripti Authores Gr&ci de mufica in Bi- Metris Adonijs datis Melothifiam quamuis
bliolhecaCollegij Roman. a S4S cemponere b 77
Menfa Tonographica . b 51 Metro lambico Euripedtto dato, dato tono, &
Nolanda circa Tabulam T onographicanui, quamlibet harmoniam componere . b *r
ibid. Iambica Euripedtta penultima longa b 8 3 .
Mehditeexordium. b 143 & fiyloflondo b 107

MelothefTa Anacreontica penultima longa . b 8S
Melotefia Jêterurn, vtrum pluriu m vocunz^, IambicaArchilochica oBofyllaba penultima
concentum adhibuerint,& qualfnam fue- breuia. b 87
rint. a 537 lambica enneafyllaba penultima longoL^ .
MelothefiaChromaticapura, a 64 s b 89. &
florido fiylo Cfincinn^re b II J .
Melotefia Enarmonica quatuorvpcum. a 646 Metra d.cafyllabapenultimabreui b 91 .
Melothefiasfiue Conlrapunilifimplicis. b6 MetrisfapphifisA b 9 5 &fupcr eum harmo-

.
Melothefiasflorid* & artifictofe ,pro lamhicis niamfioridoflylu conilruere b 1 8

. 1
archilochicis. b 112. Metra dodecafyllaba penuhima breuia q 9 7 .
Melothefia hebraica tono hypodorio , reclo, & Metro lambico Eur<.ped,o,d<zto, Melothefiam
retrogrado prdine cantabilis b 128 flyloflcr'do conficere b '5
Mehthefia Arabica tono dorio, rec7o,& retro- Metro lambico archilochico dalo,Melothefiam
grado ordine cantabilis b 133 flyloflorido exhibere . b 1 1
Melothefia Samaritana reclo , retrogrado & Metro hebraico dato, melothefiam perficere_, :
prdine decantabilis , b 134 /0/. b 127

Melothefia Aethiopica,rec7o,& retrogrado or- Metro Syriacefiue Chaldaico dato ,fuper eum
dine cantabilis b 135 pidothefiam componere . b 129
Melothefia,vide > Metrum , Mufarithmus r Metrum Illyrico. b 14R
Metra . Miracula Veterum in mufica, cur hodie non>
openoua artis
Melolhefi< artificipfe fpecimen fiant. b ssz
mufarithmicts peraclte . b 166 Modus canendi vnicuiqi nationi propnus .
Melothefia vario flylo concinnata ah Illuflrif. fol. a S43

<& Reuerendfs. Dom. Roccio SS. D.iV. 2?if- ModusGrtecorumcantaudi'. 3-77
ferend.openoua artis mufarilhmica pera- Modus nouus componendi .
q S4 NouahdC
c7a .
b 1 67 componendi methodus efl capax infinita
Merulainfigniscantatrix . a 31 variationis. b S7,
Merfenni obferuationes circa pondera,fonofqi Modus,vide, Praxis .
ih diuerfurum metallorum chordis fac7<t Monochordum
fol. a 446 Monocbordum , feu Regula Harmonicaquid
Methohus accordandi Inflrumentum,quodex fit . a 160
I7.palmulis conflat . a 463 Monochordi aliadiuifionisratio a 180
Merrum Monochordi diuifio-fiue Algebra harmonica .
Metrumfiueverfuumvarietas . > 39 fol. a 181
Metra, qute varios pedes admittunt , & qua? Minochordi Diatonici defriptio iuxtafyilema
lia . ibid. Diapafon Ptolomaicum a 193
Metrum Adonium pentafyllabum b 40 . Monochordi diatonici diuifio iuxtafcalam har-
Metrum hec7afyllabum,idefl Adonium dacly- monicam a 195
licum, &iambicum euripedteum b 4* . Monochordigeneris diatonici di&a Diatonica
Metrum enneafylhhunt . /&/^. compofitio a 29^
Metrum decafyllabum ibid. Monochordi vfus a 1 98
Metrum htndecafyllabum, phauleuciurn, Sap- Monochordi generis chromatici comppfitio.
pbicum.Alcaicum,Djtfylicum. jb 44 fol. a 199
Metrumfappbicum ibid. Monochordi diuifio iuxta genus enharmoni-
Mrt-umdodecafyllabum. b 4S cum a 20ij
Mottc-
Index Rerum Notabilium
Monochordi Enharmonici compo/itto a 202 .
Mufica veterum , quibus conflaret metrts ,
cur Motus pifcium in aquis non percipiantur . fol. a 7C

fol. a 10 Mufica moderna Greorum cum varijs, muU
fiMotus vacuo daripejfet, isforetperpeluus
in tifque exemplis 72 a
fol. a 427 Muficam Veterumfimplicemfuifse a 11 .
Motm quandocumque fit per lineam perpen-

r
Muficam Arithmeticafub alternatam,eafdem
dicularem,<Zr lincam inclmantem , quant-i quoque Arithmetica leges eam feruare ne-
(oniungit recla lineaperpendicularis adli- cejfeef). a 120
neam tnclinatam tum tfii Juo motus inter deMuficafubtractisne a 130
fefunt aquales . a 420 de Mufica multiplicatiane a 131
Motus ingrementi plantarum eil celerrimus de Mufica diutfione . ibid. & etiam per nume^
fol. a 450 rosfractos. a 132
Multiplicatio mufarithmorum : b 74 Mu'ic<e antiqute fyflema . a 213
Murilericho ptr miraculii corruerunt .b iz3 Mufica antiqua nofiris Notis exprejpt^,.
Muiarithmus jol. a 214
Mufarithmi,eorumque ordinatio b 67 Mu/sca plana non temporis mores ,fedacuti t
Mufarilhmtrum multiplicatio. b 74 grauifque differentiasperpendit . a 216

Mufarithnos continens proadonijs dacly- & Muficafigurata,quomodo notandal a 216
hs aptot Tabula : b 80 Mufica,vide\Labyrintho. Visvi
Mufrtthmos melotheticos Voeticos continens Muficam Trigonometnam tiouam proponit
pro pbaleuctjs endecafyllabis . b 93 fol. a 439
Mufanthmi Melothe/iasflorid<e % &> artificio- Mufica tota latetfub doctrinafinuum. tbid.
fe. b 103 & 106 Mufica vetus Grxcorum qual:s,& quotuplex
Mufirithmi Melotbefias florid<e pro metris fol. a S32 S3$ &
anacreonticis b 109 Mufica myfiica Veterum ibid.
Mufanthmi mufurgi* Rethoric exhibens. Mufic<e commendationes . ibid.
fol. b 14S Mufic<s visinanimum. a 533

Mufrithmusfimplex trifyllabui cumfuis exF- M ufic proctjfus, & inuentienis . ibid.
pl,s. b ist Mufica Phtlofophica Pythagoricorum \ ibid.
MureififluUfonoattraEii. b Z3Z Mufica tn Sacris Veterum Gracorum qualis

Mufica fueritl a 33$
Mufica interualla,fono , & voce fua perfeile Mufica dpoe/iolim nonfecernebatur a . 53 S
refert. a 26 Muficadiucrfefpecies ibid.
Mufica HautfiuePigritU animalis America- Mufic vetertsfpecimen a S4 I:

ni a 27 Mu/ica veterum noflris notismuficis tonoly-
MuficxOrigo.&prima principia* a 44 dioexprejfa. a S42
Muficatn Aegyptoinuenta ibid. Mufica Veterum an perfectior
, , & pr$fisn-
Mufica fubalternatafcientiaefi . a 46 tiorfuent muficd modernorum ibtd.
Muficageometrix quoquefub alternari poteft Mufica etiamfiprflanttfftma,quibufiam-j

inquantum lineam fonoram confiderat . cur difpliceat i a S44
ib J. MuficadiuerfaVeterum. ibid.
Mufical heorica <bid.

Mufica propnifcientia dicla el~i . ibid. Defi-
nitiones,Ax;omata , & Pofiulata tn Mufi- Mufica theorica Veterum , in quibus confifie-
ea ibid. ret. a 546
Mnfica mundana. a 47 MuficaVocalis Antiquo-Moderna. a S46
tbid.
Mufica artificialtsduplexl tbtd. Mufica vocalis veterum
M ufica fpeculatiua.df practica,qu> ibid. Mufica Veterumfcnica,fiue recitatiua-,.
Mitfica "aldeculta d Salomone . a 5$ fol. a S4<S

Mu/ic< ma%na Hebratc,varietas. a s6 Muficfcenice noflris temporibus , mtri effe-
ibid.
Muficdt Saloments pr<eflantia . ibid. clut exbibiti >
MaficamodernaHebraerum a 64 Mufica infirumentalis Antiquo-Moderna^,

a 5+6
Mufica Grxcorum Veterum q ualis . a 61 fol.
Mufi-
htdex Rerum Notabthum
Mifica hodierna Vcterum excellentior. a 547 tamqufrat figuram harmonicam,idesl To-
hluficavim habet ad dnimos hominum com- num . a 3 1
mouetidos, & vtrurn vera fint ,

qug M uficus dcbet effe mathemalicus . a 36
de tn;rificismufic<e Vctcrum effectibusfcri- Mufici,&' eorum diucrfa nomina . a 53S
buntur. a s+9 Mu/ici Veteres in melotbe/ia exprimendx, t
Mufica quomodo miros effectus prfflare pojfit. quibus nolis cfifunt a S40
fol. a SSO Muficus, Poetf, vide, mufici, Vete-
}AuJica bodierna,cur miracula Velerum no i res ,
prefletr a SS2 Muficiin componendo non fallaci atirium iu-

Mufic.tpatbetica qualisfiteiusfinis. a 564. d ciofidcre debent. a $6z
M ufiCil f
P tfe0ta fietiaefl , & hominibus d M'</ici paucibene componunt a 363
natura eiusfeminainfitafunt.- a 565 M moderni defectus
ufict ibid.
Muficafcicnliafuntnumerifonori. a $66 Mufici quidvitare , quid imitari debeant .

M ifica Vetevnm nonfuit moderna pdxff* fot. a 562
clior, a 569 Muficorum Romanorumfiue Phonafcorutruj
Mufica comparatio inter modemos populos Eu* laus . a 598
rop?>& Veteres Grxcos a 572 Muficorum nomina,qni hcdieprfcipuis Rom<e
Muficf paradgmata pathetica in Tonis exbi- Ecclefi s muficf prffunt a 614
bita. a 5 73 Muficus modusfiue harmonicus qualis fiti
Mufica Pathetica qwdfit . a S 7 8 fol. a isi!
ad Muficam Patheticam quffunt neceffaria Var'a fentenVf circa modos mufica idid. .
ibid. Varif fpeciesmodorum a 1S2

4e M
uficp patbeticf loco oportuno . a s79 Modus repl.candi contrapunclum Diateffa-
Mtficaexprimere poteslocto prfcipuos affe- ron. a 3 34
ctus animi a 59S Mufici Canon , quem nobis in-
l.ibyrinthi
Mufica Combmatoria b 3 eS" cumfuts exem- fign't muficus Pdrus Vrancfcus Valenti-
pp.sfo t ibulis vfque adfol. 6, nus Rowanus dedit. a 403 if/ue ad 414
:
Muficarythm ca. b 80 Muficus mod'is, vids.labyrintbus
Mufica cur in trifiitia confiitutis non placet M'fi* r gi Poeticffiue Rhytmicf append'X.
fol. b 20?
-
: .
fl. b 100.
Quid ad augmentum virtutis tractiu/ mu Muprg aGreca;
. b 13
ficf requiratur} ibid. }J[ufirg'aRhetorica,qualis,&quid? b 14I
Miri effcctus mufic$: b 213 Mfurgfx yiec ianica,qual
1 :
s /it f b 185
Muficf vis qiicenam malancholicum humorem de Mutatio:*t vodi ,fiue Tonifiue fiylo meta^
djfipet. b 215 bol-co. a 672
Mu/ica quomodo melanchohcos dfmoniacos Mutatio exfextoin primum tonum claivum*
fanet b 216
, f,L b 62
Mufica, qua ratione peflem, lycanthrop'am , Mutationes ex 6. tono in fecundum mollem
furorem animi, aliofque motus abfiulerit , ibid.
fol. b 216 Muta tiones ex 6. tono , in ttrtium tonum du
Mu/icaperEchoi b 266 rum . b 63
Mudcus Mutationesex 6.tono in quartumtonum.tbid.
Muficns p"rfectus,quis dici debeafi a 47 Mutationes nutarummetrometrarum b 65 .
Msdfici cele 1 nores apudH:brfos a 56 Mutatiotunorum in vna eadem Cantilena, &

Muficus , & Poefa ide-veteribu^finabat a 70 fiuedc misluraTonorum. b 72
Miifkorum Veterum nomina a 7 1, Mutatio,vidi,Toni.Syftema
Mufici modcmi, 7, alios tonos confiituerutit,
f>l. a rj4 N
Mufici magnis erroribusfe exponut fi'prooref-
fuum harmonicorum non babeant notitiam,
fol. a 292
Muficus ante otnnia harmoniaco eonceptuiap-
N ktio quflibet in propria linguafympbo-.
nicas eomponereper
docetur
nouum artficium
b 79
Na-
Jndex Rerum Notabilmm
NaturainneceJ/itateingeniofa. a iz Oclauasfiue Diapafin ininfinitum multiplt-
Natura cur Cygno tam longam tracb&amde- care a 165
dcrit , a 32 Odauam in 1 z.femitonia per 1 1 medias pro- .
Naturtmiracula infpeculo acufiico, feuau- portionales diuidere . a 207 Cumfyflcma-

ditorio . b 236 te.jeu Tabula huius diuifionis ibid.
Natura prolationis . b 29
. Oc7aua,vide,DiapaJon ,Sjfiema, Arca-
Ncronis infolentia itt Comtdys , a 69 num.
Nerui c ur qualitate dijferant a 4+2 O fiaua in 1 zfemitonia diuifa Cyclica. a 2 8 8
Ncruorum proportiones a 4.37 Oc7au diatontcxgradus . a 567
Notarum muficalium valor . a 2 1 7 C^ 27 8 de Odis Lyricorum, & materia Poematum, &
Notarum chromaticarum , & Enharmonica- de legibus muficalibus a 69
rum pronunciationcs a 235 Opimones varta circa mufice vim . b 20 3
detiotarum valore , & menfura temports Organum vocis in Pfittaco prope accedit ad
fol. b 5^ humanum a 28
Notarum,vide,Mutationes de Organis,eorumqueflruclura , & proprieta.
Nurncrus tibtts a so6
Numerusfonorus qw.d) a 45 de Organi part bus ibid.
Datis quibusuis d tohus numeris , medium Oroanum Diatonico- cbromatico-enbarmoni-
harmomceproport.onal.m afjignare . a 88 cum concinnr.re . a 5 1
,0.1?// duobus quibufuis numt ris tertiutn- , Organahydraubcc-.qualiafuerint, a S48
terminum harmonici proportionalem affi- Ornatus muficus in quo confifiat
, b 1 44 .
gnare ibid, Ospetrofum tn aure tribus cauernulis conflat

Datis duobus numeris quibufcumque ttr- fol. a 15
tium vtroque minorem in proportionahtate
harmonca reperire a 89
Numerum quemuisdalum ita diuidere,vtdi-
uifjtfartts confiituant proportionem con- PAlatium Dionyfijfyracufanifamofiffimu
fonantis d apafon : ;
a 181 defcribitur b 291
N 'umerusfenarius ,primus numerorum perfede Palatio Mantu,e,& CapraroUvocem rniri-
clorum efi . a 186 ficeintntdenle. b 294-
Nurnerus efiregula, & norma omnium. quid Palatium ita dfpnnere , vt nihil tamfubtmjfe
in mujico concentu obfruandumfit. a 269 dici poffit,qucdnon audiatur in aliqno d rto
Ntmferus.vide , Experimentum harmo- conclaui, b 29 S
nicum Palattum in difponerc , vtfonus tantum in->
Numeri fctiarij , & Oclonarij arcanum^, duobus oppofitis locis,atque nullo alio audiri
ful. a 269 queat.ibid. & b 296
inNwneris 8. idefl I23 + S<578. totum artifi- Palimpfefius,quidfit b 48
cium Melot'<eticumlatet. a 269 Paradigmata
Numcri harmoniciquibusfubteftum immobi- Paradigmata vfurpatajecund<e quart , ,
&
ic difponitur infra Conlrapunclum . a 3 63 fexUf&feptimte. a 283
Numerus }6.myfiicus b S34 Parad<gmamelothefias omnibus numerisab-
Numerus zs.omnes confonantias continet. foluta . ! a 3 1
ibid. , Paradigma Hytnni tdeam Ecclefiafitco fiylo

Numerus harmonicus quomodofpiritus, & af exhibens. a 316
fcclwnes concitet a Paradigmapro duabusTubis a s4-
S S 2.
b 206 Paradigma meltsmatis cboraici. a 8 6

Num.ricuralijfuntfonnrijalynoni S
Paradgmapro fi)lurccitatiuo. a 594

Paradioma diphonium Chromaticum mi-
I.
flum. a 654
OCtauttfpecies funtfeptem Parad:gmaz.operationismixt<e. b 12S
a 1 49
Ordo Jpecierum ipfius Oclaue ordo . ParadoX* circa nouum componendi artificiii
fal.
- a 152 jol.
b ,6 *
Pau-
JndfX Rertfm Notabilwm
Vaufaram typus , tarumque vahr - a J z3 Voefeosfpecimen Hebraica in pfal. 13 i.eluce-
Pedes fctnt.s infol. b 64
Pedis noetrici,& barmonicidifferentia. b 30 de Votfi Arabica > Samarilana , Hebraica, ,
Metrici pedes barmonici exatle Of natu- , Aethiopic* , b 1 3

raltter finc periculo,& crrercfyllabic*pto- de Volyphonijsfiue multarum vocum melodys
tiunciafipnif accpmqdari poffuut. b 34 quotuis notarum,qute tamenfitu,& valort
Pedum mefobrachiu progreffus illicitus.el mefo- nquahsfunt, b 24
brach. progref.Ucitus b 3? Volypboniorum natura & mutationes.
b 2%
feries.qui Catahc7i,& acatalefli} b 39 P olyodia Grecorumfiue Volyphonia 8539 :
de Pedibus vtrfuum behrxorum , b 1 26. Volyphonia cur non femper affeclus commo-
PecJis diffrt a Magade . a 1 60 ueat a 561
Pec7is,v.ide Magas Vondus inuenire Cbordis appcndcndW advni-
Phantafia fupra vt, X%, mi> fa, fol, la , Clauf fonumcons7ituendunr,& deinde quodcunq;
cyrnbalis accomodata . 3 +66 interuallum. a 448
Vhanta/ia vebemtnter circa rem aliquam oc- Pondere metalli dato,&foraminis,per quodfi'
cupata transformatuv quafiin rem , quam lumfilari dt bet magnitudine, longitudmem
defit rat b 223 fili inuenire a 451
phihmeU natura ambiiiofa,& laudis awans, Vraxis eompontndi quamlibet Cantihnam in
fol. b 29 conKrapun&ofimplici b 56
VhthmeU laus , & mira vocum variefas, Praxis compofitionis ex Abaco contrapunc7a-
ib.id. tiuo. h 193
Vbilom.U humana voce hquentes, ibid. VraxiSfVide modus. Abacus
Vbonfmus pbotfmofim-lis efl. b 241 in Vrogreffione Geometrica,fummam omnium
Vbonfmus conicus m
paraboladiuerfa centra terminorumreperire a i6a
acquirit. b 297 Vrogreffio Algebraica.et mira cius proprietas
Phonifmo Cylindraao incidcnte in parabolam, fol. a 163
m punclupt omnes luicx confluunt ihia\. .
Vrogrefius duplex eft a 292
&fal. h 298 Vrogrefjus ab vnifono adz.fit duobusmodis,
Vhonocampticum duphx meiium, phyficum^,, ibid.
& mathematicum . h 243 Vrogrejfut barmonici quinam liciti fint, &
Pic<t mira infbrbimdit voctbus varietas , & quomodoficri pofjintetdebeant . a 29*
fohrtia>&miruspic<eeuentus. a 28 Vrophetia,et Diui/iatio quomodo harmonicit
Vigolifmus,&Glaz<fmusquid* a 30 moduliscaufaripof/int. a 224
Vigriti* animalis Americani,aut dic7& de- H Opiniones de ca ufa PropbetU . ibid.
scriptio a 26 Proportiones
Vinax phonafiicus b 146 Proportiones multtplices fuperpartitntes t'nue~
Vinaees arcit mufurgictreferuati , b 247 nire a 26
Pinacesdiuerfiin arca mufurgiia , praxin- Proportiones quadrupltcesfuper oc7upartientes
componendi exbihent 1 s 6 h undecirnas . ibid,
Vifcesaudiunt b 240 Vroportiones duplf fuperbipartientes tertias
Vlandus malris Euryali Diatonica Cbromati- ibid,
co-Enarmonicoflylo compcfitus . a 660 Proportionesinterfi addere. a 89
Vhclrorum vfus in mutatio.ne toaorum b . 19 7 Vroportiones multiplicare per numerosfractos
Vhclrologis , & mufarithmhce dijferentia_, fol. a 92
fol. b 199 Vroportionesfiue rationes diuidert perpropot-
Vlt c7arum,vid* fceptrologi. ttones ibid.
deVl.'onafmo vfitato Ecchfiafiico vulgo ffal- Proporth duphx'in Algebravfitata. 164 a
(6bordone^ b 1S4 Proportiones harmoniae quomodo refpondeant
Vhonafmus coniunflus, & difiunftus , quid ? Geometricis. a 166
fal. h I4S in Vroportionibus multa arcana latent. ibid.
Vott quofenfu o(imferas,&faxa traxerint. Vroportio vchcitatis grauium motu naturali
fol- h 28 defce.-jdentium. a 418
Vro-
fadex Rerum Noiabilium
\
J
/-ojort;e:tss,utd: harmo iicapropor::onal:tas. eadem compor.it:. gx quaria
/9 u n la
: lon
,- & .->
Propofitiones intcrualloru.quas palmuU ordi' maion. w i.

ne pofita adfe inmtem babent maiaribut Quinta adiuncla tor.omincri prfirt fextaat
numerisexprefi* . a 460 mir.orem a 1 1o .
Proteflalio Authons circaMod mant mufi- Quinta.addita Tcrti<e m nori dat fptimam^
:
eam a 54.5 minorem a 1 1 r

Pfalmus ex Quinta. & tertid maiori emanat fieptima
Yfalmi Danidci vtrumfuluta Oratiene , ati-> maior ibid.
uero carmine confcripf fint , quogenerc & Ada ' tione quintx ad quart^.m rcfulsat Ofl*
Carmims a 57 ua fiue dapajon. a 112
Pfalmi compofiti , vtcaneretitur cuminflru- qu.it uorfpecie s a I48
quwttt
menfs . a i 8 Qumtct fpecierumordo,fecundumorditiemna'
jn Pfialmorumtitulis notantur Inflrumenta,ad tttralem&femilonij prcccjfum. a 224
qua c.tnt.indus erat Pfialmus ikid. ad tnuefiigationem
hfint<e Jpecitrum ordo,
Pf.dmi fptemfunt conficr<pti alpbab tice.Z 60 tonorum ihid.
in Pfatmis acroflichis aliquando omittuntur jiint<e dminut.t intcrttallum harmonicum
aliqu<elitt:r<e . ibid. exf,&fua n.ituradflonum a 227
in Pfi.lmis Dauidisrepcriuntur omnesflsres,et Quintafiiptrflua,& d minuta qu<tfie. a 282
JibemataPoetarum a 61 de duArum Quintarttm,aliarumque Dfionan-
Pfialmi in quo Carminis gtntteficripti fint tiaru <n lc. ntia a 620
fol. a 62 hAnta,vide ,Diapente
ffalmus Canticum , Hymnus quomodo djfe-
, Qu.ma
rant. a SS8 Quarla amponitur exl'ertia minore , &ex
Vfilterium Dauidicumquale l a 49 tono tninore . a 107
Pfittacus auis humana loquela amulus, a 27 Genefis quarU ex tertiamaiere,&fiemito-
Pfittaci m>rum exemplum ibid. nio maiote. a 108
Pfiyphix pifcis ( vulgo PefceSpada ) perccrt* Quarta,& Tertia minorfimul adJita Jaciunt
verbavenatio b 227 fextammitwrem a rct>
Pueri,& Eunuchi maxime hjblesfunt adfu- Suarla ,
&1
'ertiamaier fimul addita cotifi-
prcmamvoctmcantandam a S^l ciuntjextam maicrem. a no
Pueri,& adultifimul eantantes.cur clauam Duarum qu.trtarum add tione , producitur
d flent ;
b 21 beptacbordum minus, a ur
Pundum Syncopatum dibtt ejfe confinum_j Tresfpecies jjhtart* . a 147
fol. a 303 Quarufiue d<atafiaronf eeierum ordo. a \$i
Putei cur ita refonantes b 2+3 & fiw Diapente. thid.
a 224
Pythagorxorum tn numcris harmonkis fiu- tudita coiifonantia quomoio dicatur .
dum. a 53' uomvdo tonorum dfcrimma inuefiigentuv

Pytbagur Corum mu/sca Ph'lofipbica ibid. . ttid.
PylhagnncaTctrafts.quid. a S34- Quarta dfjona quvmodo confinafiant.z 283
PytJgortci,vltr* djd.apafion ncn proccdebant QuarU &fixr<e ifurpaU paradgmata^. ,
tbid. fol.
a 284
Vythia lex quid fignficabat apud Veteres Quarta fynctpata contittuo fuauijfima reddi-
fol. a 70 tur . a 290 cumfuis regulis,& Exemphs .
Pythagorat primus proportiones muficas difpo- ibid.
fuit a 536 Qu.irtJ genefis a 432

quintam pnfita cur dfionel.
Q >uarta infia
fil.
* 4H
QVinta quomodo Tritonum fuperat , Quarta infra quintam pofita di_fionafit.3.^6
fol. a 105 GharuEnarmowct Jpecics. a 6+0

'
Jgujnta confiituitur ex tertia maiori Quadratumquodlbetfi inocto parallelogra-
& terti * mittori a 1 08 madrimatur <equalia, exhac diufiov.t',
Genefis Jguinu ,/ftte Diapente . ibid. vmnia interualU muficd patefiunt a 188 .
Ppy >ua;t-
Jndex Rerum Notabilmm .
> uantitat infylLb-e prexuxciationc tripiex Regula dt quinta Jalfa fitie fefffidiaft nc_-
fol. b 29 fol, A. iii

Quibus modis DauidSaulem Mufica curaut, ReguU de vcr/sbus Hcxamefo et pent.imttro
fol. b 21 j mufarithmis applicand's. b 101

ûidadtracliuam vim Mufica requiratur Re ;u\ain Mufurgiam foeticam' b 98
fol. b zos Regula mutafionis tonvrum b 123 .
Quomodo bellicos ajfeclut moueat . b s so R gula miRuradtutrJorum mctrorum. b ioo

Quomado cborda cbordam intaflam moucat: Regule obferuanda tn mtlothefia flur-d-t^,
fol. b 211 felt b 1 2z
Quomodo compafitio chrom<*tica rejlituenda^, Regulus nonnullas infrmandis glottifmis
,
exrtgulis. a 642 claufuhs mutuat d L 'fcima . a 33

Quomodo diuerjftotii dmerfos diuerfimodf mo' Requfita ad nouam artem mufaritbmicam^
ueant. a SSO fcl. b 48
Quomodo enarmoniea fpecies reslituendaex Rhythmica arsquid. b 27
regul'S. a 643 Rhytmi dfinit , .
b 30
Qupmodo Muficamelancholieos & Dgmania- Rhythmusquid. b 2?
cos curet, b 216 Rimaglottdis quantum adajf rtntias vocum
Quomado mufica miros affeclut praslef. a S %o conferat fol, a 23
Quomodo mufica primafpiritut, deinde ejfe- Romaniaquaduclusvisfonora. b 272
flusmoueat a SS* Rota Cymbalaria in Ecilefia Fuldenfidefcrj-
Quomodo numerus harmonicut ajfttlut mo- ptio, b 338
ueat a S S l b 33.9
R.otaQymbal<*riaptrp.ctuQmobiltt-
guomodo prodgiofa mufieafiat fubinde per Rotarum Cylindrum phunolacltcum moucn
~~diab'jlum . b 2 1 tiumfabrica. b 330
Quomodo Saul 1 1 Mvficafuerf 4
l bcrtttus Rotarutttpenfiliumfabrica. b 33?
Davionio . b 230
htomodofonus res moueat 6231
Quofcnfu, olimpoetaferas & Saxa traxerint.
fol. b 2 SAcramenta Ecckfif quomodo anima
harmoniam ind'-eantt b 432
. R Saltus caujie in turantulfS p%
- b ?.
Saxorum aWrac7:o ab Orpbeo facla quid^c*.

RtAna Qfiomodofiat coaxatus
ibid,
Earum Anatomia
ololigo . a3 r
e-arum
tet.
'
Saxumfurdumin Scotia mirabile

b 20.1
a 9 . '
ibid,& Quisfinis earum caaxatus, ibid. Scal^m muficalem inuev.t Qutdo Arettnus.
R.Abrahami Abcnezra nuga . b 21 s fol, % 3 a s S.<5
Ratio *ug*ncntandi fonot mtra parabolat . Scala Mufica J'onorum&' Semitonwrunjt^ ,
fol. b 100 >/ _

.
'
\. . Mfr a
P.at'0 exped.ta mutandi tonor b 9 , .
Sffi/<i Gwdoniana iuxta me nten V etemm^
flatiamanijejlandifecretaperfonot. b 3<Si Grtcoruming nere Diatonico, 3 118

Ratioquid/itfcundumEuclidsm. a 82 . Sir^/i Craffittei &
ponderis 24 Campana-
Reflcxia&refraftjofoni, b 24 r :
rum, a S2.7
Rtfhxio in qujnque corperibut regularibus Scenicj Muficavis & poteslas in anime.s bo^
fol.
_
b 2S9 mioum,
.'/"a S+6 ,
RegifiramundiniOrgnni b 366 Sceptrolog'4 nouem mufarnm typus b 194 .,
Regijlra Orgauica> rectptacula %entorum,fol. Schema Septem Sp cierum Oclauarum iri-

r
,
les. a si2 plex, Diatonicum, Chroma'icum, Enarwo-

RegiIirumOrganicumqu>'d.f \bid. nicum . 3641
Rex D mia vi Mvfic* 'nfurorem affus. b 217 Secreium Canonum noua arte perficiendo-?
"
RegisQclha Muficacompofitiq. a 690 rum. b '165
Reguladepofit ; onefecunda f 283 Secretum magnttm in Mufica . a 1 6 s
Regula de ifutritqni a 2? Secunda 9.1 6.23. eiufque vfks . a ^3
Se*
IkcIcx Renum N.otdbilium
SiCUJtdi JyHCopata continuo fuautfima rcddi- Spintut vttales mouentttr adtrcmorcs ckotda*
tur . a 290 rum. b 2t 1,
Semidiapafon fiue Ociauaimperfecla. 00 1 Spintus in corde mow.nturperfonos . ibii.

Semtdiapente quidl a <;3 Statuaex rnagia naturai articulatas voces
Scmidiapente Jiue quinttt dimiuutx vfus . prmiuncians quorr-odo conlhiui poJfit-(\ 3 $
fol. a 287 Statux ad ccrtumfonumfe moue r.tcs . b 3 S 6

Semtditonum incbordaafpgnare a 173 StatUttfabricft in modum Ecbus verba profe-
Semidttontts quidt a 96 rentis . b 306
Semitonium quid.l a 97 Statua omnes acliones quafi vitales exercens,
Semitonij motusper Oclauam totius Mujice quomodo ficri pofsit b 36
diuerfitatts cnufa t B. a s S3 Statua pcrpetuo mobiis . b 367
Semitonium altter <& alitcr pofitum quosajfc- Stegauographia mufurgica b }6z
clusmoueat a <,j3 Siropba& anlislrtipbaquidt a 69
Septima vfus . a 2S5 Stfus Cantandi Gallisfiermanis, Ilalis, Hif-
Sextarum vfus drregula a 276 panisvfitatus. a S43
Sigua afendentia & defcendentia in grtco. Stylus Canonumcum exemplis a 5^3
Mujica. a 72 Stylus Drammaticus fiue recilatiuus cuni-,
Siguamutationis in Grxca Mujica a 73 . exemplis. a S94
Signa b duri b mollis &
d'efii
, intra & Stylus EcclcJiaBicus quis ejje debeat cuttl^
calumnasTonorum occurrentia
> b 69 exemplo a sSr
Signorum Cbromaticorum pojitio. b 7+ Stylus hyporchematicus Jiue cboraicus qms l
5o/ bumores varie mouet b 212 fol. a SS6

5/ 0 f # wtf/ numercfedex multis com- Stylus Madragilefciuquiifit t a sS eiufque exempLi_, .
Sonusprod'gioftsit'-orummaris. b 23 5 /<y/.a672 vfue adfol. 67 S-

Sonus prodjgiofui in Candora , b 236 Stylus Symphoniacas quis-cum exemple.a. 592
Sonus firnia lucis b 239 Stylus ihetralis a 310
Sonus quid& quo modofiat b 23 9 Stylut fragicus. a 3&1
Soxidejfnitio, a J Stylus phanotadicus a 5&S
Soni afperi & lenis cauja a 6 Styias motetlicus .
" a 5"
Sonorwn diwfio a 6 Sitrdis tuba ;nuhri,quomodo intelligcnd.od
So.fquomodo muros tranfat crajjiffinos fol. "b -c^
fol. a s mpaihica Mujica per Conica corpora.b36?
Sj'
Sonusvtrum invacuofieri pojfit a 11 Symphonijmus Elemtntorum b 3 7

Sonus qmtmodo propagetur . 'a i8 ^yr.phoma Claucymbais apta a 46
Sonus cur meliui iutra quam extra domunuj Symphoniapro tesrud'n>bus 480
percipiatur. a 36 Sympbonta Cytharis ,Tbiorbis, H arpisapj.ro-
exfono colligitur denfitas&raritas corporwv. priata .
a 4S +
fol. a 37 Symphonia pro Chelybus omnibus numeris ab-
Sonus & harmonia ex Ignis colligenda . folutifsima. a 487 vfque adfol.49$
fol. a s 1 S Symphonia cumfiiluUs hexaJlomis.quasFiau-
Sonowhcmenti curterreamur b 204. vocant
tus a soo
^Soni harmonici vis .
b 2I Symphonta quatuor vocumomni inHrumcn-
Sonifubiefium aquaeH , b 240 terum gencri accommodata S9- .
Soui qtmnodofint m-jrburumfaitatiui b 229 . Symphoivurgi quadrupUx caufa a 212 .
Spacij pcr quodfonus tran/it.quantilas. b 2 + Sympboniurgip R gule a 246

Spectes audibilestmttanturvijiles b 214 . Symphaniurgia duarum vocumcumfuis exc-
Spec'es C hromatica &
Enarmonicit qut pVs. a 25
fol. a 638 Syncopationisparadigma catholicon. a 291
Specimen nouum artificiofe muficg inslitutum Syncpatio quidfit a 289

per nouam artem b 167 Syncope harmonica a 280
Ppp 2 Sj'
Jndsx Rerum Notcibihwn
Sy.topfis artificij. noui Meiotbetici,quo Con- longitudinem chordirum a 4+9
trapunctui qwlibet pcrficitur 358 a TabuU mehthfficf vftts & expicatio .a 360
Synopjis lnfiruMcntorum polychordorw^> , TabuLi proportio/iem/f.ig doru>n interualloru
Jol. a 4*3 in termmis raj.calibusfeu /ninimis exhi-
Syringa Panos quomodo in Organo exhibea' hens. a 103
tur. b 34S Tabula mirifica omnia contrapunctifiicf artis
Syfiema 1 1 . mediarum proportionalium qui- . arcanareuelans, eiufdemque <fus &ex-
bus Oclaua in 1 2. femitonia aquaita Ari- plicatio. a 363
fioxeni diuiditur a 207 TabnlaCombinatoria. b 5
Syfiema idem in notis Mujicis exprejTum-j . Tabulf proportionis chtrdarum qup ,
in Claut
fol. a 208 cymbalisconfiituend' Jlruiunt. a 464

Syfiema 23. mediarum proportionalium, qui- Tabulagrauitates O diuerjitates fonorum in
bus Octaua in 24. diefes dtuiditt.r >bid.. varijs ignorum gencribus demonfirans
Sjfitma Vniuerfle,quo ajfumptum thema-* fol. a S16
per 12. tonos mutatur ejfentialiter. b 6$ TabulecraJ/itei Campanx a 521
Syfiema mutatipnis notarum metrometrarum Tabularum Conjtructarum Ordo proCantie-
tuxta tempus imperfctum . b 65 num Compofit'one b 46
Tabulal.Notarum-ualoris. b S*
Tab. /1. Paufrum typus b 3 <\
Tarantifmo ajfc cti cur cert s quibufhm

:
colo-
NOua Mufarithmica artisratio & Me- r bustantoperedelectentt.r. b 222

thodusfufe dfir bitur b 46 Tarantularum dtuerfarum diuerfa propr 'etas.
TabularumMufritbm-carumordo. b 4.7 fol. a 221
TabulaJiuePtnax 1. & 2. Vocum polyfylla- Tsrantulf/niraîmujsceperacta; b 219
barum b 66 Tafiaturajiue Abacusharmon,cu t . a 4S4
Tabulajiue Pinax III Mufrithmorum,Ado- Ta ficiturf polyplt ctre origo a 5 5
niurum 0- fupra tos componendi ratto . T.fiatura infirumenta Veterum carebanti
fol, b 80. fol. a 136
Tabula IV.mufaritbmorum Euripediscrum-j TtmpusEchoni.quodcompetat opiimum,bz^.S
fol. b 83 T tnpors Mujici exacta tractatio' 676
Tabula V. mufaritbmor. Anacreonttcorum^ .
T rtiarum vfusjiue regula a
. 273
fol b 85 T rtix maioris& mintr S ratnra .a 434
Tab.VI.mufaritb.Iambicorwn. b 87 T rtia maioris quomodo minore fuperat.Z IOS
Tab. VIII. Mufanth. Enneafyliaborum Telracbordapeneris diatonici ,Chromatici et ,
fol. b 89 Enormontci puri . a 6+9 651 658

Tab.VIIL Mufarith. Decafylhborum. b 9 Tetrachordorum quinque genera et que ?
Tab. IX.mufritb Hendecafyllabor b 93 .
foi. 1 ' 7 et 1 1 8
Tab.X. mufarith. Sapphicorum b 95 Tetracorli Hypaton Monoihordidt/ip.a-
Tab.XI.muftrith.Dodccafyllab.
Tab.I.Mufurgiapoeticefioridf in Adonijs
b 97 tio.
\tt
a W
.
Tetracordimefon in monochi.rdodeterm'nat'0
fol. b 103 fol.
a '97
Tab. II. Mufurgigfloridfpro Euripedfis. Tetracordi hypatcn chromaticum
'
a 200 .
foi- b 106 TetractysP phagorica qutdi et eius arcana.

Tab, I/I. Mufurg.floridfpro Anacreonticis. jol a *4
fol. b 109 Tetraphonia Jiue quatuor -vocum compifitio-
Tab. (V- Mufurg.floridapro Iambicis .
nes, a 31$
fol- b "2 :
Tetraphonium flylo MccUJi.>fi co . a3 16
Tab. V. Mufurg. fUr. pro Enneafyiiabis & Tefr4phon :
um Cbromat cum ibid.
Decajyll. b 1 1
Tetrafiopbo moni.colo Anacreonlici metri da-
Tab.VI.Mufurg.flor.proSaphicis. b 119 to quamuis harmoniam petitam compone^
Tab.pleonaftica. b 140 b 8+
re
Tabulaqua monfirat feritm Qttauarum & Theairkum Triphoniumfymphomacumfub
pro-
Index Rcrma Noicbiliam
prsporfiont tripla . a 3 1
4 Veterum infirumcnta vtrumfuerint
nfttfiea ,
Tbeatrum Vitrunianum et Echporu intra idc polyodica. a S39

difpofitio. b 283 Vibrationes chordarum, qttomo.hfamende
Theorica Muficaveterum qualis. a S46 fol. a 1 70
Theoria praxinfemper debet habere coniun- V ifcoftm animalfubiectumfano proportiona-
ctam b r tum. b 219
Tonus quid. 96 et 1 46 Vif us aranei Indici lucofidiumfcrutt. b 2-19
Tonut maior et minor a 10 Vis harmonig in omnibus lalet b 202
Tonorumexacta defcripfio SO9. eorundem^, Vis morburum cttratrix ibia.
natura et ajfcctio 573 Vis mufice in animus huminum ibid.
Toni diui/ionis typut. a 134 Vis Muficf m quu confijiat b 20+
Tonorum diuifio in dfpofitiune harmonica et Vimu/icf RexDantp infurorem actus. b 217
Arithmetica. a 239 Vis mira Sonitusjpelancf in Finlandia. b 2 3
Toni dittifio. a 102 Vnde refunantiain puteis - b 261
Tonorum varia conflitutio et eorum tranfpofi- Vnifunum quid. a 96

tio. a 231 Vnifont genefis a 430
Tonorumnaiura. a 554 VocisdefinjtioeiufijueCaufe. a 20
Toni enarmonici diuifio etpronunciatio.a 649 Vocis kftmanflaus . 3.19
Tonorum electio. b 70 Vocum dijfrentia . a 22
TorcuLiris in tituluPfal.S. non aliud nifiln- Voces diuerforum animalium,volucrum, infe-
Jlrumentum ad quoderat cantandus illt_, ctorum a 25 31 32 33
Pfalm. a S9 Voxcur elonginquo acutius Jpropinquoob-
Triangulumphonocampticwn. b 239 tufiusfonet a 3 5
Tnphonium dtatonico-cbromatico- enarmoni- Vox kumana ad imitandumalios prouocat
cum. a 664 fol, b 27
Tritonus quid. a 97 Vocum quatuorfignatio. a 219
TrUonitfus. 3 286 Vocespolyphonie. a 322
Tubj earttmqueproprietates . a 502 Vocum cumbtnatiu . a 341
T/ mtra proprtetas ibtd. VoXphonagaga quid a 36S
T ttb f d tctiles earttmque a 503
d<fferentia. Vocum tranjinutatiu quomodu peragenda^,
Tttbi, cttr muro infiti nddant
meltus vocem , Vocts acuteetgrautsin hominibus caufit^,
quam libero aeri expofiti b 29 s fol. b 203
T uborumoticorumconjiructiu b 304 Voceihominttm etanimaliumin ripafluminJ
Tubtts uticus Cucbleatus pro Surdafiris, b 20 s tn Pruutncidi Qandura exaudiri JulitJZ
Turcarum Mufica, a $68 fol b 236
Tympanum eiufquefabrica . a S28 Vuxcanalibusinclttfi vtrum ibidem perma-
Tympana plura barmunici! cuncinnare, a s 29 nerepofsit. b 2.72
Voxpcr tubos longos optime prupagatur
fol. b 273
Voxper tubus circulares melitts propagatur
VAlor notarum muficarum b 52 quamper rectos et quare b 274
Varialio propi infinita Mufaritkmo- Vox in Conicu Canaliplus intenditur,quam in
rum. b s8 cylindraceo b Z7S
Venenum in Tarantatis quomudu expiret Voxper Circttlaresfuperficies maximi propa-
fil- b 221 gatur .
b 275
Venti quinam Mufica aptiores a 580 Vux per tttbum Cochleatttm propagata omnift
Venttts per folles perpetuus quomodo fieripof vehementifsimeintenditur b 277
fi'- b 310 ]'ox Cttculi quomodo in organo exhiben pof-
Verba quanlum in animos hominum pofsint
fit.
b 343
Vtrborum ad notas muficales applicatio . Vox galli quomodo in Organo exkibeatur
fol b 76 fol. b 34.4
Veteres quibus notis Muficis v/ifint . 5 40 Voxfiincidat in obiectum ortbopkonum ea^ ,
infe
index Rerum Notabilwm ,
infi ipfamreuerbcrabitur . b 249 dtrna. a 5+2

VJusetapjdicatioptnacumintraavcamMu- Vtfurdus Mujicampercipiat. b lS9
furgicamcontentorum. b 188 Vlil'tasetfinisji,.gularum partium audifut
Vt quis Campanarumfremitum fe audirepu- Organi . a iS
tet. b 38
Vtrum, cur et quomodo mufica vim babcat ad Z
affectusconcitandos. a S49
Vtrum diuerfi toni diuerfis ajfectibusrefpon. FTf Ylorganum conflruere , /V^ inflrumen-
deant. a 552 ^y j tumJn quolocofiflularum lignacylin-
VtrumMuJica vetevum perfectior fuerit mo- dracea dfponuntur , a 518
FINIS,
Summa Priuilegij Caefarei.
Ferdinandi Imperacorisauthoricatecautumeft, nequisintraSai

III.
cn Imperij,Regnorumque ac Dominiorum eius haereditaribrum fines , impri-
mat,aut vendat, vel quoad totum, vel quoad partem.Opus intitulatum Mufur-
gia Vniuerfahs {jue Ars Magna Confoni, & Difloni P. Athanafij Kircheri Soc.
,
lefuper decenniii abfque Authoris facultatei fub paenisquae in Caefareis literis
contmentur. Datis Vienna5 4. die Menfis Decembris, Annoi 649.
Summa Priuilegij Regis Catholici

Ph1 p p 1
1 lIV. Hispaniarum Regis Cacholici authoritate, idem Sancitum
totidem annos per Belgij Prouincias Regio dominio fubiedtas , vti ex
eft intra
eiufdem literis latiuspatet, Datis Bruxellis io.Iulij 1649.
.
.
A D MO N I TI O AdBibliopegos J
Iconifmi, in tjuibus fgnatur ( z. Tom. )fpeBant ad Tomum 2. adfolium ibidem fi-

gnatftm; Cateri <z>ero Icomfmi , m autbus Tomus non afstgnatur ,fed tantum notatur
folium } fpetlantad 1 , Tomum . Fromifptciumfeu Figura^ aua continet tituium Ope-
ris cum nornine A<4thoris,f>onenda eft ante Titulum Tomi 1 Icontjmus i>ero Apolltnis .
ftgnatus cum Tûm.X/. ft) Klhprdfgatur Tituio lomi 1. Effigies dentfte Ser.Archi-
ducts
-
pr<ponaiur DedicatorU in
t
Tomo j.
.... , ...._.
f '
'-Y
-'
'
'
" '"'' -; : '
'
'
Efa
RRORES TYP I C I
Toty.j Primo Cqmmifii .
Folw 4* ''" J- pro 8liQMod,lege aliquot , fol..
6 lin 8. pro Utib, lege Iathib, linea vkima r oLarea,Iege I arM .
, &
KJ.fi7.1neao.proMecmiphan,legeWechuphar. iol. p
fe. Im. 4 o.pro 7,.ad 3*. lege ,j. ad ,6. tolio loS.Iin. >7 pro
paWup! >] |
K
tritonum
ritonum, lege to l.i . r o numero II. in q.urto
.
loco.lege Xl. toli,,. lin./a. pro
,
.
nm ^77.1.n.^.I OM .Iege 4 ,0
hoc l.gnum non ^SL^PT'
,70, Un. 4. ormjfc lr.t hacterba . fcft
'
" c .r. fel.
tem
fc vere Sfproprie piufa.vtin Septimolibro
.bidem in nwrglne tnef.spro thedis
doccbitur
.
tol.S2.mr.nepenudis, fubnumei.s n.& ,,. pon eau<fta,
aurfta, qucd omillum elt. foLaSS.
l.n. J. pro d.uiho Tom, lege d.uifio Oiapaion iol ,99. ]in. 7 .primi numeri iic ponuntur.j. ad 6. fol.?,6 iin
.
17. fub ,.
penudeponantur h, nun, er, ? j.fol. J^.lin, 6. iegc
S.Suppar. tol. j(S, ,lin.7f .locoeum, Ugecum. lol. 36
jcco imniobiIis,Iege mobilis ibidJin. .7. loco qui, lege quo, lir.,,.
lin. t ,. * i
.
pro bona redditur, fe bonan, redd.t foI-,6R. .
Iin.9. pi tt itane. lege itaque tol. , 7 j. in9

p primai | e .
prinlarn faUpa^t p enta*de j. prmai.tur
\ .
verba : Uc
lilos tuos miiericordes oc ulos ad nos conue rte fol.40,. li,., ao. pro er notas femiminimas , le^c fen.ibrcucs . ibidera
.
P
|in.2 4 .lege:adiemibreuemquibufdamcamantibus erminimas&femiminimasadbreuem. I0I.4C .Iin.i, iege
P in-
Viem tandem apud Authorem. tol. 4 i , lin vlt. pro ad afcenlionem temporis:
lege addefcsnlionem temporis
.
. fol.4.12.
&413. legeadeleuationenitemporis. fpl.
4M , lin.u.pro multiplicata.lege. multiplicat*. foL 449 l.g.lcco i.ad . 1
pene ada. ib.dem ljn, 1 . loco 6. pone . folio jo 4 ,1.2.1oco G folre vt, pone P la fol re.,
4
I N TOMO PRIMO
Erroresin Mu(ic :
s commi&sfic corrig> '.
Per pentadem intelliginms j.linearum fyftema infa quodnota: nuificK continentur,

Scbema errerum.
Wn *J- t |
|||||3Egifcjg:|g
H
-L^ M &
fol.u r in vltimapentade vltima nofaponatur inG rnlerlcn, vf xdoc
. lo!.*;2, pe itade quartafub nurr.eroio 1 .
ji. b mollia ligncntur-vt fequitur fub lttera A &

B.,fol.2ij. p-ntade 1 (ubnuincro j-k.U pona.ur.vt fnb Capparet. in
nent.ide veroqiinta.lub numero 7 bbponatur, vt D
litteradocet 101,234. pentadi j vltin.s? duae nota- cum litrox .
pon ntur, vt lirera E docet. iul. ijS pentadis t, nona notu,fit femiminiiria.aecinia veroexpungatur , vt F. docet
. .
<-pentadisfexcs .vltim notjepuntfhini dele fol. jji.penwdis quaitae>ptnpltinije npt* apponatpr dieii .fel. ,77
s
lol."' ,
4
pentadis c. in tertie loculameniopro numero 4 .pone 5. tol 280. in vltimapentade penuliirr a nota omilla debet clle
breuis.vt fubG patet. fol,2S,.iub prima pentade,numeros iic pone. ?2i^S-ij 7 6sh,h vfque ad lV.exernpJi m . i
fo!,7jo. in 1 pentade.vigefimam quartam notam pone in C fol ia ut. fol. i.-.in ptntade 1. tert.am notani pon; in F la
mi . fol.,71- pent 6. vndeciman) notani pons in D lafolre fol. J41.pt nt..dem vliiniam fip corrige. vkimasnotasiin- .
gulsri.m periodorum omnes, ponas vno gradu infra,non fupra fol , 4 r. in pentsde 4. duasvltimas notas pone , vt H .
ollendit. fol- 349. in pent c.Sextam &

decimam noumfisnabisb molli . vt 1. ofiendlt. tbU'3". in pentade qnarts .
prima nota deleri debet,& loco illius fubliitui paufj . tol.j 7 o. in pentade quarta .Sepiini3 ncta ponaturin G fol re vt
fol.374.in pent.|.Scala ponatur in mediajinâ.' fo\j 7 7. pept 2.fignafcalim bafli.vt in V. apparetj, idem in bafib pen-
tade vitinia.obleriiandum. fol ô. vfque ad folium 4io.Canones fimplici C rotentur,non C fedlo. lol.ioj. in_i:cun-
da &
tertia pentade voces fignentur vt K docct .tcl 4 gj. h pem 1 decimafexta notainG fol re vt;dcbetcl'.e cau-
data, fiue fufa. fo!.4S. pentad 9. nota dicima fexja dcelKminimia yid,e)icet in.Cfolta vt ponenda fol.4 ^.'iPDerit3- .
ii <r. nota odhua debet efii lufa fiue caudata 1 foi,TjJl>. p*it'a^teti4a f/alani debct 'habtrein fccunda linea mterioti ,
vtin fchemateZ apparet.occurrit hic error bis,ajdhucin eadem caritione,cjuem corriês fol. 4 o^.in Cantibus 1.22.13. .
-
'^..noiiye-pdrcndat frr.t.vti iRL-apparet foLj^T.Hiâlo n.vltima rttabneiTisde-ft pcnl.vt inVi. iol.410 in bafl'04
chori notsponendv funt.vt in N apparet . fol.599.pentade S.notafextadebet poniin Ql^foliê". fol.601. |q peatade
(S.fccundinotaponi dcbctin E la vt
jj-i :1 14 - -1 D T- 5 33 H '
a .

in i I
cl
:
- rt-
R R R S T Y
.
E P I
/ //. Tomo Qommifsi .
'
fotîî:
a!fflM.tpro viderentwrVteê J
vfderefur
ti'r ,'t4e^''
(
pent ide, loco 8 poner.d" 7 , fic coHJipuaSidl bumen. fol 11.
.'
trl.t -.fub &

lin.11.proS. l??eG fol.ix ttn.antepennlt proex,lete&, tol.43 lin.i3.lege p*9tka! \ rii(trlc>.;fol.i6. Iin.:o rrn
thema, lege Thetua. fol- 46- linea t. pro vniim , ltgevr.p. lol. i-.linf a 3. pro le or, lsge_ Segor.
r
ibid, lin.ic."pro vna.lege via.pro derech, leye berecli,&lin 17. pro otnaim !egc Ozmim, ibidem in vltima lin.â.
fol.tS5.1in..proParV.lege,ParsIV. tol.ra 7 .lin.6 propf phia.tege Xyphia. tnl.294.lin.11. pio quorum.lege qtianni
fol 53j.lin.22, protuboi'eL'elibro. tbl.ôR Jin.jS.i.rolapfus. legehpfu.ibid.pro vehcmentifsimas ,lege
vehcnient.f-
fimns. fo'.,M.lin.9.pre curruum.leee curutim. fol 31 l.lia.i 1. p"romonet, lege mouet. t'ol.259. lin 4. pro vit.orumiiTe
\'te vitreorumue, tol.jfio. lin 1. pioPars V. lege Pirs V[. tol.403.1in.i.promigacnfmo , leg. megacofmo tol.40!. .
lin.i^. nromecrocifini, lcge microcofmi . fol.103.lin.24.proconfringit.legc confringunt, tol 4oJ.lin.,7.

proniturK
Regillrum VI.
Jpge ftaturX , fol.421. Hn.4.prOjvnt lcge funt . fnl.
4a2. pro Kcgillrum IV.lege
E R R O R t^ ES IN M V S I C A
Commifsi
=3C
iliililil
"xypp tissq,
fbl.16, pent, 4. vltimse notas paufr itingenda vt in xpatet fol.ia. in pentad. j vltirna ponatur caud-ita vt in Y. in pen-
.
tsde 6. vltima vt in P,&in pentadi? vltime, not.i vlfima pon ut|r(emifufa vt in O. fol.57.in pent ide 2 nota 13. diefl
indiget . fol.tf6.in 1 pent. polvferundini notam tolle piufjm. ibidemin quarto membrQpenudis inpnncipio, pone
vnamquartam parteni paufae,vtT docet iol fK in penude ptima. vltima notaponatur in C fol ta vt, &nona iitne-
.
turdiefi ,vtinl.&S patet, fol.S6. oent,2, qiurta nota fi_>netur diefi . lol.ia?. pent.?,ab vltima nota remoue diefin
fol.iao". pentid.?,not 10 &20 ponatur, vt in Qoatet ibidcmlin 4i.prodiern, clanj.
.
NonnulliruniMelothefiarum exordiavirioScriptoris figno C fe Ti pafsimreperiet Letflor; quae fimplici tar(ti|nifemi'-

circulo C notari debnifiet.vnde Leftor muficusprof la peritii &
prudentia facile fimites errqres corriget
Si quandoque Scal figno G fol fa y{ 8g F fa Yffuis lineis redle nqn fint impofita , praeter ea qu hic pofuimuj,eadem
1
benenolentia corrigat velitn
Ilellquad<J}inttionis,Ortb^raphiA i w4inisCa}>itum crrores occurrcnteflefltr bcneualusfe^

cile quoqi emendabif .
^l&^f^f M**B&> $0&*@f(!g3& WMW"MMMNMfi>
REGESTVM
ln two /.
t tt
ABCDEFGHIKLMN Q P Q..R S T V X Y Z-
Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh li Kk Ll Ss Tt Mm Nn Qo Pp Qq Rr
Vu Xx Yy Zz
Aaa Bbb Ccc Ddd Ece Fff Ggg Hhh lij Kkk Lll Mmm Nnn Ooo
PPP Qii9 R fr sfs Ttt Vmi Xxx Yyy Zzz.
Aaaa Bbbb Cecc Dddd Eeee Ffff Gggg H hhfa Ijij Kkkk LIII
Mmmm Nnnn Oooo Pppp Q^qcj Rrrr Sffs.
REGESTVM
InTomolI.
A B C D E F GH I K L M N O> Q_R STVXYZ,
b
AaBbCc Dd Ec Ff Gg Hh Ii K* LI Mro Nn Qo Pp
r Qa1 Rr Ss Tt
Vu Xx Yy Zz. 7
Aaa Bbb Ccc pdd Ee? Fff Ggg Hhh li/ Kkk Lll Mmrn Nnn
Nnn Ooo Ppp
Omnesfunt Dmnioncs f>r4ttr tt FHmifmi $ Nnn Jtf<# tqmimi

fttnt Herniones
ATHANASII KIRCHERI
F VLDENS I S
SOO IESV PRESBYTERI.
M VS VRGI
VNIVERSALIS
S I V E
ARS MAGNA
CONSONI ET DISSONL
Tomus II.
In Lib. VIII. Muficam Mirificam .
J"
Quicontinct. < In Lib. IX. MagiamCanfoni&Difroni,.
L In Lib. X. Harmoniam Mundi
Aiille ^velut Philomela fonos Ept\\ottiie promit ,
'
Sic Ars Alagna fuo hoc dat milU Volumme mocti ,
Prsfaga Z/ati Auistil ApolUni

Qut Mufic* almusfertur (gr metri parens . Tercnc.
ROM/E, Typis Ludouici Grignani . Anno Iubilaei MDCL.

SVPERJORVM P E R M I S S V.
'
I
-
. -
TRISTYCHON IN TQMVM! II-
OR GANVM agitMundusdenisvocaleRegiftris,
Rerumineoquotfunt Entia,tot Mrtrafunt. > ..
Eft DEVS Harmoftes, in quo Sapientia Patris ,
Quaebenedffpofuit,SpiritusvnitAtnor.
Hic amor harmonia eft, hoc Mundus amore ligatur;
0"{jiorhunc raundum Numinis efle negas?
T;RI$MEG1STVS W ASCLEPIQ.
jûfica nihilaliud eft, quam omnium ordinemfciie_/
%mm
A R T I S
MC AO NG NO NAE S I. .
.
E T
D I S S O N I
LIBER OCTAVVS
D E
MVSVRGIA MIRIFICA
hoceft

.
ARS NOVA MVSARITHMICA RECENTER INVENTA;

qua etiam quantumuis Muficse imperitus,ad perfe&am
cjuiuis
componendi notitiam breui tempore pertingere poteft.
.
P R AE F A T I (X
\T A in omntbus artibus (efrfcientijs Praxis (f Theoria coniun-
Eiionem ambtunt, <x>t rvna (i alteram deilituat , merito <vtraque
cadat ; neque enim praxis fuam ftneTheoria obtinet exiftimatio.
nem;neque fine praxi fola fuamTheoria, qug<z>tiin alijs,ttapo-
tifftmum in Mufica facultate locum habent ; Etji enim Theoria

Jlduficffolo <Tjcritatis amore contenta finem aliquo modo confectt~
ta dtci pofsit, fcilicet propriam deletlationem-.fieri tamen nulla ra~
tionepoterit , <-ut fiomnimoda praxi deslitutusfit Muficus, quicquam eirca diBamfa*
cultatem dign u m preHet > Hinc ab tneuntc etate ego <x/trtque tx equo incumbendum du-
A xi
* Artis Magn* Confoni , ($> Difsoni
xi; *vt cuiadtntima Mufice arcana profundtits rimanda animus efiet, in executionis
tntentione necTheoriam praxis,necpraxim 7 heoriadeflitueret:slimulum ad propofitu
exequendum addidit , Symphonetarum mere praElicorum arrogans obiurgatto , njt dum
putetnt,fieri non poffe, njt 7 heoricus Melodiam eo arufiao elegantia
(jff gratia com-
ponat , qua iure merito Mufica moderna requtru; tmmo contrarium afferentts rifit cac-
chinnifijue excipiant ; wt hanc eorum obiurgationem falfam iniufiamque oHenderem .
Serio iam a multis annis huic negotto incubui , mhil non intentatum relwquendo , quo
Artemaiiquam reperirem, quaquiuis etiam quantumuis Mufice imperitus , id exiguo
temporis fpacto fflfine iabore confequi poffet,quod praEltct Compofitowvix multorum
annorumffacio confequuntur .
Cum ttaane fequenti Mufice experientid doEIus , magnam njim combtnationum

fub Muficis interuallis tonorumque diuerfitate abdttam not\rem;principia totius Mu-
furgice combtnationis artis anaiytice fubfidio aggreffus, preflantiores
JMufurgifq;ma-
gis necefarias harmomcarum rdationum metathefes in tabuias
magnofane labore re-
degt ed arcani arttficij dtfpoftione; njt quocunque fitu MelotaEliu cclumn-t ordinartn-
tur, noua femper emergeret harmonta Qu<e mtranda fane MeiotaElica cobinatio, cum
.
infimpiuitantum ContrapunElo , njtpotein primisadhuc incunabults ^vagitns , fuos

fortiretur fuccefus haud poenitendos; continuo mentis etlu abreptus ijs non cotentus ani-
mum ad rvniuerfalem Mufurgie Melothetic* methodum eruendam adteci,quo quidem
idprefiiitffe rotdeor,<-vt omnem harmonices T>enufiate t (efr gratia <vnd cu arttficus <ver-
biscompetentibus, exhtbuerim;ht rescum Muficis primo mi^Jbâ faneprodigio-
ffi
fa rvidereniur; expertmento tamen d diuerfis illufiribus TJirisfaUo conuiBi, ei Artifi-

dem dtdicerunthabere, cuius principia nefcirent Confifiit aulem hacnoua noslra
. Mu-
furgia maxime in TabelUrum melotaBicarum artificiofa combinatione; qud quomodo-
libet faBa.noua femper necefario emergat harmonia; ita <-vt cum huiufmodi compofitio-
nesprope fmt infiniu, infinita quoque harmonici concentiis diuerfita> nafiatur .Quicu-
que igitur Tabellai nofiras MeiotaBicas, iuxta regulas d nobis paulo poft prafcribendas
adaptare, numerofq.harmonieos in fcaUm melotaBicam rite trawferre nouerif.is etiam
quocunque tono (eff quibufuisT/erborum textibus datis, quafiunque artifictofas cantiU'
nas fimplices, compafttas .floridas, diminutas,fpncopatas, artificiofis ligaturis intextas,
fugarumque tn modumfefe infcBantes eddemfactlitate fe nouerit compoftturum. Nam

quemadmodum in Algebra LogiHa reguU tenorem feEfando, paradoxarum qu-tfltonu
eluctdationes perfictt t ed faalitate, <z>t operans ipfequod fecerit nefiiat , adeoque inexpe-
Eiatus effeElus Logifid ruix cogitanteprodeat; ita htc regularum prjefcriptarum tenorem
fBannbus Melothttis defiderata harmonia, fiue d Mufic* peritis,fiue ab eiufdeignal
m,puer'ts etiam,($jf M uiieribus peraEla prodtbtt, Certe ad arcanumhoc pubiicandum
muitumpotuere , Patrum nofirorum in remottfftmas terrarum Indias commigranttum
tvota, (efr efficax
deprecatio; Cum enimbarbarorum hominum attratlto in muficiexer-
citij laudumque diuinarum frequentatione confiflat, nequejemper iibri imprefsi,aut co-
pofitores adfint; maxime hanc fZMufurgiamijs *vfui futuram credebant , cum hac non
defidcratastantumcanttUnasftn iatina lingua,fed ($f qudcunque propofttd lingua,
etiam Indici, (j$f quantumms barbari idiomatis,<vt posiea fttse dicetur,fint effeUmi;
tiis
Lib.VllI. Dc MufurgiaMtrifca. j
Hts igitur tnduclus Mujurgiam hanc mirificam publici iuris facere njolui, ne quicqud
quodadcultum honortmque diuinum propaganduminhoc negotiofaceret, omijijfe o>j-
derer , Verum ne dtutius auidum Lcclorts antmum (ufpendamus ,negouu felictbus au-
fbtcijs aggredtamur . 2\e -uero in arte noua ffl tnaudtta fM&i<h>i progrederemur , eo
ordtne (g/* metbodo procedemus, ejuam Mufurgia h<ecmirijica iurefuo njendtcat .
MVSVRGIAE MIRIFICAE
PARS PRIMA-
MVSVRGIA COMBINATORIA
LEMMAl. MVSVRGICV M.
QVandocunque ratio v. g. A ad B. dicitur compofita, veluti ex rationibus AEI . di-
, coeandem comporuex ijfdem quocunqueordinepofitis;hoceft interduos
terminos AB licitum efle continuare diftas rationes toties, quotiespoflunt in-
femutarelocum V. g. fumanturtot numeri in ferie naturali,quot resfunt propofi-
ter ;
taemultiplicati enim inuiccm producuntfummam mutationum

: ita vt pro duabusre- ,
busdux,pro tribusiebusfe.N,proquatuor 24. pro quinque 120. mutationesproueniat.
Paradwma.
1 OJnt dux v.g. lespropofitxA&B.dicoeasbismutaripoflTenonpluries, narrtj abi
&BAl
v3 quuisfemeltatumprimurnoccupabitlocum,vtin marginepatet, hienim
numeri intcr fc multiplicati producunt duo
2 At tresresfexmodisvariaripoiTunt.Namhinumeri 1.2.3. infe ordineductipro-
ducuntfcxjfifcil.dicam ferael 2,facit 2. &bis 3,facit6. &c. ratiohuius eft, quiavna-
quceque res primum tenebit locu m femel , & reliqux duce bis pofliint mutari inter fc , vt
in exemplo fequenti patet
Exemplum.
ORA 3 ROA AOR
OAR RAO ARO
;
4
3 Sint quatuor res intcr fc mutandx , duc itaquc quaternarium in eum qui ex pro-
xiraa multiplicationeproduclus eft, videlicet in 6. &
producentur 24 mutationes , quia
hi 3,4,interfeoidinemultiplicatiproducunt 24.Namvnaquasque resfe-
numeri 1, 2,
meltantum primumtenebitlocum,&reliquxtresfexiesinterfevariari poflunt.Vepu
cxemplum prxfensinfpice_;
Exemplum
A 1. M 2. E3. N4.
t AMEN 7 MAEN 13 EAMN 19 NAME
2 AMNE 8 MANE 14 EANM 20 NAEM
3 AEMN 9 MEMN 15 EMAN ai NMAE
4 AENM 10 MENM 16 EMNA 22 NMEA
5ANEM 11 MNAE 17 ENAM 13 NEMA
6 ANME 12 MNEA 18 F.NMA 24 NEAM
I
A 2 4 Si
>f Artis Magna Conjbni, ($> Difsoni
4 Sivero 5.r$mutare vdis,pone numerosordine naturali>vtiequitur 1.2. 3. 4.5.'
deinde omnes ordine inter fe mulriplica j & producentur 1 20 , & tones res dico inter fe
comrr.utaripoiTe,vtinfequentjexemplopatet, vbiquinquevocales cetum&viginti
viobus mutari pofle oftendimus. Nam vnaqua?qilitera ex j.vigefies quaterponipotcft,
& reliquse interfe mutan , vt in lcquenti exemplo patet
Exemplum commutationis quinque rerum

1 2 3 4 s
a e i o u
I aeiou *5 eaiou 49 iaeou 73 oae iu 91 ua e io
2 aeiu 26 eaiuo 5 iaeuo 74 oaeui 98 uae oi
3 acoiu 7 eaoiu 5 iaoeu 75 oai eu 99 uai e
4 ae oui 28 ea oui 52 iaoue 76 oaiue 100 uai e
5 ae u io 29 eau io 53 iaueo 77 aue i 101 ua oei
6 aeuoi 3 ea uoi 54 J
iauoe 78 oa uic 102 ua oie
1 7 aieou 3r eiaou 55 ieaou 79 e a i u IOJ ue aio
8 aieuo 32 eiau 5 ieau 80 oea ui IO4 u eao i
9 a i eu 33 eioau 57 i e a u 81 oeia u IO5 uciao

10 aioue 34 e i u a 58 ieoua 82 oei u a 106 ueioa
11 aiuoe 35 eiuao 59 ieuao 83 e u ai I07 ueoai
12 aiu eo 36 eiu oa 60 1 e u a 84 oeu ia 108 ueoia
13 a oeiu 37 eo ai u 61 io ae u 85 oi aeu 109 u ae i
14 aoeui 38 eoaui 62 i a u e i
86 oiaue IIO ui aoe
15 a i eu 39 eoiau 63 ioeau 87 oieau III uie ao
16 aoiu e 40 eoiua 64 ioeu a 88 i eu a 112 ui eoa
W aouci 4 e ouai 65 iou ae I
89 oiuae "3 ui ae
iS aouie 43 eouia 66 iouea / 9 oiuea 114 uio ea
19 aueio 43 euaio 67 iuae 91 ouaei "5 uoa ei
20 aueo i 44 eua oi 68 iuao e 92 ouaie 116 uoaie
21 au ieo 45 euiao 69 iueao 93 oueai 117 uoeai
22 au ioe 46 cuioa 70 iueoa 94 u e i a Il8 uo eia
*3 auoei 47 euoai 71 iu oae 95 ouiae II9 uoiae
*4 auoie 48 eu oia 72 iuoea 96 ouiea I20 uoiea
Haud fecus numeri fub quacunque ferie naturali difpofiti, & in fe raultiplicati > da-
buntmutatione$quotcunquererumpropoiitanim;Verum ad hoc intelligendum nil
diudrequiri videtur, nifi eabuiafequens, ex qua quxcunque hucufque dicita funt,fok
claritjselucejcunt.
M
TABV-
Lib. VIIL De Mujurgia Mirifiea. $
TABVLA I. Combinatoria.
i
2
6
*4
120
720
J040
4032O
9 I 362X80
* / 3 628800
iz
/ ^9916800
tz l 479001600
* / 6227020800
*4 I S778291200
T
5 / '30767456800
'6 M0922789888000
'7 /355687428096000
JS /640237^7057,8000
'9 /'21645100408832000
20 / 2 43*92oo8i7664oooo
2/ ji 090942 17 1709440000
y
2~
/ l2 4o7277776o768oooo
r
23
/"5852016738884976640000
24 '6-0448401733239439360000
Mutationes, & fic in infinitum .
Vides igitur quomodo numeris quibufuisordine naturali pofitis , cxmultiplicatione

numerorG ordine eosfadaproducatur numerus mutationurebuscoueniens.ita
inter
loresintcrfecombinaripoflunt, 3628800. vicibus 2orcs 24329020081709440000.
vicibus . Qike vix credi poflfunt, nifi demonftratio noftrum conuinceret inteilecium
L E M M A II.
QVandocunque veroresfimiles occurrunt ,vel quodidem eftrescidcminrebus
combinandisfepiiis ponuntur ; Combinatio rotius per numerum combinatio-
""nis rerum fimilium in prarcedenti tabula propofitarum diuifa, dabit numerum_
combinationisquaefitum
Sit propofitum nomen MARI A; quod cum duas literas fimiles habeat,fiue quod ide
eft, vnam literam A,videlicct, bis pofitam; quanitur quotics id combinari poflit ; Cum_ noo.jnispe"
itaque nomenfitpentagrammatonfiuequinqueliterarum ;& proinde ,fiomnes iiterae grammati,

diucrfa foient,combinationehabeient i2oin prcecedcnti tabulapropofitam. diuida- q
i"te r efl m1i* s
tur hic numerus per numerum combinationis binarij fiue per 2. vt tabula monftrat, da-
bitquequotiens6o. &totiescombinaripotent quodiibetnomen 5.1iterarumquodta-
men duas literas habueritfimiles fiue eaidem, vt in praefenti nomine duo A A
Iterum detur nomen trigrammatonfiuetnumliterarum,in quoduxliteraebisponu- . . .
""
nominc ALA & quifpiam fcire defideret quoties id combinari poflit fiet is tamm atl
'
tur, vt in , ,
g
voti compos; fi combinationemtotius,fcilicet combinationem triumrerum quaeeft6>
per nu m erum combinationis binari),qui eft 2. diuilerit, prodibit enim tertia combinatio
propofiti nominis quaefita_>
Vides
& jirtis MagnaeConfoni^ &> Difioni
Videsigitur in hocexcmplojhoc nomen nonadmittere nifi tresmutatio- AAL
nespropter Abispofitum; Si enim duo AAinprincipiofemefcpoiueris; de-
inde vnumin principio&in fine alterum. j.duojnfine ; exhaufta erit tota_*
ALA
combinatio lterum fi tetragrammatiduarum fimihum literarum combina-
.
LAA
tionem fcire velis,diuides 24per a. prodibitque 12, combinatio difti nominis quxfita,
Exemplum Tetragrammati nominis in quo duae

literae fimiliter bis ponuntur
mn 7 fflf^ 1
vnrt 8 in.T 2
mn 9 nw 3
irrrt 10 nrtn 4
nvrt 1 rrm 5
Vtlft 12. Ttm 6
Videsiexemplo,hoc nomen nonefle combinabile nifiduodecies, vt exemplum_

docet, vbividesnfexiesinprincipio pofitum ter&uerquaefimuliunftaconftituunt
*!
I2qufitum numerum combinationishuius nominis tetragrammati;idem dicendum

de quouisalio nomine tetragrammato Si verd tresliteras quodpiam tetragrammaton
.
haberetfimiles, ideft, eafdem ; 24per6diuifa dabuntquajfitam combinationis muta-

tionem , vt in fecundo exemplo patet. Vbi vides impoflibile effe, vt id admittat prceter-
quam 4mutationes
Exempl. Tetragrammati in quo treslitera?fimilesfunt

quater tantum mutari pofTunt, vt in AL. AA
ITerum fitpentagrammaton fiue quinque literarum vox, quae tresliteras AAAL
AMARA.eiushabebiscombinationem Sicombina-
fimileshabeat,vt
tionem quinquererum,fciliceti2o,diuiferis per combinationem numeri
;
AALA
ternarij, quemintabulafextainuenies.Quotusenim dabit 2ocombinatio-
ALAA
nemnominisquajfitam ,vtinexemplopatet,inquo videshoc nomenalia LAAA
combinationem admittcrenonpoiTe_>
I AMARA 1 AAARM
z AMAAR i- AAAMR
3 AMRAA 13 MA ARA
ARMAA MAAAR
'
_
4 14
5 ARAAM 15 MARAA
6 ARAMA 16 MRAAA
7 AARAM 17 RAAAM
8 AAMRA 18 RAAMA
9 AAMAR 9 RAMAA
10 AARMA 10 RMAAA
Voluihajc pauculaexeplahicponere vtin paruis exemplisveritas innotefceret. Veru
vt quacunq;aliarum reru combinationem in promptu habeat curiofus Leclor, hic tabu-
lamadiungerevoluimus, inquadido citiusvidebisomnia,qua?hucufquedi<ftafunt
T A BV-
Lfk FllL Mu/urria Mirifca
TABVLA Combinatoria oftendens nurncrum

II.
mutationum, rerum, in quibus non prarcifa diuerfi-
tas fed quaedam (untiimiles ,
2
Setics tcru Combinauo
4iueifiru. rcru omrrni 3
lilUCrfaruxn .
Combinatio
rerumin qua 4
i O x fimiies.
Cobmitio
> Tabula Co-
1 fimilts
ii 2 O kioaieriavj.
Cobiaatio
rcru inqua 6
iii 6 ? O tfinulcs.
< Z 6binauo
reru io qua 7
IV 24 12
4 O i finulcr .
Cobinatio
reruincjua
8
V 120 60 20 i O 'fijruics.
;
Cobinatio
xeruinqua 9
VI 720 3<?o 120 2* 6 O 7finu.es .
Cobinatio . *
reru in qua
VII 5040 2520 840 7IO 42 7 S lirmles
rerttinqua
VIII 40320 20KJ0 6j?o I6c5j 5i* 5 8 9 ll-nikf
IX 362880 181440 60480 5953 5024 504 72 8
X 3628S00 1804400 604800 5953 30240 540 720 90 10
I II III IV V VI VII VIII IX
VSVS TABVLAE.
HAbet haec tabula locolumnas ,ordine proportionaliter decrefcentesinprima_i
continentur lonumerifignjficantesrescombinabilesfiue fcriem rerum com-
binabilium Secundacolumnacontinetcombinationesrerum, quarufingulainter fc
.
differiit.ita resIV mutaripolTunt i2o.vicibus,VII verores 5040.TertiacoIunacot.inec

combinationes rerum , quarum dax ea>dem funt Quarta columna continetcombina- .
tioncs rerum,quarum tres c.cdem lunt, & ficde ccetcrisordine columnis vfque ad de-
cimamcolumnaminquacombinationesrerum, quarum nouemecedem funt,conti"
nentar,
Vfus igitur huius tabulx hic eft fi quis fcire cupiat, quotiesnomen aliquot 8. v.
Vfus Tabu-
g. literarum mutari poffit, quod tamen 4 literas habeat eaidem , vti hoc fi&um nomen I*.
MARABAN A oftendit, in quo cum 4literjc fint cxdem , quaeritur quotiesid combi-
nan poffit Qujere igitur in pnmacolumna VIII. ( totenimliterarum nomenpropofi-
.
tumeft) deinde columnam combinationisrcrum, quarum quatuoreo:demfunt,&an-

guluscommunisdabit i66"3.&totKspropofitum nomen8hterarum quarum^cedera
funt , combinaripoterit. Ita nomen fex hterarum quarum tres e<|dera funt, 120
vicibuscommutabile eft,quem numcrum habcbis inangulocomuni,fianuraero VI.
in pnmacalumna traniuerfim,& ln tertiacolumnafurlumafcenderis.
Iu
S ^rtis MagntfCon/om\, <&>. Dijffoni
omnes differetes 720 vicibus mutari poffe; Si vero illaru due; fuerint,
Ita vides fex res
ecli<m?,3.<$o,fir3,exdem 120.fi 4,eadem 2 5iii5,esEdemfexiei, fi6,resea?dem o.Haud
fecuspiocedesde alijsrebusquotlibet intradenarium contcntis. Compofuimusautc
hanc'tibulamcx regulispauloantetraditis.vt proindedifficile nonfiteamad quem-
cunque numerum extendere, yerurnhanc tabulamfufiffime declaramusin Arteno-
ftra Combinatoria,vb'i eam ad quarumcunque artium & fcientiarum principia applica-
mus, ad quam fuo tempore Leclor curiofus recurrere poterit

1
C A P T
1
I.
- De Notarum Combinationibus
EraliquotProblcmatahicdocebimus-modumacrationequa determinare liceat

P quomodo & quoties Note; quotcunque variari ac intcr fe combinan valeant.
Problema I. Combinatorium VI
Datd *voce quotcunque notarum , quoties illa intra certum interuallum

mutari fofsit , innenire
Slt primo vox trium notarum que. per tertiam afcedat ex C per D inE. qu^ritur quo-
ties illa intra hoc interuallum mutari poffit, vt nulla bis ponatur in eodem gra-
lta
du,fedfingulanntraideminteruallumdifferentesfint? Refpondeofexiesid fieripoiTe
nonpluriesjciim enim iuxtal. Lematresdiuerfe res, fexiesmutaripoffint, hicaute fi :t
tresnota? intribusdiuerfisgiadibuspofite, fequitur neceiTarioillasfexiesquoque m-
tra interuallum vnius tertia? mutari poffe Veriim ad huius vlteriorem demonftratione
.
nihil aliudrequiri videtur nifi ocularis demonftratio, qus fequitur
=jz:sfc teajqp :::$: :$: gSfSfcir^ iprrr i:

1Bi \ 4 5 6
Vides igitur in exemplo , quomodo vox propofita fexies ita mutetur , vt nulla bis in
aliquo gradu ponatur,fed fingula? differentes fint intra ldem interuallum ; fecimus igi-
tilr quod erat propofitum_j
Haud fecus vox quatuor notarum gradatim exC in F per vnam quartam afcenden-
denfiGj 24 vicibusiuxtaLemma I. mutari poterit. Ciim enim 4loca in interuallo quar-
tôrn nia diuerfa fint; Vox fexies mutari poterit, incipiedo a chorda C. & fexies a chor-
da'D, &fexiesincipiendoachordaE. &fexiesdeniqueincipiendovocesmutationisa
chorda F.quatuor autem in 6 dufta dant numerum totius combinationis propofitum.
Vt in fequentiexemplo patet
6incipiuntaG.
-C
3E^?5^?tE :i :s^K
1(1.;, Z 1 6
6 muta-
Lih.VUl- nZMufurgiaMirifica.
6 mutationesincipiunt a D.
__ -113:0:=:
:::::_3.-.:.a *s== ?*;;sp;_; S5 5a^=
$:~:a
:
s 9 io 1 iz
6 incipiunt ab E.
*:$:
:
:_:_:$;$;xW fe*?: :*:=:_:$:

:g:s:$:= :_:$::-; sS
A
\6 7, 48
dincipiunt abF.
_-P-MM*a_iHMI
feâd2^c_: 2__* ***&

ii *3 14
Videsigitur nullainin haccombinationenota bisin eodem gradu inueniri,fed24

mutationcsprorfusdifferentes effe^>,
Problema II. Combinatorium

Datd 'voce quotcunque notarum, quarum quothbet not<eJuper eandem
chordam exijlant, combtnaiionem fropofitaivocis muemre.
HOc problema
igiturprimovox
Sit
foluitur fine vlla dirrkultaie cx pr^cedcncitabula Il.Combinatoria.
qua?piam fex notarum ,quarumdu_fint eardem fiuefuper
esidemchordam Fexiftant 3 quaeriturvociscombi-
rat.cjdmiciecombirationemfenarij, videlicet 720 CT;^rZ!=:_:=:=:=Z|: =

pircon binationcmbinarij numeri&quotiens 560 ;|;g^~~;A^T _._=!;
dabit quxfitam combinationem;totiesenim propo- _!."._. rjI-A. -Jj. -A |. -F
f.: vox mutanpoterit.vel pertabulam prexedcnte:
1. utre lnprimaColumna VI. &cclumna.iecund anguluscomunis dabitô. quf-
iitam combinationera vt prius
Sititerum vox quatuor notarum, quarum due, exdem funt;inquiritur combinatioj
dur.de ig tur combinationcm quaternari) videlicet 24per combinationcm binarij 2.&
quu.iensdab-t 13. combinationcm quxfitam vtin cxemplopatet.
6 incipiunt abF.
:$:_^: 5:
p*$$: ::$:_.;$: _*:$* a:$:a:_:-a-_.a. :
<>
3 5
B 3-G
* Artis Mdn<e ConJoHti #) Dijfom
3 a Q.fol, re, -u/. 3
ab A.
-
la, mi, re3 incipiunt
,-
i:|5fc :$:$$:|: Sii :ii^: :

::$:$:::
8 10 II u '3
Vides in hoc cxemplo omnes voccs rautari , manentibus femper fuper eande chor-
dam, duabusnotisjreliquisinitium mutantibus,&inprimisquidem 6 mutationibus
manentibus duabus notis fuper chordam F vt,in qua & initium fit: in 6 alijs mutationi-
bus tres notxfemper incipiunt in Gi & 3 in A, rehquis binis notis femper manentibus
inF.
vox odto notarum per o&auam gradatim difpofitarum mutationem vocum con-
Ita
tinet 403 20. Si vero duae ex odto notis quomodocunque difpofitis eandem chordara
tetigerint, admittat illa vox iuxta tabulamll. Combinatonam 20160 mutationes.
Sitreseandemchordamtetigerint, admittet 67 20. Si 4eandem chordam tetigerint>
1662. Si 5.eandem chordamtet.igerint336.Si6. 56. Siydeniqueeandera chordam
tetigerint 8 mutationes admittet vti tabula pulchre demonftrat
Problema III. Combinatorium

Datd njoce quotcunque notarum, sr inter eas quothbet binarijjs , terna-
rijs, quaterndrijjue notarumjuper eandem3 aut diuerjas chor-
das exijlentibus mutationes vocis inuenire
Sltprimd propofita vox notarum quarum dux nota? in A la, mi,re, fint & totiderru.
5
in Bfa, la, mi, vt in exemplo patet. Qusritur quoties illa mutari poflit ciim hic finc
duo binanj ? eos primo duces fiue quadrabis, habebifque diuiforem per quem co-
in (e
binatioquinquererum videhcet i2odiLiiiareIiquit3ocombinationem fiue mntatio-
nemvocispropofitxqu^firarn. Veriim adhuiusproblematisnotitiammhilaliudrequi-
ritur, nifi ocularis exempli feqqentis inlpe&io, & examinatio
Combinatio *vocis s notarum in qud dua notne eadem bis

in diuerfisfpacijs ,
: \ EEEI?!?I :I?rI?: 3SE :?!?!: ??*?: 5*5
i:==il??l= SWz H^: 3ES :I*-=- :

::
10 11 12,
: E55^: iii$: iSiSiPii^: 11| 3|iE:

*i 14 j 16 7 18
Vides
Lib.Vlll. ^MufurgiaMirijica.
EzsfiiSS: z?l?lz|??=i :?r z!!:

z_?!zl: :zr_!_E
J9 lO II zj 14
zz:?:??:IE zzl?5i :z?I_z 51 ^S*: izI??iE

*; z6 *7 *S 19 3
Vidcs igitur propofitam vocem non nifi trigefies mutari pofle, idque ob duos bina:
riosnotaruminijfdemveldiuerfischordisexiftentes.
Alterum exemplum.Si porro vox qucedam fit nouem notarum quaein duabusdiuer-
fis chordis tres notas habeat exiftentesquomo-
docunque difpofitas vt in fequenti exemplo.-que;-
ritur mutatio ? ita progredieris, cum tres notf fint :i5:Ei:I5:rz:E
in duabusdiuerfischordiscccdem combinatione fJ^^ZIZIZ:
3, cui in prima tabula inuenies correfpondere 6 }
in fe ergo 6 duces,vt habeas 3 6 diuiforejper hunc enim cobinatio g.id eft 3 62 880 diui-'
fa, dabit 100S0 mutationes vocis propofite; quefitas . Si vero 7 notarum vox foret,cum
duobus ternarijs , mutabitur vox 140. Verum vt Le&or curiofus in demonftratione_>
ocularirem percipiat,demusexemplum inparuonume-
ro . Sitigiturvox fex notarum > quarum tres in prima_
chorda & aliafecundachorda 3 tono differen-
tres in
-$"0-$:$:$:$:
tes, queriturmutatiovocispropofitx. Diuideigiturcom-
binationem 6, hoceft.
J
ComUnatio 'vocis 6 mtarum tono dijlantium, in quaj not<e

in A. tres in 8.
:^:^:$:$:$_ :$*$$$*' :$$$$$$: z^0$$0$: :$$$$^_
_0:$:$:^$: -$$$$$$- z$$$$$$: z$$$$^$: z$$$$$$z

< 7 8 io
g=z:z:z:z:=r:
B zz$:$:^:^z z
$$$$$$'z :$$^$^_ _$$^$$: :$^$$$:
I
11 12. i 3 i z$
! :_$ $:^:o:$z$: _$0$$<>0: 3^$$$: Z$$$$$$- _$^$^$:

1
If 7 iS ? 20
B 2 7J0
i 2 Artis Magna Confini , ($> Difioni
7opcr 36,quadratumcombinationisternarij hoccft6>&prodibunt 2onumerusmu-
tationumquefitusitoties enim mutaripoteft di&a vox> vt dato exemplo patet m
Problema IV. Combinatorium

Datd 'voee ûotcunque notarum 3 quarnm du<e eadem in lina chorda_>
fint, tresverdeademin alia chorda; combtnationem, ideftnu- .
merum mutationis iccum reperire

l
k
Slt vox qugpiam nouem notarum>quarum due; e$dem in chorda A. tres vero ee-dem
in chordaC. & diie alie.iterum in chorda A, vt inprefenti exemplo patet queri- ,
tur mutatio vocis propofitf itaprogredere.duc

?
eombinationerrt ternarij,hoc eft6 per quadratum_.
combinationisduarum rerum , hoc eftper 4. habe- :
bifque diuiforem 24. per hunc diuide combinatio- f3:??E!~. !:!:I:I:i:

:
ne nouenaTrj-videlicet 362880. Sc prodibut 15120, A C A CC A

que funt in voce data mutationes qu^fit^
Quadratum Si iterum occurrat vox 2 2 notarum>quarum du? repetuntur bis; & 1 qu^repetatut
Cobiiutio- ter>&du$ ah'5 qu$repetanturquater>quentur quoties vox mutaripoflit ? itaprocedi-
cuius^quad tur ' quadrabis combinationem a.&habebis4. hunc ducesin 6 combinationem ter-
y?e. harij vt habeas 24*hunc deinde iterum duces in quadratum combinationis 4. hoceftin
5 76. & produflum 13824 dabit diuiforem > per hunc numerus combinationis 2 1. id eft
1 1 24000727777607680000, diuifusdabit 8 130792 301 63 2 000. numerum mutatio-
niscantusqu^fiti.
Exemplavaria. Voces diuerfie o notarum

quo ad folum fitum
ln vocenouem notarum-.
QVandocunque omnes note/fiwt diffe-

rentesfitu>habebitvox 362880 mu- 3=
tat;ones vt.
: Quandotunque du notq ex 9 eundenu.
fitum habuerint, habebit vox mutatibnes
1 8 440.
1
1
-- - _. f a.
Quandocunque ex nouem fupra ean-
tres gi:|:f.|:;:t.:i:~-|: =
r+-e-+-
dem chjordamfuerint,vox rautationes habe-
bit 60480.
j::zi:j:q::i:i:z:si:t:_:: :
p
or a
Quandofeptem ex nouem eandem chor-
damtenuerintyoxhabebitmutationes 72.
Quandi&^ &2 ex noitem fuerint e^dern-.:

Vox mutationeshabebit 90720.
/
: :
!
-
"
Quando vero "2,2, ex _,& 9 fuerint eiufdem
tus, mutahiair vox
4 5 3 60. e
Quan-
Lib.Vllh MufurgtaMirifca. 13
Quandocunque vero 2, _, 2 ,& 3 fucrint ex Jê-
9. ficu eodem, mutabitur 7 5 60.
Quandocunque vero 2 &3 cx 9 fucrint e_- *t

:
k
dem, mutabitur 10080.
ffT"""T"'$' T*T" 4"- * "> - -

Quandocunque 23*3 ex 9fuerintecdem,
;zilI"A"i"3;"0"$"$"^'"rt
mutabiturvox 5040.
j
\
Z_ &$:_: ::i:i:tZZZu
Quando 3, 3 &3 cx 9 fucrinteedem, muta- 3fc_!

ItzrzZZpZlzizi ZZziziZZ:
biturvox 1680.

_Z:A:HrSZv:i!rfi:v-v-$-
* fc-
Quando 2, 3 &4ex 9 erunte^demjmutabi- ttZiZlZtZlrziziZZZizi Z_ZZI Z
rvox 1160. ^:z:A"XZizc"$._!___:_;::j:
Quando
tur7j6.
2, 2 & 5 cx 9 notis esdem.rautabi- mm _z_z$: _-*=!
Quando 4 Sc 4 ex 9 funt e $dem, mutabitur ff;_ZZ_ZIfIIZCl_ziZIziliZ_Zr

630.
:g:~z:zzzziZTzz::;zi:zz:
Quando 2 & 6 ex 9 funt exdem, rautabitur n_::jZ:nzZlZiZ=:_LZt:Z:
25*. :::$:$:$:_:_:_:_:_:__:
Quando4& 5 cx 9 funt e_dem, mutabitur !: :_ZZZZIZIZZZ~ZZZ:

20. jj
,._,.___ x.-.-i.Mni. _____,__,-
Quando & 6 ex 9 funt cedem,mutabi-

pz:t:t:i:.:tti~:
3
tur 84.
z:$zJS3:IzIz_zi:_:
Quando 2 & 7 cx 9 funt ecdent mutabi- {4

:zi:izizl:iz_:l:_-Elz
tur 36.
g
fc:z:z:z:z:z:z:z:z:zzz|:
Quando omnes notx funt in e od em fpatio Jt
nilmutatur, vt. zz$:$z*:$:$:$:$:$$:<_:
Ex precedentefchemate patet clare,quoties vnaqueque vox nouem notarum, mu-

tari poflit . Et quamuisalicuiimpoflibile videripoffetpenultiraam v. g. vocem 36 rau-
taripoffe;verumtameneffe quod dicimus,tuncinnotefcet ,cum Ledtorcuriofuseara
expenderit. Atque hacartemutationescuiufcunque vocis&quotlibet notarumfacile .
cognofccrepotentique in2_ notarumvoceexcurruntad 8 130792 30 163 20000 mu

tatio-
H Artis Q&l4dgn<e Conjoni, & DiJJoni
tationes,qufummatanraeft,vtfiquifpiamfinguIisdiebusmutarionumearundeii__.
tantum millefcriberet ,is in defcribendo labornrurlis fir 22260896143 annis. Res
omninoijs qui vimnumerorura&combinauonis naruram nefciunt incredibilis',
qux
facileramenexprascedentibusdemonftranrur. Vndeenamparerquaminconceptibi-
lis murarionum mulrirudo exMoreclaquapiam fubindc 50. ioo. 200
noris conftante
emanarepoftir; Cerrefiroramundanamachinacbarrarepleretur, ilJanon
fufficeret
ad omnes murationescontinendasvelin 3onotarumcombinatione.
Problema V. Vniueriale.
Datis in "coc^quapiam quotltbet notis fiue dtfferentibus ,
fiue non ttte.
rentibus, quoties quilibet altus ex ajfumpto ^) determinato
hoc numero, notarum numerus mutaripofsit:
HAbeth^cpropofitiomirificumquiddam^vndeaJtius ordiri vifum
eftj&vtmen
tem noftramfaciliusexplicemus,abipfo exeploinirium faciemus propofirionis"
Proponat igiturquifpiam e Mufurgis hocAenigma_.
combinatorium propofiris ordine noris 22 primo om-
nibus differentibus pertrifdiapafon afcendenribustot
nimirum ,quot vocesfuntinfcalamuficali Guidonis,
vt in hoc prefenti fchemate apparet
Qusriturprimd,quoties ilke-fimpliciter mutaripof-

(int,atque huicquseftioniftatimfatisfaciemusperLe- o t
&
ma I. Probl. I. cum enim omnes differentes fint.ad-
mittenr confueram 22 numeri combinarionem ,vt I. i-UMi
mji IMM
fllll
Tabulaofteditvideiicet 1124000042171709440000. 'iii M I i 1
Mlll
Quxriuir igiturfeeundo , quoriesdua? nora? inrra_, 1
1
III 1 1 1 i
i
fpaciumrrifdiapafon muraripo(Iinr,quorics iterum_j (1111 iii
3.4. 5.6. 7. 8.a.&ficvfque ad 22 exclufiuenumeru,
f I M !
Ml
1
1
(III)
quotiesinquam intra determinarum trifdiapafon in- ion 1
f 1 1 1
teruallum affumptaex 22. notisquorlibet notarum_ * <w I I 1 I I

\\i 1)
f 1
(liil
voxmutabilisfit?Hocitaquevtfciatur, iraage. Cum msh /
1 l.l
- i (llll M II
2 2 nota? affumptce fint Ducesprimd-2 2 in 2 1 , fcilicet
.
i i i
Itli) II M
iw
mifei
1 )
inproxima vnitate minorem numerum , & producen- os I M 1 1 (1 II
tur462. &toties duxnotasintra trifdiapafon interual-
i i i
lllll IMI
lumdifponi polTuntjfemperdifferenres. Ratio huitis -* *w
1
i i
1 1 1 1
1 M t
reieft,cumenim 22 duKnorsomnesdifferentesfint& 111*

I I
III i
1<3>1 rini I
(II
sew im ljt.11
1
00
gradarim afcendentes, fietconfequenter , vtordinem , 1
vigefies femel mutare poflit. Nam prima mutatio per VO 1 1"

1
mim Iff riI.
2 1 gradusfit. Secundamutatio fiercum noradra di- iiin
fponenruivvelpertcrtiam afcendant. Tertia mutatio
1 1 1
1-0
MIM
\>W II
IMII
notarum fietper quartam. Quarra per quintam.Quin- II J I
nin
u H
i_1 i i i
' I I I I
tamurarioperfexram,& fic decoetens vfque ad 22. 1 11 n
queeft trifdiapafon.cumiraque in 22 nons fiant 21
diuerfamutationeshlcconfequenterdudiein 2 2,pro- nn i 1
i<i*i
I
i
J
i
Illil
IIIIJ
ducent 462 propofirum numerum . Toties igitur dua? fci.iii
i i-j&i }:
uin
1,1111
not^ intra trifdiapafon mutaripoftunt,n5pluries,quod
i f i
i ioi i
vult propofirum.
*>i
*i
i i l
i i & i
i
II
i 11
M I
m iw
1 i
Qux omnia intelfigenda funt de differentibus 462 o
i
i i
(1111
i i i
i l i Yi- l ! 1 \ r
murationibus duarum notarum intra inreruallum trif-
4M tili^HMI
diapafon varie difpofitarum , vt in appofitis exem-
Hinc fi
s m

1
1
!i
1
* iiii!M)r
Mi nMM.
.
plis patct fcire cupias quoties tres notuntra_i

.
2__
ji

1

1

j

;
inter-

. ..
s *m 1 1111] r i i i
* Miil Hlii MIU
Lib. VI II. Mufurgict Mirifica. *T
interuallumtrifdiapafonmutariita poflint, vtnunquamiinte^dcm >fiuequodidetnJ
nunquam bisiupracundem gradum ponantur,MuJtiplica 201^462 pauloante ex 20
in 22 duclorum fumrr.amj&producenturgjô. tnum notarumintratrifdiapaion va-
nepofitarummutationes. Sivero huncnumeium924oduxensin i9,habebis 175560
nun;crum mutationum^notaiumintratrLdiapaion vanepofitarunii&ficordinepro-
grcdiens viqtie ad 22 qux erit combinatio ordinarianumen2. Verum hex iniche-
mate fcquenti omnia clare mnotefcunt, in quovides tresordines numerorum_.
Priores 22 notas ordine & gradatim in trifdiapafon currcntes altere^quas afTumptas
jvocamus, denotant, quod ex z notisaflumpta: intra trifdiapafon mutaripoflint
niii (iiii miii

J
1
1
i 1
tffff M 1 1
22
AW.
l
iiiu A4^ -
l
i* 1 S 462
i
:
1 !
. t
1
l
1
l
1
l
.
I
1
1 _ j
'
J

!
I
1
I
!!!!**" '
j.jijj
1 >
o 9240
l I :
'
1 1 1 1 1 j ' ' '

_,
inrj
WM! t
iiiii
I I I I 0\
s 175560
WS
M'i#
fetill
r^ttf ______
! I
Lijjj
1 i I
_
E"
3160080
53721360
I I I I t
l j j [ n j i
1
1 ,
^ 85941760
LL__ jjjjj jllii g 12893126400
1 1 1 1 -*-
LLLft iitoi 1 1 1 1
1
1
1
1
1
1
18053769000
1 1 * 1
5
r 2346549004800
_1toi
! ! s
! I ! f ? i i ! i
S-r4 . v L! t I I t I
281 58588057600
m/>
I I I
'
I
1
(
1
n
1
rj
1
i
<
1 1 1 1
i i i i i i & 1 1 { { | 3
a.
309744468633600
3007444686336000
,. 1 ! i ! . 1 1
1 1 1
27877002 177024000
j j j fi \\\\\M\, o\
> 223016017416192000
i
i i
!
5 1 1 1 1 1 ejt
r< T
j i co,-
1 1 1 t 1 !
j
1561112121913344000
936667273 i48oo64o
lilM !!!!! i *o
Ui_.'!!U

I

I

l
y
.

t

1
I
1
I
)
I
1
mWW
r
!
i
4683336365740320000
1873 3 34 54629601 2 80000

1 V> 1 1 1 1 1 1 i ;
1 1 , j
56200036363888803840000
f 1
'
1 1 1 1 1
i
j
1
I
i #
_
T.
1
1
ffiu ss=
1
rrttn
1 1 I
1
1
-
1
!
1
1 1
!
Wa
i#i
TA _ 1 1
I
24000727777607680000
124000727777607680000
M 9 H
o rt o M
2-5 K S,
Numeri veri vnicuique gradui notarum adfcripti notant numerum murationum-

quas obtinet qmlibet inua trifdiapafon affumptje confonamia: nnmenis. ua difdupafon
intra
it Artis Magn<e Confonl, & Difsoni
intratresoftauashoceft 22 notascum interualJjs rr.utari potcft 12893126400. Pari
Miracombi
t vidcsinteruallum 5-fiue 5 numeros mutari pofle 4.6c;?2?6?657403 2occo vici-
bus Et fit de ccetens Verum cum haec Arithmeuces nnpenco lncredibilia videai;tur
. .
CombinatioaHtem hscetiamfi ioooannislaborarecur,a roooo fcripconbus exhau-

riritamen non polfitjideohicexemplain minonbusnumeris ,apponerevifum eft ,vt
per combinationis mutaciones expanfas veritas rei cognofcatur, ldem enim in paruis
ac magnis numeris procedendi modus eft
ExcmpUin minoribus numeris.
CVpiatitaque quifpiamfcirequotiesex quinque notispropofitisdua; tantum n6

fint Cantufque femper faciat incerualla
tx mutari poifint vt femper diiferenus ;
diiferentiaiita procedito,ponantur numeriordine naturali , vt in exemplopatet in->

quoprimus numeru-s monftratnotasquinquefiue intcgrum Secunda .
columna numerislatinis fignificatpanesintegri,quoties videlicet par-

I 5
tes quinque notarum inrra quinarium inceruailum mucari poifinc.Tercia 5
columna fignificac mutationes ipfas, lta vides vnicam notam quinquies 4 II 20
tantum mutaripofle,duas notas vigefies,ties fcxagefies;quatuor cen- 3 III 60
ties vigefies Quinque tandem notas toties quoties ordinaria prima? ca- 1 IV 1 .0
;
bulscombinatio prafcribit. Fit autem hxc tabuJa facillime hoc paclo 1

V izO
duc 4 m 5. & produftum 20 dabit duarum notaium mutationem iteru .
3 in 2o&habebis3 nocarum mutaciones videlicet 60. Iterum 2 in 60 &prodibut 120

quatuor notarum mutationes,& 1 in 1 20 dabunt ordinariam comb-nationem rei vt di-
clum cft, fcdrem exemplis oftendamus
jV/'utationes duarum notarum ex quinque , ideft , intra interuallum

vnius quinttc, tta ijtnunquam bisfupra eandem chordam reperiatur.
-A.j.A
1 z
:$
3 4 f
:$~
m $$: :$ 5*
T$ T0 #r
10
.C::=f,
ii u
S&g&i
13 14
?
feslll!:!.!?: ** *****3K5B35
15 161718 19 20 3 4 5
In hGcexempJo vides Ioca duarum notarum vigcfies mutari pofle,non pluries,fiita_

accipiantur not^jVtinteruallafemperfintdiucrfaiSiverofcire velimusquocicsmuca-
ripoifinthaedunota?,fiduanneodemgraduponantui-,nihilaliudfaciendum,nifi ad-
denda 5-fiue quodidem eft,quinarius numerus in feducendus eft, vtfianr 25. vel
quodidem 5-addendaad 20. Sienimex 5.duasbisin eodem gradu ftatuerisvtin 5.
vltimis mutacionibus huiusfchematispatet , qu rioribns 2 o adnumerate; dabunt ab-
i
folute 25 mutationes 2 notarumex 5-ratio ex pofitionenotarumclare patet.

Quoniam verohoclocoduofemperinterualJa fumuntur vnum d*(i(Z*it>v alterum_
jyiT&$a-n>v ,id eft,quorum in vno notaefurfurajinalterodeorfumverganr, quajtamen
eademfuntinterualIacuiufi:nodifunt4& 5.3 & 6. 2^7. 1 &8. & fic de cceteris.
Qu^ritur iam quomodo fcire pofljmus, quoties du$ note; praxise intennteruallum dia-
,, pence
Lib. Vlll. Mufurgia Mirifica '7
pente ita numeru 20 qui
mutaripoflint,vtinterua]Ja omniafintdiuerfa .itaprocede,
2 notisideft 11 refpondetin tabula,percombinarionemordinariambinarijnumeri5
jma.
id eft per 2 diuide & prodjbunt 1 o. atque totidem prxciias mutationes admittunt dua:
notatintradiapentediipofita?, totidem quoqueadmittuntj not intra diapente dif-
pofitae.totideroque4not33intradiapentediipofit2.fi videlicet numerum corabina-
tionisin hactabula2ofcilicetper 2,&6oper combinationem ternanj hoceftper 6.8c
i2opercombinationem quaternarijdiuiieris.VerumexempJa,in quibus dare patet
fingulas mutationesitadiuerfasefle,vtnulla 2 notas habeat in eodem gradu fiue_*
fpacio
I. Exemplum 3 notarum intra diaênte .
effi3Hr*sfertr ~z$:~-0
|^:|:Î:iÎ:^5?=Sfc:
3456 8
~o=:
:r S
10
/ /. Bxemflum 4 notarum intra diajpente

s~r-$$-|
H=W
=$*
S*:
:!:&
3
10
Problerna VI. Combinatorium vniuerfalilTimum.

JDatis quotlibet notis , quot mutationes fieripofsint de quolibet notarum
numero ex tis aflumpto fiue e# not<e dtjferentes fint, fiue eadem
autftmilesyfiuefimiles & d.jferentes
praecedenti modum oftendimus quomodo datis quotlibet notis mutationes dif-

INferentes ,
ex quolibet notarum numero afiumpto ehcere poflimos Nunc oftende- .
dum quoqueeft, quomodoex quolibet numerointracertuminteruallumaflumptum,

mutationesnotarum fieripoffintjfiueiJJ^fuerintdifferentes^fiuefimiles, fiue partim
fimiles & partim differentes.
Ita igitur age Sit Syftema maximum fcala; mufica?, 2 2 notis conftans pro exemplo;
.
defideretautemquifpiamfcire,quotiesfingulainteruaiIamuficaintraidaffumptapre-
cifas mutationes admittant V. g. dcfidero videre quot 3 nota intra fcaiam muficalem
.
varie difpofitae , mutationesfuicipiant. ltaage,duc 22 notas in fe,&prouenient484

atque hx funt mutanones, quas 2 nota? intra totum fyftema varie difpofita? fubire pof-
funt. porro hunc numerum 484 iterum duc in 2 2 & habebis 10648 mutationes trium
.
notaium intra diftam icalam quxfitas

Hocpaitoi2 in 10648 du&aproducent 2342 56, numerum mutationum quatuor
notarumintrafcalam variedifpoiitarum.Sic 2 in 2?42 5^proximeinuentumnumeru
dufta dabunt mutationesnotarum intradatumSyftema varie pofitarum, & ficfem-
pervltimumproduclummultipiicandoper notas totiusfcala Cueper2 2 ,producetur
rum(.rusomnium mutationum notarumeiusnumeri,qui inordinenaturaliproxime
fuccedit Si vero velisfcire numerum notarumpartim fimilium partim differentium-.;
i
Numeros prascedentis tabula? a numeris huius tabulae fubtrahe, & reliquum dabit que.-
C fitum
/S Artis Mctgna Confbm , y Difsotti
fitum.Excmpligratia.Si numcrus 9240 mutationum om- Multjplicator
nino diflerentium in tribus notis clucefcentium praecedentis I ZZ Z2,
tabulx fubtiahatura numerocobinationis ^.hiccorrefpon- x 484
dentc,videliceta 10648. rclinquet iôS. mutationes trium
notarum intratrifdiapsfonpartimfimilium, partim diflimi- 5 IO648
liumquxfitas. Ita^ notarum combinatioinpnori tabula_, 4 2342J(J
videlicet 1 75 5 60. fubtracla ab huius tabelloe quatuor nota- S
rumcobinatione videliceta i342<6,ielinquet6 6 6. mu- 6 HH79904
tationes 4notarum partim fimilium partim ditfinulium_j;
7 2 494557888
Veriim,vtartificiumfingulorum meliuscapias,hictnpliccm
8 J487J873J36
tabellam tibiob oculos ponemus vnam octauam tanrum__
comprehendentem,quarum prima oftendit mutationes dif- Etficininfinitum.
ferentcs Sccunda partim fimilcs partim diffcrcntes , conti
j
netquedirTerentiasnumcrorum & 3 tabellajafe inuicem fubtradorum , Tcrtia mii-

1
tatior.es notarum partim differentium 3 partim eaiundemfimilium 3 partim fimilium &

diflerentium Vt fequitur.
:
TabelU prima, cont'mens\Tabellafecuttda,nMMtio- Tabellatertia, mutationum

notarum mutationesj num partim earudem, partim differentiumpar-
differentes partim differentiu,eftq tim eartidem partim dif-
djfferentia inter vtraqi ferentium & fimiliumj.
l&Mcolumnam..
I 22. 2 1 22
2 462 22 2 484
3 9240 1408 3 10648
4 i755<* 62696 4 254256
5 3 19008 837624 5 5153632
6 537x1360 60669544 6 H3379904
7 85941760 240841 6128 7 24943<;7888
8 1289^ 126400 8 42 ^82746 93 8 54875873536
Iungam hicaliudcombinationis genus,quod nimirum mutationesfieripofTint ,ex

22 notisquarum 21 fuprachordamcandem & vnafupra diuerfamponitur Secundo .
quotmutationesfienpoflintex22 notis,quarum 2c fupra eandemchordafempcrma-

nent& 2fupradiuerfam,at eandem,&fic de coeteris vfquead H. binc enim decrefce-
tesquomutationumnumerocreuerant,eo decrefcent, fed ad explicationem nihila-
liud requiri videtur, quam Paradigmata lingulorutru
Has-22, notae nullam mutationem actmittunt.

iju
zz
Series 1 Mutationes .
Z Notjezi & i.mutantur 22.'

r
:m$$$$m^$$m$a$:l:::|
ii 1
Vides
Lib.Vlll. MuJurgtaMtnjica. ip
IaaZ 2 hocfitUTOHtantur t 5 ts
to x
-ttt hocfitu mutantm K40.
19 3
:====:tiz
f sz rt*r
l
-"."-"-"
l-TTT^H"" hocfitu mutantur 7715.
18 4
mutantur 16334.
:$^feHI
*7 5
kZit mutantur74tfi3.
zS$3S$S3*$*S$*$$$: -$-{
16
mutantur 170544.
'5 7
- mutantur 3x9770.
4. 8
H
o mutantur 457410.
3 9
11 mutantur 646646".
z$$$fc$$$$fciSC&Cil:$*:
11 10
u :
mutantur 705431.
:=&3$$$$&K: ztttttttttttz z
11 11
Vidcs dilpofitionem notarum, iamvnicum faltcm exemplum demusfecunde; feriei

Leclorcuriofusvideatjcmomodomutationesfieridebeant.
C 2 EXtm-
** Artis Magna Coftfini ^^Dtffbnl
ExempluMmutationumJecund<eferieipr<ecedentisfchematis qud 2t
mtieponturfcmperfuper / chordam, / nota &
fufra alteram chordam.
1
z$:$:$:$z$:$:$:$:^$:o:$:$:$z$z$zsc$zsz$:$z$z:::
* z$E$:i:E
=$:$:$:$:^$zcz$3z^$zr$e$z$z$z$z$z$z$z$:
i z$:$:$:$:$:$:$:S[:$:$:$:$:$:$:$:$:0:$:$:$:i:=
4rss:5:$:$:i:Si:5:O:i5:$=i5:$E$:$:$:$:$:0:?: $:$:
5 z$z$z$:$z$z$z$z$z$z$z$z3c$z$z$::$::s:ir$:$:$:0:
*=*:$zscs:*zfz9:6-:$:$:0z$r:$z:$35:i 3;:$:$z#:
7 zi:izi:i:$:$:$:$:$z$:$:S:<s^^
8
r$:$:^z$z$:ozEi:S:i:$:$z$:i:$:?:S$:$ziz$::i
^zziz$z$ziziz$z$z$zSziz$z$zoz$z?ziSZ55=O:$:O:^::0:
1 z::9::5:8ZO:o:5:c::5::o::5:s::i:c:c:c::i5:5:5i:^::c: z:
1
=5::i:i::i:5::izi:i:i:i:i:S:o:$:i:e:5:::i::i::o
s ft~;
roz$::o::ss::::O::iC::O::5::5::$::t::s:^::$::$::$:::^::s::0::O::iz:
jr.** --
*.J r,:i:$:i::$:$z$::$:i::$5
Vidcs
LihVHI. MufurgiaMirijica. 21
Vidcs iîtur inhocvnicoexemplofûndxferieiquoraodo mutationes femperfiat
diuerfij quo ad vnam notam vfque ad 22. atquc hanc diuerfitatem clare demonftrant
notae nior? In feiie verbfecunda ,vbiduenota:muunt filura fiunt mutationes 231.
.
auiahae dux notae femper manentes in eadem chorda in fingulis 22 notis decies muta-
ri poffunt in fingulis 22 notarum fenebus & paulo- amplius quas conficiunt 25 1 muta- .
tiones.Non iecus ratiocinaberisdereliquisferiebus, quarum rautationes adfcriptx

funr 1 ittion
__ _
-
C_r A Jt V x JL 1.
bu_ . [iUoup . uutn
De combinatione valoris notarum
v.-. .. v ku ttf
.
\\ fcl ,
Dlximus in praecedentibus Problematis , de combmarjonibus mutationibufque_

notarumjfiuequotiesdatx not$ mutareinter fefitum pottint,d.uerfafque vo-
ces conftituere, nunc oftendemusquoque qua ratione fcirepoffimus, quoties notx di-
uerfi valoris etiam in vna cborda diipofite; mutaripoiTint. Sit it a qj___
", .
,' ) '
'.'
i
'
T 1_1
T
Problema 1...
>mmi>
Datdvoce quotcunque notarum qu<e omnes differentis vaioris /tnt
quoties ilU not<e dtfferentis valoris interfe mutari pofsint,inuenire.
NOn demonftramushicquotiesnotspropofitelocum
vna & eadem
quoties diuerfi valoris notae etiam in chorda difpofita , inter f _-
mutarepoffint,fedtantum
mutari& varie difponipoifint. Vt igitura paruisexemplis ordiamur. Sinttrcs not dif-

ferentis valoris propont?, velifque ftire quoties illae inter fe mutari poffint
Cubicabisternariumterpofitumvte latercpatetiducendo^ in jvtfiat9 333
deinde,duces3 in 9 ,&habebis 27.atquetotiestresnore. diiferentis valoris 9
routariinterfepoifuntjvtinfubiuniftoexemplopatet. xj
- 1
_a
Mutatio 3 notarum diuerjivaloris.
9 _" Eii?H?.|:|ifi:|i_.: :Ji| 3l!:)|i_: :_>?: HE EEE :
10 11 12 13 14
9
-Bi~ft"^S^^fHf^f^l^-
19 20 21 21
1~-
*3 24 25
Atque exhocexemplo modusprocedendifatisclareparet, vbividesfemibreueiru

nouiesponiinprimaferie .infecundaferie nouicsponiminirnam ,& nouiesintertia_
ferie
21 Artis Mdgnne Confoni , {$> Difsoni
fcriefemiminimamjrdiquasconfequenterdiBeriasmutauoncsfortiri. .
.
'
Si vcro 4. dentur notae cmnes difiercnees. ponatur nurnerus notarum I 4

ordmc naturali , vt vides in hic , deince iducin4,prouenicnt 40 Z r6
regione 1 ponenda,hunc lterum duc in 4 prouenient 1 6 e rcgione z po- 3 *4
nendai deinde 4 ducantur iteriim in 1 6,& prodibunt 64 c regione 3 po- 4 156
henda j&dcniqueîteriim ducantunn 64&prodibuntZ56. numerus
mutationum 4notarumdirferentium Non iecus rn quibushbetahjs no-
.
tisdirferentisvalorisartumptis.prQcedes. Verum yt rncntem noftram_.

melius capias hjc pinacem lubiungere vifum eit,quadido citiusquot
mutationes, quotlibet notis diuerfi valonspropofitis, fien poflint , quam confule_j
[Xtif '. .:.,....... 1 .
^Tabula 'vniuerfalis qua mutationes notarum intra ftacium diaf>afon

paftim fitu. partim rvalore partim litroque mo- i
ov3nplclw.u*>t5nic>cf mulftpLa , . / / . .
.
L.l
,.,,,., dadttferentiumojlenduntur.
COLVM.i. COLVMNAII. COLVMNA III.
Mutation. no- Mutatiorus notarum Mutationis notarum COLVMNA IV.

t-rum fitu ta- tantum valore_- ritu & valore dif- Paradigmatica
tum differcnt. differcntium . ferentium
v
Cobina. Cobinatio no- Combinatio notsrum Xxtmpla.
Ordo OkIo
Yocum ocQ ii-
<
Vocuni
irum valore fitu & valore dif-
tu fiiffer. tantum differ. ferentium .
VSVS
Lib. Vlll. Mufurgia Mirifca 23
V S V S TA B V L AE.
SVnt in hactabuIa4Columnr,primaoftenditvocum quotlibet mutaticncs vfque_j
ad 8,quoad fitumtantunijfecunda oftcndit mutatioues notarum quotlibet vfq;
ad8quoad valorem tantumiTertiaoftcndit mutationes quotlibet notaitim intra o-
clauam tum fitu,tum valoredifterentium Quartaoftcndutotum negotiunun exc-
.
plis. Siquisigittiriciiecupiat, quoticsquinquc notx,quxfemperintrafcakimdiiiersu

fitumhabcnt, mutationcsadmittat,isqua?ratin coltimnaI.ordinis,V.voces,&eregio-
neincolumna combinationis repcriet 120. mutationes quinque notarum qucfuas.
Si vcr6 vcJisfcire,qiiotiesqinnquenote;vaIoretantumdirtcrentes(cuiufmodiincol.
lV.nota? 5 difterentcse regione V. oftendtint ) inueniesincol. II. e regione V. 3125.
quinque notarum diucrfi valoris , fiueintra idem interuallum ,fiuefecundumgradus
dilpofitarum mutationes Si vero fcire velisquotiesdictcE quinque notetum fitu tum
.
valore differentes mutari pdfllnt , id tibi oftedet III coiumna e regione V. videlicet nu-
merus 375000. Nota; 5. igiturin quintocxemplo omnesdifterentes, primo fine omni
mutatione fitusjiZ) mutaripofiunt , varia tantiim notarum diuerfi valoris tranipo-
fitione intra eandcm quintam vel etiam fupra eandcm chordam facla: fi vero accedat
mutariofittis, qucm intra interuaJlum diapenteiuxtal. col. 1 20 mutare poteft , fient
nuitationcs375coo,vtididumeftcl-lII.Colun-inaoftendit.
Problema II.
Data 'voce quotlibet notarum cum/itu tum valore dijfrentium quoties
r
*vox data jubhacduplici varictatemutariposfit, inuenire .
prarcedenti problematc oftcndimus quotics vox quotlibct notarum

INvaiorismutan ,
poflitnullorefpecui habito mutationisloci. H cpi blemateve

differcntis
t>
dcmonftrareintcdimus, quoties vox quotlibet notarum, tum fitutum valoredifferc-

tium mutari tranfponiquepollit
Sititaqueregulavniuerialis.Quoticfcunquenotînvocealiquatum fitutum valo-
rc differunt pnmo ducenda eft combinatio notarum fitu difterentium,in combinatio-
.
nem valore diffei entmm & produclum dabit quxfitum . Verum rem in mmimis nume-
ris oftendamus Si itaquc quifpiam velit fcirc quoties vox duarum notarum fuu &va-
.
lore differentium mutari polltt dticet combinatio-

:
ncm notarum fitu tantiim difterentium fcilicet2,vt ~ !I!~3il|lSiri -Z5- -3^-

primacolumna oftendit jincombinationemnotaru -vf - -+V- -Oi. y
valoredifterentiumfcilicctin 2.numerfi, vtfecun-
dacolumnamonftiat,&produc~tumdabit quefitu,
ZZ.
1234
ZZi~l--~- "^ - t-
~ -
vidclicet4vtpatet. Sivero 3 notarfitfifitu tuvaloredifterentiumutationcsfcire defi-

deres,ducescombinationemternaiijvidelicct6in prima columnaincombinationem
ternarij infccundacolumna \1delicct27, &producentur 162 mutationesquxfitx.
Haudfccusin reliquisomnibusordineprocedes ,fempercombinationem notarum
fitu diftcrentium, quam prima columna tibi oftcndit,ducendo in combinationem no-
tarumvaloredifferentium ,quam2 tabulaoftendit: &habebis mutationis notarum_i
juotlibct affiimptarum tum iitu tum valore differentium,iiumeruin quxfitum Veriim .
pr^cedenstabulaomniaexactedocet.Siverointnbusnotisvnadifferatdua-
bisrcliquis iimilibus,cubusex ternano bisinfeduifto,vt elatereapparetpro- 335
duftus, videlicet 27 , dabit in tribus notis in quibus vna differt ,re!iquis fimi- 9
libus , mutationis numerum que/uum , vt fubiunctum exeroplum docet 27
Vides
Arrisoftlagn* Confeni, ^DiJJoni
fefe!:l?E :i?l: 3?l: ?ll ?JJlwB|

4 5
'
:s!a: 5*5~i:5a5- :$aS :$*S
:ScS. S$H_ -V$s. L_$s _z.$s
2i iz 13 14 15 16 17 18 19 20
2* 22 23 24 25 26 zj
Vides igitur in hoc exemplo voces trium notarum idem efle vnam notam differre i
& 2 differre . Supponitur erum hic in hoc ternario femper duas notas fimiles & vnam_.
diffimilerru.
L E M M A.
numerus quilibetaflumptus ter,quater, quinquies&c. vfqueininn"n'turn__
bis,
SI ordinerepetitus fuerit,producent numeri ordine repetitorum in ordine d.cti fe ,
numcrum coflicumeiusordinis,qucmchara<fter numeri oidinenaturalicontinuati,fi-
ue quem numeri exponentes demonftrant.
Sit ternarius numerusaliquoties re-
, petitusivtinhocexemplopatet.Deinde R. 1 3 3 Radix.
SSducaturssinfe^habebirqueQJisj^S Q^ * 33 9 Quadr.
affinitas. in fe ordine ducatur, habebitusbicjua- C. 3 333 27 Cubus.
dratus, & fic de cceteris vt tabella ofte- QCt^ 4 3333 81
Eiquadratus
ditinqua vides3 bispofitaatquein fe SS. 5 33333 243 Suriolidus.
dufta producuntquadratum,que cha- QC. 6 333333 729 Quadratocubus.
raclier coflicus Qânte binariumpofitus
indicat i dicuntur autem nuroeri naturaliferie continuati exponentes , eo quod expo-

nant, quoties poni debeat numerus affumptus quotieiq; in fe multiplicari , vt procree-
turdefidcratadignitas algebraica per chara&erem cxponentibusprcirixum,ircicata.
Ita exponenS4oftendittria quatcrponi deberc, deinde in femultiplicari, v.t produca-
tur8i biquadratusternarijnumeri per charafterem QQjndicatus 6 vero exponens.
oftendit3 fexiesponidebere&ordinein fe multiplican vtgeneretur 729 quadrato-

cubusternarij numeri , quem charafterQC.indicat. HocitaqueprcemiflumLemma_.
ad fequentia problemataapplicabimus
Problema III.
ln Polyphoniis, ftue multarum *vocum melodiis, quotuis notarum,qu<e
tamen /ituf^njalore aquales Jint, mutationes njocumeo ordine
crescunt,quo in numeris foteffates algebraica
Slt v. g.propofitumteti-aphonium , fiue 4vocum claufula 3 notarum fitu valore &

aequalium,vtfequitur cupiatque qmfpiam fcire, quot mutationes exduabus,3.4
vocibus
Ltb.yill. MufurgiaMiripca. *f
vocibus cmergant,itaprocede;ponaturpro radice progreffionis Coflkejpfa combi-
natio numeri notarumqoem quejibet vox hnbet , cjuicuminhoc exemplo ilt 3.eiufq;
combinatio iuxta i.tabulamcombinatoriamfit6. erithic fenarius numerusradixto-
tiusprogreffionisCoflficej harmonic^. Hic itaquefenarius bis pofitus, atque in fe_j
duclus procreabit 36 Quadratum,qui& oftenditmutationes 2 vocum.-quarumvna-
qu^que 3 notas habet, valoreequaleS36.mutaripofle. Ciimenimprima vox 6mura-
n poflit cantante primo vnam ex fex;poterit interim fecundus 6 omnes cantare eodem
tempore &cantanteprimofecundam vocem exiuis 6. fecundusinterim alias6 canta-
feit; dum primus cantans, fex mutationesabfoluit,alius 36abibluerit ,atq;
&fic vfque
he;c eftratio, curdu? voces36. mutaripoflint. Hinc eandem obcaufam tres vocesmu-
taripofiunt 216. quiaquemadmodum 6 terpofita&in ie ordineduclaproducuntcu-
bum ,ita tresvocesquarum vnaqu^quefexics mutabiliseft .infeinuiccm dude; pro-
lucunt quaficubumharmonicum videlicetn6. mutationestnum vocum qu^fitas.
Hac ratione 6 quater ordine pofita & in fe dutfta producunt biquadratum harrnonicu
fcilicet 1 296 mutationes 4 vocum. & fic de ccetens vt tabula icquens oftendit , ita fi
;
fierent 8 voces, quarum vnaqu^que^ notas haberet $quiualentes,produceretur ex 8

fenarijsordinepofitis & infedudisquadrato-quadrati quadratusharmonicus,fcilicet
1 6796 6 mutationes 8 vocum quxfit?
Genefs mutationis polyphoniorum-:

v
*
''""
Exponentes Radix
Vox 6 Radix harmonica 6.
Voces 66 Qua^r. harmon. 3 6.
Voces 666 Cubusharmon. 1 16.
Voces 6666 Biquadratusharmon. 1296.
Voces 66666 Surdefolidusharmon. 7776.
Voces 666666 Quadraticubus 46656.
Voccs 6666666 Biffurdefolidus 279936.
Voces 66666666 Quadrato-quadrati quadr.harmonicus 1679616
Vides in hoc vnico exemplo, quomodo in reliquis procedendum fit; vt fi v.g. voces
complures effent quarum vnaqu^que 4 notis valore ^quiualentibus conftaret.habebis
jnutationesvocumduarum 3.4.&quotlibcr;deniqueficombinationem quaternarij,
ideft24proradicepotcftatisdignitatifque Coffico-harmonice;ftatuas,eo prorfusor-
dine eum replicando, vt in prcecedenti exemplofaclum eft lta 24. 24. radix bis pofita
.
&in duftadabitquadratum harmonicum ideft 576 mutationesduarum vocum_.>

ie
quarumvnaquaequequaiuornotisajquiualentibusconftat. Siterpofitam 24. 4.24.
infeduxerisprodibit cubus harmonicus, id efttriumvocum mutationes,&fic decoe-
ttris Verum ad meliorem rerum intelligentiam hic radices harmonicas ofto numero-
.
tumponemus. Radicesharmomca:,
r 116
13! 1
Quandovoxpri-J
ui ent 24
1
CntCS L
* radix eius {
J <. ?qUU
eauiuaIentcs -> uo
mahabetnotas.Îr f harmonjca T
\ I
720 *.
j
?4
1
tfj y 40320
Harum radicum fingula? bis, ter, quater,quinque &c. pofitx atque in fedu(5te>pro-
ducentpoteftatescoffico-harmonicasmutationum,quaefieripoiTuntinduabn,Sjtribus,
D quatuor,
26 Artis <&\dagn<e Confoni, & Difloni
quatuor, quinque &c. vocibus.itaradix4o32o,o-tiesrepetita& infedudtadabitQO^
Quadratum harmonicum, mutationes 8 vocum, quarum vnaqu^que 8 notis squiuale-
tibus conftat,continenten__.
Problema IV.
Datis quotlibet Vocum notis fitu inaqualibus, valore aqualtbus
combinationes earundem reperire
Slnt v. g. voces 4. fex notarum,quarum tamen in fingulis duo binarij reperiantur fi-
miles; ita procedes, diuides 720 combinationis 6notarum numerum pcr quadra-
tum combinationis binarij , hoceft per 4 , prouenient
180 numcrus mutationis qu?fi-
tus, eritqueradix harmonica ad duarum,trium , quatuor&c. vocumpoteftatesCoffi-
co-harmonicas, fiue quod idem eft, mutationesinueftigandas que.fita.Exemplumnort
addo, cum ex diftis omniafacile innotefcerepoflint
Problema V.
Datis 4 Vocibusquarumprima^. notis conflatfecunda tribus,tertia 4
fed2 jlimiltbus, quartasnotis conftetsvabredijferentibus,
mutationes omnium 'vocum reperire
Slt hoc pre/ens tetraphonium, & quifpiam velit fcire__, S&."""lÎZZS"~*!Z-llZZ

quotiesvocesmutaripoflint,is ita procedet. Cum 1 nT"t"^ - ^" ""
__"f
prima vox 4 voces habeat omnes ^quiualentes , &intra_ 3ZJ*"_!Zj_Z_ZZ"ZI._Zf ZZ
interuallum quarte_ fint conftitute^ erit iuxta predi&a I. n ,
Probl. eius combinatio 24. Ciim vero fecunda vox tres i -
__

-
z t Z-.ZZ_-Z-"tZZ_.Z

~
tantum notas habeate.quiualentes , intra diatefiaron in-
teruallumconftitutas,eiufquecombinatiofit 6. iuxtata-
w
"~ """"" -*-- I-
bulam I. Combinatoriam, duces 6 ir 2 4, & habebis 1 44. tt"r~55"~"3~S"*

mutationesprim^&fecund^vocis queîtasjfiporro trm 3 | -kZ Z^ZSZ XZ
vOcum combinationesdefideres,Tertia vero vox qua- f Z_ZZZZ!ZZZZ Z
tuor quide notas habet quaru du fupra ide fpaciu;iuxta JJ f
pr^cedensjCombinationequaternarijper 2 diuides;pro- !+_{>

-Z-ÎZXl I_t__u__
dibuntq; 12.que.in I44du<3adabunt i728.trium vocum 4 nZZZZ$I-t~_PI__t-i_I ._Z_
4
!
mutationesquejitas. Sidenique 4 vocu mutationesde- -_ _-._-_.J4__

fideresjquartaverovpx 5 notas habeat, diflimiles. eiufq;
combinatipQrdinariafit 120. h?c in^ vocummutationes videlicet in i728.du<fU4?-
bunt 4 vocummutationesquefitas,videIicet 207360. ,.. ,
Problema VI.
Datis Jpeciebus eonfonantiarum diatejjaron diapente $ diapafon
earum mutationes reperire
Vid fint fpeciesdiateflaron, diapente & diapafon fuse diftum eftin lib. III. Ciim
itaque fint 3 fpecies, diatefiaron . y diapete,&7 diapafon ,vti citatolocopro-
batum eft , nihil aliud ad hoc probleraa foluendum requiritur , nifi vt ad mu-
tatio-
Lib.Vlll. tiMuJUrgiaMirifica. 27
tauones tnum fpccierum diatefTaron inueniendasjtripletur combinatio quaternarij fi-
ue diateftaronvidelicet24.hicenimnumeiustriplatusproducit 72 mutationestrium
diftarum fpecierum quiiitasiadminationcsquinquefpecierum verodiapente,quin-
tuplanda eft combinatio diapente fiue quinarij, quem in tabula I. inuenies 1 20. &pro-
dibunt 600 mutationes quinque fpecierum diapente. ad mutationes vero feptem fpe-
cierumdiapafoninueniendas , feptuplandaeftcombinatio oclonarijfcilicet40$2o.&
prodibunt 322560. mutationes feptemfpecierum qiuefite
Corollaria.
De mutationibus exu diuer/is modis fiue ^Tonis resultamibus
CVmfeptemdiapafonfpeciesconftituanti2 diuerfosmodos,vnufquifqiveromo-
dus intra Ji<lwn& trifdiapafon mutari poflit iuxta I. Probl. 403 ao vicibus,hi mul-
tiplicatiperi2dabunt48384oi2tpnorummutariones,fifinguliBocl;au9feorfimcon-
fidere ntun d vero miftae fumantur,quadratus htfius numeri 483480 dabit quarfitum-j,
icilicet 234083727360 mutationes.
MVSVRGIAE MIRIFICAE
P A RS 1
MVSVRGIA RHYTHMICA SIVE POETICA*
C A P V T I.
De Rhy thmica? artis vi & efficacia .
;Efcio fane , & hucufque impenetrata visnaturre motui in-

que; occulta
fit, quoid videmus, quod ipfe facit; quod non inextrinfe-
in alio pofic
co tantum corporis motu, fed & potiflimum eo in motu, qui lingu? of-
inverba&cantusprorumpentis.Videmusenim velvnumcan-
ficiofit
tantem , ad idemaliosfaciendum occultaquadam vi, (fiue id metu,
vtin panico timoreperculfis,fiueinftin<ft.u la:titia:,vtinfaltantibusc6-
quodcumin alijsmotibusfiat, certe maxime locumhabetin vocibus
tingit) excitaiei
humanis.Vox enim humana cum nihilaJiudfit,quamartificiofusquidam motus lin- Voxhuma-
gua? iuxta intentionem hominis ad aliquid fignificandum formatus ,prorfus id in alijs naidimicS
facere videmus,quod ipfe priftat; Experientia enim docuitjvnumcantillante vel plan- dum prouo-
""
cat.
gentem, vcl fibilantcmautctiamofcitantemadidem faciendumalios excitare .quod
cum verumfitinfonisvocibufqucetiamrudibusimpolitifque certe multo magis,in_>
,
concinno vcrborum vocumquecontextu verifkabitur. Notarunthancabditamnatu-

rx vim a principio primauue fapientiae Magiftrii hinc laudes Deorum immortalium non
quolibet fortuitoue verborum contextu fed vineulis veluti inicdtis orationes fuas har-
;
monica quadam menfura ita conftringebant vt ipfa verborum menfura intcrnis animi
i
affcftibusprjjcise congrueret,vtvel hincprimaque;damfacra?poefeosrudimetaagno-

fcasiqux vtitunc, itanullo non tempore nefcio quid diuinum apud pofteros obtinuit
in animis hoir.inum; Nam hac non tantum Genios, Deofque fympathica quadam alte-
ratione libi vicinos fiftere Scd&hominum animosin quodcunquemutare fepofle^,
i"
-crcdcbant Qux omnia tam pr^clare otAu^cA*k705 ille docet Horatius; vt ad eius verba
;
nihil aliud adiungi pofie videatur

D 2 Aut
28 Arits Magna Conjont % f$ Dijfoni
Autprbdeffe volunt aut dcleelare Poeta
&
Autjmul&imunda idonea dieere vita
Siluejires bominesfacer intcrprcfque Dcorum
Cddibus & vulufiedo decernitur Orpheus
Ditlus ab boc lemrc Tygros rapidofqui Leones
Diclus & Ampbion Thebant conditur arcis
Quefenfu SaxamouereJonoteHudinis ,&preceblandn
C
f erTs & fa*
Ducere qub vcllet ,fuit htcfipientia quondam
KixcrirK. Publicapriuatisfectrnere ffacra profnis
Concubituprobibere vago ; dart iuraMaritis
Oppidamoliri>legesincidereligno
Sic honor & nomen diuinis vatibus , atque
Carminibus i'enit,poJi hos injtgnis Homerus
Tyrtxujque MartsanimasintrtfHabelln
-
Verfibus exacuit, diclaptr carminajbrtes
Etvibemonflrataviaeslj&gratiaRegum
Pkrijs tentata modis, ludufque" repcrtus
Ccrte hanc diuinam & impenetrabile vim,vt cu Platone loquar,originem fuam non
habere nifi a motu harmonico, alibifufiusdeclarauimus; pre.fertim fi is internis ani-
mi affectibus commenfuratus refpondear, commenfuratusaute correfpondebit ; fi per
breuitatem aut longitudincm fyllabarum in aptas harmoniofafque periodos dedu<fta_.
ftringaturoratio.fiuequodidemeftceleresanimimotus,celer &veloxfequaturmen-
iura,tardos tarda & quamuis hec ficuti in Metricafeu Rhythmicaarte vim mirificam_,
:
poffidet, certe multo maiorem in Mufica poefi fiue Rhythmica energiam habere,com-
pertum eft;illa enim huicconiunda, veluti omnibus numeris completa ,prodigiofos
prorfuscffeftusinanimis hominum obtinere,infinitaprope Hiftoricorum monumenta
teftantur , Eft enim vt paul6 ante quoq; dixi , nefcio quid inter animum noftrura mo-
tuiqueharmonicos&Rhythmicos fympathkum,vtfimulac auribus metrica harmonia
fiftitur mcns varijs agitata affeclibus , nunc gaudij modo amoris, nunc mceroris , com-
paifionis, ir,gemitusaliaquepatheraatumindiciapra;beat,que; tantum fubinde in-

crementum habet, vt mensinternisanimiclauftriscontineri nefcia, externa quoque
merabra ad a&uspathemati refpondentes excitet j Verum cum hsecfuse in Arte noftra
Magneticafib.Ul, deMagnetifmoMuficf &Tarantifmo oftenderimus , eoLeftorem_
retmttimus.
Vtigitur etiamimperiti Mufics Rhythmos harraonicjs numerisapte &finevIlo erro-
yeconiungerefcirent hoclocoRhythmicam muficam fiuePoeticam harmoniam pr<|-
mittere viiumeft ivt iuxtaillamdirediintentoaffeclu potirentur. Comprehendimus
autem fub hac metrica noftra arte nonpoefin tantum ,fed& Rhetoricam; id eftfolu-
txoratiortisconcinnasperiodosefficereatqueaptafyllabarumprolatione rnuficismo-
dulisapplicare. Qu?ciimitafint.aprirais racunabulisrem ordiamur.
CAPVT II.
De Accentibus
I L
nihil aliud eft quam ratio ejeuande. aut deprimendasj quoad tonumjfyi-
Ccentus
labaj.-EftqueapudGraecos triplex. Acutus, Grauis, & Circumflexus . Latini a-
cutotantum &circumflexo gaudent, neglecto grauivtdi&umeft. Eft autem accen-
Quid Acce. tusacutusquofyllabaattollitur, cuius effedus eft a$o>t id efteleuatio ;grauis>quo fyl-
tus acatus.
g^g deprioaitur, 0ev araat ; Vocantur autem ab accinendo , eo quod cantum fiue re-
cita-
Lib.Vlll. MuJurgiaMirifica. 29
citationcm numerofammoderenturiVnde&paftim toniquoque,tenores,voculatio-
nes&faftigiavocum dicuntur.de quibus videCicer. lib. j.deorat. deindel. 2. Quin-
tiJianum l.i. c.j. Gellium I.13. c.6.MartinumCapeJlam,quiaccentum vocataniraam
vocum & mufu^ feminarium Sicut porro accentus impoiitus fyllabis,non oftenditea
;
fyllabam fupra quam ponitur elfe breuem aut longam , ita tempora harmonica fiue_j ,
note quoque non indicant longitudinem aut breuitatem illius fyliab_, ad quam appli-
cantur, fcd prccise tantum eleuatioautexpreflio vocisperternpusveloxauttardum_,,
indicataattenditur. Vnde triplexquantitasin fyllabc;pronunciationeconfideraripo- .
teft,primaefttemporis, quoiyllabe; conceptu immoiamurantequamabeiusprolatio- t | f* Jjjjfj
neceflemus, &he;ceftilla, abauthonbus intdligitur,cum iyllabam_

que; bx pronun
"
ciation-
breuem efle autiongamdicunt .ad breuem enim proferendam vnotem- ~Z, " -
pore, ad longam duobus temponbus vtebantur vt in notis muficisin hic ,
pofitispatet .hinc antiqui,vtQuintilianusl.i.c.7.docet, fyllabas longas

td"j5~
ZI ._
gemina vocalipronunciabant, vtMaater pro Mater,deemitpto demit, pijpit
pro pipit,poonit pro portit, puunit pro puntt Sccundaquantitas eftintenfiuatenoris,qua
.
intenfiiiseleuaruraut remiffus deponitur tonusvocis ,& he;c cerni-

turin fcale; muficc; gradibus ,quareeademfyllabafiue longafiue., "ZIZZI
breuis,fiacuta vnogradu,&laltemlemitonioaltioremnotam re-
fit
quirit, quam fi fit; vt in A patet; C\ vero circumflexa fit , duas

grauis _!$Sij5- *=
notas requirit , quarum vna fit in gradu fuperiori , altera vero in in- A B
ferion; vt in B videtur Terria quantitas orta ex acccntu,eit mora,
.
qua non tam fyllaba eadem , quam eius knago per aerem propagata perdurat in aere
& lbacio quodn cum aere occurfat Nam fyllaba acuta aut circumflexa longiusinterual-

r f 1 r 11
1
.
1 o i- ...
,
K ,
Naturapro
ium penetrat&plurcsiuiiim.lcslyllabaspropagat maere, ideoque&diutius v:uiteius lationis.
imagoaud.biiiSj&adiitatibusmelius percipitur,&maioriinteruaIlorepetiturabEcho,
quam fyllaba grauis , aut fyllabico acccntu remifse prolata. Non fecus ac rit in chorda
intenfnis ducta , quam ineaqua*remiflius,&hinc nimirumeft,vtfyllabaacutavidea-
tur lcmper longior, quam grauis; lpec~tata fcilicet mora, non quia dum eft in ore profe-
rentis ipfi infiftitur, led qua eius ipeciesin aere viuit
Vidcs igitur quomodo ex naturaaccentuspaulatim Muficaexcreuerit.Nam hec to-
tumhumanarfermocinationis negotiumdingit; ita vt tanto fit eloquium elegantius
quantd fueritaccentibus fuis diftinftius ;Hinc omnes gentes,& nationesfuos proprios
accentus habent nationis proprios, & quo a coeteris gentibus diftinguantur Veriun_. .
cumh-corania alijstra<ftatibusreferuauerimus,hic longiores efle nolumus.Sicutigi-

tur accentus parturit iyllabicam pronunciationem, ita muficus accentus , harmonica
& ficutiex fyllabicapronunciatione Rhyrhmusnuncveloci nunc tardo pedum motu
inccdens, nafcitur,ita&Rhythmusharmonicus. Visaigiturnaturaaccentus,iamquid
Rhythmus fit inquirendum reftat
C A P V T III.
De Rhythmo eiufque accentu
RHythmus igitur prout tempus & motum fpeclat, tam Poetis & Oratoribus,quam
Muficiscommuniseft,ciim tamhi quam iJIi voces vocumqueperiodoscertiste-
ponbusdiftinguant Difterunttameninhoc quodapud Poetasomnes fyllabx breues
.
iinteiuidembreuitatis ,&omneslong_ eiufdemlongitudinis&produftionisicontra

apud Muficos non tam pr_cise iuxta naturam fumitur fyllabarum correptio &produ-
cTio ; Sed media tantiim longa vel breuis in triiyllabis; in tetrafyllabis vcro , penultima
Jonga vel breuis attenditur,quam breuitatem & longitudincm vario notarum valore_/
menfurantj vt paulo poft oftendetur Variorum ltaque temporum & raenfurarum or-
.
do
3o Artis Mdgna Conjbni, $) DiJJom
doRhythmus dicitur, quemPlato 2 dc legibus w mn<n*>i retîdeftmotusj Arifto-
xenus vero tv X&m ra id eft tempoiura ordinem definit.adeo vt minimumaliquod
tempus idem efle poflit m Rhythmo, quod fonus in Mufica, in Geometricapun_.um,&
vmtas in Arithmetica Rhythmus enim fit ex certo motuum vel temporum tardorum_.
j
veJ velocium ordinc, qui in tonis, choris, chordis puliiique arteriarum deprehenditur.
Abhocautem Rhythmo quitarditatem&celeritatem temporis&motiis in ipfa har-
monicarum vocum longitudine breuitateque elucefcentem canftituit, Mufica Rhy tlj-
mica nuncupatur Harmonia enim motu vocis ab acuto in graucm,veluti e loco ad Jo-
-,
cum tendens, id folum fpcclat, vt foni per debitasinteruallorum dimenfiones, fms in_
Jocis & fedibus apte diiponantur, qua? tamen nifi Rhythmus eius veluti anima accedat _
manca merito & imperfefta confebitur
Quantum vero Rhythmus a fonorum grauitate & acumine differat , conftat j ex ver-
fuum fimpJici pronunciatione, qua? neque erigitur neque deprimitur ;fed eundem te-
,
norem a principioad finem vfque feruat i patet id etiam ln tympani ftrepitu, cuius fono
dum puliand.0 varia pro varijs bellicircumftantijsindicant,Rhythmumquidem feru;it,
fed nullam poflunt fonorum grauitatem , nullum acumen exhibent ; Cum quacunque
intenfione ccrium ferias,femper idem percipiatur fonus; & tamen infignem in concrta-
dismilitum animisvim obtinet, pre/eitimfiRhythmus praecise obferuetur, idque ob
analogiarn quahdara ,quam primus iclus habet cum fequentibus , aut quam omnesfi-
mul collefti efficiunt Statim enim primus ictus duorum fequentium longitudinem a?-.
.
quat , ftatimque vltimus duobus antecedentibus refpondet , & fic de cceteris quos vel
indupla, velinhemiolavelepitriti ratione efficiuot . Vt proindeRhythmus Jate fum 7
p.hythmi. ptus nihil aliud fit,quam fonus quidam proportionatus ex tardis & velocibus motibus,
f] ue quod idem eft ex varijs acuminis & grauitatis gradibus compofitus
Definitio Striclius vei 6
.
fumptus nihil aliud eft, quam conformauo qusdam & veluti character qualitatis vocis,
qup vox hoc velillo modoconformata Rliythmum perficit; Ariftotelesquoqucin_>
Rhythmis motionem infonorum grauium & acutortim ordine imitationem habcre_>
omnefque Rhythmoscantico&fy mphonijsgaudereaflentjadeovt omnes motusor-
dinati&certa Jegeaftri-tiRhythmi dicipoffint
SiitaqueMufurgus Rhythmo poetico,harmonicosRhythmos,id eftnumerosadiun-
xerit, is certe Audrtores npn poterit npn in admirationem rapere Quid enim non po-
.
teft numerofa melodia ? & quo Rhythmus elegantior aptiorque fuerit, eo faciliiis audi-
toresmouebit,per quorumanimosarfi&thefi, velutipedibusdecurret,motibufque__.
concinniserrahit:itapedibuslongis fpondcis, moloflis , epitritisaffectus graues ;bre-
uibus vero vt pyrrichijs, choreis, trybra chis, pasonibus , hilares expiimentur . Vertim-,
de hispaulofufiiis traftandumeft.
C A P V T IV.
De pedibusRhythmorum fiue Metrorurn.
PEslabarura
Metricus itaque nihil aliud quarn verfus, Metri, feu Rhythmi pars certo fyl-
eft,
numero atque ordine definita & ficutipafliis
pedibus metrum , ita vo-
nicTdffferj!
buslongis & breuibus veluti pedibus menfuratur
tia. Magna tamen inter pedes Mufurgis & Poetis vfitatos differentia eft Poetae cninx- .
quantitatem fyllabarum in pedibus metro alicui debitis exaclius feruant . Mufurgi ve-
_6 vti & paulo ante quoque dictum eft,ad omnium fyllabarum correptionem produ-
dionemquenonrefpiciunt,fed mediarum tantum fiuepenultimarumfyllabarum qua-
titatemcum primis feruant;reliquasver6fylJabarumquantitates non curant ,fiue ece
longa. fint, fiue breues. ita bifiyllabarum pedespromifcue pro fponda.o, chora.o, Iam-
bo, pyrrichio accipiunt Mufurgi , cum auditui in biffyllabis breuitas aut tarditas motijs
fit
Lib. Vlll. jVIuJurgia M irifca 31
fuimpcrceptibilis?quis enim auditu duoshofcepedcs^P^/V&^/rV) quorum vnus
chorcusalterpyrricnius;<iifccrnat?cum vterqueinMuficaxquahtempoieproferatur.
In triflyllabis vero penultinu fyllabafiuc media tantum attendituraMulurgis ,ita_.
Moloflus, Bachius, Antibachius, Amphibrachyspro eodem pcde cuius pcnultimalon-
ga fit , attenditur Haud fecus dactylus , Trybrachys , Anapijftus , Amphimacer , pro
.
vno pcde fumuntur , cuius penultima fme media brcuis fit . Cuiuimodi funt
Pector jy legercp-iriunt, condiunt
Pari ratione in tetrafyllabis non nifi penultime; fyllabx quantitas attenditur a Mu-
furgis, itadiipondeusdichoreus, Antipcflus,Ionicusa minore,p_on-tertius, & Epi-
tritusI. II. II I. IV. veluti Oratores, comparare, celebrare , &c. paffim pro vnopede tetra-
fyllabo harmonico, cuuis penultima longa fit, fumuntur. Proceleufmaticus vcro, pe;5-
primus, p_onfecundus,choriambus&fimilesquorumpenultima fyllaba corripitur ,
vti m hifce patet regerere, conciperc, miferix,parturiunt &c. panterpro vno & eodem pe-
defumuntur Quisenimin. hifce duobus pedibus Oratores &
honorati prima: fylla-
bjediflerentem quantitatemauditupercipiat?Vnde miroreos, quiquantitatempedu
rnetricorumplusajquofuperftitiose inmuficis adanimos concitandosadhibendam_
cffe exiflimant . Cci te qui ho?c penitius expenderit , videbit in harmonicis pedibus nil
nifipenultimam fyllabarum obferuandam. Reliqua veroomnia fuperflua cfle; fiue_j
enim vt me exemplo declarem ,in fapphicis v. g. choranim fiuciambum fiuc pyrrichiu,
liue fpond_umponam;idemfempcrinmuficisfonabit. Vtin hoc fapphico patet.
Ifte Confeffor Domini facratus
Pie Cunfejfor deprecare Deum
Senllui Confefjor Oratores audit
In hifce folus primus verfus qui dcbitis fuis pedibusconftat ,poeticus cft reliquive- ;
ro duo Muficifunt non feruantes pedum quantitatem,fcd Rhythmi tantum faltus fer-
uant verfibusaccomodatos. Scparatafyllabarum quantitatepra.ter penultimam.qua:
femper in hoc metro accentum acutum poflulat
Hxc autem omnia dida fint dc verbis fiue polyfyllabis nullis metrorum Iegibus ad-
ftriftis, vti fit, dum fupra aliquem ex Sacra Scriptura , vdfupra qucmcuque aiium ver-
borum tcxtum foluta oratione modulos concinnamus Nam vt pauJo ante dixi foluta
;
&numerofaorationonrainus ad Rhythmicam pertinet, quaraligata, vt fit in mctris

poeticis.
Si quis vero harmoniam verfibus & metris iuxta profodia; leges corapofitis applicet.
quemadmodum nosinfequentibusexprofeflb docemus, tanto opusfacietabfolutius
cjuanto carmen fiue metrum fuerit artificiofius, & in faltibus exactius
Veriim vtvideas, quomodomctricos pedesadharmonicosreducerepofTis,tibifin-
gulospedespoeticos, m notis harmonicis exhibebimus, vbipnusad meliorem reru.
dedarationem quedam prxmiferimus
Notandum igitur,quod ficutiapud Poetas vna tantum breuitatis & Iongitudinis fyl-
labarum fpecies confideratur 3 ita apud Muficosplures pro varietate valoris & dimi-
nutionis notarum Exempligratia (pxnx) fpondxus eft & apud Poetas fpecie vnus
:
cft. apud Muficos vero multiplex effe pqteft , ciim omnes he nota: fequeutcs fpondeum
exprimerepoffint.
V t proinde vel ex hoc vnico exemplo pateat, Muficam multo Poetica latius patere,
maio-
32 Jrtis Magn<e Con/bni, & Di/soni
maioremque habere varietatem, & confequenter maiorem in concitandis hominurn-i
atfc&ibus, energam obtinere Vcrum paradigmata fingulorum demus
.
1345
VedesfoeiicicorreJ])Ohdentesf>edibus harmonicis .
Spondms zzzzz zxztz -i:I~ ZIIx- :r:r~ morcs

:$.$- -$.e:|:*:*:|-*-*- :*.*-
Chora:us f-
:$:$:
Pyrrichius o ~f~f -Ff-f -

15:5:!:*:*:
lambus u _,
:&$:
Atq-, hi fiint pedes harmonici qui correfpondent pedibus

metricis,in quibus h$c cum primis cbferuanda funt.
PRimojNon omneshuiafmodipedesaptosefie pedibus metricis, neque omnes ex-

hiberipoffeomnibus.Namfiquishuncpyrrichium(Cyclus) pedibusharmoni-
cis inquartavel quintacolumnacontcntis adhiberet, difficilem prorfus & iniucunda
non fine exafperatione aurium prolationem caufaret; quod ordinarie occurrit in biflyl-
labisin quibus frequentesfuntconfonantes vel in hifce biflyllabis conslans >plenus,
.
prorex ,portant ; & fimilia quae vti tarditatem in pronunciando amant,ita pt dibus quo-
quelongionbusrefpondere debent; cuiufmodi prima columnacontinet, contrain_j
bifyllabis quse vocalibus abundantj vti illas celeritatem amant, ita produttioribus quo-
que pedibus harmonicis conftare debent, vtiin hifce, lege ,fuge , mala , & huiusgeneris
infinita_.
Secundo, Notandum hex bifyllaba notis harmonicisexprefia vti tardiora,magis fpo-
daicum greflum ;ita celeriora magis pyrrichium amare Choraeus vero melius faciliuf-
.
que duabus notispunclo collifis, exprimetur. veletiamfyncopepre. mifsa pausa, vtin_

fequentiexemplo patet
Surfum corda Aue Maris Aue Maris

Licitus Illicitus Licitus
Iambusautem,vixin anabafifiue afcenfu tolerari poteftobaccentum grauem, quc

inafcenfu,vltimefyllabaffingit, quo nihilinfulfiusaudiripoteft.Quisenim nonnde-
ret, fi quis hos duos iambos Aue wwmbaryfona faceret. in quo tame fajpe noftrosMu-
ficos impingerereperio,peflimus in mufica accentus , & fupra quam dici poteftabfur-
dus.alis
De
Lib. Vllh nMufitrgiaMirifica. jj
. I.
Depedwus harmonicis trisyllabis
PRimd , Tnpiex pedibusharmonicisprogreffusconfideraripotefteW-

in trifyllabis
l$ot-KS lai0aioi & >yt7/3fl(TDS. Progreflus anobatus
eft, quando pes mouetur furfum
fiue id fiat per gradus , fiue per faitus. Ifobatos progrcflus eft quando pes asquo fupra_
cundem gradum paffu incedit.Katophatos eft,quando pes deorfum vel per gradus vel
faltus mouetur, qux triplexprogrefluumratio tantiin metricamuficamomentieft,vt
ilne ijs nihilrecle inMuiurgiaconftituatur.vtin fequentibusvidebitur.
Secundo, Arfeos&thefeosmaxima in trifyllabishabendaratioeft, quienimMolof-
fum ^rawf 5iCTinciperet) ridiculam prolationcfaceretjfecus fieret fi &sa-mv Siym eum
proferret
Tertio, Quofdam trifyllabos pedes aptiores efle tempori pcrfe<flo,alij temporiimper-
feiftojqualcs vero hi fint paulo poft videbitur
Quaito, Notaspun&o elifas raultum facerein correptione vocum; rem pro- Vemm
pius mfpiciamus Vt igitur folidius in noftra Mufurgia progrediamur pedes metricos
. ;
pcdibus hurmonicis varijs modis accommodabimus, quibus vifis examinatifque,dein-

de quismeliormuficifquemodulisaptiorfit decernemus.
Primo itaque confideranda eftintrifyllabis cumprimismediafyllaba ;quae velbre-
uis cft vcllonga,inter eos vero pedes quje mediam breuem habcnt e& DacJylus,Tribra-
3
chys,AnapJlus, Cw/cj quos&ideomefobrachos vocat.Qux veromedialongahabet,

hi iunt Molojfus, Bachius, Antibachius, Amphibrachys; quos meibmacros idco vocamus;
;
hos primo modoquidam itapedibusharmonicis accommodant, vt hifce fignis quan-

titatis ^. u notceperfefte reipondeant; vtiequitur.
Trisyllabi pedes quifecundam corripunt fiue Mefobrachyes .
Tribrachis Dactylus Anapsftus Creticus
t 0"$'$"S" *^"S"S"ti 5"Ta"$"^ :$:*::
U <J U U O <J U O U '

-* '
o o '"- ~ u <j
Trisyllabi pedes quifecitndamfroducunt fiue Mefomacri -
MolofTus' Bachius Antibachius Amphibrachys
^^5"5:i:|:$:?:|:|55:i: :i;|:|.
:
J55:5:
M
:
5i $m
"-,'. 5 6 7 ;
!
' "'
Ecce hic eft modtis quorundam,quiputantpedes metricos,itamodulis harmonicis

adaptandos efle,vc fyllabaebreues reipondeantnotisminoristemporisjonge., maioris.
Quodegonulla rationeprobo; ingcntefqucinfylJabicaharmoniacrrores &ridiculas
omruno pronunciationcs caufare poteft prajferrijn fi aicenfns defcenfufque notarurru,
;
E nulla
34 ^rtis Magv* Conjbni , & Difsoni
nulla ratio habeatur Et hocprimumoftendoinpedibus, qui fecundara corripiunt \
.
Sienim quishuncdactylum currtrc iuxta notasin 3 &4Columna canundascantando

pronunciarct jisncceflario fecundamlyllabam_j
natura breuem Iongiufculam efficeret , vt exe- m
plo e latere apparet. qua? res dici vix poteft, quan-
tum afperitatis auribus adferat Idem dicendum
.
eft de tribracho & Anapxfto, qui in omnibns pa-

Currere
ricum dadylo paflu procedunt Vnde vehemen- .
ter miror, cur Meriennus pro dactyliciCantus paradigmate has notas propofuerit in_
harmon. Vniuerf.fol.40 5.
"^^- -*"""*"-*"x"s_5"_c"i*i"i"T"i""*"_w"
*
"l"t"i*~"rs"4"_w"
:
Gaudia pofteris gaudia pofteris f- r"-
Qjiis enim non vidctin hac da<ftylica pronunciatione mediam femperfereproferri

longam cum maximo aurium cruciatu, quorum afperitas tantoplus crcfcit, quanto
nofsefuerint temporismaioris,autmaionsfaltus. Eadem inconuenientiaacciditin_
Anapxftici cantus exemplo i In q uo fi quis anap^ftos plures ordine iuxta notas ibidem,
pofitasconferuareti isfyllabicam cantuspronu- l"
ciationem faceretprorfus ridiculam ; etfi eninu.

,1 1 _u
fecundam breuiufculam pronunciaret,vItimam m
:i:i:|::$:p:|=
tamen plusasquo acueret ,fingulifque Anapa?- ^=|:|:f
ftis in fine grauem accentum affingeret , non fi- pariant *-
ne rifu auicultantium. vtin exemploapparet,vbi

primus &fecundus progrefliis, graui acccntu effertur, Iatinx pronunciationi inutilis. in
tertio vero exemplo, etfi vltima non barytona fit , media tamen ob faltum producitur.
Exquibusnifallorclariffimepatet, muficos modulos hacratione metricis pedibus
correfponderenulIarationepofle,cumfic fumptiinfinitos foloecifmos in pronuncia-
tione pariant Qui verofehciter in hoc negotioprogredi volunt , fequenti methodo fi-
.
nem fuum confequentur. ;:p
Modus certus %f apifsimus, quo metrici pedesbarmonici , exacleq)

naturaliter (ine periculo qjjyilabicapronunciationis foloe~
cifrno accommodari poflitnt .
PR;wigitur notandum eft,nullam nosin trifyllabis primae & vltimc. fyllaba?,fed me-
tantum, fiue ea corripiatur fiue producatur , rationem habere , ciim muficus
diae
progreflus in trifyllabis media? tantum iyllaba: quantitatem fpeclet.
Pro vno igitur & eodem pede fumi poflunt quatuor illi primi pedes,
mefobrachi,fiue quod idem eft, mediam breuem habentes; Tres enim
has notanndifferentesfiint,adquatuordi<ftospedesifiue enimillisac-
-
comode hatc vcrbzfacere,parcere,tiue hec pariunhcompetunt. seper pro-
nunciatioquadrabit. Idem dicendumeft de quatuor pedibus Mefo-
macris, fiue media longa habetibus. Siue enim hifce tribus notis acco-
mode he.c verba mefomacra comendans,laboram fiue hcc,parata,Regina
'_ _. k_ w ' * 1 u - w <* '

fttaper idemaccentusharmoriicuspercipietuf
Notan-
Lik Vlll. Mufurgia Minfica .
3S
Notandumy<w;i&,Vt naturajis finguiprum pedumaccentusferuetur,magnamha-
bendam effe ratiortem afcsnfus'&defcenfus
notarii.Sienim intrifyilab;spedummefo-
brachorumfueritanobatusfiue alccnfiuus quacumqi ratione iiue pergradusfiue per
faltus,pronunciatio,non carebitfoliosciimojmediaenimbreuis hoc. progreifu neiciOj
quam violentam produclioncm caufabit,qua: tanto erit abfurdior, quanto laJtusfuerit
maior, vt in praecedenti excmplo patuit ? Contra progreffus catobatos fiue defcenfiuus
quacunqueratione eorundcmpedumaccentum naturalem pariet.
Tedum Mefohrac. progrejfus iUiciua. Fedum Mefohrachorum progrejfus licitus.
::if x:: ::ifx:: ::|i$:ip;p-"i+ IrbSp: ::iif::Si:8z

facere 1 facere
Vbi vidcs Ifobaton sequalitcr incedente progreffum tenere medium quafia?quali-

tatis, aquo quantoremotius recedes, tanto pronunciationemfaciasimperfecl:iorern_..
itavt omniumoptimus progreifus ifobatus,deindeiflequiper gradusprocedit,der
fit
inde quanto inlteruallis conftiterit maioribus,tanto maiorcm vimaunbusinferet.

In tnly]labis'verd pedibus Mefomacrisfiue mediam longam habentibus. progreffus
contiario modoichabtt NanVAnobatnsprogreffusnaruialemaccentum quomodo-
.
cunque pofitusferuat Catobatusvero eam deftruit ,nefcio quid coafta? produftionis

;
inmcdia fyliaba affexiundo. qus clare io fequenti exemplo patent.
4 Pedum Alcfomaxrorum progrejSus illicitni . Eorundem licitus
rrc-a"
DCffcste T" "TTT" "+'
4- -4i-4 -*+*-
5=
;
pefurtcJum ph.ngebat Aratov '
Arator Orater &
Notandum Tfr^.QôdficutiMefobrachorum pedum quantitasbreuibus &femfc
breuibus notis non congruit , ita Mefomacrorum pedum quarititas nori bene femimi-
imis,peflime fufis & femifufis propter naturalem quandam a/utreiitv conuenit. Veriim
his itapramotatis iam regulas nonnulIastradefnus',quibusperfedtum accenrum har-
monicis modulis dare poffimus.
Regulal. Mefobrachi pedes funt catobati vel ifobati jMefdrriacri veropedesfunt
cotraanobativelilobati. Mefobrachi pedes commode omnibus pofl minimas mi^
noris valoris notis apphcantur , ob fimilitudine celeritatis infita? Mefomacri vero om-
.
nibusfemiminimaspra?cedetibusmaiorisvaloris notisapplicari poffuntftam anobato ,

quam catobatoprogreffu, ob naturale tarditatem ,qux tam notisquamfyllabisineft.
Regula II. Pedes mefobrachi perfcclu m & naturalefn" accentum aqquirunt , fi media
clidatutpundo, quod pundum tantum poteft, v,t in anobato progreffu correptionem..
medixfyllabxfaiuet.Idemeueniet ,'fipriiiiandtaMefobrachoru-pra;mifsapausafyn-
copctur. Effe&um tamen melioremhabebit in catabail, quam anabafi. Mefomacri
verb pedesperfeiftumaccentum acquirenti Siprimam notam prxcefferit paufa femi-
mininfa. Veriirri exemplafingulorum demus. ~~ lumq
-
l
E 2 Pro~
jif Artis&lagnaConfinit&DiJJom
^ProgreJJuspedum Mejobracborum permisfii
?rf / condiunt parwnt ~. t- -: r-j
Optima ($* perficlisfima pronunciationis Juntbi, quorum media

elidunturpunclo.
m. -V *---|-X
!
!***"a"" l"$ T"7"l*"~"f "f"! f" l"T"*T*T'
L -fl-
^cw? parere condiunt pariunt .<
Quicunque hifcetrifyllabis Mefobrachys vfus fuerit> is nullum vnquam fcfolcecifmu

commiflurura fibi periuadeat
Pedum Mejbmacrorumprogrejfuspermijfus ;

Orator
z "zzi
coponitScc.
~~ :zz~i:iii:|:i~i:i:i_i:|::iii:
"> H- > r-
:zz-:l:i:$$ltl
Progreflus bonus
Optimus progrejfus $ pronunciationvs perfeclis/ima i
Sequetur Venator CapcUavt Saltante H. r^ r1- H
acquirantper pau-
In hoccxemplppatet,quam mediat concinnam pronunciatione
fas&perfyncopen_..
jSi vero notas prx4iflas redegeris in tempus
,
.
perfeftum, prodibunt hi pcdes alio mo-
3
donumens fuisconftantes.
pedts Mejobrachi secmdum tempusperfefium.
Boni Meliores Optimi

"2*5

j il-i:?:i :???!: :=:?:! ifl
I facere parium s-
Trifyl-
Lib.FUL MufurgiaMirifica. jy
TriQylUbifedes Mejomaerijecundum temfus ferficlum
-:p:::-:B$ :_s_:i:r3_: _;_-
~
:;j:y: :~~:s:0 _:?_- :___::_!*:
Sequetur Venator Capellam Saltante h-
^__S?
Inhocexemplovideshuiusgeneristempusomnefere vitiuminfyllabarum pronu-
ciatione tegere Vides igitur quinam potiffimum pedes harmonici ad perfeamenun-
.
ciationem affumi debeant. quibus ita oftenfis, iam ad tetrafyllabos progrediamur
. I I.
Depcdibus tetrasyllabisy/iue quatuor syllabis conjiantibus
Pedes tecrafylJabi Pedestetrafyllabi
Penulcima longa Penultima breuis
Difpondxus - nl ^
Oratoret Proccleufmaticus u u u u redimere
Dichoraus u U dtmicare Diiambus u 1 u rcfulferant
Antipc.ftus u _ " u amauere Coriambus u u nobilitas
Ionicus aminore u u
.
liquefacli Ionicus maior ,
u u miracula
Pxon tcrtius u U _ (j celcbrare Pacon primus u
"- u u cfpicite
Epitritusprimus u _ __ reluclanres Paronfecundus u u u docebitur
Epitritusiecundus U contu.erunt Pa-on quartus u u u calam tas
;
Epitritusquartus . -. u fortunata Lpimtus teitius

> . u clamautras
Ecce hi funt pedes quibus in metris componcndis omnes Poetae vtunturjquos qui-
dam plus squo fuperftitiose valori notarum applicant Nam notis minimis pe-i
dcslongosjfemiminimis breuespedesapplicantquidam,fed quiin harmonicapronu-

ciatione rifum venus , quam affedum concitare poffent Vnde iterum miror , cur Mer-
.
fennuscceterum pcrfpicax, in fua tamen harmonia vniuerfali, hanc notarum cum me-
tricispedibuscomparationemcximiumquid putatcffe Qnisenimnon rideat,huiuf- .
modi harmonicampronunciationem dum Ionicomaiori nasnotas rtr?applicaride-

,
bereputat.
Miraeula patrabitis -~
Patet igitur in harmonica prontinciatione nullam I6gitudi n is aut breuitatisfyllaba-

rum,praeter foliuspenultimx fylIaba?,rationcm habdam cffc.Ita vtomneso<ftopau-
16 ante recenfiti pedcs pcnultimam produccntes,pro vno & eodem harmonicopede_*
fumipoffint. Iterum oftopedespenultimam corripientes.proaliopedeharmonicoac-
cipi poffunt,adeoque duo tantiimfinttetrafyllabipcdcsharmonici; Vnus quipenulti-
mamcorripiat ,alter quiproducat eandem Quomodo verohipedesnotisapplicandi
.
fint,reftat inquirendum
Pcdcspenultimalonga tamanabato, quamcatabato aut ifobatoprogreflu,harmo-
nicam pronunciationemfuftinent;vtin fequenticxemplopatet.
PeJts
. 'Artit Magna Consom , ($> Difioni
Pedes harmqiitifenultimamlongam habentes bonisunt&perrnisfi.
Qfratons -->

__
.
t_
>
Siver6not3epaufapr^mifrafyncopentur,autpun(floeIidanturjacquirentpcrfe<fbni
Monunciationenij vt in fcquenti exemplo patet
i
g q
' .
- .'
'
>
Hic tetrasyllaborum penultimam longam habentium
procejfus, optimuj e(l
^, f
K$:
::::i__$:
ggf ggggg
Oralores Celebrare Reluftantes
*Tetrasyllaborumpenuhima longa fecundum tempus ferfettum .
__,____! -A :'_2
B?fl:E=ll: :_____bta____ :fc V _v: Msa> _-. .
...
ri **-_
Oratores -
JL
I
-' .UfJ t _ U
-
fi

igitur in his paucis exemplis ,'qua ratione pedes metrici penultima ionga ne-
Vides
tisharmonicis adaptaridebeant ,vtpcrfec-amenunciationem obtineant, nuncadpe-
des harmonicOs penultimameorripientes progrediamur
_;.:.. ::.;: ITJ! -"
.
. JP^x tetrasyuabi penultimabreuesnonpermittuntur, fipraceaant x

i)t seauitur . Processut illiciti
UlCltt .
'....
:i5:i.|:i:|
Parturiunt A ~- Licitus
.
'-..:.'' '
Siver6pun&o"elidantur,velpra?f7xapaufafyncopentur * optimam perfec.ainque__.

enunciationtmacquirunt, vt infcquentibusexemplrspatet.
_d_II ,
-
Oftimiprogressu*
?0Z
* * *"^_ _% _\ *Ê *
Vi $J V- _. terf
gil
*, flfcZ
__-?$J
**
Parturiunt
.
_-.-<
__!.__
e!|=|ee?_|~e=|JJ|e
Exem-
Ltb. Vlll. sMusurgU Mirifica. **
Exemflumsecundumtemfusferfttlum ,
wiwp==^-3ii^ aaw
11=
Vides
Parturiunt
igitur
r- -r
^
ex hifce exemplis, qua ratione harmonia pedibus metricis ad3ptari dc-
bet;vc verba harmonixaccommodatavenuftepronuncientur.
C A P V T V.
De varictate Metrorum
MEtrii fiue mfus cft oratio certo generejnumero & ordine pedu no fine concctu
alligata. Na verfus fine cocetu no diftingueretur a foluta oratione,cu ea eflc no
poflitfir.ealiquotande numero,& ordinepedu.Etquemadmodulineaex puctifluxu,
& fupeiflccs e !ine$ motu,&corpusexfuperficieiproduc~tioneexurgitjita &pesex fyl-
laba & metrum exped.bus conftituitur Qui pedcs cum infinitam latitudinem habeat,
.
inffnitam qucque metrorum varietatem conftituere pofliint Quorum alij fumunt de- .
nominationcm a numero pedum Quidamab exceflu & defetftu fyllabarum nonnulli

.
,
a pedibus, aljj a numero ftropharum, & membrorumj de quibus fingulis ordine Ver- .
iusa numeropedum inftituti funtplerumqueIambici&Trochaici,quorumprimum_

eftdipodium fiueducrumpedum;NuIlumenimmetriminushaberepoteftduobuspe-
dibus, aliasenim non metrum fedpesforet Vnum igitur metrum dipodiumeft,Duo
.
vero metra 4 pedibus conftant, cuiufmodi funt verfus quos dimttros vocanr,coftantq;
qUutuorpedibus. Siverofex pedibusconftetverfusaliquis trimeter,fio<ftotetrame- Qui pedes
tera Pcetisdicitur. Quoniam nonnulli verfusperfyllabas quoquedenominant ,vt ab j^J&i*
11 fyllabisjhendecafyllabos vcrfus . Verumciim metracerto numero pedum nonita
prxcisemenfurentur, vtin finefubindeijsnon defitfyllaba, auteademabundetjhinc
Poetx verfus quibus in fine deeft fyllaba , vocant catale&os. quibus nihil deeft Acata-
leclosvocant jquibusvero in fineabundatfyllaba,verfushypercatale<ftos appellant,
Si vero defuerit ijs in fine pes integer bibrachi cataledi dicuntur . arque hxc eft prima
verfuumatquefimplexdimenfio. Secundaconfideratmultitudinem metrorum,quas o u ;jaiftro-
odasvocant. qux fi careat ftrophis, dicetur Monoftropha,ideftcuius ftropha vnico phos dico.
los '
verfu abfoluitur; Siveroftrophaduobusverfibusabfoluatur, diftrophos;cuiustribus,
triftrophos , cuius quatuor , tetraftrophos appellatur Vel ratione diuerfitatis metroru
.
diuifio metroium confiderari poteft , fi enim ftropha duobus verfuum genenbus ab-
foluatur, Jiiutôvid eft, duobus metrisheterogeneis,fi tribus, tricwlon, fi 4 tetracwlon
dicetur, Poteft igitur efle vt tetraftrophon fit dicolon,vt fit in fapphicis, qux tribus ver-
fibusconftant fimilibus, &
vnovidclicctAdoniodiflTtmili.
Atque ex hiice luculentcr patet, innumera verfuum genera effe , que. omnia hoc Io-
co ofknderem, nifi hanc Poeticam Arfi noftre. combinatoria: referuaflem, ibi enim fu-
se de hifce agetur. Quare ad inftituti noftri propria reuertamur
De Metris immutabilipedumquantitate conHantibuj ,
SVnt prxterca aliqua metra,qux variospedesadmittut, id eft, quinon habentcer-

tam&fixampedumftationem,vtifunt Hcxametra, Pentametra,Anapeftica,He-
decafyllaba>Alcaica,Choriambica.&aliahumsfarinx, dequibusprofodiographosco-
fule,Aliaver6econtrafuntquxcettam &immutabilem pcdumftationemferuant.
Suntque fequentia 1 Ado-
ô Artis Magn* Confoni> & Difsoni
i Adonium, quod fempcr in principio daclylo & fponda?o conftat
2 Glycomcum, primo loco femper Ipondaeo & chorajo, deinde duobus daftylis con-
ftatj vt Sidera cdi
a Akaicum dadylicum quod conftatfpondseo,Iambo& ccefuralonga, deindeduo-
bus da&ylis. [ Vides -vt alta ilet niue candidum
."]
4 ^4/fi^?W<;choriambiciimconftansfpondô,da(ftyIOjCajfuia Ionga&duobus
[ Mecanas Atauis
da<fty lis .
edite regibus ] .
5 lambicum Euriped<eum
efttribusiambisconftans,poteft tamentertiolocoetiam.
admittere fpondxum &pyrrichiumvt[,4ew/.rStf//3.]
6 Anacreonticum eft tribus iambis & fyllaba conftans , vt [ Roris vtftt bibifti dulci ci~
cada cantu campos reples amanos ] .
7 Deniqixe Iambicum Arcbilochicum, tam catalcctum quam hypercatakiftum \\Deus

potenter affra vtprifca gens mortalium ] .
Hifcc accedunt Phaleucium, hendecafyllabura; & fapphicum

Atque hxc metra omniu aptiffimafunt modulis harmonicisj ciim numeri in tjs mu-
farithmis contenti j illi perpetuo &fine errore applicari poffint . Vt poftea videbimus.
C A P V T V I.
De Applicatione poetica metricae, feu Rhythmica

ad poefin harmonicam
pr^cedentibusfuse declaratum poetica harrnonia non pr^cise fpe&ari
eft in fyl-
INlabarum quantitatem,fed accentustantiimrationemhaberi qui potiffimum
,
, in_>
media aut penultima vocum fyllaba elucefcit. Vemm vtMuficas etiam quantumuisim-
perituspariter tamen omnis generismetrain harmonicos concentusanimarc poffit;
hic primodeclarandafuntmetrahuicnegotiopotiflimum apta& idonea. Namvtfu-
praquoque dictumeft, non omnia carminaaptafuntharmonicis modulis,fed eatan-
tum.qu certam & immutabilempedum ftationem obtinent; Quemadmodum funt A-
donia, Glyconica,qua:danaIamhica, Phaleucium ,Sapphicura,& alia huiu^ generisj
Hexametra enim&pentametra, Anapaeftica ciim variam pedum miftionem fortiantur>
&fi daclylum cum fpondaeoinfme hexametrieximas,in reliquislocis nullibi fixuau
pedem habeant; hinc fit,vt modulis quoqueharmouicis , non itafacile accommodari
poffint, nifi quifpiam eundem perpetuo pedum tenorem femaret, quod tamen diffiei-
le negotiura foret. Hexametra itaque & pentametra fimiliaque inftabilium pedum me-
tra non profodise harraoniceTed Rhetoricxfiuefoluta^ orationisnnmeris adfcnbenda
cenfemus,qus quomodo muficis modulisaccommodandafint, paulo poft apparebic.
. i.
De Carmine Adoniofentasyllabo
QVamuis in rigore loquendo, ex duobus Iambis, Chorejs, Pyrrichijs,& Spondeis
compofita vox metrum dicipoffit, vtpote pluribusquam vno , pedibuscon-
ftansscîatamennumerustetrafyllabus ob temporisbreuiratem aures elu-
densfacileeuanefcit,neque vfque adeomotusproportionem exhibet .ideoa Poetis
tanquam metrice, ineptnsreijcitur . Nullum igitur tetrafyllabum proprie metrum dic.i
debet.Metrorumigiturprimummeritdpentafyllabum eft;hocenimpentafyllabum_i 4
prima& nefcioquamgratam motusproportione auribusexhibet.cuiufmodifuntpen-
tafyllabajAdonianuncupata,c6ftantqiduobuspedibusdacl:yIo&fpondgojVtfequitur.
Nubi-
Lih.Vlll. MuJurgiaMirifica* -fc-f
;.
'
Nuhbus atris- Mentis acumen MetrometriAdonijCarminis
Conditanullum Ingcnijque Tempusimperfetfum.
v
Fundere poffuttt Impeditatrox ?f
Syderalwnen Sollicitudo ?TT?f
o.jjoo
Oftendimus iam metri Adonij qualitatemconditia,' ?"t t ? t
nemque, modoAdonijmetrometrirationemexplica- ? ?
te nobis incumbit; fic enim impofterum non pcdes t5-
"^
T T
tummetricos, fed&omnjs generismetra,queisMu- ft
?tt??
furgicametraapoeticis diftinguamus,appellabimus. TttTT
Dum igitur dicimus AdoniumMufurgicum [Metro- Tempusperfeclum.
metrum] Glyconicum Mufurgicum,Iambicum Mufur- }" 0110
gicum>&fic decceteris,notasintciligimus metrorae- i
000004 '
tras, accentibusmetrorumpoeticorura refpondentes l ?? 00,

fiuequ^carmenipfummetiantnr. Hx enim notsap- io.ooo c.
plicat.Kverbisalicuiusmetriilludperfecê tum quoad

tempusjtum quoad accentum raeniurabunt: cuiufmodi hic pofuimus. 1 2 Adonia Mu-
furgica notis metrometris exprefla , quse omnibus & fingulis Adonijs pro mareria ver-
borumqueconditione pulchre applicaripoterunt,vtvelhinc CuriofeLectoradmiran-
daminharmonicisvarietatem difcas. Si enim vnumex his j^notarum Adonijsfecu-
diim diuerfum valorem varie combines prodibunt 256. mutationes, quse pra?cise fieri
poffunt, etiamfi ftatum & fitum notarum non mutes , vt fuse fupra in Mufdroia combi-
natoria demonftratum fuit,adeo vt vnum adonium metricum z$6 diuerfis adonijs Mu-
furgicisexprimipoflit. Nostamenhicex2 56. duodecim tantummagisidoneafeWi-
musiquiabundcfymphoniurgofufficient,adadoniametricaqual!acunqueexprime-
da.Poluimusautem S.adoniaMufurgica temporis imperfecli , & 4temporisperfe<fti,
vt adbcneplacitumijsvtipoflltMufurgus. Verumde explicatione horum fuse in fe-
quentibus.
Ad AdoniaPrimo reuocaripoflunt Iambica Anftophanica, quaetfiduobus iambis
conftent,& vnainfine adicda fyllaba, quiatamen prima?trcsfyilaba:da&ylum har-
monicum exprimunt, pro adonijsMufurgicis vfurparipoffunt. vtfequentes verfus.
Fluitjtlenli Parata nobis
Vallesper imas . Sacrata menfa
Grata Metaurus ûa mensfupertiis
Nec nonfufurro Ajjiieta ferclis
GratoSilurus Caducatemnit, 1
. I I.
De Metro Heclajyllabo, ideji, de metro Adonio daflylico
faf lambico Euripedteo. MctrometriAdonij
dactylic i .
IAmquodordineAdonium fequitur eft Adonium daclyli- ?'ttT't?

cum fex fyllabarum metrum, dicitur dadylicum quia con- 'T T ?'T i
ftatduobusdadylis. Eftque adeo vicinum Adonio vtvelinde ???'?

nomenprimo inuenerit.Sienimin Adoniofpodamm mutesin ?TTT T?
^ '?
da>ftylum>habebis daclylicum. in Mufurgicis vero fi penultima T 1
o
notam duplices, habebis Mufurgica daftylica , vt hic apparetin *?11 ?'T

o
fequenti exemplo . T 1 1 T*t
Tollite lumina Vt ? f*t t
Advagajtdera ?? ?t
Cernite Numinis T' T ? TT ?
r 1 ,000000
Luctaa munera . A
P Secun- |0. f oo, ? o
4 ^rw Magna Confoni , ^ D/#Sw
Secundoloco fequitur Iambicum Euripedûm.. MetroraetrilambiciEuripid XI
pariratione heclafyllabon,fed apncedentidirlert> lamkir? Uu&rnin
lambicaMufurgica
quod daflylicum duobus conftet da(ftylis,hoctribus
iambisjcuiufmodi eft vulgatifliraus iile Ecckiiafti. ???? oo
cushymnus. TTTT??
Auemaris Stella VI TT
O o Oo OO
Det mater alma
Atquefemper virgo fT?T? I
Felixcaliporta. ttttTT
40 o o o o o
Eftquehoc metri genus vt plurimum tetraftropho

monocolonvtinexemplopatet. ?TTT?
b o o a o
Hifce correfpondentia Mufurgica Iambica appofui-
,
a oa o a n
mus, quae metrisdiclisapplicata, eaperfefte menfurat:
o.o o o cc*
tum quoadtempustumquoadaccentura .Suntautem
vt in praecedentibus 1 2. quorura vnumquodque fingu-
lis ftrcphis accommodan poteft . V. g, vt harmonia a?qualior fitfingulis 4 ftrophis vnCi
exhifcei2hectafyUabis mufurgicislarabicisapplicabis, vtin fequentibusfufiusoften-
detur.
lL,
t TT NotxMetrometrsAna-
^ 111. creonticiverfus.
O O.o O o o o
ooo oo o
2?* lambico Anacreontko , metro heptafyllalo.
??-?rm
trtrt?*
IAmbicum anacreonticum metrum heptafyllabon eft , con-
I?TTT?
ftatque tribusiambis&vriafyllaba. Eftqueduplex prius oo o o ^ o o
in principio femper Iambo , poftenus femper anapxfto gaudet
vtriufque exeraplum in appofita figura contemplare
tiiitii
+ OO O yOO

-
]
1 d . .
I
J2HUS
00 o o o o a
,?ii i
r .'
"
0000000.
I wr I I 09 n n a
ter quatefque felix Habetomnis hoc voluptas
ooo.o 00 00
Cicada, quafupernis Stimulis agitfurentes
00
Jn arborum viretis Apiumquepar volantwn TT ??? Anapeftico

RorUparum -vtbibifti Vbigrata mellafudit TT?'TTT anacreon-
Cantare dulcegaudet Fugit & nimis tenaci TfrtTT?

ticainnotis
Sequuntur anape_ftica Terit ic7a corda morfu, &c. 11 ?TT T ?
Ex hifce duodecim Anacreonticisharmonicisquodlibet,fingulis ftrophis accom-

modaripotfeft; Ciim veropofteriusanapejftumin principio ftropharum habeat; habe-
bisMufurgicaAnacreonticaanape;ftica,fipriores8otas in fingulis pentafyllabis in_J
duas priori xquales d iuidas.vt in exemplo appofito patet,vbi vides notas fin gulas prio-
resinduascquiualtntes diuifas,vtanacreonticum anape;fticum habeas & quamuisa-
nap^fticum oftofyllabum fit, idem tamen cum Anacreontico heptafyllabo eft fiuc_
accentum fpecles, fiue eemporisprolationem.
-
r
.

r :
. IV.
LilVlU. MujurgiatAirifca: 43
NotaMetrometra;
. I V. Iambici Archilochij
-
De lambico Arcbilochio metro oclosyllabo. f f f f -f f
v t 1 1 1 rr t
POft heptafyllabum metrum fequitur ottofyllabon , cantatifli- t v t o

mumquecarminisgenuseft,itavtvix hymnusin Breuiario
ftT^fftV
Romanooccurrat,quinon hocgenerecarminisconftet,eftenim_ oj. IIc.LT ,
flquod aliud Muficismodulis cumprimis congruum.Huiusgene- --oooooooo

ris funt hymni Vexilla revis prodeunt
t^ /- c>.- . r.11 j
\
ft
^TftTTft o ,/.
Vent Creator Spintus . ht illucl o o o a o a o a.
Satfunerifat lachrymis - ooo a oooo
Sat efi datutn doloribns ~ oooo a oa.

q
Mufice, nota hisaccommodandshicapponuntur & cum hu- ;
iufmodimetrum vtplurimum tetraftrophon fit vnumexhifce'2 metrometris Mufur-

icis fingulis3pplicaripoterit.
o
Nota Metrometras
Iambici Archilochij
. V. o oooo oo
? ?
OO.o O.o o oO O
De y\etro Enneasyllabo, fiue nouem syllabarum OOoOoOqOO
?TT?T?T-?
IAmbicum Archilochiura dimetrum hypercatale&umeftEnnea- f 1 1 T T T*t ?
fyllabum,cuiufmodiextetraftrophisHoratianistem'umquod- f r ?? ? ?
quemetrumeft,videlicet. Ofjoooyeb
S^/w^ laborantesgeluque 'fttftftf?

Quandotamenfolisquatuoriambisconftatvna cum fyllaba_i; fttf?ff 00
Iambicum dimctrum Alcaicum eft. vt 000 " noo.e,.
j
Amant Venenaparricid . j" 00 ooocb.h.
Vtriufquemetrum notismetrometrisMufurgicis ijfdera menfu- ij 000 <>oeo.Ba.
ratur, vt patct in appofito Paradigmate
. V I.
De metro decafyllabo
IAmbicum Alcmanium tiimctrum . cataleftum decafyllabum eft , cuiufmodi eftfe-

quens verfus:
Spernis decoros Vtrginis thoros
Veriim cumiftiufmodicarmen variam mifturamfortiatur, &pedempiusa*qudm<K
bilemhabeat,ide6iIliidceuminuspoefiharmonicxaptumreijcimus.Siquistamenijs
vti vcllctjismeniiiram verfushicpauloantepofitiperpetuo&immu-
tabili paiTufcruaredcberet. Quodfifierct,tuncillius metrio-eneris ff?ffff'f
fyllabis nullonegotioprxcedentes notas metrometras applicare_ tt
'f "f f ttt*
poterit , fi penukimam notara in duas diuife. xquiualentes notas tttfttttff
diuiferit
F i Dr
44 Artis &Magn* Cm/bni, &> DiJJoni
- \r r t NotaeMetrometrje
. $> V 1 1, Phaleucij.
??? ?? ?

De metro hendecafyllabo, Phaleucio,Sapphico,

Alcaico
" ' - o o.o o o . o oo >;.
t t \ r-r . f
r T
daclylico vulgo Horatiano '
\

? T T ? ? T ??
o oo . oo
? ? ??? r
HEndecalyllaburq metrura varium eft, nos ex multistriafele, TttTTtttt?*

gimusharmoriia- magisapta.quorumpriusPAtf/(?r/#2eft. YT TTTTTTT?*
Eft autem hoeobfrequentes choreos, harmonias maxime aptum-,. ?T*tT"t T*t T"t ? *

Ipio Itali vix alio magis frequenti in poefi fua carminis gcnere vtun- ?'T ?'T ?'T ? ?
turjvt cuinullum magis harmonicis modulisaptumfit. cuiad per- *TTT T't T T?"T*.
feftam harmoniam conftituendam adiungere > vtplurimum folcnt ^n^toon.i
Anacreonticum heptafyllabum. vtin fequentibus videbitur 7 ooohooo oo p a i
Quicunque igitur hoc genere metri muficam pOcfin adaptare de- Tjqooooao a .o a a.
fiderat,isprim6quantumfieripateft,curet,vtphaleucia fintpura,
&ftCCjuentibus chorejs conftent, reieftis daclylis, anapsftis & tribrachis > habebitquc
facileintentum . Nota Metrometra? e regioncappofita? videntur , quaiurn vnamqua-
que ex iz vnicuique exphalcucijs applicare poteris .
faffh icum metrum ,
ALterum Hendecafyllabum Sapphicum eft , vulgatiflimum carmen , vt plurimum-.
triftrophon dicolon, id nibus conftans ftrophis, quibus in fine adneditur a-

eft
donium arque adeoaduabusdiuerfisfpeciebusmerriidconftituentibusdicolon di-

.
diurn. hoc prscedenti minime cedit aptitudine a.d pr^ftantifllmas harmomas efforman-
das Habet enim abdit am quandam in fe hoc metri genus harmoniam ita efficacern
.
vt vix aliter id ac per cantum fcandcre foleant Tyrones poefios j manifeftum fignum_,
maxima; eiufdem csm Muficacognationisaffinitatifqueidiffert a.
priorihendecafyllabophaleucio,,quod.illud choreas puris prejter MetromctraSap-
choraeoslambofque, hocdaclyhs&anapxftisquoque conftet. phiciCarminis
o. ooo. oooo .
HuiufmodifuntinBreuiarioRomanoHymnus: ? ?
IJleConfefforDominicolentes,8cc. ???? ? ?
Hymnus quoque in fefto S. IoannisBaptift? recirari folitus ?TT??TTTT??
Vt queant laxis refonarefibris ""T TT*tTT??
o o o o
MirageHorumfamuli tuorum ? ? ? ???
Soluepolluti labij reatum T ? T ? T ?T T T ? ?

Sancle Ioannes T.t.t T T 1 1 1 1 ?
Famofiflimumfanemetrum, cuiusoccafione Guido Aretinus

? J*| ttt
Muficam figurataminuenit,vtifuse inpriecedentibuslibrisoften- ^to!
ooo bI lo n,JJJ.
oo on o ^.
fumfuit. Notsmetrometrjehicapponuntur. i)
noo o oo.o o co c
Nota hoc loco notas metrometras prcecedentis Phaleucij Sap- i loo ob oo o o oa (;
phicisivti &SaphicaphaleucijsaccommodarifinefcrupuIopofl\-. *'
Adonij verd triftropho annededi notas metrometras defumes ex

S.i.huius.
Adexplicata hendecafyllabaiure acccderepoteftlambicum Hypponacleum cuiuf-
modi eft iJIud .
Ternos "uetusli Congiosfalerni

Hau/itpotentum Romuii nepotum
Regnator audax arbiterque Regum, &c.
Ter-
vtLfi.FUI. MuJUrpaMirifca: +s
Tertium HendecafyJlabum Akaicum daclyJicum eft vul- Metrometrahendcca-
go Horatianum, eo quod Horatius nulJo carminis gene- fyllabi Horatiani,-
re freqoentius vtatur. Exemplura fcquitur. ?? oc ?"tn't?

*?rm-nn?
00
Vides vt altafiet niue candidum *T? ?TTrtf

Soraclc, nec iamfullineant onus ?'tt ? r* t T "?
-
ff ^f 1 1 ?'T
",' 00 TttT ,
Verum cum hoc mctri genus penultimam habeatbre- Tt t
?tt?
uem , notc. metroroetrx prxcedentium hendecafylJaboru Yt"t?t"t ?
jjs applicari non pofTunt , fed notxmetrometrxvrriuique TttTTTTtTT?-
OCOH O O.c. O O o O
Adonij & daiftylici fimul iumfta dabunt Horatianicarrai-
o o o o oxo o o o o o
nis notaj metromctras. vt hic e regione apparet.
O OC O B*-y yOO.cO
Q.O O 0?Oo ooo o
. VIII.
De metro dodecasylUbo .
DOdecafyllabum mctrum Afclapiadxum Choriambicum frequentibus incedi;

choriambis,cuiufmedi cft fequens illud Horatij
Mecoenas Atauis edite regibus *i'i ?'T ?"t t T" t ?
Quodfime Lyricis vatjbus inferis ? T T T T ? ' T T T' t
C
Subljmiferiam verticefidera .
'T'T???TTTT?
ttt?"" '?
Huius notx metrometrx cardero funtcumprxcedentis hen- ?'t T'T
decaiyllabi metrometris, vt tamen dodecafyllabon fiat,quarta_ t ???' ?ttT"t' cl
?tt
nota in omnibusprxcedentibusmetrometris diuidenda eftin_ TT ?T"t?T"t ?
duasdiuife.xquales,&habebisnotasmetrometrasproAfcIepia- TttttTTt?T't?
deo chonambico quxfitas, vt in exempJo patet "'"tt^^^Tttft
^*? 03 '?
Porroquicquidvltra iifyllabas excurrit metrorum,id totQ
exprxcedentibus velcompofitumeft, veltantampedum varie- ? ??? *
tatem obtinet vt Muficx poefi difficulter feruire poffit vti Hexa-
^ 00 ?? " * ? "
?%
metra,penrametra,&multa aliaLyricigeneris, qux confulto.
omittimus Si quis tamen ea componerc defideraret , eum vti diclu m eft , vnum fem-
;
perpcdum tcnorem feruareoportereti Verum visa naturiverfuum muficx idoneo-

rum,nihil reftat nifi, vtaliquam hic quoque compofitionis eorundem combinationem
inftituamus.
SiitaqueSpondxumprefixcrisAdonio, habebiscarmenpherecratium.
Sifpondijum iterumprxfixeris Adonioda&ylico,habebisGlyconicurametrum.
Sihuiceidcmfpondijoprxfixeris, nafcetur IambicumAnacreonticum.
Si duo Adonia fimul iunxeris nafeetur Anapxfticum
Si duo Adonia dac~tylica finuil iunxeris,habebis Afclepiadûm choriambicum
SiAdonioadiunxerisadonmmdadylicum,habebisAlcmanicumdattyhcumfiue_j
Horatianurro.
SiveroAnacronticoprxfigasfpondxum, habebistertiummetrumideftHoratianu*
fitielambicum Archilochium ..
Spondxus prxfixus Anacrontico generat Iambicum Alcmanicum_..

Idempre-fixusIambicoArchilochiogenerat phaleuciumhendecafyllabum.
Vides itaque quod vti pes pedi, ita carmen carmini additum , aliud femper generet,.
quod negotium cum infinitx prope combinatioms fit, vlteriusnon producendum, fcd
curiofiLc<ftoris confidcrationirelinquendum duxi. Quxcunque autem hic diximus
denotistantiirnmetrometrisintelligendafunt. Veriimdehifce fufiiisinipfa pra&ica
compofitione_/.
MVSVR-
46 jfrtis Magn* Confini, & Difioni
MVSVRGIAE MIRIFICAE
P AR S III-
MVSARITHMORVM MELOTHETICORVM PRAXIN EXHIBENS.
: ... ,..,..
.
-
C A P VT I
De fcopo& inftituto Authoris

Vm in prcecedentibus methodum nos trsdituros promiferimus ,
qua vnuf-
quifque etiam Muficaeimperitus ,adperfe<ftam componendi notitiam-.
peruenirepoifit,hoclocopromiffafoluerevoluimusvbiprius,inquoin-
uentumnoftrumconfiftat,expJicauerimus.
Cum frequenti experimento doclior , vrum in omnibus & omnia in_
vnum admirabili quadam ratione contineri obferuarems id eft in omni-
busfcientijs&facultatibusvnumaliquodprincipium,adquodfecundumanalogiam_.
quandam reliqua omnia reuocarentur,fagaciusperfpexiflem ; illa vero fine perfecta co-
binationumfcientiapertraclari nonpoflent; Artem combinatoriam condidi inqui
in omoibus mentis meae fenfa exhibens , omnium fcientiarum principia , ita per varia orche mata_i,
fciemijsda-
pcu ii sre praefentaui ,vtnihilfaciliusvideripoflet , quameorumopebreui temporead
eipaie ftn. exaftam rerum
omnium notitiam peruenire Ciim vero tarn mirabilem combinationis
:
damentum. rerum vim vtiin alijsomnibus;itapotiflimuminMuficarepererim; Nihilaliud defide-

rari videbatu^nifi Vt principia Muficae in prajcedentibus fufius explicata,hic in metho-
dicas tabulas, quas Mufarithmos,fiue harmonicos numeros intitularaus, redigeremus,
quod vti animo conceptum, ita protinus executioni mandatum fuit
Ne vero quicquam in Mufica eflet,quod etiam Sftumv ideft Mufice_ imperitum Iateret;
Triatabularumiyntagmatacondidimusinquibusper compluresPinaces melotheticos
quicquid in vniuerfa Mufica melothetica , fiue compofitoria rarum & egregium eflet
eoordine,&methodo,quaefequitur,digeflimus.
OrdoTabu- PrimumSyntagma,conunetdecempinaces fiuetabulasquibusvniuerfamMufurgia
lamm con- poeticam fiuemetricamexhibemusjitavtdatoquouisverlusgenere fuper eoquacu-
pTO Canîol
qu^petitarationemelodiam componere poflis.
r.umcdpoC- Pinaxl. exhibetnobisMufarithmospedum polyfyllaborum , a byfyllabis vfque ad
,10nc
heptafy llabos pedes;comprehendimus autem in hoc Pinace tantum polyfyllabos ,quo-
rum penultimalongaeft, vt ipfa tabula: frons denionftrat ; in calce vero columnarum-.
pofite^ funt notcE metrometre^ pedes datos menfurantes.
PinaxII. exhibet nobisMuIarithmospedum polyfyllaborum vna cum notis me-
trometris vnicuique correfpondentibus, quorum penultima breuis eft.
PinaxIII. exhibetnobisMufarithmos prometrisAdonijs,daftylicis, &quorunui
1
form? fu nt Gaudia mttndi, Tollite lumina
:
P/^/r.MufarithmosproIambicisEuriped?is&dacl:yIicisexhibet,cuiusformaeft
decantatifTimus ille hymnus Aue marisftella pro tali ergd verfu nullo negotio ope_^
; .
huiustabulcedefideratam melodiamperficies.-reliqua minutiora tabula: luis locisex-

plicabuntur.
Pwiwfr.exhibetMufarithmospro metris Anacreonticis quorum forma eft, ter
quaterquefelix, vnacum notismetrometris vnicuique correfpondentibus, in calceco-
lumnarum adie&is.
P/wrfXF/.exhibetMufarithmosproIarnbicis Archilochicis o&ofyllabis ; quorum_.
quorum
Lib.VllI. MufitrgiaMirifica. 4?
quorum forma eft, VeniCreator Spiritus , pofuimus autcm cos in quatuor columnis vna
cum tetraftrophisideft pertotidemftrophasvnacumnotismetrometriscorrefponde-
tibusvmcuique.
PinaxVII. continetMufarithmospro IambicisArchilochicis enneafyllabis,quoru '
foi ma cft , Amant lentnaparrxcids , ordinauimus autem eos in quatuor columnis teta-
ftrophis iuxra quatucr ftrophas, vna cum notis metrometris correfpondentibus vnicui-
que vtitabulemonftrant.
PinaxVIII. continetMufarrhmospro metrisdecafyllabis, quorumforma eft ver-
fus ille Prudentij Magne Creator rerum omniumAuxti columnas tetraftrophas,& notas
:
metrometrasinca'ceadie<ftas,difpofitos.
PinaxIX. continetMufarithmosprometrisHendecafyJlabisfiuePhalcucijs,quoru
forma eft, Virgogloriofx Mater Dei: iuxta columnas tetraftrophas vna cum notis me-
trometris in calceadie<ftis difpofitos
Pinax X. continet Mufarithmospro raetris fapphicis , iuxta columnas tetraftrophas
vnacumnoti>metrometrisordine difpofitos.
F/w^X/.continetMufarithmosprometrisAfclepiadeisChoriambicisdodecafylla-
bis, quorum forraa eft . Mecmas atauis edite regibus; fuxta columnas tetraftrophas ordi-
nevna cum notis metrometris, difpofitos
Syntagmafecundumy continet VI. Pinaces, quibus Mufurgiam poeticara fiue metrica Syntag.n,
Mufarithmis floridis & artificiofis exhibemus.
Pinax I. continet Mufarithmos pro roetris Adonijs & daftylicis, florido &artificiofo
vocum progreffu ,vna cum notismetrometrisvnicuique Mufarithmo annexis,difpo-
fitos
PinaxII. continet Mufarithmos pro metris IambicisEuripcdaeis, He5tafyllabis ,flo-
rido &a:tificiofovocumprogreiTu,vnacumnotis metromctris finguhs Mufarithaus
annexis, difpofitos.
Pinax III. continet Mufarithm os pro metris Anacreonticis Heptafyllabis, florido Si
artificiofovocumprogreffuper notas metrometrasvnicuiqueannexas,difpofitos.
Pinax IV. con tinetMufarithmospro metns Iambicis Archilochicis Ovftofyllabis, flo-
rjdo & ai tificiofo vocum in^quali progreflu per notas vnicuique annexas, difpofitos.
PwAxF.continctMufarithmosprometrisEnneafyllabis&decafyllabisflorido&ar
tificiofo vocum progrcflu difpofitos.
Pinax VI. continet Mu farithmos pro metris Sapphicis & Phaleucijs hendecafyllabis,
florido & artificiofo ftylo per notas mctromerras vnicuique annexa, difpofitos
S)'/^w<JW//ttw,continetfcxPinaces,quodtamenhocinopereomittendumduxi-
mus ob rationes poftca fuo loco aperiendasj non tantum Mufurgioe poetice; fed & Rhe- Syotag.III.
toricxaccommodatos^quibusperfyncopationemfiueligaturarumârtificiofumquii
figurarum progreflum,omnemMulica;gratiainexprimimus.
Pinaxl. continetMufarithmos pedumpolyfyllaborum, quibusfingulis fere notas
metrometras annexuimus.
PinaX II. continctprardiiftorurnpedumMufarithmos.
Pinax III. continet Mufarithmos lyncopationum,& ligaturaru variarum magifquc
principalium,atqueadarTe<ftusconcitandosaptiorum.
f/ax/^.continetMufarithmosfugarumaitificiofarumquibusinitiumaIicuius ca-
tilena: inftitui artificiose poteft
Pinax F.continet Mufarithmos Polyphonorum,id eft pro MeIothefiapIuribus,quam
quatuor vocibusinftituenda
Pinax f/.continetMufarithmosmelotheticostamftylorecitatiuo quim comico
theatralique accommodatos,preterea chromatico, enarmonicoque ftylo muficaeeom-
ponendxrationemcontinentcs.
Atquehifcctribusfyntagmatisquicquid in vniuerfaMufica rarum>elegans,pulchru
&affectuofum mcrito comprchcndimus,vt in progreflu operis LecTorcum admiratipne
videbit. Confi-
2pj Artis Magna CpnJom\ {0 Dijfoni
aurem hec noua noftra Mufurgia poujiimum in artificioft columnai um me-
Confiftit
Iii quo con. lotacticarum
compofitione>cx qua quomodolibet fada neccflario fempcr noua refulta-
h^lom^' bitharmonia, itavtcumcompoiitioneshutufmodi fintinfinue;,infinita quoque har~
nandiratio. monicarum vamtionum diueifitas nafcatur v.g.primipinaciscombinationes tant^sur,
vt totus mundus a tena vfque ad firmamentum facilius arena repJeri poflit , quam di-
uerfitas harmoniarum inde refultantium exhauriri. imo fi omnes Scriptoies totius mu-
diab orbe codirofemper huiufmodi harmonicaru combinationum defcriptioni incu-
buiflent, necdum eas tamen exhaufiflent, Veriim hajc folus numerorum myfterijs im-
butiscum notafint,ampliiis illa profequi nolo, pra?fertim ciim b$c in prima huiuslibrr
partefuse demonftrauerimus; que, etiam hic addere volui,vt quorundam Muficortirru,
prafticorummaledicentiamcompefcam,quiftatim hilce vifisobijciunt Muficara fe.ra-
pereandem prodire Veriimborum ignorantiam non moramur , veritatem ipfa do-
.
;
cebitexperientia. Quicumqueigiturcolumnashafce -irj mobiles teflellas artifkiose,

iuxtaregulas in quarta parte huius prefcribandas adaptare., :& numeios harmo-
nicos in fcalam melotaclicam rite transferrenouerit, is quoque tonoquocumque da-
to &
quibufcumque verbis datis quofcumqueartificiofos modulos fe nouerit compo-
fiturUmjitavtquemadmodumin.AJgebralogiitareguls tenoremfeftandoparadoxa-
rum qu^ftionum elucidationes perficit, ea faciljmte , vt operans ipfe, quid fecer jt ,.ne-
fciatjadeoqueifiexfpe&atuseffecTJusJogifta yixcogitanteproducatur , lta hic rcguJaru
tenoremfec1:antibusMelothetisetiama>hopi ,defideratatamen ha.rmonia prodibit.

,Verum ne diutius auidum Leftorem fufpendamusj iam ad artificij noftri Mufurgici ar-
canapropiusaccedaraus. ao">. ;. . f.joaov
C A P V T II.
De Requifitis ad Melothefiam noftram
Mulanthmicam.
MVfarithmum,vtin definitionibusdiclumeft,nihilaliuddicimus quam certumii
quoddam numerorum harmonicorum aggregatum, quoper noras metreroe-
tras mufarithmo applicatas perfeftaharmoniaeducitur;ad quodquidemcumexceUe
tiaprxitandum h^crequiruntur.
'
'

'
'
Kequiiitum 1.
'
Palimpfeflus Phonotaclictu .
c tVm omnis fcientia

t dam,quam in
mathematicapotiiis in demonftratione ad veritatem inuenie-
vago multifque opinionum obfcuritatibus obnoxio difputadi ge-
nereconfiftat jaddemonftrationesmeliuspercipiendasfenfibilibus easfignisreprese-
Hinc punclia, fuperficies, corpora, numeros aliofque characteres
tare neceflarium fuit;
infinitos repereruntpnmeue fapientie; Magiftri , quibus in charta dipictis , fenla mentis
rerumqjconceptarumfigmricationcmproderent.HaudabfimilirationeMufurgi, ad
reducendas in aftum fpeculationes demonftrationefque fenfibus oggerendas , figna_>
qu^dam inuenerunt, quibus fonicceteroquin imperceptibilesvifibilium fignorum po-
fitioneinnotefcerent. Hosnosfecutiadfpeculationesnoftrasin praxin deducendas
. . .. - primo ordinamus Palimpfeftum phonotafticum . Eft autem Palimpfeftus nihil aJiud
p&ftus. ' quamcoriaceaillaexafinina peIIeconfcdtamembrana,quapugilIaresfiuefcriptorijli-
belti paflimcoficiuntur,&qua moderni Mufici vt plurimiim pra? cceteris omnibushuic
negotio aptiifima vtifolent j In hac enim vtfacile fcribitur, itafcriptafacile delentur
Phono-
Lib.Vlll. MuJUrgia Mirifica 49
Phonotafticum vero appellamus quod voces fingulaj in ea per fua pentagramma ( ita_.
enim vocamus pentades illas lineares,quibus nota; muficae ad interualia barmonica_>
indicanda inferuntur) per fcalas,clauefque vnicuiquevoci conuenientesadaptantur .
Cantus durusfiuenaturalis. Cancus mollis fiue fic?rus
Signatio PentagrammiBafis.
=t_
Signatio PentagrammiTenoris.
_=
Signatio Pentagrammi Alti
:::::::::!:::::&:::!
Signatio Pentasrrammi
_J
Canti: _*
Notanturautem Pentagrammapotiffimumtribusfignis,qua2 principia fcala? mufi-
calisappellant^funtqueF.C. &G. Signum Ffiue principium fcala? in Pentagrammo
Bafis ponitur vel in media linea vel in quarta vel in quinta . In tranfponendiscantio-
nibus vt plurimumponiturin media, &tuncbafisaltiusintonat. Siponaturinquar-
ta linea tunc mediocrem vocibufque maxime naturalem femiditono inferiorem into-
nationemindicat; inquintadenique lineapofita,quodrardfit,profundiflimam& fe-
miditono a prxcedente inferioremdenotatintonationem . Sequuntur huiusbafisco-
ftitutionemreliquarum vocumfignationes, vtpauloante patet. Atque hsceftprima
quamduramieu naturalemvocant. Akeraeftmollisquam&ficlam vocant
fignatio,
&in nullo_pra?cedcnte difiert,nifi quodfingulis vocibusin fpacioconuenientiappo-
natur b.vtinfecundo ordinepatet
Notahocloco quod vbicunquehocfignum _)-f.
in bafis pentagrammopofitum re-
pcries,ibiFclauemeife noueris; Ab hac enim furfumveldeorfum , numerando noti-
tiam fedisclauiumfiue charafterum 7.principalium ABCDEFG
quibus vcluticlaui-
.
bus porta ad omnem modulationem aperitur, deuenimus
InTenore vbicumqucreperiturhocfignum ibiC. clauemeffenouerisj aqua_

J-
deinde furfum vel deorfum numerando deucnies in notitiam alterius cuiufcumquej

Quat in Alto fiue Contra-Tenore & Cantu quoque obferuanda funt
clauis quasfite. i
In Cantu vero fiu e voce fuperiorl a linea cui clauem G impofitara videris, reliquarum
"m fedes aufpicaberis, fed hgc Mufice pra&ice; ignaris dicta fint,in quorum gratia
clauiu
;
totum fyftema palimpfefh phonotaclici hic adiungendum cenfuim

' lmus
Cba-
Artis MagnoeConfonit ftf DiJJeni
Charafterifmu* ftue varij modipgnandifyftematUphonotaftici \
Procantu
x
Procantu
34
Procantu Procantu
5678
Procantu Procantu Procantu Procantu
Durus na Durus non Mollis non

j
Durus nonlMollis non|Durustra-jMolIist._
J
turalis. naturalis. [ naturalis. naturahs. ) naturalis. fpofitus.j fpofitus.
|
4-f b c
CantusPe- n_ g
_'
taerammu.
Alti Penta-
grammum.
TcnorisPe-
tagrammu.
EafisPenta-
grammum.
Atque hi funt modi fignandi 4 voces paflim a Muficis vfiirpati fupra quos& nos ta-
quamfupra bafin&fundatnentum Mufurgiam noftramfundabimus, &quamuisali
fignationes adhuc poni poflint,quia ramen aJtiorem aut profundiorem intonationem>
quam vt humana vox adeam pertingerepoflit, denotant,ide6paflimreijciuntur. Ex
piicato igiturfyftematephonotatfico lamadalterum Requifitumaccedamus.
Requilitum I I.
Menfa^Tonographica,
.
Slcuti prjecedens fyftemaphonotafticum materiale quoddameft modulationum or-

dinandarumprincipium,itahocnon immeritoformale earundem principium ap-
pellarepoffumus.&nihilaliudeft, quam i2Tonorumiuxta 7. diapafon ipecies ia_
columnisvnicuiquetono proprijs,fecundiim numerosfuos harmonicosrepr^fentatio.
Veriim locofufiorumverborum hic totumfyftemaubiob oculosponimus: nequa? in
prajcedentibuslibrisdetonis eorumque natura& conditionefuse wa<3auiinus>hic re-
petere cogamur
Menfa
Lib.Flll. sZMufurgiaMirifica. *i
Menfz Tonografhiea.
Quali- Hus le Tiiflis Seue-

tas To- Bcia- Lxtus Lichry Hilajis Amc- ligioC quciu- VI up- turun- fiducia Moilis 1
M '. . I LS VI-
ooium cofus. VlfUS niofus. DU> fuauis. ll tuofus. dus. plenus vinus ficus. hcmes
Homi- Hypo- Myxo- Hypo-|

Hypo- Hypo Thiy- Lydius Hypo- 1
Hypo-
naanti Doiiui Doiius phtyg. myxo- lonius Iiltius.
lydius. doitas gius. lyaius. iomus iaitius.
lydius.j
3ij;na
tlO.
Mollii Moliis Durus. Mollis Durus. Durus. Duins. Duius. M ollii Mollis Tluius, Durus. Mollis
1 i
Toni. VI 11. 111. V. Vili I IV vu VUl IX Xu

F s &7 6 4 2 S7 4 8
E
D
7
6
b6
*
5
4
4
_3 |
_
3 2
8
3
8
7
6
5
_3_
2 8
3
2 t 4 2
7
6
C 2 8 3_7 6 4 8 S_7 8
4
.
? 3 3 5
B 4 _i_
2 8 7 b6 i5 3 7 b6 ^
7 4 .--
A _3_ 2 8 7 6 ,5 4 2 6 5 8 6
3
G 2 i.8 &7 6 5 4 X 3 8 5 4 7 5 2
1.8. 7 6 5 4 '
J - 2.
7 4 3 6 4 i 1
Hatic tabulam Tonographicam arcano quodam artificio ita contexuimus, vt infinr-

tasprorfusharmonicarummodulationum combinationcs pauciiTimis columniscom- (jotam
_ cir
prehenderimus , adeo vt h?c menfa Tonographica non immerito bafis &fundamentu ca Tabul^m
totiusnouriMufurgix mirifice; dicipoffit AtqueTonos quidem pa(TiminEccIefia_ '"
. Jonographi
cam__
vfitatosquos &ide6EcckfiafticosdicimusdivoderirnpofuimuSjne quicquamcurio-
fo melothetx ad immenfam modulationum varietatem deeflet Etfi jn rigore non ni- .
fifexfintToniperfeiftasmutationesfubeuntes; Cceterienim Tonivelin eademinter-

ualla incidunt.ve] aliararione mutationis dui in mollem , quam tranfpofitionem vo- i
cantMufici.diflerentiamfuamfumunt.vtpofteidiceturiordinemtonorumnaturalem
jn menfa non feruauimus.vt ordo numerorum ficuti& differentiaintcruallorum melius
pateret : & vt conuenienti nomine vnumquemque denominare pofles ; Veterum ap-
pellationes vnicuique appofuimus , vnacum natura vniufcuiufque , vt pro ratione tbe-
matis quod harroonia animare defideras.inipfistonis reperiasaffeduscorrefponden-
tcsjappofuimus tonovnicuique (durusvelmollis) vtfiquifpiamtonus fuerit durus.
Charac>erifmovtcreriscantuidurooportunoifi.moIlis,rnolliiVtquoq c6uenientino- )
mine quemlibettunumdcnominarepofresjvnicuiqueve^terumappellationesadiunxi-
mus, vna cum natura cuiufuis,vt videlicetpro ratione tlrematis, quod.harmonicis mo-
duiisanimaredefideras,at.e<5tusreperirescorrefpondcntes,fcilicetgaudij,amoris.c6-
paflionisjdolons, luiftus, dilTolutioms, teligionis,vanitatisjferocije , indignationis, fi-
nihumque ad animos hominum cocitandos oportunos-Na vti modulatio iuxta primu

tonure. mftituta, ntfcio quid ciiicacix obtinet ad homines,ad pietatem .religionem a-
mcremque diuinum incitandum , ita e contra militarisaffeciionis&ferocia. magna-
nimitaulque fcintillasexcitareproprium fcxtitonieft. Inprimaverocolumnaordine

clau es per/eptcm literas- ABCDEFG.
indicatas, veluti quandam totius bpificij no-
ftnMuiurgicianimam ducemquepofuimus.hxc eriimcolumna tonorum columnas
tranfucrlim percurrens.finguiorum in quouis tono interuallorum cum clauibuscorre-
fpondentiamraanifeftat;vtipofteainpraxividebitur.
G _ Requi-
Sj Ariis <*7ttagn<e Confini ^ Dijjoni
Requifitum II I.
De valore notarum , ($* men/ura temporis .
N f
metrometrasappellamus
E Mufica? imperitusin hoc Mufurgico noftro negotio remoram aliquam
retjnotularum quoque muficahum (quas nos in Mufarithmorum tabulis notas
) valoremhicapponendum duximus.
Cumitaquemaximafitmotuumharmohicorum (qui omnes in vnamodulationc

reperi-
pluriumvocumcQnueniunt)varietas>itavtquidamveloci,nonnulIitardo>aliquimo-
deratopaflupr6cedant>vifumfuitMufurgisad confufionem vitandam certum fignum,
iuxta quod Cantores vocem fuam dirigerent > ordinare > quod quidem fignum cunu
velutiregulaquedamfit,harmonicorumquemotuumamuflis>illudimmobilecflenon
conueniebatadmotumigiturmanusautalteriuscuiufcumque rei manu detentiele-
uationeautdeprefliqnequam.agwv&flfoivvocabant, mobile pofuerunt; Itali vocant
Aduertenda U battutaJioctivLsplauJum, alij taSium & menjuram, nos Chronometron intitulamus Co- .
rcsiaao.
ft a t autem h$c menfura duabuspartibus vnapofitione> quam fifo>altera eleuatione
manus>quam a^m Veteresdixtre, refpondentque motui fanguinisincorpore> quem

Galenus Ji*&Kb &
wroXj> appellat. Sicutiigitur exdiaftole&fyftole vnus pulfus
venarum.ita ex arfi& thefi vnum. tempus fiue menfura integra completur ; Chrono-
metri verocharacteresfunt notjeill? mufice vulgo vfitate >quarum valorem hic vnico
intiiitutibioboculosponimus. ,
rri' >j |
* :.::;"' :.!.:!.,', .
iaDUia *
.
Kl ,.
FatorUNotarum.
-:; ;.., ._.:;!.
-xttni bvm ,. r
.'
,
~ ,
-
..::->,. -,%.. '.-.,: I...;7~, .

-|- 77-
opic-; iiiKL J. -J J* "$.
-..,' BreuififSeraibreuis Mjnima Seminima Fufa Semifufa

c tj x AJ !- . ! .
- î i w '
' : 1
/ > 1,1.,'..
Prior notula duas dcndtatrmehfurasj fecundavnam ; tertiamediam menfuram_i,
quarta vnam quartam menfurx partem, quinta vnam octauam & vltima vnam de cima
fcxtam partem menfur? denotat, fingulisabimmediateprxcedente notain dupla pro-
portione decrefcentibus, itafemibreuis bisfumpta>conftituit breuem ; Minima bissu-
ptaconftituitfemibreuem; Semiminimabisfiimptaminimara; Fufabis fumpta fe-
mihimam ; Semifufa denique bis iumpta fufam; Iterum femifuf? fedecim , fuf 8 >
femiminim54.mihimdUf>vnifemperfemibreui^quiualent. Veriimhfc intypo fe-
quehtipatent. iczhM
"< ;,....
.
.,.,. ;. ..,..:.:. ....'.:.

Mx
e r ,
Semi lh%llltl .1141 %\ %% \\ \\ \\\\\\ \\ \\ 11

Fu,t ;:l t ;
t: t .t ,t;t ,t XX XX X X X X fc
w Semi,-.Jr.:-w;.- J -l uWjnioi t ,
oupii i^ ai .
t t f raimms.,
? ? Minimae ? ?
v
Semibreues
Breuis
_;.,., .. Verum
Ltb.Vlll. Mu/urgiaMiri/ica. j-j
Verum xthxt meliuspercipiantur de temporehicpri-
moaliquidindicandum. EQigiturtempusMuficum ni- Tempusperfeetum
hil aiiud quam certa &
determinata quantitas ieu notu-
Iarum fiue figurarum mmorum in vna breui veilemibie-
Ui contentarum vt in pncedentilchematc patet. Eftque
:fe~e|i>:f:$z
duplex perfeclum & lmperfeclum : Tempus perfedhim m-
uenitur m modulationis principio fignato hoc charadteie Imperfe&um
O quoindicaturbrcuemmodulationemincmnibusefle
perfe&am, id eft ^quiualere tnbusfemibreuibus, vt hic t
latere ; at cum m pnncipio cantilenar ponitur meduis cir-
*5r
culus fic <7 vt e latere apparet; indicaturhocchar$tere breuem efle impcrfeclam_.,
id eft cequiualere duabusfemibreuibus. Veriim cumdehifce in prxcedcntibus fuse

diftum fit, hifcetantumdiclain memoriamreuocare voluirnus. .*>
De Paufis
DEnique ciim no femper omnes voces in motu fint, contingit vt fubinde quiefcat.
Hinc excogitatae funt nota^. quibus phonafcis indicatur, quantu tcmpons quie-
fcere debeant, vocantque has notas grarci 7i*6nn, latini mutato nomine paufas Veru .
ad harum intelligentiam nihil aliud requiri videtur nifi fynopfis paufarum , quam tibi
hic exhibeo
Tabula I I. .
Tjpiu Paufarum
5 4t 4 3 3 ll :-
xit :ir:n: X _n:

||E|;ii|| :E
-< _- _.sz.__
.. ... ,..;....,_.
Lincae pentogrammo inferta; fignificani in hoc fchemate paufas, ntimeri fuprapo.fi-
ti denotant valorem paufarum ,id eftquotta&ibusrquiefccredebeahtphonafcii V.g.
prima paufarumfignatiooftcnditotfotaduuquietem,lecudafeptem,tertiafex, quar-

ta quinquecumdimidio, &fic vfquead vltimum; Namvltimaoftenditquietejjtem-
poris, penultima * temporis; antepenultima i temporis fiuefemita&u durare debere_j.
Sed hqc vti facillima funt &primisTyronibusnota; ita quoque vlteriiis explicanda_
non duxi, foliim ea pofui, vt Muficx prorfus ignaris aliquam prarberem introdudione.
Requifitum I V.
Mujaritbmorum notttia
MVfarithmum hoc Ioco nihil al iud dicimus quam harmonicorum numeroru cer-
,
tispedibusmetnciscorrefpondentium atque inpinacesfeu tabulasmethodi-

cas reda&orum aggregatum Quo quidem nouo titulo maxime appofito,artem no-
;
uam cohoneftarevifumdt Eftenim MufanthmusidemacftHwwtaeifl/ctfjid eft nu-

.
merorum fonororu congeries harmonicisperiodisexprimendis aptiflimavt pofteavi-

debi-
. . . . .
jjj. . %ArtU Maguai Conjbni, & Dijfoni

debitur,quorum diuifionemcum inprimocapitc fatisdefcnpferimus,hicijsrecenfen-
dislongioreseiTenoluimus,fedadeorundem praxim vfumquedemonftrandum, iie_
auidumlxcloremdiutiusfufpenderemusjprotinusnosaccinoercvoiuiraus.
CAP.VT III,
De Contrapundofimplici & quomodo primi Syntag- is
matis Mularithmis a quouis etiam Mufice.

imperito confici poffit
SYntagmal. pra?ter iocontinetduospinaces polyfyllaboruMufarithmoru, primus

pinaxcontinetpolyfyllabapenultimaJongaj Secunduspolyfyllaba penultima_
breui, quorumope omncm contrapun&umfimphcemfacile expediat quiuis etiam_
^tfOBspraxi paulo poft explicanda,pre;mifimus autcm hocfyntagma Muiamhmorum__
tanquam reliquis fimphcius,vtficafacilioribusfim.plicioribufqueiniuum facientes mi-
norem in reliquisfecuturisdiflkultat- fentiremus ,& nein negotio didac"tico a^fls^s
procederemus, mathematicorum ftylum fecuti,totiusMufurgia? noftra: artificiumpef
propofitiones prafticas feu problemata qu-dam demonftrare vifum eft. Rem igitur
cum bono Deo auipicemur
Problema I.
Dato quolibet verborum themate , $ quouu tono , cantilenam fetitam

Jimplici contrafunfto comf>onere ex primo pinace .
Sligiturquifpiamartisnoftratexperimentumin contrapun&o fimplici fumere dcfi-

deretjisanteomniaPalimpfefturaphonotaclicumiuxtacapitisfecundihuiuspar-
ponYdVmo" tesrequifitum primo -prxparatuin habeat . Secundo menfam Tonographicam . Ter-
dus tio Thema verbbrurhleorfim defcriptum teneat, iuxta quorum verborum energiarr__.>
tonum appropriatura . Sit igitur ad diuini
fibi eligat Nunnnis gratiam implorandam_.
primo thema verborum Veni Creator Spiritus Quas verba
: ciim fpem & fiduciam in_. .
cfiuina mifericoidtia denotant,liifce maxime fextus quadrabit tonus fiue hypolydius

quicum mollisfit queraadmodumdi-titoniin tonographica menfatitulusdemoftrat,
Pentagramma vocum inpalimpfeftophonotaiftico molliscantusfignabis chara<fterif-
moideindeeregioneadcolumnam clauiura in menfaTonographica feorfim excep-
tamSextitonicoJumnamapplicabis.ftabitqMeichemavtfeqiutur,
:...;::." :'.
.
'
.
| \
;
! .
'
.
- .-
;..
ttino ini V |\
!
- -- i
... '
-;.
.
. .... , - ___._
Para-
g .
Lib.yilL Mu/urgiaMirifica; Sf
Taradigma I .
Mufarithmus I.
Colum Toiiut r-~
e ^
CUuiu Mollit
F 8 12_EB== <-
E 7
D 6
C 5
B 4
A 3
G 2 .3_E-{1 a
F i.8
Ve ni crea tor Spiri tus
Prxparato itaque palimpfefto phonotaftico & fcala clauiifm tono 6.felec~to correfpo-
dente, pentagramma quatuor vccum in tot fpacia diftribuimus, quot in afTumpto the-
mate fyllabx funt, vt fchema docet. deinde melothefiam ordiri poteris duplici modo.
Vel per diuifa thematis verba,vel per coniundta feu quod idem eft per plures columnas
diuerfisthematisvocibuscorrefpondentes,velpervnam columnamintegrajahcuipe-.
riodi afliimpti thcmatiscorrefpondcnti Excmpligratiacum themaafliimptumfitte-
.
traftrophon iequens, veluti quatuor conftans periodis.

Veni Creator Spiritus
Mentes tuorum vijita
Imple fupernagratia
Qua tu creaWpecJora
Et vnaqua?que ftrophafeuperiodusfitoclofyllabarumjexcolumnao&ofyllaba pi-
nacis odtoly llabi excerpesquatuor mufarithmos quatuorftrophiscorreipondentes,fi-
ueijin colLinarettofiueinterruptoordinefefequantur,perindeeft,noshicaccepirflUS
Mufarithmos 1.2. 5.4. vthicfequitur.
Mufarithmui L 11. 111. 1F.

Stropba I. Stropha II. Strophalll. StrophalV.
C 55555555 33334534 33287667 54328878

A. 7777S778 S8888S88 88235545 865435*3
T. 32233223 ,5566556 $3482222 34568555
B - 5553^5 5^ S8864884 88765125 82346558
Nota primo quatuor in vnoquoquc Mufarithmo numerorum feriesefle , quc. qua-

tuor vocibus, Cantui, Alto, Te nori, &<*/"' fempercorrefpondent Bafin quidem vlti- &
ma feries iemper & immutabihter tanquam fundamentum reliquorumreprejfentat.re-
liqu^ tresvocesprohbitu compofitorismutaripoflunt. Siue enimprimam feriempro
Cantu , pro7Vwe,aut ^//Ojfiuefecundam aut tertiam numerorumferiem deputes,
perin-
. . .
j6 tArti& Viagn<e Confoni .

& Dijfoni
perindeefl:,(namin certistonis vtnattiraliusvocumproccflusferuetur,fubinde muta-
Praxis
5 ridebentjVtalibifuse declarabitur) noshicconfufioniseuitanda; gratiavocesordine
f-
Kfcanlile naturaliiuxtaliterase regioneappofitasdefcripfimus.-per C enim fuprema vox fiue_j

nam in con- cantus, per A
Altus,per T. Tenor, per B. denique Bafis indicatur
p?i.
Hisobfemarisponasante tcpalimpfeftumdida paulo anteratione prxparaturru. s
vna cum fcala clauium fexti tonicolumnx applicata, vt in prsccdcnti paradigmate_->
patet Quo fafto melotjiefiam ita aufpicaberis a Cantuinklu
.
faciendo. CumigiturinprimaprimiMufarithmiferie 5.0- Melothefiaprimcevocis

&ies replicetur , Vide cui incolumnaclauium literce refpo- fiucCantus.
deat 5. numerus i & reperies eidem refpon-
fiue quinarius
dereC. inpentagrammoitaqueCawfwinfpacio cuiCIite- 55555555
ram infcriptam vides,iuxta 8.fyllabas octopunclaimprimes, cc ccc c cc
habebifque cantum effigiatum . -
Se;Cundoprovoce>4/r/ videcuiin columna clauium litera? refpondeant hi numeri

77778778. &reperics 7 refponderelitera;E. Inparallelogrammoitaque Alti in fpa-
cio feulinealitera E fignata, 4 punfta imprimes.practerea cum 4 fep-
(tenarios8.fequat.tn; Videcuiliterie in columnx clauium reipon- Melothefia Alti.
deat 8.&inueniesF.in fpacio itaque fculineapentagrammi/4/tt'Ii-
eraF. fignataimprimes punclum ; ciim vero pofl: oclonarium nti- 7 7 7 7 8 7 78
tncrum in ferie numerorum duo poftea 77 occurranr.7 autem refpo- EE E EF EEF
deat literaeE. duo alia puncla in fpacio E imprimes, &
ciim vltimus
numerusmufarithmi^/f/fitodlonarius,huicautem in columnaclauium Frcfpondeat,
imprimesin fpacio toF. deputato vltimumpunctum,habebifque Altl vocem perfc&a.
Tcrtio cumT<?/20wMufarithmusfit 22233223 , vide cui literain columna clauium
binarius numerusrefpondeat&inueniesillumrefpondere t G.
Infpacio itaque Pentagrammi Tenoris fpacio literas G
deputa- MelothefiaTenoris.
totriapunclauixtatriplicem binariuin MufarithmoTenorisoc-
currentemimprimessdeindevide cuiliterîn columnajclauium 22233 223
refpondeat3.&inueniesA;Ternariusautecubisponatur,impri- GGGAAGGA
mes in pentagrammi Tenoris fpacio litcra A fignatiin cellulis or-
dinefequentibusduo puncl:a,&iterumduoalia pundta in G. obduos binariosfeque-
tes, & literam G. fignificantes; cum deniquc vltimus numerus ternanus fit, & A.litere
incoluranaclauium refpondeat,imprimesvItimumpuncluminfpaciolitera Afignatu,
habebifque confeftam Tenoris vocem
Quarto eadem prorfus ratione cum Mufarithmus Bafis hos numeros contineat
55538558. 555 autemincolumnaclauiumlitentC. refpondeat; imprimesin penta-
|
grammi Bafis fpacio huiusliter^deputato triapundia deindecum 3.

;
occurrat in ferie Mufarithmi tria autem in columna clauium refpo-

; Melothefia Baifi
deat A. imprimes pentagrammi Bafis fpacioliterce A.deputato v-

in
numpun<ftum;deindeob o&onariumimmediateinMufarithmofe- 55538558
quentemaliudpunduminfpacio pentagrammi F litere defignato CCCAFCCF
( 8 enim liter? raf F. in columna clauium refpondet.) pofteaalia duo
pundta ob duplicem quinarium immediate leque-ntern duo alia puncla infpacio penta-
grammiliteiije C.deputato( j-enimC.liter^refpondet) &demumob 8. Ikerse F.re-
fpondentem in pentagrammo in fpacio F. vltimum punclum imprimes habebifque.-
;
Bajft vocem confeclam , atqueadeo omnium quatuor vocum interualla harmonica-

dcterminata funt Nihil igitur reftat nifi, vt puncla fingula notis fuis metro-
fuis punctis .
metris veftias Quod hac praxi perficies

.
Ciim contrapunclusfimplex fit,& confequenter iaax&votid efta?qualis tempo'ris,fi-

iie quodidemeftinquofyllabafyllaba? &nota notce exafte refpondeat , atque adeo
fingulx notae in quatuorvocibusad eandem fyllabam pertinenteseiufdem valorisfint;
accipiesincalcecolumna; o&ofyllaborum, quamcunque notarum feriem, quas nifier-
ratum
< ^ . .
Lth. Vlll. Mufurpa, Mirifca S7

ratum fit , quot punfta fpacijs pcntagrammorum imprefla
neceiTario tot habebit notas
funt.hafque notasfuprapumfta Bafit ordineimponcs sdeinde hafce eafdem notas pQ-
<ftis Tenorit, & eafdem punftis Alti, & eafdem dcniq; punctis Cantut infcribes, habebifq,
primam thematis tui penodum fiue ftropham, omnibus numeris abfolutam_.
DuVenrcr tamen obferuabis,vt notae fuisfpacijs perpuncta indicatis prease imponan-
tur. Veriim infpice paradigmain prxcedentc exhibitum,quod te membratim omnia_
exa&edocebit.Eademprorfus ratione&methodoreliquasftrophasfiueperiodospcr
Mufarithmosfuosin harmoniamanimabis. In omnibus enim reliquiseademprorfus
praxisferuabitur. dato igitur vcrborum themate,& certo tono , contrapunftum fimpli-
cemexpediuimus,quod eratfaciendum. Melothefiafequitur.
-br > ,'!^=- -XTt*T=ifc==

,_ J . ++ ++ + - 4 -H
1 VeniCratorSpiritu metestuorfi vifita implefupemagratie; quitu oeaftipeclora
itrm
_-3we
-rrr-^sxxftX.v*-|-3
-*<
VcriimobijcienthoclocoMiificipraclicijhacrationefemper eandem harmoniamJ

prodituram, &confcquentcrnoneamhaimoniarum > quam Authorprcetendit,varie- Nouahac
tatemrcfultaturam. Hifce facile osclaudemusvbi admirandam diuerfitatem vel in_j êthodiKeft
hoc vnicoexemplo demonftraueriraus. Falfaigitur eftobieclio.Nam hoc thema infi- capaxinfini-
vatu " '
nitx variationis capax efie tunc patebit, vbi quardam primo prxmiferimus nf s
Dico itaque quadruplicitcr variari pofle hoc predidumthema. Primo quidemratio-
ne tranlpofitionis Mufarithmorum Secundoratione tonorum Tertio ratione notaru
; .
apponendarum.Quarto denique rationecoIumnarum,qua?perdiuerfospedes ,quos

vcl vna flropha habct, infinitas cobinationesadmittit; at fingulafeorfim examinemus.
Primo curo tewaitrophon hoc thema quatuor Mufanthmis polyphonis conficiatur;
certum cft rationc quatcrnarijnumeri vti in primapartehuiusMufurgiaeProbl.i.fuse variatio ra-
demonftratumeft , efle vigeficsquatcrvariabileidcftadmittere24Combinationesita jjonetrafpo
vtfemper nouaharmonia&aprioridiuerfaemanet . Nam quxlibet ex di&is quatuor "(2^
Mufarithmisprimum locumfcxics occuparepotcft , reliquis femper variabilibus,quje
omnia-cumcitato locodcmonftrata iint, eo I.eftoremremittimus. Poteftigiturhoc
thematctraftrophonpnmovigcficsquatcritamutanvtnunquameadem fitharmonia,
Srwirfo rationcTonorum duodecicsiterummutabileeft. Nam clauium fcala mo-
bilisad fingulas Tonorum columnas admota, femper diuerfas eflentialiter hatmonias
provariatonorumrationeproducet Si itaq, 24ducasin 12. habebimusiami88 mu-
.
tationcs,quibus hoc memoratum thema tetraftrophon variabile eft.

Tfrr/wmutaripotcritrationediucrlarum notarum&iuxta 12 feriesnotarumincalce
rolumnxpofitarum primo quidcm mxta fimplicem pofitionem, 3456.iuxtacombJna-
tiones vcro notarum intcr (c nuomodolibct factas (nafcentur 1 6 5 54298 1 60800 muta-
tiones Jatquetotmodispoffibilibushocvniaimtetraftraphonin rigorevariabile eft.
:
H "Quoe
. . . . ,
jS Artis Magna Consoni , &> Dtfioni

Que omniacum in primolibro demonftratafint, hic amphus deducerefuperuacaneum
em ratus fum; cumitaha?comniaincitato locodemonftrauerimus,vtqui(piamigna-
rus de his dubitare impofteium minime poflit, ac debeat
^KiTr/omutatiofieripoteftin infinitumquafivariabilis,fividelicetper diftinclospe-
riodi metricxpedescolumnarordinetur . Rem exemplodeclaraxidamduxi,fitigitur .'
Problema II.
ALIVS M O D V S
Per difiincla membra , syllabajue ajfumptum thema in modulos
animandi
A Lter moduseft perdiftindaperiodimebra, fiue iuxtacolunarupedibusmetricis

1
adaptatarum coIle&ionemiPrxparatoitaque palimpfefto phonotatico,fpacijf-

queiuxtathematis afliimptifyllabasdiremptis, columnasordinareincipieshocpaclo,
Cum affumptu thema,fit: Veni Creator Spiritus,& prima thematis vox VeniGx biflyllaba,
columnam biflyllaborum pones; fecunda vero vox Creator cum fit triflylla penukima_,
longa,accipiescolumnam trifyllaborum penultimalongorum inpinaceprimo. appo-
nefque ad columnam biflyllaborum .Cum verovltima voxS/>/Wta/fittri(yllabapenuK
tima breuis, accipies in pinace fecundo columnam trifyllaborum penukima breuium
&eamordinabis ad columnamprascedetem ,habebifquetrescoJiinasiuxtatresftro-
phxpedesordinatos.
Nota tamen hoc loco n6 efle neceffe femper accipere integras voces pro fingulispe-
dibus, fed pofle voci vni accedere fyllabam vna vel duas aut quotquot voluens ex vo-
ce immediate fequente, vel etiam.voces duas in vnum coniunclas , vnurn aliquod po-
lyfyllabum vocabulum referrepofle. Qu_x,resiterumin infinitumquafivariabiliseft.
Verum vt ha^cmeliusintelligantur ,hicvnumexemplumapponerevifumeft ,vtexeo
mentem noftraminreliquisintelligcres.
K^
/ I Pgteni Creator Spiritus I
:h :!
r r 2 Veni\Creator\SPiritus
S Veni\ Creator Sfiritus
:"...
: a. Veni Creator Spiritus
5 VemCre\ator\Spritu4
6 Veni Crea tor Sfiritus
|
\
;
7 Veni \Creator Spi \ritus.

: :
h i
Eccefchema variationis thematis quo ad pedes; Primum enim habetfe per modum
. . Bi
odofyllabivti inprxcedenteexemplooftenfumfuit; Secundum per modumtriunu,
pedwn .Tertiumper modum duorumpednm, quorum primus eft biflyllabus , fcilket
Venv&itzr he&afyllabus, videlicetCreator Spiritus,per modum vnius vocabuli Quartii .
habet in principiopedem pentafyllabum,& in finc trifyllabum penultima breui.Quin-

habetpedem metriam trifyllabum, videli-
tufnruptis fedtifquevocabulis, in principio
cttVeniCre | *tfo!r;tertio trifyllabum Spiritus. Sextum ex abftra&is
.deindebiflyllabum
defequenti vocabulo duabus fyllabis , quas cum primo adiungit conficit pedem tetra-
fyllabum ,remanenteaItero tetrafyllabo torSpiritus. Septimum verovtmedium fit te-
trdfyllabumabvltimovocabulo fyllabam mutuat.
-* Vides igitur quomodo ratione diuerfitatis pedum ,qu? in affumpto themate confi-
der-ari poflunt, mutationes contingant . Vifis itaque mutationibus, iam ad propofitum

par adigma reuertamur
Sit
. .
Ltb. JZIIL tfblusurgi* MmfaaS s?

Sit igkurtherafpropofitum vtfupri Veni Creator Spiritus^ conkjngasHnguIorum pe-
dum cokimnas,vti dictumefi. Hocperaftoquomodocumque,hafcecolumnas difpo-
fueris , dummodo MufarkhmiMufarkhriiis lemper refpondeanr, fempernouam har-
moniam prodire necefie eft V. g. in paulo ante pofitis tribus columnis; pro mclothefia
.
propofita trespinacesprimos incoJumHis Mufarkhmorii accjpiamus 5 quibus fequens

fchemacorreipondct
Hoc perafto pone ante te pajimpfefium phonotafticura- Byfs. Trif.lon. Trif.bre.
vnacum columna clauium columnx toni iexti, vt prius ap- II. III. III.
>
plicata,& videnumeros 23678223 ad Catf/wwperrinentes 14 678 223
quibus Iiterisin columnaclauium rcfpodent, tz/ 2, G; 3, A, 7.8. 876 778
6,D; 7,E; yjC^jBi & ZjGj jjA.refponderc inuenies,im- ** .421 sst
preflis kaquepun<ftisinpentagrammoG?ta.r; Vjde nume- fl 4*6 *5*
rus hoke 7887.677 8. quibusincolumna clauiii iiterisrefpo- Veni .Creator Spirkus.
de;1t,&inuenies7refpondere7i?f E 3 8 7aTF, 7 mE,6 n> D.
& denique 7 7z/E;imprcflis itaqueinpentagrammo/4/,fnnfpacijs dictislkerisdeputa-
tis punctis,habcbis locanotarurn. Noniecusin^Te/ww&iitf/fr Mufarkhmis in Pen-
tagramrna propria transferendis procedes , quibus pera&is > fingnlis pedibus notas in
calcecolumnarum corrcfpondentes, ex i2quamIibetfingulisyocibusappones,habe-
bifque harmoniam pcrfeftam Verism exemplii temeliusdocebk ,quam Ego vel mul-
.
tis verbisdeclarare valeam. i

Coi.VI.Toni Exemplum eperationis
Clauis Tonus
E- 7 e-- c - d
-I -
-l
D 6 8
C i 7
B 6
A 3 5
G z 4
F I
5
Atque hac eadcmrationerelrquasordineftrophas expedies.Quicunq;igkurexepla

hucufqidata bene intellexcrit is nuJla prorfus in reliquis fecuturis difficultate reperiet.
Vides loitur quanta facilitate quasuis melothefice hac praxi expediantur Et ne igna-
.
rus artis noftra: Muficus nobis obijcere poflet, femper eandem cantilenam prodirc-; >
facileilliiconuincentca, quc deprsccdentisparadigmatisinfinitis fere mutationibus
demonftrammus Nam certum eft,in harum trium columnarum tranfpofitione variaq;
.
applicatione multo maiorem combinationum varietatem , quam in prexedente occur-

rcre.-Mutationes harum tante- funt vthumanoingeniocomprehendiminime valeant.
columnarum variaapplicatione tam inconceptibilis mutationum va-
Siigiture triun
quantam ex 10. 2o.aut 30. ctiam columnarum tranfpofitionevarieta-
rictas nafcatur,
tem emanaturam credimus? Vcriim ciim ea vulgo paradoxa fint ideo filentiopotius
inuoIuenda,quanifufiiisdccIarandaduximus.Solumhoclocofpecimen quoddamda-
bimus, quaratione luEccademilropharatione diueribru Tonorum mutatione fubeat
eflentialem & primo quidcm in omnibus 1 2 tonis excepto IV,qui' ob-intcrcurrentern_
fallam <]iiintatn>hancclaufuki.m non fuftinet; nifiper! corngatur
H SYN-
. .
66 ^rft/ MdgrtA Confontyty
. :.....
'
YNTAGMA Mufarithmoi um Melotheticorurn
Difseni
i P I N A X I.
MelothefiasfiueContrapunftifimpIicis;
Voces PoSyfyllabac,quar penultimam Longam habent.

i i II I IV VI
H* ubulae B iHyll liifylla. Tetrafylla
'
Pentafyl. He&afyll.
omnibus to-
nis applicari
$ 5 3*3 S SS S 2JJ 1} 5553SS
poflunt ex-
7 8 878 7878 78 878 887 878
3 3*3 SJS 5S 33**3
jceptisIV.&
V.quibus no
5 1 Ji 58 J 1 5 3 1 51 85 6 ?l
omnes Mu- 55 4*8 3 /66 1$ 44 3***
3 3
farithmi co 876 S 8 78 78 888 18767
ueniuot <JJ S5JJ 33 4 34 66554$
5? 4 $ * 8851 36 484 **3 $*J
SJ 4 34 3178 3 43*3 313 S45
88 888 8S S 8 8 8 88 8:8 8
VI.Toni J 3
88
$S J 413 S S JS 5JS 167 II.Toni
414 34J 1 84ISI 858 76S
F
E
8 44
6 6
88
i
7*7
1 $6$ S
8878
2.8
JJ$
278 8823*3
656878
G
F
M
&
7 J4J 3413 4 3 1*3 454 5SJ 7
D 6 j*4 $ *s 84S I 3 451 43* 151 E b6
43 6$6$ S 6 543 656 543
C 5 88
6 JJ
877 88 8 8 8 88 88 888 888
D 5
fi 4
*S
48
41 a
45 l
4343
4848
3
843
4J6S
41
434 S6J
484 341
C 4
A 3 3* 543 3*3 i3 3 *3 387 878
B 3
G 2 87 888 7878 788 78 JSS35J A 2
JS 36 J J JS J JS J5S 33*8*3
F I 8 $ 848 S i5 1 S3IJI 885651 G *
5 5 $ $ S 33*3 43 7S 443 ***

87 878 8 87 8 86 55 *x8 767
3j 3*3 SJS S 6 5 4*3 66 545
8 5 i S 1 8 8 5 8 23451 1*3 5*5
JS 3*7 8 $J5J 3*3 $4$

78 88 8 86 $$ 8 8 878 87Sz8z
* 3 434 S4 *3 34 3*3 SSS 167
5 1 484 34 Ji J4tJ I 858765
*3 33 3*3 34434 643 **3
78 878 7 878 888 88 818878
J $ S J J s sss 56656 465655
5 1 IS I f 8S I 864 14 4M45I
65 6*5 $ 456S 56543 656543
88 87 8 88S 8 8 888 888 888
43 43 S43 3 4 S 6S 434$6$
4 I 4$ I 4341 1 43 41 484 34
... [,3i
Notat corrcfpondenres numerisFinacis.
00 000 0000 00 000 oo
?m
o*oO cO oÔ I
{,:., ?? ?f TTTT??
':. TT
^00
4 00>0
oo^ nm ooooCO
coTW?
|fl tt TT? t?t
0.0 000 J-OoOO -uoooooo
" iid ?TT??
!
n
rt
frttt
??T
Aft??
????

TTT??
o
f
.
m
TTT*t??
rm?
Ôo 00
"000 HO H O OOO HO BOOOBP
J3el I
2 S 3
BOH.H -rOflOflO
n ,a.a, I-.OBO 2 2 *
_ ooooqa
2
.00 ?? OoOoOO.
J??? 3 3??? ?
HS I 1J 0000 'Tr "^?? ? 00 "
1 ..
Lih.VUL MuJurgiaMirffica. St
PINAX II. MELOTETHICVS.

Contrapuncti fimplicis
Voces Folyfyllabx, quzpennlcimam Brcuem habec
UI IV VI
Billyll. ITrilyll. Terralyll. 1'enuiyll. HeCtalyll.
i
3 87 77 8iJ 33 13
8? 77 8 87$ J J J J78 788778
5 5 * *l J $3 * *} 45 JJffJJ
85 f f _ 8$8$ $ $3 ' $3 $$
44$ 3 7 8 3 3 434 5
h $$$J
78 667 86; ; 8 8 878 888 778
55 * 1 * 5 4 2 676 343 3
j $ $
5 _ *5 84; I 8 8 6 54 848 ;;i
3 3 3 3 4 443 ^3 1-1 1
8 8 8 8 8 7867 81878 78/667
55 $$6 54$ 66;;; $5$ 44J
VLToni S I I 4
J
8; II.Toni
t 5 4 3 5' .ii-tiii
F 8 5 11. 344} 78* 543 >*3 G 8
l I 77 8 888 5 S 667 j*i wi
E 7 43 $55 566; * 3 445 865655 F &7
48 $5 b6
D 6
> I 4 4 I $3 **$ 11345* E
3 44} 4} 87 78 66; 66;
C 5 55 888 6678
J 5
66;;; 888888 D 5
78 66; 8*J 4i 3 443 443 e
B 4 448
3
4
5 i
6; 1 6 4 5 5 448448
A 3 3 * 7 8778 3 3 i*3 B 3
G 2
87 J 5 5 55 788778
A 2
55 2 3 1. 55$ JJ$
F I i_! J ' $ J' J3UJ' G 1
5 5 . 7 78 $43 i3
7 7655$ 888778
3 * $41 3 36 $JSJ
85 3 4*5 141 ;*i
* 3 4 4 1 $$$$ 1*1 111

7 667 88 g 88 767 667
55 >il 3 4 3 $544$
5' * 15 ' 4$ 5 f$* l $
J 5 2> j
3t78 81778 84566$
78 778 86;; 66; ;; 688 888
* 3 5$ $ $ 4*3 3 4* 3 463 443
< i
55 ' I 4$ I 64' 51 441 44'
5 66; 3443 65 44J 143 3

88 888 8888 8 8 8 88 7 8878
43 443 $66; 4 ;66| *if 65$
48 44 I 1 1 44 1 4 I 44 5*3 4fi
Notx correfpondentca numeris Fioacis
O o,. o*
mro
r
TTTVt?
^ttfT
UtT't
???'P
r
^.OqOpOn
????-
. . ,
62 Artis Magn* Confim, & Di/sonr

^ PrimumSchema.
Mutatio compofiti thematis exfexto infrimum lonum clauium*
1
1 quifpiam defideraret^hoc fubieclum mutareinprimum tonum, is columna
igitur
S' columnam primi Toni, atque in palimpfefto phonoclatico primo mu-

applicet ad
RatiomutS- tet charac"terifmum mollis cantus in durum quod ablatione
j bfiet,deindediligenter
civnoTono obferuet cjuibus literisin columnaclauiurnrefpondeantijdemnumeri quatuorlvJufa-
inaliumTo.-. rithmorumex tribuscolumnis excerptorum. Nam eofdem femper Mufanrhmos ma-
num_>.
nerevolumus;vt horum maiorvarietaspatefiat. Sieniminpentagrarnmis vocu fpa-
cijsliterarumper numerosindicatarumpunftaimprefferis, notafque iuxta pi^cedens
paradigma metrometras,vt didum eft,fingulis appofueris; habebis harmoniam in tono
primo compofitam, a fexto tono effentialiter diiferentem , vt in primb exemplo feque-
tis fchematis vniuerfalis apparet
Vbi nota primo in columna torii primi -rtJ $ id eft fenario numero femper appofitum
effeb. quinumeruscu *w'B. in colQnaclauiumrefpondeat,femperIoco clauis b. vbi-
cumque & in cuiufcumque vocis pentagrammo id repertum fuerit , fcias note. illo in__.
loco occurrentiprxponendumbmolle, vtin? notabafisfchematis fequentisincolii-
na prima primi toni apparet & in quinta nota Alti. & in tertia nota Tenoris. qua? omnia
diligentiffime notanda funt . Nam qujecunque hoc Ioco dicimus , impofterum irrcuo-
cabiliterferuandafunt.
Notafecundo columnapredi&aprimi toni, numerum 7 effeflgnatum g Vno fe*
in
mitonij,acdenotare, quod vbicumque & in cuiufcumque vocispentagrammo C lite-
rainuentafuerit,quam7numeruscolumna; Toni primiin columnaclauium indicat>
illoin loconotajoccurrentifemperprxfigendumeflefignumX- Sitamen notaimme-
diate fequens afcenderitaut finalisfueritjautpaufaimmediatefecutafueritjomittendu
verofidefcenderit nifirarisincafibus, de quibus alibi .Quodetiam deahorum tono-
rum columnis,in quibus 7 aut alius quiuis numerus hoc figno notatus repertusfuerit,
intelligendum effe fciasiexemplurn habesin voce Alti, vbi primam &fextam notam_.
hoc figno _ notatam reperies,fequente nota immediate afcendente . In voce Cantus
verovltimam notamquodfinalisfit,hocfigno notatamreperies.
Schema lecundum
Mutauonis compofiti thematis exfexto tono infecundum mollem .
quis vero hoc compofitura thema iucundo & fubblando adulatorioque ftylo co-
SI poneredefideret,is ,
fibieligatfecundumtonum,quod ficolumnam fiet, clauiu

applicueritadcolumnamtoni 11 hypodorij; Si enim in pentagrammis quatuor vocu
literasper quatuor Mufarithmos in columna clauium indscatas,punCtis notifque vt di-
ctumeftmetrometris, fignauerit,prodibitnouumharmonia. genusiucundo quodam,
fubblando, & adiilatorio ftylo, quale fecundustonus continet, compofitum,vt fecun-
da columna fequentis fyftematis vniuerfalis oftendit diligenter interim obferuando
:
vt vbicumqueinpentagrammisquatuor vocum in E claui nota occurrerit , b mol-

kjper numerum 6 in columna fecundi toni,cui b adiu nclum reperies,ir.dicatum iuxta
^
monitum primum praecedentis, ei prsfigas ; Et vbicumq; litera per 7 indicata occur-
rerit, huicnotxfimiHrationefempei-^prxfigas, Sitamen vt dixi notafequensafce-
derit aut finalis fuerit Exemplum B. mollis habes in quinta nota Baffi , & in tertia nota
.
Tenoris; jg femitonij vero exemplum habes m prima & fexta nota Alti. exem. II. tonL
Sche-
. .
Ltb.VUL ^MufurgiaMirtfica,. 63
Schematertium.
MutattonU compo/iti thematu exjexto tono in tertium tonumdurum.
Slporroquiscompofitum primothemain fextotonointertium tranfmutare vellet

tonum ludtuofum,&rcbustriftibusaptum ;Intentumisobtinebit,ficolumnam_
draukwn applicaucritad columnamtonjtertijfiuephrygij. Si enimin pentagrammis
litetarum per numeros Mufarithmorum in columna clauium denotatarum loca , pun-
clis priiv 6, deindc vti didum eft , notis metrometris fignauerit , prodibit aliud nouum
cantionis enus iuxta toni naturam quxfitum , vti tertia columna fyftematis fequentis
pulchre docct, obferuando tamen cum omni diligentia locagfemitoniorum,aut etia
li & b. iuxta prxcepta in pricedentibus indicata_.
Schemaquartum.
Mutationis thsmatU exfexto in quartum tonum
MVtabis thema afibmptum in quartum tonum ,ficolumnamclauium applicueris

adcolumnam toni quarti.Si enim localiterarum in pentagrammis per nu-
meros Mufarithmorum indicatarum punclisjdeindeverdnotisappropriatisfignaueris
prodibittonusfletui&planftuiaptus,que;iitus.Videfchcmatoni IV.fequetis Syfterria-
tis.Quarequicumquedic~tamcantilenam extonoin tonum quemuisalium mutandi
in hilcequatuor tonis methodum re<fte intellexent , is nullam quoque in reliquis for-
mandis ditficultatcm habebit Quare nihil reftat nifi vt fyftema generale mutationis af-r
.
fumptithematisfecundiimduodecim tonos,vnica fynopfi ob oculoscuriofoLeclori

ponamus;Exhacenim quomodoinreliquisprocedendum,clare patebit.
Sjftema 'vniuerfale quo ajfumpum themaper XII. tonos

mutatur effemialiter
J.Tonijfiuedonj II. Toni hypodorij Ilf. Toniphrygij
ifllillllllllllgiliiEi
:?:=:ft:pi**: Efi^|:5:|:|:|~: E! :?:H:=: =
|^P||pEp||:pgp;|pp|3pi:
- -
IV. To-

6f*, Artu Magha Conjbnt, q?. Dijfom
IV. Toni hypophrygij V.Tonilydij -

VI. Toni hypoJydij.
*- f- mm i-m -_--' ?- -
9EE
]n hoc tono non vsletclaufula

__; #
n .$k--:$A_$___ 3:5:-,
:ES:?:5SSi-t:
E
s
??52?f:f=:
p^Mfff i-_ J._-_l 11
::_:*
VII, Toni rnyflolydij VIII. Toni hyporny/T. IX.Tonilonij. jr
"-^--$"V^_i+-T
EH5_Pi;iE
:
T^
:x$
__?|:Sf E :Ii:i:Ii:i:li_iz :: ( J:_S??ifei.l?:
8-~-
:lz?:^:|:5_SiJ!._5
J:3ii^|i4i5:fl--
&& "_VT"T"T"T"Tft-|--""-V* -TV

_ r
?._
. .
X.Tonihypoionij XI. Toni Iaftij XII.Tonihypoiaftij.
A&hilA
"_*_ :
_:"f f T"T
**
_, * t"V"a A
v x~
*"-_.' ~__:-r_i:^__:_:______:
:x:::A.i$:
!_:x:|4'i;|^_.$: :g:i::|::T:|:& ;$__:
r""VVi?-j
ig^pJajjBafc

ff
?-$ :S| t:_>Hpf5i E : S_:

: :
-/+""+_-__m_w-'_fc* _14- __&- --5

f:|_ -_p":|p^X-___}. $:y~
.
Ltb, VllL Mufurgia Mirifica 6S

KabeshicLe&or vniusthematisin omncs tonostransformationem in vnofyftema-
tedemonftratam vtvclhinc videas,immcnfam vcl vnius Mufanthmivarietatem;qui-
busfiacccdatdiucrfus notarum valor,ciufdem mutationum varietas emerget prorfus
inconceptibilis,qux omnia ideo hic fufius oftendere volui> yt artificij noftri<cp8Ai*-|*os
apertiuspatcret. Sed iam devalorenotarurnfiuedemutatione temporis ahquid dica-

mos.
Schema V.
Mutationis notarum metrometrarum
QVi primc; partis huius libri caput S.rite expenderit,facile videbit mutationum ali-
. cuius thematisiuxtadiuerfum tempus,vixeflefinem . Eftautcm duplex te-

pusperfectum &
impeifeifcum,de quo cumin Requifitotertio fat duftumfit,
hiclongior eflenolo,fedtandem explicaboquomodoilludthcmati noftro varieappli-
caripoifit. Notas tcmporis perfeCti fihgulis columnisMufarithmorum fubiunximus,
quas &notas metrometras appellamus, eo quod numeris Mufanthmorum,quoad nu-
merum&tempusperfccT;erefpondeant,& priores quidem fine nuraero proportionis
notatx fignificant tempus imperfeclum;Ea vero que- numerum proportionis temporis
praefixum habent, vocantur note tcmporis perfecli,& vulgo tripla dicitur Et quamuis .
vt fupra dixi , ex o&o notaru in Rcquifito tcrtio explicatarum mutua inter fe combina-
tione infinitaprorfusvarietascmanet, nostamcnadfacilitandam,vtitadicam,Mufur-
giam noftram cx omnibus duodecim tantum clegimus ,qux abunde ad diftam confti-
tucndarummodulationum varictatemfufficient. Themaitaque noftruraprimoaflum-
ptum in praecedenti fyftcmate duodecies replicatii,toties enim rcplicari poterit applica-
doiingulisquatuorvocibusvnam notarumcxduodecim quartimlibet feiiem. Quod
vtintelligas notandumeft ,quod cum hoc loco contrapunclum fimplicem tradamus
Joi>xe$mv ld cfta;qualitemporeproccdcntem,in quoeacdem notx fingulis quatuor vo-
cibus applicentur j fufficere vnam notarum quatuorvocibusapplicandarum quamcu-
quefcriem,fienim quifpiamdiuerfasferiesdiuerfis vocibus applicaret,iam tota har-
monia deftrueretur,cumeatcmpusMufarithmis minimecongruum haberet. Hocita-
que pramotato,vt vidcasmodum applicationis,hicqueperfecliuspatefiat,nos bafin_t
afliimpti thcmatis tantum diuerfo valore notarum infignitum adducere voluimus.
Nam reli quas voces correfpondentes eadem notarum ferie & ordineinfignire facik_>
quitiis poterit Vnicaigiturfynopfiartificium tibioboculos ponimus, Seruiet enirru.
.
ha:c tempotis diucrfivarietas,advariosin moduIationeaffe<ftus excitandos, Nam vd

affedustiiftin9,languoriy,planclufquet3rdaJtaaffeftusgaudij, hilaritatis&dififolutio;
nis,indignatioiiifque, velocia,requirunttempora_.
'
' .. ...
]
Syflcma mutationis afiumpti thematis fuprd fextum torium comfQpti)

quo admutationem notarum metrometrarumiuxta
1
">"*"* imt
temf
fU-jl .'../bll:
'*vt?erfecJi m
mm-3
VcniCreatorSpiritUs
Sl_$::i:S"$r.g$rfc;; :$:::;:5:$3Szi
^4 -'$ $- N
I Mcn^
. . r
66 Artis Magn* Conjbni , ($> DiJJbm
"*** $""* "" "^-i j*~ -yl-^ -.-.^.l.-j-.

Mentestuorumvifita
.._ ^l
f
" w *~
$ V " ' " $ n -
Eccc vides hic ia mutationes notarum, omnes differentes magifque principales,alijs

innumeris reliclis , quas Mufice; peritis adiungendas relrnquo quamcumque jgitur ex
.
hisduodecim feriem bafifiuevociinferiori applicaueris,eadem Iegereliquis vocibus

eam ad loox&*i*s tenojem,applicandam noueris .Sediam temporis perfe&i quoque^
paradigma monftremus
Schema temporuperfetti Jiue TripU maioru
g VeniCreatorSpintus
gp -^
fi:
:S=:S*S$z::
*nr D ~
Schema temporuperfefli fiue tripU minoru, puehemiola.
?ii:*g5$$z:|:o:
D Veni Creator Spiritus
. c,i
îquisigiturmodulationemtemporis imperfefti in perfeftura mutare velit,is vo-

eesfiotafque methodo hic pofitafignabit, habebitque etiam mutationem ab omnibus
^thqftrisdifferentem ihuiufinodi autem tempus incalce tabularum reperies ,fub hoc ti-
tiiJ6:-tiiplamaior,tripla minor. Vtramiiisigiturtibifeligerepoteris , vbitamen notari
vclim,in metristriplam per fingulas ftrophas continuandam ,neque permifcendam te-
pori imperfeftojin verbis vero non metricis triplam arbitriocompofitoris relinquimus.
Ex hifce paucis nifallor fatis patet, artificij noftri mira vis, quo ex ijfdem numeris triu
MufaritKmorum riori mutatis, tam ingens & admirabilis varietas enafcitur . Qn.e;cumq,-
igiturhucuf^tifedeaflumptithematis melothefiadiclafunt, omnibusreliquis fecutu-
ns operationibus communia funt; Nam modus operationis in omnibus idem eft , vnde
hicartificijmethodumplenepertraftarevifumeft, ne in fecuturis eandem rem toties
jepetere cogeremur, Leclorem igitur huc femperremittemus .
HiS igitur itaprsftitis, nihil reftat, nifi vt an tequam vlterius progrediamur, hic caute-
lasquafdamapponamus,quas nonmerito Canonestotiusartis appellamus;vtiuxta_.
eosjomnesdifficuftatesoccurrentesfuperare poflimus,&ad perfectam componendi
notitiam peruenirt-.
CA-
q . . .,
Lih.Vlll. Mu/urgiaMirifca. f7
-..'-"( a
C* A P VT T V
De Canonibus Mufarithmicis, fiue Cautelis in Melothe-
ticis operationibus adhibendis
NE Mufici nobis obijcere poflent, aliquidinvniuerfo Muficae prattica: ambitu Ja-

tere,quodautnonprajuiderimus, autalijs diflicultatibus occurrentibas me-
-
deri nonpotuerimus ,hicCanones totiusartis direitoresapponendosduximus,qui.

bus fingulari ftudio obferuatis,nulla vnquam diflicult;istanta occurret, quam non_>
fac ile Tyro etiam aûm fit fuperaturus .
C A N O -N I.
De Charatlerifmisfentagrammorumftue demodo (ignationis

njocum in palimpjeflophonotaclico
CLaues harmonica?, quas alij fcalam appellant , varias fedes in pentagrammis obti-
ideocautefignationeillavtendum Ne igitur Tyro huius artis inincertu
ne'n't, i
eirer,itaoperabitur compofiturusmelothefiam qttampiam , primofeliget fibicertum

ex duodecim fupraprxfcriptis tonum , verborum fignificationi aptum , vti fupra diclu
eft. Quo pcradto videat in fyftemate mutationis duodecim tonorum characWifmos
pentagrammorum, fiue qua: clauiumfeu fcalje cbnftitutio fit in columnatoni querru,
elegitj& hoc eodem characlcnfmopentagramma fuainpalimpfeftodelineatafignabit,
fi durus fuerit charac~tenfmus,duro; i\ mollis,mollifuaderem tamen Tyronibus , vtse-
peraccipcrenteam fignaturam icala?,quam obtinentin fyfiemateyniuerfalifexordi-

ne toni lmmediate fequentes Hic enim reddit cantum raagis naturalcm , fingulifque
,
vocibusmagiscongruum; Si quisenimeofcala:generevtatur,quamhabentprimus&
tresvltimitoni, hic vocesreddet, plusequoaltas&vocibusCantorum incongruas.in
ijtamen tonisin quibus huiufmodi fignaturaoffenditur, relinquendaeft, fciasquoque
nos+iic tonos duodccimpofuifiepaffim inEcclefiavfitatos,&quosiudicaui noftropro-
pofito optimos, non ignarus maximam de tonorum qualitate controuerfiam, quam &
in pfjcedennbuslibrisfatis difcuflimus
.
C A NO N II.
De Mufariihmu eorumque ordinatione
QVidMufarithmusfitinpraccdcntibus dcclarauimus, eftenimcertumharmoni-
coium ntimerorum aggiegatum, quale continent fingule; celluhe fiuearee.
*& coIumnaium,in quatuor numerorum feries diftributae, quarumprima re-
fertcai.tum fiucprimam voccm,fccundafecundamid eft Altum,tertiatertiamideft
Tenorcm, & U ai ta quartam id cft Bafin Atque Bafis feries immutabilis eft, neque_j
;
vnquam locflm alrcnus vocisfubirc,ficutinequealterius cuiufuis vocisferiesinlocum

bafislubirepoteft.Trestamenfcncs vItrabaiin,proIibitu,fineceflitascompulerit, in-
niccm pcrmutaripoterunt Dixifi ncceflitas compulerit ,C6tingitenim incertisfub-
.
jndc tonis,vtvoxquxpiam ex mufarithmis nuncaltior ,nuncprofundior euadat ;cui

vt mcdcri po(fis,yoces pcrmutande. funt ; V.
g. fi Cantus vel Tenor nimis Alti forent,
alteriura vox in Altum mutanda foret , & Alti vox in Cantum vel Tenorem fcilicetal-
I 2 terutram
- . .
4$ Artis Magn* Conjont , %) Dijfoni

terutramvocem. Verura remexemplooftendaraus.ln fyftematis vniuerfaliscoJiina
quinto tono notata omnes voces altius equo aflurgunt ; vt eas igitur ad mediocritatc
quandam transferas Cantus in Altum , & hic in Cantum mutari debet , Tenor vcro o-
c_HJam j n/ra teftetyfc&habebis vosw ad-naturakm ftatum.rcdutfas vt fequitur
l.Prxternatttralis. ll.Redutla ad naturalem ftatum. III. IV.
tÊ-SosffitSzp^rjs^fcj^r iffeii::: :|t:5srrq~r

::__:::iffi4zz : ;::*iixî:i_: :n::0$ir: :;::::rii^: _ :
Signatio vocum natura- Vox Alti in Cantu hx mutande. in Aitum

les terminos excedens. mediocritatem adepta.
; ! ________ SrEHBSfcJ _=
___^_ rB::_?ls_i =_
i I
Vbx Caritusin Alto hx mutande n in Cantum

mediocritatem adepta.
_f . ._ _
V,____- ____-ÂU_
critatem adepta. ..1
-i-
lt=fi-Ti^T_r|;l|ES_:|:i|tz??i_t_:
0-
....;, . .
i
i
h verd mutandx in 8. fupra
_ zumvup .
.
.'.
'
.
l'..;i:ij.'V. : .;;;;:':.
V I.' V II. VIII.
;__fl :
L _____*
:
--*-^-__=-U--4~_ :_E f?i_lH=S=

m
i
f
[ :zzz'.zizzv.
mutanda in Altum. mutandl in Altum
-*-___ db
!jfSfj_
mutanda inCantum " mutanda
mutanc in Cantum
l;|=r:--=_=
.t-.5_s_i._.
fr::;j_r_
".
- routanda inAltum. mutanda in 8 fupra
-^^ _53E
- ;._>'
*
mutanda in 8. infra . rautafida in 8 fupra
Pofui-
. . , .
Lth.Vlll. MujurgiaMtrijica. 69
Pofuimus hic 8* columnas , prima colurana monftrat exceflum vocum vltra natu-
ralem conftitutionem afcendentiurh; Secunda columna vocum ad mediocritatem re-
duclarum mutationem oftendit ,itavides Alti vocem vtadmediocntatemredigatur
fubire debere locum Cantus, & Catus vt mediocritatem habeat debere cedere ln locu
Altii Tenorem vero fi mediocritatem non habeat, ottauainfraincedere debere_>.
Quamreguiamfiftric"teieiuaueris,nulJamamplius in proportionandis vocibus diffi-
cultatem reperies ; Eft enim ita comparatum vocibusanatura, vt vna excedenteme-
diocritatera,mutatioilJius inaliam neccflario exceisiircducatad mediocritatem, que_
mutua transformatio maxime locum lubet in Alro; fiue enim Tenor , fiue Cantus ex-
cefferit,alterutra vox in Altum migrans ad mcdiocritate reduc"tacenfebitur;trafmigra-
tiotamenin octauaTenorimelius conuenit,quamCantui ;fi tamen ita defcenderer
profunde vt infra notas Bafis mcederet, vt in Tenore accidit, tunc Cantus cum Tenore
ledesfuasmutare poterit
Porro h^cfufiusdeclaranda funt^fi itaquequatuorvoces hancconftitutionem ha-
plusequo finulel defcenderent;tuncmur- Qijmd
berent, quamtertia columna oftenditideft .'.'.
,
' 1 . ,
tandceforentinvoccs mquarta columnapriauscorrelpondentcs,itavidehcet Cantus vocum per ,

..,,._
tralmutatio
in Altum Altus in Cantum, Tenor & Bafis 8 fupra incedere deberent , vt quai ta colu- agend__
;
na monftrat Pari pacto; fi voces altius aequo mcederent vt quinta colum na demoftrat,
.
tunc raatanda? forent, in voces, qualesfexta columna monftrat fciJicet Cantus in. Al- .
tum Altus in Cantura , Tenor vel in Altum vel vti & Bafis in oftauam infra mutari de-
;
beret Sed ciim h*c clare* ex exemplis pateant , ijs non immorabimur folum hic du-
. .
biumTyronioccurrerepoffet,qua rationeftatim llje vocesmutaripofTint.

Refpondeo, nihil faclufaciliusefle. Sienimlocadauiumfiueliterarum inpentagram-
mo Cantus, eadem in pentagrammo Alti vel alteriuscuiufuis vocis, pumftis notiique_>
fignes, habebis quxfitum 5>unt enim loca clauium fingulis quatuor vocibus commu-
.
nia,&idemprorfuseft,fiuelocadauium Alti ponas in Cantu, fiue Cantus vel Te-

norisponasin Alto; Vnde&fequitur quod ln quolibet Mufarithmo triumnumeroru
ieries ad tres reliquas poft Bafira voces pertinentcs funt indirTerentes , ita vt prima fc-
rics tam AIto,quamTcnoricompetat, fecunda &tertiatam Cantuiquam Alto &Te-
nori; Indifferentia tantuminhocconfiftit, quodin vna vocc fubinde altius aut pro-
fundiusarqu6incedanr,&hoccafu vOcesdido modo permutandefunt Verum vtTy- .
ronihicaliquam fatisfa<ftionemdemus; Sitvox Cantusinprecedentiexemploab cx-

ceflu fuo ad mediocritatem redigenda, hoc eftin Altum mutanda fit ; ita operaberis,
ciim dux primx noteCantus confiftantinF, tertiain E,quartain C, quintainB,fexta
ckfeptima inC, &ocT:auain D. VidebisvbinSin Altipentagramo fintdiclaru clauium
loca, in hifce enim note pofite. dabunt in vocc Alti Cantu ad mediocritare redu<5tum_.;
lta in omnibus al js operaberis; Vbi etia notabis TenOre &Cantu,ira fimiles effe,vt nul-
lo prorfu^ fcrtipulo vnaproalterafumi poflit; ciim in pentagramis non nifi vnicoin-

teruallo diftent. Solaigitur transformatioexalterutiain Altumfieri debet, qui a di-
ctisvocibus, vt plurimumditonoautdiateflarondiftat'1.
C A N O N III.
Defonis b b &clintra columnaAT onorum occurrentibus
columnis Tonorum fubinde occurrunt in certis tonis hc figna b & 2_ Quo 0-

INftendimus qua* per numerum
, illis literis , cui hxc litera b. ufcfipta eft
.
, indicari
quibufcumque in pentagrammis reperiantur, femper b. prfigi debere , idem dicendii
eft dc b quadrato, & de figno S femitonij maioris; hoc enim f emper fere 7. numero a-
fixum cft; litcra igiturque per huncfcptenarium nuraerum mfcalaclauiufignatur, no-
tam hoc figno afteftam requirit, non lemper quidem fed tunc ciim nota fequens afce-
dert
. .
gfe Jrtis Magn* Confoni, & Difsoni

habueritfequentemsfed vrdequaede hifcefignis fu-
derit, vel finalisfuerit,'velpaufam
fnistraftauimusinfchemate primo MutationisVI. toni,inprimum. Vbi& exempla_.
dedimusjSedingratiamTyronisrepetemusexemplumfuprapofitjinfecundacolum-
uafyftematis vniue_fahs.
. .. .:, , ... . .. . liA
'
,
..
Cantus
C I .
fator Bafis
.
,
"*"^v"&'
4'f-*
fl:a _: :%::$ iii--+
-
'
:
Videsinhocexemplo vltimanTcarttus notam quod finalisfit hocg notarijln Alto

veroprimam&fextamhoceodemfigno. cumenimhocexemplumfecundi toni fit; fi
columnam clauium columnae fecundi toni applices , inuenies 7 hoe figno 2_ affeum_,
F literam denotare; vbicumqu e igitur in pe n tagrammjs F coeurrerit, ibi nota hoc figno
affeclaponendaeft, vtinprima&fexta Alti notaapparet.Prxterea inhoc tono,vti &
primo>numero6.femperappofitum b moIleeiTeinuenaes,quodcumErefpiciat, deno-
tat inomnibus pentagrammis, vbi ha>c litera occurrerit , ibi notam affe&am effe debe-
relitera b. In primovero tono oftendit noram irt chorda b quantumuis dura,b mblli
tamenfignandam,vtinprimitonifchematefuperiorisfyftematisclare patet, vbiquin-
ta notabafis b mollivti& s.tenorishocfignoaffe.tafpe&atur
. Sedh^cclarioralunt >
quamvtfufiustraftarimereantur.quareadalia_,. v ;
-
: ''".''..'.:' !
'~
O A "M
f* /_. 1\ U
f*\ "M
i\ T \7
1 V .
.'-.'.- .
- .
'
De lonorum
1 ,. . . .
elettione -
-
'
* ' "
MnesMufarithmifinguIisduodecimtonis prolibitu promifcue adaptari nec &
debent nec poffunt, cum Mufarithmi multi fint , qui certis tonis propter illici-
torura interuallorum ( de quonim notitia poftea pluribus agemus) occurfum, applicari
nonpoffunt. Hinc vttonorum commoditati facilitatiquc in operando confuleremus>
(inouliscolumnisafcripfimustonosappropriatos mufarithmis diftarum columnarum^
quibusfeiuatisomnesprocul dubio errores facilevitabuntur. Quartus & quintus raro
jn vfufunt,&paucis tantum Mi:farithmisaccommodantur ,obfequentem vti dixiilli-
citorum interuallorum occurfum Reliqui omnes in vfum facile venire poffunt Hinc . .
fuadeovtTyro pnmo fe h fextonis potiflimum exereeat, vidclicet 1. 2. 3.6. 7.8.hie-

nim ciim principales fint, & fere c um fex reliquis con ueniant, ad omnem harmonicam
modulationem abunde fufficieh t, imo vix vlla aflignari poreft cantilena,que. non iuxra
vnum ex his fex tonis compofita fit Si quis tamen reliquis fex quoque tonis ad ma- .
jorem^varietatemvtivelitjillinon repugnamus,dummod6 ea quidiclum eft,cauteJa_,

procedat .meliusquoquefeceritTyrosVtpriusinll.&VI.tono feexerceat.
"'";'
i.d^fc :....:.;.'
'
-!*._ *
..;..: ..:,'."...
''' ijj
b : ....'.. .'.'.,

.: rr;u. jH : b'." .::...',.
r 1
CA-
. .
Lih.yiU. Mu/urgiaMiri/Tca.
ft
CA N O N V.
Dc illicitu interuallis euitandU :
COntingitfubindevtmutandotonum,Iitere^nillicitainteruaIIa incidant,quc. vt
omniftudiocaueas,veIim.Suntenimmaximumin Mufica abfurdura ,& aures
miruminmodumrlagellant. Suntautcm fequentia_.
lllicita interualla .
33=SE

-+*. P^f-.tofS
*= =**: ^-3=ffJB=-fe- Pg==^

9 lo II II
^^.jîjJL.,--..$f n _, __, r i
8f :tEE:5E zfe:E=8zi|te=:=
=rz:$z:
Redutlio illicitorum interuallorum adlicita.
=l|k=:izfeS:i|i5:!::!:$
IO
^Ljft.^:'
3ficzrgzfl?zr
_w:_$::-- ~:$z
Prima feries interuallorum oftendit interualla illicita: fecunda, interualla redu&a_
Inprima&fecundacolumna videswicontra/,&yi contra /w/abfurdillimum inter-
uallum, reduci per mutationem duri Cantus in mollem In tertia & quarta columna_
.
videsjw/contra/iin primo tonoreduciper mutationemcantusduri inb. mollem...

In quinta & fexra colunavides lllicita interualla in catu molli,reduciper mutatione ca-
tusmcllisinduruomiffo vtroq; b, vel exduroin molle vtroq,admiflb,&ficdecceteris.
Vides igiturquaratione prohibita interualla reducidcbeant. Quandoeumque igi-
tur in vnum ex hifce incideris, vel claufula mutanda eft ex duro in mollem,vel ex mol-
liin durum;velqaod confultiusiudicauerim, Mufarithmus mutandus erit:quod fiet;
quifiuensMufarithmumcuiusvltimiduo numeri inbafi,diuerfiapriorifint,&
fialium
habebisnegotium totum,finc tantamutarioneconfeclum. Vnde canonera ficforma-
mus
Qjjandocunque numeriMufarithmorum inprohibita interualla inciderint,tunc 5 1
Mufarithmus mutandus eft, quod fiet, fi aliu m acceperis , cuius duo vltimi numeri FB
in bafi diuerfi fint. exemplum hoc fit.
SintMufarithmo bafisduovltimi numeri y.i. qui in coIumnaV. toni incident 4
inFB. &cantusfitdurus, h;ibcbuntq,nota?cadentiam,quam fecunda columna mon-
ftrat, fcilicet prohibitam. Quxreigituralium Mufarithmumbafiscuius numeri non_
habcant 5.1. fedv.g. 6.2. hos fiapplices eidemcolumnaeclauiumprodibuntduaditc-

xx
$ ,
*.
'/2 Artis o*Magna Cpnjbni^ ($*'Difloni
raeG& C. pofitaeigitur in di&islocisprodibitinteruallumlicitum vt e
laterc patct Vel filaborcm fugias in alio Mufarithmo qu_rendo , om-
.
niumr_cillimonegotioremexpedies,ficolumnamclauium vno gra-

du altius promoueas, vt hic e latere faiftum vides ; Nam priraa colu m- G| ?
na toni vitiofum interuallum pre;ftat akcra columna vno gradu altius
;
promotaitavty. literae G refpondeat, iam interuaJIum prohibitum_,

1 L 4
translatum, licituminteruallumpr_ftabit;Sedhecpofteafufiusprofe- b 4 3
quemur. Videsigiturquam diuerfismodisillicitainteruallaemenda- D 3 X
repoflimus. C z 8.1
B 8
C A N O N VI. A 7
7
6
X>e mutatione Tonorum & in. 'vna eadem-cantilenafiue

G
F
6
1
5
de mijlura Tonorum. 1
NE Muficus quifpiam nobis obijcere po(Tit,nos in Mufarith-

misnoftrisnullamhabere varietatem, circa mifturam_i
Columna Epitomicx
Tcworum.
Tonorum hic eam tradere voluimus; vt autem hanc mifturam_, 6
tonorum intclIigantTyrones,fciendum eft Muficam ita varie-
5
tatis amantem efle,vt fi in vna &eadem cantilena qualifcumque
8 4
illafuerit,perpetuus aflumptitonitenor,&eademfemper inter- 1
uallaferuentur, necplacere, necauribus vllamiucunditatem_.

SF 8 ^7 3
praeftare poflit , quinpotius moleftia& taedium adfcrant Hinc .

hE Wj 6 _
peritiores Mufuigi,diuerforum tonorum claufulis,velutitotide D b6 5 8

coloribusdiuerfisiuasmodulationescum magna audientium_. IC 5 4 7
iucunditate, cxhibere folent. Ne igitur difti Mufurgi putent no-
ftrum Mufurgicum artificium hoc modo ingeniose intertexen-
bli
A
T 3
*
6
5
ditonos priuatumefleihoccanone monftrabo ,qua rationefi- 3
milibus texturis noftras Melothefias adornaie poflimus,ne quic G _ 8 1

4
quam in hac noftraMufurgia omififle videremur, S_F 8 &7i 3
Nota itaqueinteruallaprincipij&finisalicuiuscantilenae se- bE S7 b6\ ai
per ordiri,& terminarideberein tono, quiprothemate aflum- D b6 i
?
ptus eft. Mcdmm autem diuerforum tonorum claufulis luxu-
__c 4
riari poffe , dummodo femper ex hifce diuerfis tonis afllimptis 5
refle&atintonumpropnum affumptum fict autemhaec muta-

;
B 4 3
tio artificiofa hac methodo. Defcribatur duplex columna Tono- A _

_um ,eoquihic elaterevideturmodo, deinde fit paradigma- SG X i
tislocofequenshymnus>idemquifupra,fuprafexturatonum_a i \%
compofitus.
PerioduJ 1. 1L
Mimmzl ;_ffi_?_3E
^ _. ^.w.^.
V eni creator fpiritus mentes tuorum vifita
ES
0 ni
Etprimaftrophafiueperiodus fitfextitoni,velis autem alium quemuis tonunvûi
cantus mollis competit, fecunde; ftrophce accommodare , ita age .-promoue columnara
toni vno gradu furfum ita vt i non iam F fed toT G . refpondeat , & hoc perac-o Mufa-
rithmiquamuis jjdem , qui primi jalium tamen tonumfortientiir videlicet fecundum >
pro-
V
Ltb.Vlll. MufurgiaMtrtfica.
73
proucnietquc daufula vtin fecundaftrophapater, noshoclocotantumexperimenta
invnavoccbafisponimus,reliquenimvocescomponuntur eademprorfusratione__>,
quabafis. Siiterumpromoueascolumnam numerorum per j.gradus,ita vt i vel8.
refpodc3tD. vt in columnarufecundaapplicationepatet 3 deindeiuxtahacmetathefin
pentagrammis punclaimpreficris,prodibitII.toni miftura,&ad tertiammetathefin_,
IX. toni miftura prodibit ,vt tertiaperiodus oftendrt; Quarta vero periodus,erit vt
prior fexti toni.Nam vtdiximusprincipium&finis femper debent refpondere tono
fupra quem cantilena quaepiam principaliter compofita eft.
Vides igitur quamfacili negotio tonorum fiat mixtura In cantilenis igitur fupra_,
.
tonum molliscantus compofiti fummo ftudio cauendum eft,ne aj. plicatio fiuc promo-
tio co!umn_ numeroi um contingat in gradu qui propric cantui duro competat, & fi
,
cantilenafattafuerit in cantu molIi,toni qui durocantui competunt,mifcerenulla_,

rationepofluntaut debent, nificertisijfquerari(fimiscafibus,dumnimirum inêntem
mutationem ex gaudioin triftitiam artificioseinnuere volumus. Adanofcendosvero
tonos rite permixtibilcs hofceCanones 2 feruato,fed demusaliudexemplurn_,.
Quandocunq;feligis pro quapiam compofitione perficienda tonum II. fcias eofdem
fecudi toni mufanthmos ter aut quater mutaripofle per bacillos tranfpefitorios. fi enim
prima alicuiusMufarithmi notam vnfi tertiaaltiusacceperis;
habcbisnouamclaufula&perfeclam mutationemtoni;item
fi vna quartaaltiorcm pofueris deinde vna quinta & deni-
; ,
8 7
que in priorem tonumreucrfusfueris: fed in exemplo res
claiiuseIucefcet.SithuiufmodiMuiarithmuspi-opofitusin_ 8 7 6
notis fccundi toni. hunc li mutari velis, applica columnarr_, 7 6 5
nunurorum mufarithmorumadcolumnam dauiumfiue li- G 8 6
l 4
terai um
muficarum, ita vt 1 rcfpondeat prim note; mufa-
.
F 4
7 1 3
rithmi,videlicetin G. hoc paclo prodibit pro primo verfu
E 6 2
alicuiusmetriprimaclaufulafccunditoni.fiveropromoueas 4 3
columnx numcrumadB, itavt irefpondcatB, &deinde_j D J 3

1
numerosmufarithmoruminnorasrefolueris,habebisprima C 4 2 1
murationem prioris clauful2vthicapparet.fi verocolum- B 1

3
namdictam numerorum numcro fuo 1 liter^ C incolumna
clauium applicaueris,deindeiuxtahancapplicationem nu-
A 2
meros mufarithmorum in notas refolueris , prodibitfecun-

G 1
damutatio claufula: vthic apparetjfi verocolumnam nume-

v orum numcro fuo radicali applicaneris ad D & iuxta hacapplicatione numerosinno-
tas refolueris piodibit tertia rnutatio , vthic apparet. Quarta veroclaufulaeriteadem

cumprima.
I.Mufarirh.II.Toni Pritna Mutatio SecundaMucatio Tertia Mutatio
Vndc hanc formamusregula.-ln omni mufarithmo II. toni, quatuormutationesfie-

ripoflunt.prima contingit, fi 1 numerum columna? numerorum applices vna tertia,vna
quarta & vna quinta altiorem prima nota primi Mufarithmi jproueniet enim perfefta
,
tonorummiftio.
cAlind Exemplnm mutationu tonorum.
. *
\_ 3_ -1-A~- .J * _-. ft
p;3|l^p|igpp_i|5^S_^3
2
J4 " -$ li -S2^_
jJp-y
,
2$-#-l l-SI^.-J_S.|.<l iS
ll
. . . . ,
74 4rtis ^lagna Conjbnt, ^ Dijjoni
CANONVIL
De vitandis prohibitis inieruallis
1.
W
^^Vandocunquecantilenaaliquacftfignatachara&erifmocantus mollis, nu-
merus i.vel8. columnasmemoratce, nequaquam applicari debet fupra_.
,
literas A & E. ciim enim ha?c interualla proprie cantus duri fint, praster
quam quod diuerfx nature; tonisinferergtur, etiam in interualla illicita inciderent . ad
reliquasverdomnesliterasdi&usnumerus i.vel8. applicanpoteft.
1 1. Si cantilena fuerit fignata charaderifmo cantus duri , tunc numerus i vel 8. ne-
quaquam ftatui debet fupra B. & fnpra E, & hoc adhibitis fignis ^ b nifi,non nifi raro:
has duas regulasfirite feruaris,fine periculo vllo in miftione tonorum progredieris
C A N O N VIII.
De poftionefgnorum chromaticorum b lr.<
g;.
VEriim in vtraque columna dimera applicatoriainuenies figna chromatica tamli-

terisquam numerisaffixa; quibusfignificauimus, quod, quandocunque tam_.
numerusquiimliteraijfdemfignis notataoccurrunt,tunc notanftiufmodifignumpre-
figendum ; Si verd alterutra cellula columnaru ijs fuerit vacua, omittendum erit. Ita in
prima columna Cliteram figno affec"tam reperies. 5 autem numerum correfponde-
.
tem eodem priuatum , quo indicare voluimus C non effe afliciendum hoc figno , fed
prorfusomittendum. Iterumin eademcolumnafeptimum numerumpariterhocfigno
âffq&um reperies,cuiE refpondet cum prxfixo b. quia vero literapriuatur fignog &
numerus 7 priuatur Htera b. fignum tibi erit , vtrumque in hoc tono , tam literam b
quani ôraitteftdum. qua?omnia diligenter notanda funt. Promota vero columna_.
numerorum vno gradu v. g. ex F in G reperies 6. numerum b fignatum ; 7 vero figno
.
|g affeclum.quibus pu meris,cum E & F refpondeant ijfdem fignis notatce indicabit tibi

vti raf E pneftgendum b. ita F. prasfigendum efTeSg.adeo vth_cvniuerfalisregula
effepoflit. Quandocumque tamliter, quamnuraericorrefpondentesijfdem fignisaf-
fefti occurrerinr, tum Iiteras poftulareaffedionem fignorum fi vero alterutra tantum
;
velliiteravelnumerushifcefiCTnisaffedusfueritjliteramnullaratione eo figno notan-

dam Nota quoque fignum X non femper, vti in Canone tertio monuimus poni debe-
.
re,fed tunc,ciim notafequensafcenderit, autpaufaimmediate fequatur,aut etiam fi-

nalisfuerit. Sedh^c omniafufiiisin fequentepartetraftabuntur.quareeoLeclorem
remittimus.
C A N O N I X.
De Multiplicatione Mufarithmorum
-'..,.:
F
T maiorem varietatem in Mufurgia noftra monftraremus , hunc Canonem ordi-
hauimus.Confiftit autem multiplicatio inhoc,cum ex vno numero alicuius
Mufarithmiintegrum Mufarithmum formemus. Sit
pro exemplo logarithmus Ba/is pro primo themate Paradigma
affumptus fequens $1456551. cui reipondent -i.-- ,--..4..J..*-i.-M
c
Jiter?in colum.da. CFECDCCF. notxvcrdinBa-
q^^-^-+-i-J-$ :i;i--- :

fi rripondent vt e latere apparet. Hunc Mufarithmu - ~t;^~5rT;v;;;~;2^*;~3 J^ '
infinitis modisvariarepoterishacarte. Etprimum "

v "$
quidem 5145655!

. .
Lib. Vlll. ntMufurgtciMirifiea. yy

quidemfi o&iespro multitudine fyllabaruminaffumptothemate. Veni Creator Spi*
5.
ritus> eft primam notam in Cpontara 8. replices; & deinde alteram periodum
ponas,id
fimiliter otflies in F. & 3 fimiliter ofties in B i & vitima vox ordinariam cadentiam fer-
.
uet . Verum ex fequenn exemplo mentem noftram melius percipies
i * 3 4
31 I.JjjJjJ^jJ-l.
Vcnicreator fpiritus mentei tuoru vijtta impkfupernagratia,
1 -I :
Qwe tu crea/}ipecJora,$cc.
9 -g
Videsinbocexemplofuperiorisparadigmatis prima notam in C effe hicodiesre-

plicata iuxta odto iyllabas, fecundam vero notam hic in F pariter oclies multiplicatam
tert a,inB.fimiliter, quaitainC. ita tamen vt 3 primas notasinC,duasfequetesinD;

;
&2inC,&vltiniatandcinFponas}Vtinparadigmate.Never6innotismetrometriser-
res,acciperepoteris,proqualibetnotavnam ex duodecim notarum in calcecolumna?
cctofyllaboru contcntaruferiem.Secud6fiintegrasperiodosnoIis,poterisMufarithmu
diuidere quouis modo.Vel enim primam notam paradigmatis in C duplare vel triplarc
vel quadruplare vcl quintuplare &c. & fecundam notam in F. fextuplare > vel qiiintu-
plare, vel quadruplare, vel triplare vel duplare, vt in fequenti exemplo patet
1 3
?
' 6
I irjcn r
3 4 itfrioilaaft vijn ;
v )djo13J jj; . Jo
Veni Veni, Veni '
Vcj?: cre Vemcre ator fpiritus .
.. up 11) obnurn lioin

'
.
...-.!,:.- q. , t , .
Eccein hocpatidigrnatc ex mfinitisferecombinationibuspauculastantum fclegi-

mus;primxtresclaufula:refpondentduabusnotisfuperioris paradigmatis,vt inpre^,-
cedetipentagrammobafispatet,quart3&quintatiribusnotisfuperiorisparadigmatij^
fextaquinqu<erehquis,atquehec om.nia infinitiS'V_t diximodismutabiIes& replic.aj-
bilesfunr_SiC:Ut enim prima?>fic&.v.Uime multiplicabilessutjidq;intempare quouisda,
to. Verum ciim de hifcein fequentjbus fufius traftaturifimus, hicfupejuacaneumeflfe
latusfumijslongiusimmorari.Exhisfequiturquamfacilincgotioiiacmethoclo.coriq
ccntusilli quos \a\go [falfobordone'] vocant fienpoflint.Sinteoim dativ.g. Mufarith-
m 1 5 1 . & 3 7 1 5 in ryotas translati, vt hic patet con6cies,vt barbare loquar, falfum bor-
i .
^nfWjfiprimae&tertiijin primo membro.deindepriraaein feciindo membro, & quar-

te notse valorero per longam exprimas, vt fequitur^
K 2 Qui-
. . . . ;
?6 tArtis Magtt* Conjbni, &DiJfoni
MO, >:~o-
$a 3-$-*
-v-
_u w- m - *-^-R-
Quibus quidem notis quofuisverborum hymnos,quoiuisdeniquepfalmosaccom-
modarepoteris. Atquehocharmodicgenereinpfalmis hymmfque cantandis Mufici
vtproindecumvulganafintampliuspertrad:andanoncenfeam;Qua-
paflim vtuntur,
re huiufmodifalfbsbordones componendi methodum tantum tibiinfinuafle futficiat
ne quicquam in mufica fit, in quod Mufurgia nofti a imperiu fuum extendere dici non
poflit
C A N O N X.

De Vcrborum adnotas accommodatione
Pinace I.pofuimns polyfyllaba quorum penultima longa In fecundo Pinace t-/
INcontra polyfyllaba pofuimus penultima breui Quotielcunque ;
;
vox aliqua_. igitur

quotcunquefyllabarum,occurrerit,cuius vltiraafyIlabalongafuerit,primi pinaeispo-
lyiyllabis vtens ; Si vero penultima breuis fuerit, fecundi pinacis prout titulus demon-
ftrat, Mufarithmis vteris; In calce vero vtriufque tabule- ,hoceftin calce vniufcuiufque
columnx notae pofitafunt Metrometr^ di&e,eoquod datutn qualecunque polyfyllabu
perfecle & multis modis metiantur . V.g. fi fit fuper haec verba componendum> Magni-
Jlcat anima mea Dominum accipe infecudo pinacein columna tetrafyllaborupenultima
breuipro Magnificat, quemuisMufarithmum;cuiin cakerefpondent notaimetrome-
Anima mea, accipies in primo pinace in columna pentalyllaboru, quemuis Mu-
trc ; pro
fanthmum,cui quxlibetin calce notarum metrometrarum feries refpondet. bxc enim
pentafyllaba etfipenultima natura breuem habeat,habet tame quoad fonum longam.
Velpro libitupro/4;>ijtrifyllabum; &prow^biflyllabo vtipoteris. quce omniaiam
fupra declarata funt
C A
V. P V T
De Mufurgia Poetica metrica Rhythmica, quae Contra-
pun&o fimplici vfitato fiue pari vocum
progrefTu conftruenda_>
SYntagmaII.tabuIarumMelotheticariimcontinet,Mufarithmosomnisgenerisme-
tris applicatos atqueudeo hoc loco vniuerfam Muficam poeticam , quantum fieri
poteft i6'oA8 tra&abimus; vt nulla natio in mundo fit , qua* non poflitfupra quoslibet
v^rfas in na'riua lingua conftruftos Sy mphonias omnis generis (etiamfi Muficx fuerint
imperiti) cOtfftfuere Quod tanto facio libentius,quanto non ita pridem hoc a Syris &
.
Atabibus,acPattibus noftris Indisalijfquediuerfarum Prouinciaruminftantiusa mj

ftitrequifittim' ^ceeiiit quod & neminehuc vfque prxftitumfciam . Nam cimj non
id
fttfnpe* vbiuiloco*um, quiartem melotheticam norint Magiftrircperiantur,CantiIe-
n timWfiutf atf êuotionemhominum excitandam, fiue in vfus theatr ales aut etiam
piropriaffl tecreatiiflem femientes,fubinde neceflarie fint, operas precium me fa&urum
exiftimaui , {ykoc40CG tnodum traderem , quo omnes populi fe ipfis fupra datis quof-
libet in natiuaîriûa cbnftrucl:o6 verfus,quaslibet harmonias & quouis artificio ador-
riatas componere pofllnt ; QuodquidemnuIIarationerneliusin erfecltfm dcducipo-
tuit, quam per Mufurgiam poeticam > que ciim orationem fiue ceraum verborum con-
textum
. . . . ;
Lxb.Vlll. MufurgiaMmfca. yy
tcxtum ncn v3gacfo!inoftyIo,fedeundemmetricaquadamamufli fob certo fylla-
barumpedumque numeroliget&conftringat,Metraautemomnibuslinguisapplica-
npoiTunt, Certeid ncbis magrumfane ad propoiitum noftrum pertingendum prx-
bctcompendiO, fed onfiflis veiborumambagibusadremiplamprogrcdiamur a lati-
nis verfiiuis iniriumfacturi
Sicutiigiturcorpus ex varijsmcmbris, tabella exvarijspi<fturis,& harmonia ex di-
uerfis vocibus oriuntur,ita ex varijspedibus varij nafcuntur venus,metra feu Rhythmi,
vt proinde verfus nihil aliud fit quam oratio certo generc atque ordme pedum alligata,
quorum quidemnoucm Ipccies;nonnuIIivigintiquatuor;alij plura ,paucioraalijpo-
fuerunt , de quibus fingulis fuse parte fecunda huius libri nos relitftishifce poetaftroru
:
altcrcationibus,eamctrorumgeneraaflumemus, qux&adaniiniarTe&ionesexcitan-
dasplusencrgiij&ad Muficos numerosplusaptitudinis haberevidebuntur. Ordine
igitur naturali progredientes , a minimis verfibus ad maximos vfque fingulis Mufarith-
mos appropriatos per tabulas applicabim us , vt fic dato quol.bet verfu , ftatim pinax cu
Mufarithmis vcrfusdatiinueniripoflit.Ciim vero plerumqucnon vnusverfusautftro-
pha,led plurcs fimul a coaceruentur,omnia verfuum genera in tetraftrophaid eft qua-
tuor ftrophasparticmur, vt fic faciliori negotioin arte MufurgicaprocedatTyro
Propofitio I.
Datu metru Adontjs (g* certo tono Melothefiam quamuu tnfnita^

quadam 'varietate componere
QVamuisAdoniusverfusnonnifiraropolyftrophusfit;fed vtplurimum fapphicis

triftrophis in fine adiungi foleat, nos tamen hic pro themate tetraftrophon_
*]* aflumpfimus , vtartem noftram illi meliusapplicarepolTernus. Sit mctrum-*
retraftrophonAdoniumdatum, vtfequitur.
Adonium Tetraftr. Dactylicum Tetraftr.

TJubibtts atriU Tollite lumina
Condiia, nulium Ad njagaffdera
Fundere poffunt Cernite "Nummis
Sydera lumen Luctdamuuera .
Petitur fiiper hos verfus componi mulicai ita operaro.
PRimo, fcligatur Tonus verbisaptus , cx fyfteraate vniuerfali , velex menfa Tono-

graphica^.
Secund6,figneturfyftemaphonota<frJcum characTerifmocantus,quemtonusrefert>
duro fi durus, ii molli s.molli id e ft fingula quatuor vocum pentagramrna fuis fcalis &
,
clauibus vt in menfa Tonographica praTcripfimus, & infra patet,iignanda funt.

Terti6,HocperacloaccipePinacem III. antete , inquoprima columna Adonia_
fecunda Dadtylica contmet, excerpanturque quatuor Mufarithmi quatuor ftrophis da-
tis compctcntes> vt fcquitur
Hos
! , . , .
7*

<Arti* Magn<e Conjoni. & DiJJbni
II. III. IV.

1
5 5355 55 54S 665 y 5 65565

3-878 77867 88878 83388
55 1*3 23322 443 23 1 3 543
87651 5 1 125 44 5i 43 34*
HosMufarithroosnon ordine quoin columnafequuturexcerpfimus, Colum vi. 1
CJauiu Toni
fedpromifcue,vt videretTyro quoslibetMufarirhmosaccipipoflefine.j 1
dilcretione,&perindeeffefiueordinere&o, fiueordineinterrupto,fiue F 8
tranfuerfo,fiue etia obliquo eosaccipias.quauisconfultiusfecent Tyro, E 7
fiordinemnaturalemcolumnarum feruet.ExcerptisMufanthmis,hac D 6
piaxi eos in notas animabis C
Quartd, fit Tonus VI. fupra quem melothefia conftruendaeft, qusere
_5_
B 4
igitur columnam huiustoni &iuxta eam applices columnam clauiurrL-
vtinmarginepatet. A 3
Quinto ,accipeprimam Mufarithmiprimiferiem numerorum ,videii- G 2
cet 5 5 3 5 5. & vide cui literas in columna clauium refpondcant , & inue- F 1
1
niesrefpondereCCACC;imprimeigiturinpentagramrnocantus duo
punftain fpacio C, & vnu in A- in difcretis pro tribus fyllabis [N, bi, bus]
fpaciJsvtvidesideindeduoaliapunclainfpacioC.emidem pentagrammij in difcretis
pro duabusfyllabis [#>//] fpacijs. ha.bebifque pro primaftrophaconfonantiarumloca
determinata_i
1.4. K & $-llwS_lSl$IXlA_"D_i2Si!ft t\ & 2fZuZS?-iZt - $ $C I

.,,..!..__- e-
d _? J
TITI"*l"""tt
S.U -_i_
- -r i=S:*
5 rzfcJCE i ibte: :si $ iteb::|:$?

30] X
S=
Nubibusatris conditanullum funderepojjunt fidera lumen
(Jio'1'j-i i onol m,_p tj u
(o 01
WXJC
Sexto,pro Al*_ecipefe-undam. Mufarithroipririi numerorum feriem 3 2878. vi- &
de quibusincoIiamâdiuiUMditirishtnumerirdpondeant, &reperies AGFEgyin^
fecundoigitur pbtttagrammorAlto in tribusfjSacijs drfcretisipacio AGF. corrfifpgqde-
tibus triapunclff Jn>primes^c__nde v.num fpaoio E; &derrique,vnum itcmmin lpa,cio E
habebifqueloca harmonicain pentagrammo Alti determinata v \ .îr^jaq/rtoaaij ,
Septimd, pro tenoreaccipe tertiam Mufarithmiprimi numerorum feriem 5 f 123.&

vide quibusnamliterisincolumnaclauium iilarefpondeant,&inueniesCCFGA.im-
prime igitur in totidem fpacijs difcretis puncla in locis quibus litere^ affix? funt , videli-
> ' CCt
. . .
Lib.ytll. Mufurgia Mirifca

fo
cet prima duo pundainfpacio C;tertimin F.quartuminG.&quintum mA.habebif
cuc loca harmonica Tenorisdeterminata_j.
Octauo, accipepro BafiquartamMufarirhmi priminumerorum fcriem S765 i.Se: vi-
de qiubufnam in columna clauium litens refpondeat, reperiefqueFEDCF. imprim^
itaque punftatotidem in fpacijs djicretis,atqucinlocis, qua?clauibus correfpondent
inpentagiammo Baffi. &habebisloca bafisdeterminata, vtin pra;cedentifchemate_j
patet;
Nono,pofitispunc1:is notasijsfuprapones, eaqua?fequiturmethodo,accipe in calce
columnxquamcunque notarum feriem, notafque fingulasfingulispunctisapplicabis,
ita vt omnes nota? in fingulis quatuor pentagrammis vni fyllabx refpondentesfint eiuf-
dem valoris; apparebirque primaftropha harmonica, vtin fuperiorifchemate patet
Decimo, reliquas itrophas eadem prorfus ratione &
methodo , qua primam expedi-
uimus, expedies. Ncque enim vlladiuerfa opcrandiratioin lllisoccunere potcft. Da-
to igitur mctro Adonio tetraftropho, & dato tono cantilcnam afIignauimus,quod crat
faciendum_i.
Nota infragmatiamferattam .
NOta primo huiufmodi metricis compofitionibus,eafdem prorfus cauteias

gulafque obferuan das
, in
quas prarcedentibus o canonibus tradidimus
efle, in 1
rc-
Quosvt felicius in negotio progredians,pcrfecl:e callere debes,vt fi dirficultas aliqua oc-

quidfaciendu fitdeliberarepoifis; Soluimus enimin illis 10 canonibusquic-
currerit,
quidinvniuerfaMufurgia occurrerepoteftdifficultatis. Verumin fequentipropofitio-
ne aliquas particulares regulas alfignabimus quibus quicquid hic omiffum eft , vber-
;
tim recompenfabitur.
Notafccund6,huiufmodi mufarithmosquibuslibettonisaccommodari pofle, ex-
ceptisijs, quiobtritonumaut femidiapenteeosnon admittunt.
Notaterti6,fcdesfignorumaccidcntalium obferuandas.fine his enim facile error
contingerepoflet.
Nota quarto,veI per vniusmufarithmiad diuerfis tonisappIicationem>eundem_.
effedum prodire, qiu per 4 diuerfos mufarithmosdiuerfis ftrophis accommodaros.
Notaquint6,admifturastonorum artificiofiusin 2 &j ftrophainferendas,ordinem
columnarum nnturalem feruandum; ita vt prima columnaftrophse prima?; fecundafe-
cundcEitertiatertiiiquartaquartaecorrefpondeatihocenimpaftoomnisinrailturato-
norum error vitabitur; & cantilena naturali proceflu conftituta, dulcius aures feriet .
Quajomniafummoftudioobferuandafunt.
SequiturPinax Mufarithmorum .
MVSI-
3 1 . < j . .
So Artis Magnoe Conjbni, ^ DiJ/oni

MVSICJE RHYTMIC^
N A X
P I III.
JVlufarithmos continenspro Adonijs

& Da&ylrcis aptos.
^ r-
GaudiaMundi. TollitePrincipe s.
Adonia. Dadylica
SS6jS 66666 1 J554S 554J5 5SSSS5 666661 4443^4 5665-fc
8S878 88182 12321 31113 888778 12288. 888888 888778
3343 44434 77867 5678 533113 444331 666JJ6 $44113
884? I 44*61 55<*5 876ji IU JJ[ 112662 4441 14 844551
3*4S5 44311 12182 5J6SJ 666JJJ 3 5 5662 655443 SSSJS J
S1S12 8886 66766 88878 888g 8 ? 812887 888878 S88778
5 5678 66543 44S34 33413 444 2 25 SS134S 4SS64J 313 i*3
876 $1 44116 21561 884SI 444JJ' 877665 433 *n iiiSJi
55555 21181 66543 12322 S66JJJ 433111 131313 333 213
> 88878 66766 88328 77867 8887 78 888667
1
888778 888778
W 333*3
888ji
44J34
66866
44816
5SS45 344223 65S44S 666556 55SS5S
12561 | J5_8.iJ_ S44JJI 411115 6663^6 nijji
66543 5J6SJ 43178 3SJS4S 888778 43322*
44J23 1 6SJ443
88878 88518 8S88S 18655 b'22881
666JJJ 808666 88888^
.0 J
66866 33433 65413 SJ1367 344113 6JJ44J
H 66JJJ
44816 88488 13451 87766J 644551 411 22J
45S66J
44851 435441
65565 122,22 S5S5S S$655 susss 211 212 666 666 543223
3 88388 77677 33133 S88SS 888888 777777 212 222 888778
o 8*543
4334!
S54SS
_5S*SS
88788
88551
33433
884I1
333 333
iii 111
5S5SSS
S5SSSS
444 444
112 112
56S5SS
841551
43178 J5<ms 22111. ssjssy 6665 3J5187
33133 5 $6*55$
rt 887S8 i86jj 88788 7767 7 222221 888878 821861 888 77S
*"*
J55S.5 65413 33423 S545J 777777 4442 15 SSSS4S ! -44113
S8511 13451 884J1 SS*5S ssssss 44 J SJI 877 665 844 5$i
443 1 11322. 5-S5J5 33133 344223 666J56 355662 666JJJ
o 887SS 88S778 8^2887
88878 77S67 88888 S88778 8S8873
j
O 66JJJ 5554! 33 3i3 S5S5S 666JJJ 333 333 J2234J 4442/23

^-
44i5i 88851 S8511 666336 8776' 444JJ1
1
5512$ 644J51 | S
3, 55655 44323 343213 J44334 555555
6JS6J 65565 3fJ54J
88878 S88S? 88S88 88878 888778 82.882 211882 888 77S
'S 766666
3 3413 85543 8$S43 665 s j $ 6 SJSS JSJ667 333*23
8S451 8jijji 7 66 J 521661 111551
o 43341 43 341 441 5i
355' 87
8,7
666J56 655 443

44313 66666 JSJS
5 5S65S S55545
88878 88282 88788 88878 811861 88877S 111212 S8S778
66555 44434 33413 4S5S44 333 333 777 767 45 5 645
33133
1 448JI 44262 88JII 8S4J1 877665 666336 | ssssiy 433111 1
I
55555 443H $5455 43178 6JJ66J 56655J 31333 6SS443
8^,878 88 866 32115 18655 888888 888778 j 6765 J6 |
88S8S8 1
3333 66545 5567S 65423 833883 344H3 \

336778 4J5 66J
88851 1 44126 87651 13451 433441 K445JI 1 6J4336 1 433441
Not Metromerrs Notae MeJrometra:
00 O10OO.0O >.oOO.O O1O.0OC.0O O-COO.pO
>tt ?-tt| ^tt .
?'tt
o*.oo O.ftOO O.JVO o* 00 >.jOOt OO.JOO.| 0jy..C O .0
?-T?-T1
?TT?? ?H?? ?TT?? ?TT?? T*t?rt?1nfrtf rt?rt?|rt r rt?
caooo 0^000 OOC-OO OOyOO OO O O * >oo o.> olo o
?? ???? ????
OOOOO 0O0OO J-Oaao.^ lo - u0
aOooo OOoOO *U
?t?-t
TT?'T TT'?-T
x i:
?ttrt? J ?ttrt? ?ttrt?
: :
?'T?? ?'T?? ?"T??

?'T?? ?ttrt?
-t-0|0O - tpO**00 J-O.fOO . lO00
rt t n t ttrtTttrtt ttrt
J:
^Tttyf ?tt ?r
:
?tt?? J:
?tt?? TT?TT?it T?rr?T T'?TT?T TfTT?
TttTT TttTT TttTT TttTT
M 0.0 OEJO <>.o oho <; >.o Ofc|0 c 0 oaoj 000 0J0
00000 cO OO O C 5. Ot- 000
rt OOOOO-L c OOOO-. c >oooo c OOOOJ. OtcOO.O C-OO.oO c .00 O.oO c COO*rtO
*& qoocjtf. t OO HH ElOOqq. q OO fctef.
OOOO O q. fcf OOOOB. H COO Ofcf. R 0000 0
OooOq. c 00 Ofl. c OO OEJ. O 00 OR.
M
.5
?'T ?? ? T ?? 1 *T ?? ? TF? Y???'T?? ???*T?? ?? ?? ? ??r ?*T ?
1*
?m?J .
? ????- '???f ? ????" ??????? ?????? ?????? ?????
???? 1? ??? ? ??? 1? f
oc
? J ?'T??'T?? Wftt T??*T?? Wtf]
. . .
Lib. VHl. Mujurpa M trtfca St
Propofitio I I.
Dato metro Iambico Euriped<eo, <$) dato tono quolibetjupra illud
quamltbet harmontam componere.
IAmbicumEuripedirum metrumhecltafyllabumeft, cuiusMufarithmos inquatuor

columnisPinacisIV. Syntagmatisfccundj o/dine , velutintoridem tet aft*opha_,
ci dinauimus , vt titulus columna um demonftiat AiTumamus pro themate metri vul-
.
gatiflimum, faciatilfimumqueilliimhymnum, quiiequitur.

Aue maris flella
DEI Materalma
Atquefemper Virgo
Felix cceliporta
Super hunc itaque tetraftrophon quiipiam defiderabit componere moduIationem_.
quatuorvocibusdecantnndamjisitaprocedet.PrimocoIumnasrefciilaseo ordine_>,
quo voluerit ordinabitveletiam^Mufarithmosquatuor ftrophiscorrefpondentesex-
cerpet feorfim Sint autem quatuor Mufarithmi ordine iuxta ftropharum ordincm ex-
;
cerpti,vtiequitur.
II.Toni
G 8
I. Stropha 1 1 III. IV.
F 227 123423 245545 328323 534123
1
E b6 Mufaiithmi <;
578878 765867 578777 556455"
) tetraftrop.
328855 713322 123345 337i
D 5
_ 876458
i
543825 876373 334658

C 4
li 3 Excei ptis fit v. g. fecundus, hic enim_,
Mufarithmis, fclige tonum, qui
A 2 excitanda? deuotionimagiscongruus deinde applicetui column^
eft .
G I toni fecundi columna ckuium vt e latere apparet Cum ve; 6 tonus mol- .
lisfit,fyftematisphonotacl:icifingulapentag ammaapprop iatisclauibus

& characterifmis debitis(quas e praemiffis petes) fignabis, vt hic expieflum vides
Aue maris ftclla DeiMateralma atqucfemper Virgo felix ce-Ii porta
L Pras-
.
$2 Artis Mdgnx Confont >)$ Difsom

Prttparatophonotafticofyftematedifcretifqueprofingulisfyllabistotidem fpacijs,
compofitionem ordicris, vt lequirur.
Primo , expedies ftrpphc prmia' Mufarithmum , deinde ordine reliquos Vide igicur.
quibusliteris in coIumnaclauiumrefpoixieantprimiMLifarithrniprima numerorum_.

123423. & inucnics GABCAB. harum literarum loca quarre in pentagrammo
feries
Cantus, ibiquepuncla imprimes. vt vidcs,dcindevide quibusliterisin columna clauiu
refpondeatfecundanuroeroruminprinioMufarithmoferies r^SS-/ 8. & rcpcries DFG
GFG.harumliterarumlocaqujjrcinpentagrammoAlti, ibiquepun&aimpnme :ter-
tio vide quibus Jiteris refpondeattertia numerorum feries 321 1 yy in eodcm Mufa r
rithmo, & reperieseam reipondere BAGGDD. harum literarum loca quare in penta-
grammoTenons , ibique puncta imprime Quarto videquibusliterisin columna cla-
.
uium Bafis Mufarithmus 8764s8reipondeat;icpericfqiie GFECDG. harum literarum

loca in pentagrammoBafisdihgentcr ncta , ibique puncta imprime Quibus imprelfis
.
accipe quamcunque notarum metrometrarum (quasin calce columnaruminuenics)

ieriemjeamque vnam & eandem iingulis quatuor vocibusaccommoda, videlicet ,fu-
prapunfta fingulispentagrammisimprefla,Namh~cpuncta oftenduntipacia in qui-
bus nota? numero puncliique correfpondentes poni debent, habebifque primam ftro-
pham compofitam; Reliquas ordinc ftrophas eadem prorfus ratione expedies Dato i- .
gitur IambicoEuripedarotetraftropho & dato tono qu^fito^datam melodiani coropo-

fuiraus, quod eratfaciendum_,.
3fot< in Pinacem IV.
L T 7Tftropharum melodiafinceriorhabeatur mufarithmi exftropharumcolum-

,
y nisnaturaliordine difpofitisexcerpantur . Quod ideo monemus nemufari-

thmi hinc inde,fine vllofele&uexcerpti, quofdam fuppeditent, quiminusfuaui me-
lodia influant. hinc prouidimus, vt mufarithmi naturali ordme deprompti femper per-
feclam harmoniam , que in cxacla tonorum miftura confiftit , exhiberent quod &fu-
.
pramonuimus,&in omnibusfecuturis pinacibusobfernandum eft.Hocnon ideo dr-

dumveIim,quod inpromifcue depromptismufarithmisnullaharmoniaprodear;ea_.
enim femper, quocunque ordine eos depropferis emerget; fed quod , non effedurru.
ij
paremi;'s,qui excolumnisordine naturali depromuntur ,exhibeant. Siquistameru*

inhocnegotioexercitatior fueritjisex difpofitione numerorum facile quoqueinten-
tum, hinc inde eos depromendo, efleclum confequetur
I I. Loca 22 &
b, fummo ftudio,iuxta praecepta in prxcedentibus tradita, obferuan-
dafunt.
III. VeIvnicusmufarithrausfufficietad4ftropharum perfedamharmoniamjfi vti
in prjecedentibusdi&um eft, per bacillos tranfpofitorios draerfis tonis, vel quod idem
eft diuerfisliteris in columna clauium applicetur . hoc interim obferuando , vt vltima_,
ftropha femper prima* quoad tonum reipondeat.
IV. Hofceprdicl:os 4ftropharummufarithmosomnibus tonis in capitecolumna-
rura defcriptis applicarepoteris;hoc tamen obferuando,vt fiinvoce quapiam vox al-
tiorautdeprefltor,fuerit;tamcumalteravoce 3 vtincanonibusdidumeft,commutes.
PINAX
. . I 1
Z-& ^7/7. Mufurgia Mirifiea. Sj
P I N A X IV-
Iambica Euripedsea penultima Ionga.
S-ropha I. |
Stropha II. Sirophi I ML Srioph^ iV,
T.I.II.III.fV IX X~ T.l.II.IIMVIX.X. TTil.lfl.IV IX. X. T. UI.IIIIV.JX X,
$4514 5 5 4 j3 4 S 4* i-
8 7 5 7 7 7 77$7 87 777577 77 56 55
3 3 4 5 5 3MS85 3 3*3 45 3*3'7I
858?;? 3 7 8S6r ? 3 7 8 7 >
$ J 5 5 5 S 3 3 3 3* : u :H 7 154313..
8 $ ; 1 8 S 7 7-777 7 7 7 7's J 7 7 *>-5 5 5
3 3 5 33 5 5 5 5 4 4 444 4 3 * 3 3 1 I 7 I
'
I
1 . 1 5 1 1
3 5 3 3 7 7 7 7 7 7 S s 334151. (.1
1)65! 76 7 3** 7 3 5 4 5 7 7 6 8 78
5 783 7 8 1455 4 5 57877 7 5 5 4355
5 4 8 4 1J 785867 348313 338813
8 1 6 4 5 I 54?'M 87637 3 3 3 4 6; 1
3 M *' 7 3 *3 5 4 5 5 4 5 4 5 1 87S7S

8 75 7 5 J J7 87 7 7 777 7 87 6 $4 5 5 5
55 54 3 * $483 3 3*345 J 3313*3 11

1 53 4 S
__ 8763 ii_ 373 117 63415 I
J
3>-3455 3135 83 5 46$4S 681313
87S i7 7 7*7 6 5
5 7 13 * S 7 6 j7 8 7 8
5 5 5133 3 48} 47 5 7 3 5 8 I 45 5 5
-
85173? 8765 4J_ 3765 4 3 * ' 5 1

, t
5 5 5 4 5$ 3*35 45 4543* 3 5 43 * 3
887 S 7 3 5787 7 7 7 77787 876555
)J-'!I 3 483 '} 3 34$ $ 3 3 1
7 '
1
IIS6SI S76 1 7 3 3 73i87 63415 1
S S 5 5 5 5 5 5 5 5 5 44 1 1 * 3 1 5.5 43 13 |
rt JSil;;.: 777 7 77 77 75 7 7 776 $ $ j
e 3 3 5*33 3333 1 * 444 43 5 3 3 117 1
O __I_j_J18 3 3 jj_ 7 7 7 7 7 7 85 334151

5 5 f J44 5 5 5 4 * * 3*3 5 4 $
05645 S
7 777 7 7 7 77 7 55 5 7 8 777 S 8 88 7 8
3 3 3J1 i:j 1 87 348^ j 3 834813

_S_S__ 5 876 375 4S 46
J 37 7 3 3 $ 1
55^55 5 4 3i 41 5513', 5 43 6 S 5
7 7 68 78 7 7 57 7 77 7 J 7 7 7 75 878
3* 3 J3f 81 3 3*345 3*34*3
3 3 4 6 5 1
3 7 85 6
J_ 33 7 873 37845
3*54*5 313.5 ~*3 5 46 S 45 881 3*3
8776 5 5 578 7 6$ 7*3~i 87 657878
43878 3483 47 5 7 3 5 8 1 8 845 5 5
1*3451 87 65 *3 3 1 U6 s 43 * 5-8
Notae Temporis
c. -
s c. 00 o * o o o o . o 00OO
-r??
rm
1
mr rt??
so
rt??
00
U
?m ?f?Y ??Y? ???f
tttt TTTT* TTTT tTTt -
T't TTf? fttTff T-tTT?? ftTT?? - :
rfe2 iV 9 ' L6 o <-> 'j oo *0 o o o o o VO O O y

.ytm
-O o o oo

?t
O^C
m
OyCO

?TTT?
ocyoo

?-tm
Oo oOO
1- -
_ .
qo o o a q* q O q O qq. q o q o q .
--o o q o q ti 4.00 c q q. booaoqti.
00 o q q o o o o q q. o o o o q q*
o 5 o o. o ' O oOo I ..'..bi7

. ?
l
m?
O O O O O
oo.
"*"9
????
c o o 001
oo. ????-
-
Pro-
. , . .
S4 Artis "Magna Con/bni ; ^ Di/sofrf
Propofitio III.
Dato tetraftrofho monocolo Anacreomici metri,Juper idauamuis har-
moniampetttam comfonere.
Slt datum tetraftrophon vt

fequitur duplex Anacreonticutn proprie diSum, & B e-
tianurru.
ter quaterquefe lix Habet omnis hoc volujitas
Cica^quafuyemis Stimulis agitfurentes
AnaCreonti " Boetianum>
^ ,u --"1 ""'
In arborum vtretts Apiumquepervolantum
Cantare dulcegavdes Ferit acla corda morfu .
Quicunqueigiturfuperhocmetrumharnioniamdcridcratcumponerejisitaproce
dat. fittonusVIII. datusproformacantus.
Ton.VIH.
I. Accipe quoslibetMufarithmosiuxta^.ftrophasdifpofitosin fequc-
ti pinace, vt inferius patet F
Signenturpentagrammapalimpfeftiphonotacl:icharafterilmocan-
II. E 6
tus duriprout oftauustonus refert
D 5
III. Applicata8.tanicolumnaadcoIumnamclauium,piincT:atoinfin-
gUHVpentagrammisfedesclauium perMufarithmosappropriatosindica-
C 4
tas, eaprorfus methodo & induftria, qua in praecedentibus docuimus Sc
B 3
omnibusperaftis prodibit tetraphonium fiue qaadricinium, vtfcquitur A 2,
Note_ raetrometre. ijs applicate; fint exferiebus temporis parrirn perfeifti G 1
partimirnperfefti.
F 7
I. l 1. 1 1 1. 1 v.
5**6555 3426656 35:66234 ?44?6f5-

8 77 68 7 8 8876888 8228283 8825878
Mufarithrrri Tetraftrophi
3231123 ? 6 ?3434 6223266 3465423
8456414 6526762 8423451
r-=~*<
ms ?# i7^^:l-:-,v^-pq:
"2"
ftoiWfi:
::$$gte: ;4tgs^-p^-^-^T^^"-^H^ "[t_": ;
-'zFzS^zz- :$=r!t-5:s-zpz=
:z63i$zjj zfzipSsz:: 5S35z::.

::zzzj$zzzGjr:
*
Oter quatexqifelix Cicad.a que. fupremis <%c, . !
j

'
;'.,. - a ......... I
1
|
. , . ..
Videsin hoc paradigmate vtrumqe tepus imperfecTum in primis diiabus ftrophis ,

perfectum fiuetriplam in duabusfequentibus ftrOphis Melius autem facies fi totum_. ;
tetraftrophonfub eodem ternpore velperfeeio velimperfeclo exhibeas.
-o.q PINAX
f 1
J 1
' . '
Lib.VllI. MuJurgiaMirijica. *X
P I N A X V-
Anacrconticapenultima longa
Mropha l.JStroph. U.ISyrcpfa. Hl,sttoph.lV. Stropha 1 Siroph.H.|Stroph.llI Stroph.IV.

Tcn.l.lMII Ton.UI.W. Ton.LII.ni. T00.MI.111 Ton.I.lMII Ton.I.II.lll Ton I.II.IIl Ton.I.II.III
IV.IX.X. IV.IX.X. 1V.1X.X. iv.ix.x. IV.IX.X. IV.IX.X. IV.IX.X. iv.ix,x.
JS543*3 338 777 $$43*41 8882323 3*38 3*3 3433 J4 JJS4;*S J443 3*3
7786JJJ 8876 J4J 777887 66J78/8 J5j6jjf 8878 886 8828788 8678878
i?}S87 8 IJJ43 35 3345 j8j 44J4f f 5 87S8 878 J6JI 434 3324 Ji3 J8-SJJJ
$384858 8_8f373 3ii' /6j 4431 '5' '534iJ 14S6 4'4 8876 541 1423 ijl
3518878 JS43 :li 5553J4J JJ5431J 34543 l 73*8767 88334J 434f 43

887665 f 777J76J 8878777 7776555 5657878 587J 545 $578 788 8877 tJJ
Jf S343 ! 3 3* 3 54
>'
33i83i5 |3?38878 888f55 543 i2 3341 J6< 6543878
8SJ64J I337 8 J*f 88J637J 3334 IJI 145 151 51*3 5*5 Ho-6 J41 41? 4J>
3333 344 1111 287 7776 878 5654 3*3 331* 822 343 3 88 3286 878
JSSJSJ5
888:7:58 7777 777 77777fJ J5J435J 8876555 8876 J67 8878 7J^ 87J43JJ
5 3333*3}
88$8fu
JSSSJ:
355< 377
4444 43
7777 785
5538813
5 5 34 651
3558873
8?4 151
5JJ4 J4J
UJl 3 25
S<544?4
8456 784
$4588*3
11346;!
3 35:87' J 5543 187 888131; 3187 655 3438 888 8813 34? 3454*78
cr f J6fs;
7788878 8876 545 7775535 6657 878 876J 4*3 8876 <j7 jftS 7 88 J7f53Sf
mjSJf 5 5f35&3 781
331-8 8834 JJS 5533 878 JS3 434 5341 J6"f $458813
O 88f6 343 ?378j6j 445* "fl IJ63 4$I 845*5414 8876 J41 I34 6ji
5f4j<f 1
33454:3 55443" 5543 513 $544 53 8145 655 2318 767 5286878 328. 878
IM
778 867 7717 877 7766 ssf 57S7 878 7875 J4S 87*43J$
88776JS 87J45JJ
i- s 55+S SS 6 S 44 H8 878 3481413 5543 H3 J438 813
o 5J43378
H*34fl 5567 815 4J 673 J5i4Ui 8765 45 5114 JiS
f43'
1 ? 4 C J I 113 6j 1
J554.:i3 :3S 767. 36J3 6f4 3287 655 8S76 J55 3^J S4S 2328 7^7 JJiJ JJS
cs 7875 f4S 8878886
o 678f Jif 876J 423 $6543*3 7877 767 787J f4S 878 87S
w 3138878 SJ4! l:l J4i8 434 JJ33878 3338 878 5543 ** JJ43 11* 3282313
E '534IJ 1 JlljfiJ 8.156484 8563 4J1 8034 15 Ji*j5*S 51*3 5*5 ! 8j^5 ifi
1315 7t7 I3438 888 J18687S J054313 3512 8 8!>18 878
34J4313
J6S73J8 7875 545 8876 6f6 875435J 8876555 SSJ4 545 5"VS $5 5 ,8776 5JJ
88S2 Jf 5543 1* ifof 3414 543S 8*3 333887S 88/6 jc-7 3443 iî |J43:883
14311J1 $.*3 $*S IS..S64S4 1*>4 6)1 1634 15 JI5232J 1423 Ji i346f i
33i6sf 35:8767 5J 4 3*3 Sj 4J 4:5 3454313 3445 $43 54 313

J 3454 343 -
5JJ ; 4'-3 777f f4f 7777$ 77 6077 655 5657 S78 SS877 J 8/. 5JS 8888 888
8878878 SJ43ii 3331 34f 4545 78 SSSiSjf JI.1311 133,8878 $6j6jt$
1156151 3378s*f 37 87 3
5 3 41*3 45 I 1431 'J' 8665341 83,4 15 1 U 4 Ml -
JJS4J*3 Jf45*4i JSJ53*3 886*313 34J4 3*3 824J6JJ 8818 8;* 4J4J413
778SSSJ 77.8:87 SL.78777 655 7 878 5657 87S 5787878 8877 6jf
J7J SJ5
1538S78 354SS8J 3311 J4J 8854 555 888 5 f5 34.4i3 3443 3*3 $4, 878
J3'4iSi 3:i8 7i 88f6j75 445* '5' 1431 15 1 87654 $' 8413. f 4'*34$l
334 f4.ii $543 313 32S76J 345*343 J5143*i 1,18767 ,280 878 5<J43i3
i*776jf 7817877 8S76 545 SSS8 8S8 *7765Sf 7S75 J,J 87JJ5J5 8876 5JJ
Jf 43878 55*544$ SJJ3.83 5656565 3*38 878 JJ43 ** 5438813 3338878
IU34JI 4$ 673 i>8s6 34j '434141 1454 IJi J'*3 JiJ i34 6ji 8034 151
Not2 tcmporis i\otTcmporis, I
oco y ool
?'
mr 00 ??? e
*r?i
co-ycvc côcc^ cooov ^^
}00 OoOC ,0 00 oec ocvooco OOCyVC ..cccooc ccooocc Y^ôo^^
?
c C
?TTTT? ?TT TT ? iTTTT? fTTTT? ?1TTT? ?tTfTr" ?TTTT? ?tTTT?
c c
?T-tT-t? ?T-tTt? iT-ttt. iTtT't? ?TtT't? ?TtT't? ?TtT't? TTlTtf
??? ?? ?
?'
co
I
-
o
ft??
.o.oocc
m? mf w oooco cc OC00O OO
Q OO. C V '
?-TTT? '?*T Tt? ?-T TT? ?*TTT? 'CTTT? *?'TTT? r-TTT? ?'TTT?'
00 00 c c
TTT?T TTT?T TTT?T TTTr-T TTT?-r- TTT?'T TTTfT rTfrt -.
T?TTT? T?T TT ? T? TTT ? T?TTT? TrTTT? T?T TT f T?T TT ?f T?TTT?

1
UtTT?? TttTT?? Ttt TT ?? Ttt TT ?? Ttt TT ?? Ttt Tt ? Y IttTTff TttTT??

ooooi)qi)oooaon. ccctioaa occBoaei oocctonci oooocqo
aaoqoan. Qaoooaa. toaoaa'aooooHn BOOaOOB pqCBOOia
COCOOOH.OOOOOOH oooot on oococoh OCOOOOB ooooccn
jOtOO- ,ooco. ococo. Oc-OC
c
???l'
oc '
?v?
?*
??r?-
J
mroc *l??? I ???
.jooooooo r-VoOoCO oOoCCCO OOyCo
,
ri ?
jO.-.OyCO, ^.000000.
ri ? 1?T?
. . . . .
:
/at S Artis M*gn* Cpnfant , $) Diffbni
Propofitio IV.
Dato 7"'etraftrofhd fmnocolo metri lambici Archilochici,datoque tono
"'~"~
harmoniampetitam componere
D Atum fit fetf aftrophon fequens, hym nus fcilicet in Ecclefia cantatiifinur
lla Rtgis prodeunt
Vexilla
Fulget crucis myjierium
Qua -vita mortempertulit
Etmorte -vitamprotulit
Sitque tonus primus datus,fuperquem quifpiam defiderabit compo- I. Tbni
nere harmoniam>ita procedet
I. Apphcacolnmnamclauiumcolumne; toni primi. Deinde fignabis 1 F ? 1
quatuor vocum pentagrammijs inpalimpleftopbonotafticoiuxta tonum E 2

!
primum, quixharafterifmi duri eft D \f\

II. Accipe4MufarithmosquofuisexPinace fcquenti ex quo nos.4-
quales mufarithmos 4 ftrophis corrcfpondentes accepimus

C ^7!
B b 5 i
1. II. 1 1 1. I V A 5
: -
< .

G 4
857*^.55 57755445 58765443 77766555
33334**3 33281221 33287777 33388778. ii 3
wmv8> 55487667 1 55533~;45 .. 555432.23

88J64558 33785125 88563773 3 334*55*
i" l IrS~lz???:: ;?==?si5i;!:$^llsr

:
~ .^.25S3tsl..Lsa Y -_ 1 __
^Siig
^. ~ ~7 . ._ I
i*iis||ga? ?$v*~iilg:
r7-n"N-
~!iii"?îl!fi
-Vv-v-Hx
_fc_MH____-__
iza
2_a_I V _w.j;
|Vjexil^reai s :p r odeuntTuIget'&c.
I
;
Deinde-Qpfirarepunfftando pentagramma , vtinpr_?cedentibusdi-tumcft,deinde

applica bu^disquaiuruc unque notarum in calce columnarum feriem> nos hic triplam
elegimusi&pfodibittormotiicum tetraftrophon qua?fitum> Vt hic apparet, di|ig.nter
obferuindO,pdfitjo?iemfignorumc hromaticorum^&b. Iocis oportun:s facicndam.
QuomodoverdhHJulmodicantilenaru copofitionesinfinkis modis variari poflint>dixi-
musin Canonibus, quosconfule,& in propofitione prima pinacis primi Interim te,sii-
moftudionotare v*Iifl->quod&lupra inCanonell. monuimus; Sivocesinaliquo to-

noplus^quoakiusjautprofundiusdefcenderentxeas.permutandasinter fe, vt citato
Jioco fuse docuimu*,
!
.
;
PINA.:
. 1 ,
Lib. Vlll. ofylufurgia Mirifca. *?

P
Iambica Archiiochica ofrofyiiaba penultima breuia
I N A X VI
Stropru I . Siroplia II. Stropha III. Stroph 1 V.
to.v.vi.vioxTi. To. _V.VI.V111.XII. To. V.VI.VIH.XII. fo. V.VI.VIII.XII.
S 5 5 43 iil i 4 3 l 43.34 3 13 43 13 5 4 4 3 1213
87 888 7 78 8 876 88 88 8 7 8 2 i 1 7 S 881 8S778
3 15 6 5 55? 5 6 J3 65 56 5 5 5 6$ J 5 J 3 66 J6$ $$
3;34i5 5 845641 14 15 5*3 5 5' 1 4 34 5 51
3 1 +3 5 -3 3 3 13 5 5 45 3 1 1 1 I 1 1 8 8 4 3 3 1 i3
87 1 8 8 778 88781882 87765667 J6i 8S77S
5 5^55 555 5 J J $ 1 667 5J545 4 45 3465S5 55
1 5 * 3 1 551 8 S J 8766J S 5 5 13 1 iS 1 4 3 1 5 5 1
3 3 k 8 877 5 5 S 87 6 67 5 5 4 43 1 11 318 S45SS

88656555 S 8 J 6 z 2 li 8 7 8 2 8 e 67 86566778
5 5 4 3 1 113 3 3 1 3 5 4 45 3i 6 js 44S j 438 8 1 13
<Sl 1 11345$! 88765215 25678125 113465 SI
H
3 8 3 2 j 113 5 WJH" 3 1 8
87 67
5 4333 43188778
$ 6 5 8 778 1_J 1 8 7 6 67 778 886 J6 J S J
ri. ' ' ' 4 5 5SS 7 86 jj 44j 55336556 65 43 1 113
1*
1 4? 15 51 J 1 3 5 iiJ 85631336 4I134S5I
o 8 8 8^8 3 13 33 128122 I 1 143 4 43 3 8 8 8 7 78
5 6565 555 8 8 7 6 5 667 $SJ6 7 888 86563 J$$
14 3 3 388 778 J 5 5 4 5 4 4J 5 3 1 5 5 66j 543883
U 86541551 11513115 8 87 6 s 44 1 113 46 J $1
c 3 1 5 4 f - 3 56546556 1 4 3 1 11 318S8778
> 87 88 S 778 88788888 71867667 8 76 S65 jj
s 5565 sy* 3418 4334 5 6$ 65 445 5S33i*i3
hl i 3 4 1 5 51 84J64i4 5 1 3 4 S * l S 1 $63 4 5 51
u 38813113 878 7 3 113 5 6 5 4 6 5 J6 3 i S84 5 55
6 5 65 6 8778 J $3* * S V 8 8 788 8 88 86 J66778
rt 88845 J55 3 2 1 1 1 7 78 3 4 84334 J 4 3 * 8 3
e 14311 55' 8 S 6 Ji s J' 84J64114 1 3 46 J Ji
O i43 8 4 334 3*433**3 3 8 8 2 3 3 S 5 43 ***3
8876 8888 87 18 87 78 j 6 j 58 7 7,8 3 3 8 8778
56536 fj6 J565SJ5S 888 45 5 55 8 86$ 6$ $$
84564 114 1513155' 1 43 * ' ' 5' 1 1*3 45 J I
3 1 4 3 3 113 3 3 3 S 545 3 5 443 *** 3 i 8 88 778
8718 S778 8 8 7 8 1 8 81 7 8 1 8 6 67 *6$635 S
5 5> S 5 J5J 5S5S5667 S 7 6 J 5 445 $ 4388 *J
5 1 ; 1 55' 885 S 766$ 85678115 1 t 3 465 ji
3 3 5 + 3 3 3i43 3i>3 3 3 1 8 2 i 6 i ^ nii

8 8888 778 87 188778 8876 J 667 8 88 8 8778
5 6 J6 J 5SS 5 5 6 s 5 55J SSS4544 5 34S6SS 5J
8634 1 s Ji 1 5 1 i 1 J 5 I 1 1 5 3 * iS 1 43 415 5
Notar t cmporis
o . o ?????*?
rrrrrT 1 tmrT ????? r
,?TTTT't ?T????*t tmtrt* ?TTTTT-t
o o. o. o C000. ? 0.r,0 0O0O0O.0O 000*v0.0
? ? ? r
TttTTH? TttTTT-t ? ntnm TttlTT-t?
TTTTT T-t T?TTTT-t T?nm T?mrt

"fc
frt??? T
,
rr?-T???-T irmrf -trmrT
TTTr'T?-T *t??r?rt
TTTrTrt T???'??*T
????rt 1
f fTTT-t ??TTT-t
r fTTT-t
"OOOhOhO p ooonoaOHi oooqooct... OOOBOhOO.
o Jqouooaop. 'qOOOOBOO. aooocn
"5 2
s
tjoooo 000 aooooo 1
00000000 a 00000
o o o. o o o. o -
n 3I y? ? y
,
???r r' 3r?? r ? 3??? ? r
3 c*
e o o o. o ?????
???? ? I
f???f' 1
. . . .
Artis Magna Conjbm, & Difsoni
Propofitio V.
Dato ^Tetraftropho metri Enneasyllabi datumjufer eam
M ekthe/tam perjicere .
Slt da tum Tetraftrophon monocolum enneafyllabum> vt fequitur

Aue Regitia Angelorum
Aue medelapopuhrum
Saluefons -vitafalueporta
Ex qua luX mundi nobis orta.
Sitautem fuprahocmetrigenus componendaharmonia>tonufque VII. datus fit;
Praepofitis itaque fignatifque pentagrammis palimpfefti > iuxta tonum datum . excerpe
ex Pinace VII. quoldlibet Mufarithmorum tetraftrophor-.
G 8 I. I I. I I I. IV.
F 3x1234545
3?43 6 5355 55235422^ 5543 x 5355
E 6 886887678 882876867 876486567 886887678
D 534542123 334622545 331432522 334562123
C 4 112345651 887652115 856782325 112345651
B 3
Excerptis Mufarithmisapplicabiscolumnara clauiumad columnarru
A z
toni VII.& deinde operare vt in prexedentibus
docuimus fignando fin-
G 1 gulapentagrammanjispun&is , qugdeindenotisvtpriusvefties cuiuf- .
modi nos hic notas tripla; minoris accepimus,prodibit petitaharmonia.

Tetraphona vt petitum erat> & fequitur
rn.mg-um.Tt
fe
,i_iiAii.AfiUi. _t._t.4-__.yA_t.A_iv-- -f-V tv4y
?l|||l:|:P||||:i_:| $*iji=|
AueReginaAngeJoriS
-l r ^
AuemedelapopuloruSalue &c.
Atquehocparadigmaiterum alijs inflnitis modisvariare poteris iuxta di&a in prae-

cedentibus,fedneeadem femperi-epeterecogamur,Leclorem adcanones & fchema-
ta remittimus Dato igitur tetraftropho & tono, harmoniam petitam confecimus
.
PINAX
1 .
Ltb. Vlll. Mufurgta Mmjiat ,j

''9
PINAX VII-
Iambica Enneafyllaba penultima longa.
Stropha [ Stropha I I.
. Stropha I II. I Stropha IV.
i 1
1
To.V.VLVlII.X.XII. 1 o.v.vi.vlH.x.xu.;" ro.V.VI VIILJCXU. T0.V.VI.VUI.X.XH.
>5 *S 8 7 8 7 8 35 J8 76 5 45 13 1* ij 5 4 5 3436 5 S 4$ 5
86y ey j j 5 88 561 * '7 i* 78 76 7 S 1 t * 88 88 8 887 8
5$ 43 u8i j 53*35 45 6 7
55 54 5 5 7 6 7 56 J43J 1*3
n 13 4 j6 j 1 88 76 J* 3 15 51 5 J 8 5 J 14 841 8 6 5 I
}i J4J 1 8 78 3* 546 54 3 4 J6 546$ 6 5 6 344531455
8788 87 J S J 8878 88 8 88 88788888 8 88 18 87 8 7 8
$5 56j 53 13 54*1 436 J 6 3411 43 43 4 566J 55 ' 3
1$ 34 !| t J I 84 56 4 J 454 84 56 4 1 414 S4*3 S6j 1
3S4J 6J4S J 3 187687 8 JS443 * ** 33 8878 7 8

82 81 41 8 1 3
7865 545 45 82 818 6 5 67 88(f 65 3 5 5
55 67 8 7 87 8 5 5 43 *ij i} J7 6J5 4 5 4 5 5 J 43 * * * * 3
.3
8765456 J 1 J
I *3 5 i I 1 1 8$ 67 8x3 1 J 11 *J45 6 5 t
55 3 1 3 i 878 8881 3 1 45 5 44 3 1 ' * * 56 43 * 7 8 7 8

t J656 8 7 878
J 5
8*86 88*8 6
3 88787 5 Jf 8 5 67 5 3 JJ
s 7S 5J J J 3 3 38845 51 3 $765 J 45 45 14 6J 41 I * J
*S 5J U ij 8 J 1 143* 5651 856f8 2 3 2 J 84*3 45 6 J I
X 34 43 6 j 3 1 3 3443 6 6 434 **8* J *4 5 J 8882 31 4 5 $

E> 88 88 88S 78 88 88 8 8 18 * 76 J6 87878 565687878
566543 $5 5 55 65 446 66 11345 5 I 1 3 31 4J5 1*3
5 8648 48 1 5 1 $6 48 44*61 | 543115651 [431 1 5 6 5 1
88 188 7 8 7 8 36546$ 43 4 i 81 3 * 4 J J 343 6 S 5 45 S
J665 J J35 j 88 78 18 8*8 76 J6878 78 S8 88 8 8 S 7 8

3443 31813 54 114 3656 1*34$ J 1 13 56 5433 1 13
14*3 1 6 J t 84564 i 48 4 54 5 i 1
s 65 I 14 84 1 8 6 5 I
J
sn 34 43 4!}-3
88 88 88 S7 8
3154 J44
87 88888*3
J 5 344 3664 j 4
888888 z 8*
3443
88 ;S 8 78 78
3 i4JS
e 5665 6 5 j 5 5 555656678 $665 44 666 J6 6j s j 113

o 86 48 4 1 1 j 85 34 8665 1 8648 44*6 1 841 3 1 $6 j 1
S~ J4 6 J454 33*88787
55 31*3-1 * 3 Jf 43 1 3 11 56 8
78 87 88 87 S 13 1876867 88788 86 88 886565 3 5j
*J 55 55 6 J 5 786J J45 4 J 34* 143 45 6 S 5 43 11 1 3
J3 ij 1 84 5 l 51 3 $* 1 1 j 845648 * 84 1 1 *3 4 5 6 5 1
88 18 87 878 3"5465 43 4 35443i8 1 1 888*3*45 J

5665 88 ;8 38888 818186 J 67 56 J687878
55 3 55
3443 3 18 13 J4 11 43<>5 6 J7 6J54S 4 J 3 14 J JH J
.1413 1 J 6 5 1 84 J 64 I 41 4 85678* J 1 5 -43i I J6f I
88 18 878 7 8 $5 54 8 7 6 7 8818 87 8 7 8 3443*7878

$66j6J 35J 78 76 75 J45 5"65 J J 3 J J 88*86S3 J 5
3443 1 * 8 - 3 13 1* i 3 * 1 * 3443 3 * 1$ J6 6J41..1 2 3
S434 J 6 J 1 Ji 5* 5 1 5 i5 1413-1 5651 84134 $6 J I 1
NotJeMetrometra:
o 00
?????? oboOooooo Ooooooo 00
i ?????? 1
OO0O0O0 00 1 OOoOOO^ 00 000O000 00 OooOoOoOO

o oo oo
Tm? .
T ?it??rr ?TT??? .|00 ?Tmn
tmnm
?
?m rrm ?TTT TTT ?? ?T TT TTT ?? '
TttTTfT TttTTTT? ?ttTTTT? ?tt TTTT ?

T?T?T?T?* T?T?T ?T ? T?T?t?T? T?T?T?T ?*
Ttttttt?? T tttttt ?? Ttttttt?? Ttttttt??
OOOBOBOBB" i OOOBOBOHB'
I' 3
0000*0000* ' oOO\)OOOBO< ooooo>30na> .OOOOOOOBB'
BOOOOOOOO" ttoooooooo* aoooOHoaB' i sooooootoa'
o o o oo. oo 9 oo.
3 ff ? ? ;
3?f ? ?
MOODO0O0OO.
M Pto*
. . . .
?o Artis Magn<e Conjom , $J Dijfom
Propofitio V I.
Dato verfu decasyllabo, fiue Iambico daclyhco, harmoniam

. i
petitam confcere .
SEqucns Pinax VIII. eft ordinatus pro mctris lambicis Alcmanijs triinetris brachy-
catale&is cuiufmodieftfequensverfus.
Spernis decoros Virginis thoros ToniVI.
Siquisigiturfuperhuiufmodi polyftropham harmoniam contexere
E 8!
vellet,isfibiprimdprorationethematis eligatMufarithmosjdeindeope-
returvt inpr_(_edentibusdi<ftumfuit , & conlequeturintentum fuum_j.
E _7_
Nos hoc loco tantum vnicam ftropham exhibebimus paradigmatis loco D 6
compofiturus igitur fupra hoc v. g. thc mi_. C 5
M
agna creator rerum omnium . B 4
AccipequofuisêxtotoPinaceMuiarithmos", videli- ? j f ? 534213 A 3
cet fequentes,deinde felige tonum vt hic nos VI.deind<_^ 7787888778
apphcata coJumnacIauiumcolumnce toni fexti. operare
G 2
2332356^?
F 1
iuxta pr_ecepta tradita; & prodibit hairaoniafequens. 53 ij 184751 i
Ternpus impcrfecStum Tempas perfe&um .
^_J: :
_r|:|||||:p:||
5 =
_*_______i*SE_I__
gE _j |_ff:f II;|'||!|?E Epl?S_5?:i:|:?|__
:-'I=E| _E_ ___il_| fE___ EIEiI"i:iI:-_:-|E_ ]rE
i
Magne creator rerum bmnium Magne creator rentm omnium.
Hoc paradigma deinde confequenter per fuas ftrophas continuare poteris Sery an- .
dointerimpreeept&<S{ reguIasinprosQedentibusfijsetraditas. Dauugitur, &c. quod

erat faeiendum
:
,
!_
J
tl
,(_), ... \ \
, ' r
o_q
PINAX
1 35 J . t
hib. Vlll. Mufurgut Mirijica 9'
P I N A X VIII-
Metra Decafyllaba penultima breui.
Stropha l. Stropha I I. |
Stropha I II. Stropha I V.
V.VI. VII. VIII. XI. XII V. VI. VII. VIII. XI. XII. V. VI. VII. VIII. XI. XII. V. VI. VII. VIII. XI. XII.
i 3 5 > } 3 I S 5
J 34456643 38 132122 5 44 3 4 3 5 $45 5
88788877 8888881881 7876781111 S8888 88 778
I66 5446666 J $J45 J7667 J 6 J433 1 i 3
3 5 1 88551 864844266 JiJ 585215 1484 8 6 j J 1 1
3 4i 46 * ${ y 3 3S45+7667 5654654354 8882324 JSJ

8888,88778 882821122 8878 8 S68S 8 56J687877S
6(15644x1; 55167 6 544 j 3411 434S J6 3 884 55 ?*t 3
64I4445H 887$! Jj 8456482884 I 4 3 2 I 5 6 J 5 I
4^1531778 J6 J46 J6 J 5 6 87281843 34 3 3i3 8 7 877 8

E 88788 6jJ5 8 87 8 8 888 S 8 35 66566666 8865653555
3 8243*51882
'c <$S$J423 348434334 554311 1*13
4 I
4 $ J 1 84J6414884 6^2676266* I I 2 3 4 J 6 5 5 1
B 5 1 1
o 87835545 35 4 $ 5 * 3 5443i822 3 4 3 65 S4Jf J

E 5 6 J5S 28 J 78 1x187667 8281865667 8888888778
3 311351367 S S77S J44 J 5765 J4544J J6 5 433 1 * 3
3 4 J 8 8 7 6 6 5 J8jlj8j2ij 85678 13225 I 484 1 8 6 j ji
5555 5^56* 1328768667 8881324JJ5 33}565JJ
7777SS8 88 7865145445 S656878778 7 8 87 S8 8778
u 1 2 1 2 5 8 888 {S4323222 51 (455 12> S 5 1 5 5 $34 *}
l*
43 4 5113 122 J 1 43 * > 5 6 J 5 J3 I 84 J ji
u
<u
S J 5 J 1 1
S 6 J 4 6
J
J43 3 4 3 4 4 3 6 ^43 3 4
I 1
78i334jjj
J
C 8 8 8 8 6 i 6 s 5 8788 8888 8 88888S2882 J 656888778
ri S J J J43*3 3411436J j6 5665 4 46 666 1* 34 J J I 2*3

1 1 1 1 13 4 f 84J641 4884 8648441662 $4 3 1 I 8 6 J J I
33 1 5 $ 6 S 5 5 528768667 56J46J4354 3 4 3 8 J 4 5 1 *3
n 887888778 78*554544$ 88788868 88 887676 j j Jj
E J J J J 3 4 1 1 3 jj453i 34H434556 5 6 J 3 388 778
3 1 J 1 8 45 5 1
J I 2 3 5 1 1 1 8416481884 8 4 J 6 34155 1
X S 83 187 7 8 2321132l 354431822 88813 4SS J
6 6 J6 J53 J J J 787678766 7 S181S6J667 J6 J68 78778
4388782 3 J5 S 4$ 5 J44 J 5 76 J J 4544 5 3884J 58113
1 3 4 I S 6 J 5 I J 1 5 5 ' J 1 J 8 J6 78 13115 I 4 ?
JJJJJL
I
44}3 J* J J 5 8788328778 8 8 813*455 33*88 7877 *

818888778 J J J J5 35J J J65 6878778 88 6 5 6 5*f 5$
665534} 3 1 388 78*1 31 4< S ' * 5 5 J43 11:1)
423184; J I
8J34IJ6J5I j 43 2 I J6 J J I 1 1Joy 5 1
13 4
88788778 56J46J6J (6 871818433 4 J6 5 3 8 778
* 5 6 S 3 6 J J 5 8 8 7 8 8 8 8 8 8 8 3 566566666 88 186 J3 JJ J
431114*23 3 4I4345 34 4 3 3 i 1 2 2 i 1 346 j 4 1 1 1 13
3 4 $64 $ 5 1 8 4 64 14884
5 65 26761661 8 4*3 4 J6 55I
^
Not* Metrometra;
v "?"??????^
v??????-t 1 ??????rr ???tTwr
Oo*oooo*oofO oo ?oooooto 00oooO*qq*0 00oooOoy0
OOoO oO :>0oo OO QOqO yO.CO OOOO y O oOqO oOv00 oO*oO
TTTTTTTfr ?TTTTTT?-T ?TTTTTtrt ?TTTTtTrr

T?T?T'?TTT T?T?T?TTT V T?T?T?TTT T?T?T?TTT*
-
?TTTTrt?T ?rtt Trtrr ?T-tTTT t?-T ?T'tT Trt?T

TtTTTTTrt UtTTTTT-t* TttTTTTT-t TttTTTTTT't
Tttttttft? tttttttrt? Tttttttrt? tttttttrt?
aooooooqcn nooooq 00 ch (
b-OOOboo co. oooooooo o
.ooooonoo oB ooohogOh ch ooceoooo oq ,00000000 oo
-
3??? ???< ?^?

-
3?r?? ? ? 3i'? ?
("ôooo 00 00 cO -ôffOfOf* iriTfff |-000000^0 00.
M * Pro-
. . . . .
?* Artis Magn* Conjont^ Dijfoni
Fropofitio VI I.
Dato Hendecatyllabo triflrojho jetitam fuprd id

i
harmoniam confcere
.......
Slt datum Hetidecafyllabum triftrophon

"
ex Horatio , vt fequitur
X*rnos*etuflicongJosfaIerni ILToni
Haujitpotentum Romuli nepotum
Regnator audax, arbiterque Regum G |
8
Pra?paraPhonotacT;icum palimpfeftum &
pentagrama fuis clauibus & F S7
fcalîtixtatonumdatum (qui verbigratiafeeundustonus fit) adapta... E 1>6
Columnam cohvmne, toni datiapplica,&deindcexcerpe quofuis ordine D 5
ex Pinace Mufarithmos fequenti 3. deinde operare iuxta regulas datas.
prodibitque harmoniaqua?fita_,
C 4
B 3
* : 1 I I. .
.. , .

I I I. A 2
G 1
5532-334354? 55565117171
77*71111517 77777775545 777i7<S55455
355453 a, 7 6 7 33335432113
531518^8765 333733785*5 33363415651
llsliiiiSiiiii
Ternos yetufti congiosfalerni&c.
Hoc paradigma qua ratione in inflnitum variari poffit percipies ex traditis in pra?ce-
dentibus regulfe; quarationequoquedatovnoMufarithmo illum per mixturamto-
&
norum variafepoflis j quando vbi gloca ponenda , ibidem percipies Vides igitur ,
quomodo datoraetroHendecafyllabo ,harmoniainde defiderata refultet Dato . igi-
tur tctraftr6phohendecafyllabo,&c. Quod erat faciendum
...
PINAX
1 J3 . 1
/,/. Vlll. oTttuJitrgia Mirifca. 93

I P N A X IX-
Mufarithmos Melotheticos Poeticoscontinens
pro Phaleucijs Hendecaiyliabis
Forma Metri . Virgoghriofa Mater DEI .
Strophi I . Stropha 1 . Stroph a 11 1. Stropha 1 V.

5 5 3 35 4i i 7 33 34 55 43 ii 1 515331 '7'7l 35 33 543 ' 3
77 171 455 67 77 77 75 7 5 56 7 77 71 76 5 5 45 5 77 71 76$ J45 J
1 3 5 5 5 5 4i 35 55 5433' 7 65 )) 33543* |
'-
i 5 5 J_ 31 1717 I
Si 15 1S5 876f 33 3 733785 i5 33 3
6 34 1 5 6 j 1
33 3634 1765 1
51 Si >> 54 3*1 3i53 3' 5 3 3 3 5 5 54 4 44 3 IJ 4' 4 JJ 4? I

87 76 55 7 5 5 5 577 6 56? 8 7 77 77 77764 5 7 67 78 74 5 j 4 5 6 7 8
3238S7 78 8 7 8 81 15 5 + * 85 4 5 H 31 18 77 7 87 73 5 8 .'3 7 413
'534 5 3 4 I ' 5 1 87 56 34 5 6 3 73 33 37741 3 7 47 76S4 3 11345 '
55 55 4 5 5 3 4 3 33 11 3' 1443 4 55 5 5J J S34 55 5$ 43 5 '7 '

o 88 8 8 6, 5 66 $5 fj 56 76 5 7 7 j 4 77 7 77 77 8 76 5 77 77 777 7 8 8
c_!
33 <3 13 3 i 17 1 11 35651111 3333 3333 747 33 33 3 3 53 5 5
_.
cl 11 n 43 36451 88 76 34 1 7 7 I 4 66 66 3636 J 43 35 3 3 73 15651
-u 44
o 55 55 SJ 43 * * * 3333-3 3i * 1 7 77 11 45 5 ' 33 1 76 J 4 5 5 J
E 11117111167 77 77 77 I 6 6 67 l 17 6J S 6t> 7 1
J5 Ji 1674171
B 33 53 34S4S 55 554} 14444 44 H 67 11 4 1 3 55 371 3 43
o 88 88 5 84 7 8 1 5 33 337 3 '347 7 7 65 43 144JI 887654 3 I i J I
<a
CJ 55 1. $ 541113 5 5 43 13 +3 * * 33311 17 3 '
33 3 1 7 1 1 3
-I 17 I 77 65 5 45 f j 61 11 76 1 o 7 3334 3 56j 5 5 J5 J7 78.J6 j J j
3* 3' 5 6777 33 45 5 54 5 45 55 J 3 5 43* ' 11 li 13 j 43 1 1
15 86 53 4 y 67 J 33 11 71 5 1 5 8887 7 6 3 4 ' J ' 8S8776 3 4 I 5 I
55 5 3' 5 J 4 3 * 55 543JI i SS5+Jl54'ii 55 S43f 41*1

7 81 7^ 557 5 5 77 77 577 87 6J 88 87 57 7* 5 7 8 8887 5? 76 $ 78
3* 3* 74 13117 33 334S 3747 j 33 3 I7744S5 3}$* 7 744 i$
15 87 H53 7 1 5 33 <7 87 36 5 43 " '$ 87 3 4651 II IJS7346 j 1
5J3 33 13 ' 7 33 34 5 S 43 5J 53 3" '7 7 I

33 5 > $ 4 3 * '
3
77 7 " 7 5 J 67 777775 75 J 67 77 7' 76 55 45 $ 7771 765 J4 JJ
3555551135 5)" 5433 1 76 J 33 33 54 3 I 1 3 JJJ33 7 ' 7 '
C 53 15 ' 8 $ 8 76 5 33 373378JU 33)634 1 J6JI 33 3634 I 5 6 JI

o
H $> $4J
87 76 ,$ 7 6
1 J 43
J 5 J
' 3 53 5' 533 1
J776 56 587 7 7
3 J5 4 44 4 3
5
7/77 76 4576 7
* ' * 4' 14 Jj 4
7874 53 4J6 78
i ' '
3 38 3; 88 878 8i*$ 54 8 f 4 33*8777 87 73J833 74*3

'5541 $3 4 5 1 87 $6 3456 373 333774 13 747 1345 '
76 J4 31
5551315543* $5 54 3 *3' 3 *5 ,5 5*3* 5 4 ' *' 33 3'7744 5 5
8781 76 y 5 7 5 5 77 77 577 87 65 88 87 J77 6j 78 8S87S7 76 J78
3*3 74 3 1 7 33 3* 3453 74 7 333*1 7 744 5 J Jf J4354I*I
>
*$ 87 34 5 3 7 1 5 33 37 873 65 43 II ij 873 46 Ji II '58 7346 JI
NotsMetrometra?.
00 vs> Q qOO Ooo OyO oO oOO Ooo ocO-OoOO
Ooo OoO 00 OOO OoO OoO ôooo Ooo OoOoocOO Ooo OoO 00 OOO
y??? '???o Ooo ooOoooOO 9*? oooôoc-o Ooo OCO-oOOOO

Ooo O QOQO"frOO OOO OoOoo|00 Ooo OoOoo"t OOO OoOoO00
?TT?T?TTT?? ?TT ?T? TTT ?? ?TT?T?TTT?? ?rr?T?m??

TttTT?-m? TttTT?'TTT? TttTTrTTT? tuitrmt
TttTTf?TTr TttTT??TT? TttTT??TT? TttTT??TT?
T???T??TTi T???T??TT? T???T??TT? T???T??TT?
oOO OyOOOoOO c,oooooooooo oQOOoOOOoOO cOo OoOOO.oOO
oooHOoonORq* oocncaonooo- -OOOOonOHOBQ oooaoaoaoflB-
OOOtjOOOOOOH oc onooooooa ooqoooooaa oooacooooaa*
nnooooooona* aaooooooono. cnoocoooona* aa^coooooac
Pro-
. . '
94- Artis Magn* Con/oni, ^ Difsoni

Propofitio VIII.
Dato carmine Sdpphico trifiropho dicolo illudin
harmoniam ammare .
INfequentiPinaceSapphicosordinauimusMufarirhmos,primx trescolune;rriftro-
phoncotinent. 4verocoIumna AdonijMufanthmicontinentur, quia Adonia_
poft triafapphica femperadiungifolent.
Si igitur quifpiamhoc metri genereMuficis omniurn aptiffimo componere vellet,is
non operabiturac huciifq;fa<ftumeft. Sedrem vnicoparadigmatedeclaremus.
aliter
Sitigitur thema Melothefie_ fapphicum ti iftrophon dicolon celebernmus ille hymnus
decantatiffimusS. IoannisBaptift.feftocantarifolitus
Vt queantlaxisrefonarefibris ;
ToniH.
Atirageflorum famulituorum
Soluepolluti labij reatum
G 8
Sancle Ioannes, F &7

Prparato igitur palimpfefto fignatifque pentagrammis vocum,excer- E b6
peexpinacefequente quofuistresMufarithmoscum Adonio , quosde- D 5
indeapplicatacolumnaclauiumcolumna?toniaflumpti(quihic iecudiis C 4
tonuseft)in harmoniamanimabisjoperando iuxta prscepta & regulas
B 3
traditas, prodibitque fequens harmonia vocum
A 2
I. I I. III. Adonium , I
G 1
55 122222171 31317112744? 543231^7123 341^3

8887777755? 887655577877 77*5*665355 55455
3335*4443*3 565423343323 32177442171 32171
886^777851 863458875673 37 8 53445 6 5* 86651
lliiSiSlili
,
/ b . b .
p
IfteConfeflorDnifacratus
"^" ""
~
~v*-$
t \?* b
:
i~"
;;
Pari induftria infinitis modis hoc vnicum variare poteris, fed dehifce lege Canones
& regulasfuperius traditas . Notare tamen hoc loco te velim prscedentem pinacem &
hunc pro fapphjcispromifcue fumi pofle ; Mufarithmi enim vtriufque vel fapphico me-
troj&phaleucioaccommodaiipofTunt.Datoigitur&c.quoderatfaciendura.
PINAX
.
Lib. Vlll. oZWuJurgia Mirifica. 9T.
P I N A X X
Pro Metris Sappbicis
Adonia:
Stropha I . Stropha II. Stropha III. Toni I. IL
Ton.I.Il.ui.iv.ix.x. Ton.UUII.IV.IX.X. Ton.I.ILIUIV.IX.X. III.IV. IX. x-
53 28 768 S 87 8 8878 S12 88 67 13 3 1 3 4 1 4 6 5 5 3 * 45 $

8876 54 5 645 5 55 55 67 75 5 4 5 70S7 88 28 87 8 82878
55 5338348 13
88 5634 8 465 1
SS 3 3 + 4 J3 1 *
1 1 5 r 17 7 1 1 2 5
55 5S5S 5
53 15 iS 7
14*
64$
3
I
$ $ 1
8 76 5
M 1
*} 31 3 3 2 4 j 4 5 55535433 5 4 5 33 34 5HS8 78 88878

78 87 88 | 876 7 77 78777S777 888876755 5 $ 5 5$$
55 $5 55 81 1 1 5 33 38}i533iJ 5$ $1 1443 3 2 3 3 3 4*3
5? 15 1876 f z5 33 ;*37S 6373 II 16 54 2 3 i 5 1 8S45 1
7S 87S81? 6 f 5 S5 54 55431 1 33 3876 87 878 88323
55 5J55 588 78 7777 777 8767 777654 5 5 45 5 66878
a **il 33 I 4 3 53 3* 334*5 4$ 5$ 53 313 1 13 44$ $$
"2 5J if 18764 5 1 33?7 53* 1'$ *5 3} 36 34IJ 6 c 1 441(1
S 33 23 ij 2. 4 6 5 5 33143 4 43 3 * * 33 *J3 5 43 23 333*3
o 88 78781887 8 88 78 82 28 867 77 77 77 7 6 $ 5 5 88878
Q_ 55 55 55 514i 3 55 56 5*1 5545 5J4J 5438878 $ $5 5 $
1 11 $1 587 63 5 1 88 548778 h| 33 73 37 3 4 1 S 1 88851
5*345543 3 13 7778 18 768- 7 888223 $ 43 * 3 788)8
4! 87 88 77 8787 7 55 457$ 54 S 4$ 5567 78 76 j 55 J55 J5
c 5'*4 6 5445 33 344 38878 33
o 55 33 +3 43 ** 3 * -i * *3)
U 15 8653 4 5 67 ? 3J-H 7 251 1.15 S8 87 763 4 1 5 1 5 3i5i

_ 8782 38 7 7 1 87 55 543*J 83*3 3 33* 34 544 5 $ 5 36 5$
55 67 76 t 57 5 5 7777 $1 7fi76 7 88 87 82 7 6 8 7 S 78878
31345 41343 * 333* 34 $374 5 55 55 5 *3 i 1 2 3 3 141}
:; _ M8r345 3 7 1 5 33 37 8 7 3 6 5 4 3
li 1$ 373 46 5 1 36451
13 3233*46 5 5 55 54 5713 *** 33 3876S78 7 8 82*23
_#
<_ 78878S 1887 8 77 77 77 7*7 7 777654 5 5 4 j 5 $787 8
E 5555 55fi4i3 33 3'-3?4S 5 45 5$ $3 31 3* 1 1 3 34$ S $
rj 53 15 IS7* 4 5 I .'337 33 * M*5 3 33*34 * 5 65 1 3* 1$ 1
ti
_-. 33 45 21*2878 34 54 V*
5 44$ 32 87 328 787 8 c 8 8 7 S
8 87 77 77 J 5 5 88 787817 8 77 77 5$ 7665 45 5 4$$f 5
1 S/1154443 13 Ji3-5$*3 3*3 543* $4 42 I i 3 81132
-fc 5 5 7 7 78 5 ' 8634587 $ 7' 37 85 3445641 433 $1
8786 87 3 83 *3 3*33 $4 3 3 *4$ 43453 18878 3 *4J $
55 54S5 56 5 5 5 3i 78 7878777 7878887S6 $ $ 81878
3*31 518 8 8 7 8 55I }6 $ 1 ?lj 44 56$5 43 **3 JJ 1 *3
153415341 5 1 87 56 ?4 $ 6 3 73 7654 31 *3 4$ I 8765 1
53-8768 8878I 88 78 SI28 8 67 23 3133

7887 88
46$
878
5 6$$65
888
4
88'76J4 5 6 45 5 I 5$ 5 5 67 7 5 54J 2 8 8 8
55 5331 341 13 33 *3 34 4J 3* * 55 J$ 5$ $14* 3 433 43
88 56 34 t4 6 5 1 ! 11 (II 77 I 1 2 $ 5-4 1 $ 1 8 7 6 4 $ I 48 841
Nota Metrom etra:.
00 OOvOOO.oooOO rtt
??Y?'???
OyOOOO 0000 O0OO0O 000 00 OOOOOO 009OO 0*f fOO
?rrrrttrrr

?rr?TttTT?
00
?TT?TttTT? m
-t-00000
co
?rr??rm YTTttT-tTT ?TT??rtTf

_ ?l|o<-
TttTT??TT? rttrr??TT? TttTT??TT?
OyOOOO OyOO O00OOO0 OO O 0<[t???? o*ooo

?
oooaoqonoao' oooflcaoHoaG* ooooooonoeo rrt rr
3 > OCOOOCOOOGO.
oooqo*oootm oootiooooona*
2 Y
3
ooooo.ooopq* HOOOOO.oOOfltt* qoOOOo.yOOOO' 00000
.OOOOOOyOoOO. o ooOooooo. 00000000000.

?? ? J????
oooooooof 00. 00 -
???????T ???????T*
Pro-
. ,
96 lArtU Magna Confoni ^y Dijjbni .
Propofitio I X.
Dato quotlibet fircpharum dfclepiaddofuper idharmoniam
.1
feiitam confcere
Ic thema metri dicftum iliud Afclepiadarum Horatij.

Meccenas ata-uis edite Regibus &c.
Lubcatilludharmonicisexornare modulis,ita operare Excerpequotlibct exfe- ;
quentipinaceftropharum Mufarithmos. Deinde appiicata columna clauium ad colfl-

nam toni quem prothemate airiimpfifti,operareiuxtapra*cepta&regulast:aditas;ha-
bebifqueintentum .Exemplum hicapponimus, reliquainduftria: & exercitio Tyronis
Melothet| relinquimus.
Atqueh^cfuntjqu^depraxipinacnmiluetabularumMufurgicaiubreuiterdeclara-
da duxi , In quibus vbi fe induftrius Tyro aliquantulum exercuerit , non dubito quin_j
maximafacilitate jquafuisfibiimpofitascompofitionesiiullop^ne negotio fit confe-
cmrus ; Nihil enim hic aliud, nifiexercitiumcontinuum requiritur. fuadeo tamen_i
vtdiligentiflimeperpendateaiqu^derequifitis adhancartemfuse inprincipio tradi-
dimus . Canones quoq;prim6 } vti & regulas Mufica? poetica? fibifamiliares faciat . Qui-
bus inftruftus nihil in Contrapun&o fimplici tam abditum erit , quod vt dixi non facili
negotio fitpenetraturus
3543 344 43 2 *3 3 3 2 3 345 3 3 z zl 3 3 5 43 43 3 13 2 3
rr" y
8i2 8 828S87 7888 7 8 8 87 886$7 8628 787787 78
1|53S
*?$5:i( itons
w$* îg|^^g|I|S^||gpg;
u
5566 666 6 55 55 5555 5*555 4 45 5556 7^5 5^555
44 ,*&fW- z* B6
1526 624415 518858 863782 25 8876545345 51
'
Meccenas afttuis&c. 1 1 1 1 1
!
::
1
|
!|131
PINAX
. .
Lib.VUT. tiMufurgtA Mirifaa 97

P I N A X XI.
Dodecaiyllaba penultimabreuia ' ,
Stropha 1 Stropha 1 1 . Stropha 1 1 1. Mropha IV. 1

T.V.VtVlI.VHIXI.XIi. v.vi.vii.vin.xi.xii. V.vi.vn.vlIL xi.xn. v.vl vn.vmxi.xii.
|3 J 1J jl 4 J jj }'- 3* 2 3 13111 112 t 44 jj 33 35 3 *3 177S 7
8887 7, 8i8j 88 87 7S 78 7667 777777888778 8881878865 $J

JS55SS 55 6778 56555555 5445 555* 55665J5J 5S5TSS5S 41 3
88 5 ji8 7 6j ji 4*5 58 Ji J5 55 55 55 44 15 Si 888785 J3 4551
34 45 5t> JJ jij 33*533444434 3 3 54 34 j 11 J jj 65-55 666.5 jj
8 88 88 788773 88 78 8211 1288 8 8 8 7 8 7 8,S7 7 S S8.87 78 88 8778
J6j j 4 2 J jy jj 5J JS 55in 56 55 S6 76 J5 6yss ^5 4 3 44 4 13
8648 8+ JJij Jl 88 5 88 77 77 84 8876 54fj 4JJI 8845514445 5
343 13 5 88 78 ji 88 J 43 1778 66665655 55 45 53 5454133*13
8(8778 865655 876687 186JS5 888888777767 88 18 78 78 877S -
6 5555 J4JHJ 55 34.55 6$ 41 13 4444J42 122 55 56 7655 5555

8485 jl 1134 5 8564 15 13 4551 444484 jj$j ij 8S 76J453 35-51
J188 J24J 1778 4J 12 3 21 111 66 66 |6 jj jj 4 ; 6$ 449183 **J
87<687i86jjJ 18 87 78 767667 88 88 88777767 87 82,8,76^8778 -
55 3.4J5 65 4 l J b%6S%% 54S44J 44 44 34 l 2* 2* 4ii'5>5l5 6J55

8564*5 tj 45 51 j45 si 5*Jii5 44 4484SS 55 5 4f6/8j6j45 51
..-
81 288183 Ji ij 33 *3 34 44 3* ** 66 J664444J34 i'j. 15-8*8778 .
666666668778 8878 8888 S667 88 S8 8S.82.14. 83 77 87 78. 65.5$ I
34 43 J4 44 5 5 55 JS 555666544$ 4434466jj5j6 55 SJ ij '5****3

il
64166144 1
j j 1 88 58 8444 821$ 44144467 7884 5 5 25 Si 34 45 51
56 5443 34J11J 35*3 3M4 44j4 3-3-54 74 ?1'XJ :

3^54-34 33***3
88888888 8778 88 7888i 12 88 88287? 7 7 8778 88*878,788778
: -
3465 5 6JJ S6-j6 5$ 6SSS j; s6 7 6s? 6S55

jj JJ JS J5 it 2156 55
843441 I4'J 51 88 58 88777784 88 76 54 53 45 51 8876 54 53 455r
\ 3 5 43 J4 44 31 ^3 33 U34 5J 3*n 33 3 5 3*33**13 7767 78 88 8778 -:
82 18 81 88 8778 88,78, ?8 78 86 67 ss 62 87 88 8773 55 45 55 JfS6jss . |JoD

676666 66 55 55 55 JS6JSS 2 2 J 32 2*J
5555 55 S5 56 55 5445
6j 1662 44 '5 5 1 Ks S886 :88ns 88878? JJ455I 55 5 Ji J445 5I
Ji 8! J2 43 **3 4; 17 787676 67 44 5444 44 43 34 ai *i *j jznxj
8766 87 1887 78 1865 55 54 5445 88 88 83 82 888 776778888.778
55J4 S5 6S6JSJ 65 4,1 13 11 12 11 66 J6 666.5.55 $6 S545JSJ6SSJS -
8564 15 13 '4J 5' 3 45 si 51 5*1 r 44 144467 7884 55155I344JSI

3$ 43 34 44 JJ 3 3 *5 5 4 53 3M 66 ju 66 65 J Jj6 55 45 5 88 8778

81 188 88 8778 8S8888 821888 '

88 78 88 78 86 67 77 67 77 56*5 55 I
676666 66 J5SJ 55 55 $6 55 J44J 44 34 44 44 43 34 s 222* 3* 2 ij

6j 1662 44 15 5i 88 JS S6 j88 ij 44 ' 44467 78 84 55 j JJ 34 4 5 I
1
3545 5JJ3 ii 13 443 *J35 5545 4431 13 8 2778 34 4J34 66J4 4J -
Si 8118888778 88877S 8218 82 88 87 78 66 65 s$ 88 88 88 83 88 88
55 67 7U5 5555 66 55 55 552367 66 55, $S, 34 4* *3 j6 6j j*44 J6 6 5
87 6j j8 11 15 51 44 15 JI 877665 44 15 5i 6445S 1 8648 84 4414 48
m .-
NotsMetrometra:
*??rt?-tt?-r
-
'mrttrT ???T?-tt?-r 'mt*rit rv
? ??-T?TT;T t? ??rT?nrt? ? ?rT ?nrt? ?trf ffrrtt
tTTT't?Tttfti?TTT"t?T tt ft ?TTT-t?TttT*t ?TTT*t?T ttn
00 00, 0, 00, o oo, -
-TTrT *TTfr *TrrT TT?'T TT?-T TT? T rTrr rrrr
rttrt?Tttrtirttrt?Tttrt ?-ttT*t?Ttt rt fttrttrtt vt
- o
WrT?rrf?r mrr?? T?rT
TTTT'tTr tTTT TTTT*t tft
. o|
w? T?rt?rt
.
????'T??'T?fT
TTT
TTTTt THT T't mrtrrtrrt
0000oOOoOO-oO OO 00'000aOOoO
)'OOV/)Wo^ 0000oOO000oO
ooooooo<
noqocooctooo o TOBOOOOOOOOoO --OH0 6 000000 00 i>eeooftOoooooo
30
JU
3 ?m T?rr?rr? ????'T
.
*
??'T??T? r???'T??*T tf ttitt tttffr trrt
?tf T?????Y? lYttt ??????? rt t r r t?t ??? ?
,
*???'T ???????
9"
'.:
11 1. z.}0
N Rtgute
.
#f jtrtit M*gn Consani , & Difiom

*Regul$ m Mujurgiam Poettcam .
N E
: fempereaderarepeterecogamur, hicregulasquafdam ponernus, quibusin
Melotheticisoperationibus dirigamur>.fcopulolque difficultatum occurren-
tiumfaciliusviieiinus. kj
Reguia prima. Cum Mufurgia potica per periodos polyftrophas incedat , Notan-
dumprimo efth;bs.numeros harmoniôsbafisj.i.vel 5.8.vhicunq; occurreririt eidem
tono applicatos idemfempcr producere v. g. in fexto tono , fempercadentia eK Cin F.
fignificatinfecudatono cadentiam ex D
in G.&fic de cceteris nc itaq; idem femper
.
foaustpnufquepcfrcipiatur; MelothetaTyrointer Mufarjthmosbafisaliospraeter di-

t"tos quxret harraonicos numeros , qualesfunt hia. s.yelj. 3. vel6. 5. vel quicun-
que alij occurrerint , atquc his femper pro fecunda vcl tertia ftropha vti porerit Prima ;
&
enim vltima ftropha femper tonum initio aflumptu ri tenere debent , vt tanto maior
in harmonicismbdulauonibus varietas percipiatur;Exeriplum dedimus in prxceden-
ticoiiipofitiaBe,vhividesinMufarith'.T!is2. & 3. bafis
vltimas notas difterentes eflea,
notis Mufarithfni prirni &^lt jmh exqua confequenter nafciturharmoniaalteriusto-
ni,vtidi<J!tumeft. Namprimaftrophafecundi toni formam habet , fecundaftropha_
tfom'^''
tonos!"
fumre
me feruarida
^
verb formam noni tohi habet* tertia ftropha formam quinti toni , quarta denique ite-
tB ti4initioaffurapwmfecunduiii tonutn . Haec itaque regula diligentifli-
eftV Sienim quisfernperacciperetpro fecunda tono eofdem numeros
harmonics,isfemp&.eundcubnum&^
non ita graturri accidit quam fi rhixtura variorum tonorum interueniat ; vti fupra quo-
quecanonefexto Jucuimus. Siquisverbdiuerfosnumerosnon inueniret, is vtetur
praxiorainumfacillimaincariane fextoindicata,promouendo videlicetaflumptitoni
Columnajniuxtacolumnamclauium applicatam vno gradu velduobus velquatuor
velquinqMcgrhadibusah:ius;.&Mufarithmi continubin aliamTonorum formam abi-
bunt.atqu.chs.comnium expeditiffima ratio eft mixtura> tonorum . adebqueapta&
oportunaieftc,uiufcunx|uevarietatisconftituenda?;vtveI vnusMufarithmusimmobilis
perquateinam columna: nu.nerbrum ad alios& alios graduscolumnajclauium pro-
motaeapphcatioheritinquatuprftrophas harmonicas femper diuerfas emergat Sit .
e.g.Mufarithmusbafispaulbaate addu&us 87645ri,vriuseifdem pervariam tonorum

mifturam in quatuor ftrophis exhibendus ; Ita procede , vltimum Mufarithni nume-
rumi. vel8.applicafupratonumaftu-nptumfcilicetfecundiimtonum,veI quodidem
eftlupraG.&4?rodibit.compofitioncharmonicaftrophaprima fecundironi. Iterum_,
applicaprimum velocliauum mumerum vltimum Mofarithmi primi bafis fupra D. in_.
columnadauium>&prodibitftrophafecunda fupra nonumtonum compofita. Ap-
pliceturdeindeidem numerus fupraB. ex compofitione numerorura facl:a;prodibit
tertiaftroprfafupraquintum torium compofita ; appliccturdenique in columna nume-
rorum numerutfprimus yel octauus fupra G
vt in principio, &prodibit iterumfe-
cundi torii fl!f6[M!ia vTtifna;feruando interim diligentiflimehafceduas regulas.
Regulajfcuftfa. iQdandocunquecantusfueritdurus, numerus primus veloftauus
&
nunquarn ftatuTdeberit: fupra B. vel fiipra F. non nifi raro fupra E & quidem cum ar-
tificio. fupra tejiquas verb omnesliteras illospromouere poteris.
Regula tertib Qdandocurique cantus eft m ollis , numerus priraus vel oiftauus in co-
:
'
lumna n umerorum^nu n quam applicaridebent literis A vel E; reliqui omnibus impu-

neapplicaripotenint.
Regula quartaMe. pqfitionefignorum Chromaclicorum b b quadijg vide qua: fuse
m
diximus Canorie noho regula prccedentis capitis,& fupra . IV. de pofitione earum-
dejnfigurarurh . Verum nefemper cogaris accedere di<3as regulas , hic alias ponemus
multb breuiores
.Quandocunque numcri $. 1. vcl quod idem eft 5:. 8. correfpondent in columna cla-
.-.
uium
. . . . . . .
Lib. VIII. tCMufurgta. Mirifica pp

uiuiviliterisCF velG C.velF B.fiuecantusdurusfuerit fiue raollis > tunc nunquanu
feptimo nymero in columna n umerorum refpondet aflici debet fi-
clauis fcu litera qua?
gnog.
Quandocunque vero numeri ji.vel j8.Mufarithmi bafis 3 incoJumnacJauiumJite-
risDG. EA. AD. refponderint, tunclitera,qua?feptiraonumerorefpondet, iure fuo
poftulatfignum S.fi tamen notapoftnotahocfigno affeclaimmediate afcendent, vel
finalisfueiitjdefcendente vero notaimmediatefequente,omittenda eft . Rarionerru
omnium horum in prxcedcntilibrofuse demonftrauimus.
Porro quandocunque in cantu molli 5. i. inciderint in DG. tunc litera quae 6. refpo-
der, ipfa fere femper erit b molle ,fiue notae in chorda B , lemper b. praefigendum eft ,
fiverd fueritcantusdurus& numeri^.i.inciderint in ljteras AD.tuncpariterlitera_.
quae 6. refpondet ordinarie b erit, fiue notx in chorda B ponendae, b. molli fi-
gnandaefunt, videlicetin tono 2.8c 1. Quasregulasfiferuaueris,harmoniamproduces
nullo prorfus defedtu obnoxiam
Ex hifce fequitur primo.fingulos Mufarithmos tetraphonos, iuxta produ&as regulas
per tonorummiftunimquatervariatos, producere quatuor ftropharum harmoniam_# CorolH.
omnibus numeris abfolutam , etfi enim m fingulis ftrophis interualla notarum fint ea-
dcm,propter tonorumtamen diuerfitatem eflbntialitermutantur, gratiffimamqueau-
ribus harmoniam fiftunt, quod tamen non fit, fi Mufarithmos diuerforum interualloru
vni tono tantum applicarentur Tanta vis eft in tonorum diuerfitate
.
Regulaquinta, de mutatione metri in metrum aliud . Sequitur quoque quarationc^

ex IambicoEuripaedcoCatale<So,Hype.catale<ftum fiat
Eftautemlambicu.i Euripedeumhypercataletfumilludcui vna in finefyllaba abu-

dat, vtinhocfequentitetraltropho apparet
Aue Virgo Virginum
Aue vita celitum
Aue lux cmieftium
Vnajpes terreftrium
QnicunqueigiturMufarithmoshuiusmetri in tabulamparticularem transferre cu-
pit.Is nihilaliudprxftabit,nifi vtpenultimum numerum inomnibus Mufarithmis Pi-
nacisIV.IambicisEunpedaeisaccommodatis, duplicet,id eft, numerum datum bis
ponat,habebitquepinaccmMufarithmorum particularem Iambicohypercatalefto ac-
commodatorum,fit v. g.Mufarithmusftropheprime; PinacisIV. vtfequitur.
Cataletfus ?'f ? ?
tfWfc Ex cataledo fit hyper- 5575555
Auemarisjtella Mufarithmus 888778 cataledus duplicatione 8887778
Hypercatal. '?? ? /T cataleflus 333223 penultimi numeriinfin 3332223
AucVirpVirginii 8885 y * guIisMufar.vt fequitur. 8885551
Pari pacto notarum metrometrarum penultimam in fingulis feriebus vel duplicabis,
quoque metro-
velpet,ultia:am in duasaequiualenteseibifecabis. habebiique notas
metras lambicobypercatalectoaccommodatas, vtin praecedenti notarurn exemplo
patere poteft. \
Hinc patctquoquepauloantecompofitamcompofitionem Iambicam cataleclam >

ficillimo ncgotio totam in hypercataledam mutan pofle fi fingularum ftropharum-.
,
CorolI.II.
penultima notain duasfimuliumptas diuidaturdicte penultima; aequiualentes.

Hincpatetdeniquequomodo vnus & idemMufanthmus diuerfis raetris facillimo p ,. .
iiegotioaccommodaripoflit,fola notae initialis aut finalis diuifione in duas fimiles
diuifac aequipollentes. Atquehaeccum primis,antequam viteriusprogrederer,anno-
tandaduxi, vtMelotheta Tyroinftructusin omnibusad praxira kie cxpeditiusaccin-
gcrct . Multa hoc loco dc multiplicatione Mufanthmoru atq; varietate cobinationum
prope infinita diceda crat; Vcriim quia hxc omnia fuse in dece canonibus praecedentis
capitis tradidimus,]dedLec~torcmadeosrcmittimus, Nam quaecunque ibi diximus,
luiicMufurgiae quoquepoeticce accommodaripoterunt. Quare ad alia_>
N 2 A P P E N-
.. .
. . . . . .
/oo Artis Magn# Con/bni, &> DiJJbni
A P P E ND I X.
ln MufurgiamPoeticam /iue Rhytmicam.
TRatftauimus hucufque de Mufurgia poetica monocola id eft, quainduftria quod-

genus homogeneusn Muiicis moduJis animare poflimus,iam vero ofte-
uis metri
dendum cft quaratione & induftria hetcrogeneadiuerfigeneris metrafimul iun<fta_,
(qusEProfodiographiiuincdycola a mifturaduorum veriuumdiuerfigeneris,iam tri-
cola atrium metrorum, tetracolon aquatuor verluum diuerfi generismifturaappella^
refolent) admaiorem Mufurg,carumoperationum varietatem>conftituendam , con-
uCrtendafint. Totum negotiumpaucisfynthefibusabfoluemus.
Synthejisl. SiitaqueMufarithmosexcoIumnal. Pinacisl. appofueris mufarithmis
columnje I. Pinacis III. habebisMularithmos pro metro Pherecratio, cuiufmodi eft il-
ludfequcns.
Grato Pyrrhafub antro
Nigris aqudra %/entis
Sperat nefcius aur<g
SynthefisII. Si I.ColumnaAdoniaPinacisIII. bispofueris,habebisMufarithtnos
pro metrisAnapa?fticis,vtfequitur.
Cingite "vates tempora lauro
Synthefis III. Si II. Columna Dadylica Pinacis III. duplicaueris , id eft bispofueris >
habebis Mufarithmos pro metro Afclepiadxo Choriambico, vt fequitur

Quodfime Lyricis -vatibus inferis
Sublimiferiamfydera "vertice
SynthefisIV. Sicolumnam primam Pinacispnmiadiunxeriscolumnajfecunds Da-
dtyiice. Pinacistertijjhabebis Mularithmos pro metro GJyconico, vtfequitur.
Spirans Aethera vocibus
... . Alaspegafus induit
SynthefisV. Sicolumnam primam&fecundam Pinacistertijfimuliunxeris,habebis
Alcmanicum da&ylicum fiueHoratianum, vtfequitur.
. . ... Videsvtaltafietniuecandidum
Sorafte, nec iamfuftineat onus.
Sywhefis VI. Si vni ex columnis Pinacis V. pr^fixeris primam columnam Pinacisl.
habebis Mufarithmos pro Iambico illo metro videlicet pro tertio verfu Odes Hora-
tiana?.
Sylu<e laborantesgeluque .
SynthefisVII. Siprimam coIumnamPinacisprimiprrfTxerisvni cxcolumnis Pina-
cis VI. nafcentur Mufanthmi pro metro Iambico Alcmanico> vt iequitur
./>..; Spernis decoros Virginis thoros
SynthefisVIII. Si vniexcoJumnatrifyllabaPinacisI.poftpofueris columnam Pina-
cis V. habebis Mufarithmos pro Sapphicis &
Phaleucijs hendecafyllabis , vt fequi-
tur.
: , Veterno refinaquepigriores
IXy Sicolumnam quartampentafyllaborum Pinacisl.pra?figas columna
Synthefis
Datfylicorum Pinacis tertijjhabebis Mufarithmospro metris Horatianis cuiufmodi siit
quiequuntur, l: . ,
Odiprofanum vulgus areeo. &

SynthefisX. SibinascolumnasPmacis V. velduas columnas heptafyllaborum Pi-
nacis II. fimul ponas, habebisMufarithmos pro pentametro daflylico
Horridus ore fcatens feruet Auernus aquis .
Atque
. . . . . . ..
I ik VIII. Mufurgia Mtrifca 101

Atque hacpraxicoriiungendo columnascolumnis ,femperdiuerfa & diuerfame-
trorum nafcenturgenera Exempligratia ex pinacis primi & fecundi, in quibusMu-
.
fanthmos polyfyllabos deicripfimus, varia combmatione omnis gencris metra na;ce-

tur, qua: ficuti in infinitum prope excurrit dicla combinatio , ita lnfinitam quoque va-
rietatem metrorumfpectat Columne_ veiopinacis primi & fecundi, cuui columnis
.
poctica?metrica: combinata: ,iterum lnnumerabilem variationisharmonica:iobolem

pariet. Vt velhincimmenfam artificij noftrivaflitatem intelligat Lcclor.
Polycola vcro fiue diueriorum membrorum metra fiuc Odas heterogeneas habcbis
fidiucrfasdiucrforum pinacum columnas coniunxeris. V. g. fiquisfuper illam Hora-
tianamOdam datam vdletharmoniam componere.
Vides i<talta ftet niue candidum
Soracle : nec iam fusline.xnt onus
'
Sylux laborantes ;gehtque

Flumina conBiterint acuto
Itaoperabitur coniugesprimam &fecundacoIumnam Pinacislll.bisjhifceappone
,
vnam excoIuninisFinacisVI. deinde vnacolumnam fecundam Pinacisll. denique^

vnam ex columnis Pinacis V. habebifque Mufarithmos pro Odc data diipoiitos
Non iccus alias Svnthefes perficies PoiTunt autem aflignari odx' polycola: pura: vel
.
nonpurx. Odaepolycolxpurxdicuntur , que; fingulos verfus habent heterogeneos

Vt 11 quis Iambico-Eunpeda:o Anacreontica, affigeret Iambicum Archiiochicum;
&-huic dcnique Adonium , is haberet tetraftrophon tetiacolon Odae non pura: .
dicuntur, quando vmusgenerismetra, bis, ter , quaterponuntur & deindealiuddi- ;
uerfigenens mctiumadiungirur, vt fitinHoratianisOdis , vbi duoprima metra iunt

eiuldem generis, duo verofcquentia funtdiuerfigeneris, vnde retraftrophontricolon
dici ur vtpatetin Odepaulo antecitata. ita iniapphicistribus verfibus eiufdemgene-
ris adncclitur Adonium diuerfigeneris,vnde tetraftrophon dycolon dicitur.
Eademin omnibus noftra:Poetica:Mufic refpondent, il quis enimvni ex colum-

nis tetraftrophis Pinacis IV. qui muiai ithmos Euripedeos cotinet,& huic iteru aliam ex
Pinace V.&huicaliamexPinaceVl.deniq;huicfubne<5teretprimam columnam Pina-
cis III. is haberet Mufarithmos pro tetraftropho tetracolo , quorum videlicet finguho
metra diuerii generis funt, ordine difpdfitos. quorum primum eflet lambicum Euripe-
dxum, alterum Anacreonticum, tertium Archiiochicum , quartum denique Adoniu
Exquibjisomnibus nifailor clariffimepatet, infinitaquaedam visacpoteftasin mu-
tuadiueriarum columnarumcombinatione elucefcens . Veriim hxcomniafufius ciim
in fcquentibus,tumin Artenoftracombinatoriafi DEVSvitamannueritjdemonftra-
buntur.
De V erfibus Hexametro & Pentametro

HExametrum fiue Heroicum metrum fex pedibus conftat . quorum quintus fem-
per daclyJus eft, Daftyli vel Spondai; Pentametru vero quin-
reliqui omnes vel
quepedibusconftat,quorumomncs vel daclylifuntvelSpondceiautChoraeijPyrrichij;
Veriimcum hocmetri genus obmaximam varietatem, quam admittit , inconitansfit>
neque pedes certo loco fixosteneat , ideo iilud tanquam Mufica: miniis idoneum reij-
cimus jSiquistamen fuprafimiliametrorum genera fymphoniam conftruere vellet;
Is in.tentum fuum facile obtinebit, fiprimi & iecundi Pinacis Mufarithmos iuxta metri
pedes ordinauerit V. g. Si quis fupra hoc dyftichon quippiam moliretur
;
Omniafunt bominum tenui pendentiafilo

Etfubito cafu qua valuere ruunt
Siinquam fuprahofce verfus tetraphononcomponcre vellet ,isiuxtapedes vtriufq,
verfus ex columnis Pinacis I. & II. Mufarithmos cxcerpet
. pro pede [omnia~\ accipe co-
lumnam II. PinacisII. hicenim habetpolyfyllabapenultimabreuia^proalteropede^

[funt
. , . , .
102 Artis o%lagn<e Con/bni s & Dijjoni

\funt hominuni] accipccolumnam III. Pinacis eiufdcm pro \tentti} accipe iterum colii-
.
nam II. Pinacisil. pro [pendentia] coJumnam M.Pinacis II. pro \filo ] denique primam
columnam Pinacisl.vel II. Coordinatishac induftna columnisquamlibettranfuersi
Muianthmorumieriempro Melothefia petitafehgerepoteris ;&deinde operare que-
admoduminprcEcedentibusprxfcripfimus,prodibitquehcxametrum mulitis modulis
ornatum, vtpetieras. Eadcm prorfusratione, Pentamctrnm expedics,- eftenim in om-
nibus cadem operandiratio
CoufeElarium
EX hispatet,primi& fecundiPinaciscolumnas, tam folutaj , quam Iigatae orationi

. Dato fi quidem quocumquc themate verborum , fiue Iigatorum_.
feruire poile
fiuefolutorum>lemperintracoIumnaspolyfyIlabaspcdesdatithematisaflignabuntiir.
C A P V T VI.
Syntagmatis II. explicatiofiue Mufurgiametrica
florida & artificiofa.
QVidfitContrapun<ftusflloridusin prxcedentis fexti libri principio aftatim demo-
.ftratumfuitjciimitaquehucuiquerationemcontrapnnvtifimplicis inMufur-
gia noftra metrica tradiderimus,hoc Capite modum oftendemus, quo quiuis
etiam Mufice; imperitus non fimplici tantum Contrapufto quamuis impofitam fibi Me-
lothefiam perficere, fed eriam qua ratione artificiofo quoque & florido flylo fuas can.
tilcnasadornarepoflit; neMufici infima nos tantumartisMelotheticaepnncipiatradi-
difle, nobis obijcere poflent ,VocarausautemMufurgiamfloridam & artificioiam ,eo
quod in ea nonpuncto contra punftum &notacontranotam ifobato gradu, vtihuc-
ufquepraHtitum 5 vocum procedatfluxus ;fed quiidem varijsdiuerfarum vocum dimi-
nutionibus, notarurrque ccnfonarum diflbnarumque certa concordia, veluticolori-
bus quibufdam depiftus concentus , fingulari gratia & vcluptate aures aufcultaritiiinx-.
mukere poflit Pofuimus autem ad hunc effectum VI. Pinaces Mufarithmicos
.
Pr/ww/jP/w^continetMuiarithmos floiidos & artificiofos pro qietris Adonijs &

Daftylicis hedafyllabis
Secundus Pinax continet Mufarithrr o$ pro Iambicis Euripedasis
Tertius Pina* continetMukrithmos floiidos &amficiofospro metris Anacreonti-
cis heptafyllabis,
QnirtusPinax continet Mufarithmos floridos & artificiofos pro metris Iambicis
Archilochicis .
j^'mP/rt#continetMufarithmcsfloridos & artificiofos pro metrisEnneafylla-

bis&decafyllabis.
SfXfwF/w^continetMufarithmosfloridos&artificiofos profapphicis & quibusli-
bet hendecafyllabis.
Ecce hifce fex Pinacibus exhibemus tibi Mufarithmospeculures jharmoniofasfuc-
culentasj&Ecclefiâptifiimasiymphoniascoritinentes.
Not^Metrometr^ vnicuiqivoc.sMufarithmofuntpeculiareSjin quo differijt a notis
Metromet: is in I.Syntag.tradrtis, ibi enim ex i 2 feriebus notarfl metrometraru vel vna
fufficit finguhs 4 vocibus comunis, Hic vcro vniufcuiufq; Mufarithmi vox peculiare fibi
vedicat notaru ferie,qu mutari no debet.Sut enim ita conexf cu numeris, vt ab inui-
ce feparari nec poflint, nec debeat. Hinc quot funt in vno aliquo Mufanthmo numeri,
tot in corrcfpodente notaru ferie notas reperiri neceile eft Cceteru modus operandi,
.
numerofque Mufarithmicos harmonicis modulis exprimedi , in nullo prorfus differt, a

modo in precedete Syntagmate tradito Imo multo facilioie in hifce qua in prioribus
.
operatione Tyrones Melothetas rcperturos cofido Cceterum hifce obiter fic declara-
.
tis iam tandem totum negotium aliquot exemplis declaremus.
MVSVR-
1
Lib. FIIL nZMufurgiaMirifca., IO j

MVSVRGU RHYTHMICÊ
Y N T A G M.A
S I. I
Mufarithmos MeJothefias FJoridse & Artificiofaecontinens

P IN A X I. M E L O T H E T C V S I
In quo numcri barmoniciyro metris Adonijs & inxquali quidem
Daclylicis ,fedFlorido
& Artjkiofo vocnm progrejfu difponuntur.
Scropha I. Stropha I 1.
Toni v. vt. vii.vrrr. xr.xir. Toni V. Vr. V VlU. XI. XII.
1 1
-F-0fOO 00
54*2-3 7818767 o-f'f t
o
3*17171 -rr? ? 567654545 n?TT??
nojoo oooao
55555 22222
0'(04 o...no
87651 54325
-ÔOoOO y'fOOa
54323 22322
jOojOO
33827878 n???v 7788767 .,
55<5*34S5 n o
0'j
ftr
Od
5554T4S
0'jOoOo
o<joao
88451 55**5
Y*Or>VO
8886187878 rTTTTTT?T 333454S
66611
6*tOOO
11117122 n?tt co
o o
44443*3 rttnf js 56567 n? ?
000
e*f o*totlo
4445* 88825
345343*i7 trrrtTt?? 82345323 rT?m?
82388865$ titrft" 55587878 ?*TT?r
56 543 2 3
oott.oo
32823455 nm?
6 * o
845678451 ttft?? 87651 ? t
O co vO
321878243313 ??'llm?? 5S65S Y' T
OOOOôoOoO 888878
8666628878 ?*t??
OoO***OOOoO$v 0f00
54434^5557 33423
1226233451 OooOOOf-fOO
8845 1 0*f OOO
00
84321171 trtTTTff* 44323 ?tt
..o-
66655 ? 88887678 tTITli?
??-ttttii? 00
8*84332^23 66555 fTt
O'00o
4445* 44*5i m
665654$ *n**'ir> 8882787678 ?*tm?*ii?
ofOB5 0'fOqo
88883 66655
o o v>
443484323 ?T tt TT
iofooa
4444332823 rm-mi
o-lOQO
*
44141 4445
iôoooo c
8884323 444321 171 ?ttTTT??
* ?T?? oo
666717671 ?r ??-ii? - 888655
uo 00
444 2 345 5 ?f?ft 66654323 *?TTTTT
.CoÔHo j;oooo
4445* 4445*
00003O000
4444323 YT?rr? 324324323
OoOÔoOOO
88827878 *?t??t?t 866646555
toooo o "?
66655 5428781878 ?rii?
CotooO 1 22623451
Oooo # too
4445*
o.oqO
55455 TT? 22322
o # tooOOO
7787678 TTfll? 7711767
O>t0o00
22823 TT? 5554545
ooo oooo
55<55* |T 55*25
5 .
A M 5 h V V
^ i&f^^#nol 'i .-.
.1 I
3
l
:r.^
2, 7
i
a
." ilV
t-9
OOBO.
4>0OB*-
f
3^6232.3
,8*878.78
M
tof.rv.vf.vrt. vhi. xt.xn.
,
.1
0>fOOOOO
O.jOC.0,-,0
rt??
Bo
33333 0-*|0> O .5.55455
G|CBO
*541 8765,
YtOBe> I
33433 22238282 ' ...

rt???r
o.fOoOO.
.
O.JCBC,
6665656 77766
00
S 8228 78 rt??
i
5555434 ...
o*pao o'|OBO '
5 5^564
OnoHO
5554328282 33333
77766-
<->..HO
1765656 *m p ?*
ooOt tO'JO!>
225434 ?'t??' 321878
555^2
,ot;o
65436 '
' . 1 .. 1
.
n ao
22322 35543*3 rtrffir
0VOftOOO
7788767 8287171- rtt?t
55564545 ?*T??? ? 5138*34?? rt??tii?
v<jooo 7*
5
5.i*5 87651
g.**o*ooo H
882878 $5543 rtt?
1
6667 &t 6 rt???? 188888. ......

ttr?
.
o-jOBO
33433 4336J rtt?
o-iono
66236 4884? rtt?
451565 rU oo 345543*3 rt?fii?

o
8888&. ?\tt 823287171 rtttirft
*
?*tt
o
65543 55555 ?tt
rti^ o
43341
OMOfloOO
*7 6 V _^ ?*tt
0-|000
"
7788767 55655
55564545 rf???? 88827171 ?'t????*
o'OooOO
22367822 ?;?Ytt** 33443*3
oloBO o'OBO
yJMg 88451
2176722 ~lttt? 82343 lS 7878 ?*llttttt?t
765454545- 'ft??t?t
T riit
66655
-- At|O0O
221767 ;
443284323 ?-nttH? ,
0.*BO 0'|00C>
543*5 ,
44451
**OaOoO
3334545 34536543*3 ttrrtrt?
8 887822 ?'f?tl* 823888827171 tttt?ftt?t
?*f ?? ~ T : 000000
5556567 -
543655
Q<OBO 0<>
845678451 tttt??
Jtooo.t*o
88827I7I ?t??t?r~~~ 6656545
ÔfOCO rojoqo
66655 88888

44443*3 ?t??'t? *?trtttiiiii?ttt
Jtojooo EOJOBO
4445 * 44841 ;._
-*
'
;
I .
_ . ..
Pro-
, . . .
Ltb. Vlll. Mufurgia Mirifca ***
Propofitio I.
Datometro l*mbicoEuriped<eo #) tortoprimo Melothefamfuper

tlludflQridoflyloqmficere
EXpcdies hanc propofitionem opcratione dupli, fimplici $c mifta, vti in pr^cedenti

fattumeft. Et fimplicem quidem inftituere poteris vel vnico Mufanthmo vni
metn ftrophx refpondenti, quideinde per tonorum mutationem replicatas , impofitx
Melothefiamaflignet^vtiinprimaprexedeti operationepr^ftitimus jvelpluribusMu-
iarithmis, quorum tamcn Mulantnmusbafisduosvltimosnumcrosbabeatdifferentes
I numeri$5. i.vel 5. 8. vt diclum eft, primae vero &quarts ftrophaJtonus idem fit,ha-
bebifque qu^fitum. Sed demusparadigmaprornifcuum, ne femperduplicis operatio-
nis exemplum dare cogamur.
Sit igitur nobis Melothefia florido ftylo perficienda fupra Metrum Euripedaeuav, cii-
iufmodi Hymnus c{t.AueMaris ftdla&cc. excerpantur Mufarithmidiuerforum tonoru
cuiufmodidiximusefleeos , quorumnumerivltimiinMufarithmobafis funt diuerfia
numeris 5. 1. vel 5. 8. velfi non reperiantur > vnus Mufarithmus per diuerfos tonegfC-
plicetur. ;
~t
56728767 2382878 77J877M7 578765J
78254543282 ^43*3 ?4?3" 1215432J ,
'
287656765432155 77 66 ff 7 28 76f4*545 34? 6 ? 68 7 8 7 8

J437 8 ? 5344JI 378825 8763458 -
Ecce 4 Mufarithmos 4 ftrophislambicis metri correfpondentes, nos ob fpacij angu-

notasmetrometras vnicuique inpinacefequentiappofitas,ftudioomifimus;quas
ftiara
tamen fummo ftudio Melothetapunctisin pentagrammis impreffis fuper inaponere_
debet, vtdictura eft.In haimoniamigitur petitam diclosMufarithmos animaturuso-
perare , vt in prxcedentibus docuimus , & prodibit fequens Melothefia tetraphon
*xrxi-*$Vtsz- y fi ft H __ L. A_I_vA_Pf
.
J
"~
"T *"J __-__-<->_,
j-j j - g ;_ __ - - -
b b
Aue Maris ftella

1
Recordarc in hoc paradigmate regule. de pofitione _ b . Coeterura nihil reftat hoc

focoampliusmonendum. ;
\
-..
j
O PINAX
r1 . ' .
j<rd Artis JtfagHxConsonf, &DtJioHi \
P I N A X I I*
'
MuferithmiMelothefias Flbrida? fiue Artificiofaeprometrisi

lambicis, Euripedjeis^ He&afyllabis
;'<.>'
AueMaruMa.
oai Up
i
ftr
- I
^r .
11
" 1
Strppnalj_ Stropha I I.
cidooooo
4.32151767 (<1 : .'???TT TT 32*7^55. d
7651432.81.. '.mai
o
N??'TT^ a .1765414323 r??'?TT(T<y
0000 t>*OOoOtt '
277.55 5.53388 .
cooooh ooooOrt
5*37* 5 156341
r ooooo
..lU^fT! -???? ? 825347
73327771 o o . ooooo
556655 ??? 551765
o '?????
, !
*????w... 3-28.332 j nriu-i
28844J23
;
1
o:oo<j> ,,. 0-???;

87654J
,
...
53445
o-< 0000*tt
????-u 55543281 ..
57728767
'??? 771111717 '????TT*
345 77 5 O.C.OOHC..
81343212 'f ???'!!* *55555
ooooo
'y
5X77l5
w? oo
I
737 I llt' iOV
888Z2I7I7 ?TT 823545"
O-oOOBO ????
555555 51*777 o-ooono
_ . j
328332813 ????TH?
333*32 o.oooho
w? oo
r
876373
'7?? ???'!???? * 81331222 ?'T????
54332;fci 234443 21 L
oo-<icjo">>ooab ooooo
516767
K 6
Its^stlyli^S t?'T?? ?TT???? 345545545 ?'T??????
$^6^1 |-????? 000 888725,
"
6671171 f-
r" '????? 23.28288767 ^ll????50
o o
4445.55 ^WMH .00000
ooooo
71564545
o.o
rT? ?
882323 544311
ooooOo OioOoOOO
>.o <
442 1 5 5678125 ??
oooqo
4321717671 ^TTTTT?!!?* 334565
OtÔoOORO
87646555 *tttttf 567878888
00
543184313 *TrTT??*T 3282345665554343 ?-TTTTlT?????TT'
TT-TT???TT
OOOOBO
-5,4321445*51 . 87.6543 41
.^2323 ?-T??* 888767
5^71171 ?????? 5565545 ?'T????
134555 ???? 332112 ?'T??
53 21 5 ????. .
8845*5 ?'T??
00
311717671. 'TT??'11? 832843254334332123 ?fT?fT??*Tt??rTT
HOHO
oo^Yô -"
765455 71761771765 ??'TTT?
BO
J42I232I23 -??TTTli? 3432543212312345 ??'T??l?'TTTTT??
o 00 a
34565 1 ??? 5^5476 ->8766 6 5-^3 -??'T??'Ti?'T????
O-oO-oOO
443323 1
M
i 4 i Jt '',: 321121 057P
IIIII767I -? 0, ?Tll? 176767 ?l -..
O.c,O , e>0> oo o
665555 5545545 ???
CaOoOO
441151 1 2345678117815 TTTTTtTTTTTT'?
j 1
Libyill. Mufurgia Mirifca. to?
Iambica Euripeda?a ftyloFlorido omnibus

toniscommoda.
Stropha I I 1. Stropha I V.
1544322 im HO 328271 71 :??"TT?r
ôoooo
71 21 176 -????? 175655
.m?s 6
567825
wv rtfWtrTt
Ôj>OBO
54384323
o.
"??i
??m?o
00
12345
lô. oo
54345545 <mnr 54432.343455 ???TTTll
IO'0000'tOOoO
7171117 t?t?? 177656717-1
-i-o.y o oo
56^4523281 rriirmr 54321712123 ?? ????
OOOvOO o. o -
oo
328767 876543451565 ? ? T??????
""
00
I2-345 545 ?T???? 5-5 3* 5 5-3*4 t* ?'T?r ?'T????
^ . T??? . T oo. o
0000000
5456767 8875567171 ? ?
oooooo r 00
328222 55382823453 ?*T??TTTf
I->- * ooo
876J2J 887-658 ? T??
3
556JJ45 rrmr
00
712341432217171 TTTTTT? ??"!! ?
0000'OP^
888787 ?'tf? 5765455
c0
334323282 ?-TTTTll 27"7 6 5676ii732-3 ?T T11TTTTTT??
oo oooootoo
88+565 rTff 54123451
1
72111767 "'nrrr" 882323 ????
0, '
575 6 45545 ??????'r 6542555 ??TT?

3433" *m"* 21171171 ??TT???*
o-oo.a
2
372J. 1
432151 ????
o.oôooo *?????
i
3333323 1171171
OÔOOOO ooooo^
77*777 66)455
CoOOOO o-oooo^
55354? 442823
oo ooo 0'00000
345*6jg< rT ? 445651
o o
3^*W
7/12*7
-?????
o.oooo
43217517!
666655
????TT ?
?'T??
ao
543x3282 o.oo ??T o -
T 843282322 ???TT??
o.o ?? o 0000O0
328765 445651
'???
553545 ?'T?? 4443 2 3
171777 ???? 666555 "???
3283323 ??????* 12171171 "TT????

0O00"
856373 ????* 4'i5i
0OÔyOOCO
33217171 "T???*? 35443*3 12
o Ooj o.oooOflo
865455 ?? 5587655
o.
5543282J ??? T?? 3283827171 -?r??-T??

0000O0 O.oo-oOejo
845651 8763451
io. o oo o < c
IJJ123125431217J ????? TT Y ? 55654i43 2 3 ' "???tt tt?
I88J6756567165J
<>
*Y' i'?9'r'
<0<
?*f
O^BOO lii
76545
o.
?rT
c
no
tio-o yOo 0oooHO
J582384323 ????? 334888
J'lo. ????? nooo o-ooooa
I8856756451 I884341
O 3 Pro-
. .
toi Artisf&rlagnoe Confini , & Dijjoni
Propofitio II. .-
)ato Anacreontico & tonofecundoimpofitam fibi

M elothefiam Floridp flyloferjicere.
f ^jPEquitur PinaxIJl. pro metris Anacreonticis floridaftylo concinnandis ;In quppi-i

3 nace eadem prorfustibi obferuandafunt, qux in pnecedenti
Sit igitur iupra aljquod huiufmodi metri triftropuon Melothefia inftrtuendajexcerr
ptis Mufarithmisivti docuimus quibuslibet, vna cuun notis vntcuique Mufarithmo ap-
pofitis, operatiohem fimplicena velmiftam inftitues; Miftaautem operanoinftituipo-
tetit perMufarithmo^fimplices txPmacelV. anacreonticorurr^ prexedmris fyntag-
m >tisexcerptbs,rloridis huius pinacisMufarithmisapte infertos Tandem hoc mone- .
mus> vtregulasiriprascedentibustraditasdiligenter ferues, vt ad pjopofitum finen_

tandempertingas. SedExeroplumad meliorem rerum eliicidationem appopamus,.
Paradigrna Melotheflas
i /
if >"--"-".' 4-4l-A.-*. ..i --h---*- --* T
, ""~ m-T-~~va,'r3('
:v
Amor ceJe^ftis aul_ amor felicitatis Beato> um cunSa mundi bonafpernunt
___*. J. -4-.4-e 4>__._._.i._--i_._^.._-.l
'
L 1_ _1 A A , ._
_4. _ET_;i'-Ji.T :*:$4__.r_:

b=|fflr_^PJ^_________ _^ _:
H$ ^c _. f .A-I.I r Jifcf r.
2.T T T.T 1 $_
cun-tamundi
PINAX
Lih. Vlll. Mufttrgia Mirifica . 26?
P I N A X III.
MufarithmosMelothefias Floridar fiue Artificiofsecontinens.
Pro metris Anacreonticis.
ttr quatcrqueforltx .
Scropha I. Stropha 1 I.
Toni l.H.in. IV. IX X. toit r."ft; tli IV. IX x.
o ooo,
878^317 Trt 7823217171 YTniTtT
oo..oooo o oo.
S5677 6 S Oo.oooo
55677 6 55 ?tT?
3i34J4* 345443? <TT??TT?
9 ?*T?? co
,
00..0000
858 ? 4S 1 587345
5223+5$ 'ruffi 8223232823 "???? fllr*
oo .oo
545UU7 mrt 567777)677
.
o
? T?? ?TT
00000O0
5228832 rr?r?? 3454345
c C <>0
t>$->7("}f ??r??? S765434557 8 73 TTTTTTTT?T
OoOOCOO
^^Hjx 23221171 ?TTTTTT
177655 ?r??' 7*77555 ?TTTT?
744^7*7 ?????? 5S45323 ?TTTT?
867345-- w* 512345-1 ?TTT*t?
o o
??T?rT?
-
^33345434? fTTTTi-Iir 7823543 2 3

co c c*
7711 1
17 ?TT?? 556765.5 T"t ?
c ? c
5*55431* ?TtTT .2145*1127171 ??TTTTT?r
c ????
53 765 ?TT?T 5i7345>
"
9
211322443212 ntr*T??Tll?? 55)65545 vftm
co
7771772176767 Ttt?*T?TllT?I? M il 7*7 ?TT??
SSS5S43 2 44 Ttt?-TTrt? 3324282 ?TT??*
S5S'576547 TttfT?*ll ? 8884565 ?TT??
???'???o. co
7887327171 8233545 ~rrtrr
Oo-oOoJO C*
SS4S 6 S5 CO00fti4O0
56771777 ?*T????
2*2144323 34*S3$M33 mr?*!!?
OoooQOB^ c c
5665-3451 8756373 r*T??
c
553654345 ?T7Ft?11 23221171 TTTTTTT
1111717 mn oo
7177555

TTTTT?
3354282 ?Ttn 55433*3 TTTTT?
888456? ?TT?T 5J_3_t SJ
?TTT*t?
345443 2 3 -?TTTTTT? 8282222 *rt??

co OotOOOO
71765655 TllTT 5717767
C
J54321717I TTTTlirt* 34^4545 ?*T? ?
co
512345 *TTTT 876-525 ?*T??
8436*4323 5766545 ?TTTT?

vOooooO-*
65486655 82823323 ?TTTTTT
OOOOoO">
888888S 32445677 ?TTT11?
00000,0
4114341 8 67773 ?TTTT?
OOOOOoO rTTTTtrii?
3432171 32354232123
ooooao co
6771755 1771777 ?n??
000O0O0
81543 1 ? 555366545 ?TTTTTT
o o. oo
455 6 /345 ???f T 5)6773 ?TT??
1 * .
lbO Artis A/IagnaCoris.oni-j.&Difloni-
Anacreontica ftyloFlorido
HH.
Stropln 1 i 1. iitropha 1
1 V.
Toni I.H. [fl. IV. IX. X. T*>W 1. Ili III. IV. IX. X.
00
321761767 f??????? 55554345*55 .
iTttTTTlt?
87654454545 r???TTTr?T 11**7671765717/71 nttTTTTTtm^T
543212507*822
0<
555543> 12 UtZS&iL431J TttTT?-y?-iirii????T?
00
867564 553423x5 ?TTTTT11TTTT 8888765456785054JI ^Tttf.Tr rTTTTr?TT?
777321232212 mmur? 1112323 Ttttr?? rl

55554345545^7 TttllIlTTTll?T 66671171 rttrm?
5
212172344 ttffTTtW 44445 55. TttTT??
75fiS7*J47 tttf#H? 4442151 rttrn?_
3221712322 ^Tttn? ""
06cOOO00'0
5567765 00
7775-56767 1123327 ^rttrt
oooooooooo
5443254545 55 6 77 6 5545 ^rttTT? ?^
377^2,34543217125^ ??TTTT?ll?TT?r 88233254385 6782 5_ rtttTT?T ??tlll?
OofOOOO 00
1244765 ?75 6 54i^3 mrrT??
00'|6oOO,
5712227
,
7771765,55 TTTfT??
TTT?*T '?
3424254345
0<* 33333 * 7
8767535 ?"t?*T ?*T??
36J4151
1231777 5443234323 -*--?tt??TT???-
5776545 177665-^7176567617171 -TtttttlHltlttTT?*T?

3425332123 Tf???'ll? 54432143^12345^54555 tttttTTTTllHTm???
8^563 3 54432 1 23451 ^rttf t nii??
o
77777767 Ttmttf 33f323i2 7 i67i7i tttftf-if*tii?r
-
4445434 ttt?t?r 7777654555 ttt???ttr

2227712 Ttttt?? 5554 5* 14*73 13 23' TttlltlltllTTT?
77/3 2 *7 ttttt?? 33375 6 4534i5JL__ TttftftfttT?
__
mtm^tTtm 00 I
"
444432544443321" .
TTTTT??Ttn
c TTTTt??ttttt?t? TTTTTttmilT??Tt?T?
2222877112211767 271271675176517655455
ttttt??TTTTTTT?T ^TTTTTTtt-t?ttttT-trr
"77775528855554545 00
777785566778825 mttTt fTtttrr 534 53 6 5* ^^ttttt??
0>
78217171 ??*ii ? 4345455 ^-T?TT?Tt
5577555 5176712171 -*-t?T?tt??*t
e
???? t?TTm??TH?
2345323
??r*t 517^651 -WTT?"
?mrt tt??t??
5366545 55543 2 3
?tTTTTT
78823177 777*555 ttt????
21443523 ?TTTTTT 333127171 mtttm?
56jt86_73_ ?TTtttt 3334551 ^ttt????
?*t ??"^ 12343x1232127171 *-ttttt?ftttt*tt?t
e
53543 2 3 00 00
7*7 6 555 .?'T?? 567176545677617615 ttttttrm?ttt?t
33311171 ?*T???? 12343217234544323 -"-ttttrmrmTn?
?*T?? lT Ttttt 00
3634151 123445
Pra-
1 .
*
:
lil. Fllh MuJurpaUhific^ ttt
-
Propofkto I I- 1
Da>o lambtcoArchiloehico metro,ft) tono quouis fetitamMebtbefiam
Tlorido fiylo coptcmnaiam-txhtbere
SEquensPinaxcoropetitmetris Iambicis Archilotfhicis ,continetqueMufarithmos

floiido ftyloadaptatosiCuiigituranimusefrfuprahocmetrfgemts-eaiuilenas a-
dornare Hic excerptos Mufarithmos pro humero ftropharum in harmoniam ammet,
.
operarione fimplici ve! mifta pcr applicationem regu1arum,canoruiinqu in prsceden-

tibuspreTcriptorum .
irtl?icb>
Eftautemhocmetiigenusharmonicis modulisaptiflimum*;'&.pa1Sm in Breuiario
Romano obuium; fiquidem omnes fere hymni hoc metri genere conftant. Vti-.Iam Lu-
cis orto fidere . Redemptor omttium Creafor almefiderum VexilkiRegis prodeunt,
Cbri/ie . .
& fimiliahuiufmodi. Djftatqueapra?cedenteanacreontico metrdvna tantumfyllaba,

vndc fi quispra.cedentesMufarithmQshifceaccom'm6dare,veiit; is hihii aliud faciet,
nifi vtpenultimum vniufcuiufque vocis Mufarithmi numefurrt-duphcet:. Nocam vero
numero correfpondentem,hoceftpenultimamdiuidatinduasdiuifarquipollentes;
& habebit Mufarithmos pro Iambicis Arehilochicis que-fitos. ExerapIUm damus;vt Ty-
ro habeatquo leexerceat. "08 > '
:
'*
Paradtgma.^ j
?I-M ;
Stropha I.
"fVlVk F f
SrropHa',, I J-
iz:
iiiiiilililili
Sr==;=;-*:**rz
iiililllli
Stropha III. *, Stropha I V. t i>

p
. ...l.f.f _. il
-,_, -_p_
PINAX
. . .
113 jirtts M*gn* Cenjbm, (g> Difsotii
P I N A X,. I V^
^^lothefiasfloridae<S: artificioise Mufarithmos continen*
Prelambicis Archilochijs
l ... . ,

13 ,
j^mi Crtator Sptritta
-trr
Strophj
Stropha I .
TiMrf v.vr.vn. VIH.XI.XH.
mmw* 1 1 1 .
11
1 1
????rt*
*?tttt???
u!lW'.' o
?????*t
$4tigt& ;
-.
itnrnaorl tnn
*???ttrr
issggB*
vsv>
1
'
1. '
; 1
:
" V V.' .' :' > ' o. - c p
.' ????'t? ii ?tt?'ii?
013V rtlJ
...
-vlivv SOJlIjIip :
OOÔOOOOO
87888878
00*00000
3*36**5*
oo.oooo.|0
3332321171 !"-'
mrttt ?
...:.

ooo
11171655 ?Trrt
5**5*43*1*3 ?TT?'trTtt?
ooo
88853451 ?TTrT
32433223 ?????'T
4 t
$7*11171
**6**55 5
-
??????
?????t
C
o
15234551 ???"T??
B XT ftt??t"t
-rr-r. 55*43**3
^tttttrtttttttrt
""tttttt"tt??TTT?"T
888776 286543234563551 TttTtrtt?t??lllIttftc
3434**4* ??????
*
o o
IU22II7 twrr
565223282 .. wmt*
84887665 ??????
.
Wffil ?????t
711*1.171 ??????'t
**6****J *???????
o o
-::'
1! ' 'I y86 7 8î ??m?
^ttttfllllTT
'
1223143211171
x
5667586556655 TttTTllTTT??
8^3^3432353443243223 TttTTTrTll?Trtr?TllTT
ifttfdrri 56771645 51 -ittmrt-t?ttttT?T-t
?ttrrr*F
5444***3 rT
21121171 TTTttTr
*TTTTTTT
7635jf6j$
56-7f4Ji
?TTTTrt
1
!
, '
Ltb.yill. Mufurgia Mirifca: jjj
Iambica Archilochica
i Stropha I I.
1 Toni v.vi.vii.vin.xi.xii.
> o
335545665 rT?rTT
>o. oo-fo
'88287227 T
9
1
552321234545 ?'T?TT?'TT?T
OfO0p|0
11765225
?
i55654J43 2 3 2 343 2 34353"3 ???ifr???-t?T?'jm*t
r
488*17171765 16712171 ^??fr" T ?*?? r???^?*
ji-.o o. o o. ooo
S5565436545555 ?? T ?TT T
4^8287851 H^????*T??*
14432212 ??????
66665666 ???-T??
32282334 ??????*
e
64267662 ?mf?
*3^5555?' '
?TTTTtT
71121171 ?TTTTTT
55443223 ?TTTTTT
51671551 ?TTTTTT*
343214434 ?TT????
88768888 OOOOOOOC
I5653655S ??????
84564114 ??????
-
55587667 ?-T??? T
332362222 ?-TTT??-t -
555545445 ??TT??-T
88765225 rt???r
3?554523> 2S TT?m Trt -
8828765667 "rt^rttri*
p
55132824545 rt?TTT?T
117654321225 ?-T?'ttTTTT
IÔOOCOOOOOOOOO'09'ftO
I23432i232iui7i
Ooo/>ooooOoo-oOooooOoO -,0
5671716717176586565445
lX ???"?ttf t*ooooooOoO
_ 81343282:454354311223
567812343221 H x
r??????
0, ?'?
11443223 ?????T.
56671 i 7 i Y?????
33"3455 ???tt?t
'86455551 ????Y?
5432177* ^ttttft?
876567555 ^TttTTTfT?
54323823:13223 "TttttttttTTT?
1 876567565434551 ntTlTTTttTTrT?
Iam-
1 .
$M Artls o7l>ldgn<s Confini ,'-&*DiJJoni
lambica Archilochica
Stropha I I I . Stropha I V.
Toni 1. Il.ifl.IV.lX.X. Toni MI.11I.1V. IX. X.
235545 223222 WftTHrT 7771234555 ?TTTTTT?T

712 \jj6666j 55568878 ?TT????
5523212*45445 rr?TT?????'r 3333^32-3 ?TT]???
Oo.OOoort0 ,
5876521225 333 66 ^5i ?TTfff?

71217766667 mfrmrr 2:32171222327171' : ?.? ????? ?? ?
OooOpfOfoO 00^,00
555545545545 fttt?'itrrt 7775545455 6 5555 00
C
2323212223221 Trmrttrr';t 554328767843213 - '?? ??'T?? ???
00
58765521225 TT??-TTTrt 537I2-34532-5345 5I ??TTTT???? '?T
1
55534555 72348824345545 T?tt?Tf T TTtTT (

"
77788878* ?TT'??? " .

57765425678587678 T?T?????-llTTril?
c
33331323 ?TTTf? .
'
2711767823328323 f??riI?TT??'ll?T
|
ooooc.ooOO
33366551 ?TT-??"T 543218651
o
327176717671 ????n?-ii? 56535543*5 .????? TT
000"fO<>
1654545555 ?rr????-r 88787655
c O ftaftOOOO
5421313223 ??????rr 34288888 j
I45634I55 1 ???m?? OoOOOOOO
8456341
343232887671 ?????r?-iir 112173332223 ;
??mrr?ft9
OooooOoo
88878655* 5675888&S78 ???TT????
6655543223 ???????-T 34435556555 ???TT?f??
6 4i53455* ?f?????'T 142311S4551 ???TT????
7 I2 345443 2I 7* mT??rrrT :? 72878687678 ??????-ii?

M O00CO00OO
5 765,62 5 545 ???????'T 555554555
27117671234321233 ????-ii?TTttriirt o 3232383223 ????fff'T
~"'?? o ?^??? '
543218655 1 37I534I55I ????????
0c
432122343434 ?'T?? ??Y ? 56535432878 m????~?
286666711167111 oooofooo.oo
?'T?? rr???TT?'T 8878765555
00 00000000 co
6543445654556 ?'T?? ?????'T -
3428887323
00 OOOOOOOfcJO
234562128412114 ?"TTT? ?????-T 845634151
5653543223 ?TTTTTrrT 772173847171 ?TT?rTrrr?T
887876J555 ?TTT-tTTrT 557)5566555 ?TT??'rrr?-t
34111176778 ?TTrT?-iirr .235328822323 ?TT?rrrrTT?
8456341551 ?TTTTTT?? 537I23453455 1 ?rriiii?-T??-T
-
343233321171 ?TIlTTTTTTT- .
3278767878 ?rrrtii?T?
11711165555 ?TT?TTTTrt ^654545555 fTrtrrrrt?
565555432.23 ?TT?TTTTTT 5418383223 1TTTTTTT'tr
845111234551 rTT?TTTllTT "4563455 ?mTrm?
33211171 ?TTHTT-t 000000.00
71223171
78864555 TTrTTT OyyOOoCO
56655455
5554328323 TTlUlTt 2667882323 ?????'T?? !
53H655I ooc-oooo
?tttttr 5S44365I i
Pro-
, , ;
Lib.VUh 4Mufurgi*M.irifc*. $U
Propoiltio I V.
Dato metro Enneafyllabo & auouis tono ,petitam mehthepam
Florido ftylo concinnare.
cui igitur animushuiufmodj metra in harmoniam animare, is operabitur iuxt*

SI regulas in
eft
prxcedenribus tradiras , cxcerptis primo Mufanthmis metrocongruis

deinde notas vnicuique Mufarithmo appofitas apte pro impreffis in pemagrammis pu
<ftis difti lbuat Quibus ommbus rite peraclis petitam fortieris Melothefiam
.
Pro decafyllabis metrispenultima brcuibushabebis Mufarithmos,fipenurtirnarnJ

vniufcuiufqueMufarithmifequentispjnacisduples,noumquepcnultimameoruiidetn
ioduasdiuif^squipollentespartiaris.
Sit itaque fonna metr dataj Amant venenaparriciJ*, arTignatufq.TonusII. Excerpes
ex pinace fequenti quoslibct rnufarithmos vni cu n notis vnicuiq,proprijs,vt fequitur.
Stropha l. Stropha I I, Tonus II.
#
34543*1 *?????*
00
7121776267 ?'T???? G 8
56517655455 ?Ttt???'? 5 5TS4545 545 ???? ???f 1
111171232125 ??YTTTtt? 9 32J1IZ2 212 ^T^TT??^**

F X7
00 o E bd
143415651 ??????* 5876527!$ n ?Tr
D $
C 4
Stropha III, Stropha I V,
B 3
o o
J65J$433 *??????* ?65354J4566545 m?mr? T?t
,
A 2
117176555 117176567111 ??rr??n*? G 1
342111711 ????7?r 34211144313
145634151 *?????? J45634141 *?????? *
Hofcemufaritbmosprimoinpropriavocurn pcntagramma ransferes, deind iu-

xta daues, qnoj numeri indicant in di&orum pentagrammorum mtcruallis puncla im-
primes, quibus notasfingulismufanthmisrefpodentes (yperimpones.&habebis quod
quxrebatur , Nam vt fopra diitum hubent finguli mufarithmi tot notas e regioae
eft,
correfpondentcs, quot ipfi numeros habent, vnde fi punila pentagrammis impreiTa,
yel plura fucrint yel paucjora , fignum tibi manifeftum fit alicubi erratu oi Tc , vnde^
operationcm tamdiuiterabis,donecvotistuisfatisfiat. Exemplum incompofitione^
nou cxhibemus , vt Mufico Tyroni aliquam cxcrcitij occafionem prjeberemus
P 2 PINAX
3 ' 1
H6 Ahis Mdgrue Confonit^ Difsoni
P I N A X V-
MeIotbefiasFlprida?& artificiofa? Mufarithmos coutinens.
Pro metrjs Enneafyllabis&Decafyllabis.
.
%Ama,nt rpehena parricidx ,
j.ixm iu
ISTFP Siropha l. . Stropha I I.
Toni UI.III. 1V.IX. X. Toni I. II. III. IV.IX.X.
>*o 00
7X32212313 '????tT? 32U7II2345432123 ?TTT???tll???"H
00
55554345^55 ???
.
TUm o I765655567765677 ÎITT^^TT??^^
00
411171117671 *r?????Tll? 5432233432345 ?-TTt???????
U3IS1845I ?? ?'T?? 1234518737873 ?'TTT???????*
r ;
e
1
34543217671 ??'?T??'ll? ???'TtT?

oc 7*3345555
56517655455 ?Tll???'t 5556711171 ??-lX?TT?
111171232123 ???TTT11? 21123213323 ?TT?-11TT?
'??????o
143415651 531865551 ????TT?
117176717671 ??fTTT?'ll?'
00
7121776767
o o
n ?moo
?????Y??
56543454555
342131234323
*?TTTT???
????TTTll
55554545545
23232122222 Tfftl?
c
f
14563415 I 5876527125
25432321171 ?rft7?TT?t *35545 2 3 la ?TTTTy?T?
C
71217376555 rttrtrrt?*? 712 1776667 TT??'TTT?
OpopppoO^
5555543 2 3 552321254545 TTTll??T?t^
C
5 675 4 5i ?'??????* 5S7652125 TT?TT?
1
___
"? c
3^47732171 ^????? 9 ? 1712323323 ??r???
?? ?*T C * *?? T??-TTT c *
-
5 6 455455 55567765*77 00
112 1 5 171 2323 ??TT??TT?? "?T????
C0
3*3454345
142345^51 ???*T?? ^2345187^7173 ?"TTT???????
344333 22 3 ?r???? 1712431171 ????????

co
56711117671 ??????*11?
5554 2 5455 ?????-T
1125556655 ???????? 3211712323 ?????'T??
c ???????
1423 18451 ????? ? 5322165 1
o o. o
5545433^3 ?? ?TT? 11 71 76716 56 ???-TTTTT
Ooppooooo
IU177655 5 5 54545^3*34 ^"T^TTTrll?
33213217171 ?TT??*T?T 342131 111 ??????
o . oo o oo
866543451 ??t T?? 845634 414 ?????? ;
o'
(
c o o
565113217? ?TT???*?* *345457* 66 5 TT Trt??
o r - 0<>
345^55455 ?????' 7121722327 ?'T ? T??
o
1111712323 ???TT?? 533212545545 ^??Trt?????
o 0<J>.|CO ?? Ov
14341 5651 ??????? 587652125
co
72I716712323* ????TTTT?? 7177677212 TT?????
oppppoooo
55J5543455 '????? TT* S 54445444
3232317171 ???? T?T 232127767 ????? c ?

'?????? o oo
371534151 53742 3 747 ??????
7123411243455455 TTTTT?T?'TTT?-T? 1171767125434 *???7TTTTT?T

57 6 ?42-S67i7l ???????*ir'? 56545456545656 ??"T?tttllttT
o oooo ? oooo
7117671232123 ????'ll?TT TT 34213111
?????'il co
>poOOOÔO 45 6 34>l'4 c
543218651
Lib.Vlll. Mufurgti Mirifica\ **7
Enncafyllaba, &Decafyllaba,
Stropha I I I. Stropha I V.
Toni 1. II. III IV.IX.X. Toui I.U.III.IV.IX.X.
7121172*122 ???????? 777127171 ?umf*

00
555 6 5555 ?tt????
5f$54:4545
33334432-3 ?TT?r??
232*212765767 ^???!!??????
oo
,000000 ?TT????*
333 6 4555*
>
?? ??
77117122325 5553443*3 ?n o. ??? oo

0,
5575545455655 ?? 00 T?T?r?? 7771171171 ?TT ???t?
3333< 2 3455 ?TT'??TT<
2343^767171 ? ???-T???* o- oo
537" 3 453^5345i ? ?m T?????r 333 66 555i ?TT ???
1117167171 ^???? ?* 71217117^71

o oc
? ??rll?o
ooOoooi*oo
5545543455 ?r???TT* 565445455
00 00
33212312323 ?Tt???'T?? 267656232123 ?rT???-ii
ooOoooooo
866734651 ?????? 543221651
oo
5
6 53543 l 3
o
?????? 5)35434) 66 545 ??????TTrnr
H7176J55 ???'T??* 1171765671 11 ???'T?fTr?
3421U7H ????"??? J4211144323 ?? 0O r?TTT
oa
145634151 ?????? 845634141 ??f???
ot9 ?? OoOo
*3l545*3 22 lîli il 7 l 7* ?????TTT?T
000000000
000 567 1 1 1655
711776717767 ??TTTT??
o
o o .
o
253212545545 r
vOO
rrrT????
oOO
11255543*3 ?????? r?
OoooooooO
586552 125 ??? 142318451
o ?o
232127767 0????? 721716717671 ????TTrn?
554415444 ff??f? 555554555 ??????*
oo
777*77'** r????? 323231323 >??????
1O0
5374 a 3747
>
?????? 37i53 4'5' 'ffffff*
7334<43*7 6 7* ^rWiif 5 6 535434I43 2 3
??T?T??TTTT*
*f?ff?r 1171765654) ??T?T??'TT
q
2171251123 -??-tth? 342131111 ??T?T*
oooooooo CS
&$*** *** 845634141 ??T?T??
?-Tr*rTr???? 77217327171 oooOo ? oO ? o
345432325+2^23
I765655671777 ?'?TT??"t OOOoO oooooooao
557555 6 55
543i27i7iij43 6 54S ?T?TTTrTTT?? 00 ? 00 2343214323 OOOyOOOoOO
0YOOOOy00 OG 00 G.O00OOOBO
1234518736773 537i5345i
J65544323 3455443*33 '?????TT??
o o o
U7171171 ?? f??? 5876665455 ?'T???TT??
342132123455 ??TTTT?TT 888888888 ????????
145665551 ?????? 163441111 ????????
232121776567 ????TT?-Ii? 1177642323 ???TT??
777^5344 '???f?,? 5655455655 ????????
c
55444*21712 ??f?TTTT 32212717671 ??r'T??'ii?
5 37473547 fff?ff* 845343451 '??????
Pro-
1 . ,
/// %Artu Viagna Confoni, (^Diffbni
Propofitio V.
Dato mftrofho Safphico <^ tono quouis imfofitamfibtfufcr cum
harmoniam Fhridojlylo conftrmr^ .
SApphicum metrum omniummuficis modujisaptiflimum eft, & theatralibus fefti-

uifqueconcentibusidoneum;quodfiquifpiam muficis modulis concinnare vel-
let; is Tenorem regularum in prjecedentibus prsfcriptarum conftanter fibi feruan-
dumfciatjintentumqueobtinebit, Cumautem Sapphicahendecafyllabafint; Mufa-
rithmjhicdefcriptjPhaleucijshendecafyllabjsquoque applicarifine vllolaborepote-
runt . 5i quis igitur fupra fequens Horatij Sapphicum componere velit
Jamfatij Terris ttiuis atqut dira Ttrruit gtntesgraut nt rediret

Crandinis mijit pater & rulentf- Stculum Pyrrha noua monjlra qutftti
Dexterafacras iaculatus arcts Omne cum Proteuspecus egit altos
Terruit Vrbent Vifere montes
h eligat ex fequenti Pinace quoslibet mufarithraos, eofque tono cuilibetapplicatos

inharmoniam. iuxtapraeceptain pracedentibustraditadifponet,&obtinebitintcntu;
,V.g- Sit prima: ftropha* mufarithmus,CoIumnx III. Toni applicatus , vt fequitur.
55*4*54*454" 54311776543^121 ^rrtTTfTftrfTTllItTtimm* JII. Ton^

334*4347*132*32 *765543"-*7*7* *Tr*tT?T?T.?T*tTTltltTTtUltTt* A 8
TrtTT?TffTfff?t^ 1
1.674847643782345 G 87
Signatis >taquer>ent3grammisCantus,Tcnoris,Balfi congruis claui- F 6
bus; iuxta numerorum feriem fingulis pentagrammijs punfta imprimito E 5
quibusfinguliseregionecorrefpondentes notas fuperimpones &habe- D 4
bisqusefitum C 3
2
I. II. II h A 1
*$"
lam fa tisTer ns at que ru wis
PINAX
Lib.Vlll. MufurgiaMirifca. 119
P I N A X V I-
Mufarithmos Melothefias Floridce& artificiofa? continens.

PrometnsfapplHtisquibusiibetHendecafyllabis.
Vt queam laxts refonare fikris ,

1
bcr.pha I.
Toni I.IL [Ii. IV.IX. X.
3*3*43455434*3*3 'tTUl??'??TT?T?
o
878875876^67177
o
?v ?TT-m??? oo:
c
5533282582556545 -TtrTT?TfTT?Tr
85865345673 1fff?f
S543i333i3->4 ?T-T??T-tTir
772178S676567 ?TT?i'T'tT?ll?
OQ
555SS55fx* ?TT??T-tTT
00
337 l i33454* ?TT??T'tTT
87^87354365-45 ?? ????r?rr
55545556582323 ? ???'T?f?T?T
323282887345677 ?tt?f?t?llf
ooOoooooô
15865 3 45673
-
3334543"i7 6 7i ?TT?r ?TTTr-n?
c
5556517*55455 ?TT?Tll??r-T
88888778*32123 i???fTT-tTll?
c0
14341556651 ????TTTT
00 -
44532 5542228253 2 28234755432171; ?r??rTrrT??rrT???'T ?f? T???f

|
-
775 8 7337777 577777558766577i7f554345 "f?"T???-T??'T??ifT??????? T ri??TT?"lirt

c 0<
4453455-^531833135543182 i'??f?'rrT??rTTf?? ^fT??
00
725^7 3 3 7587654433321515 6j_ ^??'!???^???^??^???^????
88887447777 ?TTr??'T??
o<
55555 65545 ?n??rT??
333325282233528*3 ?TT?TrllrT??Tll?
11115 4 43456 73 ?TT???-TTTTr
76787882,323^ TTt?T"ttTTTT?
TTT?TttTll?
56j5^55<55677
TTT?TttTTTT?t
1223253834545
545IS334I73
TTTrTttTT?
232171711325434323 ?T???????ril?'T?
000
7775545557^765655 rT???Tf?-T ?rii
S543 28 333454343 82 87878 ?-T?????????TT???'lIT?T
oco
.S37i5 6 i33H7345i ?'T??????Ti??
33321125842732115171 ^TTTtTiTfrTt?fnrT1
00
55171767167556555 ^TTTT?ll??r??'T?
00
8885653422844323 ^TTTTT?r?T?-T??'
'
T oco
5J47 $J 4SSi -????m
7771233^1717^ ?TTrrrTf? ? ?
00
S55545845543455 ?TT????f??TT
2221776566733282823 ?TT?'TTllTr?'TfTT???
535321173651 ?TTf??f??"
.
120, Artis <fylagn<e Conjbnii ^DifJoni
Phaleucia , & Sapphica

':',
Stroph: 1 I I.
" *~
\ '
Toni 1. II. m.tv.ix.x.

00
5543x11*76*67 ?rrii? r??
ooocooOoo
77***554545 o "
i
'556754328*2322 TT??rll??f0<
00
237867852125 ?????? ??
00
233228766555 ?TTTrr-tTT?
i
00
77S77554443 2 3 2 TfTtnTTTll
i
00
;
' 454443 211717 ?rTTTT-tTT?

75 6 7733445*5 ?TTTTTTTT?
i
712348834321717671 T-tTT?rr?-TrTTT?'ll?
00
57654255455 ???????"T
00
271176712332823 ????'11?TT??'H
O00O0O0OO
5432186x1
00
.
3321771*1767 ?TrrrTT??
77 6 555545545 *??tttt????
o
5S543m3 2 * rr ?Tt???
1
!Wi5m5i'i-5 r?rrrr???v
00
5 5543* 8*3 3 347
????*ii?? ?
00
77775 6 77 l 7 6 5 ??m ? ?
333 2 34533 2o2 3 ??????'iir
000000000O0
3337*736543

23322554323282
!
Tr-trrrT?rr -Tr
7#7777 6 555 ^TftTTrT??''

1
45444331715*767 TrtTTTT??TT TT
^
75677334515 ^TT-tTTTT??

11*17333545 TTT??rTTT? 1

5155577*777 TTT???"TTT?
TTT???*TTTrT
3?*3 2 55333 2 3
H7i5336i73 *TTT???-TTT?
888733271171 ?-T???f???? '
55455^5555 ????????
00
^32^2884323 ?TT??? ?
86653445151 ?'Tfff???*'
432824334543217171 -TilTT ?TTTTTllT?T

217676755671132765455 ?-llTTr?llTT??TTTTTT?
4*2825 5765432823 ^?-ll?-T?rUTllTT? ;
765444321112345651 ?-ll???-ll??TTTTTr? '
00
88278665555 ?tt??tttt

56655444323 ?TT??TTTT
34443^7i7i ?TT??rTTT??
844JH45I5 1 ?m?mr J
i
i I 1
Lib. Vl\I. QsWuJurgia Mirifca. t2l
Pinax refiduus pro Phaleucijs , & Sapphicis.

Stropha I II.
Toni 1. II. III. IV. IX. X.
321716711 171 '?Tt?T"trT?r
77555445455 ????TTrt
54323888231823 *????TTrtttl?
378)3446651 jrmTTT 00
34444327717671 ^TTTTrTTTfll?
56677165455 itnrtfr
00
88822542S23 TTTrrT??
00
'4*34 5 56651 ???TTTTT
233*35556*5
78887888887878 ???? o rtTTT?T
55 5 5 5333443*3 o?t->rtTTTT?
?? 00 ftTT
00
5315:1888451
565354433*3 ????TTTT
11717665555 ????TTTT
342838888878 ???i'TTTTJ?^
00
14563441151 ????TTTT
33287^23655 ?TT??T*tTT
7775555 1 ?'? 1 ?TT??T-tTTT?T
554323284323 ?m?rtT?rt
3378587645^ ?TT??T-tTT
^
3332171127/71 TTTTT??TTT?t

77775556655 TTTTT??TT
'

55543*3843*3 TTTTT??T?T?
00
3337*534451 TfTTT??Tt
1
333**345543*5 T-ttTTT-trtTTf'
55677176555 TttTT??TT?
333448833 ?I TttTTT.TT.TrT
c
888776341 51 TtfTT??Tf? . .
333287722287671 17333 2 171 143 23 T-tTTT?TT'tTT-tT't??TftTTTTT?'?n

00
5555455777 6 54345457777555 6 55 T-tTT-t?TT-tTT?Tll?TTT-tTTTTT
557112217655554323127171 "T*tttYTTft?TT-tTTTTT??r?T
OI
8887655533378534451 T-tTTTT-t rtTTTTT??
56543454843*3 i' :.:.:.:'....: *???? mTT '
88888888888 000
??? ??-??
^000ogO
343656566545 ,:
..:
14S414344.lt ,
9f9 f 9*9
0,X"
332171 7 6 5 5354^717327171 "^t^* 1 9 t * rW^ *??" f
J, owo
7775534543*37775534565? ?rT???-Tr?T?-"?rT????*
00 00
5543*883127171532328384323 "?rT?????TTT?T*??7?? ? ?
"**??' t???*T?'?
<>0 k
*''?t T??t*t
n0 -i;>'
3378566345 13/78566345
<FH ii i
'( '
1
"
I Jj.- - '
(
i "I' ' '
' ii/;;^
1
;.: ,
; . ; /
"><"
iutjp
mqtA
.
i& $ Artis M4gn<e Conjom , & Difsonj
.?; rfq
:
'N O T A.
REgulasde commixtione diuerfigcnerismetrorum in appendice capitis quarti
traditas hifce pinacibus quoqueappIicaripofle.ItaPhaleuciumcum anacreon-
tico modulis muficis aptiflimum eft . Verimi vide quce in difta appendice fuse de huius
combinationis negotio tra&auimus
Abfoluta itaque de Mufica metricaeiufque ad varios verfus accornmodatione tra - 1
etatu,nihilreftat nifi vtmodooftendamus ,qua ratione recenfiti Mufarithmi omnibus

linguiscommuneseflequeant,atqueade6 mi-llalingua ,nullum idioma, intotovni-
uerfo fittambarbarum,quodnonhifceMufarithmis noftris adomne genus metrorum
harmonicis modulisanimandum, yrj poflit
Propofitio V I.
Datu metris Adonijs mel DaBylicis petitamjuper ea

lXfelothe/iamperficere*
DVplex ope huiufmodi Mufarithmorum opcratio inftitui poteft;Simplex vel mifta,

velquodidem eft homogenea, vel heterogenea jSimplex fiue homogenea eft,
ciim Mufarithmis vnius pinacis tantum vtimur; Mifta fiue heterogenea,ciim Mu farith-
mosfloridos mifcemusMufarithmisContrapuncTifimplicis exfuperioris Syntagmatis
pinacibusexcerptis , Explicemusvtiamque methodum.
. _ Prima operatiofimplex .
' '

'
hrK Iximus fimplicem operandi modum efle ciim vnius tantum Pinacis Mufarithmis ,
W J vtimuriVeriimciimMufa,rithmiinbinacibusfubinde fereOmn.es eandemter-

minationem habeant, id eft cadertfiaseafdem femper prebeant,fexti vel fecundi vel al-
teriustoni ; quod cognofccs lex duobusvltimis numerisMufarithmi.bafis,quifempcr
Crunt 1 5 1 vel j8. vel 48. quam rem; a uribus ingratam in prjecedentibus oftendimus j
Hincvt varietateminMuficarequifitam cJbtineas, Canonem fextum de mixtura to-

nofUiadiligerKerfejruabisiScdingratiamTyroniseumhocIocorepetamu!s. . . .
j ?it1 fTTTTTJ-JMh t ftJ M M --.... i
?T??tTTT.T.fi Faradigma 1.
..t.TT.J ;
"
;.
I
Olt haque fupra coacemai-aaônia qn^piam Melothefia quodom ftylo florido perfi-
^j cienda Sintque verbafequcntjs.
.
,
Gaudia mutidi, frlandd femiltit, follicitudo, relligiofa .
Ad ha:c verba in harmoniam ftoridam animandam vnus Mufariibmus fufficere po-

teft Ebc p~ac~to,., Sit MufarKhmu-s floFidus fequens (jronufque datusVI.) ex fequcnti pi-
nafeexcerptus. ,' -;'.- 1
-
vTrsvvvvrvv- '
Accipccolumâm.,A/(îriiuebimcmbrem^n.canjp|ne s Sf$3fc *yZ. ;

""*
fexto propofitarn,ftatuaturque numerusprimus vel pcjtal ^ j 1 75 1 767 1 "tt:fr r jttf

uuscoIumnae-nwmerorumfupraFiri columna cjfeuium, :
SA3 z i *$&t
* 13
quifextiv.g. tonicharacler cft. Deindevides ûibusli- 87671 n
terisMufanthmusprimaJVocis ^43*1 refpondeat,&in-
ueniesrefpondereGBAGA.InpentagrammoitaqueprimKVocis fiue cantus totide
punctaimpriraes quibus fingulis finotas e rcgione Mufarithmi iam refoluti appofitas
vide-
, . . . , . j
Lib. Vlll, Mufurgia Mirifica 12}

videlicet**"tW ordjne fupcrponas habebis primam vocem compofitam,vt in fequcn-
tiparadigmate patet . Nota hoc Joco haec "" figna denotare- paufas, quas diligentiflime
obferuabis hifce cnim omiflis tota harmomainconfufionem meritoabibit. Veium ne
bifce Tyro aftunt hallucinetur fuperius allegata hic repetam,,
n
Valorpau- -
i

*
i
3 4 j 6 7 8 9 io 1213 14 171617
farum - mmm%m~m T, :i:

t-r -r
iC t-c
- Tempus
- paufaru.
9 7 M Ji 4 3 t J ij 1
_i
x
Colum-a.
Vidcsinprimoloculamentoiignnmhoc ~rP 10 paufarumvala-

^F 8
rcm notarejn fecundo loculamento 9. in 3. ocTp, in 4 feptem ,in j.fex
in 6. quinque,in7. quinquccummedio,&ficordine,proutnumcriad-
bE
fcripti indicanfcita. figflum inloculamento iy"~vnum taclum; in ij.lo-
b 6
culamento nptat | tcmporis vnius partem , & fic de cceteris otdine
~!
Quandocunqueigiturinter not,as, metrometras paufa occurrerit , illa B 4_

diligent.iffimc pouenda eft , parum autem inter eft in quanampentagra-
morumlineaeamponas,poiTuntenimin omnibuscollocari,vfus. tamen x
1
obtinuit , vt vel intra meditullium linearum , vel faltem intra fpatiu quod
notapaufam immediatefequensocCupat,ponantur. Scdhexbreuiter&
generaliter dicla de paufis fufHciant bE
Forro ftmufaiithmosreliquarum vocumfequentium fimili ratione_* D b6
per appUcationemcolumna?Dimer$& applicationem notarumijscorre-
fpondentium harmonicas formas. refolueris , prodibit fingularum vo
in
xc
cwmcan tus vt fcquicur in vno Adonio demonftratus
Lmutatio II.
5 ::r::|i:$:_ib:if:___: drJfiBxi:
r* .J-
T*-~r~-i
*"_.. j:
"' I, *- B
_-_-. _____
~a_.i 1_. 4.-- ~
Gaudiamundi t_t.-_.J_ 1 __%I1___*_*-1 - r_- li gio
_ti_i i__

blanda remittit follicitudo re li fa.
. -Porroficontiniiarevelisaflumptaprothemate Adonia hunceundem mufarithmu

in aliHm tonummutabis hoc pado: applica in colurana numerorum 1 vel 8. adliteram
C.&habebis quxfitum.Nam numeri mufarithmiciiu-taliterasquibuscorrefpondet,
. . . . .
12/f,
Artis Magna Conjom , $ DiJJbni
inpentagrammatranslataacperpundtafignata,& denique notis correfpondentibus
inficnka, dabunt alte; um mcmbrum adonij harmonici, vt in paradigmatepatet
lterum fi promoueas numerum l. vel 8. fupra characlierem D in columna dauium ;
& deindc Mufarithmos in harmor.icas fcrmas iuxta praedicla refolueris, nafcetur tertia
membri Adonij h *monica claufula
SideniquevelprimumMufarithmum repctierisinfine, vel alium cjuemuis ex pina-
ceaccepens, & repetito Vl.tonoiuxtapraecedentesregulasegcris^prodibitproquar-
to Adonio,quarta harmonica claufula quxfita, vt patet
Inhocexemplo clariffimepatet,quam gratiofaharmonia,velexvnicoMufarithmo
fecundum diuerfitatem fiue mixturam tonorum emcrgat Verum ne vllum amplius
dubiMmoccurrercpo{fit,nequevllaTyronihallucinationisoccafioeiTepoflrit,hicprim6
per aliquotregulaseum praemunireftatuimus.
Regulal. Incantumollinumeri i.veJ8incoIumna numero- A A
3
rum ,nunquamappIicaripofliint,autdebentincolumna clauiu
/*/finura.4incolunaapplicatoria refpoderit E fim-
litere. Bjfcli
G 7 G
pliciterune addito b tnollii neque applicari poteft numerus i F 6 F i
$
vel8U literae A.finumerus y. refpondent literae E cum addito bE 5

E 4,
molli fic b B ; maximum emm errorem committeret Melothe- D 4 D 3
ta,quihanc applicationem in mutatione tonorum adhiberetj i C, C
3 1
In reliquisverbbmnibus interuallis applicare impune poterit,

B z B i i
(
eftque haec regula vniuerfalis Vide qua> de; huiufmodifuse tra-

),
didimusinCanone V. deprohibitisinteruallis A i l
A i
Regulall. Incantucharaderifmidurinumeri i vel 8. nun-

quamapplicaridebentautpofiunt. b quadrato in columnaclauium iitavt ?. numerus
refpondeat F in columna clauiumi neque B molli applicari poflunt, fi 4 numerus refpo-
deritE. In refiquisomnibusclauibuslibereapplicatio dicloruro. numerorum contin-
gcrepo^cft.vtproiod^h^û^^gulfvniucrfalesfint. , .
Regplalll. Cjuandocuriqueigiturincantu molli pro tonorum mutatione applica-

tio;nitoerorum 1 vel 8, fit m B tunc E notam requirit b molli affectam , & quando-
.
cuipejue jipplicatio fietin A tum E. necefFarib carebit b,

:
-^tcfinrrqumiriicantu duroappucationumerorum 1 vel 8 fit in B. tunc hoc B nccef-

fario rbqiiirit fibi praefixum b. Si vero applicatio 1 vel 8 fa&a fuerit fupra E tunc B ne-
ceflarib care.b.rt l&mollij Tatione prbrfus prionbusoppofita i vt in columnis applicatorijs
patet i,
RegulalV.VJu/etd fcias, quAjjdo in mutatione tonprum fignum X chromaticum po-

nendum fit, Canoneirj. V. faflsa nobis explicatum confule Vbicumque enim in <jua-
:
bu*^lumnisapplic3tbrij,tamincolum.na.cIauium quamnujnerorumduo2&<gc-
(Uirerint, tunc litere. illi neceflarib apponendum hoc fignum X
eo tamen patfo , fi fe-
quens nota afcenderit,cum verb vnum tantum in alterutra columna occurrerit, tunc
omittendum. 1
,
l Rigul^Vf, rincipium& finis cfauiularumfemperdebentefle eiufclem toni,medium

proiibituvariarfrpteftton0s,ôutdi(5tumeft. / -
. ;ReguldVISSiinxomexiu verborumncmtfMufarithmis appofitae fyllabis non vfque

quaque refponderent, in defedu vnius fy llaba^ notarn vnam in duas partiri poteris , vt
deficienti fyliakaelocusdetur,velfiabundaret fyllaba, duaein ynam contrahendaeef
fent. Sedhiincclefedum.facile Cantores fur/plere pdflimt.
Regula VII. Si fiotas alicufus daufulae duplo miniias, habebis houas modulamihlim
variationes.''
"'
ofeini m ..<. ibnfji
Regula VIII. Vbicunque occurreritinMufarithmisbafisnumeri j.r, vel 5.8 ,fignu

eft,vnius&ciufdemtoniclaufulas,vbiverbinueniunturin Mufarithmis bafis 25. 6y.
yj.ifignum eftdiuerfommtonorum ibiolaufulaslatere. His igitur ad varietateiu har-
moniif fine ylteriori mutatione toniper applicatoriam coiumaam faciqda, vti poteris
jkegula
. . .
Lih.Vlll. MufurgialAirifica .
t2f
Begula IX. Vbicnnquc hi vltimi in Mufarithmo bafis numeri 4.1 vel 4.8.occurrcrint>
horum numerorumclaufulasnunquaminprincipio,nequc pro medio,led feruperpro
fineaccipies.
RegulaX. Diligenter obferuabisCanonemIV.vtvoces,quandoperaliquam muta-
tioncm tonorumplusejquoafcenderentveldcfcenderent ,commutesCantumvelTe-
norem in Altum,&Aitum inalterutram,vtiin diiftoCanonepreJcripfimus.
RegulaXI. iiipraetereacontingat, vt cantusplusxquoddcenderet , noninrerrum-
pesfluxum eiusin notis,fedintegramclaufulaab8.fupraordieris,qu3etiam obferua-
da funt, ficantusplusxquo afcenderet,noninterrumpesfluxum eiusinnotis>fedto-
tam claniulam ab 8. infra ordieris
Atqueha?rcgulxabundeadperfeclionemartisfufficiunt, quare reuertamur ad in-
ftitutumnoftrum; Poftquamigituroftendimusquidfitoperatiofimplex,fiuehoraoge-
nea; modooftendcmus quoque quomodo operationem miftam fiue heterogeneam_i
inftitue.edebeamus.
Paradigma II. Oferationis mixta
Slntigitureadem aiTumpti thematis verba ,operatione mifta fiue heterogenea ex-

pediendajita operare proprincipioclaufutaexcerpeexpinacelll prexedetisfyn-
tagmatiscontrapundifimplicisMufanthmum adoniumquemuis incolumna prima_
contentum.profecunda veroclaufula ex pinace primo Contrapunfti floridi fyntagma-
tis fecundi Mufarithmu m floridum adonium excerpes, & deinde iterum fimplids Con-
trapunftiMufarithmum pro tertia claufula , & tandem iterum MufarithmumfloridM>

pro quar ta claufula, ftabuntque Mufarithmi, vt hic vides
Mufarithmusfimylex TbridutMufar. Simplex Floridus.

665 5 5 4432 55545 1445 6 54345*S
888 78 67867878 77867 45678888
44323 666655 22321 665434y 6 54345
44151 44458 55125 444141
Gaudiamundi blandaremittit follicitudo religiofa
''' ;
.
o'
Videsigiturinhoc vnicoexemplo quomodoMufarithmi fimplices floridis mifceri

debeant. Quisautemimraenfamcon.binationum multitudinem & varietatemexhac
Mufarithmorura permixtionefatisdefcribat?Certecarumcomb>nationestotfuBtvel
in vno pinace, vt totus Occanus plures guttas habere non poflit , quot diuerfas muta-
tioneshabcbunt finguif permixtionum combinationes. Nam numerus harum com-
binationum longe excedit numerumarenarum , quarum totus terrerius globus capax
eft . Qu fane merito ocA/van reputari poflent , nifi irreftagabliMathematici fcrutinij
veritateillaiamdudumconfirmaiTemus.
Excerptis itaque mixtini Mufarithmis, ex pinacibus appropriatis>applicatifque iuXta
tonumdatumcolumniSjtransfcrnumcrosvnacum notis ,iuxtaiegulasin preden-
ubus traditas in pentagramma vocum , & ptodibu fcquens Mclothcfia.
I ]
. .
..:..... 1
j
a
Cfcm-
. T .
12& Artis <Magn*. Conjbnj, &'Di/Jom
{ Claufqla Sitnplcx Florida Simplex Florida;
i:gp$t^:|:;:H
^mme^mmm
p* ^^fcAATtV " l*~****r^\S*' A*^H^74%
1 t m '
C" "ST A " -' L
r
"
I ^^
-
' j" -""** ^***?%*"
_\"*f***! ""^^^tt"""
~A ~~~__
f fr^pryA [ 1$~[ ^5a"jS5$' -|~$$X $ I-3J'-'*'' 83 ~ft |
Gaudia muridi blanda rcmittit follicituda reli gio o fa
lcce paradigma operatiqnis mifta:,haud feeus in omnibus alijs fecuturis operaberis.
C A P V T VII.
Pangloftia Mufurgica fiue de Applicatione Mufarith-
morutn adonmes alias linguas totius vniueril
I-
iobii
& RhythmU

De Ungua Hehraica: ver/Ihus , adSacne Lingua

tsv r,
Societ.
;i:::!iji-ri
IESV Profeflorts.
J ",
i
De pedibus Verfuum Hebreorum.

: '
'r: :,."'.'-'': :. ..... J '

" -
'
Llngua Hcbraica vtfons&origp omnium cceterarumlinguarum eftitaprimordia_

Muiurgic;gArtisabeadern iumere vifum eft.Et vtperitius quoque hanc Hebrai-
cam Mufurgiam tradlarepoflimusi De proprierate hejbraicorum metrorum bxeince
nonnullaprmiemus Poefi&Hebr$orum antiquiflima eftj vtalibi demonftiauimus,
i
cijius metrahjispqdibus&iyjlabis cpnftant, vt in latina;Pedibus inverfibusfuis duo*

bustanturhvtunturiprioremvocant. yian Themaideftmutatio,conftatque vna_>;
fyllaba loga ; Alter vocatur nrv iathed hoc eft dauus,& conftatduabus fyllabis vna_ ,
breuialtera longa,refpondetquenoftroIarnboiVt *|7 lecha tibi, TiDOmefor,trade .

Atque ex hifce variepermiftis fiunt alij tres videlicet Sponde.us , Bachius , Creticus , vt
fequitur.
Creticus Bachius Spondams
nôTia nrn nan
Deuarim
Coremim Debar
Quibus omnibus fua carmina metiuntur Hebrxi
Hebrsi
.1 -i. A
. . .
Lib. VHl- Mufurgia Mirijic*. 127

Hebrxicarmen vocant rvobaithid eftdomum>&pIerumqueadfinerovfquecar-
.
minis binos verfusconiungunt, vt in noftris clegijs & dyftichis ficri folet . priorem ver-
fum flVldaleth id eftportam,pofteriorem DJVl Jegor id eft ciaufuiam,quiacarmen_.
claudit, appellant; vt in fequenti verfu patet
irt vh rvtVe0 Qîo Maria quz peperifti nobis gratiam

pT *}niN ijto? Carmen noflrumtelauâbk
Porro carmen fi decem verfus non excedit dicitur. piDfi pafuc Siyero decem exce-
dit, dicitur TO' fchir fiue canticum ,
De RfyythmuHebraicis .
HEbre;iadfiiacarminacondendaRhythmum quafi falem adhibentj Fit autem3

Rhy thmus tri bus fere modis Primo cum folx literx fimplicesfiue plures fiue-j
.
vn^, nullahabitapunc1torumratione,conucniunt.vtTl3n3TvocaturqueRhytbmus
-jay abcr hoc eft tranfiens fiue vulgaris , quod ita tranfeataures vt vix intcjligatur
Qua-ado confpicuus Rhythmus fiue. elegans 11*0 Raui dicitur;cum in vtroque Rhyth--
,
genu vna
mimebrafimiliterdefinentiafuntivt T12 T>T

darech derech
TertioRhythmusnaicJQ fiue laudabilis dicitur,quandodufylIab3efirniIit.er defi-

aurcs ceji

-
nenterfiuntjvt
otnaim fcharruim
0*D DA ^NPK Leuabo cor meum, ettam manus

i-vfltlibbi gam caphaim
Adfedentem in coelis
El haiofcheu befchamaim
'
t .:
Veriimqiiiciinquepluradevarijshebraicorumverfuumformisfciredefiderat,Iegat
Felicem Eliam Leuitam & R. Kimchi, aliofquei Nos ne limites Artis noftrx tranfiiire^
videainur, ad inftitutum reuertamur .

4
zM
Propofitio I.
Datometro Hebraico , tonoque quouis Aielothefidm

D M
C gi
<OIt igitur mctrum hebraicum fequens . Tonus vero datus fit i v
B b>
A
OD *103 7p JT^riK Ero lenis inftar Aquihe & hirinuli
G
n
1
* 7 1S*1Di33 iy D3 Etiamfortis vt Pardus autlso
F 1
t^DvnD^S Dlti^X Ponamfaaemmeamvtfilictm,
DEI Patris mei
1^2 bchbC PSClO niU^ V7 Vtfaciam iufita voluntatem
K
Pofito 15.
. .
z*f Artis Magn<eCon/om, & Dijfoni

Pofito metro; ordinabisphonotafticum fyftema prorfus contrano modo quohuc- ,
ufqueikiium eft&paradigmafatisdemonftrat.
Cunvigiturhoccarmen fit tetraftrophon & lambicum , Archilochicum,accjpe_j
Pinacem V. Contrapun&i fimplicis cxcerptis Muiarithmis quaternis ferfim>vtfc-
quitur.
I. I I. V.
I. I I I D 8
77^57555 557*5555 5776544? 77764555 C __7

,2245:4332 22543223 32783323 3338882! B b-6
75*7-8*7 77)"77i 145:87777 55541223 A 5
?>43788* 55348558 8 75 6 3773 33346558 G 4
Hocperacto, operareper Regulas&Canoncs iriprxcedentibus tra- F 3
ditos,& prodibit Melothefia hebraica qucefita, vt in fuperiori exemplo pa- E 2

te.,Quod fi Florida defideres , Mularithmi ex Pinace II. Syntagmatis II. 1 D
.cX)^rpti,înbarmoniamJuxtaregulasibidem prasfcriptasanimatijda-
|m]tqiisfitum. ;i .... _, r _
...
Nota cum Hebrî ficuti omnesfere Orientalesa dextris adfiniftram, more Cfteris
'
contrario fuasirteras iegantj fignationcm pentagrammorum , vti & notarum_.

jffexum,contrariumfitum habeve neceflarium erat; Hincretrogrado ordine melothe-
fia cantanda eft. In quotamenhoc mirabileaccedit, vt eademreclo ordine cantata_> >
aliam totoco-lodiuerfammelodiamproferatjfiueigiturre&o fiue retrogrado ordine
illam cantes, femper Melothefia fua conftabit perfeftione
Melothe/Ia Hebraica tono hypodorio, reilo $ retrogrado

ordine cantabilis .-
__.U_._-__i<f -}%.*
:?iiff:||_!z
ESSSStS^
*_ i
P ifc 1
_ , û i[n r jj #_w ptaik, |^ rt J
,T t \\ 11 __h ._, jr-1 t | i
__. *"_. 1 I jjh \ ,1 ,
M^^jQ ^'1 ,_, . - _
SliiliPllflfll-
LafothKiYxoneliabl Afihumpani Kebalamifih Gam *x\enbmcr liabiEUb Kalkemfcherwzbi
A.<W\ &
-_!_ L i\-.
v
;
/51 : i . ._.._ :
- :":'
-f_ kS >V ''
^ '
-
-:r -:
twnn^v. J
.;'.
* .
c '''wv.VvUU^v
.
.-. - -
. .
.
JUkFUL MufiurgiaMirifica: 129
. 11.
&e Toefi Syriaca /iue Chaldaica fiue de *uerftbu4 > & Rhythmis
Syrorum , #} Chald<sorum :
Ad Societatis IESV in Syria Patres, &praefertimMaronitasMoflH

tis Libani incolas; quibus Syriaca lingua propria eft ,
Dato metro Syriaco $ Tono quouisfiuêr eum melothefiam

fetitam conficere:
ETfi multa ac varia apud Syros in libris prxcipue diuina officia continentibus,repe-
rianturcarminum genera;tamenncin ilhsenuraerandis fine neceiTitate tepus
ijs que; dicemusfacile colligi pofllntjduo duntaxat ejigimus tanquam
teramus. ciim ex
omnJum nobiIilfima,frequentiflima ,maxime neceflaria,dignaque dequibusagatur,
quibufquepotiifimumoperadeturi Quorum quidem alterum aSanftoIacobo ,alte-
rumaS.EphremoeioquentiffimisDo&oribus, acmaximistotius Orientis luminibus
funtconftituta,fibiq; nominafunt fortita,priusenim Ikkaa^. ffiw*** Mfchuchtbo
iaakuboitho, id eftcaimen Iacobiticum ialterum fb~2oi&/ Ephreimoitho id eft Ephre-
miticum dicitur. ConftatautemcarmenS.Iacobi cxtribus paufis, vt Syriloquuntur,,
quorum fingulx 4 fyllabarum efTe debent , vt in fequenti S. lacobiRhythmo patec
Dachbpheihun Churbaalotbo Curbachtohe

Quod pro illis Refpice in facrificia Refpice in peccata
Verum vt metrum perfe&um abfoiutumque efTc dicatur,poeticceque orationisfen-

fnscantufquerite perficiatur duo fere carmina fex videlicet paufis compafta confici,
,
fciibique iblentvtexloco citato patet . Elegantiustamen&venuftiuscompaêbunt,

fibn$$ m i verba term inent , quod diuerfis modis fit ; Pri-
'd eft in fimiliter definentia
mo fi prirr a vnius ca minis paufe prim x alterius paufa?; fecunda fecundx 5 & tertia tea>
t
jixreipondeat.
floya^S.) : joZ ^\o> : ^J^M 'iaa

}Laa ; ^y : I ôV r .ô
-
r
^>-ô IzaS
Cmofagyn , holcn thehre Aognhotutho

Cmo kalilin Holen rehte Dobroiutho .
VidesquomodofinguIa?paufaj,fiue membraverfuum opoipomi definantiVeltertiaJ

duntaxat ymuscarminis,vel altcriustertia,vel certe omnesvtnufque carminispaufae:
vel denique nuila vllius carminis, vt altera fimihter cedit Verum vt dixi quo maior,ac .
frcquentioreftpaufa umdefinendifi nihtudo,eoeIegantiora atquevenuftiorahaben-

tU' carmina Eft v:x lingua vlla, quce maiori gratia Rhythmos fuos exhibeat, quam Iin-
;
gua Syriaca ob fimiliter defincntium termmorum multitudinera . Sed hxc obiter de_>
poefi Syrorum diftafufficiant.
R Pro-
. .
ts* Artls aZMdgn* Confini, & DiJJoni
Propofitio I I.
Ddto metro Syriaco,Jiuc Chaldaico tonoque auouisjuper eumpetitam
melotbesiam perficere
igitur Syriaco metro Mufarithmis primo metrum compo-

SI quis noftris velit vti
nat, vel ex dicnsbS.PP. decerpat compofitum. Nosfcquens met
, is
hb o S.E- uori
phremi de amore fcientia; deprompfimus, Eftque tetraftychon Anacreonticum hepta-

fyllabum, vt fequitur
/Llohobabiulfono Deus da doblrinam I_ is\a, vs_ot Jot__s

Laino dorchem ittlfono Quienim amat dodlrinam j*---.* vw J--.JJ
Vairabodmakffchafir EtMagiftrum quidocetJ)onum> i_.a*a.io) |^j\o
'Abdoib rabo bemalcutock Seruus erit magnus in regno tuo, yX, <\ . *>Nv> a J_ j >_o- . --_
Cum igitur di&um metrum tetrafticum anacreonticumfit jexcer- F -1 8

pes 4.ex Pinace IX. Contrapun&i fimplicis p>-o Mularith>r is anacreo-
E 1 1
7
ticis, operare vt in pra-cedentibusdoftuses, &prodibitfequensMe-
Iothefia Syriaca, in tono VI.

D 6
C 0 5
5654523 554322* 555345^ 6543223

B > 4
8 *7*578 7854767 8767278 8865878 Tefl aftr A v^ 3
Mu&ntntm
Muferithmi
3456jyj
1432151
t34554j
5123521
32ij43j 6 ^
6
8563236 4123451
^
T-traftr.
.
G\ *=
fJ /
z
1
lAelothesia Syriaca tono hyôlydio, reclo $ retrogrado

ordine cantabilis.
o3i>-ai.wA.o<*-^- -^ jjsjb;*!'*"***'"^*^"* """~"""*""*"""/r"d""S"*f"^"""""^**5'S"^*3irS^C!"
"*
.rî
^"'TfSr
t-J*"* " "*
frf
pln., fâtta>jyfU6|*a3fct ___v_Oi_o>J___*.\o J_iSiKQ.vu.i5lj.JJ 1___*-^-__>oiJ_v-^
Abdoij hab malcutock Vairabo dmalef lchafir Laino dorchem iulfono Aloho habiulfono
Hacmethodo&induftriaSyriace; linguf peritus, omnis generis carmina qua-tns

componerepoterit>&deindeiuperdatametra,petitam melothefiam perficere, Qui
verofibifaraiharem reddere voluerintartem ,poterunt, numeros Muiarithmicos in_#
nume-
. . . ,
Lib.VUl. MufurgiaMirifica. jjt

numeros Syriacos , qui quam
nihil aliudfunt y.prirr^ litera?aIphabeticiSyriaci,vtin
coiumnaapparetj&artificiura erittotum Symcu(ii,etiam pro fcE,ninis,&Idiotjs;etiaG
nii prorfusex latina lingua mtelligant ; Melothefia fic exhibita ,rcclo retrogradoor- &
dine cantari potcritfemper optima cum harmonia.
. I I I.
.
De Poeji Arahica .
Ad Societ.IESV Patres in iEgypto,Syria<: tota

Afiacommorantes
f *
ARabicaPoefisargutia&elegantiaverfuum nullialterivideturcedere,nequead-
modumdimciliseft,fiquidemapud nullamNationem maioremin cudendis ver-
iibuslicer,tiam,qua.ni apud hanc gentcm reperi;Qua? o nniafusedeclararepoffem*,
nifilimitum tianfihendorum metusabeametradendacompeicerct;B.euiterigitur&
fummulati eiusrationem accipe.
n
Quemadmoduin igiturapud Latinos & Grascos ex fyllabis pedes,cx pedibus metra
ita & apud A. abes ex fyllabis quoque pedes , ex pedibus verius nafcuntur Et pedes .
quidcm duo apud Arabesfunt , quorumprimusvocatur w~*. fabab id eft chorda_.

aiter 003 vatad id cft palusfeu paxillus,fimilitudine defu npta a ftruilura don.us feu te-
torij,itaftruclurampoematisdicunt .*-i3| o* beith alfchaar Expilis enim&pel- .
ve ^HapSdl
bbusaniraalium fibi Arabes tentoriah"ngunt,ficuticnirndomusfeutentorium ope-v Arabes c6-
cho darum &paxilloium extenditur, ita ftruclura metrorum ope pcdu, quos ipfi chor- ftent
das & paxillos dicunt , perficitur Cho da conftat ex duabus ex duabus literis conlo-
.
nantibus quarum p-ior icmper habet vocalem, vt in hifce ^

men quis 1 lam,id eft non,
patet, pofterior vero vel vocalem habet, velnon habet,- fi non habet , vocatur
_i<ya.i! w*a*u5| elfabab clhafij ld eft chcdaleuis, vc m prxdiitis vocabuhs patuit fii ,
verovtraquefit cii vocali tunc dicitur ^-aaxJI ^

\ elfabab eltahl ideftchor-
da grauis. vt in biice patet t_>| labo pater a\ Aho illi T >A hade hic
.
'
Paxillus vero conftat ex tnbus confonantibus, quarum duf habent vocalem vna_ ,
eftpnuatavocalijSihabentes vocalerafuntim-nediataejtuncvocantpaxillumconiun-
dluin vthadehic>fi verolitera quiefcensmediaintervtramquenotan vt J-a; ragb
vir ,tumvocatur paxillus diftmclus Quatuor itaque apud Arabes funt pedtsnec
.
plues ncc paucioresadconft uenda quorumcumquecarminum genera; Atqucexhis

alternatim fibi iucccdentibus chordis &paxillis patres componuntur
De TihythmU siue metris particularibus.
ETfi igitur Arabibus multi formes verfuum fpecies fint ; magis taraen cum vulga-
ribus vcrfibusquarncum Latinisconcordarc videntur; habent prseterea raaio-
rem in pangendis vcrfibushc; ntiam quam vIIje alia: gentes,& ne mfignem aliquam &
&acutamin verfibus allufionem negfgant, nequeintegritatemquidem metri obier-
uant Italisautemeadem femper e(tmenfura,& hendecaiyllabisvt plurimum vtutur,
.
aut 1 2 vti ij funt verfus quos fdruccioli d icu n t Vti autem I taji fic & Arabes verfus iu n-
,
gunt binos ita vt vtrnfque in o?^w'av fiue fimiliter fonantespedes terminen-

tenr ini
tur; quem Latiui Rh) thmum, Arabes a âii kaphieh appellant,& terminus quidem_
pnoris verfus dicitur fje^jiti] aharuth , id eft propofitio , terminus vero alterius verfus
fimiliter definensdiutur t_j__dU/^j6ideftpuliatio ,vterqueaatemdicitur f-\j*t
mtfraa ideftianua.
R 2 Verum
. . 2 . ' ,
i $2 Jirtis M/igna Conjom } f$) Dijfoni

Verijm quidehifcepluradefideratjegatdotfiffimorum Arabum
poctas Cazregi
Alrriedihurri ,i-ocfndnum,Di<5tioriarium Camus,HaIiEIchaIil, ahofque complures.
Veriijs auterri diftinguuntin cerroscirculos,vtahus circuJus fit &;_j|dJlt i AJbjj ji
mocktalfetaldaieretb circulus variusj circulus compofitU5,circulusfira"iliscuiusiterujrt_.

trcsfpeciesfunt.
!g#J| clhazagi jaj)} elragiftai J^J elrammcli

Cantilcnafiue ^ fiueSatyra Carmen breueficuti
Wadngale . improuifa n.odulatio. arena ob lucalasfyllabas.
ReIiquadcvari;srnrorumformis,vtdixi, Ledor curiofus

t
confulatPoetas Arabes
citatos
Propofuio III.
..,,_, ;
.... *uumfetiiamcqnctnnare.
Qlt Rhythmusfequens Arabicus fubformaEuripedsiheptafyllabi
.......
Deus mifericors tjjU^M <UJ Alla elrahmino
Greauit homincm ^ltt.ii/l^lj Chalakallinfchina
Docuiteum intelligentiam ÛaJ aXs. Almoh olbi-na
[
-: Etpofuiteuminlibravoluntatisfux g|^$KJbs* Gialoh bemizana
Hoc jgjtur tetraftrophon Euripeda>u compofiturus

excerpe PinaccIII Tonusl.
Cpntr.apucli fimphcis quatuor Mufarithmos datis
quatuor Rhvthmis re
WTOjfe
rare yt haftenus,
mhmm Iuina clauium ad
prodifcitquc fcquensMe.lothefia Arabica.
columnam Toni I. ope- F
'S^ros
Oui vero A E 1
Iatm.tatisinhacMufurgia noftra inftruere voluw
, muta-
u
bunt Mufanthmospmacum innumer,os arabkos,cuiu]modicolumna_, O A
numcrorum hic appofitadocet. C V

B V
I. II. II I. I V.
A
*WS G
3333 44443 5*43*8
88 88
?
Mufarithmi f 777777 7775*
333*33 m?44 222287 JJss/l Tr%chi
*88y88 3J3377 7777*1 334iJi
Melothefla Arabica retfo ordine

cantabilis
inBafiexhibita.
Allaclrachmiao Chalakallinfchana Almoholbiana

Gialohbemizana
Melo-
. . .. . >:
Lib.Vlll. Mu/urgiaMrifica t$$
^lekthesiaArabica tonoDorio reclo &retrogrado

ordinecantabilii.
| :p i|:|:|:l:i:i SEJr|ÎS:|3S|:E$E
IfpgillillliilllSlEl
u f^.^.*.JLa^. ÛaJJ-U.X. Ûo^J,^!^. yU^JJABj
Vides in hoc paradigmate infignem-facilitatem componendarum Arabicarum can-

tionum, tam refto quam tetrogrado ordine concinnandarum
. IV.
De ^Poest Samaritana
SArraritani in omnibus Hebraica a-mulatur, quamuis vix inueni3turlibri apud eos.
poetici, fi paucos hymnos quos Gazej in facns decatare fole"t excipias qui ncfcio
.
quid lambicum oleat, & ij quidem o/vVmm confonant > led in fyllabarum identitatc
nonfibiconftant.Verum hocidioma,vti&omniaaUaracile ad metra accommodari
poffet,fieflentquiinhuiufm6dipoefiinftaurandalaboraient,vtinfequentitetraftycho
patet,quod nosad Rbythmorum normamhendecaiyllaborum o/tf(pa>>c6pofuimus.
Samaritanum tetraftrophon Rhythmicum
m^vSks Zzittw&'nm2& z'K<s& e
nmn~j s$n 2z&, j\zi22 ?* ?* mu

hai3^<\(ms<:*J&n 2VT:m
Schiblhu eloha colamme haarez
Schibbhu talmez. bearcha colmajcharez
Ki huhu malca colmabaf.maim
Hu pooelcolmabeauir lemaim.
Laudate Deum omnes gentesterrx
Laudate faclorem omne quodin terraferpit.
QuiaipfeeftRexomnium inccelo
Operatorque omnium m aere & aqua
Super
. . : .
134 Artis MagnttConJbni, %$> Dijfoni

SuperhocigiturtetraftrophonSamaritanumcompofitamquecantilenamcxceipes
cxVIII.Pinace quatuorMufarithmos quotlihet .quosfiiuxta regulastraditasinhar-
moniarn animes ,prodibitfequens melothefia . Mufamhmi ex pnma Pinacis VIII. fc-
ricexcerpti funtlcquentes.
*53 _J3*3*i* 33345 543* ,55533"7 r 7

7717118^577 77777)75545 77717655455
2.3 5rr^4 I2 3J 555233^1765 3333543 1Il 3
53151858765 33373378525 33363415651
^Melothefia Samaritana ll.Toniretlo & retrogrado

ordine decantabilii
-lirirrtrsrssSS* :rrrs&_$$.ASsr ~rr5;:555$-_i#:

h5I5I^55?5Z I$$0t+-X_$t_ I-$50?0_?$tT-_2~-- -
, r
=fai_^s*_* OT~;rfi=fifflsr
**B*CflHfflfi_ $_irv_?$2$fi$_:5f:
tf__ A *ti_lfi2_LUfi_..=i4.
?__*?_i_?J _r rrzf!?___$?__:_ i
3___eJ9_S_f!|__ E_iggfp_p
Kihutiu malca colma befamaim Schibbhu talnrez bearcha colma icbarez Schibbhu cloha col amme haarez
Hu proel colma beauir versiaim
Videsigiturmoduminpercgrinislinguisprocedendij Atque huc vfque exemph

dedimusdehnguisorientahbus, quxcontrarium occidenialibus linguis in legendo
fcnbendoque modumfequuntur; Iam vero quarundam etiam orientalium linguaru
paradigraata dabimus, quat no bifcum eundem legendi modum habent
. v.
H>e Poeji MthiopiccLj ,
'
Ad Societ. E S V I Patres in _thiopia
APud _thibpes hymnos non reperi

alios
phonique funtvtplurimum
, nifi eos, quibus in facris vtuntur, homo-
.&Rhythmici,nuJla tamen quantitatis aut numeri

fyllabarumhabitaratione,vtveI hincpateat, nullam Nationem adeo barbaram elf _j,
quae non infitoquodem inftinclu Poefin&Muficam in hymnis fuis aft-Aet. Verum_.
vt fpecime aliquod huius lingua: videas , tibi fequens tetraftrophon _ thiopicum com-
pofuimus ad formara Anacreontici accommodatum
Gitiori
. .
Lib. Pltt. Mufurgta Mirijicn < *SJr
7jJ>hA7:fl<f\SL:: Cjthon falach famai

NJus fluuius cceleftis

Qui irrigat falubribus aquis
fi^Cl^CffM %(]:($():. Madurtanlabebala

Terram replensdiuitijs
O+<P0h
i*S hfiL : :

v**d*ffo*
Ncsveroabundantiafatiat."
Ccmpofiturus huiufmodi linguam cantilenam ,ex Pinacc

igitur fuper
F 7
iV.excerpat quatuorMufarithmosquacunque ll-rie. vt fequitur .deinde
E 6
aflumptotono qucuiseosin barmoniaraanmubisiuxta p c,cepta tradi-
ta ,prodibitquc fequensMclothefia.
D 5
C 4
B -i_
JL 3
Melothe/ta JEthiotica tcrtij to ni Khythmica .
A
5654321 5543222 #543123 3-5-543 G 8
8674878 7865767 88658 8 *SSV8_ F 7
3456355 345 545 3*5*55 56$43$S
143x151 5^35*5 -***34S >.; .
, 4f
Melotbefia JEthiopica V 11 1. toni , reclo & rstrogrado

ordine cantabtUs .
__1
_Y-_._A-
Gibonfalaehfanui ZaiflatWatubtmai Madurtalabebala "W atalafaalanu
Eccc paradignaa Melothcfias -_thiopic$ , code prorfus ingcnio artificiofam & flori-,
dam fupra dicla raetra Melothefiam eompones,fi floridose Pinacelll.SyutagmatislI.
Mufar itkuaos excerpfcris, & tradita tucriiodo operatus fueris
S. VI.
. .
1 36 Ants Magna Confini, & Difimi

De Poeji Armenica
Ad Soc, IESV, aliarumqueReligionumPatres Armenos:
ARmeniinfuamerricafacuUate, inomnibusfequunturGrfcosiaquibus vtiritusj
quoquefuashauferunr. Inter reJiquostamen Poetas meritopri-
ita facuJtat.es
BiastenetNierfcs Armenorum Pat iaixha & Poeta gentisfua; celebernmus. Ex quo
MclQthefMsnofhe.themadeprompfj^^^
Triftrophon hendecafyllabum Armenicum .
Vimft-UJtjf.it/jt2- i/immy ^Xtliptlu.U qtf(iuiu/rt IU)I
' MjjjUuutbijo- mpia.uilfuhi inju o-m tf.hu* tiuunju
VCPtyhiE.f F'"l n phg If"" tfiun-B-m iî/tpjthf
Garrachat parraz nuruchefmidaz luhs

Anfdiezêt ariechagan luhs dzachia huchus
Pirchizietpugurizfeja putapirchel
hocelt; Splendor ghrt renouat, mentis lumen

Increati itaquefolis lux orire huic anim<&
Q Redemptor Vniuerfihmcfeftina redimere l
Qutcutiqueigiturfupra hoctriitychuhendecafyllabu compqnere de-

8
#derat, is ilbi ex Pinace VIII. ieligat tres Mufarithmos, folitoque tono o-
F
peretur iuxta regulas prsfcriptas > & prodibit fequens Melothefia Arme- 7
nica:fiattresMufarithmifec|uentes, tonufque mfecundus. E 6
D
5553^54^14? 3543 + ?* ni22?3ii7X C ii
17117765877 55682176167 55577 8 76555 B 3
31312567523 53+575 54545 3 } 344654321 A 2
15865345673 33217152125 88S77634151
G 1
= iiliSilS 2gSj=pi3
Garrachat parraz nuruche fmidaz luhs Anfdieziet ariechaga luhs dzachia huchus Pirchizierpucuriz feia puta
pirchel
. . . . .
Lib. Vlll. . Mufurgia Mirifca. tjp
. VII.
De Mufurgia Graeca
Dato metro Gnecofuper illud Mehtheftamfetitam adaptare %
DE Pocfi Grarcorum
fluxerit
non eft quod loquar, cum & latina & omnis alia ab illa pro-
Sed exemplum tantum fubiungam,nc hanc linguam prxftantiflimam,
.
qua>quemadmodumdixi)Ceucxfonteomnesrcienti,facuitatefquetumpoti(rimu
Mufica pr ofluxere, contemptim praeterijffe videam ur
Anacreont.Od.I. * At/epr
Si,\u \ly41; Ar^Vae f*4* viv&*P> v W
1
Ep*r7B?ai/T$6w'
Q't\e* <ft k?J Ht* *<?* v K*jtw hvoni amtvrt X<tjqnin ZsnriihiZt Metrum Grarcum.
k&afo-rit Ji xfftut %iya fiii nJbv 0AJ H u

j t g ti Atz^ 6
I^cra nsZm r'^M H a*Af At,'$tf <S MaM<( 150)70 a/
Compofiturus igitur fupra fequens anacreonticum metrum ftylo Florido, modula-

tionem Seligat primd tonum qui erjt.y. g. fecundus deinde ex Pinace III. Mufurgia:
. .
Floridce excerpat 4 fequcntes Mufarithraos
55S776s 53453 1 ? 543 ,2 7i3*3 54534^3 T2 7 1232 1

5 5
8781387 75577587^73 555'76777 777776<55544?555

3234541 8x3555 3453545 111^-1^7^7 %b 7 \ 7 i
'587345 587345t s 75^373 3337564534 2 3'5
.
"-'.. . ^
ExcerptisMufarithmis vna cum notis approprutis. operarc vt doctus.es* &.prodibit
fequens Melothefia_i
.4
&i\ L A t '
'
' ' f
li|IIiiidl=liiiilE
I A Atym At^hVh fAo Jit&tP/ufit ci 'JW A/Sa îtb? <A ^/<*.t Eoara w 0 i^h
Hanc Melothefiam iterum multis modis variare poteris , notas duplo grauiorcs po-
nendo,vel tranfponendo eas in triplam vcl per tranlpofitionem ,vel per translationcs
G in diucrfos tonos, vt fupradocuimus
S De
. . .
i }8 Artis Magna Con/ont q) Dijfoni ,
. V I I I.
De reliquii tdiomam Occidemalibus .
OCcidentaJeslmgux funt & vocantur il

;
a;propri$,quibusEuropavtitur;Sunrquc
fereHifpanicajGallica,ltalica,Gernianicajeiufq;Filif(vtBclgica,AnglicajScoti-
ca,Illyrica, a qua vcniiit Polonica,RuthenitajBohemica. HsomnesJingua:fuas.inccr-
dendis verfibusmetricaslegesleruat ; Ita tamen vt pkrumqidatametralamhjciifint
fimilia, tam heptafyllabis . quarn hendecafyllabis Hexamstrum emm, Pentaraetrum
.
Sapphicu j& om nia qua? daclylis & anap^ftis conftant neghgut; habent praterea om nes
Nationes hoc 3 vt Rhythmos fuos faciat homophonos id eft fimiliter definentesj velim-
mediatej vcl in alternatim fib fuccedetibus metrjs ; adeo innata vel ab ipfa natura ho-
i
minibus eft Rhythmica Poefis ; Verum, quae metra Mufarithmis noftris maxime qua-
drent ,iam videamus ;Itali maxime amant coniunclionem Anacreontici cum Phaleu-
cio, id eft heptafyllabi cum metro hendecafyllabo
''
~ .
G&letrum Anacreontico: Phaleucium Jtalicum hexaftrofhon .
Cosl doke barmonia

Cost bene altcrnatamelodia '
uhythmus Imavini fon <z>ere

Itahcus / .
r
Delraggirardille celefte sjere .
i Cbe girando la su co' fuot contenti

Fan cbegodan qua. giu Xbumanementi
Compofiturusfupra dittum merum Melothefiam Floridam,accipe.tres columnas

exPinacelI.'MufurgisFloridcE& VI.SyntaomatisII.iuxtanumerum-.metrofUmque,
quae alternatim fibi applicantur piacefium ; ita vt prima columna fit Anacreontico-
rum,altera hendecafyllaborum. Tertia Anacreonticorum. Quarta Hendecafyllaboru.
QuintadeniqjAnacreonticoru&vltima hcndfcafyllaborLni,Quibusitaritecollocatis
excerpanturMufarithmiquolibetordine,vti nos hos excerpfimus nulloferuato ordine
prout primd occurrerunt, operationeque perafta iuxta regulas prxfcriptas , prodijt fe-
quens Melothefia Hoc interim fumrao ftudio obferuandos, vt notas chronometras
.
ungulispunflis numerifque correfpondentes fuperimponas, praspofitispaufis,fi alicu-

bi occurrerint Notae fingulis Mufarithmis efpondcntes, totfunt,quot numeriin mu-
farithmo , cui refpondent; vnde facilis , fi erratum alicubi fuiflet , correcTio datnr At- .
quc haec fanto ftudio pcragendafunt, vt nifi omnia ad vnguem feruentur > defidcratus
compofitionisfcopus obtineri nonpoflit.
I .
Me\o+
Lik VI II. Mufurgia Mtrificc 139
Melothefia Jtaltca metro adaptata.
:^'fi_:_ii~;:;:r:5:$::iL"~:r:^:i_^^
x r$
r|:5:!:p$:|S|i| ?f:?:!|:
Cosidolceharmoniadolceharmo nia Ima

In> a gini fon
Cosi hene alternata melo dia Del raggirar

P?l ra?irar de
de.
;2
~~
T l X J 1 I _____._!"_._- i i __ __- iiimr ___
pf5|=f-f^
verefonovere Chegirandola su co fuoi contenti.

le celefti sfere Fan chegodanqua giul'humanementi.
. IX.
^De HiFf>anico metro .
HIfpanieadempro'fusrationecumItalisverfusfuosfabricarefolent,videlicetper
aggregationem verfuum Iambicorum vel monocol_n, vel hcterocolwn , Rbyt-
mica quadara confonantia insiwputut perfecta, vt in fequenti paradigmate patet.
O&oftychon Hifpanicum.
Si d Homero la Odiffea tan nombrada No menos tjla obra dedicada
Si las Eneidas d Maronfamofo Cine de bonor etirnoy belicofb Rhythmus
Hifpanieus
Tienen lafacrafrente delgenerofo Tbero con milbatallas vifioriofo
Laureltan iuHametite coronada Igualando lapluma con lafpada.
S 2 Vides
. .. .;
. ..
iô Artis Magna Confoni , & Difsoni

Vides igitur rationem poefeos Hifpanic^j Si igitur quifpiam fupra ea Muianthmos no-
coniungat coJumnas iuxta polylyllaba metri > opereturque vt
ftros applicare vclkt, is
di<ftum eftjprodibitque Melothefia quaffita. Melothefiam non apponimusj fcd eam_
exercitio Tyroni eruendim reJinqmmus
. x.
De metro Gallico .
M Etrum Gallicum HifpanicoprorfusfimileeftjVerum adhocdemonftrandum.-^

nihil aliud nifiexemplum requirividetur
Decafirophon Gallicum Rhythmicum oclo-enneafyllabum
De Gloria Paradifi
La ksfensfondent en delices Accordans leur lutbs &
leuraires
R hythnus j^n dans la pompe &
bonheur
le Chantent les los &
la vicloire
Jlame triomphe auec honneur Dont tant de genereux guerriers

De la deffaite defes vices Ontfait dans le temple de gloire
La les Angespar des concerts Fleurir leur noms & leurs Lauriers.
Super huiufmodi igitur metra heteracola compofiturus Melothefiam excerpe ex Pi-

nacibusmetrisfingulisappropriatisMufarithmosmetriscorrefpondentesvelfimplices
velfloridos>operationequeiuxta prxdictas regulas inftituta prodibit defiderata har-
monia_.o
. X I.
De Germanico metro
GErraanicum idioma verfibus& Rhythmis aptiffimum eft vnde , innumerafere m-
ireniunturhuiufmodi GermanicisRhythmis compofita voIumina,in cmni &
ma-
teriae genere. Quod autem de Germanico dicimus, de Belgicoj & Anglico quoqu^
huiuslinguae (iiiabus intelJigendum funt.Sed vide exemplumfequens.
*Tetra&ychon Germanicum Rhythmicum.

Tîchts irdifchfitlt des menfchen hertz.'
Rhyehmus Kein freWd , Kein luft efs sltilet

Getmanicus
*Der luft , diefieWdisl Uuter fchmert^,
"Dan Gott allein efsfullet
HiverrusfuntTambici Archilochici odlofyllabi . Compofiturus igitur fuprahuiuf-

modi harmoniam a accipe ex pinacibus quinto Contrapuneli fimplicis vel tertio Con-
trapun&i floridi Mufarithmos datis verfibus correfpondentes, operareque vt doftus
es, prodibitque Melothefia petita. Exemplum fecilc fibi Tyro eruere poterit
De
. . .
Lib.PIII. Nlujurgia Mirfca 141
. XII.
De mctro Illyrico.
ILlyrica lingua muita fobolegaudens (nam & Polonica & Bohemica aliarqueplures
eam agnofcunt matrem) verfus fuos non abfimili modo Rhythmice fiue per metra
fimihter definentia conficit Vtproinde nihil aliud hic opus fit nifi paradigmate, fupra
j
quo pofito^ fi quis Melothefiam defideret,is oper ctur , iuxta praecepta tradita & potie-
turfcopoiuo. Atque h^funtprxcipuÎingtietotiusEuropx quibus Ars noftra Mu-
lurgicaapphcaripotcrit . Si qux veroalie/ Iinguae fucrint , fcias eas fere diaktftos ef-
ievniuscxrecenfitislinguis,vndedifficultatem quoque nullam habcbis inMufarith-
mis ad didtasdiale&os accommodandos Linguas vero Americanas nonadducocum
.
earum nontiam ncn habeam jQuarehoclocotantum Afie;, Africa? , Europe; prexi- &
puas&OricntalesIirguas, quaruminteiligentiam diuinabonitas mibi concedere di-
gnata cft, adducere volui Idque in gratiam Patrum Noftrorum aliorumque Religio-
i
lorum prohonore Dei in dmerfis mundi partibus defudantium,que; omnia vtad hono-
rem Dei, Virginis Matiis, proximique falutem vnice cedant, obnixe voueo
CAPVT VIII.
MufurgiaRhetorica
P R O OE M I V M.
TAmctfiRhetoricamuItum in animis hominum inquamcunqueparteminflecten-
disconcitandifquepoiiit.Muficamtamen maiorem inijfdcm permouendisim-
prcifionem obtincrcis lolusignorarepoterit ,qui veterum Scriptorum monumenta_.
nonlegit. Namaudita quadam harmonicaemodulationis diuerfimode inftitutj effi-
cacia, exfuriofis manfuetos, ex libidinofiscaftos , ex grauiffiraisinfirmitatibus adinte-
gramianitatemtedu&os,aDa:monedeniqueinfeiTos , hbcratos , lcgimus ; De Rhe-
torica vero fimilia raro percepimus. Maiorergo vis fub Mufica Jatet, maiorener-
gia & in mentibus mortalium varieafficiendis efficacia, quam in Rhetonca cuius ,
rei rationem cum huius loci non fit, in Mufurgia Phyfiologica fufius traclabi nus. Cum
igitur hucufque de Mufurgia Poetica varie, & inuiia methodo tradtauerimus,ordo po-
itulare vidcbatur, vt&Mufurgiam Rhetoricam haudabfimilimethodoprofequentes,
noua quoque & a multis hucufqtie defiderata ratione tradercmus, quod diuini Numi-
nisaffiftentiamehacinpartceffeclurum confido, &nelongioresfimus,rernipfamag-
gredimur.
. I.
Defartibus conjlituentibus Mufurgiam Rhetoricam*
Slcuti ex fyllabis pcdes, ex pedibus mctra, ex roetrisOdaj , & denique ex his omni-
bus infigne poetica? compofitionisasdificium confurgit; ita ex verbis,nominibuf-
que apte difpofitis, variaenafcuntur enunciationes,cxhisperiodi ,experiodorumar-
tificiose per tropos figurifue contextarum tandem nafcitur oratio ad perfuadendum_.
appofita, quae quidcm tripliciter inftitui potcft , per genus iudiciale , delibcratiuum ,&
cncomiafticum, Mufurgia vcro noftra parallela quadam ratione procedens, dum_ &
Mufarithmos verbis adaptat ,pro fignificationeeorundemrationcsvarias producit,
veluti
, . . ,,
r 4.2 Artis Magn<e Confoni, @> DiJ/bm

veliuienunciationcsquafdam;Exquaiumcontinuationehaimonica?nafcunturperio-
di,exhifcedemumartificiose perlVjufarithmosfloridos &co!oratos ceu per figuras
quafdam& trqpos contextis rcfukat cantilena^d variasanimiarfccTioncsproaflumpti
thematis fignificatione concitandas, enrcaciffima.-Ettribusquidemdittis dicendige-
neribus apte refpondent tria modulandi genera ; Deliberatiuum Enarmonieo, Iudi-
ciale Chrpmaticp,Encomiafticum denique Diar.onico . Scdhjecalibifufiiispertracla-
lumus.t
. I I.
De martjs animi affeftionibus ad qutu mufica inclinat
SIcutiRhetoricavarijsargumentis&rarionibus velutiper figurarum troporumque

varium contextum animum nunc deleclat, nunc contriftat, nunc ad iracundiam
iamad commiferationem, modoad indignationem, vindiftam, impetus vehementcs,
aliofquearfecTusprouocat, & denique peracla mentis commotione tandem ad id
quod Orator intendit,confentiendnm Auditorem inclinat Ita & Muficapro vario pe- .
riodorum contextu tonorumquediuerfadifpofitione,vaiieanimum agitatjMouetau-

tem animam noftram per tres potiffimos affeclus, cx quibus tanquam ex radice quada
alij poftmodum nafcu ntur ; Sunt autem hi tres affectus generales fequentcs , primus cft
3atitia,quae fubfe continct afteclus amoris, magnanimitatis,impetus, defiderij, quiex

janguine originem fuam nancifcunrur , fi vero Jaetitia diflbluta intemperataquefuerit
generat affectus proprie choIericos,ira?,odij,indignationis,vindiftx,furoris Secudus .
remiffionisaffecTusgcneraliscum tardo motu gaudeat, generataffe&uspietatis, amo-

risin Deum, itemconftantia?, modeftia?, feuentatis, caftiratis ,religionis , contemprus
rerum humanarum,adamoremdeniqueca;leftiumouet.Tertius eft mifericordiaj affe-
cT:us,fubquamanentomnesijaffeclusqui aphlegmate&cholera nigra profluunt, vti
funttrifttia;,plan(ftus,commiferationis,ianguoris3fimilefque,quiadhancclafrmreuo-
caripoflunt. QuomodoautemhuiufmodiaffedusviMufica; cxcitentur inanima,di-
ceturin phyfiologiaharmonicajmodotandemoftendendumcftjquitoniqusue clau-
fula: tropica? fint, quae figura? dicTis affecTibus concitandis propriae fint , & primo quide
dicemusdeduodecimtonisjdeindedetotidem tropisfeufigurisharmonicisproutap-
titudineminfehabent,adanimaranuncad hos,nuncadillosaffc&us concitandam.
. 1 1 1.
De duodecim tonis , eorumque ndtura *$ proprietate
DE Tonis eorumque difpofitione fuse

nihilaliud hicopus
pr$cedentibus libris aftum eft,vtproinde
in
naturam cuiufuis declaremus. Ciim vero
fit, nifivt paucis
maximafitAuthorum detonorum naturacontrouerfia, nosin nullius verba iurantes,
tonos iuxta propriam opinionem noftram hic determinamus , ita tamen vt vnicuique
iuum inhociudicium relinquamus.
Tonus igitur Primus, c i intenfior fit & diflblutior a natura aptus eft choreis, faltibus
feftiuis tripudijs . fi remiflus fuerit pietati &amori diuino cceleftiumque defiderio ido-
neus quoque efle poterit . fuper hunc tonum compofita eft Antiphona: Alma Redem-
ptoris mater .
Secundus tonus ^Teneritudim aptus eft, pertinetqueadaffecTusmifericordia; expri-
rnendos, quifiintcnfiorfit,ad afleduslanitia;feruire quoquepoterit.
,
Tertiustonusj ad affecTus tertij ordinis inclinat, mceftitia;, lachrymis , commiferatid-
j
ni aptus , fuper hunc tonum compofitus eft hymnus SalueRegina. :
Quartus
. . .. . ,
L ib. Vlll. tiMufurgta Mirifca. 1 43

Quartus tonus , in omnibus fere fimilis eft prxcedenti, eiufdemque claflis affectus
plantfus , iollicitudinis , calamitatis ?
omnis generis ad miferias expnmendas apta pa-
themata excitat.
Quintus, Ecclefiafticus eft,maximo decore refulget,habet enim nefcio quid grauita-
tis,& heroicx maieftatis , qua menteshilares&ad resgraues&arduas prouocare vi-
detur.
ad affecliis in prima clalTecontcntosfollicitat, ferocix militaris,fi diflblutior,
Sextus,
firemiffior,ad omnes afle<ftus concitandos feruire potcft
Septimus , Modeftiam, iucunditatem, vicloriam ipirat
0<7ttK/,arTedibusfecunda daffisinanimishominum excitandisferuit,grauitate,
&maieftatem affeclat.
Nonus, fibi vendicat verba Jafciua , voluptuoia, minacia, quifiintenfior fueiit,furo-
rem quoque & perturbationem fufcitat
Decimus , Modeftiam, manfuetudinem, coeleftium rerum meditationem ,amorem_.
diuinumfpirat, rebusdiuinis exprimendisaptiffimus
Vndecimus, Verbarequirit dulcia , fuauia,amaena & materiarn. deleclationi pra> .
bentia_/.
Duodecimus , Eandem proprietatem cum fexto fortitur
Atque hcx eft proprietas duodecim tonorum iuxta opinionem meam. i Quarum om-
nium rationesDeo danteaflignabuntur in phyfiologiaMufurgica.
$ IV.
De
'.'-
TaruhmTfJhttorioe Âufurgtcoe
VTiRhetoricatribusconftat partibus, inuentioncdifpofitione &eIocutione,ita_,

&noftraMiilurgicaRhetoiica; Inuentio Mufurgice; Rhetorica nihil aliud eft,
quam apta Mularithtuorurn verbis congruorum adaptatio; Difpcifitio vero eft pulchra
quxdam eorundempcraptas notarumapplicationes expreffio. Elocutiodenique eft
jpfaMelothefixomnibus numerisabfolutx, tropis figurifque exornatajper cantum_
exhibitio. Quibus quidcm tota artificij noftriMuiarithmiciforroapatet.
''
<cr \7
-
De Exordio Melodi<e
EXordium melodia eft modulatio Auditoris anirhum idoneum ad reliquareddes.
eritqueprobafiAuditorem excitet,&auidum ad reliqua faciat.hoc autemfiet,

fiexordium fit graue , fuaue, fonorum & harmonicagrauitatcplenumjverbis con-
gruis ab affumpto tono claufulas ordiens;vitiofum enim eflet, fi quis affumpta fuper VI.
ronum Melothefie; principium ab alio quouis tono ordiretur,ita vitiofum exordium fa-
ceret,quiimmodicisvocum diminutionibuscanticuminciperet,nififorteverb"Orum_.
thema aliud fuaderet, vt m ifta cantilena Monteuerdij, Fugefuge dilettemi iri qua dum .
fugam exprimitjfugam vocum minutilfimis notis adornat. Vitium quoqueforet,fi quis

claufulam finidebitam,ininitio cantusponeret.
J)e
. , . ,,
s 44 lArtit Magn* Conjbni & Dijpni 3
. VI.
*De Ornatu.
'
-
.
ORnatusMufurgias noftra in hoccqnfiftit, vtnotarum>interuallorumquecotextus

verborum fignificationirefpondeati vf fi celeremanimi motum fignificentver-
^ 3 ' e u m notisceIeribus,fitardum>tardisapteexprimat . Contextusautemmelodicus.
^Mnficus" '
fitconcinnusjfint periodiperiodisbenecohxrentesjVitetureorundeminteruallorum
propinquitas; Verbaattendantur, quorum alia, dum alijs confonantiora reperiuntur >
confonantiorem quoque harmoniamefficient,ita voces[immanes'] [ concelebrare ]
[follicitudo.'] (conturbabuntur) meliorem melodicce difpofitionis effedu, quam [magnus]
[con cinere] [cura,].Sc fimilia fortientur
. . i . , . . .
~ .
. V I I.
^Defguris fiue tropis.
.....
Flguras in hac Mufurgica arte nos aliter accipimus, ac Rhetores Nam hic pro eadc ,
refumimustropos&figuras. Confiftit autem figuraRhetoricain varia eiufdem_.

verbi additione, gcminatione, multiplicationefiue repetitione ,per modum alloquen-
tis,interrogantis,increpantis, proponentisresmagnas,altas,admiiabiles,viles,indi-
gnas Que. non itacommode noftro inftituto feruire poffunt, vtpote vocibus concor-
.
dantibusharmonice,nimiumdilfipatis: etfi ftylorecitatiuoidgenusfigurarum melius

quadret, dum videlicet vna vox maiorem commoditatem habet eas exprimendi
Rhetoresporro vocantTropum fermonis a propriafignificatione in aliam cum vir-
tutemutarionem,quicum Mufurgia noftra;difficuIterapplicaripo(fint, nostroposa-
iiterfumentes, nihilaliud eife dicimus , quam certas Melothefis periodos , certam_>
animiaffeclionem.connotantes;&talesiuxta duodecim tonorum diuerfitatem duo-
decim quoque conftituimus,Nam hinc,& antiqui tonos non aliter ac tropos appellan-
doscenfuerunt;cum diuerfi diuerfosanimi affeclus denotent, & funt proprij Muficoru,
funtque fequentes: amoris,gaudij, exultationis, diffolutionis , odij , ferocix , impetus
grauitatis, modeftiot,tempcrantia;, religionis,compaflfionis,lu-tus, plandtus, triftitia:.
Nomina bro Figura: verd,quibus nos proprie vtimur,funt fequentes Paufa , Repetitio , Climax .
porum. Complexus, Polyfyndeton, Symploce,Omoioptot0n, Antitheton, Aaabafis,Catabafis

kJkAaws, F uga
. V I I I.
Explicario figurarum :
, >
;''''
I. .HaCaitidc quod quies eft,Paufa tunc

flctvms.
%
comode adhibctur,cum vnaperfona no mul-
ticenfentur loqui; fitquetuncoportuneicumquis,velintcrrogat, vcl ad interrogata_.
refpondet, vtfitindialogisharmonicis Viadanae. Adhancreuocaripoteft strar/tt-sfi-
uefufpiratio, dum perpaufas fufas,autfemifufas,qu_: & ideo fufpiria vocantur, gemen-
tis;& fufpirantisanima; affefius exprimimus.
&
II.Dicitur av_oejfiuerepetitio,cum ad energiam exprimendam vnaperiodus fa>
piiis exprimitur, adhibeturquefaspe in paffionibus
vehementioribus animi, ferocia?, co-
temptus,vti videre eft inillacantilena noti: AdArma, AdArma; &c.
III. Vo-
. . ). . . . )
Ltb. V 1 II. Mufurgia Mirifica i ^t

III. VocaturClimaxfiuegradatio , efrqueperiodusharmonica gradatim afcendes tAi^t^.
adhiberique folet,in affeclibus amoris diuini &dcfiderijs patria? cceleflis, vt illud O Ia-
di.(Quemadmodum defidcrar ceruusad fontes aquarum)adhancreuocaripoteftfte-
nafmusid eftfufpiratiojquacvanjsfufpirijsperpaufas jfufpirantis animi affeftus natu-
raliterexprimit
IV. 2w4-;\s*fiiiecompIexuseft periodusharmonica, quavoces quafiin vnufico-
.
fpirare videntur,adhiberiquelblct in afftftibusmachinationumjVtilludClementis n6

9tfMt y M
Papa, Aftiteiunt Regesteira aduerlus Dorninum,& aduerfus Chriftumems.
V. O^nfiMaw fiuc fimiliterdefinensfigura,efrpcriodush3rmonicaqua:fimiIiter e/taioirf-
definit in fspiiis repetita, adhibcriq; folet in feria alicuius rei affirmatione, negatione , îr.
aut increpatione, vt illud Premeftmi ; (Nos infcnfati.
VI. Antitheton,fiueCoritrapofitum,eftperiodusharmonica,qua oppofitos affc- Av7j9tTDr.
clusexprimimus;ficutiilIudIacobiCarilfimi,qucmHeracIinrifum &Democritiplan-
clumintitulat, &illudLeonis Leonij. Egodormio, cormeumvigilat &
VII. Anabafis, fiue Afcenfioeftperiodus harmonica, quaexaltationem,afcenfio- , ,
nem vel resaltas& eminentes exprimimus, vt illud Morahs (Afcendcns Chriftus in al- tt '*@ etm f-
tum &c.)
VIII. Catabafisfiuedefcenfusperiodus harmonicaefr,quaoppofitosprioriafleiftus <q
kv ot
pronunciamus feruitutis, humilitatis, depreffionis affedibus, atq, infimis rebus expri-
mendis , vt illud Maffaini Ego autem humiliatusfum nimis, & illud Maffentij defcende-
. ,
runt in infernu/n oiuentes

IX. Kok^wotc fiue circulatio efl periodus harmonica,quavocesquafi in circulum_j KucAuiojf.
agi videntur,feruitqut verbis actionem circularem exprimentibus,vti illud Philippi de
Mo n te
, Surgam &
arcumibo Ciuitatem .
X. ûj^fiuefugaperiodusharmonica efl, verbis fugam indicantibus apta, cuiuf- q^

modiillud: Fuge dilecle mi feruit qtioquc acluonibus fucceffiuis expiimendis, cuius
;
quidem omnium frequentiffimus vluseft.

XI. Ofoi(B!7j? affi nilatio eftperiodus harmonica, quaa<ftionesrerurr.propiie expri- Of*oiu>o7f.
muntar,vtidumpenodifingularum vocum diueriareferunt, vtiillud: (Tympanizant,
Cythari7.ant,pullant nobisfulg nt ftoliscorain fummaTrinitate) inhac cantilenaba-
fisTympanum graucrefert,cceterxvocesomnisgcnerisinftrumenta.
XII. Repentina abruptio eft peiodus harmonica qua rem cito peracT:am exprimi-
,
mus &vt plurimiimlocum habetin fine, vtillud ( Defiderium peccatorumperibit.

,
Ecce hi funt tropi & figurx, quibus Mufurgi vt plurimum vti folent,quibus expofitis,
iamadpraxin nosaccmgamus.
SYNTAGMAIII.
Mufarithmos Mufurgiae Rhetorkce exhibens.
PRxmilfis ijs qux ad Mufurgiam Rhetoricam pertinet, nihil reftat nifi vt modo quo-
que videamus,quomodo prxdiCtisapplicari poffint
Quemadmodum igitur in Mufurgia metiica fiue pocticaper \6. Pinaces Mufarith-
micos totam artem comprchendimus; ita & in hoc tertio Syntagmate abfolutam Mu-
iurgie_Rhetoricxrationem &methodum dcmonftramus,quod vt commodius foret
Syntagmatotum in io.Pinacesdiuifimus. Quorum
I. Pinaxbimembriseft,continctquePolyfylIaborum,priorquidem penultimalon-
gorum,pofteriorpenultima breuium Mufarithmos,idemquecum eoquem in primo
Jiyntagn.ate exhibuimus. In hoc tamen differt quod notas pleonaftice deduclas an-
;
ncxashabet.
T II. Pi-
1
M4& Artis Magna Conjbm ,& Di/som
PINAX PLEONASTICVS*
Mufarithmos Rhetoricae Muficse continens pro Contrapun&<
i mpJici varie adornando .
Biflyi I I. III.
Trifyl Tetrafyl.
Pleonafmus notar.qug Plconataus notarum Pentafyl IV.
laba. laba. Plconafmus notarum
fluantmottidiliunito. laba. laba. Pkonafmusfratftus,
rra<5cus. fraCtus.
55 111
o
n, 555 111

T,ft,? 5555
u v 55555
78 III
rt,t 878 IUI 7878 u T,T,fT,
77878
vii
u
Ttt,T,T,??
2-3 ?,t 323 ??,*
III
v
2323 V 2 3323
T?,T 8y8 1,1 , ,
VI T,T,TT,?,t
*_!_ t?,rt,* 5858 53S58

5 5
IV
u TTV 411
5535 56654 VII
78 IV 876 Ut,?, VI
f,tt,rt> TT,T,T,T-t,?
??V" S787 u 88888 y
24 6 53
3212
T,T,TT,ft,t
TTtV. ?,TT?,? VI 33434 VH T,tt,TT,?,f
5 4 456 8565 ?TT,,,
86 4 8 4
65 V ^tTT?,? 554 v
*TTT,?,? 6523 VI 5 5 543
*7 VI ???
-
T, 876 VI 2778
??,??,v VII T,?,TTT,?,*
u u Ttt,rt, VI 8776?
43 VI tttrt,? 322
vl 2 555
TT,TT,?,?,
32388
2 3 vu TT,TT,TT,t VIII Ttt,T,T,T't,f
tt 152 U T,TTT-t,?
5WWf,t 2351 u 034I
55 III 34 2 VI 2 3
77 u T,T?
887 ftTT,?,? 33 VII
TTT,T,ft?
55352 VIII -
T,tt,TT,T t,1
S878 u
2 2
III
?,? VI 87872
3*5 ft,TT?,t
IV VI 3323 VII 32122 VIII
5 5 u T,ft 64 5 -?,??V ??,??,V fctt,TT,ri
8858 85652
43 IV 323
68 V
TT,?
878
VII
u TT,TTH,? H! 2
YJ.
l
l???,?,V.
25423 IX Ttt,T,?T,ft
u TTft 5078 456/
45 555 Y ???,?,?V
2
V
T,TT??
VI I 3'55 43128
1 151 u ????,?-T, Ttt,T,TTtt,?
"28" 3458 îTittmtît 345 *
VI 555 VII
T,ttft? 5428 VIU 56555
55 u 878 TttTT,?,?
??,??,v
VI- 8878 88078
7 8 VI 3
23 W??, , TttTT,T,tt,?.
*tt,TTtt vu 3853 34323
il Nois lequetues
858 T?TTT,?,
1'leonalmus inte-
8458
VIII
???,?,v
84858 Pleonafmus int<
56 fluunt moui con- 545 pleonalmt:sinceger
gernorarura.
ger notarum motu noraruru .
78 mnito pei' repeti- 868 5535 c 56654 VI
tionem .
lophono procedt
8787 V TTft ij.ij.ij. 88868
rtTT??ij.|
24 III
ru>vn 3
23 tum.
ij-
818 IV E 3212 33434

54 III
??T,T?
u Tftrij. V VII
TTTTft?ij.ij.

IV
TT?ij.ij.
8565 TT???ij.ij.ij. 86484.
4-3 VI 555
i Tft?, Tft? v
ij.ij.
68
<J
IV 878 u TTftYij.ij. 6523 v 55352

TT??,TT?? V TttTTTij.ij.ij VII '?ttT???ij.i;.
V
I
Tttrij.ij. 2778 S7872

45 TTft?,TTft? 3
23
v"i
vl
TttTTij.ij.ij jij-ip
2 I V A 858 u Tttf t? ij.ij. 25 5 5
VI 000 -? a 32122
TTT??, TTT?? ij.ij.ij 11
TttTTft?ij.
2351 j
85652
5 5 VI ij.ij.ij.
VI
78 u UtTtt.Tttftt'^! u TTTT't?ij.ij. 5555 VI 25423 vi n TTTfT?T?ij.
TTTT??ij.ij.ij.
VI ?TT?-T,?TT?TU, VI 7878
u
c
ftTT??ij.ij. Vli
u TTWrttij.ij.ij. 45678 ij.ij.ij.
VI ttTt?t ttTTt?4y| 2I23
11 r- VI
-??? co VII 43128 ocohoo.go
65 VI 543 Vll
ij. ij.
5M TttTT??ij.ij.ij.
23451
VIII 3
1J.1J.1J.
88 VII
888 u TTTTft?ij.ij. 456) VIII
u TttTTT-t?ij.ij.ij. 5 6 543
TttTT?fij. S8S-S
43 VII
345 VII TttTT??ij.ij. v;n Ttt?TT??ij.ij.ij. 88888 IX
6 543 TttT?Tft
4 s TTTTftfij. 4 8 viii TttTTTTfij.ij.
rf
V
VIII
ttTttft? 3456f
484 8J i!i
84348
ij.ij.ij.
TTTttft?
.
Ub.FllL Mu/itrgiaMiri/icA. /47

II^PinaxcontinetMufarithmos Melothefias Florid? varijs prima? claffis affcdibus
cOncitandisaptos,verbifquepolyfyllabis penultimalongis accommodatos.
III. Pinax continet Mufarithmos rnelothefias floridx , varijs idem fecunda claflis
afleftibusconcitandisaptos, provarijsverbispolyiyllabispenultirins breuibusaccom-
modatos
IV. PinaxcontinetaliosMufarithmosfloridos,fyncopatos,diminutos,artificiosc pi n cesArcj
ligatos,pro vaiijsarTedibiistertiajclaflisconcitandis,aptos,verbifquepoIyfyllabispe- Mufurgic*

nultima longa accommodatos.
V. PinaxcontinetMufarithmosproijfdemaffeclibus,fedverbispenultimabreuibus
accommodatos.
VI. Pinax MufarithmoscontinetMote&icojEcclefiafticoj&Madrigalefco ftyloac-
eommodatos. 1
VII. PinaxMufarithmoscontinens>fugarumartificiofarumcontextumexhibet.
VIII. PinaxMuiarithmosPolyphonios,ideftin 5. 6.7. 8. 12. 16. voubustamfim-
plicisjquamfloridiContrapunctiexhibet. ;..
IX. Mufarithmos ftylorecitatiuoexhibet. * s
X. Mufarithmoschromaticos& enarmonicosexhibet.
Atque hi funt Pinaces , quibus Arca noftraMufurgica conftat ,adperfe<ftam com-
ponendi notitiam perducentes, quostamen in hoclibro,partim ne multitudinererum
opus plus aequo grauarcrnus parrim ne arcanum tam nobile cuiuis aperkemus, con-
,
fulto omifimus.
EXPLICATIO PINACIS PLEONASTICL

Contrapuncti fimplicis pro Mufurgia Rhetorica.
HAbet hicPinax quatuor columnas quarumvnaqurrqueferies iterum initres tri-
partitaeft;Primaferiesvniufeuiufc]uecohimna;continet MufarithmosContra-
punctiiimplicisjin bifiyllabis, trifyllabis, tetrafyllabis,pentafyllabis ,vtfenescoIumnas
vniufcuiufqueoftcndit. Secundaferies continetnumeiospolyfyllaborum penultima
tamlongorum quambreuium, &hreuiaquidemitaexhibemus. hoc eft trifyllabu
penultimabreue; 'J quatrifyllabum pentiltimabreue, JK pentafyllabum penultima
breue&ficdecceteris.penultimamverd Jongam lta exhibemus . ^' trifyllabum pe-
nultimalonga; ^ quatrifyllabum penultimalonga, v pentafyllabum penultimalon-
1
ga. yjheclaiyllabumpenultimalonga&ficdecoeteris. Tertia feries notas continet

polyfyllabisfinguliscorrefpondemtes,quas notasnos pleonafmosvocamus,arque_j
nihilaliudeft quam multipIicatioMufarithmorum innotisreprxfentata. Produximus
autem Mufarithmos in hoc Pinace a ti ifyllabis vique ad pentafyllaba , eo quod hic 4.
Mufaiithmifurficicntiflimi fintad omnes quoieunquein cantilenis verborum contex-
tusexprimendos. Verum mirificiimhuiusPinacisvfumdeclaremus.
Nota igitur Melothctas non femper ijfdem cade ntijs fiue interuallis vti,fed eandem
daufulam iuxtavariani tonorummifturamvarierepcterc ,proutfupra in canone fc-
xtotiaditumeft. Sienim quifpiam tumexhoc, cum cxfequentibusMufarithmiscon-'-
tinuatimclaufulasiuxtadatithematis fyllabicam quantitatemdccerperet,isquidem-
faceretMelotheliamomnibusnumeriscompletamj&artificiofo floridoque proceflu
adornatam; led cui g' atia & nitor defit Idemque faceret , quod Tyro Rhetoricx, qui
.
dum quidem floridarafedcuic6-

variosflofculos& elegantiascoaccruat,orationem
textusanima&decor harmonije defit, componeret. HincMuficiperitiores &iudicio
pollentes, vtingeniofa periodorum concatenationecantilenamfiueraoteclualiquod
.adornent, floridis&artificiofisperiodisfimplicisContrapuncliclaufulasadmifcerefo-
lcnt, ealqueper varia interuallarepetitas, & fic tanclem canrilenara fuis numeris abfo*
T 2 lutam
. .
J^/ Artis Magn* Conjoni, %$> DiJJbni

Jutam cOnftituunt Hos nosimitari voluimus totiufque artificijrationem in hoc pina-
.
ce expreflam demonftrare, ne quicquara ad Mufurgiam noftram quouis modo pei ti-

nens obmififle videamur
-.1.
Regula I.
De Vleonafmo Mufarithmico .
PLeonafmus Mufarithmicus nihilaliud eft quammultiplicatio cuiufcunque Mufa-

,
rithmifimplicispropofiti. Poteftautem haec multiplicatio,quemadmodumiiipra
uaimus"con- quoque in canorie6.tradidimus,dupliciter inftitui; PrimoperPleonafmum fiuemul-
d '"
fiunOus!
tiplicationem fradam, liue quod idem eft, difiunclam, dum videlicet polyfyllabialicu-
ius vocabuli notae pedometrae in diuerfa interualla difcriminantur . Secundo per Pleo-
nafmumfiue multiplicationemintegram,fiueconiundam, dum videlicet polyfyllabi
alicuiusvocabulinotaspedometraun eodem interuallo conftituuntur. vtrumquein
colifmnis exhibuimus , docent His igitur propofitis , iam columnas
vti infcriptiones .
Mufarithmorum interpretemur Prima itaquecolumna habet Mufarithmos biflylla-

.
borum ,quaeinrigore nonrefpondentnifiduabus notispedometris,vtiinpinaceSyn-

tagmatis primiContrapun&i fimplicis ofte nfiim eft . lam vero vt Rhetorica Mufurgia_.
varietatisamans, maiorevbertate luxuriarctur,hunc pinacemita difpofuimus ,vtco-
JumnoeMufarithmoium non tantum buTyllabis,trifyllabis,tetrafyllabisaut quatrofyl-
labispraecise refponderent,Sedvnufqiiiiqueex diclisomniimaginabilipolyfyllabore-
jpondere poffir; ita primae colum n Mufarithmi per Pleonafmum fiue difiundum , fiue
coniunctum, 3.4. 5. 6. 7. 8.&quotcunquetandem voIuerisfylIabarumvocabulo,fiuc
penultimam longamhabeant.fiuebreuem, accommodaripolTunt. Idem dicendum_j
eft deMufarithrais III. & IV.columnae . Veriim paradigmatepropofito res clarior eua-
det.
Sit itaque Mufarithmus biflyllabus hic 5. 1. in notis Exemplum 1.
repraefentatus vtpatet j Hic Mufarithmus in rigore tan-
tum biflyllabis vocibus refpondet. At nos hicafleri- '"' ZI
mus ,eum omni quod
zziiitz-zEzSz:
polyiyllabo dato applicari pofle, ZZ *
ita oftendimus . Si eum primo trifyllabo applicare velis,

lis, ~j*
J4i -^.
*~lfc
<
5
poteris id multiplici ratione in effeftum ducere dupli- 5 1

cando videlicetalterutrum numerumvel notara ita_i
Exemptum 1 /.
% $ i 511 iii 551 in 511
u o
Piaudite Plaudite Plaudite Plaudite
Vides in fecundo exemplo trifylJabum penultima b r eue in voce Plaudite exhibitum ef-
feperMufarithmumy. i. ii primum numerum huius Mufarithmi duples hoc pafto
? y 1. &deindenotas pedometras quafcunque huicpedicorrefpondentes applices.
Hocpa&o omnes feries illarum metrometrarum,qu in Pinace ll.Syntagmatis Primi
in finecolumnaeiecundarcoi tinenrur, huic triJyllabopenultima breui, applicari pof-
funt .
Sit iterum propoiitus Mufarithmus 5 r . tnfyllabo penultima Jongo applicandus*,
fiet hoc,fi notas columnoe roetrometrasincalce columnae fecundepinac. I. Syntag.I.
exhibitas, multiplicato Mufarithrao
j 5 i,applices.vt hictertiumexerriplumdocet.
Exem-
. . . . .
Lib. VIII. Mujurgia Mirifiea *49
Exemflum III.
III III Idem Phonafmusfub alijs notis
Nonfecus , fiMufarithmipropofiti j i, vltimamnotamdupleshocpaclo. 5 1 ivel

% 8S.deindenotasiuxta trifylJabiquantiuitem oftenfapaul6anteêthodo,Mufanth-
micisnnmeris applicaueris, vtin hoc exemploparctjhabebisaliamvariationera
Exemplum IV. Per Pleonafmum coniun&um

55
78
27
58 1
'' Plaudiie Plaudite ij. ij.
Viflori Viflori ij. ij.
Si veroper Pleonafmumintegrum fiue coniunclumprogredi cupias,totum Mufa-

rithmumtrifyllabum 5. j.duplicabis, itavtprimoMufarithminumerusfimilitertripli-
%:etur, hocpaclo. 5T5 5 1 11 ,deindc hifce numeris iuxta trifyllabi quantitatem notas
roetrometras pro libitu jn citatis columnis contentas, apponere poteris, vt in exemplo
patet. & haecrepetitro in omnibus reliquarum vocum Mufanthmis arquali numeroium
proportione m ultiplicanda eft. vt in aiTumpto Mufarithmo patet
Siniplcx Multiplxatus |
Plconafmus coniunitiis rleonaf.difiuD&us Difiunûs
55 555 555 vel fic 55? 555 veldi- 55 " 55 vel

55S555 ve] 5555^5
78 778 vel 788
coiun- 777 888 fiuftim 77777
* ^788888^778888
*3 223 fic 233
c~tim_
222 333
lterum
222223
te
^33333 ter 3333
58 558 ySy 555 iii 555551 j 1111 1 55"I~
1
5
Vides igitur quomodo a binario numero paulatim crefcat Mufarithmus biffyllabus

tam per difiun<fta,quamperconiunc"tainteruaIIa; Vbi nota quartam feriem per con-
iunftumPleonafmum iterum vigefies multiplicabilem eiTe , quarum nos 3 tantum po-
nimus vtiin 5.6. 7.ferieapparet. Veriim notas vnicuique correfpondentes appona-
mus.
Exem-
. . ' : .
IS lArtu JsAagna Corijbnl \^> Dijfoni
Epcemplum, I,
I. II. III. \ IV. V. VI, VIII.
- J.E fci E|
jMfr, ^TW
PlauditeVicloiiij. plauditeij. ij. ij. ij. ij ij. vidori.
Videsigitur vel ex paruo fpecimine inexhauftas Rhetorica? noftrae Mufurgicas diuitias

Notjeautem in bafipofitce debent effe eaedem ,prout numeri Mufarithmorum in reli-
quistribus vocibusdeclarat. Quicunq;verocuriofiusdefiderat fcire,.qiiotieshicMufa-
rithmusbiflyllabusinvnotrifyllabomutaripofllt, isadeatprimarn partem huius pro-
blem.3. combinat vbi mira . & prorfus paradoxa circa difta reperiet . Denique quxcu-
quede vnico MuCarjtbato 5. 1. propoftto dida lunt ,de fingulis m illacolumnaMufa-
rithmis biflyllabis intelligenda funt
Exemplum I I .
tporro Mufarithmus trifyllabus ex fecundje columna.

SI primaferie propofitus 64 5.quartus in fecunda colum-
naMufarithmus. Hic Mufanthmus trifyllabo refpondens fim-
pliciter, fic in notas refoluirur Pleonaftice tameri in quemuis .
polyfyllabumrefolubiliseft ,velper notas conrundas, vel per

difiun&as Vt fihunc citatum Mufarithmum quadrifyllabo applicare velis
. - duplkare
potcris, vel 1 . vel 2. vel 3. vt in exemplo feque nti patet
111 IV IV V
** u
m 1-4
1
? : , c n _ ?
iy .
; '
VI. VII. VIII.
r** _-""*
11
' eu $ _0TC *"-
T .
- n _. j gL. J, C__i f j_-_i. ^. ni| j _ T t ^ *~v* . *-^ a . fi -.*% f .|__i jj 7 i
f J. jj^ I jj__-.9_*r ~n jj_r if?j.i >f)W **" '
fr- *4* ^-j" mJ^Mrf b* * i
!:|EI:i:|: |:5:iEjzf :i:$:i:i: J| J:iSi JE zf:if |:5:|j J:iJi$:

'" '
III iii
:
.
-....VI- I
III III iri iii
Sfu.
repetita
< . iflOJi. - -.'' , .
Vides hic in fecunda ferie primam duplicatam,in tertia vero ferie fecudam, in qiiar-
tatertiam adpronunciationem tetrafylIabiformandam;in quinta veroferiepentafyl-
Iabumduplicat primam &fecundam>inhe<ftafyllabo finguIasdiiplicat>vtinVI.ier_e___-
patet.in VII. ferie pleonafmusintegerexhibetur; dum trifyllabum (Creator) in fin-
gulis notisreplicatur. VIII. ferie veroidem difiun<5_imponitur>vtexdiftin<_tionepa-
tet,qui modus in infinitum fere variabilis eft ; nam in hoc exemplo prima nota refpon-
detprimzinMufarithmofimplici, 3 vero notKinfecundadiuifione} fecudajnota.Mu-
farith-_
, . . , . , 5
Lib. VIII. Mufurgta Mtrifca. 1S1

farithmo fimplici; & quinq; nota; in tertia diuifionc Mufarithmi fimplicis
, tertia: nota
correfpondent,qui modusininhnitumferevariabiliseft,vtinprimahuius libriparte

fiise oftendimus, hifce pofitis hanc formabis rcgulam
Regula .
DAto polyfyllabo quouis ,Mufarithmum quemuis trium nu-

merorum ex cclnmnafecunda pinacis huius depromptum
SimpleX Mufarith-
mustryfyllabis.
indatumpolyfyllabum Mufarithmumconuerterc ; Sit penodus
quedamEnneaiyllabadata ,hoceft9. fyllabarum vti VeniRe- ; 645
^fwprorF/MMW.eumMufarithmoternarioexpnmesjvelpercon- tt 666 444555
iunclum vclperdifiunftumpIeonafmum;fiperprimu,fingulitres *M* 666664555
numeri triplicati dabunt quaefitum , vt m hic patet Hifce 11 vnam ** 66664445
.
cxferiebus notarum metrometrarum in columnaEnneafyllabo- V. 664444445

rumPinacisprimi vel fecundi, Syntagmatis primi applicaueris
habebis qusficum . Si per fecundum,operaberis vt in III. IV. V. exempl. patet
I. 1 1. I I I.
Enneafy llabaperiodus
Trijyllabum I. Pleonafmo difiunfto
Pleonafmo coniunclo
:*-!::$:$:$::$:*:*:$:
Creator Veniredeptor fidclium ij.
I V. V.
VidesquomodopermultiplicationemMufarithmifimplicesin quodlibetpolyfylla-
bum mutaripofifint, & quomodonotarijs correfpondentesaffigipoflint
jatquehocin-
finitis modis . Sed rem aliquibus propofitionibus dedaremus
Propofitio I.
CDato Mufarithmo fimplici , $ quolibet polysyllabo fimplici fiue com-

pofito ymufartthmum ad datum polysyllabum accom-
modare, 'vtfequitur .
SltMufarithmus fimplcx 4numerorum vt fequitur 5147. fitquethema polyfyllabu

8 fyllabarum fGrtK^/wK// Dow/wojvelitque quifpiam componere fupra datum
themain fecundotonojis duplici methodo propofitum exequetur. Primo per Pleo-
nalmum intcgrum,fiue interualla coniuncla . Sccundo vel Pleonafmum fradum , fiue
intcrualla diiiunfta, vtrumque paucis exhibebimus
Si
. . ,
/ f2 Artis Qpllagn^ Confbni &* Difjom

Siitaque quifpiam per coniunftasperiodos rcm primotenta- II.Toni
revoIuerit,isPhonota<fticumSyfl:ema primo in quatuor partes
iuxtaquadruplicem MLiianthmipropofitinumerum d;uidet,dcin- G 8
de ex columna 4 pinacis huius quemuis excerpet Muiarithmum F &7
nos nonum propofito noftro conuenientem aflumpfimus , vt fJ44 E b6
hic patet. Deinde applicata columna clauium ad columnam_. 7887 D 5
toni fecundi,in fingulis pentagrammijs vocum puncla lmprimes
ita vt fingulafpaciapentagrammorumvnum pun&um habeant. 5TM7 C _4_
vt icquitur . Hoc defcende in iecunda ferie columna
peratfto B 3
tcrtia? i vfque dum ad vuj fignum oclofyllabi , videlicet aifumpti A z
thematis,perueneris,&accipe lbidem: V.g.penultimam notarum G 1
feriem 5 quamapplicabisvnicuique note_ex quatuorfequentium

vocum notis vt hicfaclum vides .-
n7ttufarithmi fimplices
"~S*"$ 8Z S.'t" I""Z~ZZ

Erzzrzzz z|Szz$:z
H44 7887 312 5 47
I. Exemplum.
Per Pleonafmum coniunclum,
'
. .- _.J. _.__. _.w__., . ,
I ' * ~ ^"
iSSijjiiiiiigl^f
mm=
GaudeamusinDno
Sequitur iam vt videamus qua ratione hi 4 mufarithmi fimplices per pleonafmum

,
difiunftum difponerepoffimus . Quod quidem exemplum fequens te melius , quam_.
multa verba, docebunt
IL Exem-
.
Lib.yiH. MujurgiaMirifica. .-.

jj-j
I I. Exemplum.
Per Pleonafmum di/iuncluml
$~ ~**i:ift_ _<*$_ _$:_?_$:$:$_z::r~::_-jfc

_____-_.--_--* MM*--'-M_H * -_----.----.--_--- -_-l_. .4-.. ^L ..-- f-J-w*
[=1=11111=1!ipp|p||i||E] -feiiE |_lli.??E||: p|!p|;~E|E
Gaudeamus in Dno ij.
In huiufmodi igitur pleonafmis fuie difiunftis fiueconiunftis accipe quamcumque

itarumieriem, vt nos hicvltirnam TTTttft?. Quo perado fpacijs Mufarithmis
notaru
correfpondentibuspunitaimprimesjfingulifque punclisnotas aflignatasita applices,
vt ift_o&o not ponanturomnes inchorda,quaminqualibet vocepunftum obtinet
in di&is punftis , vti in cxemplo patet; prodibitque melothefia vel per coniuncta vt in_
primo vel per difcreta interualla, vt in altero exemplo patet.
Vides igitur rcplicationem oftofyllabi compofiti quater iuxta 4. numeros Mufarithr
mi fac"tam in primo exemplo,in fecundo vero eande rep!icatione,at diuifim; Nam primi
Mufarithmi not refpodent j. not_ TTTtt in D
baffi. Secundi Mufarithmi not_ refpon-
dent^.in G.T't?. Tertj refpondent ali j.TTTtt. in C & tres ali_ in F. quartse de-
.
niqueMufarithminotrefpondent. Vltimam veroperiodum floridam ex colum-

d.i VI. SyntagmatisII. Mufanthmosfloridos pro octofyllabis continentis excerpfimus
ad maiorem harmoniara cantilen conci!iandam,quodfemper optimefiet, fiMufa-

rithmis data rationc multiplicatis repetitifque deinde floridam , & artificiofam claufu-
lam polyiyllabo refpondentem inferamus , vt iam dicemus.
Notas in Pinaces Arce^ Mufurgica? referuatos
CVmAr-xMufurgic_eosreferuauerimus jhoclocotantura Notas quafdam ponere

iuftisdecaufistertij.fyntagmatisartificiofa: mufica? pinaces , hic omittentes
vifum eftjvt quiArcam Mufurgicam habuerint,aiiquam vfus horum pinacum notitiam

acquirant..
N OTA L-
In Pinacem Pleonafticum 1
EX his fufius forfan

repetitionem
quam pareratdiclisfatispatet, quomodop&ranaphoram fiue
quam nos inter tropos Muficos repofuimus , cantilenam ahquarfl
ordinarc poffimus Eft enim hoc nihil prope in cantilenis communiusâdeo vt vix vlla_
;
occur- V .
1X4 Artis Maina Confont, &> Difsoni
occurrat, qua non huiufmodi repetitionibusfcateat,neautem qualibet iepetitionc_>
coganturintegrumverborum contextum repetere Mufici h>nc ponerefolenthuiuf-
,
modifignaij.vcl ij.queis &nos incolumnapjnacisprimihuiuspartisvfifumus, pra>

fertimin Pleonafmisintegrisnotarum 5 vbiin 3.coJumna tertia lene hoc fignum bis
ponitur ij. ij. per PJeonaimQsconiundtos,ad fignificandumnotarumpraecedentium
aggregatum bis. repeti deberc, vbiverb ij. ij.ij. terponitur,notas prxcedcns notarum
aggregatumtcrvbiij. ij.ij.ij. quater repetideberefignatjiion tameninteJligas velim,
hancrepetitioneminftituendamfiipra eandem chordam , fed fupra eas chordas, quas
notsnumeriMufarithmi denotant, vtin praecedentfexemplopatuit.
PorroinnotisPleonafmiinterruptiyidebisnocas variediuifasjomnestamenîntofj,
quotMufarithminumeroshabent;v.g.in4.colunapinacisi.poitnumeriimquihepta-
fyljabum breue notat YJJ reperies hasnotas Ttt,T,T,?,?,vt yidesfubdiuifas,quooftcv
dimusj.primas ttt pertinereadprimumnumerumMufarithmi,quartam vero Tper-
tinere ad fecundam , quintam T ad tertjam , fextam ? ad quartam ; feptimam denique
M
ad vltimam u fari(thmifiguram fpeclare. Atque hacrationeaccipiendalunt notarum
di|crimina . Nam femper tot difcjrimina inuenies , quot Mufarithmus notas continer,
Sc hotieinter Singula fpacia difcriminantia pofita^ cenfendae funt ad eam Mufarithjni
notam fpeclare, quam ordo indicat. ita notae omnes in primo fpacio contenta? cenfen-
tuiadprimam Mufarithmi notam fpeftare > omnes in fecundo fpacio contentasad fe-
eundamj &fic de cceteris,
N O T A I I,
De Pteona/mQ v/itato Ecclefiaftico, quem <vu/go [ falfum Bor>

donem ] nos Ifobatum dicimua, vocant.
EXhis clariffimepatet, quomodo nullo pen? negotio Falfi ( vtbarbareloquar)

]BordonesfieripoiTint,expediriaut totura negotiu poterit Mufarithmo velvni-
coqu.amor vel 5. aut quotuis nuraerorum, Snnt autem falfi Bordones nihil aliud
qu4n\ ^laufula? quaepiam certarum notarum > quarum prima nota per longam aut ma-
ximam exprimatur,reliqua: verd fequentes in claufulam abeantfinalem Eft autem ,
huiufmodipfallendiratio maxime vfitatain pfalmis, quorum verfus ciim bimembres

plerumque fint, hjnc fit,vt QmnesfaIfiBprdonesbira?mbres,id eft binas claufulas quo-
quehabeant,priraa parsreipondetprimoeparti verfusalicuiuspfalmi;. fecunda fecun-
doe. Cauendum quoque ne in falfis bordonibus claufulx fint oîojrf"* id eftfimiliter
definentes;fediemperpriraaaliara terminationemfortiatur>acfecunda, Sed rerrui
gxemplo doceamus.
r 1*1 Propofitio 1 1.
Dato Mufarithmo quatuor numerorum > fleonafmum vfita*

tum Eccleftaflicunufiue [ falfo Bordone )/iue vt nos di-
cimm im baton conjlituere t ~
Slt datum thema (Dixit Dominus Domino meo :fede a dextris meis) fupra quod pleo-
nafmum vfitatura conftruere oporteat .-
SintqueMufarithmi,finguliquatuor numerorum , quifequunturSjrrfj, 73251. ex

columna 4.hujuspinacis deprompti ,referantque Bafsu reliquos enim vocum Mufa-
;
rithmosbreuitatis causaomittimus, Siitaque hofccMufarithmosin notasrefo!uas,ita

- . ''
L th Vlll. Mu/urgia Mirifica ifS

vtprimi cuiufuis Mufarirhmi nota fit longa, vel maxima, reliqua vcro inclaufulas
abeant , habebis quasfitum , vt m fequenti paradigmatepatet.
Exefmplum Pleonafmi lfobati Ecclefiaflici.
-E
DixitDominusDomi 110 meo Sede a dextris meis.
Reiiquasvoces iuxtaMufarithTiosvnicuiqueproprios expedies; vides igitur artifi-

cium; Sivero pervnicum Mufarithmum negotuimcxpedire vis,tuncaiTumptoquouis
Muiarithmoeum infuas notasrefoluas fiue fimplices , fiueflondas; Quoperacto mu-
tata columna toni vno gradu vel 4. aut 5. Mufarithmos denuo in notas refolues ; pro-
dibitq;per huiufmodi tonorum mifturam pleonafmus petitus,vbitamenfciendum,in
hoc negotio Mufarithmum eligendum,cuius duo vltimi numeri bafis habeant nu-
ineros 5.1.
N O T A III.
De y/upinacum Sjntagmatis 1. Arc<e Mufurgica.
NOtaomnasMufarithmos pinacum quorum- Mufarithmusfimplexheptafyllabus.

cunquein Syntagmate primopofitorum, _i. ,.- _,__u_,
huic negotio noftro fiuc ampiirkationi Mufurgix
,
^5;n2;IX;ilT'f"T~S'__ \~~
RhetoncjeferuirepolTe; NamPIeonafmi memo- 3X----!~^ri;0.'il_.'Z |I_
rati ta,n coniuncU, quam difiunctiin quouisdato
-""" V"~ *- W>
V' V" v"n
poly fyllaboalfignanpoiTunt. v. g. fequensclaufu- _1
JaexMufarithmispinacisheptafyliaboru fyntag. I.
cruta,cuicunqueiententieautpenodoinrinitisfere modisaccommodaripoteft,
I. Exemflum fcr fleonafmum coniunfium.
CantemusDno canticumnouum.
Excmplum 11. per difiuntlum.
CantemusDonuno ij. canticumcanticum nouum/
Sit enim melothefia perficienda fupra hoc thema [Cantemus Domitto cantkum nouum\
& fupra Mufarithmum ex pinace heptafyllaborum extradum; vtipnmaexemplife-
riesoftendit:potcris quotlibet in prim_not_fpacio,&quotlibet in fecund_,quotli-
bet in tertiae , & fic de cceteris, notas continuare, vt in duobus exemplis hic appofitis
patct.
V NOTA
. . .
Tf6 Artis Mdgnoe Confoni, $ DiJJom

N O T A I V.
Pinacis II. in Arca MufurgicaExplicationcniexhibens.
PlnaxII.continetMufarithmosflpndos^&artificiofosbifyllaboruratnfyllaborum,
&tetrafyllaborum,proutfronsv)iiufcuiufquecolumn^dcmonftrat;N^ra tamen
quod fi quis ex hoc pinace decerperet varios Mufarithmos themati appropriatos,is qui-
dem harmoniamprodu&urus fitartificiofam fed ob eadem , & W<pa) interuaila nec
;
iudiciofam, nec auribus apprime grata exhiberet, nifi quis vnoMufarithmu vti in prx-
cedentibusdeclaratiifuit, pervariastonorum mifturasdeducerets tuncenim harmo-

niavigorem decoremquefuurpretineret: Seruietigiturhic pinaxpotiffimumclaufulis
, & floridis , contrapundo fimplici pleonaftice deduclo inferendis, vti in pa-
artificiofis
radigmatepropofitionis primae huius vltima periodo patet;Qua: claufula florida pul-
ehe claudit Melothefiam ex vnico Mufarithmo pleonaftice deductam; poflunt autem_j
Claufulx huiufmodi vbique lnterferivel in printipio , velin medio , vel in fine , hac ta-
men cautela , vt tunc numeri bafis 48 & y i femper finem 41. veroprincipio , medio,
.
&fini*rehqui numerifij. %\. tantumprincipio,&medioapplicentur.
N O T A V,
Pinacis III. IV. V. in Arca Mufurgica praxin exhibens
INhocpinace continenturMufarithmifloridi Ecclefiafticocantui, & mote&ico fty-

lo maxime
proprij; Si cui igitur animusforetMelothefiam exhibere ftylo Eccle-
hoc pinace maxime vtatur , habet aute hic pinax duas columnas,in quarum
fiaftico,is
ynaquaque ^Mufarithmi vnacumfuis notis correfpondentibus exhibentur. Sitigitur,
Propofitio III,
Dato qualicumque facro *uerborum themate , Jufer MudMelo-
thefiam ordinare Jlylo Ecclefiajiico conuenientem
Slt thema verborum v. g. Aue Virgo glorioft fuper omnes Jpeciofa velifque id exorna-
remodulis harmonicis; ita age Selefto v. g. tono III ; excerpantur ex fecunda
.
columnaoc1:ofyllaborum(totenimvnummembrumthematishabetfylIaba$,quarura
penultima longa) Mufarithmi quilibet, quideindeperapplicationem co-
columnae clauium ad columna dati toni , in modulos ope fyftematis pho-
notadicianimabuntureaprorfusratione,quahucufqueferaperfaclum_.
A 8
eft ( Nam in modo operandi nulla prorfus a Contrapunfto fimplici diuer-
G
fitasoccurrit)&prodibitfequensharmoniaEcelefiaftico ftylo accoramo- F 6
data. Sumrao vero ftudio curabis , vt notas correfpondentibus vocum_. E
Mufarithmisappficesj&nihil eorura, qua: occurrunt, vtfuntpuncla no- D 4
tisamxa,& caudce fufarum femifufarumque omittas, quce tamen Muficce
pra&ica: impentis di&a fint
C 3
B 2
A 1
Exem
,
Ltb. VIII. Viufurgia Mirtfca .

*S7
Exemplum fiylo Ecclefiaflico .
~t
lllllillîllpiiilliilllli
Gau de Virgoglori o fa ij.
giil!lllllli!i!ilillililIlîlllEll==ElllE
;p!iiiiliilliii!iiiliilliiiliiiiii|îiiiiiiiiEiii
Superornnesfpeciofa ij. ij.
Videsin hoc exemplo modum procedendi in ali jsjNota vero, Quod fi poft periodil
vnam atqucalteram Contrapuniti fimplicis Mufarithmos ex pinacibus appropriaris
(v. g. ex Pinace V. iuxta thema verborum affumptum oftofyllabum depromptos) vari
tonorum mifturx inferueris, non tantum harmoniam fuauiorem, fed & p; oducliorem_.
rcddes v. g. hc claufula ex Pin cc octofyllab. Con-
:
tiapunftifimplicisdeprompta & inferta inter pnmam

& tertiam. peiiodum,gratiorem reddct harmoniam_,
prxfertimficlaiifularueritalteriusajjnonclaufulato-
m\vtinoshic extonoIII.inXI. defle&imus.ponimus
autemhictantum bafisclaufulam.quodenim devno,dealiarum vocum Mufarithmis
quoqucintelligendumeft. Atquccxhoc vnicoexemploliquet ,quomodo inrcJiquis
procedendum iEftenim hic modusinfinitisfere variationibusaptus, quas tamen peri-
tiores facilius capient, quam ego vel multis verbis exaggerare poflim
NOTA
isS %Art\i Magn* Confoni . ($* Diffbni
N O T A VI.
Pinacis VI VII. VIII. Mufarithmos fugarum con-
tjnentis,praxin exhibens.
Hlcpinaxcontinetartificia fugarum cuicunqueigitur animuseft fingulari elo-

qilentia Melothefiam quandam perficere , is ex hoc pinace Mufarithmos fibi
pctere potcrit , Verum rem vnicoparadigmatedeclaremus.
Propofitio IV.
Dato themate verborum quorumcunque Melothefam ar-
tifciofis fugarum texturis ferfcere.
{OItthemaverborum'dafum:Zâ^/fZ)o2/'zw omnesGentes , &Tonus VIII- Prxpa-

j3 rato phonotactico fyftemate ,applicatifquecolumnis inuicem ex hoc Pinace Mu-
larithmos excerpes verbis conuenientess v. g. pro Laudate excerpes Mufarithmum in_
prima primxcolumna?; pro [Dominum] mufarithmuprimce cellula? fecunde. co-
cellula
lumnx , quosfi iuxta pr^diftas regulas canonefque in notas vnicuique adiunctas refol-
ueris, prodibit fequens melothefia fugata > Si quis vero in line artificicse claudere velit
omnesgentes, is accipiat ex Pinace II. huiusparns, ex columna tetrafyllaboru quamcun-
que claufulam mufarithmicam, & habebis cantilenam omnibus numeris completam_.,
vtlequitur.
Melothefidfugata tono Vllhideftfuga Jinwcsfue

fer fecundam afcendens .
jj ..._.4, __.._,,_ X. _. JL jl
ssg
Laudate ij. ij. Dominum ij. ij. omnesgentes
Vides in hoc exemplo gratiam peculiarem in fugarum proceflu, fi igitur cantum ali-
quem a fuga incipere defideres, fuppeditabit tibi hic prasfens pinax quicquid circafu-
,
gas volueris v; g. fi tibi mandatum eflet vt fugam componeres diateflaron , id eft per
: ,
quartam afcendeRtem,dabitribicolumnafugarum diatefiaron qu^fitum Nam Mu- .
farhhmusinde depromptus>& tono felecto accommodatus dabit fugam in hyperdia-

tefla-
. .
Ltb.VIlI. MujurgiaMirtftea. /j-j

tcflaron: ltafugasinhyperdiapentefiueperafcenfuminquintam, Hoc
paclo fiWs
byperdiapafoji, diatonamque vti hcc prcefcns cft , venabcris . Columne. enmi
huiusi-
nacisoftendentproceflumfugarumperriiigulainteruallajtamaicendendoquamde-
iccndendo, &c fi quidemfuga defcedent tunc eapro
[HypoJ exprimitur,taIishypodia-
pafonfugaeft,que;perintcgra odauam velcompofitamvel lncompofitam delcendit
2>i vero iugaafcendent
, tunc per pamculam [hyper] exprimitur,vthyperdiapafon_.
fugacftperoclauam yelcompofitam vci lncompoficamafcendens. Verum coiumnx

totum negotium clare expon Gt. Singulorura autem pnradigmata,
nc immenfum ojpus
ctcica,toraittendaconIu]t6duxi,itus.
N O T A VII.
Piaacis VIII. IX. X. Polyphoniarum vocum Mufa-
rithmos continentispraxin exhibens
Plnax VIII. continct Polyphonia, id eft rationem qua non quatuor tantum,fed plu-
rium & quotcumque vocummelothcfiasquisperflcerepoirit: Vt enim mufurgia.
noftra eflet cmnibus numeris abloluta,& ne muficinobis obijcere poflent, A/nwov qui-
dem quadriciniacomponcrc , fed vltra pcrtingere mimrrepcfle,Eamob remhunc
pinaccm Polyphoniorum ordinauimus , yt non 4 tantum, fed & y.6.7.8. 1 2.16. vccum
cantilenam componere quis poflit , etiam Muficas prorfus imperitus , & eadem prorfus
facultate , qua quadricinia, fi itaque cuiquamanimusforet,ad componendam 5. vocfi
cantiJenam > is iibi ex columna pentaphoniorum Mufarithmos appropriatos excerpe-
repoterit,&in notas congruentesanimare,habebitquequifitum. Itafieofdem Mu
furathmos ex columna heptaphoniorum hecaphoniorumque exccrpfcnt proucnict
Melothefia^.&7.vocum. Veriimquandoquidem hxduaepolyphonianonitafrequen-
tatafunt vt4& 5. vocum jhincillaomittentes ad oclo vocum cantilenas componen-
das calamum conucrtamus. Eftenimocticiniura nihilaliud,quamreplicatum quod-
dam quadricinium , in duos Chorosdifpertitum , ita vocum 12. nihil aliud, quam qua-
dricinium triplicatum,in tres choros diftin<ftum,vti praecedenti libros de Nodo Mufico
demonftrauiraus. Veriimquimodum procedendi in oclovocibus bene perceperit
alios ignorarc non poterit, cft cnim eadem prorfus in omnibus procedendi ratio , fed
rem vnicoparadigmatedeclaremus.
Propofitio V.
Dato verborum themate, oclophonam melothejfiam eonftruere .
ANtequam vlteriiis procedamus : Nota Vrimo . Nos in pinacc hoc plurium vocum
M ;iarithmospartim.Contrapiinc"tifimplicis, partiracompofi i fiuc Floridi po-
fuilTe i Neque quifpiam fibi pcrfuadeat, octophonam compofitionem in hocconfiftere,
vt tota cantilcna petpetuo o&o vccum pcrionationc continuetur, Abfit , foret e-
nim hoc auribus ingratum , Sed artiricium hoc fpecT:are,vt Chori bini, in quos quatuor
vocesdiftnbuimusieartificiose&akcrnisChorisinlequanturi&vbialiquantulumfe
infecutifuerint, & dcinde pro rationc verborum om nes o<fto co uio nent quod vcl in_>
principio vel medio fieri poteft;in fine autem omnes femper confonaredebent,& quod
deoclovocibus diximus,dei2.& i6.quoque intelligcndum eft.
NotaSecundd: Chorosdiuifos,fiuequodidemeft quadriciniapofleeffe, velContra-
puncfti fimplicis vel Floridi & proinde omnes hucufque propofitos pinaces huic poly-
:
phonc Melothefisferuirepoffc. Mufarithmi vero inhocpraefentipinacedifpofiu , ta-

turn

/ 6q Anis Magn<e Cotifoni, ($* Dijfoni

tum tuncferuiunt, eum.voIuainuis8.yel 12. vel 16. vocesfimul componerc. Verurrj
paradigmaomniumrationcmfacile oftendet. .
Si quis igitur fupra hoc thema Omnes Gentes t plaudite manibus, Melothcfiam oftopho-
nam concinnarevellet;isprimoduphcetfyftemaphonotadkum,id eft vbi primo^.co-
ftitueratpentagrammia,hicoôconftituat,eacharaaerifmormrjclauiumquefignatio-.
ne, quain fequentiparadigmatefacuim eft.
Verum vt breuitati confulamus , hic tantiim duos Baflbs primi & fecundi Chori in_,
notisfuisreprxfentauimusjvocesenim rehqua:eodem tenore eamfequunturBafin_.>
fupra quamconftruftjefunt . Eademigiturpaufarura,eademtemporisomnium vnius
Chori inomnibrjsratioc
OBophoniumJlue O&icinium ,
I .Chorus
fpEpEi^fffli; "2
. Omnesgentes plauditemani bus ij
.
H [>
.chorus5ft;e:-:|:-:$z
i
I f]\
:';; i : . .

I
y .
plauditemani bus
iJ:i:S:Ii?znzz~EEEz~
I.Chorus 2 ; gZ^:d:
UV) '...: ;:: : ;: , .
,,
;: ;
I
u r . ^t!j> ,
f
.
f H _- -_
rt
ILGhbrus^-fc*-
u.
HocperaaoexcerpatMufarithmosnume/orumSvocumjprotetrafyllaboO/?/^
tes; dcinde MufarithraosheiftafyUabos pro plaudite manibus , vt in fecunda columna-,
patet; HuncMufarithmum,quieritv-g. 8885 58 3 duplicatumitadifpofuimus3Vtvltima
nota primi femperrefpondeat.primajfecundiMufa- 888751.
rithrai,fintque eiufdem clauis note-,vthicvides. 88857 r.
Inprimoitaque Choro poftquam columnamclauiura columnatoni II. quam pro
fbrmaCantusielegimus,app]ic3ueris,impreffifquepunclisin fpacijsa Mufarithmis imj
columnaclauiumdenotatis ,deinde in Baffo fecundi Chori ,eadem pun&a imprimes,
ita tameniVtdum ChoriprimiBafiscurrit, hex fecundiChorivoxBafis pro temporis,
quam notarum valor monftrat, quantitatepaufet, quasin hoc exeplo paufafemibreuis
eft,vtpaufafccundi'fpacijbafisinferiorisoftendit,fiver6mutationetoniinducere velis,
accipeaiium Mufarithraum videlicetfequentemhocpa&odifpofitum SS8773.
baienol , 333773-
_ (
.
operareque vt prius,& habebis aliam claufulam duobus Choris replicatam ; denique_>

eantiknamclaudeaMufarithmooclophono, vtvides. ,VerumMufarithmosordine_j
hicproponirou.; . iil m ipluj ....,,.
Yides
. . .
Lih. Vlll. Mufurgta Mirifca 161

fC 5553 3333*3 555443 115513
1. Chori <
A 8 7 7 888878 555777 445555
1
r 555555 333445 888773
IB 887558 888773 448558
fC 555555 333445 443 "*
A 5758 888878 555777 888778
II. Chon <
I
5555 3333*3 555443 iil*"
lB 8j8$ 888551 333773 44*55!
Vides ioirur in hoc paradigmate, Mufarithmum oflo vocum accommodatum primo

Omnes gentes pro Plaudite manibus fecundum Mufarithmum a 4. proprimo
tetrafyllabis ;
Choro,cuifecundusMufarithmusprofecundoChorocumpriori idem,prorfusitaac-
commodarur, vt vltimce not* femper rcfpondeat primafequentis Mufarkhmi, & huiiis
vltima primse hunc fequentis,vr patet ; In fine tandem omnes oc~to voces denuo confo-
nant Vt tiim in pnfenti Schematifmo Mufarithmico, tum fupraex proceiTu duorura_i
,
BafTorum viderc eft Verum exemplum ita clarum eft, vt maiori explicatione non indi-
;
geat; Nrhili"iturreitat nifi vtaliquot hoc locoregtilasponamus vtin compofirjoni- 3
busfuis fecuriusproccdatTyro.
Regula in Polyphontjs feruancU
PRima.-Pholyphonij totales Mufarithmi excerpendi funt ex columnis appropriatisj

excoiumnis appropriatishuiuspinacis,vel ex pinacibus prx-
partiales verd vel
mirlishactarnencautela>vt numeri Mufarithmorum duarumbafiumprimi, &vltimi
femperfintjjdem.
Exempii gratia fi vltimus numcrus Mufarithmi bafis primichori fuerit 8. primus nu-
merusMufarithmi bafisfccundi Chori pariter debet elte 8.vel i.Sivltimusprimichori
rmmerusMufarithmifuerit j.primusfcquentisfimilitery eiTedebet.In pentagrammio
vero bafis primi chori, notae quibus Muiarithmi refpondent, ita difponi dcbent, vt vlti-
ma: note. prioris claufulae prima nota fequentis in pentagrammio bafis chori fecundi
praecisi fubdatur in eadem claue , vt hic patet
Exemplum Ofiophomj duobus Choris ludentis .
r
-- :5 -2 fl-ti-f-i-rz -"zzrM-S-s-a---
ZL I. Chori.
Partialis g Partialis Partialis Totalis
=*== "-$ - S"rt- : :
Vides inhoc appofiro paradigmate notam vltimam claufulxprimx primi chori ter-
minari in G,in qua claue incipit nota pnma claufulae bafisfecundi chori j& hac finien-
tein B clauc, ineadem incipere fecundam claufulam primichori, vlfimademurru
vtnulquebafisclaufulatotaliterperfonante vbividesquoque,quod,dum claufula_i
,
prima pnmi chori perfonat , in fecundi chori fpacio correlpondente tot paufx ponan-
tur, quot notx eoinfpacio comprehenfae tcmpora continent, cuiufmodi inprimo
fpacio bafis fecundi chori 4 pofuimus, quibus perattis nota prima claufuke fecundi cho-
X n
} 6x Artis o7\/lagn<e Con/om , & DiJJoni
ri neceflario concordabit cum vltima prioris , vti diftum eft pnmi vcro chon bafis tri- ;
bustemporibus-quiefcit,&iefonanteprimichori bafi, iecundi choribafis tribusfimi-

ter temponbus quiefcit. quibus peradtis vltimam claufulam o'/*o<paW intonant.
II. IntotalibusMufarithmis duaebafesitaponi'debent,vtc6trarijs motibusexocla-
uainvnifonu, & cOntrafcrantur , quemadmodum vltima daufulademonftrat,nct]ue

intereft , fidua; oclaua? immediate ieconfequantur,ideniminhoccafu hcitum, libro
prxcedentioftenfum eft.
III. SiquisexpinaabusfiueContrapunftifimplicis,fiuccompofitiMufarithmosta-
lcs cxcerpierit , & ita in phonotaclico fyftemate eos refolucrit, vt vltimus numerus pri-
mi Muiarithmi curq primo numeri fecundi Mufarithmi vnus & idem fit , erunt & notc
ijs impofitx confequenter vnifonx, hi enim Mufarithmi alternischoris repctiti oftici-
niunvdabunt perfe<5tum Nam hifce duobus Mufarithmis varie mutatis , iam per to-
;
norurn miituram,iarnpermutarionem notarum ,nuncdcnique claufulisvtriufque_>

"Bafis pleonafticededu&is, vel longiflimam cantileriara producere potcris.
IV. Inpolyphona Melothefiaconftituenda , exdem prorfus regulx & canonesfer-
"uandifunt, quosinpriiicipiahuiuspartisprxfcripfimus.
V. Signatiopehtagrammiorum in primoChoro efteadem cum fignationc penta-
gfammiorum in Chorofecundo.Eftcnim nihiialiud, quam replicatumquadricinium;
Si quis tarnen vnum Chorum altero altiiis conftituere velit, ent hoc vnicuique liberu.
Tunc enim duo Chori fignandi funt,vt in facie Arce. Mufarithmice. fequentis, defcrip-
fimus.
VI. Obferuandum quoqueinMufarithmis polyphoniorum numerum i.in bafire-
ferreo<ftauam infra,8 vero odauam fupra. qux omnia diligenter notandafunt.
VII. Vbus Mufarithmus per Pleonafnios quibufcunque polyfyllabis feruire po-
teft .Exempli gratia, fit proexemplo claufula prexedentis paradigmatis Omnes gentes :
hxcclaufulaomnibuspolyfyllabisperpleonafmuraadaptaripoteft. Si enim primam_

&fecundam inminimasvelfemiminimasdiftribuasduabusvltimis immutatisjhabebis
omnisgeneiispolyfyllabapenultimalonga. Si vero penultimam femibreuem muta-
risinhasnotas?'T,reliquasver6prxcedentespro numero fyllabarum periodi occur-
rentisjdiuiferis, habebis omnisgenerispolyfyllabapenultima breuia. Veriim mentem
noftram mfequenti exemplomejius percipies.
Subiedtum Penultima longa
IIII V VI
Omnes gentes cohcelebrate Auemarisftella 6terquaterq;felix
Subieftum Penultima breuia

-
V VI VII
u
-i:*=
ffiSSBS
Concinite '
celebrabitis folli citudine Redeptorfideliurrt-.,

- (.1.
Con-
. ;
E&YW* Jtfujurgia&Iirifica. .
i*i
Refiduum. VUf
Auc Re o\ n .i cae lorura Ifte Confeflbr Domi ni facra tus.
Exaudi voces fupplicum, Hiceftquelegis il Io qucconcinis
Confeiiarium .
hoc exemplo patet, quomodo vel vnicus Mufarithmus pleonaftice om-

elariffime
INnibus polyfyllabisadaptanpoflit, a Muficse imperito duramodo valorem..etiara >
notaium perfefte pouerit . Patet quoque.exhoc vnico exemplo , quomodo omnes

Mularithmi contrapunfti fimplicis, vel metrici , in quafcunq; vcrborura periodos pleo-
naftice deduci poflint
VIII. Mufarithmicontrapun&iFloridihaud abfimiliratione quibuslibetpolyfylla-
bis adaptari pofliint Si enim quis referre veht polyfyllabum penultima breue, penulti-
.
jna nota cuiufuis claiifulx dimdenda eft in duas diuifs aequales In reliquis vero notas .
fimplicespro varia fyllabarum quantitatedifpefcere poteris, interim diligenter obfer-

uando, ne in fyncoparis Iigatifque notis quicquam alteres. Si vero penultima breuia_.
c G
in polyfyllaba penultimalonga mutare velis , has notas V T> *'-?>? t rautabis in .f
habebifque qua?fitum t -
; .
.
IX. Iu Mufarithmis ver.d arfternepet CtioTbs dhpofitis,idemprorfusobferuandum ;
eft, quod in VII. regula prefcripfirrius Nam qulbufiunque polyfyllabispleonaftice a-

.
daptari poterunt hac tamen cautela , vt qus fri priraa regute prajfcripfimus, diligen-
,
ir ''
fibufiM
terquoqueobferues: '
X. In izaut i6vocibus>fiuequodidemeft,in.3aut4Choris,ita procedesjin 12

vocibusfiue 3 Choris,vnus Mufarirhmusterrepetitusferuire poteft;vt inexempiopro-
pofitiom.s V patet; vbi claufula,(PIaudite manibus)in fecudo Chordrepetita dabit ofti-
cinium , fi vero eadem in palimpfefto 12 pentagrammorum, fiue 3 Chororum , repe-
teretur habercs ixvocurrielatifulam per
a&am;fcd exemplufeques tc docebit omnia
inquaPaifostantum^Chororumpofiiimiis. ., _ .
' "- I
::::::
.2;;.-, . .. .

.
- -
"
X Ex
.
i+ Artis Magna Cpnjtmi , & Diflbni
211, Chorum 1 6 vocum diffofitio .
Chor.
Plaudite. mani bus
Chor.IL? fefe~~5^ -H339E :e

Plauditemani bus.
chor.iu _
|J :1-~E;:5E HElSFiEEEE
.1.23 1.$-*
Plauditcmani bus
__rrr.
chor.iv 5S:S~55:Ez:^:E :2
Plaudite mani-
_.$ ,..
_
Chor.I.
_-_~^._. ...
^_y__,
... -...Plattdjte mani ;. bus
^ -"(--I *-- :i:t|335:|::
Plauditemani bus
___P_ " = 4M___ ________
h-i--t f rWtt B_*--~TT
Ch"qr.Iir
." :
"!'...'- -.,.; .
!!- j.r.Piauditemanibus , ij.
._>_.'rt__t
-r:T:;:^:Jf-ni~:
Chor.IV
bus Plauditemanibus.
Ex hifce ni fallor , luce meridiana clarius patet > ratio conftituendorum Chororum-,
Polyphonjorum_,
__j
AVCTA-
. .
Lib. VI 11. <&dufurgia Mirifica. ttj
C A P VT IX.
De fecreto Canonis harmonici Mufarithmorum
ope perficiendi
PARADOXVM I.
SVbiungam hifcc aliud horum Mufarirhmorum arcanum ; quod tametfi cius con-
ditionisfit,vttanquameximium, & vnicum fecretum vulgari non debeat, nc

tamen id bono pubiico muidhTe videar, prodeat ld ficuti ccetera omnia in lucem ; da-
bit diuina bonitas gratiam ad alia inuenienda abundantiorem Eft autem huiufmodi. .
Vidiiti hucufque quomodo ex varia Mulanthmicarum Columnarum metathefi,&

trnnfpofitioneinnumerabilesnafcanturdiuerfarumharmoniarumfpcciesi modoofte-
dam quomodo velinvnoquaternarioMufarithmicOjid eft,infingu!isMufarithmis>
,
(quorum dccem fingula columnx continent)in quatuor voces drfpartitis cadem ratio
infit,adeoque Mufanthmus quuns m quauis columna , qui primd linearem fitum am-
biuerat, nelcio quid circulationis,&inhnitudinisambiat;Nouimusquantocufudore,
quam intenfo laboi e hucufque Mufici laborent, quam in Canonibusharmonicis inge-
niofeconcinnandis defatigentur? adeovt isingeniofus prae cceteris Mufurgis merito
habendusfit,qui dittosCanonesfacillime, & ingeniofiflime concordare norit;nos
omni labore fublato hac noua noftra arte Mufarithmica id lane pra>ftitimus , vt impo-
ftcrum nihilfaciliusfit , quam Canoneshuiufmodiconcinnare,itavt vel vnicusMuia-
rithmus ad intcgrum hymnum , aliamque vellongiflimam Cantionem pertexendam_j
fufficere poflit. ita autem operabcris Extendantur quatuor Muiarithmorum numeri
.
inContinuum , fiue in vnam lineam, fiue pentadem pentagrammama bafiincipiendo,

&habebisperadum.Verumexemplum vcl vnicum,adarcanuraconcipiendumdedif-
fefufficiat.Sint!giturquatuorvniusMufarithmifcries3quasinCanoncmdifponere_j
vclis ,fequentes.
00
Hasquatuor feriesfi in vnalineam difponasordinc,a Bafiinci- *3I43 2 3
Co-OOOoO
piendo, habebis Cauonem difpofitum,vtfequitur 7532171 Magnutn fe-
ooooOo ctetum in_
534+^1 55 66 55 753i'7i *}I43*3 556*55
o.ooosO Muiica.
Holcenumerosfiin notas refolueris vniusvoris & quatuor 53445
cuiufcunque,habebis fequentem CanonemcfcularCm finefine
'
cantabilem cumoptima&pulcherrimaharm.onia.,
:
1;!-- -~~"--|-$i-5~| ? 5 ? ES^^PiEJ:": :Si:Ssii:
: : : :
j
'
EôEp ja_:l:zzi^-:-:z:r: z^fc^Jffc-: :z:q::_:~i.-:3:g

Aue^marisftella Dci materalmaatq.femperVirgo, felix Cceliporta.
Secundavoxpoftprimamincipitpoftfcxremporumpaufa Sj Tertiaver6poftfccun-
dam ,totidem;Oiiarta poft tertiam totidem paufis Canonemincipit;Cantabiturque
hic hymmfs cyclico quodam progreiTu in
infinitum idem de quibufcunque alijs Mu-
;
tabulis contentis dici poteft ; adeo vt membra Muiarithrru

ferithmis imaoinabilibus in
Nihil dico amplius.arcanumreuelatum habes:vide-
permutari pcfflint pro libitu .
bitqueexhocvelvnicofpecimineMuiurgusiagax,quomod6 non tantum Canoncs

quatuor vocum , fed & 5 6. 7 . 8- 9- - 1 2 & quot voluerit
.
-
vocum ordinare poflit,qua?
res nefcio ,an vlh vnquam Muficoium in
mcntem venent. Atque harcfunt, quae Mu-
ficiscommumcandaduxi,lecretumvtimirifkum, lta ingentis in toto negotio har-
mo-
. ,
i^4\ ^rtis MagtM Confohi >& Difsom

monicomomenti. Vtvelhinc appareat immenfus horum Mularithmorum vius.&
quomodovelvnicusfimpiiciscontrapundi Mufarithmus, in quo nota contranotam
fimpliciter difponitur fine vilo fugatoartificio,fuga tamen & ea quidc- perpetua euadc-
quod merito paradoxum muficum eft ,& peritis Miificis #*itov 1.716 fatfu im-
re poffit i
luculenter demonftraret
poisibite ifi P& res veritatem
Notafecundo. Cumfinguli Mufarithmiinprxcedennbus tabulisdifpofiti, Cano-
nis formandi capaces fint; exhocipfoinnumerabilem, &
inexhauftam Canonum_,
rnultitudinemnafci, quiomnesnont,orta,vtin plerifquealijsfit, fed iuauiflimahar-
nioniaauresauditorum fcriunt.
,OJ 2UI
-
i
PARADOXVM II.
Volibet ftylo mufico cxcellenter,& exad:ecomponere,-paiicis muficis concef-

fgmeft,ficuti paucisjftaaDeogratiaconceftaeft, vt urquacunquefaculta-
tefint excellentesjPoetas in Lyricis vclheroicisexcellcrevidemus;Mathe-
maticosinhacvejijla mathefeospartCjMedicosinhuiusvelilliusmembricura; vtau-
tem intimam vniuerfamque poflideant fingularum partium alicuiusfacultatis notitii,
paiicis, vt dixi, qonceiTum eft. Sunt muficiqiii in motectico &Ecclefiaftico ftylo tan-
tiim prseftantifunt quiin Madrigalefco funt qui in Choraico , & Orchematice,. non ;
defuat denique qui fo.lo ftylo f ecltariuo valeant Nos vero in hac noftra Mufarithmica :
arte aliud docemus artificium prorfus admirandum , Catholicum fiue vniuexfak,-/, &
quo quiuis etiam mufica? inmeritus. , qiiouis.imaginabili ftylo fuas melothefias pex-fitCEft
poflit;Verumad inftantiamipforummet Principum , ipibrum etiam muficorum-fi*
cqnfultoinfignearcanum filentio inuoluendumduxi;ne quod tanto nuJlo non:tcm^
pore in precio fuit apud fummos quofuis viros , publico iun datum vilefceret ; fufficja&
bcnemeri.tisPrincipibijsiUud oretenus velfcriptiscommunicalTe. Artifichim pro.rftiS';
a praecedentibusdiuerfum eft,& ingenium requiritperfpicaxad bene operandttflfeV^ri
rum ne quifpiammeplura quamprbbare poflrm j iatfarc dicerepoflit, hic fpeciminis
locoapponerevifumeO , ingemofam compofitionern,quam arris, mejEopeperfecit.
IIIuftriflimusj&ReuerendiflimusDominusBernardinusRoccius. S.p.N..Innqcentifc.
X. Pontificis MaximiReferendarius, ingenij acumine, & praeftanria infignis,, qui
tametfi mufica: practicx imperitus", eas tamen artis noftra; notitia peregit compofitiq.,
s ecimeft-.
ncSs H ax cum
P ei'ibus fummorum^magiftrorumm.erito comparari p.oflint . Cuiufmo-
Mcioiteiia; di inter.alias illa eft^ qiiaminftaappdhiraus , in qua^vt nihilftylorum ,nihil gratwrum
arcificiofa
^ d e [jciarum hfuficarujnoraitjter.ej^primo in dialogiiprmam breuem contexuit com
twMnfanth- pofitionem in qua & ftylus recitatiuus affe&ius,pulchre accommodatu.srefpon.det
, ,
mipera- jeinde dyphonia amceniffima, poftca triphoniajintermixtis femper hyporchematici

ftylifymphonij-s,deniquefex vocumharmoniam, quatuor cantibus,&duobus bary*
tonis inftitutam i tqtiusharmoni^ veIuticomplementumquoddam;contex"uit,inquc
nihiI,quod inpoltfiffima melothefia defidcrari poflet, omifit; quamque in pvrbiiccr
Eminentiffimorum Cardinalium Conuentu diuerfifque in EcclefTjsfummao mnium ,
admirationc ,- eoquc cum appiaufu, quem' iure veluti fuo poftularevidebatur. , can tari
nonfemelcurauit. Etne quifpiam ex maleuolis cauillari poflet, autmeam aut cuiul-
uisakcrius operam Compofitori acceffifle, hinc vifum fuitt-eftem huius-:ocuIatam>.<id-
hibeveGinum AngelumCapponiumEquitem Muficarperitiilimum ,&operibus, quaa
edidit clariffimum, cjui componentiaftitit ,eompofita ab eodem rnox reuidit ysappiO:-
banitque QuKiomniafaicadiungerevifum eft,addicasquoriindamiTaaleuoloiTarh;irw
.
fringendas. Verum Le&orperitus exipfaMelothefias inipe.fr.lone merius:,quamcgq

vcl rnnltis verbis-non cxpIicaiiero,quidprx-ftiterit, compeiiet ;tj ,-/ > A x^ûp: .
j.up .. ;,.: 1:;::' ..:....;;;.,, ..... .9 i { mtiiov.loUJB ;

':
-,.'. .
.,, . ,:>,.'. ;:-..'.. :::.,', r-j I
,...
:\i\'r.z- ;:obn Ui "
:
; : r ..... c ,
j ..
.' . ; . ; ..
;
|- abi h.-: ::.. I
"
Melo-
. .
Lib. Vlll. Mufurgta Mirifica. 167
Dialogus a 6. fiue Melothefia vario ftylo Concinnata , &

abllluftrifs. &
Reuerendifs. D.BernardinoRoccio
SS. D.N. Referendario,ope nouae Artis
Mufarithmicae peracla.
Symphonia a $. (iuc pr.rambulum
|:t:E13EiEJEE|
EjfTofolo.
Vidi Angclum ij. afcenden tem ij. ab ortu
*m Baffus con-
liiiuus
<4 *"~"i*3TT'~"'"f'T~x'5:"r ,
v'f~l* +-++
Z12
Solisab ortu fo lishabcnte fignii ij. Dei viui

6 76 76
':::$=i:t:-:|
De- 1
i vi ui fignu Dei
2 43
1 X
A
J-tf/ Artis Mdgn<e Confbni ,. q) DiJ/oni
viui &clamauit voce ma gna ij. quatuor AngeHs

43 43 - 43
m :!:===$b
*..-. -._.!..
! ! In.lt
.'.. +1 1
~*-f I. I I I t~W-| I J -*] I 1 1 ^4. -., lt _ -, ,
. .
"e -- 1
[-*
ii
An- gclis quibusdatueftno cere quibus
43 .<-*-_,,
i|:tri:r:=zE|r:
^-^-^^--"Ê-EzE-- E ~-zziS
-~t
datumeftno cere ij terrx & mari &

-_ 43
-~t
mari dicens
Alto folo
ti'T"
"-- _r^r-jV __ -?__ _t-_k"_k- "l-- 'f---Sr" +
1 >.. [ -4 _b"-__' __-__ A-
Nolite no Ji te nocere terra; & rna-
m "D"
-* -$ =3

Ltb.FJU. Mufitrz$a Mirtjica, iS^.
i ;
**-
i
ri quoniam il lu- .,< obi;u.- <. xitfe ii ci ta-
oloLom .
tis &gra* rjlub 1 j-uub %ia aniud crihlf :> i

'
ti-
'
6 Al * "V 1** *
- 1 . '
.
J _43_
-t"A-|-V*--Â.r*|A-A-+-?#**'-y "3"a*["8"* bl!*i~ "1 .i i~X~~.il"**'
2 fe li ci vta tis&gra-~ ml ilti x de fi de ra ta de fi de-

a 4- 6
43 J~~- ^ 1
- T._. rl^r.T T ~~
"-*
-'
ei
.! :! iu!
.6 ta cunctisgen
76
ti bus
;|:.i::tSE:*:Hi|:l:?:-i||: 5=?S: rlBzlJri-zz

cun-, 1 ctisgen- * bus in
"J ^r
-*----
. ^
ArHsafldagh* CwJtoi,(g*Difloni
_i ''"
^"if ^M*
\ X-XJJ..XM- -+-+- (-t^4-
.C_-i-- r"T' **"T
"*" l"i""T"
-?-. T"
J
v niuerfomudoin v ni uer fo mundo ij.
6 76 43 6 <5 f 6 6 6 6 43 -
ese| ee 4-tTt-rlr-r^-t fI||:|e|^||e|eeIee|_

Ca n to - Primo folo
^_i!_:i!tif-'~'yyi f"r5*i'_!*'i" i
T ^^ t^sy I"f*f*f*^'^*4 x
'
Ad ccjeftis barmo nix dulce carme & fu a ue duice carme & fua-
6 6. 6 h ,
1 f ? - -
.._.._ r _, j. p "Pft
> im- i_iiiw_ii .~

ue iu bi la te exultate iubi late cxultate exul ta te ij.
4?
rj-Jf _+ *.-I *>,_ _.-._ __._.t ____ 1 . J. _.____._. _, .!._,___
1 iubilate exul tate cdgaudentes Ange li iubi la te exulta te

6 6 43 6
j=E|pfE^Ê|Ei||
co gaudentes Angeli tuba ij. ca- ni tetuba ij.
43
:________:
^ $
j
Ltb. VJU. Muftirgitt Mirifica. ///i

"
^"*. _ _j__J __ __ T-fcE:* uVJ '
I--,
nitc tetan- tes decantan-

6
:r-:
$_::: r:zrit=|=^~?f;|r :fcr
:4:E E|:9EiE:
Plllpfll~ll?l:|fj~=~llli :S5i|:4:8:$a:|fr
m ___.- >
'
tes ij. Deo noftro glori am ij.
6 43?
A ._- :_.A_._tf.-.- -__L- '1$__. ~-4f i-iA-i+' -~
-ft-
4_,_.___l
^. -ip- ^- - _ -_"-*_". -"""-" -"_( -_--^gjf)-
CantoSecon&i-bk..^* ! ,,r *
:f:*:i:^,
Feftiua~ca" ria- musc_ha- mus fe fti uaca-""*

6 ><$ 6 76 56 43 6
_....__ +.
-5?
**f**-.
namusinvocepfallentesfe ftiuaca nemusinvocepfallcntesin vo-

6 ....,,.. ; _. -_ -_v. 6
:_-$_,_._,-. -?
E::s:_SEE: -, -j-
r
-- - ~'
5_.:|5||:_:3|Hj
ce pfallen tes,
343
!?:1_e_ee; tt
Y x

17* drtis Wiagn* Confom, (g> Difeom
. AiCanti.
| l-"*_ *-_-_._ -_-_,*--. 4* w*-
l\]\ Wntus illi voces il li voces il licantusilli
-=?
B voces & ve loces perfo nemusperfo nemas Cytha ras il li
_41
s4:rr:x=:zrrs~~*z-Z|i:rszz*zzxz::i:^-r-rrzi:=:|-2
ji!:|::i:;!^:I:f:
rt aa
*r_i i
r-T
cantus il li voces&ve loces perfonemus perfonemus ij. Cytbaras

b4""" ** *- + -^*-_ -i-^* '+*T" f"
, > i ""x~
_f*~ *i~~
,
'T"~"
*~
_____ ....J.-. ___....W--+---- __.____.___-

.
Ltb, Vllt. Mujurgia Mirifica. *7/

, -_~_b_>
Wr-VAl"-!-'
5gg
riij. ____
perfoncmusCytha ras pcr fo ncraus Cy-
.
, _..._, _,_.__._ .i^ _> f j} ;
-.
.
a zi
fejifei
tharas.
43
______
'* M U S. .
!
'" ""
1
- " t
-
- -l _/ -
-
Symphonia a j. z Csnti,c Baflb.

- , .
*74. Artii fylagn* Con/foni, & DiJJbm
Dialogi Symphomimiu, a 6., 4 Ca nt Alto, e Baflb

.
___SMfr_^_
-_-__--
-
G.- .__$
Can.usl. B,-.S2-
Bfgfrkjgjg; S5E z:::l::::
r
:::iz:::
""
::i:
T"!r 01
SalusDeo noftro . . Salus Dco no ftro
i
;
. .-.
,.. -.-*

.4-*,.
; .
__._,.-_
CmM jeSBBBBL Kjasyte
-
fe-Tsr-J-'--
_:.._&:_.:___:
:tt:i=
Z! _'] SalusDeo no ftro_~ - Salus Deo no ftro
Cant.HI. t_$-_ls_f?____-*__r
t: .
;eee_ee-:ee;_e
___*
_
i"_3
F Salus Deo no ftro Salus Deo no ftro domina-
ri *____ i-- ---t- Ei.!?:?: :i:5:i:: ISiiSSrp S-Z33&

Cant.iv. o___-t---i:-:- _--I-- : H_5_S_
SalusDco no ftro Salus Deo noftro domina-

fia=-- i_.r_,.w4i __
AitusBa- !
; ^p^^:::::::: ::_|ZZ ^_zfcs:__3::St-z::
:_
rytonus . ^jg|g_Ji_5_-5 ZwlZZ $_ ;___z:tt: _ __-; __
;
ISE :5:z:z:z:$z:
__.
L
~g.---7- "-7 " -"
Silus Deo no
.. : SalusDeo
_-___i'i

___
" ,no_ ftro
k
___.__'_( _H.A__---_i
__ __~

ftro
._-_... __
_
._. 1 _ .
.
*.
Bafis; 3JE>j:z:-_z:z: z:::|::z: :::!::: z_:_:g:^:H_
SalusDeo noftro *
*, A-4.oe___^>*__coi^____ioflq_î
.a_a .cT_: ._tfns_knpc_-a-.iqi_iî;
i
~ 543 '"
ad Orga
^f-iiSifiH^-^zIi&:i__L
nnm. i
:_:__.:.-:| r - _asp_s j.-f*g__ --__^_^-b _^
g^g__jL.p^. wAi&4 '._
^q
:
t_- - -.*_..-.. ...__...j_.. _. __.. 4.. _,...,,_ .^.._.i ._-.._..,_-.-.__.__.. .
:rfci-s:s_ia:E_Ci:i_pr.s2:. s:;j3;--_:_:;a
r!i:.v.: =
:r.!.!:Ki: i:t#$4:;:4i.*;?i;_#
"
Lib.VlU. MufurgtaMtnficm. tfj s
Refiduum Dialogi a 6
gsEpssl isElasigill
f
B
s zd^Zx&L ^T ^ 1 w.-ei-
-.a:.$ i-B A-,-
'
yt
Domina
Dominatori
tori
tori ij. V ni uerfae tcr tx
B5~~ -
SEHEjiH; E3rr|rz:*: 3BSE
ton i]. V niuer fx ter ra:
^ Domina
^j jfjy
tori ij.
F^mrr
V ni uerf*
zzzttzr
ter rae
=jj=jfcy=ft
r-;~
Domina to ri ij.
43
lCIEZIBsIZ
EEE
rzzr 5Jz*Ez3
fesEnJiii
feii zz:rsz: zzS.O^Srz
. 1
t ?6k Artis Magn* ConJbni,J& Dijfoni

RefiduumDialogiatf.
-ImtulfoK
.C.J..J.,-
rt:?:r::x:r~:-::z: :z:_ s:o:hg:^::
f
Domi nato ri Vniuerfae terra: Bengdi <ftio
*X
5:E:$:?:?:?E :5?:85: faiSeEEEEEEE
Domi nato fi Vniuerfe ter r. Benedi di o
Benedi diio j
g:5:
33
" B=
X"
Mun . Benedi dio .; i -
--*
$=
xhr: wi 7 -.;< ilOJ i
to ri ij. xni
t-' r--f f
gs:fefcg:fcfc:
-
:fc=:
---
, $_.
*
- n ifc.
Lik PlU. Mujtirgi*. Mtrsfea. IT7
Refiduum DialogiatS. g
-+34.*
fr*T-I*^'T*||'ll*|*'A.^-HU !>.
honor&Impe ri um

honor&Impen um
honor&Impe ri um
f
-
- -.
honor&Imperi um
- *^mmm ^^ ^ mm\mmimtm
Etglori ofurji no men eiui
Etglorio fum no men eius
I *
Conftruximusautem & peculiarem Arcam Mufurgicam > plurimum ab illa,quam in

fequentlbusdefcribemusjdifferentemilnqua, 5 ftylorum genera eo artificio defcri-
buntur>vtfiquiscomponcreveIit quocunque ftylorumgenere,ishabeat, quodefide-
rium fuum expleat jprimus ftylus eft recitatiuus , cuiusin primo loculamento contine-
tur combinationes, verbis itaaccommodatXjVt Muficx etiam ignarus facile quafuis fi-
ue comicas. fiue tragicas materiasprofequipo/fiti Atqueex hoc loculamento pr<jce-
dentia paradigmata dedit Compofitor huiusDialogii Secundum loculamentum_.>
continet, Ecclefiafticiftyli perfcdamrationem ,ita vt Mufice etiam imper:tuspo(fit
Ecclefiafticascantilenasfumma induftriaperagere; Tertiumloculamentum continet
Z com-
.
iffr Arm Magn* Confom, & Difioni
Refiduum Dialogi a 6. '

\1 rtiL>ubQ>H
>7 -(. .
" -'
::::
Jwam^MwatBn '- 1 -*
4'
==
tno h 3r;rul58 iorciI
w|'""" >-. -i
Etregni
se :zzz:z!zizzztzzzz!z::vZ-: :::!:: z&zxzi: E3

:zzz.
:_:~izzzzz:z:~z:z ::.":: "+:+" t-l "-.
"i
quoniam magnus efl: Deusno- fter Et regni
quoniam magnus eft Deus nofte*
combinationesfugarum,fecunduminteruaI]oiumgraduscontinuataSjita vt.fi quifpia

fugam incipere velit ad interuallum fecundaej quam diatonam vocamus, habeat quod
defiderabit, itafugam diatritam, diateflaron,diapente, diahexachordam,di$pafon_Jt
hoc eft per tertiam, quartam, quintam, fextam,ocl:auam, iuxta artificium Magiftris ar
tis peritisnotuinftitutam,fummafacilitateperficiet ; Quartumloculamefitum-conti-
net combinationes choraico ftylo aptas vt fi quis fyraphonias inftrumentis folis exhi-
;
bendas corriponere velit ; habeat , quo id facile expediat ; & talis eft fymphonia^hely-
busapta , quamCompofitor huiusDialogi prafixit tanquam preludiu.nijjupddam-
frontihuiuspraefentisDialogii Quintum loculamentum Arce; Mufurgicae.contineti
plurium

Ltb. FIIL Mufurgia Mirifca: *79
Itefiduum Duiogi a 6.
-
j-v-b -
non
st=r= i !2
-c-4
non cnt ij/ non
*d^> "^* *i- J f, .

risczics: -jy
eius non rit fi n is
*C
iillpiiii
r
eius noncrit ij. non no erit finis
t l
'-
mmjm * - :-** ] *, -
eius non erit ij. non no erit fi nis
.Ml<HMT'A>V''^P['# > TMM[MaW
non ent ij. non

u 6
4j
-r> ^6
a 6
A
pluriumVocum,fiuepoIyphoniorum combinationes ; vtficui trium,quatuor,quin-

que,fcx ,feptem, ocio,vocumcompofitioneslubeat concinnare,isnullo ncgotio id
expediat; continuauimus autem huiufmodi compofitiones, vfque ad 1 6 voces fiue ad ;
4 choros rite inftituendos Hoc itaque artificium vlterius quoque producere potuifle-
.
mus; fed cum rar6compofinones4 choros,fiue 16 voces excedant , fuperuacaneum_

qiioqueeffcratusfum i)scomponcndis,atquein tabulas redigcndistempusperderc.
Scd rcguhs,a]iquot , ad innegotiofubtili mclius proccdendumapponamus.
Rfgulal.ln fingulis columnis ex vna parteponuntur notx numeriscorrefpondentes
<cnja:> lumma cautela,punclis in pentagrammijs impreflis fuperimpones Ne verd Tyro ;
Z 2 igna-

i go Artis Magna Confini , &* DiJJbni
RefiduumDialogi&tv
-* -tJ*"~* '
-|-~'
Jrjt 1K
rit fi nis &regni cius non erit ij.
"*$'t"i ~ *.? $""

i

non e rit fi nis &regni eius nop
& regni eius
Uh
&regni eius
-< *3 4
fcEEE
& regni eius
HIMiMMItpmMt MMi
1 2'.t;:xzxx zii"iz ~zi;i: ZESziz
'4* I i -yln.L|%Mii
1
* 4
non erit fi nis & rcgni eius non erit ij.
6
lM .f .* JL .i-L. *-U-*. SF--%- f--
jgnarus Mufica? in verbis apponendis errorem committat fi quidem nota? non fingulis >
verborum fyllabisjquemadmodum in contrapunclo fimplici fit, apponuntur; fed vna_.

fyllabafubinde per varias notarum fluxu continuata , vt in contrapunfto Florido paf-
Jfim fit, tandem poft aliquot temporis menfuras ad alteram fyllabam profiJitj quemad-
modum in ftyjo recitatiuohuiuscopofitionis varijsin Jocisfaftum vides; Hinc vt Tyro
tutiiisin ncgotio Jubrico procederet pun&a fingulis notis que; fyllabatim pronuncian-
;
tur,fubieclareperiesjvbiver6fluxi!snotaru continuatusvnifyllaba:refpondet,ibipu6ta
mifimus5quoindicarevoluimuspoftpun<ftum vltimumdifconrinuurn 3 ryllabpronu-
ciationem continuari debere, vfque ad alterum punclum ,cui iequentem verbi fylla-
bam.
s .
Lih.Vlll. MufurgiaMirifica. 1*1
RefiduumDialogia^.
-**
fii~i:Si: HSEEE
|J|-mj *!---!.- J.-Ii .|..-|-- uum tjH^d IkiH
:=:::::::=E
non noerit finis
iMk -."2
t* - ^ --__->- - I
"*-"'

e arit finis
--
non erit ij. non no erit finis
.__ . ; -_$;_ .;$;.;$;.

=3
. . -i * *****
t::***
1
'""
::"]-*""' i:r"T T-T TTT T v~ -:?-4~T v- T-
"^
nonerit ij. non nonerit fi nis
,_ , I /

nonnonerit fi nis
.
6
f .43
1 43 _66
6
J6 j*
<" ^43
"-"2
bamappones. Ha?c fi diligenterferuaueris,nullurn tein ordinando verborurncontextu

errorem notabilem commiflururn fcias
Regula II. lntonisquoqueieliger.dis fingularisinduflriaadhibendaeft iExem.gr.
In ftylorecitatiuo nemo nefcit,hoc vnicum curaridebere,vtaffeftusperverbaexpref-
fi}&conuenientibusTonis,cVclaufu]iscorrefpondeantifiquisigiturarfeclusintentos
cxprimere velit ;diligenteraduertet,quemafte<ftum verba exprimant,deinde conue-
nientem ei tonum apphcabit,vti in pr "cedcntibus quoque dictum fuitjne veroTonoru
mifturafitinconuenicns,dihgenter videbitin calce columnarnm 3 quamquiiq;Tonus
mifluram patiatur Nam non omnes toni , quibufue Tonis mifccndisapti lunti Nam_(
-,
Toni
lS2 Arili M<Agn* Conjbni, ty DiJJoni
Refiduum Dialogi a 6.
""
=3
iigtl
non cnt non ent ij. fi nis
stes
non ent nonent ij. fi nis
.*.--
rj:gz_.!j z~
no ent ij. ij.
noo ent ij. ij.
-i
13
non cnt
43 43
,: _ - ..&- .i..f .
:^2
Toni molli claue fignati> curn Tonis dura fignatis , omnibus modis fugiendi funt j nifi
Artifexfummadexteritateeoscertis occafionibusmifcerenouerit. Fitautem hex mi-
flura Tonorum hac induftriajColumellg clauium, ea columella,qu tonum affeftui ex-
primendo aptum exhibet,applicari debet , & hoc peraflo , vt prius in compofitione_^
procedendume(r,&habebisqucEfitum,diligenterfedesfemitoniorum,quaeperhocfi-
gnumindicanturKvti &bmollium notando.Cumenimhajmagne. in affeftibus ex-
primendis confiderationisfintjeam quoquedjligentiam ,quamfuovelutiiure poftu-
lant, adhibebis. Vt pr^terea Tyro cognofcat, quibus affeflibus, quales claufulse feruiat;
nosincolumnisfcrefemperMufarithmisappofuimusliterasdictosarfeduscxprimetesi
ita
- .
Lih. Vlll. Mujurgia Mirific*. iS^

Refiduum Dialogi a 6.
5zz:$zi:i:|zzz!zzz1:_5zi:3:
:
iiiinfilziEziz zSzzz zfzf. E2
H __. _.:.:: _
nonno,
.
non ent nonerit ij. finis
i-
non ent ij. ij. fi nis nonon
iii||g^|EEE|Ei||l|Ji;|:
r nis non ent ij. ij. fi nis
ii-
2: *$z ~-- :+:+ X'. zzzz!zzzz zzz:!zzzi_:i"i"izi jzizx
nis non erit ij. ij. fi n' s
fc:fczzz zf f :lzz;zzzzz zzz-zzfcf :iJ :*:!:?:

;
: !:.5z_i-. -c-i-j
f ..-Zt j-f-*.>.z zpzp|.
ms no ent ij. ij, fi nis
zSzi:
noent noncnt ij, fi nis
z|z|:zf z: zi:IzEz|:|_iz :!f:| jz|z
ita A. amons, G. gaudij , D. doloris, T. triftitie;, 1. indignationis aifeclus exprimu nt

Rcgulalll. In polyphoniji diligenter curet Mufurgus.diftinftionem vocum inpa-
limpfefto& (Ipolyphoniaracompoiitionemoifto verb gr.aut 1 i vocumperficerc velit,
Choros in palimpiefto diligenter diftinguati&paufas occurrentes oportunisfpacijs
ponat.
RegulalV. In fugisparitcr hoc attendat, vtin palimpfefto, ordineiuxtapaufarurru,
fedes pulchre cxbibeantur ne in tumultuana diflinrtione confufionem incurrat.
;
Fugarum vero fpecies, inftituto aptarum, firons coJumnarum pulch:e indicabit.
Noue-
, . j
tS+ Arm&blagH* Confini f^DiJJoni

"
RefiduumDialogiacV
,|_rfrjd-fcg:
' IJI.
noncrit finis, J!
iJ-.iaff^
tefefc
C-#-_j- --i ri| !> 1'ilii
nrii)nni i
nonerie fi nis v
i
Piano
-1-4 _
n non no erit nis.

fi
/%_ i
Piano
_14;_.
,_>._ >.| _.
:f:fcfci::Jii:iilz:
non no erit fi nis<

Piano
, , .U-AHrf* _.__*-__ ... J-_X-J-_ L-IL _
non no erit fi nis.
__^_ _ ;
' ,-
nonerit fi nis.
Piano .
Nouerit tamen Leftorj nos, ne vnicuique hocfccretum vulgaretur. tabulas dic-iar-

hoc libro omififle; vt pote Solis principibus & benemcritis araicis rc-
tifictjxonfulto in
feruatas His itaque propofitisi modo ad mcchanicam noftram raelotheticam progrc-
.
diamur.
.
.
. i
MVSVR-
~
^ r>}t>tfii>)}>)/>}rtr.
#-.'-;
^SBP
-w W
'
111111111 v^H
jjliiiiiii
^^^^P^^^^^^^^
-:v v
gpg^M
'
Wk
wnmMsmm
_ Dodteatyltaba ptn-Btniia &_ Sapphua ptn-I.onaa
wmmmm^m
\3*rttr*DKas<r&prn-Br*uta
7W __\ iambiea Btttra/yi
%Tan.v.vi.vn.vni.xtjn. Eg mW.1. aufoiT. tx .itr.
^ffmmmimmmmfmmmmmr^
Rg7ai).v.vi.w>.v/fr,n.xtf'gziTj4 vi. *f.\% E3gg :'Egag 2 %ZA
>mmn>iim
Jiadttanflaba ptn.rwtuia.
Tan vir.vn.vbiJU .xn .
H

Sapphie*. ptn.Lanja
taM.-tr-DMvyU.pai.Brt
ToA.i.tt.nt.rv.ix.x. gtwi.y.w.wi.VTtt.jttJ
''' '" '' //;/,'/ ,;;/,.:;: / '.,../;.,.;.;,,;///,- u.i:'/:. ;.//; //.;,./ .:,/.,./;,.; //.//,/
B
-
,. -/,////,//../,/./-/.
pin.&tetna. BS naleucta pen-Longa Hl riiâf}'// /><'--/*>'''- |S DflLfyn.p/n.Jlw' Iambua. Ofttuyii.E Xtw
"a
M g
i\
~r/m
Aulemaicta pen-Breti m
^
rsf.vnt.XlMlM Ton.i.n.jn.lV.lX.X
M mm/ /^/>//)m
Vm Pra Sapph uu
/
Ton.y.Vi. yj/ Vff/.jg
Adortia.
.
B|
J-oft V/.
.
HttÊtt^SSft x Rl i ff. iv
i-nAetajyll.ptn lan3 a _% ztloifyirpenJireMTM^
jK 11 j lf ffijSSe
, m
Mnntafyllaba et Itecaryll- pen-tc
\m .tv.xx.x~ Tani I-Il. III JV. IX X .
wmm . __ .
WWWMf/WWi
J=>ha.l euttA et Sapjphua
Tam I JI.JIC.jv.mx .X.
m
^^mjmximniwmnmtf^mmtmtmwmmtffm^
Phttft.ucia
"
ycntachord* XyvdTeitu&inea^ Syringa Paaor PUctYtm Lyfay aliafirma

1
; . -
Cytham Orphei - -
y&mm].ffrxc0rur^ musicd ex Kmancrum antigu umommcntis d&u mfa
_ _
. ..
tib.FUL lAuJurgiaMrifica: $9*
MVSVRGIAE MIRIFICAE
P AR S V-
DE MVSVRGIA MECHANICA 1
s i v E
De varia mobilium Mufarithmicarum columna-

rum Mctathefi fiue tranfpofitione
V S V R G I A mechanicanihilaliudeft, quam certa qusdam ra-
tio anobisinuenta, qua quiuis etiam apumt varia inftrumentorum
com-
Melotheticoruraapplicationecatilenasiuxtapetitum artificium
ponere poffit Quara qnidem
.
mechanicam Mufurgiam > qua fieri
potcftbreuitatetrademus,& neprxfandotempus terarous>a fabrica

Arr.v MiifarftfitTjiV.-p ordiemur
C A P V T I.
Fabrica Arc^ Mufarithmicse.âfc lconif.XlV .huiclibfrtfoptwm:
ARcam Mufamhmicam vocamusreceptaculum columnarum Mufarithraicarum;

CoIumnasveroMufarithmicasvocamus a Mufarithrais pinacuro inligneisaut
chartaceis virgis feorfim defcriptas ; Arcam igitur hac induftria praeparabis. Fiat re-
ceptaculum quoddam cuiuslongitudoaltitudini a?qualis,vtraque videliret palmnrru.
integrum habeat , latitudovero ipalmipartem habeat. hanc latitudinem iterumirt-
*ria alia particularia reccptacula alijs afleribus difcriminabis . Sit Arcs longitudo in_
<it: Iconifmo AD vnius palmi; cui refpondeat altitudo AI vel DV. latitudo vcro
A B vel D C | palmi: vacuum vero intra AB&DC iterum in 3. a>qualialoculamenta_.
afleribus GE&FHpermedium tranfa&is difcriminetur . Porro primura receptacu-
lum HB.FCiterurain i2.partesxqualesafTerculispermedium concauum tranfuer-
fim tranfattisdirimatur; vt ncellula: numerisfuis infignita; clare demonftrant Se- .
cundumrcceptaculum GHEFin6. receptacula aflerculis per medium tranfuerfirru.

tranfaftis > vt figura docet , diuidatur. j.vero AGD
E receptaculum in totidem partes
feu rcceptacula , vt figura fiue Iconifmus XIV huic Iibro pnefixus oftendit , diuidatur,
in facie vero Arca: fyftema phonota&icum , vna cum menfa Tonographica defcribes,
eo ordine quo in principio huius partis tradidimus , &
hic apparet; e latere vero DC
alialoculamentafiericurabis, vt LMdemonftrat, in hifce columellas tonorum Mufa-
rithmicas iuxta ordincvnin menfa Tonographica defcriptum impones. vt Icon.docet.
'
C A P V T II.
De columeliis Mufarithmicis, earumque in recep-

taculis prêparatae cifta? ordinatione
Rimo accipe omnes ordine pinaces contrapuncli numero

P nacumcolumnasfingulasfeorfiminchartaceisautetiam ligneis
fimplicis
Aa
iz. horura pi-
virgis aliquo-
ties
. . .,
i Sd lArtu Magn* Conjbni , ($ DiJJbni
ties vtpotequater, quinquies^fexiesjfeptiesjoclies, nonies, decies defcribes&nos

hic qjflter tantiim fingulas columnasdefcripfimus v. g. Syncagma i.duodecim tan-
rirm-piriacesliabetjquorum vnufquifq; continet columnas decemi primus pinax conti-
netpoIyiyllabapenultimaIonga,fecunduspoIyfyllaba penultima breuiaivnamqua-
rdinatio que igitur horum
pinacumcolumnam,aliquotiesdefcribes vna cum notis metrome-
Tabuianim tris incake columna:annexis;itatamen vt omnes columna; ajqualiifimam habeant
in arca mu-
fur"ica_j
diuifion_m,id ift _elhikE in quibusMufarithmi defcribendi funt , omnes fint quales 3
fieniraina?qualesforent,applicatiocolumnarum quomodolibetfa&aerroribusnonef-
fet caritura , atque ha.'C cequalitas non tantum in columnis pnmi Syntagmatis , fed &
in columnis Sy ntagmatis fecundi, & tertij, verbo in ommbus quibufcunque columnis
obferlliftditft^tSumverodiuepforumpinacum columnînajqualem habeant eellu-
larum numerumiC^damenira^ tranfuerfas feries, nonnulla; 8 tantum habent,vtar-
tificium ordinatius euadat,Muiurgofuaferim , vt fingulascolumnasin decemcellulas
dirimat , & deinde in fpacjjs vacuis , Mufa ithmos quofcunque in eadem columna vo-
rii^rfttepetitostûd rtJhilfaciliUs) defcribati Sic enim omnes columnae aequalemfor-
tfifeVitjjrV cellularum' riumerum , artificiumque omnibus numeris abfolutius euadetifor-
1
niaîîtaque excf&rta craifiorevel ligno. colurhellis, defcriptifque in ijfdem Mufa-

rftrtrais eo quo di-tiim eft ordine 5 fingulas receptaculis fuispeculiaribus inferes v. g.in .
p^lirra cellula dodecamorij AC

( fic enim illam arca? partem appellandam duximus
quasContâpunclifiinpIicisiicellisdiftincâeftJiiiljuiu-sjiiivjudmjprimacellula lignei
column pinacis primi collocentur i in fecunda cellula_
bacilli vel taxilli fiue chartacea?
columna? pinacis fecundi . In tertia columna: pipacis tertij, aliquoties multiplicata; i in
quarta vero cellulacolumnaspinacis IV. aliquoties multiplicata: ; & ficdecceterisordi-
nevfque advltimam pinacis columnam.
I n fecu n d o vero Heftam orio fiue fext u-partito GHEF fpacio,ordin e pones columnas
Syntagmatisfesudicontrapu&ifloridipoeticiin chartaceisvelligneisbacillisaliquoties
defcriptas: Etprima quideraeelralaferuiet Adonijs, &da&ylicis;SccundaIambicis
Euripeda;is, & fic ofdine de reliquis, vt arca; defcriptio docet
t
^HiârnondjVfrotertio Arcjefpaciofimiliterfextipartito SyntagmatisIII.omnes

orrfiBffjCoj^mnasinlbrcsi IntW; CQOpercuIura vero quod Arcam claudit colum-
nasierjQrwm Muiarithmicasfeotfim defcriptas, vnacum columna dime.aepitomica_#
resC>Qndes>; finguIisver,6receptaQuIispcculiareoperculum affiges, incuius extima fu
:
j^rficiesColu|^nafuraibidcmJarentiumtitiulusfcribatur, quorumvfus paulo poftin-

no-tefcet. HabebifqueArcamojnnibus numerisabfolutam; fequitur vfus
C A P V T III.
DevfuArcaMufurgic*.
EAbricam confequitur vfus quem , qupad potero breuiflimis verbis defcribam-,
Compofiturus igitur quilpiam Cantilienam quampiamiArcamomnibus necefla-
I
rijs iam inftrucTiam ante feponet , deindeordiiiato in palimpfeiio phonotaclico fyfte-

mate,themaMelothcticumfeligettotiusMelothefias fundamentum. Sit autemv.g.
Cantate Domino Canticum neuum Laus eius iit Ecckfia Sanilorum . Primo itaque dirimat
,
aftumptum therna in certapolyfyllaba , vtiinfra patet
vfus Arcx VI. pen. breu4 !
j
"Wpienult.longa l III. p" en. longa V.pen. breu. I Ionga
Ill.pen.
J
Mufurgica:. Cantate Domino I Cantictmpouum \ -Uuseiut ' in Ecclejia ' Sanclorum
Pffl:?^ ^ c themate in phonotaclico palimpfefto

-icj &
aperto cooperculo cui infcriptu
eft(h ecitafyllaba penuhbreuia) quam ante te pones,deinde eximes columna illam qux
in
.
Lib.PLll, JMufitrgM Mitifiea itf

lnfcriptionemhabctVj. deinde ex codern colnmnarai huius infcripticjixisv tertioco-
iumnam huius lnfcriptionis m. quarto columnam buius mkriptionis v.. qurnto co-
lumnam fauius inicnptioms m. Quas-pmnescojumiweoordinequ.othernai digeftum
eft coUocabis > yt hic apparet vbitantuminiuut
coinwnarutn cxhbuiius > nc ime.
.
tx coJumnx nimium fpacium occuparent.
VI V- III III
' '

i I)
1
. . 1. 1( 1 . I
"ij" 1 "
-il
Difpofitis hoc ordine columnis, eas quomodoiibet interfecombinarep
teris,fiue
enim quamcunquetranfuerlam.leriem dum a;quaiem fitum habent (vti hic) fiue dum
inasquaiem quemcunque fitum habeant,ideft, quomodohbetfurfum vel deorfum.,
promoucantur^traniucriieferiesfemperintentamprxftabuntMelothefiam.v..
SchemaCo
binationis f.
Columnaru
afTumpcara,
varie trafpo
fitarum.
A.i Verum
. . ,
iSi 4rtisMAgnaCmfom> t & Difsoni

Vejijns vtnsflittimentemnpftram percipiasihic varix tranfpofitionis fpcciem dabi-
mus , irtue igitur in prnna.j, cplumellarum dupofitione Ali quafcunq; fenes accipias
fiueiniccundadilpofitiotjeFCaliainquamcunque, fiucdeniqueinteruadifjiofitionc
X Y tr*nfwrttm aut quamc wmqueafiam icnem > permde eft 3 icmper Melothetia pro-
dibitinftitutotuofermens.
Confecrarium I.
EXhacordinitionepatetinfinitacombinationum multitudo,quxexvariaharum
quinque cdlumellarum difpofitione refultare poteft , qui certe tantae funt, vtifi
cobinationu Angelus quifpiam aborigineraundieascobinareccepiflet, mhiincvfquediceas non-
dum finijfleti qus tamen clarifllme ex demonftratis m pnma parte huiushbri patent.
8tnr t '
tdmo: n i
:1
'
rw
;
, t
r
tôniectanum
,
T T
11. *ai
....:. . I
nico paradigmate patet quomodo in reliquis omnibus thematil

edendum fit;neque cnim ratio in reliquis opeiandkliuejfaeft
A P VT IV. ^
ad Muficam poeticam fpeclan-
tiupa-ofcIinatiOne.
/ '
*
Slcuti in prxcedenti excmplo columnaspolyfyjiaboiumin ordine ad quemcur
que verborum contextum in harmoniam ammandum difpofuimus, lta modo lo-
nacuni intri
cebimus , qui ;ationecoIumna; metricae mufurgise infcripta ordinaridebeant.
Arcam MU - Notandu autem primofiThemaalTumptufueritpoiyftrophon monocolon,Colunas
fnrgica con-
omnCS eK eodem loculamento excerpendas efle ; v. g. fi quis hexaftrophon anacreon-
tencoruai. . .
^ _ * . %.,*?!
., r i i
'
ticumpro themateaffumeret , lsfexcolumnasexIVloculamento dodecamonj lpacij

;
depromptasiuxtaordinemfex verfuum coniunget, quomodolibet combinatas i &
deinde procedendum iuxta regulas in prxcedenti parte traditas , & prodibit Melothc-
fialuprahexaftrophonanacreonticum qusfita. Haudfecusquodcunquemetrigenus
polyftrophon monocolon concinnabis Si vei 6 thema verboruTi fuent polyftrophon
.
ideftexdiuerfiscarminibuscompofitum,tuncex cellulis diclis metris imicriptisco-

lumnf excerpenda?funt. Sed exemplo res clarior fiet.
Siquisigiturpolyftrophon componerer, cuius pnma_. Hendecafyllabum i.
ftropha hendecafyllabum phaleucium fecunda Ana-, Anacreonticum i.
creonticum , Tertia Archilochicum, Quarta Euripe- lambicum Archilochicum 3.
deumsQuinta Alcmanicumi Sextadenique Adonium Iamb.Euripedûra 4.
foret . Ita operare: daufis oninibus receptaculis, aperi lamb. Alcmanicum 5.
cooperculu huius infcriptionis(proHendecafyllabis) Adonium 6.
deinde aliud cooperculum huius infcriptionis(pro
Anacreonticis) tertidcooperculum pro ArchilochicisiQuartocooperculum pro Iam-
bicisEunpedaris. Quinto cooperculum pro lambicis Alcmanicis Sexto denique_* ;
cooperculum huiusiniTriptionis,pro Adonijs, aperies. deindeexfingulisloculamen-

tis eo ordine quocoopercula aperuifti , eximas exfingulis vnam columnam , fingulas
iuxtafe,vtipnusfacl;iimeft, ordinando.difpofitashocordinecolumnasquomodolibet
combinare poteris, & quamcumque traniueifam Mufarithmorum feriem proMelothe-
fiapropofitafeligere. DeterminatisitaqueMufarithmis operationem Melotheticam
ea
. . . ,
Lib.Vlll. MufurgiaMiriffca. jfp

eaprorfusratione aufpicaberis, qua inpraeccdenteparte do<ftuses.habd>ifquequxfi-
tum .
peratfa operatione fingulas coluainas, in jpceptacuJa appro,pr>atarepone*>quas
coopercula apertapulche docebunt
Conicclariam. '

,.
EX hacoperationcdariffime patet,nullum poJyftrophum daripoffe,fiucvfliuSifi-:

ue diuerforum metrorum, iupra quod diclocitiusmemorata ratione Melothefia
concjnnarinonpoflit. Verumrempaucishifcededaraffcfufficiat.
GAA D \T
F V T1 \r
V.
De Muiarithmis poeticis florictis
Ontinet Muficce floridx Mufarithmos poeticos fpacium

I G
H F E he&amorium in
^j cuius fingulisreceptaculorumcooperculis fcnbiturtitulusfiuegenusmetri,cui Arc* MuCu
Mufarithmi feruiunt . Si quis igitur v. g. fapphicum florido ftylo componere vellct , is
m^msas
cx vltimo hedamorij receptaculo deproraat primo tres columnas tribus fapphicis mo- aptfciaf*
nocolis rcfpo-. dentes, deinde ex primo emldem hedtamorij rcccptaculo vnam colum-
nam pro Adomjs , quibus ordine collocatis deterraina quemlibet tranfuerfum Mufa-
rithmorum m colurams quomodolibet combinacis ordinem , &
procede iuxta rcgu-
las traditas, habebiique quxfitum
1
Confeclariumj
i
I.

De Mixtura Mufarithmorum
-----
poeticorum *
Slvero Mufarithmorum contrapunftifimplicis indodecamorio fpacio contcntorfi

columnas mifcuens columnis in heftamorio fpacio contentis , prodibit Mclpthe-
fiaexflondo vago&artificiofo>& fimphci compofita, femper diligcntiflime rcgu-
lasinpraecedentibustraditasobferuando. Res clarioreft, quamvt rufius dedarari
mereatur.
Confe&arium_> II.
X quibus clare patet quam infinitis modis vel vnicacantilena mutari poffit. Sed
,
hasc ingeniofoTyronivlteriusexpendenda relinquo.
C A P V T VI
De Mufurgia Rhetorica.
TErtium Arcz receptaculum A G D E hedlamorium Mufurgia Rhetorica: deftina-
tumeft, mcuius reccptaculiscolumnaefajpiusdefcriptsreponentur, iuxta titu-
los cooperculisinfcriptos. Si quisigiturfupraquoduisverborumthemaMelothefiam

artificiosa, & flondam concinnare veliet , is ka procedat in phonotadico palimpfefto
:
pentagtsmmiis iuxta polyiyllaba , & penodos prius diftindtis,excerpantur colum-

nae thcmati magis congrux , Ex primo quidem loculamento accipiantur columnae
Mufarithmorurapolyfyllaborum(quospleonafticedeinde deducere poteris,vt in_
prs-
.
qWSffcKKrtiflS IfiV Nam reliquos p2?ifcfifitfiW 'aiîtionem , Vtl Multl|iJicatiionerrLj,> i
pleonafticS facile haberc potejisjdcinde colfin? ex teeeptaciilo IVextract;*,* dac op&~-

noapplicatjE dabut qua?fitu ; fi vero per diminutioncsproccdei c velis, columna; ex V.
loculamento extracta? &
pnmcecpjtj^^daburrtiqjivEfitum; SiftylomotefticoEccle-
fiafticoue procedere defideras,columna; exII&IIJ. receptaculoextracljedabucquas-
fitiimi>'SiporrofhsTi!bu!9 quam qiftit to>r y o <di Ip w S;eantilenamadQrnare;Yluerjs,colum-
n*cx V. rcepcacuio.;cxtracT:x,dabQfcte^BtWiSx4uwm<id6 regujas. in pi-asccderitibus
praricriptasdecompofimanc po^J^JQrjjmdijigenteiQbreruaueris.., ,-,,. ,
Quodfiextribusfpacijscolumnas pro ratione thematis extra&as mixtim ordina-

ueris, babebisMelqthefiam pro/fus variam ,;&-infipris-combinationibus refertarrt-..
Veriim cum dehifce & fimilibu/fuse in-^rsecederrtibusdiflum fit , hic ijs recenfendis
lonpior
ciemus
effe noIui.-Sed ad-aliorum inftrumeatomm deicriptipnem.progrefliim
Cl ^ 1 '"---'. luiuji u i fa-
';
i*iajo:i.::fi-jb3riH=rAi:"-p:^p
.ij^ci',,...,. -
',.
c,j :>ji#&ii!.4-< iujftjn l-Tiiii
p -KJ^T^):/!
AjOO ifttffl iiTJi
-
X .-.*! lu
:
'
.
,.. ,r>
^
,_#
<nuIo3ianvolB3qv^poa&f: p. - [rooa
,
Itat>Soiogia Mufurgica, feuAbaciMufurgicidefcriptioS :
Ab*e ex-
L Inea quapiam in 8 arquajia fpac^diuifa,d$l<fribaturquadratum cum omnibus a-
^
!
reolis, quarum habebis 64.in quibusclauesfiueliteras Mufurgicas eo ordine_j

j n fcribes,quqit<j^4jirt ffe vitiesêritque- Abaeiis Ivûftirgicusdefcriptus, & hunc A-
AbacuscQa bacumvocamusexpanlum, Abacum contracrum itaconficies. FiatparaJlelogrammu

usilus.. quoddam,cuius latuslongitudinis 8 ipacia xqualia ; Minusin 4 fitdiuifum , duiftifque
IrHf^j^fif?efi&3^^Qu^^9.Hi5* ^ fingutiscolfimnistantum J ejeliteiffponanmr,
qu,^'nifmejis fi^natK&ittMbebiîtb AbacUmeodtraciumqua*fitumyque,vt.i&a,batu.
e&panfum i.n a^^ infpiseexemplum
>"':" ' " ;;;:: :/i::j;;jp (îc;:::^ I ........ .;-. ..:_
sAbacm Mufurgicmexfanfm i
8 A8 B8 C8 D8 E8 F8 G8
G A B C D E' F G -
nj
6-
1
F G A B C D E F
lAbacm contratlm .
i 5 E5 F5 G5 A? B5 c D
5 5
D E F G A ^
B C D A8 B81C8 D8|E8 F8 IGSj AS,
I 1
C 3 E 3 Fj c? AjBj; C3JE? A r !B 5 CjlDyEj

B i C D E F G A X|c 3 D3 E 5 F3IG3 AjiBj C 3
A.iIbi) Dii Eil Fi| Gi! A1IB8 BSICS

D8 E8JF8 j G8l A8
LU-SUi.
-^ 1
'
-J- -. .
Literis in cellUlisfiHgUlri in vtfoque Abaco appenantur numeri eo ordine quo xa~

,
*Sum videsuta vtQmnes fuprerni ordinis Jiteiâ? habeant annexum 8. deinde quarto Jo^
codiftantes j,.&-fexto IocOdiftantes,habeant 3 .<fecalxcoJumnarum habeat 1. -
HdcvnamquSqjex hifcecolumnis octo deciesreplicabis,id eftjvnamquamv

peradto
quecolumnamifiio ieorfim chartaceis columneiiis vna cum numeris defcnbes,de-
fcriptas
.
Lib.Vlll. MufurgiaMrifica. Mft

fcriptas in capfula ad id p. ^parata repones, habebisarnrTciurn pro Contrapun&o flm-
pliciqujefitum . icd vnoparadigmaterem enudeaflefufliciet.
Propofitio I.
Data bafiin notu Juj>ra
7
eam reltquas voces componere:
Slt v. g.cJaufula fequcnspro bafidata,&iu- i 4 ? & 7

bearis reJiquasvocesfuper bafin compo-
nere itaage. Pnmofingulis notis baflj iuppo-
ne clauem quam occupanr, vt fa&um vides
Dcindeex alterutro Abacov.g. ex locula-
mento F vna,deinde ex loculameto B aJtera, ex F B G D B C F
loculamento G.tertia,ex JocuIamentoD quarta,
cxloculamento B quintam,cx loculamento C fcxtam, ex Ioculamento denique F fep-
timamordineeximes,qua;7 column^refpondebunt 7 notis>quibusclaufulabafiscom
ponitur ; Difpofitis ordine columnis,fi reliquas voces componere velis, ita agito , colB-
nasfurfum veldeorfum promouendoitacombinabis, vtfpaciain quibus numerico-
tinentur femper fibi refpondeant,hac tamen cauteja,ne vnquam due_ 88,aut ? j aut 1 1.
immcdiate in columnis fefe fequantur ,quod vbi obtinueris,illam literarum feriem in
fyftemacisphonotacliciquocunque(exceptobafis)pentagrammiofignabis.
Applicatio
Abaci cam
Expdn/kf dbacus. Expanfi qui
1234567.,
D8
FS B 8 G8 C8 b8 F8
Contraiii
E A F C a B E
D G E B a
O A D
Contraclus Alactts.
Cy F 5 D? A 5
i% G 5 Cy
B E C G c F A8 B8 C8'D8 E8 F8
B G8 A8
A3 D 3 Bj F3 <*3 E3 A? E
5 F 5 G 5 A 5 B 5 Cs D 5 E5
G C A E c D G C3D3 E3 F* A3 B3 C3
F B G D b C F Ai Bi Ci Di Ei Fi Gi Ai
Operatio I. per Abacum expanjum Operatio J/.per Abacumcontracllum
'
B8 F8 *B__ FF
A
G G8l D
f i <_?]
F8 D 3
!BT|_
"
F8
F5
E
F
E D8 C8 B
__
Gi
m
N G 5 JLl _J A 1 .__:' 5
E3
Fi
JliJLi
E D3 DJ C jL|a1 Fi |Di Ci
D C C B 1 A|"G
N c* Bi B3 A B8 _J 5 F 1 O
B A G A F
A* G 1 F3 G jy
G E _D :$:_:*= : =
Fi D C
D3
Vides
B
, .
!_i Artis Maznoe CQnJbni, &> DiJJbni

Vidcs igitur in hac combinationc fcriem tranfuerfam NO contincre voccm Tenoris
j i 85 1
? 5
-.
vcl Cantus compofiti videlicet in C B B A B G F. Si igitur notas cafdem bafis in pen-

tagramraio cantus vel tenoris hifce clauibus deputatas applicesjhabebisiam vnam fu-
prabafin vocem qusfitam Cantum videlicet.Vtfecunda vocem habeasdenuo combi-
nandi funtbacilli jitatamen vtpriores numerieo ordine non concurrant ,fed pror-
fusdiuerfum ordinemhabeant,hacquoquc cautela,ne denuo j y aut 58. 58 aut 88
aut 81.81. occurrantimmediate in diuerfis operationibus , habebifque fecundam vo-
cem pari ratione tertiam voccm per repctitam bacillorum Metathefin crues Verum_,
: .
hocartificium,quamuis minimecumarcanoMufaiithmorum artificiocomparandum

fit, hifcc tamen adneClere volui,nc quicqua in hac arte magna fubterfugiffe videremur,
Deducimusautem artificium hpcperduplicem Abacumexpanfum, & Abacucon-
Abaeus ex- traelum;primus Abacus etiam diminutionibusferuit. Abacusfecundusinvnaquaque
&C0 columnatantum quatuorliteras habet,eftque ideo facilior & expeditiorjvtriufque ope-
-ra!ftus
rationem appofuimus Cum igitur resfecilis fit , vlterius quoque eam declarandam_.
.
nonputauimus>cum vnufquifque velmediocriterinmuficisexercitatusexoperationi-

bushifce appofitis, operandi methodum in omnibus alijs facile peruidere poflit
M O D V S I I.
Abacus Contrapun&atiuus
.,;.:. --
'
S E V
De Abaci expanfi ContrapunEii fmplicis in phonotaUico [y&emate reprttjentatione
D Efcribantur iuxta 7 claues.y.Columne,, pcr

pentagrammiaprout fequitur .
quaium medium ducantur 4 vocum
Abacus Melothettcus Contrapuncli

Simplicis.
. ,
Lib. Flll. ^Mufurâ Mirifica. tp?

Ecce abacum expanfum comrapunfti fimplicis, quovti poterisvel exifto Abacofic
expanfo velin columna heptagona defcripto, vt elaterepatet>*fus auteru eft qui le-
quitur.
Propofitio I I.
I
Datd *voce Bafis } quotlibetfuper eam 'vocesfuperftruere .
Slt claufula vox bafis eadem qurprxcedens , quam in phonotaftico pentagram-

mio
bafis poncs per eafdem notas , & claues dicnnctam vt in ptxcedenri opera-
tionefadum eft HocperaftocumprimanotafitinF.que.rein fronte Abacicolum-
.
nam F. &in pentagraminio Cantus felige punclum quodcunque vna cutnnumero

>
cidemaflcripto, quodin palimpfeiu pentagrammium Cantus transferas Deindeex .
pentagramm io Alti firapliciter quoduis punclum vna cum numero in paliffipfefti peta-
erammium Alti transfcras Similiter ex pentagrammio Tenoris quoduis pun&um vna Pra,!" s com -
*>
/-i.
cum numero ei correlpondente

.
-i-rn e n
lnpalimpleftipentagramrnium transreras: tranllatis
politionisex
Abaco con-
punctis ciim fecunda notaclaufulae fit B, accipe in Abaco columnam B procede vt & trapunftati -
u0,
prius. Deinde accipe cclmrnamfignatam G. &ficdereIiquisclaufulxnotis proce-
des , donec totam claufulam abfolueris Sempcr interim obfcruando , n dux 88. aut
.
dux immediate in diueifis vocibus fe confequantur , quibus punctis iia tranflatis

5 5.
fi notaseafdem claufulxbafisfupraimponaspunctis in fingulis vocibus,prodibit Me- -
lothefia qua?fita . Netandumquoque interualla vocumquantum poflibiIeeft,vitatis

omnibusinconditiscadentijs, vnitaefte debere.
Vcrum htECtamfaciliafunt, vt velprima inipeftione capiantur ,quare vlteriuspro-
grediamur.
M O D V S I I I.
j
'
PlectroIogiaMufarumj
. I.
Pneparatio Talimpfeili.
DVcantur in phonotaclico palimpfefto 32. parallella:,fintquepra2cise quoad fpacia

zquidiftantes i Quo peraclo figna quintam infra incipiendo charadlere . g Tertiam
decimam ver6 lineam hoc charactere | vigefimam eodem hoc charadere :

vig-
fimamfcptimamdenique eodemhoccharactere tr ve l vigefimam nonam charadle- sigrmio

"-~ Sceptroru.
.
re 7~? Quo etiarfl perafto clauesfingulis vocibusappones, in palimpfefto phonotatti-
cojitlasverdlineas fingulapentagrammiavocum terminantes groflioribus lineis for-

mabis, vt in fubiecto paradigmate patet, eritque palimpfeftus prceparatus . Supra quem
':..
dctndc.plcftia ad compoficiones perficiendas applicabutur; vti piaulo poft docebimus.
......
txa hii
B b Typns
19* Anis M<*gn* Confoni, $ DiJJoni
-;; iua
Typud Sceftrologia 9 Mufarum.
Sceptrum Sceptrum Sceptrum Sccptrum Sceptrum
Thalix Terplichores Melpomcnes Clio Euterpes|
Cantus tt!
Altus
Tenor
.2.
pi.
Nota hoc loco, fealas clauium Carrtus, Alti, Tenoris,Bafli , in palimpfefto phonota-
ftico poni debere , & pentagrammia in palimpfefto produci quantum poflunt , debent
autem linea pentagrammiorum tantum inter fe diftare , quatum linea: in Sceptns po-
iitse; hoc cnim nifi exadeferuetur, fruftra in componendo laborabis Hoc fa&o Scep-
.
trum,
.
Lii>. FJII. Mu/urpa Mirifica \ i?r

Rc/iduum Sccftrohgi*
Sceptrum SceptrumPo- Sceptrur Sceptram
CaUiopes lyhymniae. Erato Vrania?
Cantut
^ltus
Tfcner
Balls
<rum,cuius verfum pro themate elegifti,fupra lineam aflumptiToniappIicabisjvtfifex-

..... r nnl> m accepifti,
tum tonum ir f p^;m applicabis nrimnm punftumin
onnCrihic primura inferion baculo occurrens Jineae
niin/>nm in inferiori linci
| Claue F fignata; fi 11 Tonum velis, applicabis diftum punftum fupra fpacium G; &
fic dc cxteris, & fic pleftrum relinques immotum,donec iuxta punfta in pleftro occur-
rentia, in fubieftispalimpfefti lineisnotascorrefpondcntcs
pofueris;&prodibitmeIo-
fhefia quxfita; nonfecusinalijsprocedcs. Bb a Scep-
. ,>
*Z '"Sîftra ^lufarUm dtlineare .'
FttnêKligno velchartagrorliori nouem paiallelogramma, in formam pIec*tro-

rum
qua: fupra paulo antc praparati pahmpfefti iineas ordine applicabis ,
i li- &
neasinfingulisduceseo ordine, &diftantia, vtin pahmpfeftofactum eft, debentau-
tem correfpondere fubicctislineis , vtquomodolibetillisapplicata, congruantper-
ita
fe<fle Sintautemfingulafceptra ferrata,ideft apices in extremitate eminentes ha-

?
beant ? quorum vcrtices eam prarcise debent habere diftantiam , quam interfe habent
parallelfje, habebifque peritum Primum fceptrum appellauimusfceptrumT^//<,
.
& continetcIaufulasproAfo//'/ fiue Polyfyllabis. fccundum fceptrum Ter^chore^

& continet claufulas pro Iambieis Euripedais , fiue hedafyllabrsy-^fertium Sceptrum_>
Melpcmenes , & continet claufulas pro Anacreonticis fiue heftalyilabis . Quartum_.
fceptrum Clio , & continet claufulaspro Iambicis Archihchicis fiue octofyllabis . Quin-
tum fccptrum Euterpes , &continet claufulas pro Iambicis Alcmanicis fiue Enneafylla-
bis Sextum fcepnum Calliopes, &continet ciaufulaspro Trimetrislambicis , deca-
.
fyllabis. Septimum fceptrum Polyhymni&, &

continet claufulas pro Phaleucijs fiue
hendecafyllabis- Otftauumfceptrum Erato, continetclaufijlaspro Sapphicis. No- &
numfceptrum Frtf/w-^&continetclaufulaspro Choriambicis doScciiyWibis . rj
Nouem igitur fiint fceptraMufurgica,quorum Vnumquodqae iterum decuplabis,

fint decem fceptra Thalix , decem Terpfichores , decer|jJ^lp.ome-nes ; &ficde
-"pofitl^&r ita vt
muiiipiica-- cceteris în vnitierfum nonagintafceptra, quibus totum negotium Muficum facile_
tio
comprehendes hac induftria . &peritus Mufurgus fiue MeIotheta_
Doclus quifpiam ,
fupra pentafyllabum Adonium viginti artificiofiflimas claufulas componat , quarurru.

noshic vnam tantum breuitatiscausain fingulis nouem fcepBrexhibernus;iovideli-
cet pro Contiapunfto fimphci , & io pro florido , artificiofo âmfimplejyn^vpo &
fceptrilaterc; artificiofusin oppofito ponetur. Iterurn ao claufulas-pjo hectafyllabo
;
Euripedaeo .& fic ad fingula ordirtepolyfyllabacornponet _Vjplauf_ra s" harmonicas,

lopro contrapuniftofimplici , & 10 pro contrapunclio artifi&rtrfb rttafque claufulas
omnesfupra vnum determinatumtonum componet, eafque deindeinfcribetfingulas
infuisfceptnsiita Adoniasclaufulas defcribetin vna facie io fceptrorum Thahs,&
artificiofasin alteraec rundem facie. In Conttapunclo vero fimplici, claufulaetantum
punclis fuis determinentur,vti hic factum effe viuesin paradigffKffcnouem bacillorum;
Incontrapuntfto veroflorido notasipfastlaufularum baculisfuisTnfcribe_vt in fcep- n
ptro Terpfichores factum eft Cur autem Contrapundurrl^^mplicem pun<ftis tan-
.
tum exhibeamus,ratioeft,quodin Contrapurclo finphci, faptfte" lnfo*!v& & aequa-

li femper vocum progrefia,pun&aad quamhbetnotarum forfnafn recipiendam finc
apta; Nam exduodecimfericbusnotarum mctromctrarumiifcalce pinacum fyntag-

matisprimicontentarum, quan cumque hifce applicare poteris ; itaincolumnapro
Adonijs citatoloco 1 1 feries notarum , fingulas diciispunclis apphcari poterunt. quod
tamen in Contrapunfto florido,vtpote in quo inajquaii tempoi e vdces procedunt,non
contingit. Claufu&itaqueintegra: vnacum notis fingulis baculisinfcnbidebent. In-
fcriptis iisaque claufulisin dictis 90. bacillis, eas inarca , ad normam arcaeMufarithmi-
cce cpnftruftain vfum, quem iam explicabimus , repones
" 20TOB.30 otiftcd n n m ., , , -;..,,,, ,,.

,
: ,
un0J
,
. , ; .
jSiOmai :ql_iqulmf-i ....;j. \

\ . ....-...;,. . ,, ,
j
.
''
..' 10I nm : . . .
u ,ft.i_ .
: ;
'
'
-'
Vfus
Ub.Flli. MvfurgiaMirifica. 19?
Vfiu Sceprologi* Mufarum.
NOtandum PW/wehocartificiumita conftitutum ciTe, vt bafis dentes fiu? apices

fceptri , quomodocunque& cuicunque inlubiewto palimpfefto clauiutn fpa-
cioapplicentur,fe<nper4. vocuip nouaharmonia-emergat.-v. g. fivltimusdens baculi
Thalijein palimpfefto phQnotaSicoapplicetur fupra F. omnes reliqua? voces dabjnt
harmoniam in tonofexto. Si diclum dentern applkesfupra clauem Gin pajmplei .o TuspIeaw l
'
phonotaclo, habcbisaliam Mdothefiam videlicet quadriciniumin fecundo tono Si ["^ n e io- .
ditftumapicera iterum apphcesfupraA,habebis Melothefiam aliam quadriciniam in noium.

nono tono , & fic de reliqu is Mutata, enim ftanone bafis x reliquas omnes vocesftatio*
;
ncm fuam proportionaliter mutabunt.

NotandumSecundo Vnum latus fceptrorum tencre contrapunftifimplicis claufu-
.
las jAlterumlatuscontrapunclifloridi claufulas, fimplicis contrapun&iclauiulas fplis

punclisexhibuimusob rationempaulo ante traditam Floridi vero claufulasfingulas
.
iuis notis , vtinplectro Terp/ichores apparet ,fignauimus, cuius rationem pariteriruj

pra?ccdentibus dedimus. His igirur obferuatis ; Si cui animus fit Melothefiam con-
" D|TLl
itituendifupradatum thema, isiu.xta p.olyfyllabp.rum ordinem eadem prorfus indu- I '
J en d a
ftria , qua in Mdothefia Mufarithmica faftum cft , columnas fiue ple&ra Mufarum , or-
dinabit. Sitautemthemav.g. fequens.

Seruite Deoomnes Regesterr, qtlia huncfolum decet honor ; prima claufula Seruite Deo .
refpondet Adoniopentafyllaboin plectro Thahe; fecunda claufula Omnes Reges terrs
refpondct Euripedaeo he&a fyllabo m iccundo pleclro Terpfichores Tertia claufula_. ;
bunc fulum decethonor refpondetplevtroMelpomenes fcilicet Anacreonticis heptafylla-

bis > accepimus autem tria pleclra ordine fe lequentia, ne cogeremur aliam feorfim de-
fcriptionem facere. "' '
;

>\
Pofitis igitur fic ordineplecliis, compofitionem ordierishoc paclo; Seligetibipri-

moexii. tQnisquemcttnqucyoltteris^nos hicfeligemusfextumqui ciimjn Fdeiiqat,
ex demonftratis lupra cum Ms rtfajajTonographicam explicaremus , applicabis vrtfiiii
inpteclroThaliajbafisdenremfuptaFinferius , &:hoc ordineteliquaduo ple&ra, ha-
bcbifque Melothcfiam penevtam. uiui :.
Nam fiin Palimpleftophonota&icoini^fpacijsqua;pun<5tis claufularum in pledris
defcriptiscorrefpondent & congruunt,pun,ftajrnprefferis, &deindepunctisfignatis
vnam ex duodecimfeiitbus notajurnnietrometrarum in calce columnxl. pinacis III.
Syntagmatisl. co )tentisiuperindueris;prodibit,Melothefia quaefica. ttfiartificiofam
claufulamiirrplicibuspermifcer?vclis,yert pleclrum, vt in .11. ple<ftroT"erpfichores
fadumeft; Nam fidcindefitu im'mutato,notasfingtiIarum vocum infpacijspahmpfefti
correfponderitibusdefcripferis jhabebisclaufulam artiriciose difpofitam, quam qua>
rebas . J Non fecus in omtnbus alijs periodis procedes Quoniam vero in praecedentibus
.
ingratum aunbusiuturum oftendmuis,fi claufulx fcmper eandem hatuerint caden-

tiam finalemcxC in F. facileho.c vitabis,fiobferuescaqua:demutationefiue tonoru
miftura"inpracccdcntepartc fuse tradidimus. Sienim v.g. pledrum II. clauiuljeflo-
ridc vltimo fuo dcte in palimpfcfto fupraG ftatueris,ftatim claufula ex VI tono in II mi-
grabit,& ficvarictasdefiderara nafcetur, Nam vt dixi paulo ante,vltimus dens bafisfu-
praalias , &aliasnotas in bafi applic3tus, femper nouas&nouas melodias producetj
vbi tamenprsceptuminprarccdentibus tradituraferuaredebes,videlicet,vtprima_,,
&vltima camiisclaufulafemperfinteiuidem toni,mcdi3svero prohbitu vanarepo-
reris. Quibuspmnibusieruatis,tandemin palimpiefto prodibitfequcns melodia..
.... ,
Para-
. . , .
ijf tAHU Wagn* Confort. & t)ijjbm
Paradigma Melothejias Pleclrologica
z$;:j|::$:::$::g
rfr:5:f:=$:s:==$::::|::l &z
::S::xfi::iz
2
zzz%zX2Z-$z0m
s
=
zl:l?:=|:|:5
;
?z E$:^3:s:EI:i S:
:
l|:t:g:|:5:|:~E?E
Sertii ?e DEQ omnei Reges fer r<e huncde cet omnis honor.
Vides ex hoc vario paradigmate quomodo in reliquis procedendum fit . Verum ad

maiorera inuentionjs noftra; notitiam , quardam ftudiose obferuanda funt.
. i v.
CauteU $ obferuationes adhibenda
I. X\ Letfra applicata ita firmenturfupr3palimpfeftu, vtnehilum quidemloco
tno-
ueantur , feeus enim totiusharmonix negotium corrueret.
Il.Inmiftionetonorumobferuandafunt, qucedefignisl.b. diximiis. Naminprx-
fenti paradigmate claufula fecundadum exfexto tono in fecundum migrat, certis
locisha:cg>.b.reperit. Vtigirurhsecapteomriia Jifponantur,&vtfciasvbinamhuiufl
modi figna ponixlebeant j ita operare
Explica antete prajfentem Abacum, de- Ahaciu mutationis^Tonorum
inde vide vltimamnotam alicuiusclaufulas
quam videlicet clauem feriar,qua; in affum- d c __.
\ a b c
g ___
pto exemplo erit F , vt in prima cJaufula &
tertia patetj Quarre igiturin hoc Abaco co
a b d e _f T
lumnam quasabfincipit &in fdefinit, f o & a b c d be

t>
~g~

11
videfi ajicubi oceurrat aliquid diAorum-i e f a b c d
fignorum b&Sg&cun nihilhorumoccitr^. d e f a b c|M
g
ret, nequoque de huiufmodi
follicitusfis
C d e f g_ a b c
fignisponendis: tonum enim ijs incapace
effehoccertiflimum fignu habebisjSi vero
B c d 1 e g a b
vltimaclaufula bafis in ginciderit, vt in_. A. b c > d e i a a
1
p
fecurtda claofulaparadigmatis apparet,tuc
qua-re columnam g in prsfentiAbaco^&inUcnies t&T f afcriptum huiufmodi fianurn
2? v/ c vero fignum b..Quod indicat notam in f in quacumque voce prxfixam habe-
.
re debere ^,vt in paradigmatepatet. Notam veroin e literam b . hac tamen cautehu

vtSiionprjeponatur notain f. nifi cum imrnediate fubfequens nota afcenderit,aut
finalis
. .
tih.Vlll. Mufurgia Mirifca. 199

6 ttalis fucrit Et b non prxponatur notx in E, nifi fubfequens immediata nota defcen-
.
der:c .Quibusquidem obieruatisfecurusprocedes. Nain quoddevnacolumnadixi-

mus,de rehquis quoque in quibus axc figna occurrerint , intelligendum efle fcias
III. Illicita interualla in miftura tonorum fummo ftudio vitanda funt , de quibus cii
canone 8 fuse tradtauerimus , co Lcftorem remittimus
IV. Quxdepleonafmo,iiuederTiultiplicationenotarurn vnius claufulxin aliaom-
nia polyfyllaba in prxcedenti tradidimus , hifce omnibus applicari quoque porerunt
Nam primam claufula huiusparadigmatisiuxtaregulaspleon.fticas, quibufcunq,po-
verboru contextibus faciJe applicari pofle videbit,quipraccedentiarite intel-
Jyfyllabis
Iexerit . Quod
vero ad variam plcftrorum combinationem attinetjilla prorfus eadera-
eft cum ea,quamdevaiiacolumnarum Mufarithmicarum adinuicemapplicationetra-
didimus Quiigiturprxcedentempenituisfcrutatusfuerit, ismyftenahuiusquoque
.
ple<ftrologix nelcire non potcrit.
. v.
De comfarauone Mufurgia mufaritbmicoe , <> huimfleBrologia .
HAbent fe hxc duoartifkia Mufurgica a nobis primum inuenta, vti excedes &ex-
ceiTum;Mufarirhmicum inuentum in prscedenti parte traditum,vti vniuerfalif-
fimum cft , & incrcdibili varietate efertum , ita hoc multo fplendidius, ingeniofius, &
i
confummatiuseft. Hxcplcftrologia vero&fi non itavniuerfalisfitvtprxcedens, hoc

tamen comraoditatishabet, quodfit compendiofa,facilis,& fine vlla appIicatione_>
coluranxtoniad colurnnamclauium prxuii,ftatim cuiufcunque vocis proceffum in_
pentagrammijs fuis exhibeat hoc tamen contra incommoditatis habet , quod in vna_i
;
ple<ftn parte non nifi vnica claufbla , qux vni ex noftris tetraphonjjs Mufarithmis in 4.
vocesdifpofitisrefpondet,defcnbipoflit. Hincvjartificium vniuerfalius efficeremus
pleclravniusmufxmultiplicanda duxiraus, vtffc maior claufularummultitudo,&co- Differemia
uf th
piaMelothetxfuppeditaretur. Si.quis Wmen pledtra ad joomultiplicaret, is poflet ^ & P7e-
pertingcre adartificiumprius Mufarithmicum . Vbi& notandum,fi quis totpIectra_. ftroiogiar.
fiericuraret,quotinpinacibustrium Syntagmatum Mufarithmi continentur, fingu-

lofque Mufanthmos pinacum in plectia correfpondentia transferret, is habiturusfic
plectrologiam xqte late extenfam ac Mufarithmicum artificium . Qux ideo hic fufiiis
declaranda duxi , vt Ledtor viderct , quomod.o huiufmodi pleclrologiam ad fummam
perfeftionemperducere, &
plan yniuerfalerareddere poffit. Sed hxcijs referuata_
fint , quibus maius otium eft, qurque facyltajem hanc profitentur . Nobis in infinita_
quadam occupayonum difparatiflimarum varietatediftentis non parum fuit &hxc in-
ueniffe,&MuiarithmosfingulosprQpriainduftriacalculafle,aliaque quxpofteritas,
nirallor,miraNtur,proingenijmcitenuitateprxftitifle. Seraina hxcfunt, quxalio-
rum melequcntium continua irrigationeinabundantiflimagerminaluxuriaturani-
hil dubito . Atquc vna hrfce cum L>EO,cuius bonitati omnia adfcribimus , finem im-
poninjus noftreMufuxgi?mirificx.
'.'' ' '
"
...... .... . .
MVSVR-
. . . . ,
SVRGIA
VNIVERSALIS
. SsV
fcû
i|
I B E
rnu^ririq ; m
R I X*
I
30rl -n'.D'; -
.if.nv ); '
njti'
'i
i
;]j(nvsji rcoi
<i
aorJ
^
O
'
'
T D
:
-J
t_ni r::!' J I S S 3GKb3c3r

- ::3mj;j
T*r'T- r r " IT" ';;, "* DXttnsl

sluM
in<MCBIÛU$ltUKV ^::
..
Jaftoqai t v. rtlqhlum c- ; -
cs-j -
jnfifelqjb] ?t mubrinjori # idV .

rflfni
.'
..
.. rrijjiEiir iahqn.w!-i lifii
'
-UB,nn cioinaaqjrjpa ; ----** "iTI3 ,;i 'T3 , - :; '
"A r;HJ *Tp

T' 'iJ*T* u P ^W?' 1
-:i :;jj-nn:d.,<; ;:i Jfcir; jJ(V' f j\jji.

f J? J^V . ; [^jftl^JiiJibMa
- X - X
. : 111
:
:-.i' ,r..;n ,mm rrtiiiii tlJiifiloM J ro*ln33x. hfilSjpxaii _."

iW -/' S.S I S' îbiiîn^^Mujîi^î^y^^&ytjâk
!R'4S :
' qaa*h modoffriTntr^fflfcmtur , vpefie pretium dupeiifi [hoc loco Jpecimen

'$iioqufi 'ddreWÛ^dum^rUmiquie<Miifite ope Warbibirfinvri^fiientik
^
'
<fofip4jfuni'p^fifofflmirMddW&&WrfriM bpeWiid fyjdUinli ff fcfe

ffi!
greaeremur,injexparw-0wc wr"'"'umere'UTjumjBiii;77izju0:
/grefcremuryinfeXfarfss-b -- L
i
-jjfirjfgj^f p^yphgijf^kfiHi&îpWi^rlMmi^ inV(>njfotid&
I
Wj^r%
Btf^WeWibW^^ fi'innnp muriirsr psl aft rau/j
Setm&pm-imicefiMMe&k^
rJj&sWft^
Tertiapars Teratologia
"eratologia fonorumprodigiofos fonos in nlitHrh rerumfiibinck OCcilfrWWTpeY
genuinas rationes eXplicat
castppsr- Quarta Anacamptice confoni &
dijfoni ,fiue Echologia ,de reflexis fonorum miraculis tra-
Eiat in qua tota formandx Echus d primisfundamentis traditur fctentia.
Quinta Mechanicafiue Thaumaturgia confont dijfoni, ideil de infirumentis Automatis &
alijfque machinationibus rariflimis copiofijjime traclat
Sexta, Criptologia Mufurgica; qua occulti animi conceptus perfonos duobus autpluribus dif-
fitisAmicis Communicari pojfint docetur ; Vifa itaque libri totius anatomia , iam adfingula
defcribenda calamumconuertamus
PARS
:
Lib.lX. Mtgia Conjbm > 5 Difsoni 291.
P AR S I
PHYSIOLOGIA CONSONI
E T D I S S O N h
C A P V T I.
De Muficae vi mirifka.
AG IAM confoni , & diflbni , nihil aliud efle dicimus , quam faculta-
tem fbnorum effe&ricem , qua? fane inter ccetc-
illam prodigiofortim
ras Magia naturalisfpecics non minimum locum obtinet,eft enim qui-
bufdam fcnis adeb admiranda &alterandi&trahendi vis,vtintelle-
clus humanusvix adgenuinam eorum rationem pertingere poflevi-
deatur.quantusinfit muficis modulis Magnetifmus,quanta tracliux
nemonefcit,vtproindenonfinerationePrifci Orpheum Muficurrt-.
virtutis cfficacia,
Magum animalia, fyluas, atqueadebipfafaxalyrajfono magico trahcntem produ-
xerint,de quoadmodum eleganter Claudianus in prxfatione fecundilibri de raptu
Proferpina? , hisverbis.
Tum patrU fefto Utafus tempore vates
Defuetx repetit fila conora Lyra
Et refidens Uni moduTittuspecJine neruos
Pollice fefliuo nobile duxit ebtir.
Vix auditus erat , ilemuntar ,
venti imd&> &
Pigrior afiriilis torpuit Hebrufaquis.
Perrexit Rhodepe fitientes carmina montes
Excujfugelidas pronior Offa niues
Ardua nudato defcendit populus Aem&
Et comitem quercum Pinus amica trahit .
Phyrrheafque Deiquamuis defpexerit artes

Orpbtti iaurus vocibus apta venit. 1
Securum biandi leporem <videre Mobffi

Visinumquelupo pnebuit agna latus
Concordes varia luduntcum Tygride Dama
Maffylam Qeruinon timuere iubam .
Qux quidem prodigiofa animalium , Syluarum , faxorumque attraclio partim tro-

pologice,partimallegoriceaccipiendacft jNotabantenim Prifci maximam Mufica;
vimefle in ariimam , eamque fecundum varios eiusfonos, & harmonias mutari , & ^jôTb"
tanquamceram,quocunquetorqueas,fequii ideoipfam a^fitaTui fine principium Orpheo fa-
omnium ,&vt Pfellus in fua Mufica ait ttf4.*<matv ii im^wtm mtiyjti Z-mt -ti ro v .Prxte- ôquidno-
rea videbanteandemMuficam rnorespoflecomponerc,&variare, nihilenim tamfa-
cile in animos teneros eofque molles influere , quam varios caoendi fonos, quorum_.
dici vix potcft, quantafit viski vtramque partem,namque incitat languentes,& &
languere facit cxcitatos, & tum remittit animos, tum contrahit , vt fufius poftea decla-
rabitur. Saxaigitur ,fyluas&animalia, idefthominesprorfusinfenfatos,ferinos,&
ciudelitateimmanesdiuino Lyre fuefonoattraclosadhumanitarem & politicam vi-
ucndiiationem perduxit^ Alij vero diclam attraclionemallegorkeintelliguntcura-.,
Cc enim
;
to% Mufurgt* Fmuerfaiu

enim aiuntOrpheus mfigniseffet Aftrologus,&Muficus,vtramqueartemperfetfiflime
callens,itaopportuneêmperaret,&irtffceretfoiios,&co3leftiumfyderum, quam opti-
me ipfe intelligeret, imitaretur harmoniam, & eam ad hanc itaprouocarct, vt eorum_.
omaem ipfe tra.heret, ac dtuiocaret rjfluxjirn atquc vim, qua freais ,qua:cunque vel-
,
l| t, jnijlaado tr^JjerâcideJinir.et, norifiuJli quoquelubiungunt, ûodcu optime' nof-

fet,qua proportione & quo concentu vnumquodque efTet a natura conftitutum com-
pofitumque, cuique ftete pareret, efletqtie fubie&um , muficales rationes eifdem ac-
commodans & ftellis earum, ad motum alliceret inanimata per vim ftellarum , quam_.
inillislatentemexterna iuaharraonia quafi produceret ; nonfecusacferrumcxfilicc
latentem ignem excutit, velflammam flatusfollisabditamproditifunt enimin omni-
busrebusquidam velutilatentesigniculi,atquefeminaharmoni$fiuefenfus ,adeovt
velipfum Deum veteres dicereftt j5p/r Travmt .
Hinc Procli authoritate cundta hymnos concinnunt ad fui Ordinis Duces, fed alia_,
vis harmo- ipjjejl, fluaJi, alia rationali, aJia naturali, aliafenfibili tantum modo. Et profe&o fi quis
bus uu f."'" (jWijquit ifte ) audiret pulfationem, quam fingula in aere in prbem efliciunt , vt folaria_
adlplem,lunar iaadlunam, profe&o illum quendam eiufmodi fonum ergaRegem
)
iuum apte comppfitu n animadueiteret. qualemcunque poflun.t rcs fingulae conficere.

Iylagnetica igitur vis Muficae mnia mouens , quantum in hominibus poflit notum eft
Ncceriirajtawimrriite,&cifpratumcoreff"epoterit,quodaptismoduJis & cantilenis a-
nimum deJinicunbus non remittatur,contraindecentibus& inconcinnis ar&etur &
reftringatur. CarmenproditMufajusdulciflimamrem mortalibus cejitus datam om-
vis Mu(i nia mulccntcm iperftrcpuntin J>eJlotympana,adanimos prejiaturis addendosjrefo-
rianttu ke. tibi^que ad fufcitandosin pugnando militum animps f Timp.theusMuficus
1
'
animos""
quotieslibuerat,phrygiofonoAlexandrianimumitaaccendebat, vt efferatusadar-
macurrrerct,& cum alitervoluifletmutato tonomentisfcrociamfuppriraebatemolli-
tumqueanimum adepulastrahebat & ad conuiuia: fimile quidlegitur de Cytharce-
do quodam Regis Dani NonnePythagoras, Cicerone tefte, adolefcentem quenda
.
Tauromineuminfanoamorevduti^ftropercitumigondaôrefonantepacatum reddi-
dit,&manfuetum? Certe ad c;oropefcendosanimiimpetus,acperturbationes, Mufi-
cosfonosTheophr3ftusfertura^hib,uiffe,Clitera,neftramadcontinentiara &pudiciti_
incitatama Cytharoedo ,ab Agamejnnoneea decaufareliâm ,hiftori^ narrantTro-
ianorum Plutarchus deipfo teftatuf aqjeQfe harmonicis modulis injjamrnatu a quo-
.
damCytharcedo,vtarmis obui^grr^tis,n>anusvioIcntas in quofuis fibi aflidentes

- , coniecerit.Muficismodulisnonhomincstantura,fcd &animaliaipfacapiuntur, alli-
v
morborum ciuntur Elephantes Strabone teftc,rympanis,- Cygnicythara,fiftuladulcecanit volu-
Curamx. crem ciimdecipit auccps, Vrforum ionatafeiitas ,& fûaimmanitas, nifi fiftul? audite^
fonononfiftiturjadribif modulos Py^hagpras Luporufjj impeturn repreflifle fertur >
muficadeniquemedicina excellenrifliroae$romnibusmorbis depellendis idonea_i
hac ifchiaticos, melancholicos , furiofcis^dfriipniacosjvcnenatosjcuratos hiftori^ &
facre&profanâffatim narrantvtpofteadicctur. Quod autem Afclepiades paflim ab
ignaris authonbus tuba furdos curaffg al.lcgetur, id npn intelligi velim,quafitub
forjo & modulis id preftiterit; fed quodinftrumento i n tubcformam concinnato, auri-
Siudis tuba
otelligcndo busfurdiindito (ythodiernadiemultiadhuc vtunturfurdaftri,quorumqirabricamin

fcqucqtibus tradam ) fpecies foni verborumq, vnitas , & varia repercuflione au&as 01-
gano auditiuo iurdi eflicacius fifteret. quo dum furdi mirum in modum iuuarentur,res
in fabulamreccptaeft,Afclepiadem furdistubeYono mederi.
Hisigiturita pr^rniflis iam videamus, quisad trahendosanimos infit Magnetifmus?
quam cum auribus confonanti^ proportioncm , vt iJIis tantopere deledemur, habeant
& quidnam fit numerus, pondus&menfura,taroinfonis, quaminauribus,velin_.
anima,proutfonisdclecâtur, velijfdemauditisncfcio quopathemate corripitur ? Sut
enim foniquidara adeornolefti, & inconcinni, vt eorum afperitate dentesipfiftridere:
quidamadeoapti & concinni, ita fuauiter influentes, vt animam extra feraperc videa-
tUT.
. . s
Ltb.lX. MdgiaConfom,t)DiJ)oni. 203

tur Hc_c cum fcrutor, dici vixpoteft quanta circa huiufmodi harmonie; vim,atque effi-
.
Vi "* P I-
cirea
caciamauthorurafitcontrouerfia& difTenfiojquanta?demodulorum cofonantijsfint
omniumpe;ne Scriptorum diflbnantcsfententia?,quibufdamhancvim inomniscon-
^X^'
Vim.
fonantie; fontem Deum, aut animam numeris compofitam , nonnullis nefcio in quos
influxuscceleftes ,autCabalifticumdecachordum ,alijsinoccuItam fymphatiam ani-
mc_ cum muficis numeris , multis in Geometricas rationes conferentibus Quibus ora- .
mbusabfonis&tanquamaveritate multumdifcordantibusreIiclis,quid nos de hac

traftiuaMufice; facultate,animiqueattraaiuaftatiiamus ;&quaratione&proceflu a-
deo varios non in hominibus tantum , fed &in ipfis animalibus brutis efieftus produ-
cat , tandem apcriamus
C A P V T II.
De natura & produdione Confoni & Diflbni
M
fit per
Irantur omnes cur
abhorreat,
:
anima tantopere
quorum caufe; &rationes
;
afficiatur confonis , tantum vero a diflbnis
vtintelligantur.
Notandum priroo, duo in confonis confideranda efle, collifionem corporum , quas
motum fonorum & proportionem qua: funt veluti duo principia , lllud quidem *S,0 ? i
Phyficum, hocMathematicum , quibus omnesconfonantisecaulantur. Phyfkamotu ni a ceieri-

confideratjMathefisquantitatem, numeros pondus,menfuram omnemquepro- tatevelur-
, ,
dltate '
portioncm vnius foni ad alterum. expendit Porro cum omnis vocum fonorumque in-
.
tenfioautremiflio amotusveloeitateauttarditate profluat,tanto neceflaiio voxfo-

nufue caulabitur intenfior, acutior, &fpiflior, quanto motus fuerit velocior tanto vc- ;
16 remiflior, rariorque, quanto motus fuerit tardior Qua om nia a Boetio docle expe-
.
duntur lib. i muf .cap.3. vbi docet nece fario fonos illos efle grauiores, qui fiunt a mo-
tJbustardioribusatquerarioribusipfatarditate,atqueraritatepellendi,acutioresver6,
fi motus celeriores, ac fpilfiores fuerint, adeo vt n<?ruusidem acutiusfonet,fi intenda-
tur.-grauius remittaturjquiacum tenfioreft- velociorempulfumreddit,celerius re-
fi
uertitur, & frequentius, ac fpiflius aerem

fe-*t qui vero laxior eft ,folutiores pulfus ef-
:
ficit ,&ipfaimbecillitateferiendirarus rffcclus breuioritemporetremit;hincfiftula,
feutibia: vt inMufurgiaOrganica&-.iibro demonftrauimuspro clauforum , atque_j

apertorumforaminumrationeobconftipatum laxatumqueaerera nuncacutius, nunc
obtufiusgrauiufquefonant, quod&infiftulisorganicis, & inlarynge,feu afpcraarte-
2
tiahumanapatet:quant6eniminillislingua,feu epiglottis ,autfiflurailla, vbi aeris v^f"^ .
illifio fonum caufatjongior fuerit, & fiftula amplior, tanto grauiorem fonum, quanto & grauis in
fl0mini 'u
brcuior flri&iorque, tanto acutiorcm fonum edet . Vnde c5fequenter , quorum larynx
ampla &longa, graui & bafla , at quorum ftri&a , & exigua eft , alta & acuta voce into-
narcfolent. Verum dehifceTufcin i.Iibro.
Notandumfecund6,Neruimoti, autvocisemifTeTonumnoneflecontinuum quid-
dam , fed ex motibus difcretis & interpolatis eiufmodi fonum efle conflatu vt in Chor- Sonui non
c
dofophia fuperius diftum eft,etfi eius interualla aures noftre, percipere minime valeant, '^l^ &
nonfecusacoculidiiudicare nequeunt,ardensnetitio,quem quisvelociflimeinorbe muitis lono.
circumagit toto in circulo exiftat , an circulus totus fit igneus ? quod & Beotius turbi-
J*^*
nis apueriscircumaftidcdarat exemplo , quifi virgula coloris rubrifecundiimlongi-
tudincm > ieu altitudinem coniimbuatur,totusconusvbigyrosaget, rubro coloro
infcdus comparebit , non quod ita fit , fed quod partes minime coloratas rubre^ notat
velocitas comprehendat, aliafue apparei*enon finat.Similiterintenfiorneruuspluri-
busi&ibusrefilitatque tremit, remiflior paucioribuSiquotiesenim chordapcllitur, no
tantum vnus fonus edit ur, aut vnafit pei cuflio , fed aer feritur toties , quoties eum tre-
mebundachordapercuflerit. Vndeadd.tionemotuumex grauitate acumenintendi-
Cc * tur,
. . .
'2 of ^TlduJurgia VniuerfalU

tiK>dctrac"tionever6 motuum exacuminelaxaturgrauitas, cumacumencx pluribus
motibus conftet . Quomodo autem datum quemuis numerum aut magn itudinem ita
fecaepoflimusjvtpartesfeifta; fintin data proportione hannonica fuse jn Algebra_
harmonica tradidimus.
Quibusconftitutis infero tandem,Muficce illam mirandam vim , quamin animico-
jn quo can. mouendisaffc&ibus obtinet,non ab anima immediate profluere; qus cum immortalis
fj t & immateriata, nullam ad voces &fonosproporuonem dicit>neque ab ijs im
Jjftatvismu'
rnutaripoteft>fedafpiritu quieftanim?inftrumenrum,aucabanima; principalicon-

iunetione, qua corporiannexa eft. Spiritusenim huiufmodicum fubtililliraus quidam
fanguineusvaporfitadmodummobilis actenuis>facileab aere harmoniceconcitato
incitatur, quam concitationem anima fentiens > pro varia fpiritus incitatione varios ef-
feclus quoqueinducit, hinccuraipiritusvelocioribusraotibus harmonicis & fpifliori-
bus concitarur> & veluti crifpatur, oritur ex illa crifparionerarefaiftio quaedam,ex rare-
fattione vero fpiritus oritur dilatatio, quam confequitur lae-titia & gaudium, que. omnia
tantomaioresaffecT:ushabebunt,quantomoduliruerintconcinniores aptiores &co-
plexioni conftitutionique naturahhominisproportionatjores; hincfit vtdumoptime
conftitutamharmoniam acfuauiflimam percipimusmelodiara,titillationem quandam
in chorde animoque hac apta concitatione veluti artrafti abforptique fentire videa-
,
mur. quam affecluum varietatem maxime promouent diuerfi modifeu toni mufici, de
quibusinpr^cedentibusfuse aclum eft; diminutiones preterea notularum>afcenfus
defcenfufquevariareciprocatio> variadilTonorumcum confonisartificiose miftorum
combinatio Spiritum autem hac ratione > non alia moueri ,hoc experiraento raanife-
.
ftura facio
Experimenta Mufica.
Ccipe fcyphum vitreum cuiufcumque magnitudinis , quem replebis aqua puraJ
i & lympida, quo fa/to, fi madefafto indice manus extremam fcyphi oram in cir-
culumperfricuerisaliquantulum, ta ftdem mirabilem quendam fonum adinftartinnie-
tis metalli percipies , quo aqua eoncitaiwa adeo vehementer crifpatur , vt a vento ali-
iquo agitarivideatur. Huncfcyphum fi ad rnedietatem tantura repleueris , fenties qui-

demfonura,fed duplo grauioremaltero,itauthicfonus ad priorem perfe&am confo-
nantiam efJa*awrefonet,& confequenter quoque remilfioreni aquje crilpationemu.
iiotabis. Hunceund mfcyphumfiinquinquepartesdiuiferis,&tresaqua repleueris>
duabus reliquis vacyis ,refonabit tibi vitrum confonantiam , quam debilior quoque^
crifpatiocoraitabitur,Ita vafeinfeptempattesdiuifo, fi quatuorimpleueris, tribus va-
cuis> percipies confonantiam quam debilior quoque priori aqua; crifpatio fequetur
Ex quoluculenter patet eademprorfusratione humores noftros &principaliterfpiri-
,
tum,quifedejn&dominiumincordepotiffimura oraniuraaffecluumofficina habct >

commoueri . Hinc cura vehementem aliquem fonum veluti tonitru , explofionemque
Curfonove tormentipercipimus ,horrorequodamperftringimur,quiafpiritusadionurafibi ira-
1^''' proportionatum nimis violentam patitur illifionem ac diflEpationem, vnde horror &
terror.Hincquoqucftridorem, fiquifpiamcultroferrnm radat, fufferre nequimus,
cumafperitatefua mufculos quofdam ad dentes & cerebrum dedu&os, velhcando
maleafficiat. Qusomniaanimalibusquoque conueniunt, fiintenim quar &modulis
jôdo^Mufi".
gaudent,mulcenturque,quodtamenfierinonpoffet,fivisiIlamuficxabanimaratio-
ca delen r fiali immediate proflueret, plus tamen infinitis modis homo Mufica dele&atur , quam
** animalia,quia modulos raelius ac perfeftids cognofc/t
CA-
. ,
Lib.lX. MapaConfeni &DiJJbni

% aos
C A P VT III.
De affe&ibus animi , ad quos Mufica incitat.
AnimusigituriuxtaharmoniKdiueiTitatemvariosquoqueaffedusinduit Ixtitia?,
irapetus , , kacundia? , & commiferationis
remiflionis, timoris, fpei nos enim_i ;
maxime ad o&o moiicnt mufica: modulationes, vt in praecedcnte libro diclum

affcctus
eit. vel quiaconfonarfuntvel diflbna?, velquiaconcitata>auttarda;,vel quod maiuseft,
quod tcndant in acutum ad alacritatem, vel in grauem deiinant, & remiflum fonum_.
adcommiferationcm &lachrymas:adamoremautem&odium, etfi affeclusomnium Partionssa-
fint potentiflirc.i,noncxcitat Mufica,quiaamor&odiumalicuiusfunt amor&odmm n |mi .q"2
en10
vt alibi di&um eft ; Mufica autem generales folum mouet animi affedus , excita- uentT
turtamenamorale.titia generaliaffeclu,veluti ex attritu quodam;VerumcumMu-
fica triftitiam generarc non pofllt , neque odium generare poteft , triftitiam autem ge-
nerare non pofle Muficam, mde pater , quod triftitia fit ad mortem , Mufica autem ad jn^tofc!
vitam Curautcm Mufica, vtrecte Ecdefiaftesdicit,inluftuimportur>anarratio fit,& ititmis non
j
cur lugentes, aut corde graui quadam triftitia fuppreflb,omnem Muficam nos rcfpua- p't.
musjhfccftratio, quiafpiritusfeu humor, metu, auttriftitiaperfortemimpendentiu
malorum imaginationem congelatus,conftriclufque, omnem refpuens commotione
cius fe veluti incapaccm rcddit , fi itaque Muficus eflet , qui hunc fpiritum condenfatu
Muficabeneordmatadiflbluerepoflet,non ad triftitiam moueret,fedlenimendolo-
xis , fpiritu aliquantum dilatato afferret DiximusadoftomaximeaffcclusnosMufi-
.
ca moueri,quitamencommodead hostr^saffe&usreuocaripofliint,le;titiam videii-

cet remiflionem & mifericordiam vtfupra quoque di<ftum eft,at quod cx hispoftmo-
dumalij affeftus, vt amoris, triftitLE,audaciae,furoris,temperantia:>indignationis,gra-
uitatis , ; fiquidem hi omnes ex his tnbus generali-
religionis refultent, per accidens eft
biwanimiaftedionibusconfequuntur, vt inMufurgiaRhetoricatradidimus.
Variaeigitur intenfiones&remiflionestonorum , varij afcenfus defcenfufque reci-
procationes,varia>difcrepantefquevocumrepercufliones,variaemagnetic3Ur3c1:ionis
animoru m caufa funt, quos effettus quatuor res plurimum adaugent Primb artificio- . ^^
(a tonorum miflura, variaeque fonorumad arfin & thefin fefyncopantium colligatio- g~ men t U m
yirtutis tra-
nes,quibusconfonadiffonisadebftric~tisamicitiae legibus connedtuntur, vtnihiliua-
uiuspercipipofsit, quasvaria?vocumdiminutiones,fuga,rumqueartificiosecontextaru ^'^^1
mutuae amicarque infecutiones, plurimum adaugent Secundo , numerus determina- tut.
.
tus,veriu comprehenfus.Tertio,ipfa verbafeutextuscantilenarum Vltimo , difpofi- .
tioipfa audientis, qux fiabfuerint, nulla mde ex harmoniafequetur commotio Cum .
enim diucrfae difpofitiones hominum ab alia non oriantur caufajquam a mbtibus fpiri-
tus prarcipui potentiarum omnium tam fentientis , quam mouentis animae organi & in-
ftrumenti;velperalterationem aut motusetiam vocales caufetur, a quibus motibus
fpiritus, vt diftum eft, nunc recolligitur, nunc diftrahitur , iam laxaturpaulopoftinte-
ditur, variafque confequenter alterationum, que_ ab harmonia fonoracaufantur,vices
verfatjneceflaridfcquituranimum ad ftatum,&difpofitionemfpiritusincIinari.Vnde Con(en ;w .
lafciui blaudis , mollibus, & acutioribus modulis gaudent , quia effeclus , quem hi in_ harmoni*
adfpiritus
fpintusconcitationepra'ftant;proportionatus eft,umilifqueaffec~tu , quoinclinant .
VJW M
Hinc duo, quorum vnus ccelefti, alter amorc terreno ardet, vno & eodem tono Dorio
*
aut Lydio diueriis motibus, aut defiderijsagitantur,ille cceleftisPatriaecotemptuire-

rum terrenarum coniuncto defiderio, hic cotbrtij carnalis ardore, appetitui rerura ca-
ducarum coniuncto, & fic de cceteris iudicandum.itavnufquifque plus delectantur illi
harmonia, qua: naturx, complexionique fuae magis fuent fimilis & proportionata , di-
fpofuioniquepr^fentimagis fueiit confentanea_,
CA-
. . . ,
jo6 nZMufurgU Fniuerfalis
C A P VT IV.
Caufarum numeri confoni, & diflbni inquifito
POrroquomodo Mufica modulisfuis animicommoueataffeclus,cx praecedentibas
diclis facile cognofcitu-r . Nunc foliim explicandum rcftat , quomodo aliqui foni
"oriarnon
iiod, )n on
i
con * n unt > ancl u i non
i ' & cur confonifoliim moueant ad affe#us, diflbni non itcm
q U0j vt nt e jjjg atu^f c i cn d UQ1 eft,quodficutconfonantiaeftdiffimiliurainterfevocu
.
Quidconfo. aut fonorumin vnamredactaproportio; veIfoniacuti,grauifquemifturafuauiter vni-

" amia &d,f
. formiterqueauribusaccidens;itadiflbnantiafonorumacuti grauifque mixtorum ad
o
'
auremveniensafpera,iniucundaquepercufsioeft.
Cum igitur delectatio ex duorum tonorum differentium auditione percipiatur, cau-
fa eft quod tremores ex vibratione chord? refultantes, fsepe vniantur , & in vnura con-
cordent, qua vnione & concordiafpiritusfimiliter excitatus vim imaginatiuam ad de-
Iedationem inftimulatjad difplicentiam verd,fi tremores dicli ,aut prorfus non , aut
rarbfevnierintjVtveioquilibetcognofcerepofsit ,quomodo ifta vnio contingat ,hic
totum negotium per aliquot propofitiones demonftrare vifum eft
Propofitio I .
cj)udchord<e Ifotonte incitata aquali tempore necejjarib vnijonum-

froducunt, &Jinguli& vibranonibus ferfecle aquali
tempore fefe vniunt
&
QVamuis hq c omnia fuse & ex primisfundamentis demonftrauerimusinChordo-
^, fophia, qua> eftprimapars Lib.VI. qua? infcribitur Mufurgia Organica ; Quia
tamenhiclocusveluti iurefuo poftulat confonamiaruro genefin,hiceadem
brcuiterrepetendaduximus. SupponoigiturexcitatiJibridemonftratis,oranes,dia-
dromosfiueaequales,fiue inaquales vnius chordasefle sequidiuturnos. Sintiîtur du?
chordaj e.quales&tenfione &
craflitie AB, CD
,dico ex earumincitatione neceflario
nafcivnifonum Quoniam enimexdemonftratiscitato loco, Ifotone;chordc. ad in-

.
uicem fe habent, vt I ad I. tempus quoque fit $quale &e;qui diuturnum, neceflario vi-
brationumterrainusin vtraque cho.daerit ioi%&vos> id eft continget in eodem tem-
pore > Nam vtraque chorda, AB quidem tracla in E , & rrafta in F , vno & eoderru*
CD
tempore h?c in M, illain Ipunctis reflexionumfcrientes aerem,caiifabunt tonospror-
fus eofdem, in receflii vero vno & eodem ternporis momento in S & Tferientes aerem
caufabunttonos eofdem quosprius,& ficfempereofdem &eofdem bnosparient,do-
nectremebundaschord? centrumgrauitatisconfecutat quieuerint; Ciim igitur i&us
aerisin punclisreflexioniseodemtemporismomento perfefte fe vniant,&hocfingulis
diadromis, fiue curfo-recurfibus, neceflario inde, vti diftum eft, refultabit tonus ille_j
vnifonus,fons & origo omnium confonantiarum . Due. chordf igitur Ifotone; necefla-
rioproducunt vnifonum,quod eratdemonftrandum, &c.
Pro-
.
LibAX; MagtaConJoni^DiJfoni: so/
Propofitio I I .
CDu<e ehorde <equaks cras/iiie quarumwna alterius,flt dupla,incitat<e

neceJJario froducent Diapafon, ftue oclauam , 5 imeauaU
tempore sese iinient
Slnt vero iam due_ chorde AB &BC quarum h$c ad illam fit in proportione dupla_.
Dicoincitatarum fonosnoniame;quali fedtnequali tempore vnitura iri. Quo-
niam enim vti chorda ad chordam > ita equidiu-
turnitas vnius motusad^quidiuturnitatem mo-
tus alterius fcilicet incitatarum chordarumper
6. lib.VI,fequeturneceffari6chordam du-AD
plo celeriusdiadromos fuosconficere>quam_.
Juos conficjat chorda BC. Incitentur enim due
chorda: eodem tempore; chorda quidem AB in
G.& BC m F. tranfibit neeeffano chorda AB to-
tumfpacium G. O.femelj dum interim chordaBC ex F.peruenerit inD. Tunc itaque
illain O. velutiin termino,& ha?cin D. tanquam influxu exiftente nuila quoque fiet
fonorum vnio , quando igitur chorda BC perrigerit in V chorda eodem tempore AD
pertingetin S, &ibi vtriulquechord^tcrminumconfecut^jhaecin V>illain S foni ex
iftuaeriscaufatiprimifefe vniantperfe<fte;cum vero chorda ABduplo velociuscurrat
chordaBC>neceffari6 vna adakeraminvnionefonorum lonabitdiapafon>fiueoclaua.
Diapafon igitur cauijitur ex vnionefonorum insqualitempore fluentiumquod erat
demonftrandum Sedheâlirer demonftremus.
;
Alid demonftratio eiufdem .
maior hypate> Nete vero fiue octaua G. minor fub dupla chorda? maio-
Slt chorda
Sitautenj chorde hypatesfpacium BC
>
ris: quo
vibnffatachorda currit &rccurrit
netes vero fpaciura FG prioris fubduplum , habebitque_j
fe, vt chorda ad chordam , fic fpacium quod percurrit ad S
fpacium . Ponamusergohaschordas fimu!vno,&eode B I C
temporeincitariinB.& F, currctigiturvtraque chorda F G
exB& F.illa quidem in S, hxc m G.Atminor in Fper-
ueniensibi,velutiterminum motionisfu^ confecuta>exrepercufiioneaeris fonum_
caufabit , chordaBC. inSCvtpote aterminoCtantum adhucremota , quantumex
B in S confecit, filente, mox tamen vbiin C peruenerit,vbi cx aeris repercuilione refo-
nabitjSedminorchorda interimex Gin F.xqualitempore, & fpatiocum chorda_.
BCexS inC.currenteremeans,eodemquoquetempore inFalterocurfusfui termi- Dja foiLj
no refonabit,dy m chorda BC in C termino refonat fict igitur hic prima fonorum vtri-
;
q JO modo
,
m
ufaue chordas vnio que toties continget quoties chorda tremebunda BC aerem fe-
> ,
duplapropor
" v l j r
1 r j l j -r '
..
one confi-
nent cum prxterea chorda minor bis iuum ipatium percurrat,dum chorda maior lpa- ftjtt
:
cium B. C. femel, neceffarioduploquoqueceleriusaeremferietchorda minor , quam

maior,&confequentcr acutiusionabit, frequentique vibrationum vnioneob magnii
auditotium, ita & fpiritus vitales fuauiter afliciens , eam de qua diximus , dele&atione
(quiprimusharmonia? graduseft)inanima efficiet Vnde in chordisxqualiterexte-
.
fis ciim repercuffio aeris in vtraque chorda xquali tempore > ac fpacio contiwgat ,vni-
fonus cauiabitur, qui ita le habet ad harmoniam, vt vnitas ad numerum, fiue punclum
adlineam, ynde &haimonicus propriedicinonpoteft>fed & diapafonomniumcon-
fonantiarumfuauiflimaeftj quia vniofonorum grauis>&acuti perfedtc miftorum fre-
quen-
. . . . ,
50* bl\ufurgi<tyniuerfalt4
qucntius,quaminvllisalijSconlbn^ritijscontingit,citmvnumfoIum minor chorda_.
fonumhabebat,quinonvniatumaiorichordae. Reliqux vero confonantiae plures,
fonos habent, qui non vniuntur, & confequerjter rarius, & rarius, prout a co.nfonantia
diapafon magis ac iriagis receflrririt,cum hypate c6fonant,fed haec in diapentes,& dia-
teiTaronconionantijsclarior^ fknt
Propontio III.
Si Du<e chordoe eqttalcs crafsitie^ diapente fomnt-foni tnfesqui altera
temforis proportione se *vnient
IMaginaberis has fubieftas lineas referrelineastranfuerfas, quas Diadromichor-

darumincitatarum conficiunf . Sitigitur chorda quaedam maior fpacium ve- AD
ro quod incitata percurrit AB. ED ; aheraautcm
chorda minor EFG. ad priorem fe habeat,vt duo A B E D
ad tria, quae eft proportio diapentes. moueatur v- >- II II
traque eodem momento (loquimur enim non_. II II
dechordacurrente exvnolocoinalium,fedde E F G
fonoqui inchorda promouetur dehoc in illud
extremum,in quibus noftroconcipiendi modo aerem feriens, fonum caufat, quod be-
nc notes velim ) currct ergo vtraque,maior quidem cx A verfus D, & minor ex E in G;
mbxigitur,dum minor venerit in F, maiorinDrefonareincipiet,nuIlaigiturhorum
fonorura hic continget vnio, ciim fonuschordae maioris in D.tardius contingat,quam
fonuschordaerainonsin G ,neque vnio fonorum fiet in EF , ciiiri motuschordaeoiaio-
ris in E tcrminum motionisfuae necdum fit confecutus ; Ciim igitur chordae maioris
motusexEin Atantumadhucfpacium conficere debeat,quantum chordae minoris

e_ Ein G ,in A&Gmotusvtriufquechordaeterminis foniprimum vnientur . Vides
igitur, quod ficut fe habet vibratiochordarum,ita foni ad fonos , cum igitur vibratio
minotis chorde ad vibrationem , fiue curfum recurfumque maioris chordae fe habeat
vtj adz,ita&foniminoriscordaeadmaiorem,femper igiturminor duobus foniso-
miflis,quinon vniunturfonumex tertiavibrationerefultantem , chordaemajoricon-
iunget. Vndevniofonorumgrauis&acuti in diapente tavdius, quam in diapafon co-
tingit, & confequenter a prioris fuauitate paulatim recedit
Propofitio I V.
^Dute cborda aquales crasfitie diatefjaron sohant , quiafbni in sesqui
tertia temforisfrofortione seimiunt
:
... . . :
i
PRimum fit chorda; maioris fpacitffr* A pcr quod ihcitata currat, AVXBC. Minoris
DFEfpacium,habeatque fe chordaad chordara> & fpacium adfpacium ,vtj ad
C
A V
_nX
B
-II H ;
II
Biatelfiton.
jj II F E
._ H- __H
4 videlicet in proportione fefquitertia,in qua confiftit proportio diateffaron Mota_> .
ergo vtraque chorda e terminis A& D

, fterfus C&E
, certum eft , quod minoris mo-
tus, vbi venerit in E, repercuffus primo refonabit , & vbi ecurrerit ex E in F , tunc pri-
i
mum
.. .;
Lib.XL &dagia, Confoni , {$> Dijfbni jo^

mumincipictfonarcin C. chordx nuioris raotus; vbi igiturminor in D. venKnsfe-
cundo refonab:t, maioriscxC rcueM&motioXpumftoimminebit, & vbiminoi vene-
rit inF,maior tcnebit A,vbi &terminumconfccutafecundorepercufla lonabit, mi-
nor autem cx F m E promota ibi tertio rclonabit yintenm cbo da maiori raota ln V ;
nulla igituradhuclonomm vmofa&acft, quam tumprimum acquirent^cum maiori-
chordxraotus ex V inCperuenerit,&minorexEin D. ciim erumxqualitempore,&
fpacioterminos motionisalfequantur,videlicet maiorin C &minonn D. ibiprimuin
vnio continget, ita vt minor chorda femper in hac confonantia tribus tonis omtffis,qui
non vniunturfonischordxmaioris, fonumexquartavibrationercfultanreratandem_.
vniat. Idcm de cceterisconionantijsiudicium cft,quxtantofempererunt imperfeftio-
rcs, quanto a limpliciilima diapafon magisreceifcrint,&quantorariusfonos vnierint,
vt fitin ditono, feir>iditono,hexachordo fono & hifce fimilibus. Ita ditonusfemper
quatuoromilfisionis,quinonmifcentur,quintumratumvnit,femiditonusver6quin-
quc inlociabiles fonos omittens, ex fexta vibratione chordx reiultantera fonum maio-
nchordx tantum adiungit Videquxfufilfimedehifce tractauimusin Chordofophia.
.
Quod fi ltaque motus taidi & velocesfimulfuerintproportionati,&facileinterfe

mifccantur,oneturconfonantia;Siver6fuerintimproportipnati & nuliam mixtura >
icu coitioncm admittant, nafcctur diffonantia. Tanto autem faciiius mifcebuntur,
quantofuerint fimiliores&fontifiue vnitati, aut vnilbnopropinquiores. Hincconfo-
nantia diapafon omnium confonantiarumpcrfcdiffimaeft^quiaproportionc prima_> Di-pafoa_j
perfetftiffima&fimplicifsima vnitate tantiim amonadediftanteperricitur;qualiseft du- fo!^^"
pla , habetq, fe vt vnum ad duo huic proxima in perfe*ftione eft proportio fupcr parti- perft<ftifli:
;
cularis, fcu iefquialcera diapente , habetque fe vt 2. ad 3. qua fequitur immediate pro- mz

ef '-
portiofefquitertia,habetque fc,vt 3 ad 4,quxconuenit conibnantixdiateffaron,qux

ln harmonica Tonorum dilpofitione perfc-tftaeft,in arithmctica vero difpofitioneimper-
feclacenfetur, & diffona; vnde fecundiim quidperfeiftatantum eft&confona. Acce-
dit quodhx proportioncsiefquialtera & fefquitertiaconfonxfint,eo quodexijscon-
m n^tis diapalbn conftituatur, omnium autem confonantifsimam conftituere non pof-
fent, ficonfonxnoncffent; atque ex tribusconfonantijstota Muficaconftat, neque__
tota Mufica eft aliud,quam harmonia ex his tribus confonantijs conftans,nec vlla fym-
phoniafinehis tribuspofsibiliseft. ln quatuor igitur perfecta confonantiarum fiue_/ Ex 3 confo-
fimplkiutn,fiue compofitarum ratio confiftit ,ab hac autern vfque adfenarium nume- nantjjs con-
rum confonantixa perfeclione fua decedunt, qualesfuntDitonus, Semiditonus,He- g^ 1 " Mu .
xachordon maius, fiue texta maior , quarum prior in fefquiquarta proportione confi-
ftcns,ic habetvtâd y, alterainfcfquiquintafehabetvt 5 ad 6. Tcrtia in proportione
fuperbipatier.tetertiasfc habet vt 3 ad <;,vocanturque confonantiximperfcftx , qui-
bus vnacumpcrfcftistotusconfoTiantiarumcircuJus completur Videsigiturquomo-
.
do ab vnitate profluentesconfonantix in fenariorotius perfeiftiorasfue circuitum , ita

vt alije pr^tcr dictas conibnantix afsignari nequeant, abfoluant Qui hxc penitius pe-
;
netrauerit, luculenter videbitquomodo D E VS,OptimusMaximusfonsomnis har-

monix fit , & quomodo mundusab ipfo profluxerit,qui opus ia'fM& ab ipio conftitu-
tum fit Sed hxc in III. & IV. Iib.fol.ioo.& 87. fufius tradidimus
. 1
Hx igitur confcnantix pro ditierfa in fcala muficali difpofitione diuerfam quoque__*

tonorum,iemironiorum, diefium,chromatumconftitutioncm caufant,ex quorum va-
ria combinatione, pro varia hommum complcxionefpiritus quoque varie afficitur
Vnde&varij, vt paulo ante diclum eft,affe<fhis ,atqueimpetusanimi refukaot; Siqui-
demfpiritusnofter ad concitati acrisrationcm mouctur, nonaliteracchordataiftaal-
teram intacla concitat, vnde fi fpiritus noftri chordxforent,ij i modulis concitati har-
moniampcrfectc exprimerent , quod fequentibus experimentis manifeftum facio
Dd Expe-
, ; , ,
zio JAufurgia Fmuersalu
bxpertrnentum I .
SVpertabulamfolidara. leuera &-concauam , nouemneruifxtendantureoordine ,

quimiequentjfohcmatecomparet. Primoduo nerui AF fint & quantitate,&
chorii^ q-ualitate, feu mtenfione a.qoales, hoeeft vnifonaintenfione refonentjreliqui tonatim
cbordam- iuxtafchemaiubie(Sumdifponantur. Harun igiturprirnam chordam,Ffij-lec"tro inci-
mouere^fo- tau-er s ,illa ornnes chordas fibi /tfD-W"*? , fiue cjqmtenias quantumuis jnt dasrcfonarc
kt. facict, hactarncndifferentia vt eachorda,quaevnifonofuerit vicinior plus refonet,&
feiV bilius moueri videatur; Primo iraque chorda. F vnifonantisintacta_n.otusfonuf-
quemaximeienrietur adfonum prima. oftauamquoq; Aincitabit fonartque faeiet
:
fedpaulo debiliusquampriorem,vtpote ab vniionoaJiquantulumrecedentcmjquin-

tamquoque incitabit, fed vix fenfibiliter ab vnifGnoplusa.quoreiedenren.,fienjm_,
plumam ipfiimpofucris,aliquem chordaetremo em,Iicettenucmfenties ;quod vixa_.
quoquam notatum rcperi, cum plerique hypathen vnifonam tantum , & netem ad aliu
intaciam moueriexiftimauerinrifed experienrialongacontrarium me docuit , omnes
enim choi da. ad hypaten confonae mouentur (ed vt dixi tanto efficacius, quanto fon-
tifuofuerintviciniores. Diffona. vero fola: amica concitatione moueri netciaein fua_..
pertinacia peififtent
Jête.
\
A ; _____ !
oh _. Ncte
E
D
C
B __ m __
A - ; _,
G .
F - .- . i ; . - . .
'.. . _Hypate
Porro non chordas tantum chordas fimiliter extenfas inciran t , fed & fiftula. & tuba
oiganorum chordas fimili tono gaudentes fonare faciunt. Cuiusrei ventas, vt plenius demonftrer
fiftula. chor- tur ,memorabo hoc loco id ,quod Moguntia: olimmihicontigit ,dum cnimin odaro
fibi propor-
quod am a templo feparatofoJemnioris Sacri tempore certis negotijsdeftinerer ,ecce
rionaiiter ex c-helin maioiem ( quam e cantoi ibus quidam prius ad organum templi exa&e concin-
t.f-smo__t.
natam fj ne chordarumlaxationeparietiodaeiappenfam abiturusreliquerat) intactam,
& nemine praefente, nefcio quo occultomotu , perinterualla fubinde refonarefentio;
rei igitur nouitatcattonitus,propius accedo fonum huiufmodiprodigiofum penitius
examinaturus.quoddum facio, hiccomperioquodfimulac Organtedus fiftulaschor-
disdiiSa. chelys exacle vndequaque correfpondentes incitabat.ipfxchordae nonfccus
eo to.no incitarentur, acfipltclrofuiiTentconcitata. , quam harmonicam lympathiam
pluriblispofteanon fineingenti admiratione exhibui. Hancque phonurgum & alijs
poftmodumin locisexhibere attentatui , fed diipofitionem loci fimilem memoratae,
cafu potiiis quam arte inuenta? , reperire non licuit; natn in huiufmodi harmonico pro-
digio primo perfe&am fiftularuuicum chordis adaptati nem, cxactam
quoque diân-
tiam fiftularumafidibuscumcertaIoci,murorumquefonum propagantium diipofitio-
ne neceffarid requiri,notatui .Seddehuiusconftruclione , ciim nonhuius Joci fit, ali-
bi forfan vberius, DEO volente, loquemur Nunc folummodd huiusprodigiofi effe-
.
ctuscaufareftatinquirenda
CA-
.
Ltb.lX. MagiaConfont^Difsoni. 211
C A P V T V.
De Sympathiae & antipathiae fbnorum ratione
NOta primo, In huiufmodi fono
do mouet,
tria Primo corpus quod fonan-
confideraripoife .
&corpusquod moueturadfonum Secundopioporuonem

abalio .
quandam, aut fimilitudmc mtcr coi pora fonora Tertio medium aptum quahs eft aer.
.
Nota itctindo, Sonum non permediumacremfolumpropagari fed vbicunquein

medio corpus aptum fua? confcruationi repererit, in co vi es iuas exercerc Aer enim , :
quicx ionodilfipatus eft,ex fe &fua natura qtixrit vnioncm; motus vcro fiue fonus te~
norem melius ac fidelius in corpore propagationi fua apto & habiii lcruat;cuiufmodi
ftint chorda? extenilc Hinc infcro chordam incitatam ,alteram fimihter extenfam in-
.
ta<ftam concitare, vciobmaximam fin.il, tndinem &proportioncm quam corpus fo- ^-u mo^
,
^
nans & fonabilcad inuicemhabenti cum fimilitudo& propo tio fimia quacdam fimi- darciDta&i
litudinis,totiusmorionis vciuti bafis qua?dam iit & fundar. cntum Secur.dcob mo- moue.
.
tum aeremiciimenim ad motumfoni mouetur acr,caquefitfoniad fonum qu ae- ,
risconcitatiadaeremconcitatum proportio,vt in pra?cedentibusoftenfum eft, fit vt

aer afono incitatus,ioni adhuc , quem dcuehit,fimulachro imbutus,ciim in corpus
fonorum fimile, propoitionatum,& qualitatis, quarn deuehit,capaxincidcrit,eo mo-
doid impetat, quoaer apriori lonofucat impetitus,vtroque &aerc& fono in cor-
pore maxime fonoro &aueo,exinfita fibi natura vnionem & propagationem qua?re-
te. Hinc chordachordammouct xqualitu extenfar, ,autaliudquodlibct corpus,fcu
inftrumentum harnionuum ,ytlcho darn fibi lonofimilem &corrcfpondentcm , eo
quod aer a?qualiter 'ncitatusin corpusincidat &
quantitate & qualitate fimilc ei,a_
quofuitircitatusi &
Vnde ld exfe lam difpofitum , ad peifcdionem, feu bonum fui
anhelans , fimilitcr qucquc ambientis aeris vellicatione incitatur, chorda autcm Oc"ta-
uamrefonans,JicetintaCta,tamen ab inferioreconcitatutobmaximamfimiiitudinem
&proportionem,quam adeam habet;omnium enim opinione ,ab infcriorc nondif-
fcrt nifi acuto ono vnde eadem cenfetur, imo virtualiter in inferiori tanquam acutu
,
in graui ( Anftotcle refte ) continetur, nihilque eft quam inferioris vccis rcpetitio qua?- Cur pueri &
dam acutior & intenfior, vnde naturaliter mulieres cum viris , pueri quoque & hu nu- adui fimul
chiciimprouecliorisa?tatishominibuspiallentes,interualladiap3fon naturahtercan- aîSftetf
tant Campane- quoque aliaque inftrumcnta fonora diapafon inferiori veluti miftam
.
refonant, quod non ficret nifi maxima inter vtramque fimilitudo intercedcret , & pro-
portio.Prc^creacumitafehabeataer extrinfecusadaeremchorde intrinfccum, vt ex-
tenfiochordeadchordam,chordaaute,n diapafonrefonans fit inproportioneiubdu-
pla,fitvtaeriuxtahancproportionem quoquemoucat & incitet aeremorgano audi-
torio intrinfccum & innatumintermembranulascontentum Atqueexdiclispatet> .
quarationead variosammiaffeiftus Muficaconcitet:vimenimhabetmouendiaudit5

velcumdeleclatione velcommifcrationcjvclaliofimili modo,provarietate foni,&ae-
rismoti , quicum talivel taliproportionemouet auditum idumenim aer hocautillo
modo motus, atqucabhomineinfpiratuscodcm modo mouctfpi itum , prolonoru n ^PJJJJj" 8,"^
varietate, vane in animalibus arfectioncsconcitantur, vti varijs modis,motoaere,mo- aeaau pe r
uetur fpiritus. Ciimenimcorfpirituumthronusfit, ijtremulum &fublultantem aerem lonos.
recipiunt in pe&us atque cum arfini ftio vnum fonant, hos fequuntur fpiritus rcliqui c-
terisincorporis partibus pofiti,mouent mtiiculosaut cohiDent prout numerorum_.
lcx, vcl crebrelcit incitationibus, vcl tenore compofito quiefcit, aut Ientitudine quie-
temimittur, non fecus acin fidibuspaulb ante n-.cmoratis , tactacliordaqiiipiam.-,,
alteraxqualitertenfacontiemiicit. Nam quim cordc funtfpiritusadexterioris foni
niotum cxcitantur tanto faciliiis quamchoidf , quanto inaior vnio cft hinc multa_ :
curareuhcfcitdcpicffuiacmaicidusanirrius, fada cxtcrioris fubeutis aeris acccifione,

Dd 2 elatus
. , .
212 Mujurgite Vniuerfalis

elatus vero cohibetur , aut etiam detrahitur de fuggefto illo contraria ratione : Hmc
cauiaquoque patet, curpleriquealiud agentescancntibusoccinant; cur vnoclaman-
tCjomncsclamandilibidoinccffati&in prcelioautconcione vno vociferante , aut co-
plorantc, illicb tota acies,aut concio vociferetur , aut ingemifcat Verum hanc fpiri-
.
tusnoftnabextrinfecofonoconcitationem egregio expcrimcntooftendendam duxj.
Experimenium
Ccipiaturquinque fcyphivitrei omnes eiufdem magnitudinis & capacitatis, quos

A eo ordine collocabis,qui hic in fubieclo fchemate exprimitunrepleatur aure vnus
fcyphusaqua vita? 3 fcyphusaltcrvino meliorijaliusaqua fubtili 3 aliusaquacrafsa,vt ma-
rina,aut oleo;mediusver6aquacommuni;Quofa3:oextremodigiti madefacto, oram
fcyphieoufque rades,donectinnitumj quem in experimentispaulofupraexcitaredo-
sonusfiumo cuimus, perceperis Hic enimacutiffimusfonus non fine admirationeomnes reliquos
,
tftsataoucf
humoresconcitabitj&tantoquidemvehementius >quanto vnushumor altero fuerit
fubtilior. Hincaqua vitas infcypho que_ igneam naturam referr jfeucholericamjpre;
cceteris maxime fubfultabit;vinum vero in fcypho complexionem fanguineam feu ae-
riamreferens, moderatamfubibitconcitationem Aqua vero fubtilis phlegmaticam
;
conftitutionem exhibens , pre^ cceteris tardam & obtufam commotionem caufabit;

Aquaveiocrafla fcypho contenta ob tcrreamcomplexionemfuam , vix motionis e-
ritcapax. NonfecusMuficamaniminoftriaffe&us concitareiudicandumeft. Si igi-
turfpintusnofterfubtilisfuerit&calidus jMuficafuperbos, infolentes, & iracundos
motusconcitabit:fifubtiIiorfuerit & moderata; qualitatisjadamoresjgaudiaj lcti-
tiam ,&venereosaffecltus incitabit;ficonftipa-
tior fuerit , ad lachrymas jre]igionem 5 conti-
nentiam jaliofquepatheticosaffe&usmouebit;
fideniquecraffusfuerit, vtin hominibus mce-
rore compreffis, omnis commotionis incapax
ent, atque ideoreclerauficainlu&uimportu-
na narratio eft
Ex hoc experimeto quoqspatelit,quomodovnus
fonus diuerfos in hominibus diuerfe^ complexio-
enim cholericus,ali-
nis effeclus fortiatunaliter
serlangmneus , aliter denique phlegmaticus co-
mouetur , qua? omnia adeo clare in hoc vnico
xperimento elucefcunt ,vt rationem concita-
tiuam Mufic? peneapodiaicedemonftret,qua; &. in chordis equalibus , fed ex diuerfis
animalium inteftinis, aut metallisconfeftis conftant, ficuti enim eft graukas mctalli ad
metallum 9 ita chorda ad chordam, & fonus ad fonum, &c
PARS
.
Lib.lX. Magia Confoni , ($> DiJToni. 213
L P A R S I
MAGIAE CONSONI,ET DISSONI

Magia Mufurgico-Iatrica fiue Medicina curaue
morborum perMuficam fanandorum.
P R AE F AT I O.
AT RICAM Jiue Medici?iam Mufurgicam eam vocamus , qu<e in cu-
randis anima corporifque morbis ejfefttts prorfus exoticos , & prodigiofos
prafiat . Nam qitemadmodum infeptimo Itlirofuse demonJ}ratum,exJidt-j Mjriefft a us
omniumfere Hislericorum notumeH Terpandrum &
Arionem Homines d Muiics.
grauijimis morbis cantu liberajfe ;Herophilum mujicis numeris agrotorum
venas ponderajfe; Xenocratem lymphatos d dementia carminum modulis
uindicaj]} &
alios , quibus eam Mujicafcientiam conferiit, */t etiamfur-
disaurium vfum reftituerinf,qucitmpartim inpr<scedentibus declarata Jint ,partim infe-

quentibus declaranda , ea minime repetenda ;fed tantum hoc loco rationemjingulorum adduce-
dam duximus .
C A P V T I.
Decaufis prodigiofe illius morborumcura? ope

Mulicae expediendas
VAriashuiusprodigiofa?cura:rat.iones& caufasvarijaflignant.Cabalifti: mors_j Cabiiiftfca
fuo omniacanalibus fephirothicis,quibusdiuinavisinfingula mundi mfluat, ph/rothicis"

attribuunt.modum veroquo hocfieriaflerunt,diccmusDeodanteinOediponoftro mnia ad -
jEgyptiacotraiftatu deexplicatione arboris loSephirothiPIatonici morefuo horum_. pYaconicjef-
mirabilium efTcftuum caufas in Mundan~ anima? harmonicis omnia fibi copulantis fettusexoti-
(quam &.- Colchodeam vocant)' ncxibus., conftituunt; Aftrolosi & Alchimifti om- cos " lna\
* f a
.
r P mundi auri- .
niainnuxibus iupenorum corporum attnbuunti quorum omnium rationes cumin_j buunt.

AftrologiaConfoni&Diflbni,fiuein MuficaMundanatradaueriinus,eoLeftorem e- Aiiroiogi &.- 1
A chvmifta:
mittimus. m mtluxus
Et mirorfane virosadeo fapientesreliclis naturalibus caufisin tam abfiirda & ab corpomm_.
omni humano ingenioremota placita incidiife ; vidcntur, quod ij,qui
Idcmquc fecifie
c $ ,el* mm
reli&isdomefticisdiuitijsinlndiasadeas quascopiofioreshabent diuitiasacquiredas,

innumeris fefe periculis cxponentcscommigrant. Verumfingulorumeflecluum gcu-
inascaufasantequam afsignemus ,p,imo more folito quxdam ,addemonftiationes
noftrasfolidiorifundamenroftabiliendas , lupponamus.
Suppono itaque Primo, Aerem non extriniccum tantum,fed&intrinfecumvnicuique
rcipnfcntcm ad foni rationem moueri, ita vt fi foni fuerintin proportione dupla,in ae-
rc eandem proportionem impi imant, fi in tripla triplam,fi in quadrupla quadruplam_.
& ficdc ccetcns, Et qucmadmodumfpecicsvifibiles abobiedis conice emanantesin
mcdio fenfibilesnon fiunt ,nifidum actu aborgano &potentia vifiua percipiuntur, Aer harmo-
ctiamfifpeciesomniumvifibiliumreruminacreinconfusc &imperniixtim (vtinArte m0 ^'
^
Lucis& Vmbic/fusedemonftrauimus) perfeucrent-Siquidemaer pcrpetuo plenuseft C p jdebet. j
infinitarum ipccierum pereumabomiusgeneris obiectisdelatarum fimulacris:ita vc

ficuti
. . . .
21$ (OMuJurgia Fniuerfalis
Species audi fi cut > fpecjes vifibiles m

acre perfcucranr,ita &fpecies audibiles . Hacfolum differen-
biies fequun- tia,quod illx permanenter, ha?tranfeunterinfint,ita vt fiacris motus harmonice co-
umvitilim
Cltatus nobislenfibilis foret , eandem in quauis aeris partc harmoniaw fentiremus >
quamMuficiprofcrunt. Veriim h$c omniaclariusin fequentibus demonftrabuntur.
'
Suppono Secundo , Tripliciter confiderari huiufmodi prodigiofam morborum curam_j

poflejPrimo fupernaturalitenSecundo aiceDa:monis;Teiti6naturaliter . Ad primu
genus pertinent omnes \\\x cure, que_ manifeftum adiunclum miraculum habent.
& fic ChriftusSeruatornoftcr Lazarum magnavocereuocauit emortuiSj& furdum_
hoc verbo Epphetah in aures infufurrato, auditum reftituit j fimiliaque quse tum in Sa-
crislitcrisj tumin vitisSanclorumlegimus. Secundocertum eftj fubinde huiufmodi
r digiofas curas Mufica procreatas fieri opedemonis ,pcr paclumimplicitum velex-
Curap/odi- P
îofapermu plicitum NamficutiMagi paclocum demonefadoquoduisfignumponere poffunt,
d" "\ rboii ^

110 ^ .
Diabolus preftat fanitatis erfecium , ita & Muficam vel quodlibet inftrumen-
opeper" pa. tum Muficum aflumerepoteft ad didum efte&um pra?ftandum,atque hac arte Fratres
aumfieripo Rofea? crucis quoslibet etiam incurabiles morbosfanareperhibentur; qucepoftea fu-
fiiis explicabuntur Tertio, Naturali vi Mufica? de qua in prcecedcntibus partim diclum
.
cft,partira in fequentibus dicetur, &huhjfraodi vim folummodo hoclocoper tractan-

damfufcepimus.
SupponoTertio, Corpus noftrum tottnn efie tranfpirabile, neruofque & mufcuIos,ea-
dem impreflionem recipere per fonum materialem extrinfecum,quam acquirut chor-
Vtichordje, dae lûi&fonoiojigno fupe.extenfie. &ficuti hx nontantum extrinfeco,fed &intnn-
ita & muicu- feco aeris fono proportionato concitantur, fic & nerui
mufculique per aerem & fpiritu
jnufi^cW implantatum motricisfacultatis choragum ijsinclufum agitantur, quamproportiona-
wri.poflum. tamformam deindeanima percipiens, fummas tandem alterationes vel \xmlx vel
triftitia? vt fubeat necefle eft
Suppono guartd,Non quoslibetpromifcue' morbos,fed quaab atra&flauabileimme-
diate dependent,mufica? ope curari pofte Nam Hedicum , Epilepticum , podagricum
.
Ientiflimofque morbos, aut etiam ecs,quialiquod vitale membrum corruptum habet,

curari a'J\ji/cfm> cxiftimo
Suppono quinte- & complexionem illius, quem curare vult penitus
Muficum naturam
perfpeclam habere necefle Preêreatemporis,locifimiliumque circumftantiartl
efle .
fine qmbusad intentum effeclum minime peruenirepoffe cenfeo,maximam habendam

rationem His igitur fuppofitis , iam prodigiofam quorundam morborum curam ad e-
.
xamen reuocemu s. y t quid de i;s fentiendum fit, curiofus Ledor cognofcat
C A P V T II.
Quomodo Dauid cytharizando Saulem a Spiritu
malignoeripuerit.
VThancquajftionemmeliusenodemus.adducemusprimo verba Sacra? Scriptur?,
ita autem habetur lib. i Regura. Quandocunque igitur Spiritus Dei ma-
cap. xvi.
lus arripiebat Saul, Dauidtollehat cvtharam, &percutiebat manufua , refocillabatur Sauh &
& leuius habebat; recedebat enim ab eoSpiritus malus Mufica igitur pulfum fuifle
. qualem-
pmquefpiritumDeimaIum,verbaSacritextuscIarillimedocent,quomodoautem_,
id contigerit, varijvarie explicant
Decaehordi
R ab bnfiaiunthoc loco Dauidem,dum SauIemcurauit,Cytharamperfonuifle deca-
F&iteri, vi chordam ad exemplar arboris Zephyrotice conftrudam, ac decem diuinarum Virtutu
cffluxibus velut fruftibus quibufdam fecuridam, hunc eftcftum prxftitiffe aiunt
enini
SSwrS? !
Dauidem fidusillud cognouifie, cuiconcentus coniungendus effet , vtfacilephrenefis

,
Rahbini affe.
ruiM. rewndereturj&fcJeuiushaberet , itaR. Abenezra,in Micraheggadolah. Picus Mira-
dulanus
. . .
Lib. IX. Magia Cwjbni, & Dijjoni nj

dulanus 7&SthcfiMathcmatica, Mulicam dicit mouerefpiritusjvtfcruiantanimxjfi- R.Ahen2ra
medicina eofdemagirat vt regant corpus, & muficam fanare corpusper animam> Anrolo S ca
"
cuti
ficucimcdicinacurat anima mediame corporc,cx quibus quidemfacilecolligipote lt, cau i3s fingic
qci_ ratiooe Dauidfacile hncntcreprefientSaule; vndcquis no videt vaniisimu Abes. cumeSûI.
nezracommentum efle, neque enim Danid illos fiderum afpe&usinipexerat,dum_>
Saulis fuiorcm icdauit, fc4 toties manuiuapulfabat,quotiesSiulimperabat,inic_ic
fiuc alios afpeitusvigerct
Veriira nos omuibusd;ccisrepudiatis.,<iicimus Dauidem Saulema mclancholia&i
futorisfpecie., quam ipfe perfecle noucrat , &deindcetiam adjjmonio Iibeiafle,non
_crbis,fuccis, pii!ulis,al:jfque fpcciebus mclancholiamdiffipantibus. SedfoiaMufice.
vi & Atque vt clai ras rem dcmonftrcmus Nota , illa furorem fiue raaniam_. mTuixi^.
efticacia i ;
ctirarc, qujeporos reicraat, arcent fuligincs, obfuuctioncsexpcdiunt,cor recreant,fed cwm humo.

rem dl %- :
coiKC.itus hnrmonicus id cfhcerc potcit, Cum cnim Muiica foniscpiifter, qui cornmo-
tione aeris producuntur, vbi ionis illis vius fucris qui aereos funoii fpii .tus moueat , hi
,
ipirituspermotura calidiorf siuxtafuppofit j.arq;ceIeriores effeclosut:cnuabunt,dii-

fipabuntque omnem tandem melancholici humoris mifcellam.
Vclfi mauis vtillosipiritusremiuamus,& quietiores efticiamus ne ita cerebrime- ,
ningen iancinent, fonis admodum ienrisparuifqueintemallisvtidebemus, vt adtar- ^"'^

'
dorum motuum cor.centum ipiritusilh & vaporesmordaces, quiexftomacho J liene_v Saulemmu-

& hypochondnjsin cercb'umeuolant,tardiores eflefti quietuoi homLem. dimittant . fwaeunci:
Muiica ltaque Dauidica Saulem duobus modis fedare potuit ,piimo fpiritusfurcofque
Sauiis ita vnoucndo, calefaciendo, atquc atter.uando , vt fuccum melancholicum dufi-
patum, e ccrebri cellis deturbauerit vel diflbluerit in auras tenucSjque pcr tranfpiratio-
neminfenfibilem,fudorematqueporosabicrint . Secundo vbi Ipiritusillimclancholi-
cum fuccum reliquerunt, non potuit fauue, donec redicrint, qui exfe terrcftns eft &
veluti actione deftitutus, niii vitales fpiritus& animales illum monerint atque huc liluc-
quc traduxcrint, reliquciuntautem,cum adauresiaxisvelut habenis harruonix capie-
dx gratia conuolarunt , qua duiantefuror cefiuuit , qua ceflanteredierunt quidem fcd
leuiores&expcditioresfaftirnelanchQliam adtempusaliquodexpellere,attenuare_^,
minuere, ckfortanisaliquam illiuspartem in benigniorem vaporem,aut habitumcon-
neclerepotucrunt. Exquomunifeftum fit ,hancremminime excafuaIicyrhare.fono,
fcdarte raaxima& Dauidisfummapfaliendi peritia procefliiTej Dauidenim cim eflet
fumrai&fagaciflimiingenij, &prarterea vtpote Arraiger iaulis fempereius pra;fentia_j
ueretur,exmagnaqr.a eiufdcm fruebatur confutudine, ingenium, incl nationem_,
animi impetus caeteraquequibus exagiubaturpathemata apprime nouerat Vnde_^, .
nontain proprio quam diuinoeuni inftiniftu vrgcnte, cytharam haud dubia? aut aliud ,
quoduismftruroentum.Nam vtin fchille gilbormi refertur, nuuerat Dauid ^6. inftru-

mentorurn Vtuficorum vfum, peritilfimeque fingulapulfabat vt in Mufica Hcbrawum
inftrumcntali diclum eftitadextere& appropnatofonohumori Hegisadaprarc noue-
rat,forfan RhythmosquofdamquosSauli gtatilfiraos auditu noueracrecitiido&ad nc-
gotiurafacientesautetiam ialtu metncoeumin tantiifollicitando donec tandem in-
tentum effeiftum confequerecur. Nam&motu cytharx-harnonico quo Armigeri fui
vtpote Adokfcmtis pulchri &
deco. afpedtu, mirum atfici folitus erat , adiunclo , ipiritus
i
mufculoru n cxcitabatur verba harmonicc coniunJta Rhythmice auditum vellicantia,

animum vcjuticx tenebrofo carce.ein altan lucisregionem eleuabant qua dilfipati .
fupiginofifpintuscorpremcntes, tandem cordidilatandi ielocumpra;buere,exqua_

dilatatione neceifario coniequcbatur lartitia, & mpleftiarum quies.
Corol-
6 ,
,
.
2 1 nZMujUrgta Vniuerfalis

-

Corollarium I .
TYAtetex di&isquomodo diflipatis caliginofi cordisvapoiibusfpiritusDominima-

X luseonfequenterftjcritpulfus. Cum
enim melancholicus humor caliginofus fit
obfeurus&tenebrofnsjaptinimamfaneiepraEbetdxmonibusfedecn^vtindimoniacis,
Quomodo phrcenericis,energumems,menftruatis patet,quiciim multaatra bilesibundent fefe_j
Mufiea me.
var ,j s demonum in+llo ealiginofo vapore fedem fuam figenti_,animamq;varie agitan-
n
<? moniacos tium illufionibus
capacesreddunt Cuiusreimanifeftiflimafignasut exoticae opera-
.
?
fanet i tiones quas perficiurtt ,nunc Iinguasjquas ignorar , diflerentes 3 nunc futura diuinando,
nunc alia & aJia perpetrando> quae purae naturae humanae adfcribi ininimc poflunt. Hu-
mOrigitur melancholicus vifcolus & feculentus, ciim dimonis vcluti inftrumentum_.
quoddamfit adanimummirismodis agitandum aptus,mirumnon eft diflipato hu-
s
more animam priftinae tran quillitati poftliminio reftitui, vt pofte_ de Tarantifmo h bo-
rantibusdicemus.
Corollarium II.
PAtet ex didis, qua ratione Mufica peftem jLycanthropiam, furorem aninoi aliofque
jnotusabftuleritinomnibus ijs, de quibus in pncedentibus mentionem feci-
mus Ciim
. idfpirituumbeneficio contingat, qui tenuioresjceleriores calidiorefque
ledditihumorcsillosdiflipant, &attenuant vei mitigant, quibus morbiprocreaban-
tur,acproinde mentemphantafiaab apprehenfione morbianimamplus quo afflige-
te, tantifper auerfa,itaexhilarantjVt cxcitatafpiritusomnes ad i^nfirrniratem propellen-
dam deftinctj qui ob efficax mentis imperium huc illucque curfitant, atque conuolant
doneciuflaperfecerint,eo fere modo, quo venti quidam Aquilonares excitati aerem
contagione infe-him perfe&e purgant , eiufdemque aeris tctris vaporibus mixti putre-
<linem arcent Cum enim fpiritus vit_Iis fit aereus vel xthereusftatimatque fonos a-
.
cutos & aerem celeriter com tnouentes percipit, motum illum illiufque Rhythmum fiue
claufulamimitatur, quemadmodum enimintelledus operatio phantafiae aclioncs &
voluntatis atque appetitus fenfitiui , aftu s mentis & imaginationis motus fequitur
adeo vt vix motum vnius ab alio diftinguere poflis, ita fpiritus illi corporei , qui funt a-
nim? inftrumentapraecipua, aeris alterationis impreflionesatq, motus facilefcquutur
G A P V T III.
De mirabili hiftoria Regis cuiufclam Daniae vi Muficas
infamentis.
MVficam non tantum afiiroreremittere ,fed&infuroremconcitare , fequens e-

xemplum docebit, refertaute cafum Cranziuslib.s.Dani* cap.j.& Olaus Ma-
gnus,hisverbis.
Cum Ericus interea iam reuerfusin regnum fojemni curia vteretur } multorumque
militumfimul& artificum induftria delecf aretur AderatinteraliosMuficus, quiartis
.
eam peritiam fetenerediceret,vthominesin quofcunque vellet affeclus vocaret , ex

inceftisltos,exalacribustriftes, exindignabundis placatos , ex placidisindignantes
&vfqueadfurorem infanientesfefacerepoffe iadaret Atqueis quo faciebat lfta ma-
;
iora, qu_ fe pofle diceret , eo Regem experiundi faciebat cupidiorem Iamque pceni- .
tebatartificem fuae ia<fi:anti_ vellerque non tam de fe magnapr_dicaffe ,quippe lfta in

Rege experiri non fine periculo efle; Infuper fi minus qu d:xit,fad:o probaflet
men-
.
Lib. IX. Mdgia Confoni, %) DiJ/oni 21 7.

mcndaccm fe, fimileraque haberi non fine dikriinine formidabat orabat quos pote-. ;
rat vt Regem ab co deiiderio euerteret, fed nihil egit Quo enim magis reculamt artis
.
experimentum ,eo magis Regcm accendit. Vbividet, non fe euaiurum qu-muis im-
pleret, queâctaiTet,ofatexportariarniaomnia .quibus leîo polfit mferri ; deinde vt
extra foniim cythare, c&nfiftant nonnulli, quipofnnt ad ie vocari, curauit.ereptamque
mambus Cythai am capiti
iubcntur iilidei e canentis Omnibus iam ritc inftructis Re-
.
gemcumpaucisin aulareclufurhcytharaaggiedttur. Primum graui tono moerorem

qucndam audicntibus ingerebat, lndefuctinendo plaufibilius m
lanitiam vertitj vt vUiufai",'*
paulumabellet, quominusiocabundi diftultarent. Tum modis acrionbus intentatis f"~>rem _-
indignauoncni quandamconcitabat,quj> vbiinualuir, furereRegemaftantefquecer- aus '
rujreerat. Mox lignum dcdit dclitefcentibus vt mtroirent, Regemque iam fxuien-
temconunerentiilisaprimum ex condicTocythara,Regemdeinde aggrediuntur At .
tantu m fuit robur viri , vt pugno quoidam exanimaret ; Inde multis obrutus puluinari-
busardorilleconquieuit ,fed ciim iam fe reccpiifet, vehementer indoJuit feuiiTe.^
fe ineos, quosantehabuitfidiifimos. Eccehiftoriam prorfus mirabilem ,quam&re-
fcrcSaxoGrammaticLisiib.i-.ferutauten hunc Regem Ericum didum cognonento
l^nktmmpntumfuroremexarfifte,vtem-ac"tisatri)foribusarreptoenfeqoatiior traf-
foderitj vbi vero mentireftitutusfuitrelido Procuratoreregnifilio Hierofolymam_.
expiandorum homicidiorum gratiaprcfcctumatque in Cyprodefundufuifle Vbi fa- ,
ne nonparumdubij occurrit, quomodo tam lneffabilem vim Cythara? fonus habe-

repotueritjvt Rcgemex ie,& iua natura bonum, clementem , mitemque in tantos
furore6ra#erepotiierit>.Nam Alexandruma Timotheo in rabiem aftum &adarmoru
apprchenhonem in cythara concitatum non adco mirum fuitin Rege efFerucfcentis bi-
lis, &ar.imi prorfus Martij; cnm enimeiTet rcfehus fpintibLisigneis,hiautem modulo
M-rtioconcitacioreseffecTi facile effeclum fmoris aperito Cythare;do,cui ingenium_,

Ale-andrinotum.effct-inducerepoterant. Atquomodohunc optimum DaniajRege
in tamexccfuuum mcntis ardorem mcitarit, non plane perfpicio Certe quo minus hic .
effectusprorfus naturaltsfuerit,aliquot circumftanue mihi perfuadent. Nam petit Cy-

tharxdus, vt furcnre Rege cythara capiti fuo llhdatur, eaque ilhfa deinde Rex cotinea-
ttir .
Qil? actio nelcio quod padum implicat . Nam fi,prout is fe ia<5tabat,homines in_f
quoiuisafttcrusanimique commutationcscythar? ionoexcitarenouerat,curfurentcm
Repcm a vehementi animi commotione , remiffioribus modulis ad mitiorem ftatum_
nonreuocabat ?prout deTimotheo &Pythagora, iuuenes exlibidine exardefcentes
ad contincnciam reuocatos hiftorici rcferunt. Tergiuerfatio quoque qua cum pro-
Rege effe<ftum piefciuifle,&
miifi eftcifius pccnitebat, clareoftendit,feinf_llibilemin
magnumpexiculum capitiiuoimmincret.timuiiTe. Cur quoq;S_telli-
confequciiccr.ne
tesextracytharefonum ftare voluer t, non videocaufam,ciim Muficanon omnibusvt
dictum efteodcm modoconcitandis apta fit, fed pro diuerfis naturarum coditionibus ,
aliusalitermouebatur.Pa<5tumigitur hichauddubiealiquodimphcitu fuent, quoeun-

demefreclum in omnibus tam potenter produxcrit.Velfi nonfueritpaiftum,D_mone
tamcnhuic adtionidicamfeimmifcuiffe, vtiinSaulejquem moxvbi fpiritus malignus
inuafit,ita infanijifelegimus, vt nullaDauidicacytharafurficiens fuerit,ad eum expeJ-
ler.dum ; \nn certum eft Saulem
Dauide non ferper curatum fuiifc fiquidcm bis
_ ,
pfallcntcin ia.ncea fua tiansfigere conatus cftjharmoniofo iono ad tam violentam atr^
bilis _Da:mone conferuatam commotionem diiTipandam infufriciente. Quamuisetia
odmm Saulis, in Dau>dem coceptum plurimum pentije artis Dauidice; derogare potue-
rit. Veiboin huiufn odi prodigiofiscurisper harmoniam peractis f< mper naturali a-
ftioni aLcjUidpreitinaturale coextitiflecrediderim, preiertimeoufque mufica; vi fi
i.ifaniant> vti i.omicidia etiamapertaferantur quen admodum inhoc cxemplo

pra>
i;ntc,&fUgeSaule pjtuit.Taratifmoenim affecti, etfiMufica?vi moresexoticospror-
fus aiTumanc,&lymphatisproximifint nunquam tamenauditum fuit cos cuiquam_
,
vimmtiil.if.-,vcpoftea dicetur. Porro quomodo furdaftn, Ifchiatici alijque moroi

Ee qui-
. . . ,
jig . ^MufurgUFntuerfalU
quidara curari potuerint,infequentibusdicetur. Nuncadcuram eorum quiaTaran-
tulaintoxicatifuntjcalamumconuertarnus.
;::
. . .
ii"LS3
,
C A P VT IV.
; ; De Tarahtulae moriu intoxicatorum curaprodigiofa
perMuficam.
Nlhilquidemmeoiudicioaffeftibuseffeclibufqiquosin toxicatis fuoveneno Ta-
rantula producit admirabilius cffe poteft, ita vt cxperientia infallibili fretus,om-
nes de prodigiofamorborum cura per Muficam pera<5ta produftoseffe&ushuiusfolius
dududemonftrarenospoflecredamus. Verumcumdehuiufmodi medicina expro-
feflo traftauerimusin Arte noftra Magnetica,hicfummati'm tantum eadem repeterd
vifum fuit, ne tam notabile^r//j Confoni drD/^/ argumentupraeterijflevideamur
i,
Tarantulce quidemformam naturam,proprietatem, ortum,intentum >aliaque fus
traftauimusin citato opere Magneticojquareijs omiffis, tria tantumhic proponenda_.
duxi, quceadinftitutum noftrumfummopercconferunt.Sitigitur.
Quseitio I .
CurTarantifmolaborantes nullo alid nifi harmonico medio,fiuz^>~

fola Muftca curarifojfmt ? .'

Vanta Muficce visfit in harmoni-

concitandisanimiaffeeliibus, & quarnanrhuiius
QI" ce_ nuncreftatvttandem
energiacaufafit,inprecedentibusfuseoftenfum
oftendamus , quomodo vis morbiin Tarantifmo laborantibus , vi mufic de-
eft ,
pelli poflit,infirmufque intcgrjefanitatireftitui?Sinevllisigitur verborum ambagibus

propofitum nobis ratiocinium ordiamur
Cum chordje fiue fides vt in prscedentibus docuimus, maximam vim habeant con-
niclvis. citandiaerera ad eum modum, quoip&mouenti'.r,proportionalique hac fonorum_
miftura harmoniam auribus , animoque iucundam excitent , fit vt hac fidicina harmo-
nia , ex varioproportionatoque chordarutr. motu aer harmonice concitctur , aer verd
iuxta impreflbs fibi harmonia; motus fimiliter concitatusintropenetrans , phantaftica
facultate iucundo motu occupata, fpiritum attenuando fimiliter quoqucmoueat , ipi-
ritus motu attenuatus, rarefaftufque mufculos & arterias intimafquc fibras , fpirituum
receptacula,commode afficiat fibre; mufculique latentis veneni veLculum ciim hu-
,
Quomodo mojracris,mordax&biliofusfit,intimisfibrarummedullisabfconditus ,fitvtisvna_.

U
fleHbe!!
cum veneno fufcitato rarefacl:us,calefacWque pruritu quodam, feu vellicatione totura
iur mufculorum genus affkiat j patiens verohac fibi grata veliicatione dulciter affeclus 3
infaltus prorumperecogituryfaltemtotius corpons, humorumque commotio ,com-
motionemque calor, caloremtotiuscorporis laxatio,pororumqueaperdo, & demum
pororum apertionem venenofihalitus tranfpiratio neceffario confequirur. Quando-
quidem verovenenum itaprofunderadicatum eft, vtvnafaltationeexhalare nonpof-
fit,hincfingulisannispedetcntimaliquaportio motu euaporat ,donec totumconfu-
matur.
Diuerfidi-
Quod autem diucrfi diuerfisinftrumentis muficis afficiantur , id complexionum_
nicntis affi. temperamentorumque aut Tarantularum , aut hominum diuerfitan adlcnbendum-.
ciuntur pro exiftnnem qui enim melancholici funt vel a Tarantulis obtufiorisveneni ifti funt,
',
;
n C
pfe j(ion'rs & tympanispotius ftrepitofis , clamofifqueinftrurnentis, quam chordis & fidibus afficiu-
hominisco- tur jciim enim humorcraflusfit, & lentus, fpiritufquehumoris difpofitionem fequan-
ftitutions. .
r r
tur
. .
Lik IX. MagiA Conjoni , $ Dijfoni 2 tp

tur, ad concirarionemdifliparioncmqaecorummagna vis requiritur. HincTarento PneIITaia.
fcribitur,ibipuellamfuifleTarantifmoaffe<ftam, qux nuJJis alijs inftrumentis ad faJ- ^^p^
tandum compcjli poterat,prxtcrquamftrepitu rympanorum , bombardarum explo- niscuranpo
tera: "
fionc, tubarumclangorc,fimiiibufque inftrumentis vehcmcntem fonum excitanti-

bus,lcntumcmm vencnura,inlcnrxfrigida?quccomplexioniscorpore,addi(iipatio-
nemfui, nonnifiraagna viindigcbat. Cholerici vero, & fanguinei, cytharx, teftu-
dinisjchelium ciauicymbaloium fimulconcinnatorumharnioniaobmobiliratem_>
,
tenuitatcmquc ipintuum faciic curantur.

Eftpr$tereahocvelrnaxin;c.idmirarionc digniflimum ,quodhoc veaenum idem_j
prcftet in homineexfimilicudine quadam nature , quod in Tarantula proprio fibi fub- jjj*"^^
iefto; ficut enimvcnenum muficacxcitarumconti!;uamufculorumveilicationehomi- xonm Tari
nem ad ialtandurn cxcitat, fic&ipfas Tarantulas;quod nunquam crcdidiflem, nififu- "alaoWeriM
pracitatorum teftimonio Patrum ride dignillimorum idcompertumhaberem. Scribut
enimhuius rci expcrimentuinciuitate AndriainPalatio Ducalicora vnoexPatribus
noftris,totaque preterea Aula faclum efle Nam Ducifla loci,vt hoc admirabile natu-
.
raeprodigiumluculentiuspateret , Tarantulam data operainquifitam , conche aqua_ Experimen-

referre; ,atquein ealuprafcftucam tenuem libratamimpom, moxcytharejdum vocan i__,.
iuflit, que. primo quidem ad ionum cyrharx nullum motus dcdit veftigium , mox tame
vbifonohumoriproportionatopreludere ccepit,beftiolafrequenti pedumfubfultatio-
ne, totiufquc corporis agitatione , lalcationcm non affeiftauit duntaxat i'cd & vere ad ,
numerosharmonicosfubfiliendoeam vcre quoque cytha-

exprefliife vifa eft; ceflante
rxdoceffauit&fubfultarebeftioIa;hoc vero quod prefentes tanquam exocicum in_
Andriamirabantur,Tarcntipoftmodum ordinarium efle compererunt Vbi fonato- .
res,quimufica fuahoc malum etiampublicis Magiftratus ftipendijs ad pauperum re- Tarsntu!a_
medium,folatiumquecondudicurareconfueuerunt ad curas patientium certius fa- ^^fp';

,
ciliufqueaccelcrandasprimo exinfe&isquercrefolent, vbi,quoloco, aut campo,& pomonatu

''
cuius colorisTarantula erat , a qua morfus ipiis fit inriidus . Quo facfto indicatum locu falca
protinusjvbifrcquentesnumero >atque omnis generisTarancule reriumcexendorum
laboribusincumbunt,accedere foIencMedicicytharedi,variaquetentareharmonia-
rum genera, ad que, mirum diclu, nunc has, nunc lllas faltarc, non fecus ac in duorum
p olychordoru aequaliter c6cinoatoiuperfonatione,ill? chord^qux fimiles fibifuerint
tono, & asquahtcr tenfe; mouentur reliquis immotis , ita & pro fimilitudine & condi-
,
tioneTarantularum, nunchas, nunc illas faltare eompenunt,cum vero eius coloris

Tarantulara qux a paticnteindicata fuerat in faltum prorumpere viderint , pro certif-
fimo figno habent, modulum fe habcre verura & certurn humori venenofo rS m&nir
ôv-7D5 proportionatum , &adcurandum aptiflimum , quo fi vtantur jinfallibilem curx
effecurmfc confequiaffeuerant
Confedtarium I.
H Inc patet eundcm faltationis effectum prxftari in ipfaTarantuIa quern hqc in ho- vifc<5 fun
mineidoprxftarefolcticiun enim humor huiusanimalcuh valde vifcofus,ac animal fub-
3
facilefonoro aere obfubtilitatem, vtpote ad recipiendum fonumfubiedtumaptiifimu j 0""/

cieripoffit : fitvtis motu illi , que; aSona-
aeris harnioniciconcitarus,fimiIernprorfus tum ,
toreefficitur,vibriflationcm caufetur;vndcanimalipfum velutipruritu quodam affe-

<ftum ad faltum concicatur prcfertim fi fonushumori commouendo fuerit proportio-
;
natus; vifcofum autern arancorum humorcm fonifubieftum capax efle.Petrus Martyr ..
A ^_
inhiftoria fualndixOccidcntalisteftatur , vbi ait,certum quoddam araneorum ge- nei indiciio.
nusinlndiarepcririjcuiusvnusextraiftum adeo tcnax fit vt non in fila tantumcedat

,
o fidiufer-
mdigenis, fed&locofidium,vt fcricum cum Bombyceapud nos,feruiat.

Quod igitur animalad taltandum moueatur, id humoris difpofirioni ac qualitati ab
acrc harmor.ice concicato facile mobili adfcnbendum putcm fi enim citacum in vi-
;
Ee 2 fcofo
. ,
X20 Mufurgi<e FniuerfalU

fcofohumore latentem fenfibus percipere poffemus, certc harmoniam non abfimilem
ciufifalms jpfi,quamfidibusfonatoresefticiiint,fcnriie poffemus. Quod & certa qu^dam ex-
perimenta tcftari vidcntur vti in precedentibus didtum eft Videmus enim quofdam
, .
ad certum quendam fonum feu ftndorem maxima dentiura moJSftia affici, dum ftri-
,
dor hicingratus, mufculofas gingiuarum partes veJJicare folet . Quod etiam contin-
git ,fi inftrumenti aJicuius fidicim coJlum dentibus apprehenderis , totius enim corpo-
risfpiritus per huiufmodipartium continuationem in agirationes quafdam prorfus fi-
milesipfis,quastremebiindachordainaeiefacitdiflbJuitur, crifpaturque quaepul- ;
chre quoque experimentisfuperius in mufic^ magnetifmo demonftratisoftenduntur,

Tarantulamorfufuohominibushumorcmquendamfubtilem, quilatentis penetran-
tifque vcneni veluti vehiculum quoddara eft , inftindit , fic vt hic a folc ceftiui tcmpQ-
ponsperiodicocajoreexcitatusjintotumfecorpus, prcefcrtim in arterias,.mufculos>
fibrafque intimasfe diffundat, vnde is hoc pacto paulatim ad harmonicos motus reci-
piendosdifponitur,diipofitufque tandemadharmoniaerationem mufculosvejlicans,
infirmum,veIitnolit,infalt.usprorumpere cogir, atque ita intentusfanationiseffeiftus
preftatur.
Confeftarium 1 1.
ÔlIiges fecundo , quod ficuti non vnicuique Tarantuhe quûis modulationesco-

* ueniunt, fedcertiscert,ita&hominiab hac veliJIaTarantulaifto jhiECvelil-
lamodulatioconuenitialiênim vtdidumeft,nonmouentur nifi vehementi ftrepi-

tu,vtcontingitinijsTarantulis,quxtenaciorehumorepr9dita:funt,itainhomint-i
alis facile & ad quemuisproportionatum illis fonum mouentur, veluti in ijs qu? fubti*
3i & biliofo humorepredite;funti motu enim facileinijsattenuantur fpiritus vcnenofi >
quicumacresfint&mordaces,veIlicatione fua mufculofum genus infeftantes vehe-

menteradfaltumalliciunt:SiigiturmeIanchoIicumbominemiceritmelangoga,eum
torpidum reddct & fomnolentum; fi cholerogoga,cho!ericum, mobilem, inftabilem ,
phreneticum & martiosfuroresfpirantem efficiet , & fic de alijs , prsefertim fi mufica_
Tarantiacorefpondeat. Quisautemfitfonusproportionatusveneno,meritoquisdu-
bitate poffet ; Dico igitur veneni qualitatem excitatam ftatistemporibus non fecus ,ae
omnes morbosperiodicosebullitionem,feucommotionemquandam humoris caufa-
re,humorem autemattenuatumviveneni infubtiliffimaqusdam velutifila inter rau-
fculorumefta^7difflari , que; fiexhumorumconditione taliafuerint,vtfacilea fo-
no extrinfeco harmonice concitentur ; adfonum veluti proportionatum fubiecniin_
& lpfa motu vibriflata, muiculos quibus adhf rent, cum vellicatione, tum mordacitate
materiaeinfaltusprouocabunt; Hinc quantbfonusmaioremhabueritvocum notula-
rumc ue diminutionem , atque acuti grauifque vocnm , in Tono hemitonijs frequenti-
^fifaTfe". i
ma pro Ta- bus referto, maiorempermiftionem;tanto gratiorem futuram hoc morbo affecnsmu-
rantiacis. Jfcam;ExceleritateenimmotusvehementiusmufcuIos vellicat, & confequenter ad
faltandum vehementius follicitat HincCythar^diquantum fieripoteft,vari;svocum
.
diminutionibus,&vt plurimum in tono phrygio,obfrequentia quibus conftat hemi-

tonia , modulationes adornare folent
CA-
:
Lih.lX. Magia Confoni > & Difsoni 221
C A ' P V T V.
De diuerfls diuerfarum Tarantularum
propnetatibus.
HOcpcrroprodigiofum pcne &prorfus paradoxum non immerito videri alicui

pollit, vnam Taranrulam cx diu*imilitudine quadam naturarum alteri
videlicet
pcnituscontrariariinequeenim vnum inftrumentum patiuntur,nequefaltus,neque
geftus,atque !ymptomataeadem,ied prorfusdiuerla. Quod cumHifpano cuidam_.
tunc tcmporis Tarenti commorantifuifll-t rclatum, fcrtur is rifu primo rem excepilfe_j,
neque teftimonio multorum ridc dignorum, donec in fe ipfo rei periculum feciifet,ac- Taramulas
quiefcere voluifle . Duas igitur Tarantulascolore & qualitate diuerfas inquifitas manui connanjs fa
impofuitjlaceifitafquevltrodiuerfisinpartibus manus fuas puncluras infigi permifit % j^bmas^co.
Morfibus igitur acceptis venenoque per totum corpus paulatim diffufo,fentiuntur mox firnutur hi-
paroxyfmigrauilfimi& mortisanguftiaâduocanturconfeftim cytharedi,Auletaj,om- jj ria m " 2 '
nisgenerisMufici, varia tentanturharmoniarum genera,- fentit tandem infirmus ab
vno modulo fortiter ad faltandum fe iolicitari,fed fruftra , quantum enim vnius vene-
numTarantulaeadfahumlollicitabat,tantumalterumvenenum,vtpotetotafubftan-
ti_fimilitudine contrarium, refiftensafaltu retrahebat. Tentanturiterum alijsadhi-
bitisinitrumentismodulationumaliasipeciesiveriim ab vnaearumadfaltandumiteru
potentcrfeinftigarifcntitjfedfiuitra, venenum enim hoc ad faltumconcitatiuuma_,
priori lncompollibili &prorfus contrario ita eft inhibitum j vt quod vnius concedebat
facultas, alterius irrcmediabiliter negaret; in hoc igitur qualitatum contrariarum lucla
conftitutusinrirmusj dura nullum rtluctanti nature >inimicorumque huraorum fcro-
cie. remediuminueniret, neque vllavenenofe-qualitatisexhalatioconcedcrerur, vita_
tandem milere nonfinedolore &commiferatione pre/entium exceifit exemploiuo ,
docens, qu-ra temerariu.n fit, quamquepericulofumfinecautela & circumipccnone

feiefunefttshuiulmodi experimentis exponere_j.
Nifi igitur venenum Mufica ti anfpirauerit,certum eft, Tarantiacum viuere non pof- venenum_.
fejautfaltem vitammiferabilem grauiifimis fymptomatisplenam degere. Quod duo anfpirare
i- 1 c c r*
r - /~.j--j-^ :"" r
aliaexerapla conhrmant; e Sacro Cappucinorura Ordine quidamTarentimoriusa_ b.
Mufica de-
Taratulaerat,cuiusappetitus naturalisadaquaslympidasferebatur;hicdumeode,ceu
Magnetica quadamcognationerelationeque Taiantiaci ad Tarantulamappetitu fer-
retur, neque a fupei ioi ibus balneo, multo minus remcdio omnibus communi,faltu vi-
dclicet,admorbiviminfnngendam vti permiifuseifet ; tantademummordentisqua-
litatisefticaciafuitincitatus,vt quadam die e Ccenobioclapfusveluti mentisinops,in
mare, ad quod iummo impetu ferebatur ingreifus fit,vt hoc refiigerio aliquod falutare
ftimulantismorbiatrocitatiremediuminueniretifedaliteraccidit :vbienim falutem_,
qurebat,morteminuenit;nara maximoomniumdolorefubmeifus, inmariperijt.
RobertusSantorusNobilisTarantinusaTarantulamorfus, quod nefciebat,ad extre-
ma paulatim perduftus fuit, Medicis morbi nulla fignadignofcere valentibus, in_
xnentemtandcm venit vni exaftantibus idquod erat, Nobilem Tarantifmo labora-
re.placuitin confiliomedicoconie&ura^Mox Sonatorperitus acceriitus inagonia_.
conftituto fiftitur,loco luctus confueta tcntantur modulaminum genera, ad quorua__
vnummalofuoproportionatum,isqui immotus, omniumquc fuorum miniftcrio de-
ftitutuslcctoaffixusdetincbatur ,gratis harmoniciaerisrepercuifionibus e veternoac
lethifcrotorpore excitatus aliquantulum tandem incipit languidamembramouere_j,
deindciaclare brachia, mox ionocontinuato , viribufque refumptisinlectofedere_j,
torqucrccollum , intcrnae exMuficaperceptx delcctationis manifeftaindiciaprarbens;
<tei u dccytharxdoaiacriusperfonante,etiaminpedcs ielubrigere quidamplius? j
In
. . >
i Wlujitrpa VniuerfalU
In cboreasdcmum diffoluirantavehementia,vtcontinerivixpofrevideretur, qui i&i-
ad mortis portas addudus videbatur
tur priusnarcotica? qualitatis efficacia fepultus,
admirabilirefonantiscytharadienergiaexcitatus, atque m fudoremomnibus mem-
brisrefolutuSjmoxperfe(5txfanitatbveJhocvnicochorea?exercitioreftitutus,liberim-
poftcrum ab omni infirmitate vixit.
. Quaeftio II.
Citr T'arantifmo ajffecli certis quibufdam coloribus
tantopere deleclentur?

' . . . . .
Khim Tarantulas ad diuerfos colores Tarantifmo affeclos excitare >

eft diuerfas
D'
k
quodquarationecontingat,iamexpJicandumeft. Suppono itaqu" tanquam

experientia comprobatu, adeumcoloreidtosincIinare,quem taratule, prefeferunt.ita
vtij,quiaTarantulisrubrisvulnerantur,adcolorem rubrumflamiTieumqueincIinen-
tur;quia viridibus, ad viridem, & fic de cceteris. Item quae Tarantulce aquis fluminibus
aut cifternarum crepidinibusafficiuntur , idtos ad aquam fimiliter inclinant qua? vetd :
Iocis calidis & ficcis,ad biliofas a&iones Tarantiacos plerumque concitare foknt
QuQdficomplexiohominisTarantuterefponderit,tanto effeclum validiorem pre;-.
Sunt igitur quxdam animalia venenofa , bciae prorfus eandem affeCtionem,
ftabit.
quamipfapatiuntur ,morfu inalios transferunt,ita Dipfasferpens , cum feraper ferui-
dafiticrucietur, talemquoqueefficit mordendoin homine,iuxtaillud }
hanc torquens nullis extinguitur vndis >
Vtfitis
Sic rabidammorfu concitat illafitim
.
Itacanisrabidimorfuseampaffionem, quamin caneefficitetiaminhomine pr^ftat

videlicettê9/3o<p<fw,feu metum aqua?; Ceraftes quoque, vtab /Egyptijs accepi -irue?-
/3oip<w,feu, metum ignis lucifquetam in ferpentequam in homine eius veneno infe&o,
incutit Ita torpedo torpida , torpida membra reddit,&ficut parens quoque poda-
.
gra,lepra,epilepfialaboransinfeminefiho eofdemmorboscommumcat; non fecus

Tarantularum diuerfarum venenaabinfitafibi propnetatevidentur ifti animum ad
eum colorem, quem ipfae referunt,feu quo ipfae recreantur, occulto Magnetifmo, feu
cascaquadam natur^fimilitudine inclinare; Tarantulam autemcerto colorerecreari
inde patet, quod indiuerfisplaniscoloratisimpofitae idplanumapperan , quod ipfis
coloreconfimilefuerit. Exquofequitur, quodficut propriushumorvenenoiusphan"
Caufa tafiamhuiusanimalisadhunc velillumcolorem, vt naturefue; confcntaneum aut co-
%%&iwn- trarium, gratumautingratuminclinatjfic &idem humor morfu in corpus hominis
$<Aiof . transfufus ,eundem Magneticaquadam relatione & occulta miraque conefpondentia
praeftabiteffe&um ; Nam fimul ac color, ex. gr. veneno fympathicus homini affedo oc
currerit, eo fe mox bene & commode affici fentit,male ficolorem fibi contranum fue-
ritintuitus. Speciesenim colorisvifuperceptiphantafisobijciturvelutigratura quip-
piam, vnde dilatatioipiritus;fpiritus autcm dilatatus fpeciei grate; veclor, fehumoii iu-
gitad fpeciemveclamfympathico.-Ex quo mutuo naturaiumconiugio, grataquasda
refultataffeftio, feu titillatiopruriensperomnescorporisfibrasdifTuia,txquademum
voluptas&defideriumvehemensjdefideratoobiecto fe iungendi wiiendique: ficuti
igitur Tarantifmolaborans, numerorum proportione grauiumque &acutarum vocum
mifturahumorivenenofoproportionata& confimiliitaafficitur, vt aunbus etiam ad
inftrumentaapplicatis, eiufmodiharmoniam veluti auribus imbibitara , atque fibi in-
corporatamobtitillationem quandam harmoniciaeris repercuffi percipiat; itain co-
loremqijoquefympathicum vifusiclitantoardorefertur ,vteam oculisveluti imbibe-
re,fibique ob gratam affectionem titillationemquefpiritus , qua; inde efficitur , incor-
porare velle videaturfferunturenim fingulae potentixa fpiritu directa; infua obiecTaj
eadera
. . . .;
Lib.lX. Magia Confonii (9f>T)ifJbni. 22 j

eadem prorfus ratione, vt in phantafic magnetifmo di.ftum eft
Quercthoc locononimmerjt6 quifpiam, quopactocoloralbusdifliper, nigcr colli-
gat, ruber inflamroet, viridis,puniceus,aureus oblectet? qui in Tarantihroarfec~tisvi
ndis&c_ruleus,tantopercdclectent,ruber& corufcusprorius in exotica quedam
sra3/ti7atrapianii?ciim hec nonniliper lpecies prcftarepoflint , quexfenuliamreale
a&ionemeduntipropterta quod lmperfeiftam tantum ac diminutam eflentiam ha-
beant quam nonnulh rcalem, & ali) lntenuonalem vocant,vtpote qu_ inter realiuru ac
cntium rationis naturam mcdia fit
Refpondco, Coluium fpecics fenfibiles qualitates efle atque agendi vi prcditas, mi-
nore tarren, quamqualitatcsipiâquibusdcciduntur. Quisenim negetlumen afole
lparfum per aercra jitcm calorcm ab igne eflufum calefaaendi vim habere* Eft au-
tem lumen imago & fpecies Solis,fkut calor forma vicana lgnisinil igitur impedit,quo
minus obiecla per fpecies lanquam per proprias ac naturales virtutes organafenfuum_.
immutent. Accedit, quod vcnenumTarantula;um hoc fibiproprium vendicet, pro
conditioncfip ad hunc, vel lllumcoloreminclinare. Humoreniminhumano corpore
ita atten:peratur, vt ad phan tafiam ducc fpiritu, fpccie colorate; rei informato, feratur
Ita experientja docet rubrum colorem miriflce illos excitare , quiab analogis Taran-
tulisfuerintidi,cuinenim rubedopetuliaria&ione oculospropter ignea: naturae fimi-
litudinem-acccndat ,& vifiuos raufculos vcllicet, vt in Leonibus& Bubalis apparet in i
oculis autcm maxin.a vis fpirituum coliigatur i fpintus ifti dilatati & flamraeo colort-
acceufi, mufculostum vifiuos ,tumalios udnatos reliquis membris correfpoudcntes,
veilicent , fit vt ex hac vtll cationc ingcns pruritus quidam fentiatur , vnde & motus ,
quos Muficaaereluoharmonico multuinpromouet;Vnde&homo ex obiecloilloco-
lorisgiatiflimi vnacum Mufica maximam voluptatcmfentiens, velitnolitin faltus &
tnpudia agirur Eftenim &coloribus fuaharmonia,qua;non minusquam Mufica re-
.
creatatque hjecbarmoniatum anaiqgiamaximam in concitandisanimiafledibus vim

poifidct, Naiii vn cx rlauo, rubro ca?ruleocolore, aureus &purpureusco!ores gratifli- u , _ .

t 1

i- 1 rr

riarmonia_i
mioriuntur, ltacxhilcc duobus viridis omniumcolorum aroceniflimus,panrat]one_> coioritms
cum vindis ex aurco& purpurôgratiflimiscoloribus fit compolitus,& perfectiflime inelt '
attemperatus, & non fcciis ac Diapafon confonantia cx Diapente & Diateflaron com-
hec omniumperfectlfimeau esmouet, ficille oculos 5 ita vteumnatura.
pofitus.fit; vti
ad folam voluptatera, oculorumque recreationera dcdifle videatur.
Quxftio I I I.
Cur *T arantifmo affedi tam dtuerjos mottu mentiantur ?
TArantifmo afle&os tcmpore paroxyfmi diuerfos mores aflumere fepe diclum eft
aliosquidemmilites, quofdamDuces&Gubeinatores,aliospugiles,nonnulIos
concionatorcs agere Quamturigiturvnde hiaffedusproueniant? Ccrtum enim eft
.
pafliones huiufmodianteanon fuifle, ijs vero mox vbiinftrumentorum Muficorumfo-

nitum perceperinr, notabiliter tranfmutari , quod vt explicetur Notandum cft , e(Tj_j
,
qu_dam venena ,que peculiariratione vimin phantafiam habeant , vtpotc quorum_.

vihumores in totocorporefufcitati inccrcbrum eleuantur,pofteaipiritus, deinde pha-
tafiaijfdeminuaditur.-Poftrcmo dcnique fpirituumope totiuscorporishumores,iuxta
conceptas in phantafiafpccies pro vai ia temperamenti hominum ratione excitantur
Vndemirum non eftfifpirituum opcinfectiid fe efle exiftiment, quodipfisaphantafia r(l3ta jja ve _
obijcituriitavenenumadipfadcillatum , vt &aconitum copiofiusfumptum ,homines hemetercir-
inpifces, anferes,anates,mergos tranfmutaic videtur. Cum enim venenum iftiufmo- ca rem ''
diexvifuaobintolerabilem,quam cxcitat fitimadaquasinclinet, phantafia ftatirru, pStTt^sfor
fpirituumopeijsfpecicbusadquasinclinat affumptis,aquas fibi follicite & laboriose mauirquafi
fingit, earumque vifu & potu mfatiabiliter gaudet vnde neccffario id efle dcfidcrabit,
:
^JîT*
quod
. . .
224. Q?l4ujurgi*e VniutrfalU
quod rebus defideratis,vtifunt omnia aquatilia, maxime frui folet, &confequcnter f i,
morbi perpetuophantafticum, ad defideratam rem ftimulante,tandem ixfaphantafia,

ex ijsvnuni efle imaginabitur . Itafebricitantesiubindefepifces optant , quoliberioit
hauftu fitim rcftinguant E contra venenum ex morfu canis rabidi lllatum, naturaliter.
.
adaqua: timoieiTiinclinatjriclumquecanis continuoimaginarifacit. Phantafia eninv

fpecie canis mordentis occupata pr^terea viquadam occulta ,aquiscontrariaitaper'.
,
cellitur, vt nefpeciem quidcn, aque;toIerarepoffit,vnde& Jêjipo/Sjidicuntur.Non-j:

fecusdeTarantuhsratiocinaberis,cumenimpro djuerfarum Tarantularu natura di--
uerfavenqna fint, diuerfosquoque humorescicrepoflunt hinc excitata venenoia_. ;
Tarantuloe, exem. gr. coJagoge; quajitasjhumorem lftum acrem & mcrdacem fibicon-i
fimilemin homine,&quidem meodem cholericoveiiementiusexciratjhumorautein.
illatusincercbrum, phantafiam ad id,ad quod aiiasinclinat, incitat& hic harmonioiu-
aerepercuirusdilatatufqucperomniamembraiedifl'undit,eaacriterftimulando vclii-
candoqsvnde moxmotus humoriexcitatoc6formes,aSus inquiundignatio.nisjireoru-.
roris,mobilitatis animi; fimileiqjrationalisanimipaiTiones excitatur,qii9 fulgore enfiu-
euaginatotum , rubicundorumquc afpeclu obiedorum magis magispromouentur* &
vtin prscedentibus quoq; dictum eft ; CJioJagoga.ver6.rn homine pulegmatico mitiui
agitomniajnonfeeusde Tarantuiishejrnagogisphle .-nagogi&ymelangogisi ln.homihfj
fanguineo, phlegmatico, melanchoJicoratiocinabercHjuecumex prccdctinbuscow.
ftent j hic hbens omitto
Quornodo Prophetia_& diuinatio harrnonrcis

moduiis caufari poffint.
. :. j . . ... K '
. ..; i .< . , r: ". .1...
E Saero texcu notum

eft Prophetiam fubinde mufici concentus vi cbntigifle,& prc-
cipuelocuslib i.Reg. a <;. vbi Samuelad gTegerhPfophetarum mifit Saulem.j
vncftum in Regem, qui cum occurriflent,& ante eos pfaltenum & tympantim, &tibiani
& cytharam ipfofque prophetantes vidiflet, infiluit in-etim jSpiritus Domini&prophe-;
tauitinmedio eorum, paralip: i cap; x 5 . fi J j AfaphatHeman &Hifpiainminifterium_
.
i
,~,,. aDauide fegregatiprophetabant in Cytharis& pfaltcrijs& cymbalis.&lib.3. Reg.c.4.

num. i5.canente pfaIte,fitfuperElifeummanusDomioi &c. Quaeriturigitur quam-..
Vim & efficaciam Muficahaberepoffit,vt hunc tam mirificum eflectum pre-ftet in homi-
nibusetiam dono prophetia: fupernaturalitemon ditatis? Verumvt ha>c folidius dii-
cutiantur, quomodo hoc loco prophetiam fumamus, priits declarabiraus
Eftitaqueprophetianihilaliud quam illa rerumfucurarum prefenfio,praediclio ,vel
tnftindus Dei, quo quis afflatus fecreta cordis vel alia arcana reuelat , quas via natura-
li fieri nequeunt.adeo vtqui illa arcana & confilia Deiper afflatum Spiritus San&ifine
proprio labore nouit,Propheta dicatur; Prophetiadici quoque poteft,dum maligm fpi-

ope multa ab humano fenfu aliena efficiuntur, vt fit in energumenis , & olim in ijs
ritus
quiagitabanturfurorepoetico;neque agimus hic de miraculofa Prophetia?producl:io-
ne,ledde naturali,de quaquxrimusjvtrumillaMufica vereproducipoffit,de qua va-
ria^diuerforumfiintfententia?
Aftrologi cum Magis Colcodeam Animam formarum diftributricem caufam affi-
gnant; ab hac enim totius Magie; virtutem hauriendam efle nugantur , & hincfactunu.
efle cur Saulaccinentefidicinepropheta fieret. putantenim animam pro varijs furoris
gradibus mira facere, adeo vt animus furore mufico percitus , e carcere egreflus mem-
brorum vincula nullo cohibente tranfgrediatur , & diuino Spiritu concitatus omnia_i
comprehendatjfuturaprouideat.fileomultaqus sd placitafua ftabiliendacomminif-
cuntur indigna 3 quas dum aJijs operibus reieruauerimus , refutanda , hic longiores efle
uolui-
. ,,
Ltb.lX. MapaConfiniy&DijJoni îj

.loluimuSiNonnulii \olunt mentem concentupcrcepco cxleftem harmoniam medi-
tari,&iilico dulcedinisilliusfuauiiatealle<ftam,dumrecordaturj quamadrr/irabihs fit
illa coeleftium corporum harmonia , e corporeis vinculis auoiare, donec futurorum^,
cognitionerepleta rcdeat,&totum corpusagitet , & veiutifurore corripiati Verum_
hxnugxalibnefutantuf. Quomodoigiturdiuinandi&prophetandinotitiam ex har-
monicis modulis refultarcpofleputcm,aperio. Dico igitur Muiicam exterius dumta-
xatprophetiam iuuaie, quatenus animum attentum reddit , & a quibuflibet ahjs co-
gitationibus reuocat,vt vnicoconcentuivacet :fic enim fidicines, & cytharxdi aiunt
nunquamfefehciorcseife, quarr. vbi teftudine cantumexprimunt: non quod Deus
iliaprxparatione,ficutinec foinnioadahquidreudandum, animumque illuftrandum
indigeatiSed vtahquarationcfc rerum ipfarum naturis accommodet, quocircafx-
piiispfalteprophetas vti voluit, vtanimusad harmoniam comparatus diuinum influ-
*umacciperct,quem nullaeimaginationes, rerumquecaducarum phantafmata mtcr-
tarbarent Nam prxterquam quod Deus harmonia fit , ad eiufdem mfluxum partici-
i
pandum,perharmonicumconcentum fibianimosprophetarum difponere prius vo-

luit, vt hoc harmonicoanimx in Deum motu lpfi perfe&ius vnirentur, exquavnione
dcindefequebatur anirux motusin notionesoccultas rerum futurarum; Quo enim_i
quisDeoper variasprxparationcs fucrit fimilior , tantocum Deo eritvnitior ,& quo
vnitiortanto maioris gratix charifmate ab eodem perfundetur; Hinc Sanitos Dei ho-
rnincs , a rcrum cadticarum cura abftraclos,&fola cceleftium rerum contemplations_>
vacantes , vtplurimutn Prophetix dono prxditos nouimus. Dupoficiue igitur har- Opiniones
tuonia tantum ad Prophetiam concurnt, minime effe<ftiue,ciirn hic effeclus omnes Mu- prophau-'.
ficxfacuitateslonge excedat .Sunt nonnulli ftolidi huius t.emporisphilofophaftri
qui putent in acre quandam efle veiuti rerum omnium tem^cu vel ideam, fiue ea
fit animailla Platonica fiueinfiuxuscceIorum,fiueatomorum.confluxus,quibusreci-
procafiat affe&uum,conceptuumque communicatio,adeo vt naturahter quidam lon-

gilfi mc remota fe cognofcere pofle ai bjtrentur , & fic lubinde naturaletu prophetiarr_j
gcnerareinanimo hominis, vt vel hinc appareat, nihil tam abfurdum efle, quodnoru,
iuos habeat fcitatores Quoroodo enim liberx aclionesfpeciem iui m aere relinquere_->
.
poilint vti caperc nonpoteft mortalis infirmitas ,itaeofdem exphcaripofle aiitnncv

:
cxiftimo: Platonici vero nonnulli huius tam admirabihs effecluscaufam conftituunta-

rmnam mundi intelligentem , putant enim animam hominis per harmoniam excitati,
efle llhusveluti particulam quandam , quxdurn a phantaimatiscorporeis abfoluitur,
auldemcognitionisparticepsefficiatur, quamhabetiIIa,curnenimafleranttotumcor-
pusjtotumquemundumabillaanimapenetrari, tantumhocrequirunt,vtfingulorum
animx ab omni liberentur ltnpedimento, vteadem,qux vniuerfalis illa anima cogno-
icit,per vnionemharmonicam vniti, cognofcant.
Verum cum hxc de mundana an;ma commentum platonicum doctrinx orthodoxx
aduerfetur,feipfumrefutare videtur. Sunt& alij qui totiusmundivirtuteminanhra
noftraincludant,adeo vtillam omnia cognofcerevelint ,cumfeipfamcontempIatur,
& omnibus extenoribus reh&is ad ccntrura mentis fe recipit ,quorum aliqui incetleiftu
agentem a phantafmate,etiamfi in hoc corpore verfetur , hberant, vtfine conuerfione
ad corporeasfpecies,intelligerepoflit: & hincprophetiara nafcivolunt. Veriim hxc
cum alibi refutaucrimus, manet, prophetnm,de qu3 Sacra Scriptura loquitur ,pfaite_^
canente, nonfierinifidifpoficiue; ficuti Deus multis rebus elementaribus velutift-
gnisquibufdam adgratiara hominibusconferendam, vtitur Verum cumde hifce,&
.
firaihbusjfusein Magia jEgyptiorum traftemus, eo Lcctorem reraittimus.
Ff CA-
. . >,
$*4 Mufurgi* Vniuersalis
. C A P V T VII.
De maximoMufice; efTectu,quem illa in corporibus conci-
tandishabet,& confequenter de corponbus quae fono
fuo partim obefte,partim prodeffe pofTunt
N Vllum dubiumefle debet>Muficam maximam vim obtinereineorporibuscon-

J citandis,dum
enim campan^ pulfantur maiores,dum tormenta bellica explodfi-
tur, tonitrua reboant,quantus aeris,xdium,feneftrarum,turriumque motus? qui fubin-
detantuminualefcuntjvthominesvehementifonitu non dicam reddantur attoniti,
fed&pertitusconcidant exanimes; Verum de huifmodifono nonloquimur,fed dt-
illo,quo nonnulla? res ad hunc folum fonum , & non alium etiam fortiorem commpue-
tur.Curenim vnachordaad alteram quitenfam fonet , &nonadexpIo(ionembom-
bardx; mirum eft Eft enim abdita quorundam fonorum vis ad certa quatdam corpo-
.
ra^ ita proportionataj vt illa tantum,non alia moueat, in vnis vim fuam,non in alijs im-
primat, ficuti magnes non in lignum, plumbum, fimiliaque vim fuam exercet ,fed in_<
confifflili corpore, ita funt certi foni,quicertis quibufdam corponbus excitandis apt3
funtj&proportionata Quamproportionemfiquisfciret,ishauddubie maxima natu-
.
roe miracula
eiusopepatrarepoflet.
Contingitfubinde vcmultis colloquentibusvna quepiamvoxfcamnum tremert-
faciat, reliquorum vocibusnihilineaimprimentibus. Notaui quoque lubinde vnam
fiftolamalicuius organi chordam certamchelis maioristam acriter commouifle,vt
pleclrovibtiflatavideretuf. Ingentisquoque molislapidemfempertremuiffe ad foni-
tum certae fiftula; organi,hoc verd filente,& reliquis fonantibus nihil com motionis fuif-
Miudefdno fe percepturrt Merfennus refert apud R. R. P .P.FrancifcanosParifienfes quoque_>
.
ti P efiui:i' idmirum, dum organa pulfantur pauimentum circa diametri finemjquae ex

fcilic-
quadrato nafcitur , cuius organa latus fint, ita concuti , vt ferme verearis , ne terra de-
hifcat,quodtamen minimefentis, fivelproprius adorgana accedas, velab eislon-

giusrecedas* Hinc maximafumunturMagicenaturalisargumenta ,effecluumq;pror-
f\x% paradoxorum
folutiones , vt dum ad certum aliqucm ionitum fiatua? mouentur no
adalterum,de qaibusinThaumaturgiafonorum exprofeflbtradetur. Hoc eodem_*
pactoad catadupasTyburtinasannulus quidam ferreusdomui vicine^ infertus fpeftatur
vehementicadentisfluminis fonitu perpetuo mobihs . Habeo & ego in Mufa?o meo po-
lychordum,cuiusvnachorda,nullaaliarumadvicina*campan5fonitummirabiliviin_j
fonosanimatur, Verumdehifce fufi/fimeinfequentibus. Cuiusquidem rei aliaracio
noneft,nifiproportionataearumharmonicaaeris commotio,quavbicumquecorpus
motus genere afficit>adeoq; h uc coll imat,
repererit fibi proportionatum,illud ex fimili
omnesillaeexperientix,quasinprimapartehuiusproduximus
Vrtdeconcludofiquisfciretpropo;tionem,quamfonusalicuius inftrumenti ad fpi
ritus,& mufculos arteriafque humani corporis habet, huic nihilfacilius futurum , quam
hominerairt quemcumquearTeftumrapere;&in faltuspro modulorurationepropor-
tionatos,vtdeTarantifmoatfeciisdiximus,concitareifiprKtereaproportionemfoni,
qiiamquifquead 4 hurnanicorpo-is humores poffidet> cognofceret, nullum tantj
obftinatum malum, infirmitatemque ita radicatam, quam nonfola huius foni vi depel-
leret, mihipetfuadeo>dequo;& m MedicinaConfoni,& Diftbni fuse ex profeftbagi-
mus. Poftuntautem huiufmodiibnidupliciter confiderari, vel vtfint proportionati
vel difproportionati,priores harmonicos humino corpori maxime falutiferos effe pro-
bauimus De difproportionatis igitur diciirtUS contrarium in corporibus humaniseffe-
;
ftUmpra?ftare> vocamusautemdifpropoit:onatum,vel quiobvehementiam fuamap

tus
. ,
Ltb.lX. oMapa Confoni , &> Dijpni : 22.7

tus cftLrdcrc, veleffeifturaaliquemdolorificum in corpore cxcitare poteft.
Vt inve-
hementiatonitrorum,quoplurimosexanimatosfuifle, prjcgnantcsquoqueabortiujf-
feleoimus Ex vehementifiquidemfonoterror,exterrorelanguinisex circumferen-
.
tia ad centrumcoitio,exhuiulmodicoitione metus ,pa!lor, imbecillitaiqueipintus,&
Motricis facultatisorgani, & confcquenter deliquium,autexanimatioconfcquuntur.
Digrefsio de captura pifcis Pfyphia? (vu]gdpe/ce Spada) que,

in freto Mamertino ftatis anni temporibus perficitur
8c vtrum Mufica vim aliquam in animalia obtineat.
Mlrura eft, & vix crcdibile qui venationem hanc, aut non viderunt,aut eidem
ijs,
noninterfuerunt.Peragiturhc;cvenatio,innuIlo2lio,quodfciamEuropa2mari,
nifi in SiciJia,& potiflimu in frcto,menfe Maio.ita autc inftituitur.Pifcatoresperiti dic~to
menfe, & coduto diefummo mane cum cymbainftituto negotio peculiari mare ficulu, /
quod Pbaro vocanr, ingrediuntur . Vnus intercceterospifcatorum,&peritior 3 &robu

ftiorhaftaitidem huic negotiopeculiariinftru<ftus proram cymbceoccupat,altervcrbis ph^pifas
fingularibuspifcem alicubilatentem inuitat; quifimulac verbaperceperit,mox, miru per cert certa_
v crba vc na-
diftu,ijs veluti allefium fe prsfentem fiftit, quem haftatusin prorapifcator oportunefe .
tio.
exhibentem, hafta fumma induftriavibrata confixum;pra?dam tandem opimam, & opi-
parammcnfisMagnatum facit .Sedparticularemrationem,huiusvenationishocIoco,
cum extra fcopum noftrum fit , commemorare non attinet; fed quomodo hi pifces ad
certa qtisda verba& vocespcculiares,& noadalias fe pr$setesexhibeat,dicam; multi
putaruntverbaiJla effeconficta ,&Nautistantum huiufmodieflenota. Nonnulliver-
bishifcepiicesvdutiincantarnento quodam inefcaricrediderunt .Egodum an.1638.
17. dieMaij, Meflanamtranfirenutotamprocedendi rationem ab ipfis pifeatoribus,
venationipr3Bfens>accepiiverba,quibuspifccmalle<Sarefolent,funtfequentk_.
Mantajfu di paianu
Palltttu dipaianu
Maiajfu Jiignela .
Pallettndi paenu pati

Lajlagnela
Mavcata Jlignela
Pro ttattu -uardu prejfu davifu,&' dn terra.
Atquehajcfunt verbaexore pifcatorumexcerpta,ad quorum prolationem pifcis

velutiattra&usmoxcymbatfefiftit. Qupmodo itaque hoccontingat,cum multorurru.
torferit ingenia, nobisrtftat explicahdum
Notandum itaque dirpliciter hanc- effedtum attradi pifcis per verba contingere pof-
fe,phyfice, fiue naturaliefficiente, velparaphyfice,fiue prster naturam , vel expado
quodam cumd<pmoniojfiueimpftcito,fiueexplicito. Sipofteriori, vt multiputant,mo-
docontmgathuiufmodi effe<flus, illudriteinterincantationesrcferripoteft. Nouimus
enimraultosfetpentes, voluctes,ferafquecertrsverborum cx pa<ftoconfi<florum fub-
murmurationibusincantatasin vnumlocumcongregarefolitosfuifle. Verum cumin
huiufmodi cx pacto inftitutis operationibus vtplurimum interucniant alia quxdam ve-
rius fuperftitiones,quam operationes phyfica:, alixque circumftantia? deprauatx, tem-
pus,locum, iltum-,numerum verborum conccrnentes , phyficis operationibusprorfus
contrarix,facilequoqueperitusphilofophuscxhuiufmodirccenfitiscircumftantijsve-
operationes phyficas i.fuperftitiofis difcernet E t certe diu, multumque in hac per-
ras^ .
fuafione fui, di<5tam pfyphia; capturam per incantamenta quazdam,&praeftigias fieri,do-

*c,tandempenitiusreintrofpe<fta, difcufsaqjoperationem line vllafuperftitionefieri
Ff x deprc-
.
*3tS nftiuforgUFniuerfalu
deprehendi. Vnde nefcio quid phyficx efficientiae fub illis latere fubolfeci. Quod vt ex-
pliccm. Supponoprim6,vti&alibi varijslocisexplicauimus,omnemfonum abefficie-^
teprol^tum fpha:rice in quaeuis circumftantia, &obuiacorpora moxagere , quorurru.
nQnnullamagis,qu3damminus,& minusmobiliacumfinr,fitvtvbicunqucfonuspro-
portionatum,confonumqucfubieclum inciderit,idtantum,innumeris alijs immotis,
Vtpote difproportionatis, moueat, vti fuse in Magia Conlbni& Diffoni ,alijfque huius
operis locis, oftendimus. Hinc inter chordas complurcs illae tantum,quae vnifonam>aut
o&auam retulerunt,fonabunt,reliquis immotis. Hinc certus fiftulae alicuius fonus faxu
quoddam,fedem,caoceilos,autimaginein mouet, quam nulla aliarura fiftularu mo-
uerc poteft . Paripaclo, animalia quofdam fonos abhorrere,quibufdam contra dele-
.. &ari,experientiadocet. Grunnitumporciomniafereanimaiiaabhorrcnt,obviolen-
cw^Sbufdi H* 03 quam fpiritui infert. Vrfus contra deleclatur fiftula , quia fonus huiufmodiblan-
fenis deie- de afficitfpiritum eius; fimiliterLufcinia omnia modalis iuismuficisob naturalem vi-
talisfpiritusdifpofitionem,infitamque ad harmonicos modulospronitatemafficit.
fbitfiemaU
horreant . Idem dicendum de fono artificiofo,fiue articulato, qui in omnibus fere animalibus ma-
iorem vim obtinet, quam in fono inarticulatOi afficit enim fonusille plus,potentiufque
phantafiam animalium mouet, quam hic Hinc canibus , equis , ouibus ,capris impo-
.
nuntur a paftoribus nomina,vt vocata>fefiftantijs,&paftorem fequantur. Cerr^Del-

phinusfub Nomine Simonisapuero vocatus, femper, vt Authoresfcribunt, coparuit.
Petrus quoque Martyr in. libro de rebus Araericanis narrat de immenfx raagnitudinis
pifce/f<<#/ difto,quifub nomine Martini vocatus,egrediebatur aquas &emanibus
quorumuisobuiorum cibos capiebat . Certisitaque verbisanimaliacapiuntur>non_#
alijsjquia huiufmodi verba, &non alia vimproportionatam habent fono fuo articu-
lato mouendi fpiritura &phantafiamanimalium,qua mota fonum fequantur.
In huiufmodi itaque pfyphis capturaidem contingere poteft; habentcnim tantum^
hxc recenfitavocabulahancvim concitandi fpiritum infitum,& phantafiam animalis
huius,& blande afficiendi, non alia, quod experientia certa,&indubitata conftat. Cum
illa fola proportionem habeant, ad fpiritus animalis excitandos,non alia; ficuti,& inter
homines non eadem Mufica omnes , fed complexioni eorum magis proportionata de-
Ie<5tantur;idem deanimalibus diccndum eft. Vocabula vero non funtprorfusconfi&a,
fed verba vera funt, fucteffu temporura ita corriipta, vt bWAm videri poffint. Atque
hanc caufam ego effe pu tem,cur pfyphias pifcis ad difta verba comparcat, faluo raelio
rum philofophorum iudicio; quifi quid meliusattulerint,eorum placitis, haud tneinui
tum fubfcripturum polliceor
C A P V T VIII.
Vtrum vis naturalis herbarum,plantarum animallumj ,
Muficis modulis coniuncla, vim aliquam obtineat

in curainfirmitatunij.
NOn defueruntexprifcis Philofophis, Pythagoras,Theophraftus, HifraeniasThc

banus,quosexrecentioriobusplusasquofuperftitiosefe<ftatuseftIoannesBap.
tiftaPorta,q.uinon tantumcrediderunt, fed &
multis alijs perfuadere conati funt Cy-
tharam lupinisfldibusinftru<ftam,incitatamq; oues attonitas,&tiraore exanimes red-
dere; pellibusquoqueElephantinis, Gamelinis, aut Lupinis tympanoruraconfe&ora
fonitu equosfugari, &inrabiemagi;teftudines quoque viperinis,aut ferpentinis fidi-
businftrucftasfonitu praegnantibus abortumconciliare. Ego certe vt nihil intentatum
relinquerem,inlupinisfidibus experimcntumfeci;Nam duopolychorda,quorum vnu
exlupinis,alteruex ouinisfidibus inftructu erat nonfinefuroptibusappararicuraui;*
lupi-
. . , ,
LtklX, Mdgia Confini , & Diftorti 229

Iupinum quidempoiychorduin inrraouilepulfari.deinde vtrumque Gmu! extra incu
tari curauu Scd ncc terrorem ouium, nec famofam illara cbordarura rupturam,ex an- tperimen:
tipathia.prognatamvllaratione notare valui; ncchic quieui,caputlupmumcaula2im-
{nHdbwiu*
pofui, ccr,& veretrum lupinum ouium collo alligaui i fed eos terrores phantafticos nu- pinis & oui-
quam,quibusouesexfimilibuscorripireferuntaduerterepotui; Qum catulum Lupi, nis*
tum ouibus non lecus ac canem confidentem , & fine vllo terrorc conuerfantem vidi
vndeabilloteroporenihilvnquamhuiufmodimecrediturum propofui,nifipriraore
lationisfacte rae certiorcm propria redderent experimenta.
Qua fi iccretiores philoiophiae fcrutatores adhiberent , non tot monftris & portentis
impreffa volumina confarcinarentur , neque Magiftrorum cathedrx tot fabulis , falfif-
que im pofturis repleren tur ; Indignum ego Philolopho exiftimo, quicquam fimilium_i
producere, cuius prirno experimentum non fumpferit . Sed redeo ad materiam initio
propofitam
IoannesBaptiftaPorta(quodequideminfapienteco3teroquinViroadmiror)puta-
oit morbos quofcumque mufica vi difpelli pofle , fi fiftulas plantarum diclos motbos
naturali fympathia relpicientium lignis conficiantur. V. g. fi quisex Thyrfis Hellebori
fiilulam conhceret, eius fonitu lymphaticoscurari pofle ,hofce enim helleborum fum-
ptum fanare dicitur. Pari paclo ex populo arbore confectam fiftulam, Ifchiadicos dolo-
res fonitu mitigare, populeum enim vnguentum maxime' coxendicum prodeft dolori-
bus Ita ad Venerem incitari auditdrem , qui e thyrfis Satyrij vtcretur conftructa fiftu-
;
la;deliquium,fiueIypothimiamcurareex cinnamomicorticeconftrutftuminftrumen-
tum muficum. ParipadoexmiIuicruribusconftru<ftamfiftulamAlaudas,coeterafque
auiculasob antipathitj vim reddereimmotas. Tempusmedeficeret,fifingula imperi-
corum deliramenta,& aniles fabulas adducere vellem.Quis enim ita mediocriter,& ex-
tremisvt ita dicamlabris philofophicis tindtuseft ,quihxcnihilprorfuscum Mufica_
affimtatis habere non videt ? Si enim ha? res virtutem habent fanatiuam nonnullorum
morborum,certe eam abfque vllo fonilubfidiotantumper naturalem applicationem-.
exercercpoflunt;preterea licargumentor, velenim fonus harmonicus praeftathos ef-
fectus, vel vis medica infita matcriae fiilula?, vel vti umque fimul. Si prius ergofuperflua
eritviseidcmconiuncta.relfifecundum,&tuncfuperuacaneuscritfonus adeumefle-
ctum prsftandum,dum fruftra fit per plura , quod fieri poteft per pauciora. fi deniqut-
tertium,id fiet,vel quia fonus vim illam fanatiuamdcfertper modum vehiculi , velper
abditam quandamfympathiam de nouoex vtriufqueconiunftionercfultancem,quo-
rum neutrumadmitti poteft,aut debet. Non prius,cum naturaliumrerum virtutesfe_j
ipfisfufficientemfaculratem habeant,adimmutanda,alterandaque obieda intrafuam Quomodo
iphacra conftituta,abfq,vllanouayehiculieamdeferetisneceflanaacquifitione. Addc "n &_
r
quod cumfonifpeciesintentionalisprorfusadvehcndum aliudineptafit vtpote,quae natiui.
ad fe ipfam ln longum latumque propagandam aeris vehiculo indigeat , cert dare id,
quo ipfa caret, alteri non poteft, id eft fi vehiculum fubftituipoteft profluuio virium irt
>
aliud deferendo, neque noua hinc rcfultari poteft fympathia, cirm & visfoni & occulta
rcinaturalisinfitafiftulx, eflentias habeant multum diflerentes ,neque ipecies inten-
tionales vllius impre(fioniscapaccsfint;Falfaigiturfuntquscunque circahuiufmodi
comminifcunturmaleferiatoruhpminumingenia, nequeenimfonuspropri(ifympati-
cuseft,aut recitatorum eflectuum caufa,fed aer harmoniofusfpiritum, pro varianurae-
rorum Jegeconcitans . Parum igitur refert vtrum fiftula, qua Paftor oues demulcer,ex
Sambucifit ligno,anextibijslupinis ,vtriufque enim fiftula; fonitucapientur Pari ra-
.
tionc ncccffariura non erat Hifmeniam Thebanum ad coxendicum dolores fugados

populcoinftrumentovti,autThyrfisconcauisHelleboriadfanandoslymphaticosXe-
nocratem,poterant enim id inftrumentis ex quauis materia aptaconftruftis pr?ftare__;
cum Mufica nullaalia qualitate morbos curet, nifiea,qua? ipirituscraflbsdifcutit &Ia-
xat,Iaxatosfubtiliat,vctcrnofis,&melancholicis fumis diflblutispr?grauatum anirau
fubleuatjfublatisdenique morborumcaufisfanitatemreftituitiridendi quoque funt,
qui
.
Sj?o &MufurgioeVniuerfdU
. qui pefte affc&is mcderi volunt cythara; , ex vitigineo,aut laurino ligno conitrucle; .f"
no, eoquod vinum,& acetum,&laurus peftiferaprohibeant;ftolide' quoqueexThyrfo
Satyrijhftulamconftruiftam Venerem excitare,ad caftitatem vero eandem cx ligno
Viticis,fiuc Agnicafticonftruftamopinantur,ciimvtraque,filafciuosmodulosinibn-
uerisadimpudicitiam,vtraqueetiamadpudicitiam,ficaftis,&tcmperatismodulisvfus
fueris, excitet. Solus igituracrille harmoniofus, fimiles harmoniae Rhythmos affe&as,
tam prodigiofx cura: caufa dici debet Muficus enim Rhythraum harmoniofum parem
.
aeri,aerhiceodemRhythmoharmonicoinformatus, eum communicatperauditiuam

potentiamfpiritibus,fpintusdenique Rhythmohoc harmonico concitati, annnurru.
ad variosaffefius,amoris,la;titia?, m^rorisipromotus qualitate concitant,cx motibus
vcronafciturfuliginum, vtpote fajculentarum, qua: vitaliamembraoccupant,diifipa-
tiojquibusdiflipatis,ceumorborumcaufis,fanitatemintentam confcqui necefle eft;
Atque ex hifce luculenter patet ,quomodo Saul maligno fpiritu inuafus, modulante__>
^"idejfibimoxfucritreftitutiis jCumenimSaulcxinuidia&triftitiamulto humore
sau?Taui
ficaeafpiritu melancholico, quae propria,& aptiflima Dxmoniorumfedcseft,abundaret,fiebat (ficu-
niaiignofue t jin dasmoniacis, phrenetkis,energumenispatet) vtmodulisDauidicis huiufmodifpi-
eratus.
r j tusVa p 0ro fi difcuterentur,ac praegrauata? mentis nebuladiflblueretur, qua difiblu-
tamalignusquoquedacmon veluti fedepropria expulfus euanefcebat ; Vndc mox
mentis compofitio, & tranquillitas. Scd hscfufiusforfan quim par erat.Quare h^c de
curaprodigiofamorbonur. perMuficamfurEciantsQuipiuracuriofiusfcire defiderar,
deharmoniapulfuura,fpirituumfyndromejadmirandaqucfympathia,velantipathia_i
hominis ad hominem, fiue quod ldem eft confonantia & diflbnantia naturarurn,com-
plexionum, inter diuerfos homines elucefcentium, is adeat Iathcen fiue Medicinarn-.
confoni & difibni,vbi multa noua,& hucufque m cognita circa earn nwteriam repcrict.
MAGIAE CONSONX
E T D I SSON I>
P A R S T I Iv
TERATOLOGIA MVSICA-
.......
S I V E ...
DE PORTENTOSIS SONIS.
->'-
G A P V T I.
De defi nitione, & diuifione (bni prodigiofi
ONVS prodigiofusnihil aliud eftitjuim infolitus quidam fonitus ad
aliquid fignificandum inftitutus, qui dumaures vehementerpercellit,
riequecaufam eius noruntauditoreSiJnmaximamadmirationemrapit.
eftque triplicis fpecieijhaturalis,preternaturalis,fupernaturalisjfiue roi-
, raculofus.
Ad miraculofum fohitum, pertinet fonus ille magnus, qui perorante
Chrifto Ioarihis 6. derepente exortus magnaomnesadmiratione Auditores repleuit;
talis Mufica Angelorum in Natiuitate Chrifti i talis fonus fuit die Petecoftes iuxta illud
Atfuuro
. ,
Ltb.lX. Magia Conjvni, (tfDiJfoni. 231

A&uum Apoftolorum (Jaclui ejlrepcnte de Cctlofonusjanguam
aduenicntis Spiritus vehe-
wrtiw)talesfunt foni paflira infacra Scriptnrarnemorati,cIangortubarum in monte_j
Sinaijdumlegem aDEO Moyfesacciperet.
C A P V T II.
De cafumurorum Ierichontinorum ad fbnitum
tubarum fecuto
VTrum prodigiofus ille tubarum fonus populicjue clanior ,Ierechuntini muri ca-
fumphyficecaufauerit,an miracuIose,controuerfum eft; Ex Rabbinis Ralbag

primoputatfoni vehementia eos concidifTej in qua fententia,& ipfi SS. Patres fuere_j,
viddicetS. Auguftinus fer.zo6.de tempore; pofthex inquitadCiuitatem Ierichoper-
uentumeSj&murieiusadclamorempopulorum,fonumquetubaium vfqueadfunda-
mentadeieclifunt;D. Hieronymusepift. ad Abigaum, corrueruntjinquit,muri Ieri-
choSacerdotalium tubarumfubuerficlangoribus; idem aflerit D. Ambrofius Jib.30.
cap.io.0rigeneshomil.6. Mcrfennusinter recentiores putatomninoeosvehementia
foniconcidiiTc, imd proportioneminterobieftummobile,&mouensprfcribit; Quc_
verio.a, ijs nonimmorabimur,fedbreuiterdicimus ,mi- M url '
ercho
cumin^cniofiorafintjquim
1 >11 . ,-
* i- r1 i-rr
i- per miracu-
raculose lllos ad ionitura,ceu diuina? voluntatis iignum concidifle;naturahter autem_>, am corrue- \
(quicquiddicatMerfennus)commoueri nonpotuifle,ita probo Nullusquantumuis runr .

-
ingens,intenfus,&mukiplicatushominum,tubarumquefonusmurum,molemquevlla
potcftnaturaliter folusdeijccre,autcommouercjquod ita oftendo Ad fonum con-
currunt tria ha?c,prim6 corporum duorum,autfolidorum,aut quafi iblidorum ctllifio,
fecu ndo aeris,vel fimilis corporis inter duo illaintercepti confradtio, & contritio . Ter-
tio corporis huius confrae~ti,& contriti diffufio,eiufque veluti fuga, & receifio . Atque_-<
hoceft,aquomoueri,&impellipoteftquippiam;dumenimficfugir,ac recedit } fi quc_
occurrant corpora,ea ferit, &fi quo,modo poteft, propellit , & quidcm vicinum primo- u
queobuium aerem commouet, acpropellitfemper; qma corporumalioquin daretur

fo ^ *"ô
ue jt.
pcnetratio &aer ad motum recipiendum fuapte veluti fponte perfacilis eft remotum
: ;
vero non femper,quia fenfim fugicntis illius debilitaturimpetus, ficq;vltroprogredi

acimpcllere definit i Sed in ifto eius progreftii,alienorumquecorporum impulfu confi-
derandum,vtlonge poIlit,acfortiter progredi,ac impellercjneceflarium efle primo, vt
magna vifraftum,contritum,&extrufumfit;fecundo,vtnonexile quid,actenuefit,fed
quantitatemhabcat maiorcm.Namfidefitprius, afugaillicofiftitur ,neque vel ipfo
ftatiminitio vehementem proximumaerem mouebit Sidefitpofteriusa circumftan-
;
te,ac longe,Iateque diffufo aere vox compefcetur,neque,velprogredi,vel pellere quic-

quampoterit; Adhxc accedit infuperquod exiguavis etiam maximorumionorii fic
Jn medio libero,quaIes campi aperti funt ,& quod in vaftum,qui nos ambit aerem faci- ,
Iefoluatur,ac diliipetur,adeo vt plcrique Philofophorum ad aures paulo remotiores no

verumrealemque fonum,fed eius tantummodo fpeciem,feu fimulachrum peruenire_j,
aflerant.
Sienim fonus hanc virtutem haberct , iam in Vrbibus expugnandis,non alijs arieti-
bus&catapultisopusforet quaminconditohominum,equorum,tympanorum,tuba-
rura tormentorumquefonitu Quod veioinpia;cedentiparte dixcrimus,fonitum ma-
.
gnamvimobtinciein aliquasres,cascommouendo,vtcumorganum fonitu fuo tre-

mefacitlapidemjvclftatuam velfimile quid,id nonintelligivelim,nifide harmoniofa
concitationeaeris , poteft enim,vel vnicus etiam tubus minor commouere ingentem_.
molem,quam tamcn 10 fiftulj? dic~to tubo maiores non commouerent non Io- :
quimurigiturillolocopraecisede vehementiaeris commotione ,fed deilla,qua dici-

musfonorum commouere ahud corpus fibiproportionatum, non fccusac vnam chor-
dam
.
r
2_?a .

Mufurg(<c Fniuerfalu
dam aker.amcho.rdam moucre diximus.Sicnimina]iquopolychordoextenfe- fint \z
chordc j quavumprimao&vltima ftnt ifotone;, id eft aequaliter extenfc: , dico quod haru
vna alterarn "motura fit, nulla vero aliarum 10 ex recenfitis chordis alterutram.raoue-r
lepoflit, etiamfiomnesconcitcntur. Videsigiturvtvnum corpus moueat aliud,non_.
acris vchemenm, fed ad id mouendum proportionatum & harmonicum eiufdem mo-
tum requiri Quod autem attinet ad teftimonia SS.Patrum paul6 ante citata , dico
.
millumexSS.lJ atribusputaffefolanaturalitubarum,clamorumquevi auulfoslerkhu-

tinos muroscecidifle,fed exfigno,quo pofito DEVSfeipfo,velAngelorum miniiterio
Vrbem diruit,ac vaftauit. Manetigiturruinammurorumlerichuntinorum clangore_>
tubarum caufatum nonfuiifc naturalem,fedprorfus miraculoium .Quare ijsreliclis ad
"
rcliquosfonosdefcribendos progrediamur. . ., .j
.
C A P V T II I.
De ionis portentofisfecundae claflfeid eft, quae abagente

quidem naturali, fed vi humana maiore contingunt.
'
-
. . ,
LOquimur hic de quibufdam fonisportentofis, qua? nec prorfusfupernaturalenrL

necproifiis naturalem vim videntur habere,fed,velab Angelis,feu Genijs bonis^
aut malisinbonumjvelmalumefHciuntur ; ... .
M ira Hiiloria de quodam Mago , fono fafcinante

pueros.
NnoChrifti^do fupra quamdkipoteftmirum quippiam acciditinHameliainfe-
A' rioris Saxonie Oppido ad Vifurgim fito; Hiftona lta fe habet:Ciirn indig.ene^ eo
annoingcntibLismuriu;ri,foricymque agminibusinfeftarentur,malumquein tantum
crefceret, vt nihijere,fiue frucluum, fiuefegetum , quod foricum rofiombus non.pfiei
obnoxiumreperiretur,acproindevaria detamimportuno,&pernitiofo malo tcllen-
doconfiliaagitarentury intereaderepente vir quidaminuifusantehac,&itaturpro-
digiofxcomparuitiquimoxquicquidmuriumeo in diftrictu eifet , confeftim iubiatu-
nim,dummodo de certapecunie;fummacum copacifcerentur, pollicitus eft dietum ;
faftum; promiffamercede, dktus vir extracta expera,quacincl:userar , fiftula ,fimul ac

infonmt , ecce ingentia murium ex omnibusdomorum angulis, teciorum crepjdinw
bus, foraminibus pauimentorum prorumpentium agmina iniblitum illum Autadi (o-
numadflumen vfquefequuntur . Aulxdumibi fuccincla vefteflumen ingredientem
* foricesfecuti vna ibi omnes volnntariafubmerfione extinguuntur; virpcra&o lncan-
lo^fMo
Bafti. tamento pofcit mereedem condiclam,verum cun; ciues defumma promiifa tergiuerfa-
rentur, minacibusillos verbisincrepuit, nifi mercedemdarent ,futurum vt aliam exi-
geret mercedem multo promifsa grauiorem jminpecnmrifu accepta?; Poftero vero
die circa meridiem denuo vir diclus compariiir, habku Venatoris , vultu ternbili , pur-
pureo inufitata tompofitionispileo,fiftuIamque aliam longe a priori diuerfam fimul ac
3
infonuit, ecce omnes pueri-totius Oppidi, a quadriennibus vfque ad duodennes egref-

fi,prodigiofumfoiumifecutifunt;Eft autemcxtraOppidum ad Vifurgis ripam in mo-
te que;dam cauerna fatamplaitiraentorum ftabulationiaptajln hanccauernamvna_.
fecum omnespuerosduxitvenator. Atqueabeotempore nullus vnquam puerorum
comparuit, nec vnquamrefcitum deinde quid cumpuerisadtumfit, quoabierint.hoc
tam mirifico euentu totum Oppidum fuis viduatum filijs, annos fuos computare in-j
hunc vfque diem fokt a filiorum noftrorum egreifu Fui & ego in eadem Vrbe, monte
.
ipftim vidi,& hiftoriamminittapkhira in Ecclefiaexhibitamfumma admiratione con-

templa-
. . ,
Lth.lX. MdgiaCon/bmiftjDiJ/oni. jjj

tempiatus fui; Quxritur igitur quifnam ille fonus fiftula; tanta? virtutis fucrit?
ry Haud dubie Demonem fuifie, qui occulto Dei iudicio âfcinatos pucros, in aliam
.
orbispartem tranftulcrit Nam Chronica Tranfyluanixteftatur, circa idem tempus

,
in Tranfyluania ignotae lingus pueros de repente apparuifle , qui & ibi fedem figentes
Linguam fuam itapromouerint , vt in hunc diem Tranfyluani non alia nifi Gcrmanic
Saxonica loquantur . Multadefimilibusfonisprodigiofisvideapud IoannemEufebiu
Norimbergium, Cornelium Gemraam,aliofque^.
C A P V T IV.
De fonis Campanarum prodigiofis
INtcr ccetcras Campanas prodigiofo fono mundum ftupefacientes,primum fanc Iocu

obtinct Campana iJJa Vililta continuum Hifpaniae mitaculum , de qua Varius fic
fcribit lib. i.defafcinatione cap. 14. In Regno Hifpanie-, in Oppido Vililla nuncupato
Ca:farauguitan3c diceccfis, campana quedameft,quammiraculofam appellant. Ha?c
peraliquot mcnfes,antequam aliquid aduerfiinChriftianaRepubl.contingat,exfeipfo
nemine impellentepulfatur; Cuius rei teftimoniumpcrpublicos tabelliones teftibus
pluribusadhibitis, hifce oculis egomet legi , quod de eadem iliius Regni Proregcs fuis
literisfaciebant . Mariana nofter his verbiseam defcribit. Trigintafexpafluum milli-
bus Vrbem Cxfaraugufta Oppidum Vililla ad Iberi ripam fitu eft , ex antiquis Ro-
infra
manorum inlllegertibusCoIonixruinis conftitutum, nullaquerehac tempeftate&a-
uorum memoria nobilius quam Campana cuius nullo mouente infolito infolentiq;
, , ,
pulfu nobililfimosinvrramquepartem euentusfignificariijshominibusperfualum eft;

inepte,an vere,non diiputo; oculati tamen huius miraculi teftes citantur vin non leues.
Eam Campanam pridic eius diei , qua capti funt Reges, fua fponte pulfatam ferunt
Itcrum ad tertiu Kalend.Nouem.& proximis Ianuarij menfis Nonis,tertio fonuiffe quo
tempore compofito Mcdiolanifcsderc Aragoniuseft in libertatem reftitutus;pra:terea
antemortem PhilippiII.atquealiquoties vltimishifce temporibus, tefte Norimbergio na e: m " ^

pulfatam audicrunt teftes omni exceptione maiores. fimilis apud Iaponios Campana_, gioficampa-
eft,quxquotiesregno magnae inftantfcditionestumuItufque,fuaptefponte pulfatur; Mrom {on <-
loanncs Lupus Epifcopus Monopolenfis refert,Campanulam in Monaftcrio Camorcn-

fiPatrum Prcedicatoruin tnduo antc obitum alicuius Religiofi fponte fua folitam pul-
ctiincmo tunctcmporisdecumberet Jeclojldemauthorproditfimilem Campa-
fari,
nulam fuifie in Monafterio S. Dominici Cordubenfi , qu vltro fonitu aut Fratris iftius
Monafterij,autinfignis alicuiusvirieiufdemordinisfatum portendebat. Similia <L_^
alterius Campana:inCcenobioSalernitano Dominicanorum prodigioia fono mori-
turorum pre.nunciorefeitAngelusRocha. GibcIJinusin Vita S.MenulphiinGerma.
niainMonaftcrioBodkenfiCampanam parimodo & fpotaneopuIfuMonialisalicums
obitum fignificafle refcrt.
Sunt & alia inftrumcnta Mufica fuapte fpontc fonantia,dum grauiora alicuius rcgni
periculaimmincnt,ita ad Scpulchrum S. Iacobi Compoftellae feditioncs fururas decla-
rant inftrumenta belJica & ftrepitus Nonnulla pre-fignificant vi&onas Catholicorum-.
;
contrainfideJes,vtcollifio oflium FerdinandiGonzaIi.de quovideNorimbergium_,.

Innumcrahoc loco adduccre poffem prodigioforum fonorum exempla , fed qui plura
huiufmodidcfideratjlegatTheatrumvitfhumana; de prodigijs;.<-gefippum&Iofe-
phumdcfignisprauijscxcidijhierofolymitani.CorneliumGemmamincofmocriticis,
aliofque;Reftat,quomodofonusillecfficiaturinquirendum;Certe naturalem nor__
efle, prjeter naturam igitur eumcontingerc necefie eft; Dicoigiturhofce prodigiofos
fonos caufari , Tutelarium Angelorum ope ob merita alicuius San&i, qui cum_.
obccrtosfines,rationcfqueDEOfolinotas,tum ad immincntia alicuiusregni mala_#
Gg preui-
. ,
234 MujurpaFniucrfalw
praeuidenda velutifingulare priuiiegjum ad a DEO impetrauit , Contingunt tamen_
huiufmodj foni fubinde quoque llluiioae D^monum , vti olim fiebat m lortitu oracu-
10TUTnprodigiofo,dequibuslegeOedipurr. noitrum hieroglyphicum in Traclatude
Oraculisveterum;veletiamjVtin]ocisinfeftisfubjnacc6tingit,d^quibusDtlrio&Ty-
raeum confule;Noshuiufmodifonorum prodigijstanquam ionge extra niitituti noftri
metarfi pofitis, relicrisadeosfonosdefcnbencios,quicum naturales fint, nemotamen
caufam eorumfatisperfpiciat, nos conuertamus :
C A P. V T V.
De abditis Ibnorum quorunda m caufis, vt de formidabili
fonitufpeluncaeSmellen in Finlandia.
TNtueamurmodofpeluncam ,quampulchrelib 11. c.3.
illam Finlandisterribilem
X fept. Hiftori? defcnbit Olaus Magnus. Eft hxc prope littoralem Vrbem Viburgium
ijfdem Mofcouiticisterris vicinam ; qua eiusfecreta? viitutis efhvt animali viuoin eam
coniedo , fonus in eaexcitatus formidabilisfua vehementia aurespropepofitorum ita
fuffocet,vt necaudire,necloqui,necftarepoffint,multoq;grauiusaures,quavehemen-
tiflima borobarda hac virtute adeo ferit , vel in momento debilitat,vtvix fibi ipfis con-
ftent. Sed nequchocnaturajopificiumotiofum. videtur,ingruente enimhoftilitat&^
prfcfeclus tene. omnium aures cera concludi iubet, cellarijs antrifq;abfcondi vifturos,
&demu munies,animalaIiquod velfune velhaftafuplcnsu inosfpelucx precipitat:
fe
Vnde tam hornficusfonusconfeftim excitatur, vt hoftes obfidehtcs ih circuitu veluti
maclanda pecora labantur, lapfique multo tempore remaneantfpoliandi h& fe ve.rp .
redeiintesnoniamprasliarijfedfuga vit^fuKConfuleredilponunt; Fitque vt qui ar-

mis &
viribus a bellico furorerepriminonpoffunt, folo mugientis fiature_ horroreta-
befcentes,detiincantur. Afferit praeterea hanc fpecum pluribus muris ad temere accc-
Admhanda dentiumarcendapenculajCircumdatam. Miferanda fane eodemtefte& expertihuius
visionims calamitatis exempla,pre; caeteris hoftibus Rutheni multisfuorum millibus amiffis,po-
ft is olix reliquerunt. NarratPIiniusde fimiliinDalmatiafpelunca vafto hiatu prsci-
Fmlahdi*.'"
piti , in quam deieclo leui ponderequoUistranquillodie,turbini fimilis emicat pro-
cellas DefimilifpeluncainHifpainioIaAmericalnfula nanat PetrusMartyr,tam bor-

rendi fonitus , vtad 5. milliaria nemoeam
&tam atrocitempeftate perpetuofûientis,
impune, hoc eft, fine vitae,aut furditatis periculo accedere audeat i <
Caufahuius tamprodigiofifoni,fiverafuht, qux Olaus refert,alia noneft, nifina-
GauiTitauti turalisinteriorisraontisconftitutio;qu fonum ex infinita quadam vocis refiexione.-

effeilus. multiplicans,aerem concitat,cumquealium concitatusaerexitum habere non poffit
nifi per foramen, St orificium cauitatis , mirum non eftibidem conftridtum coarcfatu-
que tam formidabilem fonum vna cum vehementia tempeftatis cxcitarejAudio m Hel-
ueticis montibus fimile quid reperiri, pre/ertira in monte, quem Cucumerem a figura
appellant,in cuiusvertice, profundavoragoconfpicirur,percuius onficiumininterio-
ramontisvelvnicuslapis proie&us, tamvehementesfonosexcitat, vtaftantibusnon-j
formidinemtantumincutiat;fed&fugere exeuntis ventivehementiacogat.Eft enim
mira vis clauforum montium in multiplicando fono, quod & experientia nos docet,in
profundioribusputeis; Eft&FuIdeJnPatria meain MonteBeate; Virginisputeus.qui-
dam 3ooferepa1rnorum profunditatemhabens,inquolapis conie&ustanturafonum.
ekcitat, vt tofmentibellici explofio videri poflit. Idem me memini inMon-
obferuaiTe
te quoda Inful? Liparitanse , vt proinde minirrie fabulofam omnino putem fpeluncam
illaOlai, cum paffim huiufmodi fonorum prodigia mundum peragrantibus,occurrant;
Vefum cum hee montium miraculafubterraneo mundoreferuauerimus,eo Lectorem
curiofum rem jttimus.
CA-
. . . ,
LtklX. AfagiaConJoniyf^Diffbm 2jj
C A P V T V I.
Deprodigiofofbnitu littorum quorundam

Maris Botnici
DE altiflimis montibus Botnici maris Olaus magnus dum traitat, meminit

prodigiofi JittoraJium cauernarum fonitusjharum radices ait neminem
quoque
ob ioni-
tus vehemcntiam accedere poite , tantum enim ex alta flucTuum collifione horrorem_
percipiunt, vtnifi prxcipiti remigioaut vaJido vento euaferint,folopauorefere exani-
mes fiant Habent autem dicTorum montium bafes in fluduum ingieiTu regreiTuque-
; Horrendi lo
tortuoiasquafdam fifluras, internaque receptaculajftupendonaturasopificiofabrica- nitus littorQ
n rllioc "
ta,inquibus longa voraginefonusilleformidabilisquafifubterraneum fonitum ge-
nerar, cuius caufara,vr complures aliquando inconfultius Icrutaturi,aggre(fi funt , ica_.
'
n ic ^
illico oppletisaquanauigijs, cum admirationevitam amifere;SonitusverbilleexitiaIis
admultamilliariaauribusnauigantiumaliapfusmonet triftiflimx garrulitatis infidias

procul effugere,quam cominus pofitifuftinere nequeant; DefimiJimontenanatVin-
centius BeIlouacenfishisverbis;Apud Tarraros monsquidamexiguus eft,inquofo-
ramcnquoddameiTedicitur, exquohybernotemporetante; tempeftates ventorum_i
emergunt, vthominesiJlinc vix>& non nifimanifeftopericulo traniire pofllnt ..Cuius
cjuiderarei caufa aJia noneft,nifioccuItsfubterranearumaquarum catadupa?;vt fuse
demonftrabimusin mundonoftrofubterraneo,&exfpeluncaHifpaniolelupra;memo-
rata patet
-Refert PaufaniasLittus .gei maris, fonitumcytha^ xmulari, certe non alia de cau-
ex vana cauernoforum httorum conftitutione , qu impetum ruentium vad;irfi
la, nifi
fufcrpientcs, fonofque muItipJicantes eminusâufcultantibus , nefcio quid harmonieu
cxhibeant. Nam magnitudinem &paruitatem cauernarum idem in foni producTione
quod corporafonora concaua, vti doliorum magnitudinc dirTerentium,pr_ftare,nemi-
nem dubitare poiTe exiftimo. Vnde & alia diflicultas folnitur circa prodigiofum fonitu,
qu.tn in mote littori mansQuatomalenfisin nouaHifpania vicino Euro flante percipi
refertLaetiusinHiftoria noui mudi;ait enimfonitutam propeorgani noftratisionum
jEmulari,vtindigenx eum Choream Deorum nominet,cuiusqliidem rei cauiaalu non
eft , nifiCanales montis differentis magnitudinis,inquibusaer vehementia marisper
cauernas introaclus conftipatufqueillifione ad orificia canalium fada, idem, quod in_
Jituis, fiftulis, corporibufque vento expofitis varie agitatus iJlilbfque pr_ftat. ii :
His,adiungemus quod mirum narratdemontibus quibufdam Britannicis & Perficis

ClcmensAlexandrinuslib.6.Stroraat.hisverbis; [ Dicunt autemijquoquequicon-
MifAiiaw.
fcripferunt hiftonas,e_einBritanniaInfulaquarvdamfpeluncammonti fubieclam,in_> aona 3 mo-
faftigio autem hiatum cumautem ventusincidit infpeluncam&infinu foife; alliditnr; tiuinPerfia
:
Sonum CymbaJorum audiri,que; numerose pulfentur . Saepe autem cum in fyluis quoq;
mouenturfolia per repentinum & denfum fpiritus impetum,editur fonusauiim cantui
fimilis. Cterum ij, qui compofuere Perfica in locis, qu$ in Magorum regione funt e-
minentionbus,rcferunt trcs montes in logo campo deinceps eifc pofitos, primu ionum
edere veluti clamantium non paucorum millium bominum , perinde ac fi eiTent in ae-
re.-admediumautem ciim vcnerint , maioremfimul&cuidentioremftrcpitumappre-
hendere tandem verb audire in fine canentes P_ana perinde ac qui viciifent Cuiul-
: ;
uis autera foni caufa eft,vt exiftimo & locorum Iûitas & concauitas > reiecTus itaque_^
quieftingreiTusfpiritas,ineundemlocumprocedensfonat vehementius.] Si vera_,
fint,quxCIemensrefertdemontibus Britannicis; certeiftius prodigiofi ioni caufa_.
aliaefie non poteft nificauernofi & pertufi montis differentis magnitudinis canales
vnde talis nafcitur difpofitio j SpeluncaenimmontifubiecTa conceptum ventum im-
Gg 2. mittit
. ,
.
236 QZMu/urgi* Vrtiuerfalu

inittit incanales,vbifiri<3iuscoanftatusiUifufque ad orificia diuerfos fonos progigit
quemadmodumfuprademontibusQuatomaJenfibusdiximus.
Triplexverdmurmurisdifferentia,quod tresmontes Pcrficos conficere Clcmens
refert,panpaclo in difpofitionem montium referenda eftiNamexercitusfiueCaraua-
na; tranfeuntis fremitus,ibidem reflexus,ac intra montium concauitates varia reflexio-
ne multipiicatus, cum murmur tranfeuntis exerci tus referat, mirum non eft tumultua-
tisexercitusfremitumpercipi.Secundi vero montisconcauireflexusaprimomontc-*
fonistu direclisjtiim rtfjexistranfeutisCarauanae f?to cu gcminetfreraitii; mirum no
efttumultusauftioresaudiri. Teitiumvcr6montem,vtpoteremotiorern ob naturale
foli cauitatumque alpeftrium difpofitioncm , fimile quid Paeana canentium choris re-
ferre non mirabitur,quipra;ccdentia fonorum prodigiapenitius fuerit contemplatus.

-
C O R O L L A R I V M, .
.
Hlncpatetrupem ingentem parabolice excauaram ad 5o.pafiusfubmiiTam vocem

reddere pofle, qualem P.loannes Paes in fua Abyffinorum Hiftoria defcribit in
raculalnft* montibus Goyama? reperiri.Eft hifce in montibus rupes ingens ea naturie induftria ex-
cul acufti- cauata, vt fpeculumremoteafpicientibusappareat. Huic, ait,aliara rupera oppofitam
aUd '"
'orfo"
incuiuscacuminenihiladedfubmiflea quantumuis remotis dicipoffit, quod non au--
diatur . Claraantibus vero m di<fto loco ibnum adeo incendi , vt vox exercitus alicuius
videatur; norunt occultam refonantis natur^ vim facrificuli iftiusloci ,qui vt fe diuinos
demonftrentjhominesincacuminemontispofitosoccultishuiufmodi vocibu-s de re-
busfutuns admonentjijvero JeNuminisvoceafflatosarbitrati, nonraro in maximas
calamitates deuoluuntur, dum iuffa excqui inconfultius properant Quse fi Vera funt >
.
idaliaratione nonfiericrediderim,nifiper Qwti&pirvw obie&um parabolica figura_.

a natura praeditum, quo in vnum e regione pofits rupispunftum fonorefpecies conflu-
ant . Hinc multa foluuntur ab Hiftoricis relata , quae a plerifque pro fabulis , &
fuper-
ftitionibuspaffim habebaturNarrat Herbefteiniusin Prouincia Candora vltima Sep-
.
?"bHHlo- temtrionisterrafluuium effe ,quem ob fpectrafrequcntiafubinde comparere,&voces

n
na R.uti>eoi- hominum animaliumque lbidem in oppofita ripa exaudirifolitas, nemo adhuc tranfie-
ca
riti ait quoque vix diem,aut feptimanam labi, Kftiuo prefertim tempore,qua huiufrao-
diprodigiofxvoces noaaudiantur.Certdegoarbitror nullaalia hxt portentaeiTc-,

quamhominum, ammaliumque voeesverasin citerioribusfluminiscampisexortas, &
excauistranftimarum rupiumfpeculis reflexas, quaeinripisconftitutos fimplices,&in~
expertos homines vanohoc metu, & panico quodam timore percutiant , ciim nihil ho-
minibusfacilius imponere poffit, quamludibundahuiufmodi nature; loquacitas . Car-
danuslib.i8.defubtilitatefimilemnarratdequodamfibifamiliai:idtceptionem^Qui-
e tta
âgans* dam,ait,amicusnofter,cum iter agerct iuxtaflumeri,necvadumfciret,exclamare
ccepit,0^cuilatensEcho refpondit,0/&/illeexiftimansihominem efie, interrogat Ita-
lice Ondedeuo pajfar ipajfa refpondetur :tum ille quilqui replicatur
: At ibi profun-
.
do gurgite aquxadmodum perftrepebant vndeille territusiteriim interrogat, Deuo

i
pajfar quii Echo refpondet,/?^^ quii Cuiftjpiiis ideminterroganti,idem refpodebat.

&
Quareciim amicusinter metum neceffitatem natandi eflet , noxque obfcura, in- &
tempcfta vrgeret, Daemonem aliquera fibi pcrfuadere vellc , vt fe in torrentem illu pr-
cipitaret exiftimauit: quare indereuerfus rem totara narrauit Cardano, qui non Dav
monis infidias, r.on phantafmatis illufionem, fed iocantis nature_ Iufum fuifleipfo facto
demonftrauit. Huiufmodi natur^ portentum fentiasquoqjSyracufisin ruderibus Pa-
latijDionyfianijvbiinquodam receptaeulo uaturafonositaaptereflecTit,vt nihil ad-
mirabiliusin fimili materiameaudiuiflerecordaripoffira. Multahoclocodeprodigio-
favocisfonorumquereflexione dicendaforent , fedcum ha-c omniafequentitractatui
referuauerimus, hicTeratologiae finem imponentes , adEehofophiam progredimur
PARS
. , . ,
Lib.IX. MagiaVhonoc4impHe*H 237
P A R S IV.
MAGIA PHONOCAMPTICA
S I V E
De reflcxse vocis,mirandis Operibus,effe&ibufque.
P R AE F A T I O.
C H ludibmdanaturxiocus ,dPoetisimagovocis ,iuxtai\ludVirgil
Saxafonant, varijfqj orfenfarefukatimago dPhilofopbisrefiexa ,re- Echoquid?
.
percujfa, reciprocavox, ab Hebrttis fyat colfilia vocis dicitur ; Cutus ea re-

conditanatura eflvt in hunc vfquediem latentem vixfit , qui explicarit
Notum quidem esl, &p<ene vulgarerejiexam vocem ejfe ,Jedquomodo,ex
quibus , qua propagatione , qua celeritate , difiantia efflciatur , adeb inco-
gnitum ejl, vt quicquam aliud; nec vidttur cccurrentiumdiJficuJtatum vailitas vlla rationt
txhauriri pojfe , nifi ab Ub , qui maxima cxpcrientia fingularique indufhria inflrutlus >
Nympham hanc fugitiuam miris artibus elufam tandem deprehenderit , quodcum nullut huc-
ufijue prtfi-terit > Ego defiderio eius inutfiigandafyluarum occultos recejfus, nemoru , mon-
tiumque abditareceptacula, vallium,ruderum, camporum,paludumque fcabrofa planafcru- De fcriptio
tatus ,nihil non intentatum reliqui , quo ad abditam eius naturam pertingerem ; Sedeam chu"*
dumperfquor fug<t , dum fugtoperfitquitUr , dum blandHoquor, blande eludit , dum valde cla-
mo , qu %fi ijfeclis fibi vocibutajcitis voces congeminat, cedere nefcia;fub,nde veluti indigna-
hundjt refponfum auerfit fubterfugit ; nonnunquam ad vnum verbum,garrul\tate penitus i~
folenti dttccm alia refundit ;Varietate itaque atque inconfiantia huius fiepe fepiits illufus, qud
cantibus qudomnis generis infhumentis muficis fugaciffimam deafiram fiflere , verbijqut-
,
iarn ad feueritatem, modb adblandiendum compofitis, omnibus modisplacare conatusfum ; fed

illa vti fyluis &
folitudinibus ajfueta , ita cicurari nefcia ,facile omnes meos conatus elufit,
comitem tandem mihi copulxns Geometriam anacampttcam , denuo illam ferocius aggreffus Geometris
jii, cuius fagacitate tandem failum eil , vt fe fifieret , votifque meis plani fatisficret Quid P? n * V"* .
igitur circa varia mea peregrinatione diuerfis in locis obferuarim , curiofo Leclcri hoc
eam in ftiganda .
tratlatu communicare vijitm efi , &

vtletlor immenfts Jbnorum diuitias luculentiiis cogno-
fcat /Jpecimen qttoddam inboc traftatu tripartito exhibere vfum efl, rerum prorfus admi-
randarum ; Et primb quidem nouas phonocamptic<e artis rationes &
canones proferemus;fe-
cundo Architetlonicam phonocampticam fiue artem Echometricam , ex penitiffimis n.iture
arcanis recludemus Tertib Echotefiontcam fiue Acufiicorum infirumentorum fabricam ,
.
quam &
Catoptricam phonocampticam appellamus , producemus ; qud quidem nihil in prodi-
giofailla MagiaCatoptrica contineri ,quod phonocampticam exhibere non poffit, multismo-
&
dis forfan haud contemnendis inuetionibns demonflrabimus. Et quamuis Blancanus nofier Blancanos
primtts , quodfictam , fuerit , qui de Echometria fcripferit ( in qtto infignem plane apudpo- Ech&roetria
tamen ab tllo minime contenti ,
fieros laudem meruit ) nos eius veftigijf infiflentes ,traditts fcipfit.
animum adaltiora attollentes, nouam femper &

nouam variaruminuentionumfcaturiginem
aperientes ,in ettm hanc Echofophiam gradum euehere conati fumtts , quem fcientia vti re- ., ,
qumantnjot
i-
cond-.ta >
r 1 n -ii ii-
itapaucts nota ,Juo veluti ture pojtulare vtdebatur
r j n

Non dttbtto qum Reges & Prm- preftiterit
cipes hifce alletli magicas antiquorum in quorumuis fonortim exhibitione fahricas,omni f\u-
,
dio impofierum fint infiauraturi Sedreliclis verborum ambagibus adrem ipfamprocedamus;

.
& vtin Echofphia nrfira flidiiti procedamus , primo more Geometris afsueto definttiones
Axiomata &
Poflulataprxmittere vifum efi , vt artis normamprtectseferuantes BW amnibus
v,u9o Ji &) proccdamus . .
DEFI-
. ' .
3 fg ofldufifrgU VnimrfulU
DEFI.NITIONE S.
, * yrAgiafiueArsPhonocampticaeftww^^wryoBorawyc/Vw^, qua reflext &.
JVA maltiplicata vocis virtuteiprodigiofos & caufarum ignaris miraculofos effecluipr*
Bamus
w4wt4 nihil aliud eft, quam reflexio yoV,quam Grzci & deinde Echo vo-
alij
cant
Kfvrepv *o>r<wr, fiue centrum phonicum dicitur punclum
ex quofonora linu imtium
;
ducunt . vt in fequenti figura punelum A.

4 KtvTgfv Qwn&pjrTnciv e&punclum extremum in Imeaphonocampncam quo reflexa vox
mribusfe/ifii.vti{\iM centra BOVCE,
-
. . ,
'
.... - -

....
, I
... ....-. . - *&
a <

. .... ',. .,..- . ,
'
.' '.. \
'
. 1
:. '..
..T.
:-'.
...
'% " ;'.
.
P
'.''
;:::. -
v
- .
"
'.
;'-'.
.
/' " '

..-.'.'' ..
'
<l -' '.:'
'"' .
".
.
.-
5 Obietfum phonocampticum diciniromncobftaculum vocem refleftens, vtieft
paries GKHI.
6 Mediiim phonocampticum illud dicimus medium, per quod fonus propagatur
'7 Linea phonica fiue fonora aut vocalis illa eft, per quam vox it & redit,qualis ia fi-
guraeft AB.eftquemuItipIex;vtfequitur.
8 LineaOfO&pwaj fiue fonora refta illa eft,per quam vox vndeprofluxit, eo 'refl.uit,
vtifuntomneslinefnormalite-rad fonorumcorpusamuroreflexa?; infigura eam re-
fert linea AB, refpondetque radio lucis normali
9 Linea Ajg&pwes, dicitur lineafonoraobliqiie inoppofitummurumincidens,&

fub codem angulo refle&ens , vti in figura eft linea OS & ; eftque quadruplex v.el GD
enim
1 . . . . . . . .. . .
Lib. IX. Magia Phonocamptica. 239

eniminaltum refleetitur ex imovtCD ex C&dicituranophonaj ideftfuprafbnora;
vel catophona j id cft deorfum fonora,ex aJto m imum reflcftcns vt EF ex AE. vel dex-
irorfum refleftitur, vt VX, vel finiitrorfum vt O S
Tnanguium phonicu omne iiiud dicitur quod efficit linea orthOphona & loxopho-
3
na vnacum diftantiaccntrireflexionisipuncionormaJi,cuiufmodieftABC,velAbE.
10 Adionislinea,totafonorxJinea:longitudoeft,intraquamperceptibilisefl:.
1 Angulus phonoptotus fiueangulus incidentia eft,qucm linea fonoi a cum obie-
ftophonocampticofacitjVtangulusABC. velanguliAOB,AVB,AEB.
12. Angulus phonocampticus eft, quem linea reflexa cum obiecto phonocamptico
conftituit, vt eftangulus LCD, vel SOK, PEF, XVQ^

1 1 Angulus confufionisfoni,eftanguIus ex duobusphonifmisconicisautcylindra-
ceisfe inccrlecantibuscaufatus.
14 Polyphonifmuseftvocisincorporeconcauovarie reflexa?multiplicatio.vtipho-
nifmusnihilalmd eftquam a&usfoni fphcerice,conice, vel cylindricc le diffundentis.
17] 1 ParaboJicuml "7 Parab.T
16 jobieclu phonocampt. ^.Hyperbolicu cftcorporiscocaui ^.Hypcr. Ufuperficics

-17J J Eliipticum J J EiJipt. J
8 Organa Acuftica funt inftrumenta, quseauribusapplicata,magna:vocis multi-
plicandxvim habent
19 Phonoclafticumcorpusiddicitur , intra quod fonus refringitur , phonoclafis
vcro ipfa vocis refractio eft
Axiomata & Hypothefes

1 f\Mnis angulus phonoptotos tfi <equalis angulophonocamptico,fiue quod idem efi om~
V^/ nis angulus inctdentia efi aqualis angulo reflexionis .
3 Omne eentrum phonicum Jiuefonorum reclis tineis radiat in orbem
$ Natura mfono non mfiper breutjfimas lineasfinemfuum attingit

4 Omne id &Jblum audtrt poteil, quodfonora linea attingere potefl
$ Sonus refiexione multipltci in vnum radiante -vehementer intenditur .
6 Omnis refiexiofmtfit -uel infe, -velin oppofitam partem .

7 Tanto vox tardius aurtbus fifiitur,quato obicclum anacampticum remotius,tanto citiusy
quantb propinquiusfuerit
8 Sonus menfuratur alinexfonons acJiuitate .
Poftulata&Data.
- ' ^Âto in obieBophonocampticopunclo quolibet , in quo rejkxiofiat, reflexam lineam
I J determmari
z Ex quolibet obieclipunclo, ad quodlibet punclum reflexio conftitui potett
Praelufiones Phyfiologica* de natura Echus,

fiue reflexa? vocis.
PRAELVSIO I.
Sonus Lucis Simia eft
Onusvtiinprimolibrodemonftratumeft, nihilaliudeft,quamqualitasfenfibilis^
s quxauditupercipipoteft, nequeeftmotus, vtquidamopinantur,corporumfe_j
collidcntium confequitur tamen motum corporum fe collidentium fonus, non
^8 ^
""*
fit So '
: quide
imme-
. . ,
2$q ^MufurgiaFmuerfdii >
immed.iatc,fcd raediante rraftione aerisinrermedij; vndc corpora, qux plus habuerint

aeiis,&ixuoris, maximamfonandi vim fortiuntur,quia acr magisin fceuibus,&aereis
Adfonum-.
cor P oribus fran g ltur > cl uara m
non aer ci* & aflis ; vnde non femper quoqueadfonu
collifiodua. neceffariafuntduo corpora folida fe coIJidentia; fcd acris & aquximpuliusfonopro-
w JP- ducendo maxiraeaptus, vtfiftute,&frcmitusmaris,tonitruaqueluculenter edocent;
tum, nonL" f& 'g ltur cxcollifionequorumcunque corporum acrc,fonus fit, quia punfto colli-
ftmpet eft fionis nonfccus,ac colorumfpcciesiniplnrram radians diffunditur rficuticnimcolo-
nccetfana,
rcs fpcciesfuas, ceu vicarias obiedtiperradiationem emittunt yndiquc,ita &fonusfpe-
a<ju% fubie- ^
ClCm am P rr0 medium foni, quo eius fpecies ad auditum deferuntur,non funt fu-

tlu foni eft . bkftum fonorum; fed aer, & aqua; & de aere quidcm nullum dubium eft , de aqua ex-
pcrientia quoque nos certiores reddit fiquidem pifces certo fonitu congregarifolitos
:
Pliniusrcfcrt. Pifcesquoque nominc tenus vocanibhtos comparurffe ,idem Plinius

fcfces au.
dumc. a-efert; quin&tonitruavehemcnterformidant,quod nonfieret,nifi fubaquisaudiret.
Vrinatoresquoquefub aquis vehementioresfonitusiepercipere affeuerant , & tanto
facilius,quant6minusabaqu;rfupeificieabfuerint quod manifeftum fignumeft,io- :
jvunvper aercmporofis corporibus, cuiufmodi aqua , ligna , muri funt , ad potcntiarru.

simihtudo auditiuam penetrare Aquaigitiymedium fonidt: etfimultoliquidius,faciliufque_->
.
Mdij direfli foniperaerem, quam per aquam traducantur ; ikut enim fehabet lucis radiusad me-
fonum^ diumdenfius,inquorcfringirur,habetaturque,itaradius fonorusin medio denfiori
aere & in_, quoque rcfringitur Hebetanturigitur ,obtundunturquefonorefpccies aqua; craffi-
.
tudine vtfpecies vifibilesmediodenfiore .Hinc temporepluuio,&acre vaporofomi-

>
Cufin aula
capetibusor- niis,quam eodefaecatoaudimus. InAulis quoqueperipetafmatisftratisvox obtufa_j
ata, fenui abforptaquediflicilius percipitur,quam ciim fiudantur tapctibus mun. Hinc quoque
ceru^fit.
"" ratl deducitur , cur in pleno hominibus loco mufica languefcat , quia abforpta intra.,
humanorum corporii ora cocaua vim perdit. Ita aula,lana,velpaleis ftrata ade6 obtun-
dit fonum,vtvixpercipiatur Dequibuspluribus in fequentibus.
.
His pr^miflis , fonum lucis Simiam efle,id eftinomnibusoperationibusferelu-

sonusimita.
cem Emulari > modo oftendendum eft,quod dum facio Notandum primo fonum vir-
.
tur lurcm .
tutisfuaefphfram, intra quam folus is percipiatur, efficere; extra vero eam neutiquam:
fed hac fphra fieri non poteft, nifipcr reftas lineas a fubiedo fonoro per medium ve-
!uti ex centro vndique diffufas , conftituatur radiatio igitur foni luminolam proflue-
:
tiam proxirac emulatur, neque *'*-tm/SoMat alia differentia eft,.nifi quod lila mftanta-
ncojhsEcfucceffiuo motuperaerempropaoetur.
Certeeandemquodammodoremeflefumen,&fonumipfeVirgiliusvideturinnuc-
re, dumdicit.
Tum clarior ignis auditur
Sicuti & Iib. 6 Vifeque canes latrareper tmbram
Siquidem nihiloculisoccutrcrepoteft; quod fubanalogicaquadamrationcauribu

s
patallel-, fe fe fiftere non poflit Sicuti igitur luminis proprium eft repraffentare differentes co.
.
lorcs cor P or miuxta differentesradiorum nunc incidentium , nunc reflexorum dire-

TunSad
fonwn, ' cliones in fuperficies, & hinc ad oculosfaftas; ita fonorum proprium eft
reprefentare
differentescorporum qualitatesope motiaeriseorum fuperficiesimpingentisferientif-
que; ita vt haudincongruedicerepoffimuscoloresnihilaliud effe, quam differentem
immerfionem,& reflexionem radiorumin mcdio;quemadmodumfoninihiI aliud sut,
quam differentcsaerismotiones :fienim quifpiamfubtiliflimasaerismotiones,
dum_
aliquod inftrumentum muficum refonat,cemeret;certeisnihiI aliud,
quampitturam
aliquam infigni colorum varietate adumbratam videret, qua oculis fe fe diuerfse
fona-
tium .orporum qualitates, vti ditfup eft, fifterent Pmerea, vti lumen.abftrade con-
fideratura inuifibile eft,ita &
fonus: neque enim in hoc mundo quicquam, nififuperfl-
cies coloratasreprxfentantes quantum poffuntSolem,
cceteraque corporaluminofa_*,
fpeaarepoffumus.-Iumenauteminuifibileeffe fatis fuperque oftendunt fpeculacon-
caua, quat oullura radiorum ve&gBuu relinquunt,
nifi inpundo concurfusradiorum
adhi-
. . .
Ltb.lX. <*%dagta ConJdni,& DiJJbni; 241

adhibi to opaco refleftentc corpore; imd , vt ftrictius loquamur , dico nullum accidens Nullum ae.
perJefenfibileeiTe;,nifi pcrwrpora,aquibusfuftineturjfiueperquantirateni, qusip- [r
ld
jPV*
enll " l,e-
iisdatextenfionem,fine quainpun&um,& nihiiumabiret Vtiigituriumen fmeaerc
.
inuifibile eft, ita & fonus, qui dum aerem reddit fenfibilem nobis, quam piures corpo-
rum qualitates,quasnifiopefonorucogRoi'cefe nciicimus, manifeftat : & fiquis pau-
16 penitiiisnaturam lurainis introfpexerit,is inuenictid nihil aliud efle , quam quenda
veluti aerismotum, qui fecura imaginem deuehatprimi motoris,corporisfciJicet lumi-
nofiadeam oculisfiftendamfubnomine &apparentia coloris veiiuminis. Ita fonus "-***
nihilaliudcftiquamciufdeM aerismotusjquifecumportat difTerentescaufefuaequa-

litates, videlicet corporumeummouentium: vndchic nobisimaginem fub nomine,
&apparentiafoniobijcit:formaenimfeofibilis,verbigratia,campanaBalicuiusfonan-
tis,fub eadem quafi rationecculis furdi alicuiusfe fe fiftit, fub quaauribus alicnius ce-
ci eaderq accidit . Porro ficuti lumen fine corporis, a quo profJuit, aftuali influxu con-
feruari non poteft, ita & fonus fine motione aeris
Ridenciiigiturfuntquotquotfonumcanaliinclufum multo temporecoferuaiipof- Lumeneade
fe putar.t , vt fufius dicetur in Magia noftra Echotectonica j imo experientia docet me- one ocu-
lilis nos, & maiori cum voluptate affici, dum hiftoriam quandam , fiue defcriptionem_,
_uribuf"i_
S
-
viuamalicuiusreijegimus; autabinfigniOratore varijs verborum,fententiarumque__> bitur.
figuris, veluti coloribus quibufdam adumbratam. audimus,quam fi oculis res eafderru,

afpiceremus
Sicut prxterea obiectarum rerum fpecies"occultaquadamrationeafficiuntocuIum
&neruumopticum ad producendam opefpirituumilmilem imaginem; ita & fonori
corpons imago aere deuefta afficit acrem implantatum acuftico feu auriculari neruo
ad imaginem fonori corporis reprifcntandam Ex quibus, ni fallor, apertc oftenditur,
.
ingensopticorum acufticorumque corporuminagendo,atqueproducendoin homi-

nibus tiim viium, tum auditum, fimilitudo .
Denique ficuti in & fonus ; vti poftea fuse often- R e ffa a 10 &
medio denfiori refringitur vifus, ita
detur Quid enim aliud cft fonus in corpore valde porofo , & molli receptus nifi vra- refl.xio r .
. :
bra quidam foni obftaculum , ne vlteriusprotendatur,obijciens?

m *

Confe&arium.
Hlnc fequiturmethodusquxdam determinandi,quantofonusintra aquam, ad
eiufdem corporisfonum extra aquam fa&us,fit grauior, & confequenter,quan- ^j^Jf"
toaeraquarariorfit. ExperientiaenimabinfigniMathematico non pridem com- aquam grz- ita
pertum eft,fonumalicuiuscampanceduorumgraduum, verbigratiaextraaquam, in- u,or F oder?

tra aquam quinque graduum fuifle, & confequenter vna harmonica decima minorc_j
grauioremfuiflc,cuiusquidemreicaufaalia non eft nifiraritas, &denfitasdiuerforum
mediorura . Aqua enim fonori corpons fpeciei intra aquam plus refiftit , quam extra_.
aquam ex qua refiftentia
; nafcitur tarditas raotus medi;', quam tarditatem fonus fe-
quiturgrauior; ficutienimfefchabetmediumadmedium;ita vibrationes in vno me-
dio facte ad vibrationes fa&as in altero ; &
ficutivibrationesad vibrationes , ita fonus
adfonum . Si igitur, vt in propofito exemplofucrit, vt y. ad 2.. & motus aerisad motum
aqu$ , in eadem fe proportione habebunt vnde aeris rantas ad denfitatem aque; fe_j
:
habebit,vt iif.adS.
VidesioiturPhonifmospbotifmis prorfusefleopcrationibusfuis parallelos, excep-
T ll0ni,rnu 5
to motu qui in lucis diffufioneinftantaneus,in fonofuccefliuus eft Sonus quoqu c non . .
r* . r, 1 i
-
/1 r jo r p f ,
pnotiimi u-
tantumfecundumlincasrectaspropagabiliscitded&iecundum curuas,vtipatet,dum miiis eii;.
tranfit per canalcs ac tubos, fcu per fimilcs foni duetrus , in quibus non tantum como-
dedefcrtur,fed &plurimum augetur roboraturque,imolongius quamin apertoacre
propagatur, vti poftea experimcntis varijs comprobabitur
1
Hh PR.-
. .
2+3 Mufargix VniuersalU
PR.AELVSIO II.
De obie&o Phonocamptico
OBieftum phonocampticum non tantum muri,rupes, parietcs, firniliaque corpo-
ra dura & folidafunt, fed & terra,arbores,folia ,ligna, terra fimplexquantu-
" "*' maximeaqua,& humoresquiuisaptieruntvoces&fonosrefie&ere. Qux
uisporofa,
resmiruminmodum nonfemelperplexumraereddidit. dum nonfemelrnmedijsca-
pisinterRomam &Tufculumfitis;vbi nullusmarus, nullsarbores,fed virgultatantu
&inhofpitafaxaagrorumque fulcidominabantur, Echum tamennon fineadmiratio-
ne licuerit percipere, adeo res fape exigua mirum effedtum caufarepoteft Virgulta. j-
autem & fulcos diftorum agrorum Echum caufafle, inde mihi conftitit , quod alio te-
pore condi&um locu m tranfiens fulcis euerfis virgultifque excifis , Echum amplius au-
dire non licuerit; Mults quoque Echi maximas olim cele britatis noftris temporibus de-
fierunt , vel muris euerfis, vel anacampticis obidftis mutatis alterarifque ; Certe ad fe-
pulchrumCceciliaeMetellx ,quodhodie Capo ^_e/diciturad caftrap r aetorianafittl
maximscelebritatisEchumolimfuifle BoilTardusrefert inTopographiaRoma?,quarn
tamen fingulari ftudio inquifitammodoreperire non licuit. Verum verba Boiflardi
adduxi,vt quid deeiusrelationcfcntiendumfit,Letftorcognofcerc poflit,itaautem_.
in Topographia Vrbisloquitur.
MeteUorum Sepulcbrumjnquitforma rotunda eX quadratisfaila marmoribus candidis in-
J}ar a*pfijftm<e turris, intus concaua, &fuperiorc parte aperta , cuius muri crajjifunt circiter
_4 pedum ea m<enium angulo adiacet,in cuius circuitu incifafunt marmorea boum capitacute
& carne nudata, vt infacrificijsfierifolitum erat,qu<e contineantur temnifcis fafciarumque in-
tiolueris,coniungcntibusfruftuum>florum acfoliorum congeriem,fes~ivnes<vulgo appellant,&
in interuallis patin* repofit<efuntfacrificiorum ; Capita boumferefunt ducenta,ideo Capo diboui
qjocatur;voluntque Antiquarij geminam HecatombenfaiJam ejfe infunere celebri C<ecili<eMe-
tells , cuiusnomen in frontefepuhhri legitur , in ingenti marmorea tabula terfus portam arcis
Pr<etorian<e . Cxcilia ^JDretici F.Metelli CraJJi. Ad radices Collis in quo turris adificata efi,
fiquis integrum verfum heroicumpronunciet, Echo admiranda eundem reddet verfum arti- &
culatum fepius . Ego Virgilianum illud primum Aeneid s dfiintlH repeii oflies integrum audi-
ui,&poJleaccnfusealiquoties.]S[ufquamgeiitium eiufmodi Echo auditur : qu<e ideo tanto di-
citur excittita artificio , vt infunere huius C<ecili<e phrantium eiulatus , exclamationes irplan-
clus funebres in immenfum multiplicarentur, dum Hecatombe illa celebraretur duplex , & ludi
funebres in hcnorem Matrona praberentur . H_c BoiiTardus
Egofanedefideriohuiuscurioficatisincefus, tam prodigiofamEchum hancbisaut
ter fummo ftudio inquifiui, fed fruftra; eandem repcrire nunquam licuit
, vti nec vllial-
teri hicRome. curioforum hominum;certe difpofitione loci huiusEchus minime capaee

eflefacile viderit,qui lecutura noftra progymnafmata phonica penitius fuerit fci utatusi
vnde nefcio , quomodo Author , hqc tam audadierpronunciauerit ; Anforfan fitus ra-
tioimmutata? anyicinumeîficiumobuiumfueritdirutum? certe ftudio fummo h_c
inquiiens, nihila centumannis, quo ipfeEchum audiflefeteftatuseft, adeo dirutum_,
cfleinueni,vn_e h_calijs curiofioribus amplius excutiendarelinquamus: ego certe
vt dixialiquotiesomnescircumcirca murosexploraui; fed nihiltale ,quale diclusill^
difcribit Boiflardus me reperire potuiflejfateor .
CLirEchono Porroaquam obicjftum anacampticum efle pofle, experientia docet, cum omnes
fi inpweis
putdfereEchumefliciant diftimftilfimam,vti teftsturputeus inatrio Palatij Vaticani,
<ais. quivoceshominumetiam fubmifliflimas tam diftinifte refert,vthominesintuslatert_
EchoinPaia iurares & quidemtant6perfe_tiusomniarefert,quant6 fuerit liberiori aeri expofi-
.
!w vaticano ^.
p UteU5j coopertus cnim te<fto, aut Jin teo nihil praeftat, cuius quidem rci caufa non_*
eft
. . . . . . ,
Lib. IX. Adagia Phonocampica 241

eft alia, nifi duplcx rcflcxio , quarura vna cx fornice refleftit deorfurn , altcra ab
aqua_,
furfum, &fic confuse, nihil aute dift.ndu eas referre neceffe eft. Cu aqua p ejerei m a-
xime polita & fpeculari fuperficie fit,& ad refleilendum aptiflima, non mirum eft Echu
3d lacusftagna, flumina, roarialubentjusqttam-alihiftabulari Certe putei idpra? re-
.
Iiquisdeclarant,qui aquisabundantes,decuplo refonantioresfunt,quam aquis nu-

p
dati , praefertim fi intenor fuperficies concaua ad fph^ricam ffgurara acceflcrit Co n- refoname"*
cludimus igitur omne folidum vel Iiquidum.etiam,obie<5tum anacampticum efTe pofle;
&tant6quidemvegetiusfonumrepercutient,quantofuerintpohtiora, non fecus ac
meliuslucemfigurafquc oftenditipeculum tersjifimum,minus terfopolitoquejfecnn- .
doAquam maxime reflexionis cfTe capacem

ob fuperficiem prorfus fpecuiarem_.. xionl apiiffi
,
Tertioomniareliquaobieclafcabrofa, &molIia,refIe(fterequidem,feddebilius, &in- m3^-

ordinate,vtiinherbofis montiumcliuis,in fyluis magnaarborumpra:grandium con- Vnde br.bus
ftipatione gaudentibus in quibus nulla ordinata reflexio , fed ex varia& multiplici ar- "> ^-
boris ad arborera reflexione vocis, 116 relinquitur , nifi vchemens quidam phonifmus fi-
uc bombus confufus, tinnitufque fimilisijs, qui in putcis audirifolcnt. Veriirahxc
mniafufiusin fequentibusprofequemur
PRAELVSIOIII.
De medioPhonocamptico, fiue de linea aclionis
DVplici hoc loco medium confiderandum eft, Phyficum &Mathematicum ;Phy- D up iex me-
ficum medium eft lpacium illud aereum,per quod vox propagatur, diuerfieque dium P hono
C
qualitatis &conftkutioniseft Mathematicum medium eftmagnitudo vel paruitasin-
.
phy lfc' u m&
teruallipropagats vocis durationcm metientis , de vtroque breuiter hac pradufione^ mathemati.
traftabimus;amedioMathematicoinitiumfa<fturi. cum -
. I.
De linea aclionu7honica
Llneam aftionis ieu phonice-vocamuseam , quae radiofsfiue phonicx diftufionis

Lincaac|; .
aclionem terminat, eftqueduplexfimplex&mifta ;fimpJex Jineaadionis fiue_j nis qwid &

direcla illa eft, quae vocis propagationem terminat , & fphxrse aftiuitatis phonicae femi- q u tu pi=x
diameter dicitur . Mifta eft qux ex mcidente & reflexa conftituitur , quam & ideo di-
re<fto-reflcxam vocarous,hancetfiBlancanuscequaIem conftituat diretfta fiuefimpli-
ci; Inrigoretamen neceflariominor efiedebet Certumenim eft vocem in murum Dirctfama-
;
illifam, velutifractam ibidem, vigorifque aliquod detrimentum paflam , debilius redi- lor e& v aei \
"1~'
re, quam direcla , quam nullo obftaculo impeditam vigore vniforraiter diffbrraipropa- ôte".
garinotumefto&fuseinArteLucis&Vmbrsdemonftrauimus; Quanto autem hxc
linea aftionis miftafimplici minor fit,difficulter determinari poteft, certe diflerentiam
tam exiguamarbitror,vtillapotiusratioms, quamfcniusdici poffitjfincfcrupulo igi-
turphyficeeûalisdire<fteconftituipoteft;& fic nosaccepimustumhic, tiim in Aite
Lucis & Vmbra; fol. 576. Cum repcic uflione in vicino medio aliquanthper aucla vox,
facile, quod illifione perditum erat, reftauret
PoteftaMtemhiclineafecundiim trescafusconfidcrari; Primus cti} \e\ enim linea

reflexa iqualiseftlinex incidenti ,& tunc obftaculum phonocampticum,medium ne- Primusafus
ceflario linei adionis ocLupabit vt fi linea aclionis in primo cafu , fit A C & obftaculu
:
anacampticum in B. medio lineej punclo fit , radius A B ex B. reflexus in V. tantus erit

quantum AB vcl BC diraidium totius AC Iinece a&ionis phonics
Hh 2 Secun-
. .
344 Mujurgta VniuerfalU

Sewndiis Secunduf, Si verolinea phonica reflexa maior fyerit incidcnte ,ttim obftaculum pho-
m '
nocampticum vltra medieta em conftitucrur vtin S. eritque reflexa SRtanta,quanta^>
SB. refidua dire&a totius AH. vt rigura iecundi cafus oftendit
Tertius Ca
fUSo
'. I I.
De teleritatejbni efuamedium tranptyfiue defiacij
fhonici quantitate.
NIhilade6dubiumperplexumqueinueni,quam incertam dubiamque interuaili

Magna difli
Echonici determinationem; Blancanus 14 paflus geometricos minimum
culujtn de fpaciu
leiro nando determinat, eftautem minimum fpacium iJlud , quod vnan; fylJabam diftincle
poft pri-
fpacio fccho mam auribus clamatis fiftit. Mtrfennus 6 pedesponitiego exacltiilime omn.um expc-
9
wco.
rientiamfumcnsfemperdiuerfaminuenijita vt randem deiperans,vixaJiquidcertihac
Experientia in matenadeterminaripofle putarim jNam vcce,tuba,i"cJopo cxperimenta
adortusex
omni inftru- vno&eodemloco deprehendi, quod quo vehementiorefti'onitus,tantoeum celcrius
mentoium
genere tum- refleai,itavtvocem,qufyllabamdiftincl:ereddebat,tiibeconfiinderetfonusifclopive-
pca. rofonirusearaitaabforberet, vtvixdiftinftumquid auduipotuerit, Vtproinde vehe-
menter mirer quid optimo Merfenno in mentem venerit , vt fonirum quemcumque_j
Speciesfoni
ex vno & eodem loco femper aeque celerem efleafleruerit i Si enim fpecics foniforent
aeris vnda- intcntionaIes,hauddubie,vtinv.filibusfpecicbusapparet,deifta a=qiucelentate ali-
tione defi-
quidconcludipofletifedcumfonifpeciesvtpluriu i,realesiint,atqueaeiisvndulatio-
muntnr
ne veluti vehiculo quodani transferantur ,certum eftpro concitati aeris vehementia_.
cekriusfemper&celeriusfonumveclumiri. iicutipila quofortioriimprtumuroilli-
ditur,tanto celeriorimotu&confequenterremotion fpacioiepercutitur; Pari prorfus
paclo vocis motum fehabere,non aliud nill fenfata nos docet experientia Qax adeo .
verafunt,ytvelipfe Merfennusidfateatiir in fuaHarmonia vniuerfaliGallicalib.3.foJ.

Cumoitu ai4.vbiaitfeinvalleMontmorentiaiuxta cedes Ormeflbnias Echum obferuafle ,qui
Ecdo perfe. cumno&u i^fyllabasrepeteret , interdiunon nifi .id eftmediampartem exijsrepe-
7
Ctmsqua de tierit, cuius
die pcrcipia
quidem reicaufa alia non eft, nifi nodurni aerisfumma ti anquillitas>& im-
tur. perturbata confiftentia ; Diurni vero innumeris motibusagiratidifciffio & difcotinua-
Oivnde&voxconfequentervarijs veluti obftaculisimpeditaminus fe celeremprx-
ftat;
. . ,.
Lib.lX. MagidPhonocamptica. 24?

llat;SienimhuiWmodinonobftent, &raotusfonorusfubdeterminatointeruaIIofem-
per fit imx&rot fiue ^quiceler, non video cur diurno tempore non tot iyliabas, quot no-
clurnorepetieritEcho; Quodigiturfeptemtantumfyllabas interdiu repetierit,noclu
14, fignum manifeftumeft,lentiusdedie ob diftam paulo ante rationem fonum pro-
moueri>ac proindevltimasfeptemfyllabasinmedio perturbato varijfquc motibusa-
gitato, flaccefcetes paulatim intermori Certe ficodem loco fcJopum explofiflet, nul-
;
lurodubiumefle debet,quinisdedieetiam omnesfyllabasrepetiflet, nequequicquam Fallacia ia-

huiccjjperimcnto fuffragatur vibrationum in inftrumentoChronometro a;quidiutur- (tumeim
nitas,aut duorumgloborum heterogeneorum exalto in terram motusim%&vos ha?c e- tri 'prra ,
nimexperimcntafiinmaioiifpaciocontingantplurimufuipcftafuntjplenaquefallaci^ tionesefior-
datum *
vtialibidemonftrabimus,exiftunt,ina?qualienimtemporisfpacio interram coJJidifola
experientiadocebit,inaltitudine 5oopedum. Seddehisalibi.
Cum igitur in certa menfura determinanda negotium difficile, prarterea experimen-
ta diuerforum multum difcrepantia comperiam , & ego in hoc negotio otiofus efle nol-
ui;fiquidem cxperientasabalijsfaclas adincudemreuocasomnis generis experime-
taabEcho monofyllabaexorfus;voce,tuba,fcIopo, totiusnegotijpcriculum feci,inue-
niquc monofyllabam inter fpacium 20 pedum nihil prorfus mutationis ad.nittere Di- ,
ftantiam igitur pro Echo monofyllabica inueni 1 1 o circiter pedes, q ua; fuam vt dixi la Ecri0 mono .
titudinem habebat 20 pedum, intra quod Ipacium fempcr cadem iyllabam repecebat ; yHaba rP a-
Tubaverointiafpaciumô&noprimumfonumreddebatdiftinfte; Sclopus vero in-
trahocfp cium aliquantulum cum primofonoconfundebatur; Intraôo veropedes icefra.
^^JJJjJ ^
& ôo.heptafyllabicum verb.gr. Arma virumque cano. intra tempus, quo quis celcrrime
recitaret Aue Maria vfque ad verba Benedifta tu. inclufiue perfetfe & diftin<fte redde-
,
bat. Chronometroquoquevibrationum vfusfum, fed femperexiguo curafucceflu;
V aria experi
deindc diuerfistemponbusmane, mendie,vefperi,no<ftu,velper me, velper aliospniis mema ium.
optimc & curiosc inftru&os expcrimenta fieri curaui, & femper diuerfam foni cderita- P ta
teminuenimus.diuerfamqueinteruallorum quantitatem; intcmpefto nodis filentio No a

u&Ve
Echo dominium fuum cxeicere videbatur ob caufas pauloante di<ftas,minimam mane fperi fonus
reperimusob rofcidam nebulolam<meaeri<;crinfrirnrionem ,mcii<Jic meliusfin<*ebat , nni' p-
vtpoteaerefubtiliore.&adhucmeliusveiperiobaerisperfecSamdecoclionem . mane &me
Prxterea tempusfummoftudio&diligentiaobferuaui ;tempore pluuioautniuofo, ?*epeJHme
Echo muum in modum obtunditur, vt vix vim haberc videatur; poft lmbres vehemen- _
tcs,vtpoteaeredefcecatoplurimum viriumacquirit; HicRomxrairumdiwtu fpirante rium varist
Borea maximumvigoremacquirit; Auftroflaccefcit,Euro&fubfoIanomcdiocriterfe Ec " u <n-
habet . QuandomurusobtenditurBorecflanteBoreajmirumdidu, vox direftare-
Parad
flexa notabiliter tardior eft ; Eodem vero tempore in meridianam fuperficiem incidens Eciionicum.
direfta vox celerior reflexa eft, in priori enim experimento votfdirecTia contraria veto
aegrius voce reflexa per mcdium fcrtur, vox reflexa, vero vento fecundo dilata celerius
redit ad aures , vt quod obftinatione medij prius perdiderat , iam celeritate recuperet
Idemdereliquisplagisdiccndum>vtvelhincappareat,magnam efle celeritatis foni
per medium delandiuerfitatem_<.
Con{e&ariiim I .
EX hac infinita diuerfitate & variatione mediorum luculenter patct , omnem inter-
ualliEchonicideterminationem cfledubiam, fallacem, &prorfusincertam; ne-
Diffidiis de-
rermiuaao
d rtantl * e-
quefibivnquam, quicquid Rlancanus&Merfennus dicant, conftare,nifiacufticisor- '
ganis(dequibuspofteatra<ftabitur) Catoptricainduftriaconftri<fta,Iegibusgeometri-
cis fubigatur. QuxcunqUe igiturimpofterum dicentur , non nifihypotheticc furaen-
dafunt
Confe-
* . ,
%$6 Mufurgia Pniuerfalit
Confedlarium 1 I .
PAtet fccundo . Vfum inftrumenti Chronometrifiuc vibrationumi vti

& pulfus in
hoc ncgotio iuperfluum eiTc, cum fonus tam incomprehenfibilicelerirate fubmdc
ruumeuu vt dum filum currerc incipit ,iam vox finito peridromo fe auribus
me dium percurrat ,
tri.quoqui- fiftat,ac proindeaquam cnbrohaunt,qui tam velooum motuum quantltarem quocu-

dam puunt - ue n ft umento Chronometrofe certo deprehenfurum confidit. Nam ad minimum
j
repolfcmJi" omni pofiibili diligenra adhibita, nunc io,mcdc 2o,fubinr!e&3cpedumfpacio ab-

titate fpadj errabit. Atquehaec eadcmratioeft,quareEcho monoiyiiabica inrra2o vtplurimum
phomci.
pedumintercapedinemduret, eftenimy. io.aut 15. pecLm (pauumadincrcmentum
ccleritatis motus vixfeniibile ;Quod vero Merfennus putet tchum monofyllabicam~.
tcmpore vniusminutifecundi,ipacium loopafTuum geomeriiccium conficere; ld nc-
quaquara intelligendum eft geometrice, fcd phyfice & craifa menfura, quantum vido-
licet, datum eft dignofcerefenfibus. Atquc hasc non dico , quod curiofum LecTorem
atam laudabiliobieruationumftudioabfterrere velim,fedvt difficuitatem negotijpro-
ponam& quanta experimentis rite feruandis dijigentia, viuacirate
in dexterirare_> &
ingenij opus fit , vt tandem habeatur aliqualis meniura Echoni indagandae accommg-
data,Cum igitur Blancanus deprehendentfpacium Echoni monoiyllabic?: form&nda;
Z4pafluumgeometricorumfiuequodidemeft, i2pcdumgeometricorum; Mer-
eiTe
1 00 pedum geomett icorum illud velit efle; Ego arbitror medium fecurius
fp
fennus vero
^l e!'
c"oniredde tenendum eiTe , ipaciumhypotheticum nopedum,quodcumckatorum Authorum_#
Ax O bfemationibuscongruit propeverum;Quod veroraro coueniant obferuationes,cau-
veiifimi.
fa eft diuerfitas medij vocumfonorumqueinxqualitas; Namvtfupra dixi ,funt ajia:

ânnitepo- viresEchoni alijs dieitemporibus, 3liavhyeme funt,aliae.<ftate, Autumno, Vernoque
ie mporr alias conftitutiones,non dubrto quoqueEchum monofyllabicam,quae hic iub
ra,vti& diei
r U
quin & cii- Romanoclimatetemporevnus minuti fecundi 110 pedumgeometricorumfpaciurru.
mata diuer- conficit,alijs&alijs dimatibusdiuerfum & tempus & fpacium infumerc ; qualitatem_.
foni yio diuerfitate obiecTorum anacampticorum diuerfam r^perimus j
îadflllt quoque reflexi
chum_.. " {unrfc.chodebiles&languid?,funtfortes,.nint ftridul & ftreperae jfunt alia? iucunde
. iimaEnX]alixlucluof^,&planiftumaemuIantes;funtprxtereatinnulf,limpid;; queqm-
phonoeapti! de diuerfitas no nifiexdiuerfarepercutientiQcorporumconftitutione vemt quas pro-
cotum di- ut magisaut minus porofa funt, mmus aut magis fonorx, limpida; , vegetaque repenu-
uerfaconfti-
tur< Namvtlib. i. oftenfumfuit; Habent fingula corpora aliam,& abam parrium_
variant . coagmentationem , qua fit , vt fingula quoque diuerfos diftinctofque fonos fortiantur,
corporalaeuia&porofavti clarum &tinnulumfonum ,ita dcnfa& afpera, obtufum
& grauem fonum edunt , Hinc fit , vt vox alicui corpon illapfa ea qualitate & proprie-
tate,quaipfumimbutumeft,imbutaredeat . Nam quemadmodum Lux in fupcrfi-
ciemiUapfa,colorefuperficieitingitur;itavoxtingiturveluti fono corporis inquod
incidit. Atque haec eft ratio , cur reflexa vox iam clara ,modoobtufa, nuncame.na
nunclucluoiareddatur. Verum cxaminatis omnibusijs, quaeadnaturam Echus co-
gnofcendam , quodammodo requinvidebantur , nihil iam rcftat , nifi vt reflexionis
naturam lrrefragabihbus rationibus ftabiliamus
CA-
. . . .
Lih.IX, MegiAPbonoeamptiea, mm
C A P V T I.
ARTIS PHONOCAMPTICAE
$ 1 v
ECHOMETRIAE
CANONES.ET REGVLAE
Lemma Echocampticum_ .p
\I exduobuspunclum cuiufuis line<e vecl<t,\qudt communis fcFlio Jii plan\ per

'
duoilla puntladucticum quopiam plano , du<e rect<e ducantur , facientes

alio
Cum illa duos angulos aquales ; Erunt du bx rects breuiores quibufcunque alijs
duabus rectis , qu ex cifdem duobus punctit adaliud punctum eiufdem linex
rccte ducuntur
Ex duobus pun&is AB, ad C punttum in recla CD, ita vt planura per CD> duihim
tranfeatreuoiutumperABjducanturduaercÂCBC.facientesangulosACFjBCD,
sequales: &exeifdcmpun<ftisAB.ducanturprimum adaliud punctumD,ad dextram
ipUusCalijedu^reaÂDjBD. DCQ AC, BC eflc brcuiores, quam AD,BD Pro- .
oufta enim AC, verfus C, fiat CE, ipfi CB aequalis, iungaturque DE. Et quia angulus
ACF,angulo BCD, ponituraequalis, eftque angulus ACFanguloECD,ad verticem-.
aequalis, crit quoque angulus BCD, angulo ECD, aequalis . Cum ergo & duo latera_
BC, CD, duobus lateribu^ ECCD, aequalia fint: erit bafis DB bafi DE ^qualis; ac pro-
indcAD, DBfimul ipfis AD DEfimul $quale$erunt Sunt autem AD,DEmaio-
, .
res quam AE. hoc eft, quam AC-CB, quod CB. CE, pofitc; fint aequales. igitur & AD
BD, majorescrunt,quam AC BC.quod'eftpropoficum_,.
Ducantur deindc ex p unclis A, B. ad aliud pun&ura F -d fini
ftram ipfius C
aliae duae redte AF, BF. Dico rurfus AC, BC bre-
uiorescfle, quam AF, BF Producla enim urfum AC fumpta-

. i
queCEipfiCB?quali>iungaturEF. Etquoniam anguli ACF,

BCD. jequalesponunturj eltque ACF,anguloECDad verticem
^qualis; eruntquoque anguli BCD,ECD $quales acproinde & :
exduobusrec"tisrcliquiBCF,ECF,e;qualeserunt. Cumergo&c
duo latera BC , CF duobuslateribus EC, CF $qualia fint.erit qnoque bafis BF bafiEF
aequalis ac proinde AF, FE, ipfis AF , BF $quales erunt Sunt autern AF , FE , maio-
: .
iesquamAE,hoceit,quam ACBC
quodBC, CEjpofit^fintequales. Igitur & AF,
BF> maiorcs crunt, quam AC, CB> quod eil propofitum
Quia ergoNatura non impedita agitper lineasbreuiflimas; fif vt radius Solis vel vi-
fualiscadensexAjinplanumterfumDF, itavt refleelaturad punftum B,cadatnecef-
fario in punclum C , vbi angulus ACF ( qucm perfpeftiuiangulum incidentiae dicunt)
zqualiscfficituranguloBCD, quemrcflexionisappellant. Nam firadiuscaderetin-
D, velF, reflcftereturque adB, non ageret natura perlineasbreuiflimas;cum tam AD>
BD, quam AF> BF longiores fint, quam AC, BC. vt demonftrauimus quod eftabfur- .
dum. Atqueitademonftratum eft,quodperfpecliuiaffumunt, angulum fcilicet inci*

dentie, aequakm efleangulo rcflexionis
pro-
'
*4* .^Mufurpa FrtiuerfalU
Propofitid I.
Qmnuarigulus Pfonopptii* aqualu eBanguloPhQndcamftkOiû^

quodidem e(l , angulua incidemU fbni,*qualU cfl anguh
reftexionis
-
eiufdem
QVscumqueinArteAnacampticaLucis&Vnibr^dcreflexioaeluciroftedjmus,
hug reuocari pofliint,filnt enfm foni operationes, lucisoperattonibus in om-
** nibus, fipaucaexcipias,paraili?l(j; PnmoigJturoflendendomeftaTigulOrn-,
phonoptotum a?qualem. efle angulophpnocaptico, quodita facimus . Sit obic&urn-j
phonocampticum AB centrum phonicum C. phonocampticum D Dico fonum Cin-
Eillifurarefleûmiri in Di EftenimiuxtahypothcfinLangulusphQnocampticus AED
'
'
v
' >.,.' ' "'"' -' ' i.Vt''< -' ' '
.
:lij '
.'
.'.
'.
A B i I E.
... !
; a,t :.
icai '33/
rn ; .') fnutoajj rj
V .
j
'
.
.....
i
'
A i
... ,. .!
2
:-'-.
KqualisanguIophonoptotoBEGangulofcilicctincidenti^reflexionisangulusicrooj
Sj enim angulus AED, non fit aequalis angulo BEC ,fonus ergoreflexus ex E repercu-
tiaturinR. eritergoAERanguIus,angu!o AED,velc;qualis vel m^qualis . Si prius .
AER angulus aequabitur angulo a quo veluti pars continetur , fcd hocabfurdum AED
eft. Sipoftcrias>id eft fi angulus angulo vel BEC non aquatur, nihilomi- AER AED &
nusreflcxio inpunclum R ; ergo naturaiam finem fuum non fub breuiflimis lineis
fiat
attinget, quod eftcontra Axioma III. & abfurdum inphyfica eritigitur neceffario an- .
gulusphonoptotusBEC^qualisanguIophonocampticoAED quoderatdemonftran-
dumjnaturam autem operationesfuasfub^qualitateangulorum incidentie. & reflexio-
nisfeu fubbreuiflimislineisinfticuereîdemeflejin ArteAnacampticaparte 2.propo-
fitiooe.i.fusedemonftratum eft. ad quam propofitionem Lcclorem curiofum remit-
timus. Sed ..
Pro
. . .
Ltk IX. Magia Phonocamptica .

*49
Propofitio I I.
Quandocunque voxincidtt in obieclum aliquodorthophonon, fiue

terpendtculare } ea infeipfam reuerberabttur
Slt centrO phonicu fiue vocis origo in A,vide figpraced. obiectum vero oÔopwovCD,
fluataute voxex AinB ofOojttnutfiueadangulosrectos, dicoeam ex Breuerbera-
tfl iri A. rem naoftndofi per impoilibile no refledtaturexBin A,rcfle<5taturergoin
in
V. erir igitur per I V hypothefin angulus DBA incidetix, ^qualis anguJo CBV reflexiG*
Jiis,angulus videlicet acutus obt ufo, cjuod tft abfiirdu. Suppofuimus aute vocem ex A
in murum ferri r.ormaliter j &confequenter conftituere angulum incidentis re- ABD
c*tum,reflexionisigituranguJus necefiarioquoqucreclus eflcdebet luxta citatam hy-
pothcfin IV. in fcergo rcnVc1et,fciIicetper Jineam BA per quamab flexitinB,quod A
eratdemonftrandum. docet &hu'iispiopofuionis verita-em cum lux ipfa normaiiter
incidensjtu pila,dumin murum normalitenlliditurin feipfam repercufla, aliaque-/
ti
innumera, de quibus vide noftram artem anacampticam lucjs.
Propofitio III.
Quandocunquevox incidit in obieclum aliquodloxophonos fiueoblique;
*Vox non in/c tpfam fed inoppoftam partem repercuttctur.
POfTuntefTihuiuspropofitionisquatuorcafus. Velenim voxinmurum verticaliter

ereclum c blique incidit, tunc vel dextroriu a vel finiftrorlum pro fitu fonori re-
flcftitjVcJ voxinfraemifTa,in obiectum phonocampticum fuperius oblique mcidit;&
ficrenV&ctiurium; vel fi illadeiupcr emiflfa obiique m murum inferiorem mcidit 3 &
tunc rcfle^cturdeorfum. SinûJoscafusfeorfnn demonftrabimus
Sititaqjmurusin DEwideJfg. propof.i.cenmi phomcu inQfiuevox Ae$^'*ei?>nci-
dens in B dico voceexB.in oppofita.partemvidelicetin Aiubasqualitateangulcu re-
flexuiri; .Sienimnonreflccteturin A, ergovelinfeipfamhoceft in C vel inl.autalitl
juemcunquelccumcxnaAB rtfleftetui . Atnoninfeipfam,cumperprecedentem ,
perpendicularis tandem in fe ipf.im leflectatur , linea autem CB cum ex fuppofitione_-

Aejophona fit, id cftcbJiquein nuirumincidcns,noninl, quiaangulusl xqualis BD
foretanguloCcE, pars toti,quod cumabfurdum f?t,non aliaminpartem refleytct ni-
fiin A,fic enim anguhincidentixEBC & ABDrcflcxionisconftitueu.t.ura:quaIes,natu-
raquefub breuiffimislineis finem fuum at-
tinget. Quandocunqueergolineafonora_
loxophonwsin rrurumincidit,inoppofitam
neceflario partcmfub a?qualitate anguloru
incidctiquoderatdemouftrandum. Exhis
patct,fonorum inA conftitutum reflexuru
fonum in C. finiftram,& in C conftitutum in
A dextram
Porro fi vox confiftat in A.& phonocapti-
cufueritBG turrisinmotepofita;Dicovoce
ex A in B,& hinc in V. reuerbcratu iri. Raiio
prorfuscadem eft,que. in prxccdentibus; cii
enimobliqjincidatin B. neceffario vox fub
^qualitateangulorum reucrberabitur V. m
Idem contingcret , fi tonorum vox coftitue-
Ii retur
. . ,,
*f Mujurgi<e VniuerfalU
returinV>refle6erctenimvocemin A. vtexfigurapatet. Atque ex demonftiatishi-
fcefequentesCanonesformamus.
CANONES PHONOCAMPTICI
S I V E
ECHOMETRICL
C A N O N I.
VM Phonocampticaarsin omnibuslegesphotocaptica?, fiuercflcxio-

non tantum principalespofitionisdiflerentias,que; funt
nisIucisferiier 3
furfum, deorfum, finiftrorfum, dextrorfum,in rcfledendo feruat , fed
& intermedias quafcunque partes pro fitu obiecli anacamptici i Si fu-
perficies Echica fiue phonica fuerit ad obieclum anacampticu norma-
lis & fimul horizonti paraJlcla, Echo nafcetur vei orthophona,veI Joxo-
phona, pro diuerfo fitu vocalis dextro vel finiftro
Sivero fuperficiesphonicafurfum vel deorfum oblique inciderit in fuperficiem ali-
quam azimutalem obiefti anacamptici ; nafcenturreflexionesanophone; velcatopho-
nce,fiueEchi furfum & deorfum reuerberantes
Sideniquefuperficiesphonica in planum aliquodphonocampticum,nequevertica-
limeque horizontali circulo paraJlelum,fed inclinatum oblique lateraliter inciderit &
reflexiones nafcenturlaterales &loxophona?>interhorizotem &verticem intermedij
vtiinarte anacampticaJucis demonftiauimus.
; '
C A N O N I I.
k Vandocunqi ergo obieftum phonocampticum fuerit parallelum fimul & norma-

fonoro,tunc fuperficies reflexionis erirad horizonte reclai Si vero fueritpa-
le
rallelum loxophonurn id
cft, obieftunfphonocampticumfueritjequidiftas.
a fonoro,at non normale,vti funt vel muri obliqui at re<5ti,vel turres in motibus, refpe-
clu fonoriin valle conftituti itunc fuperffcies reflexionis erit equidiftans vni ex azimu-
thaIibus,fiuequodidem eftverticaliumvnicongruet. Si vero obie&um phonocam-
pticum neque parallelum neque normale fiierit fonoro^tunc fuperficies phonocarnptr*
ca fiuereflexioniserit quidiftans vni ex planis inclinantibus autinclinatis.
C A N O N I I I.
QVandocunque fonorum A fueritin plano ho-
rizontali, obieiftum vero phonocampticum
"""C in eodem plano horizontali ; necefla-
rio fequetur reflexio furfum in Vi fi fuerit inclinans
fimul & indinatum>pro ratione inclinationis decli-
nationifque reflcctetnonfurfum, fedmedia via, ita
vt tota planorum fciatericorum doclrina , quam in
Arte Magna Lacis & Vmbrx tradidimus,huicEchometriae pulchre accommo
*
fit.
i
,. . .
- !.
Pro-
\
. . :
Lik IX, Magitt Phonoeampuca. *l*.

:
.:_ c . i Propofitio I V. i
ûandocunque duo muri adangulos re&os committuntur , clarifsima

Echo percipitur d fonoro ita dtftante, *U/ axisconiphonici angu-
lum reclum bifariam fecet Conw e.nim ibidem "varie rc-
.
flextu 'vocem reflexammtrifce confortat',vt infg.fatet.
Slnt duo muri AB& DB in B normaliter commiflbfitquc conus phonicus EFBO axis
EB. angulum re&um bifariam (ecans, & quoniam E refleftens in pumftum F inde .
adanguJ05*qMalesreflediturinO,&hinciteru'minE/cefltraradiusEin O incidens
. . :

Mll - .; _ . .
. : :
'
..

:-.:.} ,
Jl !
'.
-
hinc reflexus in F. inde iterum contrario motu refleftit in E, mirifiee" forfurii tonfortat
mirum non eft Echum multo, quam in fimpfici muro refonantiorem effici , aere variali
rcflcxione agitato, accedit, quod omneslinee, inte*EO,& EF incjufiepropeab E refle-
ftantj&confequcnterintennoremEchfijvelexhoccapite reddant. Si verdconipho-
niciaxisin extrinfeca murorum parteita c6ftitiiatur,vt angulosobtufos cum dicftis mu-
risconficiat,tunc Echo efliciturineptifliroa,& nullius valoris, vtfitirimurorum AB,&
BD oppofita parte, quado AB axis coni phonici incurrit in B.iatera verd coni in F &0,
cxhis enim pumfla in alias partcs refleftentia, nihil remittunt ad fonorum A
ropofitio V.
Quandocunque obieclumphonocampticum concauum circulare eft^ in
eentrofhonico quod^f cmtrum circuli eil } conftitutw x
,
Echum fercifict eonfonanufsimam-j

Slt obieftum phonocampticum AB concauum
circularc,fonorum fiuecentrumphonicum
Cquod&centrumcirculiAB jfit lineaCV o^Sa-
Wt dico confonantilfimam Echum percipi.

Quoniam enim omnes fonor^ hnea? ex centro
C prodeuntes ad circuli peripheriam red$ funt
neceflario iuxta propof. z. in fe refleclentur , ciim
praeterea omnesfintacqualesiuxta i5.definitio-
ncmEudidis eodem tempore in C percipientur ;
ciim ergo mnesinferefleclant,&eodem tepo-

rerefleclcntjEchfivehementer intendent, quod
cratprobandum. Ii z Quem-
. ;
2J2 K&luJurgU Fhiuerfalii

Quemadmodum autcm Echo in concams circularibus magnam vim acquirit, ita in_.
conuexis circularibus eaudeui prorlusperdit , reflcxisliniisinalias,& aliaspartes dufi-
patis
Corollanuui.
. . . .... s
Hlncpatet. Quant6 quis a centfb^bnCauicircularisfueritftfrhotior, tantoEcha

reddi imperfet5liorein> quanto veroi.entr6 muro concauofuerit vicinior, tato
fonum reddi confufiorcm
... ...^.
Mediocritas itaque diftantia? tencndaeft.
..,..,,,...,. .
., .
.
.
... ^
.
Propontio V I, -
ghtanto rvocale,/iue fonorum fucrit ijicinius obteilo fhonocamptico ,
tanto reflexa *uoxfercipietur remotim : f auamo 'vocalefuerit

remotius ab obtecJo^QnocarnpicOy tanto reflexa
v; - 55* f&cipipur vicinior . . _ --
Wm enim in prclufione oftWumfit,linejUiîiiwtis direao-reflexam femper

3. ;
V^ tantarn eiTe^quantaeftlineaaiftionis^fm^f^hiiametcr fpha-rxadtiuitatis.necef-

fariofequitur tanto rtflcxamlinean elfo >.
v
longiorem,quanto dhefta breuior, &tanto V? I -yJ R.
breuiorem hanc,quanto illa Jongior. Sit
J
obieclumphonocampticumHBI. Sitque_^ i
linea aftionis dire#o-reflexa SBF a:qualis

VRTinesacliooM dfrccla?; Dicotanto refle-
xam vocemfernotiusab ohieAo perceptu
iri , quanto difetta eidem fuerit vicinior.
Q^Qhiamenim FB>&BSdireclo-reflexa li-
nea T ejqualfs VRIiheae aftionis directe

eft
vox in F neceifario vocem reflcxam reddet

inSj IteruTi coriftituto vocaii, fiue fonoro
in Gidico reflexam vocem in Dperceptum
iri. Nam GB,&BDfimuIiunda:a?quatYR
lineam aclionis dire<fta, ergo &c. Porrd vo-
cali conftitutoin C, dico reflexam vocem_
perceptu iri in E.Nam CB,& BE fimul furh-
pt? squant lineam aflionis V R. quanto igitur vocalc obiefto phonotAmptico fuerit vi-
cinius,tanto reflexa vox ab obietfto eontinget remotius, &contra, quod cratdemon-
ftrandum-i.
PropofltiO V I I.
Siplura obtecJaphonocamftiea itafuerint ordme diffofita , 1?/ vnum

femper abaltero remottus fit,& adeatardms orthophonos fer-
tingerefojjitj nafcetur Echopolyfhona , idetl ,f>luriesfuc-
cesfiueioxfroieclareddetur.
Slnt obiefta phonocamptica ABC,itaordinedifpofita,vt vnum altero femperremo-

tiusfit . Sitquevocalein D,&adfingulaobieclanormales quo clamantc dico vo-
cem
.
Lib.IX. M agia Thonocamftica\ 2fs

cem tcrtio rcpctitumiri i Cum cnim ex fuppofitioneobiefta EFGad vocalefint nor-
malia > & orthophona,linecDE,DF, DG, exEFG,pundis neceflariorefle&entinfeip-
fasin DiCum verolineaDE fitbreuiorin-
de celeriusquoqireflecletur inD; DF vc-
ro cum fit longior , quam DE plus quoque
temporisin redcundoin D inlumit,&con-
fcqucntcr pcft reflcxam voccm E pcrcipie-
turvoxreflexa F, &cum DGadhuc DF16-
gior fit, adbuc tardiusperueniet ad aures
D. nafccturigitur ex diuerfis temporibus
inxqualibus cb linearuiu diucrfaium lon-
gitudinem Echo triphona DE, DF , DG.
ii crgo cbieclapbonocamptica ita fuerint
ordiiie difpofita, &c. quod erat oftendendum_.
Vbi notandum dupJicem hoc Ioco durationem vocis confideraripofle,primo ipfutn
vocisfonum,quitam diudurat, quam diu profertur ,eftqueinp imafui produciione
vegetus,& fo tisifecundo ipfam vocispropagationem per lmcamadionis,quaehuius Quomodo
conditioniseft, vt durante prima voce, & ipfa duret , longius autem prouecla , filente Echo 6eoc
"
rt
queprinaêa adhucpropagata duret,donecobftaculoalicuiimpulfa reflexaque Echo
genereturper lineam fcilicet direclo-reflexam; Vnde experientia docet, multo tempo-
repoftpri nam vocem,reflexam tandem vocem nosaudirejEftig tur totaduratio vo-
cisaproduftioncprimavfqueadteminum eiuscommenfurata fpa.io illi perquod it,
reditque voxi Si igitur diftantia minor fuerit,citius quoque redibit vox reflexa; Si ma-
ior,taidiusi Vndeconfequenter inminori diftatiapatiuores fyllabasrepetereporeft,
in maiori plures. & quamuis omnes vocis piimx fyllaba? reflcclantur, omnes tamen no
audiuntur,quiaprima vox foitior reflexa debilioresita t btundit, vtipfaduranteau-
dirinequeantjipfa ceflance tandem citius,aut tardius pro quantitate diftantiae exau-
diantur.
Confeclarium
H Inc patet, cur fubinde vhimae tantum linea: alicuius vocabuli audiantur , nurqua
prior, quia videlicct rcflexa vox redit durante adhuc prima, qua ceflante tande
reliqucfyllabxpercipiuntur. Sitmurus ABdi- '
A
ftutia minor CD
ex quo quis voce forti procla-
metvocemPARATlS, Certum eftprimarru,
fyllabam PAprimum muroil!idi,dcindefecu-
dam RA,te:tioTlSretrooradoprorfusordine; pa ra tis
contrario vero ordinc rcflecrti,ita vt P A prius fe C | 1 1
auribus fiftat,deinde ordine dusfequetesfyl- s;i e vi vd

labcj R A,TIS. Si igitur diftantia fuerit monofyl-
labico profe, endoapta , tum prodamando di-
ftam vocc P AR ATlS,non nifi fyllaba TIS per-
primaenimfyllabaPApertingedo ad
cipietur, B
Dreflcxionispuncluibireflexa peruenietin C
& R A in e & TIS in f. confufa' igitur lbi fyllaba: nihil reddet .Et interim dum PA re flexa
voxex peruenitinC RA venitex Dinf&ex.f in e.interim dudireclavltimafyllabaTlS
;
peruenit in D. denuoigituribidemfitconfufio, ita vt Echoaudirinon poifit, oneccef-

fantibusduabus fyllabisPA,RA vltiraafyllabaTlStandemfineconfufionefoIa perci-
piaturin C. Vifaigitur natuiafomfecundumlineasfimpliccs,nihilreftat, nifi vt de_->
compofitisqucquedicamus.
S.I.
. , . .
214- oPldu/urpa^ntuer/alu
/r t -
$. 1.
De^Phonifmu:
PHonifmus, vtexdefinitionepatet, eft diffufiovocis cylindrica,fiueconica,fiue ra-

diatiovocisinmodumconi,autcyli n drijNotandura autemfonum non fimplici
lincarum proie<ftura,feu aclinoboliacon-
tingere, aliis enim nihil prorfus audiri
poflet,&inhocdiffertaIuce;Sedinpro-
ie&ione,& reflcxione fua agitpermodu
cylindri,autconifonori;Sonusigiturno
pure mathcmaticam Iatitudinem habet,
fed prorfus fenfibilem & corpoream } ita
vt inreflexione non vna linea,fcd con-
tinuatalinearum multitudo fonum effi-
ciatj Sit v.g.fonorum A,refIexionister-
minus B. bbieCtum fiue murus refle&es
CDiincipiat motipfoniin A;diconon_>
vnicam tantum lineam AO ex O facta_.
reflexionc in B ibidem effedturum fonu
fedtotiuscylindriciconi AFE refiexum
iri in B per cylindrum EFB. Verum reni
paulo exa&iiis demonftremus.
Propofitio VIII.
Phonifmm cylindricm refeflitur inoppo/ttampartem
proieclura cylindrica
^lt Tympanum aliquod in A cuius fonus incideritin fuperflciem CD dico phonif-

_> mum futurum cylindraceum, id eft reflexionem non linearem , fed cylindricarru.
S'
futuram ; Concipiantur enim ex A fingulis Tympani pundis linee; fonorej in fuperficie
EF duci,qu?hauddubiephonifmumconftituentfubformacylindri , dico hunceun-
dcm fubformacylindriin B. reflexum iri ; Cumenimincylindro AFE phonico line
fonorx omnes inter fe fint parallels fingula? per 1 1. huius & per 6. aftis noftre. anacam-
ticg waeseAXwâs reflectent in B bafin cylindriphonocamptici. patet ergopropofiturn_,j
Quid trian. Sed ha?c exprscedentibusveriflimafunt Notandumvero triangulum illud FHEa_.
.
gulum con-
no bj s vocaritriangulum confufionis foni, quam diu enim auris intra illud conftituta_.
p o:eaione'
; fuerit, tamdiu reflexa vox eritimperceptibihs,fed&reflexa cum direclaconfundetur,
cyiindrica-.
extra veroilludin totoillo fpacio BHF tantopercipitur diftinftius, quanto 7*r Bauris
foai '
fueritvianior.
Notandumfecundo hoctriangulum tanto inHforeacutius,quantolinea AOma-
gis ad re&ara XO acceflerit
Propofitio IX.
Phonifnim orthophonm infe ipsum refleclit
Iverofueritphonifmusadobieftum phonocampticumreclus, nafcetur columna_.,
S fiue cylindrus fonorus teclus; Sit X fonorum,CD paries, ad fonorum parallelus a &
norma-
. . .
Ltb. IX. Magia Phonocamftica. *ss

normalisjdicolineasfonoraseylindriinfereflexumiri . Nam cum fonorumexhypo-
thefiadparietem CDnormaleiit,omnesconfequenteiIinecfonore erunt paraliela?
ergo&omnesiuxtapropoiitionemll. inferefle&ent.patet crgopropofitum.
Propofkio X .
In Phonifmo conico axis tantum fub angulorum aqualitate refleclitur,

fhontfmusvero reflexuj erit conm truncatus ficuti infhotismis %) .
ailinobtltsmo oftico3 axU pyramtdU luminarufue visualUvtmba-

bet frincipalem tum tlluminandt , tum res dtftincle reprascntandi ;
eodempaclo res se habet in Phontsmo Conico
phonocampticu
Slr Phonifmus ConicusABCdirec~tflsfiuephonoptotus,obieiftum
CHB.dico non nifiaxem AHiuba?quaIitateangulorurnrefiectiinD. medium-.
punclum bafisconi, Cum enim h<j duas li-
nearaxes conorum conftituant, eruntter-
minihorumaxium neceflario centrabafi-
um coni tamdirecli quam reflexi,coniti-
tuuntergoAHBanguluincidentisxqua-
Iem DHC angulo reflexionis, ergo he.c fo-
larepercutieturin D. reliquaromnes in_.
alias &aIjaspartesfubequalitateangulo-
rum repercutientur, vti ABrefle&etur in
F. AK in G, AL in D. inAM N AC
. deni-
que in I. Si enim non indidta punfta re-
flectant, reflectantur ergo in D. omnes; e-
rit ergo angulus reflcxionis fingularu in$-
qualis angulo incidentix. quod eft abfur-
dum & contrahypothefin j non ergonifi
folusaxisfub^qualirateangulorumrefle-
ctitur in D. nulla aiia; & confequenter phonifmus reflexus non erit conus, fed is nefcio
quidconitruncati&inuerfi afleLtabit
Propofitio XI.
Phomfmm tonicm adfarietem reclus, refexionejuaparit
conum phomcum truncatuminuersum
Slt Phonifmus Conicus ABC ad parietem BDC normalis , dico reflexum phonifmu
conum truncatuminuerfumformaturum.Quoniamenira linearum exAin mu-
mm incidentiumper 2,huius nulla nifi axis
3
fiue mediain fe ieuerberatur,ergo omnes in

alias & alias extra A puntta refledent , cum
veropunftaillaexperipheria circuli, bafi^
fcilicet coni phonici,fiue phonifmi conici fub
xqualitate angulorum reflc<5rantur>rerlexaru

liaearumterminusVX.neceiTanoeritcircu-
lus,cuius centrum A erit cctrum phonicura,
fiue centruui fo nori, aut quod idem eftapex
pho-
. . .
2j6 .Mujurgta Vniuerfalis

phonifmi conicidirefti,fupern"cies vero truncata circularis >communis crit bafi coni
phonici ABC;truncatus veio conus muerfusad direftum erit VXBC , quam in pun- D
do axis paries BC eidem normaiis fecat . Phonifmus igitur corucus, &c. quod crat
Corollarium
VX diuerforum aures ponerentur,omnes
EX hac proDofitione fequitur,fiin circulo
cundemfonum,fiueEchumeandemaudituros,eritautem bafis huius truncati
coni VX tanto amplior,quanto obiedo phonocamptico BC fuerit vicinior,& tanto co-
trattiorquantdApunftumphonicumamurofuerit remotius, vtinpraelufione 3.S. 3.
diftumeft.
I I.
De Polyfhonismis pue prodtgioso sonorum augmento . .
QVe,
Vemadmodum igiturintra concaua corpora coardata lux maximum fui aug-
mentum &fonus Quod idem cauftica fpecula in Photifmorum
acquirit, ita ;
confluxu operantur.hoc in phonifmorum confluxu organa Otica fiue Acufti-

ouid fir po. ca) j ta vt polyphonifmus nihil aliud fit , quam multorum phonifmorum feu conorurru.
mus&poly vocalinm in vnum pun&um confluxus. Sicuti polyphotifmus nihil aliud eft , quam
phot.fmus. jnultorumphotifmorum in vnumpundum concurfus. Quoniamverohicpolyphonif-.
mus proprie concauis corporibus , qua polygonis, qua cyclicis conuenit, mearum par-
tium efleratus fumtam fubtile& illuftreargumentumpauldfufius (prjefertimciim ne-
mo, quod fciam, fit, qui illud att< gerit) declarare^.
Suppono igitur primo vocem in patenti campo nulii reflexioni efle fubieftam , fe&
fphsricein omnem partiumfitumradiare,mox taraenac obftaculum aliquod occur-
reriteidem normale,tum primum phonifmum fundare. Si vero voxmediafueritinter
duo obftacula fiueparietes,eam hoc fitu duosfundare phonifmos, & fic de coeteris .
Hoc igitur fiippofito nihil reftat, nifi vtquot qualefquein eorporibus phonifmos vox
producat,videamus . Sitigitur.
Propofitio XII.
Centrofhonicoin axefrismatis trigoni ifofleuri concaui conjlitutoôx
emijja triflki fhonismo auclain centrum suum redtbit.
Slt prifma trilaterum concauumABC.centrumphonicum B

fit conftitutum in D. axe prifmatis , dico vocem emiffara
auc"tamphonifmoad centrum fuum redire ,quoniam
triplici
enimradijfiueaxesphonifmorum DE ,DF,DG ad latera_,
prifmatis perpropofit. 2. funt normalesi neceflaridreuerten- A/
tur in fe, triplo auclaJi quoniam etiam omnes per <
radij vicini
modumnormalium accipiuntur; &i;'dera iuxtahypothefin_.
3 circa idem centrum D. occurrent, lbidem varijs reflexa. um
.
linearum occurfibus mirifice intendetur vox. vicine ergo per-

pendicularibus in D.recurrent; reliqus iuxtapropofit. 4. va-
rijs fecundarijs reflexionibus in Iatera , tinnitum fiue confusu
bombum reddent . Centro itaque phonico in axe prifmatis

trilatericoncauiconftitutovoxemiflatripliciphonilmo auctaad fuumcentrum redir
bit, quod erat demofiftrandura
Pro-
. .
Lib. IX. Magta Phonocampica 2X7
Propofitio XIII.
CentroThonico in axe prismatii quadrilateri concaui conftituto , vox
emijfa quadruplici fhonifmo aucla ad idem centrumredibit.
CL
Slt ABCD prifma quadrilaterum concauum, centru pho-
rucum in E,dico vocem emiffam quadruplici phonifmo
audam in E redituram . Quoniam enim radi) fiue axes pho-
nifmorumEB,EC, ED ,EAfuntadlatera normales,per 2
huius infcrefledetur voxjcumprstereafint^qualeseodem

quoquetempore confonabunt inE; cum veroviciniradij,
per modum normaliumaccipiantur, &ijcircaEadlatitudi~
nera auriura refk&ct; quatuor igitur phonifmis quos 4pnf-
matis latera fundant, vox autfa redibit m centrum E quod
,
cratoftendendum.
Quomodo vero reliqu lineae tandem per varias refkxio-
nesincentrumEreuertanturdicendum eft . Et de norma-
libusquidem iamdittumeftjdeobliquisquoquedicamusj Sint iîtur vt in fipura z
patet, EC & BE lineae loxophon^, dico eas in E reuerfuras"; Na m EC in C ref lexa fub q-
quahtate angulorum ECI & VCD refkc~tetur m D.hmc fub eadem anguloru equalita-
CC VDC&SDOreflec*etur inO,&tandem ex O fub cequahtate angulorum*i>QD &
KOE in E centru, pan pafto, EB refkxa ex B in G. & hinc in F. & tandem E. EF quo- iti
que ex F contraria via in G,& hinc m B &denique inE

. i efkcletur; ita EO ex Oin D &
cx D in C & denique in E contraria fimiliter pnori via reuertetur Iterum linea EF vt .
fig. patct, ex F refkxa in G,hinc in V. & hinc in I,&hinc in N hinc in

jn 3 0,& ex O ia^ .
P. & tandem in E femper fub e_qualitate angulorum refkAet vt poft 7 reflexiones

, itar
tandem inE reucrtatur ;Si verofluxus vociscontrariavia inftituatur exE in P; poft

totidem icflexionestandem ioE reuertetur. Idemdicendumde reliquis lineisintcr
O&Fintermedijs.
Confe&arium I.
EXhifcepatetcur in puteisquadratis tanta fitintentio vocis, tam veheracns &

bombus, linca enim varie refkxae & ad idem principium reuertentes mirifice fo-
numintcnderefolent,patet etiam mira natura; in augcnda voceincorporibus conca-
uis induftria_
Kk Pro-
. . .
is8 Mufurgi* Fniuerfalu
Propofitio XIV.
Centrofhonico conHituto in axc frumatis peutagoni ntquilatcn , "vox
emijja quinque phomfmU auclareuertetur iliuc i)nde profluxerat.
Sltprifma pentagonum-equilateru ABCDE,& vox ex L axispunclo feu centro pho-

nicoemiifaquaqua verfum propagetur; dico 5
phonifmis LBC. LCD;LDE,LEA,& LABauftamre-
dituram in L. primo enitn perpropofit.2. axis conorum
phonicorum LG. LI. LK LF LH cum ad latcra nor-
. . .
males fint,neceffari6in L.reiiertentur,reliqui vcro vi-

cini radij varia reflexione agitati tandem etiamin L re.
flectentur. Nam voxexLin O pun&umincidensiHinc
refleftetur in P. ex P in V ex V in S ex S in I & hinc
, ;
tandeminL *emeabit;videsigitur nuflam eflelineam

phonicam inter puncfa HA vel HB
, qux interccptam
nontandem poft varia reflexionesin centril Lrcmeet
Idem dicedum eft de reliquis phonicis lineis in qijod-
1
cunque latus incidentibus. Aure itaquein axe prifma-

tispentagonixquilatericonftitnta, &c.qupd eratdemonftrandum.
Propofitio X V.
Centro phonico conjlitutoin axe hexagoni frifmatis aquilateri, uox
emifia 6 fhonifmU aucla, reuertetur ad se ipsam
Sltpriimahexagonum concauumifopleumm ABCDEF. &cetrum in axeOin quo

emifla vox 6 phoniimis autta, reuertetur m
Iocum vndeprofluxit , videlicet in O.
Quoniam enim omnes line? feu axes conorum ad di-
midiumlaterumABCDEFfuntnormaIes,perpropo-
fit. 2. in fe ipfas refleftentur, videlicet in O , reliquj
vcro refjexionibus vltro citroque vaga-
vicine_ varijs
bundxtandemetiamin O
per prscedentem, refle-
ctunt , bombus itaque vehementiffimus percipietur j
Nam VGex Ovoxprolapfainm hinerefle<fteturin_j

K ex K in N & tandem in O. in P vero prolapfa illinc
;
reflecletur in I;ex I in Qj&ex Qtande etiam in O.Ide

dicendum defingulialijsphonicislineis, interMA&
AG.interceptis. Aure itaque conftituta, &c. quod
erat
Nota quod fi quis in punctis GHIKLM adradios normalesponeret fuperficies, dico
Echonem reflexis fuislineis defcripturam perfetftura hexagonum Vox enim ex A in- .
cidensinG.exG in H.&exH in I.&exIinK.&exKinL. &ex LinM & hintinA

denique neceffario fub xqualitateangulorum refiedetur . Ita in precedente pentaoo-
no vox in H,ex B refledetur in C & ex C in D,& ex D m E , & ex E in A deniqu^ &H
refledtctur Si in punftis videlicet ABCDE ad radios figurx normales fgperficies eri-
.
gerentur. Idemdicendum de omnibusalijspolygonis.
Corol-
. , . . .
Lib.lX. ^Magia Pbonocamptica 2??
Corollarium I .
EXdidisdeniquecIarifftmepatct, quod,quoprifmataconcauahabuerintp!urala-
tera,tantb fonum magisaugmenutumiri;aucîsenimphoniirnis augcturlbnus> Ratio refle-
l"edphoniimiaugcnturiuxraincremcntulateru,&c.pretereaqnantbplurafuerintlate- X10nisinc r
ra,tantbanguliincidentic,& reflexioniserunt recfto viciniores,&confequenterphonif-

sconcaii^
miiuxtahypothefin ^.magiscirca ccntrum vnientur; Veriim vnoparadigmate rem-.
cxplicafle fufficiat Sit dodccagonum prifma vt iequens figura oftendit, cuius ccntrum
.
O.fitq;ACB0ex 12 phonifmisvnus,dicofonum exOcmiflumpraeterquam quod 12

phonifmisaiigeatur,etiara augmetatum iri ex lineis magis ad normalem accedentibus,
cuiufmodi funt omnesilla? inter A,& B intermedia? lincxjOA vero,& OB linea> extrem^
vniufcuiufquephonifmi tanto a centro in prima fui reflexione fua diftabunt , quanta eft
Iaterispolygoni latitudojpoft multiplicem tamen reflexionem tandem omnes in centro
concurrentjvt inprecedentibus viium eft
Corollarium I I.
PAtet quoque fi fonorum coniifteret VG. in A, & in fingulis. angulis normales fu>
futurum, vtfonus reflexio-
perficies eflent ereda? ,
nc dodecagonum defcribcrct . Si vero alterna? fuperfi-

cies AHKMOF tollerentur, vox ex E incidens in B refle-
ctereturin I, & hincinL.& hinc inN.&hincin G,&
tandeminE reuerberarctur atque circularifuareflc-
,
xioneefficerehexagonum, ex F vero in BKNFrefle-

xa, defcriberet quadratum , vt figura dare oftendit.
Iterum F in H, & hinc m M, & iterum in F reflexa triplici
rcflexionc defcribct triangulum xquilaterum vides igi- ;
turquomodovoxin vnicododecagono,omnesreflexio-
ncfuafonoraafpeJtuum aftrologicorulineasdefcribat
Multaaliareflexionum arcanamiracula fub huiufmodi
figurislatent, que_ foli ipfi patebunt,quinoftra hictradi-
ta penitius fueritperfcrutatus
Confedarium I I.
HIncfequitur,cummUltiplicatiopoIygonorumininfinitumcrefcat, multiplicatio-
nem quoquephcmifmorum fecundiimomnesdifferentiasin infiniturn crefcere; Vnderefona
vnio tamen fonorum in axe corporis concaui potiffimum contingit, Nam in hoc omnes tia in ruceii.
lincrfonor^jalineismedijslaterum polygonorum verticalibus reflexe vniuntur.

Bombus verb,feu tinnitus maxime nafcetur in angulis concauisfolidorum concauoru ;
Vndc nulloplane negotioratioaffignatur tantcein putcisrcfonantjia?
Kk Frc-
i6o Mufurgi<e Vniuersalis
Propofitio XVI.
Centrofhonico conjluuto in axe cylindri concaui vox emiffa ex omni-
busfunclis f>eriphert<e injeipfam reflec f (rtur (
SltcylindrusconcauusXY. voxin N centro con-

itiuita;dico eam ex omnibuspuncT:isperipneri
ABCDEFGABGHIKL,& quibufcunque alijs lnfini-
N refiexum
tis in iri . Quoniam enim omnes lineje ex
centroadcircumferentiaru duiteadillamfuntrectas,
retfiae autem iuxta propofit- z. in ie reflecl:untur,rcfle-
ctetur ergo omneslinee_ ex peripheria in N vbi,& om-
nes vnientur , patet ergo Propofitio . Ciim prxterea

vox non in vnius tantum circuli pun&aincidat,ied m
totpunfta, quotconfiderari pofiunt in lineislongi-
tudinis cylindri; he autem iinee; omnes ad axem pa-
rallela; funt, omnia hai um linearum Iongitudinis pu-
&a, alicubi in axera rcuei berabuntur; Vnde mirifica,

&prorfusmiraculofamultiplicatiofoni, qualem ia-
profundioribus puteis cxperimur, nullo negotio pa-
tefit ;Sitputeus ABCD. axisOP centrumphonicum,
N ;exquovox cadatinE , cxEergo reflecie-
cmiffa
tur inG,& ex G Ffemperaxeminterfecandoin_
in
pundis MV. fimiliter voxincidens in Hreuerberabi-

tur in I; ex I in K, axem fecundo in RS & fimiles re- ;
flexiones continguntin omnibuspun&is lineaium_i

altitudinis putei , cuiufmodi funt ACj & BD. in pr^
fentifchemate-,
Propbfitio XVII.
Ingyramidum quotcunque laterum uti,^
conorum concawrwn axe conftituta au-
re/voxemifjanunquam reuertetur infe-
igfam, nifi tnfunclis L ty M. non uero
in alijs punclis ,
AD fonorum vox extra pnncla ML non redit ira-

tracorporaconica cocaua,vtproinde inepta_.
huiufmodi fono multiplicando fint corpora_i .
Cum enim vox Ae^tf&Veij in fingula latera ira-
pingat, ipfa furfum refletfet. Sit pyramis ABC,
cetrum phonicumKex quo voxillapfain Grefledet
inE.& ex H in F.ex N in 0,& hinc itcrum in L;ex quo
patet reflexionem femper furfum eniti nec in feipfam
remearc9 nifiinduobuspunftisL&M. vti diclum_
eft.
Pro^
, . . . . . 1
Lib.lX. Aiagia Phonocamptica 26
Propofitio XVIII.
Centro phonico conflituto in centro j.corporum regularium concduo-
rum j njox reflexa tot phonfmU aucla redtbit mfe , auot
corptid habuerit latera^j.
SVntcorporareguIaria 5:. tetraedrum,cubus,oiftaedrum,dodecaedrum,icofaedru,

&fic dicuntur, quod latera aequalia habeant,& quod lola circulo inlcriptibiiia fint;
horum enim fingulaplana acentroa;quidiftant- Vndeve', exipfadefinitione fingu-
lorumpatet,quomodo vox in ijspropagabilisfit; Jn centroenimtetraedricetropho-
nicoconfiituto vox 4phonifmisau<ftaredibitinfe,in oduedro 8. in dodecaedro 12. in
icofaedrodcnique 20 phonifmis aucla redibitad fe,quorum omnium demonftratio
pende t ex preccdentibus, eftque ita facilis vt explicatione non indigeat
Propofitio XIX.
Sphara concaua fonofropagando omnium aptisftma efl
CVm enim omneslineee ex omnibus pundis fuperficiei circularisadcentrum

inter fe ocqualesfint, omnefque ad fprmicam iuperficiem reftae ,
ducle;
neceflarioin fe
reflexaEin centro omnes vnienturfonorumfpecies, ibiigitur vehementillimusfonus
fiet. Sphsra ergo concaua fono propagando ommum corporum iicuti capacilfima eft,
ita fono muluphcando aptiflima, quod crat probandum
C A P V T II.
PHONVRGIA ECHONICA
s 1 r e
De Echonibus artificiose conftituendis, fabricandifquo.
PRami(Iisomnibus,ijs qusadTheoriam Echonumpcrtinerequouismodovidcba-
tur,iam fingula per problematain praxim redigemus , vt fpeculationum noftraril
vfus omnibus raeliiis patefiat . Sit itaque_/
Problema I .
Si obiefta phonocamftica ex determinato loco itadiffyonantur, vl ad

Vocale nonparallela tantum ,fed normalia fint , Vox - &
exfngulii reflecletur mfe tffam
m
Slnt obie&a phonocamptica B CDO EI ; vocis determinatus locus A fupra

puteum dico lineas fonoras in dicta obic&a incidentes recurfuras in A
,
.
Quoniam enim ex hypothefi vox in di&afolidorum corporumpunftaincidens 0580-

yim refleftitur ,radiusautem ^'jwosinfeipfumrefleftatur iuxtapropofit. 2.omnes
in
. . .
2 6' oMufurgi* ViftuerfajU

in Acitius>auttardius inxta diftantic.
vocalis 3 ab obiedis phonocampticis pfoportio-
nem rcuerberabuntur.
Confedarium
Xquopatetluculenter,curfubindeftantibusinmontibuS,voxex imo vallis re-
E uerbereturadnos: quiavidelicetradiusfonorusad rupemC normalis reucrti-
tur in A. ita ftans in valle F. percipiet vocem A. in O reflexam & contra . ex D quo-
que fundo putei voxrefkxamultiplicatofonoremeabitin A
Problema II.
Ddtis duohus funiiis , pueflationihvts tum ohiefli situm ,hum dngulos
determinare,fuhquihus *vo?c loxofhG.na i {$> rcdit
Slnt duo puncla data AB; quorum hoccentrum produ&ionis fonj, alterum A termi-
nusfitvocisreflexe^petitur,quomodoconftituendum 'anacampticQ,
vt Avocem B reflexam perciperepoi[fit,ducanturexB & A dueJinee quomodolibet,
>
dumraodo alicubi concurrant, v. g. in C. fiatque triangu-

lum ABC , quo peraelo druidaturtriangulus ACB bifaria,
ad extremum enim C diuidentislinee pun&um linea nor-
roalis ducta aflignabit muri , aut cuiufcunque corporis re-
fleftentis fitum,inhuncenimmurumvox B incidensne-
ceffarid reflectetur in A rem ita demonftro cum enim_
; ,
iuxta propof. i. Echofiatfubequalitate angulorum inci- A.

dentiae, & reflexionis, hic autem CS cathetus fit diifidens
triangulum phonocampticumbifariamJineaqueLCM cbiectumrefkctcnsreferat,ad
cathetum CS norrpalis, erecta neceffaridLCA>&MCBangulosincidentk&reflexio-
nisdabit ?quales,-Sed et anguli iuxta cathetum^qualesfiint, exBigitur vox in cbk-
ctumLCMiam determinatumincidens,fube;qualitateanguiorum reflecteturinAj
Datisigitur duobuspunctis,feu ftationibus quibuslibet affumptis tumobiectifitum>
tuangulosfubquibus vox loxophonait &reditjdcterminauitrus,quod eratfaciendfi,
Pro-
. . , .
Ltk IX. Aiagia Phonocampttca 263
Problema III.
DatU quibuslibet funclUfeu (lattonibns quomodoltbet diffio/itts , dum
modo legitimam Echonis froducend<e difiantiam habeant , ita obie-
cla anacamptica difponere, ut uox refexasolts illis , qut diflas sla-
tiones autUneoA direftoreflex&s occupant, innotefcat
Slnt ftationcs datas ABCDEFG

.fitque prima vox A> petitur iuxta puncla data ita_,
obiecla anacamptica difponere,vt vox reflexa, nulli alteri, nifi divfta ftationum_.
pumfta occupantiUisinnotefcat. Diiftapuncla lineisrectisconiungantur, quibusper-
actisfingulos angulosper prsecede-
tcm bifcriam fcccs , Dicoadextre-
malinearuni angulos bifariam feca-
tiumpunda normales ereiftas affi-
gnaturasfitum obiectorum requifi-

tum, vocemcjiie reflexam a folis da- -nT
tas ftationesaut lineas dire<fto-refle.
xasoccupantibus perceptum iri.
Quoniam enim Jinea: angulosbifa-
liara fecares nihil abudfunt ,nifica-
theti fuperfkiei reflexionis,ea vbiq;
cathcticos angulos per fuppofit. 6.
faciet ^quales. Siigiturinextremispuniftiserigantur normales, fundabuntilla? infin-
gulisduosangulos reclos cum catheto, a quibus fipriores anguloscatheticos fubtra-
xeris,erunt perdefinitionem 6. Eucl- reliquianguli directo reflexi,id cftangulus inci-
dentia^reflexionisanguloajqualis. Voxigitur ex A in murumB .incidens,inderefle-
xaabitinC&hincinD,&cx Din E> c xE inF, &ex Fin G
&ex G. der.ique inH.vox
igitur infingulisobieiftisillifafubarqualitateangulorumin data puncla refiecletjda-
tis igitur, &c. quod erat faciendum .
Gonfeclarium
PAtet igitur aure conftituta in quocuuque datorum punctorum Echum perceptum
irij&diuerfis^hominibusin 7 pumft-isftantibusfingulisEchum ex A prolapfam
manifeitatum iri,imo nequeinpumftistantum datis,fcdin quacunqueparte Jinearum
pun&a coniungentium, quas direclo-refiexas vocamus, patefiet
Problema I V.
Datis punflU quomodoltbet di/pofitU , inifs ita obieclaphonocamptica
difponere , *u/ Voxpariim tnterne\partimexterne refexaftm-
per tamen aure in qutbufcunque liwis direclo-reflexU
conflttuta, Echoperaptatur.
SIntpunaadataquomodolibetdifpofitaABCDEFGH,retfisAB,BC,CD,DE,EF,
FG GHconiunc~ta,diuidantuifi r gi'li anguli bifanam,cathetisBV,CV,DV,EV,
FV,GV,HV.ad quosinpunctisBCDEiGH norma!eserigantur,fupra quas obie.fta_,
phonocapticadilponatur. dico obiectalupernormalesita difpofita, yoce partiminter-
ne,
. . , .
264. <MpiJitrgi<e P'niuer/alU

ne,partimexternerefkctantia;vocem rcfkxamj vbicunquein lineis directo-refkxis
aurisfuerit conftitutaredditum jri . Cum enimangulitam cathctici quam directo-re-

flexi ex fuppofitione fint aequales. ergo per
proppf.i. Vox neceffario ex B reflexa inte,r-
ne illidetur in C. vbi externa refkxaferetur
in D> interne in-E; deinde iteru in F & hinc
interne in Q. vbi denuo cxterne in H. & de-
nique extcrne in A fcmper fub a?qualitate_j
angulorum refiectet . Datis igitur pqnctis
&c. quod cratfaciendum
Dicimus autem externereflecti,q'uanda
obiectum aliquod phonocampticum fuper-
ficie reflexioniscumcatheto fflo habetexv
tra datorum ptmctorura diftrictum 3 fiue_>
quando catheti quando cathe-
refiexionis exrra porrigunturj interne verd reflectunt,
tirefiexionisjintiis vergunt; in propofitoexemplo , obiecta phonocamptica externe
refiectentiafunt C , &H, eoruraquecathctiextra vagantes , CV >&HV
reliquaobie-
cta habentia cathetos intus vergcntesj vti fuit BV, DV, EV, G
V, interne refkctentia-,
funt.
Problema V .
Echum folyfhonam conffruere, fiuequa foft editamfrimam eandem

njocemaliafque profo/itiones aliquoties reptat
memoriam hoc Ioco reuocada ea,quae in Prelufione de in teruallo Echonis,

tertia
INtradidirnus Nam ciim certa & mathematica diftantia hoc negotio lubrico dari
. in
Quomode
J_c!lo pojy- nonpoffitjomnium optime faciet,qui dictam diftantiam ad fenfum fiue mechanice ex-
phona con- plorauerit , Ita autem faciet ; Seiigat fibi murum foIidum,polit um, reflexioni vocis ap-
i'lr!ienda__i.
tiflimum,deinde normaliterabilloaccedat,recedatque, donec vnam fylJabam perfe-
cte reddiderit, fpaciumque diligenter menfura aliqua nota exploretideinde recto tra-
mite retrocedar, donec biflyllabum vocabulum perfectereddiderit, fpaciumquedili-
genter menfuret;poftea retrocedatin tantum,donec trifyllabum Echo reddiderit ,&
fic femper magis magifque a muro recedendo donec decafyllabu fiue verfuih quem-
piamperfectereddiderit, in omnibuspolyfyllabis perfecteobferuandodiftantiam .
Et experientia mueniet fpacia , queis Echo vnafyllaba augetur , non efle acqualia , fed
femperminora&minora: paripacto, vtpolyphona fitEcho & fyllabarn aliquotiesre-
pctat, fpacia queis diftincte heptafyilaba crcictint , non funt xqualia fed minora & mi-
norafemper Exempligratia.
Cuiusquidem reiratio alianoncftnifilanguor vocis, Monofyllab. ioo"7
Cur fpacia_i
quse quanto remotius fpaciumpercurrit, tanto femper Biflyllab. 190
m Echont_>
polyfyllaba magis magifq;flaccefcit,donec penitus exanimetur, ciim Trijyllab. 270,
nofint^qua. ergo vox femper magis & magis debilitetur , certum eft , Tetrafyllab. 350 >pedum
lia_j.
fpacia a?qualia efle nequaquam poffcjfed remotiora fem- Pentalyllab. 430
per viciniora (vt in profpectiua columnarfi fTt) vt fint ne- Hcclafyllab. sis j
ceffeeft. Quatamen propertione deaefcant,difricile_j

Musurgia Universalis - Tomus 1 Et 2 (Kircher)

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Musurgia Universalis - Tomus 1 Et 2 (Kircher)

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

ATHANASTI KIRC T?

OH AE , x T rpographia Harrcdum Prancifci Corbclletti. Anno Iubiljti . MDCL.

foni artincialis,fiue MuficJe prim am inlfcitutionem,

Liber III. Artthmcticm

Gcomttricus, iriteruallorum confono-difibnorum

apent , qua ad patheticse Muiics*

H*gitm ,reconditiora totius Mufic* arcana

producit ,-continetq; Phyfiolog.am confoni ,

Liber X. 4mI<_i, decaclwrdpn naturae exhibet,qtiP Deum in j Mujidorum Elenientaris.Coeleft.s,

Reiiftrum 4. Muficam Microcofmi cum Megacofmo.idelt niinoris

Regiftrum 7. Mufica Politicam.Monarchica.ArirtPcratica.Democratica.Oecnnpmtca. j

Indtcachordo P/alttrio Vfallam tibi

tSjy^^**^*^*^*^*^ *^ tff# WKa? ^tf *&Jf

& Burgundias Gubernatori,8cc.

Domino mto Ckmentifsimo.

Vicam & Felicitatem precatur.

I ST I T fe confpe&ui fulgentiflimo Se-

& magnorum Principum parens Germania Confbnum .

fine diffono,diiTonum fine c6fono fubfiftere nequaquarru

nit, quid aliud nifi Harmofbe omnibus numeris abfoluti

non molitur ? P L 1 TJ c E denique in temperandis Impe-

manarum bafis, conferuationis mundanae fulcimenturru -

pietatem fbrtitudinj modeftiam magnanimitati in trjo

peclore confentientes contemplamur y harmonieus quip-

tus erTe^lricem participatis vos Principes , vt ficuti Deus

vos Populos Regibus,regna regnis admirando foedere co-

vero qui Aegyptij inftar Memnonis,no femel radijs muni-

|gj{ ^ gfl Perfar lecure altuofitttro mengraui

gg ^3 ^ %i vty* *d afcohar vocijoaui ,

E forte in vn mo&rando, e manfueto%

Fai , ch'in te riconofcano ifoggetti

D'Amore, e ttmor mifto vngiogolieto ;

Ben e ragion , che fe di muftcatte

lion $ muftcafol quella ycVvdiamo ,

Ma tutto quelloycbe fodora , e tocca ,

E tutto cib mai proua la bocca ,

Mwfi vriuomo , vn.ediftzJo , v w/to >

i cfo *w<* <///^ o , * A c/b/ difpiace

Cto cVvno alletta , efaltrQinodfabbvoUo',

S'accorda eogli vmor di que!,che mlra,

M* allaltro paiconuien , cbe noia dia ,

Se coi Juoift difcqrda , e'i vqlga ip ira ,

Quinci e nel volgo quelprouerbio ttato

De eolor poi . c &/ <fr//' A&urro $ vago,

Altri ve, cui la porpora $ gradita y

Qrdi, $ignor,nel grembofuo Natura

Bfefra quelle miHion cbefanno

JDegli odori, efapor lifteffo intendiy

Vuom conofch'io , che purpurina rofa >

Vicin periglio difua vitacorre, '

*Tal diffonanZA e feco uu nafcofa , - o^

Nelfuo curar la mufica intendiffe :

E co i fuoi Budi inuefligxr fapeffe

S'auuederia con nofiri minor dxnni ,

Che nonfitolgon da contrxrij i mali ,

Ma quelle confonxnZjS naturali

C'b$l rtmedio col mxl vedria cogli Anni

Vedrix corriil Reobarbxro condttce

Perche con effa ha qualita fimile ,

Ecosi l'egro in fanitX riduce .

Corpoftn cui lepra auuelenatdfcrpe,

Quando nolpuote aitar medica mano,

J)i Vipera il Velen, Vipera appianx .

Hgitm ,reconditiora totius Mufic arcana

tSjy^^**^^^^^ ^ tff# WKa? ^tf &Jf

i cfo w< <///^ o , * A c/b/ difpiace