Vous êtes sur la page 1sur 4

Différentes démonstrations de l’inégalité de Cauchy-Schwarz

Essaidi Ali
28 août 2018

Résumé
Le but de ce travail est de donner quelques démonstrations de l’inégalité de Cauchy-Schwarz :
∀n ∈ N∗ , ∀x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0, (x1 y1 + · · · + xn yn )2 ≤ x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2
 

a2 b 2
1 Démonstration à l’aide de l’inégalité ab ≤ + :
2 2
Soit x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0. On a :
∀a, b > 0, 0 ≤ (a − b)2 = a2 + b2 − 2ab
donc :
a2 b2
∀a, b > 0, ab ≤ +
2 2
donc :
xk yk 1 x2k 1 yk2
∀k ∈ {1, . . . , n}, v v ≤ n + n
u n u n 2 X 2
2X
u
t
X
x2
uX
t y 2 xi yi2
i i
i=1 i=1
i=1 i=1

d’où :
xk yk 1 x2k 1 yk2
∀k ∈ {1, . . . , n}, v v ≤ n + n
u n u n 2 X 2
2X
uX uX
t x 2t
y 2 x i yi2
i i
i=1 i=1
i=1 i=1

On déduit que :  
n n 
 1 x2k 1 yk2 

X xk yk X
v v ≤ 
2 Xn + n

u n u n
2
2X 2

k=1 k=1 
uX uX
t 2t
xi yi2 xi yi
i=1 i=1
i=1 i=1
n n
1 X 1 X
= n x2k + n yk2
X X
2 x2i k=1
2 yi2 k=1

i=1 i=1
n n
1 X 1 X
= n x2k + n yk2
X X
2 x2k k=1
2 yk2 k=1

k=1 k=1
1 1
= + =1
2 2
Or :
n
X n
X
n
xk yk xk yk
X xk yk k=1 k=1
v v = v v = v v
u n u n u n u n u n u n
k=1 uX uX uX uX uX uX
2t
t 2t
xi 2
yi t 2t
xi 2
yi t xk yk2
i=1 i=1 i=1 i=1 k=1 k=1

donc :
n
X
xk yk
v k=1 v ≤1
u n u n
uX uX
t x2 t y2
k k
k=1 k=1

1
Lydex - Ben Guerir www.facebook.com/mathlaayoune Essaidi Ali

donc : v v
n
X
u n u n
uX uX
2t
xk yk ≤ t xk yk2
k=1 k=1 k=1

d’où : !2 ! !
n
X n
X n
X
xk yk ≤ x2k yk2
k=1 k=1 k=1

2 Démonstration à l’aide des sommes doubles :


Soit x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0 donc :
n
X
0 ≤ (xi yj − xj yi )2
i,j=1
Xn
x2i yj2 − 2xi yj xj yi + x2j yi2

=
i,j=1
Xn n
X n
X
= x2i yj2 − 2 xi yi xj yj + x2j yi2
i,j=1 i,j=1 i,j=1
n
! n
! n
! n
! n
! n
!
X X X X X X
= x2i yj2 −2 xi yi xj yj + x2j yi2
i=1 j=1 i=1 j=1 j=1 i=1
n
! n
! n
! n
! n
! n
!
X X X X X X
= x2i yi2 −2 xi yi xi yi + x2i yi2
i=1 i=1 i=1 i=1 i=1 i=1
n
! n
! n
!2
X X X
= 2 x2i yi2 −2 xi yi
i=1 i=1 i=1
n
! n
! n
!2 !
X X X
= 2 x2i yi2 − xi yi
i=1 i=1 i=1

donc : ! ! !2
n
X n
X n
X
x2i yi2 − xi yi ≥0
i=1 i=1 i=1
d’où ! ! !2
n
X n
X n
X
x2i yi2 ≥ xi yi
i=1 i=1 i=1

3 Démonstration à l’aide d’une somme télescopique :


Soit x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0.

On sait que ∀x, y > 0, x + y ≥ 2 xy donc ∀a, b, c, d > 0 :
√ √ √ 2
(a + b)(c + d) = ac + ad + bc + bd ≥ ac + 2 abcd + bd = ac + bd

donc p √ √
(a + b)(c + d) ≥ ac + bd
d’où : p √ √
(a + b)(c + d) − ac ≥ bd
On déduit que ∀k ∈ {1, . . . , n − 1} :
q q q
(x21 + · · · + x2k+1 )(y12 + · · · + yk+1
2
) − (x21 + · · · + x2k )(y12 + · · · + yk2 ) ≥ x2k+1 yk+1
2
= xk+1 yk+1

n−1
X q q  n−1
X
(x21 + ··· + x2k+1 )(y12 + ··· + 2
yk+1 ) 2 2 2 2
− (x1 + · · · + xk )(y1 + · · · + yk ) ≥ xk+1 yk+1
k=1 k=1
donc :
q q n
X
(x21 + · · · + x2n )(y12 + · · · + yn2 ) − x21 y12 ≥ xk yk
k=2
donc :
q n
X
(x21 + · · · + x2n )(y12 + · · · + yn2 ) − x1 y1 ≥ xk yk
k=2

essaidiali.co.nf 2/4 mathlaayoune@gmail.com


Lydex - Ben Guerir www.facebook.com/mathlaayoune Essaidi Ali

donc :
q n
X n
X
(x21 + · · · + x2n )(y12 + · · · + yn2 ) ≥ x1 y1 + xk yk = xk yk
k=2 k=1
d’où : !2
n
X
(x21 + ··· + x2n )(y12 + ··· + yn2 ) ≥ xk yk = (x1 y1 + · · · + xn yn )2
k=1

4 Démonstration par récurrence :


On va procéder par récurrence sur n. Soit n ≥ 1. Soit x1 , y1 > 0. On a (x1 y1 )2 = x21 y12 ≤ x21 y12 donc la relation est vraie
pour n = 1.
Soit n ≥ 1, x1 , . . . , xn+1 , y1 , . . . , yn+1 > 0 et supposons la relation vraie pour n donc :
(x1 y1 + · · · + xn yn )2 ≤ x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2
 

On a :
x21 + · · · + x2n+1 x21 + · · · + x2n+1 x21 + · · · + x2n + x2n+1 x21 + · · · + yn2 + yn+1
2
     
=

x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2 + x2n+1 y12 + · · · + yn2


  
=
2
x21 + · · · + yn2 + x2n+1 yn+1
2

+yn+1
Or par hypothèse de récurrence :
x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2 ≥ (x1 y1 + · · · + xn yn )2
 

donc :
x21 + · · · + x2n+1 x21 + · · · + x2n+1 ≥ (x1 y1 + · · · + xn yn )2 +x2n+1 y12 + · · · + yn2 +yn+1
 2
x21 + · · · + yn2 +x2n+1 yn+1
2
  

D’autre part, on sait que ∀a, b ∈ R, a2 + b2 ≥ 2ab, donc :


q
2
x2n+1 y12 + · · · + yn2 + yn+1 x21 + · · · + yn2 ≥ 2xn+1 yn+1 (x21 + · · · + x2n ) (y12 + · · · + yn2 )
 

Par hypothèse de récurrence :


x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2 ≥ (x1 y1 + · · · + xn yn )2
 

donc :
x2n+1 y12 + · · · + yn2 + yn+1
2
x21 + · · · + yn2 ≥ 2xn+1 yn+1 (x1 y1 + · · · + xn yn )
 

d’où :
x21 + · · · + x2n+1 x21 + · · · + x2n+1 (x1 y1 + · · · + xn yn )2 + 2xn+1 yn+1 (x1 y1 + · · · + xn yn ) + x2n+1 yn+1
2
 

= (x1 y1 + · · · + xn+1 yn+1 )2


On déduit que la relation reste vraie pour n + 1 donc, d’après le principe de récurrence,
∀n ∈ N∗ , ∀x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0, (x1 y1 + · · · + xn yn )2 ≤ x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2
 

5 Démonstration à l’aide de la convexité :


n
X
Soit x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0 et on pose A = x2k .
k=1
n
2
X x2k
La fonction f (x) = x est convexe sur R et = 1 donc, d’après l’inégalité de Jensen :
A
k=1
n
! n
x2k yk x2k
 
X X yk
f ≤ f
A xk A xk
k=1 k=1

donc : !2
n n  2
X x2k yk X x2k yk

A xk A xk
k=1 k=1
donc : !2
n n
1 X 1 X 2
xk yk ≤ yk
A2 A
k=1 k=1
d’où : !2
n
X n
X n
X n
X
xk yk ≤A yk2 = yk2 yk2
k=1 k=1 k=1 k=1

essaidiali.co.nf 3/4 mathlaayoune@gmail.com


Lydex - Ben Guerir www.facebook.com/mathlaayoune Essaidi Ali

6 Démonstration à l’aide du produit scalaire :


Soit n ∈ N∗ et on considère l’espace Rn muni du produit scalaire p ∀x = (x1 , . . . , xn ), y = (y1 , . . . , yn ) ∈ Rn , hx, yi =
2
x1 y1 + · · · + xn yn et de la norme euclidienne associée kxk = x1 + · · · + x2n .
Soit x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0, x = (x1 , . . . , xn ) et y = (y1 , . . . , yn ) ∈ Rn .

6.1 Première démonstration :


On a :
0 ≤ k(kykx − kxky)k2 = kxk2 kyk2 − 2hx, yi + kxk2 kyk2 = 2kxkkyk (kykkxk − hx, yi)
donc :
hx, yi ≤ kxkkyk
donc :
hx, yi2 ≤ kxk2 kyk2
d’où :
(x1 y1 + · · · + xn yn )2 ≤ x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2
 

6.2 Deuxième démonstration :


On considère la fonction f (t) = ktx − yk2 donc :

∀t ∈ R, f (t) = t2 kxk2 − 2thx, yi + kyk2

donc f est une fonction polynomiale du second degré car kxk2 = x21 + · · · + x2n 6= 0 puisque x1 , . . . , xn > 0.
Or ∀t ∈ R, f (t) = ktx − yk2 ≥ 0 donc le discriminant ∆ de f est négatif d’où :

∆ = 4hx, yi2 − 4kxk2 kyk2 = 4 hx, yi2 − kxk2 kyk2 ≥ 0




On déduit que :
hx, yi2 − kxk2 kyk2 ≥ 0
donc :
(x1 y1 + · · · + xn yn )2 ≤ x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2
 

essaidiali.co.nf 4/4 mathlaayoune@gmail.com

Vous aimerez peut-être aussi