O

15-2
oo-CuC '
o ^ f-i O «V3 O 'oS'*_
O 81 o Is -3 - £ ^ =4
*'gSSI ■g.$ v< ©- H4J«
 - " •

■
*
.
v: c .

LIBRO LIBER
Le- livre diipre.r ma deoure
Au livre doil uo uvent lejour,
t]u 'il soit ne pe tue ou sotture
11 peut etre pere a son tour.

Athee ou eropant a sa puere

Siui.r •rouei du eonlre ou dupour
ll cree ou lue, eleve ou brt.re.
Et u-enue In /mine ou l ‘anrwur.

A ira voie. (homme e<rt lache ou briwe.

11 /e rend lihre ou bien evcbive.
Et l 'instruit d vivre et mourir

En/in Science, Art. Industrie .

Fa/rulle llumanite. Patrie
Liront en lui leur ave rui' /

\
 ;
V

v .
\ A
» -»l
•W4 ^

■ A*

■» ~
V

*/1r^ 6 r ia]**■ ' -* LtvT

-.
: 1 * - *
’ -•

\ '- '

r4 , n: H*A. c. 'ivrvj

. ,* 'v-^'
(A
V
»
.• *\
©e laniis et pbito
nicis mulieribus
Xenrcnfce vni;oIdcn vel bqcen

0
mum principem twm ©igifmmi&u.arcbidaccm aultric.
Sn'rt'ccariittl?<etc;t)elantjsetpbitonicis mulieribus per
‘Olricum molitoris Oc conflantia .Audtj papienfis.Dccreto
rnm Ooctorcm eteurie conftmtririt.ca«raru patrona, ad fcxv
no:em etufdem principis ac fub fac celfitndinia emendati»

m‘a*- ep.*.!.
£cellettfiimepneeps
et arclpidujt cole^difirme. builis vlric*
molitosis Dcconftatia Doctos, tue celfitiidinis fc
fc ftobfcq uiu oflFertXfi ttaqsfngiosita annis pefhs qu/ml
Dam Uniret incatitarricu. renas tueejtceileittie. muaftifc
Dicercf 3 taq3 eum nonnulle ruo fub imperio mulieres b»
iufmodtberefiriirpccrcapreFojerir.apHdq^ozmramtnrcr
rogate, varia rcfporiderenrvnd tuis confulifo .varia, ca De
reinterfeopinanttfo vnoqmppe in illam, altero nempe irt
aliamparremDeclinantetandeapud tuam elemetiam mei
tnemoaa incidit ,J taqs p:o infita tua auiditate: veritatem
cognofcenduper me Dignationis eofules Demandatu fufcc/
pU vt quid ego in ea re knttremM tua eiecelletttie.ftilt ofFico
Defignarcnonormttcrem.Uerumquauis iftuc labouofirj
etpericuloftim fit.lalxmofum quidem mftitn alqs occupa
to.et victum querere curanti, pcriculofum autem p:opter
fnuidoe et t>etracto:ee:qui cuncta quenequeut imitari no
tn ce fiant calumniaructqueipiTuainertia ejeperiri non pote
runt: venenofo Dente velutt ieteger bircue.lacerare no emit
runt. Ouauisinfuper ifta materia pseclarosetiaDoctorcs
iuDubtuaduocaucrrt SttriDignnmejtiflimauiquiaprua
cjccellcrma cotpufculi meimebra tuis obfequqsobtines .te
uincta eius etia fi que firnt animi vires poflrdeas vt Dum cjt
terrosis bcmts gtes fefe ad tua Deucucntcbfcqufa .Debilis
quoq3Ct rudis intellectus meus adtuecclfitudinis glfem
a q
 non Dormitet Opiis ttaq5 p^efcns fitb tua tuo:umq3 fapiV
ttfTimomm confulum correctione iprefertimclarifltmi. vi/
rt cunradi flurr^ct vtrtufq sitiris Doctoris ac tucprecelletic
maicimiTccretarq.cumsquippc correctioni bunc tractatus
fpecialtus fubmift. Qnonta eundem prifcis tempibus in/
pzcceptozem et magiliri locum babui £loquentie ettam.ele
menta iurtlfo fententiasjadbuc iuuents fujti.bodieq3 fuge/
ret>eltderem.vt(tca^refru8fum«£temcum apud prtfcoo
oratores Dyalogus plerumq3 aliquid iocundioris Delecta/
tionts afferri cjtttmacum eft.idcirco preferm in tractatu per
viam Dyalogi imo trtlogi procedere Decreui:X3erum quia
multa ea De reDifputatione Digna cum ptouido etpreftam
tiviro £unrado fcbat3 buius inclire ciuitaris mee conftan/
tim.plu rium anno?pretore. et magiftratum gerente viro
vtiqs fpectato? facudia florete reccfui.q tanq$ precor fcmoi
mrie^pfe[rionesDidia‘c3ta|q3iFmpntemDfalo0ufeutrp
lo0ti fub ruoejccellett ffimo ipiusqjcunradi et meo noimbf
•ppedire arbitrat9 rum.idcirco fub benignitatis venia♦ad
materia accedes Qua fda qftioncsp claui (?ui9 materie X>U
fcuciendas premfli
£apttula prefentis tractatu»
(Cfrzimo vtrueje facto lania? ? incatatncuac cbogatoebe/
monu pofliutDuocari gradtcs-zpr ume ac pluuie 1 lefidez fre
CC©cDo v t? laniet incatatriccs poflftnt adiutorio DyaboK
bomtnibusettnfanribus nocere ac morbos eifdem inferte
> cofdemq5Debilitare
- fCZercio vtru poffint boiem etiam coiugali inflatu confli/
tutu ad coeundu inficere et impotentem reddere
CCQuarto vtrum poffintboim ymagines et facies corS in
alias for mas immutare
(CQulco vt?incata trices t lanie polTintfug baculu vnctfl
vlTug lupit feu aliud amal eqcare* ad fuipuiuij ludum De
loco ad locum traduci vbi bibant et comedant ac mutuo fe
coguofcant atq3 Delectentur
([Septo vtfitm cum talibus* ftnaldTcfa tnuUer£bit0 poflTr
Dpabolu a incubando in fo:ma bcminis comifceri
CSept imo vtr u cjc tali coirn fit poffibile genera ri filios
([Oeta no vtrnmincanrarncc8ctpl;iromce mulieres aditt
tozioDc monupoffmtfccretafcireetconfilia pzmcipum rc/
nelare.ac futuros euentus prediccre
(£1 Tono vtr u iuftoiudiciopoffincralcs malefice* fcelctatc
mulieres comburi veUlqsfuppliajs affici
£po2dituritaq$clcmeutiffimus
ardpiDuj: Sigifmundusauftrie
JSigmunDus fidtlie nobifq* t)ilecfet)octo: 'Glri
ce qm lingulari fauo:eob tua m nos merita te profequtmur
td circo prefenti De materia tecum pre cereris DifputareDe/
creuimus XUlricns 3 Huftriffime princeps q$nts
gratum lit vt p:o tua in me clementia ,me Dignum inter Dt>
fpufandum fo:e iudicaueris attamen.ccce.adclTXunrad0
fcbat5.p:eto:mce cittitatts.vtrvrtq^mgemopzdlanscoit
ucrfarioneq5argntusconfodali8meu8.placeatigitureins
Mduftriam bac De rcpriusevpcrinp^ Signi uncus
placernam et eundem confiliomati!ru:ccnuerrationeq3fa^
cetumnoui'3dcircoquianobis fermo De laniarii et incanta
tricum malcficifs babenduserit3caq$querendum primo
Duri. Otrutn ejefacto lamarum poffintp:ouocaritom‘trua
plttuie er gzandinesf^ Xmradus Ouauis in buiuf/
modi Difficultate que etiam Doctinimos viros p t>ifcii ffioc
teneri roler.meinfcium putem riurta verbum focratts.qui
folirusfuit Dicere.febcc folu fcire.qdnefciret attamen, ne
videar \rlemenris principis monitis ii5adquiefcere*lcquar
paucavtinituiDcmmoucndimaiozar^ SigmunDus
fetcigtfC^ £unraDno _ 3pud pBm tritum cft farno/
ne p:ouerbium.vtfoma quaomcsfamant.non omnino per
Darnr.fama aurem comtmis flrigc tonitrua * gra/
Dines effecerint msgnaq; Damna tegetibus * bcmibue in/
a uj.
 tulerint £x ccnfeffwm qnoq$ *arii in tortura facta Ac talia
fecifleermodufaciendi tradidifiecompertudK^ Sig'
mundus &t *go nudefamenon intendo.facile enim .Dic/
tum.fequiturvutgu8.necconfeirioncto:turalifatiaboi.cu
metutotmentotu qui» inducitur quadoq* adpfitendii id
quod in rerum natura non eft*X3erum ea queoculis non co/
fpeximns.attctotitate.tum velconcludentiratione percipe
re Ddideramna. nam recta Difpuratio.airctotitate et ratide
conduditurt^ X\ Iricua ptofectoejtperienria in Decide
Dis caufis contemptibilis noneft.cum experientia Dicatur
cfferemmmgfa.vttizin c*vbipicl'm6clcc.li.vuvntritucft
apud ppliares.puerbiuejepto crede ruberto Sigmu^
Dns Md oftendednm igitur gdanie maleficeq$ mulieres
ponant j x nifc>ilfciaut.meiftucmouet:videlicctTlamfitalia iftemale
t)ictemu(icre8fcirentetdFicerepo(rcnt.none[fetopu8pu/
tntmim cipibn8.tempotibu8bdliclientulo8.militefq3conOucere.q
in tertas lpofliuminuerem*.agrofq3t)euaflarent3ncent)tj8
Domos % villas concremarent 'Uerum fatis clTettalem mu
lierempbitonteam aduocare.eidemqsfatuum conductum
addicere, et bottariquatenns fuper hoftinm tertas tlis ma
ledicta mulier granchnes fulmina cttcmpeftatcsptouoca/
rcr.ac vt fic boftiu terta piclitare moliretur. £tem quia vi/
Demus, yipfe talia facere non poffimt .etiam fi vellent.ad
faciendumqsetiamfia ptiucipibus.ijramcuabfit. inducere
turvnDe inferendum ccnfeo.ipfas taliafacerenopoflVpte
terea exfrdebabemus folii Deu (tdlaruetekmentozu ecgu/
bernatotes.qut' legem pati fidcraiubct.ct qui iuxta *Boetiu
in libro De cofolatoc.perpetua mundum ratione gubernat.
Ita btlifqs manens Dans cuncta moueri.quomcdo igif mu/
lie res lanicadiutotio Demonnm ilfii furnmii motote.q cer/
ta ratione cuncta gu bernat-m Ipuinfmcdi fuomotu impedi/
re et in alium motum Dirigere pollenti jCunraDus
"Ponderanda quidem eft magni ptincipis ra tioSeD no mi
nusponderanDume.illud,q6£xo.capi.vtj.Diaf11aqna
uioiDoyfesnnrefacic plparaonis regis egipti multa figua
ttpdigfa feciffet. nibilominus malefici ralt’a (itnflittr dft/
cerunt.qui incantationibus fuis aquas in fangtunem verre
runt.ee rana s fuper temgdnjcemc £cce igitur cpfacra feri
ptura veteris tellamenti clarere .$> malefici' adiuco«o De/
monum aquas turbaruut.quia eas mfangumem verterunt
er agros pjediaqs ranis confudcrut Jtcm libropmo jfok
capi.p. I egif Dya bolopcurare. ventus vehemens iruuta
regione t)dem.eccocuiric quattuor angulos Domus.q co:/
ruens opprefitt liberos Jo b etmojtuifunt.cccc^Djubol9
ptate fua aercmpuocauit.puerofqs oppllit. Dici? etia eode;
libzopyabolufulminaignispjouocanej&icitcmmtejetus
3gnisDe£cectditDecelo.et tactas oues puerofq$ conrump
fit.3tem3ot)a'napoca.ca.vij.ait.Tboftl?ecvidiange[o8lla
tes fuperqttuo* angulos tene.tenentes qmttuoz ventos
tereeme fla:ecfup tenineq* marc.ueq5 in vlla arbote: % vi
Dialterum angelu afcendenteab o:tufolis bntem ftgnu Dei
viui.1 clamauit voce magua.qttuo: angelis quito Datu elt
nocere ter:ea mari Dices molite nocere ter:e neq$ mari.neqj
arbonto quoufq3figncm9feruos Dei in frontitot^ Sig
mund9 Docto* qfuntilliqttuo: angeli quito jlo^esait
elfeDatuvtpofimtnoceretenete VUrie9 Siitt>yabo
l££3^ Stgmud9 2lppellafneDyabol9:angel9t?' XTIC
ricus 3ta.naDjrabol9tbipeetet£aal£b£fepi9angel9 6z .qz
etia milTus a Deo. vt ibi Dic glofa o:d£nar£at?' Sigm uu
Dus forte 3o$es bec in Ipu vidit.Das nobis fue vifioms
cjccmpla^? .Cuuradus Digniflimepneeps noop9dlce
emptis. Du.res ante oculos facta etiftit.vt audilfr a malefiV
cis cora pharaone/r a geftis 3ob0ijg£f bec facta fo:e legui
tur.igi? etia fieri pofie.qs Dubitat^ 'CUrtcus De illo
pa flu in fine eppoli clarius loquamur

De nocumentis et mo:bia
boito et infantito illatis
a iiij
 SigHWHdiia dnia be cojrtlpfcioM tt turbati
oneelementorum nobis fermocft.non incompetenter quere
Sum bujeimusSi.etiam ^ominibus ct majcime infantib9
morbos inferte,tt adiutorio hemonum eifdem nocere pof>
frntC^ £unradus Budiui a plerifq3 mulieribus
quomodo pueris incunabulis iaccttbus varie egritudmes
accideruntmuncqutppeillipueronafus apparuit cnruat9
nunc alteri oculus erucus.quodq^ maledicte mulieres qua
t>oq3 compjcbenfeafferueruntiii torruraq* recognoucrut
ob inuidiam parentum fe talia pueris aujcilio bemonumir/_
rogalTep^ Sigmundus iiudifti^confelTionib^tahV
bus per metum extorris no faturabor.quid igitur aliud ra:
trionis feu auctoritatis in medium adducis^ £unra
t)U8 3amruperiusp:oauctoritatcinli.^3[obcognout
mus q>t>yabolus filios ciufdem. ventum prouocando *op/
prelTit«ct mortui funt.Digneris itaq$ audire beatum Iiiu
gu(tinum^i;li .t>eciuitate Deica.jcvitj .t>um ait. "Prorfus
q3fcriptumefl:graue iugum filios 3dam a tnccjarue t>c
ventre matris eo:um vfq^in tnc fcpulture:matrcm omniu
vfq> a t>eo impleri cnrneccfre.vtipfi paruuli perlauacrum
regenerationis ab origiualis peccati quo folum tenebamur
vinculo tam foluti multa pacientes nonnulliincurfus fpiri/
tuum malignorum paciantmv£ccecp Sugullimis hntit
pueros incurfus Demonum pati-reptem beatus lOieroni/
mus ad paulam Oebormitouebrcfilleiu eptftola ait £luit>
caufecft,vtfcpcbinolicttrinoli.acvbera materna lactatcs
a Oemoniocorrumpuntur-zc^cceigitur facra feriptura ct
fanctorumpatrumaucroritateo(feiilumelTet)yabolumpo
reftatcmquandoqsbabcrecomimpcdipucroscr infantes
eifdcq?nocendi^ Sigmundus £ocuttmodofumus
£)c infantibus.quid igitur in fcniluis et adultis^ £un
radue 2Dultos vidimus fenes claudicantes ct contrac/
tos;qniaflerncruntc)cmaleficioillarummaledictarumipis
iliuceumifleK? £>igmub9 jQutdautfentitfcriptuni
 tunradus Jn legenda fanctotum ©tmonte
ct3udelegimr.quocoraregcbabilom'e $arocbt et 3lrpba
icat malefiet fuerunt condituri* qmipftus i ejis ozatojes et
retbozes mutos et claudos atq* cecos edecerunt.ac vifus et
greffum eifdem Denuoreddiderant.eccc apertum tedimo/
ntum.y malefici nocere poflimtboinimbus etiaiuTembus*
acclaudos et cecbsfaceremurfuseofdc fanaret ©ig/
mundus Uinmqwzatozesquibue bniufmodi male/
fteia euenerunt pagant eptiteruntxt iit clpnllum non credi/
Derunt.nedignocrucis muniti fuerunt.^? dlricus
•jbrudenterloqueris o inclite punceps.qnomam incavem
legenda canitur.y podqua Dictiozatozes 'z rctlpozee in cfpri
dum crediderunt, etperapodolosfignocrucis muniti ftte/
runt.Dicti magi eifdem vitra nocere non poterant. quaqua
magi ipli irritati iterato eifdem nocere atteta (TetC^ Cuti
raDua Mieaye quomodo’igitur poterat Dyabolus nocere
3ob.qui eundem gramfiimo vicere perculfit.aDeoq5 euuDe
lefit.vt in fimo tacens vijt fnfpirare potuerit, vt legitur in li
brojobettamcnipfejoberat virfanctnsin voluntaretet
vtteHaturfcriptura ambulans.3temin legenda fancti 2Ln
tbontj legimfquomodoDemones eundem valde grauiter
percu fTerunt.qui tamen vir (anctus et Deo placidus futt.ee
ceergoejtbiscondare.Demones fu per fancros etiam viros
rt'*

potellatem nocendi eifdem babtiifle. Si igitur viros fana

ros.turbare potuerunt.cnngitur ctaltjs oequoumi.fan/
ctitate nobis non condat nocere non pollent ©ig/
mundus £]t bis magis atq* magis beftrarc incipio quid
igitur fentiendnm (itandireoefidero^ dlricus
©me modo.pzope finem qmdfenttendum Iit latius &bo:
^_et alqs loquamurtS* StgmnnDus £? pziozi Dubio ozi
41 turaliud. Vitrum poflrnt bomtnem in cotugalt*datu ejeide/
| ‘ rem inficere et ad coeundum impotetem reddere^ Cun
radus 'didimus plures pulcros focios qui in coitu,
paucti autrmTpil valuerut.tmo qttypprias vyo;es carnaliter

*
1
,4
eognofcereno potnernhtaflcrentes ejc maleficio Ipoc ifis cS/
Sigmnndus £) multimulta loquuntur
'Cflricus "Pjofccro canones in bocconfentiuttt.af>
ferentes per maleficia fieri polle vt I;omo qui a natura frigi
Dus non cft.ad coeudum inhabilis reddarur.itaq* in Deere
tali fpealem titulum De frigidis et maleficiatis pabemus.
vnde T^yfmarus etiam papa.in c.Qiper fomarias .jqejeiq*
q:p.ait.Siper fo:tiarias atq5lmaleficas artes occulto ©et
nunqnaDetimuftoiudiciopermttrente.etDyabolopteparci
te concubitus non fequttur.lponandi funt .quibus illa eue'
munr.vt corde contrito etfpiritu Ipumilita tis .Deo et facer/
Doti De omnibus peccatis fuis puram cenfeffionem faciant
ic.fcceDicirenimteictus^eparantcDyaboloconcubitud
non fequitur .£t quauis p:oDecifione bui9 Dubq ad credeit
Dum fatis fojet canon.quia canonum ccnftitutoes ab omni
bUQ Debent app:obari.vt Dicitur in capi.pmo .De conftttu*
mbilominustamenbocidcmallruuntDocto:es.'Ont> bea
tus Tpomas in.titj.luperfententqs Diftin .jtjcciiij. aitr^ejt
maleficiopoteflquisdfeimpotensadvnam.etnouapalia
3taq$Domm* Ipoflicnf in fuma libroaitj*rubrica.)tvij.t5 frt
gidis et maleficiatis Divitaliquando malcficiantur Ipcmi/
nes ita g? redduntur per ro:tilcgium impotentesommbus
ptercrquavni.Bliquando etiam maleficiaturaDeo vtno
polletcegncfcercYjrojcnrfcd cmnesaliasf^ Sismun
Dus 2(nimummcumbecmoucnt quia mirafunt. nant
cum coitus a natura nobis Detur admirandu cerre erit quo/
modoD^aboluscurfumnatureimpedirenobis ignoranti/
bus pofiTtp^ 'Olricus ilametcgo vlricusadDecem
et octo annos in curia conllantienfi ca ufarum fuipatronus*!
aduocatu8p2cutlpcdiefum.etl;utufmcdikcaufasfrigidita/
tis et maicfictj in practica plures Ipabui: vbt mulieres accu/
faba htco:amiudicc maritos Dcimpotentia coeundi.
^ Sigmundns £>uid igitur Decrctii fuit in talifo
caufis.C?' 'OTrtcus Decreuerufit tudtces viros taliter
infectos medicis curie Ipmufmodiiuratts oHenderefe t>e/
berc p:ocjcammc mcdicoJitm faciendo^ Sigmundus
£hiid tndc^ 'CUricus 3ta93P^**C8compeng me
fcncos curte iurato3 iiifpectosquostpumedict afieruerufic
natura nonfrigidos.fed fomlegio malefictatos ede
©igmunduo £tqutdfuper Iputufmodimcdtcojti
ejamincfmliterfententimwi ezritit 'Ulrtcus
Oecrcuerwit itaqiiudicea partes ad mentum nwtuojcoba/
bitareOebereopns cimis pniiifmodi attentando.quodq3
largiora m teiunqs et! clemofims fo:ent vtfceus qm infti/
ruto: eft matrfmonq buwfinodi maleficium ab eis aufer:e
t>ignarctur 'Uerumquia oelpuiufmodi articulo opinione*
meam in fmecumptcccdctibus^ubqslaciuatoeclarare m/
tendo.3ntcrim ad alia tmbia te conucrtere It velis poteris
SSigmuucfus Quarta enimucro fuitqueftio.

*
V tru pofTint facies pominfi
imlm famas imutmic.
 niricua Quid tibibigniffimeptSteepo.vidttur
53* Sigmundus Gt^noni^ ulrtctta XUuofcoc
a (Terte morius^? S^mmtdua £>tdmr enim in Deere
to in caepifcopirjem.q. v. vbi inquit teetus.qiufquio erga
credit po (Te fteruibquam creatimiaut in meline aut in De/
tertus tmutari.aut tranefomarupoflfe in altquafpecie aut
in aliqua ftmilttud inetn. nili ab ipfo creatore qui cmnia fe/
cit.ec per quem omnia facta funt.infrdelis eft.eepagano De
teriotibec rejetue^ jCuuradus £miom uaqsadnerfa
ri non intendo. Sed qneapnd tnHonograpbos me legille
memini rcdtarecupio-Ctmd igitur ad 'Girgilmm Didmr
qui in bucolicis cglogaoctaua rcceufet^Dum tJlijcesfu/
is eunt focijs a troya cplandomd circe reginam Dedmaflet
ipfa quoq5 circe bofpites tales fufeipiendo pocula malefica
#fde5 mmi(lraflTet.itaq$ tpfi bofpitcs poftqua venenata po
culabibiffent.inanimaiiumDiuerfarumfpederum conuer
fi funt.bic nanqs in Iupum.alter in apmnralius vesoin leo
irent^ Sigmundus .fabulam recitae.poete fint
peruntquibus non crediturt^ JCunraDus £er>
te poete reqciendi nonltmt.TUm celius laetantius ait poe
tas biltouas feriplifle. Sed fubocculto figmento vclafle:
Attamen banc recitat foetius Docto; catfrolicus ia libri
qua rto De con fola tionc.et ait
ilela narttij Ducis
£ t vagas pelago rates
£urus appulit infule
*pulcra qua relidens Dea
Solis edita I emine
XDifcet bofpitibus nonis
2jcta carmine pocula
SJuos vt in varios modos
'Gertitterbipotens manus
TDunc apri facies tegit
3Uemarmaricusleo
£>MicrtTdt tt Wguibus
T?ic lupus nuper additus
flm Dum parat vlulat
3 Ile tigris vt indica
Xceta mitis obambulat
Sed licet varijs malis
•flumen arcfcadts alitis
©bfitum miferans Ducem
•peftc foluerit bofpinfs
3am tame mala remiges
'Oie pocula trajteranc
3am fues cerealia
23 landcpabula verterant
£t ntbil manet mtegru ^
‘Goce et co:pe perditis
Sola mens ftabilifq* femp
275onftraquc patitur gemit
O lenem nimiu manum
Ilee potentia gramina
ZDembra que valeant .licet
Corda v ertere non valeant
3 ntus ed bcmiim vigor
jSrte conditus abdita
T?cc venena poren tius
Detrafcunrkeminefibt
Dira quepenitus meant
Ilee nocentia ccrpoa
IDentis vulnere feuiunt
Tbec 'Sectius Decurratis metris canitia SigtMJhdns
Samctfi p:eclaro Hilo UScctius vttjete focteumq3gefta re
citer.befito tamen an vera fintxt fltalia gefta vera fuerint♦
Tton mirumftiftucbis^wiimbusaccidit quipagamfues
rnntfdola venerantes, er ftatuas Demoiium ado?antes.
vudcby aboluHt fnperbaimtes tales maiorem poteftatcm
balneinecrcdimusXumnutemnos&eum celt adoremus
ct ut clpridu m credimus per quem ab imperio tyaboli libe/
rati fumus .vnde nobio talia contingerepolle non epftimo
K?* Cunradns 3nfuperbi8 fimilefactnmaudiuf
mus *tla rratenim appulleius.proutenmrecitat Mugiv
(tinus eidem almi aures accidifie «acacccpto veneno buma/
ito animo permanente feaftnum Factum ftnficp^ ©ig/
ittnnd «8 Z>iti iam tnfFercnria c(Tc inter pdola adoran/
teset&cumceli colentes^ Cunradus "Ptoceda/
mus igitur ad eos qui t>cumccli adorarunt, vtoltendamus
eifdem venefica artetalia pariter aecidiflef? ©igmu
inis *Jb:occdeigiturU> Cunradus JnbyFto
ria clementis recitatur quomodo facies fauftianiqui pater
faitcti .Clementis ejttitit.et cum beato Taetro apoftolo cduer
labatur per Simonem maleficum immutata meric.tucitur
enim in eadem biftozia q£> cum im pator Corneliumcentu'
rionem mtfifTet antbioclpiam. vt illic magos et maleficos ca
peret faultinianus licentiam falutandi Zpioncm ct Sun/
bionem a beato petro pecqt. cum autem idem fauftinianus
•pud Simonem maleficum tteclina flet 3 taq5©imon aiui
biani ctSppianiejrpofuit quomodo idcilla nocte Comcliu
centurionem fugere vellereoqm audilTet eundem Corneli
umimgatoris ey prcccpto fc coprcbendere velle ♦ vnde ipfc
Simon omnem furorem in fauftinianu conuertere piopo/
fuerit tantum inquiens facite fauftinianu cenare vobifeu*
2lt ego ait quoddam interimvnguentumcomponam quo
eeitatusfaciem fuam perungat eje eo quoq$ vultum meu b*
bere videatur XJos autem berbe cuiufdam fucco faciem g/
unguimini peius vtuon fallaminit>eimicatfone vultus ei*
“Oolo enim vt compbendatur ab bis qui me querun t: etlu/
ctum b&bcant filij eius qui me relicto confugerunt ad 1>c/
truttrjjtaq* facies fauftiniamfmr mutata.vtncmo ea ude?
pterqua petr9 cognofcercr • ad mot>u qppe vt q fa uilinianu
 fntuebaturiejadtmabat Simonem magum videre £cce igt
tur% permalcficas artes vir fauctus erat immutatus
Sigmundna fo:tepzotmcfmdinianus catbecn/'
minus fnit.necdumbaptifarnsapctro. veldeus bocideo
permiflt.vt dolus Simonis magip:oficeret in glouam pe
tri’p:ont factum fuit£J?* £nnradus jQuocnnq* modo
permilfumeji'titerit«attamene]cbi(l*o:ia claret ^facies ei/
u& g maleficii immutata fuit .3tc in biftozia beati 1>etri re
citatur qi5 cum Simon magus ante faciem Heronis impe/
ratoris daret eius effigies fubito mutabatur vt modo feni/
o: modo adolefcentio: videbatur J n eadem qnoq$ bifto:ia
legitur.9?Simon magus bircum in fpeciem bomiiiis fcili/
cet ipfius fimonis mutauif.fertur enim Simonem Tleroni
dirifle.vt fcias optime imperato: me filiujdci ede. iube mc
Decollari.ettercia dierefurgam *J>:ecepitergo Tterocami
fici.vt decollaret eum qui cum putaret Simonem decolla/
re.decollauit arietem Simon autem arietis membra recol t
ligens.fcet illa.tribus diebus abfcondit.tercia vero dic ode
frit feli eroni fricens^facfanguincm meum abflcrgt’ qui cf/
fiifus eft.quoniam ecce ego qui decollatus fueram.dcuti^p/
inifitercia die refnr: ejeiliero vero bis vifis obftnpnir. % eil
filiumdeiefleputatiit^ Sigifmundus bonedoctoz
quid tu affers in mediwnp^ Xllricus 2Dato:um do/
ctomm tedimonia in eam rem conducen tia & icit enim bea/
tus Biiguflinus in libro de fpiritu et anima T>umanaopi/
niodicic qt>quadamartc etpotellate demonumbomines
conuerti poffuntinluposetiumenra.et pojtarequeq^ne/
ceffaria.poflq; peracta opera iterum ad fc redire .nec bedia/
lem mentem in eis fieri fed rationalem bumanamq? feruare
. Tgoc intelligendum edcp demoneg quidem naturam non
creanT.Scdlbtmnlrfiqmd taleficcrepofluittvt videantur -
~ ^Qgnoneit"facc^lugnlBnusXcceergdf^HugudmOTCO'
~ ceditqdaliqnidtalefacerc pofTimrSigifmuudus
Sed fubdit vt videautnr efienon eftUIricus
b i
DcboclacmoinfolwtioucfmalitJicemtm 3nfuper3ugu/
limus in libro: jeviq.De duitate Dei aif.Deludificariombu^
Demonumquid Dicemus mfiDemcdio SabiloniselTefugiV
enDiim quanto cmniin bccyma maiorem potdlatan Demo
uumvidemus.tanto tenacius mediatori inberendum .per
quem De ymis ad fumma comcendimusllam cum cflemus
in italia audiebamus talia De quadam regione illarum par
tium.vbi flabularias mulieres imbutas bis artibus i cafeo
Dare folere Dicebant quibus vellent.feu pollent viato:ibus
vnde in lumen taillico verterentur etneeeflaria. queq5 por/
tarent.poft q5 perfuncta opera ad fe redircnr.uec in eis vita?
beflialemfieriSed rationalem feruaribec 3Uiguftinu s
K?' Sigifmundus 7?ic Suguftinus loquitur De au/
Dito alieno Dicens feaquibufdam recitatoribus audiuilfe
vnde Dictum Suguftiiu'in bocnifctl concludit quia teflis
De auditu aliene loquenstionprobar^ tllricus Sa
pienter loqueris.attameu audtamusppinquiora Tlfucen/
tiusin fpeculonaturalilibroterciolcapi.cijt.refert cui9 ver/
ba bec.refert guilbelmus malmefberienfis monaebus in bi
ftoria fua. y tcmpo:c *Jbetri,Damiam fuerunt Due vetule in
ftratapublica quas Sugudinusappellat flabularias.ide
tranfeuntes ad bofpicia pro merccdc fufcipicnceoUm ftst
bularium propriebol picium venale et publicusDicitur .bee
vnocomojantes tugurio*vuo quoq$ imbute maleficio .bo/
fpite^fiquaudofuperucmebatfolusmequum vel fuemvC
altuum mutabant, et mercato:ibus vendentes precium ba
bebantOuadam Die inuencbidrionicisgdlibus victume^
igentembofpiciofufceperimt.!iifceptumq5a(inumfecerut*
multumiudelucrantcsperalinumrcilicetquimiraculoge/
(liumDeflinabat tranfeuntes Tlamquocunq$modo anus
prcccptflet monebatur llon enim amiferat intellectum fed
loquelam multum inde queftum conflauerant vetule 25(u/
Dtens Ipoc vicinus Diueo.afiimm emit m agno precio j&fctfi
quoq5eftdabil(isvemli0Vtc^cdirent^ma^maqiiaits

> i
ifitraretfcrtmtufq^.afiriusbiuabaciua.taiidcm ittautio:c
naccus cuHodiamiti tecutnptojcimutnfcpieatet ibifcoiit
volutans alinmam figuram perdfdit.ptoptiamqs recepir.
Cuneis cultos eius fdflitaretur abeodem obuio.fiaftnum
vidiireti'llefeclfet>i!titfamulusat) Dominum retulit Domi
nusapodoliciim leonem virum feculofanctidimum £onui
cteanusidemfatenturjbubitantcm papam confirmauipe
trus Damianus vir erudiffrmus.pzoducto ejremplo te Si/
monemagoquifaudiaimmvidenfedtmfigura Simonis
j£ccc ergo y iptetrus Damianus vir et Doctor rna ffnamcto
ritatts apud papam conclufit fpocfteri potutfle^ S igt
mundus Xantis frt&mjs % auctoritatibus meimpellis
vt uefeiam quotfum tandem me vertam^ 'Clinetis
3it fine Utius fequamur De (?oc

WtnmpflciTcMuradcomtuM
fug bacuui vellupu equitando.
I
p? Sfgmimdos fiipcrbaculfi
pinguedinequadamvnctii.autfuperlupiim velaliqdamV
tnal polTmc tales mulieres maledicte equitare £tant>) a bo
iuspolTeteasfcefenc fcelocoad locum vt bibant etionuV
uia cdcbrciitJeq3mttmocoguofcancafq3i)electtitfijr
piricus ' 3udicuda e(t tua opinio bemgnearcbe
t>upP^ ©igmnndus Tlouimusf t>?abolus fpirit*
dl incojpowlis qui non babet manus neqs pedes .necetias
alis.qui etiam noncomcnfuratur loco.quomedo igitur (po
minem qui co:po:cus eftpozta repo (Ter £unrat>n8
foztc fpiritus ingrediuntur aliqua co:poja etafiumm Tibi
talia ad opus illud qtf facere voluntapta. arqnuncin illis
co:po:ibus cfficiuntid quod volunt .Tlam in facra feripru/
relegimus £>anier.vltimo angelus t>omini app?ebcdit
31 bacucftin vertice eius et poztauiteum in capillo capitis
fui.etpofuiteum inbabilonem £ccequauisangcli fpirit9
fint.etnon habeant manus neqs pedes .tamcjconclndenfctt
elt y angelus cozpue affumpferit quo Sbacucfc capillis tc
nere et poztare potiiit Sic actu ii aplb^.vuf. legitur.# fpt>
ritus t)omini rapuit pbitippum. et innentus^ll in asoto,
Sigmundus T^ocinrpiritib^etangelisboitispof
fet concedi in quibus maioz cft poreftas X3fric9 lo/
quamur ergo t>emalis et fict>et>)?aboloTla5 in legentia Ia tt
cti 3acobt legiturg?t>yabolu8 hermoginem conflrinjcir ct It
gatis manibus et pedibus^undem ad fanctum 3acobu
tulitp* £unradus ‘Referam autem ego ^temponb9
noftrisquibusadbuciuuencsetmutuoinfcientijsipuma/
ititatis confludctesfuimusaccrdit.antecnim (apium mul/
toz anno£ vidi ego in iudicio p?ouincia(i ciuiratis Ccnllaii
rienfis tutos mutuo ligantes vbi accufatoz in fo:ma iiirfs
feni feribes ptra quenba rullicu quemaleficu aflcruiractof
pjopoluit.quoidcrufhcus fup lupuqucnbacqrdsobmain
accufatoti vcnerir.quo obuiate ipelaccufa tor fbiro p rrnct9z
mebri ligmdi fact9fuerit,traq> rogate eo malcficuvt faitare
b itj
ftbi redimere?: annuerit maleficus quiabicns rem aliquam*
mlum ccmpozis tacitus continuit 'Uerumquu idem ruftt/
cuo etiam alijsfno maleficio Damna inmlifleOicebatur.vti
tand em accufatoz eundem publice in figura iudirij accufa/
uit Sigmundu* Quidadbuiufmodiaccufationcmm
ftteus rodite £unrao9 neganitille;^ Sigmiid^
adtotturafuitnepcfitus^ £utmd9 T16 Sigmu/
Dns Quomodo igitur conuinci potuttC?* £unrab9 £
teftes Sigmundus Quid Depofuere teftesf^ £un/
raDus 3pm talia facere fciuiflcp** Sigmud9 Sare
nanq3rep?cbendinonpoteftcumiu*ta;Hreftortleomc6bo/
mines naturaliterfcireDdtderatu^ £unrad9 Subum
gerunt nanq3 teftes eundem rudteum non folum talia face/
refciui(Te.fedetiafeciife>^ Sigmud9 Qua nanqjcau
fam Dicti allegarunt teftes Qmradus fleruerunt per
eotundem turmam publtcep:cfctta qtfiperufticusmale
ficus etiam tpos teftes in co:po?e ct rebusDamnificaueric
Sigmuudua Datus ne fuerat ipiaccufarootato* ad De/
fendend&J^ tjlric* 2lt ego tali indicio affui 'i illd cuj
grauitate et maruncatefieri vidi.ipas etiam ptes Duos ma
gneeloquenttevirosp?elocutojes habuifle memini Sig
mundus QiunanqsbqfnerUi^ Oric9 £unradu
quondam fcbatjprcm noftriconDifputantes. ac 'Olricum
qttonDamblarernoftreciuirarispzerojes.virosrememo:»
tioneDigno8 pjoozatozibus habuerunt^ Sigmudua
IlouiillosetprudeufeB cmfui^ £unradua Ozdin*
rioitaq3tudicioeeDicti8teftium ipfumaccufatum conui/
ctnm condemnaricondenatuq3concrcmm vidiC^ Sig
mundus Queftio iftecaliam etiam particulam cotinet vi
Delicet.q? btuufmodimlieres quadoqsconucmanr. mutuo
05 confabulenmr.ct bibant et feinuiceagnofcatC^ Cnn
radua Stcfieri folere vulgus clamat.ipfeq3mulieres ta/
ita confirenmr.ctp:opinqua iudicia confcfltonis alfrgitanc
^ Sigimtnduo lloiie ait canon in capi, epifcopi.ppvi:
q.v.vbi tcttue.J lludf etiam Holi omittendum cll $ quet>a5
mulieres fcelerate retro poft fatbanam conucrfc t)cmonum
lUuHoiubus.etfantarmanbu^leductccrcduntfectpjoftte/
turenm Dyana nocturnis Ipozin t>ea paganemim. ttcum bc/
rodiadc.etiiinumeratattltirudine mulierum equitare fug
quafdam bcltias et multa tertarum fpacia mtcmpdlc noctf
rilentiopertranitreeiusiuiriombus ooedirc.vcluti tJomiue
z certis noctibus ad dus feruitium cuocari ged vtinam bc
foletn perfidia gqflent ctnon multas fecum adinfrdclira/
tis interitum p*ouoca(TetTla3mnumcra multitudo bacfal
fa opinioneDecepta veralpeceffecrcditj.etcrcdcndoa recta
fide oeuia et er:o:epaganouimftuioluirurlV* £unrat>u s
Siitaqjiujtta verba canonis opinioiieOedpiuntur. vnde
igiturp?oucnit.q>ipfcmulieres ejealq» duitatibus IpoirnV
nes nofcunt.quoBtetiamcoimimoinrerfmne alTcruur et in/
fcieia cognitionis fue|oHendunt.quo8 tamen prius nunqua
Vtderunt:neq3in buiufmodiauitatibus cum talibus ptius
conuerfate fuerunt^ XJlricus *Dac inllantiam et fi vr
geri videatur tu p:opc finem buius tractatus evcmplo fm/
cti 45ermam foluemusiJr* Sigmuudus Querendum
infuperfotcejriftimo

tJtru X>yabolus in,fo:ma bois

apparere et cfi bmoi maledictis
mulierib^incubadopolTirpmifccri »b
IU)
ps* Xluntadus Hemo bubita t quin DpaboFin fov
mab^tntma apparere pofftt/llain in legenda fmctitDar/
tini legitur.^cum IDartinus mcdiolanu pzeteriflet.Dya
bolus in fcwmana fpecie fibiobnins fuit Qic in legenda fan/
ctiSnrlponqlegitur^D/abolnsinfpeaepneri nigripzo/
(Iratus apparuit Jtcm in legenda Taneti £ulogq legi-ur y
Diabolus in fpeciepulcremulieris eundem apud fabacaj
fuamalloquebatur De Saluatozequoqsnollro .IPatbei
quartolegitur^affumpjiteumDyabolus.et flatuirefliu/
per pmaculum templi/zc. Unde in banc partem afientio:.
$ ayabolus Tn fpccie bumana poflit cum bominibus appa/
rere*et cum eis conuerfari. legitur enim y TMato t)emone
fcomeftico quali famulo vfusTitp^ Sigmundus Sed
quid t>e alia parte queflionis an t)em ones polfint cum tali/
bus mulieribus bojmireet coire cum eiTdemp^ lunra
Dus l3oc nanqs mulieres confitentur incubo com/
mifceantur.etquariabamatojibustractenturli^ ST0/
mundus Uanamulierum opinio multa ganulanque
vera fore putati £unradus 1>:ofecto quando
q^perfeuerant in buiufinodi coznm confetftone' etiam cum
ad mortem t>ucuntur:etmbil aliud vident q> moziimdum
efleilerumtamenaudiamusgcllaaliojummagisaucro:^
fabtlia legitur enim Ipyflom Taneti,® ernardi f quid3 t>c
mon Tiueincubus pluribus annis cum quadaj muliere t>oj
miuit.etiammaritomuberisineodem lecto cont>o:miente
attamen Ipoc nepbas ignoaan te 3 taq3 tandem mulier peni/
tentia twcta volen s beinceps licentfare et expellere incubufc
verum non potuit Unde beato ®ernardo conquerens qui
ipfumt>emonem ardentibus candelis ejtcom unica u it, 2lc
vtficeundemamctamuliereeffngimt .3fcm beatus 2lu/
guftinusinqum&ecimo libro t>e duitate X>ciait. creberuV
mafamaelb multiq.3 erpemTunt.;velabiUis qui ejtpertos
(eaudifieaffirmant. Tiluanos atq^faunos quos vulgo incu
bos vocat improbos Tepe mulierib* qtstifito ea?appetifie
et peregifle concubitum Jtem in fyltozijs arcturt regis br0
camcfepitts leguntur buiufmodt accidiflc,:^ Sigmun
dus Quid igitur refponderur ad auctcmtatcm £affiani
qui ait.llullo ergo modo credendum eftfpirituales natu/
ras cum feminis carnali ter coire polle /ttam fi'i boc aliquan/
Dopofictfieri:quomodo nunc vel nunqua vel raro videre/
mus aliquos eje co:um concubitu De mulieribus abfq? viri/
li femine nafei. cum p:eftmm condet eas libidinum fo:di/
bus ad modum Delectartf.quaspjocul Dubio', per femerip/
fas potius qtn bomtmbus ejcerccre mallent £k ilL<5 vllo mo
Do effici poflerT^ccille^ 'Cilricus |?ec auctozi/
tasintwdcnos ad aliam quellionem:an videlicet epeoim
hemonum cum mulieribus patraro polline nafdpuer

Hn eu coitu Dcmonu cum

mulieribus patrato po f/
fintnafei'puer.

g? £unradus Tritum efl fermone p:ouerbium eje bu

tufmodicoucubitofilios natoseffe.quosvulgus abiecros
nomiuat.qui etiam alamanico ydeomatewecbfelbalg ap/
pellantur:vnde fabulatur a quadam 2ff Mefina incuba.que
cuiDam cdfiutt ad befilfe Dicitur. plurcfq3 filios eje ea natos
fuiffe Btvnumqucq5 buiufmodiftltoe^aliquid p:oDigq
in membris babuiffe Jllumnanq^treooculos. alium Deu/
tes aprinoscontrajctlfefamae^ Sigmudlis Jabula
bec ab incerto auto: e o:ta fidem non facit £unraDu s
Bpud vincentium tn libjo billo:ia[i.uti.li:ca.utjc.nar:atur
q>\vo:rigernus reju confiliomito cum lapientibus quiDage
reDeberetad fui,tuta mcu.confilio autem capto ludit conue
niri artifices, vt ei tnrdm foztiffimam conflruerent SeD cu
opa eos tellus abfo: beret.fuafum c regi vt bominc fine pre
q retet et ti9 fangme lapid es % cemetu afpgi pcfgct qi (5 rato
cemc tu flareporutlTet .inuct9 igif aDelefces cui nomen erat
merlinus .qui cu mre fu* add ucititr cora rege,que profefia
eft De fptrtttstii fpcde bominis illum'xoncepi fle^Derltuua
aurem multa objcura reuelauit-mulrapiedipit futuraSpc
ruit enim fubfundamentocfTelacum.fttblacu Duos Urere
Dracones.quor um vnus rubeus pipulum britonum «alter
vero albus, fatonu Defignaret.et quis m conflictu fuo alte?
vinceret p:edipit*et Aurelium Umbzodum^euicto T3ert
giftoctco bullo wortigerno regnaturum £jtilla enim fcufto
rtababes^erlmumepincuboDyabolumgemtum.^ni
cr t>etllo ZDerlino beatus Sugullinusetceteri Doctorco
faciunt mentionem^ Sigmimd9 Quidigif fentiut
De fDerliuo Doctoresf^ VI Iric9 prope fine tractatu s
latiuscicplicabiturnuncdilUparticula incubo? amplius
progrediamur£>[ofaordinariafuperfeptocflpftulo^en:
pmo libro, vbi reptus ait.gigantcs aure erant uig terram irt
Diebus tllis.poftqua enim ingrcHTi funt fitq Dei ad filias I;o
minum.illeqs genuerunt ifti funt potentes a fecu lo et viri fa
mofiLbec teptus.43lofa autcmDeiuper Dicit «Hon cftincre/
Dibileab Ominibus non ab angelis vel qufbufdam Demoni
bus.quimulieribusfuntimprobieinfmodibnmmeseepro
creatos.quia poli Diluuium corpora non folum viro:u3 fed
etmulicrumincredibilimagnitudineeptiterunt.lpecgfcfa^
k?" £igmiid9 XlDirabiFbecforetglofaSiDpabol^pof
fetprocrearepuerost^ 'Olricus Jofepbus iudeo?no
bilis princeps*vir vtiq^ mulraru3 rerum Difertus . que etia
TDierommus laudibus effertbocidcm fuperillum pafTii5
feribensafleritillos ep ?cubitu fpuum fcubc? cu mliertV
patratonatosfutfle^ Cunrad* 2ldducaetcmppift
quiere s biftorias^anfridus antbiofiodorus feribit prout
enndem tnincentiusinnaruraliltbroterciorcdtat.Diccns
quomodo quidam Decanus faccrbotum cum fororc Ducis
^BurgundieregicicilierogerioDefponfafaaliquamDiure/
gnumeltinbabirans ibkcrtififime ccmparir.qd narrabat
iuuenis quidam llremums «et natandiarregitus circa cre/
pufcuTum itoctis lucente lunatu maribalueans mulierem
poftfcnatantem perennes appreixdir.tanquavmim ctfo/
cqs qui cum vellet mergere. camq5alloquens nullum ver/
bumettorquere potuit.opertamqspallidinDomueamDi*
jcic.et tandem in vjeorcm foleuniter accepit Jucrepatue ali/
quando a focio quodam fautafma accepifi er .ctpaucfccns
eripuitgladiutityninatus ellinconfpcccn eiufdcm mulferf
ftlii|m quem eje ea fufeeperat interfecturum iu'ftilla loquere
tur et Diceret vnde effer Que ve inquit tibi mifero vtilem
Dia vroaem.Dum me cogis effari £ecum elfem-ectibi bene
fo:etfiiniunctumtbifilentul;tenerepermifilTes Ttuucaurc
Deinceps me non videbis et moreuanuit.^jbuer autem cre/
nit.et marinum balneum frequentare cepit, pandem vita
Dierum fantafttca illa mulier coram multis eundem pueru
in eifdem fluctibus occurrentem rapuit quem it verus fuif/
fet mare ad litus ejrpellcrcDebuiIfct.bec illeK^ gigmuii
Dus fuirigitnetalispuerverus velfantafttc9^ £nn
r adus £jc biftoria Dcp:cl?e;iditur.g> talis puer comedit bt
bit ambulabar.ct multis annis educatus fufrt^ Xllric^
pro quo ilDerlinus et bic puer babitifuerint,ppc fine enu/
Damus.nuciutmmadaltas buiufcerdlpilloms pergam9
Sigmundus perge igitur^ £unraDus 'Dell
mandus quarto It oro que Oincentius refert pariter narrat
cuius verba b^fuut.incolonienftDyoceftfamofum ettma/
uepallatinm reni fluminis fugeminet.cpfuuameii nuncupa
tur.vbi pluribus olimcongregatis principibus improui/
foaducmtnauicula.qmtolloalligatamcignus trabebatar
geutea catbena £cmde miles nonus et incognitus omnib9
ejtilqt £t cignusiiauem rediijcit27J>ilespoftea Vjtorem Du/
jcit ct liberos procrcauit Tandem in eodem pallatio relides
etxignum inlpicicns aduentanrem cum eadem nauiculaet
catbena flarim in nauem fe rcccpit et vlrerius neu cont/
paruit.-pgcmeo aut cius vfq^bodieperfeucrit.bccbemlia t
SigmuDus Quaqua bmeifcnftonap autores
 graues fint/grauetamen noti minus e(t credere talia facta
fmfic et fi facra.quomcdotalia mrelligcnda veniant £tcm
quia Dicis re in fine buiufmodi t)ubia p:o tua capacitate w
foluere quantum polfisvelle.ideo ad vlrerio:em quedione
pzogrcdioe Uidelicet vrrum ^itnac ct malefice polTintfii -
tura prediccre et fccrctapwidpu cofilia reuelaref^^Xun
radus SudimusqXDeilmusmulta futura p:edijeitq
etiam facta funt p:cut ejchyftozqs Deprehendimus.3tem
nonne 23alaam vt teftatur feriatura arioluo fiut .et tamen
multafuturap:ed[>;it.3tcmnonnet)yaboln8in fpecie £a
nmelis ad p:ouocationempt>itcnice mulieris p:edi!tit faul
ctjomnem eius familiam in bello catorum qtffactumfuit ut
Dicitur *Rc0ump:imo*ceciditenimgaulet3onatlp38 fili
iis eius et/amilia fua In bello et mo:tui fundar* SigmiI
Dus ^onnefuturo:umcogmto:foluse[lDeus feeretorii
q3infpectotqui eft p:ima caufa etp:imus moto? omnium.
‘Ulrtcus nanqs.fed nihilominus tamen Dyabo/
Iuq futura p:cdicerepored.Uidem9enim ^ medicis aftro.'
logi ? alq fapienten Ipomincs fepe futura p:enoflicant.
Sigmuudus X3uauis futura p:edicunt. tamen no
e(l necefie.vt ita eueniant. vnde necelTario futura p:edicem
Do non concludunt^ 'Cllrtcus 'Recte arguis colenDif
ITmeDomiepnncepsqzoia funt mpotedateDeicui9 nemo
dtconfiliarius nifi ipfe fibi Sigifmundus Vi elle
enim fcirequomodoDyabolusfuturap:edicerepot XJlri
cus 21 uDi verba beati 2lugudiniinDecretopofita:in ca/
pitulo .£cicnDum/)qevi.q.iiq .vbi reptus. Sciendum eft
0 panceffe naturam Dcmcnuvt aerij co:po?ts fenfus temno/
f um co:po:u fenfum facile p:ecedant celeritate .etp:oprer
aertj co?po:is fuperio:em mobilirates.non folu curlus quo /
rumlibetbominu vel ferarum, verum etiam volatus auiuj
incomparabiliter vincunt.quibus Duabus rebus quantum
ad aereum co:pus;atrinetp:edici.hoceft acrimonia fenfus
et celeritate motus.multa ante cogitata p:onunciant.q l;o/
minee p?ofenfus tenent tarditate mirentur 2UceflitetDc
mohibtta per tam longum tempns.quo totum vim ptotmt
Ditur remm longe maiot capientia .quapoteft l?ominibu&
p:op:er,breuitatem vice peruenire.per bas efficacias.quas
acrij cozponVnatura fonita cft moit folum mulca futura p/
fcicuntDemoriesverumetiammultafaciunt.qucqmbonu
nes Dicere auc facere non poflimtieos Dignos quibus ferui/
an t.ct quibus bonores Diurnos Deferant arbitraucur.tnfhV
gare maeime vico curioltmtispprcr amozemfelicitatis fal/
fcatquenenc .z ejccellentie temporalis ITuncquia DeDiui
natione Demontim qucftio eft /phimum fcienDum eft illos
ca plerumq 5 p:enunciare que ipll facturi funt Hccipiut em
fepepoteftatem et moebos immittere et ipfum aerem vicia/
!Do morbidum reddere et peruerlist amaroribus ter:eno:u
eomodomm malefacta fuadere De quorum motibus certi
funt.qtf eis talia fuadenttbus confeuiurt funt Suadentto
miris z iimifibilibus modis.pcr illam fubtilitatem corpora
Ipominum non fmticutium penetrando/z fe cogitationibus
tozum per quedam imaginaria iulfa mtfccndo.ftue vigtlan
ttum line Dormientium Sliquadoautenon nunquaipifaci
«nt©ed que naturalibus fignis futura ptenofcunt .que in
frcum fciifu venire non polfuntante p:edicunt.neq5 enim qr
pztuidet medicus:q6 pzeuidere nefcit .buius artis ignari
3 deo tu Diuinus babendus cft .Quid aute miru m Si que
admoDu ille corgis bumani gturbata vel mortificata tem/
perie feu bonas feu malas futuras puidet valitud ineo. Qic
Demoues in aeris affectione ftbinotas .nobis ignotas futu/
raspzcuident tempeftatcs Sliquado^iam hominum Dif
politiones non folum voceptolatas .vertietiam cogitatioe
cum (Ignis quedam eje animo ejepnmuntur .tn cozpoze tota
facilitate pzedicutmtq; bine etiam multa futura pnunciat
altjsvicmiraq ifta Difpofitaignoraritt TDec Huguftimia
SigmunD* £ft;igiiueipiscredeuDu Xllric*
prorfusnoC? SigjnuD9 Quare 'Ulric* qttiipietia
DetuSes qfi5fallnfa ec b oies fallutz geipiittSigm u
fcus Daepepluvbifalluf^ ‘Cllrir ILeaif interda
faiictosumSim&nis z Jude.qd cum W*ardac{> princeps re
gis babilonfo:um aduerfus regem tndojum bello tecerta/
re vellet.magos z Briolos confuluit.vt,fuper euentu belli*
refponfa abpdolis cr temonibus reciperet, ac temones re/
fponderunt: et predijccrimt grande bellum futurum fo;e. et
eje vtraq*parte interfici p:eliantes. *p>oftqua itaq3Yparta/
clpbecaudiuitin trifticiam incidir.Bpoftolts aure} ©imo
nis z 3uda m rifum ejccitatis.ait tuje me timo: urna fit: vos
aurem ridetis Dicunt,apoftoliceflet rimo: tuus :nobifcurn
paje inrrauit illam p:cuintiam. bodie intermitte p:ofectio/
nem.etcras bo:arcrcia venienr. quos pzenufifticum lega/
tis tndozum quipace veftre ad quafcunq5condfcri6cs gra/
ranterconfenrienrespactumfirmilfimum ftabilient.Si/
nuii modoarioli riferunt ticen tes t>uci Tloli temfe fcomiV
lubus illis credere mendacibus aduenis z ignotis qui ideo
aliqua loquuntur ne ejcplo:aro:es reneantur J(ii tij qui nfi
quafallunt.tederunttibirefponfum.vtcautus er foliatus
fis*quid multa crallino tie vencrut nunoj qui milfi fuerat
er nunciauerunt ita elle p:our apolloli tijterimt :£ccc
temones falli ejetirerunr. et mendacia pjediperunt. er^pcul
tubio ipfitemones.fipotuilfenr.et fciuiflent libenter vera
refponfa tedififent .cum illud mendacium eifdem temoni/
bus inpteiudicium.retcnditScd quia futura igno?abcnt»
ideofeipfosfcfcl[erunt:©iciraq5 Ipabes^eriam ipft temo/
nes merfalluntur.Sed illud notandum elt.qtf cum ipite/
mones tubitant te cuentu co:um que peedicunt. quid tgif
faciuntcumtubitant.ait^iugullinnsin ticrocapirulofcic
tumSedneinquitaputcultojesfuocpondus aucto:ira#
tisamittant.idaguntvtinterpeetibusfuis figno:um fuo/
rum coniecratonbus culpa tribuatur.quatoipfiteccptifue
rint vel mentiti l^ec^lugnllinuep^ ©igmuntus
"PoneeremplumK^ ‘Ulrtcus 'Legiturtequotampu
cipequijaduerfusrcmanospugnarc volenstees fuos.fd
eft temones z ariolos fup victona cofuluit quieuentu belli
i^no?Stqs vtrnaliqd rnderetjjefmm fgno?arearburar<;£
fcfceriMt romanSs te vincere certum bibe .poteflaurem ac/
cufattuus illetevartjs modi» coUmuira vtfiipeDujtroma/
nos vicifletconfonum refponftoifuiflc Si vero a romams
victus fuiffet refpondoniimputariDeinonibusnon potmf
fct,'Ofidet'0imrambiguaobfcttntatcrerponfafolentt)arc*
3temfepeetiainp fuaeo:umvolunratc fallunt .et menda/
cia Dicunt.quomam pleni funt inuidia.et gaudent t>um bo/
mines in erzo:em mittuut; et decipiunt Unde periculofuiti
eft eifdem credere,quoniam nefeit bomo.quando ipfi fallii/
tur.vel fallere pto eorum consuetudine nos volunt Sic ita
qKlementifltme pnneeps frabesquando ipifecreta fcireet
futura peedicere pofTunt. £tqr> fides in eo:umt)ictis po/
nenda non eft.quia in eis non eft veritas^' Sigmudus
Satis tamfatis Dubiomm noftnnum occafione vos fcmtc
inde allegantes audiuimus.nuncnoftri ptopofiti mensfi/
nem determinationis appetitumidigirurtufentias placet
ytdetegas^ Ulricus QueigifDubia refolui cupis

3n polfintptouocareDemo
nesg i an d ines et tonitrua
53^ St^murtdfiio UtfiitH igitSf Umotiee ctfromines
mtmfteno Demomim poflmt tiif bdre acrem pzouocare gra/
Dines nocere texit atqs IpottUnibUs mo*bofq5 infene.et (m
boniinemflerilem facere*^ 'Cltricns Dico % non poO
ftlnrmiTtqii.ido»c£qiub«^acmqwantum.at)eo<jccaufam®
i^arcmfuanmoninreeiTdemconceditur^ igigmtm
Siis ©tiper quo fandas franc conclnfione^ Oricus
gjupef prius DeductieOnfuper 3oI?anea Damafcenuslln
sj»aitmon habent Demoncs virtutes aducrfus aliquetn mfil
aDeoDifpcnfantecqncedatur.ftcutin 3ob.etm poms.per/
miflfione vero Dc< faeta.ct fo:titudmem babemxet tranfmu/
tantur.et transfigurantur in quacunq*vohmt ftguramftra
ymagitiem id dlffantafiam:3tem XJzegorius fa D)?aloga4
Iibro.iq.ait.abfq3omnipotenti8 Dctconceirioncnullu habj
poteftatem contra homtuem [malignus fpirirus.q trieria tu
po:co8trauftrenon potuit.mftpermifTusl^ Stgmuty
Diis Quid eft fyoc Dicere in poecoa tranfire non potuit*
Oricus 3n euangelio legitur # cnmchriftus pv
moniacum curaiTet .et multas legiones Demonum abeoete
ciflfetpetiuerunt Demoncs licentiam aDomin o vt pozcos in
grcdi poflenr.quaData intraueruntpoecos et uiraarefrctic
rttnt^c.€cce^pt)emone8nouaudebant poecosintnire.ee
eoe moleflare.riifiprius a Deo obtenta licentia t^v StgA
mundus £ognofco itaq5 qt> cum eifdcm a Deo permif/
fum fuerit .<p et tunc nocere poflimtC?* XI Iricu s ‘Re
ctecognofcis* vnde aitT>ierommus fuper pfalmumtjcjtjritq
3taq3 De qmbnfdamtn pfalmo Dtcirur .fiat angelusDomi/
lu.perfcquenseosiid eft Dyabolus.feufpiritus malus.quia
Dominus creautt tlliWt in fua habet poteftate. £cce ejclpoc
habes tepe Deus concedit Dyabolo vt perfcq natur bomi>
«es. 3tem beatus BuguftinusDeDtuwarione Demonum*
ait.accipiuntautcm fepepotcftatem. ctmo:bos immittere
€£ aerem vtcianDomo?bidum reddere»etperuerfi8 malefo/
etafuadereilamkaMis Suguflfnus tn libro [De trinitate
itj.aft:£3andjFabtlt'atttcm Dei potentatu fit '<$ polfent ma/
I1au5eit.i1 pmittercnf.tdeo vcronon poflimt.quia uou per/
tntetuntur^ gtgmundus cum autem hemonibus ta
liafacereaDco permittitur.pofluntnetuuc procorum libi/
tofaccre.quaiitumvolunt^ 'Ulricus Tlon.mfttau
cum.quantumeisfacerepermittitiiretidco Zluguftinus
ccdem loco ut libro rercio Dc truncate ait.ideo noifpoffunU
quia uoit permittuntur Subiungit etiam Dicensmeqs em
alta occunttran'ot:cur magi 11 ou porueruntfacereciniplpcs.
qui ranas ferpentefqjfecerunt mfi quia maior aderat prolpt
kimsDeiDominatio.perfpiritumfanctum.qiJmammagi
confe(Tifuntoicentes.t>igitust)eie(llpic 'ic.piout £jco.ca/
pitttlo.vq.t>icitur.t3nde3oIpanncs O?rito\[in\m fuper
iDatlpeum libro primo ait.fpomines autem non quantum
vult temptatDyabolus.quomam quantum adfenunqua*
ceflaret a temptatione .neqs enim Ipabetalimnactum .;noii
enim manducat.necDo:mif,necaliudcperatur.mltvtren/
tetifallat.et fubuertar. Iptc cibus illius eft. £ccc ergo q> 30
Ipanes jCIprifoftimusbicitncnquantuviilrrc.temptattc#
XJndein libzo.tj.fententiaru^iftin^vq.Tbetrus *LumbW
t)us aitiDcmonum autem I cientia ac virtute ejcercentur en>
am artes magice quibus tamen tam perdias qm fcieutia
n Deo Data cft.vel ad fallendus fallaces fient egipries,? eri/
am in ipfos magos Data eft. vr eorundem fpirituum opera/
tione viderenturadmirandi .a quibus erautDamuadi.vel
ad monendum fiddes.netnlequtdfacerepromagnoDefi/
Der en t, vel ad cjcercendum feu probandum iuftorumpacie/
tiam.ilecputandum eilDemciiibnskncrerumvifibiliuj
materiam ad nurum feruire.fed Dcoporius.aquo (pecpote/
flas Daturi gigmundus IlundfipoffibileforetDe/
Ducere, cnperetnfare quandoDctjsgloriofus Dcmonibus
concedatet permittat noccrctcrreetlpcmimbus .ac fubuer
rereaeremetaquas^c.p^ ‘Ulricus 45rauisefccc
S 4
ijueltio quis enim nottftfci voluntate, vti de clamaurt apo/
liolus gaulus ad romaiios.xi .Q altitudo tnmtmrum fa/
picimcecfcientiebei. qm incomprebcnfibitfa funt iadicU
Qti et inueftigabttes vie eius.quis enim csgnontt fe nfu3 t>o/
mim.autqmsconrtliarmsemofmt.autquis prior t>cditit
Iret retribuetur ei£S Sigmundus £t fiarcam cunc/
ta t)ci fnueftigare non liceat.loquamur tamen quantum no/
bis ab alto t)e gratia conceditur .£S 'CUricus Dico
itaqj.yfepenumero aeris perturbationem rempeltates to/
lutrua etalia a&^qsmmifterio hemonum polfefieri.ejt t>ifpo
fitione naturali planetarumq? motu .t>iuiiia bonitate aftra
curfus Tuos agere permittentext t)e tilia caufis fatis pbtlo/
fopty tractant^out Sreftotiles in libris metbeororu feri/
btt;S Sigmundus Debocnoffeftbubmmtqum na
rurali motu talia fieri polluit Sed queftio cft quando X>ya/
bolo concedatur i?ec faciendi poteftas 'CHricus
Xn>iferico:di(Timus Oominua toeusqnifingula fuapqfli/
fima prouidentia ob vtilitatem hominum tufpomt.quantu
q3 talia permittit.in penam cozrectionia peccatorum .qu5/
Doq$in tentationemaugmentandorum meritorum, quado
q5 in prodigium future gratiarumactfoms^S SignuT/
frus Quomodo igif t>cus peccata in hoc pnnitCS V11/
ricus Qnandoq5fcienter.qnq5 ignoranter Sfg
mundus QuomodofcientcrK^ 'Ulricus Qtcum
foomines puniuntur ma mfcfte, fcienter a fpiciilr propter t>e/
|icta fe punitos fuifle .Sic cognonerunt bominesin SoDo
rneet^omorre fubnerfione.feobpeccata eorum pnnicoa
fmffe Sic^tia^ sum cunctis videntibus 2Cbyron et Datau
terra abforbuit Sigmuudiis Sed quomoda
ignorantcrtS lllricus *Dicpiinctus refpictt prefen/
rem materiam.ignoranter ieaq3.quandoq3t>eus punitpec
catum per angelum :quandoq3 per hominem. quandoQ3 g
fcyabolunrtS Sigmundus prebe vbi per ange/
lumcorrexeritis VWriW Diatqremm^faic+xxvq.
cum Sctmacbcrib veniffet ad obedendum bictufalcegrcf'
fus cft angelus fccnri et perculTitin caflriscentum et octua'
ginta qutnq5 mtliajvirornm.ecce itaq5 qtf Seus per angelum
fuum puniuit fuperbiam a diriorum tot milia eorundem oc
cidendo Sic etiam Curictam pbaracmis et cgtptior um pu/
muirperangelumommaprimcgemtaegiptiintcrficiendo.
^ Sigmundus XSuomodo autem punit perbomfes
£?* XJlricus fpempla plura babes1 capitulo remittufr
pirit]'.q.v.mYerbincnotandunnc.3taq3populu8bebreo/
rum per*ttabucbodonofor.3 tem per Sntbiocbum .jftem
per Xitutnct vefpalianum punitus dt/zc.Dicit enim ibi
rejctu8 21lTur id eft Sennacfccrib.erat vtrgafuroris t>omf.
quia per eu innumeras gentes triuina iufticia flagellare t>if/
pofuit Sic attila reje bimorum flagellum fcei fefenomiauit
jtem Subiungittejttus.ipfeveroBflur uoncogncuitq*
in fuperbiamelatus victoriamquamafiecutus fuerat .non
feminepotentie.fed fuis viribus attribuit .Undecontra cti
us fuperbiamlcquiturfecminus.nunquid gloriabitur fer/
ra contra eum qutfecat.aut exaltabitur fecuris contra cum
quicedit in ea.T?ec tejetus in ca. feicto capitulo remittiitur.
pjriqiq. v.&?* Sigmundus 'ttuncad terciam fpecic3.fci
licet quomodo per feya bolum punit£?* Ulricus £t
bec ad materiam factt, 2Cudiuimus enim fupra inpfalmo
fijprapropbetam feiccntem.fiatangelusfeomini ideftfeysi
bolus pcrfequens^os-zc.cum altjs enumeratis auctoritati/
bus.et ita affligitur quandoq3 peccato: in corpor e.quanto
q3ih rebus.in corpore videmus torqueri energuminos fec/
moniacosctobfeffos.Sicctiam videmus propter peccata
multas infirmitates bomines contrahere iftideofeiptteje/
tusincapitulocuminfirmitasfeepenretremiff.vbtait.cu
mfirmitascorporalisnonnunqnaejtpeccato prouemat.fetv
cenrefeominolanguidoqucfanaucrat.vadcetnoli ampli*
peccare.ne t^eteri^ aliqd pringa t.pnti feeereto ftatuitn9 et p
iipim^mefeicjcorpm.vtcueos ad ifirmos vocari p rigent
C tij
 ipfos au te omm’a maneant et tnditcartt vt medicos anima?
adnocent. vt pollqua fitcrtc homini dc fpiriturti remedio
pjonifum.ad co:po:alis medicine remedium falubrius p/
cedit.cum cedante caufa cedet effectus sedpee terEtemplu
(pabes t)e Habnclpodonofoe rge babilonio: um q ni p:opter
peccatum fuperbi tantis calamitatibus mentis et coepis af
fectus fuit.vt quadrupes incederet bouem fc fo:e arbitra/
tus gramina comedide dietturte, Unde fnccedit reu.in ca
pituloSt per fozciarias.ticjtiq'que(li,p.vbi tejc.Qi per fo:/
ciariasatqsmaleftcasartes occulco: Sed nnnqua iniullo
deiiudicio permittente et Diabolo peeparanteconcubitns
iton fequicurzc.£cce canonem determinare qt> occulto dei
indicio.peocurantedyabolo.lpomomaleficiaripote(l£tftc
Ipabes.^deus inferendis penis vtttur dyabolo p miniftro:
Sigmnndus Quomodo igitur malefici mulieres
aderunt et credant fe ipfas talia facere, videlicet turbare ae
rem.p:ocreare tempellatcs.moebos inferee Ipominibns
‘Ulricus 3pe dumtajtat peo earudem {lulticiafc ta/
lia facere credunt.er tamen fua credulitare decipiuntur.
Sfemundns vtqnomodoC^ 'Olricus Tlam
'di vt diabolus eje motu elementorum cognofdt mutatione
aeris et tcmpeftaresftmdebcre.quastamcuipfedyabolus
vt fup:adi|cimu8 facili9^ cicius qmlpomoprefcire porcrit
tlelcum diuina permid*ionc aliqua plaga et peccatotu coe
rectio:fuper tenas inflo dei iudicio cadere debet.cuius qut
dem plage et correctionis ipke^ecutoz diuina p:ouidetia
depuratur,ita vt buiuf'modiplagam p:enofcit futuram .ce
tunc comouetmentes buiufmodi maleficarum mulierum*
aliquando eifdemperfuadendo.aliquando obinuidiann
qua tales fcelerate mulieres aduerfus proximum gerunt in
vindictam monendo .eafdem folicitat.q ua(t ipfas mlieres
doceat.buittfmoditempdiatesetaeris turbationes prono
careC?* Sigmundus Quid faciendum igitur eafdem
docet.antqnomodotpfasiuflrnirvtipfe mulieres buiuO
modi iucomoditates peouoccnret fuo maleficio perficiant.
 Hlrtcua ConklitttXsoctteas aliquid llultum?h
tuumfacere.£t quod ad buiufmodi factum nilptlpertinet.
©igmundua 0i flultum.quid igifeos Docet:vnt>
nanq$ p:ouemt:qd pofiqua mulieres buiufmodi Documeit
cafequuuwr*p:o earuitdem voluntate tales tempeftates
fucceduntjeteuemunt^ tllricus JZccecum Dyabdl* /
p:euidtt vel eje curfu nature.et elementozum * vel ep permif;
fione Diurna fuperaliqua terzam plagam i figere Debere Kbij
q$ poteftatcm faciendi concedam e(Te:et fic fpui ufmodi euett i
tum alias ftmirum fote nihilominus tamen vt mulieres hui
iufmode fcelerate credant fe eje Doctrina Dyaboli talia effice!
rctyyabolus inftruit eafdemf vt quadoq5 acci piant lapiDeij
filicis, et verfus occidentem pofl tergum ptoqciant. aliqua
Do vt arenam aqneto:reim's m aerem p:oqciant. aliquaDcfc
q> in vna olla pilos potcotum buliat.aliquado ^trabes vel?
ligna m,ripas tramuerfaliter collocent.etficDealtjs fatui//
tatibus.et tamen talibus ficiendis comuniterDyabol9p:e^
figit eis Diem i botanrvndefatue Ipuiufmodi mrieres oyjt
boli Doctrine credentes: talia t alia bis fimilia faciunt .Jtaa
c|3 poftquaipfe talia fecerunt .at fuccedentibus tempeflati*
bus grandinibus taUj s inedmoditatibusquas Dyabolusj
alia8intalttempo:enouit.vtp:emi(fiimeft.p:ofumras.e4
tunccreduntillefceleratefituemulieres euetuo hniufmoi
Diejc facto eotum ptoccfiific.cu th talia eomm facta non pof|
fent vnicam guttam prouocare* verum eje pofl ipe huiufitno/j
Di mulieres gratificantur D/aboloadotantes eum ce imo 4
lantes ei.acolocauflomata vel quid aliud eidem offerentes^
*tlam quis tamebes mentis efl.qui credere poHet.cp eje htM
iufmodifatuitatcet mulierum (lulta operarone .vna mi\t
menfafperaaeris.ctalia elementaDebercntcomoueri.tn t$
tum.vtgrandtnestfulminaptouocarentur^ Sigmil
Dus ©edqmdadhocDicis:videmusnanq$vnamtota3
fepe tertam periclttari.in qua non omnes bomiues Delique
runt.C?* 'tllricus ©epetuflus perit cum impio.Sic
etiam quis punitur pto abollam generis terciolegtttir.q$
tmm Sodoma z 45emorra propter peccatum fubmerfe fu
crunt.ccrteparircralieciuirates cum eisperiernnt propter
vicinitate vt Scgor et 3cgor.et t mc hee ciuitates no pec/
caucrtti!tSicrcgumfecundovidemus;Dum£)aui<3 coza$
fcomino populum numerandopcccalfet .quodpropter pec
£atum Danid xt fic vnius hominis multitudo hominum,
ct fic multa milia hominum perierunt? mortui funt ♦ Cum
autem legimus t)eu tam innumeram multitudinem bomt/
uurn percuirilfe.proprerpeccatumnumerationis viu9t>um
taitat hominis. quomofco igitur puniet Domin* populum
propter graniora peccata vtputa propter berefimet blaf/
pbemias.cnmautemtalesmuliercs. vtait.tejctus .incapi.
cpifcopi.]qtvi.q .v.fceum abnegant.et fc fatbane tradut.fc^a
bolu adorantes.? facrificia fibi offerentes .quis imbitat .qn
vna tota villa.in qua tales fccleratemulieres fcegnnt.cttol
Icrantur.in felicior clTc:-z buiufmodi ruinam q: i>iuine ma'
ieftatis vltione timere babeatp?* ©igmundus Ote
mus itaqs fceterminacionem i>uarum caufarum quibo t>ya/
bolus nouit futurastempcftates.videlicetcaufam motus
aftronim.etoilpofftionis naturalis.alteram tuuine vitio/
ilis feu correctionis peccatorum .Quid igitur erit cum hu
iufmodinocumcta probis et initis hominibus euenerint.
Oricus T^oftttmusfttperiiis ctim alias vias t>i
uinepermifTionis .videlicet. % quandoq3 in temptationem
inftorum.obaugmcntandum meritum permittit Deus.
P5* ©igmundus Qltende.p^ Oricus Tlomte
3obiuflusetlaudan8t)eumerat,ettamen temptauit eum
t>ominns in bonis.agris. armentas, et gregibus, et ejcpoft
tijcorpore.oando temptandi poteftatemOyabolo qui etia«
cumgrauilfimo vicere percufTtt. et quia in fc>ie cmmV re/
pertus c(i 3ob paciens et humilis, vnde apud betim meru/
it. Ilomie beatus Bntbonius beremita vir religiofus ?fco
amabilis fuit.nonne fepius a toyci bolo tcmptatus:et gr aut'
rerp:rcinTus.t>onecqualiDefccilTent.2(cvtftc merituram
pliatMim ei«u fnic: legitur enim in legenda einfdem q$
 Sntfromdin c5not>nm tumulo latitante multitudo berno/
num cum ita cede varia hcenwit:^ mimftcrctuetf villa ve
luenequafimottuumpptqsbumertsadvillebofpiciumre
portamt.quoauditoconuencruntvictm. etcumpollplanc/
tum faneris media iam nocte Do2mirent. 3ntfc>omu8 futnV
toreuiuifeene: vocato tninidro* fecit kin ftlcntioad tumula
reponarubtqserpnouim vulnerum Dolo:cp:oftratue.cu
tl animi virtute conflictum Demon um p:cuocafler.? fla tini
illis in variae beftiamm fo:mae muta tie ab eo:u Dentibua
comibus vnguibu» laceratus fiulTet. Subitoradiue qm>
Dam lucis Demones et tenebras fupuit.Statimq$fanat*
caridum p:efente iurelligens.Dirit. vbi eras iefu bone.vbi
cras.quare a principio non aflfu ifti.vt curares vulnera me*
£t vojcad cum facta. Sntboiu inquit.bic eram .Sed tpp&
ctabam videre certamen tuum.iulcaurem quia viriliter Di/
micafti.in toto orbe tefaciam nominari: 'Dec Vlinccnti9 itt
l?iflo:ialilibro.]ciiq.recitat 3ft>anafium notafle. UndeDl
citur 3 acobt.pmo^eatus vir qui lufFcrttctattonem .quia
cum ptobarus fueric.accipiet coronam vite p* Stgmu/
Dus lluncfatis babeo.9? et facto talium mulierum neq$
tempcftates.grandines.feualiaimila fieri pofle:Sed Du
tajcat.vel ecmotu naturali, vel permilTicne Diurne boniratC
qucvelipcnam.vcUmerimm .'evfuaineffabilfpietateralia
euenircDyabolo^miiullerio permittit 3d circoplacet itet
uollru ad aliae queftiones Dirigere*

Utrum malefiet et llrigc

pofftnt miniflerio Denior
num feipfcs ac alios botes
in alias famas fperum feti
snimalrum mutare
Utricim ^jccaufiefupjaDictJpSt^ttiTapgefiter.T
licpfligije facere SigmnnD9 £3md m c p^eftigw

1
ps* tnirims 3r8traH8f^m5hdifo:ma3tujf^^PP^rc
tia p:eftigiutn tncinmquafi perltringens oculos p:out ait*
IfiOoms ,£tl?imoloiaiii libro,viij ,Jta vtipft D^moncs g/
ftringendooculosfaciunt apparenriam.qua bomo indicat
rem alterius fo:mee(Tefquafit.3ta vt quis videns bomine
credit,eum elTealMium.vellupum.ettamen vnufqmfqsre/
tinet fo:mam fuam.quaq$ oculi noftri Decipiuntur, ct ad ali
am fpeciem erroneo indicio DeducuuturSic ftmon 21 Dag*
pcrrlrinjritoculosucronis er(carniftce8quit)ecoll.iudoanc
tem,crediditfeStmonemt)ecolafrc.moculi8 fuis mmifte/
rio D/abpli pertinetis Deceptus.3 te legitur # faucto 21 Da
clpario egiprioJ;eremita ptout recitat 'Uiucentius UI>20 Ipi
ftomli.jcviq^cumcgiptiusquidam amote vefanoaltene
vpozis a rderer.uec a d efifcetum eoncupifcct ie perueuire pof
fet.co qtS illa virginitatis fuc coningem nimis amaret,?ma
leficum ptecatus efl* vt aut ab ca feamarifacercnaut ama'
riro ptoptiorepudiari:quimultis illectus muncribus/oli
toTueartisingenio.fecitiiram equam videri. jftaqs vtrei^
turbatus % equam fuo lectulo iacentem videret ingemi fces
flebat.eo qt$ illam alloqueris nullum refponfum audire po
terat Hdductis ergoptefbiteris quid illa pateretur often>
.3
fcit.et nec Ite quidam calamitatis caufam agnouit llijata
igitur eam inmozemiumcnriad Defertum Dupit Cum iant
ecllefancti2IDaclparq(ppinquaret.monacbiarguebantcti
cur cum equa ad monall eriu veniret U)coz inquit mea bec
fuit.fed in equaccnuerCa.Jam terqa Dies clie/cquo cibum
Uonfumpfir 03cumlancto2lDacban’ocuiiamDeus boc
ipfum norufeceratretub.iret.Uos inquit equileflisfet equo
rum oculos babctis3Ua nanq$ mu lier eft.nec in illam nani
ram transfigurata videtur.mfi in co:umoculis.quiptefti>
gij vanitate falluntur 21Doje aqua ei benedictam infundes
oratione completa.fubitoeam omnibus vrdcrifeminamfe/
cit .e imq$ refici ii|flTtr,et cum viro fuo rcuerti oiees rt1 ucp a
somimice fanctoju mifterio^.ueqs ab ecclefie oroc oifcebat
Ttecenim id circoperpefla cft.qnfa pa*qiitHq$ fcptimms
nudem Diuina non attige ra t.£cce igitur y non omniu ocri
It erant perftricti quia oculi beati £Dacl?artj non erant per/
ftrfcti&F* Sigilmmidne 7Szofccto fc»eefrirtona mnl/
tumfacitadpjopofitump^ 'CHricus! jCertequadasvt
ce ea De re cum colendifitmo fcomiuo £>ttone?ejc comitii** tc
Sonnenbergepifcopo conftantienftquietiam multarum rc
rum cognitionem fc>abet ac litteris p:o magno Deftderio.in/
tendit fcifputa (Te. fc>tceandem (tifhmom in medium attulit
ciue me m materia p:eftigq,pprereiufdem eria^ t)ominiepC
auctozitarem etfrequens ftudium fuum.cuius etia^ ego fcii
milisfamulns ejtiflo.et fubclementie eius etiam alis me fo/
ueoplurimum mouit ^ ©igmundus Superem au/
Soiretaliquo8 modos.quib^apucfeculos bomfnum vna re*
apparerepjoalia poliit^ 'dlric* Saluoiudictome/
Itusfentientiumttuos vel tres adducam.fctfmq> ego meo
ignaroingeniocolligerepotui.etiu|ttamentembeati2Il?o/
me.fuper.q.fententia^.t)illm.Viij.acalto:umt>octorum.v£
t)eturmi^iDicipofle.^vnomodot))7abolu8poiritludifiai
re feufus noftros ab interion mouendolfantafmata et Jtmili
tudinesrerum ejeidemiumin virtute ymaginatiua.facieti
Z>o eas ad o:gana fenfuum cjtteriowm OefoiereSicut qua/
t)oq3contingit fnfomnqs.TIamejemoru fantafmatumiit
fomntjs cum fceflutu eo:um ad o:gana fenfuum ejeterioruj
ftcut ad oculum vel tympanum in quo fundatur auditus/i
licutvifustnoculo apparet nobis multa videamus atq3
audiamus .3 tanobis vigilantibus abquadonobis appa>
ret.q? multa videamus, flcut patet in freneticis 'i acute febri
citautibus^c.Sccundomcdoepvefrementi ccnucrfionein
tentwnia ad fantafmata.que facit vtfimilitndo rei.res ipa.
videatur.Sicut; JHugullinus fcicens.q? quidam tanta ccn/
uerfione recogitabat cuiutTdam mulieris ymaginem.qt) ei
carnalitercomifcertvigilansvidebatur.£umigiturt)emo
Koigno^tfccs modos, pico PemonpolTirira o?gana ftn/
fuumbifponere .cpvua reo apparebit alia Sicut ee abunda
ti* j?umo:is colerici videtur guftni.cp omina fuit amara xH
tamen aliquando (mt fculcia.et et t)efcenfu bumoris fangut
nci vel vapozumignciad oculos, videtur nobis que eyteri*
apparent.tfiitrabea. Secundotncoq* fc/aboluspotdt ira
tMlpouere medium vna res videbitur alia :et ftn fctffi bo
fiamuenmramaliquandoc(t*Dirporinonecandeleperarrem
confecrepalcevidcnturrerpenteseire^etlpuiurmodiejtpimS
ta etiam multa fiunt a ioculatoribus . Cum aurem fcyabol9
magiftcr fir ioculatozum.nemini nubium quin Cubtili9 x>ya
bolus becoperaripoflit.3 rem aliquando non res fed flmilt'
tudo rei et figura videtur.ita fmglofam beari JSuguIttiif.
beatus 1>etrus vidit illud vasfubmitriDecclo incertam*
mquoerauc ommaquadrupedia.ferpentiaterte.etvclatt/
liaceli.vt&icitur Bctuuapoltolo^.r-quenanq^non co:po
ra erant.fedymngincs. £i?dem vifione benedictus torum
mundu vidit:llamtn legenda fuatncitur.g> torus mun x>*
vclut fub vno folis radio collectus ante ocu los ei9 adduct*
cdecccg1 erant rerum ymagincs Cjcpimffis itaqjuiduat
ad alias quefacncs

Mn fuper lupu vel baculum

vnctu ad conuima veniant
er mutuo comedant er bibat
‘ et fibi mutuo loquantur ac
femuicemagnolcaut
StgifmtmcTus 45audereetiam opinione tua Defug atr
Dire 'Olricua; £tp:edictiscognouifti:quomo.quado/
qs in fomno.qnqim vigtlqslftt repzefenmio y maginatio/
num tam foztiu:$> Ipomo credit fceflcntialiter I?oc vel vide'
re vel facere IHudiftictiamg>Dyabolu8 qnqjpftringit ocu
los et alios fenfus bominu.vt Ipommes autument fe Ipoc vel
boc facerc;£tem vt mdatius intclligere pofljs .introduca
fciiloziam iniegmdafancti45ermani.t)icifem ibidem.y cu
predicr«s;fanctna quadam nocte bofpitatusfuifleci vna
Domo.et pofl cena menfi iterum pararetur .admiratus fan
ctU8 germanus .queduit ab frofpttibus, cuiDenuo mendi
pararetur quicumDicerent^ bonis illis viris?
que nocte iitcedunt.menfam ppararent Hocte,itaq$ illa fla
tuit fmetus Germanus vigtlare.£t ecce vidit multitud i>
nem bemonu ad menfam in formis viro:um?mulieru ve'
nientc.qui eis pzecipiens ne abirent cunctos, te familia tp
citauit.quefiuitqj.li gfonasillas cognofcerenr.qui cum om
nes vicinos? vicinas Dicerent e fle. mifit ad Domos fingulo
ru:ctccccm fuis lectulis funtinuenti.etadiuratipoflea De/
mones g fanctu germanu fe elTe fpiritus malignos Dijeerut*
qui (Tc pomines illudebant: £cc< qi fpus fe loco aliarum p
fonarum offendere pofiunt.ita quippevt homines ejetimee
bmoi ymagines veras perfonas foze. £t (tc ep illa babes
fto:ia.q?eacUm fazabomopotefle in vno loco.et nibilomi
nus g fpm apparere in alio Sicuti illifrotes boza noctis fu
erue in Domib*et in lectulis futs.? eadem boza eogymagi
nes pzeftigto Diabolico apparuerut in Domo (pofpitis cena
res Sic etia De Simone mago Dicitur in legenda fett *Jbc/
rri.Q? ©imon eadem f)o:a in conclaui era t cum Tlerone .et
fozas [oquebatiirpopulo.ideflymagoeius p Diabolum fo
ras loquebatur papulo Sic idem in bonis fpiritibus et ant
gelis contingere folittl fuilfe legimus IXam beato Bmbzo
Ito apparuit.^ faceret officium in ejcequijs beati fDarrini
in citiirate t^uronend .Di]cit enim ego funeri ejcequiu pbui.
ftd ultima o?atoj vobisejxitatib^ejcplcrino valut£r rucr*
ita tnuentu fiat (icuti ipc retulit .t tn ipc Wnbrofiiw ea hic
in duitate mediolanenlt fuit,q ad plureo biztas Effiat athii
ronis^tladcfm^gidiumqaoOaqdliteti) Dia£’g>boium
Sngdus in foztna beati Mmbrcfq ruerttin cantate tburo/
nenfi £tco:puo beati 2lmbrofq fuerit in ciuitatemedio
lani^ ©t&muuDus lid quefinempperat Ipccwftru
ctioC? 'Uiricus 2ld Ipocvtconcludam * ^ipomies fe/
pe ejdilimitfz vid ere alios Ipcniteo in certo loco coftitutor
quo:utamen ymagmeotDumtajeatvclinfpubonovcl ma/
lovidemiS^ Sigmunduo Sed qd econtraanneqnq*
pbitomce mulieres credunt fepficifci in a Itum loeu .cum ra
men remaneant in Domo fua^ Ulricua Superata j
audiUi ejtempla. vnde fepfuo credit bomo feelfein alio loco
vbi non elt.ergo bene Dicit tejetus in capi. £ptfcopi * jttvi.q.
v.vbiaic*3llnd etiam non cft omittenDunr^quedam fcclc
rate muliere» retro poli fatipana conuerfc.Demonu tilufiont
bus etfantafmatibuo feducte .credunt fet pfitentur.cu Dis
m nocturni» bozi8t>ea pagauozum.velcum berodtade.ee
innumera multitudine mulierftequitare fugquafdam be/
ftias.et multarum tenarum fpacia intempelre noctis filctt
tio gtraulire. vel eius iulfionibus obedirc. velu t Dne.et ceu
tis noctibus ad eius Cemitiu euocari. Sed vtina bee fole iu
pfidia fua gij flent.? non multos ad infidelitatis interitu ni
pcrtrajtiflentllamet innumera multitudo bacfalfa opinio
ne Decepta, vera elfe crcdit.et credendo.a recta fide teuiat»
bect#.^ ©igmundus *Tlonnc ceteri bomie»j>o(Tile
equitare ? ambulare De loco ad locum tam De nocte q$ d Dic
quid igitur ipis talibus mulieribus obitat£3^ Ulricus
ilerte non Denego.quin buiufcemodimuliercs.etequttarc
et ambulare.tam fuger almu.cquu bouc fcu camelu pofitnt
ic:Sicutialtj bomtes-r mo:eaU‘o2umbomitmm jEtdcfm
eurftim naturalem. Tlos a utem in co cafu loquim ur.q u i fc
vltra!comunebomtnucurfum e£teKdit:vic$.vtnon polfint
in vna bo:a adjDecem.vel.tctmtliaria.pficlfciO^ Stgnul/
tus Siigifno vaDut De loco ad locum.t couiuta vtlmnic
t> Q
vt te^.vndefgfl^nenft.fJE^nilco te altjs
cmttattbii8 eeifteutes.quos nunq$ antea vtdcrur.coguofcut
'Ulricus £.rp:emi'(Tts claret Solutio «qm. g impmiflto/
nes pmaginationu fcu repfentatdemymaginum miniflerio
t>faboltfaciam.f;oCjpcrciptut.crcdcntc8 fefenfu cozgalis
prttiecoguouiffe StgmunD9 Saturati fumus fcepmif
fis t)ifputatfomto.nuct)c vlterionqueflioneiutenogemus
videlicet an fcyabolus polfitin fotma bois cum bmoimulic
rfbus incubado comifcen £tanepbuiufmodi coitu pofimt
pueri nafciV

2ln fcpabol9 pofTit iit fo:ma bois cii btndi mlie/

rib9 incubando ;0mifceri\etcje fputufmodi coit»
poflintpnerinafci

tllricua Qnauis in fugiemfo plene tu auctoritates etta

tiones.tu etia ejcep*a %\ biltorie p peciflone bui9 fttis (in t in/
trodnctcM tu finem materie'aggrediamur. Dico $ eje in/
cubo? muliereno^creafbomo Tlec vnquafnnetueeft bo/
mo qui Cjt fpiritu t muliere natus fit* prerqua faiuat oi fons
nofter iefus ebriftus ,qui ftimmi Sei pr is mifericordia tn’g/
natus eftftnecomljetrone virili itefpufancto etglorioftffima
virgine maria in mundunafei Bbfitigitur apud me.ybo/
rnoftne bomtet>efpuz maledicta mfiere tvebeat nafei .Ilee
obflat q» in comedia plautipoere t>e 3mpbitrioe legitur .g?
'Dercules et ioue t>eo et alcumena muliere Smpbitriois
natus fit z ftc medius fidius Zucatur.quafl medius filius qz
fabula poetarumq3nepbandiffimafictiocft Sigmund9
Ctuid igitur refpond es ad allegatam glo.45cnefis.pnmo*
vbi tnaturtfigantes eje tali coitu natos cjctirtflfe 'CUrtc9
Dico q^gtofa opinatiue loquitur et non concludit Sigif/
mundus Ctuomodo autemfaluas teptum quifoicit qBeje
inde nati fint giangntes 'Ulricus Dico q> eo tutte fune/
per t g igates.i.boies potetes t magnifia.q.ppter co^ poten
tm magnanimitatem Wctifunrgigantes Sigmundua
Quid igitur be JfDerliuotnbritahui fupra bicfo feutfs i
'Uilricus Sentio qd/ueritverusbomo£j^ Sig
mundus^ £uius filius^ tHricus vtriufq5bominis
tam viriq$ mulieris Sigmunbns Quomodoigit
mater eius cozam rege britanie confeflfa fuiteum be incubo
pcepiflc.C?* '□Iric* 2I)ciudicc cnmit mulier a be/
mone iUufa credens feXDerlinum be femine incubi gene^
rafle^ Sigmundus Xlnde igitur conceptus eft talis
iDerlinust^ 'CHrtcus Sicarbitro?.qutafo:te ma>
ter iDerluu' fe b/abolo pzocbdolo: bedicanit vnde byabo/ -
Insymaginatiouememsvtpzcmilimnsfednceus fenfufq*
eiufdem perflrmgeus quali eidem comifccrctur, cuius etia$
co:pusforteperp:ell:igiumtumidum fecit, quafifetugra/
uida incederet.ac adueniente tempo:efictipartiis.flatu bt/
uinapermilfione p:opter eiufdem mulieris incredulitatem
inco^pojeeiufdemmouerit.vndeipfaetiftimans fegraua/
m fecunda acple parere bebere itaq3 ipe byabol* biuina g
milTtoe ob incredulitate mulieris in vetre eiu fdc bolo:e im t
miferit et Ipmoiflatum ejttlnguendo,et aliw pueru Ipominis
alicui furatum fupponendo apparentiamfecit. occultofuo
pzeftigio.quafttalispuerbetaumulierenatusfuiffef.quej
Cjcpofl mater fufeipiens credens d co*po:e fno cjtifTc enutri/
ttit:cu$ tu talis puerabalijsboibo pzenatus fuerit? p bya
bolum fu brracmsS^ Sigmundus Sicaudio bpa
bolus pot bomt fubtrabere pueru fuum ? befene ad aliii lo/
cum? fupponcrealteriC^ 'Cllricus pmitteutebeo pot;
etpferrimnonbaptifatoapuerosfubrigeSigmuit/
bus Ondebocejccplovelauctozitatef^ t!lric9 x>yat
bolum fup pue# no baptifatu bfe prate fufeipe auctoritate
qc becreto in ca.poflea.? ica. Sacerdotesd pfecra.bif.mj.
vbitet.Sacerdotes cup cpzcifmigram manum crcdcrib>
imponucz bitare maligno fptueog metes pbicutqd aliud
hciutnifi qd bemonia etjciuc ^tcftriu ca.bclpic cad brfliu.
bicbebtcirc#epzcifafb/abo v vrfua5ncqniciacognofccs
iuftu fii£ fe bei iudicium timens receda t ab bomine.ucc iam
X> iij
eotendat arrefuafubueitcre £cctcfi tyabcParte fmpot
fnbucrterepueros non baptifsrtos. £jt (pis infero fld proles
et pueros quos vulgus opinatur t>e miiittcolonienftpmu/
ticre procreatoe.prout fupcrius in (piftorialatius tactum i
K? ©igmundus £>tcquefoproquonanqj fpabuifii illit
militem incognitum^ tllricus p:oincubo et oyabolo,
IBigmundus pro quo autem filiosp^ Ulricus
£go faluotn iu dicio meli9 fentientiw reputo illos pro veris
Ipomimbus.alicnitameii fubcractis Tibivtpremiflum cfl
fuppofirisp^ ©igmundus Ctmkm autem ejeifiimas il
tum mulierem fuifle vt fupta t)i'ctum efl.ciuie ille ©tcilic
in mariarripiens vjoremX>wt£&* Xllrieusprofuccuba
etftcprotyaboloC^ ©igmundusproquoautemrcpu
tus filium per ipam vt putabatur genitum:'! poftea in mari
per eaudem ereptump^ 'Ulricuspro fcyabolo .quifle in
Forma pueri apparuit •115 vt Ipcltmandus in eadc byftorfa
fen titunquies.u talis puer verus (pomofuiffrt. nemini t>u/
luum.quin poftquJmarer eundem in mari mipnit. et fulv
merftt.mare ipfum tanquleadauerad litus eiecilfet.qd tu
men non fuit ractum.quia talispuer trifparuit ?ampli9vi
fus non fuit.natura autem maris eft.omnia cadauera ad lit
tu8p:oqcereC?l, ©igmundus Honne plures opinan
tur.^ t>yabolus vtfuccubus poffrtcumvirocoire/r fpermu
a iTumerc.ac ejtpoft vt incubus in mulierem protj cere.ctepifi
fcc prolem generare^ 'Ulricus ZVibi non vide? fie/
ri pofle.Oato enim y fpermataliter eolligerejr fmittere po0
fcrJpoctameadgeneraudumnonfufftcir. qm vt confiliato:
t)ifFerentia.]C]cv.air.faret)cbe8 guflud membrum: puta.te/
fticuK non eft princeps virtutis generatiue .quauis virtus x
eo (itvt opinatur Salienus.q uia illud non poteft agere fui
operationcm.pcrfc.mfiperfpirituemiiTumacojdetempe/
fatum quantitaterqualitare.p:oprerqt$ virtus cordialis
quemeufu rat f;imc calorem .vtpoiTit facere fuas operatio/
nes fit principaliter generatiua.ct virtus que efl in Ipoc me/
brocft cius llTuiens.afialiqued in Ipccfrabet bominiu.cli

«r
illud particulare. XJnde mihi videtur $ illa theo*ica.y
cumdpabol9 huiufmodi /ptritii a co:de ptincipiante.tilla
generationis virtutem alfnmerencnpoffer. clammcrit.cp
quam'» forte affumatfperma. ejeproicctione durajtat Ipmoi
fpermatis altjs non concomitantibus mhilgciicrari poterit
Sigmundus £p fupzadictis ? tam ttductis.vitto
tc pedem figere.fug eo.q> aut hmoi pueri fTnt fantaHia.aiit
vcroalibifub:eprt;ctfuppofitip^ ‘Ulricus 25eneha/
besttn illam gtem videtur declinare vinccntius.ifl.uj:li>
b:ofcuftozienaturalisincapitro.cjtjcviij.^c^ ©igmun/
dus "Time fatis mutuo in rernoe baetere dtfceprauimus#
fppedit^p memouc tenacitate vt tunc determinationis cb/
dufiones paucis verbis g cpilogum detegere ceneris
'Cllricns Saluoigiftuditiodocrog quo:ucunq$meliU8
fentientiii §11 determinatioi me fubmittere no recufo.quaA
tum milpi vifu fuerit dica. £ft tgifmee opiniois tSermiato#
CPrima % dyabolusneqs g fe.neq3 miiufterio hominum
poteft elementi8.bcmimbufq31 animatibus nocere:vel|?o
mines ad generandum impotentes rcdde:e.mftquandooc
culto dei fcd nun qua ini udo indicio* vel ob penam delicto#
«oftroru.velob meritum temptationis noitre augmentan/
dum (lue ob diuine malefiatis glVam .magis timendam.et
per nos colendam .feu aliam cauiaimdeum monentem. ipff
clemennflima pietas gmiferit
CSecunda determinatio eft.g> cum ipfa dei pjoutdentia
occulto fue bonitatis indinb dyabolo necendipcteftatem g
miferit.q? ipfz dyabolus huiufmodi potefiarein amplius ep
tendere q$ libi a limimodco conceflu fuerit, non poterit? c
GXercia determinatio cp quauis dya bolus permittente di
uinia clementia ob incredulitatem bcmiunm :vel aliacaufa
fuperius enarratam* pofictperftringere oculos alfofqjfcn/
fus hominum obfiruere.itavt homines credant fealicubief
re.vbitamen non funt.vel videre id qtf in fetale non eft-vel
apparere aliter quafit:hominem tamen vel animalia in alia-
fpem veraciter utuitareuon poteft#
t£0uarta Mttmirtato ^httmfmodi male mulieres g mul
ta miliariu fpacta in noctis filen tio no proficifcutur.nec mu/
tuo taliter peoficifcendo conuemunrSedDumtajeat ipffs
fomniantibus vel imaginatione foeti vtmeinilfnmeftlabo
rantibus.per rpeefentarione fpccierumumilitudinariuma
t>/abolo cisirnpreifaru.bcctalialipfisapparennqiiepoftea
vigilado vere fibiaccidifle vt fic illufe crcdut*.
fHOuintat)etermmatio:^t)iabol9(inevtmcnbn8 fine vt
fuccubus pueros generare nullo modo poteft. Sed buiuf/
modipneri.fiiuuentifnerint.velfuppofitipiierivelfautaltt
ci ceiftuut
'CQcjrta Determina tio.q> folusbeus fumroeum certnseffc
iVpectortfoluscogitationes hominum nouit*qdq$D?a/
bolus per fe fiue magos feu maleficos vera ctfutura ptedicc
re aliter no poteft .mfi ea qucipfcpeofubtilitate nature fue
pnou£confiderarioneaftrorum.etclcmento:umDifpofitio
ne.accfderc Debere iiofcit. vel que accepta licentia a Deoface
re incendit: vel hominibus ad faciendum per/uadere in eo*s
mentes fugerendo ptopofait. vel que ejt motibus z geflu fco
minum coiecturando Depeeheudit .nihilominus tamen ipc
fepefallit.erfallimr.
{^Septima cocluffo.q> qtiauis effectualiter huiufmodi ma
led icte mu lieres nihil efficerepofiim t,nihilominus tamc q z
mitigante Diabolo tales mulieres .velobDefpcrationc.vel
paupertatem .vel odia viciuotum.vel alias temptationes,
per Diabolum immiiTas.quibus non reftfhmt a vero et pqf>
fimoDeo reeedentes.fcfeDyaboloDettoucndo.aceundcm co
leudo.fibiq^D/aboloholocaudomataetoblafiones offereu/
boapoltatant.herefeaprauitatcfeccateo.tpptereafuccedit
(C ultimaoeterminatio.videlicet.qt5propter buiufmodi
opoltalum et coemptam voluntatem De iureciuili tales fce
Icratemnliercc.quiaDeolirgiiTimoapodararuut^etDyabo
lo fefe Dedtcarur.moetcplecri Debcr.put: Dicitur in lege mul
ri codice Demaleficis t mithemiticis,
igif o mu eres msmetote pfciftoms vre inbaptifmo
ftcte: ac cum fcpabolus vos fentauerit* eflotefortes ♦ ct firis
fuggelliombus reliftire/z rcftftcdo figuo crucis vos ipas ar/
mate.lcientcs.spa&ucrfum vos nulla (patebit ptarem quo/
mtmboccontrafignum.nullumftatpcriculumSnmiteep
emplum beare 3wfttne fo cuius legenda ita legitur £rat ttn
quedam virgo in Hntbioclpta ciuita te 3uftina nemine.qusi
quifcam fcolalticusnomine Sgladius videns frequenter
ire a£ ccdcdaUn amo:em eius incidit.multofq5 ad ea; traf
mittens pettjt v£o:em:quecum omnibus diceret ♦ jepo cele/
ftiTponfqfedreOefponfata.iUecongregaravirommmulttV
tudine voluit eam per vim rape£cd non potuit.tuncirat58
abqtad£tprianum magum pzomittens ftbiDuo talenta
auri, vt 3uft inam p maleficia fua capet/qui p magicas vo/
cauit Semonem, etait illt amo virginem Se gallileis potes
nccamperfuadere.etadduccremibi.qui^miflteiSices.ac*
cipe bos medicamentum*? fparge circa Scmum eius.? ego
fupueniens •paternu fen fum ei intjcia;.? ftatim obaudiet mi
bi.£unq5£ip:ianus ita feciflet.fancra #go tercia noctf b<*
ra Turgens, ad o:atocm fenfit impetu hemonis fignauit it*
q5fe:etSomufuam.(ignocrucis *et Semonem ligno crucia
ejcufflauit.jQui veniens ad £ip:ianumeonfnfus et cur vir
ginem non addupOet requifitus.ait.vidiquot>t>afignum^
tabui.3terum £iprianus per artem magicam alium temo
Item fo:tio:eui vocauit/t fimili modo fecit.et fimiliter eide?
accidirtandemvocauitipfumscmonnmpatrem.ctaitillu
que nam elt infirmitas vra.victa eft: ab vna virgine omnia
vra virtus.refpoditSyabolus.nuncadducamribi eam ad
Seftderwm comtptims. tu tantumpatus fis Xuncspa*
bolus in fpccic virginis ad Jufiina mcrauit.t fedeus fuper
lectu eius;eandetenrando t>iccns .bodiemifTa fum a jrpoad
te viucre tecft icaftitate.multum autete video vepatom ab
ftineutia.Sancta aiit virgo Sitit, merces ante mnlta.laboz
vero modie9 .Sijtit ci sy a bolus .t)e«s in paradifa benedicit
Sdam et cua Siccs crefctte? multiplicamini *1>u to g qt> fi
in virginitate manferimus.iudicui incidamus q; verbufci
 ptcnimus.cuiiq* virgo turbata (nntyitzp fpmfenlit.quis
tffct quiet loquerefcfignoq* crucis fe figms.tyyabolu cjcuf/
fiamt.qutDt^armeOeindc Zabolus Cipmnop fufus ap
parmtq DipS ei* tu niq^vict9 ea.vt ceteri fnbiecti tui.quo
ei vim’eflta ab vmi vn ^iiie vpiana*Dic mibi q (it virtus vi/
ctotie cif.q rnditpicerctibi no poffum.vide q t>Da terribile
(iguu.* mbuuQi; aut $tureo bui*jfigni vis addiTcerc. iura
mibiqt>nunquaamevelisDifccdcre.quicnmradet, titilli'
vidifignuemciftjci.zmbui.etfTcut cera a facie ignis flu,ti/
cui' t>t]ctr £iprian9.ergo erudfijc* m aio: te dl.q rudit etiam
maiotomiVeft.qz txTcrtozes Det acapiut ab eo fma3 ignis
Ciptiau9 auttitMind igif vtamic9fia crucifigi. ne tale pe
uaincuna &pabol9 rudit, inralti nanq3 mibu /Oprianus
ait cotemno te .* ornes fumigate» virtutes tuae .mcq$ ipm
tibi Oenego.et me coflgnas.Dico glVa tibijtpc.t tu Demon re
cedea me Sbqtergo D/a bolus pfttfus.vn Cipriauus jepia
itus fictus eft*£ccc ergo quate virtutj fuerit? bodicepltae
iignu (ancte crucis-quo nos fignare Dignet ppc q p nobis iu
ligno crucis leipm offereeet nos faluos facere Dignatus elt
qui vinitet regnat in fecula beneDictus amen.
C£2lccipeigi£gftofSlTimc^nceps bac Difputatoe.3 bui9 tra/
ctatus.quead bonotetue epcelletietbona^ mentiu ferena/
tione fub tue cclfitudinis emedatbc elabo:aui£t (i qd minf
ofFiciof: clabotatuet feu a tramite veritati xytniare innenerf
illud tgnoratfe mce poti9 q$ pfamptuofitati.attribue et me
feruulum tuu comendam graciliter fufcipe.(£ Oale igif fe/
lie etemu patrie Decus. Deoq; ae omnipplb amabilis colert/
Diffimc Anceps £]cconftan.anno Dni.m.cccc.ljcppije.DieDeci
ma ianuarij*
Xtt^€lfftudinf8*buffiilis cofiliarPet f:ruulus
IPlricus molitotisIDe.conftatia Decreto? Docto; zc
 f

t
*

.■ •
 /

*
'V

/ *
» *

V
 REUTLINGEN

JOHANN OTMAR

MOLITORIS, ULRICUS. De Lamiis. [After January io, 1489.]

Hain * 11,536; B.M.C. II, 587; Schreiber 4,785.

Printed with gothic types, in quarto 135 mm., and the text measures 135
form, 34-35 lines to a page. It has X 85 mm. With woodcuts. It has
28 leaves; the last, a blank, is miss- the book-plate of Paul Girardot de
ing*. The size of a leaf is 191 X Prefond.
T H1S book on witchcraft, like the more famous Malleus Maleficarum
by Jacob Sprenger and Heinrich Kramer, was the resuit of that
hysteria of witch-hunting which beset Germany soon after the prornul-
gation of the bull Summis Desiderantes by Pope Innocent VIII in 1484.
The De Lamiis, however, is a sensible document compared to the Malleus
Maleficarum.
At the time of writing Molitoris was procurator of the episcopal
curia at Constance. Ple studied at Pavia, where he received the degree of
Doctor Decretorum, and afterwards servea as justice on various courts.
He wrote his book at the request of Sigismund, Archduke of Austria,
whose secretary, Conrad Stiirzel, a former professor of Molitoris’ at
Freiburg, read it before publication. Indeed, the work is cast in the form
of a discussion among Sigismund, Ulricus, arkd Conradus — the Arch¬
duke, the author, and the magistrate. It is to be noted that the Archduke
represents the moderate view, that of skepticism in regard to the exis-
tence of witches; that the magistrate takes the side of the persecutors;
and that the author is a sort of mediator — who, however, at the end sud-
denly recpmmends rigorous procedure against witches.
The main questions with which the tract proposes to deal are: Can
witches do injury to men and their children? Can they change the human
face into another shape? Can the devii assume human form, and beget
sons and daughters? Can witches cause storm and hail? Can they predict
the future? After discussing ali the arguments for and against, the author
concludes all these powers attributed to witches are but fairy tales. Yet
his final verdict is that “although accursed women of this kind can do
nothing effectually, nevertheless by the DeviPs instigation, through des-
pair, poverty, or hatred for their neighbors, they depart from the true
God, and become apostates, consecrating themselves to the Devii, wor-
shipping him, and offering him holocausts and sacrifices; and therefore
they ought to be put to death.”
The volume is illustrated with seven full-page woodcuts, all en-
.closed in double frames. The frontispiece shows a judge seated in a tri¬
bunal and listening to the argument of a lawyer, behind whom stands
his client. Above is the coat-of-arms of the city of Reutlingen. The second
woodcut depicts a witch shooting an arrow; before her is hopping a man
who tries to pick up one of his shoes. The background is a landscape with
church towers and a rock. The next woodcut has three demoniacal figures
— a man with the head of an eagle, lifting a woman with the head of an
ass, while a girl with the head of a dog pulls him back. In the fourth
woodcut a witch is riding on a wolf; in the fifth, the devii embraces a
woman; in the sixth, two witches are making a brew, one holding a
chicken and the other a serpent; and in the seventh, three witches are
feasting around a wooden table.
There were a dozen editions of the work during the fifteenth cen-
tury. All have seven woodcuts, but this frontispiece may be found in
only two. In the other editions the first woodcut pictures a priest sur-
rounded by a bishop, a sexton, ecclesiastics and laymen — the scene
familiar from the Epistola de Miseria Curatorum. The frontispiece of the
present edition, too, has been used elsewhere, namely in an Ulm edition
of the Lucidarius. Silice none of the editions gives the printer’s name or
the place of printing, there has been some uncertainty as to their priority;
but this is probably either the first or the second.
Bought in February 1939, from the Benton Fund.
 MARTIN SCHOTT

! PERUSINI, MATTEOLO. Ars Memorativa. 12 October, 1498.

Hain * 10,913; Schmidt 14.
Printed with roman types, in quarto 135 mm., and the text measures
form, 33 lines to a page. It has 7 143 X 88 mm. Bound with Molitoris,
leaves. The size of a leaf is 190 X De Lamiis.
T HIS brief essay deals with means of increasing the memory. It
consists of two chapters, the first giving the psychological and the i
second the medical rules. The author distinguishes between memory and
recollection: memory means the retention of the images received, recol-
lection means the recovery of what has already been forgotten. To re-
member a thing, we must wish to remember it and take pleasure in liear-
ing it; and if we wish to remember many things, we must divide them
and not try to learn them all at once. Frequent repetition helps. To recol-
lect things, we must go back over their order and sequence, or recognize
them by similar or contrary features, or fix them in mind by the circum-
stances or some fantastic image. The medical rules for strengthening
the memory are good health, temperance, continence, etc. Appended to
the treatise are various precepts for diet from Pliny, Gordanus, and Avicenna.
Matteolo, as his surname shows, was a native of Perugia, although he
spent most of his life at the University of Padua. He received his doctorate
there in 1432 and then began his career as a professor of medicine. I11 1454
he seems to have returned, at the urgent invitation of the city council, to Peru¬
gia, but ten years later he was again at Padua, where he died probably in 1480.
Opinions about Matteolo were contradictory. While some of his contemporaries
called him “divine,” others described him as an impostor. Filelfo at times
severely condemned him but on the whole was friendly toward him. Hartmann
Schedel, who was a pupil of his at Padua for three years, inserted a most com-
plimentary memorial about him in the Nuremberg Chronicle. According to
him, “Matteolus was the monarch of the doctors of his time, as also the
prince of all the liberal arts and Sciences . . . He left untouched no work
of Cicero’s, or the Mantuanas, or the other poets. He was diligent in as-
tronomy, geometry, arithmetic, and ancient music; and, not content with
physic and medicine, delighted also in sacred writings . . . Among his
works are said to be some elegant orations, commentaries 011 Hippo¬
crates, Galen, and Avicenna, and skilled advice on medicine.”
None of these other writings have appeared in print. However, the
little treatise on memory became popular, and was reprinted at least
eight times in the fifteenth century.
Bought in February 1939, from the Benton Fund.