Vous êtes sur la page 1sur 201

1

LAWMPUINA THUCHAH

Rev. Thangzauva Synod Moderator

Pathian hruaina azarah kan khua, E.Lungdar Kohhranin a din champhaphak kum 100-na Centenary (1912 - 2012) hial a lo thleng ta a ni tih ka hriatin ka lawmpui takzet che u a; lawmpuina chibai ka buk a che u. Kohhran Centenary (Jubilee inchherchhuan) a lo thlen hian, Pathian hnena lawmthu sawia kan lawm bakah, Jubilee in a ken tel - leiba ngaihdam te, kan nun leh thiltih bawiha tang chhuah te, kan zar midangte zo tir a, retheite tanpuite keng tel thei se a duhawm hle. Chutiang taka kan hman theih chuan Centenary hian Kohhran leh khawtlangah rah duhawm tak a chhuah ang a, mel lung pawimawh takah a chang ngei ang. Kohhran hi Lal Isua ta a ni a; chuvangin a chhungah sual a luh kan phal tur a ni lo. Khawvel Politics leh zirtirna diklo lakah kan venghim tlat tur a ni. A ze dik tak thianghlimna vawng nungin sual a palzam tur a ni lo. Inhmangaihtawnna te, inunaunate, inpumkhatnate leh inremnate vawng tlatin, rorelnaah pawh thlei bik a nei tur a ni lo; Kohhran chuan rethei leh hausa a thliar ngailo va, midangte rawngbawlsak hi a nihna, a zedik tak, a chhawm reng thin chu a ni. Pathian thuin, In hotu, Pathian thu lo hrilhtute che u chu hre reng ula, anmahnia thil chhuak ngaihtuahin an rin dan zir rawh u (Heb. 13 :7) a tih angin, kan Kohhran dintute leh hruaitu hmasate kha i theihnghilh suh ang u; harsatna tam tak paltlanga an inpekna leh thawhrimna avanga

tun dinhmuna ding thei chauh hi kan ni si a. Centenary hian Kohhran nun leh rawngbawlna kawngah hma min sawntir ngei ka beisei. He hun hlu leh lawmawm tak hi ringtu nun ngui leh chaute tan chakna thar min siamsaktu ni thei se a va hlu dawn em ! Centenary hmangtu zawng zawngten hlim taka in hman theih nan Pathian hmingin duhsakna ka hlan a che u.

BUNG 1 E. LUNGDAR KOHHRAN CHANCHIN Biate Lal Kairuma chuan a fapa Thangburha chu E.Lungdar-ah tlang chang tura a tih avangin kum 1911-ah Thangburha chu mi engemawzat hruaiin E. Lungdarah chuan a kai ta a. Thangburha hi Aizawla lehkha a zir laiin kum 1906 ah Kristianah a inpe tawh a; mahse a pa Kairuma chuan Kristiante chu a haw hle mai si a. A fapa Kristianah a inpe tih a hriatin Aizawla a awm chu a chah hawng a, a lo be tha duh lova. A pa a lungnihloh em avang chuan Thangburha pawh chuan Kristian nih chu a ngam ta lova, a bansan leh ta a. Hetih hun lai vel hi chuan Mizoram pumpuiah Kristian 49 chauh an la awm a ni. Kum 1911-a E. Lungdara kai zingah hian Lal Thangburha ang thova Kristiana inpe tawh, Lalin a huat em avanga nih leh ngamlo an awm ve bawk a. Lal Thangburha lah a pa-in ramri tur pawh a la siamsak si lova, a khuaa mite lahin Kristian anih chuan pemsanah an lo vau bawk nen; Bialtu Pastor Vanchhunga ngei pawhin, Burha, i nuten ramri an la siam fel si lova, Kristian i nih mai hi hlauhthawnpuina che ka nei tlat a lo ti bawk a; chuvangin a pa thih hnu lawka mi thenkhat Kristiana an inpek tum chuan a inpe ta rihlo a ni. Pathian thuhriltu a lo kal. Kum 1912 a lo her chhuak a, Champhai Hmunhmeltha khua atangin Pu Liansata leh Pu Tlanghauhva te chu Pathian thu hrilin E. Lungdar an rawn thleng a. Heng hun laia an

rawngbawl dan hi a la mawlmang hle a. Mi inah lutin, Pathian thu lo ring ve tawh rawh u, an ti a, an kal leh mai thin. Nimahsela chung an rawngbawlna mawlte chu Pathianin a ram zauna atan hmanruaah a hmang a, miten Lal Isua an ring a, Kristianah an inpe thin a. An hriatnate tlem hle mahse an nghet em em a ni. E. Lungdara Kristiana inpe hmasa berte chu Thangtea te chhungkua leh Rokhuaia an ni. Pastor Chhuahkhama kutah Baptisma an chang a, a hnu lawkah Thlahaia, Lamthanga, Papuia, Pawnga, Rualzika Hrangruma, Aitlaia, Chalchhunga, Thangbuangi, Kawlchuailovi leh Darliankhawli te pawh Kristianah an inpe leh a , heng mite hi E. Lungdar Kohhran dintu pawimawh tak takte chu an ni. Miten an hmusit em em a, an kel mei awrhte chu an paihsak thin. Mipain lu an met a, an lu mette chu hlain an phuah el vel a :Sakawrbakcheh nena mual zawlah, A la kher lovang che, chung lum Pathianin, Thlunglu thlang vai ang a kawng thlawn e. an ti thin a ni. Inkhawmna hmasate chu Thangtea inah : Ringtu hmasate pawh an inpawl khawm thin angin Kristiana inpe tharte pawh chuan inpawlkhawmna an mamawh a, Biak In an la neihloh avangin Thangtea inah an inkhawm mai thin. Hruaitu chan chang deuh ber Pu Rokhuaia chuan zan khat chu an inkhawmnaah Thangtea nu Pi Baii chu tawngtai turin a sawm a, a tawngtai ta a. Aw, Lalpa, hman zanah Pawnga pa ar sangharin a la a, a um ngam hauhlo mai a, um ngam turin huaisenna pe ang

che, a ti a ni. Thusawiah Pawnga an ruat tum pawhin a han tawngtai ve a, Aw, Lalpa, Hruihzau ram khu kan nau tap hnem ram a ni a, a kum lehah khawii nge kan neih leh ang? a ti a, chham zawm tur a hre ta si lova. A zak lutuk chu mi inhup hlan chuan a tlan chhuak a, kawngka bul atang chuan, Rokhuai, ka hming chawk chhe rawh, a ti a. Pu Rokhuaia chuan a va um a, a man bet a, a kai lut leh ta a ni. An hriatna a la tlem a; mahse an phak tawka an rawngbawlna chu a thlawn lova, a dintu Pathianin a hruai zel a ni. Biak in an sa ve a, a chung atan buhpawl an hmang a; mahse han luah tlak em a ni lo ni tur a ni, an luah hriat a ni lo. Lal Bawng inah : Khawvel indopui pakhatna, Kumpinu leh German indo chuan thawm a rawn nei lian sawt hle mai a. Khawvel a tawp dawn tawh a, hun tawp a hnai tawh a ni tih sawi rik lah a tam hle mai bawk a. Chutiang thu chuan lal, Pu Thangburha pawh chu Pathian thu a awihtir leh ta a, Kristianah a inpe leh ta a ni. A khua leh tui zinga Kristian ni ve lo te chuan an duhlo hle mai a, Lal, Pathian thuawih khuaah chuan kan awm lovang, zu leh sa ei tur a awm dawn si lova, an ti a, pemsanahte an vau thin a ni. Kohhranho chuan lal Bawng in an phiat fai a, inkhawm nan an hmang ta a. Biak in dar atan bawngtuthlawh an hmang a, khawnvar atan meichher leh sathau khawnvar an hmang thin a ni. Miten an hmusit em em mai a :Bawngi kawltu leh Laldanga au ve, Vangkhua siam lianin ka ring lo ve, tiin an lal ngei pawh hlain an phuah el vel a ni.

Heng hunah hi chuan inkhawmnaah pahovin inkhawm an inhruai chhawk mai thin a, lehkhathiam an la awm lova, ziak leh chhiar thiam deuh ber Pu Rokhuaia chuan hotu chan a chang deuh ber thin a, Lungdar Kohhran an ti ve mai thin. An theih ang angin Pathianni chawhma inkhawmah A, AW, B, te zirin, chhiarte an inzirtir ve thin a ni. Ringtu hmasate chu nun danah an duhtui hle mai. Chawlhnia tui chawi te, insukte an phal lova, a hma ni, Inrinni hi Chawlhni atana inbuatsaihna ni-ah an ngai a, tlangval nula rim pawh an khap hial a ni.

BUNG 2 BIAK IN SAK Lungdar- a Kohhran a din tirh atangin Pu Thangtea inah te, Lal Bawng inahte an inkhawm thin tih kan sawi tawh a. Kohhranho pawh an lo pung ve zel a, a din tirh atanga kum za a tlin thlenga an Biak in sakte lo sawi ila. VAWI 1-NA : Kum 1916 favangah Biak in hmasa ber chu sak a ni ta. Tuna Pu Lazara kawm charah hian, a hawi chhuk zawngin an sa a, Biak in hawi chhuk an ti mai thin.Thingtuai ban an hmang a, hnatlang vekin an sa a ni. A dung leh vang a inchen chiah a, Hlam thum bial tiin an sawi thin. Hetih lai hian dan zawhkim 12 chiah an awm. VAWI 2-NA : Kum 1920 ah a hmun ngaiah tho Biak in hi sak that a ni a, a hawi dan erawhchu tidanglamin a khampheiin an sa a ni. Kristian chu an pung ve tawh na-in an la tam lo hle. VAWI 3-NA : Lungdar khuaa inte chu chhim lamah tlemin an insawn phei deuhva. Thlerpui veng, Mualveng, Tualte veng leh Bahzar vengah hian an awm ta a. Chuvang chuan Biak in hmun pawh chu sawn ve a lo tul ta a. Kum 1925 ah tuna Venghlun Biak in hmunah hian an sa ta a ni. VAWI 4-NA : Kum 1928 a lo inher chhuak a, Biak in chu thiatin a hmun ngaiah tho uluk zawkin an sa leh ta. A ban atan thingril vek an hmang a, Tum thing ek phelin a skirting atan an hmang a, a bang pawh dap, thumbawha tah an hmang a, bang chhunglam tukverh zawn tihloh chu an thuah vek a ni. Ceiling pawh an siam nghe nghe.

Hemi Biak in hi an sak laiin Zosap nula, Miss Lewis (Mizovin Zomawii an tih mai) leh a nutapa chu Lungdarah an lokal a. A nutapa hi London atangin Mizorama a farnu awm rawn kan tura lokal a ni. Thingtlang khua an tlawh kual a, Lungdarah pawh chuan Biak in sa lai thla chu thlalakna che thei (By-scope) in an la a, naupangho leh hnatlangho chuan thlalakna ri cher cher chu mak tiin an en laih laih thin. Kum 1929 kuma Minpui khan Mualkhang luiah lei ban, dumpawl mawi deuh a rawn hrut chhuak a. Chu hlum chuan Biak in chhung lam, a bang leh ceiling chu an zut paw phut mai a, a mawi ve hle a ni. VAWI 5-NA : Kum 1940 ah Biak in chu sak that leh a ni a. A tukverh kawngkharah darthlalang an hmang ve ta a, kawngkapuiah pawh thingphel kawngkhar an hmang ve ta bawk. Thutthleng pawh nghenchhan neia siam a ni. Kohhran Upa Darthianga chuan Biak in sa hnatlang a fuihnaah, Biak in sak kumah chuan hlo kan thlo thei ziah a, malsawmna pawh kan dawngin kan hausa ziah thin, a ti. A sawi ang ngei chuan chumi kumah chuan thlawhhmaah an lawm hle. VAWI 6-NA : Kum 1947 ah Biak in chu sak that leh a ni a, a chhawngin an sa a, a chung tur di chu a khuain chawlhkar khat chhung an sat a, an chih chhah hle. VAWI 7-NA : Kum 1953 atangin Biak in sa tha turin an inbuatsaih tan leh ta a. A hma amite aia sak that an duh avangin thing an zai nasa hle. Thingzai thiam lo tam takin an thiam phah a, a thiam ve lo leh hmeichhiaten a thiamte tha chu an thlak a, an bei nasa hle a ni.

Chum dotu bante chu a lianin a rit nasa mai si a, a zawn chhuah niah chuan mi 26 zelin ban pakhat chu an zawn a. Upa Thangzovan nula leh tlangval tih phur nan, Vawiinah chuan engmah pawi a awm lo; chhun engah chuan sual a awm thei tak tak ngai lo; innawk nulh nulh mai tur a ni, a ti a, an phur thei hle. Tichuan kum 3 lai an intuak hnuah, kum 1956 ah chuan an sa tha ta a. A ruhrel chu tha takin an din a, a chungah erawh chuan di bawk an hmang leh a ni. VAWI 8-NA : Biak in chung rangva neih ve an chak a, a man tur an tuak nasa hle thin. Tuipui fur lei hi tum 3 (kum 3 atan) inhlawh nan an hmang thin a. Chumi atana mamawh Hruipui leh Thilte chu Varhva lui ral ami te, Bawktlang khaw hnuai ami te, Saisarih lui amite an chhat thin. Lungdar leh Tlangpui inkar kawng laihah pawh an inhlawh thin a, heng an inhlawhnate hi sorkar lama thu neituten an siamsak a ni. Rangva man an neih hnu chuan Aizawl ami rangva tha deuh leh rit em em mai chu an lei a; mahse motor a la awm ve si lo. An hralh leh vek a, Champhai Tlangsam, Chawnpui veng ami, Burma lam chhuak chu an lei ta zawk a. Motor a awm loh avangin chhipin an phur thin a, tum 3 an han phur a ni. A phurtute tha chu buh phurhah an thlak thin a, tha khat chu buh phur hnih phurhin an thlak thin. Rangva phurtute hi an lo hmuak thin a, nuam an ti thin hle. Biak in varanda chung tur pawh Kelkang khua ami an han phur leh bawk a. Tichuan Biak in chu a dung, Ft. 66, a vang Ft. 36, a liang san lam Ft 11 leh a kawmchar lamah Vestry, Ft. 12 a zau, Ft. 10 a seiin an sa ta a ni.

10

VAWI 9-NA : Kum 1966 ah Mizoram a lo buai ta a, sorkarin khaw thenawm, Mualcheng, Leng leh Sailulak te chu Lungdarah a rawn khawm lut ta vek a. Engemawchen chu Mualcheng atanga lo lutte chu Lungdar Kohhranah an lawi ve mai a; Leng leh Sailulak erawhchu Biak in pakhatah an awm a, tuna Lungdar Kohhran Zun in bul zawlah hian Biak in an sa a, Kohhran hmingah pawh L.S. (Leng & Sailulak)Kohhran tih a ni. Mualcheng erawh chuan tuna Primary School II awmnaah hian Biak in an sa ta thung a. Kum 1973 a lo inher chhuak a, khaw thenawmho pawh anmahni khaw ngai luah leh tumin an in-bawk nual tawh a. Min awptu sipaite chuan venhim awl zawk nan tiin kan inte chu an sawi bit vek mai a, inhnaih te tein, compound pawh nei lova sak vek a ni. In hnih khat leh sorkar in tihloh chu di in vek a ni lehnghal a. Ni 31st. March, (Inrinni) chhun vanglai takah, veng laili tak mai atang chuan in a rawn kang ta thut mai a, veng hmawr in tlemte tihloh chu a kangral ta vek mai a. Biak in erawhchu a him hlauh thung. Chuta tang chuan khaw chhung in hmun leh kawng te, kawtthlerte chu mumal zawka ruahman a ni ta a, khaw thleng pawh nasa taka tihzau a ni ta. Chumi avang chuan Biak in awmna pawh chu veng hmawr chan a lo chang ta a ni. Ni 6. 6. 1973 zana Kohhran Committee chuan Biak in hmun sawn chu a rel ta a. A hmun atan L.S. Biak in hmun, an khaw lama an kir leh tak avanga awl ta chu an thlang ta a, Kohhran mipui pawhin ni 13.6.1973 ah chuan an pawm ta bawk a. Amaherawhchu Kohhran Committee bawk chuan Hruiduk tlang chhip, tuna Biak in hmuna sak chu tha zawkin a hre leh ta a, V/C in an lo phalsak bawk a.

11

Ni 25. 3. 1975 ah Biak in hmun laih dan tur chu ruahman a ni a, Kohhran Committee in hnatlangin an bei a. Hun a lo kal zel a, Kohhran Committee chuan Building Committee dinin, ni 7. 1. 1977 ah Building Committee hmasa ber chu neih a ni ta a, a tuk ni 8. 1. 1977 ah Biak In hmun chu laih tan a ni ta a ni. Ruahmanna hmasaah chuan thingzai ban, a bang tile, a chung rangvaa sak tura ruahman a ni a, thing pawh tam tak zaitir a ni. Amaherawhchu :(i) KTP Committee in concrete-a sa tura rawtna an rawn thlen avang te, (ii) Kohhran hi inthen lova awmho zel tura Kohhran Committee leh mipuiin thu tlukna an siam tak avang te, (iii) Khawpui leh thingtlang hmun tam taka concretea Biak in an sak tawh avanga duhna lo awm ve tak avang tein ruahmanna chu tihdanglam a ni leh ta a. Tichuan Concretea sak tum a ni ta a ni. A sak dan tur siam turin Pu Lalthlamuana, Upa R. Chhunliana fapa, Junior Engineer chu sawm a ni a, anin man awm lovin a ziak a. Amaherawhchu tlema tihdanglam a awm ta a, a ziak ang ang chuan tih a ni ta lo deuh. Sak leh a hmun sawn tura rel atanga kum 10- kumah, ni 10. 7. 1983 ah Bialtu Pastor L. Hrangzovan Biak in lungphum a phum a, a tuk ni 11.7.1983 (Thawhtanni) ah KTP ten ban khur tur an lo chawhsaah chuan a ban phun tan a ni ta a ni. A hautak hle a, Special budget siam te, Tuipui lei dawha inhlawh te, sawhthing hmun siam te, mimal leh pawlho thilpek te, Pathian ram (Tualchhung sum) te, KTP

12

leh Kohhran Hmeichhe thawh te, Lungdar khaw mi, hmun hrang hranga awm thawh te hi sum lakluh dan chu a ni ber. Balu chu Tuipui ami hnatlanga phurh thin a ni a, rora pawh hnatlanga lak a ni ber. Vai mistiri leh tualchhung mistiriin an sa ber a, hnatlang tha sen zawng zawng pawh tha 21724 a tling a, sum sen zawng chu Rs 4,91, 275/- a ni. Building Committee hmasa ber atanga a hawnni thlengin Committee tum 248 neih a ni. A sak chhunga Building Committee Chairman te chu :Upa C. Lalruma 1977 1985 Upa Lalchhawna 1986 1988 A sak chhung hian E. Lungdar Bialah Pastor L. Hrangzova, Pastor H. Sangkhuma leh Pastor S. Lalkhuma an awm. Biak in sak chu A dung 70 + 15 = 85 A vang = 42 A liang = 18 A tlung san zawng = 27 A hma hulhliap = 21 x 18 A sir tawna hulhliap = 10 ve ve A ban leh beam = concrete A bang = brick A chung = rangva A ceiling = raw hnang tah A ban zat = 26 Kawngkapui = 6 Tukverh = 38 Ventilation = 18

13

HAWN LEH LAWMNA : Ni 10. 9. 1988(Inrinni) ah Biak in hawn leh lawmna neih a ni a; ruai siamna atan Kohhran in tinah thawhlawm khawn a ni a, Rs 9,467/- a tling a. Lawi 2 leh vawk 2 talh a ni a, hlui 350 ah theh a ni. Bialtu Pastor S. Lalkhuman a hawng a, inkhawm nghal a ni a, Pathian thuchah BIAK IN tih chu Pastor S. Lalkhuma chuan a sawi a, Building Committee Secretary Pu R. Thanzualan Biak in sak report a pe a. Kohhran zaipawl, Nu leh pa zaipawl, Messenger for Christ Team zaipawl ten hla an rem bawk.

14

BUNG 3 KOHHRAN THANG ZELA HRUAITUTE E. Lungdara Kohhran chu kum 1912 ah a ding tan kha a ni a. A tirah chuan Thangtea te chhung leh Rokhuaia chauh Kristiana inpe kha an ni a, rei vak lovah mi tlemte chu a hlawmin an inpe leh a. A din tirh atanga kum 23-na, kum 1934 ah chuan Kristian chu 674 lai an ni tawh a, Kristian lo mi 83 chauh an ni tawh a ni. A din tirh lai vel kha chuan Kohhran Upa an la awm chuang lova. An zinga lehkha thiam ber Rokhuaia chu an hotu en deuh ber a, a lung phunah pawh Lungdar Kohhran Upa tih a ni a; amaherawhchu nemngheh upa niin a lang lo; Kohhran khaidingtu ber erawhchu a ni. KOHHRAN UPATE LEH NEMNGHEH 1. Upa Darthianga 1919 2. Upa Dotinkhupa 1922 3. Upa Vanhnuaithanga 1925 4. Upa Rualzika 1934 5. Upa Chhunkima 1935 6. Upa Tawna 1935 7. Upa Dengruma 1938 8. Upa Thatvela 1938 9. Upa Suakthuama 1941 (Pem Upa) 10. Upa Thangzova 1946 11. Upa K. Thangzuala 1949 (Pem Upa) 12 Upa R. Chhunliana 1951 13. Upa Khuangliana 1951 14. Upa Lalchhawna 1955

15

15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32.

Upa Khuanglawma Upa C. Lalruma Upa Kawlkhuma Upa Hranghleia Upa Lianchhunga Upa K. Thangvela Upa Satruma Upa Phirthanga Upa C. Bawizuala Upa V. Lalremthara Upa R. Thanzuala Upa C. Sawidawla Upa F. Vanlalthlira Upa Thangthuama Upa V. Lalhmachhuana Upa H. Vanlaltana Upa V. Lalzema Upa B. Lalrinpuia TUAL UPA- TE 2. 4. 6. 8. 10. 12. 14. 16. 18.

1955 1962 1966 1967 1967 1973 1973 1983 1983 1986 1990 1990 1995 2001 2007 2010 2010 2010

1. Pute :3. 5. 7. 9. 11. 13. 15. 17. 19.

Thangchhunga Chhunthangvunga C. Suakthuama Pasena Thangbuta Kawlkara Aitlaia Lalbiaka Chhunkima Chhuanvawra

Thankhuma Neihchana Khuanghnawka Darluta Lamthanga Zuliana Dawngliana Laihnuna Hmingliana 20. Vanlala

16

21. 23. 25. 27. 29. 31. 33. 35. 37. 39. 41. 43. 45. 47. 49. 51.

Chalchhinga Chhungkhuma Hranghrima Bawikunga Zaikhuma Laikhuma Hranghleia Zothuama Phirthanga H. Engmawia Lalrinawma C. Sawidawla F. Vanlalthlira H. Vanlaltana B. Lalrinpuia C. Siamhnuna

22. 24. 26. 28. 30. 32. 34. 36. 38. 40. 42. 44. 46. 48. 50.

Dohlira Lalthandanga Biakmawia Biakthanga C. Chalchhinga Biakkila Khuanglawma Satruma Thangvela J. Laldula Sailo R. Thanzuala T. Lalramenga Thangthuama V. Lalzema V. Lalhnema

17

BUNG 4 PASTOR AWM TAWHTE CHANCHIN


By J. Laldula Sailo Thuhmhruai : Kum 1910-1924 thleng khan Mizoram Presbyterian Kohhrante hi, Presbytery hmun khat, Aizawl hnuaiah a awm vek a. Kum 1924 atangin Presbytery pathum a awm tan a, chungte chu : 1) Chhimchhak (Southeast) : Headquarters - Mission Veng, Aizawl. Enkawltu (Awptu) : Zosapthara (Rev.Edwin Rowlands) 2) Hmarchhak (Northeast) : Headquarters - Durtlang Enkawltu (Awptu) : Sandi Sap (Rev. F.J. Sandy) 3) Khawthlang : Headquarters - Dawrpui , Aizawl. Enkawltu (Awptu) : Pu Mena (Rev. E.L. Mendus) E. Lungdar Kohhran chu a tirah Aizawl leh Chhimchhak Presbytery hnuaiah a awm phawt a. Kum 1938 atangin Tuichangral Presbytery hnuaiah leh kum 2006 atangin Tuichangral South Presbytery hnuaiah a awm a. Champhai Hmunhmeltha atanga Rev. Vanchhungan a bial hnuah hian, kum 1926 atangin Biate Bial chhungah kum 1969 hma chu a awm a. Kum 1969 atangin E. Lungdar Pastor Bial thar hmunpui alo ni a. Bialtu Pastorte 1. VANCHHUNGA : Pian kum - 1874, nemngheh kum - 1914, thih kum - 1956 Sialsuk khua atangin Aizawlah kum 1907 ah an pem a. A nupui chu Thanglianpuii Sailo a ni. Mizo Pastor hmasa panga zinga pakhat a ni a. Amah hi pa lian leh chak tak, mi rorum leh lalte tihduhdahna karah pawh huai taka Chanchin Tha hrila vak vel thin a ni. Kum 1906-ah Khasi ram Mairang khua-ah Harhna beiseia kal mi sawm zinga pakhat a ni a. (Khasi rama Mairang khua hi,

18 Manipur rama Moirang nen ngaihfin loh nise). Kohhran thurinah mi nghet tak anih avangin, a chhungten Tlira zirtirna an lo zawm ve pawh a duh lo hle a sawi a ni. A fate zingah Vankham chu Mizo pa lian ber pawl, hla phuahtu lar tak a ni a. A tute zingah Mizo zaithiam lar tak Vanhlupuii leh Vanlalruati an awm bawk. Pastor Vanchhunga hian Champhai Hmunhmeltha khua atangin Lungdar Kohhran hi a awp a. Mizote tana ro hlu tak pakhat History Bu ziaktu a ni bawk. 2. REV. FEHTEA : Pian kum - 1893, Nemngheh kum - 1926, Thih kum - 1960 A pian kum hi Mizoram Gospel Centenary Album-ah 1893 tih a ni a. Tuichangral Presbytery chanchin ziahna-ah chuan 1890 a ni thung. Khawlailungah piangin Biate-ah an pem a. Kum 1906 ah Kristian niin Biate khaw mi, Kristian hmasa ber a ni. Aizawlah Zosap belin Upper Primary a passed a. Kum 1919 ah Cherrepunji (Cherra an tih mai) ah Pathian thu a zir a. Tirhkoh hna thawkin 1922 atangin Biate-ah a awm a. Kum 1926ah Biate Pastor Bial thar vawngtu a ni a. Fehtea hi Pathian thu thiam, solfa thiam, mi taima, bial vawng hneh tak leh Tuichangral Presbytery Moderator hmasa ber; Agriculture leh Holticulture lama tui, mihlim hote kilkawi thiam tak a ni a. Kum 1955-ah a pension hun mahse, vawi thum ngawt a hun pawhsei sak a ni a. November ni 6, 1960-ah a Lalpa hnenah chawl tura Kohhranho kalsanin, a lei taksa chu Biak In ah ropui taka vui liam a ni. 3. REV. LALSAWMA (1958-1961) Rev. Lalsawma hi Pro Pastor-in Biate Bialah kum 1958 atangin a awm tan a. Kum 1959 atangin Pastor nghetin a awm a. A pa hi Pastor Langlura Tochhawng niin Sailam khua-ah a piang a. Kum 1938 ah Khawbung S ah pemin, Sialhawk Middle

19 School-ah lutin pawl ruk a zova. 1952-ah Cherrapunji-ah L.Th a zir a. Serampur-ah BD a zawh hnuin Jabalpur-ah M.Th a zo leh a. Hongkong-ah Directorate Research a zo bawk. Aizawl Theological College-ah Registrar, Acting Principal leh Lecturer hna te a thawk a. Mizoram Presbyterian khaipa hna hrang hrang, Moderator (1969,1977) leh Secretary (1966 1968), NEICC leh NCCI ah te Executive Member a ni tawh a. Mizo zingah M.Th passed hmasa ber a ni a. Mizoram buai lai (1966-1986) khan Christian Peace Committee-ah Secretary niin India sawrkar leh MNF hruaitute inkarah palai hna thawkin London hial a thleng a. 1983-1990 chhungin Zoram Kohhran Hruaitu Committee Chairman niin, a pension hnuah Mission Vengthlangah a awm. 4. REV. KAWLKHUMA (1961-1969) Rev. Kawlkhuma hi Lungleng S ah kum 1902 khan a piang a. A tet laiin Thingsai leh Bualpui a an pem hnu-ah Lunglengah an kir leh a, chuta tangin Biate-ah an pem a. Kum 16 anihin Kristian-ah a inpe a, a bansan leh hnu-ah kum 20 mi anihin Kristianah bawk a lut leh a. Rev. Vanchhunga kutah kum 1922ah baptisma a chang a. Tlangval anih hnu, 1925-ah Upper Primary a passed a. Kum 1927-1929 chhung Tirhkoh hna a zir hnuin Kristian Kantu-ah ruat a ni a. Kum 1935-1945 chhungin Biate, Leng leh Sailulak-ah Primary zirtirtu a ni a. Kum 1946-ah Pastor atan nemngheh niin Thentlang bial vawngtu a ni a. Kum 1961-1969 thleng Biate Bial enkawltu anih laiin Lungdar Kohhran awptu a ni. Mizoramah Bible Society dintute zinga mi niin, a sermon pawh Bible Society atanga rawngbawlna lam hi a sawi tam ber pawl a ni. A nupui, Neihkhami Khawlhring nen fa 13 an nei a, kum 97 mi anih thlengin inkhawm theiin a awm. Ngaihdana Pathian thusawi mai mai duh lo chi, mi fimkhur, Pathian \ih leh zah mi, a hma-a tihtur awm hlen zel tum mi a ni. Tar kun, khup thum hmu-in a dam a. A pension hnuah Biate-ah

20 awmzuiin ni 12.3.199 ah Van kohna chhangin a chawl ta a ni. 5. REV. SAITAWNA (1969-1974) Rev. Saitawna Renthlei Thangthlawl hi Champhai bul Chhungte khua-ah piangin, Arro khua-ah pema seilian a ni a. A pa chu Chalsela niin a nu chu Chalhuaii a ni a, a nupui chu Darchhingpuii Pachuau a ni. Fapa 6 leh fanu 3 an nei. Rev. Saitawna pian kum hi Gospel Centenary ALBUM-ah chuan 1905 tih a ni a, KRISTA RAWNGBAWLTUTE CHANCHIN tih buah erawh chuan 1904 ti a ziah a ni thung. Pawl ruk a zir zawh hnuin kum 1927-1929 chhung Durtlangah Tirhkoh hna a zir a. Thentlang leh Vanchengpui bialah te Tirhkoh anih hnu-in kum 1938 ah Mualchengah sawn a ni a. Mualcheng Bialtu Pastor atan kum 1944 ah nemngheh a ni. Mizoram buai avangin E. Lungdar-ah alo lut a, kum 1969 ah E. Lungdar Bialtu Pastor atan dah a ni a, Lungdar hmuna Pastor nghet hmasa ber a ni. A pension hun a thlenin rawih nawn leh a ni a, kum 1974 ah pension in E. Lungdar-ah a awmzui a, kum 1976 July 31 khan van kohna chhangin min kalsan a, Kohhran hoten ui takin kan thlahliam a ni. Tuichangral Presbytery Moderator-ah kum 1945, 1952, 1958, 1960, 1964, 1970 leh 1973 ah a \ang a. Bial Chairman-ah kum 1968-1969, 1969-1970, 1970-1971, 1971-1972, 1973-1974 khan a \ang bawk. Rev. Saitawna hi thusawi leh rual kawm thiam tak, fiamthu thianghlim thawh thiam a ni a. Mizoram chhim lam Baptist Kohhran leh hmar lama Presbyterian Kohhran inkara rawng inbawl tawnna tur leh thawhhona lamah Rev. Lalthanga nen palai hna an thawk a. Kohhran Thurin leh zirtirna lama mi nghet leh chhuanawm tak a ni. 6. REV. L. HRANGZOVA (1975-1984) Rev. L. Hrangzova hi Hliappui khua-ah ni 15 May 1939ah a piang a. Aizawl Theological College-ah L.Th / Diploma a

21 zawh hnuin Vaphai Bial Pro Pastor atan lak a ni a. Kum 1974 ah Pro Pastor atan nemngheh niin 1975 atangin E. Lungdar Bialtu Pastor a ni. Bial Moderator-ah kum 1975-1976, 1977-1978, Bial Chairman-ah kum 1979-1980, 1981-1982, 1982-1983 ah te a tang a. Kum 1980-ah Tuichangral Presbytery Moderator a ni bawk. Kum 1985-ah N.E. Bualpui bialah sawn a ni a, hetah hian kum 5 a thawh hnu-in Voluntary Pension-in 1992 ah a chhuak a. Zemabawkah in leh lo bengbelin a awm zel a. A pension hnu-ah pawh thu hril lamah rawngbawl zelin hun a hmang zui a. Mizoram khaw tam takah rawngbawlna a nei \hin a ni. 7. REV. DR. H. SANGKHUMA (1985-1986) Rev. H. Sangkhuma hi kum ni 1 April 1956 khan Chhingchhip khua-ah a piang a, a pa chu Lalliana niin, a nupui Lalrintluangi nen fapa 2 leh fanu 2 an nei. Aizawl Theological College a\angin 1980-ah B.Th a zo va, 1981 ah B.D. a zo leh a. Kum 1984 ah Pastor atan nemnghe a ni. U.T.C. Bangalore a\angin 1988 ah M.Th a zo va, Dip. H.H.H.C. (Chaplaincy) chu University of Wales ah a zo leh a. Kum 2007 ah Pacific International University of California (USA) chuan D.D. (Doctor of Divinity) a hlan. Pro-Pastor-in 1982 Kawrtethawvengah leh 1983 - 1984 ah Zemabawk/Chaltlang-ah a awm a. E. Lungdar Pastor-ah 1985 - 1986 chhung a \ang. Chumi hnuah India Hmarchhak Presbyterian Kohhran (PCNEI) Administrative Secretary niin Shillongah a awm a. Missionary Pastor-in Wales (UK) ah Mission Enabler, Congregational Church ah te thawkin, kum 2002 - 2010 chhung a awm a. Tunah Wales ramah Development Officer hna a chelh mek. Lehkhabu hi Mizo |awngin 4, English in 2 a ziak tawh a. Hengte hi Inside Out (CWM), Treasury (PCW), Coleand (Wales) ah te chhuah a ni.

22 8. REV. S. LALKHUMA (1987 - 1990) Rev. S. Lalkhuma hi kum 1942-ah Hliappui khua-ah a piang a. Kohhran rawngbawlna lama a kal hmain nitin sikul-ah a thawk a. Kum 1967-ah Manipur Ramtharah Evangelist Teacher hna a thawk a. B.D. a passed hnuah Aizawl Venghlui Bialah ProPastor leh Aizawl Theological College-ah a thawk a. Kum 1975 ah Pastor atan nemngheh niin, Manipur Field Secretary hna 1986 thleng a thawk a ni. Kum 1987 - 1990 thleng E. Lungdar Bialtu Pastor a ni a. Kum 1989 ah Tuichangral Presbytery Moderator a ni. Lungdar-a a awm chhung hian a nupui Lalkhumi chuan ni 10.7.1990 ah a boralsan. Ramthim lam vei mi anih avangin E. Lungdar a\ang hian Silchar-ah awmin Barak Area Administrative hna a thawk a. Hemi hnu hian Aizawl Republic Veng Bialtu Pastor-in a awm leh a. Mizoram Presbyterian Kohhran Moderator, 2001 - 2002 chhungin a ni a, kum 2003 ah a pension ta a ni. A pension hnu-ah pawh rinna-a kal zelin, Hindu khawpui hlun Varanasi-ah a nupui thar V. Lalremsangi leh a fate nen, Uttar Pradesh State ah an awm leh a. An nupa hian Chanchin |ha puandarh leh tihdamna rawngbawl hna bakah, zirna chi hrang hrang, puan\hui nen an bei zel a. Amah hi mi taima tak, kut themthiamna lamah pawh intodelh thei khawpa thilsiam thiam a ni a. Mi tuarchhel, Revival leh Evangelism tuipui mi a ni.

9. H. LALNGHAKLIANA :Pian ni - 1941, Silchar kawng Kawnpuiah. Nemngheh - 1972 Pension - 1993

23

Kum 1969-ah Aizawl Theological Collage-ah Pathian thu a zir zo va. Bukpui Bialah Pro-Pastorin a awm phawt a. Kum 1972-ah nemngheh niin Bukpui Bial vawngtu a ni zui a. B. Th tha taka a passed hnuin kum 1981-1990 chhung Farkawn Bialah Pastorin a awm a. Hemi hnu hian E. Lungdar Bial vawngtu a ni a. Kum khat pawh a awm pumhlum hmain, voluntary pension-in a chhuak ta a. Silchar kawnga Kawnpui khuaah a awm leh ta a ni. 10. RUALKHUMA :-

Pa hmingHrangsira (L) Pianna Lungkawlh Pian ni 12th August, 1947. Theological Education : B. Th - Aizawl Theological Collage, Aizawl. B.D Senate of Serampur University, Serampur (External) Pastor Biala awmna te : Pro-Pastor - Serchhip Bialah (1981) leh Kanghmun Bial (1982 - 1983) Bial vawn - Saitual Bial (1984 - 1991) ; E. Lungdar Bial (1992 - 1998). Karbi Anglong Mission Field (1999 - 2004). Kohima Bial (2001-2001). Kohima hi Karbi Anglong atangin a vawng tel. Dawrpui Bial (2005 - 2007) Pension kum - 2008.

24

Bial khawmpui Chairman nihna leh kum : Saitual Bialah vawi 4 ( 1985, 1987, 1989, 1990). E. Lungdar Bialah vawi 1 (1993) Kohima Bialah vawi 2 (2001, 2003) Dawrpui Bialah vawi 1 (2006) Presbytery Moderator tanna leh kum : Mawmrang Presbytery : 1985. Tuivawl Presbytery : 1989. Tuichangral Presbytery : 1995. Aizawl Central Presbytery : 2006. Synod Committee hrang hranga telna : Music Committee : 1983 - 1985. Pastoral : 1983 - 1985. Executive : 1986 - 1991 leh 2007. Mission Board : 1995 - 1997 leh 2007 - 2012. Synod Statistician : 2007. Chhim Bial Committee : 2007 - 2009. Synod Worship Committee : 2007 - 2009. MTC Managing Committee : 2007 - 2012. Ramthar Hostel Committee : 2010 - 2012. Rawngbawlna danga inhmannate :(1) Church Auxiliary for Social Action. (2) Bible Society President : Saitual Branch, E. Lungdar Branch, Tuichangral Branch. (3) Presbyterian Bible School Zirtirtu (4) Counsellor, Family Guidance & Counselling Centre. (5) Principal, Lungdai Presbyterian English School. (6) General Secretary, Zoram Evangelical Mission (2011 - 2013)

25

(7) Synod hnuaia Home Sunday School kum 2011 zirlai bu ....... LAL ISUA LEH A ZIRTIRNA< tih a ziak bawk. 11. REV. DR.P.B. LALMALSAWMA P.B. Lalmalsawma hi Upa Sangkhuma (L) leh Zamawii te fa 10-na ni turin 7 th April, 1960 khan Murlen khuaah a lo piang a, unau pianpui mipa 5 leh hmeichhia 5 a nei a ni. A pa hi MIssion School zirtirtu a ni a. A hna avangin 1963-ah Hnahlan khuah an pem chho a, Hnahlan khua hi a seilenna hmun chu a ni ta a ni. School hi Hnahlanah te, Shillong-ah te, Champhaiah te a kal thin. Kum 1983 - 1987 chhung khan Aizawl Theological Collage-ah B.Th a zir a, kum 1988-1990 chhungin Serampore Collage-ah B.D. a zir leh a, Kum 2010, September thla khan Senate of Serampore Collage atangin D. Min. a passed leh a ni. Kum 1991 Synod Inkhawmpuiin Probationary Pastor ni turin a la a. Kum 1992 leh 1993-ahte Bungtl- ang S Bialah Pro. Pastor hna a thawk a, kum 1994-ah Chandmary Bialah Pro. Pastor hna thawk lehin hemi kum tawp Synod-ah hian Pastor atan nemngheh a ni ta a ni. Hengte hi a bial vawn tawhte an ni : 1) 2) 3) 4) Chawngte Bial E. Lungdar Bial Lungdai Bial Zemabawk Bial 1995 - 1998 1999 - 2005 2006 - 2010 2011 -

Rawngbawlna lam :-

26

Bialah hian Secretary leh Chairman hna te, Bial K.T.P Secretary hna te a chelh tawh a. Presbytery-ah hian Statistician leh Moderator hna te a lo chelh tawh bawk. Synod Committee-ah Synod Ramthar Board, Synod Pastoral leh Synod Executive Committee-ah te a tel tawh thin a ni. Kum 1995, October ni 26 khan P.C. Lalrinliani, Upa P.C. Bawitluanga fanu nen inneiin fapa pahnih P.B. Lalruatfela leh P.B. Lalruatkima te an nei. Zemabawk Pastor Quarters-ah an chhungkuain an cheng mek a ni. 12. PASTOR R. LALRINSANGA (2006-2010) Pastor R. Lalrinsanga hi R. Vanlalbiaa leh Sangkimi te fa upa ber niin kum 1967 May ni 6 khan Manipur Thingkhangphai khuaah a lo piang a. Apa hi sipai anih avangin hmun hrang hrangah an awm kual a, kum 1979 khan a pa hi sipai atanga a pension tak avangin Manipur Mission Fieldah Missionary hna a thawk leh ta a. Kum 1979 kum tawp khan Shillong atangin Manipurah an chhungkuain an pem cho a, kum 1980 atangin kan Mission School LCM Moirangah HSLC thleng (1987) lehkha a zir a, kum 1987 October thla atangin Mizoramah Collage kal turin a nau nen an chhuak a, Aizawl Govt Collage-ah II yr. PU thleng a kal. Kum 1990 - 1993 chhung khan Aizawl Theological Collage-ah B.Th a zir chhunzawm leh ta a. Kum 1994 - 1996 chhung khan Rabung Pastor Bial, Rabungah Pro. Pastor-in a awm a, 1996 May thla khan Lalnunpuii Khatla Bethel, Aizawl ami nen an innei a, 1996 December Synod Inkhawmpui-ah Pastor atan nemngheh a

27

ni. Kum 1997 - 2002 thleng Kanhmun Pastor Bial-ah Pastor-in a awm a, kum 2003 June - 2006 April thleng Bishops Collage Kolkata-ah B.D. a zir leh a, 2006 May -2010 December chhung khan E. Lungdar Pastor Bialah Pastor in a awm leh a, 2011 January atangin Manipur area, D. Phailian Bialah Pastor turin min kalsan leh ta a ni. Pastor R. Lalrinsanga te hian fa pali hmeichhia pakhat leh mipa pathum an nei tawh a ni. Kum ......... ah Bial Chairman a ni a, kum 2009 - 2010 ah Tuichangral South Presbytery-ah Moderator a ni bawk. 13. PASTOR LALRINFELA PACHUAU Pa hming : C. Lalrosanga Seilenna : Kawrthah Pian ni : 5th MAy, 1975 Qualification : B.A., B.D. Marital status : Married Nupui hming : K. Lalzarliani Fate : 1) Lalrinzuala (kum 7) 2) Ruth Lalremruati (kum 2) Awm tawhna : a) Pro. Pastor - E. Lungdar (2001-2003) b) Pastor- Mathurapur (2004 - 2008) c) Pastor i/c Masihi Sangati, Chhim Bial Station - Lunglei (2009 - 2010) d) Pastor - Lawngtlai (2011)

14. REV. LALTHLENGLIANA

28

Rev. Lalthlengliana hi Pu K. Lalluta (L) leh Pi K. Lalsiami te fa pali zinga a naupang ber niin Aizawlah a piang a. A unaute hi mipa pakhat leh hmeichhia 2 an ni a, nupui pasal neiin Venghluiah hian an cheng vek hlawm a ni. A pa, Pu K. Lalluta hian ni 2 March, 1988 khan a boralsan avangin a nu, Pi K. Lalsiami hian a fate pali chu tulpuiin Pathian khawngaihna zarah an vaia eizawnna nghet neiin an awm vek a ni. Kum 1999-ah a nupui Pi Vanlalrawni nen an innei a, fa mipa hlir pali an nei. An fate chu hengte hi an ni:1) Moses K. Lalnunzira kum - 11 Class - V 2) Samuel K. Lalngaihzuala kum - 8 Class - II 3) Reuben Remruatpuia kum - 4 School la kal lo. Zirna lam dinhmun : Harsatna lutuk awm lova II yr. PU (Arts) a zawh hnuin, Pathian leh a Kohhranhote tana rawngbawlna sawt zawk a neih theih beiseina sang tak nei chungin Aizawl Theological Collage, Mission Vengthlang ah khan Bachelor of Theology (B.Th) a zir a. Kum 1994 khan B.Th-chu Second class (B)-ah a zova, kum 1994 Synod chuan Probationary Pastor ni turin a la ta a ni. Kum 2004, June atanga April, 2006 thleng, kum hnih chhung Bachelor of Divinity (B.D) a zir leh a, Second class (B)-ah bawk a zo leh a ni. Rawngbawlna lan :Kum 1995 atanga kum 1997 thlengin E. Lungdar Bialah Probationary Pastor-in a awm a. Kum 1997 Synod chuan Presbyterian KOhhran Pastor ni turin a nemnghet a. Kum 1998 atanga 2003 thlengin Kanghmun Bial-ah Pastor-in a awm a. Kum 2006 atanga kum 2010

29

thlengin Tlungvel Bialah a awm leh a, kum 2011 atangin Lengpui Bialah a awm leh bawk a ni. Bial-a a awm chhungin Bial Inkhawmpui Chairman-ah tum thum a tang tawh a. Presbytery Moderator-ah tum hnih a tang tawh bawk. Presbytery aiawhin Synod Executive Committee-ah te, Synod Pastoral Committee-ah te, Synod Finance Committee-ah te leh Synod Nomination Committee-ah te a lo thu ve tawh bawk a ni. 15. PASTOR LALDINGLUAIA

Pa hming Nu Hming Veng/Khua Pianna Nupui hming

Upa C. Lalhmingthanga Vanlalbuki Kulikawn, Aizawl Aizawl R. Lalchhanhimi D/o Upa Vanengliana, Ramhlun N. Fa : Mipa pahnih Zirna : B.Th, B.D. E. Lungdar Biala a awm chhung : 2004 - 2006. Nemngheh Kum : 2006 Bial vawn tawh : Lamka Pastor Bial, Manipur ( 2007 - 2009) N. Hlimen Pastor Bial (2010 - 2011) Mawhphurhna chelh tawhte :Bial Chairman, E. Lungdar, Lamka, N. Hlimen. Moderator, Manipur Presbytery Contact No : 9436150304 / 9862066435.

: : : : :

30

16. PASTOR ZOSANGLIANA FANAI

Rev. Zosangliana hi F. Hmingthanga leh Vanrammawii te fa u ber niin Champhaiah 29.1.1971-ah a lo piang a. Class X St. Pauls School atangin a pass a. P.U. leh B.A. Pachhunga University Collage atangin a passed a. Kum 1998 - 2002 chhung B.D. A.T.C. -ah a zir a. Kum 2003 ah Pro. Pastorin Sangau-ah a awm a. Kum 2004 - 2005 chhung Chhingchhip Bialah Pro. Pastorin a awm leh a. Kum 2005 Synod Inkhawmpuiah Pastor atan nemngheh a ni a. Kum 2006 2010 chhung Manikbond Pastor Bialah a awm a. Kum 2207ah Bial Chairman a ni a. Kum 2008-ah Cachar Tlangah Presbytery Moderator a ni a. Kum 2010 Synod Inkhawmpui chuan E. Lungdar Pastor Biala awm turin a ti a. Kum 2011 atangin he Bialah hian Pathian hruaina in a la awm a. A nupui C. Lalrammawii leh an fapa Vanlalremruata te nen an khawsa mek a ni.

31

BUNG 5 KOHHRAN UPATE CHANCHN TAWI 1. UPA DARTHIANGA : Pu Zathuampuia fapa Darthianga hi E. Lungdar khaw dintu, Lal Upa, thirdeng a ni a. Kum 1915 atangin Pathian thu a awih a, kum 1919-ah Kohhran Upa atan nemngheh a ni. Kohhran Upa hmasa ber a ni nghe nghe. Mi themthiam tak, puanthui khawl pawh ama kutchhuak ngata chher thiam a ni. Kohhran rorelna lamah pawh mi rilru chak leh remhria, Kohhran tana thaa a hriatah chuan huaisen tak a ni. Aizawl bul Hlimen-ah a pem a, chuta tang chuan a upa nihna a chhunzawm ta lo. 2. UPA KHUPA : A hming pum chu Dotinkhupa a ni a, kum 1882-ah Khuangleng khuaah a piang a, Khuanglengah chuan Kohhran dintu a ni. Kum 1922-ah E. Lungdarah a lo pem a, Kohhran Upa atan thlan nawn leh a ni a. Kohhran rawngbawlnaah a taima em em a; Inkhawmpui kal leh hnatlangte hi a pelh ngai lo. A fate thunun leh zirtirah hian a duh uluk em em a, a faten sava no an khawi pawh a phal ngai lo. Tin, Zawlbuka naupang riakte hi tlangvalho hian mi thing ru turin an tir thin a, chutiangah pawh chuan Upa Khupa hi chuan a fate chu, Tlangvalin mi thing ru tura an tirh che u chuan, mi thing la lovin, kan thing hi in la mai thin dawn nia a ti thin. 3. UPA VANA : A hming pum chu Vanhnuaithanga a ni a, Kum 1898-ah a piang a. Kum 1924-ah Lailen atangin E. Lungdarah a rawn lut a, kum 1921-ah Kohhran Upa atan

32

nemngheha ni. Mi tlawmngai leh nunnem tak a ni a. Fanu pakhat leh fapa pakhat a nei hman a, a fapa chu Upa Lalchhawna a ni. 4. UPA RUALZIKA : Upa Rualzika hi Upa Darthianga nau a ni a, kum 1934-ah Kohhran Upa atan nemngheh a ni. Kohhran dan leh Kohhran bungruate uluk taka vawn tum mi a ni. Lal Isua tuarna Kros thu-a tui mi, Kros thuruk ropui taka sawi thei mi a ni. Rev. Sakhawliana M.A,B.D.kha a fapa a ni. 5. UPA CHHUNKIMA : Pu Lianhranga fapa upa a ni a. Kum 1918 -ah Biate atangin Lailenah an lo pem a, kum 1962ah E. Lungdarah an lo lut leh a. Kum 1935-ah Kohhran Upa atan nemngheh a ni. Kum 1937-ah Aizawl Mission Vengah a pem a, a Upa nihna chu a chhunzawm ta lo. 6. UPA TAWNA : Upa Tawna hi Mission School zirtirtu a ni a. Kum 1930-ah E. Lungdarah a rawn awm tan a, kum 1935-ah Kohhran Upa atan nemngheh a ni. Kohhran thurin te, Pathian thu zirna kawngahte mi thahnemngai mi a ni a, Kohhran kalhmang hria a nih avangin E. Lungdar Kohhran tibengvartu tak pawh a ni. Zaipawl hruaitu hlun, S.S Superintendent hmasa ber a ni. Kum 1936 tawp lamah Kelsihah a insawn a; chutah pawh chuan Kohhran Upa atan thlan nawn leh a ni a, tin, Bukpuiah pawh a insawn leh a, chutah pawh chuan thlan nawn leh a ni a, a Upa nihna chu a chhunzawm zel a ni. Zirtirtu hna a pension hnuah Aizawl Ramhlun Vengah a pem lut ta a. A fapa naupang ber chu Revd Chuauthuama a ni.

33

7. UPA DENGRUMA : Ani pawh hi Mission School zirtirtu a ni a, Kum 1937-ah Kelsih atangin a lo pem a, kum 1941 thlengin Lungdarah zirtirtu hna thawkin a awm a. Tuichangral Presbytery Khawmpui hmasa ber, kum 1938ah Kohhran Upa atan nemngheh a ni. A awm chhungin zaipawl lamahte Kohhran a tihmasawn hle. Pathian thu sawi thiam tak a ni. 8. UPA THATVELA : Pu Sangkhirha fapa mal a ni a. Kum 1911-a E. Lungdar kaitirhah pawh a tel ve a. Biate atangin E. Lungdar khua din turin Lal Thangburhan a hruai thlak a ni. Lal upa a ni a, khaw nu leh pa niin ei leh bara intodelh mi a ni. Tam mangang, a hnena buh dilte a hlawhchhamtir ngai lo. Mi taima leh tlawmngai a ni. Kum 1938-ah Biate khuaa Tuichangral Presbytery hmasa ber chuan Kohhran Upa atan a nemnghet a. Mi taima anih ang ngeiin Kohhran Inkhawmpui leh hnatlangah te, inkhawmahte entawn tlak leh taima a ni. 9. UPA SUAKTHUAMA : Chawnghluta fapa Upa Suakthuama hi kum 1934-ah Bungzung atangin E. Lungdarah an rawn pem a. Bungzunga an awm lai hian Kohhran Upa a ni tawh a. Kohhrana a kul a taia tang thin a ni. An In pawh Kohhran hovin inhmuhkhawm nan ber an hmang thin. E. Lungdarah hian rei awm lovin Lailenah hemi kum vek hian an pem leh nghal a. Lailenah pawh Kohhran khai dingtu ber a ni zel a. Kum 1947-ah E. Lungdarah an rawn pem leh ta a ni. Fapa 4 leh fanu 3 an nei a, mi nunnem leh zaidam, Kohhranho khawmpui leh thil tih ngai pawimawh mi a ni.

34

10.UPA THANGZOVA : Upa Thatvela leh Pi Vaithuami fapa a ni a, kum 1910-ah Biateah a piang a. Kum 1928-ah Pi Sangzawni nen an innei a, fa 3 an neih hnuah Kristianah a inpe a, kum 1939-ah Pastor Fehtea kutah Baptisma a chang a ni. Kristian danin an innei tha nghal bawk. Kristiana a inpek hlim, Chawlhni zana hming pek hla an sak laiin, Tunah chuan chhandam ka ni ta a ti thei a ni. Kohhranah rinawm taka rawngbawlin, kum 1945-ah Kohhran Upa atan thlan a ni a, kum 1946-ah Chalrang khuaa Tuichangral Presbytery Inkhawmpui chuan E. Lungdar Kohhran Upa atan a nemnghet a ni. Upa Thangzova hi pa tlawmngai leh fing tak a ni a, Committee-ah pawh a kul a taia tang; thu harsa leh khirh deuhvah pawh hruaitu tling tak anihna lang thin a ni. Upaa thlan a nih a, a tawngtai chhanna, I upat hunin i hrisel deuh deuh vang tih a hriat angin, kum 80 a tlin hnuah pawh khual khuaa inkhawmpuiah pawh a la kal tang tang thin. Pathiana rinna nghat tlat mi a ni a, ;Pathian Kohhran tan chuan engmah huphurh tur a awm lo a ti thin. Khawtlangah pawh mi tangkai, V/C President-ah te pawh lo tang tawh thin a ni. Sande Sikul rawngbawlnaah pawh Jubilee Award a dawng. 11. UPA K. THANGZUALA : Upa K. Thangzuala hi Pu Tlangbawia leh Pi Huallianchhingi fapa a ni a, unau mipa 3 leh hmeichhia 3 a nei. Lailenah kum 1928 khan a piang a. Kum 1948-ah Upa atan thlan a ni a, kum 1949-ah Tuichangral Presbytery- in Khawbungah a nemnghet. Lailen Kohhran khai dingtu ber a ni. Dan a zawhkim atangin Kohhran

35

rawngbawlna-ah a tel tan a, Chairman leh ziaktu hna te a chelh reng thin. Kum 1958 - 1959 chhung Biate-ah a cheng a, kum 1960-ah Lailenah a kir leh a. Kum 1967-ah Lailen chu E. Lungdarah khawm luh a ni a, E. Lungdarah an awm hlen ta a ni. Kum 1950-ah Pi Chawngmawii nen an innei a, fapa 2 leh fanu 3 an nei. 12. UPA CHHUNLIANA : Upa Chhunliana hi kum 1909ah Biateah a lo piang a, a pa chu Taibawnga a ni a, a nu chu Zathangpuii a ni. A u chiah hi Rev. Chhawnvunga, Rev. Lalchhuanliana pa hi a ni. Kum 1925-ah Pastor Bankuaia kutah Baptisma a chang a, lehkha a zir zawh hnuin Mission School zirtirtu- ah a tang a, hmun hrang hranga a awm hnuin kum 1942-ah E. Lungdar a lo lut a, a pension thlengin a awm ta a. Kum 1932-ah Thangkungi nen an innei a, fapa 4 leh fanu 7 an nei. Kum 1951-ah Kohhran Upa atan nemngheh a ni. Kohhran malah te, Bialah te, Presbytery leh Synod thlengin Committee pawimawhah a tel thin a ni. A hna atanga a pension hnuin Aizawlah a lut leh a, Tlangnuam Kohhranah awmin, a phak ang tawkin rawngbawlna a la chhunzawm zel a ni. 13.UPA KHUANGLIANA : Upa Darthianga fapa a ni a. Kum 1920-ah a piang a, Mizorama Harhna a thlen tum 3-na, Biak Ina hman an uar tan laia piang anih avangin a hming hi Khuangliana tih a ni. Biak Ina khuang lian an hman tantirh lai a ni. Naupan tet atanga Kristian nun kawnga entawn tlak,

36

tleirawl sualna pawhin a tihpelhe miah lova Sande Sikul zirtirtua tang a ni a, rawngbawltu rinawm tak a ni. Kum 1951ah Tuichangral Presbytery chuan E. Lungdar hmunah, E. Lungdar Kohhran Upa ni turin an nemnghet a. Reilote Upa a nih hnuin a hriselna a tha lova, kum 1954-ah chatuan ram a pan ta a ni. 14. UPA LALCHHAWNA : Upa Lalchhawna hi Upa Vanhnuaithanga leh Pi Chawngnghilhlovi te fapa a ni a. Ni 5.2.1926-ah a piang a, Kristian chhungkuaa seilian a ni. Naupang te a nih lai atanga Kristiannaa inhmangin, sacrament zir zo anih veleh NPSS-ah ziaktu hna a thawk a, Department hrang hrangah Leader hna thawkin, Superintendent hna te a thawk a. MSSU chawimawina Diploma pawh a dawng. KTP Leader hna te, zaipawl Conductor hnate pawh a thawk thin. Kum 1954-ah Kohhran Upa atan thlan a ni a, kum 1955-ah Tuichangral Presbytery chuan Lungdar Kohhran Upa atan a nemnghet a ni. Kum 1948-ah Pi Lallawmi nen an innei a, fapa 5 leh fanu 4 an nei. A fate zingah Rev. Thangzauva chuan Pastor hna thawkin, 2012-a Synod Moderator a ni. 15.UPA KHUANGLAWMA : Upa Khuanglawma hi Pu Lamputa leh Pi Chalthluaii-te fa upa ber a ni a. Pu Lamputa in hi Kohhran ho lenkhawmna a ni thin a; chuvangin khuang hi an dah reng mai a ni. In koh khawm nan leh innghahkhawm nan an hman thin avangin miten Pu Lamputa chu, Khuang a lawm em mai an tih thin avangin an fapa hmingah chuan Khuanglawma an sa ta a ni. Kum 1940-ah Nuchhuni nen an in nei a, fapa 10 leh

37

fanu 2 an nei. Kum 1955-a Khawhai Presbytery Khawmpui chuan E. Lungdar Kohhran Upa atan a nemnghet a. Amaherawhchu kum 1960-ah a Upa nihna chu vanduaithlak takin inngaihna sualah a tluk tak avangin a chawlhsan ta a ni. Nimahsela hetianga a awm hnuah pawh hian Kohhran thil tih leh inkhawmte a thlahthlam chuang lova, Tual Upaah te a tang leh ta a, a phak tawk rawngbawlna chu a thih ni thlengin a chelh a ni. E. Lungdar Kohhran hla hruaitu hlun a ni. Mizoram buai lai tak te khan V/C President-ah a tang a, Ramhnuai mite pawhin an In atanga la chhuakin tihhlum an tum a, silaiin vawi 4 kah an tum a; mahse silai a puak thei lova, an chhuah leh ta a ni. 16. UPA LALRUMA : Upa Lalruma hi 3.11.1923-ah Lunglei bul Pukpui-ah a piang a, a pa chu Lianchhunga a ni a, a nu chu Sailianthangi a ni. Pukpui atangin Perilungah an pem a, kum 1927-ah Tarpho-ah pem chhovin Chawngtui (S) ah khaw thar an kai leh a ni. A nu leh pa hi Kristian hmasa an ni a, a pa phei chu thuhriltu leh Sande Sikul zirtirtuah te tang thin a ni. Kristian chhungkuaa piangin a lo seilian a, kum 1940-ah Primary School Exam-naah scholarship hmuin, chhim bialah 6-na a ni. Kum 1943-ah Serkawnah Middle School a chhuak a, kum 1944 atangin Khawhri-ah School hawngin, zirtirtuah a tang a, kum 1949-ah Tarpho-ah a insawn a ni. Kum 1949 May thlaah Laldawngi nen an innei a, Pathian malsawmna dawngin fapa 4 leh fanu 6 an nei. Naupang kum 9 a nih laia a mumangah Pathianin, Ka fa, ka hnen atangin kal bo hauh suh aw a tih angin,

38

naupan lai atanga Kristian tha tak, mahni theih tawka rawngbawl, tantuah te pawh hman thin, tlangval hnu pawha kaihlek leh hla lenglawng pawh sa duh ngailo mi a ni. Kum 1949-ah Tarpho Kohhran Upa atan thlan a ni a, Bial Chairman leh Sande Sikul Superintendent hnate a thawk thin a. Kum 1960-ah Lungdarah sawn a ni a, kum 1961-ah Kohhran Upa atan thlan nawn leh a ni. Kum 1962-ah Tuichangral Presbytery chuan Sialhawkah Lungdar Kohhran Upa atan a nemnghet a ni. Upa anih tirh atangin Secretary hna a chelh chho reng a, Committee Chairman hna pawh hun rei tak a chelh. Sande Sikul Superintendent, tualchhung sum vawngtu a ni reng thin. Bialah pawh Chairman hna te, Synod sum vawngtu hnate a thawk reng thin a. Presbytery-ah leh Synod-ah Committee peng hrang hrangah a tel thin. 17. UPA KAWLKHUMA : Upa Kawlkhuma hi Pu Thangreia leh Pi Khuangpuithangi te fapa a ni a. Kum 1921ah Lailenah a piang a. A pa hi Kristian anih har avangin a nu kaihhruaiin naupangte a nih atanga Kristian ni mahse, baptisma chu dan chhunga a luh dawnin a chang chauh a ni. A nu leh pa unaute kaihhruaina hnuaiah Kristian tha takin a lo seilian a, zu far khat pawh tem lo leh, kaihlek leh khawvel lam hla sak insum thei tak a ni. Lungdarah Primary School a la awm loh avangin kum 1929-ah Leng-ah lehkha a zir a, Lungdarah kum 1930-ah a chhunzawm leh a, kum 1932-a Lower Exam-nah Biate Centre-ah pakhatna a ni a. Kum 1940-ah Zosap, Pu Mena chawmin Aizawlah Middle English a zova, exam-nah mipaah pahnihna a ni.

39

Kum 1942-ah Primary zirtirtu hna thawkin Murlenah te, Khuangphah-ah te, Vaikhawtlang-ah te a awm kual a, Indopui - II na avangin kum 1944-ah a chawl a, kum 1945ah a zawm leh a. Sailulak-ah kar 2 a awm hnuin Leng-ah a insawn leh a. Kum 1968-ah E. Lungdar-ah khawm luh a ni ve a. Kum 1949-ah Lalrumi nen an innei a, fapa 5 leh fanu 4 an nei. Kum 15 a nihin Sande Sikul rawngbawlnaah a thawk tan a, kum 19 a nihin Thuhriltuah a in pe a ni. Bial Secretary, Chairman-ah te a tang tawh thin. Synod leh Presbytery Committee hrang hrangah a tel thin. Lehkha chhiar peih mi a ni a, tin, thil chhinchhiah thei, hriatna nei tha em em, Pathian thu hriatnaah pawh a thuk hle, kumtin Bible a chhiar chhuak vek thin. Tualchhungah Sande Sikul Superintendent hna te, Synod sum vawngtu a ni reng thin. S.S chawimawina, Jubilee Award a dawng nghe nghe. 18. UPA HRANGHLEIA : Upa Hranghleia hi Pu Chalkhuma leh Pi Nutei fapa neih chhun a ni a, kum 1935 January thlaah a piang a, farnu pali a nei. Naupang nungchang tha tak, thiante leh unaute pawh hau ngai lo a ni. A naupan lai atangin Kohhran zaipawlahte telin, hlapui hrang hrang a zir ve thin. Kum 1948-a Primary Scholarship Exam-ah, Mualcheng Centre-ah pakhatna a ni a, kum 1951-ah Sialhawk atangin Middle School a chhuak a, Champhaiah pawl VII leh VIII a zir hnuin kum 1959-ah Aizawl High School atangin Matric a zova. Kum 1963-ah P.M Collage atangin I.A a passed. Kum 1962 atangin Lungdarah Middle School-ah Headmaster hna a thawk.

40

Kum 1962 atangin S.S. zirtirtuah te tangin, Department Leader-te a ni chhova, kum 1967-ah Kohhran Upa atan thlan a ni a, Leng khuaa Tuichangral Presbytery-ah, kum 1967 khan nemngheh a ni. S.S. Superintendent hna te, Kohhran Secretary te, Kohhran Chairman te a chelh reng thin. Bialah Chairman, Secretary leh Committee peng hrang hrangah te a tel thin a, Presbytery-ah pawh Secretary, Moderator leh Committee peng hrang hrangah nihna chelhin, Synod Committee hrang hrangah pawh a tel thin. 19. UPA LIANCHHUNGA : Upa Lianchhunga hi Pu Lianngaia leh Pi Kutdengite fapa a ni a, kum 1937-ah a piang. A nu leh pa hi Kristian hmasa an ni a, Kristian chhungkua atangin a lo seilian a ni. A naupan laia a nuin thil tisual lo tura a zirtirna, Misualte chu hremhmunah an awm ang a, mithate chu Vanramah an awm ang a tih chuan a nun a kaihruai hle a, a puitlin thlengin mi pawisawilo mi a ni. Kum 1951-ah NPSS Secretary hna a thawk tan a, zirtirtuah te tangin S.S. chawimawina Diploma pawh a dawng. S.S Department Leader-ah te, K.T.P. Leader-ah te pawh a tang thin. Kum 1967-ah Kohhran Upa atan thlan a ni a, kum 1967-ah vek chuan Tuichangral Presbytery in Leng khuahah a nemnghet a ni. Tualchhung rawngbawlnaah Kohhran Secretary, S.S. Superintendent hnate a chelh thin. Bial leh Presbytery-ah Committee hrang hrangah a tel thin. Kum 1957-ah Pi Darauvi nen an innei a, fapa 5 leh fanu 2 an nei.

41

20.UPA THANGVELA : Upa Thangvea hi ni 15.5.1933-ah Lailenah a piang a, a pa chu Tlangbawiha a ni a, a nu chu Huallianchhingi a ni. Unau mipa 3 zinga a naupang ber a ni. A nu leh pa Kristian tha tak, hlim lamna pawh chang an ni a, Pathian chawimawina pawh tum hnih an nei. Kristian chhungkua atanga seilian a nih avangin Upa Thangvela hi a naupan lai atanga naupang nungchang tha tak a ni. Kum 17 anihin thuhriltu rawngbawl hna a vuan nghal a, inkhawm thulh ngai lo, tlangval lai pawha fianrial tawngtai ngai pawimawh mi a ni. A han thawh thin zirtirtu hna a thawh pawh hi a lehkha zir tawp dawna a tawngtai Pathian chhanna ni ngei a hriat a ni. Kum 1955 atangin Primary School zirtirtuah tangin Siallukawtah te, Dungtlangah te, N. Vanlaiphaiah te, Serchhipah te, Khawlailungah te a awm hnuin E. Lungdarah a awm nghet leh ta a ni. Kum 1973-ah Kohhran Upa atan thlan a ni a, chumi kum vek chuan Tuichangral Presbytery in N. Vanlaiphaiah a nemnghet a ni. Tualchhung leh Bialah nihna pawimawh hrang hrang a neih bakah Presbytery-ah Committee hrang hrangah a tel thin. Kum 1960-ah Pi Thangsavungi nen an innei a, fapa 4 leh fanu 3 an nei. A fapa K. Lalrammawia chu Pastor hna a thawk mek. 21. UPA SATRUMA : Upa Satruma hi kum 1941-ah a piang a, a pa chu Pu Lallura ani a, a nu chu Pi Kapliani a ni. Unau pianpui mipa 3 leh hmeichhia 2 a nei. Kum 1973-ah Kohhran

42

Upa atan thlan a ni a. Tuichangral Presbytery-in N.Vanlaiphaiah, kum 1973-ah chuan Lungdar Kohhran Upa atan a nemnghet a ni. S.S. rawngbawlnah te, Tualchhung Kohhran rawngbawlnaah te nihna pawimawh a chelh thin. Kum 1961-ah Pi Chhiarkungi nen an innei a, fapa 4 leh fanu 2 an nei. Vanduaithlak takin inngaihna sualah a tluk avangin a Upa nihna chu a chawlhsan ta a ni. 22. UPA PHIRTHANGA : Upa Phirthanga hi kum 1939ah a piang a, a pa chu Zangura a ni a, a nu chu Chalhnuaii a ni. Kohhran rawngbawlnaah hian Intermediate a zir zawhin NPSS ziaktuah te, zirtirtuahte a tang nghal a. Department hrang hrangah Leader hnate a thawk thin. K.T.P. ah pawh Leader hnate a thawk a, Bialah pawh nihna pawimawh tak tak, Committee hrang hrangah a tel thin. Kum 1982-ah Kohhran Upa atan thlan a ni a, kum 1983-ah Tuichangral Presbytery-in Biateah E. Lungdar Kohhran Upa atan a nemnghet a ni. Tualchhung mai ni lovin, Bialah leh Presbytery thlengin Committee pawimawhah a tel thin. Ni 25.4.1972-ah Pi Lalthianghlimi nen an innei a, fapa 5 leh fanu 1 an nei. 23. UPA C. BAWIZUALA : Upa C. Bawizuala hi Pu Thangsina leh Pi Kapchini te fapa 4 zinga naupang ber a ni a, farnu 4 a nei. A nu leh pate hi khawvel mi an ni a. Kum 1946-ah Lengah a piang a, naupang fel tawh tak a nih hnuah chauh a nu leh pa te hi Kristianah an in pe a ni. Lengah Primary School chu a kal a, hmun hrang hrangah lehkha zirin a awm kual thin a, Shillongah B.A.

43

(Hons) a zir zo leh a, kum 1972-ah E. Lungdar High Schoolah zirtirtu hna a thawk tan a, kum 1981-ah B.Ed a zo lehin H/S Headmaster-in a pension a ni. Kum 1975-ah Pi Lalthanpuii nen an innei a, fapa 3 leh fanu 1 an nei. Kum 1982-ah Lungdar Kohhran Upa atan thlan a ni a, kum 1983-ah Tuichangral Presbytery-in Biateah a nemnghet a. Nemngheh a nih kum atangin Presbytery Secretary hna a chelh a, Moderator hna pawh a thawk. Synod Committee hrang hrangah a tel thin a. Bial chhungah Chairman hna te, Bial Secretary hna te a chelh thin bawk. Bial K.T.P. Leader leh Sande Sikul lamah pawh Bial Secretary a ni bawk. Tualchhung Kohhranah pawh K.T.P Leader, Kohhran Chairman, Secretary , S. S. Superintendent hnate a thawk bawk thin. 24. UPA V. LALREMTHARA : Pu Zaikhuma leh Pi Chalseli-te fa upa ber a ni a, 9th September, 1951-a piang a ni. Kum 1967-ah Pi Malsawmi nen an innei a, fapa 4 leh fanu 4 an nei. Kum 1986-ah Kohhran Upa atan thlan a ni a, chumi kum vek chuan Tuichangral Presbytery-in N. Vanlaiphai Venglai-ah a nemnghet a ni. NPSS zirtirtu leh Leader-ah te a tang reng thin a, kum 1975 atangin K.T.P. Committee-ah telin, tualchhungah K.T.P. Asst. Leader-ah te, Bial K.T.P Leader-ah te a tang tawh a ni. E. Lungdar Kohhran Male Voice dintute zinga mi a ni. 25. UPA R. THANZUALA : Pu Lalrova leh Pi Lalliani-te fa upa ber Upa R. Thanzuala hi 14.11.1948-ah a piang a, an

44

unau hi 8 an ni. Middle School ah zirtirtu hna thawkin apension thlengin a thawk a ni. Kum 1963 atangin NPSS-ah a thawk tan a, Department hrang hrangah zirtirtu-ah te, Leader-ah te a tang a. K.T.P. hruaitu, Secretary hnate pawh a chelh thin a ni. Tualchhung Kohhran leh Bialah Chairman leh Secretary hnate a thawk tawh a. S.S. Superintendent hna pawh a thawk thin. Presbytery Secretary te niin, Synod thleng pawhin Committee peng pawimawh takah a tel thin. Kum 1989-ah Kohhran Upa atan thlan a ni a, kum 1990-ah Tuichangral Presbytery-in Biateah a nem nghet a ni. Kum 1980-ah Lalrinsangi nen an innei a, fapa 3 leh fanu 3 an nei. 26. UPA C. SAWIDAWLA : Pu Darliana leh Pi Thangzelite fa tlum Upa C. Sawidawla hi kum 1951-ah Mualcheng khuah a piang a, unau mipa 5 leh hmeichhia 2 a nei. Mizoram buai avangin Mualcheng khua chu E. Lungdarah khawm luh an ni a, anni pawh chu kum 1967-ah an lut a. Kum 1973-ah Primary School zirtirtu-ah a thawk a ni. K.T.P.-ah, Bialah leh Branch-ah Leader te, Secretary te a chelh thin a, Sande Sikul lamah pawh Bial leh tualchhungah Secretary hna te thawk tawhin, tualchhungah Kohhran Chairman, Secretary te niin, Bial leh Presbytery Secretary hnate a chelh tawh. Synod Committee ah te tangin, tualchhungah S.S. Superintendent - a ni tawh bawk. Kum 1988-ah Kohhran Committee(Tual Upa) atan thlan a ni a, kum 1989-ah Kohhran Upa atan thlan a ni leh a,

45

Tuichangral Presbytery-in Biateah kum 1990-ah a nemnghet a ni. 27.UPA F. VANLALTHLIRA : Pu Aihnuna (L) leh Pi Aizawni (L) te fa 8 zinga a naupang ber Upa F. Vanlalthlira hi Ni 3.3.1952 ah E. Lungdar-ah alo piang a. Ni 6.Nov.1976 ah Lamthangi D/o Zapianga (L) nen inneiin fa panga - mipa 4 leh hmeichhia 1 an nei. Naupang Sanday School Department ah Begginer atanga Senior Dept. ah Leader leh Ziritrtu hna te alo thawk tawh a. KTP lamah Branch leh Bial-ah a theih ang tawk tawkah a inhmang thin bawk. Kum 1992 atangin Puitling Sunday School ziritrtu hna a thawk tan a, he hna hi vawiin thlengin a thawk chhunzawm zel. Kum 1992 ah Kohhran Committee member (Tual Upa) atan thlan niin kum 1996 ah Kohhran Upa atan thlan a ni a. Hemi kum Tuichangral Presbytery-in chuan Kohhran Upa atan a nemnghet a ni. 28.UPA THANGTHUAMA : Upa Thangthuma hi Pu Hrangliana leh Pi Haubuangi te fa niin ni 15 July 1932 khan E.Lungdar-ah alo piang a. Naupan tet atanga zaia lungleng mi a ni a. A lo puitlin hnu-ah pawh khawhar inah te, Biak Inah te zai hruaitu a ni thin. Kum 1952 Oct. 26 ah Pi Bawihkimi nen inneiin fapa pali leh fanu pali an nei. A fate zinga ami Darrema Hlawndo chu Pastor niin Dr. Zaichhawna, tuna Birmingham-a rawngbawl mek hi a fapa a ni bawk. Kum 1992-ah Kohhran Committee-ah thlan a ni a, kum 2000 ah Kohhran Upa atan thlan a ni leh a. Kum 2001

46

Tuichangral Presbytery, North Vanlaiphai Damdawi Veng Biak In-a neihah E. Lungdar Kohhran Upa atan nemngheh a ni. Bialah leh Presbytery thleng pawhin Committee pawimawh-ah a tel chho thin a ni. 29.UPA V. LALHMACHHUANA : Upa V. Lalhmachhuana hi June ni 6, 1956 ah alo piang a. A pa Pu V. Zaikhuma a nu Pi Chalseli a ni. Kum 1980 Jan. 30 ah Pi Manzovi nen an innei a, fapa pathum leh fanu pakhat an nei. Upa V. Lalhmachhuana hi Naupang Sunday School zirtirtu-ah te tangin KTP ah pawh hruaitu hna a thawk chho va, Zaipawl Conductor-ah te alo tang tawh thin. Dec. 3, 2006 ah E. Lungdar Kohhran Upa atan thlan a ni a, kum 2007 Tuichangral S Presbytery Inkhawmpui, E. Lungdar Kohhran Biak In-a neih chuan E. Lungdar Kohhran Upa atan a nemnghet a ni. 30.UPA V. LALZEMA : Upa V. Lalzema hi Pu Rangthanga leh Pi Aiveli te fa pakua zinga naupang ber niin 1 Dec. 1948 ah a piang a. Ni 22.1.1972 ah Pi Vanrammawii nen an innei a, fa mipa pahnih leh hmeichhia pakhat an nei. Kum 1983 atangin Social Welfare Deptt. ah 4th Grade hna a thawk a. Khawtlanga rawngbawlna hrang hrangah inhmangin hruaitu zingah a tel thin a. A tleirawl lai atangin Kohhranah te, Zaipawlah te a inhmang chho va, Zaipawl conductor ah te a tang thin. Tualchhungah leh Bial ah KTP hruaitu niin, kum 2001 ah Tual Upa atan thlan a ni a. Kum 2009-ah Kohhran Upa atan thlan a ni leh a. Tuichangral S Presbytery Inkhawmpui 2010, Lungkawlh Kohhrana neiah E. Lungdar Kohhran Upa atan nemngheh a ni.

47

31.UPA H. VANLALTANA : Upa H. Vanlaltana hi kum 1929 Sept. ni 10 ah Chalrang khua-ah alo piang a. A pa Mantawna, a nu Lalengi a ni. Unau mipa pangnga leh hmeichhia pali an ni. Mizoram Independence sualin East Pakistan leh Burmaah te hun engemawchen a thang bo hnu-ah kum 1979 ah alo haw a. Kum 1978 ah Pi C. Vanlalmuani nen inneiin fanu pahnih an nei. Khawtlang rawngbawlna ah GSA hruaitu niin Political Party-ah pawh a inhmang a. VC member a ni tawh bawk. Kum 2001 ah Tual Upa atan thlan a ni a. Kum 2010 ah Kohhran Upa atan thlan a ni leh a, hemi kum vek ah hian Tuichangral S Presbytery, Lungkawlh Kohhran Biak Ina neih ah E.Lungdar Kohhran Upa atan nemngheh a ni. 32. UPA B.LALRINPUIA

Upa B.Lalrinpuia hi ni 20. 8. 1957 ah lopiangin, a pa chu B. Hungliana, a nu chu Khawlsiami a ni.July ni 4, 1980 ah nupui, Lalnuntluangi a nei a, fa mipa 5 an nei. Sumdawnga dawrkai hi an eizawnna ber a ni. Khawtlanga rawngbawlna hrang hrang, YMA, GSA, Consumer Union leh Society ahte hruaitu pawlah a tang reng a. Kum 2000 ah TualUpa atan thlan a ni a, January ni 3, 2010 ah Kohhran Upa atan thlan a ni leh a, hemi kum vek hian Lungkawlha Tuichangral South Presbytery chuan E.Lungdar Kohhran Upa atan a nemnghet. Tualchhung Kohhranah leh Bial-ah pawh Committee pawimawh takah a tel thin a, Presbytery ah pawh Committee pawimawhah a tel bawk. B.S.I. rawngbawlnaah hian Local, Area leh Branch

48

ah pawh hruaitu a ni thin.

BUNG 6 SUNDAY SCHOOL Kohhran din tirh lai atangin Chawlhni chawhma inkhawmah Sunday School neih thin a ni a, ziak leh chiar an zir ber thin. Zirtirtu atan pawh ziak leh chhiar thiam apiang kha an ni mai. Hun a lo kal zel a, an theih ang angin Pathian thu lam pawh an zir tel thin.

49

Kum 1930 ah Primary School zirtirtu atan Mission zirtirtu Pu Tawna a rawn awm tan a. Kum 1931 ah Zoram Sunday School zirtirtu Conference neih a ni a; chutah chuan a theih chen chenah Graded Sunday School anga kal an ti tlu a; chuvang chuan kum 1932 atangin naupang lam leh puitling lam chu an inthen ve ta a. Kum 9 chung lam zawng puitlingah, a hnuai lam zawng naupangah an kal ta a, zirlaibu pawh neih hran a ni ta. Kum 1935-ah Mizo Sunday School Union din a lo nih khan, naupang lam chu Department thumah then a lo ni ve leh a, Primary, Junior leh Intermidiate Department in an inthen ve leh ta a ni. Puitling lam chu Biak inah an inkhawm zel a, naupang lam erawh chu nitin sikulah an kal thin a. Kum 1949 atangin Beginners Department a lo awm hrang leh a, Senior Department pawh kum 1955 atangin neih a ni ve leh ta bawk. Hotu neih dan Kum 1940 thleng kha chuan Superintendent hi a hming maia neih a la ni a, Department Leader te, Sunday School Committee pawh an la nei lo. Zirtirtu Tawna chuan Sunday School chu a kaihruai ber a, thil tul awm apiang chu zirtirtu zawng zawng chuan an relho mai thin. Kum 1940 hnu atangin Department Leader neih a ni ta a, kum 1952 atangin Sunday School Committee leh Secretary te, Superintendent pawh mumal taka neih a ni ve ta. Superintendent leh Secretary chu Puitling leh Naupang zirtirtuhovin an thlang thin a, Committee erawhchu Naupang leh Puitling zirtirtu atanga thlang chhuakin siam a ni. Kum 1955 hnu lamah chuan Sunday School Committee chu Kohhran Committee aiawha thlante leh Puitling zirtirtu aiawh

50

mi 2 leh Naupang Department Leader-te chu member an ni ta a ni. Tuna kan hman mek ang Kohhran Committee zawng zawng, Superintendent leh Secretary, Leaders, Zirtirtu aiawha thlan chhuahte hi kum 1981 Synod Inkhawmpui rel ang a ni. Thawhlawm lam E. Lungdarah chuan Sunday School neih tan atanga kum 1951 thlengin thawhlawm nghet neih a ni lo; mamawh dan azira siam chawp a ni mai thin. Hetih hun lai hian thawhlawm chu thingfak a ni mai a, kum 1952, November thla atangin thingfak bakah neih ang ang thawh theih a ni ta a, pawisa a la harsa hle a, chawlhni vawi khata thawh hi Re 1/- a tlin tum chu thawh that tum tak a ni. Hun a lo kal zel a, Bialtu Pastor Kawlkhuman buhfai thawhte a zirtir a; chuta tang chuan buhfai chu pawisa hmuhna tangkai ber pakhat a lo ni ta. Kum khat chhunga Lungdar Kohhran Sunday School thawhlawm, kum 10 dana a than dan chu hetiang hi a ni :1960 1970 1980 1990 2000 2010 Rs 72.00 Rs 552.00 Rs 1881.00 Rs 20483.00 Rs 34103.00 Rs 130163.00

Kum 1955 atangin Sunday School kal tha lawmman hi siam tan a ni a; hemi kuma an lawmman pek chu ziaklohbu, dere (pawisa 12) man a ni.

51

S.S. Superintendent/ Asst. Superintendent-a tang tawhte : 1. 3. 5. 7 9. 11. 13. 15. 17. 19. 21 Pu Tawna Upa Kawlkhuma Pu Dawngliana Upa C. Lalruma Upa Thangvela Pu Chhungkhuma Pu B. Laikhuma Pu H. Engmawia Upa R. Thanzuala Upa H. Vanlaltana Upa B.Lalrinpuia 2. Pu Dengruma 4. Pu Neihchana 6. Upa Lalchhawna 8. Upa Hranghleia 10. Pu Chalchhinga 12. Upa Lianchhunga 14. Upa C. Bawizuala 16. Upa C. Sawidawla 18. Upa F. Vanlalthlira 20. Upa V. Lalzema 22. Upa V. Lalhmachhuana

1. 3. 5. 7. 9.

S. S. Secretary-a tang tawhte : Pu Hranghrima 2. Pu Dohlira Pu C. Sawidawla 4. Pu T. Lalramenga Pu F. Vanlalthlira 6. Pu B. Lalrinpuia Pu Saizama Sailo 8. Pu H. Lalsangkima Pu Zorammawia

BUNG 7 RAMTHAR RAWNGBAWLNA A la hre velote hnena Lal Isua chhandamna chanchin tha hril hna hi Ramthar rawngbawlna chu a ni. Chu chu Kohhran hnapui ber pakhat a ni a; mahni ngei kal chhuaka he rawngbawl hna hi thawk an awm a, kal chhuak

52

ve thei lote pawhin sum leh pai hmangin he rawngbawl hna hi an thawk bawk thin. He rawngbawlna tur sum hi Pathian ram thawhlawm ke-ah telh a ni thin a. E. Lungdar Kohhranin Synod-a Ramthar thawhlawm a pekluh hmasak ber chu kum 1953 ah a ni a, Rs 5/- pek a ni. Hun a lo kal zel a, Kohhran pawhin hma a sawn zel a, kum 1992 ah chuan Rs 87,968. 20 lai pek a ni ta. Kohhranin kum 99 a lo tlin meuh chuan Pathian ram ke-ah Rs 49516 lai bakah Missionary rawihna atan Rs 231000 lai, a vaiin kum khatah Rs 726166 Synod-ah a pe ta a ni. Missionary chawmna Ramthar rawngbawlna lamah hian Kohhran a harh chho zel a, thalai zingah mi engemawzat phei chu mahni in lum kalsanin, Chanchin Tha hril turin ram thim lamah an liam ta a. Chawmtu an mamawh a, mimal thahnemngaite leh Kohhranhoten an lawmman an pe thin a, E. Lungdar Kohhran atang ngei pawhin thalai engemawzat Ramthim lamah an liam a, KTP leh Kohhran Hmeichhiaten heng mite lawmman hi an lo pe ve thin a ni. Pathian ram ke atanga ramthar rawngbawlna pangngai baka he Mi chawm rawngbawlna hi Tualchhung Kohhran leh Synod huap pawhin ngaihpawimawh a ni mai lova. Lungdarah chuan a vei zual paho chu Team (pawl) a insiamin, missionary chawm nan thawhlawm an khawn thin a, an pawl hmingah Paho Ramthar Team intiin, kum 1984 August thla atangin rawngbawlna an thawk tan ta a. An phur em em a, missionary pakhat hlawh an pe thin. A huaihawttu ber chu Pu Lalchuana a ni.

53

Team dang, Gospel Team chu ni 7. 4. 1985 ah a lo ding ve leh ta bawk a, missionary pakhat hlawh an tum ve bawk a; tichuan K.T.P. leh Kohhran Hmeichhiain pakhat v e ve an chawm bawk a, E. Lungdar atang chuan Synod kaltlangin missionary pali hlawh an pe ve thin a ni. Hei bakah pawh hian Synod kal tlang lovin, mi 10 vel intel khawmin Tuikuk rama thawktu, Tuikuk Pu Lukawlha chu an ruai thin bawk. Synod pawhin hma a la ta. Pathian ram thawhlawm ke baka Missionary chawm dan hi thaa hriain kum 1986 Synod Inkhawmpui pawhin, Mi Chawm rawngbawlna chu kum 5 chhung en chhin a lo rel ta a.(E. Lungdar Kohhran hi Mi chawm rawngbawlnaa a tihhmuhtu ber an ni awm e). Synod meuh pawhin a lo rel takah chuan E. Lungdar Kohhran pawhin kum 1987 atangin hma thar lakbelh a lo ni ta a, Team awmsa bakah Team dang Thlarau Lainat pawl leh Ramthim vei pawl chu a din leh ta a. Anni pawhin missionary pakhat ve ve an chawm ve ta bawk. Chung Team hrang hrang chu Kohhran Ramthar Committee-ah inthlunkhawm vek a ni a., Pu Lukawlha chawmtute erawh chuan an ti tawp ta. Hun a lo kal leh hret a, tha zawka hriatna avangin K.T.P. leh Kohhran Hmeichhia bak, Ramthar Team hrang hrangte chu thiatin, Kohhran Ramthar Team hmingin missionary chawm rawngbawlna chu chhunzawm zel a ni Kum 2010 ah chuan Venghlun leh Vengthar Kohhran an indang tawh chungin, E.Lungdar Kohhran chuan Synod ruahman dan angin Missionary 22 lai chawm a ni ve ta a, anni Kohhran pawhin engemawzat an chawm bawk.

54

Missionary-a chhuak tawh leh chhuak mekte : 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Nl. Zachhingpuii Nl. Vanlalfeli Nl. Lalngilneii .. Dr. H. Zaichhawna Pi B. Zonunsangi . Pu Vanlalchhuana . Pi Lianchhawni . chawl tawh. chawl tawh. chawl tawh. Birmingham, U.K. Tripura Field. Evangilist, Barak Area. Evangilist Teacher, Cachar Tlangram. Nl. Lalthlamuani . Evangilist Teacher, Arunachal & Assam Field. Pi Chhingpuii .. Evangilist, Assam Field. Pi C. Lalrinpuii Craft Teacher, Kolkota Field. Tv. Lalduhsanga chawl tawh Nl. Bethelpari Evangilist Teacher, Home Mission South. HUN PUMA RAWNGBAWL TAWHTUTE Mahni khua leh in lum kalsana rawngbawla feh chhuakte chanchin tawi te te-in sawi ila :1. Zachhingpuii d/o Aihnuna ( 1976 - 1990 ) :Pi Zachhingpuii hi kum 1976 atangin Ramthim lamah kalin, Tripura ramah Tlangbual Boloram hmunah te, Noagang ah te, Kasimchhora ah te, Joitang leh Nalichhora-ah te missionary hna thawkin a lo awm tawh thin a. Joitang hmunah phei hi chuan E. Lungdar Branch KTP te pawhin ram kan neih phah a. Amaherawhchu Mission rawngbawlna atan min rawn dil angin pek an ni ta a ni.

9. 10. 11. 12.

55

Ani hi a tir berah chuan KTP, E.Lungdar Branch in an chawm a, a hnu lamah chuan Pu CT. Pachhunga, Zemabawkin a chawm leh a; chumi hnuah Gospel Lover leh Pi Thanchungnungi leh Pi Thangi te tangrualin an chawm leh a ni. 2. Vanlalfeli d/o Zachhinga ( 1977 - 1984 ) : Pi Vanlalfeli pawh hi Tripura lamah, Tuidu Khambar leh Sip khuaah te missionary hna thawkin a lo feh chhuah tawh thin a. A chang chuan Evangilist Teacher ang pawhin a thawk thin. Pi Lianchhungi Melthum khuain a chawm thin a ni. 3. Lalngilneii D/o V. Lalchuana ( 1977 - 1983 ) : Pi Lalngilneii hi kum 1977 ah bawk Tripura ah lutin, Tuidu Kham ah te, Sip leh Noagang hmunahte Evangilist Teacher ah a lo thawk tawh thin a. A tirah chuan KTP, E. Lungdar ten an chawm a; chumi hnuah Pu Thanthianga, Tlangnuam, Aizawlin a chawm leh a ni. 4. Lalduhsanga s/o C. Siamtluanga (2008 2010) : Tv. C. Lalduhsanga hi Venghlui, Aizawl Kohhran chawmin kum 2008 atang khan Tripura State-a Depromthakut ah Evangilist in a thawk tan a. Kum 2011 ah a rawngbawlna chu bansanin Synod Presbyterian Bible School ah C. Th. a zir leh a ni. TUNA THAWK LAITE : 5. Lianchhawni d/o Tlangchangliana : Pi Lianchhawni hi Thlarau Bo Zawngtute chawm in kum 1999 atang khan Madhya Pradesh State-a Khandwa leh

56

Karkhera hmunah Evangilist in a thawk tan a. Kum 2003 ah Synod Mission Board in Evangilist Teacher atan a la a, hemi kum hian Training a nei nghal a. Kum 2004 atangin Arunachal East Field-a Khachan hmunah a thawk ta a. Kum 2011 atangin Bakbahar, Cachar Tlangram ah a thawk leh ta a ni. 6. Vanlalchhuana s/o C. Lalthlamuani : Pu Vanlalchhuana hi Synod Mission Board -ah kum 1996 atangin Evangilist Teacher atan lak a ni a, Winchester School, Cachar ah a thawk a. Kum 2001 ah training a nei a; chumi hnu chuan Patna Field -ah, Genesis School -ah 2003 thleng Hindi Teacher in a thawk a. Kum 2004 - 2009 chhung khan Arunachal West Field-a Bairakunda St. Paul H/S ah a thawk leh a. Kum 2010 atangin Barak Area-a Kolkolighar-ah Missionary-in a thawk ta a ni. 7. Lalthlamuani d/o H. Dokunga : Nl. Lalthlamuani hi kum 2008 atang khan Synod Mission Board hnuaiah Evangilist Teacher ni turin lak a ni a. Arunachal & Assam Field-a Lakla hmunah a thawk mek. 8. C. Lalrinpuii d/o Upa C. Sawidawla : Pi C. Lalrinpuii hi kum 2010 ah Synod Mission Board in Missionary (Craft Teacher) atan a la a, Kolkota Field-a (Badhu) Kolkota hmunah a thawk mek.

9. Chhingpuii d/o V. Ramfangzauva : Pi Chhingpuii hi Nepali Kohhran, Chandmary, Aizawl

57

chawmin kum 2004 atang khan Lalpani, Sonitpur District, Assam -ah Missianary-in a thawk a, kum 2011 atangin an thawhna Field leh thawktute chu Synod Mission Board hnuaiah an awm ta a, Pi Chhingpuii pawh a thawk zawm ta zel a ni. 10. Bethelpari d/o Thangreia : Nl. Bethelpari hi Aizawl Dawrpui Veng-a Pi Vanlalruati chawmin kum 2010 atangin Bungtlang South-a Hruitezawlah Evangilist Teacher in a thawk mek. 11. B. Zonunsangi d/o Pahnuna : Pi B. Zonunsangi hi kum 1983 khan Evangilist Teacher in a thawk tan a. Synod Mission Board hnuaiah Dholaicherra, Karimganj, Silchar ah te a thawh hnuin, tunah Agartala, Tripura State-ah a thawk mek. Evangilist Teacher-a lak a ni na-in, Office lamah pawh a thawk tam hle. 12. T. Lalchhanhima s/o T. Thantluanga : Tv. T. Lalchhanhima hi Aizawl Dawrpui Vengthar Kohhranin anmahni Kohhran chhunga Ruihhlo ngaite leh mi harsate tana thawk turin Counsellor atan a rawih a ni a, kum 2003 atang khan a thawk tan a. Hetiang lama harsatna nei tam tak a enkawl thin a, Home Crusade te, Camping te an buatsaih thin. Aizawl khawpui chhunga School hrang hrangte pawhin an School-a rawngbawl turin an sawm bawk thin. 13. Rev. Darrema Hlawndo s/o Upa Thangthuama : Rev Darrema Hlawndo hi kum 1999

58

atangin B. Th. (Hindi) a zir a, a zir zawhah Lucknow Fielda Etwa Bialah thla 6 chhung Missionary in a thawk a. Kum 2005 ah Pro-Pastor atan lak niin Sateek Bialah a awm a. Kum 2007-a Pastor-a nemngheh anih hnuah Lucknow Field-a Raebareily Bialah Missionary Pastor-in a thawk nghal a ni. 14. Dr. Zaichhawna Hlawndo s/o Upa Thangthuama : Dr. Zaichhawna Hlawndo hi 15.10.1963 khan Lungdar-ah alo piang a. A pa chu Thangthuama a ni a, a nu chu Bawihkimi a ni. Zirna lamah kum 1997 ah B.A. zovin kum 2002 ah M.A. a zo leh a. Chumi hnu kum 2005 2009 khan University of Birmingham, U.K. atangin Ph.D. a hmu leh a ni. Pu Zaichhawna hi rawngbawlna peng hrang hrang - Evangelist Teacher in Silchar, Barbon Village, Mohanpur-ah kum 1987-1989 chhung a awm a. Kum 1990 khan Missionary Training a zawm leh a. Evangelist Teacher hna Silchar Oriental School ah 1991 ah te, Kabuganj-ah 1992-1996 te, Lala Bazar-ah 1996-1998-ah te a awm a. Field Promoter in Delhi, Chamwood-ah 1998-2000 chhung a awm leh a. Evangelist-in Kolkatta, Scottish Church College-ah 2003-2005 chhung khan a awm leh a ni. Chanvo a chelh tawh chu Secretary, Christian Youth (KJS), Lala Pastorate, Secretary, Synod hnuaiah Sunday School Committee, Field Working Committee, Working Committee member te a ni bawk. Tawng chi hrang hrang a thiam tam hle a, Hindi, Bengali, Manipuri leh English te hi a thiam em em a ni.

59

BUNG 8 PATHIAN RAM THILPEK Pathian ram thawhlawm hi kum 1934 atangin record hmuh a ni a, chutah pawh chuan kum thenkhat - 1944, 1945, 1967, 1968 te hi Bial pumpui thawh tarlan mai a ni a, E.Lungdar Kohhran thawh bik a hriat theih tawhloh a ni. Rs a. 1934 1935 1936 p.

16. 0. 0. 22. 0. 0. 16. 12. 0.

60 1937 1938 1939 1940 1941 1942. 1943. 1944. 1945. 1946. 1947. 1948. 1949. 1950. 1951. 1952. 1953. 1954. 1955. 1956. 1957. 7 14. 3. 6. 15. 4. 19. 8. 27. 4. 25. 4. 37. 0. 1043. 9. 1008. 9. 213. 8. 208. 8. 209. 14. 375. 15. 424. 4. 382. 2. 476 15. 483. 2. 464. 14. 540. 6. 366. 9. Rs. 1958. 1959. 1960. 1961 1962. 1963. 1964 1965. 1966 581 738 899 1757. 2413 2469 2176 3460 3576 0. 0. 0. 0. 0. 0. 0. 9. Biate Bial pumpui thawh 0. Biate Bial pumpui thawh. 0. 0. 0. 0. 3. 0. 6. 6 3. 6. 6.

p. 89 17. 66. 46. 31. 56. 25. 92. 51.

61 1967 1968 1969 1970. 1971. 1972. 1973. 1974. 1975 1976 1977 1978 1979. 1980 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 2002-03 2003-04 2004-05 2005-06 2006-07 2007-08 2008-09 2009-10 14922 15545 8833 6598 7704 10221 11829 14568 14639 35482 27774 34239 32450 42243 274459 345558 337987 416302 490762 542650 530244 744901 691747 704493 980040 1214501 02. 17. 11. 77. 87. 07. 30. 18. 30. 02. 00. 00. 00. 00. .00 .00 .00 .00 .00 .00 .00 .00 .00 .00 .00 .00 Biate Bial pumpui thawh. Biate Bial pumpui thawh.

62

BUNG 9 HARHNA Pathianin a ram tihzau nan te, a mite tihchak thar nan te Kohhranhovah harhna a thlentir thin. Sawt pawh a sawt

63

hle a ni. Mizoram Kohhran hringtu Welsh ramah chuan kum 1904-ah harhna ropui tak a thleng a, an Mission Field pakhat, Khasi rama miten an zu chhim a, harhna chu an hawn ve ta a. Kum 1905-ah Khasi ramah chuan harhna a thleng ve ta a ni. Mi 5000 lai Kristianah an inpe nghe nghe a ni. Chu harhna chu chhim turin leh Assembly (chutih laia Synod) Mairang khuaa awm hmang ve turin Mizoram atangin mi 9 an zu kal ve a; amaherawhchu harhna chungchangah chuan hlawhchham inti takin an lo hawng a, Aizawl an rawn thlen dawnin Chaltlang kawnga an chawlh laiin an lo danglam nasa ta mai a, harhna chu an chang ve a lo ni a. Chumi ni chu 4.4.1906 a ni. Chu harhna chuan a fan zau zel a, Mission Veng Kohhran pui berah pawh ni 9.4.1906-ah chuan a thleng ve ta a. Mizoram, Kristian 49 chauh awmnaah chuan mi 89 laiin baptisma an chang thar ta a ni. Chuta tang chuan Mizoramah hian Harhna chu a cham reng tihtur khawpin a lo thleng fova, Kristian pawh an pung deuh deuh zel a ni. E. Lungdar Kohhrana Harhna a lo thlen dan lo sawi ila. Tum 1-na : Kum 1913-a Mizorama harhna lo thleng nghawng zelah khan E. Lungdar Kohhranah pawh kum 1915ah a lo thleng ve a. Kohhran an la tlem hle a. He harhnaah hian Hrangruma chuan inlarna angin thu a sawi thin. Tum 2-na : Mizorama harhna tum 3-na chu kum 1919-ah a lo thleng a. Chu harhna chu E. Lungdarah pawh kum 1920ah a lo thleng ve leh ta a. An tuipui ber chu Isua tuarna a ni. An tana a tawrhna avang chuan Isua chu an khawngaih a, an lainat em em a. An lung a leng a, an khawlai kalte hi an kal ber ber thin a, an nun a ngui ruai mai a ni. Han biak pawhin tah mai an chak thin a, an rilru milpui deuh lo chu kawm

64

pawh nuam an ti lo. An hla tuipui ber pawh Isua tuarna lam hla vek a ni, an sak lar deuh deuhte chu: 1. Isua Kros mak tak chungah khan. 2. Thu mak ka sawi nin theihloh chu. 3. Thisen hlu, thisen hlu. 4. Ka thla, thlawk la, thuro angin. 5. Aw Kalvari thing chungah chuan. 6. Ka Lalpa misualah an chhiar. tihte hi a ni. Kalvari tlang an ngaihtuahin an lung a leng em em a, sava hram leh rengchal hram te, thing innawt ri te pawh hian Aw, tlang mawi Kalvari ti rawng rawngin an hre thin a, an tap zawih zawih mai thin a ni. Hemi kum hi buh ei lamah an tam hle mai a, khaw thenawmte pur an phur thin. Nimahsela harhna an chan avang chuan tam hrehawm pawh an hre lo; pur phur an inchhawkte hi ramhnuaiah pawh Pathian fakin an lam deuh reng mai thin. Feh hawngte hi in lam amite hian an lo hmuak thin a, kawtchhuahahte hian antam phurh leng dawr dawr khawp tein an lam thin. Hemi kum Krismas-a an lengkhawm tum khat chu an zai tuiin, hla an nawn rei khawp mai a. Ka Lalpa misualah an chhiar tih hla hi zanlai vel atangin an sa tan a, tawp thei ta hek lo. Khua a lo var a, khawvara lo lut tharte pawhin an zawm ve zel a; chhun a lo ni ta hial a, chutah pawh chuan an la tawp thei chuang lova. Tlai lamah Behliang mun hun velah ruai theh a lo tul ta si, tufa hovin Sechal ruai an siam chuan a titawp thei ta chauh a ni. Darkar 15 lai an sa awm e. Ruai theh phei chu rawt lo se, eng chen tak sa ang maw! an ti hial a ni. He harhnaah hian an lam a, an zuang vak vak thin. A

65

hmain Biak In-ah khuang an la hmang ngai lova, hemi kum atang chiah hian Biak In-ah khuang an hmang a ni. Kum 1921 a lo her chhuak a, chu hlimna chuan khurhna a lo tel ta a; Kristian pawh an pungin, Pathian thu awilo tam takin an awih ve ta a ni. N. Vanlaiphaiah Pastor Bial 2 infinin inkhawmpui neih a ni dawn a, chumi atana inbuatsaihna chi khat, Thlarau beisei hlimna inkhawmpui chu E. Lungdarah neih phawt a ni a. Mikhual pawh 200 lai an lo kal a. Tin, hetih hun lai vel hi Fangrual an tih mai thin, Kristian nula leh tlangvalin a huhova khua an fan thin hun lai a ni a, an hlim hle thin a ni. He harhna hian kum 6 lai a awhin, Kohhranho a chenchilh a ni ber mai; kum 1925 thlengin Kohhranho an hlim em em reng a ni. TUM 3-NA : Kum 1930-ah Harhna a lo thleng leh a. A intan ber chu ran talha chawimawina atangin a ni. A hmasa berin Pu Thangchhingpuian a vawk a talh a, a dawtah Pu Thasiama leh Veli nuin an talh leh a. Chumi hnuah pawh Kohhran hovin ar an khaikhawm a, lawmthu sawina an siam leh a. Chumi zan chuan Penticost ni ang mai khan Thlarau a lo thleng chu a ri huk mai a; tap nen, lam nen, an thum ta chur chur mai a ni. Tin, Krismas Inrinni zanah Pu Lianngaian bawng a talh leh a; chutah pawh chuan Pathian Thlarau hnathawh a lo thleng leh a, an lam a, an tap bawk thin. Khawlaite an fang bawk thin a ni. He hlimna hian ngal nat a keng tel a, an ngal a nat tawh chuan an thu hnawk mai thin a, tlangvalte pawh hi an rak tuar tuar mai thin a ni. Mi thenkhat chuan Isua a lokal dawn tiin an tingthulte an phawrh a, an sem thin. He harhna hian Kohhranhovah inhmangaihtawnna a thlen nasa a, an hlawkpui hle a ni.

66

He harhna hian Kohhranho a chenchilh lai hian, kum 1931-ah khan E. Lungdar Pastor Fehtea bial leh Pastor Bankuaia bialte infinin E. Lungdarah hian Inkhawmpui neih a ni a. He Pastor bial 2 hian khawchhak ram zawng zawng hi a huam a ni mai e; Tuichang chhak lam zawng zawng, Champhai chhim lam zawng hi a ni a; mikhual pawh an tam hle a ni. In khatah mi 30/40 te an thleng a ni. Mutna an indaihloh avangin tualchhung mipa tawhphawt chu leikapuiah te, pumah te, zawlbukah te an riak a, mikhual erawh chu inchhungah an riahtir vek a ni. Inkhawmna atan Lalruni tuizawl, tuna tlang dil bulah khian Pandal, a dung 72 ft, a vang 48ft an sa a, chutah chuan an inkhawm thin. An hlim em em a, an lam mup mup mai a ni. Hemi tuma inkhawmpui hi khawmpui nuam leh hlim berah upa lamte chuan an sawi thin a ni. Inkhawmpui an tiak tur chu a tual a khualin an ui em em vek mai a, kawtchhuaha an han inthlahte chu, kut hi mittui leh hnap hrukna hian a nal pur mai a, Inkhawih ngam pawh a ni lo an ti hial thin. Hla phuah thiam hmingthang Pu Saihnuna (Leng Lal) pawh a tel ve a, he hla hi a phuah ta nghe nghe a ni. 1. Aw, thisen ropui zarah, Tapin i hming kan ko; Lawmna parmawi min thliah, Lenrual lungduhte nen. Ka ngai e, Lalpa, Hallelui, ka ngai, Then lova leng zawng kimna Zion, Immanuela khawpui chu. 2. Kan lenna hmuntin, ramtin, Tlangtin ami Lalpan;

67

Hmangaihte inthen hnu, Min la hruaikhawm leh ang. 3. Tunah lungngaiin kan tap, Khua a lo var hun chuan; Lalna rammawiah khian Thian kan inthen tawh lawng. He hlimnaa an hla sak lar deuhte chu : Kan nghak reng che kan Lalber. Ka ralthuam ka dah ngam lo. Ka hmaah luiral mawi chu a awm. Misual ka ni, Lalpa min ngaidam rawh. Ka thilung sual bawlhhlawh hnu hi tihte hi an ni.

1. 2. 3. 4. 5.

Upa Khupa chuan, Aw, kallai kan ni tih hi a duh em em mai a, a fanu hmingah Kallaii a sa hial a. Pu Lianngaia pawhin he hla hi a duh ve hle bawk a; a fapa hmingah Chawllova a phuah a, rei a dam ta lo hlauh a ni. Tin, Suakliana hla phuah, Kan nghak reng che kan Lalber, tih hla hi an sa lar zual bik a; inkhawmnaa tum hnih an sak a tam mai. Pu Thangluaia pawhin a fapa hmingah Vanropuia a sak phah a ni. Tin, hemi kuma piang tho, Bawngchawm Lal Pu Chawnghmingliana fapa pawh Vanropuia an ti bawk. He harhnaah hian an khur a, an awm hle hle thei lova, an lam chhuak ta thin a ni. An lam hian an si si a, thenkhatte chuan Vanram ka fang te an ti thin. Biak In-ah chuan mipa leh hmeichhia hi inlamfin lovin, upa ten an daidang thin. Kum 1932-ah Pu Chawnga (Chawngthura) chuan tawnghriatloh a chang a. A tirah chuan miten Van tawng an tih sak mai thin a, tawnghriatloh tih hi sawi a la awm ngai

68

silova. A lungphunah pawh Mizorama tawnghriatloh nei hmasa ber tih a ni nghe nghe. Tawnghriatlohte hi awmin lo tam sawt hle mahse, Pastor Fehtea bialah chuan Kohhranho lungruallohna awm ngai lo hle a ni. TUM 4-NA : Hei hi Bawm zawn hlimpui an ti mai thin. Kum 1946 hnuhlak (May) laiin, Aizawl lam atanga Burma rama kal tur chanchin tha Dak chuan Lungdar a rawn thleng ve ta a. Mualcheng chuan an rawn hlimpui em em lova; mahse E. Lungdarin an han lak meuh chuan anmahniah a thawk let ve leh a, an hlimpui leh ta hle a. E. Lungdarah pawh an hlimpui hle a ni. Hemi tuma hlimna hi, a chang vekte chuan an chang chhah hle, an ban han vaite hi a na khawp a, an thlan te hi a tla phung mai thin a ni. An hnathawk lai pawh hi khuang ri an hriat tawh chuan an chhunzawm hlei thei lova, an invai pawp pawp zel mai a ni. An hla tuipui ber chu Isua hming an hril ang a tih hi a ni a, chhak lamah a kal zel ang tih lai phei hi chu Bawm zawn nen a inrem bawk a, an duh lehzual thin. Hemi kumah Bawktlang khaw thalai engemawzatin hlimna chim leh rawngbawlin thla 3 ngawt mai E. Lungdar an chamchilh a, E. Lungdar thalai rualin hlo thlovin an loah an va fehpui thin. Kum 1948-ah Bawm zawn tum 2-na a lo thleng leh a, a hma ami ang chuan an hlimpui em em lo. TUM 5-NA : Hei hi Laikang Hlimpui an tih fo hi a ni. Kum 1951, E. Lungdarin Laikang ram tang an neih kum a ni. Pathian thuhriltu lar tak Pu Lalkherha chu an khua (Biate) atangin chhim lam atanga Burma rama luh tumin a chhuak a; E. Lungdarah a cham a tul a ni ang chu, thla 3 ngawt a

69

cham ta a. A Rawngbawlna atang chuan Kohhranhovah Harhna a thleng ta a ni. E. Lungdar khua chuan an ram hla ber, Laikang ram tang an neih kum tak a ni si a; nitin an feh atul si. Lehlangin an feh thin a, tlaiah inkhawm hmanloh hlauvin an tlan haw thin a ni. Zantin an inkhawm mai bakah, inkhawm banah an lengkhawm a, dar khat te, dar hnihte an thleng thin. Chutianga nitin leh zantin an awm chung chuan chauh pawh an hre chuang lo. An hla tuipui ber chu - Sual thimah hian kan vakvai rei tawh lovang tih te, ;Lalpa tawtawrawt a rik hunin, tihte hi a ni. Pen thum lamin an lam ber a, an lam rual suau suau thin. Tlangval thenkhat erawhchu tuihleuh ban vai ang deuh hian an ban an vai a, an nghawk sawk sawk thin a. Hla pawh sa ve lem lovin, heih heih an ti thin. Tawnghriatlohte pawh an zir thin a. Pu Zachhingan a tia lawm - Pu Lalkherha rawn hruai Pu Thanglawma leh Selan Pu Chalphunga inah an lo zirtir a. Kan va lut ve mai mai a, KOhhran Upate pawh an lo tel a. Engmah la chang ve ta lo chu ka nuih hi a za em em mai a. Ka awm ve tih pawh hre lovin Pu Tlanglawma chuan, Zachhinga hi a lokal ve em? Tawnghriatloh chi 7 a nei a sin a ti a. Kei chuan, Awihawm loh loh, chi khat pawh la thiam lo ia ka ti a; tichuan nuihza hle e tilo chuan ka tel ve ta a. Pu Tlanglawma chuan, Inring rawh ule, tan, tan, tan, in ti ang a, in lei a lo danglam pawhin tilui zel ang che; Thlarauin a man che u a ni ang a ti a. A sawi ang chuan kan han ti ta a, a awilo ber kha a chang hmasa ber chu ka ni ta lawi a a ti a ni. Pu Thanglawmate chu hlo thlovin an va pui a, Biate khuain an rawn pui bawk a, mi 150 lai an feh a, thlamahte chuan an lam lawp lawp mai a ni. He hlimnaah hian Kohhran

70

mipui an lungrual em em vek a ni. TUM 6 -NA : Kum 1954-ah Chaltanga, Thiltlang khua chu rawngbawlnain E. Lungdarah a cham reng a, Kohhran an hlim hle a ni. TUM 7-NA : Kum 1965-ah E. Lungdarin Laikang ran tang neih a ni a; hemi kum hian Pu Panga, Riangtlei khua chu E. Lungdarah a lo kal a, a cham reng a. Aizawl atanga hmu nia insawiin, tutute emaw ran talh turin a tur (ngen) thin a, In talh loh chuan sakeiin a seh tho ang te a ti thin. Talh phah pawh an awm nual a ni. Pu Chhawnluaia, Farkawn khua chu chhim lama rawngbawl tumin E. Lungdar a rawn thleng ve bawk a, ani pawh chu a cham ta reng a; chutih lai chuan Kohhranhova hlimna ropui tak a lo thleng ta a ni. TUM 8-NA : Chhandam nih inhriate hi tunhma chuan an awilo lutuk a, miin an sawite hian chapo tawngah an ngai thin. Nimahsela he thu hi Mizoramah a lar chho zel a, miin an hrefiah thiam tawl tawlh a ni. Kum 1974 March thlaah Pi Thangpuii, Khawlek khua chu E. Lungdarah rawngbawlna a nei a. Biak In-ah Pathian thu sawiin, inkhawm banah Counselling neih thin a ni a. Lam nain a thawk nasa em em lova; amaherawh chu chhandam nih inhriatnaah an chiang a, an lawm em em a ni. Pi Thangpuii rawngbawlna hi Lungdar Kohhranah chuan, hetiang anga campeign neihna hmasa ber a ni. TUM 9 -NA : Kum 1984 kumtirah Pu C. Lalthlamuana

71

Lunglawn khua chu a hote, Evangelistic Team, member 15 nen E. Lungdarah an lo kal a, camping neih a ni a. Mi tam tak an lut a, piantharna an chang hlawm a ni. He harhna hi Kohhranah thawhlawm ngaih pawimawhna te, Kohhran ngaih pawimawhnate tithangtu niin a lang. Tun thlenga zing tawngtai inkhawm hi hemi atanga intan a ni. TUM 10 -NA : Hei hi Bethel Harhna kan ti mai ang chu. Pu K. Hmingliana, Speaker, El Bethel Evangelistic Team leh a rawngbawlpuite hmangin kum 1989 February thlaah camping neih a ni a. El Bethel Team hi Aizawla rawngbawlna an neih hma, Mizorama rawng an bawl tantirh lam a ni a, an rawngbawlna a alhchhuahna hmun tak pawh a ni. Pathian thuchah sawiin, Counselling Class neih a ni a; chumi hnuah Bethel an ti mai a, hmun bik ruatah mahnia Pathian pawlna neih a ni a. Mitin maiin Pathian pawlna an chang a, an tap zawih zawih a, an lam suau suau mai a ni. He harhnaah hian mi zawng zawng an lam a ni ber e. BUNG 10 GOSPEL CAMPING Mizoramah leh E. Lungdar Kohhranah ngei pawh Kohhranho rawngbawl dan hi a danglam fo thin. A tirah inah lut lawra, Isua hi lo ring ve tawh rawh u, an tih mai thin ang hun kha a liam tawh a, rawngbawl dan ki hrang hranga thawh a lo ngai ta. Crusade leh campaign rawngbawlnate a lo ngai ta a, chu mai pawh duhtawk lovin, Camping rawngbawlnate a lo chhuak ta zel a. Camping

72

hmangin Pathianin a mite a tiharh thin a ni. E. Lungdar Kohhrana camping neih tawhte lo tarlang ila :CAMPING A hmun A hun Speaker Counsellors VAWI 1-NA : : High School : 19. 1. 1983 - 7. 2. 1983 : Pu Lalsiama : Messenger For Christ Team member 7 leh Tualchhung atanga inruatte. : Pastor L. Hrangzova : Upa C. Bawizuala VAWI 2-NA : : High School : 17 - 21. 1. 1984 : Pu C. Lalthlamuana : Evangelistic Team member 15 : Pastor L. Hrangzova : Upa C. Bawizuala : 207

Director Secretary CAMPING A hmun A hun Speaker Counsellors Director Secretary Campers

73

CAMPING A hmun A hun Speaker Counsellors Director Secretary

Campers CAMPING A hmun A hun Speakers Counsellors Director Secreatry Campers CAMPING A hmun A hun Speaker Counsellors

VAWI 3-NA : : High School : 22 - 25. 1. 1986 : Tv. B. Lalhmingsanga : M.F.C. Team member 20 : Pastor H. Sangkhuma & Upa C. Bawizuala : Pu C. Sawidawla Leader Pu B. Thantluanga, Pu Saingenga Sailo, Tv. K. Lalrammawia : 216 VAWI 4-NA : : M/S II : 30. 4. 1987 - 3. 5. 1987 : Pastor S. Lalkhuma & Pu B. Lalhmingsanga : Kohhran atanga ruat mi 24 : Upa C. Lalruma & Upa Hranghleia : Upa Lianchhunga : 112.

VAWI 5-NA : : High School : 5 - 9. 1. 1988 : Pi Lalzawmliani Ramhlun N : Ramhlun atanga lo kalte leh Kohhran atanga ruat - mi 39 Director : Pastor S. Lalkhuma Asst. Director : Upa V. Lalremthara Secretary : Pu C. Sawidawla & Upa C. Bawizuala Campers : 168

74

CAMPING VAWI 6-NA : A hmun : High School A hun : 8 - 23. 2. 1989 Speaker : Pu K. Lalhmingliana Counsellors : El- Bethel Team mi 6 & Tawngtai khawl mi 17 Director : Pu B. Lalhmingsanga Asst. Director : Upa Lianchhunga Secretary : Pu C. Sawidawla Asst. Secy : Tv. Hrangvunga ( Camp hi a zawnin tum 4 neih a ni a, a nawnnaah hruaitu inthlak a awm a) Director : Upa C. Lalruma Secretaries : Upa Lianchhunga & Upa V. Lalremthara Campers ( a pumpuiin) : 1164 CAMPING VAWI 7-NA : A hmun : High School A hun : 11 - 14. 4. 1990 Speaker : Pu Lalsangluia Sailo, Chanmari. Aizawl. Counsellors : Gospel Reapers Team. Director : Pu B. Lalhmingsanga Asst. Director : Upa C. Lalruma Secretaries : Upa Lianchhunga, Tv. Hrangvunga, Tv. C. Lalchharliana Campers : 42

75

CAMPING VAWI 8-NA : A hmun : Biak In A hun : 7 - 11. 7. 1992. Speaker : Pu K. Lalhmingliana Counsellors : El - Bethel Team members 4, Tawngtai khawl mi 16 Director : Upa R. Thanzuala Secretary : Upa C. Sawidawla Campers : 1183 ( Hemi tum hian Camp chhawng thum neih a ni) CAMPING VAWI 9-NA : A hmun : Biak In A hun : 21 - 25. 5. 1996 Speaker : Pi Lalzawmliani, Ramhlun. Director : Pu H. Rohmingthanga ( Ramhlun Gospel Team) Secretaries : Pu K. Rualthankhuma (Ramhlun Gospel Team ) Asst. Secy. : Upa R. Thanzuala Campers : 61 CAMPING VAWI A hmun A hun Speaker Secretary 10-NA : : Biak In : 14 . 5. - 6. 5. 1997 : Pu PC. Sangzuala. Tuikual : Pro-Pastor K. Lalthlengliana Upa Lianchhunga Upa C. Bawizuala : 1092

Campers

76

( Hemi tum hian Camping chhawng li neih a ni) CAMPING VAWI 11-NA ( L a ng Camp tum 2) A hmun : Biak In. A hun : 5. 8. 1998 Speaker : Upa C. Vanlalfela, Vairengte. Krista Chhanchhuah Team. Director : Tv. Vanlalmuana, Krista Chhanchhuah Team Secretary : Tv. Lalzomuana, Krista Chhanchhuah Team Asst. Secy. : Tv. C. Lalhmingmawia, Krista Chhanchhuah Team. Campers : 200 CAMPING VAWI 12 - NA : A hmun : Biak In A hun : 20. 5. - 11. 6. 1999 Speaker : Pu R. Lalramliana, Gospel Thunder Team. Director : Pastor PB. Lalmalsawma& Upa C. Lalruma Secretaries : Pu Chalhlira & Pu C. Lalnghakmawia Campers : 1849 (Hemi tum hi E. Lungdara Kohhran 3 huama camp a ni) CAMPING VAWI 13 - NA : A hmun : Biak In

77

A hun : 19. 6. - 10. 7. 2001 Speaker : Pu K. Lalbiakmawia, Misualte Thian Team. Director : Pastor PB. Lalmalsawma Deputy Director: Pro- Pastor Lalrinfela Pachuau Secretaries : Pu V. Lalzema, Pu Saizama Sailo, Pu H. Zoramsiama Campers : 629 (Hemi tum hian Camp chhawng thum neih a ni) CAMPING VAWI 14 - NA : A hmun : Biak In A hun : 19 . 6 - 19 . 7 2003 Speaker : Pu K. Lalngaihawma, Mi Lungngaite Thian Team. Director : Pastor PB. Lalmalsawma & Pro-Pastor Lalrinfela Pachuau Secretary : T. Upa V. Lalzema Campers : 1206 (Hemi tum hian Camping chhawng 6 neih a ni) CAMPING VAWI 15-NA : A hmun : Biak In A hun : 30. 8.- 16. 9. 2005 Speaker : Pu Vanlalngaia K r i s t a Thiante Team. Director : Pastor PB. Lalmalsawma & Pro-Pastor Laldingluaia Secretary : Pu V. Lalzema, Pu

78

Lalsangkima, Pu B. Lalrinpuia, Pu Chalhlira. Campers : 315 (Hemi tum hian Camp chhawng 3 neih a ni) CAMPING VAWI 16-NA : A hmun : Biak In. A hun : 9. 12. - 19. 12. 2008 Speaker : Pu F. Hmingthansanga, Mi Lungngaite Thian Team. Director : Upa V. Lalhmachhuana Secretaries : Upa F. Vanlalthlira, T. Upa V. Lalzema Campers : 80 ( Hemi tum hian camping chhawng 2 neih a ni) CAMPING VAWI 17-NA : A hmun : Biak In A hun : 9. 2. - 9. 3. 2009 Speaker : Pi Vanlalnghaki, Jehova Jire Team Director Thangthuama Secretaries : T. Upa V. Lalzema, T. Upa B. Lalrinpuia, Pu H. Lalsangkima Campers : 1285 ( Hemi tum hian Camping chhawng 5 neih a ni) BUNG 11 INKHAWMPUI DAWN TAWHTE : Pastor R. Lalrinsanga, Upa

79

PRESBYTERY Tuichangral Presbytery hi kum 1938 ah a lo piang a; hetih lai hi chuan a huam a zau hle a, Rev. J.M. Lloyd-a lehkhabu - History of the Church in Mizoram ah chuan Kohhran 93, khua 120 lai awmin a sawi. Tuichangral chhak lam zawng zawng hi a huam a ni ber mai. Tuichangral Presbytery din tan atanga inkhawmpui vawi 10-na hi E. Lungdarah nghah a ni a; thupui atan Isua Krista leh Hnam hmasawnna tih an hmang a. E. Lungdar Bialtu Pastor hmasa ber, hetih laia Mualcheng Bialtu Pastor Saitawna chuan thupui hi a sawi a, palai kal hi mi 183 an ni. E. Lungdar Kohhranin Presbytery Inkhawmpui a lo dawn tawhna kum leh Thupuite lo sawi ila. THUPUI 1. Isua Krista leh Hnam hmasawnna 2. Thiamchantirna thu Kum 1960 atangin Tuichangral Presbytery chu hmun hnihah then a ni ta a. Hmar lam zawng chu Khawchhak Presbytery tih a ni a, Pastor Bial 4 a huam a. Chhim lam zawng chu Tuichangral Presbytery hming la pu zelin Pastor Bial 4 a huam a ni. 3. 1975 Rinna leh thiltih 4. 1979 June thlaah Special Presbytery dawn a ni a, Presbytery chu hmun hnihah inthen leh a ni a, chhak lam zawng chu Tuipuiral Presbytery tih a ni a, thlang lam chu Tuichangral Presbytery hming puin a la awm zel a ni. KUM 1947 1951

80

5. 1979 Zirtirna tha 6. 1982 Kohhran 7. 1988 Puitlin lam i pan ang u. ( Golden Jubilee lawm a ni ) 8. 1996 Kristiante Inpumkhatna 9. 2000 Rorelna Ni 10. 2004 Kohhran, Pathian khawpui. 11. 2006 July thlaah Special Presbytery dawn leh a ni a, Tuichangral Presbytery chu hmun hnihah inthen a ni leh a, Tuichangral North leh Tuichangral South tiin hming thar a nei ta a, E. Lungdar chu Tuichangral South lamah a tel. 12. 2007 Riangvaite hnena Chanchin Tha hril. (Kum 2011 ah E. Lungdar Kohhran atanga indang, E. Lungdar Venghlun Kohhranah Tuichangral South Presbytery nghah a ni bawk.) INKHAWMPUI LIAN DANG BIAL HNIH INKHAWMPUI : Tuichangral Presbytery pian hma, kum 1931 ah khan Pastor Bana bial (Khawbung Bial) leh Pastor Fehtea bial (Biate Bial) infinkhawmin E. Lungdarah Inkhawmpui an nei a, Hetih lai hian Pastor Bial hi a zau hle mai a, Tuichang ral chhak lam, Tuipui ral zawng zawng pawh a huam vek a, Tuichangral thlang lama Bawngchawm leh Chawngtleng te pawh Pastor Fehtea hian a zuk hmui avangin an rawn tel a. Mikhual pawh 1800 lai an ni a, mikhualte chu in chhungah mut tir an duh avangin tual chhung mipa tawh phawt chu luhkapuiahte, pumah te, zawlbukahte an mu hial niin an sawi. In khatah mikhual 30/40 te an thleng ber

81

a ni. Inkhawmna atan Lalruni tui zawl, tuna Field No. 2 -ah khian Pandal, a dung hlam 20, a vang hlam 8 laia lianin an sa a ni. Inkhawmpui thlarau lam boruak a tha hle. Inkhawmpui a tiak a, mikhualte chu mahni khaw lama haw turin an inbuatsaih a. Mizoram chhim leh hmar, chhak leh thlangah inthen turin kawtchhuah tinah mittui nen an inthlah a, an inthen hlei thei lo. Pathianin rinna hmun khat, an tum leh beisei zawng zawng pawh hmun khata a hruai khawm, hlim leh lawm taka Pathian faka zaiho an inthen darh leh mai tur chu an lung a leng em em mai a.Chutiang taka unau piang hmun ai maha inthlahlel ta mai chu a khua leh tui, Leng atanga mi 90 lai nena khawmpui rawn hmang, hla phuah thiam Pu Saihnuna, Leng lal chuan a chhan niawm a ngaihtuah a, Abrahama Pathian, Isaaka Pathian, Jakoba Pathian chu keini hian engtiziaa Pathiana nei ve ta mai nge kan nih ? Lal Isua tlanna zar a ni e, a ti a. Lal Isua avangin inngai leh inthlahlel takin kan awm ta anih hi, a va ropui em! tiin, Mizoram leh Mizote awm chhunga chuai tawh ngai lo tur he hla hi a lo phuah ta a ni. 1. Aw, thisen ropui zarah, Tapin i hming kan ko, Lawmna parmawi min thliah, Lenrual lungduhte nen. Ka ngai e, Lalpa, Halelui, ka ngai, Then lova leng zawng kimna Zion, Immanuela khawpui chu. 2. Kan lenna hmun tin ram tin, Tlang tin ami Lalpan, Hmangaihte in then hnu, Min la hruai khawm leh ang. 3. Tunah lungngaiin kan tap, Khua a lo var hun chuan;

82

Lalna ram mawiah khian, Thian kan inthen tawh lawng. Ni e, Kristaa pumkhat Kohhranhote chu he leiah chuan inthen rih mahsela, Inkhawmpui tiak tawh ngai lohna Immanuela hnen an thlen hunah chuan an inthen tawh dawn lo a ni.

ZORAM HMEICHHE INKHAWMPUI LIAN Ni 22 - 25, March, 1990 ah Mizoram Presbyterian Kohhran Hmeichhe Inkhawmpui lian chu E. Lungdar Kohhran Biak Inah nghah a ni a. Pandal hran sa lovin Biak In sir tawn ve ve leh hma lamah zar zawm a ni. Mizoram hmun hrang hrang atangin mikhual 2000 chuang an lo kal a, motor pawh 40 chuang lai an rawn hmang a. Thal lai a ni a, tui a harsat avangin Kohhranhovin Pathian hnenah tui an dil a. Namenlovin ruah a lo thleng ta. Thli a lo tel avangin Biak In zar zawmna chung silkpolin te chu a hlip a, thalai lamin ruahsur karah an siam tha a, inkhawm programme erawhchu a kal pangngai angin a kal thei reng a ni. Inkhawmpui tiak tuk atang chuan khua a tha leh ta hle a, Pathianin Kohhranho tawngtaina a chhang tih a chiang khawp mai.

K.T.P. GENERAL CONFERENCE VAWI 41-NA Mizoram pum huap K.T.P. General Conference vawi 41-na chu ni 23 - 26, February, 1995 ah E. Lungdarah nghah a ni a, Organising Committee hruaitute chu :Chairman : Rev. Rualkhuma

83

Vice Chairman Bawizuala Secretary Sawidawla Asst. Secretary Lalpartlana Treasurer Chalhmingthanga Fin. Secretary

: : : : :

Upa Upa Tv. Pu

C. C. H. F.

Pu F. Vanlalthlira

Committee Members : 1. Kohhran Committee members 2. KTP Committee members 3. Bial KTP Committee members 4. Kohhran Hmeichhe Chairman leh Secretary 5. V/C , YMA , VDP , Sanitation atangin President leh Secretary theuh, 6. BDO leh SDO (PHE) 7. Sub - Committee Chairman leh Secretary Sub - Committee 11 siam a ni a, Field No. 1-ah Pandal, a dung ft. 150, a vang ft. 100 in sak a ni. Pathian khawngaihna avang leh khawtlang tanrualna avangin hlim takin he hun hi hman zawh a ni a. Sorkar leh Department hrang hrang pawhin khawmpui senso atan inhlawhna min siamsak nasa a; mamawh hrang hranga hman anih hnuah sum, Rs. 78911/- lai hman ban a ni a. Thingzai cubic 250 vel, Ketli 54, No 6300 leh hmanraw dang tam tak leh pawisa hman bangte hi Bial chhunga Kohhran leh Branch KTP tinah te, Bial Standing(Pastor Quarter) YMA, VDP,

84

KNSP, Sanitation, ah te sem a ni. Mikhual 6000 chuang an lo kal a, lehlanga lokal tam tak an awm bawk a. Motor pawh 126 lai an rawn hmang. Organising Committee hian Souvenir, copy 1000 lai a siam a, copy 700 hralh a ni. K.T.P. GENERAL CONFERENCE VAWI 51 - NA KTP General Conference vawi 41-na hman zawh hlim, ni 12.3.1995 ah E. Lungdar Kohhran atangin Venghlun Kohhran a lo indang ta a; chuta tanga kum 5 lehna, ni 9. 5. 1999 ah Vengthar Kohhran pawh a indang ve leh a. Kum 2005 KTP General Conference chuan, E. Lungdar Bial KTP dilna angin General Conference vawi 51-na chu ni 2 - 5, 3, 2006 a neih turin E. Lungdar ah an rawn nghat leh ta rup mai a. Kohhran 3 lai a awm tawh avangin, Joint Kohhran Committee chuan Organising Committee a din a :Chairman : Rev. PB. Lalmalsawma Senior Vice Chairman : Pu D. Thangliana (MLA) Vice Chairman : Upa K. Lalhunmawia Vengthar Secretary : Upa C. Bawizuala E. Lungdar Asst. Secretary : Upa H. Lalpartlana Venghlun Treasurer : Upa R. Thanzuala E. Lungdar

85

Fin. Secretary Lungdar

: Pu B. Lalrinpuia

E.

Committee members : 1. Kohhran 3 atangin aiawh 3 theuh. 2 . Kohhran 3 KTP Leader leh Secretary 3. Bial KTP Office Bearer 4 . Lungdar V/C member zawng 5. YMA, MHIP, LGSA, MUP, UPC, VDP, JAC, Sanitation-a President leh Secretary, 6. All Party Group President 7. Department Head leh School Head 8. Prominent leader mi 6 Sub- Committee 11 siam a ni a, Pandal hi ft. 220 a sei, ft. 80 a zauvin Field No. 2 ah sak a ni a. Mikhual sing chuang lai bakah lehlanga rawn hmang tam tak an awm a. Inkhawmpui a zawh chuan sum hman bang pawh Rs 241742 lai a awm a. Heng sum hi Bial chhunga Kohhran leh KTP tin, Bial KTP, Standing Committee (Pastor Quarter), YMA, Sanitation, UPC, MUP, ELKIP, VDP, JAC, hnenah leh E. Lungdara in tinah sem a ni.

86

BUNG 12 KOHHRAN ZAIPAWL By H. Lalsangkima, Secretary E. Lungdar Branch KTP Kohhran Zaipawl a chak chuan KTP a chak a, Kohhran Zaipawl a chak loh chuan KTP a chak lo a ni ti hiala hruaitu hmasa ten an lo sawi thinna E. Lungdar Branch KTP rawngbawl na peng hrang hrang zingah Zaipawl hi rawngbawlna pawimawh leh langsar ber pakhat a ni a. Kohhran Zaipawl ni mahse, rawngbawlna kengtu tak chu nula tlangval thalaite an nih angin KTP hian a enkawl hna tun thlengin a keng a ni ti ila kan sawi sual kher lovang. Tirhkoh (Bialtu) Taichhuma hovin kum 1925 velah

87

khan nula tlangval ten hla an lo rem tawh thin a. Kum 1930ah Zirtirtu Tawna a lo awm a, Zaipawl dinin a ho hian hla an zir thin a. Lalpa, malsawm nen min chhuah la tih hla an zir a, nula leh tlangval te chuan mawi an tiin hla zir nuam an ti hle a. Tichuan, Hlapui chi hrang hrang Halleluiah Chorus te, Beram No Talh Tawh tihte chu saptawng leh Mizo tawngin en lovin an sa nal hle thin. Heng hun lai hian solfa zirna a hrana an la neih loh avangin a thiamte aw ri atangin an zir ber thin a ni. Zaipawl hruaitu ber Zirtirtu Tawna chu kum 1936 ah Kelsihah a insawn a. Zaipawl pawh engemaw chen a thuanawp a. Zirtirtu Dengruma a lo awm ve leh a. Zaipawl dinin hruaitu berah a tang chhunzawm leh ta a ni.Hetih lai hian Lungdar lal chuan Bangla Khualbuk sak a contract a. A chung tur di phurhah zaipawl memberte an inhlawh a. Mi 20 lai thawkin mi pakhatin siki an hlawh a, an vaia hlawh chu Rs. 5/- lai a tling a ni. Kum 1939 kumtirah Hnahchang khuaa an zirtirtuin R. Sankey bu lei tur a nei tih hriain Rs. 3/ - in an zu lei a. Tv. (Upa) Kawlkhuma leh Bawnga te tirin an zu lei vang vang mai a ni. A zu leitute tha chu a peih peihin lo vatah an tlak a, tha 4 ve ve an hmu nghe nghe. Heng hun lai hian Kohhran hruaitu leh mihlim thenkhat hian an lawm vak lova. Mahse Kohhran mipui ten a thatna hre chho zelin, zaipawl than zelna atan theihtawp chhuah duhna thinlung an lo pu chho zel a ni. Kum 1941 -ah Solfa Zirna Bu atangin solfa an zir thin a. Solfa thiam an pungin hla zir pawh a ti awlsam hle. Kristian Hla Bu-a hla awmte sak thiam vek tumin an zir thin a. Mahse, duhdan leh ngaihdan a inan chiah loh avangin rei vaklo an zir hnuah an phurna leh tumna a lo tlahniam leh ta a, an bansan leh ta a

88

ni. Zaipawl-in hma a sawn zel nan Branch KTP hnuaiah kum 1974 khan Music Branch din a ni a. Kum 1980 -ah Music Comt. tia thlakin, kum 1993 atangin Music Sub-Comt. tia thlak leh a ni a. Kum 1997 leh 1998 kuma Kohhran Music Comt.-in zaipawl rawngbawlna a kenkawh avanga Music Sub-Comt. a hranpaa din a ni lo tih lovah chuan tun thlengin Zaipawl rawngbawlnaa hma la tu ber chu Music Sub-Comt. a ni ta zel a ni. Kohhran Zaipawl member hi a din tirh atangin a tui mi leh a phur te an telin zaipawl rawngbawlna an kalpui a ni ber a. Kum 1988 atang erawh chuan member nih dan tidanglam hretin a tui leh phurte telna dal chuang lovin Zaipawl member mahni inpek a lo ni ta a. Kum 1993-ah Zaipawl a chak zawkna a nih beiseiin zaipawl member tur mi 25 thlan chhuah an ni a. Amah erawh chu, Mizoram pumin Gospel Centenary kan lawm dawn avangin a duh apiangte tel theih turin he thlanchhuah zaipawl hi Kohhran Comt. -in a thiat leh ta a ni. Kum 1964 atang khan Pathianni tlai hi Kohhran Zaipawl hla zirna atan hman tan a ni a. Engemaw programme pawimawh leh harsatna bik Kohhran leh khawtlangah a awm a nih loh chuan tun thlengin Pathianni tlai hi Kohhran Zaipawl hla zirna hun tha ber a la ni reng. Kum 2009 atang khan Pathianni tlai bakah hla zir hun biding siam thin a ni bawk. Heng bakah pawh hian a tul dan a zirin zaipawlte hian engtik hunah pawh zaipawl hla zir hi a nei reng reng thin a ni. Kohhran Zaipawlin hma a sawn theih nan hian Solfa

89

zirna a khat tawkin neih thin a ni a. Kum 1977 ah te, kum 1982 ah te, kum 1985 ah te, kum 1992 ah te a duh apiangte tel theih turin solfa zirna buatsaih a ni a. Kum 1987 khan bial hmingin Music Institute Lungdarah neih a ni a. Ni 13 15 October 1989 khan Ramhlun Bial Zaipawl leh Lungdar Bial Zaipawl ten Favang Hla Kutpui Lungdar-ah hmangin solfa zirna neih nghal a ni. Kum 1998, April 20 & 21 khan Synod Music Instructor Pu Lalromawia hovin Solfa Camp neih a ni a. Ni 28 - 30 March, 2003 khan Pu C. Vanlalvuana, Chanmari, Aizawl chahin Solfa zirna neih a ni bawk. Tunah erawh chuan Zaipawl chhung bikah Branch KTP leh Music Comt. emaw Zaipawl Conductor ten tul leh tha an tih angin solfa zirna hi neih thin a ni ta ber. Kohhran Zaipawl rawngbawlna hian zai mai bakah zaipawl member hnungtawlh leh harsatna tawkte dawmkan hi a hma tel a. A kengkawhtu tak chu Branch KTP hnuaia Music Sub-Comt. hi a ni a. Member tlawhchhuah leh dawmkan ngai dawmkan te, an harsatna chinfelte hi hnapui pakhatah a ngai a. Zaipawl Tawngtai Camp tih te, Zaipawl Retreat tih te, Hla zir Camp te a buatsaih bawk thin a ni. Kum 1941 -a Synod-in Presbytery Inkhawmpuia Zaipawl intihsiak neih thin tura a tih atang tawh khan Zaipawl te hian Presbytery Inkhawmpui, Bial Inkhawmpui leh Bial KTP Conference-ah te zaia rawngbawlna kan la nei thei ziah a. Presbytery huap zaipawl intihsiakah te, Bial huap zaipawl intihsiakah te pakhatna lawmman pawh engemaw zat lak a ni tawh a. Kohhran ni pawimawh leh Biak In hawnga inneihnaah hla rem theih loh tum a awm ngai lo. Pathianni zanah a theih anga zinga hla rem thin a ni bawk. Kum 2003 May 23 - 25 -a Synod Music Committee buatsaih ram pum

90

huap Zaipawl Intihsiaka tel tur zawnna Zone hrang hrang inelna neih hmasakah Tuichangral Zone-ah Pakhatna niin, Dt. 24 & 25 October 2003 -ah Rampum huap Zaipawl Intihsiaknaah Tuichangral Zone aiawhin tel a ni a. Hemi tum hian Doordarshan Kendra, Aizawl-ah hla 4 - Chuai Ni Awm lo, Mihrang Tlantu, Ramengmawi tih leh Engthawlna tihte record nghal a ni. Kum 2006, August 4 - 6 -ah Synod Music Committee buatsaih bawk rampum huap intihsiaknaa tel tur zawnna District huapa intihsiakna Serchhip Kawnpui Kohhrana neihah tel a ni bawk. Kum 1988 ah Zaipawl Golden Jubilee lawmna Kohhran pum huapin ruai nen ropui taka lawm a ni a. Zaipawl din hi kum 1938 atangin an chhut a nih a rinawm. Hemi kum hi Lungdar Kohhran Zaipawl ten Uniform kan neih hmasak ber a ni awm e. Kum 1991 ah zaipawl form neih leh a ni a. Kum 2003 ah zaipawl form bah chi (Sus) 98 Kohhran Comt.-in min siamsak chu tun thlengin tha taka la kawl thain a tul hun apiangah hman a la ni. Kum 1974 hma lam hian Zaipawl Conductor mumal taka inruat a la ni lova. KTP hruaitu leh thalai zinga solfa thiam leh tui mi ten zaipawl hi an enkawl ber niin a lang. Zaipawl member pawh a tui leh peih apiang an tel a ni ber. Kum 1974 atangin zaipawl Conductor mumal taka inruat tan a ni a. Kum 1988 atangin Zaipawl member mahni inpek chin tan a ni a. Zaipawl enkawlna dan te siamin hla zirnaa zaipawl hming lam thin pawh hemi kum atanga chin tan niin a lang. Zirtirtu Tawna, Zirtirtu Dengruma, Pu Hranghrima, Pu H. Hranghleia, Pu Lalngenthanga, Pu K. Lalramhluna leh midang, a bikin KTP hruaitute chu zaipawl din leh hmasawn zel kawnga sul lo sutu pawimawhte an ni a. An

91

hun lai theuh zelah theihtawp chhuahin Lungdar Kohhran Zaipawlin tun dinhmun a lo thlen theihna atan an tha leh zung nasa takin an lo seng a. Thang lo thar zel hian engtikah mah kan theihnghilh dawn lo a ni. Lungdar Kohhran Zaipawl Conductor lo ni tawh an tan kum nen, tuna Kohhrana an nihna nen heng mite hi an ni. Kum 1974 Kum 1975 Kum 1976 & 1977 Kum 1978 & 1979 Kum 1980 - 1983 Kum 1984 - 1987 Kum 1988 & 1989 Thangvea. Kum 1990 Kum 1991 Lalhmingmawia Kum 1992 Lalhmachhuana. Kum 1993 Lalbethlehema. Kum 1994 Siamkhuma Kum 1995 Lalthawmmawia. Kum 1996 Lalchungnunga, : : : : : : : Pu C. Liantluanga Pu Lalngenthanga Pu K. Lalramhluna Pu Lalngenthanga Pu T. Lalramenga Pu Thangvea Upa V. Lalzema, Pu T. Lalramenga, T.Upa V. Lalhmingmawia,Pu

: Upa V. Lalzema, Pu Thangvea : Pu Thangvea, Pu V. : Pu Thangvea, Pu F. Lalbiaksanga, Pu Zaivunga, Upa V. : Upa : Upa : Pu : Upa R.Siamkhuma,Upa Lalbethlehema, H. Roliana, Tv. Pu Upa B. C.

Siamkhuma,

92

Pu Lalthawmmawia. Kum 1997 Vanlalhnaiha. Kum 1998 Ralte, Zaithantluanga. Kum 1999 Kum 2000 Kum 2001 Vansangliana. Kum 2002 Vanlalpara, Hnamte, : Upa

H.

Roliana,

Tv. Pu

B. PC.

Siamkhuma,

: Pu H. Zoramsiama, Pu Chalhlira Pu V. Dengzika, Tv. B.

: Tv. B. Lalthawmmawia. : Pu H. Zoramsiama, Tv. B. Lalthawmmawia : Pu Chalhlira Ralte, Pu Lalrotlinga, Pu H. Lalsangkima, Pu : Pu H. Zoramsiama, Pu B. Pu Lalrotlinga, Tv. Lalbiakzaua

Pu Malsawmtluanga Hlawndo. Kum 2003 : Pu H. Zoramsiama, Pu Chalhlira Ralte. Kum 2004 : Pu Malsawmtluanga Hlawndo. Kum 2005 : Pu H. Zoramsiama. Kum 2006 : Pu Lalrotlinga, Pu Malsawmtluanga Hlawndo. Kum 2007 : Pu Lalrotlinga. Kum 2008 : Pu V. Liankunga. Kum 2009 : Pu Vansangliana / Tv. B. Lalthawmmawia. Kum 2010 : Pu Lalrotlinga. Kum 2011 : Pu Vansangliana.

93

BUNG 13 PRESBYTERIAN ENGLISH SCHOOL Mizoramah zirna siamthat tul tih thu hi Synod-ah ngaihtuah a ni thin a. Zirna siamthat nan Synod-in Kohhran mal emaw, Bialin emaw School din nise, Synod in Grant-inAid pek dan atan khawpuiah Rs.3,00,000/-, thingtlangah Rs. 4,00,000/- a bithliah a. Kohhran leh bial hrang hrangah School din a ni ta a. Kan Bialah pawh Bial Inkhawmpui Agenda-ah neiin ngaihtuah a ni a. Mahse Bial anga School din chu a harsa e tih a ni. Hun lo kal zelah Branch KTP Committee in kan Kohhranin English Medium School hi din ve nise tih chu kum 2000 ah Kohhran Committee-ah a rawt a. Kohhran

94

Committee-in ngun taka a ngaihtuah hnuah School din ve chu tha tiin, kum 2003 ah school hawn turin a rel a. Schhol Managing Committee pawh a siam a, hetiangin: Chairman Secretary Treasurer Members Ex-Officio : : : : Upa C. Bawizuala Pro Pastor Lalrinfela Pachuau T. Upa B. Lalrinpuia Upa C. Sawidawla, Upa F. Vanlalthlira, Upa R. Thanzuala : Pastor PB Lalmalsawma

Managing Board Committee sitting hmasa ber chu Dt. 7 January 2003 ah neiin zirtirtu lak, uniform leh admission chungchang te a rel a. Advertisement chhuahin Dawrpui Kohhran Upate leh Pastor H. Zalawma te phungbawmin mi pahnih K. Zothantluanga, Ramhlun Venglai leh C. Lallawmzuala, Chhingchhip khuate chu lak an ni. School hming atan E. Lungdar Presbyterian English Medium nise, motto atan The Fear of the Lord is the beginning of wisdom tih chu thlan a ni a. School hawnni atan 3rd Feb. 2003 ruatin Nursery leh K.G. class hawn nise, Principal atan Pro Pastor Lalrinfela Pachuau ruat a ni bawk. Dt.3 Feb.2003 ah chuan khawchhunga mi pawimawh - V.C., LTA, BDO, SDO (PHE), SDO (P&E), Doctor, Bank Manager, Venghlun leh Vengthar Kohhran Committee, Branch KTP O.B. leh Kohhran Hmeichhe O.B., Blooming English Medium zirtirtu leh Cambridge English Medium zirtirtute sawmin programme hman a ni a, thingpui ruai nen school chu hawn a ni. School Managing Committee enkawlna hnuaiah

95

tluang takin a kal chho zel a. School hmun tur pawh Village Councilah dil a ni a. Pu Duta chul tlangah min pe a, hun engemawchen chu enkawl a ni. Mahse school kal zelah naupang tan a hlat avangin tiin Biak In compoundah dah turin rel a ni ta zawk a. Kum 2005 ah Synod atangin Grant Rs. 4,00,000/- kan dawng a, chumi hmang chuan building (Cement Concrete) 50x18 ft a zau sak a ni a. Classroom thum atan hman a ni. Classroom dang erawh chu Kohhran Hall hnuai leh Sande Sikul in te hman a ni. Kumin 2011 hian building chu chhunzawm leh a ni a, Rs.2,00,000/- chuang sen a ni. Kohhran School anihna angin academic chauh ni lo, Kristian nun dan tha naupangah tuh a, mi puitling ni tura chher hi ngaih pawimawh a ni a. Hetiangin hma lak chhoh reng a ni. Devotion : Kar khatah vawi hnih Hall-ah neih a ni a, a changin naupangin an conduct a, tanna hun hi naupang chan a ni a. Special item nei turin naupangte ruat anni thin bawk. Zirtirtuten thuchah tawi an sawi thin a. Hla zir nan leh Bible chang zir nante hman a ni bawk Assembly : Karkhatah vawi thum neih a ni a, zirtirtuten thuchah sawiin, Hnam Hla te sa in fel takin class-ah an lut thin. Inspection neih ziah a ni. Tlai lam ban dawn apiangin zirtirtu hova fel taka intlarin, thil pawimawh apiang puangin fel takin haw tir thin an ni. Tawngtai : Ziritrtuten a huhovin tawngtai rual hman thin a ni. Naupang, school leh ziritrtute tan leh thupui dang awm apiang tawngtai thupuiah neih thin a ni. Devotion neih loh tukah class tan a nih hmain class tinah tawngtai turin naupangte ruatin tawngtai hun neih ziah a ni.

96

Medical Fund : School-in medical fund neiin naupang damlo te tanpuina pek thin a ni. Chawlhkar khat damloh vanga school kal lo te chu zirtirtuten a hu hovin an tlawh ziah a, School Compound ah naupang inhliam an awm a, hmunpui lama in enkawl ngai an awmin an kal man T.A. tumsak thin a ni. In ral chungchang : Zirtirtu thawklai leh naupangte thi an awmin school naupang leh zirtirtuten pawisa thawhkhawmin ralna hun neih thin a ni a. An nu leh pa leh fate an thihin ralna neih thin a ni bawk. Vanneihthlak takin zirtirtu thi ral an la awm lova, zirlai pakhat thi ral a ni tawh.

Infiammna lam : Zonal Sport-ah hian Primary Section leh Middle Sectionah school hmingin telve a ni a. Heng bakah hian Games & Sport lam chu kan ti tam thei lo hle. Kumin 2011 atang hian zirna kalphung thar Continuous & Comprehensive Evaluation hman anih tak vang hian ziritrtute an tul hle a. Entry (Term) tinah a tlem berah vawi nga tal exam neih tur anih avangin leh naupang chak lo apiang extra class-a thiamtir ngei ngei tur anih avangin tun hma kum aiin thildangah inhman a harsa ta deuh bawk a. Theih ang tawkin CCE chu hmanzui a ni. He zir dan thar hi naupangte tan pawh a nuam zawkin a awlsam hle bawk a ni. Kan school hian rampum Presbyterian English School tha tehna ah kum 2009 ah Top Ten-ah pasarihna kan ni a. Synod atangin Rs.10,000/- kan dawng a. Kum 2010 ah lump sum grant Rs.12,000/- kan dawng bawk. Kan school hi a

97

enkawltu Managing Board tha tak hnuaiah vawiin thlengin tluang takin ala kal chho zel a ni. MANAGING BOARD MEMBER NI TAWH TE 1. 3. 5. 7. 9. 11. 13. 15. 17. 19. 21. 23. 25. 27. 29. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Rev. PB. Lalmalsawma 2. Rev. R. Lalrinsanga 4. Upa R. Thanzuala 6. Upa C. Sawidawla 8. Upa C. Lalruma 10. Upa F. Vanlalthlira 12. Upa V. Lalremthara 14. T.Upa B. Lalrinpuia 16. T.Upa V. Lalzema 18. Pu H. Laltanpuia 20. Pu C. Biakdawla 22. Pu B. Thantluanga 24. Pu Zorammawia Renthlei 26. Pi C. Vanlalmuani 28. Pu C. Lallawmzuala 30. P/P Lalrinfela Pachuau P/P Laldingluaia Upa C. Bawizuala Upa Phirthanga Upa Thangthuama Upa V. Lalhmachhuana T.Upa H. Engmawia T.Upa H. Vanlaltana Pu Saizama Sailo Pu H. hauhnunpuia Pu J. Laldula Sailo Pu K. Lalngaizuala Pu C.Zoramsanga Tv. B. Lalthawmmawia Pu H. Lianthangvunga

PRINCIPAL HNA CHELH TAWH TE: Pro Pastor Lalrinfela Pachuau 2003 Pro Pastor Laldingluaia 2004 Pu H.Lianthangvunga 2004 Pu J. Laldula Sailo 2005-2006 Pu Zorammawia Renthlei 2007&2009 Sam Conrad 2008(up to 31st May) Pastor R.Lalrinsanga as acting principal 7. Tv. Lalramnghaka 2010 8. Upa C.Bawizuala 2011 TEACHING STAFF LO NI TAWH TE

98

1. K. Zothantluanga 2. C.Lallawmzuala 3. Zorammawia Renthlei 4. H.Lianthangvunga 5. David Lalnunsanga Hmar 6. Wankerlang Nongkhlow 7. Rajesh Ram Sunar 8. R.Vanlalngena 9. C.Zoramsanga 10. Lalfakzeli 11. C.Ramentiri 12. C.Lalzamliana 13. Dari Hun 14. Engnghilhlova 15. Zonunthari Fanai 16. Lalnundiki 17. Ng.Rishikes Meitei 18. Bashanta Meitei 19. H.Lalsangkima 20. Lalduhawma 21. Parchhingpuii 22. Laldinpuia

Ramhlun Venglai Aizawl Chhingchhip E.Lungdar E.Lungdar Patpi, Manipur Shillong Shillong Khawlailung E.Lungdar Chhingchhip E.Lungdar E.Lungdar Shillong E.Lungdar Vanzau E.Lungdar Manipur Manipur E.Lungdar E.Lungdar E.Lungdar E.Lungdar

STUDENTS ENROLMENT 2003 2005 2007 2009 2011 26 125 128 178 202 2004 2006 2008 2010 EXAMINATION 75 134 167 198

99

Kan school hian MBSE hnuaia Board Exam hi vawi hnih chiah kan la hmachhawn hmana,kum 2008 leh 2009ah Class VII MESLC exam chu kan hmachhawn tum hian vanneih thlak takin 100% ve ve an passed a ni. Amaherawhchu tun dinhmunah hian sorkar lamin kalphungthar CCE a ruahman tak avangin Board Exam hi kan nei thei ta lo a ni. TLANGKAWMNA Vawiin thlenga tluang taka kan kal theihna hi Pathian hruaina leh zirtirtu tha tak inpe zo tak leh Pathian rawngbawlna a nih ang taka thawk zelte vang a ni a. Hun kak zelah school hlawhtling taka a kal chhoh zel pawh kan beisei bawk a ni.

BUNG 14 KRISTIAN THALAI PAWL E. LUNGDAR BRANCH CHANCHIN By H. Lalsangkima, Secretary E. Lungdar Branch Kristian Thalai Pawl hi May 4, 1956 zana Upa Thangzova ina Sunday School Committee chuan din relin, Kohhran Committee chuan May 25, 1956 khan a din ta a ni. Amaherawh chu, kum 1973-ah khawtlangin vanduaina rapthlak tak tawkin khawpum kangah KTP bungrua, minute bu hlui leh record bu zawng zawng a kangral vek mai a. KTP chanchin chhui pawh a ti harsain a famkim

100

loh phah deuh mai thei. Kum 1985 kumah hruaitu ten record bu siam thar lehin hei hian kawng tam takah min chhawkin a tangkai hle. A din tirh atangin harsatna leh buaina, hlimni leh lawmni tawng chhoin E. Lungdar Branch KTP hi a kal a, mei mit hauh lovin Pathian hruaina leh awmpuina zarah kum 55 lai kan lo tling ta. Kum 50 chuang lai rawngbawlna chanchin chipchiar ziak tur chuan hmunin min daih dawn loh avangin a tlangpui chauh kan tarlang dawn a ni a. Tun dinhmun a lo thlen theihna chhan hi Pathian leh a Kohhranhote bakah tun hun thlenga hruaitu lo ni tawh zawng zawngte inpekna leh thahnemngaihna te, thawhrimna avang te, he Branch-a member lo ni tawh zawng zawngte thahnemngaihna zara Pathian malsawmna kan dawn a ni tih a chiang hle. Pathian leh a Kohhranho chungah lawmthu awm rawh se. Kum 1995-ah E. Lungdar Venghlun Kohhran indan rualin E. Lungdar Venghlun Branch KTP pawh a indang ve nghal a. KTP bungrua leh sum engemaw zatin indan a ni a. kum 1999-a E. Lungdar Kohhran atanga E. Lungdar Vengthar Kohhran indan rualin E. Lungdar Vengthar Branch KTP a indang veleh a. Sum leh pai leh bungrua engemaw zatin indan a ni leh bawk. Tunah hian E. Lungdar Branch KTP-ah member 469 kan awm mek. RAWNGBAWLNA TLANGPUI : I. MISSIONARY RAWNGBAWLNA : E. Lungdar Branch Kristian Thalai Pawl hian a dintirh phat atangin Chanchin Tha puandarhna kawngah theihtawpin

101

hma a la nghal a. Kum 1956 - 1977 kum 16 chhung hian Synod Ramthar thawhlawm zawng zawng hi Kohhranin KTP kutah a dah angin KTP-in a enkawl a. Kum 1977 -ah Kohhranin a kengkawh leh ta a ni. Missionary chawmna atan hian thlatin Kohhran intinah Thingfak Missionary lakkhawm thin a ni a. Kawtchhuah hmun remchang laiah thingkawnte siamin michawmna sum tuak a ni thin bawk. Khawvel hmasawn zelah michawmna sum tuak dan pawh her danglam a lo tul ta a. Kum 2001 atangin Thingfak Missionary chu Kohhran Committee remtihnain Faith Promise tia thlak a lo ni ta a. Tunah hian Missionary 5 kan chawm mek. E. Lungdar Branch atang hian heng mite hi missionary-in an chhuak tawh : Pi Zachhingpuii, Pi Vanlalfeli, Pi Lalngilneii, Pi Zonunsangi, Pi Lalrinzami, Pi PC. Manthangi, Pi Lia nch hawn i, Pi C . La lri npui i, Pi T C. Chhingpuii, Nl. H. Lalthlamuani, Nl. Bethel-pari, Pu Zaichhawna Hlawndo, Pu C. Lalnuntluanga, Pu Vanlalchhuana leh Tv. C. Lalduhsanga. II. WORK CAMP : He rawngbawlna hi a theih chen chenah ngaih pawimawh thin a ni a. Amah erawh chu, Branch mal hmalakna atan chuan hautak leh harsatna chen a awm thin avangin bial huap te, Joint KTP angtea hma lak a nih chang a awm. Hengahte hian Work Camp rawngbawlna kan nei tawh. 1. Bial KTP huapin kum 1988-ah Zehteta neihah kan Branch atangin mi 12 kan kal. 2. Bial KTP huapin kum 1991-ah Buknuama neihah kan

102

Branch atangin mi 19 kan kal. 3. Bial KTP hming vekin kum 1996-ah Lala Mission Compound-a neihah kan Branch atangin mi 12 kan kal. 4. Branch hmingin kum 1999-ah Tuipuibari-a neihah mi 19 kan kal. 5. E. Lungdar khawchhunga Branch pathum Joint KTP hmalaknain kum 2000-ah Chawngte-ah neih a ni. 6. Branch hmalaknain kum 2008-ah Bualpui-a neihah mi 50 kan kal. 7. Bial KTP huap kum 2009-a Thingsai-a neihah kan Branch atangin mi 28 kan kal. III BIAL PAWN TLAWH : Rawngbawlna kawnga sawt tlanna leh chak zawkna a nih beiseiin bial pawn Kohhran/Branch KTP tlawh thin a ni a. Heng Kohhran/Branch te hi kan tlawh tawh. Khawbung Kohhran Tlangpui Kohhran Sialhawk S Kohhran Hnahthial Kohhran Khawhai N Kohhran Riangtlei Kohhran Thenzawl Venthlang Kohhran Mission Veng Branch KTP Lunglei Chanmari Kohhran Farkawn Kohhran : : : : : : : : : : Kum 1989 Kum 1993 Kum 1994 Kum 1995 Kum 1997 Kum 2000 Kum 2002 Kum 2003 Kum 2007 Kum 2010

Heng Branch te hian kan Kohhran/Branch KTP min

103

rawn tlawh tawh N. Vanlaiphai Damdawi Veng Branch (1998) Khawhai S Branch (1999) ; Samthang Branch (2002) ; Zawlsei Branch, Riangtlei Branch leh Hnahthial Bial (2004) ; Chanmari Branch (Aizawl), Khawzawl Electric Veng Branch leh Champhai Vengthlang Branch (2005) ; New Serchhip Branch (2007) ; Serchhip Bethel Branch leh Sialsuk Branch (2010)
IV TAWNGTAI INKHAWM :

He rawngbawlna hi kum 1965 atang khan neih tan a ni a. Tun thlengin rawngbawlna pawimawh takah nei chhovin, thuang thuma kalpui a ni. Damdawi In Zing Tawngtai Inkhawm : Kum 1980 tang khan E. Lungdar Damdawi Inah damlo an awmin Pathianni zingah tawngtai inkhawm neih thin a ni a. Engemaw chang chuan Pathianni chawhma inkhawm banah Group hrang hrang ten inhman chhawka neih chang a awm bawk. He rawngbawlna hi E. Lungdar Damdawi In sak that a nih avangin chawlhsan rih a ni. Khawhar In Tlawh : Kan Kohhran huam chhungah Kohhran mi boral an awmin ruang thlak atanga Pathianni vawihnihnaah tawngtai inkhawm neih thin a ni. Khawhar chhungte chhiar atan KTP hmingin lehkhabu kan pe thin. He rawngbawlna hi kum 1980 atanga neih tan a ni. Pathianni Tawngtai Inkhawm : Pathianni tin chawhma inkhawm banah tawngtai inkhawm neih thin a ni a. Branch KTP Group hrang hrangah thenin group tin ten a hrangin an hmang a. Thlathar C. B. A.

104

Pathianni hmasa berah Group Infin Tawngtai Inkhawm neih thin a ni. V CHANCHINBU : Kum 1999 August 28 atangin Branch KTP chanchinbu Biak In Pui tihchhuah tan a ni a. Branch KTP hnuaiah account bu hran vawngin tun thlengin mahni intodelh mai bakah Branch-in a mamawh hunah Branch account-ah sum chhunglut theiin a la kal zel a. Kohhran leh KTP rawngbawl-na tangkai leh pawimawh tak a ni nghe nghe. E. Lungdar Branch KTP atanga missionary kal te leh E. Lungdar Pastor biala Pastor leh Pro. Pastor lo ni tawhte a copy thawn thin an ni. VI GROUP THEN LEH SUB - COMMITTEE : Branch KTP hnuaia Group then leh Sub-Committee din hi E. Lungdar Branch KTP rawngbawlna pawimawh leh langsar ber a tih theih hial awm e. Branch KTP hnuaiah kum 1975 atangin Group then tan a ni a. A tirah chuan group hi ramriin then thin a ni a. Kum 2000 atangin ramri-a then lovin, member inzat thei turin, member-a group hi then tan a ni. Group hming leh awm zat tur chu Branch Comt.-in a rel chawp mai thin a. Budget tukin sum tuak kawngah te, member tlawhchhuah leh Branch hmalakna kawng tin rengah group-te hi Branch tichaktu leh tiphuisuitu, member hlate hnuhhnaihna kawnga sulsutu tangkai tak an ni a tih theih. Kum 1985 atangin Junior KTP din tan a ni bawk. Kum 1975 atangin Sub-Comt. din tan a ni a. SubComt. din hmasak ber chu Music Sub-Comt. a ni. Tun dinhmunah Sub-Comt. sawm - Music, Property, Drama, Programme, Reception & Ushering, Litera-

105

ture, Refreshment, Evangelical leh Biak In Pui Editorial Board bakah, Decoration Sub-Comt. Kohhran Comt.-in KTP kuta a dah angin rawngbawlna kalpui mek a ni. Heng SubComt. te hian Branch Comt.-in an hna chanpual tura a pek bakah rawngbawlna hmachhawp siamin, an mahni SubComt. huap emaw Branch pum huap pawhin rawngbawl nan hman a lo ni tawh thin. i.e. Music Sub-Comt. hmalaknain kum 2004 khan Doordarshan Kendra, Aizawl-ah Kohhran Zaipawl ten hla 4 kan record a. Kum 2010 khan Drama SubComt. hmalaknain Doordarshan-ah vek hian Drama 2 - Ram hmelma leh I tlai ang e tihte kan record a. Mizoram Synod, Family Guidance and Councelling Centre buatsaih Mizoram pum huap Kristian Chhungkaw Film intihsiaknaah Ka ngaidam che tih chang vein lawmman parukna kan la bawk. Branch KTP Golden Jubilee Souvenir Literature SubComt. hmalaknain kum 2006 khan tihchhuah a lo ni tawh bawk a ni. VII BUNGRUA : Rawngbawlna zau zawk leh hlawk zawka neih nan te bungrua chi hrang hrang a lei thin a. Tunah hian Thing Almirah 4 leh Steel Almirah 1, Computer & Lasser Printer, Keyboard PSR 1000, Pitch Pipe, Hollow Guiter, Bass Guiter, Type Writer 2 leh Cyclostyle 1, Beringer mixture leh a kaihhnawih kan neihte chu KTP bungraw neih lian tham deuhte a ni. Heng kan bungruate hi kum 2010 khan Bible Society-ah Life Member kan nih tir nghe nghe a ni. VIII BRANCH GOLDEN JUBILEE : E. Lungdar Branch Kristian Thalai Pawl din champhaphak vawi 50-na, May 25, 2006 zing dar 10 : 00 ah Golden Jubilee hawnna Pathian biak inkhawm neiin,

106

Leader hmasa ber Upa K. Lalchhawnan Jubilee lungphun a hawng a. KTP Office Bearers lo ni tawh khawchhunga la awm ten Jubilee dar an vua a. Intih-hlimna hun hmangin thingpui ruai kilho a ni a. Zanah thalai ten Fellowship neiin Jubilee mei det a ni bawk. Jubilee lawmna October 19, 2006 Ninga zan atangin hman tan a ni a. Zirtawp nilenga sport neiin, zanah Biak In tualah E. Lungdar Branch-a hruaitu lo ni tawh zawng zawngte hnenah chawimawina Certificate hlan a ni a. Golden Jubilee Souvenir tlangzarh nghalin Copy 83 siamin zawrh chhuah tura buatsaih a ni lo. Inrinni chawhmaah Pathian inkhawm (Lawmthu sawina) neiin, chawhnuah Kohhran pum huapin ruai ropui taka theh a ni nghe nghe. Golden Jubilee lawm nan hian Rs. 35000 chuang sen a ni a. Ruai atan Vawksa 240 Kg. leh Ar 3, buhfai 150 Kg. hman a ni a. Central hruaitu sawm an nih angin Pu Zosangliana leh Tv. Vanlalruata, Comt. Member; CKTP an lo kal a. Zaithiam Tv. Sangzuala Chhangte leh Pu Lalhmuchhuaka, Maubawk te rawn hruaiin hun hlimawm tak kan hmangho a ni. E. LUNGDAR BRANCH KRISTIAN THALAI PAWL OFFICE BEARER NI TAWH TE

LEADER 1. Upa K. Lalchhawna 3. Upa C. Lalruma 5. Upa Lianchhunga 7. Upa C. Bawihzuala Engmawia 2. 4. 6. 8. Pu Chalchhinga Pu Hranghrima Upa K. Thangvela T. Upa H.

107

9. Upa C. Sawidawla 11. Pu R. Chalhmingthanga 13. Upa R. Siamkhuma Hranglawma 15. Pu C. Lalchungnunga Lalthawmmawia 17. Pu Saizama Sailo 19. Pu H. Lalsangkima

10. Upa F. Vanlalthlira 12. Upa H. Lalpartlana 14. Upa V. 16. Tv. B. 18. Pu Chalhlira Ralte

ASSISTANT LEADER 1. Pu Khuanglawma 3. Pu Chalchhinga 5. Pu H. Hranghleia 7. Upa Phirthanga 9. Upa C. Bawihzuala 11. Upa V. Lalremthara 13. Upa V. Lalhmachhuana Chalhmingthanga 15. Pu F. Lalbiaksanga 17. Pu C. Biakdawla 19. Tv. B. Lalthawmmawia 21. Pu Vanlalruata 23 Pu Chalhlira Ralte Renthlei 25. Tv. Lalbiakzauva Hnamte 2. Upa K. Lalchhawna 4. Upa Lianchhunga 6. Pu Zothuama 8. Pu Lalngenthanga 10. T. Upa H. Engmawia 12. Pu T. Lalramenga 14. Pu R. 16. Upa R. Siamkhuma 18. Upa V. Hranglawma 20. Pu Saizama Sailo 22. Pu H. Zoramsiama 24. Pu Zorammawia 26. Pu Vansangliana

108

SECRETARY 1. Pu Hranghrima 2. Pu Zothuama 3. Pu K. Lalramhluna 4. Pu V. Lalrinmawia 5. Pu K. Darthanga 6. Upa R. Thanzuala 7. Pu T. Lalramenga 8. Pu Zaithanmawia * 9. Pu B. Thantluanga 10. Upa C. Sawidawla 11. Upa F. Vanlalthlira 12. Upa B. Lalrinpuia 13. Upa H. Lalpartlana 14. Pu C. Lalchungnunga 15. Pu V. Ramfangzauva 16. Tv. H. Lalrindika * 17. Pu H. Zoramsiama 18. Pu Chalhlira Ralte 19. Tv. B. Lalthawmmawia 20. Pu H. Lalsangkima 21. Pu Zorammawia Renthlei (* Term hmang zo lova, kum laklawha awm bo) ASSISTANT SECRETARY 1. Pu Chalchhinga 3. Pu Laltinchhawna Lalramhluna 5. Upa K. Thangvela 7. Pu C. Liantluanga Thantluanga 9. Upa C. Bawihzuala 11. Pu T. Darluaia 13. Upa F. Vanlalthlira 2. 4. 6. 8. 10. 12. 14. Pu Biakkila Pu

K.

Pu K. Darthanga Pu T. Pu H. Zaihlira Pu T. Lalramenga Upa V. Lalzema

109

15. Upa B. Lalrinpuia Lalnghinglova 17. Pu C. Lalnuntluanga * Hrangvunga 19. Upa F. Chalhmingthanga Hranglawma 21. Tv. H. Lalrindika Ralte 23. Tv. B. Lalthawmmawia Zoramsiama 25. Pu Zorammawia Renthlei Lalsangkima

16. 18. 20. 22. 24. 26.

Pu Pu Upa Pu Pu Pu

B. R. V. Chalhlira H. H.

(1962 - 64, 1968 - 72, 1982, 1984 & 1985 hriat a ni lo) TREASURER 1. Pu Rochhunga 3. Pu H. Hranghleia 5. Pu C. Laltlanthanga 7. Pu B. Lalenga 9. Pu C. Liantluanga 11. Pi T. Vanlalmuani 13. Pi H. Lalnghakliani 15. Pu B. Remlenga * Siamkhuma 17. Nl. K. Lalzuitluangi Lalhmunsiama 19. Nl. PC. Lalsawii 2. 4. 6. 8. 10. 12. 14. 16. 18. 20. Upa Lianchhunga Upa Phirthanga Upa R. Thanzuala Pi Lalrinsangi * Nl. K. Thangzami Pi B. Vanmawii Pu Lalronghaka Upa R. Pu R.

Pi K. Rozingpuii

110

21. Pu Saizama Sailo 22. Lalchhanzuali 23. Tv. B. Lalthawmmawia 24. 25. Pu Chalhlira Ralte 26. 27. Tv. Lalbiakzauva Hnamte FINANCE SECRETARY 1. Pu H. Hranghleia 3. Pu B. Malsawma 5. Pu T. Thantluanga 7. Pu T. Lalramenga Lalhmingthanga 9. Pu Zaithanmawia 11. Upa F. Vanlalthlira 13. Upa B. Lalrinpuia Lalnghinglova 15. Pi B. Lawmthangi 17. Pu R. Lalhmunsiama 19. Tv. B. Lalthawmmawia C.Lalchungnunga 21. Tv. B. Zaithantluanga 23. Nl. JL. Zairemmawii Ralte 25. Pu Zorammawia Renthlei 27. Tv. Lalbiakzauva Hnamte 2. 4. 6. 8. 10. 12. 14. 16. 18. 20. 22. 24. 26. 28.

Pi

C.

Pu Vanlalruata Nl. Lalbiakmawii

Upa Phirthanga Pu C. Liantluanga Nl. K. Thangzami P u Pi B. Vanmawii Pu Lalronghaka Pu B. Pu B. Remlenga Pu T. Lalrinsanga P u Pu Kananthanga Pu Chalhlira Nl. Lalbiakmawii Pu Lalrotlinga

111

BUNG 15 E. LUNGDAR KOHHRAN HMEICHHE CHANCHIN

- C. Vanlalmuani Pathian kaihhruaina zarah kan Kohhran Centenary kan lo thleng ta hi a ropuiin a lawmawm hle mai. He hun hlu takah hian Centenary Souvenir Sub-Committee ten kan Kohhran Hmeichhe Chanchin ziak ve tura mawhphurhna min pe hi lawmawm ka ti hle a, amaherawh chu kan hriat

tawh thin angin tum hnih lai khaw kan kan tawh avangin duh thusam a tling zo dawn lovin ka hria a, pawi ka ti hle. Record Bu hlui leh kan mi hmasa la dam te atanga kan hriat theih danin hetiang hi kan dinhmun tlangpui chu a ni. Hruaitu inthlan hmasak ber kum 1948-ah heng mite hi hruaitu atan thlan an ni. Chairman - Pi Chalhnuaii Secretary - Nl. Khualzingi Treasurer - Pi Taiveli Heta tang hian hunbi mumal tak neiin hruaitute hi thlan a ni ta zel a, rawngbawl hna peng hrang hrang pawh phak ang tawka thawh chhoh zel niin Centenary hun hi kan lo thleng ta a ni. Heng mite hi E. Lungdar Kohhran Hmeichhe hruaitu lo ni thawhte an ni:Chairman : Pite: Chalhnuaii, Laldawngi, Thatkimi, T. Vanlalmuani, Darauvi, C. Vanlalmuani, Lalzethangi, R. Vanlalzuali. Vice Chairman : Pite : Chhawntluangi, Thatkimi, T. Vanlalmuani, Laldawngi, Darauvi, T. Vanlalmuani, C. Vanlalmuani, Lalrinsangi. Secretary : Pite : Khualzingi, Zahmingthangi, Lalawmpuii, Zaithangi, Zaivungi, T. Vanlalmuani, C. Vanlalmuani, Lalzethangi, R. Vanlalzuali, C. Lalhminghlui, Lalrinsangi Asst. Secretary : Pite : Zahmingthangi, Zaithangi, Vanlalfeli, Hauthangpuii, Dengmawii, Zaivungi, Rodinpuii, Zonunpuii, Rozami, B. Laikhumi, C. Vanlalmuani, Lalzethangi, Vanrammawii, R. Vanlalzuali, Lalrinsangi, C. Lalhminghlui, Laltlanthangi. Treasurer : Pite : Taiveli, Laldawngi, Sangthangi,

112

113

Dengmawii, Silthangi, Hauthangpuii, Vanrammawii, Kapkungi, Pc. Lalrinliani, Ramzawngi, Zothanpari. Finance Secretary : Pite: Lalawmpuii, Hauthangpuii, Dengmawii, Bawithangi, Thantluangi, Zonunpuii, Rozami, Lalzethangi, C. Vanlalmuani, B. Laikhumi, Vanrammawii, Lalzuiliani, R. Vanlalzuali, Lalrinsangi. Committee Members : Tuahhnuni, Thangkiri, Darkili, Khuangpuithangi, Chhunhnuaii, Lalrokungi, Biahhnuni, Laizawni, Lalthuami, Laikungi, Chhiarkungi, Lalzami, Vanlalnghaki, Thangkungi, Biakzingi, Thangveli, R. Lalmuani, Rinmawii, Darringaii, Challiannguri, Vanchhingi, Chuhliani, Raldangveli, Biakkimi, Lalbiakthangi, Thanthuami, Lalbiakdiki, Lalbiaksangi, Hrangthluaii, Chhunthangi, K. Thangzami, Tlangchhingi, Zothangi, Rivungi, Sangzingi, Sangkimi, Remmawii, Hlawnziki, Lallawmi, Thangvungi, Lalzemi, Rinliani, Zaitluangi, Renghnuni, Nikhumi, Saimawii, H. Lalbiaktluangi, T. Lalkhumi, Lalnunmawii, Zakungi, Biakzuali, Partlani, Thankungi, C. Lalthanpuii, Lalnuntluangi, Chalmawii, Kapchhingi, Vanmawii, Bawikimi, Dengthluaii, Chawikungi, C. Zaitluangi, Thankhumi, Thuamkungi, Zaikungi, Vanlalhumi, Chalngengpuii, Malsawmthangi, Siamthangi, Darhmingmawii, Bawitluangi, Darthangpuii, Lalremmawii, H. Lalsiami, Zonunthari, Dengluaii, Lamthangi, Lalengliani, Darmawii, Lalchhuanthangi, H. Rintluangi, Hunlawmawmi, Khualdawli, Thanzingi, Lalengzami, Lalhmingmawii, Lalnghakmawii, K. Zoliani, H. Dartluangi.

114

RAWNGBAWLNA : Kohhran Hmeichhia din a nih atangin rawngbawl hna peng hrang hrang thawh thin a ni a, amaherawhchu tun tumah hian kimchang taka tarlan sen a ni dawn lova, a tlangpui ziak lang mai ila a tha ang e. 1. Pathian Biak Inkhawm : Kohhran Hmeichhia din a tangin Hmeichhe Inkhawm hi neih nghal a ni a. Atir lamah chuan Sunday School banah inkhawm thin a ni a, kum 1965 atang kha chuan Zirtawp zanah sawn a ni a. Hun reife Zirtawp zana inkhawm a nih hnu hian Central Hruaitute atangin Kohhran Hmeichhiate Thawhleh zana inkhawm theuh nise tih anih tak avangin tun thleng hian Thawhleh zanah Inkhawm hi neih thin a ni. 2. Buhfaitham Enkawl : Kohhran Hmeichhia din anih atangin Buhfaitham enkawl hna hi thawh a ni a, a kawltu hmasa ber pawh Pi Khuangpuithangi a ni. Buhfaitham lakkhawm leh a hralh hnate an thawk a, sum erawh Kohhranah an pe lut thin. Buhfaitham ziaktu bikte inruatin, a lo pun zel theih nan leh chhungtin ten Tham Bel an neih theih nana Campaign-te neiin he rawngbawl hna hi thawh chhunzawm zel a la ni. 3. Lawm Bawm : He rawngbawl hna hi kum 1968-ah tan a ni a, atir chuan Vaibur (Sipaiho chawhmeh tin ruak) in tinah an sem a, kum tawpah an lakhawm leh thin. Lawm Bawm atanga an sum hmuhte hi Ramthar, Bible Society leh harsa zual chhawmdawl nante an hmang thin. Hun lo kal zelah a lakkhawm dan leh sum hmannate tihdanglam chang awm mahse, he rawngbawl hna hi thawh chhunzawm zel a la ni. 4. Nunpek Inpawlho : Kum 1917-ah he rawngbawlna hi hman tan a ni. A tan tirh chuan ni sawma nikhat pek thin a ni a, hna thawhho nan te, damlo tlawh leh tawngtaisak nan te, Ramthar tana thingphurh nan leh Thu leh Hlaa inpawlho

115

nante hman thin a ni. Kum 1973 atang kha chuan thla khatah nikhat nunpek hi hman thin a ni ta a, tun hun thleng hian chhunzawm a la ni zel a, a hmangtu pawh kan pung tial tial a ni. 5. Kohhran Hmeichhe In : Kum 1976-ah In remchang luahin Thingpui Dawr siam thin a ni a, amaherawhchu V.C hnehah In hmun dilin kum 1977 khan sak zawh a ni a. Hun engemaw chen thingpui dawra hman leh anih hnuin kum 1986-ah mimal luah hawhtir a ni ta a. Kum 1995-ah E. Lungdar Venghlun Kohhran a indan khan Venghlun Kohhran Hmeichhiate chan atan dah a ni a, amaherawhchu rawngbawlna kal zelah Kohhran Hmeichhe puala In neih ve leh chu Committee-in tulin a hria a, he thu hi Kohhran Committee-ah thlen a ni. Kohhran Committee chuan Biak In Compound chhung hmar lam gate sir hi Kohhran Hmeichhe In sak nan chuan rem a ti a. A hmun tur lai hian tum thum (3) lai hnatlanga thawh a ni a, Building Committee-te indinin kan phur tlang hle a. Amaherawhchu he tih hun lai hian kan Kohhranin Hall sak a tum mek bawk a, tum khata Kohhranin In pahnih sak tum chu hautak deuhva ngaihna a awm a, tichuan Kohhram Committee remtihnain Kohhran Hmeichhia ten In hran sa lovin Kohhran Hall chhawng hnuai chu Kohhran Hmeichhe Centenary Monument chi khatah hmangin Kohhran Hmeichhe Centenary Hall tih hming puttir a lo ni ta a ni. Kum 2004 hi Mizoram Presbyterian Kohhran Hmeichhe Centenary Kum (1904 - 2004) a ni. 6. Sunday School ban Inpawlho : He rawngbawlna hi kum 1982-ah hman tan a ni a, hun hmasa ber chu 24th October 1982 khan Upa Hranghleia In-ah hman a ni. He rawngbawlna hi Committee-in tul a tih angin thla khatah vawi hnih emaw,

116

a aia tam pawh hman thin a ni a, tawngtaiho te, thu leh hlaa inpawlho te a ni ber thin. He rawngbawlna hian Kohhran Hmeichhiate nun min ti hmasawn hle a ni. 7. Ramthar Rawngbawlna : He rawngbawlna hna hi Kohhran Hmeichhe din tan atangin ngaih pawimawh a ni. Ramthar tana sum tuak nan hian kawtchhuah Ramthar Thingkhawn siam a ni a, inhlawhfak leh sum peipunga tuak thin a ni. Kum 1984 khan Ramthar Committee din a ni a, Chairman hmasa ber atan Pi Laldawngi ruat a ni. Missionary-te ruaiin thil pek chi hrang hrang pawh Ramtharah hian pek thin a ni. Tunah chuan Ramthar Committee hi a hrangin a ding tawh lova, sum hmuhna hnar ber pawh hi mimal intiamna atangin a ni. Kum 2011-ah hian Missionary panga (5) (Kohhran mal 4, Bial 1) kan chawm ve a ni. 8. Kristian Chhungkua : Rampum huapa Kohhran Hmeichhiate hmalakna avangin keini pawhin tan kan la ve reng a. Group-ah inthenin Campaign pawh kan nei ve thin a, Pathian biak inkhawm, Pathian hnena thilpek, Nitin chhung inkhawm leh rawngbawlna peng dangte campaign thupuiah hian kan hmang thin. Hmasawnna hmuh tur awm bawk thin mahse hmabak a la tam hle a ni. 9. Rawngbawlna dangte : (1) Kum 1974 khan kan bial chu Presbyterian Kohhranin Kristian chhungkaw dinhmun tehna a siamah lawmman pakhatna dawngtu kan ni a, kan lawm hle. Hemi kum vek 1st July khan bawng talhin ruai nen lawm a ni. (2) Kum 1990 March 23 - 25-ah Mizoram Presbyterian Kohhran Hmeichhe Inkhawmpui lian chu E. Lungdar Biak In-ah neih a ni a, Inkhawmpui thupui Kristian Chhungkua tih chu kan member zinga mi Pi T. Lalkhumi (W/o Rev. S. Lalkhuma)

117

chuan thiam takin a sawi nghe nghe a ni. (3) Bial pawn Kohhran kan tlawhte : (a) Sialhawk Kohhran Kum 1991. (b) N. Vanlaiphai Venglai Kohhran - Kum 1992 (c) Biate Kohhran - Kum 1994. (d) Khawbung Kohran - K u m 1995 (e) N. Vanlaiphai Kohhran - Kum 1997 (f) Khawlailung Bangla Kohhran - Kum 2002 (g) New Serchhip Kohhran - Kum 2008 Bial pawn min tlawhtute : (a) New Serchhip Kohhran - Kum 2000 (b) Khawhai Venglai Kohhran - Kum 2011 Heng kan sawi lan takte bakah hian Central leh Bialin Project a ruahman te, Budget chi hrang hrang te,Kohhranin mawhphurhna leh tihtur min pek te, keimahni hoin ruahmanna chi hrang hrang kan duante tihlawhtling thei tura Pathianin min hruai zel hi kan lawm hle a ni. LALPAN ROPUINA CHANG ZEL RAWH SE.

118

BUNG 16 RAMPUM PAVALAI CHANCHIN TLANGPUI V. Lalfakzuala Secretary E. Lungdar Kohhran Pavalai Pawl.

E. Lungdar Kohhran Pavalai chanchin sawi hmain tun dinhmuna Ram puma Pavalai Pawl lo din chhuah dan tlem han sawi hmasa ila. Ni 21. 7. 2004 ah khan Aizawl Tuikhuahtlang Presbyterian Kohhranah Pavalai Zaipawl tia din a ni a. Aizawla Kohhran hrang hrangah din a ni ta zel a. A pawl hming chu

119 inang chiah lo mahse a thil tum leh a kalhmang chu a inang tlangpui hlawm a. Thingtlang Kohhran engemawzatah pawh a lo ding ta zel a. Pavalai Pawlte hi Kohhran tam takah chuan Synod Revival rawngbawlna hrin chhuah a ni a, thenkhatah erawh chuan Kohhran hruaituten tul leh tha an tih avanga an dinte pawh an ni bawk. K.T.P. a over tawh leh Kohhrana la in hmang ngai hauh lote an ni thin. Kohhrana rawngbawltu pawimawh tam tak an tel bawk. Kohhranin an phak tawka rawng an bawl ve theihna tur leh Pathian thua rinawm leh tangkai an nih theihna tura a dinte an ni. Kohhran leh Kohhran Hmeichhiaten kum tam tak an lo beih thin, Kristian chhungkaw rawngbawlnaah pawh dinhmun pawimawh tak changtu an nih avangin an tangkai hle. Chhungkaw tam takah chhungkaw thar din a ni ta. Synod-in Kohhran tinah Kristian chhungkaw Committee din ni se tiin a rel a, hemi atan hian Pavalai Pawl hi Thlarau Thianghlim hmangin a din a ni a tih theih awm e. Chhungkaw pa ber thlarau lama an lo harh meuh chuan Kohhran inkhawm te, chhung inkhawm te, buhfai tham thlengin ngaih pawimawh a lo ni lehzual ta a ni. Pavalai Pawl dinna Kohhranah chuan Kohhran hruaituten an hmang tangkai em em a, Kohhran makpa tih hial turin an tangkai a ni. Tuikhuahtlang Kohhran Hall-ah Kohhran panga atanga Pavalai kalkhawmte chuan Joint Fellowship an nei a, zawngchhangthlak an ti hle a. A khat tawka inhmuhkhawm fo thain an hria a, inthlunzawmna pawl neih thaa an hriat avangin ni 16. 5. 2005 ah Tuikhuahtlang Kohhran Hall-ah Pavalai Joint Fellowship Organising Committee an din ta a ni. Ni 29.2.2008 ah khan Zarkawt Kohhran Hall-ah Kohhran hrang hranga Pavalai kal khawm chuan a hming thar tur phuah turin Office Bearer an ruat a, O.B. Meeting chuan Pavalai Joint Committee tiin an hming an phuah ta a, chu chu tun thlenga put zui a ni ta.

120 Pavalai Pawl hi a lo din chhuah hlim atangin inkaihhruaina mumal tak siam a ni hran lova, tualchhung Kohhran Hruaituten tha an tih angin an kal thin a ni ber a. Thiltum an neih chu 1. Kohhran ban rinawm ni tura Pavalaite buatsaih. 2. Kristian chhungkaw din. 3. Pavalaite Krista hnena hruai. 4. Kohhran inkhawm ngaihpawimawh leh Kohhran hmalakna tihhlawhtlin. 5. Pathian hminga inpawlkhawm, Tawngtai leh Pathian chawimawi. Note : Kum 2010 Synod Inkhawmpui chuan Pavalaite kaihhruaina siam turin a rel a, he lehkhabu buatsaih lai hian peih a la ni lo a ni. E. LUNGDAR KOHHRAN PAVALAI May ni 2, 2009-a E. Lungdar Kohhran Thla thar Committee chuan kan Kohhrana Pavalai Pawl din a rel a. Kohhran Committee chuan Chairman leh Secretary a ruat sa a. A tuk Pathianni, ni 3. 5. 2009 ah Pu Lalneihliana inah Pavalai-a tui mi, mi 18 kalkhawm chuan E.Lungdar Kohhran Pavalai Pawl chu an din ta a. Kohhran Committee ruat bak Office Bearer thlan nghal a ni. Member zawng zawng chu Committee member an ni mai a,a tul apiang an ngaihtuahho mai thin. HRUAITU LO NI TAWHTE 2009 : Chairman : Vice Chairman : Secretary : Asst. Secy. : Upa V. Lalhmachhuana Pu T. Lalneihliana Pu V. Lalfakzuala Pu R. Hrangvunga

121 Kohhran aiawh : T. Upa B. Lalrinpuia 2010 : Chairman : Upa V. Lalhmachhuana Vice Chairman : Pu T. Zirliana Secretary : Pu V. Lalfakzuala Asst.Secy. : Pu C. Lalthanzauva Treasurer : Pu T. Lalneihliana Fin. Secy. : Pu T. Lalzarmawia Kohhran aiawh : T. Upa B.Lalrinpuia

2011

Chairman : Upa V. Lalhmachhuana Vice Chairman : T. Upa C. Siamhnuna Secretary : Pu V. Lalfakzuala Asst. Secy. : Pu R. Hrangvunga Treasurer : Pu C. Lalhranga Fin. Secy. : Pu T. Zirliana Ramthar Treasurer : Pu T. Lalneihliana Ramthar Fin. Secy.: Pu C. Lalthanzauva / Pu C. Biakchhawnthanga Kohhran aiawh : Upa B. Lalrinpuia Members : Kum 2009 ah member 50, 2010 ah member 47, 2011 ah member 64 an ni. Innghahna : Rawngbawlna hlen. II Tim. 4 : 5 Thuvawn : Keiniho hi Krista rawngbawltuah leh Pathian thuruk enkawltuah miin min ngai rawh se. I Kor. 4 : 1

RAWNGBAWLNA LAM Tawngtai rawngbawlna : Kum 2009 June thla chhung

122 khan Pathianni chawhnu inkhawm banah Damdawi inah tawngtaina an nei thin a, hemi kum vek July thla atang chuan tun thlengin Ramthar Hall-ah tawngtaihona an nei thin a ni. Kum 2010 June - July chhungin Lungdar khaw chhunga damlo tlawha, tawngtaisakna an nei thin. Tin, 2009 atang khan Pathianni chawhnu inkhawm banah leh Nilai zan inkhawm banah Ramthar Hall-ah inpawlkhawmna neiin, tawngtaihonate an nei thin a ni. Kum 2009 atangin Tlai lam tawngtai inkhawmah hma latu an ni Mi hlate hnuh hnaih programme :Kum 2009 leh kum 2010, June leh July thlaah khan Pavalaite chuan Group lia insiamin, in hrang hrangah kartin vawi hnih Pathian thua inkawmhona an buatsaih thin. Intuaitharna :Ni 30. 5..2009, Pavalai dincham niah khan nilengin intuaitharna hun an hmang a, an neih thawhkhawmin chawhlui an kilho. Pavalai Khuang : Rawngbawlna atana an mamawh em em, Khuangpui leh khuangte chu Pavalai an din chhunga an hman atan Pu Lalzarmawia Sailo in a pe a, an lawm hle. Chawimawina ran pek : Kum 2011 Good Friday-ah khan Kohhranin ruai a buatsaih a, Good Friday -a boruak enin Pavalai Pawl chuan chawimawina buatsaih thain a hria a. Ran an thawh a, Kohhranin a lei belh bawk a, chawimawina siam a ni. Missionary chawm etc. : Missionary pakhat chawm nan

123 Kohhranah thlatin Rs 1000/- an pe thin. Tin, Rev. H. Darrema thawhna, U.P. State, Lucknow Field-a Raebareily Pastor Quarter sak tanpui nan Rs 2000/an pe a, E. Lungdar Local leh Vengthar Local, Bible Society-ah Life Membership an pe a, Bible-a-month atan thlatin Rs 100 an pe thin bawk. Feh chhuah : 1. Jehova Jire Team in an rawngbawlna tawiawm tura an rawn sawm angin ni 7. 6. 2009 ah Chhiahtlang Sailam Kohhranah mi 23 an kal a.Pu T.Lalneihlianan a motor a thawh a, diesel man erawh an tum thung. Sailam Kohhranah hla an rem a, zaipawl an neih hmasak ber a ni. 2. Pastor bial fannaah : Kum 2009 khan Pastor bial fang tawiawmin Vengthar Kohhranah leh Mualcheng Kohhranah an kal a, zaipawlte an nei a. Kohhrana la inhmang ngai lote an ni nual a, Kohhrana tlangnelna leh ngampatna an neih phah a, hlawk an ti hle. 3. Biate -ah : Serchhip, Khawzawl leh Champhai District huam chhung tana buatsaih, Joint Pavalai Meet, Biate Kohhrana neihah, Oct. 3 - 4, 2009 ah an kal a, mi 15 an kal. He Meet ah hian Kohhran 21 atangin Pavalai member 364 an kal a, Speaker-ah Rev. Lalsangbera hman a ni. 4. Chanmari-ah : Ni 29 - 30, May, 2010 ah Pavalai Revival Meet vawi 5-na neih a ni a, hetah hian Rs 12000/a Bus hire in, mi 25 an kal. He Meet-ah hian palai 2800 an ni. Speaker atan Rev. C. Chanchinmawia Bawngkawn Chhim veng hman a ni a, thupui atan Pathian thiltihtheihna tih hman a ni. Hemi tum hian Lengpui Airport te, Chawlhhmuna

124 Solomona Temple tia an vuah, Kohhran Thianghlim Biak In te an tlawh nghe nghe. 5. Serchhip-ah : Ni 20 - 21, Nov. 2010-ah Joint Pavalai Meet buatsaih, Serchhip District Pavalai Meet vawi 1-na, Serchhip Bazar Kohhrana neihah mi 22 an kal a, he Meet-ah hian Kohhran 11 atangin palai 103 an kal. Speaker atan Rev. C. Chanchinmawia hman a ni. E. Lungdar Kohhran Pavalaite dil angin 2011 atana District huapa Meet neihna hmun atan E. Lungdar Kohhran chu a ruat a ni. 6. Mission Vengthlangah : Ni 19- 20, April, 2011 ah Revival Meet neih a ni a, Amaherawhchu District huap Meet atana inbuatsaihna a hautak avangin a huhovin an kal thei lova. an member mi 5 in an hmang. Hemi tuma an Speaker chu Rev. Lalsangbera a ni. KROS PHUN Ringtute chhinchhiahna Kros chu Lailen tlangah March ni 22, 2010 ah phun a ni a. 6x2 a lian a ni a. Duh aia a tet avangin 30 x 20x 3 a lianin, ni 13. 11. 2010 khan thlak a ni. A phunni-ah hian Kohhran Ramthar Hall-ah Kohhran Committee te nen hun hmangin, chawhlui kilho a ni. RAMMUT TAWNGTAI CAMP Pavalaite hi thlarau lama naupang tak tak, rinna kawnga chaklo te te an nih avangin tawngtaia Pathian pawlna neih tam tul an ti a. Rammut tawngtai Camp neih hmasak ber chu Dec, 16 - 19, 2009 ah neih a ni a, Lailen

125 hmuna Pu C. Sapliana huanah neih a ni. Mi 20 riahluh a ni a, Kum 83 a upa, Pu C. Sanglianan a ho thei a, an lawm hle. Senso atan mi thahnemngaite leh Kohhranin an pe hlawm a, Rs 4699/- an hmang. A vawi hnihna atan Pu C. Sapliana huanah bawk Tawngtai Camp hi neih leh a ni a. March ni 22 - 24, 2010 chhung khan neih a ni a, member 34 lai an riak lut. Good Friday denchhena neih a ni a, Rs 3680/- an seng a, mi thahnemngaite thilpek an dawng tam hle. Ni 20 - 23, Dec. 2010 ah mi 17 riak lutin tawngtai camp hi a hmun ngaiah neih leh a ni a. Rs 871/- chauh sen a ni. Pu C. Lalruaian a ho thei a, an lawm hle. Pavalaiten Rammut tawngtai Camp an neih thin hi Kohhranho tan a hlawk hle thin a ni.

BUNG 17 BIBLE SOCIETY LAMA RAWNGBAWLNA V. Ramfangzauva Bible Society rawngbawlna hi Kohhran mal rawngbawlna nilovin Kohhran hrang hrangte thawhhona a ni a; amaherawhchu Lungdarah chuan thawhpui tur an awm vak loh avangin mal beih a tul thin a. Lungdar Kohhrana Bible Society lama rawngbawlna lanna hmasa ber chu kum 1957 ah a ni a, hemi kumah hian Rs 2.2.0 pek a ni. Heta tang hi chuan kumtin thawhlawm pek a ni ve thin a, Kohhran Committee in a khawih mai thin a ni.

126

Kum 1972 atang chuan Collector siamin hma lak a ni ve ta a, Member tur leh Donation pe turte an zawng thin a. Collector-te hi Kohhran Committee siam a ni a, Committee ang chuan ngaih a ni lo. Collector an ni mai a, an sum hmuh pawh anmahniin an thehlut mai thin a ni. E. Lungdar Kohhrana Bible Society rawngbawl tantirh atanga thawktute chu Upa R. Chhunliana te, Upa C. Lalruma te, T. Upa Dohlira te, Upa K. Thangvela te leh Upa Lianchhunga te an ni a, anni hian inchhawkin khaw pum hi an bial mai thin. Kum 1984 ah chuan Collector atan mi pali :Upa Lianchhunga, Pu F. Zathuama, Nl. B. Vanmawii leh Nl. K. Thangzami te ruat an ni a, bial insiamin an thawk thin. Kum 1986 ah chuan hruaitu mumal taka insiam a ni ta a; mahse Kohhran Committee hnuaia Sub- Committee ang chuan ngaih a la ni chuang lo.Hemi kuma hruaitute chu heng mite hi an ni :Chairman : Upa Lianchhunga Vice Chairman Secretary : Pu Lalrinawma : Nl. B. Vanmawii

Treasurer : Pu F. Zathuama Kum 1991 atang erawh chuan Kohhrana SubCommitte anga dah a lo ni ta a, Kohhran Committee in Collector turte a ruat a, Kohhran aiawh mi 2 a dah bawk a, chu Committee chu Unit Committee tih a ni. E. LUNGDAR UNIT-A PRESIDENT/SECRETARY NI TAWHTE :

127

PRESIDENT : Upa Bawizuala Upa Upa Pu K. Lalramhluna Upa

Lianchhunga Thangthuama R. Thanzuala B. Lalrinpuia

Upa Pu H. Zaihlira

C.

SECRETARY : Upa F. Vanlalthlira Upa B. Lalrinpuia Pu V. Ramfangzauva

Pu VL. Zarzova

Aizawl Auxiliary in Collector kum 10 chhung chawl lova thawk chawimawina a siam dawngte : 1. Upa Lianchhunga 2. Pu F. Zathuama 3. Pi C. Vanlalmuani 4. Pu H. Zaihlira 5. Upa B. Lalrinpuia 6. Pu C. Biakdawla 7. Pu V. Ramfangzauva 8. Pu K. Lalramhluna 9. Pu CT. Lalkunga 10. T. Upa Siamhnuna 11. Pu V. Ramherliana 12. Pi Zoliani 13. Nl. Ngurzami 14. Pu B. Lalhmunzawnga 15. T. Upa V. Lalhnema 16. Upa V. Lalzema Kum 2001 - 2011 chhunga sum lakluh dan KUM ZAT 2001 KHUMNA 11500 16816 TARGET HMUH

128

5516 2002 2270 2003 5070 2004 19110 2005 5382 2006 1500 2007 2845 2008 8245 2009 31165 2010 105900 2011 32635+

11500 11500 12400 13700 15945 16200 16700 18200 23100 27200+

13770 16570 31510 19082 17442 19045 24945 49365 129000 59835+

E. Lungdar-a Collector lo ni tawhte : 1. Upa RC. Liana 2. Upa C. Lalruma 3. T. Upa Dohlira 4. Upa K. Thangvela 5. Upa Lianchhunga 6. Upa C. Bawizuala 7. Upa V. Lalremthara 8. Pu Lalrinawma 9. Pu F. Zathuama 10. Upa V. Lalzema 11. Upa F. Vanlalthlira 12. Pu T. Lalramenga

129

13. Pu Rothansiama 14. Pi T. Vanlalmuani 15. Pi B. Vanmawii 16. Nl. K. Thangzami 17. Upa R. Thanzuala 18. Upa F. Chalhmingthanga 19. Upa Lalhunmawia 20. Rev. L. Dama (UPC) 21. Pu V. Liantluanga 22. Pi C. Vanlalmuani 23. Pu R. Hrangvunga 24. Pu VL. Zarzova 25. Upa B. Lalrinpuia 26. Pu Remlenga 27. T. Upa B. Zakapa 28. Upa C. Rangkhuma 29. Pu Manliana 30. T. Upa H. Engmawia 31. Pu H. Zaihlira 32. Pu T. Darluaia 33. Pu C. Laiawrha 34. T. Upa V. Lalhnema 35. Pu ZL. Thanga 36. Upa H. Thangthuama 37. Pu C. Biakdawla 38. Pi Lalbiaksangi 39. Pu V. Ramfangzauva 40. Pu CT. Lalkunga 41. Pu K. Lalramhluna 42. Pi K. Rozingpuii 43. Pu VL. Duata 44. Nl. PC. Lalsawii 45. Pu V. Ramherliana 46. Pu RT. Thangvunga 47. Pu Saizama Sailo 48. T. Upa Lalnghakmawia 49. Pu Lalneihliana 50. Pu B. Thantluanga 51. Pu C. Laldanga 52. Pu T. Lalzarmawia 53. Pu V. Lalfakzuala 54. Pu Hauhnunpuia 55. Pu Saingenga Sailo 56. T. Upa Siamhnuna 57. Pu Chawnbika

130

58. Pu Vanlalruata 59. Pi Zoliani 60. Nl. Ngurzami 61. Pu T. Rinliana 62. Pu H. Lalkulha 63. Pu Thangvea 64. Pu R. Lalchhuanawma65. Pu B. Lalhmunzawnga 66. Pu C.Lalchungnunga 67. Pu Lalthangliana 68. Pu Zothanga 69. Pu Kananthanga 70. Pu T. Lalrinsanga 71. Pu Ramnunmawia 72. Pu C. Lalruaia 73. Pu V. Lalhlimpuia 74. Pu H. Roliana 75. Pu HC. Lalngaia 76. Pu F. Lalbiaksanga 77. Pu Dinliana 78. Pu C. Lalhranga 79. Pu V.Lalhmunsiama 80. Pu Zorema Chhangte 81. Pu Denghmingthanga 82. Pu Ralliankhama 83. Pu T. Zirliana E. Lungdar Local-a member dinhmun Chief Patron ................ 7 tron ..................... 228 Life ................................. 843 Memorial Gift.......... 64 Anniversary ..................... 21 Bronze Piller ........... 4 E. LUNGDAR AREA Ni 2, May, 1991 ah E. Lungdar Pastor Bial Bible Society tiin din a ni a, E. Lungdar, Mualcheng, Leng leh

Pa-

131

Sailulak te a huam a. Ni 18. 12. 2000 ah E. Lungdar Bial tih chu E. Lungdar Area tia thlak a ni. President leh Secretary lo ni tawhte chu ;President : Rev. H. Lalnghakliana, Pu V.L. Hmangaiha Rev. Rualkhuma Pro-Pastor K. Lalthlengliana Rev. P.B. Lalmalsawma T . Upa Bawizinga T. Upa Laitluanga Pu H. Zaihlira Upa T. Suakhnuna Secretary : Upa R. Thanzuala Upa C. Sawidawla Upa H. Lalpartlana Pu Thanthianga Pu V. Ramfangzauva E. LUNGDAR BRANCH Kum 1996 ah khan Tuichangral-ah Bible Society Branch thar dah a ni a, E. Lungdar, Biate leh N. Vanlaiphai te chu a thuthmun atan, kum 2 dan zela inchhawk tura tih a ni a, ni 24. 11. 1996 ah E.Lungdar-a dahin, E. Lungdar Kohhran Biak inah hawn a ni a, a hawngtu chu Rev. F. Lalchungnunga (Baptist) a ni. Aizawl Auxiliary Secretary, Rev, C. Ronghinga pawh a lo tel. Ni 9. 10. 1998- a Branch Committee rorelna chuan, Branch thuthmun tur inthlak thin chu tha-in a hre lova, a

132

thuthmun nghet atan E.Lungdar chu a ruat a, Auxiliary pawhin lo pawmpuiin E. Lungdar chu Tuichangral Branch thuthmun a ni ta a. Tuichangral Branch tih pawh chu ni 24 25, November, 2007 ah Annual Meeting, E. Lungdar Kohhran Biak Ina neih chuan thlakin, E. Lungdar Branch tih a lo ni ta a, Auxiliary pawhin a pawmpui bawk

BUNG 17 E. LUNGDAR KOHHRAN LUNG PHUNTE BUNG 18 KOHHRAN LUNGPHUN E. Lungdar Kohhran hian kum pawimawh hrang hrang a lawm thin a, hriatrengna lung a phun thin. Chung lung phun hrang hrang leh a thu ziakte han tarlang ila:1. Mizo Kohhran Jubilee (11. 1.1894 - 1944 ) HRIATRENGNA Hmar bialah Kristian 76,657 an awm Lungdar khuaah Kh. Upa 9 Kristian 817

133

2.

Mizo S. S. Union Golden Jubilee 3. 8. 1935 - 3. 8. 1985 E. Lungdar S.S. din tanna 3.8. 1935 Superintendent hmasa ber Upa Tawna 1985 a S.S. members 1418 Zirtirtu 120 Zirtu 1298

3.

Harhna Centenary 1906 - 2006 Mizoramah Thlarau Thianghlima harhna lo thlen tannachu kum 100 a lo thleng ta. Nangmahah chuan i mite an hlim theih nan min tiharh leh dawn lawm ni ? Sam 85 : 6.

4.

Mizoram Gospel Centenary 1894 - 1994 Missionary lokal hmasa berte F.W.Savidge (Sap Upa) J.H. Lorrain (Pu Buanga)

134 Presbyterian Kohhran dintu : D.E. Jones (Zosaphluia) E. Lungdara Pathian thu rawn sawi hmasa bertute : Tlanghauhva leh Liansata 1994 -A KOHHRAN DINHMUN Synod. Presbytery 25 Pastor Bial 117, Kohhran 639, Members 318433 Thawhlawm Rs 77371355 . 73 Missionary tirh chhuah 823 E.LUNGDAR Upa 11, Member 2255, In 375 Thawhlawm Rs 603685 Missionary tirhchhuah 8 Kohhran din kum 1912 Ni 11 - 16. 1. 1994 ah Gospel Centenary hi ropui taka lawm a ni. Pathian chhungte chu Pathian nung kohhranho, thutak ban leh innghahna chu a ni. (I Tim. 3 : 15 )

5. kharna lung

Mizoram Gospel Centenary

E. Lungdar Presbyterian Kohhran Centenary avanga sum hman leh hnathawh tlangpui 1. Synod-a sum hlan 35150 2. Hall sakna 151126 3. Belpui 2 leina 5270 4. Endowmend Fund 50000 Rs Rs Rs Rs

135 5. Theological College 18869. 87 6. Khuang 8 kaih a ni. 7. Kohhran Chanchin 1912 - 1993 (Lehkhabu) chhuah a ni. 8. Lawmna ruai vawi 3 theh a ni a, Rs 275300 sen a ni. 9. Ran talh zat 33 10. Lailen tlangah mei det a ni. 11. Mipui kawng zawh - darkar 2. Hla sak leh au rual a ni. 12. Sum hman zawng zawng Rs 368671. 87 Maichamah mei a nung reng ang a, a mit tur a ni lo. Lev. 6 : 13 Ni 11. 1. 1995 Rs

136

BUNG 19 ARTICLE KOHHRAN - PATHIAN KHAWPUI - Rev. Vanlalzuata

Kan thupui tur hi Kohhran - Pathian khawpui tih a ni dawn a. He thu hi thupui lar leh sawi hlawh tak a ni a; nimahsela sawi nawn leh hriat nawn fo atana thil pawimawh pawl tak a tling awm e. Tunlai hian Kohhran hi Pathian khawpui a nihzia hre chiang lote pawh kan kat nawk tawh bawk a, chuvangin he thupui pawimawh tak hi sawi nawn a tul zual niin a lang. 1. Thuthlung Hluia Pathian Khawpui : Thuthlung hluia Pathian khawpui an tih ber chu Jerusalem khawpui khu a ni. Aw Pathian khawpui, i chungchang thu ropui takin an sawi thin, (Sam 87:3) tih pawh Jerusalem sawina a ni a, He mi hi chuta piang chu a ni tiin an khawpuia piangte chu an induh lap mai a ni. Khawpui nghet tak kan nei a, ani chuan chhandamna chu kulh bangte leh kulhpuite tan a ruat ang, (Is. 26:1) tih pawh kha Jerusalem phuahna a ni a. Chu mi khuaa awmte chuan, Ka dam lova, an ti lo vang a, a chunga awmte chu sual ngaihdamin an awm ang, (Is. 33:24) tih thu pawh kha Jerusalem khawpui sawina tho a ni bawk. He khawpui hi Pathian din, tihchhiat theih rual lovah an ngaih

137

a ni, Zawn chhuah kalsan loh khawpui, tiin an vuah (Is. 62:12). Judate ngaihdan chuan Jerusalem chu an nu duh tak, hlauhawm laka inphenna kulh leh an inhumhimna lungpui a ni tak zet mai. 2. Khawpui a chuai zo ta : Chuti taka ropuia an ngaih Jerusalem khawpui chuan chhiatna nasa tak a tawk ta tlat mai le. B.C. 587-ah Babulon lalin a rawn hual a, a rawn man a, a suasam vak a, a che ta rem rum mai a. A chhunga chengte chu manin, an lal Zedekia meuh pawh a mit kher chhuahsakin Babulon lamah an tingmit cho ta thluah thluah mai a. Tihchhiat theih loh khawpui nia an hriat chu Pathian hnam thlan ve loh Gentail-miten an duh tawkin an suasam ta mai si a, a mak an tiin an rilruin ar bo a zawng ngei ang le. Babulon ram Kebar lui kamah awm hmun an khuar a, He mi hi chuta piang chu a ni, tia an thlek ngalh ngalh laiin Babulon lui kamah ar pul tur ang maiin an thu ngui ta lap mai. Babulon lui kamahte, chutah kan thu a, ani, kan tap thin Zion kan ngaihtuahin, tiin hla thar an phuah a. Aw Jerusal;em, ka theihnghilh che chuan ka kut dinglam hian a thil thiam hi theihnghilh ve rawh se, ka hriat reng loh che chuan ka lei hi ka dangah bet tlat rawh se, tiin ruah tham loh hla thar an sa vawng vawng mai a(cf. Sam 137) Kum 70 vel Babulon sala an tan hnuin Judate chu Jerusalem-ah an lo kir leh a, kulh leh Temple-te siam thain an luah leh a. Amaherawhchu Grik ram atangin Antioch Epiphany-an a rawn run leh a, an Temple-ah JUdate ram ten ber vawkpuiin inthawina a hlan a. Chu chauh chu a la ni lo va, A.D 70-ah Rom General Titus a lo lian a, Jerusalem khawpui chu a rawn suasam chiam a, Judate chu khawpui

138

pawn lamah antlan darh chum chum a, khawpui chu a ram titih leh ta a. Juda awm chhunte chu tahna bang vuanin an tap ngawih ngawih a, an khawpui chhuan em em awm dan chu a ngaihna an hre thiam lo a ni. 3. Pathian khawpui thar : Thuthlung Hlui huna Jerusalem khawpui chu a chungchang ropui taka an sawi nen a inhmeh thei lo va, hmelmaten an hneh mai ni lovin an titiau va, salah an tang thul a. Hetih lai tak hian Augustine-a chuan Jerusalem ni lo, a aia ropui Pathian khawpui (City of God) din thar a nih dan chu a ziak a. Chutah chuan hmelmate tihchhiat theih rual loh khawpui chu Kohhran hi a ni a ti a. Thuthlung Hluia Pathian khawpui chu Jerusalem-ah a hlimthla chauh kan hmu a, a tak tak chu Thuthlung Thara Kohhran lo ding tur hi a ni a ti. Pathian khawpui chungchang sawi lawkna zawng zawngte hi Jerusalem khawpuiah bel dik a rem lo va, Kohhranah erawh chuan a kim biaiin a dik vek a ni. Sam phguahtuin, A lungphum chu tlang thianghlimah a awm, a tih hi Kalvari tlanga Lal Isuan Kohhran lung a lo phum dan sawina a ni a. Chutah chuan thihna leh thawhlehna hmangin lung a phum a, chuta tang chuan mei leh tui leh thisena a thil siam thar Kohhran chu a lo ding chhuak ta a (cf. I Kor. 3:11; Eph. 2:21). Zawlneiten, Khawpui nghet tak kan nei, an lo tih te, Zawn chhuah kalsan loh khawpui, an lo tihte chu Kohhran hi a lo ni (cf. Is. 26:1, 62:12) 4. Khawpuia cheng turte : An Kohhran Thunun Dan Buin Kohhrana tel tur mite a sawinaah chuan, Thlarau Thianghlim hnathawh azara misual nih inhria,

139

chhanchhuahna chu Kristaa zawng, Krista leh a felnaa riltama tuihal mi, tih a ni a. He khawpuia cheng turte tehnaah hian, Mi sual nih inhre mi, tih a ni a, an duh tui lo ang reng khawp mai. Chu khawpuiah chuan misual rual hlir an cheng dawn tihna a ni em? Chu chu a ni lo va, mi sual nih inhriatna avanga pawi ti, Krista avanga sima inchhir ngawih ngawihte chenna tur a ni zawk a, a tawizawnga kan sawi chuan he khawpuia khua leh tui mi ni turte chu mi sual simtean nih chu. Zawlnei Isaian, Chu mi khuaa chengte chuan, Ka dam lo ve, an ti tawh lo vang a, a chhunga awmte chu sual ngaihdamin an awm ang, a tih kha Jerusalem khawpui ni lovin, he Pathian khawpui thar Kohhrana cheng tur sawina a lo ni zawk a nih chu. Khua leh tui mi (citizen)-te chu mi sual tak tak ni mah sela, an sualte Beram No thisena suin silfai an lo ni tawh a, chuvangin, mi thianghlim inpawlkhawm tia vuah an ni hial a ni. A vanneihthlak tak zet mai, keini mi sual nung tlak lote tan Pathian khawpuia kan chen ve theih nan Lal Isuan a thisenin khawpui min dinsak hi. He khawvelah pawh hian khawpui ropui tak tak a awm a, London-ah khuan pem ngawt dawn ila thil theih loh tluk a ni ngei ang. Chutih laiin lei leh vana khawpui ropui ber Kohhranah khua leh tui dik tak kan nei thei a, chuvangin Kohhran member tam takte zinga member pakhat kan nih avang hian lawmthu i sawi mawl mawl ang u. Sam ziaktuin Kohhran member nih hlutzia sawiin Chu mi chu chuta piang chu a ni, an la ti ang, a tih kha keimahni sawina ngei a ni si a. John Newtona pawh khan he khawpui member nih hlutzia hi hriain, Lalpa Zion khawpuiah chuan khawngaiha min teltir chuan, khawvelin

140

min hmusit mahse, i hming chauh ka chhuang ang e, tiin a lo puang chhuak tawh a nih kha. 5. Khawpui nun dan chu : Zawlnei Isaia chuan he khawpui din hma daih kum zasarih vel atang khan, Chu mi khuaa awmte chuan, ka dam lo ve, an ti tawh lo vang a, a chhunga awmte chu sual ngaihdamin an awm ang, a lo ti daih tawh a (Is. 33:24). khawvela sual ngaihdamna khawpui awm chhun chu Kohhran chauh hi a ni. Hna ngaihtuah vang vang ila, Kei ka ni, intite leh mi fel rual chen khawmna hmun ai chuan misual ngaihdam tawhte chen khawmna chu a nuamin a hlimawm hle zawk ang. A chhan chu mi dang han haw viau dawn ila, mi sual ngaihdam theuh theuh tan chuan inhuat viau hleih theih a ni lo tlat a, Kei pawh mi sual ngaihdam ve tho ka ni a lawm, tih thu hian chapo thei lovin min siam thin a ni. He thu hi Lal Isuan tawngtai dam min zirtirnaah pawh khan a sawi a, Kan chunga thil tisualte kan ngaidam angin nang pawhin kan thil tihsualte ngaidam ang che, tiin kan tawngtai thin a. He thu hi Kohhran pawn lamah chuan tawngtaina thu atan hman ve a remchang lo, a chhan chu an inkarah ngaihdam tawnna a awm ve loh avang a ni. Khawpui chhung nun chu sualin bei thin mah sela, chhandamna bang hung tlat a nih avangin sualin a hneh thei lo va, Chhandamna banga inhungin i hmelma i hlau lovang, tiin khua leh tui mite chu an zai thin. A din tirh atangin Kohhran hian bei buaitu a nei reng a, vawiin thleng hian tihchhiat tumtute an la awm tam deuh deuh zel. Kum zabi pakhatna atangin Juda-ho leh Rom hoten Kohhran an tiduhdah vak vak a, an tihduhdah vanglai chuan Kohhran hi

141

a rem dawn ta a nih hi tih mai turin a awm chang a awm thin. Nimahsela tihduhdahna a tamna hmun apiangah Kohhran member an pung deuh deuh zel a, chuvangin Tertulliana phei chuan, Tihduhna hi Kohhran kui tiahna (seed bed) a ni e, a ti hial a ni. Tihduhna bakah hian Kohhran chu zirtirna dik lovin a chim reng a, nimahsela vawiin thleng hian zirtirna dik lovin Kohhran hi a la hneh ngai reng reng lo va, zirtirna him lova kal duhte chu Kohhran pawn lamah an chhuak mai zawk thin a ni. 6. Khawpui chawmtu tui hna : Zawlnei Ezekiela chuan Temple sir dinglam atanga tui lo luang chhuak thu min hrilh a (Ezek. 47). Chu tui chu a luanna apiangah rannungten an dam phah a, an pung chak em em a ni tih kan hmu a. He tui hi eng dang a ni lo va, Kohhran chawmna thu nung Lal Isua hi a ni. A chanchin kan hrilna apiangah miten damna an chang thin a, simin a hnenah an inthawi thin a nih hi. He tui vek hi sawiin Sam phuahtu chuan, Lui pakhat a awm a, chu mi pengte chuan Pathian khawpui (Kohhranho)chu a tilawm thin, tiin (Sam 46:4). Heta lui pakhat tih hi Lal Isua tho kha a ni a, a mite zinga cheng reng, an lungngaihna hmuna lawmna thlen thintu a ni. Tin, he tui hi hre reng langin, Mi dang pawh hriattir ve la; Mi tu pawhin a in chuanin, A dam ngei ngei ang ti la.

142

Hnatlang Theology Dr. Zaichhawna Hlawndo India ramah hian Kristianna chu a mikhuallo hle a, Apostol Thawma, Isua zirtirte zinga mi khan chanchintha a lo hril daih tawh a ni. Sakhua (religion) ang pawhin India ramah hian Kristianna hi a upa ber leh ding hmasa ber a ni awm e. Nimahsela Kristianna chu a thang chaklo em em a, kum 2000 hnu lamah pawh India ram mipui (population) atanga chhiarin 2.3%1 chauh Kristiana inchhal chu kan la ni. Chutih anih mek lai chuan Mizoramah chanchintha chu kum zabi 19 na tawp lam kum 1894 ah chauh khan a lo lut ve a, amaherawhchu a lo thlen atanga kum rei lo te, Kum 60 chhung vel lekah Mizo hnathlak Mizoram chhunga cheng zawng zawng Kristianah kan in pe ta deuh vek mai kha thil ngaihtuah tham tak chu a ni. Zirmi tam takten a chhan hi chhuichhuah an lo tum tawh thin a, ngaihdan leh chhuichhuah dan tam tak a awm. Chung zinga a langsar zualte chu: 1. Kumpinu rorelna leh an sakhua: (British administration and their religion): Zirtu thenkhatte chuan Kumpinu rorelna (British administration) leh an sakhua Kristianna khan ngawng a neih that avang niin an ring.2 Khatih hun laia Mingo (Sap) kan tih maite kha Mizote tan chuan an ngaihsanawm viau reng a, an hmel leh vun rawng mai bakah an thil tih leh thil neih reng reng kha Mizote tan thil thar dangdai tak ani vek mai. Chuvang chuan an thil neih ang neihve te, an thiam ang thiam ve te, an hriat ang hriat ve te, an rin ang rin vete kha vanneihna leh

143 changkanna nia ngaihna lian tak a awm anih a rinawm. Chuvang chuan khatih hun lai khan kan piputen sakhaw vawn mumal pawh an neihloh avangin an sakhaw vawn Kristianna kha zawm ve mai a harsa lova; chuvang chuan Kristianna chu a thang chak niin an ring. 2. Hartharna (Revival): Kristianna a lo luh atanga kum 12-na 1906 khan Mizorama hartharna hmasa ber chu a lo thleng a. Lalsawma leh Vanlalchhuanawma te chuan Thlarau Thianghlim harhtharna hi Mizorama Kristianna than chakna chhan bulpui ber chu niin an ngai.3 Vawiinni thleng pawh hian Mizo kohhran tin deuhthaw hian harhtharna chu an ngaisang a, kan chakna hnar pawh niin a lang. Mizoram Kohhran in harhtharna a mamawh reng ani tih a inhriat chhung leh harhtharna chang reng tura hma a lak chhung chuan Kohhran a thangin a nghet zel dawn ni pawhin a lang. Tunah hian Mizorama harhtharna kan lo dawn chhawn, a tira hartharna thlenna Biak In Moriah Chapel, Swansea, Wales ah te chuan harhtharna chu an thawnthu sawi mai mai tawh a, hartharna thlen tantirh laia thu hriltu Evan Roberts-a thlalak leh harhtharna thlen dante chu Musium ang deuha hmangin an Biak In ah an tar chiai chuai a. Thla hmasa July thla a kan va inkhawm pawhin pitar leh putar kum 60 chunglam deuh vek, member 9 chiah an inkhawm. Kan ramah chuan harhtharna hi a khat tawkin a la thleng reng a, hei hi kan

144 thanna leh kan tluk chhiatna daltu pawimawh ber pawh niin a lang. 3. Missionary-te hnathawh that vang (Missionary right approach): Mi thenkhatte chuan zorama lo kal missionary te hna thawh that vang a ni an ti a, an hnathawh that an sawi te zinga langsar tak chu Mizote nunze mila an khawsak thiamna kha a ni, a dikna chen tam tak pawh a awm thei awm e. Kipgen chuan, Missionary te khan Mizoram an lo luh hmain Mizo tawngte Silcharah an lo zir lawk khan Mizote rilru ah an mahni rinna leh ngaihsanna a pe tiin a ziak.4 Lloyd pawhin, D.E. Jones pawh kha Chhingchhip khuaah Mizote nun dan leh khawsak dan ang khan a khawsa ve mai a ni a ti bawk.5 Missionary lo kal, abikin Welsh mite tan khan Mizote anga han khawsak ve kha thil har a ni vaklo pawh a ni mai thei. Welsh mite tan chuan Mizoram chu an mahni chenna ang deuh tlangram a ni a, tin, Welsh mite hi Mizo ang bawka lungleng mi leh zai ngaina tak an ni. Tin, Missionary te kha an thawk rim em em a, chanchintha avangin Zoram dung leh vang kha vawi tam tak an fang chhuak a, malsawm tlakin hna an thawh vangin Mizoramah hian Kristianna chu a lo thang chak ta ni a ngai an awm. 4. Ram tlat falna (Isolation of the land): Thenkhatte chuan Mizoram hi india ram chhunga awm nimahsela, a ramri tam zawkte hi chu ramdang (foreign) ram ten a hual vel a, chuvang chuan Mizo hnam hi midangte chim buai lutuk lohvin a lo chawr chhuak a, Krisitianna a lo luh hma hian sakhaw dangin a la chimbuai loh vang niin an ring. 6 Hindu leh Muslim te khan an sakhuana theh darh tumin Mizoramah khan hma lo la hman ta sela, tun dinhmun ang hian Kristian chu a darh

145 chak kher lovang. Khatianga Mizote keimahni khawsak ang anga a hranga kan lo khawsa leh hnamdang leh sakhaw dangin min chimbuai lo kha Kristian sakhaw hril nan leh thehdarh nan a that avangin Kristianna kha a darh chak anih a rinawm. 5. Mumang leh Inlarna (dream and visions): Hman lai kan pipute hunah khan ziak leh chhiarte an thiam lova, thawnthu leh mumang in hrilh chhawn kha an thu dawnna tha tak a ni. Darphawka leh Selkhuma te chuan Kristianna a lo luh hma daih tawh atang khan khawthlang lam atangin hriatloh sakhua an rawn hril tur thu hi mumanga inlarnaah an lo hmu tawh a. Chutianga an sawi lawk ang takin Mingo te chu Mizote hriatloh sakhua hril tura a taka an lo kal tak avang khan Kristianna hi miten awlsam takin an rin phah a, Kristiana inpe hmasate zingah pawh khan Darphawka leh Selkhuma chhung leh thlahte engemaw zah an awm. Chuvang chuan Kristianna pawh a thang chak nia ngai an awm bawk.7 6. Hnamzia (Culture): Mizo pipute hnamzia (culture) leh Kristianna kha a in hnaih em avangin an tan Kristianna kha a mikhual lova, sakhua an lo ngaihdan te, thih hnu piahlam an lo rin dante pawh kha Kristianna nen a in hlatloh em avangin Kristiana in pek kha a har lo a ni an ti. Mithiam engemaw zahin Mizo hnamzia leh Kristianna in laichin dante, Mizo hnamziaa Kristianna lo in phum tawh dante haichhuah tumin an lo zir nual tawh hlawm a, abikin Mizo tlawmngaihna leh zawlbuk te chuan zir leh belhchian an hlawh leh zual. Amaherawhchu tuna kan sawi tum Hnatlang- mizo hnamze (culture) in nghahna bulpui, Mizote mizo tirtu, pipute hun atanga vawiinni thlenga

146 Mizo nun khalh kaltu leh an nuna bet tlat hian chhui leh zir chian a la hlawh lo hle. Chuvangin Hnatlang- kan pipute nun kaihruaitu bulpui ber (cultural foundation) anih dan te, Kristianna atana kawng sialtu pawimawh tak anih dan te, Kristianna than duan tirtu leh tinghettu bulpui anih dan te, Ramthar rawngbawlna innghahna (mission foundation) anih dan te chipchiar zawkin chhui kan tum dawn a ni. Hnatlang awmzia: Hnatlang tih awmzia chu hrilhfiah vak ngailovin Mizo tawnga a awm ang hian a chiang thawkhat viau mai. Hrilhfiahtute pawhin Hnatlang tih chu hna thawkho emaw tiho tihna in an hrilhfiah a, abikin khawtlang/vantlang hna an kawh tir tlangpui.8 Hna tih chuan thil tih tur engpawh a huam thei ang a, tlang tih chu a huho emaw a rual tihna a ni mai a. Tichuan Hnatlang tih awmzia chu a huho hna mipui hna emaw a rual hna tihna a ni. Tin, thiltih (verb) anga kan hrilhfiah dawn chuan a huhova hnathawh/ hnathawk emaw a ruala hnathawh/hnathawk tih pawhin kan sawi thei ang. Hnatlang leh Mizo pipute nun: Kan piputen tuna kan chenna, kan ram, Mizoram kan tih tak an lo luh dan leh an luh hma chanchinte chu kan chhui hman lovang a, an lo luh hnua an khawsak dan leh Hnatlang hmanga an din chhuah dan tlangpui kan sawi dawn a ni. A tawi zawngin kan pipute nun (culture) innghahna bulpui ber chu Hnatlang kha a ni. Hnatlang hmang vekin vantlang hmasawnna (community development) , an sakhuana (religion), eizawnna (economic) leh ro inrelna (political administration) zawng zawngte an kalpui dan tlangpui hetiang hian lo tarlang ila:

147 1. Vantlang hmasawnna (Community/social development): Kan pipute kha Lal leh Upate rorelna hnuaiah an khawsa thin a, Lalin khua a din tirh phat atangin Hnatlang hmangin khua an din a, Tanrual hi chakna ani tih kha Hnatlang hmangin atakin an nunpui a, khawtlang venhimna leh naupang leh thalaite in zirna hmunpui Zawlbuk chu Hnatlang vekin an sa a, Naupangten Hnatlangin Zawlbuka thingtuah tur an fawm/ keuh khawm a. Hnatlangin mahni in sa ve theilo hmeithai inte an sa a. Hnatlangin tuikhur an hiat/siam a. Chhiat tawhniah- Tlangval ten Hnatlangin thlan an lai a, zualko an tlan a, khual khuaa thi an nih chuan miruang an zawn a, zan lamah mitthi chhungte khawhar hlauvin Hnatlangin an riahpui a. Nula ten Hnatlangin thingpui an lum a, thing leh buhfai an khawn a. Mitthi lumen ngai anih chuan nula leh tlangvalten Hnatlangin an tlaivar a. Pa hovin Hnatlangin kuang an siam bawk a, a tawi zawngin mitthi chhungte phurrit awm thei tur zawng zawng chu Hnatlang hmangin an chhawk zang khai vek a ni ber mai. Khawchhungah emaw, ramhnuaiah kangmei a chhuah palh chuan khawtlangin Hnatlangin an thelh mai a, mi bo an awm chuan Hnatlangin an zawng a. Mi rethei ei tur neilo an awm chuan Hnatlangin vehbur an khawn sak mai a. Mizo pi leh pute chuan Hnatlang hmangin an ram chu kutdawh awmlohna ram (no beggar land) ah an lo siam a ni. 2. Eizawna hmasawnna (Economic development): Kan pipute eizawnna bulpui ber chu Lo neih kha a ni thin a, lovah chuan Mizo chaw rinpui ber buh leh thlai chitin reng an tuh a. Chutih hun lai chuan pawisa pawh an la hmang ngai lova, kum zabi 18th na laihawl vel atang chauh khan pawisa chu an hmang ve ani.9 Chhung tinin an lo neih turte mumal taka an thlan theihna turin ram theh/lo

148 sah Hnatlang an nei phawt a, hetah hian chhungtin atangin mipa pakhat tal chu thawhchhuah theuh tur a ni. Chhungtinte lo tur thlan/ruat fel anih hnu chuan an lo neihna turah khan kawng kalna tur mumal engmah a awm lawk loh thin avangin lo kawng sah/sial Hnatlang an nei leh a, hetah pawh hian chhungkaw aiawh pakhat tal thawhchhuah tur a ni. Tin, chhungtinin mahni chanpualin lo kha nei theuh masela a huhova hnathawh nuam timi an nih avangin lo neih hnathawh bul tan tirh- lovah atanga a sengkhawm thlengin a huhovin hna an thawk thin a, chu chu lawm ruai emaw in lawm an ti. A tawi zawngin Hnatlang hmangin nitin eizawn hna pawh an thawk thin. Tin, Mizo pipute hunah chuan tun angin sa bazarah an zuar lova, ramvak/ramchhuakin a huhovin, Hnatlangin sa an zim/zawng thin. Chung zinga langsar zualte chuNghalrual zim, Sangha vuak, Zawng zim leh Sazu buh pawl tuamte an ni. 3. Vantlang ro in rel (Political development): Mizo piputen khua an din a, an ngaihpawimawh hmasak ber chu Zawlbuk leh Lal in sak a ni. Lal rorelna hnuaia awm an nih avangin an Lal chenna tur kha an ngai pawimawh em em a, a sak zawh hma chuan khawtlangin Hnatlangin an sa thin. Tin, khawtlang in rel bawlna hmunpui Zawlbuk kha vantlang rorelna hmunpui ber, naupangten nun an zirna, tlangval ten nun chan an zirna leh khawtlang mipuite veng him tura an riahna hmun kha Hnatlang hmang veka sak a ni a. Tin, Mizote chu khua leh khua a khat tawka indo thin an nih avangin an khua hmelma laka venhimna turin an hung thin a, chu chu ral dai an ti. Ral dai siam tur chuan khawtlangin an Hnatlang thin a, chu chu ral dai theu Hnatlang an vuah. A tawi zawngin Hnatlang hmang vekin vantlang rorelna leh venhimna kha an kalpui a ni ber e. 4. Sakhua (religion): Kan pipute khan eng sakhua nge an biak tih hi zawhna lian tak a ni. Christian missionary lo

149

150

151

152

153

154

155

156

157

158

159

160

161

162

163

164

165

166

167

168

169

170

171

172

173

174

175

176

177

178

179

180

181

182

183

184

185

186

187

188

189

190

191

192

193

194

195

196

197

198

199

200

201

Vous aimerez peut-être aussi