Vous êtes sur la page 1sur 6

12/2/2015

FrdricGIMELLOMESPLOMB,Matredeconfrencesl'UniversitdeMetz

Frdric GIMELLOMESPLOMB, Matre de confrences

LOGIN:

PASSWORD:

accueil | cours |

recherches |

directiondemasters

publications | cv | liens |

accstudiants

lesprincipalesthoriesconomiques

chercher

conomieducinma
politiquesdel'audiovisuel
exploitation
programmation
histoireducinma
thorieducinma
analysedefilm
lecinmadegenre
conomiedelaculture
art,socit&politique
politiquesculturelles
institutionsculturelles
projetprofessionnel

l'Europedelaculture

1/Macroconomie
2/Politique conomique
3/Thories du dveloppement
4/Concurrence, marchs, rglementation
5/Autres
1/Macroconomie
CourbedePhillips
LacourbedePhillipsposel'existenced'unerelationngativeentreinflationetchmage.Un
gouvernementauraitlechoixentrerelancerl'conomieetparsuitel'emploiauprixd'unpeud'inflation,et
freinerlacroissanceetralentirl'inflationauprixd'unsurplusdechmage.M.Friedman(prixNobel
1976)etE.PhelpsontcritiqucetteinterprtationdueSamuelson(prixNobel1970)etSolow( prix
Nobel1987).Ilssoutiennentquesi,courtterme,ilexistebienunerelationpositive,longterme,la
courbedevientunedroiteverticale.Ungouvernementquirelanceraitl'conomieferaitreculerdansun
premiertempslechmagemaisauprixd'uneinflationplusleve.L'adaptationdesagentsplus
d'inflationramneraitlongtermeletauxdechmagesonniveau"naturel".Sil'hypothsedes
anticipationsadaptativesautoriseunarbitrageexploitablecourtterme,celledesanticipations
rationnellesruinemmecourttermeuntelarbitrage.DanslemodledeLucas,lesagentsajustent
instantanmentleursanticipationsdeprixetdesalaireslanouvellepolitiqueconomique.Toute
politiqueconomiqueestelledoncinutile?Pasncessairementsilesmodificationsdepolitique
conomiquesousformederglesngociessont"bien"interprtesparlesagentsconomiques.
Ellesontalorsprobablementplusd'effetssurl'conomiequelesmodificationsdepolitiqueconomique
laissesladiscrtiondesgouvernements.(Phillips,Friedman,Phelps,Samuelson,Solow,Lucas)

lesmdiaseuropens
sociologiedesmdias

listecompltedescours


Recherche

programmederecherche
expertisesscientifiques
CommissionEuropenne


Publications
ouvrages
chapitresd'ouvrages
articlesderevues
colloques&confrences
entretiens


Directionderecherches
choixdusujet
choixdudirecteur
travauxenligne
consignesderdaction
stages




espacerserv

entrer
ads1

Traductions

ModledeSolow
Lemodledcritcommentunaccroissementdustockdecapital,delaquantitdetravail(oudela
population)etleprogrstechniqueinteragissentetaffectentlaproductionauseindel'conomie.long
terme,ilmontrequel'conomietendversuntatstationnaire.Cettesituationd'quilibreestdtermine
parletauxd'pargne,leprogrstechniqueetlacroissancedmographique.Letauxd'pargneetle
progrstechniquetantdesdonnesdanslemodle,lacroissanceconomiquedpend,longterme,
decelledelapopulation.(Solow)
Modles"millsims"ougnrationsdecapital(vintagemodels)
Cesmodles,dveloppsparSolow(prixNobel1987)proposentunenouvellemthodepouranalyser
lerledelaformationducapitaldanslacroissanceconomiqueettiennentcompteenparticulierde
l'geducapital.SelonSolow,leprogrstechniqueestcontenudanslecapitaldel'conomie,
contrairementlanouvellethoriedelacroissanceendogne(pourlaquellelemoteurdelacroissance
vientdesexternalits).Lesnouveauxinvestissementsincorporentlesdernirestechniquesconnues.Le
millsimeducapitaldoitdonctreprisencomptedanslesmodles.Ainsisetrouvedfinieune
nouvellefaond'agrgerducapitalissudediffrentespriodes.Cesvintagemodelsontdepuist
employsdansd'autresmodlesconomiques,telslesmodlesd'quilibregnralcalculable.(Solow)
ModleISLM
CrparHicks(prixNobel1972),cemodleestreprisetmodifiparHansen,Lerner,Samuelson(prix
Nobel1970).Ilestcomposdedeuxquations:IS(InvestmentetSaving)exprimel'galitentre
l'pargneetl'investissement(quilibresurlemarchdesbiens)etLM(LiquidityetMoney)traduit
l'galitentrel'offreetlademandedemonnaie(quilibresurlemarchdelamonnaie).Lemodle
comportedeuxvariablesendognes,lerevenunationalYetletauxd'intrti,lesautresvariablessont
considrescommeexognes(massemontaireM,dpensesgouvernementalesG).Lemodlepermet
d'tudier,dansuneconomieferme,leseffetsdesvariationsdeMetGsurlerevenuetletaux
d'intrt.CemodlevadonnernaissanceauconsensusthoriquebaptisparSamuelson"synthse
noclassique":dmarchemacroconomiquequicomplteleschmad'analysekeynsienpardes
quationsinspiresdelalogiquenoclassique(maximisationdel'utilitmarginale,analysedupointde
vuedel'offre).(Hicks,Samuelson)
Thoriedel'tatstationnaire
Al'origineduphnomnesetrouvel'oppositionentredeuxmouvementsquiapparaissentinluctableset
incontrlablesl'poque:d'unepart,lacroissancedmographiqueet,d'autrepart,lesrendements
dcroissantsdelaterre.L'accroissementdelaproductionprovoqueunehaussedelademandede
travail,quiimpliqueunehaussedessalaires.Cetteamliorationdesconditionsdevieconduitune
croissancedelapopulation.Celleciimpliqueunehaussedelademandedeproduitsagricoles.La

data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22left%22%20style%3D%22fontsize%3A%2013px%3B%20color%3A%20rgb(85%2C%2085%2C%2

1/6

12/2/2015

FrdricGIMELLOMESPLOMB,Matredeconfrencesl'UniversitdeMetz

productionagricoleaugmente.Toutefois,lesterresmisesenculturepouraugmenterlaproductionse
heurtentdesrendementsdcroissants.Lecotdeproductionetdoncleprixdesdenresagricoles
augmentent.Ilenrsultequelespropritairesdesterreslesplusfertilesbnficientderentesen
revanche,lesprofitsdesindustrielsdiminuent,lapartdessalairesrestantconstantedanslerevenu
national.Lesprofitsdiminuent,l'investissementbaissebloquantlacroissance.Lecommerce
internationaletlelibrechangepeuventretarderl'chancemaiscettesolutionnepeuttrequede
courtterme.(Ricardo,Malthus)
Thoriedel'oscillateur
Lathoriemontrecommentlesinteractionsentreleprincipedumultiplicateurkeynsien(sourcede
stabilitconomique)etceluidel'acclrateur(sourced'instabilit)peuventcrerdesfluctuations
cycliquesendognes.Cinqtypesdesituationseprsentent:1/iln'yapasdefluctuationetleniveau
derevenudcrotverssonniveauinitial2/l'volutionduniveauderevenuprendlaforme
d'oscillationsamorties3/cesoscillationssontexplosives4/lacroissanceestexponentielle5/
desoscillationsautoentretenues.(Samuelson)
Thoriedelacroissanceendogne
Cettethoriemontreenquoiplusieursfacteurspeuventfaireapparatredesexternalitspositivesetpar
consquenttresourcedecroissancepourlacollectivit:investissementencapitalphysique,
investissementencapitalpublic,investissementencapitalhumain,apprentissageparlapratique,
divisiondutravail,rechercheetinnovationstechnologiques.Lacroissanceestendogneausenso
ellenedpendquedesseulscomportementsdesagentsetdesvariablesmacroconomiques.(Barro,
Lucas,Levine,Romer)
Thoriedelargulationdelacroissance
Elleanalyselesrgimesdecroissance.Ceuxcidpendentd'unepartd'unrgimedeproductivit,c'est
diredel'ensembledesdterminantsdelaprogressiondel'efficacitconomique(organisationdu
travailetdesentreprises,degrdeconcentrationdesentreprises,degrdemcanisation,type
d'innovation,etc.)et,d'autrepart,d'unrgimededemandec'estdiredel'ensembledesmcanismes
derpartitiondesgainsdeproductivitentresalaires,profits,prixrelatifsquialimententla
demande.(Aglietta,Boyer,Bnassy,Mistral)
Thoriedescyclesconomiques
Ondistinguediffrentstypesdecycles:1/lestendancessculairesoutrendsd'uneprioded'un
sicleparrfrenceauxtravauxdeF.Braudel2/lesmouvementsdelongueduredetype
Kondratievdel'ordrede2545ans3/lescyclesclassiquesoucyclescourtsdetypeJuglarqui
durent610ans4/lecycleKitchinquidure40mois5/lesmouvementssaisonnierscommela
productionagricole.Lescyclespeuventavoirtroisorigines.Lapremireestd'ordreexogned'ole
termedescyclesexognes.Danscecas,c'estl'environnementquiestl'origineducycle:accident
climatique,interdpendancecroissantedesconomiesquipropagelescyclesd'activitd'unpays
l'autre,deschocspolitiques,lespolitiquesconomiquesoubienencoreleschanceslectorales
l'originedecyclespoliticoconomiques.Unedeuximeorigineestendognec'estdirelil'activit
conomiqueellemme.Lesfacteursdclencheurspeuventtrel'accumulationducapital,lepartagede
lavaleurajoute,ledveloppementdesinnovations(explicationschumptriennedescycles
kondratiev),unemodificationouchocquepeutsubirlesfondamentauxd'uneconomie(gotdes
mnages,techniquesdisponibles,dotationsenressourcesdesagents).Unetroisimeorigineest
financire.C'estlecaspourlescyclesd'endettement.l'expansionconduitunecroissancedescrdits
quilorsquel'activitseretourneapourconsquenceundsendettementetunapprofondissementdela
dpression.(Kondratiev,Schumpeter,Juglar,Kitchin)
Thorieducapitalismemonopolistiqued'Etat(CME)
Lecapitalismeseheurteunecrisedesuraccumulationc'estdired'excdentdecapitalparrapport
lamassedeprofit.L'actiondel'Etatconsistedvalorisercertainscapitauxafindertablirletauxde
profit.Cetteinterventionprenddiversesformes:financementpublicprivilgi,nationalisation,transfert
auprivd'entreprisesoudesecteursredevenusrentables.(Boccara)
Thoriekeynsiennedelacrise
Lacriseestcontingente.Deuxlmentsjouentunrle:lamonnaieetlesanticipationsdelademande.
Lamonnaiepeuttreconservepourellemmeetainsiprovoquerdesfuitesdanslecircuit
conomique.Commelesentreprisesproduisentlorsqu'ellesontlacertituded'coulerleurproduction,
ellesvontchercheranticiperlademande.Ilenrsulteunniveaudeproductionquisatisfaitla
demandemaisquinecorrespondpasforcmentaupleinemploi.Iln'existepasdemcanisme
autorgulateur.Enoutre,lechmagepeutaccentuerlescomportementsd'pargnedeprcautionetles
mauvaisesanticipationsdesentrepreneurs.Seulel'interventiondel'Etatparunepolitiqueconomique
adquatepeutsusciterunedemandesupplmentaire.(Keynes)
Thoriemarxistedelacrise
Seulletravailvivantcredelavaleur.Orpoussparlaconcurrence,lecapitalisteutilisedeplusen
plusdesmachinesetdoncdutravailmort.Ildclencheainsilacrise.Mmesilerendementdutravail
vivantaugmente,saquantitdiminue.Ilenrsulte:1/unediminutiondelademandedebiensde
consommationpuisqu'ilyadeplusenplusdechmeurscequidiminuel'incitationproduire2/un
dsquilibreentrelasectionproduisantdesbiensdeconsommationetcelleproduisantdesbiensde
production3/unebaissedelarentabilitducapitalpuisquelesproltaires,soitauniveaudela
rpartition(partageprofitssalaires)soitauniveaudelaproduction(luttecontrelescadences)lutteront
contrelescapitalistes4/unebaisseinluctabledutauxderentabilitducapitalpuisquelecapitaliste
aurarecoursdeplusenplusaucapitalconstant(autrementditauxmachinesoutravailmort).
L'existencedecontretendances:concentrationducapital,priseenchargeparl'Etatd'unepartiedu
capital,nesontquedessolutionsdecourtterme.(Marx,Engels,Lnine,Luxembourg)
Thorienoclassiquedelacrise
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22left%22%20style%3D%22fontsize%3A%2013px%3B%20color%3A%20rgb(85%2C%2085%2C%2

2/6

12/2/2015

FrdricGIMELLOMESPLOMB,Matredeconfrencesl'UniversitdeMetz

Celleciestimpossibledansunsystmed'conomiedemarchdeconcurrencepureetparfaite.Toute
offrecresapropredemandeselonlaloideJ.B.Say.Siunecriseseproduitcelapeuttredaunon
respectdesconditionsdeconcurrencepureetparfaite(prsencedessyndicats,noncontestabilitdes
marchs)oul'interventiondel'Etatquecelasoitpourstabiliserlaconjoncture,pourlapolitiquede
redistributionoupourl'allocationdesressources.Ainsi,lamultiplicationdesrglementationsetdes
programmestatiquesdeluttecontrelapauvretetlechmageproduitellel'inversedubutrecherch
(trappeschmageetpauvret).(Say,Hayek,Friedman,Laffer,Buchanan)
Thoriergulationnistedelacrise
Auseindumodedeproductioncapitaliste,ilexistediffrentsrgimesd'accumulationetdiffrents
modesdergulation.Lepassaged'unrgimed'accumulationl'autreoubiend'unmodedergulation
unautreconstitueunecriseourupture.Lorsqu'aucunchangementinstitutionneloudepolitique
conomiqueestncessaireonparlede"petitecrise".Autrement,c'estdireencasdenonreprise
spontane,onparlede"grandecrise".(Aglietta,Boyer,Bnassy,Mistral)

2/politiqueconomique

ModleMundellFleming
Ilpermetd'analyserlerlejouparlamobilitinternationaledescapitauxdansl'efficacitdelapolitique
macroconomiquesousdiffrentsrgimesdechange.C'estunmodledetypekeynsienola
productionestdtermineparlademande.L'ouverturedesconomiesportelafoissurl'changedes
biensetdestitres.Lemodlecomporteplusieurshypothses:fixitcompltedesprixetdessalaires
absenced'effetsderichesseabsencedemcanismed'anticipationdechange.(Mundell,Fleming)
Thormed'Haavelmo
Ilconcernel'effetmultiplicateurdubudgetdel'tat.Jusqu'auxtravauxd'Haavelmo(prixNobel1989),
l'effetmultiplicateurtaitceluinoncparKeynes:undficitbudgtaire(financparemprunt)
engendraitunsurplusdecroissance.LethormedeHaavelmoindiquequ'unbudgetquilibrn'estpas
forcmentneutre.Dansunesituationdesousemploi,unaccroissementdesdpensespubliques
financparunehaussedesimptsdemmevaleur(doncsansdficit)auneffetpositifsurla
croissanceconomique.(Haavelmo)
Thormedel'quivalentcertain
Cethormenoncequeleniveaudel'instrumentdepolitiqueconomiquequimaximisel'esprance
mathmatiquedelafonctiondeprfrencedel'tatestobtenuenremplaantlesvariablesalatoires
parleuresprancemathmatique.Lethormen'estvrifiquesi,d'unepart,laprfrencedel'tatest
reprsenteparunefonctionquadratiquecequiimpliquedestauxmarginauxdesubstitutionvariables
entrelesargumentsdelafonctiondeprfrenceetd'autrepart,silavariancedelavariablealatoireest
indpendanteduniveaudel'instrumentdepolitiqueconomique.(Theil)
Thoriedel'quivalencericardienne
L'effetdesdpensespubliquesesttotalementindpendantdelafaondontsontfinancesces
dpenses.Silefinancementsefaitparemprunt,celaimpliquequelesindividusanticipentquedes
imptsserontprlevsultrieurementpourpayerlesintrtsetrembourserlecapital,doncilsvont
pargnerdavantagepouracqurirlestitresmisparlespouvoirspublics.Leurrichesseglobalecomme
leurconsommationestalorsinchange.Silefinancementestmontaire,lesagentsprvoient
l'missionrguliredenouvellemonnaie,ilsanticiperontrationnellementl'rosiondeleursencaissespar
l'inflationetpargnerontenprvisiondecetinvestissement.Iln'yadoncaucuneffetmultiplicateursur
lademandeglobalepossible(Ricardo,Barro)
Thoriedesanticipationsadaptatives
Danscecadrethorique,celasignifieque,parexemple,leniveaufuturanticipdesprixest
mcaniquementajustl'cartentreleniveaudesprixd'aujourd'huietleniveaudeprixanticip
antrieurement.(Friedman)
Thoriedesanticipationsrationnelles
Celasignifiequelaprvisionsubjectivedesagentssefondesurlaprvisionobjectivedelathorie.
Autrementdit,intgrantlesvnementsfuturs,cesanticipationssontessentiellementlesmmesque
lesprvisionsobjectivesdelathorie.(Muth,Lucas)
Thoriedufdralismebudgtaire
Ellecherchedterminerquelniveaud'autoritsresponsableslagestiondestroisfonctions
traditionnellesquedoitassurerlapolitiquebudgtaireallocationdesressources,redistributionet
stabilisationseralaplusefficace.Autrementdit,ellechercheajusterlaproductiondebienspublics
auxprfrencesexprimesparlesconsommateurscontribuables.(Musgrave,Oates)
Thoriede(lastratgiede"l'incohrence"ou)"inconsquencetemporelle"
Celasignifiequ'ungouvernementpouratteindresesobjectifsprocderaparsurpriseouqu'ilnesuivra
pasaumomentdelamiseenoeuvredesapolitiqueconomiquecelleannoncepralablement.Par
exemple,lesautoritsannoncentunepolitiquemontairerigoureuse,lesagentsconomiquesmodrent
leursrevendicationssalarialesetrclamentdestauxd'intrtmoinslevsanticipantunefaible
inflation.Maisunefoiscesanticipationsformes,legouvernementpeutmettreenoeuvreunepolitique
montairepluslaxiste.L'inflationpluslevediminuelesalairereletdevraitfavoriserlacration
d'emplois.Cettestratgieestinefficaceetcoteusepuisque,d'unepart,l'effetsurl'emploiest
transitoire(lesagentsrvaluantleursdemandesd'augmentationdesalaires)et,d'autrepart,lesagents
intgrerontparlasuitelapossibilitdecessurprisesdansleursanticipationsetdoncleurs
revendications.(Kydland,Prescott,Calvo)
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22left%22%20style%3D%22fontsize%3A%2013px%3B%20color%3A%20rgb(85%2C%2085%2C%2

3/6

12/2/2015

FrdricGIMELLOMESPLOMB,Matredeconfrencesl'UniversitdeMetz

3/thoriesdudveloppement

Espritd'entrepriseetdveloppementconomique
Cettethoriechercherendrecompteenquoilesbarriressocioculturellesetpsychologiquesaux
attitudesentrepreneurialespourraientexpliquerl'incapacitdelasocitsousdveloppegnreret
mettreenoeuvrel'innovationtechnologiqueetorganisationnelle.(Bauer,Yamey,Friedman)
ModlededveloppementdeLewis
SelonLewis,lespaysdelapriphriesontconstitusd'une"conomieduale"composed'unsecteur
capitalisteetd'unsecteurtraditionnel.Lepremiercomprenddesactivitsmanufacturiresetminireset
d'agriculturecommerciale:ilestorientversleprofit,lequelestconsacraufinancementde
l'investissement.Lesecondsecteurquiinclutl'agriculturetraditionnelleetlesactivitsinformelles
urbainesestorientverslasubsistance.Lesecteurcapitalistesedveloppeenattirantlestravailleurs
dusecteurdesactivitsdesubsistance.Lorsdelaphaseinitialededveloppement,l'offredetravail
danslesecteurcapitalisteexcdelademandedetravail,lesalairepeutdoncresterfaibleetstable
durantunepriodeassezlongueaucoursdelaquelles'effectuecetransfertdetravailleurs.Ilenrsulte
desprofitslevsetdonc,unepargneetuneaccumulationducapitaldontdpendledveloppement
conomique.capitalCettephases'achvequandlesurplusdetravailatabsorbetquelessalaires
augmentent.(Lewis)
Thoriedelacroissanceappauvrissante
Lathorierendcomptedecetypedesituationlorsqu'unpayspratiquelelibrechangeetqu'ilconnat
uneamliorationdesestechniquesdeproductionet/ouuneamliorationdesadotationfactorielle.Ces
amliorationsentranentunebaisseduprixmondialdubienexportd'ounedtriorationdestermes
del'change.Cettesituationad'autantplusdechancesdeseproduirequelacroissanceprovient
essentiellementduseulsecteurdesexportations,quel'lasticitprixdelademandeduproduitexport
estleve,quelepaysenquestionatleseulconnatrecesamliorations.(Bhagwati)
Thoriedelacroissancequilibre
Ellemontrequetoutecroissancereposesuruneffortminimumd'investissementdedpartmaisla
conditionderespecterenpermanencel'interdpendanceentrel'offreetlademandeaussibienauniveau
globalqu'auniveaudechaquesecteurcequitermepermetunquilibredecroissance
autoentretenue.(RosensteinRodan,Nurkse)
Thoriedeladpendance
Danscecadrethorique,l'conomiemondialeestconstituededeuxples,lecentrecapitaliste
reprsentantlesnationsoccidentalesindustrialises,lapriphrieconstituedespaysduTiersmonde.
Ladpendancedecesderniersvientdeladgradationdestermesdel'change,desmultinationales,
destransfertsdetechnologie,del'aideetdel'allianceobjectivedesclassesdominantesdespays
dpendantsaveclesintrtsdescapitalistes.Seuleunemodificationdesrelationsconomiquesavec
lespaysindustrialisspeutpermettreundveloppementdespaysduTiersmonde.(Amin,Prebish,
Singer,Frank)
Thoriedelagouvernance
Cettethoriecombinelesapprochesdelasciencepolitiqueetdel'conomieinstitutionnelle.Ellevise
dmontrerquelestatsquisontlesplusaptesfavoriserledveloppementsontceuxquiexercentles
fonctionsrgaliennesuniversellesetlesseulespolitiquespubliquesqued'autresacteursquel'tatne
seraientpasenmesured'laborersaplaceaveclammeefficacit.Cesontgalementdestats
suffisammentdsengagsdelasocitcivileetdumarchpourlaisserlesmcanismes
d'autorgulationdeceuxciproduiretousleurseffets.
Thoriedelarecherchederente
Lessystmesadministratifsdenombreuxpaysendveloppementsecaractrisentpardiversesformes
declientlisme,denpotismeoudecorruption.L'interventiondel'tatoffre,deparlesemploisetles
lgislations,despossibilitsderente.Lesindividusetlesgroupesdepressionserontincitsinvestir
desressourcespourrechercherdesrentesetobtenirdesprivilgesaulieudechercheraccrotrela
production.Lesresponsablespolitiquesoffrirontdesrentesenchangedermunrationsmontaires
et/oudesoutienpolitique.Cetterecherchederenteentraneungaspillagederessourcesetunfacteur
deviolencepolitiquepours'approprierdesrentes.(Krueger)
Thoriedeseffetsd'entranement
Ellepartdel'existenced'effetsd'entranementdel'amontduprocessusproductifversl'aval,etdel'aval
versl'amontetdel'interdpendancelongtermedesdcisionsenmatired'investissement.Les
gouvernementssontincitspratiquerunepolitiqued'investissementslectiveenfaveurdessecteurs
industrielsjugslesplusstratgiquesentermesderetombesconomiquestoutensoutenant
l'existencedelalibreentrepriseetdulibrechange.(Hirschman)
Thoriedestapesdelacroissance
Toutesocitpasseparcinqphases:tradition,transition,dcollage(takeoff),maturitet
consommationintensive.Leproblmesoulevparledveloppementsesitueauniveaudelatroisime
squence.Ledcollageseproduitgrceuneforteaugmentationdutauxd'investissement,
dclenchantunedynamiqueautoentretenuedelacroissance.(Rostow)
Thoriedesindustriesindustrialisantes
Lesindustriesindustrialisantessontcellesquidansleurenvironnementlocalmodifientstructurellement
lamatriceinterindustrielle,transformentlesfonctionsdeproductionetaugmententlaproductivitde
l'ensembledel'conomie.Laprioritdonnecesindutriesreposesuruneforteinterventiondel'tat
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22left%22%20style%3D%22fontsize%3A%2013px%3B%20color%3A%20rgb(85%2C%2085%2C%2

4/6

12/2/2015

FrdricGIMELLOMESPLOMB,Matredeconfrencesl'UniversitdeMetz

vialaplanificationetlanationalisationdesentreprises.(Perroux,deBernis)
Thorieducerclevicieuxdelapauvret
Lespayssousdvelopps,enraisondelafaiblessedelademandeinternelieauxfaiblesrevenus,
sontdansl'incapacitdelancerdesprojetsd'investissementrentablesetcapablesdedclencherle
processusdedveloppement.Ductdel'offre,lafaiblecapacitd'pargnersultedubasniveaude
revenurelquiluimmerefltelafaibleproductivitquirsulte,sontour,dumanquedecapital,un
manquedecapitalquiluimmeestlersultatdelafaiblecapacitd'pargneainsi,lecercleest
ferm.(Nurkse)
Thoriedusousdveloppementdanslecadredel'changeingal
Lesdifficultsdespaysendveloppementtrouventleuroriginedansladiffrencedestauxdesalaire
entrenationsetdanslaprquationinternationaledestauxdeprofits.Lespaysbassalairesvendent
leursmarchandisesunprixinfrieurleur"prixdeproduction",mmesileurproductivitest
similairecelledespaysindustrialiss.Unepartiedeleursurtravailestdonctransfrecesderniers
etcontribuentleurappauvrissement.Deuxhypothsessontessentielles:1/travailgalles
salairessontlargementinfrieursdanslespayssousdveloppsparrapportauxpaysdvelopps2/
letauxdeprofitestlemmepourtouslesinvestissements,quelquesoitlepaysoilssontraliss.
Cettethorieatcritique.Certainsmarxistesluireprochentdenepasprendreencompteune
analysedeclasses.Lespaysdvelopps,toutesclassesconfonduesexploitentlespayssous
dvelopps.D'autrepart,statistiquement,onobserveplusuneinstabilitqu'unedtrioration
gnraliseetcontinuedestermesdel'change.Enoutre,d'autresfacteurspeuventexpliquerles
phnomnesobservscommel'volutiondelademandeouduprogrstechnique.(ArghiriEmmanuel)

4/Concurrence,marchs,rglementation

Thoriedelacaptureouconomiepositivedelarglementation
L'autoritrglementaireestvnaleetsoumisl'influencedesgroupesdepression.Iln'estplusle
garantdel'intrtgnral.Larglementationesticianalysecommeunservicechangentreles
dcideurspolitiquesetlesfonctionnaires(offreurs)etlesdirigeantsdesentreprises(demandeurs).Les
offreurscherchentmaximiserleurchancederlectionouobtenirdefuturspostesdansles
industriesqu'ilsontsousleurtutelle.Lesdemandeurssouhaitentdeleurctseprotgerdela
concurrence,enparticuliertrangre.Cetteapprocheestconnuesouslenomdethoriedelacapture
delarglementation,parcequelerglementeurdevientunagententirementauservicedesintrts
desentreprises.Pourlimiterl'actiondesgroupesdepression,lestenantsdecettecoleprconisent
unesolutionradicalequiconsisteretirerl'tatledroitderglementer.(Stigler)
conomiepubliquenormative
L'autoritrglementaireapourobjectifl'efficacitconomique.Elleestsoucieusedel'intrtgnral.
L'existencededfaillances(bienpublic,externalit,monopolenaturel)dumarch,misenvidence
danslecadredel'conomiedubientre,justifiel'interventionpublique.L'tatdoitdoncparla
rglementationinfluersurlecomportementdesfirmesetdesconsommateurs.Sadmarcheest
normative,elleviseatteindreuneallocationdesressourcesoptimaledetypeparetien(situationdans
laquelleonnepeutamliorerlebientred'unindividusansdtriorerceluid'unautreindividu,optimum
depremierrang).Despotebienveillant,assimilunplanificateurparfait,l'tatn'estcontraintnipardes
difficultsdecollected'information,nipardescapacitsdecalcullimites.Ilestdecefaitconsidr
commeinfaillible.UnexempledecetterglementationestcelledeRamseyBoiteuxsurles
monopoles.(Pigou)
Nouvelleconomiepublique
L'ideestd'analyserlesdfaillancesdulgislateuretdelescorriger,carlemarchn'estpaslaseule
sourced'insuffisances.Lesdfaillancesdelarglementationdoiventtrerduitsauminimumafin
d'aboutiruneallocationparetienneefficacedesecondrang.Cettedernireestl'affectationdes
ressourcesquiestla"meilleurepossible"comptetenudel'existencedediversescontraintesqui
empchentdeparvenirunoptimumdePareto.Cesdfautssontprincipalement:l'asymtrie
d'informationentrelergulateuretlerglementl'intrtpersonneldurgulateursoninsuffisante
crdibilit.Lathoriedesincitationsetdescontrats(parexempledutypeassureur/assuroucontratde
travail)permettentderemdierdecesdfauts.(Laffont,Tirole)
Optimumparetien
ilsedfinitcommeunesituationconomiqueefficacesocialementausensopersonnenepeut
amliorersapositionsansdtriorercelledesautres.(Pareto)
ThormedeCoase
SelonCoase,prixNobel1991,enl'absencedecotsdetransactionetsilesdroitsdepropritsont
dfinis,lesagentspeuventcorrigerspontanmentlesexternalitsenpassantparlemarch.Dansun
mondesanscotdetransactionetenconcurrenceparfaite,lacrationderichessegrcel'utilisation
desressourcesdel'conomieestindpendantedelarpartitiondesdroitsdeproprit.Lesagents
peuvent,eneffet,facilementchangerlesdroitssurcesressourcespourproduire,chacunytrouvant
intrt.Parconsquent,l'ensembledelalgislationaffrentecesdroitsestinutile.C'estl'exempledit
du"pollueurpayeur".Uneentrepriserejetantdeseffluvesdansuneriviredoitacheterunepartiedes
droitsdepropritdel'eau,initialementdtenusparlesvictimespotentiellespourpouvoirproduire.
L'tatn'adoncintervenirqu'uneseulefoispourassurerlefonctionnementdel'conomieenattribuant
initialementlesdroitsdeproprit.Larglementationnepeutdoncs'imposerqu'deuxconditions:que
lescotsdetransactionderglementationsoientinfrieursauxcotsdesautressolutions,queces
cotssoientinfrieursauxbnficesdel'actionellemme.Eneffet,larglementationn'adesensque
siellepermetuneallocationefficacedemoindrecot.(Coase)
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22left%22%20style%3D%22fontsize%3A%2013px%3B%20color%3A%20rgb(85%2C%2085%2C%2

5/6

12/2/2015

FrdricGIMELLOMESPLOMB,Matredeconfrencesl'UniversitdeMetz

Thormed'impossibilitd'Arrow
CethormegnraliseleparadoxedeCondorcet(1785).Arrow,prixNobel1972,montrequela
transitivitquicaractriseleschoixrationnelsd'unindividunepeuttreagrgepourobtenirun
processusdechoixsociauxtransitifs(fonctiondebientresocial).(Arrow)
Thorieduchoixsocial
Lathorieduchoixsocialapourobjetd'analyserlarelationentreprfrencesindividuellesetdcisions
collectivesetdedterminers'ilestpossiblededriverdesprfrencesindividuelleslesprfrences
collectives.Celaestindispensablepourtablirunordre,unevaluationdesdiffrentstatssociauxet
construiredesindicateurspertinentsdubientresocial.(Condorcet,Arrow,Sen)
Thoriedelajustice
Cettethories'efforced'noncerunprincipedejusticesusceptibledeguiderlamiseenplace
d'institutionsralisantunconsensussocialgnralquis'imposesanspourautantcontredireleprincipe
d'efficacitconomique.Celaconduitdfinirdeuxprincipes:1)leprincipedelibertselonlequel
chaquepersonnedoitavoirundroitgalausystmeleplustendudelibertsdebasegalespour
tous,quisoitcompatibleaveclemmesystmepourlesautres2)leprincipedediffrenceauterme
duquellesingalitssocialesetconomiquesdoiventtretellesqu'ellessoient:a)auplusgrand
bnficedesplusdsavantags,b)attachesdesfonctionsetdespositionsouvertes
tous.(Rawls)
Thoriedelacoalitionminimale
Laprincipalehypothsedecettethorieestquetouteslesquestionspolitiquesimpliquent
fondamentalementdesredistributionssommenulledelarichesse.Dslors,lastratgieoptimaledes
hommespolitiquesconsistefaireensortequelacoalitionopposesoitlaplusgrandepossibletouten
lacantonnantdanslapositiondeperdantedestinepayer.(Riker)
Thoriedel'quilibregnral
FormuleparLonWalraslafinduXIXmesicle,elletraduitlescritsd'AdamSmithetsonprincipe
delamaininvisibleentermesmathmatiques.Unsystmed'quationsd'offreetdedemandedcritles
comportementsdesagents,producteursetconsommateurs.L'galitentreoffreetdemandesurles
diffrentsmarchscorrespondunesituationd'quilibregnral.Cetquilibreestatteintparun
mcanismedettonnement.(Walras)
Thoriedugaspillagebureaucratique
Lastructurebureaucratiquequiprvautdanslesecteurpublicentraneungonflementinutiledes
dpensespubliques,soitparcequelesprogrammespublicssonttropimportants,soitparcequeles
combinaisonsproductivesmisesenouvresontnonoptimales.(Niskanen)
Thoriedelamaininvisible
SelonAdamSmith,l'individune"cherchequesonpropregain"maisparsonactionpersonnelleet
isoleilcontribueunefinquiledpasse,l'intrtgnral.Lesoprationsdesagents,apparemment
indpendanteslesunesdesautres,sontenfaitcoordonnes(maininvisible)etaboutissentune
situationdanslaquellelesproducteurspeuventvendreleursmarchandisesetlesconsommateurs
satisfaireleursbesoins.Unetelleissueestgarantieparunsystmedeprixetdesalairesflexiblesqui
assureunquilibreefficientsurtouslesmarchs.Lasommedesintrtsindividuelsetgostesest
galel'intrtgnral.(Smith)
Thormedelamaininvisiblefaible
Thormeselonlequellesvertusallocativesdumarchnesontpaslimitesaucasdeconcurrence
pureetparfaitemaisvalentgalementpourlesmarchsmonopolistiquescontestables.(Baumol,
Bailey,Willig)
Thoriedesmarchscontestables
Marchsurlequelunenouvelleentreprisepeuttoutmomentvenirs'installer.Iln'yapasdebarrire
l'entredumarch.Cettesituationgarantitlaconcurrenceetdoncl'efficiencedesentreprisesprsentes
surlemarch,mmesiellessontpeunombreuses.(Baumol,Panzar,Willig)

Source:Problmes
conomiques.http://www.ladocfrancaise.gouv.fr/revues/pe/theories/theories.shtml
(unexcellentdictionnaireenlignerecensant150thoriesconomiques.Cesthoriessont
regroupesdans15grandesparties.
Jeudi12fvrier2015

data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22left%22%20style%3D%22fontsize%3A%2013px%3B%20color%3A%20rgb(85%2C%2085%2C%2

6/6

Vous aimerez peut-être aussi