Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Ula deg
wawal...
Inzan n Teqbaylit
HCA, 2012
A Rebbi semlilaγ-d d widen iγ-yifen,
ad nettεanad ad t-naweḍ
wamma widen i d-nemsawa,
ula w irefden wayeḍ
TAJMILT I :
ABUDDU :
Adlis-agi ad tbuddeɣ i:
Baba d yemma,
Tamettut-iw,
Akked warraw-iw INAS akked LAKHDAR
TANEMIRT I:
Yeshel maḍi !
-7-
Tiririt n ttar : zik, s trad, s treggaγt, s cwal. Ass-a s
wallaγ, s tmusni, s tira d tikta. Alma nessufeγ Tamaziγt
γer tizi.
Tamaziγt ilaq as-d-nerr azal, d nettat i d yemma-s n
tutlayin, d aẓar i seg i d-frurint akk tmeslayin. Aṭas i s
yeqqaren Tamaziγt tekk-ad si Tefniqt, γas ulamma s tidet
d Ifniqiyen i yeqḍan si ssuq n umaziγ, γas ulamma d
Ifniqiyen i igemmren tamusni sγur Imaziγen, γas
ulamma d nutni i yugmen iman (ṛṛuḥ) seg ugellal n
Imaziγen... Yak yal amharas akka i yeqqar !
AMARU
-9-
III-Awal γef yenzi ?
Anzi d awal i d-yettwannan s nnkuz u yesεa azal
meqqer, d awal igan d lemri i wayen yeḍran yagi deg izri.
Awac yettara-yaγ-d tignatin yeḍran acḥal aya fell-asent, d
timuddirin, m yal mi ara d-temlil d tegnit yunzen γur-
sent. D awal wezzilen di tinawt³ d tira, yeqqen s tmeẓla⁴
γer tikta, yeskan-d tigzi n wemdan d tfelsafit-is di
tmeddurt gar-as d tmetti-yis.
1- Asefru:
Deεwessu n lwaldin tewεer
tgezzem am terṣaṣin
wa teffeγ-as di dderya
yectaq tiγimit di sin
wayeḍ teffeγ-as di sεaya
ur yeṛwi tibexsisin
wayeḍ teffeγ-as di ccada
awal n Rebbi ur t-yessin.
- 10 -
2- Tamacahut:
- 13 -
"cfiγ asmi ilul jeddi !". Din inisi yerra-yas :" d aya ? Nek
cfiγ i wasmi yeqqur lebḥer !"
- 14 -
Inzan-nneγ ur ğğin acemma war ma ur t-id-bdiren
ara, ama d iḥinnaḍ²² d cbaḥa-yis s idurar n Ğerğer,
isaffen, iγezran, tiγaltin, d tuga yellan deg-sen, d
iγersiwen d yegḍaḍ-is. Ama d lewqat n tyerza d wallalen-
is akk d tensayin n imezdaγ n tmurt n Leqbayel deg yal
taswiɛt. War ma ǧǧan-aγ-d ssegzin s wassaγen²³ yellan
gar at uxxam kan neγ gar At uxxam d iberraniyen, ama
gar temγart d teslit, gar urgaz d tmeṭṭut-is, gar dderya d
imawlan, neγ gar yemdanen d iγersiwen yettidiren deg
uḥinnaḍ n tmetti taqbaylit zik d tura.
- 15 -
-A-
-A Ceεban Izerkuken, lehdur deg unebdu ay fukken.
-A leṣlaḥ ṛwaḥ.
- 17 -
-A tamγart a m tjujal, kem awer trebḥeḍ nekni awer t-
nennal.
- 18 -
-A win yettamnen dunnit, ajdaṛ yuγal d tixeddit.
- 20 -
-Ad ineγ, ad iwajeh.
-Addud si leεtab.
-Aḥnin ad yewret.
- 23 -
-Akka is-nniγ i Rebbi xedm-as, bab n tyuga err-it d
axemmas.
-Alamma nenna-d:”mmuh “.
- 24 -
-Alebεeḍ yezha-t mmi-s mi yettmurud iferreḥ, Alebεeḍ
yezha-t cci-s mi yettǧuǧǧug ifetteḥ, Ma d nek a sidi
Rebbi efk-iyi ttuba n ṣṣeḥ.
- 25 -
-Amayaf, amayaf, yal yiwen ayen yexdem ad t-yaf.
- 26 -
-Anesga i tεedda taγaḍt, teḍfer weltma-s.
-Aqerruy-iw d aferḍas!
- 28 -
-Aγyul d aγyul-iw, rniγ rrekba γer deffir.
- 29 -
-Awah a lbaz! Ad nemyekmaz, ad nemḥennaz,ad neẓẓeg
timguyaz ad nernu ula d tilqaqin.
- 30 -
-Ay abendayer, amek i teḍra d Lezzayer?
- 32 -
-Ayen iğğant tfellas, kemmlent-as tuẓẓal.
- 33 -
Σ
-Σawneγ-k ay azger di lfert-ik lfud terriḍt-id akk fell-i.
- 34 -
B
-Bab-ak γer baba d nned, kec d aγrud nek d anekruy.
- 35 -
C-Č
-Cbaḥa n urgaz d tirrugza, cbaḥa n tmeṭṭut d leḥya.
-Cuḥ iruḥ!
-Ččaw, ssaw.
- 36 -
D
-D abendir ixuṣ cwiṭ, d ṭbel izad cwiṭ.
-D axenfuc n uḥuli! ⁴⁶
-D isem-is i d cceγl-is.
- 37 -
-D gma-nni i yid-yeqqaren”ccah” i yeqqaren i weεdaw
“awwah!”
-D lemḥayen i yessefrayen.
-Dunnit tettufaras!
- 40 -
E-F-G-H
-Ečč a Mḥend ur tesεiḍ ḥedd.
-Ečč i tufiḍ a tin wer nessin aqeffu ⁴⁸, els i tufiḍ a tin
wer nerbi alaku ⁴⁹.
-Exdem tafeḍ.
- 41 -
-Gar leḥbab d wayyawen, i yemyuqqaden wulawen.
-Heddreγ-as, iγelli-yas.
-Ḥerk-itt ad tteẓd!
- 42 -
I
-I lehna n ddaw yifer, d acu id-suter?
- 43 -
-I win ur d-ṣaḥ lkelfa, ayγer ara yesmendeg isufa?
-Icum-itt i uqerru-yis!
-Iger-itt i leεmer-is.
-Igerrez-as tisebbaḍin.
- 45 -
-Iḥder n ukermus, i yebḍan s lmus, argaz bu takna ifuḥ d
amurḍus.
-Indeh-itt wahruḥu!
- 46 -
-Indeh-itt waẓakin!
- 47 -
-Isuḍ deg wedγes.
-Ixuṣ iwwi!
- 48 -
K
-Kkant nnig yeεlamen.
-Kseγ taεeqqayt-is!
- 49 -
L
-Lεali yettban i ṭlam, war ma tmeddeḥ-it yemma-s.
- 50 -
-Lamer d tin n yiles, ata γur-i d imḥelles, lamer d tin n
yiγil ata γur-i d imselles, imi d tin zzher ula ansi ara d-
kkeγ s yes.
-Lehna d twackant.
- 51 -
-Leḥmurga n tmeddit kkert a tteğğar εebbit, leḥmurga n
ṣbeḥ heggit isγaren i useqdeḥ.
- 52 -
-Lid d zzin, lid d ṭṭelεa, lid d awal ad yemraḍa.
-Lmut d tamassart.
- 54 -
M
-M taṭṭucin n wakuz, γur-k ul-ik ad ihuz, m taṭṭucin n
umcic, deg wul ad k-texdem adeddic, ma d m taṭṭucin n
ufalku, zzewr-itt zdat-k ad d-teddu.
-Ma εniγ imi nguğ wer neṣliḥ? Niγ61 imi id-γli teεdewt
mliḥ!
- 55 -
-Ma iγeleb-ik uεdaw ggal tgeḍ ticreḍt, ma tγelbeḍ-t ẓẓal
tgeḍ timecreḍt.
- 57 -
-Mezref uccen *: tilawin xeddment, irgazen xxucen.
- 59 -
N
-Nεel buh n ddel, cci d ubeddel, rrekba userdun, d tyita
n ṭbel.
- 60 -
-Nettnadi i uferḍas tilkin?!
-Nezzenz-itt i yetran.
- 61 -
Q
-Qbel ad d-γenniḍ, neẓra awal ara d-iniḍ.
- 62 -
R
-Refd-it ad yijjiq, sers-it ad yijjiq, akken i s-nexdem a
Rebbi d iεewwiq.
-Rfis n tteryel!
-Rrezq mecruk.
- 64 -
Γ
-Гer daxel i yefkant imγi.
- 65 -
S
-S ixef-ik a nnbi lmehraj,
d wayen γer d-nhaj,
ur t-umineγ d isem n lḥağ
imi it-jerbeγ di teryalt.
-Sami-tt ddem-itt!
- 66 -
-Sečč-as lmux n uγerda sanga iru ad d-yuγal alamma d
da
-Seqqar d neqqar!
-Siker-iyi, ur ttmettateγ.
- 68 -
-Ṣaḥ a di lweεd n leflas yerran Aεrab d axemmas.
- 69 -
T
-Ta lehdur-is deg yimi-s, tayeḍ s imawlan-is.
- 71 -
-Tameṭṭut am txabit, win iεeddan iger afus-is.
-Taqcict ar yemma-s.
- 72 -
-Tarewla d tazla f sawen!
- 73 -
-Teḍra yidi am Sibban ⁷⁸ yeddmen ifker, netta
yesqerbub deg iγessan, aksum γer daxel yeffer.
-Terεed s Aεraben!
- 74 -
-Teγli-d lem ibba d-tajdiḍt, aṭas mačči cwiṭ, gar umiεruf
d-tyaziḍt.
-Tilufa lamer day neqqent, yalfi aqlih rezfeγ s Anil ⁸³, imi
d-tebrek i rennunt, ttarrant udem am nnil.
- 76 -
-Tizizwit taderγalt, anda tufeg ay tres.
-Tiẓurin n igenni!
-Tru , nufa-tt.
-Tiqqar d nnedd.
- 77 -
-Ttbanen-d waman di tgerjumt-is!
- 78 -
-Ttif tinzar n wul, wala tid n weγyul.
- 79 -
U
-Uccen n ddaw tquffet.
- 81 -
-Ulamma tegreḍ-d aggus, ur tettekseḍ i tsebbalt afus.
- 82 -
-Ur neddi d weksum, ur neddi d weglim.
- 83 -
-Ur yettak warẓez tament, ur tkes (tayessawt) aqḍar
tuccent.
- 84 -
W
-Wa taγaḍt-is turew akniwen, wayeḍ ulac ula yiwen.
- 85 -
-Win i wumi te bes ad tt-yeẓẓeg.
- 86 -
-Win inudan γef ccḍe yeqsed buεemmar, win inudan
γef rbe yekseb azaγar, win inudan γef e yaf-it s
Abelbar.
- 87 -
-Win ur njerreb yekk-d axxam-is
- 88 -
-Win yeṭṭfen deg-wen ay irgazen, ur yettagad yiwen.
-Wt-it ad k-yecfu.
- 89 -
X
-Xeddmeγ yettader uḍellaε.
- 90 -
Y
-Yal amdan s tnudda-s, yal lweqt s nnuba-s, yal tiremt s
lbenna-s u yal awal yesεa lmeεna-s.
-Yečča s yimi-is!
-Yeffeγ am bu wuriḍ n tmeγra, ur yečči seksu ur inezzeh
tameγra.
- 91 -
-Yeffeγ seg iger s asuki.
- 92 -
-Yekkat wezduz, tleddi tmurt.
-Yendi-tt, iqurε-itt.
- 93 -
-Yenna wejrad i bab-as:” ṛwiγ” yerra-yas-d:”egzem
tserseḍ”
- 94 -
-Yenna-yas wuccen:” wehmeγ deg yiwen ur nesεi tixsi
neγ taγaḍt di teẓgi, u as-yeqqar hat Mḥemmed ara d-
yettḍilli”
-Yenza wulac!
- 95 -
-Yessenγel kan iγi γef yedmaren-is.
-Yeṭṭeḍ-itt mmi-s.
-Yexla ssuq-is!
- 96 -
-Yettzuxu umeksa weqbel ad d-yaweḍ bab n yiger.
-Yurew aḍu!
- 97 -
-Yuγal itum s ayen yennum.
- 98 -
Z
-Zedγ-et ay izan, d kenwi itt-yebnan.
-Zher di ččina.
-Zzerb i wu diq.
- 99 -
AMAWAL
1-Tasremt:abeddel, changement.
2-Udmawen imechayen:personnages légendaires.
3-Tinawt:taγuri, ameslay.
4-S tmeẓla:logiquement.
5-Isriren:tiririyin,les réponses.
6- Amehrum: d izem.
7- Tanellayt: tikli,le comportement.
8-Taγult: domaine.
9-Tidet tusnant:vérité scientifique.
10- Izen: message.
11- Talγa tarusriḍt: style indirecte.
12- Asdukku: seg-s i -yeffeγ wawal n Taεrabt ()الدكـان, u
aẓar n wawl-agi s Tmaziγt d -dduk- anamek-
is dagi: d asexzen.
13- Afran: d iḥulfan.
14- Mḥemmed: d isem ittmuddun Leqbayel i wuccen.
15- Agum: d wagi i d isem s tidet n yillel (lebḥer), awac
awal n Taεrabt -اليـم- d awal Aqebti. U
Taqebṭit d weltma-s n Tmaziγt, walit isem -
ICOSIUM- id-yessenεaten: iccu deg agum.
16- Lfetna n Meryem: d lfetna i yeḍran di lεerc
Amceddal, win yebγan ad t-iγer s telqi ad
iwali adlis n -Josef nil Robin- i yezwel : La
Kabylie sous le régime Turk.
17- Lεerc Amceddal: yesεa 13 n tuddar , yesεa amezruy
d ameqran. Amceddal d yiwen seg watmaten
n Firmus Fraxen akk d Gildun i wumi
- 100 -
qqaren: les quincagentiens. Amceddal =
Masčazel = mass yečča uzal. Di tamurt n
Leqbayel di tegti-yis Amceddal d aweṭṭuf-nni
azeggaγ yettazzalen kan deg izilan. D asefk i
yessefken anzi ubeεuc-agi γer Mascazel. Ula
di tmurt n Yemceddalen qqaren-d d akken
Amceddal d amnay ameqran ( un grand
guerrier).
18- Tubiret : nettat di tidet d -BUYIRA- d amḍiq yesεan
ira. mačči d BOUY + RAḤ, (baba iruḥ)
mačči d LBUṚ, mačči d LBOU - AYR (
asegzel n wawal lbir s Taεrabt).
19- Ahendaz: d amusnaw (savant).
20- Yemma Xliğa : d tameṭṭut Tamceddalt si taddart n
Ibelbaṛen tesεa lberhan, u d tamedyazt.
21- Lexḍer Musa: d ṭṭamen n Yemceddalen yiwet n tallit,
ula d netta aṭas i d-yeğğa n yenzan d
imeslayen i iteddun ar ass-a di tmetti
Tamceddalt. Nnan: deg yiwet n tallit ttnaγen
Yemceddalen nutni d yiwen si leεrac isen-d
yezzin γef yiwen wemdiq, dγa imḍebber n
ddewla n lweqt-nni, yessawel i ṭṭemman n
sin leεrac-agi, i wakken ad gallen
Yemceddalen d akken d tidet Tizi-yagi d ayla
nsen. Yekker yeččur icifaḍ-is d akal n
tebḥirt-is yellan di taddart n At Walban.
Asmi wwḍen γer din, yekker yeggul u yenna :
" wa ḥeq akka γer lqebla, ar akal-agi yellan
ddaw iḍarren-iw ar d akal n Yemceddalen"
dγa fkan-as-tt Tizi-nni. Meεna seg i d-yuder
- 101 -
kra n lmitrat kan, zzin-as wid yeddan yides, u
nnan-as:" amek akka i tegulleḍ di lḥanet?"
dγa yerra-yasen s tukksa n icifaḍ-is u yesmar-
ed akal yellan deg-sen u yenna-yasen:"yak
nniγ-awen akal-agi d akal n Yemceddalen!"
dγa qqimen ara tettḥessinen u wehmen deg-
s. Mačči d aya i yesεa maca mačči d amḍiq i
deg ar ad d-nemmeslay fell-as.
22- Aḥinnad: d agamma (environnement).
23- Assaγen: tuqniwin (relations).
24- Tiseddi d umeqqet: précision et minutie.
25- Anzi-ya yettbeyin-d d akken di tmetti Taqbaylit d
tameṭṭut i ibeṭṭun aksum. Argaz yeẓra iman-
is ur yezmir ara ad yesseγdem (yesseεdel), ihi
yerra-t i tmeṭṭut awac nettat ḥninet. U
tameṭṭut γurneγ yal ass trennu aḥric i wergaz.
Γas a nettat tesmenyaf ur tetteddem ara
aḥric-is wala ad d-cetkin iεeggalen.
26- Yessegzay-d wanzi-yagi d akken tameṭṭut Taqbaylit s
umata mi ara taggad γef wergaz-is ad as-iruḥ,
ini texdem cγel-agi (zun d aḥeckul).
- 104 -
At Mniε, d yiwet n twacult seg wedrum n At
Tteεmurt di taddart Ibelbaren.
48- Aqeffu: d aḍellaε.
49- Alaku: d acetiḍ, abeḥnuq.
50- Tifessudin: d ticriḥin n weksum.
*- Bu iteğğan: nudaγ akk anda ar afeγ anamek-is, ulac.
Yezmer ad yili d isem n umdan.
51- Ḥmed N Twerrut: Wagi daγen d argaz amechay.
Aṭas n tedyanin i yesεa, maca d tidyanin n
tirrugza d nnif d tissas. Nnan yiwet n tikelt
asmi ittnaγen leεrac gar-asen, yella yiwen
wergaz seg icenga n Yemceddalen yekcem
γer yiwen wexxam n yiwet n tağğalt di
taddart n At Yebrahim, u yenγa-yas mmi-s
zdat wallen-is lewhi n tizwa. Tekker
tettmeğğid teqqar:" A Ḥmed N Twerrut
anida-k, zik akk telliḍ ass-a ulac-ik " ziγ netta
din i yella u yesla-yas-d, dγa iruḥ γur-s ifehm-
ed tamsalt yekker yenna-yas:" ima iwiγ-t-id
ar γur-m d acu ar as-txedmeḍ?" terra-yas:" ad
ččeγ tasa-s d azegzawt". Γer-s iḍ yiwi-yas-d
win yenγan mmi-s u yenna-yas: " tura ad
teččed tasa-s d tazegzawt, neγ ad eččeγ tayla-
m d tazegzawt?". Tekker tmeṭṭut-nni tekkes-
ed tasa n ucengu-nni u tečča-tt d tazegzawt.
U ar ass-a amḍiq-nni qqaren-as Tawrirt n
Tasa di taddart n At Yebrahim. Ḥmed N
Twerrut, d argaz seg wedrum n At Yeḥya si
taddart Ibelbaren.
52- Akeckuc: d turin.
- 105 -
53- Anzi-yagi yeğğa-t-id Mussa Uεamer, yellan d yiwen i
d-yeğğan aṭas n yenzan d nnkuz. Musa
Uεamer-agi si taddart n At Walban di
tγiwant n Ṣṣehriğ.
54- Kuku: d tagelda i yesbedd Ḥmed Ulqaḍi, di tmurt
Leqbayel gar useggas n 1500 d 1520.
55- Tabenεemmet: d ticcunga, d taεdewt.
56- Iγil bublaḍ: d adrar yellan di taddart Ibelbaren,
yettaran ṣṣut nezzeh, almi ula d tabaḍnit ur
yezmir yiwen ad tt-yemmeslay din.
57- Ifezzaεen: d iwaziwen, d imεiwan.
58- Anzi-yagi yettak-d snat ttbutat tusnanin, ur yezmir
yiwen ad tent-yeffer neγ ad tent-yenker.
59- Irgel: d ccfer, (ir+n+al). Al= yiwet n tiṭ.
60- Urḥim: d anamek uffir n tefrut, tajenwit, lmus,
takumma…atg.
61- Niγ: iniγ, yak, yaxi, γadi.
62- Yehlel: sellaw, yejjex, yelwet…atg.
63- Men daxel: d awal n Taεrabt ()من الــداخــل.
* -Mezṛef uccen: Ur d-ufiɣ ara anamek-is.
64- Aẓilan: d tasalt, d lemleḥ.
65-Aḍebbwar: d aεebbuḍ.
66-Raysu: d awal n Taεrabt ()رئـيـسـه.
67-Baεnu: d ṭamen di taddart Imezdurar.
68-Fiγiγ: d isem n wergaz d aqbur nezzeh.
69-Seggeb la txeggeb: mud, γas ma cwiṭ.
70-Anzi-yagi d nnkuz γef Weqbayli i d-yettwagensesen s
isem -Muqran-, amek i yettεuzzu Aεrab i d-
yettwagensesen s yisem -Lεifa-
71-Walit uṭṭun 16 si tfelwit-agi usegzi.
- 106 -
72-Ṭṭerma: d amadaγ.
73-Merkalla: d taddart, tezga-d di tγiwant n Teγzut.
74-Tiniri: d taddart tella di tγiwant n Ḥizer.
75-At Σissi: d yiwen n lεerc izedγen amḍiq yellan gar At
Yeεla, At Meddur ( Ḥizer ), akked
Yemceddalen, taddart-agi qqaren-as
Semmac. Wagi d yiwen seg watmaten n
Masčazel, Dyus, Firmus d Gildun, i
yessudsen Tadukli n smus watmaten i wumi
qqaren s tefransist: les quincagentiens (walit
uṭṭun wis 17 di tfelwit-agi n usegzi).
76-Tallumt: d taγerbalt m titiṭwac hrawen.
77-Amer fεel: d awal n Taεrabt ()آمــر و افـعـل.
78-Sibban: d ameddiw (Rappace).
79-Anzi-yagi yeğğa-t-id Musa Uεamer.
80-Taccuyt: d tasilt, d taqessult, d tuggict…atg.
81-Ayeddid: d azeεluq.
82-Alṭuf: d asewzel n wawal lṭufan.
83-Anil: d asif n Nnil yellan di Maser.
84-Anzi-yagi yeğğa-t-id Sid Ali (ad icebbeh rebi udm-is),
d acu kan yemgarred cwiṭ awac netta yeqqar-
d:”meggzeγ ufiγ times tewεer meεna γelben-
tt waman, aman iγelb-iten wedrar, adrar
iγelb-it wemnay, amnay teγleb-it tigdi, tigdi
amḍiq-is d ul, ul it-yesserkaden d awal n
rebbi, ihi d awal n rebbi d lexliqa n rebbi
tameqrant”
85-Tiḥengas: d tikerkas, urfan, d tqellaεin.
86-Ṭṭerḍar: d imγi, ttgent yes tlawin iḥeckulen (ikaruren).
87-Tirget: d agi anamek-is d targa.
- 107 -
88-Llez: egsi, ayes.
89-Tusna: d taγrast n warzezzen.
* -D teğğa n leḥrur: ur d-ufiɣ ara anamek-is.
90-Ddemna: d akal n lejdud.
91-Aberbur: d ifer n tfeqlujt neγ n texsayt.
92-Qasi-yagi n wedrum Iεemmaren si taddart Ibelbaren;
yiwwas ijebd-ed tizzelgi i taddart ur tesses
ara aman.(si twacult n umaru n wedlis-a)
93-Menğeḥ: d aεarus, d abuğeγlellu, d abeεlalac.
94-Lkesra: d aγrum s Taεrabt, d acu dagi d yiwet n
tmeṭṭut di Leṣnam, d Taqbaylit, tekcem ad
tteserbeḥ i lğiran-is i d-yusan d ijdiden, asmi
i twala werdin n tegnit yernu εerḍen-tt ad
ttečč aγrum, ihi d acu ar ad d-af d tamentilt
(sebba), teğğa-d awala:”yemma, yemma ula d
aγrum rran-t d lkesra”
95-Anzi-yagi yettawi-d tadyant yeḍran deg udrar n
Ğerğer deg yiwet n taddart di tγiwant n
Ṣṣeḥriǧ win yebγan ad iγer fell-as ad iwali
adlis n mass Yusef Nasib i d-yeffγen ilmend
n “useggas n Lezzayer di Fransa” i wumi
isemma: - Proverbes et dictons kabyles -
asebter wis -50-
96-Ẓabbac: d agdiḍ. Llan wid i s-yeqqaren ẓibbuc, llan
wiyaḍ qqaren-as sibbus, llan wiyaḍ iẓiwec.
- 108 -
Tiẓrigin n Usqamu Unnig n Timmuzɣa
Editions du Haut Commissariat à l'Amazighité
-o-O-o-
Collection “Idlisen-nneɣ”
01- Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent, 2003.
(Tasuqelt : Abdenour HADJ-SAID d Youcef MERAHI)
02- Slimane ZAMOUCHE, Uḍan n tegrest, 2003.
03- Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003.
04- Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003.
05- Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004.
06- Slimane ZAMOUCHE, Inigan, 2004.
07- S. HACID & K. FERHOUH, Laṣel ittabaɛ laṣel akk d : Tafunast igujilen, 2004.
08- Y. AHMED ZAYED & R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et
lexique animal, 2004.
09- Lhadi BELLA, Lunǧa, 2004.
10- Antoine de St EXUPERY, Le Petit Prince, 2004.
(Tasuqelt : Habib Allah MANSOURI, Ageldun amecṭuḥ)
11- Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004.
12- Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004.
13- Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmaziɣt tatrart, édition revue et
augmentée,
2004.
14- Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004.
15- Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i ɣ-d-nnan gar yetran, 2004.
16- Mouloud FERAOUN, Le fils du pauvre, 2004.
(Tasuqelt : Moussa OULD TALEB, Mmi-s n yigellil,
Tazwart : Youcef MERAHI)
17- Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prénoms amazighs, 2004.
18- Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Basɣar, 2004.
19- Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004.
20- Abdelhafidh KERROUCHE, Teɣzi n yiles, 2004.
21- Ahmed HAMADOUCHE, Tiɣri n umsedrar, 2004.
22- Slimane BELHARET, Awal ɣef wawal, 2005.
23- Madjid SI MOHAMEDI, Afus seg-m, 2005.
24- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij - aḥric I, 2005.
25- Collectif, Tibḥirt n yimedyazen, 2005.
26- Mourad ZIMU, Tikli, tullisin nniḍen, 2005.
27- Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaḍal, 2005.
28- Yahia AIT YAHIATENE, Faḍma n Summer, 2006.
29- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij - aḥric II, 2006.
30- Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006.
31- Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006.
32- Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006.
33- Ali MAKOUR, Ḥmed n ugellid, 2006.
34- Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeǧǧigin, 2006.
- 109 -
35- Ali EL-HADJEN, Tudert d usirem, 2006.
36- Hadjira OUBACHIR, Uzzu n tayri, 2007.
37- Djamel BENAOUF, Di tmurt uɛekki, 2007.
38- Said IAMRACHE, Timenna n Saɛid Iɛemrac, 2007.
39- Mohamed MEDJDOUB, Baba Carlu, 2007.
40- Nadia BENMOUHOUB, Tafunast igujilen, 2007.
41- Ali MOKRANI, Agama s tugniwin, 2007.
42- Fatma ELKOUCHA, Tamedyazt n Yasmin, 2007.
43- Naima HADJOU, Amennuɣ n tudert-iw, 2007.
44- Hocine LAOUES, Gar umqadmu d umnelti, 2007.
45- Omar KHAYAM, Rubaɛiyyat, 2007 (Tasuqelt : Abdellah HAMANE)
46- Ferdinand DUCHENE, Tamilla, 2007(Tasuqelt : Habib Allah MANSOURI)
47- Slimane ZAMOUCHE, Agellil akk d ineffuten yelhan, 2007.
48- Djamel HAMRI, Anadi di tmedyazt, 2007.
49- Khaled FERHOUH, Ḥku-yaɣ-d tamacahut, 2007.
50- Lhadi BELLA, Awal d usefru, 2007.
51- Omar DAHMOUNE, Agu, 2007.
52- SOPHOCLE, Untigun, 2007 (Tasuqelt : Yahia AIT YAHIATENE)
53- Ahmed HAMADOUCHE, Inzan tiqsiḍin, 2007.
54- Ouiza GRAINE, Isefra n tmaziɣt, 2007.
55- Lounès BENREJDAL, Inzan n teqbaylit, 2007.
56- Akli OUTAMAZIRT, Targit, 2008.
57- Mohamed Salah OUNISSI, Tametna n umenzu, 2008.
58- Ramdane ABDENBI, Anagi, 2008.
59- Ramdane LASHEB, Ccna n tlawin ɣef ṭṭrad 54/62, 2008.
60- Said CHEMAKH, Ger zik d tura, 2008.
61- Tiddukla Yusef U Qasi - Si Muḥend U Mḥend, Tafaska n tmedyazt_1, 2008.
62- Sadi DOURMANE, Abrid n tudert-iw, 2008.
63- Dahbia AMOUR, Tudert s tmedyazt, 2009.
64- TANASLIT, Akli n tayri, 2009.
65- Djaffar CHIBANI, Ddeqs-nneɣ, 2009.
66- Belkacem IHIDJATEN, Iṭij asemmaḍ, 2009.
67- Abdellah HAMANE, Tisri n tayri, 2009.
68- Said ABDELLI, Tidwirin, 2009.
69- Said ZANOUN, Bururu yeḥya-d, 2009.
70- U LAMARA, Tullianum, taggara n Yugurten, 2009.
71- Tiddukla Yusef U Qasi - Si Muḥend U Mḥend, Tafaska n tmedyazt_2, 2009.
72- Chabane OULAMARA, Azamul n tmusni, 2010.
73- Mehenna SEHRANE, Awal ɣef yiɣersiwen, 2010.
74- Mohand Ouali KEZZAR, Tibratin, 2010.
75- R. OULHA, M. BOURIDANE, K. HOCINE, Tamellaḥt n Belɛeggal, 2010.
76- Mohamed Zakaria BENRAMDANE, Iɣsan s teqbaylit, 2010.
77- M. DJEGHALI, S. SELLAH, Amawal n yiɣersiwen n yilel, 2010.
78- Abdellah HAMANE, Tawaɣit n tayri, 2011.
79- Rosa CHELLI, Itran, leḥzen, tirga, asirem, 2011.
80- Collectif, Amezgun s tmaziɣt, 2011.
- 110 -
81- Islam BESSACI, Azal n tayri, 2011.
82- Dahbia AMOUR, Tiɣri n wul, 2011.
83- Said DEBIANE, Ay irfiqen, 2011.
84- Youcef ACHOURI, Aklan n tayri, 2012.
85- Khadidja SAAD, Amawal tacawit-taɛrabt, 2012.
Actes de colloques
01- Actes des journées d'étude sur La connaissance de l'histoire de l'Algérie, mars
1998.
- Actes des journées d'étude sur L'enseignement de Tamazight, mai 1998.
- Actes des journées d'étude sur Tamazight dans le système de la
communication, juin 1998.
02- Actes des journées d’étude sur La réhabilitation de l’environnement culturel
amazigh et sur tamazight dans l’environnement juridique, 2000.
03- Actes des journées d'étude sur Approche et étude sur l'amazighité, 2000/2001.
04- Actes du colloque sur Le mouvement national et la revendication amazighe,
2002.
05- Actes du colloque international sur Tamazight face aux défis de la modernité,
2002.
06- Actes des séminaires sur la formation des enseignants de Tamazight et
l'enseignement de la langue et de l'histoire amazighe, 2003.
07- Actes du colloque : Identité, langue et Etat, 2003.
- Actes du colloque : La permanence de l'architecture amazighe et l'évolution
des
cités en Algérie, 2003.
08- Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight, mars
2004.
09- Actes du stage de perfectionnement des enseignants de la langue amazighe,
30/31 mars 2004.
10- Actes du Colloque : Le passage à l'écrit des langues et cultures de tradition orale,
le cas de Tamazight, 2004. (Voir Timmuzgha N°13)
11- Actes du Colloque : La littérature amazighe : de l'oralité à l'écrit, 2005
(Voir Timmuzgha N°14)
12- Actes du Colloque : Tamazight dans les médias et à l'école : hypofonctionnalité
et usages du lexique, 2006 (Voir Timmuzgha N°15)
13- Actes du colloque sur Le patrimoine culturel immatériel amazigh, 2006.
14- Actes du colloque sur Le libyco-berbère ou le Tifinagh ; de l'authenticité à
l'usage pratique, 2007.
15- Actes du colloque : L’apport des amazighs à la civilisation universelle, 2009.
16- Actes des Journées d'étude sur l’enseignement de Tamazight, Région Est, 2009.
- Actes de la Genèse de l’enseignement de Tamazight depuis le XIXème
siècle, 2009.
- Actes du Stage de perfectionnement pour les enseignants du primaire,
2009.
17- Actes du colloque sur La standardisation de l’écriture amazighe, 2011.
- 111 -
18- Actes du colloque sur Les Royaumes amazighs de la période musulmane, 2011.
- Actes du colloque sur Le Royaume de Koukou, 2011.
Revue « Timmuzgha »
Revue d'études amazighes du Haut Commissariat à l'Amazighité :
N° 1, avril 1999, ----- N°22, janvier 2011.
- N°10, octobre 2004, Spécial Mohya, Entretien.
- N°12, décembre 2006, Tajmilt i Si Muḥend U Mḥend.
- N° spécial en Tamazight :
. N°16, janvier 2008.
. N°17, avril 2008.
. N°19, août 2008.
Autres publications
01- Chafik MOHAMED, Aperçu sur trente trois siècles de l'histoire des
imazighènes,
1997.
02- Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000.
03- Idir El-Watani, L'Algérie libre vivra, 2001.
04- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et
son
harmonie. Tome1, Histoire et fondements d'un débat argumentaire, 2007.
05- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et
son
harmonie. Tome2, Analyse et représentation phonologique, 2007.
06- Collectif, Mouloud FERAOUN, Evocation, Actes du Colloque, 2008.
07- Catalogue des publications du HCA, 2008.
08- Catalogue des publications du HCA, 2009.
09- Boudjema AZIRI, Néologismes et calques dans les médias amazighs, 2009.
10- Mohand Idir AIT AMRANE, Kker a mmi-s umaziɣ, 2010.
Consultings
01- Kamel BOUAMARA, Nekni d wiyiḍ, 1998.
02- Mouloud FERAOUN, Jours de Kabylie, 1999.
(Tasuqelt : Kamel BOUAMARA, Ussan di tmurt)
03- Nora TIGZIRI - Amar NABTI, Etude sur « L'enseignement de la langue
amazighe : bilan et perspectives », 2004.
04- Mohand Akli HADDADOU, Dictionnaire des racines berbères communes,
- 112 -
2006/2007.
05- Abdellah NOUH, Glossaire du vocabulaire commun au Kabyle et au Mozabite,
2006/2007.
06- Sadaq BENDALI, Awfus amaynut n tutlayt tamaziɣt, 2007.
07- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit, 2007.
08- Kamel BOUAMARA, Amawal n tunuɣin n tesnukyest, 2007.
09- Moussa IMARAZENE, Manuel de syntaxe berbère, 2007.
10- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit, 2007.
11- Moussa IMARAZENE, Timɛayin n leqbayel, 2007.
12- Nora BELGASMIA, L'expression écrite en tamazight, 2007.
13- Mouloud LOUNAOUCI, Projet de création d’un Centre de terminologie
amazighe, TERAMA, 2007.
14- Zahir MEKSEM, Isuraz n usezdi d tenmeẓla taḍrisant n tmaziɣt : Asnekwu d
tesleḍt, 2008.
15- Mohammed Brahim SALHI, La tariqa Rahmaniya : De l’avènement à
l’insurrection de 1871, 2008.
16- Fakihani TIBERMACINE, Tanast u kajjuf, 2009.
17- Mohand Akli HADDADOU, Introduction à la littérature berbère, 2009.
18- M'hammed DJELLAOUI, ﺗﻄﻮر اﻟﺸﻌﺮ اﻟﻘﺒﺎﺋﻠﻲ و ﺧﺼﺎﺋﺼﻪ, Tome1, 2009.
19- M'hammed DJELLAOUI, ﺗﻄﻮر اﻟﺸﻌﺮ اﻟﻘﺒﺎﺋﻠﻲ و ﺧﺼﺎﺋﺼﻪ, Tome2, 2010.
20- Zahir MEKSEM, Tisekkiwin n yiḍrisen, tagmert d tesleḍt, 2010.
Coédition
ANEP
01- Iddir AMARA, Les inscriptions alphabétiques amazighes d'Algérie, 2006.
02- Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques gravées et peintes de la grande
Kabylie, 2006.
03- Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006.
04- O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecṭuḥ n ugama, 2006.
ENAG
01- Mohand Akli HADDADOU, Glossaire des termes employés dans la toponymie
algérienne, 2011.
02- Mohand Akli HADDADOU, Précis de lexicologie amazighe, 2011.
03- Mohand Akli SALHI, Poésie traditionnelle féminine de Kabylie, 2011.
04- Mohand Akli SALHI, Etudes de littérature Kabyle, 2011.
05- Habib-Allah MANSOURI, La Kabylie dans les écrits français du XIXe
siècle, 2011.
06- Mohand MEHRAZI, Dictionnaire d’électrotechnique Français-Tamazight, 2011.
07- A. NOUH-MEFNOUNE & B. ABDESSALAM, Dictionnaire Mozabite-
Français, 2011.
- 113 -
Cet ouvrage est publié dans le cadre de la collection
“Idlisen-nneɣ”
Initiée par la Direction de la promotion culturelle du
Haut Commissariat à l'Amazighité
Conception et PAO :