MÔ HỌC MỞ ĐẦU

GV. TRƯƠNG THÁI QUỐC

 MOÂ HOÏC (HISTOLOGY)
I. Nhieäm vuï, noäi dung, ñoái töôïng
cuûa moâ hoïc
Moâ hoïc laø khoa hoïc nghieân cöùu
söï phaùt trieån,caáu taïo, söï hoaït
ñoäng cuûa teá baøo, caùc moâ, caùc cô
quan cuûa cô theå ngöôøi vaø ñoäng
vaät laønh maïnh ôû möùc ñoä vi theå vaø
sieâu vi.
 Moâ hoïc goàm
- Teá baøo hoïc nghieân cöùu veà teá
baøo.
- Moâ hoïc ñaïi cöông goàm: Bieåu
moâ, moâ lieân keát, maùu, moâ cô,
moâ thaàn kinh.
- Moâ hoïc caùc cô quan: nghieân
cöùu, caáu taïo vi theå, sieâu vi cuûa
caùc cô quan.
 Moâ hoïc
- Tìm hieåu vai troø chöùc naêng cuûa
caùc caáu truùc.
- Nghieân cöùu nhöõng phaûn öùng cuûa
teá baøo, moâ, cô quan ñoái vôùi
nhöõng taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng.
- Nghieân cöùu, phaùt hieän nhöõng
caáu truùc môùi trong teá baøo, moâ,
cô quan.
- Tìm hieåu söï hoaït ñoäng vaø yù
nghóa chöùc naêng cuûa chuùng.
- Nghieân cöùu nhöõng qui luaät phaùt
trieån vaø bieät hoùa cuûa teá baøo vaø
moâ.
- Tìm hieåu söï thích nghi, söï taùi taïo
sinh lyù, söï taùi taïo hoài phuïc cuûa
chuùng döôùi taùc ñoäng cuûa caùc
yeáu toá sinh hoïc, vaät lyù hoïc vaø
hoùa hoïc.
 II. Hoïc thuyeát veà caùc moâ

- Moâ laø moät heä thoáng:

. Caáu taïo goàm teá baøo vaø saûn phaåm
. Phaân boå theo moät traät töï nghieâm
ngaët
. Hoaït ñoäng haøi hoøa vôùi nhau
- Taùc ñoäng töông taùc giöõa caùc moâ
. Moâ  cô quan
. Moâ quan heä chaët cheõ vôùi nhau
. Ñieàu hoøa nhôø heä TK – noäi tieát –
mieãn dòch
- Söï taùi taïo moâ
. Sinh lyù
. Hoài phuïc
. Bieät hoùa cao, taùi taïo thaáp
- Tính bieán ñoåi – thích nghi
. Bieán ñoåi theo thôøi gian
. Bieán ñoåi ñeå thích nghi
- Söï phaùt trieån vaø bieät hoùa
. Phaùt trieån töø ít ñeán nhieàu
. Ñôn daïng  ña daïng
. Ñôn giaûn  phöùc taïp
. Töø thaáp  cao
. Bieät hoùa thaønh moâ – cô quan
 Toùm laïi, moâ hoïc xaùc ñònh
moái lieân quan giöõa caùc hieän
töôïng, heä thoáng hoùa saép xeáp
chuùng vaøo traät töï qui ñònh, xaùc
ñònh qui luaät chung cho caùc hieän
töôïng.
III. Moái quan heä giöõa moâ hoïc vaø
caùc ngaønh Y sinh hoïc.
Coù quan heä maät thieát vôùi nhieàu
moân hoïc.
 Moâ hoïc vaø giaûi phaãu hoïc
Giaûi phaãu hoïc nghieân cöùu caáu
taïo cô theå baèng maét thöôøng, kính
luùp, nhöng khoâng xaùc ñònh caùc
thaønh phaàn caáu taïo vi theå sieâu vi
taïo neân cô quan.
 Moâ hoïc vaø Sinh lyù hoïc
Sinh lyù hoïc nghieân cöùu hoaït
ñoäng chöùc naêng cuûa caùc cô quan,
caùc nhaø sinh lyù hoïc coù theå neâu
ñaày ñuû chöùc naêng cuûa caùc cô
quan. Neáu khoâng coù kieán thöùc moâ
hoïc veà cô quan ñoù thì khoâng theå
hieåu ñöôïc vì sao cô quan naøy
thöïc hieän ñöôïc chöùc naêng naøy.
 Moïi caáu truùc trong cô theå ñeàu
phaûi gaén lieàn vôùi nhöõng chöùc naêng
nhaát ñònh cho neân khi nghieân cöùu
moâ hoïc bao giôø ta cuõng ñaët ra caâu
hoûi: caáu truùc ñoù coù yù nghóa gì, chöùc
naêng cuûa chuùng laø gì. Chuùng seõ
thay ñoåi nhö theá naøo trong nhöõng
ñieàu kieän sinh lyù khaùc nhau cuûa cô
theå.
 Quan heä giöõa moâ hoïc vôùi Hoùa
hoïc vaø Hoùa sinh hoïc, Hoùa moâ vaø
hoùa teá baøo nghieân cöùu khoái löôïng
vò trí, söï phaân boá caùc chaát hoùa hoïc
trong caáu truùc teá baøo – moâ – cô
quan vaø söï thay ñoåi caùc chaát ñoù
trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa teá
baøo, moâ, cô quan. Chính vì theá maø
chuùng coù söï quan heä vôùi nhau.
 Quan heä vôùi giaûi phaãu beänh vaø
sinh lyù beänh
Neáu khoâng coù nhöõng hieåu bieát veà
caáu taïo chöùc naêng bình thöôøng
cuûa teá baøo, moâ, cô quan thì khoâng
theå hieåu heát nhöõng thay ñoåi beänh
lyù cuûa teá baøo.
 Quan heä moâ hoïc vaø caùc moân LS
- Moâ hoïc nghieân cöùu caáu taïo hình thaùi
cuûa nhöõng teá baøo maùu, treân cô sôû
nhöõng daáu hieäu hình thaùi ta xaây döïng
sô ñoà söï taïo maùu, vaø cuõng töø ñoù ta
nghieân cöùu caùc beänh veà maùu, vaø töø
söï phaân tích teá baøo maùu daãn ñeán
chaån ñoaùn beänh veà maùu.
- Giaûi thích taïo sao moät soá cô quan ta
coù theå caét 1 phaàn maø cô theå vaãn toàn
taïi.
IV. Phöông phaùp, kyõ thuaät NC –
TB – Moâ
- Xeùt nghieäm töôi
- Phöông phaùp laøm tieâu baûn moâ:
laáy maãu moâ  coá ñònh maãu 
vuøi maãu moâ  caét moûng maãu
moâ  nhuoäm tieâu baûn  ñoïc
tieâu baûn.
- Phöông phaùp hoùa moâ
. Phaûn öùng maøu
. Teá baøo quang keá, moâ
quang keá
. Phoùng xaï töï chuïp
. Men hoùa moâ
. Mieãn dòch hoùa teá baøo
. Kyõ thuaät lai taïi choã
- Caùc loaïi kính hieån vi
. Quang hoïc
. Hieån vi töû ngoaïi
. Hieån vi huyønh quang
. Hieån vi ñoái pha
. Hieån vi ñieän töû truyeàn qua
. Hieån vi ñieän töû queùt
IV. Phöông phaùp hoïc moâ
- Lyù thuyeát
- Quan saùt hình veõ – moâ taû
- Thöïc haønh qua kính hieån vi -
Atlas
 BIEÅU MOÂ (Epithelium)

- Teá baøo laø ñôn vò cô baûn cuûa söï soáng

- Teá baøo bieät hoùa, lieân keát, taäp hôïp vôùi
nhau ñeå cuøng thöïc hieän moät soá chöùc
naêng nhaát ñònh goïi laø moâ.
- Caùc moâ khaùc nhau keát hôïp vôùi nhau
ñeå taïo thaønh nhöõng cô quan.
- Coù 5 loaïi moâ cô baûn: bieåu moâ, moâ lieân
keát, moâ maùu, moâ cô vaø moâ thaàn kinh.
I. Ñònh nghóa, nguoàn goác, chöùc
naêng
1. Ñònh nghóa:
Laø loaïi moâ ñöôïc taïo thaønh do
nhöõng teá baøo naèm saùt nhau,
khoâng thaáy chaát gian baøo (hieån
vi quang hoïc) raát ít chaát gian
bøaøo (hieån vi ñieän töû).
2. Nguoàn goác: ña soá laø noäi bì vaø
ngoaïi bì
Noäi bì Bieåu moâ oáng tieâu hoùa
Ngoaïi bì Bieåu bì, bieåu moâ giaùc
maïc
Trung bì Thaän, cô quan sinh duïc
nam, nöõ
Trung moâ Lôùp teá baøo lôïp maët
trong thaønh maïch maùu vaø maïch
baïch huyeát, maøng buïng …
3. Chöùc naêng
- Bao phuû maët ngoaøi cô theå (bieåu
bì da)
- Lôïp maët trong caùc taïng roãng
(daï daøy, töû cung) hoaëc caùc
khoang thieân nhieân (khoang
mieäng, muõi, oå buïng …)
- Haáp thuï, baøi xuaát
- Cheá tieát
- Vaän chuyeån nöôùc hoaëc moät
soá dòch
- Baûo veä
- Thu nhaän caûm giaùc.
II. Tính chaát cuûa bieåu moâ
1. Caùc teá baøo naèm saùt nhau

- Kính quang hoïc: maøng cuûa

nhöõng teá baøo naèm caïnh
nhau hình nhö saùt vaøo nhau
- Kính ñieän töû: giöõa coù khoaûng
gian baøo töø 20-30 nm.
 Vi nhung
mao
Vuøng dính
Lieân keát
voøng
Theå lieân keát
Theå lieân keát
Lieân keát khe
Moäng lieân keát
- Trong khoaûng gian baøo coù
glycoprotein hình thaønh
glycocalyx
- ÔÛ moät soá bieåu moâ coù khoaûng
gian baøo roäng hôn 30 nm taïo
thaønh tieåu quaûn gian baøo.
2. Nhöõng hình thöùc lieân keát
- Moäng lieân keát
- Daûi bòt
- Vuøng dính
- Theå lieân keát
- Lieân keát khe
3. Söï phaân cöïc:
Cöïc ngoïn, cöïc ñaùy
Phaàn baøo töông treân nhaân coù
caáu taïo khaùc hoaøn toaøn vôùi
phaàn baøo töông döôùi nhaân.
Söï phaân cöïc naøy lieân quan ñeán
caùc chöùc naêng cuûa teá baøo.
4. Nhöõng caáu truùc ñaëc bieät ôû maët töï
do vaø maët ñaùy teá baøo bieåu moâ
- Maët töï do
+ Maâm khía, dieàm baøn chaûi, vi
nhung mao
+ Loâng chuyeån: ñöôøng hoâ haáp, oáng
maøo tinh
- ÔÛ maët ñaùy
+ Meâ ñaïo ñaùy
+ Theå baùn lieân keát
5. Maøng ñaùy phaân caùch bieåu moâ
vôùi moâ LK. Maøng ñaùy ñoùng vai
troø phaân caùch bieåu moâ vaø moâ
LK, laøm giôùi haïn cho söï phaùt
trieån cuûa bieåu moâ, ñoàng thôøi laøm
haøng raøo ngaên khoâng ñeå nhöõng
chaát coù phaân töû lôùn ôû dòch gian
baøo vaøo bieåu moâ.
6. Nuoâi döôõng vaø phaân boá thaàn
kinh
- Bieåu moâ khoâng coù maïch maùu vaø
B.H soáng ñöôïc nhôø nhöõng chaát
khueách taùn töø MLK  maøng
ñaùy  bieåu moâ.
- Xen giöõa caùc teá baøo bieåu moâ coù
nhöõng taän cuøng thaàn kinh, ñoù laø
nhöõng ñaàu thaàn kinh traàn,
khoâng voû boïc chia nhaùnh chaïy
trong khoaûng gian baøo tieáp xuùc
vôùi caùc teá baøo bieåu moâ.
III. Phaân loaïi
Tuøy thuoäc vaøo chuaån
- Chöùc naêng: bieåu moâ phuû vaø
bieåu moâ tuyeán
- Döïa vaøo hình daùng: laùt, vuoâng,
truï
- Caên cöù caùch saép xeáp vaø caáu
taïo cuûa caùc teá baøo bieåu moâ:
bieåu moâ ñôn, bieåu moâ taàng.
1.Bieåu moâ phuû:
Laø bieåu moâ phuû maët ngoaøi cô
theå, hoaëc maët trong caùc khoang
roãng (daï daøy, töû cung) khoang
thieân nhieân (khoang buïng) cuûa
cô theå.
a/ Bieåu moâ ñôn
- Bieåu moâ laùt ñôn: Teá baøo deït
naèm treân maøng ñaùy, nhö
maøng tim, maøng phoåi, maøng
buïng, laù ngoaøi cuûa Bao
Bowman caàu thaän.
Bieåu moâ laùt ñôn
Bieåu moâ laùt ñôn noäi moâ maïch maùu
Bieåu moâ laùt ñôn
Bieåu moâ laùt ñôn caàu thaän
- Bieåu moâ vuoâng ñôn: Teá baøo
hình khoái vuoâng, nhaân hình
troøn, tuyeán giaùp, oáng Boll cuûa
tuyeán nöôùc boït, bieåu moâ saéc
toá, bieåu moâ buoàng tröùng.
Bieåu moâ vuoâng ñôn
Bieåu moâ vuoâng ñôn
Bieåu moâ vuoâng ñôn
- Bieåu moâ truï ñôn
Teá baøo hình truï, chieàu cao
lôùn hôn chieàu roäng, nhaân
hình baàu duïc. Ví duï: bieåu moâ
daï daøy, bieåu moâ ruoät non.
Bieåu moâ truï ñôn
Bieåu moâ truï ñôn nhung mao ruoät
b/ Bieåu moâ taàng:
Laø bieåu moâ ñöôïc taïo thaønh töø 2
hoaëc nhieàu haøng teá baøo naèm
choàng leân nhau goàm 3 loaïi:
- Bieåu moâ laùt taàng: chia laøm 2 loaïi
. Laùt taàng söøng hoùa (da) goàm
nhieàu haøng teá baøo coù hình daùng
thay ñoåi töø döôùi leân goàm 5 lôùp:
lôùp ñaùy (sinh saûn), lôùp sôïi, lôùp
haït, lôùp boùng, lôùp söøng.
 Lôùp söøng

Lôùp boùng
Lôùp haït
Lôùp sôïi
Lôùp ñaùy

Bieåu moâ laùt taàng söøng hoùa

. Khoâng söøng hoùa: Bieåu moâ ôû
khoang mieäng, thöïc quaûn, aâm
ñaïo… goàm nhieàu haøng teá baøo: lôùp
ñaùy, lôùp sôïi vaø lôùp treân maët goàm teá
baøo deït coøn nhaân khoâng coù lôùp
boùng vaø lôùp söøng.
Bieåu moâ laùt taàng khoâng söøng hoùa
- Bieåu moâ vuoâng taàng
Ñöôïc taïo thaønh bôûi 2 haøng teá
baøo nhö voõng maïc theå mi.
. Lôùp trong tieát thuûy dòch
. Lôùp ngoaøi chöùa nhieàu haït saéc
toá ñen.
Bieåu moâ vuoâng taàng
Bieåu moâ vuoâng taàng
- Bieåu moâ truï taàng
Goàm nhieàu haøng teá baøo naèm
choàng leân nhau vaø haøng treân
cuøng coù hình truï, oáng baøi xuaát
chính moät soá tuyeán.
Bieåu moâ truï taàng tuyeán moà hoâi
Ngoaøi ra
- Bieåu moâ truï giaû taàng goàm nhieàu
haøng teá baøo nhöng taát caû caùc teá
baøo ñeàu coù nhaùnh baøo töông,
naèm treân maøng ñaùy. Thí duï bieåu
moâ oáng baøi xuaát lôùn tuyeán nöôùc
boït, khí quaûn.
Bieåu moâ truï giaû taàng
Bieåu moâ truï giaû taàng
- Bieåu moâ chuyeån tieáp goàm nhieàu
haøng teá baøo, hình daùng teá baøo
thay ñoåi töø döôùi leân treân, goàm
lôùp ñaùy, lôùp treân ñaùy, lôùp beà
maët ñaëc bieät lôùp beà maët
thöôøng xuyeân thay ñoåi tuøy
thuoäc vaøo traïng thaùi cuûa cô
quan ñoù.
Thí duï: Bieåu moâ lôïp maët trong
cuûa baøng quang.
Bieåu moâ chuyeån tieáp
2. Bieåu moâ tuyeán
Hay goïi laø tuyeán laø loaïi moâ
ñöôïc taïo thaønh bôûi nhöõng teá
baøo coù khaû naêng cheá tieát. Ta
coù theå phaân loaïi tuyeán thaønh 3
caùch.
Döïa vaøo soá löôïng teá baøo

- Tuyeán ñôn baøo (teá baøo ñaøi)

- Tuyeán ña baøo: tuyeán ñöôïc taïo
thaønh do nhieàu teá baøo hôïp laïi.
Döïa vaøo caùc saûn phaåm cheá tieát
ra khoûi teá baøo
- Tuyeán toaøn veïn (nöôùc boït– tuïy)
- Tuyeán baùn huûy: tuyeán söõa
- Tuyeán toaøn huûy: tuyeán baõ
 Döïa vaøo vò trí nhaän saûn phaåm
cheá tieát ñaàu tieân

- Tuyeán ngoaïi tieát goàm 2 phaàn

cheá tieát vaø baøi xuaát
+ Cheá tieát: vaøo hình daùng
. Tuyeán oáng
. Tuyeán tuùi
. OÁng tuùi
+ Baøi xuaát: goàm töø nhoû ñeán lôùn,
thaønh cuûa chuùng ñöôïc lôïp
baèng bieåu moâ töø vuoâng ñôn
ñeán truï ñôn, truï taàng.
- Tuyeán noäi tieát: Khoâng coù oáng
baøi xuaát, chaát cheá tieát ñoå haún
vaøo trong maùu. Hình thaùi ta coù
3 loaïi
+ Kieåu löôùi: thuøy tröôùc tuyeán yeân
thöôïng thaän, tuïy noäi tieát, caän
giaùp
+ Kieåu tuùi: tuyeán giaùp
+ Taûn maùc: tuyeán keõ tinh hoaøn
Tuyeán noäi tieát kieåu löôùi, thuøy tröôùc tuyeán yeân
Tuyeán noäi tieát kieåu löôùi kieåu taûn maùc, tuyeán keõ tinh hoaøn
Tuyeán noäi tieát kieåu tuùi
Tuyeán giaùp
Tuyeán giaùp
 Baøi xuaát
Cheá tieát
Haáp thuï

Baûo veä

Thu nhaän
caûm giaùc

Chöùc naêng cuûa bieåu moâ