Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
151
152
12-1. Caïc thaình pháön chuí yãúu cuía hãû thäúng cáúp phäi tæû âäüng
Âãø âaím baío yãu cáöu cuía mäüt hãû thäúng cáúp phäi tæû âäüng, coï nghéa laì phaíi
âaím baío âæåüc viãûc cung cáúp âuí vãö säú læåüng phäi cho maïy cäng taïc âãø hãû thäúng
hoaût âäüng mäüt caïch liãn tuûc coï tênh âãún læåüng dæû træî, cáúp phäi âuïng thåìi âiãøm våïi
âäü chênh xaïc vãö vë trê vaì âënh hæåïng trong khäng gian våïi âäü tin cáûy cao. Hãû thäúng
cáúp phäi âáöy âuí cáön phaíi coï caïc thaình pháön sau âáy:
- Phãùu chæïa phäi hoàûc äø chæïa phäi
- Maïng dáùn phäi
- Cå cáúu âënh hæåïng phäi
- Cå cáúu phán chia phäi
- Cå cáúu âiãöu chènh täúc âäü phäi
- Cå cáúu bàõt - nàõm phäi khi gaï âàût vaì thaïo chi tiãút sau khi gia cäng xong.
Mäùi mäüt thaình pháön trong hãû thäúng coï mäüt chæïc nàng vaì nhiãûm vuû nháút
âënh vaì phaíi âæåüc bäú trê âäöng bäü våïi nhau trong mäüt thãø thäúng nháút vãö màût khäng
gian vaì thåìi gian. Tuy váûy cuîng cáön tháúy ràòng khäng nháút thiãút luïc naìo cuîng phaíi
coï màût âáöy âuí caïc thaình pháön cuía noï maì tuyì thuäüc vaìo tæìng træåìng håüp cuû thãø maì
153
Phãùu cáúp
Phäi phäi Cå cáúu Maïy
Cå cáúu bàõt
âënh Cå cáúu laìm phuì cäng taïc
giæî phäi vaì
Cå cáúu âënh Maïng chuyãøn hæåïng håüp täúc âäü vaì láúy chi tãút
hæåïng cáúp I phäi
chuyãøn hæåïng
Hçnh 12-1: Så âäö täøng quaït cuía hãû thäúng cáúp phäi tæû âäüng
Màûc dáöu váûy, âãù thuáûn låüi cho quaï trçnh phán têch vãö màût nguyãn lyï hoaût
âäüng cuía hãû thäúng cáúp phäi, trong giaïo trçnh naìy váùn phán têch sæû hoaût âäüng cuía
caïc thaình pháön mäüt caïch riãng reî âãø tæì âoï baûn âoüc coï thãø coï âæåüc mäüt caïi nhçn roî
raìng hån nhàòm phán têch vaì læûa choün trong quaï trçnh æïng duûng cuû thãø cho tæìng âäúi
tæåüng mäüt caïch thêch håüp.
12-2. Phãùu chæïa phäi
Phãùu chæïa phäi laì thaình pháön âáöu tiãn trong hãû thäúng cáúp phäi tæû âäüng coï
muûc âêch âãø chæïa vaì dæû træî mäüt læåüng phäi cáön thiãút nhàòm âaím baío cho hãû thäúng
laìm viãûc mäüt caïch liãn tuûc vaì äøn âënh. Âäöng thåìi phãùu chæïa phäi phaíi thæûc hiãûn
âæåüc nhiãûm vuû âënh hæåïng phäi cáúp I (âënh hæåïng så bäü) âãø cung cáúp cho maïng
chuyãøn phäi thæûc hiãûn âæåüc quaï trçnh læu thäng vaì di chuyãøn phäi âãöu âàûn.
Do muûc âêch cuía phãùu chæïa phäi âæåüc âàût ra laì quan troüng vaì cáön thiãút nhæ
váûy nãn thæåìng hiãûn nay ngæåìi ta sæí duûng chuí yãúu caïc kiãøu phãùu keïp maì trong âoï
phãùu thæï nháút âæåüc duìng âãø chæïa caïc phäi âæåüc cáúp vaìo (coï thãø giaïn âoaûn bàòng
tay theo chu kyì, coï thãø liãn tuûc nhåì bàng taíi, gaìu taíi) vaì dæû træî phäi. Phãùu thæï hai
laìm nhiãûm vuû âënh hæåïng cáúp I vaì cung cáúp phäi cho maïng chuyãøn mäüt caïch âãöu
âàûn vaì liãn tuûc, traïnh tçnh traûng hoàûc phäi bë keût khäng chuyãøn vaìo maïng dáùn âæåüc
hoàûc bë däön quaï nhiãöu trãn maïng laìm cho maïng chuyãøn phäi khäng thæûc hiãûn âæåüc
chæïc nàng vaì nhiãûm vuû cuía mçnh.
154
a b
Hçnh 12-2: ÄØ chæa phäi kiãøu cuäün
(a) daûng phäi táúm moíng; (b) daûng phäi dáy troìn
Âäúi våïi caïc loaûi phäi dáy coï âæåìng kênh tæì 0,2mm âãún 8mm thæåìng âæåüc
cuäün thaình tæìng cuäün coï kêch thæåïc vaì khäúi læåüng theo yãu cáöu, ngæåìi ta sæí duûng
caïc tang coï truûc quay âàût nàòm ngang hoàûc thàóng âæïng vaì qua mäüt hãû thäúng keïo
cæåîng bæïc phäi âi qua mäüt hãû thäúng caïc con làn âãø nàõn thàóng phäi træåïc khi âi vaìo
maïy cäng taïc nhæ trong hãû thäúng saín xuáút que haìn, saín xuáút âinh, bulong....
Âäúi våïi caïc loaûi phäi thanh coï tiãút diãûn ngang laì hçnh troìn vaì coï kêch thæåïc
tæì 10mm âãún 30mm våïi chiãöu daìi mäùi thanh laì coï thãø 6m hoàûc 9m âæåüc caïn våïi
âäü chênh xaïc khaï cao nhæ vãö dung sai cuía âæåìng kênh, âäü chênh xaïc vãö hçnh daïng
hçnh hoüc, vãö âäü thàóng âæåüc duìng âãø cáúp phäi cho caïc maïy tiãûn tæû âäüng hoàûc baïn tæû
âäüng. Caïc äø chæïa phäi thæåìng âæåüc bäú trê åí phêa sau âuäi cuía truûc chênh cuía maïy
sao cho âæåìng tám cuía phäi khi åí trong äù chæïa phäi truìng våïi âæåìng tám quay cuía
truûc chênh. Ngæåìi ta coï thãø xãúp caïc phäi thanh vaìo mäüt daìn nàòm åí phêa trãn cå cáúu
155
Hçnh 12-3: Mäüt säú kiãøu âáöu keûp duìng khi cáúp phäi
Cáön chuï yï laì khi maïy laìm viãûc thç truûc chênh mang luän caí phäi quay nãn äø
chæïa phäi phaíi coï kãút cáúu thêch håüp âãø thanh phäi coï thãø quay nheû nhaìng vaì khäng
âãø xáùy ra tçnh traûng rung, làõc vaì âàûc biãût laì khäng âæåüc vung phäi gáy nguy hiãøm.
156
Theo K Theo ab
Theo K
Theo K
157
Theo K
Theo H
Theo K
Theo ab Theo K
Hçnh 12-6: Mäüt säú kãút cáúu phãùu chæïa phäi råìi
158
a b c
Hçnh 12-7: Mäüt säú daûng âënh hæåïng tæû nhiãn cuía kiãøu váût thãø loaûi I
Trãn hçnh 12 - 7 giåïi thiãûu mäüt säú phäi loaûi I våïi caïc thäng säú tyî lãû cuía
âæåìng kênh vaì chiãöu daìi khaïc nhau coï vë trê âënh hæåïng tæû nhiãn khaïc nhau. Trong
hçnh a, khi tyî säú l/d >1 thç vë trê âënh hæåïng tæû nhiãn laì theo âæåìng sinh laì thuáûn låüi
hån vaì tyî säú naìy caìng låïn thç khaí nàng âënh hæåïng tæû nhiãn cuía noï gáön nhæ hoaìn
toaìn laì theo âæåìng sinh. Khi tyî säú l/d <1 thç khaí nàng âënh hæåïng theo màût phàóng
159
Loaûi Âàûc træng cuía phäi Daûng phäi Tyî säú l/d
I l/d >1
II l/d >1
II l/d =1
Trong træåìng håüp khi tyî säú l/d ≈ 1 thç khaí nàng âënh hæåïng tæû nhiãn laì
khäng roî raìng, coï nghéa laì coï thãø theo âæåìng sinh hoàûc coï thãø theo màût phàóng âáöu.
160
161
Theo K Theo H
Theo K
Theo ab Theo ab
Theo ab Theo K
Theo K Theo K
Theo ab
Theo H
Hçnh 12-8: Mäüt säú kiãøu chi tiãút coï bãö màût phæïc taûp
162
163
v d v v
S l d
S S
l d
B B B
a b c
Hçnh 12-10: Caïc kiãøu tuïi chæïa phäi vaì så âäö tênh toaïn caïc thäng säú cuía âéa
164
165
Hçnh 12- 11: Kãút cáúu cuía phãùu cáúp phäi coï âéa quay
Vê duû: Tênh säú voìng quay n vaì säú raînh cáön thiãút z, kêch thæåïc D cuía âéa khi
phãùu chæïa phäi coï caïc thäng säú sau âáy: Kêch thæåïc phäi d = 16m; l = 50mm; khe
166
α1 α2
c
a b
Âäü nghiãng cuía thaình phãùu âæåüc læûa choün sao cho caïc phäi hoaìn toaìn coï
khaí nàng træåüt vãö vë trê tháúp nháút cuía âaïy phãùu. Âãø traïnh tçnh traûng phäi bët miãng
äúng, goïc thaình phãùu thæåìng âæåüc choün laì α1 = 450 ÷ 550; goïc âaïy phãùu α2 = 550
÷ 600.
Âäúi våïi kiãøu phãùu nhæ åí hçnh 12-12a, thäng thæåìng âæåüc sæí duûng âãø cáúp
phäi vaì âënh hæåïng caïc phäi coï kêch thæåïc nhoí hoàûc caïc phäi daûng hçnh truû hoàûc
cáöu coï d <20mm hoàûc phäi daûng äúng coï d < 25mm vaì chiãöu daìi l = (1,1÷1,4) d.
167
168
B B H
a b c
Hçnh 12-13: Phãùu coï dao mang phäi chuyãøn âäüng tënh tiãún
Dao mang phäi coï thãø thæûc hiãûn chuyãøn âäüng tënh tiãúïn khæï häöi (hçnh 12-
13) hay chuyãøn âäüng làõc (hçnh 12-14). ÅÍ taûi vë trê dæåïi cuìng trong phãùu noï âënh
hæåïng phäi vaì chuyãøn âäüng lãn phêa trãn âãún vë trê maïng chuyãøn phäi. Taûi vë trê
naìy, dao mang phäi seî dæìng laûi trong mäüt khoaíng thåìi gian âuí âãø phäi trãn dao
træåüt hàón vaìo maïng vaì sau âoï noï laûi chuyãøn âäüng xuäúng phêa dæåïi. Mäùi láön mang
169
Theo ab
Theo cd
Hçnh 12-14: Kiãøu phãùu coï dao mang phäi chuyãøn âäüng làõc
* Nàng suáút cáúp phäi cuía kiãøu phãùu coï dao âæåüc xaïc âënh:
1
Q = n x .L.p.z. [chiãúc / ph ]
l
v
Trong âoï, nx laì säú haình trçnh keïp trong 1 phuït: n x = , våïi v laì täúc âäü
L.p
chuyãøn âäüng tæång âäúi cuía phäi trãn dao sang maïng dáùn phäi; p laì hãû säú chæïa phäi
170
171
172
173
174
Hçnh 12-18: Så âäö kãút cáúu phãùu cáúp phäi rung âäüng
Goïc náng β cuía caïnh xoàõn thæåìng tæì 10 ÷ 30. Noï phuû thuäüc vaìo bæåïc xoàõn t
(phuû thuäüc vaìo kêch thæåïc cuía phäi) vaì t thæåìng âæåüc choün theo cäng thæïc:
t = 1,5 h + b1
Trong âoï, h laì kêch thæåïc biãn låïn nháút cuía phäi; b1 laì chiãöu daìy cuía caïnh
xoàõn.
Chiãöu räüng cuía caïnh xoàõn âæåüc xaïc âënh nhæ sau:
B = b + (2 ÷ 3)mm
Trong âoï, b laì chiãuì räüng cuía phäi hoàûc âæåìng kênh cuía phäi.
Âæåìng kênh trung bçnh cuía raînh xoàõn âæåüc xaïc âënh:
t
Dm =
π .tgβ
Khi β =1030’ thç Dm = 12t.
Âäúi våïi goïc noïn cuía âaïy phãùu rung thæåìng âæåüc choün tæì 1600 ÷1700 phuû
thuäüc vaìo hçnh daïng vaì kêch thæåïc cuía phäi.
Âãø traïnh tçnh traûng phäi coï thãø råi ra khoíi caïnh xoàõn, ngæåìi ta khäng âàût
caïnh vuäng goïc våïi thaình phãùu maì âàût nghiãng lãn phêa trãn so våïi phæång vuäng
goïc våïi thaình phãùu mäüt goïc bàòng 30 ÷ 40.
175
40
a b
Hçnh 12-19: mäüt säú kiãøu kãút cáúu âënh hæåïng phäi trãn caïnh xoàõn
Nàng suáút cáúp phäi cuía phãùu rung âäüng âæåüc xaïc âënh:
v p .60
Q= .k[chiec / ph ]
lp
Trong âoï, vp laì váûn täúc dëch chuyãøn cuía phäi trãn caïnh xoàõn [mm/s]; lp laì
kêch thæåïc cuía phäi âo theo phæång di chuyãøn trãn caïnh xoàõn; k laì hãû säú láúp âáöy,
thæåìng k = 0,4 ÷ 0,9, noï phuû thuäüc vaìo âäü chênh xaïc vaì âäü boïng cuía phäi.
Âãø thay âäøi nàng suáút Q cuía phãùu cáúp phäi thç ngæåìi ta thay âäøi vp bàòng
viãûc thay âäøi khe håí δ giæîa nam chám vaì loîi theïp gàõn våïi phãùu hoàûc thay âäøi doìng
âiãûn trong maûch.
Hiãûn nay, caïc loaûi phãùu cáúp phäi kiãøu rung âäüng âaî âæåüc tiãu chuáøn hoaï.
Âäúivåïi quaï trçnh âënh hæåïng phäi trãn caïnh xoàõn, ngæåìi ta coï thãø duìng mäüt
säú kiãøu kãút cáúu nhæ trãn hçnh 12-19.
Trãn så âäö hçnh 12-19a, caïc phäi hçnh truû âang di chuyãøn trãn raînh xoàõn vaì
noï coï thãø âæåüc gaût khoíi raînh xoàõn hoàûc xoay laûi cho âuïng våïi sæû âënh hæåïng theo
yãu cáöu bàòng caïc tay gaût hoàûc caïc raînh loîm âæåüc bäú trê trãn thaình phãùu hay trãn bãö
màût caïnh xoàõn.
Trãn så âäö hçnh 12-19b laì daûng phäi âéa 2 báûc cáön âæåüc âënh hæåïng báûc coï
âæåìng kênh nhoí xuäúng phêa dæåïi. Trong quaï trçnh træåüt trãn raînh xoàõn, nãúu phäi
naìo âaî âënh hæåïng âuïng thç seî âi qua cå cáúu âënh hæåïng bçnh thæåìng âãø âi vaìo
maïng chuyãøn phäi, nãúu âënh hæåïng sai noï seî âæåüc råi xuäúng trãn pháön khoeït loîm åí
trãn caïnh xoàõn vaì råi laûi xuäúng phãùu.
12-3. Maïng chuyãøn phäi
Muûc âêch cuía maïng chuyãøn phäi laì váûn chuyãøn phäi tæì phãùu âãún maïy cäng
taïc, âäöng thåìi laìm nhiãûm vuû âënh hæåïng vë trê cuía phäi trong khäng gian mäüt caïch
176
177
Muûc âêch cuía pháön naìy laì xaïc âënh khe håí täúi âa giæîa phäi vaì maïng dáùn
phäi trãn cå såí hçnh daïng, kêch thæåïc cuía phäi, goïc nghiãng cuía maïng dáùn, hãû säú
ma saït giæîa phäi vaì maïng âãø traïnh træåìng håüp máút âënh hæåïng hoàûc keût phäi khi di
chuyãøn trãn maïng.
håí giæîa phäi vaì maïng âæåüc xaïc âënh theo R Fms
α N
cäng thæïc sau: ϕ
∆+l<c
Trong âoï, ∆ laì khe håí giæîa maïng vaì Hçnh 12-21: Så âäö tênh toaïn khe håí
phäi; l laì chiãöu daìi phäi; c laì thäng säú tênh giæîa maïng vaì phäi
toaïn vaì âæåüc xaïc âënh:
c = d 2 + l2
Tuy nhiãn âãø traïnh tçnh traûng phäi bë keût (do ma saït giæîa phäi vaì maïng) thç
âiãöu kiãûn vãö goïc xoay cuía phäi α phaíi låïn hån hoàûc bàòng goïc ma saït træåüt giæîa
phäi vaì maïng âãø phäi tæû tråí vãö vë trê âënh hæåïng cuía mçnh vaì thæûc hiãûn viãûc di
chuyãøn trong maïng bçnh thæåìng.
Xeït taûi âiãøm I, ta coï:
Fms = N. f
Trong âoï, f laì hãû säú ma saït træåüt giæîa maïng vaì phäi, thäng thæoìng f = 0,1 ÷
0,25.
Håüp læûc R cuía læûc ma saït Fms vaì læûc phaïp tuyãún N taûo våïi N mäüt goïc ϕ,
goüi laì goïc ma saït træåüt.
f = tgϕ
Tæì âoï, ta coï nháûn xeït:
Nãúu α < ϕ thç håüp læûc R taûo ra mä men quay xung quanh âiãøm O lãn phêa
trãn vaì laìm cho phäi bë keût khäng di chuyãøn âæåüc. Nãúu α ≥ ϕ thç håüp læûc R taûo ra
178
Váûy: ∆ = l 2 + d 2 . cos α − l
1 1
cos ϕ = =
1 + tg ϕ 2
1+ f 2
∆
Nãúu âàût S = laì khe håí âån vë theo chiãöu daìi cuía âæåìng kênh thç ta coï Smax
d
âæåüc xaïc âënh nhæ sau:
2
⎛l⎞
1+ ⎜ ⎟
∆ max ⎝d⎠ − l
S max = =
d 1+ f 2 d
Nhæ váûy Smax phuû thuäüc vaìo f vaì tyî säú l/d.
Tæì cäng thæïc trãn, ta tháúy ràòng nãúu f = const vaì tyî säú l/d tàng thç khe håí
Smax giaím . Coìn nãúu tyî säú l/d = const thç khi f tàng lãn thç Smax giaím.
179
∆ l ∆ l
c d d2 + l2
d
α ∆= −l
c
1+ f 2
α
∆ l ∆ l ∆ = [S. sin(δ + α ) / f ] − l
q q
d
R S = q 2 + ( )2 ; q = l − R
c d c d 2
δ
α δ α R . sin α R .f
sin δ = =
S S. 1 + f 2
∆ l ∆ l
q q
∆ = [S. sin(δ + α ) / f ] − l
R
R δ
d d 2
α ⎛d⎞
α δ S = q2 + ⎜ ⎟
⎝2⎠
∆ l ∆ l
q
! Caïc loaûi chi tiãút naìy
khäng âënh hæåïng âæåüc
d d bàòng caïc vaïch maïng
180