Ndimaagu

Wonnoo oo ko suka debbo gooto.

Omo wiyee

Daado. Daado ko aleejo juumo, mbaadi e nehdi!

Ndiin wiyetee kaatudi.

Alaa fof to ndaarataa e

Daado mbi'aa: Sinno wonaa...

Ko gorko yoori

hoore fof, so Daado amtii gite mum utte daneeje

o ndaarii um, o wadii heen mooso ray!

Oon

ippan e mum, roka anndude ko waata. Daado,

kala o o wirtii sagataae wore, yeewtere mum'en
telan!

Waaw haala'en mbii: Hoto mem ko a

yamiraaka, kono wonaa hoto ndaar ko nji aa.

Daado wii ina eewa ndimaagu wore o tolnii. O
wii: Mi haaldataa e gorko amal so wonaa cokaao
e suudu bale cappane tati, subaka fof, ko
lonngere

wootere

aamata

woore

wootere

ndiyam yarata, ko e oon kumantee mi. Kala garo

amde mo, ko uum o wiyata um.

Oon wiya:

Mio yi maa no feewi, kono mi waawaa. Joom

mum hoota. Kala o ngar aa taw aa sagataae
wore ina njeewta, ko haala Daado e kaalata, Alla
e makko yoode. Sagataae tato wore nani uum.
Oo ina wiyee Sammba, oya ina wiyee Demmba,
tatao oo ina wiyee Yero. Gooto e mae fof, ko
tino hoore mum to diiwaan mum'en. e mbii: Oo
suka debbo no o wa'i yoode nii fof, roka gorko
jao ko o wii koo? e mbii: amoy en mo ngann
den hol ko o miijii, walla hol ko miijo makko ngoo
yii wiide, ngann den ko cikku en ko o miijii koo,
so ina e makko. Daado wii: Mi wiyaani ko dao
resata mi.

Mi wiyaani ko laamo resata mi.

3

Mi

wiyaani ko joom leol resata mi. Mbii mi ko mio

eewa ndimaagu wore o tolnii. e ngari amde
Daado, gooto e mae fof hokkaa suudu. Daado ari
salminde e. Daado salmini Sammba, e calmondiri
haa sai joofi. Sammba haali sabaabu garal mum,
wonde ari ko amde mo. Daado wii: So tawii ko
mbii mi koo aa waawi wade um, maa en kaaldu.
Daado enni to Demmba, e calmondiri haa sai
joofi. Demmba wii: Itti mi wuro amen hannde, ko
dawol jam tan.

Addi mi, ko yide amde ma.

Daado wii: So aa waawi wade ko mbii mi koo,

ma en kaaldu. Daado yahi to Yero. e calmondiri.
Yero wii: Ngar mi ko amde ma. D aado wii: A
waasataa nande ko mbii mi koo.

So aa waawi

wade um, maa en kaaldu. Kame tato fof, e

4

mbadii aadi e Daado. Gooto e mae fof sokaa e

suudu.

e ndammbii.

Subaka fof, ko lonngere

wootere e woore ndiyam hokketee. Rawaandu ina

nehaa e galle hee. Subaka fof, so lonnge ee ngarii,
ndu ara tekude e.

Ndu daroo e damal suudu

Sammba, ndu tawa Sammba aamii lonngere mum,

yarii woore mum.

Ndu enna to Demmba, ndu

daroo e damal suudu Demmba, ndu tawa Demmba

aamii lonngere mum, yarii woore mum.

Ndu

enna to Yero. Yero fecca lonngere mum e woore

mum, hokka ndu heen. e ngoori noon haa bale
cappane tati timmi. Wiyaa yo e njaltu. e njalti.
Gooto e mae fof timminii ndimaagu mum e aadi
mum wadunoo e Daado. Wiyaa hol e mae poto
resde Daado?

Yime hellifaae noddaa, ngari,

5

mbi'aa: ee oo tato ngariino amde Daado.

Daado wiino e kala desoowo um, maa sokee e
suudu bale cappane tati, subaka fof, ko lonngere
wootere aamata e woore wootere ndiyam yarata.
Kame tato fof, e timminii aadi mae e Daado.
Mawe hellifaae mbii: eewee gelooi teemedde
tati, ngelooba heen fof waee iililal, Daado waee e
nder iililal, gelooi ii coggee. e mbii: Moni e
mae

fof

nannguo

yoo

yah

ngelooba

humanee e Daado.

nannga
Daado

heen

waii

ngelooba:
baa,

oon

So hay gooto e mae

nanngaani ngelooba Daado waii baa, kame tato

fof, e mbaasii Daado. e kaalanaa. e njai oon
sariya. Moni e mae fof wiyaa yoo naattu suudu
sokee. Gelooi mbaaa iilile, Daado waaa e nder
6

iililal, wainaa heen ngelooba.

Gelooi coggaa

nawaa boowal wuro. e mbi'aa: Jooni dey, gelooi

nawaama boowal, moni e mon fof, yoo yah suoo e
heen ngelooba: So arsuku mum hawrii e ngelooba
Daado waii baa, oon humanee e Daado; mo
arsuku mum hawraani e ngelooba Daado waii
baa, oon ko Alla hai um.

e pinii subaka, e

mbi'aa: Jooni dey, gelooi ii njaltii boowal. Moni

e mae fof woni e hebaade. Rawaandu ndu ari e
Yero. Ndu wii: Yero, hannde nganndataa ndimaagu
e moere ko nafata: Hannde mi yo maa.

Bale

cappane tati haa ndawdi e naange, subaka fof, mi

aran tekude on, hay gooto e mon meeaa siftorde
mi so wonaa aan. Aan, subaka fof, ko miin e maa
Miin ko oo nehaa mi,

peccata lonngere maa.

7

jeyaao e galle hee fof, mio anndi balngol mum.

Hay so joomi mum waaama lolli e lolli, walla
waaama dow soorooji, so mi uurniima o koyngal
mum yaunoo, mi yiitat um.

So gelooi ii

njaltii, kala ngelooba Daado woni, mi yiitat ba. So

on njaltii, kala ngelooba njii aa mio e les mum, ko
baan Daado woni, ngaraa nanngaa caanol mabba.
e njalti, e pa'i boowal.

e tawi teemedde tati

ngelooba ina darii. Illilal fof, cikkataa fai gonngal

ngal.

Rawaandu nduu ari naati e dial gelooi

hee. Ndu hei les ngelooba Daado waii baa, ndu

lelii.

Sammba ari suii heen ngelooba, nanngi

caanol mabba.

Demmba ari suii heen ngelooba,

nanngi caanol mabba. Yero ari darii. Nde rawaandu

nduu sooynii mo tan, haftii darii les ngelooba Daado
8

woni baa.

Yero daai koye fa'i e mayru, yettii,

nanngi caanol mabba ngelooba. Gelooi ii owaa,

ngaddaa hakkunde wuro.

Moni e mae fof,

ngelooba mum, iililal mum tellinaa. Sammba, iililal

mum udditaa: hay batte alaa heen. Demmba, illilal
mum udditaa: hay batte alaa heen. Yero, ililal mum
udditaa: Daado tawaa e nder maggal. Gulaali ngulli
yime ee ngoni e wiide: um dey woni muynude
mbelam! Mawe hellifaae mbii: Ko Yero arsuku
mum hokki. Daado nanngi e junngo Yero, e pa'i
galle Daado'en. e njettii galle Daado'en, Yero wii:
Daado? Daado wii: Naam. Yero wii: Sammba e
Demmba fof, mi uraani um'en ndimaagu. Minen
fof, min mbaii ko mbiino aa koo.

Kono wanaa

sabu mi hawrii e ngelooba mbaino aa baa tan,

9

woni maa kumane en. Kala mo nji aa e amen,

ko oon kumdante aa. Daado wii: Ko aan nji mi.
Jooni wiide ko wiide maa. So aa yii mi, hannde
hiirataa en kumanaaka. Yero wii: Mio yi maa.
Daado yalti haalani baaba mum e yumma mum.
een mbii: Mo nji aa fof, ko oon min njii.
Dewgal ngal humaa. Yero wii: Daado, nji mi ko
lelnde ndee waa wuro amen.

Daado wii: So a

yiii, mi hurtoyoo hannde. Yero wii: Nji mi ko

kurtoyo aa hannde.

Daado yalti haalani baaba

mum e yummum. een mbii: Wiide ko wiide mon

No njiir on fof... Tabalde fiyaa, wiyaa Daado ina
hurtoyoo hannde. Daado ina joginoo cakka kae.
O wii: Yero, ndah cakka am kaa, mooftanaa mi haa
njetto en.

Yero heii cakka kaa, wai e jayba

10

mum.

Wonnoo Daado ko ii galo, ko ii innee-

anndee, falnde ndee fof renndii o galle baaba

makko oo.

Moni fof wii maa yaha kurt ungu

makko, maa ur teemedde ii ndimaangu ceaa

labale. ee mbaii coweeji, eya mbaii bami,
ee njahri koye.

Gulaali e kuljinaali, gila e

wammbaae haa e awlue, haa e eee, haa e

coolooji, leydi ndii fof dilli ande Daado hurtoytoo
ndee. ande mum Yero ina weltii sanne. Nde yahi
haa kurtungu nguu yalti, dimaai ina ngama, ii ina
cuudoo, ii ina mbaa baamte: oon yitere ndaarata
tan haa... Nde yahi haa kurtungu nguu yawti, Yero
wadii ndimaangu mum, yalti wuro.

Yero footi

taltali heedti caggal. O jolni junngo e jayba makko

hee, o yaltini cakka kaa, o woni e uurnaade ka, omo
11

uucoo ka, omo teoo ka, tan haa ciilal diftii cakka
kaa diwdi heen! Omo ndaara ngal, haa ngal majji e
lee. uum haawi mo sanne. Holno o waata? O
noddi giiiko gooto, sehil makko sanne. Oon wii:
Yero, aan kam giam, ko heednu maa caggal?
Haalan am no njiitir aa ngelooba Daado wainoo
baa. Yero wii: Giam, won ko hei mi oo jooni.
Oon wii: Hol uum?

Yero wii: Ko nji mi

haalande ma koo, mi yiaa hay gooto nana um.

Sehil makko oo wii: Ko njibina en koo, a meeii
haalande mi sirlu, nantu aa bannge goo? Yero
wii: Alaa... Kaalantu maa mi, won ko hei mi jooni.
Daado

ina

resndunoo

mi

cakka

mum,

mio

teotonoo ka, ciilal diftii e juue am. Mi waawaa

gite amen laada nayi, o naamnoo mi cakka kaa,
12

tawa mi alaa ka.

Mi waawaa wiide mo: "Cakka

ndesnduno aa mi kaa, ciilal nawi!"

Jooni mio

abboo ciilal ngal, so mi heaani cakka kaa, mi

waawaa artude, gite am e gite Daado ndaarondira.
Nji mi, giam, ko hoto haalan um hay gooto. So
a naamnaama, wii a yi'aani mi. ande Daado naamni
maa mi fof, noddaa baaba am e neene am, kaalanaa
Hoto haal, so wonaa ande Daado

e sirlu oo.

naamni maa mi. ande mum, mbi'aa Daado, mi

seerii mo.

Yero yiilti puccu mum, naati e ladde.

Kurtungu enni, fa'i wuro Yero'en. e njettii wuro,

Yero yi'aaka!

Sehil makko oo naamnaa, oon wii:

Mbayru

Yero

mi

ko

gila

galle

Daado'en.

Waii bale, Yero ina laaknee e falnde hee fof, hay

gooto waawaa wiide ko oo Yero rewi... uum
13

haawi yime ee fof.

uum fof, Daado meeaa

haalde heen konngol.

Daado jooiima hitaande,

naamnaaki Yero. Haa heen gootol, Daado noddi

sehil mum Yero oo. Daado wii mo: Aan kam, to
Yero woni?

Oon wii jooni yontii haaleede, jooni

lajal ngal timmii. Oon wii: Daado, noddu esa'en,

mi haalan maa ko Yero wii. Daado noddi baaba
mum Yero e yumma mum Yero. een ngari, e
njooii. Sehil mum Yero oo wii: Yero, nawi um ko
Daado ina resndunoo um cakka.

Nde kurtungu

nguu yalti ndee, wonnoo Yero ina wondi e weltaare

mawnde, o yaltini cakka kaa omo uurnoo ka, omo
teoo ka, tan haa ciilal diftii ka e juue makko.
Yero wii gite mum e gite Daado mbaawaa laadude
nayi, tawa o alaa cakka kaa, o waawaa wiide Daado:
14

"Cakka ndesnduno aa mi kaa, ciilal diwdii heen..."

O abbiima ciilal ngal, o artataa e leydi hee tawa o
yiitaani cakka kaa. uum nawi mo. O wii so wonaa
ande naamni aa mo, hoto mi haalan hay gooto.
Daado, Yero wii ande naamni aa mo fof, yo mi
haalane, o yaafiima daande maa.

Tan yumma

mum Yero e baaba mum Yero ngoni e woyde...

Daado wii: Hoto ngoyee!

Ko miin foti woyde.

Daado wii: Gorko am e aduna, ko kako.

Mio

abboo mo. So mi yiitaani mo, mi artataa e leydi ndi.

Nde njii on mi fof, tawat mio ardi e makko, walla
mio waawi wiid e on ko oo o woni... Daado fayti
suudu mum. Nde Daado yettii suudu mum ndee, o
oori comci makko haa laai, o eewi taggere leppi,
o hetti heen tuuba e wutte, o foogi hoore makko
15

haa laai cer, o meerti laafa e hoore makko.

wati hoore makko no gork o nii, hoto wore

nganndude mo. Yeeso ngoo fof, o wai heen
ndoondi, hoto wore tampinde mo.
subaka law, o yalti leydi ndii.

Daado fini

Wuro fof o ari, o

liggoo. Omo teena lee, omo soppa tuugaaji omo

yeeya. Liggey wore tan o liggotoo. Omo ayna. o
o yottii fof, o laakna Yero. Yero woni tan ko e nder
ladde. o o yii ciilal fof, o yaha toon. Omo eewa
cakka kaa. Addata mo e wuro tan, ko eewde ko o
aami.

O addora gubbal walla lee, o yeeya, o

sooda ko o aami, o ruttoo ladde.

-----------------------Ceerno ina resi debbo mum. Debbo oo ko moo
ari no feewi.

Sana ari e wuro hee, jippii e.

16

Sana oo wii ari ko janngude.

Nde Sana oo yii

debbo oo, tan o jarlibaa e debbo oo.

Debbo oo

jibidinii e Ceerno oo ie tato wore.

Sana oo

wii: Mio yi maa. Tee nji mi ko kumane en.

Debbo oo wii: Miin ko mi desaao, mi jibidinii e
gorko am ie tato, mi waawaa woppude sukaae
am.

ande fof, Sana oo ina rewi debbo tan.

Debbo oo wiya: Woppam! Sana rewi heen haa

tampi, debbo oo haalata tan ko konngol gootol:
Woppam! Sana kalwi debbo wai e haatumeere,
wai e aamde. Debbo aami. Ndeka Sana wai e
aaye mum, kala ko o haalani debbo oo, waawaa
salaade; debbo yi'ataa hay gooto so wonaa Sana.
Sana oo wii: Woppu gorko maa kumane en.
Debbo oo wii: Holno ngoppirat moo mi?
17

Sana

wii: Mi waat huunde, so a lootiima tan, a wayat no

maayo nii, e mbi'a a maayii. So e ngubbii ma
tan, futuro mi ara mi ubbit maa; mi waa huunde,
tan a ummoto, ndog en njeh en leydi ngondi.
Debbo oo jai ko Sana oo wii koo. Sana totti mo
aaye, o lootii, tan o maayi! Tan wiyaa debbo ceerno
maayii. Debbo waaa kasaka, roondaa, ubboyaa.
Sana wii: Ceerno, tawde Alla waii haajaande
mum, jooni hakkille maa oo ina diwi, mio yawta
yeeso. Ceerno wii: Ina moi. Ko maayde yime
tagraa. Futuro tan Sana yahi baamuule. O yottii,
o wai ko o waannoo, o ubbiti debbo, tan debbo
haftii darii, wa'i um no koyol nii. e ndogi, e
njehi leydi ngondi.

Debbo woppii gorko mum e

sukaae mum tato.

Ceerno heddoraama cukalon

18

mbaayeyon, kon nganndaa yumma mumen no

feewi.

e njehi leydi ngondi, e ngari e wuro

mawngo, e koi oon.

Sana oo woni ceerno

mawo e nder wuro hee. Kako janginta sukaae

wuro ngoo, kako woni elimaan wuro ngoo. Omo
hokkaa hoolaare mawnde sanne, hay gooto yiiraani
mo ko ooii. Ceerno mo debbo mum maaynoo oo
wii sukaae mum: Een annoo, oon njangoya.
e annii. e ngari e wuro, e njippii e galle. Ko e
ngoon wuro debbo oo e Sana koi.
juulaa.

Ceerno

njeloyoee.

wii

sukaae

mum:

Sallifanaa
Njahee

Sukaae ami paali mum'en njehi

njelaari. e ngari e galle ee njeloo tan haa debbo

oo yii e.

O heftini iiam.

Debbo oo wii:

Almue, ndehee sadak! Almue ngari o sakkii

19

e. O wii: Holto njeyaon? e mbii: Wuro Kaari.

O wii: Yumm on no wiyetee? Almue mbii:
Neene amen ina wiyee Kaari, kono o maayii ko
ooyi, min ngann daa mo nii no feewi. Mawngel
ngel wii: Miin hoore am, ko seea nganndu moo
mi. Heddiie ee ngann daa mo. Debbo oo wii:
Baaba mon no wiyetee?

Almue mbii: Baaba

amen ina wiyee Ceerno Kaari. Debbo oo wii: To o

woni? Almue mbii: Ko galle Kaari, toon baaba
amen woni. Tan o itti gertooe defaae o hokki
almue.

Almue aami haa kaari.

O itti

gertogal, o wii: Nawanee ceerno mon. ande fof,

ngaree oo, mi sakkoo on.
Almue kooti to ceerno mum'en.

e njettii, e

totti baaba mae gertogal defangal, Baaba mae

20

wii: To ittu on ngal gertogal?

Almue mbii:

Baaba, debbo gooto, min nji'ii um aa, oon

ammini min haa min kaari gertooe cahaae; o
hokki min gertogal yo min nawat ceerno amen. O
wii ande fof, yo min ngar toon o sakkoo min.
Ceerno

wii:

Oo

debbo

dey

ko

jurumdeero!

ande fof, almue njaha kacitoo, ngottoo.

Haa

wai sahaa gooto, baaba oo wii: Njah en mi

salminoya koro Alla amminoowo on ande fof
oo. Tan e pokkiti, e njehi to galle debbo oo too.
e njottii, tan ceerno yii debbo oo, wii: Subahaana
Alla! Alla dey anndi so maayo ina wuurta, kono oo,
ko Alla ittata... Nde o yottii tan, o nanngi debbo,
woni e woyde. Tan debbo luuki, yime ngari naati
galle.

e mbii: Ko woni?
21

Debbo oo wii: Oo

gorko yii kam tan woni e woyde... Yime ee mbii:

Ko ndee heddono: seernaae mbatii yande e
rewe janane!

e mbii:

Gorko, woppu debbo

janano! Ceerno wii: Saallaaw! Oo ko debbo am.

Yime ee mbii: To debbo maa woni? Ceerno wii:
O maayii. Kono ko Alla ittata, ko kako woni oo.
Tan Sana oo noddoyaa, wiyaa: Ar, debbo maa,
gorko happitiima.

Sana ari, wii: Musio, ko

renndin maa e joom suudu am? Ceerno wii: Oo

ko joom suudu am. Sana oo wii: To joom suudu
maa woni?

Ceerno wii: O maayii.

Sana wii:

Juule, on eewataa kaa haala? Yime mbii: Kaa

haala, nawee ka galle joom wuro: oo ceerno ko
kaangaao.
Yime nanngi ceerno faaraa galle joom wuro. Joom
22

wuro wii: enninee e to laamo: kaa wonaa miin

aawata ka. e njottii galle laamo. Laamo wii:
Holko renndini on? Sana wii: Oo gorko dey yii
debbo am tan yani e mum. Laamo wii: Ceerno,
holko renndin maa e debbo janano?

Ceerno wii:

Oo, ko Alla ittata, kono ko debbo am.

Laamo

wii: Holto debbo maa woni? Ceerno wii: Debbo

am maayii. Laamo wii: Mande o maayi? Ceerno
wii: Hikka wai duui joyi. Laamo wii: Aan, hay
gooto waawaa safrude ma; safrude ma weeaani...
Cokee mo!
----------------------------------Daado ina e wuro hee, omo tawaa aawoore ndee.
Tan o haftii, o darii.

O wii: Laamo, maa njaafo

aa mi, kono goonga ko ngesa Alla, garo fof ina

23

foti fiide heen paafal. Tan yime ee mbii: Holi

oo? Woe ee mbii: Oo dey, ko suka liggotooo
e wuro hee oo. Laamo oo wii: Mi laamiima duui
cappane joyi hikka, mi meeaa nande kaa e
sellude, mi yi'aani ko wa'i nii e wonde goonga. Ko
mbii aa koo, ko goonga... Aan, aa waawi aawde
kaa?

Daado wii: Mio waawi.

Laamo wii:

Mio haalan maa konngui ii, cuo aa heen

gootol: go'o, so tawii a aawii sariya kaa naatii
hakkillaaji yime ee, laamu nguu ina hokku maa
teddungal mawngal; ii, so tawii aawoore maa
ndee naataani hakkillaaji yime ee, aa hirsee.
Daado wii: Mi jaii.
Daado

wii:

Laamo wii: aaw e.

Ngaddanee

kam

sagataae

tato.

Sagataae tato ngari. Daado wii: Ceerno, no oo

24

oo debbo woniri debbo maa?

Ceerno wii: Alla

anndi so maayo ina wuurta!

Kono oo debbo,

kaum jibini ee oo sukaae. Daado wii debbo

oo: Aa anndi ee oo sukaae? Debbo wii: Miin
kay ko njurum tan henoo mi, mio sakkoo
almue ee, maa taw safaara wontii eere.
Daado wii: Sana, debbo maa oo, ko kumana on
koo, ooyii? Sana wii: Duui joyi, walla jeegom.
Haaliyakooe mbii: Goonga regan. Daado deeyi
sagataae tato ee. O wii: eewanee kam loonde,
eewon leydi mboeeri mba on e nder loonde hee,
mbaon ndiyam, iirton, naat non nder hueere,
hoto hay gooto yii. Gooto e mon fof yaltida e lai.
So mi wiyii: "Nanngee oo", so on nanngii oon, naat
non um toon to nder hueere too, mba on juue
25

mon e nder loonde hee.

Njalt on, juue mon e

lae mon fof yoo taw ina ngojji. Sagataae mbai

noon. e njalti, moni e mae fof woni e welnude
lai mum. Daado wii: Ceerno e sukaae mum fof
yoo kirsee!

Yime ee mbii: Hii jam, ko ndee

aawoore woni? Laamo wii: Accee mo o aawa

sariya makko. Daado wii: Kirsee ceerno. Ceerno
nanngaa, woni e wiide: Feere am bonii, mi accii o
boni.

Ceerno naatnaa nder hueere.

Muu hunuko maa, min kirsaani on.

e mbii:
Ceerno

dei... Sagataae njalti, juue mum'en e lae

mum'en fof ina ngojji coy. Daado wii: Nanngee
io mawo oo!

Oon nanngaa.

Tan debbo oo

wari. Sagataae paari mo nder hueere, tan io

oo woni e woyde, omo wiya: Feere am bonii, ee
26

neenooy am!

Sagataae moofti mo toon e nder

hueere, e mbii cukalel ngel deu. Ngel dei.

e mbai juue mae e nder loonde, e njalti
juue mae ina ngojji coy.
iao oo!

Oon nanngaa.

ngoni e werlaade goni.

Daado wii: Nawee

Debbo oo, gite mum
e paari ngel nder

hueere. Ngel luuki: Feere am bonii, ee neenooy

am! Debbo roki jooaade, haftii darii. Sagataae
moofti toon cukalel ngel, e njalti juue mae ina
ngojji. Daado wii: Nawee tatael ngel! Tan debbo
oo wii: Ngoppanee kam koddayel am! oon batu
oo fof haftii darii, moni fof uumiri bannge. Debbo
oo wii: Saallaaw, ko miin jibini e! O wii: Oo oo
ceerno woni baaba mum sukaae am. Daado wii:
Hol no wore io ngoniri wore maa?
27

O wii:

Baaba mum sukaae oo woni gorko am. Oo Sana

ariino wuro amen, o yii kam o wii omo yii mi. Mbii
moo mi, miin ko mi desaao. O wai huunde fof,
caliimi.

Haa heen gootol, o hokki mi goro akku

mi, tan hakkille am rutii gorko am e sukaae am.

Hakadi, mi yi'ataa so wonaa kako. Ko o wii fof,
uum mbaat mi. O wii kam ma o hokkam huunde,
so mi lootiima um tan, mi wayat no maayo nii. So
mi maayii, mi ubbaama, o ara o ubbita mi. O wii so
o ubbitii kam tan, mi wuurtat, min ndoga, min njaha
leydi ngonndi.

O hokki mi aaye lootii mi, ke mi

dow ndaudi lelii mi. oon mbayru mi anndude

o ngon mi. Miin kam, wayi mi ko no koyol nii,
njii mi tan ko mio darii e yeeso makko.
"Njah en!"

O wii:

Min ndogi, min ngari oo e leydi hee.

28

Hakkille am ko birninooo, ko ko njii mi sukaae

ee ernde am heccii.

Daado wii: Sana, ko

noon? Sana wii: Ko noon. Ko jarabi henoo mi,

mi yino mo no feewi, huunde fof jarani mi
wade...

Daado wii: Banndiraae, on nanii?

Yime ee mbii: Min nanii jaati, laaii cer! Waaw

haala'en mbii: Fenaande ina jogii koye, kono alaa
dote; ina waawi dogde, kono waawaa jooaade.
Daado wii: Laamo, jooni dey aawoore am gasii.
Laamo oo ummii darii, o wii: Ko kaa sariya laai!
Mi waii ma aawoowo leydi ndii hannde... Hol n o
mbiyete aa? Daado wii: Mbiyetee mi ko Paate.
Laamo wii: Ko io gooto debbo nda mi. So
aa yii mo, mi hokkii ma mo, e galle o ko aa.
Daado wii: Mio yii mo. Naamno ee mo so omo
29

yii mi? Laamo wii iyum: Diiye, ko mbii aa e

ko mbii mi koo? Diiye wii: Mio yii mo. Laamo
wii: Mi humii dewgal mon hannde.

Paate humanaama e Diiye ii laamo.

O hokkaa

galle, o hurtini Diiye. Hiiri, dammbooe kooti, Paate

wii: Diiye, ko miin woni gorko maa?
Hii, mi sikku?

Diiye wii:

Paate wii: Mio jogii oo sirlu

gooto, mio haalan maa.

So tawii aa waawi

mooftude, ina moi; so a waawaa mooftude sirlu

oo, mi doga mi yalta leydi ndii. Diiye wii: Haal mi
nana.
debbo.

Paate wii: Miin mi wonaa gorko.

Ko mi

Paate oori comci mum, o holli eni

makko Diiye. O wii: Mi joliino to leydi amen, mbii

mi mio eewa ndimaagu wore o tolnii. Mbii mi
30

mi humantaake so wonaa gorko cokaao e suudu

bale capane tati, subaka fof ko lonngere wootere
aamata e woore wootere yarata.

Kala bao

uum, mi humanee e mum. Sagataae tato ngari,

ko e yooe, ko e dae. e ngari amde mi.
Gooto e mae fof sokaa e suudu. Subaka fof ko
lonngere wootere e woore wootere hokketee.
Heen io, nde lonnge ee ngari fof, aama lonnge
mum'en, njara gooe mum'en. Heen gooto, subaka
fof, rawaandu ara feccondira e rawaandu nduu
lonngere mum e woore mum. ande e timmini
aadi

amen,

aawooe

goongiranteee

noddaa

ngari; e mbii yoo gelooi teemedde tati ngaddee,

ngelooba fof waee illilal, mi waee e nder illilal,
gelooi ii coggee ndaroo hakkunde dingiral, gooto
31

e mae fof wiyee yoo yah suoo heen ngelooba:

kala kawruo e ngelooba mbaii mi baa, mi
humanee e oon; so hay gooto e mae hawraani e
baan, kame tato e mbaasii. ande gelooi ii
mbaaa illile ndee, rawaandu nduu ari e mo
feccondirannoo oo, ndu wii: "Hannde ngann aa ko
woni moere e ndimaagu."

Rawaandu nduu wii

mo: "So gelooi ii njaltii, kala ngelooba njii aa

mio les mum, ko baan Daado woni." Mi siftin maa
ko Daado mbiyetee mi. Gelooi njalti, o ari haa e
dial gelooi hee.

Rawaandu nduu ari hei

ngelooba ngon mi baa, hei les mum, ndu lelii.

Ndu sooynii mo tan, ndu haftii ndu darii, o fayi e
mayru.

nanngi baan

ngelooba.

Mawe

aawooe ee mbii ko kako arsuku mum hokki. O

32

wii kam o uraani heddiie ee ndimaagu, kala mo

nji mi e mae, yo mi humane e oon. Mbii mi ko
kako nji mi.

Min kumanaa.

ande kurtungu

nguu, ngittu mi cakka am ndesndu moo mi. ande

mum, omo weltii sanne. Min njalti wuro, o yaltini
cakka kaa, omo uurnoo ka, omo teoo ka, haa
ciilal diftii ka e juue makko. O wii sehil makko, o
waawaa yiide mi tawa o alaa cakka kaa, o abbiima
ciilal ngal. O wii o artataa e leydi amen so wonaa o
yiitu cakka kaa. O wii oon, kala nde naamni moo
mi, yo oon noddu baaba makko e yumma makko, o
haalan min yaadu makko, hoto oon haalan hay
gooto so wonaa ande naamni moo mi. O wii oon,
ande naamni moo mi fof, o accii daande am. Mi
jooiima hitaande, mi naamnaaki mo. Heen gootol,
33

noddu mi sehil makko oo, mbii moo mi: "Hol to

gorko am oo yahi?" Oon wii yontii haaleede... Oon
wii yo mi noddu esam'en, o haala ko Yero wii.
Noddu mi een, o haalani min ko kaalan maa mi
koo. Jooni, miin ne, mi fellitii mio abboo mo. So
mi yiitaani mo, mi hootataa leydi amen. Mbatu mi
hoore am no gorko nii, hoto wore tampinde mi.
So tawii aa waawi mooftude uum, kaalan aa
kam; so tawii a waawaa, haalan am, mi doga mi
yalta leydi mon, hay huunde waawaa falaade mi... So
wonaa njii mi Yero, walla mi wiyee ko oo o maayi.
Gorko am e aduna ko kako.

Diiye wii: Mi

woondii e yeeso Joomiraao, nde ka nanaa fof, ko

aan haali, walla ko aan yamiri. Daado wii: Suudu
maa nani, suudu am nani.
34

e kodii duui joyi.

Diiye meeaa haalande um hay jinnaae mum.

Daado woni aawoowo leydi ndii.

Kala ko tiii

aawde, so Daado arii, aawat um haa laaa cer,

naata hakkillaaji yime fof.

Yero woni tan ko e ladde. Toon o hoi. Kala o o

yii colli, o yaha toon eewde so ciilal ngal woppaani
oon cakka kaa.

So o hooaama, o teena lee,

walla o wubba, o yeeyoya wuro, o sooda ko o

aami, o ruttoo ladde. Haa wai sahaa gooto, omo
wubbi, o tiri gaccungol makko, tawi o tampii, o
omii. O talli gaccungol ngol sara okki mawki. O
lelii e dow gaccungol ngol, omo ndaara okki kii.
Tan, o yii e nder luuro okki kii huunde ina jalba e
nder toon.

Ndeka ko oon ciilal ngal hoi.

35

ummii, o darii, o yii ko jalbata koo, moou ina sara

mum.

O jolni junngo makko e nder luuro hee, o

suuti um tan, o tawi ko cakka kaa. O ndaari ka

haa ooyi, o wii: Eskey Alla!

O wii e ernde

makko: Debbo alanaa kam leydi amen. Kono ma

mi naw cakka kaa haa leydi amen, mi yaha wuro
Daado'en, mi hokka mo ka. Kala o o resaa, mi
tottan mo ka. Yero wii: Jooni dey so mi hootii,
alanaa kam gacce.

O woppi gaccungol makko e

gubbal makko, o eti cakka kaa, o soomi ka e

tekkere makko, o itti e naafki makko. O yahi wuro.
Wuro ngoo, weendu mawndu ina oon. O yottii e
weendu hee, o woni e soccude cakka kaa, o socci ka
haa laai cer. O fawi ka dow wutteyel makko, omo
fadi haa ka yoora, walla haa saaa seea, o eta ka
36

o hoota leydi mae. Ndeka debbo nayeejo yii mo,

yii cakka kaa, yii wujjude ka. Kono ina anndi Yero
hakkille mum woni ko e cakka kaa.
wujjude ka.

O waawaa

Cakka kaa saai tan Yero eti ka,

soomi ka e nder tekkere mum. O itti ka e naafki

makko, o woni e yahde.

Tan debbo nayeejo oo

luuki, o wii: Ngaree, gujjo wujjii cakka am! Yime

ngari mbii: Neene, ko woni? Debbo oo wii: Oya
suka jahoowo, wujji cakka am.

Mio loototonoo,

paw mi cakka am dow comci am, pal mi daande, tan

oo oo gorko ari eti ka.

Ko mi mawo, mi

waawaa dogde, omo naa itti ka e naafki makko.

Tan yime ee nanngi Yero, e kefti cakka kaa, e
pii mo haa anndu nduu fof wai lare! Hellifaae
ngari keti mo e juue sukaae. Tan Yero gumaa, o
37

roki haalde.

Konngol makko fof ko wiide: Miin

Yero..., O yiila hoore.

Yero nawaa galle laamo.

Ko oon Daado woni aawoowo. Yero sokaa. Haa

aawoore makko yonti.

Cakka kaa addaa to

aawoowo oo. Daado yii cakka kaa, tan o soomi ka,

o wii: Diiye, daarol ndaaranno maa mi, aa
siftora?

Diiye wii: Mio siftora. Daado wii: Mi

anndaa to gorko oo hei cakka kaa, kono kaa oo

cakka nawi gorko am. Ndon mi ka ko e neene am,
neene am roni ka ko e yumma mum. Haa janngo mi
yiya gujjo oo.

Weeti, Yero haaa haa tiii, addaa hakkunde batu.

Daado uumanii Diiye, o wii: Ko oo oo gorko woni
38

gorko am oo, mo kaalanno maa mi oo. O wiyetee

ko Yero.

Cakka kaa fawaa hakkunde batu oo.

Daado ndaari cakka kaa, o ndaari Yero, o moosi. O

suuti ka, o joini ka. O tellii hakkunde batu oo. O
wii debbo nayeejo oo: Neene, hol no gujjo oo
wujjiri cakka maa?

Debbo oo wii: Mi yaano

weendu too, coccu mi cakka am, paw mi ka dow

comci am, ngon mi e lootaade, pal mi daande tan,
oo oo gorko ari wujji cakka kaa, tan woni e
dogde... Alla e yime mballi mi, nanngani mi mo.
Yero addaa.

Paate wii: Gorko, aan ne, no keru

aa cakka kaa? Yero wiya: Miin Yero..., tan o yiila

hoore, tan o dea, o roka yo o haal.

Yime

mbii: Ko gujjo haawnii! ande fof aa adda lee

maa, aa yeeya, a wujjii tan a muumii!... Paate
39

wii: Neene, haai oo oo gorko rokaama yo o

haal, iya ina e batu hee? iyum debbo nayeejo oo
ummii darii. Paate wii: Gujjanaao oo, ko yumma?
Suka debbo oo wii: Ko neene am. Paate wii suka
debbo oo: Ndaar am. Suka debbo oo ndaari mo.
Paate wii : So a maayii janngo, ko aan tan e qabri
maa. A meeii yiirude neene maa kaa oo cakka?
Suka debbo oo dei. Paate wii mo: Ko aan min
keii. Suka debbo oo wii: Alaa.

Paate wii:

Neene, hol baylo tafano ma kaa oo cakka, walla

mo cooru aa ka?

Noddu mo o seedtono maa.

Tan debbo nayeejo oo yoomi, rokaa yo o jaabo.

Paate wii Diiye: Sirlu kaalanno maa mi oo, mi
yamirii

ma

jatono

yime

Diiye haftii darii e hakkunde batu hee.

40

ee.
O wii:

Musie teddue, oo oo joom galle am, o wonaa

gorko, ko debbo. Oo oo gorko biyaao ko gujjo
oo woni gorko makko. ande e kumanaa ndee, o
itti kaa oo cakka, o resndi gorko oo, o wii yo o
mooftu haa e njettoo galle mum. ande mum oo
oo gorko ina weltii weltaare mawnde sanne.
Kurtungu nguu yalti wuro, kako gorko oo, o yaltini
cakka kaa omo teoo ka, omo uucoo ka, tan haa
ciilal diftii ka e juue makko.

Oo gorko wii gite

mae mbaawaa laadude nayi, o naamnoo um

cakka kaa, tawa alaa ka. O waawaa wiide ko ciilal
diftii e juue makko. Gorko oo haalani sehil mum,
wonde ina abboo ciilal ngal haa nde o yiiti cakka
kaa fof. O wii oon o hootataa leydi mae tawa o
yiitaani cakka kaa. Joom galle am oo, addani mo
41

innirde hoore makko Paate, ko waylude innde

makko. O wiyetee ko Daado. O jooiima hitaande
o naamnaaki gorko oo, haa heen gootol, o noddi
sehil oo, o naamnii to gorko makko oo yahi. Oon
wadiino aadi e gorko makko oo, hoto o haalan hay
gooto so wonaa ande Daado naamnii um. O wii
ande Daado naamnii ndee, oon wii yontii haaleede.
Oon haalani e ko nawi oo oo gorko.

Kako

Daado, ko o gabbiio oo oo gorko, o wati hoore

makko gorko. ande kurtii mi ndee, o haalani mi
oo oo taarik. O wii so mio waawi mooftude, ina
moi; so mi waawaa mooftude, o doga. Mbii moo
mi so nanaama, tawat ko kako haali, walla kako
yamiri.

Mi woondii e yeeso Joomiraao, so o

yamiraano, mi haalataa.

Gila oon sahaa, suudu

42

makko, suudu am. Musie teddue, ko nii taarik

oo siforii. Tan yime ee kaawaa sanne. Moni fof
ina wondi e kaawis mawo. Laamo oo ummii darii.
O wii: Musie teddue, on nanii oo oo taarik?
Yime ee mbii: Min nanii kay, laaii cer!

Hono

ee mbaawi laamaade leydi nde moa. Laamo

oo wii: Miin mi mawnii, mio yii watude laamu
nguu e juue mae. Ko mbii on heen? Yime
ee mbii: Aahaa, aahaa!.. Laamo wii: Mi watii
laamu nguu e juue Daado. Daado wii: Mi watii
laamu nguu e juue Diiye, ngati ko kako waawi
mooftude sirlu. Ko sirliyake mo janfotaako waawi
laamaade leydi. Diiye wii: Mi watii laamu nguu e
juue

Yero,

ngati

ko

kako

anndi

ko

woni

ndimaagu. Maa neo rima nde waawa riminde

43

leydi. Yero haitaa. oo emngal Yero teppitii.

O wii: Duui joyi, mio yiiloo cakka.

Mi yahii

wubboyde. Mi wubbii gubbal am, mi tirii gaccungol

am, mi tampii, mi omii, mi tallii gaccungol am
sara okki, mi leliima dow gaccungol hee, njii mi
huunde ina jalba nder luuro okki hee. Ummii mi,
njolnu mi juue am e nder luuro okki hee, taw mi
ko cakka kaa! Mi amii ka, coom mi ka e tekkere
am, ngar mi o weendu oo, coccu mi ka, paw mi
ka dow wutte am mio fadi haa ka saaa. Oo oo
debbo ina lootoo sara am. Mi etii cakka kaa mio
yaha, mio hoota leydi amen.

Tan haa oo oo

debbo luuki: "Ngaree, gujjo wujjii cakka am!" Hol

ko mbaaw mi haalde? Yime ee mbii: Hay batte,
ii kaawisaaji. Daado wii Diiye: Mi humanii ma e
44

Yero: ngonaa jeewo, mi wona lemmbel.

Waaw

haala'en mbii: Ko oo nawliigu fuii.

Nguun

ndimaagu ngu Daado holli, woni tan ko e rewe,

alaa e wore, so kulle mum, so daabaaji mum...
Yero woni laamo. Diiye woni deenoowo sirlu leydi.
Daado

woni

aawoowo

45

leydi

ndii.

46