Vous êtes sur la page 1sur 10

Ladignitdepossdersonchapeau:GilbertKeithChesterton,

18741936
UntextedeStphaneKelly
Thmes:Histoire,Philosophie,Revued'ides
Numro:vol.3no.1Automne2000Hiver2001
IlestdungrandintrtdesepenchersurlaviedeG.K.
Chesterton.Engagavecintensitdanslesconflitsdeson
temps,sonjugementsurleshommes,lesvnements,lesuvres
futsingulier.lecomparerauxautresintellectuelsdeson
poque,ilfuttoutprendrelundespluslucides.Il
sobstinanejamaisperdredevuelesenscommun.Cette
volontderesterprsdurelluipermitdchapperaux
tiquettespolitiques.Ilnepensaittoutefoispasquon
pouvaitcomprendrelemondesansadhrerdesidaux.Toute
savieestunesuitedeparadoxes.Immense,touffue,sonuvre
rassemblelessai,lachroniquejournalistique,lepamphlet,
lercithistorique,leroman,laposie,lacritique
littraireetlcritreligieux.Jemelimiteici
principalementsesessaissociauxetpolitiques,ainsiqu
quelquescritsducercleintellectueldontilfut
linspiration.
GilbertKeithChestertonnatLondresen1874.Petit
commerant,sonpreappartientlaclassemoyenneanglaise,
cetteclassequi,auXIXesicle,estbiencampeentrela
grandebourgeoisieetlesclasseslaborieuses.Cetteclasse,
soulignonsle,portaduranttoutleXIXesiclelesgrandes
aspirationsdulibralismeanglais.Chestertonnchappapas
cethritage.Ilseconsidrera,toutesavie,commeun
libral.Silfutamencritiquersvrementleparti
libralanglais,cestquilpensaitqueceluiciavait
abandonnlasourcequilenourritsilongtemps.
SesannesuniversitairesauBalliolCollegesont
dterminantes.Cestlquilseliedamitiavecunlecturer
nommHilaireBelloc,uncatholiquefranaistabliLondres.
partirdecemomentl,ChestertonetBellocsinfluencent
mutuellement.Ilsformentbienttlenoyauduncercle
intellectuel.Laplupartdesesmembres,desensibilit
librale,sopposentauparticonservateur.Maisils
critiquenttoutautantlenouveaulibralisme.Unepremire
critiqueluiestadresse,ds1896,lorsqueplusieurs
collaborentauxEssaysonLiberalismdirigsparBelloc.Ces
essaisritrentledogmelibralclassique:uncitoyenne
peuttrelibrequesilestconomiquementindpendant.Une
largedistributiondelapropritestdoncsouhaitable,
pluttquesontatisation.

G.K.devientunefigurepubliqueparsesopinionssurla
politiquetrangre.AudbutdelaguerrecontrelesBoers,
en1899,lepartilibralromptavecsonvieuxcredoanti
imprialiste,seralliantaumilitarismeduparti
conservateur.Encolre,Chestertonjointlesrangsdujournal
TheSpeaker,unhebdomadairelilailegaucheduparti
libral.Mmeauseindumouvementantiimprialiste,
Chestertonestunexcentrique.CemouvementdfendlesBoers
surunebasehumanitaireetpacifiste.Chesterton,lui,
affirmepluttlesvertusduconflitetducombat.LesBoers
mritentlerespectparcequilsontlecouragedeprendreles
armespourdfendreleurpropritcontrelacupiditdes
spculateursbritanniques.
Ilestcinglantlgarddessocialistesfabiensqui
justifientlapositiondelempireaunomduprogrs.Telest
sonamiGeorgeBernardShaw,quiappuiecettepositionsous
prtextequellepermettraitdamenerdescratures
arriresauseindelacivilisation.Cethumanitarisme,
critG.K.,cestlamourdevivreavecsoninfrieur.
Limprialismebritanniqueseraitlennemidelalibert.Il
dnieaussilgalitdeshommes,enimposantlesstandards
anglaisuneautrenation,sansquecelleci,enretour,
aitquelquechoseapprendreauxAnglais.DanssonromanThe
NapoleonofNottingHill(1904),ilplaidepourunpatriotisme
attachauxchoseslocales.Ladmocratienepeutexisterque
surdepetitsterritoires.
SescritsdelapremiredcennieduXXesiclevisent
tablirunidal.Ilsragissentaunihilismequimenacerait
deuxidesdelhritageculturel:lalibertetlareligion.
Dunepart,lalibertestmenaceparlascensiondu
matrialismeprussiendelempiredeBismarck.Dautrepart,
lareligionestmineparledarwinisme.Lemalprussien
introduisaitenEuropelematrialismepolitique,tandisque
ledarwinismedtruisaitlidedunicitdelHomme.
ChestertonpubliedabordHeretics(1905),quidcouronneles
penseurssociauxdelpoque.Cesdernierspensentcandidement
largirlesentimentdhumanitensattaquantaux
institutionsfondamentalesaunomdelascience:lafamille,
lglise,lesftesreligieuses,lespubs.Cetteattaquecache
desmotifsmoinsnobles.Lliteanglaisedelpoqueest
obsdeparlenouveauconceptdarwiniendenational
efficiency.Lutopiesocialisteprometnavementunordre
mcaniqueetmatrialiste,assurparuninvitableprogrs
biologique.Pensantentermesdeprocessus,leshrtiques
refusentdechoisirdesidaux:Lhommemodernedit:

Laisseznousabandonnertouscesstandardsarbitraireset
embrasserlalibert.Cequirevientdire:Nenous
laissezpasdcidercequiestbien,maislaisseznousjuger
convenablenepasledcider.Lhommemodernedit:Au
diablevotrevieilleconceptionmorale:jesuispourle
progrs.Cequirevientdire:Nenouslaissezpastablir
cequiestbien,maislaisseznousdterminersinousenavons
plus.Lhommemodernedit:Cenestnidanslareligion,ni
danslamoralitquereposentlespromessesdelarace
humaine,maisdanslducation.Cequirevientdire:Nous
nepouvonsdterminercequiestbien,maislaisseznousle
prodiguernosenfants.
DansOrthodoxy(1908),Chestertonaffirmequilestfutilede
sengagerdanslactionsiunidalsocialnapast
pralablementdfini.Ilestimpratifdeconnatrelanature
delhommeetsesbesoinsspirituels.SelonG.K.,lebesoin
spirituelestdouble.LHommeabesoinautantdelareligion
quedelaraison,dufamilierquedeltrange.Latradition
chrtienneauraitlemritedecombinercettedoubleexigence.
Elleseraitlameilleurebasepourfonderlalibert.La
dfensedecettevaleurressortdeschroniquesquilsigne,
cettepoque,danslequotidienlibralDailyNews.Il
vilipendelenouveaurformismequiprtendaiderlespauvres,
maisqui,enfait,restreintleurlibert.Chestertonse
dfenddavoirabandonnlacauselibrale.Ilseprsente
dailleurssouscettebannireauxlectionsen1902et1906.
IlpolmiqueavecG.B.ShawetH.G.Wellssurlesocialisme
danslanouvellerevueTheNewAge.Fondeen1907parA.R.
Orage,cettepublicationsadonneunecritiqueromantiquedu
capitalisme.Elleprtendquelaconcentrationdelaproprit
dtruitlespritartisandelouvrier.Loinderemdierla
situation,lesyndicalismecontribuelasservirencoreplus,
enlassujettissantunebureaucratiedtat.Inspirpar
lidalmdivaldesguildes,larevueproposedesformesde
contrleetdepropritdelindustrie,fondessurle
principedulocalselfgovernment.Cettecritiquesaffirme
aveclapublicationdeWhatsWrongWiththeWorld(1910).La
rformesocialedesnouveauxlibrauximpliquerait
lenrgimentationdesclasseslaborieuses.Lesnouveaux
libraux,prisderformesociale,sesoucientmoinsde
libertetdedmocratiequedefficacitadministrative.Les
aspirationsdupauvre,critChesterton,nesontpourtantpas
difficilescomprendre.Ilaspirepossderunepetite
propritetunemaison,pouryfonderunefamilleety
exercerceslibertstraditionnelles,sanssefaireimportuner
parunearmedagentsdeltat.Paternaliste,larforme

socialevisemoinsrendrelaclasselaborieuseplusautonome
etindpendante,quladisciplinerafindenfaireunemain
duvrecapablederivaliseraveclempiregermanique.
Ladcenniedesannes1910secaractrise,pourlabandeG.
K.,paruneengagementpluspartisandanslaviepolitique
anglaise.Levhiculedesoncombatestlhebdomadaire
indpendantEyeWitness,fonden1911parBellocetCecil
Chesterton(sonfrre).Ilsagit,ausensfort,dunjournal
dopposition,quidmasquedunepartlatartufferiedes
socialistesfabienset,dautrepart,lecaractrefrauduleux
dufauxsystmeparlementaireanglaisdelpoque.Le
journalorchestredescampagnesdoppositioncontreles
premiresloissociales:assurancesant,assurance
emploi,salaireminimum.Supervisespardesbureaucrates,ces
loismenacentdassujettirlesforcesouvriresune
bureaucratiedtat.Ellesseraientuneattaquecontrela
forceconomiquedessyndicatsouvriers.Ellesimpliqueraient
lapertededignitetdelibertdesouvriers.LeEyeWitness
favorisepluttdesformesrvolutionnairesdelocalself
government.Lesouvriersdoiventviterdeperdrela
possibilitdechangerspontanmentdereprsentants.Celaest
impratifpourprendrelescapitalistesparsurprise.Toutes
inspiresdumodleprussiendeBismarck,cespremireslois
socialesfontcroireChestertonquunenouvelleoligarchie
travailleminerlemodledelaOldEngland,fondsur
lidalduyeomen(petitpropritaire)indpendant.Etde
fait,lepouvoirdesdputsdelaChambredesCommunes
saffaiblitconstamment.Ilsedplaceverslesfrontbenches,
cesbanquettesavantdeloppositionetdugouvernementqui
sontrservesauxvedettesdesdeuxpartis.Cellesci
proviennentenfaitduneoligarchieferme.Frquentantles
mmesclubssociaux,ellesdirigentlapolitiqueanglaisesans
sesoucierdesaspirationsdupeupleanglais.DansTheParty
System(1911),BellocetCecilChestertonmontrequececorps
slectdhommestaitchoisiparmilesplusrichespoliticiens
aumoyendunprocessusraffindecooptation.Lexistencede
cettecoterierendladiffrenceentreleslibrauxetles
toriesinsignifiante.
Lessaileplusretentissantdudbutdesannes1910estThe
ServileStatedeHilaireBelloc(1912).Cetessaipeintde
faondramatiquelesdeuxpossibilitstotalitairesdu
mondemoderne.Lapremireestlapossibilitcommuniste,au
moyendusocialismedtat.Lasecondeestlapossibilit
prussienne,aumoyenducapitalismedtat.Cesdeux
possibilitsontencommununmmednidedroitsfondamentaux
delhomme:droitlaproprit,droitsesmoyensde

production.Cespossibilits,critBelloc,sontdesmenaces
rellesdepuisquuneoligarchietravaillemonopoliserla
proprit.Essaiprophtiqueencequilannonce,vingtans
lavance,lesdeuxrgimestotalitaires(bolchevique,
prussien)quivontmenacerlhumanitdurantlesannes1930.
Afindecontrercesdeuxmenaces,Bellocproposede
radicaliserlevieuxparadigmelibral,entravaillantla
fondationduntatdistributiste,olapropritserait
largementdistribue.DansTheCrimesofEngland(1915),
Chestertonposedesassiseshistoriquescetidal
distributiste.crivantpoursoutenirleffortdeguerre,G.
K.montrecommentlaOldEnglandatminepartirdela
Rforme.Pluttquedevoirlacausedelalibertavancer
lorsduXVIeetduXVIIesicles,ildvoilelascensiondune
oligarchievouelexpropriationdespetitspropritaires.
CelivreestunlogepatriotiquedelaOldEngland,dtruite
parlescrimesdelAngleterremoderne.Ainsi,aulieude
trouverenlaFranceunealliedansladfensedela
civilisation,lAngleterreoligarchiqueimitalabarbarie
prussienne.Danslaquerelleentreleromanismeetle
germanisme,lliteanglaiseatranchenfaveurdusecond.
Influenceparledarwinismesocial,cettelitenestque
tropheureusedapprendrequelesracessuprieuresdela
famillehumainesontlesempirescapitalistes,saxonset
protestantsduNorddelEurope.Chestertonnoteavecgravit
queleprussianismeamaintenantautantdadeptesen
AngleterrequenAllemagne.Ilrvletoutesoninhumaniten
jugeantleschosesselondesprincipesdefficacit
administrativepluttquedesprincipesmoraux.
AutermedelaPremireGuerremondiale,Chestertonserjouit
deladfaitedelAllemagne,maissedsoledesaccordsde
paix.Saplusgrandedceptionesttoutefoisrelieundrame
personnel.Ilapprendquesonfrreetcompagnondecombat,
Cecil,aperdulavielafindeshostilits.Dscemoment,
G.K.prendlarsolution,parfidlitCecil,dese
consacreraujournalismedecombatpourlerestedesavie.Sa
conversionaucatholicisme,en1922,estunaboutissement
logique.Depuisunedcennie,ilsloignaitdeplusenplus
delacultureangloprotestante.Ilseraiterrondeliretous
cescritscommeceuxdunauteurcatholique.Ilgrandit
daborddansunefamilleprotestantelibrale;iljoignit
ensuitelgliseanglicaneetyrestadurantplusieursannes;
puis,iladhralglisecatholiqueromainepourles
derniresannesdesavie,de19221936.Ilnest
dailleurspassoucieuxdeseconformerauxencycliques
papales,bienquilleurvoueungrandrespect.Ilnedrive
passescritspolitiquesdelautoritdelglise.Le

christianismerestecependantlabaselaplussolidepour
fonderlgalitetlalibert.Ilentaitvenupenserque
lglisecatholiqueromainetaitlaplusapteporterles
aspirationsduchristianisme.Dansuneformuleprovocante,il
disaitquelemondemodernevitsuruncapitalcatholique.
Danslamesureoleshommesmodernesrestaientanimspardes
idauxpolitiques,ceuxcisontdesidauxchrtiens.Cestdu
christianismequedcoulenttouslesprincipesdela
Rvolutionfranaise:lalibert,lgalit,lafraternitet
surtout,lapossibilitduneactionhroquepourfonderun
mondemeilleur.
Lannemmedesaconversion,en1922,Chestertonpublie
EugenicsandOtherEvils.Cestlasommedesargumentsquil
laboredepuisunedcenniecontreledarwinismesocial,
ltatservileetlesclassessuprieures.Cestypesde
politiqueservent,selonlui,uneminorit:Telque
propos,leugnismeveutprobablementdirelecontrlepar
quelquesunsdumariageetdunonmariagedelamajorit.
Candides,leseugnistespensentquelesexpertsadministrent
cesloisprogressivessanscommettrederreuroudabus.
LecurdelargumentdeChestertonnetouchetoutefoispas
lactiondecesdocteursgars,quipropagentleugnisme.
Cestpluttenpointantlesintrtsdeclassedeces
politiques:laracinedeleugnisme,setrouve
lemployeur.Ainsi,personnenesuggrequelemariagedes
richesfamillesanglaisessoitcontrl.Leseugnistesne
sintressentpasauxtaresdesclassessuprieures,nonpas
parsnobismeoulchet.Cestpluttquilscomprennent,de
faonsemiconsciente,quecenestpaslleurtravail.Ce
quelliteattenddeux,cestquilsaugmentent
lasservissementdesclassesinfrieures.Lemondemoderne
embrasseleugnismedefaonenthousiasteparcequiloffre
unesolutionunproblmeembtantquelescapitalistesont
euxmmescrs.Quedoitonfairedecettemassecroissante
dedracins,dechmeurs,dedclasssquicroupissentdans
lesnombreuxghettosdesgrandesvillesindustrielles?Fascin
parlvolutionetleprogrs,lenouveaulibralismecombine
simultanmentlesvicesducapitalismeetdusocialisme:
Ilsontmaintenantajouttouteslestyranniesbureaucratiques
deltatsocialistelavieilleploutocratiedeltat
capitaliste,sansrduiredelamoindrefaonlesingalits
decedernier.Onaseulementsaplesderniresliberts
individuellesquavaientconservsesvictimes.Ilnepermet
pasunhommedeconstruireunemeilleuremaison;illimite
seulementlesmaisonsoilpeutvivre,oilpourraitchoisir
devivre;luiinterdisantmmedleverdesporcsoudes

poulesoudevendredelabireouducidre.
Lagrandeaventuredesannes20,pourG.K.,cestle
mouvementdistributiste.Sesassisesavaienttposesplus
ttdanslesdbatsduNewAge.Unepolmiquesytenait
autourdunthmecherA.R.OrageetA.J.Penty,soitle
socialismedeguildes(guildsocialism).Ilsagissaitdune
curieusesynthsedusocialismepolitiqueetdusyndicalisme
industriel.Lobjectiftaitdorganiserlesouvriersanglais
dunemmeoccupationauseindunefraternitoudune
guilde.Cesguildesnationalespouvaientfacilementse
constituerenutilisantlastructuresyndicaleexistante.
Chaqueguildeauraitainsilecontrlesurlesouvriersdun
mmesecteur.Decettefaon,ilseraitpossibledesupplanter
laclassecapitalisteet,terme,dliminerlesalariat.
Durantlesannes1910,cestcettecommuneoppositionau
salariatquirapprochelespartisansdusocialismedeguilde
desdistributistescommeChestertonetBelloc.
Verslafindecettedcennie,toutefois,Chesterton,Belloc
etPentysloignentdusocialismedeguilde.Ilsnotentque
cetypedesocialismefinitpartolrerlindustrialisme
grandechelle.Enrefusantdeluttercontreladivision
croissantedutravail,lesouvriersrestentlamercides
bureaucratesprofessionnels.Ilsprfrentfonderlidaldes
guildessurleprincipedulocalselfgovernment.Cestsur
cetidalquestablitlemouvementdistributistepartirdu
dbutdesannes20.Surleplanpolitique,ledistributisme
prenddabordactedelafaillitedulibralismeetdu
socialismeetrejetteenoutrelasolutionsocialdmocrate
(fabienne)entantquevoieintermdiaire.Sansorganepour
diffuserlidal(leNewWitnessayantdisparuen1923),les
chestertoniensremettentlamainlapte,en1925,afinde
lancerleG.K.Weeklys.Etafindaugmenterlefinancement,
ilsfondentlannesuivantelaLigueDistributiste.Sonsous
titre:Laliguepourlaprservationdelalibertparla
restaurationdelaproprit.Cetterestaurationest
ncessaire,carlaproprit,cestcommelaboue,cestbon
seulementlargementdistribue.larunioninaugurale,
Chestertonfaitcettedclaration,quirsumebienlespritde
laligue:
Lepeupleatoujourscrudanslatrssimpleidequunhomme
sesentplusheureux,plusdigne,pluslimagedeDieu,
lorsquelechapeauquilporteestsonproprechapeau;etnon
seulementsonproprechapeau,maissamaison,laterresur
laquelleilmarche,etunevaritdechoses.Ilpeutse
trouverdumondequiprfrelouerunchapeaulasemaine,ou

emprunterlechapeaudesonvoisin,afindexprimerlidede
camaraderie,ouencoredesassemblersousunimmensechapeau
pourtraduireuneconceptioncosmiquepluslargeencore;mais
laplupartdentreeuxsententquequelquechoseestajoute
ladignitdelhommelorsquilsportentleurproprechapeau
Laliguesopposelamontededeuxgrandesoligarchies:le
biggovernmentetlebigbusiness.Lesdiffrentes
sensibilitsquicoexistentauseindelaligueexpliquentque
lacritiquesadressetanttausystmemontaire,tanttau
machinismeindustriel,tanttlurbanisationmassive.Juge
entrecessensibilits,G.K.tentedelesconcilier.un
momentdonn,ilsetientparexempleundbatsurlebien
fonddelindustrialisme.Afindecalmerlejeu,Chesterton
refusedelecondamnersansnuances.Ledistributisme,lance
til,napaslimiterlhorizondelindividutrois
acresetunevache.Chestertonsopposelaconcentration
delaproprit.Maisilnestpascontrelacomptition.Il
sopposeauxtendancesmonopolistiquesdunsystmequitend
liminerlepetit.Iladmirecerteslidaldesguildes,
maisilnervepasunretourlgemdival.Dailleurs,
sesprincipauxromansdpeignentlchecdesocitsutopiques
reconstruitessurdesprincipesmdivaux.
Enlabsencedunprogrammeofficiel,ontrouveunedfinition
dudistributismedanslemagnifiqueOutlineofSanity(1926).
Chestertonyridiculiseparexemplelidedunesupriorit
desgrandscentresdachatssurlespetitesboutiques,de
lagriculturegrandechellesurlespetitesfermes.Poser
laquestionentermesdefficacitest,selonlui,passer
ctdelessentiel.Seulelapropritassurelindividula
dignitdelgalit.Elleseulepeutsatisfaireles
sentimentshumainsnaturels.Chestertonnesefaitpas
dillusion.Ledistributismenepeutenvisagerdtrner
compltementlecapitalismegrandechelle.Maisilsouhaite
aumoinsquunetroisimeforcesinsreenAngleterreentre
celledutravailetducapital.Cetteforceseraitconstitue
demarchands,dartisans,defermiers.Sadiscussiondu
machinismemontrequilnepartagepaslesvuesantimodernes
decertainsallisdistributistes.Lamachine,critil,aun
pouvoirdefascinationetderomanceetpeutrendreleshommes
plusindpendants.LinventiondelautomobileparHenryFord
enestunbelexemple.Elledonnelhommelalibertdese
rendreobonluisemble,sansdpendredesvastesoligarchies
ferroviaires.
Surlascnepolitique,entre1925et1930,laliguedonne
gnralementunappuitactiqueauxpositionsduLabour.Lun

desprochesdeChestertonestledputtravaillisteSirHenry
Slesser.Cedernierlavaitpersuadqueplusieursdputsdu
Labourdfendentrellementlacausedesouvriersetpartagent
sescrainteslgarddeltatservile.Critredcisif,le
Labourestleseulpartisurlchiquierpolitiquelutter
contrelegrandcapitalisme.LeG.K.Weeklyssedissocie
toutefoisdeplusieurspositionsdeceLabour,dontcetteide
dunsalaireminimum,quirelvedunvritableespritdu
painetdesjeux.Cetespritdtournelattentionduseul
objectifvritablementdigne,soitlapropritdesmoyensde
production.Lemmeespritestluvredanscesschmasde
paixindustrielleetdedialoguepatronalsyndical.Ils
dnotentlaprfrencecroissanteduLabourpourlascurit
pluttquelalibertdesouvriers.Ilsannoncent,
tragiquement,labandondelidaldesguildes.En1929,le
dputSlesserquittelapolitique.LelienavecleLabour,
quinetenaitplusquunfil,romptpourdebon.
Inquietdelamontedumodleprussien,daborden
AllemagnepuisenAngleterre,Chestertonplacedurantles
annes1920desespoirsdanslaconstitutiondunbloclatin,
quireposeraitlestroisvieillescivilisationsquesontla
France,laPologneetlItalie.Cestcequilamnevisiter
lItalie,puispublierTheResurrectionofRome(1930).Ce
rcittmoignedesadceptionlgarddurgimede
Mussolini.Ilnepartagepaslenthousiasmedecertains
distributisteslgardduDuce.Lesbeauxdiscourssurla
renaissancedelalibertromainenelesduisentpas.Le
rgimemussolinienestdfinitivementtropautoritaireettrop
militariste:Jesouhaiteraisquilyaitdanslemondeun
drapeaublancdelalibert,quejepourraissuivre,
indpendantdudrapeaurougeducommunismeoududrapeaunoir
delenrgimentementfasciste.Chaqueinstinctdemontre,
chaquetraditiondemonsangmepoussentprfrerlalibert
anglaiseladisciplinelatine.Ds1926,ilprvoyaitque
lAngleterreauraitlutterbienttcontrelesexcsdu
fascisme.
Chestertonsaisitlesdiffrencesentrelefascismede
MussolinietlenazismedHitler.Lefascismetentederaviver
lagloiredunancienempire,lenazismetentedecrerune
choseradicalementnouvelle,trangrelatradition
occidentale.Lefascismeestunpatriotismedmesuretzl,
lenazismeunracismeetunimprialisme.Lefascismereste
liparlaralitdesfrontiresnationales,lenazisme
souhaitelespulvriser,pourrunirtoutelafamille.G.
K.estlepremierintellectuelenAngleterrecondamnerla
politiquenazielgarddesJuifs.Ilprdit,avanttoutle

monde,lasignaturedunpactegermanosovitique,parceque
cesdeuxrgimessontphilosophiquementhostilesla
civilisationoccidentaleetaumondechrtien.Lorsquau
milieudesannes1930,leslitespolitiquesoccidentales
voientencoreenHitlerungrandpacifiste,luiyvadune
surprenanteprdiction:leFhrerdclencheraunenouvelle
guerremondialeenenvahissantlaPologne.Chestertonmeurten
1936,avantquelemondeassistebahilasinistreaccolade
deHitleravecStaline.Cetteaccolade,lOccidentprendradu
temps,beaucoupdetemps,ensaisirlasignification.
***
IlestimpossibledtablirsiChestertontaitgaucheou
droitedelchiquierpolitique.Etavouonsle,celana
aucuneimportance.Inclassable,onpeutnanmoinsluitrouver
desanctresauseindelatraditionpolitiqueanglaise,parmi
lesrpublicainsradicauxduXVIIIesicle(Swift,Gordon,
Trenchard,Paine)oulescritiquesromantiquesdela
rvolutionindustrielleduXIXesicle(Cobbett,Carlyle,
Morris,Ruskin).Ildevientplusaventureuxdeluitrouverdes
hritiers,tantdonnquelemondequilaprementdfendu
sesteffondr.Ondcleparfoislemmeespritinsoliteet
singulierdansdespassagesdeHannahArendtoudeChristopher
Lasch.Sespropossurlaproprit,ladmocratie,lesclasses
socialesetlespetitesnationstaientterriblesmaisvrais,
pournepasdireterriblementvrais.Sescontemporains
pensaientquiltaitparanoaque.Pardonnonsles.G.K.tait
simplementprophtique[1].

StphaneKelly

NOTES
[1].Lesmeilleuressourcespourlesfaitsbiographiquesse
trouventdanslabiographiedeMaisieWard,GilbertKeith
Chesterton(SheedandWard,1944),ainsiquedansletrsbeau
livredeMargaretCanovan,G.K.Chesterton.RadicalPopulist
(HarcourtBraceJovanovich,1977).

Vous aimerez peut-être aussi